J

DOG ADA JI OPSTEG KARAKTERA

Januar p.

CK KP.I uputio Okrunicu br. 1 svim partijskim rukovodstvima i organizacijama

povodom odluke vlade K r a l j e v i n e .Jugoslavije da raspusti URSS. U Okrunici se
postavlja: itavom borbom radnika rukovodi K P J preko sindikalne komisije CK
K P J ; u preduzeima formirali i jaati odbore radnikog jedinstva; formirati sindikalne komisije pri svim partijskim rukovodstvima; partijske jedinice po preduzeima i mesni i okruni komiteti K P J odgovorni su za itav rad oko organizacije
trajkova.

11. januar

Zbog neuspoha itali janskih jedinica u A r f r i c i i na Balkanu, voda Treeg R a j ha Adolf

Hitler izdao direktivu br. 22: iz strategijskih, politikih i psiholokih razloga
odlueno da nemake snage interveniu u oblasti Sredozemlja.

14. januar

U Atini otpoeli dvodnevni razgovori izmeu predstavnika vlade i generaltaba V.

Britanije i predstavnika vlade i generaltaba K r a l j e v i n e Grke o mogunosti britanske pomoi Grkoj u vezi sa predstojeim nemakim napadom.

17. januar

Sovjetska vlada upozorila nemalui

vladu da SSSR smatra istoni deo Balkana
(Bugarsku i crnomorske moreuze) zonom svoje bezbednosti i da ne moe ostati
neaktivna u dogaajima na tom prostoru.

18. januar

Vlada K r a l j e v i n e Grke saoptila vladi V, Britanije svoju odluku da britanske trupe

primi tek poto nemake jedinice udu u Bugarsku.

20. januar

U Berthtesgadenu (u Nemakoj) voa Treeg Raiha Adolf Hitler, na sastanku sa

predsodnikom %'lade K r a l j e v i n e Italije Benitom Musolinijem. saoptio odluku dn
pojaa nemake snage u Rumuniji, ude u rgarsku i napadne Grku.

22. januar

Italijanske faistike snage u Tobruku kapitulirale posle U dana blokade od strane

britanske 8. armije.

24. januar

U Beogradu voeni dvodnevni razgovori izmeu linog izaslanika predsednika SAD.

pukovnika Vilijema Donovana i A i'tura B'is-I.,ejna, poslanika SAD. s jedne strane,
i predstavnika Krunskog saveta i vlade Kraljevine Jugoslavije: kneza-namesnika
Pavia Karaordevia, Dragie Cvetkcvia i Vladimira Maeka, s druge strane. Predstavnici S A D traili da vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije ne pristupi Trojnom paktu.

Januar

Po odluci vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije (CvetkoviIvlaek), pod maskom poziva na

vebu . odvedeno u vojne koncentrncione logore oko 2000 komunista. Pored ovih,
odvedeni su i mnogi simpatizeri KPJ.
CK K P J izdao proglas poovom zabrane rada URSS-a. Istiui da je taj akt vlade
uperen protiv cele radnike klase Jugoslavije, on sve radnike poziva da nastave
borbu i jo vre zbiju svoje redove, jer samo jedinstvena radnika klasa, sa itavim narodom, pod rukovodstvom K P J , moe izvojevati svoja prava i bolju budunost.
CK KPJ objavio kominike br. 5 u kome istie: narodima Jugoslavije preti opasnost
od imperijalistikih osvajaa a vlada Cvetkovi Maek vodi politiku koja ugroava nezavisnost Jugoslavije; zadnji je as da se ujedine sve narodne snage u borbi
za pakt o uzajamnoj pomoi sa SSSR-om, za nezavisnost Jugoslavije, demokratizaciju zemlje, za ravnopravnost nacionalno ugnjetenih naroda, za stvaranje prave
narodne vlade; komunisti treba da budu inicijatori i organizatori u borbi za jedinstvo masa odozdo i za ostvarenje postavljenih zahteva.
CK K P J uputio Pokrajinskom komitetu K P J za Makedoniju tampariju radi tampanja Iskre, organa PK K P J za Makedoniju.

19

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

4. februar

Poslanik vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije u Moskvi Milan Gavrilovi obavestio svoju

vladu o toku pregovora sa vladom SSSR-a, istiui da je sovjetska vlada, po linom
nareenju Staljina, odustala od sklapanja pakta o uzajamnoj pomoi sa vladom
Kraljevine Jugoslavije i da nudi samo pakt o neutralnosti.

5. februar

U Berlinu ministar inostranih poslova Treeg Rajha Joaki.m fon Ribentrop vodio
razgovore s tajnim izaslanikom vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Danilom Gregoriem.
Ribentrop je izneo zahtev da Jugoslavija pristupi Trojnom paktu i da, u tu svrhu,
u Nemaku dou predstavnici vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije.
U Rim stigao tajni Izaslanik knezn-namesnika Pavia Karaorevia dr Staki, koji
je prcdsedniku vlade K r a l j e v i n e Italije Benitu Musoliniju saoptio da je knez Pavle
spreman da zauzme pozitivan stav prema zuhtevima Osovine.

Februar p.

U Beogradu (na ukarici) odrano Pokrajinsko partijsko savetovanje za Srbiju, kome

su prisustvovali generalni sekretar K P J Josip Broz Tito, svi lanovi CK KP.I koji
su se nalazili u Beogradu, lanovi PK K P J za Srbiiu. sekretari OK K P J u Srbiji i
lanovi MK K P J za Beograd. Na savetovnnju su konkret i/o vane odluke V zemaljske
konferencije za teritoriju Srbije i naglaena je potreba da se pojaa politiki rad
u masama i formiraju partijske organizacije u mestima gde ih do tada nije bilo.

7. februar

Osloboenjem zapadnog Egipta i Kirenajke zavrena ofanziva britanskih snaga u

severnoj Africi, u toku koje je razbijeno deset italijanskih divizija.

9. februar

Kod El A g e j l e (severna A f r i k a ) stabilizovan front izmeu britanskih i italijanskih

snaga.

10. februar

Vlada V. Britanije prekinula diplomatske odnose sa vladom K r a l j e v i n e Rumunije.

12. februar

U lukama L i b i j e otpoelo iskrcavanje nemakog A f r i k o g korpusa pod komandom

generala Ervina Romela, radi ispomoi tamonjim talijanskim snagama u borbama
protiv britanske 8. armije.

14. februar

Predsednik S A D Franklin Ruzvelt uputio vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije poruku o

mogunosti da vlada S A D prui materijalnu pomo svim zemljama ugroenim od
sila Osovine.
U Salcburgu i Berhtesgadenu (u Nemakoj) voeni razgovori izmeu vode Treeg
Rajha Adolfa Hitlera i njegovog ministra inostranih poslova Joakima fon Ribentropa, sa predsednikoni vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Dragi.om Cvetkoviem i ministrom inostranih poslova Aleksandrom Cincar-Markoviem. Adolf Hitler je traio
da Jugoslaviju pristupi Trojnom paktu. Dragia Cvetkovi je obeao da e pokuati
kod vlade V. Britanije da Grka, Turska i Jugoslavija ostanu neutralne, a ako u
tome ne uspe, vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije e pristupiti Trojnom paktu. Zakljueno
je da knez-namesnik P a v l e Karadorevi dode u posetu Hitleru.

16. februar

U Beogradu knez-namesnik P a v l e Karadorevi upoznao ministra vojske

Petra
Peia sa zahtevom voe Treeg Rajha Adolfa Hitlera da vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije pristupi Trojnom paktu. Pei je izjavio: T o je najbolje. To nam je jedini
spas.

17. februar

U Ankari
Turske.

20. februar

U Beogradu britanski poslanik Ronald Kembel saoptio knezu-namesniku Pavlu

Karaoreviu da vlada V. Britanije eli da se vlade Jugoslavije, Grke i Turske
sporazumeju o zajednikoj odbrani od nemake agresije. On smatra da bi ta odbrana
bila uspena, a V. Britanija e sve uiniti da im prui svaku pomo.

potpisan pakt

nenapadanju

izmeu

Carevine

Bugarske

Republike

21

ism. reoruar

vr i

iY/\rwvi\ i eh/v

uuruur iati.

20. februar

Ministar inostranih
poslova
Kraljevino Jugoslavije Aleksandar Cincar-Markovi
uinio posetu Maarskoj. Celokupna maarska tampa istakla iskrenost jugoslovensko-madarskog prijateljstva.

27. februar

U Budimpeti potpisan protokol o razmeni ratifikacionih instrumenata saveza o

venom-' prijateljstvu izmeu Kraljevine Jugoslavije i K r a l j e v i n e Maarske.

Februar

CK K P J izdao proglas povodom sprovoenja odluke vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije

(vlada CvetkoviMaek) o odvoenju u koncentracione logore oko 2000 komunista
pod maskom vojne mobilizacije. U proglasu se istie: vlada CvetkoviMaek
ovom i drugim merama potkopava nezavisnost zemlje; narod i vojska se pozivaju
da ujedine sve snage u borbi za pakt o uzajamnoj pomoi sa SSSR-om, protiv rata
i pete kolone; protiv skupoe, terora i progona radnike klase i koncentracionih
logora; za jedinstvo svih miroljubivih i naprednih snaga u borbi za mir, slobodu,
demokratska prava i nacionalnu ravnopravnost.

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. mart

Vlada Carevine Bugarske pristupila Trojnom paktu, poto je tajnim sporazumom

ve dozvolila da nemake trupe uu u zemlju.

2. mart

Otpoeo ulazak nemakih trupa (12. armije i 8. vazduhoplovnog korpusa) u Bugarsku.

3. mart

Vlada SSSR-a izjavila bugarskoj vladi da ulazak nemakih trupa u Bugarsku smatra proirenjem rata.

J. mart

Vlada V. Britanije i izbeglike vlade Poljske, B e l g i j e 1 Holandlje prekinule diplomatske odnose s vladom Bugarske.
U Atini odrana britansko-grka konferencija na kojoj je usvojen odbrambeni plan
u sluaju nemakog napada na Grku.
U Berhtesgadenu (u Nemakoj) knez-namesnik P a v l e Karaorevi vodio tajne
razgovore s voom Treeg Rajha A d o l f o m Hitlerom i njegovim ministrom inostranih poslova Joakimom fon Ribentropom o pristupanju vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije
Trojnom paktu.

5. mart

Poslanik V. Britanije Ronald Kembel doputovao iz Atine u Beograd sa poverljivim

pismom ministra
inostranih poslova
V. Britanije Antoni Idna knezu-namesniku
Pavlu Karadordeviu, u kome se vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije poziva na odbrambeni savez.

6. w a r t

U Beogradu odrana sednica Krunskog saveta na kojoj je reeno da Kraljevina Jugoslavija pristupi Trojnom paktu, s tim da vlade Nemake i Italije daju obeanje da
nee povrediti teritoriju K r a l j e v i n e Jugoslavije.

7. mart

Otpoelo iskrcavanje britanskog ekspedicionog korpusa u P i r e j

do kraja marta).

i Volos (zavreno

Predsednik vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Dragia Cvetkovi predao nemakom poslaniku u Beogradu fon Herenu notu u kojoj se istie da e vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije pristupiti Trojnom paktu, uz izvesna ogranienja.
f). mart

U Atini odrana konferencija predstavnika britanskog, grkog i jugoslovenskog

generaltaba: razmatrano pitanje zajednike odbrane u sluaju nemakog napada.
Otpoela protivofanziva italijansklh snaga u Albaniji, na italijansko-grkom frontu
izmeu r. Viose i r. Osumija. (Ta neuspela ofanziva se zavrila 25. marta stabilizacijom fronta.)

U. mart

Kongres S A D usvojio Zakon o zajmu i najmu kojim je predvieno pruanje pomoi

materijalu i hrani V. Britaniji i svim dravama koje se bore protiv sila Osovine.

Mart p. p.

U Zagrebu poslanik V. Britanije Ronald Kembel vodio razgovore sa Vladimirom

Maekom, Augustom Koutiem i Jurjom Krnjeviem, pokuavajui da ih, kao
lanove vlade i rukovodioce HSS. nagovori da vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije ne pristupi Trojnom paktu.

Mort s.

CK K P J izdao proglas Protiv kapitulacije za pakt o uzajamnoj pomoi sa S o v jetskim Savezom. U proglasu se narodi Jugoslavije upozoravaju na izdaju vlade i
istie da se nezavisnost zemlje moe spasti ako se sa SSSR-om zakljui pakt o
uzajamnoj pomoi i zbaci izdajnika a uspostavi narodna vlada. Pozivaju se graani, ukljuujui i vojsku, da organizuju protestne skuptine i mitinge i zbiju se u
jedinstven pokret radi ostvarenja tih zahteva.

20. mart

U Beogradu odrana sednica Krunskog saveta (knez-namesnik P a v l e Karaorevi,

dr Radenko Stankovi, dr Ivan Perovi, dr Vladimir Maek. dr Aleksandar Cincar-Markovi, dr Fran Kulovi, ministar vojske general Petar Pei i ministar
dvora Milan Anti). na kojoj je jednoglasno odlueno da Kraljevina Jugoslavija
pristupi Trojnom paktu.

23

 U Beogradu, na sedntci vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije, razmotrena odluka Krunskog

saveta o pristupanju Trojnom paktu. Protiv odluke glasalo svega 3 ministra, koji su,
zatim, podneli ostavku i tako odgodili sprovoenje odluke Krunskog savetn.
22. mart

Predsednilt vlade V. Britanije Vinston Ceril uputio predsedniku vlade K r a l j e v i n e

Jugoslavije DragiSi Cvetkoviu poruku u kojoj istie dn e Jugoslavija neminovno
propasti ako pode putem Rumunije i Bugarske.

23. mart

Vlada Treeg Rajha uputila zahtev vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije: da saopti svoju

definitivnu odluku u vezi sa pristupanjem Trojnom paktu.
U Beogradu odrana sednica Krunskog saveta na kojoj je potvrena ranija odluka
da Kraljevina Jugoslavija pristupi Trojnom paktu.

24. viart

25. mart

Predsednik vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Dragia Cvetkovi i ministar inostranih

poslova Aleksandar Cincar-Markovi tajno otputovali u Be radi potpisivanja ugovora o pristupanju Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu.
Vlada SSSR-a i vlada Turske objavile deklaraciju o prijateljstvu.
U Beu potpisan akt o pristupanju K r a l j e v i n e Jugoslavije Trojnom paktu.
CK K P J objavio proglas u kome je akt vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije (Cvetkovi
Maek) o pristupanju Trojnom paktu osuen i odbaen kao akt nacionalne izdaje.
U Beogradu, Ljubljani, Skoplju, Kragujevcu, Splitu. Niu, Cetinju, Podgorici (sada
Titograd), Leskovcu i drugim gradovima odrane masovne demonstracije (koje su se
nastavile i sledeih dana, obuhvatajui celu zemlju). Pod parolom Bolje rat nego
pakt, B o l j e grob nego rob, narodi Jugoslavije su odluno i nedvosmisleno osudili
pristupanje Trojnom paktu kao nacionalnu izdaju.

26. mart

U Beogradu, Splitu, Kragujevcu, aku, Niu i drugim mestima nastavljene masovne demonstracije protiv potpisivanja Trojnog pakta.

27. vrart.

Pod uticajem raspoloenja narodnih masa Jugoslavije, grupa oficira, sa generalom

Duanom Simoviem na elu, izvela prevrat (zbaeivi dotadanju vladu Cvetkovi
Maek) i obrazovala novu vladu K r a l j e v i n e Jugoslavije, pod
prodsednitvom
generala Simovia.
Talus demonstracija i manifestacija zahvatio celu zemlju. U Beogradu narodne
mase istiu zahteve koje je postavila K P J : raskid sa Trojnim paktom, demokratska
prava i slobode, naslon na SSSR, hitno preduzimanje mera za odbranu zemlje.
U Berlinu, u nemakoj Vrhovnoj komandi oruane sile, odrano savetovanje o
situaciji u Jugoslaviji, na kome je voa Treeg Rajha Adolf Hitler saoptio svoju
odluku da to pre napadne Jugoslaviju i razbije je i vojniki i kao dravu. Udalje trebalo izvriti s nemilosrdnom estinom i munjevitom brzinom. A v i j a c i j a je,
pored ostalog, imala zadatak da razori Beograd. Vojnu pomo traiti od vlada
Italije. Maarske i Bugarske, kojima staviti u izgled pripajanje pojedinih delova
Jugoslavije, dok bi glavni zadatak Rumunije bio zatita cd eventualne intervencije
SSSR-a. Zbog napada na Jugoslaviju, napad na SSSR odloio bi se za etiri nedelje.
Nemako ministarstvo propagande izdalo uputstvo tampi: irenjem lanih vesti o
progonima nemake manjine i raspaljivanjem ovinizma, pored drugih sredstava,
pripremiti javnost za napad na Jugoslaviju i oslabiti odbrani bpnu snagu ove zemlje.
Vlade S A D i V. Britanije postigle sporazum o ustupanju britanskih strategijskih
baza oruanim snagama SAD.

28. mari

Vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije (vlnda generala Simovia) uputila vladama Treeg Rajha

i K r a l j e v i n e Italije telegram istiui da ona i dalje ostnje verna naelima potovanja
meunarodnih ugovora, pa. prema tome, i protokola potpisanih u Beu 25. marta.
Predsednik vlade Kraljevine Jugoslavije Duan Simovi izjavio da je do promene
vlade u Beogradu dolo pod pritiskom javnog mnenja i da njegova vlada hoe da
ivi u miru i prijateljstvu sa susedima.
Potpredsednik vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Vladimir Maek vodio tajne razgovore
sa tajnim Hitlerovim emisarom nudei svoje usluge na liniji razbijanja Jugoslavije.
Nemaka Vrhovna komanda oruane sile izradila predlog o koordinaciji operacija
nemakih i italijanskih snaga protiv Jugoslavije.

24

l a n . mart

uuu/uj.iji

ufoir.o

iU4i.

U Rimu predsednik vlade Kraljevine Italije Benito Musolini primio vodu ustakog
pokreta Antu Pavelia i ponovio mu odluku da vlast u Hrvatskoj preda ustaama.
Pavel i potvrdio svoje obaveze prema Italiji, pored ostalog i predaju Dalmacije.
U pomorskoj bici kod rta Matapana (u Grkoj), izmeu flotnih jedinica V. Britanije
i Italije, italijanska flota pretrpela teak poraz.
29. mart

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito stigao avionom iz Zagreba u Beograd i na

Cukarici odrao partijsko savetovanje kome su prisustvovali lanovi CK K P J (koji
su se nalazili u Beograd), lanovi PK K P J za Srbiju i lanovi MK za Beograd.
Ocenjeni su martovski dogaaji i doneti su zakljuci i smernice za dalji rad.

30. mart

CK K P J izdao proglas U kome se, u cilju odbrane zemlje, od Simovieve vlade

zahteva: pakt o uzajamnoj pomoi sa SSSR-om: ukidanje svih vanredniii zakona i
davanje narodima Jugoslavije demokratskih i nacionalnih prava i sloboda: sloboda
sindikalnog i politikog organizovanja, potpuna amnestija svih politikih i vojnih
osuenika i povratak panskih dobrovoljaca iz francuskih logora; stavljanje pod
sud svih petokolonaa; ienje dravnog i vojnog aparata od svih protivnarodnib
elemenata i tuih agenata.
Vlada Kraljevine Jugoslavije izdala nareenje o optem aktiviranjubilizaciji) jugoslovenske vojske, s tim da ono otpone tek 3. aprila.

(tajnoj mo-

Nemaka Vrhovna komanda oruane sile izdala direktivu o izvrenju strategijskog

razvoja za napad na Jugoslaviju (Poduhvat 25") i dopunsko uputstvo o napadu
na Grku (Marita). Predvidena je koncentrina operacija sa prostora Celovec
Grae i iz okoline N o v e Kanjie (2. armija) i su prostora oko S o f i j e (12. armija)
optim pravcem ka Beogradu. Odreeni su opti zadaci italijanskih, rumunskih.
bugarskih i maarskih snaga.
31. mart

Ttalijanski Generaltab kraljevske vojske izdao Komandi italijanske 2. armije

direktivu o operacijama protiv Jugoslavije, u kojoj je postavljen osnovni zadatak:
u prvo vreme osigurati odbranu julijske i zadarske granice, a zatim, posle prodora
nemakih trupa ka Zagrebu, prei u napad do linije Jajce Split.
U Zagrebu odrana konferencija poslanika i drugih istaknutih funkcionera HSS,
na kojoj je razmotrena situacija posle 27. marta. Doneta je rezolucija u k o j o j se
istie da je Kraljevina Jugoslavija prestala da postoji, a da e se ponovo, uz podrku i pomo sila Osovine, stvoriti drava Hrvatska. Reeno je da se ta rezolucija
odmah uputi vladi Nemake i ova zamoli da im prui pomo i zatitu.

25

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. april

U Beogradu otpoeli dvodnevni pregovori izmeu efa britanskog Generaltaba

teidmarala Dona Dila i predsednika vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Duana Simovia radi sklapanja vojnog saveza. Nisu postignnti nikakvi rezultati.
Otpravnik poslova SSSR-a u Beogradu Viktor L e b e d j e v predao predsedniku vlade
K r a l j e v i n e Jugoslavije Duanu Simoviu poruku da se u SSSR uputi delegacija
radi sklapanja ugovora o uzajamnoj pomoi. Tn je bio odgovor na ponudu koju
je Duan Simovi uinio Lebedjevu ranije.

.?. april

U Bagdadu bivi predsednik irake vlade Raid Ali Izvrio vojni pu i preuzeo
vlast. Bagdad je postao centar osovinske propagande i intriga, faistiki uticaj je
sve vei. te je iraki regent napustio zemlju.
Na .st. Kenali (u Grkoj) vodeni pregovori izmeu predstavnika jugoslovenskog,
grkog i britanskog generaltaba o sadejstvu u sluaju nemakog napada. Postignut
je samo naelan sporazum o preduzimanju zajednike ofanzive prema Albaniji.

5. april

Izaslanik voe Treeg Rajha, Edmund Vesenmajer. iz Zagreba

poslao u Berlin
ministru inostranih poslova Joakimu fon Ribentropu rezoluciju koju su istaknuti
funkcioneri HSS-a doneli na sastanku u Zagrebu 31. marta.
U Rimu voa ustakog pokreta, Ante Paveli odrao govor preko tajne
radio-stanice. pozivajui ustae na razbijanje Jugoslavije.

r>. april.

ustake

Britansko-ctiopske trupe oslobodile Adis Abebu.

U Moskvi potpisan pakt o prijateljstvu i nenapadanju izmeu vlade SSSR-a i vlade
Kraljevine Jugoslavije. Pakt je u ime vlade SSSR-a potnisao Vjaeslav Molotov,
ministar inostranih poslova, a u ime vlade Kraljevine Jugoslavije Milan Gavrilovi, jugosiovenski poslanik u Moskvi.
Nemaka borbena grupa "erdap oko 2,00 asa prepadom prela Dunav i poscia
Sipski kanal.
U 5,20 asova nemaki -10. motorizovani korpus, podran avijacijom iz Bugarske
otpoeo dejstvo na pravcima: K r i v a Palanka Kumanovo, Dumaja Carevo
Selo Koane i Petri N o v o Selo Strumica. O v e pravce su zatvarale snage
jugosiovenske 3. armijske oblasti, koje jo nisu bile zavrile koncentraciju.
Nemaka avijacija otpoela vazdune napade na Beograd, koji je jo 3. aprila proglaen otvorenim gradom. P r v i napad, u tri talasa, uz uee 23) bombardera i 120
lovaca, trajao je od 0,30 do 8 asova. Tokom dana su izvedena jo tri napada. T u eni su objekti: . st.. elektrina centrala, bolnice, stambene etvrti i sklonita u
parkovima. Do 8. aprila je od bombardovanja poginulo oko 12.000 lica. Poruene su
(572 zgrade, jako je oteena 1601 zgrada a delimino je oteeno 6.829 zgrada.
Vlada K r a l j e v i n e Italije, preko radija, izdala saoptenje o napadu na Jugoslaviju.
Vlada Treeg Rajha objavila rat Grkoj, sa kojom je Italija
stanju.

ve

bila u

ratnom

Nemaki i italijanski avioni sa teritorija svih susednih zemalja (sem Grke) otpoeli snano bombardovanje aerodroma, eleznikih vorova i drugih vojnih i javnih
objekata i jedinica na celoj teritoriji Jugoslavije. Tokom dana je jugoslovenska
avijacija izgubila 115 aparata (preko 250/o ukupnih vazduhoplovnih snaga) 77 na
zemlji i 38 u vazduhu. Nemaka avijacija izgubila 21 avion.
Nemaka D. oklopna divizija zauzela Stracin (na pravcu K r i v a Palanka Kumanovo)
Nemaka 73. peadijska divizija zauzela Carevo Selo (sada: Delevo. na pravcu G.
Dumaja Koane).

27

8u m .

aprii

UIA.TOAJJ u r a i R ts.AKAts. I ILIU

april

mu,

Prednji delovi nemake 2. armije prepadom zauzeli prevoje Jezerski vrh, L j u b e l j i

Podkcren, mostove kod Mureka. Radgone i Murske Sobote, pretaz kod Dravograda
i %'ei deo nebranjenog Prekomurja.
Slovenaka reakcionarna buroazija formirala Nacionalno vee. koje je sistematski
koilo odbranu zemlje i nastojalo da u?, pomo okupatora obrazuje marionetsku
dravu Sloveniju.
Jugoslovenska 36. lovaka grupa pruila otpor nemakim vazduhoplovnim snagama
kod Kumanova. Pri tom je izgubila 11 aviona a oborila 4 nemaka aviona.
T. april

U s . Sevojnu (kod Titovog Uzica) odrana sednica vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije, na

kojoj je, pored ostalog, njen potpredsednik Vladimir Maek nagovestio mogunost
da napusti vladu.
Otpoele ofanzivne operacije jugoslovenske 3. armije u Albaniji.
U Zagrebu Politbiro CK K P J odrao sednicu na kojoj je odlueno da se u Stab 4.
armije poalje delegacija sa zahtevom da se radnicima i antifaistima podeli oruje
/a borbu protiv agresora i petokolonaa. Stab 4. armije odbio o v a j zahtev.
Vlada S A D u saoptenju povodom napada sila Osovine na Jugoslaviju osuuje varvarsku invaziju, a izraava simpatije /.a borbu jugoslavenskog naroda i obeava
upuivanje pomoi.
Vlada K r a l j e v i n e Maarske prekinula diplomatske odnose
kojom je bila vezana paktom o venom prijateljstvu.

sa

Jugoslavijom,

sa

Vlada Kraljevine Jugoslavije objavila proklamaciju o poetku rata sa Nemakoni

i Italijom i izdala nareenje za optu mobilizaciju.
Jugoslovenska Vrhovna komanda, preko grke Vrhovne komande, uputila zahtev
da britanski avioni zatite jugoslovenske jedinice u predelu Strumice, Stipa i
Skoplja.
Jugoslovenski 6. lovaki puk, branei Beograd od napada nemake avijacije, izgubio
13 aviona.
Jugoslovenski 8. bombarderski puk napao nemake aerodrome kod Segedina i Peuja (u Maarskoj), izgubivi pri tome 8 aviona.
Nemaka 3. oklopna divizija, podrana avijacijom, razbila Ibarsku diviziju i delove
Moravske divizije i prodrla u Kumanovo. Zatim je glavnim snagama zau/.ela
Skoplje, dok su njene pomone snage zadrane otporom 46. dopunskog puka M o ravske divizije kod Preeva.
Ojaana nemaka 73. peadijska divizija, po zauzimanju Stipa, slomila otpor Bregalnike divizije i zauzela Veles (sada; Titov Voles) i neoteen most na Vardaru.
Delovi nemakog 40. korpusa preli Dravu i Muru, uli u akovec i obrazovali mostobrane kod Murskog Sredia, Letenja, Zakanja i Bara.
S. april

Britanske trupe, posle etvorodnevnih borbi, zauzele Masau i celu Eritreju.

Otpoeo napad nemake 1. oklopne grupe (11. oklopne, 294. peadijske i 4. brdske
divizije) sa bugarske teritorije ka Pirotu i Niu. Posle borbi nemake snage su zauzele Pirot i utvrene granine poloaje istono i severoistono od Pirota, okruujui
znatne delove Toplike divizije
Ustaki elementi izazvali pobunu u 108. puku Slavonske divizije, koji je sa 40. dopunskim pukom napustio poloaje i ria taj nain omoguio prodor nemakih jedinica u
Viroviticu. Pobuna se odmah prenela i na jedan puk Savske divizije. To je bio poetak rasula jedinica 4. armije.
Delovi nemake 73. peadijske divizije uli u Prilep.
Delovi nemake 9. oklopne divizije zauzeli St. Kaanik i Tetovo. T i m e je prekinuta
svaka veza Izmeu jugoslovenskih jedinica na Kosovu i onih u Makedoniji.
Nemake jedinice zauzele Maribor.
Produene ofanzivne operacije 3. armije u Albaniji. Jo neprikupljena Zetska divizija
formirala Skadarski odred (dva peadijska puka i pet brdskih baterija), koji je
preao u energian napad du druma Podgorica Skadar Komski odred preko
Prokletija izbio u dolinu r. Valbone kod s. Kolgecaja. Kosovska diizija izbila irokim frontom na Drim. Vardarska diviziju prela u odbranu na odseku Debar
Cafa San.

9. april

Nemake jedinice zauzele Koprivnicu

i proirile mostobran kod Virovitice.

1941. april

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

april 1941.

Nemake jedinice zauzele P l u j i tako ovladale celim podrujem severno od Drave.

Prednji delovi nemakog 41. motorizovanog korpusa preli rumunsko-jugoslovensku
granicu u Banatu.
1 talijanske snage iz A l b a n i j e otpoele ofan/.ivne operacije na kosovskom, debarskom
i ohridskom pravcu, gde su naile na jak otpor jugoslavenskih snaga. Istovremeno
su pojaali svoje snage na skadarskom pravcu.
Nastavljeno napredovanje Skadarskog odreda Zetske divizije ka Skadru, a Komski
odred izbio na Drim kod s. Raja. Kosovska i Vardarska divizija obustavile napade
zbog pojave nemakih snaga u njihovoj neposrednoj pozadini.
- Nemaka 11. oklopna divizija probila slabo organizovanu odbranu na Ploi i zauzela
Ni, Aleksinac, Raanj i Prokuplje.
Jedinice nemake 2. oklopne divizije ule u Solun, to je prouzrokovalo kapitulaciju grke Istono-niakedonske armije.
Delovi nemake motorizovane divizije

Adolf Hitler zauzeli Bitolj.

'J/10, april

Pod uticajem pete kolone, koja je digla lanu uzbunu, jugoslovenski 2

zapalio avione na aerodromu kod Kragujevca.

lovaki puk

10. april

Nemaka 8. oklopna divizija probila front ostataka Slavonske divizije kod s. Pelica
i zauzela Podravsku Slatinu.
Delovi nemake 14. oklopne divizije sa pravca Krievaca uli u Zagreb.
U Zagrebu, posle ulaska nemakih jedinica, objavljeno stvaranje kvislinke Nezavisne Drave Hrvatske (NDH). Voda HSS Vladimir Maek pozvao narod da se novoj
vlasti pokori, a lanove stranke savetovao da iskreno saraduju sa novom vlau.
U Zagrebu Politbiro CK K P J odrao sednicu na kojoj je analizirao situaciju stvorenu rasulom vojske i proglaenjem kvislinke N D H Odlueno da se nastavi otpor
agresoru, a ako to postane nemogue, usled sloma koji se nazirao, treba odluno
prii pripremi, organizaciji i voenju oruanog ustanka protiv okupatora. Sedite
Poiitbiroa CK K P J premeta se u Beograd. Formiran Vojni komitet sa Josipom
Brozom Titom na elu. Ukazano je na znaaj uvanja organizacionog jedinstva K P J .
Postavljeni su zadaci: preduzeti sve mere da se izbegne hapenje lanova K P J i
sakupljati oruje. Vei deo lanova CK poslat u Srbiju. Crnu Goru, Bosnu i Sloveniju da prenese te odluke.
U Ljubljani odran sastanak Nacionalnog vea Slovenije na kome je ban dravske
banovine Natlaen predloio da se, po ugledu na ustaku NDH, proglasi i nezavisna
Slovenija. Upueni su predstavnici komandantima jedinica jugoslcvenske vojske u
Vinjoj Gori i Novom Mestu sa zahtevom da se potine Nacionalnom veu, to je
odbijeno.
Nacionalno vee na elu sa banom dravske banovine Nallaenom preuzelo vlast u
Sloveniji i izdalo proglas kapitulantske sadri ne. u kome se istie da je najvei greh
pruiti oruani otpor stranoj vojnoj sili i upotrebiti oruje protiv nemake nacionalne manjine.

11. april

U zalivu Soline (na o. Krku), po nareenju komandanta Severnog sektora jugoslovenske Pomorske obalske komande, potopljeni obalski brodovi da ne bi pali u ruke
neprijatelju.
Maarske
Bake.

trupe

prele

maarsko-jugoslovensku

granicu

na

sektoru Baranje

Sef generaltaba maarske vojske izdao povorljivu naredbu o uvoenju vojne uprave
nad teritorijom Baranje i Bake i iseljavanju svih Srba koji su se u te pokrajine
doselili posle 31. oktobra 1918.
Otpoeo opti napad italijanske 2. armije na frontu od Jesenica do Suaka.
Jedinice italijanske 2. armije bez jaeg otpora zauzele Ljubljanu, Vrhniku, Jesenice,
Suak, Bakar i Delnice, dok su napadi juno od Snenika odbijeni protivnapadom
jedinica jugoslovenskog Rinjakog odreda.
U Petrinji ustae zarobile Stab 1. grupe armija i tabove 4. i 7. armije.
Delovi 1. brdske divizije nemakog 49. brdskog korpusa zauzeli Celje.
Delovi 14. oklopne divizije nemakog 40. molorizovanog korpusa sa pravca Zagreba
uli u Karlovac.

29

1041. april

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

Glavnina nemakog 4G.
i Vukovar.

molorizovanog korpusa

april 1041.
zauzela

Naice,

Osijek.

Vinkovce

Otpoeo ulazak nemakih snaga u Srem na pravcu Vinkovci Sr. Mi tro vica
Ruma. Jednovremeno, naoruani metani nemake narodnosti ( Doje Manaft) i
ustae zauzimali vanije objekte i dravna nadletva i razoruavali delove bive
jugoslovenske vojske.
Preko Vrca i AUbunara otpoeo opti napad nemakog 41. molorizovanog korpusa
na Banat.
Nemake snage sa pravca Gostivara i Bitolja zauzele Debar, Ohrid i Strugu i stupile
u kontakt sa italijanskim snagama kod Debra i Struge. Zarobljen vei deo Vardarske divizije, dok je manji deo odstupio ka Kievu, gde je docnije opkoljen i zarobljen.
Zetska divizija izbila na r. Pronisat (u Albaniji) a desna kolona Kosovske divizije
i Komski odred izbili u dolinu r. alje.
Delovi nemake 11. oklopne divizije zauzeli Kragujevac.
12. april

Nemaka Vrhovna komanda oruane sile objavila Hitlerove privremene smernice

za podelu Jugoslavije: u prvom redu treba obezbediti nemake imperijalistike, vojnostrategijske i ekonomske interese: zadovoljiti imperijalistike tenje Italije i pretenzije Maarske i Bugarske, kao nagradu za njihovo uee u agresiji; u cilju
unutranjeg razbijanja Jugoslavije obrazovati N D H .
U Beograd ulo izviako odeljenje iz nemakog 41. motorizovanog korpusa sa
pravca Paneva. Tokom noi i jutra u grad uli delovi 8. oklopne divizije sa pravca
Zemuna i 11. oklopne divizije sa pravca Topole.
Nemake jedinice ule u Rumu a naoruani metani
poeli da razoruavaju delove jugoslovenske vojske.

nemake narodnosti odmah

Maarske snage okupirale vei deo Baranje i severnu Baku.

U Zagrebu nadbiskup katolike crkve A l o j z i j e Stepinac posetio pukovnika u penziji Slavka Kvaternika (kasnije doglavnik N D H ) i estitao mu na uspostavi kvinslinke NDH, ime je javno podrao ovu okupatorsku tvorevinu.
U Moskvi potpisan petogodinji pakt o neutralnosti Izmeu vlada SSSR-a i Japana.
Jugoslovenska Vrhovna komanda izdala svoju poslednju direktivu (O. br. 140): nareuje povlaenje i organizovanje odbrane na liniji r. Bojana Komovi Durmitor P r e n j Neretva, na kojoj kao irem mostobranu, treba primiti odsudnu
odbranu i saekati traenu pomo od saveznika. Direktiva nije dostavljena svim
potinjenim jedinicama, a odraavala je nepoznavanje opte vojne situacije.
Vlada V. Britanije negativno odgovorila na traenje vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije
da se ukae pomo u ljudstvu i avionima i uputi britanska flota u Boku Kotorsku
radi prihvata jugoslovenskih jedinica.
Maarske snage ule u Novi Sad, gde su do 15. aprila ubile oko 720 graana, veinom Srba.
Nemaka 5. oklopna divizija ovladala Vui trnom i Prizrenom i u toku dana uspostavila vezu sa italijanskim jedinicama kod Kukesa.
13/H. april

Na sednici u
Istovremeno
Kalafatovi,
moe odmah

Palama vlada Kraljevine Jugoslavije donela odluku da napusti zemlju.

je za naelnika taba Vrhovne komande postavljen general Danilo
kome je predsednik vlade general Duan Simovi dao punomoje da
zatraiti primirje od neprijatelja.

14. april

Jugoslovenska Vrhovna komanda zatraila od nemake Vrhovne komande oruane

sile da se obustave neprijateljstva i uspostavi primirje, a jugoslovenskim trupama
naredila da obustave dejstva. Nemci nisu prihvatili nikakve uslove. ve su zahtevali bezuslovnu kapitulaciju jugoslovenske vojske.
Delovi nemakog 46. korpusa zauzeli Zvornik i V a l j e v o a delovi 14. korpusa K r a ljevo.

15. april

CK K P J Izdao
punu podrku
osudio izdaju,
borbe u novoj

proglas narodima Jugoslavije, u kome je osudio stvaranje NDH. dao

pripadnicima jugoslovenske vojske koji pruaju otpor napadau,
raspirivanje ovinizma i bratoubilakog rata i ukazao na mogunost
situaciji.

Iz Nikia kralj i vlada Kraljevine Jugoslavije avionima pobegli u inostranstvo.

29

1941. april

DOGAAJI

OPTEG KARAKTERA

april 1941.

Vlada Carevine Bugarske prekinula diplomatske odnose sa K r a l j e v i n o m Jugoslavijom.

U Karlovcu odran sastanak izmeu izaslanika vlade Kraljevine Italije i vlade
Treeg Rajha, na kome su razmotrena pitanja u vezi sa priznanjem kvislinke NDIT.
Jedinice Zetske i Hercegovake divizije odbile napad i talijanskog 17. korpusa na
skadarskom pravcu, a zatim se, u duhu nareenja Vrhovne komande o primirju,
povukle na jugoslovensko-albansku granicu.
Jedinice italijanske 2. armije ule u Drni, Sinj. Split i ibenik.
Prednji delovi nemake 16. motorizovane divizije prodrli od Zvornika ria Pale i
zarobili jugoslovensku Vrhovnu komandu, a zatim stigli u Sarajevo i prihvatili kapitulaciju jugoslovenskih snaga u Bosni.
Od ujutru do kasnog popodneva nemaka 8. oklopna divizija vodila u Uicu (sada:
T i t o v o Uice) teke borbe protiv dolova jugoslovenske vojske i naoruanih graana.
Jedinice nemakog 11. korpusa unitile ostatke Timoke divizije u rejonu Sokobanje.
April s.

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito obavestio Kominternu o odluci CK K P J da

se okupatoru prui otpor pa ma koliko on bio jak.

l'i april

Nemako-italijanske jedinice izbile na liniju Metkovi Mostar Rogatica

Sjenica Kos. Mitrovica. Koristei se prekidom neprijateljstva, italijanski 17. korpus otpoeo nastupanje iz Skadra ka Dubrovniku. Jugoslovenske jedinice na ovom
frontu blagovremeno su povuene ka Tuzima i Podgorici (sada: Titograd), gde su
putene kuama, tako da je veliki deo ljudstva odneo sa sobom oruje.
Iz nemake Vrhovne komande oruane sile stigao u Zagreb
Horstenau. koji je preuzeo stvarnu vlast u ustakoj NDH.

general

Glajze fon

U Zagrebu ustake vlasti objavile naredbu da na teritoriji N D H vae ratni zakoni

italijanske i nemake vojne sile i da nemaki i italijanski komandanti imaju punu
vlast na svome podruju.
U Zagrebu nadbiskup katolike crkve A l o j z i j e Stepinac uinio slubenu posetu poglavniku N D H Anti Paveliu i izrazio punu podrku kvislinkoj ustakoj dravi.
Brodovi Kraljevine Jugoslavije: podmornica Nc-boja i torpiljarke Durmitor
Kajmakalan
napustili Boku Kotorsku i otplovili za Aleksandriju.
17. april

U Beogradu, u Stabu nemake 2. armije, potpisana bezuslovna kapitulacija jugoslovenske vojske (a stupila na snagu 18. aprila u 12,00 asova). O v a j akt su potpisali predstavnici jugoslovenske oruane sile Aleksandar Cincar-Markovi i general
Radivoje Jankovi, predstavnik vrhovnog komandanta nemake vojske armijski
general fon Vajks i italijanski kraljevski izaslanik u Beogradu pukovnik Bonofati.
Delovi italijanske 9. armije uli u Niki, Cetinje, Kotor, Bileu i Trebinje i u Dubrovniku se spojili sa jedinicama italijanske 2. armije.
U Bokokotorskom zalivu, rtvujui svoje ivote, porunici bojnog broda Milan Spasi i Sergej Maera potopili razara Zagreb.
Poglavnik N D H Ante Pavel i izdao zakonsku odredbu kojom se u N D H uvode vanredni sudovi za suenje po kratkom postupku.
U Cetinju od grupe separatista, obrazovan
komitet kao kvislinki organ vlasti.

Privremeni

administrativni

crnogorski

18. april

Britanske trupe otpoele iskrcavanje u Basru (u Iraku).

19. april

Bugarske okupacione trupe ule u Makedoniju.

20. april

Odlukom Generaltaba italijanske vojske, teritorija Crno Gore, Kosova. Metohije

Dubrovnika data u nadlenost Glavnoj komandi oruanih snaga Albanije.

21. april

U Beu ministri inostranih poslova Nemake i Italije otpoeli dvodnevni sastanak,

na kome su, na osnovu Hitlerovih direktiva, definitivno utvrdili rasparavanje Jugoslavije. Jugoslovensku dravnu teritoriju su podelili demarkacionom linijom na
dva osnovna dela: nemako i italijansko interesno podruje, s tim to su izvesne
teritorije prepustili svojim satelitima Maarskoj i Bugarskoj. Demarkaciona linija
se, uglavnom, posle manjih izmena, protezala linijom Vrh Line Jeia
Litija Cerklje Samobor Petrinja Glina Bos. Novi Sanski Most
Mrkonji-Grad D. Vakuf ju. od Sarajeva Ustipraa P r i b o j ju. od
Novog Pazara Orlova uka Sar-planina ist. od Kieva Ohridsko jezero
Prespansko jezero.

1941. april

BOSNA I HERCEGOVINA CRNA GORA HRVATSKA

april 19-11.

U Zagrebu poglavnik N D H Ante Paveli odrao govor u kome je pozvao ustae na

unitenje Srba, Jevreja i Cigana.
22. april

Posle dvodnevnih napada na italijanske poloaje severno od Skadra, desna kolona

Kosovske divizije (pet peadijskih bataljona). saznavi za kapitulaciju, obustavila
borbe.

23

april

Predsednlk vlade V. Britanije Vinston Ceril uputio predsedniku vlade SSSR-a

Josifu Vlsarionoviu Staljinu pismo u kome ga obavetava da nemaka vlada priprema napad na SSSR.

25. april

U Ljubljani odran sastanak izmeu poglavnika N D H A n t e Pavelia i ministra

inostranih poslova Italije Galeaca Cana, na kome su ponovo razmotrene obaveze
kvislinke N D H prema Italiji.
Ministar inostranih poslova S A D Kordc-I Hal, izjavio da vlada -SAD priznaje jugo' slovensku vladu u izbeglitvu kao jedino zakonitu vladu.

27. april

Vocia Treeg Rajha Adolf Hitler posetio Maribor i izdao zapovest za raseljavanje
Slovenaca Iz tajerske i Koruke.
Delovi nemake fi. brdske divizije uli u Atinu.

28. april

Nadbiskup Katolike crkve u Zagrebu Aloj/.ije Stepinac uputio okrunicu katolikom

svetenstvu pozivajui ga da svim svojim snagama podri kvislinku tvorevinu,
ustaku NDH. Svetenstvo je ovu okrunicu prenelo stanovnitvu katolike vere,
pozivajui ga da podri ustaku vlast.
Naredbom vieg komandanta italijanskih oruanih snaga u Albaniji, generala Uga
Kavalera, za civilnog komesara Crne Gore. sa seditem u Cetinju. postavljen opunomoeni ministar Serafino Macolini.

30. april

Poglavnik N D H Ante Paveli izdao zakonsku odredbu o rasnoj pripadnosti, koja

je posluila kao osnov za progone Srba. Jevreja i Cigana u ustakoj dravi.
- Nemake trupe zavrile okupaciju Peloponeza, a time i cele Grke, gde su zarobile
oko 8.000 Britanaca i oko 1.500 Jugcslovena.

BOSNA
30. april

HERCEGOVINA

U Travniku ustae Uhapsile 7 komunista, medu kojima svih 5 lanovu MK K P J

za Travnik, i odveli ih u logor Kerestinec (kod Zagrebu), gde su streljani, som dvojice koji su uspeli pobei. Zbog toga su pripreme za ustanak u tom kraju znatno
usporene.
CRNA

GORA

april

Objavljena naredba italijanskih okupacionih vlasti kojom je stanovnitvu

Crne
Gore nareeno da do 21. aprila bezuslovno preda celokupno naoruanje i opremu
bive jugoslovenske vojske.

24. april

U s . Veljem Brdu (kod Titograda), odran sastanak PK K P J za Crnu Goru, Boku

i Sandak. Na osnovu direktive CK K P J doneta je odluka: da se vre pripreme za
oruanu borbu protiv okupatora; da se formira Vojna komisija koja e preko MK
K P J , organizovati i rukovoditi prikupljanjem oruja i municije, evidentirati orujii municiju kojom su raspolagali lanovi i simpatizeri K P J i drugi rodoljubi, a na
koje se moglo raunati u oruanoj borbi protiv okupatora; da se razvije najiri
politiki rad i objasne uzroci kapitulacije bive Jugoslavije i njene vojske: da se
narodu ukae na potrebu da oruje ne predaje okupatorskim vlastima.

April k.

U Crnu Goru stigao veliki broj izbegliea iz Vojvodine, Hercegovine. Kosova i M e tohije, koje su se povlaile ispred terora maarskih okupatora, ustaa i albanskih
Kvislinga. U mnogim krajevima Crne Gore obrazovani su posebni odbori za njihov
prihvat i zbrinjavanje.

17

HRVATSKA
5. april

32

U s. G. arampovu (kod Kutine), u prisustvu lanova CK K P H , Josipa Kraa i S t j e pana Kendela. otpoela dvodnevna okruna konferencija OK K P H za azmu.

JEDNA ULICA U BEOGRADU

POSLE N E M A K O G
BOMBARD O V A N J A 6. A P R I L A 1941. G O D .

Z G R A D A D V O R A POSLE BOMB A R D O V A N J A 6. A P R I L A 1941.

GODINE

NA
POETKU
RATA
APRILA
1941. G O D I N E M N O G I A V I O N I
KRALJEVSKE JUGOSLOVENSKE
VOJSKE SU U N I T E N I PRE NEGO STO SU U Z L E T E L I SA A E R O DROMA

1941. april
li. april

SLOVENIJA

SRBIJA

april 1941.

U ibeniku odrano okruno partijsko savetovanje na kome ie analizirana politika

situacija u vezi sa n a j n o v i j i m dogaajima.
Odran sastanak OK K P H za Slav. Brod na kome se raspravljalo o odbrani zemlje.
PK K P H za Dalmaciju uputio u Komandu firada Splita svoju delegaciju s predlogom da se graani mobilisi! i naoruaju za odbrana od faistikih zavojevaa.
I'redlog delegacije je odbijen.

11. april

Odran sastanak MK K P H za H v a r na koma su donete odluke: da se ne priznaje

ni ustaka ni okupatorska vlast; da se ne odaziva nikakvim pozivima ustake vlasti;
da se skuplja oruje i municija i orgnni/.uje obavetajna sluba.
Odran sastanak OK K P H za Slav. Brod rta kome je doneta odluka da se prikuplja
oruje.

12. april

J Zagrebu (na Bukovcu) odran sastanak CK K P H na kome je diskutovano o nataloj situaciji i istaknuto da je glavni zadatak Partije- politika mobilizacija i priprema naroda za otpor okupatoru.

18. april

Grupa omladinnca, pod

rukovodstvom SKOJ-a. uzela iz zgrade policije u Slav.
Brodu kartoteku i spisak komunista i time onemoguila da ovi dokumenti padnu u
ruke ustaa.

22. april

PK K P H za Dalmaciju uputio proglas narodu Dalmacije: da

.edove i kao jedan prui otpor okupatoru.

25. april

J Splitu, na pokrajinskom partijskom savetovanju, kome je prisustvovao i lan CK

K P J i CK K P I I Marko Orekovic, pri PK K P H za Dalmaciju formirana Vojna komisija sa zadatkom da priprema oruani ustanak u Dalmaciji.

26. april

U srezu Grubino P o l j e ustae uhapsile oko 600 ljudi, medu kojima i veinu lanova
K P J u tome srezu.

28. april

vrsto

- U s. Blatu otpoela trodnevna sreska partijska konferencija na kojoj

S K K P H z a Korulu.

zbije

svoje

je izabran

Va sajmitu u Guovcu (kod Bjelovara) ustae pobile 300 srpskih ena, dece i staraca.
April

Pri MK K P H za Katela formirana Vojna komisija.

MAKEDONIJA
7- april

U Prilepu MK K P J za Prllep odrao sastanak na kome je. posle analize novonastale

politike situacije, oneo odluku da se bojkotuje okupatorska vlast, te formirao
Voinu komisiju za prikupljanje oruja i komisiju za pr'hvntanje vojnika bive jugolovenske vojske, kako bi to manji broj pao u zarobljenitvo.

8. april

9o odluci MK KPJ za Prilep. prilepska partijska organizacija, uz pomo graana.

oslobodila politike zatvorenike \v zatvora, medu kojima i jednog lana PK K P J za
Makedoniju i neke lanove MK Velesa. e v e l i j e i Prilepa.

9. upril

U Prilepu MK KP.J ?.a Prilep odrao partijsko savetovanje sa sekretarima partijkih elija: izneo s v o j e stavove i ocene od 7. aprila i odredio zadatke komunista u
uslovima okupacije.

10. april

U Tetovu MK K P J za Tetovo odrao partijsko savetovanje, na kome su postavljeni

zadaci: prikupljati oruje i drugi vojni materijal; zapleniti arhivu iz policije i sudova koju bi okupator mogao iskoristiti za proganjanje komunista i patriota; sakupljati pomo za zarobljenike pobegle iz vojnog logora.

U. april

U Kumanovu MK K P J za Kumanovo odrao sastanak na kome je razmotrio situaciju nastalu posle ulaska nemakih trupa i doneo odluku o sakupljanju oruja i
sklanjanju na sigurna mesta.

April d. p.

U Kumanovu, po direktivi MK K P J za Kiimanovo, graani bojkotovali doek bugarskih trupa. Tom doeku prisustvovala samo grupa probugarskih elemenata.

33

1941. april

SLOVENIJA SRBIJA

april 1941.

CK BRP(k) 1 f o r m i r a o komisiju, od 3 lana, sa zadatkom da uspostavi vezu sa o r g a nizacijama KP u Vardarskoj Makedoniji. E g e j s k o j

M a k e d o n i j i i T r a k i j i i da ih
prisajedini B R P ( k ) .
19. april

Po odobrenju nemake v r h o v n e komande, bugarske trupe otpoele okupaciju i aneksiju M a k e d o n i j e (sem srezova: T e t o v o . Gostivar, K i e v o , Debar i Struga, k o j e je
okupirala Italija i prikljuila V e l i k o j A l b a n i j i ) ,

April k.

Sekretar PK K P J za M a k e d o n i j u M e l o d i j e Satorov Sarlo povezao se i stavio pod

rukovodstvom CK B R P ( k ) , a sa partijskom organizacijom na teritoriji pod italijanskom okupacijom (u zapadnoj M a k e d o n i j i ) prekinuo
svaku
vezu i
prepustio je
samoj sebi.
CK K P J uputio Metodiju Satorovu
poziv da prisustvuje M a j s k o m
savetovanju
K P J . P o z i v mu uruila Mara N a c e v a . koja ie u Makedoniju upuena u svojstvu
lana PK K P J za Makedoniju.

SLOVENIJA
C. apri!

7. april

KP S l o v e n i j e pristupila organizovanju dobrovoljakih

slovenaki narod u borbu protiv faistikih agresora.

jedinica

lecima

pozvala

CK K P S uputio s v o j e predstavnike. Borisa Kidria i dr Alesa Beblera. komandantu

Dravske d i v i z i j s k e oblasti generalu Lavadinoviu i
ponudio
pomo
Partije
za
odbranu otadbine.

11. april

U blizini s. T r e b n j a odran sastanak CK KP S l o v e n i j e na kome je odlueno: da se

x l m a h pristupi p r i k u p l j a n j u o r u j a ; da otpone r a s k r i n k a v a n j e politikih voda i
generala koji su izdali otadbinu; da se svi lanovi CK v r a t e na svoja mesta i otponu politiku akciju protv okupatora; da svi kompromitovani lanovi P a r t i j e preu
u ilegalnost.

27. april

Na inicijativu CK KP S l o v e n i j e obrazovana Osvobodilna fronta (OF), u koju su.

pored K P S , uli: hrianski socijalisti, napredni lanovi Sokola i kulturni radnici
Slovenije.
U centru

29. april

Maribora

mariborski skojevci zapalili

dva

nemaka automobila.

K v e s t o r italijanske p o l i c i j e Mesana izdao naredbu za hapenje 32 komunista.

SRBIJA
3. april

U Pei, u prisustvu delegata PK K P J za Crnu Goru

novi Oblasni komitet K P J za K o s o v o i Metohiju.

Boku

Sandak,

formiran

12. april

U Dakovici dolo do povezivanja komunistikih

grupa
A l b a n i j e sa SK
K P J za
akovicu radi uspostavljanja stalnih veza sa Oblasnim komitetom K P J za Kosovo
i Metohiju.

April d. p.

Faistiki orijentisane grupe Siptara. podstaknute od

aga.
begova
i
okupatora.
palile srpska i crnogorska sela na Kosovu i Metohiji. H i l j a d e porodica bez iega
proterano je u Crnu Goru i Srbiju, a bilo je i pojedinanih ubistava.
Nemaki okupator podelio oblast Kosova i M e t o h i j e na tri dela: najvei deo prikljuio tzv. V e l i k o j A l b a n i j i (pod okupacijom I t a l i j e ) ; srezovi kosovsko-mitrovaki.
vuitrnski i podujevski* pripali N e d i e v o j Srbiji (nedievci su doli u Kos. M i t r o vicu i Vuitrn tek marta 1942. godine, a dotle je bila iptarska kvislinka vlast;
posle dolaska nedievaca Siptari su takoe imali uea u kvislinkoj vlasti), a deo
gnjilanskog i uroevakog sreza i Kaanik okupirale bugarske okupacione vlasti.

19. april

U Petrovgradu
oruja.

(sada:

Zrenjanin)

okupator

streljao

17

rodoljuba

zbog

skrivanja

21. april

Maarske okupacione jedinice opljakale i proterale Iz Bake u druge pokrajine

ili logore: iz naselja Stepanovievo oko 3000 ljudi, ena i dece. St. ureva 873.
' lio septembra 1944. zvantftnn 11a7.1v je BRP. ali se 11 svim publikacijama spominje
kao BRP(k).
Pre rata se kosovsko-mltrovatki srez zvao zvefcansklm. a podujevskl srez se zvao
lapsklm.

34

1941. april

SLOVENIJA

SRBIJA

april 1941.

Veternika 500, V o j v o d e Miia 250. Novog Kisaa 90, Tankosieva 180. Mola 300,
Alpar Vajske 255, Ba. Petrovog Sela 258 i Siriga 180. Izvestan broj lica na
putu je pomro od zlostavljanja ili je poubijan.
22. april

Nemaki vojni zapovednik Srbije, vazduhoplovni general Ferster, izdao saoptenje

da je preuzeo upravu u Srbiji i da e prema onima koji se njegovim zapovestima
ne pokoravaju, vre sabotau ili druga krivina dela, postupiti po nemakom ratnom
vojnom zakonu.
U Panevu nemake jedinice streljale 36 rodoljuba.
Maarske okupacione trupe nastavile prisilno iseljavanje
iz Bake i to: iz sreza
titelskog iz s. D. K o v i l j a 187 a iz s. G. K o v i l j a 167 metana za Srem i iz s. Kaa
jednu grupu za Srbiju; iz sreza Sente iz naselja V o j v o d e Zimonia potpuno z a v r eno iseljavanje 123 osobe, a iz Uzunovia odvedeni samo mukarci: oko 150 stanovnika naselja St. Kanjia proterano za Hrvatsku a neki odvedeni u logor Sarvar
u Maarskoj); iz sreza odakog iseljeno 500 stanovnika naselja Tomievo, a iz
naselja Bodanski Rit odvedeno 27 kolonista od kojih je 16 pobijeno pri sprovoenju.

23. april

Maarske okupacione trupe, posle raznih muenja i pljake, prisilno iselile metane
<z sela u blizini Titela. i to: iz Loka 300. iz Gardinovaca oko 200 i iz Vilova takode
znatan broj metana. i prebacile ih u Petrovaradin.
U Kikindi nemaka policija streljala 6 rodoljuba.

25. april

Iz s. Sajkakog Sv. Ivana (sada s. Sajka, kod Titela) maarske jedinice i andarmerija prisilno iselile 121 osobu i preko Novog Sada sprovele ih za Srbiju.
U Bakoj i Baranji celokupnu vlast
uprava June vojske.

preuzela

maarska

Vojno-administrativna

27. april

Komandant nemakog 11. armijskog korpusa u Srbiji naredio da se streljaju svi oni
kod kojih se nae oruje i pri tom daju otpor ili bee, a da se izrue ratnim ili prekim sudovima oni koji se predaju.

30. april

Na pustari Zarkovo (kod Rume) nemake jedinice blokirale naselje i 103 porodice,
preko Srem. Mitrovice. proterale za Srbiju.

April k.

Posle aprilskog rata PK K P J za Srbiju preduzeo mere za sreivanje svojih organizacija. I5ao direktivu za prikupljanje oruja i ukazao na potrebu za pruanjem
otpora 'okupatoru.

April

U Ba. Palanci, Beeju. Novom Sadu. Ba. Petrovom Selu. Ba. Graditu i Kuli
formirani sreski komiteti SKOJ-a.

35

Ma j

DOGAAJI OI'STEG KARAKTERA

/. maj

CK K P J izdao prvomajski proglas radnom narodu Jugoslavije, u kome objanjava

uzroke apriiskog sloma, ne priznaje rasparavanje Jugoslavije, poziva radniku
klasu na jedinstvo i istie da e KPJ, kao i do sada, stajati u prvim redovima narodne borbe i jo upornije organi/ovali 1 voditi borbu protiv okupatora i njegovih
slugu, protiv raspirivanja ovinizma. za bratstvo naroda Jugoslavije, za sreniju
budunost.

2. moj

Irake snage napale britanske jedinice u Iraku. T i m e je otpoeo otpor V. Britaniji

koji je organizovao predsednik irake vlade Rai cl Ali.

;{. ma)

U Prijepolju poeli trodnevni pregovori izmeu predstavnika

N D H o odreivanju demarkaeione linije u Sandaku.

Nemake,

Italije i

Faistika Italija anektirala i proglasila svojim sastavnim delom juni deo Slovenije,
tzv. Ljubljansku provinciju.
4. maj

Voa Treeg Rajha. Adolf Hiller izjavio da su nemake snage u Jugoslaviji zarobile
6298 oficira i 337.864 podoficira i vojnika srpske i slovenake narodnosti.
Ljubljanski katoliki biskup Roman i grupa voa slovenakih buroaskih partija
uputila predsedniku vlade K r a l j e v i n e Italije Benitu Musoliniju zahvalnost povodom
aneksije dela Slovenije od Italije.

Maj p.

U Zagrebu odrano Majsko savetovanje K P J . kome su prisustvovali delegati svih

nacionalnih partijskih rukovodstava (sem delegata W Makedonije). U svom referatu je generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito analizirao aprilski ral i okupaciju
zemlje, ukazao na izdajniku ulogu buroazije, na otvorenu saradnju znatnog dela
buroazije sa okupatorom i na planove izbeglike vlade istakao zadatke P a r t i j e i
karakter budueg ustanka. Na osnovu referata i diskusije postavljeni su sledci
glavni zadaci: okupljati jugoslovenske narode na najiroj osnovi u borbi protiv
okupatora i njegovih pomagaa; boriti se protiv raspirivanja nacionalne mrnje i
izazivanja bratoubilakog rata; ukazivati masama na odgovornost
buroazije za
aprilsku katastrofu l boriti se protiv pokuaja neprijatelja da tu odgovornost prebaci na pojedine narode; ouvati i uvrstiti jedinstvo jugosiovenskih naroda; nastaviti uvrenje i proirenje partijskih organizacija i irenje uticaja na mase.
Naglaeno je da K P J ne priznaje komadanje Jugoslavije, da komunisti treba da
budu spona izmeu njenih naroda i da stanu na elo oslobodilake borbe u svim
krajevima zemlje, pa i onim koji su posle prvog svetskog rata ostali pod tuim
suverenitetom. Odlueno je da sve partijske organizacije formiraju vojne komitete
koji e sprovoditi pripreme za oruani ustanak '

8. maj

U Triu odran tajni sastanak izmeu predsednika italijanske vlade Benita Musolinija i poglavnika N D H Ante Pavelia, na kome je utvreno razgranienje kvislinke N D H i Italije.

9. maj

Vlada SSSR-a otkazala boravak diplomatskim predstavnicima faistike vlade Bugarske u Moskvi.

I I . maj

Na Ravnu goru se sklonio generaltabni pukovnik bive jugoslovenske vojske

Draa Mihailovi, sa 26 oficira bive jugoslovenske vojske, i odmah otpoeo da se
povezuje sa predstavnicima buroazije i sa izbeglikom vladom Kraljevine Jugoslavije u inostranstvu, u cilju ouvanja pozicija buroazije u novonastaloj situaciji.
Istovremeno je obrazovana komanda etnikih odreda jugoslovenske vojske.

Maj s.

CK K P J uputio Lazara Kolievskog u Skoplje, kao lana PK K P J za Makedoniju,

sa uputstvima za rad i partijskim materijalima, meu kojima su se nalazili proglas
CK K P J od 1. maja (koji je sekretar PK K P J za Makedoniju Metodije Satorov Sarlo
odbio da rasturi) i zakljuci sa Majskog savetovanja.
1 Sekretar
Pokrajinskog Uomltfeta za Makedoniju Mctodije Satorov Sarin cidblo >1
prisustvuje Maiskorn savetovanju KP.I.
matrajul du su za njcRa m e i o d a v n e direktive I
odluke CK B R P ( k )

37

1941. maj

BOSNA I HERCEGOVINA CRNA GORA

maj 1941.

18. maj

U Rimu potpisan ugovor o odreivanju granica izmeu NDH i Italije. Tim ugovorom Italija je anektirala Suak sa zaleem i svim otocima Hrvatskog primorja (sem
o. Paga), Dalmaciju od Splita do Novigradskog mora sa zaleem do Zrmanje i
gotovo sva dalmatinska ostrva (sem Bnaa, Hvara. Sedra i ostrva dubrovakog
primorja), kao i ire podruje Boke Kotorske. Obrazovan je tzv. Guvernatorat Dalmacije u Zadru, sa Zadarskom. Splitskom i Rokokotorskom provincijom

20. maj

Izvren vazduni desant nemakih snaga na Krit. koji su branile grke i

snage.

britanske

Faistika Italija anektirala Boku Kotorsku sa delom sreza dubrovakog i tu tvorevinu nazvala: Provincija Boka Kotorska. Civilnu vlast je vrio prefekt provincije,
koji je bio podreen guverneru za Dalmaciju, ije je sedite bilo u Zadru.
22. maj

Vlada Treeg Rajha i vlada Finske potpisale sporazum o koordinaciji vojnih d e j stava dveju armija prilikom napada na SSSR. K a o kompenzaciju za uee u napadu na SSSR Nemaka obeala Finskoj, pored Karelijske prevlake i lenjingradske
oblasti, i istonu Ka rei iju,

23. maj

Glavni ured bezbi'dnosti Treeg Rajha izdao naredbu svojim potinjenim organima
da se svi uhapeni Srbi odmah sprovedu u koncentracione logore.

24. maj

Sekretar PK K P J za Makedoniju Metodije Satorov Sarlo. na poziv CK BRP(k), otiao u Sofiju, gde je dobio instrukcije za dalji rad.

26. maj

Otpoeo transport nemake 718. divizije iz Austrije u Jugoslaviju.

30. maj

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uselio se u vilu porodice Nenadovi na

Dedinju (u Beogradu) odakle je borbom naroda Jugoslavije i K P J rukovodio do 16.
septembra, kada je otiao na slobodnu teritoriju zapadne Srbije.

31. maj

Britanske trupe savladale ustanak u Iraku i ule u Bagdad. Predsednik irake vlade
Raid A l i pobegao u Iran.

Maj

U Gracu odrana konferencija nemakih vojnih i civilnih iunkcioncra iz okupiranog

dela Slovenije, na kojoj je naelno odlueno da se u Srbiju i Hrvatsku prinudno
iseli oko 260.000 Slovenaca.
U Jugoslaviju stigla nemaka Via komanda 65 za naroitu upotrebu (701. 714. i 717.
divizija u Srbiju i 718. divizija u Bosnu. Hrvatsku i Srem). kao stalna okupaciona
snaga, a iz Jugoslavije, do 22. juna, zbog napada na SSSR. povuene snage koje su
uestvovale u aprilskom ratu.
BOSNA I HERCEGOVINA

Maj p. p.

U Sarajevu odran sastanak PK K P J za B i H na kome su preneti zakljuci Majskog

savetovanja K P J u Zagrebu. Formiran je Vojni komitet pri P K . Odlueno je da se
odre oblasna partijska savetovanja radi upoznavanja lanova K P J sa zakljucima
CK i da se formiraju oblasni vojni komiteti.

M a j d. p.

PK K P J za BiH uputio proglas narodu obuvetavajui ga o prvim zloinima

o teroru okupatora i njegovim manevrima da produbljivanjem, decenijama
vane. mrnje medu narodima Bosne i Hercegovine odri svoju vlast. PK Je
Srbe. Hrvate, muslimane i Jevreje Bosne i Hercegovine da zbiju svoje redove,
bratstvo i jedinstvo, u borbi protiv okupatora kojom rukovodi KPJ.

25. maj

U Tuzli, u prisustvu sekretara PK KPJ za BiH. odrano savetovanje partijskih aktivista tuzlanske oblasti: preneti zakljuci Majskog savetovanja K P J u Zagrebu: data
direktiva za pripremu ustanka; formiran Vojni komitet pri Oblasnom komitetu KPJ
za Tuzlu Oblasno vojno rukovodstvo- ; postavljen zadatak da se stvori mrea
vojnih poverenika, a u veim mestima formiraju i posebne udarne grupe.

Maj

U San. Mostu, zbog oruanog otpora ustaama od strane seljaka u Podgrmeu. delovi
nemake 718. peadijske divizije streljali, a zatim obesili, 29 Srba.

ustasa.
raspiripozvao
uvrste

CRNA GORA
U. maj

38

U Cetinju. pri komandi italijanskih okupacionih trupa, naredbom predsednika faistike vlade Kraljevine Italije Benita Musolinija obrazovan Ratni vojni sud za
podruje okupirane Crne Gore.

1941. maj

HRVATSKA MAKEDONIJA

maj 1941.

12. maj

Naredbom br. 13 italijanskog civilnog komesara Crne Gore Serafina Macolinija

rasputen Privremeni administrativni komitet a obrazovan Tehniko-administrativni
savjet.

Maj s.

Odran sastanak MK K P J za srez pljevaljski. kome je prisustvovao sekretar Oblasnog komiteta K P J za Sandak Rifai Burdovl Tro. Na sastanku je podnet izvetaj o radu MK i itave partijske organizacije i. kao jedan od najvanijih zadataka,
postavljeno proirivanje partijske organizacije i povezivanje s narodom.

Maj d. p.

Po nalogu PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak otpoelo formiranje pripremnih

udarnih grupa za oruanu borbu protiv okupatora. Grupe su se formirale konspirativno; imale su razliit sastav: 1030 i vie ljudi: u njih su ukljuivani lanovi
KPJ, SKOJ-a i bliski simpatizeri. T a j proces je trajao sve do poetka ustanka1.
Naredbom predsednika faistike vlade K r a l j e v i n e Italije Benita
Musolinija, za
visokog civilnog komesara Crne Gore postavljen dotadanji civilni komesar opunomoeni ministar Serafino Macolini.

31. maj

Visoki komesar za Crnu Goru Serafino Macolini naredio da se svi porezi, prirezi,
banovinske i optinske takse, troarine 1 sve druge dabine imaju naplaivati kao
i pre okupacije.

HRVATSKA
1. maj

CK K P H izdao prvomajski proglas kojim poziva narode Hrvatske na oruani otpor

okupatoru.

6'. maj

U s. Blagaju (u Kordunu) ustae izvrile masovni pokolj Srba. U s. Veljunu (kod

Slunja) i okolnim selima pobile su 520 ljudi, medu kojima i sekretara SK K P H
za Slunj Nikolu Kukia, narodnog heroja.

10. maj

U s. Selitu otpoeo dvodnevni proireni sastanak partijskih aktiva sreza Gline na

kome su analizirani noviji politiki dogadaji.

13. maj

Ministar
redbu o
teljstvo
pesnicu
Jevreja,

Maj s.

Na tajnom sastanku ustaa u Glini, kome je prisustvovao i ministar pravosua,

odlueno da otpone likvidiranje Srba na teritoriji NDH.

17. maj

Stab italijanske 2. armije premeten iz Suaka u Karlovac.

unutranjih
poslova N D H Andrija Artukovi propisao
provedbenu naustrojstvu i poslovanju ravnateljstva za javni red i sigurnost' . To ravnaje, kao odeljenje Ministarstva unutranjih poslova, predstavljalo udarnu
Artukovia i ustake vlasti u zloinakoj
politici
istrebljivanja Srba.
Cigana i hrvatskih rodoljuba u NDH.

U Vatikanu se sastali Ante Paveli i papa P i j e X I I . Na sastanku je papa podrao

akciju masovnog prekrtavanja Srba u Hrvatskoj.
Na molbu poglavnika Ante Pavelia. za kralja NDH proglaen vojvoda od Spoleta.
sin italijanskog kralja Vitorija Emanuela I I I .
20. maj

Po odluci OK K P H za severnu Dalmaciju formiran MK K P H za Bukovicu.

Maj k.

U Zagrebu (u Svearovoj ulici) odrana proirena sednica CK K P H na kojoj su, u

duhu Majskog savelovanja, doneseni zakljuci o pripremama ustanka u Hrvatskoj.
U umi iznad sela enkovca odrana partijska konferencija za srez akovec na
kojoj su donete odluke da se omasovi partijska organizacija, umnoava partijski
materijal, sakuplja oruje i ispisuju parole protiv okupatora.

Maj

U Osijeku odran sastanak na kome je formiran OK SKOJ-a za Osijek.

CK KP Hrvatske uputio svoje lanove u sve krajeve Hrvatske radi pripremanja
ustanka.
MAKEDONIJA

Maj p.

MK K P J za Kavadarce organizovao obuku omladinaca u rukovanju orujem.

' Neposredno pred ustanak bilo le formirano 20 grupa
kojima )e bilo lUOO lanova K P J I oko 3000 lanova SKOJ-.i.

sa

oko

ROW)

ljudi,

medu

39

1941. maj

SLOVENIJA SRBIJA

maj 1941.

21. maj

U Kumanovu. na inicijativu MK K P J za Kumanovo odrana konferencija sa delegatima partijskih organizacija kumanovskOg sreza na kojoj su jednoglasno osueni
oportunistika i razbijaka blatnost PK KPJ za Makedoniju i prekidanje veze sa
CK KPJ. onela je odluka da partijske organizacije prekinu vezu sa dotadanjim
P K . uspostave vezu sa CK K P J . produe prikupljanje oruja i organizuju partijsku
tehniku.

Maj k.

U Kavadarcima oko 450 radnika duvanske stanice demonstriralo pred okupatorskom bugarskom optlnom. zahtevajui vee dnevnice i prestanak ikaniranja i
otputanja sa posla progresivnih radnika. Za rasturanje demonstranata upotrebljcna
je i vojska.

Maj

Partijsko poverenitvo u Strumici prerasta u MK K P J za Strumicu.

U Ohridu formiran MK K P J za Ohrid.
Sekretar PK K P J za Makedoniju, obuveten da partijski organizacije prikupljaju
oruje, uputio direktivu niim partijskim rukovodstvima da prekinu prikupljanje,
a da prikupljeno oruje predaju okupatorskoj vlasti da i>i se sauvali kadrovi od
eventualnih represalija okupatora .
MK K P J za Strumicu organizovao masovnu demonstraciju u gradu protiv okupatora i njegove denacionalizatorske politike, na kojoj j, dolo do otrih sukoba sa
bugarskom policijom.
MK K P J za Bitolj odrao sastanak na kome je odlueno: otpoeti demaskiranje
okupatorove politike u Makedoniji i ne ulaziti u njegove organe vlasti; sakrivati
oruje i municiju.

SLOVENIJA
3. maj

Faistika Italija anektirala i proglasila svojim sastavnim delom juni deo Slovenije, tzv. Ljubljansku provinciju.

20. maj

Na pl. Kozjici (kod Rimskih Toplica), na sastanku predstavnika KP i hrianskih

socijalista, formiran Pokrajinski odbor OF za severnu Sloveniju.

27. maj

Od vrhova slovenake reakcionarne buroazije. Musoiinijevim dekretom, naimenovan Savet (Konzulta), koii je radio protiv Osvobodilne fronte.
Na sastanku partijske organizacije Borovnice lan CK K P S i CK K P J Mlha Marinko dao smernice za obrazovanje terenskih odbora OF. organizovanje S K O J - a i
pripremu oruanog ustanka u rejonu Borovnice.

Maj

Formiran Vojni komitet za jeseniki srez, koji je pristupio organizovanju partizanskih grupa.
Formiran Vojni komitet za kranjski srez.
U Ljubljani izaao prvi ratni broj lista
OF Slovenije.

Slovenski poroevalec, informacijski vesnik

SRBIJA
1. maj

U K r a l j e v u odran sastanak SK SKOJ-a za K r a l j e v o . Diskutovano o ulozi skojevske

organizacije u uslovima okupacije, formiranju borbenih grupa desetina, kroz koje
bi se obuavala omladina u rukovanju orujem.
U Beogradu obrazovan kvisllnki Savet komesara potinjen liemakom zapovednlku
Srbije.

2. r.iaj

Iz naselja Njeguevo (kod Sente) maarske jedinice i andarmerija internirale 179

metana u V. Kanjiu (u Maarskoj).

Maj p.

U apcu odran sastanak OK K P J za Sabac na kome je onela odluka da se sklanja

oruje, formiraju vojne desetine, organizuju teajevi za prvu pomo i sakuplja
sanitetski materijal.
Maarske jedinice i andarmerija zavrile interniranje naselja Karadordevo (kod
Subotice), koje je brojalo oko 1600 lica. Internirce su. uglavnom, sproveli u logor
arvar (u Maarskoj), gde je znatan broj njih pomro ili je ubijen.

21

1941.
maj

jul

SRBIJA

jul

1941.

Maarske jedinice i anarmetija prisilno iselile i internirale: iz sreza kolsko -iz naselja Sokolac 1340 lica a iz N, Crvenite 103 lica; iz sreza Ba. Topola iz naselja
N. Selo Feketle 14 osoba. Iseljena lica su proterana u rune pravce, mahom u
Srbiju i Srem, a internirci su sprovedeni u logor u Ba. Palanci, Budimpeti i
arvaru (u Maarskoj).

11. maj

Kod Poege jedinice nemake 60. motorizovane divizije uhvatite 4 naoruana

i streljale ih i obesile u Poegi.

lica

Maj s.

U blizini Petrovurada (sada: Zrenjanln) odran sastanak nepotpunog Biroa PK K P J

za Vojvodinu, na kome su razraene direktive i postavljeni konkretni zadaci sa M a j skog savetovanja K P J . U lom cilju je formiran Vojni komitet od 8 lanova. Na
sastanku je razmatrano dalje aktiviranje masa na prikupljanju oruja, kao i formiranje vojnih desetina i diverzantskih grupa, organizovanje rada na
vojnom
obrazovanju i otvaranje kursova prve pomoi.
U Zemunu, po odluci PK K P J za Srbiju, formiran SK KPJ za Zemun? kao i Srcsko-gradski komitet SKOJ-a.

M a j . p.

U Pei cdran sastanak Biroa Oblasnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju na

kome je odlueno da se veina lanova Oblasnog komiteta i nekoliko drugih poznatijih komunista privremeno sklone na teritoriju Crne Gore, jer okupatorske vlasti
pripremaju hapenje i likvidaciju svih poznatijih komunista. Za to vreme. rad Oblasnog komiteta trebalo je da obavlja Privremeno partijsko rukovodstvo,
koje je
formirano od nekoliko lanova.

J.O. maj

Maarske jedinice i andarmerija prisilno iselile* stanovnike i/, ovih naselja sreza
Ba. Topola: iz B a t Sokolca oko 800. iz Tomislavaca 300 i i/. Sr. Salaa 245 stanovnika i odvela ili u razne logore, mahom u nrvar (u Maarskoj), a izvestan broj
proterale u Srbiju i Hrvatsku.

22. maj

Nemaki
Srbiji.

vojni zapovednik Srbije obrazovao Poverenltvo za

rusku

emigraciju

Nemaki komandujtil general i zapovednik Srbije naimenovao izvanrednog komesara za podruje sreza i grada Zemuna.
23. maj

Iz naselja Ba. Dua novo (kod Sente) maarske jedinice proterale 550 stanovnika
u logor arvar (u Maarskoj).

24. maj

U Beogradu nemaka Krajskomonantura objavila saoptenje stanovnitvu da e

zbog nepokazivanja panje i potovanja prema nemakim oficirima i vojnicima
ubudue postupati sa svom strogocu.

25. maj

U Uicu (sada: Titovo Uice), u prisustvu delegata PK K P J za Srbiju,

odrano
okruno partijsko savetovanje na kome ,u razmotrena novonastala situacija i predstojea aktivnost komunista, ukljuujui i oruani otpor.
U Panevu odrano okruno partijsko savetovanje /a juni Banat, na kome je lan
CK KPJ i politiki sekretar PK K P J za Vojvodinu arko Zrenjanln Uu preneo
zadatke koje su postavili PK K P J a Vojvodinu i M a j s k o savetovanje KPJ.
U

27. maj

Panevu odrana okruna konferencija SKOJ-a.

U s. Dobrul (kod Pei) Dobruki mesni (pozadinski) odred od 20 boraca

uspean otpor iptarskim faistima pomognu tim od italijanskih vojnika.

pruio

Objavljena naredba nemakog vojnog zapovednika Srbije kojom se, pod pretnjom
kanjavanja robijom i smru, zabranjuje sluanje inostranih radio stanica (izuzev
nemakih).
28. maj

Maarske jedinice zavrile prisilno iseljavanje 1500 stanovnika, iz naselja Hadievo

(srez Ba. Topola), a na njihova imanja poeli da naseljavaju Maare iz Erdelja.
Nemake vlasti naredile da svi Srbi koji nisu zaviajni u Rumi napuste grad u roku
od 8 dana.

29. maj

Naselje Miloevo (srez starobeejski koje ie brojalo 42(1 stanovnika, maarske jedinice prisilno raselile.
l'o drugom Izvoru. SK KPJ : Zi-mui Dlinovl.kn le u p>vo| polovini maja.
Po drugim podacima preinaci . rije ckiaova Oblasnog komiteta KIM za Kosovo i
Metohiju p Crnu Guru izvreno le ranijp
u drugoj polovini aprila. Jer .je okupator oro
do jednog spiska komunista u Pei.
1

1941. maj

SRBIJA

maj 1941.

Maj k.

Oblasni kumitet KPJ za Kosovo i Metohiju uputio, na iptarskom jeziku, proglas

Siptarima da ne nasedaju neprijateljskoj propagandi i ne rasplamsavaju bratoubilaku borbu, ve da neguju bratstvo i jedinstvo i da zajedno sa Srbima i Crnogorcima, pod rukovodstvom KPJ. povedu oslobodilaku borbu protiv faistikog
okupatora i porobljivaa.

Maj

Obrazovani Vojni komitet pri PK KPJ za Srbiju i vojni komiteti pri okrunim komitetima KPJ, Vojni komiteti stvaraju ilegalne grupe i organizuju njihovu vojnu
obuku. Organizovani i sanitetski kursevi na kojima se omladinci osposobljavaju /.a
pruanje prve pomoi.
Napredna omladina Beograda uputila proglas omladini da ne odlazi na rad u Nemaku. Proglas rasturen po ulicama Beograda.
U svim rejonima Beograda formirana rejonska rukovodstva SKOJ-a.
U Beogradu, u Kaikovievoj ulici br. 19 obrazovana mesna partijska tehnika, koja
svakodnevno izdaje vesti o stanju na frontu i o politikoj situ-iciji.
U Kos. Mitrovici formiran novi MK KPJ za Kos. Mitrovicu. Odlueno da se odmah
pristupi okupljanju rodoljuba i prikupljanju oruja za borbu protiv okupatora.
U Subolicl formiran OK KPJ za severnu Baku.
U Novom Sadu obnovljen OK K P J za junu Baku.
U Somborn obnovljen OK KPJ za zapadnu Baku i Baranju.
Obnovljeni i oformjeni SK KPJ u Senti, Beeju, Ba. Topoli, Kuli. 2ablju i Ba.
Palanci, kao i MK K P J u Curugu, Ba. Graditu, Adi. Ba. Petrovom Selu, Vrbasu,
Turiji i drugim mestima.
U Beogradu, nn SajmiStu (na levoj obali Save), nemake okupacione vlasti obrazovale logor, u kome su kasnije ubile preko 40.000 Srba i Jevreja.

Jun

DOGAAJI OI'STEG KARAKTERA

4. jun

U nemakom poslanstvu u Zagrebu odrana konferencija predstavnika NDH i N e make. na kojoj je reeno da se iz N D H iseli u Srbiju oko 200.000 Srba, a isto toliko
i Slovenaca iz Slovenije u Hrvatsku.

5. jun

U Berhtesgadenu (u Nemakoj) poglavnik N D H Ante Paveli posetio vodu Treeg

Rajha Adolfa Hitlera i izrazio mu zahvalnost zbog stvaranja kvislinke NDH

8'd. jun

Britansko-degolistike snage napali' Siriju i Liban. Posle jednomesenih borbi, 14.

jula su snage viijske Francuske u Siriji potpisale kapitulaciju, dozvolivi saveznikim snagama da okupiraju itavu teritoriju Sirije i Libana.

9. jun

Voda Treeg Rajha. Adolf Hitler, izdao direktivu br. 31, kojom se uspostavlja zapovednik oruane sile za Jugoistok, sa seditem u Solunu. Za zapovednika je imenovan feldmaral Vilhelm List, koji je bio direktno potinjen Adolfu Hitleru, a imao
je punu izvrnu vlast u oblastima na Balkanu koje su zaposele nemake trupe.

12. jun

U Londonu, od strane vlada V. Britanije i njenih dominiona, predstavnika slobodne

Francuske i izbeglike vlade Belgije. Holandije. Norveke. Luksemburga. Cehoslovake. Grke. Poljske i Jugoslavije, potpisana deklaracija o meusaveznikoj pomoi u borbi protiv agresora.

15. jun

Predsednik vlade V. Britanije Vinston eril. uputio predsedniku S A D Franklinu

Ruzveltu poruku o predstojeem napadu Nemake na SSSR. Ruzvelt mu je odgovorio da e obe sile priznati SSSR kao saveznika.

1S. jun

U Ankari potpisan pakt o nenapadanju i prijateljstvu izmeu vlade Treeg Rajha

i vlade Republike Turske.
ef Gestapoa Treeg Rajha uputio direktivu svim podredenim ustanovama, pa i
onim u Jugoslaviji, da budu spremne za masovna hapenja u odreenom trenutku.
Time je on hteo razbiti organizacije komunistikih partija i spreiti otpor u okupiranim zemljama pri napadu Nemake na SSSR

19. jun

Jugoslovenski poslanik u Carigradu uputio izbeglikoj vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije

izvetaj o stanju u Jugoslaviji, istiui da K P J ima snaan uticaj u narodu i da se
moe oekivati masovan ustanak im Nemaka napadne SSSR.

22. jun

U ranim jutarnjim asovima nemaka vojska iznenada napala SSSR. Jake formacije nemake avijacije otpoele su da bombarduju aerodrome, pomorske baze (Sevastopol, Krontat, Izmail), eleznike vorove, gradove pribaltikih republika. Belorusse, Ukrajine. Moldavije, Krima i dr.
Faistika vlada K r a l j e v i n e Italije objavila rat SSSR-u.
U Beogradu, u Molerovoj ulici, odrana sednica Politbiroa CK K P J na kojoj su.
povodom napada Nemake na SSSR, razmatrane mere koje Partija mora preduzeti.
Reeno je da CK K P J i ostali centralni i pokrajinski komitet objave proglase sa
pozivom na sveopti narodni ustanak. Sednicom je rukovodio generalni sekretar
KPJ Josip Broz Tito.
Povodom napada Nemake na SSSR. CK K P J izdao proglas u kome se kae: Vi
koji stenjete pod okupatorskom izmom, svi vi koji ljubite slobodu i nezavisnost,
koji neete faistikog ropstva znajte da je kucnuo as borbe za vae osloboenje
od faistikih osvajaa . . . Proleteri sviju krajeva Jugoslavije, na svoja mesta u
prve borbene redove! Zbijte vrsto s v o j e redove oko vae avangarde. KP Jugoslav i j e ! . . . Spremajte se hitno za poslednii i odluni boj! Unitavajte faiste!'.
U govoru preko radija predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril izjavio da e
V. Britanija ukazati maksimalnu pomo SSSR-u.
Kominterna uputila telegram Centralnom komitetu K P J : trai preduzimanje svih
potrebnih mera da bi se poduprla i olakala pravedna borba sovjetskog naroda.

37

1941. jun

BOSNA I HERCEGOVINA

jun 1941.

23. jun

Lazar Koli.evski lan PK K P J za Makedoniju, doao u Beograd i Centralnom komitetu K P J podneo izve.taj o stanju u M a k e d o n i j i i o oportunistikim i kontrarevolueionarnim stavovima sekretara PK K P J za Makedoniju M e t o d i j a Satorova Sarla
i njegovih jednomiljenika.

24. jun

Predsednik S A D Franklin Ruzvelt na k o n f e r e n c i j i za lampu,

ukazali svaku pomo SSSR-u u ratu protiv Nemake.

i z j a v i o da

e S A D

U Zagrebu odrana konferencija katolikih biskupa, pod predsednitvom

skupa A l o j z i j a Stepinca, na k o j o j je potvrena lojalnost ustakoj dravi.

nadbi-

25. jun

U T o k i j u , na i m p e r i j a l n o j konferenciji, odlueno da se Japan ne pridrui N e m u k o j

u napadu na SSSR. ve da tu povoljnu priliku iskoristi za okupaciju francuske
Indokine.

27. jun

Vlada

Kraljevine

Maarske o b j a v i l a

rat

SSSR-u.

U Beogradu odrana sednica CK K P J na k o j o j je obrazovan G N O P odreda Jugoslavije. Za komandanta GS je odreen Josip Broz Tito.
30. jun

N e m a k e trupe zauzele L a v o v .

BOSNA
2. jun

I HERCEGOVINA

U okolini L j u b i n j a ustae otpoele masovan pokolj. Za deset dana, u etiri sela,

oni su uhvatili 143 seljaka i bacili ih u jamu u s. Kapavici.
-

U s. U d r e n j u (kod N e v e s i n j a ) ustae pobile 28 Srba, mahom staraca i ena.

jun

Naoruani seljaci s. D r e n j a (kod N e v e s i n j a ) pruili organizovan oruani otpor pri

pokuaju ustakih zatitnih lovaca da spale selo. Posle estoasovne borbe ustae
su, uz podrku tri aviona, potisle ustanike i spalile selo.

5. jun

Ustae pobile oko 180 seljaka iz s. Korita (kod Gacka) i bacile ih u Golubiju jamu.
vie samoga sela, a selo opljakale.

Jun p.

U umarskoj kui na Sehillueime (kod B a n j e L u k e ) odrano oblasno s a v e t o v a n j e

K P J za Bosansku krajinu, na kome su razmatrane organizaeiono-politike mere
oko pripremanja ustanka; prenete odluke i zakljuci M a j s k o g savetovanja K P J .
postavljeni
zadaci da se partijske o r g a n i z a c i j e bore p r o t i v politike okupatora i
ustaa na raspirivanju m r n j e izmeu Srha, H r v a t a i muslimana; odreeni lanovi
Oblasnog v o j n o g rukovodstva Komiteta.
IJ Mostaru odrano oblasno s a v e t o v a n j e K P J za Hercegovinu kome su prisustvovali
delegati svih partijskih organizacija i dva delegata PK K P J za BiH. Na savjetovanju Je raspravljeno o stanju priprema za ustanak.

C7. jun

Naoruani seljaci g o r n j e g Gatakog p o l j a unitili and. st Kazane! i Stepen i poruili put i tt veze izmeu Gacka i Bilee Sutradan se borba prenela i na druga
pogranina sela severoistono od Gacka, u kojima su ustanici unitili and. st. u
. Jaseniku i s. Vrbi. Da bi paralisale ustanak, ustae su u Gacku uhapsile 200 uglednijih Srba kao taoce i. uz pomo j e d n e domobranske ete iz Bilee, uspostavile
aobraaj, ali se nisu usuivale da krenu u sela.

13. jun

No velikom ustakom zboru kod f r a n j e v a i kog manastira u s. Humcu (kod L j u b u kog) L j u b u k a partijska organizacija rasturila M a j s k i proglas CK K P J i Majski
proglas PK K P J za BiH. Ustae su pohapsili gotovo sve lanove P a r t i j e . T i m e je
partijska organizacija razbijena (a obnovljena je tek 1942)

Jun s.

J B a n j o j Luci f o r m i r a n Oblasni Vojni komitet (rukovodstvo) za Bos. krajinu. Na

p r v o m sastanku, kojim je rukovodio lan P o k r a j i n s k o g v o j n o g komiteta M a h m u t
Buatlija. prenete su d i r e k t i v e o stvaranju diverzantskih grupa i mree vojnih p o v e renika i imenovani su sreski v o j n i poverenici za srezovc: Bos. Grahovo. Bos. P e t r o vac K l j u . Bos. Krupu, Bos. N o v i , Bos. Dubicu P r i j e d o r . P r n j a v o r . J a j c e i M r k o n j i - G r a d i rukovodioci diverzantskih grupa.

Jun d. p.

U B a n j o j Luci, zbog nebudnosti partijske organizacije, ustae pohapsile preko 50

lanova i rukovodilaca K P J . Organizovanim pritiskom masa ustake vlasti su prisiljene da puste veinu uhapenih.

1041. jun

CRNA GORA

jun 1941.

20. jun

U Mostaru, u prisustvu dvojice delegata 1 K K P J za BiH. odrano oblasno savetov a n j e K P J za Hercegovinu, na kome je podnet izvestaj o pripremama za ustanak,
rezervama oruja i neposrednim akcijama.

21. jun

U Travniku ustae streljaie 3 lana K P J i uhapsile 70 graana, meu kojima 13

komunista. Masovnim demonstracijama naroda ustae su prisiljene da oslobode sve
uhapene.

22 jun

U Mostaru odrano oblasno savetovanje SKOJ-a za Hercegovinu kome su prisustvovali rukovodioci SKOJ-a iz svili krajeva Hercegovine. Pored priprema za dizanje ustanka, naroito se raspravljalo o spreavanju ustakih pokolja.

23. jun

Na njivama Popovog polja (kod L j u b i n j a ) ustae pohvatale 104 oveka i navee ili
bacile u jamu na Ranom dolu (koti s. Koteza. na putu L j u b i n j e Trcbinje).
Iz Gacka oko 200 ustaa prodrlo u sela Stepen. Prine. ukovie i Pusto Polje. Zbog
gubitaka u borbi sa ustanicima na Zbornoj gomili, ustae su pri povratku pobile
oko 80 ljudi, ena i dece i spalile prva tri sela

24. jun

Napadom na and. st. Lukavac (kod Nevesinja) otpoeo masovni ustanak naroda
gornje Hercegovino. Za pet dana ustanici su unitili and. st. u selima Lukavcu,
Riljima. K i finom Selu. Morinama. Odaku. Fojnici. Krstai. Trusini i Zmijancu,
zauzeli Avtovac. prodrli u Nevesinje i oslobodili delove bilekog. stolakog I trebinjskog sreza, gotovo itav nevesinjski i vei deo gatakog sreza.
Ustae prikupile Srbe i Jevroje iz Bihaa (preko 1.000 ljudi, ena i dece) i iselile
ih u Kulen-Vakuf.

25. jun

25/20. jun

U nekoliko sela Dabarskog polja (srez Stolac) ustae otpoele dvodnevni

srpskog stanovnitva, u kome su ubile oko 2R0 ljudi, ena i dece.

pokolj

Kod Opuzena (blizu Metkovia) ustae streljaie deo pohapenih Srba iz sreza Stolac,
ljih oko 280. medu njima i dr Ivu Bosnia Kovaia, Hrvata iz Melkovia. koji
;e suprotstavio vrenju zloina.

26. jun

Kod s. P a i j e v Do (na putu Mostar - Nevesinje) nevesinjski ustanici razbili po jednu

etu ustaa i domobrana i vod andarma. Izmeu ostalog, zaplenieno oko 100 puaka. 0 p, mitraljeza i 2 kamiona.

27. jun

Preko 300 rudara rudnika Kakanj stupilo u trajk, postavljajui ekonomske zahteve.
Hapenjem organizatora (uglavnom komunista) trajk je obustavljen
Domobranski bataljun, ojaan po jednom etom ustaa i domobrana, nastupajui od
'.and. st. Riine putem Mostar Nevesinje. probio ustanike poloaje i do mraka
uspostavio vezu sa blokiranim garnizonom u Nevesinjti.

28. jun

Oko 300 naoruanih ustanika gatakog sreza i susednih sela P i v e i Golije zauzeli
A v t o v a c i s. Mulje. Posada, jedna domobranska eta i S0 metana. povukla se u
Gacko. U borbi je oboren jedan domobranski avion.

30. jun

Kod s. Pluina (na putu Nevesinje Ulog) ustanici Iz Nevesinjske i Gatake povri
porazile d v e ete domobrana.
Mostarski biskup fra A l o j z i j e Mii uputio poslanicu
pljaku i druga nasilja ustaa u Hercegovini.
U blizini manastira Humca (kod
kamionima iz apljine.

CRNA
Jun p. p.

22. jun

Ljubukog)

kojoj

je

osudio

pokolje,

ustae ubile oko 90 Srba, dovedenih

GORA

Odran sastanak MK K P J za pljevaljski srez na kome je. na osnovu direktive o

pripremama za oruani ustanak, odlueno: da se radi na formiranju omladinskih
grupa koje e se obuavati u rukovanju orujem; da se prikuplja oruje, municija,
sanitetski materijal i dr.
Kod Prijepolja odrano partijsko savetovanje kome su prisustvovali delegati iz
svih partijskih organizacija Sandaka. Savetovanjem je rukovodio sekretar Oblasnog komiteta K P J za Sandak Rifat Burdovi Tro. koji je podneo referat o vojno-politikoj situaciji i zadacima partijskih organizacija. Zakljueno je da se ubrzaju
pripreme za oruani ustanak i r a z v i j e intenzivniji politiki rad i povezivanje
s masama.

45

Ml. jun
un k.

HRVATSKA

jun 1941.

Vojna komisija pri K P J za Crnu Goru. Boku i Sandak reorganizovana u Vojnorevolucionarni komitet.
PK KPJ za Crnu Goru. Boku i Sandak uputio proglas narodu pozivajui ga da
pod rukovodstvom K P J zbije svoje redove, ostvari vrsto jedinstvo u borbi protiv
okupatora i njegovih slugu, za s v o j e nacionalno osloboenje, udruen sa svim porobljenim narodima Jugoslavije i Balkana, a u savezu sa velikim Sovjetskim Savezom.
U proglasu se apeluje na radni narod Crne Gore. Boke i Sandaka da jaa borbeni
savez radnika i seljaka u borbi za ostvarenje sovjetske vlasti i konaan obraun
sa kapitalistikim sistemom

un

PK K P J za Crnu Goru. Boku i Sandak dao direktivu da mesni komiteti napuste

gradove i predu u sela u blizini gradova i rade u strogoj ilegalnosti, a ostali komunisti da ne spavaju kod svojih kua, ve da budu na oprezi, kako ne bi .iznenada
bili pohvatani.
Kod varoice Sahovii (sada: Tomaevo kod Bijelog P o l j a ) odrana partijska konferencija kojoj je prisustvovalo oko 20 komunista iz bjelopoljskog sreza. Izneti su rezultati dotadanjeg rada na pripremama za oruani ustanak i odlueno je da se
formiraju borbene oruane grupe koje e. kad bude doneta odluka za oruani ustanak. biti spremne da stupe u borbu.

HRVATSKA
jun

Na Kalniku otpoela trodnevna partijska konferencija OK K P H za Bjelovar: izabrano je okruno partijsko rukovodstvo i partijskim organizacijama su postavljeni
zadaci u vezi sa pripremom ustanka.

un p.

U Dubravi (u Zagrebu) odrana partijska konferencija 4. rejonskog komiteta K P H

Zagreba na kojoj je izabran novi rejonski komitet.
CK K P H doneo odluku o formiranju partijskih organizacija u domobranstvu N D H
Za taj rad je zaduen Dragutin SaiJi, lan CK K P H .

un s.

CK K P H izdao saoptenje o situaciji u Hrvatskoj i pozvao radnike da ne odlaze na

rad u Nemaku a narod da protestine protiv odvlaenja hrane iz Hrvatske.

CK K P H izdao proglas u kome poziva na optenarodmi borbu protiv okupatora

njihovih slugu, razobliavajui reakcionarnu ulogu ustaa u stvaranju NDH.

S. jun

U Banovoj Jaruzi, u prisustvu sekretara CK K P H Rada Konara. odrana partijska

konferencija OK K P H za Novu Gradiku na kojoj je odlueno da se omasovi partijska organizacija, vre pripreme za oruani ustanak i odmah prede na izvrenje
sitnih diverzantskih i.kcija. U OK su kooptirani neki lanovi umesto onih koji su
bili pohapeni.

>. jun

- Odran sastanak OK K P H za Suak na kome je data direktiva da svi poznatiji komunisti predu u ilegalnost i da se prikuplja oruje.
U s . Zabnu (kod Siska), po odluci OK K P H za Sisak, formiran Sisaki N O P odred.
To je prvi N O P odred u Hrvatskoj.
U Splitu otpoeo da izlazi ilegalni list Na izve.taj . organa PK K P H za Dalmaciju.
U Detnicama (u Gorskom kotaru) odrana s res ka partijska konferencija na kojoj je
odlueno da se ubrzaju pripreme da bi to pro otpoeo oruani ustanak. Novoizabranom SK stavljeno u zadatak da formira vojni komitet i tri diverzantske grupe koje
e odmah preduzeti akcije na pruzi Rijeka Karlovac.
U s. Kusonjama odrana sreska partijska konferencija za srez Pakrac na kojoj je
diskutovano o politikoj situaciji, liniji Partije u novim uslovima. organizacionom
stanju partijske organizacije, radu SKOJ-a. sakupljanju oruja i vrenju sabotaa.
U s. Tornici (kod Slav. Broda), u prisustvu sekretara CK K P H Rada Konara.
odrana okruna partijska konferencija K P H za Slav. Brod. Raspravljalo se o prikupljanju oruja i pripremi za ustanak. Zakljueno je: da se uvrste i proire partijske organizacije u fabrikama i na eleznici u Slav. Brodu; da se formiraju partijske organizacije u selima gde ne postoje; da se pojaa rad na podizanju ideoloko-politikog nivoa lanova K P J ; da se uvaju kadrovi od hapenja i da radnici ne
odlaze na rad u Nemaku.

'. jun

U Zagrebu, preko ilegalne partijske radio-stanice u Tukanovoj ulici, proitan proglas koji je CK K P H uputio narodima Jugoslavije 22. juna.

1941. jun

MAKEDONIJA

juri 1941.

U Metkoviu i okolnim selima ustae pohvatale i odvele u z a t v o r e vie od 200 ljudi,

medu kojima g o t o v o sve komuniste metkovikog sreza i vei b r o j simpatizera
Partije.
27. jun

Na o. H v a r u izaao p r v i b r o j lista

I z v e t a j , organa SK K P H za Hvar.

28. jun

Ustae izvrile prisilno i s e l j a v a n j e oko 4.000 Srba iz Sreza virovitikog na podruje

Brkog.
U blizini Varadina, uz prisustvo lana CK K P J . odran
sastanak
OK
K P H za
Varadin na kome je doneta odluka da odmah otponu diverzantske akcije.
U s. Srbu (kod Graaca) ustae izvrile prvi masovni pokolj srpskog stanovnitva
u Lici.

29. jun

U umi kod Zasadbrega (u M e u m u r j u ) odran sastanak predstavnika partijskih

organizacija M e d u m u r j a . R a s p r a v l j a n o je o situaciji u z e m l j i povodom napada
N e m a k e na Sovjetski Savez.

Ustae upale u s. P r i s o j e (kod S i n j a ) i pohvatale 94 lica. o d v e l e ih u planinu G r a bovicu i tamo ih pobile i bacile u jamu Golubinku.

Kod s. Rupotine (blizu Splita) grupa diverzanata poruila

Jun k.

12 tt stubova.

K P H izdao proglas povodom napada Nemake na Sovjetski Savez, pozivajui

hrvatski narod da o d b i j e svaku pomo faistikim okupatorima u borbi protiv S o v jetskog Saveza.

Pri CK K P H obrazovano O p e r a t i v n o partijsko rukovodstvo za Hrvatsku.

Jun

Formiran SK K P H za Kastav.
U Zagrebu iziao prvi ratni b r o j (trobroj: 3, 45) lista S r p i eki, organa CK K P H .
MAKEDONIJA

Jun s.

K K P J za Makedoniju, na insistiranje Lazara Kolievskog i M a r e Naceve, odrao

astanak kome su prisustvovali i lanovi MK K P J za Skoplje. Na sastanku je L a z a r
Colievski otro osudio
oportunistike i kontrarevolucionarne stavove Satorova i
ahtevao od PK da prihvati s t a v o v e i liniju CK K P J : oruanu borbu protiv okupatora. Satorov i jo dva lana PK su se suprotstavili tome. N e k o l i k o dana kasnije
inicijatori toga sastanka odluili su da o tome izvest e CK K P J .

Na-proirenom sastanku PK K P J za Makedoniju, na izriiti zahtev Lazara K o l i e v skog. M a r e N a c e v e i lanova MK K P J za Skoplje, i pored otpora Satorova i njegovih
jednomiljenika. formirana V o j n a komisija pri P K .
Kumanovska partijska organizacija se oteepila od PK K P J
pomo Lazara Kolievskog i M a r e Naceve, otpoela borbu
oportunistikog rukovodstva a za pobedu linije K P J .
22. jun

za Makedoniju i. uz
protiv
Satorovljevog

MK K P J za Prilep odrao sastanak u vezi s napadom Nemake na SSSR, zauzeo

stav da se otpone sa pripremama za oruanu borbu i f o r m i r a o Mesni vojni tab.
MK K P J za S k o p l j e odrao partijsko s a v e t o v a n j e kome su prisustvovali lanovi M K ,
svi sekretari partijskih elija i ( j e d i n i lanovi K P J . Poto je izvrena analiza novonastale situacije, u vezi s napadom N e m a k e na SSSR. zauzet je stav da je za
komuniste nastao odluan momenal u pogledu pripreme za oruanu borbu.

23. jun

MK K P J za P r i l e p odrao s a v e t o v a n j e sa svim sekretarima partijskih elija i nekim

lanovima K P J . Na savetovanju je potvren stav MK od prethodnog dana i doneta
odluka da se ubrzaju pripreme za oruanu borbu protiv okupatora ( p r i k u p l j a n j e
oruja, opreme, hrane itd.).

24. jun

Sekretar MK K P J za P r i l e p izvestio. u Skoplju, Satorova o stavovima Prilepske p a r tijske organizacije i preduzetim merama u pogledu priprema za oruanu borbu.
Satorov se otro suprotstavio tim merama. a u pogledu f o r m i r a n j a N O P odreda
zauzeo stav da je to isuvie otra forma borbe*, ve da se eventualno mogu f o r m i rati diverzantske grupe od 35 lanova. Prilepska partijska organizacija ostala je
pri s v o j i m stavovima i odlukama.

Jun k.

U proglasu povodom napada N e m a k e na S S S R Satorov ne poziva makedonski narod

na oruanu borbu, ve samo na solidarnost* i s i m p a t i j e prema sovjetskom narodu.

47

1941. jun

SLOVENIJA SRBIJA

jun 1941

zavravajui ga parolom da ivi slobodna sovjetska Makedonija. Proglas je izdao

sa potpisom Pokrajiski komitet Radnike partije Makedonije, ime je samovlasno
izmenio naziv PK. K P J za Makedoniju jer je nastojao da K P J u Makedoniji bude
sastavni deo Bugarske radnike partije. Proglas nije prihvaen od lanova KPJ.
D Velesu (sada Titov Veles), na inicijativu grupe lanova K P J (mimo M K ) deo lanova odrao partijsku konferenciju na kojoj je odlueno da partijska organizacija
preduzme mere za otpoinjanje diverzantskih, sabotanih i drugih akcija protiv faistikog okupatora. Izabran je privremeni komitet da rukovodi partijskim radom i
akcijama. Sa odlukama, po ovlaenju konferencije. Strahil G gov je upoznao Satorova. ali se o v a j otro suprotstavio takvoj inicijativi Uprkos tome, zauzeti stavovi
-iu sprovoeni u ivot.
Jun

-- Po odluci MK K P J za Kavadarce formiran Mesni vojni tab.

SLOVENIJA
1. jun

U Ljubljani otpoeo dvodnevni" rad ire partijske konferencije CK K P S . na kojoj je

dohet zakljuak o pripremama za ustanak u Sloveniji.

2. jun

Iz Slov. Bistrice krenuo prvi

vlasti preseljavaju u Srbiju.

15. jun

Odran prvi sastanak Vrhovnog plenqma OF koji su sainjavali predstavnici svih

grupa ulanjenih u OP".

22. jun

Na sednici CK K P S u Ljubljani formiran GS N O P odreda za Sloveniju, tada nazivan i Vrhovnim tabom (Vrhovnim poveljstvom). koji se sve do maja 1942. nalazio
u Ljubljani i odatle rukovodio ustankom.

transport

slovenakog

stanovnitva koje nemake

Povodom napada Nemake na Sovjetski Savez, CK K P S izdao proglas slovenakom

narodu pozivajui ga da dotadanji otpor pretvori u svenarodni rat protiv okupatora.
Formiran Vojni komitet za tajersku.
23. jun

Povodom nemakog napada na SSSR. u selima Smartnom, Kaelju i Sostru (kod

Ljubljane) odrane demonstracije protiv itaUjanskog i nemakog okupatora.

2H. jun

Na Krasu, izmeu s. Rena i s. Kostanjevice, odran sastanak rukovodilaca KP Italije za Goriko. na kome je odlueno da se to p r e uspostavi veza sa K P S i pristupi
pripremama za oruani ustanak.

Jun k.

Formirano Pokrajinsko poverenitvo CK K P S za Gorenjsku.

- U Mariboru, na inicijativu PK K P S . formirana Pohorska partizanska grupa.
Formiran Vojni komitet za Gorenjsku.

Jun

Odlukom CK K P S formiran Vojni komitet za kamnikl srez, koji jtv odmah pristupio
organi/.ovanju partizanskih grupa.
Oko Crnomelja, Metlike, s
grupa.

Semia i s. Gradaca otpoelo formiranje partizanskih

SRBIJA
4. jun

Iz naselja Radivojevievo (srez Ba. Topola) maarska andarmerija zatvorila 90f>

stanovnika u subotiki logor na Palikom putu. a zatim ih proterala za Sombor.
Apatin. Bar. V. Kanjiu i Sarvar (u Maarskoj).

Jun p.

PK K P J za Vojvodinu izdao proglas narodu da stvara jedinstvo svih nacionalnosti

u otporu i borbi protiv okupatora.
Formiran novi OK K P J za juni Banat.
Odrano Okruno partijsko savetovanje za uiki okrug na kome je. u prisustvu
delegata PK K P J za Srbiju, odlueno da se formiraju okruna i sreske sekcije za
vojnu pripremu oruanog ustanka, stvaraju magari ni za oruje i ratnu opremu i dr.
U KruevCu odran sastanak OK K P J za K rue vac na kome je, pored ostalog, odlueno da se formiraju vojne jedinice desetine.

48

NEMACKI ZLOIN
1941 GODINE

PANFVU

LETO

JAVNO VESANJE RODOLJUBA NA TE

R A Z I J A M A U B E O G R A D U J U L A I941
GODINE

I T A L I J A N S K I FAISTI S T R E L J A J U P R I P A D N I K E N A
RODNOOSLOBODILAKOG
P O K R E T A K O D CETI
NJA JULA 1941 G O D I N E

1941.

jul

SRBIJA

jul

1941.

7. jun

Za novog nemakog v o j n o g zapovednika u S r b i j i postavljen general

fon Sreder.

14. jun

Komesarska vlada okupirane S r b i j e izdala Uredbu o unutranjoj upravi u Banatu,

po k o j o j je ova, preko postavljenog podbana. u stvari bila iskljuivo u rukama
pripadnika nemake narodnosti.
Maarske okupacione jedinice zavrile prisilno i s e l j a v a n j e 500 stanovnika iz s.
Moorina (srez titelski) i 500 stanovnika iz naselja Aleksa Santi (srez Sombor),
kao i stanovnitva naselja Rastina (srez Sombor).

Jun

s.

U s. T r n a v i (kod aka) odrana okruna konferencija OK S K O J - a za aak. A n a l i ziran rad skojevske organizacije i postavljeni zadaci u vezi priprema za ustanak.

1.9. jun

U Srbiji, uredbom komesarske vlade, delimino ukinute s v e r a n i j e m e r e K r a l j e v i n e

J u g o s l a v i j e izvrene na osnovu zakona o a g r a r n o j r e f o r m i i z e m l j a vraena pripadnicima nemake, maarske i rumunske nacionalne manjine.

20. jun

U P e t r o v g r a d u (sada: Z r e n j a n i n ) odran sastanak

Vojnog
komiteta
PK
K P J za
V o j v o d i n u , sa koga je upuen predlog Sekretarijatu PK da se, zbog oteanih veza,
mesto V o j n o g komiteta PK K P J za V o j v o d i n u f o r m i r a j u oblasni vojni komiteti u
Sremu, Banatu i Bakoj. P r e d l o g je prihvaen i uskoro su formirani oblasni v o j n i
komiteti za Banat, Baku i Srem, koji su rukovodili svim pripremama za ustanak.

21. jun

U s. Zlatariu (kod V a l j e v a ) odrana Okruna partijska konferencija za okrug v a Ijevski na k o j o j su. posle analize v o j n o - p o l i t i k e situacije, doneti zakljuci da se
ubrzaju p r i p r e m e za dizanje ustanka.

22. jun

PK K P J za Srbiju, na dan napada N e m a k e na S o v j e t s k i Savez, doneo odluku i

preuzeo m e r e da se s k l a n j a j u svi lanovi P a r t i j e i simpatizeri k o j i su dotada iveli
ilegalno ili poluilegalno. a kojima je pretila opasnost da budu pohvatani od Gestapoa. Istog dana u unutranjost upueni kuriri sa porukom P K .
U s. Bratmilovcu (kod L e s k o v c a ) odrano Okruno partijsko s a v e t o v a n j e na kome
su doneti zakljuci o pripremama za oruanu borbu protiv okupatora, prikupljanju
oruja i u v e b a v a n j u ljudi u rukovanju orujem, jaanju partijske i skojevske o r g a nizacije i radu i borbi P a r t i j e i S K O J - a u uslovima okupacije.
U Zajearu odrana okruna konferencija S K O J - a . Istog dana, povodom napada
Nemake na SSSR, OK K P J za Z a j e a r izdao letak u kome poziva narod T i m o k e
krajine da se pripremi za oruanu borbu.
Nemaki v o j n i zapovednik S r b i j e naredio komesarskom ministru
slova Milanu A i m o v i u da. prema r a n i j e m sporazumu, u toku
pohapsi poznale komuniste Beograda, kao i s v e uesnike panskog
Skrenuta je naroita panja i na g r a d o v e : Ni. K r a g u j e v a c . Uice,
R l a n j , Trepu i Bor.

unutranjih ponoi 22/23. juna

graanskog rata.
aak i rudnike

N e m a k e i ustake vlasti otpoele hapenje lanova P a r t i j o i S K O J - a u srezu i

gradu Srem. Milrovica. P r o v a l o m u Srem. Mitrovici, Srem. K a r l o v c i m a i P e t r o v a radinu uhapen izvestan b r o j partijaca, skojevaca i rodoljuba, koji su potom streljani.
23. jun

U Beogradu odran sastanak PK K P J za Srbiju na kome su razraeni konkretni

zadaci oko organizovanja oruane borbe u Srbiji. lanovi PK i instruktori upueni
u razne k r a j e v e S r b i j e da direktno prenesu odluke PK i na licu mesta preduzmu
o d g o v a r a j u e mere.
Kod Petrovgrada (sada: Z r e n j a n i n ) odran sastanak PK K P J za V o j v o d i n u na kome
je odlueno: da se ubrzaju p r i p r e m e za oruani ustanak; da se v o j n e desetine po
selima i gradovima p r e t v a r a j u u partizanske desetine i odrede; da se lanovi K P J
i S K O J - a i kompromitovani drugovi ukljue u odrede ili da predu u potpunu ilegalnost; da se mesto V o j n o g komiteta pri PK K P J f o r m i r a Stab N O P odreda za
V o j v o d i n u , to je uskoro i uinjeno. Data je direktiva za f o r m i r a n j e tabova pri
okrunim i sreskim komitetima K P J , a narodima V o j v o d i n e je upuen proglas s pozivom na borbu.'
Formiran IV antikomunistiki odsek Specijalne p o ' i c i j e U p r a v e grada

Beograda.

U Banatu nemaka policija poela da hapsi komuniste i simpatizere K P J . U Vrcu

je uhapeno 80, u s. Kumanu 48 i u s. Melencima (kod Z r e n j a n i n a ) 15 ljudi.
1 Po neprijateljskim podacima je sastanak PK odran nekoliko dana posle nemakog
napada na SSSR. a po drugim podacima 22. j u i u .

49

1941.
25. jun

jul

SRBIJA

Na sastanku OK K P J za V a l j e v o
odreda i odreden Stab odreda.

jul
doneta

odluka

formiranju

1941.
Valjevskog

NOP

U Kruevcu, u prisustvu lana PK K P J za Srbiju Mirka Tomia, odran sastanak

OK K P J za K r u e v a c na kome je odlueno da se izvre pripreme za f o r m i r a n j e
N O P odreda.
U P r o k u p l j u formiran ilegalni Gradski odbor NO fonda.
27. jun

N e m a k i vojni zapovednik S r b i j e o b j a v i o Obznanu o uvoenju nemakog kaznenog

prava i kaznenih odredaba na okupiranoj srpskoj teritoriji.
U Radevini (kod K r u p n j a ) , od 56 lanova K P J , formirana prva partizanska j e d i nica, k o j o j je postavljen zadatak da f o r m i r a Raevsku etu.
U s . Bujaiu (kod V a l j e v a ) formirana Kolubarska eta V a l j e v s k o g N O P odreda.

28. jun

Na Belom bregu (kod Zajeara), u prisustvu delegata PK K P J za Srbiju, odran

sastanak OK K P J za Z a j e a r na kome je odlueno da se na teritoriji T i m o k e kraj i n e f o r m i r a j u tri odreda.

29. jun

U s . Glucima (kod Sapca) odrana Okruna partijska konferencija za abaki okrug

na k o j o j je odlueno da se formira eta od 50 ljudi, prikuplja o r u j e i vre p r i preme za ustanak.

30. jun

Na sastanku OK K P J za K r u e v a c doneta odluka da se formira N O P odred (odreen

je i n j e g o v tab), jo jednom proradi proglas CK K P J . odre partijski sastanci na
itavoj teritoriji okruga i izvre d e t a l j n e p r i p r e m e oruanog ustanka.

Jun k.

Odlukom PK K P J za V o j v o d i n u , formiran Stab N O P odreda za V o j v o d i n u .

U s . Vitomirici (kod P e i ) odran proireni sastanak Oblasnog komiteta K P J za
K o s o v o i Metohiju. P o s l e analiziranja dotadanjeg rada i politike situacije u t o j
oblasti, postavljeni su zadaci: da se popularise SSSR, razbije vera iptarskih masa
u faistiku Nemaku, pripreme uslovi i teren za oruane akcije, o j a a j u partijske
organizacije, prodre u k r a j e v e g d e jo nema partijskih organizacija i pojaa rad
meu omladinom.
U blizini Z a b i j a odran sastanak lanova K P J iz Bake i Baranje, na kome su prenete d i r e k t i v e PK K P J od 23. juna, predloene m e r e za n j i h o v o s p r o v o e n j e i analizirano stanje partijskih i skojevskih organizacija u B a k o j i B a r a n j i .
Po direktivi PK K P J za V o j v o d i n u , pri okrunim komitetima K P J za Srem, severni
i juni Banat i severnu, junu i zapadnu Baku sa B a r a n j o m formirani okruni tabovi sa zadatkom da rukovode pripremama za ustanak.
U Uicu (sada: T i t o v o Uice), u prisustvu instruktora PK K P J za S r b i j u Branka
Krsmanovia, odran sastanak OK K P J za Uice na kome je odlueno da se preduzmu m e r e za f o r m i r a n j e Uikog N O P odreda.
Po direktivi OK K P J za severni Banat, pri sreskim komitetima K P J severnog B a nata formirani sreski partizanski tabovi 1 .
OK K P J za Ni f o r m i r a o Sresko partijsko poverenitvo za sokobanjski srez.
U aku odran sastanak OK K P J za aak. Diskutovano o politikoj situaciji i
f o r m i r a n j u Caanskog N O P odreda.

Jun

U Zemunu odrano skojevsko savetovanje, k o m e su prisustvovali predstavnici CK

S K O J - a , P K S K O J - a z a Srbiju. M K S K O J - a z a Beograd i S K K P J
za
Zemun.
S K O J u Zemunu je dobio zadatke u vezi sa pripremama za ustanak.
U R a k o v i c i formirana prva partijska elija (od 5 lanova).

50

Po drugom Izvoru su sreski tabovi u severriom Banatu formirani prvih dana Jula.

Jul

DOGADA.fi OPTEG KARAKTERA

I. jul

N e m a k e trupe zauzele Rigu i okupirale L e t o n i j u .

U Beogradu CK S K O J - a odrao sastanak na kome je, u vezi sa odlukom CK K P J
od 22. i 27. juna, reio da omladini Jugoslavije uputi poziv na oruanu borbu.
CK S K O J - a izdao proglas " S v e za poraz faistikih razbojnika! S v e za pobedu p r a vedne stvari S o v j e t s k o g Saveza za osloboenje naih naroda 1 U proglasu se
omladina Jugoslavije poziva na jedinstvo, na otpor okupatoru i na spremnost za
opti narodni ustanak.

4. jul

U Beogradu (u vili na D e d i n j u ) odrana istorijska sednica Politbiroa CK K P J pod

rukovodstvom generalnog sekretara K P J Josipa Broza Tita, na k o j o j je odlueno:
da se od sabotae i d i v e r z i j e pree na opti ustanak; da partizanski rat bude osnovna f o r m a r a z v i j a n j a ustanka; da r a n i j e organizovane udarne grupe i vei b r o j
komunista izau na teren, obrazuju N O P odrede i otponu d e j s t v a ; da se u N O P
odrede postave politiki komesari kao predstavnici P a r t i j e i naroda; da se u p o j e dine p o k r a j i n e upute lanovi CK K P J sa izvanrednim ovlaenjima u vezi sa o r g a nizacijom ustanka; da se pokrene organ GS N O P odreda J u g o s l a v i j e i narodima
Jugoslavije uputi poziv na ustanak. Na sednici su razraeni plan razvitka partizanskih operacija u S r b i j i i plan stvaranja slobodne teritorije u njenom zapadnom delu.'

5. jul

U Zagrebu ustaka vlada N D H o b j a v i l a zakonsku odredbu kojom se pod preki.

odnosno pokretni preki sud s t a v l j a j u sva lica koja su od 10. aprila 1941. na bilo
koji nain delovala protiv ustake vlasti.

10. jul

Otpoela bitka za Smolensk (trajala do 8. avgusta). u k o j o j su okruene sovjetske

snage (16. i 20. armija), posle viednevnih ogorenih borbi, uspcle da se probiju
preko r. n j e p r a na istok.

IL jul

Vlada S S S R - a i vlada V. B r i t a n i j e uputile ultimatum

r i v a n j e Nemaca iz Irana.

12. jul

CK K P J o b j a v i o proglas u smislu odluka donetih na sednici Politbiroa od 4. jula:

svi narodi J u g o s l a v i j e se p o z i v a j u da svoju z e m l j u p r e t v o r e u opsednutu t v r a v u
za faistike osvajae, a komunistima se nalae da bez o k l e v a n j a organizuju N O P
odrede i stanu na elo narodnooslobodilake borbe.

iranskoi v l a d i : trae prote-

U Moskvi potpisana konvencija o u z a j a m n o j pomoi izmeu vlada SSSR-a i V. B r i tanije.

Jut s.

Clan PK K P J za Makedoniju L a z a r Kolievski, drugi put doao

tralnom komitetu K P J podneo i z v e t a j o situaciji u M a k e d o n i j i
i kontrarevolucionarnoj politici sekretara PK K P J za M a k e d o n i j u
Sarla. Na osnovu tog izvetaja. CK K P J odluio je da Satorova
smeni sa dunosti sekretara PK K P J za Makedoniju.

10. jul

Nemake i ruinunske trupe zauzele K i i n j e v .

17. jul

Vlada SSSR-a uspostavila

Jugoslavije u Londonu,

18. jul

Predsednik v l a d e S S S R - a Josif Visarionovi Staljin uputio pismo predsedniku v l a d e

V. B r i t a n i j e Vinstonu Cerilu: traio da V. Britanija otvori drugi front na zapadu
(u severnoj Francuskoj) i na severu E v r o p e (na A r k t i k u ) .

diplomatske

odnose

sa

izbeglikom

u Beograd i Ceni o oportunistikoj

Metodija Satorova
iskljui iz K P J i

vladom

Kraljevine

U Londonu potpisan
sporazum izmeu v l a d e S S S R - a i izbeglike v l a d e Cehoslovake : sovjetska vlada se obavezala da e ukazati pomo ehoslovakim narodima
u borbi protiv faistikih okupatora.
1

T a j dan se praznuje kao Dan borca.

51

1941. jul

BOSNA 1 HERCEGOVINA

jul 1941.

19. jul

Komanda i talijanske 2. a r m i j e naredila tabovima korpusa da, zbog irenja ustanka

na podruju N D H . preduzmu potrebno m e r e radi eventualne okupacije demilitarizov a n e zone (teritorije izmeu anektiranih primorskih predela i demarkacione linije).

20. jul

Predsednik vlade V. B r i t a n i j e Vinston Ceril o d g o v o r i o predsedniku v l a d e SSSR-a,

Joslfu Visarionoviu Staljinu da Nemci imaju u Francuskoj 40 d i v i z i j a i da Britanci
nemaju mogunosti da otvore drugi f r o n t ni u Francuskoj, niti na Arktiku.

21. jul

Komanda konpene v o j s k e N D H uputila Ministarstvu domobranstva N D H o b a v e tajni izvetaj u kome, pored ostalog, istie da se opaa intenzivan rad i propaganda
komunista, naroito u Zagrebu, iako se protiv njih primenjtiju stroge mere.

24. jul

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito, u ime CK K P J , uputio pismo P o k r a j i n skom komitetu K P J za M a k e d o n i j u : obavetava ga da se M e l o d i j e S a t o r o v arlo,
/.bog antipartijskog i kontrarevolucionarnog rada, s m e n j u j e s dunosti sekretara
PK K P J za Makedoniju i i s k l j u u j e iz K P J ; postavlja zadatak da se f o r m i r a j u N O P
odredi u Makedoniji.

25. jul

CK K P J uputio proglas narodima Jugoslavije: poziva ih da se oruanom borbom

oslobode od faistikog ropstva; ukazuje na zloine hrvatskih i srpskih izroda: P a v e lia, A i m o v i a , L j o t i a i drugih; o b j a n j a v a c i l j e v e K P J u N O B - u i poziva s v e
rodoljube u zajedniku borbu protiv okupatora i domaih izdajnika.

29. jul

Nemaki zapovednik oruane sile za Jugoistok, feldmaral Vilhelm List, prenosi

nareenje nemake V r h o v n e komande oruane sile: u sluajevima sabotae izricati
smrtnu kaznu v e a n j e m i p r i m e n j i v a t i sva ostala sredstva za zastraivanje.

30. jul

(J Londonu predstavnici izbeglike vlade P o l j s k e i vlade SSSR-a potpisali sporazum

o uspostavljanju diplomatskih odnosa, o u z a j a m n o j pomoi u borbi protiv Nemake.
o f o r m i r a n j u poljskih jedinica na teritoriji SSSR-a i o ponitavanju s o v j e t s k o -nemakog ugovora od 1939. godine koji se odnosi na poljske granice.

Jul

U Beogradu CK K P J i GS N O P odreda J u g o s l a v i j e izradili plan za s t v a r a n j e v e e

slobodne teritorije u zapadnoj Srbiji, kao baze za uspenije r u k o v o e n j e celokupnom oruanom borbom u Jugoslaviji.

BOSNA

HERCEGOVINA

3. jul

Na grebenu pl. Trusine (u zahvatu puta Stolac N e v e s i n j e ) , nevesinjski ustanici.

u dvoasovnoj borbi, razbili tri kolone ustaa i domobrana, sprelvi im prodor u
osloboena sela i zbegove. U borbi su, pored ostalih, poginula i dva istaknuta ustaka komandanta.

13. jul

U S a r a j e v u , na sastanku PK K P J za Bill, kome je prisustvovao i delegat CK K P J

Svetozar V u k m a n o v i T e m p o , preneta je odluka CK K P J o dizanju ustanka, i z v r ena detaljna analiza situacije i do tada Izvrenih priprema za ustanak, razraen plan
oruanih akcija, odreeni rejoni g d e e se formirati odredi, f o r m i r a n o v o j n o r u k o vodstvo ustanka tab N O P odreda za B i H i imenovani oblasni tabovi.

15. jul

Na proirenom sastanku Oblasnog komiteta K P J za tuzlansku oblast, odranom na

B a j r a m o v c u (kod Tuzle), preneta direktiva CK K P J za d i z a n j e ustanka, formiran
Oblasni v o j n i tab, imenovani podtabovi (sreski tabovi) za M a j e v i c u , B i j e l j i n u .
Ozren i Bira, razraen plan prvih oruanih akcija i odlaska komunista na teren.

Jul p. p.

Oblasni komitet K P J za Hercegovinu izdao proglas narodu u kome se, izmeu ostalog. kae da su nov talas ustakih pokolja u Hercegovini i pojaani teror u v e z i sa
napadom N e m a k e na S S S R digli itave k r a j e v e u istonoj Hercegovini na odbranu
golih ivota. U tom narodnom otporu, koji organizuje K P J , Oblasni komitet vidi
perspektivu brzog zaustavljanja pokolja, te poziva muslimane i H r v a t e da se pridrue Srbima u borbi protiv okupatora I ustaa.
Na Sehitlucima (kod B a n j e L u k e ) odran sastanak Oblasnog v o j n o g rukovodstva za
Bos. krajinu na kome je lan V o j n o g komiteta pri PK K P J za B i H preneo d i r e k t i v e
CK K P J o otpoinjanju ustanka i z a k l j u k e PK K P J za B i H o f o r m i r a n j u p a r t i zanskih tabova i otpoinjanju oruanih akcija i d i v e r z i j a .

Jul s.

U K l j u u rukovodilac Oblasnog v o j n o g rukovodstva za Bos. krajinu f o r m i r a o Sreski

v o j n i tab. K a k o su lanovi Sreskog taba istog dana uhapeni, pripreme za ustanak
nisu ni Izvrene.

Jul d. p.

Odlukom PK K P J za B i H formiran Oblasni v o j n i tab za sarajevsku oblast.

52

1941. jul

BOSNA 1 HERCEGOVINA

jul 1941.

U s . Rainovcu (kod Bos. P e t r o v c a ) komandant Oblasnog v o j n o g taba za Bos. krajinu f o r m i r a o SK K P J i Sreski v o j n i tab za Bos. P e t r o v a c i preneo d i r e k t i v e CK
K P J o f o r m i r a n j u odreda i otpoinjanju ustanka.
16. jul

U Mostaru, na sastanku Oblasnog komiteta K P J za Hercegovinu, kome je prisustvovao i delegat PK K P J za Bosnu i Hercegovinu, preneta direktiva CK K P J za
dizanje ustanka, raz. adcn plan o rasporedu kadrova i formiran Oblasni v o j n i tab
za Hercegovinu.

17. jul

Iz Mostara izaao na severne padine Velei Oblasni v o j n i tab za Hercegovinu sa

grupom od 18 lanova K P J .

IS. j u l

U s . Bukovai (kod Bos. Petrovca), na sastanku rukovodilaca Oblasnog v o j n o g rukovodstva za Bos. krajinu i lanova Sreskog komiteta K P J za Bos. Grahovo, formiran
Stab gerilskih odreda za srez Bos. G r a h o v o i okolinu i preneta direktiva CK K P J
za f o r m i r a n j e odreda i o t p o i n j a n j e ustanka.

20. jul

Kod s. Z i m l j e (na sev. padinama pl. Velei) ustae napale logor Oblasnog taba za
H e r c e g o v i n u i razbile obezbeenje logora. S l a b se u toku idue noi vratio u M o star, ali je, u vezi s tim neuspehom, smenjen.

21. jul

Na R o m a n i j i Oblasni vojni tab sarajevske oblasti

partizanske ete s a r a j e v s k e oblasti.

24. jul

Na Kamenici, C r v l j i v i c i i J a v o r j u (kod D r v a r a ) Stab gerilskih odreda za srez Bos.

G r a h o v o i okolinu f o r m i r a o gerilske odrede.

25/26. jul

U s . Orlovcima (na pl. K o z a r i ) , pod rukovodstvom sekretara Oblasnog komiteta K P J

za Bos. krajinu, odran proireni sastanak sreskih v o j n i h poverenika za P r i j e d o r ,
Bos. N o v i i Bos. K r u p u , na kome je preneta direktiva CK K P J za d i z a n j e ustanka,
razraen plan priprema i prvih akcija, f o r m i r a n o vie pripremnih grupa (odreda).
Imenovani su sreski vojni tabovi za P r i j e d o r , Bos. N o v i i Bos. Dubicu, a Osman
K a r a b e g o v i i Mladen Stojanovi su sainjavali neku vrstu regionalnog (operativnog)
taba za itavu Kozaru.

26. jul

U Teanjskom krnjinu, od lanova K P J iz Teslia i partijskih aktivista sreza T e anj, formiran Tesliki N O P odred, jaine voda.

27. jul

Gerilski odredi, pod rukovodstvom taba gerilskih odreda za srez Bos. G r a h o v o i

okolinu, praeni stotinama seljaka, zauzeli Drvar 1 i Bos. Grahovo, unitili and.
stanice Otrelj, Manastir R m a n j , Potoke, Grkovce, zauzeli
dvadesetak . stanica i
razbili nekoliko manjih odreda ustaa, andarma i domobrana koji su pokuali da
od Srnetice. du eleznike pruge, prodru u D r v a r *

28. jul

U srpskim selima kod Duvna ustae otpoele dvodnevni p o k o l j u kome su pobile

248 ljudi, ena i dece.

f o r m i r a o Stab 3

(Romanijske)

U Livnu ustae uhapsile oko 160 Srba i desetak Hrvata komunista.

29. jul

Diverzantska grupa partijske organizacije eleznike radionice m i n i r a n j e m

nekoliko lokomotiva u eleznikoj loionici u S a r a j e v u .

otetila

U s. Meduvodu (na pl. K o z a r i ) , na sastanku partijskog rukovodstva za Bos. Dubicu.

po direktivi sekretara Oblasnog komiteta K P J za Bos. krajinu, formiran Sreski
v o j n i tab za Bos. Dubicu, preneta direktiva za poetak ustanka i odredena prva
akcija za sutradan (meutim, do prvog sukoba je dolo istog dana. pri kraju samog
sastanka).
Bacanjem 160 Srba u Proloku j a m u ustae otpoele masovni pokolj u srezu L i v n o .
Za oko mesec dana u ovu i druge j a m e (kod sela Rujana, Celebia i Gradine) baeno
je preko 1.000 Srba, uglavnom iz sreza L i v n o .
29/30. jul

Gerilski odredi Podgrmea izvrili p r v e napade: zauzeli veliki b r o j sela i unitili

and. st. Lanite, Majki-Japru, Benakovac, Luci-Palanku. D r e n o v o Tjesno. G.
Sanicu, Bravsko, rudnik boksita u S u v a j i i elektrinu centralu u s. Gudavcu, napali
Bos. Krupu Budimli-Japru i D. Sanicu i poruili komunikacijske v e z e Bos. K r u p e
sa Bihaem. San. Mostom. Bos P e t r o v c e m i K l j u e m .
1 Posada Drvara (3. i-eta
I. bataljuna domobranskog 10 peSadijskofi puka) sutradan
Je uglavnom zarobljena
' T a j dan se praznuje kao Dan ustanka naroda Bosne i Hercegovino

53

45

1041.

30. jul

jun

CRNA GORA

jun

1941.

Partizanske pripremne grupe sa Kozare, praene nenaoruanim narodom, izvrile

prve akcije. Tog i idueg dana su zauzele Bos. Kostajnicu, napale Bos. Dubicu i
unitile postrojenja i iaru rudnika uglja u Ljeljanima', and. st. Kneicu, ?.. i
and. stanice Dobrljin, Rudice, Svodnu, Dragotinju, optine Breziane i Veliko P a lanite i na vie mesta pokidale elezniku prugu P r i j e d o r Bosanski Novi
Sunja.
Gerilski odredi iz okoline zauzeli Glamo, ali su ga, zbog intervencije jednog kombinovanog balaljona (domobrani, ustae i andarmi) iz Livna i zbog slabe unutranje organizacije, sutradan napustili.
U Drvaru Stab gerilskih odreda za srez Bos. Grahovo imenovao Vojno-revolucionarno vee (imalo je karakter S N O odbora), koje su sainjavali svi komesari odreda,
odbora (kako su se zvali izvrni organi Vea) i ustanova. Vee je imalo odbore za
komunalnu politiku i za industriju, komesarijate za ishranu, za javnu sigurnost i
druge. Ono je bilo prvi organ narodne vlasti u Bosni i Hercegovini.
Na narodnom zboru u Postijen-polju (na Romaniji) formirana 3 (Romanijska) partizanska eta sarajevske oblasti.
U Bos. Krupi ustae pobile nekoliko stotina Srba. kao i izvestan broj Hrvata i muslimana koji su se suprotstavili pokolju.

31. jul

Oko 300 ustanika zauzeli and. st. Ribnik i Optinu u s. Velijama i oslobodili 80
talaca. Istovremeno je Prekajski gerilski odred taba gerilskih odreda za srez Bos.
Grahovo i okolinu zauzeo . i and. st. Mlinita (kod Glamoa). T i m e su spojene
osloboene teritorije oko Drvara i Jajca i povezane tamonje ustanike jedinice.
Napadom na and. st. Glogovac otpoele oruane borbe u Janju i P l j e v i (kod Jajca).
Cete narodne vojske 5 za nekoliko dana unitile vie and. st i . stanice Sokolac,
ardak, Plivu i Podove (na pruzi Jajce Srnetica).
Romanijska partizanska eta demolirala and. st. u s. hljebovima i Optinu u s.
Sokoloviima a pokidala telefonske veze izmeu Mokrog i Han-Krama.
Gerilske grupe iz zbegova Zupci, Bobani i Ilija pl. na vie mesta poruile elezniku
prugu Gabela Hum Dubrovnik i put L j u b i n j e Trebinje.
Zbog napada na and. st. Glodina, ustaki odred iz Gline pobio 700 Srba (ljudi, ena
i dece) u selima optine Buim (kod Bos. Krupe), a iduih dana taj se broj poveao
na preko 1000.
U ekoviima (kod Vlasenice), po direktivi Oblasnog vojnog taba za tuzlansku
oblast, formiran Sreski vojni tab za Bira (Vlasenicu). u poetku nazivan i Podtabom sektora Vlasenica Zvornik.
Oblasni vojni tab za tuzlansku oblast, sa grupom partijskih radnika i tehnikog
osoblja, izaao iz Tuzle i doao u s. Mekote (kod Sekovia).
Na Starevici (kod Banje Luke) sekretar Oblasnog komiteta K P J za Bos krajinu
formirao partizanski odred, uglavnom od partijskih kadrova iz Banje Luke. Rasporeivanjem kadrova u tabove u partijska rukovodstva drugih krajeva, t a j odred
je u avgustu rasformiran.

Jul fc.

Kod s. Vogoa (blizu Sarajeva) formirana 1 (Semizovaka) partizanska eta taba

sarajevske oblasti.
Na pl. Trebeviu (kod Sarajeva) formirana 2 (Trebovika) partizanska eta taba
sarajevske oblasti.
U jarugama Raia gaja (kod Vlasenice) ustae poklale oko 80 ljudi.

C'RNA C.ORA
5. jul

U Cetinju, suenjem petorici lica zbog neovlaenog posedovanja i skrivanja oruja,

otpoeo rad italijanskog Ratnog vojnog suda.

8. jul

U Stijeni piperskoj (kod Titograda) odran sastanak PK K P J za Crnu Goru, Boku i

Sandak. Poto je delegat CK KP.T preneo odluku CK o oruanom ustanku protiv
1 Zbog unitenja rudnika u Ljfciljanlma
Novsko-l-jeJjansku grupu (odred) pohvalio
N O P odreda Jugoslavije.
1 U krajevima gde su pripreme ?.a ustanak bile nedovoljne, a dogaaji prerasli organizacione mogunosti partijskih organizacija, istanlke jedinice, delom spontano oformljene,
dobile su naziv .narodna vojska-.

je VS

45

1041.

jun

CRNA GORA

jun

1941.

faistikih okupatora i njihovih slugu, reeno je: da odmah otponu oruane akcije
i da postojee udarne grupe, sada kao gerilski odredi, stupe u dejstvo protiv italijanskih okupatora; da lanovi PK odu na teren i rukovodstvima OK i MK prenesu
direktive za ustanak 1 prue pomo pri planiranju prvih oruanih akcija; da teite
oruanih akcija bude usmereno na unitenje manjih okupatorskih posada, na ruenje
komunikacija, kidanje tt veze i dr.
!>. jul

U s . Dragovoljiima

(kod

Nikia)

formirana

Dragovoljika

gerilska

eta.

10. jul

U Cetinju odran sastanak MK K P J za srez cetinjski, na kome je instruktor PK

preneo direktivu za otpoinjanje gerilskih akcija protiv okupatora, koje kasnije
treba da prerastu u masovnu borbu i oruani ustanak. A k c i j e je trebalo otpoeti
to pre (ali ne pre 13. jula). Zatim su postavljeni konkretni zadaci: da gerilski odredi
u njegukoj optini likvidiraju and. st. u Njeguima i na Lovenu; da gerilski odredi
katunske nahije likvidiraju italijansku posadu na Gevu. a gerilski odredi iz Konaka
dejslvuju na komunikacije Cetinje Budva i Rijeka Crnojevia Cetinje.

U. jul

OK K P J za Podgoricu (sada: Titograd) odrao sastanak u prisustvu organizacionog

sekretara PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak, na kome je razraen plan akcija
protiv okupatora u podgorikom i danilovgradskom srezu i doneta odluka da se
prve akcije izvedu u Podgorici.

12. jul

U Cetinju odrana skuptina crnogorskih kvislinga (Petrovdanska skuptina), koja

je bila pripremljena od strane italijanskih okupacionih vlasti. Tom prilikom je
crnogorski sabor proglasio suverenu i nezavisnu Crnu Goru pod italijanskim
protektoratom. U deklaraciji toga sabora (pet laaka) istie se da se proglaava
suverena i nezavisna drava Crna Gora u obliku ustavne monarhije, zatim reenost potpisnika deklaracije da se sudbina Crne Gore ujedini sa sudbinom I t a l i j e
i, najzad, njihova molba italijanskom kralju da odredi namjesnika kraljevine Crne
Gore koji e proglasiti ustav. Ta kvislinka tvorevina je bila vrlo kratkog veka.
Ve sutradan je Izbio opti n<jroni ustanak s ciljem da se stvori istinski slobodna
Crna Gora i bratskoj zajednici jugoslovenskih naroda.
U Rianima (kod Nikia) OK K P J za Niki odrao sastanak na kome je doneta
odluka o gerilskim akcijama protiv italijanskog okupatora na teritorije nikikog
i avnikog sreza i zapadnog dela Boke Kotorske.

13. jul

Gerilski odredi Crne Gore razoruali niz italijanskih karabinijerskih i and. st. a u
borbi sa neprijateljem ubili i zarobili vie italijanskih vojnika i zaplenili znatne
koliine ratnog materijala.'
Gerilski odredi iz sela Goinja, Seoca, Boljevia, Krnjica j Virpazara, izvrili napad na italijanski garnizon u Virpazaru i posle krae borbe ga zauzeli. U borbi je
poginulo (i, ranjeno 15 i zarobljeno 51 italijanski vojnik. Zaplenjeno je: 2 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, oko CO puaka i znatne koliine municije i druge opreme, kao
i hrane. Ustanici su imali 1 poginulog i 2 ranjena borca. U Virpazaru je uspostavljena partizanska komanda mesta.
Cucki, Bjelikt, Velestovsko-zagrecLsko-markovinski i Ubalski gerilski odredi, jaine
oko 150 boraca, razoruali 15 italijanskih vojnika u Cevu.
Gerilski odredi iz sela Vukmirovia, Rijeana, Mracelja. Oevica, Jankovia i drugih
okolnih mesta napali na italijanski garnizon u Rijeci Crnojevia. Posle krae borbe
italijanska posada se predala. Tora prilikom je zarobljeno 20 karabinijera i zaplenjeno oko 20 puaka, neto revolvera, bombi i druge opreme.
avorsko-kostudiki gerilski odred, posle krae borbe, razoruao finansijsku stanicu
na Ivanovim Koritima i poruio puteve Loven Cetinje i Loven Kotor.
Gerilski odred iz sela Miia i Durmana napao italijansku finansijsku stanicu u M i iima i u s. Spiu kod Bara, a Buijariki gerilski odred finansijsku postaju u Buljarici. Posle kraeg otpora predali su se bez borbo Reevikom gerilskom odredu,
dok su karabinijeri ir. Petrovca pobegll brodiem ka Baru. Tako je osloboen deo
Crnogorskog primorja od Miloera do Sutomora.
Na putu Cetinje Cevo gerilci napali jedan kamion i zarobljena tri italijanska
vojnika.
Kod s. Lapia (blizu Budve) ustanici iz Sr. Maina vodili borbu protiv manje italijanske motorizovane kolone i naneli j o j gubitke.
Cekliki gerilci razoruali karabinijersku stanicu
janskih karabinijera i finansa.

u Cekliima. Zarobljeno 8 itali-

i T a j dan se praznuje kao Dan ustanka naroda Crne Gore

1941. jul

CRNA GORA

jul 1941.

Na utom kru (kod Kolaina). u prisustvu lana PK K P J za Crnu Goru. Boku i

Sandak, odran sastanak MK K P J za Kolain. Zakljueno; da se formiraju gerilski
odredi i da otponu akcije protiv okupatora.
Italijanske okupacione vlasti izdale naredbu o zabrani sluanja radio-emislja neutralnih zemalja i zemalja koje su u neprijateljstvu sa silama Osovine.
Naredbom visokog civilnog komesara za Crnu Goru, Serafina Macolinija, zaveden
policijski as na itavoj teritoriji Crne Gore.
14. jul

U Mojkovcu odran sastanak Oblasnog komiteta K P J za Sandak na kome su izloene direktive CK K P J i PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak za ustanak.
Nekoliko italijanskih aviona u tri navrata bombardovalo sela Rvae i Druie, u
koja je neprijatelj, posle bombardovanja, uao i palio kue.
Kod Vrlostupa (na putu Mojkovac Kolain) grupa ustanika napala iz zasede dva
italijanska kamiona. Neprijatelju naneti gubici.

14/15. jul

Mojkovaki ustanici, uz pomo ustanika iz sela Bjelojevia i Podbia, izvrili napad

na karabinijersku stanicu u Mojkovcu, koja je brojala 7 karabinijera i 4 andarma.
Neprijatelj je davao otpor celu no. i tek ujutru je stanica zapaljena, a italijanski
karabinjjeri i Sandarmi su se predali. Tom prilikom su zaplenjena 2 mitraljeza. 10
puaka i nekoliko sanduka municije.
Nikiki ustanici napali i razoruali andarme u and. st. Bukovik. kod Nikia.

15. jul

Po uputstvima italijanske vlade i Vrhovne komande, pod rukovodstvom komandanta

9. armije generala Pircija Birolija, otpoele ofanzivne operacije italijanskih jedinica
na slobodnu teritoriju u Crnoj Gori radi uguenja ustanka i unitenja ustanikih
snaga jaine oko 30.000 ljudi U toj operaciji su uestvovale italijanske divizije M e sina<-, Pusterija, ' T a r o ,
Venecija. Kaatori dele A l p i i P u l j e i albansko-kvislinka grupa Skenderber. uz sadejstvo vazduhoplovnih i mornarikih jedinica.
Neprijatelj je prodro na slobodnu teritoriju i ponovo zauzeo osloboene gradove i
vanija mesta.
Bioki gerilski odred razoruao karabinijersku postaju u s. Biou (kod Titograda).
Zarobljeno i razoruano 5 italijanskih vojnika.
Ustanici razoruali italijanske postaje u Spuu (kod Danilovgrada)
Ostrogu (kod Nikia). Zarobljeno 20 karabinijera.

manastiru

Ustanici iz Stubice prepadom zauzeli italijanski aerodrom u Slivlju (kod Nikia)

zaplenili 4 aviona.

U rejonu s. Kocla (kod R i j e k e Crnojevia) gerilski odredi iz G. Ceklina i L j u b o tinja napali motorizovani bataljon italijanske divizije Mesina i, posle osmoasovne
borbe, potpuno ga razbili i prinudili na predaju. Neprijatelj je imao oko 70 mrtvih,
110 ranjenih i oko 290 zarobljenih vojnika i oficira. Zaplenjeno je: 16 mitraljeza,
veliki broj p. mitraljeza i puaka, 4 topa, 6 minobacaa oko 500.000 metaka, nekoliko stotina revolvera, 30 kamiona, 20 motocikla i razne druge ratne opreme.
Ljevoreki gerilci jaine oko 120 ljudi razoruali karabinijersku stanicu u L i j e v o j
Rijeci (kod Kolaina). Zarobljeno 12 italijanskih karabinijera.
Gornjozetski gerilski odred poruio oko 350 m eleznike pruge Podgorica P l a v nica (u G. Zeti).
U s. Voljeni Brdu (kod Titograda) Veljebrdski odred 1 gerilci iz s. Rogama napali
italijanski kamion sa 20 vojnika i posle pola asa borbe savladali ih.
Jul p. p.

U s. Rianima (kod Nikia), na sastanku OK K P J za Niki, razraena direktiva

CK K P J i PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak o otpoinjanju oruane borbe
protiv okupatora i odlueno: da se pripremne grupe proire i preimenuju u gerilske;
da se objedini rukovoenje oruanim akcijama na podrujima Herceg-Novog i Risna
i u optinama grahovskoj i banjsko-vuedolskoj.
Na sastanku MK K P J za Niki, poto se upoznao sa odlukama CK K P J i PK K P J za
Crnu Goru, Boku i Sandak o oruanoj borbi protiv okupatora, odlueno je: da se
napadnu i likvidiraju italijanske stanice u selima Petroviima i Bogetiima; da se
pristupi ruenju puteva i eleznike pruge i da otponu napadi na italijanske transporte na komunikacijama; da lanovi MK odluku o oruanoj borbi prenesu partijskim organizacijama.

Jul s.

' 56

U s . Lucu (kod Ivangrada) odran sastanak MK K P J za Berane (sada: Ivangrad).

Poto su se upoznali sa
odlukama
CK K P J i PK
K P J za
Crnu Goru, Boku
i Sandak o oruanoj borbi protiv okupatora odlueno je: da se napadnu i unite

1941. jul

CRNA GORA

_ _ _

jul 1941.

karabinijerske i and. stanice u srezu i porue mostovi u rejonima Tivrana, s. Buo

i s. P o l i c e ; da se prikupe podaci o italijanskom garnizonu u Beranama; da lanovi
M K , zadueni za pojedine optine, prenesu partijskim
organizacijama odluke MK
U s . Cecunama (kod A n d r i j e v i c e ) odran sastanak MK K P J za A n d r i j e v i c u , na kome
je usvojena direktiva CK K P J i odluka PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak o
oruanoj borbi protiv okupatora, pa je odlueno: da se od pripremnih udarnih grupa
obrazuju gerilski odredi za borbu p r o l i v okupatora; da se napadnu i rasture s v e
karabinijerske i and. stanice u srezu: da se rue mostovi i putevi i organizuju zasede du komunikacija.
U Piperima (kod T i t o g r a d a ) formiran Piperski
Jul d. p.

ustaniki

bataljon.

K o d P r i j e p o l j a , uz prisustvo sekretara Oblasnog komiteta K P J za Sandak, odran

sastanak SK K P J za P r i j e p o l j e na kome je, pored ostalog, reeno da se ubrzaju
pripreme za oruani ustanak i pristupi stvaranju partizanskih jedinica.
U osloboenom Savniku formirana Komanda mesta i narodni sud sa zadatkom da
sudi svima onima koji bi pokuali da se suprotstave N O P - u .

1G. jul

Sahoviki gerilci, poto su prethodno poruili komunikaciju i tt l i n i j e Sahovii

S l i j e p a - M o s t i Sahovii P l j e v l j a . uz pomo m o j k o v a k i h gerilaca, zauzeli karabinijersku stanicu u varoici Sahoviima (sada' Tomaevo), kod B i j e l o g P o l j a .
U s. K r u e v u MK K P J za P l j e v l j a odrao sastanak na kome je odlueno da odmah
otponu oruane akcije.
Kod naselja Stologlava (blizu Spua) gerilci iz zasede napali kolonu od 3 kamiona
sa 7 italijanskih vojnika i posle krae borbe v o j n i k e zarobili, n j i h o v o o r u j e zaplenili
a kamione unitili.
Na mestu Gradac (na putu M o j k o v a c Kolain) napadnut jedan kamion sa italijanskim vojnicima. R a n j e n o 12, a ubijena 4 italijanska vojnika.
K o d s. Sjerogota (blizu Kolatna) oko 50 gerilaca napalo dva italijanska kamiona
sa oko 30 v o j n i k a . Poginulo oko 25 italijanskih v o j n i k a .
Oko 400 ustanika zauzelo AnUrijevicu i razorualo oko d v e ete italijanskih vojnika,
ojaani brdskom b a t e r i j o m (4 topa). Z a p l e n j e n o 4 minobacaa, 4 mitraljeza, 8 p.
mitraljeza, 125 puaka, 4 kamiona: poginulo 38 vojnika i oficira. Nai gubici 2 mrtva
i 5 ranjenih.

17. jul

U s . Ceou (kod B i j e l o g P o l j a ) odran zbor kome je prisustvovalo oko 400 ljudi iz

okolnih sela. Predstavnici K P J su prisutne upoznali s vojno-politikom situacijom
i s odlukom P a r t i j e o oruanom ustanku, i pozvali ih da uestvuju u napadu na italijanski garnizon u B i j e l o m P o l j u . T o m prilikom je formirana teritorijalna gerilska
eta.
K o d C r v e n o g pria (na putu A n d r i j e v i c a I v a n g r a d ) ustanici T r e n j e v a k o g i Z a brdskog gerilskog odreda napali manju italijansku kolonu a odbili grupu italijanskih
vojnika koji su iz A n d r i j e v i c e poli u pomo napadnutima. N e p r i j a t e l j u su naneti
gubici.
Ustanici iz sela Pepia. V e l i k e i Murina napali na italijanske karabinijerske stanice
u selima Murinu i Veliki (kod A n d r i j e v i c e ) . Z a r o b l j e n o 20 karabinijera i finansa
a n j i h o v o o r u j e zaplenjeno.
U s . Jasikovcu (kod Ivangrada), italijanski vanredni v o j n i sud, u cilju represalija,
osudio na smrt 9 rodoljuba, k o j i su streljani.

18. jul

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak imenovao P r i v r e m e n u v r h o v n u komandu

nacionalnooslobodilakih trupa za Crnu Goru. Boku i Sandak, koja je u poetku
imala sedite u Piperima.
U rejonu s. Brajia (na komunikaciji Budva Cetinje), gerilski odredi iz ireg rejona
Brajia iz zasede napali motorizovanu kolonu (jaine 20 kamiona, 6 tenkova, 7 m o tocikla i 1 putniki automobil) i posle vieasovne borbe naneli j o j gubitke po
sopstvenom priznanju od 220 izbaenih iz stroja vojnika i oficira. Zaplenili 2 m i traljeza. 3 p. mitraljeza, vei b r o j puaka. 15 kamiona, 7 motocikla i unitili 1 tenk.
Gerilci su imali 2 m r t v a i 7 ranjenih.
Oko 100 ustanika iz Goranskog, Smrijcna, Zabra, Kovaa, Pluina i Seljana, posle
krae borbe, zauzelo Goransko i razorualo posadu. T o m prilikom je zarobljeno 15
karabinijera i 20 bivih andarma i finansa. Z a p l e n j e n o 1 mitraljez. 2 p. mitraljeza
i oko 40 puaka.

57

45

1041.

jun

CRNA GORA

jun

1941.

Ustanici iz s. Bajova P o l j a napali i razoruali posadu karabinijerske stanice, a posadu and. st. u D. Breznama naterali u bekstvo. Zaplenjeno je 10 puaka i 2 revolvera.
19120. jul

Gerilci iz aranske optine napali i razoruali and. si. u Njegovui i poruili kolski
put 2abljak P l j e v l j a u rejonu Rasova.

20. jul

Posle trodnevnih borbi i pregovora italijanski bataljon 93. puka divizije Mesina <
predao se ustanicima koji su zauzeli Berane (sada: Ivangrad). Poginulo oko 70
italijanskih oficira i vojnika a zarobljeno oko 700. Zaplenjeno: 9 mitraljeza, 12 p.
mitraljeza. 23 minobacaa i oko 800 puaka. Prvog dana borbe poginuo je Milo
Malii, narodni heroj.
Posle dvodnevne blokade, ustanike jedinice iz Nedakusa. Zatona, Granareva,
Ceoa i Rasova, iz vie pravaca, izvrile napad na italijanski garnizon (jedinicu iz
sastava divizije Mesina) u Bijelom Polju. Posle vieasovne borbe italijanska
jedinica se predala. Neprijatelj je imao 2 mrtva, 10 ranjenih i oko 120 zarobljenih,
dok su ustanici imali 3 ranjena borca. Zaplenjeno je: 2 mitraljeza, 6 p. mitraljeza,
jedan teki i nekoliko lakih minobacaa, oko 150 puaka i veliko skladite municije,
hrane, odee i obue.
U otrim borbama ustanike snage (oko 2.000 boraca) zauzele Danilovgrad a italijanski bataljon na Bralenovici prinudili na predaju. Poginulo oko 14, ranjeno oko 70
i zarobljeno oko 825 italijanskih vojnika i oficira. Zaplenjeno: 14 topova. 18 minobacaa, 12 mitraljeza, 50 p. mitraljeza, oko 1000 puaka i mnogo druge opreme.
Ustanici iz abljaka i okolnih sela posle krae borbe razoruali karabinijersku stanicu u Zabljaku. Zarobljeno: 18 italijanskih karabinijera i 13 andarma i finansa.
Zaplenjeno: 1 mitraljez, 1 p. mitraljez, oko 35 puaka. 10 pitolja, znatna koliina
municije i runih bombi i dosta sanitetskog materijala.
Ustanike snage prinudile na predaju italijanski garnizon u Kolainu. Zarobljeno
oko 260 italijanskih vojnika a zaplenjeno oko 230 puaka, 8 p. mitraljeza, 12 lakih
minobacaa i mnogo municije.
U Kolainu imenovan NO odbor za srez kolainski.
Na pl. Sozi ni Gluhodolsko-spianski gerilski odred i grupa gerilaca iz s. U m l j a n a
napali bataljon iz 208. puka italijanske divizije Taro, koji je nastupao iz Bara i
Sutomora s ciljem da obezbedi put Bar Petrovac. U otroj i neravnoj borbi, koja
je trajala ceo dan, neprijatelj je razbijen. N j e g o v i gubici: 43 poginula i oko 100
zarobljenih. Zaplenjeno: 2 topa, oko 50 puaka, oko 75.000 metaka i druga ratna
oprema. Gerilci su imali 8 mrtvih i 16 ranjenih.

21. jul

U osloboenim Beranama (sada: Ivangrad) odrana I sreska narodna skuptina, kojoj

je prisustvovalo 217 delegata iz oblinjih optina i preko 150 ostalih graana sa
savetodavnim pravom glasa. Izabran S N O odbor sastava: predsednik, sekretar i 19
lanova i donete odluke da na osloboenoj teritoriji toga kraja prestaju svi organi
vlasti (kako bivi jugoslovenski tako i okupatorski). S N O odbor ima svu vlast u tom
kraju; preuzima celokupnu dravnu imovinu i finansijska sredstva svih nadletava
i banaka u cilju borbe za osloboenje; garantuje bezbednost, linu sigurnost i imovinu graana (a ovi su obavezni da se odazivaju njegovim zahtevima i odlukama).
Odbor je imao est sekcija: vojno-sudsku. unutranju, ekonomsku, finansijsku, socijalno-zravstvenu i kulturno-prosvetnu.
U Andrijevici, na konferenciji predstavnika sela sreza andrijevikog. izabran S N O
odbor.
U osloboenom Bijelom Polju odran zbor ustanika i naroda. Pred oko 5.000 ljudi
govorio je sekretar Oblasnog komiteta K P J za Sandak Rifat Burdovi Tro: objasnio im ciljeve NOB-a i sve ih pozvao na jedinstvo i na dalje uee u borbama.
Formiran je NO komitet (odbor) za srez bjelopoljski.
Oko 300 planinopivskih ustanika napalo i razorualo karabinijersku stanicu u s.
Trsi. Tom prilikom su zarobili 12 karabinijera i zaplenili 1 mitraljez i 13 puaka.

22. jul

Oko 600 ustanika iz Drobnjaka i Uskoka izvrilo snaan napad i zauzelo Savnik
u kome su se nalazila 52 italijanska vojnika i 11 bivih jugoslovenskih andarma
i finansa. U borbi je poginulo 7 italijanskih vojnika i 2 andarma, a 8 ih je ranjeno.
Zaplenjeno: 66 puaka, 2 mitraljeza, 2 p. mitraljeza, nekoliko vagona brana i drugih
namirnica.
Privremena vrhovna komanda narodnooslobodilakih trupa Crne Gore, Boke i Sandaka izdala uputstvo narodu i komandama odreda o izboru predstavnika narodne
vlasti i politikih organa u vojnim jedinicama.
Italijanske jedinice ponovo ule u Virpazar.

1941. jul
23. jul

HRVATSKA

jul 1941.

Na zboru stanovnika optine Planine P i v e izabran optinski odbor NO fonda, iji je

zadatak: ishrana ustanikih jedinica i z b r i n j a v a n j e izbeglica i siromanih porodica.
P r i v r e m e n a v r h o v n a komanda narodnooslobodilake v o j s k e za Crnu Goru, Boku i
Sandak izdala uputstvo o taktici ustanikih jedinica, u kome su razraena taktika
naela koja treba p r i m e n j i v a t i u borbi protiv neprijatelja. Insistira se na uvanju
ljudstva i tednji municije.
Otpoeo rad partizanske pote u Beranama (sada: Ivangrad). Odmah su uspostavl j e n e telefonske l i n i j e sa A n d r i j e v ' c o m , B i j e l i m P o l j e m , Kolainom i nizom drugih
mesta.
P r e f e k t p r o v i n c i j e B o k e K o t o r s k e Franko Skaselati uputio telegram Ministarstvu
unutranjih poslova u Rimu. u kome istie da e uloiti napore da se Boka Kotorska,
kao nova italijanska provincija, to vre vee uz Italiju.

24. jul

Naredbom predsednika faistike vlade K r a l j e v i n e I t a l i j e Benita Musolinija ukinut

civilni komesarijat za Crnu Goru i smenjen civilni komesar S e r a f i n o Macolini a sva
civilna vlast predata u ruke generalu P i r c i j u Biroliju, komandantu italijanske 9.
armije.

27. jul

P r i v r e m e n a v r h o v n a komanda
nacionalnoosloboditakih
trupa
izdala naredbu o
obrazovanju prekih narodnih sudova pri svim v o j n i m komitetima i bataljonskim
komandama. P r e k i narodni sudovi imali su da izriu smrtne presude licima koja
vre pijunau u korist neprijatelja, ire demoralizaciju na frontu, diu o r u j e na
ustanike i b a v e se pekulacijom.
Privremena vrhovna komanda nacionalnooslobodilake v o j s k e za Crnu Goru, Boku
i Sandak izdala proglas crnogorskom narodu: svi sposobni ljudi od 18 do 50 godina
p o z i v a j u se da stupaju u partizanske jedinice i bore se protiv okupatora i unutranjih
neprijatelja (koji ire malodunost i duh kapitulacije pred n e p r i j a t e l j e m ) i zatim
se iznose uspesi u dotadanjim borbama protiv okupatora.

HRVATSKA
1 jul

Ustae zapalile s. S u v a j u (kod Graaca) i ubile 300 ljudi, ena i dece.

U B u a n o v o j ulici u Zagrebu, pod rukovodstvom partijske organizacije, zapaljeni
stokovi svile za padobrane. Izgorelo oko 60.000 metara svile.

4. jul

U Zagrebu, kod Petruevake ume, udarna grupa ubila ustakog agenta.

Jul p.

OK K P H za Suak izdao letak pod naslovom U borbu, u kome poziva s v e g r a anske partije, a u p r v o m redu HSS. da se udrue sa komunistima u borbi za osloboenje Hrvatskog p r i m o r j a i Istre.

6. jul

Diverzantske grupe iz K a r l o v c a pokidale tt v e z e K a r l o v a c Zagreb i K a r l o v a c

L j u b l j a n a i v o j n u telefonsku liniju K a r l o v a c barutana Jamadol.

8. jul

U Zagrebu odrana partijska konferencija CK K P H na k o j o j je preneta direktiva

CK K P J da se od diverzantskih akcija i sabotaa pree na oruani ustanak, a zatim
odlueno da neki lanovi CK K P H odu u pojedine k r a j e v e H r v a t s k e u cilju p r u anja pomoi partijskim organizacijama u zavrnim pripremama za ustanak i u
rukovoenju ustanikim akcijama.
Ustae izvele iz L e p o g l a v s k o g logora narodnog heroja L o v r a Sperca Renka i streg a l e ga u blizini Varadina.

9. jul

U Zagrebu ustae streljale narodne h e r o j e Boidara A i j u , O g n j e n a Priu i O t o kara K e r o v a n i j a i jo sedam drugova, kao odmazdu zbog ubistva ustakog agenta
(4. jula).

13. jul

Izmeu Vrbovskog i Srpskih Moravica diverzantska grupa otetila prugu.

U K r l j a v i (iznad Makarske) formiran partizanski logor.

14. jul

Iz logora u Kerestincu pobegla grupa od 111 politikih zatvorenika. Meutim, zbog

slabo organizovanog prihvata, ubrzo su g o t o v o svi pohvatani ili pobijeni.
Poginula Kata Dumbovi Kovai. narodni
zatvorenika iz ustakog logora u s. Kerestincu.

heroj

kao

uesnik

u osloboenju

59

1941. jul

HRVATSKA

jul 1941.

Ustae streljale Budaka Divka, narodnog heroja, jednog od organizatora bekstva

zatvorenika iz ustakog logora u s. Kereslincu.
U Medumurju maarske okupacione vlasti uhapsile 30 lanova K P J i oko 50 simpatizera.
Ustanici otetili prugu izmeu Vrbovskog i Srpskih Moravica.
U umi kod s. Lisiine formirana prva partizanska grupa u srezu Podrav. Slatina.
15. jul

Kod s. Duboke (blizu Slav. Poege) formirana partizanska diverzantska grupa.

Jul p. p.

U umi Cerovcu (kod Slav. Broda), formirane dve brodske partizanske grupe.

16. jul

U Karlovcu, u duhu direktiva CK K P H . formirano Operativno partijsko rukovodstvo pri OK K P H , sa Josipom Kraom na elu. Zadatak mu je da neposredno organizuje oruani ustanak na Kordunu i Baniji i njime rukovodi.

18/19. jul

Diverzantska grupa otetila prugu Split Perkovi,

Starog.

19. jul

U umi Abes- (kod Vrginmosta) odrano okruno partijsko savetovanje OK K P H

za Karlovac na kome je lan Politbiroa CK K P J Rade Konar poneo referat o
optoj situaciji u zemlji i svetu i dao direktive za poetak oruanog ustanka.

20. jul

Omladinska udarna grupa iz Karlovca razruila prugu kod Mrzlog Polja i presekla
tt linije izmeu strae kod Jamadola i kasarne u Karlovcu.

21. jul

Otpoeo dvodnevni sastanak SK K P H za Glinu na kome je odlueno da ve 23. jula

otpone oruani ustanak.

izmeu

Labina

Katela

U s . Dubravi (kod Zagreba) formirana Zagrebaka diverzantsko-partizanska grupa.

22. jul

Komunisti iz s. Srba i okoline otpoeli formiranje gerilskih odreda. Do 27. j.rla je

formirano deset odreda: osam u srbskoj i dva u zrmanjskoj optini.
U Sisku ustae streljale 6 lanova MK SKOJ-a za Sisak.
Oko 500 ustaa, kamionima prebaenih iz Zagreba u Sisak, napalo delove Sisaicog
N O P odreda u oblinjoj umi. Poginula su dva partizana.

23. jul

U s . tipanu (kod Vrginmosta) dva lana K P J napala ustaku patrolu i ubila jednog
ustau.
U s . Grabovcu (kod Petrinje) ustanici poruili . st. i ubili 12 ustaa. U toku 24. i 25.
jula ustae su, za odmazdu, pobile preko 1.200 ljudi iz s. Grabovca i okolnih sela.
U Benkovcu odran sastanak predstavnika Zadarske prefekture i voda velikosrpske
buroazije iz severne Dalmacije. Zakljueno je da predstavnici velikosrpske buroazije rade na prikljuenju kninskog i graakog sreza Italiji, a italijanske vlasti e
im pruiti svaku pomo u borbi protiv komunista.

27. jul

Otpoeo masovni narodni ustanak u junoj Lici. Gerilski odredi i narod iz sreza
D. Lapac, predvoeni komunistima, poseli komunikacije koje vode ka Srbu, napali
ustako-andarmerijsku stanicu i zauzeli Srb. razruili prugu Knin Drvar (kod
Tikovca) i kod Klanca unitili kamion sa ustaama. Ustanak se brzo proirio i na
ostale krajeve Like. 1
Stanovnitvo s. Mazi na (kod Graaca) diglo se na ustanak i pohvatalo predstavnike
ustake vlasti.
Na o. Brau odrano prvo partijsko savetovanje. Bili su prisutni delegati iz Sutivana. Bola, Puia, Selca, Nereia i Milne. Postavljen je zadatak: proirenje
partijskih organizacija.

27/28. jul

U Primilju i okolini ustae iznenada pohvatale oko KO ljudi, pa ih u Slunju na

zverski nain pobile.

28. jul

Ustanici iz Srba i okoline zauzeli s. Otri.

Uspenim napadom preko 300 ustanika na ustaku posadu . st. Plavno (kod Knina)
otpoeo masovni ustanak u Kninskoj krajini.
1

60

T a j ilari Se praznuje kao Dan ustanka naroda Hrvatske.

1941. jul

HRVATSKA

jul 1941.

Ustanici zauzeli s. Zrmanju Vrelo (kod Knina).

Ustanici zauzeli i delom poruili ili otetili vie . st. izmeu Knina i Graaca a
elezniku prugu pokidali na mnogo mesta.
Ustanici napali and. st. u selu Doljanu (kod G. Lapca) i ubili 2 andarma.
Kod . st. Pribudi (na pruzi Graac Split), diverzijom ustanika iz Srba i okoline, sruena u provaliju lokomotiva sa 16 vagona natovarenih italijanskim automobilima. Poginula su 4 italijanska vojnika, a 35 je ranjeno.
U umi iznad s. Malika (kod Vrginmosta) odran veliki miting na kome je izabrano
rukovodstvo ustanka za taj kraj.
U Ivanovi-jarku (blizu Vojnia) ustae ubile preko 180 ljudi.
Ustae iz s. K i j e v a (kod Knina) uhvatile i poklale 48 mukaraca i ena iz s. Polae.
29. jul

Ustanici iz s. Vrepca (kod Gospia) proterali iz log sela ustaku posadu.

Ustanici zauzeli s. Bruvno (kod Graaca).
Ustanici iz sela Neteke, D. i G. Suvaje, Brezovca, Doljana i Dobrosela napali na dva
ustaka kamiona kod Lapca i zaplenili 25 puaka i 11 sanduka municije.
U crkvi u Glini ustae poklale nekoliko stotina Srba. K r a j e m jula u Glini je ubijeno
oko 2.000 Srba.
U Graacu ustae izvrile masovne pokolje srpskog ivlja iz Graaca i okoline. Za
dva dana su pobile 500 Srba, mahom ena i dece.
Ustanici razoruali posadu and. st. u s. Paenama (kod Knina).

30. jul

Ustae napustile D. Lapac i povukle se u Borievac. U mesto su uli ustanici iz

Lapca i Gajina i razoruali sreskog naelnika, nekoliko finansa i andarma i druge.
U isto vreme andarmi su napustili Nebljuse, pa je itava lapaka optina sa sreskim
mestom Lapcom bila slobodna (sem Borievca).
Diverzanti sa o. Braa presekli tt veze izmeu Splita i dalmatinskih ostrva.
Ustanici zauzeli s. Doljane (kod D. Lapca).

31. jul

Ustanici uspeno odbili manji prodor ustaa iz Topuskog ka s Perni.

Na Crnom vrhu (kod Graaca) ustanici napali delove domobranskog konjikog puka.

Jul k.

U Zagrebu, u prisustvu lana Politbiroa CK K P J Edvarda Kardelja, odran sastanak CK K P I l na kome je razmotren dotadanji razvoj ustanka u Hrvatskoj, ukazano na greke u radu CK K P H i partijskih organizacija, te reeno da se pojaa
politiki rad. reorganizuju vojni komiteti, uvrste partijske organizacije, formiraju
N O P odredi, Stvaraju slobodne teritorije i. radi breg razvoja ustanka, na teren
upute delegati CK K P H .
CK K P H izdao narodu proglas u kome ga poziva na oruanu borbu protiv okupatora i njegovih slugu, istiui za primer borbu naroda Sovjetskog Saveza protiv
faistike Nemake.
U Gorskom kotaru i Hrvatskom primorju (na pl. Vievici koci Crikvenice, na pi
Tuhobiu kod Suaka, u okolini Bribira, u okolini Drenice. kod Delnica i na drugim
inestima) formirani partizanski logori u kojima su se obuavali prvi borci.
U Lapcu obrazovan Stab gerilskih odreda za D. Lapac i okolinu (ubrzo preimenovan
u Stab gerilskih odreda za Liku).

Jul

U s. G. Daruvaru odran sastanak SK K P H za Daruvar na kome su izvrene prve

pripreme za podizanje ustanka u tom kraju.
Na Kalniku formirana Kalnika i Javorovaka partizanska grupa.
U s . Javorovcu (kod Bjelovara) formirana Bjelovarska partizanska grupa.
U Virovitici odrana konferencija SKOJ-a na kojoj su doneti zakljuci da se proiri omladinska organizacija i vre sabotae.
U selu G. Dubravama (kod Ogulina) formiran Dubravski N O P odred.

61

1941. jul

MAKEDONIJA SLOVENIJA

jul 1941.

MAKEDONIJA
Jul k.

Skopska partijska organizacija organizovala u narodu prikupljanje novca, odee.

obue i drugog materijala radi pruanja pomoi porodicama uhapenih drugova i
radi stvaranja rezervi za partizanske jedinice.

Jul

Skopska partijska organizacija formirala od komunista grupe (trojke) za izvoenje

diverzantskih akcija u Skoplju i okolini.
Formirana bugarska 5. armija (sa tabom u Skoplju). U njen sastav su uli 14. i 15.
peadijska divizija, 1. konjika brigada, pritapske jedinice i dva radna bataljona.

SLOVENIJA
2. jul

Izvrni odbor OF uputio proglas slovenakom narodu sa pozivom na oruanu borbu

protiv okupatora.

8. jul

Na . st. u L j u b l j a n i OF organizovala protivneinake i protivtalijanske demonstracije povodom raseljavanja slovenakog stanovnitva. Demonstracije su dostigle
vrhunac kada je naiao voz kojim su prevoeni Slovenci iz Gorenjske za Srbiju.
Na Kremencu (kod Kostanjevice na Krasu) odrana prva partijska konferencija za
srez Goricu, na kojoj su donete odluke da otpone obrazovanje odbora OF, prikupljanje oruja i formiranje partizanskih jedinica.

10. jul

U s. Renama i s. krbini (kod N o v e Gorice) obrazovani prvi odbori OF u Slovenakom primorju.

11. jul

Slovenski poroevalec objavio lanak >Na posao sa pozivom: da se svaki lan

OF bori da ni pare gvozda, ni mrvu hrane neprijatelj ne izvue iz Slovenije; da
neprijatelja ometa u organizaciji pozadine.

13. jul

U logoru na Ljubljanskom vrhu formirana minersko-sabotana grupa sa zadatkom

da rui prugu Ljubljana Rakek.

15. jul

Na Molniku (kod Ljubljane) formirana Molnika partizanska grupa.

Jul s.

G N O P odreda za Sloveniju doneo Partizanski zakon, kojim se, pored prava i

dunosti partizana, reguliu ustrojstvo N O P odreda, zakletva, pozdrav, sud, kazne, itd.
U s. Raici i s. Dobenu (kod L j u b l j a n e ) na osnovu direktive Vojnog komiteta kamnikog sreza, formirane Raika i Smarnogorska partizanska grupa, koje su bile
jezgro Raike ete.
Na Ostronom (kod Celja), odran zajedniki sastanak rukovodilaca celjske, trbovIjanske i savinjske partijske organizacije, na kome su prenete direktive CK K P S
i razraeni planovi za oruanu akciju.
Na T r a v n o j gori formirana Ribnika partizanska eta.

16. jul

Na sastanku GS N O P odreda za Sloveniju doneta odluka da se od priprema, u

duhu zakljuaka sednice CK K P S od 22. juna, pree na oruani ustanak. U tom
cilju upueni su na teren lanovi GS i CK sa zadatkom da okruna partijska rukovodstva upoznaju sa odlukom i pomognu im u organizovanju ustanka.
U dolini Besnice partizani Molnike partizanske grupe ubili nemakog pograninog
vojnika.

17. jul

Na Sv. Mohoru (kod Kranja) odran sastanak na kome je instruktor CK K P S upoznao predstavnike Jesenikog i Kranjskog OK K P S sa uputstvom za organizaciju
partizanske vojske. Odlueno da se 20. jula odri nov zajedniki sastanak radi dalje
organizacije pokreta i preduzimanja akcija.

18. jul

Raika partizanska grupa napala automobil grofa Lazarinija. Za odmazdu nemake

vlasti streljale 5 talaca.

20. jul

Na osnovu odluke OK K P S za Celje, u blizini St. Jurija (kod Celja) formirana Celjska partizanska grupa, koja je bila jezgro Celjske ete.
Na Sv. Mohoru (kod K r a n j a ) odran sastanak predstavnika Jesenikog OK K P S sa
instruktorom CK K P S na kome je odlueno da se od postojeih grupa formiraju

62

1941. jul

SRBIJA

jul 1941.

Jesenika, Kranjska i Jelovika partizanska eta, a radi objedinjavanja njihovog

dejstva formiran je Slab bataljona I v a n Cankar.
22. jul

Otpoeli organizovani napadi partizanskih jedinica u Sloveniji na okupatorske v o j nike i objekte.'

23. jul

Od Molnike partizanske grupe formirana Molnika eta.

24. jul

Na Brdu, nedaleko od Rasice formiranu Raika partizanska eta.

25. jul

Na sastanku Vojnog komiteta

zanskog bataljona.

26. jul

Na sektoru Zalog Litija

obima protiv partizana.

kamnikog

nemake

sreza

formiran

Stab Kamnikog

parti-

italijanske jedinice otpoele poteru veeg

Ispod Bukovice (izmeu s. Gria i s. Petrova kod Celja) formirana Savinjska

partizanska eta.
Na Velikoj poljani (ispod Storia) formirana Triko-kranjska partizanska eta.
27. jul

Kod Kranja formirana 2. kranjska (Nar(nikova) partizanska eta.

27128. jul

Izmeu s. Smarja i s. Skofljice (kod L j u b l j a n e ) partizani minirali elezniku prugu,

a prekinuli tt veze izmeu s. Skofljice i s. Rudnika.

28. jul

Na pl. Meaklji formirana Jesenika partizanska eta (nazvana i Cankarevom etom).

Na drugom sastanku Vrhovnog plenuma OF izabran Izvrni odbor i pripremljen
proglas kojim se poziva narod na oruani otpor.

28/29. jul

Na r. Bistrici gorenjskl partizani poruili tri mosta.

29. jul

Na Gradiu na pl. Jelovici na osnovu zakljuaka sa sastanka odranog na Sv.

Mohoru. formirana Jelovika partizanska eta.

Jul k.

Vojni komitet za kamniki srez organizovao pet partizanskih grupa kamniku.

dupliku, radomeljsku, mengeku i domalsku od kojih su kasnije formirane
ete Kamnikog partizanskog bataljona.
Od ilegalaca iz Vrhnike formirana Vrhnika partizanska grupa.
Na Reservni (kod Celja) od celjskih komunista formirana Celjska partizanska eta.

SRBIJA
1. jul

Kod s. G. Trenjevice (blizu Aranelovca) OK K P J za Aranelovac formirao 1. umadijski N O P odred.

1/2. jul

Na sastanku SK K P J za K o s m a j doneta odluka o formiranju Posavsko-kosmajskog

N O P odreda i odreen Stab odreda.

3. jul

U Smederevskoj Palanci, na sastanku OK K P J za Pomoravlje, u prisustvu delegata

PK K P J Branka Krsmanovia, formiran Stab 2. umadijskog N O P odreda i odreeni rukovodioci eta.

3/4. jul

U upriji uhapena 53 lana P a r t i j e i simpatizera N O P - a , koji su kasnije sprovedeni u logor na Banjici.

4. jul

U Beogradu, na sastanku Politbiroa CK KPJ, formiran GS N O P odreda za Srbiju.

Time je prestao rad dotadanjeg Vojnog komiteta.

5. jul

U Beogradu, zbog sabotaa, nemake vlasti streljalc 13 funkcionera N O P - a i Jevreja.

U Beogradu formiran zloglasni logor na Banjici.

Jul p.

PK K P J za Srbiju izdao proglas u kome poziva narod Srbije na ustanak protiv

okupatora.
1

T a j dan se praznuje kao Dan ustanka naroda Slovenije.

63

1941. jul

SRBIJA

jul 1941.

U rejonu Puneva formiran Junobanatski N O P odred.

U s. Vitomirici (kod Pei) odran sastanak Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju na kome je doneta odluka o prikupljanju oruja, formiranju partizanskih
jedinica, otpoinjanju diverzantskih akcija i izdavanju i rasturanju vesti.'
OK K P J za Ni formirao Sresko partijsko poverenitvo za srez aleksinaki
lanovi KPJ i simpatizeri N O P - a iz sela Sopia, Petke. unjara i Lazarevca napali
na magacin opreme u Lazarevcu, koji su uvali nemaki vojnici i kvislinzi, iz njega
izvukli, pored ostalog veu koliinu vojnike opreme i sanitetskog materijala to
e kasnije predati 1. umadijskom N O P odredu.
U Pei i Kos. Mitrovici organizovane partijske tehnike za tampanje i izdavanje
vesti.
U Zemunu, na Dunavu, jedan diverzant spalio nemaki tanker i nekoliko lepova
sa naftom.
7. jul

U Beloj Crkvi Radevska partizanska eta Valjevskog N O P odreda, pod rukovodstvom komandira Zikice Jovanovia Spanca, likvidirala kvislinku andarmerijsku
patrolu koja je pokuala da rasturi narodni zbor. 2
U Uicu (sada: Titovo Uice). u prisustvu instruktora PK K P J za Srbiju, odran
sastanak OK K P J za Uice na kome je odlueno da se pristupi formiranju Uikog
N O P odreda Dlmilrije Tucovi i odreden Stab odreda.
Po odluci Oblasnog komiteta K P J za Kosovo I Metoniju. formiran Vojni
za Pe i okolinu.
Juno od Smederevske
N O P odred.

Palanke OK

KPJ

za

komitet

Pomoravlje formirao 2. umadijski

Na Kosmaju SK KPJ za Kosmai formirao Posavsko-kosmajski N O P odred.

S. jul

U Beogradu nemake vlasti streljale 10 pripadnika N O P - a i 3 Jevrejina zbog pronaenog eksploziva.

!). jul

U s. Radljevu (kod Uba) delovi Posavsko-kosmajskog N O P odreda napali i razoruali and. stanicu.

10. jul

Blizu s. Vinarca (kod Leskovca) odrano okruno savetovanje SKOJ-a za okrug

leskovaki, na kome je odlueno da se pojaa rad na okupljanju omladine i njenoj
pripremi za izvoenje akcija i za odlazak u odred
Baki partizani zapalili ito kod s. Kaa (u novosadskom srezu).

11. jul

Nemaki vojni zapovednik Srbije izdao Uredbu o pootrenju kazni za dela sabotae
i nasilja.
U umi kod s. Jautine (blizu Valjeva) delovi Valjevskog N O P odreda razoruali 12
nemakih vojnika.

11/12. jul

U s . Skeli (kod Obrenovca) delovi Posavsko-kosmajskog N O P odreda napali i razoruali and. st. i prekinuli tt linije izmeu Obrenovca i Lajkovca.

12. jul

OK K P J za Ni objavio proglas narodu pozivajui ga da se bori protiv okupatora

i domaih izdajnika, da vri sabotae i da ne odlazi na rad u Nemaku.
Okruni komitet K P J za Leskovac izdao proglas: poziva narod na ustanak protiv
okupatora i njegovih slugu, a radnike i napredne intelektualce da napuste grad i
prikljue se Kukavikom N O P odredu.
Na pl. Jelici (na mestu Stjeniku), OK K P J za aak formirao aanski N O P odred.
U rejonu s. Vladimirovca (kod Alibunara) nadmone jedinice iz sastava nemake
704. i 714. peadijske divizije okruile i unitile Junobanatski N O P odred.
U Valjevu, iz fabrike >Vistad" pod rukovodstvom skojevske organizacije izvueno
12 sanduka bombi koje su upuene partizanima.
U s . Stubline (kod Uba) delovi Kosmajsko-posavskog N O P odreda razoruali andarmerijsku patrolu.
' Po drugom Izvoru sastanak je odran sredinom Jula.
* T a j dan se praznuje kao Dan ustanka naroda Srbije.

64

1941. jul

SRBIJA

jul 1941.

U sastavu 1. umadijskog N O P odreda formirana je Oraaka, Oplenaka i K o s m a j ska eta.

13. jul

U s . Beocima (kod Rake) odran sastanak lanova K P J , kandidata i simpatizera

na kome je odlueno da se pristupi f o r m i r a n j u Kopaoriikog N O P odreda, p o v e a j u
napori na p r i k u p l j a n j u oruja i municije i pojaa propaganda u cilju mobilizacije
ljudstva za Kopaoniki N O P odred.
U s. Draiu (kod V a l j e v a ) delovi V a l j e v s k o g N O P odreda razoruali andarme.

13/14. jul

Drugi umadijski N O P odred napao na Rau (kod K r a g u j e v c a ) , razoruao andarme

i spalio arhive.

11. jul

U Aranelovcu odran prvi sastanak GS N O P odreda za Srbiju na kome je doneta

odluka da se pristupi i z v o e n j u krupnih akcija i da lanovi GS odmah krenu u
N O P odrede radi uvrivanja postojeih i stvaranja novih N O P odreda.

Na i-. Kolubari (u blizini Obrenovca), delovi Posavsko-kosmajskog N O P odreda oteili elezniki i drumski most.

Za borbu protiv partizana, zavreno f o r m i r a n j e tri letee brigade, svaka jaine

80 nemakih v o j n i k a i 2030 andarma. Stab im se nalazio u V a l j e v u , a bile su
:azmetene na prostoriji Umka. Obrenovac, V a l j e v o . Mionica 1, jedna, u okolini
Krupnja.

Izmeu . st. R i p a n j i R a l j a (kod Beograda) delovi Posavsko-kosmajskog N O P odreda

prekinuli tt vezu.
15. jul

'.bog sabotaa oko Obrenovca,

nemake jedinice s t r e l j a l e na kolubarskom mostu
kod Obrenovca 10 lanova K P J i simpatizera N O P - a .
OK KP.J za K r a g u j e v a c uputio proglas narodu u m a d i j e da se z b i j e u jedinstvenu
borbu protiv okupatora i domaih izdajnika.
Na Bubanji (kod Bogatia) OK K P J za Sabac f o r m i r a o
zivan i Podrinskim N O P odredom).

Jul p. p.

Mavanski N O P odred (na-

U severnom Banatu formirani Kikindski, Mokrinski, Kumanaki, Melenaki, P e t rovgradsko-stajievski, Dragutinovaki. Karaorevaki i
Aleksandrovaki
NOP
idred.
U s . K o v a i c i (kod P a n e v a ) otpoela partijska k o n f e r e n c i j a za juni Banat. Drugog
dana savetovanju prisustvovao i sekretar PK K P J za Vojvodinu arko Zrenjanin
Ua. Reavano o pripremama za ustanak, organizovanju v o j n i h jedinica, p o v e z i v a n j u
sa bivim podoficirima i p r i k u p l j a n j u podataka o mostovima.

Jul s.

izvreno s p a j a n j e Kumanakog i Melenakog N O P odreda u Kumanako-melenaki

N O P odred, a K a r a o r d e v a k o g i A l e k s a n d r o v a k o g N O P odreda u K a r a d o r e v a k o aleksandrovaki N O P odred.
U aku grupa partizana aanskog N O P odreda zapalila senjak
kasarne. Izgorele su ogromne koliine sena.

Jul d. p.

16. jul

krugu

vojne

Na sastanku OK K P J za L e s k o v a c doneta odluka o f o r m i r a n j u K u k a v i k o g ( L e s k o vakog) N O P odreda.

Delovi Posavsko-kosmajskog N O P odreda napali i razoruali andarme u s. Stepojevcu (kod L a z a r e v e a ) i prekinuli tt v e z e sa Beogradom.
Grupe ilegalaca zapalile nemake garae u Mileevskoj i G r o b l j a n s k o j ulici u B e o gradu.
\Ta Graditu (blizu Rae) nemaki vojnici iznenadili i razbili Palanaku i Raansku
etu 2. umadijskog N O P odreda.

17. jul

U Beogradu nemake vlasti s t r e l j a l e 16 lica zbog presecanja meugradskog telegrafskog kabla na teritoriji grada Beograda.

17118. jul

Izmeu s. Starog T r g a i Zveana (kod Kos. M i t r o v i c e ) grupa rudara (lanova P a r t i j e )

minirala iaru za prevoz rude. Oteeno nekoliko stubova. A k c i j a imala irok o d j e k
u narodu.

18. jul

U Beogradu, zbog sabotae, nemake vlasti s t r e l j a l e 28 lanova K P J i simpatizera

NOP-a.

65

1941. jul

SRBIJA

jul 1941.

K o d V. Plane 2. umadijski N O P odred napao nemaku kolonu i naneo j o j gubitke.

18/19. jul

Po direktivi OK K P J za Jagodinu diverzantska grupa iz Jagodine (sada: Svetozarevo)

sastavljena od 9 lanova K P J i simpatizera, razoruala nemakog straara kod hangara na aerodromu blizu Jagodine a potom zapalila 5 nemakih aviona i nekoliko
kamiona.

19. jul

Radevska eta Valjevskog N O P odreda napala na Pecku, razoruala 4 andarma i

iz zatvora oslobodila zatvorenike.
U blizini Beeja skojevska grupa iz grada zapalila 1500 krstina ita.

20. jul

PK K P J za Srbiju uputio svim rukovodstvima i lanovima P a r t i j e i SKOJ-a cirkularno pismo u kome ukazuje na potrebu za eim i krupnijim akcijama i za prelaskom u optu ofanzivu protiv okupatora.
OK K P J za P o m o r a v l j e formirao Beliku partizansku etu, koja j^ 23. jula ula u
sastav Pomoravskog N O P odreda. Ceta je. istog dana, kod . st. Lanite (izmeu
Svetozareva i Bagrdana) razruila prugu.
U s . Draginju (kod Vladimirovaca) Posavska eta Posavsko-kosmajskog N O P odreda
napala i razoruala posadu and. stanice.

21. jul

Jedinice Mokrinjskog N O P odreda minirale most na r. Zlatici (Aranki). u blizini s.

Padeja (kod Sente).
U rejonu Petrovgrada (sada: Zrenjanin) borci
Petrovgradsko-stajievskog
NOP
odreda spalili kamaru ita, unitili jednu vralicu i razoruali poljskog uvara.
U rejonu s. Kumana (kod Zrenjanina) Kumanako-melenaki N O P odred zaplenio
11 kaieva za vra lice i onemoguio vridbu i pljaku etve od strane nemakog
okupatora.

21/22. jul

Valjevski N O P odred napao na Valjevsku Kamenicu, spalio arhive Sreskog naelstva i Poreske uprave, ranio komandira and. stanice.

22. jul

Na brdu Debeloj glavi (iznad s. T e k i j e kod Kruevca) OK K P J za Kruevac formirao Rasinski N O P odred.
U rejonu Sombora skojevske grupe iz grada na nekoliko mesta zapalile krstine sa
itom.

22/23. jul

U Niu specijalna policija uhapsila oko 20 lica, meu kojima vie lanova K P J i
rukovodilaca P a r t i j e (koje su nemake vlasti kasnije streljale).

23. jul

Na Durevom brdu (kod Svetozareva)

etu Pomoravskog odreda.

23/24. jul

U Beogradu uhapeno 198 komunista i simpatizera N O P - a .

24. jul

OK K P J za Zajear izdao proglas kojim poziva narod Timoke krajine u oruanu

borbu protiv okupatora.

OK

K P J za

Pomoravlje formirao

Beliku

Vojni zapovednik Srbije izdao stanovnitvu okupirane Srbije naredbu o predaji

vatrenog oruja, municije, runih bombi, eksplozivnog materijala i drugog oruja
najdalje do 20. avgusta 1941.
Delovi 2. umadijskog N O P odreda razoruali dve andarmerijske patrole kod s.
Rakinca i Markovca.
U Zabiju, za vreme vridbe, mesna partizanska desetina zapalila slamu, kojom prilikom je izgorela i vralica.
25. jul

Kod s. Stanulovia (na pl. Kopaoniku) MK K P J za Kosovsku Mitrovicu, po direktivi

OK K P J za Kosovo i Metohiju, od rudara Trepe i umskih radnika formirao Kopaoniki N O P odred.
Na putu Uice (sada: Titovo Uice) V a l j e v o delovi Valjevskog N O P odreda iz zasede napali 2 nemaka policajca 1 ubili i 1 zarobili.
Borbena grupa sastavljena od lanova K P J iz Uica (sada: T i t o v o Uice), koja se
nalazila na brdu Tatincu (kraj Titovog Uica) izvela bezuspean napad na nemaku
strau u s. Vrelima.

fifi

1941. jul

SRBIJA

jul 1941.

lanovi udarnih grupa iz Beograda minirali elezniki propust u Belom Potoku

zapalili pet nemakih automobila u Beogradu.

Partizanske desetine i grupe iz Novog Sada i oblinijih sela Futoga, Kisaa i Curuga,
zapalile ito, kudelju i kamare slame u rejonu tih mesta i presekle tt stubove
izmeu Novog Sada i s. Rumenke i izmeu Novog Sada i s. K o v i l j a .
Nedaleko od Petrovgrada (sada:
spalio preko 50 jutara penice.
25/26. jul

Zrenjanin) Petrovgradsko-stajievski

U s . Prijevoru (kod aka) delovi aanskog N O P odreda napali and. st., razoruali 22 andarma i zapalili optinsku arhivu.
U s . Brankovini (kod Valjeva). delovi
osadu and. stanice.

26. jul

N O P odred

Valjevskog N O P odreda napali i razoruali

Kod s. Ljubea (bizu Aleksinca) odran sastanak komunista niskog okruga i lanova OK K P J za Ni. na kome je doneta odluka o formiranju N O P odreda.
Iz zasede kod s. Mllievaca (blizu aka), delovi aanskog N O P odreda napali
kamion sa nemakim vojnicima, ubili 8 vojnika i zaplenili 1 p. mitraljez i 9 puaka.
U blizini Petrovgrada (sada: Zrenjanin) nemake vlasti streljale pet rodoljuba, meu
kojima i jednog lana OK K P J za severni Banat.
Kod Cenejskih salaa (blizu Novog Sada), palei ito, partizanska grupa iz Novog
Sada sukobila se sa maarskim andarmima i vojnicima. Poginula su dva partizana
a dva su zarobljena.
U Zabiju, za vreme vridbe, mesna partizanska grupa zapalila ito, slamu i neke
ekonomske zgrade.

27. jul

U Beogradu, na uglu Junog bulevara i Derdapske ulice prilikom pripremanja akcija

za ruenje radio-stanice, uhapen lan Politbiroa CK K P J Aleksandar Rankovi
Marko. U Gestapou zverski muen i istog dana uvee prebaen u bolnicu u Vidinskoj ulici.
Na pl. Gou OK K P J za K r a l j e v o formirao Kraljevaki N O P odred.
U Beogradu, u Masarikovoj ulici br. 3. grupa aktivista zapalila nemaku radionicu
za opravke, skladita rezervnih delova i garau nemakog automobilskog parka 533.
Uniteno (osim zalihe materijala, guma i goriva) 19 vojnih teretnih i putnikih automobila. a jako oteeno 10 autobusa.
U koli u s. Melencima (kod N. Beeja) borci Kumanako-melenakog N O P odreda
razoruali policajce.
U Ovarsko-kablarskoj

28. jul

klisuri delovi

aanskog

N O P odreda

poruili most.

U podnoju pl. Maljcnika, iznad s. Podgorca. OK K P J za Zajear formirao B o l j e v a ki N O P odred 1 .

U rejonu Petrovgrada (sada: Zrenjanin) poterne jedinice iz sastava nemake 704.
i 714. peadijske divizije razbile Petrovgradsko-stajievski N O P odred.
Na brdu Tatincu (kod Titovog Uica) OK K P J za Uice formirao 1. uiku. na mestu Jasikovcu u s. Buaru 2. uiku i u umama Blagaje Poeku etu Uikog
N O P odreda.
U s . Svilou (kod Iloka) mesni partizani ubili dva andarma i zaplenili oruje.
Na putu Beograd Smederevo skojevska udarna grupa iz Beograda pokidala
linije.

tt

Na pl. Bukovima nemaki vojnici streljali 81 oveka iz Kosjeria i s. Mria kao

odmazdu zbog 2 nemaka vojnika nestala na putu V a l j e v o Uice (sada: Titovo
Uice).
U s . Darosavi (sada: Partizani) 1. umadijski N O P odred napao i razoruao 5 andarma a izmeu Aranelovca i Darosave pokidao tt. linije.
U Beogrdu nemake vlasti streljale 122 pripadnika N O P - a i Jevreja kao odmazdu
zbog paljenja nemakih garaa u Beogradu.
Na relacijama Novi Beej s. Kumane i s. Melenci s. Tara Kumanako-melenaki N O P odred posekao tt linije.
1

Prema drugim podacima, l a j cdred je formiran 0. jula 1941.

67

1941. jul

SRBIJA

jul 1941.

28/29. jul

Kikindski N O P odred nadeleko od Kikinde spalio oko 300 kg ita.

29. jul

Partizani Beograda oslobodili Aleksandra Rankovia Marka, lana Politbiroa CK

KPJ, iz pri tvoren ikog odeljenja One klinike u Vidinskoj ulici. Po direktivi generalnog sekretara K P J Josipa Broza Tita, spasavanje organizovali lanovi PK K P J
za Srbiju uro Strugar i Cana Babovi. Plan o rasporedu u bolnici dao Laza Gruji,
student tehnike.
U s . Natalincima (kod Topole) Oplenaka eta 1. umadijskog N O P odreda razoruala 5 andarma.
Izmeu . st. Zemun Novi Grad i . st. Zemunsko P o l j e mesne partizanske grupe
prekinule tt veze.
U Beeju i okolini nekolike mesne skojevske grupe otpoele dvodnevne akcije pal j e n j a : zapalile dve kamare ita (jednu od 1500 i rugu od 1000 krstina), a u beejskom bioskopu Orion nekoliko filmova.
Nemaki zapovednik oruane sile za Jugoistok naredio zapovedniku Srbije da se.
u sluajevima sabotae, smrtne kazne vre veanjem i da se primenjuju sva sredstva zastraivanja.

29/30. jul

U rejonu Kikinde Kikindski N O P odred posekao tt linije.

30. jul

U s . Radovanju (kod V. Plane) delovi 2. umadijskog

ruali andarme i spalili optinsku arhivu.

N O P odreda napali i razo-

U s . Dragoevcu (kod Svetozareva) delovi Pomoravskog N O P odreda napali i razoruali and. st. i zapalili optinsku arhivu.
Na mestu zvanom Lovka (kod Iloka) ustae streljale 40 Srba iz s. Sviloa i 3 Srbina
iz s. erevia.
Komandant okupirane Srbije naredio da grad Beograd plati 10 miliona dinara kao
odmazdu zbog sabotaa i diverzija izvrenih u toku poslednjih dana.
30/31. jul

Raevska eta Valjevskog N O P odreda napala Kamenicu i posle krae borbe razoruala andarme.

31. jul

Posavsko-kosmajski N O P odred preformiran u Posavski i Kosmajski N O P odred.

Na Bagljau (nedaleko od Zrenjanina) kao odmazdu zbog paljevine ita, nemaki
vojnici streljali 90 rodoljuba, meu kojima i lana PK K P J za Vojvodinu onju
Marinkovi, narodnog heroja.

Jul k.

PK K P J za Srbiju dostavio Okrunom komitetu K P J za Kruevac cirkular o osnovnim zadacima borbe rpotiv okupatora.
SK K P J za Zemun uputio proglas radnicima, seljacima i graanima Zemuna i okoline da otponu borbu protiv okupatora i kvislinga i da ne nasedaju izdajnikoj
paroli ekanja'.
U rejonu s. Melenaca (kod N. Beeja) Kumanako-melenaki N O P odred, u otroj
borbi, odbio pokuaj nemakih poternih jedinica da ga okrue i unite, to je imalo
povoljnog uticaja na razgaranje oslobodilake borbe u Banatu.
U s . Rocima i s. Vii (kod aka) formirani M N O odbori.
U s . Saraorcima i s. Petrijevu (kod Smeereva) formirani M N O odbori.
Po nareenju nemakog komandanta za Jugoistok pri svakom nemakom bataljonu
u Srbiji formirani poterni odredi od 5060 vojnika sa ciljem da odmah interveniu
na svaku pojavu partizana.

Jul

U Beogradu u Vrakoj ulici (sada: ulica ure akovia) br. 14, odran sastanak
PK SKOJ-a za Srbiju na kome je raspravljano o uvrivanju organizacija. Posle
sastanka lanovi otputovali u unutranjost.
GS N O P odreda Jugoslavije naredio Stabu Valjevskog N O P odreda da stupi u vezu
sa etnicima Drae Mihailovia i uini ds doe do sporazuma o saradnji u borbi
protiv okupatora. Pokuaji taba Valjevskog N O P odreda ostali su bez rezultata.
U Sapcu, od lanova SKOJ-a, formirano deset vojnih desetina (grupa) koje su sakupljale oruje i vrile vojnu obuku i kurirsku slubu. Pored toga, radilo je nekoliko teajeva prve pomoi, u kojima je bilo obuhvaeno oko 60 omladinki i ena.
1

68

Po drugim podacima Je proglas Izdat 14. avgusta.

1941. jul

SRBIJA

jul 1941.

U Niu lanovi SKOJ-a usred dana polili bojom mapu na kojoj su nemake okupacione vlasti ucrtavale pravce nastupanja nemakih trupa u SSSR.
U Pritini, od radnike i studentske omladine, formirana grupa za izdavanje, umnoavanja i rasturanje po okolini sedmodnevnih vesti.
Na
mestu M i r i (kod Leskovca) lanovi SKOJ-a zapalili veu kamaru ita pripremljenu za vraj za potrebe nemake vojske.
U s. Trnavi (kod Topole) 1. umadijski N O P odred razoruao andarme.
U Panevu, u logoru Svilara, nemaka policija ubila lana K P J Marka
narodnog heroja.
U s . Srpskoj Crnji i s. Baaidu
N O P odreda zapalili kudeljare.

(kod Kikinde) delovi

Kulia,

Petrovgradsko-stajievskog

U selima V. i M. Plani, Dragui. Preteani. D. Reici, Gojinovcu, Simanovcu, P r e kadinu, G. i D. Toponici (kod Prokuplja) osnovani odbori NO fonda, koji su kasnije
prerasli u M N O odbore.
U s . Trnavi (kod aka) formiran odbor NO fonda.
U selima Vreocima i opiu (kod Lazarevca) formirani M N O odbori.
U V. Plani (kod Palanke) formiran ilegalni M N O odbor.
U Kuevu formiran ilegalni NO komitet (NO odbor) 1 .

NO odbori nazivani su 1 NO komitetima

69

Av g us t

DOGADA.II OPTEG KARAKTERA

1. avgust

U Beogradu poeo rad nove tamparije CK K P J , smetene u kui na Banjikom

vencu br. 16.

2. a v glial

Vlada S A D oba vestila vladu SSSR-a o s v o j o j odluci da j o j ukae ekonomsku pomo

u borbi protiv faistike agresije.
Clan Politbiroa CK K P J Edvard K a r d e l j uputio generalnom sekretaru K P J Josipu
Brozu Titu izvetaj o slanju N O B - a u Hrvatskoj i Sloveniji, o grekama CK K P H
u poetku ustanka i o merama za bri razvoj N O B - a u Hrvatskoj i Sloveniji.

Avgust p.

Predsednik italijanske vlade Benito Musolini obavestio poglavnika ustake N D H

Antu Pavelia o odluci italijanske vlade da, zbog irenja ustanka, italijanske trupe
ponovo okupiraju demilitarizovanu zonu.
GS N O P odreda Jugoslavije naredio Podrinskom, Valjevskom i Posavskom N O P
odredu da, u cilju stvaranja slobodne teritorije, napadnu i oslobode: Krupanj, Stolice, Banju Koviljau, Loznicu i Bogati.
Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio pismo Centralnom komitetu K P H :
trai da se energinije radi na irenju ustanka po celoj Hrvatskoj i da se iz Zagreba
na teren alju vee grupe drugova, kao jezgro N O P odreda; obavetava ga o ustanku
u Srbiji i Crnoj Gori.

7. avgust

U Buenos Airesu odrana sednica Centralne uprave Jugoslovenske narodne odbrane,

jedinstvene organizacije naih iseljenika u Junoj Americi. Doneta je odluka da se
podri borba za osloboenje naroda Jugoslavije.

10. avgust

GS N O P odreda Jugoslavije, ije je sedite bilo u Beogradu, izdao prvi broj Biltena.
Bilten je tampan u tampariji CK K P J na Banjikom vencu br. 16.
GS N O P odreda Jugoslavije izdao uputstvo o formaciji i zadacima N O P odreda Jugoslavije, koje je pod naslovom Zadatak narodnooslobodilakih partizanskih odreda,
objavljeno, kao uvodnik, u prvom broju Biltena. U uputstvu se razrauju osnovne
postavke strategije i taktike partizanske borbe, pa se, na osnovu prvih iskustava
iz razvitka borbe, konstatuje da se zanemarivalo pitanje opteg narodnog ustanka
i da je potrebno hitno likvidirati taj nedostatak, j e r u protivnom mogu biti partizani izolovani od masa koje su spremne da se bore za svoju pravednu stvar.
U Moskvi odran I sveslovenski miting, na kome je, pored ostalog, istaknuto pravo
crnogorskog i makedonskog naroda na samoopredeljenje, to je izazvalo otru reakciju izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije.
Otpoele sedamdesetodnevne borbe za Odesu izmeu sovjetske Primorske armije
(koju je podravala Crnomorska flota) i rumunske 4. armije.

14. avgust

U zalivu Plaseni (u Kanadi) predsednik S A D Franklin Ruzvelt i predsednik vlade

V. Britanije Vinston Ceril potpisali deklaraciju (Atlantsku povelju) o zajednikim
principima nacionalne politike S A D i V. Britanije. U deklaraciji se, pored ostalog,
svim narodima priznaje pravo da sami izaberu oblik vladavine u svojoj zemlji;
ne priznaje kao zakonita nijedna teritorijalna promena bez slobodno izraenog pristanka zainteresovanog naroda.

17. avgust

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio

direktivu Centralnom
komitetu
K P H : istie da je rukovoenje ustankom u Hrvatskoj jo dosta neorganizovano;
zahteva da se taj ustanak organizuje svim silama i objedini pod jednim rukovodstvom, da se drugovi iz Zagreba alju u partizanske jedinice, da se organizuje NO
fond, da se lanovima HSS uputi apel da pomau N O B : trai informacije o radu na
stvaranju NO fronta, o politikom radu i o tampi.
Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito depeom obavestio Kominternu o razvoju
ustanka i zverstvima okupatora u Jugoslaviji.

iy41. avgust
19. avgust.

HU5IMA i HlSKUEUUViNA

avgust 1941.

Poglavnik ustake NDH Ante Paveli obavestio predsednika italijanske vlade Bcnita Musoiinija da prihvata okupaciju demilitarizovane zone u N D H od italijanskih
trupa.
GS

N O P odreda

Jugoslavije objavio

tekst

partizanske zakletve.

23. avgust

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito depeom obavestio

ustanka i borbama u Jugoslaviji i traio pomo u oruju.

Kominternu o

toku

25. avgust

Britansko-sovjetske trupe ule u Iran.

20. avgust

GS N O P odreda Jugoslavije izdao naredbu svim tabovima, preduzeti hitne mere

za obezbedenje dovoljnih koliina zimske odee i obue.
U Zagrebu vodeni razgovori izmeu poglavnika N D H Ante Pavelia i komandanta
italijanske 2. armije generala Vitoria Ambrozija, u kojima je utvren plan o. ponovnoj italijanskoj okupaciji II i I I I zone.

28. avgust

Poverenik CK KPJ Dragan Pavlovi uputio Centralnom komitetu izvetaj o stanju

u Makedoniji. On iznosi, pored ostalog, da je Satorov sa jo 2 lana P K , odbio da
prizna odluku o iskljuenju iz K P J i da partijsku organizaciju u Makedoniji preda
povereniku CK KPJ.

29. avgust

Vlade SSSR-a, V.

Britanije i Irana potpisale primirje.

Nemaki 39. oklopni korpus zauzeo Sliselburg, na obali Ladokog jezera. T i m e je

otpoela blokada Lenjingrada.
30. avgust

Kominterna donela odluku da partijska organizacija Makedonije ostane u sastavu

K P J , a ne da se pripoji BRP(k).
CK B R P ( k ) uputio Centralnom komitetu K P J pismo u kome prihvata odluke K o minterne da partijska organizacija Makedonije ostane u sastavu K P J . U istom
pismu on trai da se kazna atorovu ublai, j e r je smatra preotrom.

31. avgust

Politbiro CK K P J . neobaveten o odluci Kominterne, na svojoj sednici u Beogradu

doneo sledee zakljuke: da se CK BRP(k) uputi pismo povodom stanja u PK K P J
za Makedoniju; da se lanovima K P J u Makedoniji uputi otvoreno pismo sa pozivom na akcije; da se o stanju u Makedoniji
obavesti Kominterna; da se u
Makedoniju ponovo uputi poverenik CK K P J Dragan Pavlovi sa zadatkom da
sprovede pomenuta pisma i da organb.uje N O P odrede u Makedoniji. Osim toga je
reeno: da se sazove savetovanje GS N O P odreda Jugoslavije sa rukovodstvima iz
svih pokrajina i da se istovremeno odri proirena sednica C K ; da se obnovi izdavanje Proletera i preduzme niz mera u vezi s radom omladine i NO fronta.
Finsko i nemake trupe zauzele Viborg (kod Lenjingrada).
Generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito obavestio Kominternu o pripremama za
stvaranje Narodnog komiteta osloboenja, koji e biti neka vrsta centralne narodne
vlasti.

Avgust k.

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio direktivu Centralnom komitetu

K P H : da koordinira dejstva u Lici i Bos. krajini, da alje panske borce u Bosnu
i da preduzima mere radi snabdevanja partizana odeom i obuom u zimskim uslovima. Pored toga, on trai da CK K P H odredi tri etiri predstavnika HSS za
Narodni komitet osloboenja.
Iz Grke prebaen u Srbiju 3. bataljon nemakog 433. peadijskog puka, i 220. proti vtenkovski divizion nemake 104. peadijske divizije kao pojaanje nemakim
trupama u Srbiji i kao pomo u uguenju ustanka.

Avgust

CK SKOJ-a izdao proglas Mlada generacija svih naroda Jugoslavije, pozivajui na

oruanu borbu protiv okupatora i njegovih slugu.
BOSNA I HERCEGOVINA

1. avgust

Na Ovojcima (kod irokog Brijega), posle zverskog muenja u zatvoru u Mostaru.

ustae streljale sekretara MK K P J za Mostar i lana Oblasnog komiteta K P J za
Hercegovinu Jusufa Cevra, narodnog heroja.
U Kljuu ustae streljale 500 Srba.

2. avgust

72

Gerilski odredi taba za Bos. Grahovo i okolinu zauzeli raskrsnicu puteva Vrtoe i
and. st. Lipu, i time odsekli neprijateljski garnizon u Bos. Petrovcu

1941. avgust

BOSNA I

HEItCEC,OVINA

avgust 1941.

Ustae i domobrani (jaine jednog bataljona) iz Trebinja pokuali da se probiju

u /.beg na pl. Vidui. Potiskujui delove Vidukog odreda narodne vojske, oni su.
preko Begovi-Kule, sutradan izbili na Zmijinac. ali su ovde protivnapadom razbijeni
U San. Mostu (u itnom magaeinu i na polju -unjar) eta Zagrebakog ustakog
bataljona streljala oko 800 talaca. Pokolj je nastavljen i iduih dana. tako da je u
tom srezu ubijeno oko 3.000 Srba (ljudi, ena i dece).
U Jablanici (kod Mostara) ustae formirale logor sabiralite, gde su zatvarali
Srbe, koje su zatim prisilno preseljavali u Srbiju ili internirali u koncentracioni
logor u Gospiu. K r a j e m meseca logor je rasformiran.
Kod s. Dobanovaca grupa ustanika iz Janja unitila voz i poruila elezniku prugu
D. Vakuf Jajce.
U Glamou i u desetak okolnih sela ustae streljale i poklale oko 700 ljudi.
U s . Baljcima (kod Bilee). na sastanku komandi eta narodne vojske bilekog sreza,
izabran Sreski tab narodne vojske, i dolo do prvih razmimoilaenja sa etnikim
elementima na pitanju borbe protiv okupatora.
3. avgust

K o d s. Srnetice gerilski odredi taba za srez Bos. Grahovo i okolinu razbili polubataljon domobrana, koji se, probijao iz s. Potoka u Klju. T o m prilikom su mu
naneli gubitke od 50 mrtvih.
U Prijedoru i okolini ustaka Kvaternikova garda i Letea andarmerijska eta
pobile oko 700 ljudi, ena i dece, a iduih dana u selima Omarskoj i Piskavci jo
nekoliko stotina.
U Drvaru otpoeo rad radionice za opravku naoruanja i izradu runih bombi i
nagaznih mina. Za oko 50 dana njenog postojanja 39 radnika je proizvelo preko 5500
runih bombi i vei broj nagaznih mina i izvrilo brojne opravke naoruanja.

4. august

U s. Oplilima ustae uhapsile 102 odrasla Srbina i, posle muenja u apljini, navee ih bacile u jamu na Bivoljem brdu. Iduih dana u istu jamu je baeno jo
lofi ljudi iz s. Klepaca i 38 ljudi iz s. Tasovia.
Ustae opkolile srpsko selo Pribllovce (kod apljine) i, ne naavi odrasle mukarce,
sakupile sve ene i decu, njih 414. Posle dva dana bacile ih u jamu u s. Surmancima. Iduih deset dana uhvatile i ubile jo 168 stanovnika tog sela.

5. avgust

Vojne desetine Sreskog taba za Bira zauzele s. Sekovie (kod Vlasenice). To je

poetak masovnog ustanka u Biru.
U Sekoviima,
manda mesta.

po nareenju

Oblasnog taba

za

tuzlansku

oblast,

formirana K o -

U Berin-IIanu (kod Zenice) ustae uhvatile devet komunista (i ranile jednog) koji
su predstavljali deo jezgra od koga je uskoro trebalo da se formira Zeniki N O P
odred.
Avgust p.

U selima optine Bosanska Bojna (kod Cazina) ustae pobile oko 1.700 Srba (ljudi,
ena i dece).
Kod s. Ka rao re va (na putu Biha Slunj) ustae pobile oko 1000 Srba.
U selima oko V. Klaue ustae ubile oko 1500 Srba (ljudi, ena i dece), kao 1 nekoliko muslimana i Hrvata koji su se suprotstavili pokolju.

6. avgust

U Jajcu ustae uhvatile lana Oblasnog vojnog rukovodstva (komiteta) za Bos.

krajinu Ivicu Maara, narodnog heroja, koji je u tom kraju trebalo da organizuje
ustanak i formira partizansku etu. Poto su otkrile n j e g o v identitet, ustae su ga
internirale i streljale.
Ustae i policija pohapsile veinu (preko 20) lanova K P J u Zenici i time spreile
ruenje Simens-Martinovih pei u eljezari koje je, po direktivi Generalnog sekretara K P J Josipa Broza Tita i PK KPJ za BiH, pripremio MK K P J za Zenicu. Ranjen
pri pokuaju da izvri diverziju te da ne bi iv pao u ruke ustaama, ubio se
sekretar MK K P J za Zenicu Ibrahim Perviz, narodni heroj.
U ustakom logoru Kruici (kod Travnika) ustae pobile 24 zatvorenika koji su se
bili pobunili i ubili komandanta logora.
U umi kod s. Dabrovine (na pruzi Podlugovi Vare) andarmi razbili partijsko
i vojno rukovodstvo koje je pripremalo ustanak u rudarskom basenu Vare Breza.
Zarobljeno 14 partizana, a jedan poginuo.

73

1941. avgust
T. avgust

BOSNA I

HEItCEC,OVINA

avgust 1941.

U Bogutovom Selu (kod Bijeljine) odran prvi sastanak Podtaba /.a Majevicu.'
Konano je oformljen Podtab. podeljene su dunosti, dati su zadaci partizanskim
odredima (grupama) i odreen je poetak akcije: nou 10/11. avgusta 1941.
Ustanici, pod rukovodstvom Sreskog Slaba za Bira, zauzeli and. st. Paprau (kod
Vlasenice).

8. avgust

Na putu izmeu Bravskog i Bos. Petrovca gerilski odredi unitili domobransku snabdevaku kolonu (7 kamiona i 120 vojnika) koja se iz Kljua probijala u Bos. Petrovac (samo 30 vojnika se vratilo u Klju).
- Romanijski odred Romanijske partizanske ete zauzeo and. st. u selu Mokrom (kod
Sarajeva).

8/9. avgust

etiri gerilska odreda Sreskog taba za Bos. Petrovac zauzeli s. Krnjeuu (kod Bos.
Petrovca) veim delom unitili posadu (jednu domobransku etu).

9. avgust

Dve ete i jedna baterija 718. nemake peadijske divizije i eta domobrana, posle
otre borbe, zauzele s. Mokro i potisnule delove 3 (Romanijske) partizanske ete
sarajevske oblasti.

9/10. avgust

Kod
ete
jicu
iz 7

10. avgust

Partizani Sreskog taba za Bira i Planinska etnika grupa zauzeli Vlasenicu. P o sada (delovi 4. domobranskog granikog bataljona i mesni andarmerijski vod) razbijena i delom zarobljena.

10/11. avgust

N O P odredi Podtaba za Majevicu izveli prve akcije- presekli tt

nekoliko manjih mostova na M a j e v i c i i u Semberiji.

11. avgust

s. Rakovice (na putu Sarajevo Kiseljak) delovi 1 (Semizovake) partizanske

sarajevske oblasti napali kamion u kome su bile ustae te 6 ustaa ubili i troranili. Sutrad. za odmazdu, ustae iz Sarajeva i Travnika pohvatale 80 Srba
okolnih sela i pobile ih, a zatim spalile.

linije i otetili

U selima sreza Brkog ustae i andarmi uhapsili 317 talaca.

Grupa od 50 ustaa iz Stoca pobila i opljakala sve stanovnike s. Cavaa kod L j u binja ukupno 116 ljudi, ena i dece.

12. avgust

Iz zasede na Muzuljama (zaselak s. Papraa) grupa biranskih partizana, pod rukovodstvom komandanta taba N O P odreda za tuzlansku oblast, unitila 4. etu
8. domobranskog puka.
Na putu K l j u Sitnica,
patrolu od 25 vojnika.

iz

zasede Manjaki

NOP

odred

unitio

domobransku

13. avgust

Iz zasede na ulazu u s. V. Palanite, delovi 2 (Kozarske) partizanske ete za Bos.

krajinu razbili jednu kombinovanu nemako-ustaku kolonu jaine ete i naterali
je na povlaenje u Prijedor.

14. avgust

Jake ustako-omobranske snage (22 bataljona), podrane delovima nemake 718

peadijske divizije, otpoele operaciju u cilju uguenja ustanka u Bos. krajinu. U
poetnim dejstvima neprijatelj je odbacio ustanike od komunikacija, ali je on 26.
avgusta, zbog rasplamsavanja ustanka u srednjoj i istonoj Bosni i zbog neuspeha
kod Otrelja. bio prisiljen da obustavi napade.
Iz Bihaa i Bos. Krupe dva domobranska bataljona. ojaana tenkovima, posle dvodnevnih borbi deblokirala Bos. Petrovac, iji su garnizon gerilski odredi Sreskog
taba za Bos. Petrovac drali u blokadi deset dana.
Ustake vlasti otpoele interniranje i prisilno iseljavanje Srba iz Mostara u koncentracioni logor u Gospiu ili, preko Viegrada, u Srbiju. K r a j e m meseca iseljavanje obustavljeno.
Iz Tuzle ustaka policija poela deportaciju Srba 1 Jevreja u koncentracioni logor
Jasenovac. U prvom transportu se nalazio i Mitar Trifunovi Uo, narodni heroj, i
jedna od vodeih linosti radnikog pokreta u Bosni izmeu dva rata. U tom je
logoru, neutvrenog dana, streljan.
Na Crvenim stijenama delovi Romanijske partizanske ete spreili prodor jedne
ete nemake 718. peadijske divizije na Romaniju, naneli j o j gubitke i odbacili je
u Mokro. Pred vee, po pristizanju jaih domobranskih snaga, nemako-domobranska kolona je neometano produila za Vlasenicu.
' Sreski tali (nazivan

74

tabom sektora Majevicu).

1941. avgust
14115. august

15. avgust

BOSNA I HEItCEC,OVINA
Delovi B i j e l j i n s k o g N O P odreda
(kod B i j e l j i n e ) .

izvrili

avgust 1941.

neuspeo napad

na and. st.

Dragaljevac

U s. Meduvodu (kod Bos. Dubice), pod rukovodstvom Ciana Oblasnog komiteta K P J

za Bos. krajinu, odrano s a v e t o v a n j e dvadesetak rukovodilaca ustanka u srezovima
P r i j e d o r . Bos. N o v i i Bos. Dubica. Pretresani stanje u odredima i rezultati prvih
borbi; kritikovani taktika frontova i nevrenje d i v e r z i j a ; f o r m i r a n o jedinstveno rukovodstvo tab 2 (Kozarske, P r i j e d o r s k e ) partizanske ete za Bos. k r a j i n u ;
postavljeni zadaci: f o r m i r a n j e vie udarnih odreda (grupa) po ugledu na v e f o r miranu udarnu desetinu, bre naoruanje itd.
Partizanska grupa sa pl. Cemernice zauzela i demolirala optinu i potu u Skend e r - V a k u f u , ali se and. st. odrala do pristizanja pojaanja.

Avgust p. p.

U s. P r e k a j i (kod Drvara), odlukom taba gerilskih odreda za srez Bos. G r a h o v o

okolinu, formiran tab gerilskih odreda za Glamo i okolinu.

Avgust s.

Na Poniru (kod B a n j e L u k e ) sekretar Oblasnog komiteta K P J za Bos. krajinu f o r mirao Oblasni vojni tab za Bos. krajinu. Istovremeno je izvren raspored kadrova
za k r a j e v e Bos. krajine u kojima se ustanak ve bio jae rasplamsao.
U s . Brezicima na pl. Ozrenu, po direktivi
f o r m i r a n Stab N O P odreda sektora Ozren.

Avgust d. p.

Oblasnog

taba za tuzlansku

oblast,

K o d Otrelja etnici ubili lana SK K P J i NO vea u D r v a r u Vasu Keleevla, narodnog heroja, kada je pokuao da zatiti jednu porodicu.
Novi Oblasni tab za Hercegovinu, sa grupom lanova K P J (ukupno 28 ljudi),
izaao iz Mostara, preko Velea i, na osloboenu teritoriju g o r n j e H e r c e g o v i n e i u s.
Bratau doao u kontakt sa prvim ustanicima.

15/16. avgust

Jedan domobranski bataljon. nastupajui

etnici nisu pruili nikakav otpor.

16. avgust

Odlukom delegata CK K P J Marka Orekovia. o b j e d i n j a v a n j e m i reorganizacijom

ustanikih jedinica iz delova Bosne. L i k e i Dalmacije, formirana Drvarska brigada
(Brigada gerilskih odreda za osloboene k r a j e v e Bosne i L i k e ) sa seditem u
Drvaru. tab gerilskih odreda za Bos. G r a h o v o i okolinu preimenovan u tab
brigade, ostali sreski tabovi iduih dana preimenovani u tabove bataljona a odredi
(delom o b j e d i n j a v a n j e m po 23 odreda) reorganizovani u ete, k o j e su se jo neko
v r e m e nazivale odredima.
za

Bira

razbili

Sarajeva,

jednu

uao

poluetu

Vlasenlcu, poto

16/17. avgust

Partizani Sreskog
s. Stupare.

17/18. avgust

Grupa htisinskih rudara koja je po odobrenju partijskog rukovodstva u s. Bukinju

(kod T u z l e ) formirala ustaki tabor da bi se na l a j nain snabdela orujem i m u n i cijom. sa c r v e n o m zastavom izala na Ozren planinu, gde je od n j e
formirana
Husinska rudarska eta.'

18. avgust

taba

od

domobrana

zauzeli

Jedan domobranski bataljon, nastupajui iz Vlasenice, uao u H a n - P i j e s a k , iz koga

su etnici pobegli.
etiri ustaka i domobranska bataljona, ojaana m a n j i m nemakim deiovima. napadom iz P r i j e d o r a . L j e l j a n a , Blagaja. Dobrljina. K o s t a j n i c e i Dubice probili f r o n tove kozarskih ustanika, zauzeli sva sela ispod K o z a r e 1 u njima izvrili brojna
ubistva, p l j a k e i p a l j e v i n e u cilju zastraivanja stanovnitva. Po nareenju taba
2. partizanske ete za Bos. krajinu, u duhu odluka savetovanja u Meduvodu, naoruani borci su se, posle ilavih petodnevnih borbi, povukli u planinu Kozaru.
Po nareenju taba sarajevske oblasti, na R o m a n i j i formiran Romanijski partizanski
bataljon od dotadanje R o m a n i j s k e partizanske ete.
etnici iz okoline zauzeli Srebrenicu. Delovi 4. bataljona V o j n e krajine probili su se
u Drinjau, dok je 105 domobrana zarobljeno.

19. avgust

U troasovnoj borbi na putu M o k r o P o d r o m a n i j a d v e ete Romanijskog partizanskog bataljona razbile jedan poterni odred nemake 718. peadijske d i v i z i j e ,
jaine oko 100 vojnika.
Kod K l j u a gerilski odredi Ribnika i okoline odbili pokuaj
i ustaa iz K l j u a da zauzmu Ribnlk

d v e ete domobrana

1 Od boraca legendarne Husinskc elu

islobodenje je dolvco suino M l j o KeroSevl
Gujo, narodni heroj, all on je I94K. pao u sukobu sa etnicima

75

1941. avgust

BOSNA I

HEItCEC,OVINA

avgust 1941.

Kod s. Ostrovice (blizu Kulen-Vakufa) gerilski odredi Sreskog taba za D. La pa e

razbili ojaani 26. domobranski pohodni bataljon.
Kod Predolja (na putu Stolac Berkovii) grupa od dvanaest boraca ete narodne
vojske iz zbegova Kuba i Zasada unitila jedan vod domobranskog 7. peadijskog
puka.
20. avgust

Po nareenju taba Drvarske brigade, gerilski odredi na frontu prema Bos. P e t rovcu reorganizovani u 1. bataljon Sloboda Drvarske brigade. T i m e je Sreski
tab za Bos. Petrovac prestao da postoji.
U Biru zavrena reorganizacija ustanikili snaga: formirano 7 N O P odroda, svaki
jaine ete.
Formiran Sreski tab narodne vojske za Nevesinje.

21. august

Na Ublima (kod Bilee) odrano vojno-partijsko savetovanje sreskih tabova narodne vojske Bilee, Nevesinja i Gacka 1 . Doneta je odluka o optem ustanku, razraen je plan napada na neprijateljska uporita i reeno je da pogranine crnogorske partizanske jedinice, iji su predstavnici takoe prisustvovali savetovanju,
pomognu ustanak u Hercegovini.
U Drvaru, na inicijativu lana CK KP.l i taba Drvarske brigade Marka Orekovia, odrana Konferencija ena Srpkinja, Slovenki, Hrvatica i muslimanki iz ire
okoline Drvara, na kojoj je lrmnifestovano bratstvo i jedinstvo naroda Jugoslavije,
a borcima upueno pismo da i.straju u borbi protiv okupatora i da se uzdre od
osvete.

22. avgust

Na Crvenim stijenama ve ele Romanijskog partizanskog bataljona spreile prodor

lene ete domobrana iz Mokrog na Romaniju i spalile 4 kamiona.
Miruka i Zavodska eta narodne vojske Sreskog taba za Bileu spretile ispad 2.
bataljona domobranskog 14. peadijskog puka iz Bilee u pravcu s. Mirua. Sutradan
ponovljeni ispad odbijen uz pomo nekoliko gerilskih odreda iz Crne Gore.
Napadajui od s. 2irovca (kod Dvora na Uni), Buima i Otoke (kod Bos. Krupe)
ustae, domobrani i andarmi izvrili pokolj oko 700 seljaka Srba u selima Stabandi, Zboritu, N. Selu, Ivanjskoj i Glodini.
U Bihau ustae streljale sekretara mesne organizacije K P J u V. Kladui Milana
Pilipovia, narodnog heroja. Kad je Pilipovi pokuao da vozom iz Bihaa ilegalno
prebaci 70 puaka i 3 sanduka municije ustae su ga prepoznale, ranile i uhvatile.

23. avgust

N O P odredi pod rukovodstvom taba ozrenskog sektora, praeni masom naroda,

u ranim jutarnjim asovima izvrili napad na Doboj, jedan od najvanijih eleznikih vorova u Bosni i Hercegovini. Oni su poruili pruge koje od Doboja vode
prema Slav. Brodu do Kotorskog, prema Sarajevu do Maglaja, prema Tuzli do Bos.
Petrova Sela i prema Tesliu do Teanjke (oko 60 km). U dvodnevnim borbama su
zauzeli Doboj (bez tvrave), Graanicu, Maglaj i desetak eleznikih slanica. Uz to,
unitili su tt linije u duini od 50 km.
N O P odredi Slaba ozrenskog sektora skoro bez otpora zauzeli Graanicu i razoruali andarmerijsko-ustaku posadu, zatim se povukli.

23/24. avgust

Oko 300 ustanika izvrilo tietispeo napad ria Modriu.

24. avgust

N O P odredi pod rukovodstvom taba ozrenskog sektora, posle krae borbe razoruali miliciju i domobrane (zaplenivl 130 puaka i 2. p. mitraljeza) i zauzeli Maglaj,
demolirali potu i dravne ustanove i evakuisali znatan plen, a hranu iz magacina
podelili narodu. Maglaj je sutradan, pod pritiskom neprijatelja, naputen.
N O P odredi pod
rukovodstvom taba ozrenskog sektora, po evakuaciji oko
50 tona puane municije i konzervi, spalili vojna skladita u Barama i Usori (kod
Doboja), unitivi nekoliko stotina tona razne municije. Eksplozije, koje su poruile
;ve zgrade u oba mesta, i poar trajali su itavu no.
Dva ojaana N O P odreda (ukupno oko 250 boraca) pod komandom Sreskog taba
za Bira napala Kiadanj, prodrla u grad i zauzela and. st., ali, zbog neaktivnosti
etnika neprijatelj ih protivnapadom fidbacio.

25. avgust

Posle dvodnevnih borbi, jake snage neprijatelja (8 ustakih, domobranskih i nemakih bataljona) sa pravca Sarajeva, Slav. Broda i Tuzle ovladale Dobojem, dobojskim
eleznikim vorom i komunikacijama u dolini reke Bosne i Spree. N O P odredi
1

76

Predstavniku iz June Hercegovine r.akljucl tog savetovanja su preneti 27. V i l i 11)41.

1941. avgust

BOSNA I

HEItCEC,OVINA

avgust 1941.

se povukli na Ozren i spreili svaki pokret n e p r i j a t e l j a van komunikacija, dok je

na T r e b a v i , zbog etnike i z d a j e nastupilo naglo osipanje.
- Po nareenju PK K P J za Crnu Goru. Boku i Sandak, iz Nikia je, radi pomoi
na organizaciji ustanka u Hercegovinu doao jedan bataljon izabranih gerilaca sa
sekretarom OK K P J za Niki. B a t a l j o n se u gatakom srezu zadrao petnaestak
dana. N j e g o v o m pomoi f o r m i r a n i su Sreski tab narodne v o j s k e i Narodno v e e
( S N O odbor) i ostvaren je uticaj P a r t i j e u veem broju eta.
25/26. avgust

N e k o l i k o eta narodne v o j s k e Oblasnog taba za Hercegovinu izvrilo napad na

ustako-domobransko uporite u s. B e r k o v i i m a (kod Stoca). Razoruano i zarobljeno
oko 100 domobrana, andarma, ustaa i milicionera.
Tri ele R o m a n i j s k o g partizanskog bataljona zauzele Sokolac i veim delom zarobile posadu. Z a p l i j e n j e n o : 3 mitraljeza, 4 p. mitraljeza i 55 puaka. Bataljon je za tu
akciju pohvaljen o d V S N O P odreda Jugoslavije.

26. avgust

Cete narodne v o j s k e Oblasnog taba za Hercegovinu razoruale muslimanska sela

optine Patnice (koja su jo pre napada prikupila o r u j e da ga predaju ustanicima),
dok se oko 100 milicionera sa o r u j e m p o v u k l o u Planu. Zand. st. u s. Divinu takoe
se predala. Z a p l e n j e n o je oko 270 puaka i 1 p. mitraljez.
U estokim trodnevnim borbama kod Otrelja 1. bataljon Sloboda-' Drvarske brigade, slomio napad 6 domobranskih i ustakih bataljona podranih a r t i l j e r i j o m ,
a v i j a c i j o m i tenkovima. U tim borbama n e p r i j a t e l j je imao 200 mrtvih i preko 200
ranjenih, a zaplenjeno je 9 m i t r a l j e z a i 18 p. m i t r a l j e z a .

27. avgust

Kod s. Mosko (na putu T r e b i n j e Bilea) nekoliko eta Sreskog taba narodne
v o j s k e za Bileu, uz pomo dva gerilska odreda iz Banjana, razbilo ojaani k o m b i novani bataljon 14. domobranskog puka koji je upuen u pomo ugroenom g a r n i zonu u Bilei, a potom zauzeli and. st. Jasen (kod T r e b i n j a ) . Z a p l e n j e n o : 1 haubica.
2 minobacaa, 4 mitraljeza, 21 p. m i t r a l j e z i preko 200 puaka.
Iz zasede na putu B r a v s k o Bos. P e t r o v a c delovi 1. bataljona D r v a r s k e brigade
razbili jedan polubataljon 10. domobranskog puka.
Cete narodne v o j s k e Janja i P l j e v e zauzele s. S i p o v o (kod Jajca) unitivi d o m o branski 28. bataljon. T o m prilikom je zaplenjeno: 2 topa, 6 mitraljeza, 12 p. m i t r a ljeza i 250 puaka.

28. avgust

Hercegovake ete narodne v o j s k e pod rukovodstvom Oblasnog taba za H e r c e g o vinu, uz pomo nekoliko crnogorskih gerilskih odreda, posle d v o d n e v n e borbe zauzele s. Planu.
- Na k o n f e r e n c i j i delegata seoskih NO odbora u Ribniku (kod K l j u a ) izabran Optinski N O odbor'.
Kod sruenog brusnikog mosta na putu L o p a r e Brko
streljale 50 talaca iz branskog zatvora.

ustae,

za

odmazdu,

Stab D r v a r s k e brigade imenovao

komesarijat optine P r e k a j a kako je nazvan
optinski NO odbor P r e k a j a (kod Glamoa). Odbor su sainjavali predsednici seoskih e k o n o m s k o - p o l j o p r i v r e d n i h odbora.
-- U Doboju etniki elementi, koji su se nametnuli za rukovodioce ustanka na T r e bavi, potpisali sporazum sa predstavnicima N D H o obustavi vatre. T i m e je ustanak
na T r e b a v i uguen. M a n j a grupa boraca se odrala u T r e b a v s k o j umi i kasnije
se prebacila na Ozren.
K o d . st. Bradine (na pruzi S a r a j e v o Mostar) minama sruen u p r o v a l i j u jedan
teretni voz.
O b j e d i j a v a n j e m r a n i j e formiranih N O P odreda na Manjai, Cementici, Uzlomcu
Crnom vrhu, formirana P r v a (Banjaluka) partizanska eta za Bos. krajinu.

Cete narodne v o j s k e Janja i P l j e v e razbile d e l o v e jednog domobranskog bataljona

i zauzele s. Jezero (kod Jajca). Z a p l e n j e n o 2 topa.
28/29. avgust

Pod rukovodstvom Oblasnog taba za Hercegovinu, ete narodne v o j s k e i crnogorski Banjsko-vuedolski bataljon uli u Bileu. Domobranska posada (dva bataljona). sa ostacima posade s. Plane, povukla se u v o j n i logor.

29. avgust

Ustanici uli u M r k o n j i - G r a d , gde im se predala jedna eta domobrana i 10 andarma. Z a p l e n j e n o 15 kamiona i 30 p. mitraljeza.
1

TnCan naziv nije poznat: vcrovalno se nazivao komesarijatom.

77

1941. avgust

BOSNA I

HEItCEC,OVINA

avgust 1941.

Jedan bataljon italijanske divizije Kaatori dele A l p i sa pravca Vilusa i motorizovani delovi italijanske divizije M a r k e iz Trebinja deblokirali domobranski
garnizon u Bilei. Tim je ujedno poela italijanska renkupacija tzv. druge zone.
Paljanska eta Trebevikog partizanskog bataljona unitila
domovima na Jahorini (and. st. i vod domobrana).

posadu

planinskim

Oko 4U partizana iz pet odreda Sreskog taba za Bij-a i planinska etnika grupa
(oko 100 boraca) izvrili napad na Kladanj, koji zbog neusklaenosti dejstva nije
uspeo. Sutradan je napad ponovljen, ali opet bez rezultata.
30. avgust.

~J rejonu s. Crnjelova (kod B i j e l j i n e ) jae ustako-domobranske snage napale B i j e Ijinski N O P odred Podtaba Majevica. Odred se manjim delom odrao u umama
uza Savu, dok se njegova glavnina 1. septembra prebacila preko r. Drine u Srbiju,
gde je ula u sastav Valjevskog N O P odreda (pod nazivom: Bijeljlnska eta).
Kod s. Rastonice (na putu Lopare Zvornik) Majeviki N O P odred Podtaba
za Majevicu, posle vieasovne borbe, odbio napad ete domobrana iz Bijeljine.
ojaane ustaama i milicionerima (ukupno 270, sa 2 topa i 4 mitraljeza). Ustae su
u s. Rastonici ubile 35 a uhapsile 60 ljudi.
U Mrkonji-Gradu, na inicijativu Oblasnog taba za Bos. krajinu, formiran G N O
odbor.

30/31. avgust

izmeu . st. Stambuiia i Korana (na pruzi Sarajevo Viegrad) delovi Romanijskog N O P bataljona sruili most i voz.

31. avgust

U Drvaru odrano savetovanje vojnih delegata NO gerilskih odreda Drvarske brigade. Prisustvovali 30 delegata sreskih i bataljonskih tabova, podtabova i gerilskih
odreda, Stab brigade i lan CK K P J Marko Orekovi. Razmatrana je situacija
nastala nastojanjem italijanskog okupatora da poeepa ustanike snage i razobliena
je saradnja etnika s njima. Doneta je rezolucija o ciljevima borbe, koja je deo
NOB-a svih naroda Jugoslavije; postavljen je hitan zadatak: dovrenje organizacije
vojske i pozadine; izraena je spremnost za borbu protiv svih okupatora (posebno
italijanskog) i domaih izdajnika. U tom smislu izdati su proglasi Srbima, muslimanima i Hrvatima, kao i italijanskim vojnicima. Izabran je Vojni sud Drvarske
brigade.
U s . Krnjeui (kod Bos. Petrovca) delovi Drvarske brigade razbili jednu domobransku etu i zauzeli selo.
Lastvanska gerilska eta i grupa boraca Grahovskog bataljona zauzeli Lastvu (kod
Trebinja) i zarobili andarmerijsku posadu.
ete narodne vojske Oblasnog taba za Hercegovinu otpoele trodnevni napad na
ustako-omobranski garnizon u Ljubinju. Meutim, 1. septembra je neprijatelju
pristiglo pojaanje iz Stoca i Dubrovnika, pa je napad i inae slabo organizovan,
2. septembra obustavljen.
Ma brdu Zeak (kod Trusine) grupa boraca iz odreda narodne vojske Nevesinjska
puka razoruala 340 domobrana dok se oko pola jedne ete probilo za Stolac.
Delovi 1. partizanske ete za Bos. krajinu zauzeli s. Boac (kod Banje Luke) i unitili posadu and. stanice, ali ga je sutradan jedan ojaani bataljon
domobrana
potisnuo na pl. Cemernicu.
U Drvaru, na velikom narodnom zboru, izabrani Narodni sud (9 lanova) i narodni
tuilac a javnim izborom potvreno ranije imenovano Narodnooslobodilako vee za
Drvar i okolinu (32 lana).

Avgust k.

PK K P J za BiH uputio proglas narodu: opirno objanjava dotadanji razvoj ustanka:

razotkriva okupatora, koji laima i manevrima nastoji izazvati u narodu razdor i
pokolj, poziva na ire pristupanje N O P odredima.
Po nareenju taba sarajevske
Trebeviki N O P bataljon.

oblasti

od

Trebevike partizanske

ete

formiran

U s . Desivoju (kod Gacka), uz pomo OK K P J ;:a Niki, formiran Sreski tab narodne vojske i njegov savetodavni organ Narodno vee (u stvari S N O odbor).
Od gerilskih grupa zbega u B i j e l o j gori (kod Trebinja) formirana Lastvanska gerilska
eta.
Oblasni komitet K P J za Hercegovinu, u saoptenju narodu, ogradio se od izdajnikog
i razbijakog rada ovinistikih elemenata koji su pozivali Srbe na borbu protiv
muslimana.

78

1941. avgust

CRNA GORA

avgiut

Po nareenju taba Drvarske brigade, gerilski odredi Sreskog taba za Glamo i

okolinu reorganizovani u Glamoki (8) bataljon Drvarske brigade.
Odlukom PK K P J za BiH, zbog unutranjih slabosti, nebudnosti i nepotpunog i z v r enja zadataka, rasputene organizacije K P J u Zenici. Vareu. K a k n j u , Brezi. V i s o kom, Kasindolu, elezikoj radionici u S a r a j e v u i na eleznikoj pruzi S a r a j e v o
Mostar. P r e k i d a n j e kontinuiteta partijskog rada usporilo je r a z v o j ustanka u k r a jevima gde su te organizacije d e l o v a l e ali su spreene d a l j e masovne provale.
Formiran Sreski tab gerilskih odreda K r u p a i Sana, koji je o b j e d i n j a v a o d v a d e setak seoskih gerilskih odreda u Podgrmeu.
U S a r a j e v u , po direktivi delegata CK K P J Svetozara Vukmanovia T e m p a , MK
K P J f o r m i r a o ilegalnu partijsku tehniku, koja je radila neprekidno do osloboenja.
Obnovljen MK K P J za Travnik.
U M u j d i i m a (kod J a j c a ) poeo rad partizanske kovanice i radionice za opravku
oruja, koja je, sa m a n j i m prekidima radila do 1944. godine.
U s. ardaku (kod M r k o n j i - G r a d a ) formirana radionica za izradu runih bombi.

1. avgust

CRNA GORA
Delovi italijanske d i v i z i j e K a a t o r i dele Alpi.;, prilikom prolaska kroz pjeivaka
sela Zagorak i C e r o v o (kod D a n i l o v g r a d a ) ubili est ljudi.

2. avgust

Jedinice italijanske d i v i z i j e V e n e c i j a , k o j e su nastupale od Podgorice (sada: T i tograd) prema Mateevu, zapalile zaselak Rakovo G u v n o (kod L i j e v e Rijeke).

3. avgust

Italijanski vojnici nastupajui iz P o d g o r i c e (sada: T i t o g r a d ) ka Kolainu, loga dana

i sutradan, spalili s. Veruu.
Banjanski i grahovski gerilci na vie mesta prekinuli elezniku prugu, kolski put *
i tt v e z e izmeu Nikia i Bilee.

5. avgust

Avgust p.

Iz zasede na K r n o v u polju u rejonu M e k i dolovi (kod Savnika) eta Jezerskog bataljona i manji delovi Drobnjakog i Uskokog bataljona napali italijansku kolonu
d i v i z i j e K a a t o r i dele A l p i
(oko 100 kamiona i 15 tenkova), koja je od Nikia
nadirala prema Savniku. Borba se produila i sledeeg dana. Pretrpevi osetne gubitke, n e p r i j a t e l j je spalio sela K r u e v i c e i Mokro. Poginulo 6 boraca a 3 civila
ranjena.

Tedinice italijanske d i v i z i j e .Venecija zauzele Kolain.

[talijanska komanda iz s. Bioa (kod T i t o g r a d a ) odluila da kazni stanovnitvo s.

R i j e k e Piperske gde je prethodnog dana unitena italijanska patrola. K a o kaznenu
ekspediciju odredila je grupu ocl oko 100 dobro naoruanih vojnika, koji su upali
u selo i poeli da pale kue. Meutim, njih su napali est gerilaca i desetak seljaka
iz R i j e k e Piperske, a kasnije i pritekli gerilci iz Rogamskog, Blizanskog, L j e k o poljskog i M r c k o g gerilskog odreda. Italijanski vojnici su se povukli prema j e d n o j
peini na obali Morae, g d e su savladani. U toj borbi je poginulo ili se utopilo u
Morai 79 vojnika, a jedan o f i c i r i jedan v o j n i k su zarobljeni. Z a p l e n j e n o je 60
puaka, jedan mitraljez, jedan r e v o l v e r i 3.000 metaka. Gerilci su imali samo jednog
lake ranjenog.

U svim selima na podruju Piper izabrani seoski NO odbori.

Tri italijanska bombardera u vie navrata bacili oko 200 komada manjih bombi
na s. Goransko (u P i v i ) . Poginula dva a ranjena tri lica, dok su skoro sve kue
bile poruene.

6. avgust

Na Gracu (kod Nikia) ustanici uspeli da itav dan zadre italijanske snage k o j e
su nadirale od Nikia u pravcu Savnika.
D e l o v i italijanske d i v i z i j o K a a t o r i dele A l p i zauzeli Savnik. Jak otpor su pruili
ustaniki bataljoni Drobnjaki, Uskoki i B a j o P i v l j a n i n .

8. avgust

Na pl. Kameniku (kod T i t o g r a d a ) odrano pokrajinsko partijsko s a v e t o v a n j e na

kome su formirani Stab NO gerilskih (partizanskih) odreda za Crnu Goru, Boku
i Sandak i tabovi Zelskog, Durmitorskog, L o v e n s k o g i K o m s k o g N O P odreda.
Pored toga, posle kritike analize julskih oruanih akcija u k o j o j je ukazano na
propuste i greke, doneta je rezolucija (koju je kasnije CK K P J odbacio zbog n e pravilnog tretiranja ustanka).

71)

1941. avgust

HRVATSKA

avgust 1941.

Delovi italijanske d i v i z i j e Pusterija- uli u M o j k o v a c , koji su branili Poljski, K o l a insko-reinski i Bjelopoljski ustaniki bataljon.

T edinice
italijanske d i v i z i j e P u s t e r i j a , nastupajui od Kolaina prema B i j e l o m
Polju, zapalile u s. R i j e c i Muovia (kod Kolaina) 15 kua, internirale 7 mukaraca i d v e ene i otcrale svu stoku koju su nale u selu. N e p r i j a t e l j je zatim zapalio katune na pl. Bjelasici. s. D, titaricu i deo s. Podbia.

Nastupajui iz P o d g o r i c e
Andrijevicu.

(sada: T i t o g r a d )

Italijanska

divizija

V e n e c i j a ula u

Komandant italijanske 9. a r m i j e general P i r c i o Biroli izdao naredbu Komandi italijanskog 14. a r m i j s k o g korpusa da konfiskuje imovinu ustanikih porodica, da bi se
na t a j nain lake i bre obraunali sa ustanicima.
9. avgust

P r i v r e m e n i Cetinjski v o j n i komitet izdao naredbu za p o j a a n j e v o j n i h akcija protiv

okupatora.
Italijanska d i v i z i j a P u s t e r i j a ula u B i j e l o P o l j e .

10. avgust

Delovi italijanske d i v i z i j e P u l j e

11. avgust

Cetinjski v o j n i komitet uputio narodu sreza cetinjskog, u kome ukazuje na postupke

okupatora i izdajniki rad n j e g o v i h saradnika, i poziva narod da se ujedini i da
stupa u ustanike jedinice radi borbe protiv zajednikog n e p r i j a t e l j a .

15. avgust

Italijanski bataljon iz P l j e v a l j a upao u s. M e l j a k i pohvatao oko 15 ljudi. Posle

dva dana se vratio u P l j e v l j a .

ir>. avgust

Nastupajui
Zabljak.

iz

Nikia

jedinice

uli u Berane (sada: Ivangrad).

italijanske

divizije

Kaatori

dele

Alpi

ule

,17. avgust

Toga dana l sutradan na konferencijama LI 14 sela Z e t e f o r m i r a n i ilegalni NO odbori.

koji su razvili ivu aktivnost na mobilizaciji boraca i na prikupljanju hrane, odee
i obue za jedinice.

23. avgust

Odran sastanak MK K P J za C e t i n j e na kome su proradene n o v e d i r e k t i v e KP K P J

za Crnu Goru, Boku i Sandak u vezi sa d a l j i m r a z v o j e m ustanka. Z a k l j u e n o je
da se nastave gerilske a k c i j e i da n j i m a rukovode partijske organizacije.

30. avgust

MK S K O J - a za C e t i n j e odrao plenarni sastanak: pretresani su nedostaci i uspesi

u proteklom periodu; doneti su zakljuci o d a l j e m radu i uvrenju organizacija
SKOJ-a.
PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio instrukciju svim okrunim i mesnim
komitetima i lanovima K P J : svim snagama podizati moral i borbenost irokih
narodnih masa; odluke Slaba NO gerilskih (partizanskih) odreda za Crnu Goru
Boku i Sandak, disciplinovano i energino sprovoditi u i v o t ; odmah pristupiti f o r miranju NO odbora na osloboenoj t e r i t o r i j i ; partijski rad prilagoditi novonastaloj
situaciji.

HRVATSKA
1. avgust

U s . K i r i n u (kod Vrginmosta) odran masovni zbor na kome je. na predlog lanova

K P J . doneta odluka da odmah otpone ustanak.
U s . Krupi (kod O b r o v c a ) ustanici ubili 21 ustau, uz sopstvene gubitke od 1 m r t v o g
i 4 ranjena.

2. avgust

Ustanici uli u s. Borievac, iz koga su se ustae i domobrani povukli u

- V a k u f . T i m e je bio osloboen itav srez
lapaki.

Kulen-

Kod s. Tuica (na putu L o v i n a c Udbina) ustanici napali ustaki auto i ubili 6 a
ranili 3 ustae.
3. avgust

Kod s. P e r n e i s. Blatue ustae iz Vrginmosta i Topuskog napale ustanike snage

i prisilile ih da se povuku na P e t r o v u goru.
Ustanici unitili potansku zgradu u s. Tuiloviu (kod K a r l o v c a ) i pet mostova u
okolini.

3/4.

80

avgust

Ustanici iz s. Divosela (kod Gospia) napali ustaku posadu u tom selu i proterali je.

1941. avgust

HRVATSKA

avgust 1041.

Udarne grupe otetile prugu izmeu Katel-Suurca i Katel-Gomilice, zbog ega

je italijanski voz (lokomotiva i 4 vagona) izbaen Iz Sina.
4. avgust

U Zagrebu, iz Botanikog vrta udarna grupu bacila bombe na etu ustakog univerzitetskog bataljona i ranila 28 ustaa.

5 avgust

U s. Ploi (kod Udbine) formiran Ploanski N O P odred.

Ustanici iz s. Metka i s
proterali ih.

Ploe (kod Gospia) napali ustake posade u tim selima

Posle napada ustanika na ustaku posadu u s. Divoselu (kod Gospia), dva ustaka
bataljona iz Gospia i Karlobaga napali na pl. Velebitu zbeg naroda iz s. Divosela
i s. itluka i pobili oko 560 lica (veinom ena i dece).
August p.

Privremeni glavni tab gerilskih odreda za Liku uputio proglas srpskom i hrvatskom narodu, u kome ih poziva na zajedniku borbu protiv okupatora i ustaa.
CK K P H uputio poziv domobranskoj vojsci da se prikljui borbi protiv okupatora
i domaih izdajnika.
Na pl. Samarici (u Baniji) formiran N O P odred

Samarica i Kalinski N O P odred.

Kod s. Garenice (kod Bjelovara) formirana Garenika partizanska grupa.

U Splitu, po odluci PK K P H za Dalmaciju, izbio viednevni generalni trajk, koji
je naroito zahvatio radnike brodogradilita i elektrinog preduzea, metalce, graevinare, drvodeljce, krojae i luke radnike. trajkom jc omoguen nesmetan i
ncopaen odlazak Splitskog N O P odreda na Dinaru. Italijanske okupatorske vlasti
izvrile su brojna hapenja komunista i simpatizera N O P - a .
6. avgust

U s. Kuplenskom (kod Vojnia) ustanici ubili dve ustae.

Ustae pozvale srpsko stanovnitvo iz optine Kosinj (kod Peruia) na prekrtavanje, zatim 347 Srba, povezanih icom, odvele u zaselak Kosu i tu ih na zverskl
nain poubijale a njihove leeve spalile u jednoj kui.

7. avgust

Delegati CK K P J P a v l e Pap Silja i Mirko Kovaevi Lala stigli u Split, gde su

istog dana odrali sastanak PK K P H za Dalmaciju, na kome je razraen operativni
plan organizacije ustanka.

!). avgust

Ustanici poruili prugu Split Sinj na vie mesta.

10. avgust

Kod Sv. Jurja (trig. 677). pod Kozjakom, po odluci PK K P H za Dalmaciju, formiran
Solinski N O P odred.
U s. Divoselu (kod Gospia) izabran seoski NO odbor.
Znatan deo prvaka HSS i ostalih organizacija hrvatskog seljakog pokreta na svean
nain pristupio ustakom pokretu i poloio zakletvu Paveliu.

11. august

U Splitu, po odluci PK K P H za Dalmaciju, formiran Splitski N O P odred.

U Zagrebu izaao prvi ratni broj lista
onalno-oslobodilake fronte.

12. avgust

Vjesnik . organa Hrvatske jedinstvene naci-

Kod s. Suaca (blizu Sinja) ustae i domobrani razbili Solinski N O P odred.

Ustanici zauzeli s. Bovi (kod Vrginmosta).
U rejonu s. Grebatica s. Perkovi (kod ibenika), po odluci PK K P H za Dalmaciju, formiran Primotenski N O P odred.
U umi Orlovai (kod ibenika), po odluci PK K P H za Dalmaciju, formiran ibenski N O P odred.

13 avgust

Kod s. Vodica (blizu ibenika), po odluci PK K P H za Dalmaciju, formiran Vodikoza tonski N O P odred.
U s . Vaanima (kod Skradina) italijanske vlasti uhapsile lana CK K P J Pavia Papa
Silju, narodnog heroja, koga su 15. avgusta streljale u Skradinu.
Ustae prodrle u sela Kirin i Bovi (kod Vrginmosta) i odbacile ustanike u s. Sjeniak.
U Kambelovakom gaju (kod Katela), po odluci PK K P H za Dalmaciju, formiran
Trogirsko-katelanski N O P odred.

81

1941. avgust
14. avgust

HRVATSKA

avgust 1941.

Na pl. Kamenici, po odluci PK K P H za Dalmaciju, formiran Sinjski N O P odred.

U s . Koutama (kod T r i l j a ) italijanske i ustuko-domobranske snage iz Sinja, Dicms

i T r i l j a unitile Splitski N O P odred. Tada je poginuo i panski borac lan CK KP.)
Mirko Kovaevi Lala, narodni heroj.

15 august

Kod s. uria (u Zumberku), po direktivi CK K P H , formiran N O P odred

Gubec (nazivan i Odredom proletera).

'Malija

U s . Metku (kod Gospia), pod rukovodstvom sekretara OK K P H za Liku, odran

sastanak predstavnika ustanikih sela iz sreza Gospi i obrazovano vojno rukovodstvo (tab) za srez Gospi.
Avgust s.

U okolini Varadina formirana prva partizanska grupa.

Avgust d. p.

Na Tuhobiu (brdu kod Suaka), po odluci OK K P H za Suak, formirana Tuhobika partizanska eta Boa Vidas.

17. avgust

Iz s. Lovinca (kod Graaca), otpoeo napad Lovinake domobranske brigade, a sutradan i napad Graake brigade iz Graaca u ciliu zauzimanja osloboene teritorije
Like.

18. avgust

OK K P H za Karlovac imenovao jedinstveno vojno

rukovodstvo a celo podruje
Korduna i Banije podelio na 6 vojnih rejona, koji su rukovodili sa po nekoliko
N O P odreda na svojoj teritoriji.
U srezu Gospi pod rukovodstvom OK K P H za Liku od svih ustanikih
obrazovan gerilski bataljon Velebit.

jedinica

Kod s. iritovaca (blizu Drnia) italijanske i ustako-domobranske snage napale

ibenski N O P odred. Poginula 3, ranjena 2 i zarobljeno 7 partizana. Neprijatelj je
imao 8 mrtvih i 10 ranjenih vojnika.
Iznad s. Curuvije (kod Slunja) formiran N O P odred Primilje.
U s . Selitu (kod Gline) formiran prvi NO odbor u srezu Glina.
19. avgust

Graaka domobranska brigada prodrla u Mazin i Gornji Lapac. ali je protivnapadom ustanika primorana na povlaenje ka Bruvnu.
U umi Divljai (kod Sesveta) ustanici napali andarmerijsku patrolu i ubili jednog
andarma.

20/21. avgust
21. avgust

Iz sabirnog logora u Gospiu upueno vozom prema Zagrebu 2000 uhapenih Jevreja
Ustae napale partizanski logor u umi Debeloj kosi (kod Vojnia). Napad odbijen.
Ustae imale 1 mrtvog i 8 ranjenih.
U Splitu diverzanti izazvali poar na trgovakom brodu "Niko Matkovi.

23. avgust

Slab gerilskih odreda za Liku preimenovan u Stab bataljona gerilskih odreda za

Liku i potinjen Stabu brigade gerilskih odreda za osloboene k r a j e v e Bosne i Lik Kod s. Ploe (kod Gospia) Ploanski N O P odred vodio borbu protiv 700 domobrana
Poginulo 6 domobrana.

24125. avgust

Kod s. Kaldrme (blizu Knina) italijanske jedinice, izdajstvom etnika, napale i unitile ibenski N O P odred.

25. avgust

Na mostu u Slav. Brodu ustae 1 nemaki vojnici streljali oko 150 uhapenih ljudi
iz derventskog sreza i okoline Bos. Broda.

26. avgust

U Sinju italijanski vojnici streljali 24 zarobljena partizana Splitskog i Solinskog

N O P odreda.
U Slav. Poegi ustae streljale 400 zatvorenika.

27. avaust

Partizani, uz pomo metana, odbili napad ustaa na s. Prokike (kod Brinja).

28. avgust

U s . Smiljanu (kod Gospia) ustae pobile i bacile u jamu 30 Srba.

31. avgust

Odredi Debela Kosa i G. Skrad zauzeli and. st. u Perjasici (kod Karlovca) i
zarobili 3 andarma i 13 naoruanih civila a zaplenili 73 vojnike i lovake puke
Tada je odran zbor i formiran Perjasiki N O P odred.

82

1941. avgust
Avgust k.

MAKEDONIJA

avgust 1941.

U Sinju italijanski vojnici slreljali borca Splitskog N O P odreda Vinka Pajia, narodnog heroja.
Tuhobika eta Boa Vidas napala . st. Li (na pruzi Suak Fuine), ubila 7
i ranila 22 italijanska vojnika i unitila 10 vagona.
Uz pomo CK K P I I ponovo formiran OK K P H za Bjelovar, poto je veina ranijih
lanova OK u toku jula i avgusta pala u ruke neprijatelja.

Avgust

Po direktivi PK K P H za Dalmaciju formiran MK K P H za Knin. N j e g o v osnovni

zadatak: formiranje N O P odreda.
Formiran MK K P H za Drni.
Formiran SK SKOJ-a za srez Kastav.
U s. Toboliu (kod Slunja) formiran N O P odred Toboli.
U Dabru (kod Brinja) formiran Dabarski N O P odred.
Formiran MK K P H za Vinkovce
U s . Sadilovcu (kod Drenik-Grada) formiran seoski NO odbor.

MAKEDONIJA
2. avgust

MK K P J za Bitolj organizovao u gradu ilindenske demonstracije u kojima su

lanovi K P J izbacivali parolu Da ivi slobodna Makedonija, koju je masa u povorci prihvatala. T i m e je onemogueno da bugarski okupator iskoristi praznik
makedonskog naroda za svoje ciljeve.
Na bugarsko-italljanskoj demarkacionoj liniji karabinijeri uhapsili lanove MK
K P J za Tetovo koji su se vraali iz Skoplja. Zbog toga je dolo do vrlo teke situacije u partijskoj organizaciji u Tetovu.

3. avgust

U Skoplju odran sastanak PK K P J za Makedoniju (prisutna 4 lana P K ) na kome

je poverenik CK K P J Dragan Pavlovi ilja proitao pismo CK K P J od 24. jula o
slabostima i oportunistikim stavovima PK i o iskljuenju Satorova iz K P J . Sekretar i 2 lana PK se nisu sloili sa stavovima i direktivama u pismu, te je Dragan
Pavlovi. u ime CK K P J , suspendovao itav P K . Meutim. PK je suspenziju odbio
sa motivacijom da su za njega merodavne samo odluke CK BRP(k).

Avgust p.

U Stipu formiran MK K P J od 5 lanova.

Avgust p.p.

U Velesu (sada: Titov Velcs) Lazar Kolievski odrao sastanak sa privremenim MK

K P J za Veles i upoznao ga sa pismom CK K P J od 24. jula o tetoinskom radu
Satorova i njegovih .iednomiljenika. Odlueno da se sa tim upozna celokupno lanstvo i nastavi izvoenje diverzantskih i sabotanih akcija. Formiran je novi MK
K P J za Veles.

7. avgust

Skopski oblasni policijski naelnik izdao naredbu

kojom se regulie nain slanja
nepoeljnih elemenata na prinudni rad i odreuju mesta pojedinih radnih grupa.

Avgust s.

Diverzantska grupa, formirana od lanova K P J iz Skoplja, izvrila tri uspene akcije

na rudnik hroma Radua* kod Skoplja. gde je zaplenila dosta dinamita i drugog
eksplozivnog materijala.

17. avgust

U Skoplju odrano partijsko savetovanje

kome je prisustvovao 1 predstavnik
B R P ( k ) Petar Bogdanov, a na koje nisu pozvani poverenik CK K P J Dragan Pavlovi
i lanovi PK koji su bili na liniji CK K P J . Cilj savetovanja je bio da se uvrsti
poloaj Satorova u partijskoj organizaciji Makedonije i poljulja vera lanova u pravilnost linije K P J u pogledu oruanog ustanka. Kritikovani su MK K P J za Skoplje,
to je otkazao poslunost Pokrajinskom komitetu, i partijska organizacija K u m a nova, to je dozvolila pristup Lazaru Kolievskom.

August

MK K P J za Strumicu formirao Mesni vojni tab (od 3 lana) sa zadatkom da

prikuplja oruje i drugi materijal za N O P odred ije se formiranje predvialo.
Na inicijativu MK K P J za Skoplje, u nekoliko privatnih bravarskih radionica otpoela izrada bombi i drugih sredstava za diverzantske akcije.

1941 avgust

SLOVENIJA SRBIJA

avgust 1941.

SLOVENIJA
1

avgust

-- Na planini Meaklji nemaki vojnici izvrili neuspeo napad na Jeseniku partizansku etu.
Na CemSenikoj planini, od Trbovljanske i Zagorske grupe,
partizanska eta.

formirana

Revirska

U s . Cegelnici (kod Nakla) formirana 1. kranjska partizanska etu

5. avgust

Na Vodikoj pl. formiran

bataljon
Ivan Cankar*.

Gorenjski

partizanski

bataljon,

koji je imao i

naziv:

Na Dobri i pod Stortem netriaki vojnici razbili Triko-kranjsku partizansku

etu. Preostali borci su do novembra dojstvovali po grupama kada su se prikljuili
Gorenjskom partizanskom baiai jonu
Avgust />.

-- U Ljubljani otpoela dejstva Slube obavetavanja i bezbednosli (VOS) OF. koji je

organizovala Partija za borbu protiv okupatora i kvislinga. Sastojala se od obavetajne slube (OS) i slube bezbednosti (VS).
Kod s. Prene, od boraca iz Novog Mesta i Dolenjskih Toplica, formirana N o v o m e tanska partizanska eta.

S avgust

Partizani minirali prugu izmeu Metlike i Crnometja.

Na Kotliu (sada: Partizanskom vrhu. na pl. Jelo vici) Gorenjski partizanski bataljon
vodio uspenu borbu protiv 400 nemakih vojnika naoruanih i tekim orujem.

i), avgust

Revirska partizanska eta napala posadu and. st. u Zagorju i nanela j o j gubitke.
U Ronoj Dolini u Ljubljani pripadnici slube VOS OF minirali elezniku prugu.

11. avgust

Celjska partizanska eta napala posadu nemake and. st. u s. Slivinici (kod Celja).
Poginulo (> a ranjen 1 nemaki andarm.

12. avgust

U s . Tacenu (kod Ljubljane) Raika partizanska eta zapalila neniaki kamion.

15. avgust

Na pl. Mokrecu, od dela Molnike partizanske ete, formirana Mokreka partizanska

eta.

17 avgust

Na podruju Kamnika formiran Kamniki partizanski bataljon.

U Mariboru, ovoga dana i sutradan, nemaki vojnici streljali 13 rodoljuba, medu
kojima i sekretara PK K P S za tajersku i lana CK K P S Slavka Slandera i lana
PK K P S za tajersku Slavku Klavoru, narodne heroje.

30. avgust

Deo Mokreke partizanske ete izvrio neuspeo napad na karabinijersku stanicu na

Turjaku (kod V. Lae).

August k.

Na Brdu kod L j u b l j a n e otpoeo rad ilegalne tamparije

tampala Delo, Osvcibodilnu frontu, letke i drugo.

Ai'ffusf

U Ljubljani izaao prvi ratni broj lista Delo, organa CK KP Slovenije

Od metana iz s

Podmornica .

koja

je

Stine (kod Grosuplja) i okoline formirana Stika partizanska eta.

SRBIJA

avgust

G N O P odreda za Srbiju izdao graanima Beograda saoptenje o spasavanju lana

Politbiroa K P J Aleksandra Rankovia Marka.
U Kragujevcu jedan omladinac zapalio kartu Evrope, istaknutu na javnom mestu,
na koju su nemake okupacione vlasti ucrtavale situaciju na istonom frontu.
Nemaki zapovednik oruane sile za Jugoistok izvetava Vrhovnu komandu da
e uskoro u Srbiji biti izvedene planske akcije od strane Vie komande R5 u cilju
ienja krajeva u kojima su nemiri*.
Na mestu zv. Zuljevac (blizu Negotina) OK K P J za Zajear formirao Krajinski N O P
odred.
Na brdu Ostreu (kod s. Grivske, blizu Arilja), formirana Ariljska eta Uikog
N O P odreda.

1941. avgust

SRBIJA

avgust 1941.

Delovi aanskog N O P odreda otetili prugu i presekli tt linije u neposrednoj okolini aka.
U s . Rogai (kod Sopota) delovi Kosmajskcg N O P odreda napali i razoruali posadu
and. stanice.
U s . Prnjavoru (kod Svetozareva) delovi Pomoravskog N O P odreda razoruali andarmerijsku patrolu.
U Niu, omladinac Aleksandar Vojinovi, narodni heroj, izvravajui zadatak postavljen od partijske organizacije, bacio bombu u veliku salu hotela P a r k i toni
prilikom ubio i ronio vie nemakih oficira.

2 avgust

Kod s. Lipovice (blizu Aleksinca) OK K P J za Ni formirao Ozrenski N O P odred.

Odred je istog dana u s. Bovnu (kod Aleksinca) razoruao 10 andarma.
Na . st. Obradove Stolice (na pruzi Zajear Parain) Boljevaki N O P odred
napao and. posadu, zaplenio 5 puaka, demolirao postrojenja i prekinuo prugu.
U s . Zaglavku
and. stanice.

(kod Bajine Bate) delovi

Uikog

N O P odreda razoruali posadu

U rejonu s. Mokrina (kod Kikinde) Mokrinski N O P odred napao uvare vralica

zaplenio puku.

Kod s. Dragutinova (sada: Miloevo, blizu Kikinde) grupa partizana Dragutinovakog

N O P odreda napala policijsku patrolu i ubila jednog policajca.
Prvi umadijski N O P odred spalio optinsku arhivu u selima: Makaru, Zagorici,
Ovsitu. Plaskovcu, Kopljaru, Vini, Jagnjilu i napao and. st. u s. Stojniku (kod
Aranelovca) i razoruao :t andarma.

3 avgust

Izmeu Uica (sada: Titovo Uice) i Kosjeria delovi Uikog N O P odreda posekli
tt linije i napali and. st. u s. Karanu.
Delovi aanskog N O P odreda otetili eleznlku prugu izmeu . st. Preljina
Brani i posekli tt linije kod s. Baluge.

Na Sokolini (ko'l s. Beserovine blizu Bajine Bate) formirana Raanska eta Uikog
N O P odroda.
U s . Brgulama (kod Obrenovca) delovi Posavskog N O P odreda napali and. stanicu.
Grupa ilegalaca presekla tt linije u Beogradu i izmeu Beograda i Ma kia.
Kod manastira
N O P odred.

Ajanovca

(na pl. Jastrepcu) OK

KP.T za

Ni formirao

Topliki

Na Timanskom Crnom vrhu OK KPJ za Poarevac formirao Poarevaki N O P odred

3/4. avgust

Delovi Posavskog N O P odreda miniranjem otetili elezniki most na

(izmeu sela Brgula i Stublina) i prekinuli tt veze.

r. Tamnavi

Na . st. Sevojn.i (kod Titovog Uica) I. eta Uikog N O P odreda demolirala postrojenja, zapalila optinsku arhivu i prekinula tt veze izmeu Uica i Poege.
U s . Barajevu (kod Umke) delovi Kosmajskog N O P odreda napali and. st. i razoruali 3 andarma.
Na putu aak Kragujevac delovi aanskog N O P odreda presekli tt linije.
4. avgust

U rejonu Simievog salaa (kod Kikinde) nemake poterne jedinice razbile Kikindski N O P odred. Od preostalih delova ovog odreda i od Mokrinskog N O P odreda
formiran Kildnsko-mokrinski N O P odred.

4/5. avgust

Grupa ilegalaca iz Beograda presekla tt veze kod s. Mirijeva (blizu Beograda).

5. avgust

Na Stanjevakom polju (kod Kragujevea) OK K P J za Kragujevac formirao K r a g u ievaki NOI 1 odred.

Beogradski ilegalci razbacali po ulicama u Beogradu i drumovinn u okolini, trokrake, 7 cm dugake eksere za buenje guma na vozilima.
U s. D. Satornii (kod Arandelovca) delovi 1. umadijskog N O P odreda napali
razoruali and. st i spalili optinsku arhivu.

Iz nemakog magacina u s. Jovcu (kod K r a l j e v a ) delovi Kraljevakog N O P odreda

i aktivisti i/vukli 10 puaka, a iz fabrike vagona u K r a l j e v u 10 puaka i 1 p. mitraljez.

85

1941. avgust

SRBIJA

avgust 1941.

Izmeu . st. Batua i V. Selo (kod Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda

presekli telelonsku vezu.
Na Klekovom vrhu (kod Ivanjice) formirana Moravika eta Uikog N O P odreda.
Avgust p.

Kod Ripnja delovi Kosmajskog N O P odreda

andarme.

poruili elezniki

most i

razoruali

U sastavu Poarevakog N O P odreda formirane ete: Mlavska, Moravska, Ramska,

Majdanpeka i Homoljska (Kuevska).
fi. avgust

Skojevska grupa iz s. Beenovakog Prnjavora (kod Iriga) oslobodila iz manastira

dva uhapena druga i jednu drugaricu, zarobila jednog ustau i zaplenila puku.

U Kragujevcu delovi Kragujevakog N O P odreda spalili sedlarnicu i senjak i poruili

prugu kod Kragujevca.

Na putu Krupanj Loznica delovi Valjevskog N O P odreda sruili most.

U neposrednoj blizini s. Mokrina (kod Kikinde)
spalio 70 jutara penice.

Kikindsko-mokrinski N O P odred

U Kruevcu grupa skojevaca zapalila kvislinke novine.

6/7. avgust

U s. Beserovini (kod Bajine Bate) Raanska eta Uikog N O P odreda razoruala

graninu postaju.

7. avgust

Mavanski N O P odred napao i zauzeo Bogati: razoruao 17 andarma. oslobodio

t>0 zatvorenika, spalio arhivu Poreske uprave, demolirao ureaje u poti i odrao
zbor. Odredu se prikljuilo oko 50 novih boraca.
Na putu Beograd Lazarevac delovi
jedan nemaki automobil sa posadom.

Kosmajskog N O P odreda iz zasede unitili

U G. Milanovcu aktivisti N O P - a spalili nemaki senjak.

7'S. avgust

Delovi 2. umadijskog N O P odreda napali i zauzeli Svilajnac. razoruali andarme,

demolirali saobraajne objekte i pokidali tt veze.
U s . Slatini (kod Svetozareva) i Bagrdanu delovi Pomoravskog N O P odreda napali
i razoruali posadu and. st. i demolirali . st. Bagrdan i Lanite.

S. avgust

Na pl. Kosmaju jae nemake snage unitile jednu desetinu

Kosmajskog N O P
odreda. Meu poginulim bio je i lan GS N O P odreda Srbije Branko Krsmanovi<narodni heroj,
Delovi Valjevskog N O P odreda napali i zauzeli L j i g . razoruali 9 andarma i spalili
optinsku arhivu.
Na Divljaci (izmeu G. Milanovca i s. Nevade) Takovska eta aanskog N O P odreda
napala nemaku patrolu, ubila dva nemaka vojnika a jednog podoficira zarobila.
Kod s. Brana delovi aanskog N O P odreda poruili elezniku prugu aak
G. Milanovac.
U Beogradu, u Zveanskoj ulici, grupa ilegalaca zapalila vojnu kasarnu.
U upriji folksdojeri ubili lana OK K P J za Jagodinu Milosavljevia Jovana, narodnog heroja.
Delovi Pomoravskog N O P odreda
Reka (kod uprije).

demolirali

rudnika postrojenja

i . st.

Ravna

x 9. avgust

U s. Prnjavoru delovi Mavanskog N O P odreda razoruali and. posadu

optinske arhive u selima Prnjavoru i Petkovici (kod Sapca).

i spalili

f. august

Kod s. trbac (blizu K n j a e v c a ) od 15 boraca Boljevakog N O P odreda i novodolih

boraca formiran Zaglavski (Knjaevaki) N O P odred.
U s. Vraniu (kod Umke) delovi Posavskog N O P odreda napali i razoruali posadu
and. stanice.

910. avgust

Na putu Loznica Zavlaka delovi Valjevskog N O P odreda presekli U stubove.

U s . Barama (kod Despotovca) delovi Pomoravskog N O P odreda napali i razoruali
posadu and. stanice.

SU

1941. avgust
10. avgust

SRBIJA
Na Liscu (pi.
N O P odred.

Kukavica)

OK

avgust 1941.

K P J za

U s . Stragarima (kod Aranelovca)

razoruali posadu and. stanice.

Leskovac formirao

dolovi

1.

Kukaviki

(Leskovaki)

umadijskog N O P odreda

napali

Delovi Pomoravskog N O P odreda napali i razoruali posadu and. st. u s. Strmostan (kod Despotovca).
Mavanski N O P odred razoruao and. posade u selima Crnoj Bari i Badovineima i
spalio oplinske arhive u selima Glucima, Noaju, Noajskom Salau. Klenju, Crnoj
Bari i Badovineima (kod Sapca).
U s. Kuiljevu (kod Svilajnca) delovi 2. umadijskog N O P odreda napali i razoruali
posadu and. stanice.
U rejonu s. Jarka (kod Srem. Mitrovice) mesna partizanska grupa napala na kamion
sa ustaama.
10/11. avgust
11. avgust

Na putu Valjevo Zavlaka delovi Valjevskog N O P odreda pokidali tt veze.

Boljevaki N O P odred napao rudnik Bogovinu. razoruao 12 straara, onesposobio
elektrinu centralu, poruio rudnika postrojenja i zaplenio 20 puaka i veu koliinu eksploziva.
Delovi 1. umadijskog N O P odreda demolirali postrojenja rudnika Oplenca. spalili
optinsku arhivu i unitili sredstva veze u poti u s. Baroevcu (kod Lazarevca).
Mavanski N O P odred delom snaga upao u Bogati (andarmi se predali bez borbe),
a delom snaga razoruao and. stanicu u s. Petlovai i spalio optinske arhive u
selima: Glogovcu, Banovom Polju, Radenkoviu, Drenovcu i Mav. Metkoviu, gde
je demolirao i . st. Odredu pristupilo preko 100 novih boraca.
Kod s. Braljine (na pruzi Ni Stala) delovi Rasinskog N O P odred poruili prugu
i otetili tri vagona. Saobraaj je bio obustavljen 48 sati.
K o d s. Mokrina (blizu Kikinde) Kikindsko-mokrinski N O P odred napao uvare etve
i zaplenio puku, a u Padeju razoruao dva straara.
Mesna partizanska grupa iz Subotice zapalila u blizini grada jedan sala koji je
sluio okupatoru.

12. august

PK K P J za Srbiju uputio OK K P J za Sabac direktivno pismo u kome mu, pored

ostalog, postavlja zadatke: da stvara, jaa i proiruje N O P odred; formira odbore
NO fronta; oslobaa zarobljene partizane; zavodi gvozdenu disciplinu u partijskim
organizacijama i u odredu.
Delovi 2. umadijskog N O P odreda napali na s. Markovac (kod Lapova), razoruali
andarme, demolirali /.. st. i zaplenili 2. p. mitraljeza i 32 puke.
Delovi 1. umadijskog N O P odreda demolirali . st. Rudovci i Bukovik, razorili
prugu izmeu Darosave (sada: Partizani) i Rudovaca, zbog ega je voz iskoio iz
ina. i spalili optinsku arhivu u s. Raniioviu.
U s . Vardi (blizu Titovog Uica) formirana Crnogorska eta Uikog N O P odreda.
U s . itluku (kod Sokobanje) Ozrenski N O P odred razoruao and. stanicu.
Subotika skojevska grupa u blizini grada zapalila jedan sala i dva stoga slame.

13. avgust

U s. V. Plani (kod Prokuplja) Topliki N O P odred napao i razoruao posadu and

stanice.
Delovi Valjevskog N O P odreda
gubitke.

napali

nemaku

posadu

Krupnja i

naneli

joj

Na Kosovcu (na pl. Ceru) izvrena reorganizacija Mavanskog N O P odreda: formirano est eta. Odred preimenovan u Podrinski N O P odred.
Delovi Podrinskog N O P odreda napali i razoruali posadu and. st. u Tekeriu i
spalili optinsku arhivu u s. Desiu.
Na visu Smiljanski zakos (na pi. Zlatiboru) od lei boraca 2. uike ete Uikog
N O P odreda formirana Zlatiborska eta.
K o d s. Cumia (na putu Topola K r a g u j e v a c ) delovi 1. umadijskog N O P odreda
saekali u zasedi kamion sa 6 nemakih vojnika. Poginula 2 a ranjena 3 nemaka
vojnika i uniten kamion.

87

1941. avgust

MAKEDONIJA

avgust 1941.

U s. Mijokovcima (kod aka) formiran M N O odbor.

13 14. avgust

ulovi Kosmajskog N O P odreda demolirali postrojenja kamenoloma

(kod Ripnja) i zaplenili 95 kg eksploziva. 130 in Stapina i 342 kapisle.

Crveni breg

-- Ozrenski N O P odred zauzeo Svrljig. razoruao 14 andarma i zaplenio 20 puaka.

14. avgust

U s . Brekovu (kod A r i l j a ) Ariljska eta Uikog N O P odreda razoruala andarme

u and. slanici.
Kod s. Darosave (sada: Partizani, kod Arandclovca) delovi 1. umadijskog N O I '
odreda minirali prugu, demolirali . st. Baroevac i spalili optinsku arhivu u
s. Lipovcu.
U s . Stepojevcu (kod Lazarevca) delovi Posavskog N O P odreda napali i razoruali
and. st. i spalili optinsku arhivu.
Kolubarska eta Valjevskog N O P odreda napala Lajkovac, koga je branilo 100 nemakih vojnika i 30 andarma. Loionica i . st. su onesposobljene. Poginulo je 20
nemakih vojnika a eta je imala 7 ranjenih i 1 poginulog borca.
U selima: Dobri i Ljenici (kod Kueva) delovi Poarevakog N O P odreda razoruali posadu and. stanica.
Izmeu Boljevca i s. Bogovine Boljevaki N O P odred poruio most i zauzeo Podgorac.
U s. Dragobraci (kod Kragujevca) delovi Kragujevakog N O P odreda napali . st
i and. st. i razoruali andarme.
Kod s. Skele (blizu Obrenovca) delovi Kosmajskog N O P odreda iz zasede zapalili
nemaki putniki automobil i ubili 1 oficira i 3 podoficira.

15. avgust

U Svrljigu Ozrenski N O P odred napao i razoruao andarme i zaplenio 20 puaka.

U Rokovcu pomoravski N O P odred napao i razoruao andarme i zaplenio 15 puaka.
U Bakoj i Baranji ukinuta maarska Vojno-administrativna uprava June vojske
a slubu preuzela maarska graanska vlast preko velikih upana, podupana i
sreskih, gradskih i oplinskih naelnika.

Avgust s.

11. avgust

U s . Ploniku (kod Prokuplja) potpisan sporazum izmeu predstavnika nemakog

zapovjednika Srbije i etnikog v o j v o d e Koste Peanca o zajednikoj borbi protiv
N O P - a u Srbiji.
U s. Beloj Crkvi (kod K r u p n j a j Raevska eta Valjevskog N O P odreda napala nemaku posadu (30 vojnika) i prinudila je da se povue. Zaplenila 27 puaka i
1 mitraljez.
Kod s. Banje (blizu Topole) delovi 1. umadijskog N O P odreda iz zasede unitili
nemaki luksuzni automobil i ubili 1 oficira i 3 nemaka vojnika. Za odmazdu
u s. Banji nemaki vojnici streljali II ljudi i spalili iz veslan broj kua.
Kod G. Milanovca delovi aanskog N O P odreda napali nemaku patrolu i zarobili jednog nemakog vojnika (koga su zamenili za (5 zarobljenih partizana).
U Beogradu na Terazijama nemaki vojnici obesili o elektrine stubove pet pripadnika N O P - a za odmazdu zbog napada na nemaka vojna lica i zbog sabotae.
Delovi Uikog N O P odreda demolirali . st. Uzii (kod Poege) i otetili tunel, a izmeu Arilja i Poege presekli tt linije.
Na pruzi Leskovac Grdelica Kukaviki N O P odred prekinuo tt liniju.

16/17 avgust

Delovi Kragujevakog N O P odreda napali i zauzeli Gruu, razoruali andarmerijsku

posadu, minirali elezniki most i unitili tt ureaje.
U s. Dajiima (kod Ivanjice) Moravika eta Uikog N O P odreda razoruala odeIjenje andarma i zaplenila 12 puaka, 4 pitolja i 2 sanduka municije.
Na st. Brusnik (pruga Negotin Zajear) Krajinski N O P odred napao i razoruao odeljenje andarma.

17. avgust

Delovi aanskog i Uikog N O P odreda napali na Guu, unitili telefonsku centralu i zaplenili arhivu Poreske uprave, ali nisu razoruali andarme.
Boljevaki N O P odred demolirao . st. Sarbanovac (kod Boljevca) i spalio optinsku
arhivu.

1941. avgust

SRBIJA

avgust 1941.

U s . Radobudi (kod A r i l j a ) obrazovan M N O odbor.

Na Drenikoj gradini (kod Titovog Uica) oko 500 nemakih vojnika i faistiki
nastrojenih Siptara sa Kosova i Metohije opkolili i napali 1. uiku etu Uikog
N O P odreda. Posle sedmoasovne borbe eta se probila uz gubitke od 5 mrtvih
i 4 ranjena, nanevi neprijatelju gubitke od 22 mrtva i 24 ranjena. U toj borbi poginuli su i lan PK K P J za Srbiju Milan Mijalkovi (narodni heroj) i partijski rukovodilac Uike ete Isidor Baruh (narodni heroj). Za odmazdu zbog pretrpljenih
gubitaka, nemaki vojnici spalili 40 kua 1 pored puta Poega Uice ubili i obesili
45 seljaka.

IH. avgust

Kod s. Kuia (na putu Sjenica Ivanjica) Moravika eta Uikog N O P odreda
razoruala 12 andarma. Zaplenila 20 puaka, 1. p. mitraljez, radio aparat, 15 bombi
i 2 sanduka municije.
Kod s. Klenovika (blizu Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda miniranjem
poruili tri stuba ine eleznice rudnika uglja.
U s . Mokrinu (kod Kikinde) 9. eta nemakog 721. peadijskog puka Izvrila vee
hapenje rodoljuba.
Izmeu Zemuna i . st. Zemun Novi Grad mesni diverzanti posekli 8 tt stubova.
lS'l'J. avgust

Raanska eta Uikog N O P odreda upala u Bajinu Batu i demolirala Poresku

upravu i Optinu, a iz kase Poreske uprave zaplenila 670.000 dinara prikupljenih
na ime poreza.

'

U s . Junkovcu (kod Aranelovca) delovi 1. umadijskog N O P odreda unititi rudnik

uglja i zaplenili oko 200 kg eksploziva, sanitetskog i drugog materijala.

19. avgust

Delovi Posavskog N O P odreda izvrili neuspeo napad na nemaku posadu u Umci

i otetili elezniku prugu i tri automobila.
Na putu Kragujevac K r a l j e v o desetina iz Kragujevakog N O P odreda saekala
u zaset kamion sa nemakim vojnicima i ovima nanela gubitke.
Izmeu Lenice i Novog Sela delovi Podrinskog N O P odreda napali kolonu nemakih kamiona i naneli j o j gubitke, a spalili oplinske arhive u selima Varni i Nakuanima (kod Sapca).
Ministarstvo unutranjih poslova kvislinke civilne uprave u Srbiji donelo odluku
0 novanom nagraivanju lica koja uhvate ili ubiju pripadnike N O P - a .
Na pl. Javoru Moravika ela Uikog N O P odreda razoruala granine organe
zaplenila 8 puaka.

U selima Podgorcu i Zlotu (kod Bora) nemaki vojnici spalili vei broj kua zbog
napada Boljevakog N O P odreda na rudnik Bogovinu i zbog ruenja eleznikog
mosta.
19120. avgust

U s . Babajiu (kod L j i g a ) delovi I. umadijskog N O P odreda napali posadu and.

stanice.
Boljevaki N O P odred napao i razoruao posadu rudnika uglja Rtanj, a zatim
demolirao rudnika postrojenja tako da rudnik u toku cele okupacije nije proizvodio.
Poginulo 6 nemakih vojnika, zarobljena 22 andarma, a zaplenjena 2. p. mitraljeza,
15 puaka i 7 pitolja.

20. avgust

Kod s. Prnjavora (blizu Bogatia) Podrinski N O P odred vodio borbu sa nemakim

vojnicima i naneo im gubitke.
Na putu Topola Natalinci delovi 1. umadijskog N O P odreda iz zasede unitili
nemaki automobil i zarobili dva nemaka vojnika.
Kosmajski N O P odred onesposobio . st. Ralju, urince i Ripanj i prekinuo elezniki
saobraaj na toj pruzi.
U I'etrovgradu (sada: Zrenjanin) izvrena provala i otpoelo masovno hapenje komunista, skojevaca, simpatizera NOB-a i ljudi predvienih za N O P odrede. Hapenja
su preduzeta i u drugim veim mestima Banata.

21. avgust

PK K P J za Srbiju dao OK K P J za Ni uputstvo o formiranju tabova N O P odreda

1 njihovom sastavu i o dunostima lanova P a r t i j e u odredima.
Kod s. Junkovca (blizu Lazarevca) delovi 1. umadijskog N O P odreda miniranjem
poruili most preko r. Turije.

89

1941. avgust

SRBIJA

avgust 1941.

ulovi aanskog N O P odreda na tri mesta razorili prugu aak K r a l j e v o i unitili instalacije na . st. Zablae.
21/22. avgust

Krajinski N O P odred napao i zauzeo Sala (kod Negotina), razoruao odeljenje andarma i zaplenio 8 puaka, 2 pitolja. 6 bombi i 500 metaka.
Delovi Kraljevakog N O P odreda unitili Instalacije na . st. Adrane, razruili prugu
izmeu K r a l j e v a i Adrana i presekli 7 tt stubova izmeu st. Mataruke Banje
i Bogutovca.
Kod s. Slatine (blizu aka) delovi aanskog N O P odreda razruili prugu i presekli
It stubove u duini 1 km.

22. avgust

Ariljska eta Uikog N O P odreda napala i zauzela A r i l j e i razoruala vod andarma. Neprijatelj imao gubitke od 2 mrtva i 7 ranjenih.
Iz kaznenog zavoda u Srem. Mitrovici pobegla 32 politika zatvorenika, veinom
lanovi KPJ. Organizaciju bekstva sproveli kaznioniki komiteti K P J i OK SKOJ-a
za Srem.
Delovi Kraljevakog N O P odreda napali nemaki aerodrom u K r a l j e v u i ubili 2
andarma a zaplenili dve bombe od po 12 kg.
OK K P J za s e v e m l Banat uputio proglas narodima Banata pozivajui ih da stupe
u otvorenu borbu protiv okupatora i da unitavaju sve to moe koristiti neprijatelju.
U s . Draglici (na Zlatiboru) Zlatiborska eta Uikog N O P odreda razoruala graninu postaju i zaplenila 12 puaka.
Delovi Poarevakog N O P odreda demolirali . st. Zvid
optinske arhive u selima Mirijevu. Tievcu i Burovcu.

(kod

Kueva)

spalili

Grupa boraca iz Kikinsko-mokrinskog N O P odreda zarobila nemakog komesara

vridbe iz s. Mokrina (kod Kikinde) i zamenila ga za jednog simpatizera narodnooslobodilakog pokreta.
Izmeu Stalaa, Kruevea i Trstenika delovi
linije.

Rasinskog N O P odreda prekinuli

tt

Izmeu Zemuna i . st. Zemun P o l j e mesni diverzanti posekli 3 tt stuba.

22 23. avgust

23. avgust

U s. Zitorai (kod Prokuplja) delovi Toplikog N O P odreda razoruali odeljenje

andarma.
Poarevaki N O P odred zauzeo Kuevo, razoruao 40 andarma i zapalio arhivu
Suda, Sreskog naelstva i Poreske uprave; zatim se odravi zbor, sa pienoni iinvu kao.
Na . st. Ue Kopaoniki N O P odred razoruao and. st. i zaplenio 6 puaka. Istovremeno je poruio elezniki most na r. Ibru.
Izvrena reorganizacija Kraljevakog N O P odreda: formirane etiri ete. ukupne
jaine oko 200 boraca. Odred dobio nov naziv: Kraljevaki N O P odred -Jovan
Kursula.
Kod s. Oraca (blizu Obrenovca) 1. eta Posavskog N O P odreda vodila borbu protiv
oko 200 nemakih vojnika i andarma i prisilila ih na povlaenje, tako da su ih nu
drumu Banjani Debrc doekali delovi 3. ete Posavskog N O P odreda i naneli im
gubitke.
Delovi 2. umadijskog N O P odreda upali u s. Aleksanclrovac (kod Zabara) razoruali 7 straara i spalili optinsku arhivu, a na . st. Lozovik demolirali stanina
postrojenja.
Delovi Kraljevakog N O P odreda napali i razoruali 13 straara (obezbeenje) na
mostu Kamidoru na Z. Moravi i na eleznikom mostu na Ibru (kod K r a l j e v a )
Mostove minirali, ali ih zbog neispravnog materijala, nisu poruili. Zaplenjeno
11 puaka.
U s. Grabovcu (kod Obrenovca) delovi Posavskog N O P odreda
vatru na nemako vozilo i ubili 2 a ranili 4 nemaka vojnika.

iz /asede otvorili

Na putu aak K r a l j e v o , kod Slatinske reke, delovi aanskog N O P odreda napali

nemake vojnike u kamionu i naneli im gubitke.
Delovi 1. umadijskog N O P odreda presekli stubove elektrinog dalekovoda Kragujevac Vreoci i unitili ureaje na . st. Aranelovac.

90

1941. avgust

SRBIJA
Delovi Uikog N O P odreda demolirali . st.
arhivu u s. Opaljeniku (kod I v a n j i c e ) .

23/24. avgust

avgust 1941.
Bioska i G o r j a n i i spalili optinsku

Na sastanku izmeu predstavnika N O P - a i etnikih v o j v o d a iz T o p l i c e koji nisu

odobravali izdajniki rad Koste Peanca odlueno da u buduim akcijama uestvuju
zajedniki. Meutim, do realizacije te odluke n i j e dolo.

Kod s. Bogovine (blizu B o l j e v c a ) delovi B o l j e v a k o g N O P odreda minirali elezniki

most na r. Timoku.
Na r. T a m n a v i (kod s. T u l a r a ) delovi Posavskog N O P odreda spalili d r v e n i most.
Izmeu sela Mokrina i Ioa (kod K i k i n d e ) Kikindsko-mokrinski N O P odred posekao tt linije.

24. avgust

Delovi Ozrenskog N O P odreda zauzeli R a a n j i razoruali 20 andarma, a u s . S m i lovcu spalili optinsku arhivu.
U s. Beenovakom P r n j a v o r u (kod I r i g a ) Irika partijska organizacija doturila 15
puaka i 2 sanduka municije frukogorskim partizanima.

25. avgust

Po ulicama Beograda rasturen proglas

R o d o l j u b i v e omladine povodom veanja pet
rodoljuba na T e r a z i j a m a . U proglasu se poziva omladina da jo ee i bespotednlje
nastavi borbu protiv okupatora.
Na putu Mladenovac A r a n e l o v a c (kod s. Oraca) d e l o v i 1. umadijskog N O P
odreda napali automobil i ubili 1 gestapovca a ranili 2 andarma.
K o d Jagodine (sada: S v e t o z a r e v o ) delovi Belike ete unitili nemaki automobil i
ubili 5 Nemaca, a u Jagodini ubili nemakog straara.

U s . Cukljeniku (na pl. K u k a v i c i ) K u k a v i k i N O P odred napao i razoruao 20 finansa.

a zaplenio 43 puke, 1000 metaka, ebad, odeu i hranu.

Izmeu
prugu.

Kikinde

s.

Mokrina

Kikindsko-mokrinski

NOP

odred

otetio elezniku

U umi Z i l j e (blizu C r v e n o g ota, na Frukoj gori) grupa frukogorskih partizana

se sukobila sa andarmlma. R a n j e n jedan andarmerijski vodnik.
K o d Bajinskih koliba (na pl. Jastrepcu) u sastavu T o p l i k o g N O P odreda f o r m i rane d v e ete (Jastrebaka i Pasjaka).
U Beogradu streljan lan rejonskog komiteta K P J Nenad Parenta, narodni heroj.
25 ?f>", avgust

K o d s. L j e n i c e (blizu K u e v a ) delovi Poarevakog N O P odreda m i n i r a n j e m otetili elezniki most na r. Peku.

26. avgust

U s . L j u b i u (kod a k a ) delovi aanskog N O P odreda demolirali . st. i onesposobili za rad loionicu.

Delovi Poarevakog N O P odreda napali posadu rudnika M a j d a n p e k i

andarma.

razoruali 7

Delovi 1. umadijskog N O P odreda demolirali . st. i spalili optinsku arhivu u s.

Darosavi (sada: Partizani, kod A r a n e l o v c a ) poruili prugu kod s. K o p l j a r a (blizu
A r a n d e l o v c a ) i sruili most u s. Bistrici (kod I.azarevca).
Maarske okupatorske vlasti zavrile prisilna r a s e l j a v a n j a naselja Velebita (srez
Senta), k o j e je imalo 904 stanovnika. Veina je tih lica zlostavljana u S t a r o j K a njii, a potom oterena u logor Sa rva r (u Maarskoj).
Na e r e v i k o j karlici (blizu s. erevira, kod P e t r o v a r a d i n a ) jaa grupa ustaa i
andarma okruila logor frukogorskih partizana, ali su ovi. posle due borbe,
uspeli da se prebace u novi logor na H a j d u k o m bregu.
U s. Milievcima (kod aka) L j u b i k a eta aanskog N O P odreda napala nemaki
kamion u kome je poginulo 8 nemakih vojnika a z a p l e n j e n o 9 puaka i p. mitrntraljez.
Na putu Ivikinda s. Baaid
ubio jednog a dvojicu ranio.

Dragutinovaki

N O P odred

napao poljske uvare,

N e d a l e k o od s. Mokrina (kod K i k i n d e ) Kikindsko-mokrinski N O P odred napao nemako policijsko o d e l j e n j e i oslobodio jednog zarobljenog partizana.
26/27. avgust

Izmeu ?.. st. Glavica i D a v i d o v a c (pruga Parain Z a j e a r ) delovi Pomoravskog

N O P odreda minirali elezniki most.

91

1941. avgust
27. avgust

SRBIJA

avgust 1941.

Izmeu . st. Divci i Iverak (kod V a l j e v a ) delovi Valjevskog N O P odreda poruili

prugu.
U selima Slatina i Goriani (kod aka) delovi aanskog N O P odreda spalili optinske arhive i demolirali . st. Slatina.
U s. Kopljaru (kod Aranelovca) delovi 1. umadijskog N O P odreda vodili borbu
protiv nemakih vojnika i andarma i naneli im gubitke. Za odmazdu nemake
okupatorske vlasti spalile tri sela.
Kod . st. Zeoke (izmeu Lazarevca i Aranelovca)
odreda poruili prugu.

delovi

1. umadijskog N O P

Kod s. Bistrice (blizu Lazarevca) delovi 1. umadijskog N O P odreda napali dva

odeljenja nemakih vojnika i ubili 11, ranili 7 i zarobili 1 vojnika i zaplenili 19
puaka, 12 automata i 2 p. mitraljeza; zapalili jedan automobil.
U Brestovakoj Banji delovi Boljevakog N O P odreda spalili optinsku arhivu i
demolirali potanske ureaje.
27/28 avgust

Delovi Poarevakog N O P odreda napali na Aleksandrovac i razoruali andarme.

U O%'arsko-kablarskoj klisuri Poeka eta Uikog N O P odreda miniranjem delimino poruila most, dva propusta i prugu u duini oko 100 m.

28. avgust

Delovi Poarevakog N O P odreda uli u Golubac: razoruali preko 40 andarma.

spalili arhive Sreskog naelstva. Suda i Poreske uprave, odrali zbor. a zatim se
povukli iz grada. Takoe spalili optinsku arhivu u s. Orekovici (kod Petrovca).
Dve ete Podrinskog N O P odreda napale Malu Mitrovicu i prisilile vod nemakih
vojnika da odstupi u Srem. Mitrovicu. Zaplenjeno oko 200 puaka, dosta municije,
odee i obue. Odredu je pristupilo 45 radnika iz brodogradilita i preko 100 seljaka
iz okolnih sela.
Kod s. L j u b o v i d e (izmeu Pecke i L j u b o v i j e ) delovi Valjevskog N O P odreda vodili
horbu protiv nemakih vojnika i andarma i naneli gubitke.
Izmeu Mladenovca i Aranelovca delovi 1. umadijskog N O P odreda prekinuli tt
veze.
Kod manastira Ajdanovca (na pi. V. Jastrepcu) i u s. Bublici (kod Prokuplja) odrani veliki narodni zborovi na kojima su rukovodioci Toplikog N O P odreda i lanovi OK K P J govorili o situaciji u zemlji i svetu i pozvali narod u borbu protiv
okupatora.
U s. Dedini (kod Kruevca) Rasinski N O P odred razoruao posadu and
plenio 3 puke.

st. i za-

iz Iriga. po odluci OK K P J za Srem jedna desetina boraca stigla na Frtiku goru

i prikljuila se komunistima osloboenim iz kaznione u Srem. Mitrovici.
Izmeu Zemuna i ?.. st. Zemun Polje mesni diverzanti posekli 2 tt stuba.
28 29. avgust
29. avgust

- Nedaleko od s. Banatskog Arandelova (kod N. Kneevca) Kikindsko-mokrinski N O I '

dred otetio eleznlku prugu, usled ega je iskliznuo teretni voz.
U Beogradu nemake vlasti obrazovale vladu generala Milana Nedia sa zadatkom
da, pod nadzorom Upravnog taba vojnog zapovednika Srbije i Gestapoa, organizuje
oruane snage i sa nemakim jedinicama ugue ustanak u Srbiji.
U Arilju, na zboru graana ariljskog sreza, izabran SNO odbor.

30. avgust

U s . Rudoveima (kod Lazarevca) delovi

rudnik uglja.

1. umadijskog N O P odreda onesposobili

Reorganizovan Podrinski N O P odred: formirani dva bataljona (Mavanski i Pocerski) i jedna samostalna udarna eta. Odred ima preko 600 boraca (naoruanih pukama), 10 mitraljeza i 10 p. mitraljeza. Istog dana, povodom formiranja kvislinke
vlade Milana Nedia, uputio proglas narodu Mave, pozivajui ga u N O P odrede.
Posavski N O P odred, delom snaga, poslr- krae borbe protiv nemake policije, zauzeo Umlui (kod Obrenovca), a delom napao nemaku i andajrmeiijsku posadu
u Ubu.
U s. V. Siijegovcu (kod Kruevca) Rasinski N O P odred napao posadu and. st., razoruao andarme i zaplenio 8 puaka.
Delovi Uikog N O P odreda demolirali potu u s. Kostojeviima i spalili optinsku
arhivu u s. Rogaici.

92

1941. avgust

MAKEDONIJA

avgust 1941.

Dclovl Pomoravskog N O P odreda upali u Senjski Rudnik

eksploziv i ostali materijal i poruili tri mosta.
U Sumrakoveu (kod Boljevca) delovi Boljevaki>g
. st. i demolirali stanina postrojenja.

(kod uprije), zaplenili

N O P odreda

razoruali

posadu

U Svrljigu Ozrenski N O P odred razoruao 8 andarma, demolirao ureaje na . st.

i u poti zaplenio 200.000 dinara.
Na ulici u Novom Sadu grupa skojevaca sa sekretarom PK SKOJ-a za Vojvodinu
na elu, ubila poznatog policijskog agenta Lasla Kolu Laciku 1 .
Kikindsko-mokrinski
Mokrina.
30/31

avgunt

NOP

odred

otetio

elezniki

kolosek

izmeu

Kikinde

s.

U s . Stolicama (kod Krupnja) Kolu barska eta Valjevskog N O P odreda napala nemaku posadu (40 vojnika) zarobila U vojnika a ostale prinudila da se povuku u
K m panj.
U blizini aka delovi aanskog N O P odreda poruili prugu.
Kod . st. Bresniia (kod Prokuplja) delovi Toplikog N O P odreda pokidali tt veze.

31. avgust

PK KPJ za Srbiju uputio OK K P J za Kragujevac direktivno pismo o radu i zadacima partijske organizacije na terenu i u N O P odredima.
Posle dvanaestoasovne borbe Podrinski N O P odred zauzeo Banju Koviljau.
Kod Loznice delovi Podrinskog N O P odreda
automobil i ubili 3 nemaka vojnika.

iz zasede unitili nemaki

putniki

Delovi Podrinskog N O P odreda napali Bogati i razoruali odeljenje andarma.

Delovi Uikog N O P odreda demolirali . st. Jelen Do i Biosku (kod Titovog Uica)
i poruili prugu i unitili elezniku kompoziciju kod . st. Jatara (na Sarganu).
Izmeu . st. Vavilo i s. Senjski Rudnik (kod uprije), delovi Pomoravskog N O P
odreda poruili most.
A vgusl U

PK K P J za Srbiju, povodom obrazovanja Nedieve vlade, izdao proglas u kome

ukazuje srpskom narodu na izdaju i na opasnost od bratoubilakog rata, pozivajui
ga u jedinstven NO front protiv tuinskog jarma i domaih izdajnika.
Uiki N O P odred uputio narodu uikog kraja proglas u kome ga obavetava o
zverstvima i pljaki okupatora i njegovih slugu i poziva da stupa u N O P odrede.
Kod s. Miloaja delovi Kraljevakog N O P odreda zapalili most preko Z. Morave
a kod s. Vitanovca poruili tunel.
Valjevski N O P odred formirao Radevski, Podgorski i Kolubarski bataljon.
U selima umadije: Barajevu, Baevcu, Vraniu, Sremici, Lisovcu, Maniu, Slatini.
iljakovcu, Meljaku, Beijini. V. Borku, Vrinu, Runju Begaljici. Zaklopai i Dranju formirani M N O odbori.
U s . Trbuanima (kod aka) formiran M N O odbor.
U mestima Mave: Ribarima. Bogatiu, Tabanoviu, Lipolistu i Glucima otpoelo
formiranje radionica za izradu bombi; u Zminjaku, Ribarima, Petlovai, Prnjavoru,
Lipolistu, Potkovici, Bogatiu, Tabanoviu i Glucima radionica rublja; u Ribarima i Potkovici radionica za izradu oruja. U tim radionicama su radnici radili
dobrovoljno pod rukovodstvom Mavanskog N O P odreda.
U Arilju, na zboru graana, izabran M N O odbor.
U Petrovaradinu grupa frukogorskih partizana, uz pomo dveju mesnih desetina
iz Novog Sada i domobrana simpatizera N O P - a , izvrila akciju na magacin oruja
i zaplenila 1 p. mitraljez i oko 20 puaka.

Avgust

U s . Vitomirici (kod Pei) odran sastanak Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju, kome su prisustvovali i delegati iz Kos. Mitrovice, Dakovice i Pei. Posle
analiziranja politike situacije i raspoloenja masa prema okupatoru, odreeni su
zadaci u vezi sa daljim radom i borbom partijske organizacije u oblasti. Narodima
tog kraja upuen je proglas sa pozivom na oruanu borbu i na r a z v i j a n j e bratstva i
jedinstva.
Kraljevaki N O P odred (130 boraca) uz pomo 20 elezniara izvukao sa . st. K r a ljevo tri vagona puane municije, bombi, 35 puaka, 1 mitraljez i 1 p. mitraljez.
Izvlaenje izvreno sa II seoskih kola i 2 eze.
'

Po drugom

Izvoru

to je bilo areduiom av^usta.

Q.1

1941. avgust

MAKEDONIJA

avgust 1941.

LI s. Planinici (kod Mionice) etnici, pod rukovodstvom Drae Mihailovia, muki

napali jedan vod Valjevskog N O P odreda, ubili dva. ranili nekoliko a zarobili vie
partizana.
Skojevska organizacija eleznike radionice u Niu otvorila vagon na stanici i uzela
nekoliko puaka (koje e kasnije poslati Niavskom (Svrljikom) N O P odredu).
U rudniku Blagojevom Kamenu delovi Poarevakog N O P odreda otetili elektrinu
centralu, razoruali posadu and. st. u selima Dobri i Ljenici i spalili optinske
arhive u selima: Klenju, Vojilovu, Dvoritu i Kudreu.
Parainsko-uprijska eta Pomoravskog N O P odreda demolirala postrojenja Senjskog Rudnika, rudnika Sisevac, fabrike cementa u Popovcu i poruila tri mosta
na pruzi s. Ravna Reka uprija.
Ariljska eta Uikog N O P odreda napala i razbila nemaku posadu rudnika antimona Lisa-; (kod Ivanjice) i zaplenila veu koliinu namirnica.
izmeu s. Vognja i Stein. Mitrovice grupa frukogorskih partizana prekinula elezniku prugu.
U akovi ci formirane diverzantske grupe koje su obuhvatale oko 30 omladinaca i
omladinki. Organizovano je i prikupljanje pomoi od naroda.
Uiki N O P odred izdao letak kojim objanjava paljenje optinskih arhiva, zabranjuje rad optinskih uprava i poziva narod na ustanak.
SK K P J za Kosmaj uputio poziv narodu kosmajskog sreza da se pod rukovodstvom
K P J ujedini u borbi protiv okupatora.
U s. Miloovcu (kod Svetozareva) nemaki vojnici streljali sekretara OK K P J za
Jagodinu Radislava Nikevia, narodnog heroja.
Komanda Posavskog N O P odreda izdala uputstvo za obrazovanje NO odbora i odredila im zadatke.
U K r a l j e v u omladinci spalili kvislinke novine, pocepali plakate i ispisali parole.
U Sidu i u selima Adaevcima, Vinjievu, Jameni, Ilincima, Martineima i Baincima otpoelo formiranje mesnih ilegalnih partizanskih desetina.
U severnom Banatu, u sukobu sa nemakim poternim jedinicama, ranjen i uhvaen,
a potom streljan. Radovan Trni Popa, lan KPJ, narodni heroj.
Po direktivi OK K P J za Ni formirano sresko partijsko poverenitvo za belopalanaki srez.
Izmeu Indije i Stare P a z o v e mesne partizanske grupe poruile elezniku prugu
prekinule tt veze.

U Zemunu, u Ulici cara Duana, mesna diverzantska grupa presekla tt kabl.

-- U Kruevcu formiran ilegalni Okruni odbor NO fonda.
U selima Ljubiko-trnavskog sreza: Alenici, Trnavi, Zablau, Gorianima, Slatini,
Ljubiu, Milievcima, Preljini, Branima, Prislonici, D. Trepi i D. Gorijevnici, f o r mirani ilegalni M N O odbori.
I' s. Guberevcu (kod Rae) na konferenciji graana izabran M N O odbor.
U selima dragaevskog sreza: Kotrai,
odbori.

Goraiima i Zeokama

U s . Brzi (kod Leskovca) formiran M N O odbor.

obrazovani

MNO

Septembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

i. septembar

Generalni sekretar K P J Josip B r o z Tito, u ime CK K P J . uputio direktivu Centralnom komitetu K P H : istie da list
V j e s n i k treba naroito da popularise bratstvo
i jedinstvo naih naroda u borbi protiv okupatora; ukazuje na vanost stvaranja
N O F - a odozdo, u masama, ne ekajui sporazume sa v o d s t v i m a graanskih partija;
kritikuje preuranjeno f o r m i r a n j e brigada i nepravilno s h v a t a n j e strategije i taktike
N O R - a ; iznosi opte koncepcije o partizanskom nainu r a t o v a n j a i o postepenosti
u f o r m i r a n j u partizanskih jedinica; saoptava o stavovima CK K P J prema g r e kama nekih rukovodeih ljudi u H r v a t s k o j i obavetava da e se u Stolicama o d r ati s a v e t o v a n j e C K K P J i G S N O P odreda Jugoslavije.
Generalni sekretar K P J Josip Broz T i t o obavestio K o m i n t e r n u o sporazumu etnika
i nemakih okupacionih vlasti za borbu protiv partizana i o stvaranju kvislinkih
snaga Milana Nedia.
Nemaki zapovednik oruane sile za Jugoistok naredio zapovedniku S r b i j e i V i o j
komandi 65 da se protiv partizana preduzmu n a j o t r i j e mere, da se neuspesi u
borbama m o r a j u izbei i da eleznika pruga Beograd Zagreb mora u svakom
sluaju ostati sposobna za saobraaj.
Generalni sekretar K P J Josip Broz T i t o telegramom obavestio Izvrni komitet K o minterne o grekama M e t o d i j a Satorova Sarla i iskljuenju o v o g iz P a r t i j e . Osim
toga je traio o b j a n j e n j e da li je po nalogu K o m i n t e r n e partijska organizacija u
M a k e d o n i j i pripojena B R P ( k ) , kako su tvrdili Satorov i BRP(k) 1 .

5. septembar

Nemaki zapovednik oruane siie za Jugoistok naredio zapovedniku S r b i j e i V i o j

komandi 65 da brzo i konano ugue ustanak u S r b i j i .
U Beogradu, na sastanku i/.medu Milana Nedia i predstavnika Drae Mihailovia
-.akljuen sporazum o z a j e d n i k o j akciji radi unitenja partizana i u s p o s t a v l j a n j e
reda i mira u z e m l j i , o pomaganju stvaranja etnikih jedinica u Bosni 1 C r n o j
Gori, o obostranoj izmeni predstavnika N e d i e v e i M i h a i l o v i e v e komande, kao i o
ootrebi da se o tome sporazumu obavesti nemaki zapovednik. kako ne bi dolazilo
do sukoba izmeu njih i etnika.
Istaknuti ameriki pisac jugoslovenskog porekla, L u j A d a m i , uputio knjievnicima
i j a v n i m radnicima S A D apel da, u ime humanosti, podre borbu naroda Jugoslavije.

C. septembar

Generalni sekretar K P J Josip Broz T i t o uputio Centralnom

u kome ga k r i t i k u j e zbog p r i p a j a n j a partijske organizacije
radnikoj partiji (komunista) bez saglasnosti CK KP.l i zbog
l o d i j u Satarovu Sarlu, podviaei da je CK B R P (k)
do
v o r a n za stanje u p a r t i j s k o j organizaciji M a k e d o n i j e .

komitetu B R P ( k ) pismo
u M a k e d o n i j i Bugarskoj
podrke koju prua M e izvesnog stepena o d g o -

CK K P J uputio otvoreno pismo lanovima K P J u M a k e d o n i j i : obavetava ih

zbog
ega je iskljuen iz P a r t i j e M e l o d i j e Satorov Sarlo i suspendovan itav PK K P J za
Makedoniju; d a j e im zadatke u vezi sa o r g a n i z o v a n j e m N O P odreda i borbom protiv okupatora.
7. septembur

Komandant italijanske 2. a r m i j e izdao proglas o preuzimanju v o j n e i civilne vlasti

u II i I I I zoni N D H .

8. septembar

U Beogradu predstavnici N O P - a i izaslanici etnike o r g a n i z a c i j e Drae Mihailovia

vodili p r e g o v o r e o mogunostima zajednike borbe protiv okupatora. etnici su nastojali da partizane o d v r a t e od akcije. Sporazum n i j e postignut i pregovori su prekinuti, s tim da se nastave na terenu.
U Biltenu GS N O P odreda J u g o s l a v i j e o b j a v l j e n lanak komandanta GS N O P odreda
Jugoslavije Josipa Broza Tita -Borba partizana protiv nemakih osvajaa na istonom frontu-, u kome se na osnovu iskustava sovjetskih partizana d a j u opta uputstva o partizanskom ratovanju.
' Odluku o ovom pitanju Kominterna Je bila doneta 30. avgusta, ali ju Je CK KPJ
primio kasnije. Jer Je upuen preko CK BHP(k).

05

1941. septembar
9. septembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

septembar 1941.

Obavetajna sluba V. Britanije na Bliskom istoku uspostavila radio-vezu sa komandantom etnikih odreda u Jugoslaviji Draom Mihailoviem.
Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio pismo delegatu CK K P J pri PK
K P J za B i H ; trai da se PK povee sa odredima u Bos. krajini i sa rukovodstvom
NOB-a u Crnoj Gori; obavetava o skorom savetovanju CK K P J i G N O P odreda
Jugoslavije u Stolicama.

11. septembar

li'

septembar

Predsednik S A D Franklin Ruzvelt izdao nareenje amerikoj avijaciji i floti da

otvaraju vatru na brodove sila Osovine koji bi uli u vode zapadne hemisfere.
Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio pismo Centralnom komitetu KP11:
zahteva da se pojaa rad na uvrenju N O P odreda, da se intenzivira politiki rad
u partijskim organizacijama i N O P odredima i da se ukine naziv gerilac a uvede
naziv partizan; istie da G N O P odreda Jugoslavije i CK K P J postepeno pretvaraju N O P odrede u jednu oslobodilaku armiju koja e biti samo pod naim
rukovodstvom i uticajem, a u isto vreme naglaava potrebu za saradnjom sa
svima onima koji hoe da se bore za osloboenje ispod janna okupatora.

13. septembar

Nemaki zapovednik oruane sile za Jugoistok uputio nemakoj Vrhovnoj komandi

oruane sile predlog da se sva izvrna (vojna i civilna) vlast u Srbiji objedini u
rukama komandanta 18. armijskog korpusa generala Franca Bemea i poalju pojaanja (operativna divizija ojaana tenkovima) radi guenja ustanka koji dobija opti
karakter.

15. septembar

Predsednik vlade SSSR-a Josif Visarionovi Staljin uputio predsedniku vlade V.

Britanije Vinstonu Cerilu pismo u kome je traio da V. Britanija otvori drugi
front na Zapadu ili da se preko Arhangelska ili Irana uputi u SSSR dvadeset pet
do trideset divizija.
Iz Francuske prebaena u Srbiju nemaka 342. peadijska divizija, ojaana jednim
bataljonom 100. tenkovske brigade, kao pojaanje za borbu protiv N O P - a .

I. septembar

Generalni sekretar K P J i komandant G N O P odreda Jugoslavije Josip Broz Tito,

CK K P J i G N O P odreda Jugoslavije otili iz Beograda na osloboenu teritoriju
zapadne Srbije da neposredno rukovode ustankom.
Voa Treeg Rajha, Adolf Hitler, naredio Zapovedniku oruane sile za Jugoistok
da ugui ustaniki pokret na jugoistoku Evrope: pre svega, u Srbiji osigurati saobraajne linije i objekte vane za nemaku ratnu privredu, a potom najotrijim merama za due vreme uspostavi poredak. Komandu nad svim jedinicama u Srbiji
poverio generalu Francu Bemeu i naredio prebacivanje jedne (a po potrebi jo
jedne) nemake divizije u Srbiju.
Naelnik taba nemake Vrhovne komande oruane sile izdao nareenje za uguivanje komunistikog ustanikog pokreta u okupiranim oblastima istiui: da su
se dosadanje mere pokazale nedovoljnim, te je Hitler naredio da se najotrijim
merama, neobinom svirepou pokret ugui u najkraem roku: da se za ivot j e d nog nemakog vojnika kazni smru 50100 komunista, vodei rauna da i nain
izvrenja kazne bude zastraujui.

18. septembar

Komandant G N O P odreda Jugoslavije Josip Broz Tito stigao iz Beograda u s. R o baje (kod Valjeva), na slobodnu teritoriju zapadne Srbije.
lanovi Politbiroa CK K P J Aleksandar Rankovi i Ivan Milutinovi i sekretar CK
SKOJ-a I v o Lola Ribar napustili Beograd i stigli na slobodnu teritoriju.

19. septembar

U s . Struganiku (kod V a l j e v a ) odran sastanak izmeu komandanta G N O P odreda

Jugoslavije Josipa Broza Tita i komandanta etnikih odreda pukovnika Drae M i hailovia. Pod izgovorom da jo nije vreme, Draa Mihailovi odbacio predlog Josipa
Broza Tita o zajednikoj borbi partizana i etnika protiv nemakog okupatora. Jedino je dolo do usmenog sporazuma o nenapadanju i o lojalnom ponaanju etnika prema partizanima.

24. septembar

Vlada SSSR-a izjavila da usvaja principe Atlantske povelje, sadrane u deklaraciji

predsednika S A D Franklina Ruzvelta i predsednika britanske vlade Vinstona Cerila.
U Londonu odrana saveznika konferencija, na kojoj su predstavnici vlada A u stralije, Kanade, V. Britanije, Novog Zelanda, SSSR-a i Junoafrike U n i j e i predstavnici izbeglikih vlada CSR, Belgije, Grke, Luksemburga, Holandije, Norveke.
Poljske, Jugoslavije i Slobodne Francuske potpisali Atlantsku povelju i time se
obavezali da e im ona posluiti kao politiki program za vreme rata1.
1 Veliko kolonijalne sile, t poreci toga Sto su sveano proklamovale principe Atlantske povelje, nisu elele da zavisnim l polu/.avisnlm narodima u okviru svojih imperija
priznaju pravo na suverenitet 1 pravo na Izbor oblika vladavine, kako Je to bilo predvieno 3. takom Atlantske povelje.

96

G R U F A B O R A C A 1 R U K O V O D I L A C A O R U A N O G U S T A N K A I C R N O J G O R I . K R A J E M 1941
STABLA J E D E L E G A T C K KPJ I V R H O V N O G T A B A Z A C R N U G O R U I V A N M I L U T I N O V I C )

J A B L A N I C K I N O P O D R E D S JESENI

194 1. G O D I N E

GODINE IPORED

78

1941. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1941.

26. septembar

U s . Stolicama (kod Krupnja). pod rukovodstvom generalnog sekretara K P J i komandanta G N O P odreda Jugoslavije Josipa Broza Tita odrano vojno savetovanje
na kome su uestvovali neki lanovi Politbiroa CK K P J , predstavnici vojnih i partijskih rukovodstava iz Srbije, Hrvatske, Slovenije, BiI-1 i komandanti najbliih
N O P odreda iz Srbije. Na savetovanju su uoptena dotadanja iskustva, razmotrena
pitanja dalje oslobodilake borbe i donete odluke veoma znaajne za uvrenje
i razvijanje N O B - a ; formirati glavne tabove u pokrajinama gde oni do tada nisu
postojali, a Glavni tab N O P odreda Jugoslavije preimenovati u V N O P odreda
Jugoslavije; prei na vre i jedinstvenije vojne formacije i posvetiti slubama
(intendantskoj, sanitetskoj i drugim) veu panju; obrazovati nove slobodne teritorije i nastaviti rad na jaanju politikog jedinstva naroda u borbi protiv okupatora, te veu panju pokloniti formiranju NO odbora kao nosilaca istinske narodne
vlasti.

27. septembar

Zakljuen je vojni sporazum izmeu vlada SSSR-a i izbeglike vlade Cehoslovake

Republike kojim je predvieno stvaranje ehoslovakog korpusa
na teritoriji
SSSR-a.
Vlada SSSR-a uputila notu De Golovom Nacionalnom komitetu: priznaje Slobodnu
Francusku i namerava da j o j ukae svaku pomo kako u borbi protiv Nemake
i njenih saveznika tako i. posle potpune pobede nad zajednikim neprijateljem, pri
uspostavljanju nezavisne i velike Francuske.

29. septembar

U Moskvi otpoela trodnevna konferencija predstavnika SSSR-a, S A D

tanije o nainu pruanja britansko-amerike pomoi SSSR-u.

i V.

Bri-

Septembar k.

U s . Stolicama (kod Krupnja) formirana Pratea eta Vrhovnog taba N O P odreda

Jugoslavije.
Deo CK K P J i V N O P odreda Jugoslavije, sa generalnim sekretarom K P J i vrhovnim komandantom N O P odreda Josipom Brozom Titom, stigao u Uice (sada: Titovo
Uice), odakle e oko dva meseca rukovoditi sa NOB-om.
Otpoela neprijateljska ofanziva protiv N O P odreda Jugoslavije u Srbiji
sa izvesnim prekidima, trajala do polovine decembra.

koja je.

Predstavnici partijskih grupa K o r a i M l a d i stigli iz A l b a n i j e u s. Vitomiricu

(kod Pei) sedite Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju, s molbom da im
se prui pomo u formiranju KP Albanije.
Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito obavestio Kominternu da su narodne mase
razoarane u vodstvu bivih graanskih partija; da K P J mobilie sve snage za
borbu protiv raspirivanja ovinizma i da sarauje sa delom vodstva nekih graanskih partija u Srbiji i Sloveniji radi zajednike borbe protiv okupatora; da je
stav K P J : borba protiv okupatora sastavni je deo borbe za slobodu i ravnopravnost
naroda Jugoslavije, te se ona moe ostvariti samo na bazi bratskog sporazuma svih
naroda Jugoslavije.
1. septembar

Po direktivi generalnog sekretara K P J Josipa Broza Tita, Oblasni komitet K P J za

Kosovo i Metohiju uputio u Tiranu svoga lana Duana Mugou da se upozna sa
stanjem tamonjih partijskih grupa i s mogunou stvaranja KP A l b a n i j e i organizovanjn borbe protiv okupatora.
CK K P J uputio poziv vojnicima, podoficirima i oficirima domobranske vojske da
prilaze NOB-u.

BOSNA
Septembar

HERCEGOVINA

Dva ustaka, dva domobranska i jedan nemaki bataljon, uz podrku avijacije,

prodorom iz Kljua i doline Vrbasa poeli estodnevni konvergentan napad u cilju
uguenja ustanka u Janju i P l j e v i . Neprijatelj je razbio neke ustanike jedinice,
ovladao Mrkonji-Gradom, Jezerom. Sipovom. Mlinitima i komunikacijama, izvrio
masovne zloine 1 , ali je i sam pretrpeo gubitke.
Delovi Drvarske brigade zauzeli and. st. Ripa i Ripaki klanac i potisli posadu
(andarme i etu domobrana) prema Bihau.
Na sastanku Oblasnog Vojnog taba za Sarajevo i predstavnika Vojnoetnikog odreda osvetnika (majora Dangia i v o j v o d e Babia) postignut sporazum o koordinaciji dejstva partizanskih i etnikih jedinica u istonoj Bosni.
1 Tom
prilikom je I. bataljon 738. puka nemake 718. petSadljske d i v i z i j e spalio u
selima Janja sve kue 1 pobio 1.195 ljudi, ena I dece, a jedna ustaka eta sanv> kod crkve
u s. Jezeru ubila 165 ljudi.

79

1941. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1941.

Delovi 1. i 2. bataljona Drvarske brigade unitili d v e ete 2. bataljona domobranskog 2. peadijskog puka u uporitu Vrtoe (kod Bos. Petrovca). Z a p l e n j e n o : 4 m i traljeza, 10 p. mitraljeza i veliki b r o j puaka.
1/2.

2.

septembar

septembar

Izmeu . st. Semizovac i I l i j a (na pruzi S a r a j e v o Zenica) delovi Semizovakog

partizanskog bataljona sruili teretni voz.
Dva ustaka bataljona iz K l j u a savladali slab otpor ustanikih odreda i zauzeli
M r k o n j i - G r a d . tab N O P odreda za Bos. krajinu probio se pod borbom iz grada.
Domobrani, ustae, andarmi i mesna milicija, jaine 2 bataljona, napadom iz Bos.
K r u p e i Ostroca, preko s. Grmue i s. Grabea, zauzeli sela Vranjsku, M. i V. Radi
i, delom. S u v a j u . Sutradan, protivnapadima nekoliko odreda Sreskog taba K r u p a
i Sana i jednog odreda 1. bataljona Drvarske brigade, n e p r i j a t e l j je. iz gubitke od
20 mrtvih i 70 ranjenih, odbaen u Bos. Krupu.
Nastupajui iz T r e b i n j a , motorizovana kolona
Lastvansku gerilsku etu i zauzela Lastvu.

italijanske d i v i z i j e

Marke*

potisla

ete narodne v o j s k e iz zbegova Ilija. Bobani i Suma napale est . stanica na pruzi
Hum Gabela. Posle krae borbe
razoruane su
posade . st.
Jasonica-Lug i
P o l j i c e (60 domobrana). Istovremeno napadnuti v o d domobrana u s. Velianima i s.
Dubljanima odrao se uz pomo metana. Poto su etiri dana odbijali protivnapade
tri ete domobrana iz R a v n o g i proterali posadu iz s. Veliana i s. Dubljana, ustanici su se 7. septembra povukli pred nastupanjem italijanskih kolona iz T r e b i n j a
i s. St. Slanog.
4. septembar

Oblasni v o j n i tab za S a r a j e v o
izdao
uputstvo za organizaciju
seoskih NO o d bora: seoski NO odbor sainjavaju poverenici svih zaselaka jednog sela; kao organ
N O P - a on ima zadatak da prikuplja hranu za N O P odrede.
U s . Brezicama odrano s a v e t o v a n j e predstavnika partizanskih odreda ozrenskog
sektora, kome je prisustvovalo oko 50 uesnika. R a s p r a v l j a n o je o ishrani v o j s k e i
stanovnitva i o organizaciji jedinica, i potvren je Stab N O P odreda sektora Ozren.
K o d s. Stambulia (na pruzi S a r a j e v o Viegrad) Praanska eta Romanijskog
partizanskog bataljona sruila voz i zaplenila 40 puaka i 7 sanduka municije.

5. septembar

K o d s. Kozila (pod pl. V i t o r o g o m ) ustanici Janja razbili oiaani bataljon domobranskog 9. peadijskog puka i zaplenili izmeu ostalog: 2 brdska topa. 5 m i t r a l j e z a i 12
p. mitraljeza.
Iz doline r. P l i v e dva ustaka bataljona prodrla u s. Mlinit.a, gde je n j i h o v o d a l j e
nastupanje prema D r v a r u (prugom J a j c e D r v a r ) zaustavljeno.
est N O P odreda Bira (450 boraca) i etniki Planinski puk (oko 200 boraca) napali
na K l a d a n j , ali. zbog napada jednog domobranskog bataljona s leda i zbog d e m o ralizacije etnika, napad n i j e uspeo.
U Tuzli, posle herojskog dranja pred ustakim prekim sudom, streljan sekretar
Oblasnog komiteta S K O J - a i lan Oblasnog komiteta K P J za T u z l u E n v e r iljak,
narodni heroj.
U Gradacu i Modrii ustae uhapsile 531 lice.

Septembar p.

Od gerilskih odreda G o r n j e g L i v a n j s k o g polja. tab D r v a r s k e brigade f o r m i r a o

bataljon Starac V u j a d i n (nazivan i L i v a n j s k i m i S a j k o v i k i m bataljonom).
Po nareenju taba Drvarske brigade, gerilski odredi sreza K l j u reorganizovani u
Ribniki bataljon S o k o Drvarske brigade.
Delovi R o m a n i j s k o g
gatice).

partizanskog

bataljona

razoruali

and.

st.

Borike

(kod

Ro-

U s . Maslovarama (kod Kotor-Varoi), na k o n f e r e n c i j i 60 seljaka iz veeg broja o k o l nih sela, izabrano Optinsko NO vee (Optinski NO odbor) za Maslovare.
5/6.

septembar

Nikiki i upopivski gerilski bataljon. sa etama narodne v o j s k e Sreskog taba za

Gacko, napali Gacko, ali ga, zbog sabotae i izdaje etnikih voa. nisu zauzeli. U
pomo napadnutom garnizonu iz N e v e s i n j a se probio jedan bataljon domobranskog
13. peadijskog puka. Pri tom je, u s. S l i v l j u jedna grupa boraca razoruala n j e g o v o
bono osiguranje jaine voda.
Delovi Romanijskog partizanskog bataljona i etnikog Planinskog puka zauzeli
Rogaticu. Zbog etnike nediscipline, domobranska eta oko podne povratila mesto.

1941. septembar
6. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1941.

Delovi Drvarske brigade zauzeli Kulen-Vakuf, iz koga se. posle due opsade i dvodnevnih borbi na spoljnim uporitima, evakuisala neprijateljska posada (2 ete
domobrana, vod andarma i neto ustaa) i pod pretnjom smrtne kazne povukla sve
muslimansko i hrvatsko stanovnitvo (delom naoruano) iz grada i okoline. U toku
probijanja posade prema Bihau, delovi Drvarske brigade su zarobili jednu etu
domobrana.
Da bi spreio prodor ustakih snaga iz rejona Mlinita prema Drvaru. Stab Drvarske brigade formirao Operativni tab Mlinita (Komandu partizanskih odreda za
Mlinita i okolinu), objedinivi, pod niegovom komandom, jedinice iz srezova Glamo, Klju. Mrkonji-Grad i Jajce. U sastav tih snaga uli su i delovi 1. partizanskog
bataljona Sloboda:.

6/7. septembar

tgmanska eta Trebevikog partizanskog bataljona zauzela and. st. Ledie (na pl.
Treskavici).

7. septembar

Izmeu . stanica Semizovac i R a j l o v a e (na pruzi Sarajevo SI. Brod) delovi Senizovakog partizanskog bataljona unitili teretni voz (lokomotivu i 9 vagona).
U Alipainom Mostu i okolini ustae pohvatale oko 60 Srba medu kojima nekoliko
ena i dece, zatvorili ih u jednu kuu u s. Reljevu (kod Sarajeva) i zapalili.

7/8. septembar

Paljanska eta Trebevikog partizanskog bataljona spalila . st. Dovlie (kod Sarajeva) i razoruala 52 domobrana.
U s. Subotici (kod Banje Luke) delovi 1. ete za Bos. krajinu unitili rezervoare
za vodu.

8. septembar

U Sarajevu ilegalno odtampan prvi broj Biltena taba N O P odreda za BiH.

Na Borakom jezeru (kod Konjica) lan taba N O P odreda BiH formirao Konjiki
bataljon Oblasnog taba za Hercegovinu
Majeviki N O P odred Podtaba Majeviea zauzeo Lopare. Zandarmerijsko-domobranska posada (135 vojnika) odstupila u toku noi neopaeno prema Brkom. Druga
domobranska eta, koja je intervenisala iz Tuzle, posle vieasovne borbe odbaena
jo uz vee gubitke.

9. septembar

Majeviki N O P odred Podtaba Majeviea

jevica.

razorio postrojenja rudnika uglja

>Ma-

Po prethodnom sporazumu izmeu komandanta italijanske divizije Sasari- i komandanta Kninskog bataljona Drvarske brigade, italijanski vojnici uli u Bos. Grahovo. T i m e se raspao i Grahovski bataljon Drvarske brigade.
10. septembar

Na Lisini (na pl. Kozari), pod rukovodstvom taba 2. partizanske ete za Bos. krajinu, odrano ire vojno-politiko savetovanje, na kome je razmotrena situacija
posle naputanja frontova. izvrena reorganizacija jedinica (umesto pet partizanskih
odreda formirana Prijedorska, Dubika i Novskoljeljanska partizanska eta) i puna
preorijentacija na partizanski nain ratovanja, a tab ete se preimenovao u 2.
jtab eta (neto kasnije u tab Kozarskog N O P odreda).
Po dolasku Oblasnog taba za Bos. krajinu u Drvar, naredbom taba Drvarske brigade. nazivi gerilac i politiki sekretar zamenjeni nazivom, partizan i politiki komesar.
Odredi (Stab narodne vojske Pliva) Sreskog taba za Jajce potisli jedan bataljon
domobranskog 9. peadijskog puka u Jezero i zauzeli Sipovo.
Jedna nemaka i dve domobranske ete iz s. Trbuka (na putu i pruzi Doboj Maglaj) pokuale da odbace odrede taba ozrenskog sektora od pruge. Protivnapadom
je neprijatelj odbaen i razbijen, a pruga razorena i vie vozila spaljeno.
Kod s. Brezovog Polja Branskl N O P odred (grupa) Podtaba Majeviea razbio jedun
ojaani vod 2. bataljona domobranskog 3. peadijskog puka.

11. septembar

Koncentrinim napadom iz Celia, Koraja, Priboja i Simina Hana, etiri domobranska bataljona razbila Majeviki N O P odred Podtaba Majeviea. etnici koji su bili
u sastavu tog odreda pobegli su u Srbiju; jedna grupa partizana probila se u
Bira, a druga se prikupila na Meedniku (na pl Majevici).

13. septevibar

Iz sela Stijene, Miostraha i Pitalina (kod Cazina) ustae ubile preko 200 lica (uglavnom ene i decu).

14. septembar

Biranski N O P odredi i etniki Planinski puk izvrili neuspeo napad na Kladanj.

9.9

81

1941. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1941.

N O P odredi Ozrenskog sektora izvrili niz akcija na pruzi Doboj Tuzla (zauzeli
i spalili . stanice Suhopolje, Boljani, Karanovac i Kakmu; poruili oko 20 km
eleznike pruge, tt linije i most preko Spree: unitili 2 lokomotive i 5 oklopnih
vagona).
Na Borakom jezeru (kod Konjica) delovi Konjikog partizanskog bataljona unitili
ustako-andarmerijsku patrolu i zaplenili 24 puke i 2 p. mitraljeza.
15. septembar

U Sarajevu odran sastanak PK K P J za B i H na kome su razmatrani vojno-politika situacija u zemlji, propagandni rad P a r t i j e i pomo partizanskim odredima od
strane partijskih organizacija u gradovima. U zakljucima PK je ukazano na promenu vojno-politike situacije u zemlji: zbog ustanka, nemaki okupator nije u
slanju da svojim snagama odri okupaciju, pa je prinuen da jae angauje italijanske i bugarske snage. Dalje je ukazano na greke u Bos. krajini u pogledu isticanja revolucionarnih ciljeva i stvaranja revolucionarne vojske. Postavljeni su
zadaci da se uspostave i uvrste partijske organizacije u svim mestima Bosne i Hercegovine, a u gradovima formiraju odbori NO fonda i sanitetski odbori: da se vre
ekonomske akcije i formiraju udarni odredi.
Oblasni vojni tab za Sarajevo izdao Uputstvo o organizaciji narodne vlasti i vojnoteritorijalnfh organa'. Uputstvo je predvialo da se u selu ili varoi (mestu) bira
seoski (mesni) NO odbor, sa onoliko lanova (poverenika) koliko ima zaselaka; a da
u optini (srezu) po jedan predstavnik iz svakog seoskog (optinskog) NO odbora i
komandant optine (sreza), koga imenuje vojna jedinica, sainjavaju plenum optinskog (sreskog) vea ( N O odbora), na ijem elu stoji izvrno vee. Kada ne postoje
uslovi da se izvre izbori, komandant mesta (optine, sreza) postavlja privremeni
NO odbor.
Sreski tab za Jajce (tab narodne vojske P l i v a ) izvrio reorganizaciju svojih jedinica. Od ustanikih eta narodne vojske iz Janja formiran bataljon Gorki* (posle
desetak dana preimenovan u bataljon Vaso Pelagi), a od eta iz P l j e v e bataljon
Iskra.
Na narodnom zboru kod man. Lovnice imenovan prvi optinski NO odbor u Sekoviima 5 , koji je u oktobru izabran u istom sastavu.

Septembar p. p.

Stab N O P odreda BiH, na osnovu iskustava Drvarske brigade, naredio reorganizaciju u ete, bataljone i brigade svih jedinica u Bosni i Hercegovini. K r a j e m meseca
reorganizacija je obustavljena da bi se saekali rezultati i zakljuci Savetovanja
u Stolicama.
Na konferenciji predstavnika seoskih NO odbora sa teritorije Romanijskog partizanskog bataljona izabran NO odbor optine Sokolac. Odbor, u ijem je sastavu
bilo vie komisija i narodni sud. imao je karakter sreskog NO odbora.

Septembar s.

U s . Baljcima odrana prva partijska konferencija za srez Bileu. Diskutovano je

o organizaciji partizanskih jedinica, jaanju partijskih organizacija, stvaranju seoskih organa narodne vlasti i usmeravanju masa na borbu protiv okupatora. Izabrani SK K P J za Bileu obuhvatao je i Dabarsku optinu sreza Stolac.
Po nareenju taba N O P odreda za Bili, od po dva bataljona Sarajevske i Tuzlanske oblasti formirana 1. bosanska brigada N O P odreda.
Po direktivi taba N O P odreda BiH. odredi ozrenskog sektora reorganizovani u 2.
bataljona (Ozrenski) Bosanske brigade N O P odreda a tab sektora preimenovan
u Stab 2. bataljona.

Septembar d. p.

Mesni komitet KPJ za Sarajevo, proirivanjem dotadanjih odbora narodne (ranije:

crvene) pomoi, formirao ilegalni Gradski odbor NO fonda za Sarajevo. Odbor je
imao 9 kvartovskih pododbora (Novo Sarajevo. Crni vrh, Marindvor, Centar. Vratnik. Kovaii. Skenderija, Bistrik i Babia baa).
Mesni komitet K P J za Mostar, proirivanjem dotadanjih odbora narodne (ranije:
crvene) pomoi, formirao Ilegalni Gradski odbor NO fonda za Mostar. Odbor je poetkom 1942. prerastao u Gradski NO odbor. On je radio sve do osloboenja.
Delovi 1. partizanske ete za Bos. krajinu Izvrili napad na Kotor-Varo, prodrli u
grad i gotovo savladali posadu (50 domobrana i 5 andarma). ali su se, zbog pristiglih pojaanja neprijatelju, morali povui.
U Tuzli odrana ira konferencija uglednih muslimana iz sreza, na k o j o j su osueni
ustaki pokolji srpskog narodu. Usvojenom rezolucijom konferencija se ogradila od
ustakih metoda, zahtevajui versku toleranciju i sigurnost ivota, asti i imovine
za sve graane, bez razlike na veru. Konferencija, meutim, nije izrazila spremnost
za oruanu borbu protiv okupatora i ustaa.
' Postoji mogunost da Je Uputstvn sastavio Stab NOP odreda ,:a BIH
U toku itavog rata taj odbor n i j e prestajao da funkeloniStr.

82

1941. septembar
16. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1941.

Na narodnom zboru u s. V. Ruji.ki (kod Bos. Krupe) izabran seoski NO odbor (prvi
u Podgrmeu). Do kraja septembra i ormi ran i su seoski NO odbori i u veini ostalih
sela Podgrmea.
Kod s. Resanovaca delovi Drvarske brigade razbili prethodnicu italijanske divizije
Sasari (a glavninu zadrali iduih est dana).
U Jajcu i okolnim selima ustaka 16. eta pohapsila oko 200 Srba. Poto je nemaki
komandant izdvojio slubenike potrebne za rad fabrike karbida, ustae su ostalih
158 Srba pobile kod mosta na Vrbasu u s. Podmilaju.

17. septembar
l'J.

septembar

Odredi 1. partizanske ete za Bos. krajinu

potisli
posadu i zauzeli s. Joavku (kod Kotor-Varoi).

andarmerijsko-domobransku

U s . Fatnici (kod Bilee), po direktivi taba N O P odreda BiH, formiran Stab Hercegovake brigade N O P odreda. T i m e je prestao da postoji Oblasni tab za Hercegovinu. Mesto sreskih tabova za Bileu Nevesinje, Gacko i T r e b i n j e formirani su
tabovi 1. bataljona (obuhvatao Nevesinje. Gacko, Stolac i deci bilekog sreza) i 2.
bataljon (obuhvatao Trebinje. Ljubitije i vei deo bilekog sreza).
Praanska eta Romanijskog
48 andarma i domobrana.

partizanskog

bataljona

zauzela Sjetlinu i zarobila

U dvodnevnoj akciji ienja ustae popalile sela Bunaru, Jasenovac, D. P o l j e i Glavice (srez K l j u ) i ubile 189 Srba (ljude, ene i decu).
U s . Kokorima (kod Prnjavora) ustanici spalili optinsku zgradu.
20. septembar

tab N O P odreda za Bosnu i Hercegovinu, u svome Biltenu br. 2, objavio izjavu da

pristaje na saradnju (vojnu 1 politiku) sa samostalnim etnikim odredima pod
uslovom da oni vode borbu ne samo protiv ustaa i okupatora nego i protiv Srba
koji su se prodali okupatorima, pa za njihovu korist ubijaju i pljakaju muslimansko i hrvatsko stanovnitvo i na taj nain siju mrnju i razdor medu narodima za
raun okupatora.

22. septembar

Sekretar PK K P J za BiH i jo tri partijska funkcionera pobcgli iz ustakog zatvora

(bive bogoslovije) u Sarajevu. MK K P J Sarajevo bio je pripremio njihovu otmicu
za sledei dan.
Vlasenilci 1 Srebreniki etniki odred napali na Z v o m i k , odbacili posadu (jedan
domobranski bataljon. etu nemakog landesicen-balaljona i mesnu miliciju) preko
Drine i prodrli u grad. Obc-zbeenje napada od Tuzle uspeno su izvrila etiri partizanska odreda Sreskog taba za Bira zauzevi jako branjeno uporite Caparde.
Meutim, etnici su se rasuli po gradu radi pljake, tako da ih je neprijatelj protivnapadom ubrzo odbacio iz Zvornika.
Delovi Bosanske domobranske divizije probili poloaje Romanijskog partizanskog
bataljona i jednog kombinovanog etnikog bataljona i od Pala preko Jahorine i
s. Mokrog 1 preko Romanije prodrli do Prae i Renovice i time omoguili upuivanje
pojaanja garnizonima u Rogatici i Viegradu. U etvorodnevnim borbama Romanijski partizanski bataljon je zarobio jednu etu domobrana a drugu razbio i ponovo
blokirao posadu u Prai, ali zbog naputanja poloaja od strane etnika, nije mogao
spreiti proboj.
Na podruju and. st. Traka Ra tei a (kod Cazina) oko 200 ustaa i 100 domobrana
iz 11. peadijskog puka pobili oko 460 Srba.
Ustaki preki sud u Doboju osudio i streljao 43 lica.

22/23. septembar
23. septembar

U ponovljenom napadu Konjiki bataljon Bosansko-hercegovake

odreda zauzeo and. st. Glavatievo (kod Konjica).

brigade

NOP

Delovi Semizovakog partizanskog bataljona zauzeli s. Srednje i demolirali pilanu,

. st. i umsku upravu.
Konjiki bataljon Bosansko-hercegovake brigade N O P odreda zauzeo and. st. B j e lemiCi u s. Odaku (kod Konjica).
U Prijedoru odrana ira konferencija uglednih" muslimana, na kojoj su u ime
24.000 muslimana sreza osueni ustaki pokohi srpskog naroda i naoruavanje
oloa. Usvojenom rezolucijom 1 konferencija se ogradila od metoda koje su ustae
sprovodile. traei njihovu smenu itd.
1 Te rezolucije, kojih Je bilo nekoliko desetina Iz svih hosansko-hercegovakih gradova, pored toga to su delom donete na inicijativu partijskih organizacija i bije odraz
previranja u razoaranim muslimanskim masama, bile su istovremeno i pokuaj muslimanske buroazije da u lim masama zadri svoj uticaj I da ae ogradi od ustakih zloina solida riui se sa njihovom osudom

83

1941. septembar

24. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1941.

Kod s. Novoseoca (na Romaniji) delovi Romanijskog partizanskog bataljona posle

krae borbe opkolili i zarobili jednu domobransku etu (168 vojnika i oficira) sa
kompletnim naoruanjem.
Delovi Trebevikog bataljona Bosansko-hercegovake brigade N O P odreda zauzeli
and. st. K i j e v o (kod Sarajeva).
Delovi 1. partizanske ete za Bos. krajinu izvrili neuspeo napad na selo i rudnik
Maslovare (kod Kotor-Varoi). U borbi je teko ranjen i zarobljen Drago Bubi, narodni heroj, a zatim su ga ustae odmah ubile.
U s . Okruglici (kod Sarajeva) Semizovaki partizanski baiai ion unitio and. st..
optinu, potu i jedan voz i ruenjem pruge onemoguio eksploataciju ume na pl.
Zvijezdi u toku iduih 8 meseci,

25. septembar

Oko 7 ustako-domobranskih bataljona iz Bihaa. Bos. Krupe, San. Mosta i Bos.

Petrovca, iskoriujui uspehe italijanskih jedinica poeli akciju ienja ireg rejona
Bos. Petrovca savlaujui jak otpor dva bataljona Drvarske brigade. U etvorodnevnim borbama oni su ovladali komunikacijama izmeu tih garnizona, spojili se sa
delovima divizije Sasari kod Otrelja i zauzeli Kulen-Vakuf.
Na Orlovim stijenama (na Romaniji) delovi
razbili jednu domobransku etu.

Romanijskog partizanskog

bataljona

Posle trodnevnih borbi italijanska divizija Sasari zauzela Drvar. Drvarska brigada
napustila dranje frontova, ukinula smene i prela na partizanski nain ratovanja.
Pri povlaenju iz Drvara partizani spalili fabriku celuloze, pilanu i skladita drveta.
Igmanska eta Trebevikog bataljona Bosansko-hercegu vuke brigade N O P odreda
zauzela . st. Tarin i spalila skladite i nekoliko vagona.
Na Pastirovu (kod Bos. Kostajnice) Stab Kozarskog N O P odreda sazvao veliki narodni zbor i odrao smotru svoje jedinice (300 boraca). Tom smotrom je zavren
period jednomesonih priprema i organizacionog uvrenja Kozarskog N O P odreda.
27. septembar

Delovi Trebevikog bataljona Bosansko-hercegovake brigade N O P

i razoruali posadu and. st. moljane (kod Konjica).

odreda

zauzeli

28. septembar

Jelainovaki. Japranski i Palanaki N O P odred Sreskog taba Krupa i Sana, ojaani Leteim odredom 1. bataljona Drvarske brigade, izvrili neuspeo napad na
Budimli-Japru (Podgrme). U borbi poginuo komandir Jelainovakog N O P odreda
Petar Skundri, narodni heroj.
Delovi domobranskog 11. peadijskog puka spojili se sa italijanskom divizijom Sasari u Otrelju, koji je dva dana ranije evakulsao i spalio bataljon Sloboda
Drvarske brigade.

28/29. septembar

Glavnina Bosansko-hercegovake brigade N O P odreda otpoela napad na Kalinovik.

Zbog neuea etniki orijentisanih ustanika, kao i zbog intervencije domobrana i
milicije iz Bora i Nevesinja Brigada je u dvodnevnim borbama pretrpela neuspeh
i velike gubitke; pored ostalih, poginuo je komandant brigade Miladin Radojevi.
narodni heroj.
Delovi Konjikog bataljona Bosansko-hercegovake brigade N O P odreda zauzeli
and. st. Rujite (kod Mostara), iz koga se posada, pod zatitom noi. izvukla prema
Bijelom polju.

29. septembar

Delovi Romanijskog partizanskog bataljona u zasedi kod s. Sjetline (blizu Rogatice)

posle krae borbe zarobili glavninu ete domobrana koja se iz Stambulia probijala u Prau.
Dva ustako-domobranska bataljona zauzela Kulen-Vakuf, potisnuvi delove D r v a r ske brigade.

29/30. septembar

Delovi Semizovakog partizanskog bataljona unitili . st. Dabrovine (na pruzi Podlugovi Vare) i poruili prugu i tt veze.
Druga eta Kozarskog N O P odreda razoruala posadu and. st. Drakseni (kod Bos.
Dubice).

30. septembar

Delovi Romanijskog partizanskog bataljona i etnici razbili anarmerijsku posadu

u Ustiprai i spalili and. st. i pilanu.

Septembar k.

Stab Hercegovake brigade N O P odreda obratio se pismom borcima i komandirima

eta narodne vojske u kome je objasnio da su reim ubijanja, meusobnog klanja

1941. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

i nasilja u zemlji uveli okupatori i da ga izvode sami. u zajednici ili preko svojih
agenata- (Pavelia, Nedia i dr); da su na inicijativu K P J organizovani partizanski
odredi i da je obrazovan Glavni tab tih odreda, koji rukovodi oslobodilakom borbom naroda Jugoslavije; ukazao na slabosti eta narodne vojske i pozvao na stvaranje vrstih disciplinovanih N O P odreda po etama u cilju ozdravljenja eta i
ienje narodne borbe od svega to je iskrivljuje. Pismo je posluilo kao politika
osnova za reorganizaciju jedinica i pravilno usmeravanje NOB-a u Hercegovini.
Na pl. Majevici formir an Majeviki bataljon Bosansko-sremske brigade N O P odreda.
Povodom reokupacije tzv. II zone i pokuaja okupatora da razbije jedinstvo ustanika. prikazujui se zatitnicima Srba. PK K P J za BiH uputio narodu proglas u
kome razobliava perfidnu politiku okupatora i poziva domobrane da okrenu oruje
protiv okupatora; poziva Srbe Hrvate i muslimane za zajedniku borbu; ustanike
na zbijanje svojih redova i ienje od smutljivaca, provokatora i plaenika; radnike
na masovne ekonomske akcije i borbu protiv okupatora i ustaa.

Septembar

Grupa uglednijih mostarskih muslimana uputila muslimanima Bosne i Hercegovine

rezoluciju sa protestom protiv ustakih zloina i nasilja nad srpskim stanovnitvom,
ubistava pojedinih muslimana, verske netolerancije itd.
U Ostrocu (u Hercegovini), dozna vi da je eta ustaa zatvorila veu grupu Srba
radi likvidacije, grupa naprednih graana organizovala masovne
demonstracije
muslimana i Hrvata, koji su upali u zgradu optine i oslobodili pozatvarane Srbe.
CRNA

GORA

1. septembar

U s . Radei (kod Titograda) izabran NO odbor za pipersku optinu.

Septembar p.

PK K P J za Crnu Goru. Boku i Sandak uputio proglas narodima Crne Gore, Boke
i Sandaka: poziva ih da ostvare vrsto jedinstvo u borbi protiv okupatora i domaih izdajnika.

10. septembar

U s. Graanima (kod Virpazara), uz prisustvo delegata PK K P J za Crnu Goru. Boku

i Sandak Baja Sekulia, odrana sreska partijska konferencija, izneta situacija na
podruju sreza Bar; preduzete mere za formiranje gerilskih odreda, za politiki rad
u narodu, za raskrinkavanje neprijatelja i njegovih agenata, za rad medu omladinom
i enama; izabrano novo sresko rukovodstvo.

14. septembar

MK K P J za Podgoricu formirao ilegalni G N O odbor.

15. septembar

Septembar p.

Izaao prvi
Sandak.

broj

lista

Narodna

borba, organ PK

KPJ

za

Crnu

Goru, Boku

p. Na Ranisavi (u podnoju Durmitora) odrano savetovanje partijskih radnika iz

sreza avnikog. Na osnovu prouavanja opte situacije i situacije na terenu raspravljano je o oivljavanju i razvijanju politikog rada na terenu sreza, kao i o omasovljenju gerilskih grupa i pripremanje daljih akcija protiv okupatora.

Septembar

Septembar d. p.

Odrana mesna partijska konferencija Andrijevice: analiziran dotadanji rad (odlueno da se pojaa politiki rad u masama); izabran novi M K : odreeni delegati za
konferenciju P K ; postavljeni novi zadaci.
U s. Gostilju (kod Titograda) odrana pattijska konferencija danilovradskog sreza.
Prisustvovalo oko 25 delegata. Podnet izvetaj o politikim, organizacionim i v o j nim pitanjima. Izabran novi MK K P J za Danilovgrad.
Na Slnjajevini odrana partijska konferencija sreza kolainskog. Prisustvovalo oko
25 delegata. Analizirana politika i vojna situacija u svetu, u Crnoj Gori i srezu.
Izabran novi MK K P J za Kolain.

17. septembar

Formirani ilegalni NO odbori

(kod Danilovgrada).

u selima V e l j e m Brdu, Klikovaama i Novom Selu

21. septembar

Na pl. Jelovici (kod Ivangrada) odrana partijska konferencija za srez beranski.

Prisustvovalo oko 50 delegata. Izabran novi MK K P J za Berane (sada: Ivangrad).

22. septembar

U Kuima (kod Titograda), po uputstvu taba NO gerilskih (partizanskih) odreda

za Crnu Goru, Boku i Sandak, formiran partizanski bataljon -Marko Miljanov <.
Posle kratkog vremena imao je 7 eta.

103

1941. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

24. septembar

PK SKOJ-a za Crnu Goru, Boku 1 Sandak uputio direktivu skojevskim rukovodstvima da se omladina ne upisuje u srednje kole. Direktiva je naila na veliki odziv
kod omladine: upisao se vrlo mali broj daka.

25. septembar

Na Poganim medama, izmeu sela Ltitova i Peleva Brijega na komunikaciji Titograd

- Kolain, grupa od 16 gerilaca iz Piperskog bataljona Jole Piletie napala iz
zasede i talijansku autokolonu od 35 kamiona i nanela j o j gubitke od 8 mrtvih i oko
20 ranjenih vojnika i oficira.
MK K P J za Cetinje uputio proglas narodu sreza cetinjskog: poziva ga da ustane u
borbu protiv okupatora i domaih izdajnika, uveravajui ga da e jedino tom borbom Crnoj Gori osigurati pravedno mesto u bratskoj i ravnopravnoj zajednici svih
jugoslovenskih naroda.
Na Bojnoj njivi (kod Mojkovca) odran sastanak MK K P J za srez bjelopoljski: odlueno da se od Bjelopoljskog i Mojkovakog gerilskog voda formira Bjelopoljska
partizanska eta.

26. septembar

Kod s. Stubice, na putu Danilovgrad Niki, gerilske jedinice iz sastava Nikikog N O P odreda i jedna grupa gerilaca iz B j e l o p i v l i a napale neprijateljski transport, nanele mu gubitke od 3 mrtva i 10 ranjenih vojnika, unitile 2 kamiona sa
itom i 2 teka mitraljeza i zaplenile 6 puaka, 5 revolvera i izvesnu koliinu drugog
ratnog materijala.
Za odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka prethodnog dana na Poganim medama, neprijatelj spalio s. I.utovo (kod Titograda).

27. septembar

Kod Poganih meda (na putu Titograd Kolain) delovi bataljona

Marko MiljanovZetskog N O P odreda napali motorizovanu kolonu italijanske policije, ubili 6 policajaca i jednog oficira i unitili 3 motocikla.

28. septembar

U rejonu s. Stubice (na putu Danilovgrad Niki) 40 gerilaca iz Pjeivaca i V r a egrmaca unitili dva italijanska kamiona s 3 vojnika. Sutradan kao odmazdu za
akciju kod s. Stubice, italijanski vojnici 30. septembra zapalili s. Stubicu i s. Paprati
(kod Nikia).

29. septevibar

U s . Stitarima (kod Cetinja) odran sastanak MK K P J za Cetinje: posle analiziranja

politike situacije i partijskog rada na podruju MK odlueno da se formiraju gerilske ete i NO odbori po selima.

30. septembar

Na sastanku biroa MK za Cetinje formiran OK K P J za Cetinje.

Septembar k.

Zbog estih represalija koje su okupatorske i kvislinke snage vrile nad nevinim
stanovnitvom, Stab NO gerilskih (partizanskih) odreda za Crnu Goru, Boku i Sandak izdao nareenje svim komandama jedinica da na represalije odgovore jo
eim udarcima.

Septembar

U Stijeni Piperskoj ikod Titograda) odrana partijska konferencija sreza

podgorikog: izabran novi MK K P J za Podgoricu (koji je ubrzo pretvoren u OK K P J za
Podgoricu).
Na pl. Rujitu odrana partijska konferencija za srez andrijeviki. Prisustvovali oko
20 delegata, lanovi PK i lanovi OK KPJ za Kolain. Odlueno da se pojaa politiki rad u narodu i a se gerilski odredi sa planina vrate u sela. Izabran nov MK
K P J za srez andrijeviki.

HRVATSKA
1. septembar

Na sastanku predstavnika gerilskih odreda iz sreza Korenica obrazovan tab gerilskih odreda za srez Korenica i okolinu.
U s . Klanjcu formiran seoski NO odbor, prvi u Hrvatskom zagorju.

2. septembar

U selu Ljubovu (kod Gospia) ustanici napali andarme i ubili trojicu.

Ustanici iz s. Ljubova napali and. st. u Buniu (kod Korenice) i zarobili 3 andarma.
U ustakom zatvoru u Zagrebu umoren lan Biroa MK K P H za Zagreb Kovaevi
Vojin Vojo, narodni heroj.
Ustanici zauzeli Podlapac (kod Udbine), iz koga su se domobrani povukli u iroku
Kulu.

103

1941. septembar
5. septembar

nKVATSK-A

septemDar i h .

Partizani onesposobili . st. Trojstvo (kod Bjelovaraj.

Ustanici napali ustaku strau u s. Begoviima (kod Petrinje). Zbog toga su ustae
selo opljakale i spalile.
Ustanici zauzeli s. anak (kod Korenice).
Partizani s. L j u b o v a i okoline zauzeli sela Kuzmanovau i Podove (kod Peruia).
CK K P H pozvao sve organizacije i pristalice HSS da pristupe NO frontu i da saraduju sa svim naprednim elementima u borbi protiv okupatora i domaih izdajnika.

6. septembar

Na partijskom savetovanju u s. Vlakim Vodama (kod Delnica), u prisustvu delegata iz skoro svih veih mesta Gorskog kotara, utvrene direktive za dalji rad
partijskih organizacija u pozadini i preduzete mere za organizaciju i delatnost v o j nih jedinica.
U s . Griu (u Zumberku). u borbi protiv ustaa, ranjen je i zarobljen komandant
N O P odreda M a l i j a Gubec Cvetko Veeslav Flores, narodni heroj. Ustae su ga
krajem 1941. ubile.

7. septembar

U umi Bjelobrkui (kod Naica) odran sastanak komunista iz sela: Orahovice. D.

i G. Pllane, Kokoaka i Zdenaca na kome je podnet izvetaj o politikoj situaciji
i odlueno da otpone sakupljane oruja.

9. septembar

U s . Vrdovu (kod Sinja) ponovo formiran Sinjski N O P odred.

10. septembar

Komanda italijanske 2. armije premetena iz Karlovca u Suak.

U. septembar

U D . Lapcu odran sastanak OK K P H za Liku na kome je detaljno analiziran rad

partijske organizacije njeno rukovoenje narodnim ustankom i odlueno da se
uvrsti partijska organizacija, reorganlzuju vojne jedinice, formiraju odbori NO
fronta, pojaa rad sa enama i omladinom.

12. septembar

U Podsusedu (kraj Zagreba), pod rukovodstvom zagrebake

oteena postrojenja fabrike cementa Kroatia.

partijske

organizacije,

U Zagrebu, na uglu Zvonimirove i Harambaieve ulice, udarna grupa napala autobus sa nemakim vojnicima i ranila 2 avijatiara.
13. septembar

Sisaki N O P odred upao u s. Topolovac (kod Siska), zaplenio 29 puaka, 1.200 metaka, 1 pisau mainu i pokidao tt linije Sisak Topolovac.

14. septembar

U Glavnoj poti u Zagrebu udarna grupa eksplozivom otetila automatsku centralu

i razorila visokofrekventne ureaje za meugradske veze.
U Zagrebu, u Vrbanievoj ulici, udarna grupa runim bombama ranila 12 ustaa.
Tom prilikom je uhvaen rukovodilac udarne grupe, lan Rejonskog komiteta K P H
za Zagreb Rudolf Krotlin. narodni heroj. On je. posle zverskog muenja, umro u
ustakom zatvoru.
U Splitu udarne grupe napale runim bombama grupu italijanskih vojnika i karabinijera i ubile jednog karabinijera a ranile pet vojnika.

Septembar s.

U Crikvenici, u prisustvu dva lana CK K P H , odran partijski sastanak na kome

je formiran OK K P H za Hrvatsko primorje i Gorski kotar.
Po nareenju Komande Korduna i Banije, na Petrovoj gori formirana partizanska
bolnica.

17. septembar

U s . Prisjeci (kod Vojnia) N O P odredi Zbjeg i Moila iz zasede napali andarme

u kamionu i naneli im gubitke.
Na putu Slunj Rakovica partizani napali autokolonu koja je pratila velikog
upana iz Bihaa, ubili 3 andarma 1 agenta i ofen; i ranila 4 andarma i efa
policije iz Bihaa.

18. septembar

U s. Smiljanu (kod Gospia), pod rukovodstvom OK

odred.

K P H za

Liku formiran N O P

U selu Stajnici (kod Ogulina) partizani iz N O P odreda Brinje i kare zapalili pilanu
i mlin.
U Splitu splitski diverzanti zapalili glavno skladite bive carinarnice.

105

1941. septembar
19. septembar

HKvATSKA

septembar 1911

Kod tunela Kupjaka (blizu Delnica) Delnika partizanska eta minirala elezniku
prugu i izbacila 14 vagona iz ina.
Na Petrovoj gori otpoela dvodnevna konferencija delegata N O P - a Korduna i Banije na kojoj je donesen niz znaajnih odluka u vezi sa vojno-politikim uvrenjem ustanka i upuen proglas narodu tih pokrajina sa pozivom da odluno stupi
u borbu protiv okupatora i domaih izdajnika.
U Zagrebu ustaki preki sud osudio 50 Jevreja i komunista na smrt streljanjem.

20. septembar

CK K P H izdao

direktivu

za

organizaciju

rad skojevskih

organizacija u N O P

odredima.
U s. Satnici (kod Valpova) odrana sreska partijska konferencija za srez Valpovo.
Formiran SK K P H za Brinje.
- U s . Mounama (kod N o v o g ) ustanici zapalili pilanu.
Na prostoriji uma Zalukinje, Brezovice i Bukovice (kod Siska) ustako-domobranske
snage opkolile Sisaki N O P odred, ali je o v a j uspeo da se izvue iz obrua (i da se
sutradan u rejonu Samarice spoji sa Banijskim N O P odredom).
21. septembar

Na Kamenskom (na pl. Pljeevici). u prisustvu lana CK K P J Marka Orekovia

odran sastanak predstavnika vojnih jedinica sa teritorije Like; razmotreno je stanje
u jedinicama, analizarani su postignuti uspesi i postavljeni su novi zadaci.

22. septembar

U Splitu lanovi partijske elije istonog dela Splita bacili nekoliko bombi na italijanske vojnike i oficire i naneli im gubitke.

25. septembar

U s . Plitvikim Jezerima partizani korenikog i udbinskog sreza napali i razoruali

40 domobrana.
U Splitu, pod rukovodstvom SKOJ-a. srednjokolska omladina demonstrirala protiv
pokuaja neprijatelja da je uvue u razne faistike organizacije i protiv uvoenja
italijanskog jezika u kolsku administraciju. Halijnske okupacione vlasti su rasturile demonstraciju a vei deo omladinaca zatvorile.
Oblasni komitet SKOJ-a za Dalmaciju uputio proglas omladini Dalmacije: objasnio
vojnu i politiku situaciju u svetu i kod nas i pozvao omladinu da stupi u borbu
protiv okupatora i domaih izdajnika.

26. septembar

Partizani Glinskog N O P odreda napali i zapalili and. st. Gornji Klasni (kod Gline).
ubili 1 ustau i ranili 3 ustae i 3 domobrana.
Partizani Petrinjskog i Sisakog N O P odreda napali i demolirali and. st. M. Gradac
(kod Gline), ubili 1 i ranili 5 andarma. Parti/ani su imali 3 poginula.

27. septembar

Kod Stalka (na putu Ogulin Novi) Bribirski N O P odred zaplenio italijanski kamion sa hranom i zarobio 2 oficira i 8 vojnika.
U s . Turjanskom (kod Korenice) partizani napali italijanske vojnike koji su sprovodili uhapene rodoljube. Poginuo je italijanski podoficir, a svi uhapeni su osloboeni.

29. septembar

Kod Jasenka partizani Drenikog N O P odreda razoruali 7 italijanskih vojnika.

Italijanski vojnici zapalili sela Zalunicu i Brakusovu Dragu (kod Otoca).
Na splitskoj trnici oko 300 ena demonstriralo protiv nestaice namirnica i protiv
visokih cena.

30. septembar

CK K P H uputio okrunicu br. 3 lanovima Partije: izneo politiku situaciju, ukazao

na greke uinjene u poetku ustanka i postavio zadatke u vezi sa irenjem NOB-a
u svim delovima Hrvatske. Okrunica je znaila veliku pomo partijskim organizacijama i rukovodstvima.
U Karlovcu odrano savetovanje Operativnog partijskog rukovodstva OK K P H za
Kordun i Baniju, kome je prisustvovao i predstavnik partizanskih jedinica Gorskog
kotara i Hrvatskog primorja. Reeno je da se od postojeih partizanskih jedinica
Korduna i Banije formira jedan N O P odred (pet bataljona) a od brojno malih N O P
odreda Hrvatskog primorja i Gorskog kotara jedan bataljon.
U Zagrebu, na uglu Zvonimirove i Vrbanieve ulice, udarna grupa napala etiri
nemaka avijatiara: dvojicu ubila i jednog ranila.
Na Pogledalu (kod Korenice) N O P odredi kure i Kik napali
od pet kamiona i ubili U a ranili 21 italijanskog vojnika.

106

italijansku

kolonu

1941. septembar
Septembar k.

MAKEDONIJA

septembar 1941.

Na Drenovai (kod D. Lapca) formiran N O P odred -apajev (koji je. posle pogibije
Marka Orekovia. poetkom novembra, preimenovan u N O P odred Marko Orelcovi),
U gospikom srezu. pod
odred Velebit.

rukovodstvom OK K P H za Liku, formiran

1. liki

NOP

U Strievu (iznad luke Ploe) odrano okruno partijsko savetovanje za okrug Makarska. na kome je doneta odluka da se sve ilegalne grupe objedine u N O P odrede.
Septembar

U Zagrebu ustae streljale sekretara PK SKOJ-a Hrvatske Jou Vlahovia, narodnog heroja.
U s. Rakovom Potoku (kod Zagreba)
Nikolu Sakia, narodnog heroja.

ustae streljale lana MK K P H za Zagreb

U s . Joanu (kod Udbine) etnici streljali panskog borca Mia Radakovia, narodnog heroja.
Formiran MK K P H za Omi.
Na teritoriji optine Rakovica (Kordun) izabrani seoski NO odbori.

MAKEDONIJA
Septembar p.

U prisustvu Lazara Kolievskog odran sastanak MK KPJ za Kumanovo na kome

su razmotrene pripreme oruanog ustanka u kumanovskom srezu. Formiran je Vojni
komitet (tab) sa zadatkom da organizuje prvi N O P odred i da prikuplja oruje
i obuava ljudstvo u rukovanju njime.

9. septembar

U umi iznad s. Nerezi (kod Skoplja) izala grupa partizana. Od nje i novih boraca
kasnije je formiran Skopski N O P odred.

Septembar p. p.

Mesno partijsko poverenitvo Gostivara prvi put (posle okupacije Makedonije)

uspostavilo vezu sa PK K P J za Makedoniju, odnosno sa Lazarom Kolievskim, od
koga je dobilo direktivu i uput.stva za organizovanje partijskih elija i formiranje
N O P odreda i vojnih tabova.

Septembar s.

U Skoplju, posle suspenzije Satorovljevog komiteta, formiran novi PK K P J za M a kedoniju, sa Lazarom Kolievskim kao sekretarom.

Septembar d. p.

Formiran Pokrajinski tab N O P odreda za

Makedoniju (Pokrajinski vojni tab).

N o v o formirani PK K P J za Makedoniju uputio direklivno pismo mesnim komitetima. lanovima Partije i SKOJ-a i vanpartijeima, kojim ih poziva na oruani ustanak i borbu protiv okupatora. podvukavSi da je bilo dosta ekanja i da treba poi
putem kojim su poli ostali narodi Jugoslavije.
MK KPJ za Prilep formirao Operativni vojni tab. O v a j se nalazio na terenu,
prvom grupom partizana iz Prilepa.

sa

Sekretar PK K P J za Makedoniju Lazar Kolievski odrao sastanak sa MK K P J

za Veles, na kome su razraeni neposredni zadaci u pogledu priprema -'.a oruanu
borbu u tom kraju.
Skojevska organizacija Druge muke gimnazije u Skoplju organizovala trajk uenika svih gimnazija u Skoplju protiv kolskih taksa, noenja uniformi, terora kolskih vlasti i dr.. zbog ega je dolo i do sukoba sa bugarskom policijom.
16. septembar

Grupa ilegulaca (diverzantska grupa) iz Prilepa izala na pl. Babunu da ispita na

koji se nain moe minirati Bogomilski tunel. Bugarska straa je otkrila grupu.
Prilikom pukaranja je ubijen jedan bugarski vojnik.

17. septembar

Na Skopskoj Crnoj gori od Makedonaca, Srba. Turaka i Siptara formiran Skopski

N O P odred.

22. septembar

Bugarski ministar unutranjih poslova izdao posebnu naredbu o p r i j a v l j i v a n j u vlastima sumnjivih lica.

24. septembar

Na pl. Mokusu (kod s. Stepanci) po odluci MK K P J za Prilep i Vojnog taba, formirana Prilepska partizanska eta.

103

1941. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

Ministar unutranjih poslova Carevine Bugarske telegramom obavestio oblasne direktore da komunisti poetkom oktobra p r i p r e m a j u a k c i j e i naredio im da preduzmu
mere za s p r e a v a n j e tih akcija.

Septembar k.

Skojevska organizacija K u m a n o v s k e g i m n a z i j e organizovala trajk uenika protiv

kolskih taksa, noenja uniformi i pritiska za upisivanje u faistike omladinske
organizacije.
N o v o partijsko rukovodstvo u Vclesu (sada: T i t o v Veles) f o r m i r a l o V o j n i tab i p r e duzelo mere za f o r m i r a n j e N O P odreda.

Septembar

MK K P J za Veles i V o j n i tab formirali etiri ete i odredili im zborna mesta i

objekte napada (potu, sresko policijsko naelstvo, kasarne i eleznika postrojenja).
Napad na o v e objekte n i j e izvren 11. oktobra, kako je bilo predvieno, j e r MK
n i j e dobio direktivu PK K P J za M a k e d o n i j u o poelku ustanka.
V o j n i tab K u m a n o v a izdao (u vidu broure) uputstvo o nainu dejstva partizanskih
grupa. Uputstvo je razraeno na osnovu B i l t e n a GS N O P odreda Jugoslavije.
U Azotu, na incijativu
N O odbora (komiteta).

MK

KPJ

za

Veles,

otpoelo

formiranje

U Gostivaru, od mesnog partijskog poverenitva. formiran MK

ilegalnih seoskih

K P J za Gostivar.

Po direktivi PK K P J za Makedoniju formiran MK K P J za mavrovski kraj.

U Skoplju formiran V o j n i tab i MK S K O J - a .

SLOVENIJA
J. septembar

U s . Duplici (kod K a m n i k a ) Radomeljska partizanska eta zapalila fabriku name taja.

C. septembar

Na putu C r n o m e l j s. G r i b l j e Belokranjska partizanska eta napala iz zasede grupu

graniara i finansa i nanela j o j gubitke od 2 mrtva i 3 ranjena.

11. septembar

U L j u b l j a n i odran plenarni sastanak kulturnih radnika ukljuenih u O F . Doneta

je odluka o kulturnom molku
(kulturnoj tiini), t j . da prestane svaka aktivnost
kulturnih radnika ( o b j a v l j i v a n j e romana, pesama, pozorina aktivnost i dr.) dok
t r a j e okupacija.
Naredbom visokog komesara za L j u b l j a n s k u pokrajinu uveden vanredni v o j n i sud
i smrtna kazna.

13. septembar

K o d s. Zie (blizu D o m a l a ) d v e ete nemakog 171. rezervnog policijskog bataljona

opkolile Radomeljsku partizansku etu. ali se ona probila u Moravanska brda.

14. septembar

Sa pravaca s. Golog, s. K r v a v e P e i i s. Zapotoka otpoeo trodnevni koncentrian

napad italijanskih vojnika na partizanski logor na pl. Mokrecu.

15. septembar

U L j u b l j a n i odrana trea sednica V r h o v n o g plenuma O F . na k o j o j je reeno da se

Vrhovni plenum preimenuje u Slovenaki narodnooslobodilaki odbor ( S N O O ) i da
se v o j n e snage slovenakih N O P odreda ukljue u N O P odrede Jugoslavije. Donete
sti odluke o narodnom porezu. Z a j m u slobode i zatiti slovenakog naroda.

17. septembar

Pohorska partizanska eta izvrila uspean napad na andarme i gestapovce u planinarskoj kui na K l o p n o m vrhu (na pl. Pohorju).

20. septembar

Zbog napada Raike partizanske ete na nemaki kamion izmeu s. G a m e l j n e

s. Raice (kod L j u b l j a n e ) , nemaki vojnici zapalili s. Raicu.

21. septembar

Na Sv. Mohoru (kod M o r a v a ) delovi nemakog 171. rezervnog policijskog bataljona

opkolili deo Moravanske partizanske ete. Grupa od 12 boraca se uvee probila
iz okruenja.

25. septembar

Kod

26. septembar

27. septembar

103

s.

Brezovine

(blizu

Ljubljane) formirana

Preserska

partizanska

eta.

Na Podmolniku (kod L j u b l j a n e ) , kao priznanje borcima K a m n i k o g partizanskog

bataljona za uspene borbe protiv nemakog okupatora Boris Kidri, u ime CK
K P S i Izvrnog odbora OF predao zastave R a d o m e l j s k o j partizanskoj eti.

Na brdu Raici tkod L j u b l j a n e ) nemake policijske jedinice razbile Raiku partizansku etu. Ostatak ete se kasnije prikljuio Gorenjskom partizanskom bataljonu.

1941. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

28. septembar

U zatvoru u Begunjama (kod Radovijiee), posle zverskog muenja, nemaka policija

umorila komandira Raike partizanske ete Staneta Koseca. narodnog heroja.

30. septembar

U blizini Ljubljane, u borbi protiv nemakih vojnika, poginuo komandir Raike

partizanske ete, Maks Pear, narodni heroj.

Septembar

Formirana Loka partizanska eta.

k.

U s. Zali (kod Cerknice) formiran 3 (nazivan i Krimski) partizanski bataljon Slovenije.

Septembar

Od Minersko-sabotane grupe i novih boraca formirana

eta.

Borovnika

partizanska

U okolini Mokronoga formirana Mokronoka partizanska eta.

Objavljena direktiva G i CK K P S partizanskim jedinicama u vezi sa taktikom
i daljim razvojem slovenakih N O P odreda.
Formiran Narodni odbor, vrhovni politiki organ slovenake buroazije, koji je stupio u vezu sa Slovenskim narodnim odborom u Londonu radi zajednike borbe
protiv OF i N O P - a .

SRBIJA
1. septembar

Kod . st. Mutnice (blizu Paraina) delovi Pomoravskog N O P odreda napali putniki
voz, zarobili 4 nemaka vojnika i petokolonaa i razorili prugu, a u s . Bonjanu
spalili optinsku arhivu.
Izmeu sela Zlota
nemaka vojnika.

i Podgorea, Boljevaki N O P odred razoruao 10 andarma i 2

Delovi 2. umadijskog N O P odreda miniranjem otetili elezniki most na r. Jasenici

(kod Topole) i spalili optinske arhive u selima Saranovu i Sepcima.
U Petrovgrau (sada: Zrenjanin) 7. eta nemakog 721. peadijskog puka uhapsila
34 rodoljuba, koji su 3. septembra pogubljeni.
112. septembar

Izmeu . st. Leak i Leposavii (kod Rake) delovi Kopaonikog N O P odreda otetili prugu i tunel.
Izmeu Kraljeva
telefonsku vezu.

Mataruke

Banje delovi

Kraljevakog N O P odreda

prekinuli

U Svrljigu Ozrenski N O P odred napao and. st. i spalio arhivu Poreske uprave.
2. septembar

Boljevaki N O P odred zauzeo Boljevac. razoruao 28 andarma,

Optine i Poreske uprave i demolirao II ureaje.

unitio

arhivu

Kod s. Neresnice (blizu Kueva) delovi Poarevakog N O P odreda iz zasede unitili

nemaki kamion i zaplenili 225 bombi i 1 puku.
Delovi 1. umadijskog N O P odreda upali u s. Rudnik (kod G. Miianovca) i unitili
arhivu Optine i Poreske uprave.
U Ba. Petrovcu i s. Kisau (kod Novog Sada) mesne partizanske grupe zapalile
kudelju.
3. septembar

Valjevski N O P odred i etniki odredi Zeevia i Martinovia, posle trodnevnih

borbi, zauzeli Krupanj, koji je branilo oko 500 nemakih vojnika. Zarobljeno 124.
ubijeno 9 a ranjeno 30 nemakih vojnika. Zaplenjeno: 22 mitraljeza, 8 automata. 7
minobacaa, 40 puaka, 10 pitolja, sanduk bombi, 300.000 metaka, 2 radio-stanice,
l hirurka stanica, 12 motornih vozila. 2 magacina hrane. 200 pari odela i dr. Nai
gubici: 6 mrtvih i 12 ranjenih. U Krupnju formirani S N O odbor i Komanda grada.
Podrinski N O P odred napao i zauzeo Bogati koji su branili nemaki vojnici i andarmi. Ubijeno 80 nemakih vojnika. Gubici Podrinskog N O P odreda 15 mrtvih i
5 ranjenih.
Kopaoniki N O P odred delom snaga upao u Raku, a drugim delom zauzeo rudnik
Jarando, gde je od rudara formirana eta od oko 250 boraca.
Na putu Jagodina (sada: Svetozarevo) Bunar, Belika eta Pomoravskog N O P
odreda, posle due borbe, primorala nemaku kolonu od 10 kamiona da se vrati u
Jagodinu (sada: Svetozarevo).

103

1*141. septembar

SRBIJA

septembar 1941.

U rudnicima uglja u selima Miai (kod A r a n d e l o v c a ) i Stragarima

delovi 1. umadijskog N O P odreda otetili mainska postrojenja.

(kod

Topole)

Izmeu . st. Sumrakovca i s. Sarbanovca (kod B o l j e v c a ) delovi B o l j a v a k o g N O P

odreda poruili prugu i napali voz.
Udarna grupa, koja je dejstvovala oko C v e t k o v e mehane u Beogradu, ubila nemakog vojnika. Za odmazdu, nemake vlasti odmah streljale 50 komunista
talaca.
U Jagodini (sada: S v e t o z a r e v o ) delovi P o m o r a v s k o g N O P odreda napali oko 30 n e makih v o j n i k a i naneli im gubitke.
Na . st. Sargan-Vitasi Zlatiborska eta Uikog N O P odreda demolirala postrojenja.
U s . Stragarima
4. septembar

(kod T o p o l e ) izabran M N O odbor.

K o d N o v o g Sela. izmeu apca i Ua, Posavski N O P odred zaustavio putniki brod

K r a l j i c a M a r i j a , na kome je bilo oko 260 putnika i 36 Nedievih podoficira. Veu
koliinu hrane podelio narodu a sanitetski materijal zaplenio.
Podrinski N O P odred zauzeo Loznicu.
Delovi 2. umadijskog N O P odreda zauzeli S v i l a j n a c , razoruali andarmerijsku posadu. unitili a r h i v e Sreskog naelstva, Finansijske uprave. Pote i Optine. kao i
arhivu u s. Markovcu.
D e l o v i P o a r e v a k o g N O P odreda napali i razoruali and. st. u s. K l e n j u i spalili
optinske a r h i v e u selima Melnici (kod Petrovca), K u l i i Boevcu (kod Poarevca).
U rejonu s. Melenaca (kod N o v o g B e e j a ) Dragutinovaki N O P odred uao u sastav
Kumanako-melenakog N O P odreda.
U s . C r v e n o j Crkvi (kod Bele C r k v e ) jedinice domaih
pripadnika i simpatizera N O P - a .

4/5. septembar

Nemaca

uhapsile oko 40

Izmeu . st. Bogovine i Sumrakovca (kod B o l j e v c a ) delovi B o l j e v a k o g N O P odreda

poruili prugu.
Delovi K o s m a j s k o g N O P odreda spalili optinsku arhivu u s. M. Poarevcu (kod
Mladenovca) i napali . st. Ripanj. R a l j u i urince, demolirali eleznike instalacije
i poruili prugu.
Izmeu s. Jovanovca i s. Milatovca
odreda poruili elezniku prugu.
Kod s. Dragocvet (izmeu
odreda prekinuli tt veze.

(kod

Svetozareva

K r a g u j e v c a ) delovi
i

Kragujevca)

Kragujevakog N O P

delovi

Pomoravskog N O P

Izmeu s. Melenaca i s. T o r d e (kod N o v o g Beeja) Kumanako-melenaki N O P odred

posekao oko 50 tt stubova.
U K r u p n j u S N O odbor o b j a v i o dekret graanima: da se u svim selima izaberu NO
odbori, formira Narodna straa, preuzme inventar i imovina Optinske uprave,
and. stanice i Sreskog naelstva. obrazuje odbor radnike kontrole u fabrici antimona, formira opanarska radionica i dr.
Delovi Pomoravskog N O P odreda spalili optinske a r h i v e u selima Glogovcu. Beoiu i Kruaru (kod S v e t o z a r e v a ) i posekli tt linije izmeu u p r i j e i R a v n e Reke.
a grupa boraca napala nemaku patrolu u L e v a k o j ulici u Jagodini (sada: S v e t o z a r e v o ) i nanela j o j gubitke.
Na drumu P o a r e v a c S v i l a j n a c delovi 2. umadijskog N O P odreda iz zasede napali
nemake v o j n i k e u dva kamiona i dva automobila i ubili 36 vojnika.
Delovi Uikog N O P odreda spalili optinske arhive u selima Strmovu. Gorobilju.
Dukovcima. Karanu i demolirali . st. Jatare.
U rudnik L e c e (kod Lebana) upala grupa boraca K u k a v i k o g N O P odroda i zaplenila 300 kg ekrazita i nekoliko stotina metara tapina.
U s . Adranima delovi K r a l j e v a k o g N O P odreda demolirali . st. i spalili optinsku
arhivu.
U Vrcu. u sukobu sa gestapovcima, poginuo sekretar OK za juni
Munan Saa, narodni heroj.

Banat Slavko

V a l j e v s k i N O P odred uputio proglas enama V a l j e v a

borcima na frontu.

prue

okoline

da

pomo

1941. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

Nemaka avijacija bombardovala Kruparij.

Septembar p.

Nemaki zapovednik oruane sile za Jugoistok i komandant 12.

armije naredio
zapovedniku Srbije i Vioj komandi 65 da odmah preduzmu sve mere da se u Srbiji
obezbedi mir jo pre poetka zime.
U s. Gorobilju (kod Poege) odrano vojno-politiko savetovanje OK K P J za Uice.
taba Uikog N O P odreda i komandi eta. Prisustvovao lan GS N O P za Srbiju
Rodoljub Colakovi, koji je preneo direktivu CK K P J o stvaranju slobodne teritorije u dolini Zapadne Morave. Na savetovanju precizirani zadaci i od reden novi
Stab Uikog N O P odreda.
Kod Virotaka (na putu Poega A r i l j e ) Poeka eta Uikog N O P odreda iz
zasede napala nemaku motorizovanu kolonu i ubila 17 i ranila vie nemakih
vojnika.
U s . Da rosa vi (sada: Partizani), kod Aranelovca, u sastavu 1. umadijskog
odreda formirana dva bataljona.

NOP

U Kuevu formiran SNO odbor.

U Kniu. na konferenciji graana, izabran M N O odbor.
U s. Ravnju i selima Badovineima i Zminjaku (kod Bogatia). na zborovima graana, izabrani M N O odbori.
U s . Prnjavoru (kod Bogatia) formiran M N O odbor.
Za sela Grab i Rogau (srez dragaevski) izabran M N O odbor
U Ljubicu aanski N O P odred unitio radionicu vagona i saobraajna postrojenja.
Formiran 1. srpski dobrovoljaki odred (Ljotiev), jaine 120 vojnika, i upuen
Grocku.
U Srbiju, za borbu protiv N O P - a , prebaen iz Grke nemaki 125
6. septembar

peadijski puk.

Delovi nemake 717. divizije preduzeli ofanzivna dejstva protiv Boljevakog N O P

odreda a sa tri aviona bombardovali sela Zlot i Podgorac.
Delovi Uikog N O P odreda demolirali . st. Jelen-Do i spalili optinske arhive
selima Jelen-Dolu, Sr. Dobrinji i Tabanoviima (kod Poege).

Delovi Poarevakog N O P odreda napali i razoruali optinsku strau u s. Rabrovu

i spalili optinske arhive u selima Rabrovu. Makcima. Celjevoj Bari. Zdrelu i Setonjama (u dolini r. Peka i r. Mlave).
U L j u b o v i j i delovi Valjevskog N O P odreda razoruali finanse
Delovi 1. umadijskog N O P odreda zauzeli s. Rudnik i spalili optinsku arhivu.
U Bogatiu. na zboru graana, izabran M N O odbor i formirana partizanska eta.
6/7. septembar

Kod s. Bulatovca (blizu Prokuplja) Topliki N O P odred napao i otetio nemaki

transportni avion, koji se tu prinudno spustio. Avion je, pored posade, obezbeivalo
i odeljenje nemakih vojnika. Poginulo 4 nemaka vojnika.
Delovi Kosmajskog N O P odreda razruili prugu i izazvali prevrtanje voza kod . st.
Skobalj i u s. Um arima spalili optinsku arhivu.
Na putu Jagodina (sada: Svetozarevo) Kragujevac delovi Pomoravskog
odreda presekli 106 tt stubova i sruili dva i otetili jedan most.

7. septembar

NOP

Delovi Uikog N O P odreda zauzeli Rogaieu.

Delovi aanskog N O P odreda zauzeli Guu.
Kolubarska ieta Valjevskog N O P odreda ula u L j i g i odrala zbor na kome je
formiran gradski NO odbor.
Na pruzi Preljina Brdani (kod aka) delovi aanskog N O P odreda sruili most.
Tom prilikom se u reku sruili lokomotiva i 1 vagon teretnog voza koji je naiao
iz aka.
Komandant Nedieve andarmerije izdao nareenje za formiranje osam meovitih
odreda za borbu protiv N O P odreda i odredio im adatk i zone dejstva
Zbog vanrednih prilika, Ministarski savet Nedieve vlade propisao Uredbu o prekini
sudovima oruane sile, koja se, poev od 12. septembra 1941, imala primenjivati na
celoj teritoriji Srbije.

103

1941. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

U selima Kumanu, M e l e n c i m a i Mokrinu (severni Banat) okupatorske vlasti strel j a l e po 10 rodoljuba.

718. septembar

8. septembar

Delovi P o m o r a v s k o g N O P odreda otetili elezniki most na J o v a n o v a k o j reci (kod

Paraina) i drumski most kod s. Dragocveta (na putu S v e t o z a r e v o K r a g u j e v a c ) .

T J omoravski

N O P odred napao V a r v a r i n i posle krae borbe razoruao andarme i

etnike Koste Peanca, zaplenio 60 puaka i spalio sve arhive.
Kod s. Ua (blizu Obrenovca) delovi Posavskog N O P odreda zaustavili teretni brod
Zika, na kome su zarobili 6 Nedievih podoficira i zaplenili m a t e r i j a l i hranu
upuenu okupatoru.

Delovi K r a g u j e v a k o g N O P odreda demolirali postrojenja na . st. Samaili (kod

K r a l j e v a ) , a kod s. K o t l o v a (blizu K r a g u j e v c a ) napali nemake v o j n i k e i andarme
i prisilili ih na p o v l a e n j e ka K r a g u j e v c u .
Na putu Jagodina (sada: S v e t o z a r e v o ) Bagrdan delovi P o m o r a v s k o g N O P odreda
iz zasede unitili kamion i ubili 28 nemakih vojnika. Istoga dana na putu K r a g u j e v a c Jagodina zarobili 7 nemakih vojnika, zapalili 3 kamiona, zaplenili sanitetski automobil i veu koliinu hrane i presekli tt slubove u duini od 6 km.
U A n d r e j e v c u (sada: M i n i e v o ) Zaglavski N O P odred zapalio arhivu Sreskog naelstva i demolirao Potu.
Delovi Uikog N O P odreda demolirao postrojenja na . St. Vrutci (kod T i t o v o g
Uica) i spalili optinske a r h i v e u selima Glumu i Sr. Dobrinji (kod Poege).
Deo Kopaonikog N O P odreda m i n i r a n j e m otetio iaru rudnika Trepe.
U s. Belanovici (kod A r a n d e l o v c a ) delovi 1. umadijskog N O P odreda zarobili N e dievog p. pukovnika Olujia, kod koga je pronaen tekst sporazuma izmeu Drae
Mihailovia i Nedia o zajednikim akcijama protiv N O P odreda.
8/9. septembar

D e l o v i Pomoravskog N O P odreda napali . st. Bagrdan, unitili saobraajna posti-ojenja i iz jedne k o m p o z i c i j e zaplenili robu koja je transportovana za Nemaku,
a zatim praznu kompoziciju pustili ka Beogradu, usled ega je dolo do sudara sa
kompozicijom koja je ila Iz Beograda. T o m prilikom su nastradala dva vagona sa
nemakim vojnicima i vei b r o j Siptara koji se nalazio u slubi okupatora.
Na . st. M. Ivana (na pruzi Beograd Poarevac) delovi K o s m a j s k o g N O P odreda
demolirali ureaje.

!). septembar

Na H a j d u k o m bregu (na Frukoj gori), po odluci OK K P J za Srem, formiran F r u kogorskl N O P odred.

U s . Aleksandrovu
l j e n j e andarma.

(kod

Prokuplja)

delovi

Toplikog

N O P odreda

razoruali

ode-

Na pruzi Uice (sada: T i t o v o Uice) Mokra Gora Zlatiborska eta Uikog N O P

odreda demolirala . st. K r e m n a , razoruala and. stanicu i zapalila optinsku arhivu.
Pri pokuaju da onesposobe rudnik Trepu delovi Kopaonikog N O P odreda bili
napadnuti od nemakih vojnika i albanske kvislinke andarmerije. U borbi kod s.
Orahova poginula su 2 partizana (jedan je bio trepanski rudar T o d o r Milievi, po
kom je odred kasnije dobio ime) a 3 partizana su zarobljena.
Na r.
most.

Crnici

(kod Paraina) delovi

P o m o r a v s k o g N O P odreda m i n i r a n j e m otetili

Nemaki vojnici spalili sela Zlot i Podgorac (kod Zajeara). Izgorele 853 zgrade.
10. septembar

Kolubarska eta V a l j e v s k o g N O P odreda napala nemaku posadu u L j i g u . razbila

je i primorala na povlaenje ka Mionici, Nemaki v o j n i c i su pretrpeli gubitke od
oko 30 mrtvih i 60 ranjenih, a partizani 7 m r t v i h i 13 ranjenih.
Delovi P o m o r a v s k o g N O P odreda
arhive.

upali

Trstenik.

razoruali

andarme

spalili

U salau Noajskom (kod Bogatia) formiran M N O odbor

Komandant N e d i e v e andarmerije, u cilju ienja S r b i j e od komunista, uputio:

1. odred u rejon Bogatia, K r u p n j a i Loznice; 2. odred u rejon V a l j e v a : 3. odred
u rejon U m k e ; 4. odred u rejon Mladenovca i T o p o l e ; 5. odred u rejon Poarevca i
Golupca; 6. odred u rejon Smederevske Palanke; 7. odred u rejon Svilajnca i 8.
odred u rejon Senjskih Rudnika.

103

141. septembar
10/11. septembar
11. septembar

SRBIJA
Na . st. Badnjevcu
stanine ureaje.

septembar 141.

(kod Lapova) delovi 2. umadijskog N O P odreda demolirali

OK K P J za K r a l j e v o uputio proglas narodu pozivajui ga u borbu protiv okupatora

i domaih izdajnika.
Na zboru oko 1000 graana sela Suvodanja, Bodove i Sitarica (kod V a l j e v a ) izabran
O N O odbor sa seditem u s. Slavama.
U L j i g u Valjevski N O P odred vodio borbu protiv preko 100 nemakih vojnika, kojima je kao pojaanje stiglo jo oko 300. Poginula su 63 a ranjeno 10 nemakih v o j nika, dok je Odred imao 9 mrtvih i 11 ranjenih boraca.
Na Hajdukom bregu (na Frukoj gori) delovi Frukogorskog N O P odreda odbili
napad andarma iz s. Grgurevaca (kod Rume).

11/12. septembar

Delovi Uikog N O P odreda napali nemaku posadu i andarme u Bajinoj Bati.

Napad etnika s lea prinudio partizane da se povuku ka Rai, to je omoguilo
posadi, koja je bila pred likvidacijom, da se izvue ka Uicu. Zbog dolaska 1. uike
ete etnici su pobegli, a nae jedinice 12. septembra ule u Bajinu Batu, gde je
formirana Komanda mesta i uspostavljena narodna vlast.
Izmeu Leskovca i . st. Peenjevca delovi Kukavikog N O P odreda pokidali tt linije.

12. septembar

12/13. septembar

13. septembar

Kcd s. Zlota (blizu Zajeara) nemaki vojnici uhvatili sekretara OK K P J za Zajear Milenka Brkovia Crnog narodnog heroja, koga su 18. septembra obesili na
Kraljevici kod Zajeara.
U s . Tripkovi (kod Titovog Uica) 1. bataljon nemakog 724. puka i andarmi opkolili Zlatiborsku etu Uikog N O P odreda. Ceta se probila iz okruenja uz gubitke
od 1 mrtvog, 1 ranjenog i 3 zarobljena (ove zarobljenike su nemaki vojnici streljali a zatim obesili na uikoj pijaci).
Moravika eta Uikog N O P odreda zauzela rudnik antimona Lisu (kod Ivanjice).
gde je zaplenila veu koliinu materijala, a zatim sa jednim vodom Ariljske ete
ula u Ivanjicu i formirala komandu mesta.
Delovi Pomoravskog N O P odreda zauzeli Varvarin i razoruali andarme. Zaplenjeno 60 puaka i spaljena arhiva sreskog naelstva i poreske uprave.

13 14. septembar
14. septembar

Prugu Beograd Obrenovac na

odreda.

nekoliko mesta poruili delovi

Posavskog N O P

Delovi Poarevakog N O P odreda zauzeli Majdanpek.

U Bajinoj Bati. na konferenciji graana i delegata mesnih NO odbora sa podruja
optine Bajine Bate. izabran S N O odbor za srez raanski.

15. septembar

Na Jezerskim pojatama (kod Sokobanje) od 30 boraca Ozrenskog N O P odreda f o r miran Niavski (Svrljiki) N O P odred.
Kod . st. Lozovik (kod Smedereva) delovi 2. umadijskog N O P odreda unitili nemaki transportni voz sa hranom. Za odmazdu, nemaki vojnici streljali 50 metana.
U s. Vuju (kod Leskovcaj Kukaviki N O P odred napao and. st. i razoruao 15
andarma.
U s . Kamenici (kod K r a l j e v a ) izabran M N O odbor.
U s . Deliblatu (kod Kovina) i drugim mestima junog Banata nemake jedinice i
policija izvrile mnogobrojna hapenja rodoljuba.

Septembar s.

U sastavu Toplikog N O P odreda formirane dve ete: Jastrebaka 1 Pasjaka.

U Adi maarska policija provalom uhapsila 30 lanova K P J i sekretara SK K P J
za Sentu. O v a j je posle nekoliko dana obeen u Adi, a ostali su osueni na zatvor.
U Mionici (kod V a l j e v a ) formiran M N O odbor.

Septembar d. p.

Po odluci CK KPJ, iz Frukogorskog N O P odreda prelo u Srbiju 25 ranijih politikih osuenika, koji su pobegli iz kaznione u Srem. Mitrovici.
U rejonu Kikinde poterne jedinice nemake 704. i 714. peadijske divizije razbile
Kikindsko-mokrinski N O P odred.

15/16. septembar

U Ovar Banji delovi Poeke ete Uikog N O P odreda i Dragaevske ete aanskog N O P odreda, posle krae borbe, razoruali nekoliko odeljenja andarma.

113

19. septembar

SRBIJA

septembar 1941.

Kod s. Dragocveta (na putu Svetozarevo Kragujevac) delovi Pomoravskog N O P

odreda otetili nekoliko mostova.
16. septembar

U s . Dulenu (izmeu Kragujevca i Rokovca) G N O P odreda za Srbiju odrao

savetovanje sa komandantima 1. i 2. umadijskog, Pomoravskog, Uikog, aanskog, Kragujevakog i Kraljevakog N O P odreda, na kome su posle analiziranja
vojno-politike situacije, odreeni zadaci za sprovodenje direktive CK K P J i G
N O P odreda Jugoslavije o stvaranju jedinstvene slobodne teritorije.
Na . st Palilula (izmeu Nia i Knjaevca) Ozrenski N O P odred saekao putniki
voz iz Zajeara. U jednom su se vagonu nalazili nemaki vojnici. U borbi je ubijeno
19 nemakih vojnika a zarobljena su tri. Zaplenjeno je: 2 automata, 12 puaka, fi
revolvera i dr. Jedan partizan je poginuo.
U s . Sorobilju (kod Poege) delovi Uikog N O P odreda sruili most na r. etinji.
Kod . st. Samaile (blizu K r a l j e v a ) delovi Kraljevakog N O P odreda poruili most.
Na pruzi uprija Senjski Rudnik delovi Pomoravskog N O P odreda otetili elezniki most.
Na pustari V. I n n o v o u blizini s. Zmajeva (kod Srbobrana) mesna skojevska grupa
spalila tri velike kamare kudelje.

17. septembar

U Obrenovac, posle ogorene borbe protiv jedinica Posavskog N O P odreda uli cle'ovi nemakog 125. puka.
Kod . st. Trbuana (blizu aka) delovi aanskog N O P odreda poruili prugu i
napali . st. Prijevor.
Izmeu sela Mokrina i Valkanja
minirao elezniku prugu.

(kod Kikinde)

Kikindsko-mokrinski

N O P odred

U osloboenoj Ivanjici formiran G N O odbor.

17/18. septembar Kod . st. Rabrova (blizu Kueva) delovi Poarevakog N O P odreda poruili most.
18. septembar

Drugi umadijski N O P odred zauzeo Rau.

U sastavu Podrinskog N O P odreda formirana Pionirska partizanska eta.
Kod s. Drague (blizu Prokuplja) delovi Toplikog N O P odreda odbili napad etnika
Koste Peanca.
Izmeu . stanica Jagodine (sada: Svetozarevo) i Jovca delovi Pomoravskog N O P
odreda otetili prugu.
*

Izmeu . stanica Tabakovca i Cokonjara (kod Zajeara) delovi

odreda otetili prugu i most.

Krajinskog N O P

U s . Azbresnici (kod Prokuplja) formiran M N O odbor.

18/19. septembar

19. septembar

Izmeu Zemuna i ?.. st. Zemun Novi Grad zemunski diverzanti posekli oko 100 tt
stubova.
U Beograd, radi uguenja ustanka u Srbiji, iz Grke prebaen tab 18. armijskog
korpusa, sa generalom Bemeom na elu, na koga ie preneta sva izvrna vlast u
Srbiji. Pod komandu 18. korpusa stavljena i Via komanda za naroitu upotrebu
65, General Berne dobio naziv ^opunomoeni komandujui general u Srbiji.
U Trstenik upali delovi Pomoravskog N O P odreda i razoruali 43 andarma i finansa.
U V. Ivani delovi Kosmajskog N O P odreda onesposobili rudnik uglja koji je snabdevao elektrinu centralu i fabriku dakova u Mladenovcu.
Izmeu ?.. st. Rabrova i Celjeve Bare (kod Kueva)
odreda minirali most i prekinuli saobraaj.

delovi

Poarevakog N O P

Posle ogorene borbe protiv Posavskog N O P odreda (naroito kod s. Stublina) nemaki 125. peadijski puk uao u Ub.
U Petrovgradu (sada: Zrenjanin) nemaki vojnici streljali 12 rodoljuba.
20. septembar

114

Kod s. Gorobilja Ariljska i Poeka eta Uikog N O P odreda napale nemaku kolonu koja je iz Poege krenula da obezbeduje izvlaenje nemake posade iz Uica
(sada: Titovo Uice). U borbi vodenoj od podne do mraka nemaki vojnici pretrpeli
gubitke cd 78 mrtvih i ranjenih, dok se ostatak u neredu povukao ka Poezi

1941. septembar

MAKEDONIJA
Delovi K r a l j e v a k o g N O P odreda zauzeli
Posle tri i po asa borbe protiv
odred zauzeo V. Gradite.

septembar 1941.
Ue.

nemakih vojnika i

andarma Poarevaki

NOP

M N O odbor u K r u p n j u izdao naredbu da se u krupanjskoj osnovnoj koli formira

bolnica sa ambulantom, radi Ieenja boraca N O P odreda.
Na inicijativu OK K P J za leskovaki okrug, jedna desetina Leskovakog N O P odreda
upuena je na Babiku goru sa c i l j e m da preraste u Babiki N O P odred.
21. septembar

U s . Stitaru (kod Sapca). pod rukovodstvom taba Podrinskog N O P odreda, odran

sastanak sa tabovima bataljona Podrinskog N O P odreda, Podgorskog bataljona
V a l j e v s k o g N O P odreda. 4. bataljona Posavskog N O P odreda i Cerskog etnikog
odreda, na kome je doneta odluka i razraen plan za napad na Sabac. Poetak napada je odreen za 21 as istog dana. Meutim, napad je izvren u 23 asa. ali zbog
izdaje etnika n i j e uspeo.
Delovi Uikog N O P odreda zauzeli od etnika Cajetinu i Palisad a nemaka posada
napustila Uice (sada: T i t o v o Uice) i Poegu i predala ih etnicima.
Komandant nemakog 18. korpusa izdao zapo\ -?st 342. peadijskoj
d i v i z i j i da na
odseku Srem. Mitrovica Sabac forsira r. Sa ,'ii i otpone ienje M a v e nastupajui prema s. Lipolistu. Ojaani nemaki 125. samostalni peadijski puk iz V a l j e v a
treba da sadejstvuje dolinom r. Jadra prema Loznici, a ustako-domobranske snage
i jedinice nemake 718. peadijske d i v i z i j e na r. Drini i m a j u zadatak da spree p r e lazak partizana u Bosnu. Sva naselja iz kojih se (ili Iz i j e se okoline) bude d a v a o
otpor, ili u i j o j se blizini bude nalo o r u j e ili municija, treba spaliti; sve muko
stanovnitvo od 15 do 60 godina uputiti u koncentracione logore severno od Save,
a celokupno ensko stanovnitvo koristiti za prinudni rad; svu stoku prikupiti u
torove na obema obalama Save.
Slamajui mestimian otpor Posavskog N O P odreda, nemaki 125. samostalni peadijski puk uao u V a l j e v o i spojio se sa delovima nemake 704. peadijske divizije.
I>*.og dana u V a l j e v u upuen i protivtenkovski divizion.
Di lovi aanskog N O P odreda napali . st. L j u b i i demolirali postrojenja.
\a H a j d u k o m bregu Frukogorski N O P odred posle
dvoasovne
borbe
odbacio
andarme i naoruane mestane nemakog porekla iz s. Grgurevaca (kod Rume).
OK K P J za P o a r e v a c izvestio PK K P J za Srbiju da u okrugu poarevakom *nacionalno-oslobodilaki komiteti uglavnom svuda postoje i svuda su izdali i proglase.
Na zboru predstavnika sela: Brezovice, Ttibravia, V u j i n o v a e , Rebelja, Sova, K u nie i R o v n i izabran O N O odbor Pouta.

21/22. septembar

Na pruzi K r a l j e v o K r a g u j e v a c (izmeu . st. Vitanovca i V i t k o v c a ) delovi K r a ljevakog N O P odreda otetili prugu.

22. septembar

Jedinice Podrinskog, V a l j e v s k o g i Posavskog N O P odreda u 23 asa obnovile napad

na Sabac i prodrle do centra grada, odakle su sutradan, protivnapadom sveih
snaga nemake 342. peadijske d i v i z i j e , odbaene na polazne poloaje.
Delovi Uikog N O P odreda uli u Poegu koju su nemaki vojnici predali etnicima. elnici su se pri nailasku naih jedinica veim delom razbeali, a delom ostali
u gradu pasivni.

22/23. septembar

Kod . st. Kratovske Stene (blizu P o e g e ) A r i l j s k a . Poeka i Moravika eta U i kog N O P odreda i Dragaevska eta aanskog N O P odreda napale delove nemakog
724. peadijskog puka koji su se izvlaili iz P o e g e ka aku. Pod zatitom a v i j a c i j e ,
koja je u nekoliko navrata bombardovala nae poloaje, ova nemaka jedinica se.
uz gubitke, probila ka aku.

Delovi Podrinskog N O P odreda napali na 3VL Mitrovicu, ali je nisu zauzeli, j e r je

neprijatelju stiglo p o j a a n j e iz Srem. Mitrovice.
Izmeu Zemuna i . st. Zemun N o v i Grad zemunski diverzanti posekli 37 tt stubova.

23. septembar

Rasinski N O P odred sa Rasinskim etnikim odredom otpoeo trodnevni napad na

delove 740. i 737. puka nemake 717. peadijske d i v i z i j e u Kruevcu. N a p a d je obustavljen. j e r je nemakoj posadi stigao u pomo Kota Peanac sa s v o j i m etnicima.
Nemaki v o j n i c i su imali oko 120 m r t v i h vojnika i oficira i vei b r o j ranjenih.
Kod s. Sol udovca (blizu Paraina) u borbi izmeu delova P o m o r a v s k o g N O P odreda
sa oko 180 nemakih v o j n i k a ubijeno 17 nemakih vojnika, a zaplenjeno 6 kamiona,
3 putnika automobila i 8 bicikla. Nai gubici 1 m r t a v i 1 ranjen.

103

1941. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

U s. G. Duniku (kod Nia) Niavski (Svrljiki) N O P odred napao andarme i finanse.

Ovima su pristigli u pomo nemaki vojnici (u 5 kamiona). Odred se, posle borbe
s njima, povukao na Suvu pl.
U s . Belom Brdu (na Kopaoniku) Kopaoniki N O P odred razoruao andarmerijsku
posadu i onesposobio rudnik uglja.
General Berne naredio nemakoj 342. peadijskoj diviziji da pree u Sabac i sve
mukarce od 14 do 70 godina pohvata i prebaci u koncentracioni logor koji ta d i v i zija treba da podigne severno od reke Save.
23/24. septembar

24. septembar

Na . stanicama Kusatku i Glibovcu (izmeu Mladenovca i Smederevske Palanke)

delovi Kosmajskog N O P odreda, ruenjem saobraajnih postrojenja, prekinuli saobraaj tri dana.
Uiki N O P odred uao u Uice (sada: Titovo Uice). koje su nemaki vojnici 21.
septembra napustili i predali etnicima Drae Mihailovia. Partizanima je, pored
ostalog palo u ruke: fabrika oruja i municije, fabrika tekstila, fabrika koe, filijala
Narodne banke sa 55 miliona dinara, oko 100 raznih motornih vozila i desetine v a gona peadijske i artiljerijske municije i pogonskog materijala.
Delovi Uikog N O P odreda uli
po begli.

u Kosjeri iz koga su andarmi

blagovremeno

U Sapcu delovi nemake 342. divizije, uz pomo tamonjih jedinica, preduzeli pretresanje i hapenje. Do 27. septembra uhapsili 6418 lica od 14 do 70 godina i 200
njih streljali, unitavajui i pljakajui imovinu stanovnitva. Uhapene graane
nemaki vojnici naterali da tre oko 20 km do s. Jarka (kod Srem. Mitrovlce), gde
je podignut koncentracioni logor. Uz put ubijali sve one koji fiziki nisu mogli da
izdre pakleni tempo tranja.
U s . Vuju (kod Leskovca) Kukaviki N O P odred napao i razoruao posadu and.
st. i spalio arhivu Optine.
Na . st. Dedina (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda demolirali ureaje
i spalili arhivu Optine.
Izmeu Zemuna i . st. Zemun P o l j e mesni diverzanti posekli 6 tt stubova.
U Cajetini, na zboru graana, izabran S N O odbor.
24/25. septembar

Izmeu . stanica Jagodine (sada: Svetozarevo) i Lanista delovi Pomoravskog N O P

odreda otetili elczniku prugu.

25. septembar

U s . Slatini delovi Kosmajskog N O P odreda odbili napad jednog Nedlevog odreda

i u protivnapadu ga gonili sve do Sopota. U borbi poginuo zamenik komandanta
Kosmajskog N O P odreda Radovan Jovanovi, narodni heroj.
Kod A z a n j e (blizu Smedereva) 2. umadijski N O P odred napao iz zasede nemaku
kolonu jaine oko 400 ljudi i naneo j o j gubitke od 80 mrtvih i ranjenih. Gubici Odreda 2 mrtva i 3 ranjena borca'.
Kod s. trpca (blizu K n j a e v c a ) etnici Koste Peanca napali Zaglavski N O P odred
i naneli mu gubitke od 6 mrtvih.
Kod s. Dubona (blizu Mladenovca) delovi Kosmajskog N O P odreda odbili
jednog Nedievog dobrovoljakog odreda i etnika.

napad

U borbi kod apca poginuo komesar Podrinskog N O P odreda Mika Mitrovi Jarac,
narodni heroj.
Nemaka avijacija bombardovala Dumau, Jelenu, Miar i mlin u s. Majuru (kod
Sapca).
U s. Bosuti (kod Arandelovca) formiran M N O odbor.
25/26. septembar

Delovi Kopaonikog N O P odreda napali andarme u rudniku bakra kod s. Kremia

(blizu Rake), zarobili 6 andarma i poruili rudnika postrojenja.
U rejonu s. Srpske Crnje (kod Kikinde) Kumanako-melenaki i Karaorevakoaleksandrovaki N O P odred napali karaulu i kudeljaru, naneli gubitke neprijatelju,
zaplenili 6 puaka i zapalili oko 40 vagona kudelje.
Izmeu . st. Stublina i Brgula (kod Obrenovca) delovi Posavskog N O P odreda poruili prugu.
' Po drugom izvoru dogaaj se desio 211. septembra.

103

1941. septembar
26. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

U s. Mrzenici (kod K r u e v c a ) Rasinski N O P odred poruio most, sruio d v e kompozicije, a zatim saekao jednu kolonu nemakih vojnika, naneo j o j gubitke od 10
mrtvih, ali je. zbog i n t e r v e n c i j e etnika K o s t e Peanca, n i j e mogao unititi.
Delovi aanskog N O P odreda napali
vod andarma i zaplenili 15 puaka.

i zauzeli s. P r e l j i n u

(kod

aka), rasterall

etnici otpoeli napad na d e l o v e Uikog N O P odreda u Kosjeriima. U borbama

voenim do 29. septembra etnici su razbijeni i naterani u bekstvo ka R a v n o j gori.
K o d s. Roanaca delovi K o s m a j s k o g N O P odreda napali N e d i e v 3. odred i proterali ga ka Sopotu.
U Uicu (sada: T i t o v o Uice) otpoeo rad fabrike tekstila. Ona raspolae sa 265 razboja a n a j v i e proizvodi z a v o j e i rublje.
U Poezi, na zboru kome je prisustvovalo oko 1.200 ljudi, izabran S N O odbor.
U Uicu (sada: T i t o v o Uice), na
K P J , f o r m i r a n gradski N O odbor.
27. septembar

konferenciji

predstavnika

graanskih

partija

U osloboenom Uicu (sada: T i t o v o Uice) f o r m i r a n Radniki partizanski bataljon.

On je, pored p r o i z v o d n j e i obezbeenja grada, uzimao uea i u borbenim d e j s t v i m a
ostalih jedinica Uikog N O P odreda.
U Petrovaradinu ustae izvrile provalu i otpoele hapenje komunista i skojevaca
koji su, pod rukovodstvom OK K P J za junu Baku, organizovali izvlaenje oruja,
municije i eksploziva iz v o j n i h magacina u Petrovaradinu.
K u k a v i k i N O P odred napao na V u j e (kod L e s k o v c a ) razoruao 20 finansa, zaplenio 20 puaka i otetio fabriku tofa. koja je radila za okupatora.
U Uicu (sada: T i t o v o Uice) otpoeo rad partizanske loionice i radionice za opravku
lokomotiva i eleznikih vagona.
Kod s. Mikulovca (blizu P r o k u p l j a j delovi T o p l i k o g N O P odreda odbili napad etnika Koste Peanca,
Izmeu Stalaa i Kruevca delovi Rasinskog N O P odreda poruili elezniki most.
Na brdu K r a l j e v i c i (kod Z a j e a r a ) obeen lan K P J
heroj.

Dore

Simeonovi,

narodni

U s . Lisi (kod I v a n j i c e ) na zboru graana izabran M N O odbor.

28. septembar

Iznad G. Milanovca delovi aanskog N O P odreda puanom vatrom otetili avion

nemakog zapovednika S r b i j e , pri emu je ubijen I vazduhoplovni m a j o r .
Na k. 401 (kod H a j d u k o g brega, na Frukoj g o r i ) deo Frukogorskog N O P odreda
odbio napad andarma iz s. Grgurevaca (kod Rume).
U Uicu (sada: T i t o v o Uice) odran veliki omladinski zbor kome je prisustvovalo
oko 2.000 omladinaca i omlainki.
Na pruzi Beej Vrbas skojevska grupa iz Ba. Gradita posekla tt stubove.

28/29. septembar

Kopaoniki N O P odred, posle jednoasovne borbe, razoruao 28 andarma u rudniku

olova Belo brdo i zaplenio 28 puaka, municiju i veu koliinu ivotnih namirnica.
Razorio je rudnike instalacije tako da rudnik n i j e proizvodio za sve v r e m e rata.
U odred su stupila 52 rudara.
Delovi K r a g u j e v a k o g N O P odreda, uz uee mesnih diverzantskih grupa, napali
. st. u K r a g u j e v c u , spalili nemaki senjak kod K r a g u j e v c a , poruili most kod s.
Sabante i presekli vei b r o j tt stubova.
K o d Sapca preao Savu 699. puk, a kod M. M i t r o v i c e 697. puk nemake 342. peadijske d i v i z i j e .

29. septembar

Jedinice aanskog N O P odreda, u sadejstvu sa jedinicama K r a g u j e v a k o g N O P

odreda, zauzele G. M i l a n o v a c i zarobile g o t o v o celu etu nemakih vojnika i odred
andarma. Istog dana u gradu formiran gradski NO odbor.
Otpoele o p e r a c i j e nemake 342. peadijske d i v i z i j e sa teitem
Sabac Loznica (poetak p r v e neprijateljske ofanzive).

na

komunikaciji

Delovi Poarevakog N O P odreda zauzeli P e t r o v a c (na M l a v i ) koji su branili andarmi i nedievci.

103

103

1941. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

Posle dvoiasovne borbe kod s. Sikola (blizu Negotina) Krajinski etniki odred i
andarmi razbili Krajinski N O P odred. U borbi poginuo politkomesar ovog odreda
Ljubomir Nei, narodni heroj i jo 10 boraca.
Kod s. Stitarca (blizu Knjaevca) etnici Koste Peanca, uz pomo andarma i nemakih vojnika, napali i razbili Zaglavski N O P odred.
Delovi Posavskog N O P odreda zauzeli Ub.
-

Kod s. Branieva eta Poarevakog N O P odreda sukobila se sa grupom nemakih

vojnika, odbacila je ka Golupcu i preotela j o j veliku koliinu namirnica opljakanih
u okolnim selima.

Posle borbe protiv delova nemake 342. peadijske divizije u rejonu M. Mitrovice i
na liniji Tabanovi Stitar Slepevi Bogosavac, Podrinski N O P odred povukao se na severne ogranke Cera.

U severnoj Mavi nemaki vojnici pohvatali oko 800 seljaka i odveli u logor u s.
Jarku (kod Srem. Mitrovice). Uz put pobili 500 ljudi.

Maarska dunavska flotila bombardovala Dobre i N o v o Selo (izmeu Sapca i Obrenovca).

29/30. septembar

Kod s. Bunara (na putu Svetozarevo Kragujevac) delovi Pomoravskog N O P odreda

razruili most.

30. septembar

Komandant Uikog N O P odreda izdao naredbu za mobilizaciju mukaraca od 18

do 40 godina, motornih vozila, bicikla i jahaih konja sa priborom sa teritorije uikog okruga. Naredbom su odreena mubilizacijska mesta za srezove: uiki, poeki,
ariljski, moraviki. crnogorski, raanski i zlatiborski.
Podrinski N O P odred i Kolubarski i Radevski bataljon Valjevskog N O P odreda
organizovali poloaj za odbranu na liniji Lipolist Potkovica Cokeina V i dojevica i do 9. oktobra zadravali prodor nemake 342. divizije.
Objedinjeni delovi severnobanatskih N O P odreda napali nemaku strau u s. Baaidu (kod Kikinde) i spalili oko 170 vagona kudelio.
Na pruzi Poarevne Petrovac delovi Poarevakog N O P odreda poruili most.
U istonom Sremu nemaka policija otpoela nova hapenja rodoljuba.
U Beeju grupe skojevaca zapalile vee koliine kudelje i isekle tt veze na pruzi
Beej Srbobran.

Septembar k.

U Uicu (sada: Titovo Uice) otpoeo rad partizanske fabrike oruja i municije. Do
kraja novembra za potrebe N O P odreda proizvedeno: 21.040 puaka, 2,700.000 puanih metaka, 90.000 metaka za pitolje, 18.000 runih bombi i 300 tromblona, a opravljeno: 200 mitraljeza, 300 p. mitraljeza. 4.500 puaka, dva tenka, dva poljska i jedan
protivavionski top i dr.
U Novom Sadu odran sastanak PK K P J za Vojvodinu na kome je odlueno da se
vei deo partizana iz Banata i Bake prebaci u Srem.
U sastavu aanskog N O P odreda formirani Trnavski, LjUbikl, Takovski i Dragaevski bataljon.
Na Frukoj gori, po odluci OK K P J za Srem, formiran Podunavski N O P odred.
Radnici Uica (sada: Titovo Uice). na zahtev VS N O P odreda Jugoslavije, napravili
partizanski oklopni voz, koji e patrolirati i prevoziti na pruzi aak Vardite.
U B a j i n o j Bati otpoeo rad partizanske radionice za rezanje i pakovanje duvana
i papira.
U Uicu (sada: Titovo Uice), otpoeo 20-dnevni bolniki kurs Uikog N O P odreda.
U Sremu, u svim podunavskim selima i onim u podnoju Fruke gore, formirane
mesne partizanske jedinice (desetine) i odbori NO fonda.
U s. Rajkoviu (kod Valjeva), na zboru graana, izabran M N O odbor.

Septembar

Drugi umadijski N O P odred formiran u svom sastavu sedam eta (dve oraake,
Raansku, Palanaku. Resavsku. Pomoravsku i Azanjsku).
Na Zlataru formirana Novovaroka (Zlatarska) partizanska eta prva partizanska
jedinica u Sandaku.

103

1941. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1941.

U podzemnom skladitu bive f a b r i k e R o g o a r s k i u Zemunu jedan lan partije,

po direktivi SK K P J za Zemun, ubacio u sanduk sa municijom z a p a l j i v u smesu, usled
ega je eksplodiralo 20 avionskih bombi od po 200 kg i poginuo 1 straar.
ovinistiki nastrojene iptarske grupe, nahukane od faistikih prvaka, upale u
Mitroviki Kolain. Dolo je do borbi, p a l j e n j a sela. pljakanja 1 ubijanja Srba.
Na aerodromu u Zemunu grupa zemunskih udarnika otetila transporter za a s f a l tiranje piste, usled ega su radovi potpuno obustavljeni 2 nedelje.
U s . Bobovu (kod S v i l a j n c a ) nedievci i Ijotievci napali d e l o v e 2. umadijskog N O P
odreda i prisilili ih na p o v l a e n j e prema abarima.
K r a g u j e v a k i N O P odred sruio most kod s. Petrovca, razoruao andarme
Resniku (kod K r a g u j e v c a ) i poruio prugu izmeu K r a g u j e v c a i L a p o v a .
Od 2. ete Posavskog N O P odreda
jaina: 322 borca).

formiran 2. bataljon

u s.

(sastav: tri ete, ukupna

U Zemunu dvojica aktivista, po zadatku SK K P J za Zemun, zapalili magacin sa oko

20 vagona sirove koe, koja je sva izgorela.
Drugi umadijski N O P odred zauzeo Z a b a r e i razoruao 18 andarma.
U fabrici T e l e o p t i k u Zemunu zemunski udarnici, uz pomo simpatizera, izvrili
sabotau na 2000 komada sperohorizonata (ureaja za kontrolu leta aviona).
K o d s. Stitara (nedaleko od Sapca) poginuo komandir ete Mavanskog N O P odreda
Dragoslav Srni Padobranac, narodni heroj.
U Pritini formiran SK S K O J - a , koji je objedinio rad postojeih skojevskih grupa
(aktiva).
Iz f a b r i k e I - u f l h a n z e u Zemunu komunisti i skojevci Zemuna organizovali odno e n j e alata i drugog m a t e r i j a l a i izazvali sabotau na jednom avionu, usled ega
se o v a j , pri sletanju polomio.
Na drumu s. Deani P e mesna partizanska diverzantska grupu spalila most na
Deanskoj Bistirici.
U s . Saraorcima izmeu S m e d e r e v a i V. Plane 2. umadijski N O P odred razoruao
90 etnika Koste Peanca, medu kojima 20 oficira i 10 podoficira.
U Banji

Koviljai

otpoeo

rad

partizanske

radionice runih

bombi.

U selima P o c e r l n e : Dobriu, P r i d v r r i c i , Miokusu i Trbucu formirani mesni NO

odbori, a u Dobriu, Culjkoviu. M. V r a n j s k o j i Poe. Priinoviu f o r m i r a n e seoske
partizanske ete.
U Cokeini (kod Lenice) f o r m i r a n a partizanska
skim selima: Tabanoviu. Slepevlu i N o a j u .

bolnica

ambulante

mavan-

U selima sreza tamnavskog: Banjanima. R a d l j e v u , T v r d o j e v c i i , Ubu. Dokmiru,

Tularima. N o v a c i m a . T a k o v u , P a l j u v i m a i Jabuju, na zborovima graana, izabrani
M N O odbori a u selima: M. Borku, Murgau, L a j k o v c u , Trllu i Bajevcu, formirani
ilegalni mesni NO odbori.
U s . Prieviu (kod V a l j e v s k e K a m e n i c e )
Prievi, M a j i n o v i , Beomuevi i Tupanci.

formiran

optinski

N O odbor z a sela:

Valjevski N O P odred uputio poziv enama V a l j e v a i okoline da borcima na frontu

prue pomo u odei i obui i da s v o j e sinove alju u N O P odrede.
U V r a n j u 1 u selima T i b u j u . Butranju. Zbevcu, Masurici i dr. formirani ilegalni
M N O odbori.
U selima
odbori.

sreza

kolubarskog:

Brajkovcu,

Sakulji

Junkovcima

formirani M N O

U selima sreza jadranskog: Tekeriu, D. Badanji, Dragincu i Joevi formirani mesni

NO odbori i seoske partizanske ete.
U selima sreza gruanskog: P a j s i j e v i i m a

Zunju i Guncatima formirani M N O odbori,

U selima D. K r a v a r i e i i Markovici (kod aka), na zboru graana, izabrani mesni

N O odbori.
U s. Noaju (kod Bogatia) na zboru graana, izabran M N O odbor.
U s . Cumiu

(kod

Kragujevca)

formiran

M N O odbor.

U s . Drenovcu (kod Sapca) formiran M N O odbor.

DOGAAJI OI'TEG KARAKTERA

1. oktobar

VS N O P odreda Jugoslavije izdao naredbu o partizanskim oznakama, nacionalnim

zastavama, zastavi VS i nainu pozdravljanja, preporuivi da partizani budu j e d noobrazno odeveni.
U Biltenu V N O P odreda Jugoslavije br. 7 i 8 objavljen uvodnik, posveen Savetovanju u Stolicama: izneti su uspesi N O P odreda Jugoslavije u svim pokrajinama;
ukazano je na greke i slabosti u dotadanjem razvoju NOB-a i na put njihovog
otklanjanja.

2. oktobar

U Zagrebu vlada ustake N D H izdala zakonsku odrebdu: za jednog ubijenog ustau

streljae se deset komunista.

3. oktobar

Nemake snage zauzele Orel.

U Skoplje stigao delegat CK B R P ( k ) Bojan Balgarjanov. On se nije povezao sa sekretarom PK K P J za Makedoniju Lazarom Kolievskim. ve sa Satorovim i Banom
Andreevim (alnom PK K P J za Makedoniju).

". oktobar

U borbama za K r a l j e v o upotrebijena i baterija topova 75 mm. koja je 1. oktobra

pala u ruke aanskom N O P odredu. Ona je unitila jedan nemaki avion na aerodromu u K r a l j e v u . '
Po pristanku vlade Rajha. istoni deo Srema (srezovi Zemun i Stara Pazova) pripojen pod iskljuivu vlast NDH.

15. oktobar

Draa Mihailovi, u svojstvu komandanta etnikih odreda jugoslovenske vojske,

obrazovao Komandu etnikih odreda za Crnu Goru. a u Bosnu. Hercegovinu, Liku,
Gorski kotar i Kordun uputio grupe oficira da rade na formiranju novih i uvrenju
postojeih etnikih jedinica radi borbe protiv N O P - a .

16. oktobar

Rumunske i nemake trupe ule u naputenu Odesu.

19. oktobar

Generalni sekretar CK K P J Josip Broz Tito uputio Pokrajinskom komitetu K P J za

Srbiju pismo ti kome ukazuje na potrebu da se PK prebaci na osloboenu teritoriju,
blie nekom N O P odredu, a da u Beogradu ostanu samo Mesni komiteti i Mesni
odbor N O P - a ; da se formira poverenitvo PK za neosloboenu teritoriju u jugoistonoj Srbiji i da se na osloboenoj teritoriji obrazuje agitprop-komisija.
U osloboenom Uicu (sada: Titovo Uice) izaao prvi broj
Borbe, organa K P J ,
za koji je Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito napisao uvodnik "Zato izlazi
Borba* a lan Politbiroa CK K P J Edvard Kardelj napisao lanak pod naslovom
Narodnooslobodilaki odbori moraju postati istinski privremeni nosioci narodne
vlasti. To je prvi napis o NO odborima i njihovim zadacima.
VS N O P odreda Jugoslavije Izdao saoptenje o neuspesima okupatora i njegovih
pomagaa u borbama sa N O P odredima u Srbiji za vreme prve faze I neprijateljske
ofanzive.

20. oktobar

Vrhovni komandant N O P odreda Jugoslovije Josip Broz Tito uputio komandantu

etnikih odreda jugoslovenske vojske Drai Mihailoviu predlog za sporazum o
voenju zajednike borbe protiv okupatora. Predlog je forrnulisan u 12 taaka.
Vlada SSSR-a proglasila opsadno stanje u Moskvi i prela u Kujbiev.

22. oktobar

CK K P J uputio pismo Pokrajinskom komitetu K P J za Crnu Goru: obavetava ga,

da alje svog delegata, lana Politbiroa CK K P J Ivana Milutinovia, koji e usmeno
izloiti stav CK prema politikim i vojnim grekama u Crnoj Gori; ponitava pismo
i rezoluciju PK i pismo dotadanjeg delegata CK Milovana ilasa, upuene partijskim organizacijama Crne Gore.
1

T a j dan se praznuje kao Dar. a r t i l j e r i j e J N A .

121

1941.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1941.

Radio-Moskva emitovala vest o borbama u Jugoslaviji, istiui da je N O P zahvatio

tri etvrtine Jugoslavije.
24. oktobar

Nemake trupe zauzele Harkov.

VS N O P odreda Jugoslavije izdao kominike o uspenim akcijama N O P odreda
Bosni i Srbiji i o teroru nemako-nedievske kaznene ekspedicije u Srbiji.

25. oktobar

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril preko britanskog ambasadora u Moskvi, obavestio Predsednika vlade SSSR-a Josifa Visarionovia Staljina da V. Britanija nema mogunosti da preko Arhangelska ili Irana uputi u SSSR 2530 divizija.

27. oktobar

U s. Brajiima. na inicijativu VS N O P odreda Jugoslavije,

odran
sastanak
izmeu vrhovnog komandanta N O P odreda Jugoslavije Josipa Broza Tita i komandanta etnikih odreda Drae Mihailovia u cilju postizanja sporazuma o zajednikoj borbi protiv okupatora. Josip Broz Tito je predloio sporazum u 12 taaka
Draa Mihailovi je odbio najvanije take toga predloga: zajednike operacije i
formiranje zajednikog operativnog taba; stvaranje NO odbora; zajednika oprema
i ishrana boraca; mobilizacija. Jedino je postignut sporazum o nekim manje vanim
pitanjima i o podeli ratnog plena. Na bazi toga sporazuma. VS N O P odreda Jugoslavije je uputio etnicima u Poegi 5000 kg ita a Stabu etnika na Ravnoj gori
isporuio 500 puaka i 24.000 puanih metaka.

Oktobar k.

CK B R P ( k ) uputio odgovor Centralnom komitetu KPJ u kome obrazlae: svoj stav

prema partijskoj organizaciji li Makedoniji i zaostajanje otpora u Bugarskoj.
U tab Drae Mihailovia komandanta etnikih odreda, stigli majori bive jugoslovenske vojske Zaharije Ostoji i Mirko Lalatovi i engleski kapetan Hadson. Poruka
komande za Bliski istok koju je doneo kapetan Hadson, glasila je: Jugosloveni
treba da se bore za Jugoslaviju, a ne da se borba pretvori u pobunu komunista za
Sovjetsku Rusiju.

Oktobar

VS N O P odreda Jugoslavije izdao -Plan izvoenja nastave s partizanima koji nisu

sluili vojsku, Uputstvo kako se osvaja i osloboava naseljeno mesto i Uputstvo
kako se dri brani osloboeni teritorij.
Vrhovni komandant N O P odreda Jugoslavije Josip Broz Tito naredio svim N O P
odredima Jugoslavije da tede i racionalno troe municiju i da prikupljaju i uikoj
fabrici oruja dopremaju trofejno oruje, municiju, eksploziv i drugi vojni materijal.
CK K P J uputio direktivu Pokrajinskom komitetu K P J za Makedoniju: zuhteva da
formira N O P odrede i GS N O P odreda za Makedoniju: obaveStava ga da je Kominterna potvrdila stav K P J prema partijskoj organizaciji u Makedoniji.
Oblasni komitet K P J za Kosovo i Metohiju ponovo uputio u Albaniju Duana Mugou da pomogne o f o r m l j e n j e KP Albanije.
Sekretar CK SKOJ-a Ivo Lola Ribar uputio pismo rukovodiocu SKOJ-a Crne Gore.
Boke i Sandaka: odobrava formiranje Crnogorske narodne omladine kao masovne
antifaistike omladinske organizacije, ukazujui na njenu ulogu i njen odnos prema
SKOJ-u.
CK B R P ( k ) u svom odgovoru na pismo CK K P J od 6 septembra 1941. iznosi miljenje da ne postoje uslovi za oruanu borbu u Bugarskoj, pa prema tome ni u M a kedoniji pod bugarskom okupacijom.
U Uicu (sada: Titovo Uice), vrhovni komandant N O P odreda Jugoslavije Josip
Broz Tito dobio prvi detaljan izvetaj o razvoju ustanka u Crnoj Gori.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. oktobar

U Drinjai, na sastanku predstavnika G N O P odreda za BiH i taba vojnoetnikog odreda u istonoj Bosni, potpisan sporazum o saradnji partizana i etnika u
istonoj Bosni; formiran zajedniki Operativni tab za rukovoenje operacijama i
izdat zajedniki proglas narodu sa pozivom u borbu protiv okupatora. etnici su
prihvatili dobrovoljnost u pristupanju partizanskim ili etnikim jedinicama, puno
uee naroda u izboru vlasti na osloboenoj teritoriji i svako obustavljanje borbe
protiv muslimanskog i hrvatskog stanovnitva. Meutim, toga se nisu pridravali.
Izmeu . st. Sevarlije i Trbuka (na pruzi Sarajevo Slav. Brod) delovi Ozrenskog
bataljona 1. bosanske brigade N O P odreda unitili teretni voz.

1/2. otkobar

122

Kod Blauja (na pruzi Mostar Sarajevo) Igmanska eta Trebevikog bataljona
Bosansko-hercegovake brigade N O P odreda spalila jedan teretni voz.

1941.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1941.

2/3. oktobar

Izmeu . st. Hadii i Pazarii (na pruzi Sarajevo Mostar) Igmnska eta T r e bevikog bataljona Bosansko-hercegovake brigade N O P odreda sruila teretni voz.

3. oktobar

Iz zasede na brdu avki (kod Kulen-Vakufa) jurini N O P odred Capajev- (iz Like)
ubio komandanta domobranskog 11. peedijskog puka i jo etiri oficira.

3/4. oktobar

Izmeu . st. Trbuka i Rjeice (na pruzi Sarajevo Slav. Brod) delovi Ozrenskog
bataljona Bosanske brigade N O P odreda poruili prugu i unitili dva oklopna vagona oklopnog voza.

4. oktobar

Ustako-domobranske borbene grupe K i u m e n a k e r i - G r u m

Biranskog N O P odreda i zauzele s. Caparde (kod Zvornika).

potisnule delove

5. oktobar

Po nareenju Oblasnog vojnog taba za Sarajevo Romanijski bataljon prefurmiran

u Romanijski N O P odred.
Izmeu ?.. st. Trbuka i Rjeice (na pruzi Sarajevo Slav. Brod) delovi Ozrenskog
partizanskog bataljona sruili oklopni voz.

Oktobar p.

PK K P J i C.S N O P odreda za B i H prenell sedite iz Sarajeva na osloboenu teritoriju u istonoj Bosni.

Reorganizacijom malih N O P odreda
anski N O P odred.

(eta) Sreskog taba

za Bira formiran Bir-

Kod Rogatice, u sastavu Romanijskog partizanskog bataljona, formirana 1. muslimanska eta.

6. oktobar

Kod s. Bravskog (na pruzi Prijedor Srnetica) delovi Drvarske brigade unitili
voz l njegovu pratnju.

67. oktobar

Tri ete Biranskog N O P odreda zauzele s. Caparde i potisnule ustako-domobransku borbenu grupu Simi prema Zvorniku
Delovi Drvarske brigade, posle desetak neuspenih napada i demonstrativnih prepada, zauzeli selo i klanac Ripa. Posada (oko 200 domobrana i andarma) povukla
se u Biha.

7. oktobar

Delovi taba narodne vojske Pliva (Sreski tab za Jajce) zauzeli s. Jezero i potisll
prema Jajcu dve ete ustaa i jednu etu domobrana. Sutradan su delovi dva ustaka bataljona ponovo ovladali selom.
Kod . st. Trbuka (na pruzi Sarajevo Slav. Brod) delovi Ozrenskog bataljona Bosanske brigade N O P odreda napali vojni transportni voz. Deo 2. bataljona domobranskog 8. peadijskog puka. uz pomo oklopnog voza, odbio napad.

8/9. oktobar

Delovi 2. krajikog N O P odreda razoruali posadu ?.. st. Svodna (na pruzi Prijedor
Bos. Novi).
Izmeu . st. Maglaja i Trbuka delovi Ozrenskog bataljona Bosanske brigade N O P
odreda sruili jedan nemaki i jedan domobranski transportni voz.

10. oktobar

10/11. oktobar

Kod Crvenih stijena (na pl. Romaniji) poginuo komandir Romanijske ete Romanijskog N O P odreda Vojislav Doki. narodni heroj.
Delovi 2. krajikog N O P odreda razbili ustako-domobr insku posadu i zauzeli
Drakseni (kod Bos. Dubice).

s.

11. oktobar

Na brdu Rudniku (kod s. Capardi) Biranski N O P odred razbio glavninu neprijateljske borbene grupe
Krumenaker (domobrane, ustae, miliciju, delove jednog
nemakog landeslcen bataljona i dva nemaka tenka).

12. oktobar

Iz bolnice u Mostaru pobegao sekretar OK K P H za Dubrovnik Ivan Morin Crni,

narodni heroj. Bekstvo su organizovali MK K P J za Mostar i SK K P H za Metkovi.
U Sarajevu, posle brojnih konferencija u velikom broju mesta Bosne i Hercegovine,
na irem sastanku rukovodstva raznih verskih i prosvetnih organizacija bosansko-hercegovakih muslimana doneta rezolucija proglas sa zahtevima: sigurnost ivota. asti, imovine i vere za sve gradane; spreavanje krvoprolia; sudska odgovornost i stroge kazne za sve poinioce zloina; verska tolerancija.

13. oktobar

U Srebrenici, na zboru veine graana, u prisustvu lana GS N O P odreda za BiH,

izabran optinski NO odbor. N j e g o v rad su uskoro onemoguili etnici.

123

1941.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1941.

U s . Bratuncu, na zboru oko 700 ljudi, u prisustvu lana GS N O P odreda za BiH,

izabran optinski NO odbor.
14. oktobar

U s . Zastinju (kod Livna) odrana prva okruna konferencija K P J za Livno, na

kojoj je izabran prvi OK K P J za Livno i doneta odluka da se na pl. Cincaru formira
Livanjski N O P odred. OK K P J za Livno je objedinjavao rad partijskih organizacija
u Livnu i Duvnu a kasnije i rad organizacija u Kupresu i Prozoru.
U s. Fakoviima, na zboru oko 600 ljudi, u prisustvu lana GS N O P odreda za BiH,
izabran optinski NO odbor.

15. oktobar

Delovi Romanijskog
(kod Sarajeva).

NOP

odreda

razbili

etu

domobrana

i zauzeli

tvravu Glog

U Sarajevu i drugim mestima Bosne po nalogu nemakog okupatora, policija i ustae

pohapsile sve preostale Jevreje (ukljuujui i one koji su ve bili preli na katoliku veru) i otpoele njihovo prebacivanje u logore u Nemaku.
Oktobar p. p.

U Luci-Palanci (kod San. Mosta) na savetovanju taba N O P odreda za Bos. krajinu, kome su prisustvovali i rukovodioci bliih jedinica, doneta odluka da se Stab
N O P odreda preimenuje u Stab Krajike divizije, a sve jedinice u Bos. krajini
reorganizuju u ete i bataljone, objedinjene u tri brigade. Prva brigada je obuhvatila teritoriju izmeu Sane, Une i Dalmacije, 2. brigada teritoriju severno od
linije P r i j e d o r Banja Luka, a 3. brigada ostali deo zapadne i srednje Bosne.
U Sarajevu delegat CK K P J i komandant GS N O P odreda za B i H Svetozar Vukmanovi Tempo odrao savetovanje' sa vojno-politikim rukovodiocima iz Bos.
krajine i Hercegovine, na kome je preneo zakljuke sa Savetovanja u Stolicama i
dao direktive za organizaciono sreivanje partizanskih jedinica i partijskih organizacija (stvaranje N O P odreda i okrunih komiteta KPJ).
U Desin-Selu (kod Trebinja) odrana sreska konferencija K P J za Trebinje, na
kojoj su, posle analiziranja situacije, postavljeni zadaci, naroito u pogledu formiranja N O P odreda u okviru eta narodne vojske. Izabran je SK K P J za Trebinje.
Formiran SK K P J za Mostar, koji je objedinjavao
selima Mostarske kotline.

rad

partijskih

organizacija

Po nareenju GS N O P odreda za BiH. Ozrenskl bataljon 1. bosanske brigade N O P

odreda reorganizovan u Ozrenski N O P odred, a njegove ete u 1 (Maglajski), 2
(Dobojski) i 3 (Graaniki) bataljon.
U duhu odluka sa Savetovanja u Stolicama, po nareenju GS N O P odreda za B i H
Bosansko-hercegovaka brigada N O P odreda reorganizovana u Kalinoviki N O P
odred.
Nareenjem taba Bosansko-hercegovake brigade, od delova Romanijskog partizanskog bataljona prikljuenih toj brigadi, formiran Praanski partizanski bataljon.
Kod Nevesinja formiran I (Nevesinjski) bataljon Hervegovake brigade N O P odreda (kasnije: bataljon Nevesinjska puka).
Kod Bilee formiran 2 (Bileki) bataljon Hercegovake brigade N O P odreda (kasnije:
bataljon ^Vladimir Gainovi).
Na Glasincu, od delova Romanijskog i Rogatikog bataljona, formiran Glasinaki
bataljon Romanijskog N O P odreda.
Oktobar s.

Formiran OK K P J za istonu Hercegovinu, koji je rukovodio partijskim organizacijama na osloboenoj teritoriji i u jedinicama Hervegovakog N O P odreda.
U Glavatievu, na inicijativu
optinski NO odbor.

taba K o n j i k o g partizanskog

bataljona,

formiran

Odlukom G N O P odreda za BiH, Semizovaki partizanski bataljon reorganizovan i

preimenovan u N O P odred Z v i j e z d a .
Formiran OK K P J za Zvijezdu.
U s . Skelanima (kod Srebrenice), na narodnom
Oktobar d. p.

optinski NO odbor.

Po nareenju G N O P odreda za BiH, objedinjavanjem jedinica Sreskog taba za

Jajce i 1 (Banjaluke) partizanske ete za Bos krajinu, formiran 3. krajiki (Jajaki)
N O P odred. U njegov sastav je uao etniki bataljon K o i , a kasnije su uli i
Ribniki partizanski bataljon Soko i Glamoki partizanski bataljon Budunost.
1

124

zboru, izabran

N i j e se moglo utvrditi da ti su odrana dva savetovanja.

1941. oktobar

BOSNA 1 HERCEGOVINA

oktobar 1941.

U sastavu Romanijskog N O P odreda prerastanjem

Muslimanski (Medniki) bataljon).

1. muslimanske ete formiran

U Kupresu. po direktivi OK KP.I za Livno, mesna partijska organizacija formirala

optinski odbor NO fonda.
17. oktobar

U Tuzli podlegao ranama instruktor PK K P J za BiH Mahmut Buatlija Budin, narodni heroj, koji je prethodnog dana ranjen u sukobu sa andatmima kod G. Tuzle,
pri pokuaju da se sa komunista probije iz Tuzle na slobodnu teritoriju radi obilaska N O P odreda.

18. oktobar

Prema instrukcijama PK K P J za BiH. formiran OK K P J za Jajce, koji je nosio

naziv: OK K P J 3. krajikog N O P odreda.
U borbama oko Rogatice
avion.

delovi

Romanijskog

NOP

odroda

oborili

neprijateljski

19. oktobar

GS N O P odreda za BiH detaljnom instrukcijom obavestio sve N O P odrede u Bosni

i Hercegovini o zakljucima Savetovanja U Stolicama, koji su bili obavezni za sve
tabove 1 .

20. oktobar

Kod . st. Blatniee (na pruzi Tesli Blatnica) ustanici unitili teretni voz.

22. oktobar

Domobranska 5. peadijska divizija (snagama oko 9 bataljona) otpoela napad od

Sarajeva prema Rogatici. U otrim sedmodnevnim borbama delovi Romanijskog i
Kalinovikog N O P odreda su slomili napad i zaustavili neprijatelja na liniji Pale
Praa Mokro.

23. oktobar

Delovi Romanijskog N O P odreda, sa jednim etnikim bataljonom. posle desetodnevnih borbi zauzeli Rogaticu i istovremeno spreili intervenciju jednog domobranskog puka iz Sarajeva. Ustako-domobranska posada se preko etnikih poloaja izvukla prema Ustiprai. U borbama je, pored ostalih, poginuo komandir 1.
ete Romanijskog bataljona Romanijskog N O P odreda Vitomir Milanko, narodni
heroj.
Drugi krajiki N O P odred zauzeo s. G. Podgradce (kod Bos. Gradike), spalio pilanu
Naika i and. st. i razoruao miliciju i domobransku etu (zaplenjeno 240 puaka). Nekoliko ustaa i andarma odralo se u koli do sutradan, kada su uspeli
da se izvuku iz sela.
Kod s. Klanca (na putu Trnovo Sarajevo) dve ete Kalinovikog N O P odreda
zarobile kombinovanu etu domobrana, andarma i milicionera, zajedno sa komorom
i regrutima koje je pratila.

24. oktobar

U Rogatici, na inicijativu OK K P J za Romaniju, formiran inicijativni S N O odbor

sa zadatkom da formira optinske NO odbore i pripremi izbore za S N O odbor.
Kod s. Lipca (na pruzi Banja Luka Kotor-Varo) 3. krajiki N O P odred unitio
jedan voz.
Kod Varea delovi N O P odreda Z v i j e z d a unitili teretni voz.

25. oktobar

25/26. oktobar

Oko 700 ustaa, andarma. domobrana i milicionera iz Konjica, uz podrku 2 aviona,

izvrili napad prema Borakom jezeru. U toku jednodnevne borbe glavna kolona
neprijatelja zauzela je s. Bijelu, ali je smelim prepadom jedne grupe boraca naterana u bekstvo, to je pokolebalo i druge dve kolone. U toj borbi je Konjiki bataljon Kalinovikog N O P odreda, pored ostalog, zarobio i jedan top.
Delovi Majevikog N O P odreda demolirali . st. Suhopolje (na pruzi Bijeljina
rudnik Mezgraja), unitili jednu elezniku kompoziciju i prekinuli prugu. U vezi
s tim izvren demonstrativni napad na st. Jabanuu i Bijeljinu.

26. oktobar

U s . Bjelosaviima (Podromanija) otvoren Dom KPJ, u kome je bila smetena partijska tehnika, a sluio je za sastanke viih partijskih rukovodstava i bio sedite
OK K P J za Romaniju i kulturno-politiki centar ire osloboene teritorije.

27. oktobar

Delovi 3. krajikog N O P odreda zauzeli and. st. Slatinu Ilidu (kod Banje Luke):
Posada se povukla u s. Klanice. Sutradan su delovi nemakog 823. landesicen bataljona povratili mesto i pohapsili 36 Jevreja.

28. oktobar

Oko 100 partizana Crepoljske ete Romanijskog N O P odreda upali u Koevo (predgrae Sarajeva), demolirali troarinsku stanicu i spalili zgradu optine Koevo.
1 Jo poetkom oktobra Je veina
veStena o zakljucima.

odre;la bila usmeno (u

linim

kontaktima)

obn-

125

1941. oktobar

BOSNA I HERCEGOVINA

'

oktobar 1941.

28/29. oktobar

Delovi Romanijskog N O P odreda i etniki delovi zauzeli s. Kneinu i odbacili vod

andarma i mesnu miliciju u Olovo.

29/30. oktobar

Majeviki N O P odred zauzeo and. st. ibonicu (kod Celia).

30. oktobar

Delovi Biranskog i Ozrenskog N O P odreda (oko 400 boraca) posle tekih dvodnevnih borbi razbili P r v i bataljon 8. domobranskog peadijskog puka i zauzeli selo
Stupare. T i m e je spojena slobodna teritorija Biranskog i Ozrenskog N O P odreda,
odsecn Kladanj od Tuzle i uniten tuzlanski vodovod. Ranjen u toj borbi, na putu
za bolnicu podlegao je ranama P e j o Markovi, husinski rudar, narodni heroj'.
Delovi nemakog 738. i 10. domobranskog peadijskog puka iz Banje Luke izveli
akciju ienja protiv delova 1. partizanske ete na desnoj obali r. Vrbanje u rejonu
Crnog vrha. Pod pritiskom nadmonih snaga partizani su se povukli. Neprijatelj je
popalio logore i pobio oko 20 seljaka.

31. oktobar

Delovi 1. partizanske ete za Bos. krajinu zauzeli Pribini (kod Tenja). unitili . i
and. st., zaplenili 32 puke.
Izmeu . st. Trbuka i Rjeice (na pruzi Sarajevo Slav. Brod) delovi Ozrenskog
N O P odreda sruili voz.
Delovi nemake 718. peadijske divizije spalili sela Toplik, Klanac, Tilavu i Klek
(kod Sarajeva).

Ofcfobnr

k.

PK K P J za BiH uputio svim okrunim komitetima K P J direktivu o likvidaciji

organa starih vlasti i uspostavljanju: NO odbora, kao jedinih organa graanske
vlasti, sudova, za borbu protiv samovlaa u pozadini, i komandi mesta, kao organa
vojnih vlasti. NO odborima je. izmeu ostalog, stavljeno u zadatak da organizuju
radionice za izradu odee i obue za vojsku, a komandama mesta da obezbede
rad organa vlasti, red i saobraaj na s v o j o j teritoriji, mobilizaciju, rukovanje vojnim
skladitima i organizaciju borbe protiv pijuna i sabotera.
Po nareenju Glavnog taba N O P odreda za BiH (na savetovanju u Ataevcu) 1. brigada rasformiranog taba Krajike divizije reorganizovana u 1. krajiki (Grmcki)
N O P odred.
Na pl. Cincaru, po odluci prve okrune konferencije K P J za Livno, formiran L i v a n j ski N O P odred (nazivan i Cincarskim).
Po nareenju taba Romanijskog N O P odreda, od Sjemeke ete formiran Sjemeki
bataljon Romanijskog N O P odreda.
Na zboru u s. Podborogovu izabran optinski NO odbor Papraa (srez Vlasenica),
sa seditern u s. Podborogovu.
Bijeljlnska partizanska eta, koja se 29. avgusta prebacila u Srbiju i borila u sastavu
Mavanskog N O P odreda, vratila se u sastav Majevikog N O P odreda kao prekaljena udarna jedinica.
U Bijeljini uhapena 82 aktivista N O P - a zbog diverzija izvrenih u gradu za vreme
demonstrativnog napada delova Majevikog N O P odreda.
Formiran Kneinski bataljon Komanijskog N O P odreda.

Oktobar

Po nareenju G N O P odreda za BiH, u smislu stolikih odluka. Kozarski N O P

odred (2. partizanska eta za Bos. krajinu) preimenovan u 2. krajiki N O P odred.

Na Glasincu formiran OK K P J za Romaniju.

U Biru, odlukom PK K P J za BiH, formiran OK K P J za Bira.

U Mostaru formiran OK K P J za junu Hercegovinu. Obuhvatao partijske organizacije u neosloboenim mestima Hercegovine.
U Mostaru formiran OK SKOJ-a za junu Hercegovinu. Obuhvatao organizacije
neosloboenim gradovima Hercegovine.

Na Majevici formiran OK SKOJ-a za Majevicu.

Formiran OK SKOJ-a za Zvijezdu.
U s . Padenima (kod Bilee) formiran OK SKOJ-a za istonu Hercegovinu.
1 Sahranjen
Je na vrhu Konjuha. Prt prolazu Grupe Istonobosanskih udarnih bataljona preko Konjuha (26. V !!M2l, insptrlsan n j e g o v o m smru. M11 n. popovi Durln je
spevao poznatu borbenu pesmu >Konjuh planinom

1941. oktobar

oktobar 1941.

SLOVENIJA
OK K P J za istonu Hercegovinu formirao SK K P J za Nevesinje.

Po nareenju taba Romanijskog N O P odreda, od delova Rogatikog i Glasinakog

bataljona formiran Sokoloviki bataljon Romanijskog N O P odreda.
Na Luburia polju (na pl. Romaniji) Romanijski N O P odred, po nareenju V N O P
odreda Jugoslavije, uredio aerodrom radi prelaska nekih avijatiara NDH 1 . a kasnije
radi oekivanog sputanja sovjetskih aviona.
OK SKOJ-a za istonu Hercegovinu formirao sreske komiteta SKOJ-a za Bileu.
Trebinje, Nevesinje i Gacko.
OK K P J za istonu Hercegovinu formirao SK K P J Gacko.
MK K P J za Banju Luku, po direktivi Oblasnog komitela K P J za Bos. krajinu, formirao Gradski odbor NO fonda Banja Luka.
U B i j e l j i n i partijska organizacija formirala ilegalni Gradski odbor Narodnooslobodilakog fonda.
U Brkom MK K P J za Brko imenovao ilegalni
dilakog fonda.
U Konjicu OK K P J za junu
fonda.

Hercegovinu

Gradski

odbor

Narodnooslobo-

imenovao ilegalni optinski odbor NO

Na inicijativu taba 1. partizanske ete za Bos. krajinu, na sastanku predstavnika

12 seoskih NO odbora sa Manjae formiran NO odbor optine Mrkonji-Grad. sa
seditem u s. Kuli (kasnije u s. Barama).
U s . Gruborskom Naslonu, na konferenciji
optine Drvar.

seoskih

odbornika,

izabran

NO

odbor

U Kljuu, na inicijativu mesnog partijskog aktiva, formiran gradski odbor NO fonda.

U Kotor-Varoi formiran ilegalni gradski odbor NO fonda.
OK K P J za junu Hercegovinu imenovao ilegalni optinski odbor NO fonda
Ostroac kasnije prerastao u optinski NO odbor Ostroac (srez Konjic).

za

OK K P J za junu Hercegovinu imenovao ilegalni optinski odbor NO fonda za Jablanicu kasnije prerastao u NO odbor optine Jablanica (srez Mostar).
Na narodnom zboru na brdu Crkvini izabran NO odbor optine Boljanii (srez
Graanica). Odbor je imao radionicu za izradu runih bombi i obuarsku radionicu.
Formiran OK K P J za Drvar.
Formiran OK K P J za Podgrme (nosio i nazive: OK K P J za Biha, za Grme, za
Bos. Krupu, Bos. Novi i San. Most).
Formiran OK K P J za Kozaru. (Nosio i nazive: OK K P J za Prijedor, za teritoriju
2. krajikog N O P odreda i za Prijedor, Bos. Novi, Bos. Dubicu i Bos. Gradiku.)
Na pl. Romaniji formiran OK SKOJ-a za Romaniju.
U Podgrme formiran OK SKOJ-a za Podgrme.
Na Vracima (kod Sarajeva), posle zverskog muenja u ustakom zatvoru, streljana
Radojka Laki, narodni heroj.

CRNA

GORA

2. oktobar

Na Zabetinom potoku (kod Jelinog duba, na putu Podgorica Kolain) delovi partizanskog bataljona Marko M i l j a n o v (40 boraca) napali talijansku kolonu od 24
motociklista. pratnju motorizovane kolone od 50 kamiona sa tenkovima. U borbi
je poginulo 5 italijanskih %'ojnika i jedan oficir, a oteeno 13 motocikla.

3. oktobar

U Bijeloj gori (kod Grahova) otpoela mesna partijska konferencija Grahova: podnet
izvetaj o vojno-politikoj situaciji u svetu i zemlji i o stanju u organizaciji; ukazano na najaktuelnije zadatke; izabran nov MK K P J za Grahovo.
Italijanske faistike vlasti obrazovale Guvernatorat Crne Gore, koji je kasnije preduzeo niz mera da bi spreio oivljavanje narodnooslobodilake borbe.
' .lenom od njih, prilikom preletu iz Zagreba u Sarajevo, avion Je oSteen nati
slobodnom terttorljom kod Prnjavora. Pilot je nastavio da se bori kao partizan, a avion su.
Iz neznanja. uniStlll seljaci iako se kvar mogao lako otkloniti.

127

1941. oktobaf
Oktobar p.

CRNA GORA

oktobar 141.

Stab NO gerilskih (partizanskih) odreda za Crnu Goru, Boku i Sandak izdao j e d i nicama uputstvo o izradi mobilizacijskih spiskova (to je trebalo okonati do 1. novembra 1941).
Stab NO gerilskih (partizanskih) odreda za Crnu Goru, Boku i Sandak izdao uputstvo za 'Organizaciju i strukturu partizanske narodne v o j s k e , kojim je predvieno
f o r m i r a n j e eta, bataljona. brigada i odreda. Cete i bataljoni bi se f o r m i r a l i po
ranijem crnogorskom principu: bratstvenici iz bliih sela obrazuju elu od 100 1 4 0
boraca: bataljoni bi se f o r m i r a l i p o v e i m bratstvima, plemenima i optinama;
brigade bi
obuhvatale v e e geografske oblasti^. Uputstvom je bilo predvideno da
se do 1. novembra formira 9 brigada (Lovenska, Zetska, Bjelopavlika, Nikika,
Durmitorska, Kolainska, G o r n j o v a s o j e v i k a , D o n j o v a s o j e v i k a i L l m s k a ) i ukazano
je na mogunost preformlranja brigada u odrede. Skrenuta je panja na temeljitost
u radu oko organizacije partizaske vojske.

9. oktobar

Grupa aktivista N O P - a iz Nikia likvidirala poznatog okupatorskog pijuna Koaka.

10. oktobar

Na pl. K o n j s k o m (kod
za Berane.

I v a n g r a d a ) izaao p r v i b r o j lista Sloboda, organa OK K P J

Odran plenum MK K P J za C e t i n j e na kome se iscrpno diskutovalo o organizacionom stanju i o sprovodenju zakljuaka sreske konferencije. Radi to b o l j e g rada
odlueno da u plenum uu sekretari optinskih elija.
11. oktobar

U M a r i n o j umi (kod s. Maoa) MK K P J za P l j e v l j a f o r m i r a o P l j e v a l j s k u gerilsku

etu.

15, oktobar

U s . G . P o l j u (kod Nikia) odrana partijska konferencija za srez nikiki, k o j o j je

prisustvovalo oko 30 delegata. Podneta su dva i z v e t a j a : politiki i organizacioni.
K o n f e r e n c i j a je dala ocenu v o j n o - p o l i t i k e situacije u svetu i z e m l j i , sa osvrtom na
stanje u srezu nikikom, odredila naredne zadatke komunista i izabrala nov MK
KPJ.

MK K P J za C e t i n j e izdao proglas narodu: ukazuje na represalije k o j e vre okupatorske v o j n e vlasti; razobliava rad okupatora i domaih izdajnika; poziva sve rodoljube da stvore vrsto j e d i n s t v o u borbi protiv n e p r i j a t e l j a .

Draa Mihailovi naimenovao o r i j a Laia, m a j o r a bive jugoslovenske vojske,

za komandanta svih etnikih snaga u Crnoj Gori. a kapetana P a v i a Duriia za
komandanta etnikih snaga na t e r i t o r i j e srezova Berane, A n d r i j e v i c a , B i j e l o P o l j e ,
Pljevlja.

Oktobar p. p.

Stab NO gerilskih (partizanskih) odreda za Crnu Goru. Boku i Sandak izdao Opta
uputstva o radu politikih komesara u jedinicama: o n j i h o v i m dunostima, zadacima
i ulozi.

Oktobar s

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio s v i m O K . MK i biroima eliju d i r e k tivu u k o j o j su data uputstva i razraeni n a j v a n i j i zadaci partijskih organizacija
u vezi sa oruanim akcijama protiv okupatora i pete kolone, radom u gerili i organ i z o v a n j e m vojske.
U s . N o v a k o v i i m a (kod Z a b i j a k a ) zavrila rad I I sreska partijska konferencija,
k o j o j su prisustvovali predstavnici PK K P J za Crnu Goru. Boku i Sandak i OK
K P J za Niki. Analiziran je dotadanji rad; postavljeni su novi zadaci; izabran je
nov SK K P J za Savnik.

Oktobar d. p.
16/17. oktobar

17. oktobar

U avniku formirana partizanska bolnica, iji je kapacitet bio oko 15 kreveta.

Plaei se o p k o l j a v a n j a i unitenja jedinice okupatorskih garnizona u Z a b l j a k u i
Savniku su se povukle u Niki. Sutradan delovi Durmitorskog N O P odreda uli u
Z a b i j a k i Savnik i obrazovali komande mesta.
PK K P J za Crnu Goru, Boku 1 Sandak uputio proglas crnogorskom narodu: poziva
ga na jedinstvo u borbi protiv okupatora i domaih izdajnika.
U Kotoru, zbog pomaganja N O B - a italijanski Izvanredni sud Dalmacije osudio na
smrt 7 graana, na 5 godina r o b i j e devetoricu (jednog oslobodio zbog nedostatka
dokaza).

18. oktobar

128

K o d Jelina duba (na komunikaciji T i t o e r a d Kolain) jedinice Zetskog N O P odreda

jaine oko 300 boraca iz zasede napale i unitile italijansku auto-kolonu od 43
kamiona, i tom prilikom ubile i ranile oko 150 vojnika, a zarobile 64. Partizani su
imali jednog m r t v o g i jednog ranjenog.

1941. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

U s . Meterizima (kod R i j e k e Crnojevia), formiran bataljon Carev L a z Lovenskog

N O P odreda.
19. oktobar

Zbog poraza na Jelinom dubu, italijanska komanda iz s. Bioa uputila oko 250 v o j nika u kuka sela Zagrcda i Ubalac da izvre odmazdu nad mesnim stanovnitvom.
Vojnici su palili i unitavali sve pred sobom. Bataljon Marko M i l j a n o v Zetskog
N O P odreda, prikupljen u tim selima, otvorio je jaku vatru na neprijatelja i. posle
krae borbe, odbacio ga prema Biou.

20. oktobar

Oko 400 dobro naoruanih italijanskih vojnika potpomognutih minobacakom vatrom, izvrilo ponovni napad na Kue u cilju unitenja ustanikih snaga u selima
Ubalcu i Zagredi, kao i potpunog uguenja N O P - a u Kuima. Partizanski bataljon
Marko M i l j a n o v je prisilio neprijatelja na povlaenje, nanevi mu u trodnevnim
borbama oko 70 mrtvih i ranjenih.
Stab NO gerilskih (partizanskih) odreda za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio (po
italijanskim vojnicima zarobljenim na Jelinom dubu) pismo komandi okupatorskih
trupa u Crnoj Gori, u kome zahteva: obustavu paljevina, pljaki i interniranja nevinog stanovnitva; povratak interniranih, u protivnom bie streljan svaki zarobljeni italijanski vojnik; razmena 20 italijanskih oficira, podoficira, karabinijera i
of era, zarobljenih na Jelinom dubu, za 20 Crnogoraca pripadnika NOP-a.

22. oktobar

Odran sastanak MK i OK K P J za Cetinje na kome su se partijska rukovodstva

detaljno upoznala sa politikom situacijom organizacionim pitanjima, radom na
vojnom sektoru i medu omladinom i enama, radom Natodnooslobodilakog fonda
i dr.

24. oktobar

U duhu odluka sa Savetovanja u Stolicama formirani GS N O P odreda za Crnu Goru

i Boku i GS N O P odreda za Sandak.
GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku, u duliu odluka VS N O P odreda Jugoslavije,
izdao svoju prvu naredbu svim komandama jedinica: ubudue svi partizani moraju
biti stalno pod orujem; uvodi se vojniki pozdrav stisnutom pesnicom, noenje
trobojke i petokrake zvezde na kapi, vojnika zastava u jedinicama poev od
bataljona pa navie; naziv gerilac se zamenjuje nazivom partizan, a dotadanja
najmanja jedinica odred preimenovana je u vod.

26. oktobar

U s . Gostilju (kod Titograda) izaao prvi broj lista Saoptenje, organa G N O P

odreda za Crnu Goru i Boku.
U s . Martiniima (kod Danilovgrada) vodeni pregovori izmeu predstavnika italijanske komande u Crnoj Gori i predstavnika GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku.
Italijanski oficiri su traili: da se oruje preda kmetovima na uvanje; da se partizani vrate kuama (sueno e biti samo voama i onima koji su ubijali italijanske
vojnike); ako im se zahtevi odbiju, oni e za svakog ubijenog italijanskog vojnika
streljati 100 Crnogoraca. Predstavnici G odbili su te zahteve i izjavili da e za
svakog nevino ubijenog Crnogorca ubiti 10 italijanskih vojnika. Postignut je sporazum o razmeni 20 zarobljenih italijanskih vojnika za 17 interniranih Crnogoraca.
PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio svim O K . MK i biroima elija K P J
direktivu o politikim i organizacionim pripremama za mobilizaciju masa za dalju
borbu protiv okupatora i njegovih slugu.
tab Lovenske partizanske brigade izdao naredbu i uputstvo o organizaciji slube
veze i obuci stareinskog kadra.

28. oktobar

Odran plenum OK K P J za Cetinje: analizirana je vojnopolitika situacija na podruju O K ; postavljeni su zadaci da se pojaa politiki rad i nastave akcije.

31. oktobar

G N O P odreda za Crnu Goru i Boku izdao naredbu da se 7. novembra proslavi

24-godinjica velike oktobarske socijalistike revolucije.
Vojni guverner Crne Gore uputio Crnogorcima odmetnicima poziv da se predaju, obeavajui im opti oprotaj izuzev za 26 ustanika, najglavnijih podstrekaa
pobune od 13. jula o. g.
U duhu proglasa vojnog guvernera Crne Gore. grupa crnogorskih izdajnika uputila
proglas crnogorskom narodu, u kome poziva ustanike da se predaju i budu lojalni
prema okupatoru.
Prema nareenju G N O P odreda za Crnu Goru i Boku. tab Lovenske partizanske brigade izdao naredbu o svom buduem nazivu: tab Lovenskog N O P odreda.

Oktobar k.

U s . Kolainoviima (kod Danilovgrada) na konferenciji predstavnika seoskih NO

odbora Izabran NO odbor optine jelenake (srez Danilovgrad).

129

1941. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

Na podruju Ljubotinsko-graanske optine, po uputstvu taba NO gerilskih (partizanskih) odreda Crne Gore, Boke i Sandaka, formiran bataljon Bajo P i v l j a n i n
(koji je kasnije nazvan bataljonom 13. j u l Lovenskog N O P odreda.
Na Radovu (u Piperima) formirana partizanska bolnica Zetskog N O P odreda.
Izabran NO odbor optine vraegrmske (srez Danilovgrad).
HRVATSKA
1. oktobar

U Stalku (predelu na putu Ogulin N o v i ) partizani Bribirskog N O P odreda napali

italijanski kamion. Poginuo 1 vojnik, a 1 oficir i 3 vojnika teko ranjeni.
Formiran SK K P H Pakrac.

2. oktobar

Po odluci CK K P H , OK K P H za Karlovac izdao direktivu za formiranje Komande

N O P odreda Korduna i Banije.
Italijanski vojnici spalili s. Drenovi Klanac (kod Otoca).

3. oktobar

Kod s. Jasenka (blizu Ogulina) partizani Drenikog N O P odreda napali motorizovanu kolonu italijanskog 74. puka i naneli j o j gubitke od 36 mrtvih vojnika i 3
unitena kamiona.
Izmeu s. Lisiine i s. Kuzme (kod Podrav. Slatine) partizanske grupo razbile i prinudile na povlaenje preko 400 ustaa koje su krenule da popale ta sela. Partizani
su oslobodili 14 talaca koje su ustae vodile sa sobom.
SK K P H za Delnice izdao proglas kojim poziva narod Gorskog kotara da se prikljui
N O P - u u borbi protiv okupatora i njegovih slugu.
U selu Saborskom (kod Likih Jesenica) partizani razoruali 6 domobrana.
Partizani Delnike ete minirali prugu izmeu Delnica i Kupjaka. Lokomotiva i dva
vagona oteeni.

4. oktobar

N O P odredi kare i Brinje napali italijanske vojnike

Korenice) i naneli im gubitke.

na mestu

Pogledalu

(kod

5. oktobar

Us Kuplenskom (kod Vojnia) partizani napali domobrane koji su zaprenim kolima vozili materijal u s. Krstinju. Jedan domobran poginuo i ostali zarobljeni.
Partizani estog rejona Korduna i Banije izvrili napad na Glinu i zauzeli predgrae i . st.
Na sastanku PK K P H za Dalmaciju, kome je prisustvovao i sekretar CK K P H i
lan Politbiroa CK K P J Rade Konar, analizirani uzroci neuspeha prvih partizanskih odreda i, pored ostalog, odlueno: da se izvri reorganizacija odbora za narodnu pomo; da lanovi PK odu na teren i rade na razvijanju oruane borbe.
Partizani Dubravskog i Perjasikog N O P odreda
strau na . st. D. Dubrave (kod Ogulina).

Oktobar p.

napali

i razoruali domobransku

U Krbaviei odrano savetovanje vojnih i politikih rukovodilaca Like,

Banije, Hrvatskog primorja i Gorskog kotara na kome su postavljeni
duhu odluka u Stolicama.

Korduna.
zadaci u

U vinogradima kraj Virovitice odran sastanak SK K P H za Viroviticu na kume

se raspravljalo o nainu snabdevanja N O P odreda orujem.
U s . Brusniku formiran NO odbor. To je prvi NO odbor u srezu Pakrac.
6. oktobar

Po direktivi CK K P H ,
duhu Stolikih odluka,
ganizuju u bataljone.
bataljona; Peti i Sesti

Operativno partijsko rukovodstvo OK K P H za Karlovac, u

naredilo da se est vojnih rejona na Kordunu i Baniji reorReorganizacija sprovedena do kraja meseca: formirano pet
rejon fuzionisani u jedan (Banijski) bataljon.

' Pod rukovodstvom MK K P H u Splitu zapaljen italijanski transportni brod Palermo

od 5.500 bruto-registar tona.
Diverzanti iz Srpskih Moravica minirali prugu kod Brod-Moravica. Brzi voz sa 7
vagona iskoio iz ina.
Kod Borievca gerilski odred Bjelo P o l j e napao ustae koje su prodirale iz K u l e n -Vakufa ka D. Lapcu. Borbe su vodene i sutradan kod Lapca. Zarobljeno 7 ustaa
a zaplenjeno 40 puaka, 2 p. mitraljeza, 1 haubica i 2 kamiona. Gerilski odred imao
8 mrtvih i 12 ranjenih.

130

1941. oktobar
7. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

Partizani Prvog i Drugog rejona N O P odreda Korduna i Banije proterali ustae iz

s. Glinice (srez Slunj).
Na . st. Splitu udarne grupe spalile 6 vagona slame namenjene i talijanskoj vojsci.

8. oktobar

U s . Kriu (kod Knina) ustanici napali dva kamiona sa domobranima. Poginulo 12

domobrana a ranjeno ih vie.
Partizani Drugog rejona N O P odreda
Vojnia).

9. oktobar

Korduna i Banije zauzeli s. Krstinju

(kod

OK K P H za Karlovac izdao proglas kojim poziva narod Korduna i domobransku

vojsku da pristupe NOB-u.
Partizani iz s. Dabra i iz Plakog zauzeli Dabar (Lika). Ustae i andarmi se povukli
u Otoac.
Italijanske trupe napustile Drenicu, a u nju ule jedinice Primorsko-goranskog
N O P odreda. Sutradan je odran veliki zbor na kome je izabrano Mesno vee (NOO).

10. oktobar

U s. Kostreni (kod Suaka) odrana partijska konferencija za srez Suak. Proradena

je okrunica (br. 3) CK K P H u kojoj se ukazuje na greke u poetku ustanka i
postavljaju zadaci u vezi sa irenjem N O B - a u Hrvatskoj. Doneti su zakljuci da
se otklanjaju nedostaci i pobolja rad.
U umi Prolomu (u Baniji), u borbi protiv ustaa, poginuo lan Biroa SK K P H za
Glinu Josip Marjanovi Joso, narodni heroj.

11. oktobar

U Okuanima (kod N. Gradike) formirana partizanska grupa.

14. otkobar

U Trogiru italijanski vojnici streljali lana MK SKOJ-a za Split Matu Golem, narodnog heroja, i jo 11 splitskih rodoljuba.

Oktobar p. p.

Pod odluci CK K P H formirana Komanda N O P odreda za Kordun i Baniju.

Pod odluci CK K P H formiran Stab grupe N O P odreda za Liku.
U s . Kusonjama (kod Pakraca) formiran M N O odbor.

16. oktobar

Komanda N O P odreda za Kordun i Baniju uputila polinjenim jedinicama naredbu

broj 1: d a j e im uputstva o voenju administrativnih poslova i o mobilizaciji ljudstva i formiranju rezervnih odreda;
obavetava ih da je slubena
partizanska
zastava nacionalna zastava sa crvenom petokrakom zvezdom u sredini, preko sva
tri polja.
Psunjski N O P odred razoruao ustae u s. Skenderovcima (kod Slav. Poege).
U s . Raletini (kod D. Primilja) formiran seoski NO odbor.
U Komii (na o. Visu) MK K P H organizovao paljenje tvornice sardina

16/17. oktobar

Mardei.

N O P odred Debela Kosa razoruao domobransku posadu u s. Tuiioviu (kod K a r lovca).

18. oktobar

U borbi protiv ustaa prilikom hapenja u Karlovcu poginuo lan CK K P J Josip

Kra, narodni heroj.

19. oktobar

Odlukom CK KP Hrvatske formiran GS N O P odreda za Hrvatsku.

Izmeu Capraga i Blinjskog Kuta (kod Siska) partizani poruili prugu na vie mesta.
Voz iskoio iz ina, oteeni lokomotiva i 1 vagon.
U Zagrebu, posle strahovitog muenja, ustae streljale lana K P H i jednog od organizatora ustanka u Slav. Brodu Nikolu Babia Mika, narodnog heroja.
U Vukovaru, po presudi ustakog prckog suda, streljano 26 lanova K P J i SKOJ-a
i pristalica i simpatizera N O P - a iz Novog Sada i Petrovaradina, od kojih je veina
uestvovala u akciji za izvlaenje oruja iz Petrovaradinske tvrave.

20. oktobar

U s . Oijevu (kod Kulen-Vakufa), na putu iz Drvara za Liku

etnici ubili lana
CK K P J i politikog komesara taba grupe N O P odreda za Liku Marka Orekovia
Krntiju, narodnog heroja.
Na putu Kuplensko Miholjsko (kod Vojnia) N O P odredi Trupinjski i livnjak
napali iz zasede tri italijanska kamiona sa vojnicima. Posle toga su snage konjikog
puka Alesandrija izvrile napad iz Vojnia i popalile s. Kuplensko.

131

1941. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1941.

PK K P H za Dalmaciju izdao proglas narodu u kome poziva na optenarodni ustanak

protiv italijanskih okupatora.
Delovi italijanske divizije L o m b a r d i j a zauzeli Drenicu.
21. oktobar

Jake ustako-domobranske snage otpoele ienje pl. Samarice, gde su se nalazili

logori estog rejona N O P odreda Korduna i Banije. U dvodnevnom ienju neprijatelj je pronaao i spalio dva naputena logora.

22. oktobar

Od partizanskih grupa sa Krndije i Papuka formiran Papuko-krndijski N O P odred.

24. oktobar

U s . Smiljanu (kod Gospia) jurini N O P odred

ustae i zapalio zgradu Optir.e.

25. oktobar

U blizini Vodica (kod ibenika) partizani napali italijansku patrolu: ubili 2 i ranili
1 vojnika. Za odmazdu, u Vodicama i Srimi italijanski faisti su popalili nekoliko
kua i ubijali i hapsili stanovnike.

27. oktobar

U ibeniku udarne grupe ranile 4 italijanska vojnika i karabinijera. Italijanski v o j nici su uhapsili u gradu oko 50 rodoljuba.

29. oktobar

U Vodicama (kod ibenika), kao odmazdu zbog pogibije svoja 2 vojnika, italijanski
okupator streljao 12 rodoljuba.

30. oktobar

U s . Kozarci (kod Novske) N O P odred

strau.

31. oktobar

U s . Novakima (kod Samobora), u prisustvu lana CK K P H Vladimira Bakaria i

delegata srezova: Zagreb, Velika Gorica, Sv. Ivan Zelina, Dugo Selo, Samobor i
Jastrebarsko, odrana I partijska konferencija okruga Zagreb, na kojoj je izabran
prvi OK K P H za Zagreb.

Oktobar k.

U selima karama. Podumu, Glavicama 1 Vrhovinama (kod Otoca) formirani seoski

NO odbori.

Oktobar

Izvrena reorganizacija partizanskih jedinica u Gorskom kotaru i Hrvatskom primorju. Formirani su Dreniki i Gorskokotarsko-primorski bataljon i tab za teritoriju Hrvatskog primorja i Gorskog kotara.

apajev

Matija Gubec

likvidirao 4 zloglasne

napao i razoruao seosku

Na Kordunu poginuo I v o Gluhak, narodni heroj.

U logoru Nova Gradika ubijen lan Rejonskog
Zagrebu Jaka Dugandi. narodni heroj.

komiteta K P H za Trenjevku

U s . Moilima (kod Slunja) formiran seoski NO odbor.

SK K P H za Glinu odrao savetovanje na kome je razmatrao situaciju i doneo odluku
o stvaranju NO odbora i omladinskih i enskih organizacija.
MAKEDONIJA
2. oktobar

Skopski oblasni policijski naelnik izdao naredbu o merama za otkrivanje i onemoguavanje komunistike delatnosti i za borbu protiv partizana.

4.

U s . Cueru (kod Skoplja) formiran NO odbor (od 4 lana).

oktobar

Oktobar p.

PK K P J za Makedoniju, u neposrednim pripremama za poetak oruanog ustanka,

uputio proglas makedonskom narodu i nacionalnim manjinama da stupaju u N O P
odrede.
MK K P J za tip formirao Vojni tab (od 3 lana).

6. oktobar

Komandant bugarske 5. armije izdao uputstvo o nainu borbe protiv partizanskih

jedinica i pristalica NOP-a, u kome, pored ostalog, stoji da enevsku konvenciju ne
treba primenjivati na zarobljene partizane.

8. oktobar

U Prilepu sekretar PK K P J za Makedoniju Lazar Kolievski odrao sastanak sa

sekretarom MK K P J za Prilep. na kome je utvren plan napada na bugarsku policijsku stanicu i zatvor u Prilepu, a kao dan napada odreen 11. oktobar.
MK K P J za Prilep i Vojni tab na zajednikom sastanku razradili direktivu PK da
oruana borba pone 11. oktobra, te odredila grupe i objekte za napad.

132

1941. oktobar

SLOVENIJA
U

Kievu, od

dotadanjeg partijskog

oktobar 1941.
poverenitva.

formiran

MK

K P J za

Kievo.

9. oktobar

Pokrajinski tab N O P odreda za M a k e d o n i j u ( P o k r a j i n s k i v o j n i tab) uputio d i r e k tivu V o j n o m labu K u m a n o v a da organizovane partizanske grupe 11. oktobra izau
na teren i otponu i z v o e n j e akcija.

10. oktobar

Po direktivi PK K P J za Makedoniju. MK K P J za Strumicu pristupio f o r m i r a n j u

N O P odreda koji je trebalo da d e j s t v u j e na pl. Plakovici. Meutim, zbog n e d o v o l j n e
pripreme i organizacije, jedan deo predvienog ljudstva n i j e izaao na odreeno
mesto, pa do f o r m i r a n j a odreda n i j e dolo.
Kod mesta C r v e n e stene (blizu P r i l e p a ) toga dana i sutradan, prikupili se borci
Pri!epskog N O P odreda radi napada na odreene o b j e k t e u Prilepu. D e f i n i t i v n o
s r e i v a n j e o v o g odreda i n j e g o v a podela na ete izvreni su u d r u g o j
polovini
oktobra.

11. oktobar

Prema odluci PK K P J za Makedoniju, Prilepski N O P odred (podeljen u tri grupe)

izvrio napad na policijsku stanicu, zatvor, potu i telefonska postrojenja u Prilepu,
otetio tt l i n i j e i ubio straara ispred policijske stanice 1 .

13. oktobar

U Prilepu bugarska policija uhapsila preko 900 graana, kao represaliju zbog napada Prilepskog N O P odreda. Posle maltretiranja i sasluavanja izdvojeni su lanovi K P J i S K O J - a i prebaeni u B i t o l j , a kasnije izvedeni na sud.
U neposrednoj blizini K u m a n o v a f o r m i r a n K u m a n o v s k i N O P odred. On je podeljen
u d v e grupe (ete): K o z j a k u i K a r a d a g . G r u p e su nou 12. oktobra krenule u
odreene r e j o n e d e j s t v a : prva na pl. K o z j a k a drugu na Skopsku Crnu goru.

14. oktobar

K o d s. Belanovca (blizu K u m a n o v a ) bugarska policija razbila grupu (etu)

Karad a g Kumanovskog N O P odreda. U borbi su. izmeu ostalih, poginuli narodni h e r o j i :
B o r k o M e n k o v , komandant, P e r o G e o r g i e v Cio, politiki komesar i B a j r a m aban,
borac te grupe.

Oktobar d. p.

U Stipu formiran MK S K O J - a za Stip.

17.

U borbi kod s. Malotina (blizu K u m a n o v a ) bugarska policija razbila K o z j a k u grupi

(etu) K u m a n o v s k o g N O P odreda.

oktobar

U T e t o v u odrana partijska konferencija na k o j o j je izabran novi M K . umesto starog koji je 2. avgusta pao u ruke italijanske policije. Na k o n f e r e n c i j i su usvojene i
razraene d i r e k t i v e PK za uvrenje p a r t i j s k e i s k o j e v s k e organizacije, organizov a n j e tehnike, p r i k u p l j a n j e oruja i p r i p r e m a n j e masa za oruanu borbu.
Oktobar

U Bitolju, u jeku priprema za f o r m i r a n j e N O P odreda bugarska policija uhapsila

vei b r o j lanova K P J i pristalica N O P - a .

SLOVENIJA
4. oktobar
4 5. oktobar

Na pl. Grmadi (kod Sotanja) f o r m i r a n 1. tajerski partizanski bataljon.

Borovnika partizanska eta minirala prugu izmeu . stanica Planina i Rakek. L o k o motiva se prevrnula a 8 vagona je oteeno.

Oktobar p.

Po odluci OK K P S za breiki okrug formirana Breika partizanska eta.

6. oktobar

Otpoela dejstva italijanske d i v i z i j e G r a n a t i j e r i di S a r d e n j a protiv 3. partizanskog

( K r i m s k o g ) bataljona. U borbama, koje su t r a j a l e do 29. oktobra, bataljon je potpuno
razbijen.

7/8. oktobar

Pri napadu na Sotanj, 1. tajerski bataljon zapalio zgradu optine i pilanu i sruio
most na Paki.

JI. oktobar

Iz zgrade Mesnog doma u L j u b l j a n i lanovi Narodne zatite izneli 295 ebadi i prebacili ih u partizanski logor u Dolomitima.

12. oktobar

U L j u b l j a n i odran plenum delegata okrunih odbora OF iz L j u b l j a n s k e pokrajine.

koji je p o t v r d i o konstituisanje Slovenakog NO odbora i jednoglasno prihvatio dotadanje odluke Slovenakog NO odbora i Izvrnog odbora OF.
1

T a j dan se praznuje kao Dan ustanka naroda Makedonije.

133

1941. oktobar
17. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

U Slovenskom poroevalcu objavljena odluka Izvrnog odbora OF o formiranju

Narodne zatite kao vojne organizacije masovnog karaktera za zatitu slovenskog
naroda od terora i odmazde okupatora.
U Slovenskom poroevalcu objavljena odredba GS N O P odreda za Sloveniju o
zastavi, znacima i pozdravu slovenakih partizana.
U zatvoru u Begunjama (kod Radovljice) nemaka policija streljala borca Raike
partizanske ete Rezku Dragar, narodnog heroja.

1S. oktobar

U polju izmeu s. Beltinaca i s. Ganana (kod Mur. Sobote) poginuo sekretar OK

K P J za Prekomurje Stelan Kova, narodni heroj.

19. oktobar

Delovi 3. partizanskog (Krimskog) bataljona

vojnika, a sami imali 3 mrtva 1 5 ranjenih.

20. oktobar

Delovi 3. partizanskog (Krimskog) bataljona napali Bezuljak (kod Cerknice), unitili

skladite eksploziva i posadi naneli tee gubitke.

napali na Lo,

ubili 20

italijanskih

Sef nemake civilne uprave za D. tajersku izdao naredbu o preseljavanju Slovenaca iz pograninog pojasa Brezice Krko.
U Mariboru nemaka policija streljala lana PK KP Slovenije za tajersku Jou
Hermanka, narodnog heroja.
24. oktobar

U Slovenskom poroevalcu Izvrni odbor OF objavio odluku o proslavi 29. oktobra

(kada je Slovenija osloboena austrijskog jarma) kao slovenakog narodnog praznika.

26. oktobar

Jake nemake policijske i andarmerijske snage okruile tajerski partizanski bataljon na pl. Creti. Bataljon se, posle otre borbe, probio u pravcu Crnog vrha kod
Vranskog.
Na prostoriji s. Bele Vode, s. Draga, s. Osredek i s. Travna Gora (kod Ribnice) jae
italijanske snage okruile Krimski partizanski balaljon. Manji broj boraca uspeo da
se probije u pravcu Ribnike doline.

27. oktobar

Iz rejona Vranskog otpoeo breiki mar. 1. tajerskog partizanskog bataljona na

pl. Bohor, sa zadatkom da sprei nasilno iseljavanje Slovenaca sa podruja Breica
i podigne ustanak u tome kraju.

28. oktobar

Kod s. Kilove (blizu Ilir. Bistrice) Pivanska partizanska eta poruila prugu, zbog
ega je iskoio voz koji je prevozio nemake pilote. Poginulo 70 a ranjeno 200 nemakih pilota.
U s . Murenci (kod Sevnice) u borbi protiv znatno jaih snaga nemake policije bezbednosti i granine strae, poginuo Milan Majcen, narodni heroj.

29. oktobar

U Ljubljani organizovana velianstvena proslava dana osloboenja slovenakog naroda od Austro-Ugarske. propraena mnogobrojnim propagandnim akcijama.
U umi iznad s. Pleivice (kod Grosuplja) formirana Grosupeljska partizanska eta.
Kod s. Sujice (blizu Ljubljane), u borbi protiv italijanskih vojnika, poginuo komandir Moravanske partizanske ete Ivan Bizjak, narodni heroj.

30. oktobar

Na Smuku (iznad Semia) od rnomeljske, Metlike, C.radake i Semike partizanske grupe formirana Belokranjska partizanska eta.

Oktobar

U Ljubljani izaao prvi broj lists Slovenski partizan, organa G N O P odreda za

Sloveniju.
Izvrni odbor OF obrazovao Omladinsku osvobodilnu frontu sa zadatkom na mobilie sve mlade snage u borbu protiv okupatora.
U Samotorici (u Dolomitima) formirana Samotorska partizanska eta.

SRBIJA
1. oktobar

134

aanski N O P odred napao i zauzeo aak koji su branili 1. bataljon 749. puka
nemake 717. peadijske divizije i vod andarma. Nemaka posada se pod zatitom
avijacije povukla u pravcu K r a l j e v a , ali nije uspela da izvue jednu kompletnu
bateriju 75 mm, koja je pala u ruke naim jedinicama; pored toga zapaljen je jedan
avion na pomonom aerodromu.

1941. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

Kukaviki N O P odred napao Vlasotince i, posle dvoasovnc borbe, razoruao 3040

andarma, spalio arhive Optine. Sreza, Poreske uprave i Pote i zaplenio 500.000
dinara.
Oblasni komitet K P J za Kosovo i Metohiju uputio proglas sviin Srbima, Crnogorcima i Siptarima u toj oblasti da stvaraju borbeno jedinstvo i odlaze u N O P odrede,
radi zajednike borbe protiv faizma, bez obzira na veru i politiku pripadnost.
Povodom osloboenja Uica (sada: T i t o v o Uice), Stab Uikog N O P odreda izdao
proglas narodu okruga uikog pozivajui ga da obnovi proizvodnju i privredu, prikuplja oeu i obuu za N O P odred i zbija se u jedinstveni front protiv okupatora
i domaih izdajnika.
U Uicu (sada: Titovo Uice), poeo da izlazi dnevni list Vesti , kao organ taba
Uikog N O P odreda. List je bio pod neposrednim rukovodstvom Agitpropa CK
K P J , a izlazio je do 18. oktobra 1941, jer je 19. oktobra poeto sa izdavanjem Borbe .
organa K P J .
Izmeu . st. Dedine i Mrzenice (na pruzi Kruevac Stala) Rasinski N O P odred
poruio most i propust i otetio dve lokomotive.
Na r. Grui (kod Toponice, s. Dumae i s. L j u l j a c a ) 2. eta Kragujevakog N O P
odreda poruila mostove.
U G. Milanovcu izaao prvi broj lista

Re naroda-, organa N O V sreza takovskog.

U Ba. Petrovcu i okolini mesne vojne desetine zapalile kudeljare.

Ministarski savet Nedieve vlade izdao naredbu za gonjenje i hvatanje komunista
i stavljanje pod preke sudove.
2. oktobar

Izmeu Beograda i Obrenovca jedinice Posavskog N O P odreda napale delove nemakog armijskog puka za vezu i ubile 21 vojnika. Za odmazdu, nemaki vojni zapovednik u Srbiji naredio da se strelja 2100 zatvorenika iz koncentracionog logora u
Sapcu i Beogradu.
Kod s. Vlake (na drumu Kragujevac Topola) delovi 1. umadijskog N O P odreda
iz zasede unitili nemaku kolonu od 3 kamiona i 2 automobila: poginula su i ranjena 32 nemaka vojnika.
OK K P J za K r a g u j e v a c uputio direktivno pismo partijskoj organizaciji K r a g u j e v a kog N O P odreda o radu i zadacima partijske organizacije u vojsci.
U osloboenom aku izabran G N O odbor.
U Ba. Palanci mesne partizanske grupe zapalile velike stogove kudelje.

2/3. oktobar

3. oktobar

Kod s. Dubravice (blizu Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda sruili elezr.iki most.
Kopaoniki N O P odred uao u Raku, iz koje su se prethodnog dana nemaki v o j nici povukli u Kos. Mitrovicu.
Kod D. K a p i j e (na putu Lazarevac Beograd) delovi 1. umadijskog N O P odreda
napali nemaki poterni odred (4050 vojnika), 3 ubili, a ostali se razbeali. Za
odmazdu, istog dana, Nemci zapalili 9 kua.
U Beogradu, posle zverskog muenja, streljan sekretar MK KPJ i kandidat za lana
CK K P J Milo Matljevi Mra.

Kod . st. Globoder (blizu Kruevca) deloyi Rasinskog N O P odreda poruili prugu.
U Uicu (sada: Titovo Uice), na konferenciji predstavnika mesnih NO odbora, izabran S N O odbor i odran veliki zbor seljaka uikog kraja.
U Panevu nemaka feldkomandantura 610 mobilisala 300 folksdojera radi obezbeenja Petrovgrada (sada: Zrenjanin), od partizana i pristalica NOP-a, gde je,
sa istim ciljem, upuen i deo nemakog 592. landesicen-bataljona

4. oktobar

Delovi Valjevskog N O P odreda napali nemaki garnizon u Prnjavoru (kod L a j k o v c a )

i izbacili iz stroja oko 70 nemakih vojnika.
Kopaoniki N O P odred uao u s. Baljevac, iz koga se andarmerijska posada ranije
povukla. U odred je stupilo oko 200 rudara iz rudnika uglja Jarando.
Kod s. K r a v l j e g Dola (blizu Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda napali
iz zasede L j o t i e v 5. dobrovoljaki odred, naneli mu gubitke i prisilili ga na povlaenje ka Poarevcu.

135

1941. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

Na . st. M. Motanica dolovi Posavskog N O P odreda razorili stanina postrojenja.

4>5. oktobar

5. oktobar

K o d Guberevca na putu Kragujevac

sruili most.

K r a l j e v o delovi Kragujevakog N O P odreda

etnici Drae Mihailovia napali delove Uikog N O P odreda u Poezi. Posle borbe,
koja je vodena celu predhodnu no, etnici zaposeli Poegu. Istog dana tab Uikog
N O P odreda, da bi izbegao bratoublilaku borbu, sklopio sa etnikom komandom u
Poezi sporazum o neometanom prolazu kroz Poegu, slobodnom radu na organizovanju partizana i etnika, slobodi obostrane propagande u duhu borbe protiv neprijatelja i dr.
U rejon Lija glava (na junim padinama Deli Jovana) oko 500 nemakih vojnika
i Krajinski i Timoki etniki odred okruili i skoro potpuno unitili ostatak K r a jinskog N O P odreda.
Na putu Majilovae urakovo (kod Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda
iz zasede zaplenili kamion i zarobili dva nemaka vojnika.
Blizu Ua delovi Kopaonikog N O P odreda miniranjem sruili elezniki i drumski most.
Izmeu . st. Trstenika i Vrnjake Banje delovi Kraljevakog N O P odreda poruili
most.
Na ulici u Novom Sadu, u borbi protiv maarskih agenata, poginuo lan Sekretarijata PK K P J za Vojvodinu Raivoje Cirpanov ira, narodni heroj.
U Kosjeriima na konferenciji graana izabran NO odbor za srez crnogorski.
U Bajinoj Bati odran veliki miting, na kome je prisustvovalo oko 3.000 ljudi

Oktobar p.

U aku, na osnovu sporazuma izmeu V N O P odreda Jugoslavije i Drae Mihailovia, formiran zajedniki partizansko-etniki Operativni tab. Pod njegovu komandu stavljeni: delovi aanskog i Kraljevakog N O P odreda, Jeliki etniki
odred i etnici pod komandom generala Ljube Novakovia. tab rukovodio jedinicama pri napadu na K r a l j e v o .
Formiran: tab Sandakih N O P odreda i novi Oblasni komitet K P J za Sandak,
kao i komitet SKOJ-a.
U okolini Pei formiran Metohijski N O P odred od pet bataljona (tri peka. jedan
vltomiriki i jedan dobruki).
U Kniu delovi Kragujevakog N O P odreda zaustavili i unitili kompoziciju od 40
vagona punih rude iz Trepe, a u Grui transportni voz (jedan vagon avionskih
motora, 7 automobila i nekoliko vagona raznog materijala).
U sastavu Uikog N O P odreda formirana tri bataljona: Uiki. Ariljski i Radniki.
Pored njih, u sastavu tog odreda postojale ete: etiri raanske, tri poeke, dve
zlatiborske, Moravika i Crnogorska.
Od postojeih eta u sastavu Poarevakog N O P odreda formirana tri bataljona
(Stiski, Mlavski i Zviki). ukupne jaine oko 1.200 boraca.
Reorganizovan Podrinski N O P odred: rasformirani bataljoni a formirano pet ela
svaka po 120 boraca.
Prema odluci PK K P J za Vojvodinu, oko 200 banatskih partizana pokuali dva puta
da *se prebace u Srem. Oba pokuaja nisu ostvarena zbog tekih uslova i zbog
protivmera neprijatelja.
U s . Ratini, s, Konarevu i s. Cibukovcu (kod Kraljeva), r.a zboru graana izabrani
M N O odbori.
Na mestu zvanom ardak*
streljali oko 500 Jevreja.

(u blizini s. Delibiate, kod

Kovina) nemaki vojnici

Vrei represalije i ienja, maarske vlasti obesile u Ba. Petrovcu i Somborn po

22 rodoljuba i u St. Beeju 33 rodoljuba.
Na oko 100 metara
prekinuo tt veze.
5/6.

oktobar

od glavne eleznike stanice u

Indiji

Podunavski N O P odred

Delovi 2. bataljona Posavskog N O P odreda spalili optinsku arhivu u s. Runju

(kod Beograda) i na etiri mesta prekopali drum Zeleznik Sremica Ripanj.
Izmeu sela St, Banovaca i Belegia i izmeu Belegia i Surduka (kod Stare Pazove)
borci Podunavskog N O P odreda prekinuli tt veze.

136

1941. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

K o d ?.. stanica M. Ivana, R l p a n j i Rcsnik (kod Beograda) delovi K o s m a j s k o g odreda

otetili prugti.
6. oktobar

U Rakoj izvrena reorganizacija Kopaonikog N O P odreda: f o r m i r a n o sedam eta.

K o d s. R a j k o v c a delovi K o s m a j s k o g N O P odreda odbili
gubitke i proterali ih ka Mladenovcu.

napad etnika, naneli im

U s . Mrsau (kod K r a l j e v a ) nemaki vojnici minirali magacin m u n i c i j e da ne bi

pao u ruke K r a l j e v a k o m N O P odredu koji se pripremao da ga napadne.
Na Ruica brdu delovi K r a l j e v a k o g N O P odreda napali kolonu nemakih kamiona
koja se kretala od s. Mrsaa ka K r a l j e v u . Poginula su 3, ranjena 2 i zarobljen 1 nemaki v o j n i k . Partizani su imali jednog poginulog borca.
U s . Mokrinu (kod K i k i n d e ) nemaka policija uhapsila grupu boraca iz ranijeg
Kikindsko-mokrinskog N O P odreda i 138 simpatizera N O P - a i sprovela ih u P e t r o v grad (sada: Zrenjanin).
U Kikindi nemaka policija uhapsila
6/7. oktobar

Niavski ( S v r l j i k i ) N O P odred
postrojenja i poruio prugu.

153 pripadnika i simpatizera N O P - a .

napao . st. Sievo (kod Nia), demolirao stanina

Izmeu Zeleznika i Ostrunice (blizu Beograda) delovi Posavskog N O P odreda p o ruili elezniku prugu u duini 380 m, zbog ega se sruile 3 lokomotive i 9 putnikih i teretnih vagona.
7. oktobar

Rasinski N O P odred zauzeo Aleksandrovac i razoruao 30 etnika.

U s . Bublici (kod P r o k u p l j a ) Pasjaka eta Toplikog N O P odreda razoruala etniki
odred Koste Peanca.
K o d s. V o j s k e (blizu S v i l a j n c a ) delovi
protiv 7. srpskog oruanog odreda.

2.

umadijskog

NOP

odreda

vodili

borbu

U s. Jarujaku (kod K r a l j e v a ) delovi K r a l j e v a k o g N O P odreda napali 26 nemakih

biciklista podranih jednim tenkom. P o g i n u l o 18 nemakih vojnika dok su 4 teko
ranjena.
Na Frukoj gori izvren neuspeo napad ustaa i domaih Nemaca iz okolnih garnizona na Frukogorski N O P odred, k o j i se bez gubitaka izvukao iz obrua.
8. oktobar

K o d s. Milatovca (na pruzi K r a g u j e v a c L a p o v o ) delovi 2. umadijskog N O P odreda

na nekoliko mesta poruili elezniku prugu.
U s. Venanima (blizu A r a n e l o v c a ) K o s m a j s k i N O P odred napao N e d i e v 4. odred,
j a i n e oko 150 ljudi, i naneo mu gubitke od oko 40 m r t v i h i desetak ranjenih, ali
n i j e uspeo da ga protera iz sela. Nai gubici: 8 m r t v i h i 3 ranjena.
Delovi K n j a e v a k o g N O P odreda napali i demolirali rudnik
lili optinsku arhivu u s. Vini (kod K n j a e v c a ) .

Dobru sreu i zapa-

Nemaka a v i j a c i j a bombardovala s. R a b r o v o (kod P o a r e v c a ) u kome se, zbog p i j a nog dana, nalazilo mnogo naroda. Poginulo preko 100, a r a n j e n o oko 200 lica i naneta ogromna materijalna teta.
U I v a n j i c i etnici Boe Cosovia Javorskog< napali Moraviku elu Uikog N O P
odreda, koja n i j e prihvatila borbu. Razoruali 2030 partizana i jednog ubili i zaplenili oko 200 puaka.
etnici zauzeli A r i l j e , gde se nalazila samo partizanska straa.
Opunomoeni komandujui general u Srbiji Berne naredio V i o j komandi za specijalnu upotrebu 65 i zapovedniku S r b i j e da se sa ustanicima ne smeju voditi nikakvi
p r e g o v o r i ; parlamentare koji se p o j a v e pre poetka borbe treba uhvatiti i na prekom sudu osuditi kao gerilce, a na one koji se p o j a v e u toku ili posle borbe, treba
odmah otvoriti vatru.
S/S. oktobar

Delovi Babikog N O P odreda proterali etnike i spalili optinsku arhivu u selima

Lapotincu i K o n j u v c u (kod Leskovca).
Izmeu . stanice Batoina i B a d n j e v a c (kod L a p o v a ) delovi 2. umadijskog N O P
odreda otetili prugu.

9. oktobar

Topliki N O P odred i delovi K u k a v i k o g N O P odreda napali P r o k u p l j e : razoruali

i zarobili oko 100 etnika K o s t e Peanca i andarma, spalili arhive sreskog nael-

137

1941. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

stva i optine, zaplenili 1 mitraljez, 80 puaka i milion dinara, iz zatvora oslobodili

28 zatvorenika, medu kojima 8 aktivnih partizana, i u zoru se povukli na Pasjau pl.
U s . K l i e v c u (kod V. Gradita) delovi P o a r e v a k o g N O P odreda napali 22 nemaka
vojnika i naneli im gubitke od 8 mrtvih i nekoliko ranjenih.
Delovi 1. umadijskog N O P odreda minirali mostove na putevima koji iz A r a n e lovca v o d e za Lazarevac, Mladenovac i Topolu.
U blizini K o v i n a nemaka policija streljala
10. oktobar

U sastavu K r a g u j e v a k o g N O P odreda
boraca.

180 J e v r e j a .

formirana

tri

bntaljona. jaine po 120200

Na pl. Tupinici, od preostalih delova K n j a e v a k o g ( Z a g l a v s k o g )

N O P odreda, formiran K n j a e v a k o - b o l j e v a k i N O P odred.

Boljevakog

K o d A r n a j e v a (blizu L a z a r e v c a ) K o s m a j s k i N O P odred odbio napad N e d i e v o g 9.

oruanog odred.i, a zatim ga protivnapadom razbio, ubivi 30 i zarobivi 20 nedievaca.
Delovi P o a r e v a k o g N O P odreda
Golubac.

razbili

posadu andarma

U s. Drevcu kod Vlasotinaea Babiki N O P odred razoruao

anca.
Na liniji Strnica Radovaniea Device ojaani
prodor jedinica nemake 342. d i v i z i j e ka Loznici.

nedievaca

i zauzeli

15 etnika Koste P e -

Podrinski

NOP

odred

zadrao

Drugi bataljon nemakog 737. peadijskog puka probio se iz K r a l j e v a do s. V i t a novca, gde je streljao 70 metana, a zatim se v r a t i o u grad.
Izmeu . st. Jagodine (sada: S v e t o z a r e v o ) i Jovca delovi P o m o r a v s k o g N O P odreda
otetili prugu.
10 11. oktobar

Delovi K r a l j e v a k o g i aanskog N O P odreda sa etnicima Drae Mihailovia i z v r ili drugi napad na K r a l j e v o , prodrli u grad i posle otrih tdinih borbi se povukli
na polazne poloaje.

11. oktobar

U Matarugama delovi K r a l j e v a k o g N O P odreda minirali skladite municije i bombi

i ubili 4 a ranili 5 nemakih vojnika.
Ojaani 3. bataljon 749. puka nemake 717. peadijske d i v i z i j e iz K r a g u j e v c a . v o dei estoke borbe sa dolovima K r a g u i e v a k o g i aanskog N O P odreda, probio se
u G. Milanovac, pokupio oko 200 talaca i vratio se u K r a g u j e v a c .
Delovi nemakog 125. peadijskog puka. posle ogorene borbe protiv 1. i 3. partizanskog bataljona Posavskog N O P odreda, zauzeli Ub. Bataljoni Posavskog N O P
odreda se povukli na teren V a l j e v s k o g N O P odreda.
Jedan bataljon nemake 714. peadijske d i v i z i j e iz Topole, posle vieasovne borbe
protiv jedinica l. umadijskog N O P odreda, zauzeo Rudnik, ali ga ubrzo napustio.
Kod L i p o v i k e Mehane (blizu U m k e ) delovi Kosmajskog N O P odreda vodili borbu
protiv voda nemakih oklopnih lovaca i nedievaca. Z b o g toga nemaki vojnici spalili sela Sremicu i V. Motanicu.
U okolini Beograda za odmazdu zbog pretpljenih gubitaka 2. oktobra na putu Beograd Obrenovac, nemaki vojnici zavrili trodnevno s t r e l j a n j e 449 ljudi.

11/12. oktobar

Delovi K r a l j e v a k o g i aanskog N O P odreda sa etnicima D r a e Mihailovia i z v r ili drugi napad na K r a l j e v o , prodrli u grad i posle otrih ulinih borbi se povukli
na polazne poloaje.
Izmeu sela G. i D. Ribnika
sruili elezniki most.

(kod

Trstenika)

delovi

Kraljevakog

NOP

odreda

Izmeu Zemuna i . st. Zemun P o l j e mesni diverzanti posekli 22 tt stuba.

Izmeu Bele Palanke i Nia delovi Niavskog ( S v r l j i k o g ) N O P odreda poruili prugu.
U rejonu s. Sttiblina (kod
mesta poruili prugu.
12. oktobar

138

Obrenovca) delovi Posavskog N O P odreda

na

nekoliko

Otpoeo koncentrini napad oko 3.000 etnika K o s t e Peanca na Topliki i deo K u kavikog N O P odreda na pl. Pasjai. U trodnevnim borbama kod s. urevca, s.
Jovine Livade, s. Pasjae, s. Belog Kamena, na Pasjakom visu i kod s. Koinca,
etnici su potpuno razbijeni. Z a r o b l j e n o je preko 150 elnika i zadobijen je veliki
ratni materijal.

1941. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

U Beeju mesna skojevska grupa, pod rukovodstvom sekretara Sreskog komiteta

K P J za Beej, ubila na uili maarskog andarmerijskog islednika Sandora Modvea.
U Uicu (sada: Titovo Uice) Kulturno umetnika grupa (formirana kao umetnika
eta) Uikog N O P odreda priredila kulturno-zabavno voe.
Na Babikoj gori oko 300 nemakih vojnika, etnika i nedievaca napalo Babiki
N O P odred, koji se povukao ka Babikom Selu.
Na r. Tamnavi delovi Posavskog N O P odreda poruili elezniki most, razorili . st.
Slovac i na dva mesta prekinuli prugu Slovac Valjevo.
Nemaki vojnici iz K r a l j e v a izvrili ispad u pravcu Mataruke Banje, ali ih delovi
Kraljevakog N O P odreda, nanevi im gubitke, povratili u grad.
13. oktobar

Du komunikacije P r n j a v o r Loznica delovi nemake 342. peadijske divizije slomili odbranu Podrinskog N O P odreda i uli u Loznicu i Banju Koviljau.
Delovi Valjevskog N O P odreda odbacili delove nemake 342. divizije iz rejona Cigankulje i Mianavskog brda ka selu Dragincu, naneli im gubitke od 4 mrtva i 19
ranjenih i unitili 1 tenk.
P r v i bataljon 737. nemakog peadijskog puka iz Kruevca napao delove K r a l j e v a kog N O P odreda na Papinskoj reci (kod Trstenika) u cilju da se probije i prui
pomo opsednutom garnizonu u K r a l j e v u . Zbog izdaje etnika koji su udarali sa
leda na partizanske poloaje poginula su 42 borca.
U rejonu Zeleznika (blizu Beograda) Posavski N O P odred poruio prugu, zbog ega
se sruio nemaki oklopni voz koji je dolazio iz Beograda.

13'14. oktobar

U Arandelovac upali delovi

naelstva.

1. umadijskog N O P odreda i unitili arhivu Sreskog

14. oktobar

Jedan nemaki bataljon podran sa 3 tenka, artiljerijom i avijacijom, krenuo iz

K r a l j e v a u pravcu poloaja partizanske baterije kod s. Adrana s ciljem da je uniti
Snanim protivnapadom delova aanskog N O P odreda prinuen da se povrati u
grad.
U s . Dragincu (blizu Loznice) nemaki vojnici otpoeli dvodnevno slreljanje u kome
su pobili 2950 rodoljuba kao odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka u borbama protiv
partizana.
Otpoeo napad ojaanog nemakog 698. peadijskog puka prema Krupnju pravcima
K r i v a j c i Krupanj i Mojkovi Krupanj, koje su zatvarali Podrinski N O P odred
i delovi Valjevskog N O P odreda. Borbe su voene do 20 oktobra.
Nediev oruani odred iz Poarevca vodio borbu protiv delova Poarevakog N O P
odreda kod sela Luice, Prugova i Poljane, zatim se vratio u Poarevac.

1415. oktobar

Na r. Timoku, r. Vratarnici i Grdelikoj reci Knjaevako-boljevaki N O P odrod,

uz pomo eleznikog osoblja i rudara Vrke Cuke, poruio eleznike mostove.
T i m e je onemoguen saobraaj za skoro mesec dana.

15. oktobar

Na pravcu Lazarevac Stepojevac Draevac 2. bataljon Posavskog N O P odreda.

posle dvodnevnih borbi protiv delova nemakog 125. peadijskog puka i kvislinkih
jedinica, povukao se na teritoriju Kosmajskog N O P odreda. N e p r i j a t e l j streljao u
s. Draevcu 147, s. Grabovcu 73, s. Konaticama 30 seljaka i spalio s. Draevac a delom i s. Vrani.
Iz K r a l j e v a Drugi bataljon nemakog 734 peadijskog puka preduzeo napad dolinom Ibra. Ispred Ua su ga doekali delovi Kopaonikog N O P odreda i odbacili
u Kraljevo.
Delovi Kraljevakog i aanskog N O P odreda ponovo napali na Kraljevo. Ubijeno
14 i ranjeno 10 nemakih vojnika.
U aku iziao prvi broj
Miovi.

Novosti, organa

aanskog

N O P odreda

Dr Dragia

U Novom Sadu maarske vlasti obesile 5 komunista i rodoljuba'.

Oktobar p. p.

U rejonu Bakog Gradita mesne partizanske grupe zapalilo nekoliko stogova kudelje i slame.
1

Po drugom Izvoru veSanJe je izvreno poetkom oktobra

139

1941. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

Oktobar s.

U slobodnom Uicu (sada: Titovo Uice), odrana konferencija Slovenaca prognanih

u Srbiju. Data inicijativa za stvaranje Slovenake ete u okviru Uikog N O P
odreda i u tom smislu izdat proglas.

Oktobar d. p.

U s. Draiu (kod V a l j e v a ) formiran optinski

Prijezdi, Drai i Baevac.

NO odbor za sela: Zarube. Rovai,

U Kokinom Brodu, na zboru graana izabran M N O odbor.

Htllf. oktobar

Knjaevako-boljevaki N O P odred napao i zauzeo

razoruao anarmerijsku posadu i spalio arhivu.

Andrejevae

(sada:

Minievo),

16. oktobar

Ojaani 3. bataljon 749. puka nemake 717. peadijske divizije iz Kragujevca, posle
dvodnevnih borbi du komunikacije K r a g u j e v a c G. Milanovac, po drugi put prodro u G. Milanovac, skoro potpuno ga razorio i spalio i pohvatao oko 130 talaca.
Kod s. Darosave (sada: Partizani, blizu Aranelovca) delovi 1. umadijskog N O P
odreda zapalili autobus Nedievog 4. oruanog odreda.
Izmeu . st. Leskovca i Peenjevca Babiki N O P odred demontirao prugu, usled
ega se prevrnula jedna kompozicija.
Radi ojaanja garnizona u Kraljevu, 1. bataljon nemakog 737. puka iz Kruevca,
posle uzastopnih borbi sa Kraljevakim N O P odredom, uao u K r a l j e v o .

16/17. oktobar

Kod s. Nevade jedinice Kragujevakog i aanskog N O P odreda napale 3. bataljon

749. puka nemake 717. peadijske divizije, koji se iz G. Milanovca probio ka K r a gujevcu i nanele mu gubitke.

17. oktobar

Kod s. Durakovca (blizu Pei), u borbi protiv iptarskih faista Dobruki bataljun
Metohijskog N O P odreda
naneo neprijatelju osetne gubitke, a zatim se povukao
ka Pei.
U sali Sokolskog doma u Uicu (sada. Titovo Uice) odran osnivaki zbor Srpskog
narodnooslobodilakog omladinskog saveza (SNOOS), na kome je izabran Okruni
odbor SNOOS-a za okrug Uiki.
U s . Kosaniu (kod Leskovca) Babiki N O P odred spalio optinsku arhivu i zaplenio 5 vagona ita i 6 kamiona, pa deo ita podelio narodu a drugi deo kamionima
prebacio u sela Puste reke, za potrebe N O P odreda.
etnici Koste Peanca uli u Raku i blokirali oko 30 boraca Kopaonikog N O P
odreda. Po dolasku glavnino Kopaonikog N O P odreda etnici su pristali na sporazum: u gradu su ostali samo predstavnici oba taba i time se izbegao sukob.
Iz s. Bijelo Brdo
posadu.

(kod Priboja)

delovi

Uikog N O P odreda

proterali italijansku

U Uicu (sada: Titovo Uice), na velikom mitingu, radnici fabrike oruja i municije
doneli odluku da jjriloe NO fondu svoju jednodnevnu zaradu.
U Beogradu nemake vlasti streljale 200 komunista i Jevreja zbog ubistva dva pripadnika nemake oruane sile na ulicama Beograda.
17'IS. oktobar

Knjaevako-boljevaki N O P odred napao na rudnik uglja Tresibabu (kod K n j a evca), razoruao 9 andarma i 28 etnika i demolirao rudnika postrojenja.

18. oktobar

Kod s. Vraevnice jedinice Kragujevakog i aanskog N O P odreda napale 3. bataljon nemakog 749. puka koji se iz G. Milanovca probijao ka Kragujevcu, ubile 10
i ranile 20 nemakih vojnika i zaplenile dva tenka tipa vHokis, a jedan unitile.
Delovi Uikog N O P odreda napali etnike u Ari Iju i posle otre borbe ponovo zauzeli ovo mesto. Poginulo oko 30 i zarobljeno oko 150 elnika. Istog dana uli u
Ivanjicu, iz koje su etnici pobegli u pravcu Javora.
D v e ete Poarevakog N O P odreda zauzele Petrovac na Mlavl, koji su branili andarmi i nedievci.
K o d s. Palilule (blizu Nia) delovi Niavskog (Svrljikog) N O P odreda sruili elezniki most.
U Uicu (sada: Titovo Uice) inovnici i nametenici odrali miting na kome su odobrili odluku G N O odbora o radnikim i inovnikim platama i o pomoi nezbrinutim
slojevima radnog naroda i izbeglicama.
Okruno partijsko poverenitvo u Arandelovcu izvetava PK K P J za Srbiju da su
formirani M N O odbori u 13 sela sreza oraakog, u 8 sela sreza oplenakog i u s.
Veslu sreza kolubarskog.

140

1941. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

Zbog pretrpljenih gubitaka u borbama za K r a l j e v o nemake vlasti, po sopstvenom

priznanju, streljale u K r a l j e v u 1.736 mukaraca i 16 ena.
18/19.

oktobar

Rudarska eta K o p a o n i k o g N O P odreda napala neprijateljsku posadu u s. Ratini

(kod K r a l j e v a ) . P o d zatitom pristiglog pojaanja nemaki vojnici su se izvukli ka
K r a l j e v u uz gubitke od 6 mrtvih.
T r n a v s k i bataljon aanskog N O P odreda izvrio demonstrativan napad na K r a l j e v o .

19. oktobar

U Uicu (sada: T i t o v o Uice), nemaka a v i j a c i j a bombardovala fabriku oruja i

municije. Radnici su izvukli iz ruevina maine, opravili ih i preneli u trezore N a rodne banke, gde je nastavljena proizvodnja.
U selima Mekovcu. Gronici, Milatovcu i Mariu (kod K r a g u j e v c a ) nemaki vojnici
pohvatali i streljali 427 lica za odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka na putu G. M i I ano vac K r a g u j e v a c , a sela Gronicu i M i l a t o v a c spalili.
Na r. Lugomiru i izmeu Lanita i Bagrdana delovi Pomoravskog N O P odreda poruili elezniki most i time prekinuli saobraaj do 27 oktobra.
Nemaka a v i j a c i j a bombardovala Pecku i L j u b o v i j u .
U blizini . st. Bratinac (kod P o a r e v c ) delovi P o a r e v a k o g N O P odreda otetili
elezniku prugu.

20. oktobar

U K r a l j e v u nemake okupatorske vlasti do tog dana streljale preko 5000 ljudi od

15 do 60 godina starosti, k o j e su u racijama od 10. do 20. oktobra pohvatale i uhapsile.
Delovi n e m a k e 342. peadijske d i v i z i j e slomili otpor jedinica P o d r i n j s k o g i V a ljevskog N O P odreda i prodrli u K r u p a n j , gde su popalili s v e zgrade, sem onih
u krugu f a b r i k e antimona, poubijali ranjenike, l e k a r e i bolniare ( k o j e su pohvatali
u bolnici u K r u p n j u ) i sve civilno stanovnitvo koje n i j e uspelo da se na v r e m e
skloni.
U s . Medni (kod K r a g u j e v c a ) 1. bataljon K r a g u j e v a k o g N O P odreda pri napadu
na nemaki magacin municije, zaplenio veu koliinu municije i druge opreme.
K o d s. Ameria (blizu Sopola) delovi K o s m a j s k o g N O P odreda odbili napad 3. srpskog
d o b r o v o l j a k o g odreda.
U s . Drevcu (kod L e s k o v c a ) delovi Babikog N O P odreda razoruali

15 elnika.

Delovi K r a l j e v a k o g i Kopaonikog N O P odreda odbacili u K r a l j e v o 1. bataljon

nemakog 749. puka koji je pokuao da se p r o b i j e ka Rakoj, i naneli mu gubitke.
Stab Uikog N O P odreda izdao
Mihailovia.
U P o m o r a v l j u izaao prvi b r o j
20121. oktobar

proglas

n e p r i j a t e l j s k o j delatnosti etnika Drae

lista P a r t i z a n * , organa N O B - a u P o m o r a v l j u .

Na r. M l a v i (na pruzi Poarevac K u e v o ) delovi Poarevakog N O P odreda otetili elezniki most.

U s . Vini (kod K n j a e v c a ) delovi K n j a e v a k o - b o l j e v a k o g N O P odreda napali rudnik Dobru sreu i poruili rudnika postrojenja.

21. oktobar

U s . Sponcu (kod Lebana) od dela K u k a v i k o g N O P odreda i novodolih boraca f o r miran Jablaniki N O P odred.
U K r a g u j e v c u 3. bati.ljon 749. puka nemake 717. peadijske d i v i z i j e i Nedlev 5.
d o b r o v o l j a k i odred otpoeli masovno s t r e l j a n j u kome su pobili oko 7000 ljudi od
16 do 60 godina starosti, kao odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka u borbama protiv
partizana. Tada su streljani i politkomesar K r a g u j e v a k o g N O P odreda Svetozar
Dragovi, lan K P J Nada N a u m o v i i direktor g i m n a z i j e M i l i v o j e P a v l o v i , narodni
heroj.
Na putu K r a l j e v o K r u e v a c Rudarska eta Kopaonikog N O P odreda
i delovi
K r a l j e v a k o g N O P odreda napali nemaku kolonu i naneli j o j gubitke od oko 100
mrtvih i ranjenih. Partizani su zaplenili 20 puaka, 1 mitraljez, 2 automata i dr.
U Petrovgradu (sada: Z r e n j a n i n ) nemaka policija
lanova S K O J - a i neto kasnije ih streljala.

uhapsila

19 lanova

K P J i 40

Nemaka a v i j a c i j a bombardovala aak i putniki voz kod grada. Srueno nekoliko

kua i nastradalo nekoliko stanovnika.

141

1941. oktobar

SRBIJA

oktobar 1941.

Nemaka Vrhovna komanda obavestila komandanta oruane sile za Jugoistok da mu

se sa istonog fronta stavlja na raspolaganje nemaka 113. peadijska divizija kao
pojaanje za borbu protiv N O P - a u Srbiji.
22. oktobar

Kod s. Mojkovca (blizu Krupnja) delovi nemake 342. peadijske divizije savladali
otpor delova Valjevskog N O P odreda.
U s. Futogu (kod Novog Sada), po presudi maarskog prekog suda, zbog uea u
akcijama paljenja ita i kudelje, obeena 3 lana KPJ.

22/23. oktobar

Na r. Mlavi (kod s. Bratinca) delovi Poarevakog N O P odreda poruili elezniki

most.

23. oktobar

Izmeu . stanice K r a l j e v o i Vrba delovi Kraljevakog N O P odreda sruili most.

U s . Digolju (kod Prokuplja) Jastrebaka eta Toplikog N O P odreda razbila etnike Koste Peanca.
U severnom Banatu: u N o v o j Kanjii i selima Podlokanju, Banat. Arandelovu, Krsturu
i Crnoj Bari nemaka policija uhapsila 99 lica.
Uredbom Nedieve kvislinke vlade regulisan pravni poloaj maarske nacionalne
manjine u Banatu.
U s. Radojinji (kod N o v e Varoi), na zboru graana, izabran M N O odbor.

23/24.

oktobar

24. oktobar

Izmeu . stanica Leskovac

prugu.

Grdelica

delovi

Kukavikog N O P

odreda

poruili

Pod pritiskom delova nemakog 699. peadijskog puka. delovi Valjevskog N O P

odreda napustili Pecku, u koju su uli delovi nemakog 699. peadijskog puka i
uvee se spojili sa nemakom 704. peadijskom divizijom u Valjevu.
U Sokobanji Ozrenski
otpora, povukao.

N O P odred napao etnike i andarme, pa se zbog snanog

25. oktobar

Od Kragujevca, Lapova, Topole i Smed. Palanke otpoeo koncentrian napad jedinica nemake 714. peadijske divizije i nekoliko Nedievih i Ljotievih odreda na
2. umadijski N O P odred. Posle dvodnevnih borbi kod sela Baniine. D. Rae, P o povia i Miraevca glavnina 2. umadijskog N O P odreda se povukla prema Rudniku.

25/26. oktobar

U s . Strpcima (kod Priboja) delovi Uikog N O P odreda napali italijansku posadu.

Posle borbe, videvi da se bez velikih gubitaka neprijatelj ne moe likvidirati, oni
su se povukli. Sutradan su italijanski vojnici, pokupivi mrtve i ranjene, pobegli
u Priboj.

26/27. oktobar

Delovi Poarevakog N O P odreda razruili mostove na reci Mogili 1 na putu P o arevac Sirakovo.

27. oktobar

Kod Uba delovi Posavskog N O P odreda vodili otru borbu protiv delova nemakog
097. peadijskog puka.
Krajinsko-timoki etniki odred uz pomo nemakih vojnika posle otre borbe protiv
delova Poarevakog N O P odreda, zauzeo Majdanpek.

27/28.

oktobar

28. oktobar

U Poegi etnici Drae Mihailovia nasilno skinuli s voza Milana Blagojevia, komandanta 1. umadijskog N O P odreda, narodnog heroja, koji se vraao sa sastanka
iz VS N O P odreda Jugoslavije, i posle zverskog muenja ga ubili.
Izmeu Svilajnrti i Petrovca Nediev 7. srpski oruani odred i etnici, posle otrih
borbi, odbacili delove Poarevakog N O P odreda i zauzeli Petrovac i Aleksanrovac.
U Uicu (sada: T i t o v o Uice) otpoela node]ja S v e za front, nedelja mobilisanja
svih dotada neiskorienih snaga, koje su stavljene u slubu fronta.
U Niu odbor NO pomoi uputio proglas narodu Nia i okoline sa pozivom da prua
materijalnu pomo N O P odredima.
Moravika i Ariljska eta Uikog N O P odreda ponovo zauzele Ivanjicu i odbile
protivnapa etnika.
U Ba. Petrovcu maarske vlasti obesile 8 lanova KPJ 1 .
1

1<19

Po drugom izvoru veanje je izvreno 23. oktobra.

1941. oktobar
30. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1941.

Delovi Valjevskog i Uikog N O P odreda spreili pokuaj delova nemake 342. peadijske divizije da se iz V a l j e v a probiju ka Kosjeriima i Uicu (sada: Titovo Uice)
i odbacili ih ka Valjevu. Pri tome unitena 2 tenka i oko 300 nemakih vojnika
izbaeno iz stroja.
U s. Ribaru (kod S v r l j i g a ) Niavskl (Svrljiki) N O P odred razoruao Svrljiki etniki odred Koste Peanca.
U selu Klievcu (kod Velikog Gradita) delovi Poarevakog N O P odreda napali 20
etnika i 10 andarma od kojih je 6 poginulo. Istog dana su u Kostolcu zarobili
9 andarma.
Kopaoniki N O P odred pozvao narod Ua i okoline da uzme uea u borbi protiv
okupatora i prui materijalnu pomo borcima na frontu.

31. oktobar

aanski i K r a l j e v a k i N O P odred, uz podrku tenkovskog voda, izvrili nou

snaan napad na K r a l j e v o . Tenkovi su se probili do centra grada, ali, ostavi bez
podrke peadije, morali su se povui na polazne poloaje.
Izmeu . stanica
sruili most.

Kragujevac i Dragobraa delovi Kragujevakog

NOP

odreda

Na zboru graana sela Gornje i Donje Leskovice (kod V a l j e v a ) izabran M N O odbor.

Izmeu Zemuna i Indije grupa boraca Podunavskog N O P odreda otetila prugu.
Oktobar k.

Da bi razbili blokadu Poarevca, jedan bataljon nemakog 741. peadijskog puka,

dva dobrovoljaka odreda, est etnikih odreda i andarmi sa teritorije poarevakog okruga, uz podrku monitora i maarske dunavske flotile, preduzeli napad
na Poarevaki N O P odred. Borbe voene do 20. novembra. Odred je pretrpeo
osetne gubitke. Veinom zbog osipanja ljudstva, tako da je od 1200 boraca, koliko
ih je do tada imao, ostalo oko 150200.
Otpoeo napad nemakog 125. peadijskog puka i kvislinkih jedinica na Kosmajski
N O P odred i 2. bataljon Posavskog N O P odreda. Borbe voene skoro mesec dana.
Nae snage bile prinuene da napuste podruje Kosmaja i da se prebace na teren
uma di je.
U selima V. Trnjanu, Tulovi, Cukljeniku, Zoljevu, Zaguanu i V. Grabovnici (kod
Leskovca) formirani M N O odbori.
U s . Ribnicl (kod K r a l j e v a ) izabran M N O odbor.
U s. Krmaru (kod Valjeva), na zboru graana, izabran M N O odbor.

Oktobar

U s . Vitomirici (kod Pei), grupa lanova Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i M e tohiju odrala sastanak sa trojicom komunista iz Albanije. Reavano o nainu pomoi komunistikim grupama u Albaniji, da se sjedine i formiraju Komunistiku
partiju Albanije.
Oblasni komitet K P J za Kosovo i Metohiju ponovo uputio svog delegata u Albaniju
da pomogne stvaranje KP A l b a n i j e i da organizuje osloboenje Miladina Popovia,
sekretara Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju, iz italijanskog logora u
s. Peinu (kod Elbasana u Albaniji) 1 .
U osloboenom aku formirane partizanska milicija, eleznika eta za opravku
odravanje vozova, obuarska i krojaka radionica.

U Uicu (sada: Titovo Uice) formirana Omladinska radna brigada, prva u NOR-u.
jaine 150 omladinaca. Brigada je upotrebljena za branje voa i kukuruza kod
s. Dobruna (blizu Viegrada).
U s . Miranovakoj kuli (kod Bele Palanke)
ruao 10 andarma i 10 finansa.
U s . Lomnici (kod Kruevca) Rasinski
jedan etniki odred Koste Peanca.

Svrljiki

N O P odred

(Niavski)

napao

N O P odred razo-

veim delom zarobio

tab Toplikog N O P odreda izdao proglas narodu Toplice o izdajnikom radu etnikog komandanta Koste Peanca.
U Petrovcu formiran G N O odbor (imao ulogu i S N O odbora).
U s . Rabrovu formiran S N O za srez ramski.
U Golupcu formiran G N O odbor (imao ulogu i S N O odbora).
' Prvi put tmenovinl je bio u Albaniji

u septembru.

143

1941. oktobar

SRBIJA
U Prokuplju formiran ilegalni M N O odbor, radionica za ivenje
odred i sanitetski kurs.

oktobar 1941.
rublja za N O P

U Vrnjakoj Banji formiran Optinski NO odbor.

U s . Miroevcu (kod Leskovca) formiran M N O odbor.
U s . Lepaji (kod Prokuplja) formiran M N O odbor.
U s . Gajtanu (kod Lebana) formiran M N O odbor.
U s . Lapotincu (kod Leskovca), u prisustvu oko 4000 ljudi, odran zbor na kome
su istaknuti rukovodioci ustanka u tom kraju pozvali narod na ustanak.
U zapadnom Sremu izaao list Nedeljni izvetaj, organ OK K P J za Srem.

Jk
^tk

Novembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

4.

novembar

Nemaki zapovednik oruane sile za Jugoistok uputio potinjenim komandama i

jedinicama okrunicu o situaciji na Balkanu i merama za uguenje ustanka. K o mandantu Osamnaestog korpusa nareeno je da savlada ustanak u S r b i j i i H r v a t skoj.
VS N O P odreda Jugoslavije izdao saoptenje povodom i z d a j e etnika, koji su napali
na N O P odrede i na osloboena mesta Poegu, Uice (sada: T i t o v o Uice), I v a n j i c u
i hapsili partizane, lanove NO odbora i simpatizere N O P - a .

7. novembar

Predsednik S A D Franklin Ruzvelt i z j a v i o da je odbrana S S S R - a od ivotne v a n o sti za zatitu S A D .

CK S K O J - a izdao proglas M l a d o j generaciji svih naroda J u g o s l a v i j e : poziva je
na najiru mobilizaciju svih snaga radi nastavljanja borbe protiv okupatora i n j e g o vih slugu, a za osloboenje i srenu budunost.
CK K P J uputio proglas makedonskom narodu u kome ga poziva na oruani ustanak
protiv faistikih okupatora. To je prvi proglas CK koji je rasturen u M a k e d o n i j i ,
j e r je M e t o d i j e Satorov Sarlo to spreavao.
U Kujbievu, na proslavi dana v e l i k e oktobarske socijalistike revolucije, maral
SSSR-a K l i m e n t Voroilov istakao da e uskoro doi v r e m e kada e se svi slovenski
narodi dii pod partizansku zastavu -kao to su to uinili jugoslovenski partizani*.

8. novembar

VS N O P odreda Jugoslavije naredio svim N O P odredima J u g o s l a v i j e da na zloine

okupatora i njihovih pomagaa ne o d g o v a r a j u slinim m e r a m a ; da ne maltretiraju
ratne z a r o b l j e n i k e ili stanovnitvo k o j e n i j e naklonjeno N O P - u ; da u tom pogledu
strogo potuju odredbe meunarodnog prava,
U Tirani odrana partijska konferencija na k o j o j je osnovana KP A l b a n i j e i f o r miran privremeni C K . U pripremi i u radu k o n f e r e n c i j e uestvovali delegati CK
K P J Miladin P o p o v i i Duan Mugoa.

Stanica slobode, ilegalna norveka radio-stanica, emitovala vesti o junakoj borbi

naroda Jugoslavije protiv nemakih okupatora.

10. novembar

CK K P J uputio pismo P o k r a j i n s k o m komitetu K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak:

d a j e uputstvo o otklanjanju greaka partijskih rukovodstava i organizacija u vezi
s NOB-om.

11. novembar

U SSSR-u otpoele emisije radio-stanice Slobodna J u g o s l a v i j a .

13. novembar

U Londonu, izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije molila vladu V. B r i t a n i j e da od

v l a d e SSSR-a trai da se partizani J u g o s l a v i j e potine komandantu jugoslovenske
v o j s k e u otadbini 1 Drai Mihailoviu.
Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije je naredila svome poslaniku u S S S R - u da
od vlade S S S R - a trai da ona zahteva da se partizani Jugoslavije potine komandantu jugoslovenske v o j s k e u otadbini Drai Mihailoviu.
Otpoeo napad delova Uikog N O P odreda na etnike D r a e Mihailovia na R a v n o j
gori. U borbama voenim do 20. n o v e m b r a etnici su bili potpuno razbijeni, zbog
ega je Draa Mihailovl zamolio prekid vatre i ponudio pregovore, to je VS N O P
odreda Jugoslavije prihvatio.
Na osloboenoj teritoriji S r b i j e otpoeo rad partizanske radio-stanice na kratkim
talasima, i j e su e m i s i j e poinjale u 21 as. U vezi s tim, VS N O P odreda Jugos l a v i j e istog dana u B o r b i o b j a v i o saoptenje.

odreda

1 Poetkom novembra Je Izbeglika vladu Kraljevine Jugoslavije Komandu etnikih

Jugoslovenske vojske preimenovali! u Komandu Jugoslovenske vojske u otadbini.

1941. novembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

novembar 1941.

13/14. novembar

U s . Divcima (kod V a l j e v a ) komandant jugoslovenske vojske u otadbini Draa

Mihailovi vodio razgovore sa nemakim efom upravnog taba komandanta Srbije
dr Georgom Kislom. i obeao mu da e etnici voditi borbu protiv partizana a nee
pruati otpor nemakim trupama.

15. novembar

Otpoela druga ofanziva nemakih snaga ka Moskvi.

16. novembar

Nemake snage zauzele Ker i osvojile Keransko poluostrvo (u SSSR-u).

V N O P odreda Jugoslavije uputio direktivu Glavnom tabu N O P odreda za H r v a t sku: ire ukljuivanje hrvatske mase u N O B u koristiti se iskustvom iz Srbije.
V N O P odreda Jugoslavije obavestio G N O P odreda Hrvatske o
Mihailovia, koji je otvoreno stupio u borbu protiv N O P odreda.

izdaji

Drae

Komandant jugoslovenske vojske u otadbini Draa Mihailovi izdao proglas u kome

obavetava da je postavljen za komandanta celokupne jugoslovenske v o j n e sile na
okupiranoj teritoriji kraljevine Jugoslavije, da se svi naoruani pokreti stavljaju
pod njegovu komandu i da e ih on voditi prema zakletvi poloenoj kralju.
17. novembar

U Kujbievu poslanik izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije zatraio od vlade

SSSR-a da intervenie kod jugoslovenskih
partizana da se potine komandantu
jugoslovenske vojske u otadbini Drai Mihailoviu.
U Kairu odran sastanak izmeu generala Ilia, zastupnika vrhovnog komandanta
jugoslovenske kraljevske vojske i ministra Litltona, predstavnika britanske vlade
na Srednjem istoku: razmatrano pitanje slanja pomoi etnicima Drae Mihailovia.
V N O P odreda Jugoslavije pismom upoznao Izvrni odbor OF o izdajstvu Drae
Mihailovia u Srbiji i dao uputstva za spreavanje slinih dogaaja u Sloveniji.

IH. novembar

U Kujbievu, ambasador V. Britanije traio od vlade SSSR-a da se partizani Jugoslavije stave pod komandu komandanta jugoslovenske vojske u otadbini Drae
Mihailovia.
U Libiji otpoela ofanziva britanske 8. armije protiv nemako-italljanskih snaga.
U aku odran sastanak izmeu delegacije V N O P odreda Jugoslavije i delegacije
komandanta jugoslovenske vojske u otadbini Drae Mihailovia u cilju likvidiranja
nesporazuma i sukoba izmeu etnikih i N O P odreda. Clan VS N O P odreda Jugoslavije Aleksandar Rankovi je izneo predlog za sporazum. Poto predstavnici Drae
Mihailovia nisu imali ovlaenje za potpisivanje sporazuma, delegacije su se razile.

19. novembar

Otpoela protivofanziva sovjetske 4, 52. i 54. armije kod Tihvina, u toku koje su
nemake snage odbaene na liniju r. Volhov Novgorod.

20. novembar

Radio-Moskva emitovala pozdrav sovjetskih

slovenskim partizanima.

partizana

svojim

drugovima

jugo-

U aku, na sastanku delegacije V N O P odredu Jugoslavije i predstavnika komandanta jugoslovenske vojske u otadbini Drae Mihailovia, potpisan sporazum koji
je predviao: obustavu svih neprijateljstava do 12 asova 21.XI tekue godine; upuivanje svih snaga u borbu protiv okupatora i narodnih izdajnika; putanje svih
zarobljenika; obrazovanje meovite komisije koja e utvrivati uzroke sukoba, krivice i zloinaka dela; obrazovanje meovitog ratnog suda; lica koja su dobrovoljno
prela na jednu ili drugu stranu mogu ostati gde su; zajednikim snagama razoruati svaku grupu koja bi bila protiv jedne ili druge strane; saradnju u operacijama
i odravanje novog sastanka delegacija.
Objavljeno saoptenje VS N O P odreda Jugoslavije povodom emisije neprijateljske
radio-stanice koja je pod nazivom Radio-slanica Narodnooslobodilakih partizanskih
odreda Jugoslavije, pokuala da laima, klevetama i provokacijama pokoleba poverenje naroda u NOP.
21. novembar

Nemake snage zauzele Rostov (u SSSR-u).

Ministarstvo domobranstva ustake N D H izdalo nareenje da se pri ienju terena
ubije svako naoruano lice koje ne pripada oruanim formacijama N D H ili okupatora i da se sela iz kojih se puca na vojsku zapale a ene i deca oteraju u logor.

24. novembar

U Kujbievu, britanska vojna misija podnela vladi SSSR-a memorandum, zahtevajui da se partizani Jugoslavije hitno potine komandantu jugoslovenske vojske
u otadbini Drai Mihailoviu, koga vlada V. Britanije smatra jedino moguim
voom otpora u Jugoslaviji.

1941. novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 1941.

Sa istonog fronta stigla u Srbiju nemaka 113. peadijska divizija i prikupila se

na prostoriji Jagodina (sada: Svetozarevo) Parain Kruevac Kraljevo.
25. novembar

U Berlinu odrana konferencija predstavnika vlada Nemake. Japana, Italije, M a arske, Spanije, Finske. Rumunije, Bugarske, Danske. Slovake, N D H . Manduka
i okupiranog dela K i n e (kvislinke vlade Van in V e j a ) na k o j o j je Antikominterna-pakt produen za jo pet godina.
Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio telegram K o m interni povodom vesti
Radio-Moskve da je Draa Mihailovie voda svib snaga pokreta otpora i da vodi
borbu protiv okupatora.

26. novembar

Radio-London objavio da je vlada V. Britanije ovlaena od vlade SSSR-a da pozdravljajui i ohrabrujui ustanak u Jugoslaviji istakne 'da je u interesu i sovjetske
vlade da doe do jedinstva u toj zemlji.
U Uicu (sada: Titovo Uice) V N O P odredu Jugoslavije, na sastanku sa vojnim i
politikim rukovodiocima N O P odreda koji su bili zahvaeni neprijateljskom ofanzivom. doneo odluku da se io upornije brani slobodna teritorija zapadne Srbije,
a potom da se deo snaga povlai za Sandak a drugi deo zabaci neprijatelju za lea
i dalje dejstvuju na dodeljenirn podrujima. U vezi s tim, on je Glavnom tabu
N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio da sa potinjenim jedinicama povea
aktivnost prema Srbiji radi prihvata snaga koje se budu povlaile za Sandak.
- V N O P odreda Jugoslavije izdao saoptenje povodom poraza nedievaca i etnika
Drae Mihailovia na pl. Rudniku, u borbi protiv N O P odreda.

27. novembar

Saveznici zauzeli pokrajinu Gndar (u Etiopiji). T i m e su slomili poslednji otpor italijanskih snaga u istonoj A f r i c i i zavrili osloboenje Etiopije, Somalije i Eritreje.

28. novembar

Ministar inostranih poslova V. Britanije uputio pismo predsedniku izbeglike vlade

K r a l j e v i n e Jugoslavije: obeava pomo etnicima ako bi ovi drali front sa partizanima, pod komandom Drae Mihailovia, j e r je od najvee vanosti da obe vlade
uine sve da se u Jugoslaviji odri ujedinjeni front svih patriota.

29. ttoDembar

Snage Crvene armije u protivofanzivi povratile Rostov.

30. novembar

Na Ravnoj gori odrano savetovanje etnikih komandanata na kome je komandant

jugoslovenske vojske u otadbini Draa Mihailovi govorio o voenju borbe protiv
partizana i o legalizaciji etnikih odreda kod okupatora.
U Goradu potpisan sporazum izmeu komande etnikih snaga u Bosni i Hercegovini i predstavnika taba italijanskog 6. armijskog korpusa o zajednikoj borbi
protiv N O P odreda Jugoslavije.

Novembar

Vlada V. Britanije i vlada SSSR-a se saglasile: zajednikim merama postii da se

partizani i etnici pomire radi borbe protiv okupatora i da se partizanske jedinice
potine komandantu jugoslovenske vojske u otadbini Drai Mihailoviu.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. novembar

1/2. novembar

2. novembar

Drugi bataljon domobranskog 8. pendijskog puka iz Kladnja zauzeo s. Stupare (na

putu Tuzla K l a d a n j ) potisnuvi deluve Biranskog N O P odreda.
Delovi Romanijskog N O P odreda i N O P odreda
ili neuspeo napad na Olovo.
U s. Razvalama (na pl. L j u n j e v a i ) odran
za Bos. krajinu, OK K P J za Biha (Grme) i
eno da se tab premesti u Podgrme i date
eta za borbu protiv italijanskog okupatora,

Z v i j e z d a i etiri etnike ete izvr-

sastanak sekretara oblasnog komiteta

taba 1. krajikog N O P odreda. Odludetaljnije direktive za rad: formiranje
NO odbora, magacina. logora itd.

Tri ete Kalinovikog N O P odreda zauzele Trnovo, dok se posada (jedan domobranski
konjiki eskadron i andarmi) izvukli preko Treskavice u Konjic.
U s . Ulinju (kod Gacka) izdvajanjem boraca gatakog sreza iz 1
bataljona Hercegovakog N O P odreda, formirati Gataki bataljon.
213. novembar

(Nevesinjskog)

Dva bataljona 3. krajikog N O P odreda izvrila neuspeo 17-asovni napad na Jajce

radi unitenja fabrike karbida.
747

1941. novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 141.

3. novembar

Delovi Kalinovikog N O P odreda uli u Prau (na pruzi Sarajevo Viegrad), koju
je tog dana napustio jedan domobranski bataljon.

4. novembar

Na Jahorini delovi Kalinovikog i Romanijskog N O P odreda razbili kombinovani

bataljon domobranskog 7. peadijskog puka, koji se iz Prae povlaio prema Palama.
Zbog pretrpljenih gubitaka bataljon je sutradan rasformiran.
Delovi Trebevikog bataljona Kalinovikog N O P odreda zauzeli and. st. i vodovod
Bistricu (kod Sarajeva).

4 ,1. novembar

Novembar p.

Delovi N O P odreda Zvijezda spalili, te i idue noi, drvene mostove preko r. Bosne kod Semizovca (na putu Sarajevo Visoko). T i m e je automobilski saobraaj za
due vreme prekinut.
Stab Hercegovakog N O P odreda, preko niza sastanaka sa
etnikim
vodama u
Hercegovini, pokuao pridobiti etnike za saradnju u borbi protiv okupatora i ustaa.
Odbivi tu saradnju, etnici su se vre vezali za okupatora i time javno deklarisali kao izdajnici i sluge okupatora.
Formiran K i j e v s k i bataljon Kalinovikog N O P odreda.
Prerastanjem Igmanske partizanske ete formiran Igmanski bataljon
N O P odreda.

Kalinovikog

Objedinjavanjem Sekovike, Brainake i Tupanarske partizanske ete formiran 1

(Sekoviki) bataljon Biranskog N O P odreda.
5-0. novembar

Majeviki N O P odred zauzeo s. Povrnicu (na putu G. Tuzla

vod domobrana iz 8. peadijskog puka.

Lopare) i zarobio

0. novembar

U s. Pareu (kod Trebinja) Lastvanska eta (Trebinjskog) bataljona Hercegovakog

N O P odreda i manji delovi Nikikog N O P odreda unitili hidrocentralu i sruili
jednu elezniku kompoziciju i most na Trebinjici. Zarobljeni su domobranska
posada centrale i nekoliko italijanskih vojnika. Time je saobraaj na pruzi Trebinje
Bilea obustavljen 10 meseci.

0 7. novembar

Majeviki N O P odred drugi put zauzeo s. Povrnicu (na putu G. Tuzla Lopare)
i opet zarobio vod domobrana iz 8. peadijskog puka.

7. novembar

U s . Imljanima (kod Skender-Vakufa), na inicijativu MK KP.J za Travnik, formirana Imljanska (Djevojaka) partizanska eta. koja je krajem meseca ula u sastav
8. krajikog N O P odreda.

II. novembar

U neposrednoj blizini Viegrada etnici opljakali i spalili

sela.

!' Kl. novembar

.Jedna eta N O P odreda

rajeva).

desetak

muslimanskih

Zvijezda izvrila prepad na aerodrom Rajlovac (kod Sa-

Tri ete 2. bataljona Komande N O P odreda za Kordun i Baniju napale i razoruale

posadu and. st. Johovica (kod Cazina). Zaplenjeno 7 puaka.
10.

novembar

Iz rejona Blauj llan-Ploa Visoko Semizovac, Sarajevski ustaki bataljon.

2. bataljon domobranskog 13. peadijskog puka i 2. bataljon nemakog 38. peadijskog puka, ojaani baterijom topova i vodom oklopnih automobila, napali delove
N O P odreda Zvijezda* i odbacili ih preko r. Bosne. Ustae su na pravcu svoga
nastupanja spalile nekoliko sela.
U s . Bjelogorcima (na putu Sarajevo Mokro) delovi Romanijskog N O P odreda
unitili jednu domobransku snabdevaku kolonu. Spaljeno 5 kamiona.

10 11. novembar

Boljanika eta Ozrenskog N O P odreda zauzela . st. Karanovac (raskrsnicu pruga

za Doboj, Tuzlu i Graanicu).

1I

U s . Sipovljanima (kod Drvara), na inicijativu OK K P J za Drvar, formirana kulturno-prosvetna ekipa (od 30 lanova) sa zadatkom: mobilizacija omladine i naroda
putem kulturnog i politikog prosveivanja. Ekipa je delovala do kraja januara
1943. u drvarskom, podgrmekom i, delom. jajakom okrugu, pa i u Lici.

novembar

U Viegradu Gorski tab etnikih odreda istone Bosne sklopio sa

izaslanikom
taba italijanskih trupa Crne Gore sporazum o nenapadanju i saradtiji u borbi protiv N O P - a i obezbedenju okupatorskih komunikacija od strane etnika.
J3//4. novembar

JJ.S'

Jedinice N O P odreda Z v i j e z d a napale na Vare, ali ga nisu zauzele.

194). novembar
14. novembar

Novembar p. p.

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 1941.

Sarajevski ustaki bataljon. 2. bataljon domobranskog 13. peadijskog puka i 2. bataljon nemakog 738. peadijskog puka. ojaani baterijom topova i vodom oki. automobila, napadajui od Sarajeva, Railovca i Scmi/.ovea, u dvodnevnim borbama odbacili delove N O P odreda Zvijezda sa periferije Sarajeva na liniju s. Moioci
Motka r. Ljubina.
Na Romaniji. pod rukovodstvom delegata CK K P J i komandanta GS N O P odreda
BiH. odrano savetovanje partijskih aktivista iz istone Bosne u vezi s pitanjima
taktike partizanskog naina ratovanja i suprotstavljanja etnikom razbijakom radu.
U Prai. na narodnom zboru, izabran optinski NO odbor.
U Trnovu, na narodnom zboru, izabran optinski NO odbor,
Formiran Udarni bataljon Ozrenskog N O P odreda.

Novembar s.

U Partijskom domu u s. Bjelosavilma (na Romaniji) delegat CK K P J i komandant

GS N O P odreda za BiH odrao savetovanje sa vojno-politikim rukovodiocima iz
Bos. krajine. On ih je upoznao sa situacijom u zemlji, posebno u istonoj Bosni i
Srbiji, s planom razvijanja i organizovanja N O P odreda, kao i sa stavom prema
etnicima.
U s. Korenitoj (kod B i j e l j i n e ) od Bijeljinske i Branske partizanske ete formiran
Bijeljinsko-branski bataljon Majevikog N O P odreda.
Formiran Majeviki bataljon Majevikog N O P odreda

Novembar

d. p.

Povodom neuspele konferencije u Vlasenici. odrane 16. novembra 1941. GS N O P

odreda za BiH obratio se otvorenim pismom svim potenim i rodoljubivim etnicima
Bosne i Hercegovine pozivajui ih da sa partizanima produe zajedniku N O B U pismu je osuena namera etnikih oficira da. za raun okupatora, tu borbu pretvore
u borbu Srba protiv muslimana, u borbu protiv uspostavljanja narodne vlasti, a za
samovlae, osvetu, pljaku i izbegavanje borbe protiv okupatora.
Na zboru predstavnika seoskih odbora formiran
odbor partizanske optine- Poloani (kod Prnjavora), sa seditem u s. Skucanom Vakufu. Optina je imala NO
fond. sud, relejnu kurirsku stanicu i druge ustanove.

15/16. novembar

16. novembar

Dve ete 2. krajikog N O P odreda razoruale posadu ?.. st. Breziani (nn pruzi P r i zodor Bos. Novi).
U Vlasenici, na inicijativu GS N O P odreda za BiH, odrana konferencija predstavnika partizanskih i etnikih jedinica istone Bosne radi raiavanja nesuglasica
izmeu taba etnikih odreda u istonoj Bosni i GS N O P odreda za BiH. K o n ferencija nije postigla postavljeni cilj. jer su je etnici napustili kada su uvideli da
e ostati u manjini, ali je razoblien izdajniki i razbijaki rad etnikih voa.
Kod s. Lipca (blizu Doboja) delovi Ozrenskog N O P odreda razbili 3. bataljon domobranskog 2. peadijskog puka. Zaplenjeno 160 puaka. 18 p. mitraljeza. 6 mitraljeza
i 5 minobacaa.

17. novembar

Napustivi zajedniku konferenciju

Privremenu upravu istone Bosne i
jednikom (partizansko-etnikom)
time preli na otvoreno razbijanje

u Vlasenici, etnici na svojoj skuptini izabrali

raskinuti sporazum od 1. X 1941. o saranji i zaOperativnom tabu za istonu Bosnu. Ovi su
ustanikih redova u istonoj Bosni.

U s . Baljcima (kod Bilee), izdvajanjem ela iz partizanskog bataljona

Gainovi , formiran 2. bileki bataljon Hercegovakog N O P odreda.
IX. novembar

Poste vie bezuspenih pokuaja s manjim snagama, etiri nemako-ustako-domobranska bataljona, podrana artiljerijom, avijacijom i tenkovima, deblokirala posadu
(domobranski 1. konjiki puki u Mokrom. Blokadu je drao Romanijski N O P odred.
Delovi 1. krajikog N O P odreda unitili voz izmeu . st. Lanite i
pruzi Srnetica Sanski Most).

21. novembar

Vladimir

Rravsko (na

Dva bataljona 3. krajikog N O P odreda upali u D Vakuf (na levoj obali Vrbasa).
razbili po jednu etu 26. peadijskog puka italijanske divizije Bergamo i domobranskog 9. peadijskog puka i spalili dve pilane, jednu elezniku kompoziciju i tri
motorna vozila. Zbog intervencije iz Bugojna mc-sto nije zauzeto.
Delovi 5. bataljona 3. krajikog N O P odreda razbili vod domobrana i zauzeli neprijateljsko uporite Crnu Rijeku (raskrsnicu puteva za Banju Luklt, Jajce i M r k o nji-Grad).
140

1941. novembar
22. novembar

22123.

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 1941.

Banjaluki muslimani svojom rezolucijom osudili ustake zloine nad Srbima i J e v rejima i gaenje najelementarnijih prava oveka, pridruivi se zahtevima iz ranijih
rezolucija o linoj sigurnosti svih graana i verskoj toleranciji. Osuujui injenicu
da je u pokolje uvuen i deo muslimanskog oloa, oni iznose primere gde su ustae
pri vrenju masovnih pokolja nosile fesove, kako bi izazvale pokolj izmeu muslimanskog i srpskog ivlja.

novembar Delovi 3. krajikog N O P odreda zauzeli s. Hrvaane (kod Prnjavora), unitili posadu
(oko 100 andarma, domobrana i milicionera) i zapalili and. stanicu, potu i
optinu.

23. novembar

Povodom naputanja sporazuma o saradnji izmeu etnika i N O P odreda u istonoj

Bosni, GS N O P odreda za BiH uputio pismo svim N O P odredima u Bosni i Hercegovini, u kome je objasnio petokolonaki i razbijaki stav etnikog rukovodstva
na konferenciji u Vlaseniei i. svoja nastojanja da do rascepa ne doe, ali ne po cenu
odricanja od tekovina N O P - a i interesa naroda'.
Iz zasede pod Malovanom (na putu Sujica Kupres) Livanjski N O P odred i manji
delovi 3. krajikog N O P odreda razbili italijansku kolonu od 11 vozila. Uniten 1
tenk i 3 kamiona; zarobljeno 13 i ubijeno 8 vojnika, a zaplenjeno 40 puaka. 3 p.
mitraljeza i 5 sanduka municije.

24. novembar

Izmeu ?.. st. Karanovca i Boljanica (na pruzi Tuzla Doboj) delovi
Ozrenskog
N O P odreda sruili nemaki oklopni voz i lokomotivu putnikog voza. Posle due
borbe posada voza se izvukla uz pomo delova ustakog bataljona iz Tuzle i domobrana iz Doboja. Pruga je opravljena tek trei dan.
Ustake i nemake vlasti otkrile pripreme za pobunu i za prelaz partizanima domobranskog 15. peadijskog puka na Palama (kod Sarajeva). Organizatori pohapeni:
osamnaest domobrana osueno na smrt, 48 domobrana i nekoliko seljaka osueno
na robiju, jedan domobran poginuo u samoodbrani, dok je vei broj premeten u
druge jedinice.

24125.

novembar

25. novembar

26. tiouembar

Jedna eta 2. krajikog N O P odreda spalila pilanu kod Kozarca i poruila 5 mostova
na putu Kozarac Mrakovica.
Jae domobranske i nemake snage (ojaani domobranski 5. i 11. peadijski puk,
nemaki 369. legionarski puk 1 manji delovi ustaa, andarma i nemake 718. peadijske divizije) izvrile koncentrian napad na 2. krajiki N O P odred. Odred je
vetim manevrima izbegao sudare sa jaim snagama i zabacio se neprijatelju za
lea. Neprijatelj je prokrstario celu Kozaru i vrio represalije, pobivi preko 200
seljaka. Treeg dana napad je obustavljen, a na Kozari je ostavljeno vie manjih
posada.
Posle 17 dana opsade, delovi 3. krajikog N O P odreda zauzeli Sitnicu (pod pl. Manjaom). Kod s. Ratkova posada (6. eta domobranskog 10. peadijskog puka i andarmi) razbijena pri pokuaju proboja u Klju.
Lastvanska eta Trebinjskog bataljona Hercegovakog N O P odreda 5 , iz zasede kod
Klobuka (na putu T r e b i n j e Niki). razbila motorizovanu kolonu (4 tenka, 16 kamiona i oko 40 motocikla) italijanske divizije Marke 1 zaplenila 22 motocikla,
4 p. mitraljeza, 10 puaka itd.
Kod s. Jablanice (blizu Bos. Gradike) ustae naterale u reku i pobile oko 170
seljaka pohvatanih u napadu na pl. Kozaru, a oko 200 deaka i devojica odvele
u Dubicu.
U pl. Borji Oblasni komitet K P J za Bos. krajinu organizovao konferenciju komandnog kadra ustanikih jedinica sa podruja prnjavorskog i
kotorvarokog sreza.
Iako su pojedini vodovi bili pod komandom etnika, formiran je partizanski bataljon i ukljuen u 3. krajiki N O P odred kao 6. bataljon. K a o jezgro novog bataljona
posluili su 2. i 4. partizanski odred 1. partizanske ete za Bos. krajinu.

26/27.

novembar

27. novembar

Majeviki N O P odred i etniki Majeviki odred izvrili zajedniki napad na s.

K o r a j (kod Brkog). Posada (3. bataljon domobranskog 6. peadijskog puka), gonjena od partizana, povukla se prema Celiu, dok su etnici ostali u Koraju, gde
su pobili oko 400 ljudi, ena i dece.
Delovi Kalinovikog N O P odreda i etnikog Zlatiborskog
odreda
razbili jednu
domobransku etu kod rezervoara Bistrica sarajevskog vodovoda. Sutradan je
jedan ojaani nemaki bataljon uspeo da protivnapadom povrati poloaje.
Pismo Je. po etama, uz diskusiju, proitano svim partizanima.
U
toku
borbe Je
pristigla
i
jedna eta
Greliovskog
bataljona
odreda.
1
!

NOP

150

Nlklkog

1941. novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 1941.

I z d v a j a n j e m eta Iz 1. bilekog bataljona V l a d i m i r G a i n o v i

(3. bileki) bataljon Hercegovakog N O P odreda.
27/28.

novembar

formiran Sitniki

M a j e v i k i N O P odred napao na s. Celi (kod Brkog), ali ga n i j e zauzeo, j e r su

metani priskoili u pomo domobranskoj posadi, bojei se etnikog pokolja kao u
s. K o r a j u .

29. novembar

Na putu Celi s. M r t v i c e M a j e v i k i N O P odred razbio jednu i po etu domobranske 3. peadijske d i v i z i j e .

30. novembar

Zandarmerijsko-domobranska posada napustila s. Jele (kod Foe), posle ega su u

mesto uli delovi K a l i n o v i k o g N O P odreda. Na odranoj konferenciji metana f o r mirana Muslimanska partizanska eta (92 borca) K a l i n o v i k o g N O P odreda i K o manda mesta Jele.
Grahovski bataljon Nikikog N O P odreda i delovi T r e b i n j s k o g bataljona H e r c e g o vakog N O P odreda unitili posadu and. st. i zauzeli Lastvu (kod T r e b i n j a ) .
Na zboru izabran optinski NO odbor Bos. P e t r o v o Selo, sa seditem u Kakmuu
(srez Graanica). Odbor je imao mehaniku i stolarsku radionicu, radionicu za izradu
runih bombi, magacine hrane itd.
D e l o v i 1. krajikog N O P odreda zauzeli and. st. .St. M a j d a n (kod San. Mosta).

Novembar k.

Novembar

Prerastanjem
odreda.

Spreanske ete f o r m i r a n 2 (Spreanski)

U Lopatama,
odbor.

na sastanku

predstavnika seoskih

bataljon Biranskog N O P

NO odbora,

izabran

optinski

NO

PK K P J za B i H uputio muslimanima Bosne i H e r c e g o v i n e proglas u kome je o b j a snio vojno-politiku situaciju, ukazao na p r a v e k r i v c e za stradanje nevinog muslimanskog i v l j a i istakao potrebu za mnsovnijim aktivnim ueem u oruanoj borbi
protiv okupatora i domaih izdajnika. Ne z a d o v o l j i t i se protestnim rezolucijama,
nego o d v o j i t i muslimanske mase od izdajnikih voda i vlastitom borbom, u zajednici
sa Srbima i H r v a t i m a Bosne i Hercegovine, obezbediti bolju budunost i spas od
unitenja izmeu d v e v a t r e osnovna je intencija proglasa.
U Rogatici, na narodnom zboru, izabran optinski NO odbor Rogatica.
U s . Lubardiima (kod Rogatice), na sastanku predstavnika seoskih NO odbora, izabran optinski NO odbor Dub (srez Rogatica).
Formiran optinski NO odbor B o r i k e (kod Rogatice).
U s . Borovcu (kod Rogatice) f o r m i r a n optinski NO odbor Borovac.
U Rogatici, na
gatica.
U Podgrmeu

konferenciji

predstavnika optinskih

NO odbora, izabran S N O R o -

formiran SK K P J za Bos. Krupu.

Od delova r a s f o r m i r a n e 1. partizanske ete za Bos. krajinu formiran 5. bataljon

3. krajikog N O P odreda.
Formiran Crnovrki b a t a l j o n N O P odreda Z v i j e z d a .
Formiran Vareki

bataljon

N O P odreda

Formiran Stublinski bataljon

Zvijezda.

N O P odreda

Zvijezda.

I z d v a j a n j e m delova Varekog bataljona formiran

Zvijezda.

Niiki

bataljon

NOP

odreda

Formiran Zagorski bataljon K a l i n o v i k o g N O P odreda. A l i je on k r a j e m istog m e seca preao u etnike.

Na teritoriji M a g l a j s k o g bataljona Ozrenskog N O P odreda
kovica, sa seditem u s. Rakovici.

formiran NO odbor R a -

U S a r a j e v u Gestapo uhapsio p r e k o 1000 graana (meu kojima i v e l i k i b r o j a k t i vista N O P - a ) .

OK S K O J - a za M a j e v i c u obnovio SK S K O J - a za B i j e l j i n u , .sa seditem u s. K o r e nitoj.
. . . . .

151

1941. novembar

CRNA GORA

novembar 1941.

CRNA GORA
1. novembar

U Zabljaku, uz prisustvo delegata PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak, Baja

Sekulia, otpoelo trodnevno partijsko savetovanje. Odlueno j e : na teritoriji sreza
izvriti izbore seoskih, optinskih i sre.skih NO odbora; pristupiti likvidiranju narodnih neprijatelja; uspostaviti partizanske strae u Zabljaku, Savniku i Breznama;
formirati partizanske bataljone i durmitorsku brigadu Vojvoda Momilo i izvriti
pripreme za pretstojei napad na P l j e v l j a .

2. novembar

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio Lovenslcom N O P odredu da n a j energinije pristupi likvidaciji pijuna, petokolonaa i razbijaa narodnog jedinstva
i povede energinu borbu protiv okupatora.
U s. R a v n o j Rijeci (kod B i j e l o g P o l j a ) u borbi protiv ktMIaa poginuo Aleksa Dilas
Beo, narodni heroj.

3. novembar

PK K P J za Crnu Goru. Boku i Sandak uputio proglas narodu povodom 24-godinjice oktobarske revolucije.

5. novembar

Odran sastanak Biroa PK K P J za Crnu Goru i Boku, na kome je izvrena analiza

stanja u Crnoj Gori. a lan Politbiroa CK K P J i VS N O P odreda Jugoslavije Ivan
Milutinovic upoznao prisutne sa zakljucima vojno-politikog Savetovanja u Stolicama. sa direktivom CK K P J o stvaranju narodne vlasti i sa pismom vrhovnog
komandanta Josipa Broza Tita o upuivanje boraca u Srbiju. Odlueno je da se
pristupi formiranju jednog odreda koji bi, sastavljen od najboljih boraca, pri prolasku kroz Sandak izvrio napad na P l j e v l j a .

Novembar p.

U selu K r v a v u (kod Danilovgrada) odran sastanak 75 predstavnika svih optina

danilovgradskog sreza, na kome je izabran S N O odbor.
U Mokrom dolu (kod Crkvica) formiran Orjenski N O P bataljon.

6. novembar

Delegat VS N O P odreda Jugoslavije i CK K P J Ivan Milutinovic izvetava CK K P J

da je hitno pristupljcno prikupljanju i mobilizaciji partizana
radi
upuivanja u
Sandak.
- Partizani prekinuli tt veze izmeu Nikia i Danilovgrada.

7. novembar

Moraki bataljon i Vod rovakih partizana Komskog

N O P odreda sruili most u
rejonu s. P a j k o v a Vira kod Kolaina i time 15 dana onemoguili neprijatelju saobraaj na putu L i j e v a Rijeka Mateevo Kolain.
Odran plenarni sastanak Sreskog odbora Crnogorske narodne omladine za srez
podgoriki, na kome su doneti zakljuci: pojaati rad medu omladinom, stvoriti
vrsto jedinstvo u borbi za nacionalno osloboenje; organizovati antifaistike omladinske mitinge po selima i optinama i razvijati agitaciju za
vee ukljuivanje
omladine u N O P odrede. Prema tim zakljucima trebalo je u partizanskim etama
formirati aktive a u bataljonima komitete C N O .
Na itavoj slobodnoj teritoriji Crne Gore sveano proslavljena 24-godinjica oktobarske irevolucije.

8. novembar

Kod . st. Stube (kod Nikia) delovi Nikifcog N O P odreda poruili na vie mesta
put Niki Vilusi i elezniku prugu Niki Bilea.

9. novembar

U rejonu . st. Stube (kod Nikia) delovi Koansko-miloanskog bataljona Nikikog N O P odreda napali iz zasede izviaku grupu od 60 italijanskih vojnika i 13 zelenaa. Poginula su i ranjena 33 a zarobljena 2 neprijateljska vojnika, dok su partizani imali 2 ranjena. Zaplenjeno: 2 p. mitraljeza i nekoliko puaka s municijom.
U T i f r a n s k o j klisuri partizani poruili put Berane (sada: Ivangrad) B i j e l o P o l j e .
U M o j k o v c u formirani Optinski NO odbor i Komanda mesta.

10. novembar

D v e italijanske ete iz Nikia pokuale da se pod zatitom tenkova probiju kroz s.

Koane do . st. Stuba, ali su Ih partizani Nikikog N O P odreda odbili i naterali
u bekstvo i tom prilikom oslobodili 30 seljaka koje je n e p r i j a t e l j v o d i o sa sobom.
Na Jasenu (u blizini Vilusa) partizanska zaseda puanom vatrom oborila transportni
neprijateljski avion. Posada od dva lana poginula.

U.

152

novembar

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku, na osnovu odluka Savetovanja u Stolicama,

izdao naredbu o reorganizaciji vojnih jedinica, po k o j o j se na teritoriji Crne G o r e

1941. novembar

CRNA GORA

novembar 1941.

i Boke osnivaju: Lovenski, Zetski, Durmitorski i Komski N O P odredi. Dotadanji

nazivi brigada ukidaju se. Naredbom je regulisana i unutranja struktura tabova.
Izvrni odbor Crnogorske narodne omladine (CNO) za srez podgoriki uputio direktivno pismo optinskim odborima C N O sreza podgorikog o zadacima crnogorske
omladinske organizacije.
12. novembar

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku prosledio tabovima N O P odreda uputstvo

VS N O P odreda Jugoslavije o osvajanju naseljenog mesta i odbrani osloboene
teritorije.

13. novembar

Na mestu zvanom Platno (na putu Titograd Kolain) delovi bataljona

Marko
M i l j a n o v Zetskog N O P odreda poruili potporne zidove i onesposobili komunikaciju
za saobraaj.
Delegat VS N O P odreda Jugoslavije Ivan Milutinovic uputio nareenje Glavnom
tabu N O P odreda za Sandak da odmah pristupi prikupljanju dovoljnih koliina
hrane za jedinice koje e operisati u Sandaku; da Prijepoljsku i Pljevaljsku etu
stavi na raspolaganje Crnogorskom N O P odredu za operacije u Sandaku. Pored
toga, u nareenju se govori i o buduim zadacima na formiranju vlasti na teritoriji
koja bude osloboena.

14

novembar

Italijanski bataljon sa 7 tenkova, uz podrku artiljerije, napao od Nikia i Brezovika s. G. P o l j e i poeo da pali kue. Borba je trajala od 9 asova izjutra do kasno
uvee. Neprijatelj je imao 20 ranjenih i mrtvih, a zapalio je 10 kua.

15.

novembar

U s. Gostilju (kod Titograda) odrano savetovanje GS N O P odreda za Crnu Goru i

Boku sa komandantima i politikim komesarima N O P odreda, kojom prilikom je
izvrena detaljna analiza borbenih dejstuva, stanja u odredima i aktivnost odreda
na terenu. Na savetovanju je zakljueno: postojeu strukturu partizanskih jedinica
uskladiti sa odlukama Savetovanja GS N O P odreda Jugoslavije u Stolicama; najotrije suzbijati i spreavati pokuaje neprijatelja NOB-a na formiranju posebne
vojnike organizacije, nosioci optenarodnog ustanka mogu biti samo partizani; pruiti mogunost svim potenim rodoljubima da uestvuju u NOB-u. Zatim je izneto
brojno stanje N O P odreda: Zetski N O P odred 1.735 partizana, Lovenski N O P
odred 500, Durmitorski N O P odred 1.340 i Komski N O P odred 900 partizana.
Tada su postavljeni sledei zadaci: da se partizanske jedinice organizaciono uvrste,
oforme i poveu: da se iz partizanskih redova izbace kolebljivi i panikerski elementi;
da se organizuje obavelajna sluba, straa po selima, kao i stalno izvianje neprijatelja: da se pojaa politiki rad u jedinicama i u narodu i povede otriji kurs
prema petokolonaima i pijunima. U vesi sa odailjanjem partizana u Srbiju i sa
eventualnim operacijama u Sandaku reeno je da se utrostrui ruenje puteva koji
vode za Sandak i preduzme stalno izvianje neprijatelja.

Nouembtir s.

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku formirao Crnogorski N O P odred za operacije

u Sandaku, koji je imao 9 bataljona (Lovenski, Bijeli P a v l e , Zetski, 18 oktobar, Komski, Peko Pavlovi . Uskoku-drobnjaki, Jezero-aranski i
Bajo PivIjanin), ukupno oko 3.690 boraca, a od naoruanja: 2907 puaka. 70 p. mitraljeza,
14 mitraljeza, 6 minobacaa, 1 top 45 mm, 1149 runih bombi i drugo.
Partizani iz Grahovskog bataljona. Banjsko-vuedolskog bataljona Nikikog N O P
odreda i bataljona "Luka Vukalovi savladali ustako-domobransku posadu u Pareu, kod Lastve (srez Trebinje). Zarobili 12 domobrana i 7 italijanskih vojnika sa
orujem i opremom. Onesposobili elektrinu
centralu u Pareu,
koja je davala
osvetljenje Trebinju i Bilei.
GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio tabovima N O P odreda na teritoriji
Crne Gore i Boke da. radi lakeg zauzimanja P l j e v a l j a , blokiraju neprijatelja u
Bijelom Polju, Beranama (sada: Ivangrad), Kolainu i Andrijevici i prekinu sve komunikacije koje iz neprijateljskih garnizona vode ka Pljevljima.

16. noeembar

U s . Brskutu (kod Titograda) formirana teritorijalna pirtizanska eta.

19. novembar

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio svim okrunim i mesnim komitetima

K P J i biroima elija direktivno pismo u vezi sa radom meu omladinom. U pismu se
istie: SKOJ i dalje ostaje posebna organizacija, te ga ne treba izjednaavati sa
Crnogorskom narodnom omladinom, koja treba da bude masovna omladinska organizacija i omogui najire okupljanje omladine u borbu protiv okupatora; dunost
je svakog lana K P J i SKOJ-a da aktivno radi u Crnogorskoj narodnoj omladini.

20. novembar

Povodom formiranja partizanskih jedinica za operacije van Crne Gore, PK K P J

za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio direktiva! Oblasnom komitetu, okrunim i
mesnim komitetima i biroima elija za pravilnu raspodelu partijskog lanstva.

153

1941. novembar

SLOVENIJA

SRBIJA

novembar 1941.

OK K P J za cetinjski okrug uputio proglas narodu sreza cetinjskog (Katunjanima)

da stupa u oslobodilaku
borbu crnogorskog naroda protiv okupatora i njegovih
slugu.
Bataljoni tek formiranog Crnogorskog N O P odreda za operacije u Sandaku otpoeli mar u pravcu P l j e v a l j a .
G N O P odreda za Crnu Goru i Boku uputio izvetaj Vrhovnom tabu N O P odreda
Jugoslavije o zakljucima savetovanja sa tabovima odreda, o formiranju Crnogorskog odreda za operacije u Sandaku i o politikoj situaciji na terenu.
PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio direktivno pismo Oblasnom komitetu, okrunim i mesnim komitetima i biroima elija, u kome objanjava strukturu
partijskih organizacija u partizanskim jedinicama, ukazuje na ulogu i zadatke
partijskog rukovodstva i organizacija u jedinicama i narodu i naroito se zahteva
od svih intenzivan politiki rad u masama.
21. noiwmbar

G N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio tabu Lovenskog N O P odreda da

preduzme ruenje komunikacija i tt veza; likvidira pijune i petokolonae; pojaa
politiki rad na terenu i uspostavi kontakt sa voom federalista Krstom Popoviem radi zajednike borbe protiv okupatora.
tab Lovenskog N O P odreda naredio svim komandama bataljona i eta da. u vezi
sa odlaskom jedinica u Sandak, preduzmu v o j n e i politike mere u cilju formiranja novih jedinica, kao i radi osiguranja od iznenadnog neprijateljskog napada.
PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio proglas crnogorskom narodu da
se ne da zavesti od strane okupatora i izdajnika federalista, ve da. slonije nego
ikada, nastavi sveti oslobodilaki rat protiv okupatora i domaih izdajnika.

23. 7iovembar

OK K P J za Podgoricu uputio direktivno pismo mesnim komitetima, biroima elija

i partijskim grupama; da pojaaju politiki i organizacioni rad na terenu, a naroito rad meu enama.

24. novembar

tab Grahovskog partizanskog bataljona izdao naredbu narodu optine grahovske

kojom zabranjuje trgovinu s okupatorom, irenje alarmantnih vesti, prisvajanje
privatne, zajednike ili zaplenjeno imovine, odavanje vojnih tajni i popravku objekata koje su poruili partizani.

25. novembar

G N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio tabu Lovenskog N O P odreda da

deo partizana iz Ljeanske nahije prikljui novoformiranom Ljeanskom partizanskom bataljonu.
U s . Kruevici (kod Herceg-Novog) formiran S N O odbor za Boku.

25/26.

novembar

26. novembar

Kod Vilusa Grahovski bataljon Nikikog N O P odreda i partizani Banjana i Lastve

u otroj dvoasovnoj borbi, razbili i prinudili na predaju italijansku motorizovanu
kolonu (iz divizije M a r k e ) jaine 4 tenka, 4 kamiona i 2 motocikla, sa oko 140
vojnika. Neprijatelj je imao 11 mrtvih i 22 ranjena; zarobljeno 77 vojnika i 5 oficira
(medu kojima komandant garnizona Bilea). Zaplenjena je celokupna oprema kolone:
3 ispravna tenka, 3 kamiona, 1 motocikl i 110 puaka. K o d partizana je samo jedan
borac ranjen.
G N O P odreda za Crnu Goru i Boku izvetava V N O P odreda Jugoslavije o
vojno-politikoj situaciji u Crnoj Gori i o nameri da sa Crnogorskim N O P odredom
za operacije u Sandaku to hitnije pristupi ienju Sandaka, kako bi se N O P
odredi Srbije i Crne Gore to pre spojili
Stab Lovenskog N O P odreda naredio svim komandama bataljona i eta da od
29. novembra pojaaju izvoenje akcija na komunikacijama koje vode za Sandak
i. na taj nain, olakaju dejstva Crnogorskom N O P odredu za operacije u Sandaku.
U L i j e v o j Rijeci (kod Kolaina) formirana Ljevoreka partizanska eta
U Zabljaku (pod Durmitorom) po nareenju G N O P odreda za Crnu Goru i Boku,
osnovana partizanska bolnica, koja je bila smetena u jednom hotelu i u nekoliko
manjih vila.
U s . Vilusima (kod Grahova) izabran Grahovski optinski NO odbor.

27. novembar

G N O P odreda za Crnu Goru i Boku pohvalio komandni sastav i sve borce uesnike u borbama protiv italijanskog okupatora kod Vilusa, Petrovia i Velikog
kuka, istakavi ih kao primer hrabrosti, portvovanja i partizanske vojnike vetine,

1941. novembar
28. novembar

CRNA

GORA

novembar 1941.

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio Lovenskom N O P odredu da je

ukinut princip izbornosti komandnog kadra, imenovao Stab Ljeanskog bataljona
i postavio neposredne zadatke Lovenskom N O P odredu.
Na arenoj ploi (na putu Danilovgrad Niki) delovi N O P odreda
sruili most, pokidali tt veze i razruili put.

Bijeli P a v l e

Iz Danilovgrad a oko tri italijanske ete izvrile ispad u oblinia sela Paice i Sekulie da pljakaju i da odvode stanovnike u internaciju. Delovi N O P odreda Bijeli
P a v l e i rnetani tih sela, u estoasovnoj borbi, odbacili su ih u grad i naneli im
gubitke od oko 20 mrtvih i ranjenih i 5 zarobljenih. Partizani su imali 1 mrtvog
i 4 ranjena borca.
28/29. novembar

Kod Han Garania (na putu L i j e v a Rijeka Mateevo) Brskutska partizanska

eta i partizanska eta iz L i j e v e R i j e k e poruile put, pokidale tt veze i unitile
tri mosta.

29. novembar

G N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio preformiranje Durmitorskog N O P

odreda u Durmitorski i Nikiki N O P odred a Zetskog N O P odreda u N O P odred
Bijeli P a v l e i Zetski N O P odred. T a k o je na teritoriji GS N O P odreda za Crnu
Goru i Boku postojalo est N O P odreda: Lovenski, Zetski, Nikiki, Durmitorski,
Komski i Bijeli P a v l e .
'Slab Crnogorskog N O P odreda za operacije u Sandaku izvetava V N O P odreda
Jugoslavije o slanju s v o j e jedinice i o nameri da odmah zauzme P l j e v l j a , a zatim
Priboj i Rudo i ostala mesta u Sandaku.

30. novembar

U s . Kopilju (kod Titograda) odrana I pokrajinska konferencija C N O kojoj je prisustvovalo oko 40 delegata, pored predstavnika PK K P J i G. Referat 'Zadaci C N O
u N O B - i : podneo je sekretar PK SKOJ-a za Crnu Goru, Boku i Sandak. K o n f e rencija je. posle iscrpnog izvetaja i diskusije, istakla najvanije zadatke i izabrala
Pokrajinski odbor C N O od 12 lanova. Rceno je da se pokrene list Omladinski
pokret.
Kod s. Sjenike Stijene (blizu Titograda) bataljon M a r k o Miljanov Zetskog N O P
odreda razbio ojaani italijanski bataljon alpinaca i odbacio ga ka Podgorici (sada:
Titograd) uz gubitke oko 100 mrtvih i ranjenih i oko 60 zarobljenih italijanskih v o j nika i oficira. Zaplenjeno: 6 minobacaa. 2 mitraljeza. 17 p. mitraljeza, 1B2 puke,
vea koliina municije 1 ostale v o j n e opreme, medu kojima i jedna radio-stanica.
Partizani su imali 6 mrtvih i 10 ranjenih.
Jedinice Lovenskog N O P odreda razruilc
Crnojevia i Podgorice.

put i prekinule tt veze izmeu R i j e k e

Novembar k.

MK K P J za Savnik imenovao S N O za srez avniki sa seditem u Zabljaku.

Novembar

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku odgovorio na proglas faistikog generala

Pircija Birolija: narod Crne Gore i Boke ne slua poziv okupatora, niti se boji represalija kada je u pitanju sloboda.
G N O P odreda za Crnu Goru i Boku daje potinjenim jedinicama opte vojno
uputstvo o rukovanju streljakim naoruanjem, o nonim borbama i o partizanskom
nainu ratovanja.
U Nikikoj upi osnovan optinski NO odbor.
U Baru obrazovan ilegalni optinski NO odbor.
Izabrani NO odbori planinopivske. pjeivake, pavkovike i upopivske optine.
Povodom mukog ubistva Nika Rolovia, sekretara MK K P J za Cetinje, i Ljuba
Laliia, lana K P J , OK K P J za Cetinje uputio proglas narodu srezova cetinjskog
i barskog, u kome osuuje rad faistikog okupatora i domaih izdajnika.

HRVATSKA
2. novembar

Komanda N O P odreda Korduna i Banije naredila

komandantima
bataljona
da
mobiliu celokupno ljudstvo sposobno za borbu, da ga formiraju u desetine, vodove,
ete i bataljone i da redovno izvode vojnu obuku.

4. novembar

Delovi konjikog puka Alesandrija italijanske 1. brze divizije popalili s. Grobnik

(kod Vojnia).
U s . Jasenku (kod Ogulina) italijanske vlasti streljale Marka Trbovia. istaknutog
borca toga kraja, i jo 9 komunista.

155

1941. novembar

CRNA

GORA

novembar 1941.

6. novembar

Odrana sreska partijska konferencija na k o j o j je izabran SK K P H za V o j n i

7. novembar

Na putu uta Lokva B r i n j e partizani napali kamion sa vojnicima iz d i v i z i j e italijanske L o m b a r d i j a i naneli im gubitke.
U s. Rapajinu Dolu (kod B r i n j a ) partizani Drenikog logora napali potanski autobus i ubili 5 ustaa.

S.

novembar

9. novembar

U s . K i r i n u (u Kordunu) formiran seoski NO odbor.

P r v a partizanska eta 1. kordunakog bataljona napala domobransku strau
/.. st. Skakavac (kod K a r l o v c a ) , zarobila 12 domobrana i zaplenila 17 puaka.
U Splitu udarna grupa bacila tri bombe na italijansku vojnu muziku
24 vojnika. Italijanski okupator je toga dana uhapsio 143 graanina,

10. novembar

na

ranila

Jedinice 6. bataljona komande N O P odreda Korduna i B a n i j e sruile 13 veih i 12

manjih mostova i na vie mesta prekopale p u l e v e u selima izmeu Gline i Samarice.
Na Vratniku (kod V o j n i a ) 1. eta I partizanskog kordunakog bataljona napala
ustae k o j e su terale opljakanu stoku. Poginulo je 9 ustaa i jedan je ranjen, dok
su partizani imali 2 mrtva i 1 ranjenog borca.
U s . Buju (kod P a k r a c a ) borci Psunjskog N O P odreda upali u optinsku zgradu,
razoruali strau, zaplenili 2 puke i 265.000 kuna i spalili optinsku arhivu.

11. novembar

U s . Johovici (kod Cazina) jedinice 2. bataljona K o m a n d e N O P odreda Korduna i

B a n i j e savladale posadu and. st. i zapalile arhivu.

U M e k i n j a r u (kod Udbine) partizani taba grupe N O P odreda za Liku napali d e l o v e

2. peadijskog puka italijanske d i v i z i j e

R e i naneli im gubitke.

12. novembar

U s. Jajiima (kod D. P r i m i l j a ) formiran seoski NO odbor.

13. novembar

U P l a v a - D r a g i (kod Plakog) N O P odredi Moila i Z b j e g napali strau 137. l e g i j e

crnih koulja. Jedan partizan je poginuo, a teko je ranjen i z a r o b l j e n (a zatim
ubijen) komandant 3. kordunakog partizanskog bataljona Stjepan Milanini ilja,
narodni heroj.
Kod Okuana, na pruzi Z a g r e b
Beograd partizani Psunjskog N O P odreda otetili
prugu, usled ega se prevrnuo voz (uniteni su lokomotiva i 17 teretnih vagona)

15.

novembar

U Vrginmost.u f o r m i r a n ilegalni S N O odbor.

U logoru na D u g o j poljani (pl. P s u n j ) odbijen napad ustaa na Psunjski N O P odred.

Novembar s.

Odrana sreska partijska konferencija na k o j o j je izabran SK K P H za Psunj.

Novembar d. p.

U srezu Lapac, po nareenju taba grupe N O P odreda za Liku. f o r m i r a n

partizanski bataljon (kasnije nazivan partizanski bataljon Stojan M a t i ) .

Lapaki

CK K P H , preko PK K P H za Dalmaciju, uputio

lanovima
Partije u
Dalmaciji
otvoreno pismo, u kome govori o grekama pri f o r m i r a n j u p r v i h N O P odreda,
o neuspehu Splitskog i Solinskog N O P odreda da se prebace na slobodnu teritoriju
L i k e i o drugim nezdravim p o j a v a m a u partijskim redovima.
N O P odred
M a l i j a Gubec, (nazivan i Trokutskom partizanskog grupom) razoruao strau u optinskoj zgradi u s. G a j u (kod Pakraca) i zapalio optinsku arhivu.
U s . Rakovu Potoku (kod Z a g r e b a ) ustae streljale Kreu Rakia narodnog heroja,
rukovodioca j e d n e udarne grupe u Zagrebu.
U s. Popoviima (u Kordunu) f o r m i r a n seoski NO odbor.
17.

novembar

Pod rukovodstvom politikog komesara K o m a n d e N O P odreda Korduna i Banije.

24 borca 1. kordunakog partizanskog bataljona. preobuena u domobranske uniforme. ula u K a r l o v a c s c i l j e m da oslobode M a r i j a n a Cavia Grgu. lana OK K P H
za K a r l o v a c . Poto se C a v i n i j e nalazio u bolnici, ve u policiji, ova akcija nije
uspela. Pri povratku iz grada partizani su ubili 6 italijanskih vojnika i 2 ustae.
U Splitu italijanski okupator uhapsio sekretara CK K P H Rada Konara Brku koji
je pokuao da se spase bekstvom. ali je ranjen u nogu.

IX. novembar

156

U rejonu s. M a j e (kod G l i n e ) jedinice 6. partizanskog bataljona K o m a n d e N O P

odreda Korduna i B a n i j e napale iz zasede kolonu od oko 100 ustaa i nanele j o j
gubitke od 15 mrtvih i 25 ranjenih.

194. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1941.

20. novembar

U s . Radmanovcn (kod Vojnia) izabran SNO odbor za Vojni.

21. novembar

Jedinice Popuko-krndijskog N O P odreda napale and. st. i optinsku zgradu u

Slatinskom Drenovcu (kod Podrav. Slatine) i razoruale andarme a zgrade zapalile.
Partizani N O P odreda Ognjen Pria/ poruili prugu izmeu . st. Studenci i Liko
Lee. Voz iskoio iz ina (oteeni lokomotiva i potanska kola).
U s. Metku (kod Gospia) etnici ubili komandanta 3. partizanskog bataljona 1. likod N O P odreda V e l e b i t Petra Vuksana Pekiu. narodnog heroja.

22. novembar

Odlukom PK K P H za Dalmaciju formiran SK K P H za Solin.

23. novembar

Kod Brloga (na putu Senj

- Otoac) partizanski
kamion, ubio 1 oficira i ranio 2 vojnika.

25. novembar

U s . Selakovoj Poljani (na Petrovoj gori) otpoela dvodnevna konferencija komandanata i politikih komesara partizanskih jedinica Korduna i Banije, na kojoj je
konstatovan uspeh u razvoju N O P - a i u proirenju mree sreskih. optinskih i seoskih NO odbora.

vod

-kare

napao

italijanski

Italijanski vojnici upali u Divoselo (kod Gospia), gde su popalili i demolirali vie
kua.
26. novembar

Kod Bilaja (blizu Gospia) jedna desetina

italijansku patrolu i ubila 7 vojnika.

27. novembar

Psunjski N O P odred napao andarme u Kamenskom (kod Pakraca) i naneo im

gubitke, zaplenio 9 puaka i veu koliinu municije, a and. st., umsku upravu i
loionicu umskih lokomotiva zapalio.

2S. novembar

Delovi Bjelovarskog N O P odreda izvrili

privnice) i zaplenili 16 puaka.

1.

likog N O P odreda

Velebit

napala

napad na Novigrad Podravski (kod K o -

U s . Sirau (kod Daruvara) N O P odred

Malija Gubec izvrio napad na kamenolom dravnih eleznica i zaplenio 2 vagona eksploziva i vagon tapina (deo toga
upotrebio za ruenje baraka).
29. novembar

Po nareenju taba grupe N O P odreda za Liku

Marko Orekovi.

formiran

partizanski

bataljon

Borci 2. ete 4. bataljona Komande N O P odreda Korduna i Banije napali i razoruali

and. st. u s. Zirovcu (kod Gline).
U umi Petkovici (kod Karlovca) N O P odred Debela Kosa i S l j i v n j a k napali neprijateljsku kolonu, unitili 2 kamiona i zaplenili 30 puaka i 1 p. mitraljez.
30. novembar

Na podruju korenikog sreza, po nareenju taba grupe N O P

formiran partizanski bataljon Ognjen Pria.

odreda za Liku.

Novembar

U s . Livadama, Zbijegu i Toboliu (kod G. Pritnilja) formirani seoski NO odbori.

U s. untiu (kod Petrinje), opkoljen o ustaa, poginuo lan OK K P H za Sisak
Jandro Ci por, narodni heroj.

U Maksimiru ustae streljale panskog borca, lana MK K P H za Zagreb Boidara

Dakla, narodnog heroja.
MAKEDONIJA

2. novembar

Kod Bel-Bunara (blizu Skoplja) bugarska policija otkrila Skopski N O P odred kada
se o v a j prebacivao sa Skopske Crne gori preko Vardara za Vodno. Zbog nemogunosti da uspostavi vezu sa MK K P J za Skoplje i zbog svoje kolebljivosti, Slab
odreda je odluio da se o v a j odred privremeno rasformira Meutim, veina boraca
je bugarska policija pohvatala u Skoplju i okolini. Odred je na taj nain rasturen.

5. novembar

Odran sastanak PK K P J za Makedoniju na kome je. posle analize rezultata prvih

akcija N O P odreda, donet zakljuak da se u prvoj polovini novembra formiraju
novi N O P odredi na terenu bitoljske, veleke. resenske i kruevske partijske
organizacije.

6. novembar

Bugarska policija uhapsila sekretara PK KPJ za Makedoniju Lazara Kolievskog.

Rukovoenje Pokrajinskim komitetom preuzeo Bane Andreev.

1941. novembar

SLOVENIJA SRBIJA

novembar 1941.

MK K P J za Bitolj formirao Vojni tab sa zadatkom da priprema formiranje N O P

odreda.
S. novembar

Prilepski N O P odred razoruao nekoliko bugarskih policajaca i predstavnika okupatorske vlasti i odrao miting u s. Careviu (kod Prilepa).

Novembar d. p.

Pod uticajem Bojana Bnlgarjanova, PK K P J za Makedoniju, sa Banom Andreevim

na elu, i pored neslaganja nekih lanova, doneo odluku o rasformiranju Pokrajinskog vojnog taba i Prilepskog N O P odreda. T i m e je ponovo zadat
ozbiljan
udarac oruanoj borbi makedonskog naroda.

Novembar

Proglas CK K P J od 7. novembra 1941. preveden na makedonski jezik i umnoen

u tehnici PK K P J za Makedoniju. To je prvi proglas CK K P J koji je rasturen u
Makedoniji, j e r je Metodije Satorov r a n i j e to spreavao.

SLOVENIJA
1. novembar

U Ljubljani odrana etvrta plenarna sednica Vrhovnog plenuma OF (ujedno i

druga sednica Slovenakog NO odbora), na kojoj je prihvaen program OF. nazvan
Temeljnim takama OF.
OF objavila proglas sa pozivom na oruani otpor zbog nemake odluke o iseljavanju Slovenaca iz tajerske i Gorenjske u Sleziju i Poljsku.
Kod s. Sv. Helene (blizu Celja) 1. tajerski partizanski bataljon vodio borbe protiv
nemakih policijskih snaga. U borbi je poginuo pukomitraljezac Pohorske partizanske ete Angel Besednjak Don. narodni heroj.

3. novembar

U s. Gorenjim Laima (kod Sc-mia) delovi 24. puka italijanske divizije -Izonco
ili i gotovo potpuno unitili Belokranjsku partizansku etu.

7. novembar

Otpoele emisije radio-stanice OF (zvane >Kri3<). Emisije su vrene ponedeljkom.

sredom i petkom uvee, po 15 minuta, sve do 5. IV 1942.

12. novembar

Iz sudskog zatvora u Sevnici. partizani Breike ete oslobodili 5 boraca OF osuenih na smrt.

Novembar s.

U Ljubljani izaao prvi broj lista -Osvoboilna fronta-, organa OF Slovenije.

30.

U Ljubljani izaao prvi b r o j lista

dilne fronte Slovenije.

novembar

okru-

Mlada Slovenija , organa Omladinske osvobo-

SRBIJA
1. novembar

Kod s. Karana (blizu Titovog Uica) delovi Uikog N O P odreda odbili napad elnika.
U borbi zarobljeno oko 70 etnika i 30 ubijeno. Partizani imali 2 lake ranjena.
Sklopljen sporazum o prekidu oruanih dejstava izmeu etnika Boe Javorskog
i taba Ariljskog bataljona Uikog N O P odreda. Meutim, etnici posle nepunih
(i asova pogazili sporazum i napali partizane.
Kod Poege jedinice Uikog N O P odreda odbile napad etnika Drae Mihailovia.
Iz Bugarske stigao ti Srbiju jedan bugarski bataljon za pojaanje osiguranja eleznike pruge i razmestio se na . st. od Nia ka Vranju.

2. novembar

etnici Drae Mihailovia napali na Uice (sada: Titovo Uice). koje su branili delovi Uikog N O P odreda. U borbama na TreSnjicl delovi Uikog N O P odreda
uspeli su da razbiju etniku grupaciju, odbrane Uice i izbiju pred Poegu.
etnici Drae Mihailovia napali Moraviku etu Uikog N O P odreda u Ivanjici.
Posle 12-asovne borbe napad odbijen a etnicima naneti osetni gubici. U toj borbi
poginuo i komesar Ariljskog bataljona Stevan Colovi, narodni heroj.
Komanda etnikih odreda jugoslovenske vojske naredila da se etniki
odredi
koji su uestvovali u blokadi K r a l j e v a povuku i krenu ka aku da ga, sa ostalim
etnikim jedinicama, preotmu od partizana.
Sedmi dobrovoljaki odred i Velikomoravska grupa etnika napali Poarevaki
N O P odred na liniji s. Beranje s. Bare s. Kasidol s. Smoljinac (kod Poarevca) i naneli mu osetne gubitke.

1941. novembar

CRNA

GORA

novembar 1941.

Na pruzi izmeu Leskovca i Grdclicc delovi Kukavikog N O P odreda sruSili voz

sa nemakim vojnicima koji je dolazio iz Skoplja.
Iz Srem. Mitrovice prebaen u Sabac nemaki 897. landesieen bataljon radi obezbedenja pozadine nemake 342. peadijske divizije.
2/3. novembar

U s . Sievu (kod Nia) Niavsko (Svrljiki) N O P odred sa delovima Ozrenskog N O P

odreda napao i posle krae borbe razoruao Sievaki etniki odred Koste Peanca.
Izmeu . stanica Grdelica i Dorevo Kukaviki N O P odred poruio elezniku
prugu, usled ega je iskliznu voz (a dva vagona se prevrnula). Razoruao strau
na grelikom mostu.
Izmeu sela Priloviee i D. Adrovca (na pruzi Stala Ni) delovi Toplikog N O P
odreda razruili prugu.

3. nouembar

Po nareenju VS N O P odreda Jugoslavije, delovi Uikog i aanskog N O P odreda

napali etnike i posle otre borbe koja je trajala itav dan, zauzeli Poegu. Meu
poginulim je i komandant Dragaevskog bataljona aanskog N O P odreda Bogdan
Kapelan, narodni heroj.
Kod s. Kamenova (blizu Petrovca) 7. dobrovoljaki odred i etnici napali delove
Poarevakog N O P odreda. U borbi poginulo 40 boraca Poarevakog N O P odreda,
a neprijatelj imao 13 mrtvih.

4/5. novembar

Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja i izmeu s. Martinaca i s. Kuzmina (kod Srem.

Mitrovice) borci Frukogorskog N O P odreda 1 mesne desetine iz s. Beenova (kod
Rume) razorili prugu.

5. novembar

Poarevaki N O P odred napao Petrovac, koji su branili 6. i 7. dobrovoljaki odred.

Posle trodnevnih borbi zauzeo Petrovac.
- U Beogradu nemaka policija i specijalna policija uhapsili oko 300 intelektualaca,
pod izgovorom da su komunisti, masoni i anglofili, i kao taoce ih zatvorili u logor
na Banjici.
U Uicu (sada: Titovo Uice) od Slovenaca prognanih u Srbiju, formirana Slovenaka partizanska eta.
Kod sela Zavlaka. Kamenice, Koceljeva i Gole Glave delovi nemake 342. |>eadijske divizije, posle otrih borbi, potisnuli glavninu Posavskog i Valjevskog N O P
odreda Iz Tamnave na lovu obalu r. Jadra.
Kod s. Tulova (blizu Vlasotinaca) poginuo politiki
reda Vladimir Dordevi, narodni heroj.

Novembar p.

komesar Kukavikog N O P od-

U okolini s. Brajia (blizu L j i g a ) etnici Drae Mihailovia streljali 17 lekarki i bolniarki i 16 boraca iz Posavskog i Kosmajskog N O P odreda, veinom ranjenika,
upuenih u bolnicu na osloboenoj teritoriji.
U Sandaku formirane Bjelopoljska, Prijepoljska i Pribojska partizanska eta.
Na pl. Kukavici formirana bolnica Leskovakog (Kukavikog) N O P odreda, kapaciteta 30 postelja.
li Senti maarske okupatorske vlasti obesile 9 naprednih Maara iz mesta i okoline.

6. novembar

U s . urevu (kod Zabija) odran dvodnevni sastanak PK K P J za Vojvodinu na

kome je odlueno da ubudue N O P - o m u Banatu rukovodi politiki sekretar PK
arko Zrenjanin Ua a N O P - o m u Eakoj organizacioni sekretar
PK
Svetozar
Markovi Toza. Takoe je doneta odluka da se formira 1. ajkaki N O P odred. 1
GS N O P odreda za Srbiju izdao proglas narodu Srbije o izdajnikom radu Drae
Mihailovia.
Izmeu Dolca i Crvene Reke (na pruzi Ni Pirol) delovi Niavskog (Svrljikog)
N O P odreda otetili prugu.

7. novembar

Jablaniki, Topliki i deo Babikog N O P odreda napali Lebane, Medveu i Lece.

koje su branili etnici Koste Peanca i anarmi. Posle krae borbe posada se predala i ta mesta su osloboena.
Izmeu K r a l j e v a i aka etnici Drae Mihailovia muki napali posadu i pratei
vod partizanskih tenkova, ubili komandira
tenkovske ete i zaplenili jedan tenk
1

Po drugom izvoru sastanak je odr/:.n krajem novembra.

< co

1941. novembar

SLOVENIJA

SRBIJA

novembar 1941.

(drugi je, po sporazumu, bio kod etnika). Na isti nain etnici preoteli
zansku bateriju.

i parti-

etnici Drae Mihailovia predali ultimatum tabu aanskog N O P odreda da se

do 1(5 asova partizanska posada aka preda sa celokupnim naoruanjem, u protivnom e grad staviti pod artiljerijsku vatru. Poto je tab aanskog N O P odreda odbacio ultimatum, oko 1.500 etnika je n .palo grad. Delovi aanskog N O P
odreda, poto su preoteli artiljerijsku bateriju i jedan tenk, u ogorenoj borbi koja
je trajala do 3 asa po ponoi, razbili su napadae, zarobivi oko 400 etnika i zaplenivi 4 mitraljeza, 4 p. mitraljeza, veci broj puaka i dr.
etnici Drae Mihailovia napali G. Milanovac. koji su branili delovi aanskog
i 1. umadijskog N O P odreda. etnici su na prevaru razoruati 7. etu 1. umadijskog N O P odreda i delove aanskog N O P odreda i odveli ih u s. Brajie. a kasnije
u s. Slovac. predali ih nemakim jedinicama, koje su ih streljale.
Izmeu Koceljeva i Kamenice delovi Posavskog N O P odreda vodili borbu protiv oko
2000 nemakih vojnika i naneli im gubitke od preko 100 mrtvih, a sami imali 7 poginulih.
U Staroj Pazovi izaao prvi broj lista
7/8. novembar

Naa borba, organa OK KPJ za Srem.

LI s. Sievu i na . st. Sv. Petka (na pruzi Ni Pirol) Niavski (Svrljiki) N O P

odred napao na Sievaki etniki odred Koste Peanca i na bugarsku posadu,
razoruao ih, zarobivl oko 80 etnika i odeljenje bugarskih vojnika, i otetio elektrinu centralu.
Kod Uica (sada: Titovo Uice) etnici ponovo napali delove Uikog N O P odreda.
U borbama vodenim do noi 8. novembra etnici razbijeni i gonjeni do Crnokose.

S. novembar

Kopaoniki N O P odred, posle otre borbe protiv etnika Drae Mihailovia. ponovo
zauzeo Raku.
etnici Koste Peanca i nedievci iz Leskovca pokuali do zauzmu Lebane. Istono
od Lebana Jablaniki N O P odred razbio etnike i prisilio ih na povlaenje ka
Leskovcu.
Delovi aanskog N O P odreda napali elnike i ponovo zauzeli G

S'9.

novembar

9. novembar

Milanovac.

Izmeu . stanica orevo i Grdelica delovi Babikog N O P odreda otetili prugu,

usled ega je nemaki transportni voz iz Skoplja iskoio iz ina.
Na Lebanskom kru Jablaniki i deo Toplikog N O P odreda odbili napad oko 400
nemakih vojnika i povratila ih u Leskovac.
- Na Crnokosi delovi Uikog N O P odreda napali etnike, zauzeli Kosjerie i s. Raanu
i odbacili etnike ka Ravnoj gori.
elnici Koste Peanca upali u Raku te 18 boraca Kopaonikog N O P odreda razoruali i uhapsili i 1 borca ubili.
U Bee ju, u sukobu sa maarskom policijom, poginula dva lana SK KIM za Beej.

10. novembar

Jablaniki N O P odred odbio jo jedan napad dva nemaka bataljona koji su. podravani tenkovima i artiljerijom, nastojali da iz l.eskovca prodru u Lebane. Potpuno razbijen neprijatelj je u neredu odstupio ka Leskovcu. Meu poginulim je i
komandant tih nemakih snaga.
U blizini s. Grgurevaca (kod Rume) grupa partizana Frukogorskog
probila se iz obrua.

11. novembar

NOP

odreda

U Rakoj glavnina Kopaonikog N O P odreda napala etnike Koste Peanca i oslobodila zatvorene partizane. U toku borbe etircima su pristigla pojaanja, ali ih
je Kopaoniki N O P odred odbacio ka s. Beocu. Partizani su imali 29 mrtvih i 5
ranjenih.
Na Krajincu (kod Rume) Frukogorski N O P odred, odbivl napad, nanco gubitke
poternom odeljenju ustaa, andarma i domaih Nemaca iz s. Grgurevaca.
Kod Perleza
500 metara.

(blizu Zrenjanina) grupa mesnih partizana

isekla ti

Unije u duini

U Senti, po presudi maarskog prekog vojnog suda. obeeuo est lica (dva lana
K P J i etiri simpatizera N O P - a ) .
U Beeju, po presudi maarskog prekog vojnog suda. streljano 12 skojevaca, sa
sekretarom SK SKOJ-a za Beej.
i t:r\

1941. novembar

CRNA

GORA

novembar 1941.

U s . Samaili (kod Kraljeva), na zboru graana, izabran M N O odbor.

12. novembar

Povodom izdaje etnika Drae Mihailovia napredne ene aka izdale proglas pozivajui sve rodoljubive ene da se zbiju u jedinstveni front protiv okupatora.
Kod s. Lopatnice (izmeu K r a l j e v a i Ua) delovi Kopaonikog N O P odreda razbili
nemaku jedinicu koja je pokuala da se iz K r a l j e v a probi je u Raku, a kod Rake
razbili ujedinjene nemake i etnike snage koje su iz Kosovske Mitrovice pokuale
da zauzmu Raku.
etnici Koste Peanca napali Kopaoniki N O P odred. O v a j se posle
borbi u s. Bcocu i s. Boljevcu. povukao u Ue.

dvodnevnih

U Ni stigao prvi bugarski etapni puk.

13. novembar

Delovi Pomoravskog i Kragujevakog N O P odreda, posle otrih borbi kod s. Dubrava

i s. V. Pelica (izmeu Rekovca i Kragujevca). pod pritiskom Nedievog 5. umadijskog odreda. Raanskog etnikog odreda, jedne andarmerijske ete i etnika iz
Kragujevca otpoeli povlaenje prema Kniu, s. Ravnom Gaju, s. Zabojnici i
s. Dulenu.
Nedlevci i etnici, podrani nemakim tenkovima, artiljerijom i avijacijom, posle
otrih borbi na komunikaciji Lazarevac Belanovica uspeli da odbace 1. umadijski i Kosmajski N O P odred i 2. bataljon Posavskog
N O P odreda i zauzmu
Belanovicu.

13/14.

novembar Delovi Toplikog N O P odreda prekinuli saobraaj izmeu sela Luana i Teice (na
pruzi Stala Ni) i spalili optinske arhive u selima Dakusu, Orijanu i Loiki.

14. novembar

OK K P J za juni Banat uputio okrunicu br. I svim partijskim

nizacijama. U n j o j se iznosi politiki pregled situacije u Evropi
v a j u komunisti u odlunu borbu protiv okupatora; ukazuje na
tijskih organizacija; daju uputstva za prilagoavanje odreda i
terenu.
- U s . Suici (kod V a l j e v a ) Posavski

15. novembar

N O P odreci

i skojevskim orgai u zemlji i pozigreke nekih parakcija banatskom

razoruao Jadarsku etniku elu.

U Loznici uao 3. bataljon 697. puka nem.ike 342. peadijske divizije.

Delovi Uikog N O P odreda
bavlju.

posle jednodnevne borbe protiv etnika zauzele L j u -

Novembar s.

U s. Obradti (na pl. Radanu) formirana partizanska

postelja.

bolnica, kapaciteta oko 100

16. novembar

Iz Kraljeva 2. bataljon 749. puka nemake 717. peadijske divizije probio poloaje
Kraljevakog i Kopaonikog N O P odreda kod Cibukovca i Mataruga i prodro u
pravcu Rake. Kopaoniki N O P odred se povukao i orijentisao za dejstvo prema
r. Ibru, kontroliui Ibarsku klisuru, a Kraljevaki N O P odreci je ostao u rejonu
Kraljeva, drei grad u blokadi.

17. novembar

U rejonu sela Dragulja i Bosuta (kod Belanovice) Kosmajski i delovi Posavskog

N O P odreda odbili napad etnika i andarma koji su pokuali da se probiju prema
G. Trenjevici.
Delovi Niavskog (Svrljikog) N O P odreda izvrili neuspeo napad na bugarsku strau
u manastiru Svetoj Petki (kod Nia).
U Uicu (sada: Titovo Uice), na okrunoj konferenciji predstavnika i delegata srezova uikog okruga i grada Uice. obrazovan Okruni NO odbor.
U Uicu (sada: Titovo Uice), formiran Glavni NO odbor Srbije, koji je delovao
do 29. novembra i Imao veliki znaaj za stvaranje narodne vlasti u Srbiji.

17/18. novembar

Kod . st. Doreva (blizu Leskovca) delovi Kukavikog N O P odreda otetili prugu.

18. novembar

U s . Gloanima (kod Kueva) Poarevaki N O P odred vodio otru borbu protiv

etnika i dobrovoljaca, u kojoj je, pored ostalih, poginuo i komandant tog odreda
Veljko Dugoevi, narodni heroj. Posle te borbe dolo je do osipanja boraca Poarevakog N O P odreda.
Podrinski N O P odred napao nemake vojnike na Krstu kod Loznice i ubio 12. a zaplenio 1 radio-stanieu, 3 motocikla i oruje.
161

1941. novembar

CRNA

GORA

novembar 1941.

U s . Neradinu (kod Iriga) grupa mesnih partizana demolirala optinsku zgradu,

spalila arhivu i zabranila dalji rad slubenika, kao i izvoenje ita i kukuruza za
neprijateljsku vojsku.
U Subotici, po presudi maarskog prekog vojnog suda, obeeno 15 komunista, meu
kojima i sekretar OK K P J za severnu Baku.1
- U aku odran zbor graana na kome je manifestavano jedinstvo U borbi protiv
okupatora.
19. novembar

Nemaka avijacija bombardovala aak. Poginulo 5 a ranjeno 12 lica.

U rejonu s. Cclareva (kod Ba. Palanke), u sukobu grupe ilegalaca iz s. Kisaa sa
maarskim graniarima, teko je ranjen i zarobljen jedan ilegalae.
U Golubincima (kod Stare Pa zove) ustaka policija izvrila provalu partijske organizacije i preduzela hapenja.
U Staroj Pazovi ustaka policija izvrila provalu partijske i skojevske organizacije.
. Uhapen najvei broj lanova Sreskog i Mesnog komiteta K P J i SKOJ-a. 2

20. novembar

U s. Radievcu i s. Novom Koritu (kod Knjaevca) Knjaevako-boljevaki

odred razoruao Nedievu graninu strau.

NOP

Delovi Kosmajskog. Kragujevakog, Posavskog, aanskog i 1. umadijskog N O P

odreda slomili napad Nedievih oruanih odreda i etnika na varoicu Rudnik i
odbacili ih ka Belanovici.
U s. Kaoni (kod Gue) delovi Kraljevakog i Kopaonikog N O P odreda napali jednu
etniku grupu ali nisu uspeli da je razbiju. etnici su zarobili 18 partizana i sve
ih poklali.
U selima Robajima i Rajkoviima (kod V a l j e v a ) delovi Valjevskog, Uikog i 2. umadijskog N O P odreda napali i razbili etnike, zarobivi 80 etnika i zaplenivi
3 mitraljeza. 1 minobaca, 80 puaka i veu koliinu municije.
21. novembar

21 22.

novembar

22. novembar

U s. V. Siljegovcu (kod Kruevca) Rasinski i deo Toplikog N O P odreda napali

etnike Koste Peenca, nanevi im gubitke od 5 mrtvih i 4 ranjena, ali nisu uspeli
da ih izbace iz utvrene kolske zgrade.
Delovi Kukavikog, Babikog i Jablanikog N O P odreda napali neprijateljsku posadu u Vlasotincu i prodrli u ovo mesto,ali, zbog slabe koordinacije i rukovoenja,
posadu nisu razoruali.
U fabrici oruja i municije u Uicu (sada: Titovo Uice), smetenoj u trezorima
Narodne banke, agenti okupatora izazvali eksploziju od koje je izgubilo ivote oko
200 lica.
Na r. Jabianici (kod s. G. Stopanje) delovi Jablanikog N O P odreda sruili most

23. novembar

Kolubarska grupa nedievsko-etnikih odreda i jedan nemaki bataljon, podrani

tenkovima i artiljerijom, zauzeli s. Rudnik i odbacili delove Pomoravskog i K r a gujevakog N O P odreda ka s. Krasojevcima i G. Milanovcu.

24. novembar

Nedievske jedinice, uz podrku nemakih tenkova, preduzele napad na G. Milanovac. Posle otre borbe oko . st. i groblja, u kojoj je pretrpeo osetne gubitke,
neprijatelj je protivnapadom Kosmajskog i delova aanskog, Posavskog i 1. umadijskog N O P odreda odbaen ka s. Svrakovcima.
Stab nemake 342. peadijske divizije izdao zapovest
prostoru Ulca (sada: Titovo Uice).

za unitenje neprijatelja

U raanjskom srezu deo Ozrenskog N O P odreda zarobio grupu etnika

2 laka mitraljeza, 6 p. mitraljeza, 20 puaka, 100 kg eksploziva i dr.
25. novembar

i zaplenio

Otpoeo napad nemake 342. i delova nemake 704. peadijske divizije, etnika,
nedievaca i ljotievaca preko L j u b o v i j e i Kosjeria u pravcu Uica (sada: Titovo
Uice). Istovremeno su delovi nemake 113. peadijske divizije iz K r a l j e v a odbacili
Kraljevaki N O P odred ka aku.
U N o v o m Sadu, po presudi maarskog prekog vojnog suda, obeeno 11 komunista
i skojevaca.
' Po drugom izvoru dogaaj sc desio k r a j e m oktobra.
1 Po drugom Izvoru
hapenja su izvreim 17. novembra
1 u s. V o j k l .

162

u Staroj

Pozovi, a potom

1941. novembar
25126. novembar

26. novembar

CRNA

GORA

novembar 1941.

Knjaevako-boljevaki N O P odred poruio . st. Gramadu na pruzi Ni Zajear

i jedan most.
Na ?.. st. Gramadi (pruga Ni K n j a e v a c ) Niavski (Svrljiki) N O P odred zaustavio voz i u njemu razoruao 56 nedievaca, veinom oficira i podoficira, zatim demolirao . st. Gramadu i miniranjem otetio tunel.
Kod Grdelice (blizu Leskovca) delovi Kukavikog N O P odreda izbacili iz ina nemaki blindirani voz.

27. novembar

p r e d L j u b o v i j o m delovi nemake 342. peadijske divizije uz podrku avijacije

tenkova savladali otpor delova Valjevskog, Uikog i Posavskog N O P odreda i zauzeli Ljuboviju.
Kod s. Baevaea (blizu V a l j e v a ) delovi nemake 342. peadijske divizije, uz podrku
a v i j a c i j e i tenkova, i etnici slomili otpor delova Valjevskog, 2. umadijskog i
Uikog N O P odreda i odbacili ih ka Bukovima. Tisoviku i Leskovici.
Kosmajski N O P oclred, sa delovima 1. umadijskog, Kragujevakog, aanskog i
Pomoravskog N O P odreda, odbio novi napad kvislinkih i nemakih jedinica na
Rudnik i naneo im gubitke od oko 90 mrtvih, ranjenih i zarobljenih.
Delovi bugarskog 2. motorizovanog puka i nemake 717. peadijske divizije napali
Kukaviki N O P odred kod s. Vuja (blizu Leskovca) i prisilili ga na povlaenje.
Odred se posle tri dana ponovo vratio u Vuje.
Kod s. Joanice (blizu Sokobanje), u borbi protiv nedievaca i etnika. Ozrenski
N O P odred pretrpeo gubitke od 36 mrtvih (poginuli su i komandant i komesar).
Izmeu . stanica Brestovac i Peenjevci delovi Jablanikog N O P odreda otetili
prugu, usled ega je iskliznuo nemaki blindirani voz.
28. tiovernbur

VS N O P odreda Jugoslavije naredio Radnikom bataljonu Uikog N O P odreda,

koji je ojaao sa dve ete Uikog i dve ete Posavskog N O P odreda (ukupne j a ine 400450 boraca) i jednim topom 75 mm, da na Kadinjai zatvori pravac
Bajina Bata Uice (sada: Titovo Uice), uspori napredovanje desne kolone nemake 342. peadijske divizije i time stvori vreme za izvlaenje glavnine partizanskih jedinica.
Kod sela Mrsaa. Samaiie, Slatine, Mrajevaca i Vraevnice nemaka 113. peatlijska divizija, uz sadejstvo kvislinkih jedinica, savladala otpor delova K r a l j e vakog, Kopaonikog, aanskog i Kragujevakog N O P odreda i ula u aak i
G. Milanovac.
Jedinice nemake 342. divizije odbacile delove Uikog N O P odreda sa poloaja kod
s. Okletac i pred vee zauzeli Bajinu Batu, s. Kostojevie i s. Dub.
Na Bukovima i Crnokosi delovi nemake 342. peadijske divizije probili odbranu
jedinica Uikog i Posavskog N O P odreda i odbacili ih prema Uicu (sada: T i t o v o
Uice).
Nedievci i etnici, uz podrku nemakog vazduhoplovstva, posle otrih borbi protiv delova 1. umadijskog. Kosmajskog i Posavskog N O P odreda zauzeli Rudnik.
Izmeu . stanica I.eskovac i orevo delovi Kukavikog N O P odreda otetili prugu,
usled ega je iskoio iz ina voz sa nemakim transportom.
U Dakovici mesna partijska organizacija organizovala uspene demonstracije, sa
parolama protiv okupatora i faizma i protiv interniranja rodoljuba. Uvee su pocepane italijanske zastave, a po zidovima ispisane borbene parole. 1
U Prizrenu odrane demonstracije na liniji borbe protiv Italijana.

29. novembar

Na Kadinjai (kod Titovog Uica) delovi nemake 342. peadijske divizije, uz podrku avijacije, oko 8 asova napali ojaani Radniki bataljon Uikog N O P odreda. U borbi voenoj do popodneva branioci Kadinjae nisu dozvolili neprijatelju
da prodre u Uice. Tek kada je izginuo itav Radniki bataljon, sa komandantom
Uikog N O P odreda Duanom Jerkoviem, politikim komesarom Posavskog N O P
odreda Borom Markoviem narodnim herojima i komandantom Radnikog bataljona,
nemake jedinice su uspele da predu preko Kadinjae i istog dana uvee uu u
Uice.
Delovi nemake 342. divizije slomili otiJor delova Posavskog i Uikog N O P odreda
u rejonima s. Karana, uli u Uice (sada: Titovo Uice), a zatim i Poegu, gde se
spojili sa delovima nemake 113. peadijske divizije.
' Po drugom Izvttoju demonstracije su

izbile 2'j

novembra.

163

1941. novembar

CRNA

GORA

novembar 1941.

K o d s. Z d r a v i n j a (na pl. Jastrepcu) etnici Koste Peanca napali Jastrebaku etu

Toplikog N O P odi-Mia i zarobili mu jednu desetinu boraca.
K o d s. Balanovca (blizu K n j a e v c a ) . K n j a e v a k o - b o l j e v a k i N O P odred razbio etniku grupu, a u s . Radievcu spalio optinsku arhivu.
i
- K o d s. D r i j e t n j a (blizu T i t o v o g Uica), u borbi protiv nemakih vojnika poginuli
prvi predsednik G l a v n o g NO odbora S r b i j e D r a g o j l o Dudi i sekretar OK K P J za
Uice Z e l i m i r uri e l j o , narodni heroji.
30. novembar

U ajetini. na Palisadu i na K r a l j e v i m v o d a m a (sada: Partizanske v o d e ) delovi

nemake 342. peadijske d i v i z i j e zarobili i pobili nekoliko stotina ranjenih partizana koji nisu mogli biti evakuisanl zbog nedostatka transportnih sredstava.

Novembar k.

Pod pritiskom nadmonih neprijateljskih snaga, a po nareenju VS N O P odreda

Jugoslavije, izvreno p o v l a e n j e glavnine N O P odreda iz zapadne S r b i j e i S u m a d i j e
u Sandak. S n a g e k o j e nisu uspele da se povuku dobile su zadatak da na svom
terenu nastave borbu.
U Zabaljskom ritu, po odluci PK K P J za Vojvodinu, f o r m i r a n 1. ajkaki N O P odred.
U Z a b i j u provaljena partijska i skojevska organizacija,
vlasti uhapsile oko 70 rodoljuba.

maarske

okupatorske

U Beogradu u zatvoru umorena Nadedu Puri, narodni heroj.

U selima Lapolincu, Stubli, Kacabau, Kosaniu, Cukovcu, Obiliu, Bindui, P e trovcu i Belanovcu (kod L e s k o v c a ) formirani M N O odbori.
Novembar

U s . Babinom K a l u (kod B e l e P a l a n k e ) delovi Niavskog ( S v r l j i k o g )

razoruali o d e l j e n j e graniara i spalili optinsku arhivu.

N O P odreda

D e o M e l o h i j s k o g N O P odreda pokuao da se. radi veze, p r o b i j e iz okoline Pei u

dolinu Ibra, ali n i j e uspeo.'
U Pirotu formiran odbor NO fonda, iji je zadatak da prikuplja oruje, sanitetski
materijal, odeu i obuu i da alje borce u N O P odrede.
U Smederevu formirati ilegalni M N O odbor.
U istonoj Srbiji
istone Srbije.

izaao prvi b r o j B i l t e n a organa Okrunog

Izaao p r v i broj

B i l t e n a Nikog okrunog taba N O P odreda.

taba

NOP

odreda

U selima Jaunji, Drevcu, Zlokuanu, G r a j e v c u , Jelanici, D. Kupinovici, Barju,

Gorini, Miraevcu, Vuju, Slavniku, Reici i N a k r i v n j u (srez leskovaki) f o r m i r a n i
M N O odbori.
U s. Mikulovcu (kod P r o k u p l j a ) formiran M N O odbor.

164

l'o drugom Izvoru pokuaj je izvrieri poetkom decembra.

Decembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

I.

decembar

V N O P odreda J u g o s l a v i j e uputio G l a v n o m tabu N O P odreda za Hrvatsku obav e t e n j e o izdajnikom radu Drae Mihailovia istiui potrebu za pojaanom budnou prema izdajnikim elementima.
Na sastanku u s. R a d o j i n j i (u Sandaku) razmotrivi novonastalu situaciju, V
N O P odreda J u g o s l a v i j e odluio da se nekoliko rukovodilaca vrati u Srbiju radi
reorganizacije preostalih partizanskih jedinica i voenja borbe protiv okupatora
i domaih izdajnika.

5. decembar

N e m a k e snage izbile na liniju K r a s n a j a Poljana K r i j u k o v o Dedovsk (2530

km zapadno od Moskve).

6. decembar

Otpoela p r o t i v o f a n z i v a snaga C r v e n e a r m i j e na f r o n t u pred Moskvom.

7. decembr

U s . Drenovi (kod N o v e Varoi) odran sastanak Politbiroa CK K P J na kome je

odlueno da se pristupi f o r m i r a n j u proleterskih brigada, kao viih f o r m i u o r g a n i zacionom r a z v o j u oruanih snaga.
Vlada V. B r i t a n i j e objavila rat Maarskoj, Rumuniji i Finskoj.
O b j a v l j e n H i t l e r o v dekret "No i m a g l e ( - N a c h und N e b e l ) : o suzbijanju k o m u nistikog pokreta na okupiranim podrujima. U n j e m u se n a r e u j e da se za k r i vina dela uperena protiv R a j h a ili okupacionih vlasti principijelno prirnenjuje
smrtna kazna, a radi pojaanja zastraujueg efekta, predviena je internacija u
Nemaku svih s u m n j i v i h lica. uz strogu napomenu da se o njima ne s m e j u davati
nikome nikakva obavetenja.
- Japanske pomorske i vazduhoplovne snage iznenada napale ameriku bazu u P e r l - H a r b u r u ( H a v a j i ) i time, bez o b j a v e , otpoele rat p r o t i v S j e d i n j e n i h A m e r i k i h
Drava.
U Dubrovniku predstavnici etnike K o m a n d e operativnih jedinica za istonu Bosnu
i Hercegovinu i taba italijanskog 6. armijskog korpusa potpisali preliminarni sporazum o saradnji u borbi p r o t i v N O P - a .

8. decembar

Vlada c a r e v i n e Japana objavila rat S j e d i n j e n i m A m e r i k i m Dravama i V. Britaniji.

V l a d e Sjedinjenih A m e r i k i h Drava,
v i l e rat Japanu.

9. decembar

II. decembar

V. B r i t a n i j e i Cang K a j S e k o v e K i n e o b j a -

V N O P odreda J u g o s l a v i j e naredio Operativnom tabu Crnogorskog N O P odreda

za o p e r a c i j e u Sandaku: deo snaga ostaviti kod P l j e v a l j a da rui komunikacije,
dri zasede i titi narod od neprijatelja, a sa ostalim bataljonima, poto budu oieni od kolebljivaca i onih koji nee da se bore u Sandaku, prei L i m i krenuti
u pravcu s. Hisardika.
Vlade Treeg
Dravama.

Rajha i

Kraljevine

Italije

objavile

rat S j e d i n j e n i m

Amerikim

V N O P odreda J u g o s l a v i j e naredio G l a v n o m tabu N O P odreda za Sandak: na

n a j p o g o d n i j i m mestima u Sandaku ruiti puteve i mostove u c i l j u ometanja n e p r i j a t e l j s k o g saobraaja.
V N O P odreda J u g o s l a v i j e naredio G l a v n o m tabu N O P odreda za Sandak: stez a n j e m obrua prisiliti neprijatelja da napusti Bistricu i P r i j e p o l j e ili ta mesto
silom zauzeti.
12. decembar

V l a d e Bugarske, Slovake i N D H o b j a v i l e rat S A D i V. Britaniji.

" Doglavnik ustake N D H S l a v k o K v a t e r n i k izdao zapovest da se u roku od 8 dana
j a v e v o j n i m jedinicama svi v o j n i obveznici pozvani na oruanu vebu. Ova zapovest je izdata zbog neodazivanja na vojnu vebu i zbog odlaenja vojnih obveznika
u partizanske jedinice.

165

1941. decembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

decembar 1941.

Ministarstvo domobranstva N D H dostavilo poglavniku ustake N D H A n t i Paveliu

studiju o merama za obnovu i uspostavljanje domobranskih jedinica i za guenje
ustanka. Istiui da su dejstva partizanskih jedinica sve ira i snanija i da p o stiu s v e z n a a j n i j e uspehe, ono smatra da se ta aktivnost ne moe savladati bez
preduzimanja hitnih mera.
13. decembar

V N O P odreda Jugoslavije uputio dopunsko nareenje Operativnom tabu C r n o gorskog N O P odreda za operaciju u Sandaku: izvriti napad na Bistricu i P r i jepolje.

14. decembar

Vlada K r a l j e v i n e Maarske objavila rat S A D .

U s . Drenovi (kod N o v e Varoi), delovi italijanske d i v i z i j e > P u s t e r i j a iz P r i j e p o l j a
napali V N O P odreda Jugoslavije, ali se o v a j pod borbom izvukao.
CK K P J uputio direktivu P o k r a j i n s k o m komitetu K P J za Srbiju, u kojoj, pored
ostalog, postavlja zadatke: i d a l j e raditi na stvaranju i uvrivanju NO fronta i
NO odbora; jaati bratstvo i jedinstvo naroda J u g o s l a v i j e u borbi protiv okupatora
i n j e g o v i h slugu; r a z v i j a t i partizansku delatnost po celoj S r b i j i ; jaati politiki rad
u N O P odredima i u masama; uvrivati partijske organizacije; veu panju obratiti radu sa omladinom.

15. decembar

V N O P odreda J u g o s l a v i j e uputio proglas italijanskim vojnicima na podruju

C r n e Gore, istone Bosne i Sandaka: poziva ih da ne v r e zloine nad narodom,
ve da o r u j e okrenu protiv svojih faistikih o f i c i r a .

lt>. decembar

U Moskvi otpoela trodnevna k o n f e r e n c i j a izmeu predsednika v l a d e S S S R - a i m i nistra spoljnih poslova V. Britanije. S o v j e t s k e zahteve: da V. Britanija prizna g r a nice k o j e je S S S R imao uoi nemake agresije; da se uspostavi sovjetsko-finska
granica iz 1941: da Rumunija vrati S S S R - u Besarabiiu itd. engleska delegacija
je odbacila, izgovarajui se da su oni protivni A t l a n t s k o j p o v e l j i .
Na predlog vlade, maarski parlamenat doneo odluku o p r i p a j a n j u okupirane terit o r i j e M c d u m u r j a . Bake i B a r a n j e K r a l j e v i n i Maarskoj.
Snage C r v e n e a r m i j e , u

toku

p r o t i v o f a n z i v e pod M o s k v o m , p o v r a t i l e K a l i n j i n .

Nemaka Vrhovna komanda oruane sile naredila K o m a n d i oruanih snaga za Jugoistok da iz J u g o s l a v i j e oslobodi to v i e nemakih snaga, u p r v o m redu 113. i 342.
diviziju, i uputi ih na istoni front.
IH.

deccmbar

21. decembar

U Vaingtonu otpoela konferencija

predstavnika
26 drava,
Odlueno je da se
1. januara 1942. o b j a v i Deklaracija U j e d i n j e n i h nacija: da e potpisnice D e k l a r a c i j o
nastaviti rat protiv sila Osovine i njihovih pristalica do n j i h o v e kapitulacije i da
nee zasebno zakljuivati mir ili p r i m i r j e s n e p r i j a t e l j e m . Na k r a j u se kae da
Deklaraciju mogu prihvatiti i svi drugi narodi koji sada ili u budunosti prue
materijalnu ili v o j n u pomo u borbi p r o t i v faistikih sila. K o n f e r e n c i j a je trajala
do 14. januara 1942.
U Rudom, odlukom CK K P J i
1. proleterska N O U brigada, u
Kragujevakog, Kraljevakog i
bataljon Posavskog N O P odreda,
bataljon.

naredbom V N O P odreda Jugoslavije, formirana

iji sastav su uli: po jedan partizanski bataljon
umadijskog
N O P odreda, Beogradski partizanski
1. crnogorski (lovenski) i 2. crnogorski partizanski

Naredbom V N O P odreda Jugoslavije rasformiran Crnogorski N O P odred za o p e r a c i j e u Sandaku: jedan deo uao u sastav 1 proleterske N O U b r i g a d e (kao 1. i 2.
crnogorski partizanski bataljon), drugi deo (Podgorika partizanska eta) uao u
sastav novoformiranom
Crnogorsko-sandakog N O P odreda, a trei deo vraen u
Crnu Goru.
V N O P odreda Jugoslavije obavestio G N O P odreda za Crnu Goru i Boku o rasf o r m i r a n j u Crnogorskog N O P odreda za o p e r a c i j e u Sandaku i naredio mu da
preduzme ruenje komunikacije i blokadu svih varoi na teritoriji C r n e Gore.
N a r e e n j e m V N O P odreda J u g o s l a v i j e f o r m i r a n Crnogorsko-sandaki N O P
odred, u cilju o b j e d i n j a v a n j a
partizanskih snaga i uspenijeg
voenja
borbi u
L i m s k o j dolini. Odred je bio pod neposrednom komandom V.
22. decembar

166

CK K P J uputio direktivno pismo P o k r a j i n s k o m komitetu K P J za Crnu Goru, Boku

i Sandak: istie uspehe u sprovoenju direktiva CK K P J , ali i greke u pogledu
rukovodee uloge P a r t i j e i NO odbora, u radu partijskih organizacija i u voenju
partizanskog ratovanja; kritikuje analizu poraza kod P l j e v a l j a i ukazuje na zadatke
P a r t i j e u vezi sa spoljnom i unutranjom v o j n o - p o l i t i k o m situacijom.

1941.
25.

decembar

novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar

1941.

V N O P odreda Jugoslavije naredio tabu Durmitorskog N O P odreda da dva p a r tizanska bataljona uputi prema K a l i n o v i k u , u pomo K a l i n o v i k o m N O P odredu.
U Rogatici vrhovni komandant N O P odreda J u g o s l a v i j e Josip
Broz
Tito
odrao
sastanak sa E d v a r d o m K a r d e l j o m , Aleksandrom Rankoviern. Moom P i j a d c , I v o m
L o l o m Ribarom, Svetozarom Vukmanoviem. R o d o l j u b o m Colakoviem i Slaviom
V a j n e r o m Ciom, na kome je razmotrena situacija u istonoj Bosni i konkretizovan
plan za dalja dejstva.

27. decembar

Vlada V. B r i t a n i j e stavila na raspolaganje izbeglikoj vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije:

6 radio-stanica. 100 tona ratnog materijala. 75.000 dolara i 100.000 engleskih funti
u zlatu, da se sa M a l t e uputi kao pomo Drai Mihailoviu.
U S o f i j i zavreni pregovori izmeu nemakog komandanta oruanih snaga za Jugoistok generala Kuncea i bugarsko e Ministarstva rata, na kojima je postignut sporazum da bugarski 1. korpus okupira jugoistoni deo Srbije.

29. decembar

Predsednik vlade K r a l j e v i n e I t a l i j e Benito Musolini uputio pismo vodi T r e e g

R a j h a A d o l f u Hitleru u kome istie potrebu da se pre prolea, po zajednikom
planu, uz a n g a o v a n j e nemakih i italijanskih snaga likvidiraju arita ustanka u
Bosni, S r b i j i i C r n o j Gori.
V N O P odreda Jugoslavije depeom obavestio K o m i n t e r n u o nemakoj o f a n z i v l u
Srbiji, gubitku slobodne teritorije, borbama protiv elnika, f o r m i r a n j u 1. proleterske N O U brigade i traio m a t e r i j a l n u pomo od SSSR-a.

30. decembar

S o v j e t s k e trupe povratile poluostrvo i grad Ker.

Decembar k.

CK K P J uputio pismo lanovima PK K P J za Srbiju, koji -su se nalazili u Beogradu.

upoznavi ih sa popunom P K , on im nalae: da u Beogradu stvore j a k tehniki
punkt za o d r a v a n j e v e z e sa partijskim organizacijama i rukovodstvima u svim
k r a j e v i m a J u g o s l a v i j e ; da iz Beograda alju to vie radnika u N O P odrede, a uz
svaku grupu po 12 lana K P J ; da to vie ojaa i partijsku organizaciju u
Beogradu.

V N O P odreda J u g o s l a v i j e obavestio O N O P odreda za Crnu Goru i Boku o situaciji u Bosni i o f o r m i r a n j u 1. proleterske N O U brigade i postavio mu zadatak da
stvara vrste jedinice, koje bi u dalom momentu m o g l e formirati proletersku b r i gadu, i da uputi n a j m a n j e 1.500 ljudi koji bi oslobodili Fou, Gorade. Ustiprau i
K a l i n o v i k i time ne samo pomogli N O B u istonoj Bosni, ve i spreili p r o d i r a n j e
etnika u Hercegovinu i Crnu Goru.

CK K P J reio da se na okupiranoj teritoriji, u cilju e f i k a s n i j e g rada organizacija

K P J , obrazuju manja operativna partijska rukovodstva; da se pojaa u p u i v a n j e
partijskih kadrova i industrijskih radnika iz okupiranih gradova u N O P odrede.
CK K P J doneo odluku da se obrazuje Organizacioni sekretarijat za neosloboene
k r a j e v e , sa seditem u Zagrebu. Zadatak mu je da osigura efikasniju vezu sa p o krajinskim partijskim rukovodstvima i da obezbedi kontinuitet rukovoenja u sluaju da CK K P J i V N O P odreda Jugoslavije dou u teku situaciju.
Decembar

CK K P J dao direktivu P o k r a j i n s k o m komitetu K P J za Srbiju da stvori p o v e r e n i tvo za istonu Srbiju (Ni, Leskovac, Poarevac, Z a j e a r ) radi lakeg r u k o v o e n j a
partijskim organizacijama i oruanom borbom.

BOSNA
1. decembar

I HERCEGOVINA

T r e b i n j s k i bataljon Hercegovakog N O P odreda pokidao s v e tt veze T r e b i n j a sa

okolnim garnizonima (Dubrovnikom, Bileom i Stocem) i posekao oko 350 tt stubova.
K i d a n j e veza je otpoelo 30. novembra uvee,
Na velikom narodnom zboru u s. Lastvi (kod T r e b i n j a ) izabran optinski NO odbor.

2. decembar

D e l o v i Ozrenskog N O P odreda zauzeli elezniku stanicu K a k m u (na pruzi D o b o j

Tuzla).

2/3. decembar

K o d s. Moska (na putu Bilea T r e b i n j e ) delovi H e r c e g o v a k o g i Nikikog N O P

odreda unitili jednu manju italijansku motorizovanu kolonu iz sastava d i v i z i j e
M a r k e , zatim zauzeli and. st. Jasen i time potpuno odsekli neprijateljski garnizon
u Bi lei.
K o d s. A l e k s i n e M e d e (na pruzi T r e b i n j e H u m ) delovi 3. partizanskog bataljona
Hercegovakog N O P odreda poruiti elezniki most Saobraaj obustavljen preko
20 dana.

167

1941.
3. decembar

novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar

1941.

Dvadeset domobranskih i 5 ustakih bataljona, sa polukrune osnovice iz doline

r. Bosne i r. Spree otpoeli ozrensku operaciju s c i l j e m da unite Ozrenski N O P
odred (4 partizanska bataljona) i obezbede k o m u n i k a c i j e u dolini Bosne. Odred
je u desetodnevnim neprekidnim borbama slomio n e p r i j a t e l j s k e napade i odbranio
slobodnu teritoriju. Dvanaestog decembra su iscrpene n e p r i j a t e l j s k e jedinice obustavile napade, ne dostigavi u potpunosti ni c i l j e v e postavljene za prvi dan
operacije.
Posle etvorodnevne opsade, d v e ete 3. partizanskog bataljona Hercegovakog N O P
odreda razoruale posadu and. st. Grab Zupci (kod T r e b i n j a ) i unitile and.
stanicu, potu i optinu.

decembar

5. decembar

U Mostaru, pod rukovodstvom A F Z - a , nekoliko stotina ena demonstriralo protiv

gladi i skupoe. Demonstrantkinje su na gradskoj pijaci pobacale svu repu sa tezgi.
Poto su sreskom naelniku predale z a h t e v e za p o b o l j a n j e snabdevanja, one su
nastavile demonstracije kroz grad.

K o d Bos. N o v o g (na pruzi B. N o v i Biha) delovi 1. krajikog N O P odreda sruili

oklopni voz. Jedan vagon pao u Unu.
U troasavnoj borbi na M r a k o v i c l (na pl. K o z a r i ) delovi 2. krajikog N O P odreda
g o t o v o potpuno unitili 2. bataljon domobranskog 11. peadijskog puka. Z a r o b l j e n o
190 a ubijeno p r e k o 90 domobrana. U borbi poginuo lan OK K P J za Kozaru D r a g o j a M i l j a t o v i Svare, narodni heroj.
K o d s. Rastieva dva bataljona 3. krajikog N O P odreda i L i v a n j s k i N O P odred
razbili jedan bataljon italijanske d i v i z i j e B e r g a m o , ojaan ustaama iz Kupresa.
~ D e v e t etnikih odreda (Zlatarski, Rogatiki, Viegradski, Cajniki, K a l i n o v i k i ,
1. hercegovaki (Foanski). 1. 2. i 3. udarni), po sporazumu sa italijanskim okupacionim vlastima, k o j e su ih i naoruale sa oko 3.000 puaka, preuzeli s r e z o v e Fou
i Cajnie, a zatim izvrili masovan p o k o l j muslimanskog stanovnitva (zaklali preko
5.000 ljudi, ena i dece), spalili nekoliko stotina kua i opljakali veinu naselja.

Decembar j>.

U istonu Bosnu, u cilju r a z b i j a n j a partizanskih jedinica, iz S r b i j e su

p r e k o D r i n e Cerska brigada i delovi Zlatiborskog etnikog odreda.

prebaeni

Na prelazu preko D r i n e kod St. Broda (nizvodno od Viegrada) etnici na prevaru

razoruali jednu kombinovanu partizansku etu (formiranu na Zlatiboru) i nekoliko boraca predali nemakim vojnicima, koji su ih u Uicu streljali.
D e l o v i Sjellinskog bataljona R o m a n i j s k o g N O P odreda i Praanskog bataljona K a linovikog N O P odreda preli u etnike. Od ostataka oba bataljona formiran novi
Praanski bataljon Romanijskog N O P odreda.
5/6. decembar

Delovi N O P odreda Z v i j e z d a zauzeli B e g o v Han (na pruzi

spalili . st. i pilanu, prekinuli elezniku prugu i sruili voz.

6. decembar

Druga eta Udarnog bataljona Ozrenskog N O P odreda unitila posadu

brana) rudnika u Banoviima i demolirala rudnike ureaje.
U s. Javoru (kod Bilee)
strau (21 vojnika).

delovi

Hercegovakog

NOP

odreda

Sarajevo

zarobili

Brod),

(vod d o m o italijansku

Domobrani i anarmi (oko 2 bataljona sa 1 oklopnim v o z o m ) otpoeli d v o d n e v n u

akciju ienja protiv delova N O P odreda
Z v i j e z d a u rejonu K a k a n j Zenica
Lava.
7. decembar

S. decembar

P o v o d o m o i v l j a v a n j a ustanka i prvih veih okraja sa okupatorom. Stab H e r c e govakog N O P odreda uputio narodu Hercegovine proglas u kome mu ukazuje na
etniku izdaju i na potrebu za vrstom disciplinom i poziva ga na masovno stupanje u partizanske jedinice.
K o d Kupresa L i v a n j s k i N O P odred i delovi 2. bataljona 3. krajikog N O P odreda
napali iz zasede ojaanu italijansku mitraljesku etu na kamionima. Unitena 2 kamiona; zaplenjeno 5 mitraljeza, 6 sanduka m u n i c i j e i 10 puaka; zarobljeno 13 i ubijeno 8 neprijateljskih v o j n i k a .
Delovi K o n j i k o g bataljona K a l i n o v i k o g N O P odreda unitili milicijsko-ustako
uporite u s. Spiljanima (kod K o n j i c a ) . Z a r o b l j e n o 16 milicionera a zaplenjeno oko
20 puaka.

0 10. decembar

168

Po dva bataljona Romanijskog i K a l i n o v i k o g N O P odreda i d v e etnike ete i z v r ili snaan napad na Pale. Otkrivi pripreme za napad i za predaju domobrana,
n e p r i j a t e l j je promenio raspored, zbog ega napad n i j e uspeo uprkos v e l i k o m zalaganju. Sledeih dana napadi su o b n o v l j e n i , ali mesto n i j e zauzeto.

15)41. decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar 1941.

Delovi 2. krajikog N O P odreda spalili ?.. st. Dragotinju (na pruzi Bos. N o v i P r i jedor), razoruali posadu (60 domobrana) i odbili intervenciju jedne nemake ete.
10. decembar

U s. G e r z o v u (srez M r k o n j i - G r a d ) , pod rukovodstvom sekretara Oblasnog komiteta K P J za Bos. krajinu, odrana konferencija komandnog kadra 3. krajikog N O P
odreda u cilju konsolidacije i vreg p o v e z i v a n j a jedinica. Na k o n f e r e n c i j i je sankcionisano p o s t o j a n j e etnikog bataljona
K o i * u sastavu tog odreda.
P o direktivi P K S K O J - a z a B i H formiran O K S K O J - a z a K a l i n o v i k K o n j i c (kas n i j e : za jugoistonu Bosnu). On je obuhvatao i K a l i n o v i k i N O P odred.
- N O P odred Z v i j e z d a otpoeo viednevni napad na Vare. Do 12-og je zauzeto
desetak sela uporita spoljne odbrane, ali, zbog i n t e r v e n c i j e jednog bataljona
nemake 718. peadijske d i v i z i j e i oko dva domobranska bataljona. mesto n i j e
zauzeto.
Unitavanje objekata na pruzi Semizovac Ivanici N O P odred Z v i j e z d a - prisilio neprijatelja da 7 meseci obustavi eksploataciju te pruge, kao i rudnika mangana u C e v l j a n o v i i m a i nekoliko pilana.

11. decembar

Delovi 6. bataljona 3. krajikog N O P odreda posle jae borbe razbili mesnu miliciju
i zauzeli s. Korianc (kod T r a v n i k a ) . Z a p l e n j e n o 50 puaka.

12. decembar

U s. P l j e v i (kod Jajca), pod rukovodstvom sekret-tra Oblasnog komiteta K P J za

Bos. krajinu, odrana partijska konferencija za okrug J a j c e : izabran Okruni komitet; usvojeni zakljuci da treba svestrano jaati m a l o b r o j n e partijske organizac i j e i organizaciono uvrivati v o j n e jedinice; razraeni zadaci NO odbora; ukazano na razbijako d e l o v a n j e etnika unutar odreda.

12/13.

decembar i D e l o v i 1. bataljona 3. krajikog N O P odreda zauzeli i spalili . st.

pruzi J a j c e D. V a k u f ) a domobransku posadu zarobili.

Bravnicc (na

Izmeu V. Kladue i Peigrada ustanici posekli 67 tt stubova.

13. decembar

U s . K r a l j e v o m P o l j u (sada: Partizansko P o l j e ) kod H a n - P i j e s k a G S N O P odreda

za B i H odrao sastanak sa komandom etnikih odroda istone Bosne u vezi s p i tanjem eventualnog p r i p a j a n j a istone Bosne N e d i e v o j S r b i j i . etnici su posle
due rasprave f o r m a l n o prihvatili stav da se prui otpor i nemakim jedinicama
i neievcima, ali se nisu pridravali zakljuka nego su i d a l j e razbijali partizanske jedinice.
Formiran SK K P J za Glamo u sastavu OK K P J za Jajce. P a r t i j s k a organizacija
glamokog sreza bila je do tada u sastavu OK K P J za D r v a r .
D e l o v i K o n j i k o g bataljona
pruzi Mostar S a r a j e v o ) .

14. decembar

Hercegovakog

N O P odreda

unitili

st.

Prenj

(na

Delovi 3. krajikog N O P odreda uli u Skender-Vakuf. Z a n d a r m e r i j s k o - d o m o b r a n ska posada povukla se u Kotor-Varo.

D v e ete 6. bataljona 3. krajikog N O P odreda zauzele s. Slatinu Hidu (kod B a n j e
Luke).
U s . Javoranima na konferenciji komandnog kadra Banjalukog bataljona 3. krajikog N O P odreda dolo do sukoba sa etnikim elementima, koji su se izdvojili
iz bataljona i f o r m i r a l i zaseban etniki bataljon.

15. decembar

U M a j k i - J a p r i odrana konferencija komandnog kadra 1. krajikog N O P odreda

u cilju reorganizacije, uvrenja i borbenog aktiviranja partizanskih jedinica.
Delovi 6. bataljona 3. krajikog N O P odreda uli u M a s l o v a r e (kod K o t o r - V a r o i ) .
Kaznena ekspedicija italijanske d i v i z i j e B e r g a m o (jedan puk sa tenkovima i 3
aviona) zauzela sela Kuprekog polja (Rastievo, Blagaj, N o v o Selo. Semenovce) i
vrila represalije.

Decembar p. p.

Od delova Ozrenskog N O P odreda iz tuzlanskog sreza S l a b Ozrenskog N O P odreda

f o r m i r a o 4. bataljon.
Formiran unovski bataljon R o m a n i j s k o g N O P odreda. On je 18 decembra preao
etnicima.

Dccembor s.

Trei bataljon Hercegovakog N O P odreda zbog prevelikog broja eta (15) p r e f o r miran u dva bataljona: L u k a V u k a l o v i * i N e d o C a b r i n o v i .
1 fi9

1941.

novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

Na terenu srezova Zenica

Zvijezda.
Decembar d. p.

Na osnovu
za Jajce.

odluke

Zavidovii formiran

konferencije

U Skender-Vakufu,
N O odbor.

na

novembar

KPJ

optinskom

za

zboru

okrug

Zeniki

Jajce

(preko

1.500

bataljon

Pljevi
ljudi),

1941.
NOP

odreda

formiran SK K P J
izabran

optinski

Formiran Optinski narodnooslobodilaki odbor Snjegotina, sa seditem u s. Karau

(srez T e a n j ) .
16. decembar

U kratkoj borbi na T u r j a k u (na K o z a r i ) delovi

etu domobranskog 1. peadijskog puka.

2.

krajikog N O P odreda zarobili

17. decembar

Po jedan bataljon Romanijskog N O P odreda, N O P odreda

ki bataljon zauzeli Olovo.

Z v i j e z d a i jedan etni-

U Rudo uli delovi crnogorskih partizanskih jedinica koji su bili odredeni za ulazak
u 1. proletersku N O U brigadu.
17 18.

decembar

18. decembar

U koli s. V o d i e v a 3. partizanska eta 2. krajikog N O P odreda unitila domobransku 5. etu B j e l o v a r s k o g dopunskog bataljona i unitila u r e a j e iare rudnika
Ljeljani.
Otpoeo Izlaziti
u Sarajevu.

Bilten PK K P J za BiH. tampan je u ilegalnoj p a r t i j s k o j tehnici

Na Radovan drijelu (na putu Dubrovnik T r e b i n j e ) tri ete bataljona N e d o C a b r i n o v i Hercegovakog N O P odreda razbile iz zasede jedan motorizovani polubataljon italijanske d i v i z i j e M a r k e . Unitena 2 tenka i 8 kamiona a zaplenjeno
9 p. mitraljeza i oko 100 puaka.
D e l o v i 5. bataljona 3. krajikog N O P odreda izvrili neuspeo napad na 250 domobrana i andarma u s. Krupi na Vrbasu (kod B a n j e Luke).
19. decembar

Dva bataljona H e r c e g o v a k o g N O P odreda zauzeli . st. Jasenica-Lug, Diklie i

P o l j i c e (zarobivi italijanske posade), a do 22. decembra i Uskoplje, Glavsku i
G r m l j a n e . Saobi-aaj na prugama Dubrovnik T r e b i n j e , U s k o p l j e Zelenika
i H u m Gabela obustavljen do 22. januara 1942. godine.

20. decembar

K o d s. G a l j i p o v a c a (na putu P r n j a v o r B a n j a L u k a ) delovi 6. bataljona 3. k r a j i kog N O P odreda spreili prodor jednog domobranskog bataljona i oko 300 p r i padnika K u l t u r b u n d a prema s. Hrvaanima. U borbi, koja se produila i sledoa
dva dana, n e p r i j a t e l j je imao 102 mrtva.
U s . Grabu, na k o n f e r e n c i j i predstavnika seoskih NO odbora, izabran optinski NO
odbor Zupci (kod T r e b i n j a ) .
U Rudom formiran optinski NO odbor i komanda mesta.
Delovi N O P odreda Z v i j e z d a zauzeli and. st. V i j a k u (kod O l o v a )

21. dccembar

Na irokom brijegu (na pl. K o z a r i ) odrano v o j n o - p a j l t i k o s a v e t o v a n j e OK K P J

za Kozaru 1 2. krajikog N O P odreda? izvrena analiza rada od poetka ustanka,
kao i stanja u tom odredu i u pozadini; ukazano na taktika iskustva iz dotadanjih
borbi; postavljeni zadaci u pogledu f o r m i r a n j a rezervnih (omladinskih) eta, uvrenja NO odbora, rada sa enama i omladinom, ienja destruktivnih elemenata;
doneta odluka da se jedinice reorganizuju u tri bataljona (to je k r a j e m meseca i
izvreno).
Posle petodnevnih borbi delovi N O P odreda
Z v i j e z d a " . R o m a n i j s k o g i Ozrenskog
N O P odreda oslobodili dolinu r. Krivaje, 1 zauzeli 80 km eleznike pruge Z a v i d o v i i
O l o v o i 13 eleznikih i nekoliko and. stanica, zarobili ili razoruali vei b r o j
posade.

21/22.

decembar

22. decembar

Izmeu . st. K o n j i c a i Lisiia K o n j i k i bataljon Hercegovakog N O P odreda sruio

putniki voz i zarobio 10 nemakih i italijanskih vojnika.
Posle sedmodnevnih upornih borbi delovi italijanske d i v i z i j e M a r k e i domobranskog 14. peadijskog puka iz T r e b i n j a probili se u o p k o l j e n i garnizon Bileu. Snage
' U osloboenu dolinu KriVaJe upi la Je Cerska cm.Oka brigada, time Jc osujeen
plan OS NOP odreda BIH o OvrSem povezivani u NOP odredu 1 prodoru u hosr.nski Indu-

strljsko-rudarski

170

basen

1941.

novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar

1941.

u Bilei s a d e j s t v o v a l e su sa snagama k o j e su napadale iz T r e b i n j a . U tim borbama

n e p r i j a t e l j je imao preko 100 mrtvih.
23. decembar

U s . Gaoiu (kod Rudog) delovi 1. proleterske N O U brigade unitile ojaanu etu

italijanske d i v i z i j e Pusterija . Zarobljena 124 italijanska v o j n i k a a zaplenjeno:
5 minobacaa, 3 mitraljeza, 9 p. mitraljeza i oprema za preko 200 vojnika.
Izmeu . st. G r m l j a n i i Zavala (na pruzi Hum G a b e l a ) d v e ete Trebinjskog
bataljona H e r c e g o v a k o g N O P odreda unitile voz koji je pratilo oko 100 italijanskih
vojnika.

23/24.

decembar

25. decembar

Izmeu . st. K o n j i c a i Lisiia K o n j i k i bataljon Hercegovakog N O P odreda unitio putniki voz.

Delovi 6. bataljona 3. krajikog N O P odreda zauzeli and. .st. D r a g o l o v c e (na putu
Tesli P r n j a v o r ) , razbili mesnu miliciju i zarobili vod domobrana.
I z d v a j a n j e m eta iz 1. bilekog bataljona
bataljon Hercegovakog N O P odredu.
Na zboru u s. G. Podgradcima (srez Bos

V l a d i m i r C.ainovi formiran

Stolaki

Gradika) izabran optinski NO odbor.

Na zboru u s. Sipragama (kod K o t o r - V a r o i ) izabran optinski NO odbor.

L i v a n j s k i N O P odred zauzeo and. st. Koricnu (na pruzi G l a m o Livno), a posadu, uglavnom, razoruao.
26. decembar

F o r m i r a n SK K P J za Gacko.

27/28. decembar

Delovi 5. bataljona 3. krajikog N O P odreda zarobili osiguranje banjalukog v o d o voda Subotica (60 domobrana i 1 oficira).
Delovi 2. krajikog N O P odreda unitili and. stanicu i optinsku arhivu u selima
Drakseniu, Orahovi i R o m a n o v c i m a .

28. decembar

U Vlasenici etnika P r i v r e m e n a uprava istone Rosne odrala k o n f e r e n c i j u etnikih delegata iz istone Bosne: pripremljena kapitulacija etnika u istonoj Bosni
i prihvaeni uslovi Nedia i nemakog okupatora.

29. decembar

U s. Dultlma. i z d v a j a n j e m ela g o r n j e g Gatakog polja iz Gatakog bataljona, f o r miran bataljon 6. j u n i Hercegovakog N O P odreda.

30. decembar

GS N O P odreda za B i H uputio u P o d g r m e dr Mladena Stojanovia u cilju pomoi

na konsolidaciji 1. krajikog N O P odreda.
Kod B r e z o v o g P o l j a na Savi Bijeljinska eta Bijeljinsko-branskog bataljona M a j e vikog N O P odreda zarobila i potopila veliki reni brod
Panevo.
Na pruzi Raa B i j e l j i n a delovi M a j e v i k o g N O P odreda sruili voz.

Decembar k.

Na konferenciji lanova K P J 1. bataljon 2. krajikog N O P odreda i sa terena izabran SK K P J za Bos. N o v i u sastavu OK K P J za Kozaru.
U s . Zupcirna, na sastanku
S N O odbor za T r e b i n j e .

sekretara

optina, f o r m i r a n

(privremeni,

inicijativni)

Na zboru u s. Ceavi (kod T e n j a ) izabran optinski NO odbor.

Decembar

Na inicijativu PK S K O J - a za B i H otpoeo rad na osnivanju Narodnooslobodilakog

saveza omladine Bosne i H e r c e g o v i n e ( N O S O B i H ) , kao masovne o r g a n i z a c i j e udruene srpske, muslimanske i hrvatske omladine Bosne i Hercegovine.
U Loparama, na konferenciji 13 seoskih i optinskih NO odbora, izabran S N O o d bor za M a j e v i c u .
Formiran Soiki

bataljon R o m a n i j s k o g N O P odreda.

U s . S r e d n j e m (kod S a r a j e v a ) , na zboru delegata seoskih NO odbora, izabran optinski NO odbor.

Izabrani optinski NO odbori

Bukovaa, Smoljana i Krnjeua (kod Bos. Petrovca).

Formiran optinski NO odbor V.

Knjike (kod Bos.

Krupe).

Na konferenciji seoskih NO odbora sela Kuljana. Dobtijina. G. i D. Vodieva (kod

Bos N o v o g ) izabran optinski NO odbor D o b r l j i n .

771

1941. decembar

CRNA GORA
F o r m i r a n 3. stuparski bataljon Biranskog N O P odreda.
etnicima.

decembar 1941.
K r a j e m decembra priao

U s . R a l j e v u , na k o n f e r e n c i j i 19 seoskih NO odbora izabran optinski NO odbor.

Obuhvatao d e l o v e ranijih optina B r e z o v o P o l j e , Celi i Brko.
F o r m i r a n i optinski NO odbori Vijaani, Hrvaani. O t p o i v a l j k a i St. Martinac (kod
Prnjavora).

CRNA
1. decrmbar

GORA

Crnogorski N O P odred za o p e r a c i j e u Sandaku; posle desetodnevnog mara, izvrio napad na P l j e v l j a , gde se nalazio jak garnizon italijanske d i v i z i j e Pusterija-.
Odred je, u otrim borbama, uspeo da zauzme znatan deo grada, ali je bio prisiljen da se u zoru (2. decembra) povue uz v e l i k e gubitke. N e p r i j a t e l j je imao 74
mrtva, oko 170 ranjenih vojnika, dok su partizanske snage imale 203 mrtva i 269
ranjenih boraca medu kojima komandant Jezersko-aranskog bataljona Duan O b r a dovi, zamenik politikog komesara Jezersko-aranskog
bataljona V u k K n e e v i ,
pomonik politikog komesara Nikikog bataljona P e k o P a v l o v i Lazar R a d o j e v i
i bomba P e t a r Jovievi, narodni heroji.
Kod Krnova
avnik.

polja

partizani

Durmitorskog N O P odreda

poruili

kolski

put Niki

U s. Lastvi (kod G r a h o v a ) odran zbor partizana Grahovskog bataljona Nikikog

N O P odreda i metana, na kome je izabran Rudinsko-trepaki optinski NO odbor.
2. decembar

Na plenarnoj sednici avnikog S N O odbora donete odluke: da se normalizuju cene

mesu; da trgovci ne podiu cene; da mlinari naplauju ujam od svega 3/o i da s v e
optine (izuzev d r o b n j a k e ) predaju S N O odboru .r>0"/o novca iz NO fonda.

3. decembar

U L i p o g l a v u (klanac izmeu pl. Grkovca i pl. D r a g a l j a , na pulu Risan G r a h o v o )

delovi O r j e n s k o g i Grahovskog bataljona iz zasede napali 17 italijanskih v o j n i k a .
U borbi je poginulo 7 a zarobljeno 10 Italijanskih vojnika. Z a p l e n j e n o : jedan m i traljez, oko 10 puaka, 5 pitolja i vea koliina municije.
U rejonu ute grede (na putu D a n i l o v g r a d Niki) delovi Petruinsko-pavkovikog i Vraegrmskog bataljona iz zasede napali dva neprijateljska kamiona i posle
krae borbe zarobili 13 italijanskih vojnika a zaplenili oba kamiona. Partizani nisu
imali gubitaka.
Stab L o v e n s k o g N O P odreda uputio pismo Krstu Popoviu, jednom od voa (separatistike) Crnogorske federalistike stranke, k o j i m ga poziva na zajedniku oslobodilaku borbu protiv okupatora.
K o d s. Jezerca (juno od Kolaina) jedinice K o m s k o g N O P odreda napale italijansku auto-kolonu i nanele j o j gubitke.

4. decembar

K o d s. Cerovika (blizu C r k v i c a ) delovi O r j e n s k o g i Grahovskog bataljona Nikikog

N O P odreda zarobili o d e l j e n j e od 14 italijanskih vojnika i zaplenili izvesnu koliinu
oruja i telefonskog materijala.
Italijanska kolona krenula iz P r i j e p o l j a za P l j e v l j a . Na putu je spalila sela C a j evie. Jabuku i C r l j e n i c e a stanovnitvo poubijala. Samo u s. Jabuci je ubijeno
14 lica.

"

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio Stabu Nikikog N O P odreda da

sistematskim radom na politikim konferencijama i zborovima razobliava neprijateljske elemente i da uniti sve one koji pokuavaju da pored partizanskih j e d i f n i c a stvaraju ma k a k v e druge v o j n e organizacije.
Delovi L o v e n s k o g N O P odreda i Orjenski bataljon NikiKOg N O P odreda napali
italijansku posadu u s. D r a g a l j u (kod Grahova). U borbi je z a r o b l j e n o 50 a poginulo
12 italijanskih v o j n i k a .

5. decembar

Delovi Grahovskog bataljona Nikikog N O P odreda vodili borbu protiv italijanske

posade iz Grahova koja je pokuala da zauzme staru austrijsku tvravu D v r s n i k
(kod G r a h o v a ) i odbacili je u Grahovo, uz gubitke od 4 poginula i 12 zarobljenih
vojnika.
Izabran optinski NO odbor za D. MoraU, sa sedltem u manastiru Morai (kod
Kolaina).

172

1941. decembar
G. decembar

CRNA GORA

decembar 1941.

Delovi Grahovskog i Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda napali italijansku

kolonu, jaine 150 vojnika i 2 tenka, koja se sa komorom uputila iz Risna u Crkvice.
Posle krae borbe, pretrpevi gubitke, kolona se vratila u Risan.
Delovi N O P odreda Bijeli Pavle" napali italijansku pionirsku etu koja je popravljala porueni put Danilovgrad s. Bogetii. Zarobili su 29 vojnika. 1 oficira i
2 narednika,

7. decembar

U s . Radovu (kod Titograda) odrano savetovanje PK K P J za Crnu Goru. Boku

i Sandak, na kome je, posle analize vojno-politike situacije, zakljueno: suzbiti
svako zastranjivanje i svim rodoljubima omoguiti aktivno uee u NOB-u. po
svaku cenu onemoguiti stvaranje etnikih oruanih formacija, pojaati politikopartijski i kulturni rad, preduzeti sve potrebne mere u cilju pomoi siromanim
porodicama (mobama, rekvizicijom imovine narodnih neprijatelja i si.), sredili partijske organizacije na teritoriji Bara, Kolaina, Berana, Andrijevice, u katunskoj nahiji i u Boki; izvriti pravilnu raspodelu kadrova, ne zapostavljajui pri tome rad
u pozadini, redovnije odravati meusobne veze i veze partijskih organizacija sa
P K . pojaati rad meu omladinom i enama: sprovesti direktivu PK u vezi s radom
P a r t i j e u N O P odredima, kao i direktivu u vezi s organizacijom i radom NO odbora; organizovati agitaciono-propagandnu komisiju pri PK i saradnju u listu
Narodna borba; posvetiti veu brigu partijskoj tehnici; realnije ocenjivati stvarni
odnos snaga (ne potcenjivati neprijatelja).
Clan CK KPJ, Moa Pijade, obavestio vrhovnog komandanta N O P odreda Jugoslav i j e Josipa Broza Tita o ureenju bolnice na abljaku i o tekoama oko smetaja
i zbrinjavanja velikog broja ranjenika i bolesnika
posle
neuspelog napada na
Pljevlja.
Kod s. Veljeg Brda (blizu Titograda) delovi Ljekopoljskog partizanskog bataljona
Zetskog N O P odreda poruili put Podgorica Danilovgrad u duini oko 250 m i
pokidali tt veze.
Kod sela Knezlaa i Cerovika (na komunikaciji Risan Crkvice), eta Orjenskog
bataljona Nikikog N O P odreda napala >ko 400 vojnika italijanske divizije Mesina ,
koja je iz Risna pokuala da deblokira posadu u Crkvicama. Posle etvoroasovne
borbe neprijatelj je, uz gubitke od preko 120 mrtvih i ranjenih vojnika, odbaen ka
Risnu. Partizani su imali 2 mrtva i 4 ranjena borca.
Na konferenciji Optinskog NO odbora i delegata seoskih NO odbora
grahovske
optine doneta odluka o daljem prikupljanju hrane, s tim da se polovina zadri u
seoskim magacinima a druga polovina doter u centralni magacin grahovske optine.

9. decembar

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio proglas narodu Crne Gore, Boke
i Sandaka pozivajui ga da se ujedini u borbi protiv okupatora i njegovih slugu.
GS N O P
ruenjem
i Nikia;
grad); da
Zabljaku.

odreda za Crnu Goru i Boku naredio Stabu Nikikog N O P odreda da

puteva onemogui kretanje neprijateljskih kamiona u pravcu Savnika
da dri zasede i strae od Nikia ka Grahovu i ka Podgoriei (sada: T i t o hitno prebaci saniletsko ljudstvo i materijal, kao i hranu, u bolnicu na

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku dao Lovenskom N O P odredu uputstvo kako

treba narodu objanjavati neuspeh napada na P l j e v l j a i naredio mu da izvri mobilizaciju ljudstva za ruenje komunikacija na svome sektoru.
10. decembar

U Sahoviima (sada: Tomaevo. kod Bijelog Polja), na inicijativu MK K P J za Bijelo

Polje, formiran 1. udarni bataljon na teritoriji sreza bjelopoljskog.
Odran plenum OK K P J za Cetinje: prenesene su odluke sa pokrajinskog partijskog savetovanja od 7. decembra; razmatrana je politika situacija na terenu OK
posle neuspelog napada na P l j e v l j a .

11. decembar

Delovi Grahovskog bataljona Nikikog N O P odreda sa poloaja Veli vrh odbili napad
bataljona italijanske divizije Mesina iz Risna, koji je pokuao da deblokira posadu
Crkvica.
Odrano partijsko savetovanje za podruje MK K P J za Niki: prisutni su upoznati
sa odlukama pokrajinskog partijskog savetovanja od 7. decembra; razmatrana je
i politika situacija na terenu MK posle neuspelog napada na P l j e v l j a .

12. decembar

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak dao direktivu Oblasnom komitetu K P J za

Sandak, okrunim i mesnim komitetima i biroima elija K P J . U n j o j se ukazuje
na opasnost razornog rada pete kolone, koja tei da kroz razne oblike onemogui
jedinstvo i solidarnost naroda u borbi protivu mrskog okupatora; zatim se nalae
svim partijskim organizacijama da povedu najenerginiju borbu protiv pete kolono, kao i da politiki intenzivnije rade u narodu.

173

1941. decembar

CRNA GORA

decembar 1941.

13. decembar

Odrano partijsko savetovanje za podruje MK K P J Kolain; preneta partijska linija izloena na pokrajinskom partijskom savetovanju; diskutovano o politikoj situaciji i o pojaanom radu pete kolone u srezu; doneli zakljuci u vezi sa daljim
radom.

14. decembar

Odrano partijsko savetovanje za podruje MK K P J avnik: razmatrana politika

situacija posle neuspelog napada na P l j e v l j a .
Delovi italijanske divizije Mesina*, nadirui od Risna, uspeli da potisnu delove
Orjenskog i Grahovskog bataljona Nikikog N O P odreda i deblokiraju garnizon
Crkvice.

15. decembar

Na zboru u s

Vraenoviima (kod Nikia). izabran Vuedolski optinski NO Odbor.

U s. Gostilju (kod Titograda) izaao prvi broj lista Omladinski

Crnogorske narodne omladine. Izlazio do kraja rata.
Deccmbar s.

pokret,

organa

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio direktivu partijskim komitetima i

biroima elija: da izvre evakuaciju stanovnitva, hrane i pokretne imovine iz zone
koja se nalazi pod neposrednim udarom okupatorske vojske.
U vezi sa pojaanom aktivnou pete kolone, Pokrajinski odbor Crnogorske narodne omladine uputio direktivno pismo svim okrunim, sreskim i optinskim odborima C N O : poziva C N O da na sastancima, zborovima i konferencijama otvoreno
i energino istupa protiv rada pete kolone i njenog pokuaja da razbije jedinstvo
naroda i omladine.

Decembar d. p.

OK K P J za Cetinje uputio proglas albanskim

vojnicima
u i talijanskoj slubi i
iptarskom stanovnitvu sreza barskog: poziva ih da otkazuju poslunost faistima
i da pomau partizanima u borbi za slobodu i bratstvo crnogorskog i albanskog
naroda.
Na podruju vraegrmske optine formiran Vraegrmski partizanski bataljon.
Na podruju sreza barskog, odlukom taba Lovenskog
N O P odreda,
Primorsko-ermniki partizanski bataljon Lovenskog N O P odreda.

16. decembar

formiran

Na komunikaciji Herceg-Novi Crkvice, delovi Orjenskog bataljona

Nikikog
N O P odreda vodili borbu protiv jaih italijanskih snaga, koje su iz I-Ierceg-Novog
pokuale da se probiju u Crkvice. U toj borbi je poginulo 15 a ranjeno oko 30 italijanskih vojnika.
Jedan bataljon italijanskih alpinaca poao iz Herceg-N:)vog preko Kamenog i U b a l j ske pl. da napadne s leda partizanske snage koje su opsedale Crkvice. Posle kratke
borbe naterala ga je na povlaenje. Neprijatelj je imao 15 mrtvih (izmeu ostalih,
poginuo 1 komandant bataljona) i 30 ranjenih. Partizanske snage nisu imale gubitaka.

16 17. decembar

Na mestu zvanom Grab bataljon 13. juli Lovenskog N O P odreda

Cetinje Budva i pokidao tt veze.

poruio put

17. decembar

Kod mesta Jezerca (na komunikaciji Kolain Mateevo) delovi Kolainsko-reinskog bataljona Komskog N O P odreda napali na italijansku kolonu od 5 kamiona,
ubili 22 italijanska vojnika i 2 olicira i zarobili 5 vojnika, zaplenili 3 p. mitraljeza.
22 puke i 2 minobacaa i unitili svih 5 kamiona Partizani su imali 2 ranjena.

18. decembar

tab Crnogorskog N O P odreda za operacije u Sandaku uputio narodu Rudog i

okoline proglas sa pozivom na jedinstvo Srba i muslimana u borbi za slobodu.

l'J.

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio Okrunom komitetu K P J za Podgoricu 220 letaka na italijanskom jeziku da ih rasturi medu italijanske vojnike.

decevibar

Na sektoru Lopate Rakovo guvno delovi Komskog N O P odreda

L i j e v a Rijeka s. Mateevo i pokidali tt veze.
20.

decevibar

poruili

put

Povodom pojaane aktivnosti voa etnikog pokreta na podruju srezova andrijevikog, beranskog i kolainskog i formiranja
etnikih
nacionalnih odbora i
narodne vojske. Okruni komitet K P J za Berane uputio
proglas
narodu: poziva ga da u narodnooslobodilakim partizanskim etama, pod vodstvom KPJ,
nastavi bespotednu borbu protiv okupatora i domaih izdajnika, ruilaea narodnog
jedinstva.
PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio pismo Okrunom komitetu K P J
za Podgoricu: obavetava ga o reenju da se formira Gorniolieanski bataljon i o
potrebi da se pojaa politiki rad u Ljeanskoj nahiii.

174

1941. decembar

CRNA GORA

decembar 1941.

Kod s. Pajkova Vira (blizu Kolaina) Donjomoraka partizanska eta Komskog N O P

odreda napala italijansku jedinicu i, posle troasovne borbe, ubila 6 i ranila 10 italijanskih vojnika. Partizani su imali 3 ranjena.
21. decembar

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku uputio sauee porodicama partizana poginulih prilikom napada na P l j e v l j a .

22. decembar

OK K P J za Niki uputio proglas narodu sreza nikikog, avnikog i Boke pozivajui ga na jedinstvenu i pojaanu borbu protiv okupatora i narodnih izdajnika.
U Banjanima, na inicijativu MK K P J za Grahovo, formiran optinski NO odbor.
Stab Lovenskog N O P odreda uputio pismo Stabu Orjenskog bataljona Nikikog
N O P odreda: j a v l j a da e spretiti pokuaje okupatora da prodre preko Cuca i da
e preduzeti akcije za unitenje petokolonaa na svom podruju.
Kod manastira u s. D. Morai, zbog pogoranja vojno-politike situacije u srezu
kolainskom, otpoelo dvodnevno partijsko i vojno savetovanje MK K P J za Kolain
i taba Komskog N O P odreda.

23. decembar

G za Crnu Goru i Boku naredio Nikikom N O P odredu da pregovara sa italijanskim okupatorom o razmeni zarobljenika; da zatiti srpski i muslimanski ivalj
od okupatora, ustaa i ustaki nastrojenih muslimana; da partizanskim jedinicama na sektoru Bi lea, Gackog i Foe prui pomo u borbi protiv okupatora i
etnika.

25. decembar

K o d Zirovnice se italijanska kolona iz Nikia, jaine 300 vojnika, sukobila sa snagama Lukovskog bataljona i delovima upskog bataljona i Rubeke ete Nikikog
N O P odreda. Neto kasnije koloni je pristiglo pojaanje u jaini jednog bataljona
(800 vojnika sa 7 tenkova). Jedinice Lukovskog partizanskog bataljona su prele u
protivnapad i odbacile neprijatelja, koji se zatim, pod zatitom tenkova i mraka,
povukao za Niki, pretrpevi znatne gubitke. Lukovski bataljon je imao samo
3 ranjena. 1
Grupa partizana Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda ubacila bombe u kasarnu na Igalu. Tom prilikom su poginula dva italijanska vojnika i nekoliko njih
je ranjeno. Kao odmazdu za ovu akciju italijanski okupator je ubio 6 lica i zapalio
nekoliko kua.

26. decembar

26127. decembar

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio pismo Okrunom komitetu za Cetinje traei od njega da prui pomo Skadarskom komitetu KP Albanije.
Italijanske snage sa pravca Risna uspelo da prodru u Grahovo i da se spoje sa
tamonjim garnizonom.

27. decembar

Jedinice Nikikog N O P odreda, posle skoro mesec dana tekih borbi na sektoru
Grahovo Crkvice, ule u Grahovo i pohvatale i razoruale mesne elnike. Italijanski garnizon (jedinica iz divizije -Mesina), uz prihvat snaga iz Boke Kotorske,
pod borbom je odstupio u pravcu Risna i Crkvica.

28. decembar

Partijska organizacija uspela da iz okupiranog Nikia izvue tampariju bive

Slobodne misli i prebaci je na slobodnu teritoriju s. G. P o l j e Od tada su u ovoj
tampariji, pod rukovodstvom Pokrajinskog komiteta K P J za Crnu Goru, Boku i
Sandak, tampani Narodna borba.
Saoptenje, 'Omladinski
pokret, razne
broure i propagandni materijal.

28/20.

Partizani Kosovolukog i Komansko-zagarakog bataljona N O P odreda B i j e l i Pavle,

pod neprijateljskom vatrom, na nekoliko mesta razruili put Podgorica (sada: Titograd) Danilovgrad.

decembar

29. decevibar

U planini Sozini, izmeu Bara i Crmnlce. italijanski vojnici predvoeni pijunima,

opkolili jednu kolibu u kojoj je bila grupa partizana sa podruja Bara (9 partizana)
i pobili celu grupu.

30. decembar

G N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio tabu Nikikog N O P odreda da

Zupopivskl bataljon mobilie za napad na Gacko a da Grahovski bataljon, ukoliko
je Grahovo osloboeno, deo svojih snaga prebaci prema Bilei i Gacku, a deo prema
Nikiu radi blokade i razoruanja italijanskih vojnika u tom gradu.

Decembar k.

Izabran

Decembar

Na osnovu pisma sekretara CK SKOJ-a I v e Lole Ribara. PK K P J za Crnu Goru.

Boku i Sandak uputio svim OK i MK instrukciju zri rad meu omladinom.

Optinski NO odbor prenanske optine

(kod P l j e v a l j a ) .

175

1941. decembar

HRVATSKA

decembar 1941.

OK K P J za Podgoricu uputio proglas radnicima, seljacima i graanima okruga

podgorikog pozivajui ih da zbiju redove oko K P J u borbi protiv okupatora i domaih izdajnika.
HRVATSKA
2. decembar

Italijanske snage iz Karlovca otpoele dotada najvei napad na osloboenu teritoriju Korduna. Partizanske jedinice su se povlaile do s. Grabovca, gde su sutradan uspele da zaustave italijanske jedinice i potisnu ih prema Karlovcu i Vojniu.
Za vreme tog napada neprijatelj je palio sela. naroito na putu od Vojnia ka
osloboenoj teritoriji.
Partizanski vod iz Dabra (kod Otoca) ubio iz zasede 2 italijanska oficira. Za odmazdu, jake italijanske snage napale Dabar i u okolnim selima popalile oko ()
kua, ubile 11 ljudi i pohapsile vei broj metana.

2 3. decembar
4

decembar

Borci 4. bataljona komande N O P odreda Korduna i Banije napali ?.. st. Skakavac
(kod Karlovca). Poginulo 7 italijanskih vojnika.
Na ?.. st. auga (kod Petrinje) 1. ela 6. bataljona komande N O P odreda Korduna
i Banije napala i razoruala 11 domobrana i unitila stanine ureaje.
U s. Latinu (kod Ogulina) borci 1. partizanskog bataljona
lijansku strau, te ubili 2 i ranili 3 vojnika.

Dccembar p.

Marko Trbovi napali ita-

tab na teritoriju Hrvatskog primorja i Gorskog kotara preimenovan u Stab N O P

odreda za Hrvatsko primorje i Gorski kotar; 1. bataljon (dreniki) dobio naziv
Marko T r b o v i a 2. bataljon (Gorskokotarsko-primorski) dobio
naziv
Matija
Gubec.
Po nareenju G N O P odroda 741 Hrvatsku reorganizovana Komanda N O P odreda
Korduna i Banije i formirani Kordunaki i Banijski N O P odred.
Formiran Inicijativni okruni odbor A F Z - a za Liku.

0. decembar

CK K P H izdao okrunicu br. 4 svim partijskim organizacijama, komitetima i jedinicama: o stvaranju NOF-a, o karakteru, funkcijama i zadacima NO odbora i o
zadacima A F Z - a .

8. decembar

U Pisarovini jedinice Kordunakog N O P odreda razoruale andarmerijsku posadu.

9. decembar

Izmeu s. Sinca i s. Likog Lea (kod Otoca) borci N O P odreda kare minirali
prugu i sruili voz u provaliju, a saobraaj onemoguili za 34 dana.

10. decembra

Komii (na o. Visu), pod rukovodstvom

protiv faizma, za vee plate, hieb itd.

MK

KPH

odrane

demonstracije

ena

Bataljoni Marko Orekovi i Ognjen P r i a napali ustae u Plitvicama (u Lici),

kojima su stigli u pomo delovi italijanskog konjikog puka Donova . U borbi koja
je trajala do noi neprijatelj je imao 19 poginulih.
Obrazovan je Inicijativni odbor A F Z - a za Kordun.
11. decembar

Italijanski vojnici iznenada napali partizanski logor u s. Liu (kod Delnica), te zaplenili gotovo itav kancelarijski materijal i pribor za propagandu Primorsko-goranskog N O P odreda.

12. decembar

Kod ?.. st. Sinac (blizu Otoca) partizani otetili prugu Zagreb Split i izbacili iz
ina lokomotivu sa tenderom.
U s . Pijaviini odrana partijska konferencija za Peljeac na kojoj je doneta odluka
da se formira Peljeaka eta.
Na o. Brau formirana prva partizanska grupa.
U s. Lisiinama (kod Podrav. Slatine) ustae spalile nekoliko kua i uhapsile vie
seljaka.
Kod s. Rekovaca (blizu Bjelovara) Bjelovarska partizanska grupa sukobila se sa oko
80 andarma i nanela im gubitke od 3 mrtva.

12 13.

decembar Na putu Ogulin Drenica delovi 1. bataljona Marko T r b o v i napadom iz zasede

razbili ogulinske dobrovoljce 1 . Poginulo ! vojnika i ranjeno 30 vojnika i 1 oficir.
1

Vcrovmno se odnosi na etnike, koji SII st tada pojavili li tom kraju

1941.

decembar

CRNA

GORA

decembar 1941.

Izmeu Obljaja i Gline partizani poruili 13 kamenih i drvenih mostova i prekopali put na vie mesta.
13. dccembar

U s . Zbijegu, u GS N O P odreda Hrvatske, odrano prvo savetovanje predstavnika

partizanskih komandi Like, Korduna, Banije, Gorskog kotara i Hrvatskog primorja.
Odlueno je da se formiraju tri udarna bataljona (dva u Lici. jedan u Kordunu)
i razraen je plan zajednikog dejstva u cilju stvaranja vee slobodne teritorije.
Borci N O P odreda "Matija Gubec razoruali domobransku strau na . st. Poljana
(kod Pakraca) i sruili betonski most 3 km ist. od tog sela.

14. dccembar

U Ostroinu formirani optinski NO odbori Kirin i Sjeniak i S N O odbor Kirin

Sjeniak (kod Karlovca).
Borci Papuko-krndijskog
kod s. Orljavea.

N O P odreda

razoruali

domobransku

strau

na

mostu

Na Peljecu formirana partizanska grupa.

Pod pritiskom partizana, ustae i andarmi se povukli iz Plitvica (Lika).
Decembar s.

MK K P H za Knin doneo odluku o formiranju

ljudstvo koje e ui u sastav ovog odreda

Kninskog N O P odreda

i odredio

Decembar d. p.

PK K P H za Dalmaciju imenovao St ib za N O P odrede u Dalmaciji (nazvan i tabom za Dalmaciju), sa zadatkom da objedinjava dejstva svih partizanskih jedinica
u Dalmaciji.

16. decembar

Izmeu Lipovae i Grabovca (kod Slunja) N O P odredi Kri j a i

Koranski L u g '
i jedna desetina N O P odreda L j e s k o v a c napali ustae i andarme i naneli im v e like gubitke.
U blizini Vojnia borci Kordunakog N O P odreda razoruali 15 domobrana.
Ustae spalile s. Lapovac kod Slunja.

17. decembar

U s . Brezama (kod N o v o g ) jedna eta 1. partizanskog bataljona Marko Trbovl napala italijansku posadu i nanela j o j gubitke.
U s. orcima (kod s. Vrhovina) italijanska vojska zapalila 20 kua,

15. decembar

U s. Vodoteu formiran S N O odbor Brinje.

19. decembar

Formiran S N O odbor za srez Slunj.

U Bjelovaru ustaki pokretni preki sud osudio na streljanje oko 90 ljudi.

20. decembar

Na . st. Vojni delovi 4. bataljona N O P odreda Korduna i Banije razoruali posadu

od 60 domobrana.
MK K P H za Zagreb izdao proglas u kome upozorava na opasnost od gladi u nastupajuoj zimi i poziva narod da okupati ra ne pomae ivotnim namirnicama, ve
da stupa u N O P odrede.
U s . Komogovini (kod Kostajnice) partizani iz zasede najjali andarme i naneli im
gubitke.

21. decembar

Na . st. Utinja (kod Karlovca) jedinice Kordunakog N O P odreda razoruale domobransku posadu.
Partizani 2. bataljona
Matija Gubec minirali prugu Ogulin
Fuina i Lokve), izbacili voz iz ina 1 unitili lokomotivu.

Suak

(izmeu

Kod Fuina (Gorski kotar), italijanski vojnici dolazei iz s. Lia, napali i opkolili
partizane, ali su se ovi probili iz obrua i ubili 7 italijanskih vojnika.

U s . Panju (kod Sinja) borci Sinjskog N O P odreda i Grahovsko-dralovake ete

1. krajikog N O P odreda napali i razoruali domobransku posadu. Zarobljeno je
15 domobrana a dva andarma su poginula.

U s . Grdevici (kod Pakraca) formiran seoski NO odbor.

22. novembar

U Splitskom polju ponovo formiran Splitski N O P odred (nazivan i grupom).

177

1941. decembar
23. dccembar

MAKEDONIJA

decembar 1941.

Na Lonjskom eleznikom mostu kod s. Preeca (blizu Zagreba) azmanska i Garenika partizanska grupa (nazivano i odredom
Sloga) razoruale strau.
Kod s. Rogulja i s. Buja (srez Pakrac) delovi Psunjskog i Papuko-krndijskog
N O P odreda vodili teku borbu sa ustaama i naneli im gubitke.
U K l j a j i e v o j ulici u Zagrebu, u borbi protiv ustaa prilikom hapenja, poginuo
lan K P H i jedan od organizatora udarnih grupa Janko Gredelj, narodni heroj.

24. dccembar

Kod s. Brusnika (na pl. Psunju), po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku, formiran Slavonski partizanski bataljon.
Domobranska posada iz s. Vojinice (kod Vojnia), posle trodnevne opsade u koli,
predala se jedinicama 1. kordunakog partizanskog bataljona. Zarobljeno 38 do mobrana sa orujem.

25. decembar

U Peruiu (Lika) borci bataljona

j o j gubitke.

-Ognjen P r i a napali ustaku posadu i naneli

U s . Krbavici (kod Korenice), od 4 grupe boraca sa podruja ibenika i Zadra,

formirana Dalmatinska partizanska eta (3. eta bataljona M a r k o Orekovi).

U Zagrebu, posle strahovitog muenja ustae ubile Rajku Bakovi, narodnog heroja.

26/27. decembar

U s. Gvozdanskom (kod Dvora na Uni) borci Banijskog N O P odreda napali vod

ustaa i primorali ga da se. uz gubitke od 4 poginula i 2 ranjena, povue u s. Belinac.

28. decembar

Odrana konferencija
odbor Veljun.

29. decembar

U s . Bjelom Polju (kod Korenice) Dalmatinska partizanska eta napala grupu italijanskih vojnika, a sutradan i etu koja je dola u izvianje, i nanela im gubitke
od 4 mrtva, 7 ranjenih i 36 zarobljenih.

30. decembar

Jedinice Like grupe N O P odreda blokirale Korenicu

deblokira ti tek krajem marta 1942. godine).

delegata

optinskih

NO

odbora

na

kojoj

(koju e

je

Izabran

italijanski

SNO

vojnici

Borci Banijskog N O P odreda odbili napad d v e ete ustaa koje su iz Dvora na Uni
nastupale ka s. Belincu.
Decembar k.

Po nareenju taba grupe N O P odreda za Liku. od boraca iz sreza Udbina formiran

bataljon Krbava.
Po nareenju taba grupe N O P odreda za Liku, od boraca iz sreza Graac formiran
Graaki bataljon (kasniji naziv: bataljon G a v r i l o Princip).
U s. Komogovinu (kod Kostajnice) upale ustako-domobranske snage: zapalile selo
i na zverski nain pobile 118 ljudi, meu kojima vei broj ena i dece.
Na Kru iznad Vukovakog mlina (kod Slav.
ustaku kolonu, ubili 14 i zarobili 3 ustae.

Decembar

Po nareenju
bataljon.

taba

-- U Jasenovakom
narodni heroj.

grupe

NOP

odreda

logoru ubijen lan OK

za

Poege)

Liku

KPH

za

partizani

formiran

iz zasede napali

Otoaki

partizanski

Karlovac Marijan Cavl Grga.

U Istri, na teritoriji sreza Pula, formiran ilegalni M N O odbor Medulln.

Odran sastanak MK K P H za Omi na kome je raspravljano o uslovima za formiranje Mosorskog N O P odreda i odreeno koji e lanovi P a r t i j e ui u odred
a koji e ostati na terenu.
U selima Tuku, Vrelu, Obljajcu i Pjevcima (Slunja) formirani seoski NO odbori.
Odrana prva sreska
izabran SK.

partijska

konferencija

KPH

za

srez

Petrinju,

na

kojoj

je

MAKEDONIJA
S. decembar

178

U Prilepu uenici gimnazije organizovali trodnevni trajk zbog iskljuenja pet skojevaca iz kole. Postavljen je zahtev: da se anulira odluka o iskljuenju; da se
ukinu kolarina i noenje uniformi; da se rasformiraju omladinske faistike organizacije u koli.

1941. decembar
25. decembar

Dccembar

SLOVENIJA

decembar 1941

U vezi sa odlukom PK KPJ za Makedoniju, rasformiran Prilepski N O P odred, a

borci upueni na partijsko-vojr.i rad u Prilepu, Bitolju, Skoplju i Kavadarcima.
Skopski vojni preki suci bugarske 5. armije izrekao u Skoplju i Bitolju 3 smrtne i
20 vremenskih kazni do 12 godina strogog zatvora uhapenim pripadnicima N O P - a
Sekretar PK K P J za Makedoniju Bane A n d r e e v otiao u Sofiju, gde je od CK
BRP(k) primio instrukcije za rad.

SLOVENIJA
2. decembar

Pred specijalnim italijanskim sudom u Trstu, otpoeo veliki proces protiv 60 Slevenaca optuenih zbog neprijateljske aktivnosti protiv reima, Proces je zavren
14. decembra.

4. decembar

Na Vodnikovoj cesti u Ljubljani organi VOS-a ubili agenta Gestapoa.

4/5. decembar

Kod . st. P r e s e r j e (kod L j u b l j a n e ) Samotorska partizanska eta minirala elezniki

most preko Ljubljanice. Kao odmazdu italijanske vlasti osudile na smrt 28 a na doivotnu robiju 12 Slovenaca.

Decembar p.

Na sastanku u Bukovici, partijski komitet za rejon S k o f j a Loka odluio da otpone

mobilizaciju ljudstva.

!). decembar

Posle borbi protiv nemakih policijskih snaga, na podruju Selke doline. Cankarev
partizanski bataljon se probio u rejon Mladog vrha (kod S k o f j e Loke).
U Ljubljani italijanska policija ubila politiko? komesara Belokranjske partizanske
ete Jou Mihelia, narodnog heroja.

10. decembar

Na Stefanji gori (kod Cerklja) formirana Kokrka partizanska eta.

12. decembar

Na obroncima Mladog vrha (kod S k o f j e Loke) Cankarev partizanski bataljon unitio

nemaku patrolu iz sastava 181. rezervnog policijskog bataljona jaine 52 vojnika.
U Mariboru, u borbi protiv nemake policije, poginuo sekretar PK
za tajersku Rado Iri, narodni heroj.

15. decembar

KP Slovenije

Na Kremenjeku. u Dolenjskoj, formiran 2. tajerski partizanski bataljon.

U Opinama (kod Trsta) italijanska faistika policija streljala glavnog urednika
ilegalnog lista Julijske krajine Istra Josipa Pina Tomaia. narodnog heroja

16. decembar

Delovi G o r d i j s k o g partizanskog bataljona razoruali andarme u and. st. Dovje.

22. decembar

eta Cankarevog partizanskog bataljona unitila B mostova na Son izmeu s. P o ljane i s. iri.
U kamenolomu 'l'omielj (kod Ljubljane) streljani Ljubomir Sercer, narodni heroj,
i 5 boraca Krimskog partizanskog bataljona.

24 decembar

U borbi kod s. Liberge (blizu L i l i j e ) 2. tajerski partizanski bataljon naneo nemakom okupatoru velike gubitke.

25. decembar

U borbi kod s. Poljana i s Crnog Vrha (kod S k o f j e L o k e ) jedinice Cankarevog partizanskog bataljona unitile nekoliko oklopnih automobila i rianele vee gubitke
nemakim jedinicama.

26. decembar

Kod s. Primskova (blizu Litije) 2. tajerski partizanski bataljon vodio teku borbu
sa mobilnom grupom iz sastava 14. karabinijerskog bataljona Milano.

27. decembar

Na podruju roka Poljanske i Selke Sore otpoeo napad sedam nemakih bataljona
na Cankarev partizanski bataljon. Posle tekih borbi kod Crnog, Valterskog i Bukovog vrha, bataljon se krajem decembra probio u s. Dragoe (na pl. Jelovici).
U Mariboru nemaka policija streljala ilegalnog partijskog radnika na terenu Maribora i G. Radgone Joefa Kerenia, narodnog heroja

Decembar k.

Na inicijativu partijske organizacije u s. Senuru (kod Kranja). formirana Kokrka

partizanska eta.

179

1941. decembar

CRNA

GORA

decembar 1941.

SRBIJA
I. decembar

Izmeu . stanica Leskovac i Peenjevci Babiki N O P odred poruio prugu, usled

ega je nemaki transportni voz iskoio iz ina.
U A r i l j e uli delovi nemake 113. peadijske divizije i 3. dobrovoljaki odred.
Izaao prvi broj lista Istina, organa Jedinstvenog NO fronta u Sremu.'

3. decembar

Delovi nemake 717. peadijske divizije i dobrovoljakih i etnikih odreda Nike

grupe otpoeli napad iz Leskovca ka Lebanu, protiv Jablanikog i Kukavikog N O P
odreda. U borbi, vodenoj do noi, neprijatelj je prisiljen da se, u neredu, povue
za Leskovac, pretrpevi gubitke od 30 mrtvih i 17 zarobljenih. Nai gubici: ti mrtvih
Zaplenjeno: 2 mitraljeza, desetina hiljada metaka i drugo oruje i oprema.

3/4. decembar

U s . Latvici (kod A r i l j a ) Ariljska eta Uikog N O P odreda napala etnike i oslobodila nekoliko partizana koje su etnici zarobili i osudili na smrt.

4. decembar

Delovi nemake 113. peadijske divizije, posle krae borbe protiv delova
i aanskog N O P odreda, zauzeli Ivanjicu.

Uikog

Delovi Uikog N O P odreda i sandake partizanske jedinice zauzeli Novu Varo.

U s. Grkinjama (kod Nia) delovi Niavskog (Svrljikog) N O P odreda napali etnike Koste Peanca i zarobili 14 nj ili.
U sastavu Jablanikog N O P odreda formirane tri ete (Jablanika, Pustoreka
Gornjojablanika).
4/5. decembar

5. decembar

Na putu Leskovac V u j e delovi Jablanikog i Kukavikog N O P odreda sruili

dva betonska mosta na reci Veternici i na putu Leskovac Miroevce zapalili
orveni most.
Topliki i Rasinski N O P odred napali etnike Koste Peanca u Blacu i naneli im
gubitke od 40 mrtvih, 20 ranjenih i lio zarobljenih. Tom prilikom su oslobodili
desetak partizana zarobljenih 29. novembra kod s. Zdravinja (blizu Prokuplja).
Zaplenili su 100 puaka, 2 p. mitraljeza i 1 mitraljez. Partizani su imali 4 poginula
i (i ranjenih.
U s . Lapotincu (kod Leskovca) odran zbor na kome je jjrisustvovalo nekoliko
hiljada ljudi iz Puste reke. Na zboru su govorili partijski rukovodioci Jablanikog
1NUP odreda i lanovi OK K P J za leskovaki okrug.
Izmeu . stanice Koane i Pukovac (na pruzi Ni Leskovac) delovi Toplikog
N O P odreda otetili prugu.
U s . Kaluerske Bare (na pl. Tari) formiran Raunski bataljon Uikog N O P odreda.

Decembar p.

U s . Peincima (kod Rume) odrano okruno partijsko savetovanje K P J za Srem

na kome su, pored ostalog, donete odluke o daljem radu partijske organizacije,
proirenju okrunog rukovodstva SKOJ-a, formiranju GS N O P odreda za Srem i
reorganizaciji postojeih N O P odreda, kao i o stvaranju okrunog rukovodstva i
sresklh i mesnih odbora NO fonda.
U s . Vitomirici (kod Pei) odran sastanak Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i
Metohiju na kome je odlueno da se na Kosovo uputi jedan delegat koji bi radio
na stvaranju novih partijskih organizacija i na razvijanju N O P - a .
Na Mokroj planini, u borbi protiv albanskih faista, poginulo 11 partizana Iz Metohijskog N O P odreda, koji je imao zadatak da izvidi mogunost prebacivanja
ljudstva iz Metohije u Crnu Goru; spasao se samo 1 partizan.
Izmeu Beograda i aerodroma u Zemunu zemunski diverzanti pokidali tt Unije.
U s . Bojniku, s. Kamenici i s

Crkvici (kod Lebana) formiram M N O odbori.

U s. G. Konjuvcu (kod Leskovca) formiran M N O odbor.

U s . Krnjai (kod P l j e v a l j a ) izabran M N O odbor.
7. decembar

Kopaoniki N O P odred napustio Novi Pazar, u koji su uli delovi nemake 113
peadijske divizije.
' Po drugom podatku on je izaao 12. decembra.

180

1941. decembar

CRNA

GORA

decembar 1941.

U Novoj Varoi, na zboru graana, izabran Gradski NO odbor

8/9. decembar

Delovi Toplikog N O P odreda upali u bolnicu u Prokuplju i uzeli potreban sanitetski materijal, a zatim demolirali postrojenja na . slanici,

9. decembar

U Niu specijalna policija uhapsila vei broj aktivista

10. decembar

Kod . st. Pukovac (na pruzi Ni Leskovac) delovi Toplikog N O P odreda otetili
fflezniku prugu na nekoliko mesta.

11. decembar

U aku nemake vlasti obesile sekretara OK K P J za aak i politikog komesara

aanskog N O P odreda Ratka Mitrovia, narodnog heroja.
U selima Zaplanja Bobiki N O P odred u sedmodnevnoj akciji razoruao 160 etnika
Koste Peanca i zaplenio 160 puaka i 4 p. mitraljeza.

12. decembar

12/13. decembar

13. decembar

Na Pasjai odrana partijska konferencija predstavnika partijskih organizacija

iz Toplice i iz Toplikog N O P odreda. Dtskutovano o dotadanjem 1 o buduem radu.
U s . Dobrai (kod A r i l j a ) delovi Uikog i Kragujevakog N O P odreda napali etnike, ubili 12 etnika i zarobili jednog vojvodu.
Zavrena okupatorsko-kvislinka ofanziva. Nemake snage, koje su uzele uea u
toj ofanzivi preduzele su ienje-/ ostataka okrienih N O P odreda na prostoriji
K r a l j e v o Kragujevac pl. Rudnik V a l j e v o L j u b o v i j a Uice (sada: T i tovo Uice) aak.
Kod s. Krente (blizu Knjaevca) oko 80 nemakih vojnika i 300 etnika Koste
Peanca napali Knjaevako-boljevaki N O P odred. U borbi poginulo 10 partizana
meu kojima i Milonko Hadi. narodni heroj, a ostatak se po grupama probio.

14. decembar

U s. Bublici (kod Prokuplja). na zboru graana, izabran M N O odbor.

15. decembar

Poarevaki N O P odred zauzeo Rabrovo i razoruao 35 nedievaca.

Decembar p. p.

U Prizrenu, u prisustvu lana Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju, odrano nekoliko mesnih partijskih sastanaka i jedno iri sreSko partijsko savetovanje.
Poto je analiziran rad partijske organizacije, postavljeni su novi zadaci i formirani
su novi SK i MK K P J za Prizren.
Niavski (Svrljiki) N O P odred podelio se na d v e ete: Svrljiku (sa osloncem na
Svrljike planine) i Niavsku (upueni u Zaplanje).
U s . Zaostrom (kod P l j e v a l j a ) izabran M N O odbor

Decembar s.

U severnom Banatu politiki sekretar PK KP.T za Vojvodinu formirao OK SKOJ-a

za severni Banat.
U sporazumu sa etnikim komandantom, jedna eta Toplikog N O P odreda ilegalno ula u Prokuplje gde je ostala do dolaska bugarskih okupatorskih vojnika,
9. januara 1942. godine.

16. decembar

Na Proslopu (kod Pecke) izvrena reorganizacija Podrinjskos N O P odreda: formirana dva bataljona (Pocerski i Mavanski svaki po tri ete). Doneta odluka da
se o v a j odred uputi u Mavu. to je i uinjeno.
U s . Ljetanskom (kod Bajine Bate) rukovodstvo Raanskog bataljona Uikog
N O P odreda raspustilo o v a j bataljon i time omoguilo neprijatelju da pojedinano
razoruava borce.

17. decembar

Oko 700 nemakih vojnika i 30004000 etnika Koste Peanca i andarma preduzeli koncentrian napad ka Lebanu. odbacili Jablaniki N O P odred i uli u Lebane
U Beogradu policija umorila lana PK K P J za Srbiju i kandidata za lana CK K P J
Miloa Matijevia Mru. narodnog heroja
U Pritini, u prisustvu lana Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju, odrana
sreska partijska konferencija na kojoj je formiran SK K P J za Pritinu i poelo
oformljavanje partijskih organizacija u gradu i okolnim selima

181

1941 decembar
18. decembar

SRBIJA

decembar 1941.

Po odluci kvislinke vlade okupirane Srbiie. obrazovan banatski okrug koji se dotada nalazio u sastavu dunavske banovine.
Poarevaki N O P odred ponovo zauzeo mesto Golubac. gde je razoruao 40 ljotievaoa.

/!.

decembar

Poarevaki N O P odred ponovo zauzeo V

etnici.

Gradite, koje su branili dobrovoljci

Delovi Niavskog (Svrljikog) N O P odreda na nekoliko mesta otetili prugu

Palanka Ciflik.

Bela

U s. Belegiu (kod Stare Pazove) formirana partizanska desetina.

U logoru na Banjici
narodni heroj.
20. decembar

streljan

lan

PK

KPJ

za

Vojvodinu Mihalj Servo Mihailo,

U Brezovicama (kod Krupnja) Valjevski N O P odred, u borbi protiv nemakih vojnika

i nedievaca ubio 22 i ranio 12 neprijateljskih vojnika.
Obaveteni o zemunici u s. Dobroj Vodi (kod Vranja) gde su se sklonili borci
Vranjskog N O P odreda, bugarski vojnici su ih opkolili i posle estoke borbe veim
delom unitili. U borbi je, pored ostalih, poginuo organizator ustanka u vranjskom
kraju Sima Pogaarevi, narodni heroj.
Na r. Toplici kod postaje Podina (na pruzi Ni Prokuplje) delovi Toplikog N O P
odreda sruili gvozdeni most.

21. decembar

Izmeu Zemuna i s. Batajnice mesne desetine i diverzantske grupe posekle 36 tt

stubova.

22. decembar

Srpsko-sandaki, aanski i Beogradski partizanski bataljon izvrili neuspeo napad

na neprijatelja u Sjenici i pretrpeli gubitke od preko 100 mrtvih, ranjenih i nestalih
boraca.

24. decembar

Nemaka Vrhovna komanda ponudila bugarskom Ministarstvu

armija okupira deo teritorije Srbije. (To je odmah prihvaeno.)

rata

da

bugarska

U N o v o j Varoi od ZlaUirske i Mileevske ete formiran Novovaroki (Zlatarsko-mileevsld) partizanski bataljon.

U Panevu, u borbi protiv gestapovaca, poginuo lan Biroa PK K P J za Vojvodinu
i sekretar OK K P J /a juni Banat Stevan Jovanovi Stevica, narodni heroj.'
Izmeu Zemuna i s. Batajnice mesne desetine
stubova.

i diverzantske grupe posekle 40 tt

25. decembar

U Panevu nemaka policija izvrila masovno hapenje

NOP-a. Oko 50 lica oterano je odmah u logore.

rodoljuba

simpatizera

Decembar k.

Svrljika eta Niavskog (Svrljikog) N O P odreda u borbi kod Gramade zarobila 55

nedievaca veinom oficira i podoficira.
Odran sastanak Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju na kome je pripreman izvetaj za CK K P J o stanju u Albaniji.
U s . Gaglncu (kod Lebana) etnici Koste Peanca
Odred je razbio etnike, koji su pobegli za Lebane.

napali

Jablaniki

N O P odred,

U Panevu politiki sekretar PK K P J za Vojvodinu arko Zrenjanin Ua formirao

novi OK KP.T za juni Banat.
U sastavu Toplikog N O P odreda formirana i etvrta eta Vidojevaka.
Izaao prvi broj lista Udarnik, organ OK K P J za Srem
Decembar

Iz Bugarske stigle nove jedinice da pojaaju osiguranje eleznikih pruga Ni

Sofija i Ni Leskovac Skoplje. One su se razmestile ovako: 2. streljaki puk:
Ni (1. bataljon i 1. baterija). Leskovac (2. bataljon), Bela Palanka (3 bataljon);
1. bataljon 9. etapnog puka: Pirot, Bela Palanka. Sv Petka. Nika Banja; bataljon
fi. etapnog puka: Belotinee. Doljevac Peenievcr
Grd elica (ti svim lim mestima
po jedna eta).
Nemaki 125. peaijski puk i 3. eta 220. protivtenkovskng bataljona prebaeni iz
Srbije u Grku
1

182

Po rt rupom podatku on je poginuo 25. decembra

1B41. decembar

SRBIJA
-

decembar 1941

Rukovodstvo 3. bataljona 1. umadijskog N O P odreda raspustilo o v a j bataljon 1 time

omoguilo neprijatelju da ga pojedinano razorua

U s . Sivcu (kod K u l e ) provaljena partijska i skojevska organizacija. Maarske vlasti

pohapsile oko 80 rodoljuba.
Stab Toplikog N O P odreda uputio poziv narodu
borbu protiv okupatora i domaih izdajnika

Toplice da

povede jo otriju

U s. Balievcu (kod Prokuplja) formiran M N O odbor.

U s. Dobroj Vodi i s. Granici (kod Lebana) formirani M N O odbori.
Na osnovu odluke okrunog partijskog savetovanja u s. Peincima (kod Rume),
formiran GS N O P odreda za Srem, kao jedinstveno vojno rukovodstvo oruane
borbe naroda Srema.

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. januar

U Vaingtonu, na konferenciji predstavnika vlada S A D V. Britanije, SSSR-a, Kino

i jo 22 zastupljene drave, potpisana Deklaracija Ujedinjenih nacija. Potpisnice su
preuzele obavezu da e rat protiv sila Osovine i njihovih pristalica nastaviti do
kapitulacije neprijatelja i da nee zasebno zakljuivati mir ili primirje. Na kraju
se kae da ovu deklaraciju mogu da prihvate i svi drugi
narodi koji sada ili u
budunosti prue materijalnu pomo ili doprinos borbi protiv hitlerizma.

Otpoelo izvlaenje nemake 113. divizije iz zapadne Srbije za istoni front.

Prvi bugarski okupacioni korpus otpoeo smenu nemake 717. peadijske divizije
u jugoistonoj Srbiji.
CK K P J uputio direktivno pismo Centralnom komitetu KP Slovenije: obavetava
ga o toku i rezultatima tzv. I neprijateljske ofanzive i o ulozi etnika; zahteva brinije uvanje kadrova; nalae da se pojaa organizaciono uvrenje Partije i naglaava njena rukovodea uloga, da se razvija OF, pojaa mobilizacija u N O P odrede,
radi na formiranju proleterskih bataljona; ukazuje na greke CK KP Slovenije
(nedovoljan rad na jaanju N O P odreda, kasno preduzimanje mera za uvanje kadrova, pogreni stavovi u rezoluciji OF) i na potrebu da se pojaa organizacija u
Slovenakom primorju i uspostavi veza sa KP Italije i sa KP Austrije u Korukoj;
trai da se odlunije kritikuje politika izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije 1
njenih eksponenata u zemlji i da se istie povezanost NOB-a sa borbom naroda
SSSR-a.
U s. Bijelim Vodama (na Romaniji) izaao prvi broj Radio-biltena, koji je Izdavao
VS N O P odreda Jugoslavije.

2. januar

VS N O P odreda Jugoslavije izdao uputstvo Izvrnom odboru OF Slovenije: prii

irokoj mobilizaciji u N O P odrede; izvoditi akcije radi obrazovanja i proirenja
slobodnih teritorija; jo vie raditi na uvrenju jedinstva oslobodilakih snaga;
odbore OF sve vie isticati kao organe koji e ve sutra postati nosioci celokupne
vlasti slovenakog naroda.

3. januar

Opunomoeni komandujui general u Srbiji izdao zapovest za tzv. II neprijateljsku

ofanzivu u istonoj Bosni protiv glavnine partizanskih snaga VS N O P odreda Jugoslavije: jednovremenim koncentrinim napadom iz Viegrada. Zvornika, Tuzle i
Sarajeva, potisnuti, okruiti i unititi ih na prostoriji Vlasenica, Han-Pijesak, s.
Zljebovi. T a j zadatak su dobili nemaka 342. i 718. peadijska divizija i jedan bataljon nemake 714. peadijske divizije, sedam domobranskih bataljona, est haubikih
diviziona, dve pionirske i jedna eleznika eta i dve eskadrile izviake avijacije.
Za poetak operacija odreen je 15. januar.

5. januar

VS N O P odreda Jugoslavije izdao Komandi mesta Sokolac

nareenje da pomoni
aerodrom kod Sokolca hitno osposobi za sputanje sovjetskih aviona koji bi doneli
obeanu pomo. T a j aerodrom treba da poslui i nekim avijatiarima koje je K P J
pridobila u domobranskoj avijaciji i koji su bili spremni da u svojim aparatima
preu na stranu partizana.

Januar p.

V N O P odreda Jugoslavije uputio GS N O P odreda za Hrvatsku direktivu u vezi

sa razvojem N O B - a u Hrvatskoj. Direktivom je celo podruje Hrvatske podeljeno
na etiri operativne zone i svakoj zoni je orijentirno odreen broj N O P odreda
V je naredio: partizanska dejstva proiriti na celu teritoriju Hrvatske; glavnim
snagama dejstvovatl na komunikacijama; pojaati rad na uvrenju N O P odreda;
vie politiki raditi u jedinicama i s narodom; ne primati frontalne borbe; vee napore ulagati u uvlaenje hrvatskog stanovnitva u partizanske jedinice.
VS N O P odreda Jugoslavije i CK KP.T uputili CK K P H i GS N O P odreda za Hrvatsku direktivu: od sitnijih akcija prei na koordinirano akcije nekoliko partizanskih
jedinica radi osvajanja oruja i municije, u koju svrhu iskoristiti i nezadovoljstvo
u jedinicama N D H ; proiriti slobodnu teritoriju u Lici i Kordunu; narodu objanjavati izdajniku ulogu Vladimira Maeka i Ante Pavelia N O ; odbore ne optereivali
vojnim zadacima; uvati kadrove; prikupiti oko 300 najboljih boraca iz Hrvatske
koji bi u datom momentu uli u sastav 1. proleterske N U brigade.

187

1942. januar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

januar 1942.

CK KPJ uputio Oblasnom komitetu KP.l za Sandak direktivno pismo u kome ukazuje na politiku situaciju u Sandaku i postavlja zadatke: jo ire okupljanje naroda u borbi protiv okupatora i njegovih 1113111.
S. januar

CK KPJ uputio direktivno pismo instruktoru PK K P J za Srbiju i OK K P J za Va

I levo: jaali liticai P a r t i j e ria selu: pr. '.{rivati 1 uvrivati N O P odrede; uvati 1
uzdizati kadrove: stupili u vezu sa punktom PK K P J za Srbiju u Beogradu, kome
dostavili ovu direktivu 1 ostale materijale: to isto dostaviti i okrunim komitetima
u zapadnoj Srbiji i Sumadiji.
Vrhovni komandant N O P odreda Jugoslavije Josip Broz Tito uputio GS N O P odreda
Srbije direktivu o stvaranju i jaanju N O P odreda u svim krajevima Srbije i o
njihovim optim zadacima i rasporedu, kao i o nainu i taktici borbe protiv okupatora i etnika.
VS N O P odreda Jugoslavije naredio Stabu Kalinovikog N O P odreda da energinije izvodi akcije na svom podruju i da sadejstvuje s jedinicama Durmitorskog
N O P odreda.

9. januar

VS N O P odreda Jugoslavije naredio tabu Frukogorskog N O P odreda da se stavi

pod komandu Glavnog taba N O P odreda za Hrvatsku, dao mu uputstva u pogledu
jaine i sastava njegova odreda, odredio mu zadatke i ukazao mu na nain izvoenja
akcija (pri emu e voditi rauna o specifinim uslovima kraja u korrn e dojsivovati).

10. januar

CK K P J uputio CK KP Slovenije direktivno pismo u kome mu ukazuje na put kojim

treba da idu OF i njeni terenski odbori, na neprijateljske pojave u OF i izvan nje
i na potrebu da asopis Delo* to redovni je izlazi.

11. januar

CK KP.l i VS N O P odreda Jugoslavije. 11 cilju stupanja to veeg dela stanovnitva

u borbu, doneli odluku o stvaranju dobrovoljake vojske. V je izdao nareenje
da se na teritoriji Bosne i Hercegovine (a, po mogunosti, i u ostalim krajevima
Jugoslavije) pristupi stvaranju narodnooslobodilakih dobrovoljakih odreda. Povodom toga on je tada uzeo nov naziv: VS N O P 1 DV Jugplavije'.
- U Dubrovniku potpisan preliminarni sporazum izmeu predstavnika etnike K o mande operativnih jedinica istone Bosne 1 Hercegovine i taba italijanskog 6.
armijskog korpusa, u kome se. pored ostalog, kae da etnici nee nikada upotrebiti
oruje protiv Italijana.

12. januar

U Vaingtonu, na sednici Zajednikog komiteta naelnika tabova V. Britanije 1

SAD, uz prisustvo predsednika S A D Franklina lluzveita i predsednika vlade V
Britanije Vinstona Cerilu, odlueno da se deo trupa S A D prebaci u severnu Irsku
i pristupi pripremama za iskrcavanje u severnu Afriku.

l'J Januar

VS N O P i DV Jugoslavije uputio Stabu Romanijskog N O P odreda uputstvo o nainu

dejstva, rasporedu jedinica i obezbedenju pozadine u toku predstojee neprijateljske ofanzlve.

14. januar

Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije potpisala Deklaraciju Ujedinjenih nacija o

ratnim zloincima.

15. januar

U Londonu potpisan nacrt tzv. Balkanske unije: sporazum izmeu grke i jugoslovenske izbeglike vlade o uza jamnoj ispomoi u borbi za obnovu monarhija i starog
drutvenog poretka.
U istonoj Bosni otpoela tzv II neprijateljska ofanziva U dve etape (Komanijsko-biranska i druga ozrenska operacija) do 7. februara 1942. jake nemake. ustake
i domobranske^snage (preko 35.000 vojnika) podrane avijacijom, uz pomo elnika,
ovladale su komunikacijama u centralnom delu istone Bosne (od r. Drine do r. Bosne). Zahvaene jedinice (1. proleterska N O U brigada. Romanijski. Biranski, Z v i jezda i Ozrenski N O P odred, ne uputajui se u frontalne borbe, sauvale su ivu
silu i u dvadesetpetodnevnim borbama nanele neprijatelju znatne gubitke i po prolasku neprijateljskih glavnih kolona ponovo ovladale izgubljenim delovima slobodne
teritorije.
U Viegradu odran sastanak izmeu predstavnika etnike Komande istone Bosne
i Hercegovine, i predstavnika nemakih i italijanskih komandi iz Viegrada. na
kome je postignut sporazum da etnici napuste poloaje i omogue slobodan prolaz
okupatorskih jedinica, napadaju partizane i daju informacijo o njihovom kretanju.
' Taan datum prnirienc naziva VS N O P odreda Jugoslavi.) 11 V N'OP 1 r>V
l a v l j e nl.le se mogao sa sigurnou utvrdili NaJverovaUilJe je da i" to bilo 11 I 1942

188

tu,."

1042. januar
Januar p.p.

DOGADAJI OPSTEG KARAKTERA

januar 1942.

Po odluci CK KPJ, u Zagreb stigli sa osloboene teritorije iz istone Bosne lanovi

Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve I v o Lola Ribar i,
potom, Edvard Kardelj. O v a j organ je imao zadatak da uspostavi vrste veze sa
rukovodstvima ustanka u Hrvatskoj, Sloveniji Srbiji i Makedoniji i ostvari Sto
neposredniji uticaj CK i V na razvoj partijskih organizacija, N O P odreda i NO
dbora u lim delovima Jugoslavije. 1
Vrhovni komandant N O P odreda Jugoslavije Josip Broz Tito uputio pismo Operativnom Stabu bosanskih etnika: osuuje razbijaku i izdajniku delatnost etnikih
stareina i predlae sastanak na kome bi se vodili pregovori o sporazumu za zajedniku borbu protiv okupatora i kvislinga.
CK K P J . PK K P J za BiH V N O P odreda Jugoslavije i G N O P odreda za BiH
uputili zajedniki proglas narodima Bosne i Hercegovine: istiu jedinstvo u borbi
protiv okupatora i domaih izdajnika ustaa i etnika, kao jedini nain za obezbeenje opstanka i otro osuuju bratoubilaku borbu i masovno klanje nevinog stanovnitva.

Januar d.p.

VS N O P I DV Jugoslavije izdao proglas narodima Bosne i Hercegovine: raskrinkava

izdajniku ulogu etnikih voa Jezdimira Dangia, Boka Todorovia, Radovana
Dekia, Kamenka Jevtia. Aima Babica. Sergija Mihajlovia i drugih, koji su izazvali krvoprolie u Bosni; poziva Srbe. Hrvate i muslimane da stupe u zajedniku
borbu protiv okupatora, ustaa i etnika.

18. januar

U Berlinu predstavnici faistike Nemake, Italije i Japana potpisali vojnu konvenciju kojom su odreene osnovne linije zajednikih operacija protiv antifaistike
koalicije s tim to je Japan u odnosu na Sovjetski Savez ostao i dalje u poloaju
iekivanja.

19. januar

Predsednik vlade K r a l j e v i n e Italije Benito Musolini izdao dekret o regulisanju

odnosa izmeu vojnih i civilnih vlasti na anektiranom podruju Jugoslavije, kojim
se odbrana javnog reda poverava vojnim vlastima.

20. januar

Bugarski 1. okupacioni korpus (6, 17. i 21. divizija) zavrio okupiranje teritorije
Srbije ograniene sa severa linijom s. Rgotina s. Zlot -- s. Despotovac s. .Tasenovo s. Mileevo, sa zapada linijom K r a g u j e v a c K r a l j e v o (iskljueno)
Kosovska Mitrovica. sa juga linijom s. Babin Most s. Velja Glava i sa istoka
ranijom demarkacionom linijom izmeu Srbije I Bugarske. 5

21. januar

U Libiji otpoela nemako-italijanska ofanziva.

Na pl. Jahorini. po nareenju V N O P i DV Jugosluvije, od razbijenih etnikih
jedinica formiran Jahorinski NO dobrovoljaki odreci

22. janunr

Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije proglasila elnike jugoslovenskom vojskom

u otadbini.
Sovjetska vlada sa ehoslovakim predstavnicima zakljuila sporazum o zajmu za
izdravanje ehoslovakih vojnih jedinica koje su se nalazile na teritoriji Sovjetskog
Saveza.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu Romanijskog N O P odreda da zatiti stanovnitvo od okupatorsko-ustakog terora i da
otpone formiranje dobrovoljakih odreda.

23. januar

V N O P i DV Jugoslavije naredio tabu Praanskog bataljona da sprei

neprijatelja prema Goradu i Ustikolini i da formira dobrovoljake ete

prodor

25. januar

LI Foi stigli CK K P J i V N O P i DV Jugoslavije. Za v r e m e boravka u Foi. do

10. maja to je tzv. foanski period, oni su doneli niz krupnih odluka u cilju razvoja
NOB-e. Razvijena je iva politika i kulturno-prosvetna aktivnost u gradu i okolini,
pa su iskustva u tome radu preneta i u ostale k r a j e v e Jugoslavije.

26. januar

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito obavestio delegata Vrhovnog taba pri Glavnom tabu N O P i DV za BiH Svetozara Vukmanovia Tempa
o organizovanju prvih jedinica dobrovoljake vojske u istonoj Bosni i o predstojeim zadacima 1. proleterske NOI. r brigade, Romanijskog N O P odreda i delova
Durmitorskog N O P odreda.
I v o Lola Rtbnr je stigao u Zagreb 8. I 1942.
' Prema Bekom sporazumu Izmeu Nemake I lUill.te od J0. aprila 1941. Bugarska Je
okupirala jugoistoni deo Srbije vrarijskl I plrotski o k m g (ladanjl earl brodski. niSavskl.
iunlki, boslljgradskl, masurlkl. poljanikl, preovski i omlskl srez I delove belopalanakog I viasottnakog sreza), teritoriju severozapadno (1 Zajeara (Izmeu Tlmoka I dravne
granice) i manje podruje Kosmeta (deo u r o e v n - k o g i gnjllanskog sreza).
1

! 89

1942. januar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

januar 1942.

7 januar

Clan Politbiroa CK K P J Aleksandar Rankovi uputio PK K P J za Srbiju pismo u

kome nalae: neodlono uspostaviti vezu izmeu okrunih komiteta u istonoj Srbiji
i PK K P J za Makedoniju: raditi na uvrivanju i proirivanju N O P odreda u istonoj Srbiji: povezati se sa bugarskim vojnicima 1 pozvati ih da prestanu biti oruje
u rukama reakcionarne bugarske vlade i da stupe u partizane; pojaati i politiki
osamostaliti Poverenitvo PK K P J za istonu Srbiju.

29. januar

Potpisan ugovor o savezu izmeu SSSR-a. V. Britanije i Irana: predvideno je da

britansko-sovjetske snage napuste Iran u roku od 6 meseci po okonanju rata protiv
sila Osovine, a iranska vlada se obavezala da SSSR-u i V. Britaniji dozvoli neogranienu upotrebu, kontrolu i odravanje svih komunikacija, aerodroma i pristanita
na s v o j o j teritoriji.
CK K P J uputio svim politikim komesarima direktivno pismo o strukturi i zadacima
partijskih organizacija u bataljonima. Pred organizacije se postavlja da naroitu
panju obrate uvrenju partijnosll. borbi za lik komunistepartizana i podizanju
politikog i ideolokog nivoa lanstva.

30. januar

U Beogradu otpoeli trodnevni razgovori izmeu predstavnika nemakih okupacionih vojnih i civilnih vlasti, predsednika kvislinke vlade Srbije Nedia i etnika
iz istone Bosne o zajednikoj borbi protiv N O P i DV Jugoslavije. Tada je reeno
(a docnije opozvano) da se 17 srezova istone Bosne izuzme iz NDH i pripoji okupiranoj Srbiji.
U Rimu naelnik italijanske Vrhovne komande general Ugo Kavalero primio italijanskog guvernera Crne Gore Pircija Birolija i, razmotrivi vojno-politiku situaciju u Crnoj Gori, obeao mu pojaanje okupacionih snaga.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito obavestio GS N O P odreda
za Crnu Goru i Boku o vojno-politikoj situaciji u istonoj Bosni i razbijanju okupatorsko-kvislinkih ofanzivnih dejstava na tom podruju.

31. januar

U Zagrebu odran sastanak izmeu opunomoenog komandujueg generala u Srbiji

Paula Bader, opunomoenog generala u N D H Edmunda Glajze-Horstenaua nemakog poslanika u NDH Zigfrida Kasta, poglavnika N D I I Anto Pa velia i doglavnika Slavka Kvaternika. Oni su razmotrili situaciju u istonoj Bosni i resili da
civilnu vlast i dalje vre organi N D H a da se sve ustake i domobranske snage
toga podruja potine nemakoj 718. peadijskoj diviziji.

Januar k.

CK KPJ, VS N O P i DV Jugoslavije i PK K P J i GS NOP i DV za BiH izdali proglas

narodima Bosne i Hercegovine: iznose nedela nemakih i italijanskih okupatora i
njihovih slugu ustaa, nedievaca, ljotievaca i etnika; pozivaju Srbe, Hrvate i
muslimane da se zajedniki bore protiv okupatora, ustaa i etniku; posebno pozivaju domobranske vojnike, podoficire i oficire da okrenu oruje protiv ustaa i
okupatorskih vojnika i da preu na stranu partizana.
VS N O P i DV Jugoslavije uputio poziv srpskom ivlju sreza fuunskog da stupe u
jedinice N O P i DV Jugoslavije i bori se protiv okupatora i domaih izdajnika
VS N O P i DV Jugoslavije naredio Stabu Crnogorsko-sundakog N O P odreda da
zapadni Sandak oisti od etnika i da organizuje narodnu vlast.
U osloboenoj Foi formirana partizanska bolnica, koja je primila promrzle borce
I proleterske N O U brigade posle napornog mara preko pl. Igmana

Januar

VS N O P i DV Jugoslavije formirao Glavnu intendanturu, iji je zadatak da snabdeva

jedinice hranom, odeom, obuom i drugim potrebama.
V N O P 1 DV Jugoslavije naredio svim tabovima N O P odreda i Stabu 1. proleterske N O U brigade da formiraju vojne sudove i odredio sastav i nadlenost tih
sudova.
V N O P i DV Jugoslavije ustanovio zvanje narodnog heroja
- najvee priznanje
borcima, komandirima, komandantima i politikim komesarima koji se svojim junatvom i portvovanou
naroito istaknu u borbi protiv okupatora i domaih
izdajnika.
Juno od Budve iskrcala se iz podmornice englesko-jugoslovenska misija koju su
sainjavali dva Engleza (major Terens Aterton i podoficir radio-telegrafisl) i jedan
Jugosloven (avijatiarski porunik bive jugoslovenske vojske Nedeljkovi). Misiju
su jedinice Lovenskog N O P odreda prihvatile i dopratile do G N O P odreda za
Crnu Goru i Boku, koji se tada nalazio u s. Gostilju (kod Titor.rada). 1
15 16

190

1 Ta misija Je 19. marta 1942. stigla u Fou, u VS N O P I DV Jugoslavije. Odatle Je

aprila odbegla (etnicima Drafce Mihailovia, a ovi su Je pobili da bi je opljakali.

1942. januar

BOSNA I HERCEGOV INA

jatiuar 1942.

BOSNA I HERCEGOVINA
J. januar

Na poloajima oko s. Majdana (kod .lajca) dva bataljona 3. krajikog K O P odroda.

posle sedmoasovne borbe, razbili jedan bataljon domobranskog 9. peadijskog puka
1 ovladali selom. Ubijeno i ranjeno 35, a zarobljeno 4!) domobrana. Zaplenjeno:
2 mitraljeza, 4. p. mitraljeza i 80 puaka.

2. januar

Izmeu Prijedora i Kozarca I. eta 2. bataljona 2. krajikog N O P odreda poruila

elezniku prugu, sruila oklopni voz i zarobila 16 domobrana.
U s . Pipercima (kod Brkog), u borbi protiv delova domobranskog 6. peadijskog
puka, poginuo komandir ete u Majevikom N O P odredu Krsto Bjeleti Krcun,
narodni heroj.

3. januar

U s. Risovcu (kod Bos. Petrovca) otpoela dvodnevna okruna konferencija K P J

za Drvar; analizirano je stanje svih partijskih organizacija, imenovan je OK SKOJ-a
i doneti su zakljuci da se u svim selima formiraju optinski NO odbori i da otpono
razoruavanje etnika.

4. januar

U Lastvi (kod Trebinja), na inicijativu taba Hercegovakog N O P odreda, odrano

savetovanje predstavnika Hercegovakog i Nikikog N O P odreda. Odlueno je da
se, radi uspenije borbe protiv okupatora i etnika na graninom sektoru, koordiniraju dejstva crnogorskih i hercegovakih jedinica, pa je, u tom cilju, formiran
zajedniki Operativni tab (nosio naziv Privremeni operativni tab N O P odreda za
Herceogvinu).
Nekoliko stotina milicionera iz Bora. predvoeni and arm i ma i
i spalili srpska sela Bodeite i Vratio, ali su protlvnapaom 1.
skog bataljona Hercegovakog N O P odreda i Pivske partizanske
N O P odreda razbijeni. Gataki etniki odred nije hteo pomoi
je posle borbe spalio muslimanska sela Bahore i Mrenovie.

ustaama, zauzeli
gatakog partizanete Durmitorskog
odbranu sela, ali

Januar p

Na Romaniji umnoen lanak Moe P i j a d e Za ta se bore partizani u Bosni i Hercegovini, u kome su detaljno objanjeni linija K P J , ciljevi NOB-a i tadanja situacija u zemlji i svetu. K a o broura, lanak je, preko partijskih organizacija, rasturan u Bosni i Hercegovini gde je doprineo pravilnijem usmeravanju narodnooslobodilake borbe.

5/6. januar

Delovi 3. krajikog N O P odreda zauzeli i spalili . st. Kumar (na pruzi Travnik
D. Vakuf).
Delovi 1. bataljona 2. krajikog N O P odreda zauzeli Blagaj na pruzi Prijedor
Bos. N o v i ) i spalili . st., sve dravne zgrade, tvornicu gipsa i ureaje iane eleznice. T i m e su pruga i put Prijedor Bos. Novi bili prekinuti vie meseci. Posada
(jedan vod 7. ete domobranskog 12. peadijskog puka) uglavnom je zarobljena.
Osam partizana 2. krajikog N O P odreda upali u oklopni voz na eleznikoj pruzi
Prijedor Bos. N o v i i razoruali posadu od 20 domobrana. A k c i j a nije potpuno
uspela, jer je loa odmah pokrenuo voz, te su partizani morali iskoiti na ulazu u
Prijedor.

6. januar

Partijska organizacija Tuzle, preko simpatizera i drugih graana na koje je imala

uticaj, spreila pokolj Srba i Jevreja, pripreman od strane vukovarskih ustaa

6. Januar

U s . Sajkoviima (kod Livna), na sastanku tabova 1. krajikog i Dinarsko-dalmatinskog N O P odreda, odlueno da delovi 1. krajikog N O P odreda u Livanjskom
polju udu u sastav Dinarsko-dalmatinskog N O P odreda.
Delovi Ljubomirskog bataljona etnikog 1. hercegovakog puka napali jedan vod
bataljona Luka Vukalovi Hercegovakog N O P odreda. T i m e su etnici u Hercegovini otpoeli otvorenu oruanu borbu protiv N O P - a .
- Kod Klenka
ljona Luka
snabdevaku
je tu kolonu

7. januar

(na komunikaciji T r e b i n j e Bilea), iz zasede, Lastvanska ela bataVukalovi Hercegovakog N O P odreda, bez vlastitih gubitaka, unitila
auto-kolonu (7 vozila) i ojaanu etu italijanske divizije M a r k e koja
pratila.

U s . Ivaniima (kod Sarajeva) otpoelo dvodnevno pokrajinsko savetovanje K P J

za Bosnu i Hercegovinu 1 , kome su prisustvovali generalni sekretar K P J Josip Broz
Tito i nekoliko lanova CK K P J . Na savetovanju su istaknute sledee greke: kolebljiv stav prema etnicima, nesreivanje slobodne teritorije, zanemarivanje organizovanja partijskog rada i preuzimanje vojnih dunosti, nebudnost, nepodizanje
mlaeg komandnog kadra i sporost u formiranju pokretnih udarnih jedinica. Zauzet
' Predstavnici Oblasnog komiteta K P J za
sustvovali.

Bos. krajinu, zbog zakaftnjenja.

nisu pri-

191

1942. januar

BOSNA I HERCEGOV INA

jatiuar 1942.

je pravilan stav u pitanju odnosa sa etnicima i donete .su z n a a j n e odluke u p o gledu uvrivanja partizanskih jedinica, f o r m i r a n j a NO dobrovoljakih odreda i
naputanja frontalnog ratovanja,
Na Crepoljskom <kod S a r a j e v a ) delovi 1. proleterske N O U brigade i N O P odreda
Z v i j e z d a razoruali tri etnike ele, zaplenivi 162 puke i 2 mitraljeza.

Delovi M a j e v i k o g N O P odreda zauzeli st

i zarobili vod domobrana.

Modran (na pruzi B i j e l j i n a -

Ugljevik)

Kod s. B i j e l e delovi K o n j i k o g partizanskog bataljona H e r c e g o v a k o g N O P odreda

razbili etu ustake Crne l e g i j e i odbacili je u K o n j i c .
8. januar

U Brkom ustaka policija provalila mesnu partijsku organizaciju. Pored MK i

nekih elija KP.) p r o v a l j e n i su i odbori A F Z - a i NO fonda i veze s domobranima.
Do 5. februara uhapeno je preko 60 komunista i rodoljuba.

9. januar

Delovi 750. puka nemake 718. peadijske d i v i z i j e sa dva puka domobranske 4. p e adijske d i v i z i j e izvrili iz dolina reka Spree i Bosne neuspeo koncentrian napad
na Ozrenski N O P odred.

10. januar

Kod s. Rakovia (na putu Banja Luka Sitnica) delovi 3. krajikog N O P odredu
razbili jednu domobransku etu i zarobili itavu komoru (12 saonica hrane i municije).

11. januar

Jedan vod 2. krajikog N O P odreda razoruao strau kod eleznikog mosta u s.

Brezianima (na pruzi P r i j e d o r
Bos. N o v i ) , sruio most i. uz pomo seoskih rezervnih eta (omladinaca koji su vojno-politiki obuavani i pripremani za stupanje u
odred), pokidao prugu i tt v e z e u duini od 2,5 km.
K o d s. P r i t o k e (blizu Bihaa) delovi 3. bataljona 1. krajikog N O P odreda, u dva
maha, unitili domobransku komoru i pratnju k o j e su pokuali da o p k o l j e n o j j d o m o branskoj posadi u s. Ripu doture borbene i druge potrebe.

12/13. januar

Na . st. Dragotinji (na pruzi P r i j e d o r Bos. N o v i ) jedna eta 1. bataljona 2. kraji

kog N O P odreda razoruala vod domobrana i demolirala elezniku stanicu i stanina postrojenja.
Delovi Ozrenskog N O P odreda izvrili neuspeo napad na milicijsku posadu u s.
T u r i j i (kod Puraia). U borbi je poginulo 14 boraca, medu kojima politiki komesar
Udarnog bataljona P e r o Doki i komandir Rudarske ete Milo Kupres, narodni
heroji.

K o d sela Pritoke (blizu Bihaa) delovi 3. bataljona 1. krajikog N O P odreda unitili

neprijateljsku komoru i njenu pratnju ( m a n j e dolove domobranskog 2. peadijskog
puka) kada su o v e pokuale da se iz Bihaa probiju do okruene posade u selu
Ripu.
14. januar

K o m a n d a n t etnike Cerske brigade pokuao da d e l o v e Ozrenskog N O P odreda

stavi pod s v o j u komandu. Jedan partizanski vod koji se lome odupro etnici su
razoruali.

15. januar

Nemaka 342. i 718. peadijska d i v i z i j a i delovi domobranskog 2. i 3. korpusa, jaine

30.00035.000 vojnika, uz podrku etiri eskadrile a v i j a c i j e , otpoeli desetodnevnu
romanijsko-biransku operaciju za unitenje partizanskih snaga na prostoriji: Sarajevo, Viegrad, Z v o r n i k , Tuzla, Vare. N e p r i j a t e l j je u toku prva dva dana probio
ustanike poloaje i potom prodro na osloboenu teritoriju, uglavnom u zahvatu
komunikacija, ali n i j e uspeo da uniti partizanske snage, k o j e su se delom probile
na susednu teritoriju, a delom povukle d u b l j e u planinske predele, u tim borbama
n e p r i j a t e l j je imao oko 400 mrtvih, ranjenih i zarobljenih a 464 promrzla vojnika.
etnika komanda istone Bosne i Hercegovine dogovorivi se istog dana su
predstavnicima italijanske i nemake komande u Viegradu naredila svim etnikim jedinicama u istonoj Bosni da nemakim jedinicama omogue slobodan prolaz
na svim pravcima i da im daju sva obavetenja o partizanskim jedinicama.
Oko dva bataljona domobrana i ustaa iz Jasenovca potisnuli etu 2. krajikog N O P
odreda, upali u slobodna sela r>od pl. P r o s a r o m ' Gradinu, Cuklinac i Draksenic i
zaklali preko 150 lica. zapalili preko 100 kua i opljakali svu stoku.

Januar p. p.

192

U s. S r e d n j e m (kod S a r a j e v a ) , na inicijativu PK S K O J - a za BiH. predstavnici oblasnih, okrunih, sreskih i mesnih komiteta S K O J - a Bosne i H e r c e g o v i n e odrali sav e t o v a n j e na kome su, sagledavi stanje organizacije, doneli reenja o otklanjanju
slabosti i o proirenju okrunih komiteta S K O J - a , izvrili pripreme za f o r m i r a n j e
organizacija N O S O B i H - a i pokrenuli izdavanje lista
Rije bosansko-hercegovake
omladine.

 U selima oko Bos. Petrovca 3. bataljon 1. krajikog N O P odreda razoruao preko

60 etnika. T i m e je na sektoru tog odreda, posle krize, otpoela odluna borba i protiv etnika.
etnika Komanda operativnih jedinica istone Bosne i Hercegovine, u cilju obmane
srpskog naroda, uputila snage 4. 1 6. grupe udarnih etnikih odreda (oko 20 bataljona) u napad na ustako uporite s. Bora. U desetodnevnim borbama, ustae i milicija su opljakali i popalili dvanaest srpskih sela a etnici jedanaest muslimanskih
sela, i pri tom pobili po nekoliko stotina ljudi, ena i dece.
Januar d.p.

T r i bataljona Hercegovakog N O P odreda napala bataljon italijanske divizije M a r k e

u s. Planoj. Obaveten o napadu, neprijatelj je intervenisao jednim ojaanim bataljonom iz Bilee, zbog ega napad nije uspeo.

16. januar

Nastupajui iz Viegrada, ojaani 698. puk nemake 342. peadijske divizije uao u
Rogaticu, poto se Rogatiki bataljon Romanijskog N O P odreda uglanvom rasuo
a etnici predali nemakim jedinicama.

16/17.

U s . Petroviima (kod Sekovia) Biranski N O P odred iznenadio i unitio ojaanu

24. etu 3. bataljona domobranskog 3. peadijskog puka i zaplenio 120 puaka, 13
p. mitraljeza, 2 mitraljeza i 2 minobacaa 81 mm.

januar

Jedna eta 3. bataljona 2. krajikog N O P odreda zauzela i spalila . st. Hadimehti

(na pruzi Prijedor Banja Luka) i zarobila vod domobrana.
17. januar

Devedeset osam seljaka s. Jablanice na pl. Majevici doneli rezoluciju protiv etnika
zato to su oni pljakali i terorisali srpske seljake i klali muslimane koji su za
vreme ustakog terora titili Srbe. Sline su rezolucije donete i u drugim selima
M a j e v i c e i Semberije.
Delovi nemake 342. peadijske divizije uli u Srebrenicu.
Ojaam 697. puk nemake 342. peadijske divizije uao u Vlasenicu. koju su etnici,
po prethodnom dogovoru, napustili.
Delovi 1. krajikog N O P odreda zauzeli uporite Ripa (kod Bihaa), ija se posada
izvukla preko Une.

17/18. januar

Jedna eta 2. krajikog N O P odreda spalila . si. Dragotinju (na pruzi Prijedor
Bos. N o v i ) i pokidala 2 km tt veza.

18. januar

K o d s. K o v a n j a (blizu Rogatice) ojaana eta 1. proleterske N O U brigade i manji

delovi Romanijskog N O P odreda vie asova zadravali nastupanje delova 698. puka
nemake 342. peadijske divizije iz Rogatice i time obezbedivali izvlaenje VS N O P
i DV Jugoslavije sa Glasinca na pl. Jahorinu.

18/19. januar

19. januar

Delovi 2. krajikog N O P odreda zauzeli i zapalili . st. Kozarac (na pruzi Banja
Luka Prijedor) i razoruali vod domobrana.
I ' K K P J i GS N O P i DV za B i H uputili proglas narodu povodom otvorene izdaje
etnika u istonoj Bosni: detaljno objanjavaju c i l j e v e i motive izdaje etnikog
rukovodstva, njegovu povezanost sa okupatorom; pozivaju borce etnikih jedinica
da stupaju u N O P odrede i zajedno s partizanima nastave oslobodilaku borbu;
odaju priznanje partizanima istone Bosne i pozivaju ih na jo vee zalaganje u
nepotednoj borbi protiv faistikih okupatora i ustakih bandita.
Delovi 1. bataljona 2. krajikog N O P odreda izvrili prepad na Bos. Kostajnicu,
sa jednim vodom upali u grad i minirali gradski vodovod Bubnjaricu.

19/20. januar

Izmeu st. Blatne i Rudica (na pruzi Biha Bos. N o v i ) 2. bataljon 1. krajikog
N O P odreda unitio oklopni voz i poruio prugu.
Bataljon Vojvoda Momilo Durmitorskog N O P odreda, koji se privremeno nalazio
pod komandom Kalinovikog N O P odreda, uao u Fou i razoruao 100 etnika.

20. januar

Nastupajui od Vlasenice, ojaani 697. puk nemake 342. peadijske divizije zauzeo
Han-Pijesak, slomivi prethodnog dana odbranu 5. bataljona 1. proleterske N O U
brigade i delove Biranskog N O P odreda.
Delovi nemake 718. peadijske divizije uli u Sokolac, koji su prethodno napustili
delovi Romanijskog N O P odreda.

193

21. januar

Na . st. Pjenovac (na pruzi Olovo Han-Pijesak) jedna ojaana eta 1. bataljona
697. puka nemake 342. peadijske divizije, na skijama i konjima, iznenadila umadijski bataljon 1. proleterske N O U brigade i manje delove Romanijskog N O P odreda.
U borbi je poginulo 59 partizana, medu kojima i narodni heroji: komandant Romanijskog N O P odreda i lan GS N O P i DV za B i H Slavia Vajner Cia, komandant
umadijskog bataljona Milan Ili Cia i politiki komesar umadijskog bataljona
Dragan Pavlovi Dragane.
U s . Bijelim Vodama (na Romaniji) jedna kolona 738. puka nemake 718. peadijske
divizije iznenadila delove 2. bataljona 1. proleterske N O U brigade. Bonim dejstvom
jednog voda, Stab bataljona je izvukao svoje delove. Poginulo je 15 partizana, medu
kojima i komandir voda Radovan Petrovi, narodni heroj.
Delovi 750. puka nemake 718. peadijske divizije, posle vrlo slabog otpora etnika,
zauzeli Olovo.
Kod s. Ilovae (blizu Gorada) ustae iz zasede ubile komandanta Praanskog bataljona Romanijskog N O P odreda Milana Simovia, narodnog heroja.

22. januar

Posle desetodnevne blokade 1. bataljon 2. krajikog N O P odreda uao u rudnik

uglja u selu Ljeljanu (kod Novog), iz kog se neprijatelj prethodno neopaeno
izvukao.
Na konferenciji svih vojno-politikih rukovodilaca 1. krajikog N O P odreda, u
prisustvu deleagta Glavnog taba N O P i DV za Bosnu i Hercegovinu, pretresen celokupan rad. razjanjena mnoga nejasna pitanja i izvrena reorganizacija tog odreda.

23. januar

U s. Koritima (na putu Gacko Bilea) delovi Banjsko-vucdolskog bataljona N i k ikog N O P odreda zarobili tab Graninog bataljona etnikog 1. hercegovakog
puka.
U s . Koluniu (kod Bos. Petrovca) delovi 3. bataljona 1. krajikog N O P odreda zarobili 21 italijanskog vojnika.
Na Vraevici (na putu T r e b i n j e Bilea) Bileki bataljon Hercegovakog N O P
odreda i Banjsko-vuedolski bataljon Nikikog N O P odreda unitili zatitnicu 56.
puka italijanske divizije Marke (jednu ojaanu etu) i zaplenili. izmeu ostalog
2 topa.

24. januar

K o d s. Medenog Polja (blizu Bos. Petrovca) dva voda 3. bataljona 1. krajikog N O P

odreda razbili jednu ojaanu etu italijanske divizije Sasari* i manji broj etnika
(oko 300 vojnika) te ubili i ranili oko 80 vojnika i oficira, zarobili 2 oficira i zaplenili 80 puaka, 2 p. mitraljeza, 1 mitraljez i 2 topa 65 mm.

25. januar

Otpoeo trodnevni mar glavnine 1. proleterske N O U brigade. Sa GS N O P i DV i

PK K P J za BiH, ona se, po dubokom snegu, na temperaturi od 32"C, kretala iz
s. Gajeva (kod Olova) preko pl. Ozrena (sarajevskog), Sarajevskog polja i pl. Igmana
do s. Presjenice (kod Trnova). Poslednja, najtea, etapa mara od s. Kremea,
koja je trajala 18 asova, poznata je kao igmanski mar. Usled smrzavanja, iz
stroja su izbaena 172 borca (od oko 730). Brigadu je VS N O P i DV Jugoslavije pohvalio zbog samopregora i zalaganja u toku ovog mara.
Grupa partizana 3. krajikog N O P odreda, uz pomo aktivista N O P - a iz grada, upala
u Kotor-Varo i iz mesne bolnice odnela lekove, zavojni materijal i hirurke instrumente.
Delovi 2. krajikog N O P odreda zauzeli vei deo Kozarca i spalili arhive u dravnim
ustanovama, ali posadu nisu likvidirali.
Na konferenciji u s. Rorama (kod Glamoa) Glamoki bataljon Budunost, 3. krajikog N O P odreda proglasio se etnikim.

27. januar

Ojaani P l j e v a l j s k i bataljon
koje su drali etnici.

Crnogorsko-sandakog

NOP

odreda

zauzeo

Cajnie,

Delovi Durmitorskog N O P odreda i 4. bataljon 1. proleterske N O U brigade uli u

Gorade i razoruali bataljon etnika.
Italijanske snage iz Kljua, uz pomo i zatitu etnikog bataljona Petar Koi,
doturile opkoljenom garnizonu u Mrkonji-Gradu borbene potrebe i ojaale ga novim
snagama.
194

1 <71... jdllUdl

^ a u , uv^mi

28. januar

U s . Baljcima (kod Bilee) po nareenju P r i v r e m e n o g operativnog taba N O P odreda

za Hercegovinu formiran 1. hercegovaki udarni bataljon (u poetku imao naziv:
Hercegovako-crnogorski udarni bataljon).

29. januar

Nemaka 718. peadijska divizija, 697. puk nemake 342. peadijske d i v i z i j e i delovi
domobranskog 2. i 3. korpusa (oko 17.000 vojnika) poeli drugu ozrensku operaciju
sa ciljem da Ozrenski N O P odred unite u okruenju. Do 4. februara oni su ga samo
nabacili na greben Ozren-planine, kada su, zbog odlaska 342. peadijske divizije,
nemake jedinice izvuene iz borbe. Odred je tada preao u protivnapad 1 (od 5. do
7. februara) razbio domobranske posade i povratio izgubljenu teritoriju. N e p r i j a t e l j
je imao oko 400 izbaenih iz stroja a Ozrenski N O P odred preko 150 mrtvih i ranjenih boraca. N e p r i j a t e l j je opljakao sela u podnoju Ozrena i pohapsio preko
200 seljaka.
D v e ete 1. krajikog N O P odreda napale miliciju i posle estoasovne borbe zauzele
s. A g i e (kod Bos. Novog), sem utvrene kole. U borbi je poginuo politki komesar
3. ete 3. bataljona 1. krajikog N O P dreda R a d i v o j Rodi, narodni heroj.

30. januar

U s . Trakoj Rateli (kod Cazina) delovi kordunakog N O P odreda razoruali domobrane i andarme i zaplenili 35 puaka.

Januar k.

GS N O P i DV za BiH doneo odluku da se na teritoriji Bosne i Hercegovine f o r m i raju posebne omladinske ele (od boraca starih 1725 godina), koje bi postale
udarna snaga, uzor vrste organizacije, discipline, borbenosti i heroizma, primer
bratstva i sloge Srba, Hrvata i muslimana u oslobodilakom ratu. T i m povodom
su GS N O P i DV za B i H i PK S K O J - a za B i H izdali zajedniki proglas mladoj g e neraciji Bosne i Hercegovine.
PK SKOJ-a za B i H uputio svim okrunim, sreskim i mesnim organizacijama SKOJ-a
direktivno pismo: d a j e im smernice za uvrivanje organizacija u vojsci i na terenu,
za mobilizaciju omladine, za stvaranje oruanog bratstva omladine i za stupanje, u
duhu zakljuaka savetovanja u Srednjem, S K O J - a Bosne i Hercegovine u N O S O B i H .
U dopuni o v e direktive kao najvaniji zadatak istie se stvaranje aktiva S K O J - a
u etama, ostvarenje veze meu njima i okupljanje to veeg broja omladine, naroito enske.

Januar

Da bi olakao komandovanje velikim brojem bataljona Hercegovakog N O P odreda,

Privremeni operativni tab N O P odreda za Hercegovinu formirao etiri taba sektora, koji su objedinjavali rad dva do pet teritorijalnih partizanskih bataljona, usmerenih na dejstvo prema nekom garnizonu ili komunikaciji (po emu su i dobijali
naziv).
Odrana okruna konferencija S K O J - a za Drvar, kojoj je prisustvovalo 50 delegata
i po dva lana Okrunog komiteta K P J za Drvar i Oblasnog komiteta S K O J - a Bos.
krajinu.
CRNA

1. januar

GORA

GS N O P odreda za Crnu Goru i

tivno pismo u kome je istaknuto
postupati oveno, da im treba
mogunosti razmene zarobljenih
pripadnike N O P - a .

Boku uputio tabu Nikikog N O P odreda direkda prema italijanskim zarobljenim vojnicima treba
obezbediti ishranu, i da, ujedno, treba Ispitivati
italijanskih vojnika za zatvorene ili internirane

Italijanski avioni bombardovali s. Stedim (kod Nikia) u znak odmazde zbog toga
to su seljaci odbili da italijanskoj komandi u Nikiu isporue odreeni kontingent
mesa.
2. januar

U rejonu s. Stitara (kod Ivangrada), u borbi protiv etnika, poginuo politiki komesar
bataljona Milo Malii, Radomir Mitrovi, narodni heroj.

2/3. januar

Jaa italijanska jedinica iz cetinjskog garnizona izvrila ispad prema slobodnoj

teritoriji i zaposela s. L j u b o t i n j i komunikaciju Cetinje Koele. T o m prilikom
su italijanski vojnici spalili nekoliko kua u s. Zabru i iz s. Ljubotinja odveli 2C
ljudi kao taoce.

3. januar

Kod Rakova guvna (na komunikaciji Kolain Tltograd) dve ete Komskog N O P
odreda napale italijansku auto-kolonu i. posle krae borbe, nanele j o j gubitke od
25 mrtvih, 10 ranjenih i 6 zarobljenih. Zaplenjeni su 2 p. mitraljeza, 8 puaka i druga
oprema a uniteno je 8 kamiona. Partizani su imali jednog poginulog i jednog ranjenog borca.

195

 V I". JlIMUUt
4. januar

WAV

J""l V IM.

Delovi Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda napali oko 60 italijanskih vojnika

koji su se kretali pravcem Kameno Mokrine. U dvoasovnoj borbi slomljen je
otpor neprijatelja, kome su naneti sledei gubici: 7 mrtvih, 4 ranjena i 49 zarobljenih.
Pod pritiskom partizanskih snaga, italijanska posada evakuisala s. Uble (kod Risna),
to je omoguilo irenje slobodne teritorije prema Risnu. s. Morinju i s. Dugunji.

5. januar

U cilju deblokade Nikia, jai delovi 207, puka italijanske divizije Taro* iz Nikia izvrili napad ka brdu Zirovnici. Na udaljenju oko 3 km od grada, iznenada su
ih, s vie strana, napale jedinice Nikikog N O P odreda. U otroj i bliskoj borbi
neprijatelj je razbijen i delom uniten, i tom prilikom je pretrpeo gubitke: oko 54
mrtva i vei broj ranjenih. Zaplenjeni su 1 pukomitraljez, 6 puaka i vea koliina
municije. Partizani su imali 3 ranjena borca.
Jai delovi Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda iz zasede napali oko 250
italijanskih vojnika koji su se, uz podrku artiljerijske valre sa brodova i iz rejona
s. Kamenog (kod Herceg-Novog), kretali u pravcu s. Mokrina. Posle estoasovne
borbe neprijatelj je bio primoran da se povue uz gubitke od 18 mrtvih i ranjenih.
Pri povlaenju on je zapalio 11 kua.
Italijanske posadne trupe, pod pritiskom partizanskih snaga, evakuisale Kolain,
Lijevu Rijeku i Mateevo i povukle se u Derane (sada: Ivangrad) i Andrijevicu. U
naputena mesta su ule jedinice Komskog N O P odreda.
Delovi 207. puka italijanske divizije Taro upali u s. Rubeu (kod Nikia) i popalili
nekoliko kua. Jedinice Nikikog N O P odreda odbacile su neprijatelja u grad.

Januar p.

Stab Nikikog N O P odreda izdao naredbu podrunim tabovima bataljona: evakuisati sela u okolini Nikia. jer su se predviale borbe na tom podruju.

6. januar

Od zadobijcnih rana u borbi na Jelinom dubu (kod Titograda) umro komandir Gornjopiperske partizanske ete Radosav Popovi, narodni heroj.
Kod Klobuka (na putu T r e b i n j e Bilea) delovi Banjsko-vuedolskog partizanskog
bataljona i grupe graiiovskih partizana napali italijansku kolonu i, posle krae borbe,
zarobile 66 italijanskih vojnika i oficira i zaplenili 2 mitraljeza, 8 p. mitraljeza. 6
kamiona, 20 buradi benzina i drugu opremu.

9. januar

Stab Lovenskog N O P odreda izdao naredbu u kojoj su istaknuli najvaniji zadaci

u vezi sa daljim uvrenjem jedinica, odnosom prema stanovnitvu, podizanjem
budnosti prema pokuajima neprijatelja da se uvue u partizanske redove radi unutranjeg razaranja jedinica, pootravanjem borbe protiv svih razbijaa i neprijatelja
N O P - a u pozadini i pravilnijim postupkom sa ratnim plenom.

10. januar

Delovi bataljona Carev L a z Lovenskog N O P odreda unitili 1 km tt linije na putu

Rijeka Cmojevia Podgorica.
U s . Kruevicama (kod Herceg-Novog) formiran novi S N O odbor za Boku.

10/11. januar

12. januar

Na mestu Kolovratske lazbe (na putu Titograd Lijeva Rijeka) partizanske jedinice na vie mesta razruile put.
Guverner Crne Gore armijski general Pircio Biroli izdao
sivnih mera u sluaju ubistva ili ranjavanja italijanskih
nika. Naredbom je propisano da se za jednog ubijenog ili
cira strelja 50 civila a za jednog podoficira ili vojnika

naredbu o primeni repreoficira, podoficira ili vojranjenog italijanskog ofi10 civila.

Italijanske snage iz Podgorice (sada: Titograd) upale na slobodnu teritoriju Zetskog

N O P odreda i uspele da pohvataju 33 partizana i seijaka iz s. Mahale i s. Goriana
i odvedu ih u zatvor u Podgoricu. Tom prilikom su italijanski vojnici opljakali
manastir u s. Dajbabama, s. Mahalu i s. Goriane.
U s. Ravnoj Rijeci (kod Bijelog P o l j a ) bataljon Aleksa ilas Komskog N O P odreda,
1. udarni bjelopoljski bataljon, Mojkovaki i Ravnoreki bataljon, napali na etnike
i krilae i tom prilikom razbili posadu koja je obezbeivala most na r. Limu. Neprijatelju su naneti gubici od 6 mrtvih, 3 ranjena i 20 zarobljenih, dok su partizani
imali 2 ranjena borca.
13. januar

MK K P J za Savnik uputio narodu proglas s pozivom na jo odluniju borbu protiv

svih neprijatelja N O P - a i na vru saradnju pozadine i fronta

14. januar

Po nareenju VS N O P i DV Jugoslavije, Slab Durmitorskog N O P odreda uputio

dva svoja bataljona (Vojvoda Momilo i - B a j o Pivljanin ), jaine 517 boraca u isto-

196

1942. januar

MAKEDONIJA

januar 1942.

nu Bosnu da prue vojnu i politiku pomo tamonjim partizanskim jedinicama

u razbijanju etnikog pokreta koji je tada ve bio uzeo maha u istonoj Bosni.
Na komunikaciji Bijelo P o l j e Ravna Rijeka jedinice Crnogorsko-sandakog N O P
odreda napale italijansku kolonu od oko 500 vojnika, razbile je i odbacile prema
Bijelom Polju U toku borbe od Beraria (sada: Ivangrad) je prema Bijelom Polju
naila druga kolona italijanskih vojnika. Partizanske jedinice su je doekale i u
vieasovnoj borbi nanele j o j vee gubitke. Ukupni gubici neprijatelja: 24 mrtva,
vei broj ranjenih.
15. januar

Manje italijanske snage iz Berana (sada: Ivangrad), etnici i muslimanska milicija

napali partizansku etu u s. Polici. U vieasovnoj borbi neprijatelj je uspeo da potisne partizane i ue u selo, gde je opljakao imovinu pripadnika N O P - a i maltretirao
mestane.
Po nareenju taba Lovenskog N O P odreda, Primorsko-crmniki bataljon reorganizovan u dva bataljona: Stevan tiljanovi< i -Jovan Tomaevi.

Januar p.p.

Na podruju sela Velestova, Markovine, Ubala i Ceva (kod Cetinja), u sastavu L o v enskog N O P odreda, formirani Cevsko-bjeliki bataljon i Cucko-eklika eta.

Januar d.p.

Formiran Prenanski partizanski bataljon. On je orijentisan na pravac P l j e v l j a

Zubljak radi odbrane slobodne teritorije od eventualnih napada italijanskih i etnikih snaga iz P l j e v a l j a .

16. januar

Iz rejona Podgorice (sada: Titograd) stiglo u Danilovgrad oko 2000 italijanskih v o j nika iz sastava divizija T a r o s ciljem da
probiju partizansko poloaje i deblokiraju garnizon u Nikiu koji su od decembra 1941. drale u opsadi jedinice N i k ikog N O P odreda.
U s . Maou, (kod P l j e v a l j a ) izabran NO odbor za srez pljevaljski.

17. januar

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio direktivno pismo okrunim i mesnim

komitetima K P J i biroima elija u vezi sa prikupljanjem pomoi siromanom stanovnitvu i raspisivanjem narodnog zajma. U pismu se istie: sekcije NO odbora i
NO fonda i politike organizacije treba da organizuju prikupljanje dobrovoljnih
priloga u naturi 1 novcu i upisivanje narodnog zajma: treba organizovati kupovinu
namirnica iz Sandaka, Albanije i drugih krajeva gde za to postoje uslovi.
Jae snage iz sastava divizije 'Taro, podrane artiljerijskom vatrom, pokuale da
iz Danilovgrada prodru u Niki i deblokiraju tamonji garnizon. Neprijatelja su
na poloajima kod ute grede, Obadova brijega i Zagrede doekale jedinice N O P
odreda Bijeli Pavle, Nikikog i Lovenskog N O P odreda i, posle jednodnevne
jake borbe, primorale da se povue uz gubitke od oko 300 mrtvih i ranjenih. Zaplenjeno: 3 mitraljeza. 7 p. mitraljeza, 1 laki minobaca sa oko 200 mina, vei broj
puaka, 2 revolvera i oko 10.000 metaka. Istog dana iz Nikia su italijanske snage
vrile napad ka Danilovgradu radi sadejstva sa glavnim snagama, ali su ih delovi
Nikikog N O P odreda odbacili u grad. U borbi kod Danilovgrada partizani su imali
gubitke od 9 mrtvih i 10 ranjenih.

19. januar
19/20. januar

U rejonu s. Resne (kod Cetinja), u sastavu Lovenskog N O P odreda, formiran Cucko-ekliki bataljon.
U s. Kraljskim Barama (kod Kolaina) jae etnike snage opkolile dve ete K o m skog N O P odreda (oko 140 boraca), koje su bile na prenoitu bez potrebnog obezbeenja, i u zoru ih napale i nanele im teke gubitke.. Tom prilikom su etnici ubili
33, ranili 15 i zarobili skoro sve ostale partizane. U toj borbi je poginuo jedan od
organizatora narodnog ustanka u srezu kolainskom. Vukman Krui sekretar MK
K P J za Kolain, narodni heroj.

20. januar

Odrano vojno savetovanje komandanata i politikih komesara jedinica Lovenskog

N O P odreda, na kome je, posle analize vojno-politike situacije i diskusije, zakljueno: treba pojaati akcije protiv okupatora i domaih izdajnika; zavesti vru
vojniku disciplinu u jedinicama; organizovati sabirne akcije radi prikupljanja potrebnog inventara za otvaranje bolnice Lovenskog N O P odreda.

21. januar

PK KPJ za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio direktivu Oblasnom komitetu K P J

za Sandak, okrunim, mesnim komitetima K P J i biroima elija: partizanske jedidlce treba shvatiti kao oruanu silu naroda a ne Partije. Sem toga. ukazuje na odgovornost partijske organizacijo za svaku politiku i vojniku akciju na svom podruju objanjava karakter NOB-a i odnos Partije prema N O P odredima, NO odborima, NOF-u, daje uputstvo za formiranje S N O odbora i ukazuje na perspektivu
formiranja pokrajinskog NO odbora: trai da se uva istota Partije i smelije uzdiu
mladi kadrovi,

197

1942. januar

HRVATSKA

Januar 1942.

23.124. januar

U s . Lubnicama (kod Ivangrada), etnici Pavia Duriia opkolili i iznenada napali

veu grupu partizana K o m s k o g N O P odreda. U n e r a v n o j borbi poginula su 42 partizana, a jedan b r o j njih se uspeo da spase i povue na pl. Jelovicu. etnici su imali
2 mrtva i nekoliko ranjenih.

25. januar

U s . Bati (na putu C e t i n j e G r a h o v o ) odrano

savetovanje
komandnog
kadra
Cucko-eklikog bataljona Lovenskog N O P odreda: analizirani su rad i stanje u
jedinicama i na terenu gde je bataljon d e j s t v o v a o ; odreeni su zadaci u vezi sa politikim radom u jedinicama i na terenu i sa i z v o e n j e m akcija protiv okupatora i
domaih izdajnika.
PK S K O J - a za Crnu Goru. Boku i Sandak uputio pismo okrunim i mesnim komitetima i Oblasnom komitetu S K O J - a za Sandak, u kome je data direktiva o f o r m i ranju omladinskih aktiva u svim partizanskim jedinicama i o radu omladinske organizacije na okupiranoj teritoriji.

2C. januar

U s . Bioe ule jedinice Zetskog N O P odreda, poto se italijanska posada, pod pritiskom partizanskih snaga, evakuisala u Podgoricu.

27. januar

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio direktivu svim partijskim o r g a n i z a c i j a m a : da pojaaju politiki rad u narodu i razobliavaju nosioce etnike propagande.
U selu Boljaniima (kod P l j e v a l j a ) formiran P i j e v a l j s k i partizanski bataljon 1. decembar.

2S. januar

PK K P J za Crnu Goru. Boku i Sandak uputio pismo OK K P J za Podgoricu, u kome

su data uputstva o nabavkama ivotnih namirnica za ishranu siromanog stanovnitva. N a b a v k e su se imale izvriti kupovinom iz A l b a n i j e i ireg podruja Podgorice.
Skladita tih namirnica nalazila su s< u rejonu Kua, odakle su predstavnici pojedinih
NO odbora odnosili d o d e l j e n e koliine u s v o j e k r a j e v e . Uputstvo PK posebno je istaklo potrebu za strogom kontrolom rada na liniji N O F - a , da bi se onemoguile bilo
k a k v e zloupotrebe.

30. januar

G N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio Nikikom N O P odredu: da pojaa

budnost prema petoj koloni i svima onima k o j i pokuavaju da sarauju sa okupatorom u borbi protiv N O P - a ; da ukae pomo partizanima u srezu gatakom. kako
bi se lake i pre likvidirali tamonii etnici: da i d a l j e o r g a n i z u j e i izvodi prepade
na n e p r i j a t e l j e v e isturene p o l o a j e oko Nikia; da. u duhu d i r e k t i v e VS N O P i DV
Jugoslavije, u svakom bataljonu formira po jednu udarnu etu jaine 60 do 80
n a j b o l j i h boraca.
Jai delovi L o v e n s k o g N O P odreda i iedan bataljon Zetskog N O P odreda preduzeli akciju ienja pete kolone u donjoljeanskoj nahiji. A k c i j a je delimino uspela,

Januar

k.

Januar

Izabran NO odbor za srez Niki. Dotada je postojao imenovani S N O odbor. S e d i te odbora je bilo u G. P o l j u (kod Nikia).
U s. Orahu (kod Cetinja), na k o n f e r e n c i j i 32 delegata iz svih optina, izabran NO
odbor za srez cetinjski.
Optinski NO odbor s. K o m a n a (kod D a n i l o v g r a d a ) uputio proglas narodu konianske optine: poziva ga da osudi domae i z d a j n i k e i n j i h o v u saradnju sa okupatorom,
a da partizanima prui podrku preko NO odbora i drugih organa narodne vlasti.
Oblasni komitet K P J za Sandak uputio narodu proglas s pozivom da jedinstveno
stupi u zajedniku borbu protiv okupatora i domaih izdajnika

HRVATSKA
1. januar

Iz zasede kod Pogledala (blizu K o r e n i c e ) delovi bataljona

M a r k o O r e k o v i Grupe
N O P odreda za Liku napali na oko 250 italijanskih vojnika, zarobivi ih 125 i z a p l e nivi 7 mitraljeza, 8 p. mitraljeza. 80 puaka i 50 runih bombi.
U B a n i j i iziao p r v i b r o j lista V i j e s n i k Nacionalno-oslobodilake f r o n t e za B a n i j u .

3. januar

Na planini Papuku ustae popalile i opljakale sela G o r n j i V r h o v c e , Kantarovce,

Kruevo. unjare. Cicvare, Grevicu. B j e l a j c e i druga i pri tome i v e l j u d e bacali
u vatru.

3. januar

I z m e u s. Bilog Briga i s. Vagnja ina putu Sinj L i v n o ) Kamenika partizanska

eta napala italijanski autobus i 4 kamiona i zarobila 10 italijanskih vojnika

198

1942. januar
5. januar

MAKEDONIJA

januar 1942.

U s . Jezeranama (kod Brinja) 1. bataljon Marko T r b o v i Primorsko-goranskog

N O P odreda napao neprijateljsku posadu, ali selo nije zauzeo
Kod Plasa (na pruzi Ogulin Rijeka) 2. bataljon Primorsko-goranskog N O P odreda
izvrio diverziju, te je saobraaj obustavljen 20 asova.

Januar p.

Sekretar operativnog partijskog rukovodstva Centralnog komiteta K P H Vladimir

Popovi uputio Centralnom komitetu K P J pismo u kome ga obavetava o uspjesima
Sinjskog, Solinskog i Livanjskog N O P odreda i o pogoranoj situaciji u kninskom
srezu.
Formiran SK K P H za Ogulin, koji je obuhvatao partijske
Dubravama, Gomirju, Vitunju i Drenici.

organizacije u

selima

U Kastvu (kod R i j e k e ) formiran odbor NOF-a, sa 4 rejonska odbora.

6. januar

U zascoku Gruloviima (kod Kistanja), po odluci OK K P H za severnu Dalmaciju, od

partizanskih udarnih grupa u Bukovici i novodolih boraca formiran
Bukoviki
N O P odred."
U s . Rudenici (optina D. Primilje) formiran seoski NO odbor.

6/7. januar

7. januar

12. januar

Kod Ploanskog klanca (izmeu Gospia i Udbine) delovi 1. likog N O P odreda

V e l e b i t napali iz zasede italijansku motorizovanu kolonu: zarobili 40 vojnika, zaplenili 40 puaka, 4. p. mitraljeza, 24 pitolja, 30 bombi i oko 3000 metaka i unitili
(i kamiona.
U s. Koritima (kod Knina), po odluci PK K P H za Dalmaciju, od ustanika iz s. K o v a ia i novodolih boraca formiran Kninski N O P odred.
Delovi Kordunakog N O P odreda zauzeli Vojni. Zarobljeno 410, poginulo 30 i ranjeno 37 domobrana. Zaplenjeno: 6 mitraljeza, 14 p. mitraljeza, 350 puaka, 3 minobacaa i 35.000 metaka.
Izmeu Plasa i M e j e (na eleznikoj pruzi Ogulin R i j e k a ) jedinice 2. bataljona
Malija Gubec Primorsko-goranskog N O P odreda napale neprijateljski transportni
voz i unitile lokomotivu i nekoliko vagona.

13. januar

Po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku imenovan tab Slavonskog partizanskog

bataljona.
Delovi Sinjskog N O P odreda napali and. st. u s. Muu (kod Sinja) 1 posle estoasovne borbe zauzeli Optinu, Potu, Finansijsku upravu i and. stanicu. U podne su
partizani mesto napustili.
G N O P odreda za Hrvatsku izdao naredbu br. 4: o p r i j a v l j i v a n j u dobrovoljaca za
I. proletersku N O U brigadu.

15. januar

CK K P H izdao proglas narodima Hrvatske: poziva ih da se, sa svim ostalim slobodoljubivim narodima, odluno bore protiv faistikih okupatora.
G N O P odreda za Hrvatsku izdao tabu Primorsko-goranskog N O P odreda uputstvo o regulisanju odnosa sa OK K P H za Hrvatsko primorje i o reavanju tekuih
zadataka.
U Splitu pripadnici N O P - a ubili Antonija Ilofmana, funkcionera faistike stranke
u tom mestu, koji je muio uhapene komuniste i rodoljube.
Na eleznikoj pruzi Ogulin Rijeka (izmeu Plasa i Zlobina), delovi 2. bataljona
^ Mati ja Gubec Primorsko-goranskog N O P odreda unitili lokomotivu i nekoliko
vagona, te je saobraaj bio obustavljen 15 asova.

Januar s.

U Vojniu odrana konferencija predstavnika svih sreskih odbora N O F - a na K o r dunu (Vojnia, Veljuna, Vrginmosta i Slunja) i delegata partizanskih jedinica, na
kojoj je izabran Okruni odbor N O F - a za Kordun.
U Kordunu ustae popalile oko 2000 kua u selima Prkosi, Moravci, Sjeniak, G. i
D. Sjeniak, Dugo Selo, tipan, ljivovac, V. i M. Trepa, Ostroin, Kirin i Bovi.
- U s . Gradui odrana prva sreska konferencija delegata seoskih (mesnih) NO odbora
.sreza Petrinja, na kojoj su izabrani predsednici optinskih NO odbora i predsednik
SNO odbora.
1 U Izvetaju taba
Dalmatinskog N O P odroda od IS.
Bukovikom partizanskom etom

III

10.

taj

odred se naziva

199

1942. januar

MAKEDONIJA

januar 1942.

17. januar

U Vojniu formiran Okruni NO odbor za Kordun.

18. januar

Partizani Solinskog N O P odreda bacili bombu u oficirsku menzu u Solinu, te ubili

2 i ranili 14 italijanskih oficira. Za odmazdu, italijanske vlasti su u Splitu ubile
12 talaca i uhapsile 200 lica.
U Vukovaru ustaki pokretni preki sud osudio na smrt 19 rodoljuba.

19. januar

Kod s. Babinog Potoka (blizu Vrhovina) delovi Grupe N O P odreda za Liku odbili
napad italijanskih jedinica. U borbi je poginulo 18 italijanskih vojnika. Partizanske
jedinice su imale 3 ranjena borca.
Kod s. Svinjice (blizu Kostajnice) delovi Banijskog N O P odreda napali neprijateljsku
patrolu od 30 ustaa i 8 andarma, naneli j o j gubitke od 2 mrtva i 8 ranjenih i
prinudili je da se povue.
U blizini Bribira (kod N o v o g ) delovi 2. bataljona M a l i j a Gubec Primorsko-goranskog N O P odreda razbili andarmerijsku palrolu od 41 andarma; poginulo 14. zarobljeno 16 i ranjeno 5 andarma.
Delovi 2. bataljona Matija Gubec Primorsko-goranskog N O P odreda digli u vazduh neprijateljski transportni voz kod Fuina (na el. pruzi Ogulin Rijeka). Pruga
je oteena, a saobraaj prekinut 6 sati.

20. januar

Sekretar OK K P H za Karlovac poslao Centralnom komitetu K P H izvetaj o rasputanju SK K P H za Vrginmost zbog ovinistikih shvatanja i
oportunizma
nekih
lanova SK, organizovanju desetodnevnog partijskog kursa, izdavanju lista Naa
borba, merama za popularizaciju i formiranje Saveza mlade generacije itd.
PK K P H za Dalmaciju izvestio CK K P H o brojnom stanju partijskog lanstva i
partijskih komiteta u pojedinim srezovima. hapenju veeg broja lanova K P J od
strane italijanske vlasti u Splitu, uspostavljanju kontakta sa predstavnicima bivih
graanskih politikih partija itd.
Delovi Grupe N O P odreda za Liku napali italijanski garnizon u Korenici i ovladali
periferijom, ali mesto nisu zauzeli zbog brojne nadmonosti neprijatelja.

21. januar

Jedinice 1. batal iona

Marko T r b o v i Primorsko-goranskog N O P odreda zauzele
s. Jasenak (kod Ogulina) i zarobile 72 domobrana i andarma
K o d s. Poloia (blizu Slunja) delovi Kordunakog N O P odreda zarobili 22 domobrana
i zaplenili 26 puaka 1 1 p. mitraljez.

22. januar

U kostainikom zatvoru, nosle trodnevnog muenja, ustae umorile lana CK K P H

Anku Butorac, narodnog heroja.

23. januar

Na Ljubovu (na putu Gospi Korenica) otpoele dvodnevne borbe izmeu delova
italijanske divizije *Re, s jedne strane, i 2. bataljona 1. likog N O P odreda Velebiti jedne ete bataljona Ognjen Pria, s druge strane. N e p r i j a t e l j nije uspeo da se
iz Gospia probije u Korenicu, a pretrpeo je sledee gubitke: 37 mrtvih, 64 ranjena,
278 smrznutih i 43 zarobljena vojnika; zaplenjeno: 4 topa sa 450 granata. 2 tenka.
4 minobacaa sa 300 mina. 5 mitraljeza. 5 p. mitraljeza. 63 puke i oko 10 000 metaka
Kod s. Hrv. Blagaja (blizu Slunja) delovi 2. bataljona Kordunakog N O P odreda napali odred domobrana i andarma. Poginulo 5 domobrana.

24. januar

Ko Klanca (kose izmeu s. Turjanskog i s. Crne Vlasti) jedinice bataljona Marko

Orekovi odbile napad delova italijanske divizije "Lombardija.
Partizani iz Graca (kod Makarske) izveli prvu akciju na moru, u kojoj su zarobili
okupatorski jedrenjak ; M e r k u r sa oko 90 tona razne hrane.
Kod Po novog mosta (na putu Zrin Divua. blizu Kostajnice), 2. bataljon Banijskog
N O P odreda iz zasede napao ustae i naneo im gubitke. U borbi je poginuo i komandant 2. bataljona Milo Cavi, narodni heroj.

25. januar

Domobranska posada iz s. Obljaja (kod Gline), pod pritiskom

N O P odreda, povukla se u Glinu, uz prihvat tamonjih ustaa.

delova

Banijskog

U Vojniu odran veliki manifestacioni zbor omladine vojnikog sreza. Zboru je

prisustvovalo preko 3.000 omladinaca i omladinki.
26. januar

200

Politiki komesar Kordunakog N O P odreda izdao direktivu politikim komesarima

bataljona: uvrivati bratstvo i jedinstvo Hrvata i Srba.

1942. januar

MAKEDONIJA

januar 1942.

Kod Podgaria (blizu azme) 3. eta Slavonskog partizanskog bataljona odbila napad
ustaa i domobrana i prinudila ih na povlaenje.
U s. Koritima (kod Sinja) italijanske vlasti streljale sekretara SK K P H za Sin.i
Tadiju Anuia, narodnog heroja.
Formiran Okruni odbor A F Z - a za Kordun.
26/27. januar

Kod . st. Dlatue (izmeu Topuskog i Vrginmosta) 3. bataljon Kordunakog N O P

odreda razruio prugu na etiri mesta i pokidao tt veze u duini od 3 km.

27. januar

Kod s. Podgorja i s. Perne jedinice 3. bataljona Kordunakog N O P odreda odbile

napad ustaa i italijanskih vojnika i prinudile ih na povlaenje u pravcu Topuskog.
Neprijatelj je tom prilikom zapalio 18 kua u s. Podgorju i 30 kua u s. Blatui.

28. januar

U s . Majskom Trtniku (kod Gline) 1. eta I. bataljona Banijskog N O P odreda razoruala domobransku posadu.
Odbor N O F - a za Kordun izdao uputstvo za rad sreskih. optinskih i seoskih odbora
NOF-a.

29. januar

Partizani I. likog N O P odreda Velebit napali italijansku posadu u s. Raduu

(kod Gospia). Napad nije uspeo, poto su etnici pravovremeno obavestili italijansku
posadu.
Prvi bataljon -Marko Trbovi- Primorsko-goranskog N O P odreda razoruao and.
st. u s Alanu (kod Senja). Zarobljeno 19 andarma i zaplenjeno 19 puaka.

30. januar

U s . Zbjegu (kod Slunja) otpoelo dvodnevno II zasedanje GS N O P

odreda za
Hrvatsku, kome su prisustvovali i komandanti i politiki komesari Grupe N O P
odreda za Liku, Kordunakog i Primorsko-goranskog N O P odreda. Diskutovalo se
0 optoj situaciji, zadacima i ulozi partizanskih jedinica, vojnikoj situaciji u H r v a t skoj. uvlaenju hrvatskih masa u N O B i zauzimanju pravilnog stava prema izbeglikoj vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu. Odlueno je da se na slobodnoj
teritoriji Korduna formira jednomeseni oficirski teaj.

Januar k.

U Lici, po nareenju taba grupe N O P odreda za Liku. formiran Tenkovski vod

(od tenkova zaplenjenih u borbi kod Ljubova).

Januar

Partijska organizacija u Rijeci po elom gradu

italijanskom jeziku, sa znakom srpa i ekia.

ispisala

antifaLstike parole na

MAKEDONIJA
Januar p.

U Velesu (sada: Titov Veles), formiran OK K P J za Veles.

7. januar

U Skoplju sekretar PK K P J za Makedoniju Bane Andreev, podran od delegata

CK BRP(k), odrao partijsko savetovanje s ciljem da opravda svoj oportunistiki
stav prema oruanoj borbi u Makedoniji, da osudi formiranje N O P odreda u jesen
1941. i 11. oktobar kao poraz P a r t i j e . Na savetovanje nisu pozvani svi lanovi PK
1 predstavnici svih partijskih organizacija Makedonije. Zakljuci tog savetovanja
nisu prihvaeni od partijskih organizacija na terenu.
U Gostivaru formiran MK SKOJ-a.

11. januar

U Strumici bugarska policija uhapsila 16 lanova KPJ. medu kojima 1 nekoliko lanova M K , kao i neke simpatizere NOP-a. ime je tamonjoj partijskoj organizaciji
zadat ozbiljan udarac.

13. januar

PK K P J za Srbiju uputio Pokrajinskom komitetu K P J za Makedoniju pismo CK

K P J od 14.XII 1941. i drugi partijski materijal. U pismu je iznesena vojno-politika
situacija u Jugoslaviji i u svetu, na osnovu koje su proizlazili i neposredni zadaci
partijskih organizacija u Makedoniji u vezi sa oruanom borbom, sa stvaranjem
NOF-a i organa narodne vlasti i dr.

14. januar

CK SKOJ-a uputio organizaciji SKOJ-a Makedonije pismo u kome daje uputstva

o organizaciji i radu SKOJ-a u vojsci.
Italijanska policija pohapsila lanove MK KPJ za Gostivar i prebacila ih u Tiranu.
Posle tri meseca oni su puteni iz zatvora zbog nedostatka dokaznog materijala.

201

1942. januar

MAKEDONIJA

januar 1942.

28. januar

N O F izdao proglas stanovnitvu Makedonije pod italijanskom okupacijom: da suzbija netrpeljivost izmeu Makedonaca i nacionalnih manjina Turaka, Siptara i
drugih koju okupator raspiruje, da zbija svoje redove oko N O F - a i da organizuje
NO komitete (odbore).

Januar k.

Biro PK K P J za Makedoniju, pod uticajem pisma CK B R P ( k ) od 15. januara, uputio

direktivno pismo svim partijskim organizacijama u Makedoniji: da se nekompromitovani komunisti odazovu mobilizaciji u bugarsku vojsku, to je bilo opreno
direktivi CK K P J o oruanoj borbi.
Biro PK K P J za Makedoniju dao direktivu partijskim organizacijama: da formiranje N O P odreda treba shvatiti kao prirodni proces sazrevanja objektivnih uslova
(koji, po njegovom miljenju, u Makedoniji jo ne postoje) i da u partizane treba
da idu samo ilegalci i kompromitovani drugovi, koji ne mogu vie opstati u gradovima.

Januar

U Skoplju izaao prvi broj Biltena, organa Pokrajinskog komiteta K P J za Makedoniju.

SLOVENIJA
5. januar

Izaao prvi broj "Partizanskog vesnika, organa taba partizanskog bataljona -Ljubo
Sercer.
Kod mosta blizu Ribna (kod Bleda) patrola Cankarevog partizanskog bataljona napala neprijateljsku patrolu iz sastava nemakog 510. landesicen-bataljona i nanela
j o j gubitke.

Januar p.

U Osvobodilnoj fronti, centralnom organu Izvrnog odbora OF, objavljena novogodinja poslanica Osvobodilne fronte, u kojoj se istie da slovenakom narodu
moe doneti slobodu samo njegova jedinstvena oruana borba
protiv
faistikih
ugnjetaa.

7. januar

Sekretar Izvrnog odbora OF Boris Kidri uputio CK K P J izvetaj o merama za

sprovodenje direktiva CK K P J koje se odnose na razobliavanje etnitva Drae
Mihailovia i na uvrivanje jedinstva narodnih masa u borbi protiv okupatora
i njegovih saradnika.
U selu Dragoama (kod S k o f j e Loke) nemake snage napale dve ete Cankarevog
partizanskog bataljona. Posle trodnevne borbe, u kojoj je neprijatelj pretrpeo osetne
gubitke, partizani su se povukli na planinu Jelovicu. Za odmazdu, nemaki okupator
je selo Dragoe sravnio sa zemljom, odrasle mukarce streljao, a ene i decu iselio.

13. januar

Na Moenjskoj planini nemaka policijska skijaka patrola, od 50 vojnika, iznenada

napala 2. etu Cankarevog partizanskog batljona, te se ova s mukom probila kroz
obru.
Komandant italijanske divizije Izonco izdao naredbu o uestvovanju njegove diviz i j e u ofanzivi protiv partizana, kojom je trebalo spreiti eventualni prelaz partizanskih jedinica iz Hrvatske, na zapad

15. januar

Komandant italijanskog 11. armijskog korpusa potpisao Plan A

N O P odreda u Sloveniji.

Januar s.

Obnovljeni 3. partizanski bataljon L j u b o Sercer otpoeo iru aktivnost na teritoriji s. Pokojie s. Rakitna s. St. Vid s. Koljek (kod Cerknice) u cilju stvaranja i odbrane slobodne teritorije

16. januar

U blizini s. Koljeka (kod Cerknice) sukobila se eta 3. partizanskog bataljona L j u bo Sercer sa patrolom 2 bataljona 21. graninog sektora 11. italijanskog armijskog
korpusa.

18. januar

U s . Otavama (kod Cerknice) jedna eta 3. partizanskog bataljona L j u b o Sercer

vodila borbu i odbacila oko 500 italijanskih vojnika.

19. januar

Musolini potpisao dekret kojim je staranje o javnom poretku u Ljubljanskoj pokrajini povereno vojnim vlastima. Dekret je stupio na snagu ve sledeeg dana

202

za borbu protiv

1942. januar

'

SRBIJA

januar 1942.

24. januar

GS N O P odreda za Sloveniju objavio u Slovenskom poroevalecu

Pravilnik N a rodne zatite, organizacije koja je svojim borbenim grupama obuhvatala skoro
sva slovenaka sela. U Pravilniku su izneli zadaci, nain organizovanja i ciljevi N a rodne zatite.

25. januar

U L j u b l j a n i pripadnici VOS-a zaplenili etniku tampariju koja je tampala list

Z a r j a slobode.
Iz OF iskljuena grupa Crtomira Nagode (-Stara pravda), koja je pokuala
razbije OF. a bila je direktno povezana sa Draom Mihailoviem.

da

SRBIJA
1. januar

Kod s. Vuja (blizu Leskovca) etnici i nedievci napali Leskovaki N O P odred.

Oni su zauzeli Vuje i prinudili Leskovaki N O P odred da se povue ka pl. K u kavici.
Kod sela Pnrdika (blizu Ranja) Ozrenski N O P odred
napao i naterao u bekstvo
poterno odeljenje nedievaca i etnika Koste Peanca i zaplenio pukomitraljez.

.7. januar

Nemaki zapovednik u Srbiji objavio uredbu kojom je, uz pretnju smrtnom kaznom,
zabranjeno primati Jevreje na konak ili ih sakrivati, uvati njihove stvari, novac i
vrednosne papire.
Kod s. Buumeta (blizu Lebana) jedna eta Jablanikog N O P odreda, posle
borbe, odbila napad 2. ete 1. srpskog dobrovoljakog odreda.

krae

U Kikindi nemaka policija streljala 9 pripadnika i simpatizera NOP-a 1 .

4. januar

Na pl. Beljevini (kod Aleksinca) Ozrenski N O P odred razbio jedan etniki odred
Koste Peanca i andarme i naneo im gubitke od 5 mrtvih i 8 ranjenih.
U Zabaljskom rilu glavnina 1. ajkakog N O P odreda, u sukobu s nadmonim poternim snagama maarske vojske i andarmerije, posle teke borbe razbijena.
U s. Koanu (na putu Izmeu Nia i Leskovca) delovi Topllkog N O P odreda razoruali and. stanicu.
U s . Sajkau (kod Zabija) i njegovoj iroj okolini (Sajkakoj) maarske okupacione
vlasti zavele vanredno stanje i zapoele velike racije praene pogromima i pokoljima nevinog stanovnitva.
U s. PopicI (kod Svrljiga) delovi Niavskog (Svrljikog) N O P odreda zapalili optinsku arhivu i ubili 2 optinska straara.
U blizini Vladiinog Hana, od bugarske zasede ubijen kandidat za lana CK K P J
Jordan Nikolov Orce, narodni heroj, koji je. po direktivi CK K P J , upuen za M a kedoniju da radi na organizovanju ustanka.
U Uroevcu formirana druga partijska elija.

5. januar

U s. Boevcu (kod Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda napali i razoruali

20 andarma koji su prevozili hranu za Poarevac. vratili narodu preko 20 kola hrnn>'
i zarobili policijskog pisara iz Poarevca, predsednika optine i delovou iz Boevca
i 2 finansa.
U s. Vrbovcu (kod Sokobanje) delovi Niavskog N O P odreda spalili optinsku arhivu
i zarobili jednog kvislinga

Januar p.

K o d Kokinog Broda, upali u Srbiju i probili se do s. Visoke i s. Ljubia na pl. Zlatiboru, ali su se, zbog otpora jakih neprijateljskih snaga, otre zime s velikim snegom
i iscrpljenosti boraca, ponovo povukli u Sandak
Nemaka 342. peadijska divizija sa prostorije Uice (sada: Titovo Uice), Valjevci,
Sabac prebaena u istonu Bosnu radi napada na istonobosanske partizanske jedinice i 1. proletersku N O U brigadu.
U s . urugu (kod Zabija) maarske vlasti na zverski nain pobile oko 1000 ljudi,
ena i dece, mahom srpske narodnosti.
Obrazovan Okruni odbor NO fonda za Srem.
1

Po drugom izvoru stretjanjc Je (zvrSeno i

Januara

203

1942. januar
. januar

MAKEDONIJA

januar 1942.

K o d s. Silova. s. G e g l j e i s. Stulca (blizu L e b a n a )

palo jednu etu Jablanikog N O P odreda Borba je
2. ete Jablanikog N O P odreda i mesnih desetina
ka Lebanu uz gubitke od 2 mrtva, 5 zarobljenih i

oko 550 nedievaca i etnika navodena ceo dan. Posle pristizanja

n e p r i j a t e l j je nateran u bekstvo
20 ranjenih.

Kod s. Visoke (blizu T i t o v o g Uica) Uiki, Caanski i 2. umadijski N O P odred

vodili borbu protiv etnika i 6. d o b r o v o l j a k o g odreda i naneli im gubitke od 8
mrtvih, 17 ranjenih i 1 (oficira) zarobljenog.
U s . Moorinu (kod Z a b i j a ) maarske okupacione vlasti na zverski nain pobile 104
mukarca, 47 ena i 29 dece, mahom srpske narodnosti.
8. januar

GS N O P odreda za Srem izdao potinjenim jedinicama uputstvo o radu u partizanskim odredima i o zadacima, pravima i dunostima rukovodstava i partizana.

S/9, januar

U s. Beloinju (kod S v r l j l g a ) delovi Niavskog N O P odreda zarobili 4 etnika.

!). januar

U P e t r o v g r a d u (sada: Zrenjanin), Kikindi, s. Banat. A r a n e l o v u . s. Dragutinovu i s.

Mokrinu nemaka policija streljala 150 komunista, pripadnika i simpatizera N O P - a .
Maarske okupacione vlasti otpoele masovno hapenje i u b i j a n j e srha u s. urevu
(kod Zabija).
Maarske okupacione vlasti streljale 60 lica u s. Gospod incima i s. Sajkau (kod
Zabija).

10. januar

PK K P J za Srbiju uputio OK K P J za K r u e v a c pismo u kome ga obavetava o

situaciji u S r b i j i i d a j e mu direktivu da formira NO odbore, uva kadrove, pojaa
politiki rad i formira m a n j e partizanske grupe i odrede.
GS N O P odreda za Srem izdao potinjenim jedinicama saoptenje o
zadacima tabova i N O P odreda u Sremu.

najvanijim

U s. Gospodincimn (kod Z a b i j a ) maarske okupacione vlasti, tokom toga i sledeeg

dana, streljale 51 rodoljuba.
U Z a b i j u maarske vlasti streljale tri komunista borca iz razbijenog dela 1. a j kakog N O P odreda.
11. januar

Niavski N O P odred spalio optinske arhive u s

Bele Palanke).

Dugoj P o l j a n i , i s. Bukurovcu (kod

12. januar

U s. P e e n j e v c u (kod L e s k o v c a ) delovi Jablanikog N O P odreda razoruali and. st.

I spalili optinsku arhivu.
V a l j e v s k i N O P odred sukobio se sa etnicima kod s. Ba i s. P l a n i n k e (blizu Mionice)
i naneo im gubitke od 2 mrtva.
OK K P J za P o a r e v a c Izvestio PK K P J za Srbiju da je do kraja 1941. godine u
borbama i hapenju, partijska organizacija izgubila preko polovinu lanstva.
SK KP.T za Zemun izdao proglas stanovnitvu pozivajui ga na otpor okupatoru:
da se ne odaziva mobilizaciji za istoni front, ve da stupa u zajedniku borbu
protiv okupatora.

14. januar

K o d s. Buumeta i s. Prekopelice (blizu L e b a n a ) Jablaniki N O P odred odbio ponovljeni pokuaj nedievaca i etnika K o s t e Peanca da prodru na slobodnu teritoriju Jablanice i proterao ih ka Lebanu.
U s . K o m i r i u (kod K r u p n j a ) . u borbi protiv etnika poginuo zamenik komandanta
Raevskog bataljona V a l j e v s k o g N O P odreda Zivan M a r k o v i Zia. narodni heroj.
U s . C r n i l j e v u (kod K o c e l j e v a ) Posavo-tamnavski N O P odred
S D S i naneo mu gubitke od 2 mrtva i 2 ranjena

14/15. januar

204

odred

U s . P o l j a n i i s. Luici (kod P o a r e v c a ) Poarevaki N O P odred razoruao seoske

strae i spalio optinske arhive.
U s . Cagrovcu i s. Gadinu Hanu (kod Nia) Babiki
arhive 1 pokidao telefonske l i n i j e prema Niu.

15. januar

napao jedan

N O P odred spalio optinske

Posle petodnevnih borbi kod sela G o l e Glave. Druetia, C r n i l j e v a . Konjue i O g l a enovca (blizu V a l j e v a ) , protiv 9. d o b r o v o l j a k o g odreda i Kamenikog i Loznikog
etnikog odreda, delovi V a l j e v s k o g i Podrinskog N O P odreda probili se preko r
.ladra u rejon s Poute.

1942. januar
Januar s.

MAKEDONIJA

januar 1942.

Na pl. Pasjaci tab Toplikog N O P odreda doneo odluku da otpusti jedan broj boraca a ostatak svog odreda podeli u grupe. Takva odluka je rezultirala iz pogrenog
tumaenja pisma CK K P J od 14. decembra 1941, u kome se kae da partizanske
jedinice treba da budu male ete od oko SO boraca, lako pokretljive, koje e napadati neprijatelja na najosetljivijim mestima, kao i iz pogrenog shvatanja da prema
bugarskoj okupatorskoj vojsci treba voditi miroljubivu politiku. Na intervenciju
Okrunog komiteta K P J za Ni, vei broj boraca je ubrzo vraen u Topliki N O P
odred.
Od Kolubarskog bataljona Valjevskog N O P odreda formiran Suvoborski N O P odred,
jaine 230 boraca, sa zadatkom da dejstvuje u rejonu planinskog masiva Povien
Maljen Suvobor.
Kod s. Negbine (na pl. Zlatiboru) Uiki N O P odred vodio borbe protiv Poekih
nedievsko-etnikih odreda.
Kosmajski N O P odred i delovi Uikog i 1. umadijskog N O P odreda probili se iz
Sandaka u iri rejon Valjeva.

Januar d.p.

Kod s. Berilja (blizu Prokuplja) Pasjnka eta Toplikog N O P odreda zarobila i razoruala 14 bugarskih vojnika.
Kod zaseoka Manastirita (blizu Vlasotinaca) delovi Babikog N O P odreda onesposobili za rad elektrinu centralu.
U Uroevcu, u prisustvu lana Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju, odrana prva sreska partijska konferencija, na kojoj je izabran novi MK K P J za
Uroevac.'

Iti. januar

U s. G. Ripnju (srez belopalanaki) zavrena dvodnevna konferencija lanova KPJ

i SKOJ-a svrljikog i belopalanakog sreza i lanova K P J Svrljikog (Niavskog)
NOP odreda, sazvana na inicijativu OK K P J za Ni. Doneti su zakljuci o vojnim i
politikim merama za naredni period. Isto tako je odlueno da se Svrljiki (Niavski) N O P odred podeli na dve ete: Svrljiku (za teritoriju svrljikog sreza) i Niavsku (za teritoriju belopalanakog sreza i za Zaplanje).
OK KPJ za Leskovac uputio PK KPJ za Srbiju izvetaj o brojnom stanju partijske
i skojevske organizacije i o brojnom stanju i akcijama N O P odreda na teritoriji
okruga.
Kod s. Burade i s. Ojkovice (na pi. Zlatiboru) aanski, Uiki i 2. umadijski N O P
odred vodili borbu protiv Poekih nedievsko-etnikih odreda.

19. januar

U Rumi nemaka i ustaka policija provalom uhapsila sve lanove SK K P J (sem

dvojice) i vei broj lanova Partije i SKOJ-a.
U Segcdinu odran sastanak komandanta maarske 5. (segedinske) ai'mije sa potinjenim stareinama radi proirenja odmazde (tzv. racije) nad Srbima i Jevrejima
u Novom Sadu, Srbobranu i Starom Beeju.

20 januar

U s . Svodu (kod Vlasotinaca) delovi Babikog N O P odreda razoruali desetak finansa, zapalili optinsku arhivu i ubili U i zarobili 1 etnika Koste Peanca.
Na r. J. Moravi, izmeu Leskovca i Vlasotinaca, delovi Babikog N O P odreda sruili
most i zarobili dva andarma.

21. januar

Povodom osamnaestogodinjice smrti Vladimira Iljia Lenjina, OK K P J za Ni izdao

proglas pozivajui radni narod u borbu protiv okupatora i domaih izdajnika.
U Novom Sadu maarske trupe i andarmerija otpoele trodnevno masovno hapenje
i ubijanje Srba i Jevreja (tzv. racija).

21/22. januar

U selima Kamenici, G. i D. Matejevcu delovi Ozrenskog N O P odreda spalili optinske arhive i prekinuli telefonske veze tih mesta s Niom.

22. januar

U s . urugu (kod Zabija) maarske okupacione vlasti streljale 4 pripadnika mesne

partizanske desetine a 3 pripadnika osudili na robiju.

25. januar

U s . Lomnici (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda razoruali jednu desetinu etnika Koste Peanca.
1

Po

drugom

Izvoru

sreska

partijska

konferencija

je

odrana

poetkom

februara

205

1942. januar

MAKEDONIJA

januar 1942.

U Niu, po direktivi PK K P J za Srbiju, formirano

(za okruge Ni, Leskovac i Zajear).

Poverenitvo

PK K P J za Ni

27. januar

PK K P J za Srbiju uputio pismo Poverenitvu PK K P J za Ni: da se prema bugarskoj vojsci odnosi kao prema okupatoru i da teren isti od bugarskih okupatorskih
trupa, ali i da politiki radi medu bugarskim vojnicima, pozivajui ih u zajedniku
borbu protiv nemakih okupatorskih jedinica.

27/25 januar

U Starom Beeju maarske trupe i andarmerija vrile masovna hapenja, zlostavljanja i ubijanja Srba i J e v r e j a ; samo u toku noi 27 28. januara pobile 200 osoba.

29. januar

Kod s. Manastirice (blizu Petrovca) delovi Poarevakog N O P odreda vodili borbu

protiv nedievskog andarmerijskog odreda iz Petrovca, kojom prilikom su 4 partizana zarobljena.

31. januar

Mesna partizanska desetina iz Sida napala zatvor, likvidirala neprijateljsku strau

i oslobodila 20 rodoljuba i simpatizera N O P - a .

Januar k.

U N o v o j Varoi Stab srpsko-sandakih N O P odreda reorganizovao Zlatarsko-mileevski bataljon: formirao Zlatarski bataljon i Mileevsku etu.
Reorganizovan Topliki N O P odred: formirano sedam partizanskih eta, svaka od
po 80120 boraca.
U Srbobranu maarske trupe i andarmerija izvrile masovna hapenja i zlostavljanja stanovnitva.

Januar

OK K P J za Ni izdao dve okrunice u kojima se govori o nedostacima u partijskom

radu, nekonspiraciji, malodunosti, potrebi ienja
partijskih
organizacija, liku
lana K P J , politikom radu u narodu, potrebi teoretskog uzdizanja, osnivanju NO
odbora, izvoenju akcija itd.
OK K P J za Srem izdao proglas s parolom Dole sa pokrtavanjem, pozivajui Srbe
da se odupru prisilnom prevoenju u katoliku veru i da slonom borbom unite
neprijatelja.
Na Obloj glavi (iznad Aleksinca) tab Ozrenskog N O P odreda rasformirao svoj odred
i podelio ga u tri grupe (od kojih je jednu neprijatelj ubrzo razbio).
Kod s. Doljevca (blizu Prokuplja) delovi
most na r. Toplici.

Babikog N O P odreda

sruili

gvozdeni

U Beogradu, u Poarevakoj, Niskoj, Sredakoj i Sindelievoj ulici, ilegalci izlepill

proglas VS N O P odreda Jugoslavije.
U Gnjilanu formirana prva partijska elija.
U borbi protiv etnika poginuo instruktor PK K P J za Srbiju i partijski rukovodilac
Poarevakog N O P odreda Cedomir Vasovi Cedo, narodni heroj.

U s . Suici (kod Valjeva), u borbi protiv nemakih vojnika, nedievaca i etnika, poginuo politkomesar partizanskog bataljona Tamnavskog N O P odreda R a j k o M i h a j lovi, narodni heroj.

Na terenu Rasine poginuo borac Rasinskog N O P odreda Velizar Stankovi Veca,

narodni heroj.
Po dolasku bugarskog 1. okupacionog korpusa nemaka 717. divizija se sa prostorije
Leskovac, Kruevac, Jagodina (sada: Svetozarevo), Zajear
pomerila na zapad i
izvrila smenu nemake 113. divizije u dolini zapadne Morave.

206

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

2. februar

U Beogradu voeni dvodnevni razgovori izmeu predstavnika NDH, voe etnika

u istonoj Bosni Jezdimira Dangia, opunomoenog
generala u N D H Emunda
Glajze Ilorstenaua, nemakog poslanika u N D H Zigfrida Kaea i opunomoenog
komandujueg generala u Srbiji Paula Badera. Predstavnici N D H su se suprotstavili
zahtevima Dangia i generala Badera ria 17 srezova istone Bosne predu u nadlenost
etnika i da se prikljue Nedievoj Srbiji. Odlueno je da to podruje i dalje ostane
u sastavu N D H .

3. februar

V N O P i DV Jugoslavije izdao naredbu i uputstvo o mobilizaciji svih za borbu

sposobnih vojnih obveznika foanskog, ajnikog i pljevaljskog sreza.
U Foi, na predlog GS N O P i DV za BiH, odlukom V N O P i DV Jugoslavije formiran Operativni tab N O P i DV za istonu Bosnu.

4. februar

Odlukom V N O P i DV Jugoslavije formiran Operativni tab N O P odreda za Hercegovinu, ije je operativno podruje obuhvatalo severnu i Istonu Hercegovinu i
junu Dalmaciju. T i m e je ukinut dotadanji privremeni Operativni tab (zajedniki
za Hercegovaki i Nikiki N O P odred).
V N O P i DV Jugoslavije naredio tabu Zupopivskog partizanskog bataljona da
hercegovakim partizanskim jedinicama prui pomo u uvrivanju narodne vlasti
u gatakom srezu i u borbi protiv petokolonakih elemenata.
Naelnik taba nemake Vrhovne komande uputio pismo italijanskoj
Vrhovnoj
komandi: situacija u N D H zabrinjava; jaanjem ustanka ugroeni su privreda i
saobraaj; stoga treba preduzeti zajednike operacije protiv partizana.

5. februar

Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije zatraila od svog poslanika u Moskvi, da.

budno motrei, na vreme otkrije eventualnu pomo SSSR-a partizanima.

7. februar

V N O P i DV Jugoslavije naredio tabu Romanijskog N O P odreda da glavna d e j stva usmeri ka Han-Pijesku, Vlasenici i reci Drini, spreavajui prodor etnika ka
Romaniji i Glasincu. Za izvrenje toga zadatka trebalo bi. s obzirom na proirenje
rejona dejstva, formirati vie samostalnih bataljona. koji bi dobili zadatke za dui
period.

Februar p.

Po nareenju VS N O P i DV Jugoslavije, za rukovoenje borbama u jugosi tonoj

Bosni formiran Operativni tab Kalinovik. koji je objedinjavao dejstva Kalinovikog N O P odreda i Foanskog dobrovoljakog odreda, a povremeno i dejstva dolova
1. proleterske N O U brigade i Durmitorskog N O P odreda. Ulogu toga taba do poetka maja 1942. vrili su, uglavnom, tabovi 1. proleterske N O U brigade i Kalinovikog N O P odreda, a povremeno i pojedini lanovi G N O P i DV za BiH.

7. februar

Zavrena okupatorsko-kvislinka cianzivna dejstva u istonoj Bosni (tzv. druga neprijateljska ofanziva). Nemake, ustako-domobranske i etnike snage su ovladale
slobodnom teritorijom u istonoj Bosni i time osujetile plan VS N O P i DV Jugoslavije da prodre u industrijske i rudarske centre toga podruja. Za vreme tih d e j stava etnici su otvoreno suraivali sa okupatorom i ustako-domobranskim snagama, a svojom propagandom uticali na osipanje nekih partizanskih jedinica.

8. februar

V N O P i DV Jugoslavije naredio Operativnom tabu N O P i DV za istonu Bosnu

da glavna dejstva usmeri ka reci Drini radi suzbijanja etnikog uticaja.

12. februar

Predsednik izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije uputio svome poslaniku u V a ingtonu telegram: netano ga obavetavajui da Draa Mihailovi ve deset rneseci
vodi borbu bez iije pomoi, on mu nareuje da predsedniku S A D Franklinu Ruzveltu izloi teko stanje etnika i zatrai pomo.

13. februar

Kominterna telegramom zatrail-j od CK K P J da V N O P i DV Jugoslavije da narodima porobljene Evrope uputi proglas s pozivom u borbu protiv okupatora.

207

1942. februar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

februar 1942.

14. februar

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Stabu Sektora

Nevesinje Gacko da unitava etnike u Hercegovini i stvara dobrovoljaku vojsku

Februar

Kominterna telegramom zatraila c,d C'K KPJ informaciju o aerodromima na koje

bi se mogli spustiti sovjetski avioni koji donose pomo u oruju i municiji.

p. p.

Februar d.p.

VS N O P i DV Jugoslavije naredio GS N O P odreda za Srbiju da zadri partizanski

nain ratovanja i da, prema potrebi, formira dobrovoljake odrede, a za pozadinsku
slubu u selima formira narodne strae.

16. februar

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito obavestio lanove Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve Edvarda Kardelja i Ivu Lolu Ribara o neuspehu okupatorsko-kvislinklh ofanzivnih dejstava. od 15. januara do 7. februara
1942. u istonoj Bosni (tzv. druge neprijateljske ofanzive) naredio ienje u tehnikom aparatu CK K P H i postavio zadatak da se izda proglas bugarskim vojnicima
u Srbiji.
Draa Mihailovi uputio potinjenim jedinicama direktivu u kojoj istie da su emisije Radio-Londona o pomirenju s komunistima nae lukavstvo da bi komuniste
unitili. Objavite javno narodu da nas Englezi u tome potpomau da bismo se
jednom potpuno otarasili komunista.

17. februar

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio depeu Kominterni, s molbom da se

za potrebe N O P i DV Jugoslavije vazdunlm putem doture na 2abljak
oprema,
oruje i lekovi, istiui da bi te poiljke imale ogroman moralni i politiki znaaj.

18. februar

VS N O P i DV Jugoslavije dao Stabu Durmitorskog N O P odreda uputstvo o pripremanju aerodroma u okolini Zabljaka radi sputanja sovjetskih aviona s vojnim
materijalom za jedinice N O P - a .
U s . Kulini (kod Zvornika) odran sastanak izmeu naelnika taba nemakog opunomoenog generala za Srbiju i predstavnika vlade Nedia i etnika Dangia o zajednikom napadu na partizane u istonoj Bosni.

19. februar

U Foi izaao prvi broj Narodnog borca, lista Vrhovnog

slavije.

taba N O P i DV Jugo-

20. februar

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio GS N O P i DV

za BiH da formira pokretne udarne jedinice i operativne grupe radi uspenijeg izvoenja dejstava u Bos. krajini, istonoj Bosni i Hercegovini.
Naredbom vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita reorganizovan G N O P odreda za Sandak i odreeni njegovi neposredni zadaci i nain
rukovoenja jedinicama.

22. februar

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito obavestio Kominternu o neuspehu neprijateljskih napada na partizane u toku zime i traio da B R P ( k ) proglasom pozove
bugarske vojnike u Jugoslaviji da prelaze na stranu partizana, a CK K P J e od
njih formirati partizanske odrede i u pogodno vreme ih prebaciti u Bugarsku.

23. februar

Pod rukovodstvom lana CK K P J Moe Pijade uspostavljen u s. Njegovuu (kod 2abIjaka) pomoni aerodrom radi prijema obeane pomoi od SSSR-a.

24. februar

Odlukom VS N O P i DV Jugoslavije, od razbijenih etnikih jedinica i novomobilisanih boraca s teritorije sreza Foa formiran Foanski NO dobrovoljaki odred.

25. februar

V N O P i DV Jugoslavije uputio G N O P odreda za Crnu Goru i Boku direktivno

pismo: da preduzima najenerginije mere, prvenstveno politike, za unitenje etnikih bandi U Crnoj Gori, a naroito u Vasojeviima.

27. februar

U Rimu, na sastanku naelnika italijanske Vrhovne komande Uga Kavalera, naelnika taba Vrhovne komande oruanih snaga Nemake ( O K W I feldmarala Vilhelma
Kajtela i nemakog ministra inostranih poslova Joakima fon Ribentropa, razmotrena
situacija u Jugoslaviji i odlueno da se preduzmu zajednike operacije protiv N O P
i DV Jugoslavije u Bosni i Hercegovini, ejstvujui protiv ustanka s najveom
energijom.

27. februar

--

208

Toga dana i sutradan Izvrni komitet Kominterne uputio telegram Generalnom sekretaru K P J Josipu Brozu Titu: iznosi da je prema podacima CK BRP(k) stanje u Makedoniji teko, te da CK BRP(k) smatra, da bi bilo svrsishodno da se partijske
organizacije u Makedoniji objedine u samostalnu makedonsku partiju. O v a j stav
CK B R P ( k ) bio je osuen od strane CK KPJ kao nepravilan.

1942.

januar

BOSNA I HERCEGOV INA

jatiuar

1942.

28. februar

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz T i t o naredio GS N O P odreda

za Crnu Goru i Boku da formira udarne partizanske jedinice radi brze l i k v i d a c i j e
etnikih snaga i da avniki srez, g d e se oekivalo sputanje sovjetskih aviona,
obezbedi od napada etnika.

Februar

CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije, analizirajui situaciju nastalu za v r e m e tzv.

druge neprijateljske ofanzive, resili da se jae partizanske snage upute u istonu
Bosnu, s lim da se n a j p r e oisti p o d r u j e Glasinca od etnika, ustaa i domobrana,
a zatim razbiju etnika uporita u rejonima
Han-Pijeska,
Vlasenice, Drinjae,
Srebrenice i Bratunca, tamo r a z v i j e iva politika aktivnost u narodu, o b n o v e i
o j a a j u organi vlasti i narodnooslobodllake organizacije, obnove i uvrste podrune
jedinice i time stvore p o v o l j n e mogunosti za pomo N O P - u u Srbiji. U tom smislu
izdate su d i r e k t i v e PK K P J za Bosnu 1 H e r c e g o v i n u i GS N O P i DV za Bosnu i
Hercegovinu.

k.

Februar

U Foi VS N O P i DV J u g o s l a v i j e izdao dva veoma znaajna dokumenta: Z a d a c i i

ustrojstvo narodnih oslobodilakih odbora* i O b j a n j e n j a i uputstva za rad narodnooslobodilakih odbora u osloboenim k r a j e v i m a . U n j i m a su uoptena iskustva iz
dotadanjeg rada i razvoja NO odbora, te se smatraju p r v i m propisima oblikovanim
u vidu zakona u kojima su formulisani zadaci i organizacija n o v e narodne vlasti.
Ti dokumenti su poznati kao Foanski propisi.
VS N O P i DV Jugoslavije izdao Statui proleterskih narodnooslobodilakih udarnih
brigada, kojim su odreeni karakter proleterskih brigada, f o r m a c i j a , poloaj i prava
rukovodeih organa, disciplina, meusobni odnosi stareina i boraca, v o j n i sudovi
i dr. Sluio je kao osnova i za f o r m i r a n j e N O P odreda.

BOSNA

HERCEGOVINA

1. februar

K o d s. D r i j e n a (na putu Dubrovnik T r e b i n j e ) d v e ete bataljona S u m a Sektora

T r e b i n j e Dubrovnik p r i v r e m e n o g Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu
razbile jednu italijansku etu.

2. februar

D e l o v i R o m a n i j s k o g N O P odreda zauzeli H a n - S t l j e n i c u i odsekli Rogaticu od Sokolca.

T i m e je otpoela dvomesena blokada ustako-omobranskog garnizona u Rogatici.
N e p r i j a t e l j se samo povremeno, uz teke gubitke, p r o b i j a o iz Sokolca i s. P r a e do
o p k o l j e n o g garnizona.
Po prethodnom dogovoru, posada . st. Svodna (na pruzi P r i j e d o r Bos. N o v i ) , k o j u
je sainjavala 10. eta domobranskog 11. peadijskog puka, predala se delovima 1.
partizanskog bataljona 2. krajikog N O P odreda.
K o d sela Oraja (blizu D o b o j a ) delovi 3. bataljona Ozrenskog N O P odreda zarobili vod
domobrana (44 domobrana) iz sastava 23. ete 5. bataljona domobranskog I. pead i j s k o g puka.

415. februar

Kod s. Katania (na pl. Ozren) d e l o v i 4. i Udarnog bataljona Ozrenskog N O P odreda

okruili i razbili 1. etu 1. bataljona domobranskog 3. peadijskog puka. Od 110
vojnika poginulo je i z a r o b l j e n o 58. dok se ostatak probio u manastir Ozren. Z a p l e njena je vea koliina naoruanja i opreme.

5. februar

K o d s. Narandia (blizu D o b o j a ) d v e ete 2. bataljona Ozrenskog N O P odreda u

susretnoj borbi razbile po jednu etu domobranskog 4. i 5. peadijskog puka i u g o njenju izbile na elezniku prugu M a g l a j D o b o j kod s. S t r i j e e v i c e .
Grupa od 22 partizana 3. krajikog N O P odreda, u domobranskim
uniformama,
upala u andarmerijsku stanicu i sekciju za Izgradnju pruge u selu V r b a n j i (kod
B a n j e Luke) i u k r a t k o j borbi zarobila i ubila 56 andarma a zaplenila 2 p. mitraljeza,
45 puaka i 10.000 metaka. Tu akciju je pripremila banjoluka partijska organizacija.
Oblasni komitet S K O J - a za Bos. krajinu f o r m i r a o OK S K O J - a za J a j c e (podruje
3. krajikog N O P odreda).

6. februar

U s . Agiima (pod pl. Cemernicom) odrana konferencija komandnog kadra 1, 2. i

4. bataljona 3. krajikog N O P odreda, na k o j o j je uinjen poslednji pokuaj da se
sprei rascep sa etnicima. Na k o n f e r e n c i j i je izabran tab novog 3. krajikog N O P
odreda.
Posle sedmodnevnih upornih borbi Biranski N O P odred prisilio domobransku posadu da, sa znatnim gubicima, uz pomo snaga spolja, napusti selo Paprau (blizu
Vlasenice).

209

1H42. februar

b u s n a i HtKCKUUViiVA

teoruar 194Z.

Delovi 3. ete 2. krajikog N O P odreda, razbivi posadu, zauzeli . st. Omarsku (na
pruzi Prijedor Banja Luka) i unitili stanine zgrade, skretnice i jednu kompoziciju od 8 vagona i 1 lokomotive.
7. februar

Kod s. Zaplanika (na pruzi Hum Dubrovnik) umska ela Sektora Trebinje
Dubrovnik Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu unitila voz i zarobila
32 italijanska vojnika. 4 domobrana i 3 ustae.

9. februar

Napadom iz Trebinja i Bilee, glavnina italijanske divizije M a r k e otpoela deblokadu garnizona u Bilei. U etverodnevnim borbama protiv jedinica Operativnog
taba N O P odreda za Hercegovinu, delovi te divizije su se, uz vee gubitke, probili
u opkoljeni garnizon u Bilei, ali nisu uspeli odrati komunikacije, pa je garnizon
i dalje ostao blokiran.
Kod . st. Glavske (na pruzi Uskoplje Zelenika) dolovi umskog bataljona (ojaani delovima Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda) Sektora Trebinje Dubrovnik Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu, unitili voz i razoruali
vod italijanskih vojnika.
U s . Kuli (kod Sokolca) delovi Romanijskog N O P odreda unitili vod domobranskog
1. konjikog puka. Poginulo 12, ranjena 4 i zarobljena 34 domobrana.

10. februar

Delovi Majevikog N O P odreda u troasovnoj borbi potpuno unitili vod

brana u uporitu Han-Miladije (kod Brkog).

domo-

Kod s. Rekavice (blizu Banje Luke) delovi 3. krajikog N O P odreda unitili 22.
etu domobranskog 10. peadijskog puka. ojaanu andarmima, pri njenom izvlaenju iz do tada blokiranog s. Krupe na Vrbasu, prema B a n j o j Luci.
12. februar

Delovi 3. ete 2. krajikog N O P odreda zauzeli . st. Piskavicu (na pruzi Banja Luka
Prijedor), razoruali 15 domobrana i unitili sve stanine instalacije i dravne
zgrade u selu.

12/13. februar

Iznenadnim napadom Zeniki bataljon N O P odreda Z v i j e z d a , zauzeo . st. Begov-Ilan i zarobio 1. etu 2. bataljona domobranskog 15. peadijskog puka sa kompletnim naoruanjem, a zatim spalio pilanu, demolirao . st. i poruio prugu.

13. februar

Na zajednikoj konferenciji predstavnika N O P odreda Z v i j e z d a i R o m a n i j a i

OK K P J za Romaniju i za Zvijezdu detaljno analiziran rad u toku romanijsko-biranske operacije i produzete mere za hitno sreivanje jedinica i partijskih organizacija
i za otklanjanje slabosti u organizaciji narodne vlasti
K o d . st. Dui (na pruzi Trebinje Hum) umska eta Sektora Trebinje Dubrovnik sruila poluoklopni voz. unitivi lokomotivu i jedan vagon.
Kod vodovoda u s. Dolu (kod Stoca) Stolaki bataljon Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu razoruao italijansku strau, a zatim razbio jednu kombinovanu
etu 1. bataljona 52. puka italijansk - divizije Kaatori dele A l p i , koja je na kamionima intervenisala iz Stoca.

14. februar

Otpoele trodnevne borbe u kojima se ojaani domobranski 1. konjiki puk iz Sokolca probio u okruenu Rogaticu, ali su mu delovi Romanijskog N O P odreda i
bataljon Bajo P l v l j a n i n Durmitorskog N O P odreda izbacili iz stroja 143 vojnika
i oficira.

15. februar

Kod s. Magaljdola (na putu Jajce Mrkonji-Gra) 2. bataljon 3. krajikog N O P

odreda razbio delove (319 vojnika) domobranskog 9. peadijskog puka, koji je pokuao da se iz Jajca probije u Mrkonji-Grad, i zarobio komoru (60 konja s tovarima).

Februar p.p.

Izdvajanjem Manjakog. Cemernikog, Crnovrkog i Prnjavorskog bataljona iz 3.

krajikog N O P odreda formiran 4. krajiki N O P odred.
Na omladinskom zboru u Foi, pod rukovodstvom PK SKOJ-a za BiH, izabran Sreski odbor N O S O B i H i stvorena prva organizacija Saveza. U toku februara sreske
organizacije, sa vie hiljada omladinaca, stvorene su u jo desetak srezova istone
Bosne i Hercegovine.
Inicijativni glavni odbor N O S O B i H izdao pravila Saveza, kojima
organizaciona struktura, lanstvo, naziv, prava i dunosti lanova.

su

regulisani

Da bi se, zbog slabih veza, lake rukovodilo organizacijama K P J u zapadnoj Bosni.

PK K P J za B i l l formirao svoje Poverenitvo za Bos, krajinu. Poverenitvo (sastavi
3 lana PK K P J za BiH) u sutini je vrilo funkcije Oblasnog komiteta K P J za Bos.
Krajinu.

210

1942.
Februar s.

januar

BOSNA I HERCEGOV INA

OK K P J za Jajce formirao SK K P J za
pripadala OK K P J za Livno.

Kupres.

jatiuar
Organizacija je do

1942.
tada delom

U Foi, od najboljih omladinaca u sastvu 1. foanskog dobrovoljakog bataljona,

formirana Foanska omladinska partizanska eta, koja je krajem februara ula u
sastav 3. bataljona 1. proleterske N O U brigade.
U Sarajevu PK K P J za B i l i formirao partijsko rukovodstvo (nazivano i vojnim
komitetom) za rad sa oficirima i podoficirima u domobranstvu NDH. Do tada su
veze odravane pojedinano.
16. februar

Dva bataljona 1. proleterske N O U brigade, dve ete Durmitorskog N O P odreda i

tri ete Crnogorsko-sandakog N O P odreda napale etnike u s. elebiu (kod Foe),
ali je etnika glavnina, osetivi pripreme za napad, pobegla, pa su jedinice gotovo
bez borbe zauzele mesto.

16/17. februar

U Loparama, u prisustvu 70 delegata sa osloboene teritorije severnog dela istone

Bosne i iz okupiranih gradova', odrana okruna konferencija SKOJ-a za Majevicu.
Reeno je da se pristupi organizaciji NOSOBiH i raskrinkavani u etnika kao k v i slinga i da se, pored SK SKOJ-a za Tuzlu i Bijeljinu, formira SK SKOJ-a za Brko.

17. februar

Nemaka 718. peadljska divizija (bez dva bataljona), ojaana manjim

delovima
drugih jedinica, otpoela desetodnevne borbe protiv tri bataljona 2. krajikog N O P
odreda, probila se iz Bos. Dubice u Prijedor i obezbedila saobraaj iz Prijedora prema Bos. Dubici. Banjoj Luci i Bos. Novom.

19. februar

Oko 500 boraca 4. krajikog N O P odreda i delovi Krajikog proleterskog bataljona

(u formiranju) izvrili neuspeo napad na oko 200
domobrana u Kotor-Varoi. U
napadu poginuo politiki komesar 4. krajikog N O P odreda Rade Liina, narodni
heroj.
Delovi 4. krajikog N O P odreda bez borbe razoruali jednu etu domobrana u s.
Han-Kolima (kod Banje Luke).

19/20. februar

20. februar

U Kifinom Selu (kod Nevesinja) ojaana eta Udarnog bataljona Operativnog taba
N O P odreda za Hercegovinu unitila Stab operativnih jedinica etnike komande
istone Bosne i Hercegovine.
U s . Vukosavcima (kod Lopara) delovi etnikog Majevikog odreda muki napali
Stab Majevikog N O P odreda. U neravnoj borbi su Izginuli veina lanova taba
odreda i lanova OK K P J za Majevicu, ukupno oko 30 rukovodilaca i boraca, meu
kojima i komandant Majevikog N O P odreda Ivan Markovi Irac, politiki komesar
Fadil Jahi Spanac i lanovi taba odroda Albin Hcrljevi i Slavko Mii narodni heroji.
Na pl. Majevici, posle zverskog muenja, etnici ubili politikog komesara ete
Majevikog N O P odreda Strahinju Mitrovia Stajka, narodnog heroja, i sedam
njegovih boraca.
Ustaka Crna legija (jaine puka), ojaana domobranskim 3. bataljonom Vojne krajine. izvrila proboj iz Sokolca u opkoljenu Rogaticu. K o d s. Zavarina (blizu Sokolca).
u borbi protiv delova Romanijskog N O P odreda i bataljona B a j o P i v l j a n i n Durmitorskog N O P odreda, Crna legija je pretrpela znatne gubitke.

20/21. februar

21. februar

Grupa od 30 partizana iz sastava Majevikog N O P odreda, u domobranskim uniformama. upala u Bijeljinu i u Sreskom naelstvu razoruala strau i oslobodila jednu
zatvorenicu.
U Skender-Vakufu otpoela I oblasna konferencija K P J za Bos. krajinu, kojoj su
prisustvovali: predstavnici okrunih, sreskih i
mesnih partijskih organizacija,
komandanti i politiki komesari N O P odreda i politiki komesari svih bataljona i
eta i njihovi zamenici. Konferencija je trajala tri dana i na n j o j je analiziran cel>kupan rad Partije, vojske i SKOJ-a od poetka ustanka. Date su direktive za dalje
jaanje i organizaciono uvrivanje partizanskih jedinica i za proirivanje baze
ustanka masovnijim uvlaenjem muslimana u N O P ; naglaen je pravilan odnos
prema neborakom stanovnitvu; preciziran je stav prema domobranima; pootrena
je borba protiv ovinizma i etnike izdaje; preneti su zakljuci Pokrajinskog savetovanja u s. Ivaniima; formiran Operativni tab N O P i DV za Bos. krajinu; odlueno je da se formiraju 5. krajiki N O P odred i vei broj omladinskih eta i pokretnih udarnih bataljona.
' Delegati Iz Brkrjg su naill na neprijateljsku zaseu i pohvatani, a sekretar MJC
je poginuo.

211

1342. februar

BOSNA I HERCEGOVINA

februar 1942.

22. februar

U Foi, u prisustvu oko 500 ena iz Foe, Cajnia, Gorada i okolnih sela (slobodnog
dela istone Bosne), odran osnivaki zbor antifaistikog saveza ena istone Bosne,
kome je iduih dana sledilo formiranje sreskih odbora i optinskih poverenitava.

23. februar

U Cajniu, na konferenciji predstavnika seoskih i optinskih NO odbora, izabran

SNO odbor za Cajnie.
Jedinice Grupe kordunakih N O P odreda zauzete V. Kladuu. Italijanska posada
se izvukla prema Slunju.

25. februar

U Foi, na inicijativu CK KPJ, odran sastanak partijskog aktiva (uglavnom lanova PK K P J i GS N O P i DV za B i H ) istone Bosne. Pretresena je vojno-politika
situacija u istonoj Bosni i uloga seljatva u NOB-u; kritikovan je oportunistiki
stav prema etnicima, koji su se kao oruana formacija srpske buroazije, otvoreno
stavili u slubu nemakog okupatora; uloga seljatva u NOB-u ocenjena je kao
presudna; uzet je kurs na vru disciplinu i na poveanje rukovodee uloge partije;
posveena je vea panja omladini, narodnoj vlasti i omasovljenju organizacija KPJ
Oko dva bataljona italijanske divizije M a r k e izvrilo napad od . st. Zaplanik,
Jasenica-Lug i Diklii (na pruzi Dubrovnik Gabela) prema Bobanima. Poto su
delovi umskog partizanskog bataljona Sektora Trebinje Dubrovnik Operativnog
taba N O P odreda za Hercegovinu razbili jednu njihovu etu u s. Vjetrenom, ostale
kolone su se povukle, opljakavi sela: Nevadu, Prisjeku i Slavogostie.
Otpoeo etvorodnevni napad 3. krajikog N O P odreda i etnikog bataljona
Koi na Mrkonji-Grad, u kome su se nalazili jedan bataljon italijanske divizije
'Sasari i dve ete domobrana. Delovi 3. krajikog N O P odreda su bili prodrli u
centar grada, ali su etnici omoguili italijanskom bataljonu da se izvue na njihove poloaje i da bonim protivnapadom slomi partizanski napad.
Formiran odbor NOF-a za V, Kladuu.

26. febmar

Delovi Hercegovakog i Nikikog N O P odreda razbili Ljubomirski i Bileki bataljon 1. hercegovakog etnikog puka. U viednevnim borbama je ubijen 31 etnik,
veina etnika se predala, a ostaci su se povukli u italijansko-domobranski garnizon u Bilei.

27. februar

Kod s. Brataa (blizu Nevesinja) delovi 1. hercegovakog udarnog bataljona i bataljona Nevesinjska puka odbili napad oko 300 vojnika 3. puka italijanske divizije
Taurinenze i 200 etnika etnikog Nevesinjskog odreda i naneli im gubitke od
40 mrtvih.
Formiran inicijativni SNO odbor za Bileu.
U s . Zakomu (kod Rogatice) 1. bataljon etnikog Rogatikog odreda iznenadio i
zarobio tab Romanijskog N O P odreda i njegovu zatitnicu i arhivu. Iduih dana,
pri sprovoenju za Beograd, kod Starog broda na r. Drini partizani su ih preoteli.

2S. februar

Majeviki NOP odred, posle estokih borbi kod s. Vukosavaca (blizu Lopara), pred
nadmonim snagama etnikog Majevikog odreda povukao se preko pl. Jelice u
Bira.

Februar k.

Nareenjem Operativnog taba N O P i DV za istonu Bosnu, na teritoriji srezova

Gorade i Cajnie formiran Drinski NO dobrovoljaki odred.

Februar

U s . Brezicima (kod Doboja) formiran NO odbor za teritoriju Ozrenskog N O P odreda,

koji je imao karakter SNO odbora.
U Mostaru, prerastanjem odbora NO fonda, formiran GNO odbor, koji je ilegalno
radio do osloboenja grada (14.2.1945) rukovodei, preko svojih pododbora, mnogim
akcijama, naroito prikupljanjem sredstava za NO fond i za mobilizaciju
Formiran inicijativni SNO odbor za Ljubinje, sa zadatkom da sprovede izbore za
optinske NO odbore i pripremi izbor SNO odbora.
etnici stroljali lanove OK SKOJ-a za Bira, iji je sekretar neposredno pre toga
poginuo u borbi protiv ustaa.
Zbog hapenja nekoliko uenika, MK SKOJ-a za Mostar organizovao trajk u T r govakoj akademiji u Mostaru. Zbog masovnog uea uenika u trajku, koji se
preneo i na Uiteljsku kolu i Gimnaziju, ustake vlasti su zatvorile sve srednje
kole u gradu.
Na konferenciji predstavnika optinskih NO odbora izabran ONO odbor za teritoriju NOP odreda Zvijezda*.

212

1942. februar

CRNA GORA

februar 1942.

U Derventi i Doboju ustaka policija pohapsila blizu 2UU aktivista N O P - a . Pokretni

preki sud u Doboju osudio je 181 aktivistu na smrt, a polom 177 kazni preinaio na
internaciju u logore.
Na pulii izmeu s Ravnog i s D. Vukovskog (kod Kupresa) delovi Livanjskog i 3.
krajikog N O P odreda napali italijansku kolonu, unitili 2 topa i 2 kamiona i zaplenili 30 puaka.

CRNA

GORA

1. februar

Jedinice bataljona 13 juli Lovenskog N O P odreda zaustavile autobus koji saobraa izmeu Cetinja i Budve i zarobile jednog vieg italijanskog oficira, dva podoficira, tri vojnika i jednog etnika.

2. februar

U s . Bijeloj (u Boki Kotorskoj) delovi Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda

napali obezbeenje fabrike Frateti* i zaplenili vee koliine ivotnih namirnica.
NO odbor s. Zagrede (kod Danilovgrada) uputio pismo Stabu Lovenskog N O P odreda u kome se predlae: trebalo bi nekoliko grupa partizana uputiti u Hercegovinu,
Boku. Albaniju i Sandak da kupe izvesnu koliinu hrane za prehranu siromanog
stanovnitva; hrana u itu i stoci mogla bi se nabaviti i u obliku dobrovoljnih
priloga.

3. februar

Italijanske vlasti internirale 60 zatvorenika iz Danilovgrada u Skadar.

4. februar

Manje italijanske snage ponovo pokuale da se iz Danilovgrada probiju prema Nllciu i deblokiraju tamonji garnizon italijanske divizije T a r o , ali su ih jedinice
N O P odreda Bijeli P a v l e i Pjeivakog bataljona odbacile.
Italijanski avioni bezuspeno bombardovali manastir Otrog
gde je bila smetena bolnica N O P odreda Bijeli P a v l e .

(kod

Danilovgrada).

Partizani bataljona Carev L a z Lovenskog N O P odreda napali italijanski kamion

koji se kretao od Riieke Crnojevia ka Pogoriei (sada: Titograd), zarobili 3 Italijanska vojnika i zaplenili sav materijal koji je bio u kamionu.
5. februar

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio Nik*ikom N O P odredu da formira

etu i uputio je u beranski i andrijeviki srez da se bore protiv etnika.

6. februar

Eatalion italijanskih vojnika Iz Rudve, uz podrku nrtilieriie sa brda Babac, napao

Stab i delove P r i m o r s k o bataltona T.ovensko': N O P odreda u s. Kulinforna i manastiru Duljevu (kod Budve). Posle krae otre borbe neprijatelj je odbaen.
Stab Nikikog N O P odreda naredio Stabu Orjenskog bataljona da formira udarnu
etu.
OK K P J za Niki uputio direkfivu Mesnom komitetu K P J za Herceg-Novi- skree
paniu na to intenzivniie uzdizani e kadrova i na politiko delovanie u
narodu:
podvlai potrebu zn uspostavljaniem to vre veze sa drugim delom Boke K o t o r ske; navodi dunosti i zadatke koje treba postaviti na zakazanom savetovanju delegata A F Z - a ; odobrava preduzete mere protiv elovanjn pete kolone; skree panju
na budnost i na proveravanje prijema novih partizana; stavlja primedbu na stvaranje velikog broja vojnih podsektora: trai da se akcije na terenu Boke izvode i
koordiniraju sa jedinicama Lovenskog i Nikikog N O P odreda

7. februar

Na putu Rijeka Crnojevia Podeorica (sada- Titograd) grupa boraca iz Lovenskog

N O P odreda napala i zaplenila italijanski kamion sa 800 litara benzina i jedan
putniki automobil, te posle evakuacije materijala unitila vozila.

S februar

U manastiru Ostrogu (kod Danilovgrada) na inicijativu PK KP.T za Crnu

Goru,
Boku i Sandak i lana Politbiroa CK K P J i V N O P i DV Jugoslavije Ivana
Milutinovia, odrana Skuptina crnogorskih 1 bokeljskih rodoljuba, k o j o j .ie prisustvovalo 65 delegata iz svih krajeva Crne Gore i Boke. Izabrani su: NO odbor za
Crnu Goru i Boku (u koji su uli predstavnici iz svih srezova). Plenum odbora (22
lana), izvrni odbor (3 lana) Pred NO odbor za Crnu Goru i Boku postavljeni su
ovi zadaci: da organizuje i vre meusobno povee sve NO odbore (seoske, optinske i sreske); da se stara o ishrani stanovnitva i partizanskih jedinica i da celokupan narod pokrene u borbu protiv okupatora i pete kolone. Skuptina je rezolucijom i proglasom pozvala narod da bude jedinstven i odluan u borbi protiv
okupatora i svih njegovih pomagaa.

213

1942. februar

CRNA GORA

februar 1942.

Iz Budve italijanski vojnici jakom artiljerijskom vatrom tukli s. Kuljae i s. Manastir Duljevo, gde su se nalazile jedinice Lovenskog N O P odreda. Tom prilikom
je porueno i zapaljeno nekoliko kua i naneta znatna materijalna teta.
9. februar

Pod rukovodstvom delegata VS N O P i DV Jugoslavije 1 lana Politbiroa CK K P J

Ivana Milutinovics odran sastanak komandanata i politikih komesara jedinica Nikikog N O P odreda. Na sastanku je reeno: i dalje vrsto drati blokadu italijanskog garnizona u Nikiu i, u cilju utvrivanja borbenog stanja i jaine neprijatelja, stalno izvoditi prepade na isturene poloaje oko grada; formirati bombaka
odeljenja, koja bi imala zadatak da se neprimetno privlae neprijatelju i unitavaju ga; deo Nikikog N O P odreda i deo partizanskih snaga koje odredi Operativni tab za Hercegovinu prebacili na sektor Gacko Bora sa zadatkom da pristupe ienju Bora od ustaa i etnikih grupa.

10. februar

U s . Podima (na putu Herceg-Novi Kameno) delovi Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda napali italijansku komoru, poginula etiri i ranjen jedan neprijateljski vojnik.

11. februar

U s . Orahovu (kod Virpazara) delovi Lovenskog N O P odreda sukobili se s jaom

italijanskom patrolom koja je vrila nasilja i pljakala. U borbi koja je trajala
nekoliko asova italijanska patrola je imala 2 mrtva i ! ranjena vojnika, a partizani
nisu imali gubitaka.
Pukovnik bive jugoslovenske vojske Bajo Stanii, koji je do tada zamaskirano
stajao uz NOB, a stvarno bio u vezi sa okupatorom, sa grupom kolebljivaca napustio N O P odred B i j e l i P a v l e i stavio se u slubu italijanskih okupatora u cilju
zajednike borbe protiv N O P - a .

12. februar

U tesnacu Rudini (na uu R i j e k e Crnojevia u Skadarsko jezero) delovi bataljona

/Carev L a z Lovenskog N O P odreda napali najvei italijanski
plovni objekt na
Skadarskom jezeru putniki brod
Skenderbeg*. Posle krae borbe zarobili su
posadu od 15 italijanskih mornara i oslobodili 19 interniraca koje su italijanske vlasti
sprovodile iz albanskih zatvora u Cetinie na suenje. Zaplenili su 7 puaka. 2 revolvera. 19 pari cipela. 19 kompleta za skijanje i veu koliinu raznih ivotnih namirnica. Brod su zatim potopili.
Na Sopotu (kod Risna) borci Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda napali italijansku strau kojom prilikom su poginula dva italijanska vojnika.
Jaa italijanska kolona iz Virpazara. pod zatitom jake artiljerijske vatre, prodrla
u s. Orahovo, koje je branio bataljon Jovan Tomaevl Lovenskog N O P odreda.
U otroj jednodnevnoj borbi neprijatelj je nonovo odbaen u Virpazar, pretrpevi
gubitke od oko 20 mrtvih i vie ranjenih vojnika Partizani su imali 3 ranjena borca.
Za odmazdu, sutradan su italijanski avioni bombardovali s. Gluhi Do, gde je bilo
sedite taba bataljona Jovan Tomaevi-, i sruili kolu, u kojoj se nalazilo omladinsko rukovodstvo. Poginula su 4 i ranjena su 2 omladinca.

13. februar

U rejonu
jedinice,
pristiglo
ranjenih,

P a v l o v e strane (kod R i j e k e Crnojevia) dolo do borbe izmeu italijanske

jaine 50 vojnika, i delova Lovenskog N O P odreda. Obema stranama je
pojaanje. Italijanski vojnici su se, uz gubitke od 12 mrtvih i nekoliko
povukli u Rijeku Crnojevia.

13/14. februar

Delovi Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda napali posadu italijanskih r e f lektora kod tvrave Spanjola, iznad Herceg-Novog, gde su jedan reflektor unitili
a drugi otetili.

14. februar

U s . Orahovcu (u Boki Kotorskoj) Cucko-ekliki bataljon Lovenskog N O P odreda

i delovi Orjenskog partizanskog bataljona napali i, posle jednodnevne otre borbe
razoruali italijansku posadu. Gubici neprijatelja: 16 poginulih i ranjenih i 47 zarobljenih. Partizani, koji su imali 3 mrtva i 6 ranjenih boraca, zaplenili su: 60 puaka, 5 p. mitraljeza, veu koliinu municije. 1 revolver, i drugu raznu opremu i
namirnice.
Posle vie bezuspenih pokuaja da iz Danilovgrada prodru u Niki i deblokiraju
207. puk italijanske divizije T a r o , jake italijanske snage (47. ojaani peadijski
puk divizije A l p i G r a j e , 2. i 4. grupa alpinaca V a l e i dva diviziona artiljerije),
uz pomo etnikih jedinica preduzele napad glavnim pravcem Danilovgrad
Niki. Nakon petodnevnih borbi one su savladale odbranu (jedinice N O P odreda
B i j e l i P a v l e i delovi Nikikog N O P odreda) i 19. februara prodrle u Niki. N e prijatelj je imao oko 30 mrtvih i znatan broj ranjenih, dok su gubici partizanskih
jedinica bili mali.

214

1942. februar

CRNA GORA

februar 1942.

15. februar

U selu Komarnici (blizu Savnika), uz prisustvo 35 delegata iz svih oplina, odrana

je sreska konferencija na Kojoj je izabran novi sreski NO odbor. Istovremeno je,
pri Sreskom NO odboru, izabrana i Komisija za nabavku ita i drugih namirnica.

Februar d.p.

Po nareenju taba Crnogorsko-sandakog N O P odreda, od

ljona formiran Bjelopoljski N O P odred od pet bataljona.

Bjelopoljskog

bata-

Odlukom delegata PK KP.l i GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku formiran kombinovani N O P odred Radomir Mitrovi, jaine oko 450 boraca. On je vodio borbu
protiv etnika oko s. Mateeva i Kolaina.
Prema instrukcijama NO odbora za Crnu Goru i Boku. NO odbor sreza cetinjskog
izdao uputstvo o radu i zadacima optinskih NO odbora na podruju sreza. On im,
izmeu ostalog, stavlja u dunost: da na najpogodnijim mestima organizuju pijace
radi oivljavanja prometa i razmene dobara: da srede statistike podatke o imovnom stanju domainstava, jer treba reitl problem snabdevanja i ishrane siromanog stanovnitva i partizanskih ledinica na osloboenoj teritoriji. Uz to, on ih obavetava da je formiran Sreski nabavljaki odbor, koji e se baviti nabavkom
prehrambenih artikala za potrebe sreza.
16. februar

U cilju reavanja problema ishrane naroda i partizanskih jedinica, NO odbor za

Crnu Goru i Boku izdao uputstvo o radu sreskih, optinskih i seoskih NO odbora:
uvodi se rekvizicija i propisuje nain njenog izvrenja; svi mlinovi se stavljaju
pod kontrolu a sva manastirska, crkvena i zadubinska imanja pod upravu optinskih NO odbora; zabranjuje se unoenje ivotnih namirnica, stoke, stone hrane i
alkoholnih pia u okupirane gradove, preporuuje se NO odborima da na najpogodnijim mestima stvore pijace radi oivljavanja razmene i prometa i da organizuju odbranu zemlje. Osim toga, NO odbori su dobili u dunost i deo sudskih
funkcija.

17. februar

U Danilovgradu sklopljen sporazum izmeu predstavnika italijanskih okupacionih

vlasti (komandanta divizije T a r o ) i predstavnika tzv. narodne vojske za Crnu
Goru i Hercegovinu o saradnji u zajednikoj borbi protiv narodnooslobodilakog
pokreta.
Iz Rijeke Crnojevia eta italijanskih vojnika izvrila ispad prema Podgorici (sada:
Titograd). Delovi bataljona Carev L a z (iz Lovenskog N O P odreda) uspeli su da
neprijatelja odbace u polazni garnizon. Poginuli su jedan italijanski oficir i jedan
partizan.

19. februar

Znajui da se u Zabljaku nalazi velika partizanska bolnica, italijanski avioni bombardovali tu varoicu. Ranjena su dva partizana i porueno je nekoliko kua. Sutradan, italijanski avioni ponovo bombardovali Zabljak, i tom prilikom poruili 7 kua.
dok su dva borca poginula.
Jedinice Kombinovanog N O P odreda
Radomir M i t r o v i
na etnike u rejonu s. Kraljskih Bara (kod Kolaina).

22. februar

Izvrile

neuspeo

napad

Jae i dobro naoruane etnike snage (oko 1500 etnika) s teritorije beranskog i
andrijevikog sreza izvrile napad i razbile Kombinovani N O P odred ^Radomir
Mitrovi koji je drao poloaje na pravcu s. Mateevo Kolain. Borbe su trajale
ceo dan. Partizanske jedinice su imale znatne gubitke, dok gubici etnika
nisu
utvreni. Idueg dana su etnici zauzeli Kolain.
Na prevoju Trenjevika (blizu Andrijevice), u borbi protiv etnika, poginuo politiki
komesar Anrijevike partizanske ete Mili Keljanovi Unamuno, narodni heroj.

25. februar

Radi odbrane slobodne teritorije sreza avnikog od napada etnika iz rejona K o laina, po nareenju taba Durmitorskog N O P odreda formirana Komanda sinjajevinskog sektora. Komandi sektora su stavljeni na raspolaganje tri bataljona iz
Durmitorskog i jedna eta Nikikog N O P odreda.

28. februar

Sa pravaca s. Duria, Veriga i Markove grede, jae italijanske snage, podrane

artiljerijom napale delove Orjenskog partizanskog bataljona na poloajima Sv.
Oeremija (kod Boke Kotorske). U vieasovnoj borbi neprijatelj je imao veliki broj
mrtvih i ranjenih vojnika i bio primoran na povlaenje. Partizani su imali jednog
mrtvog i dva ranjena borca.
VS N O P i DV Jugoslavije izdao Stabu Durmitorskog N O P odreda naredbu: obavetava ga da je iz Celebia uputio kombinovanu etu za Zabljak: odobrava zadravanje kombinovanog bataljona koji je trebalo uputiti u istonu Bosnu: narvdu'e

215

1942. februar

HRVATSKA

februar 1942.

mu da slobodnu teritoriju obezbedi od etnika j a k o m udarnom grupom, j e r dranje

ireg podruja Z a b l j a k a ima veliki znaaj
PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak izdao politikim komesarima direktivu u
pogledu organizacionog ustrojstva p a r t i j s k e organizacije u partizanskim jedinicama
i sistematskog rada na podizanju teoretskog i politikog znanja lanova K P J .
Februar

k.

P o v o d o m masakriranja partizana u s. K r a l j s k i m Barama (kod Kolaina) i s. L u b nicama (kod I v a n g r a d a ) k o j e su izvrili etnici. GS N O P odreda za Crnu Goru i
Boku uputio proglas narodu: o b j a n j a v a izdajniku politiku etnika u beranskom i
a n d r i j e v i k o m srezu, poziva tamonje stanovnitvo da se pridrue partizanima i zajedniki bore protiv okupatora i domaih izdajnika.

HRVATSKA
1. februar

U Vojnicu (na K o r d u n u )
fronta Korduna.

2. februar

GS N O P odreda za Hrvatsku uputio pismo politikim komesarima Grupe N O P

odreda za Liku, Kordunakog i Primorsko-goranskog N O P odreda. U njemu raskrinkava neprijateljsku politiku izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e prema N O P - u
i vezu o v e v l a d e sa Draom M i h a i l o v i e m ; postavlja zadatke: kritikovati izbegliku
vladu, raskrinkavati izdajniki rad domaih kvislinga i uvlaiti domobrane i h r v a t ske mase u N O B .

3. februar

Tzmeu s. L e d e n i c e i s. Batera (kod N o v o g ) delovi 1. bataljona M a r k e T r b o v i

Primorsko-goranskog N O P odreda napali iz zasede andarme: ubili 2 i zarobili 4
andarma; zaplenili 6 puaka i drugu opremu.

4. februar

U s . Kokoaku (kod P o d r a v . Slatine) ustae ubile sekretara OK K P M za B j e l o v a r

Vasu Vostrela, narodnog heroja.
U

Kordunskom

Leskovcu

izaao

prvi

formiran

broj

optinski

Glas

NO

Korduna,

organa

Odbora

NO

odbor.

5. februar

Na Papuku otpoele t r o d n e v n e borbe u kojima je 2. eta Slavonskog partizanskog

bataljona razbila d e l o v e domobranskog 5. peadijskog puka, ojaane ustakim p o sadama iz Slav. Poege, N. Gradike i Pakraca.

Februar p.

Po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku, Kordunaki N O P odred reorganlzovan

u dva odreda: od 1. i 4. bataljona f o r m i r a n 1. kordunaki a od 2. i 3 bataljona 2.
kordunaki N O P odred. Formiran je i Stab Grupe kordunakih N O P odreda.

6. februar

Stab Grupe kordunakih N O P odreda poslao politikim komesarima N O P odreda

uputstvo o r a z v i j a n j u bratstva i jedinstva srpskog i hrvatskog naroda i o raskrinkavanju n e p r i j a t e l j s k e propagande.
Druga eta bataljona O g n j e n Pria <, 5. eta 2. bataljona 1. likog N O P odreda
V e l e b i t i Lapaka eta zauzele s. anak (kod Gospia), iz koga su se ustae i andarmi izvukli u pravcu s. Jurkovi-Dola.

7. februar

etvrti bataljon 1. kordunakog N O P odreda zauzeo s. L a s i n j u (kod Vrginmosta) i

naneo n e p r i j a t e l j u gubitke.
U s . Cerovcu (kod V o j n i a ) 2. eta 1. bataljona 1. kordunakog N O P odreda napala
ustae i time spreila d c l j e u b i j a n j e stanovnitva, p a l j e n j e kua i pljaku imovine.
Ustae, domobrani i andarmi spalili s. K o m o g o v i n u (kod Kostajnice).

9. februar

K o d s. Batnoga (blizu Cetingrada) 2. bataljon 2. kordunakog N O P odreda napao

Italijansku kolonu, ubio 7 i zarobio 42 italijanska v o j n i k a i oficira i zaplenio m n o g o
ratne opreme.

10. februar

U s. V. unjari (kod G l i n e ) 1. eta 1. bataljona B a n i j s k o g N O P odreda napalo d o m o brane iz zasede i nanela im gubitke od 5 m r t v i h i 1 r a n j e n o g v o j n i k a i zaplenila
9 puaka.

12. februar

U s. M e k i n j a r u (kod Udbine), pri tabu grupe N O P odreda za Liku, otpoela d v o dnevna v o j n a konferencija k o j o j su prisustvovali svi komandanti i politiki k o m e sari sa podruja te grupe odreda. Odlueno je da se napadnu D. L a p a c i Srb, da se
Korenica dri opr.ednuta slabijim snagama i da se pristupi energinijem obraunu
sa etnicima.

216

1942. februar

HRVATSKA

februar 1942.

tab 2. kordunakog N O P odroda izdao potinjenim jedinicama naredbu o postupku

pri rekviziciji, o r e z e r v i hrane i o organizaciji sanitetske slube.
Na mestu zvanom V a b l j e (izmeu Dugog Rata i Omia) partizanska udarna grupa
Dugi R a t napala italijanske v o j n i k e koji su vodili zatvorenike, ranila dva neprijateljska vojnika, oslobodila etvoricu uhapenih 1 zaplenila 1 puku.
U Kordunu izaao prvi b r o j N a e borbe, organa OK K P M za K a r l o v a c .
14. februar

K o d s. Cetine (blizu K n i n a ) partizani S v i l a j s k e ete

iz s. K i j e v a i zarobili 9 domobrana.

15. februar

Us.

Februar s.

G N O P odreda za H r v a t s k u i CK K P H preli iz s. Z b i j e g a (kod Slunja) u zaselak

T o m i kod s. Drenice (blizu Ogulina).

19. februar

U j e d n o j peini blizu Splita, u borbi p r o t i v andarma, poginuo sekretar Gradskog

komiteta S K O J - a za Split e r m a n o Senjariovi, narodni heroj.

21. februar

U s. G. Budakom (kod Vojnia), po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku, otpoeo rad Partizanske oficirske kole.

Moilima

(kod Slunja)

formiran

optinski

napali domobransku

patrolu

NO odbor.

Kod Brinja delovi 1. bataljona M a r k o T r b o v i . P r i m o r s k o - g o r a n s k o g N O P odreda

napali italijanske v o j n i k e i ustae. P o g i n u l o 10 italijanskih vojnika i 12 ustaa.
F o f m i r a n Optinski NO odbor D. P r i m i l j e (kod Slunja).
22. februar

Na putu Slunj P r i m i l j e delovi G r u p e kordunakih N O P odreda iz zasede napali

italijansku kolonu, zarobili 50 italijanskih vojnika i zaplenili 70 puaka, 2 p. mitraljeza i 2 mitraljeza.
Izmeu s. R o g u l j a i s. Lotina (kod K o s t a j n i c e ) delovi 3. bataljona
odreda oborili domobranski avion.

Banijskog N O P

U T o u n j s k o m Triu (kod S l u n j a ) 3. bataljon 2. kordunakog N O P odreda napao i

zarobio 22 domobrana sa orujem.
Na pl. S v i l a j i Svilajska partizanska
zona iz Sinja.

eta odbila

napad

delova

italijanskog garni-

23. februar

Jedinice Grupe kordunakih N O P odreda ule u V. Kladuu, poto su je italijanski

vojnici i andarmi napustili.

24. februar

Selo P r i m i l j e (kod Slunja) zauzeo 2. kordunaki N O P odred, a andarmerijska p o sada i italijanske jedinice su se povukle u pravcu Ogulina.

26. februar

Na Bukovici, po nareenju PK K P H za Dalmaciju, od boraca Bukovikog N O P

odreda, formiran Bukoviki partizanski bataljon (nazivan i Severnodalmatinskim
bataljonom). jaine 57 boraca.
Na Begovai (na Psunju) otpoeo kurs za komandire partizanskih eta. Neto kasnije su kursisti premeteni na Gradinu, vie s. Bobara (kod Pakraca), ali ni tamo
zbog n e p r i j a t e l j s k o g napada kurs n i j e zavren.
Formiran Optinski NO odbor G. P r i m i l j e (kod Slunja).

27. februar

Jedinice Grupe N O P odreda za Liku zauzele D. Lapac. U borbi su poginuli

dant L a p a k o g bataljona Stojan Mati, narodni heroj, i jo 14 partizana, a
su 23 borca. Gubici n e p r i j a t e l j a : 23 poginula, 27 ranjenih i 150 z a r o b l j e n i h
skih v o j n i k a i oficira. Z a p l e n j e n o : 135 puaka, 4 mitraljeza, 12 p. mitraljeza,
bacaa, 350 runih bombi, 22.000 metaka i veliko koliine hrane.

komanranjena
italijan3 mino-

U s . B a d l j e v i n i (kod Pakraca) 1. eta Slavonskog partizanskog bataljona razoruala

domobrane i zaplenila 27 puaka, 29 bombi i 1.500 metaka, a zgradu optine i pote
demolirala i arhivu spalila.
Na pl. Mosoru, po nareenju PK K P H za Dalmaciju, f o r m i r a n a Mosorska partizanska eta.
28. februar

Formiran Okruni NO odbor za K r b a v u

(za koreniki i udbinski srez).

U s . Bedekovini (kod K r a p i n e ) odran proireni plenum OK K P H za K r a p i n u na

kome je iznet i usvojen plan za dizanje ustanka u Hrvatskom zagorju.

217

1942. februar
Februar

MAKEDONIJASLOVEN1J ASRBIJA

februar 1942.

Stab N O P odreda za Slavoniju uputio letak domobranskim vojnicima, podoficirima

i o f i c i r i m a : govorei o nedelima Pavelia i okupatorskih snaga u naoj zemlji, on
ih poziva da stupaju u r e d o v e partizanskih jedinica.
Izabran S N O odbor za srez Glinu.
Izabran S N O odbor za srez Dvor.
Formiran SK

K P H za N o v i .

U selima Triu

i K l j u u (kod Slunja)

formirani seoski NO odbori

MAKEDONIJA
Februar

U Velesu (sada: T i t o v Veles), lanovi PK K P J za Makedoniju Mire A c e v i Strao

Pindur odrali sastanak s V o j n i m tabom Velesa: precizirali zadatke u pogledu
f o r m i r a n j a N O P odreda i d a l j e g razvoja oruane borbe u tom kraju.
U Strumici formiran OK K P J za teritoriju Strumice, Radovita. Valandova i Berova
U

Kievu

formiran MK

SKOJ-a.

PK S K O J - a za Makedoniju izdao proglas: iznosi nedela okupatora u M a k e d o n i j i ;

poziva omladinu svih narodnosti da se zajedniki bori
protiv
okupatora; poziva
bugarske v o j n i k e da prelaze na stranu partizana.

SLOVENIJA
2. iebruar

Trei partizanski bataljon -Ljubo S e r c e r izvrio prepad na . st. V e r d (kod Vrhnike).

unitio stanina postrojenja i minirao elezniku prugu.

3. februar

Pivanska partizanska eta razoruala

Stanjela, na pruzi Gorica Trst.

4. februar

U L j u b l j a n i , na Bregu. studentska borbena grupa Narodne zatite, pod vodstvom

lanova V O S - a . upala u zgradu finansijske kontrole i zaplenila 45 puaka, 2170
metaka i 2 pitolja. O r u j e je odmah upueno partizanskim jedinicama

6. februar

Komanda italijanskog 11. armijskog korpusa izradila plan P r i m a v e r a za odbranu

italijanskih okupacionih snaga u S l o v e n i j i od prolene o f a n z i v e N O P odreda Slov e n i j e . Planom je predvieno naputanje manjih garnizona i grupisanje snaga u
veim garnizonima.

7. februar

K o d s. V. Bloka (blizu Cerknice) u borbi protiv patrole iz 2. bataljona 1. puka italijanske d i v i z i j e G r a n a t i e r i , poginuo lan C K K P S l o v e n i j e Milo Zidanek, narodni heroj.

10. februar

Delovi 2. puka italijanske d i v i z i j e G r a n a t i j e r i - otpoeli napade na partizanski bataljon L j u b o S e r c e r u rejonu Logatec Rakek Cerknica Borovnica. U tekim trodnevnim borbama bataljon se, po etama, prebacio na pl. M o k r e c i u Loku
dolinu.

15. februar

U L j u b l j a n i patrola Narodne zatite napala strau ispred zgrade italijanskog visokog

komesarijata i ubila jednog straara.

23. februar

Formiran radio-telefonski vod 2. tajerskog partizanskog bataljona.

24. februar

Da bi uguile oslobodilaki pokret u L j u b l j a n i italijanske vlasti otpoele da hapse

i masovno interniraju sve za o r u j e sposobne osobe.

strau

kod

eleznikog

tunela

blizini

SRBIJA
1. februar

Uiki i Zlatarski partizanski bataljon i Mileevska partizanska eta odbili napad

etnika i muslimanske m i l i c i j e iz Sjenice, s. Halinovia i s. Mievia u pravcu N o v e
Varoi.
OK K P J za V a l j e v o izdao proglas o izdajnikom radu Nedia, Ljotia, Peanca i
Drae Mihailovia. pozivajui narod da stupa u N O P odrede.

1942. februar

SRBIJA

februar 1942.

U K u l i maarske vlasti izvrile provalu i, u toku toga i sledeeg dana. pohapsilc

40 lanova P a r t i j e i S K O J - a i simpatizera N O P - a .
112. februar

Delovi Toplikog N O P odreda demolirali

(pruga N i Leskovac).

stanina

postrojenja na . st. P u k o v a c

2. februar

Kukaviki N O P odred izvrio napad na K o z j a k i etniki odred Koste Peanca u

s. D. Oruglici (kod Lebana), zatim se, posle dvadesetetvoroasovne borbe, preko r.
Veternice prebacio na prostoriju Crcavac Kaluerica K o p r i v e .
Delovi Jablanikog N O P odreda zauzeli Medveu koju su branili etnici i nedievci
Uvee su etnici i nedievci uspeli da povrate M e d v e u i nanesu partizanima gubitke
od 4 m r t v a i 3 nestala borca. N e p r i j a t e l j s k i gubici: 3 poginula, 4 ranjena i 20 zarobljenih vojnika.
Po odobrenju nemakog komandujueg generala i zapovednika S r b i j e otpoelo
f o r m i r a n j e Srpske d r a v n e strae (SDS). jaine 17.000 ljudi, koja je organizovala
mreu posada, kako po gradovima, tako i u seditima optina.

4. februar

Delovi Toplikog N O P odreda

Prokuplje Kurumlija).

unitili

ureaje

na

st.

Vojvoda

Bojovi

(pruga

U s . Biljanici i s. M a n o j l o v c u (kod L e s k o v c a ) Babiki N O P odred napao bugarsku

posadu. U Cetvoroasovnoj borbi pretrpljeni su obostrano osetni gubici. Sutradan
su se bugarski vojnici vratili u Leskovac.
5. februar

Otpoeo napad etniko-nedievskih, italijanskih i muslimanskih faistikih j e d i nica na osloboenu teritoriju izmeu L i m a i Uvea, koju su branili aanski. Uiki
i 2. umadijski N O P odred, 1. i 2. Zlatarski i Mileevski partizanski bataljon.

Februar p.

Od boraca Zlatarskog partizanskog bataljona i novodolih boraca formirani 1. i 2.

Zlatarski partizanski bataljon, a od Mileevske partizanske ete formiran Mileevski
bataljon.
U s . S u l j m u (kod R u m e ) odran sastanak OK K P J za Srem, na kome je prouena
direktiva V r h o v n o g komandanta N O P 1 DV J u g o s l a v i j e Josipa Broza Tita koju je
Boko P a l k o v l j e v i Pinki doneo iz VS N O P i DV Jugoslavije, pa je posle analize
situacije u Sremu, doneta odluka da k r a j e m februara otponu napadi na n e p r i j a teljske garnizone i optine.

5/6. febrtiar

U s . Jelanici (kod Nia) delovi Babikog i Niavskog N O P odreda napali etniku

i bugarsku posadu, ali borei se do svanua, nisu uspeli da je savladaju, pa su se
povukli prema s. Bancarevu.

6. februar

K o d s. Buumeta (blizu L e b a n a ) Jablaniki N O P odred i delovi Leskovakog N O P

odreda odbili napad etnika Koste Peanca i nedievaca i u protivnapadu zauzeli
Lebane. nanevi n e p r i j a t e l j u gubitke od 20 m r t v i h i zarobljenih.
Srpsko-sandake partizanske jedinice,
Varo i povukle se na pl. Zlatar.

pod

pritiskom n e p r i j a t e l j a ,

napustile Novu

7. februar

U zatvoru A r m i j a u N o v o m Sadu podlegao ranama i muenju sekretar PK S K O J - a

za V o j v o d i n u i lan CK S K O J - a orde Zlii Ciga, narodni heroj 1 .

7/8. februar

Srpsko-sandake partizanske jedinice, pod v r l o tekim uslovima napustile slobodnu

teritoriju izmeu L i m a i Uvea, pregazile L i m kod s. Divaca i prebacile se na K a menu goru.

8/9. februar

U jednom vinogradu kod s. Leimira (na Frukoj gori) odrana

sreska
partijska
konferencija za srez sremskomitrovaki. u prisustvu oko 30 delegata na k o j o j je
prenesena odluka OK K P J za Srem (od poetka februara) o napadima na n e p r i j a teljske garnizone. Na konferenciji je r a s p r a v l j a n o o v o j n o - p o l i t i k o j situaciji, c i l j e vima N O B - a , liniji K P J u borbi, karakteru NO odbora a obrazovan je i novi SK
K P J za sremskomitrovaki srez.

9. februar

Na drumu Irig Ruma mesni partizani iz Iriga doekali andarmerijsku patrolu,

ubili 3 andarma, zaplenili 3 puke i oslobodili jednog lana Sreskog taba za pripremu ustanka u irikom srezu.
U s . Pukovcu (kod P r o k u p l j a ) delovi Toplikog N O P odreda napali P u k o v a k i etniki odred Koste Peanca, naneli mu gubitke i razbili ga.
' Po drugom izvoru imenovani Je podlegao muenju 3. februara.

219

1942. februat

SRBIJA

februar 1942

_m

U S m e d e r e v s k o j Palanci podlegao muenju od sirane andarma komandir Resavske

ete 2. umadijskog N O P odreda L a z a r Stojanovi, narodni heroj.

10. februar

U Niu Specijalna policija izvrila provalu partijske o r g a n i z a c i j e i do kraja februara pohapsila 150 aktivista, medu kojima i lanove MK K P J .

JI. februar

U Niu Specijalna policija provalila skojevsku organizaciju T r g o v a k e kole i veinu

lanova te organizacije pohapsila.

12. februar

U Ribarskoj Banji Rasinski N O P odred i delovi Toplikog N O P odreda napali i delimino razoruali Ribarski etniki odred K o s t e Peanca.
tz nikog koncentracionog logora pobegla 102 zatvorenika, poto su prethodno goloruki jurnuli na strau i ubili 5 nemakih vojnika. Pri beanju u k r v a v o m obraunu sa nemakim vojnicima, poginulo je oko 40 zatvorenika. Za odmazdu, nemaki
vojnici su streljali 850 ljudi.

13. februar

U s. Bojniku (kod Lebanal delovi Jablanikog N O P odreda napali bugarski bataljon

i naneli mu gubitke od oko 70 m r t v i h i ranjenih. Sutradan u zoru oni su se povukli
uz gubitke od 12 mrtvih.
Izmeu sela Morovia I Vinjieva (kod Sida) diverzantska partizanska grupa miniranjem poruila elezniki most rta r. Bosutu 1 .

1-1. f e b r u a r

Febninr s.

Iz P r o k u p l j a 14. peadiiski puk bugarske 17. d i v i z i j e i iz s. irokih N j i v a ela andarma i etnici Koste Peanca predtizeli napad na d e l o v e T o p l i k o g N O P odreda
na Pasjai i Belom Kamenu. U borbama kod Pasiakog visa bugarski v o j n i c i su
Dretrpeli gubitke od p r e k o 35 mrtvih i ranionlh. Partizanske ieinico su se Dovuklo ka
s. Statovcu i izbegle udar nadmonog nenrliateUa Za odmazdu, bugarske jedinice
spatile sela na pl. Pasjai. te streljali oko 100 i internirali preko 300 ljudi.
Delovi Babikog N O P odreda unMi u fabriku
Leskovca) i zarobili nekoliko nedievaca.

tofa

Jedinstvo*

Ordelici

(kod

Gruna od oko 50 boraca Rabikos N O P odreda (nazivana

Babikim
nododredoml
upuena u reion s. Gradita fu bli/ini novoustanovljene srpsko-bugarske
granirei
radi dejstva i irenja NO pokreta
Us Pouti (kod V a l i e v a ) odrano snvetovanie vojnih i politikih rukovodilaca iz
zapadne Rrbl.te i SumadHo. na knnm i<> reeno dn se K o s m a i k i N O P odred uputi na
Kosmai Posavski u Posavinn. V n l i e v s k i sn dolovima Mavansko;? u Raevinu i
Suvobor<--ki sa delovima TJiko I 1. umadiiskotj N O P odreda na prostoriju S u v o bor M a l j e n . sa zadatkom da ejstvuiu n odreenim rejonima.
Februar A. p.

K u k a v i k i N O P odrod raspustio oko 450 boraca, (takn da io u ninmn ostalo svepa

oko 150 boraca) a zatim se prebacio (25 111 nn teren Jablanikog N O P odreda.
Oiaane nemake policiiske iodinico blokiralo i detalino pretresale s. K u m a n e (kod
N o v o g Beeia). uhapsilo vei hroi lanova KP.T. SKO.T-a. pripadnika i simpatizera
N O P - a i preko 200 rodoljuba a zaplenile neto oruja i m u n i c i j e

15/16. februar

16. februar

Delovi T o p l i k o g N O P odroda nanali KiirStimlh'ii koiu u branili etnici

Koste
Peanca i posle troasovno b o r b e ie zauzeli T 7biionn io 14 i zarobi ieno 38 elnika
Z a p l e n j e n o : 2 mitraljeza. 4. p. mitraljeza. 60 puaka i vea koliina m u n i c i j e i
opreme.
K o d sela Brejeda. K r m a r a . Baevftca i Leskoyice (blizu V a l j e v a ) . zavrene petodnevno b o r b e delova nemake 714. divizije, dobrovoljaca i etnika Koste Peanca
protiv V a l j e v s k o g i Suvoborskog N O P odroda u kojima su partizani imati 72 mrtva i
vei b r o j ranjenih boraca.
K o d s. Luice (bli>.u P o a r e v c a ) jedan d o b r o v o l j a k i odred okruio i razbio Mlavsku
etu P o a r e v a k o g N O P odreda.
U s . Vukosavcima (kod A r a n e l o v c a ) delovi K o s m a j s k o g N O P odreda razoruali seosku miliciju.
U Sokobanji, u borbi protiv andarma i nedievaca. po'iinuo Aleksa Markui, narodni heroj.

10/17.

februar

U s . Vrelima (kod Aleksinca) delovi Ozrensko" N O P odroda razoruali oko 30 seoskih straara.
' Po drugom Izvoru to ,|e bilo poetkom (ebrujtra.

220

1942. februar
17. februar

HRVATSKA

februar 1942.

Za odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka u s. Bojniku (13.11 1942) delovi bugarskog

13. peadijskog puka streljali oko 500 ljudi, ena i dece iz s. Bojnika i s. Dragovca
a sela zapalili i potpuno opljakali.
U s . Jelanici (kod Nia) Niavski (Svrljiki) NOTJ odred napao etniku posadu 1
zaplenio veu koliinu eksploziva, a u s. D. Studeni razoruao oko 60 etnika i spalio
optinsku arhivu.
Stab Melohijskog N O P odreda izdao naredbu o dunostima i ugledu partizana, o
potrebi striktnog izvravanja dobijenog nareenja i tanog obavljanja dobijenog
zadatka.

18. februar

U Kurumlijl, na zboru graana, izabran G N O odbor.

Bugarska kaznena ekspedicija upala u s. Peenjevee (kod Leskovca) i spalila desetak
kua boraca Babikog N O P odreda.
U s . Oruglici (kod Lebana) Kukaviki N O P odred izvrio napad na etniki odred
Koste Peanca. Poto nije jednovremeno izvren, napad nije u potpunosti uspeo,
pa su se partizani povukli ka s. Barju.

19. februar

U s. Bovanu (kod Aleksinca) Ozrenski N O P odred izvrio neuspeo napad na and.

stanicu.
U Somboru maarske vlasti streljale 7 komunista i simpatizera N O P - a .

19/20. februar

21. februar

U s . .Telovik Izvoru (kod K n j a e v c a ) delovi Knjaevako-boljevakog N O P odreda

razoruali finanse a optinskoj upravi zabranili rad.
Otpoele dvodnevne borbe Babikog i Niavskog N O P odreda protiv I I . oruanog
odreda SDS, Vlasotinakog etnikog odreda i bugarskih jedinica. Niavski N O P
odred uspeo je da se probije i prebaci na Svrljike pl., dok je Babiki N O P odred,
posle pretrpljenih gubitaka u borbi kod s. V. Krimir. preao u Crnu Travu.
U s . Stravi (kod Prokuplja) bugarski vojnici streljali 50 metana za odmazdu to
su u tom selu 2 bugarska vojnika poginula u borbi protiv delova Toplikog N O P
odreda.

22. februar

etnici Koste Peanca odbacili delove Toplikog N O P odreda i zauzeli KurSumliju.

ubivi 24, ranivi 4 i zarobivi 16 partizana (koje su etnici streljali).
U s. V. Plani (kod Prokuplja) odrana okruna konferencija SKOJ-a za Toplicu.
Podneta su tri referata: o vojno-politikoj situaciji, o organizacionim pitanjima i o
agitaciji i propagandi.
U s . Tuleu (kod Venana), d i ne bi iv pao u ruke neprijatelju, izvrio samoubistvo
rukovodilac SKOJ-a 2. umadijskog N O P odreda Svetomir MladenOvi, narodni
heroj.
U s. 2lnu i s. Ponoru (kod Knjaevca) delovi Knjaevako-boljevakog N O P odreda
spalili optinske arhive i razoruali 19 etnika.

23. februar

U s . Jezeru (kod Sokobanje) delovi Ozrenskog N O P odreda razoruali seosku miliciju i spalili optinsku arhivu.
Kod Kurumlije, u borbama protiv etnika Koste Peanca, poginuo komandant Rasinskog N O P odreda M i l o j e Zaki, narodni heroj.

24. februar

Kod s. Cuuga i s. Gvozdenovia (kod Uba), posle tekih borbi protiv nemakih v o j nika, nedievaca i etnika, razbijen Posavski N O P odred.
Posle tekih borbi kod sela Beljine. Duine i Stojnika (blizu pl. K o s m a j ) etnici,
nedievci i nemaki vojnici razbili Kosmajski N O P odred i Sumadijsku partizansku etu.
Kod agrovakog mosta, na putu Gadin Han D. Dunik, delovi Svrljikog (Niavskog) N O P odreda saekali kamion sa 20 bugarskih vojnika. Svi vojnici su izginuli
a kamion je zapaljen.

25'26. februar

Grupa boraca Frukogorskog N O P odreda, uz sadejstvo mesnih partizana, zauzela

optinsku zgradu u s. Ma rt incima (kod Srem. Mitrovice), i zaplenila 4 puke.

26. februar

U s . Adaevcima (kod Sida) ustae opkolile grupu mesnih partizana iz Sida i s.

Adaevaca. Meutim, partizani su se probili, a zatim, u zasedl, doekali i razbili
neprijateljsku ustaku poternu patrolu.

221

1942. februar

HRVATSKA

februar 1942.

U borbi kod s. Rumske (blizu Sapca) delovi Mavanskog N O P odreda zarobili nekoliko dobrovoljaca.
U otroj borbi kod sela K r a v l j e g , V e l j e g Polja i Miljkovca (blizu Nia) protiv 12.
dobrovoljakog, 5. oruanog i jednog etnikog odreda i andarma, Ozrenski N O P
odred pretrpeo gubitke od 4 poginula i 20 zarobljenih partizana.
26/27. februar

U s . Jagnjilu (kod Mladenovca) ostatak boraca Kosmajskog N O P odreda vodio borbu

protiv etnika i andarma i naneo im gubitke.
Delovi Toplikog N O P odreda otetili elezniki most na pruzi Prokuplje K u r umlija i posekli oko 500 tt stubova.
Delovi Jablanikog N O P odreda poruili most na putu Brestovac Kosani.

27. februar

Poarevaki N O P odred uputio proglas narodu poarevakog okruga, u kome ga

poziva u borbu protiv okupatora i domaih izdajnika.
U s. Ravnoj Dubravi (kod Vlasotinca) Babiki N O P odred napao nedievce i proterao ih ka Vlasotincu.
Jedna desetina mesnih partizana iz s. Vinjieva (kod Srem. Rae) razbila grupu
ustaa kod oblinjeg salaa.

28. februar

U s . Svaru (kod Prokuplja) etnici Koste Peanca napali jednu etu

Toplikog
N O P odreda i naneli j o j gubitke od 18 mrtvih. Po pristizanju glavnine Toplikog
i Rasinskog N O P odreda izvren je napad na etnike snage, te su ove razbijene
i prisiljene na povlaenje u Blace. etnici su pretrpeli gubitke od 45 mrtvih i 22
zarobljena.

Februar

U s . Vitomirici (kod Pei) odrano oblasno partijsko savetovanje, kome su. pored
lanova Oblasnog komiteta, prisustvovali 1 predstavnici sreskih komiteta K P J K o sova i Metohije. Ocenjena je situacija i doneti su zakljuci o daljem radu. borbi
protiv okupatora i formiranju N O P odreda.

k.

Odran sastanak OK K P J za Kruevac na kome je reeno: da se izvri ira agitacija

za mobilizaciju ljudstva radi brojnog jaanja Rasinskog N O P odreda; da se ubrza
nabavka opreme boraca; da se porodice boraca pomognu hranom i ostalim sredstvima potrebnim za ivot.
Kod s. K r a v l j a (blizu Nia), od boraca Ozrenskog N O P odreda i odbeglii. boraca iz
nikog logora, reorganizovan Ozrenski N O P odred.
Februar

Partizani nikog okruga uputili poziv bugarskim vojnicima u okupiranoj Srbiji da

naputaju bugarsku faistiku vojsku i stupaju u N O P odrede. V i ste dovedeni
ovamo da ugnjetavate i tiraniete srpski narod koji se bori za svoju slobodu . . . I
bugarski narod je porobljen. 1 vas su izdali nemakom faizmu vai izdajnici na
elu sa Borisom, njegovom vladom i generalima . . . Vaa je dunost da ne sluite
faizmu i reakciji, da se suprotstavite podlim razbojnikim namerama vaih gospodara. Da se bratimite sa borcima naeg naroda za slobodu, nacionalnu nezavisnost i
opstanak, da se bratimite i stvarate borbeno jedinstvo sa naim hrabrim partizanima u borbi protiv hitlerizma i njegovih vernili slugu
OK K P J za Zajear 1 partizani Timoke krajine uputili dva proglasa seljacima T i moke krajine: pozivaju ih da ustanu u borbu protiv okupatora i domaih izdajnika.
OK K P J za Ni izdao okrunicu u kojoj zahteva od lanova K P J da se otro suprotstavljaju svim neprijateljima i da se oganizaciono uvrste.
Na teritoriji zaplanjskog, belopalanakog i svrljikog sreza bugarske okupacione
jedinice pohapsile vei broj aktivista NOP-a, lanove NO odbora i odbora NOF-a i
pripadnike mesnih desetina.
U Kos. Mitrovici policija izvrila provalu i uhapsila 18 lanova K P J i SKOJ-a, meu
kojima sekretara i neke lanove Mesnog komiteta.

Februar

U s . Buumetu (kod Leskovca), na zboru graana, izabran seoski NO odbor.

U selima Vrelu i Lipljanu (kod Pritine) formirani ilegalni M N O odbori.
U s . Srpskoj Crnji (kod Kikinde) formiran prvi ilegalni NO odbor.

222

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

j. mart

U Cajniu, odlukom CK K P J i nareenjem vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita, formirana 2. proleterska N O U brigada (1. i 4. bataljon
iz Uikog, 2. bataljon iz aanskog i 3. bataljon iz 2. umadijskog N O P odreda).
Ministar inostranih poslova izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije saoptio ambasadoru SSSR-a u Londonu da partizanski rat u Jugoslaviji predstavlja socijalnu
revoluciju, da NOB, kojom rukovodi K P J , razbija i razdvaja snage otpora u zemlji.
Komanda italijanske 2. armije izdala cirkular o nainu voenja borbe protiv N O P
odreda i o postupku prema stanovnitvu (da se porodice partizana interniraju a iz
redova sumnjivog stanovnitva uzimaju taoci, koji e se smatrati odgovornim za
svaki akt uperen protiv okupatora). U cirkularu se istie da se ta armija nalazi u
stvarnom ratnom stanju protiv neprijatelja koji nastoji da stvori jedinstven front,
da je rat na podruju Jugoslavije jednak onome ratu koji se vodi u Rusiji, Libiji
i na Dalekom istoku.
Delegat CK KPJ Vladimir Popovi uputio CK K P J izvetaj o situaciji u Hrvatskoj
(o osloboenju Vojniia, Veljuna i Jasenka) i o sprovodenju u ivot direktive VS, o
formiranju novih jedinica i operativnih zona na teritoriji Hrvatske.
VS N O P i DV Jugoslavije naredio GS N O P odreda za Sandak da formira omladinske ete i da pozadinu isti od etnikih i kolebljivih elemenata.

2. mart

U Opatiji otpoela dvodnevna konferencija vojnih predstavnika Nemake, Italije i

NDH na kojoj je donet opti plan za okupatorsko-kvislinke operacije u prolee
(tzv. treu neprijateljsku ofanzivu) protiv snaga N O P i DV Jugoslavije i utvreno
da se operacije najpre izvedu u istonoj Bosni, a zatim u zapadnoj Bosni, u Baniji
i na Kordunu i da prva operacija otpone 15. aprila.

3. mart

VS N O P i DV Jugoslavije naredio 2. proleterskoj N O U brigadi da ovlada Glasincem i tu stvori vrstu bazu. a potom prodire ka Vlasenici; da pristupi formiranju
omladinskih eta, zatim eta i bataljona dobrovoljakih jedinica; da razvija politiki
rad u masama: da obnavlja i uvruje NO odbore i narodnooslobodilake organizacije.
VS N O P i DV Jugoslavije uputio nareenje Operativnom tabu N O P i DO za istonu Bosnu, u kome ga upoznaje sa predstojeim dejstvom proleterskih brigada u
istonoj Bosni i nareuje mu da formira udarnu partizansku grupu u predelu Romanije i njome podri dejstva proleterskih brigada.
lanovi Organizacionog
sekretarijata CK K P J za
neosloboene k r a j e v e Edvard
Kardelj i I v o Lola Ribar uputili iz Zagreba pismo Pokrajinskom komitetu K P J za
Srbiju: trae izvetaj o sprovodenju odluka CK K P J o Makedoniji; nalau da se CK
BRF(k) .bavesti da poalje svog delegata na sastanak u Zemunu; prenose direktivu CK K P J da PK uputi proglas bugarskim okupacionim trupama u Srbiji, pozivajui ih da pristupe partizanskim jedinicama.
VS N O P i DV Jugoslavije uputio sekretaru MK K P J za Sarajevo pismo o potrebi
za nabavkom sanitetskog materijala (naroito injekcija protiv pegavog i trbunog
tifusa), municije i drugog materijala.

4. mart

VS N O V i DV Jugoslavije naredio Operativnom tabu N O P i DO za istonu Bosnu

da delom svojih snaga rasporeenih levo od puta Podromanija Han-Pijesak i
Biranskim N O P odredom, kod Sekovia. sadejstvuje 2. proleterskoj N O U brigadi,
koja e od 5. marta prodirati preko Glasinca ka Vlasenici u dve kolone, i da njoj
uputi odeljenja i vodie iz mesnih partizanskih jedinica. U nareenju se iznose
taktiki postupci 2. proleterske N O U brigade tokom prodora i daju obavetenja o
vremenskim terminima za sadejstvo.

5. mart

U Foi vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito predao

zastavu 3. (kragujevackom) bataljonu 1. proleterske N O U brigade.

ratnu

Na traenje Kominterne, VS NOP i DV Jugoslavije uputio u Moskvu proglas narodima porobljene Evrope u kome ih poziva na borbu protiv nemakog faizma. Kominterna nije objavila proglas.

223

1342. mart

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

mart 1942.

CK K P J primio iz Moskve telegram od Izvrnog komiteta Kominterne, u kome ovaj

kritikuje politiku liniju K P J u ustanku zbog formiranja 1. proleterske N O U brigade i zbog borbe protiv etnika Drae Mihailovia, naglaava da su zadaci NOB-a
samo isterivanje okupatora i trai da CK K P J preispita taktiku i politiku liniju
K P J u NOB-u.
Mart p.

U s . D. Kruevu (na uu r. P i v e i r. T a r e ) po nareenju V N O P i DV Jugoslavije

formirana centralna bolnica za bolesnike od pegavog tifusa.

6- mart

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio u Zagreb direktivno pismo Organizacionom sekretarijatu CK K P J za neosloboene k r a j e v e : trai da CK K P H pojaa
rad meu domobranskim jedinicama, da spreava irenje provale u Zagrebu i da
radnike iz gradova upuuje u odrede; obavetava o formiranju 2. proleterske NOU
brigade, o radu etnika u istonoj Bosni i Crnoj Gori, o merama CK K P J za razbij a n j e etnika u istonoj Bosni i o moralno-politikom jaanju partizanskih jedinica
u tom delu Bosne.
V N O P i DV Jugoslavije uputio tabu 1. proleterske N O U brigade direktivu za
operacije u istonoj Bosni.
lan CK K P J Moa Pijado izvetava vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije
Josipa Broza Tita o organizovanju privremenog aerodroma u blizini Zabija ka radi
prijema obeane pomoi iz SSSR-a; zatim istie potrebu za otvorenim raskrinkavanjem izbeglike vlade i predlae da Radio-Moskva otpone kampanju protiv etnika Drae Mihailovia.

7. mart

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz T i t o uputio direktivu tabu

Hercegovako-crnogorskog udarnog partizanskog bataljona: bataljon treba da se to
vie vojniki i politiki uvrsti, da poveava svoje redove, naroito omladinom, da
je uvek u pokretu, da izbegava m r t v e frontove i frontalne borbe. U direktivi se
istie da bataljon nema zadatak da brani seoske kue, ve da reava vea operativna pitanja.

9. mart

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio Kominterni telegram u kome obrazlae pravilnost linije K P J u ustanku, opravdava formiranje 1. proleterske N O U
brigade, trai da S K P ( b ) uputi posmatrae u Jugoslaviju i ponovo moli pomo u
oruju i municiji.
Referent saniteta V N O P i DV Jugoslavije izdao naredbu o rasporedu
njihovim zadacima i zadacima sanitetskih ustanova u istonoj Bosni.

10. mart.

lekara,

CK K P J uputio pismo Polcrajanskom komitetu K P J za Makedoniju traei da o v a j

organizuje prebacivanje predstavnika CK B R P ( k ) u Srbiju.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio G N O P odreda
za Crnu Goru i Boku da formira Crnogorsku NO proletersku udarnu brigadu i
omladinske partizanske udarne bataljone. likvidira etnika uporita u andrijevikom i beranskom srezu I, uz sadejstvo Crnogorsko-sandakog odreda, zauzme
Kolain.

11. mart

U vezi s telegramima Kominterne od 27. i 28. februara, generalni sekretar K P J

Josip Broz Tito obavestio Izvrni komitet Kominterne da e predstavnik CK K P J
stii u Makedoniju da prui pomo I da uspostavi vezu sa CK BRP(k). Zatim trai
da se bugarskoj Partiji skrene panja na potrebu da pojaa rad meu bugarskim
okupatorskim jedinicama, kako se ove ne bi borile protiv partizana.
Generaltab italijanske vojske obavestio Komandu italijanske 2. armije da joj, u
vezi sa predvienom tzv. treom ofanzivom protiv jedinica N O P i DV Jugoslavije,
dodeljuje divizije M u r e i Emilija, nekoliko pukova za divizije Granatijeri di
Sardenja i Perua i jo neka ojaanja.
V N O P i DV Jugoslavije naredio tabu Kalinovikog N O P odreda da glavne snage
orijentie prema Sarajevu i Palama, povee se s Jahorinskim NO dobrovoljakim
odredom i pojaa budnost prema s. Dujmoviima i s. Vrhprai (kod Sarajeva).
lan CK K P J Moa P i j a d e uputio vrhovnom komandantu N O P i DV Jugoslavije
Josipu Brozu Titu pismo o zabrinjavajuoj situaciji u Crnoj Gori stvorenoj ofanzivom etnika i italijanskih vojnika i o uzaludnom ekanju pomoi iz Sovjetskog
Saveza.

12. mart

224

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio delegatu V N O P

i DV Jugoslavije pri G N O P i DV za BiH nareenje da N O P odredi istone Bosne
sadejstvuju sa Proleterskom udarnom grupom brigada u borbi protiv ustaa i etnika.

1342. mart

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

mart 1942.

13. man

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio

Proleterskoj
udarnoj grupi brigada (sastava: 2. proleterska i tri bataljona 1. proleterske N O U
brigade) da teite dojstava usmeri na prostoriju Han-Pijesak Srebrenica V l a senica Olovo, sa zadatkom: ienje teritorije od etnika i ustaa, stvaranje partizanskih i dobrovoljakih jedinica i organizacija pozadine.

14. mart

U Opatiji, u cilju pripremanja ofanzive odrana druga konferencija italijanskih,

nemakih i ustakih vojnih rukovodilaca, na kojoj je odlueno da ofanziva otpone
15. aprila.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Stabu Durmitorskog N O P odreda da se sve snage na sektoru Kolaina stave pod jedinstvenu
komandu radi uspenije likvidacije tamonjih etnika Drae Mihailovia.

15. mart

CK K P J uputio PK K P J za Makedoniju direktivno pismo o organizaciji NO fronta,

0 organizovanju i uvrenju N O P - a , o radu meu bugarskim vojnicima i njihovom
uvlaenju na nau stranu i o uvrenju partijske organizacije u Makedoniji.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom
tabu proleterske udarne grupe brigada da prihvati jedan deo
Valjevskog N O P
odreda koji se probijao ka istonoj Bosni, da otpone formiranje dobrovoljakih
odreda i da se povee sa svima jedinicama na prostoriji na k o j o j dejstvuje.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio proleterskoj
udarnoj grupi brigada da na podruju istone Bosne veto manevrie, ne razvlaei
snage, a pokrete i akcije izvodi energino, brzo i u sadejstvu s mesnim partizanskim jedinicama.
Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve I v o Lola Ribar
uputio sekretaru PK K P J
za Srbiju pismo u kome ga obavetava o borbama u
Bosni i o stanju N O P - a u Sloveniji i Hrvatskoj i prenosi mu direktive CK K P J :
da se uputi instruktor CK K P J u Makedoniju, uspostavi privremeno Poverenitvo
K P J za Vojvodinu, objedini rad lanova PK K P J za Srbiju i pojaa politika delatnost meu bugarskim vojnicima u Srbiji.
VS N O P i DV Jugoslavije uputio u Crnu Goru, kao svoje delegate, Milovana ilasa,
Mitra Bakia i Svetislava Stefanovia, da uz pomo GS N O P odreda za Crnu Goru
1 Boku rade na organizaciji vrstih vojnih jedinica radi uspenije borbe protiv okupatora i etnika u Crnoj Gori.
U duhu direktiva VS N O P i DV Jugoslavije, GS N O P odreda za Hrvatsku izdao
proglas vojnim obveznicima i domobranima: da izbegavaju mobilizaciju, odbijaju
odlazak na front, organizuju pobune i prelaze na stranu N O P odreda.

Mart s.

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio lanu CK K P J

Moi P i j a d e uputstvo o otklanjanju osnovnih organizacionih i politikih nedostataka u partizanskim jedinicama Crne Gore radi uspenije borbe protiv etnika Drae
Mihailovia.

Mart d.p.

V N O P i DV Jugoslavije izdao Uputstvo o ustrojstvu i dunostima partizanskih

straa kao organa komandi mesta i tabova N O P i DV Jugoslavije.

16. mart

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio Organizacionom

sekretarijatu CK K P J za neosloboene krajeve pismo u kome odobrava rad GS
N O P odreda za Hrvatsku i istie da su uslovi za razvoj N O B - a u Hrvatskoj vrlo
povoljni.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom
tabu Proleterske udarne grupe brigada da obustavi pokret prema Vlasenici i vrati
jedinice na' sektor Romanija Han-Pijesak zbog nadiranja ustakih i domobranskih snaga na ovo podruje.
VS N O P 1 DV Jugoslavije naredio GS N O P odreda za Sandak da objedini dejstva
svih jedinica na podruju Sandaka i likvidira etnike; da Bjelopoljski N O P odred
sadejstvuje sa crnogorskim jedinicama pri napadu na Kelain.

17. mart

lan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve I v o Lola Ribar

izvestio generalnog sekretara CK K P J Josipa Broza Tita o premetanju CK K P H
iz Zagreba na osloboenu teritoriju, o formiranju Poverenitva CK K P H za Slavoniju i Poverenitva CK K P H u Zagrebu, o neuspehu Pavelieve mobilizacije, o razvoju ustanka u Dalmaciji i o situaciji u Srbiji i Sloveniji.

18. mart

U Vaingtonu potpisan Ugovor o zajmu i najmu izmeu vlade S A D i izbeglike vlade

K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu.

225

1342. mart
19. mart

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

mart 1942.

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio Kominterni depeu u k o j o j trai

municiju i ratni materijal.
Nemaki komandant oruanih snaga 2a Jugoistok izdao direktive o postupku sa
ustanicima u Srbiji i Hrvatskoj, po kojima i prema stanovnitvu treba preduzeti
sva zastraujua sredstva, bez sentimentalnosti: B o l j e je da se likvidiraju 50 osumnjienih, nego da pogine jedan nemaki vojnik.
V N O P i DV Jugoslavije naredio tabu
udarna bataljona. da pojaa politiki rad
Momilo i formira omladinske udarne
koje posle vojno-politikog kursa uvesti

20. mart

Durmitorskog N O P odreda da formira dva

u bataljonima B a j o P i v l j a n i n i Vojvoda
ete (samostalne ili u sastavu bataljona),
u akcije.

Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve I v o Lola Ribar

obavestio PK K P J za Srbiju o uspenim partizanskim borbama u Hrvatskoj i preneo mu direktive generalnog sekretara K P J Josipa Broza Tita: da naroitu panju
posveti reorganizaciji N O P odreda u Srbiji i to bolje ih osposobi za borbu; da
pojaa i proiri rad medu bugarskim vojnicima i preduzme sve mere da zajedno sa
CK B R P ( k ) izdaju zajedniki proglas bugarskim vojnicima u Srbiji radi njihovog
ukljuenja u N O P jedinice.
Nareenjem V N O P i DV Jugoslavije, od delova Drinskog NO dobrovoljakog
odreda (rogatiki bataljoni) i ostataka razbijenog etnikog Rogatikog odreda f o r miran Rogatiki NO dobrovoljaki odred.

22. mart

Kominlerna depeom obavestila Vrhovni tab N O P i DV Jugoslavije da se o b j a v l j i vanje njegovog proglasa upuenog narodima okupirane Evrope odgaa sve dok se
ne srede odnosi vlade Sovjetskog Saveza s izbeglikom vladom K r a l j e v i n e Jugoslav i j e u Londonu.
Otpoelo prebacivanje italijanskih divizija M u r e i E m i l i j a iz Barija (u Italiji)
za Dubrovnik i Kotor.

27. mart

Povodom godinjice ovog znaajnog datuma, CK K P J i V N O P i DV Jugoslavije

izdali proglas narodima Jugoslavije pozivajui ih na jo odluniju oruanu borbu
protiv okupatora i narodnih izdajnika.
CK K P J i V N O P i DV Jugoslavije izdali proglas u kome pozivaju makedonski
narod da stupe u redove N O P i DV Jugoslavije. T a j proglas, umnoen na makedonskom jeziku, rasturen je u Makedoniji.

28. mart

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio G N O P odreda

Crne Gore i Boke da organizuje vrste, disciplinovane N O P odrede, sposobne za
izvrenje svih zadataka, i dao mu uputstvo o partizanskom nainu ratovanja i o
voenju borbe protiv etnika.
U L j u b l j a n i odrana konferencija vojnih predstavnika Nemake, Italije i N D H na
kojoj je utvren detaljan plan za okupatorsko-kvislinke operacije u prolee (tzv.
treu neprijateljsku ofanzivu) protiv N O P i DV Jugoslavije. Tu je, verovatno,
dogovoreno da, uporedo sa operacijama u istonoj Bosni, etnike i italijanske snage
preduzmu ofanzivu protiv partizanskih jedinica u Crnoj Gori, Sandaku i Hercegovini.

29. mart

Referent saniteta V N O P i DV Jugoslavije izdao sanitetskim organima i vojnim i

politikim rukovodiocima N O P i DV na podruju Bosne uputstvo o suzbijanju pegavog tifusa.

30. mart

U Londonu odrana konferencija predstavnika vlade V. Britanije i izbeglike vlade

K r a l j e v i n e Jugoslavije na kojoj je odlueno da se etnicima Drae Mihailovia,
vazdunim putem, uputi 200 tona ratnog i drugog materijala.

31. mart

Udruene nemako-italijanske, ustake i etnike snage otpoele operacije protiv

N O P i DV Jugoslavije u istonoj Bosni, Crnoj Gori, Sandaku i Hercegovini (tzv.
treu ofanzivu). U borbama koje su trajale preko dva meseca (vlaseniko-srebreniku T r i o I I , rogatiko-foanska T r i o I , operacija Stolac i druge) neprijatelj je ovladao slobodnom teritorijom u istonoj Hercegovini, Crnoj Gori, Sandaku i veem delu istone Bosne. Na nosei neprijatelju znatne gubitke snage oko
V N O P i DV Jugoslavije, zbog nadmonosti neprijatelja i etnikih pueva, postepeno su se povlaile prema rejonu pl. Zelengore, gde je V formirao tri nove
proleterske N O U brigade.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom
tabu N O P i DV za Bos. krajinu da stvara to vie pokretnih udarnih jedinica radi
izvravanja vanih operativnih zadataka; da formira omladinske ete i bataljone i

226

1942.

januar

BOSNA I HERCEGOV INA

jatiuar

1942.

rwstepeno ih uvodi u borbu; da se pridrava partizanskog naina

r a t o v a n j a ; da
odrava v e z e sa N O P odredima u istonoj Bosni, H e r c e g o v i n i i D a l m a c i j i i da potpomogne dejstva N O P odreda u H r v a t s k o j .
V r h o v n i komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz T i t o uputio Operativnom
tabu proleterske udarne grupe brigada uputstvo o nainu p o s t a v l j a n j a zaseda i
nareenje za organizaciono uvrenje podrunih jedinica i i z v o e n j e
energinih
akcija radi zaplene municije.
Naredbom VS N O P i DV J u g o s l a v i j e propisane p r v e stareinske oznake.
Mart

CK S K O J - a Izdao instrukciju o organizacionom

organizacija u s v i m N O P jedinicama.

ustrojstvu i zadacima skojevskih

VS N O P i DV J u g o s l a v i j e izdao stanovnitvu Celebike optine sreza loanskog

proglas u kome ga poziva da ne slua i z d a j n i k e k o j i ga o d v r a a j u od N O B - a , veccia stupe u borbu p r o t i v okupatora i domaih izdajnika.
V N O P i DV J u g o s l a v i j e uputio proglas domobranima pozivajui ih da prekinu
bratoubilaku borbu, da se p r e d a j u i prelaze na stranu N O P i DV Jugoslavije.
V N O P i DV J u g o s l a v i j e uputio poziv muslimanskom stanovnitvu Bora i okolino
da ne pljaka i ne z l o s t a v l j a srpsko stanovnitvo, da ne prua otpor jedinicama
N O P i DV Jugoslavije, v e da stupa u n j i h o v e r e d o v e i odluno se bori p r o t i v okupatora i domaih izdajnika.
Na predlog VS N O P i DV Jugoslavije, CK K P J proglasio
zamenika
komandanta
1. bataljona 2. proleterske N O U brigade Petra L e k o v i a za narodnog heroja Jugoslavije.'

Draa M i h a i l o v i izdao saoptenje da je M o s k v a pozvala partizane da se stave pod

n j e g o v u komandu, ali da oni to nisu uinili. Na osnovu toga, u saoptenju se p o d vlai da je K P J trockistika, da radi p r o t i v S S S R - a i da vodi bratoubilaki rat.
U duhu tog lanog saoptenja etnici su razvili propagandu p r o t i v N O B - a i K P J .

BOSNA I HERCEGOVINA
1. mart

Delovi Banijskog i Kordunakog N O P odreda napali ustako-domobransku posadu

u Vrnograu (kod Cazinaj. Z b o g slabog sadejstva jedinica napad n i j e uspeo. Nai
gubici su 16. poginulih, medu k o j i m a i politiki delegat voda u 3. bataljonu K o r d u nakog N O P odreda Duro Baji, narodni heroj.

3. mart

U rejonu s. Plana s. Korita (kod Bilee) delovi Nikikog N O P odreda i O p e r a livnog taba N O P odreda za Hercegovinu razbili Granini bataljon 1. h e r c e g o v a kog etnikog puka.

4. mart

U istonoj Bosni otpoele petnaestodnevne borbe u k o j i m a je Proleterska udarna

grupa (2. proleterska N O U brigada i tri bataljona 1. proleterske N O U brigade), u
snanom naletu, razbila Viegradski, K r a j i k i , Rogatiki, Srebreniki, Vlaseniki i
Zvorniki etniki odred i oslobodila vie mesta (Vlasenicu, Srebrenicu, Bratunac).

Mart p.

U s . L i p o v c u (kod B a n j e L u k e ) etnici napali narodni zbor, koji je organizovao zamenik komandanta Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu dr Mladen Stojanovi. U otroj borbi je poginulo 13, r a n j e n o 12 i nestalo nekoliko boraca P r o l e terskog bataljona Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu. M e u ranjenima
je bio i drt ML S t o j a n o v i .
Po odluci I oblasne k o n f e r e n c i j e K P J za Bos. krajinu, odrane 2123. februara u
Skender-Vkufu, f o r m i r a n 5. krajiki N O P odred, za dejstva na teritoriji srezova
Bos. Petrovac, D r v a r . Bos. G r a h o v o i na j e d n o m delu teritorije l i v a n j s k o g i g l a mokog sreza.
U s . Tobutu (kod Lopara) etnici M a j e v i k o g etnikog odreda ubili komandira ete
u M a j e v i k o m N O P odredu Veselina Gavrla, narodnog heroja.

6. mart

U Foi, uglavnom od omladinaca iz S a r a j e v a i Mostara, f o r m i r a n a omladinska eta,

koja je ula u sastav 5. bataljona 1. proleterske N O U brigade kao 2. eta. Ona je
juna 1942. prela u sastav 2. proleterske N O U brigade, gde je ostala do k r a j a rata.

7. mart

U s . Podgradcima (kod Bos. Gradike) odrana okruna konferencija S K O J - a za

Kozaru. Izabran je OK S K O J - a za K o z a r u i prenete su d i r e k t i v e PK S K O J - a za
f o r m i r a n j e organizacija N O S O B i H .
1

To Je bio prvi m.rodni heroj Jugoslavije.

227

1942.
7/8. mart

januar

BOSNA I HERCEGOV INA

jatiuar

1942.

Druga proleterska N O U brigada iznenadnim napadom zauzela

etniko
uporite
Ergele Borike (kod Rogatice), zarobila 130 etnika i Stab etnikog Rogatikog odreda i zaplenila magacine sa znatnim zalihama namirnica i opreme.
U neprijateljskom uporitu Hadibairu (kod Bos. Dubice) dve ete 2. krajikog N O P
odreda razbile posadu od 00 domobrana i ustaa.

8. mart

U s . Zupcima (kod T r e b i n j a ) S N O odbor za T r e b i n j e organizovao konferenciju delegata 12 osloboenih optina iz graninih delova srezova Trebinje, Bilea, Niki i
Herceg-Novi, na kojoj su rcena pitanja robne razmene i trgovine i odreena pijana
mesta, pijani dani i cene najnunijih proizvoda.

10. viari

Na Zegulji (na putu L j u b i n j e Stolac) Sitniki i Ljubinjski bataljon Operativnog

taba N O P odreda za Hercegovinu unitili deo nemake auto-kolone (4 motocikla.
1 putniki auto i 3Q kamiona), sa pratnjom, koja je prevozila duvan iz Ljubinja.
U borbi je uniteno 12 kamiona a duvan zaplenjen. Ubijeno je 27, ranjeno 12 i zarobljeno 45 nemakih vojnika. Zaplenjeno: 3 mitraljeza, 11 p. mitraljeza i automata,
oko CO puaka, 20 pitolja, 4 radio-stanice itd.

11. mart

Posle viednevnih borbi 4. bataljon 3. krajikog N O P odreda unitio italijansko-domobransku posadu, jaine ete, u s. Radaslijama (kod Glamoa) i zapalio pilanu
t parni mlin.
Pod pritiskom delova Kalinovikog N O P odreda, italijanska i andarmerijska posada iz Uloga povukla se u Nevesinje.
Poto su prethodno zaruili rudnik
nemaka 718. peadijska divizija i
jedora i L j u b i j e . U etvorodnevnim
toga su 1. i 2. krajiki N O P odred

eleza u L j u b i j i i evakuisali nemake porodice,

923. landesicen-bataljon poeli naputanje P r i borbama oni su se probili u Bos. Dubicu. Poslu
ponovo blokirali Prijedor.

U Poi, na izbornoj konferenciji 170 delegata optinskih i seoskih NO odbora, izabran S N O odbor.
12. mart

U s . Srednjem (kod Sarajeva), po nareenju GS N O P i DV za BiH, od najboljih

boraca Romanijskog N O P odreda i N O P odreda Z v i j e z d a formiran 1. istonobosanskt proleterski bataljon.
U Goradu, na sreskoj izbornoj konferenciji, izabran S N O odbor.
Delovi 2. bataljona 1. krajikog N O P odreda, posle troasovne borbe kod s. V. R a dia, odbili ispad nepotpunog 3. bataljona 1. peadijskog puka italijanske divizije
R e iz Bos. Krupe.

13. mart

U s . Crnom Vrhu (kod Glamoa) delovi 1. krajikog N O P odreda razoruali etniku

Prekajsku etu.

14. mart

Posle tromesene opsade 1. krajiki N O P odred, bez gubitaka, zauzeo s. Budimli

Japru (kod Bos. Novog). Posada, ojaana eta (290 domobrana i andarma) predala se.
K o d s. Galjipovaca (na putu P r n j a v o r Banja Luka) delovi 4. krajikog N O P odreda, posle dvodnevne borbe, odbili ispad na osloboenu teritoriju est eta ustaa,
domobrana i kulturbundovaca. Neprijatelj je imao 80 mrtvih i ranjenih.

Mart p.p.

U Trnovu (kod Sarajeva), na konferenciji delegata seoskih i optinskih NO odbora,

izabran S N O odbor za Trnovo.

U bolnici u s. Silma (na pl. Romaniji) delovi etnikog Sarajevskog odreda ubili nekoliko ranjenika, medu kojima i komandira ete u Romanijskom N O P odredu Jovu
Jankovia, narodnog heroja.
Mart p.p.

Kod s. Branog Dola (blizu Bilee) Ljuboinirski bataljon Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu razbio etu italijanske divizije M a r k e .

Mart s.

Kod Han-Pijeska (blizu Vlasenice) GS N O P i DV za B i H formirao Krajiki NO

dobrovoljaki odred.
U s . Berkoviima (kod Stoca) Operativni tab N O P odreda za Hercegovinu formirao zarobljeniki logor za nemake i italijanske vojnike, koji je postojao do maja
1942 godine.
PK SKOJ-a za B i H obnovio OK SKOJ-a za Romaniju.

228

1912. mart
Mart d.p.

BOSNA I HERCEGOVINA

mart 1942.

U s . Fatnici (kod Bilee), pod rukovodstvom Operativnog taba N O P

odreda za
Hercegovinu, odrano vojno-politiko savetovanje, na kome je odlueno da se
izvri reorganizacija partizanskih jedinica Hercegovine. T o m reorganizacijom, koja
je zavrena do kraja marta, ukinuti su tabovi sektora, teritorijalni bataljoni su
okupljeni u Junohercegovaki i Severnohercegovaki N O P odred, a Udarni bataljon je ostao pod neposrednom komandom Operativnog taba N O P odreda za
Hercegovinu.
U Trnovu formiran Udarni bataljon Ranko D i v l j a n Kalinovikog N O P odreda.
U Srebrenici, na narodnom zboru kome je prisustvovalo oko 800 ljudi, aklamacijom
izabran S N O odbor za Srebrenicu.
U Vlasenici, od razbijenih etnikih jedinica, GS N O P i DV za BiH formirao Vlaseniki NO dobrovoljaki odred.

Iff. mart

Ojaani 2. bataljon 2. krajikog N O P odreda zauzeo Kozarac, unitivi posadu, etu

domobrana i vod andarma.
Proleterska udarna grupa (2. i delovi 1. proleterske N O U brigade) ula u Vlasenicu,
iz koje su etnici, sa Operativnim tabom za istonu Bosnu na elu, pobegli, osim
jedne grupe od 200 etnika koja se prikljuila partizanima.
Delovi Romanijskog N O P "i Drinskog dobrovoljakog odreda
spreili 2. bataljon
domobranskog 1. peadijskog puka i 2. divizion domobranskog 1. konjikog puka
da iz s. Podgraba i s. Podromanije deblokiraju domobranske snage u Rogatici. N e prijatelju su naneti osetni gubici u mrtvim i ranjenim.

18. mart

Druga proleterska N O U brigada ula u Srebrenicu i Bratunac, koje su etnici napustili.

Domobrani, ustae i milicija zrauzeli V. Kladuu, potisnuvi delove Grupe kordunakih N O P odreda.
Na . st. Tikovcu (na pruzi D r v a r K n i n ) delovi 2. bataljona 5. krajikog N O P
odreda razbili jednu etniku grupu (100 etnika sa komandantom etnike Dinarske
divizije popom ujiem) i zarobili 30 etnika.

20. mart

K o d s. Bukovae (blizu Bos. Petrovca) 50 domobrana i 2 oficira Iz garnizona Bos.

Petrovac, po prethodnom dogovoru, predali se jedinicama 5. krajikog N O P odreda
U s . Divinu (kod Bilee). na konferenciji delegata seoskih i optinskih NO odbora,
izabran S N O za Bileu.

21. mart

U Luci-Palanci (kod San. Mosta) otpoela Prva okruna konferencija SKO.T-a za

Podgrme. Konstatovani su poetni uspesi na svim poljima rada. Raspravljano ie o
ulozi i zadacima NOSOBiH. Konferencija se produila i u toku cele noi. a sutradan,
po zavretku konferencije, odran je omladinski zbor sa preko 1600 uesnika.
U s. Preodcu (pod pl. atorom) odrana sreska konferencija K P J za Glamo. Sreena je partijska organizacija. Izvrena ie reorganizacija bataljona Budunost i
preneti su zakljuci sa P r v e oblasne konferencije K P J za Bos. krajinu u Skender-Vakufu.
Po direktivi Poverenitva KP.T za Bos. krajinu formiran OK K P J za teritoriju 4.
krajikog N O P odroda.

22. marf

Na planini Kozari, na vojno-politikom savetovanju OK K p .T za Kozaru i ?.. kraiikog

N O P odreda, pod rukovodstvom lana Poverenitva K P J za Bos. krajinu doneta
odluka da se u sastavu 2. krajikog N O P odreda formira Udarni (protivetniki)
bataljon.
U s . Hrustovima (kod San. Mosta) delovi 1. krajikog N O P odreda zarobili 10. etu
10. domobranskog puka.

24/25. warf

Kod s. Vodieva, na pruzi Bos. Novi Kostajnica, delovi 1. bataljona 2. krajikog

N O P odreda zarobili 59 domobrana iz 7. ete Bjelovarskog dopunskog bataljona.

25. mart

U s. Celincu (kod Banje Luke) Operativni tab N O P i DV za Bos. krajinu, po nareenju GS N O V i DV za BiH. od Kozarske i Grmeke proleterske ete i Drvarskog
proleterskog voda formirao Proleterski bataljon Operativnog taba N O P i DV za
Bos. krajinu.
U s . Drinjai (kod Zvornika), od delova Majevikog i Biranskog N O P odreda, komandant GS N O P i DV za BiH formirao 2. istonobosanski udarni bataljon.

229

1942. mart
27. mart

CRNA GORA

mart 1942.

Jedan domobranski i jedan andarmerijskl bataljon iz Bos. Novog, posle trodnevnih

borbi, probili poloaje 1. i 2. krajikog N O P odreda i okruenim posadama u P r i j e doru i L j u b i j i doturili borbene potrebe.
Kod s. Vlahinje (blizu Bilee) dva bataljona Junohercegovakog i jedan bataljon
Nikikog N O P odreda spretili ispad iz Bilee 56. puka italijanske divizije M a r k e s
ojaanog sa 4 tenka i etnicima. Posle desetoasovne borbe neprijatelj je prisiljen na
povlaenje uz gubitke od (59 mrtvih i ranjenih italijanskih vojnika i 5 etnika. VS
N O P i DV Jugoslavije pohvalio je 5 boraca, zbog junakog dranja u toj borbi.

27/28. mart

Delovi 1. bataljona 2. krajikog N O P odreda, posle kraeg otpora zauzeli s. Blagaj

Japru (kod Bos. N o v o g ) i zarobili posadu (11. etu domobranskog 2. peadijskog puka).

31. mart

Nastupanjem iz Han-Pijeska prema Vlasenici ustaka Crna legija i delovi 737. puka
nemake 718. peadijske divizije otpoeli drugu etapu ciklusa operacija T r i o
vlaseniko-srebreniku operaciju u kojoj su se raspali Vlaseniki i Srebreniki NO
dobrovoljaki odred, dok su se dobrovoljaki bataljon Biranskog N O P odreda
i Krajiki NO dobrovoljaki odred znatno osuli. Delovi 1. proleterske N O U brigade,
Biranski N O P odred i ostatak Krajikog NO dobrovoljakog odreda, pod rukovodstvom Operativnog taba N O P i DV za istonu Bosnu, povukli su se prema Romaniji
i Zvijezdi. N e p r i j a t e l j je do 9. aprila ovladao slobodnom teritorijom izmeu reka
Zepe. Drine, Drinjae i gornjih tokova Spree i K r i v a j e . '
Napadom na Stab 4. krajikog N O P odreda i njegovu bolnicu
etniki pu u 4. krajikom N O P odredu. etnici su u bolnici
ranjene partizane, meu kojima i naelnika Operativnog taba
krajinu dr Mladena Stojanovia, sekretara OK K P J za Banju
i lana PK SKOJ-a za BiH Rajka Bosnia, narodne heroje.

Mart k.

u s. Joavki otpoeo
pobili sve bolesne i
N O P odreda za Bos.
Luku Milana Liinu

U s . Drinjai (kod Zvornika), po nareenju GS N O P i DV za BiH, rasformiran

Majeviki N O P odred. Od boraca koji su se povukli u Bira formirani su 2. istonobosanski udarni bataljon i zatitnica Operativnog taba N O P i DV za istonu
Bosnu.
Na Romaniji formiran Udarni bataljon Romanijskog N O P odreda, od Glasinakog
bataljona i izabranih boraca iz drugih delova tog Odreda.
U Srebrenici, od delova razbijenog Srebrenikog etnikog odreda, GS N O P i DV
za B i H formirao Srebreniki NO dobrovoljaki odred.

Mart

U s . Blagaju (kod Kupresa) formiran S N O odbor za Kupres.

U Luci-Palanci (kod San. Mosta) formiran S N O odbor za Sanski Most.
U s . Dinovoj Mahali (kod Nevesinja), na konferenciji lanova optinskih NO odbora, formiran S N O odbor za Nevesinje.
U selu Vodenici (kod Bos. Petrovca), na konferenciji svih lanova 6 optinskih NO
odbora i veine lanova seoskih NO odbora, izabran S N O odbor za Bosanski Petrovac.
U s . Tii (kod Sekovia), u duhu nareenja GS N O P i DV za BiH, od omladinaca
Bira, formiran Omladinski udarni bataljon Biranskog N O P odreda.
U s. Vruici (kod Teslia) u borbi protiv elnika poginuo Edo Blaek. narodni heroj.

CRNA GORA
I. mart

U Cetinju izvrena razmena 32 italijanska zarobljena vojnika i oficira za 32 internirana i uhapena pripadnika N O P - a .
U s . Boljaniima (kod P l j e v a l j a ) od 2. i 3. ete pljevaljskog partizanskog bataljona
1. decembar formiran 2. pljevaljski udarni bataljon.
Iz Podgorice (sada: Titograd) dva bataljona italijanskih vojnika pokuala da prodru u Rijeku Crnojevia radi debloklranja komunikacije koju su zaposele jedinice
Lovenskog N O P odreda. U toku dvodnevnih borbi neprijatelj je ovladao komunikacijom te palio i ubijao u s. Podstrani i s. Kornetu. Neprijatelj je imao oko
60 mrtvih i ranjenih, a jedinice Lovenskog N O P odreda su imale 5 mrtvih i ranjenih
boraca. Zaplenjeno je: 1 mitraljez, 1 p. mitraljez, izvestan broj puaka, 9 sanduka
municije i druge opreme.
' UstaSka i nemaka komanda su odstupite od dogovorenog plana kako bi spretile da
se cela Istona Bosna ukljui u italijansku okupacionu zonu.

230

1942. mart

CRNA GORA

mart 1942.

2. mart

U duhu nareenja VS N O P i DV Jugoslavije, GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku

izdao nareenje da se pri GS i N O P odredima formiraju intendanture a u bataljonima i etama postavljaju komesari za ishranu. Istim nareenjem formirani su
pri N O P odredima vojni sudovi od 3 lica, koji su imali pravo da sude kako vojnim
tako i civilnim licima.

3. mart

Otpoeo napad jedinica Sinjajevinskog sektora na etnike snage na prostoru s.

Podbie s. P o l j a Kolainska Mojkovac i napad jedinica Crnogorsko-sandakog odreda na etnike snage kod s. R a v n e R i j e k e i s. Majstorovine. Posle dosta
jakih dvodnevnih borbi neprijatelj je bio razbijen i odbaen prema Kolainu 1 B i jelom Polju, a partizanske jedinice su zauzele s. Polja Kolainska, varoicu M o j kovac i sva sela do Markovog brda (3 km severno od Kolaina). Osetne gubitke su
imale obe strane. Ukupni gubici jedinica Sinjajevinskog sektora iznosili su 13 poginulih i 16 ranjenih boraca.
Stab Lovenskog N O P odreda naredio ilegalnoj partizanskoj jedinici u Cetinju da
bolje organizuje obavetajnu slubu i da nabavi telefonske ureaje i kancelarijski
materijal.

4. mart

Mileevski bataljon Ljubia Miodragovi upuen iz pljevaljskog sreza na prostoriju pl. Kamena gora s. Jabuka pl. Pobiljenik da zatvori pravac P r i j e p o l j e
P l j e v l j a , sprei stvaranje etnikih jedinica u mileevskom i pribojskom srezu i
omogui jaanje N O P - a na toj prostoriji i pridolazak novih boraca.

5. mart

U s. Boanu (kod avnika), odlukom taba Durmitorskog N O P odreda, formirana

Komanda mesta, iji je zadatak bio da kontrolie kretanje sumnjivih lica na s v o j o j
teritoriji, da se bori protiv pete kolcne i protiv pekulacije i da se brine o snabdevanju vojske.

6. mart

U Podgorici (sada: Titograd) izmeu Glavne komande Italijanskih trupa u Crnoj

Gori i Glavnog odbora crnogorskih nacionalista iz Podgorice i doline Zete potpisan
sporazum o beskompromisnoj borbi protiv komunista i komunizma u Crnoj Gori.
Sporazumom su se obe strane obavezale na saradnju u borbi protiv partizanskih
snaga, na uzajamno potovanje, p o v j e r e n j e i lojalnost. Sem toga, italijanske okupacione vlasti su se obavezale da nacionalistike jedinice uredno snabdevaju naoruanjem, opremom i ivotnim namirnicama. Sporazumom je takoe utvreno da
italijanske trupe zadre kontrolu u gradovima a nacionalisti po selima.
Delegat CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije pri GS N O P odreda za Crnu Goru I
Boku Ivan Milutinovi, u ime GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku uputio CK
K P J i VS N O P i DV Jugoslavije, izvetaj o pojavi i radu etnika u Crnoj Gori i o
tekoama partijskih organizacija i partizanskih jedinica pri suzbijanju etnitva, o
problemima ishrane i o sprovodenju direktiva CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije
za stvaranje pokretnih jedinica. U izvetaju je i predlog za formiranje brigade od
crnogorskih partizanskih jedinica.

8. mart

Kod s. Limljana delovi bataljona Jovan Tomaevi Lovenskog N O P odreda napali

na oko bataljon italijanskih vojnika i etnika, koji su se tek posle petoasovne borbe
probili iz Bara u s. Limljane. Istog dana oko 60 italijanskih vojnika iz Virpazara
pokualo je da se probije u s. Limljane, kao pomo koloni iz Bara, ali su u borbi
kod s. Boljevia odbaeni u Virpazar. U tim borbama neprijatelj je imao 12 mrtvih
i vie ranjenih, dok su partizani imali 2 ranjena borca Sutradan se neprijatelj, uz
podrku artiljerije i minobacake vatre, probio u Virpazar.

9. mart

Da bi obezbedio ishranu siromanog stanovnitva i izbeglica iz Metohije, Vojvodine,

Hercegovine i Crne Gore, kako u prolenoj sezoni tako i tokom 1942. godine, NO
odbor optine banjanske izdao naredbu o zasejavanju obradivog zemljita i o zbrinjavanju izbeglica: seoski NO odbori treba da izrade spiskove porodica bez zemlje
(s podacima o broju lanova domainstva i o Imovnom stanju) koje bi trebalo da
dobiju zemlju na obraivanje; da utiu na bogatija domainstva da deo zemlje i
izvesnu koliinu ita za seme ustupe izbeglicama i sirotinji.
Po nareenju VS N O P i DV Jugoslavije, Stab Durmitorskog N O P odreda uputio
intendantsko odeljenje u s. Boljanie (kod P l j e v a l j a ) da stupi u vezu sa GS N O P
odreda za Sandak u cilju nabavke hrane.

10. mart

U s . Brnu (kod Nikia) delovi Nikikog N O P odreda razbili etniki

bataljon
nanevl mu gubitke: 14 mrtvih, 7 zarobljenih i vie ranjenih. Ostatak tog bataljona
u panici je odstupio u Niki.

11. mart

U s . Viu (kod Danilovgrada) od italijanske artiljerijske vatre poginulo 13 boraca

iz N O P odreda "Bijeli P a v l e , meu kojima i komandant 1. udarnog partizanskog
bataljona Durovi V i d o j e Kea, narodni heroj.

231

1942. mart
12. mart

CRNA GORA

mart 1942.

U Zeti, na Inicijativu partijske organizacije, formirana udarna partizanska eta.

U s. G. P o l j u (kod Nikia), po odluci GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku, Stab
Nikikog N O P odreda formirao 1. udarni bataljon.
G N O P odreda za Crnu Goru i Boku naredio Nikikom N O P odredu da sa odredom B i j e l i Pavle*, preduzme najenerginije akcije protiv etnika u s. Bogetiima,
na pravcu Danilovgrad Niki.

13. mart

Oko 20003000 vojnika iz sastava italijanske divizije Meslna, podrani artiljerijom

i tenkovima, preduzeli napad protiv jedinica Orjenskog bataljona Nikikog N O P
odreda u Boki. Glavne snage neprijatelja napadale su na poloaje zapadno i juno
od s. Morinja. ka Zlijebu i Sv. Jeremiji. Na tim poloajima borbe su trajale puna
4 dana. Jedinice Orjenskog bataljona uspele su zadrati svoje poloaje u rejonu s.
Morinja i Zlijeba, a kod Sv. Jeremije deo snaga se povukao na bolje poloaje. U
toku tih borbi neprijatelj je streljao 20 seljaka i popalio sein' Bakoe, Bjelske K r u evice, Bunovie, G. Morinje. Repaje, Sasovie, Kute, Presjeku i Lastvu. Gubici neprijatelja su procenjeni na oko 400-150 mrtvih 1 ranjenih, dok su partizani imali 5
poginulih i oko 20 ranjenih boraca.

14. mart

U s . Meljaku (kod P l j e v a l j a ) . formiran 3. bataljon P l j e v a l j s k o g N O P odreda.

15. mart

G N O P odroda za Crnu Goru i Boku naredio tabu Nikikog N O P odreda da

preduzme energine mere protiv etnika i raznih petokolonakih i kolebljivih elemenata na svome podruju, da formira udarne jedinice i sprei demoralizaciju u
partizanskim jedinicama, da to pre oisti od etnika Pjeivce 1 s. Ozrinie i da
se vre povee s jedinicama odreda Bijeli P a v l e .
Odran plenum NO odbora za srez Cetinje, kome su
prisustvovali
predstavnici
optinskih NO odbora s teritorije sreza. Na njemu se raspravljalo o politikim i
ekonomskim prilikama na teritoriji sreza.
PK K P J za Crnu Goru. Boku i Sandak uputio Centralnom komitetu K P J izvetai
0 situaciji u Crnoj Gori: o pojaanoj aktivnosti federalista u srezu cetinjskom I
etnika u beranskom i andrijevikom srezu; o strahovitom teroru okupatora i pete
kolone nad stanovnitvom u okupiranim gradovima i selima; o borbama partizanskih jedinica u Crnoj Gori i o merama preduzetim u cilju efikasnije borbe protiv
okupatora i neprijatelja N O P - a .

16. mart

Italijanske snage I etnici iz Virpazara, pod zatitom artiljerijske vatre, napale

jedinice Lovenskog N O P odreda u G. Crmnicl, jednom kolonom prema s. Sotonlima, a drugom u pravcu s. Dupila. U otrim borbama u rejonu s. Sotonia i rejonu
Sokola, na pravcu s. Dupila, batalioni Jovan Tomaevi 1 tovan tiljanovi L o v enskog N O P odreda odbacili su neprijatelja, nanevl mu znatne gubitke (a sami su
imali 5 mrtvih i ranjenih boraca) i zaplenivl 1 p. mitraljez, vei broj puaka, 2 revolvera, 100 komada bombi i veu koliinu municije i druge opreme.
Optinski NO odbor optine banjanske doneo odluku o zabrani davanja z e m l j e pod
napolicu i o nainu iskoriavanja manastirskih imanja.

17. mart

Kod s. Stubice (blizu Nikia) 2. eta Pjeivakog partizanskog bataljona iz zasede

napala vod od 54 italijanska vojnika i nanela mu gubitke od oko 25 mrtvih i oko
10 ranjenih, a zaplenila 1 mitraljez, 1 p mitraljez. 11 puaka, i drugu opremu. P a r tizani nisu imali gubitaka.

19. mart

U s . Oezi, kod Podgorice (sada: Titograd), tab Zetskog N O P odreda formirao 1

udarni bataljon.

20. mart

G N O P odreda za Crnu Goru i Boku uputio proglas narodu Crne Gore i Boke:
raskrinkava etnike elemente i poziva zavedene i prevarene da priu partizanima
1 stupe u optenarodnu borbu za osloboenje zemljo.
Optinski NO odbor optine banjanske izdao uputstvo o organizaciji rada i radnih
odnosa: pri NO odboru i pri seoskim NO odborima osnivaju se poverenitva za rad i
propisuju se njihove dunosti (pored niza pravila i odredaba o regulisanju radnih
odnosa).
Jae etnike snage pod komandom Pavia Duriia. iz vie pravaca, napale jedinice
Komskog i delove Lovenskog N O P odreda u rejonu sela: Poljane, Zirci. Bistrica i
Crkvine (kod Kolaina) i nanele im osetne gubitke. Pored ostalih, poginuli su sekretar PK SKOJ-a i lan PK KPJ i G N O P odreda za Crnu Goru i Boku Budo Tomovi i lan GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku B a j o Sekuli, narodni heroji

232

210

1942. mart

CRNA

GORA

mart 1942.

21/22. mart

U bolnici na Zabljaku, od rana zadobijenih u borbi protiv etnika u s. Lipovu.

umro zamenik komandanta Komande sinjajevinskog sektora Batri Zugi, narodni
heroj.

22. mart

Kod mesta zvanog Zuri (izmeu s. Ptia i s. Lutova) opkoljen od etnika, borei se
do poslednjeg metka, poginuo komandant bataljona N O P odreda Radomir Mitrovi
epan uki, narodni heroj, sa jo 7 drugova.

24. mari

Trei bataljon Pljevaljskog N O P odreda napao etnike na desnoj obali reke Volodera,
u rejonu s. Orlja s. Korita Kraljiino brdo Bijeli kamen, i posle vieasovne
otre borbe razbio ih i proterao ka P l j e v l j i m a i na dermi obalu r. Cehotine.
Rasformirana Komanda sinjajevinskog sektora, a njene funkcije i zadatke preuzeo
tab 1. kombinovanog bataljona Durmitorskog N O P odreda.

26. mart

Otpoeo prodor italijansko-etnikih snaga od Cetinja preko pl. Simunje i Crnog

vrha ka s. Cevu. U otrim borbama na pl. Simunii jedinice Lovenskog N O P odreda
su zadrale i odbile neprijatelja, nanevi mu gubitke od oko 15 mrtvih i ranjenih
(a same su imale 3 ranjena borca).

27. mart

U vezi sa oteanom situacijom u Crnoj Gori, zbog pojaane aktivnosti i propagande

etnika, PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak izdao direktivu o zadacima partijskih organizacija u partizanskim jedinicama: precizirane su dunosti i zadaci partijskih elija u etama i bataljonskih biroa, kao i svih komunista u jedinici.
P r v i udarni bataljon Nikikog N O P odreda napao etniko uporite u s. Ozriniima
kod Nikia. Iako potpomognuti italijanskom artiljerijom i tenkovima, etnici su
imali 27 poginulih i znatan broj ranjenih. Bataljon je imao 27 lake ranjenih i 2
poginula borca.

tS. mart

Na sastanku delegata optinskih NO odbora Grahovo, Banjani, Lastva, Zupci, Vui

Do, uma i sa osloboene teritorije Boke doneta odluka o cenama artikala koji e
se menjati na pijaci u s. Zupcima. Utvren je sledei odnos: 1 kg soli 1 kg krompira, 3 kg soli 1 kg vune neoprane, 1 kg luka l kg krompira, 1 litar ulja
1 kg vune neoprane, 1 kg duvana 1 vrste 80 lira (200 dinara), 1 kg eera 6 kg
krompira. 1 litar gasa 4 kg krompira itd.

Mart k.

U s. Mijakoviima (kod P l j e v a l j a ) formiran 4. bataljon Pljevaljskog N O P odreda, u

iji su sastav uli jedan deo boraca Prenanskog pozadinskog bataljona i ljudstvo
iz sela Vrulje, Ljutia, Kozice i Vukova Brda.

Mart

Izabran S N O odbor za Herceg Novi.

U rejonu Palske kose (kod Bijelog P o l j a ) poginuo Dragomir Nenadovi, narodni heroj

3f4. mart
J 4 . mart

5. mart

Ustae napale s. Dragotlnu (kod Gline) i ubile 50 ljudi, a jo vie njih ranile.
Druga eta 3. bataljona 2. kordunakog N O P odreda izvrila neuspeo napad na s.
turli (kod Slunja). Poginulo je 13 partizana, meu kojima i komandir 2. ete Vilim
Gajler, narodni heroj.
Lapaki bataljon i bataljon M a r k o Orekovi, uz sadejstvo tri ete 1. krajikog
N O P odreda, otpoeli desetodnevni napad na Srb. u kome sti se nalazili 44. bataljon
crnih koulja, etnici i andarmi. I pored vrlo otrih borbi. Srb nije zauzet. U prvom
juriu poginuo je desetar i pukomitraljezac Branko Vladui, narodni heroj.

Mari p.

Na Kalniku, odlukom OK K P H za Varadin, od boraca varadinskog i bjelovarskog

okruga formirana Kalnika partizanska eta.

8. mart

U Lici izaao prvi broj lista Zena u borbi, organa Okrunog odbora A F Z za Liku.
U Vojniu odran veliki zbor ena sreza Vojni, na kome je govoreno o ulozi ena
u NOB-u.
Delovi 1. bataljona Marko T r b o v i Primorsko-goranskog N O P odreda napali i zauzeli italijanski magacin u s. Hreljinu (kod Ogulina), gde su zaplenili 2 p. mitraljeza,
15 puaka i 307 bombi.

1942. mart

CRNA

GORA

mart 1942.

Kod s. Vitunja (blizu Ogulina), iz zasede, delovi 1. partizanskog bataljona Marko

T r b o v i Primorsko-goranskog N O P odreda napali italijansku kolonu i naneli j o j
gubitke od 35 mrtvih i ranjenih. Za odmazdu, italijanski vojnici su opljakali s.
Vitunj i zapalili 32 kue.
U Klancu (kod Graaca) bataljon G a v r i l o Princip Grupe N O P odreda za Liku napao italijansku kolonu od preko 1000 vojnika i naneo j o j velike gubitke.
II

mart

Kod s. Ugljana (blizu Sinja), iz zasede, borci Kamenike partizanske ete napali
italijanske vojnike i naneli im gubitke od 4 mrtva i 9 ranjenih vojnika i oficira.

12. mart

GS N O P odreda za Hrvatsku naredio tabovima Grupe N O P odreda za Liku, Grupe

kordunakih N O P odreda i Primorsko-goranskog N O P odreda da iste teren na
svojim podrujima, povezuju slobodne teritorije Like, Korduna 1 Gorskog kotara i
sistematski unitavaju saobraajne veze neprijatelja.
Po direktivi PK K P H za Dalmaciju, od Mosorske partizanske ete i novopridolih
boraca formiran Mosorski N O P odred.
U V. Kladui, uz prisustvo delegata VS i CK K P J Vladimira Popovia, odrana
druga okruna partijska konferencija za karlovaki okrug, na kojoj je analiziran
rad partijske organizacije posle prve okrune konferencije (krajem jula 1940) i
izabran novi O K .

13. mart

U s. Bacini (kod Makarske), po odluci OK K P H za Makarsku, od gradake partizanske grupe formirana Gradaka partizanska eta (1. junodalmatinska partizanska
eta).

14. mart

Na putu BoslljevoPonikve (kod Ogulina) jedna eta 1. partizanskog

bataljona
Primorsko-goranskog N O P odreda napala andarmerijsku patrolu 1
zarobila 19
andarma.

15 mart

GS N O P odreda za Hrvatsku uputio proglas vojnim obveznicima, vojnicima, podofizirlma i oficirima hrvatskog domobranstva: poziva ih da se ne odazivaju mobilizaciji, ve da je sabotiraju i da prelaze na stranu N O P odreda.
Kod Ljubova italijanske posade iz Gospia i iroke Kule napale delove Grupe N O P
odreda za Liku. Posle estoke borbe italijanske snage su pred vee prisiljene na
povlaenje u polazne garnizone.
Na putu izmeu Mrkoplja i Lokava delovi 2. bataljona Matija Gubec Primorsko-goranskog N O P odreda napali su iz zasede karabinijere i domobrane, naneli im gubitke od 11 mrtvih i zaplenili 14 puaka, 66 bombi i oko 1000 metaka.
Delovi Slavonskog partizanskog bataljona izvrili napad na s. V. Bastaje (kod Daruvara), gde su zaplenili 42 puke, 7 pitolja i 2000 metaka.
Gradaka partizanska eta (1. junodalmatinska partizanska eta) napala ustae i
andarme u s. Staevici (kod Vrgorca), zarobila 10 ustaa i 2 andarma 1 zaplenila
12 puaka.

16. mari

U Brinju italijanske vlasti streljale sekretara SK K P H za Brinje Ivicu Lovlnia,

narodnog heroja.
Kod s. Crnog (blizu Novog), 2. eta 1. bataljona M a r k o T r b o v i Primorsko-goranskog N O P odreda odbila napad italijanskih snaga i time ih spretila da pljakaju stanovnitvo i prodiru na slobodnu teritoriju u tom kraju.

17. mart

Delovi 1. partizanskog bataljona M a r k o T r b o v i Primorsko-goranskog N O P odreda

odbili napad italijanskih snaga i domobrana na s. Alan. N e p r i j a t e l j je imao 2
mrtva i 3 ranjena vojnika, podoficira i oficira.
Na o. Brau partizanska grupa prvi put napala andarme na mestu Dubov dolac
(blizu Bola). Pored hrane, partizani su zaplenili 3 puke, 1 pitolj, 2 bombe i 400
metaka.
Iznad s. Brdovca (kod Zagreba) formiran prvi partizanski vod u Hrvatskom zagorju.

19. mart

Otpoeo jednomeseni napad ustake Utinjske brigade na 1. i 2. kordunaki N O P

odred na Kordunu. N e p r i j a t e l j je ovladao Petrovom gorom, popalio sva sela na
njenim obroncima i naneo ogromnu tetu stanovnitvu toga kraja.
U s . Trnovcu (kod Gline) odrano partijsko savetovanje OK K P H za Baniju, u prisustvu 34 delegata iz srezova: Sisak, Gradac, Glina i Petrinja. Raspravljalo se o
politikoj i vojnoj situaciji u okrugu.

234

1942. mart

HRVATSKA

mart 1942.

Drugi bataljon Matija Gubec Primorsko-goranskog N O P odreda zauzeo Mrkopalj

(kod Ogulina), zarobio 6 andarma i 18 domobrana i zaplenio 54 puke, 3000 metaka.
3 pitolja i drugi materijal. Istog dana je odran manifestacioni zbor i izabran optinski NO odbor.
20. vtart

U zaseoku Tomiu (blizu Ogulina) otpoela dvodnevna sednica G N O P odreda za

Hrvatsku. Posle razmatranja zadataka koje je postavio V N O P i DV Jugoslavije
i analize dotadanjeg rada, na sednici je odlueno: u Hrvatskoj formirati pet operativnih zona; partizanska dejstva proiriti na celu Hrvatsku, uz pomo podruja
gde su do tada bila razvijena; glavnim snagama prvenstveno preduzeti
ruenje
komunikacija i napade na neprijateljska uporita; formirati 1. proleterski bataljon
Hrvatske; G popuniti novim lanovima; formirati tehniku i redakciju centralnog
lista Partizan; obrazovati kurs za politike komesare i nastaviti rad oficirskog
kursa.
Po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku formiran 1. slavonski N O P odred.
U s. G. Budiini (kod P e t r i n j e ) 3. bataljon Banijskog N O P odreda razoruao ustaku
posadu.
U logoru Stara Gradika ustae streljale lana OK K P H za Karlovac Nadu Dimi,
narodnog heroja.

21. mart

U s . Prijeki (kod Gline) delovi 1. bataljona Banijskog N O P odreda razoruali ustaku

posadu.
Kod s. Tuilovia (blizu Karlovca), u borbi protiv ustaa i domobrana, poginuo komandant 1. bataljona 1. kordunakog N O P odreda Mirko Poti, narodni heroj.
Okruni NO odbor za okrug Krbavu izdao pravilnik o radu NO odbora na podruju
okruga.

22. mart

Ustake snage iz Karlovca, uz pomo tenkova, posle krae borbe protiv delova 1. kordunakog N O P odreda ule u Vojni.
Odrana I partijska konferencija K P H za srez Korenicu.
U Mrkoplju formiran optinski odbor A F Z - a .

23 mart

- Sekretar Operativnog partijskog rukovodstva CK K P H izvestio CK K P H o radu

partijskih organizacija na Kordunu: konstatuje da ie osnovna slabost ove partijske
organizacije to ona nije veu panju posveivala hrvatskim selima 1 to je razvodnjena velikim brojem novih lanova. Pored toga, govori o v o j n o j i politikoj situaciji
u Lici i Gorskom kotaru.
U rejonu Ploanskog klanca i s. Srba otpoeo estodnevni napad italijanskih snaga
iz sela Radua, Metka i Poitelja (blizu Gospia) i s. Zrmanje i s. V. Popine (blizu
Graaca) na jedinice Grupe N O P odreda za Liku. Do 28. marta italijanske jedinice
su zauzele s. Ploe, Udbinu, s. Srb i Korenicu.

24. mart

Selo Buicu (kod Gline) koje je branila seoska straa zauzeo 1. bataljon Banijskog
N O P odreda. Poginulo je 8 straara. Zaplenjeno je 6 sanduka municije i 16 puaka

25. mart

Kod Delnica (na pruzi Ogulin Rijeka) delovi 2. bataljona Matija Gubec P r i morsko-goranskog N O P odreda poruili prugu na duini od 126 m, tako da je saobraaj obustavljen 5 dana.

26. mart

Italijanski vojnici i ustae spalili s. Bainu (pod Biokovom) i vrili teror nad stanovnitvom.
Na brdu Begovai (na pl. Psunju) ustae i domobrani napali 1. bataljon 1. slavonskog
N O P odreda. Bataljon se posle dvoasovne borbe povukao u pravcu Gradine. Neprijatelj je imao oko 30 mrtvih i ranjenih. Bataljon je imao 3 mrtva, meu kojima je
i komandir voda Marko Konar Bura, narodni heroj.
G N O P odreda za Hrvatsku izdao uputstvo tabovima Grupe kordunakih i Grupe
N O P odreda za Liku o primenjivanju partizanske taktike pri odbrani osloboenog
teritorija.

27. mart

Na pijaci u Splitu ene demonstrirale protiv nedostatka ivotnih namirnica, jer su

e kupovane z a italijansku vojsku. ule s u s e parole: Van s faistikim otimaima!, D a j t e nam hleba, deca nam umiru od gladi. Na te demonstracije kao i
na mnoge druge akcije splitskih rodoljuba, italijanske vlasti su odgovorile pojaanim terorom 1 masovnim hapenjem i slanjem u koncentracione logore.
2.?.'

1942. mart
29. mart

MAKEDONIJASLOVENIJA

mart 1942.

Zandarmerijsko uporite u s. Vili Selu (kod Slav. Poege) napali delovi 2. bataljona
1. slavonskog N O P odreda, ali ga, zbog dolaska ojaanja, nisu zauzeli. Partizanske
jedinice su imale 12 mrtvih, a andarmi 6 mrtvih i ranjenih.
-- Zbog viemesenog pritiska jedinica italijanski garnizon napustio Korenicu (sada:
Titova Korenica) i povukao se u Udbinu i s. Ploe.

30. mart

Po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku formirana Proleterska eta Banijskog

N O P odreda.
Na . st. Maja (kod Gline) delovi 1. bataljona Banijskog NOP odreda razoruali 27
domobrana i zaplenili 27 puaka i 1 automat.
Na . st. Grabovac (kod Gline) 2. eta 1 bataljona Banijskog N O P odreda razoruala
domobransku posadu i zapalila . st. i Optinu.

Mart k.

Po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku formirana Proleterska eta Korduna.

U selima Muu, Mileini i Pribudama (kod Splita) formirani seoski NO odbori.
U rejonu s. Plakog (kod Ogulina) elnici streljali komandanta 2. kordunakog N O P
odreda Roberta Domanija i politikog komesara 3. ete 3. bataljona 2. kordunakog
NOP odreda Adolfa Stajnbergera Draga, uesnike u panskom graanskom ratu i
narodne heroje.

Mart

Po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku formirana Primorsko-goranska proleterska eta.

U s . Trnovcu (kod Gline) odrana omladinska konferencija za srez Glinu, na kojoj
je izabrano omladinsko rukovodstvo za taj srez.
U Hrvatskom primorju izaao prvi broj lista Komunist organa OK K P H za Hrvatsko primorje.
Na podruju sreza Kastav formirani seoski NO odbori i SNO odbor.
MAKEDONIJA

2- viart

Kod s. Trojaci (blizu Prilepa), u borbi protiv bugarske policije, poginuo lan biroa
PK K P J za Makedoniju Borko Talevski Crnio, narodni heroj.

Mart d. p.

Uenici viih razreda veleke gimnazije (oko 400) organizovali

trodnevni trajk
zbog nepodnoljivih mera kolske okupatorske uprave (iskljuenje 5 uenika skojevaca, noenje uniforme, kolska taksa, zabrana upotrebe makedonskog jezika itd.).
Organizatore trajka je bugarska policija pozatvarala. Povodom toga organizovane
su i demonstracije u gradu u kojima je uestvovalo oko 1000 uenika i roditelja
Upotrebom vojske demonstracije su rasturene, ali je pod takvim pritiskom anulirana i odluka o iskljuenju uenika.

Mart

U Prilepu otpoeo izlaziti list Naroden glas, organ NOF-a za Prilep.

SLOVENIJA
11. mart

Na Jelenici (kod s. Podstenica na Koevskom rogu) formiran 5. slovenaki

zanski bataljon (nazivan i Dolenjskim partizanskim bataljonom).

parti-

13. mart

Kod Vinje Gore kolona italijanskih automobila, koja je pratila efa italijanske
vojne misije na putovanju Iz Zagreba za Rim, upala u zasedu 3. ete 2. tajerskog
partizanskog bataljona. Ubijena su dva italijanska oficira.

IS. mart

U blizini . st. Skofljica (na pruzi Ljubljana Novo Mesto), 2. i 4. eta 2. tajerskog
partizanskog bataljona napale teretni voz i teko otetile lokomotivu.
Na Mokrecu (kod Ljubljane) delovi italijanske divizije Granatijeri di Sarenja
napali deo 3. partizanskog bataljona L j u b o Sercer. Iskoristivi pregrupisavanja neprijatelja, bataljon se preko Kozjih stena povukao u pravcu Zale (kod Cerknice)

2i. mart

99/;

GS N O P odreda za Sloveniju izdao dnevnu zapovest o pripremama za opti prolecni ustanak u Sloveniji: do maksimuma razviti politiku delatnost; orga nizova ti i
mobilisati Narodnu zatitu; u raznim centrima prikupiti hranu i oruje i to b o l j
naoruati jedinice.

1942.
23. mart

april

SRBIJA

april

1942.

Po nareenju GS N O P odreda za Sloveniju, jedna eta 3. partizanskog bataljona

L j u b o Sercer upuena u Slovenako primorje radi jaanja pokreta. (Ta eta je
nazivana Spacapanovom partizanskom etom).
U umi blizu s. Lipoglava (kod Grosuplja) jai odred italijanske vojske izvrio napad
na 2. tajerski partizanski bataljon. Posle otre estoasovne borbe partizani su se
probili kroz obru i time osujetili ienje tog kraja.

27. mart

Kod Planice (blizu S k o f j e Loke). nemaki vojnici iznenada napali Selku etu Cankarevog partizanskog bataljona, ali se ona, posle dvoasovne borbe, probila kroz
neprijateljske poloaje. T o m prilikom je poginuo lan GS N O P odreda za Sloveniju
Stane Zegar, narodni heroj.

29. mart

Od 1, 2. i 3. tajerskog partizanskog bataljona formirana 1. tajerska brigada (2. grupa

N O P odreda). Sveani zbor brigade odran je 5. aprila 1942.
U sastavu 3. partizanskog bataljona L j u b o Sercer formirana minerska eta.

30. mart

Stab 1. tajerske brigade izdao naredbu o koncentraciji tajerskih

grupa i ponovnom formiranju 1. tajerskog partizanskog bataljona.

partizanskih

GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o reorganizaciji slovenakih partizanskih

jedinica: o stvaranju N O P odreda i grupa N O P odreda.
Mart k.

Od boraca Spacapanove partizanske ete i jednog dela boraca Pivanske partizanske ete, koji su ostali u Vipavskoj dolini, formirana 1. vipavska partizanska eta.

SRBIJA
1. mart

SK KP.) za Zemun izdao proglas stanovnitvu da se ne odziva naredbi okupatorskih vlasti o predavanju poljoprivrednih proizvoda.
U Beogradu, prilikom odravanja sastanka, uhapeni lanovi I I I rejonskog komiteta
K P J za Beograd.

2. mart

K o d s. Cubure i s. Krajkovca (blizu Prokuplja) Malojastrebaka eta Toplikog

N O P odreda, u borbi voenoj ceo dan, razbila jedan etniki odred Koste Peanca
i etu nedievaca i nanela im gubitke od oko 50 mrtvih i 30 zarobljenih, dok je
sama imala 2 ranjena.

2/3. mart

Zbog pritiska delova bugarskog 1. okupacionog korpusa, nedievaca i elnika Stab

Babikog N O P odreda raspustio jedan broj boraca a ostatak (oko 40 boraca) podelio
na 4 desetine, te ove uputio da dejstvuju odvojeno, s lim da se posle 15 dana ponovo
sastanu. Neprijatelj je ove grupe razbio i unitio.

3. mart

Otpoeo napad bugarskih i nedievskih jedinica i etnika Koste Peanca na Topliki,

Rasinski, Jablaniki i Leskovaki N O P odred u cilju zauzimanja slobodne teritorije
u Toplici i Jablanici.
Na kanalu Barkut Sidina nadmone ustake i andarmerijske snage razbile grupu
od oko 80 partizana koji su bili u pokretu iz Adaevakih uma ka FruSkoj gori;
ka Frukoj gori se probilo samo oko 25 boraca.
Kod zaseoka Vrova (kod Obrenovca), da ne bi iv pao u ruke neprijatelju, ubio se
zamenik komandanta Posavskog N O P odreda M i l i v o j e Mani Albanta, narodni heroj.
U kasarni u Somborn maarska policija obesila etiri lana K P J .
Pod pritiskom etnika Koste Peanca Malojastrebaka eta Toplikog N O P odreda
se iz okoline s. Cubure prebacila na Crni vrh (M. Jastrebac). Po nareenju Koste
Peanca etnici su, zbog pretrpljenih gubitaka (2. marta), spalili s. uburu.

3/4. mart

Delovi Suvoborskog N O P odreda demolirali postrojenja na . st. Banjani (na pruzi

Lajkovac G. Milanovac).
U s . Prnjavoru (kod lriga) odran sastanak Sreskog taba za pripremu ustanka u
irikom srezu sa vojnopolltikim rukovodiocima sreza na kome je razraen plan razoruanja neprijateljskih posada i odlueno da se mesne partizanske desetine prikupe na Frukoj gori.

S. mart

Kod s. Kolja (blizu L j u b o v l j e ) Valjevski N O P odred i delovi Mavanskog N O P

odreda se prebacili preko Drine u istonu Bosnu.

237

1942.

april

SRBIJA

april

U Beloj Palanci provaljena skojevska organizacija

pohvatani i oterani u logore.

1942.

svi lanovi, izuzev jednog,

U Panevu sekretar OK SKOJ-a za juni Banat ubio upravnika politikog odseka

nemake policijske uprave u Panevu.
5/6. mart

U s . Suljmu (kod Rume) grupa boraca iz Frukogorskog N O P odreda i mesne desetine napali ustaki zatvor u optinskoj zgradi, oslobodili jednu drugaricu i zaplenili 6 puaka.
Delovi Toplikog N O P odreda posekli oko 100 tt stubova izmeu . stanica Luane
i Greja (na pruzi Ni Stala).

6. mart

Kod s. G. Branetia (izmeu L j i g a i Mionice) Suvoborski N O P odred vodio borbu

protiv nedievaca i pretrpeo gubitke od 10 mrtvih.
U Beogradu, lanovi udarne grupe, pod rukovodstvom MK K P J za Beograd izvrili
uspeo atentat na policijske agente Dora Kosmajca i Obrada Zaladu.

7. mart

Delovi bugarskog 1. okupacionog korpusa, u sadejstvu sa nedievcima, ljotievcima

i etnicima (ukupne jaine oko 1015.000 ljudi), napali Jablaniki i
Leskovaki
N O P odred i delove Toplikog N O P odreda. Posle etvorodnevnih borbi Jablaniki
i Leskovaki N O P odred su se iz rejona s. Dobro Vode na pl. Radanu probili na pl
Pasjau. P r v o g dana borbe kod s. Gazdara (blizu Medvee) poginuo je Zejnci Ajdini
narodni heroj.
U s . Gubetinu (kod Prokulja) etnici Koste Peanca blokirali Vidovaku etu T o p likog N O P odreda. U kratkoj, ali otroj borbi eta se iz obrua probila prema V i dojevakom kru, uz gubitke od 15 poginulih i nestalih boraca.
Kod s. Graenika (blizu Slavkovice) Suvoborski N O P odred vodio borbu
nemakih jedinica, SDS i etnika.

protiv

U Panevu, u otroj troasovnoj borbi protiv nemake policije i vojske, koja ih je

opkolila u jednoj kui, poginula 4 lana K P J .
9. mart

U s . Deliblatu (kod Kovina) formirana Kovinska partizanska ilegalna grupa.

Mesne desetine u s. Manelosu (kod Srem. Mitrovice), streljale dvojicu petokolonaa
i u optini zaplenili 6 vojnikih puaka i neto municije. Jednovremeno, grupa boraca 1. ete frukogorskog N O P odreda je napala and. st. u s. Beenovu (kod
Rume), ubila komandira stanice i ranila nekoliko andarma a stanicu i optinsku
arhivu zapalila; pri povratku iz akcije uhvatila je 3 petokolonaa (koji su zatim
osueni na smrt) i zaplenila 2 njihove puke.

9/10. mart

Grupa boraca Podunavskog N O P odreda prodrla u s. Neradin (kod Iriga), ubila

ustau i policajca i spalila optinsku arhivu; zatim, u zasedi, doekala pojaanje
upueno iz Iriga automobilom, ubila kapetana i 3 ustae i zaplenila 4 puke, pitolj
i nekoliko bombi, a automobil zapalila.

10. mart

U rejonu Kamena (kod Iriga), od mesnih partizanskih desetina

Irika partizanska eta.

iz Iriga, formirana

Mesne partizanske desetine iz sela P r n j a v o r a i Kruedola (kod Iriga) spalile optinsku arhivu u Prnjavoru.
Severno od Iriga oko 200 ustaa i domaih Nemaca opkolilo jednu mesnu partizansku desetinu, ali se ova probila, a zatim, uz pomo drugih mesnih desetina, nanela
neprijatelju gubitke i prinudila ga na povlaenje u Irig. 1
Kod s. K o z j e (blizu Bele Palanke) srpski 5. dobrovoljaki odred napao delove
Svrljikog (Niavskog) N O P odreda, ali su ovi uspeli da se izvuku prema s. Babinom Kalu, uz gubitke od 1 zarobljenog i 5 ranjenih boraca.
U umi kod s. Leimira (na Frukoj gori) grupa boraca Frukogorskog N O P odreda
razoruala nekoliko straara koji su obezbeivali seu drveta. Pri kraju akcije, napadnuti od vee grupe domaih Nemaca i ustaa, partizani su pretrpeli gubitke od
5 poginulih i 1 ranjenog.
Kod Tometinog polja (blizu Kosjeria) Suvoborski N O P odred vodio borbu protiv
etnika i naneo im gubitke od 6 mrtvih.
U s . Mirijevu
miliciju.
1

238

(kod Petrovca) delovi

Poarevakog N O P odreda razoruali mesnu

Po drugom Izvoru dogaaj se desio 9. marta.

1942.

april

SRBIJA

april

1942.

U Panevu nemaka policija streljala 75 komunista 1 pripadnika i simpatizera

NOP-a, medu kojima i Ljubicu Odadi, tekstilnu radnicu, lana K P J , narodnog
heroja.
11. mart

Borci Frukogorskog N O P odreda prekinuli tt veze izmeu sela Leimira i Calme

(kod Srem. Mitrovice).
Severno od s. Grgetega (kod Iriga) formirana Kruedolska partizanska eta.
U s. Beitu (blizu Babunice), u borbi protiv etnika poginulo 10 boraca Babikog
N O P odreda.

U/12, mart

Kod s. Dobre Vode (na pl. Radanu) Jablaniki i Leskovaki N O P odred probili obru
bugarskih, etnikih i nedievskih jedinica i preko s. Dragog Dela i s. itnog Potoka izbili na pl. Pasjau, gde su se spojili sa delovima Toplikog N O P odreda.

12. mart

U s. Belom Kamenu (na pl. Pasjai) formiran Privremeni operativni tab za Jablaniki i Kukaviki N O P odred i delove Toplikog N O P odreda.
Izmeu sela Suljma i Beenova (kod Rume) borci Frukogorskog N O P odreda odbili
napad delova domobranskog 1. lovakog bataljona i andarma iz okolnih slanica i
prinudili ih na povlaenje u polazna uporita.
Kod s. Radanovaca (blizu Kosjeria) u borbi protiv nedievaca, Suvoborski N O P
odred ubio 2 i ranio 3 neprijateljska vojnika.
U manastiru V. Remeti (kod Iriga) Kruedolska partizanska eta napala ustako
uporite i zaplenila 3 puke s neto municije.
U rejonu s. Grgetega (kod Iriga) nemake i ustako-domobranske jedinice, jaine
490 vojnika, izvrile bezuspenu akciju ienja protiv Kruedolske i Irike partizanske ete.

12/13. mart

Privremeni operativni tab za Jablaniki i Kukaviki N O P odred i delove Toplikog

N O P odreda doneo odluku da ove jedinice otponu prodor sa pl. Pasjae ka Jablanicl i Pustoj reci, gde su naili na jake neprijateljske snage koje su im nanele
znatne gubitke.

13. mart

Grupa od 25 boraca Toplikog N O P odreda saekala u zasedi kod s. M. Plane (blizu

Prokuplja) nedievski kamion s municijom. Pratnja kamiona delimino je izginula,
a ostatak je pobegao za Prokuplje. Zaplenjeno 20 sanduka municije, a kamion je
zapaljen. Istog dana ta grupa u zasedi ubila je 1 oficira i 1 podoficira i 4 Nedieva
vojnika ranila koji su autobusom ili iz Kurumlije za Prokuplje.
U s . Radanovcima (blizu Kosjeria), u borbi protiv nedievaca i etnika, poginuo
lan Komande grupe odreda zapadne Srbije Zivorad Jovanovi Zikica Spanac, narodni heroj.
Grupa boraca Frukogorskog N O P odreda napala and. st. u s. Suljmu (kod Rume)
i posnd. nanela gubitke.

14. mart

Na . st. L j u b i n j e (na pruzi Poarevac Rabrovo) delovi Poarevakog N O P odr-xla

unitili stanina postrojenja.
U Beogradu, lanovi udarne grupe
stareinu kvarta.

izvrili uspeo atentat na Dragoljuba Steria,

SK K P J za Staru Pazovu uputio proglas Srbima, Slovencima, Hrvatima i antifaistiki orijentisanim Nemcima toga kraja, pozivajui ih da udrue sve snage u cilju
to skorijeg unitenja neprijatelja.
U Panevu nemaka policija streljala 50 komunista i pripadnika i simpatizera
NOP-a kao odmazdu zbog pogibije upravnika politikog odseka policijske uprave
u Panevu.
15. viart

Kod s. Brestovca (blizu Leskovca) delovi Jablanikog N O P odreda u borbi ubili 14

nedievaca, dok su sami imali 6 mrtvih i 8 zarobljenih.
Kod s. Pirkovca (blizu S v r l j i g a ) Svrljikl (Niavski) i Ozrenski N O P odred iz zasede napali etniki odred Koste Peanca iz Svrljiga i u dvoasovnoj borbi ubili
30 etnika, dok su ostali pobegli. Nai gubici: 1 mrtav i 3 ranjena.

Mart p.p.

Delovi Babikog N O P odreda koji su dejstvovali u rejonu Suve planine potpuno

su uniteni posle nekoliko uzastopnih borbi protiv etnika Koste Peanca.

239

1942.

april

SRBIJA

april

1942.

Izmeu s. Teice i s. Luana Malojastrebaka eta Toplikog N O P odreda poruila

na vie mesta elezniku prugu Ni Stala.
Mart s.

U selima sreza svrljikog bugarska kaznena ekspedicija ubila oko 150 ljudi i, iz
vie sela uhapsila po 50100 ljudi. Njenom teroru pridruili su se etnici i dobrovoljci.

16. mart

Kod s. Magaa (blizu Lebana) oko 600 etnika, nedievaca i bugarskih vojnika napalo delove Jablanikog N O P odreda. Neprijatelj je odbaen uz gubitke od 15 mrtvih.
Gubici odreda: 5 mrtvih i 7 zarobljenih (koje su etnici streljali).
Poarevaki N O P odred unitio postrojenja na . st. Sirakovo i. toga i narednog
dana, spalio optinske arhive u selima: Sirakovu, Majllovcu, Miljeviu, S u v a j i ima, Donjoj Kruevici, Branievu, Desinama i Peanici.
U s . Osipaonicl (kod Smedereva) delovi Kosmajskog N O P odreda razoruali seosku
strau.

17. mart

U selu Pretronji (blizu Prokuplja) delovi Toplikog N O P odreda spalili optinsku

arhivu.
U Kurumliji etnici Koste Peanca streljali
politkomesara
odreda Dimitrija Todorovia Kaplara, narodnog heroja.

18. mart

Knjaevakog

NOP

Na prostoriji s. R o g l j e v i s. Beloevac s. Paune s. Klinci (kod Valjeva).

posle tekih osmodnevnih borbi protiv nadmonih
nemakih i
etnikih snaga.
Suvoborski N O P odred okruen i skoro potpuno uniten.
Na poloaju s. Digolj s. Mikulovac (kod Prokuplja) delovi Toplikog 1 Rasinskog
N O P odreda odbili napad Humskog i Digoljskog etnikog odreda Koste Peanca i
protivnapadom naterali ih u panino bekstvo ka Prokuplju. uz osetne gubitke u
mrtvim i ranjenim. Gubici odreda: 3 poginula i nekoliko ranjenih boraca.
Na Vetrenjai (u blizini s. Grgurevaca kod Rume) Frukogorski i Podunavski N O P
qfired odbili koncentrine napade andarmerijskih i ustako-domobranskih jedinica,
jaine 470 vojnika, i primorali ih da se povuku u polazna uporita.
U umi Sicari (kod s. Klenka, blizu Sapca, na levoj obali r. Save) nemake vlasti
streljale 62 izmuena i zlostavljana rodoljuba iz abakog koncentracionog logora,
medu njima i sekretara OK SKOJ-a i lana OK K I M za Sabac Veru Blagojevi,
narodnog heroja.

19. mart

Kod s. Kostenice (blizu Prokuplja) oko 1500 bugarskih vojnika i etnika Koste Peanca napalo delove Toplikog N O P odreda. Borba je voena ceo dan, a uvee su
se partizani povukli ka grebenu pl. Jastrepca, uz gubitke od 4 mrtva i 3 ranjena.
Kod s. Reicc (blizu Prokuplja) delovi Toplikog i Rasinski N O P odred vodili borbu
protiv bugarskih vojnika i etnika. Usled nadmonosti neprijatelja partizani su se
povukli ka s. V. Plani.
U s . Dugom Polju (kod Sokobanje) Ozrenski N O P odred spalio optinsku arhivu.
U s . Lukovu i s. Manojlici (kod S v r l j i g a ) delovi Niavskog (Svrljikog) N O P odreda
spalili optinsku arhivu.
U s . Dobrom Dolu (kod Smederevske Palanke) delovi Kosmajskog N O P odreda spalili
optinsku arhivu.
Kod s. Tulara (blizu Lebana) jedna eta Kukavikog N O P odreda naila na zasedu
etnika Koste Peanca i skoro potpuno izginula: od 63 borca spasio se samo 16.
etnici su ranjene i zarobljene partizane pobili, a neke predali Nemcima.

20. mart

U s . itluku i s. Miluincu (kod Sokobanje) Ozrenski N O P odred spalio

arhive i zaplenio 5 puaka.

optinske

U Kragujevcu nemaki vojnici streljali 45 seljaka iz sela lepenikog sreza, koje su

pohvatali kao saradnike N O P - a .
Na Sarlaku (kod Pirota) formirano Pirotsko rukovodstvo NO fonda.
21. mart

U s. V. Plani (kod Prokuplja) dve ete Toplikog N O P odreda vodile borbu sa oko
200 etnika Koste Peanca i razbile ih, nanevi im gubitke od 10 mrtvih.
U s . Miljeviu i s. uvajiima (kod Golupca) delovi Poarevakog N O P odreda spalili
optinske arhive.

pjn

1042. mart
22. mart

SRBIJA

mart 1942.

PK K P J za S r b i j u dao SK K P J za Zemun direktivu o f o r m i r a n j u NO odbora.

Na R a v n o m (lia Pruskoj gori) izvrena podela frukogorskog i Podunavskog N O P
odreda na ete i v o d o v e . Odreeni su im rejoni d e j s t v a i novi rukovodioci.
U Beogradu uhapeno oko 80 istaknutih funkcionera i lanova K P J .

23. mart

U s. Bueu (kod K r u e v c a ) Rasinski N O P odred i delovi Toplikog N O P odreda napali

oko 150 etnika Koste Peanca, ubili 6 i zarobili 8 etnika. Zbog nailaska bugarskih
vojnika i nedievaca partizani su se povukli ka pl. Jastrepcu.
P r v a eta Frukogorskog i deo Podunavskog N O P odreda izvrili uspenu akciju
na posadu s. C e r e v i a (kod Petrovaradina) nanevi j o j gubitke, zapalili optinsku
arhivu i zaplenili 16 puaka. 182 bombe i znatnu koliinu municije. U odrede su
tada stupila 34 nova borca.

24. mart

U predelu Biklava (kod I l o k a ) 2. eta Frukogorskog N O P odreda razbila d v e ete

iz domobranske Sremske brigade koje su nastupale sa pravca s. Starog Divoa.

Niavski ( S v r l j i k i ) i Ozrenski N O P odred napali Raanj, ali, zbog snanog otpora

nedievaca i andarma, nisu uspeli da ga zauzmu. Spaljena je arhiva Sreskog naelstva i Poreske uprave. Gubici odreda 9 mrtvih.
Pri povlaenju sa R a v n o g (na Frukoj gori), okruena od andarmerijskih i ustakodomobranskih snaga, ukupne jaine 1.2(H) vojnika 1. eta Frukogorskog N O P odreda,
sa komorom i izbeglicama, probila se na zapadni deo Fruke gore. Pri izvlaenju,
u pravcu G r a d i n e (k. 337) nenaoruano l j u d s t v o k o j e je odstupalo s komorom pretrpelo je gubitke.
U pokretu sa R a v n o g (na Frukoj gori) na s v o j teren (istoni deo Fruke g o r e ) P o dunavski N O P odrd iznenada napadnut u rejonu Z m a j e v c a . Posle otre borbe on
je odstupio ka predelu Morintovu. U sukobu poginuo je i komandant o v o g odreda
a ranjen je komesar taba N O P odreda za Srem.

25. mart

U s . Labukovu (kod
arhivu.

25/26. mart

U s . Galibabincu
arhivu.

S o k o b a n j e ) delovi Ozrenskog

(kod S v r l j i g a ) delovi Niavskog

U s. G. Kamenici (kod
spalili optinsku arhivu.
26. mart

K n j a e v c a ) delovi

NOP

NOP

odreda spalili optinsku

odreda spalili

Knjaevako-boljevakog

optinsku

N O P odreda

K o d s. Igrita (blizu Lebanu) etniki Veterniki odred Koste Peanca 1 11. oruani
odred S D S napali 2. etu Leskovakog N O P odreda. Ceta je pretrpela teke g u b i t k e :
od 80 boraca uspelo je da se ka s. ilovu povue samo oko 30 boraca. U toj borbi,
naavi se opkoljen, izvrio je samoubislvo lan CK K P J Kota Stamenkovi, narodni heroj.
U s. Sesalci (kod S o k o b a n j e ) delovi Ozrenskog N O P odreda spalili optinsku arhivu.

27. mart

Povodom godinjice 27. marta OK K P J za Ni izdao proglas narodu Nia i okoline,

pozivajui ga u borbu protiv okupatora i domaih izdajnika.
Stab Jablanikog
podeli u desetine.
zarobljava. To je
lako p o k r e t l j i v i h

N O P odreda doneo odluku da, zbog teke situacije o v a j

odred
T i m e je omoguio n e p r i j a t e l j u da borce pojedinano i po grupama
bilo u suprotnosti sa direktivom CK K P J o f o r m i r a n j u manjih,
jedinica.

28. mari

OK K P J za Srem uputio partijskom rukovodstvu

/.a rad partijskih organizacija u jedinicama.

u partizanskim etama uputstvo

31. mart

Pod pritiskom n e p r i j a t e l j a Leskovaki N O P odred se poelio na d v e grupe; jedna

se prebacila u Crnu travu, a druga ostala na pl. Kukavici.

Mart k.

Po odluci OK K P J za Z a j e a r K n j a e v a k o - b o l j e v a k i N O P odred preimenovan

Timoki N O P odred.

Mart

Pasjaka eta T o p l i k o g N O P odreda podelila se na m a n j e grupe. N e k e od tih grupa

su zarobili etnici i jedinice bugarskog ]. okupacionog korpusa.

V o j n i zapovednik S r b i j e Izdao naredbu k o j o m preti smrtnom kaznom svima onima

koji pobunjenike pomau ivotnim namirnicama, novcem, smetajem, d o s t a v l j a n j e m
vesti ili ma kojim drugim nainom.

241

1942. mart

SRBIJA

mart 1942.

U Pei, da bi zaustavili irenje oruane borbe naroda, italijanske vlasti uhapsile

700 pripadnika NOP-a. Masovna hapenja i interniranja vrena su i u drugim mestima Kosova i Metohije.
Zbog stalnih masovnih internacija od strane okupatorskih vlasti. Oblasni komitet
K P J za Kosovo i Metohiju premestio se iz Pei u akovieu, gde se nalazila i njegova
tehnika, koja je izdavala vesti i razne letke.'
Rasformiran Metohijski N O P odred
U Gnjilanu formiran SK K P J za Gnjilane.
U Uroevcu formiran ilegalni S N O odbor za srez nerodimski a u s. Dobrotinu (srez
sitniki) ilegalni M N O odbor.

Po drugom l/.voru premeStnj Je izvren poetkom prilli.

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

1. april

VS N O P i DV Jugoslavije naredio Stabu Romanijskog N O P odreda da otpone akcije

protiv neprijatelja n.i komunikaciji Mokro Podromanija Sokolac H a n - P i jesak.
U Fou iz Zagreba stigao lan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene k r a j e v e I v o Lola Ribar i generalnom sekretaru K P J Josipu Brozu Tilu podneo
izvetaj o radu Organizacionog sekretarijata.
VS N O P i DV Jugoslavije dao GS N O P odreda za Sandak uputstvo kako e Sto vie
oruja i municije zaplenjivati od neprijatelja i kako e izvoditi akcije i istiti sela
pored r. Lima.

4. april

U Foi odran sastanak CK K P J .

5. april

U Moskvi, u prisustvu predstavnika SSSR-a, Poljske, Cehoslovake, Jugoslavije i

Bugarske, odran Sveslovenski kongres, koji je svim Slovenima uputio poziv da se
bore protiv okupatora.
Voa Treeg Rajha Adolf Hitler izdao direktivu za ofanzivne operacije na istonom
frontu: zauzeti Lenjingrad, K r i m , Sevastopolj i Staljingrad, prei Kavkaz i izbiti u
petrolejski bazen na obalama Kaspijskog mora.

April p.

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio lanu CK K P J

Moi P i j a d e pismo u kome nagovetava potrebu za stvaranje nove narodne vlade,
koja e izdati proglas i pozvati narod na energinu oruanu borbu protiv okupatora.

8. april

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio nareenje tabovima Durmitorskog i Komskog N O P odreda, u kome je dao niz uputstava: o
uspenijem voenju borbe protiv okupatora i etnika; o najcelishodnijoj upotrebi,
jaini, zadacima i rasporedu udarnih bataljona na sektoru Kolain Mojkovac;
o partizanskoj taktici ratovanja: o vanosti slube izvianja i obezbedenja. Na kraju
on odobrava formiranje udarnih omladinskih eta i bataljona na podruju tih N O P
odreda.
Povodom godinjice napada Nemake na Kraljevinu Jugoslaviju, VS N O P i DV
Jugoslavije uputio proglas narodu Crne Gore, u kome ga poziva da stupa u N O P
odrede i bori se protiv okupatora i domaih izdajnika.

7 april

vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito dao GS N O P odreda za

Hrvatsku uputstvo o stvaranju i uvrivanju partizanskih jedinica; izvoenju akcija;
razvijanju propagande u domobranskoj vojsci za prelazak na stranu N O P jedinica;
uspostavljanju i odravanju veze sa N O P odredima u Sloveniji i na Frukoj gori,
Intenzivnijem politikom radu u narodnim masama i u jedinicama.

S. april

U Londonu predstavnici S A D predali vladi V. Britanije memorandum o zajednikim

operacijama u jesen 1942. i o invaziji saveznikih snaga u Francusku t.okom 1943.
VS N O P i DV Jugoslavije obavestio GS N O P i DV za Crnu Goru i Boku o v o j n o politikoj situaciji u zemlji i naredio da se preduzmu potrebne mere u cilju razbijanja etnika Drae Mihailovia.
CK K P J uputio direktivno pismo delegatima CK K P J u Crnoj Gori i Pokrajinskom
komitetu K P J /.a Crnu Goru, Boku i Sandak: iznosi osnovne greke u partijskom
radu u Crnoj Gori i ukazuje na put njihovog otklanjanja; obavetava PK da e o
svim tim pitanjima objavili otvoreno pismo lanstvu K P J i SKOJ-a u Crnoj Gori;
smenjuje dotadanji PK K P J za Crnu Goru. Boku i Sandak i imenuje nov P K ;
nalae delegatima CK K P J da obezbedi- pravilno izvrenje svih
postavljenih zadataka.

. april

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito, u ime CK K P J , uputio CK K P H direktivno

pismo u kome analizira politiku situaciju u zemlji u svettasti meunarodnih zbivanja; izlae politiku liniju K P J u odnosu na savez SSSR-a, Engleske i Amerike,

243

1942. april

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

april 1942.

na izbegliku vladu K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu, na HSS i druge bive graanske partije; pred K P H postavlja kao najvaniji zadatak: neumorno
stvarati
organizacije NOF-a, okupljajui u njih najire narodne mase.
CK K P J uputio Centralnom komitetu K P H direktivno pismo o nekim osnovnim
organizacionim problemima rada KP u Hrvatskoj: istie da stanje partijskih organizacija nije zadovoljavajue: d a j e direktive za pojaanje konspiracije i za novu
organizaciju tehnikih punktova i tamparija; zahteva radikalnu izmenu politike
uvanja i uzdizanja kadrova i nalae popunu Biroa CK K P H ; postavlja zadatak da
organizacije KP pojaaju politiki rad kod hrvatskog stanovnitva i medu domobranima i da se poveu s vojnim beguncima u Zagorju i Slavoniji.
U Foi, na inicijativu CK SKOJ-a, odrano savetovanje kome je prisustvovalo 280
lanova SKOJ-a. uglavnom iz okruga Foa Kalinovik, 1. proleterske N O U brigade
i bliih N O P odreda iz Crne Gore. Na savetovanju su odrani referati o vojno-politikoj situaciji ( i v o Lola Ribar) i o zadacima SKOJ-a u vojsci i na terenu.
10. april

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio delegatu VS u

Crnoj Gori: manjim dejstvima udarnih partizanskih bataljona postepeno stvarali
uslove za akcije veeg obima.
Iz Foe lan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene
krajeve I v o
Lola Ribar uputio u Ljubljanu lanu Politbiroa CK K P J Edvardu Kardelju informaciju o vojno-politikoj situaciji u Crnoj Gori i u BiH; preneo mu ocenu CK K P J ;
da izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije radi na likvidaciji N O P - a i na raspirivanju graanskog rata; istakao svoje uverenje da e CK K P J uspeti da osujeti planove reakcije O klasnom ratu i da proiri Iront jedinstvene oslobodilake borbe.
Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve I v o Lola Ribar
pismom obavestio PK KPJ za Srbiju o stanju partizanskih jedinica u
zapadnoj
Srbiji; o radu etnika u istonoj Bosni, Hercegovini i Crnoj Gori; 0 stavu CK K P J
prema izbeglikoj vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije, o tekoama da se lanovi PK prebace iz Bosne u Srbiju; o tome da je CK K P J odobrio mere PK u pogledu Vojvodine,
slanje delegata u Makedoniju i razgovore sa delegatom BRP(k).

12. april

CK K P J uputio otvoreno pismo svim organizacijama i lanovima K P J u Crnoj Gori

i Boki, u kome se d a j e analiza i ocena vojno-politike situacije koja je, usled uspona
kontrarevolucionarnih snaga, stavila N O P u Crnoj Gori pred vanredne tekoe. U
tom pismu se istiu osnovni uzroci koji su doveli do takvog stanja na frontu i unutar
oruanih jedinica i partijskih organizacija, pa se zatim pred crnogorske i bokeljske
komuniste istiu kao najhitniji sledei zadaci' okupljanje stanovnitva na platformi N O P - a , u jedinstveni front, narodnog osloboenja;
uvrenje rukovodee
uloge K P J jaanjem discipline i odgovornosti, podizanjem budnosti i drugih kvaliteta lanova K P J ; temeljita reorganizacija i uvrenje partijskih organizacija u
Crnoj Gori i Boki; uvrenje udarnih bataljona. Na kraju pisma CK K P J poziva
crnogorske i bokeljske komuniste da se kao jedan ovek vrsto zbiju oko svog
novog Pokrajinskog rukovodstva i da jedinstveno uloe sve svoje snage u savlaivanju svojih slabosti u daljem pobeonosnom razvitku narodnooslobodilake borbe .
CK S K O J - a uputio direktivu politikim komesarima N O P odreda, bataljona i et i
i sekretarima bataljonskih komiteta KPJ u vezi sa stvaranjem vrstih skojevskili
organizacija i formiranjem specijalnih omladinskih et i u N O P odredima.

14. april

U Londonu, u prisustvu predstavnika S A D , odrana sednica Komiteta odbrane V.

Britanije, na kojoj je reeno da se tokom 1942. zaustavi prodor nemako-italijanskih
snaga u severnu Afriku (Maroko, Alir), a u toku 1043 otpone invazija saveznikih
snaga u Francusku.
VS N O P i DV Jugoslavije obavestio G N O P odreda za Sandak da se ajniki srez
ukljuuje u njegovo podruje i naredio mu da obezbedi uspenu zatitu toga sreza.

15. april

CK KPJ uputio direktivno pismo Okrunom komitetu K P J za istonu Hercegovinu

i politiko-partijskim rukovodiocima u partizanskim jedinicama na Istom podruju,
u kome istie polet NOB-a u istonoj Hercegovini i ukazuje na opasnost sektakog
zastranjivanja i nepravilnog tumaenja linije KPJ.

M. april

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Bro/ Tito uputio direktivu delegatu VS N O P i DV Jugoslavije u Crnoj Gori: reorganizOvati i uvrstiti partijske
organizacije, vojna rukovodea tela i partizanske jedinice; formirati udarne bataljune sposobne za izvrenje svih zadataka; spreavati irenje etnika; uvrstiti pozadinu i izvoditi dobro pripremljene akcije za unitenje etnika i okupatora.
Poglavnik NDH Ante Paveli izdao propis o dranju jedinica u toku okupatorskokvislinke operacije u istonoj Bosni i Hercegovini (tzv. tree ofenzive) protiv jedi-

244

1942. april

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

april 1942.

nica N O P i DV Jugoslavije: uzimati taoce; ubiti svakog onog ko se zatekne bez oruja u zoni operacija; ubijali zarobljene partizane; unitavati kue i naselja koja. po
oceni komandi, mogu koristiti partizanima; na oienim podrujima odmah uspostaviti posade i ustaku vlast.
17. april

t ' K K P J uputio pismo Pokrajinskom komitetu K P J za BiH: ukazuje na slabosti GS

N O P i DV za BiH i Operativnog taba N O P i DV za istonu Bosnu u rukovoenju
partizanskim jedinicama; trai da se. po svaku cenu i to pre. formiraju udarne
jedinice.

18. april.

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio Operativnom tabu

N O P i DV za istonu Bosnu direktivu o nainu voenja borbi u sluaju neprijateljskih ofanzivnih dejslava: o uvanju jedinica od unitenja; o otpoinjanju ienja
Majevi ce lek u povoljnim uslovima; o odravanju veze sa domobranima radi dobijanja oruja i municije od njih; o razvijanju izviake i obavetajne slube.

20. april

Povodom likvidacije zloglasnog ustakog uporita Bora od strane partizanskih snaga.

VS N O P i DV Jugoslavije izdao proglas narodu Bosne i Hercegovine: poziva ga da
se ujedini, stupa u partizanske i dobrovoljake jedinice i odlunije povede borbu
protiv okupatora i narodnih neprijatelja.

.
21. april

Vrhovni komandant N O P 1 DV Jugoslavije Josip Broz Tito imenovao novi GS N O P

odreda za Crnu Goru i Boku i dao mu detaljna uputstva o formiranju i nainu d e j stava N O P odreda i o organizaciji vojnoteritorijalne vlasti na teritoriji svakog N O P
odreda. Pored toga ukazao je na znaaj i nain odbrane Kolaina.

22. april

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom

tabu N O P odreda za Hercegovinu da od ustaa oisti Nevesinjsko polje i dolinu
reke Neretve do Konjica.

23. april

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio u Moskvu deoeu

u k o j o j otro protestuje zbog emisije Radio-Londona koje populariu Drau Mihailovia i njegove etnike formacije kao borca protiv okupatora, pa trai da radiostanica Slobodna Jugoslavija popularie VS N O P i DV Jugoslavije i borbu partizanskih jedinica.

24. april

Od 30. marta do 24. aprila britansko vazuhoplovstvo, u 13 navrata, sa baza iz severne Afrike, dopremilo Drai Mihailoviu zlato, radio-ureaje, oruje, municiju
i drugo.
VS N O P i DV Jugoslavije uputio GS N O P odreda za Sandak direktivu da preduzme
efikasnija dejstva na italijansku diviziju Pusterija i odrava najtenju saradnju
a 2. proleterskom N O U brigadom i Drinskim NO dobrovoljakim odredom, koji su
prebaeni na teren Sandaka.

27. april

VS N O P i DV Jugoslavije naredio GS N O P odreda za Sandak da stalno napada

jedinice italijanske divizije Pusterija na odseku ajnie K o v a pl. i na komunikaciji P l j e v l j a Prijepolje.

29. april

Predsednik izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije ponovo traio da ministarstvo

inostranih poslova V. Britanije izdejstvuje kod vlade SSSR-a da se partizani stave
pod komandu Drae Mihailovia.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio G N O P odreda
za Crnu Goru i Boku da reorganlzuje jedinice, formira vojnopozadinske ustanove na
slobodnoj teritoriji i razvija partizanske akcije u pozadini neprijatelja.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu Durmitorskog N O P odreda da formira Komandu partizanskog podruja na abljaku i da
prilikom borbi na kolainskom sektoru koordinira dejstva svoga odreda sa d e j stvima susednih jedinica.

April k.

V N O P i DV Jugoslavije naredio da se Centralna bolnica iz Foe evakuie na plato

Pivske planine, usled pritiska italijanskih i etnikih snaga na osloboenju teritoriju.
Evakuacija je zavrena 9. maja 1942.

April

U Foi izaao prvi. i jedini, broj asopisa Partizanski sanitet, organa Saniteta pri
V N O P i DV Jugoslavije, u kome je uvodni lanak o znaaju izdavanja tog asopisa napisao vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito.

245

1942. april

BOSNA I HERCEGOVINA

april 1942.

BOSNA I HERCEGOVINA
I. april

Nastupajui iz Han-Pijeska, ustaka Crna legija, posle slabijeg otpora delova Vlasenikog NO dobrovoljakog odreda i 2. bataljona 1. proleterske N O U brigade, zauzela Vlasenicu.

5. april

Prvi udarni hercegovaki bataljon i delovi Nikikog, Durmilorskog i Severnohercegovakog N O P odreda (svega 6 bataljona). posle trodnevnih borbi, razbili u gornjem
Gatakom polju etniki Gataki odred i oslobodili desetak sela. Ostatak od oko
400 etnika povukao se u italijansko-domobranske garnizone A v t o v a c I Gacko.
Kod s. Crnog Luga (blizu Bos. Grahova) etnici Uhvatili politikog komesara Dinarsko-dalmatinskog N O P odreda i lana Pokrajinskog komiteta K P H za Dalmaciju
Vojina Zirojevia. narodnog heroja, i posle zverskog muenja zakopali ga jo ivog
u zemlju.

Arpril p.

- U s . Meduvou (na pl. Kozari) formiran SK KP.J za Bos. Dubicu.

U s . Aginom Selu (kod Kotor-Varoi) odlukom Poverenitva K P J za Bos. krajinu
formiran OK K P J za Travnik

7. april

Otpoele trodnevne borbe u kojima su delovi italijanske divizije Sasari i etnike

Dinarske divizije, uz podrku tenkova, artiljerije i avijacije, prodrli iz Bos. Grahova
i Bos. Petrovca u Drvar, odbacili delove 5. krajikog N O P odreda, zapalili desetak
sela i uspostavili saobraaj sa dotada blokiranim garnizonom u Drvaru.

718. april

Dva bataljona 2. proleterske N O U brigade i jedna ela Drinskog NO dobrovoljakog

odreda napali opkoljeni garnizon u Rogatici. Zbog napada etnika od Viegrada na
delove 1. proleterske N O U brigade posada (dva domobranska bataljona) odrala se
uprkos prodoru partizana u centar varoi. U borbi je, pored ostalih, poginuo Branislav Obradovi Domba, narodni heroj.

8. april

Nepotpun 3. bataljon domobranskog 12. neadijskog puka, ojaan sa tri ete ustaa
i andarma, uz podrku G aviona, izvrio ispad iz Bos. Novog u pravcu s. Zuljevice
u cilju pljake. Protlvnapadom 1. bat ljona 2. krajikog N O P odreda ustae i domobrani su delom razbijeni i odbaeni

!) april

U s . Kamenici (kod Zenice), odlukom G N O P i DV za BiH, od Zenikog bataljona

iz N O P odreda Z v i j e z d a formiran Zeniki N O P odred.
Delovi 737. puka nemake 718. peadijske divizije, nastupajui iz Zvornika, zauzeli
Srebrenicu. Srebrenikl NO dobrovoljaki odred se raspao.

10/11. april

Dva bataljona junohercegovakog N O P odreda izvrili demonstrativan napad na it.alijansko-domobranska uporita spoljne odbrane Trebinja. U borbi je poginuo komandant bataljona Luka Vukalovi" Manojlo Bendera Majo, narodni heroj.

12. april

U s . Gradcu (kod Ljubinja). na konferenciji 70 d- legata optinskih i seoskih NO

odbora, izabran S N O odbor za Ljubinje.

15. april

Delovi italijanske divizije Taurinenze i oko .100 etnika Nevcsinjskog etnikog

odreda poeli akciju ienja u gornjem Nevesinjskom polju. U trodnevnim borbama oni su unitili desetak sela. int'-rnirali deo stanovnitva i ubili oko 70 lica.
Branei sela, seoske strae su ubile 11 i ranile 43 italijanska vojnika. etniki gubici nisu poznati.

April p.p.

Na pl. Manjai u viednevnim borbama Udarni bataljon 2. krajikog N O P odreda

razoruao nekoliko stotina etnika.
U s. Du licima (kod Gacka), na konferenciji NO odbora optina Dulii,
Nadinii i Dubljevii, formiran S N O odbor za Gacko.

Drameina,

Odlukom PK K P J za BiH formiran OK K P J za Zenicu, koji je obuhvatao partijske

organizacije u zenikom rudarskom basc-nu i novoformiranom Zenikom N O P odredu
U s . Divinu (kod Bilee), po nareenju Operativnog Slaba N O P odreda za Hercegovinu, od izabranih boraca iz Junohercegovakog N O P odreda formiran 2. hercegovaki udarni partizanski bataljon.
April d.p.

24

Delovi nemake 714. peadijske divizije, domobranske Banjaluke brigade i etnici

odbacili delove 4. krajikog N O P odreda i Proleterski bataljon Operativnog taba
N O P i DV za Bos. krajinu sa Crnog vrha i iz Banje Luke prodrli u Kotor-Varo.

1942.

januar

BOSNA I HERCEGOV INA

jatiuar

1942.

U s . Fatnici (kod Bilee), pod rukovodstvom Operativnog taba N O P odreda za

Hercegovinu, odrano ire savetovanje vojno-politikih rukovodilaca iz Hercegovine: razmatrano je pitanje organizacionog i politikog uvrenja, postignutih v o j nih uspeha: kritikovani su sektaki stav i levo skretanje u Hercegovini na koje je
CK K P J ukazao svojim pismom Oblasnom komitetu K P J za Hercegovinu od 15.
aprila.
U s. Fatnici (kod Bilee) odrana okruna konferencija SKOJ-a za istonu Hercegovinu. na kojoj je razmatrano dalje uvrenje NOSOBiH, stvaranje bratstva i
jedinstva i ire prodiranje medu muslimansku i hrvatsku omladinu. Konferenciji
je prisustvovalo 80 delegata.
U Mostaru jedna desetina Konjikog bataljona Severnohercegovakog N O P odreda
iz italijansko-domobranske kasarne S e v e m i logor iznela 25.000 puanih metaka i
7 puaka, a sutradan ih kamionom prebacila na osloboenu teritoriju.
16/17. april

Banijski N O P odred, u sadejstvu sa delovima 1. krajikog N O P odreda, izvrio

napad na neprijateljske objekte izmeu . st. Budice i Blatna (kod Bos. Novog) i
zarobio 47 domobrana sa naoruanjem.

17. april

U s. Berkoviima (kod Stoca) odrana Oblasna skuptina NO odbora Hercegovine,

na k o j o j je donet niz odluka i mera privrednog, prosvetnog, pravnog i zdravstvenog
karaktera, formiran Oblasni NO odbor za Hercegovinu i izdat proglas narodu H e r cegovine.
Po nareenju V N O P i DV Jugoslavije, delovi Junohercegovakog. Severnohercegovakog, Kalinovikog. Durmitorskog i Nikikog N O P odreda i Foanskog NO
dobrovoljakog odreda. 1. hercegovaki udarni bataljon i 3. bataljon 2 proleterske
N O U brigade (oko 2.000 boraca) napali ustako uporite Bora (1.300 andarma
ustaa i milicionera). Oni su ga, posle otrih dvodnevnih borbi, zauzeli, ali se glavnina neprijatelja izvukla prema Nevcsinju.

tfi. april

U s. Brezicima (kod Doboja), na inicijativu G N O P i DV za BiH. najugledniji ljudi

sa Ozrena odrali savetovanje u cilju ozdravljenja i uvrenja Ozrenskog N O P
odreda. Zbog etnikog pua u tom odredu savetovanje n i j e zavreno.
etniki elementi u Ozrenskom N O P odrodu izvrili pu i pri napadu na 1. istonobosanski proleterski bataljon razbili njegovu 4. etu. Bataljon je protivnapadom
>dbacio etnike, ali je sutradan bio prisiljen da napusti Ozren i da se sa tabom
Ozrenskog N O P odreda i neto boraca prebaci na teritoriju Zenikog N O P odreda.
U borbi je poginuo politiki komesar Husinske ete Ozrenskog N O P odreda Petar
Miljanovi, narodni heroj.

22. april

Nemake, italijanske i ustako-domobranske snage poele rogatiko-foansku operaciju ( T r i o I ) koja je trajala do 12. maja. U borbi protiv snaga operativnih tabova N O P i DV za istonu Bosnu i Sandak i 1. i 2. proleterske N O U brigade neprijatelj je zauzeo Cajnie, Gorade, Fou, Trnovo, Kalinovik 1 Ulog i deblokirao
Prau i Rogaticu. Za vreme operacije, pod dejstvom etnike propagande, raspali su
se dobrovoljaki bataljon i nekoliko partizanskih bataljona iz Romanijskog i K a l i novikog N O P odreda. Vrhovni tab N O P i DV Jugoslavije je izvukao proleterske
NOU brigade ispod udara i uputio ih da pojaaju dejstva partizanskih jedinica u
Crnoj Gori i Hercegovini.
PK K P J za BiH uputio Pokrajinskom poverenitvu KPJ za Bos. krajinu direktivu
0 formiranju omladinskih eta i pokretnih udarnih bataljona i o stvaranju optinskih
1 mesnih NO odbora. On ga ujedno upozorava: voditi rauna da ne doe do levog
skretanja i da se borba protiv izdajnika ne vodi kao klasna borba,

22/23. april

Dva bataljona 2. krajikog N O P odreda izvrili neuspeo napad na neprijateljsku

posadu u Bos. Dubicu.

23. april

Delovi italijanske divizijo PusterijaSandak 1 zauzeli Cajnie.

24. april

Kaiinoviki N O P odred oistio od muslimanske milicije dvadesetak sela na levoj

obali Neretve, nizvodno od Uloga, i spojio se s Konjikim bataljonom Severnohercegovakog N O P odreda. Na taj nain su snage oko VS N O P i DV Jugoslavije izbile
irokim frontom na Neretvu.

i etnici iznenadili delove GS N O P i DV

zr

U s. Karau (kod Kotor-Varoi) etnici, naoruani sa oko 400 puaka, 7 p. mitraljeza

i 1 mitraljez, iznenada okruili Udarni bataljon 2. krajikog N O P odreda, ali se ovaj,
posle 10-toasovne borbe, probio uz gubitke od 5 metvih i 15 ranjenih.

247

ishz. apra
25. april

uhna uoka

april ijmz.

Obostranim dejstvom, delovi domobranskog . peadijskog puka iz Jajca odbacili dolove 3. krajikog N O P odreda i deblokirali jedan bataljon italijanske d i v i z i j e B e r g a m o u M r k o n j i - G r a d u . Zatim je italijanska posada M r k o n j i - G r a d a zamenjena
domobransko-etnikom.
Kod s. S l l v l j a (na komunikaciji N e v e s i n j e
Gacko) I hercegovaki udarni bataljon
Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu, u zasedi. razbio prethodnicu 260
puka italijanske d i v i z i j e - M u r d e , te zarobio 57. ranio 42 i ubio lfi italijanskih v o j nika, a zaplenio 2 mitraljeza, 5 p. mitraljeza, t;0 puaka i RO tovara razne v o j n e
opreme.

26. april

Izmeu . st Rudice i Blatna (na pruzi Biha Bos. N o v i ) delovi 1. bataljona Banijskog N O P odreda napali iz zasede domobransku kolonu. Posle krae borbe poginulo je 11 neprijateljskih vojnika, 3 sjj ranjena i 11 je zarobljeno. Z a p l e n j e n o su
2-1 puke, l p. mitraljez i 170(1 metaka

27. april

U M r k o n j i - G r a d u potpisan sporazum izmeu komandanta etnikog odreda

Pelar
Koi- i predstavnika N D H o z a j e d n i k o j borbi protiv N O P - a . o meusobnom priznanju i o s t a v l j a n j u etnika pod ustaku komandu.
Posle petodnevnili borbi delovi nemake 718. peadijske i domobranske 5. peadijske
d i v i z j e deblokirali domobranski garnizon u Rogatici.

28. april

Otpoeo prodor etiri bataljona Junohercegovakog N O P odreda s l i n i j e Stolac

L j u b i n j e ka N e r e t v i . U borbama do 4 maja jedinice .Tunohercegovakog N O P odreda su savladale brojna ustaka i italijanska uporita, izbile na r Neretvu, prekinule
elezniku prugu Mostar D u b r o v n i k u duini od 30 km i oslobodile oko 80 sela
i zaselaka. Protivnapadi delova italijanskih d i v i z i j a
Marke
i
Misina
ostali su
bez uspeha. U borbama su poginuli komandant Stolakog bataljona Savo B e l o v i i
pukomitraljezac 6. hercegovakog udarnog bataljona .Tefto Bonjak, narodni heroji
Posle krae borbe delovi 1. bataljona 2 krajikog N O P odreda zarobili 41 domobrana
koji su obezbedivali elezniki mosl na r. Stri/ani (na pruzi Bos. N o v i Kostajnica).

30. april

etniki elementi izvrili pu u N O P odredu Z v i j e z d a . Pu je izvren po b a t a l j o nima: pobijeni su politiki komesari zateeni u elama i sva tri baiai iona su prela
u etnike.

April k.

U s . P e r l i m a (na pl. Vlaiu). od I m l j a n s k e ete 4. krajikog N O P odreda i samostalne 1. t r a v n i k e ete, OK K P J za T r a v n i k f o r m i r a o T r a v n i k i N O P odred.

U Podgrmeu, na z a j e d n i k o m sastanku tabova 1. i 2. krajikog i Banijskog N O P
odreda, formiran P r i v r e m e n i operativni tab za koordinaciju dejstava u dolini r. U n e
U s . K a m e n i c i (kod Z a v i d o v i a ) , od boraca Ozrenskog i
N O P odreda, formiran 3. istonobosatv ki udarni Ijo.tal;

izabranih boraca Zenikog

U rejonu Gacka, od izabranih boraca iz jedinica S e v e r n o h e r c e g o v a k o g i Junohercegovakog N O P odreda, po nareenju Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu. formiran 4 hercegovaki udarni bataljon.
April

Po direktivi PK K P J za B i H formiran OK KP.J za junu Hercegovinu, k o j i je obuhvatao organizacije u jedinicama i na teritoriji Junohercegovakog N O P odreda.
Po direktivi PK K P J za B i H f o r m i r a n OK KP.T za severnu Hercegovinu, koji
obuhvatao teritoriju Severnohercegovakog N O P odreda.

CRNA

je

GORA

/. april

U avnikom srezu otkrivena etnika zavera. Zaverenici su imali zadatak da ubiju

delegata VS N O P i D V J Mou P i j a d e , lanove MK K P J i taba Durmitorskog N O P
odreda i druge partizanske rukovodioce. Pored toga, oni su nameravali da izvre
pu na slobodnoj teritoriji i stvore etniku komandu na podruju avnikog sreza,
te omogue prodor etnikih snaga od Kolaina u taj srez. Zaverenici su pohvatani
i, posle istrage, osueni na smrt.

2. april

Stab Durmitorskog N O P odreda naredio K o m a n d i mesta Krstac (u P i v i ) da pojaa

budnost protiv etnika i petokolonaa na svom podruju, da sve veu brigu poklanja
organizaciji obavetajne slube i jaanju udarne ete, s kojom treba da kontrotie
s v o j teren.

4. april

Trei udarni bataljon Nikikog N O P odreda, u sadejstvu sa upskom terenskom

partizanskom etom, izvrio uspean napad no etnike na Ostrokoj kapi i visovima

248

1942. april

CRNA UKA

april

iiz.

u rejonu Mededa s. Vinii. etnici su razbijeni i odbaeni u dolinu Zete. uz gubitke od oko 30 mrtvih i vie ranjenih, dok su partizani imali 7 mrtvih i 8 ranjenih
boraca. Zaplenjeni su I mitraljez, l sanduk bombi, iz votan broj puaka i etnika
zastava.
April p.

Na pl. Sinjajevini formiran 1. udarni bataljon Durmitorskog N O P odreda.

6. april

Dva italijanska bombardera u dva navrata bombardovala Orahovo u kome je poginulo 11 a ranjeno 6 lica.
U s. G. Polju (kod Nikia) formiran 1 crnogorski omladinski bataljon Budo T o movi. Bataljon je imao oko 210 boraca i oko 40 lanova KP.I. a ostali veinom
lanovi SKOJ-a. U tom bataljonu su bili mladii od IR do 20 godina.

12. april

Delovi 47. italijanskog peadijskog puka iz Nikia i etnici od Podgorice i Danilovgrada izvrili upad u Nikiku upu. Jedinice Nikikog N O P odreda, odreda Bijeli
P a v l e i Zetskog N O P odreda su im pruile snaan otpor, ali su se morale povui.
Tom prilikom su italijanski vojnici i etnici popalili sela Brno i Laz, a u Nikikoj
upi opljakali sve to se moglo nositi i vrili teror nad stanovnitvom.

13. april

Odlukom MK KPJ, u Zabljaku na svean nain formiran Omladinski udarni bataljon Durmitorskog N O P odreda.
Udruene okupatorsko-etnike snage zapalilo s. Bue, kod Borana (sada: Ivangrad)
1 uhapsile 105 lica, od kojih su 35 internirale.
Optinski NO odbor optine banjanske izdao naredbu da se stanovnitvo varoice
V c l i m l j e privremeno evakuie u okolna sela u cilju zatite od neprijateljskog bombardovanja iz vnzduha.

15. april

Jae italijanske snage iz P l j e v a l j a , zajedno sa etnicima, izvrili napad pravcem s.

Gotovua s. Boljanii, protiv 2. zlatarskog i 2. pljevaljskog partizanskog bataljona. Neprijatelj je u poetku imao uspeha, ali su pred no partizanske jedinice
izvrile protivnapad i odbacile neprijatelja prema P l j e v l j i m a . Partizani nisu imali
gubitaka.
Jedinice Nikikog N O P odreda, sa delovima N O P odreda
Bijeli P a v l e i Zetskog
N O P odreda, izvrile protivnapad na italijansko-etnike snage u Nikikoj upi.
U estokoj borbi italijanski vojnici i etnici su razbijeni, a partizanske jedinice su
ponovo povratile poloaje koje su drale pre neprijateljskog upada u Zupu. etnici
su imali velike nubitke. Zaplenjeno' 4 mitraljeza. 12 p. mitraljeza, oko 70 puaka i
2 minobacaa. U borbama od 12. do 15. aprila partizani su imali 12 mrtvih i 35
ranjenih boraca.

dpril p.p

U duhu nareenja Vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije. Slab Durmitorskog N O P odreda formirao 2. i 3. udarni bataljon.
U s. G. P o l j u (kod Nikia) formirana partizanska Komanda mesta.
Odlukom GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku Zetski N O P odred i odred
P a v l e objedinjeni u jedan Zetski N O P odred.

Bijeli

U sastavu Nikikog N O P odreda formiran 4. udarni bataljon.

Prema instrukcijama GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku, formiran 5. nikiki
udarni partizanski bataljon.
April d.p.

Guverner Crne Gore armijski general Pircio Biroli uputio apel i uputstvo italijanskim trupama u Crnoj Gori. traei od njih bespotednu borbu protiv crnogorskog
naroda, maksimalnu budnost, nepoverenje i mrnju prema tamonjem stanovnitvu
te Istiui da je front u Crnoj Gori sastavni deo velikog rata sila Osovine protiv
saveznikih armija,

16. april

etnici, jaine oko jednog bataljona, iz Kolaina okruili i iznenada napali 3. etu
2. udarnog bataljona Durmitorskog N O P odroda koja je drala poloaje na Vratlu
(na pl. Sinjajevini). U borbi je posle jaeg otpora, poginulo 11 partizana, a ostale
su etnici zarobili.
Jedinice Bjelopoljskog N O P odreda koje su se nalazile na poloajima prema Bijelom
Polju i Beranama (sada: Ivangrad) otpoele petodnevne borbe protiv etnikih snaga
u rejonu s. Maoa i s. Ravne Rijeke. Partizanske jedinice su razbile etnike i proterale ih prema Bijelom Polju, nanevi im gubitke od 37 mrtvih. 6 ranjenih i 12
zarobljenih. Partizani su imali fi poginulih i 8 ranjenih boraca

249

1942. april

CRNA GORA

april 19-12.

17. april

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku izdao nareenje za reorganizaciju jedinica,

ukidanje svih partizanskih eta i bataljona organizovanih na seoskoj, optinskoj i
bratstveniko-plemenskoj osnovi i formiranje udarnih bataljona. U nareenju se
istie da partizanske jedinice treba organizovati na dobrovoljnoj osnovi kao stalnu
vojsku; da po selima treba formirati narodne partizanske strae, kojima bi NO odbori i vojne komande raspolagali za izvravanje specijalnih zadataka.

21. april

Formiran J. udarni bataljon Durmitorskog N O P odreda.

22. april

PK K P J za Crnu Goru, Boku i Sandak uputio svim partijskim

organizacijama
direktivu za proslavu P r v o g maja, u kojoj se istie: organizator proslave treba da
bude avangarda radnike klase K P J ; proslava na osloboenoj teritoriji treba da
sadri mitinge, paljenje vatri na dobro vidljivim brdima, konferencije, zabave sa
programom i druge priredbe, na kojima govoriti o znaaju P r v o g maja, povezujui
to sa ulogom narodne omladine i ena u NOB-u. Na teritoriji koja je pod kontrolom okupatora ili etnika proslavu organizovati prema odgovarajuim uslovima.
Kod s. Kralja (zaselak Takov Laz), blizu A n d r i j e v i c e u borbi protiv etnika poginuli politiki komesar Andrijevikog partizanskog bataljona Branko Deleti i lan
SK K P J za Andrijevicu B a j o Joji, narodni heroji.
OS N O P odreda za Crnu Goru i Boku izdao uputstvo n nainu dejstva udarnih ba.aljona na prostoriji Nikika upa Bjclopavlii.

23. april

Pod rukovodstvom komandanta GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku, I. udarni

bataljon Durmitorskog N O P odreda, 1. i 2. bataljon Komskog N O P odreda 1 3. udarne
bataljon Zetskog N O P odreda izvrili uspean napad na etnike snage u G. Morai.
Posle vieasovne jake borbe etnici su razbijeni i odbaeni prema D. Morai i Kolainu, a partizanske jedinice ponovo su zaposele G. Morau. Neprijatelju su naneti
gubici od 31 mrtvog i 35 zarobljenih, a zaplenjen je vei broj puaka i municije.
Partizanske jedinice su imale 3 mrtva i 6 ranjenih boraca.
Prvi udarni bataljon Zetskog N O P odroda prodro iz Nikike upe u Pipere i napao
i razoruao etniku posadu u s. Radovu. U borbi su poginula 2 etnika i 20 ih je
zarobljeno.

24. april

Italijansko-etnike snage iz Nikia, uz podrku 12 tenkova, pokuale da prodru ka

Trebinju. Delovi Nikikog N O P odreda su doekali neprijatelja kod s. Stedima i
s. Riana (blizu Nikia) i u jednodnevnoj borbi ga odbacili. Neprijatelj je imao
vei broj mrtvih i ranjenih. Partizani su imali 4 ranjena borca.

28. april

Na Osjcenici (kod Vilusa) odran veliki zbor kome je prisustvovalo oko 405 boraca
i naroda iz tog kraja. Zbor je bio posveen formiranju udarnog bataljona. Za novoformirani bataljon se javila 153 borca.
Na pl. Budou (kod Nikia) delovi Nikikog N O P odreda i Rudinsko-trepaki bataljon nekoliko asova vodili jake borbe protiv etnika i razbili ih i proterali ka
Nikiu. etnici su imali oko 30 mrtvih i ranjenih, a partizani 2 mrtva i 5 ranjenih
boraca.

2!). april

Italijanski vojnici iz Bijelog Polja upali u s. Kukulje i G. Solo, vrili teror i pljakali, i tom prilikom streljali dve ene a jodnu i dete ranili. Peti udarni bataljon
Bjelopoljskog N O P odreda izvrio je snaan napad na neprijatelja i odbacio ga, nanevi mu gubitke od 8 mrtvih i vie ranjenih (meu kojima i jedan oficir).
U Velimlju odran veliki zbor naroda iz banjske i vuedolske optine, kome je prisustvovalo oko 1500 lica. Oko 320 partizana javilo se za udarne bataljone. Od tog
ljudstva je formiran 6. udarni bataljon Nikikog N O P odreda.

20. april

Drugi udarni bataljon Zetskog N O P odreda izvrio upad iz rejonn Nikike upe u
Bjelopavlie, do s. Sobajia, gde je izvodio uspene prepade na etnike.
GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku uputio proglas stanovnitvu neosloboenih
krajeva Crne Gore i Boke: iznosi izdajniki rad etnika, separatista i drugih petokolonaa koji za raun italijanskog okupatora raspiruju bratoubilaku borbu, apoluje na sve zavedene ili nasilno mobilisane da se ne odazivaju pozivu okupatora i
domaih izdajnika, nego da stupaju u partizanske jedinice; posebno se obraa narodnoj omladini, pozivajui je da se u redovima partizanskih odreda bori za slobodu
i nov i v o t

April

uso

Pokrajinski odbor crnogorske narodne omladine (CNO) uputio proglas omladini Crne
Gore, Boke i Sandaka u kome ih poziva na oruje, na jedinstvo u borbi protiv
okupatora i domaih izdajnika.

1942. april

SLOVENIJA

april 1942.

U cilju pravilnijeg, organlzovanijeg i ekonominijeg rada, Stab Nikikog N O P odreda izdao svim intendantima bataljona i samostalnih eta uputstvo o organizaciji
ishrane, o postupku prilikom pretresa i konfiskacije i o izvorima snabdevanja jedinica. Stab je propisao i tablicu sledovanja hrane.
U s . Kosanici (kod P l j e v a l j a ) odran veliki sreski omladinski miting na kome je
uestvovalo oko 1000 omladinaca i omladinki iz gotovo celog sreza pljevaljskog
HRVATSKA
1. april

Sekretar Operativnog partijskog rukovodstva CK K P H uputio izvetaj Centralnom

komitetu K P J u kome analizira vojnopoiitlku situaciju u Hrvatskoj juno od r. Save
istiui da je na osloboenoj teritoriji uticaj P a r t i j e vrlo jak i da su partijske organizacije brojano znatno narasle i da je priliv novih boraca u N O P odrede svakim
danom vei. Pored toga naglasio je da je veza sa slovenakim jedinicama postojala,
kada su se one nalazile u rejonu Delnica, ali da je sada prekinuta.
U s . Dubokoj (kod Slav. Poege) izabran seoski NO odbor.

2. april

Izmeu sela Bobara i Caprginaca (kod Pakraca) 1. bataljon 1. slavonskog N O P odreda napao iz zasede 3. ustaki bataljon iz N o v e Gradike i ubio 6 a ranio 9 ustaa.
Nae jedinice su imale 4 ranjena i 7 mrtvih boraca, medu kojima je bio i polii; -ki
komesar toga bataljona Marko K l j a j i , narodni heroj.
Jedinice Banijskog N O P odreda razoruale neprijateljske posade u s. Grabovcu, s
Vlaoviu i s. M a j i (na eleznikoj pruzi Glina Petrinja), zarobile 78 domobrana i
2 oficira i zaplenile 78 puaka, 2 p. mitraljeza. 12.000 metaka, 75 bombi i drugi materijal.

3 april

GS N O P odreda za Hrvatsku uputio proglas partizanima Hrvatske: da taktiku frontalnih borbi zamene prodorima u neprijateljsku pozadinu i osvajanjem novih Krajeva radi stvaranja baza.
Od 3. ete 1. bataljona. 3. ete 2. bataljona i novodolog ljudstva formiran 4. bataljon Banijskog N O P odreda.
Odrana prva partijska konferencija K P H za srez Brinje
Delovi Grupe N O P odreda za Liku odbili napad italijanskih jedinica iz Udbine na
s. Visu.

4. april

Delovi Grupe N O P odreda za Liku odbili napad italijanskih delova iz Udbine ( j a ine oko 2000 vojnika) na s. Srednju Goru i naneli im gubitke od oko 50 mrtvih, u
zaplenili 1 mitraljez, 1 p. mitraljez, 12 puaka, 1 kamion. 3 motocikla i drugu o p r e m "

5. april

Delovi 1. bataljona 1. Slavonskog N O P odreda zapalili . st. Dragali (kod N o v e

Gradike) i poruili prugu.

6. april

U Splitu formiran G N O odbor.

Kod s. Plave (blizu Plakog) Proleterska eta Grupe kordunakih N O P odreda i 2
eta l. kordunakog N O P odreda, u borbi protiv italijanske kolone, zarobile 36 italijanskih vojnika 1 zaplenile 35 puaka i 6 p. mitraljeza.

7. april

Na putu Sinj Vrlika, iz zasede, grupa partizana sa pl. Dinare napala motori/ovanti
italijansku kolonu i nanela j o j velike gubitke.
Kod Delnica (na pruzi Ogulin Rijeka) delovi Primorsko-goranskog N O P odreda
izvrili diverziju i unitili italijanski transport koji je tom prilikom naiao, tako
da je promet obustavljen dva dana.

8. april

U zaseoku Tomlu (blizu Ogulina) otpoelo etverodnevno tree savetovanje GS

N O P odreda za Hrvatsku sa predstavnicima potinjenih jedinica i/ I.ike, Korduna.
Gorskog kotara i Hrvatskog primorja: analizirani su situacija u svetu i u Jugoslaviji i stanje u jedinicama; postavljeni su zadaci za dalja dejstva.
Izmeu Udbine i G. Ploe delovi bataljona Gavrilo Princip napali italijansku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od oko 50 mrtvih, zapalili 4 kamiona i zaplenili 3 puke. 2 p. mitraljeza i drugu oprc-mu.
Banijski N O P odred, pod pritiskom nadmonog neprijatelja, otpoeo trodne vno prebacivanje u Bosnu (na Grme), a u Baniji je ostala Proleterska eta i l. eta 3
bataljona.
251

1942. april

HRVATSKA

april 1942.

U s. Zasioku (kod Sinja) jake italijanskp-ustake snage napalo logor Dinarske partizanske eto i 1. ete bataljona Starac Vujadin . U borbi, koja je trajala od ujutro
do kasno u no, italijanske jedinice su imale preko 25 mrtvih. Izmeu ostalih, zarobljen je komandant 97. jurinog bataljona crnih koulja.
Kod s. Sekulinaca (blizu Podrav. Slatine) delovi 2. bataljona 1 slavonskog N O P
odreda digli u vazuh neprijateljski transport, unitivi lokomotivu i r. vagona, i
odrali miting sa ICH) radnika.
!). april

Kod Slatinskog Drenovca (blizu Podrav. Slatine) delovi 2. bataljona

N O P odreda unitili neprijateljski transport.

10. april

U Skradu delovi 3. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda razoruali italijansku posadu i zaplenili 2 p. mitraljeza. 12 puaka, 15 bombi, 50011 metaka i drugu
ratnu opremu.

1. slavonskog

U selima Bastajima, Dobroj Kui i Branima (kod Daruvara! formirani seoski NO

odbori.
12. april

U s. Mogoriu (kod Gospia) jake italijanske snage napale 1. liki N O P odred V e lebita. U borbi, koja je voena celog dana. neprijatelj je imao oko 100 mrtvih. Gubici partizana: 7 mrtvih i 3 ranjena; poginuo je i Stevan Lola Korica, narodni heroj
Delovi 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda poruili . st. Bijela (kod Daruvara),
prugu i tt veze.
Prvi vod Kalnike ete savladao ustaku posadu u s Trnoveu (kod Varadina) i zauzeo mesto, zatim razoruao vojniku strau koja je uvala most na potoku Plitvici
(kod Varadina).

13. april

GS N O P odreda za Hrvatsku imenovao Stab 2. operativne zone N O P odreda Hrvatske i naredio mu da u cilju koordinacije dejstava stupi u vozu sa slovenakim i
slavonskim jedinicama.
Prvi vod Kalnike partizanske ete savladao ustaku posadu u s. Jalabetu (kod
Varadina) i zauzeo mesto, zaplenivi 9 puaka, 6 pitolja, i radio-aparat i oko
10.000 kg ita. Posle toga je odran miting kome je prisustvovalo celokupno stanovnitvo tog sela.

14 april

Izmeu Brinja i s. Prokika 1. bataljon Primorsko-goranskog N O P odreda napao iz

zasede italijansku kolonu i ubio 20 a ranio 24 vojnika.
Prvi bataljon 1. slavonskog N O P odreda napao s. Pakraku Poljanu, koje su branilo
ustae, zapalio tkanicu, razruio prugu i tt veze i zaplenio veliku koliinu platna
/.a rublje i drugog materijala.
U Makarskoj formiran optinski NO odbor.

15. april

PK K P H za Dalmaciju uputio dopis Glavnom tabu N O P odreda za Crnu Goru

i Boku, u kome izlae znaaj stalne veze izmeu Dalmacije i Crno Gore za meusobno potpomaganje u borbi protiv okupatora i domaih izdajnika.
Jake italijanske snage otpoele petodnevni napad na jedinice Mosorskog N O P odreda na pl. Mosoru. O v e jedinice su uspeno odbijale napade neprijatelja sve do
19. aprila, kada je Stab odreda doneo odluku da svoj odred rasformira. Stab 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske otro je osudio tu odluku taba odreda.
Italijanske snage ponovo zauzele s. Ravnu Goru (kod Ogulina), gde nije bilo naih
jaih snaga.

i4pril s.

Po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku formiran Stab 4. operativne zone N O P

odreda Hrvatske. Ova zona je obuhvatila teritoriju Dalmacije do r. Neretve.
Na podruju Korenice, po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku, od bataljona
Ognjen Pria i > K r b a v a formiran 2. liki N O P odred.
U s. Doljanima (kod Graaca), po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku, od bataljona Marko Orekovi, Stojan Mati i Gavrilo Princip formiran 3. liki N O P
odred.
U okolini Graaca, u borbi protiv etnika, poginuo politiki komesar 3. bataljona 3.
likog N O P odreda Petar Kesi Bio, narodni heroj.

25 2

1942. april

SLOVENIJA

april 1942.

16. april

Delovi Primorsko-gorunskog N O P odreda i bataljon Marko Orekovi izvrili neuspeo napad na ustako uporite u s. Jezeranama (kod Brinja). U toj borbi je poginuo
Clan SK K P I I za Brinje Ljubica Gerovac, narodni heroj.

17. april

P r v i partizanski vod Hrvatskog zagorja napao neprijatelja u s

mobora) i zaplenio 4 puaka i drugi materijal.

18. april

Na putu V. Kladua Topusko 3. eta 2. bataljona 2. kordunakog N O P odreda

unitila kamion sa ustaama. Poginulo 17 i ranjeno 15 ustaa.

18 IH. april

U s . Radoiu (kod Sinja) partizanska grupa sa pl. Dinare razruila postrojenja

rudnika boksita i zapalila naftu i ulje.

19. april

Na pruzi Ogulin Dubrave, na mestu gde su u toku prole noi delovi 2. kordunakog N O P odreda poruili prugu, iskoio iz ina i zapalio se neprijateljski
transportni voz. Poginula su 2 i ranjeno je 12 neprijateljskih vojnika.

Brdovcu (kod Sa-

Delovi 1. likog N O P odreda V e l e b i t zauzeli s. Vranik (kod Graaca) i zarobili

7 ustaa i andarma a 2 ranili.
U rejonu Broda na Kupi odran sastanak izmeu predstavnika taba Primorskogoranskog N O P o d r e d b i taba 3. grupe N O P odreda Slovenije radi pripreme plana
za voenje zajednikih akcija i za mobilizaciju novih boraca.
20. april

Delovi 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zauzeli ustako uporite u s. D. P i tani (kod Naica), zaplenili 20 puaka i 1 pitolj i odrali miting.
Na pruzi izmeu s. Dubrava i s. Tounja 1. bataljon 2. kordunakog N O P odreda i
delovi 1. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda unitili lokomotivu i 7 vagona. Saobraaj je bio obustavljen 30 sati.

20/21. april

Prvi bataljon 1. kordunakog N O P odreda unitio tt veze, sruio 2 mosta i poruio

putove koji iz s. Krnjaka vode ka Vojniu, s. Tuiloviu, s. Bariloviu i Veljunu.

21. april

Izmeu Plakog i Blata delovi jedinica 1. i 5. operativne zone N O P odreda H r v a t ske razruili elezniku prugu, zarobili 40 italijanskih vojnika i zaplenili 1 mitraljez, 2 p. mitraljeza, 40 puaka i 8.000 metaka.
U s . Veri (kod Ogulina) 1. bataljon Marko T r b o v i Primorsko-goranskog N O P
odreda napao italijansku posadu i prinudio je na povlaenje prema Plakom, ranivi
4 i zarobivi oko 50 vojnika. Pored toga, on je poruio 4 km eleznike pruge i zapalio jednu straaru.

22. april

Gradski komitet K P H za Zagreb uputio na osloboenu teritoriju est glumaca zagrebakih pozorita. Oni su kao pozorina grupa obilazili pojedine k r a j e v e i jedinice na osloboenoj teritoriji G N O P odreda za Hrvatsku, a 1. septembra su
upueni u V N O P i DV Jugoslavije.
Iz zasede kod s. R i j e k e (blizu Vojnia) 2. eta 1. bataljona 1 kordunakog N O P
odreda ubila 6 i zarobila 18 domobrana i zaplenila 18 puaka I 1 p. mitraljez.
Na podruju Metkovia, po nareenju Slaba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske, formirana 1. neretvanska eta.

24. april

U tabu grupe N O P odreda za Liku odrano drugo savetovanje komandanata i politikih komesara. Na njemu je odlueno da se nastavi ruenje elezniklh pruga
i da odpone ienje etnika u junoj Lici i ustaa u severnoj i severozapadnoj Lici.
Delovi 2. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda napali
italijansku konjicu
koja je ila iz s. Triblja za s. Li (kod Crikvenice) i posle krae borbe naneli j o j
gubitke od U mrtvih i 30 ranjenih vojnika.
- Jedinice partizanskog bataljona Boidar A d i j a zauzele s. Ramljane (kod Otocu),
kuje su branili andarmi. Zatim su odrale miting.
Na pl. Papuku ustae napale jedinice 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda. Posle
jednodnevne borbe napad je odbijen i ustae su pretrpele gubitke od 25 mrtvih.
Zaplenjeno je 5 puaka i 1 p. mitraljez.
Formirani SNO odbori za srez Korenicu i Udbinu, a rasformiran O N O odbor za
Krbavu (za koreniki i udbinskl srez).
253

1042. april
25. april

HRVATSKA

april 1942.

GS N O P odreda za Hrvatsku uputio pismo Stabu Banijskog N O P odreda: kritikuje

povlaenje glavnine partizanskih snaga iz Banije u Bosnu i nareuje da se one
povrate u Baniju.
Po nareenju Glavnog taba N O P odreda za Hrvatsku formirana Lika partizanska
eta.
Iz zasede kod Biljega (na putu Vojni Vrginmost) Proleterska eta 1. kordunakog
N O P odreda unitila kamion sa ustaama.
Kod s. Kordunakog Leskovca, s. Bugara i s. Rujnice jaka ustaka kolona napala
delove 3. bataljona 2. kordunakog N O P odreda. Posle estoke borbe ustae su zauzele Bugar i Rujnieu, delovi 2. kordunakog N O P odreda se povukli na levu obalu
r. Korane.
D v e ete Banijskog N O P odreda, posle kratke borbe, zauzele s. Glinsko N o v o Selo
(kod Gline), koje su branile ustae.
Kod Gomirja (na pruzi Ogulin Rijeka) delovi 1. bataljona Primorsko-goranskog
N O P odreda izvrili diverziju tako da je saobraaj obustavljen 25 asova.

26. april

27. april

Na Kalniku, posle etvorodnevnih borbi protiv delova domobranske Kalnike brigade, razbijena Kalnika partizanska eta.

GS N O P odreda za Hrvatsku i CK K P H preli iz Gorskog kotara u Liku da bi neposrednije rukovodili i pomogli partijskom i vojnom rukovodstvu u Lici i severnoj
Dalmaciji, gde se bila pojaala etnika aktivnost.
Na putu Kostajnica Petrinja, kod brda Brjebrovne, delovi 3. bataljona Banijskog
N O P odreda napali iz zasede 2 kamiona sa domobranima. Zarobljeno je 15 domobrana, zaplenjeni su 2 p. mitraljeza, 14 puaka 1 oko 3.000 metaka, a kamioni su
spaljeni.
Delovi 2. likog N O P odreda zauzeli s. P r i j e b o j (kod Titove Korenice). koje su branili ustae i domobrani. Neprijatelj je imao 8 mrtvih i 18 zarobljenih vojnika, a nae
jedinice 1 mrtvog i 5 ranjenih boraca.
P r v i bataljon 2. kordunakog i 2. bataljon 1. kordunakog N O P odreda zauzeli s.
Perjasicu (kod Slunja). N e p r i j a t e l j je imao 10 mrtvih, 4 ranjena i 63 zarobljena
domobrana a partizani 3 mrtva i 6 ranjenih. Zaplenjeno j e : 3 p. mitraljeza, 73 puke,
30 bombi i oko 10.000 metaka.
Izmeu s. Lokava i Delnica delovi 2. partizanskog bataljona M a t i j a Gubec P r i m o r sko-goranskog N O P odreda poruili prugu i napali transportni voz, koji je Iskliznuo
iz ina. Lokomotiva i 4 vagona su uniteni
Partijska organizacija u Rijeci rasturila prvomajske letke po gradu.
G N O odbor Split, organizovao bojkot proslave godinjice aneksije Dalmacije.

28. april

28/29. april
2'J. april

Izmeu Brinja i s. Prokika dve ete 1. bataljona i Proleterska eta Primorskogoranskog N O P odreda razbile italijansku motorizovanu kolonu, izbacivi iz stroja
oko 350 vojnika.
Izmeu s. Metka i s. Ribnika jedinice 1 bataljona 1. likog N O P odreda Velebit
poruile 168 m eleznike pruge, pokidale 4 km tt veza i zapalile 3 straare.
Dve ete bataljona Ognjen Pria* i Proleterska eta Grupe N O P odreda za Liku,
posle trodnevnih borbi, zauzele s. Plitvika Jezera i zaplenile 2 p. mitraljeza, 8 puaka i oko 2.600 metaka.
Kod s. Brubna (blizu Gline), u borbi protiv ustaa i domobrana, poginuo komandant
Banijskog N O P odreda Vasilj Gaea, narodni heroj.
Kod s. Jalkovca (blizu Varadina), u borbi protiv ustaa, poginuo sekretar OK K P H
Varadina Florijan Bobi, narodni heroj.
Na Jovanovici (kod Voina) delovi 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda napali
iz zasede i razbili dve ete ustaa, nanevi im velike gubitke.

30. april

Jedinice Grupe kordunakih N O P odreda izvrile diverzantske akcije i demonstrativne napade na Vrginmost i sela: Prisjeku. Cetingrad, Poloj, Blagaj, Vojni, Topusko kolodvor, Katinovac. Crevarsku Stranu. Lasinju i Banski Kovaevac.
Delovi partizanskog bataljona
Marko Orekovl, posle petoasovne borbe kod
Srpskog klanca, kod Jelovih tavana i na Ljubinoj poljani (kod Knina), razbili etniku kolonu.

254

1942. april
April k.

MAKEDONIJASLOVENIJA

april 1M2.

Po nalogu partijske organizacije splitske . stanice, lanovi partije i pripadnici

NOP-a unitili transformator za dizalice u splitskoj luci i jednu lokomotivu i zapalili jedan vagon sena.
Kod s. Jalkovca (blizu Varadina), opkoljena od ustaa, pa da im ne bi pala iva
u ruke, ubila se Marija Vidovi Abesinka, narodni heroj.
Formiran SK K P H za Pazin.

April

Poverenitvo CK K P H za Slavoniju izdalo proglas stanovnitvu Slavonije: obavetava ga o situaciji u zemlji, o radu ustaa 1 Drae Mihailovia; poziva ga da se
svim silama odupre okupatoru 1 domaim izdajnicima.
U s. Tomiima (kod Srp. Moravica) izaao prvi broj lista Mladi komunist, organ
PK SKOJ-a za Hrvatsku i prvi broj Omladinskog borca, organ Saveza mlade
generacije za Hrvatsku.
U Trogiru formiran Optinski NO odbor.
Formiran odbor A F - a za Suak.

MAKEDONIJA
April p.

MK K P J za Bitolj doneo odluku o formiranju Bitoljskog N O P odreda Pelister.

8. april

U Bitolju bugarska policija ubila lana MK K P J za Bitolj Jordana Copelu Kulaka,

narodnog heroja.

10. april

U Bitolju, da ne bi pao u ruke bugarskoj policiji, izvrio samoubistvo Vangel Todorovski, narodni heroj, poto je prethodno ubio naelnika jednog odeljenja dravne
sigurnosti i ranio jednog policajca.

13. april

U okolinu s. Lavaca (blizu Bitolja) izala grupa od 78 ilegalaca iz bitoljskog kraja,

a neto docnije i druga grupa, od kojih je kasnije formiran Bitoljski N O P odred
Pelister.

16. april

Kod G r u j e v e n j i v e (blizu Krueva), od ljudstva iz kruevskog kraja, formiran K r u cvski N O P odred Pitu Guli.

17. april

Na Skopskoj Crnoj gori, od boraca iz rejona Skoplja, obnovljen Skopski N O P odred.

21. april

Na Lisac (na pl. Golenici) izala prva grupa partizana iz Velesa (sada: Titov Veles),
koji e posluiti kao jezgro za formiranje Velekog N O P odreda.

22. april

U rejonu s. Lavaca (kod Bitolja) formiran Bitoljski N O P odred Pelister.

Izaao prvi broj lista Politiki listok. organ MK K P J za Kavadarce.
U Kievu italijanska policija uhapsila 9 lanova K P J , medu kojima i nekoliko lanova M K . i sprovela ih u Tiranu.

24. april

Na Kurbinsku pl. (blizu Resna) izala grupa partizana iz resanskog i

kraja, kao jezgro budueg N O P odreda Damjan Gruev .

bitoljskog

April

Na inicijativu veleke partijske organizacije, preko 200 ena demonstriralo protiv

mobilizacije graana u bugarske radne jednice.
MK K P J za Strumicu uputio pismo Pokrajinskom komitetu K P J za Makedoniju, u
kome iznosi greke i nedostatke u radu PK i zahteva sazivanje savetovanja na
kome bi se stvari raistile i videlo ko je kriv za slabo stanje u partijskoj organizaciji Makedonije.

SLOVENIJA
3. april

Izvrni odbor OF doneo odluku o razvlaenju veleposeda radi naknade tete koju
je prouzrokovao okupator. Odluka je objavljena u Slovenskom poroevalecu, br.
14, od 6. aprila 1942.

4. april

Kod Koane (kod Divae) patrola plvanske partizanske ete napala karabinijersku
patrolu i ubila jednog oficira i tri karabinijera.
255

1942. april
. april

SLOVENIJA

april 1942.

Radio-stanica OF ( K r i a ) prekinula rad zbog toga Sto su italijanske okupacione

vlasti pokupile sve radio-prijemnike.
Delegat CK KPJ i VS N O P i DV Jugoslavije Edvard K a r d e l j uputio Vrhovnom
komandantu N O P i DV Jugoslavije Josipu Brozu Titu pismo u kome ga obaveStava
0 stanju N O P - a u Sloveniji.

6. april

tab 3. partizanskog bataljona L j u b o Sercer izdao naredbu o logorskom redu

uputstva o borbenim dejstvima u razliitim situacijama.

y. april

Na podruju Vrhnika Rovte Horjul formirana Severna pogranina partizanska

ela, ije je jezgro inio deo ljudstva iz 3. partizanskog bataljona L j u b o Sercer.

U. april

Kod Blatnog klanca (blizu Trebnja) italijanske jedinice napale 3. etu 2. bataljona
2. grupe N O P odreda. Iznenaena, eta se pod borbom, preko otkrivenog i tuenog
prostora, povukla. Obe strane su pretrpele znatne gubitke.
U Mariboru nemake vlasti streljale 30 rodoljuba.

13. april

Na Tolstem vrhu (kod Vranskog) ponovo sakupljen 1. tajerski partizanski bataljon.

koji je posle breikog mara (1941. god.) bio podeljen na grupe.

14. april

U s . Zgornjem Brniku (kod Cerklja) Kokrka partizanska eta ubila tri nemaka
vojnika i dva izdajnika. Za odmazdu, nemake vlasti streljale 50 rodoljuba.

April ti p.

Posle borbi na pl. Nanosu deo boraca Pivke partizanske ete probio se prema
r. Pivki, gde je reorganizovan u Brkinsku etu, koja je ukljuena u 3. bataljon
Notranjskog N O P odreda kao 5. eta; drugi deo te ete otiao u hrvatsku Istru, gde
je kasnije posluio kao jezgro za formiranje 5. ete 2. partizanskog bataljona
Vladimir Gortan.

1G. april

Formiran Junodolenjski partizanski bataljon

(kasnije: 2.
bataljon
Notranjskog
N O P odreda). Jezgro mu je inila partizanska grupa iz partizanskog bataljona L j u b o
Sercer koju je Pokrajinski tab doveo sa Mokreca u predeo oko Koevja da bi
omasovio ustanak u tom kraju.

18. april

Italijanski vojnici iz Stine, Trebnja, St. Vida, Vinje Gore i Ljubljane napali partizanski logor u s. Bojanskom Bortu (kod Stine) gde se nalazilo nekoliko eta 2.
irupe N O P odreda.
Na pl. Nanosu jake italijanske snage napadale Pivansku i Spacapanovu partizansku etu. Borbe su trajale sve do 21. aprila. Cete su lispele da se po grupam.i probiju kroz neprijateljske poloaje,

19. april

Na Majoru (kod abra) 3. ela 3. partizanskog bataljona L j u b o Sercer iz zasede napala automobilsku kolonu i unitila 4 kamiona u kojima je poginulo 25 u ranjeno
28 karabinijera.

21. april

Kod s. Okroglog (blizu K r a n j a ) nemaki vojnici, posle dvodnevnih tekih borbi, unitili grupu od 13 boraca Kokrke partizanske ete.

22. april

-- II rejonu Loki potok s. Prezid s. abar (blizu Ribnice) od 3. ete 3. partizanskog bataljona
Ljubo Sercer- , formiran partizanski bataljon Milo Zidanek
Delegat CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije Edvard Kardelj uputio generalnom
sekretaru K P J i vrhovnom komandantu N O P i DV Jugoslavije Josipu Brozu Titu
izvetaj o razvoju N O B - a u Sloveniji, istiui narastanje NOB-a u tajerskoj, o preuzelim merama za irenje NOB-a u Korukoj, u radu i ulicaju Partije i OF u
Ljubljani.

23. april

GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o tumaenju Pravilnika narodne zatite od 24. januara 1942.

24. april

Stab 3. grupe N O P odreda Slovenije izdao naredbu o formiraju Dolenjskog i N o tranjskog N O P odreda.

28. april

Jedinice 1. tajerskog partizanskog bataljona izvrile napad na rudnik u T r b o v l j u

1 nanele veliku tetu rudnikim postrojenjima.

29. april

G N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o optem jaanju ustanka u Sloveniji

i, u vezi s tim, dao zadatke tabovima grupa N O P odreda.

256

1942. april

SRBIJA

april 1942.

Naredbom taba 3. grupe slovenakih N O P odreda, od Proleterske patrole i n a j hrabrijih boraca 3. grupe N O P odreda, formirana Proleterska udarna eta.
30 aprii

Naredbom GS N O P odreda za Sloveniju dopunjene ranije odredbe o Narodnoj zatiti i data nova uputstva u vezi sa novonastalom situacijom.
Jedinice 2. bataljona Notranjskog N O P odreda otpoele akciju za osloboenje K o evskog. Jedna patrola tog bataljona oslobodila Brod na Kupi.
Partizanska grupa iz okoline Vrhnike prerasla u Iiorjulsku partizansku etu, koja
je ukljuena u 1. bataljon Notranjskog N O P odreda.

April

SRBIJA
S. april

Kod s. Vitanovca i s. Perla (blizu S v r l j i g a ) Svrljiki (Niavski) N O P odred razbio

etniki odred Koste Peanca i zarobio 10 etnika.

9. april

OK K P J za sevemi Banat uputio poziv narodima Banata da se bore protiv okupatora.

april

U s . Starom Divou (kod Iloka) jedna desetina 2. ete Frukogorskog N O P odreda

napala ustaku strau i na nel a j o j gubitke.

12. april

U s . Rgaju (kod Prokuplja) bugarske, nedievsko i etnike snage opkolile i potpuno

razbile Vidovaku etu Toplikog N O P odreda. Meu zarobljenima bio je i sekretar
OK K P J za niki okrug Sreton Mladenovi Mika,
narodni heroj, koga su etnici
posle zverskog muenja, ubili u Kurumliji.

II

U s . K o z j i (kod Bele Palanke) Svrljiki (Niavski) N O P odred razbio etnike Koste

Peanca koji su doli da vre rekviziciju i oduzeo im skupljene namirnice.
13. april

U s . Jugovcu (kod Prokuplja), u borbi protiv bugarskih vojnika poginuli Stanimir

Veljkovi Zele, lan PK SKOJ-a za Srbiju i lan OK K P J za Leskovac i Milo
Mami, sekretar OK K P J za Ni i lan PK K P J za Srbiju, narodni heroji.

14. april

U s . Grbolama (kod Urocvca) mesni partizanski vod i grupa omladlnaca odbili napade saradnika okupatora i faistiki orijentisanih Siptara. U odbijanju napada su
uestvovale i mesne partizansko desetine iz oblinjih sela Softovia. Rctkocera i
Pojatita, to je ojaalo poverenje stanovnitva u snagu zajednike borbe.

15. april

- U s. Starom Divou (kod Iloka) grupa partizana 2. ete Frukogorskog N O P odreda

zarobila pet pijuna i petokolonaa i zaplenila jednu puku.
-

PK K P J za Vojvodinu izdao proglas Porobljenim i opljakanim narodima Bake

i Baranje, s pozivom na borbu.

April p.

Na Kosmaju, od preivelih boraca Kosmajskog N O P odreda, SK K P J za Mladenovac formirao Kostnajsku partizansku etu.

April s.

Izvrena reorganizacija Frukogorskog N O P odreda: od dot. danje dve ete i novih

boraca formirane ukupno etiri ete.

17. april

Snage domobranske Sremske brigade, jaine 1.920 vojnika, otpoele dvodnevnu

ofanzivnu akciju okruenja i ienja centralnog dela Fruke gore. Prva eta Frukogorskog N O P odreda izinanevrisala je neprijatelja i prebacila se iz ugroenog podruja na prostoriju severno od s. Starog Divoa (kod Iloka).

18. april

U s . Netinu (kod Iloka) grupa boraca 1. ete Frukogorskog N O P odreda napala

razoruala neprijateljsku posadu.

U s . Melencima (kod Novog Beeja) ojaane nemake policijske jedinice otpoele

trodnevni pretres sela. Uhapeno je 68 lanova K P J i SKOJ-a i pripadnika i simpatizera N O P - a , dok su 3 partizana poginula u borbi u opkoljenom sklonitu. A k c i j e
hapenja, sa povremenim prekidima, nastavljene su sve do 5. maja, pa je ukupan
broj uhapenih pripadnika N O P - a iznosio preko 160.

19. april
j
a

Severno od s. Neradina (kod Iriga) ustako-domobranske i andarmerijske jedinice,

n
e preko 400 vojnika, iznenadile Podunavski N O P odred, ali j e ovaj, u otroj
borbi, uspeo da se probije iz okruenja i prebaci severno od s. Vrdnika.

257

1942. april

SRBIJA

april 1942

PK KPJ za Srbiju Izdao OK K P J za Srem uputstvo o vojno-politikom radu, kao

i odluku da se u Vojvodini osnuju dva pokrajinska poverenitva: jedno za Srem i
Baku, drugo za Banat.
20. april

U s . uljmu (kod Rume) 1. eta Frukogorskog N O P odreda napala delove ustakog

pripremnog bataljona i nanela im gubitke.

22. april

OK K P J za Srem uputio pismo rukovodstvima partijskih jedinica na terenu i politikim rukovodiocima Frukogorskog i Podunavskog N O P odreda o dunostima
partijaca i jaanju uticaja Partije.
U Kruevcu Specijalna policija uhapsila 30 ljudi meu kojima 7 lanova Partije.
Policija je uzalud pokuavala da uhapenike batinama prisili da otkriju partijsku
organizaciju u gradu.

23. april

U s . Belom Potoku (kod Knjaevca) Knjaevako-boljevaki N O P odred i delovi

Svrljikog (Niavskog) N O P odreda napali etniki odred Koste Peanca (40 etnika)
i vod SDS (20 ljudi). U borbi je ubijeno 15 i zarobljeno 20 neprijateljskih vojnika, a
zaplenjeno 40 puaka. Partizani su imali 3 lake ranjena.

24 april

Kod s. Gulibabinca (kod Svrljiga) Niavski I Ozrenski N O P odredi napali oko 150
nedievaca, andarma 1 etnika. U borbi, voenoj do mraka, ubijeno je 55 neprijateljskih vojnika, dok se ostatak spasso bekstvom. Zaplenjeno: 3 p. mitraljeza, 60 puaka, bombe, municija i dr. Gubici partizana: 2 mrtva.

25 april

Otpoeo bugarsko-etniki napad na delove Toplikog i Rasinskog N O P odreda na

Jastrepcu, koji je trajao do 30. aprila. Pod pritiskom delova 17. bugarske divizije
i nekoliko Peanevih odreda Topliki (tada preimenovan u Jastrebaki N O P odred)
i Rasinski N O P odred uspeli su da se probiju ka Kopaoruku, odakle su se, po zavretku napada, vratili na Jastrebac,
Borci Frukogorskog N O P odreda prekinuli tt veze izmeu sela Cerevia, Banotora
i Suseka (kod Iloka).

28. april

U Kruevcu agenti Specijalne policije provalili organizaciju SKOJ-a i uhapsili vei

broj lanova, meu kojima i skoro ceo OK SKOJ-a.
U s . Jasenoviku (kod Nia) Niavski (Svrljiki) N O P odred razoruao seosku strau.
Grupa boraca 2. ete Frukogorskog N O P odreda prekinula tt veze izmeu sela
Calme i Starog Divoa (kod Iloka).

April k.

U s . G. Reici (kod Prokuplja) odrana konferencija omladinaca Toplice, kojoj je

prisustvovalo 400 delegata. Izabran je Okruni odbor USAOJ-a za Toplicu i doneti
su zakljuci o daljem irenju i jaanju omladinske organizacije i o radu na mobilizaciji omladine za NOB.
Povodom Prvog maja MK K P J za Kos. Mitrovicu izdao letak, koji je rasturen u veem broju primeraka. Okupator je zbog toga uhapsio oko 40 komunista, od kojih je
nekoliko streljao.

April

GS N O P odreda za Srem preimenovan u Stab N O P odreda za Srem, i odreeni mu

rukovodioci.
U Somborn obnovljen OK K P J za zapadnu Baku.
U Sremu poelo stvaranje masovnog antifaistikog fronta omladine (Savez mlade
generacije).
Beogradski udarnici zapalili nemaki kamion u Mileevskoj ulici.
U selima Grbolama, Softoviu. Pojatitu, Bibi i Retkoceru (srez nerodimski) formirani ilegalni M N O odbori.
U s . Stejanovcima (kod Rume) formiran ONO odbor za Srem.

OC fi

M a j

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

1. maj

CK K P J izdao proglas radnicima Jugoslavije: poziva ih da se bore protiv okupatora,

da stupaju u redove N O P i DV Jugoslavije, da sabiraju sredstva za borce, da rue
i unitavaju sve to slui okupatoru.

2. viaj

CK K P J uputio pismo Okrunom komitetu K P J za istonu Hercegovinu: ukazuje

mu na iskrivljavanje linije P a r t i j e i nalae mu da punu panju obrati daljoj izgradnji Partije i SKOJ-a u vojsci i na terenu.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito dao uputstva Operativnom tabu N O P odreda za Hercegovinu: o nainu formiranja i uvrenja novih
udarnih partizanskih jedinica po ugledu na proleterske brigade; o formiranju komandi podruja, komandi mesta i partizanskih straa i o njihovim zadacima; o pojaavanju akcija u Junoj Hercegovini; o ienju desne obale Neretve u sadejstvu
s Kalinovikim N O P odredom.

4. maj

Draa Mihailovi uputio predstavku izbegllkoj vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije s molbom da V. Britanija ne buni narod na oruanu borbu protiv Nemaca I Italljana,
jer bi to u sadanje vreme unitilo nae odrede.

fi maj

U Londonu predstavnik izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije traio od predstavnika vlade V. Britanije da odobri saradnju etnika Drae Mihailovia sa ilalijanskim
okupacionim vlastima u Dalmaciji, Hercegovini i Crnoj Gori. Vlada V. Britanije to
nije odobrila.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao optu zapovest:
da sve N O P i dobrovoljake jedinice, u svim krajevima zemlje, primenjujui partizanski nain ratovanja, preu u optu ofanzivu i unitavaju neprijateljska uporita,
ne dozvoljavajui neprijatelju da na jednom mestu prikupi jae snage i ugrozi pojedine slobodne teritorije i N O P odrede.
VS N O P i DV Jugoslavije izdao uputstvo o organizaciji i nainu
funkcionisanja
obuvetajne slube u partizanskim i dobrovoljakim jedinicama i na terenu. Uputstvom su precizirani i zadaci u pogledu budnosti i kontrole, prikupljanja i sreivanja podataka o neprijateljskim snagama i domaim izdajnicima.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio GS N O P i DO
za Crnu Goru i Boku i delegatima VS pri njemu: napusti etniku grupaciju kod
Kolaina.

8. maj

VS N O P i DV Jugoslavije izdao saoptenje povodom zloina i terora okupatora i

njegovih ustako-etnikih slugu nad narodom istone Bosne i poziva narod da u
zajednici s jednicama N O P 1 DV Jugoslavije prui jo odluniji otpor neprijateljima.
VS N O P i DV Jugoslavije naredio GS N O P DO za Sandak da jedinice pod n j e g o vom komandom sadejstvuju jedinicama GS N O P i DO za Crnu Goru pri napadu
na kolainski sektor i dao mu uputstvo o nainu daljeg dejstva u toku neprijateljske ofanzive.

10. maj

Zbog nadiranja italijanskih jedinica CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije napustili

Fou i uputili se prema s. Pluinama (kod Savnika).

12. maj

Otpoela ofanziva jedinica Crvene armije na odseku Harkov fzium.

14. maj

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio GS N O P i DO

za Sandak da jedinice pod njegovom komandom spree prodor neprijatelja u pravcu
s. Kovrena (kod Bijelog P o l j a ) dok ne pristignu jedinice 2. proleterske N O U brigade;
da se ispita mogunost iznenadnog napada na Novu Varo.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao direktivu naelniku VS: da se N O P odredi u istonoj Bosni reorganizuju i uvruju i da se 1. proleterska N O U brigada postepeno prebaci u Sandak radi razbijanja etnika i
italijanskih uporita na tom podruju.

259

1342.

mart

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

Delegat CK K P J i V N O P i DV Jugoslavije
sekretaru K P J i vrhovnom komandantu N O P
izvetaj o sreivanju i uvrivanju partijskih
linije i o dejstvima N O P odreda na podruju

mart

1942.

Ivan Milutinovi uputio generalnom

i DV Jugoslavije Josipu Brozu Titu
organizacija, o sprovodenju partijske
Crne Gore.

Predsednik izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije uputio

verbalnu
notu
vladi
V. Britanije zahtevajui da britanska propaganda ne podstie Drau Mihailovia
i narod na opti narodni ustanak.
15. maj

Ministar inostranih poslava V. Britanije Antoni Idn obavestio predsednika izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije da e vlada V. Britanije i dalje pruati materijalnu i drugu pomo Drai Mihailoviu.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom
tabu N O P odreda za Hercegovinu i junu Dalmaciju da produi stalne napade
na okupatorska uporita, unitava domae izdajnike i rui komunikacije, a naroito
elezniku prugu Dubrovnik Mostar Sarajevo.

IP. viaj

Vlada SAD, na ime pomoi Drai Mihailoviu, stavila izbeglikoj vladi K r a l j e v i n e

Jugoslavije na raspolaganje 400 tona konzervirane hrane.
Predsednik izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu traio od poslanika
SSSR-a da preko svoje vlade intervenire da se N O P odredi stave pod komandu
Di aze Mihailovia, Poslanik SSSR-a je odbacio taj zahtev istiui da je to unutranji
problem Jugoslavije.

18. maj

U Rimu naelnik italijanske Vrhovne komande konferlsao s komandantom italijanske 2. armije generalom Mariom Roatom o situaciji u Jugoslaviji i naredio mu da
prikupi snage i preduzme ofanzivna dejstva, da povea posade u Sloveniji i da bolje
zatvori granice prema NDII. T o m prilikom je konstatovano da se iz Hrvatske i Slovenije ne mogu izvlaiti jedinice ni za istoni front ni za front u Egiptu.
U Vaingtonu izmeu vlade S A D i vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije potpisan vojni sporazum o pruanju pomoi u opremi i obui jugoslovenskim trupama u inostranstvu
i o prevozu jugoslovenskih dobrovoljaca iz A m e r i k e u junu Afriku.

l'j

maj

CK K P J uputio OK K P J za Fou direktivu o zbrinjavanju izbeglica iz Foe 1 s teritorije Kalinovikog N O P odreda.

20

maj

Ministar spoljnih poslova SSSR-a Vjaeslav Molotov doputovao u London na razgovore s vladom V. Britanije.

21. maj

Na Crnom jezeru (kod Zabljaka) odrano vojno-politiko savetovanje" kojim je rukovodio vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito. Poto je razmotrena vojno-politika situacija, doneta je odluka da partizanske jedinice privremeno napuste Crnu Goru i povuku se u Bosnu.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao nareenje tabu
Planinopivske grupe partizanskih jedinica o potrebi da se izvode noni prepadi i
ubacuju laka partizanska odeljenja u pozadinu neprijatelja radi efikasnije borbe
protiv etnika.

23. maj

Piloti Franjo Kluz i Rudi Cajavec, avionima tipa Potez' i Brege, prebegli
banjalukog aerodroma na aerodrom kod Prijedora, na slobodnu teritoriju.

24. maj

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio Kominterni telegram u kome govori
o neprekidnim borbama partizana protiv etnika i okupatora, o tome da narod osuuje Izdajniku vladu K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu koja preko Drae Mihailovia pomae okupatoru i da borci i narod postavljaju pitanje pomoi SSSR-a NOB-u
U Jugoslaviji; zatim trai da se neto uini protiv izdajnike politike izbeglike vlade

25. maj

Iz Tirane delegat CK K P J Duan Mugoa krenuo u CK K P J i V N O P i DVJ sa

izvetajem o radu u Albaniji i s molbom CK KP Albanije da Kominterna odobri
sazivanja I zemaljske konferencije i prijem KP A l b a n i j e u lanstvo Kominterne
U Zabljaku, na sastanku kome su prisustvovali naelnici V i G N O P
Crnu Goru i Boku i lanovi taba Durmitorskog N O P odreda, obrazovan
mitorskih trupa, kome su stavljeni pod komandu delovi Durmitorskog,
Nikikog i Zetskog N O P odreda, 1. bataljon 1. proleterske N O U brigade

sa

odreda za
tab durKomskog,
i 3. bata-

1 T o m savetovanju su prisustvovali 1 drugovi Ivan Milutinovi, delegat VS N O P i DV

Jugoslavije, Velimir .Taki, komandant P l j e v a l j s k o g N O P oureda, 1 V o j o Lekovl, lan Otila
snug komiteta KPJ za Sandak.

260

1942. maj

BOSNA I HERCEGOVINA

maj 1942.

ljon 2. proleterske N O U brigade. tab je bio pod neposrednom komandom V N O P

i DV Jugoslavije. Osnovni zadatak durmitorskih trupa hio je: da spreavaju prodiranje italijansko-etnikih snaga ka Pivi.
26. maj

U Londonu ministar spoljnih poslova SSSR-a Vjaeslav Molotov ponudio obnovu

ugovora o prijateljstvu s izbeglikom vladom K r a l j e v i n e Jugoslavije.
U Londonu potpisan dvadesetogodinji ugovor o meusobnoj pomoi izmeu V. Britanije i SSSR-a.
lan V N O P i DV Jugoslavije Aleksandar Rankovi uputio vrhovnom komandantu
N O P i DV Jugoslavije Josipu Brozu Titu izvetaj o vojno-poiitikoj situaciji u Sandaku i o potrebi za daljim radom na uvrivanju N O P odreda i partijskih organizacija na tom podruju, kao osloncu za prodiranje u Srbiju.

27. maj

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu Durmitorskog N O P odreda: da u sluaju povlaenja partizanskih jedinica s teritorije avnikog sreza preduzme sve potrebne mere za odbranu P i v e ; da komandant odreda
izvri mobilizaciju ljudstva u Pivskoj planini, a da e V preduzeti mere za odbranu
P i v e ; da u pozadinu neprijatelja obavezno ubacuje laka odeljenja koja bi tamo izvodila partizanske akcije.

29 maj

U Vaingtonu otpoeli viednevni razgovori izmeu predsednika S A D Frankline

Ruzvelta i ministra inostranih poslova SSSR-a Vjaeslava Molotova o pitanjima
drugog svetskog rata.
Ministarstvo domobranstva N D H uputilo komandi ustako-domobranskih snaga u
Mostaru direktivu u kojoj istie da predstoji preuzimanje graanske vlasti od strane
organa N D H u II zoni i da prema etnicima treba postupati potpuno ravnopravno,
jer su se etnici u srednjoj i zapadnoj Bosni nedeljama borili, 1 bore se, pod komandom ustako-domobranskih tabova, protiv partizana.
Na sastanku sa novoobrazovanim PK K P J za Crnu Goru I Boku vrhovni komandant
N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito odluio da se, zbog povlaenja partizanskih
jedinica Iz Crne Gore i Boke ka Hercegovini i istonoj Bosni, to vei broj rukovodeih kadrova zadri u pozadini radi stvaranja neophodnih uslova za nov polet oruane borbe. Sutradan su Izdvojene grupe rukovodeih drugova iz sastava PK K P J
za Crnu Goru i Boku i Oblasnog komiteta K P J za Sandak, kao i partijskih radnika
iz sastava OK i M K , a iz svih N O P odreda su izabrani borci za rad u neprijateljskoj
pozadini, ukupno oko 300 ljudi.

31. maj

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio lanu CK K P J

Moi Pijade da se deo Glavne intendanture premesti iz s. Rudine u s. Pie i da se
organizuju stone farme u Pivi.

U s . Podkamenu (kod Cajnia) dva bataljona 2. proleterske N O U brigade i jedan

bataljon 1. proleterske N O U brigade razbili jednu peadijsku etu Italijanske d i v i zije Pusterija. Zbog sporosti jedinica odreenih za evakuaciju i zbog intervencije
jaih snaga iz Cajnia, veliki plen riije izvuen.

BOSNA I HERCEGOVINA
maj

Na Manjai, po nareenju Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, od Manj$k?

partizanske ete i novomobilisanih boraca iz razbijenih etnikih jedinica formiran
6. krajiki N O P odred Z m i j a n j e .
Travniki N O P odred Izvrio napad na andarmerijsko-domobransko uporite u s.
Mehuriima (kod Travnika). Intervencijom andarmerijsko-domobranske posade iz
s. Gue Gore i ustaa iz Travnika napad je odbijen. Odred je imao 3 mrtva i 7 ranjenih boraca.
U s . Bjelojeviima (kod Stoca) f o r m i r m a 1. muslimanska eta Mustafa Golubi
Junohercegovakog N O P odreda.
Kod s. Bunareva (na putu Mrkonji-Grad Banja Luka) delovi etnikog puka
Manjaa iz zasede ubili grupu od 8 partijskih i politikih radnika, meu kojima
i sekretara OK K P J za Banju Luku Kasima Hadia i sekretara OK SKOJ-a za
Banju Luku Draga Longa, narodne heroje.
maJ

Jedan ojaani bataljon italijanske divizije Bergamo

Livanjski N O P odred i delovi 3. krajikog N O P odreda,
spreili su prodor 1 u protivnapadu zarobili dva topa.
ovao jo oko dva bataljona i, uz podrku tenkova,
opljakao i spalio oko 400 domova.

otpoeo napad na Vukovsko.

uz pomo naoruanih seljaka,
Sutradan je neprijatelj angaprodro u Vukovsko, gde je

261

i m a j

l i U i N i ruMi^JJAjruvuNA

maj

i.

Nastupajui od Rogatice, delovi nemake 718. peadijske divizije zauzeli Gorade.

Manji deo grada na desnoj obali Drine zauzeli su delovi italijanske divizije Puster i j a jo 24. aprila.
Delovi italijanske divizije Sasari i trupe Zadra (oko dva puka sa ojaanjima i neto
etnika) prodrli Iz Drvara i Kljua ka Bos. Petrovcu. Delovi 5. i 1. krajikog N O P
odreda naneli su im gubitke od nekoliko stotina Izbaenih iz stroja ali su se italijanske jedinice sutradan probile i deblokirale okrueni Bos. Petrovac.
5. moj

K o d s. Bravskog (na putu K l j u Bos. Petrovac) delovi 1. i 5. krajikog N O P odreda razbili 7. faistiki bataljon italijanske divizije ;Sasari. U borbi je poginuo
pomonik politikog komesara Voenike ete 5. krajikog N O P odreda uro Peanac, narodni heroj.
U s . Hrasnu (kod Stoca). od samostalne udarne ete za dejstvo u Crnoj Gori i izabranih boraca Stolakog. Ljubinjskog, Sitnikog i Bilekog bataljona Junohercegovakog N O P odreda, formiran 6. hercegovaki udarni bataljon.

Maj p.

Livanjski N O P odred zauzeo ustako uporite u s. Rumbocima (kod Prozora) i naneo

neprijatelju gubitke od oko 20 mrtvih i 30 zarobljenih, a zaplenio 50 puaka.
U s. Meduvodu (kod Bos. Dubice). po nareenju taba 2. krajikog N O P odreda,
ureen aerodrom za prihvat prvih partizanskih aviona.
U okolini Konjica formiran SK K P J za K o n j i c koji je obuhvatao partijske organizacije na osloboenoj teritoriji konjikog sreza i u Konjikom bataljonu Severnohercegovakog N O P odreda.
U s. Zovom Dolu (kod Nevesinja), na konferenciji delegata seoskih I optinskih NO
odbora. Izabran S N O odbor za Nevesinje.
U s. Zupcima (kod Trebinja). od izabranih boraca bataljona Suma 1 Luka Vukalovi Junohercegovakog N O P odreda, po nareenju
Operativnog taba
NOP
odreda za Hercegovinu, formiran 7. hercegovaki udarni bataljon.

5/5. maj

Kod . st. Ravnice (blizu Bos. Novog) dve ete 1. bataljona 2. krajikog N O P odreda
zarobile vod domobrana koji je obezbeivno elezniku prugu.

r,

Kod s. Miljenog (na putu Cajnie Gorade) dva bataljona 2. proleterske N O U brigade i jedan bataljon 1. proleterske N O U brigade, u petoasovnoj borbi, razbili manje
delove italijanske divizije Pusterija. Poginulo je oko 100 neprijateljskih vojnika
i zaplenjeno 5 p. mitraljeza, 1. minobaca i drugo.

maj

etniki elementi, sklopivi sporazum s nemakim komandantom u Zenici, izvrili

pu u Zenikom N O P odredu, pobili politike komesare i najodanije borce, pa toj
odred proglasili etnikim i stavili ga pod nemako-ustaku komandu.
7. maj

Gataki bataljon Severnohercegovakog N O P odreda i delovi 4. udarnog bataljona

Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu i junu Dalmaciju, u trinaestoasovnoj borbi, odbili napad ojaanog 52. puka italijanske divizije Kaatori dele Alpi*
i etnikog Gatakog odreda iz A v t o v c a prema s. Lipniktt i Samoboru. Neprijatelj
je imao 23 mrtva. 42 ranjena i 4 zarobljena vojnika.
Delovi italijanske divizije Taurinenze, uz pomo etnika koji su izvrili pu ti T r e bevikom i Igmanskom bataljonu Kalinovikog N O P odreda, zauzeli Trnovo, ali su
na Rogoju (prevoju juno od T r n o v a ) zaustavljeni od pet bataljona Kalinovikog
N O P i Foanskog NO dobrovoljakog odreda. Italijanske jedinice su imale gubitke
od preko 100 vojnika izbaenih iz stroja

X maj

Na Morinama delovi italijanske divizije Kaatori dele A l p i savladali manji otpor

delova Foanskog NO dobrovoljakog i Kalinovikog N O P odreda i zauzeli Ulog
Obaljski dobrovoljaki bataljon Kalinovikog N O P odreda preao je na stranu italijanskih jedinica.

mai

Delovi italijanske divizije -Pusterija-, nastupajui s pravca Gorada, zauzeli Fou,

iz koje su se Vrhovni tab N O P i DV Jugoslavije i delovi 1 i 2. proleterske N O U
brigade, Romanijskog N O P I Foanskog NO dobrovoljakog odreda pravovremeno
povukli.

maj

Kod s. Draljeva delovi Severnohercegovakog N O P odreda spreili prodor ojaanog

52. puka italijanske divizije Kaatori dele Alpi iz Gacka prema emernu i Foi.
Posle trodnevnih borbi, uz gubitke od 9 mrtvih i 22 ranjena, italijanski puk je prodro u s. Vrbu i spalio ga.

262

1H4Z. maj

duina i MfcKifcuuvinA

maj

13. maj

U Biini (na putu Nevesinje Mostar) delovi 2. i 3. udarnog bataljona i bataljona

Biina Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu i junu Dalmaciju doekali
italijansko-etniku motorizovanu kolonu (76 vozila) u kojoj su se nalazili Stab
divizije Mure i delegat etnike Vrhovne komande kod italijanskog 6. a r m i j skog korpusa. U borbi je poginulo 7 italijanskih oficira i dvadesetak vojnika, a uniten je vei broj vozila.

15. maj

U B a n j o j Luci etniki puk M a n j a a potpisao ugovor sa ustaama o zajednikoj

saradnji u borbi protiv NOP-a, o priznanju ustake vlasti i o ukljuivanju u oruane formacije NDH.
U s . Perlima (na pl. Vlaiu) Borjanski etniki odred razbio Travniki N O P odred.
Veina boraca Imljanske partizanske ete prethodno se prikljuila etnicima.

Maj p. p.

U s. Glavatievu (kod Konjica), na konferenciji delegata seoskih 1 etiri optinska

NO odbora, izabran S N O odbor za Konjic.
U s . Mjedeniku (kod Gacka), po nareenju Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu i junu Dalmaciju od delova Severnohercegovakog N O P odreda formiran
5. hercegovaki udarni bataljon.
U s . Sijeri (kod Kalinovika) od ostataka Trebevikog, K i j e v s k o g i Igmanskog bataljona formiran 2. udarni bataljon Kalinovikog N O P odreda.
U rejonu Bilee, po nareenju Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu, 1
junu Dalmaciju, od delova Junohercegovakog N O P odreda formiran 8. hercegovaki udarni bataljon.

Maj s.

Po nareenju Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, od izabranih boraca

formiran Udarni bataljon 5. krajikog N O P odreda.
U centralnoj bolnici VS N O P i DV Jugoslavije u Sepan P o l j u (kod Foe) umro od
pegavog tifusa lan GS N O P i DV za BiH i komandant Operativnog taba N O P i DV
za istonu Bosnu Slobodan Princip Seljo, narodni heroj.

Maj d. p.

Po direktivi CK KPJ, da bi se objedinio rad svih okrunih komiteta u Hercegovini,

obnovljen Oblasni komitet K P J za Hercegovinu.
Na Vitlovskoj k
za Bos. krajinu.

(na Kozari) otpoeo rad tamparije Operativnog taba N O P I DV

Kod s. Joavke (blizu Banje Luke) etniki bataljon Obili slreljao komandanta
bataljona u 4. krajikom N O P odredu Miloa Dujia, narodnog heroja.
16. maj

Delovi 2. i 1. krajikog N O P odreda i Banijska proleterska eta, pod rukovodstvom

Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, zauzeli Prijedor, savladavi posadu
(10 domobranskih eta iz sastava 2, 10 i 11. peadijskog puka i Sanskog posadnog
bataljona, ojaanja i neto ustaa, andarma i milicionera). Zarobljeno je 1.100 domobrana 1 200 ustaa i andarma. a zaplenjeno 1.200 puaka. 15 p. mitraljeza, 8 mitraljeza, 5 minobacaa, 2 haubice, 1 oteen avion i velike koliine municije, sanitetskog materijala i opreme.
Iz apljine dva italijanska bataljona. podrana etom tenkova 1 artiljerijom, Izvrila ispad. U desetoasovnoj borbi kod s. Pribllovaca dve ete .Tunohercegovakog
N O P odreda sprelle su dalji prodor neprijatelja, protlvnapadom mu odsekle odstupnicu, unitile etu koja je bila prela r. Bregavu, a ostale jedinice odbacilo ti
apljinu. U borbi je poginuo komandir ete Stolakog partizanskog bataljona Danilo
Soldati, narodni heroj.
U Bos. krajini izaao prvi broj lista K r a j i k e partizanske novine. Izdavao ga je
obavetajnl biro Operativnog taba N O P I DV za Bos. krajinu.

17. maj

TT s. Koluniu (kod Bos. P e t r o v e ) etiri ete 5. krajikog N O P odreda razbile dve

ete italijanskog 4. bersaljerskog puka, zaplenivi 2 topa, 2 mitraljeza, 2 p. mitraljeza i 30 puaka, i time odsekle Bos. Petrovac od Otrelja i Drvara. Tako je garnizon u Bos. Petrovcu ponovo blokiran.
Delovi 1. i 2. krajikog N O P odreda zauzeli Ljubiju, ija se posada povukla u Bos.
Novi. Postrojenja rudnika eleza zaplenjena su neoteena. U L j u b l j l je odmah
formirana radionica Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, koja je, izmeu
ostalog, izraivala avionske bombe i napravila dva oklopna automobila.
U s. Glavicama (kod Glamoa) etnici izvrili pu u 5. eti bataljona "Budunost 3.
krajikog N O P odreda. Oni su zarobili i. posle, zverskog muenja, ivog zakopali
komandanta batal/ona Miloa Ticu. narodnog heroja.

263

1912.

mart

BOSNA I HERCEGOVINA

mart

1942.

17 1S. maj

etnici iF.vrili pu u Foanskom NO dobrovoljakom odredu, pobili lanove taba

odreda i veinu eta preveli u etnike. Ostale ete su se uglavnom raspale, a od
preostalih boraca je 23. maja formiran kombinovani Dragoavsko-elebiki partizanski bataljon.

78. ma;

Romanijski N O P odred (od 400 boraca, sa oko 100 izbeglica) otpoeo proboj sa pl.
Zelengore na pl. Romaniju. U borbama protiv italijanskih vojnika i etnika, pri
prelazu preko komunikacija Foa Kalinovik i Kalinovik Trnovo, on je pretrpeo osetne gubitke a zatim se, do 25. maja, prebacio preko pl. Jahorine i pruge
Sarajevo Viegrad na pl. Romaniju gde se zbog gubitaka uskoro osuo.

J8 19. maj

U nonom napadu na isturene poloaje na Kruici (kod Foe) delovi 2. proleterske

N O U brigade razbili 141. etu bataljona *Bolcano italijanske divizije Pusterija'

20. maj

U logoru na brdu Meukrini (na pl. Vlaiu) oko 500 domobrana, ustaa, andarma
i milicionera, nastupajui u 7 kolona, okruili i unitili ostatak Travnikog N O P
odreda i pobili lanove OK K P J za Travnik.

21. maj

Italijanska divizija Kaatori dele A l p i , jai delovi divizija M a r k e i M u r e i

ojaani etniki Nevesinjski i Gataki odred otpoeli koncentrian napad iz N e v e sinja, s. Pluina, Gacka. s. Hutova, apljine i Mostara (operacija Stolac), U osmodnevnim borbama oni su razbili jae delove Junohercegovakog i Severnohercegovakog N O P odreda i 28. maja se spojili u rejonu do tada odseenog garnizona
Stolac. Italijanske jedinice i etnici su u 25 sela spalili oko 1.000 kua.
U s. Lamovitoj (na pl. Kozari) od udarnih bataljona 1, 2. i 5. krajikog N O P odreda
formirana 1. krajika N O U brigada.

22. maj

Na pl. Cemernicl etnici Borjanskog odreda i odreda K o i unitili bolnicu i tehniku Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, koje su zatitnica, bolniko
osoblje i ranjenici branili 11 dana. U borbama su poginuli komandir zatitnice K a r l o
Roje i ranjenik Ante Jaki, narodni heroji.

23 maj

Na Uzlupu (kod Foe) od ostataka Foanskog i Drinskog NO dobrovoljakog odreda

formiran kombinovani Dragoavsko-elebiki partizanski bataljon. Posle povlaenja
u Bos. krajinu on je uao u sastav 5. crnogorske N O U brigade.

24 maj

etniki odredi Obili i Borja prihvatili ustako-etniki sporazum o zajednikoj saradnji u borbi protiv N O P - a .

25. maj

U Prijedoru, na inicijativu NO odbora Prijedor, odrana konferencija 22 optinska

NO odbora s teritorije 2. krajikog N O P odreda. Konferencija je, pored
ostalog,
istakla potrebu da se preduzmu io bre i efikasnije mere za o i v l j a v a n j e privrede.
Pet ustakih eta iz Jasenovca prelo Savu i prodrlo do s. Draksenia (kod Bos. Dubice), odakle su ih, protivnapadom, delovi 2. krajikog N O P odreda odbacili preko
reke.
- Pod pritiskom 5, i 1. krajikog N O P odreda, delovi italijanske divizije
ustae i etnici pod borbom se povukli iz Bos. Petrovca u Drvar.

Sasari -.

Kod s. Pribilovaea (blizu apljine) delovi Junohercegovakog N O P odreda razbili

jedan bataljon 49. faistike legije San M a r k o italijanske divizije M a r k e , izbacivi iz stroja preko 200 neprijateljskih vojnika (od toga je oko 50 zarobljeno).
2l>. maj

Tri ete 5. krajikog N O P odreda ule u Bos. Petrovac, razoruale domobranskoandarmerijsku posadu i zaplenile 103 puke
etniki Bileki i Trebinjski odred, uz podrku delova italijanske divizije M a r k e
napadom iz Trebinja ovladali Lastvom, a do 31. maja ovladali i delom slobodne
teritorije izmeu Bilee i Trebinia. Pruivi samo mesiimian otpor, delovi Junohercegovakog N O P odreda uglavnom su se raspali. U borbi protiv etnika poginu"
je i komandant 8. hercegovakog udarnog bataljona Vlado Vuini, narodni heroj.

27. maj

U solima Pculje, Crni Lug i Grkovci (kod Bos. Grahova) Udarni bataljon 5. krajikog N O P odreda i bataljon Starac Vujadin 4 operativne zone N O P odreda Hrvatske unitili jau etniku grupu, ubivi preko 40 etnika. T i m e je uspostavljena
vra veza krajikih i dalmatinskih partizana.

28. maj

Kod s. Piskavice (blizu Banje Luke) 1. krajika N O U brigada i 4. bataljon 2. krajikog N O P odreda odbili, napad jaih delova domobranske Banjoluke brigade (1.
jurinog bataljona i 1. bataljona 1. peadijskog puka) i etnikog puka Manjaaiz B a n j e Luke.

264

1942. maj

CRNA GORA

maj 194^.

U s . Lipcu (kod Doboja) potpisan ugovor izmeu predstavnika N D H i komandanta

etnikog Ozrenskog i Trebavskog odreda. etnici su priznali suverenitet NDH, izrazili lojalnost i odanost Paveliu i ukljuili se u oruane snage NDH.
U s , Slanom (kod Trebinja), posle neuspelih pokuaja da se povee sa glavninom
partizanskih snaga koje su odstupile iz Crne Gore ka Bosni, rukovodstvo Orjenskog
bataljona Nikikog N O P odreda odluilo da se bataljon rasformira a ljudstvo, u
manjim grupama, vrati na teren Boke i pree na ilegalni rad u pozadini.
29. maj

Delovi 3. krajikog N O P odreda i Livanjski N O P odred izvrili napad na spoljna

uporita oko Kupresa, od kojih su neka i zauzeli. Ustae i milicioneri su imali 22
mrtva 1 15 ranjenih.
etniki odred Kol-, ojaan etom ustaa, otpoeo dvodnevni napad na s. Ribnik
(kod Kljua). Napad je odbio 3. bataljon 1. krajikog N O P odreda.
U s. Zvijerini (kod Bilee) Ljubomirski bataljon etnikog Bilekog odreda opljakao bolnicu, radionice i skladita Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu
i junu Dalmaciju. Delovi Sitnikog bataljona .Junohercegovakog N O P odreda koji
su obezbedivali bolnicu preli su etnicima. Brzom intervencijom 1. hercegovakog
udarnog bataljona i 4. bataljona 1. proleterske N O U brigade spasena je veina ra
njenika. Ostale istaknutije rukovodioce komuniste etnici su delom bacili u Vidu
ku jamu. a delom kasnije pobili.

30. m.aj

Na pregovorima u Loparama etniki Majeviki odred zakljuio sporazum sa predstavnicima ustake N D H o zajednikim akcijama protiv NOP-a. Iduih dana sporazum je proiren, i Odred ukljuen u oruane snage N D H .
Na Savi (nizvodno od Jasenovca) delovi 2. bataljona 2. krajikog N O P odreda zarobili jedan lep sa posadom i zaplenili 10 tona kukuruza i drugog materijala.

31 maj

Delovi italijanskih divizija *Mesina< i M a r k e i etniki Trebinjski odred izvrili

koncentrian napad na delove Junohercegovakog N O P odreda. Oni su do 2. juna
ovladali slobodnom teritorijom u trouglu Trebinje Dubrovnik Herceg-Novi
Zahvaeni delovi Junohc-rcegovakog N O P odreda uglavnom su se predali ili bih
zarobljeni.

Maj k.

U Sekovilma (u Biru) GS N O P i DV za Bosnu i Hercegovinu izvrio reorganizaciju

Grupe istono-bosansklh udarnih bataljona: formirao Stab grupe, bataljone popunio (ukljuene su 1. i 2. proleterska eta Biranskog N O P odreda), formirao komoru,
bolnicu itd.

Maj

- Na pulu izmeu s. Srednjeg i Sarajeva etnici uhvatili i iva na kolac nabili kurira
PK K P J i GS N O P i DV za Bosnu i Hercegovinu Mustafu Dovadiju, narodnog
heroja.

CRNA GORA
4. maj

Trei udarni bataljon Nikikog N O P odreda, s jednom metanskom partizanskom

etom iz Nikike upe, napao etnike na poloajima Ostroka kapa Meee. U
jednoasovnoj borbi etnici su odbaeni uz gubitke od oko 30 mrtvih i vie ranjenih. Zaplenjeni su 1 mitraljez, sanduk runih bombi i etnika zastava. Partizani sit
imali 7 poginulih i 8 ranjenih boraca.
Oko 1000 italijanskih vojnika, u sadejstvu s etnicima, preduzelo jake napade na
poloaje Lovenskog N O P odreda i 2. nikikog udarnog bataljona Nikikog N O P
odreda na s. Meoce s. Ubi i (kod Ceva). Posle otre borbe neprijatelj je prinudio
partizanske snage da se povuku na liniju Ligunar G. Brestice Rokoi (kod
Grahova). Gubici neprijatelja nisu poznati, dok su partizani imali 7 mrtvih i 17 ra
njenih boraca. Borbe su nastavljene 6. maja.
- Jake etnike snage, dobro naoruane italijanskim lakim i tekim orujem, otpoelo
koncentrine napade od Kolaina. dolinom T a r e i preko Sinjajevine, i od Berann,
preko pl. Bjelasice i Bijelog Polja, u pravcu Mojkovca 1 s. Sahovia, na jedinice
Bjelopoljskog, Durmitorskog, Komskog N O P odreda, delove Zetskog N O P odreda i
1. bataljona 1. proleterske N O U brigade. etnici su u toku dvodnevnih borbi, i pored
jakog otpora partizanskih jedinica, uspeli da zauzmu Mojkovac i da izbiju na padine Sinjajevine. U tim borbama oni su, prema nepotpunim podacima, imali 6fi
mrtvih, vie ranjenih i 14 zarobljenih, a partizani 11 poignulih i ranjenih boraca.
Drugi udarni bataljon Zetskog N O P odreda i drugi put izvrio prodor iz rejono
Nikike upe u Bjelopavlie, do linije Otrog s Dolovi Kovaevia, a manjim

265

liHZ. maj

u n A GOfiA

maj 1942.

delovima izbio i do Taraa. U jakim borbama italijanski vojnici i etnici su pretrpeli

gubitke od blizu 60 mrtvih, prilian broj ranjenih i 48 zarobljenih; zaplenjeno je
oko 60 puaka, 1 p. mitraljez, 20 runih bombi i druga oprema. Partizani su imali
3 poginula i 11 ranjenih boraca.
5. maj

Italijansko-etnike snage iz Nikia izvrile napad na poloaje 1. udarnog bataljona

Nikikog N O P odreda na brdu Uzdomiru kod Nikia. Posle troasovne otre borbe
neprijateljske nadmone snage, podravane artiljerijskom vatrom, uspele su da potisnu partizane i, uz vee gubitke, zauzmu Uzdomir. Iz 1. udarnog bataljona je poginulo 6 i ranjeno 18 boraca.

Waj p.

U Nikiu etnici streljali politikog komesara ete u Nikikom N O P odredu Cedomira upia Ljuba, narodnog heroja.
Od omladinaca s teritorije bjelopoljskog sreza formiran 4. udarni (omladinski) bataljon Bjelopoljskog N O P odreda.
U P l j e v l j l m a italijanske vlasti streljale preko 30 talaca, pripadnika N O P - a .

I. maj

Po nareenju vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita, a pod

rukovodstvom 1 po upulstvima inenjera Lazara Jaukovia, mineri i radnici P l j e valjskog i Durmitorskog N O P odreda sruili deo velikog mosta na r. Tari (kod s.
Durevia Tare) i lime prekinuli jedinu komunikaciju na pravcu P l j e v l j a Niki.

maj

Iz rejona titova (kod Nikia) Zetski N O P odred izvrio upad do linije Kokotovo
drijelo manastir Piperska elija (kod Spua), gde je ceo dan vodio borbu protiv
oko 900 etnika, koji su bili prinueni da se povuku uz gubitke od 29 mrtvih i 15
zarobljenih. Partizani su imali 4 poginula i 6 ranjenih boraca.

maj

Jedinice Sinjajevinskog sektora i Bjelopoljskog N O P odreda, izvrile snane napade

na etnike u rejonu Gojakovia. Polja Kolainskih, Podbia, Stitarice i Bistrice i
do 11. maja uspele da zauzmu pomenuta sela i Mojkovac i da etnike odbace prema
Kolainu. U tim borbama etnicima su naneseni gubici od oko 100 mrtvih, neto
ranjenih I 25 zarobljenih. Zaplenjeni su 1 minobaca sa 18 granata, 1 mitraljez sa
preko 2000 metaka, nekoliko p. mitraljeza i vei broj puaka. Ukupni gubici partizanskih jedinica su bili 24 poginula i 21 ranjeni borac. Pored ostalih, poginuo je
komandant bataljona Bjelopoljskog N O P odreda l j u b o Bako, narodni heroj.
Jedinice 4. udarnog bataljona Nikikog N O P odreda i 2. udarnog bataljona Zetskog
N O P odreda, pod pritiskom nadmonijih snaga italijanske divizije A l p i G r a j e i etnika, povukle su se s poloaja Zirovnica Kablena glava s. Kunak Ostroka
greda Meee prema Ponikvici i Nikikoj upi. Neprijateljski gubici nisu poznati, a 4. bataljon je imao 4 mrtva i 3 ranjena borca.

maj

U s. Osjeenici (kod Nikia) odrano P r v o vojno-politiko savetovanje delegata

Lovenskog N O P odreda i Orjenskog bataljona Nikikog N O P odreda i predstavnika Grahova, Banjana i Vujeg Dola. T o m prilikom je zakljueno: da se ne naputa front na liniji Pandurica Gotac V. Nenada pl. Drakovica Vardar
Dvrsnik, da se formiraju dva udarna bataljona sa podruja Orjenskog bataljona
i da se jedan od njih uputi u s. Osjeenicu; da se bolje organizuje rad u pozadini i
suzbije razorna etnika aktivnost.

1. maj

GS N O P i DO za Crnu Goru i Boku naredio Stabu Nikikog N O P odreda: da

Komanda nikikog podruja porui put Niki Javorak: da se partizanska bolnica
iz s. Sipana evakuie u P i v u ; da se organizuje izvianje prema s. Miloanima, a na
Virovtaku postave stalni osmatrai; da se uputi jedna vra jedinica sa zadatkom
proterivanja etnika iz rejona s. Trepe, kao i da se obezbee partizanska bolnica i
zbeg od neprijatelja.

n-

GS N O P i DO za Crnu Goru i Boku izdao naredbu o formiranju stalnih partizanskih

straa kao izvrnih organa komandi podruja i komandi mesta. U naredbi su propisani nadlenost, prava i zadaci komandi podruja i komandi mesta u pogledu organizacije i ustrojstva partizanskih straa.
?. maj

Odrano vojno-politiko savetovanje stareinskog kadra Lovenskog N O P odreda:

doneto je vie odluka u vezi sa sreivanjem i uvrenjem jedinica, pojaanjem
borbe protiv okupatora i kvislinga, obezbeenjem pozadine od razornog rada etnika
i boljom organizacijom ishrane ljudstva; precizirani su zadaci u pogledu evakuacije
bolnica i magacina u pravcu Banjana i, dalje, u Pivu.
Samostalna eta Lovenskog N O P odreda vodila otre dvodnevne borbe protiv italijanskih vojnika u rejonu Graca (kod Nikia). Neprijatelj je imao preko 100 mrtvih

1B42. maj

CHINA UUKA

maj 11W2.

i ranjenih, dok su partizani imali 5 poginulih i 12 ranjenih. Za postignut uspeh la

eta je pohvaljena od strane delegata VS N O V i DO Jugoslavije.
13. maj

U duhu nareenja GS N O P i DO za Crnu Goru i Boku, Komanda podruja Nikikog N O P odreda izvrila evakuaciju pozadinskih ustanova (radionica, magacina i
drugih) i bolnice iz s. Jasenova Polja i s. Sipana na teritoriju Pive.

Maj p. p.

U duhu nareenja VS N O P i DV Jugoslavije, u Zabljaku formirana komanda podruja Durmitorskog N O P odreda, a u s. G. Polju Nikikog N O P odreda.
U s . Rijeanima (kod Vilusa) Stab Lovenoskog N O P odreda, ukazavi na sve vee
napore koji stoje pred partizanskim jedinicama, izdvojio oko 150 iznemoglih boraca
i uputio kuama. N j i h je, meutim, neprijatelj pohvatao i streljao ili internirao.
Iz Zabljaka, zbog pritiska etnika, otpoela evakuacija partizanske bolnice u s. Crnu
Goru (u Pivi). Do 23. maja svi ranjenici su bili evakuisani u pomenuto selo.

Maj s.

Na Veerinovcu (kod Mojkovca), u borbi protiv etnika poginuo oko Vojvodi, narodni heroj.

Maj d. p.

GS N O P i DO za Crnu Goru i Boku izdao svim potinjenim partizanskim jedinicama

uputstvo o organizaciji slube izvianja, osmatranja i obezbeenja.
Odlukom taba Nikikog N O P odreda, od 2
bataljon.

i 5. udarnog bataljona formiran jedan

Na pl, Sinjajevini, u borbi protiv etnika, poginuo politiki komesar Komskog N O P

odreda Milutin Lakievi, narodni heroj.
18. maj

Dvanaest partizanskih udarnih bataljona. u sadejstvu s jedinicama Bjelopoljskog

N O P odreda, izvrilo napad na etnike u Kolainu. Partizanske jedinice, iscrpljene
glau i viemesenim borbama, s malo municije, nisu bile kadre da izvre zadatak
Pretrpevi gubitke od 15 poginulih i 15 ranjenih boraca, one su se povukle na polazne poloaje. IT borbama za Kolain etnici su Imali oko 30 mrtvih i vie ranjenih

19. maj

GS N O P i DO za Crnu Goru i Boku dao uputstvo Komandi mesta s. Krstac: da

organizuje smetaj bolnice, izgradi barake za njene potrebe, stara se oko ishrane
ranjenika i kontrolie rad bolnikog osoblja; da sa italijanskim zarobljenicima postupa korektno, upoljava ih na izgradnji baraka i obezbeuje im potrebnu hranu,
OK SKOJ-a za Niki dao direktivu za rad organizacije SKOJ-a u udarnim partizanskim bataljonima Nikikog N O P odreda.

23 maj

U s. Maou (kod P l j e v a l j a ) odran sastanak Oblasnog komiteta KP.T i G N O P i DO

za Sandak, na kome je, nakon analize vojnopolitike situacije na teritoriji Hercegovine, Crne Gore i Sandaka, odlueno: da se sve partizanske jedinice s teritorije
bjelopoljskog sreza, preko s. Maoa i s. Barica. u pravcu s. Kosanice. povuku kn
Bosni; da se iz dva zlatarska bataljona izdvoji 50 boraca za politiki rad i izvoenje
akcija na desnoj obali r. L i m a ; da se od ostalog ljudsfva iz oba bataljona formira
jedan Zlatarski partizanski bataljon- da se u bjelopoljskom. pljevaljskom i mileevskom srezu zadre sreska partijska rukovodstva i izvcstan broj komunista za politiki rad u pozadini (zadran je i Oblasni komitet K P J za Sandak).

21. maj

G N O P i DO za Crnu Goru i Boku naredio tabu Nikikog N O P odreda da izvodi

raznovrsnija borbena dejstva protiv okupatora 1 domaih izdajnika: da preduzme
dublje izvianje u cilju prikupljanja podataka o neprijatelju: da organizuje zasede
i prepade i da izvesne jedinice ubacuje u pozadinu neprijatelja sa odreenim zadacima; da vre i umenije komanduje jedinicama.
C, N O P I DO za Crnu Goru i Boku. u duhu direktiva i uputstva V potinienim
jedinicama izdao nareenje za reorganizaciju u smislu formiranja partizanskih bataljona od 170180 boraca i lakih partizanskih eta. iji je bio zadatak izvoenie
partizanskih akcija u pozadini neprijatelja. Pored toga. istim nareenjem istakao
je i potrebu za intenzivnijim i organlzovanijim politikim radom u jedinicama i na
terenu, a posebno je ukazano na uvanje i izgraivanje vojno-politikih kadrova.
G N O P odreda za Crnu Goru i Boku izdao nareenje tabu Lovenskog N O P odreda da organizuje ubacivanje udarnih partizanskih grupa u pozadinu neprijatelja
(jednu pravcem Sozina Patrovika gora. drugu pravcem s. G. Ceklin s. Ljubotlnj i treu pravcem s. Stilari s. Mikulii) sa zadatkom: povezivati se s tamonjim grupama i izvoditi akcije na okupatorsko kolone, unitavati saobraaj, l i k v i dirati etnike tabove, politiki raditi na terenu, i organizovati obavetajnu slubu.
Pored toga, on mu ukazuje i na nepravilnosti u reorganizaciji jedinica.
267

1942. maj
27. maj

HRVATSKA

maj 1942.

Jake italijanske i etnike snage, prodirui od Nikia, zauzele Savnik, a etnike

snage iz Kolaina ule u 2abljak. Ta mesta su branile jedinice Durmitorskog, K o m skog, Nikikog N O P odreda i delovi 1. proleterske N O U brigade.
U rejonu Zabljaka 1. bataljon 1. proleterske N O U brigade doekao etniku kolonu
i u otroj borbi odbacio je ka 2abljaku, nanevi j o j gubitke od oko 20 mrtvih i
neutvren broj ranjenih.

28. maj

U rejonu s. Lipove Ravni i s. Presjeke, na pravcu Niki Javorak, jedinice N i k ikog i 4. udarni bataljon Durmitorskog N O P odreda vodili jednodnevnu borbu
protiv etnikih snaga. Neprijateljski gubici nisu utvreni, dok se partizani imali
nekoliko poginulih i ranjenih boraca.
Na poloajima izmeu s. Kosanice i s. Glibaa (na putu P l j e v l j a r. Tara) jedinice
Bjelopoljskog N O P odreda i Mileevski partizanski bataljon vodili dvodnevne borbe
protiv italijanskih i etnikih snaga iz P l j e v a l j a .
GS N O P i DO za Crnu Goru i Boku naredio Niklkom N O P odredu da izbegava
frontalne borbe sa neprijateljem; organizuje dobru izviaku slubu; po svaku cenu
zatvori pravce s. Lipova Ravan Javorak s. Brezna i s. G. P o l j e s. Duga,
vrsto drei poloaje june padine pl. Vojnika Plava (k. 1473) (k. 1237
Siman (k. 1508).

HRVATSKA
I. maj

Jedinice 3. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda, u sadejstvu sa 2. bataljonom

Notranjskog N O P odreda, zauzele s. Brod na Kupi (kod Ogulina).
U Korenici otpoeo drugi kurs za oficire pri Oficirskoj koli GS N O P odreda za
Hrvatsku. Na kursu bilo 90 polaznika.
Na o. Koruli formirana prva oruana partizanska grupa.
U Korenici
podruju.

maj

zagrebaki

glumci

dali

prvu

pozorinu

predstavu

na

osloboenom

Delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zapalili i unitili sva postrojenja rudnika Cernik (kod N o v e Gradike), pa sa rudarima odrali miting.
Delovi partizanskog bataljona Stojan Mati zauzeli s. Dobrenlcu (kod Bihaa), koje
su branili ustae i andarmi.

4. maj

Po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku formiran Stab 5. operativne zone N O P

odreda Hrvatske. Pod njegovom su komandom bile sve jedinice s teritorije Gorskog
kotara i Hrvatskog primorja.

4/5. maj

Jedinice Biokovske partizanske ete potopile 2 bagera (jedan na uu reke Neretve,

drugi na njenom rukavcu Crnoj rijeci) i razruile instalacije u luci Ploe.

5. m a j

Sekretar Operativnog partijskog rukovodstva CK K P H Vladimir Popovi uputio CK

K P J pismo u kome ga obavetava o stanju u Hrvatskoj (juno od Save), o poduhvatima okupatora, o uspenoj mobilizaciji u Gorskom kotaru i Hrvatskom primorju.
u severnom delu Like jedinice partizanskog bataljona Ognjen P r i a otpoele d v o dnevne borbe protiv ustaa, u kojima su zauzele sela: Polianak. Serlia Poljanu, Rastovau, Koranu i Catrnju.
Jedinice 1, 2. i 3. bataljona Banijskog N O P odreda napale s. Zrin (kod Kostajnice),
koji su branili domobrani. Napad nije uspeo zbog slabe procene neprijateljskih snaga,
koje su, uz to, bile obavetene o pripremama napada.
Drugi vod Zagorske partizanske ete, posle dvodnevnih borbi, odbio napade ustaa,
andarma i finansa kod s. Oroslavja (blizu Zagreba). N e p r i j a t e l j je imao 9 mrtvih.
Kod planinarskog doma na Psunju delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda
napali iz zasede ustaku kolonu i naneli j o j gubitke od 13 mrtvih i vie ranjenih,
te zaplenili 10 puaka, 1 p. mitraljez 1 250 metaka.
U s . Spanovici (kod Pakraca) delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda napali
ustae. Neprijatelj je imao 12 mrtvih. Zaplenjeno je 11 puaka i 1 p. mitraljez.
Odrana prva partijska konferencija K P I i za srez Graac.

2*8

2*8
1942. maj
Maj p.

HRVATSKA

maj 1942.

Po nareenju taba 2. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od tri partizanska voda

zagrebakog okruga i jednog voda krapinskog okruga formirana Zagorska partizanska eta.
Po nalogu OK K P H za srednju Dalmaciju, u tvornici cementa Sv. K a j o u Solinu
lanovi partije i pripadnici N O P - a unitili nekoliko motora.

6. maj

Kod s. Boine (blizu Metkovia) Blokovska partizanska eta iz zasede napala italijansku kolonu. Neprijatelj je imao 3 mrtva, vie od 10 ranjenih i 19 zarobljenih
vojnika i oficira. Zaplenjeno j e : 1 kamion, 21 puka, 50 bombi i drugi ratni materijal.

7 maj

U s . Cuevu (kod Knina) otpoelo dvodnevno savetovanje vojnih i politikih predstavnika iz severne Dalmacije, na kome je doneta odluka da se od boraca dotadanjeg
Severnodalmatinskog bataljona 1 novomobilisanog ljudstva formira partizanski bataljon Bude Borjan.
U Korenici, po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku, od proleterskih eta iz Like,
Korduna, Gorskog kotara i Hrvatskog primorja formiran 1. proleterski N O U bataljon
Hrvatske.
Kod s. Bedekovine (blizu Zlatara) 1. vod Zagorske partizanske ete napao ustae I
andarme. Posle estoke borbe prsa u prsa neprijatelj je imao 18 mrtvih i nekoliko
ranjenih, a partizani 6 ranjenih. Zaplenjeno je 6 puaka.
Delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zauzeli s. Blagodovac i s. Petranovce
(kod Daruvara) koja su branili andarmi. Zaplenjeno je 12 puaka, 1 pitolj i 250
metaka.

7/8. maj

- U s . M a j i (kod Gline) dve ete 1. bataljona Banijskog N O P odreda razoruale domobransku strau i zaplenile 1 p. mitraljez, 28 puaka i 9.000 metaka.

8. maj

U Hrvatskom zagorju otpoele petodnevne borbe u kojima su ustako-domobranske

snage razbile Zagorsku partizansku etu.
Kod . st. Volinja (na pruzi Volinja Kostajnica) delovi 3. bataljona Banijskog i
jedne ete 2. krajikog N O P odreda poruili vijadukt i time onemoguili saobraaj
sa Bosnom oko 2 meseca.
Izmeu Delnica i Lokava delovi 2. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda iz zasede napali italijansku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od oko 30 mrtvih.
Delovi partizanskog bataljona Bude B o r j a n odbacili etnike i zauzeli s. Turovac i
s. Duboki Do (kod Graaca). U s. Turovcu je odran zbor, na kome je izabran odbor
NOF-a.

S. maj

Kod s. Rastovae (blizu Plitvikih jezera) delovi partizanskog bataljona

Pria razbili domobransku kolonu.

Ognjen

Po nareenju taba grupe N O P odreda za Liku, od delova bataljona Ognjen Pria ,

formiran Udarni bataljon Grupe N O P odreda za Liku.
Otpoeo napad ustako-domobranske Utinjske brigade na Petrovu goru, gde su se
nalazili delovi Grupe kordunakih N O P odreda. Posle petodnevnih borbi partizanske jedinice su se, bez veih gubitaka, probile iz okruenja prema Kati-kosi i
potoku Perni.
Delovi partizanskog bataljona Bude B o r j a n zauzeli s. Bruku (kod Benkovca) koje
su branili karabinijeri. N e p r i j a t e l j je imao 1 mrtvog i 5 ranjenih.
9/10. maj

U Turkovi-Selu (kod Ogulina) 1. bataljon i jedna eta 4. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda razoruali ustako-domobransku posadu. Zarobljeno 28 domobrana i ustaa a zaplenjeno 33 puke.
Partizanski vodovi na o. Hvaru razoruali and. st. Bogomolje (na o. Hvaru).

11

"oj

Na putu izmeu s. Gerova 1 s. Tra (kod Rijeke) delovi 5. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda napali italijansku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke
od oko 20 mrtvih i ranjenih vojnika.
K o d Segestina (blizu Kostajnice) delovi 2. bataljona Banijskog N O P odreda iz zasede
napali ustako-domobransku kolonu i naneli j o j gubitke od 4 mrtva, 4 ranjena i 10
zarobljenih, a zaplenili 3 p. mitraljeza, 16 puaka i 10 sanduka municije.

2*8
1942. maj

HRVATSKA

maj 1942.

Prvi bataljon 2. kordunakog N O P odreda zauzeo s. Netreti (kod Karlovca), koje

su branili ntidarmi i domobrani. Demolirao je and. st., optinu i potu, a arhivu
spalio.
U s. Bruanima (kod Gospia) delovi bataljona Petar Vuksan

razoruali andarme.

12. maj

Delovi 4. bataljona 1. kordunakog N O P odreda, posle krae borbe, zauzeli domobransko uporite s. Lasinju (kod Karlovca) i zaplenili 1 p. mitraljez, 21 puku i drugu
ratnu opremu. Domobrani su imali 7 mrtvih i 2 ranjena, a partizani 1 ranjenog borca.

13

Kod Bender (blizu Knina) jedinice Kombinovanog N O P odreda GS N O P odreda za

Hrvatsku napale posadu vijadukta, ali su odbijene od strane italijanske posade i
etnika. Neprijatelj je imao oko 35 mrtvih i vie ranjenih vojnika a partizani
2 mrtva i 10 ranjenih boraca. Zaplenjena su 2 p. mitraljeza i 30 puaka.

mai

Italijanske torpiljarke otvorile topovsku vatru na Gradac (kod Vrgorca). Tri ene
su poginule, a mnogi stanovnici su ranjeni.
13 14. maj

Izmeu s. Metka i s. Radua (kod Gospia) 2. eta 1. bataljona 1. N O P odreda

Velebit Grupe N O P odreda za Liku napala Italijanske vojnike i nanela im gubitke
ud 30 mrtvih.

14. iiiuj

Partizanski bataljon Boidar Adija* zauzeo sela Kuterevo i Krasno (kod Otoca),
zarobio 28 domobrana i 7 andarma i zaplenio 39 puaka, 3 p. mitraljeza i nekoliko
hiljada metaka.
Kod Magarevca (na Petrovoj gori), u borbi protiv ustaa i domobrana, poginuo politiki komesar Udarne ete 2. kordunakog N O P odredu Milan Markovi Lika, narodni heroj.

15. maj

U s . Martincima (blizu Zlatara u Hrvatskom zagorju), u borbi protiv ustau 1 andarma. poginuo politiki komesar Zagorske partizanske ete Ivan Krka, narodni
heroj.

Maj p. p

Po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku, od 1. proleterskog N O U bataljona Hrvatske, bataljona

Bude Boriano- iz severne Dalmacije, bataljona Marko OrekoviUdarnog bataljona i Tehnike ete iz grupe N O P odreda za Liku. formiran Kombinovani N O P odred za borbu protiv etnika u severnoj Dalmaciji i junoj Lici.

1G. maj

Izmeu Lokava i Delnica delovi 2. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda poruili prugu, te neprijateljski transportni voz iskoio iz ina. Poginulo je 8 i ranjeno
10 italijanskih vojnika i elezniara. Lokomotiva i 5 vagona su teko oteeni Saobraaj je obustavljen 40 asova.
U s. Straniku (kod Petrinje) delovi I
seosku miliciju.

bataljonu Banijskog N O P odreda razoruali

IG 17. maj

Delovi Kombinovanog N O P odreda zauzeli s. Zrmanju (kod Kninu), zarobili 14 etnika i zaplenili 8 puaku.

17. maj

Partizanski bataljon Boidar A d i j a zauzeo selu Lipovlje, Tisovac, Dolce 1 Crno

Jezero (kod Otoca), koja su branili ustae i domobrani.
U Korenici otpoela II okruna konferencija K P H za Liku. Analiziran je rad partijske organizacije posle I konferencije (jula 1940) i date su smernice za budui rad.
Konferencija je trajala pet dana.
Po nalogu OK K P H za srednju Dalmaciju, u tvornici cementa Majdan u Solinu
lanovi partije i pripadnici N O P - a zapalili 2 magacina. Izmeu ostalog, izgorelo je
200 buradi nafte, 40 buradi mainskog ulja I nekoliko stotina dakova od jute.

1S. maj

Blizu Knina, prilikom sukoba Kombinovanog N O P odreda sa itaiijanskim vojnicima,

ustaama i etnicima, 1. proleterski N O U bataljon Hrvatske unitio artiljerijsku
bateriju od 4 topa. Italijanski vojnici su imali 2 oficira i 29 vojnika mrtvih, 3 oficira
i 39 vojnika ranjenih i 3 nestala.

19. maj

Kod s. Mataija delovi 4. bataljona Primorsko-goranskog N O P odredu odbili napad

italijanske kolone potpomognute tenkovima. Toga dana italijanski vojnici su spalili
s. Brezu, s. Bater i okolna sela (kod Novog).
Delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zauzeli s. Ladevac (kod Okuana) koje
su branili pripadnici nemake nacionalne manjine. Zaplenili su: 41 puku, 80 bombi
1 drugi ratni materijal.

2*8
1942. maj

HRVATSKA

maj 1942.

Izmeu Gomirja 1 Hreljina delovi 1. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda

poruili elezniku prugu u duini od 120 ni. Saobraaj je obustavljen 20 asova.
20. maj

Italijanske jedinice, i pored otpora 2. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda,

zauzele Mrkopalj,
Delovi partizanskog bataljona Bude B u r j a n napali italijanski garnizon u Erveniku
(kod Benkovca), ali su odbijeni posle dolaska neprijateljskih ojaanja iz Benkovca
U obostranim napadima i protivnapadima italijanske snage su imale preko 100 v o j nika i oficira izbaenih iz stroja, a partizani 2 mrtva i 2 ranjena borca.

21. maj

Kod s. Dolca (blizu Knina) italijanski vojnici, etnici i ustae napali bataljon Bude
Borjan i delove bataljona Marko Orekovi Kombinovanog N O P odreda GS N O P
odreda za Hrvatsku. U borbi koja je trajala nekoliko asova, italijanske jedinice su
imale oko 80 mrtvih i ranjenih a 3 oficira i 52 vojnika su zarobljena. Bataljon Bude
Borjan* je imao 3 mrtva i 2 ranjena. Zaplenio je 3 minobacaa sa 80 mina, 4 mitraljeza, fi p. mitraljeza i 40 puaka.
U N o v o j Gradiki, na sastanku predstavnika policije, andarmerije i ustake i domobranske komande Velike upe Livac Zapolje, odlueno da se, radi osiguranja
javnog reda i mira u srezovima Naice, Podravska Slatina, Virovitica, Daruvar.
Pakrac, Nova Gradika i Slav. Poega, prikupi i transportuje u koncentracione logore sve stanovnitvo koje sarauje s N O P - o m .
Po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od Plavanjske, Zrrnanjske i 4. ete bataljona Bude Borjan formiran na podruju severne Dalmacije bataljon Branko Vladui.

22. maj

Na ublevcu u ibeniku italijanske okupatorske vlasti streljale lana Politbiroa

CK K P J i sekretara CK K P H Rada Konara, narodnog heroja, i jo 25 lanova K P J
i pripadnika N O P - a iz Splita.
Delovi 2. bataljona Banijskog N O P odreda zauzeli s. K u l j a n e (kod Bos. N o v o g ) i zaplenili 30 puaka.
Na . st. u Slav. Brodu ilegalni partijski radnici zapalili magacine.

23. maj

Na putevima K r n j a k Tuiiovi i Vojni Tuilovi 1. i 2. bataljon 2. kordunakog N O P odreda napali iz zasede domobrane i andarme. Oko 30 domobrana i andarma je poginulo a 5 ih je zarobljeno. Zaplenjeno je 14 puaka. Za odmazdu, neprijatelj je popalio sela: Zivkovi Kosu, Vukovle, Brezovu Glavu, D. Budaki,
Mlakovac i Pavkovi Selo.
K o d uvale akije (blizu Podgore) delovi Blokovske partizanske ete napali
" M i r a i na njemu zaplenili penicu i krompir.

brod

Delovi 3. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda, sa slovenakim partizanima,

izvrili neuspeo napad na italijansku posadu u Brodu na Kupi.
24. maj

U s . Hujilima (kod Graaca), po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda

Hrvatske, od bataljona >Bude Borjan* i Branko Vladui formiran Severnodalmalinski N O P odred.
Delovi Banijskog N O P odreda, posle kratke borbe, zauzeli ustaka uporita u selima
Dolnjacima, Svraici i M a j i (kod Gline) i zaplenili 15 puaka, 1 p. mitraljez i 3500
metaka. Pored loga, kod Tenjaka su poruili elezniku prugu Karlovac Petrinja
u duini od 600 m i pokidali tt veze.
Delovi 1. slavonskog N O P odreda, posle kratke borbe, razoruali domobransku strau
vojnog strelita kod Virovitice, zaplenivi 1 p. mitraljez, 10 puaka, 1250 metaka,
8 bombi i drugi ratni materijal.
U Korenici (sada: Titova Korenica) odrana konferencija A F Z - a na kojoj je govoreno o ulozi ena u NOB-u.

24/25. maj

Da bi izbegao represalije ustakih vlasti, srpski ivalj iz sela Bijelnika, Blinja, P e t kovca, Strabenice, Motanice i Deanovia (kod Petrinje), pod zatitom jedinica
Banijskog N O P odreda, sklonio se u Samaricu.

25. maj

GS N O P odreda za Hrvatsku uputio tabovima operativnih zona, grupa N O P odreda

i samostalnih odreda direktivno pismo o politikoj situaciji u zemlji, stupanju Hrvata
u partizanske jedinice, raskrinkavanju saradnje ustaa i etnika i formiranju udarnih i omladinskih bataljona.

2*8

1942. maj

26. maj

HRVATSKA

maj 1942.

GS N O P odreda za Hrvatsku uputio komandantu Grupe kordunakih N O P odreda

uputstvo o borbi protiv etnika, formiranju pokretnih udarnih partizanskih bataljona i mobilizaciji Hrvata u NOB.
Na putu 2egar Ervenik 1. eta partizanskog bataljona \Bude B o r j a n napala
putniki auto i kamion pun italijanskih vojnika. U borbi su poginuli zadarski prefekt Vecio Oraci i jo jedan faistiki funkcioner, 1 karabinijerski oficir, i policijski
agent i 5 vojnika. Ranjeni su 1 oficir, sekretar prefekta i 3 vojnika.
Delovi Biokovske partizanske ete zauzeli s. Kozicu (kod Makarske) koje su branili
andarmi i finansi.
Delovi 1. kordunakog N O P odreda razoruali ustake posade u s. Gracu I s. Dvorancima (kod Pisarovine), zaplenivi 8 puaka i 3 pitolja.
Izmeu s. K r i v o g Puta i s. Alana (kod Senja) italijanske snage napale delove 4. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda i prinudile ih na povlaenje. Tom prilikom su italijanske jedinice ule u Alan i opljakale ga.
Izmeu Hreljina i Gomirja (na pruzi Ogulin R i j e k a ) delovi 3. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda izvrili diverziju, zbog ega je saobraa] obustavljen
14 asova

27

maj

U s . B i j e l j e v i n i (kod Topuskog) 3. bataljon 1. kordunakog N O P odreda razoruao

ustaku posadu i zaplenio 10 puaka, zatim, na mitingu, stanovnitvu objasnio ciljeve NOB-a.
Delovi Banijskog N O P odreda zauzeli s. Meenane (kod Kostajnice), koje je branila
ustako-domobranska posada, i poruili sve mostove na putu Meenani Motanica. Neprijatelj je imao 7 mrtvih, 13 ranjenih i CG zarobljenih vojnika, a partizanske
jedinice 3 ranjena borca. Zaplenjeno je 65 puaka, 2 p. mitraljeza, 8000 metaka i
druga ratna oprema.
Izmeu Ogulina i Otarija delovi 1. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda iz
zasede napali italijansku kolonu, naneii j o j gubitke od 4 mrtva i 4 zarobljena v o j nika i zaplenili 6 puaka, 1 p. mitraljez, 28 bombi, 1 pitolj i 1000 metaka.
Na putu Pi-okike Brinje delovi 4. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda
napali italijansku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od oko 60 mrtvih i 5
ranjenih. Dva kamiona su unitena.
Na pruzi s. Slatinski Drenovac s. ainci (kod Podrav. Slatine) delovi 2. bataljona
l. slavonskog N O P odreda zaustavili (a zatim unitili) voz, ubili 10 ustaa i andarma, zaplenili 8 puaka i 2 pitolja i sa putnicima odrali miting.

27 2X. maj

Izmeu Metka i Gospia jedinice 2. bataljona 1. likog N O P odreda

ruile prugu u duini od 300 m.

29

Izemeu . si. Vojnia i Vrginmosta jedinice 4. bataljona 1. kordunakog N O P odreda

poruile prugu u duini od 1500 m i pokidale tt veze u duini od 3 km.

maj

Velebit po-

Delovi 5. bataljona Primorsko-goranskog N O P odreda napali italijansko uporite

u s. Gerovu (kod Delnica). Posle krae borbe jedinice 5. bataljona su se povukle,
poruivi sve komunikacije koje vode ka Gerovu i postavivi zasede.
30. maj

Delovi 1. bataljona Banijskog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s. Grabovcu (kod Gline). Neprijatelj je imao 15 mrtvih, 5 ranjenih i 45 zarobljenih. Zaplenjeno je 49 puaka, 2 p. mitraljeza, 4500 metaka i druga ratna oprema.
- Po nareenju taba 5. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od 3. i 5. bataljona
Primorsko-goranskog N O P odreda formiran 2. primorsko-goranski N O P odred a od
1, 2. i 4. bataljona 1. primorsko-goranski N O P odred (1. i 2. N O P odred 5. operativne
zone N O P odreda Hrvatske).
U s . Jelenju (kod Rijeke), po nareenju rijekog prefekta, 50 kua porueno, 14 osoba
streljano i 150 osoba internirano u Lovran.

31. maj

Izmeu s. Lia i Fuina delovi 2. primorsko-goranskog N O P odreda napali italijanski

transportni voz. N e p r i j a t e l j je imao 7 mrtvih i oko 30 ranjenih vojnika.
U selu Ljeskovcu (blizu Dvora na Uni) otpoela prva okruna konferencija K P H
za Baniju, na kojoj je izabran novi Okruni komitet K P H za Baniju. Konferencija
je trajala tri dana.

1942. maj

MAKEDONIJA
Na Plitvikim jezerima
preko 3000 omladinaca.

odran

maj 1942.

velianstven miting

like omladine:

prisustvovalo

M a j k.

Formiran G N O odbor za ibenik.

Maj

SK K P H za Veljun uputio proglas Hrvatima i Srbima nastanjenim u tom srezu:

govori o nedelima ustaa i poziva narod da stupe u partizanske redove.
K o d Plakog, u borbi protiv italijanskih
ete M i j o Beni, narodni heroj.

vojnika,

poginuo

U blizini Tiljarovog brijega (kod D. Stubice), odlukom

za zagrebaku oblast, osnovana Zagorska partijska tehnika.

komandir partizanske
Poverenitva CK K P H

Iz sela Rubei (kod R i j e k e ) itava skojevska organizacija, s nekoliko drugih omladinaca, otila u partizane.
U zaseoku Kuli (blizu Splita) formiran optinski NO odbor za s. Mu.
U Drenik-Gradu formiran optinski NO odbor.

MAKEDONIJA
1. maj

U Stipu otpoeo da izlazi list Naroden glas, organ MK K P J za Stip.

2. maj

U Skoplju otpoeo da izlazi list Vesnik, organ MK K P J za Skoplje.

3. maj

U rejonu s. Oreovo (kod Bitolja), u borbi protiv bugarskih jedinica i policije, razbijen Bitoljski N O P odred Pelister. U borbi je ranjena a zatim, posle tekog muenja, ubijena Elpida Karamandi, narodni heroj.

4. maj

Pokrajinski odbor NO fronta Makedonije uputio pismo svim organizacijama N O F - a :

iznosi njihove zadatke i prava i ukazuje im na nain kako da se aktiviraju.

6. maj

Na ulici u Bitolju lan PK K P J za Makedoniju Stevan Naumov Stiv ubio bugarskog

oblasnog policijskog naelnika.
MK K P J za Skoplje uputio pismo Pokrajinskom
komitetu K P J za Makedoniju:
kritikuje njegovu neaktivnost i greke; zahteva da se najhitnije sazove pokrajinsko
savetovanje na kome bi se pretresao celokupni rad P K : ukoliko se utvrdi da je
nesposoban da rukovodi partijskom organizacijom treba ga smeniti i izabrati nov.
Clan biroa PK K P J za Makedoniju Mire A c e v uputio pismo plenumu PK K P J za
Makedoniju, u kome iznosi neaktivnost i greke sekretara PK Bana Andreeva i biroa
PK i d a j e kritiku analizu situacije u partijskoj organizaciji Makedonije, te zahteva
da se sazove savetovanje na kome bi se analizirao dotadanji celokupni rad P K ,
utvrdilo ko snosi odgovornost za slabo stanje partijske organizacije, izabrao novi
plenum i biro PK i, na osnovu iskustva, odredili konkretni zadaci.

9. maj

U Skoplju preki sud bugarske 5. armije osudio 18 pripadnika N O P - a na smrt, a 14

njih na vremenske kazne strogog zatvora od 7 do 15 godina. Jednom broju je
sueno u odsustvu.

13. maj

Na pl. Mukosu obnovljen Prilepski N O P odred, pod imenom N O P odred Dimitar

Vlahov.

Maj p.p.

U Tetovu otpoeo da izlazi Nedelen vesnik, list tetovske partijske organizacije.

Maj d. p.

MK K P J za Kruevo uputio Pokrajinskom komitetu K P J za Makedoniju pismo u

kome kritikuje njegovu neaktivnost i greke i zahteva da se najhitnije sazove savetovanje da bi se raistilo stanje u partijskoj organizaciji.
Na pl. Uscu formiran Veleki N O P odred Pere Toev.

17. maj

OK K P J za Prilep uputio Pokrajinskom komitetu K P J za Makedoniju pismo u kome

iznosi njegove nedostatke i zahteve da se sazove savetovanje na kome bi se ustanovila odgovornost za slabe uspehe u radu partijske organizacije i izabrali novi plenum i biro P K .

22. maj

MK K P J za Kumanovo uputio Pokrajinskom komitetu K P J za Makedoniju pismo u

kome postavlja kao najvanije pitanje: organizovanje oruane borbe protiv okupa273

1942. maj

SLOVENIJA

maj 1942.

tora i ponovno formiranje N O P odreda; zatim zahteva da se sazove ire pokrajinsko partijsko savetovanje na kome bi se stvorilo jedinstveno gledite na sva pitanja
partijskog rada.
Maj k.

Pri PK K P J za Makedoniju formirana partijska komisija koja treba da ispita dotadanji rad PK sa Banom Andreevim na elu.
MK K P J za Prilep uputio pismo partijskoj komisiji pri PK K P J za
Makedoniju:
energino zahteva da se suspenduje stari i izabere novi P K , a da se krivci za dotadanju neaktivnost i greke uzmu na odgovornost.

Maj

U s . Galiniku (kod Debra) formiran M N O odbor.

U Strumici partijska organizacija uspela da rasturi zbor graana
Direkcije za nacionalnu propagandu iz Sofije.

organizovan od

Clan plenuma PK K P J za Makedoniju Stevan Naumov Stiv

uputio PK K P J za
Makedoniju pismo u kome ga otro kritikuje zbog nerada, pogrene ocene stanja
u Makedoniji i neodravanja veze sa CK KPJ. Na kraju trai da se sazove partijsko
savetovanje na kojem bi se sve to raistilo i zauzeo pravilan stav.

SLOVENIJA
Maj p.

Formirana kozjanska eta. tab 1. tajerskog partizanskog bataljona odmah ju je

uputio na sektor Kozjanskog radi omasovljenja ustanka.

6. maj

U duhu nareenja G N O P odreda za Sloveniju, tab 2. grupe N O P odreda izdao

tabu 1. tajerskog partizanskog bataljona naredbu da u tajerskoj organizuje prihvat jedinica 2. grupe N O P odreda.

7. maj

Povodom odluke italijanskih vlasti (od 24. aprila 1942.) o streljanju talaca, G N O P
odreda za Sloveniju objavio u Slovenskom poroevalecu br. 19 cd 12. maja 1942.
i posebnim lecima koji su rastureni u Ljubljanskoj pokrajini izjavu o merama protiv italijanskog sistema terora nad slovenakim narodom.
Na poloajima K l j u s. Skodlar Hrib (kod L j u b l j a n e ) delovi divizije Granat i e r i di Sardenja-' napali Horjulsku etu 1. partizanskog bataljona L j u b o Sercer.
Posle tekih dvodnevnih borbi, u kojima su italijanski vojnici imali 35 mrtvih i
82 ranjena, partizanske snage su se povukle na podruje pl. Koljeka.
U tesnacu Pekel (kod K o e v j a ) 3. eta 2. bataljona Notranjskog N O P odreda, u zasedi, saekala italijansku kolonu od 35 kamiona. 3 tenka i 40 motocikla i primorala
je da se vrati. Za odmazdu, italijanski vojnici spalili 4 sela.

8. maj

G N O P odreda za Sloveniju izdao tabu 2. grupe N O P odreda uputstvo o reorganizovanju jedinica na teritoriji tajerske.

9. maj

Izmeu . st. Zagorje i . st. Breg (izmeu L i t i j e i T r b o v l j a ) 3. eta 1. tajerskog partizanskog bataljona
poruila elezniku prugu. Saobraaj je bio prekinut oko
8 asova.
Na Blatnom klancu (kod Trebnja) tab 3. grupe N O P odreda reorganizovao dolenjske partizanske jedinice; formirao Dolenjski N O P odred i odredio tabove bataljona.
Na osnovu uputstva V N O P i DV Jugoslavije, G N O P odreda za Sloveniju izdao
optu direktivu za stvaranje i odbranu slobodne teritorije.

11. maj

Kod Sv. Urha (blizu Ljubljane) otpoelo formiranje prve belogardistiko-etnike

grupe, koja je kasnije prerasla u L e g i j u smrti. Grupa je 17. maja krenula u Dolenjsko.

12. maj

G N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu da se sakriveno oruje i vojna oprema

bive jugoslovenske vojske predaju partizanskim jedinicama.
tab 3. grupe N O P odreda izdao naredbu o zabrani see ume za okupatora.
Pod pritiskom 3. bataljona Milo Zidanc-k Notranjskog N O P odreda, italijanski
vojnici napustili Stari Trg. Sledeeg dana je osloboena cela Loka dolina i stvorena velika slobodna teritorija u Notranjsko.

13. maj
274

Trei bataljon Milo Zidanek Notranjskog N O P odreda oslobodio Stari Trg.

1942. maj

SLOVENIJA

maj 1942.

Stab 3. bataljona Milo Zidanek Notranjskog N O P odreda izdao naredbu o preuzimanju vlasti na osloboenoj teritoriji Loke doline i ukidanju svih naredbi i zakona italijanskog okupatora.
15. maj

U s . Lokom Potoku kod Ribnice formirana belogardislika grupa. (Nju je 17. maja
razoruao 3. bataljon Milo Zidanek Notranjskog N O P odreda).
Prva eta 1. bataljona L j u b o Sercer Notranjskog N O P odreda napala italijansko
uporite Ig, ali se morala povui zbog snane intervencije italijanskih oklopnih
snaga iz Ljubljane.
U Notranjskoj izaao prvi broj lista Glas partizanov, organa taba 3. grupe N O P
odreda Slovenije.

17. maj

Izvrni odbor Slovenije doneo Odluku o uspostavljanju narodne vlasti na osloboenoj teritoriji.
Vodei borbe za proirenje slobodne teritorije u dolini r. Ike, 1. bataljon Notranjskog N O P odreda zauzeo Ig (kod L j u b l j a n e ) i mnoga okolna sela. A l i je u petodnevnim borbama protiv jakih delova italijanske divizije G r a n a t i e r i di Sardenja bio
prinuen da napusti zauzeta sela 1 da se povue na planinski masiv K r i m Mokrec,
nanevi italijanskim jedinicama velike gubitke.
P r v i bataljon Notranjskog N O P odreda L j u b o Sercer, sa Proleterskom udarnom
etom, proirio slobodnu teritoriju preko Ljubljanskog barja, sve do Ljubljane.

18. maj

GS N O P odreda za Sloveniju i Izvrni odbor OF otili iz L j u b l j a n e na osloboenu

teritoriju.
Delegat CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije Edvard K a r d e l j uputio generalnom
sekretaru K P J i vrhovnom komandantu N O P i DV Jugoslavije Josipu Brozu Titu
izvetaj o vojno-politikoj situaciji u Sloveniji, o merama rukovodstva N O P - a Slovenije radi jaanja oruane borbe u Gorenjskoj i tajerskoj i o potrebi za objedinjavanjem dejstava partizanskih jedinica Slovenije i Hrvatske.

19. maj

Uporite Ljubno (kod M o z i r j a ) napale 2. 1 3. eta I. tajerskog partizanskog bataljona. One su tom prilikom zapalile and. st. i zaplenile 25 puaka, 1 automat, 3 pitolja i veu koliinu municije.
Po nareenju GS N O P odreda za Sloveniju otpoeo pokret 2. grupe N O P odreda
preko nemako-italijanske demarkacione linije, radi prebacivanja u tajersku.

20. maj

Kod s. Raice (blizu V. Laa) 2. eta 5. bataljona Notranjskog N O P odreda napala

iz zasede i naterala u bekslvo jai odred italijanskih vojnika. 1 jedna i druga strana
pretrpele su znatne gubitke.
U Ljubljani izaao prvi broj lista Slovenska revolucija, organa katolika u OF
Slovenije.

21. maj

Kod s. Jana (blizu L i t i j e ) pokuavajui da se preko Save prebaci u tajersku, v o dila 2. grupa N O P odreda teke borbe s jakim nemakim policijskim i andarmerijskim snagama. Grupa je sutradan bila prinuena da se vrati na italijansku okupiranu
teritoriju.
U Ljubljani italijanske vlasti streljale organizacionog sekretara
Tona Tomia, narodnog heroja.

22. maj

CK KP Slovenije

Jake italijanske snage otpoele napad na osloboenu teritoriju u okolini s. Iga (kod
Ljubljane). Partizanski bataljon L j u b o Sercer i delovi Notranjskog N O P odreda
prihvatili borbu, naneli neprijatelju velike gubitke i povukli se iz ravnice.
Delegat CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije Edvard K a r d e l j uputio generalnom
sekretaru K P J i vrhovnom komandantu N O P i DV Jugoslavije Josipu Brozu Titu
izvetaj o prerastanju partizanskih akcija na podruju Slovenije okupirane od f a istike Italije u opti narodni ustanak i o pojavi belogardistikih oruanih grupa.

23. maj

Drugi bataljon Dolenjskog N O P odreda proterao karabinijersku posadu iz s. Skocjana (kod Novog Mesta).

24. maj

U s . Smarjeti (kod Novog Mesta) 2. bataljon Dolenjskog N O P odreda pohvatao belogardiste, a zaplenjeno brano predao terenskom odboru OF za snabdevanje civilnog
stanovnitva.
2 75

1942. maj
26. m a j

SRBIJA

maj 1942.

U Ljubljani, na osnovu presude specijalnog suda VOS-a izvrena smrtna kazna nad
Erlihom, organizatorom i idejnim voom Bele garde.
Kod s. Vodice (blizu Grosuplja) dolo do prve borbe izmeu 1. ete 3. partizanskog
bataljona Milo Zidanek Notranjskog N O P odreda i L e g i j e smrti.
Izmeu . stanica Iiadohova Vas i V. Loka 2. bataljon
poruio prugu. Saobraaj je bio obustavljen dva dana.

Pohorskog

NOP

odreda

27. maj

Povodom organizovanja i naoruavanja belogardistikih grupa, GS N O P odreda za

Sloveniju izjavio da se zabranjuje organizovanje jedinica koje nisu partizanske i
da e se svaki takav pokuaj kanjavati smru. Ta izjava je imala velikog uticaja
na jedinstvo slovenakog naroda.

30. maj

tab 3. grupe N O P odreda izdao naredbu o organizovanju administracije u jedinicama.

31. maj

U N o v o m Mestu belogardisti i komandant italijanske divizije Izonco sklopili sporazum o zajednikoj borbi protiv slovenakih partizana.

Maj k.

Od grupe 4. bataljona Dolenjskog N O P odreda i partizana iz Bele krajine formirana Belokrajinska eta.

Maj

U Dolenjskoj izaao prvi broj

odreda.

Dolenjskog partizana,

organa

Dolenjskog N O P

SRBIJA
1- maj

Povodom proslave 1. maja PK K P J za Srbiju izdao proglas u kome istie znaaj

proslave u jeku borbe protiv okupatora.
Povodom proslave 1. maja Oblasni komitet K P J za Kosovo i Metohiju izdao proglas
narodima Kosova i Metohije pozivajui sve rodoljube u aktivnu i zajedniku borbu
protiv faistikog okupatoia i njegovih slugu.
Svrljiki (Niavski) N O P odred vodio borbu na Zelenom i Crnom vrhu (na S v r l j i kim pl.) protiv 380400 nedievaca i izbacio iz stroja oko 50 neprijateljskih vojnika
Mesne partizanske diverzantske grupe i desetine oko Pei, Dakovice. Prizrena. Orahovca i Pritine prekinule tt veze i rasturile letke.

4/5. maj

U s . Buju (kod Knjaevca) delovi Timokog N O P odreda razoruali seosku etniku

strau i spalili optinsku arhivu.

5. maj

U Beogradu, u logoru na Banjici, streljan politiki komesar Suvoborskog N O P odreda

Milorad Petrovi, narodni heroj.

Maj p.

U Zemunu (na uglu Bregovite i Novogradske ulice) mesna diverzantska grupa spalila ustaki kamion.

5/6. m a j

U s . Vlakom Polju (kod Knjaevca) delovi Timokog N O P odreda razoruali seosku

etniku strau i spalili optinsku arhivu.

6. maj

U s . Ledincima (kod Pelrovaradina) delovi 1. ete Frukogorskog N O P odreda prepadom zauzeli and. st., zaplenili 8 puaka sa 900 metaka, 16 bombi i dosta druge
spreme i spalili optinsku arhivu.
U Srem. Mitrovici ustae streljale 27 simpatizera N O P - a .

6/7. maj

U s . Vasilju (kod Knjaevca) delovi Timokog N O P odreda razoruali seosku etniku strau i spalili optinsku arhivu.

7. maj

Na pruzi s. Vrdnik s. Pavlovci (kod Rume) borci Podunavskog N O P odreda presekli 17 tt stubova.

9. maj

Na pl. Bukulji K P J za Aranelovac formirao oruanu grupu od 1520 boraca, koja

je kasnije prerasla u 1. umadijski N O P odred.
U s . Jabukoviku (kod Vlasotinaca) delovi Babikog N O P odreda razoruali 6 bugarskih vojnika.
U Beogradu, u logoru na Banjici, streljana Olga Petrov, narodni heroj.

1942. maj

SRBIJA

maj 1942.

11. maj

Iz logora na Banjici nemake okupatorske vlasti internirale

logore po Nemakoj odakle su kasnije prebaeni u Norveku.

1700

zatvorenika u

12. maj

U Srem. Mitrovici ustae streljale

nog heroja.

12/13. maj

Grupa boraca 1. ete Frukogorskog N O P odreda prepadom razoruala

nekoliko
domaih Nemaca i ustaa u koloniji rudnika Vrdnik i zaplenila 4 puke s municijom.

13. maj

Grupa boraca 1. ete Frukogorskog N O P odreda obustavila rad u kamenolomu kod

s. Rakovca (blizu Petrova rad i na) i zaplenila 8 puaka sa 550 metaka.

lana OK K P J za Srem Janka Cmelika, narod-

Dva voda 1. ete Frukogorskog N O P odreda napali nemaku posadu u s. Banotoru

(kod Iloka) i zaplenili neto oruja.
14/15. maj

SK K P J za Zemun organizovao atentat na efa ustakog policijskog odseka u Zemunu Valtera Filipovia. Atentat je izvren u Ciglarskoj
ulici u Zemunu, kao
odmazdu za mueniku smrl u zemunskom zatvoru inenjera Jakuba Kuburovia.
lana K P J i sekretara elije P r i l a z - K a l v a r i j a .

15. maj

Delovi Jastrebakog N O P odreda napali na bugarske straare (7 vojnika) na eleznikoj postaji kod s. Bresniia (na pruzi Prokuplje Kurumlija) i zaplenili municiju i opremu.
U s . Lasovu (kod Boljevca) delovi Timokog N O P odreda razoruali seosku etniku
strau i spalili optinsku arhivu.
U banjikom logoru (u Beogradu) streljan sekretar MK K P J za Beograd Jelena Cetkovi, narodni heroj.
U s . N o v i m Karlovcima (kod Indije) izaao prvi broj lista Glas omladine, organa
OK SKOJ-a za Srem.

16. maj

SK K P J za Zemun izdao stanovnitvu proglas pod parolom K r v za krv smrt za

smrt, u kome se kae da su zemunski udarnici izvrili atentat na Valtera Filipovia, efa ustako-policijskog odseka u Zemunu, kao osvetu za ubistvo inenjera
Jakuba Kuburovia.

22. maj

Na glavnom trgu u Valjevu obeen komandant Kolubarskog bataljona Valjevskog

N O P odreda Stjepan (Stevo) Filipovi, narodni heroj. Dok su mu nemaki okupatori
stavljali omu na vrat, on je podigao pesnice i uzviknuo: Zivela komunistika part i j a ! 2ivela sloboda!.
Stab N O P odreda za Srem izdao lanovima P a r t i j e i SKOJ-a i rukovodstvima N O P
odreda i jedinica Pouke iz partizanskih akcija i borbi vodenih na teritoriji Srema.
Grupa boraca iz Podunavskog N O P odreda prekinula tt veze izmeu Iriga i Rume.

24. maj

U otroj borbi kod s. Vizia (blizu Iloka) borci 2. eie Frukogorskog N O P odreda
naneli ustako-domobranskim polernim delovima osetne gubitke.
U s . Manastirici (kod Rabrova) delovi Poarevakog N O P odreda napali i razbili
delove Rudnikog etnikog odreda i zaplenili 21 puku i municiju.

24/25. maj

Delovi Timokog N O P odreda razoruali seosku strau na eleznikom mostu izmeu

Boljevca i Bogovine (na Crnom Timoku) i minirali most.

25. maj

U s . Rabroveu (kod Mladenovca) partizanska grupa s. Bukulje razoruala

strau I zaplenila 10 puaka, 500 metaka i 5 bombi.

seosku

PK K P J za Srbiju uputio OK K P J za Kruevac direktivno pismo o stvaranju novih

i jaanju postojeih partijskih organizacija na teritoriji kruevakog okruga.
Oblasni komitet K P J za Kosovo i Metohiju izdao partijsnim organizacijama direktivu o radu na Kosovu i Metohiji u vezi sa razvojem politikih prilika kako u Jugoslaviji i na Balkanu tako i u elom svetu.
27. maj

U s . Rabrovu (kod Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda razoruali seosku

miliciju.
U s . Azbresnici (kod Prokuplja) delovi
Jastrebakog N O P odreda
vodili
borbu
protiv 12. dobrovoljakog i Bresnikog etnikog odreda i proterali ih ka s. Mramoru.

277

1942. maj

SRBIJA

maj 1942.

U s . Babinom Kalu (kod B e l e P a l a n k e ) S v r l j i k i (Niavski) N O P odred razoruao

Nedievu graninu strau, ubivi pri tom 3 graniara.
30/31. maj

U s . Setki (kod R a n j a ) Ozrenski N O P odred razoruao seosku strau, spalio optinsku arhivu i zaplenio 6 puaka.

31. maj

Grupa boraca 3. ete Frukogorskog N O P odreda prodrla u s. N o v e K a r l o v c e (kod

Indije), spalila optinsku arhivu i zaplenila veu koliinu kancelarijskog materijala
i 400 kg eera.

Maj

Otpoeo da izlazi list Ustanika S u m a d i j a , organ OK K P J za A r a n e l o v a c . O v a j

list, k o j i je izlazio do kraja rata, imao je zadatak da objanjava politiku situaciju
u z e m l j i i u svetu i d a j e i n f o r m a c i j e o stanju na naem i saveznikim frontovima.
On je odigrao vanu ulogu u mobilizaciji naroda za borbu protiv okupatora.
Stab Jastrebakog N O P odroda naredio optlnskim upravama na teritoriji Toplice
da prestanu sluiti neprijatelja, te da o b a v l j a j u samo one poslove koji su korisni
n j i h o v i m optinama.
O b n o v l j e n SK KP.T za trnavski srez. P o s t a v l j e n mu je zadatak da na teritoriji sreza
stvori mreu partijskih organizacija i radi na irenju N O P - a .
OK K P J za Srem izdao proglas narodu p o z i v a j u i ga da stvara borbeno jedinstvo
protiv okupatora i domaih izdajnika i sabotira mobilizaciju i odlazak na rad u
Nemaku.
U s . T u r i j i (kod Srbobrana) odrana dvodnevna konferencija najistaknutijih p r e d stavnika P a r t i j e u B a k o j : data su uputstva za dalju oruanu borbu i odreeni su
sekretari pojedinih sreskih komiteta.
- U Zemunu, po odluci SK K P J za Zemun, jedna mesna
udarna grupa
likvidirala
poznatog provokatora i izdajnika Zukanovia koji je radio u fabrici I k a r u s .
U Kos. M i t r o v i c i izvrena provala partijske organizacije, pa je iz grada, rudnika i
Zveana uhapen 41 lan K P J i S K O J - a , od kojih su 5 streljani i 28 internirani.
U Uroevcu f o r m i r a n ilegalni optinski NO odbor, koji je vrio f u n k c i j e i gradskog
N O odbora.
Oblasni komitet K P J za K o s o v o i M e t o h i j u prebacio se iz a k o v i c e na K o s o v o zbog
boljih uslova za rukovoenje.
U selima Papazu, Starom Selu. Prelezu, Sojevu, Mirau, Tankosiu, Ramnjanu, P o aranju, Strbcu, Vrbetici, .Taincu. Sovcu. Gotovui, D r a j k o v c i m a , Gatnji. Starom
Kaaniku, Raki, Eljezi, Cerkesu, Sadovini, N e r o d i m l j u , Vii (srez nerodimski) i D o n j o j Guterici, N o v o m Rujcu, Starom Gracku (srez sitniki) formirani ilegalni M N O
odbori.

278

Jun

DOG AD A JI OPSTEG KARAKTERA

1. jun

Clan CK K P J Moa Pijade obavestio VS N O P i DV Jugoslavije da je na teritoriji

P i v e obrazovao 19 partizanskih stonih farmi (od stoke koja je bila svojina N O P
jedinica I od one koja je rekvirirana u optinama planinopivskoj i upopivskoj) u
cilju snabdevanja jedinica i bolnica koncentrisanih u P i v i i njenom susedstvu.

2. jun

Generaltab domobranstva uputio Komandi domobranskog 3. korpusa nareenje u

kome istie da odnos hrvatskog domobranstva prema etnicima koji su organizovani od Italijana isti je kao i na prema italijanskoj vojsci.

3. jun

VS N O P i DV Jugoslavije dao Stabu Durmitorskih trupa (1. bataljon 1. proleterske

i 2. bataljon 2. proleterske N O U brigade, 1. Nikiki i 3. bataljon Komskog N O P
odreda) uputstvo o rasporedu jedinica i nainu dejstva protiv neprijatelja i o pravcima povlaenja jedinica posle zatite evakuacije pozadinskih ustanova s teritorije
P i v e u pravcu Bosne. Glavni zadatak Durmitorskih trupa bio je da elastino brani
Pivu i da omogui evakuaciju bolnica i drugih pozadinskih jedinica iz P i v e ka Bosni.
Kod Midveja otpoela trodnevna bitka izmeu pomorskih i vazduhoplovnih snaga
S A D i Japana. Pobedom snaga S A D uspostavljena je ravnotea na Pacifiku.
Clan V N O P i DV Jugoslavije Aleksandar Rankovi naredio komandantu mesta
Celebi da mobilie potrebna sredstva za evakuaciju pozadinskih delova Glavne
intendanture VS sa Rudina i da suzbija nepravilne rekvizicije pojedinih partizanskih
jedinica i pravilno objanjava preduzete mere za podmirenje najnunijih potreba
N O P jedinica.
Po nareenju V N O P i DV.T otpoela evakuacija partizanskih bolnica i ranjenika
sa Pivske pl. u pravcu s. Tjentita. Popovog mosta i s. Cureva. Evakuacija je zavrena 17. juna, kada se 455 ranjenika prikupilo u bolnici u s. Curevu i s. Mrkalju.

5. jun

Komanda italijanske divizije Pusterija uputila Vioj komandi

oruanih
snaga
Slovenija Dalmacija (Supersloda) izvetaj o iskustvima steenim u borbi protiv
partizanskih jedinica u toku okupatorsko-kvislinkih operacija u prolee 1942. (tzv.
tree ofanzive), u kome istie da ofanzivne operacije protiv partizana predstavljaju
veliku tekou i skoro uvek se svode na napad u prazno, jer se iznenaenje
osnovni uslov uspeha teko postie: da partizani uvek napadaju nou, iz velike blizine, naelno 12 dana posle posedanja poloaja ili mesta, po svaku cenu
teei
ka iznenaenju, da su u napadu veoma uporni i energini, istiui se savrenim
poznavanjem terena i brzinom pokreta, da uivaju pomo stanovnitva, da njihove
komande briljivo prouavaju akciju koju e izvesti. U izvetaju se, pored ostalog,
predlae: da se svaka kolona upuuje samo uz jaku pratnju, da se zastanci izvode
samo na otkrivenom zemljitu, a garnizoni, na linijama operativnog snabdevanja,
postave na razmacima ne veim od 30 km, te da se oko njih vre bona ienja.
Na kraju se konstatuje: na rat je rat bez pozadine. Supersloda je ta iskustva
preporuila svim komandama armijskih korpusa.
U rejonu s. epan-Polja, po odluci vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije
Josipa Broza Tita, a pod neposrednim rukovodstvom lana V Aleksandra Rankovia, formirana 3. proleterska (sandaka) N O U brigada od 1. zlatarskog, 2. i 5. p l j e valjskog, 3. bjelopoljsko-mileevskog i 4. bjelopoljskog bataljona.
Clan Politbiroa CK K P J Aleksandar Rankovi uputio pismo Okrunom
komitetu
K P J za Fou: nalae mu da se to hitnije prebaci na zakmursku teritoriju i na n j o j
organizuje politiki rad.

8. jun

Vir. komanda oruanih snaga Slovenija Dalmacija

(Supersloda)
izdala K o mandi italijanskog 11. armijskog korpusa direktivu za ofanzivu protiv partizanskih
snaga u Sloveniji.

J0. Jvn

Objavljen ukaz kralja Petra II Karaorevia po kome tab Drae Mihailovia postaje Vrhovna komanda jugoslovenske vojske u otadbini.
Vrhovna komanda jugoslovenske vojske u Londonu izdala ukaz
Mihailovi postavlja za naelnika taba Vrhovne komande.

kojim

se Draa

27!)

19-12.

jul

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

jul

1942.

VS N O P i DV Jugoslavije doneo odluku o formiranju 4. i 5. proleterske N O U brigade od crnogorskih partizanskih jedinica koje su se, pod pritiskom ilalijanskoetnikih snaga, povlaile iz Crne Gore prema pl. Goliji i pl. Voiujaku.
11. jun

U Valngtonu potpisan sporazum o zajmu i najmu izmeu vlada S A D i SSSR-a.

12. jun

U s . Smrijenu (kod Savnika), po odluci vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita. formirana 5. proleterska (crnogorska) N O U brigada, sastava: etiri bataljona od boraca iz Nikikog i Zetskog N O P odreda i delova jedinica s teritorije danilovgradskog i podgorikog sreza.

17. jun

U s. Ljubini (na pl. Zelengori). po odluci vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita, formirana 4 proleterskn (crnogorska) N O U brigada, sastava: pet bataljona (od dva bataljona Lovenskog i od po jednog bataljona Zetskog, Komskog i Durmitorskog N O P odreda).

10. jun

U s . Vrbnici (na pl. Zelengori) odrznns sedniea CK K P J .

U Zagrebu potpisan sporazum (tzv. Zagrebaki sporazum)
Izmeu
predstavnika
vlade N D H i Vie komande oruanih snaga -Slovenija Dalmacija (Superslode):
da italijanske snage napuste 3. zonu (sem Karlovca, a delom i 2. zonu; da ustakodomobranske snage posednu ispranjene garnizone i obezbede eleznike pruge, da
se u pomenutim zonama i dalje omogui stvaranje etnikih jedinica. Trebalo je
da sporazum stupi na snagu 11. jula, ali su italijanske snage i pre roka otpoele
naputanje garnizona u Bos. krajini.
Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril stigao u SAD. Sledeih dana on je sa
predsednikom S A D Franklinom Ruzveltom vodio razgovore o buduim zajednikim
operacijama i o usklaivanju napora na izradi atomske bombe.

20. jun

U Cetinju italijanski guverner

Crne Gore, general Pircio Biroli. primio Novicu
Kraljevia, vou zelenaa. Krsta Ponovi a i komandanta
nacionalnih
trupa u
Crnoi Gori. Boki 1 Sandaku Blaa ukanovia. koji su mu izrazili elju da sa svojim etnikim snagama uestvuju u napadu na partizanske snage u Hercegovini,
pre nego se one spoje s partizanskim snagama u Bosni.
U umi iznad s. Vrbnie (na pl. Zelengori) odrano savetovnnie VS N O P 1 DV Jugoslavije sa tabovima 1. 2. 3. i 4. proleterske N O U brieade. Vrhovni komandant
.Tosin Broz Tito ie dao ocenu proteklih borbi, analizirao
novonastalu situaciiu i
istakao nunost, pohoda brigada ka Bosanskoi krajini. Razraeni su zadaci poiedinih
brigada u prvoj etapi (prelaz puta Foa Kr.linovik Ulog i izbijanje na Treskavicn) i fzdata su uputstva o svestranoj pripremi jedinica za pomonuti pohod, koji bi
poeo kroz tri do etiri dana.
Izaao prvi broj Neeljnog pregleda*. Hstn
N O P i DV .TiiToslaviie. koji ie donosio vesti Iz Jugoslavije I inostranstva. Kasnije on je dobio naziv: Vojno-politiki
pregled VS. Izlazio je do kraja 1942. godine.

21. jun

Nemako-italijanske snage zauzele Tobruk i zarobile oko 25.000 vojnika iz sastava

8. britanske armije.
Generalni sekretar KP.T Josip Broz Tito. deneom proneo Komintern!
RezokrcHu
rodoljuba Crne Gore, Boke i Sandaka, molei je da s njom upozna i izbegliku
vladu K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu.

22. jun

U umi iznad s. Vrbnie (na pl. Zelengori) vrhovni komandant N O P i DV Jugoslav i j e Josip Broz Tito izdao istorij^ku zapovest za pohod grupe proleterskih udarnih
brigada u Bosansku krajinu, radi povezivanja s partizanskim jedinicama Bosanske
krajine 1 Hrvatske. Ta odluka predstavlja znaajnu prekretnicu u ratu i revoluciji
naroda Jugoslavije. Poetak pohoda je odreen za 24. jun.

23. jun

Vrhovni komandant N O P I DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao naredbu o ustanovljenju zvanja verskog referenta u brigadama, o njegovim oznakama i dunostima.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao naredbu o smenjivanju rukovodstva Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu i junu D a l maciju, zbog slabog rukovoenja partizanskim jedinicama, i o postavljanju novog.

24. jun

280

Otpoeo pohod grupe proleterskih udarnih brigada za Bosansku krajinu. Brigade

su nastupale iz rejona s. Vrbnica s. Grendii (na pl. Zelengori), u dve kolone:
desna (2. proleterska i 4. proleterska (crnogorska) N O U brigada) optim pravcem
Kalinovik pl. Treskavica Kreevo G. i D. Vakuf Kupres, i leva (1. pro-

1942. jun

BOSNA I HERCEGOVINA

jun 1942.

letcrska i 3. proleterska (sandaka) N O U brigada) opitim pravcem Kalinovik

pl. Treskavica pl. Bjelanica K o n j i c Prozor Livno pl. Cincar, sa zadatkom da na svojim pravcima nastupanja rue komunikacije i oslobaaju naselja.
U Vaingtonu predsednik S A D Franklin Ruzvelt i predsednik vlade V.
Britanije
Vinston Ceril primili kralja Petra II Karadorevia i tom prilikom izjavili da ele
Jugoslaviju obnovljenu, sreenu i nepodrivenu nacionalnim razdorima. Za vrcme
razgovora Ceril je izrazio nezadovoljstvo /.bog rada izbeglike vlade K r a l j e v i n e
Jugoslavije i zbog neprekidnih razmirica jugoslovenskih politikih grupa u emigraciji.
29. jun

Nemako-italijanske trupe prodrle do El Alamejna (u Libiji).

Kod El Alamejna (u Libiji) otpoele viednevne borbe izmeu nemako-italijanskih
i britanskih snaga.

30. jun

U s . Lediima (pod pl. Bjelanicom) odrana sednica CK KPJ.

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao nareenje za formiranje manevarske grupe od 1. i 3. proleterske N O U brigade, pod neposrednom
komandom VS, sa zadatkom da energinim i brzim dejstvom likvidira ustaka uporita u selima od s. Rakitnice do s. Umoljana.
BOSNA I HERCEGOVINA

1. jun

Ustaka Crna legija ojaana domobranskim elovima s tenkovima, otpoela napad

iz Bos. Dubice i Jasenovca. Ona jc do 3. juna izbila na severoistone padino pi. P r o sare i ostvarila mostobran dubine 15 km. Protivnapadom 2. bataljona i delova 3. i
Udarnog bataljona 2. krajikog N O P odreda, uz podrku jednog aviona. 4 juna neprijatelj je razbijen a z i l i m . u toku noi. odbaen preko r. Save U tim borbama je
poginuo vodnik voda u Udarnom bataljonu Mile Meava, narodni heroj, a zaplenjena su dva tenka.

2. jun

U s . Divinu (kod Bilee) odrano savetovanje Oblasnog

komiteta K P J za Hercegovinu, okrunih komiteta za junu i severnu Hercegovinu, instruktorske grupe CK
K P J , Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu i junu Dalmaciju i tabova
Junohercegovakog i Severnohercegovakog N O P odreda. Na savetovaniu je i z v r ena analiza skretanja: izborom je potvren obnovljeni Oblasni komitet K P J za Hercegovinu: doneta je odluka o povlaenju preostalih jedinica iz istone Hercegovine:
izvrena je reorganizacija jedinica; ukinuli su tabovi Junohercegovakog i Severnohercegovakog N O P odreda; ostacima razbijenih jedinica su popunjeni 1. i 2.
bataljon i formiran novi 3. udarni bataljon i pratea eta Operativnog taba N O P
odreda za Hercegovinu i junu Dalmaciju.
Delovi etnikog puka Manjaa.- zauzeli s. Bronzani Maidan (kod Banie Luke) potisnuvi dolove 2. krajikog N O P odreda u s. Mariku i s. Piskavicu. T i m e je neprijatelj uspostavio vezu sa okruenim ustako-domobranskim garnizonom u San. Mostu.
Prva krajika N O U brigada izvrila neuspeo napad na poloaj K l i m e (kod Banje
Luke), koji je branio bataljon domobranskog 1. peadijskog puka. Zbog pristizanja
pojaanja (1. bataljona domobranske 3. brdske brigade) i zbog upada etnika u s.
Bronzani Majdan napad je obustavljen. U borbi je poginuo komandant bataljona
Jovo Kecman Panin. narodni heroj

f jun

Oblasni komitet K P J za Hercegovinu uputio direktivu partijskim organizacijama.

ukazujui na dotada poinjene greke: kurs kolektivizncije. usko postavljanje NO
borbe kao stvari komunista, sektalvo prema muslimanima i Hrvatima, nepravilan
odnos prema NO odborima, a naroito neispravno postavljanje uloge i znaaja peto
kolone borba protiv potencijalnih neprijatelja umesto protiv izdajnika, koje
je trebalo prethodno raskrinkali i politiki izolovati. Direktivom su data detaljna
uputstva o otklanjanju tih nedostotak.r Meutim, ve iduih dana neprijatelj je prisilio partizanske jedinice da napuste Hercegovinu
Prvi partizanski piloti Franjo Kluz (na avionu ^Potez) i Rudi Cajavec (na avionu
Brege) narodni hercji. izvrili prvi borbeni zadatak: bombardovali i mitraljirali
Banju Luku, aerodrom Zaluane i jednu kolonu ustake Crne legije u povlaenju iz
s. Orahova prema Bos. Dubici. Poto mu je nad Zaluanima avion bio oteen
teko ranjen Rudi Cajavec se spustio kod s Kainjana 1 tu. da ne bi pao u ruke
etnika izvrio samoubistvo. a n j e g o v strelac je zarobljen i kasnije, u Zagrebu,
streljan.
Delovi Banijskog N O P odreda izvrili napad na ustae u s. Vrnograu (kod Cazina)
Neprijatelj je imao oko 100 vojnika izbaenih iz stroja, a partizanske jedinice su
imale 9 mrtvih i 1 ranjenog.

1942.

jul

BOSNA I HERCEGOVINA

jul

1942.

U Konjikom bataljonu Severnohercegovakog N O P odreda etnici pokuali izvesti

pu, razbili 4. etu i u s. Zaboranima i s. Dramievu (kod Nevesinja) ubili 27 partizana.
5. jun

Iz Bilee i Gacka delovi italijanskih divizija " M a r k e i Taurinenze i etniki

Bileki i Gataki odred (7 italijanskih i 6 etnikih bataljona) otpoeli napad u
cilju okruenja i unitenja ostataka jedinica Operativnog taba N O P odreda za
Hercegovinu i junu Dalmaciju u rejonu sela Plane i Fatnice. U duhu odluka savetovanja u s. Divinu (kod Bilee) Operativni tab N O P odreda za Hercegovinu i junu
Dalmaciju je sa tri udarna bataljona i prateom etom preduzeo izvlaenje prema
Pivi, ali je sutradan u s. Hodiima. zajedno sa Oblasnim komitetom KPJ, prateom
etom i komorom, odseen od glavnine i razbijen.

6. jun

Odlukom taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske Livanjski N O P odred reorganizovan u bataljon V o j i n Zirojevi*.
Udarni bataljon 5. krajikog N O P odreda i 4. bataljon 3. krajikog N O P odreda
izvrili napad na Glamo, ali su, zbog etnikog napada na nae jedinice s leda,
napad obustavili.
U Tvornici duvana u Mostaru grupa radnika, pod rukovodstvom fabrikog komiteta. spalila skladite. Izgorelo je oko 20 vagona cigareta.
K o d s. Bodeita (blizu Gacka), u borbi protiv etnika, poginuo politiki komesai
3. ete 2, bataljona 1. proleterske N O U brigade Milo Bobii. narodni heroj.

7. jun

Partizanski avion sa pilotom Franjom Kluzcm. uzletevi sa baze u Meduvodu (na

pl. Kozari), bombardovao i mitraljirao neprijateljske garnizone u Dvoru nn Uni i Bos.
Novom i rasturio letke nad njima, nad Bos. i Hrv. D'ibicom i Bos. i Hrv. K o s t a j nicom.

8. jun

K o d s. Lepenice (na pl. Motajici) nemaki batalion Princ Eugen (sastava: 7 eta),
etnici i jedan vod domohrana okruili i razbili Proleterski bataljon Operativnog
taba N O P i DV za Bos. krajinu: od 215 boraca ostalo samo 118; vei deo rukovodstva je izginuo ili pri probijanju bio zarobljen i kasnije ubijen, medu njima i
komandant 4. krajikog N O P ndreda Danlto Mitrov Slobodan, komandant P r o l e terskog bataljona Zdravko Celar, politiki komesar Proleterskog bataliona Esad
Midi 1 komandant 3. bataljona 4. krajikog N O P odreda Novak Pivaevl, a u
prethodnim borbama su noginuli komesar Kozarske ete Proleterskog balaljona Operativnog taba N O P i DV za Bos. Krajinu Fadil Seri i bomba istog
bataljona
Branko Tubi Jelin. narodni heroji.

9. jun

U Banioj Luci izmeu taba etnikosr odreda Borjasporazum o saradnji u borbi protiv N O P - a .

i predstavnika N D H potpisan

U s . Korini (na putu Glamo L i v n o ) ojaani partizanski bataljon Voiin Ziroievi unitio deo italijanske kolone koja je bila u pokretu za L i v n o Poginulo je
1 ranjeno oko 56 italijanskih vojnika.
Delovi 1. kraiike N O U brigade zauzeli solo Bronzani Maidnn (na putu Sanski Most
Bania Luka) i u borbi odbacili delove etnikog puka Mnnjaa prema Han-Kolima.
10. jun

Nemaka borbena grupa Vestbosnien. sastava: dvanaest nemakih peadijskih.

jedan tenkovski i jedan pionirski batalion i dva diviziona artilierije, pet maarskih monitora i oko dvadeset pet ustakih i domobranskih bataljona. sa izvesnim
brojem etnika i milicionera (ukupno oko 3540.000 vojnika), podrana od nekoliko eskadrila avijacije, otpoela kozarsku operaciju (koja je trajala do 30. jula),
u k o i o j je okruila 2. krajiki N O P odrod (5 bataljona sa 3.500 boraca, 1 avion,
2 tenka. 2 oklopna automobila i 4R topova) s ciljem da ga uniti. Meulim. zahvaljujui herojskom otporu i jedinstvu naroda i jedinica. Odred ie. u borbi u okruenju,
razbio i unitio desetak neprijateljskih (domobranskih, ustakih i nemakih) bataljona. Ponesen uspesima. on je tada ocenlo da moe odbraniti Kozaru. Ali kada ie,
u pogoranoj situaciji, preduzeo proboj, on je. optereen velikim zbegom i brojnim
ranjenicima, pretrpeo znatne gubitke; ipak se delom probio a delom.
razbijen u
manje grupice, izbegao unitenje'. Do kraja Jula neprijatelj ie dvaput, prokrstarici
pl. Kozaru i pi. Prosaru, unitio vei broj ranjenika sela opljakao, a nekoliko desetina hiljada stanovnika internirao u logore i preselio ih u druge krajeve.
Na okntf.noj konferenciji KP.t za Kozaru (20. l 21 IX 104-.) gubici 2. krallSkog N O P
odreda su procenlent na oko 1700 mrtvih, ranjenih I nestallh. ukljuujui I 500 ubllenlh ranlenlka. Neprijateljski pubici su orcnlenl na nreko 7 0110 izbaenih Iz strofa. Zanlenjeno je preko
2.5M1 puaka. 200 p. mitraljeza I 21 minobacaa a uniteno I oteeno II tenkova. Po nemakim
podacima nemake ledtnlce Imale su 79 mrtvili I 107 ranjenih, a domobranske 475 mrtvih. 725
ranlenlh I 510 nestallh. pri emu nisu uraunati oni domobrani koji su se u meuvremenu
vratili u jedinice

282

1942.

jul

BOSNA I HERCEGOVINA

jul

1942.

Delovi nemake oklopne borbene grupe VedeU (dva bataljona motori/.ovane peadije, bataljon tenkova i jedan artiljerijski divizion) prodrli iz Banje Luke i zauzeli
Prijedor. Iznenaena Komanda mesta, sa zatitnom etom, velikim brojem graana i pozadinskim rukovodstvima, probila se pod borbom na Kozaru.
Kod s. Radosavske (blizu Prijedora) delovi 1. krajike N O U brigade razbili 1. bataljon 1. domobranskog peadijskog puka.
11. jun

T r i bataljona 1. proleterske N O U brigade i dva bataljona 2. proleterske N O U brigade izvrili neuspeo napad na etnika utvrenja na brdu Gatu, koje dominira
gornjim Gatakim poljem. Botai ioni proleterskih brigada imali su oko 80 mrtvih
i ranjenih, a etniki Gataki i Nevesinjski odred oko 100. U borbi je poginula
i politiki komesar ete u 2. proleterskoj N O U brigadi Ana Rankovi, narodni
heroj.
etniki Ljubinjski odred izvrio pokolj
Ljubinju (oko 30 ljudi, ena i dece).

preostalog muslimanskog stanovnitva u

Delovi nemake oklopne borbene grupe Vedel, prodorom iz Prijedora, zauzeli

Ljubiju iznenadivi novoformiranu 5. etu 1. bataljona 2. krajikog N O P odreda.
U s . Suhai (kod Bos. N o v o g ) delovi 1. 1 2. krajikog N O P odreda napali 300 nemakih vojnika i 400 domobrana i ustaa iz sastava borbene grupe G e j z o . Uprkos
obostrano visokim gubicima neprijatelj nije savladan.
12. jun

Delovi italijanskih divizija M u r e i Taurinense i etniki Gataki i Nevesinjski

odred, napadom iz Gacka, pokuali prodor prema emernu. Tri bataljona i dve
ete, a kasnije jo est bataljona, pod komandom taba 2. proleterske N O U brigade, tri dana su zadravali nastupanje neprijatelja i spreili ga da do 15. juna
ujutro ovlada emernom i lime presee odstupnicu jedinica koje su se povlaile
iz Crne Gore. U toku tih borbi, na pl. Zivnju je pored ostalih poginuo zamenik
komandanta 1. bataljona 2. proleterske N O U brigade Petar Lekovi, a smrtno je
ranjen komandant istog bataljona Radosav Kovaevi, narodni heroji. Neprijatelj
je imao 36 mrtvih i 64 ranjena, uglavnom etnika.
Kalinoviki N O P odred
Mostar).

zauzeo

demolirao . st. Blauj

(na

pruzi

Sarajevo

13/14. jun

Pod pritiskom nemakih. domobranskih i etnikih snaga, Proleterski bataljon

Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu kod s. Bos. Kobaa se prebacio sa pl.
Motajice preko r. Save u Slavoniju.

14. jun

U s . Suhoj (u dolini r. Sutjeske) po nareenju V N O P i DVJ. od preostalih j e d i nica iz istone Hercegovine Operativnog taba N O P odreda za Hercegovinu i junu
Dalmaciju formiran Hercegovaki N O P odred.
Kod s. Slavia (blizu Banje Luke) delovi 1. krajike N O U brigade razbili domobranski 1. jurini bataljon i time jedinice Zapadnog odseka odbrane Banje Luke
(oko tri bataljona domobrana i neto etnika) odbacili na polazne poloaje.
U s . Vidimlijama (kod Glamoa) etnici iznenadili partizanski bataljon V o j i n Z i rojevi. Pri probijanju poginuli su komesar bataljona Mustafa Latifi, narodni
heroj, i jo 9 partizana, a ranjeno je i zarobljeno 6 boraca.
Na mostu Prljugovac (na putu Bos N o v i Prijedor) delovi 2. krajikog N O P odreda unitili 3 i otetili 2 nemaka tenka i zarobili 5 nemakih oficira.
etniki Zeniki odred potpisao sporazum sa predstavnicima N D H o saradnjl u
borbi protiv N O P - a i o ukljuivanju u oruane snage NDH.
Po etama Konjikog bataljona SevernohercegovaCkog N O P odreda poeli etniki
puevi. U trodnevnim borbama u selima Glavatievu, Zimlju, Bijeloj i Blacama
(kod Konjica) poginulo je preko 30. ranjeno desetak i zarobljeno 12 partizana, ali
se bataljon odrao i glavninom prikupio u rejonu katuna Tisovice na pl. Prenju,
a manjim delom na pl. Igmanu.

14/15. jun

Kod s. Dumbrave (blizu Bos. Kostajnice) delovi 2. krajikog N O P odreda unitili

ojaani 2. bataljon domobranske 2. brdske brigade.

15. jun

Grupa istonobosanskih udarnih bataljona i Biranski N O P i DO izvrili neuspeo

napad na Vlasenicu. Desna kolona je zauzela uporite Pan-pogled i razbila etu
ustaa, ali je, zbog neuspeha srednje kolone da potpuno slomi spoljnu odbranu
grada i zbog kolebanja Zalukovikog dobrovoljakog bataljona kod leve kolone,
napad obustavila. Istovremeno su se iz Han-Pijeka, posle otre borbe na Ploi, u
283

1942.

jul

BOSNA I HERCEGOVINA

jul

1942.

grad probile po jedna eta iz nemake 718. peadijske divizije i domobranskog 8.

peadijskog puka sa neto ustaa. U borbi na Orlovai je poginuo komandir ete
2. udarnog istonobosanskog bataljona Lozi Stojanovi Lazo, narodni heroj.
U koli u s. Izgorima (kod Gacka) elnici spalili grupu ranjenika
N O U brigade.

1. proleterske

Jun p. p.

U Prijedoru, od dva zaplenjena ustaka tenka i dva oklopna automobila izgraena

u radionici Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu u L j u b i j i . formirana tenkovska eta 2. krajikog N O P odreda.

Jun s.

K o d Vlasenice se rasuo Zalukoviki dobrovoljaki bataljon Biranskog N O P i DO

koji se do tada odravao kao poslednja jedinica NO dobrovoljake vojske u istonoj Bosni. Deo boraca je preao u partizanske bataljone Biranskog N O P odreda
a ostali su otili u etnike.

17*18. jun

Poto je osam dana uspeno zadravala jae neprijateljske snage u

rejonu sela
Bronzanog Majdana i Piskavice, 1. krajika N O U brigada se izvukla preko r. Sane i
time izbegla potpuno okruenje za koje je neprijatelj angaovao nemaku borbenu
grupu Vedel, zapadni odsek odbrane Banje Luke, delove domobranske 3 brdske
brigade i etnikog puka M a n j a a 1 posadu San Mosta.

18. jun

Kod s. Karanovca, u izvornom delu potoka P r e n j e (na Ozren-planini. kod Doboja).

etnici zaklali ilegalnog politikog radnika, zamenika komandanta razbijenog Ozrenskog N O P odreda. Todora Pania, narodnog heroja.

10. jun

Na odseku Vili brdo Poharino brdo delovi 2. krajikog N O P odreda razbili oko
dva bataljona domobranske brdske brigade. Oko 450 vojnika je izbaeno iz stroja,
ali stvorena brep nije iskoriena za proboj.

20. jun

Delovi 1. krajikog N O P odreda zauzeli Bos. Krupu, poruili elezniku prugu do

Bos. Novog 1 mostove na Uni u Krupi i Otoci. Posada Krupe i Oloke (pet eta domobrana, ustaa i milicionera) odbaena je preko Une. dok je jedna eta domobrana
zarobljena.
U s . Pogleevu (kod Prijedora) delovi 2. krajikog N O P odreda, u sedamnaestoasovnoj borbi, razbili ojaani 1. bataljon domobranske 1. brdske brigade.

22. jun

Delovi etnikog puka Manjaa i odreda ' K o i . ojaani jednom ustakom etom.
poeli napad na Ribnik (kod Kljua). Potisnuvi delove 3. i 5. krajikog N O P odreda, etnici i ustae su do 25. juna prodrli u Ribnik i opljakali vei broj sela
Na . st.. Blatna (kod B >s. Krupe) 1. i 2. eta 4. bataljona Banijskog N O P odreda
razoruale domobransku posadu 1 zaplenile 02 puke, 3 p. mitraljeza. 1 mitraljez i
drugu ratnu opremu.

24

iun

Na poloajima s. G. Jelovac s. Mirkovac (kod Prijedora) delovi 2. krajikog N O P

odreda razbili 3. bataljon domobranske 4. brdske brigade. Poginulo je 150 i zarobljeno 60 neprijateljskih vojnika, a zaplenjeno 150 puaka, 20 p. mitraljeza, nekoliko
mitraljeza i 1 minobaca
Delovi 1. i 2. proleterske N O U brigade prvog dana mara za Bos. krajinu zauzeli
s. Boriju i s. Jelaca (kod Kalinovika) i odbacili etniki Zagorski bataljon u K a l i novik.

20. jun

Kalinoviki N O P odred na . st. Tarin (na pruzi Sarajevo Mostar), spalio vagone
i demolirao stanine ureaje i zgrade.

26/27. jun

Dva bataljona 1. krajikog N O P odreda napali San. Most, slomili spoljnu odbranu
ustako-domobranske posade i prodrli u grad. Meutim, kad je iznenadna magla
prekinula vezu izmeu jedinica oni su se bez potrebe povukli.

27. jun

U s . Ljubomiru (kod Bilee) etnici streljali lana Oblasnog komiteta K P J za Hercegovinu i sekretara OK K P J za junu Hercegovinu Dragicu Pravicu, narodnog
heroja.

28. jun

K o d s. Dragni Podova (blizu Jajcaj dve ete Udarnog bataljona 5. krajikog N O P

odreda i Udarna eta 3. krajikog N O P odreda razbile delove etnikog puka M a njaa i odreda Koi, ojaane jednom etom domobrana (ukupno 600 vojnika).
Zaplenjeno: 2 topa. 1 minobaca 81 mm, 3 mitraljeza, 3 p. mitraljeza i oko 100
puaka.

284

1942. jun

CRNA GORA

jun 1942.

etvrta proleterska NOU brigada, posle borbe protiv andarma i muslimanske milicije zauzela sela Ledie, Dejie, Ostojie i abance. U borbi je poginulo 7 neprijateljskih vojnika. Brigada je zaplenila 1 minobaca, 1 p. mitraljez i 18 puaka.
29/30. jun

Grupu boraca Konjikog bataljona Severnohercegovakog N O P odreda upala u K o njic i iz ustakog zatvora oslobodila 16 zarobljenih boraca i uhapenih omladinaca.

30. jun

Dva ustaka bataljona, glavnina jednog domobranskog peadijskog puka i delovi

etnikog odreda Kui- preduzeli iz Kupresa, Jajca, D. Vakufa i Mrkonji-Grada
jednovremeni napad na 3. krajiki N O P odred, ali je ovaj, ojaan Udarnim bataIjonom 5. krajikog NOP odreda, slomio napad tri napadne kolone (od njih sedami,
pa je napad obustavljen.

CRNA GORA
2. jun

Jae etnike snage izvrile, preko masiva Durmitora, koncentrian napad na poloaje 3. bataljona 2. proleterske NOU brigade u Dobrom dolu. Iskoristivi gustu
maglu, vejavicu i no, one su iznenadile partizane, brzo ih odbacile s poloaja i
zauzele Dobri do, izbivi na oko 10 km od partizanske bolnice u s. Piu. Energinim protivnapadom, 1. bataljon 1 proleterske N O U brigade i delovi 3. bataljona
2. proleterske NOU brigade odbacili su elnike prema s. Provaliji i ponovo ovladali
Dobrim dolom. Neprijatelj je imao 20 mrtvih i 17 zarobljenih, dok su ukupni gubici
3. i 1. bataljona bili oko 20 poginulih i ranjenih boraca. Zaplenjeno je: 2 minobacaa
sa 2 sanduka mina, 1 mitraljez. 3 p. mitraljeza, 20 puaka. 3 revolvera, oko 30 konja,
sanitetski i drugi materijal. Za te borbe VS N O P i DV je pohvalio Stab durmitorskih trupa.

3. jun

U rejonu Javorka i pl. Vojnika otpoele trodnevne borbe jedinica Nikikog i

Zetskog N O P odreda protiv italijanskih i etnikih snaga koje su nadirale od Nikia
prema Pivi. Neprijatelj je razbijen i odbaen u pravcu s. G. Polja i s. Prage, uz gubitke od 15 mrtvih i 28 zarobljenih. Tom prilikom je zaplenjen 1 kamion sa namirnicama i raznom opremom. 1 minobaca i 1 mitraljez s municijom. Partizani su
imali nekoliko poginulih i ranjenih boraca.

5. jun

Komanda podruja Durmitorskog N O P odreda izdala naredbu o mobilizaciji omladine sa teritorije Pive, od 18 do 25 godina starosti, u cilju uspe.nije borbe protiv
italijanskih i etnikih snaga na toj teritoriji.

Jun p.

PK K P J za Crnu Goru i Boku izdao okrunim i mesnim komitetima KPJ, biroima

elija i politikim komesarima direktivu o pravilnoj raspodeli partijskog lanstva u
partizanskim jedinicama koje e ostati na podruju PK i u onim N O P odredima
od kojih e se formirati brigade. U direktivi se zahteva da partijska rukovodstva
tom raspodelom lanstva obezbede partijsko-politiki rad u jedinicama, ali se ne
sme zanemariti organizacioni i partijsko-politiki rad na terenu.

6. jun

Drugi udarni bataljon Nikikog NOP odreda, s dolovima Lovenskog N O P odreda,

izvrio snaan napad na jae etnike snage na poloajima Stog Litija (kod Nikia). te ih, u vieasovnoj borbi, razbio i primorao da u neredu odstupaju pravcem
s. Presjeka s. G. Polje. Neprijatelj je imao vei broj gubitaka, dok su partizani
imali 4 poginula i 1 ranjenog. Zaplenjeno je: 1 mitraljez, nekoliko p. mitraljeza.
1 minobaca i komora (municija i hrana).

7. jun

Na poloajima Stara gora, V. Burukovac. Lojanik jedinice iz sastava Durmitorskih

trupa (1. bataljon 1. proleterske. 2. bataljon 2. proleterske N O U brigade, 1. komski,
3. nikiki i 3. durmitorski udarni bataljon) posle jednodnevne borbe odbile napad
oko 500 etnika koji su prethodne noi >d Savnika. dolinom r. Komarnice. prodrli
u rejon pl. Studene u Pivi. U toj borbi je poginulo 15 etnika, dok su partizanske
jedinice imale 3 mrtva i 6 ranjenih boraca

15. jun

GS N O P odreda za Crnu Goru i Boku izdao nareenje Komandi podruja Nikikog

N O P odreda da se obezbedi smetaj i ishrana italijanskih zarobljenika i da se prema
njima ima korektan odnos; da se organizuje pravilna ishrana ranjenika i obezbedi
partizanska bolnica u P i v i ; da se to vie porui put s. G. Polje s. Jasenovo Polje.

16. jun

U s . Tjentitu (kod Foe), na inicijativu NO odbora za Crnu Goru i Boku, odrana

konferencija rodoljuba Crne Gore i Boke na kojoj je pored vojno-politike situacije
razmatrana i delatnost narodnooslobodilakih odbora. Odlueno je da Plenum NO
odbora za Crnu Goru i Bnku nastavi rad. Donesena je rezolucija u kojoj se otro
osuuje izdajniki rad etnika Drae Mihailovia, izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije i federalista u Crnoj Gori; izraava odlunost da se nastavi bespotedna

285

1942. jun

MAKEDONIJASLOVENIJA

jun 1942.

borba protiv okupatora i kvislinga, poziva narod Crne Gore, Boke i Sandaka da do
kraja izdri u NOB-u. Rezolucija je dostavljena VS N O P i DV Jugoslavije i o b j a v ljena preko radio-stanice Slobodna Jugoslavija.
U s . Tjentitu (kod Foe) svetenici Crne Gore i Boke, pristalice NOP-a, odrali
skuptinu s koje su uputili poslanicu svetenstvu i itavom narodu Crne Gore i Boke,
pozivajui ih na borbu protiv okupatora i domaih izdajnika.
23. jun

Iz nikikog zatvora pobeglo pet zatvorenika koje su italijansko-etnike vlasti osudile na smrt.

26. jun

Medu italijanske oficire u hotelu A m e r i k a u Nikiu simpatizer N O P - a L u j o Davio, bacio bombu od koje su poginula dva oficira a nekoliko ih je ranjeno. On je
posle toga uhvaen i streljan.

Jun

U okolini Podgorice (sada: Titograd), da ne bi pao iv u ruke neprijatelju, izvrio

samoubistvo lan Okrunog komiteta K P J za Podgoricu Radule Radulovi Ruso, narodni heroj.

HRVATSKA
1- jun

Naredbom GS N O P odreda za Hrvatsku postavljen Stab 1. operativne zone N O P

odreda Hrvatske, pod ijom su komandom sve partizanske jedinice s teritorije Like,
Korduna i Banije.
Iz Petrinje i Gline otpoeo napad 1. brdske divizije i Petrinjske ustako-domobranske brigade na jedinice Banijskog N O P odreda u Baniji. U borbama do 12. juna neprijatelj je uspeo da ovlada veim delom slobodne teritorije i da 12 13. juna izbije
na r. Unu.
Selo Skelu (kod Gline) zauzeo 1. bataljon Banijskog N O P odreda zarobivi 8 ustaa
i zaplenivi 8 puaka i neto municije.
U Gorskom kotaru izaao prvi broj lista Sloboda*. Izdavali su ga Stab N O P vojske
za Primorje, Gorski kotar i Istru 1 OK K P H za Hrvatsko primorje.
U Gorskom kotaru izaao prvi broj lista Drugarica. Izdavao ga je Antifaistiki
odbor ena za Gorski kotar.

2. jun

Delovi Banijske proleterske ete i jedne ete 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda

zauzeli neprijateljsko uporite s. Buje (kod Pakraca) i zapalili optinsku i kolsku
zgradu u kojima su ranije bili smeteni neprijateljski vojnici.
U s . Zveevu (kod Voina) delovi 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda unitili
lokomotivu umske eleznice, umsku elektrinu centralu, motornu drezinu i drugi
materijal umskog preduzea

3. jun

Partizanski bataljoni
Petar Vuksan, K r b a v a * i Mio Radakovi Grupe N O P
odreda za Liku napali ustako-domobransko uporite Udbinu, ali ga, zbog jakog
otpora neprijatelja, nisu mogli zauzeti. U trodnevnim borbama bataljoni su imali
gubitke od 6 mrtvih i 20 r a n j e n i h
Kod s. Ostrovice i s. Cukovca (blizu Gospia) 2. bataljon 1. likog N O P odreda
V e l e b i t odbio napad ustaa i domobrana i naneo im gubitke od 6 mrtvih, vie
ranjenih i 3 zarobljena.

4. jun

Na Vjetia gori otpoelo trodnevno savetovanje taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske i PK K P H za Dalmaciju s vojnim i partijskim predstavnicima srednje
i june Dalmacije 1 livanjskog kraja. Poto je analiziran razvoj N O P - a u Dalmaciji,
doneta je odluka o stvaranju novih jedinica i proirenju slobodne teritorije.
Na putu izmeu Novog i s. Ledenice delovi 2. bataljona 1. primorsko-goranskog
N O P odreda napali italijansku kolonu, ubili 11 italijanskih vojnika, podoficira i
oficira, zaplenili 7 puaka i 1 mitraljez i kamion unitili.
Na putu Knin Kistanje delovi Severnodalmatinskog N O P odreda napali italijansku motorizovanu kolonu. Neprijatelj je imao 9 mrtvih (od toga 2 oficira), 9 ranjenih
i 3 zarobljena vojnika, a jedinice su imale 2 mrtva i 3 ranjena borca. Unitena su 2
kamiona a zaplenjeno je 18 puaka, 2 p. mitraljeza. 27 bombi i 1800 metaka.

4/5. jun

286

Jedinice 1. kordunakog N O P odreda poruile elezniku prugu Karlovac Petrinja

u duini od 10,5 km i pokidale 15,5 km tt veza.

1942. jun
5. jun

MAKEDONIJASLOVENIJA

jun 1942.

Posle troasovne borbe 2. bataljon 1. slavonskog N O P odreda zauzeo s. Bastaje (kod

Daruvara), koje su branili andarmi, ustae i nemaki vojnici. Neprijatelj je imao
37 mrtvih, a partizanske jedinice 1 mrtvog i 1 ranjenog borca. Zaplenjeno j e : 43
puke, 1200 metaka, 4 radio-aparata, 10 vojnikih odela i drugi ratni materijal.
Izmeu s. Like Jesenice i s. Javornika (na pruzi Zagreb Spli!) jedinice 2. kordunakog N O P odreda razoruale italijansku strau od 29 vojnika.
U rejonu Plitvikih jezera ustae otpoele dvodnevni napad na partizanske bataljone Ognjen P r i a i P e t a r Vuksan i prinudile ih na povlaenje u pravcu K o renice.
Jedinice 1. bataljona 1. likog N O P odreda Velebit poruile
Gospi Lovinac u duini od 260 m.

elezniku

prugu

Jun p.

U s . Okuanima (kod N o v e Gradike) jedinice 1. slavonskog N O P odreda razoruale

neprijateljsku posadu pripadnike nemake nacionalne manjine, zaplenivi 35
puaka.

6. jun

Kod Livna, po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od L i v a n j ske i Rilike ete formiran partizanski bataljon V o j i n Zirojevi.
Po nareenju Slaba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od Makarske i N e retvanske ete i od boraca iz Imotske krajine i sa poluoslrva Peljeca formiran
partizanski bataljon Jozo Jurevi.
Na putu Brinje Senj, iz zasede, delovi 1. Primorsko-goranskog N O P odreda napali
italijansku kolonu od 4 kamiona. Poginulo je 15 a ranjeno 30 neprijateljskih vojnika;
unitena su 2 kamiona. Gubici 1. odreda: 4 mrtva i 3 ranjena.
Selo Poljansku (kod Slav. Poege) zauzeli Banijska proleterska eta i jedan vod
2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda. Ustae su imale 12 mrtvih. Zaplenjeno je 12
puaka i 950 metaka.

7. j u

Odrana Partijska konferencija za srez Kastav.

Jedinice 1. kordunakog N O P odreda, u sadejstvu sa delovima 2. kordunakog i Banijskog N O P odreda, napale delove 11. ustakog bataljona u Topuskom, ali mesto
nisu zauzele.
U s . Nuniu i s. Bijelini (kod Kistanja) partizanski bataljon Bude B o r j a n napao
italijanske posade i naneo im gubitke od 47 mrtvih, 41 ranjenog i 10 nestalih v o j nika. K o d s. Nunia je poginuo politiki komesar bataljona Bude B o r j a n Peran
Vladimir Zivko, narodni heroj.
U s . Rosopajniku (kod Karlovca) delovi 1. kordunakog N O P odreda razoruali andarmerijsku posadu.
Delovi 2. bataljona Banijskog N O P odreda zauzeli ustaka uporita Vranovinu i B i jeljevinu (kod Topuskog) i vodili borbe kod Gredana, Hrvatskog Sela, Ponikvara.
Topuskog i Kamenskog Mosta protiv ustaa i domobrana.
Kod s. Grobnika (blizu Suaka) delovi 2. primorsko-goranskog N O P odreda napali
italijansku zasedu, ali posle osmoasovne borbe bili prisiljeni da se povuku u pravcu
Jelenja. U toku borbe neprijatelj je imao 32 mrtva i ranjena vojnika, a nae jedinice
1 ranjenog.
U rejonu Duge (blizu Vodica, kod ibenika), po nareenju taba 4. operativne zone
N O P odreda Hrvatske, od boraca sa podruja ibenika i Biograda formirana P r i morska partizanska eta.

8. jun

CK K P H uputio pismo Poverenitvu CK K P H za Slavoniju, u kome mu ukazuje na

potrebu da se otklone organizacione slabosti u partijskim organizacijama, pojaa
partijski rad u N O P odredima, uspostavi veza sa Sremskim N O P odredom i formira Poverenitvo SKOJ-a za Slavoniju.
Jedinice bataljona Boidar A d i j a zauzele sela Podum, Zalunicu i Doljane (kod
Vrhovina), koja su branili etnici.
Delovi partizanskog bataljona Jozo Jurevi zauzeli neprijateljsko uporite s. D r veniku (na komunikaciji Makarska Ploa), koje su branili andarmi.
Delovi partizanskog bataljona Jozo Jurevi zauzeli neprijateljsko uporite
Zaostrog (na komunikaciji Makarska Ploa), koje su branili andarmi.

s.

287

1942. jun^

HRVATSKA

jun 1942.

9- jun

Guverner Dalmacije uputio izvetaj predsednitvu Ministarskog saveta u Rimu o

tekoj situaciji u severnoj Dalmaciji zbog porasta partizanskog pokreta i zbog nemoi italijanskih posada da mu se suprotstave.

10. jun

Izmeu s. Prijeboja i s. Likog Petrovog Sela (kod T i t o v e Korenice! oarlizanski bataljon Ognjen P r i a napao iz zasede kolonu jaine oko 120 ustaa. U borbi je poginulo 40 ustaa, dok partizani nisu imali gubitaka.

10/11. jun

Delovi 1. likog N O P odreda Velebit poruili elezniku prugu Gospi Lovinac

u duini od 900 m.

U. jun

P r v i Kordunaki N O P odred zauzeo Vojni kolodvor, zaplenivi 70 vagona kukuruza i 20 vagona pasulja i drugih namirnica i unitivi 63 vagona i l lokomotivu.
Izmeu Delnica s. Kupjaka (na pruzi Ogulin Rijeka) delovi 2. Primorsko-goranskog N O P odreda unitili italijanski elezniki transport lokomotivu i 8 vagona.
Neprijatelj je imao 60 ranjenih i mnogo mrtvih. Saobraaj je bio prekinut 4 dana.
Jedinice partizanskog bataljona Boidar A d i j a zauzele sela Dabar, Zapolje i P e trini P o l j e (kod Otoca), u kojima su se branili ustae, domobrani i etnici.
U s . Blagaju (kod Slunja) delovi 1. bataljona 2. kordunakog N O P odreda razoruali domobransku posadu.

12. jun

K o d Delnica delovi 2. primorsko-goranskog N O P odreda napali iz zasede italijansku

kolonu i naneli j o j gubitke od 5 mrtvih i 17 ranjenih vojnika i oficira.
Delovi 1. bataljona 2. kordunakog N O P odreda razoruali andarmerijsku posadu
na . st. Belavii (kod Duge Rese).
Jedinice 2. bataljona 2. kordunakog N O P odreda zauzele s. Batnoge (kod Cetingrada), koje su branili domobrani.
Izmeu s. Tijesna i s. Vodica (kod ibenika) partizanska grupa iz s. Vodica napala
iz zasede karabinijere, finanse i italijanske vojnike. Ona je zaplenila 1 p. mitraljez,
9 puaka, 25 bombi i 700 metaka. Italijanski vojnici su posle te akcije zapalili nekoliko kua u s. Vodicama i s. Maloj istoj.
P r v i bataljon Banijskog N O P odreda zauzeo s. Prekopu (kod Gline), koje su branile ustae.

13. jun

Delovi partizanskog bataljona

koje su branili etnici.

Branko Vladui zauzeli s. Rastievo (kod Zrmanje),

Na putu s. P r i j e b o j s. Plitviki Leskovac delovi Proleterskog N O U bataljona H r vatske napali italijansku kolonu i naneli j o j gubitke od oko 20 mrtvih. Nae jedinice
su imale 1 mrtvog i 4 ranjena borca. Zarobile su 4 italijanska vojnika, a zaplenili 1
p. mitraljez, 11 puaka, oko 1000 metaka, 2 motocikla i drugu ratnu opremu.
Kod s. Tominog Gaja i s. Derinog Gaja (blizu Graaca) jedinice bataljona Stojan
Mati i delovi 2. bataljona 2. likog N O P odreda odbili napad italijanskih delova
i etnika iz Graaca. Zaplenjeno je 8 puaka, 2 p. mitraljeza, 1 pitolj, 15 bombi i
druga ratna oprema.
Delovi 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s.
Zdencima (kod Podrav. Slatine). Zaplenjeno je 10 puaka, 1 pitolj, 3 bombe i druga
ratna oprema.
14. jun

Politiki komesar 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske uputio instrukciju komesarima potinjenih jedinica: objanjava ulogu politikih komesara u NOB-u, ukazuje na neke nedostatke u dotadanjem njihovom radu i postavlja neposredne zadatke
u vezi sa proirenjem N O B - a u Dalmaciji, ienjem etnika na sektoru Livno
Glamo Grahovo itd.
Kod s. Brloga (blizu Vrhovina) jedinice partizanskog bataljona Boidar A d i j a
odbile napad etnika, ustaa i italijanskih snaga i nanele im velike gubitke.

15. jun

Jedinice partizanskog bataljona Jozo Jurevi zauzele Vrgorac (kod Makarske)

zarobile preko 70 domobrana, ustaa i andarma.

Po nareenju taba 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od 6. ete 2. bataljona formiran 3. bataljon 1. odreda 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske (1.
slavonskog N O P odreda).

288

1942. jun

HRVATSKA

jun 1942.

Izmeu Jastrebarskog i s. Zdenine delovi 2. ete 2. operativne zone N O P

Hrvatske poruili prugu i otetili voz.
Jun s.

odreda

GS N O P odreda za Hrvatsku i CK K P H preli iz Korenice u D. Lapac (u Lici).

U s . Leminjim Docima (na pl. Biokovu) formiran optinski NO odbor.

Jun p. p

U Zumberku, po nareenju taba 2. operativne zone N O P odreda Hrvatske, f o r m i rana Zumberaka partizanska eta (2. ela 2. operativne zone N O P odreda Hrvatske).

Jun

U Puli formirano rukovodstvo N O P - a za grad i juni deo Istre.

dp.

15/16. jun

Izmeu s. Pribudia i s. Otria jedinice partizanskog bataljona Branko Vladui

poruile prugu, tako da je saobraaj bio obustavljen 13 asova.

16. jun

Sekretar operativnog partijskog rukovodstva CK K P H Vladimir Popovi

uputio
Centralnom komitetu K P J pismo u kome ga obavetava o sporazumu ustaa i etnika (koji izaziva mrnju naroda prema njima, a time i vei priliv u partizane)
i o situaciji u Hrvatskoj.
Kod Klokoevice (na putu P r i j e b o j Liko Petrovo Selo) bataljon Marko Orekovi i 1. i 3. eta bataljona Ognjen Pria Grupe N O P odreda za Liku napali
ustae i italijansku kolonu. U toj borbi je poginulo 18 ustaa i 6070 italijanskih
vojnika, a zaplenjeni su 2 mitraljeza, 3 p mitraljeza i drugi ratni materijal.
Izmeu s. Zlobina i s. Brda (kod K r a l j e v i c e ) delovi 2. primorsko-goranskog N O P
odreda napali iz zasede italijansku kolonu i u kratkoj, ali estokoj borbi naneli
j o j gubitke od 10 mrtvih i 20 ranjenih vojnika.
Na Kordi-brdu (kod Petrinje) delovi 3. bataljona Banijskog N O P odreda napali iz
zasede dve neprijateljske ete i prinudili ih na povlaenje.
Delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda demolirali umsku prugu Novska
s. Puji. unitili lokomotivu i vagone, popalili drva i gradu koju je trebalo transportovati za Nemaku i sa radnicima odrati miting.

17. jun

Izmeu s. Vojnovca i s. Josipdola (kod Ogulina) delovi 3. partizanskog bataljona 2.

kordunakog N O P odreda poruili prugu u duini od 800 m. Saobraaj je bio obustavljen 2 dana.

18. jun

Na mestu Podiu (blizu Knina), po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda

Hrvatske, od Kamenike, Svilajske i Dinarske ete formiran 1. dalmatinski udarni
bataljon.
Izmeu Knina i Drnia jedinice 1. dalmatinskog udarnog bataljona napale iz zasede
italijanske vojnike i nanelo im gubitke od 7 mrtvih i 2 zarobljena, a zaplenile 7
puaka i 1 p. mitraljez.
Izmeu . st. Grabovac i . st. M a j a (kod Gline) delovi 1. bataljona Eanijskog N O P
odreda poruili prugu i tt veze u duini od 5 km, minirali skretnice na . st. Grabovac i unitili 1 lokomotivu.
Izmeu . st. D. Dubrave i s. Tounja (na pruzi Karlovac Ogulin) jedinice 1. bataljona 2. kordunakog N O P odreda poruile prugu u duini od 200 m, a zatiin unitile
neprijateljski transport sa cisternama nafte.

19. jun

U s. Biskupiji (kod Knina) 1. dalmatinski udarni bataljon razbio etnike snage. U

toj borbi su zarobljeni komandant etnikog puka Onisim Popovi (kasnije streljan) i dva taba bataljona.
Jedinice 2. kordunakog N O P odreda otpoele petodnevni napad na domobransko
uporite u s. Tounjskom Triu (kod Slunja) i ruenje komunikacije Ogulin Slunj
i mostova na r. Mrenici. U tim borbama one su uspele da, 23. juna. zauzmu T o unjski Tri, da srue most na r. Mrenici (kod Tounjskog Tria) i da na nekoliko
mesta porue pomenutu komunikaciju, ime su onemoguili saobraaj izmeu Ogulina i Slunja. Zarobile su 63 domobrana, a zaplenile 2 mitraljeza, 1 p, mitraljez, 62
puke, 4300 metaka i drugu ratnu opremu. Na trani partizana poginuo je komandir
. ete 2 . bataljona 2 . kordunakog N O P odreda Duan Verga, narodni heroj, i ranjeno je 6 boraca.
Kod s. Brloga (blizu Otoca) italijanski vojnici, ustae i etnici otpoeli dvodnevni
napad na jedinice partizanskog bataljona Boidar A d i j a i delove 1. primorsko-goranskog N O P odreda, napad je odbijen.
289

1942. jun

HRVATSKA

jun 1942.

Delovi 1. bataljona 1. primorsko-goranskog N O P odreda i delovi 1. kordunakog

N O P odreda napali neprijateljski transport na pruzi s. Tounj s. Dubrave (kod
Ogulina), zapalili 25 cisterni benzina, vagon sa branom i slubena kola.
20. jun

Po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od Mosorske i Rogoznike ete formiran 2. dalmatinski partizanski bataljon.
Izmeu s. Gerova i s. Crnog Luga (kod Delnica) delovi 2. primorsko-goranskog N O P
odreda napali iz zasede italijansku kolonu i naneli j o j velike gubitke.
Kod Banove Jaruge delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda poruili elezniku
prugu Beograd Zagreb, te unitili neprijateljski transportni voz (17 vagona i lokomotiva!), zbog ega je saobraaj bio obustavljen nekoliko dana. Pored toga, napali
su posadu . st. Meuri (kod Banove Jaruge). Zgrada stanice je zapaljena, a pruga
poruena. andarmi koji su branili stanicu povukli su se prema Banovoj Jaruzi.
Nedaleko od s. Vrbnja (na o. Hvaru), od postojeih partizanskih grupa i novodoiih
boraca, formirana Hvarska partizanska ela Ma ti ja Ivani.

21. jun

Jedinice 1. i 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda i delovi Proleterskog bataljona

Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu zauzeli domobransko uporite u s. Bukom Kamenskom (kod Slav. Poege), gde su zarobili 68 domobrana i zaplenili 1 mitraljez, 4 p. mitraljeza i 106 puaka.
P r v i bataljon 1. N O P odreda Velebit i delovi 3. bataljona 2. odreda Grupe N O P
odreda za Liku napali ustako i domobransko uporite u s. irokoj Kuli (kod Gospia). ali ga nisu zauzeli zbog dolaska neprijateljskog pojaanja od Peruia. N e prijatelj je imao 45 mrtvih, a partizani 9 mrtvih i 6 ranjenih boraca.
Delovi 2. Primorsko-goranskog N O P odreda i jedna eta Koevskog N O P odred;
napali italijansko uporite s. Banju Loku (kod K o e v j a ) , ali ga, zbog dolaska neprijateljskih pojaanja, nisu zauzeli. U toj borbi je poginuo komandir Omladinske partizanske ete 2. primorsko-goranskog N O P odreda Zdenko Petranovi Jastreb, narodni heroj.
Jedinice 3. i 5. bataljona Banijskog N O P odreda zauzele ustako uporite u s. D.
Budiini (kod Petrinje) i zaplenile 37 puaka, 2 p. mitraljeza, nekoliko stotina metaka
i drugu ratnu opremu.
K o d mesta Crnci (na o. Brau), po nareenju Slaba 4. operativne zone N O P odreda
Hrvatske, formirana Braka partizanska eta.
Jedinice 1. primorsko-goranskog N O P odreda, posle duge i ogorene borbe, zauzele
ustaka i italijanska uporita u s. K r i v o m Putu, s. Primorskom Veljunu i s. Podbilu
(kod Senja), zarobile 30 a ubile 35 italijanskih vojnika, andarma i ustaa i zaplenile 180 puaka i 1 p. mitraljez
Izmeu . st. Hrastovice i . st. Kraljcvana (kod Petrinje) delovi 3. i 5. bataljona
Banijskog N O P odreda poruili elezniku prugu i tt veze u duini od 1.5 km.

22/23. jun

Jedinice bataljona Petar Vuksan i delovi 2. bataljona 1. likog N O P odreda V e lebit zauzeli domobranska uporita u s. Likom N o v o m i s. abici (kod Gospia).
Zaplenjeno j e : 15 puaka, 1 mitraljez, 7 sanduka municije i druge ralne opreme.
Neprijatelj je imao 6 mrtvih i 4 ranjena domobrana, a nae jedinice 1 mrtvog i 8
ranjenih boraca.

23. jun

U s . Markovcu (kod Knina), po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda

Hrvatske, od 1. udarnog i 2. dalmatinskog bataljona formiran Srednjo-dalmatinski
N O P odred ( N O P odred za srednju Dalmaciju).
Na putu izmeu Karlovca i s. Tuilovia delovi l. i 2. bataljona 1. kordunakog N O P
odreda napali iz zasede domobrane i naneli im gubitke od oko 20 mrtvih i 14 zarobljenih vojnika, a zaplenili 20 puaka, 1 p. mitraljez, 1 motocikl 1 drugu ratnu
opremu.
Italijanski vojnici i etnici, posle dvodnevnih borbi protiv
bataljona Boidar A d i j a , zauzeli s. kare (kod Otoca).

jedinica

partizanskog

U s . B i j e l o j Stijeni (kod Lipika) delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda napali ustaku posadu, ali bez uspeha.
24. jun

GS N O P odreda za Hrvatsku obavestio V N O P i DV Jugoslavije o brojnom porastu

partizana u Gorskom kotaru i Hrvatskom primorju, formiranju novih jedinica, sporazumu izmeu ustaa i etnika za borbu protiv partizana, vojno-politikoj situaciji
u oblastima Hrvatske, pripremama za formiranje 1. hrvatske N O U brigade, z a v r etku drugog oficirskog kursa i dr.

1942. jun

MAKEDONIJASLOVENIJA

jun 1942.

Italijanske jedinice iz Metkovia, Omia i Makarske, podrane avijacijom i mornaricom, otpoele osmodnevni napad na jedinice partizanskog bataljona Jozo Jurevi*
na Biokovu. Spretnim manevrima partizani su izbegli opkoljavanje i naneli neprijatelju gubitke od 300 mrtvih i ranjenih vojnika.
Iz zasede kod s. K r i v i Put (blizu Senja) jedinice 1. primorsko-goranskog N O P odreda
napale italijansku kolonu i posle osmoasovne borbe, nanevi j o j velike gubitke,
prinudile je na povlaenje prema Senju i Primorskom Veljunu.
Izmeu Kamenjaka i Kikovice (kod Rijeke) delovi 2. Primorsko-goranskog N O P
odreda iz zasede unitili italijanski kamion, ubili 9 italijanskih vojnika i jednog
oficira i zaplenili 9 puaka i jedan p. mitraljez.
U umi Kobiljak (kod Ogulina) 1. bataljon 2. kordunakog N O P odreda napao italijanske vojnike koji su doli da seku drva, ubio 4, ranio 6 i zarobio 20 vojnika.
25. jun

U rejonu Kosova i S v i l a j e italijanske snage iz Knina i Drnia (tri bataljona i jedan

divizion artiljerije), uz podrku etnika, ustaa i domobrana, napale N O P odred za
srednju Dalmaciju, koji se posle prvih sukoba prebacio na Dinaru. Zatim su italijanske jedinice teite dejstava prenele protiv partizanskog bataljona Bude B o r j a n
na Promini, koji se, posle trodnevnih borbi, nou 1/2. jula prebacio u rejon Kistanja.

26. jun

U Stabu Grupe N O P odreda za Liku odrano tree vojno savetovanje, kome su

prisustvovali komandanti i politiki komesari N O P odreda. Na njemu je odlueno
da se u sastavu Grupe formiraju pokretne udarne jedinice, koje e biti neprekidno
u akcijama onamo gde to bude zatrebalo.
Izmeu Senja i Novog delovi 1. Primorsko-goranskog N O P odreda napali dva kamiona italijanske vojske i ubili oko 60 italijanskih vojnika.
U s . K r n d i j i (kod akova) 1. i 4. eta 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda napale
posadu eleznikog vijadukta. Posle dvoasovne borbe, nanevi neprijatelju gubitke
od oko 30 mrtvih i ranjenih, ete su se povukle, uz gubitke od 2 mrtva i 2 ranjena
borca.
Bataljon Boidar A d i j a i Udarni bataljon Grupe N O P odreda za Liku izvrili neuspele napade na italijansko-etnike posade u selima otoakog sreza.
Kod s. Braneaca (blizu Pakraca) delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda
i Banijska proleterska eta odbili napad ustaa iz s. Spanovice.

27. jun

U s . Otonu (kod Knina) bataljon Branko Vladui

odreda razoruao 32 etnika i zaplenio 18 puaka.

Severnoalmatinskog

NOP

Delovi 4. bataljona 1. kordunakog N O P odreda zauzeli s. Kravarsko (kod Pisarovine), zarobili posadu (andarme) i zaplenili 16 puaka i oko 300 metaka.
Na eleznikoj pruzi Zagreb s. Dugo Selo Diverzantska grupa GS N O P odreda
za Hrvatsku digla u vazduh italijanski transportni voz. Uniteni su lokomotiva i 1
vagon, a 3 vagona su oteena. Saobraaj je bio prekinut 6 sati.
Kod s. Brloga (blizu Vrhovina) jedinice partizanskog bataljona
odbile napad italijanskih vojnika i nanele im velike gubitke.

Boidar A d i j a

28. jun

Delovi partizanskog bataljona Ognjen P r i a odbili napad ustaa iz s. Vaganca ka

s. Smoljancu (kod Slunja) i naneli im velike gubitke.

29. jun

U s . Dulavecu (kod Daruvara) 3. bataljon 1. slavonskog N O P odreda i delovi P r o l e terskog bataljona Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu napali delove ustakog Pripremnog bataljona i nekoliko andarma i naoruanih pripadnika nemake
nacionalne manjine, u toku napada unitili elektrinu centralu, and. i . st. i optinu
i zaplenili oko 150 puaka i 4 p. mitraljeza, zatim se, zbog dolaska pojaanja iz Virovitice, povukli.
Pod pritiskom jedinica partizanskog bataljona
Bude Borjan, domobrani, ustae i
andarmi napustili sela itluk i O k l a j (kod Knina). U Oklaju su spaljene and. st. i
optina, a zaplenjeno je mnogo hrane. 3 radio-aparata, 3 pisae maine i dr.
GS N O P odreda za Hrvatsku uputio Stabu 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske
uputstvo o odravanju stalnih veza, prenoenju borbenih iskustava i pomaganju 2,
3, 4. i 5. operativne zone N O P odreda Hrvatske.

29/30. jun

Delovi Brake partizanske Cete zauzeli s. P o v i j a (na o. Brau).

291

1942. jun
30. jun

MAKEDONIJASLOVENIJA

jun 1942.

Delovi Banijskog N O P odreda zauzeli s. M a j u r (kod Kostajnice) i zaplenili 39 puaka,

1 p. mitraljez, neto municije i druge ratne opreme.
etvrti bataljon i delovi 3. bataljona 1 kordunakog N O P odreda izvrili neuspeo
napad na ustako-domobransko uporite u s. Banskom Kovaevcu (kod Pisarovine).
U Bolu udarna grupa Brake partizanske ete napala domobransku patrolu, jednog
domobrana ubila a jednog ranila i zaplenila 2 puke i 86 metaka.
Na o. Molatu italijanske okupacione vlasti obrazovale koncentracioni logor, namenjen, uglavnom, interniranju stanovnitva sa podruja severne i, delom, srednje
Dalmacije. U njemu se 23. avgusta nalazilo 2277 lica (od toga 381 dete).

Jun

U Pazinu i okolini italijanske vlasti uhapsile i poslale u koncentracione logore 60

pristalica N O P - a .
U Hrvatskom zagorju izaao prvi broj usta Glas Hrvatskog zagorja. Izdavao ga je
Odbor N O F - a Hrvatskog zagorja.
U D . Lapcu (u Lici) izaao prvi broj lista Pionir. Izdavao ga je Glavni odbor
USAOH-a.
U svim selima optina Gradac 1 Makarska formirani seoski NO odbori.
Formiran Sreski odbor A F Z - a za Drenicu.
Kod Katela, u borbi protiv italijanskih vojnika, poginuo terenski partijski radnik
na podruju Katela, Trogira, Solina i Splita Ante Savin Manistra, narodni heroj.
MAKEDONIJA

5. jun

Privremeni PK K P J za Makedoniju uputio okrunicu okrunim i mesnim partijskim komitetima: obavetava ih o smenjivanju dotadanjeg P K : poziva partijske
organizacije da oiste i obnove svoje redove, proire svoj uticaj u masama i pojaaju rad na organizovanju N O P odreda.

Jun p.

Pod pritiskom i na zahtev partijskih organizacija, smenjen PK K P J za Makedoniju,

sa Banom Andreevim, na elu i formiran Privremeni PK
Obnovljen Pokrajinski tab N O P odreda za Makedoniju. On je svima vojnim rukovodstvima dostavio direktivu o zadacima, nainu dejstva i organizaciji N O P
odreda.

Jun d. p.

Pokrajinski tab N O P odreda za Makedoniju preimenovan u GS N O P odreda za

Makedoniju.
U Bitolju,
NOP-a.

po presudi

prekog suda

bugarske

5. armije,

obeena

tri

pripadnika

Jun k.

GS N O P odreda za Makedoniju izdao opte uputstvo o dunostima i zadacima politikih komesara u pogledu uvrenja N O P odreda i razvijanja politikog i kulturno-prosvetnog rada u njima.

Jun

PK SKOJ-a za Makedoniju, povodom zavretka prve kolske godine pod okupacijom, uputio srednjokolskoj omladini proglas (s potpisom Srednjekolci) u kome
se protestuje protiv terora i samovolje u kolama.
SLOVENIJA

2. jun

Druga eta 1. bataljona Notranjskog N O P odroda vodila otru borbu protiv nadmonih italijanskih snaga koje su htele da zauzmu sela: Preserjo, Kamnik, Dolenju
i Gorenju Brezovicu, Italijanski vojnici su se povukli prema Ljubljanici. pretrpevi
vee gubitke.

4. jun

Trea eta 3. bataljona Milo Zidanek Notranjskog N O P odreda izvrila uspean

napad na italijansku posadu u Starom Trgu na Kupi.
Izmeu . stanice Radohova Vas i St. Lovrenc (kod Grosuplja) 2. bataljon Pohorskog
N O P odreda poruio prugu, tako da je voz iskoio iz ina a lokomotiva se prevrnula
preko nasipa.

5. jun

292

Od 4. ete 1. bataljona Notranjskog N O P odreda L j u b o Sercer formiran 4. bataljon Notranjskog N O P odreda.

1942.

jul

SLOVENIJA

jul

1942.

Patrola 1. tote 1. bataljona Notranjskog N O P odreda Ljubo Sercer vodila borbu

protiv oko 100 italijanskih vojnika koji su se kretali prema s. Vrbljenama i primorala ih da se povuku prema Igu (kod Ljubljane).
Jun p.

Belokrajinska partizanska eta prerasla u Belokrajinski partizanski

bataljon.

6. jun

Jae neprijateljske snage uspele da prodru iz 2uemberka prema Slini. Trei bataljon Savinjskog N O P odreda saekao ih je na drumu ispod s. Znojila, naneo im
velike gubitke i zaplenio im veu koliinu oruja i municije.

7. jun

P e t bataljona 2. grupe N O P odreda otpoeli etvorodncvne borbe protiv jakih neprijateljskih snaga. U tim borbama oni su odbranili slobodnu teritoriju. T i m e je propao italijanski plan o unitenju partizanskih jedinica u okolini Ljubljane.

8. jun

GS N O P odreda za Sloveniju uputio prvu kurirsku patrolu za VS N O P i DV Jugoslavije. Patrola je oko mesec dana putovala do Prozora, gde se nalazio VS N O P
1 DV Jugoslavije.

10. jun

Na drumu kod s. Rovta (blizu Vrhnike) 2. eta 4. bataljona Notranjskog N O P odreda

napala italijanske blindirane automobile: jedan potpuno uniStila a drugi otetila.

12. jun

Drugi bataljon Notranjskog N O P odreda L j u b o Sercer s Jednom grupom H r v a t skih partizana, napao utvrenu posadu u s. Osilnici (kod Broda na Kupi), ali se morao povui zbog pristizanja jaih neprijateljskih pojaanja.

14. jun

Kod s. Ambrusa (blizu Zuemberka), formiran 1. slovenaki proleterski udarni bataljon T o n e Tomi.

15. jun

Posle razbijanja italijanske ofanzive na jedinice 2. i 3. grupe N O P odreda, Operativni tab GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu za protivolanzivu u L j u b ljanskoj pokrajini.

Jun s.

Kod s. Podstenica (blizu K o e v j u ) otpoeo rad bolnice 3. grupe slovcnakih N O P

odreda.
Operativni tab GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o merama protiv tetnih pojava koje rue ugled partizanskih jedinica.

Jun d. p.

Notranjski N O P odred L j u b o Sercer podeljen na tri nova N O P odreda: Koevski,

Krimski i Dolomitski (nazivan i Polhograjski).
Trea grupa N O P odreda podeljena na 3. i 5. grupu. Treoj grupi N O P odreda su
pripadali Polhograjski, Krimski i Koevski N O P odred i Primorska partizanska
eta a 5. grupi Belokrajinski, Krki i Zapadno-dolenjski N O P odred.

18. jun

Otpoeo dvodnevni napad 2. ete 2. bataljona Dolenjskog N O P odreda na s. Rate

(kod Novog Mesta). Napad nije uspeo.
Na Kaliama (kod Kranja) formiran Kokrki N O P odred.

19. jun

U Dolenjskoj izaao prvi broj lista

2. grupe N O P odreda Slovenije.

Naa

pest.i,

informativnog

vesnika taba

20. jun

Prema planu GS N O P odreda za Sloveniju, 2. grupa N O P odreda krenula sa osloboene teritorije, preko Gorenjske, za tajersku.

22. jun

G N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o organizaciji saniteta u partizanskim

jedinicama.

26. jun

Drugi bataljon 1. grupe N O P odreda napao nemaka uporita u s. Poljanama, s.

Crnom Vrhu i s. Luinama (kod S k o f j e Loke). Napad je dolimino uspeo.

27. jun

Na sednici Izvrnog odbora OF doneta odluka o osnivanju privremenog NO vea i

odluka o nainu njegovog izbora. Vee je imalo svoja poverenitva (za optu upravu,
za vezu s junoslovenskim narodima, za finansije itd.).
Kod s. Zaloga (blizu Polhovog Gradeca) 1. eta 4. bataljona Notranjskog N O P
odreda L j u b o Sercer iz zasede napala i potpuno razbila jednu nemaku etu koja
je bila odreena za zatitu i utvrivanje granica preko Polhograjskih brda
293

1942. jun

MAKEDONIJASLOVENIJA

jun 1942.

28. jun

Drugi bataljon Pohorskog N O P odreda 2. grupe N O P odredu napao voz kojim su

prebacivani internirci iz L j u b l j a n e u koncentracione logore u Italiji i oslobodio
preko 300 interniraca.

30. jun

G N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o formiranju 1. proleterske NOU brigade T o n e Tomi.

Jun

U Osvobodilnoj fronti (br. 2, posebno izdanje) objavljeni izjava CK KP Slovenije

0 neprijateljskom radu kvislinkih formacija i poziv na jo odluniju borbu protiv
potpaljivaa graanskog rata.
Belogardistiko vodstvo formiralo tajerski bataljon, koji je bio prvo jezgro slovenake Bele garde na podruju N o v o g Mesta.

SRBIJA
jun

G N O P i DO za Srbiju naredio tabovima N O P odreda da ojaaju odrede; od neprijatelja otimaju oruje i municiju; naprave plan izvoenja manjih i veih akcija;
napadaju pruge i eleznike stanice; organizuju obavetajnu slubu i dr.

2. jun

Grupa boraca Podunavskog N O P odreda prodrla u s. Putince (kod Rume) i zaplenila

4 puke, 1 pitolj i 170 metaka, a okupljenom narodu objasnila cilj NOB-a.

4. jun

Grupa boraca iz 1. ete Frukogorskog N O P odreda upala u kamenolom kod s. R a kovca (blizu Petrovaradina) i zaplenila 225 kg dinamita, nekoliko hiljada kapisli i
aparat za elektrino paljenje mina, a zatim sa radnicima odrala miting i izloila im
cilj NOB-a.

5. jun

Severno od s. Grgurevaca (kod Rume) borci 1. ete Frukogorskog N O P odreda odbili pokuaj prodora nemake ete ka Frukoj gori i naneli j o j gubitke.

Jun p.

Na pl. Bukulji OK K P J za Aranelovac obnovio (ponovo formirao) 1. umadijski

N O P odred.

6. jun

U s . Grgurevcima (kod Rume) nemaki vojnici

zbog gubitaka koje su imali prethodnog dana.

streljali

257

Srba 1

kao odmazdu

Nemaki komandant oruanih snaga u Sremu izdao oglas o ogranienju kretanja

civilnog stanovnitva na podruju Fruke gore i o merama odmazde.
SK K P J za Zemun izdao proglas u kome poziva narod u borbu protiv okupatora
1 narodnih izdajnika.
9. jun

K o d s. M. Remete (blizu Iriga), u sukobu sa odeljenjem nemakih vojnika, poginuo

Boko P a l k o v l j e v i Pinki, narodni heroj.
U sastavu Rasinskog N O P odreda formirane dve ete.

10/11. jun

U s. D. Stepou (kod Kruevca) delovi Jastrebakog N O P odreda spalili optinsku

arhivu I razoruali 10 etnika.

12. jun

OK K P J za Srem uputio PK K P J za Srbiju pismo u kome se, pored ostalog, navodi

da neprijateljske vlasti u Sremu pootravaju mere u pogledu uvanja objekata,
patroliranja 1 postavljanja zaseda, a nemaka vojna komanda preti odmazdama
nad stanovnitvom.
U Trsteniku odrana sreska partijska konferencija
partijske organizacije i pojedinih njenih lanova.

13. iun

na k o j o j

je

analiziran

rad

Na Debelom brdu (na putu Ni Prokuplje) delovi Jastrebakog N O P odreda, u

zasedi saekali bugarski putniki automobil, of era zarobili a automobil zapalili.
Komandant Srpske dravne strae objavio da srpsku oruanu silu sainjavaju
Srpska dravna straa, Srpska dobrovoljaka komanda i etnika komanda i naredio da se izmeu njih odrava lojalna i bratska saradnja.

15. jun

Na pl. Jastrepcu preko 3000 bugarskih vojnika preduzelo poteru za Jastrebakim

N O P odredom u cilju pronalaenja automobila i ofera koga su partizani zarobili
' Po drugom

294

podatku streljano Je 350

Srba

1942. jun

MAKEDONIJASLOVENIJA

jun 1942.

13. juna. Ne naiavi na otpor, bugarski vojnici su, za odmazdu, spalili preko 80
kua u selima Krajkovcu, Biljegu, Lepaji, Oblaini i dr. i odveli vei broj seljaka
u nikl zatvor.
U s . Ilinom (kod Boljevca) delovi Knjaevako-boljevakog N O P odreda razoruali
grupu etnika i demolirali radionicu za preradu mleka.
K o d . st. Obradove Stolice Timoki N O P odred poruio elezniku prugu P a r a in Zajear.
Jun d. p.

K o d s. Vrtita
ega se sruio
vojnika. On je
Leskovac). gde

(na pruzi Ni Stala) Jastrebaki N O P odred poruio prugu, usled

neprijateljski vojni transportni voz, te je poginulo vie nemakih
poruio i prugu kod s. N o v o g Sela i s. Doljevca (na pruzi Ni
je takoe dolo do prevrtanja neprijateljskih transportnih vozova.

16. jun

Na . st. Suvaji delovi Timokog N O P odreda zaustavili meoviti voz i razoruali

10 vojnika SDS, (i belogardejaca. 7 bugarskih vojnika i 2 folksdojera, zatim demontirali kolosek i sruili voz.

17. jun

U sukobu kod s. L j u b e (blizu Iloka) grupa boraca 2. ete Frukogorskog N O P odreda nanela gubitke ustakoj zasedi i zaplenila 7 puaka.

19. jun

Iz Blaca, Prokuplja, Kruevca i Zitkovca otpoeo koncentrian napad jedinica bugarskog 1. okupacionog korpusa, etnika i nedievaca (ukupne jaine oko 2025.000)
na V. i M. Jastrebac, protiv Jastrebakog i Rasinskog N O P odreda. Vetim manevrom odredi su izbegli udare, napustili Jastrebac i usmerili dejstva na eleznike
pruge Ni Stala i Stala K r a l j e v o . Zbog neuspeha u unitenju partizanskih
snaga bugarski vojnici su streljali oko 240 seljaka pohvatanih u selima oko pl. Jastrepca. Dejstva su trajala do poetka jula.
U akciji na sanatorijum kod Srem. Kamenice Podunavski N O P odred zaplenio veu
koliinu sanitetskog i pisaeg materijala.

19/20. jun

U s . Gospoincima (kod Zabija) policijske vlasti opkolile dve partizanske baze i u

nastaloj borbi ubile jednog ilegalca a drugog teko ranile, dok su preostala dvojica
uspela da se probiju iz obrua.

20. jun

U Zemunu, posle zverskog muenja, ustae obeslle sekretara SK K P J za

Stevana Dukia, narodnog heroja.

Zemun

Usled narastanja eta izvrena reorganizacija taba N O P odreda za Srem, Frukogorskog i Podunavskog N O P odreda i postavljeni novi rukovodioci.
21. jun

U Panevu nemake vlasti obesile 15, u s. Perlezu 12 i u s. Melencima (kod Zrenjanina) 13 komunista i rodoljuba.

22. jun

PK K P J za Srbiju uputio poziv vojnicima, podoficirima i oficirima bugarske okupatorske vojske u Srbiji da prestanu sa pljakom i nasiljem nad srpskim narodom
i da se ukljuuju u N O P odrede.
U Pei, akovici i Prizrenu mesne partizanske diverzantske grupe prekinule tt veze
i rasturile letke.

24. jun

U akciji na kamenolomu u s. Paragovu (kod Petrovaradina) 3. eta Podunavskog

NOP odreda zarobila 10 straara. zaplenila 10 puaka i sekla icu za vuu vagona.

25. jun

Delovi bugarskog 1. okupacionog korpusa (u jaini do jedne divizije) i nedievci

preduzell koncentrian napad na Svrljiki (Niavski) N O P odred na Svrljikim pl.
s ciljem da ga nabace u dolinu Niave i tu unite. Odred se blagovremeno, po grupama, izvukao. Bugarski vojnici su u svakom selu streljali po 56 ljudi, zapalili
po 1020 kua, silovali i pljakali. Samo u svrljikom srezu zapaljeno je preko 500
kua. Posle deset dana neprijatelj se povukao u polazne garnizone.

26. jun

Na zboru partizana Podunavskog N O P odreda zakljueno da 1, 2. i 3. eta stupe u

partizansko takmienje (broj akcija, disciplina, organizovanje vojne i politike nastave, sadraj etnih listova).

30. jun

Kod s. Bukovca (blizu Srem. Karlovaca) Podunavski N O P odred izvrio prepad na

domobransku etu i naneo j o j gubitke, zarobivi 60 domobrana i zaplenivi 52 puke,
oko 10.000 metaka i dosta druge opreme.
295

1942. jun
Jun

HRVATSKA

jun 1942.

U blizini s. Subotita (kod Rume) odran sastanak SK KPJ za Rumu, na kome je formiran Sreski Stab za rukovoenje akcijama mesnih partizanskih desetina.
Stab N O P odreda za Srem izdao Uputstvo za voenje partizanskog rata, sa konkretnim i neposrednim vojnim i politikim zadacima u Sremu.
U Beogradu reorganizovana partijska organizacija: umesto ranijih sedam formirana
etiri rejonska komiteta.
U s . ortanovcima (kod Srem. Karlovaca) odrana sreska partijska konferencija za
sremskomitrovaki srez, na kojoj je izabran novi SK K P J za Srem. Mitrovicu.
Kod s. BelegiSa (blizu Stare Pazove) odrana sreska partijska konferencija za staropazovski srez, na k o j o j je izabran novi SK KP.T za Staru Pazovu.
U Sremu odrane skojevske konferencije staropazovskog i sremskomitrovakog sreza,
na kojima su izabrana nova sreska rukovodstva SKOJ-a.

J u 1

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. jul

Posle due opsade i tekih borbi nemaka

2. jul

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito izdao grupi proleterskih

udarnih brigada za povest da napadnu ustako-domobranske i andarmerijskc posade koje su obezbedivale elezniku prugu Sarajevo K o n j i c i da zatim ovu
prugu predu, poruivi sve objekte i ureaje na njoj.
Vrhovni komandant N O P i DV Josip Broz
nih brigada nareenje da prilikom pohoda
pravilne postupke boraca i intendantskih
pogledu rekvizicije, konfiskacije ili zaplenc

5. jul

11. armija zauzela Sevastopolj.

Tito izdao tabovima proleterskih udaru pravcu Bos. krajine suzbijaju sve nei drugih organa prema stanovnitvu (u
namirnica i stoke).

U arktikim voama nemake pomorske i vazduhoplovne snage unitile anglo-ameriki pomorski konvoj upuen za SSSR. Zbog toga je slanje materijala morskim putem bilo obustavljeno sve do septembra 1942.
Iz Zagreba lan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene k r a j e v e I v o
Lola Ribar uputio u Beograd direktivno pismo Pokrajinskom komitetu KP.T za Srbiju:
upoznaje ga sa ocenama i zakljucima CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije o vojnopolitikoj situaciji, perspektivama borbe i narednim zadacima; trai predlog za reorganizaciju GS N O P odreda za Srbiju.
VS N O P i DV Jugoslavije reorganizovao GS N O P odreda Srbije. Za komandanta
je odreen R a d i v o j e Jovanovi Bradonja, koji je imenovan i za lana VS N O P i DV
Jugoslavije.

Jul p.

U Celovcu odran sastanak italijanskog visokog komesara za Ljubljansku pokrajinu

i nemakog gaulajtera za Koruku i Gorenjsku, na kome je izraen plan za zajednike operacije protiv N O P odreda Slovenije.
Sa osloboene teritorije u Zagreb stigao lan Organizacionog sekretarijata CK K P J
za neosloboene k r a j e v e I v o Lola Ribar radi sprovoenja u ivot direktiva CK K P J
i VS N O P i DV Jugoslavije.

6. jul

Radio-stanica Slobodna Jugoslavija objavila tekst Rezolucije rodoljuba Crne Gore,

Boke i Sandaka. To je bila prva vest o N O B - u i o izdaji Drae Mihailovia koju
je prenela jedna saveznika radio-stanica.

7. jul

Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve Ivo Lola Ribar

uputio CK K P H i GS N O P odreda za Hrvatsku direktivno pismo u kome prenosi
ocene i direktive CK K P J u vezi sa razvojem N O B - a : CK K P J smatra da okupator
protiv NOB-a primenjuje novu taktiku: ne ide vie samo drumovima i pokuava
da oslobodilaku borbu skrene na bratoubilaku borbu; zbog toga CK K P J pristupa
formiranju krupnijih jedinica, a na politikom planu dosledno ostaje na liniji irokog NO fronta; izbegliku vladu Kraljevine Jugoslavije treba kritikovati zbog raspirivanja bratoubilakog rata, a unutar zemlje treba tui Drau Mihailovia i sve
sline elemente koji rade protiv N O B - a ; u Hrvatskoj se prua mogunost breg razvoja NOB-a, te je potrebno uvrstiti partijske organizacije, obezbediti pravilno sprovodenje partijske linije, pojaati agitaciono-propagandni rad a N O P odrede uvrstili
vojniki i politiki.
Iz Zagreba lan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve Ivo
Lola Ribar uputio pismo lanu Politbiroa CK K P J Edvardu Kardelju u Sloveniju,
obaveStavajui ga o ocenama i zakljucima Politbiroa CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije u vezi sa situacijom stvorenom posle okupatorsko-kvisllnkih operacija u
prolee 1942. (tzv. tree ofanzive): postupci okupatorskih snaga su sraunati na odvajanje masa od K P J ; potrebno je obezbediti centralizovano rukovoenje partijskim
organizacijama u svim pokrajinama i pojaati budnost u odnosu na skretanje s linije N O B - a ; treba sovjetsko-engleski sporazum smiljeno iskoristiti u daljem politikom radu.
297

19-12. jul

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

jul 1942.

10. jul

U s . Solakovu Kulu (koci Prozora) u V N O P i DV Jugoslavije stigli prvi kuriri iz

G N O P odreda za Sloveniju.

12. jul

V N O P i DV Jugoslavije upoznao Kominternu sa saoptenjem Generaltaba domobranstva o sporazumu etnika i ustaa da se bore protiv N O P - a .
U Ljubljani odran sastanak izmeu komandanta italijanskog 11. armijskog korpusa
i komandanta nemake 18. vojne oblasti. Razgovarali su o zatvaranju nemakoitalijanske granice za vreme ofanzive italijanskih snaga protiv partizanskih jedinica u Sloveniji i istovremenom preduzimanju ofanzivnih dejstava protiv partizanskih jedinica na dolu Slovenije anektiranom od Nemake.

13. jul

Na sastanku u Zimonjia kuli (kod Avtovca), kome su prisustvovali Ilija Trifunovi,

Dobrosav Jevevi, Petar Baovi, Zaharija Ostoji i drugi etniki komandanti, dva
predstavnika zemljoradnike stranke i novinar Milan anli, Draa Mihailovi je
istakao da u datoj situaciji treba biti lojalan prema NDH, a boriti se jedino protiv
partizanskih snaga. Trifunovi je postavljen za komandanta etnikih snaga u Dalmaciji, Lici i zapadnoj Bosni. Na sastanku je postojea situacija ocenjena kao vanredno povoljna za razvoj etnikog pokreta.

Jul p. p.

Komanda italijanskog 6. armijskog korpusa izvestila Viu komandu Slovenija

Dalmacija (Superslodu) da su, u toku maja i juna, za vreme operacija u istonoj
Bosni, Crnoj Gori, Hercegovini i obalskoj zoni severno od Neretve, jedinice mostarske
vazduhoplovne grupe izvele: 144 teka i laka bombardovanja, 67 tuenja malim bombama i mitraljiran ja, 255 akcija radi izvianja i veze i 115 avio-snabdevanja putem
avio-bacanja i avio-transporta.
U Koevskoj dolini odran sastanak predstavnika G N O P odreda za Sloveniju i
taba 5. operativne zone N O P odreda Hrvatske, na kome je napravljen plan zajednikih akcija na slovenakoj i hrvatskoj teritoriji.

Jul s.

U Zemunu I v o Lola Ribar, lan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve odrao sastanak sa lanovima PK K P J za Srbiju, na kome je razmotrena vojno-politika situacija u Srbiji i stanje partijskih organizacija; obrazovan
privremeni biro PK KPJ, sa seditem u Beogradu, i G N O P odreda za Srbiju; ponovo uspostavljen PK S K O J - a ; reeno da se pokrene list Glas jedinstvenog narodno-oslobodilakog fronta za Srbiju, nastavi uvrivanje partijskih organizacija,
uvrste postojei N O P odredi i prie formiranju jezgra novih N O P odreda, pojaa
i proiri kampanja protiv Drae Mihailovia i uveaju napori za povezivanje sa
rodoljubivim elementima.

17. jul

N j u j o r k herald tribjun doneo lanak o borbi jugoslovenskog naroda protiv sila

Osovine, u kome se ta borba pripisuje etnicima Drae Mihailovia.

18. jul

Vlada S A D objavila rat Bugarskoj. Maarskoj i Rumuniji.

24. jul

U Albaniji otpoeo opti ustanak kidanjem linija u celoj zemlji i diverzantskim

akcijama u Tirani, Valoni, Korl i drugim mestima.
U Cetinju potpisan sporazum izmeu guvernera Crne Gore armijskog generala P i r cija Birolija i predsednika crnogorskog nacionalnog pokreta generala Blaa ukanovia o zajednikoj borbi protiv NO pokreta. Obrazovan je poseban Odbor crnogorskih nacionalista, sa seditem u Cetinju, formirana su tri tzv. letea odreda.

26. jul

U rejonu s. D. Malovana (kod Kupresa) vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije

Josip Broz Tito odrao prvi sastanak sa tabom 4. operativne zone N O P odreda
Hrvatske da bi se upoznao sa situacijom u Dalmaciji.

28. jul

Nemake snage ponovo zauzele Rostov.

Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije predala protestnu notu poslaniku SSSR-a
pri jugoslovenskoj vladi u Londonu, u k o j o j zahteva da T A S S objavi demanti povodom Rezolucije rodoljuba Crne Gore, Boke i Sandaka.
Iz Zagreba lan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve I v o
Lola Ribar uputio pismo lanu Politbiroa CK K P J Edvardu Kardelju, u kome prenosi direktive CK K P J o iskorenjivanju sektatva da bi se izbegte tete kakve su
bile u Crnoj Gori i Hercegovini; ukazuje na znaaj OF, na potrebu za elastinijim
reavanjem unutranjih problema i na sprovodenje odgovarajue taktike u pogledu
borbe i uvanja ive sile; j a v l j a da su oivele partizanske akcije u Hrvatskom zagorju i da je tamo odrano savetovanje sa predstavnicima svih okrunih komiteta
s tog terena; daje podatke o vezama sa PK K P J za Vojvodinu i Srbiju, navodei
da je tamo strahovit teror.

298

1942. jul
31. jul

BOSNA I HERCEGOVINA

jul 1942.

U Gorici predsednik vlade K r a l j e v i n e Italije Benitu Musolini odrao sastanak s naelnikom Glavnog generaltaba, naelnikom Generaltaba vojske, komandantom,
naelnikom taba i komandantom vazduhoplovstva Vie komande Slovenija Dalmacija (Superslode) i komandantima italijanskog 5. i 11. armijskog korpusa, na
kome su razmotreni vojno-politika situacija i tok operacija protiv N O P odreda u
Sloveniji i susednim podrujima. Musolini je odobrio preduzete mere 1 naredio da
se ubrza tempo operacija i jo otrijim merama (gvodem i v a t r o m ) uspostavi mir.
Odobrena je saradnja sa etnicima Drae Mihailovia.

BOSNA I HERCEGOVINA
I. jul

Delovi 5. krajikog N O P odreda uli u Drvar, koji su toga dana napustili delovi
italijanske divizije Sasari.
U s. Grabskoj (kod Doboja) otpoet.) dvodnevni sastanak tabova etnikih odreda
srednje Bosne (Zenikog, Trebavskog, Ozrenskog, Borjanskog i odreda > Koi, puka
Manjaa i bataljona Oblli), na kome je izabran Glavni tab bosanskih etnikih
odreda i priznati su svi ugovori zakljueni sa ustakom N D H o saradnji u borbi
protiv narodno-oslobodilakog pokreta i o ukljuivanju etnikih jedinica u oruane
snage NDH.

3. jul

Dva bataljona 1. krajike N O U brigade sa delovinia 1. bataljona 2. krajikog N O P

odreda, posle dvoasovne borbe, zauzeli Dobrljin (kod Bos. Kostajnice). Zarobljen
je 3. bataljon domobranskog 3. peadijskog puka (305 vojnika i oficira) a . st., pilana, separacija, elektrina centrala i vojne zgrade su spaljene. Nai gubici: 1 mrtav
i 2 ranjena.

3/4. jul

Grupa proleterskih udarnih brigada poruila elezniku

prugu
Blauj Konjic
(40 km). Uniteno je 10 . st. sa posadama, ureajima i zateenim vojnim parkom
i 2 pilane. Do 8 jula su poruene jo etiri . st. i oko 20 km eleznike pruge. Ukupno je uniteno 32 lokomotive, 2 vea mosta (Luka i Ostroac), 14 . st., 1 loionica
i 76 vagona.
U rejonu Planinice (na komunikaciji P r i j e d o r Bos. Dubica) deo snaga 2. krajikog
N O P odreda razbio jedan nemaki i dva domobranska bataljona i sa preko 10.000
izbeglica probio se iz okruenja na Kozari

415. jul

Glavnina 2. krajikog N O P odreda (s ranjenicima i veim delom zbega), pod komandom Operativnog taba za Kozaru, pokuala da se u rejonu Planinice probije
iz okruenja na Kozari. Uprkos obostrano vrlo visokim gubicima, zbog velike nadmonosti neprijatelja probio se samo mali broj pojedinaca.

5/6. jul

Konjiki bataljon Severnohercegovakog N O P odreda zauzeo Ostroac, i

st. P r e n j (na pruzi Sarajevo Mostar).

6. jul

Dva bataljona 2. proleterske N O U brigade zauzeli Kreevo, i u sadejstvu sa dva

bataljona 4. proleterske N O U brigade rasterali 176 ustaa, andarma i milicionera,
demolirali and. st., optinsku zgradu i rudnika postrojenja i spalili pilanu.

napao .

Nastupajui u vie kolona s komunikacije Fojnica Kiseljak Blauj ojaani 738

puk nemake 718. divizije, uz podrku avijacije, povratio Kreevo i odbacio 2. i 4.
proletersku N O U brigadu iz dolina r. Lepenice i r. Krecvice na pl. Bilovnji.
Kod Bradine (na pruzi Sarajevo Mostar) ininjerijski dolovi Grupe proleterskih
udarnih brigada sruili elezniki most Luka (danas: Bobotov most), raspona 52
m, ija je opravka trajala 2 meseca i 6 dana.
Na privremenom aerodromu u Jelainovakom polju (kod s. Luci-Palanke) nemaki lovaki avion bombom zapalio partizanski avion ("Potez) 1 .
7/8. jul

Prva krajika N O U brigada, 1. krajiki i Banljski N O P odred i manji delovi 2. krajikog N O P odreda, pod rukovodstvom Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, napali Bos. N o v i u cilju rastereenja ostataka 2. krajikog N O P odreda okruenih na Kozari. Zbog velike nadmonosti nemako-ustake posade, uprkos obostrano
visokim gubicima, napad nije uspeo.

8. jul

Dva bataljona 1. proleterske N O U brigade, posle due borbe, savladali ojaani 1. bataljon domobranskog 7. peadijskog puka i zauzeli Konjic. Unitena su . st. i loionica sa 25 lokomotiva i 76 vagona.
' Dejstva toga partizanskog aviona Izaavala je lakvu zabunu kod neprijatelja da Je
on za mesee dana unitio tri vlastita (nenajavljena) aviona.

299

1942. jul

BOSNA I HERCEGOVINA

jul 1942.

9. jul

Nemaka borbena grupa Sunig (738 puk nemake 718. peadijske divizije 1 1.
bataljon domobranskog 5. peadijskog puka) otpoela dvodnevno ienje Igman-planine u cilju razbijanja ostataka Kalinovikog N O P odreda. Odred je izbegao
sudar s nadmonim neprijateljem i prebacio se na pl. Zelongoru.

11. jul

Delovi 2. proleterske N O U brigade potisnuli 105 ustakih milicionera i nekoliko andarma i zauzeli s. Sebei (kod Travnika), gde su poruili umsku prugu i unitili
3 lokomotive i 4 upravne zgrade pilane U g a r .
Jedan bataljon italijanske divizije Sasari, ojaan etom tenkova i artiljerijom, 1
oko 250 etnika iz Bos. Grahova, uz podrku jedne eskadrile aviona, izvrili napad
na partizanski bataljon Starac Vujadin Dinarsko-dalmatinskog N O P odreda u
donjem Livanjskom polju. Do 13. jula neprijatelj je prodro do s. Sajkovia, ali je
protivnapadom partizanskog bataljona Starac Vujadin.. i 2. dalmatinskog udarnog
partizanskog bataljona odbaen u Bos. Grahovo. Izmeu ostalih, zarobljeno je 38
italijanskih vojnika, dok ih se jedan deo podavio u blatu Zdralovac.
U rejonu s. Kulaglia (kod Prozora), u susretnoj borbi izmeu 4. bataljona 1. proleterske N O U brigade i jedne ete ustake Crne legije, smrtno ranjena, a sledeeg
dana podlegla ranama, politiki komesar ete u 4. bataljonu Olga Jovii Rita, narodni heroj.

U/12, jul

Trei bataljon 4. proleterske N O U brigade lako savladao manju ustako-andarmerijsku posadu i zauzeo G. Vakuf, gde su sutradan formirani NO odbor i Komanda
mesta.

13. jul

Ojaana 3. proleterska N O U brigada razbila posadu od

Prozor.

tri ete ustaa i zauzela

U s . Kalinu (kod Bugojna) od artiljerijske granate poginuo zamenik politikog komesara 1. bataljona 2. proleterske N O U brigade Milisav Matovi, narodni heroj.
14. jul

Trei bataljon 2. i delovi 1. proleterske N O U brigade napali . st Oborce (na pruzi

Travnik D. Vakuf). Napadnutim domobranima polueti pristigao je u pomo 1
bataljon domobranskog 5. peadijskog puka, zbog ega napad nije uspeo. U borbi je
poginuo komandant 3. bataljona 2. proleterske N O U brigade Duan Dugali, narodni
heroj.
Posle 24-asovne borbe delovi 1. proleterske N O U brigade unitili posadu jakog
andarmerijsko-ustakog uporita Sit (kod Prozora). Naroito estok otpor pruili
su ustae i fratri iz manastira Sit.
Italijansko-etnike snage iz Rame i Jablartice ule u Konjic, koji su napustili delovi
1. proleterske N O U brigade i Mostarski (ranije Konjiki bataljon).

15. jul

Druga proleterska N O U brigada pregazila r. Vrbas kod , st. Burica (nizvodno od

D. Vakufa) i uhvatila vezu sa 3. krajikim N O P odredom. T i m e su se spojile jedinice Grupe proleterskih udarnih brigada sa krajikim Jedinicama.

16. jul

Prodorom od Bihaa i Bos. Novog, domobrani i ustae zauzeli Bos. Krupu, iz koje su
potisli delove 1. krajikog N O P odreda.

16/17. jul

Ojaana 4. proleterska N O U brigada napala dobro branjeni garnizon Bugojno (oko

900 vojnika uglavnom ustaa) Uprkos velikom zalaganju napad je, uz osetne gubitke, odbijen. U borbi je ranjeno 23 i poginulo 22 borca meu kojima i Milorad
Jovanevi, narodni heroj iz 4. batalojona 4 proleterske N O U brigade.
Delovi ustake Crne legije, koji su se probijali iz D Vakufa u blokirani garnizon
Bugojno, odbacili 3. bataljon 2. proleterske N O U brigade iz s. Urije, gde su zatim,
pobili 65 ljudi, ena i dece. U borbi je poginula i politiki komesar ete Rada M i l j kovi. narodni heroj. Protivnapadom pristiglih pojaanju neprijatelj je istog dana odbaen u D. Vakuf, dok mu se glavnina probila u Bugojno.

20. jul

Poverenitvo P K J za Bos. krajinu uputio direktivu okrunim komitetima K P J ; posle

opirnije analize rada partijskih i masovnih organizacija, vojnih jedinica i NO odbora, ukazano na leva skretanja u propagandi, na desni liberalizam u odnosu prema
niim etnikim vodama i na suavanje baze ustanka slabim radom medu muslimanima i Hrvatima i postavljeni detaljni zadaci u vezi sa otklanjanjem nedostataka,
uzdizanjem kadrova i poboljanjem rada NO odbora i masovnih organizacija
Posle jedunaestodnevne blokade delovi 5. i 3. krajikog N O P odreda zauzeli Glamo
Glavnina 18. ete domobranskog 13. peadijskog puka probila se u Livno, dok je
ostatak uniten.

300

1942. jul

BOSNA I HERCEGOVINA

jul 1942.

U Nevesinju italijanski vojnici streljali politikog komesara Operativnog taba N O P

odreda za Hercegovinu i junu Dalmaciju Mira Poparu, narodnog heroja.
20/21. jul

Druga i 4. proleterska N O brigada i tri bataljona 1. proleterske N O U brigade izvrili novi napad na ponovno ojaani garnizon u Bugojnu. Slabo organizovan i
nejednovremeno i nepovezano otpoet, napad se, i pored obostrano vrlo visokih gubitaka, zavrio neuspehom.

22. jul

Na pi. Zelengori sedam etnikih odreda (jaine oko 2.200 etnika) okruilo i napalo
5. proletersku N O U brigadu, Hercegovaki i Kalinoviki N O P odred, zbeg naroda
i deo bolnice (170 ranjenika) VS N O P i DV Jugoslavije u s. Vrbnlci. U dvodnevnim
borbama partizani su se, sa zbegom i ranjenicima, probill u Miljevinu, ali je pri
proboju razbijen Kombinovani bataljon i odseen 3. bataljon (koji se posle 17 dana
probio u sastav svoje brigade). U borbi sa etnicima, izmeu ostalih, kod s. Rataja
je poginuo pomonik politikog komesara Kombinovanog bataljona Dragoslav Bogavac, narodni heroj.
U Drvaru, na konferenciji predstavnika optinskih
S N O odbor za Drvar.

24. jul

i seoskih NO odbora, izabran

Delovi 3. proleterske^ N O U brigade i partizanski bataljon V o j i n Z i r o j e v i posle

krae borbe zauzeli ujlcu.
Peta proleterska N O U brigada i Hercegovaki N O P odred, optereeni bolnicom i
zbegom, otpoeli osmodnevni mar pod borbom sa pl. Zelengore prema Prozoru.
Do Igman-planine na maru je uestvovao i Kalinoviki N O P odred (50 boraca,
ije je poznavanje terena znatno koristilo.

25/2(5. jul

Delovi 1. proleterske N O U brigade zauzeli Duvno. Posada (po jedan vod ustaa
domobrana) pobegla je u Posuje.

26. jul

Na Patriji (na putu Prijedor Bos. Dubica) etiri ete 2. krajikog N O P odreda
napale ustaki bataljon Devi (iz nemake borbene grupe Borovski) i odbacile
ga u s. D. Jelovac.
U Podgrmeu, na sastanku predstavnika taba 1. operativne zone N O P odreda
Hrvatske, Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu t tabova 1. i 2. krajikog,
Banijskog i 1 i 2. kordunakog N O P odreda, usklaena dejstva i razraen plan saradnje jedinica Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu i 1. operativne zone
N O P odreda Hrvatske. Izmeu ostalog, predvideno je zajedniko ienje neprijateljskih uporita u Cazinskoj krajini.

27. jul

Po zavretku ienja pl. Kozare i pi. Prosare nemaka borbena grupa Vestbosnienpoela ienje prostora izmeu luka Sane i Une i komunikacije Bos. Dubica
Prijedor. Glavna kolona ove borbene grupe okruila je na Pastirovu 1. partizanski
bataljon i 2. partizansku etu Udarnog bataljona 2. krajikog N O P odreda, ali su
se oni, podeljeni u dve kolone, do 30. jula bez veih gubitaka probili na pl. Kozaru,
dok je neprijatelj jo nekoliko dana proeljavao prazan prostor.
U borbi s etnicima u P l j e v i (kod Jajca) poginuo komandir Udarne ete 3. krajikog
N O P odreda Duan Rakita, narodni heroj.

28. jul

Posle trinaestoasovne borbe 1. krajika N O U brigada, sa delovima 1. 3. i 5. krajikog N O P odreda, zauzela K l j u . Razbijene ustae i delove domobranskog 10. peadijskog puka je podravala avijacija, koja je u toku napada zapaljivim bombama
spalila grad.
U s . Zabru (pod pl. Bitovnjom) 1. bataljon 738. puka nemake 718. peadijske divizije iznenadio na zastanku zbeg i bolnicu 5. proleterske N O U brigade i Hercegovakog N O P odreda. Protivnapadom, delovi 5. proleterske N O U brigade 1 Hercegovakog N O P odreda spasli su bolnicu i zbeg uz gubitke oko 45 izbaenih iz stroja
medu njima i lekar Hercegovakog N O P odreda dr Safet Muji i pukomitraljezac
iz 5. proleterske N O U brigade Dragan Cerovi, narodni heroji.
Ispadom iz Kupresa jedan ojaani bataljon ustake Crne legije, podran etom tenkova i avijacijom, iznenadio delove 3. i 1. proleterske N O U brigade, unitio s. Malovan i zauzeo Sujicu i Duvno. Istovremeni pokuaj neprijateljske posade iz Livna
da se sa ovim bataljonom povee u Sujici spreio je na Borovoj glavi partizanski
bataljon Vojin Zirojevi.

31. jul

Posle etverodnevnih borbi 1. krajika N O U brigada, sa po jednim bataljonom 1, 2.

i 5. krajikog N O P odreda, zauzela Sanicu i desetak u medureju Sane i Sanice.

301

1942. jul

HRVATSKA

jul 1942.

HRVATSKA
J. jul

Na pi. Promini jake italijanske, ustake, etnike i domobranske snage opkolile oko
170 boraca partizanskog bataljona Bude Borjan koji se, uz gubitke od 10 boraca,
probio u pravcu Bukovice, nanevi neprijatelju velike gubitke.
Izmeu s. Blata i el. st. Li. Jesenice 3. eta 3. bataljona 2. kordunakog N O P odreda razorila prugu. Kada se, usled toga, prevrnuo voz, zarobljeno je 29 italijanskih
vojnika, 3 etnika i 4 domobrana, a zaplenjeno 25 puaka i 2 pitolja.
Izmeu Pakraca i Badljevine delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda poruili
elezniku prugu, tt veze u duini od 4 km, 1 most i . st.
U Lici izaao prvi broj lista Partizan, organ GS N O P odreda za Hrvatsku.

1/2. jul

Jedinice 1. bataljona 2. kordunakog N O P odreda zaplenile mnogo sanitetskog materijala u bolnici u Dugoj Resi, razoruale ustako-domobransku posadu u s. Belaviima i razruile elezniku prugu izmeu G. i D. Dubrava.

2 jul

Banijski N O P odred zauzeo s. unli, . st. Kraljevani, s. Baugu (kod Gline), posade delom zarobio i zaplenio 138 puaka, 5 p. mitraljeza, oko 12.000 metaka i mnogo
druge ratne spreme.
Na putu Otoac Senj jedinice Udarnog bataljona Grupe N O P odreda za Liku
napale italijansku i etniku kolonu i nanele im gubitke od 11 mrtvih.

3. jul

P r v i bataljon 1. likog N O P odreda V e l e b i t i bataljoni Stojan Mati, Mio R a dakovi i K r b a v a 2. likog N O P odreda zauzeli Podlapac (Lika). U toj borbi i
prilikom ienja okoline, do 5. jula, ovi su zarobili oko 250 neprijateljskih vojnika
i zaplenili 147 puaka, 1 mitraljez, 2 p. mitraljeza i drugu ratnu opremu. Bataljoni
su imali 4 mrtva i 29 ranjenih, a neprijatelj 3040 mrtvih.
K o d s. Preeca (na pruzi Ivani-Grad Zagreb) diverzantska grupa GS N O P odreda za Hrvatsku miniranjem sruila nemaki brzi voz. Lokomotiva i 3 vagona su
uniteni a nekoliko vagona je oteeno. Neprijatelj je imao oko 60 mrtvih i vei broj
ranjenih.
U s . Smoljancu (kod Slunja) ustae napale i, u toku borbe, potisle delove partizanskog bataljona Ognjen P r i a a zatim spalili selo.
Jedinice 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda i Banijske proleterske ete zauzele
s. Lipovljane (kod Banove Jaruge), koje su branili andarmi i ustae. Zapaljeni su
. st. i skladite na stanici, and. st. i optina. Zaplenjeno je 15 puaka, 4. pitolja,
1700 metaka, nekoliko pisaih maina i drugi ratni materijal.
Izmeu Samobora i Stojdrage delovi 2. partizanske ete 2. zone N O P odreda H r v a t ske razruili put u duini od 200 m. Zbog toga je saobraaj bio prekinut vie od
15 dana.
Na eleznikoj pruzi Radu Medak delovi 1. bataljona 1. likog N O P odreda V e lebit izvrili diverziju. Zbog toga je saobraaj bio obustavljen 4 dana.
Kod s. Cenkova (blizu akova) delovi 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda napali
iz zasede domobransku kolonu i naneli j o j gubitke od 17 mrtvih i ranjenih.
U selima Farkaiu i Letovaniu (kod Siska) delovi 4. bataljona 1. kordunakog
N O P odreda razoruali andarmerijske jrosade. Zaplenjeno je 20 puaka. 5 pitolja.
10 bombi, 2000 metaka, 1 radio-aparat i druga ratna oprema.
Izmeu Brod Moravica i Srpskih Moravica delovi 2. primorsko-goranskog N O P odreda poruili elezniku prugu Ogulin Rijeka. Usled toga je na tom mestu iskoio
iz ina teretni voz, pa je saobraaj bio obustavljen 3 dana.

4. jul

Po nareenju taba Grupe kordunakih N O P odreda formirane 1, 2. i 3. omladinska

eta Grupe kordunakih N O P odreda
Kod s. Zakiopae (blizu Korenice) jedinice partizanskog bataljona Ognjen Pria
odbile napad ustaa i nanele im velike gubitke.
Na putu Sv. Jana K a l j e (kod Imotskog) delovi 2. partizanske ete 2. operativne
zone N O P odreda Hrvatske napali ustae i naneli im gubitke od 11 mrtvih.
U s . Cetini (kod Sinja) delovi Srednjedalmatinskog N O P odreda razoruali italijansku posadu, zaplenivi 75 puaka i mnogo municije.

1942.
5. jul

jun^

HRVATSKA

jun

1942.

Delovi grupe likih i kordunakih N O P odreda zauzeli V. i M. Melnicu, Plije i

Ladevac, te napadali Slunj i Primilje bez uspeha. Mesta su branili ustae i domobrani. Neprijatelj je imao oko 90 mrtvih i ranjenih, a partizanske jedinice 10 mrtvih
i 25 ranjenih.
Posle osmoasovne borbe delovi Srednjedalmatinskog N O P odreda zauzeli ustako
uporite u s. Jeevi (kod Vrlike).
Na putu K o m p o l j e 2uta Lokva (kod Brinja) jedinice Udarnog bataljona Grupe
N O P odreda za Liku vodile borbu protiv italijanskih vojnika i nanele im gubitke.
Zaplenjen je 1 kamion pun vojnika.
U s . Pitvanska Plaa (na o. Hvaru) delovi Hrvatske partizanske ete razoruali f i nanse i zaplenili 4 puke, 300 metaka i drugi materijal.
Izmeu s. Grobnika i Kamenjaka (Rijeke) delovi 2. primorsko-goranskog N O P odreda napali italijansku kolonu. U toj borbi neprijatelj je imao 9 mrtvih vojnika.
T o m prilikom je poginuo Nikola Car Crni, komandant 2. primorsko-goranskog N O P
odreda i uesnik panskog graanskog rata, narodni heroj.

Jul p.

Odrani sastanci rukovodilaca pojedinih grupa antifaista i prvoboraca sa sektora

Pule i Pazina. Analiziran je dotadanji rad i odreene su smernice za dalju delatnost: proiriti organizacije K P H i organizacije N O P - a ; sakupljati oruje, hranu,
odeu i novac, upoznati iroke narodne mase sa ciljevima N O P - a .
Po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku, od 2umberake ete, dve proleterske
ete iz 1. i 2. kordunakog N O P odreda i ete K l j u k a formiran Zumberako-pokupski N O P odred.
Formiran OK SKOJ-a za Hrvatsko primorje.
U svim selima optine Vrgorac formirani seoski NO odbori.

6. jul

Na komunikaciji Sica Perjasica (kod Ogulina) 1. bataljon 2. odreda Grupe kordunakih N O P odreda napao ustako-domobransku kolonu, zarobio 20 domobrana i
ustaa i zaplenio 3 p. mitraljeza i 20 puaka.
Izmeu Brloga i Kompolja (kod Brinja) jedinice Udarnog bataljona Grupe N O P odreda za Liku napale iz zasede italijanske vojnike, ubile 5 i zarobile 21 vojnika i
oficira i zaplenile 15 puaka, l mitraljez, 2 pitolja, 3200 metaka i 64 bombe.
Iz Gospia otpoeo dvodnevni napad ustaa i domobrana na delove 1. likog N O P
odreda Velebit u rejonu iroke K u l e i Ostrovice. Nae jedinice su odbile sve napade neprijatelja i prinudile ga na povlaenje u polazni garnizon.

7. jul

U Hrvatskom Leskovcu (kod Zagreba) delovi 2. ete 2. operativne zone N O P odreda

Hrvatske razoruali elezniku strau i poruili . st. skretnice i potu.
Trea omladinska eta 2. bataljona 1. N O P odreda V e l e b i t Grupe N O P odreda za
Liku oborila neprijateljski avion u rejonu Gospia.

8. jul

U s . Toboliu (kod izvorita r. Mrenice), po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku.

od bataljona Marka Orekovia, P e t a r Vuksan, 2. bataljona 1. kordunakog N O P
odreda i Udarnog bataljona Banijskog N O P odreda formirana 1. hrvatska N O U
brigada.
U s. Bogomoljama (na o. Hvaru) delovi Hvarske partizanske ete spalili optinsku
arhivu i razruili potu.
U s. Vrbnju (na o. Hvaru) delovi Hvarske partizanske ete razoruali posadu and.
st. Zaplenjeno je 6 puaka, 2 pitolja i oko 250 metaka.
Kod s. Primilja (blizu Slunja) proleterske ete Grupe kordunakih N O P odreda
oborile neprijateljski avion tipa P o t e z .
Omladinske borbene grupe iz Kastva (kod R i j e k e ) i okoline pisale parole, bacale
letke i izbrisale faistike natpise na zidovima zgrada.
U Baniji izaao prvi broj lista Vjesnik Banije, organa NO odbora Banije.

9. jul

Na pruzi Blata L. Jesenice Javornik Rudopolje 1. hrvatska N O U brigada

otpoela trodnevne uspene akcije. Zarobljena su 44 a poginulo je oko 40 italijanskih vojnika. Brigada je imala 2 mrtva i 3 ranjena; zaplenila je 44 puke, 3 p. mitraljeza, 10.000 metaka, 200 bombi i drugu ratnu opremu.
303

1942.

jun^

HRVATSKA

jun

1942.

Italijanske snage i etnici iz Graaca i s. Otria napali delove 3. likog N O P odreda

u rejonu s. Otria i s. Debelog Brda ali su, posle vieasovne borbe, odbaeni u polazne garnizone.
Braka partizanska eta ula u Postiru i u tvornici sardina Neptun* zaplenila konzerve i ulje koje su ranije italijanske vlasti rekvirirale. Ona je vei deo ulja i ribe
podelila stanovnitvu ostrva Braa.
10. jul

Iz rejona Bos. Grahova, Sinja, Vrlike i Vagnja otpoeo napad italijanskih jedinica
na podruje Dinare (Vjetica gora). Posle trodnevnih borbi jedinice 4 operativne
zone N O P odreda Hrvatske su zaustavile napad neprijatelja.
Stab 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske uputio Stabu Banijskog N O P odreda
uputstvo o primeni manevra prilikom nastupanja veih neprijateljskih snaga.
Delovi partizanskog bataljona Ognjen Pria zauzeli ustako uporite u s. Zeljavi
(kod Korenice). Neprijatelj se povukao u s. Liko Petrovo Selo.
Omladinske borbene grupe iz Kastva i okoline, uz pomo stanovnitva toga kraja,
presekle tt veze na linijama Drenova Saroni i Kastav Sv. Matej a potpuno
uklonile kabel na liniji Marelji Klana.

10/11. jul

Izmeu G. i D. Dubrava (kod Ogulina) delovi 1. bataljona 2. kordunakog N O P odreda razruili elezniku prugu na dva mesta i napali voz koji je neposredno posle
toga naiao. Unitili su 2 lokomotive i 7 vagona i zarobili 4 domobranska oficira i
2 italijanska podoficira.

U. jul

Delovi 1. slavonskog N O P odreda i Banijska proleterska eta, posle sedmoasovne

estoke borbe, zauzeli ustako uporite u s. Sirau (kod Daruvara). Neprijatelj je
imao oko 20 mrtvih i ranjenih. Zaplenjeno je 26 puaka, 600 metaka i drugi ratni
materijal.

12. jul

Delovi italijanskog 5. armijskog korpusa preduzeli napad na 2. primorsko-goranski

N O P odred. U borbama do kraja jula italijanske jedinice su uspele da unite etvu,
spale oko 1000 kua i streljaju oko 200 ljudi.
U s. Pothumu (kod Suaka) italijanske jedinice izvrile masovni pokolj: streljale 169
ljudi, internirale u koncentracione logore Italije 185 porodica (800 lanova), spalile
su sve kue u selu i opljakale oko 1000 grla rogate stoke, 900 ovaca i 10U koza, nekoliko stotina svinja i 26 konja.
Delovi 3. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zauzeli ustako uporite u s. Dulavec
(sada: Miokovlevo), kod Daruvara, naneli ustaama gubitke od oko 60 mrtvih i ranjenih a sami imali 2 mrtva i 5 ranjenih boraca), zaplenili 30 puaka. 4000 metaka
i drugu ratnu spremu i zajialili and. stanicu.
Delovi 3. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s. Puini (kod Podrav. Slatine), zaplenivi 36 puaka i 2 p. mitraljeza, a zatim, odrali
miting sa stanovnitvom sela i zarobljenim domobranima.
Na pruzi Blinjski K u t Sunja diverzantska grupa GS N O P odreda za Hrvatsku
digla u vazduh teretni voz s naftom, unitivi lokomotivu i 3 vagona. Saobraaj je
bio obustavljen 22 asa.
U s . Orehovici (kod R i j e k e ) italijanske vlasti streljale lana OK K P H za Hrvatsko
primorje Rada Supia, narodnog heroja.
U srezu Vrginmost odran manifestacioni narodni zbor kome je prisustvovalo oko
5.600 ljudi.

13. jul

Otpoeo dvodnevni napad partizanskih bataljona Boidar A d i j a i K r b a v a

na
s. Doljane (kod Otoca) u kome je 60 etnika zarobljeno, 10 ranjeno, a 2 etnika su
poginula. Zaplenjeno je: 54 puke, 2 mitraljeza i druga oprema. Gubici bataljona:
4 mrtva 1 12 ranjenih.

14. jul

Otpoeo trinaestodnevni napad delova Grupe N O P odreda za Liku na neprijateljska

uporita u zapadnoj Lici. U borbama do 26. jula partizanske jedinice su zauzele sela
Bruane. Debelo Brdo, Podotre. Podum. Bake, Otarije. Kolakovicu, Smiljan. Bogdani. D. Pazarite. Buim, Rastoku, Kalinovau, Popovau, Sv. Ivan i Bainac i prinudile italijanske snage, ustae, domobrane i etnike na povlaenje u Karlobag,
Gospi i Otoac, nanevi im velike gubitke. Pored toga, one su poruile puteve, v o dovode i mostove na tom podruju, u svim selima odrale zborove, formirale seoske
NO odbore, odbore A F Z - a i omladine.

304

1942.

jun^

HRVATSKA

jun

1942.

Delovi Severnodalmatinskog N O P odreda napali etniko uporite u s. Mokro P o l j e

(kod Knina), ali se posle krae borbe povukli zbog dolaska neprijateljskog pojaanja.
Poginulo je 5 etnika, a 19 ih je zarobljeno. Zeplenjeno je 20 puaka.
Kod s. Podotra (blizu Gospia), u borbi protiv ustaa, poginuo lan Sreskog komiteta K P H za Gospi i politiki komesar t. bataljona 1. likog N O P odreda Velebit
Mirko Stuli. narodni heroj.
14/15. jul

Jedinice 1. hrvatske N O U brigade otpoele dvodnevni napad na neprijateljska uporita na eleznikoj pruzi Plaki Vrhovine. One su poruile 10 km pruge i 8
km tt veza. Napad na Liku Jesenieu nije uspeo. Italijanske posade su imale 42
mrtva vojnika i oficira i mnogo ranjenih. Zapaljene su 3 straare i 6 drvenih baraka. Zarobljena su 44 italijanska vojnika, a zaplenjeno je: 52 puke, 3 p. mitraljeza, 11.000 metaka, 200 bombi, 80 ebadi, 20 pari odela i druga ratna sprema. Saobraaj je bio prekinut 8 dana.

15. jul

U Hrvatskom primorju izaao prvi broj lista Glas omladine, organa Saveza mlade
generacije za Hrvatsko primorje.

16. jul

Otpoeo napad jakih italijanskih snaga (oko sedam bataljona), uz sadejstvo etnikog puka Petar M r k o n j i na jedinice Severnodalmatinskog i 3. likog N O P odreda
u severnoj Dalmaciji i junoj Lici. U borbama do 24. jula neprijatelj je uspeo da
potisne snage N O P odreda u rejon Srba i da zauzme i spali Bruvno, sutradan je
poeo da se povlai u Graac.
Delovi Svilajske partizanske ete zauzeli domobransko uporite u s. Kukuzovac (kod
Sinja) i razoruali posadu, zaplenivi 8 puaka, 1 p. mitraljez, 20 bombi i 600 metaka.

17. jul

Delovi 2. kordunakog N O P odreda izvrili neuspeo napad na ustako-domobransko

uporite u Sii (kod Karlovca), pretrpevi gubitke od 6 mrtvih i 9 ranjenih boraca.
Drugi i 5. bataljon Banijskog N O P odreda izvrili neuspeo napad na ustako uporite u s. Kuljanima (kod Dvora na Uni).
K o d s. Brezovice (blizu Zagreba) jake ustako-domobranske snage napale i okruile
delove 6. bataljona Banijskog N O P odreda. Posle krae, ali estoke borbe partizanske jedinice su probile obru na 3 mesta i povukle se prema V. Gorici.
U Sutivanu odrana konferencija delegata mesnih NO odbora na kojoj su izabrani
Sreski i Izvrni NO odbor za otok Bra, sa seditem u Sutivanu.

18. jul

Guverner Dalmacije izvestio Predsednika italijanske

vlade
Benita
Musolinija o
vojno-politikoj situaciji u Dalmaciji, a zatim traio jo jednu diviziju za borbu
protiv N O P odreda.
Na putu Novi Senj 1. proleterski N O U bataljon Hrvatske, uz sadejstvo 3. bataljona 1. primorsko-goranskog N O P odreda, napao iz zasede motorizovanu bateriju
57. artiljerijskog puka italijanske divizije Lombardija* i unitio 4 topa, 2 kamiona
i 1 oklopni automobil, a zaplenio 12 puaka i mitraljez.
Italijanske snage, domobrani i ustae iz Rakovice, Drenik-Grada, Sadilovca, Trca,
Sturlia i Laevca otpoeli napad na delove 2. kordunakog N O P odreda u rejonu
s. Moila s. Mavinauma Mavina. Posle etverodnevnih borbi neprijatelj je
odbijen, ali je uspeo da za to vreme spali s. Mudri Selo, jedan deo s. Moila i s.
Jelov Klanac.
Kod s. Kamenskog Mosta (blizu Topuskog) delovi Banijskog 1 1. kordunakog N O P
odreda razbili dve ete ustaa iz V. Kladue.
Kod s. V. Mlinske (blizu Bjelovara) partizanska eta Kasim Cehaji posle krae
borbe razoruala domobransku strau. N e p r i j a t e l j je imao 3 mrtva, 6 ranjenih i
5 zarobljenih vojnika.
Izmeu el. st. Drivenika i Zlobina (kod Fuina) delovi 2. bataljona 1. primorsko-goranskog N O P odreda miniranjem sruili teretni voz. Uniteno je nekoliko vagona.
Kod s. Petrovine (blizu Jastrebarskog), u borbi protiv ustaa, poginuo komandant
Zumberako-pokupskog N O P odreda Slavko Klobuar Cort, narodni heroj.
Po nareenju taba 5. operativne zone N O P odreda Hrvatske formiran 1. udarni
bataljon 1. primorsko-goranskog N O P odreda.

19. jul

Izmeu Plakog i Ogulina jedinice 1. hrvatske N O U brigade napale neprijateljski

transport i prinudile ga da se povrati u Plaki. Posle toga su vodile borbu protiv
dva oklopna voza, ali su bile prinuene da se povuku od pruge. U tim borbama ne-

305

1942.

jun^

HRVATSKA

jun

1942.

prijatelj je imao 100 mrtvih i ranjenih vojnika i 8 zarobljenih. Zaplenjeno je 10

puaka, 2 mitraljeza, i oko 3000 metaka. Nae jedinice su imale 2 mrtva i 3 ranjena
borca.
U rejonu s. V. Gorice (blizu Zagreba) ustae napale i okruile 2. etu 6. bataljona
Banijskog N O P odreda. Ceta je uspela da se probije i da izbegne vee gubitke.
Na pl. Biokovu (u rejonu s. Graca) jedinice partizanskog bataljona Jozo Jurevi
napale iz zasede italijansku kolonu i, posle estoasovne borbe, prinudile je da se
povue u Gradac.
20. jul

Peti bataljon Banijskog i 4. bataljon 1. kordunakog N O P odreda napali domobrane

i andarme u s. Cemernici (kod Gline), ali ih nisu razoruali. Neprijatelj je imao
14 mrtvih i 4 zarobljena vojnika i andarma, a partizanske jedinice 2 mrtva i 3 ranjena borca.
Kod s. Zivogoa (blizu Makarske) delovi partizanskog bataljona
savladali posadu broda Vis, zaplenili materijal i potopili brod.

Jozo Jurevi

OK K P H za Slav. Brod uputio stanovnitvu proglas u kome ga poziva da ne predaje

etvu ustaama, ve da kao jedan ustane protiv pljake i bori se za slobodu Hrvatske.
Delovi Hvarske partizanske ete upali u Vrbosku (na Hvaru) i iz fabrike sardina
Neptun podelili stanovnitvu oko 3000 kilograma ulja i oko 40.000 kutija sardina.
21. jul

Kod s. Budinjaka (blizu Jastrebarskog) jedinice

partizanskog
bataljona
Josip
K r a odbile napad ustaa i nanele im gubitke od 12 mrtvih 1 9 ranjenih. Partizanske jedinice su imale 1 ranjenog borca.

22. jul

Sekretar operativnog partijskog rukovodstva CK K P H Vladimir

Popovi
uputio
pismo lanu Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene k r a j e v e Ivi Loli
Ribaru, u kome ga obavetava o situaciji u Dalmaciji, o savetovanju sa PK K P H
za Dalmaciju 1 njegovom popunjavanju i o popunjavanju okrunih partijskih organizacija.
Prva hrvatska N O U brigada napala etnike u Likoj Jesenici i nanela im gubitke
od 1520 mrtvih i 10 zarobljenih. Brigada je imala 5 mrtvih i 9 ranjenih partizana.
Izmeu s. Baine i Graca (kod Metkovia) delovi partizanskog bataljona Jozo Jurevi napali dva italijanska kamiona i putniki auto. Auto i jedan kamion su zapaljeni a drugi kamion je oteen. Poginulo je ili ranjeno 12 italijanskih vojnika.
Zaplenjeno je 7 puaka, 2 mitraljeza, 3 pitolja, oko 2000 metaka i drugi materijal.
Delovi 1. bataljona 1. slavonskog N O P odreda poruili . st. Brezine Bujavica
(kod Pakraca), i prugu i tt veze u duini 3.5 km. a zapalile 4 zgrade i fabriku plinova
sa svim postrojenjima i 1 automobil.

24. jul

P r v i Primorsko-goranski N O P odred i 1. proleterski N O U bataljon Hrvatske napali

s. G o m i r j e (kod Ogulina) i razoruali oko 50 etnika, ali selo nisu zauzeli zbog dolaska tenkova iz Vrbovskog.
Delovi Banijskog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s. Brnjeuki (kod
Gline), zarobili 45 domobrana a zaplenili 50 puaka. 1 p. mitraljez, 1 mitraljez, oko
5500 metaka i drugu ratnu spremu. N e p r i j a t e l j je imao 6 mrtvih i G ranjenih, a
nae jedinice su imale 2 mrtva i 2 ranjena.
Delovi 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s.
Gazijama (kod Naica), zarobili celu posadu i zaplenili 31 puku i 2 p. mitraljeza.
K o d brda Soplja (blizu Vodica) jedinice Primorske partizanske ete, branei zbeg
(preko 300 staraca, ena 1 dece), odbile napad jakih italijanskih snaga i nanele im
velike gubitke.
Delovi Brake partizanske ete upali u Sutivan (na Brau) i zapalili optinsku arhivu
i spiskove vojnih obveznika.

25. jul

Otpoelo trodnevno okruno partijsko savetovanje za Karlovac, na kome je detaljno razmatrana politika situacija na Kordunu i konstatovano da sve vie Hrvata
prilazi partizanima i da narod osuuje etniko-ustaku saradnju. Na kraju su postavljeni zadaci: vie panje posvetiti partijskom radu. podizanju novih vojnih i
politikih kadrova i radu u masovnim organizacijama.
Partizanska eta Kasim Cehaji- i 2. eta 6. bataljona Banijskog N O P odreda zapalile i unitile postrojenja Nlhagove pilane u s. Brestovcu (kod Bjelovara), zaplenile
pun magacin hrane (koju su veim delom podelile radnicima pilane), unitile su 2
umske lokomotive i zapalile . st. Brestovac.

306

1942.

jun^

HRVATSKA

jun

1942.

Na eleznikoj pruzi G. Dubrave Otarije delovi Grupe kordunakih N O P odreda

poruili 3 km pruge i 6 km tt veza i zapalili 2 straare.
25126. jul

Omladinci sa o. M. Ia izvukli iz italijanskih magacina rekvirirano ulje, te jedan

deo podelili stanovnitvu a drugi sakrili za partizane. Zbog toga su italijanske vlasti
26. jula uhapsile 81 lice i ukrcale u brod Sofija, da bi ih sproveli u zadarski zatvor.
Na moru, izmeu M. i V. Ia, omladinci su napali i savladali italijansku oruanu
pratnju 1 brodom se vratili u M. I, gde im se prikljuilo 248 omladinaca i omladinki.
Istim brodom su krenuli na Dugi otok da bi se pridruili partizanskim jedinicama.

26. jul

Kod s. Londice (na pruzi Naice Slav Poega) jedinice 2. bataljona L slavonskog
N O P odreda unitile neprijateljski transportni voz.
Ceta K l j u k a Zumberako-pokupskog N O P odreda zauzela ustako uporite u s.
Brkievini (kod Gline).
Delovi partizanskog bataljona Jozo Jurevi zauzeli neprijateljsko uporite u s. Sestanovac (kod Omia) i unitili sva postrojenja u Poti, Duvanskoj opitnoj stanici i
Optini. Selo su branili andarmi.
Korulanski partizani zaplenili u Korulanskom kanalu
zarobili posadu.

italijanski brod Duks i

27. jul

Po nareenju Slaba 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske formiran Udarni bataljon Banijskog N O P odreda.

29. jul

Izmeu s. Bilog Briga i T r n o v e Poljane (na putu Sinj L i v n o ) jedinice 1. dalmatinskog udarnog bataljona, u petoasovnoj borbi, razbile italijansku motorizovanu
kolonu. Zapaljeno je 16 a oteeno 7 kamiona. Oko 150 neprijateljskih vojnika je
poginulo. Zaplenjeno je: 1 minobaca sa 72 mine, 41 puka, 2500 metaka i druga
ratna oprema.
U umi Burdelju, u blizini V. Gorice (kod Zagreba), eta K l j u k a Zumberako-pokupskog N O P odreda zarobila 173 domobrana i 1 oficira. Pored toga, ona je u umi
Kljuki zapalila 6 kopa drvenog uglja i 20 vagona drva namenjenih za pogon p o j e dinih fabrika u Sisku i Capragu.

30. jul

Na Biokovu jedinice partizanskog bataljona Jozo Jurevi odbile napad italijanskih snaga iz s. Graca, s. Baine i s. Brista (kod Metkovia), nanevi im gubitke od
6 mrtvih i 60 ranjenih vojnika.
Na Striniu (na putu Vukmani Cerovac) delovi 1. kordunakog N O P odreda
napali andarme i domobrane i naneli im gubitke od 6 mrtvih, 8 ranjenih, 3 zarobljena i 24 nestala, a zaplenili 21 puku, 2 pitolja, oko 1000 metaka i drugi materijal.
U Starom Gradu (na o. Hvaru) delovi Hvarske partizanske ete upali u zgradu
Optine i Poreske uprave i zaplenili sav novac a arhive spalili.

31. jul

OK K P H za Karlovac uputio dopis svim partijskim organizacijama 1

lanovima
Partije toga okruga, u kome izlae politiku situaciju u Hrvatskoj i stanje u partizanskim jedinicama.
Jedinice 1. hrvatske N O U brigade i delovi jedinica 5. operativne zone N O P odreda
Hrvatske izvrili neuspeo napad na italijansko-etniku posadu u s. Prokikama (kod
Brinja). U toku borbi neprijatelj je imao oko 50 mrtvih i ranjenih, a nae jedinice
su imale 1 mrtvog i 20 ranjenih boraca.
Izmeu , st. Plae i Zlobina (na pruzi Ogulin Rijeka) delovi 2. bataljona 1. prlmorsko-goranskog N O P odreda miniranjem sruili neprijateljski transportni voz.
Delovi partizanskog bataljona Jozo Jurevi poruili put Zagvozd Imotski i
put Split Makarska (kod s. Donje Brele) i onemoguili saobraaj na tim cestama
vie od 15 dana.
Delovi Brake partizanske ete zauzeli Postiru (na Brau) i zapalili optinsku arhivu
i arhivu Finansijske uprave 1 spiskove vojnih obveznika. Mesto su branili andarmi
i italijanski vojnici.
Delovi Brake partizanske ete upali u optinsku zgradu u Supetru (na o. Brau)
i zapalili arhivu.
Skojevska grupa iz s. Suurja (na o. Hvaru) iznela iz ustake i domobranske kasarne celokupno neprijateljsko osnovno naoruanje (puke, sanduke s municijom i
bombama, odeu i obuu) dok su pijani vojnici i straari spavali.

307

1942. jul

MAKEDONIJASLOVENIJA

jul 1942.

Udarni bataljon Grupe N O P odreda za Liku napao kasarne na Spilniku, u neposrednoj blizini Otoca. Bataljon je uspeo da zapali 15 zgrada u tom logoru, zatim
se povukao.
Jul k.

Italijanske snage, ustae i domobrani iz Gospia odbacili jedinice 1. likog N O P

odreda V e l e b i t iz rejona s. iroke Kule, s. ukovca i s. Ostrovice, ali su kod s.
Barlete odbijeni. U toku borbi neprijatelj je zapalio sela Ostrovlcu i Cukovac.
Formiran novi optinski NO odbor Makarska.
Formiran optinski NO odbor Gradac (kod Makarske).

Jul

CK K P H za Veljun uputio proglas narodu loga sreza, u kome izlae uspehe N O B

za proteklu godinu i poziva stanovnitvo da stupa u redove partizanskih jedinica,
to pre zavri etvu i vridbu 1 prinose sakrije od neprijatelja.
U rejonu s. Kosinja (kod Otoca), po nareenju taba Grupe N O P odreda za Liku.
od jednog dela boraca partizanskog bataljona Boidar A d i j a formirana Koslnjska eta (nazvana i Peruikom etom).
U s . Zminju (kod Kanfanara) formiran optinski NO odbor.
U Rovinju, u fabrici sardina A m p e l e a , pripadnici N O P - a i lanovi K P H unitili
6 motora.
U logoru u Staroj Gradiki ustae ubile Milana Spalja, narodnog heroja.

MAKEDONIJA
5. jul

Provala i hapenja 25 lanova K P J I SKOJ-a iz Strumice spreili da se tih dana

na pl. Ogradenu formira Strumiki N O P odred.

6. jul

U rejonu s. Zlatari (na pl. Bigli) formiran Bitoljsko-prespanski N O P odred Damjan

Gruev.

9. jul

U skopskom zatvoru, posle zverskog muenja, bugarska policija ubila lana biroa
Privremenog PK K P J za Makedoniju Cvetana Dimova Cairanca. narodnog heroja.
(Da bi prikrili zloin policajci su Dimova izmrcvarenog muenjem, bacili kroz prozor
u dvorite zatvora, a zatim lansirali vest o samoubistvu.)

11 jul.

Na pl. Liscu Veleki N O P odred P e r e T o e v vodio borbu u okruenju protiv

mnogo jaih bugarskih snaga i policije iz Velesa (sada: Titov Veles), pa se u toku
noi vetim manevrom izvukao iz okruenja.

Jul s.

U rejonu s. Bogomile (kod Titovog Velesa) odrano savetovanje sa delegatima vojnih

komiteta ( N O odbora) sa podruja Azota, na kome su postavljeni zadaci oko pripreme, organizacionog uvrenja i omasovljenja N O P - a u Azotu.

20. jul

U Bitolju ovoga i narednog dana preki sud bugarske 5. armije osudio 12 pripadnika
N O P - a na smrt, 4 pripadnika na doivotnu robiju i 18 pripadnika na kazne od 10
do 15 godina strogog zatvora.
U s . Selcu i s. Burinecu (kod Prilepa) formirani M N O odbori.
PK K P J za Makedoniju izdao proglas u kome ukazuje na teror i pljaku okupatora
nad seljacima i poziva seljake da se pridrue oruanoj borbi i stupaju u redove
N O P odreda.

Jul

U Kumanovu MK K P J za Kumanovo otpoeo izdavanje lista Oktobris.

SLOVENIJA
1. jul

Kod St. Jota (blizu K r a n j a ) italijanski vojnici napali 2. grupu N O P odreda kada
je pokuala da se preko nemako-italijanske demarkacionc linije prebaci na Dolomite.
Uspeo je da se prebaci samo 1. bataljon Savinjskog N O P odreda, dok su se ostali
bataljoni prebacili kasnije i na drugom mestu.
tab 3. grupe N O P odreda izdao naredbu o formiranju jurinih odeljenja u svim
etama. Odeljenja su bila sastavljena od najhrabrijih i politiki najizraslijih boraca.

308

1942. jul
4. jul

SLOVENIJA

jul 1942.

Na drumu izmeu s. G. i D. K o k r e (blizu K r a n j a ) eta K o k r k o g N O P odreda vodila

borbu protiv nemakih vojnika i nanela im velike gubitke. Za odmazdu, nemaki
vojnici zapalili s. K o k r u a muko stanovnitvo poubijali.
U L j u b l j a n i odran sastanak komandanata italijanskog 5, 11. i 23. armijskog korpusa
na kome su utanaene zajednike m e r e u vezi sa predstojeim operacijama protiv
partizanskih snaga u S l o v e n i j i i H r v a t s k o j .

8. jul

U okolini Dobrave, P o l h o v o g Gradeca i Dvora otpoele petodnevne

teke
borbe
Dolomitskog N O P odreda protiv delova italijanske d i v i z i j e G r a n a t i j e r i di S a r d e n j a
i nemakih snaga. Zbog j a k o g pritiska okupatora, Dolomitski N O P odred se morao
povui u ume.
K a o represalije zbog a k c i j e Kokrkog N O P odreda u T u h i n j s k o j dolini i zbog p r e trpljenih gubitaka, nemaki okupator spalio sela Gradie, K o r e n o i Hom, ene i
decu o d v e o u logore a mukarce starije od 18 godina poubijao i zapalio u kuama.

13. jul

Na G a b r k o j gori (blizu S k o f j e L o k e ) nemake snage, uz podrku tenkova, opkolile

dva bataljona S a v i n j s k o g N O P odreda, ali su bataljoni u toku noi uspeli da se
probiju iz obrua.
O p k o l j e n e od strane partizanskih snaga italijanske jedinice napustile Zuemberk,
poto im je poloaj u mestu postao neizdrljiv. U osloboenoj varoi
formirana
prva komanda mesta u Sloveniji.

14. jul

U s. Luinama (kod S k o f j e L o k e ) 1. bataljon S a v i n j s k o g N O P odreda 2. grupe N O P

odreda, sa 3. etom G o r e n j s k o g bataljona 1. grupe N O P odreda, napao nemaku
posadu od 300 ljudi. Borba je trajala vie od 9 asova i prestala je kada je posada
dobila pojaanja.

15. jul

P r v i bataljon K r i m s k o g N O P odreda izvrio napad na Iku Vas, ali bez uspeha.

Prvi bataljon 1. grupe N O P odreda reorganizovan u Gorenjski N O P odred.

16. jul

U s . Cesti (kod K o e v j a ) , po nareenju GS N O P odreda

za
Sloveniju, na svean
nain formirana 1. proleterska N O U brigada T o n e T o m i .
Otpoela ofanziva italijanskih snaga na osloboenu teritoriju Slovenije. U n j o j je
uestvovalo oko 75.000 italijanskih v o j n i k a . O f a n z i v a se r a z v i j a l a na teritoriji D o lenjske, N o t r a n j s k e i B e l e krajine, g d e su d e j s t v o v a l i : 1. proleterska N O U brigada
T o n e T o m i i 3. i 5. grupa N O P odreda, svega 2.500 3.000 partizana. U p o r e d o
s italijanskom o f a n z i v o m r a z v i j a l a se u G o r e n j s k o j i u t a j e r s k o j nemaka o f a n ziva, u k o j o j je uestvovalo oko 20.000 nemakih v o j n i k a . O f a n z i v a je, u 12 etapa,
trajala sve do 4 novembra. Trea etapa je poznata kao roka ofanziva.
GS N O P odreda za S l o v e n i j u izdao Stabil 5. grupe N O P odreda naredbu o nainu
borbe u toku italijanske o f a n z i v e .
Izmeu s. Marine Vasi i s. Lesa (kod Z u e m b e r k a ) Zapadnodolenjski N O P odred
iz zasede napao 105. jurinu l e g i j u crnih koulja i naneo j o j gubitke, te se ona m o rala povui.

17. jul

GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o organizovanju K o e v s k e operativne

zone.
Italijanske snage od Borovnice, Bloka i Cerknice napale K r i m s k i N O P odred. Da
bi izbegao frontalni nain borbe i o p k o l j a v a n j e . K r i m s k i N O P odred je podeljen
na male grupe, k o j e su se same izvlaile i odlazile na s v o j e r a n i j e p o l o a j e : K r i m
Ljubljanski vrh

18. jul

Na L j u b l j a n s k o m vrhu (kod Vrhnike), od 3. ete 1. bataljona i biciklistike ete

Notranjskog N O P odreda, f o r m i r a n 4. bataljon K r i m s k o g N O P odreda.

25. jul

GS N O P odreda za S l o v e n i j u uputio tabovima 3. i 5. grupe N O P odreda naredbu

o razbijanju n e p r i j a t e l j s k e o f a n z i v e prelaenjem u p r o t i v - o f a n z i v u na svim podrujima.

26. jul

GS N O P odreda za Sloveniju, u cilju lakeg i o p e r a t i v n i j e g rukovoenja jedinicama,

Izdao naredbu o reorganizaciji tabova partizanskih jedinica i smanjenju broja
rukovodilaca po tabovima.

20. jul

Italijanski vojnici iznenada napali 2. etu 2. bataljona

koja je prihvatila borbu i pod borbom se povukla.

Dolomitskog N O P odreda,

309

1942. jul

SBBIJA

jul 1942.

SRBIJA
1 j u l

Iznad s. Duboana (kod Z a j e a r a ) Timoki N O P odred odbio napad odreda SDS iz

s. Salaa.
U s . Novim Karlovcima

(kod

I n d i j e ) f o r m i r a n ilegalni mesni N O odbor.

3. jul

K o d T r i sestrice (na pl. Jastrepcu), od prebeglih partizana iz nikog logora i od

boraca Jastrebakog i Rasinskog N O P odreda f o r m i r a n Kopaoniki N O P odred,
sa zadatkom da, sa osloncem na planine K o p a o n i k i Goliju, d e j s t v u j e na komunikacije u dolini r. Ibra. Odred je sutradan krenuo sa pl. Jastrepea ka pl. G o l i j i .

4. j u l

Grupa boraca 1. ete Frukogorskog N O P odreda spalila autobus k o j i je saobraao

izmeu s. Grgurevaca i Srem. Mitrovice. L i k v i d i r a n i su jedan nemaki o f i c i r i v l a snik autobusa, poznati petokolona.

6. jul

SK K P J za Zemun proglasom obavestio stanovnitvo da je zbog hapenja sekretara

SK Stevana Dukia likvidiran izdajnik 1 potkaziva Toa Cvetkovi.
U s . T i j o v c u (kod S v r l j i g a ) S v r l j i k i (Niavski) N O P odred napao andarme i seosku
strau i proterao ih iz sela. N e p r i j a t e l j je imao 8 m r t v i h i ranjenih a partizani 3
poginula.
Na putu s. e r e v i Ilok id delovi Frukogorskog N O P odreda i mesne desetine posekli 110 tt stubova.
Na putu izmeu s. Bsnotora i s. Cerevia (kod P e t r o v a r a d i n a ) g m p a boraca Frukogorskog N O P odreda minirala i sruila most.
U Beogradu streljana kurirka PK K P J za Srbiju Zagorka

8. jul

Malivuk, narodni heroj.

Na poloaju s. Obli K a m e n (k. 10-10) Celavica (na pl. K o p a o n i k u ) Kopaoniki N O P

odred odbio koncentrian napad etnika K o s t e Peanca i u protivnapadu Ih razbio.
Na putu izmeu sela Banotora i Suseka (kod I l o k a ) grupa boraca Frukogorskog
N O P odreda minirala i sruila most.

9. jul

K o d Planinskog doma na Kopaoniku delovi K o p a o n i k o g N O P odreda napali etnike

i nedievce, te 15 njih zarobili (ostali se razbeali). a zaplenili 14 puaka, 1 p. m i traljez. 1 sanduk municije, 1 sanduk bombi i dr.
Grupa boraca Frukogorskog N O P odreda zaustavila neprijateljski v o j n i automobil
na drumu izmeu Iloka i s. Banotora, te ubila jednog oficira 1 jednog podoficira
a automobil spalila.
U selima Idvoru, Margiticl, Samou i Ferdinu (kod P a n e v a ) nemaka policija otpoela hapenje pripadnika narodnooslobodilakog pokreta (do 12. jula zatvorila oko 40
rodoljuba).
Na putu izmeu s. Laarka i s. Manelosa (kod Srem. M i t r o v i c e ) grupa boraca F r u kogorskog N O P odreda minirala i sruila most.
OK K P J za Srem i Stab N O P odreda za Srem izdali direktivu da se u Sremu pristupi unitavanju ita s p r e m l j e n o g za n e p r i j a t e l j a a i da se pomogne narodu da
skriva ito.

10. jul

Ustako-domobranske 1 andarmerijske jedinice otpoele ienje Fruke gore od

Frukogorskog i P o d u n a v s k o g N O P odreda. Podunavski N O P odred je izbegao udare
i prebacio se u juni Srem, gde je otpoeo da pali etvu, a Frukogorski N O P odred
je vodio zadravajui! odbranu sa nonim protivnapadima. T a k v o m taktikom neprij a t e l j je bio prisiljen da 1G jula obustavi dejstva i preduzme mere za zatitu etve.
K o d sela Brvenice (izmeu Rake i Ua) nemaki vojnici i etnici napali Kopaoniki
N O P odred. O v a j se posle dvoasovne borbe povukao ka selu Gracu g d e je istog dana
razbio jednu grupu etnika. N e p r i j a t e l j je imao gubitke od 8 m r t v i h i desetak ranjenih.
Delovi 1. ete Frukogorskog N O P odreda minirali i sruili most na putu izmeu
s. Rakovca i s. Beoina i stub dalekovoda elektrine e n e r g i j e za kamenolom R a k o vac i Beoinsku fabriku cementa.

11. jul

310

Na pustari kod s. Laarka (blizu Srem. M i t r o v i c e ) grupa boraca 4. ete Frukogorskog N O P odreda razoruala neprijateljsku strau i zaplenila 7 puaka sa 250
metaka, dosta druge v o j n i k e opreme i 5 konja sa zapregom.

1942. jul

SRBIJA

jul 1942

U selima Laarku, Martincima i Suljmu (blizu Srem. Mitrovice) mesne desetine

spalile 8 dre-garnitura i 1 krunjau za kukuruz.
12. jul

GS N O P odreda za Srbiju naredio tabovima N O P odreda u Srbiji da preduzmu

mere za spasavanje letine od okupatora.
Nekoliko etnikih odreda, odredi SDS i odred srpskih dobrovoljaca preduzeli operaciju protiv Svrljikog (Niavskog) i Ozrenskog N O P odreda na prostoriji pl. Ozrena
i Svrljikih planina. Ta operacija (poznata kao Aimovieva ofanziva) trajala je
do kraja jula. U borbama u rejonu Zelenog vrha, kod s. Vitanovca na Devici, na
Kamenikom visu, kod s. Babinog Kala, i s. K o z j a i drugde neprijatelj je uspeo da
razbije i skoro potpuno uniti oba odreda. U meuvremenu neprijatelj je oko 2600
ljudi streljao ili oterao u zatvore i logore.

12/13. jul

Izmeu s. M e z g r a j e i s. Toponice (na pruzi Ni Stala) delovi Jastrebakog N O P

odreda prevrnuli nemaki transportni voz s vojnicima i materijalom. Tri vagona su
potpuno unitena; u njima je nalo smrt nekoliko desetina nemakih vojnika.
U optini Mandelos (kod Srem. Mitrovice) mesne desetine onesposobile 4 dre-garniture i 19 kosaica.

13. jul

U optini V. Radinci (kod Rume) mesna desetina unitila 18 kosaica.

14. jul

U blizini s. Calme (kod Srem. Mitrovice) mesne desetine spalile 70 vagona konoplje,
50 jutara jema, 1 traktor, 2 kosaice, 18 plugova i drugi poljoprivredni materijal.

15. jul

Otpoela akcija paljenja ita u Sremu. Do 26. avgusta Frukogorski N O P odred je

spalio penicu sa oko 800 katastarskih jutara, Podunavski N O P odred sa oko 750,
delovi od kojih je krajem meseca formiran Posavski N O P odred spalili su sa preko
700 i Bosutska eta je spalila sa 300 do 400 katastarskih jutara. Uniten je i veliki
broj vralica i kosaica.
U optini Srem. Mitrovica mesne desetine spalile 21 jutro penice i 8 kola sena
a unitile 3 i onesposobile 9 kosaica.
Kod s. Bingule (blizu Iloka) delovi Frukogorskog N O P odreda zapalili majur Borotin. Izgorele su 3 kue, 5 traktora, 1 magacin, 80 kola slame i 14 m' drva.
U s . Jarku (kod Srem. Mitrovice) mesne desetine spalile 2 dre-garniture, traktor,
kosaicu i drugi poljoprivredni pribor.

Jul p.p.

U s . eremetovici (na pl. G o l i j i ) Kopaoniki N O P odred napao oko 100 etnika

Koste Peanca, ubio 2, zarobio 9 i ranio vei broj (ostatak se razbeao ka Novom
Pazaru i Raki); a u pokretu ka .Tankovom Kamenu razoruao 8 nedievaca i 2
etnika.
Na podruju Bosutskih uma formiran Bosutski partizanski vod.

Jul s.

U s . Sakulji (kod Lazarevca) OK K P J za K r a g u j e v a c formirao sresko partijsko poverenitvo za srez kolubarski, sa zadatkom da na teritoriji sreza formira partijske I
skojevske organizacije.

Jul d. p.

Nemaka

policija

vrila

masovna

hapenja

u selima junog Banata.

U rejonu s. Izblta (kod Vrca) sekretar PK K P J za Vojvodinu formirao vraku

ilegalnu grupu'.
15/16. jul

Deo boraca Frukogorskog N O P odreda razoruao strau na eleznikoj stanici P a v lovcima (kod Rume), unitio tt ureaje na stanici, 10 kosaica i 2 vralice i spalio
optinsku arhivu.

16. jul

U s. Kosmovcu (kod Bele Palanke) delovi Niavskog (Svrljikog) N O P odreda napali

etnike, te 7 ubili i 4 ranili, a zaplenili 3 p. mitraljeza. 10 puaka, 3 revolvera, 10.000
puanih metaka i dr.

18. jul

U srezu Sid mesni partizani zapalili preko 300 krstina penice.

20. jul

Na Kukavici (na pl. Kopaoniku) Kopaoniki N O P odred odbio napad oko 500 etnika, naneo im gubitke od 6 mrtvih i 2 zarobljena i u protivnapadu ih razbio.
1

Po drugom l/.voru ta Je grupa l o r m l r a n sredinom

lula

311

1942. jul

SRBIJA

Jul 1942.

Grupa boraca Frukogorskog N O P odroda izvrila iznenadni vatreni prepad na

. st. u Rumi i nemakim vojnicima i ustaama nanela gubitke a potom se povukla'.

P r v a eta Frukogorskog N O P odreda izvrila napad na posadu u s. V. Radincima

(kod Rume), jaine 40 ustaa i nemakih vojnika. A k c i j a n i j e uspela, j e r je neprij a t e l j otkrio napad pre vremena.

Podunavski N O P odred napao n e p r i j a t e l j s k o uporite K r e d i n (kod I n d i j e ) , zauzeo

1 zapalio optinu sa arhivom i zaplenio 1 p. m i t r a l j e z i 10 puaka sa oko 2000 metaka.

21. jul

K o d s. G o r n j e g Meurova (blizu Nia) delovi Jastrebakog N O P odreda poruili prugu,

usled ega je dolo do p r e v r t a n j a voza.
Iz k a k a v a l j n i c e na mestu z v a n o m K r i m i r s k e upe (kod Bele P a l a n k e ) delovi N i avskog N O P odreda zaplenili i unitili oko dva vagona kakavalja spremljenog za
nemaku i bugarsku vojsku.
U s . V r a e v o m G a j u (kod Bele C r k v e ) nemaka policija uhapsila preko 30 lanova
S K O J - a i pripadnika N O P - a .
22. jul

D e l o v i Podunavskog N O P odreda
Cortanovaca.

prekinuli

tt

veze

izmeu

Srem.

Karlovaca

22/23. jul

U blizini s. E r d e v i k a (kod I l o k a ) grupa mesnih partizana zapalila preko 100 krstina

jema i penice.

23. jul

Na mestu zvanom T r i sestrice (na pl. Jastrepcu) etniki odred Koste Peanca iz
Ribarske B a n j e napao jednu etu Jastrebakog N O P odreda i naneo j o j gubitke od
3 m r t v a i 4 ranjena borca.

24. jul

U s . S t e j a n o v c i m a (kod R u m e ) o d e l j e n j e nemakih vojnika, uz sadejstvo ustake

policije, provalom uhapsilo 70 rodoljuba i simpatizera N O P - a

24/25. jul

U s. Jakovu (kod Zemuna) mesne desetine napale domobranski! posadu i ubile 1

domobrana.

25. jul

U s . Pretrenji (kod P r o k u p l j a ) JastrebakI i Rasinski

Koste Peanca i proterali ih iz sela, ubivl 45 njih.

25/26. jul

U jeku tzv. A i m o v l e v e o f a n z i v e * otpoela ofanzivna dejstva delova bugarskog 1.

okupacionog korpusa (jaine do jedne d i v i z i j e ) na N i a v s k i ( S v r l j i k i ) 1 Ozrenski
N O P odred u rejonu pl. Ozrena i pl. Device. Ne nalavi na otpor, bugarski vojnici
su u veem broju sela spalili po 1020 kua, streljali po 56 metana, te pljakali
sela svrljikog, zaplanjskog, sokobanjskog i belopalanakog sreza. Ta dejstva su
trajala 10 dana.

26. jul

Z b o g pritiska jakih neprijateljskih snaga Kopaoniki N O P odred se povratio na

pl. Jastrebac. O v d e je rasfomiran: jedna n j e g o v a eta je ula u sastav Raslnskog
a druga u sastav Jastrebakog N O P odreda.

N O P odred napali

i s.

etnike

K o d s. Vitanovca i s. Miranovca (na S v r l j i k i m pl.) nedievci razbili i unitili jednu

etu S v r l j i k o g (Niavskog) N O P odreda: od 34 borca samo se petorica probila, dok
su ostali izginuli.
Izmeu sela Peinaca i Dobrinaca (kod R u m e ) jedna desetina Frukogorskog N O P
odreda zapalila autobus i putniki automobil i likvidirala 3 ustae.

28. jul

U blizini Srem, K a r l o v a c a grupa boraca P o d u n a v s k o g N O P odreda napala 33 d o mobrana iz 7. ete vazduhoplovnog kolskog puka u Petrovaradinu i nanela im
gubitke.
28 2!)

jul

Jedna desetina Posavskog N O P odreda, uz sadejstvo desetine iz Podunavskog N O P

odreda i uz pomo mesne desetine, izvrila prepad na and. st. u s. Simanovcima
(kod Stare P a z o v e ) i zaplenila 11 puaka, 3000 metaka, 15 bombi i dosta druge spreme.
Bosutski partizanski vod izvrio neuspeo napad na ad
Rae). Poginula su 4 borca.
1

Po

neprijateljskim

podacima

ptepad

je

izvr&en

16

st

u s

jula.

Bosutu (kod Srem

1942. jul

SRBIJA

jul 1942.

31. jul

Prva eta Podunavskog N O P odroda iznenada napala s. K r a l j e v c e (kod Rume),

zarobila 30 domobrana, zaplenila 2 p. mitraljeza i 20 puaka sa 1600 metaka i spalila 4 vralice i optinsku arhivu.

Jul k.

U s . Grbolama (kod Uroevca) odrano oblasno partijsko savetovanje za Kosovo

i Metohiju, na kome je, porod ostalog, odlueno da se formiraju 1 iptarski odredi
i da se naroita panja posveti stupanju iplarske omladine u NOB 1 .
U junom Sremu, po direktivi OK K P J za Srem, formiran Posavski N O P odred.

Jul

Timoki N O P odred se podelio na tri ete: jedna upuena na teren Tlmoka i Z a glavka, druga u okolinu Boljevca, a trea u Krajinu, sa zadatkom da u tim r e j o nima izvode akcije.
Stab Podunavskog N O P odreda uputio proglas stanovnitvu Srema da sklanja ito
od okupatora.
U s. Obiliu (kod Pritine) formiran ilegalni M N O odbor.

' Po riruyom Izvoru .savetovanje Je odriano u oblinjem s

PoJatUtu

313

A v g u s t

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

I. avgust

Clan Politbiroa CK K P J i lan VS N O P i DV J u g o s l a v i j e E d v a r d K a r d e l j d e p e om obavestio Kominternu o italijanskoj o f a n z i v i na partizanske jedinice u S l o v e n i j i .

Generalni sekretar K P J Josip Broz T i t o uputio pismo I z v r n o m odboru OF, u kome
izraava u v e r e n j e da e OF biti stub oko koga e se cementirati jedinstvo slovenakog naroda 1 bratstvo sa ostalim narodima Jugoslavije.
Generalni sekretar K P J Josip Broz T i t o uputio pismo lanu Politbiroa CK K P J
Edvardu K a r d e l j u , u kome odobrava nain rukovoenja N O B - o m u S l o v e n i j i i
d a j e uputstvo o stavu prema B e l o j gardi, i instrukcije za s a v l a i v a n j e potekoa
k o j e bi m o g l e proizai iz postojeih n e p r i j a t e l j s k i h operacija u S l o v e n i j i .
Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene k r a j e v e I v o Lola R i b a r
obavestio PK K P J za S r b i j u o ustako-etniko-okupatorskoj saradnjl u borbi
protiv N O P - a i ukazao im na n a j v a n i j e zadatke u vezi s tim.

3. avgust

V r h o v n i komandant N O P i DV J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o dao GS N O P odreda

za S l o v e n i j u uputstvo o nainu izvoenja borbenih dejstava u toku neprijateljskih
operacija i naredio mu da stvara j a k e udarne bataljone sposobne za borbe na
svakom mestu.
Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene k r a j e v e I v o Lola R i b a r
uputio generalnom sekretaru K P J Josipu Brozu T i t u izvetaj o uspostavljanju veza
Zagreba sa S r b i j o m . V o j v o d i n o m , S l o v e n i j o m i G l a v n i m tabom N O P odreda za
Hrvatsku i o radu partijskih rukovodstava i organizacija i razvitku N O B - a u
Hrvatskoj, Srbiji, Vojvodini, Makedoniji i Sloveniji.
Pomonik direktora sovjetskog I n f o r m a t i v n o g biroa predao poslaniku izbeglike
v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e u M o s k v i i z j a v u v l a d e S S S R - a u k o j o j se iznose i njenice o saradnji etnika Drae Mihailovia sa okupatorom u borbi protiv jedinica
N O P i DV Jugoslavije.

Avgust p.

Izmeu v l a d e S o v j e t s k o g Saveza i izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e potpisan

sporazum o [ d i z a n j u jugoslovenskog poslanstva u Moskvi na stepen ambasade.
CK K P J uputio zameniku politikog komesara 1. k r a j i k e N O U brigade uputstvo
o ulozi komunista rukovodilaca u v o j n o m i politikom uzdizanju i moralnom
uvrivanju jedinica.

6. avgust

Izmeu etnike K o m a n d e istone Bosne i H e r c e g o v i n e i naelnika taba italijanske

2. a r m i j e postignut sporazum o isporuci oruja i o p r e m e za 5.000 etnika

8. avgust

U B o m b a j u odrano zasedanje indijskog Nacionalnog kongresa na kome je doneta

rezolucija da V. Britanija napusti Indiju.

10. avgust

Nemake

jedinice zauzele

Kotelnikovo,

Krasnodar,

Majkop i

Pjatigorsk.

R a d i o - L o n d o n o b j a v i o da je izbeglika vlada K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e
Drau Mihailovia za naelnika taba V r h o v n e komande.
II. avgust.

naimenovala

Generalni sekretar K P J Josip Broz T i t o uputio K o m i n t e r n i telegram u kome kae

da je podizanje jugoslovenskog poslanstva u M o s k v i na stepen ambasade proizvelo
teak utisak na s v e rodoljube Jugoslavije, a naroito na pripadnike N O V pogotovu
zato to je to uinjeno u v r e m e kad izbeglika vlada K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e o t v o reno sarauje sa okupatorima i nagrauje sve delate k o j i su ogrezli u narodnoj
krvi. Z a r se ne moe nita uiniti kae se u telegramu da sovjetska vlada
bude bolje obavetena o izdajnikoj ulozi jugoslovenske vlade i o v i m natovean
skim stradanjima i tekoama naeg naroda koji se bori protiv okupatora, etnika,
ustaa itd. Zar ne v e r u j e t e u ono to vam svakodnevno j a v l j a m o ? . . . To moe
imati uasnih posledica za nau borbu. P o d v l a i m o : Jugoslovenska vlada sarauje
sa ltalijanima otvoreno, s Nemcima maskirano. Ona je izdajnika u odnosu na na
narod i na Sovjetski S a v e z . . .

315

1942 avgust
12

avgust

DOGASAJI OPTEG KARAKTERA

avgust 1942.

U M o s k v i otpoeli viednevni razgovori (Moskovska k o n f e r e n c i j a ) izmeu predsednika v l a d e S S S R - a .losifa Visarionovia Staljina, predsednika britanske vlade V i n stona Cerila i A v e r e l a Harimana, izaslanika predsednika S A D , na kome su razmatrani opti planovi buduih saveznih operacija. Ceril Je Staljina upoznao sa p r e d stojeim iskrcavanjem u Severnu A f r i k u i sa o t v a r a n j e m drugog fronta u Evropi u
toku 1943.

V r h o v n i komandant N O P i DV J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o dao Operativnom Stabu

N O P i DV za Bos. krajinu uputstva o postupku prema etnikim voama i kolebl j i v i m etnicima i o intendantskoj slubi u osloboenim mestima.
Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene k r a j e v e Tvo Lola Ribar
obavestio PK K P J za Srbiju o situaciji u S l o v e n i j i i Bosanskoj krajini, i dao uputstva o raskrinkavanju izdajstva Drae Mihailovia.
74. avgust

Predsednitvo izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e Jugoslavije uputilo telegram svom generalnom konzulu u Jerusalimu: o b j a n j a v a poziv Radio-Londona da se narod u Jugoslaviji sprema na ustanak i kae da su Drai Mihailoviu izdate instrukcije da
podigne ustanak samo u sluaju iskrcavanja jaih saveznikih snaga u Jugoslaviju
ili u sluaju sloma N e m a k e , te podvlai da vlada, preko radio-emisija, ' d a j e uputstva narodu, u propagandne svrhe.
Clan Politbiroa CK K P J Edvard K a r d e l j uputio sekretaru Operativnog rukovodstva
CK K P H V l a d i m i r u Popoviu pismo o optoj situaciji u S l o v e n i j i i o potrebi da se
uspostave to vre v e z e izmeu glavnih rukovodstava u H r v a t s k o j i Sloveniji.

15. avgust

Tz L i v n a Aleksandar Rankovi, lan Politbiroa CK K P J i VS N O P i DV Jugoslavije,

uputio pismo v r h o v n o m komandantu N O P i DV Jugoslavije Josipu Brozu T i t u : i z vetava o problemu odnosa Srba, Hrvata i muslimana livanjskog podruja i o m e rama za s r e i v a n j e politikih prilika posle osloboenja L i v n a ; ukazuje na sektake
greke drugova iz PK K P J za Dalmaciju prema predstavnicima graanskih partija
i izvetava o preduzetim merama za s u z b i j a n j e greaka prema narodu.

15. avgust

U Glamo stigao iz A l b a n i j e delegat CK K P J Duan Mugoa i referisao generalnom

sekretaru K P J Josipu Brozu Titu o pomoi albanskim drugovima na stvaranju KP
Albanije.
P r e k o italijanske v o j n e m i s i j e u Zagrebu, poglavnik N D H A n t e P a v e l i traio od
Vie komande S l o v e n i j a D a l m a c i j a (Supersloda) da preduzme o p e r a c i j e protiv
partizanskih jedinica na podruju V. Kapele.

Avgust s.

S obzirom na vojno-politiku situaciju u Bosanskoj krajini 1 H r v a t s k o j , VS N O P i

DV Jugoslavije, doneo odluku da grupa proleterskih udarnih brigada, u sadejstvu
sa k r a j i k i m i dalmatinskim jedinicama nastavi dejstva ka dolinama Vrbasa, Sane i
Une, proiri osloboenu teritoriju i stvori vrst oslonac za p r e d u z i m a n j e dejstva
prema srednjoj Bosni, Posavini i Dalmaciji.
U Livnu, po nareenju VS N O P i DV Jugoslavije, formirana komanda L i v a n j s k o g
v o j n o g podruja.

I. avgust

V r h o v n i komandant N O P i DV J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o naredio Slabu 3. k r a jikog N O P odredu do na prostoriji L i v n o G. V a k u f T r a v n i k f o r m i r a dva bataljona koji e d c j s l v o m na komunikaciji T r a v n i k D i G. Vakuf i u irem rejonu
Kupresa ceo t a j k r a j aktivirati i podii u borbu.
V r h o v n i komandant N O P i DV
tivnom tabu N O P i DV za Bos.
M r k o n j i - G r a d a i Jajca u cilju
oslonca za preduzimanje dejstva

J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o izdao uputstvo Operakrajinu da se pripremi za z a u z i m a n j e Bos. Grahova.

proirenja osloboene t e r i t o r i j e i s t v a r a n j e vrstog
ka San. Mostu, pl K o z a r i i r Uni

V r h o v n i komandant N O P i DV J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o naredio Stabu 4. operativne zone N O P odreda H r v a t s k e da formira Duvanjski i L i v a n j s k i bataljon i odredio n j i h o v e zadatke i zadatke ostalih jedinica 4. operativne zone.
19. avgust

U blizini Diepa (na s e v e r n o j obali Francuske) izvren neuspeo pomorski desant saveznikih snaga u jaini oko j e d n e d i v i z i j e .
V r h o v n i komandant N O P i DV J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o dao Stabu 4. operativne
zone N O P odreda H r v a t s k e uputstva o rasporedu, zadacima i nainu dejstava n j e govih snaga.
Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene k r a j e v e I v o Lola Ribar
uputio PK K P J za Srbiju pismo u kome mu na zahtev Kominterne, nalae da uspo-

316

1942 avgust

DOGASAJI OPTEG KARAKTERA

avgust 1942.

stavi vezu sa CK KP Bugarske i da stanovnitvu u Srbiji, povodom godinjice osloboenja zapadne Srbije, izda proglas u kome bi se raskrinkala izdaja Drae M i hailovia.
20. avgust

Nemake trupe izbile na desnu obalu V o l g e severno od Staljingraa.

Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene krajeve I v o Lola Ribar
uputio pismo lanu Politbiroa CK K P J Edvardu K a r d e l j u : obavetava ga o svom
radu u Zagrebu i o vojno-politikoj situaciji u Hrvatskoj, Srbiji i Makedoniji.
Nemake alpinske jedinice zauzele Elbrus, najvii vrh Kavkaza.

21. avgust

Na pl. Cincaru (kod Glamoa) odrana sednica CK KPJ.

VS N O P i DV Jugoslavije naredio Stabu 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske
da organizuje narodnu vlast na osloboenoj teritoriji i partizanske strae po selima.

22. avgust

Nemaka vlada objavila dekret o deportaciji radnika iz okupiranih zemalja,

Brazil objavio rat Nemakoj i Italiji.

23. avgust

U Buenos Airesu (u Argentini) na inicijativu naprednih iseljenika iz Jugoslavije, lanova Jugoslovenske narodne odbrane, osnovan komitet za nacionalno osloboenje
Jugoslavije, u cilju pruanja podrke i pomoi NOP-u.
Referent saniteta VS N O P 1 DV Jugoslavije uputio vrhovnom komandantu Josipu
Brozu Titu izvetaj o izvanredno srdanom prijemu ranjenih boraca proleterskih
brigada od strane naroda Bosanske krajine i o problemima smetaja i snabdevanja
Centralne bolnice.

25. avgust

U blizini Glamoa odrano savetovanje VS N O P i DV Jugoslavije s komandantom

GS N O P odreda za Hrvatsku, sekretarom Operativnog rukovodstva CK K P H i predstavnicima Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu i Slaba 4. operativne zone
N O P odreda Hrvatske. Na njemu je zakljueno da se oristupl brem formiranju
novih jedinica brigada, s perspektivom stvaranja divizija i korpusa; da se uvrsti
i proiri slobodna teritorija u zapadnoj Bosni i Dalmaciji, usmeravajui glavni udar
protiv etnikih uporita na terenu Mrkonji-Grada i Banje Luke, srednje Bosne i
Kninske krajine; da se borbena dejstva prenesu u dolinu Save i Une; da hrvatske
jedinice aktivnije napadaju komunikacije Zagreb Split, Zagreb Rijeka i Zagreb Beograd, da se vre poveu s partizanskim snagama Slovenije i da prodiru
u oblast Zagreba i Hrvatskog zagorja.
CK K P J saoptio politikom komesaru 2. proleterske N O U brigade Milinku Kuiu
odlukti o formiranju politodela pri 1. krajikoj N O U brigadi i o njegovom postavljanju za rukovodioca tog politodela. (Politodeli su imali sledee zadatke: organizaciono-partijski rad u brigadi; opti politiko-propagandni rad u brigadi i van nje;
rad s partijskim organizacijama na terenu: organizacija pozadine uz pripomo, saglasnost i kontrolu partijske organizacije u brigadi i na terenu, kao i zamenika
politkoma uz saradnju celokupnog partijskog aktiva. K a o organi CK K P J , oni
su direktno optili s njim i podnosili mu izvetaj o svom radu. Kasnije su politodeli
formirani i u drugim brigadama.)
Clan Organizacionog sekretarijata CK KPJ za neosloboene k r a j e v e I v o Lola Ribar
uputio direktivno pismo rukovodstvima K I ' J za Vojvodinu: ukazuje na greke partijskih organizacija u poetku ustanka; d a j e uputstva o ponovnom formiranju PK
K P J za Vojvodinu, obnovi partijskih organizacija, pravilnom sprovoenju partijske
linije i spreavanju sektatva i o tumaenju pakta SSSR V. Britanija; govori
o zadacima na vojnom sektoru organizaciji N O P odreda, primeni partizanske
taktike, postupku prema petoj koloni i dr.
Clan Organizacionog sekretarijata CK K P J za neosloboene k r a j e v e Ivo Lola Ribar
izdao naredbu o formiranju novog taba 2. operativne zone N O P odreda Hrvatske
U Makedoniju stigao instruktor CK K P J Dobrivoje Radosavljevi, radi pruanja pomoi u sprovoenju odluka CK K P J o brem razvoju NOB-a u tom delu nae zemlje.

30 avgust

Komandant Limsko-sandakih etnikih odreda P a v l e urii uputio etnikom

komandantu sreza novovarokog Vuku Kalajitoviu direktive za saradnju sa italtjanskom divizijom Venecijom . kao i da prema muslimanima treba biti k r a j n j e
odluan a prema komunistima voditi bespotednu borbu do unitenja, obavetavajui ga ujedno i o tome da je formiran etniki Sandaki korpus.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito uputio Operativnom
tabu N O P i DV za Bos. krajinu uputstvo o uvrivanju postignutih uspeha na irem podruju Mrkonji-Grada i o pripremanju osloboenja Jajca.

317

1942.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

Clan Organizacionog sekretarijata CK K I M za neosloboene k r a j e v e I v o Lola Ribar

uputio PK K P J za Srbiju pismo u kome iznosi primedbe na projekat njegove okrunice br. 4 u svetlosti direktiva CK K P J i d a j e mu uputstvo za dalji rad.
31. avgust

Na istonom frontu, juno od Kaluge, nemake snage odrale liniju Voronje

Mamon Kala Kotelnikovo (isklj.) Georgijevsk Labresk Ker.
Vrhovni tab N O P i DV Jugoslavije naredio Operativnom tabu N O P i DV za Bos.
krajinu da uspostavi elezniki saobraaj na relacijama Mlinita Drvar i Srnetica
Grme i telefonsku liniju Mrkonji-Grad Mlinita.

Avgust

Kominterna uputila V N O P i DV Jugoslavije depeu u k o j o j preporuuje da se

raskrinkavanju izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije pristupa oprezno, jer se N O B
ne srne posmatrati s jugoslovenskog nacionalnog stanovita, ve s pozicija antihitlerovske koalicije.
VS N O P i DV Jugoslavije izdao proglas narodu Bosanske krajine, u kome ga poziva
da stupi u redove N O P i DV Jugoslavije i povede jo odluniju borbu protiv okupatora i kvislinga.
CK K P J uputio zameniku politikog komesara 1. krajike N O U brigade Uputstvo
o nainu rukovoenja brigadom u kome, pored ostalog, napominje da je komandant
brigade odgovoran ne samo za vojna pitanja, ve i za moralno-politiko stanje u
jedinicama. Vojni i politiki rukovodioci su duni da svojim radom podignu autoritet P a r t i j e medu borakim sastavom, u cilju boljeg izvravanja zadataka.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. avgust

U nonom napadu uoi ovog dana 2. proleterska N O U brigada, jedan bataljon 3. proleterske N O U brigade i delovi 3. krajikog N O P odreda i bataljona V o j i n Z i r o j e v i
zauzeli s, Zlosela i visove oko Kupresa a zatim upali u Kupres, ali ga zbog snanog
otpora ustake i milicijske posade i slabog sadejstva, nisu zauzeli.
Na Suhovrhu (kod ujice) 1. bataljon 1. proleterske N O U brigade napao delove jednog bataljona ustake Crne legije. Meutim, kako ostale predviene snage nisu
napale na Sujicu, bataljon je u estokoj borbi sa nadmonijim neprijateljem, pretrpeo gubitke od 7 mrtvih i 5 ranjenih boraca.

1/2. avgust.

Delovi 1. i 3. proleterske N O U brigade zauzeli Duvno i Sujicu savladavi manji

otpor u Duvnu. Ustako-domobranske posade su se povukle u Kupres. U borbi sa
ustaama kod s. Malovana je poginuo komandir 3. ete 1. bataljona 3. proleterske
N O U brigade Zivko L j u j l , narodni heroj.

2. avgust

U Sekoviima (kod Vlasenice), po direktivi VS N O P i DV Jugoslavije, od Grupe udarnih istonobosanskih bataljona formirana 6. istonobosanska N O U brigada.
U s. Bonjacima (kod San. Mosta), po direktivi V N O P i DV Jugoslavije, od dva
bataljona 2. krajikog N O P odreda i jednog bataljona 1. krajikog N O P odreda Operativni tab N O P i DV za Bos. krajinu formirao 2. krajiku N O U brigadu.
U Sekoviima (kod Vlasenice), pod rukovodstvom delegata CK K P J , Svetozara Vukmanovia Tempa i PK K P J za BiH, odrano oblasno savetovanje K P J za istonu
Bosnu. U prisustvu oko 400 komunista (uglavnom iz 6. istonobosanske N O U brigade) analizirana je politika situacija u istonoj Bosni i postavljeni su zadaci: pojaana borba za bratstvo i jedinstvo, povezivanje sa gradovima i industrijskim basenirna, sa Srbijom i Sremom itd.

4/5. avgust

Delovi 1. i 3. proleterske (sandake) N O U brigade i 5. krajikog N O P odreda i bataljon V o j i n Z i r o j e v i (svega 10 bataljona), pod neposrednim rukovodstvom V
N O P i DV Jugoslavije, u nonom napadu zauzeli Livno. Posada oko dva bataljona
(900) domobrana i ustaa uglavnom je zarobljena i delom unitena. Poslednja
grupe ije su jezgro sainjavali naoruani slubenici nemakog preduzea L a j h t metal i 2. eta 20. ustakog bataljona, unitena je tek 7. avgusta. Pri njenom unitenju je poginuo komandant 1. bataljona 3. proleterske N O U brigade Momir Pucarevi, narodni heroj.

Avgust p.

Obnovljen Oblasni komitet SKOJ-a za Bos. krajinu.

10. avgust

Kod s. D. Malovana (blizu Kupresa), po direktivi V N O P i DV Jugoslavije, od

Hercegovakog N O P odreda i Mostarskog partizanskog bataljona formirana 10. hercegovaka N O U brigada.

318

1942.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

K o d Dobre vode (blizu s. Lukia, na pl. Grmeu) izgraena bolnica (7 baraka sa 100
leaja) Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu. Izgradnjom novih bolnica na
pl. Grmeu razvila se Bolnika baza Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu
(a kasnije Bolnika baza VS N O V i POJ).
11. avgust

U s . Glavicama (kod Bugojna) delovi ustake Crne legije jSoklali 76 ena, dece
staraca.

11/12. avgust

Druga i 4. proleterska N O U brigada, 10. hercegovaka N O U brigada i delovi 3. proleterske N O U brigade i 3. krajikog N O P odreda izvrili napad na utvreni garnizon
Kupres (1500 ustaa Crne legije i mesnih milicionera sa baterijom topova i oklopnim
automobilom). Iako su d v e ete bile prodrle u grad, neprijatelj je protivnapadom,
uz znatne obostrane gubitke, odbacio partizanske snage na polazne poloaje.

12. avgust

U V. Kladui ustae izvrile provalu SK K P J i uhapsile 50 aktivista N O P - a .

13/14. avgust

Druga proleterska, 1. krajika. 2. bataljon 3. sandake, 4. crnogorska i 10. hercegovaka N O U brigada i delovi 3. krajikog N O P odreda, pod komandom Operativnog
taba kuprekih snaga, ponovili napad na Kupres. Frontalni juri je zaustavljen
pred rovovima na Ivici grada. Uporni neprijatelj p r v o je izbacio iz grada uklinjene
delove 1. krajike i 4. crnogorske N O U brigade, a zatim odbacio i sve ostale snage.
U napadima na Kupres (1114. avgusta) nae jedinice su imale 141 ranjenog i 97
mrtvih boraca, meu kojima je sedam narodnih heroja: Spiro Mugoa, zamenik komandanta 4. crnogorske N O U brigade, Duan Metli i Simo olaja, komandanti 1. i 2.
bataljona 3. krajikog N O P odreda, Mao Brguljan i Sekula Popovi, politiki komesari eta, Jelica Makovi Jeja, desetar, i Duro Petrovi, pukomitraljezac svi iz
4. crnogorske N O U brigade. Gubici neprijatelja su bili 72 mrtva i 115 ranjenih.

14. avgust

Sesta istonobosanska N O U brigada pokuala da se preko pl. Konjulia i pored Zivinica i Tuzle prebaci na pl. Majevicu. Meutim, ona je otkrivena na severnim padinama pl. Konjuha, gde je kod s. Miljkovca, razbila delove Kladanjskog bataljona
ustake milicije, i do 17. avgusta se vratila u Sekovie (Bira). U borbi su poginuli
komandir ete Midhat Haam i politiki komesar ete Josip Jovanovi, narodni
heroji.
U s . Sanici, od omladinki i omladinaca iz drvarskog i podgrmekog okruga angaovanih na sakupljanju letine u Sanikoj dolini, formirana 1. sanika omladinska
poljoprivredna radna brigada, sastava: 5 bataljona. Brigada je do oktobra sabrala
preko sto vagona ita.

Avgust p. p.

U Livnu formiran OK SKOJ-a za Livno.

U Duvnu formiran S N O odbor za Duvno.
U sastavu 3. krajikog N O P odreda, od bivih etnika iz sela oko r. Plive (kod Jajca)
formiran Pljevski NO dobrovoljaki bataljon.
U Livnu, na konferenciji graana i predstavnika seoskih i optinskih NO odbora,
izabran S N O odbor za Livno.

Avgust s.

U s . Jasenici (kod Bos. Krupe), pri Operativnom tabu N O P i DV za Bos. krajinu

poeo vojno-politiki kurs za omladince koji su pripremani da stupe u vojne jedinice.
Do novembra kurs su zavrile etiri klase, u svakoj oko 600 slualaca, koji su potom
rasporeeni, uglavnom, u proleterske brigade.
U s . Kamenici (kod Drvara), od delova 5. krajikog N O P odreda, formirana 3. krajika N O U brigada.

Avgust d.p.

U s. Lugu, na konferenciji delegata optinskih NO odbora, izabran S N O odbor za

Bos. Grahovo.
U s . Blagaju (kod Kupresa) odrana prva sreska konferencija K P J za Kupres.

17. avgust

Naredbom Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, od po jednog partizanskog bataljona 3. i 5. krajikog N O P odreda i novoformiranog Manjakog partizanskog bataljona obnovljen 6. krajiki N O P odred.
Delovi 1. proleterske N O U brigade, posle borbe na Klenku, u kojoj su gotovo unitil'
etu ustaa, zauzeli Posuje.

18/19. avgust

Druga krajika N O U brigada, zauzela s. Vrhpolje (kod San. Mosta) ali je u zoru.
protivnapadom neprijatelju pristiglih pojaanja, odbaena. U borbi je, pored ostalih,
poginuo komandir ete u 2. krajikoj N O U brigadi Mihailo Duri, narodni heroj.

319

1942.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

PK K P J za BiH uputio rudarima tuzlanskog basena proglas s pozivom na masovn i j e stupanje u NOB, obavetavajui ih o pobedama proleterskih udarnih brigada
na pohodu u Bosansku krajinu, o rezultatima Moskovske konferencije kao i o situaciji u svetu.

19. avgust

Na Paleu (kod Prijedora) odrano savetovanje i smotra svih jedinica 2. krajikog

N O P odreda 1 .

20. avgust

U Foi etniki Foanski, Kalinoviki, Nevesinjski. Savniki i Durmitorski odred,

pod neposrednom komandom naelnika etnike Vrhovne komande, izvrili masovan
pokolj muslimanskog stanovnitva i nekoliko hiljada muslimana proterali a njihove
kue opljakali i delom spalili.
Bataljoni Starac Vujadin i Budunost, do tada u sastavu 4. operativne zone N O P
odreda Hrvatske, ukljueni u sastav 5. krajikog N O P odreda.
Po direktivi CK KPJ, na proirenom sastanku Poverenitva PK K P J za Bos. krajinu
obnovljen Oblasni komitet K P J za Bos. krajinu.

22. avgust

23124. avgust

Formiran Operativni tab june grupe brigada (1. proleterska, 1. dalmatinska i 10.
hercegovaka N O U brigada i 5. krajiki i Junodaimatinski N O P odred) sa zadatkom da objedini komandu u predelu Livno, Duvno, Arano i zatvori pravce od
Imotskog, Sinja, Bos. Grahova i Mostara.
Po nareenju V N O P i DV Jugoslavije, 1. krajika i 2. proleterska N O U brigada
zauzele Mrkonji-Grad. etniki odred Petar K o i je napustio spoljnu odbranu
i sa 123 domobrana pobegao preko r. Vrbasa, dok je glavnina I. bataljona domobranskog 9. peadijskog puka u gradu zarobljena. Zaplenjeno je: 8 mitraljeza. 9 p
mitraljeza, 3 minobacaa, 1 top i nekoliko stotina puaka.

24/25. avgust

Druga krajika N O U brigada rasprila delove etnikog puka M a n j a a i zauzela

vei broj sela pod Manjaom (meu kojima Sitnicu i aavicu).

25. avgust

U Biru jedinice nemake 718. peadijske divizije, sa delovima domobranske 3. i 5.

peadijske divizije, ustake 1. brigade i mesnim milicijskim i etnikim bataljonima
(ukupno 78.000), okruilo 6. istonobosansku N O U brigadu i Biranski N O P odred
i otpoele koncentrian napad (operaciju S ) s ciljem da ih unite. Vetim manevrima, partizanske snage su izbegle udare, tako da je neprijatelj 9. septembra obustavio dejstva ne postigavi nikakav uspeh.
K o d s. Bunareva (na putu Banja Luka Mrkonji-Grad) dva bataljona 2. krajike
N O U brigade u susretnoj borbi zaustavila nemaku motorizovanu borbenu grupu
Putlic nemake 714. peadijske divizije (3. bataljon 721. puka sa vodom oklopnih
automobila) koja je podrana eskadrilom lovaca nastupala iz Banje Luke. U borbi
su uniteni 1 avion, 1 oklopni automobil i 3 motorna vozila a oteena 2 aviona i 2
oklopna automobila.

26. avgust

Motorizovana borbena grupa P u t l i c nemake 714. peadijske divizije ojaana sa 2

ete domobrana, nemakom etom pionira i baterijom i 4 ete etnikog puka M a njaa, zauzela s. Silnicu (pod Manjaom), ali se zbog uoenog manevra 1. krajike
N O U brigade isti dan povukla u s. Kadinu Vodu.
Jedna grupa razbijenog 4. krajikog N O P odreda vratila se iz Slavonije na teren
svog odreda s ciljem da o v a j obnovi. Pokuaj nije uspeo, jer su nadmone etniko-ustake snage, krajem septembra, razbile tu grupu, iji su se ostaci ponovo prebacili u Slavoniju.

27. avgust

Oko 1000 ustaa i domobrana iz Sanskog Mosta pokualo da preko sela Vrhpolja
prodre u K l j u u cilju sadejstva nemakoj motorizovanoj borbenoj grupi Putlic na
Manjai. Delovi 0. krajikog N O P odreda su upornom odbranom spreili prodor neprijatelja i omoguili Sanikoj omladinskoj poljoprivrednoj radnoj brigadi da izvri
evakuaciju ita.

28. avgust

U Prijedoru ustaka policija uhapsila 184 aktivista N O P - a i veinu internirala

koncentracione logore.

28/29. avgust

esta istnobosanska N O U brigada probila se iz okruenja preko Javor-planine,

zauzela . st. P j e n o v a c i Nevaku (na pruzi Olovo Han-Pijesak) razbila etu i po
domobrana, poruila prugu i spalila pilanu.
1 Na smotri je knjievnik Skender Kulenovl prvi put recitovao svoju, tim povodom
napisanu, poemu Stojanka. majka K n e i p o t j k a .

320

1942. avgust
29. avgust

29/30. avgust

HitVAiJVA
P r i Operativnom tabu N O P
rukovodioce.

DV

za

avgUM. iati.
Bos. krajinu

otpoeo

rad

Skoie za v o j n e

Ustako-domobranska posada Kupresa (oko 1.000 ustaa i domobrana) izvrila ispad

u s. B l a g a j i N o v o Selo, potisnula 1. bataljon 4. crnogorske N O U brigade i d v e ete
Kuprekog bataljona 3. krajikog N O P odreda, spalila oko 250 domova i pobila oko
150 ljudi, ena i dece.

31. avgust

Otpoeo napad nemake borbene grupe P u t l i c , ojaane sa jo etom nemakih

tenkova i delovima etnikih odreda B o r j e i K o i . Ona je od s. K a d i n e V o d e
(na M a n j a i ) tek 5. septembra prodrla u s. Sitnicu, odbacivi 2. i delove 1. krajike
N O U brigade ali je zbog manevra 2. proleterske N O U brigade du r. Vrbasa isti
dan odstupila na polazne poloaje.

Avgust k.

Ostatak K a l i n o v i k o g N O P odreda probio se sa Igmana na osloboenu teritoriju, u

rejon Prozora, gde je ukljuen u 10. hercegovaku N O U brigadu kao eta.

Avgust

N a r e e n j i m a VS N O P i DV Jugoslavije, na novoosloboenoj teritoriji P r o z o r

Duvno L i v n o K u p r e s G. Vakuf, u sastavu 3. krajikog N O P odreda. L i v a n j skog v o j n o g podruja i 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske, f o r m i r a n o pet novih partizanskih bataljona ( L i v a n j s k i , D u v a n j s k i M i h o v i l T o m i , Kupreki, P r o zorski i Z i j a m e t s k i ) .
U s . M e u g o r j u (kod Bos. P e t r o v c a ) formirana Centralna vojnotehnika
Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu.

radionica

Na pl. Devetaku odrano okruno s a v e t o v a n j e K P J za Romaniju, na kome je o b n o v ljen OK K P J za R o m a n i j u i imenovan S l a b R o m a n i j s k o g N O P odreda sa zadatkom
da okupi i aktivira partizanske grupe.

HRVATSKA
1. avgust

U L i c i izaao prvi b r o j lista N a r o d n a borba, organa N O F - a u Lici.

Italijanske snage iz Splita, Solina i Klisa napale Katelansko-trogirsku etu na
K o z j a k u i, posle petoasovne borbe, prinudile je na p o v l a e n j e u pravcu pl. Mosea.
U toku borbe italijanski vojnici su palili i pljakali sela.
K o d s. Drakovca (blizu Dvora na Uni) delovi 2. bataljona Banijskog N O P odreda
odbili napad ustaa i prinudili ih na povlaenje.
Izmeu s. V o j n o v c a i s. Josipdola (kod Ogulina) delovi 3. bataljona 2. kordunakog
N O P odreda razruili 1300 m eleznike pruge i otetili lokomotivu i 2 vagona.

1/2. avgust

Udarni bataljon Grupe N O P odreda za L i k u izvrio neuspeo napad na ustako uporite u s. Coviima (kod Otoca) i pretrpeo gubitke od 4 mrtva i 13 ranjenih boraca.

2. avgust

Izmeu s. G e r o v a i s. Crnog Luga (kod Delnica) 1. proleterski N O U bataljon H r v a t ske i Udarni bataljon 2. primorsko-goranskog N O P odreda oslobodili oko 400 ljudi,
ena i dece k o j e su italijanski v o j n i c i sprovodili u internaciju. Z a p a l j e n o je 5 autobusa i 10 kamiona, a ubijeno je 11 italijanskih vojnika.
U s . Divoselu (kod Gospia) ustae, domobrani i etnici napali 2. bataljon i O m l a d i n sku etu 1. likog N O P odreda V e l e b i t . Borbe su voene do 6. avgusta, kada su
nae jedinice uspele da odbace n e p r i j a t e l j a prema Gospiu. N e p r i j a t e l j je popalio
skoro sve zaseoke oko s. Divosela.
Bataljon Bude B o r j a n Severnodalmatinskog N O P odreda i
delovi 2.
bataljona
3. likog N O P odreda napali etnike snage u rejonu M a g l a j a , S u p l j e g brda. Srpskog
klanca, M i l e v o d e i G o l e m i l e (sve kod Graaca). Nae jedinice su uspele da zauzmu
M a g l a j i da rejon Srpskog klanca oiste od neprijateljskih snaga.
Jedan bataljon crnih koulja iz s. Cabra (kod R i j e k e ) popalio sela Crne Lazi, M a j e r ,
Tre. K o z j i Vrh, M i l a n o v Vrh, N o v i Kot, Stari K o t , T r a v u i sve okolne zaseoke
(blizu s. Cabra) a stanovnitvo pohapsio i internirao.
Italijanski vojnici zapalili s. Rupotinu (kod Splita).

2/3. avgust

D e l o v i 1. i 2. kordunakog N O P odreda izvrili neuspeo napad na italijanska uporita Otarije i K o a r e (kod Ogulina). Za v r e m e borbi srueno je 500 m eleznike
pruge, 1 gvozdeni most i tt veza u duini od 10 km.

321

1942. avgust

SLOVENIJA

avgust 1942.

Delovi 2. kordunakog N O P odreda zauzeli italijansko uporite u s. Veri (kod Plakog)

i zaplenili 1 p. mitraljez, 4 puke, 5000 metaka, 100 ebadi, 20 uniformi i drugi
materijal.
3. avgust

U rejonu s. Brubna jedinice 3. bataljona Banijskog N O P odreda odbile napad ustaa

iz Vrnograa i prinudile ih na povlaenje u pravcu s. G. Zirovca. U toku borbe
ustae su popalile sva sela oko s. Bos. Bojne.
U s . Kusonjama (kod Pakraca) ustae bacile u bunare preko 300 zaklanih stanovnika tog sela i okoline.

4. avgust

Delovi 1. primorsko-goranskog N O P odreda, posle petoasovne borbe, zauzeli neprijateljsko uporite u s. Begovu Razdolju (kod Mrkoplja) ubivi 9 i zarobivi 22 andarma i milicionera, a zaplenivi 20 puaka i oko 1000 metaka.
U rejonu Petrove gore jedinice 4. bataljona Banijskog N O P odreda odbile ustae
iz Topuskog i prinudile ili na povlaenje u polazni garnizon. U toku borbe ustae
su zapalile sela Vorkapi, Katinovac, Bijeljevinu i druga.

5. avgust

U s . Kaljama (kod Samobora) bataljon Josip Kra Zumberako-pokupskog N O P

odreda razoruao andarmerijsku posadu. Neprijatelj je imao 4 mrtva i 26 zarobljenih. Zaplenjeno je 36 puaka, 1 p. mitraljez, 4000 metaka, 46 ebadi i druga ratna
sprema.
Na Vagnju (na putu Senj Livno) jedinice Srednjodalmatinskog N O P odreda napale italijansku posadu, ali su se posle petoasovne borbe morale povui uz gubitke
od 6 mrtvih i preko 20 ranjenih boraca. U toj borbi je poginuo i komandant 1. dalmatinskog udarnog bataljona A n t e Joni, narodni heroj. N e p r i j a t e l j je imao 1 mrtvog,
U ranjenih i 2 nestala.
Kod Vrgorca delovi partizanskog bataljona Jozo Jurevi napali iz zasede italijanske vojnike i naneli im gubitke od 10 mrtvih. Zaplenjeno je 6 puaka i 250 metaka.
Ustae iz sela Studenaca, Mezinovca, Kosinja i Vukelia (kod Peruia) otpoeli trodnevni napad na Kosinjsku partizansku etu u rejonu brda Karaule (kod Peruia).
Posle nekoliko uzastopnih napada i protivnapada neprijatelj je, uz gubitke od oko
40 mrtvih i ranjenih, odbijen u polazne garnizone. Nae jedinice su imale 1 mrtvog
i 2 ranjena borca.
Delovi Brake partizanske ete zauzeli Milnu (kod Supetra na o. Brau) i zaplenili
optinsku arhivu i spiskove vojnih obveznika.
Na o. Hvaru formiran S N O odbor.

Avgust p.

Stab 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske uputio Stabu 5. krajikog N O P odreda pismo o potrebi da se onesposobi put Grahovo Livno i o razmeni italijanskih
zarobljenika za grupu rodoljuba u italijanskim zatvorima.

6. august

Delovi partizanskog bataljona Jozo Jurevi otpoeli napad na neprijateljska uporita u selima 2upi, Slivnu, Zagvozdu, Raanima i Krstaticama (kod Makarske). U
borbama do 8. avgusta oni su ih zauzeli, odrali manifestacione zborove i formirali
seoske NO odbore. Zaplenjeno je 40 puaka i 1500 metaka.

6/7. avgust

Delovi 3. likog N O P odreda napali etnike na Crnom vrhu i u s. Kijanima (kod

Graaca) i posle krae ali estoke borbe odbacili ih u Graac.

8. avgust

CK K P H uputio eliji taba 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske direktivno

pismo o pravilnom sprovodenju partijske linije u NOB-u.
Otpoeo napad delova 1. brdske divizije i ustako-domobranske Petrinjske brigade
na jedinice Banijskog N O P odreda na Samarici. Odred se prebacio na Kordun, pa
je neprijatelj u toku avgusta ovladao slobodnom teritorijom i veliki broj stanovnitva odveo u logor.
Vod Hvarske partizanske ete Matija Ivani napao andarmerijsku posadu u St.
Gradu na o. Hvaru i razoruao 11 andarma.

9. avgust

Delovi 1. kordunakog i jedne ete Zumberako-pokupskog N O P odreda zauzeli P i sarovinu (kod Zagreba) i zaplenili 27 puaka, 2 mitraljeza, 6000 metaka, 41 ebe,
8 pisaih maina, 2 radio-aparata i drugu opremu.
U s . Graniku (kod Graca) odrana konferencija A F Z - a za junu Dalmaciju, na kojoj
su donete odluke da se formiraju odbori A F Z - a u mestima gde do tada nisu postojali
i da se Intenzivnije radi na politikom uzdizanju ena.

322

1942. avgust

SLOVENIJA

avgust 1942.

Delovi Grupe kordunakih N O P odreda, posle dvodnevnih borbi, zauzeli domobransko uporite u s. Kamenici (kod Josipdola) gde su zarobili 60 domobrana i andarma
a zaplenili 58 puaka, 3 p. mitraljeza, 6000 metaka i drugu ratnu opremu.
Prva eta partizanskog bataljona Josip K r a spalila preko 200 telefonskih stubova
u s. Budinjaku (kod Jastrebarskog) i odrala manifestacioni zbor u s. Gluinji (kod
Jastrebarskog).
Delovi partizanskog bataljona Josip K r a zauzeli andarmerijsku stanicu u selu
Stojdragl (kod Jastrebarskog), razblvi njenu posadu. Pored toga, zapalili su 1 kamion i 200 tt stubova.
Nemake snage, domobrani i ustae odpoeli desetodnevni napad na partizansku etu
Kasim Cehaji na Moslavakoj gori. Ceta se, zbog brojne i tehnike nadmonosti
neprijatelja, preko Ilove povukla u Slavoniju.
U s . Jeevu (kod Zagreba) 2. eta 6. bataljona Banijskog N O P odroda zaplenila rekvirirano ito i podelila ga seljacima, a zatim odrala miting na kome je govoreno
0 ciljevima i znaaju N O B - a .
U s . Trapinsku (kod Virovitice) delovi 3. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zarobili
22 domobrana s naoruanjem.
10. avgust

Izmeu s. Javornika i s. Pavlovca (kod Otoca) jedinice partizanskog bataljona

Ognjen Pria poruile elezniku prugu, zaustavile putniki voz i zaplenile 16 puaka, 1 p. mitraljez i oko 25000 metaka. U borbi je poginulo 15 ustaa, jedan je zarobljen a dosta ih je ranjeno. Saobraaj je bio prekinut vie od 3 dana.
Delovi 1. i 2. kordunakog N O P odreda izvrili neuspeo napad na neprijateljsko
uporite u s. Batnogama (kod Cetingrada). Selo su branili milicioneri i andarmi.

U. avgust

Izmeu s. Mrzle Vodice i s. Jelenja (kod Delnica) 1. proleterski N O U bataljon H r v a t ske i Udarni bataljon 2. primorsko-goranskog N O P odreda napali iz zasede italijansku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od 15 mrtvih i 12 ranjenih vojnika
1 oficira. Zaplenjeno je 20 puaka, 2 mitraljeza i mnogo municije. Unitena su 2 kamiona i 2 putnika automobila.
Izmeu s. Dugog Dola i Vrhovina delovi Grupe N O P odreda za Liku napali etniku
kolonu, naneli j o j gubitke od 13 mrtvih i mnogo ranjenih i odbili je u pravcu
Vrhovina.
U Slavoniji otpoelo dvodnevno savetovanje vojnih i politikih rukovodilaca 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske na kome je odlueno: popuniti Stab 3. operativne
zone N O P odreda Hrvatske i tabove jedinica; intenzivno politiki raditi meu stanovnitvom, propagirajui N O B i raskrinkavajui domobrane, ustae i rukovodioce
HSS, a samiin tim poveavati broj novih boraca za partizanske jedinice. Pored toga,
odlueno je da se od delova 1. slavonskog N O P odreda formira jo jedan odred u
Slavoniji.

I?. avgust

Komandant italijanskog 6. armijskog korpusa stigao u Suak, gde je s komandantom

Vie komande Slovenija Dalmacija (Superslode) razmatrao mere u vezi sa operacijama na Biokovu.
Komanda italijanskog 18. armijskog korpusa uputila predlog Vioj komandi Slovenija Dalmacija (Superslodi) da se podruje Biokova uini nepristupanim
za ustanike, sela unite, a stanovnitvo internira.
Na podruju Biokova delovi italijanskih divizija Mesina i Bergamo, u sadejstvu
sa uslako-domobranskirn i etnikim jedinicama, otpoeli napad protiv dalmatinskih jedinica. U borbama do 2. septembra oni su prisilili partizanski bataljon Jozo
Jurevi da se povue u pravcu Arana, a zatim su popalili mnoga sela i pobili
nevino stanovnitvo.
Delovi 1. hrvatske N O U brigade zauzeli s. Kripolje (kod Brinja) i zarobili 45 ustaa,
domobrana i andarma, a zaplenili 68 puaka, 1 p. mitraljez i drugu opremu.
Odrana prva konferencija A F 2 - a za srez Vcljun.
Posle osmoasovne borbe u rejonu brda Travnika (kod s. Mrzle Vodice) jedinice
1. proleterskog N O U bataljona Hrvatske odbile napad italijanskih vojnika iz s. Crnog
Luga i s. Mrzle Vodice (kod Delnica).
Delovi 4. bataljona 1. kordunakog N O P odreda i eta >Kljuka Zumberako-pokupskog N O P odreda zauzeli ustako-domobransko uporite s. Pokupsko (kod Gline).
U toku borbe neprijatelj je imao 6 mrtvih, a ostali deo posade se prebacio preko
Kupe u pravcu Vrginmosta.

323

1942. avgust

SLOVENIJA

avgust 1942.

Izmeu Dugog Sela i Jeeva (kod Zagreba) 2. eta 6. bataljona

odreda napala ustake kolone i nanela im velike gubitke.
12/13. avgust

Banijskog N O P

Delovi 1. i 2. kordunakog N O P odreda i jedinice Banijskog N O P odreda napali

Vrginmost, ali ga nisu zauzeli.
Delovi 1. slavonskog N O P odreda napali domobransko uporite Orahovicu (kod N a ica), ali se posle krae borbe povukli, zarobivi 28 domobrana i 1 nemakog vojnika
1 zaplenivi 34 puke i dosta municije.

13. avgust

U s . Jezeranima (kod Brinja) delovi 1. hrvatske N O U brigade zarobili neprijateljsku

posadu i zaplenili 60 puaka, 2 p. mitraljeza, 1 mitraljez i drugu ratnu opremu.
Stab 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske oba%'estio Stab 2. krajikog N O P odreda o pripremi neprijateljskog napada na slavonske partizanske jedinice i o dolasku
delova Proleterskog bataljona Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu i taba
4. krajikog N O P odreda na teritoriju Slavonije.
Jedinice 1. primorsko-goranskog N O P odreda, posle estokih dvodnevnih borbi, zauzele neprijateljsko uporite u Modruu. Neprijatelj je imao oko 30 mrtvih i vie ranjenih, a partizanske jedinice su imale 32 borca izbaena Iz stroja. Zaplenjeno je
(i0 puaka, nekoliko hiljada metaka i druga ratna oprema. Poginuo je komandir
ete u 1. primorsko-goranskom N O P odredu R a j k o Trbovi, narodni heroj.
U Supetru (na o. Brau) Braka partizanska ela napala andarmerijsku posadu, ali
se posle kratke borbe morala povui zbog dolaska neprijateljskih pojaanja.
Odrana okruna partijska konferencija. Formiran novi OK K P H za azmu.

14. avgust

Izmeu s. Crnog Luga i s. Gerova (kod Delnica) jedinice 1. proleterskog N O U bataljona Hrvatske napale italijansku kolonu, ali se posle troasovne borbe, zbog dolaska
neprijateljskih tenkova, morale povui. Italijanske jedinice su imale 16 mrtvih i
2 zarobljena. Zaplenjeno je 10 puaka i 1 p. mitraljez. Partizanske jedinice su imale
3 ranjena borca.
Kod . st. Vukosavljeviee (blizu Virovitice) delovi 3. bataljona 1. slavonskog N O P
odreda napali putniki voz i zarobili 37 domobrana i ustaa s naoruanjem, a kompoziciju voza otetili.
U Vukovaru
NOP-a.

15. avgust

ustae streljale 17 ljudi

ena iz Srema, pripadnika

simpatizera

Kod s. Stojinovca (blizu akova) delovi 1. slavonskog N O P odreda napali ustaku

i domobransku kolonu, razbili je i naterali u bekstvo. Neprijatelj je imao 73 mrtva
i preko 100 ranjenih vojnika.
Izmeu s. Kria i s. Popovae, u blizini . st. Novoselca, diverzantska grupa GS N O P
odreda za Hrvatsku digla u vazduh nemaki ekspresni voz. Neprijatelj je imao oko
300 mrtvih i ranjenih, a saobraaj je bio obustavljen tri dana.
Formiran OK K P H za Bra, H v a r i Korulu.

Avgust s.

U Laudonovom gaju (kod s. Bunia), po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku, od

bataljona Ognjen Pria, Mio Radakovi. Stojan Mati i Udarnog bataljona
grupe N O P odreda za Liku formirana 2 hrvatska N O U brigada.

15'16. avgust

Delovi 1. slavonskog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s. Slatinski Drenovac (kod Podrav. Slatine) i zaplenili 24 puke.

16. avgust

Po nareenju taba 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od delova 1. slavonskog N O P odreda formiran 2. slavonski N O P odred (2. odred 3. operativne zone,
kasnije: Podravski i Osjeki N O P odred).
K o d s. Studenca (blizu Imotskog) delovi 1. proleterske N O U brigade napali i razbili
ustae i naneli im gubitke od oko 60 mrtvih i vie ranjenih.
Kod Ljubovia (blizu Graaca) etnike snage iz Graaca napale elove 2. bataljona
3. likog N O P odreda. Posle jednoasovne borbe one su bile prinuene na povlaenje
u polazni garnizon. Neprijatelj je imao 3 mrtva, a na naoj strani nije bilo gubitaka.
Izmeu Prokika i Brinja 3 bataljon 1. primorsko-goranskog N O P odreda
italijanske vojnike i naneo im gubitke od 15 mrtvih.

17. avgust

324

napao

Italijanske snage i jedinice antikomunistike milicije ( M V A C ) otpoele etverodnevno ienje ostrva Kornat i Zut od pristalica NOP-a. One su ubile 20 i uhapsile
5 lica i zapalile velik broj kua, koliba, maslinjake i vinograde na tim ostrvima.

1642. avgust

HRVATSKA

avgust 1942

Kod s. Horvata (blizu Z a g r e b a ) 3. eta partizanskog bataljona Josip K r a napala

neprijateljski transportni voz s naftom. P r o b i j e n o je 8 cisterni, iz kojih je iscure la
nafta.
Bataljon M a t i j a Gubec 1. primorsko-goranskog N O P odreda digao u vazduh neprijateljski transportni voz na el. pruzi Ogulin Rijeka, izmeu s. Plasa i s. Zlobina,
kojom prilikom su uniteni lokomotiva i nekoliko vagona.
18. avgust

Politiki komesar 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske uputio direktivno pismo

politikim komesarima podreenih jedinica: raskrinkati rad izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu, etnika Drae Mihailovia i rukovodstva H S S ; p r e duzeti a k c i j e irih razmera protiv okupatora, ustaa, domobrana i etnika u cilju
proirenja i p o v e z i v a n j a slobodne teritorije Like, Korduna, Cazinske k r a j i n e i
Banije.
Druga eta 6. bataljona B a n i j s k o g N O P odreda zapalila . st. u s. Peenlci i s. M r a clinu (na pruzi Z a g r e b Sisak).
Formiran OK K P H za K n i n .

19. avgust

Jedinice bataljona Josip K r a Zumberako-pokupskog N O P odreda zauzele s. P r i bi (kod K a r l o v c a ) i zarobile 31 andarma.

Delovi Banijskog N O P odreda napali domobransko uporite u s. G. Klasniu (kod
Gline), ali se posle krae borbe morali povui zbog dolaska neprijateljskih ojaanja.
U Vukovaru ustae streljale 100 pripadnika i simpatizera N O P - a iz Srema.

20. avgust

U s . Budakom (kod Vojnia), po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku, od dva

udarna bataljona (1. i 2. kordunakog N O P odreda) i Omladinskog bataljona Joa
V l a h o v i formirana 4. hrvatska N O U brigada.
Posle krae borbe 3. bataljon 2. slavonskog N O P odreda zauzeo domobransko uporite u s. Podgorau (kod Naica) i zaplenio 42 puke.
Po nareenju taba 2. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od delova 6. bataljona Banijskog i Zumberako-pokupskog N O P odreda formiran 2. bataljon K l j u k a
Zumberako-pokupskog N O P odreda.

21. august

Izmeu Jastrebarskog i Zagreba 3. eta partizanskog bataljona Josip K r a zaustavila neprijateljski transportni voz, unitila 2 lokomotive i zapalila 6 vagona robe.
U rejonu Resnika (kod Graaca) delovi 3 likog N O P odreda, posle krae borbe,
odbili napad etnikih snaga, razbili ih i prinudili na p o v l a e n j e u pravcu Graaca.

22. avgust

OK K P H za K a r l o v a c uputio svim partijskim organizacijama toga okruga dopis o

odlukama donesenim na partijskom savetovanju k r a j e m jula 1942. k o j e su odobrene
o d strane C K K P Hrvatske.
Jedinice 2. hrvatske N O U brigade, uz sadejstvo 1. bataljona 3. odreda i 2. bataljona
1. likog N O P odreda V e l e b i t Grupe N O P odreda za Liku, napale Udbinu. A l i , ni
posle novog napada, nisu uspele da zauzmu mesto, a pretrpele su v e l i k e gubitke.
Izmeu s. G. i D. Dubrava delovi 2. kordunakog N O P odreda poruili prugu K a r lovac Ogulin. Neposredno posle toga je i naiao neprijateljski transportni voz i
prevrnuo se. T o m prilikom je z a p a l j e n o 15 vagona.

23. avgust

OK S K O J - a za Dalmaciju uputio direktivno pismo svim rukovodstvima S K O J - a u

Dalmaciji: govori o ulozi S K O J - a u partizanskim jedinicama i d a j e uputstvo kako
treba postaviti rad S K O J - a .
Po nareenju taba 2. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od j e d n e ete B a n i j skog N O P odreda i ete K a s i m C e h a j i f o r m i r a n Moslavaki partizanski bataljon.
Kod s. Divosela (blizu Gospia) delovi 1. likog N O P odreda V e l e b i t , posle due
borbe, odbili napad italijanskih
delova iz Gospia i naneli im v e l i k e gubitke.

Italijanski vojnici i etnici popalili s. P o n i k v e , i s. Osojnik. a potom opljakali sela

V. i M. Jadr. L i p l j e . Zdihovo, Malik. Otok, Grabrk i T r o m a r i j u (sva kod K a r lovca).
Kod Pokupskog delovi 1. ete 2. bataljona " K l j u k a Zumberako-pokupskog N O P
odreda zapalili lep sa 20 vagona drva. Ustae su posle toga terorisale stanovnitvo
toga kraja, tako da je oko 650 seljaka iz Vratekog, Brkievine i drugih sela pobeglo u ume.

325

1942. avgust

SLOVENIJA

avgust 1942.

Partizanske grupe u H r v a t s k o m z a g o r j u poruile elezniku prugu Z a g r e b V a radin na 2 mesta i unitile 2 l o k o m o t i v e i 4 vagona.

Izmeu Cabra i Tra 2. bataljon 2. primorsko-goranskog N O P odreda napao italijanske v o j n i k e i naneo im gubitke od 25 m r t v i h i vie ranjenih.
25. avgust

Odrana peta konferencija tabova jedinica G r u p e N O P odreda za Liku, uz p r i sustvo komandanta taba 1. operativine zone N O P odreda Hrvatske, na k o j o j su
pretresana sva v o j n a i politika pitanja.
Izmeu . stanice Li. Jescnica i Javornik (kod Otoca) jedinice 1. hrvatske N O U
brigade unitile teretni voz od 36 vagona i 2 lokomotive.
U s. G. Budaki (kod V o j n i a ) odrana okruna konferencija A F Z - a za okrug K a r lovac: analiziran je rad organizacija A F Z - a po srezovima i date su smernice za
budui rad.
Italijanske snage, ustae i etnici iz s. Lo vinca, s. Metka i . st Radu otpoeli d v o dnevni napad na d e l o v e 1. likog N O P odreda V e l e b i t * u s. Raduu, k o j e su p r i nudili na p o v l a e n j e prema Velebitu. Posle toga n e p r i j a t e l j je popalio nekoliko kua,
pohapsio i muio stanovnitvo i pljakao letinu.
U rejonu s. G o m i r j a (kod Ogulina) delovi bataljona M a r k o T r b o v i 1. primorskogoranskog N O P odreda zapalili 500 kubika drva spremljenih za italijanski garnizon
u V r b o v s k o m (blizu Ogulina).
U s . T r n a v c u (kod T i t o v e Korenice), p o nareenju taba grupe N O P odreda z a
Liku. formirana 1. enska omiainska eta od 75 n a j b o r b e n i j i h seljanki, radnica i
uenica iz Like. Posle v o j n o - p o l i t i k o g kursa eta je rasformirana, a drugarice su
rasporeene po bataljonima 2. hrvatske N O U brigade.
U V u k o v a r u ustae s t r e l j a l e 140 pripadnika i simpatizera N O P - a iz Srema.

26. avgust

U Jastrebarskom (kod K a r l o v c a ) 4. hrvatska N O U brigada napala i razbila d o m o bransku posadu i lz ustakog logora oslobodila decu (njih 727) pohvatanu prilikom
neprijateljske o f a n z i v e na Kozaru, K o r d u n i Liku. P o r e d toga, ona je unitila 3
lokomotive i 150 vagona.

27. avgust

U logoru 1. voda Brake partizanske ete odrana okruna konferencija S K O J - a za

Bra, H v a r i Korulu, na k o j o j je izabran OK S K O J - a za Bra, H v a r i Korulu.
K o d Sv. Ivana Zeline partizanske grupe zapalile p r e k o 3 vagona sena a kod
K l a n j c a 20 vagona jema rekviriranog od strane ustaa i nemakih vojnika.

s.

Kod . st. Plae (na eleznikoj pruzi Delnice Suak) minerski vod 1. primorskogoranskog N O P odreda poruio 100 m pruge, zbog ega je saobraaj bio obustavljen
32 asa.
27/28. avgust

D e l o v i 1. i 2. slavonskog N O P odroda i Proleterskog bataljona

Operativnog taba
N O P i DV za Bos krajinu i Banijska proleterska eta. posle desetoasovne borbe,
zauzeli n e p r i j a t e l j s k o uporite u s. ulavecu (sada: s. M i o k o v i e v o ) , kod Daruvara.
N e p r i j a t e l j je imao oko 40 m r t v i h i ranjenih, a partizanske jedinice su imale 5 m r t vih i 15 ranjenih boraca. Z a r o b l j e n je 31 domobran i 9 nemakih v o j n i k a a zaplenjeno je 48 puaka i 3 p. mitraljeza.

28. avgust

Delovi partizanskog bataljona Josip K r a odbili napad ustaa na s. K o t a r e (kod

Samobora). N e p r i j a t e l j je imao 6 m r t v i h i vie ranjenih.
K o d s. Kletita (na el. pruzi Kutina P o p o v a a ) jedinice Moslavakog partizanskog bataljona digle u vazduh oklopni voz, zbog ega je saobraaj obustavljen 24
asa.
OK K P H za H r v a t s k o p r i m o r j e dao uputstvo Udarnom bataljonu 5. operativne zone
N O P odreda H r v a t s k e da o b r a z u j e partijske i s k o j e v s k e organizacije.

30. avgust

Na poloajima od iroke K u l e do Vrepca italijanske snage, domobrani,

ustae i
etnici iz Gospia napali delove G r u p e N O P odreda za Liku. Posle estokih borbi
n e p r i j a t e l j je u toku dana odbijen u polazni garnizon, ali je on uspeo da popali sela
Ostrovicu i Cukovac i opljaka letinu.
Blizu Capraga (na pruzi Sisak S u n j a ) delovi Banijskog N O P odreda digli u v a z duh nemaki oklopni voz. R a n j e n o je 25 nemakih vojnika, a jedan je poginuo. Saobraaj je bio obustavljen 15 asova.

31. avgust

326

Jedinice 4. hrvatske N O U brigade napale domobranske I a n d a r m e r i j s k e posade

na . st. Draganii i postaje Lazinu i D o m a g o v i e na pruzi Z a g r e b K a r l o v a c , ali

1942. avgust

MAKEDONIJA

avgust 1942.

se posle krae borbe morale povui zbog dolaska oklopnog voza iz Jastrebarskog.
One su poruile 4 eleznike zgrade sa postrojenjima, 1 pilanu, 1 elezniki most i
prugu na nekoliko mesta i zaplenile 10 puaka. 1000 metaka, 18 bombi i drugi materijal.
Izmeu Ogulina i Gomirja 2. udarni bataljon 1. primorsko-goranskog N O P odreda
poruio elezniku prugu i napao dva neprijateljska transportna voza. On. je tom
prilikom ubio ili ranio oko 100 italijanskih oficira i vojnika, zarobio 2 domobranska
oficira, 7 andarma i domobrana, 9 italijanskih vojnika i 35 elezniara, zapalio 16
vagona i zaplenio 4 puke, 7 pitolja i veliku sumu novca.
Aygust

Odlukom CK K P H i GS N O P odreda za Hrvatsku formirana 1. istarska partizanska

eta Vladimir Gortan, od boraca Istrana koji su se nalazili u jedinicama 5. operativne zone N O P odreda Hrvatske.
U zagrebakom zatvoru, posle zverskog muenja, ustae ubile lana rejonskog komiteta K P H u Zagrebu Dragicu Konar, narodnog heroja.
Formiran novi OK K P H za Dubrovnik 1 .
Formiran OK K P H za Split.
U Kordunu izaao prvi broj lista R i j e ene, organa karlovakog Okrunog odbora
AFZ-a.
Na o. Koruli formirana partizanska grupa.
U svim mestima o. Hvara odrani izbori za NO odbore i Izabrani delegati za sresku
konferenciju u s Poljici.
Odrana sreska konferencija sreza Novi, na kojoj je izabran S N O odbor.
Formiran S N O odbor za o. Bra i o. oltu.
Formiran SK K P H za Klanjec (kod Zagreba).

MAKEDONIJA
2. avgust

U s . Smilevu (kod Bitolja), u kome je 1903. godine doneta odluka o poetku llindenskog ustanka, Bitoljsko-prespanski N O P odred Damjan Gruev* zapalio optinsku
arhivu i odrao miting. T o m akcijom je spreena proslava ilindenskog ustanka
koju je pripremio bugarski okupator, a trebalo je da j o j prisustvuje bugarski ministar unutranjih poslova, koji je, radi toga. iz S o f i j e stigao u Bitolj.

Avgust p.

PK K P J za Makedoniju Izdao proglas povodom ilindenskog ustanka: poziva makedonski narod da iroko r a z v i j e partizansku borbu radi istcrivanja okupatora I stvaranja narodne demokratske vlasti.

6. avgust

U s . Pribllclma (kod Krueva) Kruevskl N O P odred -Pitu Guli, zapalio optinsku

arhivu i zaplenio 30 puaka i dosta municije.

8. QDffUst

U Duvanskom institutu u Prilepu grupa prilepskih diverzanata zapalila oko 40.000

kg ita 1 20.000 kg sena.

9. avgust

Clan biroa PK KP.T za Makedoniju, MIre Acev. dostavio Centralnom komitetu K P J

izvetaj o stanju u partijskoj organizaciji Makedonije i merama za njeno uvrenje.
U pismu se posebno istie tetno delovanje Bana Andreeva i njegovih jednomiljenika na razvoj N O P - a u Makedoniji.

12, avgust

Bitoljski oblasni policijski naelnik izdao naredbu sreskim policijskim naelnicima:

Iznosi slabost policije u borbi protiv pristalica N O P - a i nareuje preduzimanje
potrebnih mera da bi se spreila njihova aktivnost.

13. avgust

U s . Pletvaru (kod Prilepa) Prilepski N O P odred Dimitar Vlahov* zapalio optinsku arhivu, streljao est bugarskih agenata i izdajnika i zaplenio 11 puaka,
pitolja i drugi materijal.

17. avgust

OK K P J za teritoriju Makedonije pod italijanskom okupacijom izdao prvi broj lista

Bratstvo, koji je rasturen po itavoj teritoriji zapadne Makedonije.
1 S p o m i n j e se i 22. V I I . Tada Je postojao Mesni komitet K P H za Dubrovnik, a PK
K P H za Dalmaciju ga naziva Okrunim komitetom

327

1942. avgust
18/19.

avgust

SLOVENIJA

avgust 1942.

ti s. Kaani (na putu Resen Bitolj) N O P odred Damjan G r u e v napao posadu

bugarske policijske stanice.

19. avgust

U s . Lokvene (kod Krueva) uao Kruevski N O P odred Pitu Guli i odrao politiki zbor.

20. avgust

U Skoplju, po odluci MK K P J za Skoplje, grupa skojevaca, kao odmazdu za ubistvo lana biroa PK K P J za Makedoniju Cvetana Dimova, ubila zloglasnog agenta
bugarske policije Mana Makova.

21. avgust

U Skoplju preki sud bugarske 5. armije osudio 2 pripadnika N O P - a na smrt, a 20

pripadnika na strogi zatvor od 10 do 15 godina.
U rejonu s. Zlatara (kod Resna) bugarska vojska i policija okruile Bitoljsko-prespanskl N O P odred Damjan Gruev, ali se posle krae borbe on izvukao iz okruenja.

22. avgust

U s . Lagovu (kod Prilepa) Prilepski N O P odred Dimitar V l a h o v spalio optinsku

arhivu i zaplenio neto oruja i drugog materijala.
Bitoljski oblasni direktor izdao naredbu da se po optinama od rodoljubivih i odanih elemenata organizuju naoruane grupe (seoske strae) sa zadatkom da tite
sela od napada partizana i da preduzimaju potere
Bitoljski oblasni direktor izdao naredbe: da se preko predstavnika
rodoljubivih
organizacija i irih konferencija razvija propaganda u narodu protiv komunistike
delatnosti i da se najtemeljitije provere ubeenja i delatnosti svih slubenika; da se
r a z v i j e iroka mrea obavetavanja kao i da se uvede policijski as gde je to potrebno.

26. avgust

Kod s. Bogomile (blizu Titovog Velesa) grupa boraca Velekog N O P odreda P e r e

T o e v poruila elezniku prugu.

28. avgust

Grupa boraca Velekog N O P odreda Pere T o c v upala u s, K r i v u Kruu

Titovog Velesa). odrala miting i zaplenila neto oruja.

(kod

Bitoljski oblasni direktor izdao uputstvo o zajednikom radu vojske, policije 1 administrativne vlasti na otkrivanju i gonjenju partizana.
U Strumici preki sud bugarske 5. armije osudio 4 pripadnika N O P - a na smrt a 10
pripadnika na strogi zatvor od 10 do 15 godina.

SLOVENIJA
?. avgust

U Polin (kod L j u b l j a n e ) Rejonski odbor OF unutio Glavnom tabu N O P odreda za

Sloveniju molbu da se formira Polianiski partizanski batalion. Ovai bi batalion osiguravao vezu izmeu L j u b l j a n e i GS N O P odreda za Sloveniju, koji se nalazio na
osloboenoj teritoriji.

3. avgust

Oko 34 hiljade nemakih vomika opkolilo 2. i 3. etu Polianskog partizanskog

bataljona na sektoru Blegoa. Druga eta se izvukla iz trostrukog obrua, dok se iz
3. ete spasao mali broj ljudi.

9/10 avgust

Italijanska divizija Kaatori dele A l n i stigla preko K o e v j a na sektor rnomelj

r. SemI. Tu je trebalo da j o j bude polazni poloaj za okruenje Koevskog
roga, da bi u njemu unitila glavninu partizanskih jedinica i GS N O P odreda za
Sloveniju.
Prva proleterska N O U brigada T o n e Tomi napala utvreno italijansko uporite
Rate, ali nije uspela da potpuno uniti posadu.

11. avgust

GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu kojom se naziv 1. proleterska N O U

brigada Tone Tomi zamenjuje nazivom 1. slovenaka N O U brigada
Tone
Tomi.
Na pl. Jelovici nemake jedinice opkolile jedan bataljon 2. grupe N O P odreda. Sutradan je bataljon uspeo da probije obru. T o m prilikom su mu pali u ruke dokumenti s planom ofanzive, to mu je pomoglo u daljim akcijama.

12. avgust

328

GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o d a l j o j organizaciji obavetajne slube

u jedinicama.

1942. avgust
13/14. avgust

14. avgust

SLOVENIJA

avgust 1942.

P r v a slovenaka N O U brigada T o n o T o m i iznenada napala betogardistiko uporite kod Sv. A n e (blizu N o v o g Mesta). Italijanski v o j n i c i su a r t i l j e r i j s k o m v a t r o m
podrali odbranu uporita, te je stoga napad samo delimino uspeo.
Italijanski vojnici otpoeli napad na, g o t o v o sa svili strana okrueni, Koevski rog,
gde su se nalazili CK KP S l o v e n i j e , G N O P odreda za Sloveniju, Izvrni odbor
OF i bolnica 5. grupe NO odreda.
Trei bataljon 1. slovenake N O U brigade T o n e T o m i izvrio napad na s. D v o r
(kod 2uemberka), ali bez uspeha.

Avgust p. p.

Iznad s. V i t o v l j a (kod Gorice) f o r m i r a n partizanski bataljon S i m o n G r e g o r i u

koji su ule 1. i 2. vipavska i Tolminska eta.

16. avgust

K o d G. Sevnice delovi 3. bataljona K r k o g N O P odreda napali italijansku kolonu

koja je ila iz T r e b n j a prema Cateu i naterali je u bekstvo.

17. avgust

Delovi

19. avgust

Instruktori pri G N O P odreda za S l o v e n i j u izdali naredbu da partizanske jedinice

odmah pomognu o p k o l j e n i m drugovima na K o e v s k o m rogu: napasti neprijateljski
obru sa spoljne strane.

21. avgust

Bela garda napala logor 4. ete 4. partizanskog bataljona K r i m s k o g N O P odreda.

Poto se eta povukla, belogardisti su zapalili logor.

22. avgust

G N O P odreda za S l o v e n i j u naredio 1. slovenakoj N O U brigadi, T o n e T o m i

da u blizinu L j u b l j a n e odmah uputi jedan bataljon koji e s v o j o m a k c i j o m oslabili
neprijateljski pritisak na partizanske jedinice na sektoru Dolenjske 1 K o e v s k e .

23. avgust

CK KP S l o v e n i j e , Izvrni odbor OF i G N O P odreda za S l o v e n i j u napustili K o evski rog i uputili se u pravcu Suhe krajine.

26. avgust

G N O P odreda za S l o v e n i j u izdao naredbu o reorganizaciji 3. i 5. grupe N O P odreda

i o f o r m i r a n j u manevarskih brigada radi lakeg pariranja italijanskoj ofanzivi na
osloboenu teritoriju.

27. avgust

G N O P odreda za S l o v e n i j u izdao naredbu k o j o m se oruani pripadnici B e l e garde

s t a v l j a j u van zakona.

Avgust k.

Na Otrobovcu, po nareenju G N O P odreda za Sloveniju, od boraca 3 bataljona

K o e v s k o g N O P odreda formiran Loki N O P odred, koji je dobio zadatak da se p r e baci u Slovenako p r i m o r j e i tamo ojaa N O P .

nekoliko italijanskih

d i v i z i j a potpuno zatvorili obru oko K o e v s k o g roga,

K o d Z a g o r j a , ispod Bohora, Kozjanska eta upala u nemaku zasedu, gde je o p k o ljena i razbijena.

SRBIJA
1. avgust

Vod boraca Posavskog N O P odreda iznenada napao posadu s. Subotita (kod Rume),
razoruao 35 domobrana, zaplenio 2. p. mitraljeza, 32 puke sa oko 3000 metaka i
dosta druge o p r e m e i zapalio optinsku arhivu.
U s . Bunukom itluku
etnike l 4 dobrovoljca.

(kod

Leskovca)

Leskovaki N O P

odred

razoruao

mesne

2. avgust

U rejonu Srbobrana partizanska grupa iz s. T u r i j e sukobila se sa oko 80 maarskih

andarma i policajaca i posle due borbe uspela da se p r o b i j e iz okruenja nanevi
neprijatelju gubitke. U borbi je poginuo i jedan partizan.

2/3. avgust

U s . M i h a l j e v c i m a (kod Stare P a z o v e ) delovi Posavskog N O P odreda spalili optinsku

arhivu i zaplenili 2 puke, 1 pitolj i neto sanitetskog m a t e r i j a l a ' .

3. avgust

U s. V. T r n j a n u i s. Preseini (kod L e s k o v c a ) Leskovaki N O P odred

mesne etnike i zaplenio oko 60 puaka.

razoruao

U Rumi nemaka policija i uslae streljali 26 lanova P a r t i j e i pripadnika i simpatizera N O P - a iz Srema.

1

Prema Jednom neprijateljskom bvetaju dogadaj se desio 12. avgusta.

329

1942. avgust

SLOVENIJA

avgust 1942.

4. avgust

Delovi Posavskog N O P odreda napali domobransku posadu u s. Popincima (kod

Stare Pazove), zarobili 1 oficira i 12 domobrana i zaplenili 1 p. mitraljez, 16 puaka,
10 bombi i dosta druge opreme.

4/5. avgust

Delovi Frukogorskog N O P odreda napali i razoruali neprijateljsku strau kod

slagalita municije
Beketovo blizu Vrdnika i zaplenili 2 p. mitraljeza, 19 puaka 1800 metaka i 49 bombi.

5. avgust

Borci 3. ete Frukogorskog N O P odreda napali posadu u s. Ledincima (kod Petrovaradina), jaine oko 50 andarma, domobrana i ustaa i naneli j o j gubitke a zaplenili 7 puaka.
U s . Deu (kod Stare Pazove) delovi Posavskog N O P odreda razbili ustae i mesii"
petokolonae.

August p.

U s . T u r i j i (kod Srbobrana) izaao prvi i jedini broj lista Istina, organa PK K P J

za Vojvodinu (Izdanje za Baku).

8. avgust

U Staroj Pazovi ustae streljale 18 partizana a 30 simpatizera

sprovelo u Vukovar.

8/9. avgust

Delovi Posavskog N O P odreda izvrili napad na andarmerijsku posadu u s. P r o garu (juni Srem). andarmi i metani nemakog porekla, saradnici okupatora povukli su se iz sela.

9. avgust

Prema nareenju Pavelievog Glavnog stana, u cilju masovnih represalija u Sremu.

formirano Vie redarstveno poverenitvo za Veliku upu Vuka.

10. avgust

Na pl. Jastrepcu oko 10.000 nedievaca i etnika, pod rukovodstvom Nedievog ministra unutranjih poslova, otpoeli koncentrian napad na Jastrebaki i Rasinski
N O P odred tzv. Aimovieva ofanziva. Da bi izbegli udar, Jastrebaki N O r
odi od je uputio jednu etu na pl. Bukovik i pl. Ozren. drugu ostavio da manevrie
po pl. Jastrepcu, a Rasinski N O P odred je uputio jednu etu ka pl. Gou, drugu ka
pruzi unis Stala, sa zadatkom da u odreenim rejonima dejstvuju i skrenu
panju neprijatelja na sebe. Posle ofanzive, koja je trajala skoro mesec dana, eto
su se povratile na pl. Jastrebac.

NOP-a

uhapsile i

U Srem. Mitrovici ustaka policija otpoela hapenja, pljakanja i ubijanja pripadnika i simpatizera N O P - a i za 3 dana ubila oko 1000 lica. Masovna hapenja i zverstva ustaa ( A k c i j e Viktora T o m i a ) i nemake policije, i u ostalim mestima u
Sremu produena su sve do 16. septembra. Za ovo vreme ukupno je ubijeno i nestalo oko 6000 ljudi, ena i dece, mahom srpske nacionalnosti, a uhapeno i zlostavljano oko 10000 lica.
11. avgust

OK SKOJ-a za Srem uputio predlog Stabu N O P odreda za Srem da

izvode i svoje posebne omladinske akcije.

omladin -i

12. avgust

Jedan nemaki avion bombardovao s. Progare (juni Srem) i poruio 10 kua.

Frukogorski N O P odred izdao nareenje potinjenim da poboljaju unutranji red
i da formiraju bolnicu i ininjerijski vod.

13 avgust

U zemunici na pl. M. Jastrepcu delovi Srpske dravne strae otkrili 11 boraca

bolesnika iz Jastrcbarskog N O P odreda. Da ne bi ivi pali u ruke neprijatelju njih
8 su izvrili samoubistvo (meu njima je bio i politkomesar ete N i k o d l j e Stojanovi Tatko, narodni heroj).
Nemake jedinice blokirale s. Perlez (kod Zrenjanina). vrile pretres kua, maltretirale stanovnitvo i oko 100 metana odvele u petrovgradski logor.

14. avgust

U zatvoru u Kos. Mitrovici nemaka policija, posle dueg muenja, streljala profesora Sclviru Tomaini Slovenku, narodnog heroja.

15. avgust

U Rumi nemaka polici ia i ustae streljali 95 talaca.

Stab Frukogorskog N O P odreda izdao potinjenim etama Uputstvo
predstraarske slube i Postupak u sluaju neprijateljskih napada.

Avgust v. p.

330

za

vrenje

Prilivom novih boraca Bosutski partizanski vod prerastao u Bosutsku partizansku

etu.

1942. avgust
Avgust s.

SLOVENIJA

avgust 1942.

U s . Suvodolu (kod Lipljana) odrano oblasno savetovanje SKOJ-a za Kosovo i

Metohiju. Izabran je Oblasni komitet SKOJ-a i doneti su zakljuci o radu na pripremi omladine Kosova i Metohije za borbu protiv okupatora i njegovih slugu,
stvaranju Narodnooslobodilakog saveza omladine,
popularisanju
NOB-a,
broj
organizaciji omladinskih akcija i proirivanju i uvrivanju SKOJ-a.
Od Pasjake ete Toplikog N O P odreda i preiveiih boraca Jablanikog
odreda formiran Jablaniko-pasjaki N O P odred Stanimir V e l j k o v i Zele.

Avgust d. p.

NOP

U rejonu s. Valnia (blizu Babunlce) od boraca biveg Babikog N O P odreda formiran Crnotravski N O P odred.
U s . Graanici (kod Pritine) formiran ilegalni M N O odbor.

16. avgust

U umi Lisnik (kod Srem. Rae) Bosutska partizanska eta odbila napad 150 ustaa
i naterala ih u bekstvo.

17. avgust

Bosutska partizanska eta izvrila neuspeo napad na and. st. u Srem. Ral.
Izmeu sela Prhova l Peinaca (kod Rume) delovi Posavskog N O P odreda
bodili 23 prisilno mobillsana regruta, te je 21 regrut stupio u partizane.

oslo-

18. avgust

U kamenolomu kod s. Ledinaca (blizu Petrovaradina) grupa boraca Frukogorskog

N O P odreda zaplenjenim eksplozivom poruila postrojenja i 1 zgradu.

20. avgust

PK K P J za Srbiju predloio OK KP.T za Mladenovac da drugovi iz Beograda koji

se prebace na njegovu teritoriju obrazuju posebnu etu pod komandom taba 1.
umadijskog N O P odreda. eta bi posluila kao jezgro za formiranje novog umadijskog N O P odreda.

20/21. avgust

21. avgust

21/22. avgust

Na pruzi Poarevac Petrovac (izmeu V. Sela i Batue) delovi Poarevakog N O P

odreda sruili most.
Komandujui general i zapovednik okupirane Srbije izdao nemakim i ustakim
jedinicama zapovest o obrazovanju grupe Borovski i o sprovoenju ofanzivne
akcije protiv partizana na Frukoj gori.
Poarevaki N O P odred napao granino odeljenje na karauli Vince (kod Golupca)
i zaplenio 10 puaka i drugu opremu.

22. avgust

Borci 3. ete Frukogorskog N O P odreda napali ustako-domobransku i andarmerljsku posadu u s. Ledineima (kod Petrovaradina) i u petoasovnoj borbi unitili
and. st., naneli neprijatelju gubitke u ljudstvu i materijalu i zaplenili nekoliko
puaka s municijom.

23. avgust

Druga i 4. eta Frukogorskog N O P odreda otpoela napad na ustako-domobransku

posadu li s. Suseku (kod Iloka), jaino 35 vojnika i vise naoruanih metana. Hazvila se otra borba, koja se produila u toku noi i sledeeg dana. ali uporite ni io
potpuno zauzeto, zbog intervencije maarskih monitora i pristiglih neprijateljskih
pojaanja Iz Iloka i s. Netina. Neprijatelju su naneti gubici i zaplenjeno mu je 30
puaka.
Delovi Podunavskog N O P odreda zauzeli ustako uporite u s. Bukovcu (kod Srem.
Karlovaca).

23/24. avgust

24. avgust

Delovi Frukogorskog N O P odreda ponovo napali ustako-domobransko uporite

u selu Ledineima (blizu Petrovaradina) gde su spalili arhive u optinskoj i potanskoj zgradi.
Protiv Podunavskog i Frukogorskog N O P odreda (ukupna jaina 410 boraca) na
Frukoj Gori, otpoela ofanzivna akcija (tzv. velika ofanziva) nemakih i ustako-domobranskih snaga, uz sadejstvo artiljerije, tenkova, vazduhoplovstva i delova maarskog monitorskog puka za zatitu vodenih puteva (jaine oko 17.000 vojnika).
U borbama do 31. avgusta neprijatelj je unitio Stab N O P odreda za Srem a Frukogorskom i Podunavskom N O P odredu naneo gubitke od oko 50 poginulih i ranjenih boraca. Neprijatelj je imao oko 80 poginulih vojnik?..
U s . Suseku (kod Iloka) andarmi, ustae i domobrani na zverski nain poubijali
oko 20 mukaraca, nekoliko ena i jedno dete, zapalili 32 kue i izvrili masovne
pljake.
U Irigu ustae streljale 36 rodoljuba.

331

1942. avgust

SLOVENIJA

avgust 1942.

25. avgust

Grupa boraca iz Podunavskog N O P odreda razoruala neprijateljsku posadu tunela

kod s. Cortanovaca (blizu Srem. Karlovaca)

27. avgust

U s . Banji (kod Aranelovca) 1. umadijski N O P odred razoruao manju grupu etnika i demolirao elezniku stanicu.

28. avgust

U s . Jeloviku (kod Aranelovca) 1. umadijski N O P odred razoruao seosku etniku strau i spalio optinsku arhivu.

28'29. avgust

U umi Begovina Marica, kod s. Karlovia (juni Srem) izvrena reorganizacija

Posavskog N O P odreda: od dotadanja tri voda formirane tri ete i odreeni im
rukovodioci.

29. avgust

U Beogradu izaao prvi broj lista >Glas->, organa Jedinstvenog N O P Srbije. Lisi
je izlazio do osloboenja zemlje.

30. avgust

U Srem. Mitrovici ustaka policija na zverski nain pobila grupu od 200 ljudi dovedenih iz Sida.

31. avgust

U predelu Belengira (kod Beoina), za vreme neprijateljske ofanzivne akcije na

Fruku goru, okrueni od nemakih jedinica, poginuli komandant taba N O P odreda
za Srem i politiki komesar Slaba i lan OK K P J za Srem Stanko Paunovi Veljko,
narodni heroj.
Na putu izmeu s. V o j k e i Stare Pazove jedan vod iz Posavskog N O P odreda izvrio
prepad na sprovodnike t oslobodio 25 prisilno mobilisanih regruta. Pokuaj ustako-domobranskih poternih jedinica i policije iz Stare Pazove, s. Golubinaca i s. V o j k e
da u pojasu kukuruza izmeu tih mesta opkole partizane nije uspeo Vod je svojom iznenadnom vatrom stvorio zabunu kod neprijatelja i izvukao se. Poterni delovi su pretrpeli gubitke, nr-roito u meusobnoj borbi
U s . Rudaru (kod Leskovca) Leskovaki N O P odred razoruao grupu straara SDS,
zatim 2 nedievca i 1 etnika, a u s. V. Trnjanu 1 nemakog vojnika.

Avgust k.

Jedna eta Rasinskog N O P odreda prela r. Z. Moravu i u toku jedne noi razoruala 21 etnika u selima Sancu, Bonjanu i Makaru (kod Kruevca) i u njima
spalila optinsku arhivu i zaplenila 3.000 kg penice i 300 kg vune spremljene za
okupatora.
U s . Poaranju (kod Gnjilana) formirana prva partijska organizacija.

Avgust

Na pl. Rudniku obnovljen aanski N O P odred. Uskoro je OK K P J za aak doneo

pogrenu odluku o rasformiranju tog odreda.
Na pl. Bukulji, od dela boraca 1. umadijskog N O P odreda, ponovo formiran Suvoborski N O P odred, sa zadatkom da dejstvuje u irem rejonu Valjeva.
U Zemunu, usled provale od strane jednog sekretara skojevskog rejonskog rukovodstva na Toinom bunaru, ustaka policija otpoela hapenja omladinaca i rodoljuba.
U Pritini formiran prvi ilegalni G N O odbor, koji je u poetku vrio i poslove S N O
odbora.
U selima Suvodolu, Lugu, Lepini, Radevu, Skulapovu, G. Guterici. Slovinju, Stimlju.
Muhader, Babuu, Medvecu, Maguri i Livadu (srez sitniki) formirani ilegalni M N O
odbori
Obnovljeno Poverenitvo SK

K P J za kulski srez.

U zgradi ustake policije u Zemunu grupa udarnika pokidala telefonsku vezu.

U Zemunu (kod Konjike kole) dva udarnika ubila nemakog oficira.

332

Septembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

1

septembar

V r h o v n i komandant N O P i DV J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o dao Stabu 5. krajikog

N O P odreda uputstvo o f o r m i r a n j u 4. k r a j i k e N O U brigade (od bataljona G a v r i l o
Princip, Starac V u j a d i n i
Budunost) i K o m a n d e podruja u Drvaru.
Komanda italijanskog 6. armijskog korpusa obavestila Viu komandu S l o v e n i j a
D a l m a c i j a (Superslodu) da je obrazovana jedinstvena komanda etnikih snaga
Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine.

2. septembar

septembar

Vrhovni komandant N O P i DV J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o izdao naredbu o izboru,

strukturi i zadacima NO odbora.
VS N O P i DV Jugoslavije naredio Stabu 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske
da dovri f o r m i r a n j e operativnih jedinica (brigada i N O P odreda) i pozadinskih
vojnih ustanova i da r a z v i j e obavetajnu slubu i intenzivnu politiku delatnost na
elom podruju, a da jedinice pod n j e g o v o m komandom porue komunikacije k o j e
od Duvna i Bukog blata izvode ka Livnu.
Referent saniteta pri V N O P i DV Jugoslavije uputio poziv s v i m lekarima na osloboenim teritorijalna da uestvuju na P r v o m kongresu lekara u Bosanskom Petrovcu
Referent saniteta pri V N O P i DV J u g o s l a v i j e uputio tabovima jedinica uputstvo
0 nainu organizovanja dopisnike slube i o sadraju lanaka namenjenih asopisu
R a n j e n i partizan.

Septembar p.

Vlada S S S R - a uputila VS N O P i DV Jugoslavije radio-depeu: Saoptite

hitno
kratak sadraj dokumenata k o j e imate o ulozi Drae Mihailovia. M o e biti da su
okupatori osobito zainteresovani da raspaljuju meusobnu borbu izmeu partizana
1 etnika.

Septembar p.

U Peruu i ileu formirani odbori pod n a z i v o m Slobodna J u g o s l a v i j a , s c i l j e m da

okupljaju sve napredne jugoslovenske iseljenike i da materijalno i moralno pomau N O B u starom zaviaju. Do kraja godine organizacije sa istim c i l j e m f o r m i rane su kod naih iseljenika u Brazilu, K o l u m b i j i , P a r a g v a j u i B o l i v i j i .
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz T i t o izdao naredbu o obrazovanju pozadinskih vojnih vlasti na osloboenoj teritoriji (o ustrojstvu i zadacima
komandi podruja, komandi mesta, partizanskih i seoskih straa). Do kraja godine
formirane su komande sledeih p o d r u j a : bihakog, drvarskog, podgrmekog, j a j a kog. livanjskog, banijskog, kordunakog, likog, primorsko-goranskog,
splitskog,
biokovsko-neretvanskog, umberakog, psunjskog i papuko-krndijskog.
Clan centralnog agitaciono-propagandnog o d e l j e n j a pri VS N O P i DV J u g o s l a v i j e
i CK K P J Veselin Maslea napisao d i r e k t i v n i lanak p o v o d o m priprema za izbore
organa narodne vlasti u osloboenim k r a j e v i m a Bosne i Hercegovine. lanak je,
zajedno s naredbom v r h o v n o g komandanta N O P i DV J u g o s l a v i j e Josipa Broza Tita
o organizaciji narodnooslobodilake vlasti i pozadinskih v o j n i h vlasti, izaao u brouri koju je u d r u g o j polovini septembra 1942. izdao VS N O P i DV Jugoslavije.
U Pritini, posredstvom italijanskih oficira, uspostavljena saradnja izmeu etnika
Drae Mihailovia i albanskih nacionalista.

6.

septembar

7 septembar

8.

septembar

PK K P J za Srbiju uputio pismo D o b r i v o j u R a d o s a v l j e v i u , k o j i se kao instruktor

CK K P J nalazio u Skoplju. U pismu se d a j u smernice za r e a v a n j e pojedinih pitanja
u Makedoniji na optejugoslovenskoj liniji. U to v r e m e CK K P J n i j e imao direktnu
vezu sa PK u M a k e d o n i j i , pa je d i r e k t i v e prenosio PK S r b i j e .
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz T i t o naredio GS N O P odreda
za Hrvatsku da formira udarne brigade i bataljone i organizuje partizanska d e j stva na i t a v o j teritoriji Hrvatske.
U s . Mlinitima (kod Glamoa) odrana sednica CK K P J .
333

1942. septembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

septembar 1942.

R e f e r e n t saniteta pri V N O P i DV J u g o s l a v i j e uputio O p e r a t i v n o m tabu N O P i

DV za Bos. krajinu uputstvo o o t k l a n j a n j u organizacionih nedostataka i ubrzanju
i z g r a d n j e partizanske bolnice kod Jasikovca (na pl. K l e k o v a i ) .
9. septembar

Italijanska Vrhovna komanda uputila

Vioj
komandi
Slovenija Dalmacija
(Superslodi) direktivu za preduzimanje o p e r a c i j e u rejonu Mostara i susednim oblastima protiv partizanskih jedinica na tom podruju. D o c n i j e je plan operacije proiren i na podruje Imotski, T r a v n i k , M r k o n j i - G r a d , Glamo.
Generalni sekretar K P J Josip Broz T i t o uputio K o m i n t e r n i depeu u k o j o j pita
zato moskovska radio-stanica na srpskohrvatskom jeziku ne popularie N O B , istiui da su mnogi u Jugoslaviji nezadovoljni n j e n i m emisijama, je ' ne pruaju ak
ni moralnu podrku borcima i pristalicama N O P - a .

10. septembar

Britanske trupe se iskrcale na Madagaskar.

N e m a k e i rumunske trupe zauzele Novorosijsk, poslednju
bazu sovjetske crnomorske flote.

znaajniju

pomorska

U Suaku vodeni razgovori izmeu komandanta italijanske 2. a r m i j e 1 komandanta

etnikih snaga zapadne Bosne, L i k e i D a l m a c i j e , pa je zakljueno da se etnicima
odmah izda 3.000 puaka, a u toku oktobra jo 9.000 puaka.
V N O P i DV J u g o s l a v i j e uputio Operativnom tabu N O P i DV za Bos. krajinu
direktivu u k o j o j istie da je s t v a r a n j e regularnih jedinica sadanji i budui kurs
V i da e se, u vezi s tim, s v e k r a j i k e jedinice o f o r m i t i u jednu ili d v e d i v i z i j e .
V N O P i DV Jugoslavije uputio tabu 4. krajike N O U brigade uputstvo o dejstvu
na neprijateljska uporita u rejonu Bos. Grahovo, na komunikaciji Bos. G r a h o v o
Knin, i o suzbijanju etnikog uticaja u tom kraju. Zatim je naredio da se formira
Komanda drvarskog podruja (s komandama mesta i partizanskim straama).
lan V N O P i DV J u g o s l a v i j e Aleksandar Rankovi uputio tabu 2. proleterske
N O U brigade uputstvo o organizaciji politike i kulturno-prosvetne
nastave
na
omladinskom v o j n o - p o l i t i k o m kursu pri O p e r a t i v n o m tabu N O P i DV za
Bos.
krajinu.
11. septembar

tab nemake 714. d i v i z i j e , preko delegata Drae Mihailovia, odobrio etnike oper a c i j e u istonoj Bosni.
V N O P i DV J u g o s l a v i j e dao upravi Vojnotehnilce radionice Operativnog taba
N O P i DV za Bos. krajinu uputstvo o nainu raspodele minobacakih granata, nagaznih mina i runih bombi.

12. septembar
13. septembar

Otpoela bitka za Staljingrad (sada: Volgograd).

Stabilizovan f r o n t izmeu nemakih i sovjetskih snaga na K a v k a z u .
Naredbom v r h o v n o g komandanta N O P i DV J u g o s l a v i j e Josipa Broza Tita f o r m i r a n
Ekonomski odsek V , koji se brinuo o ishrani i snabdevanju jedinica. Naredbom
je propisana i tablica sledovanja hrane u N O P i DVJ.

15. septembar

U B e l o j C r k v i (u Banatu) odran sastanak izaslanika Drae Mihailovia i predstavnika rumunskog nacistikog pokreta M a n i j , na kome je postignuta saglasnost
o z a j e d n i k o j saradnji p r o t i v komunistikih i partizanskih tendencija na Balkanu.

Septembar p. p.

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz T i t o uputio GS N O P odreda

za Hrvatsku, O p e r a t i v n o m tabu N O P i DV za Bos. krajinu i tabu 4. operativne
zone N O P odreda H r v a t s k e uputstvo o organizaciji narodne vlasti na osloboenim
teritorijama.

1G. septembar

Predstavnik v l a d e S S S R - a ponudio poslaniku izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e Jugos l a v i j e u M o s k v i da primi s o v j e t s k e posmatrae u tabu D r a e Mihailovia. I z b e glika vlada, znajui za saradnju etnika sa okupatorom, odbila je tu ponudu.

17. septembar

V N O P i DV J u g o s l a v i j e naredio K o m a n d i drvarskog v o j n o g podruja da praduzme e f i k a s n i j e m e r e protiv etnikih grupica k o j e se p o j a v l j u j u na terenu.

jy

334

septembar

U Zadru voeni razgovori izmeu italijanskog guvernera D a l m a c i j e i izaslanika

Drae Mihailovia, te je postignut nov sporazum o m a t e r i j a l n o j i finansljskoj p o moi etnicima od strane italijanskih vlasti. Guvernatorat D a l m a c i j e , na osnovu
tih razgovora, d o c n i j e je uruio komandantu Dinarske etnike d i v i z i j o sumu od
4 miliona lira i 9 miliona jugoslovenskih dinara.

1942. septembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

septembar 1942.

U Zagrebu odran sastanak izmeu komandanta italijanske 2. armije generala

Marija Roate i poglavnika N D H A n t e P a v e l i i . na korne su, pored ostalog razmotrena pitanja u vezi sa operacijom protiv partizanskih snaga u Eosni i Hercegovini (operacijom Dinara) i pitanja odnosa Vie komande SlovenijaDalmacija
(Superslode) s najviim vojnim i civilnim organima NDH.
20. septembar

Clan Politbiroa CK K P J Edvard K a r d e l j uputio generalnom sekretaru K P J Josipu

Brozu Titu izvetaj o toku i rezultatima letnjih operacija italijanskih i nemakih
snaga protiv N O P odreda Slovenije i o merama CK KP Slovenije i G N O P odreda za Sloveniju za otklanjanje tekoa iskrslih za vreme i posle operacija.

21. septembar

Kominterna preko CK K P J , prihvatila molbu CK KP A l b a n i j e za prijem u lanstvo

Kominterne i za odravanje I zemaljske partijske konferencije.

22. septembar

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio CK KP A l b a n i j e pismo u kome

prenosi depeu Kominterne kojom se odobrava odravanje I zemaljske partijske
konferencije i istiu zadaci koji stoje pred KP Albanije. CK K P J je preneo i svoja
iskustva u organizovanju i voenju oruane borbe naroda Jugoslavije.
Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio PK K P J za Makedoniju direktivno
pismo: obavetava ga o odluci Kominterne kojom se partijska organizacija u M a kedoniji stavlja pod rukovodstvo K P J i o upuivanju delegata CK K P J u Makedoniju; ukratko se osvre na razvoj NOB-a, istie uspehe i steena iskustva; d a j e
uputstva o radu partijske organizacije na stvaranju oruanih formacija, o formiranju Glavnog taba 1 i NO odbora, o uvrivanju bratstva 1 jedinstva naroda, o primeni partizanske taktike ratovanja; ukazuje na potrebu da se partijska organizacija
angauje vie u %'ojsci, ali da ne zanemari ni partijski rad na terenu, da pojaa
politiki rad meu bugarskim vojnicima itd.
Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito, u ime CK K P J , upulio Oblasnom komitetu K P J za Kosovo i Metohiju direktivno pismo u kome istie: da su zadaci partijskih organizacija na Kosovu i Metohiji da r a z v i j a j u NOB, bore se protiv ovinizma i jaaju bratstvo i jedinstvo; da treba iroko prii stvaranju NO odbora i
odmah preduzeti manje akcije radi dobijanja oruja i naoruanja za ljudstvo koje
stoji na raspolaganju; da je osnovni zadatak partijskih organizacija na Kosovu i
Metohiji da stvaraju jedinstvo protiv okupatora i uporno rade na pridobijanju
iptarskih masa za N O B .
Clan Politbiroa CK K P J Edvard Kardelj, u ime Izvrnog odbora OF i G N O P
odreda za Sloveniju, uputio slovenakim internircima u Gonarsu (u Italiji) pismo
0 spoljnoj 1 unutranjoj politikoj situaciji i o saradnji izbeglike vlade K r a l j e v i n e
Jugoslavije, etnika, Bele garde i okupatora protiv NOB-a, postavljajui zadatak
da se Beloj gardi onemogui vrbovanje interniraca u njene redove.
VS N O P i DV Jugoslavije uputio direktivu Glavnom tabu N O P odreda za H r v a t sku, Operativnom tabu N O P i DV za Bos. krajinu i tabu 4. operativne zone N O P
odreda Hrvatske, u kojoj im, pored ostalog, nalae da svim snagama pristupe organizovanju slobodne teritorije, da u narodu proire i pojaaju uticaj K P J , a onemogue svaki uticaj okupatora i njegovih domaih slugu, te time osujete planove
izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije i njenih agenata u zemlji o povratku na
staro. T a velika teritorija kae se u direktivi ne sme, dakle, da ostane
samo vojniki osvojena a politiki povrno pridobijena, nego se mora politiki
organizovati i povezali uz nau vojnu silu.

24. septembar

Prilikom otvaranja jugoslovenskog doma u Londonu ministar spoljnih poslova vlade

V. Britanije Antoni Idn odrao govor u kome, pored ostalog, velia borbu etnika
Drae Mihailovia protiv okupatora.

25. septembar

Komisija za kadrove CK K P J uputila svim partijskim rukovodstvima u vojsci i

na terenu instrukciju o organizaciji kadrovske slube u partijskim organizacijama
1 rukovodstvima u jedinicama i na terenu.
U Bosanskom Petrovcu otpoeo trodnevni I kongres lekara partizana, uz prisustvo
48 delegata iz N O P i DV Jugoslavije i s terena. Raspravljalo se o nizu strunih pitanja. Upuen je apel lekarima i studentskoj omladini na neosloboenoj teritoriji da
se prikljue narodnooslobodilakoj borbi. Pored toga, upuena su pozdravna pisma
Vrhovnom tabu N O P 1 DV Jugoslavije i sovjetskim, engleskim i amerikim lekarima.

26. septembar

V N O P i DV Jugoslavije demantovao vesti londonskog radija da Draa Mihailovi

stoji na elu oslobodilake borbe naroda Jugoslavije i da su etnike snage oslobodile celu zapadnu Bosnu.
1

Glavni tab Je bio formiran Jo u junu 1042. godine.

335

1942. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1942.

Via komanda Slovenija Dalmacija (Superstoda) uputila itahjanskoj Vrhovnoj

komandi plan operacija za oktobar. U planu se predvia da jedinice italijanskog
5. i 11. armijskog korpusa izvedu operaciju radi unitenja partizanskih snaga na
podruju Zumberka i Gorjanaca; da jedinice italijanskog 5, 11. i 18. armijskog
korpusa, sa ustakim snagama, izvre dve operacije^ jednu radi ienja- teritorije
izmeu mora i pruge Vrhovine Medak, a drugu du pruge Suak Ogulin
Karlovac; da jedinice italijanskog 6. i 18. armijskog korpusa izvedu operaciju
radi osiguranja rudarskog basena kod Mostara i pruge Mostar Sarajevo.
28. septembar

Vlada SSSR-a priznala francuski

svim slobodnim Francuzima.

Nacionalni

komitet

kao

organ

za

rukovoenje

Jake nemake, italijanske, etnike i ustako-domobranske snage (oko 50.000 v o j nika) iz rejona B a n j e Luke, Travnika, Mostara, Sinja i Knina otpoele ofanzivna
dejstva (ciklus operacija Dinara), U toku prozorske ( - A l f a ) , prve jajake (Jajce
I ) , Livanjske ( B e t a ) i druge jajake operacije (Jajce I I ) neprijatelj je ovladao
delom slobodne teritorije oko Prozora, Livna i Jajca, ali su njegove snage, protivudarima u rejonu Kljua i Bos. Grahova i brojnim manjim napadima jedinica Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske
i Grupe proleterskih i udarnih brigada, razvuene i iscrpljene pa je 31. oktobra
obustavio dejstva a da nije izveo jo dve planirane operacije.
Septembar

CK K P J uputio CK K P H pismo obavetavajui ga o ponovnom izlaenju Borbe

i Proletera, te o potrebi da se organizuje slanje dopisa, da se posveti panja
rasturanju tampe i da se primerci tampe iz Hrvatske alju u CK K P J .
etniki vojvoda Dobrosav Jevevi, delegat etnike Vrhovne
komande, uputio
komandantu italijanskog C. armijskog korpusa predlog da etnike snage preduzmu
ofanzivu radi ienja partizana u predelu Prozor Livno Makarska morska obala tok Neretve.
Pri VS N O P i DV Jugoslavije formirana Tehnika eta.

BOSNA I HERCEGOVINA
2. septembar

U s . Delijiima (na pl. Manjai) neprijateljski avion bombardovao Stab 1. k r a j i ke N O U brigade. Poginula su 3 borca, a ranjeno je 18 boraca, meu kojima komandant, komesar i zamenik komesara brigade. Komandant brigade Ivica Msrui Ratko,
narodni heroj, uskoro je podlegao ranama.
Po nareenju VS N O P 1 DV Jugoslavije, u cilju prikrivanja priprema za napad na
Jajce, ojaana 3. krajika N O U brigada preko r. Une upala u Cazinsku krajinu, gde
je posle dvodnevnih borbi zauzela Cazin i 14 okolnih sela. U borbi je ranjeno 70, a
poginulo preko 100 domobrana, ustaa i milicionera. Ta diverzija je izazvala angaovanje jakih delova ustake Like brigade, domobranske 1. brdske divizije i po
jednog nemakog oklopnog i ininjerijskog bataljona ali u prazno.
Na brdu Radovanu dve ete ustaa i milicionera odbacile prema
obezbeujue delove I. proleterske NO Ubrigade i zauzele Posuje.

3. septembar

5.

septembar

Duvnu

manje

U Mrkonji-Gradu odrana okruna konferencija K P J za Jajce, na kojoj je izabran

novi OK K P J za Jajce.
Pred mrak nemaka borbena grupa Putlic, podrana eskadrilom aviona, potisnula
delove 2. krajike N O U brigade i ovladala s. Sitnicom (pod pl. Manjaom), ali je
isti dan prinuena da odstupi u s. Kadinu Vodu.
U s . Mioiima (kod Rogatice), u borbi protiv etnika, poginuo sekretar seoske el i j e K P J Mihajlo Cvoro, narodni heroj, sa jo dva ilegalna politika radnika.
U selu Dobrom (blizu Livna), po direktivi Vrhovnog taba N O P i DV Jugoslavije,
od 1. i 2. bataljona N O P odreda za srednju Dalmaciju, bataljona Bude B o r j a n iz
N O P odreda za severnu Dalmaciju i delova bataljona Jozo Jurevi formirana 1.
dalmatinska N O U brigada. T i m e je N O P odred za srednju Dalmaciju prestao da
postoji.

7.

336

septembar

Iz Kupresa oko 3.000 ustaa i domobrana otpoelo prodor du komunikacije Kupres

Sujica Duvno Posuje Imotski. Iskoristivi nedovoljno sadejstvo 1. proleterske i 4. crnogorske N O U brigade, ustae i domobrani su za 4 dana, uz manje
borbe, zauzeli Sujicu i Duvno i usposlavili vezu sa svojim garnizonima u Posuju
i Imotskom, uz put spalivi vie sela.

1942. septembar
S.

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

septembar 1942.

Naredbom Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, na teritoriji rasformiranog

5. krajikog N O P odreda f o r m i r a n o D r v a r s k o - p e t r o v a k o v o j n o podruje.

9. septembar

U s . T i e v u (kod Bos. Grabova), po nareenju Operativnog taba N O P i DV za

Bos. krajinu, od izabranih boraca 5. krajikog N O P odreda formirana 4. krajika
N O U brigada.
Delovi ustake C r n e l e g i j e zauzeli Sujicu, potisnuvi m a n j e d e l o v e 1.
N O U brigade.

9/10. septembar

proleterske

P r v a i 2. krajika i 2. proleterska N O U brigada izvrile noni napad na n e p r i j a t e l j ska uporita s. K a d i n u Vodu, Klisinu i H a n - K o l a (na Manjai). Poto je dotadanja
nemaka borbena grupa P u t l i c , ojaana sa n o v i m snagama i preimenovana u b o r benu grupu V e d e l , napad n i j e uspeo. 1
Jedna grupa razbijenog 4. k r a j i k o g N O P odreda, koja je radila
na
obnavljanju
svog odreda, zauzela s. Srbac (na uu r. Vrbasa) a posadu (dva domobranska v o d a )
odbacila preko S a v e u s. D a v o r .

10. septembar

Delovi ustake Crne l e g i j e uli u Duvno, k o j e su prethodno evakuisali manji delovi

1. proleterske N O U brigade i Duvanjski partizanski bataljon M i h o v i l T o m i .

11. septembar

Nemaka borbena grupa V e d e l podrana a v i j a c i j o m , otpoela napad sa l i n i j e

s. Kadina Voda H a n - K o l a preko Manjae. Protivnapadima 2. proleterske i 1. i 2.
krajike N O U brigade napad je, do 15. septembra, zaustavljen 10 km juno od
s. K a d i n e Vode.
esta istonobosanska N O U brigada, sa G l a v n i m tabom N O P i DV
za B i H i P o krajinskim komitetom K P J za B i l l , otpoela petodnevni pokret iz Bira na M a j e v i c i
i u Semberiju. D e l o v i domobranskog 3. 4. i 2. peadijskog puka, nemakog 750.
peadijskog puka i etnika M a j e v i k a brigada uzalud su pokuali da je na pl. Jelici
okrue i unite.

11/12. septembar

U s . Busijama (na M a n j a i ) 3. bataljon 1. krajike N O U brigade razbio 2. bataljon

domobranske 5. brdske brigade.

14. septembar

Po nareenju V r h o v n i tab N O P i DV Jugoslavije, u cilju r a z v i j a n j a dejstava prema

Bugojnu, T r a v n i k u i Fojnici, f o r m i r a n Operativni tab Udarne grupe
brigada (5.
crnogorska i 10. hercegovaka N O U brigada i mesne
jedinice 3. krajikog
NOP
odreda).
Na V. gredi ( n a j v i e m v r h u M a n j a e ) 1. krajika N O U brigada unitila r a n i j e razbijeni 2. bataljon domobranske 5. brdske brigade poto je prethodno navela n e maku a r t i l j e r i j u da tue poloaje toga bataljona. Z b o g toga uspeha ju je pohvalio
Operativni tab N O P i DV za Bos. krajinu. Z a r o b l j e n o je 109, poginulo i ranjeno
oko 100 i nestalo 100 domobrana. Z a p l e n j e n o je 5 mitraljeza, 9 p. mitraljeza i preko
130 puaka. Brigada je imala 10 boraca izbaenih iz stroja.
K o d s. Surjana (na M a n j a i ) 2. proleterska N O U brigada razbila etniki odred
K o i i jednu etu 721. puka nemake 714. peadijske d i v i z i j e , k o j o m su etnici
bili ojaani.
etvrta krajika N O U brigada, u s v o j o j p r v o j akciji, razbila tri ete etnika i zauzela sela M a r i n k o v c e , O b i j a j i Luku kod Bos. Grahova.

15. septembar
Septembar p. p.

U Sekovilma (kod Vlasenice) f o r m i r a n O N O odbor za Bira.

U Mostaru, po d i r e k t i v i Centralnog komiteta K P J , o b n o v l j e n Oblasni komitet K P J
za Hercegovinu.

Septembar d. p.

Odlukom Oblasnog komiteta K P J za Bos krajinu, na teritoriji 6.

odreda f o r m i r a n O K K P J z a okrug K l j u M r k o n j i - G r a d .

17. septembar

Oblasni komitet S K O J - a za Bos. krajinu, sumirajui v e l i k e uspehe N O B - a u Bos.

krajini, nevieni polet omladine u udarnim i radnim brigadama, iskovano bratstvo
srpske, muslimanske i hrvatske omladine u K r a j i n i , k o j o j su otvoreni kulturni i p o litiki vidici, uputio poziv na jo j a e z a l a g a n j e u borbi protiv faizma i na puno
o k u p l j a n j e svih mladih.

krajikog N O P

1 Borbena grupa Vedel bila je sledeeg sastava: nemaki 3. bataljon 721. puka 714.
peadijske divizije 2. baterija 601. artiljerijskog divizlona. 714. Ininjerljska eta i 1. eta 202.
oklopnog puka: domobranski 1. 1 2. bataljon S. brdske brigade, 1. regrutu! bataljon, baterija
B. artiljerijskog divizlona 1 lzvestan broj etnika.

337

1942. septembar
18. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1942.

Operativni tab N O P i DV za Bos. krajinu, 1. i 2. krajikom l 2. proleterskom

N O U brigadom i delovima 3. sandake i 4. crnogorske N O U brigade i 6. krajikog
N O P odreda, otpoeo protivudar (na Manjai) na nemaku pukovsku borbenu grupu
Vedel. Prodorom 3. krajike N O U brigade od Kljua prema Bronzanom Majdanu
borbena grupa V e d e l se povukla na prilaze Banje Luke kod s. Han-Kola.
Na Karanu (na pl. Kozari) delovi 2. krajikog N O P odreda razbili jedan odred
(jaine ete) domobrana i andarma, zarobivi 62 vojnika.

19. septembar

Delovi 5. crnogorske i 10. hercegovake N O U brigade u kraoj borbi razbili posadu

od oko 300 domobrana, ustaa i andarma i zauzeli Fojnicu, zatim spalili rudnik
u s. Bakoviima i dve pilane.

20. septembar

Na Kozari, u prisustvu 55 delegata svih elija, otpoela dvodnevna okruna konferencija K P J za Kozaru. Izvrena je detaljna kritika analiza rada i dranja komunista za vreme kozarske operacije; razmotrena je situacija po zavretku borbenih dejstava; postavljeni su zadaci: otklanjati posledice i oivljavati borbu.

21. septembar

Ojaani 1. bataljon domobranskog 5. peadijskog puka, nastupajui od Visokog,

uao u Fojnicu, koju su prethodno evakuisali delovi 5. crnogorske i 10. hercegovake N O U brigade.

22 septembar

Delovi ustako-domobranskog garnizona iz Bugojna iznenadili manje delove 5. crnogorske N O U brigade i probili se u G. Vakuf, ali su se istog dana povukli.

23. septembar

Na Paleu (na pl. Kozari), od delova 2. krajikog N O P odreda, formirana 5. krajika (kozarska) N O U brigada.

25. septembar

Pod rukovodstvom Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, 1. i 2. krajika,

2. proleterska i 4. crnogorska N O U brigada i tri bataljona 3. krajikog N O P odreda,
posle 18-asovne borbe, zauzeli utvreni garnizon Jajce. Posada (ojaani ustaki
17. bataljon, 2. bataljon domobranskog 9. peadijskog puka i eta andarma do
1000 vojnika) uglavnom je unitena. Zaplenjeni su naoruanje i oprema dva ojaana
bataljona.
Pet eta ustake Crne legije, ojaanih mesnom milicijom, izvrilo ispad iz Duvna
u pravcu s. Sita. Sutradan, posle upornih borbi na pl. Ljubui, 10. hercegovaka
N O U brigada i Prozorski bataljon 3. krajikog N O P odreda su ih odbacili u Duvanjsko polje.

26. septembar

Delovi 4. crnogorske N O U brigade spreili intervenciju jedne nemake ete 1 oko

200 domobrana i andarma iz D. Vakufa prema Jajcu i razbili posadu . st. Vijenac,
jaine domobranske ete. U borbi kod s. Vijenca poginuli su zamenik politikog
komesara 1. bataljona 3. krajikog N O P odreda Milan Ili i politiki komesar 1.
ete 1. bataljona 4. crnogorske N O U brigade Vojin Dragovi, narodni heroji.

27. septembar

Otpoeo dvodnevni sastanak proirenog Oblasnog komitela

K P J za Bos. krajinu.
Analizirana je situacija i sumirani su rezultati borbi i rada posle oblasne konferencije u Skender-Vakufu; data je ocena partijskih organizacija po okruzima; razmatrano je sprovoenje izbora NO odbora, poboljanje agitacije i propagande i rada
omladinskih organizacija, pitanje ishrane vojske i naroda.

28. septembar

Glavnine nemake 714. i 718. peadijske divizije, ojaane bataljonom L u d v i g fon

Baden, ustakim 21. bataljonom, delovima domobranskog 2. i 3. korpusa i sa pet
odreda Glavnog taba bosanskih etnikih odreda, koncentrinim dejstvom iz rejona
San. Most Banja Luka i D. Vakuf Travnik, otpoele prvu jajaku operaciju
(Jajce I ) deo nemako-italijanske protivofanzive (ciklusa operacija Dinara). Do
6. oktobra su ovladale Kljuem. Mrkonji-Gradom i Jajcem. Iznenaeni Operativni
tab N O P i DV za Bos. krajinu, sa est brigada i dva odreda na tome sektoru, zbog
slabih veza nije mogao pruiti jai otpor, ali je jedinice izvukao ispod udara nadmonih neprijateljskih snaga.

29. septembar

Nemaka borbena grupa San. Most, sastava: 3. bataljon nemakog 741. peadijskog puka i 2. bataljon domobranskog 10. peadijskog puka, ojaani tenkovima, artil j e r i j o m i mesnim etnicima, posle dvodnevnih borbi protiv delova 6. krajikog
N O P odreda zauzela Klju.
U s. Smoljani (kod Bos. Petrovca) otpoeo Vii partijski kurs pri Oblasnom komitetu
K P J za Bos. krajinu. Kurs, je. s manjim prekidima, postojao do kraja rata.

30. septembar

338

Na pl. Motajici jedan ojaani bataljon

ustake Crne legije i etnici Borjanskog
odreda (svega 1500 vojnika) okruili i razbili partizanske grupe predviene za obnavl j a n j e 4. krajikog N O P odreda N o v a k Ptvaevi.

1942. septembar

CRNA GORAHRVATSKA

septembar 1942.

Izmeu . stanica Rama i Ostroac (na pruzi Mostar Sarajevo) 3. bataljon 10.
hercegovake N O U brigade poruio prugu i sruio jednu elezniku kompoziciju
u reku.
Kod s. Mlinita (blizu Glamoa) etnici iz zasede ubili vodnika Pratee ete V r h o v nog taba N O P i DV Jugoslavije Milorada Stanojlovia Miu, narodnog heroja.
Septembar

SK K P J za T r e b i n j e uputio proglas narodu: sumirajui tromesene rezultate etnike vlasti u istonoj Hercegovini, koja je na stotine narodnih boraca predala okupatoru i preko 50 ubila, osuuje versku i nacionalnu netrpeljivost koju etnici
stvaraju i poziva narod na otpor i jedinstvo.
U s . Srednjem (kod Sarajeva) delovi Sarajevske etnike brigade streljali Janka
Balordu, narodnog heroja.
Izabran S N O odbor za Glamo.

CRNA

GORA

Septembar s.

Naredbom komandanta Limsko-sandakih etnikih odreda Pavia uriia

ena posebna taktika i sprovedena predislokacija etnikih odreda s ciljem
Izvri sistematsko ienie od partizanskih jedinica, ilegalaca i simpatizera
iji je broj, po oceni etnikog rukovodstva, bio veoma osetan u svim
vima Crne Gore.

27. septembar

Povodom pojaane aktivnosti partijskih organizacija i pristalica N O P - a u svim

krajevima Crne Gore, etnika Glavna nacionalna komanda uputila raspis podrunim jedinicama: da se putem energine akcijc leteih odreda, propagande i obavetajne slube po svaku cenu* onemogui rad komunista i njihovih simpatizera
i pripreme uslovi za njihovo potpuno unitenje.

razrada se
NOP-a
srezo-

HRVATSKA
1. septembar

U Skaiiu (kod Brinja) izaao prvi broj

JNOF Hrvatske.

Narodnog osloboenja, nedeljnog lista

Jake italijanske, domobranske i ustake snage iz Gospia otpoele dvodnevni napad

na delove 1. likog N O P odreda V e l e b i t kod s. Divosela, s. itluka i s. Poitelja i
prinudile ih na povlaenje. Neprijatelj je spalio Divoselo i itluk.
Kod Klokoevice (blizu Likog Petrovog Sela) delovi 2. likog N O P odreda, posle
devetoasovne borile, odbili napad ustaa 1 domobrana iz Likog Petrovog Sela.
Neprijatelj je imao 10 mrtvih i vie ranjenih vojnika, a partizanske jedinice 2 ranjena borca.
Izmeu D. i G. Dubrava 1. bataljon 2. kordunakog N O P odreda poruio elezniku
prugu, ^palio kompoziciju od 17 vagona i zarobio 19 domobrana, 5 andarma, 3
ustae i 1 italijanskog vojnika.
Stab 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske izdao potinjenim jedinicama naredbu
o formiranju bolnikih eta.
J/2, septembar

Delovi 2. bataljona 1. likog N O P odreda ^Velebit zauzeli ustako uporite u s. Lipe

(blizu Gospia).

2. septembar

Izmeu Tra i Cabra delovi 2. primorsko-goranskog N O P odreda napali italijansku kolonu. Poginulo 15 italijanskih vojnika i 1 oficir.
Po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku, od 3, 5. i Udarnog bataljona Banijskog
N O P odreda formirana 7. hrvatska NO brigada.

3. septembar

Jedinice 1. i 2. bataljona 1. hrvatske N O U brigade i partizanski bataljon Boidar

A d i j a , posle trodnevnih borbi, zauzeli jako ustako-domobransko
uporite u s.
Dabru (kod Otoca) i zaplenili 3 p. mitraljeza, 46 puaka, 5000 metaka i drugu ratnu
opremu.
Izmeu Brinja i s. Prokika delovi 1. primorsko-goranskog N O P odreda napali iz
zasede etnike i italijansku kolonu i naneli im gubitke od oko 30 mrtvih i ranjenih.
U Vukovaru ustae streljale 36 ljudi i ena iz Srema,
NOP-a.

simpatizera

pripadnika

339

1942. septembar

CRNA

GORAHRVATSKA

septembar 1942.

U s . Podgori (kod Makarske) italijanski vojnici ubili politikog delegata voda u

partizanskom bataljonu Jozo Jurevi Stjepana Pavlia Pipa, narodnog heroja.
4. septembar

Po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od bataljona Vojin

Zirojevi, Duvanjskog bataljona i delova bataljona
Jozo Jurevi formiran 3.
N O P odred 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske.
Delovi Primorske partizanske ete upali u kupalite u ibenskoj luci i ubili 4 italijanska vojnika a jednog zarobili.

5. septembar

Bataljon Marko Trbovi 1. primorsko-goranskog N O P odreda zauzeo ustako uporite u Salopek Selu (kod Ogulina) i zaplenio 8 puaka i 1 pitolj. Neprijateljska posada se povukla u Ogulin.
Komanda Moseke partizanske ete odrala manifestacioni zbor u s. Gati, kome je
prisustvovale oko 900 lica.

Septembar p.

Formiran novi OK K P H za Slav. Brod.

Po nareenju taba 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske formirane komande
banijskog. likog i kordunakog vojnog podruja.
Po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske formirana Moseka
partizanska eta.
Formiran MK K P H za Osijek.
Formirao NO odbori u selima: Brgudac, Brest, Semi, Raspor, Trstenik, Podgae,
Dane, Vodice, M. i V Uka i Skrapno (sva u Istri).

6. septembar

Posadu koja je uvala postrojenja petrolejskih izvora u s. Gojilu (kod Kutine) napale jedinice 7. hrvatske NO brigade, Banijske proleterske ete i Moslavakog partizanskog bataljona i delovi 1. slavonskog N O P odreda i Krajikog
proleterskog
bataljona. Postrojenja su gotovo sva unitena, kao i posada. U borbi je poginuo
zamenik politikog komesara Banijske proleterske ete Ivica Buji, narodni heroj.
Zarobljeni su 81 domobran i 1 oficir, 6 nemakih vojnika i 1 podoficir, a zaplenjeno
je 112 puaka, 2 p. mitraljeza. 1 mitraljez i 10.000 metaka.
Otpoeli dvodnevni napadi delova 1. hrvatske N O U brigade i 1. i 2 kordunakog
N O P odreda na posade . si. Lika Jeseniea i Javornik i ruenje pruge izmeu
s. Blata i s. Rudopolja. Partizanske jedinice su uspele da porue 15 km pruge i tt
veze i onemogue saobraaj na tom delu pruge za oko 15 dana; da zapale C straarnica, 1 pilanu i nekoliko baraka; da prekopaju tri nasipa i unite sva vodovodna postrojenja na izvoru potoka Jesenice. Neprijatelj je imao 27 mrtvih. 30 ranjenih i 25
zarobljenih vojnika, a partizani 1 mrtvog i 22 ranjena borca. Zaplenjeno je 27 puaka, 1 p. mitraljez, 1 mitraljez, 100 bombi, 16.000 metaka, 70 ebadi i drugi ratni
materijal.
Jedinice 4. hrvatske N O U brigade napale . st. Kamanje, postaju Zaluku, . i and.
stanicu Ozalj, ali se posle etvoroasovne borbe morale, povui zbog dolaska oklopnog
voza iz Karlovca, One su poruile 500 m pruge i 1 elezniki most, prekinule elektrine vodove Ozalj Karlovac i Ozalj Metlika i zaplenile 7 puaka i mnogo
ivotnih namirnica. U toku borbe neprijatelj je imao mnogo mrtvih i ranjenih i 10
zarobljenih domobrana i ustaa, a partizani i mrtvog i 3 ranjena borca.

7. septembar

U rejonu s. Obljaja (kod Gline), po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku, od

1, 2. 1 4. bataljona Banijskog N O P odreda formirana 8. hrvatska NO brigada.
Po nareenju taba 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od partizanskog
bataljona Boidar A d i j a i Peruike (Kosinjske) partizanske ete formiran 4.
liki N O P odred.
K o d s. Dugog Polja (na pru/.i Split Sinj) delovi Moseke partizanske ete zaustavili teretni voz i ubili nekoliko italijanskih vojnika, a kompoziciju unitili.

8 septembar

Faistika posada na o. Iu uhapsila 60 mladia da bi ih odvela u koncentracioni

logor u Zadru. Pri prevozu omladinci su razoruali i ubili sprovodnike, vratili se na
o. I, likvidirali 4 italijanska pijuna i istim amcem se prebacili prema Biograda
na moru, a zatim se prikljuili partizanskim jedinicama.

Jedinice 2. hrvatske N O U brigade zauzele s. anak (kod Peruia), Neprijatelj je

imao 30 mrtvih i vie ranjenih, a partizani 2 ranjena borca. Zaplenjene su 42 puke
i mnogo ivotnih namirnica.

septembar

340

1942. septembar

CRNA

GORAHRVATSKA

septembar 1942.

Kod s. Obljaja (blizu Gline) jedinice Komande banijskog v o j n o g podruja odbile

napad domobrana i muslimanske milicije. Neprijatelj je imao 10 mrtvih i 4 zarobljena. Zaplenjeno je 12 puaka, 1 automat i 2. p. mitraljeza.
Drugi bataljon K l j u k a * Zumberako-pokupskog N O P odreda zauzeo s. Kupinu
(kod Jastrebarskog), zapalio optinsku arhivu i zaplenio 1 pisau mainu, apirogiaf
i neto pisaeg materijala. Domobranska posada se povukla u pravcu Jastrebarskog.
Delovi 1. slavonskog N O P odreda i Banijska proleterska eta zauzeli s. Uljanik (kod
Pakraca) i razoruali njegovu posadu (domobrane, andarme i finanse).
U s . Mogoriu (kod Gospia), po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku, od bataljona V e l e b i t i Mirko Stuli 1. likog N O P odreda, bataljona Bio Kesi 3.
likog N O P odreda i bataljona K r b a v a 2. likog N O P odreda formirana 9. hrvatska
NO brigada, a odredi rasformirani.
10. septembar

U Tulla mlinu (izmeu Duge Rese i Karlovca) 1. bataljon 2. kordunakog N O P

odreda napao andarmerijsku posadu u tvornici zavojnog materijala i zaplenio veu
koliinu sanitetskog materijala, a tvornicu spalio.
Sedma hrvatska NO brigada. Moslavaki partizanski bataljor. i deiovi 1. slavonskog
N O P odreda zauzeli neprijateljsko uporite u s. Mlinsku (kod Bjelovara). U toku borbi
je poginulo oko 30 nemakih vojnika, a zaplenjeno je 30 puaka i druga oprema.
U blizini s. Segeta (na putu Split ibenik) letea desetina Rogoznikog punkta,
uz pomo pristalica N O P - a s terena, sruila most i unitila drobilicu. kompresor,
valjak i baraku s materijalom za izgradnju puta, onemoguivi neprijatelju da pristupi opravci tog puta, te je saobraaj bio prekinut vie od 15 dana.

U. septembar

Italijanske i etnike jedinice iznenada napale 1. hrvatsku N O U brigadu, koja je

bila na odmoru u selima Dabru, Glavacima, Doljanima, Podumu i karama (Lika).
Neprijatelj je u prvom naletu uspeo da ude u kare, Doljane i Brezovac, ali je pred
vee odbijen iz Doljana i Brezovca. U toku borbe etnici su imali 17 mrtvih i vei
broj ranjenih, a zaplenjeno je 12 puaka i druge ratne opreme.
Kod s. Hercegovca (na eleznikoj pruzi Bjelovar Garenica) delovi 1. slavonskog
N O P odreda i Banijska proleterska eta napali neprijateljski transportni voz, spalili
lokomotivu, 17 vagona i 2 skladita a prugu i tt veze na nekoliko mesta poruili.
U isto vreme su delovi 7. hrvatske NO brigade razbili jednu etu domobrana u
Trupinskom gaju (umi blizu s. Hercegovca) i naneli j o j gubitke od 4 mrtva. 8 ranjenih 1 13 zarobljenih vojnika.
U s . Zelenom Viru (kod Delnica) Udarni bataljon 2. primorsko-goranskog N O P odreda
digao u vazduh hidrocentralu koja je davala elektrinu energiju za ceo Gorski kotar.
Tom prilikom je zarobljeno 20 domobrana a zaplenjeno 25 puaka i 2 p. mitraljeza.

13. septembar

Jedinice 1. i 2. udarnog bataljona 1. Primorsko-goranskog N O P odreda, 3. kordunakog podrunog partizanskog bataljona i 1. proleterskog N O U bataljona Hrvatske
napale ustako-domobransku posadu u s. Blagaju (kod Slunja), zauzele selo, zarobile 58 domobrana i zaplenile 5 p. mitraljeza, 70 puaka i 10.000 metaka.
Delovi 4. likog N O P odreda odbili napad italijanskih snaga i ustaa na s. Kosinj
(kod Peruia), naneli im velike gubitke i zaplenili 25 puaka, 2 p. mitraljeza, 2 mitraljeza i drugu opremu.
Jedinice 8. hrvatske NO brigade zauzele domobransko uporite u s. Brnjeuku (kod
Gline), zarobile 146 domobrana i 2 oficira i zaplenile 150 puaka. 5 p. mitraljeza,
preko 20.000 metaka i drugu opremu.
Kod s. Postinja (blizu Splita) jedinice Moseke partizanske ete zarobile 33 domobrana i 1 andarma i zaplenile 30 puaka, 1 p. mitraljez, 3200 metaka i drugi materijal.
Delovi jedinica 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske zauzeli Orahovicu (kod
Naica). Oni su u toku borbe zapalili . st.. domobransku kasarnu i nekoliko kua
odakle je neprijatelj davao otpor, zarobile 25 domobrana i zaplenile mnogo vojnog
i sanitetskog materijala.

14. septembar

Otpoeo napad ustako-domobranske 1. brdske brigade na osloboenu

teritoriju
Zumberka. etvrta hrvatska N O U brigada i delovi 2umberako-pokupskog N O P
odreda uspeli su da se u toku noi 14/15. septembra probiju izmeu s. Novog Sela
i s. Kostanjevca na teritoriju Krkog N O P odreda.
Jedinice 8. hrvatske NO brigade napale dve ete domobrana u s_ Majskom Trtniku
(kod Gline), zarobile 146 domobrana i zaplenile 5 P- mitraljeza, 150 puaka i drugu
ratnu opremu.

341

1942. septembar

CRNA

GORAHRVATSKA

septembar 1942.

U Proseki umberakoj (na Gorjancima), ustae napale bolnicu K r k o g N O P odreda

i nanele j o j ozbiljne gubitke.
15. septeinbar

Jedinice 1. i 2. hrvatske N O U brigade i partizanskog bataljona K r b a v a otpoele

d v o d n e v n o ruenje objekata na eleznikoj pruzi od V r h o v i n a do Peruia i napale
n e p r i j a t e l j s k e posade na n j o j . Italijanske snage i domobrani su imali oko 150 vojnika
izbaenih iz stroja, a partizanske jedinice su imale 8 m r t v i h i 42 ranjena borca. Zaplenjeno j e : 3 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 1 minobaca sa 90 mina, 1 baca plamena,
55 puaka, 90 bombi, 17.000 metaka, 1 radio-stanica i drugi materijal. Z a p a l j e n o je
13 kamiona. U o v i m borbama je poginuo i komandir 1. ete 1. bataljona M a r k o
O r e k o v i 1. hrvatske N O U brigade Milo Rastovi, narodni heroj.
U s . alamuniu (kod T i t o v e K o r e n i c e ) odrana okruna
L i k u na k o j o j je izabran n o v i Okruni odbor A F Z - a .

konferencija

AFZ-a

za

Septembar p. p.

Na podruju Dinare, po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske,

od nekoliko partizanskih punktova f o r m i r a n Dinarski partizanski bataljon.

Septembar s.

Po nareenju taba 4.
partizanski bataljon.

operativne

zone

NOP

odreda

Hrvatske

formiran

Moseki

Po nareenju taba 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od boraca iz sastava

G r u p e N O P odreda za L i k u f o r m i r a n K o r e n i k i partizanski podruni bataljon.
Septembar d. p.

Formiran S N O odbor za Labin.

16. septembar

Otpoeo napad jakih italijanskih snaga p r o t i v jedinica 5. operativne zone N O P

odreda H r v a t s k e u Gorskom kotaru. N e p r i j a t e l j je nadirao p r a v c i m a : od Prokika,
u t e L o k v e , B r i n j a . Jezerana, Plakoga. Josipdola, Otarija. G o m i r j a , Ogulina, M r k o plja, L o k a v a , Fuina i Lia. Do poetka oktobra italijanske snage su ovladale slobodnom teritorijom i popalile i o p l j a k a l e gotovo sva sela, a zatim se povukle u
polazne garnizone.
U s. R a d m a n o v o j P o l j a n i (kod Vojnia), po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku
od boraca 1. i 2. kordunakog N O P odreda formirana 5. hrvatska NO brigada, a
odredi rasformirani.
Delovi 4. bataljona 1. dalmatinske N O U brigade upali u ustako-domobransko uporite s. Otok (blizu Sinja), poruili betonski most na putu O b r o v a c T r i l j i time
onemoguili saobraaj na o v o j komunikaciji
Jedinice 2. primorsko-goranskog N O P odreda napale andarme i finanse u Brodu
Moravicama, ali su se posle dvoasovne borbe morale povui, j e r je neprijatelju
stiglo j a k o o j a a n j e iz Srp. Moravica i Delnica. U toku borbe partizanske jedinice su
imale 2 mrtva i 4 ranjena borca.
D e l o v i jedinica 3. operativne zone N O P odreda H r v a t s k e zauzeli Slat. Drenovac
(kod Podr. Slatine), zarobili 20 domobrana i 1 oficira i zaplenili veliku koliinu
ratnog materijala.

17. septembar

K o d s. Jabuke (blizu S i n j a ) d e l o v i 4. bataljona 1. dalmatinske N O U brigade napali

iz zasede italijansku kolonu ojaanu tenkovima, posle dvoasovne estoke borbe
naneli j o j gubitke od 10 m r t v i h i vie ranjenih i prinudili je na p o v l a e n j e prema
T r i l j u.

1S. septembar

Jedinice Mosekog partizanskog bataljona zauzele jako italijansko uporite u s. Muu

(kod Sinja).
Sedma hrvatska NO brigada, Moslavaki partizanski bataljon i delovi 1. slavonskog
N O P odreda i Proleterskog bataljona Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu
napali s. Pitomau, s. Klotar i rudnik uglja kod P i t o m a e (blizu Virovitice), k o j e su
branili domobrani i andarmi. U toku borbe te jedinice su zapalile eleznike stanice u Klotaru i Pitomai, optinu i andarmerijsku stanicu u Pitomai, postroj e n j a u rudniku, 1 mlin sa 20 vagona ita, 2 l o k o m o t i v e i 40 vagona, poruile e l e z niku prugu i zaplenile m n o g o sanitetskog materijala i veliku sumu novca.

19. septembar

U s . Unitima (kod Knina), po nareenju taba 4. operativne zone

NOP
odreda
Hrvatske, od V a g a n j s k e ete i ete na Vjetia gori formiran V a g a n j s k i partizanski
bataljon.
Jedinice 1. proleterskog N O U bataljona H r v a t s k e i 1. i 2. udarnog bataljona 1. p r i morsko-goranskog N O P odreda zauzele ustako-domobransKO uporite u s. Siu (kod
Vojnia).

342

1942. septembar
20. septembar

CRNA

GORAHRVATSKA

septembar 1942.

Italijanske snage zauzele s. Drenicu (kod Ogulina).

Odrano partijsko savetovanje srednje Dalmacije na kome su bili delegati splitskog
i brakog okruga.
Vod Mosorske partizanske ete ubio 4 italijanska pijuna u s. Vojnicima (blizu
Sinja) i izvrio prepad na italijansku posadu u s. Trilju, a zatim se, bez rtava, povukao preko s. Biska u pravcu Mosora.
U rejonu s. Dola (na Gorjancima) odran sastanak tabova 2umberako-pokupskog i Krkog N O P odreda: odreen je Operativni tab za voenje zajednikih
dejstava.
Primorska partizanska eta digla u vazduh dva mosta na putu Skradin Bribirske
Mostine, pokidala tt linije u duini od 2 km i otetila rezervoar vodovoda kod
Skradina.

21. septembar

Jedinice 1. i 2. hrvatske N O U brigade i 2. bataljona 4 likog N O P odreda zauzele

s. Kosinj (kod Otoca) i sva sela kosinjske optine, koja su branili domobrani i
ustae.

22. septembar

GS N O P odreda za Hrvatsku
Hrvatske.

imenovao

Stab 2.

operativne

zone

NOP

odreda

K o d s. Pokupskog (blizu Gline) 2. bataljon Zumberako-pokupskog N O P odreda napao iz zasede ustaku kolonu i naneo j o j gubitke od oko 60 mrtvih.
GS N O P odreda za Hrvatsku obavestio tab 3. operativne zone N O P odreda H r v a t ske o uspostavljanju granice sa 2. operativnom zonom na liniji r. Ilova do Grubinog Polja s. Pitomaa Drava, vraanju Bilogorske ete 2. operativnoj zoni
N O P odreda i ukljuivanju Banijske proleterske ete u sastav 7. hrvatske NO brigade.
23/24. septembar

24. septembar

Delovi 4. bataljona 1. dalmatinske N O U brigade izvrili prepad na rudnik uglja

u s. Koutama (kod Sinja), demolirali rudnika postrojenja (ime je rudnik potpuno
onesposobljen za rad) i zaplenili veu koliinu eksploziva.
Delovi partizanskog bataljona Josip K r a i Krkog N O P odreda zauzeli neprijateljsko uporite u s. Soicama (na 2umberku), zarobili 40 andarma i ustaa i zaplenili 38 puaka, oko 5000 metaka, 116 mobi i drugu opremu.
Kod Srpskih Moravica delovi 2. primorsko-goranskog N O P odreda digli u vazduh
neprijateljski transportni voz i unitili lokomotivu i vie vagona, zbog ega je saobraaj bio obustavljen nekoliko dana.

24/25. septembar

Prvi proleterski N O U bataljon Hrvatske zauzeo s. Bosiljevo (kod Ogulina) koje su

branili domobrani i zaplenio 38 puaka, 7 pitolja, 9000 metaka, 80 bombi i drugu
opremu.
Kod s. Kovaa (na putu Duvno Posuje) delovi 1. bataljona V o j i n Z i r o j e v i 3.
N O P odreda 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske napali ustaku kolonu i posle
krae ali estoke borbe razbile je. Ujuiru su nae jedinice napale i ustaka pojaanja upuena iz Imotskog, te posle estoasovne borbe razbile ih i prinudile na
povlaenje u polazni garnizon.

25. septembar

Kod Lipove Kose (blizu Kostajnice) jedinice 8. hrvatske NO brigade napale tri
radne ete i jednu etu domobrana i nanele im gubitke od 7 mrtvih i 208 zarobljenih domobrana i radnika, te zaplenile 34 puke i oko 2500 metaka.
Primorska partizanska eta poruila most na kanalu kod s. Prosika (blizu Vranskog
jezera) 1 oko 460 tt stubova izmeu ibenika i Biograda.

25/26. septembar

Jedinice 1. dalmatinske N O U brigade zauzele s. Otok (kod Sinja) koje su

domobrani i andarmi i zaplenile 3 p. mitraljeza i 45 puaka.

branili

26. septembar

Izmeu Plakog i Vrhovina 3. bataljon 1. hrvatske N O U brigade i jedna eta partizanskog bataljona Boidar A d i j a poruili elezniku prugu, napali meoviti voz,
zapalili lokomotivu, 9 vagona i 20.000 litara benzina, zarobili 8 ustaa i 1 italijanskog vojnika i zaplenili 11 puaka i 1000 metaka.

27. septembar

Jedinice 9. hrvatske NO brigade, posle dvodnevnih borbi, zarobile posadu (101

etnika) u s. Raduu (kod Gospia), poruile elezniku prugu u duini od 6 km
i zaplenile 90 puaka. 1 mitraljez i oko 7600 melaka.

343

1942. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1942.

Na r. Mrenici kod Generalskog Stola jedinice 3. bataljona 5. hrvatske NO brigade

poruile most.
Kod Prokljanskog jezera Primorska partizanska eta napala motorni amac 1. ete
italijanskog bataljona V e s p r i prilikom njenog prevoenja iz Zatona u Skradin.
Poginuo je 1 oficir, a ranjeno je 8 vojnika i 1 oficir.
28. septembar

Grubino P o l j e (kod Virovitice) napala 7. hrvatska NO brigada i delovi 1. slavonskog

N O P odreda, Moslavakog i Krajikog proleterskog bataljona i Banijske proleterske
ete. Mesto je zauzeto, sem ustakog doma i kole gde se neprijatelj zadrao. Zarobljeno 113 domobrana i ustaa i zaplenjeno 4 p. mitraljeza, 145 puaka i 6000 metaka. U borbi je poginuo pukomitraljezac Proleterskog bataljona Operativnog taba
za Bos. krajinu P e r o Kecman Mukonja, narodni heroj.
Jedinice 1. primorsko-goranskog N O P odreda napale italijanske posade u selima
Tisovcu i Josipovcu (izmeu Ogulina i Jasenka) i zaplenile 0 minobacaa, 4 p. mitraljeza, 40 puaka i oko 7000 metaka. U toku borbe neprijatelj je imao oko 180
mrtvih i ranjenih vojnika, a nae jedinice 6 mrtvih i 10 ranjenih boraca.
Izmeu s. Janja i Studenaca (na putu Gospi Otoac) delovi 2. hrvatske N O U
brigade napali italijansku kolonu, naneli j o j velike gubitke, zapalili j o j 3 kamiona
i prinudili je da se povue u pravcu Peruia.
U s . Netretiu (kod Karlovca) delovi 1. proleterskog N O U bataljona Hrvatske savladali ustae, andarme i finanse. U toku borbe 3 ustae su poginule i 7 ih je
zarobljeno. Partizani su imali 2 ranjena borca. Zaplenjeno je 9 puaka, 25 bombi i
druga oprema.
Kod s. Svinia (blizu Omia) delovi Mosorske partizanske ete miniranjem sruili 3
stuba visokog napona. Zbog toga su Split i zona Katela ostali bez svetla vie od
15 dana, a prestala su raditi i sva industrijska preduzea.

28/29. septembar

Izmeu s. Tounja i s. Koara (na pruzi Karlovac Ogulin) jedinice 1. bataljona

5. hrvatske NO brigade poruile prugu i tt veze.
Jedinice 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda posle jednoasovne borbe zauzele
s. Cagli (kod Pakraca). U toku borbe zapaljeni su svi objekti u kojima se nalazila
domobranska posada, zatim optina i and. st. Zaplenjene su 22 puke, 3 sanduka
municije, mnogo vojnikih odela i druga oprema.

29. septembar

Jedinice 2. bataljona 5. hrvatske NO brigade napale domobrane 1 andarme u s.

Vukmaniu (kod Vojnia), ali se posle krae borbe morale povui zbog
dolaska
jakog neprijateljskog ojaanja iz Skakavca. U toku borbe neprijatelj je imao 10
mrtvih i ranjenih vojnika, a partizanske jedinice 7 mrtvih i 2 ranjena borca.
Partizanski bataljon Josip K r a i jedinice Krkog N O P odreda napali domobranske posade u s. Kaljama, G. Vasi i N o v o m Selu (na umberku), ali su odbijeni,
pretrpevi gubitke od 9 mrtvih i 1 ranjenoga borca. Neprijatelj je imao 11 mrtvih
i vie ranjenih vojnika.
Izmeu Delnica i Broda na Kupi jedinice 2. primorsko-goranskog N O P odreda napale iz zasede italijansku kolonu i nanele j o j gubitke od oko 150 mrtvih i ranjenih.
Zaplenjeno je 50 puaka, 5 p. mitraljeza, oko 4000 metaka i 60 bombi.

30. septembar

Jedinice partizanskog bataljona Josip K r a zauzele ustako-domobransko uporite

u s. Vivodini (kod Jastrebarskog).
Formiran S N O odbor za o. Vis.
Po direktivi OK K P H za Knin formiran gradski NO odbor za Knin.
Odrana okruna konferencija A F Z - a za okrug Karlovac, na kojoj je izabran okruni odbor A F Z - a .

MAKEDONIJA
I.

septembar

Bitoljski oblasni direktor izdao naredbu o preduzimanju represivnih mera prema

porodici i rodbini pripadnika partizanskih jedinica: da im se oduzmu
karte za
snabdevanje (izuzev za hieb) i da im se ne prua nikakva pomo (leenje, kolov a n j e i dr.).

septembar

U s . Rudniku (kod Titovog Velesa) l. ela Velekog N O P odreda P e r e T o e v odrala miting i streljala jednog pijuna

344

1942. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1942.

Instruktor CK K P J Dobrivoje Radosavljevi uputio Centralnom komitetu K P J detaljan izvetaj o stanju u partijskoj organizaciji Makedonije, o razvoju NOB-a i o
merama koje treba sprovesti da bi se ustanak proirio i jae razvijao.
5. septembar

C. septembar

Bitoljski oblasni policijski naelnik obavestio sreske naelnike da su bugarskoj 15.

diviziji dodeljena dva izviaka aviona za otkrivanje i unitavanje partizanskih
jedinica na teritoriji oblasti.
U s . Oraovcu (kod Titovog Velesa) bugarska policija uhapsila 11
predala ih sudu, a potoni internirala u Bugarsku.

pripadnika N O P - a ,

U s . Zabranima i s. Dupjaanima (kod Prilepa) delovi Prilepskog N O P odreda Dimitar Vlahov odrali politike zborove.
Kod ludbalskog igralita u Velesu (sada: Titov Veles) bugarska
policija
otkrila
grupu ilegalaca iz s. Rudnika, spremnih da pristupe Velekom N O P odredu, otvorila
na njih vatru i ubila 2 graanina. Poto nije uhvatila ilegalce, ona je pozatvarala
preko 500 lica, ne bi li ih meu ovima pronala.
7/8. septembar

Kod rudnika Cer Neboja (blizu Krueva) Kruevski N O P odred i-Pitu Guli napao
i razoruao 4 nemaka straa ra, zaplenio dosta hrane i drugog materijala i otetio
rudnika postrojenja.

8. septembar

U rejonu s. Lavci (kod Bitolja), od ljudstva iz bitoljskog kraja, formirana Bitoljska

partizanska eta Jane Sandanski,

12. septembar

Kod s. Bolno (blizu Resna). u borbi protiv bugarske vojske i policije, poginuli lan
PK i GS N O P odreda za Makedoniju Stevan Naumov Stiv i mladi makedonski
pesnik Mite Bogojevski, narodni heroji.

14. septembar

Kod mesta Pusta Kula (blizu Titovog Velesa) bugarska policija, inscenirajui napad
partizana, ubila 7 uhapenih pripadnika N O P - a iz s. Rudnika (kod Titovog Velesa),
koje je trebalo da navodno kamionom prebaci iz skopskog zatvora u Veles.
Sreski policijski naelnik iz Velesa (sada: Titov Veles), da bi spreio obavetavanje
i snabdevanje partizanskih jedinica, izdao naredbu o uvoenju policijskog asa,
noenju ograniene koliine hrane kad se ide na poljske
radove i produzimanju
represivnih mera prema partizanskim porodicama.
Na pl. Mukosu 2. eta Prilepskog N O P odreda >Dimitar Vlahov- vodila ceo dan
borbu u okruenju protiv nadmonih bugarskih snaga prilepskog garnizona. U toj
borbi ona je pretrpela osetne gubitke. Meu ostalim poginuo je i Borko Velevski
Levata, narodni heroj.
Instruktor CK K P J u Makedoniji Dobrivoje Radosavljevi podneo CK K P J izvetaj
0 stanju u Makedoniji, hapenju 4 lana biroa Privremenog P K , akcijama N O P
odreda i preduzetim merama za jaanje N O P - a u Makedoniji.
U s . Mauitu (kod Prilepa) 1. eta N O P odreda -Dimitar V l a h o v odrala politiki
zbor i zaplenila neto oruja, a pri povlaenju posekla tt veze na pruzi Prilep
Veles (sada: Titov Veles) i putu Prilep Kievo.
U s . Vojnici (kod Titovog Velesa) Veleki N O P odred P e r e Toev napao policijsku
posadu, ubio predsednika optine. nekoliko policajaca i pijuna i zaplenio 18 puaka
1 drugi materijal.

15. septembar

Sreski inspektor za prosvelu iz Velesa (sada: Titov Veles) izvestio oblasnog kolskog inspektora u Skoplju da su zbog pojaanog dejstva Velekog N O P odreda
uitelji zaplaeni I nee da odlaze u sela, pa se o prosvetriom radu ne moe ni misliti. Sline izvetaje dostavljao je i kasnije.

Septembar p. p.

Usled provale u Resnu i selima Prespe, bugarski okupator pohapsio skoro sve lanove K P J i SKOJ-a i simpatizere N O P - a . da oi na taj nain uguio N O P u tom
kraju i unitio N O P odred Damjan Gruev.

Septembar s.

Veleki sreski policijski naelnik izvestio skopskog oblasnog direktora da su pojedini predsednici seoskih optina i administrativni slubenici u srezu napustili svoje
optine zbog sve eih napada partizana, pa trai da se ovi slubenici smene sa
dunosti i zamene novim slubenicima iz Bugarske.
U Strumiei, usled provale u skojevskoj organizaciji, bugarska policija
skoro ceo aktiv SKOJ-a u tamonjoj gimnaziji

pohapsila

345

1942. septembar
Septembar d. p.

MAKEDONIJA

septembar 1942.

U rejonu s. Gabrovnik (kod Titovog Velesaj

P e r e T o e v i dobio nov naziv: N O P odred
na tri ete.

reorganizovan Veleki
NOP
odred
Dimitar Vlahov. Odred je podeljen

U rejonu s. Gabrovnika (kod Titovog Velesa) reorganizovan Prilepski N O P odred

Dimitar Vlahov, koji je dobio naziv Dore P e t r o v i .
19. septembar

Kod s. Dabnice (blizu Prilepa) bugarska policija, posle tekog muenja u zatvoru,
streljala Rampa Levkovskog. narodnog heroja.

20. septevibar

Kod s. Bistrice (na pruzi Titov Veles Prilep.) 1. eta N O P odreda

posekla tt veze na duini od 300 metara.
K o d s. Dabnice (blizu Prilepa) bugarske
NOP-a.

policijske

Dimitar Vlahov*

vlasti streljale 19

pripadnika

22. septembar

Kod s. Bogomile (bilzu Titovog Velesa) 1. eta N O P odreda Dimitar V l a h o v posekla tt veze.

24. septembar

Instruktor CK K P J u Makedoniji Dobrivoje Radosavljevi uputio CK K P J izvetaj

o stanju partijske organizacije u Makedoniji, istiui da su, zbog velikih provala i
pretrpljenih udara, u nekim mestima nestali mesni i okruni komiteti.
U s . Koitu (kod Krueva) N O P odred Pitu Guli vodio borbu protiv grupe pijuna

25. septembar

PK K P J za Makedoniju upulio svim partijskim komitetima i N O P odredima okrunicu O vojno-revolucionarnom radu. U n j o j se partijskim organizacijama i N O P
odredima postavljaju zadaci da jaaju oruanu borbu.
U s . Pomenovu (kod T i l o v o g Velesa) 2. eta N O P odreda Dimitar V l a h o v spalila
optinsku arhivu i odrala politiki zbor.

27. septembar

Na . st. K l a j m a n (sada: Vasil Antevski, na pruzi Tatov Veles Prilep), napala 3

eta N O P odreda Dimitar Vlahov, zaplenila neto oruja i municije i pokidala telefonsku liniju.

28. septembar

U s . Drenovu (kod Titovog Velesa) 1. eta N O P odreda -Dimitar Vlahov odrala

politiki zbor i zaplenila neto opreme, a vunu koju je rekvirirao okupator podelila
seljacima.
U rejonu s. Stepanaca (kod Prilepa)) 2. eta N O P odreda Dimitar V l a h o v napala
bugarsko obezbeenje rudnika liskuna, demolirala deo instalacija i ureaja zaplenila dosta preltrambenih namirnica i eksploziva i odrala politiki zbor s radnicima.

29. septembar

U s . Caki (kod Titovog Velesa) 3. eta N O P odreda Dimitar V l a h o v spalila optinsku arhivu, ubila vojvodu kontraetnika (specijalnih plaenikih jedinica koje je
od izdajnikih elemenata formirao okupator za borbu protiv partizana i za terorisanje stanovnitva) iz toga kraja i zaplenila neto oruja i drugog materijala.

30. septembar

U s . Beluino (kod Krueva) uao Kruevski N O P odred Pitu Guli, zaplenio neto
oruja i odrao politiki zbor.
U rejonu Mavrova formiran Mavrovski N O P odred. Poto nije mogao opstati, on
je u toku zime privremeno rasformiran.
SLOVENIJA

4. septembar

U logoru blizu s. Trebelnog (kod Novog Mesta), po nareenju GS N O P odreda za

Sloveniju, od jedinica iz Zapadnodolenjskog i Krkog N O P odreda, na svean nain
formirana slovenaka N O U brigada Matija Gubec.

5. septembar

Izvrni odbor OF i GS N O P odreda za Sloveniju izdali proglas u kome sve one koji
su primili oruje od okupatora pozivaju da to oruje odmah predaju partizanima.

7.

septembar

Kod Blejeg vrha (blizu Mokronoga) 2. bataljon slovenake N O U brigade Matija

Gubec odbio napad pripadnika Bele garde.

10. septembar

Na s. Babnoj Polici (kod Cerknlce), Loki N O P odred vodio borbu protiv grupe italijanskih vojnika i belogardista.
Formiran 1. bataljon Kozjanskog N O P odreda i upuen na podruje Zidani Most
C e l j e Ptuj.

346

1942. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1942.

II. septembar

GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o nainu borbe protiv Bele garde i

belogardistike seoske strae, koji su predstavljali ozbiljnu opasnost za vreme sreivanja jedinica posle italijanske ofanzive.

13. septembar

U umi Uden bortu (kod K r a n j a ) oko 3 000 nemakih vojnika opkolilo 2. bataljon
Kokrkog N O P odreda. U tekoj borbi, koja je trajala i sutradan, oni su ga unitili.

16.

GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o formiranju slovenakih N O U brigada

L j u b o Sercer i I v a n Cankar i Zapadnodolenjskog i
Istonodolenjskog N O P
odreda.

septembar

19. septembar

GS N O P odreda za Sloveniju naredio da partizanske jedinice preu u optu ofanzivu na okupatora i Belu gardu.

20. septembar

etvrti bataljon slovenake N O U brigade M a l i j a Gubec oistio sela I-Irastov Dol,

Orlaku i Selce (blizu L i t i j e ) od Bele garde.

21. septembar

Posle tekog muenja u zatvoru u Ljubljani, italijanske okupacione vlasti streljale

Antoniju Kuclar, narodnog heroja.

22. septembar

Kod s. Tane Gore i s. Dragatua (blizu Crnomelja) jedinice 4. hrvatske N O U brigade

napale italijansku kolonu i nanele j o j gubitke od oko 120 mrtvih i ranjenih vojnika.
Zaplenjeno je 5 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 68 puaka i 1 minobaca, a uniteno 7
kamiona i 20 cisterni nafte.

23. septembar

U L j u b l j a n i italijanske vlasti otkrile tampariju CK KP Slovenije i unitile je.

Kod Cerknice 2. bataljon 1. slovenake N O U brigade T o n e Tomi vodio uspenu
borbu protiv nemakih vojnika.
U s . Lapinju (kod Koevja), na osnovu naredbe GS N O P odreda za Sloveniju od 16.
septembra 1942, od 1. bataljona slovenake N O U brigade M a l i j a Gubec i 1. bataljona Belokranjskog N O P odreda formirana slovenaka N O U brigada I v a n Cankar.

24. septembar

GS N O P odreda za Sloveniju doneo odluku o razgranienju operativnih podruja

Zapadnodolenjskog i Istonodolenjskog N O P odreda.
GS N O P odreda dao Stabu 1 grupe N O P odreda uputstvo o menjanju taktike u
borbi protiv neprijatelja i o pripremama za predstojeu zimu.
Na Limbarskoj geri (kod Domala) nemaki vojnici napali logor Savinjskog N O P
odreda.

25. septembar

GS N O P odreda za Sloveniju uputio GS N O P odreda za Hrvatsku pLsmo: trai da

4. hrvatska N O U brigada uestvuje u unitenju Bele garde ispod pl. Gorjanaca.

28. septembar

U s . Podlipoglavu (kod L j u b l j a n e ) otpoeo dvodnevni sastanak G N O P odreda za

Sloveniju, Izvrnog odbora OF i CK KP Slovenije, na kome su analizirani vojnopolitiki dogaaji i postavljeni novi zadaci.
SRBIJA

1. septembar

OK K P J za Aranelovac uputio poziv seoskim straama i pripadnicima SDS da

naputaju neprijateljske formacije i stupaju u N O P odrede.
Izaao prvi broj lista Glas naroda, organa J N O F Kosova i Metohije.

2. septembar

Na demarkacionoj liniji izmeu Srbije i Makedonije Jablaniko-pasjaki N O P odred

napao i potpuno unilio granino odeljenje br. 7 i zarobio 13 etnika.

2/3. septembar

Delovi 1. umadijskog N O P odreda demolirali . st. Banju (kod Aranelovca).

3/4. septembar

U Srem. Mitrovici ustaka policija na zverski nain pobila oko 800 ljudi, ena i dece,
poglavito srpske narodnosti ( A k c i j a Viktora Tomia).
U s . Aanji (kod Zemuna) delovi Posavskog N O P odreda napali ustae i domae
Nemce i naneli im gubitke, zaplenivi 18 puaka i dosta druge spreme.

4/5. septembar

Kod Srem. Mitrovice ustaka policija na zverski nain pobila oko 300 ljudi, ena
i dece, poglavito srpske narodnosti ( A k c i j a Viktora Tomia),

347

1942. septembar
5.

Septembar

Septembar p.

MAKEDONIJA

septembar 1942.

U s . Saranovu (kod Topole) delovi 1. t-umadijskog N O P odreda razoruali seosku

strau i spalili optinsku arhivu.
PK K P J za Srbiju izdao okrunicu br. 4, namenjenu partijskim organizacijama u
Srbiji. U n j o j se konkretlzuju zadaci koje je. u vezi sa daljim razvojem NOB-a.
postavio CK KPJ.
U Novom Sadu (Kisaka ul. br. 89) pripremljena baza za formiranje nove tehnike
PK K P J za Vojvodinu.
U rejonu s. Izbita (kod Vrca), pod rukovodstvom politikog sekretara PK K P J
za Vojvodinu arka Zrenjanina Ue. odrano savetovanje partijsko-politikih aktivista vrakog, belocrkvanskog i kovinskog sreza. Izabran je nov OK za juni
Banat i doneta je odluka da se formira novi Junobanatski N O P odred (odreeni su
i lanovi taba odreda).
Po nareenju taba 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske od 21. V I I I 1942
izvrena reorganizacija dotadanjih sremskih N O P odreda. Formiran je 3. N O P odred 3. operativne zone Hrvatske od tri bataljona: dotadanji Frukogorski N O P
odred je preimenovan u 1. bataljon, Podunavski N O P odred u 2. bataljon i Posavski N O P odred u 3. bataljon 3. N O P odreda 3. operativne zone, a u Bosutskim
umama i dalje je ostala Bosutska partizanska eta (tri voda). Odreeni su i novi
rukovodioci jedinica.

7.

septembar

9. septembar

U s . Guberevcu (kod Sopota) delovi 1. umadijskog N O P odreda razoruali seosku

strau i spalili optinsku arhivu.
Delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske prekinuli tt veze izmeu Iriga
i s. Kruedola.
Izmeu sela Prhova i Simanovaca (kod Stare Pazove) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske napali domobransku patrolu i jedan kamion s vojnicima i
naneli im gubitke.

9/10. septembar

U Srem. Karlovcima ustaka poiicija uhapsila-preko 450 metana.

10. septembar

Delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske napali neprijateljsko obezbedenje kamenoloma u s. Paragovu (kod Petrovaradina), te zaplenili 00 kg eksploziva
i 120 kapisli, pokidali tt veze na Trikom vencu. a na Strailovu ubili 13 neprijateljskih vojnika i zaplenili 1 puku sa 30 metaka.

U. septembar

Bataljon iz Vazduhoplovnog kolskog puka u Petrovaradinu otpoeo lokalne pretrese i akcije ienja u istonom delu Fruke gore, protiv delova 3. N O P odreda
3. operativne zone Hrvatske. A k c i j e su, s manjim prekidima, trajale sve do 28. septembra, pomognute i po nekom etom nemake vojske. Gubici partizana su iznosili nekoliko boraca, dok su domobrani imali oko 10 poginulih i nekoliko ranjenih.
U Vrnjakoj Banji feldkomandantura G10 objavila da e od 15. septembra nemaki
policija i pripadnici SDS poeti prikupljanje ita po srezovima i optinama, pa naglaava: neizvrenje predaje oznaenih koliina ita, svako oteenje ili prikrivanje
etvenih proizvoda i skidanje i cepanje objave, srnatrae se sabotaom te e se
prema licima koja to budu inila postupiti najstroe.

septembar

U s . Prhovu (kod Stare Pazove) grupa boraca 3. N O P odreda 3. operativne zone

Hrvatske i mesnih desetina likvidirala 7 izdajnika, meu kojima i belenika optine.

15. septembar

Na putu Petrovac Kuevo delovi Poarevakog N O P odreda zapalili tri kamiona

kojima se koristio okupator.

13.

Septembar s.

U s . T u r i j i (kod Srbobrana) maarska policija i vojska izvrile masovna hapenja

(oko 300 rodoljuba). Od muenja odmah su umrla u selu 4 rodoljuba, 10 ih je obeeno u Srbobranu, a ostali su osueni na zatvor, gde ih je oko 100 pomrlo.
U Crnoj travi OK K P J za Leskovac formirao Okruno poverenitvo za Crnu travu,
V r a n j e i Lunicu.
Oblasni komitet K P J za Kosovo i Metohiju izdao proglas Siptarima Kosova i M e tohije, pozivajui ih da stupaju u NOB.

Ifr. septembar

U s . Majdanu (kod G. Milanovca) delovi

etniku seosku strau i spalili arhivu.

18. septembar

U rejonu s. Bukovca (kod Srem. Karlovaca) nemake jedinice i ustae napale 1. etu
2. bataljona 3. N O P odreda. eta je posle due borbe uspela da se povue.

348

I.

umadijskog

N O P odreda

razoruali

1942. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1942.

Izmeu Stalaa i Kruevca delovi Rasinskog N O P odreda prekinuli tt veze.

Us K r i v o j Reci (kod G. Milanovca) delovi
etniku seosku strau a . st. demolirali.
10. septembar

1. umadijskog N O P odreda razoruali

Delovi 3. NOP^odreda 3. operativne zone Hrvatske napali obezbedenje imanja kaznione Srem. Mitrovice (u blizini s Jarka), razoruali dva straara i oslobodili 20
kanjenika.
U rejonu s. Jamene (kod Srem. Rae) Bosutska partizanska eta napala dva voda
25. ete 0. domobranskog puka i zaplenila neto municije.
U Umarima i M. Ivani Kosmajska eta 1. umadijskog N O P odreda demolirala
eleznike stanice.

20. septembar

Juno od s. Beoina (na pravcu Crveni ol Ravan) grupa boraca iz 3. N O P odreda

3. operativne zone Hrvatske napala patrolu od 13 ustaa. Dvanaest ustaa je poginulo a jedan je uspeo da pobegne.
U selima Lalincu, Tumbi i Studeni (na pl
Kukavici) Leskovaki i Jablaniko-pasjaki N O P odred napali etnike Koste Peanca, razbili ih i 19 njih zarobili.

20/21. septembar

U s . Simanovcima (kod Stare Pazove) grupa boraca 3. bataljona 3. N O P odreda oslobodila 38 prisilno mobilisanih regruta.

21. septembar

Kod ?.. st. Indija delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske razbili neprijateljsko obezbedenje eleznikog mosta i razoruali 9 straara.

23. septembar

U s. Krnjeevcima (kod Stare Pazove) gnipa boraca 3. bataljona 3. N O P odreda zapalila optinsku arhivu i ubila 2 izdajnika.
Na pl. Venacu otpoelo dvodnevno savetovanje vcjno-polilikih rukovodilaca partizanskih jedinica iz Sumadije, na kome je razraen plan predstojeih dejstava N O P
odreda u umadiji.

24. septembar

Na drumu s. Obre s. Kupinovo (u junom Sremu) delovi 3. bataljona 3. N O P

odreda 3. operativne zone Hrvatske prekinuli tt veze, ubili 4 narodna izdajnika i
zaplenili 5 puaka s municijom.
U s. G. Trenjevici (kod Arandelovca) 1. umadijski N O P odred izvrio napad na
etniki odred (jaine 68 etnika) i naneo mu gubitke.

25. septembar

Izmeu Stare Pazove i sela Novih Karlovaca i Belegia dve ete nemake vojske
vrile patroliranje kukuruznih polja i ubile 2 a uhapsile 6 seljaka.

25. septembar

Na nasipu s. Bosut s. Martinci (kod Srem. Mitrovice) borci Bosutske partizanske

ete iz zasede napali odeljenje andarma, te ubili 6 andarma i zaplenili 6 puaka
sa 500 metaka i 5 bombi.
U s . Rajkoviu (kod Valjeva) Suvoborski N O P odred napao i skoro potpuno unitio
odeljenje ljotievaea.

27. septembar

U umi Lisnik (kod Srem. Rae) Bosutska partizanska eta napala krstarei odred
andarma i ustaa, jaine oko 50 vojnika, i u kraoj borbi nanela mu gubitke.
U napadu na rudnik u s. Rudovcima (kod Lazarevca)
ubio 3 i razoruao 4 etnika.

1. umadijski N O P odred

Izmeu . stanica Javorac i Obraove Stolice (na pruzi Parain Zajear) delovi
Timokog N O P odreda poruili prugu, usled ega su iskoili lokomotiva i jedan
vagon.
29. septembar

Na putu izmeu s. Ramnjana i s. Tankosia (kod Uroevca), formiran iplarski N O P

odred Zejnel A j d i n i .
Kod s. Mihaljevaca (blizu Stare Pazove) Udarni vod 3. bataljona 3. N O P odreda 3.
operativne zone Hrvatske napao kamion sa 4 nemaka vojnika. Vojnici su ubijeni
a kamion zapaljen. Zaplenjen je pukomitraljez i 3 puke sa 400 metaka.

30. septevibar

U s. Luci (blizu Bora) delovi Timokog N O P odreda razoruali pet etnika i dva
andarma.
U selima Ogaru i Ereslau (kod Rume) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone
Hrvatske raspustili optinske vlasti, zapalili arhive i ubili 1 petokolonaa.
349

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

3. oktobar

Iz s. Pidria (kod G. Vakufa), po nalogu CK KPJ, Blao Jovanovi sa grupom lanova Partije, krenuo za Crnu Goni da bi pruio pomo PK K P J za Crnu Goru, Boku
i Sandak u radu na razvijanju NOB-a. Blao Jovanovi i Duan Mugoa imali su i
poseban zadatak: da se probiju do rukovodstva KP A l b a n i j e i prue mu pomo u
organizovanju P r v e partijske konferencije KP A l b a n i j e ; da prisustvuju kao delegati
CK K P J i prenesu odluke Kominterne; da rukovodstvu KP A l b a n i j e prenesu dotadanja iskustva K P J u organizovanju NOB-a, koja treba prilagoditi konkretnim
prilikama u Albaniji, i da mu predaju pismo Centralnog komiteta K P J od 22. septembra 1942.

Predsednik S A D Franklin Ruzvelt primio ambasadora izbeglike vlade K r a l j e v i n e

Jugoslavije u Vaingtonu i tom prilikom izloio svoje poglede na budunost Jugoslavije, naglasivi da Srbi posle rata treba da odlue kakvu vrstu unije ele sa
Hrvatima iroku konfederaciju ili federaciju s nekim javnim slubama pod centralnom upravom, odnosno da te i sline probleme treba slobodno da ree narodi
Jugoslavije, a ne da se to reenje donese deklaracijom saveznikih dravnika.

oktobar

Na Suaku odran sastanak izmeu predstavnika N D H i Vie komande Slovenija

Dalmacija (Superslode) u vezi s ciklusom operacija Dinara (napadom na centralnu
slobodnu teritoriju u Bosni i Hercegovini).
6. oktobar

U Vaingtonu potpisan protokol o isporuci britansko-amerikog materijala SSSR-u.

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske da uputi 100120 minera koji bi pri Tehnikom
odseku V N O P i DV Jugoslavije zavrili ininjerijski kurs i dobili instrukcije za
organizaciju pionirskih vodova u brigadama.

S. oktobar

U s . Driniima (kod Bos. Petrovca) nastavljeno izlaenje Borbe, organa KPJ. List
je izlazio do 27. februara 1943.
Slobodna re, organ jugoslovenskih iseljenika u Americi, objavio proglas U j e d i njenog slovenakog naroda. U proglasu se poziva civilizovani svet da slovenakom
narodu pomogne u borbi za slobodu.

10. oktobar

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio da se od 3. sandake i 4. crnogorske N O U brigade formira udarna grupa za zatitu pravca M r k o nji-Grad Mlinita, razoruavanje etnikih elemenata i politiki rad na terenu,
a od 2. proleterske i 2. dalmatinske N O U brigade formira udarna grupa za zatitu
pravaca Bos. Grahovo Drvar i Bos. Grahovo P e u l j e Livanjsko polje.

11. oktobar

Komandant italijanske 2. armije uputio izvetaj Vrhovnoj komandi, istiui da u

najveem delu N D H ustanici mogu da rade ta hoe, jer raunaju na pomo stanovnitva, i da su snage N O P i DV Jugoslavije znatne i pod jedinstvenom komandom.

12. oktobar

U Splitu otpoeo dvodnevni sastanak komandanta i naelnika taba Vie komande

Slovenija Dalmacija (Superslode) s komandantima italijanskog 6. i 18. a r m i j skog korpusa, na kome je analizirana prva etapa ciklusa operacija Dinara i utanaen plan za sledeu etapu ( B e t a ) : zauzimanje Livna.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu K u p r e kog bataljona 3. krajikog N O P odreda da, pored drugih zadataka, preduzima hitne
mere za materijalno zbrinjavanje stanovnitva iz popaljenih sela G. i D. Vukovskog.

13. oktobar

Italijanska Vrhovna komanda naredila Vioj komandi Slovenija Dalmacija (Superslodi) da se italijanski deo druge etape ( B e t a ) ciklusa operacija Dinara izvri
to pre i L i v n o stalno posedne, a sa Generaltabom domobranstva postigne sporazum
o izvoenju italijanskog dela tree etape ciklusa: zauzimanju Glamoa (Gama).

351

1942.

septembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

septembar

1942.

15. oktobar

U Zagrebu odran sastanak izmeu poglavnika N D H Ante Pavella i komandanta

italijanske 2. armije generala Matija Roate na kome je, pored ostalog, razmotreno:
pitanje etnika, stvaranje ustakih pripremnih jedinica u drugoj zoni i plan buduih
operacija protiv jedinica N O V i P O J na podruju zapadne Bosne (ciklus operacija
Dinara), Zumberka i Korduna.

Oktobar s.

U Londonu ministar spoljnih poslova vlade V. Britanije Antoni Idn primio sovjetskog ambasadora Majskog i tom prilikom insistirao da vlada SSSR-a, u duhu sporazuma o pomoi oslobodilakim pokretima Evrope, zvanino prizna Drau Mihailovia kao jedinog vodu otpora u Jugoslaviji. On je t a j zahtev postavio u otroj
formi, pretei da problem etnika moe pomutiti odnose SSSR V. Britanija.
Odlukom VS N O P i DV Jugoslavije formiran Privremeni upravni odsek pri V
N O P i DV Jugoslavije, sa zadatkom da, do stvaranja NO odbora Jugoslavije, organizuje pozadinske vojne vlasti (komande podruja, komande mesta, partizanske
strae, seoske strae) i kontrolie njihov rad; daje direktive NO odborima, pomae
ih da postanu stvarni organi demokratske vlasti i kontrolie njihov rad; organizuje
slubu bezbednosti pozadine osloboenih teritorija; radi na propagandi u zemlji i
inostranstvu. Za rukovodioca Privremenog upravnog odsoka postavljen je lan CK
K P J Moa Pijade.

17. oktobar

Na sveanosti u Drvaru vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito

predao brigadnu i bataljonske vojne zastave 2. proleterskoj N O U brigadi i tim povodom odrao govor.

18. oktobar

Komandant etnikih snaga na Ozrenu obavezao se komandantu nemake 718. diviz i j e da e sa ustako-domobranskim i nemakim snagama uestvovati u operacijama
ienja Majevice, pa je, zauzvrat, primio 750 puaka, 19 mitraljeza i 4.000 okupacionih maraka.
Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom
tabu N O P i DV za Bosansku krajinu da izvri sve pripreme za izvoenje bihake
operacije.

19. oktobar

U Glamou odrana sednica CK K P J .

20. oktobar

Voa Treeg Rajha Adolf Hitler izdao naredbu o organizaciji komandovanja na podruju NDH. Naredbom su postavljeni nemaki opunomoeni general u Hrvatskoj
(sa seditem u Zagrebu), iji je zadatak da preduzme sve mere za sreivanje snaga
NDH. i komandant nemakih trupa u Hrvatskoj (sa seditem u Slav. Brodu), kome
su potinjene sve nemake snage na teritoriji N D H . Po tom nareenju preduzete su
mere za reorganizaciju snaga NDH, koje su potinjene nemakim i italijanskim snagama, zavisno od toga na kojoj su okupacionoj zoni bile dislocirane.
Sef Privremenog upravnog odseka pri V N O P i DV Jugoslavije uputio komandama
podruja cirkular o nainu prikupljanja podataka o zloinima okupatora i njihovih
slugu.'
Sef Privremenog upravnog odseka pri V N O P i DV Jugoslavije uputio nareenje
tabovima brigada i N O P odreda da dostavljaju primerke partizanske tampe i
dokumentarni materijal o oslobodilakoj borbi i o zloinima okupatora i njegovih
slugu.

23. oktobar

Londonsko izdanje N j u j o r k tajmsa objavilo dve krae vesti o borbama u Jugoslav i j i : u jednoj se govori o partizanima a u drugoj o gerilcima.
Saveznike snage otpoele ofanzivu protiv nemako-i talijanskih snaga kod El A l a mejna (u Libiji).
Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio Pokrajinskom komitetu za Srbiju
direktivu za oivljavanje partizanskog pokreta u Srbiji i zauzimanje pravilnog stava
prema izbeglikoj vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu i etnicima Drae Mihailovia.

25. oktobar

Kod Santa Kruza (Salomonska ostrva) otpoela dvodnevna pomorsko-vazduna bitka

izmeu saveznikih i japanskih snaga.
Privremeni upravni odsek pri V N O P i DV Jugoslavije naredio svim komandama
podruja da sastavljaju spiskove narodnih neprijatelja, sumnjivih lica. konfiskovanih
i naputenih kua, izbeglica i pogorelaca.
' TnJ ctrkulnr upuen i GS N O P udreda /.a Hrvatsku, GS N O P odroda za Sloveniju.
Operativnom tabu N O P i DV za bosansku krajinu i Stabu 4. operativne zone N O P odreda
Hrvatske.

352

1942.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

26. oktobar

Vojna misija V. Britanije obavestila svoju vladu da je pokret Drae Mihailovia

zaista pasivan i da njegove pojedine vojvode saraduju sa okupatorom.

27. oktobar

Vrhovni komandant N O P i DV Jugoslavije Josip Broz Tito, zajedno s komandantom

Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, razradio plan za bihaku operaciju.
Poetak operacije predvien je za 2. novembar.
Sef Privremenog upravnog odseka pi VS N O P i DV Jugoslavije upozorio sreske NO
odbore da stanovnitvo pravilno optereuju materijalnim doprinosom NOB-u.
Sef Privremenog upravnog odseka pri VS N O P i DV Jugoslavije naredio komandama podruja da preuzmu otre mere za suzbijanje pekulacije na osloboenoj
teritoriji.
U Asti (u Pijemontu. u Italiji), pobunilo se oko 600 Slovenaca iz Slovenakog p r i morja regrutovanih u italijansku vojsku proteslujui protiv rata.

Oktobar k.

Pri Tehnikom odseku V N O P i DV Jugoslavije otpoeo ininjerijski kurs, koji je

trajao oko 20 dana. Kurs je zavrilo 80 boraca. Od 50 kursista formirana je Ininjerijska eta pri VS, dok su ostali upueni kao ininjerci u druge jedinice.

Oktobar

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio pismo zameniku politikog komesara
1. proleterske N O U brigade o potrebi da se sveano proslavi godinjica oktobarske
revolucije.
Vrhovni tab N O P i DV Jugoslavije izdao uputstvo 1 o vanosti zaplenjivanja neprijateljskih dokumenata i o nainu njihovog iskoriavanja

BOSNA I HERCEGOVINA
2. oktobar

Oouhvatnim manevrom preko planine Lisine nemaka borbena grupa V e d e l potisnula 2. proletersku N O U brigadu prema selu Jezeru (blizu Jajca) i zauzela M r k o nji-Grad.

2/3. oktobar

U s . Trnovu (kod Mrkonji-Grada) etnici uhvatili na prevaru, a potom zaklali i bacili u Grujia jamu na Barakom brdu komandanta brigade, zamenika politikog
komesara brigade i komandanta 4. bataljona 3. sandake N O U brigade Vladimira
Kneevia, Rifata Burdovia i T o m a i a iia, narodne heroje.

3. oktobar

U s. G. Bukovici (kod Brezovog P o l j a ) etnika Majevika brigada opkolila dva bataljona 6. istonobosanske N O U brigade. Iznenaeni u nepovoljnoj situaciji, bataljoni
su se izvukli iz okruenja preko poloaja jednog etnikog bataljona, iji borci nisu
hteli da pucaju na partizane. U borbi je poginuo zamenik politikog komesara ete
Omer Masli, narodni heroj.

4. oktobar

Delovi nemake 714. i 718. peadijske divizije, nastupajui od Mrkonji-Grada i D.

Vakufa, zauzeli Jajce. Delovi }. crnogorske i 3. sandake N O U brigade i 3. krajikog
.MOP odreda blagovremeno su evakuisali pozadinske ustanove i unitili fabriku karbida i druge vane objekte.

5. oktobar

Delovi italijanskog 6. armi.iskog korpusa (4.000) i etnikog Trebinjskog, Nevesinjskog i Romanijskog korpusa (5.000), u pet napadnih kolona, uz sadejstvo delova domobranskog 7. i 15. peadijskog puka, podrani avijacijom, otpoeli estodnevnu prozorsku operaciju ( A l f a ) , deo nemako-italijanske protivofanzive (ciklusa operacija
Dinara), u cilju odbacivanja partizanskih snaga od Mostarskog basena boksita i
eleznike pruge Sarajevo Mostar. Oko 60 km razvuena 10. hercegovaka N O U
brigada nije mogla pruiti ozbiljniji otpor italijansko-etnikim snagama, koje su
do 10. oktobra zauzele s. Sovie, Prozor, s. Sit i s. Ravno, prokrstarile selima na
planinama Ljubui, Vranu. Paklini i Radui i na liniji Duvno Sujica G. Vakuf
Hadii uspostavile vezu sa ustako-domobranskim snagama 1 .

Oktobar p. p.

Na inicijativu Oblasnog komiteta SKOJ-a za Bos. krajinu formiran inicijativni Oblasni odbor N O S O B i l I za Bos. krajinu.

5/6. oktobar

Kod sela Lisnika (blizu Bosanske Rae) 6. istonobosanska N O U brigada se, na tri
amca, prebacila preko reke Save u Bosutske ume, ostavivi na planini Majeviei
svoj 2. bataljon.
1 Uputstvo je pisao Clan
CK KPJ Moia Pljade.
8 etnici su
opljakali ceo k r a j 1 spalili deseune sela.
ubijeno Je 638 ljudi, ena I dece 1 spaljeno 656 domova.

Samo u

prozorskoj

opStlnl

353

1942.
6. oktobar

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

U s . Bistrom (na putu Travnik s. Rastovo) dva bataljona 5. crnogorske N O U brigade i jedna eta Zijametskog partizanskog bataljona razbili jednu domobransku
etu. zarobili 47 domobrana i zaplenili 1 minobaca, 8 p. mitraljeza, 50 puaka i oko
10.000 metaka.
Operativni tab N O P i DV za Bos. krajinu, prikupivi dovoljne snage (pet brigada
i delove dva odreda), preao u protivudar u gornjem toku r. Sane. U trodnevnim
borbama je zauzet K l j u i razbijen niz posada izmeu Sitnice i Vrhpolja, ali je dejstva prema San. Mostu omeo napad nemake pukovske borbene grupe Vedel \t
Sitnice.

7. oktobar

Prva proleterska N O U brigada i delovi 6. krajikog N O P odreda

2. bataljon domobranskog 10. peadijskog puka i zauzeli Klju.

razbili

ojaani

8. oktobar

Italijanski 29. bersaljerski bataljon i 2. bataljon 94. puka italijanske divizije Mesina
potisnuli delove 10. hercegovake N O U brigade i zauzeli Prozor.

9. oktobar

Motorizovanl delovi domobranskog 15. peadijskog puka i ustae prodrli iz Bugojnu.

savladali slab otpor malobrojnih delova 5. crnogorske N O U brigade i zatitnice Komande mesta iz G. Vakufa i zauzeli G. Vakuf.

10. oktobar

Otpoele etvorodnevne borbe u kojima se nemaka pukovska borbena grupa Vedel, prihvaena od oko dva bataljona iz San. Mosta, probila iz rejona Sitnice i
aavice u San. Most. Time je zaustavljen protivudar Operativnog taba N O P odreda za Bos. krajinu prema San. Mostu, ali su partizanske jedinice povratile ranije
izgubljenu teritoriju.
U Drvaru odrana okruna konferencija K P J za Drvar: konstantovan je irok razmah
NOP-a i veliki porast svih organizacija; preneti su zakljuci proirenog sastanka
Oblasnog komiteta K P J za Bos krajinu.

12. oktobar

Kod s. Majkia (blizu Kljua) dve ete 1. krajike N O U brigade iz zasede iznenadile
na maru i razbile jednu etu borbene grupe * Vedel nemake 718. peadijske divizije. U zabuni neprijatelj je artiljerijom tukao svoje trupe.

12/13. oktobar

Grupa brigada (2. proleterska, 3. sandaka i 4. crnogorska N O U ) zauzela Mrkonji-Grad iz koga se nemaka borbena grupa T o m a s povukla u s. Sitnicu. Ostavljeni
delovi etnika i domobrana lako su razbijeni.

13. oktobar

Ustako-domobranske snage iz garnizona Travnika, Komara, Oboraca, D. Vakufa,

Bugojna, G. Vakufa i Busovae izvrile koncentrian napad na 5. crnogorsku i 10.
hercegovaku N O U brigadu u meureju Vrbasa i Lave. Razbijanjem manjih kolona i manevrom preko pl. Vlaia napad je odbaen.

14. oktobar

Po nareenju Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu rasformiran 6. krajiki

N O P odred. Njegov bataljon Zdravko Celar uao je u 3. krajiku N O U brigadu,
a od ostala dva bataljona formirana je Krajika polubrigada.
U Podgrmeu, po nareenju Operativnog taba N O P i DV za Bos. Krajinu, od 1.
krajikog N O P odreda formirana 6. krajika N O U brigada.

Oktobar d. p.

U cilju potpunijeg oivljavanja N O P - a u Hercegovini, posle sreivanja jednog

dela partijskih organizacija, obnovljeni Oblasni komitet K P J za Hercegovinu proglasom obavestio narode Hercegovine o prvim uspesima njihove 10. udarne brigade
u Bosni i osudio etniku izdaju, teror i pokolj u Prozoru i pokuaj stvaranja muslimanske etnike milicije. Pozivajui narode Hercegovine da se ponovo prihvate
oruja radi unitavanja okupatora i njihovih slugu, Oblasni komitet je ukazao na
bratstvo i jedinstvo kao na garanciju uspeha u zajednikoj borbi.
Naredbom Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu, na teritoriji rasformiranog 1. krajikog N O P odreda formirano Podgrmeko vojno podruje, sa seditem u
s. Benakovcu (kod Bos. Krupe).
U s . Jakiru (kod Glamoa) odrana okruna konferencija SKOJ-a za Jajce, na kojoj
je raspravljano o uvrenju SKOJ-a. ulozi omladine u N O B - u i radu NOSOBiH.
U s . Golubiu (kod Bihaa) 4. krajika N O U brigada razbila posadu od 150 milicionera, domobrana i ustaa.

15/16. oktobar

354

Jedan bataljon 5. crnogorske N O U brigade zauzeo Fojnicu l razoruao andarmerijsku posadu.

'Jl\ luua l

uuu.a t iiuiv^uuw v

uivivudi

uji-,

ktobar

Delovi 2. bataljona nemakog 750. peadijskog puka, ojaani domobranima, iz Sarajeva preko Kiseljaka uli u Fojnicu, koju je predhodno evakuisao jedan bataljon
5. crnogorske N O U brigade.

iktobar

Delovi etnikog odreda K o i iznenadili zatitnicu Komande

Mrkonji-Grad, ali su sutradan protivnapadom izbaeni iz grada.

mesta

zauzeli

Glavnina nemake 714. peadijske divizije, sa domobranskim, ustakim i etnikim

delovima (preko 10 bataljona), otpoela koncentrian napad (poduhvat K o z a r a ) u
cilju ponovnog ienja Kozare. Peta krajika N O U brigada je izbegla odlune sudare, pa se, sklonivi ranjenike, 21. i 24. oktobra, u dva pravca, probila u Podgrme.
Do 27. oktobra neprijatelj je krstario Kozarom vrei represalije, a u s. Jelovcu
i s. Palanitu (kod Prijedora) pobio oko 620 ljudi, ena i dece.
ktobar

U Glamou otpoela okruna konferencija K P J za okrug Jajce. U toku dvodnevnog

rada iscpno je raspravljano o organizacionom stanju o Partiji i SKOJ-u, o sprovodenju izbora za NO odbore i o radu u vojsci, omladinskoj organizaciji i A F Z - u .
U s . Jaseniei (u Podgrmeu) formirana 1. haubika baterija Operativnog taba N O P
i DV za Bos. krajinu.

iktobar

Delovi italijanskog 18. armijskog korpusa, sa ustakom Crnom legijom i delovima

etnike Dinarske divizije sa polukrune osnovice. Kupres, Sujica. Duvno, Imotski.
Sinj. Vrlika, ukupno 1214 bataljona, otpoeli livanjsku operaciju ( B e t a * , L i v n o )
za ovladivanje slobodnom teritorijom oko Livna, deo nemako-italijanske protivofanzive (ciklusa operacija -Dinara). Dok su 1. dalmatinska N O U brigada i 3. N O P
odrod 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske uspeno zadravali ostalih pet kolona, izbijanjem kolone iz Kupresa u Livno prisililo je partizanske jedinice da 26.
oktobra napuste odbranu i na ostalim pravcima i povuku se prema pl. Kamenici
i Glamou.
Glavnina nemake 718. peadijske divizije, ojaana ustako-domobranskim snagama
(devet peadijskih bataljona, 4 artiljerijska diviziona i jedan oklopni bataljon). i nemako-domobransko-etnika borbena grupa Tomas, jaine oko dva bataljona,
otpoela jedanaestodnevnu drugu jajaku operaciju (Jajce It ) za razbijanje partizanskih jedinica u Janju i P l j e v i , deo nemako-italijanske protivofanzive (ciklusa
operacija (-Dinara), Trea sandaka N O U brigada i 3. krajiki N O P odred izvukli
su se na greben Vitoroga bez veih gubitaka. Nemaki vojnici su opljakali i spalili
sva naputena sela i na najsvirepiji nain pobili deo stanovnitva, koje je, ostalo
kod kua.

jfctobar

Dva ustaka bataljona iz Kupresa, prodorom preko neposednutih planina Cincara 1

Kruga, iznenadili delove 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske i zauzeli Livno.

}. oktobar

Ojaana 2. krajika N O U brigada zauzela s. St. Rijeku (kod San. Mosta) i unitila
instalacije iane eleznice St. Majdan L j u b i j a .

iktobar

U rejonu Bos. Grahova, po nareenju VS N O P i DV Jugoslavije, otpoeo trodnevni

protivudar 1. i 2. proleterske i 4. krajike N O U brigade protiv deiova italijanske
divizije Sasari i etnike Dinarske divizije, u cilju paralisanja neprijateljskih d e j stava u nemako-italijanskoj protivofanzivi (ciklusa operacija Dinara), Zbog sporog i nepotpunog grupisanja snaga nije postignuto iznenaenje, pa protivudar nije
uspeo, iako je Udarna grupa brigada zauzela s. Strmicu, razbila etnike na spoljnoj
odbrani Bos. Grahova i nanela velike gubitke italijansko-etnikom utvrenom garnizonu. U tim borbama pored ostalih, poginuo je i pukomitraljezac iz 2. proleterske
NOU brigade Radia Radosavljevi Soa. narodni heroj.
Preko s. Jezera nemaka pukovska borbena grupa unig 718. peadijske divizije
prodrla u Mrkonji-Grad. Manji delovi 3. sandake N O U brigade povukli su se na
jugozapad. Nemake vlasti su u gradu pohapsile 273 lica koja su sproveli u Jajce.

oktobar

Kod . st. Rame (na pruzi Mostar Konjic) delovi Mostarskog bataljona 10. hercegovake N O U brigade unitili jedan teretni voz.

obar k.

Na pl. Kozari poginuo komandant Proleterskog bataljona Operativnog taba N O P

i DV za Bos. krajinu Husein Hodi Huso, narodni heroj.

obar

U s . Starom Brodu (kod Viegrada) etnici pobili oko 500 muslimana.

U Popovom polju, na inicijativu Oblasnog komiteta K P J za Hercegovinu, od partijsko-poliiikih radnika i preostalih partizana ilegalaca, SK K P J za Trebinje f o r mirao samostalni partizanski bataljon Sloboda.

355

 Kod s. Kozi I a (blizu Jajca) etnici unitili bolnicu 3. krajikog N O P odreda i pobili
veu grupu ranjenika i nekoliko lekara.

HRVATSKA
1. oktobar

Otpoeo dvodnevni napad 1. i 2. hrvatske N O U brigade na ustake posade u selima

Klancu, Kaluerovcu, Podastraniji i Aleksinici (kod Gospia). Mesta su zauzeta, ali
je neprijatelj uspeo da glavne snage izvue, uz gubitke od 33 poginula. Brigade su
imale 3 mrtva i 14 ranjenih.
tab 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske uputio proglas stanovnitvu Slavonije:
govori o ustakoj vladavini u Hrvatskoj, objanjava ciljeve partizana i poziva narod
u NOB.

2. oktobar

PK SKOJ-a za Hrvatsku uputio svim skojevskim rukovodstvima i organizacijama

u partizanskim jedinicama direktivno pismo o ulozi SKOJ-a i njegovim zadacima
u vojsci.
Na mestu zvanom Natkrivac (kod Delnica) tri bataljona 2. primorsko-goranskog
N O P odreda napala 3. bataljon 122. peadijskog puka italijanske divizije Maerata .
koji se kretao od Delnica ka Brodu na Kupi. Poginula su 72 a ranjeno je oko 100 neprijateljskih vojnika. Zaplenjeno je 5 p. mitraljeza i 50 puaka.
G N O P odreda za Hrvatsku uputio tabu 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske
naredbu o formiranju sreskih i seoskih straa i o njihovim zadacima, o nadlenostima stalnih vojnih sudova, uputstvo o pripremanju izbora za NO odbore ltd.
Kod Sv. Gospe (blizu ibenika) Primorska partizanska eta napala etu crnih koulja iz sastava bataljona Vespri., i nanela j o j gubitke od 2 mrtva i 6 ranjenih
vojnika.
Kod o. Korule britanska podmornica napala topovskom vatrom i torpedima italijanski parobrod V e l j a koji je prevozio trupe. Oteeni brod se nasukao kod Orebia. Gubici: 35 mrtvih i nestalih, 9 ranjenih.

oktobar

U s. Unitirna (na pl. Dinari), po nareenju V N O P i DV Jugoslavije, od bataljona

Branko Vladui
iz Severnodalmatinskog N O P odreda, Vaganjskog partizanskog
bataljona i glavnine Dinarskog partizanskog bataljona formirana 2. dalmatinska NOU
brigada. Sa ulaskom bataljona Branko Viadui u sastav brigade, Sjevernodalmatinski N O P odred prestao da postoji.
Jedinice 9. hrvatske NO brigade likvidirale ustako i italijunsko uporite u s. Ribniku
(kod Gospia). Ubijeno je oko 70 ustaa i italijanskih vojnika i vie ih je ranjeno
Zaplenjeno je 38 puaka. 1 p. mitraljez, 1 minobaca i oko 6000 metaka.

4. oktobar

Trei bataljon 1. hrvatske N O U brigade napao italijansku posadu u s. Rudopoljti

(kod Otoca) i naneo joj gubitke od oko 70 mrtvih i ranjenih.

5. oktobar

Sedma hrvatska NO brigada i delovi 1. slavonskog N O P odreda i Moslavakog partizanskog bataljona zauzeli ustako uporite u s. panovici (kod Pakraca). Neprijatelj
je pretrpeo gubitke od oko 160 mrtvih i ranjenih, a isto toliko zarobljenih. Zaplenjeno je 100 puaka. 7 automata, 1 p. mitraljez i mnogo druge ratne opreme.
Kod o. Oblika britanska podmornica napala i topovskom vatrom i torpedima otetila
italijanski Darobrod Eneo koii ie prevozio truue. Gubici: 51 mrtav i nestao i 40
ranjenih italijanskih vojnika.

Oktobar p.

Po direktivi CK K P H formirano Poverenitvo PK SKOJ-a za Slavoniju.

Italijanski vojnici i etnici izvrili pokolj u selima Gati, Tugarama, Dugom Polju.
Kotlenicama, Zveanju, Cisli i G. JJolcu (podruje pl. Mosora). Samo u s. Gali zaklali
su oko 190 ljudi.
U s . Prokopu (na Moslavakoj gori), po nareenju taba 2. operativne zone N O P
odreda Hrvatske, formiran Moslavaki N O P odred.
Formiran optinski

6. oktobar

NO odbor Vrgorac.

Jedinice 9. hrvatske NO brigade zauzele ustaka uporita u s. Likom Novom i s.

Bruanima (kod Gospia).
U rejonu s. panovice (kod Pakraca) delovi 1. slavonskog N O P odreda oborili nemaki avion.
4

356

332
1942.

novembar

HRVATSKA

novembar

1942.

Odrano partijsko savetovanje za okrug Makarsku.

7. oktobar

Iz sela Kostanjevca, Otrea, Kalja, eljeznog i Vivodine etiri ustaka bataljona

otpoela etverodnevni napad na 2uniberak, gde su se nalazili 1. proleterski NOU
bataljon Hrvatske i partizanski bataljon t j o s i p Kra. Partizanske jedinice su uspele
da odbace neprijatelja u polazne garnizone i da mu nanesu gubitke od oko 50 mrtvih,
30 ranjenih i 10 zarobljenih, a same su imale 4 mrtva borca.
U blizini s. Soica (kod Karlovca) jedinice 1. proleterskog N O U bataljona Hrvatske
oborile ustaki avion.
Stab 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske uputio podreenim jedinicama raspis
0 steenim iskustvima pri zauzimanju ustakog uporita u s. Spanovici (kod Pakraca).
Partizanske grupe na Koruli upale u Velu Luku i zapalile fabriku sardina. Zaplenjena je velika koliina konzervirane ribe i lekova
Primorska partizanska eta poruila 3 mosta na putevima Biograd Vodice i Pakotane Benkovac.
U s . Baini (kod Makarske) italijanski vojnici i andarmi zapalili 15 kua pripadnika
NOP-a a 30 osoba zatvorili.

8. oktobar

Jedinice 5. hrvatske NO brigade razbile ustaku kolonu kod St. Sela (blizu Topuskog).
Italijanske snage, ustae i etnici iz s. Metka i s. Rudua napali na poloaje 9.
hrvatske NO brigade kod s. Papue i s. Krukovca (kod Gospia). Neprijatelj je
pretrpeo osetne gubitke.
GS NOP odreda za Hrvatsku pohvalio 4. hrvatsku N O U brigadu za uspene borbe
protiv okupatora i njegovih slugu na teritoriji 2. operativne zone N O P odreda
Hrvatske i 1. i 2. udarni bataljon 1. primorsko-goranskog N O P odreda za uspeno
izvedene akcije kod s. Tisovca i s. Josipovca (izmeu Ogulina i Jasenka).

9. oktobar

CK K P H uputio svim partijskim organizacijama i lanovima KP na Baniji pismo o

smcnjivanju OK K P H za Baniju zbog toga to se glavninom partizanskih snaga
povukao u Kordun, avgusta 1942, i o postavljanju novog OK.
Italijanske snage i etnici napali 4. bataljon 2. dalmatinske N O U brigade u s. Peuljama (kod Bos. Grahova). Iznenaen napadom, l a j bataljon se. uz sadejstvo 2. bataljona iste brigade, izvukao iz obrua u pravcu Marino brdo tt 1457, uz gubitke
od 9 mrtvih i 6 nestallh boraca.
Izmeu s. Tounja 1 . st. Dubrava delovi 2. kordunakog podrunog partizanskog
bataljona miniranjem sruili neprijateljski transportni voz, zbog ega je saobraaj
bio obustavljen 2 dana.
Kod s. Visoe (blizu Metljike), u borbi protiv ustaa, poginuo lan GS N O P odreda
za Hrvatsku i komandant 2. operativne zone N O P odreda Hrvatske Franjo Ogulinac
Seljo, narodni heroj.

10. oktobar

Odrana sednica PK K P H za Dalmaciju na kojoj je raspravljano o vojno-politikoj

situaciji u Dalmaciji, o NOF-u i NO odborima, kadrovima i partijskim kursevima,
agitaciji i propagandi i dr.
Delovi domobranske 4. brdske brigade iz Daruvara i s. Batinjana (kod Daruvara)
otpoeli dvodnevni napad na delove 1. slavonskog N O P odreda i Proleterskog bataljona Bosanske krajine u rejonu s. Bijela s. Borki. U borbama do 11. oktobra
neprijateljske snage su odbijene i prinuene na povlaenje prema Daruvaru, pretrpevi gubitke od 13 ranjenih oficira i vojnika. Zaplenjeno je 7 puaka, 2 automata
1 1 top.
Kod . st, Popovaa (na pruzi Beograd Zagreb) diverzantska grupa GS N O P odreda
za Hrvatsku digla u vazduh neprijateljski transportni voz. Poginulo je oko 250 ustaa
i nemakih vojnika, izgoreh su 3 cisterne sa benzinom, 2 vagona sa eerom i nekoliko vagona sa raznim vojnim materijalom, a ostali su oteeni. Saobraaj je bio
obustavljen 38 asova.
U s . Bijeloj (kod Daruvara), po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku, od Banijske
proleterske ete i boraca iz sastava 1. i 2. slavonskog N O P odreda formiran Kalniki
N O P odred.
Delovi Mosekog bataljona posle krae borbe zauzeli neprijateljsko uporite u s. Leevici (kod Omia) a andarmerijsku i finansijsku posadu zarobili.

1942.

novembar

HRVATSKA

novembar

1942.

10/11. oktobar

Izmeu . stanica Rau i Lovinac (kod Gospia) 3. bataljon 9. hrvatske NO brigade

poruio elezniku prugu u duini od 2,5 km, zbog ega je saobraaj bio obustavljen
3 dana.

U. oktobar

U s . Budiima (kod Pakraca), po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku, od delova

1. i 2. slavonskog N O P odreda formirana 1. slavonska N O U brigada.

12. oktobar

U s. Drenici (kod Ogulina), po nareenju G N O P odreda za Hrvatsku, od 1. i 2.

udarnog bataljona i bataljona Marko T r b o v i i L j u b i c a Gerovac 1. primorsko-goranskog N O P odreda formirana 6. hrvatska NO brigada.
tab 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske uputio letak vojnicima, podoficirima
i oficirima domobranske vojske u Duvnu, Sinju i Imotskom, u kome, objanjavajui
im ko su i ta hoe Paveli, Nedi i Draa Mihailovi, poziva ih da prelaze u N O P
odrede.
Kod Visua i Mekinjara Udbinska i Gospika omladinska partizanska ela posle
estoasovne borbe odbile napad ustaa iz Udbine, ne dozvolivi paljenje i pljakanje tih sela.
Italijanske snage iz iroke K u l e (kod Gospia) otpoele dvodnevni napad na jedinice Korenikog podrunog partizanskog oataljona kod Karaule, s. Klenovca i Cubria jezera (kod Gospia) i potisnule ih prema s. Ljubovu.

13. oktobar

Izmeu s. Dicrna i s. Dugopolja (na pruzi Split Sinj) jedinice Mosorske partizanske
ete, solinska desetina i udarna grupa iz Dugopolja napale voz i ubile 21 italijanskog
vojnika a 3 ranile.
Ovoga dana i sutradan ustae iz Jasenovca opljakale sela Crkveni Bok, Ivanjski
Bok i Strmen (kod Sunje) i pobile oko 600 osoba.
Kod . st. Z v e a j (na pruzi Karlovac Ogulin) delovi 2. kordunakog podrunog
partizanskog bataljona miniranjem sruili neprijateljski putniki voz. Zapaljeno je
13 vagona i 1 lokomotiva.

13/14. oktobar

Izmeu s. Metka i s. Ribnika (kod Gospia) 4 bataljon 9. hrvatsko NO brigade poruio elezniku prugu u duini od 2 km, zbog ega je saobraaj bio obustavljen 3
dana.

14. oktobar

Jedinice Kalnikog N O P odreda napale domobransko uporite u s. Spii Bukovici

(kod Virovitice) i zarobile 20 domobrana a zaplenile 16 puaka.
Kod Klanca (blizu Brinja) 3. bataljon 6. hrvatske NO brigade napao iz zasede italijansku kolonu i naneo j o j gubitke od oko 100 mrtvih i ranjenih.

14/15. oktobar

Kod s. G. Bogievaca (izmeu Okuana i N o v e Gradike) diverzantska grupa 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske miniranjem sruila neprijateljski
transportni
voz. Lokomotiva i 4 vagona su oteeni. Poginulo je 212 ustaa, domobrana i nemakih vojnika.

15. oktobar

Jedinice Moslavakog N O P odreda zauzele ustako uporite u azmi.

Delovi Kalnikog N O P odreda zauzeli ustako uporite u s Bakovici (kod Bjelovar i)
i posadi naneli gubitke od 14 mrtvih i 9 zarobljenih. Zaplenjeno je 12 puaka, 1 p.
mitraljez, 1 kamion i druga oprema.
Formiran OK K P H za Pokuplje, koji je obuhvalao srezove: Samobor, Jastrebarsk >,
Pisarovinu i V. Goricu.

Oktobar s.

K o d s. Mua (blizu Splita), po nareenju taba 4. operativne zone

Hrvatske, formirana Komanda Splitskog vojnog podruja.

NOP

odreda

Oktobar d. p.

Na sektoru Arana (blizu LIvna), u borbi protiv ustaa,

vojnika, poginuo Ante Vui, narodni heroj.

16. oktobar

U umi G a r j e v i c i (kod azme) ustako-domobranske i nemake jedinice napale

Moslavaki N O P odred, koji se u toku noi izvukao u pravcu Bilo-gore, bez veih
gubitaka.

domobrana i ltalijanskili

U umi vie s. Ribnjake (kod Bjelovara) 2. bataljon Kalnikog N O P odreda napao

i zarobio 57 domobrana, od kojih je 25 ostalo u partizanima. Zaplerijena su 54 para
vojnikog odela i 54 para cipela.

358

1942.

novembar

16/17. oktobar

17. oktobar

HRVATSKA

novembar

1942.

Jedinice 2. dalmatinske N O U brigade zauzele etniko uporite u s. Vaganu (kod Graaca). U toku borbe etnici su imali 8 mrtvih, vie ranjenih i 3 zarobljena, a jedinice
brigade 1 mrtvog i 6 ranjenih boraca. Zaplenjeno je 6 puaka, 1 p. mitraljez, 1 mitraljez i druge opreme.
Kod s. Poloja (blizu Slunja) jedinice 2. i 4. hrvatske N O U brigade razbile italijansku kolonu sastava: konjiki puk >Alesandrija i 81. bataljon crnih koulja sa 4
topa i 8 tenkova. Neprijatelju su naneti gubici od 150 mrtvih i 33 zarobljena, a zaplenjeno je 7 kamiona, 2 topa, 1 1enk, 9 mitraljeza i p. mitraljeza, 122 puke 1 oko
300.000 metaka. Partizanske jedinice su imale 5 mrtvih i 8 ranjenih boraca.
Izmeu Peruia i s. Janja jedinice 4. likog N O P odreda unitile iz zasede 2 kamiona i ubile 27 italijanskih vojnika.
U s . Cisti (na putu T r i l j Imotski) 3. bataljon 1. dalmatinske N O U brigade napao
italijansku kolonu i prinudio je na povlaenje prema Trilju. Neprijatelj je imao
20 mtvih, a bataljon 3 ranjena borca. Uniten je 1 neprijateljski tenk.

18. oktobar

Izmeu s. Lia i s. Fuina (kod Delnica) bataljon Matija Gubec 1. primorsko-goranskog N O P odreda miniranjem sruio neprijateljski transportni voz. Cela kompozicija sa 2 lokomotive je unitena. Saobraaj je bio obustavljen vie od 7 dana.
Jedinice Kalnikog N O P odreda zauzele ustako uporite u s. M. T r o j s t v o (kod B j e lovara) i prinudile njegovu posadu da se povue u s. V. Trojstvo.

19. oktobar

GS N O P odreda za Hrvatsku pohvalio 2. hrvatsku N O U

brigadu i 1. bataljon 4.
hrvatske N O U brigade za razbijanje italijanske kolone kod s. Poloja (blizu Slunja)
i 1. proleterski N O U bataljon Hrvatske za uspena dejstva u Zumberku.
Po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku, u cilju izvoenja veih operacija na
teritoriji Banije, formiran Operativni tab grupe brigada (za 1. hrvatsku NOU, 5, 7.
i 8. hrvatsku NO brigadu).

19120. oktobar

20. oktobar

Jedinice 1. slavonske N O U brigade zauzele ustako uporite u s. Podvrko (kod N o v e

Gradike).
Kod s. Botinovca (blizu Koprivnice) Kalniki N O P odred odbio napad ustaa i prinudio ih na povlaenje u pravcu Bilo-gore i Ludbrega.
U Podgori formiran S N O odbor za srez Makarsku.

21. ofctobar

PK K P H za Dalmaciju poslao SK K P H za Hvar uputstvo o sakupljanju smokava u

makarskom srezu radi ishrane vojske i uputstvo o ulozi P a r t i j e u odnosu na NO
odbore povodom nekih uinjenih greaka.
Izmeu . st. Javornik i Li. Jesenica (na pruzi Zagreb Split) jedinice 4. likog
N O P odreda napale italijanski elezniki transport, nanevi mu velike gubitke i
unitivi 15 vagona.

22. oktobar

Blizu s. Apatovca (kod Krievaca) Kalniki N O P odred razbio domobransku K o n j i ku etu iz Varadina, naneo j o j gubitke od 4 mrtva i 2 ranjena domobrana, zarobio
35 domobrana, 4 podoficira i 1 oficira i zaplenio 37 puaka. 2 p. mitraljeza. 1 mitraljez, 1 automat i mnogo municije.
Jedinice Mosekog partizanskog bataljona posle devetoasovne borbe zauzele neprijateljsko uporite u s. Zelovu (kod Sinja) i zarobile 46 milicionera i andarma.

22/23. oktobar

Deveta hrvatska NO brigada poruila elezniku prugu Gospi Radu i tt veze

u duini od 5 km.
Drugi bataljon 1. slavonskog N O P odreda napao domobrane 1 zauzeo . st. Brezine
(na pruzi Banova Jaruga Pakrac), gde je zaplenio 14 puaka, 1 automat, oko
1000 metaka i 20 bombi.

23

oktobar

Jedinice Operativnog taba grupe brigada (1. hrvatske NOU, 5, 7. i 8. hrvatske NO

brigade) napale Glinu, u kojoj je bilo oko 700 domobrana i ustaa. Napad nije uspeo
zbog slabe veze komandi sa jedinicama i zbog toga to je vei deo snaga bio na
osiguranju prema neprijateljskim okolnim garnizonima.
Po nareenju taba 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od tri bataljona K o mande podruja Banije formiran Banijski N O P odred.
Delovi partizanskog bataljona Josip K r a zauzeli . st. Desinec (kod Jastrebarskog),
zarobili 12 domobrana i zaplenili 12 puaka, 1600 metaka, 21 bombu, 12 injela i
drugu opremu, a . st. spalili.

359

1942.

novembar

HRVATSKA

novembar

1942.

Jedinice 4. bataljona 1. dalmatinske N O U brigade zauzele neprijateljsko uporite

s. Podgraa (ispod pi. Mosora) koje su branili andarmi, te ovima nanele gubitke
od 3 mrtva i 2 ranjena; odmah posle loga poruile Pavia most na Cetini i prekinule
saobraaj izmeu Omia i s. Podgrada.
Kod . st. Dragaii (blizu Okuana) Diverzantska grupa 3. operativne zone N O P
odreda Hrvatske digla u vazduh nemaki transport. Uniteno je 30 vagona i 1 lokomotiva.
24. oktobar

Jedinice 2. i 4. hrvatske N O U brigade zauzele ustako-domobransko uporite u s. Tuilovi (kod Vojnia), zarobile 62 ustae, 40 andarma i 325 domobrana i zaplenile
350 puaka, 4 mitraljeza, 13 p. mitraljeza, 1 minobaca, 2 topa i 30.000 metaka.
U Graakoj kotlini jedinice 9. hrvatske NO brigade napale etniki puk Vod K a raore, ubile oko 70, zarobile 64 etnika i zaplenile 95 puaka i 30.000 metaka.
Moslavaki N O P odred i 1. bataljon 1. slavonske N O U brigade napali domobrane i
andarme u s. V. Grdevcu (kod Bjelovara), ali se zbog jaine neprijateljskih snaga
i njihove utvrenosti morali povui, pretrpevi gubitke od 12 mrtvih i 6 ranjenih
boraca. Neprijatelj je imao 5 mrtvih i 3 ranjena.
Delovi 2. primorsko-goranskog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s. Ertiu
(kod Severina na Kupi). Domobranska posada se povukla u pravcu Severina na
Kupi.

24'25. oktobar

Drugi bataljon l. slavonskog N O P odreda zauzeo i poruio . st. Dobrovac (na pru/i
Banova Jaruga Pakrac), koju su branili domobrani. U toku borbe zarobljeno je
7 domobrana, a zaplenjeno 7 puaka, 9 bombi i druga oprema.

25. oktobar

Delovi 1. slavonske N O U brigade zauzeli . st. Ratkovicu (na pruzi Kapela P l i ternica), poruili prugu, zarobili 16 domobrana i zaplenili 32 puke, 1 automat, oko
1000 metaka, 60 bombi i drugi materijal.
Kod s. Tugara (blizu Splita) 4. bataljon 1. dalmatinske N O U brigade napao jake
italijanske snage iz Omia i posle troCasovne borbe odbacio ih prema Omiu. Neprijatelj je imao 20 mrtvih i oko 40 ranjenih.

26. oktobar

Kod s. Lovia (blizu Slav. Broda) jedinice 1 slavonske N O U brigade posle dvoasovne borbe odbile napad jakih ustakih snaga iz Slav. Broda i nanele im velike
gubitke.
Kod s. Radovice (blizu Metlike) italijanski vojnici iz Metlike napali 1. proleterski
NOU bataljon Hrvatske i partizanski bataljon Josip Kra i posle etvoroasovne
borbe uspeli da se probiju prema s. Katu (kod Metlike).

26/27. oktobar

Kod Vagnja (na putu Sinj Livno) jedinice 2. dalmatinske N O U brigade napale
italijanske snage i posle dvoasovne estoke borbe razbile jedan italijanski bataljon
nanevi mu velike gubitke. Zaplenjeno je: 2 mitraljeza. 2 p. mitraljeza. 30 puaka.
2C0 runih bombi, 6000 metaka. I sanduk sanitetskog materijala i druga oprema.
Izmeu Banove Jaruge i Lipovljana Diverzantska grupa 3. operativne zone N O P
odreda Hrvatske miniranjem sruila domobranski transportni %'oz i unitila 2 lokomotive i 27 vagona. Neprijatelj je imao mnogo mrtvih i ranjenih.

27. oktobar

Na podruju Mosora, po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske.

od Mosorske ete formiran Mosorski partizanski bataljon.
Po nareenju taba 1. operativne zone N O P odreda Hrvatske, od tri partizanska
bataljona Komande kordunakog vojnog podruja formiran Kordunaki N O P odred.
Kod s. Ljuboine (blizu Ogulina) delovi 6. hrvatske NO brigade miniranjem sruili
neprijateljski transportni voz a potom napali njegovu pratnju. U toku borbe poginulo je 25 italijanskih vojnika, 16 etnika i 25 domobrana. Lokomotiva i 2 vagona
su uniteni, a saobraaj je bio obustavljen 6 dana.

28. oktobar

U s . Graditu (kod Slav. Poege) nemake snage, potpomognute avijacijom, napale

1. slavonsku NOU brigadu, koja se povukla iz sela uz obostrano velike gubitke.
Tada je oboren 1 neprijateljski avion.
Kod s. Juia (na pruzi Rijeka Trst) 1. istarska partizanska eta Vladimir Gortan minirala elezniku prugu i digla u vazduh transportni voz, u kome je poginulo oko 150 italijanskih vojnika i oficira Uniteni su lokomotiva i 6 vagona.
Jedinice 4. bataljona 1. dalmatinske N O U brigade zauzele etnika uporita u s. K l j a kama i s. Otiiu (blizu Vrlike). Neprijatelj je uspeo da veim delom pobegne u

360

311

1942.

novembar

MAKEDONIJA

novembar

1942.

pravcu Vrlike, dok je manji broj etnika zarobljen. Zaplenjen je veliki broj puaka,
municije i druge opreme.
Jake italijanske, nemake i ustake snage iz sela Buinje Vasi, Metlike i Vivodlne
otpoele etvorodnevni napad na 1. proleterski N O U bataljon Hrvatske i partizanski
bataljon Josip K r a kod sela Lea. Visoa, Bulica, Magovca i Pilatovaca. U borbama do 31. oktobra partizanske jedinice su probile obru kod s. Gluinje, prele
prugu Zagreb Karlovac i 1. novembra stigle u D. Kupinu (kod Jastrebarskog).
Delovi Primorske partizanske ete, na dan proslave dolaska faista na vlast u Italiji,
upali u ibensku luku i otvorili mitraljesku vatru na italijanske oficire u hotelu
Krka'.. Ranjena su 4 italijanska oficira.
Jedinice 9. hrvatske NO brigade izvrile neuspeo napad na etniko uporite u s. V.
Popini (kod Graaca).
29. oktobar

Jedinice 7.
Banijskog
stajnice) i
plenile 51

hrvatske NO brigade, uz sadejstvo 5. hrvatske NO brigade i 3. bataljona

N O P odreda, zauzele domobransko uporite u s. Kukuruzarima (kod K o sva uporita na pruzi Sunja Kostajnica, zarobile 52 domobrana i zapuku, 5 p. mitraljeza. 4 automata i 1(5.000 metaka.

29/30. oktobar

Jedinice 2. i 4. hrvatske N O U brigade napale ustaka i domobranska uporita u

selima Rakovici. Jelovu Klancu, Catrnji, Bliznici, Otarskim stanovima. LuketiSelu i Poljanku i na brdu Lisini. Pretrpevi gubitke od 7 mrtvih i 28 ranjenih, one
su se morale povui zbog dolaska ustakih i domobranskih ojaanja iz Bihaa, Slunja
i Cazina.

31. oktobar

U okolini ibenika i Biograda, po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda

Hrvatske, od Primorske partizanske ete i novodolth boraca formiran Primorski
(Severnodalmatinski) partizanski bataljon.
ibenska eta Primorskog partizanskog bataljona digla u vazduh elektrinu centralu
na reci Krki, koja je elektrinim osvetljenjem snabdevala ibenik i sluila za pogon
fabrike aluminijuma Lozovac. ibenik je ostao bez svetla vie od 10 dana. a 38 elektrinih pei fabrike aluminijuma u Lozovcu bilo je paralisano, te je obustavilo
rad za vie od dva meseca.

Oktobar k.

Po nareenju taba 1. operativne zone N O P odroda

komande Likog podruja formiran Liki N O P odred.

Hrvatske, od dva bataljona

Na Biokovu, po nareenju taba 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske, formirana Komanda Biokovsko-neretljanskog vojnog podruja.
Oktobar

PK K P H za Dalmaciju i tab 4. operativne zone N O P odreda Hrvatske uputili letak

stanovnitvu Dalmacije: obavestili ga o zloinima koje su etnici, uz pomo italijanskih vojnika, izvrili u Dalmaciji; pozvali ga da stupa u redove partizanskih
jedinica.
Na Ravnoj gori (u Slavoniji) odrano savetovanje rukovodilaca saniteta u 3. operativnoj zoni N O P odreda Hrvatske, na kome se raspravljalo o merama za spreavanje
irenja pegavog tifusa u jedinicama i pozadini.
Po nareenju taba 5. operativne zone N O P odreda Hrvatske formirana Komanda
Primorsko-goranskog vojnog podruja.
tab 3. operativne zone N O P odreda Hrvatske uputio stanovnitvu Slavonije proglas o padu u ruke partizana ustakog uporita u panovici (kod Pakraca) i o tome
da su zloinci kanjeni.
Partizani srpski rodoljubi uputili Srbima Slavonije i Srema
proglas u kome
govore o etnikom izdajstvu, objanjavaju ciljeve NOB-a i pozivaju stanovnitvo
da stupa u redove partizanskih jedinica.
Na Smolinskoj glavici (na o. Koruli) odrana prva partijska konferencija sreza
Korula, na kojoj je osuen oportunistiki stav SK K P H za Korulu, izabran novi
SK i formiran S N O odbor za Korulu.
Na Smolinskoj glavici (na o. Koruli) odrana sreska konferencija SKOJ-a za K o r ulu: izabrano je novo sresko rukovodstvo i formirani su optinski komiteti SKOJ-a.
MAKEDONIJA

2. oktobar

U s . Rastovici (kod Krueva) N O P odred -Pitu Guli zaplenio neto oruja i druge
opreme i odrao miting.

1942. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1942.

oktobar

U s . Zuru (kod Krueva) Kruevski N O P odrod Pitu G u l i ubio jednog bugarskog

policajca i odrao politiki zbor.

7. oktobar

U s . Desovo (kod Prilepa) upali 3. eta N O P odreda Dimitar V l a h o v i N O P odred

Dore P e t r o v , te streljali zloglasnog vojvodu Dona, organizatora konlraeta u
prilepskom kraju, odrali politiki zbor i zaplenili 15 puaka1.

11. oktobar

Selo G. Koliane (kod Skoplja) zauzela 1. eta N O P odreda Dimitar Vlahov. Ona
je tu zaplenila 20 puaka i dosta municije i formirala seoski vojni tab.

U s. G. Divjacima (kod Krueva) uao Kruevski N O P odred

neto oruja i odrao politiki zbor.

Pitu Guli, zaplenio

13. oktobar

U rejonu s. Oreov Dol (kod Titovog Velesa) N O P odred ore P e t r o v vodio

dan borbu protiv delova bugarskih jedinica iz Velesa.

ceo

Oktobar s.

U s. D. Jabolitu (kod Titovog Velesa) bugarska vojska i policija iz Velesa, posle

zverskog muenja, na oigled stanovnitva ubili 7 pripadnika N O P - a zato to nisu
htell da otkriju partizane.

1G. oktobar

Instruktor CK K P J u Makedoniji Dobrivoje Radosavljevi obavestio PK K P J za

Srbiju (preko koga je odravana veza sa CK K P J ) o stanju na teritoriji Makedonije
i o dejstvima N O P odreda na sektoru Veles (sada: Titov Veles) Prilep Bitolj.
Bugarske jedinice velekog garnizona, poto nisu uspele da unite N O P odred Dimitar Vlahov. blokirale sela u Azotu. Sutradan su otpoele raciju i pri tom streljale 16 seljaka, internirale 68 i stavile pod istragu 48.

20. oktobar

U s . Dvorcima (kod Kieva) N O P odred Pitu G u l i napao bugarsko obezbedenje

laboratorije rudnika mangana Cer Neboja i carinarnicu, zaplenio dosta oruja i
drugog materijala, unitio oko 100 kg raznih hemikalija u laboratoriji 1 odrao
miting.

21. oktobar

U s . Sopotskom (blizu Resna) Bitoljsko-prespanski N O P odred Damjan

Gruev
vodio borbu protiv bugarske v o j s k e i policije resenskog garnizona koji su blokirali
selo dok je on odravao politiki zbor. Odred se, zbog pritiska jaih neprijateljskih
snaga, pod borbom izvukao na pi. Biglu.

30. oktobar

U Bitolju preki sud bugarske 5. armije osudio 4 pripadnika N O P - a na smrt, 9 na

doivotnu robiju i 6 na 15 godina strogog zatvora.

Oktobar k.

Kod s. Belovodice (blizu Prilepa) N O P odred ore P e t r o v vodio vieasovnu

borbu protiv bugarske policije iz Prilepa, a zatim se povukao na Kadin kamen.
G N O P odreda za Makedoniju uputio proglas bugarskoj okupatorskoj vojsci s pozivom da se ne bori protiv partizana, ve da prelazi na njihovu stranu i vodi borbu
protiv zajednikog neprijatelja.
Izaao prvi dvobroj Biltena, organa G N O P odreda Makedonije.
U s . Lavanima i s. Vidranima (kod Kieva) formirani seoski NO odbori.

SLOVENIJA
1. oktobar

Izvrni odbor OF doneo odluku o reorganizaciji G N O P odreda za Sloveniju.

G N O P odreda za Sloveniju naredio tabu Lokog N O P odreda da po prebacivanju
u Slovenako primorje uzme naziv: Soki N O P odred.

oktobar

Na pl. Mokrecu, po nareenju G N O P odreda za Sloveniju, od 1. bataljona Krimskog

N O P odreda i 2. bataljona Notranjskog N O P odreda formirana slovenaka N O U
brigada L j u b o Sercer.
G N O P odreda za Sloveniju naredio da se na teritoriji bive 3. grupe N O P odreda
formira novi Notranjski N O P odred.

14. oktobar

U s . Pristavi (kod Vinje gore) 3. bataljon N O U brigade Matija Gubec sukobio se

sa oko 150 italijanskih vojnika i naneo im gubitke.
1 Te ete su formirale bugarske okupacione vlasti, od domaih Izdajnika za uspeinu
borbu protiv NOP-a.

362

1942.

novembar

SRBIJA

novembar

1942.

20. oktobar

Loski N O P odred krenuo u Slovenako primorje radi reorganizacije tamonjih jedinica i od tada dejstvovao kao Soki N O P odred.

23. oktobar

Na Korenu (iznad s. Horjula. kod Ljubljane) 1. i 3. eta slovenake N O U brigade

Liubo Sercer izvrile napad na oko 1200 okupatorskih vojnika i 300 belogardista.
Neprijatelj je imao veliki broj mrtvih.
Kod s. Smarjete (blizu Novog Mesta) patrola 1. bataljona Istonodolenjskog N O P
odreda sukobila se sa belogardistikom patrolom i nanela j o j gubitke.

26. oktobar

U blizini s. Loga (u Dolomitima) 3. bataljon Dolomitskog N O P odreda vodio borbu

protiv veeg broja italijanskih vojnika i belogardista i naneo im gubitke. Borba je
trajala oko 11 asova.

28. oktobar

GS N O P odreda za Sloveniju izdao naredbu o sakupljanju dobrovoljaca za partizanske jedinice u Gorenjskoj i tajerskoj.

31. oktobar

Na Creti (na pl. Menini, kod Celja) nemake jedinice opkolile logor 1. bataljona
Savinjskog N O P odreda. Bataljon se juriem probio iz obrua i neprijatelju naneo
gubitke, dok sam nije imao rtava.
SRBIJA

1. oktobar

U s . Troglan Bari (kod Boljevca) delovi Timokog N O P odreda razoruali dva bugarska vojnika.

2. oktobar

Izmeu s. Doljevca i s. Belotinca (na pruzi Ni Leskovac) delovi Jastrebakog

N O P odreda skinuli inu, usled ega se sruio teretni voz.

2/3. oktobar

Jedna desetina Leskovakog N O P odreda razmontirala deo

Vranje, usled ega se sruio nemaki transportni voz, te u
nemakih vojnika.

5. oktobar

U s . Ogaru (kod Rume) delovi 3. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske razbili palrolno odeljenje od 20 andarma, te zarobili 9 andarma i zaplenili 9
puaka i 1 p. mitraljez.
Prva eta Rasinskog N O P odreda
oslobodila nekoliko drugova.

Oktobar p.

napala

kazneni

zavod

pruge
njemu

Leskovac
poginulo vie

Kruevcu i

iz njega

Delovi Rasinskog N O P odreda, u dva maha, kod s. Vitkovca (na pruzi Ni Stala) sruili prugu, usled ega su se sruili jedan teretni voz i jedna kompozicija
s nemakim ranjenicima koji su iz A f r i k e upueni u Nemaku na leenje. Tom prilikom je poginulo oko 100 nemakih vojnika.
U Sirinikoj upi (kod Uroevca), od dva bataljona iz Uroevca i okoline i tri iz
Sirinike upe, formiran Sarplaninski pozadinski N O P odred.

5/6. oktobar

Iz Bosne prebaena
brigada.

Bosutske ume

(u

rejon

Srem.

Rae)

6.

istonobosanska

S. oktobar

U s . Pranjariima (kod aka) obnovljeno partijsko rukovodstvo za takovski srez.

Ono je idueg meseca preraslo u SK KPJ.

7 oktobar

Na mostu kod s. Mramora (blizu Nia) delovi Jastrebakog N O P odreda napali bugarsku strau i ranili 4 vojnika.

8. oktobar

Sa mitinga odranog na Rudniku, partizani 1. umadijskog N O P odreda i prisutni

metani uputiii. preko VS N O P i DV Jugoslavije, drugarske pozdrave partizanima
Bosne, Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske. Slovenije, Slavonije, Dalmacije. L i k e i
Korduna, zaklinjui se da puke iz ruku nee ispustiti dok ne budu isterani okupatori iz nae zemlje i unitene njihove sluge.
U s . Vrbanu (kod Preeva) bugarski vojnici napali delove Crnotravskog N O P odreda
i naneli im gubitke od 10 mrtvih, dok se ostatak tog odreda probio.

8/9. oktobar

U s. Magau i s. Dragom Delu (kod Lebana) Jablaniko-pasjaki N O P odred razoruao etnike i seosku miliciju i zaplenio 50 puaka i 2 pukomi trai jeza.

. oktobar

Kod s. "kljenika (blizu Leskovca) delovi Leskovakog N O P odreda napali patrolu

graninog odeljenja, te ubili 1, ranili 1 i zarobili 3 graniara.
363

1942. oktobar

SRBIJA

oktobar 1942.

Delovi Jablaniko-pasjakog N O P odreda spalili optinsku arhivu u s. Oranu i s.

Buumetu a u s . Slianu (blizu Lebana), pored toga razoruali i seosku strau.
Na inicijativu OK K P J za Kruevac, jedna trojka Rasinskog N O P odreda upala u
Kruevaku bolnicu i iz Internog odeljenja oslobodila lana OK K P J Steva Milanka
i partizanskog kurira Isidora Milovanovia 1 prebacila ih u s. itluk, gde su ostali
na oporavku.
Komandujui general i zapovednik Srbije naredio da se ustanik uhvaen sa orujem
prilikom borbenih dejstava ima, naelno, obesiti ili streljati.

10. oktobar

Komandujui general i zapovednik Srbije naredio da se mere odmazde koje su

utvrene za sluaj ako bude ubijen i ranjen nemaki vojnik ubudue imaju primenjivati i ako nestane neki nemaki vojnik.
11. oktobar

U s . K r i v o j Reci (kod Brusa) nemaki i bugarski vojnici pohvatali sve stanovnitvo

i zatvorili ga u crkvu, a onda ovu minirali. Poginulo je 320 lica, veinom ena i
dece. Bugarski faisti su bacali u vatru ivu malu decu.

11/12. oktobar

U s . Misai (kod Arandelovca) delovi 1. umadijskog N O P odreda demolirali postrojenja u rudnicima uglja Oplenac, V r b a s i Oraac.

12. oktobar

Jedinice 17. i 21. bugarske divizije iz Nia i Prokuplja preduzele napad na Jastiebaki N O P odred na pl. M. Jastrepcu. Malojastrebaka eta se izvukla iz blokade i
prebacila na pl. Pasjau; isto je uinila i Velikojastrebaka eta. Poto nisu naile
na partizane, bugarske jedinice su. za odmazdu, spalile sve partizanske kue u e.
L e p a j i i s. Balievcu, a pohvatano stanovnitvo oterale u logor.
Delovi Rasinskog N O P odreda spalili optinsku arhivu u s. Sekuriu (kod Rekovca)
i razdelili seljacima oko 5000 kg penice koja je bila prikupljena na ime rekvizicije.

13. oktobar

U rudniku kamena u Vujaku (kod Rudnika) delovi 1. umadijskog N O P odreda zaplenili 2 kamiona sa prikolicama, 70 kg eksploziva, 800 kapisli i veu koliinu fitiljn.

14. oktobar

Na Filipovom putu, izmeu sela Jamene i Morovia (kod Sida), glavnina 6. istonobosanske brigade, 1. bataljon 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske i Bosutska
partizanska eta razbili dve ete iz nemake 718. divizije. Nepi-ijatelj je pretrpeo
vee gubitke. Zaplenjeno je: 2 minobacaa sa 150 mina, 4 p. mitraljeza, 2 automata
vei broj puaka sa oko 10.000 metaka, 1 radio-stanica i komora sa dosta vojnike
opreme.

Nemaka policija obeslla u selima junog Banata: Samou 20. Zagajcu 15 i Vraevu
Gaju 15 pripadnika i simpatizera N O P - a .
17. oktobar

U s . Gajtanu (kod Lebana) Jablaniko-pasjak: N O P odred sukobio se s jedniin

poternim odeljenjem SDS, naneo mu gubitke i prisilio ga na povlaenje ka Kurumliji.
K o d s. K r i v e Reke (na pruzi G. Milanovac L j i g ) delovi 1. umadijskog N O P odren
na etiri mesta poruili prugu.

18. oktobar

U rejon Hajdukog brega (na Frukoj gori) stigli iz Bosutskih uma 6. istonobosanska brigada, 1. bataljon 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske i Bosutska
partizanska eta.

19. oktobar

Iz rudnika hroma u s. Lojanu (kod Preeva) iptarski N O P odred Zejnel Ajdini

i deo Vranjskog N O P odreda (oko 20 boraca) proterali bugarsku strau, te zaplenili
veu koliinu eksploziva i spalili arhivu rudnika.

19/20. oktobar

Delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske napali andarme u s. D. Petrovcima (kod Rume), zapalili and. st. i optinsku arhivu i zaplenili 6 puaka s municijom.
Izmeu s. Grabovaca i s. Obrea (juni Srem) delovi 3. N O P odreda 3
zone Hrvatske posekli oko 100 tt stubova i prekinuli veze.

20. oktobar

operativnr

U s . Barajevu (kod Ripnja) delovi 1. umadijskog N O P odreda napali etniki odred

i naneli mu gubitke od 7 mrtvih i zaplenili 23 puke.
Komanda nemako-ustakog garnizona iz Rume sa preko 1000 vojnika i 4 tenka
blokirala s. Dobrince (kod Rume), ali, i pored terora nad stanovnitvom, nije uspela
da u podzemnim sklonitima (bazama) otkrije 1. etu 2. bataljona 3. N O P odreda
3. operativne zone Hrvatske.

3fi4

UniUUdl

UUJ.1

WIV l VJ Wll i J^l.

0/21. oktobar

Delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske prodrli u s. M. Radince (kod

Rume), zaplenili 9 puaka s municijom i zapalili optinsku arhivu.

I. oktobar

Iz s. Leimira (kod Srem. Mitrovice) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone

Hrvatske, posle dvodnevnog pukaranja, proterali 5. etu 16. ustakog bataljona u
pravcu s. St Divoa. Poginule su 3 a ranjene 4 ustae.
Na . st. Batui (kod Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda demolirali postrojenja i zapalili jedan vagon.

'3. oktobar

f3/24. oktobar

U s . Statovcu (kod Prokuplja) delovi Jablaniko-pasjakog N O P odreda napali seosku miliciju, ubili 1 oficira i ranili 2 milicionera.
U s . Garima (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda otetili rudnik uglja
spalili optinsku arhivu.

!6. oktobar

OK KP.l za Srem uputio CK KP.l izvetaj o borbama N O P odreda i stanju partijske

organizacije u Sremu.

6/2T. oktobar

Na . st.. Stavici (na pruzi G. Milanovac L j i g ) delovi 1. umadijskog N O P odreda

demolirali postrojenja i na osam mesta poruili prugu.

?S. oktobar

Delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske prodrli u s. Golubince (kod Stare

Pazove). naneli neprijatelju gubitke, unitili potanske ureaje, spalili optinsku
arhivu i zaplenili 4 puke.
Kod s. Buje (blizu Knjaevca) od preivelih boraca Svrljikog i Ozrenskog N O P
odreda formirana partizanska eta.
Na pl. Povlenu etnici i nedievci razbili Suvoborski N O P odred.

29. oktobar

Delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske prodrli u s. Vojku (kod Stare P a zove), onesposobili potanske ureaje, zapalili optinsku arhivu i oslobodili 40 prisilno regrulovanih mladia.
U s . Stojniku (kod Arandeiovca) delovi 1. umadijskog N O P odreda napali andarmerijsku posadu, te ubili 2 andarma (ostali pobegli) i zaplenili 11 puaka.
Delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske spalili optinsku arhivu u s.
Krnjeevcima (kod Stare Pazove) i zabranili dalji rad optinskim slubenicima.

31. oktobar

Po odluci OK K P J za Srem na Frukoj gori izvrena reorganizacija prikupljenih

jedinica taba 3. N O P odreda 3. operativne zone Hrvatske: od dotadanja tri f o r mirana su etiri bataljona pri tome je kompletan 3. bataljon (Psavski) uao u sastav
6. istonobosanske brigade; 1. i 2. bataljon sa Slabom odreda imali su da se prebace
u istonu Bosnu, a 4. bataljon, formiran od ljudstva koje nije moglo izdrati tee
napore, trebalo je da ostane u Sremu.

Oktobar k.

Na sastanku u s. Bibi (kod Uroevca) Oblasni komitet K P J za Kosovo i Metohiju

analizirao vojno-politiku situaciju u svetu i u Jugoslaviji, formirao Privremeni
GS N O P i DV za Kosovo i Metohiju i odluio da se organizuju partizanski N O P
odredi koji e odmah prei u akcije.

Oktobar

Na pl. Tupinici jedan odred SDS razbio Boljevaku etu Knjaevako-boljevakog

N O P odreda.
Kod Zabija, u borbi proliv maarske policije, teko ranjen i zarobljen lan PK K P J
za Vojvodinu Stevan Divnin Baba, narodni heroj. On je na putu za N o v i Sad umro
od namerno izazvane komplikacije na rani.1
U s . Belegiu (kod Stare Pazove) formiran ilegalni mesni NO odbor.
U blizini zemunskog parka, po odluci partijske elije fabrike Ikarus, dva udarnika likvidirala poznatog provokatora i pijuna Mokovia, vratara fabrike.
U s . Graanici (kod Pritine) italijanske vlasti izvrile provalu i uhapsile veinu lanova M N O odbora.

Po drugom izvoru dogaaj se desio u novembru.

365

Novembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

[. novembar

V N O V i PO Jugoslavije izdao Naredbu o stvaranju N O V kao redovne vojske.

Naredbom Vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita formirana 1. proleterska udarna divizija NOVJ sastava: 1. proleterska NOU, 3. proleterska (sandaka) N O U i 3. krajika N O U brigada.
Naredbom Vrhovnog komandanta N O P i DV Jugoslavije Josipa Broza Tita formirana 2. proleterska udarna divizija N O V J , sastava: 2. proleterska NOU, 4. proleterska (crnogorska) NOU, i 2. dalmatinska N O U brigada.

Sef Privremenog upravnog odseka pri V N O V i POJ uputio naredbu komandama

podruja i sreskim NO odborima o regulisanju kretanja stanovnitva na osloboenoj
teritoriji.
J. novembar

ef Privremenog upravnog odseka pri V N O V i POJ uputio Operativnom tabu

N O V i PO za Bos. krajinu uputstvo o organizaciji snabdevanja stanovnitva na
osloboenoj teritoriji.

I. novembar

Nemake i italijanske snage otpoele povlaenje sa fronta kod El Alamejna (u Libiji).

T i m e je bitka kod El Alamejna zavrena u korist saveznika.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao naredbu o obrazovanju Vojne
kole N O V i POJ. u kojoj e se usavravali komandni kadar i izuavati i primenjivati iskustva iz NOB-a, radi sprovoenja jedinstvene vojne doktrine u N O V i POJ.
kola je imala vii kurs za spremanje komandanata bataljona i brigada, nii
kurs za spremanje vodnika i komandira eta i praktine omladinske teajeve.
Mesto i vreme trajanja kurseva odreivao je V na predlog komandanta kole.
kola je otvorena 9. novembra 1942, a u njen sastav je ukljuena ranija Partizanska oficirska kola G N O P odreda za Hrvatsku, i kola za vojne rukovodioce i
omladinski vojno-poliliki kursevi Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu.

5. novembar

Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije postavila ultimativan zahtev vladi SSSR-a:

da obustavi kampanju preko radija i tampe protiv etnika Drae Mihailovia; da
pozove partizane da prekinu napade na etnike i da se stave pod komandu jugoslovenske izbeglike vlade.

Novembar p.

Slobodna re, list jugoslovenskih iseljenika u Njudersiju (SAD), izdala, u 30.000

primeraka, Ratni bilten-, u kome su izloene operacije N O V i POJ za poslednja tri
meseca.
U Vinici (u Ukrajini) voa Treeg Rajha Adolf Hitler odrao sastanak sa vrhovnim
komandantom Jugoistoka generalom Aleksandrom L e r o m i poglavnikom N D H Antom
Paveliem, na kome je razmotrena situacija u N D H i reeno da se preduzmu krupne
operacije radi unitenja N O V i POJ.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio svim viim tabovima
ustanovama da preduzmu stroge mere budnosti i uvanja v o j n e tajne.

6. novembar

Za uspeno izvedene borbe pri zauzimanju Bihaa i okolnih sela, vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito pohvalio 1, 2, 3, 5. i 6. krajiku N O U brigadu i 8.
hrvatsku NO brigadu.
PK K P J za Srbiju uputio instruktoru CK K P J u Makedoniji Dobrivoju RadosavIjeviu pismo u kome razrauje liniju KPJ u NOB-u i daje konkretne sugestije u
vezi sa situacijom u Makedoniji.

7. novembar

- Na sveanosti u Bos. Petrovcu vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito, u

Ime V 1 CK K P J , predao ratnu zastavu 1. proleterskoj N O U brigadi i tim povodom
odrao govor.
CK K P J izdao proglas Dvadeset peta godinjica Velike oktobarske proleterske revolucije, u kome se svi narodi Jugoslavije pozivaju da, bez obzira na politike

367

1U4Z. novcmDar

u u u a u a . i i u f s u a u i^akais. i

no verrinar ituz.

poglede, veru i narodnost, stupaju u jedan sveopti NOF, bore se u redovima N O V

i POJ, organizuju pozadinu i unitavaju neprijatelja i njegove domae sluge.
Povodom 25. godinjicu oktobarske revolucije CK SKOJ-a uputio proglas Mladoj
generaciji svih naroda Jugoslavije, u kome je poziva da stupa u redove N O V i
POJ, organizuje rad u pozadini osloboene teritorije, obrazuje odbore jedinstva i
borbene grupo na okupiranoj teritoriji i uva i proiruje jedinstvo omladinskih
redova.
8. novembar

Otpoelo iskrcavanje saveznikih snaga u severnu A f r i k u (u Maroko i Alir).

9. novembar

Naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita formirana 3. udarna
divizija NOVJ, sastava: 5. crnogorska, 10. hercegovaka i 1. dalmatinska N O U brigada.
Naredbom Vrhovnog komandanta N O V i POJ Josipa Broza Tita formirana 4. udarnu
divizija NOVJ. sastava: 2, 5. i 6. krajika N O U brigada.
Naredbom Vrhovnog komandanta N O V i POJ Josipa Broza Tita formirana 5. udarna
divizija N O V J od 1. 4. i 7. krajike N O U brigade.
Naredbom Vrhovnog komandanta N O V i POJ Josipa Broza Tita formiran 1. bosanski udarni korpus NOVJ sastava: 4. i 5. udarna divizija NOVJ i 6. N O U brigada
istone Bosne. Pod komandu tog korpusa su slavljeni i svi N O P odredi na teritoriji
Bosne.
CK SKOJ-a uputio PK SKOJ-a za Hrvatsku i oblasnim komitetima SKOJ-a za
Bos. krajinu i Dalmaciju direktivno pismo u vezi sa akcijom na prikupljanju zimske
odee za N O V i POJ. U pismu se daju uputstva kako treba, u cilju snabdevanja
boraca, organizovati udarniko takmienje omladine na celoj slobodnoj teritoriji.

10. novembar

U Minhenu odran sastanak Adolfa Hitlera, Hermana Geringa, Joakima fon Ribentropa i Galeaca Cana na kome je odlueno da se izvri okupacija neokupiranog
dela Francuske 1 njenih severnoafrikih poseda.
V N O V i POJ izdao Statut sanitetske slube narodnooslobodilake vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, u kome su izloeni zadaci i organizacija saniteta u jedinicama N O V i POJ.

11. novembar

Nemake i italijanske snage otpoele okupaciju neokupiranog dela Francuske koji

se nalazio pod upravom kvislinke vlade u Viiju.

12. novembar

U Rijeci odrana konferencija istaknutih etnikih voda sa podruja Crne Gore.

Hercegovine, june Bosne, Dalmacije i Like i predstavnika italijanske Vie komande
(Supersloda) oruanih snaga Slovenija Dalmacija (Supersloda) i civilnih okupacionih vlasti, na k o j o j su utvrene mere za jo tenju saradnju u borbi protiv NOV
i POJ.
Italijanska komanda etnikih formacija Bosne, Hercegovine. L i k e i Dalmacije uputila referat Vioj komandi oruanih snaga Slovenija Dalmacija, u kome izlae
teko materijalno i moralno-politiko stanje u etnikim redovima, trai pomo i
predlae da se odmah preduzmu operacije protiv snaga N O V i PO Jugoslavije
u Bosni.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao nareenje za formiranje
Stalne higijenske komisije radi organizovanja zdravstvene slube i suzbijanja zaraznih bolesti u vojsci i narodu.

13. novembar

U Zagrebu odran sastanak nemakog poslanika u N D H Zigfrida Kaea, italijanskog opunomoenog ministra i predstavnika ministarstva inostranih poslova NDH
na kome je raspravljano o vojno-politikoj situaciji u Hrvatskoj i Bosni i o zajednikim merama protiv N O V i POJ.

15. novembar

U Jasenicama (kod Bos. Krupe) pravoslavni sveteniei i bogoslovi odrali skuptinu

s koje su srpskom narodu uputili poslanicu pozivajui ga da stupa u narodnooslobodilaku borbu.
U Skadar stigao Blao Jovanovi, delegat CK K P J za I zemaljsku partijsku konferenciju K P Albanije.

Novembar d. p.

368

' Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito obavestio Kominternu o obrazovanju osam
divizija (sa po tri brigade), o njihovom naoruanju i nazivu i o predstojeem zasedanju A V N O J - a .

1942.

septembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

septembar

1942.

Kominterna uputila CK KP.J telegram u vezi sa predstojeim zasedanjem A V N O J - a .

istiui: da CK K P J ne treba A V N O J da smatra nekakvom vladom niti da ga suprotstavlja izbeglikoj vladi Kraljevine Jugoslavije u Londonu; na toj etapi ne
treba postavljati pitanje ukidanja monarhije, niti isticati parole o republici, j e r e
se o reimu u Jugoslaviji reavati posle razbijanja italijansko-nemake koalicije i
posle osloboenja zemlje od okupatora.
U rejonu Glamoa formiran Haubiki divizion V N O V i POJ, sastava: ve baterije
sa po dva orua (haubice 100 mm M. 14/19).
18. novembar

V N O V i POJ, iz svojih vojnih sredstava, clodelio: 2.500.000 kuna stanovnitvu

D. i G. Vukovskog, Janja, Podgorja, P l j e v e i drugih, koja su popaljena i opljakana
od ustaa. nemakih vojnika i etnika; 500.000 kuna NO odboru Bihaa, za gradsku
sirotinju; 200.000 kuna za Drvar i okolna mesta.

19. noi>embar

U irem rejonu Staljingrada (sada: Volgograd) otpoela velika prolivofanziva snaga

Crvene armije.

20. novembar

Zvanino objavljeno da VS N O P i DV Jugoslavije ima nov naziv: VS N O V i PO

Jugoslavije.

21. novembar

Vrhovni tab N O V i PO Jugoslavije depeom uputio predlog Kominterni: da dva

lana Centralnog komiteta K P J dou u Moskvu i dokumentima uvere vladu S o v j e t skog Saveza o saradnji Drae Mihailovia sa okupatorom. Kominterna nije prihvatila
taj predlog.

22. novembar

Naredbom V N O V i POJ, od 1. i 2. hrvatske N O U i 9. hrvatske NO brigade formirana 6. divizija NOVJ.

Naredbom V N O V i POT, od 7. i 8. NO brigade i 13. hrvatske N O U brigade N O V
i PO Hrvatske formirana 7. divizija NOVJ 1 .
Naredbom V N O V i POJ. od 4. hrvatske NOU. 5. i 6. hrvatske NO brigade f o r m i rana 8. divizija NOVJ-.
Naredbom V NOV i POJ. od 0, 7
NOVJ.

i 8. divizije NOVJ formiran 1. hrvatski korpus

U Suaku komandant Vie komande oruanih snaga Slovenija Dalmacija odrao sastanak s komandantima potinjenih korpusa povodom izmena postojeih okupacionih podruja zbog novonastale situacije u Sredozemlju (iskrcavanja saveznika
u severnoj Africi).
23. novembar

U Rimu odran sastanak predsednika faistike vlade kraljevine Italije Benita Musolinija i vrhovnog komandanta vazduhoplovstva Treeg Rajha Hermana Geringa:
razmatrana je situacija u Sredozemlju i istaknula je potreba da se razbije ustanak
na Balkanu.

24. novembar

U rejonu Kalaa snage Crneve a r m i j e izbile na Don i okruile nemake i rumunske

snage kod Staljingi'ada (sada: Volgograd) kojima je komandovao general Fridrih
fon Paulus.
CK KPJ uputio Okrunom komitetu KPJ za Srem direktivno pismo u kome naglaava: da se stanovnitvu i borcima objasni izdajnika uloga izdajnike vlade K r a ljevine Jugoslavije u Londonu i Drae Mihailovia; da se uniti u korenu svaki
pokuaj razbijanja NOB-a i stvaranja bratoubilake borbe o strane nedievaca,
Peanevih i Drainih etnika i njihovih agenata; da se jedinice 3. N O P odreda
3 operativne zone N O V i PO Hrvatske i pristalice narodnooslobodilakog pokreta
prebace u istonu Bosnu, na osloboenu teritoriju, ako to prilike zahtevaju, s tim
da se deo snaga ostavi u Sremu radi uvanja naroda, ienja terena i snabdevanja
jedinica i zbega.

25. novembar

Centralni komitet K P J uputio Centralnom komitetu K P H pismo u kome saoptava

odluku da se pri divizijama i korpusima postave dopisnici, te odreuje njihove
zadatke.
1 l'osto Je 13. hrvatsku NOI.' brigada dejstvovaln
u Pokuplju i Xumberku, tj. teritorijalno daleko od drugih dvoju brigada 7. d i v i z i j e NOVJ, ona je samo formalno bila u
astavu o v e divizije. Posle formiranja 1 > hrvatske NO brigade :!<!. decembra lina, koja Je
ula u sastav 7. d i v i z i j e NOVJ, 13. NOU brigada je potpuno potpala pod komandu 2. operativne zorne N O V I PO Hrvatske.
' Sesta hrvatska NO brigada koja je dejstvovaln u Gorskom kotaru l Hrvatskom
primorju aide bila u organskom astavu u. d i v i z i j e NOVJ. nego je prema r.aredbl GS NOV
i PO za Hrvatsku od 11. decembra 1942. potpala pod komandu taba 5. operativne zone N O V
l PO Hrvatske, a na njeno mesto dola Je 15. hrvatska NO biigada.

369

1942.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

26. novembar

U Bihau otpoelo dvodnevno I zasedanje Antifaistikog vea narodnog osloboenja

Jugoslavije ( A V N O J - a ) u prisustvu 54 delegata N O P - a iz Srbije, Hrvatske, Crne Gore.
Bosne i Hercegovine (delegati iz Slovenije i Makedonije nisu mogli stii). Zasedanje
je otvorio vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito koji je u govoru istakao
karakter i znaaj jednog centralnog politikog tela NOP-a Jugoslavije za dalje voenje NOB-a. Potom su podneti referati: Narodnooslobodiiaka borba i osnivanje
A V N O J - a i Organizacija A V N O J - a . Zasedanje je donelo Rezoluciju i usvojilo Proglas. Rezolucija o b j a v l j u j e da je konstituisano Antifaistiko vee narodnog osloboenja Jugoslavije ( A V N O J ) , kao najvii politiki izraz stvorenog vrstog jedinstva
naroda Jugoslavije, sa zadatkom da dalje rukovodi borbom naroda Jugoslavije za
konano osloboenje i za punu slobodu i ravnopravnost u bratskoj zajednici, koju
niko nee moi razoriti jer e se iskovati u ognju zajednike borbe. A V N O J je izabrao Izvrni odbor. Osnovano je osam poverenitava: za prosvetu, narodno zdravlje,
unutranje poslove, socijalnu politiku, privredu, finansije, propagandu i vezu. U Proglasu je narodima Jugoslavije objavljeno osnivanje A V N O J - a i istaknuto da se narodi Jugoslavije moraju boriti protiv faistikog poretka koji hoe da nametnu
okupator i njegove sluge i protiv reakcionarnog poretka koji hoe da odri izbeglika
vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije. A V N O J je odao priznanje Vrhovnom tabu NOV i
POJ i vrhovnom komandantu Josipu Brozu Titu.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito uputio Stabu 1. bosanskog udarnog
korpusa NOVJ uputstvo o davanju uverenja (s potpunim podacima) o ueu u
narodrtooslobodilakoj borbi svakom pripadniku N O V i POJ prilikom njegovog otputanja iz vojske.

29.

novembar

Novembar k.

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito poslao Kominterni odgovor na njene priinedbe o karakteru i kompetencijama A V N O J - a , istiui: da e A V N O J , iako nee
biti vlada, reavati sva pitanja dravnog ivota i brinuti se o frontu; da e ga pri
izvravanju ovih zadataka pomagati NO odbori, koji postoje u svim oblastima na
osloboenoj i neosloboenoj teritoriji; da su graanski aktivisti i narod osudili izbegliku vladu K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu kao izdajniku, a da je zasedanje
A V N O J - a sazvao VS N O V i POJ. koji uiva ogroman autoritet u zemlji.
Nemaki tajni savetnik predao nemakom poslaniku u Zagrebu elaborat o slanju u
NDH, u kome istie da ustaka vlada ne uiva poverenje ni kod koga dela stanovnitva, da jaanju partizanskog pokreta treba pridavali vei znaaj poto izgleda
da su ovo neprijateljske pripreme za obrazovanje drugog fronta, te predlae da
se od strane Nemake preduzmu snane vojnike mere protiv partizana.
U Zagrebu odrano vojno savetovanje, kome su prisustvovali nemaki opunomoeni
general u NDH, ef italijanske vojne misije i naelnik generaltaba domobranstva.
Razmotrena je vojno-politika situacija u NDH, te je konstatovano da su dejstva
jedinica N O V i POJ dovela u pilanje i sam opstanak N D H .

Novembar

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao uputstvo o organizacionoj

strukturi i osnovnim zadacima obavetajne slube na osloboenoj i neosloboenoj
teritoriji'.
Oficiri bive jugoslovenske vojske u jedinicama N O V i POJ uputili poziv aktivnim
oficirima, vojnim inovnicima i podoficirima bive jugoslovenske vojske da stupe
u redove N O V i PO Jugoslavije.

BOSNA I HERCEGOVINA
2. novembar

Po odluci VS N O P i DV Jugoslavije, Operativni tab N O P i DV za Bos. krajinu,

sa svojih pet brigada (1, 2, 3, 5. i 6. brigadom) i tri brigade (2, 4. i 8. brigadom)
i dva odreda 1. operativne zone N O V i PO Hi-vatske, otpoeo bihaku operaciju
u cilju unitenja neprijateljskih uporita u meureju Une i Korane i spajanja
osloboene teritorije u Bosni i Hrvatskoj. Operacija, koja je trajala do 15. novembra,
izvedena je u dve etape: u p r v o j etapi (24. novembra) nae snage su zauzele Biha,
u drugoj etapi (515. novembra), gonjenjem neprijatelja, zauzeti su Bos. Krupa,
Cazin, Vel. Kladua, Cetingrad, Pecigrad, Vrnogra i Slunj. U toku operacije uniteni su glavnina ustake 4. brigade i delovi dva domobranska puka, a zarobljeni
domobrani (860) puteni su kuama.

3. novembar

Druga hrvatska N O U brigada zauzela Liko Petrovo Selo (kod Bihaa) i unitila 31.
bataljon ustake 4. brigade.
' Uputstvo Je bilo napisano pre 27. novembra 1912. K r a j e m novembra i poetkom
decembra ono je dostavljeno glavnim tabovima, tabovima korpusa I tabovima divizija
neposredno potinjenim VS, a ovi su ga, u uellnl Ili u Izvodu, d a l j e dostavljali niim tabovima (sve do tabova bataljona).

370

1942.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

Delovi nemake 714. peadijske divizije, ojaani domobranima i ustaama,

svega
deset bataljona, formiranih u borbene grupe: H o f m a n , <Gerc, -Dauter i K l nenberg. s linije Bos. Novi Ljubija San. Most otpoeli nastupanje u Podgrme u cilju uspostavljanja odbrambenog pojasa Jugozapad za obezbedenje rudnika
Ljubije. Shvativi to nastupanje kao intervenciju prema Bihau, 5. i 6. krajika
N O U brigada, do 8. novembra, spreile su njegovo posedanje i razbile dve napadne
kolone.
4. novembar

Posle dvodnevnih borbi, koncentrinim napadom pet ojaanih brigada NOVJ, zauzet Biha i uniteni dva bataljona ustake 4. brigade i delovi domobranskog 2. i
12. peadijskog puka. Zauzimanje grada znatno je olakano ubacivanjem 1. bataljona 2. krajike N O U brigade, koji je poseo most na r. Uni. U borbi je pored ostalih
poginuo komandir 1. ete 1. bataljona 1. krajike N O U brigade Mile Tubi, narodni
heroj. Zbog junakog dranja u borbi za osloboenje grada i okoline. Vrhovni komandant N O V i POJ pohvalio je 1. 2, 3, 5. i 6. krajiku N O U i 8. hrvatsku NO brigadu,
a posebno komandanta 1. bataljona 2. krajike N O U brigade Ranka Sipku, narodnog
heroja.

415. novembar

Prihvaena od svog 2. bataljona, 6. istonobosanska N O U brigada, sa 3. odredom

3. operativne zone N O V i PO Hrvatske, na povratku iz Srema na pl. Majevicu, prela r. Savu kod s. Brodac (uzvodno od Bos. Rae).

5. nouembar

Delovi 5. krajike N O U brigade uli u Bos. Krupu, koju su spalili i napustili ostaci
ustake 4. brigade.

6. novembar

Delovi 8. hrvatske NO brigade i 6. krajike N O U brigade uli u Cazin, koji su delovi

ustake 4. brigade u panici napustili.
Delovi Kordunakog N O P odreda zauzeli V. Kladuu, odakle je glavnina ustake
posade pobegla prema Vrnograu i Topuskom.

6/7. novembar

Delovi 6. krajike N O U brigade uli u Buim, odakle je ustaka posada u panici

pobegla prema Topuskom i, delom, prema Bos. Novom.
Delovi Kordunakog N O P odreda uli u Vrnogra, odakle je posada (47 andarma i
22 milicionera) u panici pobegla u Topusko.

10. novembar

U s . Bukovai (kod Bos. Petrovca) otpoeo dvodnevni rad I oblasne

konferencije
SKOJ-a za Bos. krajinu. Izabran je novi Oblasni komitet S K O J - a ; detaljno su razraeni zadaci i f o r m e budueg rada i usvojena je rezolucija u kojoj su sumirani
uspesi omladine Bos. krajine u NOP-u.
Nareenjem V N O V i POJ ukinuta kola za vojne rukovodioce 1 bosanskog udarnog korpusa NOV.) (ranije: Operativnog taba N O P i DV za Bos. krajinu). Njeni
kursevi za komandire eta i komandante bataljona i omladinski vojno-politiki kursevi u s. Jasenici, Drvaru i Cazinu ukljueni su u sastav Vojne kole N O V i PO
Jugoslavije.

11. novembar

U s. D. i G. Pilii (kod Bijeljine) 6. istonobosanska N O U brigada i 3. odred 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske razbili dva bataljona Majevike etnike brigade.
Zarobljeno je oko 100 etnika sa pukama i nekoliko pukomilraljeza.

12. novembar

l.ivanjski partizanski bataljon V o j i n Zirojevi i Duvanjski partizanski bataljon

Mihovil T o m i rasformiranog 3. odreda 4. operativne zone N O V i PO Hrvatske
uli u sastav 10. hercegovake N O U brigade kao njen 5. bataljon.

15. novembar

Sesta istonobosanska N O U brigada i 3. odred 3. operativne zone N O V i PO Hrvatsko

zauzeli Lopare i u okolnim uporitima zarobili dve ete iz (i. i 8. puka domobranske
3, peadijske divizije, etu milicije i jedan bataljon etnikog Trebavskog odreda,
dok se Jablaniki bataljon etnike M a j e v i k e brigade prikljuio partizanima.

Novembar p. p.

U Bihau formiran S N O odbor za Biha.

Novembar d. p.

Po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ formirana Komanda v o j nog podruja za okrug K l j u Mrkonji-Grad.

18. novembar

etvrta udarna divizija 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J probila nemako-ustaki odbrambeni pojas Jugozapad, od Bos. Novog do L j u b i j e . zarobila 1. bataljon
domobranskog 1. peadijskog puka i razbila ustaki 6. baiaijon i jo dve druge ete.
Dovlaenjem pojaanja, nemaka 714. peadijska divizija odrala rudnik Ljubiju.
U trodnevnim borbama izbaeno je iz stroja oko 1500 neprijateljskih vojnika, od
ega je preko 600 zarobljeno.

371

1942.
19/20. novembar

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

etiri bataljona 1. proleterske N O U brigade u otroj nonoj borbi unitili dvaput

brojniju domobransko-nemaku posadu utvrenog uporita u s. Sitnici (pod Manjaom), zaplenivi haubiku bateriju i naoruanje dva domobranska bataljona.
Samo je manji deo posade uspeo da se probije do okolnih garnizona, a ostatak jo
uglavnom zarobljen. U borbi su pored ostalih, poginuli znmenik komandanta 3. bataljona Miodrag Uroevi Artcm i komandir voda Milan Raspopovi, a smrtno je ranjen (te posle nekoliko dana podlegao ranama) politiki komesar 6. bataljona L j u bomir Zivkovi lli, L j u p e Spanac. narodni heroji.

20. novembar

Delovi 1. proleterske N O U divizije uli u Mrkonji-Grad, iz koga su delovi etnikog odreda Petar K o i pobegli.

21. novembar

Oblasni komitet K P J za Bos. krajinu uputio direktivu okrunim komitetima KPJ:

poboljati rad A F Z - a i punije obuhvatiti ene u organizaciju: pruiti veu podrku
u osamostaljivanju A F Z - a , u stvaranju sreskih i okrunih odbora i u pripremama
za oblasnu i zemaljsku konferenciju A F Z - a .

24. novembar

Delovi nemakog 750. peadijskog puka, domobranskog 6. i 8. peadijskog puka i

etnikog Trebavskog odreda i etnika Majevika brigada (svega 10 bataljona i 1
artiljerijski divizion) otpoeli trodnevnu akciju ienja istonog dela pl. Majevice
(poduhvat Tuzla). Akcija je izvedena u prazno, jer su se 6. islonobosanska brigada i 3. N O P odred 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske blagovremeno izvukli
iz obrua, razoruavi pri tom po jednu etu domobrana i etnika.

26. novembar

Prvi bosanski udarni korpus NOVJ i 1. hrvatski korpus NOVJ otpoeli zajednika
dejstva u cilju unitenja neprijatelja u dolini r. Sane i r. Une (Bos. Novi. Dvor,
L j u b i j a ) . Premda je ubaena 5. krajika NOU brigada privremeno izolovala Prijedor, neprijatelj je, zbog nedovoljnih priprema i slabog sadejstva medu korpusima
uspeo ojaati ionako brojne posade Bos. N o v o g i Dvora, te su 29. novembra ujutru
napadi obustavljeni.
Posle dvodnevnih borbi 1. proleterska i 3. krajika udarna brigada l. proleterske
udarne divizije, NOVJ, 1. dalmatinska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ i
delovi 3. krajikog N O P odreda zauzeli Jajce. Nemaka motorizovana borbena grupa
Anaker* (jedan i po bataljon), intervencijom iz D. Vakufa, omoguila je izvlaenje
manjeg dola posade. Za veliko junatvo i primerno ispunjavanje postavljenih zadataka, VS N O V i POJ pohvalio je 1. dalmatinsku N O U brigadu. U borbi je pored
ostalih poginuo pomonik politikog komesar i ete u 3. krajikom N O P odredu Stipo
Derek, narodni heroj.

26/27. novembar

Dve brigade 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ (1. i 2. krajika N O U ) izvrilo

napad, prodrle u Bos. Novi 1 zarobile 1. bataljon domobranskog 12. peadijskog
puka i haubiku bateriju, ali grad nisu zauzele, jer je neprijatelju stiglo pojaanje
iz Kostajnice i Prijedora (delovi domobranske 2. i 3. brdske brigade i dve nemake
tenkovske ete). U 1. krajikoj N O U brigadi je bilo 35 poginulih i 106 ranjenih;
medu ovima je i zamenlk komandanta bataljona V e l j k o Miljevi, narodni heroj, koji
je ubrzo podlegao ranama.

28. novembar

U s. Maleevcima 6. istonobosanska N O U brigada i 3. odred 3. operativne zone

N O V i PO Hrvatske unitili etniki Majeviki odred i kombinovani bataljon etnikog Trebavskog korpusa. Od ukupno 1.300 etnika, fiOO je zarobljeno a 250 je poginulo i ranjeno. Tada su izginuli etniki komandanti s M a j e v i c e i etniki tab odreden za Slavoniju. U borbi su poginuli pored ostalih politiki komesar ete Ismet
Kapetanovi i desetar Branko Milutinovi. narodni heroji, oba iz 6. istonobosansko
N O U brigade
Naredbom taba 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J formirano
podruje, sa seditem u Bihau.

Novembar k.

Na pl. M a j e v i c i od Jablanikog
Majeviki N O P odred.

Novembar

U Bihau odrana oblasna konferencija K P J za Bos. Krajinu. Izmeu ostalog, upotpunjen je Oblasni komitet K P J za Bos. krajinu (od 5. na U lanova) i u cilju objedinjavanja rada partijskih organizacija u Cazinskoj krajini tdo tada u sastavu OK
K P J za Karlovac i Podgrme), formiran OK K P J za Biha.

372

partizanskog

bataljona

novih

Bihako vojno

boraca

formiran

1942. novembar

CRNA GORAHRVATSKA
CRNA

novembar 1942.

GORA

6. novembar

Iznad s. Oranog Dola (kod Danilovgrada) poginuo Voljko Radulovi Mijo, narodni
heroj.

Novembar s.

Kod s. Stubne (u upi pivskoj), opkoljeni od (etnika, borei se do poslednjeg metka,

poginuli politiki sekretar SK K P J za avniki srez Jovan orovi i organizacioni
sekretar SK K P J za avniki srez Bogdan Kotlia, narodni heroji.

HRVATSKA
1. novembar

1/2. novembar

2. novembar

Kod s. Sovara (blizu azme) jedinice 1. bataljona Moslavakog N O P odreda napale

domobrane iz azme razbile ih i odbacile u polazni garnizon.
Na . st. Londica (na pruzi Batrina Naice) delovi 1. slavonske N O U brigade
napali neprijateljsku posadu, ali su. posle estoasovne borbe, bili prinueni na
povlaenje, zapalivi prethodno . st. i poruivi prugu, tt veze i 7 bunkera.
Jedinice 5. i 7. hrvatske NO brigade napale ustako-domobransko uporite u Sunji.
ali. zbog slabog sadejstva jedinica i nedovoljnih obavetajnih podataka o rasporedu
neprijatelja, mesto nisu zauzele.
U rejonu s. Vodica (kod ibenika) toga dana i sutradan italijanske vlasti pohvatale 241 mladia i 4. novembra sproveli ih u koncentracioni logor na o. Molatu.

3. novembar

Jedinice 2. hrvatske N O U brigade zauzele ustako-domobranska uporita u s. Likom

Petrovom Selu. s. Zoljavi i s. Baljevcu (k.>d Plitvikih jezera), zarobile 3(5 ustaa i
domobrana i zaplenile 1 pt top sa 108 granata, 2 mitraljeza, 4 p. mitraljeza, 70 puaka i oko 10.000 metaka
Delovi 1. slavonskog N O P odreda zauzeli . st. Meuri (izmeu Banove Jaruge i
Pakraca).

3/4.

novembar

4. novembar

Delovi Kalnikog N O P odreda zauzeli . St. urmanec (na pruzi Krapina Rogaka
Slatina) koju su branile ustae. Zapaljene su eleznika stanica, jedna kompozicija
putnikog voza 1 zgrada pote.
Ijmeu Sunje i Brana 1. i 3. bataljon 5. hrvatske NO brigade napali neprijateljski
transportni voz. zapalili 11 vagona i zarobili 74 domobrana, ustaa i nemaka vojnika.
Na mostu kod Struca (na putu P o p o v a i Sisak) delovi 1. bataljona Moslavakog N O P odreda razoruali ustaku strau.
Jedinice 6. hrvatske NO brigade, i pored intervencije jakih italijanskih i ustakih
.;naga iz s. Josipdola. zauzele ustako uporite u s. Modru (kod Ogulina).
U Spii-Bukoviei (kod Virovitice) jedinice 1. bataljona 1. slavonske N O U brigade
napale and. st. i domobransku posadu, ali su posle jednoasovne borbe odbijen-?.

4/5. novembar

Delovi 1. slavonske N O U brigade razruili Naiki vodovod i sva postrojenja oko

njega (tako da su Naice ostale bez vode due vremena), preko 1000 m eleznike
pruge Naice Slav. Poega i sve tt veze.

5. novembar

Delovi 4. likog N O P odreda napali ustaka uporita u s. Leu (kod Peruia) i s.

Sokoliima (kod Peruia), ali ih nisu zauzeli.
Delovi Kalnikog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s. M.
Martijanccu
(izmeu Varadina i Ludbrega). poruili prugu i ureaje na . st.. zapalili mlin i nekoliko baraka i zarobili 07 domobrana i 2 ustae.
Na putu Makarska Z a d v a r j e jedinice partizanskog bataljona V i d M i h a l j e v i
napale italijansku kolonu i nanele j o j gubitke od 10 mrtvih i 4 zarobljena vojnika,
zapalile 2 kamiona i zaplenile 10 puaka, 2 p. mitraljeza, 24 bombe i 1000 metaka.

Novembar j>.

U s. Grljeveu (na putu Split Omi) delovi Mosorskog partizanskog bataljona napali i zapalili 2 italijanska kamiona Poginulo je 20 italijanskih vojnika a dva su
zarobljena. Zapaljeno je 14 puaka, 1 p. mitraljez, 1 mitraljez i oko 1500 metaka.
Rasformiran 3. N O P odred 4. operativne ;.one N O V i PO Hrvatske. N j e g o v o ljudstvo je ulo u sastav 5. crnogorske i 10. hercegovake N O U brigade kao popuna tih
jedinica.

373

1942. novembar
6. novembar

HRVATSKA

novembar 1942.

Jake ustake i domobranske snage otpoele etvorodnevni napad na Kalniki NOP

odred na Kalniku, pa ne uspevi da ga unite, povukle se u Krievce, Koprivnicu,
Ludbreg i Varadin.
Jedinice Mosekog i 4. bataljona 1. dalmatinske N O U brigade zauzele ustako uporite u s. Kljakama (kod Drnia) i zaplenile 50 puaka.

6 7. novembar

Jedinice 1. i 2. hrvatske NOU brigade napale ustaka uporita u Slunju, s. Ladevcu i

okolnim selima oko Slunja, ali se sutradan uvee morale povui. Neprijatelj je imao
oko 70 izbaenih iz stroja a partizanske jedinice 13 mrtvih i 61 ranjenog borca.
U blizini Omia delovi Mosorskog partizanskog bataljona sruili 4 gvozdena elektrina stuba. Split i sva okolina ostali bez svelia a f-ibrika u Dugom Ratu i brodogradilite u Splitu prestali da rade.
U fabrici cementa Majdan u Solinu delovi Mosorskog
eksplozivom unitili parnu turbinu.

7. novembar

partizanskog

bataljona

Izmeu . st. Gomirja i s. Hreljina (na pruzi Ogulin

Rijeka) jedinice Omladinskog
bataljona 6. hrvatske NO brigade napale italijanski transport i nanele mu gubilke
od 20 mrtvih i ranjenih vojnika.
Kod s. Zilia i s. D. Pastue (blizu Petrinje) 1. bataljon 5. hrvatske NO brigade
izvrio napad na 1. bataljon domobranske 2. brdske brigade i razbio ga.
Kod s. Paklenice (izmeu Okuana i Novske) diverzantska grupa 3. operativne
zone N O V i PO Hrvatske digla u vazduh neprijateljski transportni voz, unitivi
lokomotivu i 6 vagona. Saobraaj je bio obustavljen 7 asova.

Na putu izmeu s. Pranica i s. Nereia partizani sa Braa napali italijanski kamion i u njemu zarobili komandanta italijanskih jedinica na o. Brau i njegovu
vojniku pratnju.
S. novembar

Jedinice 2. dalmatinske NOU brigade zauzele s. Kijevci (kod Knina), koje su branili
etnici. Neprijateljska posada se povukla u Vrliku
Izmeu s. Metka i s. Ribnika (na pruzi Ogulin Knin) 1. bataljon Likog NOP
odreda napao italijanski transportni voz i neprijatelju naneo osetne gubitke.
Kod . st. Rajii (izmeu Okuana i Novske) diverzantska grupa 3 operativne zone
NOV i PO Hrvatske miniranjem sruila neprijateljski transportni voz. Unitene su
2 lokomotive i 7 vagona a poginulo je 14 neprijateljskih vojrrika iz eleznikog bataljona.

10. aoi'embar

U s . Sjeniaku (kod Karlovca), po nareenju GS N O P odreda za Hrvatsku, od 1.

proleterskog N O U bataljona Hrvatske i umberaKo-pokupsko^ N O P odreda zavreno formiranje 13. hrvatske NOU brigade Josip Kra.
Jedinice 8. hrvatske NO brigade zauzele ustako uporite u Cetingradu uz sopstvene
gubitke od 40 ranjenih i 5 mrtvih boraca. Neprijatelj ie uspeo pobei prema s. Batnogama (kod Slunja).
Delovi 1. istarske partizanske ete Vladimir Gortam uli u s. Semico (Istra) i ubili
dva italijanska pijuna.
Kod s. Borojevia (blizu Kostajnice) 3. bataljon Banijskog NOP odreda odbio napad
domobrana.
Italijanske vlasti zatvorile 234 lica (porodice partizana i pripadnika N O P - a ) iz s.
Murtera i s. Betine (na o. Murteru) i brodom Amiraljo Vioti internirale na o.
Molat.
Delovi Kalnikog N O P odreda zauzeli domobransko uporite Ivanec, u toku borbe
zapalili Optinu. Vatrogasni dom, sresku i poresku arhivu, demolirali Potu i ureaje u njoj i elektrinu centralu, zarobili 25 domobrana i zaplenili 21 puku.

11. novembar

Kod Banove Jaruge diverzantska grupa 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske minirala rezervoar u kome je bilo 50 vagona nalte. Nafta je sva izgorela. a eksplozijom su unitena sva okolna postrojenja i jedan neprijateljski transportni voz.
Jedinice 1. hrvatske N O U brigade zauzele ustako uporite s Ladevac (kod Slunja).
Kod Stikada (na pruzi Graac Gospi) 2. eta 2. bataljona Likog N O P odreda
miniranjem sruila neprijateljski transportni voz. Uniteno je 8 vagona. Saobrauj
je bio prekinut 6 dana.

374

1942. novembar
12. novembar

HRVATSKA

novembar J942.

U s . Vrbi (kod Sinja), po nareenju taba 4. operativne zone N O V i PO Hrvatske,

od Mosekog i Mosorskog partizanskog bataljona i Rogoznike partizanske ete
formirana 3. dalmatinska N O U brigada.
Jedinice 2. bataljona Moslavakog N O P odreda zauzele s. Dubravu (kod Krievaca),
koje su branili andarmi. U toku borbe zarobljeno je 5 andarma. a zaplenjeno 10
piiaka, 1200 metaka i druga oprema.
Kod Radi-brda i s. D. Dobretina (blizu Dvora na Uni) 3. bataljon 5. hrvatske NO
brigade napao 3. bataljon 741. puka nemake 714. divizije, ali se zbog jake neprijateljske artiljerijske i minobacake vatre povukao prema G. Dobretinu.
Kod s. Kamenskog Mosta i s. Katinovca (blizu Topuskog) 2. bataljon 5. hrvatske NO
brigade napao ustaku kolonu 1 prinudio je na povlaenje u Topusko.

13. novembar

Na putu ibenik Primoten ibenska partizanska eta napala kamione sa italijanskim vojnicima; ubila 14. ranila 7 i zarobila 0 vojnika Za odmazdu, italijanske
jedinice su popalile sela Drvenik. Krulj, Dragu, P r h o v o i Smrdetovce, a Primoten.
iroku Glavicu. Grebaticu, Rogoznicu i Milinu bombardovale su italijanska a v i j a cija, ratna mornarica i artiljerija. Neprijatelj je pobio preko 150 osoba a preko
200 osoba uhapsio i 17. novembra sproveo u s. Vodice (kod ibenika).
K o d s. Dubrave (na Peljecu) grupa partizana napala domobrane i finanse, nanela
im gubitke od 2 mrtva i 5 ranjenih i prinudila ih na povlaenje u Janjinu.

14. novembar

Jedinice Operativnog taba grupe brigada (1, 2. 4. hrvatska N O U i 8 hrvatska NO

brigada) zauzele Slunj i produile g o n j e n j e ustako-domobranskih snaga ka K a r lovcu.
Jedinice 1. bataljona 1. hrvatske N O U brigade zauzele s. Podmelnice (kod Slunja),
nastavljajui gonjenje ustako-domobranskih snaga ka Karlovcu.
Jake ustake i domobranske snage otpoelo trodnevni napad na jedinice Moslavakog N O P odreda u Moslavini. Odred je na nekoliko mesta naneo velike gubitke
neprijatelju i prinudio ga na povlaenje.
Delovi Kordunakog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s. Siu (kod V o j nia).
Izmeu s. U a I Fuina (na pruzi Ogulin Rijeka) bataljon M a l i j a Gubec 1.
primorsko-goranskog N O P odreda miniranjem sruio neprijateljski transportni voz.
Neprijatelj je imao mnogo mrtvih i ranjenih. Saobraaj je bio obustavljen 3. dana.

15. novembar

U Skradskoj gori (kod Slunja) delovi Kordunakog N O P odreda napali ustae i

domobrane i posle krae borbe naneli im gubitke od 30 mrtvih i 25
zarobljenih
vojnika. Zaplenjene su 32 puke i 2 p. mitraljeza.
Kod s, Bijelih Voda (blizu Gline) 1. bataljon 7. hrvatske NO brigade i delovi Banijskog N O P odreda napali domobranske kolone iz Gline, naneli im velike gubitke
i prinudili ih na povlaenje u polazni garnizon.
Delovi 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zauzeli s. Dragali i zapalili . st.
Dragali (na pruzi Beograd Zagreb),
unitili teretnu
kompoziciju, demolirali
zgrade optine i pole i zaplenili ratni materijal. Mesto su branili domobrani i nemaki vojnici.

15/16. novembar

16. novembar

Prva slavonska N O U brigada zauzela s, eralije i . st. Rijenci (kod Podrav. Slatine), koje su branili ustae i domobrani, poruila . st prugu i tt veze, zapalila
zgradu optine i zaplenila 31 puku, oko 4000 metaka, 50 injela i drugu opremu.
Jedinice 13. hrvatske N O U brigade Josip Kra, uz sadejstvo jedne ete Krkog
N O P odreda, zauzele ustako uporite u Sv. Jani (kod Samobora), zarobile 34 ustae
i andarme i zaplenile 36 puaka.
Delovi Kalnikog N O P odreda zauzeli . st. C e r j e Tuno (kod Ivaneca), koju su
branili andarmi, unitili elezniku stanicu, tt ureaje i jednu kompoziciju putnikog voza i zapalili . st. Cukovec (kod Koprivnice).

I", novembar

Jedinice 2. bataljona 1. slavonskog N O P odreda zauzele Strmac (leilite kod N o v e

Gradike), zarobile 47 domobrana i zaplenile 40 puaka, 11.000 metaka, 2 automata
i 1 p. mitraljez.
Kod s. Starog Sela (blizu Sunje) delovi 2. bataljona 7. hrvatske NO brigade razbili
domobranski bataljon, koji je imao preko 30 mrtvih i ranjenih i 6 zarobljenih v o j nika a jedinice brigade 5 mrtvih i 3 ranjena borca.

375

1942. novembar

HRVATSKA

novembar 1942.

V/18, novembar

Delovi Kalnikog N O P odreda zapalili . st. Jalabet (kod Varadinskih Toplica).

18. novembar

CK K P H uputio opti raspis zumenicima politkomcsara brigada u vezi s formiranjem politodela pri brigadama: istie da su politoceli. kao instruktorski organi CK
KPJ, savetodavna tela pri tabovima brigada, iji ic osnovni zadatak da pomau
rad partijskih organizacija i partijsko-politikih organa brigada.
Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku rasformiran 4. liki N O P odred, a njegovo
ljudstvo ulo u sastav 1. hrvatske NOU brigade.
Trei bataljon Banijskog N O P odredu zauzeo domobransko uporite u s. Moeniei
(kod Siska), zarobio 11 domobrana i zaplenio 11 puaka, 1 p. mitraljez, 40 bombi,
oko 4000 metaka i drugu opremu.
r

Izmeu s. Pitomae i s. Vukosavljevice (na pruzi Virovitica Koprivnica) delovi

Kalnikog N O P odreda napali teretni voz. zarobili oko 80 domobrana i zaplenili
vagon brana i vagon svinja, a kompoziciju spalili.
Politiki komesar 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske uputio direktivno pismo
svim politikim komesarima jedinica na teritoriji te zone: istie da je KP.T organizator i rukovodilac NOB-a; da NOV i POJ vode borbu za razbijanje i unitenje
faistikog okupatora, za unitenje njegovih slugu - ustaa i etnika, za nacionalno osloboenje, nezavisnost i najire narodne demokratske slobode; iznosi oznake
koje treba da nose politiki rukovodioci, o zastavama i dr.

19. novembar

U Blinjskom Kutu (kod Siska) jedinice 7 hrvatske NO brigade napale elezniku

strau, nemaku posadu i and. stanicu. Mesto nije zauzeto, ali je poginulo 16 nemakih vojnika i zarobljeno 12 domobrana.

Delovi Kalnikog N O P odreda razoruali domobranske pogranine strae u s. U r nici i s. Strugi (kod Ludbrega) i unitili praznu kompoziciju meovitog voza na
pruzi Krievci Koprivnica.
19/20. novembar

Drugi bataljon 9. hrvatske NO brigade zauzeo etniko uporite u s. Podljutu (kod

Zrmanje) i nastavio gonjenje u pravcu s. Otria.
Jedinice 13. hrvatske NOU brigade Josip Kra napale ustaka uporita u s. Novo
Selo i s. Stojdragu (kod Samobora). I pored velikih obostranih gubitaka, mesta
nisu zauzeta.

20. novembar

U blizini s. Bukog Kamenskog (kod Slav. Poegi.) jedinice 1. slavonske NOU brigade napale domobrane i nemake vojnike i nanele im gubitke od 102 mrtva vojnika. Zaplenjene su 22 puke. 2 p. mitraljeza i 2 automata.
Kod s. Rapajinog Klanca (na putu Otoac Brinje) 1 bataljon 6. NO brigade
Hrvatske napao italijansko-etniku kolonu i naneo j o j gubitke od 32 mrtva vojnika.
Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku prestao da radi Slab 1. operativne zone
N O V J P O Hrvatske.

22. novembar

Kod . st. Carevdar (na pruzi Krievci Koprivnica) delovi Kalnikog N O P odredu
miniranjem sruili neprijateljski transportni voz. Lokomotiva i 22 vagona su izgoreli.
U Trogiru ilegalci lanovi partije iz s. Segeta zapalili brodogradilite *DulioLandi
i unitili tri automobila i drugi materijal.
Pod pritiskom partizanskih snaga, italijanski vojnici, domobrani i andarmi napustili s. Suuraj (na Hvaru).
Na brdu Vidovici iznad Bola izabran SK K P H za otoke Bra i oltu.
Delovi 8. divizije N O V J napali s. omernieu i . st. Topusko. Zbog netanih obavetajnih podataka o rasporedu neprijateljskih snaga, uporita nisu zauzeta ni posle
novog napada.

23. novembar

Stab Moslavakog N O P odreda izdao uputstvo o radu politikih

ljona i eta.
x

24. novembar

376

komesara

bata-

Drugi bataljon 2. slavonskog N O P odreda zauzeo ustako uporite u s. Trnavi (kod

Podravske Slatine) i zaplenio 16 puaka. 2 pitolja, 8 bombi i 860 metaka. U toku
borbe su 3 ustae poginule i 3 su ranjene.
Kod s. Poitelja (blizu Gospiu i delovi 1. bataljona Likog N O P odreda odbili napad
etnikih snaga iz s. Metka i prinudili ih na povlaenje u polazni garnizon. U toku
borbe neprijatelj je imao 3 mrtva i 10 ranjenih, a partizani 2 ranjena borca.

1942. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1942.

Delovi Kalnikog N O P odreda zauzeli sela V. i M. Bukovce 'kod Koprivnice) a domobranske posade razoruali.
25. novembar

Kod s. G. Babinog Potoka (bli/.u Vrhovina) jedinice 3. bataljona Likog N O P odreda

odbile napad etnikih .snaga 1 prinudile Ih na povlaenje u pravcu Vrhovina. U
toku borbe neprijatelj je imao 4 mrtva i nekoliko ranjenih a partizani 1 mrtvog
borca.

26. novembar

Delovi 1. hrvatskog korpusa NOVJ otpoeli napad r.a Dvor na Uni Borbe su voene
do 28. novembra, ali mesto nije zauzeto, jer su neprijateljska ojaanja iz Kostajnice
uspela da se spoje sa napadnutom posadom. Stab korpusa je 29. novembra ujutro
naredio povlaenje. Korpus ie pretrpeo gubitke od OKO 310 izbaenih iz stroja, od
kojih 85 mrtvih.
U s. Drenlci (kod Ogulina), po nareenju G. NOV i PO za Hrvatsku, od jedinica
1. i 2. primorsko-goranskog N O P odreda formirana 14. hrvatska NO brigada, a
odredi rasformirani.
U Sv. Petru Orehovcu, kod Krievaca. 1. bataljon Kalnikog N O P odreda razoruao
posadu and. st. i zapalio optinsku i potansku arhivu.

27. riouembnr

U s. Severinu (kod Ogu'ina jedinice C. hrvatski! NO brigade razoruale ustakodomobransku posadu od 70 vojnika. Zaplenjeno je 70 puaka 1 oko 5000 metaka.
Kod . st. Bujavica Brezina (na pruzi Banova Jaruga Pakrac) 2. bataljon 1.
slavonskog N O P odreda napao neprijateljski transportni voz i zaplenio 120 puaka.
1 p. mitraljez, 240 pari cipela i drugu opremu.

28. novembar

K o d s. Grabroveca (blizu Metlike) 13. hrvatska NOU brigada Josip Kra napala
Italijansku kolonu, razbila je i prinudila na povlaenje u pravcu Metlike, nanevi
j o j gubitke od oko 100 vojnika izbaenih iz stroja i zaplenila 2 mitraljeza. 2 p. mitraljeza, 15 puaka. 3400 metaka. 00 mina za minobaca 1 drugu opremu.
Jedinice 3. dalmatinske N O U brigade zauzele ustako uporite u s. Bisko (kod Sinja).
Po nareenju taba 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske formirane komande
Papu'ko-krriijskog I Psunjskog vojnog podruja.

29. novembar

30. novembar

Ustako-domobranske snage iz Krievaca. Koprivnice, Ludbreg;. Varadinskih Toplica. Varadina i Novog Marofa otpoele napad na Kalniki N O P odred koji se nalazio kod s. Osijeka, s. Ivanca i s. Duge Rijeke. Odred je odmah napustio Kalnik:
l. bataljon se uputio u pravcu Zagreba. 2. bataljon u pravcu Bilo-gore i 3. bataljon
u pravcu Ivanice.
tab 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske uputio tabu Kalnikog N O P odreda
pismo o potrebi uspostavljanja vrste meusobne veze.
U Ivanskoj i N o v o j Rai (kod Bjelovara) jedinice Moslavakog N O P odreda zauzele
and. st. Zaplenjeno je 18 puaka. 3 pitolja, 3000 metaka i druga oprema. Jedan
deo posade je zarobljen, a drugi je pobegao u pravcu Bjelovara.

MAKEDONIJA
Novembar p.

U s . Drenovu (kod Krueva) Kruevski N O P odred Pitu Guli vodio borbu protiv
jakih bugarskih snaga koje su upale u selo za vrerne odravanja mitinga.

7.

U s . Lisiju (kod Titovog Velesa) 1. i 3. eta N O P odreda

troasovnu borbu protiv bugarske policije.

novembar

-Dimitar V l a h o v vodile

10. novembar

Partizanska eta > Jane Sandanski napala bugarsku posadu kod . st. Srpci B e ranci (blizu Bitolja) i nanela j o j gubilke od 2 mrtva, a zatim, kad je neprijatelju
pristiglo pojaanje iz Bitolja, povukla se u rejon s. Lavci.

14. novembar

Kruevski N O P odred Pitu Guli, zbog velikog pritiska bugarske vojske i policije,
prestao da dejstvuje. Deo ljudstva se prebacio na teritoriju pod italijanskom okupacijom i m a j a 1943. uao u sastav Klevsko-mavrovskog N O P odreda, a ostali borci
preli u ilegalnost.

Novembar d. p.

U Skoplju, Velesu (sada: Titov Veles), Prilepu i Bitolju preki sud bugarske 5. armije
osudio 22 pripadnika N O P - a na smrt, 7 na doivotnu robiju i 32 na vremenske kazne
od 10 do 15 godina strogog zatvora.

311

1942. novembar
18.

novembar

SLOVENIJA

novembar 1942.

GS N O P odreda za Makedoniju naredio partizanskoj eti Jane Sandanski da se

prebaci u Mariovo, gde bi sa Prilepskim N O P odredom ore Petrov dejstvovala
preko zime. (Meutim, do povezivanja nije dolo, jer je N O P odred ore Petrovbio razbijen).

22. novembar

Kruevski sreski policijski naelnik izdao naredbu kojom preti stanovnitvu da e

spaliti kue i javno streljati sve one koji prikrivaju partizane, oruje i drugi materijal.

23. novembar

NO front Makedonije izdao proglas u kome poziva makedonski narod u borbu za

isterivanje okupatora.

29.

novembar

U s . Rleveima (kod Titovog Velesa) 1. eta N O P odreda Dimitar Vlahov razoruala

seosku kontraetu, prikupila dosta hrane za zimnicu i odrala politiki zbor.

SLOVENIJA
2. novembar

Izmeu Trebnja i Mirne 1. bataljon fstonodolenjskog i jedan bataljon Zapadnodolenjskog N O P odreda izvrili napad na voz.

fi. novembar

U dolini Mirne 1. bataljon slovenake NOU brigade Matija G u b e c napao italijansku i belogardistiku patrolu i naneo im gubilk-'.

7. novembar

Kod s. Mirne Pei (blizu Novog Mesta) jedna eta 3. bataljona slovenake N O U brigade Matija Gubec napala teretni voz. unitila dve lokomotive i vie cisterni i
prekinula saobraaj za vie dana.

8. novembar

Na putu Metlika Novo Mesto jedinice slovenake N O U brigade

iz zasede napale italijansku kolonu i nanele j o j velike gubitke.

U. novembar

Kod s. G. Iga (blizu Ljubljane) 3. bataljon slovenake N O U brigade L j u b o Sercer

napao italijansku kolonu tenkova i oklopnih automobila i prisilio je na povlaenje.

12. novembar

Na sektoru Cepovanske doline i Banjke planote neprijatelj

akciju veeg obima protiv delova Sokog N O P odreda

15. novembar

Izvrni odbor OF sve Slovence sposobne da nose oruje pozvao da slupaju u partizanske jedinice.

Matija Gubec

predu/.eo

ofanzivnu

Kod s. Makovca 3. bataljon slovenake N O U brigade Matija Gubec sukobio se sa

oko 150 italijanskih vojnika. Neprijatelj se u neredu povukao u N o v o Mesto.
U Ljubljani izaao prvi broj -Delavske enotnosti*. vesnika Glavnog odbora Delavske enotnosti (Radnikog jedinstva).
Novembar s.

Otpoeo da izlazi etrnaestodnevni Bilten politikog komesarijata Slovenake partizanske vojske, koji je dostavljen svim jedinicama.

16. novembar

CK KP Slovenije uputio Pokrajinskom komitetu K P S za Primorsku pismo o daljem

politikom radu na terenu i o potrebi da se formiraju nove partizanske organizacije u Primorskoj.

25. novembar

GS N O P odreda za Sloveniju uputio svim jedinicama dnevnu zapovest u kojoj je

ukazao na prelomne dogadaje rata i skrenuo panju na predstojee borbe koje e
doneti odluujuu pobedu.

26. novembar

Trinaesta hrvatska N O U brigada i jedinice slovenake N O U brigade Ivan Cankar*

izvele napad na belogardistiko uporite s. Suhor (kod Metlike). Posada je unitena
ili zarobljena.

27. novembar

CK KP Slovenije uputio cirkularno pismo svim organizacijama K P S u bataljonima

i u brigadama i okrunim organizacijama K P S : o novim zadacima u vezi sa preokretom na istonom frontu i prelaskom saveznika u ofanzivu u A f r i c i .
Jedinice 13. hrvatske N O U brigade i slovenake N O U brigade I v a n Cankar. zauzele belogardistiko i italijansko uporite u s. Suhoru (kod Metlike), zarobile 110 neprijateljskih vojnika i zaplenile 104 puke, 4 p. mitraljeza i 7000 metaka.

378

1942. novembar

SRBIJA

novembar 1942.

28. novembar

Jake snage neprijatelja otpoele pretres okoline Gorice, gde su se nalazili delovi
Sokog N O P odreda.

30. novembar

P r v i bataljon Dolomitskog N O P odreda

u Dravljama i posadi naneo gubitke.

Novembar

CK K P S uputio partijskim organizacijama u N O U brigadama pismo o .slabostima

partijskog rada u jedinicama, navodei to kao osnovni uzrok gubitaka u italijanskoj
ofanzivi. U pismu su date i direktive za dalji rad partijskih organizacija.
U Dolenjskoj izaao prvi broj lista

napao

italijansko-belogardistiko

uporite

Naim enama, organa A F 2 - a Slovenije.

SRBIJA
I

novembar

- Nedievci. etnici i bugarski vojnici okruili i napali Leskovaki (Kukaviki) N O P

odred na pl. Kukavici. Posle dvodnevnih borbi, da bi izbegao unitenje, jedan deo
tog odreda se probio u Crnu travu, a drugi deo se zadrao na pl. Kukavici. Neprijatelj se povukao u svoje garnizone.
Privremeni GS N O P i DV za Kosovo i Metohiju uputio poziv narodima Kosova i
Metohije da stupaju u N O P odrede bez obzira na nacionalnu, versku i politiku
pripadnost.
Izmeu sela Dobanovaca i Surina (kod Zemuna! mesne desetine posekle 29 tt stubova.

3. novembar

Na pl.
odred.

Sari

(kod

mesta zvanog

Kaluerski

kamen),

formiran

Sarplaninski

NOP

Izmeu Ugrinovaca i K r i v e Reke (na pruzi Lajkovac G. Milanovac) delovi 1. umadijskog N O P odreda prekinuli prugu na tri mesta.
3/4. novembar
4. novembar

Izmeu Srem. Mitrovice i s. Calme mesne desetine posekle tt ice i 40 stubova.

Iz ume Lisnik (kod Srem. Rae) otpoelo prebacivanje 6. istonobosanske brigade
i 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske (1. i 2. bataliona) preko r.
Save u Bosnu. Prevoenje pomou 20 amaca zavreno je sledeeg dana do 2 asa.
Izmeu sela Progara i Kupinova (juni Srem) mesne desetine posekle 19 tt stubova.

5. novembar

Kod Pepeljevake reke (na pruzi Kruevac Trstenik) delovi Rasinskog N O P odreda na etiri mesta otetili elezniku prugu. Takode su otetili elezniki most na
Pepeljui i jedan propust izmeu Kruevca i itluka.
U s. Pavliu (kod Vrca), u borbi protiv nemake policijr i voike, opkoljeni u jednoj kui, poginuli politiki sekretar PK K P J za Vojvodinu 2arko Zrenjanin Ua.
narodni heroj, i sekretar OK K P J za juni Banat Strahmja Stefanovi Doka.

Novembar p.

Otpoeo napad nedievaca i delova 1. bugarskog okupacionog korpusa na Jastrebaki i Jablaniko-pasjaki N O P odred u Toplici i J-iblanici. Posle otrih borbi (voenih do 20. novembra) kod s. Dedinca, s. Trnovog Laza i s. Tovrljana (blizu Prokuplja) neprijatelj se povukao u polazne garnizone.
Izmeu Rume i s. Buanovaca delovi 4 bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone
N O V i PO Hrvatske poruili elezniku prugu i posekli 32 tt stuba. Saobraaj na
toj pruzi bio je obustavljen 24 asa.
U Novom Sadu odran sastanak PK K P J za Vojvodinu, na kome je formiran Pokrajinski (Glavni) NO odbor Vojvodine.
OK K P J za Leskovac formirao Sresko poverenitvo K P J za Jablanicu i Pustu reku.

6/7. novembar

Izmeu sela Batajnice i Surina (kod Zemuna) mesne desetine posekle 30 tt stubova.
Povodom oktobarske revolucije tehnika PK K P J za Srbiju u toku noi tampala
letak, koji je ve sutradan, 7. novembra, u roku od pola asa rasturen po Beogradu.

7. novembar

U s . Guberevcu (kod Sopota) delovi 1. umadijskog N O P odreda razoruali seosku

strau i spalili optinsku arhivu.

7/8. novembar

Izmeu sela Simanovaca i Dea (kod Stare Pazove) delovi 4. bataljona 3. N O P

odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske i mesne desetine posekli 40 tt stu-

379

1942. novembar

SRBIJA

novembar 1942.

bova i unitili icu, izolatore i nosae, a drugi delovi posekli 9 duplih tt stubova
u blizini Stare Pazove.
io a. novembar

12

novembar

12/13. novembar

Izmeu sela Putinaca i Kraljevaca (kod Rume) manja grupa mesnih partizana razorila prugu, te je iskoio i prevrnuo se neprijateljski teretni voz (lokomotiva i 18
vagona).
U s. Stupnici (na pl. Babikoj gori) nedievci i etnici napali delove Crnolravskog
N O P odreda i naneli im gubitke od 6 mrtvih, ranjenih i zarobljenih.
Izmeu Srem. Karlovaca i sela Novog Slankamena mesne partizanske desetine posekle 32 tt stuba.

13. novembar

Okupatorske vlasti izvrile provalu partijske organizacije u Beloj Crkvi i otpoele

hapenja i streljanja rodoljuba u junom Banatu (naroita u selima Vraevu Gaju,
Dubovcu i Dellbtatu)'.

J.5. novembar

U s . Tovrljanu (kod Prokuplja) Jastrebaki i Jablaniko-pasjaki N O P odred sukobio se sa delovima Nike ete SDS, te ubili 2, ranili 1 i zarobili 7 pripadnika SDS
(ostali se spasli bekstvom).
Kod Stare Pazove mesna desetina napala andarmerijsko-ustaku patrolu i ubila 2
ustae.

Novembar s.

Formirano Poverenitvo za Srbiju za prikupljanje podataka o faistikom

teroru.

U sastavu Rasinskog N O P odreda, pored postojee d v e ete, formiran i udarni vod

sa zadatkom da dejstvujc na pruzi Ni Stala Kraljevo.
U ilegalnoj tampariji u Novom Sadu (Kisacka ulica br. 89) odtampan prvi broj
Slobodne Vojvodine , organ Pokrajinskog NO odbora za Vojvodinu.
10. novembar

Delovi 1. umadijskog N O P odreda razoruali 13 straara SDS u s. Takovu i s.

Vraevnici (kod G. Milanovca) i spalili optinske arhive u s. Svrakovcima i s.
Takovu.
Kod s. Makreana (na pruzi Kruevac Stala) delovi Rasinskog N O P odreda sruili elezniki most.

17. novembar

Dva bataljona 737. puka nemake 717. peadijske divizije i jedan ustako-domobranski bataljon iz Vazduhoplovnog kolskog puka vrili bezuspene
lokalne akcije
ienja Fruke gore.
Izmeu . stanica Stala i Dedina delovi Rasinskog N O P odreda minirali
usled ega je iskliznula lokomotiva sa 5 vagana.

18. novembar

prugu,

U s . Maradikti (kod Indije) grupa mesnih partizana demolirala

optinsku zgradu,
spalila arhivu i zabranila dalji rad slubenika i izsozcnje ita i kukuruza za neprijateljsku vojsku,
U Kragujevcu Izaao prvi broj lista Glas ustanike Sumadije.

19. novembar

U Novom Sadu (Kisaka ulica br. 89) maarska policija provalila i, posle otre borbe
zauzela bazu tehnike PK K P J za Vojvodinu. U bazi su poginuli lan PK K P J za
Vojvodinu Branko Baji i lan K P J ira Sovljanskl, a teko je ranjen i u nesvesnom stanju uhvaen (pa docnije obeen) organizacioni sekretar PK K P J za V o j vodinu Svetozar Toza Markovi, narodni heroj.
U s . Kupcima (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda spalili optinsku arhivu,
zaustavili kamion SDS i razoruali i zarobili 1 nemakog podoficira i 2 elnika:
zatim kod s. Zlatara zapalili kamion SDS i zarobili dva neprijateljska oficira.
K o d s. K r a j k o v c a (blizu Prokuplja) delovi Jastrebakog N O P odreda vodili jednoasovnu borbu protiv bugarskih vojnika, zallm se povukli ka M. Jastrepcu.

20. novembar

Kod s. Razbojne 1 s. Lepenca (na putu Kruevac Brus) delovi Rasinskog N O P

odreda poruili dva mosta.
Nemake jedinice blokirale i izvrile pretres s. Subotita (kod Rume). Uhapeno je
8 metana a zapaljeno 6 kua u kojima je naeno oruje.
' Po drugom podatku hnpSenja su otpoela 10. novembra.

380

1942. novembar

SRBIJA

novembar 1942.

21. novembar

U s . Oljanu (kod Minieva), u borbi protiv andarma. poginuo lan taba Timokog
N O P odreda Milun Mini, narodni heroj.

23. novembar

Izmeu s. Ugrinovaca i s. K r i v o Reke (na pruzi Lojkovac G. Milanovac) delovi

i. umadijskog N O P odreda na tri mesta prekinuli prugu.
Poverenitvo za prikupljanje podataka o faistikom teroru u Srbiji uputilo dopis
NO odborima u Srbiji da pristupe prikupljanju podataka o zverstvima i zloinima
okupatora i njihovih pomagaa i slugu, da bi se s lim upoznala svetska javnost.

24. novembar

U blizini s. Ogara (kod Romei grupa mesnih partizana doekala andarmerijsku

patrolu koja je osiguravala povratak sa poljskih radova metana nemake narodnosti. U sukobu je poginuo 1 uvar polja a zarobljen 1 andarm, dok su ostali uspeli
da pobegnu.

26. novembar

U s. Aradcu (kod Zrenjanina). u borbi protiv okupatorskih jedinica, poginuo lan

OK K P J za severni Banat Boia Mikin, narodni heroj.

27. novembar

Izmeu sela Mihaljevaca i Grabovaca (u junom Sremu) nemake i ustako-domobranske jedinice otpoele dvodnevno lokalno ienje (koje nije imalo uspeha).
PK K P J za Srbiju uputio SK K P J za Zemuri pismo u kojem trai da se obezbedi
jo jedna veza sa Beogradom, a za slanje veih koliina materijala predlae teren
Umka s. Jakovo (Jakovaka pumpa).

28. novembar

U Prizrenu, po odluci MK KPJ, odrana ispena masovna demonstracija Sip tara i

Srba u znak protesta protiv terora italijanske okupatorske policije nad stanovnitvom. Italijanske vlasti su odmah preduzele hapenje, naroito onih koji su se
isticali ili uzvikivali parole.

29. novembar

Kod s. unisa (blizu Slalaa) iz zasede, delovi Rasinskog N O P odreda ubili 2 bugarska vojnika i 1 podoficira.
U Dakovici partijska i omladinska
jama protiv okupatora.

organizacija

uspeno rukovodile demonstraci-

30. novembar

U Dakovici italijanske okupatorske vlasti preduzele hapenja i represalije zbog demonstracija prethodnog dana. Grupa od oko 20 kompromitovanih lanova P a r t i j e
uspela je da napusti mesto, da prede u ilegalstvo ili da odo u iptarski N O P odred
Zejnel A j d i n i .

Novembar

tabovi Jastrebakog. Jablaniko-pasjakog

nareenjem, pozvali okupatorske optinske
spreila rekvizicija ita.

i Leskovakog N O P odreda posebnim

uprave da daju ostavke, kako bi se

U s . Zabreju (kod Aranelovca) odran dvodnevni sastanak OK K P J za Arandelovac, uz prisustvo komandanta GS N O P odreda za Srbiju i komandanta i komesara 1. umadijskog N O P odreda. Zakljueno je da 1. umadijski N O P odred raisti
teren i stvori uslove za dejstvovanje eta u toku zime; napada sreska mesta; razbija kvislinku vlast itd. U tom cilju, OK je izdao letak narodu, pozivajui ga da
krije namirnice.
- U Somboru maarske okupacione vlasti izvrile provalu u organizacijama P a r t i j e i
SKOJ-a i pohapsile ceo OK K P J za zapadnu Baku i Baranju (osim jednog lana)
i veliki deo lanova P a r t i j e i simpatizera NOP-a.

3S1

Decembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

J. decembar

Vrhovni komandant N O V i PO Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio 1. dalmatinsku

N O U brigadu Sto je uspeno izvrila zadatke u borbama za zauzimanje Jajca.
Vrhovni Stab NOV i PO Jugoslavije dostavio Glavnom tabu N O V i PO za Hrvatsku
primedbe u pogledu odravanja radio-veze i uputstvo za organizaciju rad io-telegrafskog kursa.
U s. Driniima (kod Bos. Petrovca) izaao prvi broj lista Narodno osloboenje .
organa A V N O J - a . List je doneo ceo tok I zasedanja A V N O J - a .

2. decembar

Ambasador izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije u Vaingtonu obavestio svoju

vladu u Londonu da su lanovi Informativnog jugoslovenskog centra u Njujorku
pali pod uticaj komunistike propagande i da rade protiv vlade u Londonu i Drae
Mihailovia.

4. decembar

Referent saniteta VS N O V i POJ obavestio Privremeni upravni odsek pri VS o radu

lekarske komisije i predloio da Sanitetski odsek u svom radu koordinira sa zdravstvenim odsekom Izvrnog odbora A V N O J - a .

5. decembar

Po nareenju Vrhovnog komandanta N O V i POJ formiran Stab operativnog sektora

Mrkonji-Grad Jajce, koji je objedinjavao dejstva po jednog bataljona 5. crnogorske i 10. hercegovake N O U brigade i dva bataljona 3. krajikog N O P odreda,
sa zadatkom: odbrana pravca Jajce Mrkonji-Grad.

Decembar p.

Na velikom narodnom zboru u Cazinu govorio vrhovni komandant N O V i POJ Josip

Broz Tito. Izmeu ostalog, on je prvi put javno izjavio da se zove Josip Broz i da
je radnik. Hrvat iz Zagorja.

Sekretar CK SKOJ-a I v o Lola Ribar uputio lanu Politbiroa CK K P J Aleksandru

Rankoviu pismo o potrebi da se S K O J u vojsci reorganizuje.
6. decembar

CK K P J uputio CK K P I I pismo o formiranju partijskih komiteta u divizijama, o

kompetencijama, zadacima i potinjenosti tih komiteta i o sastavu i zadacima partijskih elija u tabovima divizija i korpusa.
U Bos. Petrovcu otpoela trodnevna I zemaljska konferencija A F Z - a za Jugoslaviju, koja je organizaciono uobliila A F Z i postavila sledee zadatke: pruanje to
vee pomoi jedinicama N O V i PO Jugoslavije; mobilizacija ena za uee u oruanim i diverzantskim akcijama; svestrana pomo organima narodne vlasti u organizovanju pozadine; briga o deci: jaanje bratstva i jedinstva meu enama Jugoslavije i pojaan rad na kulturno-prosvetnom uzdizanju ena u selu. Na konferenciji je izabran Centralni odbor A F Z - a za Jugoslaviju, od 20 drugarica. Prvog dana
konferencije vrhovni komandant N O V i BOJ Josip Broz Tito odrao je govor u
kome je enama Jugoslavije odao visoko priznanje za njihov rad u narodnooslobodilakoj borbi.

7. decembar

VS N O V i POJ naredio komandantu Vojne kole N O V i POJ da vii i nii kurs traju
po 30 radnih dana.

JI. decembar

Vrhovni komandant N O V i PO Josip Broz Tito ukazao Stabu 3. udarne divizije

N O V J na taktike greke i propuste u borbama za odbranu Jajca i dao mu direktivu za ofanzivna dejstva na neprijateljske komunikacije na prostoriji Travnik
D. Vakuf Cosii.
Sef Privremenog upravnog odseka pri VS N O V i POJ naredio Komandi mesta Cazin
da na svom podruju izvri popis vojnih obveznika.

12. decembar

Na Ztimberku odran sastanak S'.aba 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske i slovenake NOLI brigade -Ivan Cankar
na kome je formiran Operativni tab za rukovoenje zajednikim akcijama jedinica 13. proleterske N O U brigade Rade Konar i slovenake N O U brigadv Ivan Cankar .
383

1942.
13. decembar

septembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

septembar

1942.

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio Kominterni telegram u kome ostro
osuuje pisanje N j u j o r k tajmsa o tobonjim borbama Drae Mihailovia protiv
okupatora i ponovo moli da u Jugoslaviju dode jedna komisija svih saveznika koja
bi se uverila u Izdaji Drae Mihailovia i upoznala sa stvarnim stanjem u zemlji

14. decembar

Clan Politbiroa CK K P J Edvard K a r d e l j uputio Centralnom komitetu K P J opiran

izvetaj o vojno-politikoj situaciji u Sloveniji posle neprijateljskih letnjih operacija
i o drugim aktuelnim pitanjima: iznosi mere okupatora za razbijanje NOB-a govori
0 sadanjem stanju N O V i PO u Sloveniji, o merama koje CK KP Slovenije i GS
N O P odreda za Sloveniju preduzimaju u cilju jaanja oruane borbe, o formiranju
brigada, o radu na uvrenju O F ; istie da je narod u Sloveniji sa oduevljenjem
primio obrazovanje A V N O J - a i alje predloge za izbor predstavnika Slovenije u to
najvie telo; govori o politikim manevrima reakcije u vezi sa nacionalnim pitanjem i o merama CK KP Slovenije za njihovo razobliavanje; slika stanje u organizacijama KP Slovenije; u vezi sa problemima meunarodnog priznanja narodnooslobodilakog pokreta istie da o v a j mora pobedu izvojevali vlastitim snagama i
time onemoguiti da reakcija, uz pomo inostranstva, narodima Jugoslavije nametne
stari reim.

15. dccembar

U Londonu agencija rRojter objavila saoptenje izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije U kome se istie da etnici Drae Mihailovia vode borbu protiv okupatora
1 da su netane vesti o n j i h o v o j saradnji sa Ilalijanlma i Nemcima. Sutradan je
ista agencija objavila da te nije zvanino saoptenje izbeglike vlade, ve izvesnih
vojnih krugova.

16. decembar

U Otavi (u Kanadi) odran l kongres Slovenske zveze . napredne organizacije iseljenika Slovenaca u Kanadi. Kongres je osudio saradnju Slovenske ljudske stranke
i drugih graanskih partija sa okupatorom i pruio podrku NOP-u.
Nemaka Vrhovna komanda izdala direktivu za borbu protiv partizana, u kojoj
istie: da ta borba nema niega zajednikog sa odredbama enevske konvencije,
pa se nareuje da jedinice upotrebe sva sredstva, bez ikakvog ogranienja, ak i
prema enama i deci, i da zbog toga nijedan nemaki v o j n i k ne sme biti pozvan na
sudsku i disciplinsku odgovornost.
Ukinut Privremeni upravni odsek pri VS. a formiran Pozadinski odsek VS NOV i
POJ, sa zadatkom da organizuje komande podruja i komande mesta i da vodi
kontrolu nad njihovim radom.

1S. decembar

VS N O V i POJ izdao nareenje da se pri Stabu 4. operativne zone N O V i PO Hrvatske formira Sekcija za ratnu mornaricu, sa zadatkom da, na dobrovoljnoj bazi. mobilise mornare u narodnooslobodilake mornarike odrede i da to pre doe do
manjih plovnih jedinica radi dejstava mornarikih odreda na moru.
U Glavnom stanu nemake Vrhovne komande kod Gerlica (u 1st. Pruskoj) otpoela
dvodnevna konferencija voe Treeg Rajha Adolfa Hitlera s naelnicima generaltabova i ministrima spoljnih poslova Nemake i Italije, na kojoj je, porod ostalog,
zakljueno da se osiguraju june obale Evrope i u toku >.iir.e preduzmu zajednike
operacije protiv N O V i PO Jugoslavije i T i t o v e drave

20. dccembar

U B o r b i objavljen lanak vrhovnog komandanta N O V i PO Jugoslavije Josipa

Broza Tita: Stvaranje narodnooslobodilake vojske- , u kome su izneti osnovni taktiki principi jedinica NOV i POJ.

21. decembar

Adolf Hitler izdao naredbu o regulisanju komandovanja na Jugoistoku izmeu nemakih, italijanskih, bugarskih i ustako-domobranskih snaga.
Sef Pozadinskog odseka VS N O V i POJ obavestio GS N O V i PO za Hrvatsku 1 Stab
I. bosanskog udarnog korpusa N O V J da e rukovoditi vujnopozadinskim komandama direktno, bez posrednitva operativnih jedinica, i odredio teritoriju pojedinih
vojnih podruja.

22. decembar

Ameriki knjievnik jugoslovenskog porekla, L u j Adami, izjavio amerikoj javnosti da jedino partizani u Jugoslaviji vode oslobodilaku borbu, a da etnici Drae
Mihailovia saraduju sa okupatorom.

24.

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito. u cilju boljeg rukovoenja, izvrio reorganizaciju Vrhovnog taba, koji je od tada imao sledeu strukturu: 1) Operativni odsek (tri sekcije: za pripremu i izvoenje operacija, za organizaciju, formaciju i mobilizaciju vojske, za nastavu i obuku); 2) Obavetajni odsek (obavetajna
iekcija i sekcija za kontrapijunau); 3) Ekonomski odsek (tri sekcije: za naoruanje
i ubojnu spremu, za ishranu i dotur. za odenu i obunu opremu); 4) Vojnosudski
odsek; 5) Odsek za vojne vlasti u pozadini; (i) Tehniki odsek (etiri sekcije: gra-

384

decembar

1942. decembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

decembar 1942

devitiska, potansko-telegrafska, saobraajna i industrijska); 7)

Saniteski
odsek
(etiri referenta: za sanitet operativne vojske, za epidemiologiju. za bolnice i za
apotekarstvo); 8) Komisija za borbu protiv pijuna i pete kolone
Odlukom VS N O V i PO Jugoslavije dotadanji Pozadinski
Odsek Vrhovnog taba za vojne vlasti u pozadini.
25. decembar

odsek

preimenovan u

VS N O V i POJ izdao direktivu Stabu 4. operativne zone N O V i PO Hrvatske: da

to pre formira 4. i 5. N O U brigadu na podruju june i severnc Dalmacije.
Odsek Vrhovnog taba za vojne vlasti u pozadini izdao naredbu kojom regulie
upotrebu radne snage i prevoznih sredstava za potrebe N O V i PO Jugoslavije.

26. decembar

Ministar spoljnih poslova vlade V. Britanije Antoni Idn primio predsednika izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije i kritikovao politiki rad ove vlade, posebno
rad u resoru ministarstva inostranih poslova.

27. decembar

U osloboenom Bihau, uz prisustvo 365 delegata iz svih krajeva Jugoslavije i iz

N O V i POJ, otpoeo 1 kongres antifaistike omladine Jugoslavije. Na tom kongresu, koji je trajao tri dana, govorili su vrhovni komandant N O V i POJ Josip
Broz Tito i predstavnici CK KPJ, A V N O J - a . A F Z - a i N O V i PO Jugoslavije. Podneseni su sledei referati. -Omladina u borbi protiv faistikih istrebljivaa naroda, Omladina i sutranjica nae domovine. Bratstvo omladine svih jugoslovenskih naroda i oruano bratstvo sa omladinom Sovjetskog Saveza zaloga
pobede, Stvorimo jedinstvenu antifaistiku organizaciju . Kongres je usvojio
Organizacionu rezolociju, kojom se osniva Ujedinjeni savez antifaistike omladine
Jugoslavije (USAOJ), sa zadatkom da ujedini i organizuje sve snage mlade generacije nae zemlje u slubi oslobodilakog rata 1 pobede nad faistikim okupatorom i njegovim saradnicima. Izabran je Zemaljski odbor od 30 lanova i upuen
proglas pod naslovom Omladini svih naroda Jugoslavije .
Predsedmtvo A V N O J - a sprovelo opte slobodne tajne izbore u okruzima D r v a r
i Podgrme. Birako pravo prv put su dobile ene i omladina od 18 godina. Tog dana
su izabrani seoski i gradski NO odbori, koji su pak, po delegatskom sistemu, birali
optinske, sreske i okrune NO odbore.
Sef Odseka V N O V i POJ za vojne vlasti u pozadini upozorio komande podruja
na iskljuivu kompetenciju Vrhovnog taba za mobilizaciju radi popune jedinica
NO vojske.

23. decembar

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao naredbu o ustrojstvu i nadlenosti vojnih sudova u N O V i PO Jugoslavije, kojom su izmenjehi neki odeljcl
Statuta proleterskih N O U brigada donetog februara 1942. godine.
Centralni odbor A F - a Jugoslavije uputio svim organizacijama
akciji na prikupljanju dobrovoljnih priloga u korist NOB-a.

30. decembar

AFZ-a

pismo o

Po nareenju V N O V i POJ, od 12. 16. i 17. hrvatske NO brigade formirana 4.

(slavonska) divizija N O V J (kasnije: 12. divizija N O V J i
Sef Tehnikog odseka V N O V i POJ obavestio tab 4. operativne zone NOV i PO
Hrvatske o stalnom redu vonje na partizanskoj pruzi Drvar Mlinita. koji stupa
na snagu 1. januara 1943.
Skojevski rukovodioci u jedinicama N O V i POJ odrali savetovanje, u prisustvu
delegata CK K P J i 123 izabrana delegata, na kome su, pored ostaloga, izmenjali
iskustva, zakljuili da se po brigadama formiraju komiteti SKOJ-a koji bi niim
rukovodstvima i grupama pomagali postavljanjem odreenih zadataka, kontrolom
rada i ispravljanjem greaka i odredili zadatke SKOJ-a u vojsci.

Decembar k.

U s . Driniima (kod
A F Z - a Jugoslavije.

Bos.

Petrovca) izaao prvi

broj

lista

Zena danas, organa

Za obezbeenje i pratnju V u mestu i u pokretu formiran Pratei bataljon VS

NOV i POJ (do tada je postojala Pratea eta).
Decembar

Vlada SSSR traila od ministra inostranih poslova V. Britanije Antoni Idna, prilikom njegove posete Moskvi, da vlada V. Britanije utie na izbegliku vladu K r a ljevine Jugoslavije kako bi Draa Mihailovi prekinuo saradnju sa okupatorom.
Predstavnik ministarstva inostranih poslova V. Britanije izjavio predstavniku izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije da su snage N O V i POJ aktivne u borbi protiv
okupatora, a da snage Drae Mihailovia od oktobra prole godine ne vode borbu
protiv Nemaca i Italijana.

1942.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

VS N O V i POJ izdao Uputstvo za odbranu od bornih kola, namenjeno svim jedinicama N O V i POJ; da se upoznaju sa osobinama i taktikom upotrebom bornih
kola i s nainom voenja borbe protiv njih
Zdravstveni odsek Izvrnog odbora A V N O J - a izdao uputstvo o organizaciji zdravstvene slube na osloboenoj teritoriji.
Ekonomsko-finansijski odsek Izvrnog odbora A V N O J - a doneo niz odluka: o regulisanju kirija, o svojini i poslovanju elektrinih centrala i mlinova, o ukidanju
taksa, o zatiti i sei uma, i di;uge odluke.
VS N O V i POJ izdao kratko uputstvo o nonim napadima na naseljena mesta,
namenjeno u prvom redu sluaocima kurseva Vojne kole N O V i POJ.
U Proleteru, organu CK K P J , u bi
16, objavljen lanak generalnog sekretara
K P J Josipa Broza Tita Borba protiv okupatora p r v i i najvaniji zadatak, u kome
se iznosi da K P J ima rukovodeu ulogu u N O B - u zbog njene pravilne politike
linije i naglaava da komunisti moraju i nadalje, svojim pravilnim radom, uvati
poverenje koje je K P J do tada stekla.
Decembar

U Proleteru, organu CK K P J , u br. 16, objavljen lanak generalnog sekretara

K P J Josipa Broza Tita Nacionalno pitanje u Jugoslaviji u svjetlosti narodnooslobodilake borbe, u kome se ukratko iznosi stanje naih naroda za vreme bive
Jugoslavije i naglaava da bratstvo i borbeno jedinstvo, koje se, u o v o j tekoj oslobodilakoj borbi, kuje iz krvi najboljih sinova naih naroda, d a j e jasnu perspektivu
slobodu i nezavisnost naih naroda.
Sef Tehnikog odseka VS N O V i POJ izdao instrukciju o organizaciji i zadacima
tehnikih odseka pri komandama podruja.
U toku meseca britanske vojne vlasti uputile etnicima u Jugoslaviji, pored ostalog,
20 pukomitraljeza, 600 runih bombi, drugo oruje i opremu, kao i hranu u teini
od oko 1650 kgr. 3.556 dolara i 181 zlatnu funtu.
U Torontu odrana konferencija iseljenika Srba u Kanadi, na kojoj
saradnja etnika sa okupatorom i odato priznanje NOB-u.

je osuena

BOSNA I HERCEGOVINA
1. decembar

Trea udarna divizija NOV.T. ojaana 3. proleterskom N O U brigadom i delovima

3. krajikog N O P odreda, pri napadu na elezniku prugu Turbe D. Vakuf, naila
na nemaku 718. peadljsku diviziju (bez dva bataljona), ojaanu delovima ustake
5. brigade i domobranskog 9. i 15. peadijskog puka, u razvoju za napad prema
Jajcu. Posle estokog susretnog boja s nadmonim neprijateljem 3. udarna divizija
N O V J je vodila odbrambene borbe sve do 6. decembra kada je neprijatelj, zauzeo
Jajce. U tim borbama je, pored ostalih, poginuo komandant 1 dalmatinske NOU
brigade Marijan Bilie, narodni heroj

1/2. decembar

Prva proleterska udarna brigada 1 proleterske udarne divizije NOVJ ula u Skender-Vakuf. iz koga je, neposredno pred napad, pobegao bataljon etnikog B o r j a n skog odreda.

2/3. decembar

Ustaka policija u Sarajevu, uhapsila 87 aktivista N O P - a , a iduih dana jo 45.

Pored vie partijskih elija, ustaama su pali u ruke i neka ilegalna skladita i delovi tehnike MK KPJ.
Prva proleterska udarna brigada 1. proleterske udarne divizije N O V J zauzela Kotor-Varo, zarobila deo mesnog domobranskog dopunskog bataljona i razbila nemaku
tenkovsku etu koja je intervenisala iz Banje Luke. Unitena su 3 a I tenk je
oteen.

4. decembar

T r i brigade etnikog Romanijskog korpusa otpoele napad na Biranski N O P odred.

U sedmodnevnim borbama etnici su taj odred potisli iz Sekovia, opljakali partizanska sela Bira i spalili vei broj kua.

5. decembar

U V. Kladui, naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku, od 3. i 4. bataljona 1. N O U

brigade Hrvatske i Udarnog bataljona Kordunakog N O P odreda formirana 15.
hrvatska NO brigada.
U Podgrmeu, po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J , formiran
1. haubiki divizion 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ (tri baterije est haubica
100 mm).

386

1942.

septembar

Decembar p.

Po direktivi VS N O V i POJ, 1. proletersku i 3. udarna divizija NOVJ, posle naputanja Jajca, prodrle u srednju Bosnu, razbile brojne etnike jedinice, presekle komunikacije izmeu Banje Luke i Doboja, ugrozile Banju Luku i eleznike pruge u
dolini r. Bosne i r. Lave i stvorile uslove za razmah oslobodilake borbe u tom kraju.

6. decembar

Delovi nemake 718. peadijske divizije uli u evakuisano Jajce, poto se prethodno
3. udarna divizija NOVJ, zamorena viednevnim borbama, povukla preko r. Ugra.

7. decembar

Jedan bataljon nemake 714. peadijske divizije potisnuo delove 1. proleterske N O U

brigade i zauzeo Kotor-Varo.

U Sarajevu, posle zverskog muenja u zatvoru, ustaka policija bacila sa etvrtog

sprata na ulicu lana mesnog komiteta K P J za Sarajevo Adema Bua, narodnog
heroja.

decembar

10. decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

Otpoeo napad 4. i 5. udarne divizije 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J na dobro

utvreni neprijateljski pojas odbrane od San. Mosta do L j u b i j e . U otrim borbama
je zauzeto preko 20 uporita spoljne odbrane, a 1. i G. krajika N O U brigada su
prodrle u San. Most. Ipak, nepotpuno izolovana posada se odrala do 22. decembra,
kada se spojila s jednom kombinovanom nemako-domobranskom pukovskom borbenom grupom koja je intervenisala iz Prijedora. U borbi kod San. Mosta je porod
ostalih poginuo komandant bataljona u 4. krajikoj N O U brigadi Simo Baji. a kod
s. Stare R i j e k e komandir ete u 5. krajikoj N O U brigadi Tomics Spanovi, narodni
heroji.
Trea proleterska udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ, gotovo bez
otpora, zauzela Kotor-Varo. Glavnina mesnog dopunskog domobranskog bataljona
predala se.

10/11. decembar

Prva i G. krajika N O U brigada 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J , podrane korpusnim haubikim divizionom, probile spoljnu odbranu, prodrle u utvreni San Most,
zauzele deo grada i zarobile oko 200 domobrana i 100 etnika, ali su odatle odbaene
udarom u lea od strane ustaa i etnika iz s. Sasine.

IZ'13. decembar

Prva i 6. krajika N O U brigada ponovo zauzele deo San. Mosta, ali su se u toku
dana morale povui, jer je iz Prijedora u grad pristiglo pojaanje (jedan nemaki

bataljon).

14. decembar

Kod Banje Luke 1. proleterska udarna brigada 1. proleterske udarno divizije NOVJ
u susretnoj borbi razbila ojaanu 3. etu 1. bataljona 741. puka nemake 714. peadijske divizije i etniki bataljon Petar M r k o n j i i zauzela s Joavku.
Peta crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije N O V J ula u s. Blatnicu (kod
Teslia), iz kojeg su delovi etnikog bataljona
Tankosi odstupili bez otpora.
Unitene su elektrina centrala, pilana i . slanica.

15. decembar

Dva bataljona nemake 717. peadijske divizije, dva bataljona ustake 1. brigade i
pet bataljona domobranske 3. peadijske divizije otpoeli koncentrino nastupanje
(poduhvat Tuzla I I ) ka Majevici s ciljem da na toj teritoriji okrue i unite 6.
istonobosansku N O U brigadu, 3. odred 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske i
Majeviki N O P odred. Meutim, posle viednevnih borbi, jedinice N O V i POJ su
se 18. i 19. decembra probile preko komunikacije Tuzla Zvornik u Bira, zarobivi
pri tom 23. etu domobranskog 11. peadijskog puka i neto etnika. Ogoren zbog
neuspeha, neprijatelj je u selima oko Lopara pobio oko 250 ljudi i ena, dok je 110
njih odveo u Nemaku na rad. U borbi su pored ostalih poginuli Suljo Jahi i M i lenko Verki, narodni heroji.
Posle desetodnevnih borbi 2. proleterska udarna divizija NOVJ zauzela Livno. P o sada (oko dva bataljona ustake 5. brigade i po jedna eta domobrana i milicije)
potpuno je razbijena.
Prva proleterska udarna divizija N O V J (bez 3. krajike N O U brigade) u etvorodnevnim borbama protiv delova etnikog odreda B o r j e . , ojaanih manjim nemakim jedinicama, oslobodila sela u rejonu P r n j a v o r Kotor-Varo Banja Luka i
odbacila ih u s. Celinac i s. Klanice (kod Banje Luke).
U dolini r. Bosne otpoela etvorodnevna dejstva 3. udarne divizije NOVJ. u kojima
je ona izmeu Zenice i Zepa, prekinula saobraaj eleznikom prugom SI. Brod
Sarajevo, unitila posade i spalila . st. Vranduk i Nemilu u selima Guoj Gori i
Mehuriima. U tim borbama su poginula i zarobljena 163 neprijateljska vojnika
i razoruano je 370 milicionera.
387

1942.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1942.

Decembar p. p.

U Jajcu, po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ. formirana Komanda vojnog podruja Jajce.
U s. Velianima (kod Trebinja) obnovljen OK K P J za junu Hercegovinu.

Decevibar d. p.

17. decembar

17/18. decembar

18. decembar

U rejonu Prozora, odlukom Oblasnog komiteta K P J za

Okruno poverenitvo KP.T za okrug Prozor Konjic.

Bos.

krajinu, formirano

K o d s. Mitrovia (blizu Prijedora) 3. bataljon 1. krajike N O U brigade razbio nemaku kolonu jaine bataljona i naneo j o j gubitke od 80 mrtvih i t> zarobljenih.
Druga dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ ulo u Sujicu. iz koje se ustaka posada bez otpora povukla u Duvno.
Osetivi dolazak 6. istonobo-sanske N O U brigade i 3. odreda 3. operativne zone
N O V i PO Hrvatske, delovi etnikog Romanijskog korpusa otpoeli povlaenje iz
Bira. Biranski N O P odred i ubrzo pristigla 6. istonobosanska N O U brigada razbili su deo etnika, dok su ostali etnici pobegli prema Romaniji.
U borbi na Crnom vrhu delovi 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne
divizije N O V J su odbacili 1. bataljon 741. puka nemake 718 peadijske divizije,
ojaan jednim domobranskim bataljonom prema Banjoj Luci.

19. decembar

U veini srezova Bos. krajine odrani sreski zborovi, odnosno konferencije omladine
Izabrani su delegati za P r v i kongres U S A O J - a ; podneseni su referati o ulozi omladine u ratu. o bratstvu junoslovenskih naroda i o mestu i ulozi omladino u osloboenoj zemlji; raspravljano je o zimskoj pomoi i o pretkongresnom takmienju;
u nekim mestima je izvrena
i
popuno (odnosno izbor) sreskih rukovodstava
NOSOBiH.
Posle krae borbe delovi 2. proleterske udarne divizije N O V J zauzeli Duvno. Ustako-domobranska posada (delovi ustake 5. brigade i domobranskog 1. dobrovoljakog
puka oko 1.100 vojnika) u neredu se povukla u Posuje.

22. decembar

Ojaani 1. bataljon nemakog 741. peadijskog puka zauzeo s. Celinac kod Banje
Luke potisnuvi delove 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije
NOVJ. U borbi je poginuo pomonik politikog komesara ete V o j m i r Maslovari.
narodni heroj.

26. decembar

Kod s. Pribinia 3. krajika udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ

spreila ispad iz Teslica tri bataljona etnikog Borjanskog odreda i pet domobranskih eta i nanela im osetne gubitke.

26/27. decembar

Prva dalmatinska i 10. hercegovaka udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ zauzela Turbe (kod Travnika), razbile 1 bataljon domobranskog 9. peadijskog puka i
unitile . si. Turbe i Gole, jedan vei vijadukt, pilanu i elektrinu centralu. U borbi,
na Ravnoj gori, poginuo je politiki komesar ete u 3. bataljonu 10. hercegovake
N O U brigade Asim Zupevi, narodni heroj.

27. decembar

iz Bira 6. istonobosanska N O U brigada otpoela prodor ha Romaniju. Za dvanaest

dana ona je prokrstarila Romaniju, Glasinac, Ozren i Zvijezdu, unitila nekoliko
etnikih tabova i ustako uporite u s. Zljebovima, te znatno uzdrmala etniku
organizaciju, a od novih boraca na Glasincu formirala jo jedan svoj bataljon
U s . Orahovljanima (kod Kljua), od krajike polubrigade i delova 3. krajikog N O P
odreda, formirana 7. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ

27/28. decembar

28. decembur

Peta krajika NOU brigada, ubaena u pozadinu neprijateljskog fronta, posle krae
borbe zauzela Blagaj (na putu Prijedor Bos. Novi), gde je zarobila etu domobrana i zaplenila 130 puaka. 3 mitraljeza. 5 p. mitraljeza i drugo
U Cazinu, od novih boraca iz Cazinske krajine i 3. bataljona ti. krajike N O U brigade, formirana 8. krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ.
Trea krajika udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ zauzela s. Gusti
Tesli (kod Teslia), razbila etu domobrana i unitila oklopni voz.

28/29. decembar

Kod s. Devetlne (na putu Banja Luka P r n j a v o r ) dva bataljona 1. proleterske N O U

brigade razbila nemako-etniku kolonu (350 nemakih vojnika i 150 etnika sa 2
tenka. 4 minobacaa. 2 haubice) i proterala je u s. Klanice.
Druga proleterska i 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije
NOVJ napale utvreni Kupres. ali ga, i pored velikih gubitaka, nisu zauzele, zbog
intervencije delova ustake 5. brigade iz Bugojna.

388

1942. decembar
29/30. decembar

CUNA GORAHRVATSKA

decembar 1942.

Na pruzi Bos. Novi - Kostajnica I. bataljon 5 krajike N O U brigade unitio dva

vea gvozdena mosta (na r. Strini i na Duria jarku) i razoruao obezbedenja
(poluetu domobrana), zaplenivi 7 p. mitraljeza, 46 puaka i 5 sanduka municije.

31. decembar

Oblasni komitet za Bos. krajinu uputio pismo Centralnom komitetu K P J : ukazuje

mu na znatne gubitke krajikih jedinica zbog nedovoljne obuke i nepotpunih priprema velikih vojnih akcija; trai da se zaotri odgovornost rukovodilaca u pogledu
uvanja ljudi i komandnog kadra u borbi.

Decembar k.

U rejonu Kotor-Varoi odlukom Oblasnog komiteta K P J za Bos. krajinu, formirano

Okruno poverenitvo K P J za srednju Bosnu, koje je obuhvatalo Kotor-Varo. Banju
Luku, P r n j a v o r i Tesll.
Odlukom PK K P J za BiH formiran Oblasni komitet K P J za istonu Bosnu.
U Mostaru obnovljen Oblasni komitet SKOJ-a za Hercegovinu.

CRNA

GORA

Decembar p.

U rejonu Zabljaka poginuo prvi predsednik SNO odbora za durmitorski srez Jakov
Ostoji, narodni heroj.

19. decembar

Komandant Limsko-sandakih etnikih odreda P a v l e Durii uputio narodu istonih krajeva Crne Gore proglas u kome ga upozorava na potrebu za poveanom budnou prema organizacijama K P J i partizanskim grupama.

Decembar

U s. Graanici (kod Andrijevice), opkoljen u jednoj kui s jo nekoliko drugova, borei se protiv etnika, poginuo lan SK KP.T za Andrijevicu Radule Jevri, narodni
heroj.

HRRVATSKA
i. decembar

2 decembar

U Baniji izaao prvi broj lista "Pregled nae tampe^, u izdanju agitpropa OK K P H
za Baniju.
CK K P H obavestio Poverenitvo CK K P H za Slavoniju o odluci CK K P J da se u
vojnim jedinicama i na terenu organizuje mrea dopisnika /.a Borbu i ostale
listove.
U s . Mariji Bistrici (kod Zagreba) 1. bataljon Kalnikog N O P odreda razoruao 60
domobrana i zapalio optinsku i potansku arhivu, a narodu podelio ivotne namirnice iz optinskog magazina. Delovi Kalnikog N O P odreda su otetili sva postrojenja i elektrinu centralu u rudniku uglja Zajezda (kod Zagreba).
Delovi Kalnikog N O P odreda zauzeli ustako uporite u s. V. Trojstvo (kod Bjelovara) i zapalili optinu, . st. Miulinovac, magacine i jednu kompoziciju voza.
Ustae su pobegle u pravcu Bjelovara.
Po nareenju taba 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske formirano Zumberako
vojno podruje.

3 decembar

Kod Voina delovi I. slavonske NOU brigade napali neprijateljski transportni voz
i unitili lokomotivu i 4 vagona, ubili 6. ranili 2 i zarobili 43 domobrana i andarma,
te zaplenili 2 mitraljeza, 4 p. mitraljeza, 2 automata. 36 puaka, 2 minobacaa sa 28
mina, 6000 metaka i drugu ratnu opremu.
Delovi 3. bataljona Banijskog N O P odreda zauzeli s. Crkveni Bok (kod Kostajnice),
zarobili 12 andarma i domobrana i zaplenili 14 puaka, oko 2000 metaka i drugu
opremu.
Izmeu el. st. Medak i Radu (na pruzi Ogulin Knin) delovi 1. bataljona Likog
N O P odreda poruili prugu i tt veze, zbog ega je saobraaj bio prekinut 2 dana.
Na mestu Gradini (izmeu Veleluke i Korule) grupa partizana napala italijanske
vojnike i nanela im gubitke od 9 mrtvih i 5 ranjenih, te spalila 1 kamion.

4. decembar

Otpoeo napad jakih italijanskih snaga na 1. istarsku partizansku etu Vladimir

Gortan na Planiku. eta se 5. decembra neopaono povukla i poelila u tri grupe.
Jedna grupa se povukla u pravcu Brkina i pridruila Sokom N O P odredu, druga
se uputila ti zapadnu Istru, a troa na severoistok, u s. Smrdce.

1942. decembar

HRVATSKA

decembar 1942.

Kod s. Podstronc (na komunikaciji Split Omi) Z. bataljon 3. dalmatinske NOU

brigade napao italijansku kolonu i ubio ili ranio oko 40 italijanskih vojnika, a zaplenio veliku koliinu oruja. Za odmazdu, italijanski vojnici su u tom selu zapalili
30 kuca i ubili 23 stanovnika.
Jedinice 2. bataljona Kalnikog N O P odreda zauzele s. Bulinac ikod Bjelovara), zarobile 180 domobrana i zaplenile mnogo oruja i druge ratne spreme.
Jedinice 1. bataljona 3. dalmatinske N O U brigade otpoele dvodnevno razoruavanje
etnikih i domobranskih posada u selima: Gracu. Otavicama. Kanjanama. Kadinnj
Glavici, Pariu, Mioiu i Bioiu (sva kod Drnia).
Jedinice 13. hrvatske N O U brigade Josip K r a zauzele italijansko uporite Radatovie (kod Metlike'), poto su italijanske vojnike prisilile da ga napuste.
Decembar p.

Na ulicama Splita otpoele demonstracije protiv faistikog terora. Povod je bio

dovoenje u Split 90 uhapenih Starokatelanaca. upuenih u internaciju.

li. decembar

Jedinice 1. slavonske N O U brigade napale Podrav. Slatinu, ali su se 7. decembra

ujutru morale povui zbog otpora neprijateljske posade. Zarobljena su 64 domobrana
a zaplenjeno je 70 puaka, 3 automata, 8 p. mitraljeza i 10.000 metaka.
Izmeu s. Segeta i s. Marine (kod Trogira) delovi Trogirske partizanske ete napali
iz zasede italijansku kolonu i naneli j o j gubitke od 14 mrtvih i 5 ranjenih, te zaplenili 16 puaka, oko 2200 metaka, 29 runih bombi i drugu opremu.
Izmeu s. Kljua i V. Trgovita (kod Zagreba) jedinice 1. bataljona Kalnikog N O P
odreda odbile napad ustaa, domobrana i andarma i nanele im gubitke od 4 mrtva
1 12 ranjenih.

7. decembar

GS N O V i PO za Hrvatsku dostavio jedinicama uputstvo o organizaciji bolnica.

U s . Golubiu (kod Graaca) jedan bataljon 9. hrvatske NO brigade napao 1 razoruao 46 etnika.
Izmeu s. Popovae i s. Volodera (na pruzi Beograd Zagreb) diverzantska grupa
2. operativne zone N O V i PO Hrvatske miniranjem sruila neprijateljski transportni
voz, unitivi lokomotivu i 15 vagona.
Braka partizanska eta zauzela neprijateljsko uporite u s. Pranici (na o. Brau)
koje su branili andarmi i italijanski vojnici. Vei broj andarma je zarobljen, dok
se manji deo s italijanskim vojnicima povukao u pravcu Nereia.

7/8. decembar

Kod s. Kamanja (izmeu Karlovca i Metlike) jedinice 13. hrvatske N O U brigade

Josip K r a poruile prugu, zbog ega je saobraaj bio obustavljen 24 asa.

8. decembar

Kod s. Vraa (blizu Graaca) delovi 9. hrvatske NO brigade odbili napad etnika iz
s. Golubia, s. Dubokog Dola i s. Krupe i naneli im gubitke od oko 12 mrtvih i vie
ranjenih.
- Kod s. Prevrca i s. Babine R i j e k e jedinice 8. hrvatske NO brigade 7. divizije NOVJ
odbile napad delova domobranske 2. brdske brigade iz Kostajnice, pretrpevi gubitke od 3 mrtva i 11 ranjenih boraca.
Delovi 7. hrvatske NO brigade 7. divizije NOVJ zauzeli domobransko uporite u s.
Majur (kod Kostajnice), zarobili 40 domobrana I zaplenili 50 puaka, 2 mitraljeza,
2 p. mitraljeza. 1 automat. 2 sanduka bombi, 30.000 metaka i drugu opremu.
Izmeu . st. Medak i Radu (na pruzi Gospi Graac) delovi 1. bataljona Likog
N O P odreda poruili prugu, zbog ega je saobraaj bio obustavljen 40 asova.
Delovi partizanskog bataljona Vid M l h a l j e v i zauzeli s. Studence (kod Imotskog)
koje su branili miliclonerl. Zatim su odrali manifestacioni zbor na kome je bilo
prisutno preko 200 seljaka. Zarobljeno je !) milicionera. a zaplenjeno 9 puaka i 500
metaka.
Kod s. Srime (blizu ibenika) italijanske snage napale jedinice Primorskog bataljona
i posle estokih borbi prinudilo ih na povlaenje u pravcu pl. Svilaje.
Izmeu s. D. Dubrave i el. st. G. Dubrave (na pruzi Karlovac Ogulin) jedinice
2. bataljona Kordunakog N O P odreda napale domobransku strau, zarobile 19 domobrana 1 zaplenile 21 puku, 3.000 metaka i 30 bombi.

9. decembar

CK K P H uputio komesarima divizija i kornusn i poverenitvima CK K P H za Zagreb

i Slavoniju direktivu o formiranju divizijskih komiteta i divizijskih i korpusnih
tapskih elija, u kojoj istie da su osnovni zadaci divizijskog komiteta: koordinacija i

1942. decembar

HRVATSKA

decembar 1942

obezbeenje jedinstvenog partijskog rada po brigadama i voenje pravilne kadrovske politike; precizira sastav divizijske i korpusne tapske partijske elije, napominjui da je prva vezana za divizijski komitet, a druga za partijski forum svoje
pokrajine.
Jedinice 6. i 14. hrvatske NO brigade zauzele etniko uporite u s. Gomirju (kod
Ogulina), izuzev . st. koju su branili etnici i italijanski vojnici Poginulo je 15
etnika i 7 italijanskih vojnika, a zaplenjeno je. 4 mitraljeza. 5 p. mitraljeza. 180
puaka, 20.000 metaka i druga ratna oprema.
Jedinice 8. divizije NOVJ zauzele s. Banski Kovaevac i s. Skakavac (kod Karlovca),
zarobile 244 domobrana i zaplenile 12 p. mitraljeza, 7 automata, 2ti0 puaka, 300
bombi, 80.000 metaka i drugu ratnu opremu.
Delovi 9. hrvatske NO brigade zauzeli etniko uporite u s. Vuipolju (kod Graaca).
Kod s. Brclana (kod Sunje) jedinice 8. hrvatske NO brigade 7. divizije NOVJ miniranjem sruile neprijateljski transportni voz. Zapaljeni su lokomotiva i 20 vagona
u kojima je bila velika koliina ivotnih namirnica i ruda i 4 aviona.
Trei bataljon Banijskog N O P odreda zauzeo domobransko uporite u s. Moenici
(kod Siska), zarobio 12 domobrana i zaplenio 9 puaka, oko 2000 metaka i drugu
opremu.
Drugi bataljon 1. "slavonskog N O P odreda napao domobrane i zapalio . st. Lipovljane (kod Novske) i kompoziciju teretnog voza. Zaplenjeno je 9 puaka, 2 automata. 1 pisaa maina i 2 apirografa.
10. dccembftr

U rajonu s. Knezovijana, s. Meenana i s Babine R i j e k e ustako-domobranske snage

iz s. Kukuruzara i s. Zrina (blizu Kostajnice), ojaane tenkovima, napale 7. diviziju
NOVJ, te se ova. pod pritiskom, povukla u sela Dooe, Tremunjak, unjar i Grnbovac (kod Petrinje).

10/II. dccembar

Drugi bataljon 1. slavonskog N O P odreda posle petoasovne borbe zauzeo s. Pakraku Poljanu (kod Banove Jaruge), zarobio 18 domobrana i zaplenio 45 puaka, 1 automat, 3 p. mitraljeza i 4.800 metaka.

11. decembar

Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku, za uspene borbe protiv italijanskih vojnika,

Bele garde i ustaa, 13. hrvatska N O U brigada Josip Kra< proglaena proleterskom
i dobila naziv 13. proleterska N O U brigada Rade Konar.
Posle trodnevnih borbi jedinice 8. divizije NOVJ zauzele ustako uporite s. Lasinju
(kod Karlovca) i zaplenile 19 puaka, 2 p. mitraljeza, 1 brdski top sa 51 granatom,
105 ebadi, 36 pari cipela, 10 vojnikih odela i drugu opremu.

12. decembar

Jedinice 1. slavonske NOU brigade, uz sadejstvo delova 1. i 2. slavonskog N O P odreda, zauzele domobransko uporite Voin, zarobile 183 domobrana i zaplenile 1 mitraljez, 15 p. mitraljeza, 8 automata. 190 puaka, 50.000 metaka i drugu ratnu opremu.
K o d s. Graba (blizu Graaca) jedinice 9. hrvatske NO brigade odbile napad etnikih
snaga iz Graaca i sa Velebita i Crnog vrha i nanele im gubitke od 25 mrtvih.
Poverenitvo CK K P H za zagrebaku oblast uputilo OK K P H za Krapinu dva pisma
u kojima istie potrebu da se OK povee s rudarima na svome podruju i da preduzima mere za poboljanje rada partijskih organizacija.
Formiran SK K P H za Benkovac.

13. decembar

Jedinice 7. divizije N O V J zauzele domobranska i ustaka uporita u s. Gori, s. Graberju, s. Kihalcu I s. Prekopi, zarobile 28 ustaa, andarma i domobrana i zaplenile
94 puke, 1 p. mitraljez, 2 automata, 1 sanduk bombi, 6000 metaka i drugu opremu.

14. decembar

Delovi domobranskog 12. puka napustili Udbinu i krenuli u pravcu Lovinca. Istovremeno su 4. bataljon Likog N O P odreda i delovi 2. udarne brigade 6. divizije
NOVJ napali domobransku komoru, zaplenili veu koliinu ratne opreme i uli u
Udbinu.

15. decembar

CK K P H uputio posmo zameniku politikog komesara 8. hrvatske NO brigade i

ukazuje na pojaanu aktivnost vodstva HSS protiv N O P - a ; objanjava namere.
reakcionarnu ulogu, nain delovanja i povezanost HSS sa etnicima i velikosrpskom
izbeglikom vladom K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu; istie potrebu da se vodi
otvorena i odluna borba protiv izdajnike politike vodstva HSS i da se sve partijske i masovne organizacije angauju na uvlaenju hrvatskih mr.ia i bivih lanova
HSS u NOB.

...

1942. decembar

HRVATSKA

decembar 1942.

Jedinice 13. proleterske N O U brigade Rade Konar i slovenake N O U

Ivan Cankar- zauzele ustako uporite u s. Kraiu (kod Jastrebarskog).

brigade

Jedinice 2. bataljona Kalnikog N O P odreda razoruale domobransku pos;:du u s

V. Trojstvu (kod Bjelovara).
Jedinice 8. divizije NOVJ zauzele domobransko uporite u s. Cemernici (kod Vrginmosta). zarobile 67 domobrana i zaplenile 3 p. mitraljeza. 3 automata, Rri puaka i
1 minobaca. Jedinice 8. NO divizije imale su 12 mrlvih i 41 ranjenog.
Izmeu . stanica Labin i Katel Stari (na pruzi Knin Split) jedinice 3. bataljona
3. dalmatinske N O U brigade napale italijanski transportni voz. U etvoroasovnoj
borbi italijanski vojnici su imali 12 mrlvih i vei broj ranjenih, a pruga je oteena
za due vreme.
15'16. decembar

Jedinice 8. divizije NOVJ izvele neuspeo napad na . st. Topusko, koju je branilo
150 ustaa. Divizija je imala 5 mrtvih i 14 ranjenih boraca.

fC 17. decembar

Jedinice 7. divizije NOVJ napale domobranska uporita na Rovinama i na . st. Volinja (kod Kostajnice) i bunkere uz vljadukt na pruzi kod te stanice. Bunkeri su
zauzeti a vijadukt oteen. Zarobljeno je 35 avijatiara, 30 domobrana, 7 elezniara.
a zaplenjeno 5 p. mitraljeza, 56 puaka, 2 automata. 12.500 metaka, 4 sanduka bombi
i druga ratna oprema.
Jedinice 1. slavonske N O U brigade poruile prugu Banova Jaruga Virovitica u
duini od 3 km (izmeu Bastaja i ulaveca) i tt veze u duini od 8 km. Pored toga,
prekopale su put Voin Pivnica na 6 mesta i poruile 1 most.

17. decembar

GS N O V i PO za Hrvatsku izdao podreenim jedinicama uputstvo o radu vojnih sudova u brigadama i kod pozadinskih vojnih vlasti.
Sekretar operativnog partijskog rukovodstva CK K P H Vladimir Popovi uputio CK
K P J pismo u kome ga obavetava o radu i stanju u Podravini, Slavoniji i Kalniku
i o namerama za formiranje divizije u Slavoniji.
Jedinice 6. i 14. hrvatske NO brigade zauzele ustako uporite u s. Ravnoj Gori (kod
Ogulina), zarobile 150 ustaa i zaplenile 130 puaka, 5 p. mitraljeza. 1 mitraljez, 200
bombi i oko 50.000 metaka.

17 18. decembar

U Loanjku (kod Ogulina) 2. bataljon Kordunakog N O P odreda razoruao posadu

bunkera i zarobio 23 domobrana a bunkere poruio.
Kod s. M. Trojstva (blizu Bjelovara) delovi Kalnikog N O P odreda napali i zarobili
25 domobrana.

18. decembar

19. dc-embar

Izmeu Banove Jaruge i Lipika jedinice 1. slavonskog N O P odreda poruile prugu

i tt veze u duini od 10 km.
Kod sela Visoe i Plavci (blizu Metlike) delovi 13. proleterske N O U brigade Rade
Konar odbili napad ustaa i naneli im velike gubitke.

20. decembar

Jedinice 1. slavonske N O U brigade zauzele ustako-domobransko uporite u Orahovici (kod Podrav Slatine), zarobile 70 domobrana i IC ustaa i zaplenile 11 p.
mitraljeza, 120 puak3 i 15.000 metaka.

21. decembar

Po nareenju VS N O V i POJ formiran Ekonomski odsek GS N O V i PO za Hrvatsku.

GS N O V i PO za Hrvatsku izdao uputstvo o sprovoenju mobilizacije na teritoriji
Hrvatske.
Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku. 1. slavonska N O U brigada dobila naziv:
12. hrvatska NO brigada.
Izmeu s. Brdana i s. Petrinjaca (pruga Zagreb Beograd) 8. NO brigada Hrvastke
napala neprijateljski transportni voz. zarobila 130 domobrana, ubila 2530 ustaa
i 6 nemakih vojnika 1 unitila 2 lokomotive i 40 vagona.
Kod s. Dragalia (izmeu Okuana i N. Gradike) diverzantska grupa 3. operativne
zone N O V i PO Hrvatske minirala nemaki transportni voz, u kome je poginulo 47
i ranjeno 39 nemakih vojnika. Uniteni su lokomotiva i 5 vagona.
Kod s. D. i G. Zelova (blizu Sinja) 3. bataljon 3. dalmatinske N O U brigade odbio
napad ustakih i domobranskih snaga i prinudio ih na povlaenje u pravcu s. Hrvaa.

21/22. decembar
j

U s . Majuru (kod Kostajnice) delovi 7

od 60 vojnika.

divizije NOVJ zarobili domobransku posadu

1942. decembar

HRVATSKA

decembar 1942.

22. decembar

Delovi Kalnikog N O P odreda zauzeli domobransko uporite u s. Lepavini (kod K r i evaca), zarobili 37 domobrana i zaplenili 34 puke. 3000 metaka. 35 vojnikih odela,
35 pari cipela i drugu opremu.

23. decembar

Kod s. Moila (blizu Slunja), usled kvara aviona, spustio se padobranom komandant
Crne Legije ustaki pukovnik Juraj Franceti. Seljaci iz s. Moila su ga uhvatili i
predali komandi mesta, posi" ega je sproveden u Slunj.
U Splitu italijanske vlasti streljale lana PK K P H za Dalmaciju Ivana Lavevia-Luia. narodnog heroja.
K o d s. Graanice (blizu Kutine), prilikom napada na nemaki elezniki transportni
voz, poginuo operativni oficir Moslavakog N O P odreda Nikola Boi Jug, narodni
heroj.

25. decembar

U Slavoniji otpoelo trodnevno proireno oblasno partijsko savetovanje. Odlueno

je: sprovoditi mobilizaciju u svim delovima Slavonije i proiriti osloboenu teritoriju; posvetiti veu panju radu meu nacionalnim manjinama, omladinom i enama;
formirati v o j n e komitete u kasarnama i pojedinim posadama radi aktivnijeg delovanja meu domobranima; aktivnije prii raskrinkavanju izbeglike vlade K r a l j e vine Jugoslavije u Londonu. Drae Mihailovia i vodstva HSS, popularisati A V N O J .
Jedinice Banijskog N O P odreda napale posadu mostova kod s. M a j e (blizu Gline) i
straaru kod Topuskog. Zarobljeno 38 domobrana a znolenjeno: 2 p. mitraljeza, 33
puke, oko 10.000 metaka i druga oprema.
Jedinice 1. slavonskog N O P odreda napale ustako-domobransko uporite s. Cernik
iblizti N o v e Gradike), ali se posle petoasovne borbe povukle.
Jedinice 6. divizije NOVJ otpoele estodnevni napad na ustae, domobrane i italijanske posade u selima Raduu, Metku i Lovincu (kod Gospia), ali nisu uspele da
zauzmu ta sela zbog dolaska jakih neprijateljskih snaga iz Gospia. Neprijatelju je
izbaeno iz stroja oko 650 vojnika, podoficira i oficira. Zaplenjeno je 160 puaka,
3. p. mitraljeza, 4 mitraljeza, oko 40.000 metaka, 3 minobacaa sa 253 mine, 75 bombi,
81 granata, 300 ebadi i druga oprema. Zarobljeno je 80 neprijateljskih vojnika,
unitena su 2 tenka i oboren je l avion.

26. decembar

Jedinice 12. hrvatske NO brigade zauzele s. Orljavac (kod Slav. Poege), koje su
bradili pripadnici nemake nacionalne manjine. Neprijatelj je imao 55 mrtvih. Zaplenjeno je 45 puaka, 5 p. mitraljeza, 5 automata. 4 pLtolja, 1 minobaca i 25.000
metaka.
U s . Klasniu (kod Ogulina), po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku, od po jednog
bataljona 7, 8. i 15. hrvatske NO brigade fonnirana 16 hrvatska NO brigada.

27. decembar

Odrano savetovanje sa predsednicima seoskih odbora A F 2 - a za optinu Vrgorac.

Delovi 3. dalmatinske N O U brigade zauzeli s. Poljicu (kod Imotskog), koje su branili
ustae i milicioneri. U toku borbe neprijatelj je imao 4 mrtva i 3 zarobljena vojnika.

28. decembar

U s . Podgori (kod Makarske), po nareenju taba 4. operativne zone N O V i PO

Hrvatske, uspostavljena postaja Ratne mornarice.
Na teritoriji Komande Zumberakog vojnog podruja, po nareenju taba 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske, formirana Glavna bolnica Komande umberakog
vojnog podruja i odreena uprava te bolnice.
U s . Saiima (blizu Makarske) formiran Inicijativni O N O odbor za biokovsko-neretvljansko podruje.

28/29. decembar

U s . Majuru (kod Kostajnice) jedinice 7. divizije N O V J napale domobransku posadu.

ali se morale povui zbog dolaska neprijateljskih tenkova iz Kostajnice. Neprijatelj
je imao 16 mrtvih, 18 ranjenih i 14 zarobljenih vojnika, a jedinice 7. divizije N O V J
22 mrtva i 48 ranjenih boraca. Zaplenjeno je: 2 protivtenkovska topa, 1 mitraljez,
22 puke, 3 sanduka bombi i 1500 metaka.

29. decembar

Poverenitvo CK K P H za Slavoniju uputilo Okrunom komitetu K P H za Srem direktivu CK K P H o formiranju i sastavu partijskih komiteta u divizijama i o osnivanju elija u tabovima korpusa i divizija

30. decembar

U s. G. Borkima (kod Daruvara), po nareen.iu GS N O V i PO za Hrvatsku, od 1. bataljona 12. hrvatske NO brigade. 2. bataljona Kalnikog N O P odreda i jednog bataljona 2. slavonskog N O P odreda formirana 16. hrvatska NO brigada, koja je kasnije
dobila naziv: Omladinska brigada Joa Vlahovi.

1942. decembar

MAKEDONIJA

decembar 1942.

U rejonu Voina, po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku, od 1. bataljona Kalnikog

N O P odreda, jednog bataljona Moslavakog N O P odreda i jednog bataljona 1. slavonskog N O P odreda formirana 17. hrvatska NO brigada.
- GS N O V i PO za Hrvatsku izdao tabu 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske
uputstvo o borbi protiv Maekove politike ekanja i njegove politike pasiviziranja
naroda: naglaava se da treba raskrinkavati rukovodioce HSS koji ne sarauju sa
NOP-om, kako bi se celokupno stanovnitvo ukljuilo u NOP.
,71. decembar

Odrana vojna konferencija taba 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske i tabova

4. hrvatske N O U brigade i 13. N O U proleterske brigade Rade Konar, na kojoj
je izabran zajedniki Operativni tab za rukovoenje akcijama na Zumberku.
Jedinice postaje Ratne mornarice iz Podgore i Primorski vod partizanskog bataljona
Vid Mlhaljevi, u borbi sa ustaama i italijanskim vojnicima, zaplenili toga dana
i sutradan 6 brodova (trabakula) u vodama june Dalmacije. U brodovima je bilo
oko 15 vagona hrane.

Decembar

U Hrvatskom primorju izaao prvi broj lista Primorka, organa A F 2 - n za Hrvatsko primorje.
Na o. Hvaru odrana prva konferencija A F 2 - a .
U s . Pranici (na o. Brau) odrana sreska konferencija A F 2 - a , na kojoj je izabran
sreski odbor A F 2 - a .

MAKEDONIJA
3 decembar

U Tetovu OK KPJ za teritoriju Makedonije pod italijanskom okupacijom otpoeo

da izdaje list Vostanik, umesto lista Bratstvo .

U s . Papraditu (kod Titovog Velesa) 3. eta N O P odreda Dimitar Vlahov vodila

borbu protiv delova veleke kontraete.

!>

decembar

decembar

U istranom zatvoru u Velesu (sada: Titov Veles) bugarska policija na zverski nain
ubila politikog komesara ete N O P odreda Dimitar V l a h o v Blagoja Strakovskog,
narodnog heroja.

Decembar d. p.

U Skoplju, Bitolju i Resnu preki sud bugarske 5. a r m i j e osudio 11.1 pripadnika NOP-a
na smrt, 4 na doivotnu robiju i 10 na kazne od 10 do 15 godina strogog zatvora.

17. decevibar

K o d s. Vojnice (blizu T i t o v o g Velesa) 2. eta N O P odreda Dimitar Vlahov vodila

teku borbu u okruenju protiv bugarske policije i veleke kontraete. Uz gubitke
od fi mrtvih, eta je uspela da se probije iz okruenja i da se prebaci na kavadarski
teren.

18. decembar

U Velesu (sada: Titov Veles) bugarska policija otkrila i uhapsila lana biroa PK
K P J za Makedoniju i G Miru Aceva i lana G N O P odreda za Makedoniju Strau
Pindura, narodne heroje (koje e kasnije na zverski nain ubiti). Osim toga. ona je
otkrila i zaplenila tampariju PK K P J za Makedoniju Goce Delev.

20.

Kod manastira Prilepca (blizu Prilepa), posle teke borbe, bugarska vojska i policija
iz Prilepa razbile Prilepski N O P odred ore P e t r o v . U borbi je, pored ostalih,
ranjen i zarobljen (a posle strahovitog muenja u prilepskom zat.voru ubijen) instruktor PK K P J za Makedoniju K i r o Nacev Fetak, narodni heroj.

decembar

27. decembar

U s . Konjskom (kod Prespanskog jezera) na zboru seljaka izabran M N O odbor.

30. decembar

PK K P J za Makedoniju uputio partijskim organizacijama direktivno pismo u kome

im daje uputstvo da zimski period iskoriste za rad sa narodom i sa omladinom i da
se pripreme za nove borbe.

Decembar

Iz tipa izala grupa pripadnika N O P - a i uputila se na pl. Plakovicu. Trebalo je

da ona poslui kao jezgro budueg N O P odreda, ali ju je bugarska policija otkrila
i razbila.
U s. Karbunici (kod K i e v a ) formiran M N O odbor.

ma

1942. decembar

SLOVENIJA

decembar 1942.

SLOVENIJA
5. decembar

Na pl. Pohorju nemaki vojnici napali logor u kome se nalazila jedna eta Pohorskog
partizanskog bataljona tajerske operativne zone N O V i PO Slovenije. Kada je partizanima pristiglo pojaanje, neprijatelj se n neredn povukao.

7 decembar

U vezi s nameravanom nemakom prinudnom mobilizacijom Slovenaca za istoni

front, Pokrajinski sekretarijat K P S za Gorenjsku dao direktivu da se organizuje
odlazak ljudstva u partizane, kao protivmera koja e spreiti nemake namerp.

10. decembar

U Slovenakom primorju izaao prvi broj lista

venije za Slovenako primorje.

JI. decembar

Naredbom Glavnog taba NOV i PO za Sloveniju formirana 2. operativna zona N O V

i PO Slovenije, na teritoriji Dolenjske i Bele krajine s jedinicama: slovenakom
N O U brigadom Matija Gubec, slovenakom N O U brigadom I v a n Cankar, Zapadnodolenjskim N O P odredom i, privremeno, 1. slovenakom N O U brigadom Tone
Tomi.

12. decembar

Slovenaka N O U brigada Matija Gubec, sa delom 1. slovenake N O U brigade

Tone Tomi, posle duge i otre borbe unitila belogardistiku posadu u A j d o v c u
(kod Zuebmerka) i zaplenila veu koliinu oruja, municije i hrane.

Veslnik . Izdavao ga PK KP Slo-

Poto slovenaki predstavnici nisu stigli na I zasedanje A V N O J - a u Bihau, na sednici Izvrnog odbora Osvobotlilne fronte reeno koja e lica ui u Izvrni odbor
AVNOJ-a.
13. decembar

Kod s. Dobrave (na putu T r e b n j e Zuemberk) 2. bataljon slovenake N O U brigade

Matija Gubec* vodio borbu protiv italijanskih vojnika i belogardista i primorao ih
na povlaenje.

15. decembar

Kod s. Dobrave jedinice slovenake N O U brigade M a t i j a Gubec-- napale neprijateljsku kolonu, jaine oko 500 vojnika, koja se kretala iz Trebnja na Zuemberk. Neprijatelj je tek u sumrak uspeo da se probije za Zuemberk.
Jedinice 2. operativne zone N O V i PO Slovenije napale belogardistiki l italijanski
garnizon u s. Turjaku i s. Skocjanu (kod Laa). Akcija je delimino uspela.

18. decembar

Na Kljuu italijanski vojnici i belogardisti napali 2. bataljon Dolomitskog N O P odreda. Bataljon se uvee povukao na nove poloaje na Babnoj gori.

22/23. decembar

Slovenaka N O U brigada " M a l i j a Gubec napala jaku neprijateljsku posadu u Zuemberku i zaplenila neto oruja i municije.

24. decembar

Kod s. Ajdoveca i s. M. i V. Lipoveca (kod Zuemberka) oko 2.000 neprijateljskih

vojnika napali poloaje 2. slovenake N O U brigade Matija Gubec ali su odbijeni
i primorani da se, uz gubitke, povuku.
Na Kostanjskoj planini (blizu Kamnika) Kamniki i Moravki bataljon Kokrkog
N O P odreda vodili otru borbu protiv jakih snaga neprijatelja i naneli im gubitke.

26. decembar

GS N O V i PO za Sloveniju podelio slovenaku teritoriju na etiri operativne zone:

Dolenjsku operativnu zonu N O V i PO Slovenije (2. slovenaka N O U brigada Matija
Gubec, 3. slovenaka N O U brigada I v a n Cankar, Istonodolenjski i Zapadnodolenjskl N O P odred); Notranjsku operativnu zonu N O V i PO Slovenije (1. slovenaka
N O U brigada Tone Tomi, 4. slovenaka N O U brigada L j u b o Sercer i Notranjski N O P odred), Alpsku operativnu zonu N O V i PO Slovenije (Soki, Gorenjski i
Dolomitski N O P odred) i tajersku operativnu zonu N O V i PO Slovenije (Kamniki,
Mora viki, Kozjanski. Savinjski i Pohorski partizanski bataljon).
GS N O V i PO za Sloveniju dao Stabu tajerske operativne zone N O V i PO Slovenije
uputstvo o reorganizaciji jedinica u tajerskoj.

26/27. decembar

Neprijateljska uporita u dolini r. Mirne: s. Krmelj, s. Trie i s. Dob (kod Mokronoga) napale jedinice Dolenjske operativne zone N O V i PO Slovenije. Potpuno je
unitena posada u s. Dobu i zaplenjena znatna koliina oruja i municije.

Decembar

U L j u b l j a n i izaao prvi broj lista Narod v j e i (Narod u zatvoru), vesnika Slovenske narodne pomoi.

1942. decembar

SRBIJA

decembar 1942

SRBIJA
I

Nemake i ustako-domobranske jedinice otpoele desetodnevne be/.uspe.no ienje

istonog Srema.

decembar

4. d e c e ! b o r

5. decembar

U N o v o m Sadu maarski vojni sud osudio na vremenske kazne (do 15 godina robije)
R7 skojevaca iz grada i najblie okoline.
Glavni tab N O P odreda za Srbiju dostavio s v i m N O P odredima U Srbiji raspis u
kome ukazuje na greke uinjene u toku prolog leta i jeseni i d a j e Emernice za
budui rad.
Na . st. Benien Jakovo (na pruzi s. Batajnica - s. B o l j e v c i ) delovi 4. bataljona
3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO H r v a t s k e uhili 3 ustae a ostale naterali
u bekstvo i otetili tt ureaje.
U bolnici u Prizrenu podlegao ranama i tekom zlostavljanju italijanskih okupatorskih vlasti, lan biroa oblasnog komiteta K P J za K o s o v o i Metohiju, Emin Duraku.
narodni heroj.

8. decembar

U blizini

s.

Strbca

(kod

Uroevca)

jedna

bugarska

potermi

jedinica

napala

Sar-

planinski N O P odred i u kraoj borbi zarobila jednog partizana.

Izmeu s. B a t a j n i c e i s. N o v e P a z o v e delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne
zone N O V i PO H r v a t s k e prekinuli tt veze.
9. decembar

-- u s. N o v i m K a r l o v c i m a (kod Indije), u prisustvu delegata CK K P H , otpoelo d v o dnevno partijsko s a v e t o v a n j e OK K P J za Srem. na kome je razmotrena aktivnost
K P J , S K O J - a , NO odbora, NO fronta, A F Z - a i partizanskih odreda u toku 1942. godine i doneseni su zakljuci o n j i h o v o m d a l j e m radu. Odlueno je da se nastavi
oruana borba protiv okupatora i n j e g o v i h slugu i f o r m i r a Okruni odbor A F 2 - a
Sa savetovanja je upuen pozdrav borcima 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V
i PO H r v a t s k e i predlog V r h o v n o g taba N O V i POJ da se formira 1. vojvoanska
brigada.
Z b o g p o j a v e i pokreta Sarplaninskog N O P odreda, bugarske jedinice i milicija otpoele blokiranje sela u Sirinikoj upi (kod Uroevca), strahovito teroriui, p l j a k a jui i ubijajui stanovnitvo.

II).

decembar

K o d s. Obrade (blizu Lebana) delovi Jablaniko-pasjakog N O P odreda napali jednu

etu bugarskih vojnika te je razbili i gonili oko 15 km. Pri povratku su razbili i nedievce koji su ili u pomo bugarskim v o j n i c i m a (poginulo je preko 20 nedievaca).
U borbi je, na strani partizana poginuo D r a g o l j u b R a d o s a v l j e v i
Toplica, narodni
heroj, a jedan partizan je ranjen.
e t v r t i bataljon 3. N O P odreda 3. operativne /.one N O V i PO H r v a t s k e naredio
svim sreskim tabovima u Sremu da f o r m i r a j u , odnosno reorganizuju, mesne desetine i ete i da na t e r i t o r i j i srezova od postojeih eta, f o r m i r a j u rezervne bataljone.
Ta f o r m i r a n j a su uskoro i izvrena.

10/11. decembar

U K r a l j e v u i okrugu k r a l j e v a k o m Specijalna policija

organizacije i uhapsila oko 50 lanova K P J i S K O J - a .

11. decembar

Kod s. Stareva
trolu SDS.

12. decembar

(blizu

Petrovca)

delovi

izvrila

provalu

P o a r e v a k o g N O P odreda

partijske

razoruali

pa-

U s. Mri jaku (kod P r o k u p l j a ) delovi Jablaniko-pasjakog N O P odreda sukobili se

sa bugarskim jedinicama i jedinicama SDS. P o s l e krae borbe partizani su se povukli ka s. Obrtincu, uz gubitke od 1 m r t v o g .

U rejonu sela G r g u r e v a c a (blizu Rume) delovi 4. bataljona 3 N O P odreda 3 operativne zone N O V i PO H r v a t s k e napali iz zasede na oko 40 domobrana i naneli
im gubitke.
13. decembar

Izmeu s. Kalita i V. Sela (na pruzi Poarevac P e t r o v a c ) delovi Poarevakog

N O P odreda sruili most i pokidali tt veze.

14. decembar

P r v i umadijski N O P odred napao Sopot, koji je branilo oko 12(1 pripadnika SDS.
Zbog snanog otpora neprijatelja mesto n i j e zauzeto.

Decembar j>. j>.

ni

Izmeu Milana Nedia i Koste Peanca postignut sporazum o rasformiran ju etnikih odreda K o s t e Peanca. L j u d s t v o tih odroda je do krnja godine ulo u sastav
SDS. S D K i etnikih jedinica Drae Mihailovia.

1942 decembar

SRBIJA

decembar 1912

Decembar a

Na severnim padinama Sare. /bog neprekidnih poter bugarskih jedinica i zbog

drugih velikih tekoa, rasformirao se Sarplaninski N O P odrod. Neki njegovi borci
su uspeli da se prebace na teren Uroevca.

16. decembar

Zbog ubistva jednog pijuna u Lapljem Selu (kod Pritine), okupatorske i kvislinke
vlasti otpoele petodnevna masovna hapenja i represalije nad svim istaknutim
simpatizerima N O P - a i lanovima ilegalnog M N O odbora.

19/20. decembar

Na drumu s. V. Radinci s. Grgurevci (kod Kume) delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske prekinuli tt veze.

21. decembar

izmeu s. Calme i Srem. Mitrovice delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne

zone N O V i PO Hrvatske pokidali tt. veze.

23. decembar

U s. Starim Banovcima (kod Stare Pazove) delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske razoruali finanse, zaplenivi 8 puaka s municijom
i dosta druge opreme.
U selima Dcvi. Arbanascimu, Az Bresniei, Krajkovcu, Roini, Lepaji, Biljegu. Balajncu i drugim (kod Prokuplja) delovi bugarskog 1. okupacionog korpusa pohvatali
i streljali 88 mota na saradnika narodnooslobodilakog pokreta i popalili vei broj
kua

24. decembar

24/25. decembar

U Mladenovcu. na eleznlkoj stanici, partizanka ivka Damjanovi ubila nemakog

oficira I etnikog vojvodu, a ranila jednog nemakog oficira, pa zatim, da ne bi
iva pala u ruke neprijatelju, izvrila samoubistvo.
Delovi 1 umadijskog N O P odreda napali posadu stanice Srpske dravne strae u
s. Cumiu (kod Kragujevca).

I i**- '
25. decembar

Jedinice nemake 704. divizije, za odmazdu zbog ubistva jednog nemakog oficira,
streljale u Mladenovcu 50 talaca.

26. decembar

Na pl. Ozrcnu, u zasedi, delovi Ozrenskog N O P odreda saekali patrolu od 5 pripadnika SDS, te dvojicu ubili a trojicu zarobili.

27. decembar

Izmeu s. Vognja i Srem. Mitrovice delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne

zone N O V i PO Hrvatske minirali elezniku prugu, razorili 15 metara pruge i unitili lokomotivu i 4 vagona.
Kod s. Batajnice (blizu Zemuna) mesna partizanska desetina napala 7 nemakih
policajaca iz Zemuna. Poginulo 5 policajaca i 1 seljak (koija). dok su 2 policajca
uspela da pobegnu. U sukobu su poginula i 2 partizana

2. decembar

Us Peincima (kod Rume) delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zono

N O V i PO Hrvatske napali legionarsku posadu, naneli j o j gubitke i proterali je iz
sela.
Na putu izmeu sela Obreu i Grubovuca (juni Srem) delovi 4. bataljona 3. N O P
odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske napati odeljenje nemakih vojniku
i petokolonaa i naneli im gubitke, zaplenivi, pored ostalog, 7 puaka i neto vo jniko
opremo.

Decembar k.

Izmeu sela Morovia i Vinjievu i kod s, Jamene (blizu Sidu i Srem tlae), iz zasede, delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske napali prolazee nemake vojnike, ustae i andarme. Poginulo jo oko 50 neprijateljskih vojnika.
U s. Vrelu (kod Pritine) odran proireni sastanak proirenog Oblasnog komitetu
KPJ za Kosovo i Metohiju na kome je, pored ostalog, odlueno da se od dela ljudstva iptarskog N O P odreda i-Zejnel Ajdinin formira N O P odred
Emin Duraku.
Odred Zejnel A j d i n i imao je da dejstvuje na Kosovu a odred >Emin Duraku na
teritoriji Metohije.
U rejonu este ume (na Deliblatskoj peari, u Banatu) ponovo formiran Junobanatski N O P odred.
Stab Jastrebakog N O P odreda izdao proglas narodu Dobria, Morave i Toplice, u
kome ga obavetava o ubijanju, paljenju i pljakanju od strane bugarske okupatorske vojske i poziva ga da s pukom u ruci nastavi borbu protiv okupatora i domaih
izdajnika.

507

1942. decembar
Decembar

SBBPA

decembar 1942.

U s . Rudovcima (kod Lazarevea) OK K P J za Arandeiovac formirao SK K P J za srez

kolubarski.
Jastrebaki, Jablaniko-pasjaki, Leskovaki. Rasinski i Poarevaki N O P odred naredili svim optinskim upravama na svojim teritorijama da prekinu rad i ne izvravaju nareenja okupatorskih i kvislinkih vlasti.
U Prizrenu, od Srba i Siptara, formiran prvi ilegalni S N O odbor.
Izaao prvi broj lista
i Metohiju.

Kroz borbu . organa Oblasnog krniteta SKOJ-a za Kosovo

Januar

DOGAAJI OP STEG KARAKTERA

I

januar

U Cikagu, klubu jugoslovenskih iseljenika, odrana priredba posveena borcima

/.a nacionalno osloboenje Jugoslavije partizanima. Pored mnogobrojnih zvanica,
prisustvovali su knjievnik L u j Adami. umetnik Zlatko Balokovic, umetnica Zinka
Kune i poliliki radnik Sava Kosanovi.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tilo, u ime VS uputio novogodinju
poruku borakom i rukovodeem sastavu, u kojoj ih je pozvao da jo energinije
i upornije nastave borbu i nanose silnije udarce okupatorima i njihovim domaini
slugama.

2. januar

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao naredbu kojom se, na osnovu
reenja VS, siromanom stanovnitvu Kozare dodeljuje novana pomo u iznosu od
inilion kuna.

3. januar

U Vrhovnoj komandi italijanske vojske u Rimu otpoeo dvodnevni sastanak nemakog komandanta Jugoistoka i naelnika generaltaba italijanske vojske na kome je
izraen plan za izvoenje operacija V a j s : pripreme, angaovanje snaga po etapama,
postupak sa stanovnitvom, sadejstvo u operaciji. (To je plan za tzv. etvrtu neprijateljsku ofanzivu.)
V N O V i POJ izdao uputstvo o organizaciji vojnotehnike slube 1 o snabdevanju
jedinica ubojnom opremom.

5. januar

Otpoelo povlaenje nemakih snaga s Kavkaza.

Januar p. p.

Delegat CK K P J i V N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo, na putu za M a kedoniju, stigao u Beograd i preneo PK K P J i GS N O V i PO za Srbiju direktivu
Vrhovnog taba da se to snanijom aktivnou N O P odreda protiv okupatora i
kvislinkih snaga stvore usiovi za iru mobilizaciju naroda i formiranje brigada
NOVJ.

6. januar

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao naredbu o formiranju komisije
za pregled bolnica i oporavilita N O V i POJ u Bosni, u Lici i na Kordunu, iji je
zadatak da ispita sanitetske, prehrambene, higijenske i druge prilike, dostavi izvetaj i predloi eventualne mere za otklanjanje nedostataka.
VS N O V i POJ naredio tabu 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J da uredno vodi
liste i knjige gubitaka
Pri Vrhovnom tabu N O V i POJ, u Bosanskoj krajini, na inicijativu pojedinih bivih
vazduhoplovaca. organizovan Odsek za vazuhoplovstvo. (Prestao da funkcionie kad
je poela tzv. etvrta neprijateljska ofanziva.)

7. januar

U s. Pravoslavnoj Jaseniei (kod Bos. Krupe) vrhovni komandant N O V i POJ Josip

Broz Tito izvrio smotru jedinica 4. udarne divizije N O V J i odrao govor borcima
i narodu Podgrmea.

8. januar

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao nareenje svim tabovima:
borbena dejstva izvoditi pod najnepovoijnijim uslovlma za neprijatelja i uvati ivu
silu kao najveu dragoeenost.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao naredbu o ishrani i snabdevanju jedinica N O V i POJ kao i ljudstva u vojnim radionicama i na vojnim radovima, o stvaranju materijalnih rezervi i o evidenciji materijalno-tehnike opreme.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao naredbu o izmenama i dopunama naredbe V o ustrojstvu i zadacima vojnih vlasti u pozadini.
tz Beograda, na putu za Makedoniju, delegat V N O V i POJ i CK K P J Svetozar
Vukmanovi Tempo, poslao CK K P J izvetaj o vojno-politikoj situaciji u Srbiji.
401

. JUiiVIUl

u. januar

J""'

'

U Zagrebu nemaki vrhovni komandant Jugoistoka i komandant italijanske 2. armije

odrali sastanak na ltome su utvrdili d e t a l j e p r v e f a z e tzv. e t v r t e neprijateljske
o f a n z i v e ( Vajs-1 ), k o j o m je bilo p r e d v i e n o unitenje snaga N O V i P O j na prostoriji o m e e n o j l i n i j o m K a r l o v a c , Ogulin, Gospi, Knin, K l j u , San. Most. K o s t a j nica i Glina, s tim a se o d v o e n j e m mukog stanovnitva (od 15 godina navie) u
koncentracione logore i na prinudan rad u N e m a k u stvore uslovi za uspostavljanje
i k o n s o l i d o v a n j e ustake vlasti. P r e d v i e n o je da u o p e r a c i j i uestvuju: nemake
d i v i z i j e 714, 717, 718, 369, 7. SS P r i n c E u g e n i, delom, 187. rezervna, italijanska
d i v i z i j a L o m b a r d i j a , f t e i Sasari, tri domobranske brigade, ustake i etnike
snage i oko 12 eskadrila aviona.
Vrhovni komandant N O V i P O J Josip B r o z T i t o izdao naredbu o ustrojstvu mobilizacljskiii spiskova vojnili obveznika od navrenih 18 do navrenih 45 godina.

11. januar

U Londonu ministar inostranih poslova V. B r i t a n i j e A n t o m i d n i predsednik izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e vodili r a z g o v o r e o meunarodnom poloaju etniJta. i d n je z a l n e v a o da etnici obustave borbu p r o t i v partizana 1 sa n j i m a postignu
prim-je, te otponu borbu p r o t i v okupatora. Ukoliko posle loga naglasio je ori
svi narodi J u g o s l a v i j e ne p u l i v a t e elnike, o v i treba da se zadre samo u S r b i j i i
izbeguu borbe p r o u v nadmonih snaga N O V i P O J ; drei S r b i j u oni ce postati v a an aKlor, sto ce p r i m o r a l i r u k o v o d s t v o partizana da vrsi ustupKe i da se sa Draom
iviinanovicem sporazume. Z a k l j u e n o je da saveznici prue veu m a t e r i j a l n u pomo
Drai iviihailovicu, a da izbeglika vlada uspostavi sto p o v o l j n i j e odnose sa vladom
SSiSK-a.
izbeglika vlada K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e upulila vladi V. B r i t a n i j e protestnu notu sa
z a h t e v o m da se obusiave napisi u slampi i l a d i o - e m i s i j e o saradnji etnika sa
okupatorom.

12. januar

K o m a n d a n t nemakih trupa u H r v a t s k o j general L i t e r s izdao zapovest za poetak

p r v e f a z e (Vajs-1-0 tzv. e t v r t e n e p r i j a t e l j s k e o f a n z i v e . P r e d v i e n o je da se slobodna teritorija okrui i pocepa na uva dela, te spreti p r o b i j a n j e snaga N O V 1 POJ
ka jugu i jugozapadu, a p o l o m o v e snage, sa VS N O V i P O J , na toj prostoriji unite.
U Lom cilju je nareeno da nemaka 7. SS d i v i z i j a P r i n c E u g e n sa prostorije K a r lovac, P e l r i n j a , Glina prodire du komunikacije K a r l o v a c S l u n j Biha Bos.
Petrovac, da nemaka 717. d i v i z i j a (ojaana domobranskom 2. brdskom brigadom i
202. tenkovskim bataljonom) iz rejona San. Most s. Velagii nastupa p r a v c e m
s. Velagii Bos. P e t r o v a c Biha i kod s. Vrtoa se spoji s nemakom 7 SS d i v i z i j o m P r i n c E u g e n ; da nemaka 369. legionarska d i v i z i j a (ojaana pukom nemake
187. r e z e r v n e peadijske d i v i z i j e i domobranskom 3. brdskom brigadom) s l i n i j e Glina
K o s t a j n i c a nastupa ka komunikaciji S l u n j Biha i sistematski (5 km na dali)
p r o e S l j a v a teren, naroito pl. Samaricu.
Naelnik italijanskog generaltaba odobrio ilalijariskoj 2. a r m i j i upotrebu etnikih
jedinica u predstojeoj ofanztvi.
Vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz Tito naredio 6. istonobosanskoj N O U
brigadi da preduzme o f a n z i v n a dejstva na neprijateljska uporita u istonoj Bosni
i da pristupi m o b i l i z a c i j i ljudstva i f o r m i r a n j u novih jedinica. On je pri tom uk.izao na vanost i n t e n z i v n i j e g politikog rada u masama.
Delegat VS N O V i POJ i CK K P J E d v a r d K a r d e l j uputio generalnom sekretaru
K P J Josipu Brozu T i t u i z v e t a j o v o j n o - p o l i t i k o j situaciji u S l o v e n i j i za v r e m c
viemesenih operacija neprijateljskih snaga.

13. januar

VS N O V i P O J naredio GS N O V i PO za Hrvatsku da uspostavi vezu sa grupom

domobranskih oficira k o j i su izrazili elju da pristupe N O P - u .

14. januar

U Kazablanki otpoela vlednevna konferencija predsednika S A D Franklina Ruzvelta i predsednlka v l a d e V. B r i t a n i j e Vinstona Cerila, na k o j o j je, pored ostalog
odlueno da se preduzmu pomorskodesaritne o p e r a c i j e na Siciliji, S a r d i n i j i i jo
nekim sredozemnim ostrvhna. K o n f e r e n c i j a je zavrena 26. januara.
U San Pedru odran proireni sastanak G l a v n o g odbora H r v a t s k e bratske zajednice
( H B Z ) . na kome je donesena odluka da se prui puna podrka narodima Jugoslavije
i n j i h o v o m Antifaistikom veu ( A V N O J - u ) .
VS N O V i P O J izdao uputstvo komandama v o j n i h podruja: da na osloboenoj teritoriji organizuju pasivnu i aktivnu protivavionsku i protivhemijsku odbranu radi
zatite stanovnitva od neprijateljskih vazdunih napada.
CK S K O J - a izdao uputstvo o organizaonoj strukturi i osnovnim zadacima S K O J - a
u jedinicama N O V i POJ.

402

15. januar

A V N O J raspisao desetogodinji narodni zajam u visini od 500,000.000 dinara (odnosno

kuna), sa godinjom kamatom od 3%. Zajam je namenjcn potrebama Narodnooslobodilake vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, kao i onih sela koja su unitili
okupatori, ustae i elnici. U februaru je Izvrni odbor AVNOJ-a uputio apel narodima Jugoslavije da upisuju zajam. (Tokom 1943. godine emitovane su etiri transe
ovog zajma, dve u Hrvatskoj i po jedna u Sloveniji i u Bosni i Hercegovini.)
Sekretar CK SKOJ-a I v o Lola Ribar i lan CK SKOJ-a Ralo Dugonji krenuli iz
s. Drinia (kod Bos. Petrovca) u Sloveniju radi upoznavanja 8 tamonjom vojnom
i politikom situacijom i radi pomoi u radu sa omladinom.
U Bihau odrana I konferencija predstavnika SNO odbora i komandi vojnih podruja sa osloboene teritorije, sazvana na inicijativu Upravnog odseka Izvrnog
odbora A V N O J - a i Odseka V za vojne vlasti u pozadini. Na toj konferenciji, kojoj
je prisustvovalo tSO delegata iz 30 NO odbora i iz 12 komandi podruja', pretresana
su sva pitanja u vezi sa organizacijom i uvrenjem narodne vlasti i sa razgranienjem nadlenosti NO odbora I vojnopozainskih organa.

16. januar

Generalni sekretar K P J Josip Broz TiLo uputio direktivno pismo Pokrajinskom komitetu KPJ za Srbiju: treba razviti to iru politiku aktivnost protiv elnika i protiv izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije u Londonu, pojaati vojnu aktivnost,
jaati postojee, obnoviti stare i formirali nove partijske organizacije, dosledno
sprovoditi partijsku liniju i umnoiti lanke iz Proletera br. 10", da bi ih sve partijske organizacije prouile. U pismu su data i uputstva u pogledu nekih kadrovskih
pitanja PK K P J i G NOV i PO za Srbiju.
Generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito uputio pismo Pokrajinskom komitetu KPJ
za Vojvodinu, Pokrajinskom poverenitvu KPJ za Banat i Okrunom komitetu KPJ
za Srem, u kome nalae da se reorganizuju P K , da se vea panja posveti uvlaenju
hrvatskog ivlja u NOB, da se uvaju kadrovi i da se u Banatu organizuju partijski
kursevi.
CK K P J uputio Pokrajinskom komitetu KPJ za Makedoniju pismo u kome kritiku je
slabosti i greke partijske organizacije Makedonije i ukazuje na mere koje treba
preduzeti radi jaanja partijske organizacije ria terenu i u vojsci, organa narodne
vlasti i drugih masovnih politikih organizacija.

17. januar

Otpoela ofanziva Crvene armije u pravcu Rostova,

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito propisao uputstvo za zatitu od bojnih otrova, koje je dostavljeno viim tabovima N O V J sa zadatkom da se sa celokupnim vojnim sastavom organizuje obuka u zatiti od bojnih otrova.

18. januar

Zamenik naelnika V N O V i POJ obavestio Vrhovnog komandanta da vojnotehnika radionica V proizvodi 1000 runih bombi nedeljno i predloio da se nastavi
izdavanje Vojno-politikog pregledat.
Zamenik naelnika V N O V i POJ izvestio Vrhovnog komandanta o koncentraciji
jakih neprijateljskih snaga u zoni dejstva 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ i o
njihovim pripremama za ofanzivne operacije iz San. Mosta, Ljubije, Kljua i Bos
Novog na slobodnu teritoriju u Bos. krajini.

19. januar

Zamenik naelnika VS NOV i POJ izvestio V r h o v n i komandanta o koncentraciji

jakih neprijateljskih snaga oko Karlovca i Graaca i o njihovim pripremama za preduzimanje ofanzivnih operacija na slobodnu teritoriju Banije, Korduna i Like.

20. januar

Otpoela tzv. etvrta neprijateljska ofanziva protiv glavnih snaga N O V i POJ i

Titove drave u zapadnom delu Jugoslavije, s ciljem: unitenje NOVJ i guenje
narodnog ustanka. Neprijatelj je angaovao 5 nemakih i 3 italijanske divizije i jake
ustake, domobranske i etnike snage. Predvieno je da se izvedu tri operacije:
Vajs-1 na prostoru izmeu Karlovca, Ogulina. Knina, Bos. Petrovca, Prijedora i
Gline; Vajs-2 izmeu Drvara, Livna, Jajca i Kljua; Vajs-3 na preostalom delu
teritorije do zapadne granice Crne Gore.

21. januar

U Londonu predsednik vlade V. Britanije i predsednik izbeglike vlade Kraljevine

Jugoslavije odrali sastanak ria kojem su resili kako dostavljati materijalnu pomo
Drai Mihailoviu. Pukovniku Beli ju, kasnijem efu britanske vojne misije pri etnikoj Vrhovnoj komandi, nareeno je da lino utvrdi listu potreba etnika.
V NOV i POJ izdao nareenje komandama vojnih podruja: u sluaju neprijateljske ofanzive preduzeti mere budnosti u pozadini i strogu pripravnost, odravati
red i bezbednost na osloboenoj teritoriji i uspostavili najtenju saradnju sa
operativnim jedinicama NOV i POJ.
U drugoj
podruja.

knjizi

Istortjskog arhiva

CK

KPJ

tlom

1,

sir.

3U9J

stoji:

16

komandi

403

23. januar

Borbu je objavila notu V N O V i PO.T i Izvrnog odbora A V N O J - a upuenu vladama S A D . SSSR-a i V. Britanije, kojom se protestuje to saveznici pruaju
gostoprimstvo vladi iji ministar Draa Mihailovi sarauje s nemakim i italijanskim okupatorom i ustako-omobranskim snagama i vodi borbu protiv N O V i
POJ. Notom se trai da pomenute saveznike vlade upute svoje misije u Jugoslaviju kako bi se uverili u tanost ovih tvrdnji VS N O V i POJ i A V N O J - a . Ona je
istovremeno radio-depeom saoptena Kominterni.

25. januar

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio depeu Kominterni, pitajui zato
se u emisijama radio-stanice ^Slobodna Jugoslavija ne govori o velikoj neprijateljskoj ofanzivi protiv snaga NOV i POJ.

26. januar

V N O V i POJ naredio 3. udarnoj diviziji NOVJ da po mogustvu zauzme Bugojno

i G. Vakuf, da bi sprcila neprijateljski prodor ka Livnu, koje je bilo izuzetno
vano zbog evakuacije ranjenika.

27. januar

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito doneo definitivnu odluku o realizaciji operativno-strategijskog plana za prolivofanzivu NOVJ radi razbijanja tzv
etvrte neprijateljske ofanzive. Prema toj odluci trebalo je obrazovati tri jake operativne grupacije. Prva grupacija, koju su sainjavale 1. i 2. proleterska udarna,
3. udarna i 7. divizija NOVJ, treba da bude nosilac protivofanzivc prema jugoistoku, na optem pravcu Prozor dolina r. Rame Neretve Hercegovina.
U prvoj fazi protivofanzivc (do r. Neretve) uestvovale bi i dalmatinske brigade
19. divizija NOVJ, koja je bila u formiranju) i 9. krajika N O U brigada. Druga
operativna grupa (1. bosanski udarni korpus N O V J ) treba da uporno brani slobodnu teritoriju Bosanske krajine, povlaei se postepeno pred neprijateljem kako
bi ga to due zadrala i time Glavnoj operativnoj grupi stvorila potrebno vreme
i prostor za uspean razvoj ofanzive i za prelaz preko r. Neretve. Trea operativna
grupa (1. hrvatski korpus NOVJ i Primorsko-goranska grupa brigada) treba takode
da uporno brani slobodnu teritoriju Like (koordinirajui svoja dejstva sa dejstvima
1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ), a glavni j o j je zadatak bio na tome prostoru
da vezuje jake italijansko-etnike snage i da ne dozvoli da se italijanske jedinice
pregrupiu i upute u pravcu Glavne operativne grupe.

28. januar

Voa Treeg Rajha Adolf Hitler izdao dekret o totalnoj mobilizaciji, koja je obuhvatila mukarce od 16. do 65. a ene od 17. do 45. godine.

30. januar

V N O V i POJ izdao direktivu Glavr.om tabu N O V i PO za Hrvatsku: u daljim

borbama sauvati ivu silu i njen organski sastav; naroitu panju posvetiti ranjenicima, koji ne smeju pasti neprijatelju u ruke; nastojati da se odri slobodna teritorija oko D. Lapca i pl. Pljeevice; odmoriti, popuniti i reorganizovati jedinice,
kako bi bile spremne da povrate vei deo teritorije koja je izgubljena u poslednjoj
ofanzivi.
U s. Driniu (kod Bos. Petrovca), usled tzv. etvrte neprijateljske ofanzive, prestala da radi tamparija VS N O V i POJ. (Za vreme pelomosenog rada tamparija
je izdala 18 brojeva Borbe, dva Biltena Vrhovnog taba, dva broja Vojno-politikog pregleda, dva broja Omladinske borbe, jedan broj Zene danas, jedan
broj K r a j i k o g partizana, Osnove lenjinlzma u 2.200 primeraka. jedan broj P r o letera i dr. Ukupno je odtampano 68 publikacija u 181 147 primeraka i 2,001.368
stranica.)

31. januar

Nemake snage, nastupajui ka pl. Grmeu sa severozapada, severa i istoka, jo nisu

uspele da okrue slobodnu teritoriju i preseku je na dva dela. ve su i dalje samo
potiskivale jedinice N O V i POJ. Raslojanje izmeu nemake 7. SS divizije Princ
Eugen, iji je prodor zadravala 7. divizija NOVJ, i nemake 717. peadijske divizije, koju je uspeno zadravala 5. udarna divizija NOVJ, iznosilo je oko 70 km.
T i m e su bili stvoreni i porostor i v r e m e za evakuaciju ranjenika, bolesnika, izbeglica, ustanova i materijala za slobodne teritorije u pravcu juga.
VS N O V i PO.T depeom zatraio od Kominterne da se N O V i POJ prui pomo
u opremi, oruju i lekovima.

Januar I:

Ameriki asopis N j u j o r k tajms* otpoeo da o b j a v l j u j e seriju lanaka o saradnji

etnika i italijanskog okupatora.

Januar

U Cirihu (u Svajcarskoj) napredna grupa jugoslovenskih graana formirala Narodnooslobodilaki odbor sa zadatkom da popularie liniju N O B - a i da prihvata i pomae
nae gradane koji su beaJ.i iz italijanskih i nemakih zarobljenikih i koncentracionih logora.
Vlada V. Britanije zabranila da se u tampi i na radiju upotrebliavnju
partizan i etnik, ve samo naziv jugoslovenski patrioti.

404

nazivi

1943. januar

BOSNA I HERCEGOVINA

januar 1943.

Londonski list Observer objavio napis u kome se istie da Draa Mihailovt nije
iskljuivi nosilac borbe protiv okupatora i da snane udarne grupe partizana nanose okupatorima osetne gubitke.
Vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz Tito napisao lanak . Uloga Bosanske
krajino u narodnooslobodilakoj borbi.
Sanitetski odsek VS N O V i POJ izdao jedinicama N O V i POJ uputstvo o merama
za spreavanje pegavog i trbunog tifusa.
VS N O V i POJ uputio poziv nasilno mobilisanim, zavedenim i prevarenim etnicima
da se ne bore na strani okupatora, ve da prelaze na stranu N O V i POJ i stupaju
u borbu protiv okupatora i domaih izdajnika.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. januar

Kod s. Brinika (blizu Duvna) delovi 4. proleterske (crnogorske) udarne brigade

2. proleterske udarne divizije N O V J odbili napad deset ustako-domobranskih etn.
razbili ih i odbacili u Posuje i Imotski. Neprijatelj je imao 20 mrtvih, vei b r g j
ranjenih i 28 zarobljenih Brigada je imala 5 mrtvih i 8 ranjenih. Zaplenila je 1 kamion i 45 puaka.
Domobransko uporite u s. Busovai (kod Travnika) posle osmoasovne borbe zauzela 1. dalmatinska udarna brigada 3. udarne divizije N O V J i poruila put Sarajevo
Travnik.

2. januar

Tesli zauzeli 3. krajika udarna i tri bataljona 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J posle trinaestoasovne borbe protiv domobranskog
4. peadijskog puka. zarobivi 1.200 domobrana i 38 oficira i zaplenivi: 4 haubice,
19 topova, 12 minobacaa i 500 mina, 12 mitraljeza. 102 p. mitraljeza, 70 automata,
nekoliko hiljada granata, oko 1.500 puaka, 2 vagona puanih metaka, svu komoru
s kolima i oko 15 vagona ivotnih namirnica, veliku koliinu sanitetskog materijala, 8 lokomotiva, 40 vagona i drugu opremu. Jedinice NOVJ su imale 1 mrtvog
i 10 ranjenih.
Na prostoriji s. Linja s. Dubrava s. Crni Vrh s. Devetina nemake jedinice,
ustae i etnici iz Banje Luke i Prnjavora napali delove 1. proleterske udarne i 3.
proleterske (sandake) udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ. Posle
etvorodnevnih borbi, u kojima je imao 11 mrtvih i 27 ranjenih, neprijatelj je obustavio napad i povukao se u polazne garnizone, poto je opljakao i opustoio
vie sela.

4. januar

Kod s. Sehovaca (blizu San. Mosta) delovi domobranske Banjaluke brigade i nemake jedinice napali 1. krajiku udarnu brigadu 5. udarne divizije NOVJ. Posle
etvoroasovne borbe neprijatelj je odbaen u polazni garnizon uz gubitke od 3
mrtva i 2 ranjena, dok je 1. krajika N O U brigada imala 3 mrtva i 4 ranjena.

5. januar

Po nareenju V N O V i POJ rasformiran Stab operativnog sektora Jajce Mrkonji-Grad a poloaje preuzela 7. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ.
U s. D. Tikovcu (kod Bos. Grahova), po nareenju Komande sektora Bos. Grahovo,
formiran Drvarski podruni partizanski bataljon od partizana iz s. Tikovca i K o mande mesta Bos. Grahovo.

6. januar

Delovi nemake 718. i domobranske 3. divizije i etnici, uz podrku artiljerije, avijacije i tenkova, nastupajui iz Tenja. Maglaja i Doboja. posle trodnevnih borbi
potisli 1. proletersku udarnu diviziju N O V i zauzeli Tesli.
U s . Bjelojeviima (kod Stoca), odlukom Oblasnog komiteta K P J za Hercegovinu,
od ilegalaca stolakog. nveslnjskog, Ijubinjskog, apljinskog i mostarskog sreza formiran samostalni partizanski bataljon Iskra.

7IH. januar

Izmeu Travnika i s. Turbeta delovi 10. hercegovake udarne brigade 3. udarne

divizije N O V J poruili most i otetili prugu na tri mesta.

januar

Kod s. Vuljaka (blizu B i j e l j i n e ) delovi Majevikog N O P odreda napali iz zasede

delove domobranskog 6. peadijskog puka i naneli im gubitke od 2 mrtva, 6 ranjenih i 6 zarobljenih.

9. januar

U s. Zljebovima (kod Han-Pijeska) 3. bataljon 6. istonobosanske N O U brigade napao ustae i andarme, koji su se povukli u Sokolae. Zapaljena je and. stanica i
ubijeno 6 andarma.

1943. januar

BOSNA I HERCEGOVINA

januar 1943.

10. januar

U s . O m a r s k o j (kod P r i j e d o r a ) delovi 1. k r a j i k e N O U brigade napali d e l o v e domobranskog d o b r o v o l j a k o g bataljona iz B a n j e Luke, ali se, posle etvoroasovne
borbe, povukli zbog jakog otpora. Pruga izmeu s. I v a n j s k e i s. Omarske je poruena. N e p r i j a t e l j je imao 2 m r t v a i 3 ranjena, a delovi 1. krajike N O U brigade
15 ranjenih.

13. janunr

etnika uporita u s. Podborogovu, s. Panteliima, s. S a j t o v i i m a i s. Rakinu Brdu

lkod Z v o r n i k a ) zauzele jedinice M a j e v i k o g i tri bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske.

12/13. januar

U s. Dragotinji i s. Brezianima (kod P r i j e d o r a ) jedinice 2 krajike N O U brigade

napale n e p r i j a t e l j s k e posade, ali je napad obustavljen zbog jakog otpora i zbog dolaska oklopnog voza. Pruga P r i j e d o r Bos. N o v i je poruena u duini od 3 km.
a n e p r i j a t e l j u su naneti gubici od 10 mrtvih.

13. januar

K o d s. M a g a l j d o l a (blizu J a j c a ) nemake i domobranske snage (jaine oko 330 v o j nika) napale 1. bataljon 4. krajike N O U brigade. Posle sedmoasovne borbe neprij a t e l j je razbijen i prinuen na p o v l a e n j e u polazni garnizon.
U s. Kneici (kod P r i j e d o r a ) jedinice 5. krajike (kozarske) N O U brigade napale
andarmerijsku i nemaku posadu. Sutradan, posi.* desetoasovne borbe, one su se
povukle, pretrpevi gubitke od 2 mrtva i 0 ranjenih. N e p r i j a t e l j je imao 5 mrtvih
i ranjenih andarma.

14. januar

Kod Martin brda (blizu P r i j e d o r a ) jedinice 2. k r a j i k e udarne brigade 4. udarne

d i v i z i j e N O V J odbile napad 2. bataljona domobranskog 5. peadijskog puka i jedne
nemake ete iz P r i j e d o r a i prinudile ih na p o v l a e n j e u polazni garnizon. N e p r i j a t e l j je imao 4 mrtva i 12 ranjenih, a 2. krajika udarna brigada 10 m r t v i h i ranjenih.

Sela: M e h o v c e , Popovuc. Lipovac, Crni Vrh, Junge, Strbe, Opsjeko i K n e e v i e (kod

B a n j e L u k e ) oistila od etnika 3. proleterska (sandaka) udarna brigada 1. proleterske udarne d i v i z i j e .
U rejonu s. Devetina, s. Joavka i s. Braneci (kod B a n j e L u k e ) delovi I. proleterske
udarne brigade 1. proleterske udarne d i v i z i j i N O V J napali nemake i etnike
snage (oko 600 nemakih v o j n i k a i etnika). U borbama do 15. januara oni su zauzeli
ta mesta, razbivi n e p r i j a t e l j s k e snage i prinudivi ili na p o v l a e n j e u pravcu
s. Klanlca i s. Celi neu N e p r i j a t e l j je imao 14 mrtvih, vie ranjenih 1 8 zarobljenih
vojnika.

14/lS. januar

Jedinice 3. k r a j i k e udarne brigade 1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J napate

Tesli, a delovi 1. proleterske N O U brigade napali TeSanj i s. Jelah. Sutradan su
zauzeti T e a n j 1 s. Jelah, ali napad na Tesli n i j e uspeo zbog jakog otpora i zbog
dolaska dva oklopna voza iz Doboja. Jedinice 1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J
su imale 8 m r t v i h i 24 ranjena. Zarobile su 150 domobrana, 1 podoficira i 3 oficira,
a zaplenile 10 p. mitraljeza, 1 minobaca sa 42 mine, 60 puaka, 4 automata i drugu
ratnu opremu.

15. janvar

Na pruzi D o b o j Zepe jedinice 3. udarne d i v i z i j e N O V J napale neprijateljska

uporita i do 17. januara zauzele Novi Seher i Zepe. na vie mesta poruile prugu
1 put prema T e n j u i onemoguile : nobraaj -i dana. Z a r o b i l e su 200 ustaa i domobrana. zaplenile 150 puaka, 100.000 metaka, oklopni v o z i 60 vagona, a u Zepu
zapalile el. i and. stanicu i ostale ".grade nadlelava, kao i 2 eleznika i 1 d o m o bransko skladite.

10. januar

P r n j a v o r i s. G i o g o v a c zauzeli 2. i -i. bataljon 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J , zarobivi u P r n j a v o r u bataljon domobrana iz sastava 5. peadijskog puka, zaplenivi 300 puaka. 3 mitraljeza, 20 p. mitraljeza.
2 minobacaa, 2 kamiona i 1 autobus.

16/17. januar

U s. Capardima (kod Z v o r n i k a ) j e d i n i c e 6 iStonobosanske N O U brigade i M a j e v i kog i Biranskog N O P odreda i tri bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone
N O V i PO H r v a t s k e napali 5. bataljon domobranskog 3. peadijskog puka i etnike
snage. Posle etvoroasovne borbe jedinice N O V su se zbog jakog otpora, povukle
prema s. P o d b o r o g o v u , uz gubitke od 35 m r t v i h i ranjenih. P o g i n u l o je 16, ranjeno 4
i z a r o b l j e n o 35 etnika i domobrana.

17/18. januar

U Tesliu jedinice 3. k r a j i k e udarne i dva bataljona 1. proleterske udarne brigade

1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J ponovo napali dva domobranska bataljona, d e love Teslikog d o b r o v o l j a k o g bataljona i oko 300 nemakih v o j n i k a , ali su se sleeeg dana, posle desetoasovne borbe, povukli zbog dolaska jakih nemakih sndga
iz Doboja. Z a r o b l j e n o je 10(1 domobrana.

1943. januar

BOSNA I HERCEGOVINA

januar 1943.

18. januar

U s . Karadordevu (kod Bos. Gradike) delovi 2. krajike udarne brigade 4. udarne

divizije N O V J posle dvaesctoasovne borbe savladali andarme. ubivi 2, ranivi 7
i zarobivi 20 andarma 1 zaplenivi 2 p. mitraljeza i 27 puaka.

20. januar

Jedinice 737. i 749. puka nemake 717. peadijske divizije i 202. tenkovskog bataljona iz San. Mosta, nadirui preko s. Kljevaca, s. Hrustova, s. aplje, s K i j e v a 1 s.
Tornine, posle estokih borbi protiv jedinica 1. i 7. krajike N O U brigade zauzele
s. Vrhpolje (kod San. Mosta). Neprijatelj je imao oko 150 mrtvih i ranjenih, a j e d i nice N O V J 35 izbaenih iz stroja.
U rejonu s. edovae i s. Brajia Tavana domobranska 2. brdska brigada, nadirui iz
San. Mosta u vie kolona, napala jedinice (i. krajike udarne brigade 4 udarne
divizije NOVJ i posle Sestoasovne borbe ovladala tim rejonom. Protivnapadom j e dinica NOVJ u toku noi i sutradan, 21. januara, neprijatelj je odbaen u
San. Most.
Na linijama s. Gomjenica s. Vlajii s. Gusti i s. G. Tesli s. Ranko vii
s. Osi vica (kod Teslia) 3. krajika udarr.a brigada 1. proleterske udarne divizije
NOVJ. posle jednodnevne estoke borbe, odbila napad 4. bataljona domobranskog
8. puka, ojaanog nemakim snagama iz Teslia. Ubijeno je 10 i ranjeno oko 20
neprijateljskih vojnika, dok je brigada imala 4 ranjena.
Delovi 1. dalmatinske udarne brigade 3. udarne divizije N O V J napali andarme i nemake vojnike u s. Vitezu (kod Travnika). Poto su poruili prugu, unitili instalacije i spalili /,. st.. and. st. i ustaki dom. delovi 1. dalmatinske N O U brigade su se
povukli u pravcu s. Rostova.
Kod s. Vrbake i s. Dragelja
gade 4. udarne divizije NOVJ
i jednog nemakog bataljona
polazne garnizone. N e p r i j a t e l j

21. januar

(blizu Bos. Gradike) jedinice 2. krajike udarne briodbile napad 4. ustakog bataljona iz Bos. Gradike
i s. Srednje Topole i prinudile ih na povlaenje u
je imao 9 m r l v i h i 2a ranjenih.

Kod s. Kamika (blizu San. Mosta) delovi 749. puka nemake 717. divizije napali
2. bataljon 1. krajike N O U brigade i prinudili ga da se povue u s. Pei (kod Kljua).
Neprijatelj je imao oko 15 mrtvih i ranjenih, a bataljon N O V J 5 mrtvih i 1 ranjenog
Kod s. Pribinia i s. Ceave (blizu Teslia) jedinice 8. krajike udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ, posle jednodnevnih borbi, odbile napad delova domobranskog 8. peadijskog puka i nemakih delova iz Teslia. Poginula su 2 i ranjena su 3 neprijateljska vojnika. Brigada je imala 3 ranjena.
Zepe zauzeo 4. bataljon domobranskog 1. peadijskog puka posle petoasovne borbe
protiv jedinica 10. hercegovake udarne brigade 3. udarne divizije N O V J .
U G. Vakuf posle krae borbe uli delovi 1. dalmatinske udarne brigade 3. udarne
divizije NOVJ. Poto su unitili postrojenja u poti, povukli su se ka selima Rastovu,
Zdrimcima i Pridvorcima.

21/22. januar

Na putu Banja Luka Bos. Gradika jedinice 2. i 5. krajike udarne brigade 4.

udarne divizije NOVJ napa'e domobrane i andarme u s. Klanicama i drugim uporitima, te zauzele s. K m e t e i s. Klamce, a u ovom selu zapalile zgradu optine
i and. stanicu.

22. Januar

U s . Blagaju (kod Kupresa), po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa

NOVJ, od jedinica 3 krajikog N O P odreda formirana 9. krajika N O U brigada
Simo olaja, sastava etiri bataljona I jaine oko 700 boraca. (Sa formiranjem
ove brigade prestao je da postoji 3. krajiki N O P odred.)
U rejonu s. Kamcngrada. s. Dedovae i s. Brajia Tavana delovi domobranske 2. brdske brigade iz San. Mosta, podrani tenkovima, napali 6. krajiku N O U brigadu i
zauzeli s. edovau, s. Kamengrad i s. Husimovce.

22/23. januar

Kod . st. Diklii (blizu Trebinja) delovi partizanskog bataljona Sloboda < poruili
prugu i napali italijanski transportni voz koji je Iskliznuo iz ina, te naneli neprijatelju velike gubitke.

23. januar

U rejonu s. Dabra, s. Eminovaca i s. Fajtovaca (kod San. Mosta) delovi domobranske 2. brdske brigade, potpomognuti tenkovima, napali jedinice 6. krajike udarne
brigade 4. udarne divizije NOVJ. Pokuaj prodora ka s. Dabru i s. Eminovcima je
odbijen, ali je jedna kolona zauzela s. Fajtovce. N e p r i j a t e l j je imao oko 50 mrtvih
i vei broj ranjenih. Zaplenjeno je 20 konja s namirnicama, 8 puaka, 1 mitraljez i
nekoliko p. mitraljeza.
Stab 1. proleterske udarne divizije N O V J naredio 1 proleterskoj N O U brigadi da
vri pritisak prema Banjoj Luci zbog poetka tzv. etvrte neprijateljske ofanzive
prema osloboenoj teritoriji Banije. Korduna, Like i Bos. krajine.
40 7

1943. januar

BOSNA I HERCEGOVINA

januar 1943.

K o d s. Pei (blizu K l j u c a ) delovi 749. puka nemake 717. d i v i z i j e iz s. Vrhpolja

napali d e l o v e 1. krajike udarne brigade 5. udarne d i v i z i j e N O V J , ali su posle estoke borbe razbijeni. N e p r i j a t e l j je imao oko 80 m r t v i h i ranjenih, a brigada
30 mrtvih i ranjenih.
U rejonu s. C e a v e i s. Pribinia (kod T e s l i a ) jedinice 3, krajike udarne
1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J posle sedmoasovne borbe odbile napad
kih delova, ustaa i domobrana iz Teslia nanevi im gubitke od preko 100
Brigada je imala 3 m r t v a i 24 ranjena. Z a p l e n j e n o j e : 35 tovarnih konja sa
opremom, 1 minobaca sa 38 mina, 1 p. mitraljez, l automat i 10 puaka.

brigade
nemamrtvih.
ratnom

23/24. januar

Kod s. Umaca, s. e d o v a e i s. B r a j i a T a v a n a delovi 6. krajike N O U brigade napali 12. etu domobranskog 10. peadijskog puka i odbacili je u San. Most.

24. januar

K o d s. Pei (blizu K l j u a ) delovi 749. puka nemake 717. d i v i z i j e iz s. V r h p o l j a , o j a ani tenkovima, napali d e l o v e 1. i 7. k r a j i k e udarne brigade 5. udarne d i v i z i j e
N O V J i prinudili ih da se povuku u pravcu s. Krasulja. Gubici jedinica N O V J :
3 m r t v a i 15 ranjenih, a neprijateljski oko 50 mrtvih i ranjenih.
K o d s. Bokovia jedinice 1. proleterske N O U brigade razbile etnike snage, zauzele
s. Slatinu Ilide i napale domobranske i etnike snage u s. Klanicama <kod Banje
Luke), ali se, posle petoasovne borbe, morale povui kada su iz Banje Luko doli
neprijateljski delovi ojaani tenkovima.
Kod s. T r i j e b o v a (blizu
etnike s M a n j a e .

25. januar

M r k o n j t - G r a d a ) delovi

krajike N O U

brigade razbili

K o d s. edovae, s. Brajia Tavana, s. Umaca i s. Eminovaca jedinice 6. krajike

N O U brigade i 3. bataljon 1. k r a j i k e N O U brigade odbili napad delova d o m o branske 2. brdske brigade i 737. puka nemake 717. d i v i z i j e iz San. Mosta. N e p r i j a telj je imao 70 mrtvih i vie ranjenih, a jedinice N O V J 12 m r t v i h i 18 ranjenih.
Z a p l e n j e n o : cela neprijateljska komora, minobaca, 10 mitraljeza, 40 p. mitraljeza,
15 metaka, etiri brdska i protivtenkovski top. 40 puaka, 00 konja i radio-stanica
U s. Capardima (kod Z v o r n i k a ) i okolnim uporitima jedinice 6. istonobosanske
N O U brigade i Biranskog, M a j e v i k o g i 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i
PO Hrvatske napali 5. bataljon domobr.mskog 3. peadijskog puka, etnike snage
i andarme. Posle sedmoasovne borbe jedinice N O V J su bite prinuene na p o v l a enje. N e p r i j a t e l j je imao 11 mrtvih, 14 ranjenih i 62 zarobljena v o j n i k a , a jedinice
N O V J 8 m r t v i h i 19 ranjenih medu k o j i m a je bio i komandant bataljona M a j e v i kog N O P odreda D u j o Riki, narodni heroj, koji je od zadobijenih rana umro u
s. Sekoviima (kod Vlasenice) 1. februara 1943.

27. januar

U rejonu s. Skucanog Vakufa, s. Majki-.Tapre i s. Beriakovca (na putu San. Most

Bos. K r u p a ) jedinice 737. puk i nemake 717. d i v i z i j e i 202. oklopni bataljon iz
San. Mosta napali d e l o v e 4. udarne d i v i z i j e 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J .
Posle dvodnevnih estokih borbi n e p r i j a t e l j s k a kolon:-. je zadrana i opkoljena izmeu s. M a j k i - J a p r e i s. Beriakovca.
K o d s. P u d i n - l l n a (blizu K l j u a ) delovi 5. udarne d i v i z i j e 1. bosanskog udarnog
korpusa N O V J odbili napad jedinica 749. puka nemake 717. d i v i z i j e i prinudili ih
na p o v l a e n j e u pravcu s. Ramia. N e p r i j a t e l j je imao oko 80 m r t v i h i ranjenih a
jedinice N O V J 5 mrtvih i 15 ranjenih.

27/28. januar

U s . Klanicama, s. Slatini Ilidama i s. Strbama (kod B a n j e L u k e ) delovi 1. proleterske udarne b r i g a d e 1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J napali domobrane i etnike 1 zauzeli s. Strbe i s. Slatinu Ilide, dok je n e p r i j a t e l j odbio napad na s. Klanice.
K o d s. Pribinia 3. bataljon 3. k r a j i k e N O U brigade odbio napad nemakih delova
i prinudio ih da se v r a t e u Tesli. N e p r i j a t e l j je imao 23 m r t v a i oko 50 ranjenih.
Z a p l e n j e n o je 5 mitraljeza, 15 puaka, 18 sanduka m u n i c i j e i dosta druge ratne
opreme.

28. januar

U rejonu s. Markoevia i s. Buletia (kod Teslia) -i. bataljon 3. krajike N O U brigade posle petoasovne borbe odbio napad nemakih i ustakih delova iz s. Teslia
Gustog i s. V l a j i a . N e p r i j a t e l j je imao 15 mrtvih i ranjenih, a bataljon 2 ranjena.
K o d s. Graanico, s. Z a r k o v i n e i s. Osivice 3. bataljon 3. krajike N O U brigade
napao iz zasede i razbio d v e nemake i ustake kolone iz Teslia, prinudivi ih da
se povuku u polazni garnizon. N e p r i j a t e l j je imao preko 75 m r t v i h i ranjenih.
D e l o v i 2. dalmatinske udarne brigade 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J posle
krae borbe potisli ustaku m i l i c i j u ka irokom B r i j e g u (sada: Listia) i Posuju
i zauzeli s. R a k i t n o (kod Posuja).

108

1943. januar
28129. januar

CRNA GORA

januar 1943.

Kod s. Pokoja (blizu Bihaa) jedinice 7. divizije 1. hrvatskog korpusa N O V J posle

viednevnih borbi protiv jedinica nemake 7. SS divizije Princ Eugen- prele na
desnu obalu r. Une i posele poloaje na liniji s. Gorijevac s. Hrgar s. Grabe
(kod Bihaa).
Na odseku s. Turbe s. Komar jedinice 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne
divizije NOVJ poruile prugu Travnik D. Vakuf, a sledeeg dana napale nemake
i domobranske osiguravajue delove na . stanicama Turbe i Gole. U dvodnevnoj
borbi one su zarobile 80 domobrana, ranile 3 nemaka vojnika i 2 domobrana i ubile
1 nemakog vojnika, te zaplenile 80 puaka, 10 p. mitraljeza, 1 mitraljez i 10.000 metaka. Saobraaj je prekinut nekoliko dana.

29. januar

Biha zauzeli delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugeni posle dvanaestoasovne

borbe protiv slualaca Oficirske kole VS N O V i POJ i Bihakog podrunog bataljona.
U rejonu s. Skucanog Vakufa, s. Majki-Japre i s. Benakovca delovi 4. udarne divizije 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, napali delove nemake 717. peadijsk''
divizije. Posle estokih sedmodnevnih borbi neprijatelj se, uz pomo tenkova i avijacije, 4. februara probio u pravcu Bos. Krupe. Nemake jedinice su izvrile veliki
pokolj nad nenaoruanim stanovnitvom Majki-Japre i okolnih sela. Neprijatelj je
imao oko 250. a jedinice N O V J 59 mrtvih i ranjenih.

29130.

januar

30. januar

U s. Vukovini (kod Zvornika) delovi fi. istonobosanske NOU brigade posle etvoroasovne borbe slomili otpor delova 3. bataljona domobranskog dobrovoljakog puka
iz Tuzle.
Jedinice 3. udarne divizije NOV.) zauzele G. Vakuf i izbile na Makljen i Raduu. a
9. krajika N O U brigada zauzela D. Vakuf. Mesta su branili ustae, domobrani i
andarmi. Neprijatelj se povukao prema Bugojnu.
Bos. Krupu zauzeli delovi domobranske 3. brdske brigade odbacivi delove 8. krajike udarne brigade 4 udarne divizije NOVJ i Banijskog N O P odreda u pravcu
s. Gudavca i s. V. Rujike.

31. januar

U rejonu s. Blaevia (kod Kljua) jedinice 749 puka nemake 717. peadijske divizije napale delove 5. udarne divizije NOVJ i posle sedmoasovne ogorene borbe
potisle ih u pravcu s. Kopljenice i Paunovca. Neprijatelj je imao oko 60 mrtvih i ranjenih. a jedinice N O V J 4 mrtva i 17 ranjenih
Kod s. Ramia (blizu Kljua) delovi 5. udarne divizije NOVJ napali jedinice
5. udarne divizije nemakog 202. tenkovskog bataljona. U toku borbe koja se produila i sledee noi, unitili su deo neprijateljske komore i zaplenili 30 puaka.
1 p. mitraljez, 120 runih bombi i drugu opremu. Neprijatelj je imao 9 mrtvih
(meu kojima je i komandant 202. tenkovskog bataljona) i 17 zarobljenih, a jedinice
NOVJ 4 mrtva i 12 ranjenih.

Januar

Na konferenciji predstavnika seoskih

za Duvno.

i optinskih

NO odbora izabran S N O odbor

U Centralnoj bolnici V N O V i POJ u Bos. Petrovcu izvrio samoubistvo u agoniji,

kao ranjenik i oboleo od tifusa nastavnik Oficirske kole V N O V i POJ 1 lan Centralnog odbora USAOJ-a Petar Jovanovi, narodni heroj.
U Centralnoj bolnici VS N O V i P O J u Bos. Petrovcu umro od tifusa bivi komanh
ete u 2. bataljonu Nikikog N O P odreda Pero Giljan, narodni heroj.

CRNA

GORA

5. januar

Na pl. Siljavici (kod Cetinja). u borbi protiv etnika, poginuo lan OK K P J za Cetinje Milosav Radulovi, narodni heroj.

7. januar

U s . Bandiima (kod Danilovgrada). u borbi protiv etnika, poginuo lan ilegalnog

partijskog meuoptinskog rukovodstva Radoje Jovanovi, narodni heroj.

10. januar

U s . Dragovoljiima (kod Nikia) poginuo lan MK K P J za lukovsku optinu Muharem Asovi, narodni heroj.

14. januar

U Budokoj peini (kod Nikia) delovi etnikog Zetskog odreda opkolili grupu od
14 terenskih partizana, te u borbi ubili 5 i zarobili 9 partizana.

16. januar

U s . Budimlju (kod Berana sada: Ivangrad) etnici uhapsili 11 pripadnika NOP-a

i sproveli ih u Kolain, u zatvor.
409

1943. januar
21. januar

CRNA

GORA

januar 1943.

U s . Podima (kod Herceg-Novog) delovi 120. puka italijanske divizije Maerata'

i etnikog bataljona iz Grahova opkolili i u borbi ubili 4 lana MK ICP.I za
ilerceg-Novi, meu kojima Nikolu urkovia i Savu Ilia, narodne heroje.

HRVATSKA
I. januar

Po nareenju taba 5. operativne zone N O V i PO Hrvatske formiran 1. primorsko-goranski N O P odred.

U Makarskom primorju mornarike jedinice 4. operativne zone N O V i PO Hrvatske
zarobile neprijateljski motorni jedrenjak Evropa..

2. januar

Posle dvodnevnih borbi 13. proleterska N O U brigada Rade Konar i 4 udarna

brigada 8. divizije N O V J zauzele s. Krai (kod Jastrebarskog). Poginulo je oko 200
i zarobljeno 314 vojnika iz 33. i 35. ustakog bataljona i domobranskog 3. ininjerijskog bataljona. dok su jedinice N O V J imale 40 mrtvih i 61 ranjenog.
U Slunju odrana pokrajinska konferencija SKOJ-a za Hrvatsku, na kojoj je, prvi
put po dolasku na osloboenu teritoriju, govorio hrvatski pesnik Vladimir Nazor.

5. januar

Izmeu s. Blinjskog Kuta i s. Komnrova (kod Sunje) 8. brigada 7. divizije NOVJ

minirala prugu i napala transportni voz (63 vagona) kojim su se prevozili delovi
nemake 369. legionarske divizije i oklopni voz koji je intervenisao iz Sunje. Oba
voza su unitena; zaplenjena je vea koliina art. municije i druge spreme. Poginulo
je 45 legionara i 2 nemaka oficira, a zarobljena su 73 legionara Brigada je imala
3 mrtva i 15 ranjenih.

6. januar

Na Biokovu, po nareenju VS N O V i POJ. otpoelo formiranje 4. dalmatinske brigade 4. operativne zone N O V i PO Hrvatske (zavreno je sredinom januara).

7. januar

Po nareenju taba 4 operativne zone N O V i PO Hrvatske formirana Komanda

Blokovskog vojnog podruja.

II. januar

Posle estodnevnih borbi jedinice 4 (slavonske) divizije NOVJ zauzele s. Voin (kod
Podrav. Slatine). Poginulo je 116 a zarobljeno 226 domobrana i ustaa Gubici 4. divizije: 31 mrtav i 75 ranjenih.

Jedinice 8. divizije NOVJ zauzele etniko uporite Liku Jesenicu (kod Plakog).
14. januar

Na . st. Repunica (kod Kutine) delovi Moslavakog N O P odreda zarobili 20 domobrana.

14/15. januar

Jedinice 6. divizije NOVJ napale Graac, koji je branilo oko 600 etnika i oko 300
vojnika 151. puka italijanske divizije Sasari, ali je posle vieasovne borbe, zbog
jake poplave, napad obustavljen. Neprijatelj je imao 41 mrtvog i 22 ranjena, a zarobljeno je 115 etnika. Jedinice 6. divizije su pretrpele gubitke od 40 mrtvih, 67 ranjenih i 57 nostalih. Tom prilikom je poginuo i komandant bataljona Ognjen
Pria 2. udarne brigade Stanko Opsenica Stania. narodni heroj.

17. januar

U rejonu Imotskog 4. dalmatinska brigada 4. operativne zono N O V i PO Hrvatske

otpoela prve akcije. U borbama sa u^tako-domobranskim snagama ona je do
januara zauzela sela: Slivno, Poljica, Sumet, Podosoj, Runovi, Podbablje. Vukovie,
Kamenmost i Zmijavce. U tim borbama, kod s. Peria, poginuo je komandant I. bataljona Jure Gali Veliki, narodni heroj.
Kod s. K a m a n j e (na pruzi Karlovac Metlika) delovi 4. udarne brigade 8. divizije
NOVJ nanali italijanski transportni voz i unitili lokomotivu i 22 vagona cisterne
sa benzinom.

20. januar

U Kordunu, Baniji, Bosanskoj krajini i Lici otpoela neprijateljska ofanziva protiv

jedinica 1. hrvatskog i 1. bosanskog korpusa NOVJ (poznata kao etvrta ofanziva).
Izmeu . stanica Hreljin i Gomirjc bataljon Marko T r b o v i 6. brigade 5. operaLivne zone N O V i PO Hrvatske poruio prugu Rijeka Ogulin i izazvao Cetvorodnevni prekid saobraaja.

21. januar

Kod s. Deringaja (blizu Graaca) otpoele dvodnevne jake borbe izmeu delova italijanske divizije Sasari i 1. udarne brigade 6. divizije NOVJ.

22. januar

U s . Balincu (kod Gline) jedinice N O P odreda Banije i 7. brigade 7. divizije NOVJ

razbile dve ete nemake 369. legionarske divizije. Poginulo je oko 70, a zarobljena
su 32 legionara, dok su jedinice N O V J imale 6 mrtvih i 15 ranjenih.

410

1943. januar

MAKEDONIJA

januar 1943.

U rejonu s. L j u b o v a (kod T i t o v e K o r e n i c e ) otpoele j a k e borbe izmeu 2. udarne

brigade 6. d i v i z i j e N O V J i delova italijanske d i v i z i j e R e . B o r b e su t r a j a l e do 2. f e bruara, kada su snage d i v i z i j e R e prodrle u Korenicu (sada: T i t o v a Korenica),
a 2. brigada se povukla u s. Krbavicu.
Ploanski klanac (kod Udbine) zauzeli delovi italijanske d i v i z i j e
dnevnih borbi protiv jedinica 9. udarne brigade 6. d i v i z i j e N O V J .

Re

posle d v o -

Kod s. Joevice (blizu Gline), u borbi protiv jedinica nemake 7. SS d i v i z i j e Princ

Eugen, poginula Milanka K l j a j i komandir voda u 7. brigadi 7. d i v i z i j e N O V J ,
narodni heroj.
22/23. januar

Na poziv VS N O V i P O J da sve jedinice N O V J p o j a a j u dejstva n'a komunikacijama,

4 (slavonska) d i v i z i j a i 1. N O P odred 3. operativne zone N O V i PO H r v a t s k e napali
d e l o v e 741. puka nemake 114. l o v a k e d i v i z i j e i nemakog Vazuhoplovnog g r a evinskog bataljona i domobranski 8. elezniko straarski bataljon u s Rajiu.
s. Okuanima i s. Dragaliu (na pruzi N o v a Gradika Novska). Posle vleasovne
borbe jedinice N O V J su se povukle zbog jakih pojaanja pristiglih iz Zagreba, P a kraca i Lipika. One su zapalile . st. i sve magacine u Dragaliu, unitile lokomotivu
sa 20 vagona i poruile prugu Novska N o v a Gradika na est mesta. ZDOg ega
je saobraaj bio obustavljen 48 asova. Z a r o b l j e n o je 118, poginula su 23 i ranjena
su 32 nemaka vojnika, ustae i domobrana. Jedinice N O V J su imale 48 mrtvih
i 69 ranjenih.

23. januai

U s. P o d g o r i (kod Makarske) formiran 1. mornariki N O P odred 4. operativne zone

N O V i PO Hrvatske.

24. januar

Odran sastanak Oblasnog komiteta K P H za Slavoniju na kome je konstatovano da

na podruju S l a v o n i j e postoji 650 NO odbora, od kojih 225 ilegalnih u pozadini neprijatelja.
Jedinice L i k o g N O P odreda poruile prugu Gospi
s. Ribnika) i unitile italijanski v o z (4 vagona).

Graac (Izmeu s

Metka

Posle borbi sa 1. udarnom brigadom 6. d i v i z i j e N O V J snag italijanske d i v i j e

sari zauzele s. Bruvno (kod Graaca).
25/26. januar

26. januar

Jedinice 4. udarne brigade 8. d i v i z i j e N O V J i 13.

K o n a r zauzele u Ziimberku sela: Vukin ipak.
Z a r o b l j e n o je 70 domobrana i 2 oficira 9. regrutnog
i ranjenima nisu utvreni. Jedinice N O V J su imale

i
Sa-

proleterske N O U brigade
Rade
Gue, G, Kupinu i Draganie
bataljona, dok gubici u m r t v i m a
10 mrtvih i 27 ranjenih

U rejonu s. Lovinca (kod Graaca) 3. bataljon 9. udarne brigade 6. d i v i z i j e N O V J

napao iz zasede italijansku auto-kolonu i unitio 7 kamiona kojima su se p r e v o z l ' i
italijanska vojska i etnici.
Jedinice 1. udarne brigade 6. d i v i z i j e N O V J odbile napad delova italijanske d i v i z i j e
S a s a r i iz s. Bruvna (kod Graaca) ka s. Mazimi.
D r e n i k - G r a d (kod Plitvikih j e z e r a ) zauzele snage nemake 7. SS d i v i z i j e
E u g e n posle borbi protiv 8. d i v i z i j e N O V J .

Princ

Na pruzi N o v a Gradika N o v s k a jedinice 4. (slavonske) d i v i z i j e N O V J napat

ustako-domobranske posade u s. Okuanima, s. G. Bogievcima, s. Smrtiu i s. M o darima i poruile prugu izmeu s. Rajia i s. Paklenice. Poginula su 3, ranjena su 2
i zarobljen 1 neprijateljski vojnik, dok su jedinice 4 (slavonske) d i v i z i j e NOV.I
i m a l e 2 mrtva i 8 ranjenih.

27. januar

Jedinice 1. udarne brigade 6. d i v i z i j e N O V J odbile napad delova italijanske d i v i z i j e

Sasari iz Bruvna (kod Graaca) ka s. K l a p a v i i .
Na B i l j e g u (put Vrginmost V o j n i ) jedinice 1. bataljona 1. kordunakog N O P odreda unitile dva nemaka kamiona.

28. januar

' U s . Bresariu (kod Jastrebarskog) nemaki SS bataljon P r i n c Eugen- iz s. D r a gania i O z l j a izvrio napad na 1. bataljon 13. proleterske N O U brigade R a d e K o n ar. O v a j se bataljon povukao ka s. Brleniu. g d e je sa ostalim jedinicama te brigade saekao i napao neprijatelja, kome je pritekla u pomo eta ustaa iz s. I z i m j a .
i odbacio ga u pravcu s. G. Kupine. Z a r o b l j e n a su 2, a ubijeno je 8 nemakih v o j nika. Brigada je imala 4 mrtva.
U osloboenom Livnu, u jeku n e p r i j a t e l j s k e o f a n z i v e otpoela dvodnevna skuptina predstavnika N O P - a i NO odbora iz Dalmacije, na k o j o j je izabran P o k r a j i n ski NO odbor za Dalmaciju.

1943. januar

MAKEDONIJA

januar 1943.

U zamku Katelu (kod s. L o v i a Prekrikog u Zumberku) odrana konferencija

predstavnika taba Dolenjske operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e i taba 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske, na k o j o j je doneta odluka o v o e n j u zajednikih
akcija protiv italijanskih snaga k o j e su pripremale napad na Zumberak. Operativni
tab hrvatskih i slovenakih brigada, koji je tada obrazovan, imao je pod svojom
komandom tri slovenake i d v e hrvatske brigade.
Italijanska a v i j a c i j a bombardovala i mitraljirala u Lici mesta: Saborski, Turjanski.
Korenicti (sada: T i t o v a Korenica), Vrelo, Kuzmanovau. Buni. D e b e l o Brdo. Udbinu,
Mogori, Vrinu, B a j i e , Dobro Selo i D. Lapac.
28/29. januar

Posle viednevnih borbi protiv delova nemake 7. SS d i v i z i j e Princ Eugen, 7. divizija N O V J prebacila se kod s. P o k o j a (blizu Bihaa) preko r. U n e u Bosansku
krajinu, gde je stavljena pod neposrednu komandu V N O V i P O J .

29. januar

Delovi italijanske d i v i z i j e Sasari odbacili

N O V J i zauzeli s. Mazin (kod G n a c a i .

30. januar

Iz Metlike. Ozlja. K a r l o v c a i Jastrebarskog otpoeo koncentrian napad jakih italijanskih snaga (iz sastava d i v i z i j a L o m b a r d i j a " , K a a t o r i dele A l p i - i Tzonco) i
ustakog 10. i 9. domobranskog bataljona na osloboenu teritoriju Zumberka. Tri
slovenake N O U brigade ( M a f i j a Gubec ,
T o n e T o m i i I v a n Cankar ) i dve
hrvatske brigade (13. proleterska N O U brigada
Rade K o n a r i 4. udarna brigada
8. d i v i z i j e N O V J ) , u ogorenim borbama k o j e su t r a j a l e do 2. februara, na poloajima izmeu s. V i v o d i n e i s. Kraia, nanele su n e p r i j a t e l j u v e l i k e gubitke i prinudile ga na p o v l a e n j e u polazne rejone. P r e m a italijanskim izvetajima, samo dve
n j i h o v e kolone izgubile su oko 500 ljudi. Jedinice N O V J su imale 21 mrtvog
i 95 ranjenih.

jedinice

1. udarne brigade 6. divizije

Na Lipa vrhu (kod Udbine) jedinice 9. udarne brigade 6. d i v i z i j e N O V J odbile tri

uzastopna juria italijanskih vojnika.
Odrana
Solin.

sreska

konferencija

predstavnika

NO

odbora

izabran

SNO

odbor za

Delovi nemake 7. SS d i v i z i j e P r i n c E u g e n povukli se iz Vojnia, a jedinice K o r dunakog N O P odreda podelile izgladnelom stanovnitvu oko 3 vagona jema i rai
k o j e je n e p r i j a t e l j ostavio.
Januar

U s . Moilima i s. G. i D. P r i m i l j u (kod Slunja) izvreni Izbori za optinske NO

odbore, a po selima i za seoske NO odbore
MAKEDONIJA

Januar p.

U zatvoru bugarske oblasne policije il Skoplju, posle petnaestodnevnog zverskog

muenja, ubijen (baen kroz prozor) lan biroa PK K P J za Makedoniju i G N O P
odreda M a k e d o n i j e M i r e A c e v , narodni heroj.
U zatvoru bugarske Oblasne p o l i c i j e u S k o p l j u posle viednevnog muenja, ubijen
je (podlegao muenju) lan G N O P odreda M a k e d o n i j e Strao Pindur, narodni
heroj.
U Velesu (sada: T i t o v Veles) posle razbijanja Velekog N O P odreda
Dimitar
V l a h o v , bugarska policija, z a h v a l j u j u i provali, uhapsila vei b r o j lanova OK
i MK K P J za Veles. T i m e je o v o j p a r t i j s k o j organizaciji zadan ozbiljan udarac.

6. januar

Prikupljena grupsr od oko 15 boraca 1. i 3. ete Velekog N O P odreda Dimitar

V l a h o v , koji je u prethodnim borbama protiv bugarske vojske, p o l i c i j e i kontraetnika pretrpeo osetne gubitke, pokuala da pree V a r d a r kod s. Zelenikova. kako
bi se prebacila na skopsko-kumanovski teren i povezala s junomoravskim jedinicama, ali bila otkrivena i, u viednevnim borbama protiv nadmonih neprijateljskih
snaga kod s. Zelenikova, K a d i n e reke, s. Dobrino i s. Rlevci (kod T i t o v o g Velesa),
razbijena. Od grupe je preivelo samo 8 boraca, koji su preli u ilegalnost

10. januar

U rejonu s. Bainog Sela (kod T i t o v o g Velesa), u borbi protiv bugarske vojske

i policije, poginulo 5 boraca 1. ete N O P odreda D i m i t a r Vlahov- koji su se v r a ali u sastav o v o g odreda ne uspevi da se odre na kumanovskom terenu, na kome
su bili upueni u decembru 1942.

Januar d. p.

U P r i l e p u i Bitolju V o j n i preki sud bugarske 5. a r m i j e osudio 22 pripadnika N O P - a

na po 15 godina strogog zatvora, etvoricu na doivotnu robiju i jednog na smrt.

23. januar

OK K P J za B i t o l j postavio partizanskoj eti Jane Sandanski zadatak da se povee

sa grkim partizanima radi saradnje i zajednikih dejstava.

A i >

Januar

U Tetovu OK K P J za teritoriju Makedonije pod italijanskom okupacijom (srezovi:

Tetovo, Gostivar, Kievo i Debar) izdao prvi broj svog lista Naroden glas.

SLOVENIJA
1. januar

Kod Trebnja 3. slovenaka N O U brigada I v a n Cankar minirala prugu N o v o Mesto

Ljubljana i unitila dve lokomotive i est vagona cisterni s naftom, zbog ega
je saobraaj bio prekinut 3 dana.

J/2, januar

Jedinice 1. slovenake N O U brigade T o n e Tomi i 2. slovenake N O U brigade

Matija Gubec poruile na vje mesta prugu Trebnje Sevnica, zbog ega je saobraaj bio prekinut 27 dana.

4. januar

Kod s. Ravne (blizu Smartna u Tuhinju) dva motorizovana voda nemake 2. andarmerijske rezervne ete Alpenland napali patrolu Kamnikog partizanskog
bataljona 4 (tajerske) operativne zone N O V i PO Slovenije koja se vraala iz
Gorenjske. Posle dva i po asa borbe patrola se povukla uz gubitke od 2 mrtva
i 3 ranjena, nanevi neprijatelju znatne gubitke.

4/5. januar

Slovenake N O U brigade T o n e Tomi, M a t i j a Gubec i I v a n Cankar* napale

belogardistiko posade u s. Dolenjoj Vasi, s. Temenici i s. Primskovu (kod Trebnja)
i energinim udarom zauzele s. Dolenju Vas i s. Temenicu, iz kojih se deo posade
probio u italijanski garnizon s. Sela. Belogardistika posada blokiranog Primskova.
pretrpevi osetne gubitke, 6. januara se povukla u s. Sela.

7. januar

U blizini crkve Sv. Obolt (kod k o f j e Loke) nemake policijske snage napale deo
Poljanskog bataljona Gorenjskog N O P odreda, koji se, posle krae borbe u kojoj
je pretrpeo gubitke od 2 mrtva i 1 zarobljenog, povukao u pravcu Kopaevog vrha.

8. januar

U logoru kod Osankarce na Pohorju (blizu Slovenske Bistrice) etiri policijske ete,
eta andarmerije, tri ete nemakih vojnika i bataljon Vermanalta opkolili P o horski bataljon 4 (tajerske) operativne zone N O V i PO Slovenije. U troasovnoj
borbi izginulo je svih G8 boraca, meu kojima i Joe Menih, Katarina Mede. Alfonz
Sarh i Franc Vresk, narodni heroji, dok je neprijatelj pretrpeo gubitke od 19 mrtvih
i 20 ranjenih.

12. jai-.tor

GS N O V i PO za Sloveniju izdao direktive tabovima 2 (notranjske) i 1. dolenjske

operativne zone N O V i PO Slovenije da aktiviraju jedinice i usmere dejstva optim
pravcem s. Sv. Vid s. L u a r j e s. Sv. Gregor s. K o m p o l j e 2uemberk.
odnosno gornja Krka Suha krajina, radi uspostavljanja meusobne operativne
veze i stvaranja ire slobodne teritorije kao polazne baze za dalje napade na okupatorske i belogardistike snage i njihova uporita.

13 14. januar

italijanski garnizon u s. St. Vidu i belogardistiku posadu u s. Sv. Roku (kod Stine)
napale slovenake N O U brigade '.Tone Tomi, Matija Gubec i Ivan Cankar-'
Posle petoasovne borbe zauzeto je uporite Sv. Rok. iz koga su belogardisti pobegli
u St. Vid, gde su jedinice N O V J zapalile fabriku koe, ali su, zbog jakog fortifikacijskog ureenja zgrade suda u kojoj se nalazila italijanska posada, odustale od
daljih napada. Neprijatelju su naneti gubici od 4 mrtva. 3 ranjena i 3 zarobljena.

16. januar

U s. G. Brezovu (kod Grosuplja) belogardistike snage iz s. Police napale 1. slovenaku N O U brigadu T o n e Tomi. Brigada je u jednoasovnoj borbi razbila belogardistiku formaciju, koja se povukla u polazni garnizon, pretrpevi gubitke od
17 mrtvih.

18 januar

Slovenake N O U brigade Tone Tomi. Matija Gubec i I v a n Cankar krenule

iz s. Police (kod Grosuplja) u Hrvatsku da, u duhu nareenja Vrhovnog komandanta
N O V i POJ i nareenja GS N O V i PO za Sloveniju, sa hrvatskim jedinicama preduzmu zajednika dejstva protiv neprijateljskih snaga u Zumberku.

19. januar

U s . Kaliama (kod Kamnika) nemaka 3. andarmerijska rezervna motorizovana

eta. Alpenland napala Kamniki bataljon 4 (tajerske) operativne zone N O V i PO
Slovenije. Posle petoasovne borbe bataljon se povukao u pravcu Ttihinjske doline,
pretrpevi gubitke od 22 mrtva i 18 zarobljenih (preteno nenaoruani novomobiI i.sani borci).

20. januar

GS N O V i PO za Sloveniju naredio Stabu Gorenjskog N O P odreda da prihvati ljudstvo odbeglo od nemake mobilizacije i ukljui ga u partizanske jedinice i da pojaa
ofanzivna dejstva, protiv okupatora, posebno protiv belogardista. koji su se poeli
organizovati u Gorenjskoj.
413

117* o. J ti I 1 UU I

21. januar

LJAVLJJLU

JU..UV..

U blizini s. m a r j a (kod A j d o v i n e ) kombinovana italijanska jedinica, jaine oko

200 ljudi, napala 1, bataljon Sokog N O P odreda, ali je posle krae borbe odbijena
u poiazni garnizon uz gubitke od 1 m r t v o g .
U s . M. Lani (kod K a m n i k a ) 2. i 3. bataljon nemakog 19. SS policijskog puka i 2.
anarmerijska rezervna motorizovana eta A l p e n l a n d
iznenada napali Kamniki
bataljon 4 (tajerske) operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e , koji se posle krae borbe
probio u pravcu pl. R a z b o r a uz gubitke od 4 m r t v a i 2 zarobljena.
U s. Biu (kod Stine) d v e ete 52. peadijskog puka italijanske d i v i z i j e K a a t o r i
dele A l p i - . ela 104. bataljona crnih koulja i delovi Bele garde iz s. St. Vida. podrani a r t i l j e r i j o m , napali d e l o v e 1. slovenake N O U brigade T o n e Tomi. Posle
14-asovne borbe po snegu i zimi. pretrpevi gubitke od 1G m r t v i h 1 14 ranjenih.
n e p r i j a t e l j se morao povui u s. t r i s t a vi cu.

25. januar

S t a l i 4 (tajerske) o p e r a t i v n e zone N O V i PO S l o v e n i j e , na osnovu nareenja GS

N O V i PO za Sloveniju, f o r m i r a o K a m n i k o - s a v i n j s k i N O P odred od Kamnikog,
Zasavskog i Savinjskog partizanskog bataljona 1 .

2C. januar

U s. Zakriu (kod Cerkna) 2. bataljon Sokog N O P odreda napao i savladao italijansku posadu. P o g i n u l o je 6 i z a r o b l j e n o 17 italijanskih vojnika i karabinijera. S v i zarobljenici su puteni, poto im je objanjeno zato se partizani bore.

2S. januar

CK K P S dao P o k r a j i n s k o m komitetu K P S za Slovenako p r i m o r j e sledeu direktivu:

da aktivira slovenako stanovnitvo i stvar3 osnovne organizacije K P S i O F ; prui
pomo u f o r m i r a n j u organizacija KP I t a l i j e na podruju sa italijanskim stanovni t v o m ; omogui tampanje partijske literature na Italijanskom jeziku; mobilie italijansko ljudstvo i f o r m i r a italijanske partizanske jedinice s posebnim partizanskim
rukovodstvom a pod neposrednom komandom jedinica N O V J uz istovremeno odluno
traenje da se slovenaka teritorija prikljui u j e d i n j e n o j Sloveniji.
U s . Sv. Vidu (kod Cerknice) 4. slovenaka N O U brigada L j u b o S e r c e r napala italijansku posadu, ali je, zbog jakog f o r t i f i k a c i j s k o g ureenja, snane a r t i l j e r i j s k e
v a t r e i pristiglog pojaanja iz okolnih garnizona, ujutro odustala od daljih napada.

29. januar

U rejonu s. O t a v e s. Sv. V i d s. Z a v r h s. Sv. T r o j i c a (kod Cerknice) delovi

51. puka italijanske d i v i z i j e K a a t o r i dele A l p i , 21. i 22. grupacija granine strae
i 31. bataljona crnih koulja, sa belogardistikim snagama, otpoeli iz Logateca,
Cerknice, s. Begunja, s. G r a h o v a i s. Velikih Bloka koncentrian napad protiv j e d i nica 4. slovenake N O U brigade L j u b o S e r c e r . Brigada je do 3. februara uspeno
zadravala n e p r i j a t e l j s k e kolone, a zatim se, zbog opasnosti okruenja, povukla na
pl. JVIokree.

31

K o d s. Bokova (blizu Cerknice) 1. bataljon 4. slovenake N O U brigade L j u b o

S e r c e r napao kolonu 1 balaljona 22. grupacije italijanske granine strae koja je
iz s. Velikih Bloka nairala ka s. Sv. Trojici te je posle jednodnevne borbe odbacio
u polazni garnizon.

januar

SRBIJA
I. januar

GS N O V i PO za S r b i j u naredio svim tabovima N O P odreda da e n e r g i n i j e napad a j u okupatora i kvislinge i povedu narod u b o j do konane pobede.

K o d s. C r n o l j e v a (na putu Uroevac P r i z r e n ) iptarski N O P odred Z e j n e l

A j d i n i napao italijansku auto-kolonu. Poginulo je oko 20 italijanskih v o j n i k a ;
oteeni su putniki automobil i nekoliko kamiona. Odred je imao 1 poginulog.

januar

Kod s. Luana delovi Jastrebakog N O P odreda razruili prugu Ni Stala. Po

nareenju nemakog komandujueg generala i zapovednika Srbije, za odmazdu je
5. januara u blizini sela streljano 6 lica.

4. januar

U Beogradu nemaki vojnici streljali 10 talaca za odmazdu to su delovi 1. umadijskog N O P odreda 24/25. X I I 1942. sruili . st.. spalili optinsku arhivu i ubili
predsednika optine u s. K o v a e v c u (kod Mladenovca).

5. januar

U s . Netinu (kod Iloka) delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V

i PO H r v a t s k e napali ustaku posadu, ubili 4 ustae i zaplenili 10 puaka s municijom.
1 Taan
datum formiranja n i j e utvren,
d a l j e operLsali na odvojenim podrujima.

414

jer

bataljoni

nisu

prikupljeni,

v e su I

1 T >' jUIIUUI

Januar p.

---'

U s . Vrelu (kod Pritine), po odluci Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju,

od dela ljudstva iz 1. iptarskog N O P odreda ; Z c j n e l A j d i n i formiran N O P odred
Emin Duraku i upuen u rejon akovice.
OK K P J za Kragujevac formirao SK SKOJ-a za srez kolubarski.

6. januar

K o d s. Grbola (blizu Uroevca) formiran Karadald (Skopskocrnogorski) N O P odred,

koji se ve 7/8. januara prebacio preko s. Tankosia i s, Vitine na padine Skopske
Crne gore, gde je po selima otpoeo odravati otvorene konferencije i mitinge.

7. januar

Izmeu . st. Putinci i Golubinci delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3 operativne

zone N O V i PO Hrvatske minirali prugu Stara Pezova Ruma i unitili lokomotivu i 17 vagona nemakog voza. Poginulo je i ranjeno oko 16(1 vojnika. Saobraaj
je obustavljen 12 asova.
Na osnovu sporazuma izmeu vlada Nemake i Bugarske, 1. bugarski okupacioni
korpus zavrio proirivanje okupacione zone na zapadnu Srbiju juno od linije: Lapovo Titovo Uice Bajina Bata do r. Drine i time omoguio prebacivanje
nemake 7. SS divizije Princ Eugen u rejon Karlovca radi uestvovanja u tzv.
IV neprijateljskoj ofanzivi protiv snaga NOVJ.

8/9. januar

U Kruevac upala grupa boraca Rasinskog N O P odreda i ubila dva saradnika okupatora i ranila podoficira SDS.

11. januar

U s . De (kod Stare Pazove) prodrli delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i

PO Hrvatske i zauzeli optinsku i potansku zgradu, zatim, posle troasovne borbe
protiv andarma i delova folksdojerskog 2 pripremnog bataljona General Laudon
pristiglih iz susednih sela, napustili selo. N e p r i j a t e l j je pretrpeo gubitke od 28
mrtvih i vie ranjenih. Odred je Imao 2 poginula i 3 ranjena.
Na pruzi Aranelovae Mladenovac 1. umadijski N O P odred demolirao . st K o p Ijare i zapalio jedan vagon i optinsku arhivu.
Nemaka avijacija bombardovala s. Mihaljevce (kod Stare Pazove) i poruila 150
kua, a vie stanovnika ubila i ranila.

12. januar

Izmeu s. Laarka i s. Calme (kod Srem. Mitrovice) delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske isekli 50 tt stubova.
Za odmazdu zbog partizanskih akcija u kruevakom okrugu, nemaki vojnici streljali 75 ljudi iz Kruevca i Beograda.
Na . st. Momin Kamen (kod Vladiinog Hana) Crnotravski N O P odred napao posadu i ubio 10 i zarobio 10 nemakih i bugarskih vojnika, a potom poruio elezniki
most i kamenolom.

13. januar

K o d s. Razbojne (na putu Kruevac

Blace) delovi Jastrebakog N O P odreda razbili oko 350 etnika i naneli im gubitke od oko 20 mrtvih, uz sopstvene gubitke od
2 mrtva.
14. januar

U selima: Ruici, Guzevlju. Jasfcrepcu i Mrtvici (kod Vladiinog Hana) nemaki i

bugarski vojnici streljali 200 graana za odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka prethodnog dana pri napadu Crnotravskog N O P odreda na . st. Momin Kamen.
.

15. januar

Januar d. p.

Izmeu s. Grgurevaca i s. V. Radinaca (kod Srem. Mitrovice) delovi 4. bataljona

3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske isekli 50 tt stubova.
U s. Ereu (kod akovice) N O P odred Em in Duraku napao karabinijersku stanicu,
ali. zbog jakog otpora neprijatelja, nije uspeo da je zauzme.
U selima: Poljni. Dubiu. Prevel i N a d r l j u (blizu Trstenika) jedna ela Rasinskog
N O P odreda ubila 16, ranila 15, zarobila 6 etnika i vojnika SDS i zaplenila, pored
ostalog, 2 p. mitraljeza.
U blizini s. Vitine (kod Gnjilana) bugarske jedinice razbile preostali deo 1. iptarskog N O P odreda Zejnel Ajdini i nanele mu gubitke od 3 poginula i 3 zarobljena.

16. januar

U varoici Lipljanu italijanske vlasti streljale sekretara SK K P J za graaniki srez

i lana Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju Aleksandra Marovia, narodnog heroja, i jo dva lana K P J .

17 januar

Na Dedinju. u Beogradu, agenti specijalne policije ubili lana PK K P J za Srbiju

Mirka Tomia. narodnog heroja. GS N O V i PO za Srbiju odluio je krajem januara
da Rasinski N O P odred nosi, pored dotadanjeg naziva, i naziv Mirko Tomi.

415

lenu. jaiiuai

uiuJion

jaiiuai ipij.

U s . Brezni (kod G. Milanovca) delovi 1. umadijskog N O P odreda razoruali 8 straara SDS koji su doli da uspostave privremenu poljsku stanicu.
19. januar

Kod s. Razbojne (na putu Kruevac Blace) jedna eta Jastrebakog N O P odreda
razbila oko 150 etnika, ubivi 10, zarobivi 7 i ranivi vei broj etnika, a zaplenivi
2 p. mitraljeza.

20. januar

U s . Stublu (izmeu K r a l j e v a i Trstenika) delovi SDS i etnici napali jednu etu

Rasinskog N O P odreda i naneli j o j gubitke od 9 mrtvih, 6 ranjenih i 6 nestallh.
Ostatak ete (14 boraca) probio se na pl. Jastrebac, u sastav svojeg odreda. Medu
poginulima je bio i komandir ete Miodrag CajetLnac Cajka, narodni heroj.

21. januar

lvod s. D. Sokolovie (blizu Knjaevca) dtlovi Zajearsko-timokog N O P odreda

vodili borbu protiv odreda poljske strae SDS iz Knjaevca. a zatim se povukli ka
s. Manjincu.

28. januar

Na . st. Nakuani (na pruzi Lajkovac G. Milanovac) 1

demolirao ureaje.

umadijski N O P odred

29. januar

U rejonu s. Bina (kod Gnjilana) Karadaki (Skopskocrnogorski) N O P odred odbio

iznenadan napad bugarskih jedinica i seoske milicije, pretrpevi gubitke od 1 poginulog i 2 ranjena, a potom se, podeljen u dve grupe, probio ka s. Grbolama (kod
Uroevca).

30. januar

U s . Grbolama (kod Uroevca) jake italijanske jedinice i seoska milicija napale lanove Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju i pristigli deo Karadakog
(Skopskocrnogorskog) N O P odreda, ali su se ovi uvee, posle neravne borbe, izvukli
bez gubitaka i preko s. Grackog (kod Lipljana) prebacili na pl. Gole.

31

Kod s. Ugrinovaca i s. K r i v e Reke (izmeu Lajkovca i G. Milanovca) 1. umadijski

N O P odred razruio prugu i ubio 2 etnika.

januar

Januar le.

Po direktivi CK K P J . u Sremu obrazovan novi PK K P J za Vojvodinu

Januar

U rejonu s. Karadoreva (kod Kikinde). po odluci SK K P J , formiran Severnobanatski N O P odred, jaine oko 60 boraca.
Osnovan Okruni odbor U S A O J - a za Srem.
U Vrbasu formiran a u Beeju obnovljen SK KPJ.

416

Februar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

1. februar

Komandant nemakih snaga u Hrvatskoj general Rudolf Liters naredio svojim jedinicama da preduzmu koncentrian napad na jedinice N O V i POJ na pl. Grmeu.
Nemaka 7. SS divizija Princ Eugen- dobila je zadatak da nastupa ka Bos. Petrovcu
i proelja june padine pl. Grmea, a nemaka 309. legionarska divizija da proelja severne padine; jedan puk nemake 717. peadijske divizije trebalo je da ovlada
terenom severno od puta s. Gudavac San. Most, a ostale snage da zauzmu Bos.
Petrovac.

2. februar

Kod Staljingrada (sada: Volgograd) kapitulirala nemaka ti. armija posle estomesenih borbi protiv jedinica Crvene armije.
11 Cung-Kingu u Kini otpoela konferencija predstavnika SAD, V. Britanije i Kine
o optoj saveznikoj strategiji na Dalekom istoku. Konferencija je zavrena 8 f e bruara u Nju Delhiju, u Indiji

4. februar

VS NOV i POJ, preko radio-stanice Slobodna Jugoslavija, demantovao lani izvetaj lista Njujork t a j m s da su partizani streljali nekoliko engleskih oficira koji
su pristupili Drai Mihailoviu. To je jedna od mnogih kleveta izbeglike vlade
Kraljevine Jugoslavije u Londonu, iji je cilj da pred svetskom javnou kompromituje N O P u Jugoslaviji.
VS N O V i POJ uputio poziv svim domobranskim oficirima, u kome ih odluno upozorava da se ne bore na strani okupatora protiv svog naroda, ve da, bilo s v o j n i cima. bilo pojedinano, prelaze na stranu NOVJ i stupaju u borbu protiv okupatora,
ustaa i etnika.

Februar p.

U Drvaru odran sastanak VS N O V i POJ na kome je razraena odluka o probijanju

Operativne grupe VS N O V i POJ ka r. Neretvi i Crnoj Gori.

7. februar

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito, povodom tzv. etvrte neprijateljske
ofanzive. naredio svim jedinicama N O V i POJ irom Jugoslavije da odmah preduzmu dejstva protiv okupatorskih i kvlslinkih snaga, da rue komunikacije, napadaju transporte, unitavaju skladita i na svom podruju vezuju to jae neprijateljske jedinice, s ciljem da se glavne snage N O V i POJ u zapadnom delu zemlje
rasterete pritiska.

8. februar

U Beogradu odrali konferenciju vrhovni /.apovenik Jugoistoka general-pukovnik

Aleksandar Ler i komandant Vie komande oruanih snaga Slovenija Dalmacija
general Mario Roboti, na kojoj su razmatrali zajednike mere za dovrenje operacije
Vajs-I
Odlueno je da italijanske snage produe napad u cilju zauzimanja
G. Lapca i izbijanja u rejon Kulen-Vakufa. gde e se spojiti sa delovima nemake
7. SS divizije Princ Eugen, i da delom snaga, preko pl. Pljeevice, izbiju na put
Biha s. Z a v a l j e D. Lapac.
Jedinice Crvene armije prele r. Donjec kod Balaklaja i Izjuma, zauzele Kursk
produile dejstva prema Bjelgorodu, Krasnodaru, Rostovu i Harkovu.

VS N O V i POJ i A V N O J dali za svetsku javnost izjavu o karakteru, osnovnim ciljevima i platformi N O P - a u Jugoslaviji.
U Duvnu odrano savetovanje na kome je Vrhovni komandant N O V i POJ upoznao
komandante 1. i 2. proleterske udarne divizije 1 3. udarne divizije N O V J s planom
protivofanzive i naredio im da odmah preu u napad, razbiju neprijateljske snage
na prostoru Mostar, Ivan-sedlo, Prozor i izbiju na r. Neretvu.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio GS N O V i PO za Hrvatsku
da, zatvaranjem pravaca s. Vrtoe KuJen-Vakuf s. Gornji Lapac i s. Donji Srb
s. Trubar Drvar, obezbedi slobodu manevra glavnini svojih snaga.
S. februar

Izvrni odbor A V N O J - a izdao proglas narodima Jugoslavije povodom otpoinjanja

tzv. etvrte neprijateljske ofanzive protiv NOV i POJ, u kome ih poziva na sveoptu
borbu protiv okupatora i njegovih slugu.

417

1943. februar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

februar 1943.

U. februar

Kominterna obaveslila VS N O V i POJ da su preduzete mere za upuivanje pomoi

N O P - u Jugoslavije, ali da se to za sada ne moe reiti iz tehnikih razloga.

12. februar

Komandant italijanskog 6. armijskog korpusa naredio da se deo snaga koncentrie

ka Mostaru u cilju zatvaranja preluza preko Neretve. Istovremeno je naredio komandama etnikih snaga u Hercegovini i Crnoj Gori da mobiliu svoje snage i
hitno ih prebace ka Mostaru. Pod komandu italijanskog 6. armijskog korpusa tad
je stavljeno i oko 2.250 domobrana i ustaa iz rejona Ljubukog.
Delegat CK K P J i VS N O V i POJ u Sloveniji I v o Lola Ribar uputio vrhovnom komandantu Josipu Brozu Titu izvetaj o sprovodenju u ivot odluka CK K P J 1 nareenja VS N O V i P O J za dejstva na komunikacije u vezi s tzv. etvrtom neprijateljskom of anzi vom.
Oko 6.000 izbeglica s Korduna i iz Banije, povlaei se pred neprijateljskim terorom,
stiglo u Glamoko polje (oko 4.000) i Livno (oko 2.000).

13. februar

U Imotskom, po nareenju V N O V i POJ, od 3. udarne 4. i 5. dalmatinske brigade

formirana 9. divizija NOVJ, te prestao da postoji tab 4. operativne zone N O V i PO
Hrvatske.
Po nareenju V N O V i P O J formirana 10. udarna divizija 1. bosanskog
korpusa NOVJ, u iji su sastav ule 9. i 10. krajika N O U brigada.

udarnog

15. februar

Zavrena operacija V a j s - 1 . Nemake snage su otpoele povlaenje sa Grmea u

cilju odmora i pregrupisanja za operaciju Vajs-2. Istovremeno su italijanske jedinice u Lici, pod pritiskom snaga NOVJ, otpoele povlaenje u garnizone.

Februar s.

Vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz Tito poslao tabu 1. proleterske udarne

divizije N O V J uputstvo o nainu zapreavanja tunela na Ivan-planini.

17. februar

Italijanski avioni bombardovali

N O V i POJ.

rudnik Tunicu

(kod Livna), gde se nalazio V

Draa Mihailovi depeom zabranio etnicima da sluaju emisije Radio-Londona.

18. februar

Komandant italijanske 2. armije naredio komandantu 6. armijskog korpusa da u

rejonu Mostara i boksitnih rudnika prikupi svoje i etnike snage i, za svaki sluaj,
obrazuje jak mostobran u rejonu Metkovia, jer je smatrao da e Glavna operativna grupa V N O V i POJ produiti nadiranje ka morskoj obali.

19. februar

Predstavnik Ministarstva inostranih poslova SSSR-a odbio zahtev izbeglike vlade

K r a l j e v i n e Jugoslavije da vlada SSSR-a intervenie u cilju Izmirenja partizana i
etnika. On je istakao da etnici sarauju sa okupatorom, a linija N O B - a je toliko
iroka da ima mesta za sve patriote.
P r v i eelon Centralne bolnice V N O V i POJ od ukupno 3500 ranjenika i bolesnika
krenuo iz Duvanjskog polja ka Prozorskoj kotlini.
ef Sanitetskog odseka V N O V i POJ izvestio VS o tekoama pri transporto van ju
ranjenika i bolesnika i dostavio plan kako da se one otklone i ubrza evakuaciju u
pravcu Prozora.

20. februar

U Cikagu otpoeo kongres amerikih Hrvata, kome je prisustvovalo oko 1000 delegata svih jugoslovenskih iseljenikih organizacija u S A D (osim katolike crkve i
grupe oko Srbobrana), kao i predstavnici lokalnih vlasti SAD. Kongres je osudio
izbegliku vladu K r a l j e v i n e Jugoslavije zbog razbijanja bratstva i jedinstva naroda
i Drau Mihailovia zbog saradnje sa okupatorima, a odao puno priznanje herojsko.)
borbi N O V i POJ za osloboenje; uputio pozdravne telegrame A V N O J - u i vrhovnom
komandantu N O V i POJ Josipu Brozu Titu; odluio da se formira Koordinacioni
odbor za saziv kongresa Amerikanaca jugoslovenskog porekla.

21. februar

Ministar spoljnih poslova Nemake Joakim fon Ribentrop

saoptio
italijanskom
ambasadoru u Nemakoj: da je zabrinut zbog dranja italijanske vojske u N D H ; da
zbog mogunosti engleskog iskrcavanja na Balkan treba likvidirati bande i unititi mukarce, ene i decu; da e on o svim tim i drugim pitanjima razgovarati sa
predsednikom italijanske vlade Beni tom Musolinijem tokom skore posete Italiji.

23. februar

Otpoela prolivofanziva nemakih snaga s juga prema Harkovu u cilju odbacivanja

sovjetskih snaga preko Donjeca i zauzimanje tog grada.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio da se evakuacija ranjenika
iz Prozorske kotline obustavi zbog pogoranja situacije na podruju G. Vakufa i
Ivan-sedla.

418

1043. februar
24. februar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

februar 1943.

V r h o v n a komanda saveznikih snaga za Bliski istok prouila i z j a v u i notu VS N O V

i P O J i Izvrnog odbora A V N O J - a i dostavlja ih vladi V. Britanije, sa predlogom
da se u Jugoslaviju uputi grupa posmatraa koja e utvrditi p r a v o stanje i istinitost
navoda VS N O V i POJ.
CK K P J uputio pismo politodelu 1. dalmatinske N O U brigade u k o j e m ukazuje na
zadatke u pogledu v o j n i k o g i politikog uvrenja jedinice koji se nameu dolaskom 500 novih boraca iz june Dalmacije.

25. februar

U Rimu odran sastanak italijanske V r h o v n e komande s nemakim ministrom s p o l j nih poslova Joakimom fon Ribentropom i generalom VarllmOtom, na kome je postignut sporazum da se uporedo sa o p e r a c i j o m - V a j s - 2 izvodi i koncentrina operacija V a j s - M o s t a r ka N e r e t v i , s tim da komandant nemakih trupa u H r v a t s k o j
general Rudolf Liters komanduje trupama u operaciji V a j s - 2 , a komandant, italijanskog G. armijskog korpusa trupama na N e r e t v i .

V r h o v n i komandant N O V i P O J Josip Broz Tito, zbog teke situacije s ranjenicima,

naredio Slabu 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J da obustavi odlazak svojih j e d i nica u srednju Bosnu, izvri pritisak na n e p r i j a t e l j s k e snage u rejonu J a j c e i o b e z beuje pravac prema s. Mlinitima.

Generalni sekretar K P J Josip Broz T i t o depeom obavestio Kominternu da etnici

Drae Mihailovia u zajednici sa okupatorom, napadaju snage N O V i P O J na N e retvi, istakavi da etnici to rade sa znanjem izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e
Jugoslavije.
26. februar

VS N O V i POJ. zbog pogorane situacije kod Prozora, naredio da se

obustave napadi na K o n j i c .

definitivno

27. februar

Glavna operativna grupa VS N O V i POJ nala se u operativnom okruenju izmeu

r. N e r e t v e i Prozora, gde je saekivala r a n j e n i k e i bolesnike, iji se transport iz
Prozorske kotline vrio u izuzetno tekim u d o v i m a

28. februar

Na zboru u Kolainu, u prisustvu efa britanske v o j n e m i s i j e pri etnikoj V r h o v noj komandi pukovnika B e l i j a . Draa M i h a i l o v i napao vladu V. Britanije, istakavi da je glavni izvor etnikog snabdevanja italijanska a ne britanska pomo,
te da su partizani i muslimani gla\ r ni n e p r i j a t e l j i etnika.
U s . Graanici (kod Prozora), na sastanku Politbiroa CK K P J i VS N O V i POJ.
doneta odluka da se protivudarom glavnih snaga ka G. V a k u f u r a z b i j e najopasnija
neprijateljska grupacija i na t a j nain spasu ranjenici, odmah zatim da se kod s. J a blanice izvri f o r s i r a n j e r. N e r e t v e . V r h o v n i komandant N O V i P O J Josip Broz
T i t o je naredio da protivudar izvre: 1. proleterska udarna d i v i z i j a N O V J , 2. proleterska udarna i 4. proleterska (crnogorska) udarna brigada 2. proleterske udarne
d i v i z i j e N O V J , 7. d i v i z i j a N O V J i 1. dalmatinska udarna brigada 3. udarne d i v i z i j e
N O V J . s tim da u dolini N e r e t v e ostanu 5. crnogorska udarna i 10. hercegovaka
udarna brigada 3. udarne i 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne
divizije NOVJ.
Vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o naredio Stabu 1. bosanskog udarnog
korpusa N O V J da po svaku cenu odri poloaje kod Drvara, angaujui i d v e b r i gade sa P o d g r m e a ; da 1. krajiku N O U brigadu iz s r e d n j e Bosne o r i j e n l i e prema
Turbetu I T r a v n i k u radi sadejstva s jedinicama G l a v n e o p e r a t i v n e grupe kod G.
Vakufa; da 9. krajiku N O U brigadu iz r e j o n a Kupresa i d v e brigade 1. hrvatskog
korpusa N O V J , uz podrku a r t i l j e r i j e i tenkova, angauje na spreavanju prodora
nemakih snaga u pravcu juga. I s t o v r e m e n o je naredio istonobosanskim j e d i n i cama da izbiju na pl. I g m a n i d e j s t v u j u u pozadini nemake 718. peadijske d i v i z i j e .
Vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o naredio GS N O V i PO za Hrvatsku
da d v e n a j b o l j e brigade odmah uputi preko s. Martina Broda ka D r v a r u ili Bos.
Grahovu g d e e snagama 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J pruati pomo da
to due z a d r a v a j u nemaku 7. SS d i v i z i j u P r i n c E u g e n i nemaku 3G9. l e g i o narsku d i v i z i j u k o j e su nadirale ka Livnu. I s t o v r e m e n o je naredio 9. d i v i z i j i N O V J
da ispita mogunost prebacivanja jednog dela ranjenika na pl. Biokovo.

Februar k.

Kod Prozora, po nareenju VS N O V i POJ, formirana T e n k o v s k a eta. Ona je imala

12 ispravnih italijanskih tenkova i vei b r o j kamiona
zaplenjenih u borbama u
rejonu P r o z o r Rama s. Jablanica.

Februar

Britanska v o j n a misija u toku o v o g meseca dala etnicima 20.000 dolara, 1.050,000

italijanskih lira, 1000 zlatnika i odee u teini od oko 1000 kgr.

419

1943. februar

BOSNA I HERCEGOVINA

februar 1943.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. februar

U s . Tihotini (kod Bihaa) delovi 7. divizije 1 hrvatskog korpusa NOVJ opkolili 1

potom razbili manje delove nemake 7. SS divizije Princ Eugen. Neprijatelj je
imao oko 80 mrtvih i ranjenih.
U blizini G. Vakufa 1. dalmatinska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ odbila
napad ustaa iz Bugojna, nanevl im gubitke od 60 mrtvih i ranjenih.
Po nareenju taba 1. proleterske N O U brigade formirana
sastava 2 voda.

Protivtenkovska eta

2. februar

U rejonu s. Ripaa, s. Tihotine, s. Hrgara i s. Velebita (kod Bihaa) delovi nemake

7. SS divizije Princ Eugen iz Bihaa i s. V. Radia napali jedinice 7. divizije 1
hrvatskog korpusa NOVJ i posle estokih borbi prisilili ili da se povuku u rejon s.
Tarkovca. s. Lipe i s. Teoaka (kod Kulen-Vakufa). U borbama je poginuo i komandant 1. bataljona 7. brigade 7 divizije NOVJ 2 i v k o Bronzi. narodni heroj.

2 3. februar

Kod s. Ramia (blizu Kljua) delovi 5. udarne divizije 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ napali jedinice 749. puka nemake 717. peadijske divizije, ali su se u
zoru povukli zbog brojne i tehnike namonosti neprijatelja.

3 februar

Kod Bugojna jedinice 1. dalmatinske udarne i 5 crnogorske udarne brigade 3 udarne

divizije N O V J odbile napad ustakih snaga, nanevi im gubitke od oko 100 mrtvih
i ranjenih.
Na podruju Prnjavora i Kotor-Varoi, po nareenju Slab.i 1 bosanskog udarnog
korpusa NVJ, od novoinobilisanog ljudstva obnovljen 4 krajiki N O P odred

4. februar

Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen posle estokih borbi protiv 16. brigade
7. divizije NOVJ zauzeli s. Tarkovac, s. Doijane i s. ukove (kod Kulen-Vakufa).
U okolini Bos. Grahova, po nareenju taba I. bosanskog udarnog korpusa NOVJ.
od bataljona Komande Drvarskog vojnog podruja i novodolog ljudstva formirana
10. krajika N O U brigada, sastava tri bataljona, jaine oko 900 boraca.

5. februar

Delovi domobranske 3. brdske brigade posle estoke borbe potisli jedinice 2. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J i Banijskog N O P odreda u pravcu
s. Krnjeue i zauzeli s. Risovac i poloaje kod Turskog groba (blizu Bosanske
Krupe).
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen posle borbe kod s. Lipe i s. Teoaka
odbacili jedinice 7. divizije 1 hrvatskog korpusa NOVJ i zauzeli s. Vrtoe (kod
Kulen-Vakufa).

Februar p

U rejonu Prozora, po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa, od Prozorskog partizanskog bataljona (iz rasformiranog 3. krajikog N O P odreda) i novopridolog ljudstva formiran Ramski N O P odred.

6. februar

Kod s. Lastve (blizu Bos. Petrovca) nemake snage napale jedinice 8. krajike N O U
brigade, ali su, posle dvodnevnih borbi i nekoliko protivnapada, odbijene prema s
Vrtou. Brigada je imala 3 mrtva i 1 ranjenog. Zaplenjeno: 2 mitraljeza, 2 minobacaa, 12 puaka i 31 tovarni konj s ratnim materijalom.
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen odbacili jedinice 7. divizije 1 hrvatskog korpusa NOVJ u pravcu Bos. Petrovca i zauzeli s. Prkose i s. Oraac (kod
Kulen-Vakufa).

7. februar

U Bos. Petrovac uli delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen

7/8. februar

Kod postaje Babino Selo delovi 9. krajike N O U brigade poruili, u duini od 2 km.
prugu Jajce D. Vakuf.

8. februar

K o d s. Jasenovca i brda Debele strane i Cigelja (na putu Bos. Petrovac Klju)
delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen i nemake 717. peadijske divizije napali delove 5. udarne divizije NOVJ. Posle nekoliko obostranih napada i protivnapada jedinice 5. udarne divizije NOVJ su se fjovulde u pravcu s. Bravskog i s.
Prisjeke.
Na pruzi Olovo Han-Pijesak delovi 6. istonobosanske N O U brigade napali ustaki transportni voz 1 unitili lokomotivu i 6 vagona. Poginulo je 25 i ranjeno 25
ustaa.

420

1943. februar
9. februar

BOSNA I HERCEGOVINA

februar 1943.

Kod s. Bravskog Vaganca (blizu Bos. Petrovca) dolovi 5. i 8 krajike udarne brigade
4. udarne divizije NOVJ napali iz zasede i posle krae borbe razbili manju kolonu
nemake 7. SS divizije Princ Eugen-, Poginido je 150, zarobljeno 20 i ranjeno vie
nemakih vojnika, dok su krajike brigade imale 1 mrtvog i 4 ranjena. Zaplenjeno: i
minobaca sa 2 sanduka mina. 1 mitraljez, ] radio-stanica, 1 p.mitraljez, (> automata,
30 puaka. 22 konja i cela komora sa municijom i drugom opremom.
Kod Suhog i Jelinog polja delovi nemake 7. SS divizije P r i n c Eugen odbacili
delove 7. divizije 1. hrvatskog korpusa NOVJ i zauzeli s. Ugarce (kod Bos. Grahova).
Domobransko-ustako uporite u Posuju, posle jednodnevne borbe, zauzele jedinice
2. proleterske udarne divizije NOVJ.

10. februar

Na liniji s. Strmica Stoite (kod Bos. Grahova) italijanske snage izvril? napad
na jedinice 10. krajike N O U brigade, koje su se posle estoasovne borbe povukle
u pravcu s. Pei.

11. februar

U rejonu s. Pratala i brda Otia (kod San. Mosta) pukovska borbena grup? nemake 187. rezervne peadijske divizije napala jedinice 6. krajike udarne brigade
4. udarne divizije NOVJ. koje su se posle estokih borbi povukle pravcem s. Tuk-Bobija s. Jelalnovci s. Grdanovci. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 23 mrtva
i 37 ranjenih.

12. februar

Kod s. Tuk-Bobije, s. Jelainovaca i s. Grdanovaca (blizu San. Mosta) pukovska

borbena grupa nemake 187 rezervne peadijske divizije napala delove 6. krajike
N O U brigade. Posle estoke borbe, u kojoj je imao 70 mrtvih i ranjenih, neprijatelj
je prodro do s. Rustinog 1 s. Podgore Brda. U s. Jelainovcima nemaki vojnici su
na zverski nain pobili preko 400 lica.
U s . Cvru (kod Prozora) umro od zadobijenih rana komandir 3. ete 2. bataljona
10 hercegovake N O U brigado Aleksa Bojovi Brko, narodni heroj.
U s . Vraniima (na putu Posuje Mostar), u borbi protiv ustaa i domobrana,
poginuo zamenik politikog komesara 3. bataljona 2 proleterske N O U brigade Duraki Radomir, narodni heroj.

13. februar

Kod s. Hapstia, s. G. Odaka, s. D. Riice i s Draeva Dola (blizu Bugojna) ustake

i domobranske snage iz Bugojna (jaine oko 1000 vojnika) napale delove 1 proleterske udarne i 3. krajike udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ
Posle devetoasovne borbe jedinice N O V J su spreile prodor neprijateljskih snaga
u pravcu G. Vakufa i odbacile lh u Bugojno.

14. februar

Kod s. Bravnice jedinice 9. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ poruile prugu Jajcp D. Vakuf i napale transportni voz. Zarobljeno je 10 domobrana
i 1 nemaki vojnik, a voz je zapaljen.
U Kulen-Vakuf uli dolovi italijanske divizije
-Princ Eugen.

16. februar

SS divizije

Na putu s. Jablanica s. Drenica jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ

razbile 1 bataljon 2fin puka italijanske divizije Mure. koji se kretao uz Neretvu.
1 zauze'e (taliianska uporita Dronicu i Grabovicu (kod Mostara), Poginulo je 86.
a zarobljeno 286 italijanskih vojnika, dok su jedinice NOVJ imale 12 ranjenih. Zaplenjeno' 23 kamiona sa ratnim materijalom, 10 mitraljeza, 14 p. mitraljeza. 261
puaka i 2 tenka.
Na putu Kladanj Tuzla jedinice
domobranskog dobrovoljakog puka
(trig. 697). s. Noajevie, s. Ruiie i
zgrade u s. Stuparima i sruile 4
snabdevao vodom.

17. februar

Sasari i nemake 7

6. istonobosanske N O U brigade napale delove

iz Tuzle i andarme. zauzele uporite Brgulje
s. Stupare, zapalile and. stanicu i sve dravne
mosta. 6 km tt linije i vodovod koji je Tuzlu

Prozor zauzele jedinice 3. udarne divizije NOVJ i dva bataliona 3. krajike N O U

brigade, poto su posle dvodnevne ogorene borbe slomile otpor 3. bataljona 259
peadijrkog puka italijanske divizije Mure, ete tenkova i artiljerijskih i minobacakih jedinica. Poginulo je 220, ranjeno mnogo vie i zarobljeno 280 italijanskih
vojnika, dok je 3. udarna divizija N O V J imala 117 ranjenih i 23 mrtva, meu kojima
je bio i komandir baterije 10. hercegovake N O U brigade Duan Paji Dai.
narodni heroj. Zaplenjeno: 4 haubice, 2 protivtenkovska topa, 4 minobacaa, 12 mitraljeza, 25 p. mitraljeza, 500 puaka, 5 tenkova, 1 traktor. 10 kamiona, 2 motocikla,
2 radio-stanice, 3 vagona municije za haubice, 1000 granata za topove, 300 sanduka
puane municije, 250 sanduka mina za minobacae, 50 sanduka runih bombi. 8
vagona brana i drugih ivotnih namirnica.

421

1943. februar

BOSNA I HERCEGOVINA

februar 1943.

U rejonu Mrkonji-Grada ustake i nemake snage iz Jajca napale delove 7. i 9.

krajike N O U brigade i, posle trodnevnih borbi, potisle ih u pravcu s. Sipova.
17/18. februar

Du pruge Sarajevo Konjic, na odseku s. Ratelica s. Brani. 1. proleterska

N O U brigada napala uporita koja su branile italijanske. ustake i etnike snage
i andarmi. U dvadesetoasovnoj borbi ona je zauzela s. Ratelicu, Ivan-scdlo, s. Bradinu, s. Dragoaj i s. Brane i poruila prugu i objekte na njoj, nanevi neprijatelju
gubitke od 115 mrtvih i 67 zarobljenih i zaplenivi 10 mitraljeza, 1 kamion. 2 motocikla, 80.000 metaka i drugu ratnu opremu. Brigada je imala 4 mrtva i 7 ranjenih.

18. februar

U Ostroac (kod Konjica) ula 5. crnogorska udarna brigada 3.

NOVJ, poto su se italijanske snage povukle u Konjic.

udarne divizije

Na putu Bijeljina s. Dragaljevac jedinice M a j e v i k o g N O P odreda napale iz zasede 23. etu domobranskog 6. peadijskog puka i andarme, te posle krae borbe
zarobile 2 oficira, 100 domobrana i 7 andarma i zaplenile 2 mitraljeza. 6 p. mitraljeza, puke i celokupnu opremu i municiju te ete.
19. februar

Na pruzi Mostar Jablanica delovi 2. proleterske udarne divizije NOVJ

zauzeli
i talijansko uporite Karaulu, u kome je poginulo 5 i zarobljeno 68 italijanskih vojnika. a zaplenjeno 7 mitraljeza, 7 p. mitraljeza, 2 minobacaa i 52 puke.

19 20. februar

Jedinice 1 proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizijo NOVJ napale

oko 1500 italijanskih vojnika, ustaa, domobrana i etnika u Konjicu, ali su posle
petoasovne borbe prinuene na povlaenje, uz gubitke od 16 ranjenih i 1 mrtvog,
Neprijatelj je imao 67 mrtvih i 141 zarobljenog.

20. februar

Delovi 10. hercegovake N O U brigade 3. udarne divizije N O V J posle

dvodnevnih
borbi zauzeli s. Ramu (kod Prozora), koje je branilo oko 200 vojnika jedna eta
1. bataljona 259. puka italijanske divizije Mure
Poginulo je 183 i zarobljeno 7
italijanskih vojnika. Zaplenjeno j e : 4 tenka. 1 kamion. 120 puaka, 8 p. mitraljeza.
14 mitraljeza. 4 sanduka runih bombi i 50.000 metaka, a unitena su 2 tenka. U
ovim borbama je poginuo zamenik komandanta 1. bataljona 10 hercegovake NOU
brigade Milan Kuki, narodni heroj.
Izmeu s. Majki-Japre i s. Benakovca (kod Bos. Krupe) jedinice 6. krajike udarne
brigade 4. udarne divizije N O V J napale iz zasede 14. etu nemakog 369. peadijskog puka i nanele j o j gubitke od 9 mrtvih, 5 ranjenih i 18 zarobljenih vojnika i
oficira, zaplenile 20 puaka, 3 p. mitraljeza i 1 mitraljez, ubile 80 konja i unitile
3 kamiona.
Po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ. od 3. bataljona 5. krajike
N O U brigade, 2. ete 1. bataljona 2. krajike N O U brigade i jedne ete 6. krajike
N O U brigade formirana 12. krajika N O U brigada (kao 12. krajika N O U polubrigada), sastava dva bataljona, jaine oko 600 boraca.

20/21. februar

U s. Tarinu (kod Ivan-sedla) delovi 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske

udarne divizije N O V J napali jedinice domobranskog 7. peadijskog puka. ali su
posle petoasovne borbe prinueni na povlaenje u pravcu Ivan-sedla.
Banijski N O P odred preao r. Unu istono od Kostajnice i vratio se u Hrvatsku.

21. februar

Od Bugojna, Sarajeva i Mostara otpoelo nadiranje udruenih neprijateljskih snaga

ka s. .Tablanici (kod Konjica). Nemaka 718. divizija, ojaana uslako-domobranskim
jedinicama i podravana tenkovima i avijacijom, nastupala je u dve kolone: grupa
Fogl 1 pravcem Bugojno G. Vakuf Prozor s. Jablanica i grupa A n a k e r '
pravcem s. Tarin Tvan-sedlo K o n j i c s. Jablanica. Delovi italijanskog 6
armijskog korpusa 1 etnike snage nastupali su od Mostara obema obalama Neretve, dok je levom obalom ove reke. od Konjica ka .Tablanici. nastupalo oko 2000
etnika.
Borbena grupa Anaker. potpomognuta avijacijom i tenkovima, posle sedmoasovne
borbe nanele jedinicama 1. proleterske N O U brigade gubitke od 9 mrtvih i 16 ranjenih i zauzela s. Ratelicu i Ivan-scdlo (kod Sarajeva).
U s. Ravnom (kod Konjica) etnike i italijanske snage iz Mostara napale delove
2. proleterske N O U brigade, te posle estoke borbe zauzele i spalile selo. Neprijateljske jedinice su imale 28 ranjenih, a 2. brigada 7 mrtvih i 20 ranjenih.
' Sastava: 738. puk (bez jednoR bataljona). S UStflSka brdska brigada delovi fifi
dtvtziona. d v e domobranske baterije, dve pionirske ete 1 delovi 202 tenkovskoj: bataljona
: Sastava: 750. puk (bez Jedno; bataljona). dva bataljona domobransko 7. lovakog
puka. jedan ustaSkl bataljon i dve brdske baterije
U Mostaru su bile formirane dve kolone: desna ci. bataljon 5(1. puka Italijanske
d i v i z i j e M a r k e . I oko 2.Mili hercegovakih elnika) I leva (2. bataljon 2C0. puka Italijanske
d i v i z i j e Mure. 2. bataljon 55. puka, 4S bataljon crnih koSulja, jedim baterija .Italijanske
d i v i z i j e M a r k e I 2.500 crnogorskih etnika).

422

1943. februar

BOSNA I HERCEGOVINA

februar 1943.

Na padinama pl. Uzlomca 1. krajika N O U brigada i 4. krajiki N O P odred napali

etnike i nemake snage. Posle dvodnevne borbe jedinice N O V J su potisle neprijatelja u pravcu s. Maslovara, pl. Uzlomca i Kotor-Varoi. Neprijatelj je imao 22
mrtva i ranjena, a jedinice N O V J 2 mrtva i 7 ranjenih.
21122. februar

22. februji

Na prostoriji pl. Ljube s. Tihaljina pi. Malie (kod Ljubukog) ustake, domobranske 1 etnike snage napale jedinice 9. divizije NOVJ. U borbama do 26. februara, 9. divizija N O V J je odbila napad neprijateljskih snaga. P r v o g dana borbe na
pl. Maliu je poginuo komandant 1. bataljona 3. dalmatinske N O U brigade Stevo
(Stevana) Opai, narodni heroj.
Posle dvodnevnih borbi 4. proleterska udarna (crnogorska) brigada 2. proleterske
udarne divizije NOVJ prinudila na predaju delove 1. bataljona 259. puka italijanske
divizije Mure i manji broj domobrana i andarma i zauzela s. Jablanicu (kod
Mostara). Zaplenjeno j e : 200 puaka, 9 p. mitraljeza, mitraljez, minobaca, kamion
i vagon brana. Oteen je oklopni voz. Neprijatelj je imao 33 mrtva i 164 zarobljena.
Mrkonji-Grad zauzeli delovi nemake 717. peadijske divizije iz Kljua posle jednodnevne borbe protiv jedinica 7. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ.
Borbena grupa F o g l * zauzela G. Vakuf posle dvodnevnih borbi protiv 3. krajike
udarne brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J i 8. brigade 7. divizije N O V J
u rejonu s. Luana, s. Bojske, s. Planinice, s. Tihomilja i s. Bistrice. Poginula su
22 neprijateljska vojnika i ranjeno ih je 5. dok su jedinice NOVJ imale 6 mrtvih 1
7 ranjenih.
U rejonu Brvake planine (kod Konjica) italijanske, ustake i etnike snage, nastupajui iz Konjica u vie kolona, napale delove 3. proleterske udarne (sandake)
brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J i posle estoke borbe potisle ih prema
Crvenim stijenama. Neprijatelj je imao preko 20 mrtvih i ranjenih, a 3. proletersko
NOU (sandaka) brigada 1 mrtvog, 3 ranjena i 2 nestala.

22/23. februar

Jedinice 3. udarne divizije N O V J otpoele napad na italijanske snage, domobrane i

etnike u Konjicu. Posle vie uzastopnih napada i protivnapada i zbog pogoranja
situacije kod Prozora, VS N O V i POJ je 26. februara naredio da se obustavi napad
na Konjic. Poginulo je 53 i ranjeno preko 150 neprijateljskih oficira i vojnika. I
jedinice N O V J su im;de velike gubitke. Pored ostalih, poginuli su: komandant M o starskog bataljona 10. hercegovake N O U brigade Milo Kovaevi. narodni heroj,
voda tenka i mitraljezac 3. udarne divizije N O V J Leo Bruk, narodni heroj, politiki
komesar 5. bataljona 10. hercegovake N O U brigade K a r l o Batko, narodni heroj, komandir ete 5. bataljona 10. hercegovake N O U brigade Ante Sari (Rade Spanac).
narodni heroj, i komandir 1. ete 4. bataljona 5. crnogorske N O U brigade Zarija
Vujoevi, narodni heroj.
Na liniji s. Bradina Ivan-sedlo s. Ratelica (kod Sarajeva) 1. proleterska N O U
brigada i delovi 5. crnogorske N O U brigade napali nemake i ustako-domobranske
snage, ali su posle osmoasovne borbe prinuene na povlaenje u pravcu Konjica,
uz gubitke od 12 ranjenih i 3 poginula, meu kojima je bio 1 zamenik komandira
1. ete 3. bataljona 1. proleterske N O U brigade Dura Dimitrijevi, narodni heroj.

23. februar

Kod s. Repovca (blizu Konjica) nemake i ustake snage napale delove 1. proleterske N O U brigade, ali su posle krae borbe odbijene.

24. februar

U rejonu G. Vakufa jedinice 7. divizije 1. hrvatskog korpusa NOVJ. 1. dalmatinske

udarne brigade 3. udarne divizije i 3. krajike udarne brigade 1. proleterske udarac
divizije NOVJ, posle dvodnevnih borbi, odbile napad nemake borbene grupe F o g l
1 prinudile je na povlaenje u G. Vakuf.
Prugu D. Vakuf Jajce poruile jedinice 9. krajike udarne brigade 10. udarne
divizije NOVJ u duini od 1000 m, pa je saobraaj bio obustavljen vie od 15 dana.

25. februar

U Bosanskoj krajini nemake divizije 7. SS Princ Eugen i 369. legionarska otpoele operaciju V a j s - 2 protiv jedinica 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ.
Delovi domobranske 4. peadijske divizije i nemake snage Iz Prijedora i Bos. Novog
napali 5. krajiku udarnu brigadu 4. udarne divizije N O V J na Karanu. U borbama
do 27. februara brigada je pretrpela velike gubitke, i povukla se na pl. Kozaru.
Neprijatelj je imao 6 ranjenih i mrtvih i 22 zarobljena.
Kod Karamustafia mosta (na putu G. Vakuf Prozor) 3. krajika udarna brigada
1. proleterske udarne divizije N O V J odbila napad delova nemake borbene grupo
F o g l iz G. Vakufa i prinudila ih na povlaenje u polazni garnizon.
423

1943. februar

CRNA GORA

februar 1943.

Kod s. Velike (blizu Konjica) delovi nemake borbene grupe A n a k e r , potpomognuti tenkovima, napali delove 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne
divizije NOVJ u cilju probijanja ka s. Repovcu, ali su posle krae borbe odbaeni
u pravcu s. Bradine. Zapaljen je neprijateljski tenk.
26. februar

U s . Drini, s. Bravski Vaganac, s. Podsrnetlcu i s. O.trelj (kod Drvara) ule jedinice

nemake 7. SS divizije Princ Eugen, poto su odbacile delove 4. udarne divizije
1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ. Unitena su 3 neprijateljska tenka.
Juno od Kljua delovi nemake 3(59. legionarske divizije napali 12. krajiku udarnu
brigadu 4. udarne divizije N O V J i posle dvodnevne borbe prinudili je da se 27'28.
februara, sa tabom 4. divizije, povue na pl. Grme.

27. februar

D r v a r zauzeli
protiv delova

delovi nemake 7. SS divizije Princ

1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ.

Eugen

posle

mnogih borbi

U rejonu s. Drenice jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ, posle dvodnevnih

estokih borbi, spreile prodor jakih italijanskih i etnikih snaga iz Mostara ka
s. Jablanici. Neprijatelj je imao 34 mrtva i oko 40 ranjenih, a jedinice N O V J I mrtvog i 26 ranjenih.
Nastupajui iz Sarajeva, nemaka borbena grupa

A n a k e r ula u Konjic

28. februar

Bos. Grahovo zauzeli delovi nemake 7. SS d i v i z i j e Princ Eugen posle estokih

borbi protiv 10. krajike N O U brigade

Februar k.

Po nareenju VS N O V i POJ rasformiran Ramski N O P odred a s njegovim ljudstvom popunjene jedinice 3. udarne divizije NOVJ.
Na pl. atoru, u borbi protiv nemakih jedinica i elnika, poginuo zamenik politikog komesara 9. krajike udarne brigade 10 udarne divizije NOVJ, Blao Jokov
Orlandi. narodni heroj.

Februar

U s. Aladiniima (kod Stoca), po odluci Oblasnog komiteta

formiran OK K P J za srednju Hercegovinu.

KPJ za

Hercegovinu,

Kod s. Ponjerke (blizu Han-Pijeska). u borbi protiv ustaa, poginuo komandir ete
u 6. istonobosanskoj N O U brigadi Refik Belagi, narodni heroj.
Tt s. Bradini (pruga Sarajevo Mostar), u borbi protiv neprijatelja, poginuo zamenik politikog komesara ete 4. bataljona 1. proleterske N O U brigade Nikola Bubalo, narodni heroj.
Na Ivan-sedlu (na pruzi Sarajevo Mostar), u borbi protiv nemakih jedinica, poginuli komandir ete 1. bataljona 1 proleterske N O U brigade Spiro Vujovi, i politiki
delegat prateeg voda 1. bataljona 1. proleterske N O U brigade Petar Prlja, narodni
heroji.
U Bos. Krupi nemake i ustake vlasti obesile lana Mesnog komiteta K P J za s.
Srednji Dubovik Lepu Radi, narodnog heroja

CRNA
4

GORA

februar

Komandant tzv. nacionalnih trupa Crne Gore. Sandaka i Boke izdao saoptenje o
toku i rezultatima okupatorsko-kvislinke ofanzive na teritoriji Bosne i Dalmacije,
pozivajui po umama zavedene i prevarene da se predaju nacionalnim vlastima
radi suenja, j e r e inae biti bez milosti u najskorije vreme uniteni,

5. februar

Po selima pljevaljskog sreza etniki Limsko-sandaki odredi izvrili pokol.i muslimanskog stanovnitva: samo za dva dana ubili 1352 osobe (od toga oko 1100 dece,
ena i staraca).

15. februar

U umi blizu s. Ljenice (kod Berana sada: Ivangrad) oko 600 italijanskih v o j nika i etnika opkolilo 12 beranskih ilegalaca. koji su se sa lanovima OK KPJ za
Berane sklonili u dve zemunice. Poginulo je 6 ilegalaca. meu kojima lan OK K P J
za Berane Milan Ku i partijski radnik Vukadin Vukadinovi, narodni heroji. Ostali
su se izvukli iz obrua.

Februar p. p.

U s. Konjskom (kod Nikia), probijajui se kroz etniki obru, poginuo lan OK

K P J za Niki Danilo Bojovi, narodni heroj.

424

1943. februar
20. februar

HRVATSKA

februar 1943.

PK K P J za Crnu Goru i Boku uputio CK K P J izvetai o vojnopol i likoj situaciji u

C r n o j Gori, Boki i Sandaku, s podacima o italijansko-etnikom teroru i represalijama, mobilizaciji etnika za odlazak u Bosnu, pokolju muslimanskog i v l j a u
Sandaku i tekoama u radu partijskih organizacija.
O k o 5.000 crnogorskih i sandakih etnika izvrilo pokret iz Nikia i Kolaina za
Bosnu u cilju pruanja pomoi nemako-ltalijanskim snagama u bici na N e r e t v i , u
borbi protiv snaga N O V J .

Februar

Po nareenju GS N O V i PO za Crnu Goru i Boku formiran Banjsko-vuedolski p a r tizanski bataljon. ( K r a j e m aprila bataljon je uao u sastav 5 crnogorske N O U
brigade.)

HRVATSKA
1

februar

Jedinice 4, (slavonske) d i v i z i j e N O V J otpoele napad na delove domobranske 1 brdske d i v i z i j e u Pakracu. B o r b e su voene do 3. februara, ali mesto n i j e zauzeto
Z a r o b l j e n o je 25 domobrana, dok su jedinice 4. d i v i z i j e imale 14 mrtvih i 39 ranjenih
Jedinice K a l n i k o g N O P odreda zapalile

2. februar

st. Kunovec-Subotica

(kod

Koprivnice).

Sela Cujia K r e v i n u . K o r e n i k u Kapelu i Ruda novac (kod T i t o v e Korenice) popalile

jedinice italijanske d i v i z i j e R e - ,
Korenicu (sada: Titova Korenica) zauzeo 1. puk italijanske d i v i z i j e R e
protiv delova fi. i 14. brigado 5. operativne zone N O V i PO Hrvatske.

posle borbi

K o d Brbinja na Dugom otoku partizani sa ostrva otvorili vatru na italijanski parobrod U l b o i ubili 1, a ranili 2 italijanska vojnika.
3. februar

Udbinu zauzeli delovi italijanske d i v i z i j e *Rr

fi. divizije NOVJ.

posle borbi protiv 9

Jedinice Kalnikog N O P odreda spalile

29 domobrana.

Ctikovec (kod K o p r i v n i c e )

st

udarne brigade
i

zarobile

4. februar

Italijanska a v i j a c i j a bombardovala u Lici sela: K r b a v i c u . Frkai, Mogori. Vrebac,

Bretane i G. Lapac.

415. februar

U s Klina-Selu i s. Zdenini (na pruzi Z a g r e b K a r l o v a c ) slovenaka 2 udarna

brigada Mattia G u b e c , i 3. udarna brigada I v a n C a n k a r i 4. udarna brigada fi
d i v i z i j o N O V J napale etu ustakog 5 bataljona i 150 italiianskih vojnika Posle
kraeg otpora, uz m a n j e gubitke, ustae su se p o v u k l e iz Klina-Sela u Zdeninu
gde su pruile ogoren otpor, pa su u svanue jedinice N O V J obustavile napad.

Februar p.

U Bos. Grahovu, po nareenju VS N O V i POJ.

4. operativne zone N O V i PO Hrvatsko

fi. februar

Na H r s o v o m brijegu kod s. R a v n i c e (blizu K l a n i c a ) ntnoelo d v o d n e v n o partijsko

s a v e t o v a n j e za okrug Krapinu, na kome je Izabran OK K P H .

U s. K r b a v i c u (kod T i t o v e K o r e n i c e ) prodrli delovi italijanske d i v i z i j e Re

i plamenobacaima zapalili 8 kua, a zatim su ih jedinice 2. udarne b r i g a d e fi d i v i z i j e
N O V J odbacile iz sela.

februar

U s

februar

1! s Letincu (kod B r i n j a ) jedinice l

rnhilc fi ustaa i 1 domobrana.

!). februar

formirana 5. dalmatinska brigada

Budiima

(kod Slav

P o e g e ) sveano otvoren

Omladinski

dom.

primorsko-goranskog N O P odreda napale i za-

Us Draganiima i s Darlima (kod Jastrebarskog) 13. proleterski N O U brigada

Rade K o n a r . u sadeistvu sa 4 udarnom brigadom 8. d i v i z i j e N O V J i slovenakim brigadama T o n e T o m i . M a t i i a Gubec i Ivan Cankar . napala domobranski 9. regrutni bataljon i u dvodnevnim borbama zarobila 140 domobrana i 4 oficir i
Jedinice italijanske d i v i z i j e
popalile sela Salamuni. Pia i S v r a k o v o Selo
(kod T i t o v e Korenice). U rejonu s. Runia napala ih je 2. udarna brigada 6. d i v i z i j e
N O V J i nanela im gubitke od oko 50 mrtvih i ranjenih.

10. februar

Ustako uporite u Imotskom zauzele jedinice 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J

ooto se ustako-domobranska posada povukla prema I.jubukom i irokom B r i j e g u
(sada: Listia). Z a p l e n j e n o je 23 vagona duvana i drugog materijala.
425

1943. februar

HRVATSKA

februar 1943.

Druga udarna brigada 6. divizije NOVJ odbila napad italijanskih jedinica koje su
nastupale iz s. Bunia ka Korenici (sada: Titova Korenica).
Formiran Okruni komitet SKOJ-a za Viroviticu, koji je obuhvatao srezove Viroviticu i Podravsku Slatinu.
11. februar

U Livnu zavrena sednica PK K P H za Dalmaciju na kojoj je reorganizovan PK

(kooptirano 6 novih lanova), izvren raspored kadrova za 9. diviziju NOVJ, i formiran Stab grupe N O P odreda za Dalmaciju, koji je dobio zadatak da rukovodi
partizanskim odredima posle formiranja 9. divizije.
U s . Mijai (kod Pakraca), po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku, formirana 18.
brigada 4. (slavonske) divizije NOVJ.
U s . Sarampovu (kod Ivani-Grada) delovi Moslavakog N O P odreda napali i zarobili 70 domobrana.
Italijanska avijacija bombardovala lika sela Mogori, Plou i Srednju Goru.
U s . Lukau (kod Virovitice) jedinice 16
tile . st. i optinsku zgradu.

brigade 4. (slavonske) divizije N O V J uni-

U/12, februar

Na omobransko-nemaku posadu u Virovitici otpoeo napad 4. (slavonske) divizije

NOVJ. Napad je obustavljen 13. februara zbog jakog otpora neprijatelja i pristiglih
pojaanja (4 oklopna voza). Zarobljeno je 56 neprijateljskih vojnika, dok je 4. divizija NOVJ jiretrpela gubitke od 54 mrtva i 3 ranjenih. Medu poginulima se nalazio
i komandant bataljona 16. brigade Stojan Komljenovi Coka. narodni heroj.

13. februar

Gornji Lapac zauzele jedinice italijanske divizije Sasari posle dvodnevnih borbi
protiv 1. udarne i 9. udarne brigade 6. divizije NOVJ.
U prolazu Maknare (kod o. Molata) britanska podmornica potopila italijanski brod
Mafalda B 112 iz 30. diviziona minolovaca.

13/14. februar

15.

februar

Izmeu . stanica Domagovi i Lazina (na pruzi Zagreb Karlovac), kombinovani

odred od dva bataljona slovenake brigade I v a n Cankar i po jednog bataljona
slovenake brigade Matija Gubec* i 4. udarne brigade 8. divizije NOV.J poruio
prugu na vie mesta i napao transportni voz. Poginulo je oko 50 italijanskih vojnika
i 3 oficira, zarobljena su 23 italijanska vojnika i 15 domobrana, a uniten je voz sa
dve lokomotive Kombinovani odred jedinica N O V J je imao 1 mrtvog i 1 ranjenog.
Kod G. Lapca otpoele dvodnevne borbe jedinica 6. i 8. divizije NOVJ protiv delova
italijanske divizije Sasari. Poginulo je 28, ranjena su 94 i nestala 4 italijanska
vojnika i oficira, dok su jedinice N O V J imale 1 mrtvog i 22 ranjena.

Februar p. p.

U Zagrebu ustae uhapsile i ubrzo ubile sekretara Poverenitva CK K P H za severnu Hrvatsku Iva Marinkovia Slavka. narodnog heroja.

/6. februar

Na putu s. Mala Cista s. Vodice (kod ibenika) Primorska i Prominsko-bukovika partizanska eta napale italijansku autokolonu. Poginulo je 5 i ranjeno 15 italijanskih vojnika i oficira. Poginuo je i komandant puka Alesandrija . a ranjen
naelnik taba divizije Celere.
U s . Sopje (kod Osijeka) upao 1. bataljon 2. N O P odreda 3. operativne zone N O V i
PO Hrvatske i zarobio 13 andarma i finansa.

17

februar

IH. februar

Na pruzi s. Generalski Stol s. Zvoaj (kod Karlovca) jedinice 4

nakog N O P odreda razoruale 14 domobrana.

bataljona Kordu-

U G. Lapcu jedinice 6. i 8. divizije NOVJ okruile kolonu italijanske divizije Sasari, koja se povlaila iz Kulen-Vakufa za Graac. Borbe su obustavljene 21. f e bruara, kada su okruenoj koloni prilekle u pomo jake snage italijanske divizije
Re i Dinarske etnike divizije. Neprijatelj je imao oko 1000 mrtvih i ranjenih.
Uniteno je 30 motornih vozila i zaplenjen je ogroman ratni materijal.
U rejonu . st. Carevdar (kod Krievaca) jedinice Kalnikog N O P odreda izbacile
iz ina putniki voz i zarobile 15 neprijateljskih vojnika.

18/19. februar

426

Jedinice 18. brigade 4. (slavonske) divizije N O V J zauzele s. Levanjsku Varo (kod

akova) i zarobile 37 ustaa i andarma Brigada je imala 3 mrtva i 2 ranjena.

1043. februar
19. februar

MAKEDONIJA

februar 1943.

U s . Velikoj Pisanici (kod Bjelovara) jedinice 12. i 17. brigade 4 (slavonske) d i v i z i j e

NOVJ napale domobransku posadu i unitile . st.. ali. zbog pristiglih pojaanja,
selo nisu zauzele. Poginulo je 11. ranjeno 17 i nestalo 17 domobrana, dok su jedinice
4. divizije imale 4 mrtva i 24 ranjena.
U s . Rijeci (kod Vojnia), iz zasede, jedinice 2. bataljona 1. kordunakog N O P odreda
napale 5 kamiona kojima se prevozila ustaka radna omladina pod komandom nemakih oficira. Poginulo je 25 ustaa i 3 nemaka oficira a zarobljeno 19 naoruanih
ustakih omladinaca. Uniten je 1 kamion a 4 su zaplenjena.

20. februar

Izmeu s. Barilovia i s. Krnjaka (kod Karlovca) jedinice 1. kordunakog N O P

odreda i 4. udarne brigade 8. divizije N O V J izvrile napad na dve ete 35. ustakog
bataljona i nanele im gubitke od preko 20 mrtvih i ranjenih.

21. februar

Izmeu s. Levanjske Varoi i s. Pauja (kod Naica) jedinice 18. brigade 4 (slavonske) divizije N O V J napale 2. bataljon domobranskog 4. puka i jedan nemaki bataljon. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 22 mrtva i 28 zarobljenih, dok je 18. brigada imala 1 mrtvog i 3 ranjena.

21/22. februar

Z. st. Mikleu (kod Podrav. Slatine) zapalio 1

zone N O V i PO Hrvatske.

22. februar

U s. Garenici (kod Daruvara) jedinice 12. i 16. brigade 4 (slavonske) divizije NOVJ
i Moslavakog N O P odreda otpoele napad na delove 3. bataljona domobranske 1.
brdske brigade, mesne ustae i andarme. Borbe su obustavljene 24. februara zbog
jakog otpora neprijatelja i pristiglih pojaanja. Gubici neprijatelja: 20 mrtvih, 50
ranjenih i 12 nestalih, dok su jedinice N O V J imale 26 mrtvih i 67 ranjenih.

34. februar

U Ludbregu jedinice Kalnikog N O P odreda napale posadu i zarobile 24 domobrana,

uz sopstvene gubitke od 2 mrtva i 3 ranjena.

25. februar

U Korenici (sada: Titova Korenica), u prisustvu predstavnika A V N O J - a , CK K P H i

GS N O V i PO za Hrvatsku, odrana izborna konferencija O N O odbora za Liku, na
kojoj je izabran O N O odbor.

bataljon 2. N O P odreda 3. operativne

Sela Simljanik, Prokop i Otri Zid (kod azme) popalili delovi nemake 187. rezervne divizije; sem toga, u s. Otrom Zidu pobili oko 40 ljudi.
U Brakom kanalu jedinice 1. mornarikog partizanskog odreda zarobile italijanski
motorni jedrenjak Antonijeta B .
26. februar

Kod s. Latina (na pruzi Plaki s. Josipdol) jedinice 4. udarne brigade 8. divizije
NOVJ napale oklopni voz. Zarobljeno je 35 italijanskih vojnika, domobrana, ustaa
i etnika.
U s . Hajtiu (kod Gline) Banijski N O P odred napao posadu iz 1. bataljona domobranske 5. brdske brigade. Neprijatelj je imao 10 mrtvih i 74 zarobljena, dok je
iz Banijskog odreda poginuo jedan komandir ete.

27. februar

Na Dilj-planini oko 9 ustako-domobranskih bataljona i 1 nemaki bataljon sa

divizionom artiljerije napali 18. brigadu 4 (slavonske) divizije NOVJ. Brigada se.
meutim, blagovremeno povukla na pl. Krndiju.
Delovi domobranske 1. brdske divizije. Pavelieve gardijske brigade i nemake 187
rezervne divizije (oko 2.300 vojnika) otpoeli napad protiv Kalnikog N O P odreda
na Kalniku. Odred se probio ka Moslavini i Bilo-gori, a neprijatelj je do 8. marta
pretresao teren na Kalniku i severozapadnom delu Bilo-gore vrei pljaku i zlostavljanje stanovnitva.

Februar k.

Komanda italijanske 2. armije izdala jedinicama instrukciju o normalizaciji otoka

i obalskih podruja: iseliti sa njih i internirati sve mukarce sposobne za noenje
oruja (od 15 godina navie), som onih koji su sigurno njihove pristalice, a uhvaene
ustanike odmah likvidirati.

Februar

Formiran OK SKOJ-a za Gorski kotar

MAKEDONIJA
8. februar

U Velesu (sada: Titov Veles). Vojni preki sud bugarske 5. armije osudio 10 pripadnika N O P - a na smrt, dvojicu na doivotnu robiju i trojicu na 10 godina strogog
zatvora, a u Stipu sedmoricu na 115 godina strogog zatvora.
427

1943. februar
10.

SLOVENIJA

lebruar 1943.

februar

GS N O P odreda M a k e d o n i j e naredio Bitoljsko-prespanskom N O P odredu D a m j a n

G r u e v da se p o v e e sa grkim i albanskim partizanskim jedinicama radi saradnje,
s tim da se m a n j e zadrava u A l b a n i j i , ve da svoja dejstva vie ispolji na teritoriji
Prespe.

13. februar

PK K P J za Makedoniju uputio pismo svim lanovima K P J p o z i v a j u i ih da p o j a a j u rad u narodu i f o r m i r a j u organe NO fronta.

15. februar

PK K P J za M a k e d o n i j u uputio proglas makedonskom narodu da se ne odaziva mobilizaciji. koju je bugarski okupator, pozivima na vebu. proirio i na starija godita,
ve da stupa u N O P odrede.

Ifi/17. februar

U Kumanovu bugarska policija uhapsila ceo MK KP.J za K u m a n o v o (sem jednog

lana). Zbog toga je partijska organizacija u gradu ostala bez rukovodstva sve do
juna 1943.

20. februar

U Skoplju, na ulici, u sukobu sa bugarskom policijom i agentima, poginuo Rade

Jovevski K o r a g i n , narodni heroj.

26.

U S k o p l j e stigao delegat CK

februar

2. februar

KPJ

i VS N O V i

POJ S v e t o z a r Vukmanovi Tempo.

Delegat CK K P J i VS N O V 1 P O J S v e t o z a r V u k m a n o v i T e m p o odrao u Skoplju

sastanak sa rukovodeim kadrom K P J u M a k e d o n i j i : analizirani vojno-politika
situacija i rad na organizovanju oruane borbe protiv okupatora i domaih i z d a j nika na teritoriji M a k e d o n i j e ; doneti zakljuci i sainjen plan za dalji rad; saoptena odluka CK K P J o f o r m i r a n j u CK KP M a k e d o n i j e : doneta odluka o formiranju pc-t oblasnih komiteta K P M .
Delegat CK K P J S v e t o z a r V u k m a n o v i T e m p o uputio pismo partijskim organizacijama i lanovima K P J u M a k e d o n i j i o nainu otklanjanja slabosti 1 potrebi stvaranja punog jedinstva makedonskog naroda ti borbi za nacionalno osloboenje.
Delegat CK K P J i VS N O V i P O J Svetozar V u k m a n o v i T e m p o uputio direktivu
N O P odredima u Makedoniji da pojaaju aktivnost u borbi protiv okupatora i domaih izdajnika.

Februar

U Prilepu ponovo poeo izlaziti

list

' N a r o d e n glas, organ N O F - a za

Prilep

SLOVENIJA
1.

februar

Kod s. Dednika i s Nareda (blizu V. Laa) 4. slovenakn N O U brlpada L i u b o

S e r c e r vodila ceo dan borbu p r o t i v italijanske kolone iz 21. puka granine strae
i 31. bataljona crnih koulja i belogardistikih snaga; zatim se, zbog pojaanja iz
Ribnice i zbog snane a r t i l j e r i j s k e vatre, povukla nn pl. Mokrec. nanevi neprijatelju gubitke od 4 mrtva i 14 ranjenih P o g i n u o je naelnik taba 2. (notranjske)
operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e Z r a v k o Jovanovi. narodni heroj

8, februar

Na brdu Vojniku (kod K o b a r i d a ) delovi 3 bataljona Sokog N O P odreda unitili

italijansku v o j n u stanicu za vazduno osmatranje i obavetavanje, ubivi 5 vojnika
i zaplenlv! naoruanje i opremu.

9. februar

Kod s. G Z a g e (blizu K o b a r i d a ) delovi 3. balaljona Sokog N O P odreda iznenada

napali o b e z b e d e n j e mosta i poruili tt liniju Zasn Bovec.

in

PK K P S za tajersku izdao direktivu predstavniku OK K P S za Koruku: raditi na

proirenju terenskih organizacija OF i K P : jaati partizanske jedinice mobilizacijom
stanovnitva; N O P proiriti na teritoriju austrijskog dela Koruke do r Drave.

februar

U s. Zibrama (kod D. Logateca) Dolomitski N O P odred napao d e l o v e italijanske 11.

grupacije granine strae koii su bili na odmoru. Posle 14-asovne borbe on se,
zbog pristiglih pojaanja iz s. Hotedrice, D. I.ogateca i
Planine, probio iz okruenja
u pravcu Prapratnog brda, nanevi n e p r i j a t e l j u gubitke od 34 mrtva i 4 zarobljena.
JI.

februar

U blizini s. Sv. T r o j i c e patrola 1. bataljona Sokog N O P odreda razbila patrolu iz

sastava italijanskog 153. a r t i l j e r i j s k o g puka. koja je pobegla u pravcu Divae. p r e trpevi znatne gubitke.

13

februar

U Slovenakom primorju, innesto dotadanjeg Sokog N O P odreda, naredbom taba

3 (alpske) operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e formirani Severnoprimorski i Junoprimorski N O P odredi (od po tri bataljona).

428

1943. februar

SRBIJA

februar 1943.

U s . S r e d n j o j Vasi (kod Ribnice) delovi 4. slovenake N O U brigade L j u b o S e r c e r .

napali i/, zasede kolonu od 45 vojnika iz italijanski- U. grupacije granine strae i
naneli j o j gubitke od 17 mrtvih.
15. februar

K o d s. Jelendola (blizu Ribnice) delovi 2. bataljona 4. slovenake N O U brigade

' L j u b o S e r c e r napali ojaanu etu 3. bataljona 121. puka italijanske d i v i z i j e - M a cerata. Posle krae borbe n e p r i j a t e l j se povukao prema s. Rakitnici, pretrpevi
gubitke od 5 mrtvih.

17. februar

GS N O V i PO
u jedinicama i
o v o m uputstvu
nim sektorom)

1S/VJ. februar

Belogardistike uporita u s. D. Brezovici i s. P l e t e r j u (kod N o v o g Mesta) napale 1.

slovenaka N O U brigada T o n e T o m i - , 3. slovenaka N O U brigada " I v a n Cank a r i 13. proleterska brigada R a d e Konar-i. Posle otre 40-asovne borbe p r o t i v
posade u P l e t e r j u i italijanskih kolona koje su intervenisale iz N o v o g Mesta, jedna
italijanska motorizovana kolona se probila u P l e t e r j e i izvukla ostatak belogardistike posade. N e p r i j a t e l j je pretrpeo gubitke od 138 mrtvih, a zaplenjena je i z v e sna koliina oruja i v o j n e opreme. Poginuo je operativni o f i c i r taba 13. proleterske brigade
Rude Konar
Simo Vuini ime, narodni heroj.

20. februar

Koti s. K n e j e N j i v e (blizu Cerknice) 4 slovenaka N O U brigadu

Ljubo Sercer
napala italijanski 1. bataljon 11. g r u p a c i j e granine strae i belogardiste k o j e je
podravala a r t i l j e r i j a iz s. V Bloka. Brigada se pred vee. posle vieasovne borbe,
u k o j o j je n e p r i j a t e l j u nanela gubitke od 14 m r t v i h uputila na pl. Mokrec, uz gubitke od 3 mrtva.

za S l o v e n i j u izdao uputstvo o organizaciji v o j n e obavetajne slube

njenoj saradnji sa obavetajnom slubom bezbednosti (VOS). Po
su formirani obavetajni centri (sa obavetajnim i kontraobavetajkod G l a v n o g taba, operativnih zona, brigada i svih odreda.

K o d s. Deenu tblizu M o r a v a ) otpoelu dvodnevna konferencija uktivista OF iz

S a v i n j s k e doline. Analiziran je dotadanji rad i postavljeni su zadaci u vezi sa o m a s o v l j e n j e m N O P - a u tajerskoj.
21. februar

U Slovenakom p r i m o r j u GS N O V i PO za S l o v e n i j u
tivnu zonu N O V i PO S l o v e n i j e .

f o r m i r a o Primorsku opera-

23. februar

U rejonu s. K r v a v a Pe s. Purkare (kod Cerknice) 1 bataljon 51 puka i t a l i j a n ske d i v i z i j e K a a t o r i dele A l p i napao 4. slovenaku N O U brigadu
L j u b o SercerUgroena od jakih italijanskih snaga k o j e su zaposele s. 2 e l i m l j e , s. Golo. s. G. Ig
i s. Ustje. ova brigada se uvee izvukla iz okruenja i prebacila na pl Veliku
goru (kod Ribnice).
SRBIJA

1. februar

U s . Starom Gradskom (kod L i p l j a n a ) italijanski v o j n i c i i milicija opkolili u j e d n o j

kui grupu od 9 boraca Karadakog (Skopskocrnogorskog) N O P odreda. U borbi su
poginuli lan Oblasnog komiteta K P J za K o s o v o i M e t o h i j u i komesar Karadakog
N O P odreda Vojislav Lakevi Baro i komandant istog odreda Aleksandar U r d a levski Stanko, narodni heroji, kao i svi borci grupe, osim jedne drugarice koju je
zarobljena.
U s . Dvoranu delovi Rusinskog N O P odreda napali
l j e n j e nemakih vojnika koji su vrili rekviziciju.

ka

Kruevcu

poturali o d e -

Izmeu s. Rastavice i s. Prilepa (kod a k o v i e e ) grupu boraca N O P odreda E m i n

Duraku isekhi tt stubove i zaustavila autobus. Poginuli su 1 milicioner, koji je
pruio otpor, i 1 Katoliki svetenik, neprijateljski pijun. Autobus je oteen. Z a plenjeno je 12.000 napoleona.
2. februar

U blizini s. Darosave (sada: Partizani, kod A r a n e l o v c a ) 1. umadijski N O P odred

u borbi ubio 6. ranio 6 i zarobio 20 etnika.

3. februar

U s . Subotincu (kod Aleksinca) odred S D S iz Aleksinca opkolio jednu desetinu O z r e n skog N O P odreda. U borbi je poginulo 10 boraca, a samo 2 borca su se spasla. Meu
poginulim bio je i M o m i l o P o p o v i Ozren, narodni heroj.
U s. Mlaitu (blizu V r a n j a ) oko 300 bugarskih vojnika napalo Crnotravski N O P
odred, ali je o v a j uspeo da se povue u pravcu s. Proaiovaca. Bugarski vojnici su
popalili Mlaite i pobili vei b r o j seljaka.
OK K P J za Srem izdao direktivno pisnu, partijskim rukovodstvima i 3. N O P odredu
3. operativne zone N O V i PO H r v a t s k e o d a l j i m zadacima partizanskih jedinica i
organa narodne vlasti.
429

1943. februar

SRBIJA

februar 1943.

5. februar

U Bor upala grupa boraca Krajinskog N O P odreda

tenog goriva.

i zapalila

nemake magacine

6. februar

U s . Kaluerici (na pl. Kukavici) otpoelo trodnevno vojno-politiko savetovanje

OK K P J za Leskovac i tabova Leskovakog. Jablaniko-pasjakog i Jastrebakog
N O P odreda, kome je prisustvovao delegat CK KPJ i VS N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo. Odlueno je da se na levoj obali J. Morave, izmeu pl. Kukavice
i pl. Jastrepca, od postojea tri formira jedan N O P odred i stvore uslovi za formiranje brigada; da se formira OK K P J za leskovako-topliki okrug i SK K P J za
leskovaki, jablaniki i topliki srez; da se formiraju odgovarajui organi NO vlasti
i drugih politikih organizacija.
U s . Ugrinovcima (kod Stare Pazove) delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske napali posadu iz domobranskog 1. regrutnog puka,
koja je sutradan napustila uporite, pretrpevi gubitke od 4 mrtva i 18 ranjenih.
Odred je imao 3 mrtva i 1 ranjenog.
Na . st. Ledinci (kod Petrovaradina) grupa boraca 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske zarobila svih 15 domobrana straara kod cisterne
i zaplenila 15 puaka sa 700 metaka. Domobranima je odran kratak politiki govor
0 situaciji u Jugoslaviji i uspesima Crvene armije, a potom su puteni kuama.

jebruar

U s . Kaluerici (na pl. Kukavici) od Leskovakog, Jablaniko-pasjakog i Jastrebakog N O P odreda formiran 1. junomoravski N O P odred, sastava: tri bataljona
(1. leskovaki. 2. jablaniki i 3. jastrebaki).
U s . Kaluerici (na pl. Kukavici) formiran OK K P J za leskovako-topliki okrug I
sreski komiteti K P J za leskovaki i jablaniki srez.
U s . Gari (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda otetili novootvoreni rudnik uglja.

8. feb ruar

Na . st. Beoin (kod Petrovaradina) delovi 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske minirali i unitili 2 lokomotive a na eleznikoj pruzi
Ruma Sabac isekli veliki broj tt stubova.

9. februar

K o d s. Gorine, s. Kaluerice i s. Lallnca (blizu Lebana) odredi SDS i ljotievci iz

Nia i Leskovca (oko 1200 ljudi) sa etom nemakih vojnika napali 1. i 2. bataljon
1. junomoravskog N O P odreda. U borbi, voenoj celog dana, jedinice 1. junomoravskog N O P odreda su odbile napad neprijatelja a zatim se povukle u Jablanicu.
Neprijatelj je imao 11 poginulih i 9 ranjenih. Nai gubici: 2 ranjena.
U Petrovgradu (sada: Zrenjanin) nemaka policija streljala 24 zatvorenika iz logora.
U Novom Sadu maarske okupacione vlasti obesile organizacionog sekretara
K P J za Vojvodinu Svetozara Markovia Tozu, narodnog heroja.

10. februar

PK

U s . Smoljincu (kod Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda demolirali optinsku zgradu i zapalili arhivu, a potom odrali zbor s narodom.
Kod s. Palilule delovi Zajearsko-limokog N O P odreda razruili prugu Ni K n j a evac.
U Kragujevcu delovi 1. umadijskog N O P odreda upali u dravni magacin Kaerskog rudnika i zaplenili neto oruja i namirnica. Istog dana su posekli nekoliko
stubova dalekovoda koji snabdeva strujom Aranelovac, Kragujevac,
Kraljevo l
Jagodinu (sada: Svetozarevo).

10/11. februar

Na . stanicama K r i v a Reka, Ugiinovci, Staviea i Banjani (na pruzi G. Milanovac

L a j k o v a c ) 1. umadijski N O P odred demolirao postrojenja, poruio prugu na 60
mesta, posekao 19 tt stubova 1 spalio optinske arhive. (Za odmazdu, nemake vlasti
su u Kragujevcu 5. marta streljale 30 talaca.)

12. februar

GS N O V i PO za Srbiju naredio tabovima N O P odreda da preduzmu ofanzivna

dejstva, da unitavaju neprijateljske garnizone, stanice i slagalita oruja, municije
1 hrane i da paraliu okupatorsku vlast, te time posredno pomognu jedinicama
NOVJ u Bosni i Hrvatskoj protiv kojih je neprijatelj izvodio ofanzivu.
Izmeu Prokuplja i s. Zitorae delovi 2. bataljona 1. junomoravskog N O P odreda
razruili prugu i otvorili vatru na putniki voz, koji se zbog toga vratio u s. itorau.
U s . Beranju, s. Barama i s. Kasidolu (kod Poarevca) delovi Poarevakog N O P
odreda demolirali optinske zgrade, spalili arhive i zaplenili namirnice spremljene
za potrebe SDS.

430

1943. februar
12113. februar

14. februar

SRBIJA

februar 1943.

Izmeu s. Braljine i s. Dunisa delovi Rasinskog N O P odreda razruili prugu Ni

Stala. (Za odmazdu, nemake su vlasti u Kruevcu 17. marta streljale 10 talaca.)
Ustako-domobranske snage jaine preko dva bataljona i kombinovani odred andarma i folksdojera otpoeli trodnevnu koncentrinu akciju ienja prostorije
s. Buanovci s. Simanovci s. Ogar (u junom Sremu). Pod neprijateljskom v a trom. u tekim vremenskim uslovima, nekoliko hiljada izbeglica (ljudi, ena i dece),
sa delom 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske, povuklo se u movarni predeo Bene (kod s. Ogara) i tako izbeglo potpuno okruenje
i unitenje. Neprijatelj je ubio 8 a uhapsio 92 lica.
U s . Vrdniku (kod Rume) Diverzantska grupa 4. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske ubacila minu u elektrinu centralu. Oteeni su mainski ureaji centrale, usled ega je i rad u rudniku uglja obustavljen 12 asova.
Kod zavoda R a v n j a k (blizu Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda razoruali 4
straara SDS.
U s . Malom Crnicu (kod Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda zapalili optinsku zgradu (sa arhivom) i unitili preko 5000 kg cementa nemake radne organizacije T O T (Todt).
U s . Belegiu (kod Stare Pazove) ustaka policija na zverski nain pobila 21 lice. j
mnoga lica oterala u Staru Pazovu, zatim u Nemaku, na rad.

15. februar

Kod s. Toponice (na putu Poarevac Petrovac) delovi Poarevakog N O P odreda

iz zasede ubili komandanta nemakog 734. peadijskog puka, 1 oficira, 1 podoficira i 1 vojnika, a njihov automobil zapalili. Kod ubijenih je pronaena sekcija sa
rasporedom neprijateljskih snaga predvienih za napad na poarevaki N O P odred
Sutradan su nemake vlasti za odmazdu u Beogradu streljale 400 talaca.
Udruene nemake, etnike i jedinice SDS i S D K iz Poarevca, Kueva, Petrovca
i Lapova otpoele koncentrian napad protiv Poarevakog N O P odreda. Borbena
dejstva su trajala, sa kraim prekidima, oko dva meseca. Poarevaki N O P odred
je pretrpeo osetne gubitke, kao i partijska organizacija na terenu. Streljan je ili je
odveden u logore vei broj ljudi, ena i omladine.
U bunkeru blizu s. Melenaca (kod Zrenjanina) nemaka policija opkolila i u borbi
ubila tri lana K P J .
Na . st. Pavlovci (kod Rume) Diverzantska grupa 4. bataljona 3. N O P odreda 3
operativne zone N O V i PO Hrvatske minirala prugu, unitila lokomotivu, otetila
5 vagona i prugu sa staninim ureajima, ubila 4 ustae i 8 nemakih vojnika i zaplenila 7 puaka.

Februar x.

U s . R a v n o j Gori (kod Vlasotinaca) odrano vojno-politiko savetovanje kome je prisustvovao delegat VS N O V i P O J i CK K P J Svetozar Vukmanovi Tempo. Odlueno je da se za teritoriju od Babike gore i Suve planine na severu do r. Pinje i
pl. Kozjaka na jugu, od boraca Crnotravskog N O P odreda, formira 2. junomoravski N O P odred, sastava: tri ete, to je odmah i uinjeno. Odred je dobio zadatak
da to pre formira bataljone i izvri pripreme za formiranje brigade. Formiran je
i OK K P J za Vranje.
Formiran SK K P J za srez topliki.

16. februar

Delovi nemakog 734. peadijskog puka popalili sela Toponicu i K r a v l j i Do (kod

Poarevca) i oterali u logore sve pohvatano muko stanovnitvo koje je imalo vie
od 15 godina.
U Prizrenu MK K P J organizovao masovne demonstracije protiv terora okupatora i
estih hapenja rodoljuba. Pri rasturanju demonstranata italijanska policija je ubili
i ranila nekoliko lica.

17. februar

U s. D. Sirakovu (kod Poarevca) delovi nemakog 734. peadijskog puka napali i

razbili jednu etu Poarevakog N O P odreda, nanevi j o j gubitke od 8 mrtvih i
l ranjenog. N e p r i j a t e l j je potom spalio selo i oterao u logore sve pohvatane mukarce koji imaju vie od 15 godina.
PK K P J za Srbiju uputio OK K P J za Kruevac pismo u kome mu. povodom masovnog hapenja i streljanja od strane okupatora i kvislinga, skree panju na veu
budnost u partijskom radu.
U opkoljenom s. Buanovcima jedinice 2. pripravnog folksdojerskog bataljona -General Laudon- uhapsile i sprovele u Rumu 56 rodoljuba.
Izmeu Stare i N o v e Pazove grupe mesnih partizana isekli veliki broj it stubova.

431

1943. februar

SRBIJA

februar 1943.

17/18. februar

U s. D. Satornji (kod A r a n e l o v c a ) 1. umadijski N O P odred napao posadu and.

stanice, ali ni posle troasovne borbe n i j e uspeo da Je razorua. Spalio je optinsku
arhivu, demolirao potu i presekao tt veze sa A r a n d e l o v c e m .

18. februar

U s . Slatini nemaka planinska eta iz Kruevca opkolila etu Rasinskog N O P odreda. Posle krae borbe eta se izvukla iz obrua uz gubitke od 7 nestalih. Poginulo
je 5 i ranjena su 3 nemaka v o j n i k a . N e p r i j a t e l j je, za odmazdu, spalio 27 domova
i uhapsio 25 metana.
Na pl. Jelici OK K P J za
Dragia M i o v i .

aak

f o r m i r a o (odnosno o b n o v i o ) aanski N O P odred

Na pi. V. Jastrepcu oko 150 nemakih vojnika napali 3. (jastrebaki)

nomoravskog N O P odreda. U protivnapadu bataljon je odbacio
Kruevcu. nanevi mu gubitke od oko 10 m r t v i h i ranjenih. Poginuo
Jastrebakog N O P odreda i lan OK K P J za Ni Mili Raki Mirko,
sa jo jednim borcem.

is 19

20

februar

februar

bataljon 1. juneprijatelja ka
je politkomesar
narodni heroji,

U s. Jarmenovcima (kod A r a n e l o v c a ) 1. umadijski N O P odred zapalio optinsku

arhivu i radionicu buradi organizacije T O T , u k o j o j je izgorelo oko 500 buradl i
dosta m a t e r i j a l a , a veu koliinu z a p l e n j e n e hrane podelio narodu.

K o d s. Darosave (sada: Partizani, blizu A r a n e l o v c a ) delovi I umadijskog

NOP
odreda posekli 30 tt stubova (Nemaki vojnici su 25. martu za odmazdu, streljali
u K r a g u j e v c u 20 talaca.)
U rudnicima uglja kod s. Oraca i s. Misae (blizu A r a n e l o v c a ) delovi 1. umadijskog N O P odreda poruili rudnika postrojenja 1 zaplenili vie kaia i 60 kg
karbita.
Kod Stare P a z o v e grupa mesnih partizana ubila straara i zapalila magacin tt kojem se nalazilo 20 vagona ulja od suncokreta.
U s . V. Radincima, s. Beenovu i s Stejanovcima (kod R u m e ) jedinice 2. folksdojerskog p r i p r a v n o g bataljona General Laudoiv uhapsile 26, ubile 2 i ranile I lice.

21. februar

Delegat CK K P J i VS N O V 1 P O J S v e t o z a r Vukmanovi T e m p o obavestio PK K P J

/.a Srbiju o svom radu na reorganizaciji i uvrenju partijskih organizacija i rukovodstva u j u n o j Srbiji i na reorganizaciji N O P odreda i o zadacima k o j e im je
postavio.
U s. Misai (kod A r a n e l o v c a ) delovi 1 umadijskog N O P odreda napali and. posadu, ali nisu uspeli da je razoruaju. Poginuo lm je 1 borac. andarmi su sutradan
pobegli za Arandelovac.

21 22. februar

U s . BelanOvicl (kod A r a n e l o v c a ) delovi 1 umadijskog N O P odi eda napali and.

posadu, ali nisu uspeli da je razoruaju. Demolirali su zgrade Sreskog suda, Poreske
uprave i Optine i spalili arhive, a ubili su 1 and. kapetana i 4 petokolonaa.

22. februar

U s . Kruici (kod Bele C r k v e ) nemaka policija uhapsila 25 rodoljuba i ubila komesara Junobanatskog N O P odreda.

23. februar

Izmeu r. Dunava 1 l i n i j e s. Batajnica s ortanovci (u severoistonom Sremu)

ustako-domobranske i nemake jedinice (jaine oko tri bataljuna)
otpoele trodnevno " i e n j e i ubile 19 a uhapsile 15 rodoljuba.

24/25

februar

Delovi 1. umadijskog N O P odreda upali u s. R u d o v c e (kod L a z a r e v c a ) i iz rudnikog magacina zaplenili 360 kg eksploziva. 378 kapisla i oko 150 metara tapina.

25/26. februar

U s . Venanu (kod A r a n e l o v c a ) K o s m a j s k a eta 1. umadijskog N O P odreda napala

posadu jaine 3035 straara SDS. Posle dvoasovne borbe, u k o j o j je pretrpeo
gubitke od 2 mrtva i 4 ranjena, n e p r i j a t e l j se predao. Ceta je zaplenila laki mitral j e z i 30 puaka s municijom i opremom. Zarobljeni straari su puteni kuama.
U s. Baroevcu (kod L a z a r e v c a ) Rudnika eta 1. umadijskog N O P odreda napala
2. etu 1. bataljona S D K . Posle dva i po asa borbe eta se, zbog snanog otpor?
neprijatelja, povukla. P o g i n u o je komandant 1. umadijskog N O P odreda.

26. februar

U B e l o j C r k v i nemaka policija streljala 50 lica, dovedenih

logora, kao odmazdu za jednog ubijenog mesnog policajca.

27. februar

Na ?.. st. Buanovci (kod Rume) Diverzantska grupa 3. N O P o d r e d j 3. operativne

zone N O V i PO H r v a t s k e izvrila prepad na transportni voz i ubila 12 v o j n i k a a
zarobila 1 andarma.

432

iz

petrovaradjnskog

1943. februar

SRBIJA

februar 1943.

27/28. februar

U s . Rogai (kod Sopota) delovi 1. umadijskog N O P odreda napali and. posadu.

ali su se, napadnuti s lea od strane etnika Kosmajske brigade, morali povui.

28. februar

U s . Vapi (kod aka) pripadnici SDS i etnici uhvatili 4 lana OK K P J za aak

(kasnije ih streljali) i zaplenili partijski materijal i arhivu O K .
Nemaki komandujui general i komandant Srbije izdao uputstvo o merama odmazde: za ubijenog nemakog ili bugarskog vojnika streljati 50 a za ranjenog 25 talaca;
za ubijeno lice u slubi okupatorskih vlasti, ubijene lanove srpske vlade, srpske
rukovodee slubenike i oficire SDS i S D K streljati 10, a za ranjene 5 talaca; za
napad na objekte moe se, prema teini sluaja, streljati do 100 talaca.
Na . st. Dedini (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda demolirali stanina
postrojenja.
K o d s. itluka (blizu Sokobanje) Ozrenski N O P odred demolirao postrojenja rudnika uglja S o k o i zaplenio 50 kg eksploziva.

Februar k.

U akovici partijska organizacija organizovala

demonstracije
protiv italijanskih
okupatorskih vlasti zbog uestalih hapenja rodoljuba. Policija i milicija su rasturile
demonstrante, ubile 2 omladinca i uhapsile oko 200 ljudi.
U Dakovici italijanske vlasti razoruale vei deo svog garnizona (blizu jednog puka)
zbog sumnje da, Iz simpatije prema NOP-u, vodi pregovore sa tabom N O P odreda
Emin Duraku i Sreskim i Mesnim komitetom KPJ. Izvestan broj niih italijanskih
oficira uspeo Je da pobegne. Vojnici su prebaeni u junu Albaniju, u radnu brigadu.

Februar

U Niu bugarska policija provalila mesnu partijsku

broj lanova MK K P J (koji su kasnije streljani).

organizaciju

uhapsila vei

U Zemunu, po direktivi PK K P J za Srbiju formirano Mesno partijsko poverenitvo

Mart

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

i. mart

Vrhovni
Imotski
Cvrsnici
Rame i

komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o naredio 9. d i v i z i j i N O V J da napusti

i PosuSje i da se prebaci preko s. Rakitnog, Dugog polja i s. Sovica ka pi.
i osigura o p e r a c i j e G l a v n e operativne grupe V N O V i POJ u dolini r.
r. N e r e t v e .

Ininjerijska eta V r h o v n o g taba N O V i POJ i druge jedinice otpoele

ruenje
mostova na r. Neretvi i do 4. marta poruile s v e mostove od K a r a u l e do Ostroca.
3. mart

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz T i t o izdao zapovesl jedinicama G l a v n e

operativne grupe da protivudarom kod G Vakufa i r a z b i j a n j e m ncmako-ustake
grupacije u g o r n j e m toku r. Vrbasa obezbede ranjenike u P r o z o r s k o j kotlini i stvore
p o v o l j n e uslove za d a l j e o f a n z i v n o operacije u pravcu Hercegovine.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz T i t o pohvalio
jedinice 4. proleterske
(crnogorske) N O U brigade (a naroito njen 2. bataljon) i jedinice .'i. krajike N O U
brigade za pokazani heroizam u borbi prethodnog dana protiv nemakih
jedinica
na Vilia gumnu.

4. mart

Vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o naredio tabu 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J da celokupne s v o j e snage usmeri pravcem Kupres G. i D.
V u k o v s k o G. Vakuf, radi sadejstva sa G l a v n o m operativnom grupom.

5. ttar(

V N O V i PO J u g o s l a v i j e doneo odluku da s jedinicama G l a v n e operativne grupe

forsira r. N e r e t v u na odseku s. Jablanica Ostroac, uniti etnike u g o r n j e m toku
N e r e t v e i i z b i j e na liniju N e v e s i n j e s. Ulog K a l i n o v i k .
V N O V i POJ izdao uputstvo o nainu p r i b a v l j a n j a hrane i o merama za s m a n j i v a n j e komora operativnih jedinica i pozadinskih v o j n i h ustanova u cilju vee pokretljivosti.

Mart p.

Predsednik britanske vlade Vinston Ceril se saglasio sa predlogom V r h o v n e komande saveznikih snaga za Bliski istok da se u skoroj budunosti upute posmatrai
u V N O V i POJ sa zadatkom da ustanove pravo s t a n j e u z e m l j i .

fi. mort

V N O V i POJ stavio pod svoju neposrednu komandu 7. krajiku udarnu brigadu

5. udarne d i v i z i j e NOVJ i 9. krajiku udarnu brigadu 10. udarne d i v i z i j e N O V J .

13. mart

Generalni sekretar K P J Josip Broz T i t o obavestio K o m i n t e r n u o porazu etnika na

pl. Prenju, navodei da su etnici pojaali s v o j e snage mobilizacijom u C r n o j Gori
i Hercegovini pod parolom: borba protiv ustau muslimana.
V r h o v n i komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o naredio 2. proleterskoj
udarnoj
diviziji N O V J da energino napadne i potue etnike na liniji s. C i e v o s. Gluvatievo s. Zaborani, a zatim produi prema drumu N e v e s i n j e Ulog K a l i n o vik. T r e o j udarnoj diviziji N O V J n u red io je da r a z b i j e n e p r i j a t e l j a na pravcu s. D.
i G. Z i m l j e N e v e s i n j s k o polje, a 6. istonobosanskoj N O U brigadi i M a j e v i k o j
grupi udarnih bataljona da krenu ka Kalinoviku. u susret G l a v n o j o p e r a t i v n o j
grupi.

14. mart

U V a n k u v e r u (u K a n a d i ) odran osnivaki kongres naprednih organizacija jugoslavenskih iseljenika u Kanadi, na kome je formiran K o m i t e t jugoslovenskih iseljenika. K o n g r e s je osudio etnike Drae Mihailovia, u s v o j i o i podrao izjavu V
N O V i P O J i A V N O J - a , te zatraio da saveznici upute materijalnu pomo N O V i
POJ, a da izbeglika vlada K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e osudi s v e grupe u z e m l j i i inostranstvu k o j e saraduju sa okupatorom i rade protiv N O P - a i da o b j e k t i v n o i n f o r mie svetsku javnost o borbama u Jugoslaviji.

15 mart

Nemake snage posle tronedeljnih tekih borbi ponovo zauzele H a r k o v (u SSSR-u).

435

1943.

februar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

februar

1943.

U Vaingtonu odrali sastanak predsednik S A D Franklin Ruzvelt i ministar inostranih poslova V. Britanije Antoni Idn. na kome su razmotrili probleme posleratnog ureenja: odnose sa SSSR-om, pitanje Poljske, Finske, Nemake, ehoslovake,
Austrije i balkanskih drava. Sto se tie Jugoslavije, Ruzvelt je izneo plan o njenom eepanju, emu se Idn usprotivio, pa je odlueno da se izbeglikoj vladi Kraljevine Jugoslavije preporui da ispita mogunost stvaranja K r a l j e v i n e Jugoslavije
na principu konfederacije.
Mart s.

U sedite CK KP Albanije, u s. Labinotu (kod Elbasana u Albaniji), stigao delegat

CK K P J i Vrhovnog taba N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo koji je u razgovoru sa lanovima CK KP A l b a n i j e savetovao: formirati Vrhovni Stab N O V Albanije i tabove zona, a od seoskih eta prei na stvaranje pokretnih N O P odreda i
brigada.

17. mart

U s . Labinotu (kod Elbasana u A l b a n i j i ) otpoela I zemaljska konferencija KP Albanije. U pripremi i radu te konferencije uestvovali su delegati CK K P J Blao Jovanovi, Duan Mugoa i Miladin Popovi. Konferencija je zavrena 22. marta.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio da se energino suzbiju
pojave nepravilnog pribavljanja hrane na terenu.

22. mart

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril primio izvetaj servisa Meterson,

odgovornog za dostavljanje pomoi Drai Mihailoviu, u kome su izneti podaci o saradnji etnika sa okupatorima.

23. mart

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito dao tabu 3. udarne divizije NOVJ
uputstvo da na osloboenom podruju Hercegovine uvrsti narodnu vlast, odmori i
popuni jedinice, izvri evakuaciju ratnog plena iz Nevesinja i prikupi podatke o
jaini i stanju neprijatelja u hercegovakim garnizonima.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito pohvalio
jedinice 5. crnogorske
N O U brigade za pokazanu hrabrost i upornost u borbi protiv neprijatelja kod Prozora. Konjica, Nevesinja i drugih mesta

24. mart

Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije, zbog otkazivanja poslunosti, donela odluku

da rasformira jugoslovenski Informativni centar u Njujorku, zamolivi vladu S A D
da jugoslovenskim novinarima iz ovog centra zabrani rad u bilo kom listu SAD.

28. mart

Britanski komitet za propagandu na Srednjem istoku zabranio rad etnike radiostanice Karaore.
V N O V i POJ odrao savetovanje sa tabovima 1. i 2. proleterske udarne divizije
NOVJ, na kome je odlueno da se Foa ne napada pre nego to se razbiju etnici
na desnoj obali r. Drine i temeljno raisti teren u irokom pojasu oko Foe.
V NOV i POJ naredio tabu 7. divizije NOVJ da sa 7. i 8. brigadom zatvara pravac K o n j i c s. Glavatievo i osigura bolnice na prostoru s. Glavatievo, s. Bjelemi, Kalinovik.

29. mart

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril poslao, preko britanske vojne misije pri
etnikoj Vrhovnoj komandi, protest Drai Mihailoviu u kome se, pored ostalog,
kae: A k o general Mihailovi ne izmeni svoju politiku kako prema italijanskim
neprijateljima tako i prema njegovim jugoslovenskim sunarodnicima, koji se odupiru neprijatelju, to moe nametnuti potrebu vladi njegovog velianstva da izmeni
svoju sadanju politiku pomaganja generala Mihailovia na raun drugog pokreta
otpora u J u g o s l a v i j i . . .
CK KPJ dostavio sekretaru PK K P J za Bosnu i Hercegovinu uputstvo da se 6. istonobosanska N O U brigada sa Majevikom grupom udarnih bataljona orijentie ka
Sandaku radi sadejstva s levim krilom Glavne operativne grupe VS N O V i POJ,
a da se u istonoj Bosni ostave manje snage za borbu protiv etnika I za mobilizaciju novog ljudstva.

30. mart

Britanski komitet za propagandu na Srednjem istoku otpoeo da izdaje Pobjedu

O v a j list je savezniko vazduhoplovstvo rasturalo po Jugoslaviji.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito precizirao zadatke i naredio tabovima divizija: da 2. proleterska udarna divizija NOVJ obrazuje junu
grupu,
forsira r. Drinu kod s. Broda i napadne Fou; da glavnina 1. proleterske udarne divizije NOVJ, kao severna grupa, pree r. Drinu u rejonu s. Ustikoline i takoe
napadne Fou; da 3. udarna divizija NOVJ, iz Nevesinjskog i Gatakog polja, razbije elnike i oslobodi Gacko, A v t o v a c i druga uporita, a da delovi 10. hercegovake N O U brigade nastupaju ka Popovom polju; da 7. divizija N O V J zatvori pravce:
K o n j i c s. Glavatievo i s. T r n o v o Kalinovik, a 9. divizija N O V J pravce: M o star Nevesinje s. Pluine, P r i j e v o r a c Nevesinjsko polje, Rujite ehoje
i L o k v e s. Kula.

436

1943. mart

BOSNA I HERCEGOVINA

mart 1943.

Vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o upoznao Stab 1. bosanskog udarnog

korpusa N O V J sa rezultatima bitke na r. N e r e t v i i sa s v o j i m d a l j i m namerama.
naredivi mu da g l a v n e snage usmeri na r a z b i j a n j e etnika u Bosanskoj krajini i
s r e d n j o j i istonoj Bosni.
Mart

Britanske v o j n e vlasti tokom meseea doturile etnicima 3964 tone oruja, municije
i opreme i 30 miliona italijanskih lira.
Predsednik v l a d e V. B r i t a n i j e Vinston eril odluio da u V r h o v n i tab N O V i POJ
uputi v o j n u misiju.
BOSNA

1. mart

HERCEGOVINA

Nastupajui ka Glamokom polju, nemaka 7. SS divizija P r i n c Eugen izbila pred

severoistone o g r a n k e pl. atora, nemaka 369. legionarska d i v i z i j a zauzela s. M l i nita i produila nadiranje u pravcu Glamoa, a domobranska 3. brdska brigada,
po zauzimanju s. Sipova, produila nastupanje ka Janju. P r e d o v i m su se snagama
4. i 8. krajika N O U brigada, 2. bataljon 7. krajike N O U brigade 1 Pratei bataljon
i bolnica 1. bosanskog udarnog korpusa N O V J povukli na prostor s. M. Tievo,
s. P e u l j e .
U rejonu Kobile, Crnog vrha, s. V o l j e v c a i s. Seferovia (kod G. V a k u f a ) jedinice
nemake 717. peadijske d i v i z i j e ojaane grupom F o g l nastupajui prema P r o zoru napale 3. krajiku N O U brigadu, 7. brigadu 7. d i v i z i j e N O V J i l. dalmatinsku
N O U brigadu, te posle upornih borbi odbacile ih prema Vilia gumnu i Makljenu.
K o d s. S u v a j e (na putu Bos. P e t r o v a c Bos. K r u p a ) 2. bataljon 6. krajike N O U
brigade napao iz zasede d e l o v e T e h n i k o g bataljona nemake 7. SS d i v i z i j e P r i n c
Eugen, unitio i zapalio 8 kamiona, 1 oklopni auto. 1 tenk. 2 putnika automobila.
1 motocikl s prikolicom, te zaplenio 1 m i t r a l j e z , 3 p. mitraljeza, 30 puaka i drugu
ratnu opremu. N e p r i j s t e l j je imao 10 zarobljenih, 32 ranjena i 1 mrtvog.

2. mart

K o d Vilia gumna (b'izu G. V a k u f a ) , u ogorenoj borbi prsa u prsa, 4. proleterska

(crnogorska) N O U brigada, uz sadejstvo delova 3. k r a j i k e N O U brigade, razbila
jedinice 737. puka nemake 717. peadijske d i v i z i j e , ojaane tenkovima, i odbacila
ih sa Vilia gumna, K a r a u l i c e i Kobile. O v i m je n e p r i j a t e l j u onemogueno da upadne u rejon bolnica (s. Jaklii, s. Rumboci, s. Ripci, s. Sit itd.). U toku devetoasovne borbe n e p r i j a t e l j je imao 51 m r t v o g , 83 ranjena, 21 nestalog i 31 smrznutog,
a jedinice N O V J 40 ranjenih i 30 mrtvih, medu k o j i m a su bili: borac 2. ete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) N O U brigade Blao Martinovi,
narodni
heroj,
bomba i pukomitraljezac 2. ete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) N O U b r i gade J o v o Zvieer, narodni heroj, komandir 3. ete 2. bataljona 4. proleterske (crnogorske) N O U brigade Duan Strugar, narodni heroj, i komandir 2. voda 3. ete 2.
bataljona 4. proleterske (crnogorske) N O U brigade Simo Barovi, narodni
heroj.
Z a p l e n j e n o j e : 2. mitraljeza, 4 p. mitraljeza, automata, veliki b r o j puaka, m i n o bacake i puane municije.
Istono od puta P r o z o r G. V a k u f delovi 2. proleterske i 1. dalmatinske
NOU
brigade slomili napad jedinica nemake 717. peadijske d i v i z i j e i u toku noi zauzeli Crni vrh. Poginuo je komandir voda u 1. bataljonu 2. proleterske N O U brigade
V l a d i m i r Radovanovi, narodni heroj.
U rejonu s. Pokojita (kod K o n j i c a ) delovi nemake 718. peadijske d i v i z i j e iz K o njica napali jedinice 5. crnogorske N O U brigade. Posle estokih dvodnevnih borbi
dostigli su liniju s. Barmi s. Kralupi s. Celebi.
U rejonu Bira 6. istonobosanska
N O U brigada odbila napad oko 2000 etnika
s R o m a n i j e , Glasinca i Jahorine i nanela im gubitke od preko 50 mrtvih.

3. mart

Glavna operativna grupa VS N O V i P O J (1. i 2. proleterska udarna i 7. divizija

N O V J ) prela u protivnapad kod G. Vakufi: p r o t i v jedinica nemake 717. peadijske
d i v i z i j e i borbene grupe r ' o g l . U borbama do 5. marta nemake i ustako-domobranske snage su odbaene ka Bugojnu, zauzet ie G. Vakuf i spaseno je 3500 ranjenih i bolesnih boraca N O V u P r o z o r s k o j kotlini. N e p r i j a t e l j je imao 98 mrtvih,
161 ranjenog i 41 nestalog.
L i v n o zauzeo izviaki bataljon nemake 369. legionarske d i v i z i j e posle borbi protiv
jedinica 7. krajiko udarne brigade 5. udarne d i v i z i j e N O V J , k o j e su se povukle ka
pl. Cincaru i Kuprcsu.

4. mart

Jedinice 1. bataljona 2. dalmatinske N O U brigade posle dvoasovne borbe odbacile

etnike na levu obalu r. N e r e t v e i ponovo zauzele s. Jablanlcu (kod Mostara). P o ginulo je oko 60 i z a r o b l j e n o 5 etnika.
437

i. mari

dujiia

v ir.

man

Kod s. Pribinia (blizu Teslia) 1. krajika N O U brigada i 4. krajiki N O P odred

napali i, posle krae borbe, razbili etnike snage, nanevi im gubitke od 50 mrtvih
i ranjenih i 10 zarobljenih i zaplenivi 20 puaka i 1 minobaca.
5. mart

Kod Borove Glave (na putu L i v n o Sujica), s. G. Malovana i s. Hrbljine (blizu

Kupresa) delovi nemake 369. legionarske divizije iz Livna i Glamoa napali jedinice 7. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ i, posle estoke
borbe,
potisli ih u pravcu s. Sujice, s. Rilia i s. G. i D. Vukovskog.
Na umskoj pruzi Bos. Gradika s. G. Podgradci delovi 5. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ napali i spalili dva ustako-domobranska teretna voza.
Poginulo je 8, ranjeno 30 i zarobljeno 15 ustaa i domobrana.
Kod s. Planinice i s. Pernica (blizu G. Vakufa) 4. bataljon 3. krajike NOU brigade
odbio napad delova nemake 717. peadijske divizije sa pravca Bugojna, nanevi
im gubitke od oko 40 mrtvih i ranjenih, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva i 5 ranjenih.

Mart p.

Po odluci Oblasnog komiteta K P J za Hercegovinu rasformiran partizanski bataljon

Iskra a njegovim ljudstvom popunjena 10. hercegovaka N O U brigada.
U s. Sujicu (kod Livna) uao izviaki bataljon nemake 369. legionarske divizije
posle borbi protiv 7. krajike N O U brigade, koja se povukla prema Prozoru.
Na okrunoj konferenciji, po direktivi oblasnog komiteta K P J za
obnovljen OK K P J za Majevicu

istonu

Bosnu,

r, 7. mart

Kod s. Jablanice (blizu Mostara) jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ otpoele forsiranje r. Neretve. Na levu obalu su preli tri bataljona 2. dalmatinske i tri
bataljona 2. proleterske N O U brigade, razbili i odbacili etnike u pravcu Konjica i
obrazovali mostobran. Time je omogueno i prebacivanje ostalih jedinica i ranjenika.

7. mart

Kod s. Jablanice (blizu Mostara), pod zatitom jedinica 2. dalmatinske i 2. proleterske N O U brigade, ininjcrijska eta V N O V i POJ i ininjerijski vod 7. divizijo
NOVJ podigli na r. Neretvu, namesto poruenog eieznikog mosta, peaki
visei
most za prebacivanje Glavne operativne grupe i ranjenika.
Jedinice nemake 717. peadijske divizije i borbena grupa
Fogl
iz Bugojns. uz
podrku artiljerije, tenkova i avijacije, napale glavninu 1. proleterske udarne divizije N O V J i 16. brigadu 7. divizije N O V J koje su bile u zatitnici prema Prozoru
U borbama do 9. marta neprijatelj je ovladao linijom s. Zdrimce s. Pidrift
Vilia gumno s. Zahum.
Trea udarna divizija NOVJ prela u protivnapad desnom obalom r. Neretve ka
Konjicu i u borbama do 10. marta protiv delova nemake 718. peadijske divizije,
domobranskog 7. lovakog puka. etnika i italijanskih snaga prela r. Neretvu, zauzela Ostroac i prela na levu obalu r. Neretve.

S/9, mart

Kod s. Jablanice (blizu Mostara) otpoelo prebacivanje ranjenika preko mosta na r

Neretvi. Do 15. marta, i pored dejstva neprijateljske artiljerije i avijacije, svi ranjenici su prebaeni na levu obalu i smeteni na prostoriji s. Krstac, s. Dobrigoe.
prevoj Strbina (na padinama pl. Prenja).

9. mart

U s . Zljebovima i s. Kramu (na putu Sarajevo Vlasenica) 6. istonobosanska NOU

brigada napala delove 28. ustakog bataljona i zauzela s. Zljebove. a u s Kramu
zapalila pilanu i nekoliko zgrada odakle su ustae davale otpor. Poginulo je 24 i
ranjeno 45 ustaa. Brigada je imala 17 mrtvih i 29 ranjenih

10. mart

U Prozor uli delovi nemake 717 peadijske divizije posle borbi protiv delova l
proleterske udarne divizije NOVJ. koji su sc, vodei /atilnike borbe, povukli prema
Rami.
U Bos. krajini jedinice nemake 7. SS divizije Princ Eugetv i 369. legionarske dl
vizije zavrile operaciju V a j s - 2 protiv jedinica 1. bosanskog udarnog korpusa
NOVJ.
Na pl. Prenju. u borbi protiv etnika, poginuo
7. divizije NOVJ Ilija panovi, narodni heroj.

11. mart

438

komandant

bataljona 7. brigade

Posle forsiranja r. Neretve i viednevhih borbi protiv etnikih i italijanskih jedinica, koje su se povukle ka Nevesinju, 2. proleterska udarna divizija NOVJ izbila
u rejon s. Borci Borako jezero (kod Konjica). Poginulo je oko 150, zarobljeno
105 i ranjen vei broj neprijateljskih vojnika. Divizija je imala oko 20 mrtvih i
ranjenih.

1943. mart

BOSNA I HERCEGOVINA

mart 1943.

12. mart

Na putu Biha Bos. P e t r o v a c 2. bataljon 2. krajike N O U brigade napao iz zasede kolonu iz sastava nemake 7. SS d i v i z i j e P r i n c Eugen. Poginulo je 12 n e makih vojnika i oficira i uniteno 8 kamiona sa 80 buradi benzina.

13. mart

K o d s. L i p e (na putu Biha Bos. P e t r o v a c ) 2. bataljon 8. k r a j i k e N O U brigade

napao iz zasede nemaku motorizovanu kolonu iz sastava nemake 7. SS d i v i z i j e
P r i n c Eugen. P o g i n u l o je 13 a ranjeno 6 nemakih vojnika, unitena su 2 k a m i ona i zaplenjena su 2 p. mitraljeza.

14. mart

Drugi bataljon 5. k r a j i k e N O U brigade, posle troasovne borbe, zauzeo s. D o b r l j i n

(kod Bos. Novog). Z a r o b l j e n o je 90 domobrana i 4 oficira. Bataljon je imao 1 m r t v o g
i 4 ranjena. Z a p l e n j e n o j e : 1 minobaca, 1 mitraljez, 2 p. mitraljeza. 55 puaka, 12
sanduka runih bombi i 4 sanduka minobacake municije.
Jedinice 1. i 3. bataljona 1. krajike N O U brigade napale delove domobranskog dob r o v o l j a k o g bataljona i andarme u Tenju, ali su posle etvoroasovne borbe prinuene na p o v l a e n j e zbog jakog neprijateljskog otpora i dolaska jakih n e p r i j a teljskih ojaan ja iz Teslia.

14/15. mart.

U rejonu s. Cieva (kod K o n j i c a ) jedinice 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J , 1

proleterske i 10. H e r c e g o v a k e N O U brigade razbile centar etnike odbrane, a
sutradan, posle upornih borbi, prodrle i zauzele s. Glavatievo. etnici su se idue
noi povukli na liniju Krstac (k. 807) Devoiaki kuk T j e m e (trig. 1328) Rat
kamen (k. 1302) Bahtijevica. Poginulo je 20, r a n j e n o 30 i zarobljeno 7 etnika
dok su jedinice N O V J imale 9 ranjenih i 4 mrtva, meu kojima je bio i zamenik
komandira 3. ete 3. bataljona 1. proleterske N O U brigade D r a g o l j u b Boovi Zua
narodni heroj.

15. mart

P r e b a c i v a n j e m zatitnice na levu obalu r. N e r e t v e (3. proleterska (sandaka) udarna.

3. dalmatinska udarna i 3. krajika N O U brigada), Glavna operativna grupa VS
N O V i P O J zavrila prelaz preko r. N e r e t v e , poto je prethodno prebacila sve ranjenike, unitila motorizaciju, teka orua i tenkove i poruila mostove kod -Tablanice i Ostroca.

Mart d. p.

U s. M a j k i - J a p r i (kod San. Mosta) izvrio samoubistvo, kao tifusni bolesnik, politiki komesar 4. udarne d i v i z i j e N O V J M i l i n k o Kui, narodni heroj.
Kod s. B l a g a j a (na r. Buni), u borbi protiv italijanskih jedinica i etnika, poginuo
borac 3. bataljona 5. crnogorske N O U brigade Vasilije V u j a i V a j o , narodni heroj.
K o d Nevesinja, u momentu duevnog rastrojstva, izvrio samoubistvo zamenik komandira ete u 5. crnogorskoj N O U brigadi Duan V u j o v i , narodni heroj.

17. mart

U irem rejonu s. Glavatieva jedinice 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J . 1. proleterske udarne i 10. hercegovake N O U brigade napale etnike snage. Posle estokih borbi, u kojima su pretrpeli v e l i k e gubitke, etnici su sutradan u neredu odstupili: crnogorski etnici preko s. G. i D. Zimi ja ka Nevesinju, radi odbrane grada,
a hercegovaki ka s. B i j e l o m Polju, radi spreavanja prodora ka Mostaru. Poginuli
su komandant 2. bataljona 10. hercegovake N O U brigade P a v l e V u k o j e Koragin.
narodni heroj, i komandir 1. ete 1. bataljona 10. hercegovake N O U brigade Obren
Supi, narodni heroj.
U okolini M r k o n j i - G r a d a delovi 4. k r a j i k e udarne brigade 5. udarne d i v i z i j e N O V J
napali etnike u D. Ratkovu, O r a h o v l j a n i m a . aavici, P e c k o j , Baraima, P o d r a nici, Mraaju, Gracima i M e d n o j i posle d v o d n e v n e borbe zauzeli ova sela, odbacivi etnike u pravcu M r k o n j i - G r a d a .

18. mart

Na putu s. Sitnica s. aavica (kod M r k o n j i - G r a d a ) 2. bataljon 7. k r a j i k e N O U

brigade napao iz zasede nemaku kolonu i zaplenio 3 kamiona s namirnicama i
odeom.

1X119. mart

Jedinice 4. k r a j i k e N O U brigade v o d i l e otru borbu protiv delova 741 puka nemake 714. peadijske d i v i z i j e i zauzele s. aavicu (kod M r k o n j i - G r a d a ) . N e p r i j a t e l j
se, uz gubitke od 2 mrtva i 6 ranjenih, povukao u pravcu s. Sitnice.

19. mart

Na liniji s. Kovaii s. Henjkua, j a k e italijanske i etnike snage, potpomognute

a r t i l j e r i j o m i tenkovima, napale d e l o v e 4 proleterske (crnogorske) N O U i 5. c r n o gorske N O U brigade i prinudile ih na p o v l a e n j e u pravcu s. K l j u n a i s. Prkovia
Protivnapadom u toku noi 19 20. i sutradan 20. marta, jedinice N O V J su razbile
ove n e p r i j a t e l j s k e snage i odbacile ih ka Nevesinju, a potom izbile na liniju s. G.
Bijenja s. D. B i j e n j a M a r k o v a glava s. P r i d v o r c i s. Hruta Lipovaki
kuk (k. 1172). N e p r i j a t e l j je imao oko 250 mrtvih i ranjenih i 111 zarobljenih, a
jedinice N O V J 18 m r t v i h i 57 ranjenih. Z a p l e n j e n o je 8 p. mitraljeza. 23 mitraljeza.
20 minobacaa i 100 tovara razne opreme.
439

1943. mart
20. mart

BOSNA I HERCEGOVINA

mart 1943.

Kod s. Obija (blizu Kalinovika) 2. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne

divizije N O V J razbila etniku grupu i zauzela ovo selo.
U rejonu s. Krupea, s. Vranjeine i brda Javorka 4. i 6. bataljon 1. proleterske
udarne brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J razbili Stolaku i Bileku etniku brigadu i 4. bataljon Mostarske etnike brigade i zauzeli s. Ulog (kod Nevcsinja).
Ustaka uporita u s. Miliima, s Zaklopai i s. Dubnici (kod Vlasenice) napala i
zauzela 6. istonobosanska N O U brigada. Poginulo je 30 i zarobljeno 3 ustae, dok
je brigada imala 6 mrtvih i 5 ranjenih. Zaplenjenl su mitraljez, p. mitraljez i 25
puaka i zapaljena su 2 mosta.

31. mart

K o d s. Jelaaca (blizu Kalinovika) 2. proleterska udarna brigada 2. proleterske

udarne divizije N O V J razbila etnike i zaplenila dve haubice i 100 granata, a zatim
produila napad u pravcu Kalinovika.
U Bos. Petrovac. Drvar i Bos. Grahovo ule jedinice 1. bosanskog udarnog korpusa
NOVJ poto su se neprijateljske snage blagovremeno povukle.

22. mart

Nevesinje zauzele jedinice 4. proleterske (crnogorske) N O U i 5. crnogorske NOU

brigade posle etvorodnevnih borbi protiv 1. i 2. bataljona 55. puka italijanske diviz i j e Marke*, 2. bataljona 260. puka italijanske divizije M u r e i 1. bataljona 25.
peadijskog puka italijanske divizije B e r g a m o i delova etnike Rogatike i Sarajevske brigade, koji su se povukli prema s. Blagaju. Neprijatelj je samo 22. marta
imao oko 100 mrtvih i vie ranjenih, a jedinice NOVJ 12 ranjenih 1 7 mrtvih, meu
kojima je bio bomba 1. bataljona 5. crnogorske NOT.T brigade Himzo Salihagi,
narodni heroj. Zaplenjeno je 150 puaka, 800 mina, 35.000 metaka, 6 vagona brann,
3 vagona makarona, vagon pirina, po vagon soli. ulja, petroleuma i vina
Jedinice
razbivi
divizije
vojnika,
Poginuo
narodni

10. hercegovake N O U brigade zauzele s. Donje Z i m l j e (kod Nevesinja)

prethodno etniku posadu i 3 bataljon 260. peadijskog puka italijanske
Mure. Poginulo je oko 100 i ranjeno mnogo vie etnika i italijanskih
a zaplenjeno je 5 mitraljeza. 1 radio-stanica i 40 tovara ratne opreme.
je komandant bataljona 10. hercegovake N O U brigade Novica Domazet,
heroj.

U s. Maslovarama i s. Borcima (kod Kotor-Varoi) jedinice 1. krajike udarne brigade 5. udarne divizije N O V J napale etnike snage i posle krae borbe prinudile
ih na povlaenje preko r. Vrbasa. Zarobljeno je 11 etnika.
23. mart

Jedinice 2. proleterske udarne divizije N O V J i 1 proleterske N O U brigade zauzele

Kalinovik. odbacivi etnike ka Foi i s. Dobrom Polju. U borbama za Kalinovik
poginulo je, ranjeno i zarobljeno oko 400 etnika, dok je 2. proleterska udarna divizija NOVJ imala oko 135 mrtvih i ranjenih. Poginuli su zamenik komandanta 2
bataljona 1. proletersko N O U brigade Vojislav Gruji, narodni heroj, i politiki komesar 1. bataljona 2. dalmatinske N O U brigade Slobodan Macura, narodni heroj.

24. mart

Kod brda Lipnika i s. V. i M. Radia (na

jike udarne brigade 4. udarne divizije
posle estokih borbi odbacile peadiju u
uspeli da se probiju za Biha. Poginulo
je imala 2 mrtva i 2 ranjena.

25. mart

Na Karanu (kod Prijedora) ustako-domobranske i nemake snage iz Prijedora.

Kostajnice i Bos. Novog napale 5. krajiku udarnu brigadu 4. udarne divizije NOVJ
Posle dvodnevne borbe neprijatelj je, pretrpevi velike gubitke, prinuen na povlaenje u polazne garnizone. Brigada je imala 5 mrtvih i 4 ranjena.

putu Biha Bos. Krupa) jedinice 8. kraN O V J napale iz zasede nemaku kolonu i
Bos. Krupu, dok su tenkovi i oklopna kola
je i ranjeno 60 nemakih vojnika. Brigada

Izmeu . stanica Breziana i Svodna (na pruzi P r i j e d o r Bos. Novi) 1 bataljon

5. krajike N O U brigade napao neprijateljski teretni voz. Poginulo je 6 nemakih
vojnika i 3 ustae, a ranjeno 16 nemakih vojnika.
26. mart

Posle dvodnevnih estokih borbi protiv 4. proleterske N O U (crnogorske) i 5. crnogorske N O U brigade na M. i V. Veleti i kod s. Udrenja. oko 5 000 etnika, uz podrku italijanske artiljerije, zauzelo Nevesinje. Jedinice N O V J su imale 90 mrtvih
i ranjenih, a etnici 90 mrtvih i 150 ranjenih. Ranjen je i komandant 3. udarne
divizije N O V J Pero etkovi, narodni heroj, koji je od zadobijenih rana umro 29.
marta 1943. godine.

28. mart

Jedinice 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J u dvodnevnoj borbi odbacile etnike na desnu obalu r. Drine i zauzele s. Ustikolinu (kod
Foe).

440

1943. mart

URNA O B A H R V A T S K A

mart 194a.

28/29. mart

Prva proleterska udarna brigada 1. proleterske udarne divizije N O V J pokuala da

iz pokreta forsira r. Drinu kod s. Ustikoline (blizu Foe), ali je pokuaj propao zbog
nedostataka plovnih sredstava i zbog visokog vodostaja.

29. mart

Nevesinje ponovo zauzele jedinice 3. udarne i 9. divizije NOVJ, odbacivi etnike

prema s. Blagaju. Poginulo je i ranjeno 50 i zarobljeno 30 etnika, dok su jedinice
N O V J imale 20 ranjenih i 3 mrtva, meu kojima je bio i komandir ete u 3. bataljonu 5. crnogorske N O U brigade Vasilije Koprivica. narodni heroj.
Prva krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOV.T napala delove nemake 111
divizije i domobrane u Kotor-Varoi. Zbog jakog otpora neprijatelja i zbog slabog
sadejstva napad nije uspeo.

29/30. mart

Kod s. Broda (blizu Foe) 2. proleterska udarna i 2. dalmatinska udarna brigada 2.

proleterske udarne divizije N O V J pokuale da iz pokreta forsiraju r. Drinu, ali u
tome nisu uspele zbog nedostatka plovnih sredstava i zbog visokog vodostaja.

30/31. mart

U Dabarskom i Lukovakom polju (kod Nevesinja) jedinice 5. crnogorske N O U 1 10.

hercegovake N O U brigade napale i razbile etnike snage. Poginulo je oko 30, ranjen vei broj i zarobljeno 16 etnika, dok su jedinice N O V J imale 4 mrtva i 5
ranjenih.

Mart

Ilegalni gradski NO odbor Mostara

20.510.000 kuna.

raspisao narodni zajam, te je uskoro upisano

Po nareenju odseka V N O V i POJ za vojne vlasti u pozadini, formirano Konjiko

vojno podruje, sa seditem u s. Odacima (kod Konjica), koje je obuhvatilo komande mesta: Bjelimi, Glavatievo, Borci 1 Umoljani.
Po direktivi Oblasnog komiteta K P J za Hercegovinu od bataljona "Sloboda i partizanskih grupa iz june Hercegovine formiran Junohercegovaki N O P odred, sastava tri bataljona.
Kod s. Jablanice (blizu Mostara), u borbi protiv etnika i italijanskih jedinica, ranjen
zamenik politikog komesara bataljona 2. dalmatinske N O U brigade Milovan Celebi, narodni heroj, koji je posle toga umro od tifusa u centralnoj bolnici pri V
N O V i POJ.
CRNA

GORA

12. mart

Preki italijanski vojni sud u Kotoru osudio na smrt 9 rodoljuba, koji su streljani
kod s. Morinja (blizu Risna).

14. mart

Komandant etnikih Limsko-sandakih odreda naredio da se najhitnije mobilie

2000 etnika s teritorije Mileevskog korpusa, a iz sreza pljevaljskog s v e to
moe nositi puku, u cilju slanja u Bosnu, poto su jedinice NOV.T ve izvrile f o r siranje r. Neretve.

20. mart

U blizini s. Sipanog (kod Nikia), u borbi protiv etnika, poginula Milica Vuini,
borac 1. bataljona 5. crnogorske N O U brigade, narodni heroj.

HRVATSKA
1. mart

U rejonu s. Vrepca i s. Mogoria (kod Gospia) otpoeo napad delova italijanske

divizije R e i ustaa na 1. udarnu i 9 udarnu brigadu 6. divizije NOVJ. U dvodnevnim borbama neprijatelj je imao 24 mrtva. 108 ranjenih i 26 nestalih, a brigado
6. divizije 6 mrtvih, 20 ranjenih i 1 nestalog.

2. mart

U s. Ponoru (kod Titove Korenice) obrazovan Inicijativni odbor sa zadatkom da privremeno rukovodi radom narodnih odbora i izvri pripreme za sazivanje Prvog zasedanja Zemaljskog antifaistikog vijea narodnog osloboenja Hrvatske ( Z A V N O H - a ) .
Kod s. Kamenskog Mosta (na putu Topusko V. Kladua) 4. bataljon 1. kordunakog N O P odreda razbio ustaku kolonu. Poginulo je 12 i ranjeno 12 ustaa.
Kod s. Deanovca (blizu Ivani-Grada) jedinice Moslavakog N O P odreda razoruale 25 domobrana koji su obezbeivali elezniki most.

5. mart

U s . Ljeskovici (kod Naica) jedinice 18. brigade 4 (slavonske) divizije N O V J napale

posadu i zarobile 61 domobrana. Brigada je imala 1 mrtvog i 5 ranjenih.

Mart p.

Na Biokovu, po nareenju taba grupe N O P odreda Dalmacije, formiran Blokovski

N O P odred.
441

1943. marl

HRVATSKA

mart 1943.

fi. mart

Izmeu s. Zveaja i s. Generalskog Stola (na pruzi Ogulin Karlovac) diverzantska grupa 1. kordunakog N O P odreda unitila neprijateljski voz.

7. mart

U s. Crnoj Vlasti i s. D. Babinom Potoku (kod Vrhovina) jedinice 6. brigade 5. operativne zone N O V i PO Hrvatske, 2. udarne brigade 6. divizije NOVJ i 15. udarne
brigade 8. divizije NOVJ izvrile napad na etnike jedinice. Istog dana je zauzeto
s. D. Babin Potok dok su borbe u s. Crnoj Vlasti voene do 10, marta kada su obustavljene zbog jakog otpora etnika i pristiglih italijanskih pojaanja. Zarobljeno
je 55 elnika, dok je poginulo i ranjeno oko 100 neprijateljskih vojnika. Gubici jedinica NOVJ: 15 mrtvih i 58 ranjenih.
U Lici formirana Tenkovska eta 1. hrvatskog korpusa NOVJ.
U rejonu s. Ravne Gore i Drenlce u Gorskom kotaru snage italijanskog 5. korpusa
(jaine 2 divizije) i oko 2.500 etnika napale 14. brigadu i 1 primorsko-goranski
NOP odred 5 operativne zone NOV i PO Hrvatske. Neprijatelj je istog dana uao
u naputenu Ravnu Goru. dok je Drenicu zauzeo 15. marta i opljakao i popalio
vie sela.
Jedinice italijanskih divizija ara i Celere i antikomunistika milicija otpoele
ienje terena izmeu Biograda, s. Stankovaca, Prokljanskog jezera, r. Krke i
mora, gde je dejstvovala Primorska partizanska eta. Do 17. marta na toj prostoriji je ubijeno 119 simpatizera NOP-a, terenskih radnika i lanova KPJ.
Formiran SK K P H za Grubino Polje.

S. mart

Formiran SK K P H za Benkovac.

ft. mart

Formiran novi SK K P H za Viroviticu.

U s. Pitomai (kod Virovitice) jedinice Kalnikog NOP odreda napalo t i and
nicu i zarobile 14 domobrana i andarma

Hl

mart

sta-

U s . Karojbi (kod Motovuna), na sastanku politikih radnika, izabrano privremeno

partijsko rukovodstvo za Istru.
U rejonu brda Vlake (kod Trogira) Sibensko-drnika partizanska eta i Trogirski
partizanski vod napali italijanske vojnike iz 229. teritorijalno-mobilnog bataljona.
Poginula su i ranjena 32. a zarobljeno je fi vojnika. Za odmazdu je streljano 19 talaca iz trogirskog zatvora.

11 mart

Jedinice Banijskog N O P odreda napale Sunju i zarobile 165 domobrana, ustaa i nemakih vojnika. Poginulo je 5. a ranjeno 9 neprijateljskih vojnika. Odred je imao
3 mrtva i 4 ranjena.
Izabran Privremeni ONO odbor za Kordun.
U s . Orljavcu (kod Slav. Poege) odrana okruna konferencija K P H za okrug Nova
Gradika.

1.1. mart

U s. Klotaru (kod urevca) 3. bataljon Kalnikog N O P odreda zapalio . st. i

potu.

Mart p. p

Po nareenju taba grupe N O P odreda Dalmacije formiran Splitski NOP odred

76. mart

Domobransko uporite Veliku (kod Slav. Poege) zauzele jedinice 18. i 12. brigade
4 (slavonske) divizije NOVJ i nanele delovima domobranskog 4. puka gubitke od 24
mrtva. 18 ranjenih i 111) zarobljenih, uz sopstvene gubitke od 6 mrtvih i 17 ranjenih.
Jedinice I. udarne brigade 6. divizije NOVJ zauzele s. Sv. Rok (kod Graaca) koje
su branili delovi 4. ustake brigade. Neprijatelj je imao 5 mrtvih i 12 ranjenih, a 1
brigada 4 mrtva i 4 ranjena.
U s . Mihaljevcima (kod Slav. Poege) 1. bataljon 12. brigade 4
NOVJ zapalio tvornicu piritusa.

17. mart

(slavonske) divizije

Na pruzi Ogulin s. Dubrave jedinice 4 udarne brigade 8. divizije NOVJ i 1. kordunakog N O P odreda napale italijanski transportni voz i zapalile 6 vagona s materijalom. Poginulo je 10, ranjeno 15 i zarobljeno 48 domobrana, ustaa i italijanskih
vojnika, dok su jedinice NOVJ imale 8 mrtvih i 29 ranjenih.
etniko uporite Rastievo (kod Knina) zauzele jedinice 6. divizije NOVJ i neprijatelju nanele gubitke od 11 mrtvih, 20 ranjenih i 32 zarobljena. Jedinice 6. divizije su imale 6 mrtvih i 25 ranjenih.

442

1943. marl

HRVATSKA

mart 1943

U s . Blinjskom Kutu (kod Siska) jedinice Banijskog N O P odreda napale i zarobile

37 domobrana.
18. mart

U s. Trnovcu (kod Gline), na okrunoj konferenciji, Izabran Privremeni O N O odbor

za Baniju.
Odrano savetovanje lanova okrunih i sreskih
tara bataljonskih biroa s teritorije Slavonije.

19. mart

rukovodstava

SKOJ-a

sekre-

Uporite s. Vetovo (kod Slav. Poege) zauzele jedinice 12. i 18. brigade 4 (slavonske)
divizije NOVJ. Poginulo je 20, a nestalo 16 nemakih vojnika.
U napadu na s. K u t j e v o (kod Slav. Poege) 17. brigada 4
zarobila 21 domobrana.

(slavonske) divizije NOVJ

U Zagrebu, u sukobu sa ustaama, poginuli politiki sekretar Mesnog komiteta K P H

I v o Mear Dugi i lan Komiteta Stjepan Bubani Elektrika, narodni heroji.
20. mart

U Poekoj kotlini jake ustako-domobranske jedinice i snage nemake 187. rezervne divizije iz Podravske Slatine, Daruvara, Pakraca, Okuana. Nove Gradike i
Slav. Poege otpoele operaciju Braun protiv 4 (slavonske) divizijo NOVJ. 2estoke
borbe na planinama Papuku. Psunju. Dilju i Krndiji voene su do 31. marta, ali je
4 divizija vetim manevrom izbegla unitenje. Poto je ostavio posade u svim veim
mestima, neprijatelj je iz SI. Broda i Naica uveo nove snage i do 7. aprila istio
Dilj-planinu, pljakajui i zlostavljajui stanovnitvo. Prema sopstvenom priznanju,
neprijatelj je pretrpeo gubitke od 214 mrtvih, 225 ranjenih i 342 nestala, dok je 4
divizija imala 110 mrtvih, 135 ranjenih i 120 nestalih.
U rejonu s. Mua jedinice italijanske divizije Bergamo- napale Splitski N O P odred,
koji se preko Mosea prebacio u Cetinsku dolinu. Neprijatelj je do 11 aprila istio
prostoriju s. Prapatnica s. Seget s Marina
Trogir i oterao u logore i zatvore
2373 rodoljuba

21. mart

Jako etniko uporite u s. Crnoj Vlasti (kod Vrhovina) posle dvodnevnih borbi
zauzele jedinice 8. divizije NOVJ i 6 brigade 5. operativne zone N O V i PO Hrvatske. Poginulo je oko 60 i zarobljeno 125 etnika, a jedinice NOVJ su imale 18 mrtvih
i 128 ranjenih. Tada je poginuo i zomenik komandanta 15. udarne brigade 8. divizijo Milisav Daki, narodni heroj

22. mart

U Zumberku italijanske i ustake snage (jaine 5000 vojnika) napale 13. proletersku
NOU brigadu -Rade Konar i 2umberaki partizanski bataljon. estoke borbe su
vodene do 24. marta, kada su se jedinice NOVJ povukle preko pl. Suhora u Sloveniju.
U rejonu s. Zaostroga (kod Makarske) jedinice 1. mornarikog partizanskog odreda
zarobile italijanske motorne jedrenjake Marija Luiza- i "Renato.

24. mart

Kod s. Puine, na Cipelovcu i eljakovakom visu (na pl. Papuku), u dvodnevnim

borbama, jedinice 4 (slavonske) divizije N O V J razbile domobranski 4. puk. 2. bataljon domobranske Sremske brigade i 4. ininjerijski bataljon.
Jedinice Splitskog N O P odreda zauzele etnika upori'ta s. Otii. s
Koljane (kod Vrlike)
Kod rta Kabal na o
Nikola.

Maovice i s

Hvaru partizani zarobili neprijateljski motorni jedrenjak -Sv

24/25. mart

Ustako uporite s. Letinac (kod Brinja) zauzele jedinice 4 udarne brigade 8. divizije
NOVJ. Poginulo je 8. a zarobljeno 16 ustaa. Brigada je imala 1 mrtvog i I ranjenog.

25. mart

Jedinice 14. brigade 5. operativne zone N O V i PO Hrvatske napale Italijansko-etniko obezbedenje Brinjskog klanca (kod Brinja). Poginulo je i ranjeno 17 italijanskih
vojnika a 8 ih nestalo.

26127. mart

U s. Bruanima (kod Gospia) 9. udarna brigada 6 divizije NOVJ napala ustakodomobransku posadu i zarobila 23 domobrana i ustae uz sopstvene gubitke od 5
mrtvih. 7 ranjenih i 2 nestala. Zaplenjena su 2 skladita sa veom koliinom oruja
i municije.

27. mart

Na . st. Sa (kod Sunje) jedinice Banijskog N O P odreda napale italijanski transportni voz. Izgorela je . st. i 9 vagona sa ratnim materijalom, a zarobljeno je 6 domobrana i 3 italijanska vojnika.
Formiran SK SKOJ-a za Grubino P o l j e
443

1943. mart
28. mart

MAKEDONIJA

mart 1943.

U s . Podumu (kod Otoca) jedinice 4. udarne brigade 8. divizije N O V J napale i

zarobile 40 etnika.
Na ?.. st. Hercegovac (kod Daruvara) jedinice Moslavakog N O P odreda napale voz,
ubile 7 ustaa i zarobile 5 domobrana i finansa.

30. mart

Stab 1. hrvatskog korpusa NOVJ izdao jedinicama direktivu za operaciju u Gackoj

dolini.

31. mart

U Brinjskom klancu jedinice 14. brigade 5. operativne zone N O V i PO Hrvatske

napale oko 300 vojnika italijanske divizije Re*. Poginula su i ranjena 33 neprijateljska vojnika. Brigada je imala 6 ranjenih.
Po nareenju GS N O V
Likog vojnog podruja.
zove Korenicu, Udbinu,
ruja srezove D. Lapac

i PO za Hrvatsku, umesto jedne, formirane dve komande

Komanda P r v o g likog vojnog podruja obuhvatala je sreGospi, Perui i Otoac a Komanda Drugog likog podi Graac.

Odrana okruna konferencija K P H za splitsko (sredniodalmatinsko) podruje, na

kojoj je izabran novi OK K P H za Split.

Mart

Odlukom PK K P H za Dalmaciju, umesto OK K P H za severnodalmatinsko podruje oformljeni OK K P H za ibenik i OK K P H za Zadar.

U s . Bruvnu (kod Graaca), u borbi protiv etnikih jedinica, poginula lan SK
K P H za Graac i Okrunog odbora A F 2 - a za Liku Smilja Pokrajac, narodni heroj
U rejonu s. Gromanika (kod Slav. Broda), prilikom diverzije na pruzi, poginuo
Bogoljub Vukajlovi Lala, narodni heroj.

MAKEDONIJA
11

mart

Bugarski okupator, po nalogu nemakih vlasti, racijom prikupio

iz Vardarske Makedonije. Poto im je opljakao imovinu, on ih
sportima uputio za Poljsku, gde su mahom likvidirani. Eitoljska
organizacije su izdale posebne letke u kojima su osudile o v a j
i bugarskog okupatora.

oko 7.200 Jevreja

je posebnim trani druge partijske
genocid nemakog

J5. mart

Delegat CK K P J i V N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo naredio da budui

tabovi operativnih zona i postojei tabovi N O P odreda u Makedoniji formiraju
sanitetsku, intendantsku, obavetajnu slubu i slubu veze. kao i vojne sudove.

Mart p P

Delegat CK K P J i V N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo naredio GS NOV

i PO za Makedoniju da formira pet operativnih zona radi lakeg rukovoenja oruanom borbom, te odredio granice zona, broj odreda koje treba formirati i osnovne
zadatke u pogledu dejstva (ruenje pruga, razbijanje okupatorskih jedinica, zatita
sela od pljake i terora, postepeno osloboenje sela i gradova, uspostavljanje narodne vlasti i dr.).
U Makedoniji formirana tri oblasna komiteta K P M : P r v i za srezove: Tetovo, Gostivar, Kievo, Debar i rejon Debarca; Drugi za srezove: Prilep. Bitolj. Kruevo,
Ohrid, Resen i Strugu; Trei za srezove: Veles, Kavadorci, Negotin (na Vardaru)
i Develija.

Mari <i. p.

GS N O P odreda za Makedoniju preimenovan u G N O V i PO za Makedoniju.

U Tetovu otpoeo sastanak najistaknutijih partijskih rukovodilaca iz Makedonije,
kojim je rukovodio delegat CK K P J Svetozar Vukmanovi Tempo Posle trodnevno
rada izabran je CK K P M od 6 lanova.
Po nareenju G N O V i PO za Makedoniju
partizanska
eta Jane Sandanski
ukljuena u sastav Bitoljsko-prespanskog N O P odreda Damjan Gruev--.

10.

mart

21. mart

444

Delegat CK K P J i V N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo naredio da budui

tabovi operativnih zona i tabovi N O P odreda Makedonije preduzmu sve mere radi
privlaenja novih boraca u odrede, poveaju disciplinu i odgovornost 1 prenose
dejstva na to ira podruja.
U s . Novom Selu (kod Gostivara) formiran Mavrovski N O P odred K o r a b , u koji
je ulo ljudstvo iz mavrovskog kraja i deo boraca biveg Kruevskog N O P odreda
Pitu Guli.

1943. mart

SLOVENIJA

mart 1943.

Mart k.

Na kostursko-lerinsko podruje (u Grkoj) prebacio se Biloljsko-prespanski N O P

odred Damjan Gruev. Tu je razvio iroku politiku aktivnost medu makedonskim stanovnitvom, kome je objanjavao cilj narodnooslobodilake borbe i razotkrivao lanu propagandu okupatora, koja je imala prilian uticaj u ovom kraju.

Mart

Vode organizacije -Bali K o m b t a r (nacionalnog

fronta A l b a n i j e koji su u jesen
1942. godine stvorili veleposednici, age i begovi, u cilju borbe protiv N O P - a na teritoriji Velike A l b a n i j e ) potpisali sporazum sa itaiijanskom komandom u Albaniji o
zajednikoj borbi protiv partizana i njihovih pristalica.
SLOVENIJA

1. mart

Na odseku s. Urna Sela s. Birna Vas (kod Novog Mesta) 1. slovenaka N O U

brigada Tone Tomi i 2. slovenaka N O U brigada Matija Gubec poruile na
vie mesta tt veze i prugu Novo Mesto Metlika, zbog ega je nekoliko dana bio
prekinut saobraaj.
Na predlog CK K P S , tri osnivake grupe OF (KPS, hrianskl socijalisti i leso
krilo Sokola) objavile tzv. Dolomitsku izjavu o merama za uvrenje politikog i
organizacionog jedinstva OF pod rukovodstvom K P . (Izjava je omoguila izgradnju
OF kao jedinstvene optenarodne organizacije, uz priznanje avangardne uloge K P .
dok su se ostale politike grupe odrekle zahteva za formiranje vlastitih politikih
organizacija. Time je OF potpuno izgubila karakter koalicije.)

4. mart

U Metlici 1. slovenaka N O U brigada Tone Tomi I 13. proleterska NOU brigada

"Rade Konar napale italijansko-belogardistiku posadu. Zbog snanog otpora iz
jakih fortlflkacijskih objekata napad je obustavljen sutradan u zoru. Istovremeno
su 2. slovenaka N O U brigada -Mat i ja Gubec i 3. slovenaka N O U brigada Ivan
Cankar poruile prugu Metlika Crnomelj na vie mesta i unitile posadu . st.
Rosalnice.

6. mart

U s . Ihanu (kod Domaala) Kamniki bataljon Kamniko-savinjskog N O P odreda

unitio and. slanicu i zaplenio 27 puaka i ostalu opremu. Poginula su 2 andarma,
a razoruana seoska straa putena je na slobodu.

IO/U. mart

Kod s. Malenske Vasi 2. slovenaka N O U brigada M a l i j a Gubec poruila prugu

N o v o Mesto T r e b n j e na vie mesta 1 unitila italijanski teretni voz, zbog ega je
saobraaj bio prekinut 4 dana.

12/13. mart

K o d s. Mirne (blizu Trebnja) 1. slovenaka N O U brigada Tone Tomi" poruila

dva i po km pruge Mokronog Trebr.je i unitila eleznika postrojenja.

15/16. mart

Iz rejona N o v o Mesto s. Trebelno s. Smarijeta jedinice 1 (dolenjske) operativne zone N O V i PO Slovenije (slovenake N O U brigade: Tone Tomi, Matija
Gubec 1 I v a n Cankar) prebacile se preko r. K r k e u Suhu Krajinu. Po nareenju
GS N O V
i PO za Sloveniju u Suhoj krajini je trebalo unititi belogardistike
seoske strae i niz utvrenih uporita.

16. mart

U s . Hoevju (kod Grosuplja) 3. slovenaka N O U brigada I v a n Cankar napala

belogardistiku posadu i zauzela gotovo celo uporite (sem nekih fortifikacijski jako
utvrenih zgrada); a uvee, zbog pojaanja pristiglih iz s. Krke Vasi, protiv kojih
su jedinice na osiguranju vodile otre borbe, povukla se na poloaje oko s. Brezovog Dola i s. Bakerca.
U s . Korinju (u Suhoj krajini) 4. slovenaka N O U brigada L j u b o Sercer napala
belogardistiku posadu, koja se, uz osetne gubitke, povukla u utvrenu ekrvu. Brigada je blokirala ove snage a uvee ponovila napad, ali se, zbog pojaanja pristiglog iz okolnih italijanskih garnizona, povukla ka s. Ratju i s. Lopati.
U s . Ambrusu (kod Zuemberka) jedinice 1. slovenake N O U brigade -Tone Tomi napale italijansko-belogardistiku posadu. Istovremeno je brigadno obezbedenje kod Kamnog vrha napalo iz zasede i razbilo kolonu 1. bataljona 2. legije crnih
koulja iji su se ostaci povukli u s. Zagradec. Brigada se posle dvodnevnih otrih
borbi povukla u rejon s. Brezovog Dola, poto su posadi s. Ambrusa, koncentrisanoj
u utvrenoj koli, pristigla pojaanja iz K o e v j a . Poginulo je 50 italijanskih v o j nika, zaplenjena su 3 mitraljeza, 3 p. mitraljeza i oko 30 puaka.
Na poloaju s. Stari Log s. Smuka (kod Zuemberka) 2. slovenaka N O U brigada
Matija Gubec napala motorizovanu kolonu 121. puka italijanske divizije Maerata, koja je iz K o e v j a nadirala u Suhu krajinu radi pruanja pomoi napadnutim
posadama s. Ambrusa, s. Korinja i s. Hoevja. Posle trodnevnih borbi, u kojima je
pretrpela znatne gubitke, neprijateljska kolona se probila u Stari Log i do 18. marta
izbila u s. Smuku.

445

1943. mart

SRBIJA

mart 1943.

17. mart

Kod s. V i n j e (blizu Zuemberka) 4. slovenaka N O U brigada . L j u b o Sercer- napala

italijansku kolonu G r u p a c i j e crnih koulja 21. april, koja je iz Ribnice, preko s
H i n j a i s. R a t j a , nadirala u pomo napadnutoj posadi s. Ambrusa. U vieasovnoj
borbi kolona je razbijena i uz osetne gubitke odbaena ka s. Hinju.

18. mart

Delovi 1. slovenake N O U brigade T o n e T o m i . 3. slovenake N O U brigade Ivan

C a n k a r 1 4. slovenake N O U brigade I . j u b o
S e r c e r napali neprijatelja u s.
Ambrusu i s. Kalu (kod Z u e m b e r k a ) i odbacili ga u p o j e d i n e utvrene zgrade. Zbog
prodora 3. specijalnog bataljona crnih koulja sa pravca Gozdara, brigade su se,
posle dvoasovne borbe, povukle na poloaje oko s. Ambrusa, drei
garnizon u
okruenju.

19. mart

U s . Pleivicl (kod Z u e m b e r k a ) 1. slovenaka N O U brigada T o n e T o m i napala

jaku italijansku motorizovanu kolonu iz s. Ambrusa. Posle vie naizmeninih juria,
izvrivi energian udar u bok i leda, ona je neprijateljsku kolonu gonila do s. Zagradeca na r. K r k i i nanela j o j v e l i k e gubitke.

20. murt

K o d s. Starog Loga (blizu K o e v j a ) 3. slovenaka N O U brigada I v a n Cankar- okruila i napala motorizovanu italijansku kolonu 95. bataljona crnih koulja, koja ji
iz K o e v j a , preko s. Klea, nadirala prema s. Smuki i s. Hinju. Posle otre borbv
n e p r i j a t e l j se probio iz okruenja 1 pobegao ka K o e v j u . pretrpevi gubitke od
16 mrtvih i 10 tanjenih.

23. mart

U s . D o l e n j o j Vasi (kud Ribnice) 3. slovenaka N O U brigadu

Ivan Cankar napala
ltalijansko-belogardistiku posadu i prodrla u naselje, uli se, zbog pristizanju tenko%'ske kolone iz Ribnice, morala povui na pl. Veliku goru.

24. mart

U s . Breama (kod Ribnice) delovi 1. slovenake N O U brigade - T o n e Tomi ruzbill belogardistiku posadu i prinudili je na p o v l a e n j e ka Ribnici. Poginulo je nekoliko neprijateljskih v o j n i k a . Deo posade je zarobljen, pa kasnije puten kui

25. mart

K o d s. Zadolja i s. Podgore (blizu Ribnice) 3. slovenaka N O U brigadu - Ivan Cankar

i 4. slovenaka N O U brigada L j u b o Sercer napale kolonu 71. bataljona crnih koulja koja je nadirala iz garnizona Ribnice ka s. Podgori. Energinim juriem brigade su razbile n e p r i j a t e l j a i odbacile ga u polazni garnizon. Istovremeno su ostale
brigade v o d i l e uspene borbe 1 zadravale n e p r i j a t e l j a iz s. D o l e n j e Vasi i s. Jurjevice.

26. mart

K o d Jelenovog leba (blizu Ribnice) 2 slovenaka N O U brigada M a t i j a Gubec i 3.

slovenaka N O U brigada I v a n Cankar. u pokretu od s. Dane ka s. Podpreski, sukobile se sa bataijonskom kolonom italijanske d i v i z i j e -Maeratr . U
dvoasovnuj
susretnoj borbi neprijateljski bataljon je uniten. Poginulo je oko 100 italijanskih
vojnika i 8 oficira, a ranjeno 96 v o j n i k a i 4 oficira. Z a p l e n j e n o : 3 minobacaa, 6
mitraljeza, 10 p. mitraljeza, 115 puaka i 2 radio-staniee.

28. mart

U rejonu Meice, odlukom taba 4 (tajerske) o p e r a t i v n e /one N O V i PO Slovenije,

formiran 1. koruki partizanski bataljon, jaine d v e ete, su zadatkom du proiri
dejstva i na austrijski deo Koruke do r. Drave.

31

Kod s. Jesenoveca (blizu Zelezniku) delovi 4. bataljona Gorenjskog N O P odreda unitili nemaku anarmorijsku patrolu od 12 ljudi i zaplenili celokupno naoruanje.

mart

SRBIJA
1. viart

U S r e m u formiran novi 3. odred 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske (Sremski

odred) od doladanjeg 4. bataljona toga odreda. ( R a n i j i 3. N O P odred 3. operativne
zone, sa s v o j i m bataljonima u Bosni, preimenovan je k r a j e m marta u Grupu udarnih
vojvoanskih bataljona.)

U s . B e l j i n i i s. Sibnici (kod Sopota) delovi 1. umadijskog N O P odreda spalili optinske arhive.

Formiran prvi NO odbor za akoviku Malesiju.

J/2, mart

U selima: K o v a e v c u , V. Krsni, Duboni i Senaji (kod M l a d e n o v c a ) delovi 1. umadijskog N O P odreda spalili optinske a r h i v e i plakatima o b j a v i l i naredbu o zabrani
rada optinskih uprava.
U s . Maradiku (kod I n d i j e ) grupa boraca 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i
PO Hrvatske unitila tt u r e a j e u poti i spalila optinsku arhivu.

446

1943. mart

SRBIJA

mart 1943.

3. mart

U s . Aanjl (u junom Sremu) lanovi mesnih partizanskih desetina spalili optinsku arhivu i ubili 1 ustau.

4. mart

Izmeu Petrovaradina i s. Beoina delovi 3. N O P odreda 3. operativne -one NOV i

PO Hrvatske minirali prugu i unitili lokomotivu i 1 vagon.

5. mart

U s . Ostri (kod aka) oko 300 etnika i nedievaca opkolilo i razbilo aanski N O P
odred Dragia Miovi. Poginulo je 11 boraca, a njih 14, od kojih 3 ranjena, pod
borbom se probilo iz obrua.
Na . st. Vlako P o l j e (na pruzi Beograd Mladenovac) delovi 1. umadijskog N O P
odreda demolirali . stanicu i unitili skretnice, a u s . Vlaki spalili optinsku
arhivu.

Mart ;J.

U Vrbasu odran sastanak lanova PK K P J za Vojvodinu i nekoliko partizanskih

rukovodilaca iz Bake, na kome je odlueno da se izda proglas narodu povodom
pogubljenja organizacijskog sekretara PK K P J za Vojvodinu Svetozara Markov ia
Toze i pogibije lana istog komiteta Branka Bajia, da se tampa dvobroj (23)
Slobodne Vojvodine i da se uspostavi veza s novim P K , koji je formiran u Sremu.

7. mart

U s. Rakiti (kod Babunice) 2 junomoravski N O P odred napao bugarsku posadu

rudnika uglja i u borbi ubio 2 bugarska vojnika, dok su se ostali razbeali. Zaplenio
je 4 puke, 2 pitolja, 120 kg eksploziva, mainu za elektrino paljenje i dr

i. mart

U s . Bosuti (kod Aranelovca). od boraca I. umadijskog N O P odreda, formiran Valjevski N O P odred (nazivan i Suvoborskim), jaine 40 boraca, i upuen u iri rejon
Valjeva.

9. mart

U Vrbasu PK K P J za Vojvodinu Izdao proglas narodima Bake i Baranje, u kom

je govorio o herojskoj smrti Svetozara Markovia Toze, organizacijskog sekretara
PK K P J za Vojvodinu i lana istog komiteta Branka Bajia, i o varvarskim postupcima maarskih vlasti pozvao sve rodoljube na borbu i ukazao na uspehe Crvene
armije.
U Beogradu i Kragujevcu, ovog i narednog dana. streljano 80 zatvorenika za odmazdu zbog napada delova 1. umadijskog N O P odreda na rudnike kod s. Oraca, s
Misae i s. Belanovice, i zbog razaranja tt linija kod Topole.

10. mart

Izmeu . stanica Kukujevci i Baincl (kod Srem. Mitrovicei 1. diverzantska grupa

3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske minirala prugu i unitila
lokomotivu i 8 vagona putnikog voza.

12. mart

U Grockoj delovi 1. umadijskog N O P odreda sa grupom aktivista napali fttanicu

Poljske strae, ubili 1, ranili 2 i zarobili 3 straara. a zatim posekli 20 tt stubova na
putu Beograd Smederevo.

12/13. mart

U s . Lecu (kod Medvee) 1. junomoravski N O P odred napao i razoruao posadu od

oko 50 nedievaca, a zatim poruio rudnika postrojenja i elektrinu centralu i u
zoru se povukao u s. D. i G. Gajtan. Zaplenjeno j e : 1 mitraljez, 39 puaka, vea koliina eksploziva, 2 putnika automobila, 2 kamiona, motocikl i vea koliina namirnica. U taj odred je stupilo oko 60 rudarskih radnika.

13. mart

Dve ojaane bugarske lovne rote (jedinice obuene za borbu protiv partizana
oko 500 vojnika), 2. eta nemakog 3. policijskog bataljona i Okruni odred SDS ./
Leskovca preduzeli napad na 1. junomoravski N O P odred na pl. Radanu. Odred je
u borbi kod Jovovia livada potpuno razbio bugarske jedinice i naneo im gubitke od
oko 70 mrtvih (meu kojima 5 oficira) i vei broj ranjenih. Zaplenjeno je 2 minobacaa, 6 mitraljeza. 80 puaka i vea koliina municije. Poginuo je politiki komesar 1. junomoravskog N O P odreda Radovan Kovaevi Maksim, narodni heroj.
Ostale neprijateljske snage, saznavi za poraz bugarskih jedinica, nisu stupile u
borbu i povratile se u polazne garnizone.
U s . Sljivovcu (kod Kragujevca) bugarski vojnici i pripadnici SDS napali delove l.
umadijskog N O P odred, koji su se posle vieasovne borbe juriom probili, uz gubitke od 2 ranjena (od kojih je 1 zarobljen). Neprijatelj je imao 7 poginulih.
U Jagodini (sada: Svetozarevo), za odmazdu zbog ubistva predsednika optina u
Toponici i s. Rakincu kod Poarevca, izvrenog 2/3. marta od strane delova Poarevakog N O P odreda, nemaki vojnici streljali 20 talaca.
447

1943. mart
14. mari

SRBIJA

mart 1943.

Glavnina bugarske 7. peadijske d i v i z i j e otpoela napad na 1. junomoravski N O P

odred u Jablanici. Odred je. da bi izbegao udar viestruko jaih snaga, prebacio deu
jedinica na pl. Kukavicu, a drugi deo na pi. V. i M. Jastrebac. Bugarske jedinice su
do 20. marta ubile preko 100 i oterale u logore preko 600 ljudi, a zapalile oko 600
zgrada u jablanikom i prokupakom srezu. Nroito je stradalo s. Gajtan kod
Lebana.
U s . Starim Banovcima (kod Stare P a z o v e ) delovi 3. N O P odreda 3 operativne zone
N O V i PO H r v a t s k e napali stanicu finansijske strae, te 1 finansa ubili a ostale
razoruali, zaplenivi 6 puaka s municijom.
U N o v o m Sadu f o r m i r a n Mesni komitet K P J za N o v i Sad.
U s . V r a o g m c u (kod Z a j e a r a ) delovi Za jearsko-timokog N O P odreda demolirah
mlekaru i zaplenili 2,085.000 dinara.

15. mart

K o d s. S u m r i j e (blizu Kukesa, u A l b a n i j i ) N O P odred E m i n D u r a k u napao iz zasede italijansku kolonu kamiona, zapalivi 2 kamiona.
Poginuli su 23 italijanska
vojnika i jedan Siptar, pijun iz Pei.

U s . Konjui (kod G. M i l a n o v c a ) delovi 1. umadijskog N O P odreda posle dvoasovne borbe odbili napad delova SDS i etnika, pretrpevi gubitke od 1 tee i 1
lake ranjenog.

U s . Oseenici (kod Mionice) V a l j e v s k i N O P odred demolirao optinsku zgradu i spalio arhivu.

17. mart

K o d s. P r i b o j a (na pruzi L e s k o v a c Vladiin H a n ) 1 bataljon 2. junomoravskog

N O P odreda likvidirao bugarsku strau i poruio most, usled ega je saobraaj bio
prekinut 10 dana.
Na pruzi Kruevac Trstenik delovi Rasinskog N O P odreda zaustavili voz, ubili
2 v o j n i k a SDS i zaplenili 2 vagona kukuruza (zatim podelili narodu).
U s . Duiu i s. G. Toplici (kod Mionice) V a l j e v s k i
arhive.

18. mart

NOP

odred

spalio optinske

Na . st. i kod tunela u s. Cortanovcima (kod Srem. K a r l o v a c a ) delovi 2. bataljona

3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO H r v a t s k e napali i. posle krae borbe,
razoruali 26 domobrana iz 1. vazduhojjlovnog kolskog puka.
Na Sar-planini ponovo formiran Sarpl,minski N O P odred, jaine

1520 boraca.

20. mart

U Krucvcu, u bunkeru kafane -Kasina, u borbi protiv p o l i c i j e poginula 2 lana

OK K P J za Kruevac, dok je trei, posle svirepog muenja, dva dana kasnije izvrio
samoubistvo u zatvoru.

21. m u

Izmeu s. Surduka i s. Slankamena (kud I n d i j e ) delovi 3. N O P odreda 3. operativne

zone N O V i PO Hrvatske napali o d e l j e n j e andarma. U kraoj borbi je poginulo 9
i zarobljeno 5 andarma (samo je 1 andarm uspeo da pobegne) 1 .
Izmeu ume Lisnika i s. Jamene (kod Srem. Ilae) 1. bataljon 3. N O P odreda 3.
operativne zone N O V i PO Hrvatske zapalio i unitio s v e bunkere kao i zgrade u
predelu Domuskele, k o j e su sa bunkerima sluile n e p r i j a t e l j u za b l o k i r a n j e i kontrolu r. Save.
U s . Krmaru (kod Mionlce) V a l j e v s k i N O P odred spalio optinsku arhivu.

22/23. mart

Delovi 1. umadijskog N O P odreda poruili elezniku prugu i spalili

nica (kod G. Milanovca).

25. mart

U K r a g u j e v c u streljano 20 talaca za odmazdu zbog presecanja stubova kod A r a n elovca i T o p o l e od strane delova 1. umadijskog N O P odreda (18 19 februara).

26. mart

Izmeu s. V o g n j a i Srem. M i t r o v i c e 1. diverzantska grupa 3. N O P odreda 3- operativne zone N O V i PO H r v a t s k e minirala prugu i sa ina izbacila lokomotivu 1 it
vagona nemakog teretnog voza, zbog ega je saobraaj obustavljen 24 asa.

27. mart

Izmeu Iriga i
Hrvatske napali
darma. U borbi
radln, ti delovi
i 3 zarobljena.
1

448

st. L j u t o v -

s. Neradina delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO

iz zasede i razbili grupu od 30 andarma, ubivi 8 i zarobivi 3 anprotiv neprijateljskih jiojaanja koja su iz Iriga prodrla u s. N su se pojedinano probili iz okruenja, uz gubitke od 13 poginulih

Po drugom, neprijateljskom, Izvoru dogadaj sa desio 22

marta

1943. mart

SRBIJA

mart 1943.

U blizini s. Vrela (kod Pritine) albanski andarmi ubili iz zasede sekretara SKOJ-a
i lana Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju Stanka
Buria, narodnog
heroja, i jednu omladinku.
27/28. 7)i ari

U s . Da rosavi (sada: Partizani, kod Aranelovca) delovi 1

poruili prugu i spalili optinsku arhivu.

29. mart

U s . Banotoru (kod Petrovaradina) jedinice 1. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske napale i, posle krae borbe, ubile 2 i streljale 2
lolksdojera, a zaplenile 17 puaka i 2 pitolja.

31. mart

U s . Rudniku (kod G. Milanovea) delovi 1. umadijskog N O P odreda razorili postrojenja pote, spalili potansku arhivu i posekli 7 tt stubova.

Mart k.

Na terenu Malesije u severoistonoj Albaniji, po odluci Oblasnog komiteta K P J za

Kosovo i Metohiju, formirana partizanska eta Bajram Curi, radi dejstva u tom
kraju po predvienom odlasku N O P odreda Eirtin Duraku u Metohiju.

umadijskog N O P odreda

U s . Svrakovcima (kod G. Milanovea) obnovljen OK K P J za aak.

Mart

U Pei italijanski vojnici zapalili izvestan broj duana i kua kao odmazdu zbog
pogibije jednog njihovog inenjera. Mislei da su ubistvo izvrili Siptari popaljene
su prvenstveno njihove kue i duani.
U Kos. Mitrovici, s. Zveanu i s. Rudniku nemaka policija masovno hapsila komuniste i pristalice N O P - a . a u Kos. Mitrovici i streljala 1K rodoljuba, meu kojima 2
lana KPJ.
Po odluci MK KPJ za Prlzren, lanovi K P J i ilegalci prekinuli sve tt veze prema
Dakovici, Uroevcu i s. Vlanji (kod Prizrena) i posekli 16 tt stubova da bi zapreili
puteve izmeu ovih mesta.
U Pritini formiran ilegalni gradski NO odbor.

April

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

1. april

CK K P J uputio d i v i z i j s k i m komitetima K P J pismo o izboru siualaca za vii p a r tijski kurs, naglasivi pri tom da oni moraju imati izvesnu predspremu iz m a r k sizma-lenjinizma, i da ga mogu poseivati i pojedini v o j n i ili partijski rukovodioci
iz divizija, brigada ili bataljona, da bi kasnije uspenije vrili s v o j e f u n k c i j e .

2. april

Vlada SSSR-a uputila izbeglikoj vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije notu sa zahtevom

da se j a v n o ogradi od s a r a d n j e etnika sa okupatorom i da naredi Drai Mihailoviu da, u interesu antihitlerovske koalicije, raspusti etnike odrede u Crnoj Gori
i Hercegovini.

J. april

V r h o v n i komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o naredio Stabu 1. bosanskog udarnog

korpusa N O V J da u centralnu Bosnu uputi potrebne snage radi dejstva na komunikaciji S a r a j e v o Bos. Brod.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz T i t o uputio Stabu 1. proleterske udarne
d i v i z i j e N O V J uputstvo o taktiko-tehnikim pripremama za f o r s i r a n j e r. Drine.

April p.

Vlada Vel. B r i t a n i j e uputila direktivu svom ambasadoru u M o s k v i : da kod vlade

SSSR-a preduzme korake da bi se reiio pitanje sukoba etnika i partizana.

6. april

Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije uputila vladi Vel. B r i t a n i j e pismo u kome

porie saradnju elnika sa okupatorom.
Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije, pod f o r m o m poziva na referisanje, opozvala
svog poslanika iz Moskve, to je znailo p r i v r e m e n i prekid diplomatskih odnosa sa
SSSR-om.

7. april

V r h o v n i komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o izdao n a r e e n j e o nainu snabdevanja jedinica N O V i P O J , naglaavajui da se ono moe vriti putem ratnog plena,
konfiskacijom imovine izdajnika i narodnih n e p r i j a t e l j a , d o b r o v o l j n i m prilozima i
rekvizicijom.

10. april

VS N O V i P O J uputio est rukovodilaca u avniki i etiri u kolainski srez sa zadatkom da se, pre dolaska jedinica 2. proleterske udarne i 3 udarne d i v i z i j e N O V J .
povezu s partizanskim grupama na terenu, da mobiliu l j u d s t v o i f o r m i r a j u jae
pozadinske jedinice za r a z b i j a n j e etnikih snaga i da organizuju narodnu vlast u
tom kraju.

H. april

Vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o p r e i m e n o v a o M a j e v i k u grupu

udarnih bataljona u M a j e v i k u N O U brigadu (kasnije: 1 pa 15. m a j e v i k a N O U
brigada).

12. april

Po nareenju VS N O V i POJ rasformirana 9. d i v i z i j a N O V J , a ljudstvom n j e n e -4. i

5. brigade popunjene 1, 2. i 3. dalmatinska N O U brigada.

13. april

Vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o naredio G N O V i PO za Hrvatsku

da energino nastavi ienje s v o j e t e r i t o r i j e od kvislinkih f o r m a c i j a .

April p.p.

Ambasador Vel. B r i t a n i j e posetio u M o s k v i ministra spoljnih poslova Vjaeslava

Molotova, koji je u razgovoru o odnosima izmeu elnika i partizana naglasio da
vlada SSSR-a ne moe uticati na V da se N O V i P O J izmire sa etnicima, j e r je
to stvar naroda Jugoslavije.

April s.

Izbeglika vlada K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e pozvala na konsultovanje u London svog

ambasadora iz Vaingtona i stavila mu u zadatak da kod vlade S A D trai zatitu
za etniki pokret.

April d.p.

U Brinju, po nareenju VS N O V i POJ, od li. i 14. brigade N O V i PO Hrvatske f o r mirana 13. d i v i z i j a N O V J .

451

april 1943.

BOSNA I HERCEGOVINA

april 1943.

17. april

Kod s. Rudita (blizu Zvornika) spustila se padobranima prva od tri grupe saveznikih diverzanata, sastavljena od jugoslovenskih iseljenika iz Kanade.

18. april

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 3. udarne divizije
NOVJ da, ofanzivno dejstvujui sredinjim delom Crne Gore. izbije na prostoriju
Savnik Boan i na osloboenoj teritoriji vri mobilizaciju i organizuje narodnu
vlast.

19. april

Delegat CK K P J Miladin Popovi poslao CK K P J izvetaj o tome kako CK KP

Albanije sprovodi u ivot zadatke koje. mu je postavila Kominterna. Naglaeno je
da su svi lanovi upoznati s novom linijom, da su izvreni izbori novih mesnih komiteta i delegata za I. zemaljsku konferenciju i okrune konferencije, kao i da je
odrana I zemaljska konferencija.

20. april

Nemaka Vrhovna komanda upoznala nemako Ministarstvo inostranih poslova da

se priprema operacija protiv Titovih snaga* koje su preko r. Drine i r. Neretve
prodrle u Crnu Goru i Sandak.

20/21. april

Kod Brinja se spustila padobranima druga grupa saveznikih diverzanata.

22. april

Draa Mihailovi, uz pomo vlade NDH, izradio elaborat o tobonjim zverstvima

partizana i uputio ga vladi V. Britanije, mislei time da opravda saradnju etnika
sa okupatorom i svoju izjavu da su mu jedini neprijatelji partizani i muslimani.

22/23. april

Na Krbavsko polje padobranima se spustila prva grupa saveznikih posmatraa

koje je u VS N O V i POJ uputila Vrhovna komanda saveznikih snaga za Srednji
istok.

22. april

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito dao GS N O V i PO za Hrvatsku

direktivu o pravilnom postupku prema saveznikim padobrancima koji su se nou
20/21. aprila spustili kod Brinja.

27. april

U Londonu otpoela dvodnevna sednica izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije.

Razmotrivi svoj poloaj i meunarodnu situaciju, vlada je reila da do maksimuma
razvija prijateljske odnose sa S A D i zakljui to p o v o l j n i j e vojne i politike ugovore o posleratnoj pomoi i obnovi K r a l j e v i n e Jugoslavije; da vlada Vel. Britanije
predloi vojni savez o uzajamnoj pomoi; da s vladom Grke zakljui ugovor o uzajamnom potpomaganju u ratu i miru; da s vladom SSSR-a razvija prijateljske
odnose. Takoe je odluila da jednom deki, racijom zu ga ran tu je demokratske tekovine i objavi da e Kraljevina Jugoslavija biti federacija Srba, Hrvata i Slovenaca
pod centralnom vladom i dinastijom Karaorevia.

April

Nemake peadijske divizije u Jugoslaviji: 704. 714, 117. i 718. preformirane i preimenovane u 104. 114. 117. i 118. lovaku diviziju.
Izvrni odbor A V N O J - a dao izjavu u kojoj pobija tvrdnje kralja Petra II Karaorevia (u intervjuu londonskom listu Sandej di Spe<) da je Draa Mihailovi
centralna figura u borbi jugoslovenskih naroda
protiv okupatora. Izvrni odbor
govori o saradnji etnika sa okupatorima, te ponovo poziva saveznike da poalju
zajedniku misiju koja e se na licu mesta uveriti u istinitost njegove izjave i u
netanost tvrdnje kralja Petra II.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito pohvalio
jedinice 1. proleterske
udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ za pokazanu hrabrost i vrstinu u borbama kod s. Glavatieva. Kalinovika i prilikom forsiranja r. Drine i
u borbama protiv italijanskih jedinica na odseku r. Drina Cajnie.
Vrhovni komandant N O V 1 POJ Josip Broz Tito pohvalio jedinice 2. dalmatinske
udarne brigade 2. proleterske udarne divizije N O V J za izvrene zadatke i pokazanu
hrabrost prilikom forsiranja r. Drine.
Pri VS N O V i POJ formirana Komisija za suzbijanje pete kolone i terorizma, iji
je zadatak da otkriva pijune i petokolonae i da titi narod od etnikog i ustakog
terora.
BOSNA

1. april

452

HERCEGOVINA

Delovi nemake 114. lovake i 187. rezervne divizije, sa domobranskom 3. brdskom

brigadom i etnicima, u pet napadnih kolona, podranih avijacijom i artiljerijom,
iz San. Mosta, Bos. Novog, Bos. Krupe i s. Otoke otpoeli podgrmeku operaciju
R u j i k a s ciljem da razbiju 4. udarnu diviziju 1. bosanskog udarnog korpusa
NOVJ. U osmodnevnim borbama neprijatelj je odbacio 12. N O U brigadu i delove 2.
krajike N O U brigade i prokrstario Podgrme, ali se glavnina 4. udarne divizije

april 1943.

BOSNA I HERCEGOVINA

april 1943.

izvukla ispod udara i odrala u Podgrmeu. Izmeu ostalog, izgubljen je jedan

top i 4 mitraljeza. U s. V. Rujikoj poginula je Clan OK K P J za Podgrme Vahida
Maglajli, narodni heroj.
Na pl. Trusini Udarna grupa bataljona (2. i 5. bataljon) 10. hercegovake udarne
brigade 3. udarne divizije N O V J prodrla u junu Hercegovinu kroz poloaje delova
etnikog Trebinjskog korpusa. U desetodnevnim borbama ona je. sa Junohercegovakim N O P odredom, zauzela L j u b i n j e . napala Stolac, razbila vie grupa etnikog Trebinjskog korpusa i prokrstarila niz sela u Dabru i Popovom polju. U
borbi protiv etnika na Oblom brdu (pl. Snijenica) poginuo je komandant Sitnikog
bataljona Junohercegovakog N O P odreda Risto Vrea, narodni heroj.
2. opril

Jedinice 3. udarno divizije NOVJ, sa 4. proleterskom udarnom brigadom, razbile

Gataku i Golijsku brigadu etnikog Nevesinjskog korpusa i manje delove domobranske 6. peadijske divizije i zauzele Gacko.
Drugi bataljon 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J zauzeo Buim
(kod Cazina).

2/3. april

Delovi 3. udarne divizije N O V J potisli razbijeni etniki 2. zetski letei odred i

zauzeli Avtovac.

3/4. april

Udarna grupa bataljona (2. i 5. bataljon) 10. hercegovake N O U brigade i Junohercegovaki N O P odred razbili etniku posadu i zauzeli L j u b i n j e .

4. april

Dva bataljona ustake 5. brigade potisli manje delove 5. udarne divizije N O V J i

zauzeli Glamo.

4'5. april

Udarna grupa bataljona (2. i 5. bataljon) 10. hercegovake N O U brigade i Junohercegovaki N O P odreci napali italijansko-etniku posadu u Stocu, prodrli delom
snaga u grad i razoruali jednu etniku etu

5. april

U s . Suhom Polju (kod B i j e l j i n e ) Grupa vojvoanskih udarnih bataljona i delovi

Majevikog N O P odreda u zasedi razbili ojaani 2. bataljon domobranskog 6. peadijskog puka. Poginulo je 11, ranjeno 33 1 zarobljeno 185 domobrana, a zaplenjeno
2 topa, 2 minobacaa, 5 mitraljeza, 11 p. mitraljeza i 58 puaka i automata.

April p.

U s. Sokoloviima (kod Sokolca) odrano savetovanje lanova G i PK K P J za BiI-1.

Oblasnog komiteta K P J za istonu Bosnu i taba Grupe vojvoanskih udarnih bataljona, na kome je, u cilju objedinjavanja komande ttad svim jedinicama N O V i PO.T
u istonoj Bosni, tab Grupe vojvoanskih udarnih bataljona (kasnije tab 1. v o j voanske N O U brigade) proglaen Operativnim tabom za istonu Bosnu, te su pod
njegovu komandu stavljeni Biranski i Majeviki N O P odred.
U Sekoviima (kod Vlasenice) formirano Biransko vojno podruje.
Po direktivi Oblasnog komiteta K P J za
Majevicu.

istonu Bosnu obnovljen OK SKOJ-a za

5/6. april

Prva dalmatinska udarna brigada i tri bataljona 10. hercegovake udarne brigade
3. udarne divizije NOVJ, bez gubitaka, zauzeli s. Kulu Fazlagi (kod Gacka), gde su
razoruali mesni milicijski bataljon i zaplenili oko 200 puaka i 20.000 metaka.

fi. april

Kod s. Kopilova 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ

forsirala r. Drinu na odseku s. Brod s. Bastasi (uzvodno od Foe). Do sutradan
uvee i ostale su jedinice forsirale reku. Divizija je zatim, u trodnevnim borbama,
razbila odbranu pet etnikih brigada, stvorila mostobran na liniji ue r. Cehotine
s. Falovii s. Dragoava s epan P o l j e i okruila italijanske snage u
kasarnama u Foi. U borbi pored ostalih smrtno je ranjen politiki komesar 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ Aleksa Dejovi,
narodni heroj. Vrhovni komandant N O V i POJ pohvalio je 2. dalmatinsku N O U
brigadu za odlino izvrenje zadatka.
Pet etnikih brigada Nevesinjskog i Romanijskog korpusa i pukovska
borbena
grupa koti, italijanske divizije Mesina, nastupajui od Blagaja, posle trodnevnih borbi, potisnuli ojaanu 9. udarnu diviziju NOVJ prema Kifinom Selu i zauzeli
Nevesinje.

7. april

U Gacku odrana konferencija predstavnika optinskih

kojoj je obnovljen S N O odbor Gacko.

i seoskih NO odbora, na

S. april

Kod s. Ustikoline (blizu Foe) 1. proleterska udarna brigada 1. proleterske udarne

divizije NOVJ forsirala r. Drinu. Sutradan je i 3. krajika N O U brigada prela
reku. Divizija je zatim, u dvodnevnim borbama, razbila dva bataljona italijanske
divizije Taurinenze i dve brigade etnikog Drinskog korpusa i obrazovala mosto453

april 1943.

BOSNA I HERCEGOVINA
bran na liniji Foa
K r i l n o m brdu) poginuli
M i l i j a Raovi, narodni
dant N O V i P O J je za
brigadu.

april 1943.

S. O r a h o v o K a p a k (k. 1203) Gradina. U borbi (na

su politiki komesar ete Spasoje D r a g o v i i komandir voda
heroji, oba iz 1. proleterske N O U brigade. V r h o v n i komanhrabrost i vrstinu u boju pohvalio 1.
proletersku NOU

U s. Hranjenu (kod Gorada) 6. istonobosanska N O U brigada i M a j e v i k a grupa

udarnih bataljona razoruale bez b o r b e pciluetu domobrana, a zatim razbile motorizovani odred (10 v o z i l a ) nemake f e l d a n d a r m e r i j e , unitile 3 putnika automobila,
kamion i 3 motocikla, zaplenile 5 p. mitraljeza, 1 m i t r a l j e z i 1 protivtenkovski top
i zarobile 1 nemakog oficira i 7 podoficira.
U rejonu p r e v o j a K o b i l j a glava (kod Gacka) I. dalmatinska N O U brigada 1 glavnina
10. hercegovake udarne brigade 3. udarne d i v i z i j e N O V J razbile d e l o v e etnikog
T r e b i n j s k o g korpusa 1 odbacile ih prema Bilei. U borbi je poginuo komandir ete
3. bataljona 10. hercegovake N O U b r i g a d e Hasan Zahirovi Laa, narodni heroj.
april

Ojaani 741. puk nemake 114. lovake d i v i z i j e , uz podrku a v i j a c i j e , delova domobranskog 10. peadijskog puka i etnika, savladao jak otpor 2. krajike udarne i
delova 6. k r a j i k e udarne brigade 4. udarne d i v i z i j e N O V J du komunikacije Klju
Bos. P e t r o v a c , te posle trodnevnih borbi zauzeo Bos. Petrovac.
esta istonobosanska N O U brigada i M a j e v i k a grupa udarnih bataljona, pod
rukovodstvom G N O P odreda za B i H i PK K P J za BiH, posle viednevnog mara
pod borbom, probile se iz Bira u rejon s. Ustikoline (kod Foe) i ovde ule u
astav G l a v n e operativne grupe V N O V i POJ.

/n april

U. april

Kod s. Vrtoa (na putu Bos. P e t r o v a c Biha) 3. bataljon 4. k r a j i k e udarne brigade 5. udarne d i v i z i j e N O V J unitio iz zasede ojaanu etu 741. puka nemake
114. lovake divizije, zaplenivi 10 p. mitraljeza i 2 minobacaa 81 mm.
Deveta udarna divizija N O V J , ojaana 5. crnogorskom udarnom b r i g a d o m 3. udarne
d i v i z i j e NOV.T, protivnapadom odbacila d e l o v e etnikog N e v e s i n j s k o g I R o m a n i j skog korpusa prema B l a g a j u 1 zauzela N e v e s i n j e .
Prodirui s mostobrana kod s. Ustikoline (blizu F o e ) I. proleterska udarna i 3. krajika udarna brigada 1. proleterske udarne d i v i z i j e NOV.T prisilile na povlaenje
sa Golog vrha (k. 1309) i, u gonjenju, kod s. Ifsara razbile dva ojaana bataljona
italijanske d i v i z i j e T a u r i n e n z e , zaplenivi 6 topova', 9 minobacaa, 14 mitraljeza,
200 puaka i g o t o v o svu komoru.

K o d Paunovca (na putu K l j u Bos. P e t r o v a c ) delovi 2. k r a j i k e udarne brigade

udarne d i v i z i j e N O V J unitili iz zasede snabdevaku kolonu (sa obezbeenjem)
741 puka nemake 114. l o v a k e d i v i z i j e (7 kamiona i 3 motocikla).

U s . Branima (na pl. M a j e v i c i )

3 bataljon?.
12. april

formirana

1. vojvoanska N O U brigada, sastava

U C a j n i e ula 3. krajika udarna brigada 1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J , poto

su se delovi italijanske d i v i z i j e ^Taurinenze povukli iz mesta posle poraza kod
s. Ifsara.
Na p r e v o j u K o b i l j a glava (kod Gacka) tri bataljona 10. hercegovake udarne brigade 3. udarne d i v i z i j e N O V J protivnapadom razbili etniku Gataku brigadu,
ojaanu b a t a l j o n o m etnike Nikike brigade, etom tenkova i b a t e r i j o m topova
italijanske d i v i z i j e =Mure.

13. april

K o d s. Rastonice i s. K i s e l j a k a (na putu Z v o r n i k L o p a r e ) 1, vojvoanska N O U

brigada razbila d e l o v e etnike M a j e v i k e brigade. Poginulo je 30 i ranjeno oko
50 etnika.

15 april

etnika grupa limsko-sandakih odreda, ojaana etnikim Ibarskim odredom

i italijanskim a r t i l j e r i j s k i m jedinicama, napala d e l o v e 2. proleterske udarne divizije
NOV.T. U d v o d n e v n i m borbama u meureju ehotine i T a r e ona ih je polisla od
s. Celebia prema r. Drini, ugrozivi foanski mostobran. U borbi su, pored ostalih,
poginuli komandir ete T i h o m i r M a t i j e v i i politiki komesar ete Ramlla Sikovi, narodni heroji, o b o j e iz 2. proleterske N O U brigade.
U otroj borbi 741. puk nemake 114. lovake d i v i z i j e potisnuo 4. krajiku udarnu
brigadu 5. udarne d i v i z i j e N O V J prema D r v a r u i zauzeo s. Otrelj.

April

pp.

Kod Stoca rasformiran Junohercegovak! N O P odred, te od njega f o r m i r a n 6. bataljon i popunjeni 2. i 5. bataljon 10. hercegovake udarne b r i g a d e 3. udarne divizije NOVJ.
1 Topovi su upotrebi jenl za formiranje artiljerijskog tllvlzlona 1. proleterske udarne
divizije NOVJ

454

april 1943.
April s.

BOSNA I HERCEGOVINA

april 1943.

Po nareenju odseka VS N O V i POJ za v o j n e vlasti u pozadini, formirani Gatako

vojno podruje, sa seditem u Gacku, koje je obuhvatalo komande mesta: Gacko,
Avtovac, Kulu Fazlagia i Fojnicu, i Nevesinjsko vojno podruje, sa seditem u
Kifinom Selu, koje je obuhvatalo komande mesta: Nevesinje, K i f i n o Selo i Ulog.
Na pl. Majevici formirani O N O odbor za Majevicu i Semberiju i Majeviko vojno
podruje.

'April d. p.

U rejonu Kljua, po nareenju Stab 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, u sastavu

10. udarne divizije formiran Ribniki N O P odred.

15. april

Kod Janje (na putu Zvornik Bijeljlna) 1. vojvoanska N O U brigada razbila nepotpun 3. bataljon domobranskog 6. peadijskog puka, zarobivi 165. ubivi 10 i
ranivi 3 domobrana, a zaplenivi: 180 puaka, 9 automata, 5 p. mitraljeza i 5 mitraljeza.

17. april

U s . Planoj (kod Bilee) delovi 3. udarne divizije N O V J napali tri italijanska bataljona i dve etnike brigade, ojaane artiljerijom i tenkovima. Zbog velike nadmonosti neprijatelja i zbog visokih gubitaka napad je, posle dvodnevnih borbi,
obustavljen. U borbi je poginuo komandant 1. bataljona 5. crnogorske N O U brigade
ore Premovi, narodni heroj.

17/18. april

Po nareenju V N O V i POJ, 2. proleterska udarna divizija NOVJ. ojaana 3. i 7.

krajikom N O U brigadom, izvrila protivudar s foanskog mostobrana, te obuhvatom desnog krila povratila s. Celebi i etniku Grupu limsko-sandakih odreda
podranu italijanskom artiljerijom, odbacila preko r. Tare.
Prema
nepotpunim
podacima poginulo je oko 200, ranjeno 200 i zarobljeno 800 etnika.

18. april

U s . Dobrljinu (kod Bos. N o v o g ) 1. bataljon 5. krajike udarne brigade 4. udarne

divizije N O V J razoruao 42 domobrana.

20. april

Koncentrinim napadom iz Bos. Novog. Bos. Krupe. Bos. Petrovca, Kljua i San.
Mosta nemaka 114. lovaka divizija (bez dva bataljona), ojaana bataljonom nemake 187. rezervne divizije, domobranskom 3. brdskom brigadom i delovima 10.
peadijskog puka. otpoela drugu grmeku operaciju O t o . u k o j o j je pokuala da
4. udarnu diviziju N O V J nabaci na pl. Grme i tu je razbije, ali je ova divizija
vetim manevrom i inflitracijom u pozadinu, izbegla udar nadmonog neprijatelja
Zbog neuspeha neprijatelj je posle 5 dana obustavio operaciju.
Na pl. Majevici formirana 2. vojvoanska N O U brigada (u poetku dejstvovala kao
2. grupa vojvoanskih udarnih bataljona).
Oblasni komitet SKOJ-a za Bos. krajinu uputio direktivu organizacijama SKOJ-a.
u kojoj je sumirao iskustva iz rada u toku neprijateljske ofanzive, istaknuvi elan
s kojim se omladina zalagala i herojski borila, ukazao na mere za otklanjanje nedostataka i za oivljavanje rada SKOJ-a i USAOJ-a.

23. april

Kod s. Kozare (na putu Gorade Cajnie) delovi 1. proleterske udarne brigade
1. proleterske udarne divizije N O V J razbili ojaanu etu 2. bataljona 369. puka
nemake 369. legionarske divizije i naneli j o j znatne gubitke, zaplenivi 2 minobacaa. 2 p. mitraljeza, 5 kara i 50 konja

24. april

Delovi 5. udarne divizije NOV.T napali Glamo i okolna usiako-domobranska uporita. Slomivi spoljna uporita, oni su prodrli u grad, ali su se 26. aprila povukli
zbog Intervencije iz Livna po jednog bataljona ustake 5. brigade i nemake 7. SS
divizije Princ Eugen.
U s . Korianima (u izvornom delu r. Ugra) oko 600 etnika napalo delove 1. krajike
udarne brigade 5. udarne divizije N O V J s ciljem da unite bolnicu (275 ranjenika
i bolesnika), ali su intervencijom glavnine 1. krajike udarne brigade 1 4 krajikog
N O P odreda razbijeni, pretrpevi gubitke od 40 mrtvih i ranjenih.

24/25. april

Grupa od 17 boraca 5. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J upala u

Prijedor, pobila 12 straara u logoru Ciglana i oslobodila 120 zatvorenika (64
zdrava biva zatvorenika stupila u brigadu).

25. april

Izmeu s. Bos. Rae i Bijeljine delovi 2. vojvoanske N O U brigade minirali prugu

i unitili lokomotivu i 7 vagona putnikog voza. Zbog toga je saobraaj bio obustavljen 12 dana.
455

april 1943.

CRNA GORA

april 1943.

27. april

Jedinice italijanskog 6. armijskog korpusa (ostaci razbijene divizije Mure, divizija M a r k e bez jednog puka, po jedan ojaani puk divizija Mesina i Emilija,
te 73. legija crnih koulja divizije Sasari), sa etnikim Nevesinjskim, Trebinjskim i Nikikim korpusom i tri bataljona domobranske fi. peadijske divizije, poele napad iz Blagaja, Stoca, s. Meke Grude, prevoja K o b i l j e glave i Vilusa U petodnevnim borbama one su potisnule zatitnike delove 3. udarne divizije NOVJ
i 3. dalmatinske N O U brigade i ovladale Dabarskim, Nevesinjskim i Gatakim
poljem.

27'28. april

Dve brigade 3. udarne divizije NOVJ, obuhvatnim napadom preko pl. Babe, odbacile
delove etnikog Nevesinjskog korpusa i italijanske divizije Mure prema Bilei.

28. april

Pukovska borbena grupa koti italijanske divizije Mesina<. etniki Trebinjski

korpus i dve brigade Romanijskog korpusa, nastupajui od Blagaja i Stoca zauzeli
Nevesinje, iz koga su se povukli zatitniki delovi 3. dalmatinske N O U brigade.

April k.

U sastavu 10. udarne divizije NOVJ formiran Glamoko-livanjski N O P odred.

April

Oblasni komitet K P J za Bos. krajinu uputio proglas povodom zavretka neprijateljske ofanzive, pozivajui narod na bre otklanjanje posledica dvomosenih borbi i
na borbu protiv etnika.
Pri Oblasnom komitetu K P J za istonu Bosnu poeo srednji partijski kurs (za lanove sreskih i okrunih komiteta). S manjim ili veim prekidima, kurs je trajao do
kraja rata, i zavrilo ga je vie klasa.
Po odluci PK K P J za Bosnu i Hercegovinu rasformiran OK KP.T za Majevicu.
U blizini Foe, u asu duevnog rastrojstva, izvrio samoubistvo teko ranjeni
komandant artiljerije 1. proleterske udarne divizije NOVJ Jovan Vukanovi. narodni heroj.
CRNA GORA

J- april

Komandant nacionalnih trupa Crne Gore, Sandaka i Boke izdao proglas Crnogorcima, pozivajui ih da to masovni.ie stupaju u etnike odrede, a pretei da e
oni koji se ne odazovu biti najstroije kanjeni

April p.

etnici predali 350 rodoljuba iz kolainskog zatvora italijanskim vlastima, te ih ove

sprovelo u koncentracioni logor u Baru.

fi- april

G N O V i PO za Crnu Goru i Boku izdao proglas kojim je ponovo ukazao na etniku izdaju, raskrinkao etniki pokret i pozvao zavedene i prisilno mobilisane
Crnogorce i Bokelje da napuste etnike jedinice i prikljue se N O P odredima i
brigadama koje se pribliavaju granicama Crne Gore.

15. april

Iz nikikog zatvora pobeglo oko 30 pripadnika

N O P - a . Od poter, u kojima je
angaovan ceo italijanski garnizon, poginula su 4 zatvorenika, dok su se ostali spasi i
i kasnije prikljuili jedinicama NOVJ.

18/10. april

Partizani sreza avnikog posle krae borbe protiv etnika zauzeli avnik, Zabljak
i Boan.

19. april

U rejonu Kua (oko Podgorice sada: Titograd), po nareenju komandanta tzv.

nacionalnih trupa Crne Gore, Sandaka i Boke, mobilisano 1000 ljudi. Trebalo je
da budu transportovani kamionima u rejon Nikia. ali su u poslenjem asu
odbili da pou i razili se kuama.

21. april

Q s. Bezujama i s. Bajovom Polju (kod avnika) delovi 3. udarne i 2. proleterske

udarne divizije NOVJ odbili napad jednog bataljona italijanske divizije Ferara i
etnika sa pravca Javorka i naneli im gubitke od 4 mrtva i 19 ranjenih
Kod s. Tepaca 4. bataljon 7. krajike N O U brigade preao r. Taru i uao u Za bi jak,
koji su ve bili zauzeli mesni partizani. U rejonu Zabljaka je zarobljeno 90 etnika
i 3 oficira, a zaplenjeno 3 bacaa sa 400 mina. 600 puaka. 62.000 metaka i dosta
druge ratne opreme.
U blizini s. Cecuna (kod Anrijevice) odran sastanak MK K P J za Andrijevicu na
kome je, posle detaljne analize vojne i politike situacije, konstatovano da u srezu
postoje povoljni uslovi za formiranje vojnih jedinica i odlueno da se formira
Andrijevild partizanski bataljon.

456

april 1943.

CRNA

GORA

april 1943.

22. april

U s . K r u e v u (kod P l j e v a l j a ) 2. bataljon 3. k r a j i k e N O U brigade u sadejstvu sa

3. proleterskom (sanakom) udarnom brigadom 1.
proleterske udarne d i v i z i j e
N O V J razbio italijanske i etnike snage.

23. april

Mesni partizani, pomognuti stanovnitvom odbacili etnike

s. Mokro, s. K r u e v i c e i s. Miloevie (kod avnika).

ka

Nikiu

zauzeli

Delovi n o v o f o r m i r a n o g B j e l o p a v l i k o g partizanskog bataljona napali obozbeenje

italijanskog logora u blizini Danilovgrada i ranili 3 italijanska v o j n i k a . T a l i j a n s k e
vlasti su istoga dana, za odmazdu, pohapsile stanovnitvo s. Sekulia i internirale
83 rodoljuba.
U Z a b l j a k u odran zbor kome je prisustvovalo oko 700 ljudi iz okolnih sela. Posle
govora komandanta 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J narod se izjasnio za optu
mobilizaciju.
26. april

U rejonu s. K r u p i c e s. K o t l a j i i s Premani (kod P l j e v a l j a ) 3.

proleterska
(sandaka) udarna brigada 1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J napala i razbila
jedinice etnikog Drinskog i Mileevskog korpusa, k o j e su se povuklo ka P a v l o vom brdu uz gubitke od 20 m r t v i h i 5 zarobljenih

30. april

G N O V i PO za Crnu Goru i Boku uputio Vasojoviima proglas u kome je Izneo

italijansko-etniki teror i r e p r e s a l i j e 1 ukazao na to da okupator razbija borbeno
jedinstvo crnogorskog naroda, te p o z v a o zavedene V a s o j e v i e da napuste etniki
pokret i preu na stranu N O V J .
U s . K o v r e n u i s. ahoviima (kod B i j e l o g P o l j a ) jedinice 1. proleterske udarno
d i v i z i j e N O V J , posle vieasovne borbe, slomilo otpor etnikih Limsko-sandakih
odreda i produile nastupanje ka Kolainu.

April k.

Po nareenju G N O V i PO za Crnu Goru i Boku ponovo formirani Zetski, Nikiki.

Lovenski i Sandaki N O P odred
Po nareenju G N O V i PO za Crnu Goru i P.oku formiran Beransko-andrijeviki
partizanski udarni bataljon.

April

G N O V i PO za Crnu Goru i Boku naredio N O P odredima da upute ljudstvo za

popunu 4. proleterske i 5. crnogorske N O U brigade, i to da Lovenski i Piperski
N O P odred upute po 200 boraca, Nikiki i B j e l o p a v l i k i celokupno ljudstvo, a
Kuki N O P odred treinu ljudstva.

HRVATSKA
1. april.

Na komunikaciji Gospi Ogulin jedinice 6. brigade 5. operativne zone N O V i PO

Hrvatske i 9. udarne brigade 6. d i v i z i j e N O V J zauzele: . st. i s. Sinac, . st. R a m ljane, . st. i s. Lee i . st. Janje. Poginulo je 10, r a n j e n o 15. a z a r o b l j e n o 643 d o mobrana i andarma i 16 oficira. Gubici brigada N O V J : 5 m r t v i h i 12 ranjenih
U rejonu s. Prilia i s. V u k o v e Gorice (kod K a r l o v c a ) 10. ustaki bataljon izvrio
napad na ojaani 2. bataljon 13. proleterske N O U brigade R a d e Konar . Poginulo
je 7 a ranjeno 15 boraca 13. brigade, dok su ustae imale 4 mrtva i 13 ranjenih

2. april

U Zumberku. po nareenju taba 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske, formiran

Zumberaki N O P odred (koji je 8. m a j a preimenovan u ZumberafkO-pokupski N O P
odred).
Po nareenju taba 2. operativne zone N O V i PO H r v a t s k e rasformirana Komanda
Zumberakog v o j n o g podruja, a njenu funkciju preuzeo Stab Zumberakog N O P
odreda.
U rejonu s. ute L o k v e (kod B r i n j a ) jedinice 14. brigade 5. operativne zr.no N O V
i PO Hrvatske unitile 7 kamiona sa italijanskim vojnicima.
U s. N o v o m M a r o f u (kod Varadina) jedinice Kalnikog N O P odreda unitilo ?.. st.
i zarobile 40 domobrana

J. april

Ustako uporite s. K o m p o l j e (kod B r i n j a ) zauzele jedinice 5. udarne brigade 8.

d i v i z i j e N O V J i nanele neprijatelju gubitke od 6 mrtvih. 3 ranjena i 36 zarobljenih

4. april

Italijansko-etniko uporite u s. Brlogu (kod B r i n j a ) posle dvodnevnih borbi zauzele jedinice 4. udarne brigade 8. d i v i z i j e N O V J . P o g i n u l o je oko 100 i zarobljena
su 72 neprijateljska vojnika. Brigada je imala 20 mrtvih i 68 ranjenih.

457

april 1943.

HRVATSKA

april 1943.

U dvodnevnom napadu na etnike u s. Paenama, s. Olonu, s. Radljevcu i s. Golubiu (kod Knina) jedinice 4. i 10. krajike brigade, 1. udarne brigade 6. divizije
NOVJ i Likog N O P odreda zarobile 230 etnika, dok je mrtvih i ranjenih etnika
bilo vie. Gubici jedinica NOVJ: 57 mrtvih i ranjenih.
U s . Vrpolju (kod Knina) 3. bataljon Splitskog N O P odreda napao etnike, ali je
zbog nadmonosti neprijatelja ubrzo odustao od napada, pretrpevi gubitke od 21
mrtvog i 7 ranjenih.
f>. aprii

Jedinice 6. udarne brigade 5. operativne zone NOV i PO Hrvatske, 9. udarne brigade 6. divizije NOVJ i 15. udarne brigade 8. divizije NOVJ napale bataljon italijanske divizije R e koji se povlaio iz Vrhovina ka Otocu i nanele mu gubitke
od 4 mrtva i 67 ranjenih.

" april

Jedinice 2. bataljona Kalnikog N O P odreda unitile . st. Pitomau (kod Virovitice).

T/S. april

Druga udarna brigada 6. divizije NOVJ izvrila neuspeo napad na domobransko-ustaku posadu u s. irokoj Kuli (kod Gospia) i pretrpela gubitke od 5 mrtvih i
17 ranjenih.
Prvi bataljon Kalnikog N O P odreda unitio postrojenja
(kod Varadina) i zarobio 20 domobrana.

april

rudnika uglja

Ladanje

Jedinice 12. i 17. brigade 4 (slavonske) divizije NOVJ zauzele s. Buje (kod Slav
Poege). Poginula su 42, a ranjeno je 60 domobrana iz 4. brdske brigade, dok su jedinice NOVJ imale 16 mrtvih i 24 ranjena.

10. april

U s . Kerestincu (kod Zagreba), u borbi protiv nemakih vojnika koji su napali

zgradu u kojoj je odravan partijski sastanak, poginuo sekretar SK K P H za Samobor Baltazar Pavao Videkovi. narodni heroj

11. april

Otpoela prva okruna konferencija K P H za Makarsku, na kojoj je, posle trodnevnog rada. izabrr.n novi OK KPH.

april

Otoac, poslednje neprijateljsko uporite u Gackoj dolini, posle trodnevne borbe

zauzele jedinice 1. hrvatskog korpusa NOVJ. Delovi italijanske divizije R e , sa
razbijenim ustako-domobranskim i etnikim jedinicama iz Like, povukli su se u
Senj. Italijanske jedinice su imale 56 mrtvih, 69 ranjenih i 49 nestalih vojnika i
oficira, dok gubici ustako-domobranskih i etnikih snaga nisu utvreni, korpus
je imao 12 mrtvih i 55 ranjenih.
U Brinje ule jedinice 5. operativne zone N O V i PO Hrvatske poto su se delovi
italijanske divizije R e povukli u Senj. Zaplenjena je vea koliina
municije i
ostalog materijala.

12/13. april

Kod . st. Peli (na pruzi Virovitica Podrav. Slatina) partizani unitili lokomotivu i 7 vagona teretnog voza.

.'.?. april

Kod tunela Paulovac (u blizini Bjelovara) 2. bataljon Kalnikog N O P odreda napao

putniki voz. Deo kompozicije je izgoreo, a poginulo je 7, ranjeno 2 1 zarobljeno 57
domobrana, ustaa i legionara. Bataljon je imao 3 ranjena.

'4 april

U s . Vujaniima (na putu Knin Obrovac) jedinice Likog N O P odreda napale 5.

etu antikomunistike milicije. Poginulo je 8 milicionera i 1 italijanski oficir, a
zarobljeno 28 milicionera i italijanski podoficir. Italijanski vojnici su za odmazdu
spalili selo.
Na junoj obali o. Hvara posada partizanskog motornog leuta zarobila italijanski
motorni jedrenjak Afrikano (-Africano). Teret je iskrcan, a brod zapaljen.
Jedinice Moslavakog N O P odreda unitile . st. Volodcr-Krivaj (na pruzi Kutina
Ivani-Grad),

April s.

Po nareenju taba grupe N O P odreda za Dalmaciju formiran Cetinski N O P odred.

Formiran Inicijativni odbor A F 2 - a za okrug Pokuplje.

15/16. april

45 8

U s . Starigradu (kod Senja) bataljon Ognjen Pria 2. udarne brigade 6. divizije

NOVJ razoruao 9 andarma i 11 finansa.

april 1943.

HRVATSKA

april 1943

16. april

Kod s. unjara (blizu Slav. Poege) 12. i 17. brigada 4. divizije NOVJ razbile domobransku Slavonsku brigadu. Poginulo je preko 100. a zarobljeno 583 domobrana i 10
oficira, dok su jedinice 4. divizije NOVJ imale 2 mrtva i 7 ranjenih

17. april

U blizini s. Bosiljeva (kod Karlovca), po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku, formiran Karlovaki N O P odred.

Na putu s. Bruani s. Bake Otarije (kod Gospia) jedinice 2 udarne brigade
6. divizije NOVJ unitile dva domobranska kamiona. Poginulo 8, a ranjeno 9 domobrana.

19. april

Kod s. Blinjskog Kuta (na pruzi Caprag Sunja) jedinice Banijskog N O P odreda
unitile transportni voz od 32 vagona. Poginulo je 10 nemakih, italijanskih i domobranskih vojnika.

2(1. april

Ustako uporite u s. irokoj Kuli (kod Gospia) posle dvodnevnih borbi zauzele
jedinice 2. udarne i 9. udarne brigade 6. divizije NOVJ. Ustaki gubici: 19 mrtvih,
62 ranjena i 3 zarobljena, a gubici jedinica 6. divizije: 14. mrtvih i 56 ranjenih.

21. april

U rejonu Bijetih potoka (na pl. Pljeivici u Bici) izaao prvi broj lista Naprijcdorgana KP Hrvatske.

22. april

Po nareenju taba 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske formirana Komanda

Poekog vojnog podruja.
Na . st. Muna Rijeka (kod Koprivnice) 1. bataljon Kalnikog N O P odreda zarobio
100 domobrana Radnog bataljona.

23. april

Sela Bilaj i Medak (kod Gospia) zauzele 2. udarna i 9. udarna brigada 6. divizije
NOVJ. Poginulo je 13. ranjeno 9 ustaa i domobrana, a zarobljeno 167 domobrana
62 ustae i 50 etnika, dok su jedinice NOVJ imale 1 mrtvog i 10 ranjenih.
U Katelima: Suurcu. Gomilici i Lukiu Splitski N O P odred napao italijanske
posade, te u Suurcu zapalio . st. i optinsku zgradu, a u Gomilici . stanicu.

25. april

U s . Lekeniku (kod Siska) partizanska eta K l j u k a razoruala 60 domobrana 1.

radnog bataljona.
U s . Sv. Ivanu Zelini (kod Zagreba) jedinice Kalnikog N O P odreda razoruale andarmerijsku posadu, spalile arhivu poreske uprave, sreskog poglavarstva i optine
i unitile potansku zgradu.

27. april

Na pl. Mosoru, prilikom isprobavanja bombi koje su izraivali partizani, poginuo

komandant Cetinskog N O P odreda L j u b o m i r Dumii, narodni heroj.

29. april

Posle dvodnevnih borbi jedinice 6. divizije N O V J zauzele s. Klanac, s. Bruane i

s. Bake Otarije (kod Gospia), Poginulo je 174. ranjeno 116 i zarobljeno 202 ustae
i domobrana i 7 oficira iz domobranskog 2. lovakog i 34. ustakog bataljona. Gubici 6. divizije: 14 mrtvih, 40 ranjenih i 2 nestala.
Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku formiran Stab Unske operativne grupe,
pod iju su komandu poetkom maja stavljeni 4 banijska brigada, tri bataljona
Kordunakog N O P odreda i 8. krajika brigada.
Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku formiran t a b Kninskog sektora, kome
su potinjeni Liki i Se vernodal ma tinski N O P odred, a ubrzo i 2 udarna brigada
6. divizije NOVJ

30. april

U rejonu klanca Vrata (kod Karlobaga) jedinice 6. divizije NOVJ napale italijansko-domobransko obezbeenje Poginulo je i nestalo 20, a ranjena su 24 vojnika iz
italijanske 14. obalske brigade.
Delovi nemake 187. rezervne divizije spalili s. Bakovicu i s. Caavac (kod B j e lovara) a stanovnitvo iselili u s. V. Pisanicu.

Zlpril k.

U severnoj Dalmaciji, po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku, formiran Severnodalmatinski N O P odred.

April

Odrana konferencija predstavnika mesnih NO odbora Iz sreza Sinj, na kojoj je

Izabran S N O odbor.
U Lici, tab 1. hrvatskog korpusa NOVJ, formirao 1. haubiki motorizovani divizion

459

april 1943.

MAKEDONIJA SLOVENIJA

april 1943

MAKEDONIJA
10. april

Ministar unutranjih poslova bugarske vlade naredio potinjenim organima da u

roku od mesec dana svim raspoloivim sredstvima i najdrastinijim morama, likvidiraju partizanske jedinice i njihove saradnike. Potinjene oblasne direkcije odmah
su pristupile izvravanju ovog nareenja, preduzimajui. pored ostalog, i interniranje rodbine pripadnika partizanskih jedinica.

13. april

Delegat CK K P M Borko Temelkovski podneo CK K P M izvetaj o politikom stanju

na teritoriji 3. oblasnog komiteta K P M i pripremama za formiranje Tikvekog
i evdelijskog N O P odreda.

April .s.

U blizini Lerine (u Grkoj) Bitoljsko-prespanski N O P odred Damjan G r u e v povezao se sa grkim partizanskim odredom Vio. Na sastanku su odredili zajedniko
rukovodstvo i utvrdili c i l j e v e i zadatke zajednikog dejstva na lerinsko-kosturskom
podruju.

25. april

Na Bistri formiran Kievski N O P odred K o z j a k

26. april

U s . Bufu (kod Lerina. u Grkoj) Bitoljsko-prespanski N O P odred Damjan Gruevi grki partizanski odred -Vio odrali zbor na kome je o bratstvu oba naroda
govoreno na grkom i makedonskom jeziku

30. april

U s . Ermenskom (kod Lerina, u Grkoj) Bitoljsko-prespanski N O P odred -Damjan

G r u e v i grki partizanski odred V i o spalili optinsku arhivu i odrali miting
na kome se govorilo na makedonskom i grkom jeziku.

April

U blizini s. Goranca (kod Kaanika) naiao na karabinijersku zasedu i poginuo politiki komesar grupe Skopskog N O P odreda Pero
Petruevski
Papuar
narodni
heroj,
SLOVENIJA

3. april

U varoicu Meicu upao 1. koruki bataljon 4 (tajerske) operativne zone NOV

i PO Slovenije, blokirao and. slanicu, ispraznio magacin oruja, unitio aparaturu u bi os kopu i ubio 4 pripadnika SS trupa. Snage na obezbeenju su vodile
otru borbu protiv nemake policijske kolone koja je nadirala sa pravca Crne. nanevi j o j vee gubitke.

i april

Na Tolstom vrhu i Mostnom vrhu (kod Vranskog) Savinjski bataljon Kamniko-savinjskog N O P odreda doekao nemake policijske snage i u otroj borbi odbacio
ih u pravcu Vranskog, nanevi im znatne gubitke.

6. april

CK KP Slovenije uputio PK K P S za Slovenako primorje direktivno pismo u kome

ukazuje na greke u sprovoenju pravilne linije CK KPJ (opasnost od desnog skretanja, nedovoljna doslednost u sprovoenju linije na uvanju karaktera OF kao
jedinstvenog pokreta, potcenjivanje opasnosti i tendencija negiranja socijalnih
izvora belogardizma u Primorskoj), zahtevajui da se nastavi borba protiv sektatva
i svih pojava koje suavaju irinu OF.

". april

U Udinama (Videm. u Italiji) formiran italijanski 24. armijski korpus (divizije

Julija" i Veneto ). sa osnovnim zadatkom: dejstva protiv N O P - a . koji je dobijao
sve iri zamah u Brdima i na Tolminskom.

8'9

april

Kod s. Urnih Sela (blizu Novog Mesta) jedinice 2 slovenake NOU brigade -Matija
Gubec poruile na vie mesta prugu Novo Mesto Crnomelj i unitile teretni
voz iz koga su zaplenile vou koliinu ivotnih namirnica i razne opreme

10. april

Kod s. Catca i s. Cirnika (blizu T r e b n j a ) 98. baiai ion crnih koulja. 1. specijalni bataljon, 1. eta 117. bataljona crnih koulja italijanske divizije Izonco i formacije bele garde iz Trebnja i s. Rakovnika napali jedinice 3. slovenake N O U brigade I v a n Cankar i Zapadnodolenjskog N O P odreda. Brigada je, u dvodnevnim
borbama, uspeno zadravala neprijatelja, a potom se preko pruge T r e b n j e S e v nica prebacila u rejon s. Trebelno.
Naredbom taba Primorske operativne zone N O V i PO Slovenije formirane 5. slovenaka N O U brigada - Simon Gregori- (od jedinica .Tunoprimorskog N O P odreda)
i 6. slovenaka N O U brigada I v a n Gradnik-' (od jedinica Severnoprimorskog N O P
odreda). Bataljoni ovih brigada su do kraja aprila dejstvovali samostalno na odvojenim sektorima, a tada su se spojili radi prodora u Beneku Sloveniju i proirenja
oslobodilakog pokreta na ovo podruje.

460

april 1943.

CRNA

GORA

april 1943.

15. april

Kod s. Tuevog Dola (blizu Crnomelja) 4. slovenaka N O U brigada L j u b o Sercer

sukobila se sa kolonom iz sastava 23. peadijskog puka italijanske divizije Izonco
i posle otre borbe prinudila je da se uz osetne gubitke povue u rnomelj.

16/17. april

Izmeu . st. Gradac i . st. Dobravice jedinice 2. slovenake N O U brigade Matija

Gubec, 13. proleterske N O U brigade Rade Konar , Istonodolenjskog N O P odreda
i Primorsko-goranskog odreda poruile na vie mesta prugu M e t l i k a r n o m e l j
i unitile nekoliko bunkera s posadom za obezbeenje pruge.

17. april

Kod s. Polja (blizu Cerkna) delovi Severnoprimorskog N O P odreda napali italijansku

patrolu jaine 22 vojnika i posle krae borbe ubili 3 i ranili 7 vojnika, dok su ostali
panino pobegli u Cerkno, ostavivi na poloaju p. mitraljez i puke.

18. april

Delovi Italijanske divizije Izonco iz Novog Mesta i Metlike otpoeli koncentrian

napad na jedinice 2. slovenake NOU brigade Matija Gubec. 13. proleterske N O U
brigade Rade Konar, Istonodolenjskog i Primorsko-goranskog
NOP
odreda.
Posle viednevnih borbi u rejonima Jugorje Miino brdo Ugljarica Strmoc:
(kod Metlike) i Oklinak Lipovec G a j (kod Novog Mesta) jedinice N O V J su se.
zbog opasnosti da budu okruene, 21. aprila uvee povukle preko Sv. gore i r. K r k e
u rejon s. Skocijana (kod Novog Mesta).

22. april

lan politbiroa CK K P J Edvard K a r d e l j uputio poverenitvu CK KP Slovenije u

Ljubljani direktivno pismo o stavu N O P - a prema izbeglikoj vladi K r a l j e v i n e Jugoslavije u Londonu, o radu na jaanju N O F i odnosu prema sredini i u potrebi
da se u Ljubljani izvri mobilizacija za N O V .

26. april

Na pl. Golobaru (kod Kobarida) jake snage italijanske divizije Veneto opkolile
bataljon 6. slovenake N O U brigade I v a n Gradnik. Posle devetoasovne
borbe
bataljon se, po grupama, probio iz obrua i prikupio na pl. Meji.

28. april

Nemaka uporita u s. Druu, s. Buki i s. Donjem Radovlju (kod Krkog) napale 2.

slovenaka N O U brigada Matija Gubec, 3. slovenaka N O U brigada
Ivan Cankar, 13. proleterska N O U brigada R a d e Konar i Primorsko-goranski N O P odred. Uniteno je samo nekoliko otpornih taaka, a pred zoru jedinice su odustale
od daljih napada.

30. april

U s . Pugledu (kod K o e v j a ) zavren Zbor aktivista OF, kome su prisustvovali i delegati Slovenakog primorja i Koruke. U trodnevnom radu analizirani su dotadanji uspesi, postavljeni su novi zadaci OF i jednoglasno je usvojena i potvrena
Dolomitska i z j a v a od 1. marta 1943. god.
Zasavski bataljon Kamniko-savinjskog N O P odreda upao u varoicu Savu (na
pruzi Ljubljana Zidani Most), proterao nemaku
posadu u utvrenu kasarnu,
unitio . st. i nemaki teretni voz u kome se nalazilo 25 kamiona, 2 vagona radiostanica, 2 vagona sijalica za radio-stanice, vagon akumulatora i mnoge
druge
opreme.
U s . Nazarju (kod Mozirja) Savinjski bataljon Kamniko-savinjskog N O P odreda
napao nemake andarme i posle krae borbe proterao ih u utvrenu kasarnu, a
potom zapalio pilanu sa celokupnim postrojenjima.

April k.

U s . Podturnu (kod Zuemberka) formiran

Levstikov
zatitni bataljon G N O V I PO za Sloveniju.

partizanski

bataljon

kao

U s. Tolminskim Ravnama (kod Tolmina) 5. slovenaka N O U brigada Simon Gregor i" napala kolonu iz sastava italijanske divizije Veneto i posle krae borbe ie
odbacila ka Tolminu, nanevi j o j vee gubitke.

SRBIJA
1. april

K o d s. Lajkovca (blizu Mionice) etnici napali Valjevski N O P odred i naneli mu

gubitke od 2 mrtva.
U s . K r i v o j Reci (kod G. Milanovca) delovi 1. umadijskog N O P
zgradu . st. i poruili prugu.

odreda

razorili

U akovicu upao deo N O P odreda

Emin Duraku i ubio nekoliko italijanskih
agenata i pljakaa, ali nije uspeo da prihvati 2 lana Oblasnog komiteta KP.T za
Kosovo i Metohiju. Borci ovog odreda su se potom prebacili ka Kosovu. Za odmazdu, italijanska policija i milicija su opljakale i popalile kue pristalica NOP-a a
13 pristalica uhapsile i streljale.
461

april 1943.

CRNA

GORA

april 1943.

2. april

Izmeu Poarevca i s. Salukovca delovi Poarevakog N O P odreda zaustavili i zapalili 3 kamiona organizacije T O T . Poginuo je pripadnik organizacije T O T . (Sutradan je nemaka krajskomandantura u Poarevcu streljala 75 talaca.)

3. april

U s . Azanji (kod Sm. Palanke) delovi

SDS i ubili 1 a ranili vie straara.

1. umadijskog N O P odreda napali stanicu

Nemaki komandujui general i zapovednik Srbije izdao tajno uputstvo o represivnim merama prema stanovnitvu (spaljivanje naselja i kua, konfiskacija imovine,
odvoenje mukog stanovnitva na rad i uzimanje talaca).
4. april

Izmeu
rativne
vagona
gubitke

s. Laarka i Srem. Mitrovice 1. diverzantska grupa 3. N O P odreda 3. opezone N O V i PO Hrvatsko minirala prugu i unitila lokomotivu i svih 8
nemakog brzog voza i otetila oba koloseka. N e p r i j a t e l j je pretrpeo vee
u mrtvim i ranjenim a saobraaj je obustavljen 24 asa.

5. april

Kod s. Lipovca (blizu Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda

kojim je prevoena rekvirirana hrana l zarobili 1 ljotievca.

April p

tamparija PK K P J za Vojvodinu prebaena iz Vrbasa u s. Parage (kod Ba. Palanke).

6. april

U s . Bosuti (kod Aranelovca) delovi I. umadijskog N O P odreda, posle estoasovne borbe, odbili napad nedievaca, Ijotievaca i nemakih vojnika a kod s. B r a j kovca i s. Lipnja (blizu Lazarevca) napad etnika. N e p r i j a t e l j je imao 12 mrtvih
i vei broj ranjenih. Gubici odreda: 3 poginula i 2 ranjena.

zapalili

kamion

OK K P J za Srem izdao direktivno pismo sreskim i bataljonskim komitetima o formiranju rezervnih bataljona, uvoenju obavezne v o j n e obuke i odnosu prema stanovnitvu.
7. april

Na putu izmeu Srem. Mitrovice i s. V. Rainaca borci rezervnog partizanskog bataljona sremskomitrovakog sreza posekli 72 tt stuba.

7'8. apnl

Na pruzi s. Vrnik s. Pavlovci (kod Rume) grupa boraca iz rezervnog partizanskog bataljona rumskog sreza posekla 60 tt stubova i unitila ureaje na . st.
Pavlovci.
Na pruzi Aranelovac Mladenovac delovi
demolirali . st. Kopljare.

8. april

1. umadijskog N O P odreda

ponovo

Na putu Ruma Irlg s. Kruedol delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V

i PO Hrvatske posekli 165 tt stubova.
- U Kragujevcu nemaki vojnici streljali 40 talaca za odmazdu zbog akcija 1. umadijskog N O P odreda u s. Rudniku, s. Darosavi i s. K r i v o j Reci.

S/9, uprti

9 april

U Kragujevcu i srezu Lepenikom obavetajni odsek SDS provalio partijske organizacije 1 pohapsio 43 lana K P J i SKOJ-a.
Izmeu s. Vognja i Srem. Mitrovice delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV
i PO Hrvatske unitili 2 lokomotive i 20 vagona italijanskog transportnog voza
Poginuo je veliki broj vojnika, a saobraaj je obustavljen 24 asa.
K o d s. K r i v e F e j e (blizu Vranja) 1. bataljon 2. junomoravskog N O P odreda vodio
borbu protiv bugarskih policajaca i ubio 3 a ranio 4 policajca.

10. april

U s . Crvenom Bregu (kod Crne T r a v e ) 2. bataljon 2. junomoravskog N O P odreda

napao bugarsku posadu, jaine 130 policajaca i vojnika. U jednoasovnoj borbi on
ju je razbio i naterao u bekstvo ka s. Predejanu. Poginulo je i ranjeno 15 policajaca
i 1 oficir. Istog dana je 3. bataljon ovog odreda kod s. Jabukovika ubio 2 i ranio l
bugarskog policajca.
Izmeu s. Darosave (sada: Partizani) i s. Venana (kod Aranelovca) udruene nemake i etnike jedinice i jedinice SDS napale 1. umadijski N O P odred. U vieasovnoj borbi poginuli su 3 nemaka vojnika, 10 vojnika SDS i 1 etnik a vei broj
je ranjen. Za odmazdu, neprijatelj je u s. Raniloviu, s. Darosavi i s. Venanu ubio
21 lice, pohvatao i odveo u logor 262 mukarca i zapalio 28 kua. Gubici odredu:
3 mrtva i 2 ranjena.
Na pruzi Poarevac Kuevo clelovl Poarevakog N O P odreda demolirali postrojenja . st. Sirakovo i posekli tt linije kod . st. Zvid. Za odmazdu, nemake vlasti
su 16. aprila u Poarevcu streljale 30 talaca.

462

april 1943

SRBIJA

april 1943

Izmeu s. Vognja i Srem. Mitrovice 1. diverzantska grupa 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske minirala prugu i unitila lokomotivu i 6 vagon
brzog voza.
11. april

Kod s. Lisovia (na pl. Kosmaju) nemake jedinice, delovi SDK i etnici okruili
Kosmajsku etu 1. umadijskog N O P odreda i u etvoroasovnoj borbi je razbili
i veim delom unitili. Poginuo je i politiki komesar ete Stjepan Abrli Stevo
narodni heroj.
Na putevima s. Singula s. Calma s. Manelos 1 s. Calma s. Laarak (kod
Srem. Mitrovice) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske posekli 171 tt stub.

U/12, april

U s . Binguli (kod Iloka) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske

napali i zarobili 13 folksdojera, zaplenili 19 vojnikih i 4 lovake puke 1 zapalili
optinsku arhivu.

12. april

Na . st. Ledinci (kod Petrovaradina) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV

i PO Hrvatske zauzeli straaru i bunker, zarobili 9 domobrana i 1 oficira (9 domobrana uspelo da pobegne) i zaplenili 12 puaka, 1 automat i oko 1000 metaka.

12113. april

U s. Vrdniku (kod Rume) delovi 1. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV

1 PO Hrvatske prepadom razoruali 6 domobrana (5 domobrana prilo 1. bataljonu
a jedan pobegao). zaplenivi mitraljez, 5 puaka i 2000 metaka.

13/14. april

Izmeu s. Jarka i s. Hrtkovaca (na r. Savi kod Srem. Mitrovice) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske zapalili lep sa 30 vagona drvene grae
spremljene za Nemaku.

14/15. april

U s . Vojki (kod Stare Pazove) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV i PO

Hrvatske napali ustae u utvrenoj kolskoj zgradi, te posle due borbe zgradu
zapalili (od 35 lanova ustake posade spasio se svega 1015), zatim zapalili optinsku arhivu, otetili tt ureaje u poti i zaplenili 4 puke. Poginula su 3 i ranjena
2 borca.

15. april

Delegat CK K P J Svetozar Vukmanovi Tempo uputio lanovima i organizacijama

KPJ na Kosovu i Metohiji direktivno pismo o nainu organizovanja narodnooslobodilake borbe.
Kod s. Simanovaca (blizu Stare Pazove) delovi 3. NOP odreda 3. operativne zone
NOV i PO Hrvatske napali folksdojere iz s. Dea koji su poli u pomo posadi s.
Vojke. Poginulo je 8 folksdojera i zaplenjeno njihovo oruje.

April p. p.

U Sremu reorganizovan 3. N O P odred 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske: od

dotadanja dva bataljona formirana etiri bataljona i dve diverzantske grupe.

15/16. april

U s . Binguli (kod Iloka) delovi 3. N O P odroda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske

napali i zarobili mesnu strau, zapalili optinsku zgradu i zaplenili 17 puaka.

16. april

U borbi kod s. Omanice

7 etnika.

(blizu

Trstenika)

delovi

Rasinskog

NOP

odreda

ubili

U Kragujevcu nemaki vojnici streljali 10 zatvorenika za odmazdu to su predsednika optine s. Plaskavca (kod Topole) ubili delovi 1. umadijskog N O P odreda.
17. april

U s. Trudelju (kod G. Milanovca) delovi 1. umadijskog N O P odreda, u nonoj borbi

ubili 1 nemakog vojnika i 1 vojnika SDK, a ranili 1 nemakog vojnika. Gubici
odreda: 1 poginuo.

18. april

Kod s. Ivanovaca (blizu L j i g a ) delovi 1. umadijskog N O P odreda, u troasovnoj

borbi, ubili 2 nemaka vojnika i vie etnika, dok su vei broj ranili.
Us Garama (kod Vlasotinaca) delovi 2. junomoravskog N O P odreda ubili bugarskog
kmeta i 1 policajca. Za odmazdu, bugarski policajci su spalili u selu 170 kua, stre ljali 8 ljudi, a sve ostalo stanovnitvo internirali u Bugarsku.
Izmeu s. Kuzmina i s. Kukujevaca (kod Srem. Mitrovice) minirana pruga i uniteni
lokomotiva i 9 vagona nemakog brzog voza. Poginuo je vei broj nemakih vojnika
a saobraaj je obustavljen 48 asova.

19/20. april

Na putu Ilok s. Netin delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV i PO

Hrvatske posekli 180 tt stubova.

4 Gii

april 1943.
20. april

SRBIJA

april 1943.

Na putovima Ilok Sid i Ilok s. Ljuba delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone

N O V i PO Hrvatske posekli 100 tt stubova.
Kod s. Landovice (blizu Prizrena) italijanske vlasti streljale Ramiza Sadiku Baca i
Boru Vukmirovia, lanove Oblasnog komiteta K P J za Kosovo i Metohiju i narodne heroje.

22/23. april

Valjevski N O P odred pokidao tt linije, razruio skrc-tnice i prugu i demolirao . si

Nakuani i . st. Ljutovnica (kod G. Milanovea).

23. april

Izmeu s. rugovca i s. M. Oraja (kod Smedereva) delovi 1. umadijskog NOP

odreda napali iz zasede neprijateljsku kolonu. Poginulo je 5 nemakih vojnika
8 Ijotievca i 15 nedievaca i ranjen ih je vei broj. Zaplenjeno je 28 puaka i drugog materijala. Odred nije imao gubitaka. Nemaki komandujui general i zapovednik Srbije naredio je da se zbog ovoga iseli i spali s. Binovac, mukarci od
16 60 godina upute u Nemaku na prinudan rad, a na mestu prepada strelja 150
zatvorenika iz mladenovakog i smederevskog sreza koji su se nalazili u zatvoru
u Beogradu.
Izmeu s. Batajnice i Zemuna delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO
Hrvatske minirali prugu prilikom nailaska neprijateljskog teretnog voza, te unitili lokomotivu i 6 vagona, a otetili 2 koloseka.
Na putu s. Petrovi Dobanovaki zabran (u junom Sremu) delovi 3 N O P odreda
3. operativne zone N O V i PO Hrvatske posekli 70 tt stubova.
- U Zajearu nemaka krajskomanantura. za odmazdu zbog razaranja tt linija Knjaevac S v r l j i g i Knjaevac Sokobanja (od strane Zajearsko-limukog NOP
odreda), kaznila srez zaglavski sa 1,000.000 dinara i zatvorila 20 graana kao taoce

24. april

U s . Dedini (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda demolirali el. stanicu.

25. april

Izmeu s. Umara i s. Kamendola odred S D K iz Smedereva napao delove 1. umadijskog N O P odreda, ali su se ovi, posle krae borbe, bez gubitaka izvukli ka Kosmaju. Ubijeno je i ranjeno oko 50 vojnika SDK.

25/26. april

Drugi junomoravski N O P odred napao bugarsku policijsku posadu u Crnoj Travi.

ali ni posle troasovne borbe nije uspeo da zauzme mesto. Pri povlaenju on je, u
zoru, odbacio manje bugarske snage sa visoravni Crkvena plana (kod s. Strezimirovaca) i zaposeo njihov poloaj. Oko 14 asova bugarske jedinice jaine jednog
puka, podrane eskadrilom aviona, izvrile su koncentrian napad, ali se odred,
posle krae borbe izvukao vetim manevrom. Poginulo je 27 i ranjeno 32 bugarska
vojnika i policajca. Odred je imao 3 mrtva, 7 ranjenih I 1 zarobljenog. Meu poginulim bio je I komandant odreda Ratko Pavlovi, Ciko, narodni heroj.

26. april

Kod s. G. Li voa (blizu Gnjilana) N O P odred Emin Duraku vodio otru borbu
protiv nadmonih poternih snaga italijanske
vojske, karabinijera i milicije. Po
padu mraka on se, pomognut od metana, probio iz okruenja ka s. Gradiu pretrpc-vi gubitke od 1 mrtvog i 1 ranjenog

l'a. april

U s. C'ereviu (kod Petrovaradina) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i

PO Hrvatske napali and. stanicu, optinsku strau i finansijsku postaju, te posle
krae borbe razoruali andarme, linanse i optinske straare (docnije ih pustili na
slobodu), zaplenivi 21 puku, unitili tt ureaje u poti i zapalili optinsku arhivu.

April

Izvrena reorganizacija i proirenje OK K P J za Srem.

k.

Iz s. Parage (kod Ba. Palanke) preao u Srem jedan lan ranijeg PK radi uspostavljanja veze sa PK K P J za Vojvodinu, koji je krajem januara obrazovan.
U Vrbasu, povodom 1. maja PK K P J za Vojvodinu izdao proglas narodima Bake
i Baranje, s pozivom da se ne odazivaju naredbi o stupanju u neprijateljsku vojsku, nego da prikupljaju oruje i pridruuju se jedinicama NOVJ.
April

Po nareenju delegata V N O V i POJ Svetozara Vukmanovia Tempa,

tab kosovske operativne zone N O V i PO Kosova i Metohije.

formiran

U Prizrenu, u prisustvu delegata

CK K P J i V Svetozara Vukmanovia Tempa,
G N O V i PO i Oblasni komitet K P J za Kosovo 1 Metohiju odrali sastanak na
kome su razmotrili opte stanje, mere za dalje irenje NOB-a i oblike saradnje sa
N O P - o m Albanije.

april 1943.

SRBIJA

april 1943.

Po nareenju delegata VS N O V i P O J Svetozara Vukmanovia Tempa, formiran

Stab metohijske operativne zone N O V i PO Kosova i Metohije.

U s . Peincima (kod Rume) formirana Komanda podruja za Srem. u s. Novim

Karlovcima Komanda mesta Pazova, a u s . Vinjievu Komanda mesta Sid.
U Sumi Lipovici (blizu Lipljana) italijanski vojnici i milicija unitili grupu od 12
pristalica N O P - a koji su poli u partizane.
U s . Simanovcima (kod Pazove) formiran S N O odbor za srez zemunski.
Obrazovan odbor A F Z - a za srez zemunski.
U Zemunu, mesto dotadanjeg Mesnog partijskog poverenitva, formiran Gradski
komitet K P J ; ponovo formiran Mesni komitet SKOJ-a, od 5 lanova i prvi Mesni
odbor A F Z - a od 7 lanova.
U s . Banatskom Vinjievu
lanova.

(kod

Zrenjanina)

osnovan ilegalni M N O odbor od 6

Ma j

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

I. maj

Stupila na snagu naredba V N O V i POJ o uvoenju podoficirskih i oficirskih

inova u Narodnooslobodilakoj vojsci i o propisanim oznakama za svaki in.

5. maj

Ambasador izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije posetio predsednika S A D Franklina Ruzvelta i traio da se zaloi za etniki pokret. Ruzvelt je izrazio nadu da e
se moi stvoriti aranman po kojem bi etnici 1 partizani, u cilju izbegavanja dalje
bratoubilake borbe, operisali u odvojenim delovima Jugoslavije.

7. maj

Saveznike snage zauzele Tunis i Bizertu.

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio G N O V i PO za I-Ievatsku
da se jedinice 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske jae angauju na pruzi Beograd Zagreb.

S maj

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito odrao u s. D. Kruevu (u dolini r.

Pive) sastanak sa zamenikom i pomonikom naelnika V i komandantima divizija
Glavne operativne grupe (sem komandanta 7. divizije N O V J ) na kome ih je upoznao
s daljim planom dejstva i postavio zadatke: da 1. i 2. proleterska udarna divizija
NOVJ unite preostale neprijateljske snage u istonom delu Crne Goi-e, oslobode
Kolain i Berane (sada: Ivangrad), stvore povoljnu operacijsku osnovicu za prodor
u Srbiju i. prodorom preko Kosova i Metohije, pomognu oslobodilaki pokret u
Albaniji: da 3. udarna divizija N O V J obezbeuje desili bok i pozadinu 2. proleterske divizije NOVJ. a 7. divizija N O V J obezbeuje levi bok i pozadinu t. proleterske
udarne divizije NOVJ.

9. maj

Po nareenju V N O V i POJ, 4. slavonska divizija N O V i P O H preimenovana u 12.

diviziju NOVJ.

10. maj

Nareenjem Vrhovnog komandanta N O V i POJ, od 2. proleterske udarne, 6 istonobosanske i M a j e v i k e N O U brigade formirana Drinska operativna grupa sa zadatkom
da zatvori pravce od Foe na jug.

II. maj

Izbeglika vlada Kraljevino Jugoslavije, sa odobrenjem vlade V. Britanije, uputila

instrukciju Drai Mihailoviu da privremeno prekine svaku saradnju sa okupatorom
i kvislinzima. Otstupanje od ovoga moe biti samo posle date saglasnosti britanske
Vrhovne k o m a n d e . . . a sa odobrenjem britanske i jugoslovenske v l a d e . . . Treba
uiniti napor da se sa partizanima uspostave mirni odnosi, a vojne operacije e se
voditi samo onda ako to bude potrebno radi samoodbrane*.
Naredbom V N O V i POJ reorganizovan 1. bosanski udarni korpus NOVJ, te od
njega formirana dva korpusa: 1. bosanski udarni korpus NOVJ (sastava: 5. udarna
divizija NOVJ, Biranski i Majeviki N O P odred, a bile mu potinjene i 1. i 2.
vojvoanska N O U brigada, koje su se nalazile u istonoj Bosni) i 2. bosanski udarni
korpus N O V J (sastava: 4, 10. i 11. divizija N O V J ; ova poslednja bila u formiranju).
Za operativno podruje 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ odreena je istona
Bosna, a za operativno podruje 2. bosanskog udarnog korpusa NOV.T
srednja
i zapadna Bosna (bez Cazinske krajine).

12. maj

Vlada S A D odluila da poalje misiju u tab Drae Mihailovia.

Kod rta Bona u Tunisu kapituliralo oko 225.000 pripadnika nemake i italijanske
vojne sile, ime su, posle 35 meseci, zavrene borbe u severnoj Africi.
U Vaingtonu otpoelo petodnevno vojno-politiko konferisanje predsednika S A D
Franklina Ruzvelta i predsednika vlade V. Britanije Vinstona erila na kome su
odreene smernice za dalje voenje rata.
V N O V i POJ uputio Vrhovnoj komandi saveznikih snaga za Sredozemlje zvunian poziv da poalje vojnu misiju u Jugoslaviju.

15. maj

U Moskvi objavljeno rasputanje Kominterne.

467

1943.

februar

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A

februar

1943.

Otpoela nemaka operacija Svare (tzv. peta neprijateljska ofanziva ili bitka na
Sutjesci). Tom operacijom, koja je trajala mesec dana, neprijatelj je eieo da uniti
jedinice Glavne operativne grupe V na uskom brdsko-planlnskom prostoru Crne
Gore, Sandaka i Hercegovine, a s njima i vrhovno vojno i politiko rukovodstvo
NOP-a Jugoslavije. U njoj su uestvovale ove jedinice: etiri nemake divizije (369,
118, 7. SS Princ Eugen i 1. brdska), tri italijanske divizije (Taurinenzc-, Ferara
i Venecija), jedna bugarsko-nemaka divizijska borbena grupa (glavninu j o j sainjavali bugarski 61. i 63. puk), domobranska 4. lovaka brigada, nemaki puk
^Brandenburg (za specijalnu upotrebu) i jedan nemaki motorizovani pionirski
bataljon. Sem ovih snaga, dve nemake divizije (117. i 373) su se nalazile u rejonu
Sarajeva i u dolini r. Neretve, a etiri italijanske divizije ( Emilija, Perua.
"Mure i Marke) u primorskom pojasu od Boke kotorske do donjeg toka r. Neretve. Odnos snaga je bio oko 117.000: 19.000 u korist neprijatelja.
16. maj

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio jedinicama Glavne operativne grupe V da svi tabovi i komandni kadar posvete posubnu panju 1 ukau
svestranu pomo trupnom sanitetu, da bi ouvali borbenu sposobnost svojih jedinica,
koje su bile najvie zahvaene tifusom.
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio G NOV 1 PO za Hrvatsku
da od Vrhovne komande saveznikih snaga za Srednji istok zatrai zavoje, serum
protiv tifusa i tetanusa, aparate za transfuziju krvi i drugi najpotrebniji sanitetski
materijal za Centralnu bolnicu V.

17. maj

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio GS N O V i PO za Hrvatsku

da saopti grupi saveznikih diverzanata: VS smatra loginom saradnju sa saveznicima; on trai da se poalju oficiri za vezu i da se bombarduju neprijateljske koncentracije u gradovima Crne Gore.
Delegat. V NOV i POJ 1 CK K P J Edvard Kardelj obavestio CK KP Slovenije
o planu da jedinice Dolenjske operativne zone NOV i PO Slovenije i jedinice
2. operativne zone N O V i PO Hrvatske izvode dejstva zajedniki.
Po nareenju V N O V i POJ 7. divizija NOVJ organizovala odbranu juno od r.
Cehotine, na liniji s. Mijakovii pl. Korijen s. G. Brvenica s. Gradac s.
Mrevo. i zatvorila pravac P l j e v l j a s. urevia Tara da bi spreavala nadiranje
nemake 369. legionarske divizije.
U rejonu s. Vujaka i Ljutoa (na pl. Papuku), po nareenju V NOV i POJ, od
17. i 21. brigade NOV i PO Hrvatske formirana 10. slavonska divizija (kasnije 28.
divizija) 1. slavonskog korpusa NOVJ.
U Slavoniji, po nareenju V N O V i POJ, od 10-te (kasnije 28. divizije) i 12. divizije NOVJ formiran 1. slavonski korpus (kasnije: 2. hrvatski, pa 6. korpus NOVJ).

18. maj

U Hot Springu (SAD) otpoela privredna konferencija saveznikih zemalja. Poslednjeg dana rada, 3. juna, potpisana je konvencija o posleratnoj ishrani stanovnitva.
V N O V i POJ naredio tabu 1. proleterske udarne divizije NOVJ da u saradnji
s NO odborima pljevaljskog i bjelopoljskog sreza skloni stanovnitvo Ispred okupatorskog terora.

19. maj

Vlada S A D obavestila ambasadora izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije u Vaingtonu da je za Kairo otpremila 282 tone konzervirane hrane namenjene etnicima Drae Mihailovia.
Vrhovna komanda saveznikih snaga za Sredozemlje obavestila
da prihvata poziv za slanje misije.

NOV i

POJ

CK K P J uputio pismo partijskim instruktorima pri Centralnoj bolnici VS u kome

iznosi nedostatke u radu na zbrinjavanju i nezi ranjenika i bolesnika, Istiui potrebu da se uloe sve snage radi ozdravljenja to veeg broja drugova i njihovog
vraanja u jedinice. Pismom se postavlja da sve bolniko osoblje treba da proe
kroz strune kurseve, kao i da se organizuje vii sanitetski kurs
20. maj

468

VS N O V i POJ doneo odluku da se teite operacija iz doline r. Pive, Tare 1 Lima

prenese na severozapad i da se 1. proleterska udarna divizija NOVJ prebaci prema
Foi, na front Drinske operativne grupe; da 7. divizija N O V J na levoj obali r. Cehotine onemogui prodor neprijatelja od s. Boljania ka s. Gradcu; da 3. udarna divizija NOVJ zatvori pravce Gacko Pivska upa i Niki Savnik; da 2. proleterska udarna divizija NOVJ brani srednji tok r. Tare i zatvori pravac Pljevlja
Lever Tara. Ovim pregr upisa van j em snaga i orijentisanjem 5. udarne divizije NOVJ
iz centralne Bosne ka Foi izraena je osnovna ideja V o proboju u istonu Bosnu.

523

1943.
21. maj

avgust

D O G A A J I OPTEG K A R A K T E R A

avgust

1943.

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tilo naredio tabu 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ u centralnoj Bosni da jednu diviziju usmeri na prugu Sarajevo Bos. Brod i dalje pravcem Olovo Han-Pijesak Rogatica Gorade,
radi prihvata jedinica Glavne operativne grupe V koje su se probijale iz neprijateljskog okruenja.
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio tabu 1 proleterske udarne
divizije NOVJ da primi komandu nad jedinicama foanskog sektora, razbije neprijatelja na liniji Foa s. Sepan P o l j e i ovlada levom obalom Drine i Sutjeske na
edseku s. Deevo s. Suha.

22. maj

Predsednik vlade Kraljevine Italije Benito Musolini naredio guverneru Crne Gore
Pirciju Biroliju da italijanske divizije uzmu uea u operaciji Svare (tzv. petoj
neprijateljskoj ofanzivl), naglasivi da Italija ne moe trpeti iza svojih lea ustaniko podruje u vreme kada se oekuje iskrcavanje anglo-amerikih trupa u
Grkoj.
V N O V i POJ prebacio dva bataljona 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske
udarne divizije NOVJ sa pravca Niki Lipova ravan na Vuevo da bi dranjem
ovog mostobrana obezbedio proboj Glavne operativne grupe V preko r. Sutjeske.

23. maj

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito odobrio da GS N O V i PO za

Hrvatsku primi od saveznika pomo u obui, odei, hrani i oruju, obavestivi ga da
e VS uputiti delegate u Vrhovnu komandu saveznikih snaga za Sredozemlje i da
se bez znanja V ne mogu praviti nikakvi aranmani sa saveznicima. Istovremeno
ie naredio da se saveznikim posmatraima saopti da se vode estoko borbe u
Crnoj Gori, Sandaku i Hercegovini.

25. ma)

CK KPJ preporuio politodelu 7. brigade 7. divizije N O V J : povesti jo odluniju

borbu protiv irenja pegavca i drugih bolesti i preduzeti mere za to bre ozdravljenje obolelih drugova i njihov povratak u jedinicu, naroito rukovodeih kadrova.

VS NOV i POJ naredio 7. diviziji NOVJ da do pristizanja upuenih pojaanja iz 1.

proleterske udarne divizije NOVJ zadri nemaku 369. legionarsku diviziju i po
svaku cenu odri prelaze na Tari kod s. Tepaca, s. Lever-Tare i s. Durevia Tare.
26. maj

U Londonu vodili razgovore sovjetski ministar inostranih poslova Vjaeslav Molotov i britanski ministar inostranih poslova Antoni In, u kojima je, pored ostalog
razmatran problem oruane borbe u Jugoslaviji. Izvrena je i razmena miljenja
0 predlogu predsednika S A D Franklina Ruzvelta da etnike snage Drae Mihailovia 1 jedinice N O V i POJ imaju odvojene operacijske prostorije.
V NOV 1 POJ doneo odluku da se proboj Glavne operativne grupe V u istonu
Bosnu izvri preko Vueva i r. Sutjeske, te naredio 1. proleterskoj udarnoj diviziji
NOVJ da blokira neprijateljske snage kod s. Zlatnog Bora, da po svaku cenu
osigura prelaz preko r. Tare kod s. Uzlupa. ier je taj prelaz od ivotne vanosti,
1 da na levu obalu r. Drine uputi 2. proletersku N O U brigadu (a po mogustvu
I Majeviku N O U brigadu) sa zadatkom da izbije na liniju s. Suha s. Vrbnica
s. Zakmur s. Trbue.
V N O V i POJ naredio 1. proleterskoi udarnoj diviziji NOVJ da jednu brigadu
uputi prema aseoku Gradac (kod Pljevalja), u pomo 7 divziii NOV.T koja je spreavala prodor nemake 369. legionarske divizije ka s. Celebiu.

27. ma)

V NOV i POJ naredio 1. proleterskoj udarnoj diviziji NOV.T

prebaci na Pivsku planinu i da do 28. maja, preko Vueva. uputi
NOU brigadu Drinske operativne grupe ka s. Curevu, u pomo 2.
noj brigadi 2. proleterske udarne divizije NOVJ koja je vodila
nemakih snaga.

da to vie snaga
6. istonobosansku
proleterskoj udarteke borbe protiv

27/28. maj

U rejonu s. Njegovue (kod Zabljaka) spustila se padobranima vojna delegacija

britanske Vrhovne komande iz Kaira. Delegacija od est lanova imala je zadatak
da uspostavi kontakt sa NOV.T i pripremi teren za dolazak onih koji e initi
glavnu delegaciju pri V N O V i POJ

20. ma)

Nemaki poslanik u Zagrebu Zigfrld Kae obavestio svoje Ministarstvo inostranih

poslova o odnosima nemakih i italijanskih komandi u Crnoj Gori i Hercegovini.
0 planovima za zajedniku italijansko-nemaku operaciju u Lici, o planu vrhovnog komandanta Jugoistoka generala Aleksandra Lera za operacije izmeu r Save
1 r. Drave i o potekoama u formiranju muslimanske SS divizije.

1.710. m o j

j j w o x u n . i. i i ^ i v v - V - / v 1.1.1

maj

iyt

VS N O V i POJ konkretizovao ideju o proboju preko r. Sutjeske. Ponovo je objedinio 2. proletersku, Majeviku i 6. istonobosansku N O U brigadu pod St.abom 2.
proleterske N O U brigade, kako bi one oistile dolinu r. Sutjeske i izbile na liniju
s. Suha s. Vrbnica s, Zakmur s. Trbue, a 1. proleterskoj udarnoj diviziji
NOVJ naredio da na odsecima s. Uzlup s. Bastasi i s. Mratinje Trnovako
jezero s. Suha organizuje odbranu T a r e i Drine i sprei prodor nemakih snaga
sa severa i juga ka Vuevu i Sutjesci. T i m e bi se omoguilo prebacivanje 7. divizije
NOVJ na levu obalu T a r e i prikupljanje ka Pivi.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ da hitno sadejstvuje s jedinicama Glavne operativne grupe
VS na sektoru s. Trnovo Kalinovik pri proboju iz okruenja.
31. maj

U Londonu odrana godinja skuptina Udruenja jugoslovenskih novinara u V.

Britaniji na k o j o j je veina lanova odbacila predloenu rezoluciju da tampa podri
etniki pokret.
Nemaka 1. brdska i 7. SS divizija Princ Eugen i italijanske divizije Venecija
i F e r a r a uspostavile meusobnu taktiku vezu u dolini r. Tuinje i r. Bukovice i
na liniji Divljak Starac s. Korita zatvorile obru oko Glavne operativne
giupe, osim na delu nemakog fronta na r. Sutjesci od Tjentita do s. Suhe.

Maj k

VS N O V i P O J uputio proglas narodu Crne Gore, Boke i Sandaka da se sklanja

od okupatorskog terora i stupa u N O V 1 POJ.

Maj

Vlada V. Britanije odluila

V S N O V i POJ.

da

preko

svojih

vojnih

misija

uspostavi

kontakt sa

VS N O V i POJ doneo uredbu da se kod svih tabova brigada, divizija, korpusa,

kao i pri VS, ustanove sudovi asti za oficire N O V i POJ.
Bilten VS N O V i POJ br. 28 objavio prvi ukaz vrhovnog komandanta N O V i POJ
Josipa Broza Tita o proizvoenju i unapreenju oficira narodnooslobodilake vojske
Jugoslavije. Ukupno su proizvedena i unapreena 1144 oficira.
U Biltenu VS N O V i POJ br. 28, povodom odluke VS o uvoenju podoficirskih i
oficirskih inova u Narodnooslobodilakoj vojsci, iziao lanak vrhovnog komandanta Josipa Broza Tita Narodni oficiri i podoficiri.
U L j u d s k o j pravici, organu CK KP Slovenije, objavljen lanak lana Politbiroa
CK K P J Edvarda Kardelja pod naslovom Sloboda naroda Jugoslavije i demokratska prava naroda cilj oslobodilake borbe naroda Jugoslavije, u kome su razraene postavke iz I z j a v e VS i A V N O J - a o ciljevima N O P - a
BOSNA
1. maj

HERCEGOVINA

Italijanska divizija Mure, reorganizovana i ojaana faistikim legijama divizija

/Marke i Sasari, sa delovima etnikog Nevcsinjskog i Trebinjskog korpusa odbacila zatitne delove 3. udarne divizije NOVJ i zauzela Gacko. A v t o v a c i Kulu
Fazlagi.
Delovi 55. puka Italijanske divizije M a r k e i etnike Neveslnjske brigade, uz
vee gubitke, odbacili zatitne delove 10. hercegovake udarne brigade 3. udarne
divizije N O V J prema Ulogu i zauzeli s. Pluine (kod Nevesinja). U borbi je, pored
ostalih, poginuo komandir ete 5. bataljona Vuko Torovi. narodni heroj.

3. maj

U Semberijl delovi domobranske 3. peadijske divizije Iz s. Bos. Rae, s. Celia i

s. Branjeva i etnici sa pi. Jelice napali 1. i 2. vojvoansku N O U brigadu i Majevikl N O P odred. Odbacivi etnike prema Jelici. jedinice N O V J su se posle manjih sudara povukle u Ravan (Posavina), a neprijatelj je do 0. maja deblokirao
Bijeljinu i osposobio prugu za rudnik U g l j e v i k .
Ojaani 3. puk italijanske divizije Taurinenze, nastupajui od Gorada, odbacio
Majeviku N O U brigadu i zauzeo s. Ustlkolinu (kod Foe).

5. maj

Nemaka pukovska borbena grupa Rogatica 369. legionarske divizije iz Gorada

prodrla preko s. Ustikoline, odbacila delove 6. istonobosanske N O U brigade, Majeviku N O U brigadu i dva bataljona 7. divizije NOV.T na desnu obalu r. Bistrice
i deblokirala, mesec dana opkoljeni, italijansko-etniki garnizon u Foi.

6. maj

Ilalijansko-etnika borbena grupa Somavila (73. legija crnih koulja Italijanske

divizije Sasari, 2. bataljon 260. peadijskog puka italijanske divizije Mure,
etnika Bileka i Gataka brigada, jedna baterija i po jedna eta tenkova 1 minobacaa), nastupajui iz Gacka, posle trodnevnih borbi odbacila 1. dalmatinsku
udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ i zauzela p r e v o j emerno.

470

1843. maj
7. maj

BOSNA I H E R C E G O V I N A

maj 1943.

Kod s. Zabra (blizu Bijeljine) Majeviki N O P odred, ojaan dvoma etama 2. v o j voanske NOU brigade, napao tri domobranska bataljona i, u otroj borbi, naneo
im gubitke od preko 70 izbaenih iz stroja.
S linije Bos. Dubica Bos. Kostajnica Bos. Novi Prijedor L i j e v e polje
Bos. Gradika delovi nemake 114. lovake divizije i domobranskog 2. korpusa
(ukupno 9
bataljona) poeli devetodnevni koncentrini napad (operaciju Uirih)
u cilju unitenja 5. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ na Kozari i
Prosari. Brigada je, vetim manevrima, izbegla sukobe s jaim neprijateljskim kolonama i gotovo bez gubitaka se odrala na pl. Kozari.
Delovi etnikog Drinskog i Romanijskog korpusa odbacili zatitnicu 7. divizije
NOVJ prema pl. Zelengori i zauzeli Kalinovik, u koji su istog dana uli 1 delovi
italijanskog 6. armijskog korpusa.
U s. Majki-Japri (kod San. Mosta), po nareenju taba 1. bosanskog udarnog
korpusa NOVJ, u sastavu 4. udarne divizije NOVJ formiran Podgrmeki N O P
odred.

9 maj

Kod s. Vrbnie (na pl. Zelengori) nemaki avioni bombarovali tab 7. divizije
NOVJ. Izmeu ostalih, smrtno je ranjen naelnik taba divizije 1 lan V NOV
i POJ general-major Vojislav oki.

U. maj

Peta udarna divizija 1. bosanskog udarnog korpuka NOVJ sa gornjeg toka r. Vrbanje, preko Borje planine I Uzlomca. napala etniki Borjanskl odred 1. u trodnevnim borbama, odbacila ga prema Banjoj Luci, Prnjavoru i Tesliu, izbivi na
liniju s. Joavka s. Popovi s. Ukrnjica.

12/13 mai

U s. Bravsko (na putu Klju Bos. Petrovac) dva bataljona 6. krajike udarne
brigade 4. udarne divizije NOVJ napali jedan neprijateljski ojaani bataljon i izbacili iz stroja oko 12 neprijateljskih vojnika.

15. maj

Prodorom iz Gorada i Foe 369. puk nemake 369. legionarske divizije, podran
etom tenkova, odbacio 6. istonobosansku N O U brigadu na Metaljku i zauzeo
Cajnie.
Po nareenju taba 4. udarne divizije NOVJ, od zatitnih eta Komande Drvarskog
vojnog podruja i komandi mesta, prezdravelih boraca i mobllisanog ljudstva f o r miran Drvarsko-petrovaki N O P odred.

Maj p. p.

Naredbom taba 5. udarne divizije NOVJ obnovljen Travniki N O P odred, koji je

uao u sastav 10. udarne divizije NOVJ.
Delovi 4. i 10 udarne divizije 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ (4 brigade i 2
odreda) posle viednevnih borbi spreili pokuaj spajanja etnike Dinarske divizije i delova Glavnog taba bosanskih etnikih odreda i odbacili ih sa planina
Vijenca, atora i Staretine u Grahovsko polje i na Manjau.
Po nareenju taba 5. udarne divizije N O V J rasformiran 4. krajiki N O P odred.
Delom boraca su popunjene jedinice te divizije, a od ostalih boraca je formiran
Banjaluki N O P odred.

16. moj

etniki Borjanskl odred i delovi etnikog Trebavskog odreda, ojaani nemakim

batalionom I dvoma etama domobrana, nrotivnanadom iz Teslia, Banje Luke i
Prnjavora odbacili glavninu 5 udarne divizije 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ
iz doline r. M i V Ukrine na pl. Uzlomac.
Osma krajika udarna brigada Unske operativne grupe zauzela Vrnogra

17. maj

U s . Haanima (kod Bos. Krupe) odrana okruna konferencija K P J za Podgrme,

kojoj je prisustvovalo 89 delegata iz svih partijskih organizacija.

17/18. maj

Delovi Unske operativne grupe 4. korpusa NOVJ napali dva bataljona domobranskog 11. brdskog puka u V. Kladui, ali se posada odrala uz pomo nemake kolone
koja je intervenisala iz Bihaa.

18. maj

Kod s. Breziana (na pruzi Prijedor Bos. Novi) 1. bataljon 5. krajike N O U brigade unitio iz zasede nemaki transportni voz od 2 lokomotive i 20 vagona. Poginulo je 45 nemakih vojnika i 5 oficira I zarobljeno 55 nemakih vojnika

' " I f . maj

__ u rejonu s. Stanara (na putu Prnjavor Tesli) 4. krajika udarna brigada 5.

udarne divizije NOVJ razbila oko 900 etnika Trebavskog odreda 1 unitila tab
ovog odreda.

471

1843. maj

BOSNA I HERCEGOVINA

maj 1943.

19. maj

Nemaka pukovska borbena grupa Gertler 118. lovake divizije i domobranska

4 lovaka brigada poele napad iz foanskog mostobrana. Posle trodnevnih borbi
one su potisle Drinsku operativnu grupu (2. proletersku, 6. istonobosansku i Majeviku N O U brigadu) do s. Celebia i s. Sepan-Polja.

20. maj

U trouglu Kotor-Varo Tesli Prnjavor 5. udarna divizija NOVJ posle trodnevnih borbi razbila etniki Borjanski odred i delove etnikog Trebavskog odreda (oko 2.000 etnika) i odbacila ih u garnizone Tesli i Prnjavor.

21/22. maj

Kod s. Celebia (blizu Foe) Drinska operativna grupa NOVJ, ojaana 1. proleterskom N O U brigadom, protivnapadom razbila 13. puk domobranske 4. lovake brigade, a sutradan odbacila na polazne poloaje pukovsku borbenu grupu Gertler
nemake 118. lovake divizije i ostatak domobranske 4. lovake brigade. Pored ostalih u s. Zlatnom Boru smrtno je ranjen A v d o Hodi Hoda a na Trovrhu Branko
Surbat Bane, politiki komesari eta u 6. istonobosanskoj N O U brigadi, narodni
heroji.

22. maj

Na Vuevu (visoravan pod pl. Magliem) dva bataljona 2. proleterske NOU brigade
odbacila izviake delove nemake 118. lovake divizije i na r. Pivi obrazovala
mostobran za sluaj potrebe 1 .

24. maj

Na odseku Foa s. Sepan-Polje 1. proleterska udarna divizija NOVJ, ojaana

Drinskom operativnom grupom, pokuala proboj preko r. Drine. Uvoenjem jakih
rezervi ojaana nemaka 118. lovaka divizija je spreila proboj, pa su napadi
sutradan obustavljeni uz obostrano velike gubitke. Izmeu ostalih je poginulo i pet
narodnih heroja: komandant 3. bataljona 6. istonobosanske NOU brigade Marko
Eimovi. politiki komesar ete Rade Milievi, zamenik komandira ete Vujadin
Zogovi i bomba Jovo Raulovi, svi iz 1. proleterske NOU brigado, dok je teko
ranjeni komandant 4. bataljona 1. proleterske N O U brigade Zivan Marii, narodni heroj, neto kasnije podlegao ranama.

26. maj

Na pl. Kozari, po nareenju taba 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ. od 5. bataljona 5. krajike NOU brigade, prezdravelih boraca i mobilisanog ljudstva s Kozare formiran Kazarskl N O P odred. (Odred je za 20 dana narastao na deset eta )

26/27. maj

Na odseku s. Nemila s. Begov Han 5. udarnu divizija NOVJ pokuala, po nareenju VS i POJ, da pree r. Bosnu, ali nije uspela da pregazi iznenada nabujalu
reku, a sredstva za prelaz nije bila pripremila.

27. m a j

Na pl. Kozari odrana okruna konferencija SKO.T-a: u prisustvu delegata 102 skojevska aktiva pretresen dotadanji rad, popunjena rukovodstva i donesene odluke
da se ubrza stvaranje i uvrivanje organizacija USAOJ-a, pionira i radnih eta.

29. maj

Nemaka pukovska borbena grupa Anaker* 118. lovake divizije, nastupajui iz

s. Cureva i s. Tjentita, napala Majeviku N O U brigadu i 2. bataljon 2. proleterske
NOU brigade na visoravni Vuevu. Kada su pristigli 6. istonobosansku N O U brigada i dva bataljona 1. proleterske N O U brigade, neprijatelj je nonim protivnapadom razbijen i niz litice Stoera i Koritnika zbaen u dolinu r. Sutjeske. ime
je spreen njegov pokuaj da zatvori prelaz preko r. Pive.
U rejonu s. eljezno P o l j e s. Papratnica s. Blatnica delovi nemake 369. i
373. legionarske divizije i domobranskog 8. peadijskog puka iz Zenice, Zepa i
Teslia napali 5. udarnu diviziju NOVJ. Posle trodnevnih borbi oni su je odbacili
u rejon s. Pribini s. Ceava s. Liplje, ime su spreili njene ponovne pokuaje da pree r. Bosnu. U borbi je poginula Dina Vrbica, lan politodela 2. krajike NOU brigade, narodni heroj.
Druga proleterska N O U brigada delom snaga prela r. Sutjesku i u rejonu s. Suha
s. D. i G. Bare s. Krekovi s. Tjentite obrazovala mostobran, koji je odrala do 5. juna kada su na mostobran poele pristizati glavne snage Glavne operativne grupe VS NOV i POJ
Na brdu Kouru (k. 787). u meureju Sutjeske i Hravke, jedinice 2. proleterske
NOU brigade otpoele niz napada na delove pukovske borbene grupe Gertler
nemake 118. lovake divizije. Neprekidnim ojaavanjem neprijatelj je uspeo da
solidno utvrdi i odri o v a j vaan poloaj, iako su od 5. do 7. juna u borbu ubaene
i 6. istonobosanska i 7. krajika N O U brigada. U jednom od desetak napada,
4. juna, poginuo je zamenik komandira 2. ete 1. bataljona 2. proletersko N O U brigade Rado Bojovi, narodni heroj.
1 JoS 18.
maja
brigade na Vuevo.

472

1843.

polo 18,25 inova upuena

Je Jedna eta 3

proleterske

NOU

1943.

jul

CRNA GORA

jul

1943.

Kod s. Neelita (blizu Vlasenice) Biranski N O P odred odbio

napad ustakih
delova iz Vlasenice i Han-Pijeska i naneo im gubitke od preko 50 mrtvih i ranjenih
Marujui s Kozare za srednju Bosnu 5. krajika N O U brigada razbila manju andarmerijsko-domobransku posadu, zauzela s. Klanice (kod Banje Luke) i prela
r. Vrbas.
Delovi nemake 118. lo%'ake divizije slomili otpor manjih zatitnikih delova
1. proleterske udare divizije NOVJ i zauzeli s. Celebi. (kod Foe)
Oblasni komitet KP.) za Bos. krajinu od dotadanjeg okrunog poverenitva formirao OK K P J za srednju Bosnu.
31

ma)

Po nareenju VS NOV i POJ, Drinska operativna grupa pokuala da nonim napadom ovlada utvrenim rejonom u dolini r. Sutjeske: Kour, Borovno, s. Mrkalje,
s. Popov Most, s. Sadii, s. Curevo. Zbog slabe organizacije napada i slabih veza
napad odvojenih kolona nije uspeo, iako su delovi . istonobosanske N O U brigade
bili ovladali s. Curevom a delovi 2. proleterske N O U brigade, privremeno Kourom.

Maj k.

Kod Kotor-Varoi, po direktivi Oblasnog komiteta SKOJ-a za Bos. krajinu, formiran OK SKOJ-a za srednju Bosnu.

Maj

U okolini Kupresa u sastavu 10. divizije NOVJ formiran KupreSkl NOP odred

C R N A GORA
1. maj

GS NOV i PO za Crnu Goru i Boku

protiv okupatora i etnikih jedinica u
rativnom grupom VS N O V i POJ, iji
dejstva prema Kosovu i Metohiji; da
mobilizacijom stvore nove brigade.

naredio N O P odredima: da pojaaju borbu

cilju to lenjeg sadejstva sa Glavnom opesu delovi prodrli u Crnu Goru i nastavili
organizaciono i politiki uvrste jedinice 1

2. maj

N'a Javorku (kod Nikia), posle dvodnevne teke borbe, tri bataljona 2. proleterske
NOU brigade. 4. proleterska N O U brigada i 5. crnogorska N O U brigada razbile jae
snage etnike Nikike brigade i puk italijanske divizije ^Ferara (samo se komanda ovog puka i manji deo vojnika izvukli prema Nikiu). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 670 mrtvih oficira i vojnika i 500 zarobljenih italijanskih oficira
1 vojnika i 200 etnika, dok su nae jedinice imale 10 mrtvih i 28 ranjenih. Zaplenjeno: 7 tenkova, 17 kamiona, 15 minobacaa, 4 brdska topa 75 mm, 8 mitraljeza,
12 p. mitraljeza, 500 puaka, 5 radio-stanica i velika koliina municije, opreme
i hrane.

3. maj

GS NOV i PO za Crnu Goru i Boku uputio italijanskoj komandi u Nikiu zahtev

za pregovore oko razmene italijanskih zarobljenika za Internirce i traio da se
doturi hrana za 500 italijanskih vojnika zarobljenih na Javorku.
Na pl. Zeletlnu (kod Andrijevice) formiran Andrijeviki N O P bataljon, sastava tri
ete, ukupne jaine 92 borca.

5. maj

U rejonu s. Kovren pl. Stoer s Barice s. Sahovii (kod Bijelog Polja)

delovi 1. proleterske udarne divizije NOVJ. posle trodnevnih borbi, razbili oko
2000 etnika, ija se glavnina prebacila na levu obalu r. Tare 1 povukla ka M o j kovcu i Kolainu.

7. maj

Delegat CK KPJ Blao Jovanovi zavrio zadatke oko pripremanja

rencije KP Albanije i vratio se na osloboenu teritoriju Crne Gore.

10. maj

Kod s. Dobrakova (blizu Bijelog Polja) 2. bataljon 1. proleterske N O U brigade, u

vieasovnoj borbi, unitio italijansku kolonu od 19 kamiona, s posadom od 300 v o j nika, koja je Ila iz Priboja za Bijelo Polje. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 150
mrtvih i 70 ranjenih, a zaplenjeno je 11 minobacaa, 10 p mitraljeza i 150.000
metaka.

11. maj

Vrhovna komanda italijanske vojske naredila Vioj komandi oruanih snaga Slovenija Dalmacija da 6. armijski korpus delom snaga sadejstvuje sa italijanskim
trupama u Crnoj Gori protiv jedinica NOVJ. prvenstveno u cilju obezbeenja puta
Podgorica (sada: Titograd) Niki Bilea. Posle nekoliko dana upuena su tri
bataljona sa artiljerijom da preuzmu zadatke divizije Ferara. koja je upuena
li borbu protiv Glavne operativne grupe u bici na Sutjesci.

12 maj

Na Vratlu 1 gornjem toku r. Morae (Dragovia polje. Crkvice) 7. krajika udarna

brigada 2. proleterske udarne divizije NOV.T razbila delove etnikih Limsko-sandakih odreda.

prve konfe-

473

1943.

jul

CRNA GORA

jul

1943.

13. maj

Izmeu Pantelijevog vrha i Ilijinog brda (kod Spua) Udarna grupa bataljona
(3. bataljon 4. proleterske N O U brigade i 2. i 4. bataljon 5. crnogorske NOU brigade), ojaana delovima Zetskog N O P odreda, napala i razbila etnike. Zarobljeno
je 600 etnika a ostatak je odbaen ka s. Biou i Podgorici. Poginuo je zamenik
politikog komesara Zetskog N O P odreda Vukosav Boovl, narodni heroj.

14. maj

G NOV i PO za Crnu Goru i Boku izdao naredbu da se obrazuje Komanda durmitorskog podruja (s komandama mesta u Zabljaku, avniku, s. Boanu, s. Njegovui, Pivskoj Zupi i Pivskoj planini, kao i odsek za vojne vlasti pri G NOV i PO
za Crnu Goru i Boku.

14/15. maj

U Andrijevici i Kolainu jedinice nemake 1. brdske divizije razoruale preko 2000

etnika Limsko-sandakih odreda i streljale 150 pristalica NOP-a iz kolainskog
zatvora.

15. maj

Neprijatelj otpoeo ofanzivu protiv Glavne operativne grupe (1. i 2. proleterske

udarne, 3. udarne i 7. divizije NOVJ) V N O V i POJ u Crnoj Gori, Sandaku i
Hercegovini, s ciljem da je unisti, a s njom i vrhovno rukovodstvo NOP-a Jugoslavije. U ovoj operaciji (poznatoj kao V neprijateljska ofanziva ili bitka na Sutjeci) on je angaovao etiri nemake divizije (1. brdsku, 7. SS Princ Eugen,
118. lovaku i 369. legionarsku diviziju) i tri italijanske divizije (Taurinenze,
Ferara i Venecija), jednu nemako-bugarsku borbenu grupu jaine divizije
<724. puk 104. nemake divizije, 61. i 63. bugarski puk), nemaki puk za specijalnu
upotrebu Brandenburg i domobransku 4. lovaku brigadu.
Jake snage nemake 1. brdske divizije, posle otrih borbi u rejonu Mojkovca. poliste delove 1. proleterske udarne di vizile N O V J i ovladale prostorijom istono od
linije s. Sahovii Slepa most i grebenom Rudina, Zeljeva i Sokolovie (kod
Bijelog Polja).
Andrijeviki i Beranski partizanski bataljoni
viki partizanski bataljon.

reorganizovmi u Beransko-andrije-

16. maj

Nemaka 369. legionarska divizija odbacila 0. istonobosansku udarnu brigadu

Drinske operativne grupe, zauzela s. Boljanie i spojila se s jedinicama italijanske
divizije Taurinenze na putu Cajnie Pljevlja.

17. maj

U blizini s. Bioa (kod Podgorice sada: Titograd) Udarna grupa bataljona (3. bataljon 4. proleterske N O U brigade, 2. i 4. bataljon 5. crnogorske N O U brigade), ojaana Zetskim N O P odredom, u elvorodnevnoj borbi okruila i razbila 383. puk (bez
jednog bataljona) italijanske divizije Venecija
Poginulo je 339 i zarobljeno 400
italijanskih vojnika i oficira, a zaplenjeno 9 brdskih topova. 27 mitraljeza i velike
koliine drugog naoruanja i opreme. U borbama su poginuli zamenik komandanta
bataljona u 5. crnogorskoj N O U brigadi Marko urovi i politiki komesar ete u
4. bataljonu iste brigade Milan Pavlii, narodni heroj.
U rejonu Mojkovca i Kolaina 2. proleterska udarna divizija NOVJ. pod pritiskom
jedinica nemake 1. brdske divizije, povukla se preko r. Tare i na levoj obali
organizovala odbranu s ciljem da spreava prodor nemakih jedinica ka Zabljaku
Nemaka pukovska borbena grupa Remold (99. brdski puk, ojaan divizionom
artiljerije 1 etom pionira), uz snano sadejstvo avijacije, potisla delove 1. proleterske N O U brigade 1 zauzela s. Sahovie (kod Bijelog Polja).
etvrta planinska pukovska grupa italijanske divizije Taurinenze zauzela s. Jabuku (kod P l j e v a l j a ) i time omoguila nesmetan saobraaj putem P l j e v l j a Prijepolje.

18 maj

U dolini r. Platnice (kod pl. Umova) 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske

udarne divizije NOV.T okruila delove motorizovanog odreda Daumiler (54. izviaki bataljon i etu 98. puka nemake 1. brdske divizije), ali su je jae nemake
snage od s. Lipova i Kolaina napale s lea i. posle otrih borbi, doblokirale svoje
okruene delove i zauzele Vuje (kod Kolaina).
Nemaka pukovska borbena grupa Remold (99. brdski lovaki puk. ojaan divizionom artiljerije i etom pionira) 1. brdske divizije napala 3. krajiku udarnu
brigadu 1. proleterske udarne divizije NOV.T zapadno od linije s. Sahovii M o j kovac.
Kod s. Graca i s. Orlja (blizu P l j e v a l j a ) jedinice nemake 369 legionarske divizije
odbacile 6. istonobosansku i 3. dalmatinsku N O U brigadu i 7. brigadu 7. divizije
NOV.T na levu obalu r Cehotlne.
Nastupajui od Bijelog Polja, delovi italijanske divizije Venecija odbacili delove
1. proleterske udarne divizije N O V J i zauzeli Golo brdo.

474

1943. maj

CRNA GORA

maj 1943.

Na Zelenom vrhu, u podnoju pl. Vojnika (kod Nikia), u borbi protiv nemakih
jedinica poginuo pomonik komesara ete u 3. balaljonu 5. crnogorske N O U bri
gade Duan Vujal, narodni heroj.
19. mai

Prva proleterska udarna divizija N O V J pregrupisala snage i posela poloaje na

liniji s. Vakovo s. Kovren da bi spreavala prodiranje nemake 1. brdske divizije izmeu r. Tare i puta s. Sahovii Pljevlja.
Iz Mojkovca 7. krajika udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ otpoela pokret preko Sinjajevine i Savnika ka s. Ravnom da pojaa odbranu grupe
bataljona 10. hercegovake brigade 3. udarne divizije NOVJ na pravcu Gatako
polje Pivska upa i spreava prodor nemake 118. lovake i 7. SS divizije
-Princ Eugen.

20. maj

Jedinice 3. udarne divizije NOVJ spreile prodor jakih snaga nemake 7. SS divizije Princ Eugen iz Nikia i Avtovca i odrale se na poloajima u s. G. Polju,
u s. Ravnom i na Javorku.
U Podgorici (sada: Titograd) predstavnik Glavne nemake komande u Hrvatskoj i
italijanski komandant Trupa Crne Gore, odrali sastanak da bi uskladili dejstva
nemakih i italijanskih trupa u Crnoj Gori i Sandaku u toku bitke na Sutjesci.
Nemaki avioni bombardovali
skladita municije i hrane.

skoro

potpuno razorili

abljak, gde su

unitili

21. maj

Stab 3. udarne divizije NOVJ uputio l dalmatinsku udarnu brigadu (iz svoje rezerve) na poloaje s. Dragovoljii s. Oblalno s. Zagrad radi zatvaranja pravaca Niki 2upa i Niki Savnik.

22. maj

Na grebenu irovnice (kod, Nikia) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije N O V J razbila etnike snage. Neposredno potom 14. puk nemake 7. SS divizije Princ Eugen i motorizovanu pukovska grupa italijanske divizije Forara
otpoeli su jak napad pravcima Niki Savnik i Niki Pivska upa. Brigada
se pod borbom povukla na liiju Gradac s. V. i M. Orah s. Jasenovo Polje,
gde je s 1. dalmatinskom udarnom brigadom iste divizije zadrala dalji prodor neprijatelja.

23. maj

U s . Orahu (kod Nikia), u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo borac, 3. bataljona 5. crnogorske N O U brigade Aleksa Maksimovi, narodni heroj.

23/24. maj

Kod s. Beruice (blizu Gacka) 7. krajika udarna brigada i grupa bataljona 10. hercegovake udarne brigade 3. udarne divizije NOV.T izvrile protivnapad na delove
13. puka nemake 7. SS divizije Princ Eugen i pukovske borbene grupe Anaker,
a potom se povukle na liniju Kuetine Sejtan kula.

24. maj

Nemaka 369. legionarska divizija, podrana avijacijom, forsirala r. Cehotinu kod

s. Graca (blizu Pljevalja), odbacila delove 7. divizije NOVJ i 3. dalmatinske NOU
brigade i obrazovala mostobran na levoj obali.
Italijanske jedinice zavrile etvorodnevno ienje Piper (kod Podgorice
sada: Titograd), zapalivi oko 100 kua.

24/25. maj

Iz rejona s. L i j e v e Rijeke i s. Bioa (kod Podgorice sada: Titograd) nemaki puk

^Brandenburg otpoeo pokret radi pojaanja nemakih trupa na r. Cehotini.

25. maj

Vi5e kolona nemake 369. legionarske divizije krenulo u nastupanje sa r. Cehotine

prema severoistonim ograncima pl. Ljublnje i zauzimanjem zaseoka Popovog
Dola ugrozile desni bok i pozadinu 1. proleterske udarne divizije NOVJ, koja se
ba tada probijala ka Foi.

26. maj

PK K P J za Crnu Goru i Boku izdao proglas u kome. raskrinkavajui etniki

pokret i prikazujui zverstva okupatora poziva narod da stupa u N O V i vodi odlunu borbu protiv okupatora i njegovih saradnika.

s .

Mokro.

Kod s. Li po ve Ravni i na Surdupu (kod Nikia) glavnina 5. crnogorske udarne

brigade 3. udarne divizije NOVJ, ojaana 5. bataljonom 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, napala ojaani 14. puk nemake 7. SS
divizije Princ Eugen i motorizovanu grupu italijanske divizije Ferara s ciljem
da presee put Niki Javorak i obezbedi desni bok na pravcu s. Jasenovo Polje
Brigada
s e
sutradan
posle
tekih
obostranih
gubitaka,
povukla
k a
Krnovskoj glavici.

475

1943. maj

MAKEDONIJA

maj 1943.

.77. maj

Iz Podgorice (sada: Titograd) upuen ka Nikiu motorizovani odred Smithuber

(14. puk nemake 7. SS divizije Princ Eugen) i istog dana uveden u borbu protiv
jedinica 3. udarne divizije NOVJ.

27/28. maj

Kod s. urevia Tare (blizu 2abljaka) 3. proleterska isandaka) udarna brigada

1. proleterske udarne divizije NOVJ prela r. Taru, poruila most i delom snaga
posela levu obalu reke a drugim delom se orijentisala prema pl. Sinjajevini.
Iz rejona Bukovik s. Gvozd (kod Nikia) Stab 3. udarne divizije NOVJ uputio
1. dalmatinsku N O U brigadu da posedne desnu obalu r. Komarnice, zatvori sve
prelaze izmeu s. Dui i Pivskog manastira i prihvati 5. crnogorsku N O U brigadu
koja je zatvarala pravac Niki Savnik.
Na Krnovskoj glavici, Ostrvici i Komandirovom brdu (na pravcu Niki Savnik)
5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ vodila estoke odbrambene
borbe protiv 14. puka nemake 7. SS divizije Princ Eugen i delova italijanske
divizije Ferara, a potom se, 30. maja, prebacila na desnu obalu r. Komarnice,
gde se povezala sa 1. dalmatinskom udarnom brigadom i 3. proleterskom (sandakom) udarnom brigadom 1. proleterske udarne divizije NOVJ.

28. maj

28/29. maj

Kod s. Uzlupa glavnina 3. krajike i 6. istonobosanske N O U brigade prebacila se

na levu obalu r. Tare, pa je 3. krajika brigada organizovala odbranu u donjem
toku reke. a G. istonobosanska produila pokret prema Vuevu.

29. maj

Kod s. Tepaca i s. Durdevia Tare (blizu 2abljaka) 7. divizija NOVJ prebacila se

preko r. Tare u cilju organizovanja odbrane na levoj obali, od ua r. Suice nizvodno do s. Sepan-Polja, i zatvaranja pravca od Zabljaka.
Nemaka 7. SS divizija Princ Eugen, posle viednevnih tekih borbi protiv .1
crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, zauzela Savnik.
Na pravcu Savnik abljak italijanska avijacija u vie navrata bombardovala
mitraljirala poloaje jedinica 3. udarne divizije NOVJ.

30. maj

Na Javorku (pivskom) jedan bataljon 7. krajike udarne brigade 3. udarne divizije

NOVJ odbio napad delova nemake pukovske borbene grupe Anaker i odbacio
ih ka s. Brljevu. Uvee je na te poloaje pristigla i glavnina te brigade.
Nemaka divizijska borbena grupa Ludviger (724. puk 104. lovake divizije, bugarski 61. i 63. puk) izbila na r. Taru i proirila front do s. Bistrice (kod Mojkovca).
Povukavi se pred nadmonim neprijateljem, 3. proleterska (sandaka) NOU brigada je organizovala odbranu na liniji s. Razvrjo s. Pitomine s. Tepca (kod
Zabljaka) da bi obezbedila snage Glavne operativne grupe VS NOV i POJ sa pravca
koji preko Durmitora izvode ka r. Pivi i Pivskoj planini.

31. maj

Na r. Komarnici (kod Savnika) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije

NOVJ izvrila vie uspenih nonih napada i nanela osetne gubitke 13. puku nemake 7. SS divizije Princ Eugen.
Na prostoriji r. Tara r. Komarnica gornji tok r. P i v e etiri neprijateljske divizije (nemake 1. brdske i 7. SS Princ Eugen i italijanske Venecija i Ferara)
uspostavile meusobnu taktiku vezu i zatvorile obru oko Glavne operativne grupe
VS N O V i POJ.
Nemako komandovanje uputilo u dolinu r. Sutjeske glavninu 7. SS divizije Princ
Eugen, s juga, i celu 118. lovaku diviziju, sa severa, da posodnu 1 odsudno brane
ovaj sektor stvorenog obrua i spree proboj Glavne operativne grupe N O V i POJ.

Maj

Obrazovan OK K P J za Boku.
Kod s. Tepaca na r. Tari etnika zasea ubila lana politodela Centralne bolnice
VS Rada Vilotijevia, narodnog heroja.

HRVATSKA
1 maj

Na Baniji, po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku, formirana 4. banijska brigada

Unske operativne grupe.

2 maj

Jedinice 6. divizije NOVJ sa 4 udarnom i 15. udarnom brigadom 8. divizije NOVJ

napale Gospi poslednje neprijateljsko uporite u Lici, koje su branile ustako-domobranske snage, jaine 5000 vojnika. Zbog velikih gubitaka (243 mrtva i ranjena)
jedinice NOVJ su, posle danonone borbe, obustavile napad.

476

194;}. maj

HRVATSKA

maj 1943.

U zaseoku Glavianima (kod Bos. Novog) 3. bataljon Banijskog N O P odreda izvrio

napad na vod nemakih vojnika. Poginulo je IH a zarobljeno 11 neprijateljskih v o j nika, dok je 3. bataljon imao 1 ranjenog.
2/3. maj

U rejonu s. Blinjskog Kuta (kod Siska) jedinice 4. banijske brigade Unske operativno
grupe minirale prugu i izbacile iz ina voz od 10 praznih vagona cisterni.

3. viaj

U Slavoniji, od pripadnika ehoslovake nacionalne manjine, Stab 3. operativne zone

NOV i PO Hrvatske, formirao Cehoslovaki partizanski udarni bataljon.
Kod s. Rijeke (blizu Koprivnice) ustae napale I. bataljon Kalnikog N O P odreda
i ubile 3 a zarobile 6 partizana.

i. maj

Ostrva: Dugi otok, I, Ravu, Rivanj, Sestrunj, 2ut, Zverinac i Kornat otpoele pretresati jedinice italijanske divizije Zara i antikomunistika milicija. Do 19. maja
neprijatelj je pobio ili streljao 112, a uhapsio i internirao 98 rodoljuba i spalio 90
kua. Mesta Savar i P o l j e (na Dugom otoku) potpuno su unitena, a 44 oveka su
ubijena bajonetima i gvozdenim polugama.
U s . Dubrancu (kod V. Gorice) jedinice Zumberako-pokupskog N O P odreda napale
posadu i zarobile 42 domobrana i 1 oficira iz domobranskog 12. peadijskog puka.

5. maj

U rejonu s. Blinjskog Kuta (kod Siska) jedinice 4. banijske brigade Unske operativne grupe minirale prugu i unitile teretni voz od 47 vagona, medu kojima 13 vagona cisterni s naftom.
Jedinice Kalnikog N O P odreda napale posadu s. Kapele (kod Bjelovara). Poginulo
je i ranjeno 7, a zarobljeni su 31 domobran 1 4 andarma. Odred je imao 1 mrtvog
i 2 ranjena.

6. maj

U rejonu s. G. Kukuruzaru i s Babine Rijeke (kod Kostajnice) 3. bataljon 4. banijske brigade Unske operativne grupe sukobio se sa izviakim delovima domobranske 2. brdske brigade i odeljenjem nemakih vojnika. Posle krae borbe neprijatelj
se povukao u Kostajnicu. Ranjeno je 8 domobrana i 1 nemaki vojnik.
Posle jednodnevne borbe protiv manjih delova italijanske divizije Bergamo, etnika i domobrana jedinice Cetinskog N O P odreda zauzele s. Cistu i s. Lovre (kod
Imotskog). Poginulo je i ranjeno 12 neprijateljskih vojnika a jedan je zarobljen.
Odred je imao 1 poginulog.

8. moj

U rudniku uglja Sv. Marija (kod s. Zavrja, blizu Varadina) jednice Kalnikog N O P
odreda unitile postrojenja.

9. maj

- Posle dvodnevnih borbi 16. i 17. brigada 12. divizije NOVJ razbile 1. bataljon domobranske 1. brdske brigade i zauzele s. Voin (kod Daruvara). Istovremeno su 12.
i 18. brigada odbile napade ustako-nemakih pojaanja iz s. Slatine i s. Dulaveca.
Poginulo je 40, ranjeno 33 i zarobljeno 126 domobrana i 4 oficira. Jedinice 12. divizije imale su 53 mrtva i 165 ranjenih.

10. ma)

Splitski N O P odred odbacio delove 2. ustakog pripremnog bataljona koji su upali

u s. Pribude (kod Sinja) i ubio 9 ustaa.

12. ma)

U s . Starom Selu (kod Topuskog) jedinice 4. banijske brigade Unske operativne

grupe napale delove 3. bataljona domobranskog 11. brdskog puka. Poginulo je 14
a zarobljeno 112 domobrana, dok su jedinice 4. brigade imale 5 ranjenih

13. ma]

U rudniku uglja Koute (kod Sinja) jedinice Cetinskog N O P odreda napale posadu
i unitile postrojenja Poginulo ie 10 a zarobljeno 17 domobrana. Odred je imao
5 ranjenih.
Izmeu s. Prkosa i s. Rasinje (kod Ludbrega) Jedinice Kalnikog N O P odreda unitile kamion sa 8 domobrana.

15/18. maj

U s . Lipovljanima (kod Novske) jedinice 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske

zapalile . st., and. st., optinsku i potansku zgradu, unitile 2 teretna voza od
60 vagona i zarobile 7 domobrana i 3 nemaka vojnika.
Na . st. (kod Sunje) jedinice Banijskog N O P odreda zarobile 14 domobrana.

16/17. maj

U s . Noskovcima (kod Podrav. Slatine) jedinice 3. operativne zone N O V 1 PO Hrvatske zapalile . st. i unitile lokomotivu i vagone koji su se tu zatekli.

17. maj

U s . Slatinskom Drenoveu (kod Podrav. Slatine), po nareenju GS N O V i PO za

Hrvatsku, formirana 21. brigada 10. divizije NOVJ.

477

194;}.

maj

HRVATSKA

maj 1943.

Po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku preimenovana 6. brigada 5. operativne zone

N O V i PO Hrvatske u 1. brigadu, a 14. brigada u 2. brigadu 13. divizije NOVJ.
Kod s. Gomirja (na pruzi Rijeka Ogulin) 2. brigada 13. divizija N O V J napala i
unitila voz od 24 putnika, teretna i blindirana vagona. Poginulo je oko 100, a zarobljena su 43 italijanska vojnika, domobrana i legionara. Brigada je imala 15 mrtvih, 12 ranjenih i 3 nestala.
20. maj

Na . st. Hercegovac (kod Garenice) jedinice Moslavakog N O P odreda ubile 1 po

doficira 1 zarobile 20 domobrana.

21. maj

U rejonu s. Likog Petrovog Sela (kod Plitvikih jezera) 1. bataljon 15. udarne brigade 8. divizije N O V J napao iz zasede manje delove nemake 114. lovake divizije
i naneo im gubitke od 4 mrtva. 11 ranjenih i 1 zarobljenog. Bataljon je imao
5 ranjenih.

22. maj

Na . st. Horvati (kod Zagreba) jedinice Zumberako-pokupskog N O P odreda razoruale strau od 24 domobrana.

22/23. maj

- U s. Konanici (kod Daruvara) jedinice 17. brigade 10. divizije N O V J napale posadu
I ubile 2, a ranile 3 ustae, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva i 1 ranjenog.

23. maj

Na . st. Odra (kod Zagreba) jedinice Zumberako-pokupskog N O P odreda zarobile

19 domobrana,

-4

Delovi italijanske divizije R e i konjikog puka Alesandrija iz Senja i Krivog

Puta pokuali prodor ka osloboenom Brinju, ali ih je na Goljaku doekala i odbila
1. udarna brigada 8. divizije NOVJ. Sutradan je neprijatelj potisnuo ovu brigadu
na poloaje iznad ute Lokve, odakle ga je ona 26. maja bezuspeno napadala na
Goljaku. Neprijatelj je imao 10 mrtvih i 109 ranjenih, a 4 udarna brigada 10 mrtvih
i 56 ranjenih.

maj

U s . Buici (kod Gline) jedinice Unske operativne grupe napale 2. bataljon domobranske 5. brdske brigade. Poginulo je 17, ranjeno 9 i zarobljeno 107 domobrana.
24:25. maj

Jedinice 17. brigade 10. divizije N O V J minirale prugu Daruvar ulavec i napale
i otetile nemaki oklopni voz. Poginulo je 7 vojnika iz nemake 187. rezervne
divizije.

25. maj

Na pruzi Krievci s. Dugo Selo Kalniki N O P odred istovremeno napao domobranske posade na . st. Majurec. Repinec, Gradec i Vrbovec. Unitene su . st.
Majurec i Gradec, a posade zarobljene.

26. maj

U s . Lekeniku (kod Siska) jedinice Zumberako-pokupskog N O P odreda napale domobransku posadu i zarobile 91 domobrana, a ranile 1 podoficira.

27128. maj

Jedinice Kalnikog N O P odreda zapalile . st. Konjina (na pruzi Zagreb Varadin) i zarobile 8 domobrana.

28 maj

Na . st. Perkovi (kod ibenika) jedinice Splitskog N O P odreda zarobile 7 ustakih

carinika.

28/29. maj

Jedrillarsku kolu u s. Sv. Nedelji (kod Zagreba) napala 13. proleterska N O U brigada Rade Konar. Ona je zarobila 70 domobrana. 56 pitomaca, 4 oficira, 4 podoficira i 4 nastavnika Itenja i unitila 2 kolska aviona, jedrilice, stambene zgrade
i radionice.
Na . st. Deanovcc (kod Ivani-Grada) jedinice Moslavakog N O P odreda zarobile
posadu od 25 domobrana.

29 maj

Ustaka uporita Ferovac, Majur, K u t j e v o i Kulu (kod Slav. Poege) zauzele jedinice
12. divizije NOVJ. Poginule su 72 ustae iz 16. ustakog bataljona, dok su jedinice
12. divizije imale 20 mrtvih i 53 ranjena.
U rejonu s. Greana (kod Gline) jedinice Banijskog N O P odreda napale pratnju komandanta domobranskog 1. korpusa i unitile 1 kamion i 2 automobila.
U s . Sv. K l a r i (kod Zagreba) 2. bataljon Zumberako-pokupskog N O P odreda razoruao posadu od 18 domobrana.

31

478

maj

Sela Caglln, Ljeskovicu i Darkovac (kod Slav. Poege) zauzele 12. brigada 12. divizije N O V J i 17. brigada 10. divizije NOV.T, te zarobile 306 domobrana i 3 oficira,
uz sopstvene gubitke od 1 mrtvog i 5 ranjenih.

1943. maj

Maj

MAKEDONIJA

maj 1943.

Formiran Inicijativni okruni NO odbor za Pokuplje.

U bolnici na Kordunu umro od lifusa zamenik politikog komesara 2. udarne brigade 8. divizije NOVJ Rade Janjanin. narodni heroj.
MAKEDONIJA

1. maj

Na pl. Vienicu (kod Kavadaraca) i pl. Kouf (kod evelije) izale prve grupe partizana sa predvienim rukovodstvom za Stab 3. operativne zone NOV i PO Makedonije radi stvaranja baza za formiranje N O P odreda.
U Stipu 4. oblasni komitet K P M izdao prvi broj svog lista Naroden glas.

2. maj

U s . T r e j i i s. Statici (kod Lerina, u Grkoj) Bitoljsko-prespanski N O P odred Damjan Gruev i grki partizanski odred Vio razoruali mesne kontraetnike.

3. maj

U s . Turju (kod Lerina, u Grkoj) Bitoljsko-prespanski N O P odred Damjan Gruev

i grki partizanski odred Vio odrali vrlo uspeo miting na kome su stanovnitvu
objanjavani ciljevi NO borbe.

4 maj

Otpoeo dvodnevni sastanak CK K P M na kome je razmatrano stanje partijske organizacije na teritoriji 1. oblasnog komiteta KPM, kao i stanje u 1. operativnoj zoni
i Prespi. Odlueno je pored ostalog: pruiti pomo Oblasnom komitetu i niim partijskim rukovodstvima; od raspoloivog kadra to pre formirati Stab l. operativne
zone N O V i PO Makedonije i Kievski, Mavrovski i Siptarski N O P odred; u to
kraem roku formirati Oblasni komitet SKOJ-a; posebnu panju pokloniti pitanju
bratstva i jedinstva makedonskog i iptarskog ivlja.

Maj p.

Kod Kavadaraca formiran tab 3. operativne zone N O V i PO Makedonije. Zona je

obuhvatala podruje istono od pruge Veles Prilep Bitolj a jugozapaano od
pruge Veles evelija.

8. maj

Delegat CK K P M Vera Aceva izvetava CK o stanju na teritoriji

4. oblasnog
komiteta (istona Makedonija) i o preduzetim merama za formiranje taba 4. oper.
zone i Bregalnikog partizanskog odreda.

13. maj

U Strumici bugarske vlasti uhapsile 30 lanova K P J i simpatizera NOP-a predvienih za odred. Time je ponovo spreeno formiranje Slrumlkog N O P odreda.

14/15. maj

U Kievu italijanska policija uhapsila 13 lanova KPJ, medu kojima i 2 lana MK

Kievo.

Maj p. p.

U makedonskim selima: Neret, Lagen, Gorno i Dolno, Kotori i Ajtos i u iptarskim

selima Elovo i Bel. Kamen (kod Lerina, u Grkoj) Bitoljsko-prespanski N O P odred
Damjan Gruev i grki partizanski odred Vio odrali vrlo uspene politike mitinge na kojima je razobliavana neprijateljska propaganda i seljacima objanjavan
cilj NO borbe.

Maj s.

Na pl. Vienici (kod Kavadaraca) formiran Tikveki N O P odred Dobri Daskalov,

jaine oko 50 boraca.
Na pl. Koufu (na grko-jugoslovenskoj granici) formiran Develljski N O P odred
Sava Mihajlov, jaine oko 50 boraca.

17. maj

U s . Neveski (kod Kostura, u Grkoj) Bitoljsko-prespanski N O P odred

Gruev i grki partizanski odred Vio odrali vrlo uspeo politiki zbor.

Damjan

U s. Gornikovu (kod Kavadaraca) N O P odred >Dobri Daskalov odrao miting, a potom u borbi odbacio grupu od oko 30 bugarskih policajaca koji su pokuali da udu
u selo, nanevi im gubitke od 3 mrtva i I ranjenog.
18. maj

U s . Bojanitu (kod Kavadaraca) N O P odred Dobri Daskalov napao bugarske

vojnike i policiju i posle krae borbe ovladao selom. Neprijatelj je, sa pristiglim
pojaanjem iz Kavadaraca, izvrio protivnapad i povratio selo. Odred se povukao
prema pl. Koufu, pretrpevi gubitke od 3 mrtva. Gubici neprijatelja: 9 mrtvih i 2
zarobljena.
U s . Radnji (kod Demir-kapije) N O P odred Sava Mihajlov odrao miting i povratio seljacima ito koje je okupator rekvirirao.

19- maj

Kod s. Vinice (blizu Koana) prikupila se grupa partizana i vojno-politikih rukovodilaca radi formiranja taba 4. operativne zone N O V i PO Makedonije i Bregalnikog N O P odreda.

479

1943. maj

MAKEDONIJA

maj 1943.

U s . Prekopanoj (kod Kostura u Grkoj) Bitoljsko-prespanski NOP odred Damjan

Gruev i grki partizanski odred Vio* odrali politiki zbor. Ovde se N O P odredu
Damjan Gruev- pridruilo 15 novih boraca iz okoline Bitolja i Prospe, koji su pobegli iz bugarske vojske.
20. maj

U s. Prekopanoj (kod Kostura, u Grkoj), po nareenju GS NOV i PO za Makedoniju,

formiran privremeni Stab 2. operativne zone N O V i PO Makedonije. Zona je obuhvatala teritoriju; juno od linije Debar Kievo Brod
s. Bogomila i zapadno
od el. pruge s. Bogomila Prilep Bitolj.

21. maj

Formiran Kievsko-mavrovskl N O P odred, jaine oko 60 boraca, od ljudstva Kievskog N O P odreda K o z j a k i Mavrovskog N O P odreda K o r a b .
U rejonu s. Vinice (kod Koana) bugarska vojska i policija razbile Stab 4. operativne zone N O V i PO Makedonije i Bregalniki N O P odred pri samom formiranju.
Zarobljena su 3 i poginula su 3 borca, meu kojima i Vano Prkev, narodni heroj,
koji je bio predvien za politikog komesara 4. operativne zone
Na pl. Koufu N O P odred Dobri Daskalov* napao iznenada nou dve bugarske
pogranine karaule i zarobio 12 vojnika sa celokupnom ratnom opremom.

22. maj

U s . Prekopanoj (kod Kostura, u Grkoj) formiran Bitoljski N O P odred Goce Delev od ljudstva bitoljskog kraja, koje je Izdvojeno iz N O P odreda Damjan Gruev
Dotadanji Bitoljsko-prespanski N O P odred Damjan Gruev je dobio ime Prespansko-ohridskl NOP odred Damjan Gruev.
Po nareenju GS N O V 1 PO za Makedoniju Prespansko-ohridski N O P odred Damjan Gruev odvojio se, u rejonu Kostura, od Bitoljskog N O P odreda Goce Delev
i grkog partizanskog odreda Vio* radi odlaska za Prespu

23 maj

U s . Baporu (kod Kostura u Grkoj) Bitoljski N O P odred Goce Delev i grki

partizanski odred Vio razoruali seosku kontraetu i odrali vrlo uspeo politiki zbor.

24. maj

U rejonu Debra. preko kurira, uspostavljena veza izmeu G NOV i PO za Makedoniju i albanske partizanske ete (kasnije bataljona) Hadi Lje-. koja je pristala
na saradnju s jedinicama NOVJ i zajedniku borbu protiv okupatora.

29. maj

U s . Vienima (kod Kostura, u Grkoj) Bitoljski N O P odred Goce Delev i grki

partizanski odred Vio razoruali kontraetu i zaplenili 12 puaka i 1 pukomitraljez, a potom odrali vrlo uspeo politiki zbor.

31. maj

U s . Crnovenima (kod Kostura, u Grkoj) Bitoljski N O P odred

ruao seosku kontraetu i odrao poli liiti zbor.

Maj

U rejonu Kieva formiran Stab 1. operativne zone N O V i PO Makedonije. Zona je

obuhvatala teritoriju severno od linije Debar Kievo Brod s. Bogomila
Veles i zapadno od el. pruge Veles Skoplje Kaanik.

Goce D !ev

razo-

U Strumici bugarske vlasti pohapsile oko 40 pripadnika NOP-a

U s . Slivovu (kod Ohrida), na seoskom zboru, javnim glasanjem izabran NO odbor
od 7 lanova, prvi NO odbor u Debarcama. Tada su prvi put glasale i ene.
Na teritoriji 1. operativne zone NOV i PO Makedonije formirana Siptarska partizanska eta.

SLOVENIJA
1. maj

U Mokronogu 2. slovenaka NOU brigada -Matija Gubec i Primorsko-goranski NOP

odred napali italijansku posadu. U otroj nonoj borbi oni su zauzeli . st Mokronog-Bistrica, unitili postrojenja na njoj i zaplenili veliku koliinu ivotnih namirnica iz vojnog skladita i izvesnu koliinu materijala iz fabrike koe. Napad je
u zoru obustavljen zbog jakog otpora neprijatelja Iz utvrenih zgrada.
U s . St. Rupert (kod Trebnja) upale jedinice 3. slovenake NOU brigade Ivan
Cankar, 1. bataljon 13. proleterske N O U brigade Rade Konar i Zapadnodolenjski N O P odred. Borba je voena dve noi, ali uporite nije zauzeto zbog ilavog
otpora belogardislike posade iz jakih utvrenja i zbog intervencije neprijatelja iz
susednih uporita. U nonom napadu 1/2. maja poginuo je komandant 1. bataljona
13. proleterske NOU brigade Ilija Popovi, narodni heroj.

480

1943. maj

SLOVENIJA

maj 1943.

2. maj

Kod s. Gomile I s. Brezovice (blizu Mokronoga) 13. proleterska N O U brigada Rade

Konar napala italijansko-belogardistiku kolonu iz Trebinja koja je nadirala u
pomo posadi St. Ruperta. Brigada se posle vieasovne otre borbe, u kojoj je odbila nekoliko uzastopnih juria i nanela neprijatelju znatne gubitke, morala, zbog
nestanka municije i veeg pojaanja koje je neprijatelju pristiglo, povui u pravcu
s. Mirne.

3. viaj

5. maj

U duhu direktiva GS NOV i PO za Sloveniju, Stab Gorenjskog N O P odreda izdao

naredbu o mobilizaciji za borbu sposobnog stanovnitva na teritoriji Gorenjske,
kako bi spreio mobilizaciju ljudstva od strane okupatora.

Kod Mozirske planinske kue (blizu Mozirja), od dela Korukog i Savinjskog partizanskog bataljona i od Pohorske grupe, koja se nalazila na Pohorju posle unitenja
1. pohorskog partizanskog bataljona, formiran novi Pohorski partizanski bataljon
(sastava: 2. ete).

Na putu kofja Loka Ziri delovi Gorenjskog N O P odreda iz zasede napali pratnju
potanskog autobusa koja se vozila u dva policijska automobila. Poginulo je 7 i ranjen je 1 nemaki policajac, ali se kolona ipak probila u Ziri.
6. maj

U s . Cepovanu (kod Tolmina) manje partizanske snage, koje su ostale van sastava
brigada, izvrile demonstrativan napad na kasarne 256. puka italijanske divizije
Veneto, pa se posle kraeg pukaranja povukle, nanevi neprijatelju manje
gubitke.

7. maj

Na pl. Sipeku (kod Kamnika) jake nemake policijske snage napale Zasavski bataljon Kamniko-savinjskog N O P odreda. Posle dvoasovne borbe, u kojoj je odbio
dva uzastopna juria i naneo neprijatelju znatne gubitke, bataljon se povukao.

10. maj

U rejonu s. Kamnica Kovaieva planina pl. Klevnik (kod Tolmina) jake snage
italijanske divizije Veneto napale 5. slovenaku N O U brigadu Simon Gregori.
Brigada se uvee, posle borbe vodene celog dana, izvukla i sutradan predanila kod
r. Soe, odakle je izvrila pokret preko s. Livka na pl. Matajur (kod Kobarida).

12. maj

U varoicu Hrastnik (kod Trbovlja) upalo odeljenje Savinjskog bataljona Kamniko-zasavskog N O P odreda i u fabrici hemijskih proizvoda unitilo pe i ostale instalacije, zbog ega je fabrika obustavila rad
U s . Nabreini (kod Trsta) delovi Krake ete Primorskog N O P odreda unitili iz
zasede 3 automobila. Poginulo je 7 italijanskih vojnika, a zaplenjena je vea koliina
oruja, municije i sanitetskog materijala.

15. mai

U blizini s. Okroga, s. Zabukovja, s. Sv. Petera i Kumpoljskog grada (kod Trebnja)

tri italijanske kolone iz Temenice, Trebnja i s. St. Ruperta napale 3. slovenaku
NOU brigadu Ivan Cankar. Brigada se posle jednodnevne borbe protiv nadmonog neprijatelja prebacila u rejon s. Smarjeta (kod Novog Mesta).

16. maj

U blizini s. Ravne kod St jaka (blizu Ajdovine) Kraki bataljon Primorskog N O P

odreda unitio italijanski vojni kamion sa 29 vojnika 59. legije crnih koulja.

17. maj

Delegat VS NOV i POJ i CK K P J Edvard K a r d e l j obavestio CK KP Slovenije o planu

da jedinice Dolenlske operativne zone N O V i PO Slovenije i jedinice 2. operativne
zone NOV i PO Hrvatske izvode dejstva zajedniki.

17/18. maj

U s . Bistrici na Dravi (kod Celovca) delovi Gorenjskog N O P odreda unitili fabriku

avionskih akumulatora i fabriku hidrocentralu i spalili pilanu, a iz radnog logora
oslobodili 41 Rusa.

18. maj

Na pl. Boci (kod Kobarida) delovi italijanske 3. pohodne alpinske brigade napali
6. slovenaku N O U brigadu Ivan Gradnik. Poto je odbila vie uzastopnih neprijateljskih juria, slovenaka brigada se pred vee kod s. Srpanice probila iz obrua
i prebacila na pl. Polovnik. Poginulo je 6 i ranjeno 20 neprijateljskih vojnika, dok
je brigada imala 6 ranjenih.
U blizini s. Trnova (kod Kobarida) delovi 0. slovenake NOU brigade Ivan Gradnik
unitili kamion kojim se prevozilo osoblje taba 8. dopunskog bataljona italijanskog
103. alpinskog puka. Poginulo je 3 oficira i 6 vojnika, ranjeno 3 oficira i 11 vojnika,
a zaplenjeno 2 p. mitraljeza, 20 puaka i 2 radio-stanice.

21. maj

Kod s. Lokvice (blizu Metlike) 2. i 4. bataljon 4. slovenake N O U brigade L j u b o

Sercer napali jednu etu iz 74. puka italijanske divizije Lombardija i posle krae
borbe odbacili je u Metliku.

4SI

1943. maj

MAKEDONIJA

maj 1943.

22. m a j

U logoru iznad s. Tolminskog Loma (kod Tolmina) delovi 256. puka italijanske divizije Veneto napali 3. bataljon 6. slovenake N O U brigade Ivan Gradnik. Posle
krae borbe bataljon se, po grupama, probio, pretrpevi znatne gubitke.

25. maj

Na Tolstom vrhu (kod Novog Mesta) 3. bataljon 23. peadijskog puka italijanske divizije Izonco iz Ratea i formacije Bele garde iz s. St. Jerneja i s. Stopia napali
3. slovenaku N O U brigadu Ivan Cankar i posle otre borbe zauzeli Tolstl vrh,
ali su se sutradan sami povukli.

27. maj

Po nareenju Vrhovnog komandanta N O V i POJ, GS N O V i PO za Sloveniju naredio svim jedinicama da preu u ofanzivu protiv okupatorskih snaga u Sloveniji,
kako ove ne bi uzele uea u borbama protiv Glavne operativne grupe NOV Jugoslavije za vreme bitke na Sutjesci.

29. maj

U s. Rakitovecu (kod Kamnika) jake nemake policijske snage napale Kamniki bataljon Kamniko-savinjskog N O P odreda. Posle vieasovne borbe bataljon se, po
grupama, probio iz okruenja i, uz gubitke od 7 mrtvih, prebacio na pl. Sipek.
SRBIJA

J. maj

Drugi bataljon i okruni odred SDS iz Nia i sreski odredi SDS iz Prokuplja i Aleksinca napali 3. (jastrebaki) bataljon 1. junomoravskog N O P odreda na pi. M. Jastrepcu. Bataljon je kod s. Deve razbio neprijatelja i prisilio ga na povlaenje ka
Prokuplju, nanevi mu gubitke od 25 mrtvih i vie ranjenih i zaplenivi 20 puaka,
mitraljez i veu koliinu municije.
PK K P J za Srbiju izdao proglas povodom 1. maja. u kome je objasnio vojno-polltiku situaciju kod nas i u svetu i pozvao narod Srbije na pojaanu borbu protiv
okupatora i njegovih pomagaa.
Li s. Prhovu (kod Stare Pazove) otpoeo trodnevni sastanak PK K P J za Vojvodinu
Izvrena je analiza rada Partije u Bakoj i Baranji, odreeni su naredni zadaci i
odlueno je da se Otvoreno pismo uputi svim lanovima K P J u Bakoj i Baranji.

2. rnaj

Na pruzi Kruevac Trstenik delovi Rasinskog N O P odreda demolirali . st. Koevi,

te zaustavili voz i lokomotivu, pod punom parom, pustili ka Kruevcu, gde je, u sudaru, razbila jo 2 lokomotive i 5 vagona. (Za odmazdu, okupator je 12. maja streljao
u Beogradu i Kruevcu 10 talaca.)
Delovi bugarske 27. peadijske divizije (jaine do dva puka) napali 3. bataljon 1. junomoravskog N O P odreda na pl. Jastrepcu. Bataljon je manevriui planinom izbegao udar glavnih snaga, nanosei. gubitke neprijateljskim prethodnicama i zatitnicama. Posle trodnevnog krstarenja po pl. Jastrepcu neprijatelj se povukao u polazne
garnizone.
Na pl. Bukulji odrano vojno-politiko savetovanje GS N O V i PO za Srbiju sa tabovima 1. umadijskog, Valjevskog i aanskog N O P odreda. Odlueno je da se od
Kosmajske ete 1. umadijskog N O P odreda formira poseban Kosmajski N O P odred,
a da se u umadijskom N O P odredu formiraju dve ete Kaerska i Rudnika.

3. maj

U s . Nauparu (kod Kruevca), u borbi protiv delova SDK, Rasinski N O P odred ubio
6 vojnika, dok je sam imao 1 ranjenog.
Izmeu s. Vrdnika i s. Pavlovaca (kod Rume) minirana pruga i unitene 2 lokomotive
i 9 vagona teretnog voza s ratnim materijalom, a saobraaj obustavljen 6 dana.

4. maj

Izmeu s. Obrea i s. Grabovaca (u junom Sremu) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV 1 PO Hrvatske napali grupu nemakih i domobranskih andarma.
Poginulo je 16 andarma, a zaplenjeno je 15 puaka i pukomilraljeza.

5. maj

Izmeu Kruevca i Aleksandrovca delovi Rasinskog N O P odreda na nekoliko mesta

Bosekli tt veze.
Izmeu s. Belanovice i s. Bosute (kod Aranelovca) Rudnika eta l. umadijskog
N O P odreda iz zasede ubila 8 vojnika SDS. (Za odmazdu, nemaki su vojnici u
Kragujevcu 17. maja streljali 10. talaca.)

Maj p.

OK K P J za aak obnovio aanski N O P odred Dragia Miovi.

6. maj

PK K P J za Srbiju uputio politkomesaru GS N O V i PO za Srbiju pismo u kome

daje uputstvo o radu Partije u N O V i ukazuje na potrebu za formiranjem bataljona i brigada u Sumadiji, to je dalo polet NOP-u i omoguilo vei priliv boraca
u jedinice NOV.

482

IMS. maj

SRBIJA

maj ld43.

U s . Jarku {kod Srem. Mitrovice) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV i PO

Hrvatske napali i zapalili and. stanicu, razoruali andarme i zaplenili 12 puaka
s municijom.
U s. Novim Karlovcima (kod Indije) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV
i PO Hrvatske zapalili optinu (sa arhivom) 1 zaplenili 9 puaka i 4 pitolja.
Na pruzi Kruevac Trstenik
itluk.

delovi

Rasinskog N O P

odreda demolirali

st.

U umi Markovici (blizu s. Kovaevca kod Mladenovca) od Kosmajske ete 1. umadijskog N O P odreda i novodolih boraca formiran Kosmajski N O P odred, jaine
oko 60 boraca.
7. maj

Izmeu s. Vraeva Gaja i Banatske Palanke (kod Bele Crkve) Junobanatski N O P

odred se prvi put prebacio u Rumuniju. Tom prilikom je u rejonu Medvednika
(k. 209) razbio grupu od 20 rumunskih andarma.

g. maj

Kod s. Radevca (blizu Medvee) padobranima se spustila engleska vojna misija pri
etnikom tabu Drae Mihailovia za junu i jugoistonu Srbiju. Otada su saveznici
avionima doturali etnicima pomo u opremi, oruju i municiji, koju su ovi koristili
u borbi protiv jedinica NOVJ u ovom delu Srbije.

3. maj

Iz s. Gadia (kod Gnjilana) N O P odred Emin Duraku* stigao na Sar-planinu i uao

u sastav Sarplaninskog N O P odreda.
U s . Rajkovcu (kod Mladenovca) etnici zaklali saradnika NOP-a Darinku Radovi,
narodnog heroja, poto su pred njenim oima zaklali i njene dve keri (jedna je
imala 14 godina).

10. maj

U rejonu Lokve (k. 470), na rumunskoj teritoriji, jugoistono od Bele Crkve, Junobanatski N O P odred se sukobio s poternim jedinicama rumunske vojske. Zbog poter i oteanog snabdevanja on se povukao preko s. Kusia u Banat u rejon s.
Grebenca.

11. maj

U s. Stragarima (kod Topole) Rudnika eta 1. umadijskog N O P odreda

straara, spalila optinsku arhivu i zaplenila 50.000 dinara.

12. maj

Na . st. Draanj (na pruzi Beograd Mala Krsna) 1. eta Kosmajskog N O P odreda
iz zasede ubila 2 i ranila 1 vojnika nemakog 977. landesicen-bataljona. (Dva dana
kasnije nemaki komandujui general i zapovednik Srbije naredio je tabu nemake
104. lovake divizije da za odmazdu strelja 125 talaca i iseli s. Kamendo i s. Dubonu.
Streljanje talaca .ie izvreno 26. maja kod s. Dranja.)

13. maj

Oko 5000 bugarskih vojnika s naelnikom okruga leskovakog i oko 60 njegovih

pratilaca izbili na pl. Radan s ciljem da unite 2. bataljon 1. junomoravskog N O P
odreda i izvre rekonstrukciju borbe od 13. marta. Bataljon je izmanevrisao neprijatelja i njegovim prethodnicama naneo gubitke od 2 mrtva i 4 ranjena, a sam je
imao 1 poginulog.

ubila 1

Izmeu s. Morovia i s. Vinjieva Bosutslci partizanski bataljon minirao prugu Sid

Srem. Raa i unitio lokomotivu i 9 vagona putnikog voza. Poginule su 23 ustae.
13/14. maj

U Lazarevcu Valjevski N O P odred i Kaerska eta 1. umadijskog N O P odreda

napali odred SDS i stanicu poljske strae. Posle 2 i po asa borbe, zbog snanog
otpora neprijatelja, jedinice NOVJ su se povukle ka Stublikom visu, poto su prethodno poruile . stanicu, demolirale potu i prekinule tt linije sa Aranelovcein.
Ubijena su 3 vojnika SDS. dok su jedinice NOVJ imale 1 mrtvog i 3 ranjena.

14. maj

Na pruzi Mladenovac Smederevska Palanka 2. eta Kosmajskog N O P odreda

zapalila zgradu . st. Kusadak i poruila -1 skretnice i prugu. Saobraaj je bio prekinut 13 asova.

15- maj

PK KPJ za Vojvodinu uputio otvoreno pismo lanstvu K P J u Bakoj, u kome je

ukazao na slabosti 1 dao uputstva a se pristupi temeljitijim pripremama za iri i
masovniji otpor okupatoru.
Na junim padinama A v a l e (na putu Beograd Mladenovac) 1. eta Kosmajskog
NOP odreda zapalila nemaki kamion koji je prevozio ivotne namirnice.
U s . Jajincima (kod Beograda) streljan lan MK K P J za Beograd urelena Dini
Duka, narodni heroj.

483

1943. maj

SRBIJA

maj 1943

Maj p. p.

Odlukom PK K P J za Vojvodinu formiran Operativni tab za Vojvodinu, koji je

rukovodio jedinicama N O V i PO do formiranja GS N O V i PO za Vojvodinu.

Maj s.

Glavnina bugarske 27. peadijske divizije i 750 vojnika SDS preduzeli ienje pl.
Vidojevice, pl. Pasjae, Puste Reke i Jablanice, gde je dejstvovao 2. bataljon 1. junomoravskog N O P odreda. Da bi izbegao udar, bataljon se prebacio na pl. Kukavicu.
Poto je vei broj seljaka oterao u zatvor, neprijatelj se krajem maja povukao u
polazne garnizone.
U s . Bojniku (kod Lebana) etnika letea brigada, jaine 46 etnika, na prevaru
uhvatila 10 aktivista NOP-a, te C njih zaklala ili ubila, a jednog povela sa sobom
(trojica su uspela da pobegnu).
U Sremu, po odluci OK K P J za Srem, formirana Grupa udarnih bataljona, u koju
su uli dva bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske l jedna
eta Bosutskog partizanskog bataljona.

Maj <1. p.

U Sremu. posle izdvajanja dva bataljona za Grupu udarnih bataljona, reorganizovan

3. N O P odred 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske, tako da je u svom sastavu
imao dva bataljona (1. frukogorski i 2. posavsko-podunavski), Bosutsku etu,
Pograninu etu i Diverzantsku grupu.

10. maj

U s . Latkoviu (na pruzi Lajkovac L j i g ) Valjevski N O P odred i Kaerska eta

1. umadijskog N O P odreda zapalili ?.. stanicu, 2 magaeina i 2 teretna vagona i
posekli vie tt stubova.

IH/17, maj

Na . st. Resnik (kod Beograda) 1 eta Kosmajskog N O P odreda poruila skretnice,

zbog ega je saobraaj bio prekinut 12 asova.

IS. maj

Kod . st. Belotinca (na pruzi Ni Leskovac) delovi 3. bataljona 1. junomoravskog N O P odreda napali bugarski transportni voz i ubili 4 a ranili 6 bugarskih
vojnika. Za odmazdu, nemake vlasti su streljale 350 ljudi
U s . Progaru (u junom Sremu) ustake jedinice na zverski nain pobile 44 lica
uhapsile i sprovele u Zemun 94 lica a selo opljakale

20. maj

U s . Strelcu (kod Babunice) delovi 2 junomoravskog N O P odreda napali bugarske

policajce i slubenike, te ubili 2 i ranili 1 policajca, zapalili optinsku arhivu, razruili mlekaru i zaplenili 7 puaka, 3 pitolja, municiju i veu koliinu namirnica

20/21. m a j

U Leskovcu grupa boraca 2. bataljona 1. junomoravskog N O P odreda ubila efa

nemake tajne policije. (Po nareenju nemake feldkomandanture Ni kao mera
odmazde, 31. maja u Leskovcu je streljano 10 zatvorenika.)

21. maj

U s . Manelosu (kod Srem. Mitrovice) 1. bataljon Grupe udarnih bataljona napao i

proterao policijske i ustake delove, koji su ubijali i hapsili stanovnike sela, a potoin
u sastavu Grupe, nastavio pokret ka s. Kuzminu. Ustae su, sa pristiglim pojaanjima iz Srem. Mitrovice, ponovo upale u s. Manelos, gde su zverski pobile oko
100 i uhapsile oko 300 ljudi, zapalile oko 100 kua I miniranjem sruile crkveni
toranj, pod ijim je ruevinama nalo smrt dosta privedenih metana.

22. maj

U s . Zitorai (kod Prokuplja) delovi 2. bataljona 1. junomoravskog N O P odreda

napali i razoruali odeljenje vojnika SDS.

22/23. maj

U rejonu ume Lisnik (kod Srem. Rae) prebacio se preko r. Save u istonu Bosnu
transport od 1100 novih boraca i 100 kola, koji je pratila Grupa udarnih bataljona.

24. maj

U Petrovgradu (sada: Zrenjanin) nemaka policija streljala 100 lica kao odmazdu
za ubistvo jednog nemakog graniara straara.
U s . Milanovu (kod Leskovca) odran sastanak saradnika i simpatizera NOP-a, na
kome je formiran ilegalni G N O odbor za Leskovac.

26. maj

U s . Crnui (kod G. Milanovca) Rudnika eta 1. umadijskog N O P odreda razbila

oko 70 vojnika SDS i etniku 2. gruansku brigadu, nanevi im gubitke od oko
10 mrtvih i ranjenih.

29. maj

U s. Razbojni (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda napali stanicu poljske

strae i ubili 4 a ranili 1 straara (ostali straari odstupili su ka Kruevcu).

484

1943. maj
30. maj

SRBIJA

maj 1943.

Kod s. Azanje (blizu Smederevske Palanke) 2. eta Kosmajskog N O P odreda, u borbi

protiv nemakih vojnika i vojnika SDS, ubila 20 i ranila 11 neprijateljskih vojnika,
uz sopstvene gubitke od 1 ranjenog. eta je uvee spalila zgradu . st. Radinac
blizu Smedereva.
Na pruzi s. Vrdnik s. Pavlovci (kod Rume) Diverzantska grupa 3 NOP odreda
3. operativne zone N O V i PO Hrvatske posekla oko 100 tt stubova.

31. maj

Odrana okruna konferencija A F Z - a na kojoj je izabran Okruni odbor A F Z - a za

istoni Srem.

Maj k.

Formiran novi Oblasni komitet K P J za Baku i Baranju.

Na Kamenikom visu (blizu Nia) OK K P J za Ni odrao sastanak na kome je razmotrio obnavljanje Ozrenskog N O P odreda i organizaciju politikog rada na terenu.
G NOV i PO i PK K P J za Srbiju naredili tabu 1. junomoravskog N O P odreda
da iz sastava 3. (jastrebakog) bataljona uputi jednu etu na desnu obalu J. Morave
sa zadatkom da Zajearsko-timokom NOP odredu pomogne u akcijama protiv
neprijatelja i u daljem radu na jaanju NO pokreta u istonoj Srbiji.

Maj

U s . Bajincu (kod Prokuplja) formiran SK KP.J za dobriki srez.

U Kos. Mitrovici nemake okupatorske vlasti streljale 42 rodoljuba, meu kojima
10 lanova KPJ.
U Gnjilanu italijanske okupatorske vlasti uhapsile preko 30 pristalica NOP-a.

DOGAAJI

OPTEG

KARAKTERA

1. jun

Po nareenju V N O V i POJ formirana 11. udarna divizija NOVJ, u iji su sastav

uli 5. i 12. krajika N O U brigada i Banjaluki i Kozarski N O P odred. (Formirana
je kao 12. udarna divizija NOVJ, a preimenovana je 19. avgusta 1943. u 11. udarnu
diviziju NOVJ.)

2. jun

Sanitetski odsek V N O V i POJ dostavio listu potrebnih koliina raznih lekova i

sanitetskog materijala koje Vrhovni tab treba da trai od saveznika za jedinice
N O V i POJ.

3. jun

U s . Mratinju (na Pivi) V NOV i POJ i CK K P J odrali savetovanje i odluili da

1. i 2. proleterska udarna divizija NOVJ obrazuju Severnu grupu, a 3. udarna i 7.
divizija NOVJ Junu grupu za proboj i da se proboj iz okruenja izvri divergentnim
pravcima: 1. proleterska udarna divizija NOVJ pravcem Kour s. Vrbnica, 2.
proleterska udarna divizija NOVJ pravcem s. Suha Gornje bare Konjske vode,
a 3. udarna i 7. divizija NOVJ. sa ranjenicima, ka pl. Ljubinji, pl. Sinjajevini ili
pl. Goliji.

5. jun

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio 1. bosanskom udarnom

korpusu N O V J da svojim delovima iz srednje Bosne to bre nastupa u pravcu
Trnova radi prihvata jedinica Glavne operativne grupe koje su se probijale iz
okruenja na Sutjesci.
V NOV i POJ naredio tabu 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ da jednu lako
pokretljivu taktiku grupu uputi u rejon Ivan-scdla. sa zadatkom da presee prugu
Sarajevo Mostar i olaka nastupanje dola snaga Glavne operativne grupe V u
pravcu srednje Bosne.

6. jun

Ministarstvo rata V. Britanije obavestilo svoju vladu da raspolae podacima da

su se etnici u Hercegovini i Crnoj Gori bezizlazno kompromitovali saradnjom
sa okupatorom, a da su dobro organizovani partizani vodili borbe i vezivali snage
Osovino tokom skoranjih borbi na crnogorsko-herccgovakom podruju.
Po nareenju Vrhovnog taba N O V i POJ rasformirana 3. dalmatinska N O U brigada
i njenim ljudstvom popunjene jedinice 1. i 2. proleterske udarne divizije NOVJ.
V N O V i POJ naredio tabu June grupe za proboj da obustavi prebacivanje 3.
udarne i 7. divizije NOVJ na levu obalu r. Pive i da tee ranjenike skloni na pl.
Durmitor i u dolini P i v e a ostale prebaci preko r. Tare na pl. Ljubinju.

7. jiin

V NOV i POJ ponovo naredio tabu June grupe za proboj da se 3. udarna divizija NOVJ sa lakim ranjenicima prebaci na levu obalu P i v e i da ubrza pokret ka
r. Sutjesci, a da teke ranjenike posakriva na Pivskoj planini.

8. jun

Delegat V NOV i POJ pri tabu June grupe za proboj Milovan Dilas obavestio
V da se 3. udarna divizija NOVJ i Centralna bolnica V nee probijati sa Pivske
planine ka Sutjesci, kako je bilo nareeno, ve prema Sandaku. Meutim, pokuaj
prebacivanja preko r. Tare kod s. Uzlupa nije uspeo, poto su desnu obalu vrsto
drale jake snage domobranske 4. lovake brigade i delovi Italijanske divizije Taurinenze. Tom prilikom se utopio zamenik komandanta 1. dalmatinske N O U brigade
Gojko Ujdurovi, narodni heroj.

9- jun

U umi Miiinklade (u dolini r. Hravke) nemaka eskadrila bombardovala V N O V

i POJ u pokretu. Ranjen je vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito, a poginuli su ef Vojne misije Velike Britanije pri V NOV i POJ kapetan in. Bil Stjuart
i pratilac Vrhovnog komandanta Duro Vujovi panac, narodni heroj. Neto kasnije podlegao je ranama komandant 4. proleterske NOU brigade Vasilije urovi
Vako, narodni heroj, koji je ranjen kada se u jedinicu vraao primivi zadatak od
Vrhovnog komandanta.

487

1943. jun

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A

jun 1943

10. jun

Komandant nemakih trupa u Hrvatskoj obavestio tab nemake 1. brdske divizije

da je pouzdano utvreno da se meu okruenim jedinicama N O V i POJ na Sutjesei
nalazi i vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito i naredio da se svim jedinicama ponovo podvue vanost nareenja: Nijedan ovek sposoban za vojnu slubu
ne sme iv da naj)usti obru*.

15. jun

Glavna operativna grupa V izbila na pl. Jahorinu, ime je praktino zavrena

bitka na Sutjesei. U s. Dugoj Njivi (kod Foe), Vrhovni tab N O V i POJ odluio je
da cela ta operativna grupa preduzme protivofanzivu u istonu Bosnu.

16. jun

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio tabovima divizija i brigada Glavne operativne grupe V-a da odluno spree labavljenje discipline u jedinicama i da sa kontrolnim odeljenjima preduprede nepravilno pribavljanje hrane,
do ega je mestimino dolazilo kao posledica dugog gladovanja.

17. jun

Britanski ministar inostranih poslova Anioni Idn vodio razgovore sa predsednikom

izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije u Londonu o snazi NOP-a i odnosu naroda
prema NOB-u. istiui da su iroke mase Jugoslavije primile N O P u prvom redu
zbog njegove demokratske platforme i iroke akcije za nacionalno osloboenje. Idn
je kritikovao politiku izbeglike vlade i zahtevao da vlada odredi nova politika
i nacionalna naela koja bi mase prihvatile.

18- jun

Postignut sporazum izmeu vlade nemakog Rajha i vlade Carevine Bugarske da

bugarska vojska preuzme okupaciju Srbije sve do Dunava, sem Beograda sa bliom
okolinom i Bora koji su zadrani pod nemakom upravom. U tom cilju, bugarski 1.
okupacioni korpus u Srbiji pojaan je jo jednom (etvrtom) divizijom.
Bojei se prodora Glavne operativne grupe V N O V i POJ, tab domobranskog 3.
korpusa naredio da se napuste sva manja uporita u istonoj Bosni.
Clan Politbiroa CK K P J i V N O V i POJ Edvard Kardelj uputio CK KP Slovenije
pismo u kome izlae politiko-partijska i vojno-organizaciona Iskustva centralnih
rukovodeih tela Hrvatske koja mogu korisno posluiti CK KP Slovenije i G
N O V i PO za Sloveniju.

19. jun

Clan V N O V i POJ Edvard Kardelj obavestio vrhovnog komandanta NOV i POJ

Josipa Broza Tita o povoljnoj vojnoj i politikoj situaciji u Sloveniji i o slanju
dve brigade u deo Slovenije pod nemakom okupacijom u cilju voenja dejstava i
mobilizacije na tom podruju, te traio odobrenje za formiranje divizija i ukidanje
operativnih zona.
Clan Politbiroa CK K P J Edvard Kardelj pismom upoznao Izvrni odbor Osvobodilne
fronte Slovenije o radu I za sedan ja Z A V N O H - a i o poetku pregovora sa predstavnicima HSS, te preneo poziv da nekoliko lanova Izvrnog odbora poseli
ZAVNOH.
Clan Politbiroa CK K P J i V N O V i POJ Edvard Kardelj obavestio G NOV i PO
za Sloveniju da e tamo uskoro prispeti oficiri za vezu iz Vrhovne komande saveznikih snaga za Bliski istok.

20. jun

Komandant nemakih trupa u Hrvatskoj uputio nemakoj Vrhovnoj komandi oruanih snaga izvetaj o borbama i iskustvu tokom operacije -Svare* (tzv. pete neprijateljske ofanzive), u kome Istie ^>da su komunistike snage pod Titovom komandom odlino organizovane, veto voene 1 da raspolau borbenim moralom koji izaziva uenje. Neprijateljsko komandovanje bilo je izvanredno gipko i ta kode
i u odbrani a k t i v n o . . . Komunistima je uvek polazilo za rukom da koristei
mrak, maglu i kiu nadoknade nedostatak tekog naoruanja i dou na otstojanje
bliske borbe prsa u prsa. Pri ovome su se pokazali kao fanatini, krajnje uporni,
dobri borci, koji odlino poznaju teko planinsko zemljite..
Po nareenju V NOV i POJ 1. slavonski korpus NOVJ preimenovan u 2. hrvatski
korpus NOVJ.

21. jun

Izbeglika Vlada Kraljevine Jugoslavije izdala deklaraciju o

Kraljevine Jugoslavije na principu triialistikog federalizma.

buduem ureenju

22. jun

Clan V N O V i POJ Edvard Kardelj izvestio vrhovnog komandanta NOV i POJ

Josipa Broza Tita o sputanju trojice engleskih padobranaca u Slovenakom primorju i o pregovorima predstavnika G NOV i PO za Sloveniju sa Slabom italijanskog 11. armijskog korpusa o razmeni zarobljenika i ranjenika

1943.
23. jun

jul

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jul

1943.

U Londonu, pod predsednitvom predsednika vlade V. Britanije Vinstona Cerila,

odrana konferencija tabova britanske armije povodom utvrivanja planova za operacije u Italiji i na Mediteranu. Reeno je da se zamoli VS N O V i POJ da delom
snaga sadejstvuje sa saveznikim snagama napadajui na komunikacije u Sloveniji, i da pojaanom aktivnou na jugoslovenskom ratitu privee nemake snage,
da ove ne bi bile upotrebljene za protivudar u Italiji.
Londonska tampa objavila prve informacije o vrhovnom komandantu N O V i POJ
Josipu Brozu Titu.

24. jun

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 1. bosanskog udarnog
korpusa NOVJ da ofanzivnim dejstvom na neprijateljska uporita du pruge Zenica
Doboj olaka napad Glavne operativne grupe VS N O V i POJ na neprijateljske
garnizone u istonoj Bosni.

25. jun

Predstavnici HSS u inostranstvu Krnjevi i Sutej izjavili u Londonu da e saraivati u svakoj novoj izbeglikoj vladi koja bude priznala sporazum Cvetkovi
Maek i koja odobri budet Banovine Hrvatske.

26. jun

U Londonu obrazovana nova izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije, sa Miom Trifunoviem na elu, u kojoj su bili zastupljeni predstavnici svih politikih grupa u
emigraciji.

27. jun

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito obavestio lana Vrhovnog taba
Edvarda Kardelja da odobrava formiranje divizija NOVJ u Sloveniji.
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito obavestio G N O V i PO za Hrvatsku
o uspenom proboju Glavne operativne grupe iz okruenja i upozorio ga na novu
neprijateljsku taktiku: postavljanje zaseda i zaposedanje istaknutih taaka i puteva
po dubini teritorije.

30. jun

Kod Kladnja iz aviona sputena prva poiljka sanitetskog materijala za NOV i POJ.
koju je preko britanske vojne misije uputila Vrhovna komanda saveznikih snaga
za Sredozemlje.
Po nareenju V N O V i POJ rasformirana 16. brigada 7. divizije NOVJ, a njenim
ljudstvom popunjena 7. i R. brigada iste divizije.

Jun k.

Stab domobranskog 3. korpusa, zbog uspeha jedinica Glavne operativne grupe V

N O V i POJ u istonoj Bosni, traio od komandanta nemakih trupa u Hrvatskoj
generala Rudolfa Litersa i od Ministarstva oruanih snaga N D H da se preduzmu
nova ofanzivna dejstva u istonoj Bosni, te okrue i unite snage N O V izmeu Zvornika, r. Spree, s. Osjeana, Varea, Sokolca i Srebrnice.

BOSNA I H E R C E G O V I N A
I. jun

Kod s. Vijaana (blizu Prnjavora) 5. krajika NOU brigada razbila ojaani 2. bataljon
1. puka domobranske 4. peadijske divizije i ostatke odbacila prema Prnjavoru.

1/2. jun

Delovi 4. i 10. udarne divizije NOVJ napali posadu Glamoa. Zbog jakog otpora neprijatelja i zbog velikih gubitaka (15 poginulih i 25 ranjenih) napad je u zoru obustavljen.

3. jun

Na Borovnom (u rioiini r. Sutjeske) dva bataljona 1. proleterske NOU brigade razbili

jednu etu 2. bataljona 734. puka nemake 104. lovake divizije, zaplenivi 5 p.
mitraljeza.

4. jun

Kod s. Vijaana (blizu Prnjavora), u

jike NOU brigade 5. udarne divizije
Huve nepotpunog bataljona 721.
niu. Poginuo je politiki komesar 3.

5. jun

_ prva proleterska udarna divizija NOVJ (1. proleterska. 3. krajika, 6. istonobosanska, Majevika NOU brigada i dva bataljona 2. proleterske N O U brigade),
podrana sa dva diviziona artiljerije,' napala glavninu nemake 118. lovake divizije i pokuala da proiri mostobran na Sutjesci i otvori povoljniji pravac za proboj
preko s. Popova Mosta 1 s. Vrbnie. Nemake borbene grupe .Gertlc-r i Tribukajt
118. lovake divizije uz gubitke od nekoliko stotina mrtvih, odrale su Kour i
1 Poto
Je utroena skoro sva
udarne d i v i z i j e N O V J ) zakopana su

otroj susretnoj borbi, dva bataljona 4. kraNOVJ spreili prodor nemake borbene grupe
puka 114. lovake divizije prema s. Pribibataljona Ante Rukavina, narodni heroj.

municija,

oru.1a

oba

divizonn

(l

I l

proleterske

489

1943. jun

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jun 1943.

ostale utvrene poloaje na levoj obali Sutjeske; meutim. 1. proleterska divizija

je u rejonu s. Mrkalji Borovno unitila nemaki mostobran na desnoj obali Sutjeske i time obezbedila neto slabiji pravac proboja preko s. Krekova, odnosno uz
Usovaki potok. Pored ostalih kod s. Popova Mosta smrtno je ranjen komandant
1. bataljona Majevike NOU brigade Milinko Cvitkovi a kod Borovna je poginuo
vodnik Foanske omladinske ete 3. bataljona 1. proleterske N O U brigade Serif
Lojo, narodni heroji.
Nemaka borbena grupa Anaker (glavnina 738. puka 118. lovake divizije, u toku
borbi ojaana delovima puka Brandenburg i 659. pionirskog motorizovanog bataljona, podravana delom artiljerije nemake 7. SS divizije Princ Eugen) napadom
preko pl. Tovarnice pokuala da levom obalom Sutjeske izbije u rejon s. Tjentita.
Upornom aktivnom trodnevnom odbranom, uz gubitke od oko 235 poginulih i nestalih, 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOV.T odrala je
poloaje u rejonu katuna Bare i time, po oceni Vrhovnog komandanta N O V i POJ,
odigrala presudnu ulogu u povlaenju nae glavnine preko tjesnaca Sutjeske,
zbog ega je pohvaljena. Brigada je 8. juna ojaana Majevikom brigadom (takoe
iscrpljenom), ali ih je neprijatelj (sada ojaan i peadijskim delovima 7. SS divizije)
pred vee odbacio na liniju M. i V. Siljevica Stoca. gde su se zadrale do 9. juna,
kada je VS N O V i POJ naredio naputanje odbrane na ovom pravcu. Poginuli su,
izmeu ostalih, komandir ete Boko Zuni i politiki komesar ete Drago Markovi
(oba iz 2. dalmatinske NOU brigade), narodni heroji.
7. jun

U rejonu ume Milinklade 1. i 4. bataljon 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ spreili prodor dvaju bataljona nemake 118. lovake
divizije uz dolinu r. Hravke. Od bombi koje su na poloaje 2. proleterske udarne
brigade bacile dve nemake eskadrile 1 poginuli su zamenik komandira 3. ete 1.
bataljona 2. proleterske N O U brigade Milun Ivanovi i, kod s. Krekova, komandant
6. bataljona 1. proleterske NOU brigade Milan Sarac, narodni heroji.

9. jun

U meureju Sutjeske i Hravke delovi nemake 118. lovake i 7. SS divizije Princ

Eugen pokuali da ovladaju grebenom, ime bi presokle Glavnu operativnu grupu
NOVJ i prekinule svaku vezu izmeu Severne i June grupe za proboj. Neprijatelj
je u toku dana ovladao s. Suhom, s. D. Barama 1 Medveom planinom s juga i s,
Krekovima i Milinkladom sa severa. Meutim, delovi 2. dalmatinske, 2. i 4. proleterske, 6. istonobosanske i 10. hercegovake N O U brigade su odrali uzak pojas
grebena Izmeu Tisovog brda. Plea, k. 1349 i Kazana, s jedne, i Milinklade, Ozrena
i s. Tjentita, sa druge sirane. Na taj su nain izvueni svi delovi 2. proleterske
udarne divizije NOVJ i u toku noi obezbeen prihvat 7. divizije NOVJ.

9. jun

Na Kozari poela dvodnevna okruna konferencija K P J za Kozaru, kojoj je prisustvovalo 127 delegala. Poto je pretreseno stanje svih partijskih organizacija,
odlueno je da se preduzmu mere za obnovu organa narodne vlasti i za bru popunu
Kozarskog N O P odreda, da bi ovaj mogao primiti zadatke 5. krajike NOU brigade.

9/10. jun

Sedma divizija NOVJ. sa oko 600 lakih ranjenika Centralne bolnice V N O V i POJ.1
izmeu Kazana i s. Tjentita prela r. Sutjesku. Na Tisovom brdu (k. 1378) i Ozrenu
(k. 1405) divizija prihvaena od delova 4 proleterske i 6. istonobosanske N O U brigade je ula u sastav Severne grupe za proboj.

I", jun

Na poloajima Balinovac Konjske vode Radomilje (juno od s. Jelea, na

komunikaciji Kalinovik Foa) 1. proleterska udarna divizija N O V J samoinicijativno razbila delove nemake 369. legionarske divizije i time stvorila uslove za proboj
Glavne operativne grupe V N O V i POJ iz okruenja na Zelengori. Zbog toga je
pohvaljena od Vrhovnog komandanta N O V i POJ.
Delovi nemake 118. lovake i 36. legionarske peadijske divizije, uz podrku avijacije,-1 pokuali da u rejonu katuna Zamilen (na pl. Zelengori) preseku stazu kojom
se iz doline r. Sutjeske i r. Hravke probijala Glavna operativna grupa VS NOV i
POJ. Meutim, 3. bataljon 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ, kao bonu osiguranja upornom odbranom na Ljubinom grobu4 i na
Kouti, slomili su mnogobrojne jurie neprijatelja i obezbedili izvlaenje Glavne
operativne grupe NOVJ. U tim borbama je 3. bataljon 4. proleterske NOU brigade
izgubio treinu boraca, a u 1. eti 1. bataljona 2. proleterske NOU brigade u stroju je
ostalo svega 9 boraca. Za upornost u odbrani, Prezidijum Narodne skuptine FNR.T
odlikovao je (posle rata) 2. etu 3. bataljona 4. proleterske NOU brigade Ordenom
zasluga za narod I reda,5
1 Toga dana. podravajui
trupe na zemlji (u operaciji Svare-), nemakn vazduhoptovstvo je Izvrilo ac .ivtopoleta. od ega 78 borbenih
!
Deo lakih ranjenika koji nije tipao da u toku noi pregazi Sutjesku bio Je u
svitanje odseen i uglavnom zarobljen 1 pohijen.
' T o dana je izvrem, 70 aviopoleta. od ega 83 borbenih. Delovi 2 proleterske
N'OU brigade u n i t i l i su jedan avion
1 K a k o Je neprijatelj prostieljivao
kolonu u bolnici 4
proleterske N O U brigade
ponovo je teko ranjen zamenik komandanta bataljona Vojin Katnl, narodni heroj Da ik
bi bio teret jedinici, on ie Izvrio samoubistvo
* >Samo preko nas mrtvih Nijemci mogu proi ulaslla Je poruka te ete

4.90

1943. jun

BOSNA I HERCEGOVINA

jun 1943.

U rejonu s. Tjentita spojile se nemaka 118. lovaka divizija i 7. SS divizija Princ

Eugen i lime potpuno zatvorile obru na Sutjesci. (U dolini r. P i v e i na visoravni
Vuevu ostala je samu 3. udarna divizija NOVJ s tekim ranjenicima Centralne
bolnice VS NOV i POJ.)
Naredbom taba 12. udarne divizije NOVJ, iz Banjalukog N O P odreda izdvojen
Prnjavorski bataljon i od njega formiran Prnjavorski N O P odred.
Na Vuevu (visoravni pod pl. Magliem), od nemake avionske bombe, poginuo
komandir ete u Mostarskom bataljonu 10. hercegovake N O U brigade Rifai Frenjo,
narodni heroj.
11. jun

Kod s. Dragaljevca (na putu Brko Bijeljina) Majeviki N O P odred, ojaan 1.

bataljonom 2. vojvoanske N O U brigade, zarobio domobranski 3. peadijski puk
(bez 2. bataljona): 1256 vojnika i oficira s kompletnim naoruanjem (3 topa, 1.000
puaka, 16 mitraljeza, 40 p. mitraljeza).
Kod s. Govze 3. krajika udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ napala
i u petoasovnoj borbi razbila borbenu grupu Hene 369. legionarske divizije i
odbacila glavninu u s. Jele, dok se veliki broj rasprio po umi. Zaplenjena su 2
minobacaa 105 mm, 2 mitraljeza i 4 laka minobacaa.
Kod s. Tjentita 1. dalmatinska N O U brigada (bez 2. bataljona, a ojaana 1. bataljonom 5. crnogorske N O U brigade), kao prvi eelon 3. udarne divizije NOVJ, razbila
manje delove nemake 118. lovake divizije i forsirala r. Suljesku. Po padu mraka,
kada je trebalo da se nastavi prebacivanje glavnine 3. udarne divizije i ranjenika,
neprijatelj je iznenadnim protivnapadom povratio Izgubljene poloaje. Brigada se, po
delovlma, probila prema Vrbnikim kolibama.
Delovi 1. proleterske udarne divizije NOVJ razbili po jedan bataljon 724. puka 104.
nemake lovake divizije i 369. puka nemake 369. legionarske divizije i zauzeli s.
Rataj i s. Jele (na putu Kalinovik Foa). Meutim, udarom u lea preko I-Iusa-planine neprijatelj je ponovo zauzeo s Jele.

12. jun

Delovi nemake 118. lovake divizije i 7. SS divizije ^Princ Eugen, napadom od

Borovna i s. Suhe prema Drago-sedlu, pokuali da glavninu 3. udarne divizije
NOVJ odbace iz doline Sutjeske na visoravan Vucvo. Protivnapadom 5. crnogorske
N O U brigade, Mostarskog bataljona i divizijske pratee ete napad je odbijen, ali
je zbog toga ponovno forsiranje Sutjeske odloeno za celu no.
Kod Karaule-gore u rejonu Komar-sedla, prelazei komunikaciju Travnik D.
Vakuf, jedinice 5. udarne divizije NOVJ unitile etu pionirskog bataljona nemake
373. legionarske divizije i odbile intervenciju delova izviakog 1 3. bataljona 384
puka iste divizije iz Jajca i Travnika. Poginulo je 111, ranjeno 70 i zarobljeno 53
neprijateljska vojnika, a zaplenjeno 9 p mitraljeza, 80 puaka i automata.
Na odseku s. Ocrkavlje s. D. Budanj, probojem 1. proleterske N O U brigade,
Glavna operativna grupa V N O V i POJ poela forsiranje r. Bistrice i prelazak
preko komunikacije Kalinovik Foa. T a j prelazak preko reke i dnima, pod neprekidnom vatrom sa zemlje i iz vazduha (117 aviopolcta). zavren je idueg dana po
podne. Pri proboju neprijateljskog obrua razbijeni su znatni delovi nemake 369.
legionarske divizije i 724. puka nemake 104. lovake divizije i jedna tenkovska
eta. Gubici Glavne operativne grape bili su takoe veliki. Meu ostalim, poginuli
su lan AVNOJ-a i PK K P J za BiH i rukovodilac politodela 10 hercegovake N O U
brigade Boria Kovaevi Sepan, komandant 7. brigade 7. divizije NOVJ Nikola
Marakovi Nina, i lan politodela 4. proleterske NOU brigade Risto Leki, a smrtno
je ranjen komandant bataljona u 4 proleterskoj N O U brigadi Nenad Rakoevi,
narodni heroji.

13. jun

U rejonu s. Tjentita r. Suljesku forsirala glavnina 3. udarne divizije NOVJ (3. proleterska (Sandaka), 5. crnogorska udarna bez 1. bataljona, 2. bataljon 1. dalmatinske i Mostarski bataljon 10. hercegovake N O U brigade, ukupno 1.5001.800 boraca) sa oko 700 tekih ranjenika Centralne bolnice V NOV i POJ. Svi pokuaji ove
divizije da u toku dana proiri mostobran ostali su bez uspeha zbog viestruke nadmonosti neprijatelja, uprkos obostrano vrlo visokim gubicima. Vie nego prepolovljene. jedinice su se sledea dva dana, po delovima i grupieama, probile prema
Zelengori. Sandaku i Boru, dok su nemake jedinice poubijale najvei broj ranjenika. bolesnika i sanitetskog osoblja Poginulo je i jedanaest narodnih heroja: legendarni komandant Sava Kovaevi, njegov kurir Veselin Durovi Aga i obnvetajni oficir 3. udarne divizije NOVJ Duan Bojovi, zamenik komandanta 3. prolek
e N O U brigade Momilo Stanojevi; politiki komesari 2 . i 3 bataljona Stevo
Baljevi i Nikola Ljekovi. referent saniteta brigade Marko Baleti. komandiri eta
Voljko Aleksi i Bajo Prelevi, svi iz 5. crnogorske N O U brigade; komandir ete
Mostarskog bataljona 10. hercegovake N O U brigade efik Obad i pomonik politikog komesara ete u 1. proleterskoj N O U brigadi, teki ranjenik, Hamid Bairevi.

491

1943.

jul

BOSNA I HERCEGOVINA

jul

1943.

Po nareenju VS NOV i POJ, 1. hercegovaka N O U brigada, posle proboja preko

r. Bistrice, odvojila se od Glavne operativne grupe VS NOV i POJ i iz s. Mreice
(kod Foe), preko pl. Treskavice, poela proboj u Hercegovinu, da bi tamo oivljavala borbu 1 razvlaila neprijateljske snage.1
13/14. jun

U rejonu Kazani Ravno borje, prilikom prelaza preko r. Sutjeske kod s. Tjentita, poginuo lan Izvrnog odbora AVNOJ-a Veselin Maslea, narodni heroj.

14. jun

U rejonu katuna Luke i Vrbnike kolibe (na pi. Zelengori) prikupila se glavnina
razbijene 3. udarne divizije N O V J (Stab divizije, 1. dalmatinska N O U brigada bez
2. bataljona, 5. crnogorska N O U brigada bez dva bataljona i 5. bataljon 3. proleterske N O U brigade, divizijska baterija i nekoliko stotina pokretnih ranjenika i tifusara iz Centralne bolnice V N O V i POJ). Divizija je zatim, izvrivi reorganizaciju, nastavila pokret i posle sedam dana na Romaniji ula u sastav Glavne operativne grupe V NOV i POJ. Ostale jedinice su se probile u dva pravca: glavnina
3. proleterske N O U brigade na Vuevo, a odatle preko Pive i Tare u Sandak; nekoliko stotina boraca i ranjenika, iju su veinu sainjavali Mostarski bataljon
10. hercegovake N O U brigade i 2. bataljon 1. dalmatinske N O U brigade, preko
Maglia u s. Izgore.
Po jedna pukovska borbena grupa nemake 114. lovake i 373 legionarske i domobranske 4. peadijske divizije, te glavnina etnikog Srednjobosanskog korpusa
(ukupno 10.000 12.000 vojnika) iz Banje Luke, Kotor-Varoi, Teslia, Dervente i
Prnjavora poeli koncentrian napad (operacija Ptingsten ) na 12. udarnu diviziju
2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ u srednjoj Bosni. U petodnevnim borbama, poesnim razbijanjem kolona od Banje Luke (preko s. Joavke), Kotor-Varoi i Teslia
i izbegavanjem sudara sa glavnim kolonama, 12. divizija je izbegla okruenje i
prisilila neprijatelja da se 18. juna povue u polazne garnizone. Neprijatelj je imao
oko 200 izbaenih iz stroja, a uniten mu je i jedan avion.
U naputenu Srebrenicu ula dva bataljona ustake 1.
oko 300 metana.

brigade. Ustae su poklale

Osma krajika udarna brigada Unske operativne grupe zauzela Vrnogra.

IG. jun

Majeviki N O P odred, ojaan 1. bataljonom 2. vojvoanske N O U brigade, zauzeo i

poruio rudnik Ugljevik (koci Bijeljine). Razoruani su eta vojnika domobranskog
(i. peadijskog puka i 230 mesnih milicionera.
U s . Koturovima (kod Bos. Dubice), na konferenciji kojoj je prisustvovalo 150
delegata NO odbora s Kozare, izabran ONO odbor za Kozaru.
U s. Mreici (kod Foe) etnici uhvatili i ubili lana Sanitetskog odseka VS NOV i
POJ dr Stanka Martinovia, narodnog heroja.

16/17. jun

Osma krajika udarna brigada Unske operativne grupe 4. korpusa NOVJ razbila
manju andarmerijsko-domobransku posadu i zauzela Buim (kod Cazina).

17. jun

Glavna operativna grupa V N O V i POJ (1. 1 2. proleterska udarna i 7. divizija

NOVJ), prodirui divergentno s Jahorine, u snanom naletu razbila delove domobranskog 3. korpusa i nemake 369. legionarske divizije i ovladala veim delom
istone Bosne (izmeu reka Prae i Spree), gde su je prihvatile 1. i 2. vojvoanska
N O U brigada i Biranski N O P odred. Grupa je do 7. jula izbila na r. Drinu kod
Zvornika i na r. Bosnu kod Doboja. gde je odmorila i popunila svoje iscrpene jedinice.
U Fojnicu i Kreevo bez borbe ula 5. udarna divizija NOVJ, zatim odbila vie
intervencija delova nemake 373. legionarske divizije.

17/18. jun

Glavna operativna grupa VS NOV i POJ, u pokretu s pl. Jahorine, poela nasilni
prelazak preko r. Prae i komunikacije Sarajevo Viegrad na odseku s. Stambuli s. Ustipraa. U dvodnevnim borbama sve jedinice su prele ovu zaprenu liniju
na kojoj je bilo angaovano oko 10 neprijateljskih bataljona (glavnina nemake 369.
legionarske divizije i 738 puk nemake 118. lovake divizije, ojaani delovima 202.
tenkovskog bataljona i po jednim bataljonom 4. puka Brandenburg, ustake 1. brigade i domobranskog 9. peadijskog puka).5
U rejonu Vitez Podvitez (na pruzi Sarajevo Viegrad) 2. proleterska NOU brigada, kao leva kolona 2. proleterske udarne divizije NOVJ, razbila nemaku posadu (vod peadije i 2 tenka), ali zbog pristizanja oklopnog voza nije zauzela . st.
Stambuli. Brigada je u toku dana spreila nemaku borbenu grupu Vertmiler
(1. bataljon 4. puka 'Brandenburg, 369. protivtenkovski bataljon, 12. eta 202. ten S tom brigadom je krenuo 1 Oblasni komitet Kp.r za Hercegovinu, r
Vrhovni komandant je uputio u rejori Prozora I okruno poverenitvo KPJ
Konjic, sa delom boraca ranijeg Prozorskog bataljona. radi obnove Ramskog
1 Cetlrt dana
kasnije r. Prau su prele i n
istonobosanska (bez dva
Majevlka NOU brigada (be,- lenog bataljona)

492

vezi sa ovim
zu Prozor I
N O P odreda
bataljona I

1943.

jul

BOSNA I HERCEGOVINA

jul

1943.

kovskog bataljona i delovi 2. bataljona ustake 1. brigade) da iz Pala prodre prema

Sjetlini i Podgrabu, te je, na taj nain, obezbedila neometan prelaz Glavne operativne grupe V NOV i POJ.
Na Rudom brdu (k. 1001) kod . st. Podgrab, prelazei put u dolini r. Prae, 8. hrvatska brigada (do 250 boraca), kao prethodnica 7. divizije NOVJ. iznenadila i s poloaja zbacila nemaki 369. izviaki bataljon. Ali je u toku borbe bila odseena
od glavne svoje divizije i okruena od nemake borbeno grupe Fier* 369. legionarske divizije (sastava etiri bataljona). Brigada je borbom u okruenju i svojom
upornou vezala za sebe glavninu nemake 369. legionarske divizije i time olakala
prelazak drugih dveju kolona Glavne operativne grupe VS NOV i POJ, a sutradan
se probila za njima, ali je pri tom izgubila preko 40 boraca.
18. jun

Posle dvanaeslodnevnog mara. pod borbom, 5. udarna divizija (dve brigade) 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ stigla iz rejona Prnjavora na odreene j o j poloaje
(s. Hadii, s. Tarin, Ivan-sedlo) na . pruzi Sarajevo Mostar u cilju prihvata
Glavne operativne grupe VS N O V i POJ po proboju sa Sutjeske. 1
U rejonu s. Bara i s. Cemernice (na putu Sarajevo Gorade) 3. krajika udarna
brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ razbila nemaku borbenu grupu
Kuhtner (Kuchtner) 369. legionarske divizije 1 druge manje nemake delove, a
na . st. Renovica zarobila etu domobranskog 9. peadijskog puka.
U rejonu Rudite s. Crkvine (kod Sekovia) delovi 1. i 2 vojvoanske NOU
brigade i Biranski N O P odred razbili polubataljon domobranskog 15. peadijskog
puka i zarobili 140 domobrana sa naoruanjem i opremom.

18119. jun

Desna kolona Glavne operativne grupe VS NOV i POJ (6. istonobosanska i M a j e vika N O U brigada) naila na pukovsku borbenu grupu Anaker nemake 118.
lovake divizije u rejonu s. Osijeani, kod prevoja Hranjen, te nije uspela da pree
put Sarajevo Gorade. Posle krae borbe jedinice su se uputile ka Goradu.
Prilikom povlaenja dva bataljona 6. istonobosanske i jedan bataljon Majevike
N O U brigade odvojili su se od kolone i preli komunikaciju i r. Prau kod . st.
Renovica.

19. jun

U s. Piskavici (kod Uloga) delovi 10. hercegovake N O U brigade unitili etniki

tab istone Bosne i Hercegovine, zarobivi oko 10 oficira iz pratnje i zaplenivi
arhivu, zlato i novac (484 zlatne funte i proko 400.000 kuna. lira i dinara).

19/20. jun

U rejonu s. Sjetline glavnina razbijene 3. udarne divizije NOVJ (sem po jednog bataljona 1. dalmatinske i 5. crnogorske N O U brigade) 8 prela prugu Sarajevo
Viegrad i, u toku dana, na Romaniji se prikljuila Glavnoj operativnoj grupi V
NOV i POJ.

20. jun

S linije s. Tarin s. Blauj Kiseljak s. Busovaa otpoeo napad delova nemake 373. i 369. legionarske divizije u cilju odbacivanja jedinica 5. udarne divizije NOVJ s komunikacije Sarajevo Mostar. Izbegavajui frontalne borbe, jedinice
NOVJ su napadale manje kolone na komunikacijama, a kod s. Zabra razbile jednn
ojaani bataljon. Neprijatelj je do 23. juna zauzeo Kreevo i Fojnicu, ali je 5. udarna
divizija NOVJ i dalje ostala na ovom podruju.
U rejonu Sokolca 1. proleterska divizija Glavne operativne grupe V NOV i POJ
uspostavila vezu s jedinicama Operativnog taba za istonu Bosnu (1. i 2 v o j v o anskom N O U brigadom i Biranskim i Majevikim N O P odredom).

20/21. jun

U Velikoj Kladui Unska operativna grupa, 4. korpusa NOVJ ojaana 2. udarnom

brigadom 8. dvivizije NOVJ, napala i u 20-asovnoj borbi razbila dva bataljona
11. puka domobranske 2. peadijske divizije, ali, zbog intervencije jakih delova
nemake 114. lovake divizije, mesto nije zauzela.

21/22. jun

Kod . st. Dub 6. istonobosanska i Majevika N O U brigada bez borbe prele

r. Prau i prugu Sarajevo Viegrad i uputile se u sastav Glavne operativne grupe
V N O V i PO.J.

23. jun

Oblasni komitet K P J za Bos. krajinu uputio svim organizacijama direktivno pismo

u vezi sa organizacijom etve. (Da bi se etva obavila to potpunije i u to kraem
roku, formirane su omladinske radne ete, bataljoni i brigade, angaovani su svi
organi vojne i narodne vlasti, organizacije KPJ, SKOJ-a, USAOJ-a, A F Z - a i pionira i jedinice 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ.
1 Udarna
grupa (tri bataljona) 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, posle estodnevnog mara Iz s. Blagaja (kod Kupresa), tri dana kasnije, na junim padinama pl
Bitovnje. ula je u sastav 5. udarne d i v i z i j e NOVJ.
' OdseCeni od glavnine prilikom prelaska pruge-, oni su. preko pl. Johorine, skrenuli
prema Hercegovini I prikljuili se 10. hercegovakoj NOU brigadi.

493

143. jtm

CRNA GORA

jun 1943

24. jun

Prva proleterska udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ razbila 28.
bataljon ustake 1. brigade i zauzela Han-Pijesak.

24/25. jun

Druga proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ rasterala

malobrojnu mesnu miliciju i zauzela Olovo, gde je unitila . st., dve lokomotive
i oko 30 vagona.

25. jun

Delovi 12. divizije 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ posle petodnevne borbe odbacili iz rejona Skender-Vakufa, preko Vrbasa, etniku Vrbasku brigadu i delove etnikog Manjakog odreda.

25/26. jun

Prva proleterska i 1. i 2. vojvoanska NOU brigada razbile posadu (dva bataljona

domobranskog 15. peadijskog puka i jedan bataljon ustake 1. brigade) i zauzele
Vlasenicu. Ostaci posade (679 vojnika), veinom bez oruja, pobegli u s. Drinjau.
U borbi je poginuo politiki komesar 6. bataljona 1. proleterske N O U brigade
Ante Bilobrk, narodni heroj.
Trea krajika udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ savladala manje
delove ustake 1. brigade i zauzela Srebrenicu i Bratunac.

27/28. jun

Delovi 2. i 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ razbili mesni bataljon milicije i zauzeli Kladanj.

28. jun

Prva proleterska i 2. vojvoanska N O U brigada odbacile 20. i 29. bataljon ustake

1. brigade prema Zvorniku i zauzele s. Drinjau. Oko 120 ustaa i andarma odralo se u and. stanici do idueg dana, kada su im 21. i 29. bataljon ustake 1. brigade omoguili da se probiju u Zvornik.
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen opljakali i spalili s. D. Dreanj (kod
Neveslnja) i ubili 36 ljudi, ena i dece.

28/29. jun

Peta udarna divizija NOV.T forsirala r. Bosnu i zauzela Kakanj. Iznenaene posade
na obezbedenju rudnika, mostova i . pruge (ojaana eta domobrana) uglavnom
su zarobljene. Uz pomo oko 2000 radnika unitena su postrojenja rudnika uglja i
termoelektrana u Kaknju, . stanice Jehovina, Modrinje, Cetii, Dobrinje, Porijeani i Kakanj, 6 mostova, 4 lokomotive, oko 200 vagona i 25 km pruge, zbog ega
je saobraaj obustavljen 22 dana.

29. jun

Iz Sarajeva, Visokog, Zenice, Varea i Breze delovi nemake 7. SS divizije Princ

Eugen i domobranske 4. lovake brigade i 9. peadijskog puka (na kraju: 3 nemaka
i 4 domobranska bataljona, podrana artiljerijom, tenkovima, oklopnim vozovima i
avijacijom) otpoeli nastupanje u cilju ponovnog zauzimanja Kaknja i izbacivanja
5. udarne divizije NOVJ iz zenikog rudarskog bazena. Do 3. jula 5. divizija je u
vie sudara sa odvojenim kolonama nanela neprijatelju znatne gubitke i izvukla se
na pl. Zvijezdu.
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugeni spalili s. Ljeskovi Dub (kod Neveslnja) i pobili sve zateeno stanovnitvo 208 ljudi, ena i dece.

Jun k.

Po direktivi PK K P J za Bosnu i Hercegovinu, Oblasni komitet K P J za istonu Bosnu obnovio Okruni komitet K P J za Majevicu.
CRNA GORA

1. jun

U rejonu s. Brljevo tirna s. Budnja (Zupa pivska) tri brigade 2. proleterske

udarne i 3. udarne divizije NOVJ (4. proleterska, 7. krajika i 10. hercegovaka
NOU brigada) nonim napadom razbile delove nemake 7. SS divizije Princ
Eugen, prele r. Vrbnicu i izbile u s. Miloevie (kod Savnika). U borbi je poginuo
borac bomba Vojin Poleksi, narodni heroj.
Otpoelo prebacivanje nemake 118. lovake divizije s donjeg
tjesku i glavnine nemake 7. SS divizije Princ Eugen (koju
s. Bare smenila italijanska divizija Ferara) preko Gacka
diviziji, u cilju stezanja obrua i unitenja Glavne operativne

2. jun

toka r. Tare na r. Suje na poloaju Savnik

u susret 118. lovakoj
grupe VS N O V i POJ.

Na Vuevo izbila 3. dalmatinska N O U brigada i preuzela poloaje 6. istonobosanske udarne brigade Drinske operativne grupe, koja je upuena ka s. Tjentitu da
sadejstvuje s jedinicama odreenim za prodor preko r. Sutjeske.
Na prostoriji s. Curevo s. Mratinje s. Nikovii s. Hum i u rejonu istono
od Avtovca nemaki avioni, u 70 borbenih letova, bombardovali i mitraljirali jedinice Glavne operativne grupe VS N O V i POJ.

494

1943.

jul

C R N A GORA

jul

1943.

3. jun

Sedma krajika udarna i 10. hercegovaka udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ
povukle se ka Mratinju posle otrih trodnevnih borbi na Javorku (pivskom) protiv
jedinica nemake 7. SS divizije Princ Eugen, u kojima su pretrpele gubitke od
oko 200 mrtvih i ranjenih. Poginuli su, pored ostalih, zamenik komandanta 10. hercegovake N O U brigade Vlado Tomovi i borac 7. krajike N O U brigade Pavle
Dever, narodni heroji.

4 jun

U s . Nikoviima (kod Zabljaka), po nareenju VS N O V i POJ, formiran Stab June

grupe za proboj, koji je istog dana odrao sastanak sa tabovima 3. udarne i 7. divizije NOVJ. na kome je odlueno da se ispita mogunost i izvre pripreme za proboj u Sandak.

5. jun

U rejonu ua r. Suice u r. Taru s. Uzlup s. Tepca jedinice 3. udarne i 7. divizije NOVJ izviale prelaze na r. Tari radi prebacivanja u Sandak i ustanovile
da su ih neprijateljske snage vrsto posele.
Stab June grupe za proboj obavestio VS NOV i POJ da su mu propali pokuaji
forsiranja r. Tare i da nema mogunosti da se sa bolnicama prebaci u Sandak,
te predlae da krene za Severnom grupom preko r. P i v e u pravcu Sutjeske, to je
VS istog dana usvojio, naredivl da se povedu samo pokretni ranjenici, a nepokretni
sakriju po umama i peinama na Durmitoru i Pivskoj planini.
Otpoeo napad nemake 1. brdske divizije, borbene grupe Ludviger, italijanske
divizije Ferara i borbene grupe Izaska italijanske divizije Venecija na jedinice Glavne operativne grupe VS N O V i POJ u donjim tokovima r. Tare i r. Pive.

6. jun

Preko improvizovanog mosta kod s. G. Krueva, gde su pretrpele velike gubitke

od nemake avijacije, jedinice 7. divizije N O V J prebacile se na levu obalu r. Pive
i ubrzo izbile na Vuevo.
Nemaka 7. SS divizija Princ Eugen potisnula 7. krajiku i 10. hercegovaku
udarnu brigadu 3. udarne divizije N O V J ka s. Tjentitu i severnim padinama Maglia i zauzela s. Mratinje i pl. Magll.

7. jun

Kod s. Godinja (blizu Virpazara), u borbi protiv etnika, poginuo partijsko-politiki radnik Blao Joov Orlandi, narodni heroj.

8. jun

Stab June grupe, zbog neuspelog prelaska preko r. Tare, naredio da

divizijo NOVJ i Centralna bolnica VS prebace na levu obalu r. Pive
vizovanog mosta kod s. G. Krueva i probiju preko Vueva i Sutjeske
grupom. Divizija se uvee spustila u klisuru i u toku noi otpoela
preko reke.
Nemaka 1. brdska divizija, delovi 7. SS divizije Princ Eugen,
Ludviger i italijanska divizija Ferara, uz neposrednu podrku
cije, izvrili snaan pritisak na poloaje 3. udarne divizije NOVJ na
Ova divizija je odolevala neprijatelju i, delom snaga, sklanjala
po peinama Pivske pl. i u kanjonu r. Tare.

se 3. udarna
preko improza Severnom
prebacivanje

borbena grupa
nemake avijaPivskoj planini.
teke ranjenike

9. jun

GS i PK K P J za Crnu Goru i Boku, glavnina 3. udarne divizije NOVJ i Centralna

bolnica VS, posle uspenog prelaska preko r. Pive, produili pokret i u toku noi
izbili na Vuevo. Nemaka avijacija, u 78 borbenih letova, skoro je neprekidno
tukla njene snage u kanjonu r. Pive, nanevi im velike gubitke, a naroito tekim
ranjenicima u blizini mosta kod s. G. Krueva.

10. jun

Na Vuevu (visoravan na Magliu) grupa lanova PK K P J i GS za Crnu Goru i Boku

i nekoliko partijsko-politikih radnika odrali sastanak na kome su, prema direktivi
i zadatku CK KPJ, odluili da se vrate u Crnu Goru najpovoljnijim pravcem: onim
koji izmeu s. Mratinja i pl. Maglia vodi ka pl. Goliji.
Komanda Durmitorskog vojnog podruja rasformirana a njeno ljudstvo prikljueno
jedinicama 3. udarne divizije N O V J i Centralnoj bolnici VS.

15. jun

Kod s. Vinjice (blizu Pljevalja), po povratku sa r. Sutjeske, u borbi protiv etnika

poginuo partijsko-politiki radnik Milosav Stikovi, narodni heroj.

Jun p. p.

U durmitorskom srezu, u toku bitke na r. Sutjesci, nemaka 1. brdska i 7. SS divizija Princ Eugen i italijanska divizija Ferara ubile oko 1200 ljudi, unitile oko
5.500 stambenih i ostalih zgrada i opljakale oko 67.000 grla stoke.

17. jun

Glavnine 3. proleterske (sandake) N O U brigade i 5. crnogorske N O U brigade

koje nisu uspele da se, za Glavnom operativnom grupom VS probiju u istonu
Bosnu, probili su se sa r. Sutjeske, po grupama, na teritoriju Crne Gore i Sandaka.

495

1943. jun

MAKEDONIJA

jun 1943.

18. jun

Po direktivi CK KPJ, probijajui se s Vueva, PK K P J i GS N O V i PO za Crnu

Goru i Boku i grupa partijsko-politikih radnika (ukupno oko 50 ljudi), stigli u
Crnu Goru (u s. Vinjia Do na pl. Goliji). Sutradan su se prebacili u s. Petrove
Dolove (kod Nikia), odakle se, prema postavljenim zadacima, uputili raznim
pravcima.

28. jun

U Nikiu, Podgorici (sada: Titograd), Baru, Andrijevici i Beranama (sada: Ivangrad), po nareenju italijanskog guvernera za Crnu Goru, streljano 180 rodoljuba,
kao odmazda za teak poraz 383. puka italijanske divizije Venecija; u borbi na
Biou 1417. maja.
U kola.inskom srezu odrani prvi sastanci komunista posle povratka partijskih radnika sa r. Sutjeske. Odlueno je da se oivi aktivnost partizanskih eta. Ubrzo je
formirana partizanska eta u Rovcima (kod Kolaina).

Jun

etnika kaznena ekspedicija uhapsila 113 rodoljuba u s. Babinom kod Berana

(sada: Ivangrad) i predala ih italijanskim vlastima, a ove ih odmah uputile u koncentracione logore.
HRVATSKA

1. jun

Rukovodstvo NOF-a za Istru uputilo poziv stanovnitvu da stupa u NOB.

U s . Desincu (kod Jastrebarskog) 2. bataljon Zumberako-pokupskog N O P odreda
razoruao posadu od 7 domobrana.

2. jun

Kod . st. Kapela-Batrina (na pruzi SI. Brod Nova Gradika) Diverzantska grupa
3. operativne zone N O V i PO Hrvatske unitila teretni voz (lokomotivu i 8 vagona).

3. jun

Na pruzi Virovitica Podrav. Slatina Diverzantska grupa 3. operativne zone NOV

i PO Hrvatske izbacila iz ina oklopni voz, a unitila lokomotivu i 6 vagona teretnog voza.

3/4. jun

Slunj zauzele jedinice 4. banijske brigade Unske operativne grupe i 8. krajike

brigade, ali su ga protivnapadom 5. juna ponovo povratile snage domobranskog
11. brdskog puka. Zarobljen je 21 andarm i domobran, dok su jedinice NOVJ
imale 5 mrtvih i 14 ranjenih.

4. jun

U Naicama jedinice 12. brigade 12. divizije NOVJ napale domobranski 4. ininjerijskl bataljon. Istovremeno je 17. brigada 10. divizije NOVJ odbila tri ustaka
bataljona upuena kao pojaanje iz Osijeka. Poginulo je 57 i zarobljeno 190 domobrana, dok su 12. i 17. brigada imale 16 mrtvih i 24 ranjena.
Ustako uporite D. Motiinu (kod Naica) zauzele jedinice 21. brigade 10. divizije
NOV.T. Poginula su 93 a ranjeno je 6 ustaa. Brigada je imala 7 mrtvih i 13 ranjenih.
Kod . st. Laevac (blizu Okuana) jedinice 1. N O P odreda i Diverzantska grupa
3. operativne zone N O V i PO Hrvatske unitile teretni voz (lokomotivu i 50 vagona).
U s. Bruanima (kod Gospia) 3. udarna brigada 6.. divizi je N O V J napala ustako-domobransku posadu, ali nije uspela da zauzme selo. Poginulo je 6 i ranjeno 16
neprijateljskih vojnika. Brigada je imala 15 mrtvih i 42 ranjena.

5. jun

U s. Zagvozdu (kod Makarske) jedinice Biokovskog N O P odreda napale posadu

iz domobranskog 1. dobrovoljakog puka. Poginulo je oko 30, a zarobljeno 38 domobrana. Odred je imao 3 mrtva i 6 ranjenih.

Jun p.

U s. Crnoj Vlasti (kod Vrhovina) formiran Bataljon protiv pete kolone G NOV
i PO za Hrvatsku.
Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku od 17. maja preimenovane brigade 8. divizije NOVJ: 4. udarna u 1. brigadu; 5. udarna u 2. brigadu i 15. udarna u 3. brigadu.
Po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku od 17. maja preimenovana 9. udarna brigada 6. divizije NOVJ u 3. brigadu 6. divizije.

6. jun

U rejonu s. Dabra (kod ibenika) delovi 2. bataljona Splitskog N O P odreda i ibenska partizanska eta ubile 11 karabinijera.
U dragi Vranjica (kod Trogira) jedinice 3. bataljona Splitskog N O P odreda otetile
italijanski vojni hidroavion i ranile 4 lana posade.

496

1943. jun

MAKEDONIJA

jun 1943.

7. jun

Kod s. M. Ciste (blizu Skradina) 1. bataljon Severnodalmatinskog N O P odreda napao

antikomunistiku miliciju i karabinijere, te ubio 4 i zarobio 5 milicionera i karabinijera, a imao 3 mrtva i 3 ranjena.

7/8. jun

Jako etniko uporite Josipdol (kod Ogulina) napale jedinice 3. udarne brigade
8. divizije NOVJ i pretrpele gubitke od 2 mrtva i 25 ranjenih.

8. jun

U s . Martiniu (kod Petrinje) delovi nemakog 130. grenadirskog puka sa Ininjerijskom etom domobranske 1. brdske divizije napali 2. bataljon 13. proleterske
NOU brigade Rade Konar. Posle jednoasovne borbe neprijatelj je odbijen uz
gubitke od 7 ranjenih i 9 zarobljenih. Bataljon je imao 2 ranjena.
Na . st. Peenica (kod Petrinje) 1. bataljon 13. proleterske N O U brigade Rade
Konar razoruao 20 domobrana i unitio stanina postrojenja.
U s . Vrhovinama (kod Otoca) odran veliki narodni zbor na kome su govorili
predstavnici K P H , narodne vlasti, vojske i omladine.

9. jun

U rejonu Krpeljevca (kod ibenika) 1. bataljon Severnodalmatinskog N O P odreda

napao antikomunistiku miliciju. Poginulo je 16 milicionera i 1 italijanski vojnik,
a zarobljeno 27 milicionera.
U srezu Ogulin odrani
stanovnitva.

10. jun

izbori za mesne NO odbore na kojima je glasalo 95%

U s . Brezovici (kod Zagreba) 3. bataljon 13. proleterske N O U brigade Rade Konar napao posadu i zarobio 13 domobrana, dok su se ostali razbeali.
U s . Marinu ule jedinice Splitskog N O P odreda, a italijanska posada se pod zatitom dveju torpiljerki povukla u Trogir.

10/11. jun

Na . st. Odra (kod Zagreba) 2. bataljon 13. proleterske N O U brigade Rade Konar razoruao strau od 6 domobrana, a stanicu zapalio.

11. jun

U Otocu otpoela Prva zemaljska konferencija delegata A F Z - a Hrvatske. Dalji

rad je nastavljen u s. Prozoru, gde je 13. juna izabran Glavni odbor AFZ-a.
Delovi italijanske divizije Zara i Dinarske etnike
napali 2. udarnu brigadu 6. divizije NOVJ u rejonu
je odlunim protivnapadom odbacila neprijatelja u
gubitke od 39 mrtvih i ranjenih, dok je sama imala

divizije iz Knina i s. Strmice

s. Padena i s. Otona. Brigada
polazne rejone, nanevi mu
1 mrtvog i 5 ranjenih.

Jedinice italijanske divizije Zara otpoele pretres terena izmeu s. Vodica i s. Ciste Male (kod ibenika) i do 14. juna pohvatale i streljale 72 rodoljuba.
12. jun

Odrana prva konferencija USAOJ-a za okrug Karlovac, na kojoj je izabran Okruni odbor.

12/13. jun

Jedinice 16. brigade 12. diviizje NOVJ napale obezbedenje . st. Suhopolje (kod
Virovitice), te zarobile 16 domobrana i 1 oficira i zapalile staninu zgradu, 3 skladita i 8 vagona.

13. jun

U Otocu i na Plitvikim jezerima otpoelo dvodnevno Prvo zasedanje Zemaljskog

antifaistikog vijea narodnog osloboenja Hrvatske (ZAVNOH-a). Izabran je
Izvrni odbor i donete su odluke o daljoj oslobodilakoj borbi u Hrvatskoj. U rezoluciji Z A V N O H - a je istaknuto da treba sve rodoljubive i demokratske snage
okupiti u jedinstveni NOF, pojaati borbu za osloboenje Istre, Zadra, Rijeke, jadranskih ostrva, anektiranog dela Dalmacije, Hrvatskog primorja, Gorskog kotara
i Meumurja i onemoguiti ponovno uspostavljanje protivnarodnog reima.
Jedinice 17. brigade 10. divizije NOVJ zauzele s. Sira (kod Daruvara) a za to vreme
21. brigada odbila neprijateljska pojaanja iz Pakraca. Poginulo je 57, ranjeno 55
i zarobljeno 85 vojnika domobranske 4. brdske brigade, dok su jedinice 10. divizije
imale 27 mrtvih i 63 ranjena. Tom prilikom je poginula Persa Bosanac, desetar
1. ete 2. bataljona 17. brigade, narodni heroj.

13/14. jun

Jedinice 2. udarne brigade 6. divizije N O V J napale posadu italijanske divizije

Zara u s. Raduiu i s. Mokrom Polju, ali je napad obustavljen zbog jakog otpora
neprijatelja i itaiijansko-etnikih pojr.anja upuenih iz Knina, s. Golubia i s.
Devrsaka. Neprijateljski gubici: 14 mrtvih i 30 ranjenih, 2. like brigade: 19 mrtvih
i 52 ranjena.

Jun s.

Po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku formiran 2. primorsko-goranski

odred.

NOP

497

1943. jun

MAKEDONIJA

jun 1943.

17. jun

Cetingrad zauzela 2. udarna brigada 8. divizije NOVJ i zarobila, a delom unitila,

dve ete domobranskog 11. brdskog puka. Poginulo je 60, ranjeno 15 i zarobljeno
160 domobrana. Brigada je imala 13 mrtvih i 41 ranjenog. Tada je poginuo i Milan
akiran, narodni heroj.

18. jun

Osloboenu teritoriju 2umberka napalo pet ojaanih ustakih i italijanskih bataljona. Posle desetodnevnih jakih borbi protiv 13. proleterske N O U brigade aRade
Konar i Zumberako-pokupskog N O P odreda na prostoriji s. Krai s. Vivodina s. Soice neprijatelj se morao povui uz gubitke od 152 mrtva, ranjena i
nestala. Jedinice NOVJ su imale 22 mrtva l 53 ranjena.

19. jun

Slunj zauzele jedinice 8. divizije N O V J i zarobile 45 vojnika 1 3 oficira domobranskog 11. brdskog puka. dok se ostatak posade probio ka s. Furjanu i s. Laevcu.
U rejonu s. Rave, s. Kljenka, s. Zavojana i s. Kozice oko 3.500 vojnika italijanske
divizije Mesina i domobranskog 1. dobrovoljakog puka iz Vrgorca napalo Biokovski N O P odred. Posle dvodnevnih borbi neprijatelj se 21. juna povukao uz
gubitke od 9 mrtvih i 26 ranjenih. Odred je imao 9 mrtvih.

20. jun

Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku, u Slavoniji rasformiran Stab 3. operativne zone N O V i PO THrvatske.

U V. Kladui 2. udarna brigada 8. divizije N O V J i 4. banijska brigada Unske operativne grupe napale dva bataljona domobranskog 11. brdskog puka. Napad je
sutradan obustavljen zbog pristizanja delova nemake 114. lovake divizije i domobranske 2. brdske brigade. Zarobljeno je 185, poginulo 40 i ranjeno 100 domobrana,
dok su jedinice NOVJ imale 35 mrtvih, 121 ranjenog i 10 nestalih.
Kod s. Stupnika (na pruzi Zagreb Jastrebarsko)
(lokomotiva 1 10 vagona) i ranjeno 5 domobrana.

minom

uniten

teretni voz

Na putu Petrinja s. Gora eta Matija Gubec Banijskog N O P odreda napala iz

zasede i zarobila 18 domobrana.
21. jun

Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku formirnn Stab Grupe primorsko-goranskih

NOP odreda, te prestao ra3 dotadanjeg taba 5. operativne zone N O V i PO
Hrvatske.
Na Koruli partizanski vod napao italijanske karabinijere sa stanice Cara, te ubio
7 i ranio 2 karabinijera. Radi odmazde, jedinice 93. puka italijanske divizije Mesina su uhapsile vei broj rodoljuba, pa 40 njih streljale.
Na . st. Sa (kod Sunje) 3. bataljon Banijskog N O P odreda zarobio strau od 16 domobrana.

22. jun

U rejonu s. Njeia (kod Slav. Poege) 21. brigada 10. divizije NOVJ napala nemaku borbenu grupu koja je prodrla u osloboenu Poeku kotlinu, te je posle
teke jednodnevne borbe odbacila u Slav. Poegu. Poginulo je 11, ranjeno 26 i
nestalo 5 nemakih vojnika. Brigada je imala 8 mrtvih i 20 ranjenih.
Kod s. Putianja (blizu ibenika) dva bataljona Severnodalmatinskog N O P odreda
napali karabinijere i antikomunistiku miliciju. Poginulo je 18, ranjeno 8 1 zarobljeno 20 neprijateljskih vojnika. Odred je imao 1 mrtvog.

23. jun

Zdravstveni odsek Z A V N O H - a izdao Uputstvo za

stvene slube na osloboenoj teritoriji Hrvatske.

rad

na

uspostavljanju

zdrav-

25. jun

Jedinice Biokovskog N O P odreda napale posadu s. Grabovca (kod Makarske). Poginula su i ranjena 3, a zarobljeno je 8 domobrana.
Delovi 4. ustake brigade iz Gospia, podrani italijanskom avijacijom, napali 3.
udarnu brigadu 6. divizije NOVJ i posle teke borbe zauzeli s. Liki Osik i s. Budak.
Ustae su imale 21 mrtvog, 42 ranjena i 8 nestalih, a 3. brigada 13 mrtvih i 26
ranjenih.
Jedinice 2. udarne brigade 6. divizije NOV.) napale i potisle etnike snage iz
s. Golubia, s. Radinovia i s. Ronevia, ali su se i same morale povui pred nadmonim italijansko-etnikim snagama iz Knina, uz gubitke od 6 mrtvih i 8 zarobljenih.

26. jun

498

U rejonu s. Zupia (kod Petrinje) 1. bataljon Banijskog N O P odreda sa etom

'Matija Gubec napao iz zasede nemaku autokolonu i unitio 2. a otetio 4 kamiona.
Poginulo je 11 nemakih vojnika i 1 oficir, a zarobljen je 1 vojnik. Bataljon je imao
I mrtvog i 2 ranjena.

1943. juri

MAKEDONIJA

jun 19431

26/27. jun

Na . st. Ivani-Grad 1. bataljon Moslavakog N O P odred zarobio 18 domobrana.

27. jun

G N O V i PO za Hrvatsku naredio 12. diviziji NOVJ da se iz Slavonije, preko Bilo-gore, Moslavine i Kalnika, prebaci u Hrvatsko zagorje sa zadatkom da s tamonjim jedinicama pristupi zauzimanju manjih neprijateljskih uporita, politiki deluje i sprovede mobilizaciju.

2S. jun

U Otocu otpoela dvodnevna Prva pokrajinska konferencija antifaistike omladine Hrvatske, na kojoj je izabran Glavni odbor USAOH-a od 26 lanova.
U rejonu s. Smiljana, s. Otea i s. Klanca (kod Gospia) 1. udarna i 3. udarna brigada 6. divizije NOVJ napale delove 4. ustake brigade, ali su se posle jednodnevne borbe morale povui pod pritiskom jaih snaga iz Gospia. Neprijatelj je
imao 5 mrtvih i 29 ranjenih, a jedinice 6. divizije 18 mrtvih i 49 ranjenih.
Po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku preimenovana 4. banijska brigada Unske
operativne grupe u 1. brigadu Unske operativne grupe.

29. jun

Kod s. Vrhovaca (na pl. Papuku), po nareenju taba 2. hrvatskog korpusa NOVJ.
formiran Poeki N O P odred.
Kod s. Borojevaca (blizu akova), po nareenju taba 2. korpusa N O V i PO Hrvatske, formiran Diljski N O P odred.
Kod s. Gornji Bork i (blizu Daruvara), po nareenju taba 2. korpusa NOV i PO
Hrvatske, formiran Daruvarski N O P odred.
U s . Gakovu (kod Grubinog Polja), po nareenju taba 2. korpusa NOV i PO Hrvatske, formiran Bilogorski N O P odred.
Po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku preimenovana 16. NO brigada 12. divizije N O V J u Omladinsku brigadu Joa Vlahovi.
Po nareenju taba 2. korpusa NOV i PO Hrvatske, 1. N O P odred 3. operativne
zone preimenovan u Posavski, a 2. N O P odred u Podravski N O P odred.
Kod s. Sudovca (blizu Varadinskih Toplica) Zagorska udarna eta Kalnikog N O P
odreda zarobila 21 domobrana.

30. jun

U s . Obijaju (kod Topuskog), po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku, formirana

2. brigada Unske operativne grupe.
Kod Stubice (na putu s. Pirovac s. Tijesno) 1. eta 1. bataljona Severnodalmatinskog N O P odreda napadom iz zasede zarobila 7, ubila 9 i ranila 2 vojnika iz
italijanske divizije Zara. Za odmazdu, italijanski vojnici su u selima Belini,
Hraminl, Murteru i Pirovcu (kod ibenika) zapalili 15 kua i streljali 25 ljudi.

MAKEDONIJA
I. jun

U s . Crnovitu (kod Kostura, u Grkoj) Bitoljski N O P odred Goce Delev i grki

partizanski odred Vio razoruali seosku kontraetu i odrali miting sa seljacima,
a potom se povukli na pl. Vio.

3. jun

N O P odredi Dobri Daskalov i Sava Mihajlov uli u s. Pravednik, s. ekovo

i s. Dradnju (kod Kavadaraca) poto su posle poluasovne borbe, savladali otpor
bugarske policije u s. Dradnji. Odredi su u ovim selima spalili optinske arhive,
a ito i vunu, koju je okupator rekvirirao, i zaplenjeni novac vratili seljacima.
Zarobljena su 3 policajca, a zaplenjeno je 8 puaka, 2 pitolja i dosta municije.

4. jun

U s. Galitu (kod Kavadaraca) N O P odredi Dobri Daskalov 1 Sava Mihajlov

odrali veoma uspeo zbor sa seljacima.

5. jun

U s . Drenu i s. Smolanu (kod Kavadaraca) N O P odredi Dobri Daskalov i Sava

Mihajlov odrali mitinge. Odred Sava Mihajlov, naputajui s. Dren, vodio
borbu protiv bugarske zasede.

Jun p.

Prespansko-ohridski N O P odred Damjan Gruev odrao uspele tajne zborove sa

stanovnitvom sela Leskovec, urlencl. Stenje (kod Rosna) i Olaani (kod Ohrida)
pozivajui ga da stupa u N O P odrede.
Kod pl. Jame (na putu Kievo Debar) Kievsko-mavrovskl N O P odred posekao
tt stubove u duini od 1 km i spalio dva mosta, a potom odrao uspele zborove i
formirao NO odbore u s. Ehlovcu i s. Gari.

499

1943. jun

MAKEDONIJA

jun 1943.

6. jun

U s . Berbacu (kod Kumanova) delovi 2. junomoravskog N O P odreda u kraoj borbi

naterali u bekstvo oko <10 bugarskih policajaca.

7. jun

U Tikveu delovi bugarske 14. i 15. divizije i policijske snage iz Kavadaraca, Velesa
i Prilepa preduzeli koncentrina dejstva da bi unitili N O P odrede Dobri Daskalov i Sava Mihajlov. Odredi su u to vreme, po zadatku, bili krenuli na podruje
Velesa, ali nisu uspeli da se tamo probiju, ve su se, pod borbom, po grupama
prebacili preko Vitaeva ka pl. Koufu. Neprijatelj je do 16. juna streljao u Tikveu 72 seljaka a u s . Vatai, posle zverskog muenja, 12 omladinaca od 14 do 16
godina; zatim se, opljakavi i popalivi vie sela, povukao u polazne garnizone

. jun

Kod s. Faria (blizu Kavadaraca) N O P odred Dobri Daskalov razbio bugarsku

zasedu.

9. jun

U s . M. i s. G. Kadobili (kod Kavadaraca) upao N O P odred Dobri Daskalov i odrao zbor sa seljacima, kojima je podelio 900 kg vune naene u optinskom magacinu. Bugarska policija je potom streljala 4 pripadnika NOP-a.

10. jun

Direkcija bugarske policije u Sofiji naredila oblasnim naelnicima policije carstva da strogo sprovode odluku vlade o konfiskaciji celokupne imovine partizana
i njihovih porodica, kao i pristalica NOP-a koji ih prihvataju i podravaju.

U. jun

Bitoljski N O P odred Goee Delev, po direktivi GS NOV i PO za Makedoniju.

preao iz Egejske Makedonije, gde je dotada dejstvovao. na nau teritoriju u rejonu
s. Graenice (kod Bitolja).

12. jun

Kod mesta zvanog Klinska lesa (blizu Kavadaraca) bugarska zasea, posle krae
borbe, ubila politikog komesara 3. operativne zone NOV i PO Makedonije. 2 bolesna borca N O P odreda Dobri Daskalov - i 1 seljaka koji su pokuavali da predu
Crnu reku.

13. jun

Kod Kaluerovog kamena (na pl. Kozjaku) N O P odredi Dobri Daskalov i Sava
Mihajlov, posle krae borbe, izbegli okruenje koje su im pripremili bugarska vojska
i policijski odred i bez gubitaka se povukli prema pl. Koufu.

U. jun

U rejonu . st. Proeka (na pruzi Kievo Struga) Kievsko-mavrovski N O P odred

napao elezniki transport, ubio 7 italijanskih vojnika i zaplenio 1 p. mitraljez, 7
puaka, dosta municije i druge opreme.

Jun s.

U rejonu s. Podvisa (kod Kieva) formiran SK K P J za kievski srez.

U s . Maglencima i s. Jablanicl (kod Kumanova) bugarska policija i preevska kontraeta streljale 15 seljaka za odmazdu zbog netispeha policijskog odreda Benkovski u borbama protiv jedinica N O V kumanovskog i vranjskog podruja.

16. jun

Izmeu s. Rakle i s. Nikodina (kod Prilepa), u borbi protiv bugarskih vojnika i policije, ranjen zamenik komandanta N O P odreda Dobri Daskalov Blao Todorovski
Cio, narodni heroj (posle nekoliko dana podlegao ranama).

23. jun

U s. Lavci (kod Bitolja) bugarska vojska i policija opkolile grupu od 13 partizana

Bitoljskog N O P odreda Goce Delev. Posle krae borbe poginuli su vrilac dunosti komandanta 2. operativne zone N O V i PO Makedonije i jedan borac, dok su se
ostali borci probili i kasnije prikljuili svojem odredu.

26. jun

Kumanovska partijska organizacija formirala dve partizanske grupe, koje su do

kraja jula dejstvovale dolom na vranjskom terenu, u sastavu 2. junomoravskog
N O P odreda, a delom u rejonu Kozjaka. (Ove grupe su posluile kao jezgro za formiranje Kumanovskog N O P odreda.)

28. jun

U s . Rakovu (kod Lerina, u Grkoj) Prespansko-ohridski N O P odred

Damjan
Gruev* i Bitoljski N O P odred Goce Delev razoruali 8 policajaca, zapalili optinsku arhivu i odrali uspeo miting.
U s . Orahu (kod Kumanova) Kumanovska partizanska grupa, neposredno posle formiranja, spalila optinsku arhivu.

500

1943. jun

SLOVENIJA

jun 1 .

SLOVENIJA
5. jun

U blizini s. Bogenperka i s. Osredeka (kod Litije) 1. slovenaka NOU brigada Tone

Tomi, posle vie naizmeninih juria, razbila dve nemake policijske kolone iz
Litije, koje su nadirale u pomo napadnutim posadama s. Osredeka i s. Javorja.
Brigada se pred vee prebacila preko nemako-italijanske demarkaclone linije u
rejon s. Bukovice (kod Trebnja).

6. jun

U rejonu s. Ribnica k. 374 s. Zagorica (kod Trebnja) jake italijanske snage

okruile 1. slovenaku N O U brigadu Tone Tomi. Brigada je, u otrim borbama,
probila dva neprijateljska obrua, pa se kroz i talijansko uporite s. Malu Loku,
preko pruge, prebacila u rejon s. Dobrnia.

7. jun

Izmeu s. Knee i s. Sv. Lucije (sada: Most na Soi, kod Tolmina) 6. slovenaka
N O U brigada Ivan Gradnik poruila elezniki most na r. Bai, dug oko 100 m, i
time za dui period onemoguila prebacivanje nemakih trupa i svaki saobraaj
ovom prugom.
U blizini s. Trtnika kod Podbrda (blizu Bohinjske Bistrice) zaseda 3. bataljona 6.
slovenake N O U brigade Ivan Gradnik razbila jaku italijansku patrolu, nanevi
j o j gubitke od 1 mrtvog i 5 ranjenih.

9. jun

Italijanske snage iz Trebnja, Mirne Pei i 2uemberka napale 1. slovenaku N O U

brigadu Tone Tomi i 2. slovenaku NOU brigadu Matija Gubec. Posle otre
borbe u rejonu s. Dobrni s. Korita s. Dobrave neprijatelj je odbaen uz gubitke
od 1 mrtvog i 6 ranjenih.

II. jun

Kod s. Vrbija (blizu Grosuplja) 1. bataljon 51. peadijskog puka italijanske divizije
Kaatori dele A l p i izvrio napad na 2. bataljon 4. slovenake N O U brigade Ljubo
Sercer, ali je posle otre borbe odbaen u polazni garnizon Senturje, uz gubitke od
2 mrtva i 8 ranjenih. Slovenaki bataljon je imao 2 mrtva i 5 ranjenih.

13. jun

U blizini s. Vrha i s. Rogateca (kod Grosuplja) dva bataljona 51. i 52. peadijskog
puka italijanske divizije Kaatori dele A l p i iz s. elimlja i s. Senturja napali 3. i
4. bataljon 4. slovenake N O U brigade L j u b o Sercc-r. Posle otre vicasovne borbe
neprijatelj je, energinim udarom, odbaen ka s. Gradiu. Poginulo je 10 1 ranjeno
7 italijanskih vojnika. Gubici jedinica NOVJ: 6 ranjenih.
Na mostu na r. Savi kod Kranja zaseda 7. bataljona Gorenjskog N O P odreda napala
nemaku policijsku auto-kolonu od 0 automobila, nanevi j o j znatne gubitke. Time
je omoguila da ostale snage bataljona nesmetano izvre mobilizaciju u s. Straiu,
u neposrednoj blizini Kranja.

20. jun

CK KP Slovenije dao PK K P S za Slovenako primorje ocenu dotadanjeg rada i

uputstvo za budui rad i konstatovao da najvei rezultat NOB-a u Slovenakom
primorju predstavlja uspela mobilizacija, koju ni pootrene represalije nisu mogle
da spree. Istovremeno je ukazano na opasnost >sredinatva< kao nove forme rada
reakcije i naglasio potrebu za daljim uvrenjem P a r t i j e i stvaranjem jedinstvenog
oslobodilakog pokreta.

22. jun

Kod zaseoka Kodra (blizu Idrije) patrola 5. slovenake N O U brigade Simon Gregori unitila italijanski autobus s posadom 1. pokretnog odreda karabinijera.
Poginulo je 15, a teko ranjeno 5 karabinijera i zaplenjeno je njihovo naoruanje.

24. jun

Kod s. Rajhenaua (blizu Koevja) 1. slovenaka N O U brigada Tone Tomi napala

i razbila italijansku kolonu iz sastava grupacije crnih koulja 21. april. Poginulo
je 16, ranjeno 6 i zarobljeno 10 italijanskih vojnika, dok se samo 13 njih spasio
bekstvom u Koevje.
U Gorenjskoj, naredbom GS N O V i PO za Sloveniju, formirana 2. operativna zona
NOV i PO Slovenije (ili gorenjska zona), koja je obuhvatala teritoriju Gorenjske i
zapadni deo Koruke.

27. jun

Stab Primorske operativne zone N O V i PO Slovenije naredio Stabu 5. slovenake

N O U brigade Simon Gregori da jedan bataljon uputi na podruje Trsta gde e
prihvatiti novopriole borce iz Trsta, Tria i Krasa i transportovati ih u Dolenjsku
radi naoruavanja i obuke, kao i da intenzivnije preduzima diverzantske akcije na
komunikacijama.

25. jun

Na padinama pl. Nizkog vrha, kod s. Stoibice u Reiji, delovi 2. bataljona 5. slovenake NOU brigade Simon Gregori razbili italijansku jedinicu
teritorijalne
odbrane iz Trbia. Poginulo je 5 i zarobljeno 8 italijanskih vojnika.

501

1943. jun

SRBIJA

jun 1943.

SRBIJA
I- jun

U s . Razbojni (kod Kruevca) Rasinski N O P odred i jedna eta 3. bataljona 1. junomoravskog N O P odreda vodili borbu protiv delova SDS, te ubili 2 1 ranili 4 vojnika,

2. jun

Na Frukoj gori. od dotadanje Grupe udarnih bataljona, formirana 3. vojvoanska

N O U brigada, jaine 3 bataljona.
Na putu Irig Petrovaradin 2. bataljon 3. vojvoanske N O U brigade iz zasede
unitio vojniki automobil, a potom, u petoasovnoj borbi, razbio 450 ustaa i domobrana. Neprijatelju su naneti gubici od 25 mrtvih i 45 ranjenih, dok je 2. bataljon
imao 1 mrtvog i 3 ranjena.

3. jun

Izmeu s. Vognja i Srem. Mitrovice Diverzantska grupa 3. odreda 3. operativne zone

N O V i PO Hrvatske minirala prugu i otetila nemaki transportni voz. Na ruevine
ovoga voza naleteo je drugi teretni voz. te se survao sa pruge. Unitene su 2 lokomotive i 20 vagona, a poginulo je 12 i ranjeno 43 nemaka vojnika.
Izmeu s. Duine i s. Rogae (kod Sopota). u borbi protiv delova SDS, 2. eta Kosmajskog N O P odreda ubila 18 i ranila vie neprijateljskih vojnika. Poginuo je komandir ete Ivan Zahred, narodni heroj, a 2 su borca ranjena.

4- jun

U Srem. Rai Bosutska partizanska eta razoruala delove domobranskog 2elezniko-straarskog bataljona, zaplenila 29 puaka s municijom i zapalila kasarnu i . st.
Sava-Raa.
U s. Makranu (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda ubili 2 etnika i zaplenili izvesnu koliinu rekviriranih namirnica.

Jun p.

U blizini s. Silbaa (kod Ba. Palanke) odrano savetovanje partijskih rukovodilaca

Bake. Proueno je Otvoreno pismo PK K P J za Vojvodinu, upueno 15. maja svim
lanovima K P J u Bakoj i Baranji, i odreeni su dalji zadaci.

6- jun

Kod s. Liplja (blizu Mionice) Valjevski N O P odred se sukobio sa etnicima 1 ubio 4.

a ranio 6 etnika.

8- jun

U blizini s. Ravne (pod pl. Kozjakom) tri ete 2. junomoravskog N O P odreda u

dvoasovnoj borbi razbile oko 120 bugarskih policajaca.
Izmeu s. Batajnice i s. Nove Pazove diverzantska grupa 3. bataljona 3. NOP odreda
3. operativne zone NOV i PO Hrvatske minirala prugu i unitila lokomotivu i 7
vagona teretnog voza, zbog ega je saobraaj bio obustavljen 15 asova.

9. jun

U Blace upala jedna eta Rasinskog N O P odreda, sa grupom boraca 3. bataljona 1.

junomoravskog N O P odreda, i iz sreskog magacina izvukla 1200 kg eera, te polovinu toga podelila narodu.
U rudniku uglja kod Aleksinca jedna eta 3. bataljona 1. junomoravskog NOP
odreda, sa desetinom boraca biveg Ozrenskog N O P odreda, uz pomo rudara, poruila 3 rudarska okna. elektrinu centralu i sve zgrade sa postrojenjima, tako da je
proizvodnja obustavljena skoro pola godine.

10. jun

Stab 3. (jastrebakog) bataljona 1. junomoravskog N O P odreda naredio optinskim

upravama na levoj obali r. Toplice da mu predaju sav propagandni materijal koji
dobijaju od okupatora i da ga obavetavaju o naredbama okupatorskih i kvislinkih
vlasti, a da okupatoru ne dostavljaju izvetaje.
G N O V i PO za Srbiju naredio tabu 1. umadijskog N O P odreda da formira udarni
bataljon kao jezgro za formiranje budue brigade
U blizini s. Buca (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda razbili delove etnike Rasinske brigade, zarobivi 1 etnika i zaplenivi brigadnu arhivu. 2 puke i
1 automat sa 400 metaka.
Okruni komitet K P J za Srem uputio proglas sreskim i mesnim partijskim rukovodstvima povodom odbrane etve.

/J1. juv

Kosmajski N O P odred spalio . st. Radinac. a potom zaustavio voz iz M. Krsne i

zaplenjenu lokomotivu pod punom parom pustio u pravcu Smedereva.

?. jun

Oblasni komitet K P J za
NO odbora.

Baku i Baranju

izdao uputstvo o organizaciji

radu

1943.
13. jun

jul

SRBIJA

jul

1943.

U s . Krivom Viru (kod Boljevca) zavreno dvodnevno savetovanje lanova OK K P J

za Zajear i Poarevac i lanova K P J iz N O P odreda, kome su prisustvovali delegati PK K P J i GS NOV i PO za Srbiju. Odlueno je da se formira Zajearsko-timoki N O P odred Milenko Brkovi Crni (sastava: jedan bataljon); da se obnavljaju
1 formiraju nove organizacije K P J i SKOJ-a, kao i NO odbori i druge drutveno-politike organizacije.
Izmeu s. Platieva i s. Klenka delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO
Hrvatske minirali prugu Ruma Sabac i unitili lokomotivu i 4 vagona nemakog
voza u kojem su bile trupe i konji. Poginulo je oko 20 i zarobljeno 7 vojnika a ubijeno preko 40 konja. Odred je imao 6 poginulih i 1 ranjenog.

14. jun

Izmeu Stalaa i Dunisa delovi Rasinskog N O P odreda miniranjem poruili prugu

na tri mesta, usled ega je iskoio iz ina transportni voz sa nemakim vojnicima.
Vatrom iz automatskih oruja i oteenjem vagona neprijatelju su naneti veliki
gubici. Ranjena su i 3 bugarska vojnika koji su obezbedivali prugu, Saobraaj je
prekinut 36 asova.
Delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske posekli 80 tt stubova
na putu Sid Ilok s. Susek i poruili mostove na putu s. Susek s. Svilo i
izmeu Srem. Mitrovice i s. Manelosa.

15. jun

Od dve ete Zajearsko-timokog N O P odreda i jedne ete 3. bataljona 1. junomoravskog N O P odreda formiran Zajearsko-timoki N O P odred Milenko Brkovi Crni (sastava: jedan bataljon, odnosno tri ete, ukupne jaine oko 100 boraca).

Jun p.p.

U Deliblatskoj umi (kod Kovina) odrana partijska konferencija Junobanatskog

N O P odreda, na kojoj je odlueno da ovaj odred, da bi izbegao unitenje, napusti
Veliku pearu, privremeno podeljen u tri grupe: prva grupa e otii u Rumuniju,
drugu u pravcu Vrca (u Vrake planine) a trea u Srbiju.

Jun d. p.

U blizini s. Jablanice (kod Boljevca) bataljon Zajearsko-timokog N O P odreda napao grupu od oko 30 etnika i potpuno je razbio.

16. jun

U s . Sv. Iliji (kod Vranja) 3. bataljon 2. junomoravskog N O P odreda napao bugarske policajce i naterao ih u bekstvo, zaplenivi 17 puaka, 3 revolvera i drugu
opremu.

17. jun

Kod s. elija (na putu Kruevac Brus) eta Rasinskog N O P odreda i eta 3. bataljona 1. junomoravskog N O P odreda saekale u zasedi 2 nemaka kamiona i
ubile 13 a ranile 9 nemakih vojnika, zapalile 1 kamion i zaplenile opremu i naoruanje. (Za odmazdu, nemaki vojnici su 29. juna streljali oko 500600 ljudi, ena
i dece iz Kruevca i okoline, meu kojima i ceo VITI razred kruevake gimnazije.)
Kod s. Bukovice i s. Sezeme (blizu Kruevca). u borbi protiv etnika i dolova SDS.
Rasinski N O P odred ubio 6 i ranio 3 neprijateljska vojnika, uz sopstvene gubitke od
1 poginulog, a zaplenio mitraljez, pukomitraljez i 3 puke.

19. jun

Izmeu s. Batajnice i s. Dobanovaca (kod Zemuna) Diverzantska grupa 3. N O P

odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske minirala prugu i unitila lokomotivu
i 9 vagona transportnog voza sa ustaama, zbog ega je saobraaj obustavljen 3 dana.

19/20. jun

Kosmajski N O P odred spalio . st. Umari (na pruzi B e o g r a d M . Krsna) i zarobio

3 pripadnika SDS.

20. jun

Kod s. Jastrepca (blizu Vlasotinaca) delovi 2. junomoravskog N O P odreda iz zasede

ubili 1 i ranili 1 bugarskog vojnika.
U s . Trgovitu (kod Vranja) 3. bataljon 2. junomoravskog N O P odreda napao bugarske policajce, koji su se razbeali. Zaplenjeno je 9 puaka s municijom i zapaljena je optinska arhiva.

21. jun

Na pl. Rudniku delovi 1. umadijskog N O P odreda u borbi ubili 3 i ranili 4 etnika.

22. jun

Kod s. Pavlovaca Diverzantska grupa 3 NOP odreda 3. operativne zone NOV i PO

Hrvatske minirala prugu Ruma s. Vrdnik i unitila lokomotivu i 6 vagona transportnog voza, zbog ega je saobraaj obustavljen 5 dana.

23. jun

U s . Glavanovcima (kod Trna, Bugarska) desetina boraca 2. junomoravskog N O P

odreda i 5 bugarskih partizana napali bugarske policajce, koji su odmah pobegli.
Zaplenjeno je 8 puaka, 1 automat, 2 pitolja i municija i poruena je mlekara.

503

1943. jun

SRBIJA

jun 1943.

Kod Troglan bare (na Kuajskim planinama) delovi SDS i etnici (oko 1000 ljudi)
napali bataljon Zajearsko-timokog N O P odreda, ali je o v a j uspeo da odbije napad.
Neprijatelj je imao 13 mrtvih, a bataljon 3 poginula (medu kojima je i politiki
komesar bataljona) i 2 ranjena.
25. jun

Izmeu Stare i Nove Pazove Diverzantska grupa 3. N O P odreda 3. operativne zone

N O V i PO Hrvatske minirala prugu i unitila lokomotivu i 6 vagona nemakog voza.
Poginulo je 10 i ranjeno 40 vojnika, a saobraaj obustavljen 16 asova.
Oblasni komitet K P J za Baku i Baranju uputio narodima Bake i Baranje proglas
u vezi odbrane i sabotae etve.

27. jun

U s . Ravici i s. Korbevcu (kod Vranja) 2. bataljon 2. junomoravskog N O P odreda

zaplenio 20 puaka sa 1200 metaka i drugu opremu.
U s . Garaima (kod Aranelovca) GS N O V i PO za Srbiju odrao sastanak s vojnopolitikim rukovodiocima iz Sumaclije. Odlueno je da se unutar N O P odreda formiraju udarni bataljoni kao jezgra za formiranje brigada.
U s. G. Stepou (kod Kruevca) 2. eta Rasinskog N O P odreda, preobuena u nemake uniforme, upala u stanicu poljske strae, te pobila posadu i zapalila stanicu,
zaplenivi mitraljez i 14 puaka s municijom.

2S. jun

U rudniku uglja Trnava (kod Preeva) delovi 2. junomoravskog N O P odreda ubili

nemakog vojnika, demolirali postrojenja i zaplenili 3 puke, municiju, 150 kg
eksploziva, 120.000 leva i drugi materijal.
Na pl. Bukulji, od dela boraca 1. umadijskog, Valjevskog i Kosmajskog N O P odreda,
formiran 1. umadijski udarni N O P bataljon.
Izmeu s. Netina i Iloka delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV i PO Hrvatske pokidali tt veze i posekli 60 tt stubova.

28/29. jun

U Aranelovac upao 1. umadijski udarni partizanski bataljon. On je, uprkos tome

to su se u mestu nalazili jedan bugarski bataljon, 850 vojnika nemakog 5. SS
policijskog puka i oko 100 vojnika SDS, uspeo da uhvati 10 okupatorskih agenata
i zapleni veu koliinu odee i obue i preko 1.000.000 dinara. Potom se nesmetano
povukao na pl. Bukulju.

29. jun

G N O V i PO za Srbiju naredio tabu 1. junomoravskog N O P odreda da u sastavu

svojeg odreda formira dva udarna bataljona, a od preostalog ljudstva formira tri
bataljona: Kukaviki, Jablaniki i Jastrebaki i stvori uslove za formiranje brigade.
Na pl. Bukulji delovi nemakog 5. SS policijskog puka i delovi SDS iz Aranelovca
napali 1. umadijski udarni bataljon. Posle otre vieasovne borbe neprijatelj je
odbaen u Aranelovac. Poginulo je 6 nemakih vojnika i 14 vojnika SDS a ranjen
ih je vei broj. Bataljon je imao 6 mrtvih i 3 ranjena.
Izmeu s. Erdevika i s. Ljube (kod Iloka) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone
N O V i PO Hrvatske posekli 50 tt stubova.

29/30. jun

Izmeu s. Klenka i s. Grabovaca i izmeu s. Klenka i s. Hrtkovaca (na putu abac

Ruma) delovi 3. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske
posekli 222 tt stuba.

30. jun

PK K P J za Srbiju uputio OK K P J za Leskovac pismo u kome ukazuje na potrebu

da se preduzmu mere za stvaranje NO brigade i da se sprei neprijatelj da od
naroda opljaka letinu.

Jun k.

Kod Opolja, na zapadnim padinama Sar-planine, albanska milicija prevarom zarobila oko 20 boraca arplaninskog N O P odreda koji su se prebacivali za Malesiju u
Albaniji.

Jun

U blizini s. Silbaa (kod Ba. Palanke) odrano partijsko savetovanje na kome je

proueno Otvoreno pismo PK K P J za Vojvodinu i odlueno da se okupatoru prui
iri i masovniji otpor.
U s . Lapotincu i s. Crkvici (kod Lebana) formirani optinski NO odbori

5 04

Jul

D O G A A J I OPTEG K A R A K T E R A
1. jul

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito obavestio G N O V i PO za Hrvatsku o uspesima Glavne operativne grupe V N O V i POJ u istonoj Bosni i o kooptiranju slovenakih delegata u AVNOJ.

2. jul

Odlukom V N O V i POJ formiran G NOV i PO za Vojvodinu, koji treba da rukovodi partizanskim jedinicama i borbenim dejstvima u toj pokrajini.
U blizini Zvornika, po odluci Vrhovnog taba N O V i POJ, formirana 16. udarna
divizija NOVJ. u iji su sastav ule 1, 2. i 3. vojvoanska N O U brigada.
Odlukom V i naredbom vrhovnog komandanta N O V i POJ Josipa Broza Tita formirana 17. udarna divizija NOVJ, u iji su sastav uli 6. istonobosanska i 1. majevika N O U brigada i Majeviki N O P odred.

3. jul

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao direktivu opunomoenim

predstavnicima V N O V i POJ za pregovore o predaji domobranskih garnizona u
istonoj Bosni, u kojoj je naglaeno: da se svim oficirima, podoficirima i vojnicima
garantuje bezbednost ivota i line imovine; da se svima koji uu u sastav NOV
garantuju inovi koje su do tada imali i omoguava dalje napredovanje prema sposobnostima; da se od predstavnika domobranstva trai da predaju u ispravnom
stanju sav ratni materijal, hranu, vozila, magacine i ostalo.
Vrhovna komanda saveznikih snaga za Sredozemlje uputila V N O V i POJ poruku:
Mi aljemo pozdrave i dobre elje u ovom kritinom trenutku vae borbe protiv
osvajaa vae zemlje. Vai poslednji uspesi i velike pobede nad feldmaralom Lernm
hrabre 1 nae borce pred odluujuim momentima . . . kada invazija u Evropi nije
vie san. Nemci i njihovi saveznici trpe udare od ruskih i naih trupa, stoga vaa
borba u narednim mesecima bie vanija nego ikada po optu stvar antifaistike
kampanje...
Odlukom CK K P J partijska organizacija zemunskog sreza odvojena od PK K P J za
Srbiju i pripojena PK K P J za Vojvodinu.

5. jul

Ofanzivom nemakih snaga od Orela i Harkova otpoela bitka kod Kurska.

Jul p.

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio tabu 2. bosanskog udarnog
korpusa NOV.T da jednu diviziju uputi preko srednje Bosne i pl. Ozrena u istonu
Bosnu radi razbijanja etnikih snaga na tom podruju,

U. jul

U Sekoviima (kod Vlasenice) ef sanitetskog odseka V NOV i POJ odrao sastanak sa tabom 16. udarne divizije NOV.T. Odlueno je da se za teke (nepokretne)
ranjenike izgrade sklonita, o emu e se starati Komanda Biranskog vojnog
podruja i uprava bolnice u Sekoviima. a da se laki (pokretni) ranjenici prebace
na Majevicu.

8. jul

Nemake oklopne jedinice probile sovjetski front juno od Kurska.

10. jul

Otpoeo pomorsko-vazduni desant 5. i 8. saveznike armije na Siciliju.

11. jul

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 2. proleterske udarne
divizije NOVJ da, ofanzivno dejstvujui na pl. Ozrenu i u Trebavi, porui prugu i
put Tuzla Doboj i prugu Maglaj Doboj, likvidira etnika uporita, stvori slobodnu teritoriju na tom podruju i omogui mobilizaciju naih boraca i smetaj
naih bolnica.

13. jul

U Sloveniji, po nareenju VS NOV i POJ, formirane 1. i 2. slovenaka divizija

NOVJ. U sastav 1. slovenake divizije N O V J ule su 1. udarna brigada Tone Tomi" i 2. udarna brigada - L j u b o Sercer", a u avgustu 3. udarna brigada Ivan Gradnik i 7. udarna brigada France Preern. U sastav 2. slovenake divizije NOVJ
su ule 4. udarna brigada Matija Gubec i 5. udarna brigada Ivan Cankar a u
avgusta i 6. udarna brigada Slavkn Slander

5 05

1943.

jul

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jul 1943.

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Bio/. Tito naredio Stabu i proleterske udarne
divizije NOVJ da se Centralna bolnica VS NOV i POJ iz Sekovica, u kojoj je bilo
700 tekih i lakih ranjenika, evakuie u predeo juno od Vlasenice. Sve lake i vei
deo tekih ranjenika preuzele su 1. proleterska udarna divizija NOVJ. 2. vojvoanska
udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ i 6. istonobosanska udarna brigada 17.
udarne divizije NOVJ. U rejonu Sekovia je ostao (sakrivan po zemunicama, peinama i umama) deo najteih ranjenika i bolesnika, s najnunijim sanitetskim
osobljem.
Jul (l. p.

Delegat CK KPJ i VS N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo stigao u s. Kucake

(blizu Kore, Albanija). Na sastanku sa CK KP Albanije izneo miljenje CK KPJ
po pitanju formiranja partizanskih odreda, brigada i vojnopozadinskih organa

17. jul

Juno od Kurska jedinice Crvene armije zaustavile prodor nemakih snaga.

18. jul

Delegat VS N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo naredio GS N O V i PO za

Kosovo i Metohiju da uspostavi stalne veze sa GS N O V i PO za Makedoniju i
redovno ga obavetava o situaciji na svom podruju.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito uputio Stabu 1. proleterske udarne
divizije N O V J naredbu o zadacima jedinica te divizije prilikom mara za Bosansku
krajinu: da porue prugu Viegrad Sarajevo i Sarajevo Mostar i da likvidiraju okupatorska, domobransko-ustaka i etnika uporita.
VS NOV i POJ sa 1. proleterskom N O U brigadom krenuo iz istone ka zapadnoj
Bosni da bi uspenije rukovodio operacijama u zapadnim krajevima Jugoslavije, u
koje je poetkom jeseni ponovo preneo teite glavnih operacija.

24. jul

U Rimu odrana sednica Velikog faistikog saveta na kojoj je izglasano nepoverenje predsedniku italijanske vlade Benitu Musoliniju.

25. jul

Italijanski kralj Vitorio Emanuele I I I poverio maralu Pjetru Badolju mandat za

sastav nove vlade i komandu nad italijansklm oruanim snagama.
Delegat CK K P J i V N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo pismom obavestio
CK KP Makedonije tla je sa glavnim tabovima N O V Albanije i Grke postignuta saglasnost o koordinaciji dejstava u borbi protiv okupatora i domaih izdajnika.
Delegat CK K P J i V N O V i PO.T Svetozar Vukmanovi Tempo obavestio Oblasni
komitet K P J za Kosovo i Metohiju da je sa CK KP Albanije postigao sporazum o
zajednikim vojnim i politikim merama za podizanje iptarskih masa Kosova 1
Metohije u oruanu borbu i za jaanje bratstva i jedinstva Srba. Siptara i Crnogoraca.

26. jul

Voa Treeg Rajha Adolf Hitler naredio da se izvri reorganizacija nemakih komandi u Jugoslaviji, te da se formira tab grupe armija F u Beogradu, kojem
bi bile potinjene nemake, deo italijanskih i bugarske okupacione snage u Jugoslaviji.

27. jul

Radio-stanica~lobodna Jugoslavija objavila proglas kojim se vojnici i oficiri italijanskih jedinica u Jugoslaviji pozivaju da naputaju front, pou svojim kuama,
otponu borbu za isterivanje nemakog okupatora iz svoje domovine i stvaraju
istinski demokratsku Italiju, ili da sa svojim jedinicama priu N O V i pomognu
jugoslovenskim partizanima u borbi protiv nemakih jedinica.

28. jul

U Italiji vlada marala Pjetra Badolja objavila rasturanje faistike partije i Izjavila da produuje rat na strani Nemake.

29. jul

lan Politbiroa CK K P J Edvard Kardelj uputio pismo Pokrajinskom komitetu KP

Slovenije za tajersku: nalae da se formira poverenitvo SKOJ-a za tajersku.

Jul

Sef sanitetskog odseka V N O V i POJ obavestio efa britanske vojne misije pri
V o najosnovnijim problemima sanitetske slube u N O V i POJ.

BOSNA I H E R C E G O V I N A
1. jul

506

etvrta krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ napala domobransku posadu Breze. Zbog pristizanja ojaane ete nemake 7. SS divizije Princ Eugen iz
Varea ona nije mogla zauzeti mesto i rudnik, ali je unitila stanice Dobravine
i Pajtov Han.

1943. jul

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jul 1943.

Dolovi domobranske 4. lovake brigade, nastupajui i/. Visokog, potisli zatitne delove 5. udarne divizije NOVJ prema Brezi i zauzeli Kakanj.
2. jul

U rudnik uglja urdevik (kod Tuzle) upala 7. krajika udarna brigada 7. divizije
NOVJ i spalila postrojenja.
Kod s. Dolova, na kosi Margiti i kod s. Borovnice 1. i 4. krajika udarna brigada
5. udarne divizije NOVJ odbile napad tri nomako-domobranske kolone iz Breze i
Varea, zarobivi 80 neprijateljskih vojnika i zaplenivi preko 100 puaka i vie p.
mitraljeza.
Na putu Zenica Lava delovi 5. udarne divizije NOVJ iz zasede razbili dve ete
domobrana. Zarobljen je 91, a ranjeno je i poginulo preko 100 domobrana.

4/5. jul

Trea krajika i 6. istonobosanska N O U brigada napale Sokolac. Iako su slomile

deo spoljnje odbrane, brigade su odustale od daljeg napada, polo je ustaka posada
neposredno pred napad ojaana jednim bataljonom.

5. jul

Prva proleterska udarna brigada 1. proleterske udarne divizije i 2. vojvoanska

udai na brigada 10. udarno divizije NOVJ zauzele Zvornik, prisilivi jedan bataljon
nemake 369. legionarske divizije i delove razbijene ustake 1. brigade i domobranskog 15. peadijskog puka da se, uz prihvat delova nemake 104. lovake divizije i
Ruskog zatitnog korpusa, povuku preko Drine u Srbiju. U borbi su poginuli politiki komesar 1. proleterske udarne divizije NOVJ Filip K l j a j i Fia i politiki komesar ete u 1. bataljonu 1. proleterske N O U brigade Radovan Gardaevi. narodni
heroji. Neprijatelj je svoje gubitke procenio na 400500 izbaenih Iz stroja.
Kod s.
branske
odbacili
hjuha i

Zivinica (blizu Tuzle) jai delovi nemake 369. legionarske divizije i domoTuzlanske brigade, uz podrku delova nemakog 202. tenkovskog bataljona,
7. krajiku udarnu i 8. banijsku brigadu 7. divizije NOV.T na padine pl. K o zauzeli s. Stupare, nanevi im znatne gubitke.

6. jul

U Kladanj, bez otpora, uli delovi nemakog 202. tenkovskog bataljona i u mesnoj
bolnici streljali zateene ranjenike. Meutim, sutradan su napustili Kladanj koji je
poscia 7. brigada 7. divizije NOVJ.

7. jul

Pravcima Vare Olovo. Sarajevo Sokolac Han-Pijesak, s. Capardi Zvornik, s. Capardi Sekovii i Tuzla Kladanj nemaka 7. SS Princ Eugen i 367.
legionarska divizija, nemaki puk Brandenburg, domobranski 7. lovaki puk, ustae
i etnici otpoeli koncentrian napad na Glavnu operativnu grupu VS NOV i POJ
u istonoj Bosni. U estokim borbama do 20. jula neprijatelj je bio zauzeo Zvornik.
Kladanj, Olovo, Vlasenicu, ekovie i Han-Pijesak, ali su jedinice NOVJ u protivnapadima ponovo ovtadale svim mestima sem Zvornika.
U rudarskom bazenu Banovii kod Tuzle (Banovii, Muii, Radin, Begov Potok)
2. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije N O V J unitila instalacije i potopila rudnike jame.

8. jul

Nastupajui iz s. Caparda (na putu Tuzla Zvornik) 370. puk nemake 369. legionarske divizije, ojaan nemakim 202. tenkovskim i 369. izviakim bataljonom i
domobranskim 2. jurinim bataljonom, zauzeo Zvornik. U trodnevnim
borbama
protiv delova 1. proleterske i 16 udarne divizije NOVJ neprijatelj je imao 16 mrlvih,
80 ranjenih i 4 nestala.
U s . Miljenom (kod Gorada) delovi nemake 118. lovake divizije streljali preko
30 ljudi, ena i dece.

fl. jul

Po direktivi CK KPJ, Oblasni komitet K P J za istonu Bosnu formirao OK K P J za

Vlasenicu.
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen spalili s. Humane i etiri kue u s.
Krekavici (kod Nevesinja),
# a zateeno stanovnitvo pobili.

9/10. jul

Druga i 5. krajika udarna brigada i Prnjavorski N O P odred 12. udarne divizije

NOVJ razbili delove etnike Vrbaske brigade i 10. etu domobranskog 5. peadijskog puka i zauzeli Prnjavor.

10. jul

Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen i domobranskog 7. lovakog puka

potisnule delove 7. krajike udarne brigade i 7 brigadu 7. divizije NOVJ prema
Kladnju i zauzele Olovo

507

1043. jul
10/11. jul

BOSNA 1 HERCEGOVINA

jul 1043.

Doznavi da se U Mostaru, po povratku sa Sutjeske, nalazi Mostarski bataljon, nemake i ustake vlasti pohapsile sve muko stanovnitvo u mahalama Predhum,
Luka i Zahum. Od pola bataljona smetenog u tom delu grada, nemaki vojnici 1
ustae, uz pomo provokatora, otkrili su, i uskoro streljali, samo 7 boraca i 29
aktivista NOP-a, meu kojima i sekretara Mesnog komiteta K P J Ljubu Breana,
narodnog heroja.
U s . Rakovoj Nozi (na pl. Ozrenu, kod Sarajeva) 4. krajika udarna brigada 5.
udarne divizije NOVJ napala i, bez vlastitih gubitaka, unitila 3. bataljon 7. puka
domobranske 4. lovake brigade. Zarobljeno je i razoruano 270, a poginulo oko
100 domobrana. Zaplenjeni su 2 mitraljeza, 2 minobacaa, 21 p. mitraljez i 250
puaka.
Na putu iz Bira za Majevicu 1. vojvoanska udarna brigada 16. udarne divizije
NOVJ, sa delom ranjenika i bolesnika Centralne bolnice V NOV i POJ, pokuala
u rejonu s. Kalesije da pree branjenu komunikaciju Tuzla Zvornik. Zbog slabe
organizacije prelaz nije uspeo, a u borbi je poginuo politiki komesar G N O V i PO
za Vojvodinu Slobodan Bajl Paja, narodni heroj.

U. jul

Jedna eta 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske zauzela Bos.

Rau i razoruala oko 60 domobrana 6. peadijskog puka. Zaplenjeno je 47 puaka
i 1 pukomitraljez.

12. jul

U s. Oraju (kod Mostara) delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen streljali

58 ljudi, ena i dece, a zatim spalili selo i leeve.
U s . Koutici (kod Bogatice) delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen streljali 70 ljudi, ena i dece i desetak tee ranili.
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen nastupajui od Olova, razbili delove
7. krajike NOU brigade i zauzeli Kladanj. U borbi je poginuo i komandant 7. brigade Rade Marjanac, narodni heroj.

13. jul

Motorizovana borbena grupa V o l i nemake 7. SS divizije Princ Eugen, nastupajui od Han-Pijeska, zauzela Vlasenicu, potisnuvi 6. istonobosansku udarnu brigadu 17. udarne divizije NOVJ prema Sekoviima. U borbi je poginuo naelnik
taba 17. udarne divizije NOVJ Sinia Nikolajevi, narodni heroj.

13/14. jul

Sa pl. Ozrena (kod Sarajeva) 5. udarna divizija NOVJ, optereena sa preko 200
ranjenika i bolesnika samoinicijativno poela proboj u srednju Bosnu. U toku sledee tri noi ona je, savlaujui otpor manjih posada i ometana oklopnim vozovima,
prela pruge Semizovac Cevljanovii, Ilija pl. Zvijezda, Podlugovi Vare i
Sarajevo Brod, poruivi ih na vie mesta, spalila . st. Podlugovi i u irem rejonu Visokog gazom se prebacila na desnu obalu r. Bosne.

14. jul

Delovi 370. puka nemake 369. legionarske divizije odbacili na pl. Javornik 6. istonobosansku NOU brigadu (razbivi njen 2. bataljon) i zauzeli ekovie. Najtei
ranjenici Centralne bolnice V N O V i POJ posakrivani su u bazama (sklonitima)',
dok su ostale (400500) izvukle jedinice NOVJ koje su se nale u neposrednoj blizini.

15. jul

U Drvaru odrana okruna konferencija K P J za okrug Drvar na kojoj je, izmeu

ostalog, postavljen zadatak; to bre osposobljavanje Drvarsko-petrovakog NOP
odreda.

Jul p. p.

U zaseoku Kaluer-Vodama (s. Kamena, kod Mostara) delovi nemake 7. SS divizije

Princ Eugen iznenadili i, u neravnoj borbi, unitili delimino naoruan odred sastavljen od oko 80 novih boraca. Poginulo je 10 i ranjeno 25 boraca, dok su ostali
uglavnom zarobljeni i kasnije streljani, meu kojima i komandant loga privremenog
odreda inae zamenik komandanta Mostarskog N O P bataljona. Mladen Balorda, narodni heroj.

Jul s.

Privremeni OK K P J za Prozor, od delova ranijeg Prozorskog bataljona koje je Vrhovni komandant NOV i POJ, posle proboja na Sutjesei. uputio u rejon Prozora i
od novih boraca, obnovio Ramski N O P odred.
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen spalili s. Dabricu (kod Stoca) i pobili
56 lica zateenih u selu.

17. jul

U rejonu Fojnice, u sastavu 10. udarne divizije NOVJ, formiran Visoko-fojniki

NOP odred. Kao jezgro uzete su manje grupe boraca iz 5 udarne divizije NOVJ
i Travnikog i Prozorskog N O P odreda
1 Nemake Jedinice.
pronSnvSi
ranjenika I nekoliko bolniarki

508

ih

uz pomo etnika

pobile su

oko

1(K)

tih

teih

1943. jul

BOSNA I HERCEGOVINA

jul 1943.

Dvanaesta divizija 2. bosanskog udarnog korpusa N O V J napala etniki Motajiki

odred, ojaan manjim domobranskim i nemakim delovima. Posle petodnevnih borbi
ona ga je razbila i oslobodila prostrano podruje izmeu Prnjavora, r. Vrbasa,
r. Save i Dervente.
17118. jul

Delovi 4. udarne divizije 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ (6 bataljona) napali u

utvrenom Kljuu ojaani 1. bataljon domobranskog 10. peadijskog puka i oko 70
nemakih vojnika. Delovi Ribnikog N O P odreda neopaeno su prodrli u Klju i
iznenadili jednu etu, zarobili 159 domobrana i zaplenili 4 haubice. Zbog slabe organizacije napada i veze oni su to mesto u svitanje morali napustiti, izvukavi samo
deo plena i zarobljenika. Poginuo je i komandir 3. ete 1. bataljona Ribnikog N O P
odreda Trivo Latinovi Garonja, narodni heroj.
Trea krajika udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ poruila prugu
Sarajevo Viegrad na 9 mesta i unitila . stanice Sjetlina, Podgrab, Renovica
i 3 mosta. Uz pomo oklopnog voza odrala se samo posada . st. Praa.
Na pruzi Doboj Tuzla 2. i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne
divizije NOVJ razbile po jednu etu domobrana, etnika i milicije i zauzele s. Bos.
Petrovo Selo i s. Miriinu. U zauzetim selima su spalile . stanice i sruile most na
r. Sprei.

18. jul

Trideset trea eta nemake 7. SS divizije Princ Eugen spalila s. Duge (kod Prozora).

18119. jul

Prva krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ razbila domobrane i andarme i zauzela Kiseljak (kod Sarajeva).

19. jul

Kod Han-Ploe (na putu Sarajevo Kiseljak) 1. krajika udarna brigada 5. udarne
divizije NOVJ unitila kombinovanu etu nemake 7. SS divizije Princ Eugen.
Plen: 2 protivtenkovska topa, 4 pukomitraljeza, 48 puaka i automata. Gubici neprijatelja: 84 poginula, 4 zarobljena i vei broj ranjenih.
Kod s. Kamengrada (na putu San. Most Luci Palanka) ojaana 3. eta 2. bataljona Podgrmekog N O P odreda iz zasede razbila ojaanu etu izviakog bataljona nemake 373. legionarske divizije. Nemaku etu su od potpunog unitenja
spasli tenkovi i avijacija.
Na Majevici delovi 17. udarne divizije NOVJ razbili ostatak (oko 400 etnika) etnike Majevike brigade.
Dvanaesta udarna divizija NOVJ (2, 5. i 12. krajika NOU brigada i Banjaluki i
Prnjavorski N O P odred) 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ po nareenju VS N O V
1 POJ. prela u sastav 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ.

20. jul

Na Ozrenu ojaana 2. proleterska udarna divizija NOVJ (2. proleterska, l. i 2. dalmatinska, 4. proleterska i 5. crnogorska N O U brigada) napala etniki Ozrenski odred, ojaan delovima Trebavskog odreda (oko 1.650 etnika). U trodnevnim borbama
ona je, razbijanjem odvojenih kolona, izbacila neprijatelja sa Ozrena u dolinu
r. Bosne iako su u borbu naknadno ubaeni jo tri bataljona nemake 369. legionarske divizije, delovi etnikog Zenikog odreda i dve ete domobrana i milicije.
Poginulo je 87 nemakih vojnika, 30 etnika i 4 domobrana, ranjeno 108 nemakih
vojnika, 35 etnika i 10 domobrana i zarobljeno 80 etnika. Divizija je imala 38 ranjenih i 24 poginula (meu kojima su pomonik politikog komesara bataljona u 2
dalmatinskoj N O U brigadi Miroslav Vii i komandir voda u 2. proleterskoj NOU
brigadi Radomir Draevi, narodni heroji).
U Sekovie (kod Vlasenice) ula 6. istonobosanska udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ, poto se 370. puk nemake 369. legionarske divizije povukao prema Tuzli.

22. jul

Na Omerovim vodama (Ozren-planina) 2. i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, razbile dva batljona nemake 369. legionarske divizije,
koji su, pod zatitom avijacije, odstupili prema Zavidoviima. Neprijatelj je imao
72 mrtva i 78 ranjenih, a jedinice NOVJ 18 mrtvih i 23 ranjena.

23/24. jul

U s . Veleevu (na putu Klju s. aavica) ojaani 2. bataljon Ribnikog N O P

odreda unitio iz zasede jednu etu nemake 373. legionarske divizije, zaplenivi
2 mitraljeza, 6 p. mitraljeza i 40 puaka.

24. jul

Nastupajui s linije Kiseljak I-Ian-Ploa s. Tarin delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen (oko dva bataljona peadije i eta tenkova) zauzeli Kreevo.
Prva krajika NOU brigada, nanosei neprijatelju gubitke udarom po manjim kolonama, povukla se na brdo Ina, a zatim, poto je neprijatelj istog dana napustio
Kreevo, vratila na ranije poloaje du puta Kiseljak s. Blauj s. Tarain. Brigada je imala 5 mrtvih i 15 ranjenih, a neprijatelj 4 mrtva i 30 ranjenih.

5 09

1943. jul

CRNA GORA

jul 1943.

etnika Dinarska divizija iz rejona Bos. Grahova poela napad u pravcu Mrkonji-Grada u cilju spajanja sa snagama Glavnog taba bosanskih etnikih odreda. U
estodnevnim borbama delovi 4. udarne divizije 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ
i 6. divizije 1. hrvatskog korpusa NOVJ potisli su etnike sa pl. atora i Staretine
i odbacile ih preko grebena pl. Dinare. Poginulo je i zarobljeno 135 etnika i ranjeno
60, dok su se dva voda etnika predala.
Kod Brkog Majevika udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ unitila Ljubniki
bataljon etnikog Posavskog odreda. Predalo se 80 etnika, a ostali se razbeali.
Pedeset zarobljenih etnika odmah je stupilo u Majeviku brigadu, a posle 23 dana
u nju je stupilo jo 120 etnika iz istog odreda.
25/26. jul

Druga krajika udarna brigada 11. udarne divizije NOVJ, ojaana sa 2 bataljona
5. krajike NOU brigade napala ustako-domobranske posade na . pruzi Doboj
Tesli s. Blatnica, te zauzele . stanice Blatnicu, Teanjku i Komuina, banju i
rudnik Vruicu, i grad Teanj (bez tvrave). Domobranska i milicijska posada Tenja
i . st. Jelaha odrala se do pristizanja pojaanja iz Zepa i Doboja.

27. jul

Prva proleterska udarna divizija NOVJ (bez 1. proleterske NOU brigade) poela
mar iz rejona s. Bogovii Ponor (na pl. Romaniji) za srednju Bosnu. (Divizija je,
u toku devetodnevnog mara preko planina Jahorine, Treskavice. Bjelanice i Bitovnje, pod borbom prela pruge Sarajevo Viegrad i Sarajevo Mostar, poruila na njima vie objekata zauzela Trnovo i razbila vie grupa mesne milicije).
Kod Zepa (na pruzi SI. Brod Sarajevo) nemaki vojni transport naiao na minu.
Uniteno je 5 vagona, a poginulo je i ranjeno 90 nemakih vojnika i domobrana.

28. jul

Majevika udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ zauzela Gradaac, u kome se,
predala po jedna eta domobrana i milicije. Zaplenjeno je: 5 p. mitraljeza, mitraljez, 110 puaka i 5 automata. Nemaki 202 tenkovski bataljon je istog dana
povratio Gradaac a sutradan odbacio brigadu prema Majevici. Ranjeno je 14
i poginulo 13 boraca, meu kojima i komandant 1. bataljona Veljko Milovanovi
Savie, narodni heroj.
Izmeu . st. Volinje i Dobrljina (na pruzi Sunja Bos. Novi) delovi Kozarskog
N O P odreda unitili nemako-domobranski vojni transport. Poginulo je 140 vojnika
uglavnom nemakih i zarobljeni su 22 domobrana i 2 ustae.

29/30. jul

U Puraiu dva bataljona 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske divizije NOVJ

razoruali mesnu miliciju i sruili most na r. Sprei.

30/31. jul

U rejonu s. Zloselo s. Labucka s. Busija (kod Lopara) delovi 1. vojvoanske

udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ i Majevikog N O P odreda 17. udarne diviz i j e N O V J razbili grupu od 450 etnika podranih nemakom artiljerijom.

31. jul

Na maru iz istone u srednju Bosnu, 3. krajika udarna brigada 1. proleterske

udarne divizije NOVJ posle krae borbe rasterala andarme i mesnu etu milicije
i zauzela Trnovo (kod Sarajeva).
U Bos. krajini poeo izlaziti list Glas narodnooslobodilakog pokreta u Bos. krajini, organ NOP-a (kasnije N O F - a ) Bos. krajine.

Jul k.

Po nareenju taba 5. udarne divizije N O V J formirana Komanda vojnog podruja

za teritorije Visoko-fojnikog, Prozorskog i Travnikog N O P odreda (s komandama
mesta: G. Vakuf. Kreevo i Fojnica).
Po odluci Oblasnog komiteta K P J za Bos. krajinu, prerastanjem i popunom okrunog poverenitva formiran OK K P J za okrug Prozor Konjic.

Jul

Obnovljen OK SKOJ-a za Majevicu.

Kod Sokolca, u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo zamenik komandanta bataljona u 3. krajikoj udarnoj brigadi 1. proleterske udarne divizije NOVJ Nikola V o j vodi Vojvoda, narodni heroj.
U Kladnju, da ne bi pao neprijatelju u ruke, izvrio samoubistvo teko ranjeni komandir ete u 4. proleterskoj N O U brigadi Jevrem Grbovi, narodni heroj.
CRNA GORA

Jul p.

510

U Dobrom dolu (kod Zabljaka), na konferenciji oko 200 boraca 4. proleterske i 5.

crnogorske N O U brigade koji su se vratili sa r. Sutjeske, pozadinskih radnika i
nmladinaca, organizovana udarna partizanska eta, kao prvi korak na putu obnove
Durmitorskog N O P odreda, i dogovoreno da se izvri reorganizacija i uspostavljanje
narodne vlasti u srezu.

1943. jul

HRVATSKA

jul 1943.

15. jul

Italijanski guverner Crne Gore general Pircio Biroli uputio stanovnitvu proglas u
kome istie da nacionalistike oruane formacije, stvorene uz punu podrku italijanskih vlasti, nisu pokazale oekivane rezultate, nego velike slabosti u borbama
protiv jedinica NOVJ, te je u vezi s tim naredio da se raspuste svi nacionalni odbori po selima 1 gradovima.

Jul p. p.

Na pl. Jelovici jedna eta Beransko-andrijevikog partizanskog bataljona napala i

razbila delove etnike Anclrijevike brigade koji su opljakali katun i vodili sobom
vcl broj ena, obana i ece. Poginulo je 17 etnika. Osloboeni su zarobljeni seljaci i njihova stoka.

25. jul

Na sastanku MK K P J za Andrijevicu analizirana vojno-politika situacija u srezu

i odlueno: efikasnim merama spreavati oivljavanje etnike organizacije i suzbijati etniku propagandu, izvriti mobilizaciju novih boraca za partizanske bataljone
i stvarati legalne partizanske jedinice u svakom mestu na slobodnoj teritoriji.

27. jul

Na Zijovu kod Podgorice (sada: Titograd), u borbi protiv etnika, poginuo lan SK
K P J za Podgoricu oko Preievi, narodni heroj.

HRVATSKA
I. ju!

U s . Zrinskoj (kod Bjelovara) delovi nemake 187. rezervne divizije napali dva bataljona 18. brigade 12. divizije NOVJ. Posle dvoasovne borbe neprijatelj je odbaen u s. V. Pisanicu i s. V. Grevac uz gubitke od 12 mrtvih i 28 ranjenih. Brigada je imala 14 mrlvih i 33 ranjena.
U rejonu Knina delovi Dinarske etnike divizije i 291. puka italijanske divizije
Zara (oko 6.000 vojnika) napali jedinice Kninskog sektora (2. udarnu brigadu 6. divizije, Liki N O P odred i delove Severnodalmatinskog N O P odreda). Jake borbe
su voene do 4. jula, kada se neprijatelj povukao u Knin. Italijanski puk je imao
5 mrtvih i 12 ranjenih, a jedinice Kninskog sektora 17 mrtvih. 38 ranjenih i 2 zarobljena.
Kud s. Otoka (na pruzi Vinkovci Brko) jedinice 3. vojvoanske NOU brigade
napale voz kojim se prevozio 4. radni bataljon domobranskog 2. puka. Zarobljeno
je 5 oficira i 80 naoruanih i 165 nenaoruanih vojnika.
U Vrhovinama otpoela dvodnevna trea okruna konferencija K P H za Liku, kojoj
je prisustvovao i lan Politbiroa CK KPJ Edvard Kardelj.
Kod . st. Raji (na pruzi Novska Okuani) jedinice 17. brigade 10. divizije NOVJ
unitile teretni voz od 24 vagona-cisterne.

3. jul

U s. Blinjskom Kulu (kod Sunje) jedinice 2. brigade Unske operativne grupe napale
nemako-domobransku posadu jaine 120 vojnika, ali su, zbog jakog otpora neprijatelja, obustavile napad, pretrpevi gubitke od 2 mrtva i 17 ranjenih.
Domobransku posadu s. Krstatica (kod Imotskog) napale jedinice Biokovskog N O P
odreda. Poginulo je 5 i zarobljeno 19 domobrana.

S/4, jul

Jedinice 17. brigade 10. divizije NOVJ poruile prugu Banova Jaruga Lipak u duini od 10 km i pokidale tt linije.
Jedinice Severnodalmatinskog N O P odreda napale italijansko obezbedenje rudnika
uglja Dubravke (kod ibenika). U meuvremenu one su iz zasede unitile kamion
sa italijanskim vojnicima koji je naiao iz Skradina. Neprijatelj je imao 18 mrtvih,
5 ranjenih i 13 zarobljenih.

5. jul

Kod . st. Plae (na pruzi Rijeka Ogulin) jedinice 1. primorsko-goranskog N O P

odreda minirale prugu i unitile lokomotivu i 3 vagona.

Jul p.

U partizanskoj bolnici na pl. amarici umro sekretar SK K P H za Kostajnicu Sirnica

Dragi, narodni heroj.
Po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku 12. brigada 12. divizije NOVJ dobila naziv
udarna.
Po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku
naziv udarna.

17. brigada 10. divizije NOVJ dobila

511

1943. jul

HRVATSKA

jul 1943.

6. jul

Ojaani 54. puk nemake 100. lovake divizije, dva bataljona za obuku iz Bjelovara
i SI. Broda, nekoliko ustako-domobranskih bataljona i nemake i ustake policijske
jedinice otpoeli ienje Bilo-gore. Pva borba je voena 9. jula izmeu 18. brigade
12. divizije NOVJ i delova nemakog 54. puka u rejonu s. Gornjeg Kria (kod Koprivnice), a sutradan i kod s. Bakovice, kada je 18. brigada izvrila pokret preko
Bilo-gore u Slavoniju. Gubici neprijatelja nisu utvreni, a 18. brigada je imala 12
mrtvih i 37 ranjenih.

7. jul

U s. Jalkovcu (kod Varadina) Kalnikom N O P odredu predao se bez borbe domobranski artiljerijski divizion od 150 domobrana i 5 oficira. Evakuisane su 2 haubice
1 uniteno je G haubica.

8. jul

Neprijateljsko uporite Brodsku Varo (kod Slav. Broda) napale jedinice Diljskog
NOP odreda i ubile 6 ustaa, a zarobile 66 domobrana, uz sopstvene gubitke od
2 ranjena.
Selo Zrnovnicu (kod Omia) spalile jedinice italijanske divizije Bergamo i streljale 13 ljudi od 45 do 70 godina starosti.

9. jul

Na slobodnu teritoriju Slavonije (pl. Psunj, pl. Papuk i Poeka kotlina) napali delovi nemake 187. rezervne divizje, 1. i 4. brigade domobranske 1. brdske divizije
1 domobranskog 4, 5. brdskog i 6. puka i jedan ustaki bataljon. Da bi izbegao
udar nadmonih snaga, Stab 2. hrvatvskog korpusa NOVJ, sa tabom 10. divizije
NOVJ i 17. udarnom brigadom, prebacio se 16. jula preko r. Save, odakle je. posle
jakih borbi u rejonu sela Crkveni Bok i Ivanski Bok, nastavio pokret u Baniju.
U Slavoniji je ostala 21. brigada, koja je do 20. jula vodila manje borbe, ali je
veUm manevrom i brzim pokretima izbegla unitenje.
Jedinice 1. udarne i 3. udarne brigade 8. divizije NOVJ napale ustako-domobranske
posade s. Skakavca 1 s. Laslnje (kod Karlovca). Posle nekoliko uzastopnih juria
napad je obustavljen uz gubitke od 11 mrtvih i 40 ranjenih, dok gubici neprijatelja
nisu utvreni.
U s . Osekovu (kod Kutine) jedna domobranska eta se sukobila sa delovima Moslavakog N O P odreda, ali se morala povui u s. Popovau, pretrpevi gubitke od
7 zarobljenih i 3 ranjena. Odred je imao 1 ranjenog.
U s . Otricama (kod Novog Marofa) 1. bataljon 12. udarne brigade 12. divizije NOVJ
unitio dva kamiona i ubio 15, a zarobio 3 nemaka avijatiara.

10. jul

Iz Ploa, Vrgorca. Zagvozda, Sinja, Solina, Omia i Makarske jake italijanske, nemake i ustako-domobranske snage (preko 15.000 vojnika), podravane tenkovima,
avijacijom i ratnim brodovima, otpoele operaciju (Biokovo-Mosor) protiv jedinica NOVJ na pl. Biokovu i pl. Mosoru. U borbama dol. avgusta Biokovski NOP
odred, podeljen po grupama, izbegao je unitenje, dok je 1. bataljon Cetinskog NOP
odreda razbijen u rejonu s. I.ovrea. Neprijatelj je imao 22 mrtva, 106 ranjenih, 17
nestalih i 2 zarobljena, ali je sistematski popalio i opljakao vie sela, vrei represalije nad stanovnitvom; samo italijanske jedinice su ubile i streljale 97, uhapsile 91 i internirale 833 rodoljuba.
U rudniku uglja Zajezde (kod Zlatara) Omladinska NO brigada Joa Vlahovi
poruila postrojenja.

11. jul

U rejonu s. Pirovca (kod ibenika) delovi italijanske divizije xZara napali Severnodalmatinski N O P odred, ali se ovaj, posle vieasovne borbe, probio iz okruenja
u rejon s. Brguda. Vrei represalije nad stanovnitvom, neprijatelj je do 13. jula
istio rejon Putianje, Stankovci, Banjevei. Poginula su 34, a ranjeno je 56 italijanskih vojnika, meu kojima 3 oficira. Severnodalmatinski N O P odred je imao
2 mrtva i 12 ranjenih.
Odrana sreska konferencija i izabran SNO odbor za Mu.
U rudniku uglja Budinina (kod Zlatara) jedinice 12. udarne brigade 12. divizije
N O V J poruile postrojenja.

13. jul

Jedinice 12. divizije NOVJ i Kalniki N O P odred zauzeli kazneni zavod Lepoglavu
(kod Krapine) poto su u osmoasovnoj borbi savladali jaku zatvorsku strau i domobrane. Poginulo je 17, a zarobljeno 125 neprijateljskih vojnika, dok su jedinice
NOV.) imale 5 mrtvih i 13 ranjenih. Od oko 700 zatvorenika, njih 100 politikih, stupilo je u NOVJ, vei deo je puten kuama, a tei kriminalci su zadrani u zatvoru.
Izmeu s. ulaveca i s. Pivnice (na putu Virovitica Daruvar) 18. brigada 12. divizije NOVJ, u pokretu iz Bilo-gore u Slavoniju, sukobila se sa delovima 54. puka
nemake 100. lovake divizije. Poginulo je 36, a zarobljena su 22 nemaka vojnika.
Brigada je imala 16 mrtvih i 19 ranjenih.

512

1943. jul

HRVATSKA

jul 1943.

U Gredi (kod Siska) 2. bataljon Zumberako-pokupskog N O P odreda zarobio 1 o f i cira i 40 domobrana i zapalio . stanicu.
14/15. jul

U rejonu s. Brdana (kod Siska) jedinice 1. brigade Unske operativne grupe minirale
prugu i napale italijanski transportni voz. Poginulo je 9, ranjeno 11 i zarobljeno 13
italijanskih vojnika. Brigada je imala 5 mrtvih i 30 ranjenih. Zapaljeno je 9 vagona
s municijom i namirnicama.

15. jul

Na okrunoj konferenciji izabran ONO odbor za azmu.

15/16. jul

U s. V. Gorici (kod Zagreba) jedinice 13. proleterske N O U brigade Rade Konar

razoruale 20 domobrana iz 2. peadijskog puka.

16. jul

U s . Kruevu (kod Obrovca) jedinice Severnodalmatinskog i Likog N O P odreda

napale karabinijere i antikomunistiku miliciju, a istovremeno unitile italijansku
auto-ambulantu na putu kod s. Karina i kamion na putu Obrovac s. Zegar. Poginulo je 20, ranjeno 6, a zarobljeno 9 vojnika i oficira (meu kojima i 2 lekara) iz
292. puka italijanske divizije Zara*.

16/17. jul

U s . Lekeniku (kod Siska) 2. bataljon 13. proleterske N O U brigade Rade Konar

i delovi 2umberako-pokupskog N O P odreda napali posadu domobranskog 6. eiezniko-straarskog bataljona i andarme. Zarobljeno je 108 domobrana i andarma
i 3 oficira, a zaplenjene su and. i . st. i dinge vojne zgrade.

17/18. jul

U rudniku Mirni (kod Krapine) jedinice 12. udarne brigade 12. divizije NOVJ unitile postrojenja.

18. jul

Na okrunoj konferenciji delegata sreskih NO odbora izabran ONO odbor za Kordun.

U s . Suhomlaci (kod D. Miholjca) nemaki vojnici zverski zaklali i ubili 36 ljudi i
popalili ili artiljerijom poruili 105 kua.

19. jul

U s . Zaini (kod Siska) jedinice 13. proleterske N O U brigade Rade Konar i Zumberako-pokupskog N O P odreda napale i zarobile 30 domobrana i 8 ustae.

20. jul

Po nareenju taba 1. hrvatskog korpusa NOVJ, formiran Liki bataljon Matija

Gubec 6. divizije NOVJ.
Na pruzi Osijek Naice jedinice Diljskog N O P odreda zapalile . st. Koka
zarobile 4 ustae.

22. jul

Na poloajima s. Kalnik s. Kamenica s. Dedina s. Vojakovaki Osijek

s. Apatovac i s. Duga Rijeka s. Ribnjak s. Radeljevo 12. udarnu i 16. omladinsku brigadu Joa Vlahovi 12. divizije NOVJ i Kalniki N O P odred, koji su se
tek vratili iz Hrvatskog zagorja, napali jake ustako-domobranske snage i delovi
nemake 187. rezervne divizije, podrani tenkovima i avijacijom. Uvee, posle estoke
borbe u toku celog dana, jedinice NOVJ su se povukle na Bilo-goru. Neprijatelj je
imao 14 mrtvih, 32 ranjena i 45 zarobljenih, a jedinice NOVJ 17 mrtvih i 17 ranjenih.

23. jul

U s . Ivancu (kod Varadina), prilikom napada neprijateljske avijacije, poginuo komandant 3. bataljona Kalnikog N O P odreda Nikola Severovi, narodni heroj.

24. jul

Jake snage italijanske divizije Lombardija sa 5. i 13. ustakim bataljonom iz Crnomelja, Novog Mesta, Metlike, Ozlja, Jastrebarskog i Samobora napale osloboenu
teritoriju Zumberka da spree izbore za optinske i sreske NO odbore zakazane za
25. jul. U dvodnevnoj borbi na Paulovom bregu kod s. Vrhovca, s. Bukovice i s. P r i bia 13. proleterska N O U brigada Rade Konar pruila je otpor neprijatelju, a
zatim se sa delovima Zumberako-pokupskog N O P odreda prebacila u Sloveniju.
U s . Prekopi (kod Gline) 3. bataljon 2 NO brigade Unske operativne grupe napao domobransku posadu, ali je napad obustavljen zbog intervencije tenkova. Zarobljeno
je 11 domobrana, a od mine na putu Glina Prekopa poginulo je 5 i ranjeno 18
domobrana. Bataljon je imao 1 mrtvog i 31 ranjena.
U s . Mareiu (kod Pazina) odran sastanak partijskog rukovodstva za fstru na kome
je odlueno da se formiraju udarne grupe.

25. jul

U s . Oborovu (kod Zagreba) odran narodni zbor u prisustvu preko 700 ljudi iz oblinjih sela.

1943. jul
26. jul

MAKEDONIJA

jul 1943.

Jedinice 2. udarne brigade 6. divizije NOVJ i Likog N O P odreda napale ustako-domobransku posadu i zauzele s. K i j e v o (kod Vrlike). Poginulo je 13, ranjeno 13 i
zarobljeno 20 neprijateljskih vojnika, dok se ostatak probio u Vrliku. Jedinice NOVJ
su imale 16 mrtvih i 33 ranjena.
U s . Dubravi (kod Krievaca) Moslavaki N O P odred napao etu andarmerijske
podoficirske kole. Poginuo je jedan i zarobljeno je 15 andarma. Odred je imao
1 mrtvog i 11 ranjenih.

27. jul

U s . Starim Perkoveima (kod Slav. Broda) jedinice Diljskog N O P odreda napale andarmerijskl vod i zarobile 29 andarma.

27/28. jul

U s . Kuni (na Peljecu) partizanski vod razoruao 15 domobrana i 6 andarma

poruio tt linije izmeu s. Janjine i s. Kune.

28. jul

Jedinice Diljskog N O P odreda zapalile . st. D. Vrba (kod SI. Broda).

Kod o; Murtera partizani zarobili 2 neprijateljska motorna jedrenjaka.

29. jul

Na pruzi Caprag Sunja 2. udarna brigada 6. divizije NOVJ i Liki N O P odred

Unske operativne grupe unitili teretni voz (lokomotivu i 46 vagona).
Kod s. Unita (blizu Knina) jedinice 2. udarne brigade 6. divizije NOVJ i Likog
NOP odreda napale etniku kolonu, jaine oko 1.500 etnika, s kojom su iz Knina
ili za Bosansku krajinu etniki komandant Bosne, Like i Dalmacije i komandant Dinarske etnike divizije radi uspostavljanja veze sa etnikim komandantima
u Krajini i dogovora o zajednikim operacijama protiv partizana. etnici su imali
46 mrtvih, vei broj ranjenih i 23 zarobljena, a jedinice NOVJ 5 ranjenih. Plen: vea
koliina oruja i municije, divizijska arhiva, 307.000 kuna i dosta drugog ratnog
materijala.

30. jul

Snage nemake 114. lovake divizije odbacile delove 2. udarne brigade 8. divizije
NOVJ i zauzele Slunj.
Na pruzi Ogulin Karlovac 1. udarna i 2. udarna brigada 8. divizije NOVJ napale
italijansko-domobranske posade na Globornikom mostu i u s. Dubravama, ali napad nije uspeo zbog intervencije delova italijanske divizije Maerata i oklopnog
voza iz Ogulina. Jedinice 8. divizije su imate 10 mrtvih i 46 ranjenih, dok gubici neprijatelja nisu utvreni.
MAKEDONIJA

1. jul

G N O V i PO za Makedoniju uputio G N O V Grke pismo sa predlogom za sastanak obostranih predstavnika radi koordinacije dejstava.

Jul p.

Kod s. Karburice (blizu Kieva) jaki italijanski delovi Kievskog garnizona i balisti
napali Kievsko-mavrovski N O P odred, koji se, posle borbe, po grupama povukao
na mavrovski teren, pretrpevi gubitke od 4 mrtva i 12 nestalih.

6. jul

U rejonu s. Ljubojno s. Carev Dvor i s. Donje Dupeni s. Ljubojno (kod Prespanskog jezera) Prespansko-ohridski N O P odred Damjan Gruev unitio italijansku vojnu telefonsku liniju u duini od nekoliko kilometara.
U s . Orahu (kod Kumanova) delovi 2. junomoravskog N O P odreda zapalili zgradu
optine i zaplenili 3 puke.

Jul p. p.

U s. Vidranima i s. Judovu (kod Kieva), s. Beiiici, s. Sretkovu i s. Mavrovu (kod

Gostivara) i s. Tresonu i s. Selcu (kod Debra) Kievsko-mavrovski N O P odred prlhvatao nove borce u svoje redove, a kod . st. Prcseka (na pruzi Ohrid Kievo)
pokidao tt. linije u duini od 2 km.

Jul s.

Od ljudstva Kievsko-mavrovskog N O P odreda i novodolih boraca formirani 1. NOP

odred (mavrovski) i 2. N O P odred (kievski) 1. operativne zone NOV i PO Makedonije (nazivani su i kao mavrovski i kievski bataljon).

16. jul

G NOV i PO za Makedoniju uputio G N O V Grke patrolu s pismom u kome

trai da se sastanu delegati radi dogovora i usklaivanja zajednikih mera i dejstava na naoj i njihovoj teritoriji.

17. jul

Po odluci G N O V i PO za Makedoniju pola iz Prespe u Debarca glavnina Prespansko-ohridskog N O P odreda Damjan Gruev, sa zadatkom da se povee s jedinicama 1. operativne zone N O V i PO Makedonije radi zajednikog dejstva i stvaranja slobodne teritorije.

1943. jul

SLOVENIJA

jul 1943.

28. jul

Na putu Debar Kievo (u rejonu pl. Jame) 2. N O P odred (Kievski) 1. operativne

zone N O V i PO Makedonije posekao tt linije.

30. jul

U Kumanovu formiran ilegalni mesni NO odbor od 5 lanova.

Jul

Prvi oblasni komitet K P M uputio proglas makedonskom l iptarskom stanovnitvu

Pologa, Debra, Kieva i Struge, u kerne je ukazao na opasnost stupanja iptara u
takozvanu albansku andarmeriju i vojsku koju organizuje italijanski okupator i
pozvao iptarsku omladinu da stupa u redove NOVJ.
Stab 1. operativne zone N O V i PO Makedonije uputio proglas seljacima pozivajui
ih da pruaju otpor okupatoru i ne predaju mu svoje ito, da smelo stupaju u partizanske odrede i razvijaju bratstvo i jedinstvo Makedonaca i Siptara.
Trei oblasni komitet K P M izdao prvi broj lista Naroden glas, organa NOF-a za
evelijski, kavadarski i veleki srez.
U s. Vrbjanima, s. Laktinju. s. Godivju, s. Velmeju (Debarca) Prespansko-ohridski
N O P odred Damjan Gruev organizovao NO odbore.
Na teritoriji 1. operativne zone NOV i PO Makedonije formirana Siptarska partizanska eta.
SLOVENIJA

4. jul

Polilkomesar GS N O V i PO za Sloveniju dao politkomesarima brigada, odreda i bataljona direktivu za podizanje vojnostrunog znanja komandnog i borakog sastava
i manevarske sposobnosti jedinica, istiui potrebu za intenzivnijom aktivnou politkomesara u cilju podizanja politikog nivoa boraca ; podizanja novih kadrova iz
redova borakog sastava.

7. jul

CK KP Slovenije dao PK K P S za Gorenjsku direktivu za uspeniji razvoj oslobodilake borbe, u kojoj kritikuje defanzivnu taktiku gorenjskih jedinica, trai intenzivnije angaovanje u borbi protiv okupatora i ukazuje na potrebu za pojaanom
budnou u jedinicama i kod terenskih organizacija.
U blizini s. Cerklja (kod Brezica) 3. slovenaka NOU brigada Ivan
nemaki pomoni aerodrom, unitila 5 vojnih aviona i zaplenila
oruja. Istovremeno je 4. slovenaka N O U brigada L j u b o Sercer
pote u s. Brodu i rekvirirala imovinu nemakih naseljenika u
s. Kalcama i s. Naklu. Obe su se brigade potom ponovo prebacile

Cankar napala
manju koliinu
unitila zgradu
s. V. Mraevu,
preko r. K r k a

9. jul

U blizini s. Selaca (kod S k o f j e Loke) 4. bataljon Gorenjskog N O P odroda unitio dva

automobila s nemakim vojnicima, nanevi neprijatelju gubitke od 7 mrtvih i 48 ranjenih. Za odmazdu, nemaki su vojnici na tom mestu pet dana kasnije streljali
20 talaca.

12. jul

U s . Davi (kod S k o f j e Loke), naredbom taba 2. (gorenjske) operativne zone NOV

i PO Slovenije, od jedinica Gorenjskog N O P odreda formirana 8. slovenaka (gorenjska) N O U brigada jaine tri bataljona. Istom naredbom reorganizovan je Gorenjski N O P odred i formiran samostalni Koruki partizanski bataljon.
Kod s. Mihova (blizu Novog Mesta) 2. bataljon 4. slovenake N O U brigade Ljubo
Sercer sukobio se sa snagama italijanskog 2. specijalnog bataljona, pa se, zbog
nadmonosli neprijatelja, posle krae borbe povukao u pravcu s. Gaberja, u sastav
svoje brigade.

14. jul

GS NOV i PO za Sloveniju dao Stabu 4. (tajerske) operativne zone NOV i PO

Slovenije uputstvo u pogledu reorganizacije jedinica. U vezi sa formiranjem dveju
divizija na teritoriji Slovenije predvideno je da se od tajerskih jedinica formira 6.
slovenaka N O U brigada Slavko Slander i da se ona prebaci preko r. Svave, u
sastav 2. slovenake divizije, a u tajerskoj da se formira tajerski N O P odred.

16. jul

Na pl. Jelovici nemaka policijska grupa opkolila 1. bataljon Gorenjskog N O P odreda, koji je tu logorovao. Posle petoasovne borbe bataljon se probio iz obrua.

18. jul

U logoru kod s. Lesa (blizu Litije) nemake policijske snage napale Kamniko-savinjski N O P odred. Odred se uvee, posle vieasovne borbe, u kojoj je odbio vie
neprijateljskih juria, povukao ka s. Dolgom Brdu, nanevi neprijatelju znatne
gubitke.

CTK

1943.

jun

SRBIJA

jun

1943.

20. jul

U blizini zaseoka Potoka na pl. Blegou (kod Skot je Loke) jake nemake policijske
snage napale 2. i 3. bataljon 7. slovenake N O U brigade France Preern. U otroj
borbi jedan bataljon je, delimino. razbijen uspeo da se izvue, dok se drugi probio
iz obrua i, preko stare italijansko-jugoslovenske granice prebacio na teritoriju
Italije u Sloveniju. (Posle viednevnih borbi protiv jakih delova italijanskog 24.
armijskog korpusa, ovaj bataljon se prebacio iz Italije u Sloveniju gde je 24. jula
ponovo uao u sastav svoje brigade.

24. jul

Jedinice 2. slovenake N O U brigade Matija Gubec i 6. slovenake N O U brigade

Ivan Gradnik otpoele napad na italijanski garnizon Zuemberk. Posle trodnevnih
borbi protiv ete italijanskog 98. bataljona crnih koulja i protiv belogardista one su
savladale sve otporne take (sem Parohije, koja je bila pred padom), ali su morale
odustati od daljih napada, jer je iz Trebnja prodrla jaka italijanska kolona, ojaana
tenkovima. Istovremeno su teke borbe vodile 1. slovenaka N O U brigada Tone
Tomi i 2. slovenaka NOU brigada L j u b o Sercer. zatvarajui pravce od Trebnja
i Stine. Poginulo je 26 i ranjeno 54 italijanska vojnika, dok su jedinice NOVJ imale
8 mrtvih i 25 ranjenih. Unitena su 2 tenka i zaplenjen je top.

31. jul

Kod s. Sada (blizu Stine) delovi 1. slovenake N O U brigade Tone Tomi razbili
kolonu iz sastava italijanske divizije Kaatori dele Alpi, te ubili i ranili vei broj
neprijateljskih vojnika, a zaplenili p. mitraljez, vie puaka i 10.000 metaka.
U rejonu s. Rdei Kal s. Luarjev Kal (kod Stine) jedinice 5. slovenake NOU
brigade Ivan Cankar, u otroj borbi, sprcile prodor 2. i 3. bataljona 52. puka italijanske divizije Kaatori dele Alpi*, koji su poli u pomo napadnutoj posadi Sela
pri Sumberku.
Jedinice 2. slovenake N O U brigade L j u b o Sercer na juri zauzele italijansko-belogardistiko uporite s. Babnu Goru (kod Trebnja).
SRBIJA

1. jul

U s . Dugoj Luci (kod Vranja) delovi 2. junomoravskog N O P odreda napali bugarsku

policiju i posle etvoroasovne borbe zapalili policijsku zgradu, te je u njoj izgorelo
40 bugarskih policajaca sa opremom i naoruanjem. Gubici odreda- 2 poginula, meu
kojima je i komandant bataljona Mirko Sotirovi, narodni heroj.
U s . Bogovini (kod Boljevca) bataljon Zajearsko-timokog N O P odreda poruio postrojenja rudnika uglja (usled ega je proizvodnja obustavljena do kraja rata), zaplenio eksploziv i odrao zbor s radnicima.

2. jul

Izmeu s. Batajnice i s. Nove Pazove minirana pruga i uniteni lokomotiva i 10 vagona teretnog voza. Istog dana Diverzantska grupa 3. N O P odreda 3. operativne
zone N O V i PO Hrvatske napala voz na pruzi s. V o g a n j S r e m . Mitrovica i otetila
lokomotivu.

2/3. jul

U s . Junkovcima (kod Lazarevca) 1. umadijski udarni partizanski bataljon demolirao postrojenja rudnika uglja, spalio upravnu zgradu, ubio 3 straara i zaplenio
rudniku apoteku.

3. jul

U s . Novim Karlovcima (kod Indije) nemake jedinice iz Stare Pazove, Indije

i s. Beke, jaine oko 320 vojnika, iznenada napale 2. bataljon 3 NOP odreda 3.
operativne zone NOV i PO Hrvatsko. Bataljon je pod borbom izbegao blokadu
i povukao se u Fruku goru uz gubitke od 2 poginula, 2 ranjena i 8 zarobljenih.
Izmeu Leskovca i Grdelice delovi 1. junomoravskog N O P odreda eksplozivom razorili prugu, zbog ega je saobraaj bio prekinut oko 10 asova.

4. jul

U s . Darosavi (sada: Partizani, kod Aranelovca) 1. umadijski udarni partizanski

bataljon spalio fabriku amota i zgradu el. stanice.
Izmeu s. N o v e Pazove i s. Batajnice (kod Zemuna) Diverzantska grupa 3. NOP
odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske minirala prugu i unitila lokomotivu
i 5 vagona teretnog voza, zbog ega je saobraaj obustavljen 14 asova.

5. jul

U s . Rujitu (kod Knjaevca) bataljon Zajearsko-timokog NOP odreda unitio

mlekaru koja je radila za potrebe okupatora i zaplenio veu koliinu mlenih proizvoda.

Jul p.

U s . Pridvorici (kod Lebana) formiran optinski NO odbor.

5/6. jul

Izmeu s. Morovia i Srem. Rae delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone NOV i

PO Hrvatske isekli oko 40 tt stubova.

1943. jul
C. jul

SRBIJA

jul 1943.

Kod s. Ostrovice (blizu Vranja) delovi 2. junomoravskog N O P odreda ubili bugarskog policajca, unitili postrojenja rudnika uglja i zaplenili 90 kg eksploziva i drugi
materijal.
U blizini . st. Bemen-Boljevci Diverzantska grupa 3. N O P odreda 3. operativne
zone N O V i PO Hrvatske minirala prugu s. Batajnica - s. Boljevci. Pri nailasku
teretnog voza uniteni su lokomotiva i 2 vagona. Jednovremeno je oteen most na
kanalu Galovicl.
U s . Strezimirovcima (kod Vranja) delovi 2. junomoravskog N O P odreda, uz saradnju bugarskih partizana, zapalili zgradu optine i mlekaru i zaplenili 2 puke.
U s . Cereviu i s. Banotoru (kod Petrovaradina) delovi 3. N O P odreda 3. operativne
zone N O V i PO Hrvatske zapalili optinske arhive.

7. jul

U blizini s. Sevca (kod Prizrena) Sarplaninski N O P odred iznenada napao italijansku

karaulu i posle krae borbe unitio posadu.

8. jul

U s . Debelici i s. Koelju (kod Andrijevca, sada Minievo) bataljon Zajearsko-timokog NOP odreda onesposobio 10 vralica, spalio optinsku arhivu u s. Koelju
i s. Drenovcu i ubio 1 vojnika SDS.
U rejonu s. Liplja, s. Dudovice i s. Brajkovca (kod Ujiga) 1. umadijski udarni partizanski bataljon napao etniku Takovsku brigadu, kojoj je dola u pomo i K a erska brigada, te u osmoasovnoj borbi ubio 24, ranio 6 i zarobio 6 etnika i streljao
3 pijuna. Bataljon je imao samo 1 ranjenog.

8/9. jul

U s . Kaluerici, s. Letanama i s. Zucama (kod Beograda) delovi Kosmajskog N O P

odreda spalili optinske arhive,

9. jul

U manastiru Sv. Prohor Pinjski (kod Kumanova) delovi 2. junomoravskog N O P

odreda ubili 3 bugarska policajca, a kod s. Letovice poruili prugu Kumanovo
Vranje.
U s . Lenovcu (kod Zajeara) bataljon Zajearsko-timokog N O P odreda ubio 2 i
ranio 2 etnika i zapalio optinsku arhivu.

10. jul

U s . Prisjanu (kod Pirota) delovi 2. junomoravskog N O P odreda zapalili mlekaru.

te je u njoj izgorelo 20.000 kg kakavalja i 2.000 kg masla, spremljenog za potrebe
okupatora.

12. jul

Na mestu zv. Paljevine (na pl. Rudniku) delovi 1. umadijskog N O P odreda, u otroj
borbi protiv oko 300 etnika, ubili i ranili oko 100 etnika.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V
i PO Hrvatske zaustavili i napali transportni voz u kojem su bili domobrani (u nemakim policijskim uniformama). Po nekim podacima poginulo je 58 vojnika i o f i cira i zaplenjeno 50 puaka.
Izmeu s. Tovarnika i s. Ilae (kod Sida) delovi 3. N O P odreda 3. operativne zone
N O V i PO Hrvatske minirali prugu i unitili 3 vagona teretnog voza sa ratnim materijalom, zbog ega je saobraaj obustavljen 12 asova.
U s . Suvoj Moravi (kod Vladiinog Hana) delovi 2. junomoravskog N O P odreda
zaplenili 11 puaka s municijom.

12/13. jul

U blizini s. Vratnice (kod Tetova) Sarplaninski N O P odred se prebacio preko grebena Sar-planine i pristupio uspostavljanju veza s partijskom organizacijom Skoplja
i radnicima rudnika kod sela Radue i Oraja radi pridobijanja novih boraca.

13. jul

U s . Strelcu (kod Vranja) delovi 2. junomoravskog N O P odreda napali i proterali 40 bugarskih policajaca koji su doli da obnove optinu i mlekaru. Poginulo
je 5 i ranjeno 6 policajaca, dok je odred imao 3 ranjena. Zaplenjeno: automat, 3
puke, municija i 25 pari rublja i odela.

14. jul

U s. V. Radincima (kod Srem. Mitrovice) ustae zverski ubile 38 i uhapsile 45 lica,

a potom opljakale selo.

15. jul

U blizini s. Zlota (na pl. Maljeniku) bataljon Zajearsko-timokog N O P odreda napao oko 100 predstavnika etnikih tabova iz Timoke krajine koji su odravali
konferenciju. U borbi koja je trajala 3 i po asa, ubijeno je i ranjeno oko 20 etnika,
meu kojima i 8 oficira, dok su se ostali spasli bekstvom. Bataljon je imao 1 mrtvog, 1 ranjenog i 1 nestalog. Zaplenjeno je 6 ispravnih i vie puaka bez zatvaraa.
517

1943. jul

SRBIJA

jul 1943.

U Sremu jedinice 2. bataljona 3. N O P odreda 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske

spalile 1.578 jutara penice.
Jul d. p.

U okolini Iriga, s. V. Radinaca i s. Grgurevaca (kod Rume) delovi 3. vojvoanske

NOU brigade spalili 362 jutra penice i jema.

15/16. jul

Delovi 3. bataljona 3. vojvoanske NOU brigade i Bosutska partizanska eta spalili

optinsku arhivu i jednu vralicu u s. Stroincima, onesposobili 4 vralice i 2 traktora u s. Jameni i po 1 vralicu u Srem. Rai i s. Vinjievu.

16. jul

Kod s. Svrakovaca (blizu G. Milanovca) 1. umadijski udarni N O P bataljon odbio

napad vojnika SDS, ubivi 2 i ranivi 6 vojnika, uz sopstvene gubitke od 2 ranjena.
Na putu Leskovac Lebane delovi 1. junomoravskog N O P odreda saekali u zasedi putniki automobil i u njemu ubili 2 nemaka vojnika.
U s . Banatskom Aleksandrovu (kod Kikinde) nemaka policija streljala 23 rodoljuba
kao odmazdu za ranjavanje jednog uvara polja.

17. jul

Izmeu s. Vognja i Srem. Mitrovice grupa boraca 3. N O P odred 3. operativne zone

NOV i PO Hrvatske zaustavila nemaki transportni voz i pomou otkaene lokomotive, koja je u punoj brzini upuena na kompoziciju, jako otetila nekoliko vagona.
Poginula su 2 nemaka vojnika i jedan je ranjen.
Partijsko politiki radnici zaglavskog, timokog i boljevakog sreza, sa aktivistima
NOP-a, od 1. do 17. jula unitili 22 vralice, spalili 4 optinske arhive, ubili 6 pijuna, zaplenili 1 mitraljez, 1 p. mitraljez, 6 puaka i 80.000 dinara.

18/19. jul

U s . Baincima, s. Gibarcu i s. Berkasovu (kod Sida) delovi 3. bataljona 3. vojvoanske N O U brigade zapalili optinske zgrade (sa arhivom) i onesposobili 2 vralice'.

19. jul

U s. Zagajici (kod Vrca) nemaki vojnici streljali 10 rodoljuba kao odmazdu zbog
pogibije komandira seoske strae, domaeg izdajnika.
U Sremu, po naredbi GS NOV i PO za Vojvodinu, rasformiran 3. N O P odred 3. operativne zone N O V i PO Hrvatske i od njegovih jedinica formirani 1. i 2. sremski
N O P odred.

20. jul

Na prostoriji s. Dobri Do s. R e t k o c e r s . Tulare (kod Lebana) etnici Junomoravskog, Jablanikog, Kosovskog i Toplikog korpusa (ukupno oko 2.000 ljudi)
zavrili koncentraciju s ciljem da napadnu jedinice 1. junomoravskog N O P odreda
na pl. Radanu 1 ovladaju slobodnom teritorijom Jablanice, Puste reke i Toplice.
U s . Jakovu (kod Zemuna) 3. bataljon 1. sremskog N O P odreda napao posadu i ubio
3 domobrana.

21. jul

U s . Slatini (kod Kruevca) delovi Rasinskog N O P odreda napali i razbili delove

SDS i SDK koji su iz Kruevca poli u napad. Neprijatelj je imao 4 mrtva i 6
ranjenih.

22. jul

Kod s. Bemena (blizu Zemuna) mesne partizanske grupe spalile 65 jutara penice.

22/23. jul

U s . Azanju (kod Smederevske Palanke) upali delovi Kosmajskog N O P odreda, ubili

12 i ranili vie nemakih vojnika, spalili 9 vralica i 17 dreeva, a u s . Goloboku
spalili 5 vralica i ubili 2 nedievca.
Kod pustare Vinjevci (blizu Rume) delovi 3. vojvoanske N O U brigade i 1. sremskog N O P odreda spalili 150 jutara penice, 10 jutaru zobi i oko 10 vagona konoplje.

23. jul

U junom Sremu nemaki 14. SS policijski puk, sa ustafko-domobranskim jedinicama, blokirao sela: Dobrince, Pelnce, Prhovo, Mihaljevce, Petrovi, Popince, Subotite, D. Tovarnik, Ogar i Grabovce i u -akciji ienja, do 26. jula, pobio preko
20 i pohapsio nekoliko stotina lica.

24. jul

Na putu s. Dobrinci s. Peinci (kod Rume), iz zasede. Diverzantska grupa 1. sremskog N O P odreda unitila nemaki tenk.
Na imanju Vojnovi (kod Zemuna) mesna partizanska grupa spalila 5 vagona ita.

25. Jul

Na pl. Radanu reorganizovan 1. junomoravski N O P odred. Formirani su 1. i 2.

udarni bataljon, uz dalje postojanje 1. kukavikog, 2. jablanikog i 3. jastrebakog
bataljona.
' Po neprijateljskim

518

podacima

akcije su

IzvrSene

nou

15/16. jula.

1943. jul

SRBIJA

jul 1943.

U sastavu Rasinskog N O P odreda formirana dva bataljona od kojih je 1 bio udarni.

26. j u [

Na prostoriji s. Retkoeer s. Tulare (kod Medvee) 1. junomoravski N O P odred,

sa dve ete Rasinskog N O P odreda, napao koncentraciju od oko 2000 etnika. U
borbi voenoj celog dana etnici su odbili napad i odbacili jedinice N O P odreda ka
s. D. i G. Gajtanu. Neprijatelj je imao 20 poginulih, 10 ranjenih i 1 zarobljenog, a
jedinice 1. junomoravskog i Rasinskog N O P odreda 17 mrtvih, 6 ranjenih i 4 nestala.
GS N O V i PO za Vojvodinu naredio da se obrazuje oficirska kola u Frukoj gori.

27. jul

Na putu Leskovac Lebane delovi 1. junomoravskog N O P odreda saekali u

zasedi nemaki vojni kamion i u njemu ranili 2 vojnika.
U s . Gajtanu (kod Lebana) formirana stalna partizanska bolnica (tu ostala do aprila
1944. godine).

30/31. jul

U rejonu s. Calme (kod Srem. Mitrovice) delovi 2. sremskog N O P odreda zapalili

118 jutara pokoenog ita, zobi, jema i grahorice.

31. jul

Nemaki 14. SS policijski puk i ustako-domobranske posade iz s. Vrdnika, Rume i

Srem. Mitrovice preduzeli koncentrino nastupanje i ienje Fruke gore severno
od s. Beenova i s. Suljma. Delovi 3. vojvoanske NOU brigade i 1. sremskog N O P
odreda, vodei odbrambene borbe, uvee su se, sa GS NOV i PO za
Vojvodinu,
izvukli iz okruenja, pa ove akcije preneli u pozadinu neprijatelja. Poginulo je 20
i ranjeno vie neprijateljskih vojnika; oteen je 1 tenk. Sopstveni gubici: 1 poginuo i 1 ranjen.
U s . Vognju (kod Rume) delovi 2. bataljona 3. vojvoanske N O U brigade i jedna
eta 1. sremskog N O P odreda napali and. stanicu. U dvoasovnoj borbi poginula
su 22 andarma i 4 petokolonaa. Zapaljena je optinska zgrada (sa arhivom) i zaplenjeno je 20 puaka sa 4000 metaka.

Jul k.

U Kosovskoj Mitrovici nemake vlasti streljale lana K P J i Oblasnog komiteta

SKOJ-a za Kosovo i Metohiju Jovanku Radivojevi Kiu, narodnog heroja.

Jul

U leskovakom okrugu jedinice 1. junomoravskog N O P odreda otetile 22 vrae

garniture.
U Sremu obrazovan novi PK SKOJ-a za Vojvodinu.
Reorganizovan OK K P J za Srem i obrazovana dva okruna komiteta za istoni i
zapadni Srem.
U Vranju formiran ilegalni G N O odbor (radio sve do osloboenja grada).

519

487

Avgust

DOGAAJI
1. avgust

OPTEG K A R A K T E R A

VS N O V i PO.T. sa 1. proleterskom, 1. dalmatinskom udarnom i 7. i 8. NO brigadom

7. divizije NOVJ. do svanua forsirao r. Bosnu i prugu Sarajevo SI. Brod na
odseku . st. Vranduk . st. Begov Han. Unitene su . stanice Vranduk, Nemila
i Begov Han, dve kompozicije i vie mostova i razbijena su domobranska obezbedenja na pruzi (sem u Nemiloj, koja se odrala uz pomo oklopnog voza i delova 1.
bataljona 369. puka nemake 369. legionarske divizije). Zarobljeno je 97 domobrana
i 19 etnika, a zaplenjeno 5 mitraljeza i 109 puaka.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 2. bosanskog udarnog
korpusa NOVJ da preduzme potrebne mere za spreavanje epidemije trbunog
tifusa.

3. avgust

Otpoela ofanziva jedinica Crvene armije ka Harkovu.

Na osnovu naredbe VS N O V i POJ izvreno preimenovanje 1. i 2. slovenake divizije u 14. i 15. diviziju NOV.T. Istovremeno su brigade zadrale stare nazive i dobile
nove redne brojeve, pa su preimenovane: 2. brigada u 4. slovenaku N O U brigadu
vMatija Gubec, 3. brigada u 5. slovenaku N O U brigadu Ivan Cankar, 4. brigada u 2. slovenaku N O U brigadu L j u b o Sercer, 6. brigada Ivan Gradnik (u
iji je sastav ranije ula i 5. slovenaka N O U brigada Simon Gregori) u 3.
slovenaku N O U brigadu Ivan Gradnik.

4. avgust

Clan VS N O V i POJ Edvard Kardelj izvestio vrhovnog komandanta N O V l POJ

Josipa Broza Tita o vojno-politikoj situaciji u Sloveniji, naglasivi da su lana CK
KP Slovenije i sekretara Izvrnog odbora OF Slovenije Borisa Kidria uputili u
Ljubljanu radi pripreme generalnog trajka i oruanog ustanka u gradu; da su slovenake jedinice veim delom prikupljene oko ljubljanske pokrajine zbog velikih
nemakih koncentracija u Primorju, Gorenjskoj i Korukoj; da su formirane dve
divizije; da se Bela garda raspada; da nove grupe, koje su se do tada drale rezervisano prema NOP-u, trae ulazak u Osvobodilnu frontu. Zatim predlae za komandanta GS N O V i PO za Sloveniju Franca Rozmana, dotadanjeg komandanta tajerske operativne zone.

5. avgust

Jedinice Crvene armije oslobodile Orel i Bjelgorod.

Avgust p.

U Londonu odrana sednica izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije na kojoj je

usvojen Plan osloboenja Jugoslavije. Planom je predvieno da jedinice izbeglike vlade izvre desant u irem rejonu Zadra, a potom, sa etnikim snagama u
zemlji, preu u ofanzivu pravcima Knin Mostar Sarajevo Beograd i Knin
Zagreb, ovladaju vanim objektima i prisile snage N O V i POJ da prihvate uslove
primirja sve dok saveznike vlade ne ree problem Jugoslavije. Soveznike vlade
nisu usvojile o v a j plan otvorene intervencije i kontrarevolucije.
U Bernu (Svajcarska), na konferenciji predstavnika NO odbora jugoslovenskih graana iz Berna i Ciriha, formiran Komitet narodnog osloboenja Jugoslavije. On je
razvio ivu aktivnost na okupljanju jugoslovenskih graana u NOP.
U Vrnjaku Banju prebaen sa istonog fronta Stab nemake 2. oklopne armije,
pod iju su komandu stavljeni korpusi: 3. SS Germanija, 5. SS, 15. i 21. brdski i
69. rezervni.
Kod s. Petrovog Polja (blizu Travnika) spustio se padobranom major dr Makenzi
(Mackenzi), lan britanske vojne misije pri VS N O V i POJ i predstavnik britanskog saniteta.

7. avgust

U s . Petrovom Polju (blizu Travnika) odrana konferencija sanitetskih referenata,

na kojoj je ef Sanitetskog odseka V N O V i POJ podneo referat O tekuim problemima trupnog saniteta.

1943. avgust
8. avgust

D O G A A J I OPTEG K A R A K T E R A

avgust 1943.

Ministar spoljnih poslova vlade V. Britanije Antoni Idn primio u Londonu predstavnike svih buroaskih grupa u izbeglikoj vladi Kraljevine Jugoslavije i obavestio ih o skoroj kapitulaciji Italije, savetujui da se buroaske grupe ujedine. Sugerirao je, takode, da se izbeglika vlada premesti u Kairo zbog ratnog poprita u
Italiji, koje e se pomeriti i na Balkan.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio tabu 2. proleterske udarne
divizije NOVJ da svoja dejstva usmerl u pravcu Foe, Sandaka i Crne Gore sa
zadatkom da na toj prostoriji likvidira etnike, reorganizuje 3. proletersku (sandaku) N O U brigadu, prikupi delove 5. crnogorske N O U brigade, vri mobilizaciju,
formira 2. korpus NOVJ i vojniki se pripremi za dogaaje u sluaju brze kapitulacije faistike Italije.
Delegat CK K P J i VS N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo poslao CK KPJ
pismeni Izvetaj o stanju NOB-a na teritoriji Makedonije, jugoistone Srbije i Kosmeta, kao i o stanju narodnooslobodilakih pokreta u Albaniji i Grkoj, sa posebnim osvrtom na pitanje koordinacije dejstava i saradnje sa oslobodilakim pokretima
Grke, Albanije i Bugarske.

0. avansi

Izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije, na ijem se elu nalazio Mia Trifunovi,

ponela ostavku na Insistiranje britanskog ministarstva spoljnih poslova,
budui
da su spoljno-politiki dogaaji zahtevali od kralja da nova vlada obavlja samo
administrativne poslove, kako bi kralj imao odreene ruke da u povoljnom momentu
sprovede odgovarajue nove politike aranmane. Mandat za sastav nove vlade
poveren je Boidaru Puriu.

10. avciusi

U Londonu obrazovana nova izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije sa Boidarom

Puriem na elu. U toj vladi Draa Mihailovi je postavljen za ministra vojske,
mornarice i vazduhoplovstva.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito uputio tabu 1. bosanskog udarnog
korpusa NOVJ direktivu za vojno-politiki rad u centralnoj i istonoj Bosni: ivo
raditi na mobilizaciji boraca /.a nae jedinice, likvidirati etnike, poruiti komunikacije, formirati nove N O P odrede i stvoriti bolnice za ranjenike i magacine za
hranu u teko pristupanim rejonima.
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito dao Stabu 2. bosanskog udarnog
korpusa direktivu za dalji vojno-politiki rad. naglasivi mu: da uz pomo antifaistikih organizacija razvija najivlju aktivnost za mobilizaciju novih boraca, da
likvidira etnike i onemogui kretanje neprijateljskih jedinica po komunikacijama
i da formira N O P odrede na sektorima gde do tada nisu bili formirani.
Delegat CK K P J Svetozar Vukmanovi Tempo izvestio CK K P J o nainu sprovoenja primljenih direktiva u Makedoniji, naglasivi da je obrazovan CK KPM, da
se on, Tempo, povezao sa predstavnicima NOP-a Bugarske, Grke i Albanije, kojima
je preneo iskustva iz naeg NOR-a, 1 da je preduzeo mere za uzajamnu razmenu
propagandnog materijala.

11. avgust

Delegat CK K P J Svetozar Vukmanovi Tempo uputio Oblasnom komitetu K P J za

Kosovo 1 Metohiju direktivu za vojno-politiki rad. U n j o j je naglaeno: u cilju
vee aklivizacije iptarskih masa u NOP-u treba posebno formirati iptarske a posebno srpske N O P odrede; iptarske N O P odrede uglavnom skoncentrisati na podruju Metohije, pod komandom taba Metohijske zone; posebni srpski N O P odredi
na Sari i oko Pei u poetku bi dejstvovall zajedniki sa iptarskim odredima, te bi
se tako poslepeno ostvarilo bratstvo iptara i Srba na Kosmetu: formirali tab
Kosovske zone.

12. avgust

Clan Politbiroa CK KPJ Edvard Kardelj poslao Centralnom komitetu KP Slovenije

uputstvo za dalji vojno-politiki rad u Sloveniji, u kome. pored ostalog, istie: lan
CK KP Slovenije i sekretar Izvrnog odbora Osvobodilne fronte Slovenije Boris
Kidri ne sme ii u Ljubljanu da organizuje generalni trajk i otpor nemakim jedinicama ako ove prodru u grad, ve se za taj posao mora odrediti neko drugi; novu
izbegliku vladu Kraljevine Jugoslavije, sa Boidarom Puriem na elu, treba prikazati kao velikosrpsku etniku vladu, od koje slovenaka klerikalna frakcija nije
dobila nikakve garantije u pogledu nacionalnih zahteva slovenakog naroda; doi e
do nove diferencijacije meu svim reakcionarnim frakcijama od Bele garde, preko
pristalica Drae Mihailovia. do ostalih koji sainjavaju sredinu, te je potrebno da
se Osvobodilna fronta priblii onima koji e poeti beati Iz tih frakcija itd.

14

Generalni sekretar K P J Josip Broz Tito uputio CK K P H i G N O V i PO za Hrvatsku direktivu u kojoj istie da jc pogreno pomagati stvaranje neke nove HSS kao
osnove saradnje u NOB-u i da ie to isto interna stvar onih koji to ele; sporazume
treba stvarati u okviru Z A V N O l I - a , a stvaranje opozicije Vladimiru Maeku treba
da ide po liniji borbe protiv Maeka,

523

avgust

1943. avgust

D O G A A J I OPTEG K A R A K T E R A

avgust 1943.

Vrhovni komandant K O V i POJ Josip Bro/ Tito naredio GS NOV i PO za Sloveniju

da preko majora Vilijoma Dounsa saopti Vrhovnoj komandi saveznikih snaga za
Sredozemlje da e se komandi italijanskih okupacionih snaga u Sloveniji postaviti
sledei zahtevi prilikom pregovora: da se obustave neprijateljstva sa obe sirane i da
italijanske jedinice okrenu oruje protiv nemakih snaga ili da predaju oruje NO
vojsci i napuste nau teritoriju; da italijanske vlasti i njihove vojne jedinice ne
smeju izvriti nijedan akt nasilja na okupiranoj teritoriji Slovenije.
VS N O V i POJ obavestio CK K P H i GS N O V i PO za Hrvatsku o uslovima primirja
sa italijanskim okupacionim snagama, te ahtevao da radio-staniea CK K P H hitno
otpone radio-emisije u ime AVNOJ-a, Z A V N O H - a i Osvobodilne fronte.
Clan Politbiroa CK K P J Edvard Kardelj izvestio generalnog sekretara KPJ Josipa
Broza Tita o postignutom sporazumu sa predstavnicima HSS: da se u okviru
Z A V N O H - a obrazuje njihovo politiko predstavnitvo (izvrni odbor); da se na
terenu ne stvaraju samostalne organizacije HSS, nego da jedinstvenim optenarodnim oslobodilakim pokretom rukovode NOO-i, u kojima e i HSS imati svoje
ljude i da HSS prilazi tom pokretu samo preko Z A V N O I I - a .
Clan VS N O V i POJ Edvard Kardelj izvestio vrhovnog komandanta Josipa Broza
Tita o razbijanju tajerskog etnikog odreda i odvajanju etnika Drae Mihailovia
od klerikalne Bele garde u Sloveniji, te da oni ne mogu postati ozbiljan vojniki
faktor u ovom delu nae zemlje.
15. avgust

Avgust d. p.

VS N O V i POJ doneo ukaz o odlikovanjima u N O V i PO.T: ustanovljeni ordeni su:

narodnog heroja, partizanske zvezde I. II i I I I reda. narodnog osloboenja, orden
za hrabrost, medalja za hrabrost i orden bratstva i jedinstva.
U Dalmaciji, po nareenju VS NOV i POJ, obnovljen Stab 4. operativne zone N O V
i PO Hrvatske.

16. avgust

Otpoela ofanziva jedinica Crvene armije ka Smolensku.

17. avgust

U Kvebeku (Kanada) otpoeli konferisanje predsednik S A D Franklin Ruzvelt i predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril. Razmotrene su mere za dalje voenje rata.
Pored ostalog, uspostavljena je zajednika komanda za istonu Aziju; utvren je
dan poetka invazije u Francuskoj; naputena je ideja o desantu na Balkanu; odlueno da se predsedniku vlade SSSR-a Josifu Visarionoviu Staljinu predloi da se
u Moskvi sastanu ministri Inostranih poslova triju vlada i razmotre probleme posleratne saradnje meu narodima. U odnosu na Jugoslaviju reeno je da se pred uzme
izmirenje etnika i partizana, da budua moskovska konferencija ministara zauzme
zajedniki stav prema ratu u Jugoslaviji, da se partizani i etnici bore protiv N e maca svaki na svom podruju; da se izbeglikoj vladi uskrati podrka u pogledu
vojne intervencije u Jugoslaviji. Konferencija je zavrena 24. avgusta.
Saveznike snage zauzele celu Siciliju.

23. avgust
27/28. avgust

Jedinice Crvene armije oslobodile Harkov.

U Jajcu odran sastanak VS N O V i POJ sa tabom 2. bosanskog udarnog korpusa
NOVJ i sekretarima biroa Oblasnog komiteta K P J za Bosansku krajinu, na kome
je razmatrana vojno-polltika situacija i odlueno: da u sastav 2. bosanskog udarnog
korpusa NOVJ ostanu 4. i 10. udarna divizija: da se brigade popune, te u njima
bude 800 do 1000 boraca, a NOP odredi svedu na manje formacije; da Korpus uputi
1000 boraca za popunu 1. proleterske udarne divizije NOVJ, a Drvarski N O P odred
150 boraca za popunu 3. krajike N O U brigade.

28. avgust

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio Glavnom tabu N O V i PO

za Srbiju da pristupi formiranju brigada i divizija koje e imati zadatak da teritoriju Srbije iste od kvislinkih formacija, suzbijaju uticaj Nedia i Drae Mihailovia i stvaraju uslove za najiru mobilizaciju.

30. avgust

Jedinice Crvene armije oslobodile Taganrog.

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito obavestio Stab 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ o vojno-politikoj situaciji u pojedinim pokrajinama Jugoslavije
i dao mu uputstva za rad po dolasku u istonu Bosnu: unititi etnike na tom podruju; likvidirati domobranska uporita, a domobrane uvrstiti u svoje jedinice; teiti
unitenju etnika na Romrmiji i obuhvatiti Sarajevo sa severne strane; sprovesti
mobilizaciju i posvetiti punu panju vojno-politikom vapitanju u jedinicama:
pozadinske baze i ustanove postavljati daleko od puteva; 18. udarnu diviziju NOVJ
staviti pod svoju komandu; odravati stalnu
vezu sa partizanskim snagama u
Sremu itd.

523

1943. avgust

BOSNA I H E R C E G O V I N A

avgust 1943.

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ da svoja dejstva usmeri na komunikacije u dolini r. Une.
Avgust

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao dnevnu zapovest kojom je
pohvalio i izrazio zahvalnost i priznanje borcima, komandirima, komandantima i
politikim komesarima 3. krajike udarne brigade 1. proleterske udarne divizije
NOVJ i 4. krajike udarne brigade 5. udarne divizije N O V za junatvo u borbama
pri osvajanju Bugojna.
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito izdao dnevnu zapovest kojom je
pohvalio celokupni sastav 1. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ za
junatvo i hrabrost u borbama na aerodromu Rajlovac kod Sarajeva.
Bilten VS NOV i POJ (br. 2931) objavio lanak vrhovnog komandanta NOV i POJ
Josipa Broza Tita Peta neprijateljska ofanziva. U lanku su istaknuti najhitniji
momenti bitke na Sutjesci, postupci neprijatelja i mere VS; odato je priznanje 1. i 2.
proleterskoj udarnoj, 3. udarnoj i 7. diviziji NOVJ, 1. majevikoj i (5. istonobosanskoj
N O U brigadi za sjajno izvravanje zadataka u toku ove operacije.
Bilten VS N O V i POJ (br. 2931) objavio pozdravni telegram koji je vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito uputio Hrvatima i Slovencima u Istri i Slovenakom primorju i u kome se on zahvaljuje na pozdravima i istie da e Istra
i Slovenako primorje biti slobodni i ujedinjeni u slobodnoj i demokratskoj Jugoslaviji.
BOSNA I HERCEGOVINA

1. avgust

Prelaskom 1. proleterske udarne i 7. divizije NOVJ preko . pruge Doboj Sarajevo

Konjic otpoela ofanzivna dejstva est divizija NOVJ u zapadnoj Bosni. U toku
meseca ove su divizije prisilile jake nemake, ustake i domobranske snage da evakuiu preko 10 garnizona, pa su tako ponovo stvorile veliku povezanu slobodnu
teritoriju.

2. avgust

Kod s. Ivice (blizu Ljubinja) 10. hercegovaka N O U briguda razbila

binjske brigade etnikog Trebinjskog korpusa i zauzela Ljubinje.

3/4. avgust

U G. Vakufu 4. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ 1 Travniki NOP

odred 10. udarne divizije NOVJ napali ojaani 3. bataljon domobranskog 13. lovakog puka i upali u grad. Pristigli delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen
sutradan su skoro prepolovljenu posadu izvukli u Bugojno.

delove Lju-

Na odseku Konjic Ivan-sedlo 1. proleterska udarna divizija NOVJ. na maru

iz istone u zapadnu Bosnu, pod borbom prela prugu Mostar Sarajevo i produila pokret u rejon Prozor G. Vakuf.
4'5. avgust

Milicijski bataljon Tuzlanske domobranske brigade iz

preao na stranu NOVJ.

5/6. avgust

Delovi 2. dalmatinske udarne i 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne

divizije NOVJ savladali slab otpor po jedne ete milicije i domobrana i zauzeli
Maglaj, sem tvrave, u koju se povukao deo posade. Unitene su . i and. stanica,
a sutradan je mesto naputeno pod pritiskom jaih nemakih delova i oklopnih
vozova od Doboja i Zenice.

s. Srebrenika

(kod Tuzle)

Delovi domobranskog 13. lovakog puka iz D. Vakufa (203 domobrana) izili sa naoruanjem na slobodnu teritoriju i prikljuili se delovima 10. udarne divizije NOVJ.
Avgust p.

U s . Podoracu (kod Konjica) delovi 2. bataljona 14. puka nemake 7. SS divizije

Princ Eugen zatvorili u kuu 36 Cigana i pobili Ih runim bombama, a zatim
kuu zapalili.
Delovi domobranskog 10. peadijskog puka, zbog stalnog pritiska delova 4. udarne
divizije 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, napustili Klju i povukli se u s. aavicu.

6. avgust

Ramski N O P odred i delovi 7. krajike udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ prisilili delove nemake 7. SS divizije 'Princ Eugen da napuste
Prozor.

7/S. avgust

Prva vojvoanska udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ zauzela Janju (kod
Bijeljine), gde je razoruala oko 200 andarma. domobrana i milicionera.

8. avgtist

U Kljuu, u prisustvu 50 delegata, odrana okruna konferencija K P J za okrug

Klju Mrkonji-Grad.

5 24

1943. avgust
9. avgust

BOSNA I H E R C E G O V I N A

avgust 1943.

Delovi 6. krajike udarne brigade i RibniiiOg N O P odreda 4. udarne divizije NOVJ

rasterali jednu etniku brigadu i zauzeli Mrkonji-Grad, koji je prethodnog dana
bila napustila domobranska posada.
U Ljubinju 10. hercegovaka NOU brigada odbila napad oko 400500 etnika Trebinjskog korpusa i nanela im gubitke od 15 mrtvih i ranjenih. Brigada je imala
5 mrtvih i 7 ranjenih.

9/10. avgust

Delovi 16. udarne divizije N O V J zauzeli Bijeljinu, sem vojnih kasarni, u koje se
sklonila posada od oko 500 vojnika ije je jezgro sainjavala nemaka policijska
eta. Ostatak posade (uglavnom nemaka eta) 13. avgusta se probio prema Srem.
Rai. Deo domobranske posade je zarobljen ili se razbeao kuama.
Izmeu . st. V e l j e Mede i ?.. st. Dvrsnice delovi 10. hercegovake N O U brigade
minirali prugu Mostar Dubrovnik i unitili teretni voz od 2 lokomotive i 19 vagona razne opreme. Pored ostalog, uniteno je: 2 haubice, 70 konja i 2 vagona artiljerijske municije, kao i pratnja od oko 50 vojnika nemake 7. SS divizije Princ
Eugen, Brigada je imala 5 ranjenih.

10. avgust

10/11. avgust

Kod s. Predraia (blizu Olova) utopio se u r. K r l v a j i zamenik komandanta 1. bataljona 2. proleterske N O U brigade Milorad Bonduli, narodni heroj.
Aerodrom Rajlovac (kod Sarajeva) iznenada napala 1. krajika udarna brigada 5.
udarne divizije NOVJ. Ona je razbila deo nemako-domobranske posade, unitila
17 aviona na pisti 1 vei broj otetila. Njeni manji delovi na obezbedenju poruili
su na vie mesta prugu prema Sarajevu i Visokom i usporili intervenciju neprijatelja.

13. avgust

Trei domobranski brdski puk napustio V. Kladuu i povukao se u Cazin. Na putu

ga je napala 3. brigada 8. divizije NOVJ i nanela mu gubitke od 304 mrtva, ranjena i zarobljena.

14, 'avgust

Na pl. Trebovcu 17. udarna divizija 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ razbila
3. brigadu etnikog Trebavskog korpusa. Posle trodnevnih borbi ona je odbacila
preko r. Spree i r. Bosne ostatke ovog etnikog korpusa (ija se 2. brigada osula
i bez borbe). Poginulo je preko 40, ranjen vei broj i zarobljeno 175 etnika, dok
je 17. udarna divizija imala 6 mrtvih i 9 ranjenih.
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen odbacili Ramski N O P odred i delove
7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ i zauzeli Prozor.
U rejonu Prozora 7. krajika udarna brigada, koja se od marta nalazila u sastavu
Glavne operativne grupe VS N O V i POJ, vratila se u sastav 10. udarne divizije
NOVJ.

Avgust p. p.

Odlukom PK K P J za BiH izdvojen deo boraca muslimana iz 6. istonobosanske

i Majevike NOU brigade i u sastavu 17. udarne divizije NOVJ u s. G. Dragaljevcu
(kod Bijeljine) formiran samostalni Muslimanski bataljon, kao jezgro budue 16.
muslimanske brigade.
Odlukom PK K P J za BiH formiran Oblasni komitet SKOJ-a za istonu Bosnu.
Oblasni komitet K P J za istonu Bosnu, odlukom
KPJ za Romaniju.

PK

K P J za BiH, obnovio OK

Na Glasincu (kod Rogatice), u sastavu 17. udarne divizije NOVJ, obnovljen Romanijski N O P odred.
U irem rejonu Bijeljine, u sastavu 17. udarne divizije NOVJ, formiran Podrinjsko-semberijski N O P odred.
U rejonu Han-Pijeska, u sastavu 17. udarne divizije NOVJ, formiran Planinski
N O P odred, od dobrovoljaca iz razbijenih etnikih jedinica.
A0usf s.

Oblasni komitet K P J za istonu Bosnu, po odluci PK K P J za BiH, formirao Okruno poverenitvo K P J za Trebavu.
Nosei za VS N O V i POJ vane izvetaje 10. hercegovake NOU brigade i Oblasnog
komiteta K P J za Hercegovinu poginuo u Biini (kod Nevesinja), u sukobu s nemakom patrolom, Mujo Cemalovi Cimba, narodni heroj.

10. avgust

Delovi domobranske 3. brdske brigade zauzeli Bijeljinu, iz koje su se povukli delovi 16. udarne divizije NOVJ i Majevikog N O P odreda, prethodno unitivi
dravne zgrade i vojne objekte.

coc

1943. avgust
1G/17. avgust

17. avgust

BOSNA I HERCEGOVINA

avgust 1943.

Trea krajika udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ, skoro bez
otpora, zauzela D. Vakuf, gde je zarobila glavninu jednog eskadrona domobranskog
1. konjikog puka. Ostatak eskadrona izvukao je ojaani 1. divizion istog puka,
koji se iz Jajca vozom povlaio u Travnik, prihvatajui usputne posade.
U junoj Hercegovini i susednom primorskom pojasu jake neprijateljske snage
(dva bataljona nemake 7. SS divizije >'Princ Eugen , pet bataljona italijanskih
divizija Mesina i Marke, jedan bataljon domobranske G. peadijske divizije i tri
brigade etnikog Trebinjskog korpusa) poele operaciju ienja Gama u cilju
unitenja 10. hercegovake N O U brigade. Treeg dana, posle vie pokuaja, viestruko nadmoni neprijatelj je uspeo da u rejonu s. Zvijerine (kod Bilee) okrui
10. brigadu, ali se ona, vetim manevrom, bez gubitaka izvukla prema Gacku.
U Jajce uao Janjski N O P odrod 10. udarne divizije NOVJ, poto se u toku noi iz
njega povukao ojaani 1. divizion domobranskog 1. konjikog puka.

17/18. avgust

U Purai uli delovi 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije

NOVJ. gde im je, prema ranijom dogovoru, prila mesna eta milicije (preko 100
ljudi).
U s . Blagaju (na pruzi Prijedor Bos. Novi) 1. bataljon Kozarskog N O P odreda bez
borbe zarobio etu domobrana.

10. avgust _

Iz garnizona Turbe (kod Travnika) prebegli na stranu NOV.T i prikljuili se 3. krajikoj udaroj brigadi 1. proleterske udarne divizije N O V J 3 oficira, G podoficira
i 45 domobrana 1. diviziona domobranskog 1. konjikog puka, dok se glavnina
ovog diviziona pokolebala i povukla u Travnik.

20. avgust

Delovi nemake 389. legionarske divizije potisnuli slabiju zatitnicu Komande mesta Kreevo i delove Visoko-fojnikog N O P odreda i zauzeli Kreevo.
U s . Seoni (na pl. Ozrenu), u sastavu 17. udarne divizije NOVJ. obnovljen Ozrenski
NOP odred.

21. avgust

Kod s. Careva Hana (u dolini r. Kriva je, blizu Olova) nesrenim sluajem smrtna
ranjen komandant 1. bataljona 2. proleterske N O U brigade Bogoljub Cuki, narodni heroj.
Iz s. Seone (na pl. Ozrenu) 2. proleterska udarna divizija NOVJ, po nareenju VS
NOV i POJ. krenula na mar pravcem Olovo Konjuh (Zvijezda) Romanija
Jahorina Ustikolina Foa. Divizija je uz put razbila vie manjih posada i 30.
avgusta stigla u rejon Foa Kalinovik.
Na pl. Ozrenu etniki Ozrenski. Trebavski i Zeniki odred, uz podrku nemakih
minobacaa, artiljerije i avijacije, poeli napad na 4. proletersku udarnu brigadu
2. proleterske udarne divizije NOV.T. koja je obezbedivala ranjenike. Brigada je
uspeno odolevala do 22/23. avgusta, kada je pristigla 17. udarna divizija NOVJ,
te su etnici obustavili napad, u kome su inae imali velike gubitke.

21/22. avgust

U s. Povrnici (kod G. Tuzle) delovi 2. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ i Majevikog N O P odreda razoruali, bez otpora, 6. etu 2. bataljona
domobranske Tuzlanske brigade.

22. avgust

Naredbom taba 11. udarne divizije N O V J formirana Komanda Banjalukog vojnog

podruja (sa seditem u s. Bebama). Obuhvatila je srednju Bosnu s komandama
mesta: Prnjavor, Maslovare, Siprage i Skender-Vakuf.

22/23. avgust

Trea krajika udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ i 4. krajika

udarna brigada 5. udarne divizije NOV.T unitile ojaani bataljon ustake 5. brigade i zauzele Bugojno. Poslednji otpor iz nekoliko utvrenih kua savladan je pred
vee 25. avgusta. Istovremeno su delovi 1. proleterske i 5. i 10. udarne divizije
vrili obezbedenje napada od Travnika, Prozora i Kupresa.

23. avgust

U rejonu Klju Mrkonjl-Grad, po nareenju taba 2 bosanskog udarnog korpusa NOVJ, od Ribnikog N O P odreda formirana 13. krajika udarna brigada 10.
udarne divizije NOVJ, sastava: 3 bataljona.
Delovi Glnmoko-livanjskog N O P odreda uli u Glamo, koji je napustio 7. bataljon ustake 5. brigade, povuen radi odbrane Livna. Pri povlaenju ustae su
spalile vojne objekte, s kojih se poar preneo i na vei deo stambenih zgrada.

23/24. avgust

Kod s. Kalenderovaca i s. Detlaka 2. krajika udarna brigada 11. udarne divizije

NOVJ, ojaana sa dva bataljona 5. krajike udarne brigade i Prnjavorskim NOP
odredom, iznenadnim obuhvatnim napadom razbila 2. bataljon domobranskog 6. pe-

so/;

1943. avgust

BOSNA I H E R C E G O V I N A

avgust 1943.

adijskog puka i prodrla do Dervente. Angaovanjem ojaanog 2. juri nog bataljona iz SI. Broda domobranski puk je odrao mesto. Neprijatelj je imao 9 mrtvih,
17 ranjenih i 118 zarobljenih, a jedinice 11. divizije 4 mrtva i 3 ranjena. Zaplenjeno: 2 mitraljeza, 6 pukomitraljeza i 160 puaka
24. avgust

Kod s. Vievice (na putu Kotor-Varo Skender-Vakutj 1 bataljon 12. krajike

udarne brigade 11. udarne divizije NOVJ, iz zasede razbio ojaanu elu dopunskog
bataljona nemake 373. legionarske divizije. Ostalak ete spasla je od unitenja
borbena grupa L a n 4. puka Brandenburg. Poginulo je 15 i ranjeno 46 legionara.
U borbi je poginuo komandant 1. bataljona Milan Egi, narodni heroj.
Kod s. Ravnog (blizu Gacka) 3. bataljon (dalmatinski) 10. hercegovake NOU brigade. iz zasede. bez vlastitih gubitaka, razbio konjiki eskadron izviakog bataljona nemake 7. SS divizije Princ Eugen. Poginula su 32, zarobljena su 4 i ranjen je vei broj nemakih vojnika. Zaplenjeno je 5 pukomitraljeza, 40 puaka
i 5 automata.
Delovi nemake 369. legionarske divizije odbacili delove Visoko-fojnikog N O P
odreda i zauzeli Fojnicu.
Na odseku Turbe D. Vakuf delovi 1. proleterske udarne divizije NOVJ poruili
(poevi od 18. avgusta) prugu Travnik D. Vakuf i sve objekte na njoj (mostove, tunele, . st.) da bi zapreili pravac koji od Travnika vodi u osloboenu
dolinu gornjeg toka Vrbasa.
U s. Haanima (kod Bos. Krupe), na konferenciji 105 delegata optinskih i SNO
odbora, izabran ONO odbor za Podgrme.

25. avgust

Kod s. Breziana (na putu Prijedor Bos. Novi) Kozarski N O P odred doekao
u zasedi protivtenkovski i Izviaki bataljon nemake 373. legionarske divizije, te
u borbi unitio 1. etu protivtenkovskog bataljona. 32 automobila, 9 motocikla.
3 protivtenkovska topa 50 mm, a zaplenio pored ostalog, 6 protivtenkovskih topova
sa 1.450 granata.

26. avgust

Banjaluki NOP odred uao u Kotor-Varo, koji su toga dana napustili delqvi nemake 373. legionarske divizije i borbena grupa L a n 4. puka Brandenburg,
Zandarmerijska posada, koja je ostala u mestu, nije pruila otpor.

26/27. avgust

Druga proleterska udarna divizija NOVJ, marujui sa Ozrena za Fou, prela

prugu Sarajevo Viegrad na odseku s. Podgrab s. Renovica.
U s . Vrhpolju (kod San. Mosta) delovima 13. krajike udarne brigade 10. udarne
divizije NOVJ predala se bez borbe eta Sanskog domobranskog dobrovoljakog
bataljona s kompletnim naoruanjem od 170 puaka. 15 p. mitraljeza, l mitraljezom i 1 minobacaem.

27. avgust

U s . Lamovitoj (na putu Banja Luka Prijedor) Kozarskom N O P odredu predala

se 6. eta 2. bataljona domobranskog 7. lovakog puka s kompletnim naoruanjem.

28. avgust

etvrta proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizi ie N O V J rasterala

manju domobransku posadu i zauzela Olovo.
Kod s. Gorijevca (na putu Biha B o s . Petrovac) 3. udarna brigada 6. divizije
NOVJ i. dva bataljona Drvarsko-petrovakog N O P odreda unitili dva voda a potom razbili pionirsku etu nemake 114. lovake divizije, koju su, intervencijom iz
Bihaa, spasli od unitenja delovi 114. i 373. izviakog bataljona, ojaani jednom
streljakom etom 721. puka i jednom motorizovanom baterijom. Neprijatelj je
imao 86 mrtvih i ranjenih, 16 zarobljenih i 10 nestalih. Uniteni su 4 motorna vozila
i 1 protivtenkovski top. a zaplenjeni 1 mitraljez, 3 pukomitraljeza 1 oko 50 puaka.
U susretnoj borbi kod s. Obija (na putu Nevesinje Kalinovik) dva bataljona
10. hercegovake N O U brigade razbili jednu etu 2. bataljona 14. puka nemake
7. SS divizije Princ Eugen. Poginulo je 45 i zarobljeno 4 nemaka vojnika, dok
se ostatak spasao bekstvom u Ulog i Kalinovik. Zaplenjeno je 5 p. mitraljeza, 30
puaka i 2 automata. Brigada je imala samo 4 ranjena.

29. avgust

U Kalinovik ula 10. hercegovaka N O U brigada poto je istog dana 2. bataljon

14. puka nemake 7. SS divizije Princ Eugen napustio mesto i povukao se u
Mostar.

30. avgust

Deseta krajika udarna brigada 4. udarne divizije N O V J i Glamoko-livanjski

N O P odred napali Livno, ali napad nije uspeo zbog velike nadmonosti posade
(Stab ustake 5. brigade sa pritapskim delovima, 1. i 7. bataljonom i glamokom
milicijom).

1943. avgust

C R N A GORA

avgust 1943.

U s . Trnavi (kod Bijeljine) poeo izlaziti list Osloboenje*, organ Zemaljskog odbora NOP-a (kasnije NOF-a) Bosne i Hercegovine.
30/31. avgust

Sesta istonobosanska i Majevika udarna brigada sa Ozrenskim N O P odrodom

17. udarne divizije NOVJ, zauzeli Graanicu unitivi 80 leldanarma i razoruavi 34 andarma, 60 milicionera i 150 etnika. Vei deo etnika i milicionera je
stupio u Majeviku brigadu.
U Vitezu (na pruzi Travnik Lava) est bataljona 5. udarne divizijo NOVJ napalo posadu. Spaljeni su vojni magacini i . st. Ostatak 3. diviziona domobranskog
1. konjikog puka odrao se u upravnoj zgradi Impregnacije . pragova do dolaska delova nemake 369. legionarske divizije. Poginula su 4, ranjeno je 8 i zarobljeno je 129 domobrana.

31. avgust

Sedam nemakih i domobranskih bataljona iz Prijedora, Bos. Novog, Bos. Kostajnice

i Bos. Dubice poeli akciju ienja protiv Kozarskog N O P odreda. Odred je, meutim, izbegao udare neprijateljskih glavnih kolona, pa je akcija posle dva dana
obustavljena ne postigavi nikakav uspeh.
U s. Kokorini (kod Gacka) 4. bataljon 10. hercegovake N O U brigade razbio oko
300 etnika tabne ete i Nevesinjske brigade etnikog Nevesinjskog korpusa.
U borbi je poginuo komandant bataljona Danilo Sarenac, narodni heroj.

Avgust k.

U Foi etnici otkrili i u borbi ubili obavetajnog oficira 2. proleterske udarne

divizije NOVJ Rada Janiijevia, narodnog heroja.

Avgust

Formiran Inicijativni oblasni NO odbor za Bos. krajinu sa zadatkom da sprovede

izbore za nove okrune NO odbore i delegate za oblasnu konferenciju odbora.
U s . Busijama (kod Kljua) poeo izlaziti Mladi krajinik, meseni list USAOBiH-a
za Bos. krajinu.
Fodelom OK K P J za centralnu Bosnu formirani OK K P J za Banju Luku i OK
KPJ za Prnjavor (centralnu Bosnu).
Formiran OK SKOJ-a za Trebavu.
Formirano Okruno poverenitvo SKOJ-a za Romaniju.
U s . Bijai (kod Ljubukog) formiran SNO odbor za Ljubuki (tri optine: Vitina,
Drinovci i Bijaa).

C R N A GORA
9. avgust

Na sastanku SK K P J za Kolain odlueno da se formira 1. udarna partizanska eta.

17. avgust

Blizu s. Gvozda (kod Nikia) odran proireni sastanak PK KP.T za Crnu Goru
i Boku, kome je prisustvovao lan Politbiroa CK K P J Ivan Milutinovic. Na sastanku su postavljeni ovi zadaci: obnavljati i uvrivati ranije partijske organizacije; zavodili strogu partijsku disciplinu i odgovornost; prouavati marksizam-lenjinizam na teoretskim sastancima: podmladivati kadar prijemom novih lanova
u K P J ; pojaati rad medu enama i omladinom; na zborovima i konferencijama
i u linim kontaktima objanjavati narodu politiku situaciju i raskrinkavati domae izdajnike.

21. avgust

Oblasni komitet K P J za Sandak izvestio CK KP.T da je formiran Operativni tab

za rukovoenje delovima 3. proleterske (sandake) N O U brigade koji su se vratili
sa r. Sutjeske i da je proirena plenarna sednica Komiteta postavila kao osnovni
zadatak: uvrenje i proirenje organizacija KPJ.

28. avgust

PK K P J za Crnu Goru i Boku uputio direktivno pismo svim okrunim komitetima:

da svi partijski forumi i organizacije prorade zakljuke proirenog sastanka PK
K P J za Crnu Goru i Boku i preduzmu mere za njihovo sprovoenje u ivot; da se
proglas GS N O V i PO za Crnu Goru i Boku razdeli narodu; da se ire radio-vesti;
da se to vie ljudstva mobilie za partizanske jedinice, kao i da se prikupljaju
hrana i odea i stvaraju rezerve.

29. avgust

Kod Muklog vira (blizu Kolaina) 1. udarna partizanska eta napala kolonu italijanskih kamiona i posle kratke i otre borbe ubila oko 20 italijanskih vojnika.

31. avgust

U rejonu Lukako brdo s. Sjerogote (kod Kolaina) jedinice italijanske divizije

Venecija zapalile 32 kue.

SA N A R O D N O G Z B O R A
U OSLOBOENIM BI RA
N A M A (SADA I V A N G R A D I
O K T O B R A 1943. G O D I M

BJELOPOLJSKI
PARTIZ A N S K I BATALJON NAK O N F O R M I R A N J A . SRE
D I N O M 1943 G O D I N E

NARODNI ZBOR U HUE

VLJIMA POVODOM P R O
SLAVE 26
GODINJICI
OKTOBARSKE
REVOLUCIJE, N O V E M B R A
1943

1943. avgust
Avgust

HRVATSKA

avgust 1943.

Glavni tab NOV i P O za Crnu Goru i Boku uputio proglas u kome, govorei o saradnji etnika i separatista sa okupatorom i o neuspesima okupatora u bici na reci
Sutjesei. pozivaju narod u sveoptu oruanu borbu, na osvetu za sva zloinstva koja
su okupatori, uz pomo pete kolone, poinili na teritoriji Crne Gore i Boke.
Po nareenju GS N O V i PO za Crnu Goru i Boku obnovljeni Nikiki. Lovenski
i Zetski N O P odred i formiran Vasojevikl udarni partizanski bataljon.
U s. Vinicku. kod Berana (sada: Ivangrad), u borbi protiv etnika, poginuo pozadinski radnik Milo Komatina, narodni heroj.

HRVATSKA
213. avgust

U s. Lekeniku i na . st. Greda (kod Siska) jedinice 13. proleterske NOU brigade
Rade Konar i Zumberako-pokupskog N O P odreda napale posade domobranskog 2. peadijskog puka i 4. elezniko-straarskog bataljona, te zarobile 113 domobrana i 1 oficira, a na . st. Lekenik unitile 21 teretni vagon.
Jedinice Moslavakog N O P odreda napale posadu s. Popovae (kod Kutine) i zarobile 33 domobrana i 2 oficira.

3. avgust

U rejonu s. Ugljane i s. Blorine (kod Sinja), po nareenju taba Grupe partizanskih odreda Dalmacije, formirana Grupa udarnih bataljona Dalmacije, jaine
4 bataljona.

3/4. avgust

Na . st. Bojakovina (kod Zagreba) jedinice Moslavakog N O P odreda napale posadu i zarobile 18 domobrana.

4. avgust

Izmeu Crikvenice i Hreljina jedinice 1. primorsko-goranskog N O P odreda napale

auto-kolonu italijanske 14. obalske brigade. Unitena su 4 kamiona, a poginulo je
ti i ranjeno 7 vojnika i l oficir.
Kod s. Budaka i Peruia bataljon 4. ustake brigade iz Gospia napao 1. udarnu
brigadu fi. divizije NOVJ. Borba je vodena do kasno uvee, kada su se ustae povukle u Gospi uz gubitke od 1 mrtvog i 2 ranjena. Brigada je imala 5 mrtvih i
8 ranjenih.

5. avgust

U Bolu (na o. Brau) grupa od oko 30 partizana i lanova KPJ iznenada napala
italijansku posadu. Zarobljeno je 85 vojnika i 3 oficira iz 159. puka italijanske 17
obalske brigade. 2 and. narednika i 2 domobrana. Partizanska grupa je imala
1 mrtvog i 5 ranjenih. Zaplenjeno je 4 mitraljeza, 7 pukomitraljeza, 150 puaka
i vea koliina drugog ratnog materijala i namirnica.
Vrliku zauzela 2. udarna brigada 6. divizije NOVJ. Poginulo je 26 domobrana i
zarobljeni su 63 domobrana i 1 oficir, a ostatak posade se probio u Sinj. Brigada
je imala 3 mrtva i 8 ranjenih.
U Pokuplju i Turopolju jake nemake i ustako-domobranske snage napale 2. bataljon 13. proleterske N O U brigade Rade Konar* i 2. bataljon Zumberako-pokupskog N O P odreda. Posle estoke borbe u rejonu s. Dubranec. s. Bukovak, s. Vukomeri (kod Pisarovine) bataljoni su se sutradan povukli u Zumberak uz gubitke
od 7 mrtvih i 11 ranjenih.
Kod s. Starog Sela (na putu Topusko V. Kladua) jedinice 2. brigade Unske
operativne grupe napale etu domobrana 7. brdskog puka. Poginulo je i nestalo 5,
ranjeno je 6, a zarobljeno 17 domobrana. Brigada je imala 2 ranjena.
U rejonu s. Pakotana i s. Sukoana (kod Zadra) italijanski bataljon bersaljera
Zara uhapsio 750 ljudi.
Na . st. Luani (kod SI. Broda) jedinice Diljskog N O P odreda razoruale 14 domobrana.

Avgust p.

U s . Gojilu (kod Kutine), na poziv SNO odbora, oko 600 radnika petrolejskih izvora
stupilo u petodnevni trajk.

6. avgust

Partizani pustili na slobodu italijanske vojnike i oficire koje su prethodnog dana

zarobilili u Bolu na o. Brau. U toku 7. i 8. avgusta italijanski vojni sud u ibeniku je zbog kukavikog dranja osudio na smrt streljanjem 28, a na 15 godina
zatvora 23 vojnika.

529

1943. avgust
7. august

SLOVENIJA

avgust 1943.

Jedinice 2. udarne brigade 6. divizije NOVJ odbile napad dvaju bataljona italijanskog 11. bersaljerskog puka i 89. legije crnih koulja koji su sa liOO etnika iz Knina
prodirali ka s. Kijevu i Vrliki. Italijanske jedinice su imale 22 mrtvo i 28 ranjenih
a etnici 5 mrlvih. dok je 2. brigada imala 3 mrtva i 12 ranjenih. Zaplenjena su
2 topa. 30 motornih vozila i vea koliina drugog ratnog materijala.
Na o. Bra upuena italijanska kaznena ekspedicija iz Splita. Ona je do 13. avgusta
pljakala i skoro do temelja popalila mesta: Bol, Selca, Novo Selo, Puie, G.
Humac i Pranicu. Izgorelo je oko 1200 kua i sve kolske i optinske zgrade, a
oko 5.500 ljudi je ostalo bez krova nad glavom.

S. avgust

Po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku formiran Operativni tab za Dalmaciju.

Tada je prestao da radi tab grupe NOP odreda Dalmacije.
Po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku formiran Plaanski NOP odred.
U Otocu odrana konferencija pristalica i funkcionera HSS iz Like. Konferencija
ie proglasom pozvala Hrvate Like da stupaju u NOVJ i osudila Maekovu politiku
ekanja i zloine ustaa.
U s. Lisiinama (kod Podravske Slatine) odran narodni zbor kome je prisustvovalo oko 800 ljudi iz 15 oblinjih sela.

9 10. avgust

U s. Bulincu (kod Bjelovara) 11. eta 3. bataljona domobranskog peadijskog 2.

puka prela na stranu NOVJ.

10. avgust

U rejonu . st. Sokolovac (kod Koprivnice) jedinice Kalnikog NOP odreda minirale prugu, unitile 2 putnika vagona i zarobile 7 nemakih vojnika i 1 domobranskog oficira.

11. avgust

Jedinice 3. udarne brigade 8. divizije NOVJ zaposele Slunj i Cetingrad, odakle su

se delovi domobranskog 3. brdskog puka povukli u V. Kladuu.

1.7. avgust

U s. Plavnom (kod Knina), po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku, formirana

Kninska brigada (5. dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ).
Trea udarna brigada 8. divizije NOVJ napala delove domobranskog 3. brdskog
puka u momentu kada su naputali V. Kladuu i povlaili se Ica Cazinu. Neprijatelj je imao 1R mrtvih, 10 ranjenih i 270 zarobljenih vojnika, 4 oficira i 3 lekara.
Brigada je imala 1 mrtvog i I ranjenog borca.
Dlverzanthki bataljon 2. hrvatskog korpusa NOVJ, zapalio . stanice Peli i Cubunu (kod Virovitice).

14. avgust

U s. Medvidama (kod Benkovca), po nareenju taba Kninskog sektora, formirana

Grupa severnodalmatinskih partizanskih bataljona jaine 4 bataljona.
U rejonu s. Brguda i s. Rodaljica (kod Benkovca) delovi 291. i 292. puka italijanske
divizije Zara- i antikomunistika milicija napali tri bataljona iz Grupe severnodalmatinskih bataljona. Posle jednodnevne borbe bataljoni su se povukli preko
pl. Pljeevice i r. Zrmanje u zaselak Jasenovac. Neprijatelj je imao gubitke od
3 mrtva i 13 ranjenih, a Grupa scvernodalmaLinskih bataljona: 6 mrtvih. 12 ranjenih i 10 zarobljenih.

14/15. avgust
15. avgust

Na pruzi Zagreb Krievci partizan] (verovatno delovi Kalnikog NOP odreda)

napali . st. Gradec i zapalili nemaki voz sa 25 vagona sena i slame.
U s . Slatinskom Drenovcu (kod Podrav. Slatine), od pripadnika maarske i nemake nacionalne manjine, tnb 2. korpusa NOV i PO Hrvatske, formirao maarski
bataljon andor Petefl i nemaku partizansku etu * Ernest Tdmum .
Jedinice Unske operativne grupe i Banijskog NOP odreda zauzele s. Hrastovicu
(kod Petrinje) i zarobile 120 domobrana 2. posatine ete.
Na o. Visu grupa od 15 lanova KPJ i SKOJ-a razoruala 7 italijanskih mornara
osmatrake stanice Hum. Italijanske vlasti su sutradan uhapsile 50 talaca (te njih
20 streljale 20. avgusta).

Avgust s.

Po nareenju taba kninskog sektora formiran Kninski NOP odred.

15/16. avgust

Jedinice Bilogorskog NOP odreda zapalile . st. Virje (kod Koprivnice).

16. avgust

Topusko napale i zauzele jedinice 3. udarne brigade 8. divizije NOVJ. a delovi

11. ustakog bataljona i andarmi se povukli u Glinu.

530

1943. avgust

SLOVENIJA

avgust 1943.

U s . Sv. Roku (kod Graaca) odran veliki narodni zbor u prisustvu predstavnika
ZAVNOH-a, narodne vlasti i NO vojske.
17. avgust

Severno od s. Sv. Klrina (kod Vodnjana, u Istri) udarna partizanska grupa minirala prugu i unitila lokomotivu i 3 vagona. Zbog toga je saobraaj bio prekinut
30 asova.

18. avgust

Jedinice 12. divizije NOVJ zauzele s. Male Bastaje (kod Daruvara) i ubile i ranile
33, a zarobile 43 domobrana i ustae. Gubici jedinica 12. divizije: I mrtvih i 46
ranjenih.
U rejonu s. Likog Osika i Peruia otpoeo napad 4. ustake brigade iz Gospia
na poloaje 1. udarne brigade 6. divizije NOVJ. Borbe su voene do 22. avgusta,
kada je 1. brigada odbaena iz pomcnutih mesta uz gubitke od 9 mrtvih i 42
ranjena.
U s. Sikireveima (kod akova) posada od 80 domobrana, fi podoficira i 6 oficira
predala se Diljskom NOP odredu, 30 domobrana, na svoje traenje, puteno kuama,
a ostali stupili u jedinice NOVJ. Zaplenjena je vea koliina oruja, municije,
hrane, novca i lekova.
U s . Hromecu (kod Krapine) jedinice Kalnikog NOP odreda zarobile 55 vojnika
i 2 oficira domobranskog radnog bataljona.

18/19. avgust.

U s . Vrbanji (na pruzi Vinkovci Brko) 2. sremski odred NOV i PO za Vojvodinu

izvrio napad na 2. bataljon domobranske Sremske brigade, nanevi mu gubitke
u mrtvima i zarobivi 28 domobrana.
U s. Remetincu (kod Zagreba) 1. bataljon 13. proleterske NOU brigade
ar zarobio 21 domobrana 1 zapalio . si. i vojni magacin hrane.

19. avgust

Rade Kon-

U umi Novakui (kod Krievaca) Udarni bataljon Moslavakog NOP odreda napao
iz zasede motorizovanu kolonu nemakog policijskog bataljona. Poginulo je C, s
ranjeno 26 nemakih vojnika.
Letea mosorska partizanska eta upala u s. Dubce (kod Omia) gde joj se bez
oorbe predalo 30 domobrana i 1 oficir.

21. avgust

Po nareenju taba 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske formiran Turopoljsko-posavski NOP odred.
Jedinice Blokovskog i Cetinskog NOP odreda zauzele s. Zadvarje (kod Omia). Poginulo je oko 15 i zarobljeno oko 300 domobrana i 0 oficira 2. bataljona domobranskog 1. dobrovoljakog puka. Gubici naili jedinica: 2 mrtva i 3 ranjena.
U s. D. Kupini (kod Karlovca) jedinice 13. proleterske NOU brigade Rade Konar i Turopoljsko-posavskog NOP odreda napale delove 30. ustakog bataljona.
Poginulo je 6 i zarobljeno 11 ustaa, dok su gubici jedinica NOVJ iz,tosili 1 mrtav
l 2 ranjena.
Iz rejona Knina poeo napad delova italijanske divizije Zara i etnike Dinarske
divizije (oko 3000 vojnika) na 2. udarnu brigadu 6. divizije NOVJ koja je zatvarala
pravac: Knin Vrlika. Brigada je u trodnevnim borbama odbacila neprijatelja u
Knin, ali je pretrpela gubitke od 3 mrtva 1 nestalog i 25 ranjenih.

22. avgust

U s. Vrbanju (na pruzi Vinkovci Brko) upali delovi 2. sremskog odreda NOV
i PO za Vojvodinu, zapalili optinsku arhivu i kolu, poruili bunkere, a na . st.
unitili ureaje i zapalili magacin hrane.
Po nareenju taba 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske formirana Komanda
Moslavakog vojnog podruja.
Jedinice 17. udarne brigade 10. divizije NOVJ odbile napad nemakih vojnika na
s. Veliku i odbacile ih ka Slav. Poegi uz gubitke od 1 mrtvog i III ranjenih. Brigada
je imala 4 mrtva i 13 ranjenih.
U s . Starim Mikanovcima (kod Vinkovaca) delovi Diljskog NOP odreda zarobili 22
domobrana i 1 andarma.
U s. Desiniu (kod Krapine) jedinice Kalnikog NOP odreda napale and. stanicu
i zarobile 8 andarma.
Odrana oblasna konferencija NO odbora za Slavoniju.

23. avgust

Kod s. Kupine (blizu Karlovca), u borbi protiv ustaa, poginuo zamenik komandanta Turopoljsko-posavskog NOP odreda Milan Mraovi Simic. narodni heroj.
531

1943. avgust
24. avgust

HRVATSKA

avgust 1943.

Kod Pakraca 2. bataljon 12. udarne brigade 12. divizije NOVJ unitio domobransku
strau i poruio elezniki vijadukt dug 56 m. Ostali bataljoni te brigade su odbili
pokuaje neprijatelja da iz Pakraca i Daruvara sprei ruenje vijadukta. Poginulo
je 14, ranjeno 25 i zarobljeno 11 domobrana. Brigada je imala 8 mrtvih i 24 ranjena.
U s. Srimi (kod ibenika) 2. bataljon Grupe severnodalmatinskih bataljona napao
italijanski brod koji je prevozio antikomunistiku miliciju. Poginulo je 11 a ranjeno
10 milicionera i 3 italijanska mornara.
U Otocu otpoela Druga okruna konferencija SKOJ-a za Liku, koja je. u prisustvu
295 delegata, sutradan zavrila rad.

24/25. avgust

U s. Gori (kod Glino) 1. brigada Unske operativne grupe napala posadu i ubila
2, ranila U 1 zarobila 135 domobrana, uz sopstvene gubitke od 8 mrtvih i 12 ranjenih,
boraca.

25. avgust

Iz Virovitice. Grubinog Polja i s. Rajenice dva bataljona nemakog 14. SS policijskog puka, delovi 135. puka nemake 187. rezervne divizije, tri bataljona domobranske 1. brdske brigade i delovi domobranskog 8. brdskog puka otpoeli
trodnevno ienje istonog dela Bilo-gore. U rejonu s. Lonarice i s. Miletinca
(kod Daruvara) neprijatelju su pruile jai otpor 16. i 18. brigada 12. divizije NOVJ,
koje su se nou 25/26. avgusta prebacile na severne padine pl. Papuka. Neprijatelj
je imao 6 mrtvih, 8 ranjenih i 10 nestallh, a brigade 12 divizije NOVJ 5 mrtvih
i 14 ranjenih.
U blizini
NOVJ.

Slav.

Poege

formiran

Protivetniki

bataljon 2.

hrvatskog korpusa

Kod postaje Spava (na pruzi Vinkovci Brko) jedinice 2. sremskog odreda NOV
i PO za Vojvodinu napale voz i strau koja je osiguravala prugu. Poginula su 2, a
zarobljeno je 6 neprijateljskih vojnika.
26. avgust

Jedinice 17. udarne i 21. brigade 10. divizije NOVJ izvrile napad na nemake
policijske snage u s. Dren ju, s. Drenjskom Slatniku, s. Mandievr.u i s. Pridvorju
(kod akova). Poginulo je 27, ranjeno 4 i nestalo 7 neprijateljskih vojnika, dok
su jedinice 10. divizije imale 4 mrtva i 5 ranjenih.
U s. Sokolovcu (kod Koprivnice) 1. bataljon Kalnikog NOP odreda napao and.
st. i zarobio 20 andarma.

27. avgust

LT rejonu s. Prokope (kod Gline) jedinice 2. brigado Unske operativne grupe napale
domobransku etu, te u borbi ubile 15 domobrana i zarobile 0 domobrana i 1 oficira. Zaplenjen je jedan putniki autobus.
Po nareenju taba 2. hrvatskog korpusa NOVJ, formirana Komanda Daruvarskog vojnog podruja.

28. avgust

U rejonu s. Podgoraa (kod Naica) 1. bataljon 17. udarne brigade 10. divizije NOVJ
napao ustake i nemake policijske jedinice. Poginuli su 3 ustae i 10 nemakih
vojnika, a ranjeno je 6 i nestalo 5 nemakih vojnika.
U rejonu s. evrsaka (kod Skradina), iz zasede, 1. bataljon Severnodalmatinskog
NOP odreda napao auto-kolonu 291. puka italijanske divizije Zara . Poginulo je
6 italijanskih vojnika i 1 oficir, ranjeno je 13 vojnika i uniten je l kamion. Bataljon je imao 1 mrtvog i 2 ranjena.

29. ai>pu.st

U rejonu s. Likog Osika i s. Peruia 2. udarna brigada 8. divizije NOVJ napala

delove 4. ustake brigade. Angaujui jae snage iz Gospia, ustae su posle dvodnevne borbe odrale svoje poloaje i nanele 2. brigadi gubitke od 5 mrtvih i 14
ranjenih, uz sopstvene gubitke od 10 mrtvih i 17 ranjenih.
Iz rejona Bihaa i Kulen-VakuCa nemaka 114. lovaka divizija otpoela prodor
preko Like u severnu Dalmaciju u cilju zaposeanja ove teritorije, jer se oekivala
kapitulacija Italije. Neprijatelj je odbacio 3. udarnu brigadu 6. divizije NOVJ koja
je zatvarala ove pravce i idue noi zauzeo D. Lapac.
Obrazovan Privremeni ONO odbor Krapina.

30. avgust

Izmeu Vinkovaca i Brkog dolovi 2. sremskog odreda NOV i PO za Vojvodinu minirali prugu i unitili teretni voz od 14 vagona.

30/31. avgust

U rejonu Crvenog Kamena (kod Ludbrega) delovi Kalnikog NOP odreda se prebacili preko r. Drave i napali maarsku pograninu strau, te ubili 1 podoficira
i zarobili 2 vojnika.

532

1943. avgust

MAKEDONIJA

avgust 1943.

U s . Bonjacima (kod upanje) 2. sremski NOP odred napao i razoruao domobransku jedinicu, zaplenivi 180 puaka i veu koliinu municije. Dobrovoljno je
stupilo u NOV 59 domobrana.

31. avgust

Na . st. Bojakovina (kod Dugog Sela) jedinice Moslavakog NOP odreda zarobile
20 domobrana i andarma i 1 oficira.
U Istri, pod rukovodstvom partijske organizacije, preko 1500 Istrana uestvovalo
u masovnoj akciji kldanja tt linije.
Formiran ONO odbor za Istru.

Avgust k.

U s. Primotenu odrana konferencija SNO odbora ibenik.

U s. Varadinskim Toplicama, u borbi protiv ustaa, poginuo komandir Zagorske
ete Kalnikog NOP odreda Slavko Mrkoci. narodni heroj.

Avgust

MAKEDONIJA
1. avgust

Izmeu s. Boule 1 s. Strmaeva (kod Kavadaraca) NOP odredi Dobri Daskalov 1

-Sava Mihajlov napali iz zasede kontraetu kavadarskou sreza Car Kalojan, ali
su se morali povui pred nadmonim neprijateljem koji je pristigao u pomo eti.

1/2. avgust

U Kruevo upao 2. NOP odred (kievski) 1. operativne zone NOV i PO Makedonije,

ali je posle krae borbe protiv jaih bugarskih snaga napustio grad. Zbog ovog napada bugarski okupator nije uspeo da odri pripremljene manifestacije i da 40-godinjicu ilindenskog ustanka makedonskog naroda iskoristi za svoje velikobugarske
ciljeve.

2. avgust

Kod s. Oteeva (na Prespanskoni jezeru) CK KPM odrao proireni sastanak na

kome je pored ostalog doneo odluke o stvaranju veih vojnih jedinica bataljona
i brigada i o pripremama za sazivanje ASNOM-a i za stvaranje viih organa narodne vlasti i NOF-a.
Kod manastira Sv. Ilije (blizu Kumanova) formiran Kumanovski NOP odred od dotadanje dve partizanske grupe iz kumanovskog kraja.
Kod manastira Sv. Ilije (blizu Kumanova) 2. junomoravski i Kumanovski NOP
odred odrali politiki zbor. gde im se prikljuilo 10 omladinaca. Sutradan, posle
troasovne borbe protiv bugarskih policajaca iz Vranja, kojima su naneli gubitke od
3 mrtva, odredi su se povukli ka pl. Kouri.
U s. Rajcima (na Prespanskoni jezeru) oko 50 italijanskih karabinijera napalo Bitoljski NOP odred Goce Delevs koji se posle krae borbe povukao ka Kurbinskoj
planini.

Avgust p.

U Drimkolu formiran NOP odred

Drimkol

od ljudstva iz okoline Debro i Struge.

U s . Vrutoku (kod Gostivara) 1. NOP odred (mavrovski) 1. operativne zone NOV i

PO Makedonije napao karabinijersku stanicu. Posle troasovne borbe 10 karabinijera se predalo, a ostali su se Izvukli ka Goslivaru.
Stab Prespansko-ohridskog NO.P odreda Damjan Gruev pozvao barjaktare (seoske stareine) iz okoline Struge na sastanak radi dogovora o zajednikoj borbi
protiv okupatora. U pozivu se insistira na bratsvu i jedinstvu makedonskog i iptarskog ivlja radi spreavanja bratoubilake borbe (Do ovog sastanka nije dolo,
jer su barjaktari odbili svaku saradnju s NOP-om.)

7. avgust

Na pl. Babi (izmeu Bitolja i Resna) Bitoljski NOP odred Goce Delev napao
bugarski granini pododsek i u kratkoj borbi naneo neprijatelju gubitke od 3 mrtva
i 2 ranjena.

S. av0i<sf

Na Slivnikoj planini (kod Prcspanskog jezera) oko 200 karabinijera napalo Bitoljski NOP odred Goce Delev*. Odred se pred nadmonim neprijateljem povukao
za Brajinsku planinu.

11. avgust

Iz rejona Velesa krenula za Debarca grupa od 13 boraca biveg NOP odreda Dimitar
Vlahov. Ona je kasnije ula u sastav bataljona Mire Acev .

1S. avgust

U s. Neravu (kod Krive Palanke) 2. bataljon 2, lunomoravskog NOP odreda vodio

etvoroasovnu borbu protiv oko 130 etnika. Kada su etnicima pritekle u pomo
j
e bugarske snage, bataljon j e bio prinuen d a s e povue k a Gerrnan-planini,
uz gubitke od 1 mrtvog i 5 ranjenih.

533

1943. avgust

SLOVENIJA

avgust 1943.

Avgust ti. p.

U Stipu bugarske vlasti, zahvaljujui provali, pohapsile oko 80 lanova KPJ i

SKOJ-a 1 simpatizera NOP-a koji su se spremali da pou u partizane. (Vei broj
njih je interniran u Bugarsku, a ostali su, po putanju iz zatvora, preli u ilegalnost.)

17. avgust

U Stipu. u borbi protiv bugarske policije, poginuo lan 4. oblasnog komiteta KP

Makedonije Slavo Stojmenov, narodni heroj.
U s. Popovec i s. Ivanita (kod Kieva) 2. NOP odreci (kievski) 1. operativne zone
NOV i PO Makedonije formirao NO odbore.

10. avgust

GS NOV i PO za Makedoniju, na osnovu uputslva VS. izdao naredbu o organizacijskoj strukturi i formaciji jedinica NOV i PO. uspostavljanju pomonih slubi i regulisanju svakodnevnog ivota i rada.

20. avgust

Na pruzi Kievo Struga grupa boraca 2. NOP odreda (kievskog) 1. operativne

zone NOV i PO Makedonije unitila lokomotivu i nekoliko vagona teretnog voza.

21. avgust

Devclelijski sreski upravitelj izvestio bugarsku oblasnu irekciiu u Skonliu da su

34 lica iz njegovog sreza otila u partizane i da je formirao kontraetu od plaenika za borbu protiv partizana.

24. avgust

U rejonu Gosti vara 1. NOP odred (mavrovski) 1. operativne zone NOV i PO Makedonije napao dve karabinijerske stanice i zarobio 8 karabinijera, a zaplenio dosta
municije i druge opreme.

25. avgust

Delegat CK KPJ i VS NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo uputio CK KPM

direktivu o daljim zadacima partijske organizacije u vezi sa razvojem NOB u Makedoniji. U direktivi se podvlai da treba preduzeti mere za jae osposobljavanje
mlaih partijskih kadrova, osamostaljivanje i omasovljenje partijskih organizacija
i to ire okupljanje masa u NOP.

26. avgust

Na putu Debar Gostivar (izmeu s. Beliice i s. Bostue) I. NOP odred (mavrovski) 1. operativne zone NOV i PO Makedonije spalio pet mostova i isekao tt sluhove.

27. avgust

Italijanski vojnici i balisti iz Gostivnra opljakali i spalili s. Leunovo i s. Niiforovo.

ogoreni na stanovnitvo to je prualo podrku partizanskim odredima i pomagalo
NOP.

I
28. avgust

Na Slaveju (pi. Karaorman. Debarca) od Prespnnsko-ohridskog NOP odreda --Damjan

Gruev-, preostalih boraca NOP odreda Dimitar Vlahov i Dore Petrov i novodolog ljudstva formiran 1. bataljon 2 operativne zone NOV i PO Makedonije
Mire Acev, jaine oko 200 boraca. Tu je prvi bataljon na teritoriji Makedonije.

2'.l. avgust

Instruktor CK KP.T u Makedoniji Dobrivoje Radosnvljevi' obavestio Stab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije o politikoj situaciji u Bugarskoj posle smrti
cara Borisa i istakao potrebu za jaim, efikasnijim dejstvom jedinica NOVJ na
teritoriji pod bugarskom okupacijom.

Avgust

U Skoplju formiran 5. oblasni komitet KPM (za srezove: Skoplje. Kumanovo. Kriva
Palanka. Kratovo 1 Sv. Nikola).
Iz Bugarske prebaena u Makedoniju 17. peadijska divizija, sa tabom u Stipu. Od
tada je bugarska 5. armija imala tri peadijske divizije na teritoriji Makedonije
i jednu u Vrunju.
Poverenitvo CK KP Makedonije za teritoriju pod italijanskom okupacijom uputilo
proglas Makedoncima izbeglicama (koji su zbog italijansko-balislikog terora napustili svoje domove i preli na teritoriju pod bugarskom okupacijom) da ne slupaju
u slubu okupatora, ve u redove NOV i PO Makedonije.
Na kumanovskom terenu formiran tab 5. operativne zone NOV 1 PO Makedonije.
U ovu zonu su uli srezovl: Skoplje. Kumanovo, Kriva Palanka, Kratovo t Sv. Nikola.

SLOVENIJA
I. avgust

534

U rejonu s. Babne Gore i Krunog Vrha (kod Trebnja) 1 slovenaka NOU brigada
Tone Tomi vodila otre borbe protiv 117. bataljona crnih koulja i 1. i 2. italijanskog specijalnog bataljona. Snage 2. bataljona 2. slovenake NOU brigade - Matija
Gubec, udarom u bok, razbile su neprijatelja i primorale ga da se. uz znatne gubitke, povue u s. Selca.

1943. avgust

MAKEDONIJA

avgust 1913.

U s. Druinskoj Vasi (kod Novog Mesta) grupa boraca Zapadno-dolenjskog NOP

odreda opkolila i razoruala grupu od 17 etnika Dray. Mihailovia, medu njima i
vei broj rukovodilaca etnikog pokreta u Sloveniji.
2. avgust

U rejonu 2irovskog vrha (kod Zirja) jake nemake snage okruile 7. slovena! i
NOU brigadu France Preern. Brigada se, posle dvodnevnih o'lrl.h borbi, uz obostrane velike gubitke, probila delom snaga na Bukov vrh. a delom ka s. Selu.

6. avgust

GS NOV i PO za Sloveniju uputio poziv zavedenim Slovencima, pripadnicima kvislinkih oruanih formacija, da predaju oruje i stupe u redove NOV.
U s. Gaberju na pl. Sipeku (kod Kamnika), po nareenju GS NOV i PO za Sloveniju. od tajerskih partizanskih jedinica formirana ti. slovenaka NOU brigada
Slavko Slander-, jaine tri bataljona.

9. avgust

U rejonu s. Selo s. Rupe s. Ravnica (kod Cerknice) 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi* 14. divizije NOVJ napala zastdu i/ sastava italijanske divizije
Kaatori dele Alpi* i 11. grupacije granine strae i protenda je u CVrknlcu. Poginula su 2 i ranjeno je 8 italijanskih vojnika.
Italljansko-belogardistiko uporite s. Belu Cerkev (kod Novog Mesta) napala 4
stovenaka NOU brigada Matija Gubec i unitila nekoliko otpornih taaka. ali
je, zbog snanog otpora neprijatelja, pred zoru odustala od daljih napada i povukla
se u s. Zbure i s. Gorenju Vas.

10. avgust

Osma slovenaka (gorenjska) NOU brigada preimenovana u 7. slovenaku udarnu

brigadu France Preera 14. divizije NOVJ.
Kod s. Breke Vasi (blizu Novog Mesta) 4. slovenaka NO'J brigada -Matija Gubec
spreila pokuaj jakih italijanskih snaga, podranih tenkovima, da forsiraju r. Krku
i ojaaju posadu s. Bele Cerkev.

13. avgust.

U blizini s. Gomile 2. bataljon 5, slovenake NOU brigade Ivan Cankar minirao

prugu Trebnje Sevnica i unitio elezniku kompoziciju i dva blindimi ' vago: \
sa pratnjom od 27 vojnika 98. legije crnih koulja, zaplenivi njihovo oniji i municiju.

14/15. avgust

Relogaristika uporita s. Sobnevo, s. Nievec, s. Brezovicu i s. Ohonicu (kod

Borovnice) napale jedinice 14. divizije \TOVJ. U nonim borbama one su unitile
uporita u s. Brezovici, s. Ohonici i s. Nieveeu. zarobile vie belogardista i iplenile veu koliinu oruja i municije, dok su u s. Sobofievu neprijatelju nanele osetne
gubitke. Istovremeno je 1. bataljon 7. -iovenoko NOU brigade France Pr om
izvrio demonstrativan napad na italijanski garnizon Rakitnu u cilju vezivanja
neprijateljskih snaga.

August p. p.

U blizini Dolenjskih Toplica, na inicijativu komandanta italijanske divizije Izonco-,

odrana dva sastanka sa predstavnicima GS NOV i PO za Sloveniju na kojima
se raspravljalo o razmeni zarobljenika, ali sporazum nije postignut.

17. avgust

Na Svetoj planini (kod Trbovlja) nemaki 19. SS policijski puk, andarmerija i jedinice operativne vojske okruili 6. slovenaku NOU brigadu Slavko Slander ali je
ova posle otre vieasovne borbe, uspela da se izmeu s. Mlinita i s. Loga probije
iz okruenja i prebaci u pravcu s. Tlanice. Jedna ojaana eta 2. bataljona primorana je da se vrati na Sv. planinu, gde je sledeeg dana vodila estoku borbu, a pred
vee se probila u pravcu s. Rovia.

18. avgust

Na pl. Koronu (kod Borovnice) bataljon 1. slovenake NOU brigade Tone Tomi'
vodio otru borbu protiv 1. specijalno, bataljona 51. peadijskog puka italijanske
divizije Kaatori dele Alpi* koji je. podravan jakom artiljerijskom i minobacakom vatrom, nadirao iz s. Rakitne i energinim juri.-,em odbacio ga u polazni
garnizon. Poginuo je 1 i ranjena su 3 italijanska vojnika. Bataljon l. slovenake
NOU brigade Tone Tomi je Imao 2 ranjena

19. avgust

U rejonu Cate s. Brezje s. Sv. Kri (kod Trebnja) 15. divizija NOV.I vodila
otre borbe protiv dve jake italijanske kolone koje su iz Trebnja i Mokronoga,
podravane snanom artiljerijskom i minobacakom vatrom, nadiralo na njene poj e . Divizija s e uvee, zbog Sadmonostl neprijateljskih snaga, i vukla i z borbe
i prebacila u rejon s. Trebelnog.

U s . Pijavoj Gorici (kod Ljubljane) 1. slovenaka NOU brigada Tone Tomi snanim naletom unitila 6 otpornih taaka i nanela belogardistima '-etno gubitke. ali
ie. zbog brze intervencije jakih italijanskih snaga iz Ljubljane i
Rakitne. odustala
od daljih napada.
5

35

1943. avgust

SRBIJA

avgust 1943.

20. avgust

U rejonu pl. Murovica pl. Cicelj (kod Domala) nemaki 19. SS policijski puk,
andarmerija i operativne jedinice okruili 1. bataljon 6. slovenake NOU brigade
Slavko Slander. Posle otre jednodnevne borbe deo bataljona. s veim brojem
nenaoruanih boraca, probio se preko r. Save, dok se drugi deo sledeeg dana prebacio preko s. Vrha u blizinu r. Save i odavde otiao na pl. Meninu. u sastav svoje
brigade.

21. avgust

U blizini s. Ponikava delovi 4. slovenake NOU brigade Matija Gubec razoruali

italijansku posadu na obezbedenju pruge i na vie mesta poruili prugu Trebnje
Novo Mesto.

24. avgust

Kod s. Goriice (na pruzi Ljubljana Trst) 1. slovenaka NOU brigada 'Tone
Tomi unitila nemaki transportni voz kojim se prebacivalo tehniko odeljenje
24. oldbpne divizije. Uniteni su 2 lokomotive i 22 vagona s tehnikom opremom i
oklopnim vozilima i zaplenjena je izvesna koliina oruja i municije. Poginuo je
vei broj nemakih vojnika, a ranjeno ih je fi i zarobljeno 7.

20". avgust

Kod s. Jevnice (blizu Litije), na osnovu nareenja G NOV i PO za Sloveniju, fi.

slovenaka NOU brigada Slavko Slander prebacila se preko r. Save u Dolenjsku,
gde je ula u sastav 15. divizije NOVJ.
U blizini s. Ceroveca i s. Brezja (kod Novog Mesta) jedan bataljon 15. divizije NOVJ
napao italijansko-belogardistiku kolonu koja se kretala iz s. Mirne Pei. Snanim
naletom neprijatelj je razbijen a potom gonjen sve do s. D. Kamnje, gde je okruen.
Zahvaljujui preciznoj artiljerijskoj vatri iz Novog Mesta, neprijatelj se kroz nastalu
breu povukao u s. Dobravu. gde se spojio sa drugom kolonom i vratio u s.
Mirnu Pe.
SRBIJA

1. avgust

U Blace upala udarna grupa 3. bataljona 1. junomoravskog NOP odreda, te uhvatila l streljala sreskog naelnika, efa policije i jednog agenta.
U s . Rgotini (kod Zajeara) delovi Zajearsko-timokog NOP odreda demolirali postrojenja za ispiranje kvarca. (Za odmazdu je nemaka feldkomandantura u Zajearu 8. septembra streljala 10 ljudi.)

2. avgust

U blizini rudnika antimona Makatica (kod Surdulice) delovi 2. junomoravskog

NOP odreda presekli ianu eleznicu. usled ega je 10 dana onemoguen prenos
rude.

3/4. avgust

Na salau Bankovci (kod Iriga) 1. bataljon 3. vojvoanske NOU brigade napao posadu
jaine 82 domobrana, te u dvoasovnoj borbi ubio 3. ranio 1 i zarobio 25 domobrana. a zaplenio pukomitraljez, automat. 22 puke i 30.000 metaka. U zapaljenom
salau je izgorelo 7 vagona ita. 2 vralice. 1 kamion i sve zgrade.

5. avgust

Na pl. Radanu etnici napali 1. udarni bataljon 1. junomoravskog NOP odreda. U

dvoasovnoj borbi bataljon je zadrao etnike na zapadnoj ivici planine, a nonim
napadom odbacio ih i s tih poloaja. Ubijeno je 8 i ranjeno nekoliko etnika. Bataljon je imao 3 ranjena.

Avgttst p.

U s. Dupljaji (kod Bele Crkve) Junobanatski NOP odred ubio 3 policajca i zapalio
optinu.

fi. avgust

U s . Jelanici (kod Vladiinog Hana) delovi 2. junomoravskog NOP odreda napali

bugarske strafare kod elektrine centrale, te ubili 2 i zarobili 4 bugarska vojnika,
a zaplenili 1 p. mitraljez i 6 puaka. Centralu nisu mogli unititi, jer eksploziv
nije bio ispravan.
Kod s. Vlase 2. udarni bataljon 1. junomoravskog NOP odreda napao etnike i
naneo im gubitke od 10 mrtvih i vie ranjenih, a zatim se povukao na pl. Radan.

7. avgust

U Rumi grupa boraca iz 2 bataljona 1. sremskog NOP odreda zapalila kudeljaru.

u kojoj je izgorelo oko 80 vagona lana.

7'S. avgust

U Blacu delovi 3. jastrebakog bataljuna 1. junomoravskog NOP odreda napali

bugarsku posadu, ali su se, zbog jakog otpor;:, morali povui na pl. Jastrebac.

8. avgust

Na pl. Bukulji delovi bugarske 24. peadijske divizije iz Aranelovca pokuali da

opkole i unite l. umadijski udarni bataljon i umadijski. Kosmajski i aanski
NOP odred, koji su se prikupili radi savetovanja. Poto su izbegle opkoljavanje,
jedinice 24. u pokretu ka pl. Venacu napale bugarsku kolonu kod s. Vrbice, nanevi joj gubitke od 7 mrtvih i vie ranienih i zaplenivi 2 minobacaa s minama
i mitraljez.

5.36

1943. avgust

SRBIJA

avgust 1943.

.9. avgust

U borbi protiv ustaa izmeu s. Beoina i s. Novog Rakovca (koci Petrovaradina)

poginuo politiki komesar Diverzantske grupe 1. sremskog NOP odreda Stevan Petrovi Briie, narodni heroj.

9/10. august

Bataljon Zajearsko-timokog NOP odreda upao u Knjaevac. te onesposobio elektrinu centralu i zapalio zgradu sreskog naelstva i pote, kao i 4(1 vralica koje je
okupator prikupio radi obavljanja vridbe.

10. avgust

Izmeu Indije i Stare Pazove mesna diverzantska grupa minirala prugu i unitila
lokomotivu i 3 vagona brzog voza.

1J. august

Na irokom dolu (u blizini s. Grgttrevaca, kod Rume), po odluci GS NOV i PO za

Vojvodinu, formiran 3. bako-baranjski NOP odred.

13. avgust

Na pl. Radanu etniki Jablaniki, Kosovski, Junomoravski i Topliki korpus (oko

2000 etnika) napali 1. i 2. udarni i 2. (jablaniki) bataljon 1. junomoravskog NOP
odreda. Posle osmoasovne teke borbe etnici su protivnapadom odbaeni ka Sokolovom visu i s. M. i V. Dakama. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 20 mrtvih i oko
40 ranjenih, a jedinice 1. junomoravskog NOP odreda 8 poginulih, 3 ranjena i 4
nestala. Zaplenjeno: 1 protivtenkovska puka. 2 mitraljeza, 1 p. mitraljez, i dr.
Na pl. Bukulji, u prisustvu lanova PK KPJ i GS NOV i PO za Srbiju, zavreno
petodnevno partijsko savetovanje politikih i vojnih rukovodilaca 1. umadijskog
udarnog partizanskog bataljona, umadijskog. Kosmajskog i aanskog NOP odreda
i delegata OK KPJ za Poarevac, Aranelovac, Kragujevac, aak i Valjevo. Na savetovanju je analizirana vojno-polltika situacija u zemlji i svetu, te su doneti zakljuci u vezi s jaanjem NO pokreta, obnavljanjem starih i formiranjem novih
partijskih organizacija, jaanjem NOP odreda i stvaranjem uslova za formiranje
NO brigada.
U s. Vapi (kod aka) aanski NOP odred
nika zlikovca.

14. avgust

Dragia Miovi' uhvatio i ubio 2 et-

Na partijskoj konferenciji lanova KPJ Rasinskog NOP odreda doneti su zakljuci u

vezi s jaanjem organizacija KPJ i SKOJ-a 1 s buduim dejstvima tog odreda i merama za njegovo narastanje.
Na putu Leskovac Lebane delovi 1. junomoravskog NOP odreda napali iz zasede
kamion sa bugarskim vojnicima i u njemu ubili 3 i ranili 3 bugarska vojnika.

17. avgust

U s. Slankamenu (kod Indije) partizanske strae prepadom razoruale andarme

zaplenile 65 puaka. 7.000 metaka i 3 sanduka bombi.

U s. Zitorai (kod Prokuplja) delovi l. junomoravskog NOP odreda napali i rasterali odeljenje vojnika SDS koji su obezbedivali rekvirirano ito, a potom odbacili
ka Prokuplju nemake i vojnike SDS koji su im poli u pomo. Poginula su 2 i
ranjena 3 neprijateljska vojnika.
U s. Atonici (kod aka) aanski NOP odred Dragia Miovi zarobio 5 etnika
i 1 vojnika SDS.
18. avgust

U s . Alenici (kod aka) oko 60 vojnika SDS i 30 elnika opkolili aanski NOP
odred Dragia Miovi. ali je ovaj probio obru i bez gubitaka se povukao na
pl. Jelicu.

19. avgust

U s. Garaima (kod Aranelovca) ! madijski udarni partizanski bataljon napao

etniku Oraaku brigadu (jaine oko 130 etnika) i naneo joj gubitke od 13 mrtvih
i 16 ranjenih.
Na putu Smederevo s. Kolari Kosmajski NOP odred iz zasede ubio 4 i ranio 4
vojnika SDK.
U s. Centi (kod Titela) okupatorske vlasti streljale 5 rodoljuba kao odmazdu za ranjavanje jednog optinskog slubenika.

20. august
i_

G NOV i PO ::a Vojvodinu naredio tabovima 1 i 2. sremskog NOP odreda da kontroliu granini pojas Srema i obezbede ga od upada neprijatelja preko r. Save (iz
Srbije i Bosne).
U s. Grgurevce (kod Rume) prodrle jedinice 3. vojvoanske NOU brigade posle petoasovne borbe protiv nemake policije, domobrana i petokolonaa, likvidiravi
bunkere i utvrenja spoljne linije odbrane Poginulo je 4, ranjeno 9 i zarobljeno 17
policajaca, a zaplenjeno 2 mitraljeza, 20 puaka i oko 2000 metaka. Brigada je imala
3 mrtva.
5.17

J943. avgust

SRBIJA

avgust 1943.

Izmeu s. Gibarca i Sida Diverzantska grupa 2. sremskog NOP odreda minirala

prugu i unitila lokomotivu a otetila kompoziciju nemakog teretnog voza
20/21. avgust

Na Sokolovom visu i kod s. M. i V. Dake 1. i 2. udarni bataljon 1. junomoravskog

NOP odreda napali i razbili etnike, odbacivi ili dublje u Kosanicu. Neprijatelj je
imao 6 mrtvih i vie ranjenih, dok su bataljoni imali 3 ranjena. Zaplenjeni su p. mitraljez i 8 puaka.

21. avgust

Izmeu Indije i Stare Pazove Diverzantska grupa 1. sremskog NOP odreda minirala
prugu. Unitila je lokomotivu, a cela kompozicija italijanskog transportnog voza se
survala u kanal, pa je saobraaj obustavljen 48 asova.
Kod s. Petrovia (blizu Zemuna) jedan vod 3. bataljuna 1. sremskog NOP odreda
napao iz zasede dve grupe ustako-domobranskih vojnika i naneo im gubitke, te ih
spreio da opljakaju s. Karlovi;
U s. Bukovcu (kod Petrovaradina) ustae i nemaki vojnici pohapsill 40 ljudi, ena
i dece i oteraii ih u logor Jasenovac (odakle se niko nije vratio).

22. avgust

Pokrajinski NO odbor i GS NOV i PO za Vojvodinu izdali proglas narodu s pozivom

na optu borbu protiv okupatora.
U s. Platievo (kod Rume) upala eta 2. bataljona 1. sremskog NOP odreda, zapalila
optinsku arhivu i zaplenila 8 puaka i 320 metaka.

23. avgust

U rejonu s. Netina (kod Iloka) 3. vojvoanska NOU brigada i/, zasede unitila nemaku minersku etu ubivi 85 i zarobivi 24 nemaka vojnika, te zaplenivi 2 mitraljezu. 72 puke. 1500 metaka i dosta druge opreme.

24. avgust

U s . Ratajima 1 s. Dubici (kod Vranja) delovi 2. junomoravskog NOP odreda spalili

optinske arhive i zaplenili 10 puaka. 2 pitolja i raio-aparat.
Na pl. Jastrepcu odrana okruna partijska konferencija za kruevaki okrug. Zakljueno je da se smelije primaju ljudi u lanstvo KPJ i SKOJ-a, da se pristupi
irem objanjavanju ciljeva KPJ i NO pokreta i da se radi na jaanju NOP odredu.

25. avgust

Reorganizovan 2. junomoravski NOP odred: formirani 1. udarni i 2 i 3. bataljon.

Izmeu s. Gibarca i s. Bainaca (kod Sida) jedinice 2. sremskog NOP odreda minirale prugu i unitile lokomotivu i nekoliko vagona transportnog voza. a ostale vagone otetile.
U s . Surinu (kod Zemuna) delovi 3. bataljona 1. sremskog NOP odreda napali domobrane, te ubili l i ranili 4 domobrana, zapalili optinsku arhivu i zaplenili 4 puke.
PK SKOJ-a uputio oblasnim, okrunim, sreskim, mesnim, brigadnim i bataljonskim
rukovodstvima SKOJ-a direktivu o daljim zadacima SKOJ-a i USAOJ-a u Vojvodini.
U Beogradu poeo da funkcionie novoobrazovani Stab nemake grupe armija F>,
sa osnovnim zadatkom: unititi NOVJ i obezbediti komunikacije preko Jugoslavije
za Grku.

26. avgust

Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja delovi 3. vojvoanske NOU brigade minirali

prugu, zaustavili nemaki teretni voz (sa ugljenom i municijom), a pri napadu na
pratnju voza ubili 3 i ranili 15 nemakih vojnika Eksplozija municije i vatra unitile
su celu kompoziciju (lokomotivu i oko 40 vagona i.
Kod s. Berelia (blizu Vranja) Kumanovski NOP odred, izdvojen iz sastava 2. junomoravskog NOP odreda radi samostalnih dejstava. izvrio smotru i uputio se ka
pl. Kozjaku.

27. avgust

U s . Gorianima (kod Kraljeva) aanski NOP odred

Dragia Miovi napao
grupu od oko 20 etnika, te ubio 2, ranio 1 i zarobio 2 etnika, a zaplenio 4 puke
i 1 pitolj.

28. avgust

Koci s. Muzaa (blizu Blaca) udarni bataljun Rasinskog NOP odreda s jednim vodom
3. bataljona 1. junomoravskog NOP odreda, napao i rasterao etnike i odbio napad
Letee brigade etnikog Rasinskog korpusa. Poginulo je 12 etnika, meu kojima
i komandant brigade, a zarobljeno 18 etnika Zaplenjeno: 14 puaka, 3 automata,
5 jahaih konja. 8000 metaka i vea koliina odee i rublja.

29'JO. avgust

U Irig prodrli delovi 3. vojvoanske NOU brigade i 1. sremskog NOP odreda i napali etu nemake policije i optinsku strau u kasarni. Zauzet je spoljni bunker,
ali je dalja borba prekinuta pristizanjem ustako-domobranskih jedinica iz Rume.

c oo

1943. avgust

MAKEDONIJA

avgust 1943.

Poginuli su komandir optinske strae i I vojnik; ranjeno je fi nemakih policajaca

a dva su zarobljena; zaplenjena je 21 puka; zapaljeno je nekoliko zgrada koje su
sluile neprijatelju i mlin sa 13 vagona ita. Brigada je imala 1 poginulog i I ranjenog.
Avgust k.

Na pl. Tumbi (kod Knjaevca) bataljon Zajearsko-timokog NOP odreda odbio napad etnika i posle borbe koja je trajala ceo dan. prinudio ih da se uz gubitke povuku. Poginuo je jedan komandir ete iz bataljona.

Avgust

U blizini Crne Trave, od Kosara iz Bugarske, formiran bugarski Trnski NOP odred,
jaine 15 boraca. Stab 2. junomoravskog NOP odreda naoruao ga je sa 2. p. mitraljeza i pukama. Odred je dejstvovao na bugarskoj teritoriji, najee s jedinicama 2. junomoravskog NOP odreda.
U Zemunu formiran Gradski NO odbor (koji je imao (5 rejonskih odbora i radio
sve do osloboenja).
U s . Buumetu (kod Lebana) formiran Optinski NO odb >r za sela: Buumet. Rujkovae, Gazdare. Crni Vrh i Gogi ju.
Nemaki komandujui general i zapovednik Srbije naredio feldkomandanturl u Niu
da. zbog ubistva nemakog podnarednika (koje su 7. avgusta izvrili delovi 1. junomoravskog NOP odreda), strelja 50 zatvorenih pripadnika i simpatizera NOP-a.
U Zajeara streljun lan SK KPJ za negolinski srez Vera Radosavljevi Nada. narodni heroj.

Septembar

DOGAAJI OP STEG KARAKTERA

3. septembar

Vrhovni Stab NOV i

o vojnikom dranju
o nainu predlaganja
skog kadra i brizi za

POJ i/dao narodbn o nainu ishane i obezbeenja tabova,

i pravilnom ponaanju vojnih lica, o noenju oznaka i inova,
za pohvale, odlikovanja i unapreenja, o evidenciji stareinnjegovo stalno uzdizanje.

Saveznike snage otpoele iskrcavanje u Kalabriji (u Italiji).

U Sirakuzi (u Italiji) potpisano primirje izmeu saveznika i italijanske vlade marala Pjetra Badolja.
4. septembar

VS NOV 1 POJ naredio Stabu 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ da podruje

Jajce Mrkonji Grad oisti od etnika.

5. septembar

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 2. proleterske udarne
divizije NOVJ da zbog predstojeih vanih dogaaja ubrza rad na formiranju korpusa koji treba da preuzme komandu nad jedinicama u Crnoj Gori. Sandaku i
Hercegovini i da glavninu svojih snaga orijentie na ova podruja.

6. septembar

VS NOV i POJ. naredio Stabu 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ da punu panju
posveti mobilizaciji novih boraca i uvrenju NO odbora i komandi mesta i vajnih
podruja.
VS NOV i POJ naredio tabu 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ da uputi potrebne snage za razbijanje etnika u.rejonu Bosanskog Grahova.

S. septembar

Objavljena bezuslovna kapitulacija Italije. Jedinice NOV i POJ su za nekoliko sledeih dana razoruale glavninu ovih italijanskih okupacionih divizija: Izonco-..
Kaatori dele Alpi, Lombardija, Mure , Maerata, Celere, -Bergamo" i
Sforeska. Razoruale su i manje delove divizija: Firence, Ferara, Mesinu-,
Zara, ulija, Torino i Pulje. kao i 14, 17. i 18. obalsku brigadu. Na stranu
NOVJ prela je glavnina divizije Venecija, kao i delovi divizije -Taurinenze. od
kojih je kasnije (2. decembra 1943) formirana italijanska partizanska divizija -Garibaldi i stavljena pod komandu 2. udarnog korpusa NOVJ.
U Dalmaciji, po nareenju VS NOV i POJ. od 3. i 1. dalmatinske NOU brigade ponovo formirana 9. divizija NOVJ.
Komande etnike Dinarske divizije i nemake l'4. lovake divizije postigle sporazum o zajednikim borbama protiv jedinica NOV i POJ.

9. septembar

Amerika 5. armija se iskrcala kod Salerna (u Italiji).

Iranska vlada objavila rat Nemakoj.
U vezi s kapitulacijom Italije, vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito uputio depeu GS NOV i PO za Hrvatsku i GS NOV i PO za Sloveniju: da stupe u vezu
sa tabovima italijanskih jedinica radi predajo oruja i radi eventualne saradnje u
borbi protiv nemakih jedinica; da proglasom pozovu domobrane na predaju i saradnju.
Povodom kapitulacije Italije, vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito uputio
depeu Stabu 2. proleterske udarne divizije NOVJ: sa italijanskim jedinicama pregovarali o predaji oruja ili o zajednikoj borbi protiv nemakih jedinica; najhitnije
preduzeti mobilizaciju u Sandaku, Crnoj Gori i Hercegovini.
U Splitu otpoeli etverodnevni pregovori izmeu predstavnika VS NOV i POJ i
komandanta italijanske divizije Bergamo o predaji i razoruanju italijanskih jedinica. Tada su razoruani glavnina divizije Bergamo- i drugi manji delovi italijanskog 18. armijskog korpusa.
Partizanska eta - Bajram Curi-, u sadejstvu sa grupom boraca iz albanske Malesije. zauzela Trepoju (u severnoj Albaniji)
541

1943. septembar
JO. septembar

DOG ADA JI OPTEG K A R A K T E R A

septembar 1943.

Nemake snage okupirale Rim.

U s . Ivoviima (kod Foe), po nareenju VS NOV i POJ, formiran 2. udarni korpus
NOVJ, u iji su sastav ule 2. proleterska udarna i 3. udarna divizija NOVJ.
VS NOV i POJ naredio je tabu 2. udarnog korpusa NOVJ da formira jednu manevarsku grupu koja bi, 1/. rejona Kalinovika, sadejstvovala sa 3. bosanskim udarnim korpusom NOVJ u borbama oko Sarajeva, s tim da 2. proletersku NOU brigadu
uputi u Sandak, a 5. crnogorsku NOU brigadu u Crnu Goru.

12. septembar

Hitler izdao direktivu o ienju Balkana.

Saveznike snage zauzele Bari (Italija).
Clan V NOV 1 POJ Edvard Kardelj izvestio Vrhovni tab da je cela Ljubljanska
pokrajina, sem Ljubljane, u rukama Narodnooslobodilake vojske; da su jedinice
NOVJ razoruale glavninu italijanske divizije lzonco< i zaplenile veliku koliinu
ratnog materijala: da su Bela i Plava garda razbijene i da je uspostavljena vlast
Osvobodilne fronte.
Po odluci VS NOV i POJ 3. krajika udarna brigada i
NOVJ dobila naziv proleterska.

U. septembar
14. septembar
15. septembar

proleterske udarne divizije

Jedinice Crveno armije oslobodile Brjansk.

U s . Zdenjskoj Vasi (kod Koevja), po nareenju V NOV i POJ, formirana 18. divizija NOVJ. U njen su sastav ule 8. 9 i 10. slovenaka NO brigada.
V NOV i POJ naredio tabu 1. proleterske udarne divizije NOVJ da hitnom intervencijom u pravcu srednje Dalmacije pomogne dalmatinskim jedinicama u .spreavanju prodora nemakih snaga u Split.
U Jajcu obnovljen rad Oficirske kole V NOV i POJ Tda je imala 141 sluaoca.

Septembar p.p.

Septembar s.

Komandant Vrhovne komande saveznikih snaga za Srednji istok britanski general

Vllson obavestio vrhovnog komandanta NOV i PO.T Josipa Broza Tita da e oko
15. septembra u VS NOV i POJ stii anglo-amerika vojna misija sa britanskim
generalom Maklinom na eln.
Povodom osloboenja Splita londonski Tajms objavio uvodnik pod naslovom Nagrada za herojstvo, u kome se istie da se sada potvrdu ie opte verovanje da
Pavelleva vlada nikad nije imala stvarnu podrku hrvatskog naroda i konstatuie
da patriotske sna'O' posle dve godine borbe ubiru plodove svog herojstva i izdrljivosti kojima su pruale uporan otpor napadau .. .*
U V NOV i POJ stigla anglo-amerika vojna misija, koju predvodi britanski general Maklin. lan britanskog parlamenta.

16. septembar

Jedinice Crvene armije oslobodile Novgorod.

Pri Vrhovnom tabu, po nareenju vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza
Tita, ponovo formirano odeljenje za vojno vazduhoplovf tvo.
U rejon Arano Trilj. po nareenju V NOV i POJ, stigla sa prostorije Kupres
Prozor 1. proleterska udarna divizija NOVJ da novoformiranim jedinicama prua
pomo u odbrani Splita.
Clan V NOV i POJ Edvard Kardelj izvestio Stab 13. divizije NOVJ o borbama slovenakih jedinica protiv nemakih snaga na sektoru Ilirsko Bistrice i istakao potrebu da slovenake i hrvatske jedinice odravaju vrste veze.

17. septembar

izmeu r. Doneca i r. Dnjepra Jedinice Crvene armije otpoele ofanzivu u pravcu

Poltave i Kremenuga.

18. septembar

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 2. udarnog korpusa
NOVJ da s manevarskom grupom (4 proleterskom (crnogorskom) NOU i 2. dalmatinskom NOU brigadom) izvri pokret u pravcu Sandaka i Limske doline radi razoruavanja italijanskih jedinica i radi uspenije mobilizacije.

20. septembar

U Jajcu, pri Oficirskoj koli VS NOV i POJ, otpoeo prvi dvadesetodnevni vii kurs.
za intendantske oficire. Pohaalo ga je 20 slualaca.

21. septembar

U rejon s. Zelovo s. Hrvae (kod Sinja), po nareenju VS NOV i POJ. stigla iz

Bosanske krajine 4. divizija NOVJ radi sadejstva sa novoformiranim jedinicama
NOVJ.

1943. septembar
23. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1943.

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito depeom naredio tabu 2. udarnog
korpusa NOVJ da pohita u Crnu Goru. napominjui mu da se najlepe postupa sa
(talijanskim vojnicima koji predaju oruje i stupe u NOVJ.
Clan Politbiroa CK KPJ i delegat CK KPJ Ivan Milutinovi uputio sekretaru PK
KPJ za Crnu Goru i Boku uputstvo o merama za mobilizaciju ljudstva i o slanju
politiko-partijskog kadra radi popune dveju crnogorskih brigada i formiranja tree
S obzirom na mogunost proirivanja rada PK on nalae popunu PK KP.l i PK
SKOJ-a.
ef Sanitetskog odseka V NOV i POJ naredio sanitetskom osoblju NOV i POJ
da na levom rukavu obavezno nosi propisane oznake.

25. septembar

Delegat CK KPJ i V NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo /.ahtevao od G

NOV i PO za Srbiju da se hitno upute u Makedoniju Makedonci koji se nalaze u
srpskim jedinicama NOV i PO.
Jedinice Crvene armije oslobodile Smolensk.

29. septembar

30. septembar

Septembar

U Umbriji (Italija) formiran partizanski odred od Jugoslovena izbeglih iz zatvora

Spoleto" i Idolfiorlte. Odred je posluio kao jezgro za formiranje italijanske brigade Antonio Grami \ koja je u svom sastavu imala pet bataljona (tri bataljona
su formirana od jugoslovenskih zatvorenika i Interniraca).
Ministar spoljnih poslova vlade V. Britanije Antoni Idn. primajui akreditive od
novog ambasadora izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Bogoljuba Jeftia, savetovao da izbeglika vlada preduzme inicijativu za izmirenje sa NOV i POJ.
Izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije zvanino zatraila od vlada Perua, Bolivije,
Paragvaja i ilea da zabrane rad jugoslovenskih leviarskih iseljenikih organizacija u lim zemljama.
Pri VS NOV i POJ formiran odsek za zatitu naroda (O/.na). sa zadatkom da na
itavoj teritoriji zemlje uspostavi obavetajnu mreu u cilju borbe protiv neprijateljske pijunae i pete kolone.

BOSNA I HERCEGOVINA
J. Septembar

Kod s. Brajevia i s. Bodeita (blizu Gacka) 10. hercegovaka NOU brigada razbila konjiki eskadron izviakog bataljona nemake 7. SS divizije Princ Eugeni,
ojaan delovima mesnog milieijskog bataljona i etnike Gatake brigade. Neprijatelj je imao 13 mrtvih. 9 zarobljenih i vei broj ranjenih. Izmeu ostalog, zaplenjeno je i 45 konja sa opremom.

3. septembar

U Glamo bez borbe ule jedinice 10. udarne divizije 2. bosanskog udarnog korpusa
NOVJ.

3/4. septembar

Kod Ustikoline (blizu Foe) 2. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, gazom i skelom, forsirala Drinu i zauzela Fou. etnici su pruili
slab otpor.

5. septembar

Otpoeo dvodnevni rad Oblasne konferencije AFZ-a za Bos. krajinu, na kojoj je izabran Oblasni odbor AFZ-a.

Septembar p.
6. septembar

Odlukom Oblasnog komiteta KPJ za Hercegovinu obnovljen Oblasni komitet SKOJ-a

za Hercegovinu.
U Gorade uli delovi 2. proleterske i 3. udarne divizije NOVJ, poto su se delovi
nemake 369. legionarske divizije povukli ka s. Ustiprai.
U sastavu 10. udarne divizije NOVJ spajanjem Blagajskog i Janjskog NOP odreda,
formiran Blagajsko-janjski NOP odred.
Na Suhopolju (kod s. Coslija, blizu Glamoa) ureen aei odrom NOVJ za sletanje
saveznikih aviona.

7. teptembar

Na liniji s. D. Skugri s. Tolisa s. Kreane i u Dugim njivama (kod Graaca)

15. majevika udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ napala i razbila ostatke
etnikog Trebavskog odreda. Oko 30040U etnika ie pobeglo delom na levu obalu
r. Bosne, u s. Kotorsko, a delom prema Doboju i Ozrenu. Poginulo je 10 i ranjeno
25 etnika. Brigada je imala samo 4 ranjena.
543

1943. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1943.

7 S. septembar

Modriu zauzela 6. istonobosanska udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ. Zarobljen je 2. bataljon domobranskog 3. peadijskog puka (2(H) domobrana i 5 oficira).
Zaplenjeno: 200 puaka. 5 minobacaa. G p. mitraljeza i vea koliina municije i
druge opreme.

8. septembar

Na Kozari, po naredbi taba 2. bosanskog udarnog korpusa, od Kozarskog NOP

odreda formirana 11 krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ, sastava:
3 bataljona.
Po nareenju taba 2. bosanskog korpusa NOVJ, od jezgra iz 8. krajike udarne
brigade 1 od mobilisanog ljudstva iz okoline Cazina, formiran Cazinski NOP odred.

S/9, septembar

Jedinice 11. udarne divizije NOVJ napale Tesli koji su branile domobranski 4. lovaki puk. oko 200 milicionera i 70 andarma. Zbog otpora posade iz jakih utvrenja
napad nije uspeo, kao ni onaj izvren sledee noi. Gubici neprijatelja: 5 mrtvih,
7 ranjenih i 18 zarobljenih, a jedinica NOVJ 8 mrtvih. 27 ranjenih i 4 nestala.

!>. septembar

U Cajnie uli delovi 2. proleterske udarne divizije NOVJ. poto su ga napustili

delovi nemake 118. lovake i 369. legionarske divizije.
U Kalinovik uli delovi 2. proleterske udarne divizije NOVJ. poto su se nemaka
posada i andarmi povukli u Trnovo.
U s. Malom Polju (kod Han-Pijeska) poginuo komandant Planinskog NOP odreda
Svetozar Kosori. narodni heroj.

10 septembar

Deseta hercegovaka udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ razbila delove etnike Galake brigade i mesnog milicijskog bataljona i zauzela Gacko.
U s . Ljutoj (kod Konjica) Mostarski partizanski bataljon unitio vod domobrana
poruio hidrocentralu.

10/11. septembar

Posle troasovne teke borbe protiv ustakog 22. bataljona jedinice 1. i 2. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ zauzele Vlasenicu. Ustae su imale
12 mrtvih, 4 ranjena 1 38 zarobljenih, dok su brigade imale 11 mrtvih i 16 ranjenih.
Zaplenjeno: 3 minobacaa. 2 mitraljeza, 20 puaka 1 dosta druge ratno opreme.

12. septembar

Us Kotorskom (kod Doboja) delovi 5 krajike udarne brigade 11. udarne divizije
NOVJ razbili nomako-domobransku posadu (oko 100200 vojnika). Ovim je omogueno da se sledee noi juno od s. Kotorskog prebaci preko r. Bosne u Trebavu
tab 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ sa 2. krajikom NOU brigadom.
Drugi bataljon 14. puka domobranske 6. peadijske divizije preao na stranu NOVJ
i poruio ureaje na . st. Hutovo (na pruzi Hum Gabela), ali je na putu razbijen
ed delova jedne brigade i etnike Ljubinjske brigade, tako da se do 10. hercegovake udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ. koja se toga dana nalazila u rejonu Gacka, probilo manje od 100 domobrana.

13. septembar

Na . st. Blagaj (na pruzi Prijedor Bos. Novi) diverzantska grupa Podgrmekng
NOP odreda minirala prugu i unitila oklopni voz. u kome je poginula sva posada
(84 vojnika).

14. septembar

etnici zauzeli Prnjavor, ali ga je, uz pomo pristiglih delova 5. krajike udarne
brigade 11. udarne divizije NOVJ. Prnjavorski NOP odred povratio.

1415. septembar

U s. Capardima (kod Zvornika) jedinice 1. i 2. vojvoanske udarne brigade 16. udarne

divizije NOVJ napale domobransku posadu i posle estoasovne borbe zauzele uporite. Poginulo je i ranjeno 50 domobrana a zarobljeno i razoruano 407 vojnika i 4
oficira 5. bataljona domobranske Tuzlanske brigade. Jedinice NOVJ su itnale: 5 mrtvih i 18 ranjenih.

Septembar p. p. Po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ formiran Trebavskl NOP
odred, jaine 60 boraca.
Izdvajanjem iz OK KPJ za Jajce formiran Okruni komitet KPJ za okrug Glamo
Kupres.
Septembar s.

U varoicu Oraje (kod Bos. Samca) ule jedinice 17. udarne divizije NOVJ. One su
zaplenile velike koliine hrane.
U rejonu Han-Pijeska (kod Vlasenicei Planinski NOP odred ukljuen u Biranski
NOP odred.

544

1943. septembar
Septembar d. p.

BOSNA

I HERCEGOVINA

Po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ

jaine 250 boraca.

septembar 1943.
formiran Jahorinski NOP odred,

Po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ formiran Posavski NOP

odred.
16. septembar

U Bos. Samcu 6. istonobosanska udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ slomila
otpor ustako-etnikih snaga i zauzela mesto Poginulo je 20 ustaa, a neki su izgoreli U kasarni iz koje su davali otpor.
U rejonu prevoja Kobilje glave (na putu Gacko Bilea) 10. hercegovaka udarna
brigada 3. udarne divizije NOVJ razbila ojaanu etniku Bileku brigadu. Poginulo
je i ranjeno oko 60 etnika i nemakih vojnika, dok se vei broj etnika razbeao
kuama ili povukao u Bileu, gde su ih sutradan prihvatili delovi 14. puka nemake
7. SS divizije Princ Eugen i etnike Trebinjske brigade.
U s. Bos. Rau (kod Bijeljine) uli delovi 16. udarne divizije NOVJ, poto se 7. eta
2. bataljona 8. puka domobranske 3 lovake brigade povukla preko reke Save u
Vinkovce.

17/18. septembar U s . Prkosima (kod Kulen-Vakufa) dva bataljona 10. krajike udarne brigade i
Udarni bataljon Drvarsko-petrovakog NOP odreda 4. udarne divizije NOVJ napali
i posle estoke borbe unitili delove nemake 373. legionarske divizije. Izbaeno je
iz stroja oko 250 neprijateljskih vojnika, dok su jedinice NOVJ imale 22 mrtva (meu
kojima je i borae-bomba 3. bataljona 10. kraiike NOU brigade Marija Bursa, narodni heroj) i 44 ranjena. Zaplenjeno: 4 haubice, 10 p. mitraljeza. 1 mitraljez, 5 tromblonskih puaka. 2 minobacaa i drugo oruje.
Ramski NOP odred 10. udarne divizije NOVJ zauzeo Ostroac (kod Konjica). Ovde
je razbio jednu etu 2. domobranske brdske hrigade zarobivi 41 i ubivi 12 domobrana i unitio . st. i sve zgrade nadletava.
18. septembar

Po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ. od boraca iz okoline Tenja i Teslia, formiran Teanjsko-tesliki NOP odred.
Formiran ONO odbor za okrug Drvar

20. septembar

Na oblasnoj konferenciji USAOBiH-a za

USAOBiH-a za Bos. krajinu.

21. septembar

Po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ formirana 16. muslimanska

udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ, sastav: 4 bataljona.

etnika

Gataka
brigada
i
G a toki
milieijski
bataljon
domob'-anske 6 .
peadijske
divizije zauzeli Gacko, potisnuvi jedan bataljon 10. hercegovake udarne brigade
3. udarne divizijo NOVJ prema emernu.

22. septembar

Bos.

krajinu

izabran

Oblasni

odbor

Na pruzi Travnik Turbe delovi 1. krajike udarne brigade 5. udarne divizije

NOVJ minom unitili oklopni voz. Neprijateljski gubici: 70 mrtvih i 8 zarobljenih,
a delovi 1. brigade: 3 mrtva i 3 ranjena.

23/24. septembar U s . Razboju (kod Bos. Gradike) dva bataljona 5 krajike udarne brigade U. udarne
divizije NOVJ napali and. stanicu i posle estoasovne borbe zarobili 54 andarma.
Poginulo je 6 andarma. dok su bataljoni imali 5 ranjenih Zaplenjeno: 2 p. mitraljeza i 58 puaka.
24. septembar

U Graanicu uli 2. krajika udarna brigada i Ozrenski NOP odred 1, bosanskog

udarnog korpusa NOVJ. poto su se andarmi povukli kn Doboju.
Jedinice 16. udarne divizije NOVJ i Majeviki NOP odred, posle teke dvodnevne
borbe protiv delova domobranskog 11 lovakog puka. nemakih delova i ustaa, zauzeli Bijeljinu. Poginulo je 78 a zarobljeno 278 neprijateljskih vojnika, dok se ostatak
probio preko r. Drine u s. Bndovince (kod Bogatia). Zaplenjeno je 9 minobacaa.
6 mitraljeza, 13 p. mitraljeza, velika koliina municije, druge ratne opreme I hrane.
U Dobrljinu (kod Bos. Kostajnice) 11. krajika udarna brigada 4. udarne divizije
NOVJ razbila dva bataljona ustaa i zauzela mesto.

124/25. septembar U s . Ravnom (na pruzi Hum Gabela) 10 hercegovaka udarna brigada 3. udarne
divizije NOVJ razbila posadu (174 andarma i milicionera). U jednoasovnoj borbi
u selu i na obezbedenjima prema Dubrovniku i Metkoviu poginulo je oko 60 i zarobljeno 20 neprijateljskih vojnika. Zaplenjeno je 150 puaka i dosta druge opreme.
Ve 26. septembra u Ravno su ponovo uli delovi nemake 7. SS divizije Princ
Eugen.
5 45

1943. septembar
26. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

U Mrkonji-Gradu u prisustvu 200 delegata, odrana oblasna konferencija delegata

NO odbora Bos. krajine na kojoj je izabran Oblasni NO odbor za Bos. krajinu (40
lanova, raunajui i 9 lanova Izvrnog odbora) i doneta rezolucija o zadacima.
Izabran Okruni odbor AFZ-a za Kozaru.
U Popovom polju etniki Trebinjski korpus i delovi nemake 7. SS divizije Princ
Eugen.' i domobranske 6. peadijske divizije preduzell opkoljavanje 10. hercegovake
udarne brigade 3. udarne divizije NOV.I. Brigada je. osetivi te pripreme, izvrila
napad i, posle dvodnevnih borbi, probila se u Trebinjska brda. Poginulo je 46 etnika,
a zarobljeni su 42 domobrana i 34 etnika. Brigada je imala 2 mrtva i 5 ranjenih.

27/28. septembar Kod s. Han-Bile dve ete 1. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ minirale prugu Travnik Lava i unitile nemaki transportni voz. Poginulo je 40 nemakih vojnika i oficira.
29. septembar

U s . Begovi-Kuli (kod Trebinja) 10. hercegovaka udarna brigada 3. udarne divizije

NOVJ napala i u kratkoj borbi razbila etniku Trebinjsku brigadu, ojaani 1. bataljon domobranskog 14. peadijskog puka i manje delove nemake 7. SS divizije
Princ Eugen. Zahvaeni panikom, etnici i domobrani su napustili i garnizon Trebinje. Brigada, zbog neobavetenosti, nije iskoristila tu priliku. Poginulo je oko 30
i ranjeno oko 50 neprijateljskih vojnika a zaplenjeno su tri haubice. Brigada je imala
samo nekoliko ranjenih.
U Zvornik uli delovi 16. udarne divizije NOVJ. poto su ga domobranske jedinice
napustile, odstupivi u Mali Zvornik.

Septembar k.

Septembar

U rejonu s. Sokolovo s. Kozica s. Tramonja (kod San. Mosta), po nareenju

taba 2. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, formiran Sanski NOP odred u sastavu
4. udarne divizije NOVJ.
U s . Trnavi (kod Bijeljine) i/.aao prvi broj Nae borbe, organa USAO Bili za
istonu Bosnu.
Po nareenju taba 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ u okolini Srebrenice formiran Srebreniki NOP odred, a u okolini Kladnja Kladanjski NOP odred.
CRNA GORA

2. septembar

Kod Kapetanovog jezera (blizu Nikia) 4. bataljon 5. crnogorske NOU brigade izvrio napad na 3. bataljon 750 puka nemake 118. lovake divizije i naneo mu gubitke
od 6 mrtvih, 7 ranjenih i 11 nestalih.

8. septembar

GS NOV i PO za Crnu Goru i Boku povodom kapitulacije Italije

poziv komandantima italijanskih garnizona: da predaju svu ratnu
ako ele, s vojnicima prikljue Narodnooslobodilakoj vojsci, da od
Gore i Boke trae da sve zarobljene pripadnike NOVJ, internice i
na slobodu.

9. septembar

Guverner Crne Gore Kurio Barbazeti, grof od Pruna. povodom kapitulacije Italije
izdao proglas narodu Crne Gore u kome istie da e italijanske trupe izvriti svoju
dunost do kraja, te poziva narod na spokojstvo. prisebnost duha, mir i jedinstvo,
obeavajui putanje na slobodu politikih zatvorenika.

12. septembar

Po nareenju VS NOV i POJ, a u vezi s kapitulacijom Italije. Stab 3. udarne divizije NOVJ i 5. crnogorska NOU brigada krenuli iz rejona Foe optim pravcem
s. Izgori pl. Golija Banjani (kod Nikia), da u Crnoj Gori mobiliu novo ljudstvo, razbijaju etnike i razoruavaju italijanske jedinice.

uputio pismeni
opremu, da se,
guvernera Crne
uhapene pusti

Stab 2. proleterske udarne divizije NOVJ, sa svojom 2. proleterskom NOU brigadom,

krenuo iz rejona Kalinovika, preko Pljevalja, u Sandak, da po nareenju taba 2.
udarnog korpusa NOVJ reorganizuje 3. proletersku (sandaku) NOU brigadu i tamo
nastavi dejstva protiv neprijatelja.
13. septembar

Na putu Niki s. Trubjela Nikiki NOP odred razoruao jedan italijanski bataljon a jedan bataljon Lovenskog NOP odreda razoruao delove italijanskih snaga
na Cevu, te su zaplenili 10 minobacaa, 47 mitraljeza i p. mitraljeza, 700 puaka i
oko 200.000 metaka.

Septembar p. p. Posle kapitulacije Italije primorski partizani zauzeli Bar, Ulcinj i Petrovac na moru.
tab italijanske divizije Taurinenze. iz rejona Boke kotorske uputio G NOV i PO
za Crnu Goru i Boku predlog o zajednikoj borbi protiv nemakih jedinica.
546

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

etnike snage Istonog Ironia (Crne Gore) ubrzo posle kapitulacije Italije posele
Bijelo Polje, Prijepolje, Brodarevo, Rudo i Novu Varo.
Septembar . p.

Mesna partizanska jedinica razbila etnike i zauzela varoicu Velimlje (kod Nikia).

16. septembar

Na putu Pljevlja s. ahovii (sada: Tomaevo) jedinice 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ razbile etniku kolonu, nanevi joj gubitke od 18 mrtvih.

19. septembar

GS NOV i PO za Crnu Goru i Boku, povodom etnikog poziva partizanima da se

vrate kuama, izdao proglas narodu u kome ukazuje na izdajniku ulogu etnika.

20. septembar

Stab 2. udarnog korpusa NOVJ, 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne

divizije NOVJ i 4. proleterska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ otpoeli mar
iz rejona Foe u Sandak i Crnu Goru radi mobilizacije novog ljudstva, razbijanja
elnika i razoruavanja italijanske divizije Venecija.
etnika 1. i 2. bjelopoljska i Jurina brigada i deo etnike Kolainske brigade izbili iz Bijelog Polja na liniju s. Kovren s. Blikovo s ciljem da prodru prema
Pljevljima i odbrane ih od jedinica 2. proleterske udarne divizije NOVJ.

22. septembar

Jedinice 2. proleterske udarne divizije NOV.T razbile etnike snage Istonog fronta
i miliciju i zauzele Pljevlja. Poginulo je 20, ranjeno 40 i zarobljeno 20 neprijateljskih
vojnika, a zaplenjeno: 0 mitraljeza. 20 p. mitraljeza. 3 kamiona, 2 putnika automobila i dosta drugog ratnog materijala. Oko 200 muslimana je tada stupilo u
NOVJ.

23. septembar

Posle krae borbe protiv elnika Durmitorske brigade 1. bataljon Durmitorskog

NOP odreda zauzeo Savnik.
tab 2. udarnog korpusa sa 4. proleterskom udarnom brigadom 2. proleterske udarne
divizije NOVJ uao u 2ab!jak. koji su napustile nemake jedinice.

24. septembar

G NOV i PO za Crnu Goru i Boku uputio pismo tabu italijanske divizije Taurinenze, upozorivi ga da e snage NOVJ vodili borbu protiv njegovih jedinica ako
one ne ostanu pri svojoj ranijoj odluci da se prikljue NOVJ.
Delovi 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ odbacili jedinice etnike Vuedolske brigade i /.auzeli Viluse zaplenivi magaciu municije.

25. septembar

U okolini Nikia odran sastanak G NOV i PO za Crnu Goru l Boku sa tabom

3. udarne divizije NOVJ na kome je odlueno da u sastav 5. crnogorske NOU brigade udu 1. nikiki i 1. zetski partizanski udarni bataljon.

26. septembar

U Banjanima (kod Nikia jedinice etnikog Nevesinjskog i Trebinjskog korpusa

napale dva bataljona 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, koji su
se posle otre borbe povukli LI rejon s. Tise i s. Presjeke.

27. septembar

etvrta proleterska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ zauzela Kolain posle
14-asovne borbe proliv 2. bataljona 83. puka italijanske divizije Venecija i oko
300 etnika. Italijanski bataljon je priao toj proleterskoj brigadi, dok su razbijeni
etnici u neredu odstupili ka s. Mateevu. Neprijateljski gubici: 30 mrtvih i oko 30
ranjenih. Brigada je imala 6 mrtvih i 12 ranjenih. Zaplenjeno je 6 mitraljeza. 6 p. mitraljeza, 6 minobacaa, 46 puaka, 300 runih bombi i vea koliina municije.
U blizini s. Trepe (kod Nikia) 2. bataljon 5. crnogorske NOU brigade napao delove etnike Nikike brigade i u vieasovnoj borbi pretrpeo gubitke od 5 mrtvih.

28. septembar

tab 2. udarnog korpusa NOVJ depeom traio od V NOV i POJ da se u Sandak

prebaci jo jedna divizija NOVJ, kako bi taj korpus delom snaga prodro u Crnogorsko primorje.

29130. septembar

Jedinice 2. proleterske udarne divizije 2. udarnog korpusa NOVJ zauzele Bijelo

Polje, nanevi etnikim jedinicama Istonog fronta gubitke od 18 mrtvih i 22
ranjena.

30. septembar

Stab 2. udarnog korpusa NOVJ uputio pismo efu britanske misije u etnikom
tabu u Beranama (sada: Ivangrad): da napusti elnike, i prede u tab korpusa
radi upoznavanja sa situacijom i sa stavom saveznika u vezi s kapitulacijom Italije
i prelaskom italijanskih jedinica na stranu NOVJ.
KAf

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

etnike brigade 1. i 2. beranska, Kolainska, Jurina i Andrijevika otpoele napad

sa pravca s. Mateeva na 4. proletersku NOU brigadu i 2. bataljon 83. puka italijanske partizanske divizije Venecija u Kolainu. Hitno prebaeni iz Mojkovca, delovi
2. dalmatinske NOU i 2. proleterske NOU brigade, uz sadejstvo Vasojevikog partizanskog bataljona i Bjelopoljskog bataljona 3. proleterske (sandake) NOU brigade,
4. oktobra su protivnapadom razbili elnike i odbacili ih ka s. Mateevu uz gubitke
od oko 200 mrtvih i ranjenih. Za izvanrednu portvovanost u estokim viednevnim
borbama pri osloboenju i odbrani Kolaina Vrhovni komandant je pohvalio 4. proletersku NOU brigadu i 2. bataljon 83. puka italijanske partizanske divizije Venecija.
Septembar

Pokrajinski odbor crnogorske narodne omladine izdao proglas omladini pozivajui

je da se svrsta u redove NOV i POJ.
U Sandaku, po nareenju GS NOV i PO za Crnu Goru i Boku, obnovljeni Bjelopoljski i Pljevaljski NOP odred.
Po nareenju G NOV i PO za Crnu Goru i Boku obnovljen Durmitorski NOP odred.
HRVATSKA

I. septembar

U Slavoniji, po nareenju taba 2. hrvatskog korpusa NOVJ, formiran tab Istone

grupe NOP odreda.
Kod s. Bogatnika i s. Biliana (na putu Obrovac s. 2egar) Severnodalmatinski
NOP odred napao delove 292. puka italijanske divizije -Zara i naneo im gubitke
od 13 mrtvih, 13 ranjenih i 6 zarobljenih. Odred je imao 1 mrtvog i 2 ranjena.

2/3. septembar

U azmi Moslavaki NOP odred napao i zarobio 140 domobrana, 7 podoficira i G oficira 2. bataljona domobranskog 2. peadijskog puka. dok se nemaka posada odrala
jakim otporom. Odred je imao 2 mrtva i 7 ranjenih.

3. septembar

Na osnovu direktive G NOV i PO za Hrvatsku, tab 2. hrvatskog korpusa NOVJ,

naredio 10. diviziji NOVJ da se iz Slavonije, preko Moslavine i Bilo-gore, prebaci
na Kalnik i u Hrvatsko zagorje da bi tamo ojaala postojee i formirala nove partizanske jedinice i da bi politikim delovanjem noveala priliv hrvatskog naroda
u NOV.
Izmeu s. Hrkanovaca i s. Trnave (kod akova) 1. bataljon Diljskog NOP odreda
napao kolonu nemake 369. legionarske divizije. Poginulo je 14 vojnika i 1 oficir, a
zarobljeno 16 vojnika i 1 oficir. Bataljon je imao 1 mrtvog i 2 ranjena.
U tvornici Danica (kod Koprivnice) 1. bataljon Kalnikog NOP odreda napao
domobransku padobransku etu i ranio 3 a zarobio 6 padobranaca, uz sopstvene
gubitke od l mrtvog i 6 ranjenih.
U s. Horvatima (kod Jastrebnrskog) delovi 2. diverzantskog bataljona Ininjerijskog
odseka GS NOV i PO za Hrvatsku uni " tili . st i jedan teretni voz.

4. septembar

Na Kalniku, po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku, formirana NO brigada ^Braa

Radi 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske.
Graac zauzeli delovi nemake 114. lovake divizije.
U Zadru italijanski faisti opljakali Arhiv 1 Biblioteku, te odneli u Italiju 157 sanduka dragocenog arhivskog materijala iz Zadra. ibenika, Trogira i Korule.

5. septembar

Odrana prva konferencija USAOH-a za okrug Makarska, kojoj je prisustvovao

oko 200 omladinaca i omladinki.
U s . Kriu (kod Ivani-Grada) delovi Moslavakog NOP odreda zarobili 15 domobrana.
U s . arengrad (kod Iloka) upale jedinice 1. sremskog NOP odreda, te unitile dva
magacina sa hranom i zaplenile 25 puaka.

Septembar p.

U s. Kalniku (kod Novog Marofa) poginuo sekretar SK K P H za Novi Marof Josip

Pra, narodni heroj.
Posle pete neprijateljske ofanzive 7. udarna divizija NOVJ vratila se iz Crne Gore
u Baniju i ula u sastav 1. hrvatskog korpusa NOVJ.

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

6. septembar

U s . Svibovcu (kod Varadinskih Toplica) NO brigada Braa Radi 2. operativne

zone NOV i PO Hrvatske odbila napad delova nemake 187. rezervno divizije, domobranskog 14. puka i 1. konjikog diviziona. Poginulo je 6 nemakih vojnika i 1
domobran, ranjeno 9 nemakih vojnika, a nestalo 11 domobrana. Brigada je imala
1 mrtvog i 13 ranjenih.

8. septembar

Kapitulirala Italija. Tada je dolo do opteg narodnog ustanka u Dalmaciji, Hrvatskom primorju, Gorskom kotaru i Istri. Iduih nekoliko dana jedinice NOVJ, uz
svestranu pomo naroda, oslobodile su obalski pojas od Trsta do Dubrovnika, sem
gradova Pule, Rijeke, Suaka, Zadra, ibenika, Omia i Makarske.
Kod s. Vrlike (blizu Knina), po nareenju taba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske, ponovo formirana 3. dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ.
Otpoela prva okruna konferencija SKOJ-a za Gorski kotar, na kojoj je, u prisustvu 145 delegata, sutradan izabran novi OK SKOJ-a.
Diverzantske jedinice GS NOV i PO za Hrvatsku unitile italijanski transportni voz
kod . st. Plasa, a drugi kod Suaka, pa je transport italijanskih trupa zbog toga
bio potpuno obustavljen.
U Crikvenici formirana Komanda mornarice za Hrvatsko primorje i Istru, potinjena GS NOV i PO za Hrvatsku.
Na o. Rabu, od interniraca slovenake narodnosti iz dotadanjeg italijanskog koncentracionog logora, formirana Rabska NO brigada, jaine 900 boraca. (Brigada se
do 19. septembra prebacila u s. Bakar i odavde krenula za Sloveniju.)
U s. D. Dubravama i na . st. Koare (kod Ogulina) 2. bataljon Kordunakog NOP odreda zarobio 81 domobrana i 1 oficira.

9. septembar

Jako ustako uporite Zrin (kod Kostajnice), posle estoasovne borbe, zauzela 1. brigada Unske operativne grupe. Poginule su 83 ustae, dok je 1. brigada imala 14
mrtvih i 39 ranjenih.
Kod . st. Spava (na pruzi Vinkovci Brko) delovi 2. sremskog NOP odreda napali oklopni i putniki voz, te otetili 2 lokomotive, zapalili 17 vagona i zarobili
71 domobrana.
Izmeu s. Trnjana i s. Vranovaca (kod SI. Broda) jedinice Diljskog NOP odreda
napale 3 kamiona s nemakim vojnicima. Poginulo je 8 nemakih vojnika, a kamioni su zaplenjeni.
Ustaka uporita Gorenju Vas i Novo Selo (kod Jastrebarskog) zauzela 13. proleterska NOU brigada Rade Konar, poto je razbila dve ete 13. ustakog bataljona.
Poginulo je i ranjeno oko 90. a zarobljeno 6 ustaa. Brigada je imala 5 mrtvih i
2 ranjena.
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen iz Mostara otpoeli se prebacivati avionima u Sinj u cilju to breg izbijanja u Split.

U Karlovcu ustae razoruale delove italijanske divizije Lombardija i uhapsile komandanta divizije i ostale oficire taba.
9/10. septembar U s. Josipdol i s. Otarije (kod Ogulina) upali delovi Plaanskog i Kordunakog
NOP odreda, gde im se posle kraih pregovora u toku 10. i 11. septembra predalo
1

230 domobrana sa 4 oficira i 1 podoficirom.

10. septembar

Na pl. Uki, po nareenju taba 13. divizije NOVJ, formiran 1. NOP odred Uka.
Snage nemake 114. lovake divizije iz Knina prodrle u Zadar, gde su razoruale
glavninu italijanske divizije Zara.

21. septembar

Po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku rasformiran Stab Unske operativne grupe,

a 1. i 2. brigada ule u sastav 7 udarne divizije NOVJ. Tada su preimenovane brigade 7. divizije: 7. brigada je nazvana 1. brigadom, 8. brigada 2. brigadom, 1. brigada Unske operativne grupe 3. brigadom. 2. brigada Unske operativne grupe
4. brigadom.
Na . st. Stari Perkovci (na pruzi SI. Brod Vinkovci) jedinice Diljskog NOP odreda
i 1. diverzantskog bataljona 2. hrvatskog korpusa NOVJ, napale nemaki transportni voz i zapalile 14 vagona sa 10 kamiona i 5 putnikih automobila. Poginulo je
10, ranjeno 9 i zarobljeno 8 nemakih vojnika, dok je Diljski NOP odreci imao 1
mrtvog i 3 ranjena.
Jedinice nemake 114. lovake divizije zauzele ibenik, gde su razoruale delove
italijanske divizije Zara. koji su prethodno odbili zahtev da grad predaju parti-

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

Kod s. Dicma delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen i 27. ustaki bataljon,
nadirui iz Sinja ka Splitu, savladali odbranu 1. dalmatinske udarne brigade 9. divizije NOVJ i zauzeli tvravu Klis. Tada je poginuo i uro api, narodni heroj.
12. septembar

U rejonu Splita, po nareenju Stuba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske, formirana 4. dalmatinska brigada (splitska) 9. divizije NOV.T.
U s . Hercegovcu (kod Garenice) jedinice 17. udarne i 21. brigade 10. divizije NOVJ
napale domobransku posadu, te ubile 1, ranile 7 i zarobile 160 domobrana i 3 oficira
3. bataljona domobranskog 1. brdskog puka, uz sopstvene gubitke od 3 mrtva i 10
ranjenih.
Posle borbi protiv istarskih ustanikih snaga kod Vinjana i u Limskoj dragi, delovi
nemake 71. peadijske divizije prodrli Iz Trsta u Pulu. gde su im se prikljuili italijanski faistiki bataljon. Poginulo je 65 nemakih vojnika, a na strani ustanika
je bilo 60 mrtvih.
U Splitu potpisan sporazum o predaji
NOVJ.

13. septembar

italijanske divizije

''Bergamo* jedinicama

U Zagrebakoj gori, po nareenju Slaba 2. operativne /.one NOV i PO Hrvatske,

formiran Zagrebaki NOP odred.
U borbama kod Pazina i Zminja istarski borci ubili 4 i zarobili 27 nemakih vojnika
iz nemake 71. peadijske divizije, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva i 2 ranjena.
Delovi Bilogorskog NOP odreda zapalili . st. urevac (na pruzi Koprivnica
Virovitica).

13/14. septembar Jedinice 12. divizije NOV.T poruile prugu Nova Gradika Kapela-Batrina na
vie mesta i napale nemako-omobransku posadu u s. Starom Petrovom Selu i na
. stanicama Zapolje. Vrbova i Bili Brig, unitivi 3 lokomotive i 42 vagona i zarobivi 21 domobrana i 1 oficira, u-", sopstvene gubitke od 7 mrtvih i 31 ranjenog.
U nezatieni Otoac iznenada upale ustae iz Gospia i na zverski nain poklale
27 ljudi, meu kojima i 9 ranjenika u partizanskoj bolnici.
14. septembar

Na pl. Kamenici, po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, formirana Cetinska brigada (10. dalmatinska brigada 20. divizije NOVJ).
Kod Musulinskog Potoka (na putu Vrbovsko-Drenica) 2. udarna brigada 8. divizije NOV.T razbila kolonu jaine oko 1300 etnika. Poginuio je i ranjeno preko 100.
a zarobljeno 130 etnika. Brigada je imala 5 mrtvih i 11 ranjenih.
Iz St. Petera na Krasu (danas: Pivka) nemaki 901. motorizovani puk prodro u
Rijeku, gde mu se prikljuila dva italijanska faistika bataljona.
U s . Popovai (kod Kutine) 17. udarnoj brigadi 10. divizije NOVJ predao se bez borbe
3. bataljon domobranskog 5. brdskog puka.
U s . Ivanskoj (kod Bjelovara) jedinice 21. brigade 10. divizije NOV.T razorile and.
st. i unitile posadu od 28 andarma (5 andarma je zarobljeno). Brigada je imala
1 ranjenog.
U blizini s. Rakovog Potoka (kod Zagreba) delovi 13. proleterske NOU brigade Rade
Konar* zarobili 42 domobrana.
Jedinice 1. dalmatinske udarne brigade 9. divizije NOVJ u toku danonone borbe
odbile vie napada delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen koji su iz blokiranog Klisa pokuavali proboj ka Splitu.

15. septembar

Po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku formirane Komande Primorskog i Goranskog vojnog podruja. Tada je prestala da radi dotadanja Komanda Primorsko-goranskog vojnog podruja.
Suak zauzeo nemaki 901. motorizovani puk posle manjih borbi protiv jedinica 13.
divizije NOVJ.

Septembar s.

Us. Sratoku (kod Trogira), po nareenju GS NOV i PO zu Hrvatsku, formirana ibenska brigada (8. dalmatinska brigada 20. divizije NOVJ).
U s. Donjem Segetu (kod Trogira), po nareenju G NOV i PO /.a Hrvatsku, formirana Trogirska brigada (9. dalmatinska brigada 20. divizije NOVJ).
U rejonu Suaka, po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku, formirana 3. brigada 13,
divizije NOV.T.

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

U s . Mrkopaljti (kod Ogulina), po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku, formirana

4. brigada 13. divizije NOVJ.
Po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku formiran NOP odred Plavi Jadran.
Kod Labina, u borbi protiv delova nemake 71. peadijske divizije, poginula 43 istarika borca, dok je neprijatelj imao 5 mrtvih.
Septembar d. p.

Po nareenju taba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske formirani Imotski

Neretvanski NOP odred.

U rejonu Makarske, po nareenju taba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske,

formiran Makarski NOP odred.
U severnoj Dalmaciji, po nareenju taba Kninskog sektora, formirana Druga grupa
severnodalmatinskih partizanskih bataljona, jaine 4 bataljona.
Po nareenju taba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske formirana Komanda
Junodalmatinskog vojnog podruja.
Po nareenju taba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske formirana Komanda
vojnog podruja za otoke Bra, Hvar, Vis i oltu (poetkom novembra preimenovana
u Komandu Srednjodalmatinskog otokog podruja).
15/16. septembar Iz Sinja otpoeo prodor ka Splitu novih snaga nemake 7. SS divizije Princ Eugen--.
Na poloajima juno od s. Dicma doekali su ih delovi 3. dalmatinske udarne i Cetinske brigade i prinudili ih da se, uz velike gubitke, povuku u Sinj, a manje delove
okruili u zaseoku Sv. Jakovu. Istovremeno je 1. dalmatinska udarna brigada odbila
neprijatelja koji je pokuao da se probije iz blokiranog Klisa.
U s . Novom Marofu (kod Varadina) 3. bataljon NO brigade Braa Radi 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske napao posadu i zarobio 71 domobrana iz domobranskog 14. puka, 18 andarma i 1 ustau.
16. septembar

Izmeu Sunje i s. Majura jedinice 7. udarne divizije NOVJ minirale prugu i unitile nemaki voz. Poginula su 3, a ranjeno je 8 nemakih vojnika.

16117. septembar Kod s. Kinjake (na pruzi Sisak Sunja) jedinice 7. udarne divizije NOVJ napale
nemaki transportni voz, ubile 12 i ranile 34 nemaka vojnika, uz sopstvene gubitke
od 3 mrtva i 15 ranjenih, unitile 16 vagona, 15 kamiona. 45 motocikla i 70 bicikla
i zaplenile veu koliinu ratne opreme.
17. septembar

Kod s. Portona (blizu Porea) istarski borci napali kolonu iz nemake 71. peadijske
divizije, ubili 4 i zarobili 1 vojnika i zaplenili auto-ambulantu i 1 tenk.

18. septembar

U Drvenikom kanalu obalske baterije 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske sa

Primotena i Zeeva (kod ibenika) potopile 1 brod iz nemakog konvoja.

18/19. septembar Uporite Dulavec (sada: Miokovievo, kod Daruvara) posle jedanaestoasovne borbe
zauzela 12. udarna brigada 12. divizije NOVJ. Poginulo je oko 100, ranjeno 12 i zarobljeno 156 domobrana i 2 oficira 2. bataljona domobranskog 8. brdskog puka. Brigada je imala 13 mrtvih i 69 ranjenih.
1 1 9 . septembar

U Splitu formirana Obalska komanda (za srednju Dalmaciju), potinjena tabu 4.

operativne zone NOV i PO Hrvatske. (Ona je 29. septembra preformirana u Komandu flote naoruanih brodova, koja je dejstvovala do 24. oktobra, kada je otpoeo
rad taba mornarice NOVJ.)
U rejonu s. Kalnika (kod Krievaca) delovi Pavelieve gardijske brigade Iznenada
napali NO brigadu Braa Radi 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske i naneli
joj gubitke od 1 mrtvog i 12 zarobljenih.

W20. septembar Delovi NO brigade Braa Radi zapalili . st. Varadinske Toplice i unitili po-

I s t r o j e n j a .
20. septembar

ZAVNOH doneo odluku o ponitenju svih ugovora bivih velikosrpskih vlada i ustake vlade Pavclia, kojima su pojedini krajevi nae zemlje predani tuinima. Istovremeno je proglaeno prikljuenje Istre, Rijeke, Zadra i anektiranog dela Hrvatskog
primorja. Gorskog kotara i Dalmacije sa ostrvima matici zemlji Hrvatskoj, a preko
nje demokratskoj Jugoslaviji.

Po nareenju Glavnog taba NOV i PO za Hrvatsku formiran Operativni tab za

Istru,

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

Iz Varadina prela na osloboenu teritoriju eta od 110 domobrana sa i oficirom

i predala se jedinicama NO brigade Braa Radi 2. operativne zone NOV i PO
Hrvatske.
Kod s. Kinjake jedinice 3. brigade 7. udarne divizije NOVJ minirale prugu Sisak
Sunja, zapalile kompoziciju teretnog voza sa ugljenom i zaplenile 8500 kg eksploziva.

11. septembar

Obalske baterije 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske s poloaja iznad Primotena i Zeeva potopile kod Primotena nemaki parobrod.
U umi Gariu na Moslavakoj gori (kod Garenice), po nareenju GS NOV i PO
za Hrvatsku, forimlrana 2. brigada (moslavaka) 2. operativne zone NOV i PO
Hrvatske.
Na ostrvima Brau, Hvaru, Visti i olti po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku,
formirana I. otoka brigada (12. dalmatinska brigada 26. divizije NOVJ).
Na putu D. Lapac s. Nebljusi 2. udarna brigada 6. divizije NOVJ napala auto-kolonu od 4 kamiona iz nemake 373. legionarske divizije. Kamioni su uniteni, a
poginulo je 65 i zarobljeno 26 legionara i 1 nemaki vojnik. Brigada je imala 2 mrtva
i 4 ranjena.
Izmeu s. Koma rova i s. Novog Sela (kod Siska) 2. brigada 7. udarne divizije NOVJ
napala nemaku auto-kolonu, te unitila 2 kamiona i ubila 2 a ranila 5 nemakih
vojnika.

22. septevibar

U Slavoniji, po nareenju taba 2. hrvatskog korpusa NOVJ, formiran Stab Zapadne grupe NOP odreda.
U rejonu Suaka, po nareenju Operativnog taba za Istru, formiran Suako-kastavski NOP odred.
Delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen i 92. motozirovani puk otpoeli prodor
iz Imotskog ka Sinju. Posle borbi sa 1. proleterskom udarnom brigadom 1. proleterske udarne divizije NOVJ na liniji Arano Lovre oni su se sutradan kod Trilja
prebacili preko r. Cetine i izbili u Sinj. gde su se spojili sa snagama koje su ranije
avionima prebaene u grad.
Iz Sinja delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen podravani avijacijom, otpoeli
napad ka s. Dicmu, te posle tekih borbi potisnuli 3. proletersku udarnu (krajiku)
brigadu 1. proleterske udarne divizije NOVJ s poloaja Visoko (trig. 891) i ovladali
poloajima u rejonu s. Mandaca. Brigada je imala 11 mrtvih i 26 ranjenih.
Jedinice 10. divizije NOVJ posle danonone borbe zauzele s. Sv. Ivan Zabno (kod
Krievaca) i zarobile 32 andarma, a vei broj ubile, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva
i 18 ranjenih.

22/23. septembar Sinj napali 3. proleterska udarna (krajika) brigada 1. proleterske udarne divizije
NOVJ i delovi 4. udanu divizije NOVJ. Jedinice 3. proleterske brigade su izbile u
predgrae Sinja, ali su se, zbog jakog otpora nemako-ustakih snaga, u svanue
morale povui. Idue noi napad je ponovljen, ali bez uspeha.
23. septembar

Kod . st. Prandanovci (na pruzi Naice Osijek) delovi Diljskog NOP odreda i
Diverzantskog bataljona 2. hrvatskog korpusa NOVJ n kratkotrajnoj borbi, unitili
oklopni voz s posadom koju su sainjavali komandant 2. ustake brigade, jo 2 oficira i 16 ustaa. Jedinice NOVJ su imale 3 mrtva : 5 ranjenih.

23/24. septembar Delovi Zagrebakog NOP odred i unitili . st. G. Stublca (kod Zagreba) i zarobili
10 domobrana.
24. septembar

U Istri, po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, formirana 1. istarska brigada

Vladimir Gortan.
Formiran Tenkovski bataljon (tri ete) GS NOV i PO za Hrvatsku.
Formiran Auto-bataljon (tri ete) G NOV i PO za Hrvatsku.
Na ?.. st. Generalski Stol (kod Karlovca) delovi 2. udarne brigade 8. divizije NOVJ
napali etu domobranskog 20. elezniko-straarskog bataljona i zarobili 51 domobrana i 1 oficira.

24/25. septembar Delovi Zagrebakog NOP odreda zapalili . st. Zlatar-Bistrica (kod Zlatara) i zarobili 7 domobrana.

1943. septembar
25. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

U zapadnom delu Istre, po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, formirana 2. istarska brigada.

Na o. Koruli i poluostrvU Peljecu, po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, formirana Junodalmatinska brigada (13. dalmatinska brigada 26. divizije NOV.!}.
Na pl. Bilo-gori, po nareenju taba 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske, formiran Bjelovarski NOP odred.
U Pazinu, u prisustvu oko stotinu Hrvata i ltalijana, predstavnika NO odbora, izabran privremeni Pokrajinski NO odbor za Istru.
Kod s. Lovrea (na putu Imotski Sinj) 3. bataljon 1. proleterske udarne brigade
1. proleterske udarne divizije NOVJ napao iz zasede nemaku motorizovanu kolonu
i unitio 8 kamiona i 4 oklopna automobila, a zaplenio 2 motocikla. Poginulo je 12
i zarobljeno 4 nemaka vojnika, dok je 3. bataljon imao 1 ranjenog.
Snage nemake 7. SS divizije Princ Eugen . nemake 114. lovake divizije i 92.
motorizovanog puka. sa ustako-etnikim jedinicama iz Sinja, Vrlike, Drnia i ibenika, otpoele koncentrian napad ka Splitu. Novoformirane dalmatinske jedinice,
sa 1. proleterskom udarnom i 4. udarnom divizijom NOVJ, prihvatile su borbu na
svim pravcima. Na pravcu Sinj Split nemaka 7. SS divizija Princ Eugene i 92
motorizovani puk potisli su 3. proletersku udarnu (krajiku) brigadu 1. proleterske
udarne divizije NOVJ i prodrli u Klis. gde su se povezali s posadom koja se 14 dana
nalazila u okruenju.
U s . Konjskom (kod Splita) jedinice nemake 7. SS divizije Princ Eugen
27 ljudi.

streljale

Desant na Loinj izvrila 1. udarna brigada 13. divizije NOVJ u sadejstvu s mornarikim jedinicama NOVJ. U dvodnevnim borbama zarobljeno je 265 etnika koji su
se pre kapitulacije Italije povukli na ovo ostrvo iz Gorskog kotara i Hrvatskog
primorja.
Iz SI. Broda, akova, Naica i s. aglina otpoeo napad delova nemake 187. rezervne
divizije i 2. ustake brigade na pl. Dilj i Krndiju u cilju unitenja Diljskog NOP
odreda i obezbeenja saobraaja na prugama u Slavoniji. Posle petodnevnih tekih
borbi protiv jedinica 12. divizije NOVJ i Diljskog NOP odreda neprijatelj se povukao u polazne rejene. Jedinice NOVJ su imale 32 mrtva i nestala i 89 ranjenih.
26. septembar

U s. Janjini (na Peljecu) odrana konferencija uitelja s Peljeca na kojoj je raspravljano o vojno-politikoj situaciji i pitanjima nastave.
Na putu Obrovac Zadar NOP odred Plavi Jadran napao iz zasede auto-kolonu
nemake 114. lovake divizije i unitio 10 kamiona.

26/27. septembar U s. D. Zemuniku (kod Zadra) 2. bataljon 2. grupe severnodalmatinskih bataljona

razoruao italijanski bataljon iz divizije Zara i zarobio 456 vojnika i podoficira i
20 oficira.
27. septembar

Split zauzele snage nemake 7. SS divizije Princ Eugen , 92. motorizovanog puka
I 27. ustakog bataljona posle dvodnevnih borbi protiv 1. dalmatinske udarne i
4. dalmatinske (splitske) brigade u rejonu Klisa. U prodoru iz Sinja ka Splitu nemake jedinice (oko 2500 Vojnika i oficira) imale su 176 mrtvih i nestallh i 557
ranjenih.
U rejonu s. Kraia (kod Jastrebarskog) delovi nemakog 5. tenkovskog puka. sa bataljonom nemakog 14. SS policijskog puka i ustako-domobranskim jedinicama iz
Karlovca i Jastrebarskog, podravani avijacijom, napali 13. proletersku NOU brigadu Rade Konar i odbacivi je, uli u s Krai i s. Hrenik, ali su se pred vee
povukli u polazne rejone. Brigada je im.ila 35 mrtvih. 27 ranjenih i 15 nestalih, a
neprijatelj 9 mrtvih i 26 ranjenih.
U Splitu nemake jedinice zarobile 9.O00 vojnika i oko 300 oficira (uglavnom iz italijanske divizije Bergamo). Nemci su zarobljene oficire, zbog ranije predaje partizanima, stavili pod preki sud i veinu streljali. (Do ulaska nemake vojske u Split,
u Italiju je prebaeno oko 3000 italijanskih vojnika i oficira.)
U s. Zrelcu (na o. Pamanu) formirana Obalska komanda Kninskog sektora. (Od
5. oktobra nosi naziv: Komanda Mornarice za severnodalmatinsku obalu i severnodalmatinske otoke, potinjena Slabu 19 divizije NOVJ.)
Jedinice 2. brigade (moslavake) 2. onerativne zone NOV i PO Hrvatske i Moslavaki
NOP odred napali nemako-domobransku posadu u s. Vrbovcu (kod Krievaca) i
domobransku strau koja je obezbedivala tvornicu suhomesnatih proizvoda u s. ttriu. te zarobili 57 domobrana i 4 andarma. unitili tvornika postrojenja i zaplenili oko 200 kola suhomesnatih proizvoda.

1943. septembar
28. septeiiibar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

Varadinske Toplice zauzela NO brigada Brae Radi 2. operativne zone NOV i

PO Hrvatsko posle dvodnevne borbe protiv eskadrona domobranskog 1. konjikog
puka i oko 150 nemakih policajaca i andarma. Istovremeno su 17. udarna brigada
10. divizije NOVJ i Kalniki NOP odred odbili pokuaj ustaa da iz Ludbrega i
Varadina priteknu u pomo napadnutoj posadi. Poginulo je 30, a zarobljeno 166
neprijateljskih vojnika. Brigada je imala 3 mrtva i 21 ranjenog.
Jedinice 7. udarne divizije NOVJ napale i opkolile delove 30. ustakog bataljona u
s. Generalskom Stolu (kod Ogulina), poruile prugu i put s. Generalski Stol
s. Zveaj i blokirale ustake posade u s. G. Dubravama i na Globornikom mostu.
Borbe su nastavljene i sutradan, kada su nemako-ustak? snage, podravane tenkovima, iz Karlovca prodrle u Generalski Stol i izvukle opkoljenu ustaku posadu.
Poginulo je 12, a ranjeno 45 neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 7. udarne divizije imale 12 mrtvih i 34 ranjena.
Na . stanicama Domagovi i Lazina (kod Jaslrebarskog) jedinice 13. proleterske
NOU brigade -Rade Konar zarobile 53 domobrana i unitile stanina postrojenja.
U s . Klisu (kod Splita) jedinice nemake 7. SS divizije Princ Eugen streljale 16,
a u s . Dugopolju 34 lica, dok ih je 5 izgorelo u zapaljenim kuama.

29. septembar

U s. Orahovici (kod Naica), po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku, formirana

Brodska NO brigada 12. divizije NOVJ.
U s. Sv. Petru ikod Ogulina) 4. brigada 13. divizije NOVJ napala posadu iz nemakog 14. SS policijskog puka, pa posle jednodnevne borbe odustala od napada, pretrpevi gubitke od 23 mrtva, 44 ranjena i 50 zarobljenih i nestalih.
Obalske baterije 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske iz rejona Primotena i Zeeva (kod ibenika) prinudile na predaju nemaki parobrod Tunizija. Zaplenjeno
je 40 vagona namirnica namenjenih nemakim trupama u Albaniji.

30. septembar

U s. D. Dubravama i na Globornikom mostu (kod Ogulina) 3. brigada 7. divizije

NOVJ napala i razbila ustako-domobranske jedinice. Poginulo je 37, ranjeno 5 i
zarobljeno 116 ustaa, i domobrana, a sutradan je pohvatano jo 114 domobrana
i ustaa koji su se probijali ka Ogulinu. Brigada je imala 2 mrtva i 6 ranjenih.

Septembar k.

U Istri, po nareenju Operativnog taba za Istru, formirani Pazinsko-poreki i Pulski NOP odred.
U s . Voinu (kod Podrav. Slatine) odrana Prva oblasna konferencija AFZ-a za Slavoniju, na kojoj je, u prisustvu 320 delegatkinja iz itave Slavonije, izabran Oblasni
odbor AFZ-a za Slavoniju.

Septembar

Obrazovan Oblasni komitet KPH za zagrebaku oblast.

Izabran Okruni NO odbor za Bjelovar.
U s. Maruevcu (kod Varadina), u borbi protiv ustaa, poginuo lan OK KPH za
Varadin Antun Blai, narodni heroj.

MAKEDONIJA
1/3. septembar
Septembar p.

U s. Mladom Nagorianu (kod Kumanova) grupa boraca Kumanovskog NOP odreda

napala obezbedenje i zapalila optinsku zgradu.
U Debarcima formiran NOP odred Slavej . (nazivan i bataljon
kraja meseca narastao od 38 na 120 boraca,

Slavej) koji je do

Kod s. Malkoeca (blizu Kieva) 2. NOP odred (kievski) 1. operativne zone NOV i
PO Makedonije napao italijansku auto-kolonu i odbacio je ka Kievu.
Na . st. Preseka (kod Kieva) 2. NOP odred (kievski) 1. operativne zone NOV i
PO Makedonije unitio postrojenja, a potom poruio most kod s. Izvora i presekao
300 tt stubova. U ovoj akciji je uestvovalo i 60 seljaka lz oblinjih sela.
6. septembar

Delegat CK KPJ i V NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo uputio C. NOV i

PO za Makedoniju nareenje o organizovanju i nainu dejstva partizanskih jedinica
u zapadnoj Makedoniji.
Italijanski vojnici i balistiki delovi iz Kieva spalili s. Izvor i 25 kua u s. Belitu
(Debarca).

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

tab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije preneo nareenje G NOV i PO za

Makedoniju da 1. i 2. NOP odred (mavrovski i kievski) 1. operativne zone sa bataljonom "Mirc Acev napadnu Krucvo
7. septembar
10. septembar

U s . Labunitima (kod Struse) NOP odred

posle krae borbe se povukao u Drimkol.

Drimkol

napao italijanske delove

Albanski partizanski bataljon . Hadi Lje (nazivan i odred) i Malesijska partizanska eta NOVJ razoruali delove italijanske divizije Firenca - u Debru i oslobodili
grad, zaplenivi dosta oruja, municije i druge ratne opreme. Zaplenjena je i jedna
radio-stanica velikog dometa.
Kod s. Oteeva (na Prespunskom jezeru) deo Bitoljskog NOP odreda -Goce Delevnapao grupu od 60 italijanskih vojnika i zapjenio neto opreme, odee i obue.
Kod s. Trnice (na putu Gostivar Debar) 1 NOP odred (mavrovski) 1. operativne
zone NOV i PO Makedonije razoruao delove italijanskih jedinica iz Gostivara.

10/11. septembar U s . Celopeku (kod Kumanova) rupa boraca Kumanovskog NOP odreda spalila
optinsku arhivu i odrala politiki zbor.
11. septembar

Kievo oslobodili delovi 1. i 2. NOP odreda (mavrovskog i kievskog) 1. operativne

zone NOV i PO Makedonije i zaplenili nekoliko magacina hrane i druge vojne
opreme. Sledeeg dana u grad je uao i partizanski bataljon Mire Acev .
Na putu Kievo Ohrid partizanski bataljon Mire Acev poruio 3 mosta i posekao 130 tt stubova a u s . Slivovu zapalio and. stanicu.
U s. Dragomancu (kod Kumanova) Kumanovski NOP odred spalio optinsku arhivu
i odrao politiki zbor.

12. septembar

Kod s. Bigor-Dolenaca (blizu Kieva) 2. NOP odred (kievski) 1. operativne zone

NOV i PO Makedonije odbio pokuaj oko 200 bugarskih vojnika da preu demarkacionu liniju i okupiraju Kievo, koje je. bilo u tukama NOVJ.
Bitoljski NOP odred Goce Delev i Prespansko-ohridski NOP odred Damjan
Gruev upali u s. I.jubojno (na Prespanskom jezeru) i razoruali oko 200250 italijanskih vojnika. Iskoristivi slabo obezbedenje, u selo su upale nemake snage,
podrane tenkovima, pa su se odredi, posle troasovne borbe, povukli u pravcu
Brajinske reke. Poginula su 3 i ranjena su 3 borca, dok su nemake jedinice imale
35 ranjenih. Od zaplenjenog italijanskog naoruanja i opreme izvueno je: 13 mitraljeza, 4 kola municije i 13 tovarnih grla sa sanitetskim materijalom i dr. Odredima je prilo 25 italijanskih vojnika, od kojih je kasnije formirana italijanska partizanska eta Garibaldi.
Bugarske jedinice, po odobrenju nemake Vrhovne komande okupirale deo teritorije
oko Prespanskog jezera, severno od linije s. Leskoec s. Krani, koja je do tada bila
pod italijanskom okupacijom.
tab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije izdao naredbu o mobilizaciji potrebnog broja ljudstva, bicikla i konja na teritoriji Debarca radi organizovanja kurirske i obavetajne slube na slobodnoj teritoriji.

12/13. septembar Izmeu s. Slivova i s. Novog Sela jedinice 2. operativne zone NOV i PO Makedonije
razruile prugu Kievo Struga.
U s . Arbanakom (kod Kumanova) Kumanovski NOP odred spalio zgradu optine
i odrao politiki zbor.
13. septembar

Slab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije, po nalogu GS NOV i PO za Makedoniju, naredio NOP odredu Slavej da uz pomo stanovnitva iskopa protivte.nkovske rovove i porui drum s. Botun s. Meeite (Debarca), te prei eventualno
nadiranje nemakih oklopnih delova iz Ohrida i Struge na slobodnu teritoriju
Debarca.

14. septembar

Sekretar 1. oblasnog komiteta KPM dostavio izvetaj delegatu CK KPJ i V NOV i

POJ Svetozaru Vukmanoviu Tempu o stanju u osloboenom Debru i o nepravilnom
stavu rukovodstva albanskih partizanskih jedinica u pogledu delegiranja predstavnika za NO odbore, podele zaplenjenog oruja, mobilizacije ljudstva za NOP odred
i drugo.
tab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije odobrio se'ii grae za opravku popaljenih kua u s. Belitu (kod Ohrid;.) i preporuio NO odboru sela da obezbedi
smetaj porodicama koje su ostale bez krova, kao i pomo u radnoj snazi radi podizanja novih kua.

1943. septembar
15. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

Stab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije naredio seoskim NO odborima na

slobodnoj teritoriji Debarca da zabrane dalje ruenje pruge Kievo Ohrid i da
odnesene el. ine prikupe na pogodna prikrivena mesta.
Kod s. Trgovita (blizu Krive Palanke) 2. bataljon 2. junomoravskog NOP odreda
vodio petoasovnu borbu protiv specijalnog policijskog odreda Birman koji je
Gestapo formirao od zavedenog iptarskog ivlja. Poginula su 2 borca, dok je neprijatelj imao 3 mrtva i 2 ranjena, pa ji za odmazdu streljao oko 25 seljaka.

Septembar p. p.

Na Skopskoj Crnoj gori od zavedenog iptarskog ivlja, Gestapo formirao tri kontraete za borbu protiv partizana kumanovskog i preevskog kraja.

Se]>tembar s.

Proirena slobodna teritorija u zapadnoj Makedoniji posle kapitulacije Italije obuhvatala podruje od pl. Bukovlka (juno od Gostivara) do tesnaca kod s. Botuna i
od bugarsko-italijanske demarkacione linije do druma Struga Debar.
U okolini Kieva formiran Kievski terenski partizanski bataljon. jaine oko 500
ljudi, sa zadatkom da, u odsutnosti operativnih jedinica, brani slobodnu teritoriju
od upada neprijateljskih snaga.
Po nareenju GS NOV i PO za Makedoniju glavnina Bitoljskog NOP odreda Goce
Delev krenula iz Prospe za Tikve (3. operativna zona NOV i .PO Makedonije),
gde je 24. septembra ula u sastav bataljona Slrao Pitidur*.
U Kopakoj (kod Kieva) formiran Kopaki NOP odred, jaine oko 60 ljudi (modu
njima bilo i starih ilindenskih boraca), sa zadatkom da brani ovu teritoriju od napada balistikih i kaakih grupa.

Septembar . p.

U Solunu odrali sastanak politiki komesar G NOV i PO za Makedoniju i predstavnik CK KP Grke, te postigli sporazum: o sadejstvu, saradnji i stalnoj vezi partizanskih jedinica u prigraninom pojasu, o razmeni partijskog materijala, o izdavanju lista na makedonskom jeziku u Egejskoj Makedoniji o formiranju posebnih
makedonskih jedinica od egejskih Makedonaca pod komandom GS Grke itd. Meutim, CK KP Grke nije odobrio ovaj sporazum.
U Kievu delegat CK KPJ i VS NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo odrao sastanak sa lanovima 1. oblasnog komiteta KP Makedonije i postavio lm zadatke da
uspostavljaju vru vezu s partijskim organizacijama na terenu i organizuju krae
kurseve radi ideolokog uzdizanja lanstva.
Akcioni komitet NOF-a za Skoplje izdao proglas stanovnitvu: ukazuje mu na svakodnevno nasilje, pljaku i teror okupatora i poziva ga da sabotira odluke i mere
okupatorske vlasti i uvruje redove NOF-a.
U Kievu 1. oblasni komitet K P M organizovao etrnaestodnevni partijski kurs za
aktiviste.

16. septembar

U s. Izvoru (kod Kieva) formiran 1. kosovsko-metohijski (1. kosovski) partizanski

bataljon Iiamiz Sadik, od pripadnika NOP-a s Kosova i Metohije, bivih interniraca u logoru German kraj s. Burela (kod Tirane, Albanija), i od nasilnog inobilisanog ljudstva koje je pobeglo iz italijanskih jedinica.
U s . Pesoanima (kod Ohrida) Stab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije odrao
sastanak sa predstavnicima seoskih NO odbora slobodne teritorije Debarca, na kome
je razmatrano politiko-ekonomsko stanje na slobodnoj teritoriji NO odbora i obezbeenje ishrane partizanskih jedinica.

18. septembar

U s . Oracu (kod
zgradu optine.

Kumanova)

grupa

boraca

Kumanovskog NOP odreda

spalila

U s . Dolnem Dinu (kod Negotina na Vardaru) grupa boraca 3. operativne zone NOV
i PO Makedonije unitila optinsku zgradu, spalila arhivu i zaplenila 13 puaka,
neto municije i drugog materijala i 23.000 leva.
19/20. septembar U s . Pinji (kod Kumanova) grupa boraca Kumanovskog NOP odreda spalila optinsku arhivu, odrala miting i seljacima podelila rekviriranu vunu.
20. septembar

Na pl. Dajti (kod Tirane, u Albaniji) formiran 2. kosovsko-metohijski (2. kosovski)

partizanski bataljon Boro Vukmlrovl . od ljudi s Kosova, iz Metohije i iz Makedonije koji su, kao pripadnici NOP-a, bili internirani u logor "Porto Romano (kod
Draa) ili zatvoreni u tiranskom zatvoru, odakle su osloboeni po kapitulaciji Italije. Nekoliko dana kasnije bataljon se kod Debra preoacio u Makedoniju

21/22. septembar U s . Pelincu (kod Kumanova) Kumanovski NOP odred odrao politiki zbor sa seljacima i zapalio zgradu optine.

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

22. septembar

GS NOV i PO za Makedoniju naredio Stabu 2. operativne zone NOV i PO Makedonije da naorua . kosovsko-metohijski partizanski bataljon i da vodi rauna
0 njegovom snabdevanju.

23. septembar

U Kievu formiran Kievski partizanski bataljon (2. bataljon) od ljudstva 1. i 2. NOP

odreda (mavrovskog i kievskog) 1. operativne zone NOV i PO Makedonije, i novopridolih boraca. Pri formiranju jo brojao oko 100 ljudi. (U dokumentima se ovaj
bataljon naziva jo Kievsko-debarskim.)
Po nareenju taba 2. operativne zone NOV i PO Makedonije Malesijska terenska
partizanska eta prerasla u NOP odred Ma lesi ja- (od oktobra se pomin je i kao
bataljon Malosij;; ), koji je dejstvovan u Maleslji (teritorija izmeu pl. Karaormana
1 r. Drima). Odred je dobio poseban zadatak da razvija bratstvo i jedinstvo Makedonaca i Siptara (i drugih nacionalnih manjina).

24. septembar

U Tikveu, po nareenju Glavnog taba NOV i PO za Makedoniju, formiran 1. bataljon 3. operativne zone NOV i PO Makedonije Strao Pindur, od NOP odredi!
Dobri Daskalov i Sava Mihajlov^ i glavnine Bitoljskog NOP odreda Goce Delev
Na pl. Kou fu formirana italijanska partizanska eta Garibaldi od italijanskih
vojnika koji su po kapitulaciji Italije prili jedinicama NOVJ u s Ljubojnu (kod
Prespanskog jezera).

20. septembar

U Kievu. na sreskoj konferenciji kojoj je prisustvovalo oko 150 delegata, izabranih

na konferencijama mesnih (seoskih) NO odbora, i dola graana iz svih mesta kievskog sreza, izabran SNO odbor.
U osloboenom Kievu, na konferenciji delegata kievskog, debarskog, strukog, gostivarskog, tetovskog sreza i Debarca, izabran Oblasni NO odbor za zapadnu Makedoniju koja je ranije bila pod italijanskom okupacijom.
U osloboenom Kievu odran veliki narodni miting kome su prisustvovali predstavnici narodne vlasti i graani kievskog, debarskog, strukog. gostivarskog. tetovskog sreza i Debarca.
Glavnina Sarplaninskog NOP odreda preduzela mar iz s. Vratnice (kod Tetova) na
jugozapad, preko grebena Sar-planine, ka Ljumi i Pekopeji (u Albaniji), i dalje ka
Dobru, gde se, po odluci Oblasnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju, imala sastati s kosovskim i makedonskim partizanskim jedinicama koje su prikupljene u
tom rejonu radi novih zadataka. Odred je jednu desitinu ostavio u s. Vratnici radi
prihvata novih boraca sa okolnog podruja, a istovremeno grupu boraca uputio ka
Skopskoj Crnoj gori radi veze sa srpskim jedinicama. (Ova grupa je kasnije ula u
sastav Sarplaninskog NOP odreda.)

29. septembar

Septembar k.

tab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije izdao naredbu o nainu snabdevanja

jedinica, kojom zabranjuje nabavku prehrambenih i drugih potreba mimo organa
narodne vlasti.
U Debarcama, po nareenju G NOV 1 PO za Makedoniju, formirana Grupa bataljona. od partizanskih bataljona: Miro Acev-, 1. kosovsko-metohijskog i Kievskog
(2. bataljona), koja je upuena da dejstvuje na teritoriju pod bugarskom okupacijom.
Na pl. Baba sau (kod Kieva), pri prelasku na bugarsku okupacionu teritoriju,
Grupa bataljona se sukobila sa bugarskim-graninim jedinicama. Posle toga se njena
glavnina vratila da odbrani slobodnu teritoriju Dcbaraca napadnutu od balistikih
snaga a deo bataljona Mire Acev (oko 70 boraca) upuen je da dejstvuje u zahvatu
komunikacije Bitolj Resen.

Septembar

U Skoplju formirani Inicijativni odbor za sazivanje ASNOM-a (Antifaistikog sohranja narodnog osloboenja Makedonije) i Akcioni komitet Nnrodnooslobodilakog
fronta Makedonije.
U Debarcama (kod Ohrida) formiran iptarski (Tomin) bataljon od iptarske partizanske ete i novodolog ljudstva.
Akcioni komitet NO fronta Makedonije Izdao proglas narodu pozivajui ga da
uvrsti jedinstvo NOF-a i strupa u partizanske jedinice radi izvojevanja konane
pobede nad okupatorom.
Trei oblasni komitet KPM (obuhvatao srezove: Veles, Kavadarci. Negotin i evelija) izdao proglas stanovnitvu da se ne odaziva mobilizaciji koju sprovode okupatorske vlasti, ve da stupa u redove NOVJ.
557

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

SLOVENIJA
1. septembar

Kod s. Koblarja (na pruzi Ljubljana Koevje) minerska grupa Zapadnodolenjskog

NOP odreda poruila elezniki most i unitila transportni voz kojim se prebacila
eta 1. bataljona 52. puka italijanske divizije Kaatori dele Alpi.
Iz s. Rakitne, Ribnice i Cerknice otpoeo koncentrian napad jakih italijanskih
snaga na jedinice 14. divizije NOVJ. Divizija je u otrim trodnevnim borbama na
poloaju Makovec Krvava pe uspeno zadravala italijanske jedinice zatim se,
zbog pristizanja neprijateljskih tenkova kao i zbog jake artiljerijske vatre, prebacila
u rejon s. Kotela (kod Cerknice).

Septembar p.

U tajerskoj formiran tajerski NOP odrod od delova Pohorskog i Korukog partizanskog bataljona i Kozjanske partizanske ete, sa zadatkom da objedini rad svih
partizanskih snaga koje su posle odlaska 6. slovenake NOU brigade Slavko Slander*
ostale na teritoriji tajerske.

7. septembar

Na pruzi Novo Mesto Trebnje jedinice 15. divizije NOVJ napale italijansko-belogardistiku posadu, te u nonoj borbi unitile italijansko uporite u s. Dolenjim
Kamilicama (dok su se posade s. Hudog i s. Potone Vasi povukle u Novo Mesto),
poruile . st. Mirna Pe i vie km pruge, a neprijatelju nanele gubitke od preko
50 mrtvih.

S. septembar

GS NOV i PO za Sloveniju izdao naredbu povodom kapitulacije Italije: razoruati

italijanske i kvislinke jedinice, uspostaviti narodnu vlast, izvriti optu mobilizaciju
i sprovesti mere za odbranu osloboene teritorije od prodora nemakih vojnih snaga.
PK KPS za Slovenako primorje povodom kapitulacije Italije izdao uputstva okrunim komitetima: uspostaviti narodnu vlast, razoruati italijanske trupe i voditi operacije protiv nemakih jedinica.
Istonodolenjski NOP odred razoruao italijanske jedinice i zaposeo sve otporne
take i manja uporita oko Kostanjevice (kod Brezica), osim same varoice, koju
su branile nemake snage. Razoruane italijanske snage su se povukle u Novo
Mesto.

9. septembar

CK KP Slovenije povodom kapitulacije Italije izdao uputstvo okrunim i rejonskim

komitetima: uspostaviti vlast Osvobodilne fronte i izvriti mobilizaciju svih mukaraca sposobnih za oruje.
Pokrajinski odbor Osvobodilne fronte za Slovenako primorje i tab Primorskog
NOP odreda uputili komandantu italijanske divizije Torino poziv u zajedniku
borbu protiv nemakog okupatora. Meutim, italijanske snage nisu htcle da se bore.
U Koevju delovi Zapadnodolenjskog NOP odreda uspostavili narodnu vlast i razoruali jedan italijanski bataljon, dok su se ostale italijanske i belogardistike snage
povukle u pravcu Ribnice.
U Crnomelju delovi Istonodolenjskog NOP odreda pristupili razoruavanju italijanskih jedinica, zaposeli sve javne zgrade i uspostavili narodnu vlast.
U s . Strai (kod Novog Mesta) lanovi Narodne zatite i OK KPS za Novo Mesto
razoruali italijansku posadu i uspostavili narodnu vlast.
Jedinice Primorskog NOP odreda ule u Goricu, blokirale nemake sn3ge u zamku
i odrale veliki narodni zbor, ali su se 12. septembra, zbog prodora jakih snaga nemake 71. peadijske divizije iz Vidma (Udine), povukle na levu obalu r. Soe.
U s . Krmelju i s. Triu (kod Mokronoga) itlljanskc posade, posle uspenih pregovora, predale automatsko naoruanje (20 p. mitraljeza) jedinicama 15. divizije
NOVJ i povukle se u Mokronog.

10. septembar

Povodom kapitulacije Italije G NOV i PO za Sloveniju naredio potinjenim jedinicama: da zaplenjeno naoruanje sklone na sigurna mesta i pristupe ruenju pruga,
tunela, mostova i zapreavanju drumova, kako bi se oteao brzi prodor nemakih
snaga na osloboenu teritoriju i sauvalo zaplenjeno oruje.
Izmeu s. Dolenje Vasi 1 s. Rakitnice (kod Koevja) 7. slovenaka NOU brigada
France Preern, posle vieasovne borbe, razoruala italijansku kolonu koja je
pokuala da se probije u pravcu Ljubljane.
U s. Graricama (kod Koevja) jedinice 14. divizije NOVJ, posle trodnevnih otrih
borbi, unitile Centralni etniki odred. Poginulo je 185 i zarobljeno 122 etnika,
medu kojima se nalazio vei broj oficira.

558

1943. septembar

SLOVENIJA

septembar 1943.

U s . Slini (kod Grosuplja) 2. bataljon 5. slovenake NOU brigade Ivan Cankar

razoruao belogardistiku posadu od 100 ljudi.
U s. Dolenjskim Toplicama (kod Novog Mesta), od Levstikovog partizanskog bataljona i od pridolog ljudstva, formirana 8. slovenaka NO brigada Fran Levstik,
jaine tri bataljona.
11. septembar

Izvrni odbor Osvobodilne fronte raspisao Izbore za Zbor poslanika slovenakog naroda i izdao proglas o optoj mobilizaciji i preuzimanju celokupne vlasti na teritoriji
Slovenije.
U s . Vogerskom (kod Gorice) obrazovano Narodnooslobodilako vee za Slovenako
primorje. Vee je, kao svoj prvi akt, proglasilo optu mobilizaciju stanovnitva i raspisalo izbore za NO odbore.
U s . Gorenjoj Vasi (kod Novog Mesta) 1. bataljon 5. slovenake NOU brigade Ivan
Cankar razoruao italijansku posadu od oko 1000 vojnika.
U blizini s. Koevske Reke (kod Koevja) delovi Zapadnodolenjskog NOP odreda
razoruali 24. peadijski i 6. artiljerijski puk italijanske divizije Izonco (oko 7.000
vojnika), koji su se iz Crnomelja povlaili u Italiju. Istovremeno su druge snage
tog odreda u blizini Koevja razoruavale delove italijanske divizije Izonco*.
U s. Golom (na pl. Mokrecu kod Ljubljane), od 2. bataljona 2. slovenake NOU brigade Ljubo Sercer i od pridolog ljudstva, formirana 10. slovenaka (ljubljanska)
NO brigada, jaine tri bataljona.

22. septembar

Iz Vidma (Udine, u Italiji) u Goricu prodrle snage 191. puka nemake 71. peadijske
divizije. Zbog toga su se jedinice Primorske operativne zone NOV i PO Slovenije
povukle iz varoi i blokirale je, te obrazovale tzv. goriki front da bi spreavale
prodor nemakih snaga u Vipavsku dolinu. Manje snage su na Mirenskom aerodromu unitile aerodromska postrojenja i vei broj aviona.
U Ribnici jedinice 14. divizije NOVJ razoruale italijansku posadu od oko 2000 ljudi,
dok su belogardistike snage uspele da se povuku u zamak Turjak.
U s. Mreoj Vasi (kod Kostanjevice) jedinice 15. divizije NOVJ napale nemaki
garnizon, ali su zbog pristiglog pojaanja iz Brezica odustale od daljih napada.

13. septembar

Na osnovu nareenja VS NOV i

osloboenoj teritoriji formiraju
strae i narodna zatita. (Uskoro
koevskog, ribniko-velikolakog

POJ. GS NOV i PO za Sloveniju naredio da se na

komande podruja, komande mesta, partizanske
su formirane komande- belokranjskog, novomekog,
grosupeljsko-stikog 1 cerknikog vojnog podruja.)

Iz Gorice snage 191. i 194. puka nemake 71. peadijske divizije, podrane tenkovima,
otpoele napade na goriki front s ciljem da jedinice Primorske operativne zone
NOV i PO Slovenije odbace od varoi i od druma Gorica Ajdovina Postojna.
Borbe su voene do 26. septembra, kada su jake nemake snage iz Trsta prodrle u
Goricu i prinudile jedinice NOV.T da se povuku na pl. Trnovski gozd. Neprijatelju
su naneti znatni gubici u ljudstvu i materijalu. Unitena su, pored ostalog. 2 tenka,
dvoja oklopna kola i 4 kamiona.
U zamku Botanju (kod Grosuplja) 4. bataljon 5. slovenake NOU brigade Ivan
Cankar jurlem unitio belogardistiku posadu (iji se manji deo, pod zatitom
magle, izvukao u pravcu Ljubljane).
Na nemako-italijanskoj domarkacionoj liniji jedinice 15. divizije NOVJ, po nareenju GS NOV i PO za Sloveniju, poruile sve mostove i drumove, kako bi spreile
brzi prodor nemakih snaga na teritoriju koju su napustile italijanske trupe posle
kapitulacije Italije.
U Cerknikoj dolini 2. slovenaka NOU brigada sLjubo Sercer' i 3. slovenaka NOU
brigada Ivan Gradnik zauzele belogardislika uporita s. Sv. Gregor i s. Novu Vas.
Istovremeno je 1. slovenaka NOU brigada Tone Tomi, istei Ribniko-velikolaku dolinu, zauzela Velike Lae i prodrla prema Videmu i Dobrepolju.
14. septembar

Zapadnodolenjski NOP odred, po naredbi GS NOV i PO za Sloveniju, preimenovan

u 9. slovenaku NOU brigadu, jaihe 4 bataljona.
Jake nemake snage iz Rakeka pokuale, u dva navrata, da upadnu u Cerknicu, ali
su ih jedinice 14. divizije NOVJ odlunim protivnapaima odbacile u polazni garnizon.

li. septembar

U rejonu Koevja na osnovu nareenja GS NOV i PO za Sloveniju, od jednog bataljona Istonodolenjskog NOP odreda formiran Koevski NOP odred.
5 59

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

Jedinice 14. divizije NOVJ. posle viednevne opsade, unitile belogardistika uporita u s. Begunjama i s. Bezuljku (kod Cerknice) i s. Zapotoku u s. Kureeku i s.
Osolniku (kod V. Laa). Glavnina belogardistikih snaga se predala, dok se manji
deo probio 1 prikljuio nemakim jedinicama.
Kod s. Mokrog Polja (blizu Novog Mesta) 8. slovenaka NOU brigada Slavko Slander napala nemaku kolonu koja je, uz podrku tenkova, nadirala iz s. Zamekog
(kod Kostanjevioe). Brigada jc energinim udarom odbacila nemake snage i gonila
ih do polaznog garnizona.
Kod s. Skofljice (blizu Ljubljane) 5. slovenaka NOU brgada Ivan Cankar razbila
belogardistiku kolonu jaine 200 ljudi, iji su se delovi povukli u s. Ig i Ljubljanu.
Brigada je ostatak kolone unitavala po okolnim umama. Poginulo je 20 i zarobljeno 8 belogardista.
Septembar s.

Na pl. Mokrecu, po nareenju GS NOV i PO za Sloveniju, formiran Doloinitski NOP

odred, sa zadatkom da se prebaci u Dolomite i objedini rad partizanskih jedinica
koje su lamo formirane posle kapitulacije Italije.
U 14. i 15. diviziji NOVJ, od zaplenjenih ariljcrijskih orua razoruane italijanske
vojske, formirani artiljerijski divizioni. a u brigadama baterije.
U slovenakoj Istri, od ljudstva Istarskog NOP odreda, formirana 17. slovenaka
(istarska) NO brigada. Ona je dejstvovala u okolini Kopra. (Poetkom oktobra razbile su je nemake jedinice.)
U s . Tatraina (kod Divae), od radnika iz Trsta, formirana 16. slovenaka (traka)
NO brigada. U nju je 26. septembra ukljuen i Traki bataljon 11. slovenake
(brkinske) NO brigade.

J6. septembar

Vrhovni plenum Osvobodilne fronte, kao najvii predstavnik narodne vlasti slovenakog naroda, izdao proglas o prikljuenju Slovenakog primorja slobodnoj Sloveniji u okviru slobodne i demokratske Jugoslavije. Istovremeno su zagarantovana
sva prava nacionalnih manjina na prikljuenoj teritoriji, dok je javna uprava poverella NO veu za Slovenako primorje.
Kod s. St. Jerneja 6. slovenaka NOU brigada Slavko Slander > napala nemako-belogardistiku kolonu koja je, uz podrku tenkova, nadirala iz Kostanjevice. Brigada je, posle krae borbe, odbacila neprijateljske snage u polazni garnizon.

17. sepLembar

Na pl. Maunu (kod Ilirske Bistrice), od pridolog ljudstva, formirana Snenika

NO brigada, jaine 2 bataljona.

IS. septembar

Naredbom GS NOV i PO za Sloveniju obrazovan Operativni tab za zapadnu Sloveniju, sa zadatkom da objedini dejstva jedinica u Slovenakom primorju, Gorenjskoj (bez Kamnikog NOP odreda). Korukoj i Dolomitima.
GS NOV i PO za Sloveniju naredio da se 3. slovenaka NOU brigada Ivan Gradnik vrati u Slovenako primorje a 7. slovenaka NOU brigada France Preern u
Gorenjsku, radi uvrenja jedinica koje su na tim podrujima formirane posle
kapitulacije Italije.
GS NOV i PO za Sloveniju izdao naredbu da se od ljudstva iz 14. i 15. divizije
NOVJ formira specijalni bataljon VOS (varnostno-obveevalne slube) sa zadatkom
da na osloboenoj teritoriji vodi borbu i unitava ostatke etnika, belogardista i
nemakih obavetajnih agenata, kako bi se operativnim jedinicama omoguilo to
uspenije dejstvo protiv okupatorskih vojnih formacija.

19. septembar

Kod Cerknice 1. slovenaka NOU brigada Tone Tomi* i 3. slovenaka NOU brigada "Ivan Gradnik napale nemaku motorizovanu kolonu koja je iz Rakeka prodrla u Cerknicu. Posle vieasovne borbe one su je primorale da se uz osetne gubitke
povue u polazni garnizon.
Kod s. Krmelja 6. slovenaka NOU brigada Slavko Slander napala nemaku motorizovanu kolonu koja je nadirala iz Sevnice. Posle vieasovne borbe ona je kolonu
odbila u polazni garnizon, nanevi joj znatne gubitke.

20. septembar

CC/l

U zamku Turjaku (kod V. Laa) 7. slovenaka NOU brigada France Preern,

posle osmodnevnih borbi, unitila glavnu 'oelogardistiku formaciju jaine 760 ljudi.
Vei deo posade zarobljen, a meu njima i znatan broj duhovnih voa i organizatora. dok je manji deo uspeo da se probije iz okruenja i prikljui nemakim jedinicama u Ljubljani. Zaplenjeno je preko 100 mitraljeza i p. mitraljeza i vea koliina
drugo ratne opreme. U borbama za Turjak poginulo je oko 40 boraca 7. slovenake
NOU brigade France Preern.

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

Idrijski NOP odred proterao nemake snage i zauzeo Idriju. Istovremeno su jedinice na obezbeenju, u otrim borbama, spreile nemake motorizovane snage iz
okolnih garnizona da se probiju u grad.
21. septembar

GS NOV i PO za Sloveniju izdao naredbu da se u jedinicama NOV i POJ formiraju

radne ete. u koje treba ukljuiti belogardiste koji su se predali na osnovu amnestije.
Iz Gorice. Tria i Trsta ojaani nemaki 2. SS oklopni korpus Hauzer otpoeo
prvu fazu operacije Volkenbruh kojom je, zahvatajui podruje Krasa i Vipavske
doline, trebalo unititi jedinice Primorske operativne zone NOV i PO Slovenije i
osigurati jadranski obalski pojas od eventualnog iskrcavanja saveznika. U otrim
borbama do 30. septembra, jedinice Primorske operativne zone povukle su se glavninom na plato Trnovskog gozda, dok su nadmone nemake snage uspostavile svoja
uporita u Vipavskoj dolini i na Krasu.
- Na pl. Maunu (kod Ilirske Bistrice), prema nareenju GS NOV i PO za Sloveniju,
posle viednevnog mara iz rejona Bakra, reorganizovana Rabska NO brigada i
ukljuena u sastav 14. divizije NOVJ.
U rejonu s. Primskova (kod Litije) 5. slovenaka NOU brigada Ivan Cankar. vodila
jednodnevnu borbu protiv nemake kolone koja je pokuala da prodre na osloboenu teritoriju. Brigada je kolonu prinudila da se povue u Litlju.

22 septembar

Kod s. Vinje Gore (blizu Grosuplja) 5. slovenaka NOU brigada Ivan Cankar
vodila teke borbe protiv nemake kolone koja je, uz podrku tenkova i avijacije,
nadirala iz Litije. Kolona je, uz znatne gubitke, odbaena prema s. Leskovecu.

22. septembar

- U s. Vrhovlju (kod Gorice), od jedinica Zapadnoprimorskog NOP odreda (nazivanog

i Brikim NOP odredom), formirana 1. slovenaka (soka) NO brigada, jaine pet
bataljona (jedan je sastavljen od italijanskih partizana garibaldinaca iz Furlanijc).
U s . Begunjama (kod Cerknice), po nareenju GS NOV i PO za Sloveniju, formirana 13. slovenaka (loka) NO brigada jaine 3. bataljona. (U januaru 1944. god.
dobila je naziv Mirko Brai*.)
Dve nemake motorizovane kolone prodrle preko s. Kovaevog Rovla u Idriju.
Zbog nedostatka protivtenkovskog oruja jedinice Idrijskog NOP odreda nisu mogle
da spree prodor ovih kolona, ali su im nanele znatne gubitke.
Kod Cerknice 1. slovenaka NOU brigada Tone Tomi vodila etvoroasovnu
borbu protiv jake nemake motorizovane kolone iz Rakeka. Udarom u lea neprijatelj je, uz gubitke od 15 mrtvih i vie ranjenih, odbaen u Rakek. Unitena su
jedna oklopna kola.

24. septembar

U s. Gabrovici (kod Komna na Krasu), na osnovu naredbe Operativnog taba za

zapadnu Sloveniju, od Krakog partizanskog bataljona formirana 19. slovenaka NO
brigada *Sreko Kosovci, jaine tri bataljona.
U Mokronogu, po nareenju GS NOV i PO za Sloveniju, formirana 12. slovenaka
(tajerska) NO brigada u iji su sastav uli dva bataljona 6. slovenake NOU brigade
Slavko Slander, jedan bataljon 4. slovenake NOU brigade Matija Gubec i novopridoli borci.
Na podruju zapadnog Krasa (kod Trsta), od italijanskih radnika iz Trsta 1 Tria,
formirana italijanska partizanska brigada Triestina d'asalto.
Kod s. Razdrtog, St. Vida, Vipave, Ajdovine i s. Crnog Vrha otpoele otre borbe
jedinica Primorske operativne zone NOV i PO Slovenije protiv delova nemakog 2.
SS tenkovskog korpusa Hauzer koji su iz Trsta. Postojne i Irije nadirali u Vipavsku dolinu. Posle ogorenih borbi, u kojima su nadmonom neprijatelju nanele
znatne gubitke, nae jedinice su se sutradan povukle od komunikacija.

Septembar d.p.

U sastavu 6. slovenake NOU brigade Slavko Slander, po nareenju taba 4.

(tajerske) operativne zone NOV i PO Slovenije, od Zasavsko-savinjske partizanske
ete formiran Zasavskl a od Kamnike partizanske ete Kamniki partizanski bataljon.

25. septembar

U Novom Mestu, na osnovu naredbe GS NOV i PO za Sloveniju, od mobilisanih

elezniara formirana 14. slovenaka (elezniarska) NO brigada, jaine 3 bataljona.
GS NOV i PO za Sloveniju naredio potinjenim jedinicama da potpuno unite pruge:
Ljubljana Novo Mesto Metlika i Ljubljana Koevje, ime bi se onemogudo brzo prebacivanje neprijateljskih snaga u sluaju napada na osloboenu teritoriju Dolenjske.
561

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

Kod Cerknice 13. slovenaka (loika) NO brigada spreila prodor nemake kolone 1.
posle vieasovne borbe, naterala je da se vrati u Rakok.
Kod s. Solkana, s. Sv. Marka, s. Volje Drage, s. Vogerskog i s. Mirena jedinice Primorske operativne zone NOV i PO Slovenije, u jednodnevnoj borbi, spretile prodor
nemakih snaga iz Gorice U Vipavsku dolinu. Poginulo je oko 100 nemakih vojnika
i unitena su 3 kamiona.
26. septembar

U s . Cerknom (kod Idrije), na osnovu naredbe Operativnog taba za zapadnu Sloveniju. od Idrijskog NOP odreda formirana 16. slovenaka NO brigada Janko
Premrl Vojko, jaine 3 bataljona.
Kod s. Kromfcerka (blizu Gorice), na osnovu naredbe Operativnog taba za zapadnu
Sloveniju, od delova Severnoprimorskoj; NOP odreda formirana Gorika NO brigada.

27 septembar

Kod s. Metnaja (blizu Sline) 2. bataljon 5. slovenake NOU brigade Ivan Cankarnapao nemaku kolonu koja je pokuala da se iz Litije probije na osloboenu teritoriju i odbacio ju je uz znatne gubitke.

28. septembar

Kod Metlike, na osnovu naredbe GS NOV 1 PO za Sloveniju, od jedinica Istonodolenjskog NOP odreda formirana 15. ovcmti-k. (uelokranjska) NO brigada, jaine
3 bataljona. (Brigada je ukljuena u sastav 15. divizije NOVJ.)
U rejonu s. Mirna s. Cate s. Velika Loku (kod Trebnja) otpoele trodnevne
teke borbe 5. slovenake NOU brigade Ivan Cankar protiv jakih nemakih rnotorizovanih delova koji su napadali iz Novog Mesta, Mokronoga i Litije. Za odmazdu zbog tekih gubitaka, nemake jedinice su popalile vie sela i ubijale civilno
stanovnitvo.

29. septembar

Kod Cerknice 1. slovenaka NOU brigada Tone Tomi napala nemaku kolonu
koja je uz podrku tenkova nadirala iz Rakeka. Brigada je. u otroj borbi, zaustavila neprijateljsku peadiju. a potom tenkove, koji su prodrli u Cerknicu, primorala
da se vrate u polazni garnizon.
U blizini s. Ivanjeg Sela (kod Rakeka) jedinice 14. divizije NOVJ napale nemaku
kolonu od 23 tenka i 30 kamiona i nanele joj znatne gubitke.

30. septembar

Po nareenju GS NOV i PO za Sloveniju, zbog fizike nesposobnosti boraca i unutranjih nesuglasica rasformirana Rabska NO brigada, a sposobno ljudstvo ukljueno
u jedinice 18. divizije NOVJ.
U s. Stoj dragi (kod Samobora) 4. slovenaka NOU brigado Matija Gubec, ojaana
artiljerijom, savladala ustaku posadu i zauzela mesto. Poginulo je 10 i ranjeno 25
ustaa, dok se manji deo posade probio. Zaplenjena je vea koliina oruja i municije
Savinjska eta tajerskog NOP odreda unitila nemako uporite u s. Radmirju
(kod Mozirja), ubivi 2 i zarobivi 17 vojnika, a zaplenivi 2 p. mitraljeza. 7 automata i ostalo oruje i opremu
U s . Javorju (kod Litije) 5. slovenaka NOU brigada Ivan Cankar< napala nemaku
posadu i nanela joj gubitke od 10 mrtvih i 15 ranjenih. Brigada je zatim, pret.rpev:'i
gubitke od 1 mrtvog i 4 ranjena, odustala od daljeg napada.
SRBIJA

1. septembar

Kod s. Crkvice (blizu Lebana) delovi 1. junomoravskog NOP odreda napali nemake
policajce koji su vrili rekviziciju ita. te ubili 7 i ranili 4 policajca (ostali su se
povukli u Leskovac). Nemaki vojni zapovednik Jugoistoka naredio je sutradan da
se za odmazdu strelja 450 simpatizera NOP-a i spali jedno selo.
Jedinice 1. sremskog NOP odreda poruile prugu Ruma Vrdnik u duini od 500
metara i izazvale dui prekid saobraaja.
U Sremu organizacije AFZ-a otpoele esolodnevno prikupljanje priloga za potrebe
NOV i PO. Prikupljena je znatna koliina materijalnih i novanih sredstava.

3. septembar

562

U s . Boljevcima (u junom Sremu) delovi 3. vojvoanske NOU brigade napali andarme, poruili 1 bunker i zauzeli i zapalili finansijsku stanicu i 2 optinske zgrade.
Poginulo je 6 andarma; zaplenjene su 2 puke sa 80 metaka. Istog dana su delovi
3. vojvoanske NOU brigade i 1. sremskog NOP odreda, posle due borbe, zauzeli
s. Kupinovo, ubivi 12 i ranivi 3 andarma i domobrana. Pokuaj domobranskih
jedinica i andarma da se sledeeg dana probiju iz s. Aanje u s. Kupinovo odbili
su osiguravajui delovi 3. vojvoanske brigade, nanevi neprijatelju gubitke -id 39
poginulih.

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

Kod s. Dunisa delovi Rasinskog NOP odreda napali bugarske vojnike koji su obezbedivali prugu Stala Ni. Poginula su 2 i ranjena 4 vojnika.
4. septembar

U s . Laarku (kod Srem. Mitrovice) jedinice 3. vojvoanske NOU brigade napale i

razoruale ustako-domobransku posadu, zapalile optinsku zgradu sa arhivom i
potu. Zaplenjeno je 30 puaka sa 920 metaka, 8 radio-aparata i dosta druge spreme.
Na putu Arandelovac Topola zaseda 1. umadijskog udarnog partizanskog bataljona ubila 1 nemakog vojnika i 4 vojnika SDS i zarobila 1 nemakog i 2 %-ojnika
SDS.

Septembar p.

Na terenu akovike Malesije, po odluci Oblasnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju, ponovo formirana partizanska eta Bajram Curi.
U s . Maloj Remeti (kod Iriga) odran politiki kurs za 15 lanica sreskih odbora
AFZ-a iz vie srezova Srema.

6. septembar

U s. Gajevima (kod Aranelovca) oko 1000 etnika napalo 1. umadijski udarni partizanski bataljon ali su posle estoasovne teke borbe odbijeni. Poginulo je oko
4ti etnika i ranjeno ih je vei broj. Bataljon je imao 5 poginulih. Zaplenjen je
mitraljez i 10 puaka.
I .redu s. La arka i s. Martinaca (kod Srem. Mitrovice) jedinice 3. vojvoanske NOU
brigade minirale prugu i napale nemaki teretni voz (izbaeni su iz ina lokomotiva i
U vagona-cisterni sa benzinom, a 4 vagona su potpuno unitena), nanevi neprijatelju
gubitke. Istog dana je nemaka policija, za odmazdu, streljala 21 lice iz s. Martinaca.
Izmeu s. Golubinaca i s. Putinaca delovi 1. sremskog NOP odreda minirali prugu
Ruma Stara Pazova i unitili lokomotivu italijanskog teretnog voza.
Izmeu s. Tovarnika i s. Ilae (kod Sida) jedinice 2. sremskog NOP odreda minirale prugu i unitile lokomotivu i nekoliko vagona teretnog voza.
U Petrovgradu (sada: Zrenjanin) nemaka policija streljala 160 rodoljuba.

7. septembar

U s . Kupcima (kod Kruevca) delovi Rasinskog NOP odreda napali posadu SDS i
zapalili zgradu stanice, ali su se zbog intervencije etnika morali povui ka pl
Jastrepcu.
U s. Filipovu (kod Odaka) grupa boraca 3. bakobaranjskog NOP odreda zapalila
zgradu . st. i unitila postrojenja.

8. septembar

Izmeu Sida i s. Tovarnika 2. diverzantska grupa 2. sremskog NOP odreda miniranjem pruge tee otetila lokomotivu i unitila 11 vagona teretnog voza.

10. septembar

U s. Leimiru (kod Srem. Mitrovice) otpoelo dvodnevno savetovanje pretstavnika

KPJ, GS NOV i PO za Vojvodinu, narodne vlasti i komandi podruja i mesta, na
kome su, pored ostalog, izvrene organizacione promene u vojno-pozadlnskim vlastima i doneta je. pored ostalog, odluka o formiranju rumske, vinkovake i sremskomitrovake komande vojnog podruja.
U s. Brestovcu (kod Lebana), u prisustvu 80 delegata MNO odbora, osnovan SNO
odbor za srez jablaniki (teritorija Jablanice i Puste Reke).
akovicu zauzela partizanska eta Bajram Curi, uz sadejstvo oko 200 seljaka
iz Malesije, posle dvodnevne borbe protiv dva italijanska bataljona i manje grupe
nemakih. vojnika. Poginulo je 70 italijanskih vojnika s komandantom puka.

11. septembar

..-.medu Stare Pazove i Indije partizanska diverzantska grupa 1. sremskog NOP odreda minirala prugu i unitila 12 vagona nemakog teretnog voza.

12. septembar

Izmeu Srem. Rae i s. Bosuta dva bataljona 2. sremskog NOP odreda 1 delovi 2. i 3.
vojvoanske brigade doekali u zasedl bataljon domobrana iz 8. lov. puka. Posle
vieasovne borbe neprijatelj se, pretrpevi velike gubitke, povukao ka s. Kuzminu.
Kod s. Putinaca delovi 3. vojvoanske NOU brigade minirali prugu Ruma Stara
Pazova, te zapalili teretni voz (23 vagona) natovaren ugljem, zarobili 25 elezniara
domobrana (pa ih, posle sasluanja pustili) i zaplenili 4 puke sa 200 metaka.
U s . Stoj ni ku (kod Mladenovca) delovi Kosmajskog NOP odreda posle krae borbe
zarobili 0 vojnika SDS.
U s . Trbunici (kod Lazarevca) 2. eta 1. umadijskog NOP odreda napala i razbila
grupu od 22 etnika, zarobivi 7 i ranivi 1 etnika, a zaplenivi 9 puaka i pitolj.
563

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

akovicu zauzela nemaka motorizovana kolona koja je prodrla iz Prizrena. U

otrim borbama partizanska eta Bajram Curi^ i seljaci iz Malesije su imali oko 20
poginulih.
12. septembar

U Uroevcu, u borbi protiv policije koja ga je opkolila u jednoj kui, poginuo

instruktor Oblasnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju Trajko Grkovi, narodni
heroj.

13. septembar

U s . Vrdniku (kod Rume) delovi 1. bataljona 1. sremskog NOP odreda, po dogovoru,

izveli tajnu akciju i bez borbe oslobodili 15 pripadnika slube rada (koji su odmah
stupili u redove NOV).
Na putu s. Tovarievo s. Obrovac (kod Ba. Palanke) delovi 3. bako-baranjskog NOP odreda isekli tt stubove.

14. septembar

Naredbom GS NOV i PO za Vojvodinu, a po odluci savetovanja odranog u s. Lelmiru (kod Srem. Mitrovice) 10. septembra, formirane komande Rumskog, Srcmskomitrovakog i Vinkovakog vojnog podruja.
U s . Cortanoveima (kod Srem. Karlovaca) jedinice 1. sremskog NOP odreda napale
i, posle otre borbe, razoruale posadu od 70 domobrana kod . stanice i tunela,
unitivi eleznike ureaje i zaplenivi 60 puaka, 4000 metaka i dosta druge
opreme.
Izmeu s. Baa i s. Tovarieva (kod Ba. Palanke) grupa boraca 3. bako-baranjskog
NOP odreda posekla 14 tt stubova.

15. septembar

U s . Trgovitu ikod Vranja) Udarni i 2. bataljon 2. junomoravskog NOP odreda

napali 150 bugarskih policajaca. Zbog otpora neprijatelja iz rovova i bunkera, kao
i zbog napada etnika s leda, bataljoni su se pod borbom povukli, uz gubitke od 4
mrtva i 4 ranjena. Neprijatelj je imao 9 mrtvih i 12 ranjenih. Posle nekoliko dana
napustio je s. Trgovite.
U s. Glavanovcima (kod Trna. u Bugarskoj) jedna eta 2. junomoravskog NOP
odreda i bugarski Trnski NOP odred napali 80 bugarskih policajaca, ali su se
zbog pristizanja pojaanja iz Trna morali povui na teritoriju Jugoslavije.

Septembar p.p.

U blizinu s. Belegia (kod Stare Pazove) motornim amcem dovezena iz Beograda

partizanska tamparija (prva u Sremu), a potom prebaena u bazu na Sunjarevom
salau, na sredokral puta s. Suruk s. Novi Karlovci.

Septembar s.

Na pl. Pasjai odrano okruno savetovanje SKOJ-a za leskovako-lopllki okrug.

Odlueno je da se radi na podizanju ideolokog nivoa i omasovljenju lanstva
SKOJ-a i USAOJ-a 1 da se to vei broj omladinaca uputi u jedinice 1. junomoravskog NOP odreda.
Severnobanatski NOP odrod, prema odluci PK i GS NOV i PO za Vojvodinu, prebacio se preko r. Dunava u rejon s. Surduka (kod Stare Pazove) i prikljuio sremskim jedinicama.

16. septembar

Izmeu s. Putinaca i s. Golubinaca (na pruzi Ruma Stara Pazova) partizanska diverzantska grupa minirala prugu i unitila lokomotivu i nekoliko vagona nemakog transportnog voza.

16/17. septembar u rejonu Novog Vrbasa grupa boraca 3. bako-baranjskog NOP odreda digla u vazduh maarski teretni voz i otetila lokomotivu i 2 vagona. Istovremeno je druga
grupa isekla tt ice du pruge izmeu s. Feketia i s. Malog Ioa.
l'.^septembar

U s . Velereu (kod G. Milanovca) aanski NOP odred Dragia Miovi* napao i

razbio etniku Takovsku brigadu (40 etnika), ubivi 1 i zarobivi 2 etnika i zaplenivi p. mitraljez i puku.

17/18. septembar Na pruzi G. Milanovac Ljig aanski NOP odred Dragia Miovi demolirao
postrojenja . st. Kriva Reka, a u s . Boljkovcima spalio potu i razoruao etniku
trojku.
18. septembar

Na pruzi Beograd Mala Krsna delovi Kosmajskog NOP odreda demolirali stanina postrojenja na . st. Mala Ivana i . st. Umari i zarobili 3 vojnika SDS.
Kod s. Petine (blizu Kruevca) Rasinski NOP odred, u susretnoj borbi, razbio etniku Moravsku brigadu. Poginulo je 8 i zarobljeno i.4 etnika. Odred je imao 1 ranjenog. Zaplenjeni su 1 mitraljez, 16 puaka i 3 lovama konja.

564

1943. septembar
19. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

Delovi nemake 173. rezervne divizije, 901. motorizovanog puka, 186. rezervnog grenadirskog bataljona, policijske jedinice i snage Sremske domobranske brigade
(ukupno oko 5000 vojnika) otpoeli prostorno najiru i vremenski najduu operaciju
u Sremu, s ciljem da unite jedinice NOV i PO Vojvodine i oslobode se njihovog
pritiska na komunikacije, opljakaju i popale sela i odvedu sposobne mukarce u
logore. Neprijatelj je istog dana na Frukoj gori spalio s. Beenovaki Prnjavor i
preneo dejstva najpre na severoistoni (2123. septembra), n potom na jugoistoni
Srem (od 30. septembra do 8 oktobra), gde je, ne nailazei na vei otpor, spalio i
opljakao veliki broj sela, masovno ubijajui i hapsei stanovnitvo. Poto je iz re'ona Paneva doveo 1. kozaku konjiku diviziju i pregrupisao snage, neprijatelj je
13. oktobra otpoeo nov koncentrian r.apad na delove 1. sremskog NOP odreda u
Frukoj gori, da bi 21. oktobra napao snage NOV i PO Vojvodine u Bosutskirn umama, gde su akcije trajale do 27. oktobra.
U s . Klenikama (kod Vranja) Udarni bataljon 2. junomoravskog NOP odreda napao
bugarske policajce. Poginula su 3 policajca, dok su 3 izgorela u zapaljenoj zgradi
optine. Bataljon je u selu zapalio i magacin sa 3 vagona ita i zaplenio 8 puaka
i 300 kg masla.
Na pruzi Bujanovac Preevo 2. bataljon 2. junomoravskog NOP odreda miniranjem prevrnuo lokomotivu i nekoliko vagona, a potom zapalio kompoziciju od 40
vagona u kojima su se nalazili seno i gvozdene konstrukcije. Poginuli su 1 nemaki
vojnik i 3 bugarska elezniara a zarobljena su 2 nemaka vojnika i 3 bugarska
elezniara.
Izmeu s. Beke i s. Cortanovaca delovi 1. sremskog NOP odreda minirali prugu
Novi Sad Stara Pazova i unitili lokomotivu i nekoliko vagona oklopnog voza,
kao i dizalicu.

19/20. septembar Izmeu s. Platieva i s. Klenka delovi 3. bataljona 1. sremskog NOP odreda razruili
prugu Ruma abac.
20. septembar

Izmeu s. Nove Pazove i s. Batajnice (kod Zemuna) Diverzantska grupa 1. sremskog

NOP odreda minirala eljezniku prugu i unitila lokomotivu i nekoliko vagona teretnog voza.
U s . Kovilju (kod Novog Sada) grupa boraca 3. bako-baranjskog NOP odreda napala maarsku patrolu 1 ubila jednog vojnika.

21. septembar

Na pl. Kozjaku jedinice etnikog Vardarskog korpusa napale Udarni i 2. bataljon

2. junomoravskog NOP odreda. U troasovnoj borbi bataljoni su odbili napad, a
zatim su se prebacili na pl. Kouru.
Iz Sroma se, preko r. Save, prebacila u istonu Bosnu 3. vojvoanska NOU brigada
i ula u sastav 16. divizije NOVJ.

22. septembar

Odeljenje bugarskih vojnika poelo da pali s. Kouri (kod Vranja), ali su tek pristigli delovi 2. junomoravskog NOP odreda proterali neprijatelja, te spasli selo od
daljeg paljenja.

22/23. septembar u Ba. Palanci 3. bako-baranjski NOP odred zapalio kudeljaru (izgorelo oko 6000
vagona kudelje) 1 nekoliko pomonih zgrada.
23. septembar

U s . Belom Polju (kod Surdulice) delovi 2 junomoravskog NOP

pumpu, usled ega je 4 dana obustavljen rad fabrike antimona.

odreda unitili

Izmeu s. Putinaca i s. Golubinaca Diverzantska grupa 1. sremskog NOP odreda

minirala prugu Ruma Stara Pazova i unitila lokomotivu i nekoliko vagona nemakog transportnog voza.
23/24. septembar U s . Bau (kod Ba. Palanke) 3. bako-baranjski NOP odred napao mesnu strau 1
uvare kudeljare, te ubio 1 i ranio 4 straara 1 zaplenio 4 puke. Izgorelo je 200
vagona kudelje i deo zgrade i postrojenja.
24. septembar

U s. D. Ljubati (kod Bosiljgrada) delovi 2. junomoravskog NOP odreda zapalili

optinsku zgradu, ubili bugarskog policajca i zaplenili 15 puaka i 2 pitolja.
Izmeu s. Tovarnika 1 s. Uae (kod Sida) 2. diverzantska grupa 2. sremskog NOP
odreda minirala prugu I unitila lokomotivu i 6 vagona teretnog voza.

25. septembar

Kod s. Stola (blizu Babunice) delovi 2. junomoravskog NOP odreda, sa grupom

boraca bugarskog Trnskog NOP odreda, u dvoasovnoj borbi ubili 2 i ranili 8 bugarskih policajaca, uz sopstvene gubitke od 4 ranjena.

1943. septembar

MAKEDONIJA

septembar 1943.

GS NOV i PO za Srbiju izdao naredbu za formiranje Sumadijske NO brigade od

boraca 1. umadijskog i Kosmajskog NOP odreda.
U Rudniku (blizu G. Milanovca) dve ete 1. umadijskog NOP odreda napale i razbile etniku posadu. Poginulo je 4 a ranjeno vie etnika.
25120. septembar U s. Tori (sada: Savino Selo, kod Kule) delovi 3. bako-baranjskog NOP odreda
zapalili u kudeljari oko 30 vagona nepreraene kudelje.
26. septembar

Druga proleterska udarna i 3. proleterska (sandaka) udarna brigada 2. proleterske

udarne divizije NOVJ zauzele Prijepolje. Zarobljeno je 98 italijanskih vojnika, dok
su se etnici Grupe limsko-sandakih odreda razbeali.
U s. V. Plani (kod Prokuplja) 3. (jastrebaki) bataljon 1. junomoravskog NOP odreda
i Udarni bataljon Rasinskog NOP odreda napali bugarske vojnike i vojnike SDS,
ali su se zbog snanog otpora neprijatelja morali povui.
Dve nemako-ustake kolone (ukupno oko 800 vojnika sa 2 tenka i etvoro bornih
kola) iznenada blokirale s. Surduk (kod Stare Pazove) i, prilikom pretresa, zlostavljale stanovnike i streljale nekoliko metana, kao i 21 Banaanina koje su otkrile u
jednoj poljskoj bazi.
U s . Surduku (kod Stare Pazove), po odluci PK KPJ za Vojvodinu, formiran novi
OK KPJ za severni Banat

27. septembar

Izmeu s. Vognja i Srem. Mitrovice Diverzantska grupa 1. sremskog NOP odreda

minirala jwugu i unitila lokomotivu i 4 vagona a otetila 6 vagona nemakog
transportnog voza.
PK KPJ za Vojvodinu uputio svim lanovima KPJ u Banalu pismo u kome je dao
ocenu dotadanjeg rada Partije i postavio naredne zadatke.

27/28. septembar u Sopot upali delovi

29. septembar

Kosmajskog NOP odreda i demolirali ureaje i zgradu pote.

U s . Kusiu (kod Bele Crkve) Junobanatski NOP odred razoruao policijsku posadu
i zaplenio 26 puaka.
Na Irikom vencu grupa boraca 1. sremskog NOV odreda napala kamion s nemakirn vojnicima, te ubila 1 a tee ranila 4 vojnika.

30. septembar

Izmeu s. Luana i s. Grejaa delovi 3. bataljona 1. junomoravskog NOP odreda

miniranjem poruili prugu Ni Stala usled ega su iskoili iz koloseka lokomotiva i nekoliko vagona. Poginulo je ili ranjeno 18 nemakih 1 bugarskih vojnika.
Delovi nemake 173. rezervne divizije i policijske jedinice, s linije s. Golubinci s
Vojka Zemun, otpoeli ienje jugoistonog Srema, jednovremeno zatvarajui
prugu Stara Pazova Srem. Mitrovica da bi spreavale izvlaenje partizanskih
snaga na Fruku goru. Oni su do 8. oktobra vrili teror nad stanovnitvom, naroito
u seiima: Simanovcima, Progaru, Ogaru i Vitojevcima. Jedna eta 3. bataljona
1. sremskog NOP odreda izbegla je sukob s nadmonim neprijateljem.

Septembar k.

Kod s. Kamenice (blizu Nia), od preivelih boraca Ozrenskog NOP odreda i novodolog ljudstva. OK KPJ za Ni fomirao Ozrensku partizansku etu.
Kod Prijepolja u borbi protiv etnika poginuo zamenik politikog komesara 3. proleterske (sandake) NOU brigade Gojko Drulovi, narodni heroj.

Septembar

U Bakoj formiran Oblasni komitet SKOJ-a.

Obnovljen SK KPJ za Ba. Palanku.

566

DOGADA JI OPTEG K A R A K T E R A
1. oktobar

Amerika 5. armija zauzela Napulj.

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito upozorio GS NOV i PO za Hrvatsku
na nedostatke Proklamacije ZAVNOH-a od 2U. septembra 1943: u njoj je trebalo
naglasiti da se garantuje sloboda 1 ravnopravnost italijanske manjine; nju je morao
da potpie AVNOJ, a prcsednitvo ZAVNOH-a da supotpise.

2. oktobar

Generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito uputio vladi SSSR-a depeu povodom predstojee Moskovske konferencije ministara inostranih poslova SAD, V. Britanije i
SSSR-a. U depei se kae: Prvo. Mi ne priznajemo ni jugoslovensku vladu ni kralja
u inostranstvu, zato to oni dvije i po godine i sada podravaju saradnika okupatora, izdajnika Drau Mihailovia i zbog toga nose svu odgovornost za to izdajstvo
nad narodima Jugoslavije. Drugo. Mi neemo dozvoliti da oni dodu u Jugoslaviju,
jer bi to znailo graanski rat. Tree. Govorimo u ime ogromne veine naroda da
on eli demokratsku republiku koja se oslanja na narodnooslobodilake odbore.
etvrto. Jedino zakonita vlada u sadanje vrijeme jesu narodnooslobodilaki odbori,
na elu sa Antifaistikim vijeem.
U Bariju (u Italiji) osnovana Baza NOVJ, sa zadatkom: da organizuje prijem oruja,
opreme i hrane iz saveznike pomoi i njihov prenos u Jugoslaviju; da prihvati
internirane Jugoslovene i desetine hiljada Istrana i primorskih Slovenaca koji su
bili u italijanskoj vojsci i obezbedi im povratak u otadbinu i stupanje u NOVJ;
da se stara o srnetaju ranjenika koji su pristizali iz Jugoslavije, kao i o svim
zbegovima na saveznikoj teritoriji.

3. oktobar

Na teritoriji Dolenjske i Notranjske, po nareenju VS NOV i POJ, formiran 6. korpus NOVJ, u iji su sastav ule 14, 15. i 18. divizija NOVJ.

5. oktobar

Naredbom vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita formiran 1. proleterski udarni korpus NOVJ. (Korpus je do sredine novembra 1943. pod svojom
komandom imao samo 1. proletersku udarnu diviziju NOVJ, a tada su u njegov
sastav ule i 6. divizija NOVJ i 13. proleterska NOU brigada Rade Konar.)
Naredbom vrhovnog komandanta NOV 1 POJ Josipa Broza Tita preimenovani: 1.
bosanski udarni u 3. udarni korpus NOV.T; 2. bosanski udarni u 5. udarni korpus
NOVJ; 1. hrvatski u 4. korpus NOVJ; 2. hrvatski u 6. korpus NOVJ i 6. korpus u 7.
korpus NOVJ.

6. oktobar

U Sloveniji, po nareenju VS NOV i POJ, formirana 30. divizija NOVJ1, u iji su

sastav ule 17. NOU brigada Simon Gregori, 18. NO (soka, kasnije bazovlka),
19. NO brigada Sreko Kosove U i 20 NO (soka) brigada.
U Sloveniji, po nareenju VS NOV i POJ. formirana 31. divizija NOVJ1, u iji su
sastav ule 3. NOU brigada Ivan Gradnik
7. NOU brigada France Preern i
16. NOU brigada Janko Premrl Vojko.

7. oktobar

Komandant nemakog 21. brdskog armijskog korpusa naredio da se jedinice 118. I

279. divizije prikupe za operaciju Balkanluht protiv glavnine 2. udarnog korpusa
NOVJ i italijanske divizije Venecija u dolini Lima 1 Tare.
VS NOV i POJ izdao naredbu da se u Dalmaciji formiraju 19, 20. i 26. divizija 1 8.
korpus NOVJ l rasformiraju Stab 4. operativne zone NOV 1 PO Hrvatske i Stab
Kninskog sektora.

8. oktobar

VS NOV i PO.T izdao uputstvo sanitetskim i vojno-politildm rukovodiocima u vezi

sa pravilnim prihvatom i uzdizanjem novodolih lekara.
1 Formirana
kao G o r l f k a d i v i z i j a ; ubrzo dobila nnzlv: 27. divizija NOVJ. zatim.
52. decembra naziv 33. dlvlzila NOVJ K r a j e m Jnnuara 1041 preimenovana u Si). diviziju NOV.T
Formirana kao TrlRlavska divizija; ubrzo dobila naziv: 2S. dlvlzila NO V.T. a 55
decembra IMS. preimenovana u 31. diviziju N O V J .

567

1943.
!). oktobar

novembar

DOGAAJI OPTEG K A R A K T E R A

novembar

1943.

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito uputio pismo delegatu CK KPJ i
VS NOV i POJ u Makedoniji: istie da ne treba stvarati balkanski tab, ve ukazivati pomo narodnooslobodilakim pokretima u susudnim zemljama.
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito uputio GS NOV i PO za Srbiju
direktivu o daljem vojno-politikom radu; ruiti komunikaciju Skoplje Ni
Beograd i onemoguiti izvlaenje nemakog ratnog materijala; sa etnicima Drae
Mihailovia ne sklapati nikakav sporazum, a njihove voe raskrinkavati; za L i 2.
proletersku NOU brigadu mobilisati nove borce; nae snage koncentrisati na najpodesnijim mestima, kako bi se razoruali Nemci ili Bugari itd.
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tnto uputio Stabu 2. udarnog korpusa
NOVJ direktivu o osnovnim zadacima, likvidirati etnike; potpuno razoruati italijanske jedinice ili ih pridobiti da se pod naom komandom zajedniki bore protiv
neprijatelja; stvarati NO odbore i uvrstiti narodnu vlast; vriti mobilizaciju na
celoj teritoriji koja je pod kontrolom naih jedinica. Pored toga, u direktivi je iznet
i plan o prenoenju teita dejstavu NOVJ u Srbiju i Makedoniju; saoptava da se
upuuje na sektor korpusa 5. udarna divizija NOVJ radi dejstava u Sandaku, te
da se ista privremeno stavlja pod njegovu komandu.
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito pohvalio 6. istonobosansku NOU
brigadu za primerno junatvo 1 lzdrjivost u toku bitke na Sutjesei i pri odbrani
Tuzle.

10 oktobar

U s . 2ivintcama (kod Tuzle), po nareenju VS NOV I POJ, formirana 27. udarna

divizija 3. udarnog korpusa NOVJ, u iji su sastav uli: 2. krajika udarna, 17. majevika i 18. hrvatska (bosanska) brigada i Biranski i Romanijski NOP odred.
(Formirana je kao 3. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ. a od 17. oktobra
nosi naziv: 27. udarna divizija NOVJ.)
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredbom pohvalio borce, komandire i politike komesare 4. proleterske (crnogorskei udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ i vojnike 2. bataljona 83. puka italijanske partizanske divizije Venecija- za izvanrednu portvovanost u estokim viednevnim borbama pri osloboenju
i odbrani Kolaina.

12. oktobar

Vrhovni komandant NOV i PO.T Josip Broz Tito pohvalio 4. dalmatinsku (splitsku)
brigadu 9. divizije NOVJ koja se istakla u borbama za odbranu Splita.

13. oktobar

Italijanska vlada objavila rat Nemakoj.

VS NOV i POJ upozorio tab 3. udarnog korpusa NOVJ na budnost: spreavati
infiltraciju pijuna u jedinice Narodnooslobodilake vojske.
V NOV i POJ naredio Stabu 1. proleterske udarne divizije NOVJ da u sadejstvu
sa 10. udarnom divizijom NOVJ napadne Travnik.

14 oktobar

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito izdao naredbu kojom se u Livnu
pri VS NOV i POJ formira Prva vazduhoplovna baza i odreuju njen tab i njeni
zadaci.
Generalni sekretar KPJ Josip Eroz Tito uputio preko taba 3. udarnog korpusa
NOVJ politikom komesaru 17. udarne divizije NOVJ direktivu o odnosima PK KPJ
za Bosnu i Hercegovinu s partijsko-politikim organima Narodnooslobodilake
vojske.

Oktobar s.

U Pekopeji (Albanija) balisti opkolili u kasarni glavninu arplaninskog NOP odreda

i jednu albansku partizansku (ljumsku) etu. Posle dvodnevnih borbi balisti su odbijeni, uz neznatne gubitke, a kasarna i grad su deblokirani. Odred se potom prebacio ka Debru.

17. oktobar

V NOV i POJ izdao naredbu o organizaciji ekonomske slube u NOV i POJ. Sutradan je svim intendantskim organima izdato uputstvo o postupku pri snabdevanju.
Po nareenju VS NOV i POJ 10. slavonska divizija
NOVJ.

preimenovana u 28. diviziju

Na ostrvo Vis saveznici dopremili brodovima: 200 tona hrane, 10 tona sanitetskog
materijala, 10 tona benzina 1 nafte, 30.000 pari odee, 10.000 puaka, 100 mitraljeza,
fi topova, 100 tona municije i 6 radio-stanica za potrebe jedinica NOV i POJ.
18. oktobar

V NOV i POJ i AVNOJ objavili protestnu izjavu povodom etiri bombardera 'Libero tora koje je vlada SAD predala izbeglikoj vladi Kraljevine Jugoslavije. U
izjavi se, pored ostalog, kae: U Jugoslaviji postoji samo jedna oruana snaga koja


1943.

novembar

DOGAAJI OPTEG K A R A K T E R A

novembar

1943.

vodi ve dve godine borbu protiv okupatora, a to je Narodnooslobodilaka vojska.

S druge strane, ministar jugoslovenske vlade Draa Mihailovi zauzima neprijateljski stav prema Narodnooslobodilakoj vojsci i saraduje s okupatorom i do danas
nije praktiki pokazno ma kavu pomo saveznicima u borbi protiv okupatora
Poto je Amerika uruila aparate predstavnicima vlade koja nema nikakve veze
s naom oslobodilakom borbom, nama je taj in nerazumljiv i smatramo da se
ovaj akt protivi principima izraenim u Atlantskoj povelji'-. U izjavi se trai da se
NOV predaju oruje i brodovi koje je Italija zaplenila aprila 1941.
V NOV i POJ izdao naredbu o formiranju taba Mornarice NOVJ (koji je formiran 24. oktobra).
19. oktobar

U Moskvi otpoela konferencija ministara inostranih poslova SAD. V. Britanije i

SSSR. Na njoj je zakljueno da se uspostavi nezavisna Austrija, demokratlzuje Italija, ukinu sve faistike organizacije u svetu i kazne ratni zloinci, kao i da se
sporna pitanja pojedinih dravnih granica ree posle rata. Po zavrnoj konferenciji,
30. oktobra, izdato je zajedniko zvanino saoptenje (pod nazivom Moskovska deklaracija),

20. oktobar

It Karbonari (kod Barija, u Italiji), od interniranih rodoljuba i zarobljenih boraca

NOVJ iz Slovenije. Hrvatske i Crne Gore, formirana 1. prekomorska brigada NOVJ.

21. oktobar

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio tabu ?.. udarnog korpusa
NOVJ da svoja operativna dejstva orijentie prema Srbiji, kao trenutno najvanijem strategijsko-polilikom cilju.
U Jajcu, na sveanosti povodom predaje diploma sluaocima kursa Oficirske kole
NOVJ, kojoj su prisustvovali lanovi V NOV i POJ, delegati saveznike vojne
misije akreditovane pri Vrhovnom tabu i predstavnici narodnooslobodilakih masovnih organizacija, vrhovni komandant NOV 1 POJ Josip Broz Tito odrao govor
Sluaocima su potom predali diplome, a prvoj trojici predali i automate s ugraviranom posvetom: da im je to dar od Vrhovnog komandanta

22. oktobar

V NOV i POJ naredio G NOV i PO za Hrvatsku da organizuje dezinfekcijske

stanice na komunikacijskim vorovima radi suzbijanja pegavog tifusa kod jedinica
i stanovnitva, a sutradan mu dostavio i uputstvo o formiranju tih stanica.
V NOV i POJ naredio G NOV i PO za Hrvatsku da sadejstvuje s jedinicama G
NOV i PO za Sloveniju i da im, u sluaju potrebe, obezbedi odstupanje na osloboenu teritoriju u Hrvatskoj.

23. oktobar

U Sineju (u Australiji), na konferenciji jugoslovenskih iseljenika, osnovan Savez

jugoslovenskih iseljenika u Australiji.

25. oktobar

Jedinice Crvene armije oslobodile Dnepropetrovsk.

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito uputio tabovima 2. i 3. udarnog
korpusa i 5. udarne divizije NOVJ direktivu da usklade borbena dejstva u dolini
r. Lima i r. Uvea.
Delegat V NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo izvestio vrhovnog komandanta
NOV i POJ Josipa Broza Tita o situaciji u zapadnoj Makedoniji; da su neprijateljske
snage u rejonu Debra i Pikopeje razbijene; da se Debar nalazio u rukama jugoslovenskih I albanskih partizana; da su Kievo zauzele nemake snage i albanski
nacionalisti (balisti).

27. ofcfobar

V NOV i POJ naredio G NOV i PO za Hrvatsku da na osloboenu teritoriju

pozove sve domobranske avijatiare koji su izrazili snremnost da preu na stranu
NOP-a.
VS NOV i POJ odobrio Glavnom tabu NOV i PO za Hrvatsku da iz sastava 6. korpusa NOVJ uputi po jednu brigadu u Bosnu i 2umberak 1 da s nemakim predstavnicima pregovara o razmeni zarobljenika.

2S. oktobar

Delegat CK KP.T Svetozar Vukmanovi Tempo izvestio generalnog sekretara KPJ

Josipa Broza Tita da odrava terensku vezu s centralnim komitetima komunistikih
partija Bugarske i Grke, da je privremeno prekinuta radio-veza s rukovodstvom
NOP-a Albanije zbog toga to je u Albaniji propalo 11 radio-stanica i da su u
Bugarskoj otpoele akcije malih partizanskih odreda.

29. oktobar

U nemakoj Vrhovnoj komandi odran sastanak efova vojnih tabova pod rukovodstvom Adolfa Hitlera, na kome je doneta odluka o jedinstvenom voenju borbe
protiv komunizma na Jugoistoku, u prvom redu u Jugoslaviji, zatim u Grkoj I
Albaniji.

1943 oktobar

BOSNA 1 HERCEGOVINA

oktobar 1943.

30. oktobar

VS NOV 1 POJ naredio G NOV i PO za Hrvatsku da 13. proletersku NOU brigadu

Rade Konar i 6. diviziju NOVJ uputi u sastav 1. proleterskog udarnog korpusa
NOVJ.

Oktobar k.

U Gravini (u Italiji), od interniranih rodoljuba i zarobljenih boraca NOVJ iz Slovenije, Hrvatske i Crne Gore, formirana 2. prekomorska brigada NOVJ.

Oktobar

V NOV i POJ uputio poziv svim bivim jugoslovenskim avijatiarima u zemlji i

inostranstvu da se jave radi organizacije nove avijacije NOVJ.

BOSNA I HERCEGOVINA
2. oktobar

Jedinice 1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ, posle tekih trodnevnih borbi, slomile otpor nemakih, domobranskih i ustakih jedinica jaine oko divizije i zauzele
Tuzlu. Deo neprijateljske posade je uspeo da se probije ka Zvorniku. Gubici neprijatelja: 655 mrtvih i ranjenih i 2.171 zarobljena vojnika i oficira. Korpus je imao
28 mrtvih i 98 ranjenih. Zaplenjeno: 1.910 puaka, 102 p. mitraljeza, 24 mitraljeza.
6 minobacaa, 25 topova i mnogo drugog ratnog materijala, opreme i hrane.
Nastupajui iz rejona Doboja, nemaka pukovska borbena grupa Fier probila
poloaje 15. majevike udarne brigado 17. udarne divizije NOVJ i zauzela Lukavac,
a potom odbacila Majeviki NOP odred i sutradan pred vee izbila pred Tuzlu.
Ovde ju je, uz pomo radnika i rudara, 0. istonobosanslca NOU brigada zadrala
do 5. oktobra.
U Livno ula 6. krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ, poto su se delovi
ustake 5. brigade, pod pritiskom, povukli ka Posuju.
U Duvno ule jedinice 1. proleterske udarne divizije NOVJ, poto su se delovi ustake 5. brigade povukli u Posuje.
Kod s. Suvaje (blizu Bos. Krupe) delovi 8. krajike udarne brigade 4. udarne divi- '
zije NOVJ, u petoasovnoj borbi, unitili nemaku motorizovanu kolonu.

3. oktobar

U s . Ljubomiru (kod Bilee) formirana 1. udarna grupa bataljona 10. hercegovake

NOU brigade (kasnije: 10. hercegovaka NOU brigada).

4- oktobar

Kod s. Vaganca, na putu Kulen-Vakuf s. Vrtoe, delovi 8. krajike udarne brigade

4. udarne divizije NOVJ napali iz zasede nemaku kolonu. Poginulo je 48 a ranjeno
35 nemakih vojnika, dok je 8 krajika NOU brigada imala 8 ranjenih.
U Kupres uli jedan bataljon 1. proleterske udarne i jedan bataljon 4. udarne divizije NOVJ.

4 5. oktobar
5. oktobar

- U s. Otoci (kod Bos. Krupe) jedinicama 4. brigade 7. udarne divizije NOVJ predala
"o bez borbe eta vojnika domobranskog 1. lovakog puka.
Jedinice 17. udarne divizije NOVJ i 1. vojvoanska udarno brigada 16. udarne divizije NOVJ izvrile protivnapad na nemaku pukovsku borbenu grupu Fier
koja je nastupajui iz Doboja izbila pred Tuzlu. Neprijatelj je ruzbyen i odbaen
u pravcu Lukavca i Puraia, uz gubitke od 30 mrtvih i oko 120 ranjenih. Gubici:
15 mrtvih i 42 ranjena.
Bileu zauzela 10. hercegovaka udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ posle dvodnevnih borbi protiv etnike Biloke brigade, ojaane jednim nemakim vodom.
Poginulo je 12 nemakih vojnika i 30 etnika a ranjeni su 22 nemaka vojnika I
neutvren broj etnika, dok je ostatak prihvatio i povukao u Trebinje jedan ojaani bataljon nemake 7. SS divizije Princ Eugen. Brigada je imala 6 mrtvih i
19 ranjenih.

6. oktobar

U Prozor uli jedan bataljon 5. udarne divizije NOVJ i Ramski NOP odred 10. udarne
divizije NOVJ, poto su delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen napustili mesto
i povukli se u Ramu.
Kod rudnika Ljubije (blizu Prijedora) bataljon Podgrmekog NOP odreda poruio
na nekoliko mesta el. prugu, unitio transportni voz i razorio iaru.

7. oktobar

Od 1. i 2. sremskog NOP odreda formirana 4. vojvoanska NOU brigada 16. udarne

divizije NOV.T, sastava: 3 bataljona.

fi nirtobar

Pukovska borbena grupa Smithuber nemake 7 SS divizije Princ Eugen obila/nim napadom preko Nevesinja zauzela Bileu. Deseta hercegovaka udarna hrigadn
3 udarne divizije NOV.T povukla se na pl. Sitnicu (kod Ljubinja).

57 0

537
1943.

septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar

1943.

U rejonu Mr koti j i - G rad a, od Pljovske partizanske ete, formiran Pljevski NOP

odred (u sastavu 10 udarne divizije NOV.T).
9. oktobar

Jedinice 6. istonobosanske udarne brigade i Maieviki NOP odred IV. udarne divizije NOVJ i 1. vojvoanska udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ odbacili nemaku pukovsku borbenu grupu Fier u pravcu Graaniee i zauzeli Purai i
Lukavac (kod Tuzle). Poginulo je i ranjeno oko SO nemakih vojnika, dok su jedinice NOVJ imale 4 mrtva i 11 ranjenih.
Otpoeo estodnevni sastanak Oblasnog komiteta KPJ za istonu Bosnu. Pored ostalog, izvren je razmetaj kadrova, popunjeni su okruni i sreski komiteti KPJ i formirani su OK KPJ i SKOJ-a za Tuzlu i za Trebavu i Posavinu.

10. oktobar

Po nareenju taba 3. udarnog korpusa NOVJ, u sastavu 27. udarne divizije NOVJ
formirana 17. majevika NOU brigada, sastava: 3 bataljona.
Po nareenju taba 3. udarnog korpusa NOVJ. u sastavu 27. udarne divizije NOVJ
formirana 18. istonobosanska (hrvatska) NOU brigada, sastava: 3 bataljona.

10/11. oktobar

U Lavi (raskrsnici . pruga za Travnik, Sarajevo i Zenicu) 2. bataljon 9. krajike

udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ, posle petoasovne borbe protiv domobranske posade, zapalio zgradu . st., 30 vagona i plinaru i razruio prugu u duini
od oko 300 metara. Poginulo je 10 i zarobljeno 20 domobrana. Bataljon je imao
2 mrtva i 3 ranjena.
U Zenici upala 3. proleterska (krajika) udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ i, posic borbe protiv dve ete iz nemake 369. legionarske divizije, delova
domobranskog 17. elezniko-straarskog bataljona i andarma. zauzela industrijski
deo grada. Poto nije uspela da zauzme ostali deo grada, ona je unitila fabrika
postrojenja, elektrinu centralu, slagalita, 27 lokomotiva, 150 vagona i mnogobrojna vozila, sutradan uvee se povukla na desnu obalu r. Lave.

U.oktobar

Na pl. Sitnici (kod Ljubinja) delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen i etnika
Bileka brigada, koncentrinim napadom u 8 kolona, okruili glavninu (8 bataljona)
10. hercegovake udarne brigade 3. divizije NOVJ. Zadravajui ostale kolone slabijim snagama 10. brigada je razbila neprijateljsku kolonu sa pravca Bilee i preko
puta Bilea Gacko probila se iz okruenja. Poginulo je 66, zarobljeno 22 i ranjeno
preko 100 neprijateljskih vojnika, dok je partizanska brigada imala 2 mrtva 1 16 ranjenih. Zaplenjeni su 3 minobacaa, 8 p. mitraljeza i 63 puke.

12. oktobar

Posuje zauzela 1. dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ posle dvodnevnih

borbi protiv delova ustake 5. brigade, manjih delova nemake 7. SS divizije Princ
Eugen i ustake milicije, koje je odbacila u Imotski i iroki Brijeg (sada: Litica).

12113. oktobar

13. oktobar

Bos. Dubicu zauzeli 11. krajika udarna brigada i Kozarski NOP odred 4. udarne
divizije NOVJ posle 12-asovne borbe protiv bataljona domobranskog 12. peadijskog puka i bataljona ustaa. Zarobljeno je 128 domobrana i 5 oficira, a jedan deo
domobrana povukao se na levu obalu Une. Zaplenjeno je: 322 puke, 7 p. mitraljeza.
3 mitraljeza, 3 bacaa. 15 automata i drugog ratnog materijala. U Bos. Dubici je
poruen most na r. Uni.
U s. Ublima (kod Bilee) formirana 2. udarna grupa bataljona 10. hercegovake
NOU brigade (kasnije: 2. odnosno 11. hercegovaka NOU brigada).
Posuje zauzeli delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen i ustake 5. brigade
posle vieasovne borbe protiv 1. dalmatinske udarne brigade 9. dalmatinske divizije NOVJ, koju su potisnuli prema Duvnu.

13114. oktobar

Na odseku . st. Podoraac . st. Tarin 5. udarna divizija NOV.T prela . prugu
Mostar Sarajevo. U borbi su razbijeni manji delovi domobranske 2 brdske brigade i etnici i milicija u okolnim selima, a uniteni su . st: u Bradini. 4 lokomotive i 4 manja mosta. Neprijatelj je imao 78 zarobljenih, mrtvih I ranjenih.

14/15. oktobar

Dva bataljona 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ 1 Podgrmeki

NOP odred, posle krae borbe protiv 2. bataljona domobranskog 3. brdskog puka.
zauzeli rudnik gvoa Ljubiju (kod Prijedora). Porueni su rudniki ureaji i elektrina centrala. Poginulo je 11 neprijateljskih vojnika, a zarobljeno 185 domobrana
1 13 oficira. Zaplenjeno je: 2 protivtenkovska topa. 1 brdski top, 1 teki baca, 9
runih bacaa. 3 mitraljeza, 14 p. mitraljeza, 13 automata i 230 puaka.

M119. oktobar

Jedinice 1 proleterske udarno i 10 udarne divizije NOVJ, ojaane tenkovima 1

artiljerijom, napale delove nemake 369. legionarske divizije i domobrane u Travniku. Posle teke sedmoasovne borbe savladana ie spoljna odbrana grada, ali
zbog pristizanja pojaanja iz okolnih garnizona odustalo od daljih napada

1943. oktobar

BOSNA I HERCEGOVINA

oktobar 1943.

Oktobar a.

U Hercegovini poeo izlaziti Nedeljni pregled, organ Oblasnog komiteta KP.l za

Hercegovinu.

Oktobar d.p

Oblasni komitet KPJ za Hercegovinu obnovio OK KPJ za severnu Hercegovinu i

OK KPJ za junu Hercegovinu.
U s Piskavici (kod Banje Luke) 11. krajika udarna brigada 4. udarne divizije
NOVJ, posle otre borbe slomila otpor jednog domobranskog bataljona. Poginulo
je 80 i zarobljeno 50 domobrana. Zaplenjeno: brdski top. 4 minobacaa, 11 p. mitraljeza i 85 puaka. Zapaljena je . st. u selu.

16. oktobar

U s. Glogovcu (kod Prnjavora), po nareenju Slaba 5. udarnog korpusa NOVJ, od

Banjalukog i Prnjavorskog NOP odreda formirana 14. srednjobosanska NOU bricada. sastava: 3 bataljona.

17. oktobar

Bileu zauzeli 2. udarna erupa bntnliona 10. hercegovake NOU brigade i Bilekl
NOP odred, poto su se delovi etnike Biloke brigade povukli prema Trebinju.
Alesto je sutradan naputeno.
IJ rejonu Gata 1. udarna grupa bataljona 10. hercegovake NOU brigade razbila
delove etnikog Nevesinjskog korpusa i zauzela Gacko.
Na putu Prijedor Bos. Novi 11. krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ
sruila 3 mosta i 4 km tt linija.

J8. oktobar

Kladanj zauzeli delovi 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ, poto su se
mesni legionari razbeali prema Vareu.
U Popovom polju jedna eta nemake 7. SS divizije Princ Eugen i etnika Trebinjska polubrigada, kao odmazdu za unitenje nemakog voza (dva dana ranije
kod s. Grmljana, na pruzi Hum Gabela, pri emu je poginulo 7 nemakih vojnika)
streljale i obesile 12 i internirale oko 230 lica a sela Grmljane, Sedlare i Raptc
opljakale i zatim spalile.
U Prnjavoru, od diverzantske ete 11. udarne divizije NOV.T, grupa boraca iz 5. i 12
krajike udarne brigade i novomobilisanog ljudstva, formiran Crnovrki NOP odred

19. oktobar

Jedinice 16. udarne divizije NOVJ izvrile neuspeo napad na nemake 1 ustako-domobranske jedinice u Brkom. Posle osmoasovne borbe zbog pristizanja pojaanja neprijatelju napad je obustavljen.

19/20. oktobar

Posle dvodnevne borbe na Radovan-brdu 1. dalmatinska udarna brigada 9. divizije

NOVJ odbacila u Imotski delove ustake 5. brigade ali ga je sutradan napustila pod
pritiskom jaih delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen.

20/21. oktobar

Jedinice 17. udarne divizije NOVJ zauzele Vare posle 12-asovne borbe protiv domobranskog 6. brdskog puka i mesne milicije. Poginulo je 11 i zarobljeno 484 domobrana. dok su jedinice 17. divizije imale 1 mrtvog i 20 ranjenih. Unitene su visoke
pei u elezari i pruga do blizu Breze. Zaplenjeno: 4 topa, 6 mitraljeza, 3 minobacaa, 19 p. mitraljeza i 593 puke.
U San. Mostu delovi 4. i 19. udarne divizije NOVJ napali 3. puk domobranske 3.
brdske brigade i posle 12-asovne borbe zauzeli mesto. Poginulo je 45, ranjeno 15
i zarobljeno 865 domobrana Zaplenjeno: 5 topova, 6 minobacaa. 6 mitraljeza. 40
p. mitraljeza, 906 puaka i vea koliina municije i raznog materijala. Gubici jedinica NOVJ: 13 ranjenih i 3 poginula; jedan od tri poginula je borac Duan Gavran,
narodni heroj.

21. oktobar

Kod s. Sijeraca (blizu Sokolca) 2. bataljon 2 krajike udarne brigade 27. udarne
divizije NOVJ napao i razbio etniku Azbukovaku brigadu. Poginulo je 180 etnika (medu kojima ceo tab brigade) i ranjeno 50. Bataljon 2. krajike NOU brigade
nije imao gubitaka.

22. oktobar

Druga krajika udarna brigada 27. divizije NOVJ slomila manji otpor etnika i ula
u Rogaticu. Zarobljen je 41 etnik.

23. oktobar

U Tuzli formiran Oblasni inicijativni Narodnooslobodilaki odbor za teritoriju istono Bosne.

24 oktobar

Ljubinje zauzeli delovi 10. hercegovake udarne brigade 3. udarne divizije NOV.)
potisnuvi u Stolac manje delove nemake 7 SS divizije Princ Eugen i etniku
Ljubinjsku brigadu.

57 2

1943. oktobar

CRNA GORA

oktobar 1943.

Dva bataljona 6. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ, u petoasovnoj

borbi u rejonu Ribnjaka i s. Miljkovca. spreili prodor dva ojaana bataljona domobrana iz Prijedora u San. Most. Poginulo je ili je ranjen vei broj domobrana,
a zarobljeno ih je 10. Brigada je imala 3 poginula i 20 ranjenih.
Po nareenju taba 3. udarnog korpusa NOVJ u sastavu 27. udarne divizije NOVJ
formirana 19. biranska NOU brigada, sastava: 3 bataljona.
U Tuzli, po nareenju taba 3. udarnog korpusa NOVJ, od dobrovoljaca i mobilisanog ljudstva formiran Tuzlanski NOP odred.
25. oktobar

Jedinice 4. i 10. udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ slomile manji otpor etnika
Drinskog korpusa i zauzele varoicu Rudo.
U s. Dlakoama (kod Bilee) formirana 3. udarna grupa bataljona 10. hercegovake
NOU brigade (kasnije: 3. odnosno 12. hercegovaka NOU brigada).

26. oktobar

Jedinice 5. udarne divizije NOVJ razbile etniku Zlatlborsku brigadu i zauzele

Viegrad i s. Dobrua.

30. oku,bar

U okolini Duvna, po nareenju 8. korpusu NOVJ. od manjih udarnih partizanskih

g rupica formiran Duvanjski NOP odred.

30/31 oktobar

Oktobar k.

Jedinice 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ posle etvorodnevne borbu
slomile otpor oko 1000 ustaa i etnika i zauzele varoicu Sokolac. Poginulo je 170.
ranjeno 50 i zarobljeno 66 ustaa i etnika, dok su jedinice 27. udarne divizije pretrpele gubitke od 5 poginulih, 38 ranjenih 1 5 nestalih. Zaplenjeno: 2 topa, 2 minobacaa, 2 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 109 puaka I dr.
U Tuzli formiran ONO odbor za Tuzlu.
Formiran Okruni inicijativni NO odbor za Vlasenicu.

Oktobar

Formiran ONO odbor za posavsko-trebavski okrug.

U Bira (u istonoj Bosni) prenesena iz Tuzle tamparija u kojoj su do osloboenja
Tuzle tampani Front slobode, Vjeti, oko 50 raznih letaka, nekoliko knjiga i dr.
Na Bijelom brdu (kod Viegrada) etnici ubili obavetajnog oficira 16. udarne divizije NOVJ Duana Vujoevia, narodnog heroja.

CRNA GORA
1, oktobar

U rejonu Zekova glava Troglav (kod Kolaina) Vasojeviki udarni bataljon napao
iz zasede i razbio italijansko-etniku kolonu jaine 220 vojnika. Poginulo je 9 italijanskih vojnika i 4 elnika, ranjeno 8 italijanskih vojnika i vei broj etnika i zarobljeno 115 italijanskih vojnika i 10 etnika. Bataljon je imao 1 poginulog i 5
ranjenih.

3. oktobar

U Pljevljima odrana sreska izborna konferencija na kojoj je izabran SNO odbor

i donesena rezolucija o organizovanju, uvrenju i proirenju narodne vlasti.
0 ostvarenju jedinstva svih naprednih snaga za borbu protiv okupatora i domaih
izdajnika, o mobilizaciji za NOVJ i o blagovremenom snabdevanju jedinica hranom
1 drugim potrebama

loktobar

Na prostoriji s. Trepa s. Kamensko Vilusi Grahovo (kod Nikia) 5 crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ, posle trodnevnih borbi, razbila
etnike Nikike i Vuedolske brigade i zauzela Grahovo. etnici su odstupili prema
Bjeloj gori i Trebinju.
Obaveten o neuspelom etnikom napadu na Kolain, Draa Mihailovi radiogramom naredio Komandi etnikog Istonog fronta da svoje snage prikupi u Andrijevici i Beranama (sada: Ivangrad) i stavi ih pod zatitu Italijana. Istovremeno je
naredio etnikom Zetskom odredu da to pre pritekne u pomo s jugozapada, a hercegovakim etnicima da izvre jai pritisak prema Crnoj Gori.

5. ofctobai

Ojaani 738. puk nemake 118. lovake divizije iz Nikia i 750. puk iste divizije Iz
s. Crkvica, podrani avijacijom, posle trodnevne borbe protiv 5. crnogorske udarne
brigade 3. udarne divizije NOVJ, prodrli u Grahovo.
573

1943. oktobar
Ofcfobnr p.

CRNA GORA

oktobar 1943.

G NOV 1 PO za Crnu Goru i Boku uputio 300 boraca Lovenskog NOP odreda u
.sastav 4. proleterske NOU brigade, a jedan bataljon Zetskog NOP odreda u 5. crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ.
Na putu s. Gostilje s. Martinii (kod Danilovgrada) grupa od 30 partizana napala
iz zasede italijanski bataljon i zarobila 500 italijanskih vojnika i zaplenila 320 mazgi
i konja natovarenih municijom i hranom.
Nemaka 118. lovaka divizija, ojaana delovima 7. SS divizije Princ Eugen, zauzela Danilovgrad i ovladala Crnogorskim primorjem, razoruala delove italijanske
divizije Taurinenze i spreila jaanje narodnog ustanka koji je tamo masovno
buknuo u vreme kapitulacije Italije.
Delovi italijanske divizije Taurinenze u rejonu Nikia, posle duih pregovora,
pristupili jedinicama 2. udarnog korpusa NOV.T.

7. oktobar

U rejonu Grahova jedinice nemake 118. lovake divizije napale 5. crnogorsku udarnu
brigadu 3. udarne divizije NOVJ i delove italijanske divizije Taurinenze. Brigada
se sa delovima italijanske divizije Taurinenze', posle upornih dvodnevnih borbi
probila na odseku s. Podbour s. Trubjela prema s. Gornjem Polju (kod Nikia),
dok se ceo italijanski puk Intra kod s. Crkvica bez borbe predao nemakim jedinicama, koje su ga razoruale. Nemake jedinice su imale vei broj mrtvih i ranjenih, a 5. crnogorska NOU brigada 8 mrtvih i 2 ranjena.
Nastupajui dolinom r. Jelovice i pravcem pl. Putkovica Konjsko brdo. 2. dalmatinsku udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ i Udarna grupa bataljonu odbacile etniku 1. i 2. beransku brigadu i Kolainski odred i izbile na liniju
Meka Soko pl. estarevac (kod Berana, sada: Ivangrad). Sutradan je odbijen
pokuaj etnika da ponovo ovladaju ovim poloajem, a time su stvoreni uslovi za
prenoenje dejstava u dolinu r. Lima i uspostavljanje taktike veze s jedinicama
Zetskog NOP odreda kod Bioa.

,<t. oktobar

tab 2. udarnog korpusa NOVJ uputio poziv italijanskoj diviziji Venecija u Beranama (sada: Ivangrad) da se zajedniki bore protiv nemakih okupatora; ako ne
bude htela, prema njoj e se postupiti kao prema neprijateljskoj vojsci.
U Bijelom Polju jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ odbile napad etnike
1. i 2. bjelopoljske brigade.
U Pljevljima, po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOV.T, formirana Komanda
Pljevaljskog vojnog podruja.

Kl. oktobar

U Bera'nama (sada: Ivangrad), posle dvodnevnih pregovora izmeu naelnika taba

2. udarnog korpusa NOVJ i komandanta italijanske divizije Venecija- sklopljen
sporazum o prelasku ove divizije na stranu NOVJ radi borbe protiv nemaliog okupatora. Istog dana su delovi 2. udarnog korpusa NOVJ uli u grad. gde je divizija
Venecija reorganizovan a u 5 istoimenih brigada.
U s. Virku (kod Zabljaka), u prisustvu oko 80 delegata seoskih NO odbora, odrana
sreska konferencija na kojoj je izabran Sreski narodnooslobodilaki odbor zu Savnik (sa seditem u Zabljaku).

10/11

oktobar

- Na pi. Lisi (kod Andrijevice) 5. bataljon 4. proleterske udarne brigade 3. udarne

divizije NOVJ napao i odbacio tri etnika bataljona (oko S00 etnika) i osujetio nameravani protivnapad pl\ ko pl. Patkovice i pl. Turije na Berane (sada: Ivangrad).

II oktobar

etniki komandant Istonog fronta naredio jedinicama da se povlae pravcem

Andrijevica s. Lijeva Rijeka, ali se do 13. oktobra u s. Opasanici prikupilo svega
1100 demoralisanih etnika.

li>. oktobar

Na Trenjevlku i Rudom brdu (kod Andrijevice) 2. dalmatinska udarna brigada

2. proleterske udarne divizije NOVJ, u sadejstvu sa delovima 4. proleterske udarne
brigade 3. udarne divizije NOV.T, razbila etniku 1. i 2. beransku brigadu i Sekularski, Kolainsko-reanski. Slatinski i Trepaki bataljon, te tako slomila i p< slednji
pokuaj etnikih snaga da ovladaju dolinom r. Lima i povrate Berane (sada: Ivangrad).
Po nareenju G NOV i PO za Crnu Goru i Boku ponovo formirana Komanda durmitorskog vojnog poduja (sa seditem u Zabljaku).
Jedinice 2. dalmatinske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ ule
u Andrijevicu, gde su im prila jo dva italijanska bataljona divizije Venecija,

574

1943. oktobar
14. oktobar

CRNA GORA

oktobar 1943.

Na prostoru Otroga (kod Nikia) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije

NOVJ razbila etniki Zetski odred i u manastiru Ostrogu delom snaga opkolila
tab etnikih snaga Crne Gore, Sandaka i Boke (sa njegovim komandantom Blaom ukanoviem i komandantom Junog fronta Bajom Staniiem), a 3. i 4. bataljon ovladali svim selima du leve obale r. Zete do blizu Danilovgrada. Posle petodnevnih borbi protiv etnika i nemake intervencije iz Nikia i Danilovgrada
18. oktobra uniten je u manastiru etniki tab (10 lanova i 16 pratilaca). Brigada
je u svim borbama imala 5 mrtvih i 20 ranjenih. Zaplenjena su 4 magacina (hrane,
municije, oruja, sanitetskog materijala i odee).
Po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ, 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ otpoela pokret iz Andrijevice uz r. Lim s ciljem da
rejon s. Murino s. Velika oisti od neprijatelja i da rui put preko prevoja Cakora, kako bi se oteao eventualni prodor neprijateljskih motorizovanih snaga iz
Pei.
U Beranama (sada: Ivangrad) odran narodni zbor na kome je, u prisustvu oko
1.500 ljudi i ena, o razvoju NOB-a govorio lan Vrhovnog taba NOV 1 POJ Ivan
Milutinovic

Oktobar pp.

U s . Gornjem Polju (kod Nikia), po nareenju G NOV i PO za Crnu Goru 1 Boku,

formirana italijanska partizanska brigada Aosta od delova italijanske divizije
Taurinenze koji su se uz pomo 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije
NOVJ izvukli iz rejona Grahova. Brigada Aosta, koja je imala etiri bataljona
(800 boraca), stavljena je pod komandu 3. udarne divizije NOVJ.
Podgoricu (sada: Titograd) bombardovalo 30 saveznikih aviona. Poginulo je oko
100 graana i 150200 nemakih vojnika, a na aerodromu je zapaljeno 6 nemakih
aviona.

15. oktobar

Nastupanjem nemake 118. lovake divizije iz Podgorice (sada: Titograd) ka Kolainu i nemake 297. peadijske divizije iz Pei ka Andrijevici i Beranama (sada:
Ivangrad) otpoela operacija BnlkansluhU s ciljem da se snage 2. udarnog korpusa NOVJ odbace od komunikacije Pe - Podgorica i da se opkole delovi italijanske partizanske divizije Venecija u Beranama. Posle viednevnih borbi neprijatelj je 23. oktobra uao u Andrijevicu. a potom zauzeo i Bc-rane.

16. oktobar

U rejonu s. Bioa Zetski NOP odred pruio jak otpor delovima nemake 118. lovake
divizije koji su nastupali od Podgorice (sada: Titograd) ka s. Mateevu. Posle dvodnevne borbe nemake jedinice su izbile u s. Jablan, gde su ih zadrali delovi 4,
proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ.
Jedinice 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, posle trodnevnih
borbi, spreile prodor jakih delova nemakog 750. puka iz Danilovgrada i slabijih
nemakih snaga iz Nikia, preduzet u cilju deblokiranja taba etnikih snaga za
Crnu Goru u manastiru Ostrogu. Poginulo je preko 40, ranjen vei broj i zarobljeno
18 nemakih vojnika, a unitena su 3 kamiona i putniki automobil.

18. oktobar

Delovi nemake 297. peadijske divizije, sa 4000 balista, sa prevoja Cakora. od

s. Murinog posle estokih borbi odbacili 2. dalmatinsku udarnu brigadu 2. proleterske udarne divizije NOVJ ka Andrijevici i zauzeli Jelezovti kosu i pl, Sjekiricu.
Poginulo je oko 70 nemakih vojnika i ranjen ih je veliki broj.
Po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ formiran Pratei bataljon 2. udarnog
korpusa NOVJ, sastava: etiri ete.

19. oktobar

Jedinice nemake 118. lovake divizije sa etnicima Istonog fronta otpoele nastupanje iz s. Lijeve Rijeke prema dolini r. Lima i r. Tare. uz istovremeno nastupanje nemaike 297. peadijske divizije s linije Jelezova kosa pl. Sjekirica ka
Andrijevici i iz Roaja ka Beranama (sada: Ivangrad). Zbog ovog koncentrinog
napada 2. proleterska udarna divizija NOVJ i italijanska partizanska divizija Venecija nale su se u prilino tekoj situaciji.
Po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ od jedinica italijanske partizanske
divizije Taurinenze formirana 2. brigada alpinaca Taurinenze. sastava: tri bataljona (Ivrea, Garecio i Zoni).
Na Ostrogu (kod Nikia) poginuo komandant 5. crnogorske udarne brigade 3- udarne
divizije NOVJ Boko Jankovi, narodni heroj.

20. oktobar

Posle dvodnevne borbe na liniji Veliki kr pl. Pievo protiv delova nemake 297.
peadijske divizije i balista, koji su nastupali sa Cakora i od s. Murinog, 2. dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, sa delovima italijanske
partizanske divizije Venecija, napustila odbranu Andrijevice i povukla se ka
s. Trepi i s. Vinickoj na putu Andrijevica Berane (sada Ivangrad).
575

1943. oktobar

HRVATSKA

oktobar 1943.

U rejonu s. Stubica s. Krstac (kod Nikia) jedan bataljon italijanske partizanske

brigade Aosta vodio petoasovnu borbu protiv nemakih snaga, a potom se povukao, pretrpevi gubitke od 1 mrtvog i 5 ranjenih.
Jedinice nemake 118. peadijske divizije, nastupajui od s. Bioa. odbacile delove
2. proleterske udarne divizije i zauzele s. Mateevo (kod Kolaina).
21. oktobar

Stab 2. udarnog korpusa NOVJ doneo odluku da glavninu svojih snaga izvue iz
doline r. Morae i gornjeg toka r. Tare i r. Lima prema severoistoku da bi izbegao
udare nemake 118. lovake i 297. peadijske divizije, etnika i balista i doveo jedinice u pogodniji poloaj za dejstvo, a 2. proletersku diviziju orijentisao prema Priboju radi razbijanja etnika.

22. oktobar

Nemaka 118. lovaka divizija, uz podrku tenkova i etnikog Mojkovakog korpusa.

odbacila 4. proletersku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ ka Mojkovcu i zauzela Kolain.
U blizini s. Bioa delovi 3. bataljona Zetskog NOP odreda napali iz zasede nemaku
kolonu jaine 10 kamiona i 2 tenka i naterali je da se vrati u Podgoricu (sada: Titograd). Poginulo je 7 nemakih vojnika.

22/2.1 oktobar

Delovi 5. crnogorske udarne brigade 3 udarne divizije NOVJ napali nemake snage
i zauzeti s. Klopot. (kod Podgorice. sada: Tilogra), a polom se povukli ka s. Jablanu
Gubici neprijatelja: 4 mrtva I vie ranjenih, a delovi 5. brigade imali 1 mrtvog i 3
ranjena Zaplenjeno: 1 mitraljez. 1 minobaca, 1 p. mitraljez i 13 sanduka municije

23 uktubar

U s . ljivovici (kod Kolaina), u borbi protiv etnika i nemakih jedinica, poginuo

pukom i trai jezac Jovan Stojanovi, narodni heroj.
Jedinice nemake 297. peadijske divizije, nastupajui sa pravca s. Murino, ule u
nebranjenu Andrijevicu, a potom potisle delove 2. proleterske udarne divizije NOVJ
i zauzele Berane (sada: Ivangrad). Time je u dolini gornjeg toka r. Lima i r. Tare
zavrena nemaka operacija -Balkanluht.

25. oktobar

Odrana sreska konferencija sekretara optinskih komiteta SKOJ-a sreza nikikog.

Ocenjeni su politika situacija i stanje u srezu i postavljeni su ovi zadaci: ideoloko- politiko uzdizanje i omasovljenje SKOJ-a; uvrenje omladinskih rukovodstava:
rad sa pionirima, mobilizacija omladine u NOVJ i dr.

26. oktobar

etvrta proleterska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ iz Mojkovca protivnapadom odbacila zatitne delove nemake 113. lovake divizije ka s. Mateevu i
ponovo zauzela Kolain (a 28. oktobra i s. Mateevo).

29. oktobar

Delovi 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, u dvodnevnim borbama, oistili pl. Slnjajevinu od etnika Istonog fronta.

30. oktobar

Jedinice 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ odbacile delove

nemake 297. peadijske divizije prema Andrijevici i zauzple Berane (sada: Ivangradi,

31. oktobar

Saveznika avijacija bombardovala Podgoricu (sada: Titograd) 1 okolna sela u kojima

su logorovale nemake jedinice.

Oktobar k

U Crnoj Gori izvrena smena nemakih jedinica: 118. lovaka divizija upuena u
Dalmaciju, a na njeno mesto dovedena iz Nemake, preko Albanije, 181. peadijska
divizija.

Oktobar

Rasformirane komande Durmitorskog I Nikikog vojnog podruja.

U okolini Podgorice (sada: Titograd), u bnrbi protiv nemakih jedinica i etnika,
poginuo Milutin Grozdani, narodni heroj.
Po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ obnovljen Komski NOP odred, sastava: dva bataljona, jaine: 186 boraca.

HRVATSKA
J. oktobar

Po nareenju taba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske formirana Komanda

Cetinskog vojnog podruja.
Po nareenju taba 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske formirana Komanda
Kalnikog

576

vojnog

podruja.

1943. oktobar

HRVATSKA

oktobar 1943.

Desant na o. Ugljan pokuali motornim amcima delovi nemake 114. lovake divizije iz Zadra, podravani artiljerijom, ali ih odbio novoformirani Otoki partizanski
bataljon. Ni pokuaj desanta izvren sutradan nije uspeo.
Iz s. Starigrada na Hvaru otputovali za Bari (Italija) predstavnici NOVJ sa zadatkom
da uspostave vezu sa saveznicima i oforme Bazu NOV i POJ. (Ovo predstavnitvo
je 29. oktobra zvaninct oformljeno kao delegacija NOV i POJ.)
2. oktobar

Po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku formirana Biokovska brigada (11. dalmatinska brigada 26. divizije NOVJ).
Iz Trsta, Hrpelja, Rijeke i Pule otpoeo koncentrian napad delova nemake oklopne
SS divizije Adolf Hitler, SS motorizovane divizije Herman Gering, nemake 44.
1 71. peadijske divizije u cilju unitenja novoformiranih partizanskih jedinica i zaposedanja Istre. U sedmodnevnim borbama neprijatelj je razbio 1. i 2. istarsku brigadu i NOP odrede Uku. Pulski i Pazinsko-poreki, nanevi im gubitke od preko
2000 mrtvih, i potom zaposeo Istru.
U s . Stanitu i s. Cesarici (kod Karlobaga) oko 240 ustaa iz Gospia napalo delove
2 brigade 13. divizije NOVJ, ali su posle dvoasovne borbe odbijeni. Neprijatelj je
irriao 15 mrtvih i vie ranjenih, dok je 2. brigada imala 1] mrtvih, 14 ranjenih i 14
zarobljenih.

3. oktobar

U rejonu Perui Gospi Karlobag jedinice 6. i 13. divizije NOVJ otpoele napad na delove domobranskog 12. i 15. puk-i i 4. ustake brigade. Poto je ve prvog
dana unitila 19. ustaki bataljon i zauzela Karlobag, 13. divizija NOVJ je sadejstvovala 6. diviziji, koja je do 7. oktobra zauzela sva neprijateljska uporita oko
Gospia i blokirala grad. Izbaeno je iz stroja 1280 neprijateljskih vojnika i oficira,
dok su jedinice 6. i 13. divizije NOVJ imale 9 mrtvih i 57 ranjenih.
Ludbreg zauzela 17. udarna brigada 10. divizije NOVJ poto je slomila otpor 2. bataljona domobranskog 2. regrutnog puka i ete nemakih vojnika. Zarobljeno je
oko 400 neprijateljskih vojnika i 12 oficira dok je poginulo i ranjeno oko 70. Brigada
.ie imala 11 mrtvih i 38 ranjenih. Istovremeno je NO brigada Braa Radi ' 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske u tekim borbama protiv delova Pavelieve gardijske brigade, koji su, podravani avijacijom, poli iz Varadina u pomo napadnutoj posadi, pretrpela gubitke od 63 mrtva, 20 ranjenih i 10 nestalih.
Ustako-domobransko uporite Caince (kod Naica) posle vieasovne borbe zauzele
jedinice 12. divizije NOVJ. Poginulo je 10 i ranjeno 30 neprijateljskih vojnika, dok
se ostatak posade probio u D. Miholjac i Podrav. Slatinu.
U s. Pleivici (kod Samobora) 13. proleterska NOU brigada Rade Konar posle
dvodnevnih borbi razbila dve ete ustaa (ovi su se veim delom probili ti Jastrebarsko). Neprijatelj je imao oko 20 mrtvih i ranjenih i 12 zarobljenih. Brigada je
imala 4 mrtva i 10 ranjenih.
U s . Janjini (na Peljecu) izabran SNO odbor za Peljeac.

4. oktobar

U blizini s. Mokrog Polja (na putu Graac s. Kistanje) jedinice Kninskog NOP
odreda napale nemaku pratnju koja je iz Zadra za Biha sprovodila zarobljene
italijanske vojnike i oslobodile 75 zarobljenika.

5. oktobar

U Hrvatskom zagorju, po nareenju taba 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske,

formiran Zagorski (Krapinski) NOP odred.
U blizini s. Vinice (kod Karlovca) ustae iznenada napale 2. bataljon Kordunakog
NOP odreda i nanele mu gubitke od 10 mrtvih, 13 ranjenih i 3 zarobljena.
Jedinice 13. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ odbile pokuaj desanta delova
nemake 7. SS divizije Princ Eugen iz Ploa na poluostrvo Peljeac.

Oktobar o

Po nareenju taba 4. operativne zone NOV i PO Hrvatske formirani Segetsko-marinslci i Moseko-svilajski NOP odred.
Na o. Ugljanu i o. Pamanu formiran Otoki NOP odred.
U rejonu s. Klane (kod Rijeke), u borbi protiv nemakih jedinica, razbijen Suako-kastavski NOP odred.

5/6. oktobar
6. oktobar

U s . Gromaniku (kod Slav. Broda) jedinice Diljskog NOP odreda unitile dva neprijateljska skladita municije.
U s . Erveniku (kod Benkovca), po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku, formirana
2. brigada Kninskog sektora (6. dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ).

577

1943. oktobar
7. oktobar

HRVATSKA

oktobar 1943.

U rejonu s. Kukunjevca i s. Dobrovca Daruvarski NOP odred posle troasovne borbe

odbacio prema Lipiku delove domobranske 4. brdske brigade koji su bili prodrli iz
Pakraca. Neprijatelj je imao 57 mrtvih i vei broj ranjenih. Odred je imao 5 mrtvih
i 10 ranjenih; tada je poginuo i zamenik komandanta odreda Pajo Orozovi Brko,
narodni heroj.
Iz rejona Rijeke otpoeo napad delova nemake 71. peadijske divizije i SS motorizovane divizije Herman Gering u cilju unitenja 13. divizije NOVJ i zaposedanja
slobodne teritorije Hrvatskog primorja i Gorskog kotara. U dvodnevnim borbama
nemake jedinice su odbacile delove 13. divizije NOVJ od s. G. Jelenja, s. Hreljina
1 s. Fuina, nanevl im velike gubitke, i ovladale komunikacijama: Rijeka Crikvenica, Hreljin Delnice i Rijeka Delnice.
Kod tunela u blizini s. Katalene 2. bataljon Bilogorskog NOP odreda minirao prugu
Bjelovar Klotar i posle krae borbe zapalio lokomotivu i oko 20 vagona. Zarobljeno je 18 vojnika iz nemakog 135. puka i 25 domobrana, ustaa i andarma.

8. oktobar

Kod Novske delovi 1. diverzantskog bataljona 6. korpusa NOVJ i Posavskog NOP

odreda poruili prugu i zaustavili i unitili putniki voz.
U s . Narti (kod Bjelovara) 2. brigada (moslavaka) 2. operativne zone NOV i PO
Hrvatske napala nemako-domobransku posadu. Napad nije uspeo, jer je u selu neposredno pre poetka borbe pristiglo oko 200 nemakih vojnika. Neprijatelj je imao
2 mrtva i 8 ranjenih, a 2. brigada 4 mrtva, 17 ranjenih i 39 nestalih.
Na putu Knin Otri jedinice Kninskog NOP odreda i 5. dalmatinske brigade
19. divizije NOVJ napale iz zasede auto-kolonu nemake 114. lovake divizije i unitile 3 kamiona i motocikl.
U s . Mariji Bistrici (kod Zagreba) Zagrebaki NOP odred razoruao 20 domobrana

9. oktobar

Kod s. Budaka 3. bataljon 2. udarne brigade 6. divizije NOVJ saekao u zasedi kolonu od 5 tenkova i 3 oklopna automobila iz nemake 114. lovake divizije, koja se
iz Gospia kretala prema s. Likom Osiku. Posle krae borbe neprijatelj je odbijen
uz gubitke od 15 mrtvih i ranjenih i 3 oteena tenka. Bataljon je imao 1 ranjenog.

10. oktobar

u s-

Gaincima (kod akova) delovi Brodske NO brigade i Osjekog NOP odreda

napali delove nemakog SS policijskog bataljona. Poginulo je oko 40 policajaca, dok
su jedinice NOVJ imale 2 mrtva i 4 ranjena

Kod s. Smilia (na putu Obrovac Zadar) 1. bataljon 2. grupe severnodalmatinskih bataljona napao auto-kolonu nemake 114. lovake divizije 1 unitio 4 kamiona
i 2 motocikla.
11. oktobar

Po nareenju taba 8. korpusa NOVJ formiran Mosorski NOP odred.

Na pruzi Sunja Kostajnica Banijski NOP odred minom unitio lokomotivu i 4 vagona transportnog voza. Poginula su 33 neprijateljska vojnika.

12. oktobar

U Plakom otpoelo Drugo zasedanje ZAVNOH-a. Ono je trajalo do 15. oktobra,

kada su izabrani novi Izvrni odbor i 47 novih venika. Predstavnici Hrvata, Srba
i nacionalnih manjina koje ive u Hrvatskoj jednoduno su izrazili volju da se nova
Jugoslavija izgradi na naelu federacije i da Hrvatska ue u nju kao ravnopravna
federalna jedinica.
Jedinice 12. divizije NOVJ napale bataljon domobrana 4. brdske brigade, etu ustaa
i oko 100 metanaustaa u Pakracu. Posle dvodnevnih borbi neprijatelju su pristigla
jaka pojaanja iz Daruvara i Lipika, pa je napad obustavljen, uz gubitke od 35
mrtvih, 145 ranjenih i 10 nestalih. Neprijatelj je imao 38 mrtvih, 47 ranjenih i 10
nestalih.
Delovi nemakog 901. motorizovanog puka i 14. SS policijskog puka iz Ogulina napali i odbacili jedinice 8. divizije NOVJ i zauzeli s. Josipdol i s. Skradnik.
Jedinice 1. dalmatinske udarne brigade 9. divizije NOVJ sprelle prodor ustake
5. brigade iz Posuja (kod Imotskog) ka osloboenom Duvnu i u protivnapadu
zauzele Posuje.

13. oktobar

U s . Drenovcima (kod Brkog) 4. vojvoanska brigada odbila napad dva domobranska bataljona iz s. Gunje, nanevi im gubitke od 10 mrtvih i vie ranjenih.
U zalivu Sukoanu (kod Zadra) jedinice Komande Mornarice za severnodalmatinsku
obalu potopile minobacakom vatrom nemaki naoruani patrolni brod Fain.

57 8

1943. oktobar

HRVATSKA

oktobar 1943.

14. oktobar

Na o. Sipan iskrcali se delovi 13. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ sa o. Mljeta
i zaplenili parobrod i 3 motorna amca, a zarobili 35 neprijateljskih vojnika.

15. oktobar

Na putu Graac G. Lapac 1. udarna brigada 6. divizije NOVJ napala nekoliko nemakih auto-kolona koje su u toku dana saobraale. Unitena su 33 kamiona i z;>plenjena je vea koliina namirnica i drugog materijala. Neprijatelj je imao oko 60
mrtvih i 100 ranjenih, a 1. brigada 1 mrtvog i 4 ranjena.
Izmeu . st. Okuani i . st. Raji delovi 1. diverzantskog bataljona 6. korpusa NOVJ
i 1. posavski udarni bataljon minirali prugu i napali transportni vojni voz koji je
bio izbaen iz ina. Poginula su 2 nemaka vojnika i 1 domobran, a ranjeno je 19
nemakih vojnika.
Na ?.. st. Prikraj (kod Krievaca) jedinice Moslavakog NOP odreda zarobile strau
od 23 domobrana i unitile postrojenja.
Kod . st. Vukosavljevice (na pruzi Virovitica s. Klotar) Bilogorski NOP odred
unitio lokomotivu i 42 vagona teretnog voza. Poginulo je 10 'lernakih vojnika I
domobrana.

Oktobar p.p.

U S . Karinu (kod Benkovca), po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, formirana

7. dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ.
Po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku formirane komande ibenskog, Zadarskog
i Severnodalmatinskog otokog vojnog podruja.

Oktobar s.

U rejonu Zadra, po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, formiran Zadarski NOP

odred.

16". oktobar

U s . Jasenak, Drenicu i Brinje prodrli delovi nemakog 901. motorizovanog puka

iz Mrkoplja i Ogulina, posle jaih borbi protiv delova 8. i 13. divizije NOVJ koji
su zatvarali ove pravce. Jedinice 8. divizije su imale 10 mrtvih i 21 ranjenog; pored
toga, neprijatelj je u Drenici unitio kamion sa 29 boraca 13. divizije a u s . Stajnici
(kod Brinja) pobio oko 60 ranjenika zateenih u bolnici.

17. oktobar

Domobransko uporite Ivanec (kod Varadina) zauzela NO brigada -Braa Radi 2.

operativne zone NOV i PO Hrvatske i zarobila 66 domobrana, 30 andarma i 1 oficira. Istovremeno je 17. udarna brigada 28. divizije NOVJ odbila pojaanja upuena
iz Varadina, nanevi im gubitke od 2 mrtva i 5 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 2
mrtva i 3 ranjena.
Na putu Zadar Obrovac 7. dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ napala autokolonu nemake 114. lovake divizije. Neprijatelju su pritekie u pomo peadijske
snage koje su marevale neposredno za kolonom. Brigada se stoga morala povui,
uz gubitke od 10 mrtvih i 12 ranjenih.
Na putu s. Otri Knin jedinice 6. dalmatinske brigade 19. divizije NOVJ napale
auto-kolonu nemake 114. lovake divizije i unitile 8 kamiona.
Prva dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ odbila napad manjih delova
nemake 7. SS divizije --Princ Eugen i 5. ustake brigade iz Posuja ka Duvnu, uz
sopstvene gubitke od 6 mrlvih i 5 ranjenih.
Na konferenciji predstavnika mesnih i optinskih NO odbora sreza Novi Marof
izabran SNO odbor.

18. oktobar

U severnom predgrau Si. Broda Brodska NO brigada 12. divizije NOVJ napala domobransku protivavionsku bateriju od 130 vojnika, 4 protivavionska topa i 2 protivavionska mitraljeza. Zarobljeno je 37 vojnika, 6 podoficira i 2 oficira, a orue uniteno.
U s . Klanjcu (kod Krapine) Zagorski NOP odred napao neprijatelja, ali je odbijen
uz gubitke od 1 mrtvog i 3 ranjena. Poginulo je 12 uslasa, a zarobljeno 6 andarma
i 10 finansa.
Po nareenju taba 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske ponovo formirana Komanda Zumberakog vojnog podruja, koja je bila 2. aprila rasformirana.

19. oktobar

Kod o. Murtera jedinice 19. divizije NOVJ potopile nemaki brod iz konvoja od 9
U rodova.

19/20. oktobar

Druga vojvoanska NOU brigada i delovi 4. vojvoanske NOU brigade 16. udarne
divizije NOVJ napali ustako-domobransko uporite Gunju, uz jednovremeni napad
1. i 3. vojvoanske brigade iste divizije na posadu BrcKog. Bataljon domobranskog
5. lovakog puka u Gunji delom je uniten a delom proteran. Odbijen je napad pristiglih pojaanja iz upanje. Zaplenjena je vea koliina oruja i opreme 1 oteen
je most preko r. Save.
579

1943. oktobar
20. oktobar

HRVATSKA

oktobar 1943.

Kod s. Popovog Sela (na putu Ogulin s. Tromarija) Severinska eta Karlovakog
NOP odreda napala iz zasede nemaku motorizovanu kolonu i nanela joj gubitke od
13 mrtvih (medu njima 4 oficira) i 23 ranjena, unitivi i 3 kamiona. Ceta je imala
1 ranjenog.
U s . Gudovcu (kod Bjelovara) 3. bataljon Bjelovarskog NOP odreda napao posadu
i zarobio 32 domobrana.
Kod . st. Paulovac (na pruzi Bjelovar s. Klotar) jedinice Bilogorskog NOP
odreda unitile neprijateljski voz. Poginulo je 18 i zarobljeno 26 ustaa, domobrana
i nemakih vojnika. Odred je imao 2 ranjena.
Otpoela druga okruna konferencija KPH za Baniju, na kojoj je, posle trodnevnog
rada, izabran novi OK.

20/21. oktobar

Izmeu Nove Gradike i SI. Broda jedinice 6. korpusa NOVJ poruile prugu na
170 mesta.

21. oktobar

Na slobodnu teritoriju Zumberka otpoeo napad nemakih SS motorizovanih divizija Viking i = Herman Gering iz Karlovca, s. Dragania i Jastrebarskog i delova
nemake SS oklopne divizije Adolf Hitler i 162. peadijske turkestanske divizije
iz Novog Mesta i Metlike. Posle trodnevnih borbi kod s. Okia, s. Sv. Jane. s. Pribia, s. Relia i s. Baroni-Sela 13. proleterska NOU brigada >Rade Konar, vetim
manevrom (sa tek pristiglim ranjenicima iz Slovenije), prebacila se u Turopolje,
a zatim, preko r. Kupe, na Kordun. Gubici neprijatelja nisu utvreni. Brigada je
imala 14 mrtvih, 40 ranjenih i 33 nestala.

22. oktobar

Jedinice 17. udarne brigade 28. divizije NOVJ otpoele napad na ustako-nemaku
posadu u Zlataru. Posle trodnevne borbe mesto je zauzeto, a neprijatelj se povukao
u s. Oroslavlje i s. Bedekovinu uz gubitke od preko 40 mrtvih i 44 zarobljena. Brigada je imala 6 mrtvih i 18 ranjenih.
U rejonu Mua jedinice 8. dalmatinske brigade 20. divizije NOVJ napale iz zasede
5 kamiona sa 40 nemakih vojnika i neto ustaa, koji su iz Drnia krenuli za Split.
Poginulo je 25 nemakih vojnika, a svi kamioni su uniteni. Brigada je imala 1
mrtvog i 2 ranjena.

22/23. oktobar

U Milni na o. Brau iskrcala se eta ustaa 2. prometne brigade iz Makarske i poklala nekoliko ljudi. Brzom intervencijom jedinica 12. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ ustae su razbijene i prinuene da se povuku u Split uz gubitke od 40
mrtvih i 15 zarobljenih.

23. oktobar

Na poluostrvo Peljeac izvrili desant delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen

iz Ploa i Metkovia, uz jednovremen napad delova 7. SS i 118. peadijske divizije
iz Stona. Neprijatelj je iznenadio 13. dalmatinsku brigadu 26. divizije NOVJ, obrazovao mostobran i u trodnevnim borbama odbacio ovu brigadu u pravcu s. Trpnja.
Od 26. do 28. oktobra prebaena je iz Podgore na Peljeac i 1. dalmatinska udarna
brigada 9. divizije NOVJ. Jake borbe su trajale do 9. novembra, kada je, zbog pogorane situacije na Biokovu, prebaena u Podgoru 1. dalmatinska udarna brigada,
a 13. dalmatinska brigada se povukla na o. Korulu. Nemake jedinice su imale 350,
a jedinice NOVJ oko 230 mrtvih, ranjenih i nestalih.
Kod Benkovca delovi nemake 114. lovake divizije, podrani tenkovima, napali 2.
bataljon 7. dalmatinske brigade 19. divizije NOVJ. ali su se posle estoasovne borbe
povukli u Benkovac. Bataljon je imao 2 mrtva, 19 ranjenih i 9 nestalih, dok gubici
neprijatelja nisu utvreni.

24. oktobar

Stab Mornarice NOVJ reorganizovau mornarike jedinice i komande. Jadranska

obala, od Tria do r. Bojane, podeljena je na pet pomorsko-obalskih sektora, a 10
novembra na est. Prvi i esti sektor nisu bili uspostavljeni, jer im teritorija nije
bila osloboena.
Izmeu s. Sumeana i s. Dabaca (kod Ivani-Grada) jedinice 2. brigade (moslavake)
2. operativne zone NOV i PO Hrvatske napale iz zasede nemaku i domobransko-andarmerijsku kolonu. Poginuli su i zarobljeni 62 neprijateljska vojnika i 1 oficir.
U s . Pridragi (kod Novigrada) dva bataljona 7. dalmatinske brigade 19. divizije
NOVJ napali delove nemake 114. lovake divizije. Kada su neprijatelju pristigla
pojaanja iz Obrovca, balaljoni su se povukli, uz gubitke od 10 mrtvih i 19 ranjenih.

26. oktobar

5 80

U s . Buju (kod Pakraca), po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku, od pripadnika

ehoslovake nacionalne manjine formirana Cehoslovaka NO brigada Jan ika
12. divizije NOVJ.

1943. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1943.

Iz Drnia otpoeo prodor ka Splitu jakih motorizovanih snaga 892. puka nemake
264. peadijske divizije i etnika u cilju smene jedinica nemake 7. SS divizije
Princ Eugen. Posle dvodnevnih borbi protiv 8. dalmatinske brigade 20 divizije
NOVJ na komunikaciji Drni Mu neprijatelj se probio u Split.
Nemake jedinice iz Petrinje prodrle ka s. Jabukovcu i s. Komogovini, gde su zadrane otporom 1. udarne i 2. brigade 7. divizije NOVJ i 3. bataljona 2. brigado
(moslavake) 2. operativne zone NOV i PO Hrvatske. Neprijatelj je popalio sela D.
Pastuu, Mlinogu, Jabukovac. Tremunjak i Svinjicu i istog dana se povukao u
Petrinju.
27. oktobar

U s. Gornjem Humcu na o. Brau formiran Brako-oltnnski NOP odred.

28. oktobar

Iz rejona Perkovta delovi nemake 114 lovake divizije izvrili napad, u vie pravaca, ka Trogiru i Splitu, ali ih je 9. dalmatinska brigada 20. divizije NOVJ, posle
dvodnevnih borbi, odbacila u polazni garnizon.

29. oktobar

Brodska NO brigada 12. divizije NOVJ i Osjeki NOP odred zauzeli, posle 12-asovne borbe, s. Gaince (kod akova) koje je branilo 200 vojnika nemakog SS policijskog bataljona. Poginulo je oko ISO nemakih vojnika; zaplenjena je vea koliina
oruja i municije Gubici jedinica NOV.J 8 mrtvih i 18 ranjenih
Kod s. Borievca jedinice 5. dalmatinske brigade 19. divizije NOVJ napale i razbile
kolonu od 110 vojnika iz nemake 373. legionarske divizije koji su ili iz Kulen-Vakufa za D. Lapac. Poginula su 33 a zarobljeno je 13 legionara i 1 nemaki vojnik.
Brigada je imala 1 ranjenog.
Na putu D. Lapac s. Nebljusi 1. bataljon 1. udarne brigade 6. divizije NOVJ
napao nemaku auto-kolonu, te unitio 4 i otetio 15 kamiona.

31. oktobar

Kod s. Doljana 5. dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ, posle osmoasovne borbe.
odbila napad dolova nemake 373. legionarske divizije 1 odbacila ih u D. Lapac. Brigada je imala 6 mrlvih i 12 ranjenih, dok gubici neprijatelja nisu utvreni.
Po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku. NO brigada Brae Radi 2. operativne
zone NOV i PO Hrvatske nazvana udarnom

Oktobar k.

U Peruiu. po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, formiran Liki NOP odred.

Na o. Hvaru i o. Visu, po nareenju taba 8. korpusa NOVJ, formiran Hvarsko-viki. a na o. Koruli Korulanski NOP odred.

Oktobar

Po nareenju taba 8. korpusa NOVJ formiran Dinarski NOP odred.

Odrana konferencija AF2-a za okrug Karlovac.

MAKEDONIJA
1. oktobar

Delegat CK KPJ i VS NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo uputio pismo u

Debar, komandantu albanskog partizanskog bataljona Hadi Lje, u kome je
izneo slabosti i greke rukovodstva ovog bataljona. koje su velikoalbanski elementi
iskoristili za svoje ciljeve. U pismu se zatim istie: da bi se otklonile greke i noro v a l o stanje u Debru 1 okolini potrebno j e formirati SNO odbor i organizovati
narodnu vlast na principu pune nacionalne ravnopravnosti, jaati bratstvo I jedinstvo makedonskog i iptarskog naroda, razbiti velikoalbansku propagandu, formirati
omladinski bataljon od iptarske omladine itd.
Balistike snage iz Gostivara. predvoene nemakim oficirima, preduzele napad na
slobodnu teritoriju u zapadnoj Makedoniji. Posle dvodnevne vrlo otre borbe na pl.
Bukoviku obezbeujui delovi Kievskog bataljona (2. bataljona) prinueni su na
povlaenje ka Kievu. Neprijatelj je imao oko 20 mrtvih, a bataljon 9 mrtvih. 2 ranjena i nekoliko nestalih. Na Bukoviku je poginuo i politiki komesar ete Mirko
Milevski, narodni heroj.
tab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije izdao naredbu svim NO odborima
0 zabrani bespravne see uma na slobodnoj teritoriji Debarca.

2. oktobar

Potisnuvi obezbedujue delove i ovladavi pl. Bukovikom, oko 1000 balista napalo
Kievo i posle petoasovne borbe ovladalo gradom. Delovi Kievskog (2. bataljona)
1 Kievskog terenskog bataljona su se povukli ka s. Izvoru.
Kod . st. Preseka jedinice Grupe bataljona unitile 6 lokomotiva. Narednih dana
su na vie mesta poruile prugu Kievo Ohrid, na delu pruge od Kieva do s
Botuna.
581

1943. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1943.

Na pl. Koufu partizanski bataljon 'Strao Pindur- iznenada napao nemaku posadu u rudniku hroma Dudiea. Poginulo je 10 nemakih vojnika. Bataljonu je
prilo oko 80 rudara. Zaplenjeno je: 13 puaka, 1 automat, 1 p. mitraljez, vea koliina dinamita 1 dr.
3. oktobar

Stab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije uputio pismo NO odborima na slobodnoj teritoriji Debarca: ito prikupljeno za partizanske jedinice treba, zbog preduzetih dejstava balistikih snaga u pravcu slobodne teritorije, prebaciti na sigurna
mesta na pl. Karaormanu.

5. oktobar

Oko 1000 balista, predvoenih nemakim oficirima, ovladavi Kievom. produili

napad ka slobodnoj teritoriji Debarca da bi stavili pod svoju kontrolu komunikacije
koje vode za Strugu, Debar, i, dalje u Albaniju Ovog i narednog dana jedinice Grupe
bataljona i Kievskog bataljona, u ogorenim borbama kod S. Izvora, s. Malkovca,
s. Popovca, s. Klenovca i s. Duegubice uspele su da spre.e prodor balista i da ih
odbace ka Kievu. Neprijatelj je imao oko 70 mrtvih i dosta ranjenih. Gubici grupe
bataljona: 20 mrtvih, meu kojima i politiki komesar 1. operativne zone NOV i PO
Makedonije Josif Josifovski ore Svetarot, narodni heroj (poginuo 6. oktobra).
U rejonu s. Stracina (kod Kumanova) Kumanovski NOP odred saekao i razbio jednu
poteru bugarskih vojnika i policajaca. Neprijatelj je itnao 2 mrtva, 3 ranjena I
3 zarobljena (meu kojima i 1 oficira).

Oktobar p.

GS NOV i PO za Makedoniju Izdao Manifest u kome izlae ciljeve i karakter NOB-a

i perspektive Makedonije u bratskoj zajednici jugoslovenskih naroda. Manifest su
oduevljeno primile iroke narodne mase u Makedoniji.
U s . Izdeglavju (kod Ohrida), na zboru delegata optinskih i seoskih NO odbora,
izabran SNO odbor za Debarca (50 lanova; njih 5 je ulo u Izvrni odbor).
Na osloboenoj teritoriji Debarca Kopaka (kod Ohrida i Kieva) mnogi uesnici
ilindenskog ustanka 1903. godine dobrovoljno stupili u NOV radi odbrane slobodne
teritorije.
Sarplaninski NOP odred krenuo sa pl. Sare, preko Albanije, za slobodnu teritoriju
Debarca u zapadnoj Makedoniji.
Kod s. Tabanovca 1. eta Kumanovskog NOP odreda izvrila diverziju na pruzi Kumanovo Preevo i prekinula je na nekoliko mesta.

6. oktobar

Delegat CK KPJ i VS NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo izdao Glavnom

tabu NOV i PO za Makedoniju direktivu o reorganizaciji jedinica u zapadnoj Makedoniji. Direktivom se predvia formiranje dve udarne grupe bataljona: Prva
za dejstvo u rejonu Kieva, Debra i Gostivara; Druga za dejstvo u Debarcama i
strukoj Malesiji.
U Debru formiran Debarskl omladinski partizanski bataljon od omladinaca Makedonaca i Siptara iz debarskog i malesijsko-strukog kraja, jaine preko 150 boraca
Kuzman Josifovski Pitu, lan Politbiroa CK KPM, koji se, po zadatku, nalazio u
Skoplju, izvestio CK KP Makedonije u Debarcama da je uspostavio dobru vezu sa
NO pokretima Srbije, Kosmeta i Bugarske.
Stab 2. operativne zone NOV i PO Makedonije izdao naredbu o formiranju komande
mesta za teritoriju Debarca, a seoskim NO odborima stavio u zadatak da formiraju
seoske strae radi odbrane sela od napada neprijatelja i radi uvanja reda i mira.
Kod s. Vranetice (blizu Kieva) bugarska granina jedinica napala grupu boraca
bataljona Mire Acev i nanela joj gubitke od 2 mrtva i 2 zarobljena.

7. oktobar

Kod s. Lazaropolja (blizu Debra) grupa boraca 1. operativne zone NOV i PO Makedonije napala balislike snage koje su dole radi pljake i nanela im gubitke od
20 mrtvih.
Kod s. Dragomanca (blizu Kumanova) Kumanovski NOP odred vodio borbu protiv
etnika. Poginulo je 9 etnika a 5 etnika je prilo tom odredu.

8. oktobar

GS NOV 1 PO za Makedoniju naredio jedinicama 1. i 2. operativne i.ne NOV i PO

Makedonije da razoruavaju razbijene balistike grupe koje se po selima predstavljaju kao partizani.
Kod s. Podvisa (blizu Kieva) iz zasede, delovi Grupe bataljona napali eleznike
transporte sa balistima koji su se posle neuspelih ofanzivnih dejstava povlaili iz
s. Izvora za Kievo. Balisti su toga dana i sutradan pretrpeli gubitke od 15 mrtvih.

52

1943. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1943.

10. oktobar

Naredbom delegata Poverenitva G NOV i PO za Makedoniju za 5. operativnu

zonu Kumanovski NOP odred preimenovan u Skopsko-kumanovski i podeljen u dve
ete. Odredu je za dejstvo odreena teritorija: Skopska Crna gora, kumanovski,
kratovski i krivopalanaki srez.

11/12. oktobar

Kod s. Dragomanca (blizu Kumanova) delovi Skopsko-kumanovskog i 2. junomoravskog NOP odreda (u pokretu za Skopsku Crnu goru) vodili krau borbu protiv bugarskog policijskog odreda i kumanovske kontra ete i produili pokret preko
s. Gradeca za s. Mateje. Neprijatelj je za odmazdu streljao 14 seljaka, pripadnika
i simpatizera NOP-a.

14. oktobar

Kod s. Botuna (blizu Ohrida) NOP odred Slavej razbio balistiku grupu koja je
iz Struge pokuala da se probije na slobodnu teritoriju Debarca i spoji sa snagama
koje su istovremeno imale da prodru sa pravca Kieva. Neprijatelj je imao 4 mrtva
i 6 ranjenih.

Oktobar p.p.

Ukinuti tabovi 1. i 2. operativne zone NOV i PO Makedonije, poto su njihove

jedinice ule u sastav Grupe bataljona, pod neposrednom komandom G NOV i PO
za Makedoniju.
Rasformiran Kievski terenski partizanski bataljon iji je deo ljudstva uao u sastav Grupe bataljona.

Oktobar d.p.

Bugarske jedinice okupirale i drugi deo teritorije oko Prespanskog jezera, juno od
linije s. Leskoec s. Krani (sa selima: Ljubojno, Brajino, Nakolec, D. Dupeni i
trbovo).
Kumanovska kontraeta spalila 16 kua u s. Pelincu (kod Kumanova) i opljakala
selo.

21. oktobar

U s. Rudarima (kod Kumanova) 1. eta Skopsko-kumanovskog NOP odreda spalila

policijsku stanicu i optinsku zgradu.

22. oktobar

u Debru formiran Odred kosovsko-rnetohijskih bataljona, u koji su uli partizanski

bataljon Ramiz Sadik i Boris Vukmirovi i glavnina arplaninskog NOP odreda
Pri formiranju je imao 222 boraca, od kojih 28 ena.
U Lukaru (na pl. Koufu) bataljon Strao Pindur izvrio napad na bugarski granini pododsek. Posle krae borbe, u kojoj su poginuli 1 oficir i 2 bugarska vojnika
zarobio je 25 vojnika i 2 podoficira i zaplenio oko 60 puaka, 1 p. mitraljez, dosta
municije i druge spreme.

25. oktobar

Clan Politbiroa CK KP Makedonije Kuzman Josifovski Pitu uputio MK K P M u

Prilepu direktivu o nainu organizovanja obavetajne slube u pozadini, radu i zadacima NO odbora, NOF-a. AFZ-a i omladinskih organizacija, korienju i rasturanju
partijske tampe, uvanju prikupljene hrane i podeli te hrane rtvama faistikog
terora itd.
U s . Graditu (kod Kumanova) grupa boraca 2. ete Skopsko-kumanovskog NOP
odreda spillila optinsku arhivu, zaplenila neto oruja, novaca i druge spreme i
podelila seljacima rekviriranu vunu. Bugarski policajci i Preevska kontraeta sutradan su za odmazdu streljali 5 ljudi i 2 ene iz toga sela.

25. oktobar

U s . Ostrovskom (kod Lerina, u Grkoj) grupa boraca partizanskog bataljona Strao

Pindur izvrila prepad na nemaku si rau kod el. mosta, te ubila 2 i zarobila
7 vojnika i zaplenila 1 mitraljez, 1 automat 1 dosta municije i druge opreme.

30. oktobar

Na Kajmakalanu formiran 2. bataljon 3. operativne zone NOV i PO Makedonije

od delova bataljona Strao Pindur, rudara iz rudnika Dubice, novodolih boraca i
italijanske partizanske ete Garibaldi.

Oktobar k.

Bugarska policija u Skoplju, zahvaljui provali, uhapsila ceo Mesni komitet i nekoliko lanova 5. oblasnog komiteta KP Makedonije.

Oktobar

U Kievu izaao Bilten organ Mesnog odbora NO fronta Kieva, posveen osloboenju grada.
SLOVENIJA

I. oktobar

Na podruju Kobarida. od Kobarikog i Bovkog partizanskog bataljona, formirana

2. slovenaka (soka) NO brigada jaine 5 bataljona. Njeno se operativno podruje
protezalo sve do Cedada.
583

1943. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1943.

Na odseku St. Petar (sada: Pivka) Divaa 2. slovenaka NOU brigada Ljubo
Sercer. borei se protiv nemakih jedinica, minirala i poruila prugu u duini od
400 metara.
Izmeu s. Trojana i s. Lukovice (na putu Domale Celje) 6. slovenaka NOU brigada Slavko Slander unitila tt ureaje u duini od 16 km. (Poseeno je 349 stubova i uniteno 65 komada kabla vojne linije od po 250 m).
U Koevju otpoeo Zbor poslanika slovenakog naroda, kome su prisustvovala 572
poslanika izabrana na slobodnim izborima 2025. septembra. Na trodnevnom zasedanju Zbor je odobrio sve do tada donete odluke Izvrnog odbora OF i odluio da
se obrazuje Slovcnaki narodnooslobodilaki odbor (SNOO), kao najvie narodno
predstavnitvo, s pravom izvrne i zakonodavne vlasti na teritoriji Slovenije.
2. oktobar

Kod s. LavTice (blizu Ljubljane) 8. slovenaka NO brigada Fran Levstik vodila

otru jednodnevnu borbu protiv 3. bataljona nemakog 19. SS policijskog puka i
helogardistikih formacija, koji su. uz podrku tenkova, nadirali preko s. Podmolnika. s. Orlja i s. Lavrice. Neprijateljske kolone su odbaene prema Ljubljani, uz
gubitke od 10 mrtvih. Uniteni su 1 tenk i 1 oklopna kola.
U blizini s. Studene Gore (kod Ilirske Bistrice) nemake motorizovane snage iz
Trsta razbile 1. i 4. bataljon U. slovenake (brkinske) NO brigade. (Razbijeni delovi
ovih bataljona su se prikupili na pl. Maunu.)
Kod Skofje Loke minerski vod Grintavec Gorenjskog NOP odreda minirao prugu
i izbacio iz koloseka vojni transportni voz, kojom prilikom je poginulo preko 100
nemakih vojnika.

3. oktobar

Kod s. Rakltne nemaka kolona iz Borovince napala jedinice 9. slovenake NO brigade i, posle otre borbe, odbacila ih u rejon s. Pikovnik s. Koake s. Sv. Vid
(kod Cerknice).
Kod s. Bezuljaka (blizu Cerknice) nemake snage iz Rakeka napale 13. slovenaku
(loku) NO brigadu i, posle vieasovne borbe, odbacile je ka s. Begunju.
U s . Prenici (kod Divae) nemake jedinice razbile 16. slovenaku (traku) NO
brigadu.

4. oktobar

U rejonu s. Dobec s. Koljek (kod Cerknice) 10. slovenaka (ljubljanska) NO brigada vodila otre borbe protiv nemakih snaga koje su nadirale iz Borovnice i Rakeka. Ona ih je protivnapadom prinudila da se preko s. Padea povuku u Borovnicu.
U s. Podnartu (kod Radovljice) Jesenika eta Gorenjskog NOP odreda napala
and. stanicu, U vieasovnoj borbi poginuo je vei broj andarma. Uniteni su eleznika stanica i 2 vagona sa radio-aparatima.

5. oktobar

U s . Gobama (kod Litije) 1. bataljon 5. slovenake NOU brigade Ivan Cankar*

napao nemaku posadu, ali se ova, posle krae borbe, pod zatitom magle, izvukla
iz sela uz manje gubitke. Zaplenjena je vea koliina oruja i ratne opreme.

5/6. oktobar

U Rakek upala 13. slovenaka (loka) NO brigada. Borei se protiv nemake posade,
ona je zapalila skladite na . st. i unitila rezervoar za vodu, a pred zoru se povukla.

6. oktobar

U rejon Tolmina. ria osnovu naredbe Operativnog taba za zapadnu Sloveniju, formirana Tolminska NO brigada, jaine 3 bataljona.
Naredbom Operativnog taba za zapadnu Sloveniju formirani Idrijski, Tolminski i
Briko-beneki NOP odrod.
Kod s. Sv. Lenarta, s Ale i s. Sv. Kvirina (blizu Cedada, u Italiji) jedinice 2. slovenake (soke) NO brigade otpoele otre borbe protiv nemakih snaga koje su iz
Cedada, preko s. St. Petra ob Nadii i s. Klodia, pokuale da uspostave vezu sa
uporitima u Trbiu i Bovecu. Posle viednevnih borbi neprijateljske snage su
odbijene uz gubitke od 30 mrtvih.
U s . Zagi (kod Boveca) jedinice 2. slovenake (soke) NO brigade zadrale nemaku
kolonu koja je iz Boveca nadirala u pravcu Kobarida. Poginulo je ili je ranjeno 30
nemakih vojnika. Uniten je 1 kamion.
U s . Reici ob Savinji (kod Mozirja) delovi 6. slovenake NOU brigade Slavko Slander, u dvoasovnoj borbi, unitili and. stanicu. Poginulo je 7 a zarobljeno je 6
andarma. Zaplenjeno je 70 puaka.
U s . Vrhu (kod Mokronoga) jedinice 12. slovenake (tajerske) NO brigade, posle
krae borbe, zauzele nemako granino utvrenje. Poginulo je 8 nemakih vojnika,
a ostali su pobegli.

5 81

1943. oktobar
7. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1943.

U s. Preserju (kod Kamnika) 2. bataljon 9. slovenake NO brigade napao nemaku

posadu i snanim juriem je primorao da se. uz podrku tenkova, povue, a potom
poruio elezniku stanicu, most i prugu
Kod s. Barke, s. Mislea i s. Slivja 2. slovenaka NOU brigada Ljubo Sercer vodila
otre borbe protiv nadmonih nemakih snaga koje su iz s. Kozine i s. Divae nadirale u Brkine. Poto je kod s. Skofja unitila nemaki komion s vojnicima, ona
povukla ka pl. Maunu.
U s . Veli Vrhu (blizu Stine) 3. bataljon 8. slovenake NO brigade Fran Levstik
napao nemako-belogardistiku graninu posadu. Posle krae borbe posada je pobegla, ostavivi veu koliinu oruja i municije.
Izmeu . st. Jevnica i . st.. Kresnice (na pruzi Ljubljana Zidani Most) minerska
grupa 8. slovenake NO brigade Fran Levstik unitila nemaki vojni transportni
voz u kome se nalazio bataljon od oko 409 vojnika, 42 konja i 14 kamiona.
U blizini s. Soteske (kod Novog Mesta) na osloboenoj teritoriji odrano partijsko
savetovanje za itavu Sloveniju.

8. oktobar

U zaseoku Javorskom Kriu (kod Stine) 3. bataljon 5. slovenake NOU brigade

Ivan Cankar unitio nemako graniko uporite. Poginulo je 12 nemakih vojnika;
zaplenjena je vea koliina oruja i municije.
Na Mozirskim planinama delovi 6. slovenake NOU brigade *Slavko Slander vodili
teke borbe protiv nemakih snaga koje su nadirale iz Mozirja i Sotanja.

10. oktobar

U rejonu s Sv Kvirina i s. St. Petra ob Nadii (kod Cedada, u Italiju jedinice 2.

slovenake (soke) NO brigade, posle petoasovne otre borbe, odbile napad nemakih snaga koje su iz Cedada pokuale da se probiju do Kobarida.
U s . Plavama jedinice 1. slovenake (soke) NO brigade napale nemaku posadu.
Posle vieasovne borbe posada se povukla u Goricu. Uniteni su el. stanica, elektrina centrala i most na putu Gorica Sv. Lucija (sada: Most na Soi).
U s . Dolama i s. Kalu (kod Litije) jedinice 5. slovenake NOU brigade Ivan Cankar napale nemaku posadu. U otroj borbi poginuo je vei broj neprijateljskih
vojnika a zarobljeno ih je 10. Zapaljene su zgrade u kojima je bila nastanjena
posada.

11. oktobar

Jedinice 4. slovenake NOU brigade Matija Gubec, posle viednevnih borbi, uspele
da se probiju u nemaki garnizon Kostanjevicu. Zbog prodora jakih nemakih tenkovskih snaga iz Brezica one su obustavile napade, ali su i dalje vodile teke
odbrambene borbe.
Prvi bataljon 16. slovenake NO brigade Janko Premrl Vojko napao i. posle vieasovne borbe, zauzeo nemaku graninu stanicu u s. Leskovici (kod Cerkna). Poginulo je 5 nemakih vojnika, dok su se ostali povukli, ostavivi svu opremu i
municiju.

12. ofctobar

U s . Pearu (kod Ljubljane) jedinice 8. slovenake NO brigade Fran Levstik napale

nemaku graninu posadu. Posle krae borbe posada je sva izginula. Zaplenjena
je radio-stanica i neto oruja.
Jedinice 12. slovenake (tajerske) NO brigade posle vieasovne borbe, zauzele
nemako-belogardistiko uporite s. St. .Tan (kod Mokronoga). Neprijatelj se povukao ostavivi veliku koliinu oruja i municije.

13. oktobar

13/14. oktobar
I

U s. Preski (kod Litije) jedinice 5. slovenake NOU brigade "Ivan Cankar zauzele
nemako graniarsko uporite. Posada se, uz znatne gubitke, povukla ostavivi
mnogo oruja i opreme.
U s . Vinjem Vrhu (kod Krkog) 3. bataljon 4. slovenake NOU brigade
Matija
Gubec napao nemaku posadu i na juri zauzeo mesto. Samo deo posade uspeo je
da se bekstvom spase
Kod s. Verda (na pruzi Ljubljana Postojna) jedinice 14. divizije NOV.T, posle
tekih borbi protiv nemakih snaga, poruile veliki elezniki most (poznat kao
Stampetov most). Poginulo je oko 70 nemakih vojnika, a uniteni su 3 protivavionska topa, reflektor i 6 kamiona.

15. oktobar

U s . Sovodenu (kod Cerkna) 16. slovenaka NO brigada .Tanko Premrl Vojko.

posle vieasovne borbe, unitila uporite nemake carinske strae i andarmerije,
u kome je poginulo 40 i ranjeno 30 nemakih vojnika. Istovremeno su odbijeni pokuaji nemakih jedinica iz irija i Gorenje Vasi da prue pomo napadnutoj posadi
585

1943. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1943.

Oktobar s.

Kod s. Cenjica (blizu Smartna u Tuhinju), od boraca 6. slovenake NOU brigade

Slavko Slander i Pohorskog partizanskog bataljona, formiran Pohorski
NOP
odred, jaine 2 bataljona'.

16. oktobar

U s . Cerknu (kod Idrije), na osnovu naredbe GS NOV i PO za Sloveniju, od dobrovoljaca iz jedinica u Slovenakom primorju formiran Zapadnokoruki NOP odred.
On je istog dana upuen u Koruku.
Kod Kostanjevice 4. slovenaka NOU brigada Matija Gubec odbila napad jakih
nemakih snaga iz Krkog. Poginuo je vei broj i zarobljeno je 5 neprijateljskih
vojnika.
U rejonu s. Mrzle Vodice i s. Crnog Luga (kod Gerova) nemaka motorizovana kolona iz Rijeke napala 2. slovenaku NOU brigadu Ljubo Sercer. Brigada se posle
vieasovne borbe povukla ka s. Biljevini i s. Tisovcu, a neprijatelj se probio u
pravcu Gerova.

17. oktobar

Naredbom taba 7. korpusa NOVJ, u cilju objedinjavanja dejstva i uspenije odbrane

jedinica na sektoru Brod na Kupi Stari Trg Koevje, formiran Operativni
tab. Pod njegovu su komandu stavljene 2. slovenaka NOU brigada - Ljubo Sercer,
9. slovenaka NO brigada, 14. slovenaka (elezniarska) NO brigada, eta Komande
mesta Koevje i baterija haubica 149 mm.
Po nareenju GS NOV i PO za Sloveniju rasformirana Snenika NO brigada, a
njenim ljudstvom popunjene jedinice 14. divizije NOVJ.
Prethodniki delovi nemake 71. peadijske divizije, nastupajui iz Delnica, zauzeli
Brod na Kupi.

IH. oktobar

Kod s. St. Obalda, blizu Trojana (na putu Ljubljana Celje). 6. slovenaka NOU
brigada Slavko Slander napala nemaku motorizovanu kolonu i energinim juriem nanela joj znatne gubitke. Uniteno je vie kamiona i 1 tenk.
U s . Pliskovici na Krasu (kod Trsta) 19. slovenaka NO brigada -Sreko Kosoveb
posle krae borbe, razoruala posadu od 200 karabinijera i zaplenila f! p. mitraljeza,
180 puaka, 10 automata, mnogo municije i druge opreme.

20. oktobar

U blizini s. Rovta i s. Otrog Vrha (kod Kranja) jaka nemaka kolona iz Skofje
Loke napala 2. bataljon 7. slovenake NOU brigade France Preern. Posle vieasovne borbe napad je odbijen. Brigada se pred vee povukla prema s. Gabrkoj
Gori i s. Poljanama (kod Skofje Loke).

21. oktobar

Na poloajima pl. Goljak s. Gomanjce (kod Klane) jedinice 1. slovenake NOU

brigade Tone Tomi zaustavile nemaku kolonu koja je nadirala iz Rijeke. U
vieasovnoj otroj borbi neprijatelj je pretrpeo znatne gubitke. Unitena su dva
kamiona.
Posle borbi protiv 4. slovenake NOU brigade 15. divizije NOVJ kod s. Sentjerneja
i s. Skocijana nemake snage zauzele Novo Mesto (koje su jedinice NOVJ drale
od kapitulacije Italije).
Kod s. Srednjeg (blizu Cedada), na osnovu naredbe Operativnog taba zapadnu
Sloveniju, od Briko-benekog i Tolminskog NOP odreda formirana 3. slovenaka
(soka) NO brigada.
Iz Ogulina, Vrbovskog, Delnica i Mrzle Vodice jake snage nemake 71 peadijske
divizije otpoele nastupanje ka slobodnoj teritoriji Slovenije. Posle dvodnevnih
borbi neprijatelj je probio odbranu 1. udarne brigade i 2. NOP odreda 13. divizije
NOVJ 1 2. udarne brigade Ljubo Sercer 14. divizije NOVJ na poloajima Risnjak
Crni Lug s. Kuelj s. Skrad, izbio u Gerovo i Brod na Kupi, a odatle produio nastupanje ka Koevju.

22. oktobar

Rasformiran Tdrljski NOP odred, a na teritoriji Idrijskog i Dolomitskog

odreda i idrijskog okruga formirana Komanda Idrijskog Vojnog podruja.

NOP

Naredbom GS NOV i PO za Sloveniju preimenovan Operativni tab za zapadnu

Sloveniju u 3. (alpsku) operativnu zonu NOV i PO Slovenije, pod iju komandu
su stavljene jedinice s teritorije Slovenakog primorja i Gorenjske do r. Save.
Kod s. Broda Jurovskog (blizu Metlike) nemake snage iz Karlovca napale jedinice
15. slovenake (belokranjske) NO brigade i posle otre vieasovne borbe zauzele
Metliku.
' Premi)

5Sfi

nekim podacima

to Je bilo 2.

oktobra.

1943. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1943.

Na Trkoj gori 2. divizion 15. divizije NOVJ vodio vieasovnu otru borbu protiv
nemake kolone koja je nadirala iz Novog Mesta i naneo joj gubitke nd 19 mrtvih
i 25 ranjenih. Divizion se navee povukao ka s. Stravberku.
23. ofctobar

U rejonu s. Skofljica s. Lavrica s. Orlje nemake snage iz Ljubljane, podrane

tenkovima, napale jedinice 8. slovenake NO brigade Fran Levstik. Posle otre
petoasovne borbe neprijatelj je zaustavljen 1 uz znatne gubitke odbaen u Ljubljanu.
Kod s. Leskove Doline jake nemake snage iz Ilirske Bistrice i St. Petra na Krasu
(sada: Pivka) napale na jedinice 1. slovenake NOU brigade Tone Tomi^. Posle
vrlo otre jednodnevne borbe, u kojoj je pretrpeo znatne gubitke, neprijatelj se
povukao u polazne garnizone.
U rejonu s. Brezovo s. Ceplje s. Dole nemaka kolona iz Litije napala 5. slovenaku NOU brigadu Ivan Cankar i posle vieasovne borbe zauzela s. Brezovo i
s. Vodice.
U rejonu Mokronog Trie jedinice 12. slovenake (tajerske) NO brigade otpoele otre dvodnevne borbe protiv nemakih snaga iz Sevnice. Neprijatelj je, i pored
ilavog otpora, zauzeo Trzie i u dva maha prodro u Mokronog, odakle je protivnapadom izbaen.

24. oktobar

Jake snage nemake 71. peadijske divizije, podrane tenkovima, nastupajui iz

Gerova i Broda na Kupi, posle viednevnih borbi protiv 14. slovenake (elezniarske) i 9. slovenake brigade 18. divizije NOVJ, zauzele Koevje.

25. oktobar

Naredbom GS NOV i PO za Sloveniju, od 17. oktobra, preimenovane 1, 2. 1 3. slovenaka (soka) NO brigada u 17, 18. i 20. slovenaku (soku) NO brigadu a Gorika
divizija NOVJ u 27. diviziju NOVJ.
Naredbom GS NOV i PO za Sloveniju rasformirana Tolminska NO brigada, a njeno
ljudstvo ukljueno u sastav 7. slovenake NOU brigade -France Preern..
U rejonu Cer lulica Koljek Bezuljak 13. slovenaka (loka) NO brigada vodila
otre vieasovne borbe protiv nemake tenkovske kolone iz Rakeka, a potom se.
zbog nadmonosti neprijatelja, prebacila preko pruge Ljubljana Trst na podruje Dolomita.

20. oktobar

S vatrenih poloaja kod s. Daljnog Vrha i s. Hudog 2. divizion 15. divizije NOVJ
vodio vieasovnu borbu protiv nemake kolone koja se probila iz Novog Mesta
u pravcu Mirne Pei. Poginulo je 15 neprijateljskih vojnika i unitena su 3 automobila.

27. oktobar

- Na . st. Otiki Vrh (izmeu Dravograda 1 Slovenjgradeca) delovi Korukog bataljona 4. (tajerske) operativne zone NOV i PO Slovenije bez borbe unitili postrojenja, zapalili 2 magacina sa delovima za lokomotive i elektrinim materijalom i
unitili ili tee otetili 7 lokomotiva.
Kod s. Koevske Reke, s. Koa i s. Mlake 9. slovenaka NO brigada vodila vieasovnu borbu protiv nemake motorizovane kolone koja se probila iz Broda na Kupi.
Brigada se zatim, zbog nadmonosti neprijatelja, povukla ka pl. Travnoj gori i s.
Gotenici (blizu Koevja).
U s . Globodolu (kod Mirne Pei) 12. slovenaka (tajerska) NO brigada napala nemaku kolonu koja se probila iz Novog Mesta ka Trebniu Za odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka nemaki vojnici su spalili s. Globodol.
Kod Boveca, s. Srpenice i na pl. Stolu otpoele petodnevne otre borbe jedinica 18
slovenake (soke) NO brigade protiv nemakih snaga koje su nadirale prema Kobaridu. Posle vie uzastopnih napada i protivnapada neprijatelj je zauzeo s. 2agu.
s. Srpenicu i s. Trnovo, a 31. oktobra i Kobarid. Poginuo je ili je bio ranjen veliki
broj nemakih vojnika.

28. oktobar

28/29. oktobar

U rejonu s. Mirna s. Cate s. V. Loka (kod Trebnja) otpoele trodnevne teke

borbe 5. slovenake NOU brigade Ivan Cankar protiv jakih nemakih motorizovanih delova koji su napadali iz Novog Mesta, Mokronoga i Litije. Za odmazdu zbog
tekih gubitaka, nemake jedinice su popalile vie sela, ubijajui civilno stanovnitvo.
Kod s, Koritnice (blizu Tolmina) minerski vod 7. slovenake NOU brigade France
Preern sruio 120 m dugaak elezniki most na r. Bai.
587

1943. oktobar

SRBIJA

oktobar 1943

29. oktnbar

U s . Trebiji (kod Gorenje Vasi) 1. bataljon 16. slovenake NO brigade

Janko
Premrl Vojko napao nemaku posadu. Posle vieasovne borbe u kojoj je pretrpela
znatno gubitke, posada se, uz prihvat pristiglog pojaanja, povukla u Gorenju Vas.

30. oktobar

U s. Smartnom ob Dreti (kod Mozirja) 6. slovenaka NOU brigada Slavko Slander.

posle dvoasovne borbe, unitila nemaku and. stanicu, u kojoj su poginula 2
andarma. Zaplenjeno je 28 puaka i 2 automata.
Kod s. Temenice i s. Bukovice (blizu Stine) jake nemake snage napale 2. i 3. bataljon 10. slovenake (ljubljanske) NO brigade. Posle vieasovne borbe bataljoni su
se pov"'' , ! orem a s. Mekinjama uz gubitke od I mrtvog i 1 ranjenog.
- Kod s. Loga (blizu Skofje Loke) 1. eta Gorenjskog NOP odreda napala nemaku
auto-kolonu (10 kamiona i dvoja oklopna kola) i nanela neprijatelju znatne gubitke.

31. oktobar

U rejonu s. Znojila, s. Muljave, s. rnela, s. Stranske Vasi i s. Hudog nemake

snage iz Stine i Trebnja napale jedinice 5. slovenake NOU brigade Ivan Cankari 10. slovenake (ljubljanske) NO brigade. Posle vieasovne borbe brigade su se,
zbog intervencije neprijatelja iz Zuemberka, povukle u rejon s. Vrh s. Mevce
s. Potok (kod Grosuplja). Poginulo je 14 i ranjen je vei broj nemakih vojnika
dok su jedinice NOVJ imale 1 mrtvog i 1 ranjenog.
SRBIJA

1. oktnbar

U blizini . st. Ledinci delovi 1. sremskog NOP odreda minirali prugu s. Beoin
Petrovaradin i unitili lokomotivu i 1 vagon putnikog voza.

1/2. oktobar

Kod s. Venana (blizu Aranelovca) 1. umadijski udarni partizanski bataljon u

borbi ubio oko 60 i ranio i zarobio vei broi etnika.

2. oktobar

Delegat CK KPJ i VS NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo uputio direktivno

pismo Oblasnom komitetu KPJ za Kosovo i Metohiju u vezi sa izvesnim slabostima
u nacionalnom pitanju, pitanju granica i nekim drugim pitanjima. Sem toga, on ga
obavetava o formiranju 1. i 2. kosovskog partizanskog bataljona i trai da se sedite Oblasnog komiteta preseli iz Sar-planine u Metohiju i da se obrazuje Poverenitvo Oblasnog komiteta KPJ za Kosovo.
Kod s. Rudovaca (na pruzi Arandelovac La'.arevac) 1. umadijski udarni partizanski bataljon otetio teretni voz i zarobio 4 vojnika SDS.
Kod s. ljivara (blizu Zajeara) udruene nemake, bugarske i etnike jedinice
napale bataljon Zajearsko-timokog NOP odreda. Protivnapadom bataljon je prvo
razbio etnike, a zatim nemake i bugarske jedinice 1 odbacio ih ka Zajearu. Poginulo je 17 nemakih vojnika i 1 bugarski oficir, dok je bataljon imao 2 mrtva i
nekoliko lake ranjenih.
Du pruge izmeu s. Beke i s. Cortanovaca nemake jedinice obesile 11 ljudi i 10
ena iz s. Beke (kod Indije).

3. oktobar

U Starom Vrbasu 3. bako-baranjski NOP odred zapalio kudeljaru, te je izgorelo

oko 400 vagona kudelje.

3/4. oktobar

U Blace (kod Prokuplja) upali delovi 3 bataljona 1. junomoravskog NOP odreda I

zapalili zgradu poreske uprave.

4. oktobar

Poljoprivrednu kolu u Leskovcu zapalio 2. bataljon 1. junomoravskog NOP odreda.

te je u njoj skoro potpuno izgorelo nemako skladite hrane.

5. oktobar

Na pl. Rudniku, po nareenju G NOV i PO za Srbiju, od delova 1. umadijskog 1

Kosmajskog NOP odreda i 1. umadijskog udarnog bataljona formirana 1. umadijska NO brigada sastava dva bataljona ukupne jaine oko 450 boraca.
PK KPJ za Vojvodinu uputio partijskim rukovodstvima u pozadini i vojsci direktivu za najiru mobilizaciju svih ljudskih i materijalnih snaga.
U vie sela zapadnog Srema, a naroito u Lipovcu. Batrovcima, Stroincima. Rainovcima i Soljanima. 2. sremski NOP odred preduzeo desetodnevno ienje narodnih izdajnika. On je ubio preko 25 i ranio vei broj neprijateljskih vojnika i narodnih izdajnika.

Oktobar p.

rm

U s . Deilovu (kod Prokuplja) obrazovan SNO odbor koji je obuhvatao deo teritorije
dobrikog i prokupakog sreza na levoj obali r. Toplice.

1943. oktobar

SRBIJA

oktobar 1943.

Iz Poljske dovedena u Srem nemaka 1. kozaka divizija i rasporeena grupno du

komunikacije Petrovaradin Zemun Srem. Mitrovicu Ilok radi uea u
operaciji protiv snaga NOV i PO Vojvodine
5/6. oktobar

U s . Dobanovcima (kod Zemuna) jedna eta 3. bataljona 1. sremskog NOP odreda,

posle etvoroasovne borbe protiv andarma. likvidirala 3 bunkera i zapalila zgradu
optine i sve spise u poti. Poginula su 2 i ranjena 2 andarma a zaplenjeno je:
pukomitraljez, 16 puaka, 5500 metaka i dosta druge opreme.

6. oktobar

U s. Kupinovu tu junom Sremu) delovi 3 bataljonu 1. sremskog NOP odreda napali

grupu od 89 etnika koji su doli iz Srbije radi formiranja svojih jedinica. U troasovnoj borbi je poginulo 17 i zarobljeno 4 etnika, dok su ostali proterani preko
Save, kojom prilikom se vie njih udavilo.

7. oktobar

Kod s, Vinjieva (u Bosutskim umama), po odluci GS NOV i PO za Vojvodinu,

formirana 4. vojvoanska NOU brigada jaine 3 bataljona.

8. oktobar

U s. Cumiu (kod Kragujevca) jedan bataljon 1. nmadijske NO brigade iz zasede

ubio 2 nemaka oficira i nemakog inspektora rudnika za Balkan, a zatim kod s.
Ramae razbio jednu etniku brigadu (iz Korpusa Gorske garde). Poginulo je 10
etnika.
Kod s. Sidskih Banovaca Diverzantska grupa 2. sremskog NOP odreda minirala
prugu id Vinkovci i unitila lokomotivu i 6 vagona ter'.'Inog voza. Za odmazdu
je ustaka policija sledeeg dana na tom mestu obesila 20 talaca iz Sida.

9. oktobar

Izmeu s. Tovarnika i s. Uae (kod Sida) Diverzantsku grupu 2. sremskog NOP

odreda minirala prugu, usled ega je oteena lokomotiva i prevrnulo se 5 vagonu
nemakog brzog voza.

10. oktobar

GS NOV i PO za Srbiju izdao naredbu da se U. oktobra formira 1. junomoravska

NO brigada (sastava: tri udarna bataljona) i reorganizuje 1. junomoravski NOP
odred.
U s . Ljuberai (kod Babunice) jedan bataljon 2. junomoravskog NOP odreda napao
bugarsku pograninu jedinicu, ali zbog pristizanja pojaanja iz Pirota morao je odustati od napada ba kada je neprijatelj bio pred unitenjem. Gubici neprijatelj'!
30 mrtvih i ranjenih. Bataljon je imao 9 ranjenih.
U Blace (kod Prokuplja) upali delovi 3. bataljona 1. junomoravskog NOP odreda
zapalili zgradu sreskog naelstva.

11. oktobar

U s . Obradi (kod Lebana), po nareenju GS NOV i PO za Srbiju, od boraca 1. junomoravskog NOP odreda formirana 1. junomoravska NO brigada, sastava: tri
bataljona (2 udarna i 1 omladinski), ukupne jaine 576 boraca. Istovremeno je preformiran 1. junomoravski NOP odred u etiri bataljona svaki od po 120150 boraca. Sveanom formiranju brigade prisustvovalo je nekoliko hiljada ljudi i omladine iz Puste reke, Jablanice i Toplice.
U s . Divou (kod Srem. Mitrovice) delovi 1. bataljona 1. sremskog NOP odredu, posle krae borbe, odbili napad odeljenja vojnika iz nemake 1. kozake divizije i
naneli mu gubitke od nekoliko mrtvih, dok se 10 Kozaka predalo sa orujem
U s. Silbau (kod Ba Palanke) mesni rodoljubi likvidirali dva provokatora i agenta
maarske policije.
U s. V. Motaniei (kod Obrenovca) delovi Kosmajskog NOP odredu spalili optinsku
zgradu, prekinuli II. linije i ubili 6 etnika.

12. oktobar

Na putu izmeu s. Tovarnika i s. Ilinacu (kod Sidal delovi 2. sremskog NOP odreda
napali odeljenje biciklista iz nemake 1. kozake divizije. Poginulo je 9 vojnika a
zaplenjeno 12 bicikla i automat.

Izmeu Sida i s. Gibarca Diverzantska grupa 2. sremskog NOP odreda minirala

prugu, izbacila iz ina lokomotivu i unitila 3 vagona i 3 cisterne.
izmeu . stanica Koevi i itluk (na pruzi Kruevac Kraljevo) delovi Rasinskog
NOP odreda zaustaviti meoviti voz, pa lokomotivu pod punom parom pustili ka
Kruevcu a ostali deo kompozicije zapalili.
U okolini Brusa bugarski vojnici, u petodnevnom krstarenju po selima, spalili vei
broj kua, pljakali i silovali. Naroito su stradala sela: Soii, Zarevo i LeviL
5 89

1943. oktobar
13. oktobar

SRBIJA

oktobar 104.

Poto je do 8. oktobra zavreno ienje istonog Srema, nemake policijske snage

i delovi nemake 173. rezervne i 1. kozake divizije, s linije Ilok Petrovaradin
- Srem. Karlovci Irig s. Vrdnik s. Leimir, uz sadejstvo artiljerije, tenkova
i avijacije (ukupno oko 28.000 vojnika), otpoeli koncentrina dejstva protiv jedinica
NOV i PO na Frukoj gori. Deo 1. sremskog NOP odreda vetim manevrom se izvukao iz obrua (vea grupa preko druma s. Svilo s. Leimir u zapadni deo Fru:":ke gore, a manja ka Rakovakom majdanu, blizu Petrovaradina). Neprijatelj je do
17. oktobra masovno ubijao, hapsio, zlostavljao i pljakao stanovnitvo frukogorskih
sela. Potpuno su poruena sela Rakovac i Ledinci. dok je samo u s. Netinu pobijeno
71, u s. Suseku oko 100 i u ruevinama manastira Dipe 34 rodoljuba.
Na pruzi Lajkovac Arandelovac jedinice 1. umadijske NO brigade unitele lokomotivu i 8 vagona teretnog voza, demolirale . st. Darosavu (sada: Partizani) i zarobile 3 neprijateljska vojnika.
Izmeu Vranja i s. Krive Feje diverzantska grupa 2. junomoravskog NOP odreda
posekla tt linije.

14. oktobar

Kod s. Radosina (blizu Vranja) dva puka bugarskih vojnika i oko 800 policajaca
opkolili dva bataljona 2. junomoravskog NOP odreda. Posle troasovne borbe bataljoni su se probili ka Gradskoj reci. titei odstupnicu poginuo je zamenik komandanta bataljona Slnadin Milenovi narodni heroj. Bugarske jedinice su popalile
sela Stol, Radosin i Rakov Dol, a u vie sela streljale po 3070 ljudi.
Borci i rukovodioci 1. junomoravske NO brigade poloili zakletvu i uputili pozdrave
VS NOV i POJ, vrhovnom komandantu Josipu Brozu Titu, GS NOV i PO za Srbiju
I PK KPJ za Srbiju, zavetujui se da e u borbi protiv okupatora i njegovih slugu
istrajati do konanog osloboenja naih naroda.
U s. Ugrinovcima (na pruzi G. Milanovac Ljig) delovi 1. umadijskog NOP odreda zapalili zgradu . slanice i optinsku arhivu i demolirali ureaje u zgradi pote

15. oktobar

U rejonu s. Binovca, s.
napalo Kosmajski NOP
etnike. Poginulo je oko
3 poginula. Zaplenjeno:

Suvodola i s. Drugovca (kod Smedereva) oko 800 etnika

odred. Odred je, posle osmoasovne borbe, juriem razbio
20, ranjeno preko 40 i zarobljeno 29 etnika. Odred je imao
3 p. mitraljeza i 35 puaka s municijom.

U s . Kuiljevu (kod Svilajnca) delovi Poarevakog NOP odreda odbili napad etnika
i vojnika SDS, a zatim se prebacili u rejon s. V. Sela.
Oktobar p.p.

U sastavu Zajearsko-timokog NOP odreda formirana dva bataljona, svaki od po

0070 boraca. Prvi bataljon je ejslvovao u irem rejonu Knjaevca, a 2. bataljon
u Krajini.
Osnovan SNO odbor za srez milievski.

15/10. oktobar

10. oktobar

U Lazarevac upale jedinice 1. umadijske NO brigade, te demolirale ureaje u poti

i . slanici, poruile prugu na vie mesta i spalile arhive kvislinkih ustanova. U kraoj borbi poginulo je 6 i zarobljeno 7 neprijateljskih vojnika.
Kod s. Ruia (blizu G. Milanovea) tri brigade etnikog Korpusa gorske garde napale aanski NOP odred Dragia Miovi i jednu etu 1. umadijskog NOP odreda, koji su se pod borbom povukli ka s. Takovu uz gubitke od 3 poginula i 2 ranjena. etnici su imali 5 mrtvih i 5 ranjeni.
Na pruzi Ba. Palanka s. Gajdobra Diverzantska grupa 3. bako-baranjskog NOP
odreda posekla 60 tt stubova i unitila postrojenja.

17. oktobar

U s. V. Selu (kod Poarevca) etnika Vrbnika brigada napala delove Poarevakog

NOP odreda. Posle otre borbe etnici su proterani u pravcu s. Vrbnie uz gubitke
od 5 mrtvih i 8 ranjenih.
Kod s. Umke (blizu Beograda) preao preko r. Save u Srbiju novoformirani 2. bataljon 1. sremskog NOP odreda (Sremski bataljon), pratei grupu od 10 viih rukovodilaca koje je VS NOV i POJ uputio iz istone Bosne, preko Srema, GS NOV i
PO za Srbiju.

IX. oktobar

590

U s . Kosmai (kod Kurumlije) ojaan bataljon 122. puka bugarske 27. peadijske
divizije i delovi SDS napali 1. junomoravsku NO brigadu i 4. bataljon 1. junomoravskog NOP odreda. U estoasovnoj borbi jedinice NOVJ su juriem prinudile
neprijatelja da se u neredu povue ka Kurumliji, nanevi mu gubitke od 23 poginula (medu kojima su 1 pukovnik i 2 nia oficira). Gubici jedinica NOVJ: 1 mrtav
i 8 ranjenih. Kasnije pristigle bugarske jcinice iz Prokuplja, za omazdu, su spalile s. Kosmau.

1943. oktobar

SRBIJA

oktobar 1943

U s . Silbau (kod Ba. Palanke) maarski vojnici uhapsili 18 rodoljuba i ubili sekretara SK KPJ bakopalanakog sreza koji je pokuao da se probije iz obrua.
Kod s. Radevice (blizu Vranja) poginuo komandir Omladinske ete 2. junomoravskog NOP odreda Toma Ivanovi Pera Makatovac, narodni heroj.
19. oktobar

Izmeu s. Ilae i s. Sidskih Banovaca (kod Sida) Diverzantska grupa 2. sremskog

NOP odreda minirala prugu i unitila lokomotivu i 4 vagona nemakog brzog voza.
Kod s. Rogae jedinice 1. umadijske NO brigade odbile napad Sreskog odreda SDS
iz Sopota, a izmeu s. Stojnika i s. Guberevca odbile napad 1. bataljona SDS.
Kod s. Barajeva (blizu Beograda) Kosmajski NOP odred i 2. bataljon 1. sremskog
NOP odreda odbili napad etnika, jedinica SDS i SDK i odbacili ih ka n. Ralji.

20. oktobar

Izmeu s. Zagrada i s. Borovca (kod Zajeara) delovi etnikog Knjaevakog korpusa napali 1. bataljon Zajearsko-timokog NOP odreda. U juriu kojim je odbijen
napad etnika poginuo je sekretar OK KPJ za Zajear Mija Stanimirovi Duko,
narodni heroj.
Kod s. Cukljenika (blizu Leskovca) 1. bataljon 1. junomoravskog NOP odreda odbio
napad odreda SDS iz Leskovca nanevi mu gubitke od 10 mrtvih i 4 ranjena.
Kod s. Tumbe (na pl. Kukavici) delovi 1. bataljona 1. junomoravskog NOP odreda
napali bugarsku posadu granine karaule, te ubili 17 bugarskih vojnika i zaplenili
njihovo oruje i opremu.
U s. Kobilju (kod Kruevca) delovi Rasinskog NOP odreda iz zasede unitili putniki automobil i ubili 4 nemaka vojnika.
U Zemunu, po odluci SK KPJ, dva omladinca likvidirala naimenovanog etnikog
vojvodu za Srem, srez zemunskl i grad Zemun a krajem meseca i sekretara etnikog odbora.

21. oktobar

Nastavljajui i dalje akcije u Sremu nemaka 1. kozaka divizija, delovi 173. rezervne
divizije i policijske jedinice preduzeli ienje terena u izmeu r. Bosu ta i r. Save.
Druga i 4. vojvoanska NOU brigada i deo 2. sremskog NOP odreda pod borbom
su se povukli ka r. Savi i zajedno sa GS NOV i PO za Vojvodinu prebacili iz rejona
ume Lisnika (kod Srem. Rae) u istonu Bosnu. Glavnina 2. sremskog NOP odreda
sa delom 1. odreda probila se iz obrua u zapadni deo Fruke gore. Neprijatelj je
do 27. oktobra pljakao i terorisao stanovnitvo ovoga kraja, pobio mnoge istaknute
simpatizere NOP-a i spalio s. Jamenu, gde je streljao 30 staraca.
U blizini s. Ilinaca (kod Sida) 1. eta 2. sremskog NOP odreda iznenada napala
bombama ustaku kolonu. U troasovnoj borbi neprijatelj je pretrpeo gubitke od
oko 150 mrtvih, dok je eta imala samo 1 mrtvog i 1 ranjenog.
Iz s. Obilia, s. Kosovog Polja i drugih sela oko Pritine 33 nova borca preli demarkacionu liniju i stigli na teritoriju Jablanice, gde su se prikljuili 1. junomoravskom NOP odredu. (Od njih i od novodolih boraca kasnije je formiran Kosovski
partizanski bataljon.)

22. oktobar

Izmeu s. Guberevca i s. I.isovia (na pl. Kosmaju) 1. Sumadijska NO brigada

posle krae borbe razbila jedan bataljon etnikog kosmajskog korpusa.

22123. oktobar

U Kruevac upao vod Rasinskog NOP odreda i zapalio tri odeljenja fabrike vagona
Time je fabrika bila onesposobljena za rad.

23. oktobar

U s. Darosavi (sada Partizani, kod Aranelovca) 1. Sumadijska NO brigada vodila

borbu protiv bugarskih jedinica, delova etnikog Kosmajskog Korpusa i korpusa
gorske garde, nanevi im gubitke od 8 mrtvih i 10 ranjenih.

25. oktobar

Stab 2. bataljona 2. junomoravskog NOP odreda izdao proglas narodu pinjskog

preevskog i krivopalanakog sreza: ukazujui mu na izdajniki rad etnika, poziva
ga da stupa u partizanske redove.

Na

26. oktobar

st.

Trnavac (kod Zajeara) 2 . bataljon Zajearsko-timokog NOP odreda napao

1 razoruao odeljenje bugarskih vojnika, saekao putniki voz i u njemu zarobio
2 nemaka vojnika i 4 vojnika SDS, zatim, ukrcavi se u voz, razoruao bugarske
posade na . st. Cokonjar i . st. Tabakovac. Dalje izvoenje akcije prekinuo je otpor
bugarske posade na . st. Brusnik. Bataljon je zaplenio celokupno naoruanje i
opremu bugarskih vojnika i demolirao navedene . stanice.
U s. Darosavi (sada: Partizani, kod Aranelovca) 1. umadijska NO brigada l delovi
1. umadijskog NOP odreda vodili troasovnu borbu protiv nemakih vojnika i delova SDS. Neprijatelj je nateran u bekstvo ka Aranelovcu, ostavivi 5 kamiona,
koje su jedinice NOVJ zapalile. Poginulo je 5, a ranjeno 10 neprijateljskih vojnika.
5 91

1943. oktobar

SRBIJA

oktobar 1943.

Brigada i odred su imali: 4 mrtva. Istog dana dolo ie do spajanja 2. bataljona 1.

sremskog NOP odreda sa 1. umadijskom brigadom.
U s . Rgotini (kod Zajeara) 2. bataljon Zajearsko-timokog NOP odreda poruio
postrojenja fabrike kvarca i zapalio 3 kamiona.
U manastiru Sv. Prohoru Pinjskoro (kod Kumanova) bataljon 2. junomoravskog
NOP odreda napao bugarsku posadu, ali je posle devetoasovne borbe, zbog snanog
otpora iz utvrenih zgrada, odustao od daljih napada. Poginulo je 9 i ranjeno nekoliko bugarskih vojnika. Bataljon je pretrpeo gubitke od 3 mrtva, a zaplenio je
p. mitraljez i 4 puko.
2G/27. oktobar

27. oktobar

etvrta krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ napala i razbila etnike,
odbacivi ih preko Uvea, i oslobodila Novu Varo. Gubici neprijatelja: 38 mrtvih i
17 zarobljenih.
U s . Duini (kod Sopota) etniki Avalski, Rudniki i Valjevski korpus i Korpus
gorsko garde s konjikim eskadronom SDS (ukupno oko 4000 ljudi) opkolili 1. umadijsku NO brigadu. 2. bataljon 1. sremskog NOP odreda, 1. umadijski i Kosmajski NOP odred. U otroj borbi jedinice NOVJ su razbile neprijateljski obru, ubile
oko 40 i zarobile 30 etnika, unitile tab etnikog Avalskog korpusa s kojim su
bili jedna delegacija Drae Mihailovia i 15 pratilaca, a potom produile pokret ka
pl. Kosmaju.
Kod s. Kujkovca (na putu Lebane Medvea) 2. bataljon 1. junomoravskog NOP
odreda napao iz zasede 2 kamiona sa oko 70 nemakih vojnika i vojnika SDS. Poginulo je 14 nemakih vojnika i 5 vojnika SDS. dok se ostatak spasao bekstvom.
Zapaljena su oba kamiona, a zaplenjeni su 2 mitraljeza. 7 puaka i 3 pitolja.

28. oktobar

Izmeu s. Bogojevca i s. Rujkovca (na pulu Lebane Medveda) 1. junomoravska

NO brigada i 2. bataljon 1. junomoravskog NOP odreda saekali u zasedi oko 250
bugarskih vojnika koji su poli da izvuku nemake vojnike izginule prethodnog
dana kod s. Rujkovca. Poginulo je 83. ranjeno preko 50 i zarobljeno 17 bugarskih
vojnika, dok se ostatak spasao bekstvom. Istovremeno je u susretnoj borbi naterano u bokstvo oko 200 bugarskih vojnik i koji su iz Lebana poli u pomo napadnutoj koloni. Zaplenjeno: minobaca, 4 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 40 puaka, 12.000
metaka. 100 injela i dosta druge opreme. Gubici brigade i odreda: 5 mrtvih i 5
ranjenih.

28/29. oktobar

U s. Zdravinju (kod Kruevca) delovi etnikog Rasinskog korpusa napali Rasinski

NOP odred. Borba je vodena 32 asa. posle ega je Rasinski NOP odred bio prinuen da se povue za Toplicu.

2.9 oktobar

Za odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka 27. i 28. oktobra kod s. Rujkovca. bugarski
vojnici spalili vei broj kua u selim;. Bogojevcu, I.alinovcu. Buumetu i Rtijkovcu
(kod Lebana).
Jedinice 4. krajike udarne i 10 krajike udarne brigade 5, udarne divizije NOVJ
i 2. proleterska NOU brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ zauzele Priboj

30131. oktobar

Kod s. Meljaka, s Baevea i s. Bodarevca (blizu Obrenovca) 1. umadijska NO

brigada, u otroj borbi protiv etnikog Avalskog korpusa ubila 17 etnika.

31. oktobar

Kod s. Novog Rakovca (blizu Petrovaradina) delovi 1. semskog NOP odreda minirali prugu i unitili lokomotivu i 3 vagona putnikog voza. Pri napadu na zaustavljeni voz poginuo je 1 ustaa i 1 domobran a ranjen 1 ustau i 1 domobran

Oktobar

Kod s. Teke (na pruzi Ni Stala) 3 bataljon 1. junomoravskog NOP odreda

minom prevrnuo nemaki transportni voz. u kome je poginulo oko 70 vojnika.
U rudniku uglja Dobra srea (kod Zajeara) bataljon Zajearsko-timokog NOP
odreda demolirao postrojenja i onesposobio elektrinu centralu
U Sremu obrazovan Inicijativni odbor (od 4 lana) kao vie rukovodstvo i organ
narodne vlasti u Vojvodini (u novembru preimenovan u Pokrajiski NO odbor Vojvodine).
Formiran optinski NO odbor za s. Granicu i s. Borovac (kod Lebana).
U s . Karaordevu i s. Banatskom Dvoru (kod Zrenjanina) osnovani MNO odbori.
Stab 1. junomoravskog NOP odreda izdao naredbu kojom zabranjuje rad optinskih
uprava i seoskih kmetova.
Na terenu Kos. Mitrovice. Trepe. Zveana i Vuitrna zbog provale, nemake okupatorske vlasti pohapsile veinu lanova Partije i SKOJ-a i izvestan broj pristalica NOP-a.

5.92

Novembar

DOGAAJI
1. novembar

OPSTFG

KARAKTERA

V N O V i POJ naredio G NOV i PO za Hrvatsku da jaim snagama uniti etnike

u rejonu Bos. Grahova.

2. novembar

Jugoslovenski pomorski klub u Njujorku izjasnio se za NOB.

3. novembar

U S A D objavljena broura knjievnika Luja Adamia Moja rodna gruda, u kojoj

je opisao borbu naroda Jugoslavije protiv okupatora i izadajniku ulogu Drae
Mihailovia.

4. novembar

Vlada V. Britanije, na zahtev izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije, zabranila

Slobodnu Jugoslaviju, list naprednih jugoslovenskih novinara u Londonu.

5. novembar

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito uputio Izvrnom odboru AVNOJ-a
depeu u kojoj je istakao: da treba hitno sazvati plenum A V N O J - a radi donoenja
odluka u vezi s vanim dogaajima u svetu i naoj zemlji; da kralj Petar II Karaorevi i izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije nameravaju da iskoriste sporazum u Moskvi i dou u Jugoslaviju.

Novembar p.

VS N O V i POJ naredio svim tabovima i jedinicama NOVJ da vode evidenciju,

prikupljaju personalne podatke i prate razvoj oficirskog i podoficirskog kadra.
U Montevideu (u Urugvaju) odran kongres Jugoslovenske
narodne odbrane na
kome je veina delegata osudila izdaju Drae Mihailovia. Centralnoj upravi je
stnvljeno u zadatak da kod izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije protestuje zbog
slanja pomoi etnicima, stalnih kriza vlade i meanje njenih diplomatskih predstavnika u rad iseljenikih organizacija. Sa kongresa je upuen pozdravni telegram
NOV i POJ i njenom vrhovnom komandantu Josipu Brozu Titu.
Vlada SSSR-a zatraila od izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije da se u SSSR-u
formiraju jugoslovenske vazduhoplovne jedinice od vojnih zarobljenika iz NDH.

6. novembar

Jedinice Crvene armije oslobodile K i j e v .

V N O V i POJ uputio jugoslovenskoj delegaciji pri komandi saveznikih snaga u
Bariju uputstvo o dostavljanju najpotrebnije materijalne pomoi tabu Jugoslovenske ratne mornarice.

7. novembar

tab nemake 2. oklopne armije, na konferenciji s komandantima korpusa i divizija,

razradio planove u vezi sa predstojeim dejstvima nemakih jedinica (zimske operacije 1943/1944. u centralnom delu Jugoslavije).
CK K P J izdao proglas narodima Jugoslavije pozivajui ih da masovno stupaju
oruanu borbu za potpuno osloboenje zemlje.

U s. Degi (kod Kuksa. u Albaniji) od brojno narasle partizanske ete Bajram Curi
1 pridolog ljudstva formiran partizanski bataljon Bajram Curi.'
9. novembar

U Atlantik Sitiju (u SAD) osnovana Unra (United Relief and Rehabilitation A d m i nistration Administracija Ujedinjenih nacija za pomo i obnovu), u kojoj su bili
predstavnici 44 drave.
VS N O V i POJ uputio poziv svim avijatiarima bive jugoslovenske vojske, vazdu1-oplovnim inenjerima, tehniarima, mehaniarima i radio-telegrafistima koji su se
nalazili u domobranima i u etnicima da stupaju u NOV i POJ.
P i nareenju VS NOV i POJ, . divizija NOVJ krenula je iz Like za Bosnu, u sastav
1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ.
' Po drugom Izvoru on Je formiran u p r v o j polovini oktobra.

593

1943. novembar

U. novembar

DOGAAJI OPTEG K A R A K T E R A

novembar 1943.

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio tabu 2. udarnog korpusa
NOVJ da se pravilno postupa sa zarobljenim britanskim vojnicima i oficirima koji
pripadaju britanskoj misiji kod Drae Mihailovia.

12. novembar

tab nemake divizije Brandenburg* iz Kraljeva uputio izvetaj tabu 2. oklopne

armije o dotadanjim pripremama za akciju protiv V N O V i POJ i druga Tita,
predloivi plan borbe i ostale mere koje treba preduzeti.

14. novembar

VS N O V i POJ naredio G N O V i PO za Srbiju da 1. umadijsku i 1. junomoravsku NO brigadu preko umadije prebaci na slobodnu teritoriju u istonoj Bosni.

15. novembar

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio GS N O V i PO za Hrvatsku

da uputi poziv avijatiarima hrvatskog domobranstva u Zagrebu da se sputaju na
aerodrome NOVJ kod Otoca, Udbine, Glamoa, Livna 1 Pljevalja.

Novembar d.p.

Po nareenju VS N O V i POJ 13. proleterska N O U brigada

sastav 1. proleterske udarne divizije NOVJ.

16. novembar

V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da trai sadejstvo saveznike

flote i vazduhoplovstva u borbi protiv neprijateljskih snaga koje su otpoele dejstva
u Hrvatskom primorju i na Kvarnerskim ostrvima.

Rade Konar ula

V N O V i POJ odobrio formiranje 29. udarne divizije NOVJ i preimenovanje udarnih grupa bataljona 10. hercegovake udarne brigade u 10, 11. i 12. hercegovaku
N O U brigadu.
17. novembar

Nemake snage preduzele protivofanzivu u pravcu K i j e v a (u SSSR-u). U tekim

etrnaestodnevnim borbama one su zauzele Zitomir i Korostenj.
-Njujork tajms prvi put objavio vest samo o partizanima i istakao da protiv silu
osovine uestvuju samo jugoslovenski partizani pod komandom generala Josipa Broza
Tita.

18. novembar

VS NOV i POJ obavestio GS N O V i PO za Sloveniju da neprijatelj sprema dejstva

irih razmera protiv slovenakih jedinica i da radi uspenijeg voenja borbe treba
da formira tri operativne grupe.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio G N O V i PO za Hrvatsku
da saopti nemakoj komandi u Zagrebu: ako ona ne prestane da vea seljake, isto
tako e se postupali sa zarobljenim nemakim vojnicima.

20- novembar

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito obavestio generala Vilsona, komandanta Vrhovne komande saveznikih snaga za Srednji istok, da e jedinice NOV i
POJ uskoro pristupiti irim operacijama radi osloboenja jednog dela jadranske
obale, kako bi omoguile da ih saveznici bre snabdevaju. U tom cilju on je traio
podrku i sadejstvo saveznike avijacije, mornarice i tenkova.

25. novembar

Delegat CK K P J Svetozar Vukmanovi Tempo uputio Oblasnom komitetu KPJ za

Kosovo i Metohiju direktivno pismo da razvije politiki rad medu tamonjim iptarima i stvori vrste vojne jedinice na tom podruju.

27. novembar

Na aerodromu Suhopolja (kod s. Coslija, na Glamokom polju), spremajui se da

kao ef vojne misije V N O V i POJ kod saveznika, poe avionom u Ttaliju, poginuo (od bombe baene iz nemakog izviakog aviona) sekretar SKOJ-a i lan
CK K P J i VS NOV i POJ i v o Lola Ribar, narodni heroj. Poginuli su i dva engleska oficira i desetar aerodromske desetine.

28. novembar

U Teheranu (u Iranu) otpoela poznata Teheranska konferencija izmeu predsednika

S A D Franklina Ruzvelta. predsednika vlade V. Britanije Vinstona erila i predsednika vlade SSSR-a Josifa Visarionovia Staljina. Na konferenciji, koja je trajala
do 1. decembra, razmatrana su pitanja: dalje voenje rata protiv Nemake, posleratno ureenje Evrope, Organizacija ujedinjenih naciia. kao i pitanje Jugoslavije.
Odlueno je da zemlje uesnice nastave posle rata saradnju na organizaciji mira. a
da Iskrcavanje u Francuskoj otpone maja 1944.
U odnosu na Jugoslaviju konferencija se sloila: da jugoslovenskim partizanima
treba pomoi u ratnom materijalu to je mogue vie, kao i u operacijama komandosa, to je odmah nareeno Vrhovnoj komandi saveznikih snaga za Sredozemlje.
Odlueno je da Vrhovna komanda Crvene armije uputi vojnu misiju u V NOV i
POJ, gde su se ve nalazile vojne misije SAD I V. Britanije. Dogovoreno je da e
se Jugoslavija kao drava obnoviti u potpunom teritorijalnom integritetu i nezavisnosti s tim to e se pitanje njenih zapadnih granicu i zahteva prema Italiji reiti
posle rata, imajui u vidu predlog predsednika S A D Vilsona iz 1919. godine.

1943. novembar
29. novembar

30. novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 1943.

U Jajcu otpoelo Drugo zasedanje AVNOJ-a, kome su prisustvovali delegati iz svih

krajeva Jugoslavije sem delegata iz Makedonije i Sandaka koji nisu mogli stii.
Na ovom istorijskom zasedanju, poto je data politika ocena razvoja NOR-a. doneta je Deklaracija, a na osnovu nje niz vrlo vanih odluka ustavnog karaktera,
optejugoslovenskog znaaja, kao to su:
1. Da se A V N O J konstituie u vrhovno zakonodavno i izvrno predstavniko
lelo naroda i drave Jugoslavije kao celine i da se ustanovi Nacionalni komitet osloboenja Jugoslavije kao privremeni organ vrhovne narodne vlasti za vreme NOR-a;
2. Da se Jugoslavija izgradi na demokratskom, federativnom principu kao
zajednica ravnopravnih naroda;
3. Da se izdajnikoj izbeglikoj jugosiovenskoj vladi oduzmu sva prava zakonite vlade Jugoslavije i zabrani povratak u zemlju kralju Petru II Karaordeviu;
4. Da se svi medunarodni ugovori i obaveze koje su u inostranstvu sklopile
izbeglike vlade pregledaju u cilju njihovog ponitenja ili ponovnog sklapanja, odnosno odobrenja, kao i da se ne priznaju medunarodni ugovori i obaveze koje bi
ubudue u inostranstvu eventualno sklopila izbeglika vlada;
5. Odluka o zahvalnosti jedinicama NOV i POJ, kao i Vrhovnom tabu za
izgradnju i organizaciju NOV i za uspeno rukovoenje operacijama;
(i. Da se u NOVJ uvede naziv : maral Jugoslavije- (koji je tada dodeljen
vrhovnom komandantu NOV i POJ Josipu Brozu Titu);
7. Da se odobri rad Izvrnog odbora AVNOJ-a izmeu dva zasedanja;
8. Da se potvrde sve odluke, naredbe i izjave koje je dotada objavio V
NOV i POJ;
9. Da se obrazuju dravne komisije za utvrivanje zloina okupatora i njegovih pomagaa.
Zasedanje je potvrdilo odluke Osvobodilne fronte Slovenije i Z A V N O H - a : da
se Federativnoj Demokratskoj Jugoslaviji prikljue Slovenako primorje, Istra, R i jeka, Zadar i ostali anektirani delovi. Na zavretku zasedanja, 30. novembra u 5 asova, izdat je proglas narodima Jugoslavije,
Iz Glamoa avionom otputovala u Kairo vojna delegacija V NOV i POJ, koja ima
zadatak da Vrhovnoj komandi saveznikih snaga za Srednji istok, u ime V. izloi
potrebu za koordinacijom zajednikih dejstava i podnese zahtev za snabdevanje
NOVJ orujem, municijom i drugim potrebama.

B O S N A I HERCEGOVINA
1. novembar

Ustako-domobranska uporita na istonim prilazima Sarajevu: Crvene stijene.

s. Mokro, s. I-Ireu, L j e l j e n i Han-Oboa.i zauzela 17. udarna divizija 3. udarnog
korpusa NOVJ. Time je, posle sedmodnevne borbe slomljena spoljna odbrana na
istonim prilazima Sarajevu.
U s. Davidoviima (kod Bilee) poelo dvodnevno Oblasno savetovanje K P J za Hercegovinu. Pretreseni su rad i stanje Partije, SKOJ-a i uopte NOP-a u Hercegovini
i postavljeni su zadaci: brzo organizaciono uvrenje Partije i SKOJ-a i upornije
stvaranje masovnih oslobodilakih organizacija.

I l novembar

Na pruzi Bos. Novi Bos. Krupa delovi Podgrmekog N O P odreda minom unitili
transportni voz od 31 vagona. Poginulo je oko 200 nemakih vojnika.

2. novembar

Izmeu Bos. Novog i Dobrljina Kozarski N O P odred minirao prugu i unitio lokomotivu i 2 vagona transportnog voza. Poginulo je oko 60 i ranjeno oko 60 nemakih
vojnika.

213. not'embar

Sedma krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ prodrla u Visoko, ali se
u toku dana povukla zbog intervencije neprijatelja iz Sarajeva i Kiseljaka, s kojim
je vodila borbu 9. krajika udarna brigada iste divizije. Izbaeno iz stroja preko 100
neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 10 udarne divizije NOVJ imale 6 mrtvih i
23 ranjena.

3>4. novembar

Preko r. Save prebacila se u Bosnu 12. slavonska udarna brigada 12. divizije NOVJ
da bi, po nareenju V N O V i POJ. pomogla dejstva 11. udarne divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ.

4. novembar

Po nareenju taba 5. udarne divizije NOVJ, u rejonu Rudog i Viegrada formiran

Limski N O P odred.

595

1943. novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 1943.

677. novembar

Na pruzi Bos. Krupa Bos. Novi 8. i II. krajika udarna brigada, delovi Podgrmekog i Drvarsko-petrovakoe N O P odreda 4. udarne divi/, je NOV.l i 2. brigada 7.
udarne divizije NOV.l napali ustako-domobranska uporit i Otoku. Blatnu i Ruico.
Zbog estokog otpora neprijatelja i intervencije tenkovima iz Bos. Novog i oklopnim
vozom iz Bos. Krupe, napad je obustavljen uz gubitke od 12 mrtvih i 29 ranjenih.
Zarobljeno je 10 domobrana, 2 oficira i 2 podoficira.

7. novembar

Delovi nemake 187. rezervne divizije sa domobranskim 5. i 8. lovakim pukom

(ukupno oko 6000 vojnika) otpoeli napad iz Brkog u cilju prodora u Graunicu,
Tuzlu i Bijeljinu. Jedinice 16. udarne divizije NOVJ, u ogorenim odbranbenim borbama do 15. novembra, spreile su prodor neprijatelja i prinudile ga da se povue
u pravcu Brkog. Izbaeno je iz stroja oko 500 neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 16. udarne divizije NOVJ imale 17 mrtvih i 48 ranjenih.
U Tuzli izaao prvi broj
Bosne.

11. novembar

Fronta slobode, organa NOP-ti (kasnije NOF-a) istone

Nastupajui iz Doboja. delovi nemake 369. legionarske divizije, podrani tenkovima.

odbacili 18. istonobosansku (hrvatsku) udarnu brigadu 17. udarne divizije NOV.l
i zauzeli Tuzlu.
U sastavu 11. udarne divizije NOVJ. od Motajlke partizanske ete i novih boraca,
formiran Molajiki N O P odred.

12. novembar

Izmeu Prijedora i Bos. Novog Kozarski N O P odrod min rao prugu i napao neprijateljski voz. Spaljeno je 10 vagona, a oteeni su lokomotiva i nekoliko vagona.
Zarobljena su 22 neprijateljska vojnika, dok se i/vestan broj utopio u r. Sani.

13. novembar

U s. Gudavcu (kod Bos. Krupe) 8. krajika udarna brigadi 4. udarne divizije NOVJ
ojaana artiljerijskim divizionom 5. udarnog korpusa NOVJ opkolila i napala ustaku posadu uporita ardak. Intervencijom jaih nemako-ustakih snaga, podranih
tenkovima, iz Bos. Krupe, posle vieasovne borbe, opkoljena posada se probila u
Bos. Krupu. Brigada je odbila pokuaj neprijatelja da sutradan povrati uporite.
Neprijatelj je imao oko 80 mrtvih. Brigada je imala 13 mrtvih i 17 ranjenih. Poginuo
je njen politiki komesar A v d o uk Redio, narodni heroj.

14. novembar

Na brdu Nekudini (kod Nevesinja) 2. udarna grupa batalj >na 10. hercegovake NOU
brigade razbila ojaanu etu nemake 7. SS divizije - Princ Eugen i delove etnike
Nevesinjske brigade. Poginulo je i ranjeno 8 nemakih vojnika i nekoliko etniku,
dok je 2. udarna grupa imala 2 mrtva. Udarom u lea elnici su spasli od unitenja
ostatak nemake ete, koja se izvukla ka Nevesinju.

14/15. novembar

U Olovo uli jedan bataljon 6. istonobosanske udarne brigade 17. udarne divizije
NOVJ i jedan bataljon Romanijskog N O P odreda.
Jedinice 7. udarne divizije NOV.J napale neprijateljsko uporite Cazin, koje su branili 2. bataljon domobranskog 1. lovakog puka, 80 andarma 1 manji broj nemakih
vojnika. Mesto je zauzeto oko 13 asova, ali su ubrzo iz Bih:.a prodrli delovi nemake 373. legionarske divizije i ustako-domobranske snage. Neprijatelj je imao 107
mrtvih, 50 ranjenih i 321 zarobljenog, a 7 divizija 15 mrtvih. 60 ranjenih i I nestala.

15,10

novembar

17. novembar

U s. G. Dolinama (kod Ljubinja) etnika Ljubinjska i Bileka brigadu iznenada

nupali i okruili 5. bataljon 10. hercegovake N O U brigade Bataljon je, pruajui
snaan otpor nadmonom neprijatelju, uspeo da se probije na pl. Sitnicu, ali je u
borbi izginulo i ranjeno oko 40 boraca i rukovodilaca, meu kojima i komandant
bataljona Ante Kelava Zoro, narodni heroj. Protivnapadom ubrzo prikupljene
3 udarne grupe bataljona 10. hercegovake N O U brigade elnici su odbaeni prema
Bilei.
U s . Ralkoviima (kod Brkog), po nareenju G NOV i PO za Vojvodinu, formirana 5. vojvoansku N O U briguda 16. udarne divizije NOVJ
Izmeu Prijedora i rudnika L j u b i j e 11. krajika udarna brigada 4. udarne divizije
NOVJ spreila prodor dvaju domobranskih bataljona i posle petoasovne borbe odbacila ih u polazni garnizon Prijedor.

18. novembar
20. novembar

5.96

Formiran SK KPJ za Travnik.

Jake nemako-ustake snage iz Sarajeva, uz snanu podrku avijacije, otpoele napade na jedinice 17. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ nn severnim i Istonim
prilazima gradu. Posle otre trodnevne borbe neprijatelj je prinuen da se povue
u Sarajevo. Gubici 17. udarne divizije N O V J : oko 150 izbaenih iz stroja.

1943. novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 1943.

Kulu Kazlagla (kod Gacka), posle due borbe, zauzela 1. udarna grupa bataljona
10. hercegovake N O U brigade, razbivi milicijski bataljon Gacko-, vod andarma
i neto ustaa, iji se vei deo preko pl, Bjelanice izvukao u Nevesinje. Neprijatelj
je pretrpeo gubitke od oko 50 mrtvih i ranjenih i oko 50 nestalih. a udarna grupa
bataljona: 15 mrtvih i l ranjenih.
U Lijev u polju (kod Bos. Gradike), po nareenju taba 5. udarnog korpusa NOVJ,
formiran Graiko-lijevanski N O P odred, jaine 80 boraca
Na pru/.i Kostajnica Bos. Novi Kozarski N O P odred minom izbacio iz ina neprijateljski transportni voz i zatim ga napao. U dvoasovnoj borbi je poginulo, ranjeno i u r. Uni se podavilo oko ISO neprijateljskih (veinom nemakih) vojnika,
a zarobljeno 50 nemakih vojnika i 2 oficira. Kozarski N O P odred je imao 7 mrtvih
i 11 ranlenih.
22. novembar

U Gacku 10. hercegovaka udarna briga lu 3 udarne divizije NOVJ preimenovana u

29. udarnu (hercegovaku) diviziju NOVJ, a njena 1, 2. i 3. udarna grupa bataljona
u 10. 2. : 3. (od 13. 1. 1944. u 10, U. i 12) hercegovaku N O U brigadu.
U s a s t a v j 29. udarne divizije NOVJ obnovljen Junohercegovaki N O P odred. U
njegov j( sastav ulo 5 manjih N O P odreda: Stolaki, Popovopoljski, Vlahoviki,
.umski 1 Bileki.
U sastavu 29. udarne divizije NOVJ obnovljen Severnohercegovaki N O P odred. U
njegov su sastav uli manji N O P odredi: Nevesinjska puka, Biina, Duliki,
Miro Popara i Povrki.
U Gacku odrano oblasno savetovanje SKOJ-a za Hercegovinu. Proiren je Oblasni
'komitet S.<OJ-a, obnovljeni su okruni komiteti za junu i severnu Hercegovinu,
tormiran je Inicijativni oblasni odbor USAOJ-a i pokrenuto je izdavanje oblasnog
omladinskog lista.

22. ntwembo

U s. Cengi-u (kod Bijeljine) odrana prva okruna konferencija USAOJ-a za okrug

Majevicu. Izabran okruni odbor USAOJ-a

22. novembar

U Kladanj ula ustaka milicija, poto su ga napustile jedinice 3. udarnog korpusa

NOVJ i pov ukle se u Sekovie.
U s. Melini (na Manjai) jedan bataljon 13. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ rapao i razbio jau grupu etnika. Ubijeno je 20 i ranjeno 30 etnika, dok
je bataljon imao 2 mrtva i 5 ranjenih.

24. novembar

S linije Mostar Stolac Bilea nemaka 7. SS Princ Eugen divizija, ojaana

po jednim bataljonom nemake 181. peadijske i domobranske 6. peadijske divizije
i sa 2.000 etnika Trebinjskog i Nevesinjskog korpusa, napala novoformiranu 29.
udarnu diviziju NOVJ s ciljem da je izbaci iz Hercegovine. Dok je Junohercegovaki
N O P odred cstao u n e p r i j a b i j e v o j pozadini, glavnina 29. udarne divizije odbaena
ie istono od puto Bilea Gacko, gde je u estodnevnim odbrambenim borbama
nanela neprij.ttelju (uglavnom 13. SS puku) velike gubitke: oko 300 mrtvih i znatan
broj ranjenih.
Delovi riema'ce 369. legionarske divizije iz Travnika napali 7. krajiku udarnu
brigadu 10. udirne divizije NOVJ i odbacili je s poloaja s. Visokovii Vuje jame
s. Dakovii. Brigada je protivnapadom povratila poloaje i odbacila neprijatelja u
Travnik. Gubiti neprijatelja: oko 100 mrtvih i ranjenih. Brigada je imala 5 mrtvih
i 19 ranjenih.
Blagajsko-janjski N O P odred preimenovan u Janjski NOP odred.

2C. novembar

U s. Tucakovom Dolu (kod Bilee) jedan bataljon Severnohercogovakog N O P odreda

i po jedan batal jon 3. i 10. udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ napali i unitili
ojaanu minobacaku bateriju 105 mm 13. puka nemake 7. SS divizije Princ Eugen
Poginulo je 120 nemakih vojnika, a zaplenjeno 6 pukomitraljeza, 4 minobacaa.
53 konja sa opre noni i instrumenti za hirurku ekipu.

27. novembar
[

U Mrkonji-Grad i zavrila dvodnevni rad osnivaka skuptina Zemaljskog antifaistikog vea na rt dnog osloboenja Bosne i Hercegovine Z A V N O B i l l , na kojoj su
a n i Vee i Piezidijum, kao i delegati z a Dingo zasedanje AVNOJ-a. Skuptina
je odredila zadatk Z A V N O B i H - a kao najvieg predstavnitva naroda Bosne i Hercegovine.
Delovi 13. puka nemake 7. SS divizije Princ Eugen - zauzeli Gacko, koje su delovi
29. udarne divizije NOVJ prethodno evakuisall.

597

1943. novembar
29. novembar

CRNA GORA

novembar 1943.

Na Manjai. po nareenja taba 5. udarnog korpusa NOVJ, formiran

NOP odred, jaine 180 boraca.

Zmijanjski

Savezniki avioni bombardovali Sarajevo. Vojni objekti nisu pogoeni. Srueno je

oko 60 stambenih zgrada, a poginulo je i ranjeno oko 300 graanskih lica.
29/30 novembar

Jak neprijateljski garnizon Travnik (koji je branilo oko 2500 domobrana i ustaa
sa bataljonom nemake 369. legionarske divizije) napali 1 i 3. proleterska brigada 1.
proleterske udarne divizije NOVJ i 4. bataljon 2. udarne brigade 6. divizije NOVJ.
Zbog jakih utvrenja, ilavog otpora neprijatelja i nedostatka tekog naoruanja
napad je obustavljen. Gubici 1. i 3. proleterske N O U brigade: 22 mrtva i 53 ranjena.

Novembar

Na Majevici, po nareenju taba 3. udarnog korpusa NOVJ, formiran

N O P odred.

Majeviki

U rejonu Kalinovika, formiran Kalinoviki N O P odred u sastavu 29. udarne divizije NOVJ.
Po nareenju taba 11. udarne divizijo 5. udarnog korpusa NOVJ formiran Dobojsko-derventski N O P odred.
U Prnjavoru formiran ONO odbor za centralnu Bosnu.
U s. Vrbanjeima ((kod Banje Luke) formiran Okruni NO odbor za Banju Luku.

CRNA G O R A
/. novembar

U Andrijevicu ula dva bataljona 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije

NOVJ. poto su se delovi nemake 297. peadijske divizijo povukli prema Pei

2. novembar

Peta crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ zavrila dvodnevno ienje
Gornje i Donje Morae i Rovaca (kod Kolaina) od etnika.

3. novembar

Britanski avioni bombardovali Podgoricu (sada: Titograd). Uniteno je 10 nemakih

aviona na aerodromu, a u gradu je poginulo i ranjeno 150 graana

7. novembar

Na prostoru izmeu puta Podgorica (sada: Titograd' s I.ijeva Rijeka i jugoslovensko-albanske granice 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ
napala etnike snage Istonog fronta i posle dvodnevnih borbi izbila na liniju s.
Jablan s. Lijeva Rijeka Verua.

!0

u Kucima (kod Podgorice. sada: Titosracl) tri bataljona 5. ergonorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, posle trodnevnih borbi, razbila etnike. Poginulo je
20 etnika. Brigada je imala 6 mrtvih i 8 ranjenih. Zaplenjeni su baca, mitraljez,
radio-stanica i drugi materijal.

novembar

U rejonu s. Gostilja (kod Danilovgrada) etniki Zetski odred i delovi nemake 181.
peadijske divizije, uz sadejstvo tenkova, napali Italijansku partizansku brigadu
Aosta i u ogorenoj borbi naneli ioj gubitke u ranjenima.
U Crnoj Gori nemake vlasti, u cilju lake uprave okupiranom teritorijom. formirale kvislinku narodnu upravu . koja je u proglasu narodu istakla da je njen
oilj krajnja lojalnost protra Nemeima i borba o kraja protiv komunista
13. novembar

Po nareenju Slaba 2. udarnog korpusa NOVJ 3. udarna divizija NOVJ formirala

Udarnu grupu bataljona (1. i 2. bataljon 1 proleterske NOU brigade i jedan bataljon 5. crnogorske N O U brigade) sn zadatkom da iz Piper (kod Podgorice, sada:
Titograd) prodre u Crmnicu (srez Bar), razbije etnika uporita i mobilie nove
borbo za NOVJ.
U Kuima (kod Podgorice, sada: Tilograd) 5. crnogorska udarna brigada 3. udarne
divizije NOVJ odbila napad (s fronta, boka i leda) detovf nemake 181. peadijske
divizije, etnika Zetskog odreda i albanskih kvislinkih jedinica, ali je pretrpela
gubitke od 5 mrtvih i 14 ranjenih.

14. norembar

U s . Drijenku (kod Kola. ,a). po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ, od

delova Zetskog, Nikikog.
urmilorskog i Komskog N O P odreda formirana 6. crnogorska N O U brigada, jaine etiri bataljona.

15. norembar

U Kolainu. u prisustvu 544 delegala, odrano I zasedanje Zemaljskog antifaistikog

vijea narodnog osloboenja C m e Gore i Boke. Obradovano je Z A V N O Crne Gore
i Boke, kao najvii organ narodne vlasti, i postavljeni su vrsti temelji slobodne
zajednice naroda Crne Gore i Boke u okviru nove Jugoslavije.

5.98

1943. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1943.

20. novembar

U Pljevljima, u prisustvu 252 delegata, odrano I zasedanje Zemaljskog antifaistikog vea narodnog osloboenja Sandaka, na kome je obrazovan Z A V N O Sandaka,
kao najvii pokrajinski organ narodne vlasti.

21. novembar

Odrana sreska konferencija U S A O Crne Gore i Boke za nikiki srez. kojoj je prisustvovalo 200 omladinac.
Delovi 359. puka nemake 181. peadijske divizije, sa etnicima i italijanskim faistima. pokuali da odbace delove 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije
NOVJ i jedinice Zetskog N O P odreda iz Bjelopavlia. Posle jednodnevne borbe na
pravcu s. G. Martinica i s. Slatine neprijatelj je odbaen ka Danilovgradu i Spuu
uz gubitke od 57 poginulih i veeg broja ranjenih. Brigada je imala 4 poginula i 4
ranjena.

25. novembar

U Kolainu. u prisustvu 800 delegata, otpoeo I kongres antifaistike omladine

Crne Gore i Boke. Posle dvodnevnog rada osnovan je Ujedinjeni savez antifaistike
omladine Crne Gore i Boke i izdata je rezolucija o organizacionoj strukturi i zadacima USAO-a Crne Gore i Eoke.

27. novembar

U durmitorskom srezu mobilisana 553 borca za NOVJ.

28. novembar

Udarna grupa bataljona (1. i 2. bataljon 4 proleterske N O U brigade i bataljon 5.

crnogorske N O U brigade) prela r. Zetu kod s. Slapa (blizu Danilovgrada) s ciljem
da razbije etnika uporita na prostoriji izmeu Podgorice
(sada: Titograd) I
Cetinja.

Na putu Podgorica (sada: Titograd)

Rijeka Crnojevia otpoeo napad Udarne
grupe bataljona (1 i 2. bataljona 4 proleterske NOU brigade i jednog bataljona 5.
crnogorske NOU brigade) na jedinice nemake 181. peadijske divizije i etnike
Junog fronla. U borbama do 3. decembra neprijatelj je potpuno razbijen i odbaen
u pravcu Rijeke Crnojevia. Nemaki gubici: 80 mrtvih i oko 50 ranjenih, a etniki: 110 mrtvih i oko 40 ranjenih, dok je Udarna grupa imala 16 mrtvih i 20 ranjenih.
Zaplenjeno je: 2 teka i 1 laki minobaca, vea koliina puaka i municije i druga
ratna oprema, a unitena su 4 kamiona sa raznim materijalom.
Kod s. Jabuke (blizu Pljevalja), u borbi protiv etnike zasede. poginuo borac-bomba 4. bataljona 2. proleterske N O U brigade Boko Buha. narodni heroj.
3', novembar

U rejonu Andrijevica Berane (sada: Ivangrad) dva bataljona 4. proleterske udarne

brigade 3. udarne divizije NOV.T otpoeli etverodnevnu borbu protiv etnikih
grupa Istonog fronta i do 4. decembra razoruali i pustili kuama 80 prinudno
mobilisanih seljaka, zarobili 9 etnika I zaplenili teki milraljez. 2 pukomitraljeza
i 80 puaka.

HRVATSKA
1. lovembar
2. nwembar

U s . Saborskom (kod Slunja), po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku, formirana

l. artiljerijska oficirska kola N O V i PO Hrvatske.
Po nareenju G N O V i P O za Hrvatsku formiran tab Zumberako-posavskog
sektora za rukovoenje jedinicama N O V i POJ u Zumberku, Pokuplju i Turopolju.
Kod Visokog brda (na putu Gospi Graac) 2. udarna brigada 6. divizije NOVJ
napala Iz zasede neprijateljsku auto-kolonu. Poginula su 64 nemaka vojnika, a ranjeno je 15 nemakih vojnika. 1 ustaa i 1 domobran. Uniten je 1 i oteeno 20
kamiona. Brigada je imala 1 mrtvog i 9 ranjenih.

3. noofiibar

Po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku. Omladinska NO brigada .loa Vlahovi12. divizije NOVJ stavljena pod komandu taba 2. operativne zone NOV i PO
Hrvatske.

4. novetrtjar

Kod . st. Koare (blizu Ogulina) 2. bataljon 2. udarne brigade 8. divizije NOVJ
napao iz zasede i unitio 2 kamiona sa 11 ustaa i domobrana, a zarobio 2 domobrana i 1 ustau.

6. noucmbir

Posadu Benkovca od 150 ustaa i nemakih vojnika i 60 etnika napala 7. dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ. Brigada je posle vieasovne borbe, zbog jakog otpora
neprijatelja, obustavila napad, pretrpevi gubitke od 3 mrtva i 20 nestalih.
Snage nemake 7. SS divizijo Princ Eugen iz Splita, Sinja i Imotskog
izvrile
napad na jedinice 8. korpusa NOVJ na podruju izmeu Sinja, Splita i donjeg toka
r. Neretve. Ubacujui u borbu i delove nemake 113. lovake divizije, neprijatelj je.
posle desetodnevnih estokih borbi, ovladao obalom izmeu Splita i Metkovia, dok
599

566

1943. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1943.

su se snage B. korpusa NOVJ povukle delom ka Kninu, a delom brodovima na o.

Bra i o. Hvar. Gubici neprijatelja: 527 mrtvih i ranjenih, a 8. korpusa: oko 45
mrtvih, ranjenih i nestalih.
C/7, novembar

7. novembar

Jedinice 12. divizije NOVJ i Zapadne grupe N O P odreda 6. korpusa NOVJ napale 2.
divizion domobranskog l. konjikog puka, 120 nemakih vojnika i ustae u Virovitici.
Konjiki divizion (oko 500 domobrana :.a 12 oficira i 22 podoficira) predao se bez
borbe, ali je nemako-usta.ka posada pruila ogoren otpor, i grad je zauzet tek
posle 20-asovne borbe. Viroviticu su 8. novembra posle podne ponovo zauzele neprijateljske snage iz Osijeka, poto su je jedinice N O V J napustile, izvukavi veliku
koliinu naoruanja, opreme i drugog materijala. Zarobljeno je 55, poginulo 17 i
ranjeno 17 nemakih vojnika i ustaa, dok su jedinice NOVJ imale 16 mrtvih i 53
ranjena.
Koprivnicu posle 20-asovne borbe zauzeli 21. brigada 28. divizije NOVJ i Kalniki
N O P odred, dok su NOU brigada Braa Radi. 2. brigada (moslavaka) 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske i Bjelovarski N O P odred odbili nemako-ustake
snage iz Varadina i Krievaca upuene u pomo napadnutoj posadi Koprivnice.
Od ukupno 1200 domobrana, ustaa i nemakih vojnika pogiflulo je 60, a zarobljeno
'56, dok se ostatak probio preko r. Drave u s. Golu. Jedinice NOV.T su imale 2 mrtvih
i 61 ranjenog. Zaplenjeno je 605 puaka. 18 pukomitraljeza, 6 mitraljeza, 3 minobacaa i vea koliina municije i drugog materijala, a na . st. je uniteno 12 lokomotiva i oko 300 vagona.
Trogir, celu obalu do ibenika i o. Drvenik zauzele nemake jedinice.
U Voihu (kod i v r a v Slatine) odrana konferencija kojoj je prisustvovalo preko 150
prosvetnih radnika iz cele Slavonije. Doneta je rezolucija kojom se pozivaju svi
rodoljubi s neosloboene teritorije da pristupaju NOP-u.
U s . Oborovu (kod Zagreba) odrana okruna konferencija delegata SNO
okruga Zagreb na kojoj je izabran ONO odbor.

odbora

Kod s. Zagorja (blizu Imotskog), u borbi protiv ustaa, poginuo naelnik taba 3
dalmatinske udarne brigade 9. divizije NOVJ Velimir korpik. narodni heroj.
U Otocu povodom proslave oktobarske socijalistike
stven zbor: prisustvovalo oko 6000 Hrvata i Srba.

revolucije

odran velian

fl. novembar

Vrliku i okolna sela zauzele jedinice 19. divizije NOVJ odbacivi etnike ka DrnlJ
i Kninu.

9. novembar

Obrazovan Inicijativni ONO odbor za ibenik.

9/10. novembar

Na . st. Greda (kod Siska) jedinice Omladinske NO brigade Joa Vlahovi i

Turopoljsko-posavskog N O P odreda napale nemaki brzi voz i ranile 25 nemaftih
vojnika.

10. novembar

Kod s. Klotara (blizu Krievaca) delovi nemake 187. rezervne divizije izneada
napali 2. bataljon 2. brigade (moslavake) 2. operativne zone NOV i PO Hrviske
i naneli mu gubitke od 10 mrlvih i 20 ranjenih.
Izmeu . st. Novska i . st. Lipovljani delovi 1. diverzantskog bataljona 6. kopusa
NOVJ unitili teretni voz od 45 vagona.'

11. novembar

U s. Hrvae (kod Sinja) delovi 5. dalmatinske brigade 19. divizije NOVJ i Dinrskog
N O P odreda napali 9. etu domobransko:; 15. puka. Posle dvoasovne borbe statale
razbijene posade je prihvatila eta nemakih vojnika i s njim se povukla i Sinj.
Zarobljeno je 56 domobrana, poginula 2 i ranjeno 11 neprijateljskih vojnia, dok
su jedinice NOVJ imale 2 ranjena.
Kod o. Pamana Pamanska flotila 3. pomorsko-obalskog sektora Mornarie NOVJ
napala nemake naoruane brodove i jedan brod potopila, dok se rugipovukao
ka Zadru.
Kod s. Pleivice (blizu Jastrcbarskog) delovi Zumberako-pokupskog N<P odreda
napali vod ustaa Pavelieve gardijske brigade, te ubili 5 i ranili 3 ustae i zaplenili 2 kamiona.

12. novembar

Po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku formiran Operativni tab a Liku On

ie posle odlaska 6. divizije NOVJ u sastav 1. proleterskog udarnog kopusa NOVJ,
rukovodio jedinicama NOV na podruju Like.
' Po

neprijateljskim

dokumentima

akciju

je

LzvrSena

11/12.

novemr."

1943. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1943.

Viroviticu ponovo napale jedinice 12. divizije NOVJ. ali je napad obustavljen 14
novembra zbog zamorenost: jedinica, jakog otpora neprijatelja i nemako-ustakih
pojaanja iz Osijeka i Daruvara.
13. novembar

Desant na o. Krk, o. Cres i o. Loinj izvrile nemake jedinice, pa su se mornarike

jedinice 2. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ morale povui na o. Rab

14. novembar

Na konferenciji USAOH-a za srez Vrginmost, kojoj je prisustvovalo preko lfiO delegata, izabran Sreski odbor USAOH-a.
Na o. Koruli odrani izbori za seoske NO odbore

Novembar p.p.

Po nareenju taba 8. korpusa NOVJ formirana Komanda Kninskog vojnog podruja.

Po nareenju taba Zumberako-posavskog sektora formirana Komanda Pokupsko-turopoljskog vojnog podruja.

17. novembar

18. novembar

Kod s. Graberja (blizu Gline) 2. bataljon 1. udarne brigade 8. divizije NOVJ napao
iz zasede nemaku nuto-kolonu, ali je ovoj ubrzo stigla pomo iz Petrinje. Bataljon
je ubio 1 i ranio 1 nemakog vojnika, a zapalio 2 i otetio 8 kamiona
Kod . st. Kokinac jedan bataljon Bilogorskog N O P odreda poruio prugu Daruvar
Bjelovar i napao voz. Poginulo je 8. ranjeno 14. a zarobljeno 29 andarma. domobrana. ustaa 1 nemakih vojnika. Odred je imao 3 ranjena.
Na putu Obrovac s. Karin dva bataljona 7. dalmatinske brigade 19. divizije NOVJ
izvrili neuspeo napad na nemaku kolonu jaine 300 vojnika i u vieasovnoj borbi
pretrpeli gubitke od 7 mrtvih i 8 ranjenih.
Na o. Brau otpoelo Prvo oblasno savetovanje A F Z - a za Dalmaciju, ijem je dvodnevnom radu prisustvovalo 114 delegatkinja.

20. novembar

U Vojniu otpoela okruna konferencija K P H za okrug Karlovac, koja j e trajala

o 22. novembra.
U Supetru (na o. Brau) otpoeo trodnevni rad plenuma SNO odbora Bra
kome su prisustvovali odbornici svih optinskih i seoskih NO odbora.

olta,

U blizini s S.(i;:k!h Banovaca delovi 2. sremskog N O P odreda minirali prugu i unitili lokomotivu i 5 vagona nemakog transportnog voza.
20121. novembar Na aerodromu Ples kod s. Rakorja (blizu Velike Gorice) 2. bataljon Turopoljsko-posavskog N O P odreda zarobio 185 pripadnika ; asne radne slube i zapnlio radnike barake.
21. novembar

U Karlobag ulo dva bataljona 4, ustake brigade, ppto su kod s Bakih Otarija
odbacili 4. bataljon 1. udarne brigade 13. divizije NOVJ i 1. bataljon N O P odreda
Plavi Jadran, nanevi im gubitke o 14 mrtvih, 2 ranjena i 15 nestalih.
U blizini s. Podgoraa (kod Naica) jedinice Osjekog N O P odreda napale iz zasede
nuto-kolonu nemake 1. kozake konjike divizije, unitile svih kamiona, ubile 2
i zarobile 5 neprijateljskih vojnika.

22. novembar

Iz Zadra delovi nemake 114. lovake i 2(54* peadijske divizije otpoeli desant na
severnodalmatinska ostrva. Posle dvodnevnih borbi Otoki N O P odred se povukao
sa o. Ugljana i o. Pamana na ostrva Dugi otok i Kornat. Do 25. novembra neprijatelj se iskrcao i na ostrva Rivanj, Sestrunj i I. a mornarike jedinice 3. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ se prebacile na o Vis.
Kod s. Gaekog Sela i s. Matekog Sela delovi 15. slovenake (belokranjske) brigade
15. divizije N O V J napali nemake snage iz s. Generalskog Stola koje su pljakale po
selima Korduna i posle vieasovne borbe odbacili ih preko r. Mrenice u Generalski Stol. Poginulo je oko 50 nemakih vojnika a jedan je zarobljen.
U s . Cabuni (kod Podrav. Slitine) jedinice Brodske NO brigade 12. divizije NOVJ
odbile napad oko 250 vojnika nemakog policijskog bataljona i odbacile ih u Viroviticu. nanevi im gubitke od oko 20 mrtvih i 7 zarobljenih vojnika, uz sopstvene
gubitke od 4 mrtva i 14 ranjenih.

23. novembar

Jedinice 7. udarne divizije NOVJ napale bataljon vojnika iz nemake SS peadijske

divizije Nordland, etu usta a i andarme u Glini. Zbog velikih gubitaka i zbog
jakog otpora neprijatelja napad je obustavljen 25. novembra. Gubici neprijatelja:
22 mrtva i 31 ranjen, 7. divizije: 34 mrtva, 101 ranjen i 3 nestala.
601

1943. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1943.

Na mestu Postinje (koci Sinja) Moseko-svilajski N O P odred zaplenio 3 kamiona

s namirnicama i zarobio andarmerijskog majora, 2 narednika i radio-telegrafislu
24. novembar

Kod s. N o v e Bukovice Brodska NO brigada 12. divizije NOVJ odbila napad nemakog SS policijskog bataljona iz Podrav Slatine. Poginulo je 33 i ranjeno 5 neprijateljskih vojnika. Brigada je imala 1 mrtvog i 5 ranjenih.

26. novembar

Jedinice 8. divizije NOVJ. posle dvodnevnih borbi protiv ete vojnika nemake SS
peadijske divizije Nordland i domobrana, zauzele s. Hrastovicu (kod Petrinje).
Gubici neprijatelja: 91 mrtav, 1G ranjenih i 59 zarobljenih, a jedinice 8. divizije
NOVJ: 18 mrtvih i 43 ranjena.

26/27.

novembar Na . st. Vrbovec (kod Krievaca) 3. bataljon Zagrebakog N O P odreda napao domobransku posadu, ali se morao povui kad je na stanicu pristiglo nemako pojaanje.
Zarobljen je 41 domobran, dok je 3. bataljon imao 1 mrtvog i G ranjenih.

27. novembar

U s. Voinu (kod Podrav. Slatine) odrana Prva oblasna konferencija NO odborn

7a Slavoniju.
Otpoela konferencija SKOJ-a za okrug Karlovac, ijem je dvodnevnom radu prisustvovalo oko 270 delegata iz svih krajeva okruga.
U s. Gromaniku (kod SI. Broda) jedinice Diljskog N O P odreda napale strau koja
je obezbedivala magacin municije, ali su napad odbile nemake jedinice pristigle
iz SI, Broda. Zarobljeno je 16 domobrana.
ibenik bnm bardova I a saveznika avijacija i otetila vie
bolnicu.

27'28

novembar

25. novembar

."">. novembar

30. novembar

zgrada, medu kojima i

U s. Caineima (kod Naica) jedinice 12. divizije NOVJ napale nemaku posadu i
zarobile 20 vojnika, dok se ostatak razbeao. Ujutro je nemaki 901. motorizovani
nuk. upuen iz Naica, napao jedinice 12. divizije NOVJ kada su se povlaile na
liniju Orahovica s. Crkvari i naneo im gubitke od oko 100 mrtvih, ranjenih i
Testai ih.
Saveznika avijacija bombardovala Zadar i Dubrovnik, kod Zadra potopila parobrod Sebeniko i 2 motorna amca, a u Dubrovniku potopila 2 motorna jedrenjaka
i otetila parobrod Cavtat. Nemake jedinice su imale 2 mrtva i 17 ranjenih, a
graanstvo 15 mrtvih i 53 ranjena.
azmu zauzeli 2 brigada (moslavaka) 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske i Moslavaki N O P odred posle 20-asovne borbe- protiv 1. bataljona domobranskog 5.
brdskog puka. 220 nemakih vojnika i 30 andarma. Jedinice 28
divizile NOV.l
uspeno su odbijale napade jakih nemako-ustakih snaga koie su prodirale iz Bjelovara i Ivani-Grada. Neprijatelj ie imao oko 700 mrtvih i ranjenih i 235 zarobljenih, a jedinice NOV.T 40 mrtvih. 132 ranjena 1 13 nestalih.
Kod s. Mrzle Vodice nemaka motorizovana kolona iz Suaka napala 10. slovenaku
(ljubljansku) brigadu 18. divizije NOV.T. Brigada se, posle otre jednodnevne borbe,
zbog nadmonosti neprijateljskih snaga povukla prema s. Crnom T.ugu.
Naredbom G N O V i PO za Hrvatsku 28. divizija NOVJ proglaena udarnom.

Novembar

Na okrunoj konferenciji delegala S N O odbora okruga Varadin izabran Okruni

NO odbor.
U s. .Tamnici (kod Pisarovine). na okrunoj konferenciji AFZ-a za okrug Pnkuplje.
izabran Okruni odbor AFZ-a

MAKEDONIJA
1. novembar

Jedinice Grupe bataljona ( M i r t e Acev . Kievski 2. bataljon, Siptarski T o min, Ramiz Saiki,
Boris Vukmirovi i Debarski omladinski batalion)
posle
dvoasovne borbe protiv nemakih jedinica i balista drugi put oslobodile Kievo.
Poginula : u 4 nemaka vojnika, a zarobljeni su 18 nemakih oficira i vojnika i 30
balista. Zaplenjeno je 8 mitraljeza, vie p. mitraljeza i puaka, municija 1 drugi
materijal i 4 motorna vozila.
U s . Zegujanu (kod Kumanova) delovi Skopsko-kumanovskog NOP odreda
optinsku arhivu, odrali politiki zbor i formirali seoski NO odbor

2. novembar

602

spalili

Kod s. Ratana (blizu Kieva) jedinice Grupe bataljona vodile vrlo otru borbu protiv jaih balistikih snaga. Zbog tekih gubitaka balisti su se povukli ka s. Zajasu.
Jedinice Grupe bataljona sutradan su zauzele i ovo selo i izbile na pl. Bukovik.

1943. novembar
J. novembar

MAKEDONIJA
U osloboenom Kievu GS N O V i PO za Makedoniju formirao
Kievo.

novembar 1943.
Komandu

mesta

Debarske i gostivarske balistike snage, posle et vo rod ne v ni li ulinih borbi protiv

delova NOVJ i albanskog partizanskog bataljona Hadi Lje.v povukle su se za Gostivar. Do povlaenja je dolo zbop velikih gubitaka (oko 70 mrtvih); zbog osloboenja Kieva i zbog izbijanja Grupe bataljona na pl Bukovik. ime je Gostivar bio
neposredno ugroen.
Kod pilane u rejonu s. Vitolita (Mariovo), 2. bataljon 3. operativne zone N O V i PO
Makedonije napao bugarsko obezbedenje od oko 40 vojnika, a potom se povukao
ka s. Politu. Poginula su 3 i ranjena su 2 bugarska vojnika, dok je bataljon imao
1 mrtvog i 2 ranjena.
4. novembar

U s. Politu (u Mariovu) 2. bataljon 3. operativne zone NOV i PO Makedonije

napao policijsku stanicu i odrao politiki zbor, a potom se privukao ka s. Klinovu
(kod Prilepa).

5. novembar

Na pl. Bukoviku (kod Kieva) jedinice Grupe bataljona vodile vieasovnu borbu
protiv nadmonih nemako-balistiklh snaga iz Gostivara. a potom se. preko s. Zajasa. s. Tajmita i s. Osoja povukle za Kopaku.

0. novembar

Balistiko-nemake snage iz Gostivara zauzele Kievo posle ulinih borbi protiv

Debarskog omladinskog i slabijih delova 1. i 2. kosovsko-metohijskog partizansko
bataljona.
U s . Klinovu (u Mariovu) 2. bataljon 3. operativne zone N O V i PO Makedonije napao
bugarsku policijsku stanicu i odrao zbor sa seljacima. Poginula su 2 policajca i
zaplenjeno je B puaka.
U s. Orahu (kod Kumanova) delovi Skopsko-kumanovskog N O P odreda spalili
optinu i zaplenili 9 puaka. Dva dana kasnije bugarska policija jp za odmazdu
streljala 15 metana
U s. ICuklici (kod Kumanova) delovi Skopsko-kumanovskog N O P odreda
unitili
magacin eleznikog materijala za projektovanu prugu Kumanovo
- Custendil i
zaplenili 6 konja, 9 puaka, okn 200 kg. eksploziva i drugu opremu.

S. novembar

Stab grupe bataljona u zapadnoj Makedoniji traio od nemake komande u Strugi

da 14 istaknutih partijskih radnika koje su zatvorile bugarske vlasti pusti u z.amenu
za 14 zarobljenih nemakih oficira i vojnika.
U s. Radnji (kod Kavadaraca) partizanski bataljon Strao Pindur
zarobio 12
kontraetnika i pijuna (od kojih su trojica prila bataljonu). zaplenio 5 puaka, 3
pitolja. 4 lovake puke odrao zbor i formirao seoski NO odbor i seosku etu.

10. novembar

U s . Tabanovcu (kod Kumanova) Skopsko-kumanovski N O P odred spalio optinu i

zaplenio 25 puaka i drugu opremu, a potom poruio prugu n blizini sela i zapalio
4 vagona nemakog teretnog voza.
Na pl. Kozjak (kod Kumanova) stiglo iz zapadne Makedonije 19 boraca (preteno iz
skopskog i lipskog kraja) Sarplaninskog N O P odreda i ulo u sastav Skopsko-kumanovskor? N O P odreda.

11. novembar

U s. Slivovu (kod Ohrida) formirana 1 makedonsko-kosovska N O U brigada U njen

u sastav uli partizanski bataljon Mire Acev . Kievski (2. bataljon), 1. i 2. kosovsko-metohijski i Cela prateih orua G NOV i PO za Makedoniju. Poto je delegat VS NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo predao brigadnu zastavu, borci
i rukovodioci te brigade (koja ie predstavljala, u pravom smislu rei. brigadu bratstva 1 jedinstva, jer je u njoj bilo Makedonaca, Crnogoraca, Srba, Slovenaca i Sipara) uputili su pozdravni telegram vrhovnom komandantu drugu Titu.
GS NOV i PO za Makedoniju izdao naredbu da se u Prespi, od bitoljskog N O P
odreda Goce Delev, Prespansko-ohridskog N O P odroda Damjan Gruev, formira
partizanski bataljon Slevan Naumov.

12. novembar

13. novembar

U s . Veju i s. Besvici (kod Negotina na Vardaru) partizanski bataljon Strao Pindur spalio optinske arhive, zarobio nekoliko pripadnika kontraete i odrao politike zborove.
Ministarstvo unutranjih poslova bugarske vlade izdalo dva uputstva o borbi protiv
partizanskih jedinica i pozadinskih organizacija: podvlai odgovornost organa vlasti
u otkrivanju i unitavanju partizanskih jedinica, otro kritikujui
malodunost,
neenerginost, nesnalaljivost i strah tih organa, koji pred partizanima bee i naputaju sela; nareuje da se svuda formiraju seoske strae a oruje raspodeli proverenim ljudima.
603

1943. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1943.

Koci s. Vejca (blizu Tetova) bugarske poterne jedinice i balisti napali Sarplaninski
N O P odred. Odred se, posle vieasovne borbe, povukao u rejon s Str pen i s. Gotov Lie (na severoistonim padinama Sare), pretrpevi gubitke od 5 poginulih
i 4 ranjena.
74 15.

novembar U Kievu grupa boraca 1. makedonsko-kosovske N O U brigade izvrila prepad na

kasarnu nemakih vojnika a potom se, bez gubitaka, povukla iz grada.

Novembar .*

U zapadnoj Makedoniji formiran Stab grupe N O P odreda sa zadatkom da rukovodi

onim jedinicama na bivoj italijanskoj okupacionoj teritoriji koje nisu ule u sastav
1. makedonsko-kosovske udarne brigade ( N O P odredi S l a v e j , Drimkol i Malesija),
U s . Podvisu (kod K i e v a ) otpoeo rad osnovne kole u kojoj se nastava izvodila na
makedonskom jeziku.
Izmeu s. Radnje i s. Bohule (kod Kavadaraca) partizanski bataljon Strao Pindurnapao iz zasede bugarsku kolonu od oko 80 vojnika. Posle jednoasovne otre borbe,
u kojoj je imao 5 poginulih i 1 ranjenog, a bugarske jedinice 14 poginulih i nepoznat broj ranjenih, bataljon se povukao prema s Begnitu.
Kod s. Lukova, na putu Struga Debar, oko 20 boraca N O P odreda Malesija*
unitilo iz zasede (5 nemakih kamiona.

Ili. n o v e m b a r

Kod s. Izvora, s. Klenovca i s. Malkoveea 1 makedonsko-kosovska N O U brigada.

posle vrlo estokih borbi ovog i narednog dana, odbila nemako-balistike snage
koje su iz Kieva krenule da poprave mostove i prugu i oslobode put Kievo
Struga, kako bi obezbedile saobraaj sa Albanijom preko prevoja afa-sana,

17. novembar

Kod manastira Sv. Prohor Pinjski (blizu Kumanova) formiran 1 (kosovski) partizanski bataljon od dela Sarplaninskog N O P odreda i ete kosovskih partizana koja
je dotle dejstvovala u sastavu 1. junomoravskog N O P odreda.
Jake nemake i balistike snage iz Gostivara, posle tekih borbi protiv jugoslovenskih i albanskih partizanskih jedinica, ovladale Debrom, koji je od kapitulacije
Italije do ovog dana bio slobodan.
Kod s. Podvisa (blizu K i e v a ) delovi 1. makedonsko-kosovske N O U brigade unitili
iz zasede balistiku kolonu i elezniku kompoziciju ratnog materijala. Poginulo je
oko 30 balista, a ubijeno oko 15 konja iz komore i uniteno 6 kola i 1 kamion.

13. novembar

20. norembar

U s. Begnitu (kod Kavadaraca) partizanski bataljon

optine i zaplenio 14 puaka i 130.000 leva.

Strao Pindur

spalio zgradu

Po odluci CK K P M i GS N O V i PO za Makedoniju 1. makedonsko-kosovska NOU

brigada krenula sa slobodne teritorije Dcbarca za Pore i Azot (teritorija pod bugarskom okupacijom) sa zadatkom da se povee s jedinicama 3. operativne zone
NOV i PO Makedonije radi prenoenja teita dejstava u centralni deo Makedonije.
Brigada se sutradan, zbog velike komore koja je oteavala pokret, a posle krae
borbe protiv bugarskih graninih delova 1 policije n rejonu s, Piasnice i pl. Kozjaka
(kod Krueva), vratila u Debarca. Zarobila je 2 vojnika, razoruala 4 policajca i zaplenila mitraljez.
U okolini Kumanova, naredbom taba 5. operativne zone N O V i PO Makedonije,
Slaba I. kosovske operativne zone i predstavnika junomoravskih jedinica, formiran
Operativni tab za rukovoenje i koordinaciju dejstava makedonskih, junomoravskih i kosovskih jedinica na kumanovsko-vranjskom podruju.

1; 22. norembar

U Kumanovu bugarska policija, zahvaljujui provali, uhapsila oko 15 lanova KPJ,

medu kojima 2 lana MK K P M Kumanovo.

25. novembar

Skopsko-kumanovski NOP odred uputio proglas narodu kumanovskog i krivopalanakog sreza, u kome je razotkrio protivnarodni rad etnika Drae Mihailovia i
pozvao zavedene da napuste etnike i stupe u N O V i PO Makedonije.

2fi. novembar

Na mestu Careve livade (kod s. Vratnice, na putu Kaanik Tetovo) bugarski

policajci, vojnici i kontraetnici napali grupu boraca Sarplaninskog N O P odreda, te u
borbi ubili 2. ranili 1 i zarobili 7 boraca (zarobljenike zatim streljali).

30. novembar

Kod s. Zavoja, na putu Ohrid Resen. delovi bataljona Mire A e e v 1. makedonko-kosovske N O U brigade poruio drumski most.

604

1643. novembar

SLOVENIJA

novembar 1943.

Novembar k.

S N O odbor za Debarca otvorio 7 kola na slobodnoj teritoriji, u kojima se prvi put

nastava izvodila na makedonskom jeziku. Od kapitulacije Jugoslavije 1941. godine
ovde kole nisu radile.

Novembar

Spilski most na r. Crnom Drimu sruile jedinice Grupe odreda u zapadnoj Makedoniji, ime je saobraaj nemakih snaga na putu Struga Debar bio otean.
U Velesu formiran ilegalni mesni NO odbor od 5 lanova.
Komandant bugarskog garnizona u s. Demir-Kapiji izdao naredbu
predsedniclma
seoskih optina da ga redovno obavetavaju o pojavi i kretanju partizanskih jedinica. pod pretnjom da e biti spaljena sva naseljena mesta iji se stanovnici ne
pridravaju naredbi- i sa raduj u s partizanskim jedinicama.

SLOVENIJA
1. novembur

Kod s. M. Ilove Gore (blizu Grosuplja) nemaka kolona iz s. Zdenske

delove 5. slovenake udarne brigade I v a n Cankar-- 15. divizije N O V J
nake (ljubljanske) brigade 18. divizije NOVJ. ali je posle troasovne
ena u polazni garnizon. Poginula su 2 nemaka vojnika, dok su jedinice
5 mrtvih i 7 ranjenih.

Vasi napalo
i 10. sloveborbe odbaNOVJ imale

Kod s. Mlake (blizu Koevske Reke) jake nemake snage napale 1. bataljon 9 slovenake brigade 18. divizije NOVJ. Bataljon je, posle vieasovne borbe, izbegao
okruenje i povukao se u pravcu pl. Slovenskog vrha (kod Koevja).
U rejonu pi. V. Bele stene i pl. M. Bele stene (kod K o e v j a ) 2. slovenaka udarna
brigada L j u b o Sercer 1-1 divizije NOVJ napala nemaku motorizovanu kolonu i
juriem je prinudila da se vrati u s. Grarice. Poginulo je 10 i ranjen je vei broj
nemakih vojnika. Zaplenjen je teki minobaca.
2. novembar

Kod s. Stanovia delovi 18. slovenake (soke) brigade 27. divizije N O V J napali iz
zasede manju nemaku kolonu iz Kobarida, ali su se, posle vieasovne borbe, zbog
snane minobacake vatre povukli ka s. Breginju uz gubitke od 4 mrtva. Za odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka od oko 20 mrlvih, nemaki vojnici su spalili s. Stanovie.
U Jesenicama minerski vod
T r i g l a v Gorenjskog N O P odreda 3. (alpske) operativne zone N O V i PO Slovenije minirao i otetio lermocentralu, zbog ega je vie
dana obustavljena proizvodnja jesenike elezare

3. novembar

Kod s. M. Loga, Jelenovog leba i s. Leneka (blizu Ribnice) nemake snage iz s.

Grarica, s. Cabra i s. Sodraice napale 9. slovenaku brigadu 18. divizije N O V J i
4. bataljon 2. slovenake udarne brigade L j u b o Sercer 14. divizije NOVJ. Posle
vieasovne borbe slovenake jedinice su se, zbog nadmonosti neprijateljskih snaga,
povukle na pl. Veliki vrh i pl. Monevec.
Naredbom taba 3 (alpske) operativne zone N O V i PO Slovenije 3. slovenaka NOU
brigada Ivan Gradnik i Gorika NO brigada spojene u jednu brigadu: 3. slovenaku N O U brigadu I v a n Gradnik .
Kod s. Breginja 1. bataljon 18. slovenake (soke) brigade 27. divizije NOVJ napao
iz zasede nemaku kolonu iz Kobarida i naneo j o j gubitke od preko 50 mrtvih i ranjenih, ali se, zbog pristiglih nemakih pojaanja, morao povui na pl. Stol, zaplenivi 4 konja s tekim minobacaem.

4. novembar

Kod s. Gaberja i s. M. i V. Ilove Gore (blizu Grosuplja) 5. slovenaka udarna brigada Ivan Cankar 15. divizije N O V J i 10. slovenaka (ljubljanska) brigada 18. divizije NOVJ, posle vieasovnih otrih borbi protiv nemakih snaga iz s. Cuperka
i s. Rane, nanele neprijatelju znatne gubitke i potom se povukle ka s. iloevju,
uz sopstvene gubitke od 16 mrtvih i 11 ranjenih.
U blizini s. Crmonjice, s. Teke Vode i s. Stranskc Vasi 4. slovenaka udarna brigada Matija Gubec 15. divizije N O V J saekala u zasedama dve nemake motorizovane kolone koje su nadiralo iz Novog Mesta u pravcu Crnomelja i posle vieasovne borbe ili prinudila da se uz znatne gubitke povuku u s. Gotnu Vas.
Kod s. Podpreske (na pl. Monevecu) jaka nemaka kolona napala 2. bataljon 9.
slovenake brigade 18. divizije NOVJ. U vieasovnoj borbi bataljon se povukao
prema s. Belim Vodama, gde je bio okruen, pa se u toku noi, po grupama, probio
u pravcu s. Smuke i s. Tople Reberl (kod K o e v j a )

605

1943. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1943.

Kod s. Krtine (na putu Domale s. Trojane) 3. bataljon 6. slovenake udarne brigade Siavko Slander 4 (tajerske) operativne zone N O V i PO Slovenije napao iz
zasede manju nemaku motorizovanu kolonu. Posle krae borbe uniteni su kamion
s municijom, putniki automobil i motocikl. Poginulo je 10 nemakih andarma,
dok je bataljon imao 3 ranjena.
5. novembar

Kod s. Morava (blizu Domala) 3. bataljon 6. slovenake udarne brigade Siavko

Slander 4. operativne zone N O V i PO Slovenije napao iz zasede nemaku and
patrolu i posle krae borbe ubio 4, ranio 3 i zarobio 1 andarma.

Novembar p.

Naredbom taba 3 (alpske) operativne zone NOV i PO Slovenije italijanska partizanska brigada Triestina d'asalto reorganizovana u bataljon, koji je ukljuen u
sastav 19. slovenake NO brigade Sreko Koso vel u.
Slovenaka NO brigada Simon Gregori
brigade Sreko Kosovci

e. novembar

ukljuena u sastav

19. slovenake NO

U s. Loniei (kod S k o f j e I.oke) 1. eta Gorenjskog N O P odreda 3 (alpske) operativne

zone NOV i PO Slovenije napala nemaku patrolu i posle krae borbe ubila 4 i zarobila I nemakog vojnika.
U s . Beli (kod elezne Kaple) 2. eta Korukog bataljona 4 (tajerske) operativne
zone NOV i PO Slovenije zauzela na juris and. stanicu, ubivi 4, ranivi 4 i zarobivi 2 nemaka andarma, a zaplenivi mitraljez, automat i 20 puaka s municijom.
Kod s. Buinje Vasi (blizu Metlike) 1. bataljon 15. slovenake (belokranjske) brigade
15. divizije NOVJ nupao iz zasede nemaku motorizovanu kolonu. Poginulo je 14 i
zarobljeno 4 vojnika. Unitena su 2 kamiona i zaplenjen protivavionski mitraljez.

7 novembar

Kod s. Bana i s. Ria (blizu Kostanjevice) 3. bataljon 4. slovenake udarne brigade

Matija Gubec. 15. divizije NOVJ posle vieasovne borbe odbio napad nemake
kolone koja je nadirala iz Krkog, nanev.l j o j gubitke od 5 mrtvih i vie ranjenih.
Kod s. Globodola (blizu Mirne Pei) otpoele borbe jedinica 12. slovenake (tajerske
brigade 15. divizije NOVJ protiv nemakih jedinica iz Trebnja i Mirne Pei. U otrim
trodnevnim borbama nemake kolone su primorane da se, uz znatne gubitke, povuku u polazne garnizone.
Kod s. Senoea (blizu Divae) 1. bataljon 19. slovenake brigade Sreko Kosovel
27. divizije NOVJ napao iz zasede nemaku auto-kolonu. Poginuli su 4 nemaka via
oficira i 1 general.
Kod prevoja Vahte (na putu Novo Mesto Metlika) 3. bataljon 15. slovenake (belokranjske) brigade 15. divizije NOVJ unitio iz zasede dva nemaka vojna kamiona
i putniki automobil. U borbi je poginulo oko 30 nemakih vojnika i belogardista.
Na Komprejevom vrhu (kod Meice) jake nemake policijske snage napale Koruki
bataljon 4 (tajerske) operativne zone N O V i PO Slovenije. Posle etvoroasovne
borbe, u kojoj je pretrpeo gubitke od 4 mrtva, 3 ranjena i 55 zarobljenih, bataljon
se zbog nadmonosti neprijatelja povukao u pravcu pl. Urke gore.
U s . Plavama (kod Gorice) 17. NOU brigada Simon Gregori- 27. divizije NOVJ
napala nemako-italijansku posadu. U otroj borbi sva posada je izginula, sem 42
italijanska vojnika koji su zarobljeni.
Brigada je unitila postrojenja na . st.
drumski most i tunel, a zaplenila 5 mitraljeza i 30 puaka.

8. novembar

U s . Loniku (kod Gorice) delovi 17. NOU brigade Simon Gregori 27. divizije
N O V i PO Slovenije unitio and. stanicu. Poginuo je 1 i ranjena su 4 andarma.
U rejonu s. Sekira i pl. Makoveca nemaka kolona iz s. Roba (kod V. Laa). u
ijem je sastavu bilo i tenkova, napala 8. slovenaku brigadu Fran Levstik i 10.
slovenaku (ljubljansku) brigadu 18. divizije NOVJ. Posle vieasovne otre borbe,
u kojoj su neprijatelju naneti gubici od oko 30 mrtvih, a zbog nadmonosti neprijatelja brigade su se povukle u pravcu pl. Mokreca.

S/9, n o v e m b a r

U s. Loniku (kod Gorice) delovi 17. NOU brigade Simon Gregori 27. divizije
NOVJ iznenadnim juriem zauzeli kasarnu u kojoj su razoruali 9 italijanskih karabinijera.

9. novembar

U rejonu pl. Mokreca 8. slovenaka brigada Fran Levstik - i 10. slovenaka (ljubljanska) brigada 18. divizije NOVJ vodile vieasovne borbe protiv nemakih kolona
koje su napadale sa pravca s. Roba i s. Krvave Pei. Poto su odbile vie uzastopnih
neprijateljskih juria, brigade su se, zbog iznurenosti ljudstva i zbog nadmonosti
neprijatelja, povukle preko s. Ike u pravcu pl. Krirna (kod Borovnice).

606

1643. novembar

SLOVENIJA

novembar 1943.

10. novembar

Kod s. Ustja i s. Rakitne (blizu Borovnice) 8. slovenaka brigada Fran Levstik i

10. slovenaka (ljubljanska) brigada 18. divizije NOV.T vodile vieasovne borbe
protiv nemakih kolona iz Rakeka i Borovnice. Zbog premorenosli ljudstva brigade
su se. pod borbom, postepeno povlaile, a kasno nou odvojile su se od neprijatelja
i prebacile u s. Pikovnik (blizu Cerknice).

11. novembar

Naredbom G N O V i PO za Sloveniju rasformirana 3 (odnosno 20) slovenaka

(soka) NO brigada, a njenim sastavom popunjena 18. slovenaka (soka) NO brigada.
Izmeu s. Sv. Volbenka i s. Poljana (kod S k o f j e Loke) zaseda Gorenjskog N O P
odreda 3. operativne zone N O V i PO Slovenije unitila nemaki kamion s vojnicima.

12. novembar

Stab 3 (alpske) operativne zone N O V i PO Slovenije naredio potinjenim jedinicama da pojaaju borbu protiv ostataka Bele I Plave garde, koji su se posle kapitulacije Italije prikljuili nemakim jedinicama.

ledinice 15. divizije NOV.) napale nemaki garnizon N o v o Mesto, probile spoljnu
odbranu i delom snaga prodrle u grad Uline borbe u predgrau trajale su sve do
16. novembra, kada su jake nemake kolone iz Krkog, posle vieasovne borbe,
probile poloaje 12 slovenake NO brigade kod s. St. Petra i s. marjete i prodrle
u grad, a jedinice 15. divizije NOVJ povukle se i pristupile iroj blokadi mesta.

U. novembar

U s. Zeleznikarna (kod S k o f j e Loke) 2. bataljon 7. slovenake bdarne brigade France

P r e o m 26. divizije NOVJ napao nemaku and. posadu i posle vieasovne borbe
ovladao selom, zatim je, zbog prodora andarmerijskog bataljona. s tenkovima, lz
S k o f j e Loke, odustao od daljih napada.

15. novembar

U rejonu s. Ledino s. Vrsnik jake nemake snage iz Logateca, Idrije i s. Gorenje

Vasi napale 3. slovenaku udarnu brigadu Ivan Gradnik i 16. slovenaku brigadu
Janko Premrl Vojko 26. divizije NOVJ. Posle vieasovne borbo, u kojoj su neprl
jatelju nanele znatne gubitke, brigade su se zbog nadinonosti neprijatelja povukle
ka s. Podbrdu i s. Nemkom Rutu (kod Bohinjske Bistrice).
Kod . st. Sv. Jot (blizu K r a n j a ) minerski vod Grintavec* Gorenjskog N O P odreda
3 (alpske) operativne zone N O V i PO Slovenije minirao prugu i unitio lokomotivu
i vie vagona nemakog teretnog voza, zbog ega je 24 asa bio obustavljen saobraaj.
U s. Prelesju (blizu Gorice) 4 bataljon 17. slovenake (soke) brigade 27 divizije
NOVJ napao nemako-italijansku posadu i posle troasovne borbe zarobio 27 nemakih i italijanskih vojnika i zaplenio mitraljez, 3 p. mitraljeza i 26 puaka.
U s. St. Petru ob Nadii (kod Cedada) 1. i 2. bataljon 17. slovenake brigade Simon
Gregori 27. divizije NOVJ napali nemaku posadu jaine 60 ljudi, koja se posle
dvoasovne borbe povukla u pravcu Cedada. Poginula su 2 nemaka vojnika, a z.iplenjeno je: 2 minobacaa, p. mitraljez, automat i 3 puke s veom koliinom municije i druge opreme.

Novembar s.

Naredbom G N O V i PO za Sloveniju rasformirana 14. slovenaka (elezniarska)

NO brigada, a njenim sastavom popunjene jedinice 18. divizije NOVJ.

16. novembar

U s . Fuinama (kod S k o f j e Loke) delovi 16. slovenake brigade

Janko Premrl
Vojko 26. divizije N O V J napali nemaku posadu i proterali je u s. Gorenju Vas.

1". novembar

U s . Trebiji (kod Gorenje Vasi) 16. slovenaka brigada Janko Premrl V o j k o 26.
divizije NOVJ napala and. posadu i u kraoj borbi nanela neprijatelju gubitke od
oko 20 mrt%'ih i vie ranjenih, a potom se povukla u pravcu s. Stare Oselice.

IS. novembar

Jedinice 18. slovenake (soke) NO brigade 27. divizije NOVJ napale nemaku posadu u Tolminu i zauzele nekoliko objekata, ali su napad obustavile zbog jakog
otpora neprijatelja. Poginula su 24 nemaka vojnika i zarobljena su 2 bersaljera u
bunkeru na mostu, a zaplenjeni su mitraljez i 17 puaka.
U Benekoj Sloveniji i Gorikim brdbna jake nemake snage iz Gorice, Krmina,
s. St. Petra ob Nadii i Tolmina otpoele napade protiv jedinica 27. divizije NOVJ
U viednevnim borbama delimino su razbijene jedinice 17. slovenake (soke) NO
brigade dok je 18. slovenaka (soka) NO brigada vetim manevrima izbegla udare
nadmonih neprijateljskih snaga.
U rejonu s. Robinice s. Leskovice Crni vrh (kod Bohinjske Bistrice) nemake
jedinice iz s. Dave, Gorenje Vasi i Cerkna napale 16. slovenaku brigadu Janko
Premrl V o j k o i 7. slovenaku udarnu brigadu France Preern 26. divizije NOVJ
ali su posle vieasovne borbe uz znatne gubitke, odbaene u polazne garnizone.

607

1943. novembar
19. novembar

SLOVENIJA

novembar 1943.

Na pl. Ralitovecu 3. slovenaka udarna brigada Ivan Gradnik i 7. slovenaka

udarna brigada France Preern 26. divizije NOVJ, posle otre borbe, odbacile
jake nemake snage u polazne garnizone s. Zeleznike i Bohinjsku Bistricu, nanevi
im gubitke od 4 mrtva.
Kod s. Topolova (blizu Kobarida) nemake snage iz Cedada, posle vieasovne borbe,
razbile delove 17. slovenake N O U brigade Simon Gregori. Poginuo je politiki
komesar 27. divizije NOVJ Rudi Mahni, narodni heroj.

Hl/20, novembar

20. novembar

Izmeu Seane i s. Opina minerski vod 4. bataljona 19. slovenake brigade Sreko
Kosovci 27. divizije NOVJ minirao prugu i unitio lokomotivu i vie vagona.
- CK KP Slovenije uputio direktivu partijskim organizacijama u vojsci: da jaaju
borbeni dull i preduzimaju srnele akcije za unitavanje neprijateljskih snaga.
Kod Novog Mesta 5. slovenaka udarna brigada Ivan Cankar 15. divizije NOVJ,
posle vieasovne borbe, razbila nemaku kolonu koja je pokuala da se probije u
pravcu Mirne Pei i spoji s kolonom koja je nadirala iz Trebnja.

20 21.

novembar U s . Vuhredu (kod Dravograda) delovi Pohorskog N O P odreda 4 (tajerske) operativne zone N O V i PO Slovenije spalili zgradu el. stanice 1 unitili sva postrojenja,
lokomotivu i 8 vagona.

22. novembar

tab 3 (alpske) operativne zone N O V i PO Slovenije naredio jedinicama da preu

u protivnapade na nemako-belogardistika uporita i lako proire slobodnu teritoriju, u ruenjem komunikacija onemogue brze prodore nemakih jedinica na
osloboenu teritoriju.

23. novembar

U s . Grahovu (kod Cerknice) 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi 14. divizije NOVJ, u vieasovnoj borbi, unitila belogardistiku posadu. Poginula su 64 belogardista, a uporite je spaljeno.

24. novembar

U s . Stanjelu na Krasu (kod Seane) 4. bataljon 19. slovenake NO brigade Sreko

Kosovel 27. divizije NOVJ zaplenio u karabinijerskoj stanici 2900 sanduka municije,
2 p. mitraljeza i dosta druge opreme, poto su karabinijeri bez borbe pobegli
u Seanu.
U blizini s. V. Vodenica, s. V. Slatnika i s. G. Tekih Voda 4. slovenaka udarna
brigada Matija Gubec 15. divizije NOVJ vodila otre borbe protiv nemako-belogardistikih snaga koje su napale iz Novog Mesta i Kostanjevice. Posle vieasovne
borbe neprijatelj je, uz gubitke od 12 mrtvih i 40 ranjenih, prinuen da se povue
u polazne garnizone. Brigada je imala 4 ranjena.
Izmeu Litije i Zagorja minerski vod 4. operativne zone N O V i PO Slovenije minirao
prugu i unitio lokomotivu i 8 vagona teretnog voza, zbog ega je saobraaj bio
obustavljen dva dana.

20. novembar

U rejonu s. Tekih Voda i s. Skrjana jedinice 15. divizije NOVJ, posle teke vieasovne borbe, razbile nemako-belogardlstike snage i, uz gubitke, proterale ih u
Novo Mesto.
izaao prvi broj Partizanskog dnevnika, lista Osvobodilne fronte za Primorje
Gorenjsku.

27. novembar

Kod Zagorja (na pruzi Ljubljana Zidani Most) minerski vod 6. slovenake udarne
brigade Siavko Slander 4 (tajerske) operativne zone N O V i PO Slovenije unitio
nemaki transportni voz. Poginulo je oko 50 neprijateljskih vojnika, a saobraaj je
prekinut dva danu.

29 novembar

Delovi 4. slovenake udarne brigade Matija Gubec i 12. slovenake (tajerske)

brigade 15. divizije N O V J spretili pokuaj prodora nemako-belogardistikih snaga
Iz blokiranog Novog Mesta prema rnomelju i posle vieasovnih otrih borbi kod
Stranske Vasi, s. Rakovnika i s. G. i D. Lakovnice odbacili ih u polazni garnizon.
U varoici Novoj Stilti (kod Kamnika) 6. slovenaka udarna brigada > Siavko Slander
4 (tajerske) operativne zone N O V i PO Slovenije napala nemaku posadu i posle
troasovne borbe unitila dve otporne take. Istovremeno je 2. bataljon te brigade
izvrio demonstrativan napad na uporite s. G. Grad i tako spreio dolazak pojaanja u Novu Stiftu. Poginulo je 10 i zarobljeno 20 nemakih vojnika, a zaplenjenisu
mitraljez i 26 puaka.

COS

1943. novembar

SRBIJA

novembar 1943.

SRBIJA
1. novembar

U s . Konjuvcu (kod Leskovca) 1. junomoravska NO brigada i 2. i 4. bataljon 1. junomoravskog N O P odreda napali nou oko 400 vojnika nemakog 1. policijskog
puka. Poto ni posle troasovne borbe nisu uspele da zauzmu mesto (zbog jakog
otjxira iz utvrenih zgrada), jedinice su se povukle ka pl Radanu. Neprijatelj je
imao 8 mrtvih, a jedinice NOVJ 3 ranjena
Na putu S m e d e r e v o s. Suvodol delovi Kosmajskog N O P odreda Iz zasede unitili
nemaki kamion i ubili nekoliko nemakih vojnika.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Laarka Diverzantska grupa 1. sremskog N O P odredu
minirala prugu i otetila lokomotivu i 5 vagona nemakog brzog voza.

112. novembar

2. novembar

Kod Odvraenice (na pl. Goliji) grupa partizana biveg Kopaonikog N O P odred .
i simpatizera NOP-a (ukupno 56) razoruali 150 etnika i zaplenili 15 mitraljezu,
25 p. mitraljeza, vei broj puaka 1 municije. Som trojice, ostali etnici su puteni
kuama.
Kod Odvraenice (na pl. Goliji) formiran Ibarskl N O P odred, sastava: dve ete
Izmeu Stare Pazove i Indije Diveiy.ant.ska grupa l sremskog N O P odreda minom
izbacila iz ina nemaki teretni voz sa ratnim materijalom i unitila lokomotivu i
4 vagona.
PK K P J za Srbiju uputio OK K P J za Poarevac pismo u kojem zahteva da Poarevaki N O P odred izvodi krupnije akcije protih okupatora i diverzije ria saobraajnim objektima, te da taj odred ojaa, kako bi se ostvarila zamisao o formiranju
brigada i u ovom delu Srbije.
U s. Ranilovi (kod Aranelovca) upali delovi 70 peadijskog puka bugarske 2 divizije i streljali 27 seljaka, a 100 seljaka odveli u zatvor kao taoce.

3. novembar

Na Sar-planini otpoelo trodnevno partijsko savetovanje kome su prisustvovali lanovi Oblasnog komiteta i delegati sreskih komiteta K P J s Kosova i Metohije. Na
savetovanju su formirana dva oblasna komitela K P J : jedan za Kosovo, drugi za
Metohiju; dotadanji Oblasni komitet je dobio naziv: Pokrajinski komitet a P r i v r e meni GS N O P odreda i dobrovoljake Vojske za Kosovo i Metohiju preimenovan u
Glavni tab NOV i PO za Kosovo i Metohiju". Odlueno je da se PIC K P J i Glavni
tab N O V i PO za Kosovo i Metohiju prebace sa Sare u albansku Ma lesi ju radi
organizovanja i odravanja oblasne konferencije i izbora Oblasnog NO odbora.
Kod s. Raevca (na pi. V. Jastrepcu) Rasinski N O P odred i delovi 3. bataljona 1 junomoravskog NOP odreda odbili napad jedne bugarske ete iz s. V. Plane.
Druga dalmatinska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ prela r.
Uvac. Ona je do 5. novembra oistila od etnika sela: Boetie, Bukovik. Trudovo i
Stilkovo. etnici su preko Cemernice pobegli u pravcu Moravice.

311. novembar

Na Palisadu (kod Cajetine) 4. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ napala oko dve bugarske ete i nanela im gubitke od oko 100 mrtvih i ranjenih, ali
nije uspela da zauzme jaka utvrenja. Gubici brigade 4 mrtva i 11 ranjenih.

6. novembar

Nu severnlm padinama Sar-planine ponovo formiran Sarplaninski N O P ocired i

novopridolog ljudstva, desetine boraca Sarplaninskog N O P odreda koja je tu ostala
po odlasku glavnine ka Dcbru i oko 40 crvenoarmejaca koji su pobegli iz nemakog
logora u UroSevcu.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja Diverzantska grupa 1. sremskog N O P odreda
minirala prugu i otetila lokomotivu i 7 vagona teretnog voza.
Izmeu s. Martinaca i s. Laarka (kod Srem. Mitrovice) Diverzantska grupa 2. sremskog N O P odreda minirala prugu i unitila lokomotivu i 5 vagona transportnog voza,
usled ega je saobraaj prekinut 2 dana.
Izmeu s. Nove Pazove i s. Batajnice (kod Zemuna) Diverzantska grupa 1. sremskog
NOP odreda minirala prugu i unitila lokomotivu i 6 vagona putnikog voza.

Novembar p.

Na Sar-planini obrazovan pratei odred od oko 60 boraca, koji je grupu Makedonaca

i englesku misiju od 4 lana prebacio preko Skopske Crne gore u Crnu travu, gde
se stavio na raspolaganje Stabu kosovske operativne zone N O V i PO Kosova 1
Metohije.
' Po drugom i/.voru preimenovanje Je lzvrteno u aprilu.

60S

1943. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1943.

U rudniku uglja Avramica (kod Zajeara) 2. bataljon Zajearsko-timokog NOP

odreda poruio postrojenja, te rudnik onesposobio za proizvodnju do kraja rata
U s. Crnoj Travi (kod Vranja) formiran optinski NO odbor.
6/7. n o v e m b a r

U s. Ljubiu (kod Cajetine) 2. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ napala oko 300400 bugarskih vojnika. Zbog jakog otpora neprijatelja
l zbog nepovoljnijeg poloaja ona se u zoru povukla ka Medveem brdu i Borovoj
glavi, uz gubitke 7 poginulih i 34 ranjena. Neprijatelj je imao oko 25 mrtvih 1 30
ranjenih.
Grupa boraca 1. sremskog N O P odreda upala u utvreno s. Beoin (kod Petrovaradina) i u jednoj kui bombama ubila 8 1 ranila 10 nemakih oficira i vojnika.

7. novembar

Izmeu s. Kuzmina i s. Kukujevaca (kod Sida) grupa boraca 2. sremskog NOP odreda iz zasede napala na pruzi nemaku patrolu od 10 vojnika i ubila 2 a 1 tee
ranila. Za odmazdu, nemake vlasti su na tom mestu 9. novembra streljale 20 lica
iz Kuzmina.
U s. Mokroj Gori (na pruzi Uice Viegrad) dva bataljona 1. krajike N O U brigade napali oko 200 nemakih vojnika, koii su se, posle otre borbe, probili i odstupili ka Uicu.

10/11. novembar

11. novembar

12. novembar

Na putu Surdulica Trn bataljon 2. junomoravskog N O P odreda posekao 30 tt

stubova 1 ubio 1 1 zarobio 1 bugarskog vojnika.

Na Kamenitom brdu (jugoistono od Bele Crkve, na rumunskoj teritoriji) rumunski

andarmi iznenada napali Junobanatskl N O P odred, ali se ovaj probio iz okruenja,
uz gubitke od 2 poginula i 3 ranjena, i prebacio u rejon Karnijaka (k. 380), u novi
logor.
Iz Srbije, preko s. Sremice (kod Beograda), izbio na r. Savu i prebacio se u Srem
2. bataljon 1. sremskog odreda N O V i PO Vojvodine (Sremski bataljon).

13. novembar

PK K P J za Vojvodinu uputio partijskim rukovodstvima u pozadini i vojsci direktivu

za dalje jaanje partijskih organizacija.

14. novembar

Po naredbi GS N O V 1 PO za Vojvodinu formiran Diverzantski udarni bataljon GS

N O V i PO za Vojvodinu.
U s . Guvnltu (na pl. Kopaoniku) etnika 2. studenika brigada I jedan letei bataljon napali 1 razbili Ibarski N O P odred, nanevi mu gubitke od 17 mrtvih. Odred
ie potom dejstvovao jednom grupom u Metohiji a drugom u dolini r. Ibra.
U blizini . st. Martine! (kod Srem. Mitrovice) nemake jedinice streljale 80 rodoljuba
doteranih iz logora u Zemunu.

15. novembar

U s . Obreu (u junom Sremu) delovi 1. sremskog N O P odreda napali nemaku posadu i u etvoroasovnoj borbi zauzeli nekoliko bunkera, ali su se zbog nadmonosti
neprijatelja morali povui, nretrpevi gubitke od 9 mrtvih. Gubici neprijatelja:
3 mrtva, 3 ranjena i 1 zarobljen.

Novembar p.p.

U sastavu 1. junomoravskog N O P odreda formiran i 5. bataljon (gornjojablanikii.

U s . Grgurima (kod Prokuplja) 1. junomoravska NO brigada razbila jednu etniku
brigadu i nanela j o j gubitke od 10 mrtvih I 4 zarobljena.

Novembar s

U s . Slavniku (kod Lebana) formiran ONO odbor za okrug leskovaki i topllkl (srezovi: leskovaki, jablaniki, prokupakl, dobriki i kosanlkl).

Novembar d.p.

Sarplaninski N O P odred, u pokretu sa Sar-planine ka L j u m i (kod Kuksa u Albaniji)

i Debru, vodio otre borbe izmeu s. Jainca (kod Kaanika), s. G. Sela, s. G. Ljubinja i s. Manastirice (kod Prlzrena) protiv poternih balistikih, bugarskih i nemakih jedinica. Najzad, posle borbi s nadmonim neprijateljskim snagama na
padinama Kobilice (kod Prizrena), on se, iscrpen i oslabljen, povukao u Siriniku
upu, gde je jedan deo (oko 25 boraca) ostao, a manje grupe su pole u rejon
Uroevca.

16. novembar

U s . V. Siljegovcu (kod Kruevca) 1. junomoravska NO brigada, 3. bataljon 1. junomoravskog N O P odreda i Rasinski N O P odred napali i razbili oko 450 etnika
Rasinskog korpusa. U neprekidnoj borbi do 18 asova idueg dana poginulo je 70
i zarobljeno 150 etnika. Brigada i odred su imali: 2 mrtva i 6 ranjenih. Zaplenjeno
je preko 200 puaka i drugog materijala.

610

1843. novembar

SRBIJA

novembar 1943

Kod s. Jakovca (blizu Knjaevca) Zajearsko-tlmoki N O P odred razbio etniku

Timoku brigadu i naterao je u panino bckstvo.
16/17. novembar

Kod s. Kremana (blizu Titovog Uica) jedinice 5. udarne divizije NOVJ napale utvrene poloaje bugarskih vojnika, ali nisu uspele da ih zauzmu, pa su se u zoru povukle u pravcu s. Mokre Gore. Poginuli su 4 bugarska vojnika i 1 oficir

17. novembar

OK K P J za Kragujevac zavrio trodnevno savetovanje na kome je pretresao organizaciono pitanje Partije, politiko-prosvetni rad, rad Partije na vojnoj liniji, stanje
NO odbora, organizacije SKOJ-a i USAOJ-a, rad AFZ-a, te odredio nove zadatke.
Kod s. Stepoe (na putu Kruevac Brus) delovi Rasinskog N O P odreda napali kamion s nemakim vojnicima. Vojnici su uspeli da pobegnu, ali je kamion spaljen.
Diverzantska grupa 2. junomoravskog N O P odreda minirala prugu Vranje R:
stovac i unitila lokomotivu i 6 vagona.
Kod . st. Mramorak (blizu Kovina) jedan vod Junobanatsko,". N O P odreda zapalio
magacin s nekoliko vagona penice i suncokreta.

18. novembar

U s. Zdravinju (kod Kruevca) etniki Rasinski korpus (oko 1200 etnika) napao
1. junomoravsku NO brigadu. Brigada je, posle vieasovne borbe, protivnapadom
razbila etnike 1 odbacila ih ka r. Rasini. etnici su imali gubitke od preko 30 mrtvih
1 20 ranjenih. Brigada je imala 4 poginula i 7 ranjenih. Zaplenjeni su 2 minobacaa
I mitraljez, 4 p. mitraljeza, 50 puaka i vea koliina municije.
U s. Vujanovu (kod Lebana) formirana Komanda Vojnog podruja za leskovaki
okrug, u iji je sastav, do 25. novembra, ulo 9 komandi mesta.

20. norembar

Kod s. Ba (blizu L j i g a ) 1. umadijski N O P odred odbio napad dolova etnikog 2

rnvnogorskog korpusa 1 odbacio ih prema r. Duinl.
Kod s. Jasenova (blizu Bele Crkve) grupa boraca Junobanatskog N O P odreda razoruala strau kod mlina i zaplenila 5 puaka.

20121. novembar
21. novembar

Po zahtevu GS N O V i PO za Vojvodinu 1. vojvoanska NOU brigada se prebacila

iz istono Bosne, preko r. Save, u Srem i smestila u umu Lisniku (kod Srem. Rae).
J s. Bucima (kod Kruevca) formirana 2 junomoravska NO brigada, u iji su
ustav uli: Udarni bataljon Rasinskog N O P odreda, 2 (Jablaniki) bataljon I. junomoravskog N O P odreda i Omladinski bataljon 2. junomoravskog N O P odreda.
Va pl. Jastrepcu, od 3. bataljona 1. junomoravskog N O P odreda, formiran Jastrebaki N O P odred, sastava: tri bataljona.
U rejonu s. Gardinovaca (kod Tltela) grupa mesnih ilegalaca i rodoljuba razoruala
odeljenje maarskih graniara i zaplenila pukomilraljez i 12 puaka.

22. novembar

Nemako uporite u s. Grgurevcima nr.pale jedinice 1. vojvoanske NOU brigade

Posle 36-asovne borbe protiv oko 300 policajaca i folksdojera, one su zauzele bunkere i vei deo sela i odbile intervenciju nemakih jedinica iz Srem. Mitrovice i
Rume, pri emu su neprijatelju nanele gubitke od oko 60 poginulih, unitile 3 kamiona i zaplenile 2 protivtenkovska topa, 4 mitraljeza, 5 automata, 60 puaka i dosta druge opreme. Zatim su se. zbog znatnih gubitaka i zbog pristizanja novih neprijateljskih pojaanja s tenkovima, povukle u pravcu s. Leimira. na padinama
Kruke gore.
Iz s. Pretrenje (na pl. Jastrepcu) otpoeo mar 1. junomoravske NO brigade prekv
Zap. Morave i Sumadije za istonu Bosnu. Njen mar je trajao do 12. decembra,
kada se ona prebacila preko r. Drine i uspostavila vezu s 15. majevikom NO brigadom 17. divizije NOVJ.
Nemako-etnike jedinice odbacile delove 10. krajike udarne brigade 5. udarno
divizije iz Nove Varoi 1 ule u grad.

22. novembar

24. novembar

U s. V. Plani (kod Prokuplja) 2. junomoravska NO brigada napala bugar ku posadu

jaine bataljona. U borbi, koja je voena od 9 do 15 asova, bugarski vojnici su izbaeni iz sela. ali su se, pod zatitom pristiglog pojaanja i uz podrku avijacije,
izvukli ka Prokuplju. Gubici brigade: 2 poginula i 6 ranjenih.
Na Tometinom polju (kod Kosjeria) 1. umadljska NO brigada, na maru za istonu
Bosnu, odbila napad etnike Poeke i Crnogorske brigade, zatim nastavila mar
ka Kosjeriima (zajedno sa aanskim N O P odredom Dragia Miovi- koji je uao
u njen sastav).

611

1943. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1943.

24/25. novembar

U s . Milutovcu (kod Kruevca) 1. junomoravska NO brigada, odbila napad oko 600

etnika koji su u zoru ponovili napad. U borbi voenoj erlog dana je odbacila etnike i nanela im gubitke od preko 30 mrtvih i 40 zarobljenih, uz sopstvene gubitke
od 2 mrtva i 4 ranjena.

25. novembar

Prva umadijska NO brigada, posle krae borbe protiv etnika, zauzela Kosjerle,
a potorn odbila napad nemake motorizovane kolone koja je od Uica pokuala da
se probije u Kosjerie. Brigada je produila pokret ka r. Drini.
Iz Nia otila u Ozrenski N O P odred 23 srednjokolca, veinom lanovi SKOJ-a.

26. novembar

ONO odbor za leskovako-topliki okrug i tabovi 2. junomoravske NO brigade I

1. junomoravskog N O P odreda izdali proglas o izdajnikom radu Milana Nedia
i Drae Mihailovia, pozivajui nasilno moblllsane da napuste izdajnike i da stupaju
u NO vojsku
Na Gledikim planinama 1. junomoravska NO brigada odbila napad etnika Zike
brigade i nanela joj gubitke od 2 mrtva, 12 ranjenih i i zarobljena (meu kojima
su i 2 komandanta bataljona). Gubici brigade- 5 ranjenih.
U s . Planln. Grabovu (kod Iloka) 1. i 2. bataljon 1. vojvoanske N O U brigade napali
ustaki bataljon i prolerali ga ka severu, nanevi mu gubitke od 2 poginula l 4 ranjena. U selu je osloboeno oko 400 uhapenih ljudi. Gonjenje ustaa preuzeo je
3. bataljon, koji je uspeo da neprijatelja protera i iz s. Banotora.
U s. Trnjanu 1 s. Nabrdu (kod Poarevca) delovi Poarevakog N O P odreda napali
grupu elnika koja je hapsila seljake. etnici su proterani uz gubitke od 3 mrtva
i 6 ranjenih, a zatvorenici su osloboeni.
Kod s. Selevca (blizu Smedereva) bataljon Kosmajskog N O P odreda razbio udruene
delove SDS i etnike, naneo im gubitke od 15 mrtvih i 20 ranjenih i prisilio ih da
se povuku ka Smederevu. Gubici bataljona: 2 poginula i 2 ranjena,

26/27. novembar

Novu Varo ponovo zauzela 4. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ.
Izmeu Kadinjae i s. Zaglavka (na putu Titovo Uice Bajina Bata) 1. umadijska NO brigada savladala otpor oko 500 nemakih vojnika 1 delova etnikog Zlatiborskog korpusa, a potom se probila prema pl. Tari, gde je istog dana uhvatila vezu
s jedinicama 5. udarne divizije NOVJ.

27. novembar

U blizini s. Vinjieva (kod Srem, Rae), u borbi protiv nemake tenkovske kolone.
delovi 2. sremskog N O P odreda unitili 1 tenk.
U s . Leimiru (kod Srem. Mitrovice) nemake jedinice streljale 100 metana, minama
otetile crkvu i popalile vie kua.
Na . st. Kriva Roka (na pruzi G. Milanovac L j i g ) 1. umadijski N O P odred demolirao ureaje.

29. novembar

Na putu izmeu s. D. Sutornje i s. Trenjevice (kod Aranelovca) etniki Korpus

gorske garde napao 1. junomoravsku NO brigadu. Brigada je uspela da razbije i
odbaci etnike, a potom je produila pokret ka s. Bosuti.
Izmeu s. Balajnice i s. N o v e Pazove (kod Zemuna) delovi Diverzantskog udarnog
bataljona GS NOV i PO za Vojvodinu minirali prugu i unitili lokomotivu i 7 vagona nemakog brzog voza.
U blizini s. Surina (kod Zemuna) Diverzantska grupa 1. sremskog NOP odreda
minom razruila most na kanalu Galovici, te za due vreme oteala saobraaj izmeu
Zemuna i Rume.
Izmeu s. Aanje i s. Obrea (u junom Sremu) delovi 1. sremskog N O P odreda ubili
iz zasede 7 i zarobili 20 nemakih vojnika.

Novembar k.

Kod s. Labukova (blizu Sokobanje), od boraca Ozrenskog N O P odreda i od novodolih omiadinaca iz Nia (23), s. Trnave (17) i s. Huma (20). formiran Ozrenski partizanski bataljon, sastava: tri ete.
PK K P J za Srbiju formirao Okruno poverenitvo KP.T i poverinitvo SKOJ-a
za topliki okrug, kao i dva SK K P J (za deo dobrikog i prokupakog i deo prokupakog i jastrebakog sreza). Poverenitvu je stavljeno u zadatak da uskoro preraste u OK KPJ za topliki okrug i oformi nove sreske i druge nie komitete.
Kod s. Koelja (blizu Knjaevca) Zajearsko-timoki N O P odred razbio etniku
timoku brigadu, jaine oko 250 etnika. Odredu se prikljuio manji broj etnika,
dok je veina otila kuama.

612

1943. novembar

SRBIJA

novembar 1943.

U s . Gajtanu (kod Lebana) formiran optinski NO odbor.

Novembar

U s . Vraevu Gaju (kod Bele Crkve) grupa boraca Junobanatskog N O P odreda napala optinu i policijsku stanicu, te zarobila 10 policajaca, zaplenila 10 puaka s municijom i zapalila optinsku zgradu.
U s . Paragama (kod Ba. Palanke) maarske jedinice i policija uhapsila 25 rodoljuba,
a u s. Silbau lanove MK KP.T. Zbog neprekidnih akcija maarskih vlasti i zbog
drugih tekih uslova. grupa od 11 boraca 3. bako-baranjskog N O P odreda se prebacila na Fruku goru, a manji deo. s komandantom, i dalje je ostao u Bakoj. Poginuli su politiki komesar 3. bako-baranjskog N O P odreda (u s. Paragama), sekretar SK K P J za bakopalanaki srez (u s. Silbau) 1 3 lana Partije (u Ba. Palanci).
U s . Kruici (kod Bele Crkve) delovi Junobanatskog N O P odreda napali policijsku
stanicu, ubili 2 nemaka podoficira i zaplenili 30 puaka. U sukobu je poginuo 1
komandant Junobanatskog N O P odreda.
Na Crnoj uki (na pl. Jastrepcu) poginuo komandir omladinske ete Rasinskog N O P
odreda Branko Perii Bada, narodni heroj.
U partizanske jedinice u Sremu i istonoj Bosni stupilo dobrovoljno 820 novih boraca iz rumskog sreza.

Decembar

DOGAAJI
1. decembar

OPSTFG

KARAKTERA

V N O V i POJ obavestio tab 3. udarnog korpusa NOVJ u istonoj Bosni: Vrhovna

komanda saveznikih snaga u Kairu zamolila V NOV i POJ da prihvati saveznike
oficire koje ona povlai iz tabova Drae Mihailovia. U vezi s tim, V je naredio
tabu korpusa da oficire prihvati, najbolje primi i obezbedi od etnikih zaseda,
a o ovom nareenju obavesti sve svoje jedinice.
Vrhovni tab N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da snagama jedne
divizije dejstvuje na komunikaciji Biha G. Lapac Srb Knin.

2. dtcembar

U rejonu Pljevalja, po nareenju V N O V i POJ, od vojnika italijanskih divizija

Venecija i Taurinenze, formirana italijanska partizanska divizija Garibaldi(sastava: tri brigade od po etiri bataljona), koja je stavljena pod komandu taba
2. udarnog korpusa NOVJ.

4. decembar

List Asoljeted pres objavio sastav Nacionalnog komiteta osloboenja Jugoslavije.

uz komentar: da N O V i POJ ima oko 200.000 boraca, koji se portvovano i nesebino
bore protiv nemake vojske, dok etnici, kojih jedva ima 30.000, otvoreno sarauju
sa okupatorom.
Izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije odbila zahtev vlade SSSR-a da se u SSSR-u
formiraju jugoslovenske vnzduhoplovne jedinice od vojnih zarobljenika iz NDH,
s obrazloenjem da je ljudstvo predvieno za formiranje ovih jedinica prekrilo
zakletvu kralju i stupilo u slubu nemakih okupatora.

5. decembar

Radio-Zeneva objavio sasatav Nacionalnog komiteta osloboenja Jugoslavije.

Njujork tajms objavio lanak Partizani obrazovali jugoslovensku vladu u kome
se govori o Drugom zasedanju AVNOJ-a i obrazovanju NKOJ-a u svojstvu privremene vlade.
V N O V i POJ uputio tabu 3. udarnog korpusa NOV.T direktivu da na svom sektoru
uvrsti NO odbore, komande mesta i komande vojnih podruja, obaveStavajui ga
o namerama Nemaca da iz Tuzle, Sarajeva i Mostara prodru na osloboenu teritoriju.

Decembar p.

Predsednik Vinston Ceril, u ime britanske vlade, otkazao zvaninu pomo etnicima
Drae Mihailovia zbog njihove saradnje sa okupatorom.
Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril pozvao u Kairo, na referisanje, efa
angloamerike misije pri V N O V 1 POJ generala Maklina. Posle toga on je pokrenuo novu akciju za kompromis izmeu N O V i POJ i elnita.

S. decembar

V NOV i POJ obavestio tab 2. udarnog korpusa NOVJ o razvoju vojnopolitike

situacije u zemlji i naredio mu da njegove jedinice prodru na podruja gde nema
jedinica N O V i tu pojaaju politiki rad. orgonizuju zborove i druge manifestacije,
stvaraju pozadinske vojne ustanove i N O P odrede i otvaraju vojnike i politike
kurseve i kole.
CK K P J uputio G NOV i PO za Makedoniju i delegatu CK K P J i V N O V i POJ
Svetozaru Vukmanoviu Tempu direktivu u kojoj preporuuje politiku saradnju i
rn/.menu iskustava s narodnooslobodilakim pokretima Albanije, Bugarske i Grke
Vrhovni komandant N O V i POJ u svom pismu G N O V i PO za Sloveniju istakao
da su slovenake jedinice u toku nemakih ofanzivnih operacija u severozapadnom
delu Jugoslavije od sredine septembra do sredine novembra 1943. postigle izvanredne rezultate i da e one biti u stanju ne samo da lako ree sva pitanja u Sloveniji nego i da potpomognu u reavanju situacije na drugim sektorima. Zato je on
Glavnom tabu dao direktivu da delom snaga prodire ka Gorskom kotaru. Zagorju,
Slovenakim goricama i Trstu.

8. dccembar

Ameriki asopis Krien sajens monitor (Christian sience monitor) objavio vest
o Drugom zasedanju AVNOJ-a, sa opirnim pregledom borbi jedinica NOV i POJ
u protekloj godini.

615

1943. decembar

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A

decembar 1943

Zamenik ministra inostranih poslova V. Eritanije Riard Lou izjavio pred Donjim
domom da njegova vlada podrava u Jugoslaviji sve snage koje se bore protiv okupatora i da se partizanima ukazuje vea pomo nego Drai Mihailoviu, poto se
partizani bore znalno vie.
V NOV i POJ naredio tabu 3. udarnog korpusa N O V J da dekoncentrie jedinice
i manevrom izbcgne jae grupisanje na glavnom pravcu nastupanja neprijatelja,
ne dozvoljavajui opkoljavanje i nepotrebne gubitke.
9 decembar

Na konferenciji za tampu u Vaingtonu ministar spoljnih poslova S A D Kordel Hal

izjavio da vlada S A D priznaje kralja i izbegliku vladu Kraljevine Jugoslavije kao
vrhovnu vlast, da je oblik dravnog i politikog ureenja Jugoslavije stvar budunosti, o kojoj e odluili jugoslovenski narodi, i da e vlada S A D pomagati i etnike
i partizane.
Njujork tajms objavio napis povodom Drugog zasedanja AVNOJ-a, istiui da je
sada uspostavljen nezvanian kontakt politike prirode izmeu saveznikih vlasti i
nove privremene vlade marala Tita u partizanskoj Jugoslaviji.
V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da odmah otpone prebacivanje
tekih ranjenika na ostrva, a prvenstveno na Vis, odakle e biti prebaeni brodovima za Italiju.

10. decembar

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril primio u Kairu kralja Petra II Karadorevia i predsednika izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije i saoptio im da
Drau Mihailovia treba otpustiti, jer sarauje sa okupatorom.
Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio svim jedinicama NOV i
POJ da, povodom neprijateljskih zimskih operacija 1943 44. u centralnom delu Jugoslavije. na celoj teritoriji izvode jo smelija ofanzivna dejstva protiv okupatora
i njegovih slugu ustaa, etnika i drugih kvislingovaca.

deccmbar

Centralna uprava Jugoslovenske narodne odbrane, sa seditem u Montevideu u

Urugvaju, uputila izbeglikoj vladi Kraljevine Jugoslavije pismo u kome u ime
300.000 iseljenika u Junoj Americi zahteva da se Draa Mihailovi izjasni zn borbu
protiv okupatora, a ukoliko to ne uini, vlada treba da ga se odrekne.
Londonski list Dejli vorker objavio lanak u kome odaje priznanje jedinicama
NOV i POJ i narodnooslobodilakoj borbi naroda Jugoslavije.
U Hrvatskom zagorju, po nareenju V NOV i POJ, formirana 32. divizija NOVJ,
u iji su sastav ule N O U brigade ^Braa Radi i Matija Gubec.

13. decembar

Vlada SSSR-a izdala zvanino saoptenje povodom odluka Drugog zasedanja

AVNOJ-a, u kome, pored ostalog, stoji: Na ove dogaaje u Jugoslaviji, koji su nalili na povoljan odaziv u Engleskoj i SAD, vlada SSSR gleda kao na pozitivne injenice, koje pomau daljoj uspenoj borbi naroda Jugoslavije protiv hitlerovske
Nemake. Oni, takoe, svedoe o ozbiljnom uspehu novih voa Jugoslavije u ujedinjenju svih nacionalnih snaga Jugoslavije. Zatim se kae: da su etnici nanosili
letu borbi naroda Jugoslavije, pa je stoga njihova delatnost naila na negativan
stav SSSR-a; da e vlada SSSR-a, u cilju dobijanja detaljnijih obavetenja o operacijama N O V i POJ, uputiti vojnu misiju u Jugoslaviju.

14. decembar

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito pohvalio 4. udarnu diviziju 5. udarnog korpusa N O V J za veliku upornost i junatvo u izvravanju zadataka postavljenih njegovom dnevnom zapoveu od 10. decembra 1943.

1. decembar

Ministar inostranih poslova S A D Kordel Hal obavestio ambasadora izbeglike vlade

Kraljevine Jugoslavije da vlada S A D ne podrava politiku vlade V. Britanije u
odnosu na N O P i da nee vriti pritisak m izbegliku vladu da se odrekne Drae
Mihailovia.

IH. decembar

Crvena armija otpoela zimske operacije.

CK K P J uputio direktivu svim partijskim i vojnim rukovodstvima da se i na neosloboenoj teritoriji organizuju konferencije i sastanci, kao i da se ilegalnom tampom i usmenom agitacijom populariu odluke Drugog zasedanja AVNOJ-a i istakne
znaaj Nacionalnog komiteta narodnog osloboenja Jugoslavije na elu s generalnim
sekretarom K P J Josipom Brozom Titom.
21. decembar

ni*

Ambasador SSSR-a u Londonu pismeno saoptio britanskom ministru spoljnih

poslova da sovjetska vlada doli gledite britanske vlade da je u interesu borbe
jugoslovenskih naroda protiv nemakog okupatora potrebno da N O P i monarhija
pokuaju da nadu osnovu za saradnju i da je spremna da uini sve to je moguno
da se nae kompromis izmeu ovih dveju strana.

1843. decembar

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A

decembar 1943.

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 3. udarnog korpusa
NOVJ da dekoncentrie jedinice i jedar, deo prebaci na Romaniju.
22. ecembar

Naredbom VS N O V i POJ formiran 9. korpus NOVJ. u iji su sastav uli: 31. i 30

divizija NOVJ. svi odredi i komande podruja u Slovenakom primorju, Gorenjskoi
i zapadnoj Korukoj. Istom naredbom je rasformirana 3 (alpska) operativna zona
NOV i PO Slovenije i preimenovana 26 divizija (triglavska) u 31. diviziju a 27. divizija u 32. diviziju 9. korpusa NOVJ (kojn krajem januara 19 !4 dobija naziv 30. divizija NOVJ).

23. decembar

Postignut sporazum izmeu Vrhovne komande saveznikih snaga za Sredozemlje I

predstavnika Nacionalnog komiteta narodnorr osloboenja Jugoslavije o prihvatu
izbeglica Iz Jugoslavije, njihovom prebacivanju za severnu Afriku i stvaranju
zbegova.
Odlukom CK K P J ukinuti politodeli pri tabovima brigada u 2. udarnom korpusu
NOVJ a formirani politodeli pri tabovima divizija

25. decembar

Ministarstvo inostranih poslova V Britanije uputilo predvodniku britansk vlado

Vinstonu Cerilu telegram sledeo sadrine: Naa politika mora da se osloni na
tri nova faktora: Partizani e zavladati u Jugoslaviji. Oni su za nas u vojnom pogledu od tako velike vrednosti da im moramo pruiti punu podrku. Vojni razlozi
vaniji su od politikih. U najveoj meri moe se posumnjati u tanost shvatanja
da monarhiju i dalje treba smatrati elementom jodinslva u Jugoslaviji.
Ambasador V. Britanije kod izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije u Kairu uputio
svojoj vladi telegram u kome se kae: Partizani e biti vladari J u g o s l a v i j e . . . Sasvim je sumnjivo da li se u Jugoslaviji moe i dalje monarhija da smatra kao
elemenat ureenja.
VS N O V i POJ Izdao naredbu da se radna snaga i provozna sredstva trae od NO
odbora, a u hitnim sluajevima mogu se mobilisati od komandi mesta i vojnih
podruja ili od tabova operativnih jedinica.

28. decembar

29. decembar

Vrhovna komanda saveznikih snaga /a Sredozemlje uputila poziv Vrhovnom tabu

NOV i POJ da u Italiju l Egipat poalje ljudstvo predvieno za formiranje vazduhoplovnih i tenkovskih jedinica NOVJ.
Ambasador V. Britanije u Kairu zatraio od izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije da se odrekne Drae Mihailovia.

30. decembar

Predsednik britansko vlade Vinston Ceril uputio pismo ministru spoljnih poslova
Antoni Idnu u kojem se, porod ostalog, kae: Oba vesti te me na koji ete nain
da uklonite Mihailovia i traite od kralja da to isto uini. Po mome miljenju to je
jedina Petrova ansa ..

31. decembar

Predsednik S A D Franklin Ruzvelt sveano predao amerike avione = Li bora tore

grupi jugoslovenskih avljatiara iz sastava 15. armijskog vazduhoplovnog korpusa
SAD, i tom prilikom izjavio da e vlada S A D do kraja rata priznavati samo onu
jugoslovensku vladu koja proizlazi iz ustavne monarhije, tj. izbegliku vladu Kraljevine Jugoslavije.

Decembar k.

Predsednik britanske vlade Vinston Ceril upulio u VS NOV i POJ misiju (koju je
predvodio njegov sin Randolf) sn zadatkom da radi na izmirenju N O P i izbeglike
vlade Kraljevine Jugoslavije.
U Aleksandriji, pod rukovodstvom britanskog generala Vilsona, odran sastanak
Vrhovne komande saveznikih snaga za Sredozemlje, kome su prisustvovali maral
vazduhoplovstva V. Britanije Daglas i admiral Vilis. Zakljueno jo da se NOVJ
pomogne kolovanjem letakog i tehnikog osoblja, opremom vazduhoplovnih eskadrila, obukom i kompletiranjem tenkovske brigade; da se Mornarici NOVJ stavi
na raspolaganje nekoliko lakih ratnih jedinica i da j o j se dodeli artiljerija.
U Cikagu odran kongres Amerikanaca jugoslovenskog porekla, kome su prisustvovali delegati svih iseljenikih organizacija. Kongres je jednoglasno pozdravio odluke
Drugog zasedanja AVNOJ-a i odluio: da nastavi sakupljanje pomoi NOV i POJ;
da svi neregrutovani graani jugoslovenskog porekla stupe dobrovoljno u saveznike
armije i da se sve jugoslovenske iseljenike organizacije ulane u Ujedinjeni komitet Amerikanaca jugoslovenskog porekla. Formirana je specijalna komisija sa
zadatkom da vladi S A D uputi zahtev da zabrani ovinistiki list Srbobran i prikazivanje filma etnik.

617

1943. decembar
Decembar

BOSNA I H E R C E G O V I N A

decembar 1943.

N j u j o r k tajms objavio izjavu knjievnika Lt.ija Adamla, koji apeluje na .saveznike

da prue pomo N O V Jugoslavije. Za Nacionalni komitet osloboenja Jugoslavije,
kao privremenu vladu, Adami je rekao da predstavlja konkretan izraz saznanja
i konsolidacije konstruktivnih unutranjih sila koje dejstvuju u Jugoslaviji u toku
poslednje dve i po godine. Titova vlada je vlada nacionalnog jedinstva . . .
U jedinicama jugoslovenske vojske na Srednjem istoku vojnici, podoficiri i oficiri,
pristalice NOP-a, organizovali ilegalne NO odbore.
VS N O V i POJ uputio proglas
okupatori nalazili na teritoriji
unitavaju njihovu domovinu;
zanima u Srbiji i Makedoniji,
i u osloboenju svoje zemlje.

vojnicima i oficirima bugarske vojske koji su se kao

Jugoslavije: da ne dozvole Hitlerovim varvarima da
da naputaju jedinice i pristupaju bugarskim partikako bi uzeli uea u borbi protiv nemakih jedinica

Oteestveni front Bugarske, kao odgovor na odluke Drugog zasedanja AVNOJ-a,

izdao deklaraciju o makedonskom nacionalnom pitanju u kojoj negira pravo makedonskog naroda na samoopredeljenje, a zalae se za celokupnu slobodnu i nezavisnu Makeduniju van sastava FNRJ.
CK K P J uputio komitetu K P J 1 polltodelu 1. proleterske udarne divizije NOVJ
direktivno pismo o odravanju partijskih kurseva i uzdizanju kadrova, kao I plan
za nie partijske kurseve.

BOSNA
2. decembar

HERCEGOVINA

Po nareenju taba 5. udarnog korpusa NOVJ, od 1. udarnog bataljona Drvarsko-petrovakog N O P odreda, 1. udarnog bataljona Grahovsko-peuljskog N O P odreda i
dotadanjeg Udarnog N O P odreda 5. udarnog korpusa NOVJ, formiran Udarni NOP
odred 5. udarnog korpusa NOVJ, sastava: 3 bataljona.
Osamnaesta istonobosanska (hrvatska) N O U brigada izala iz sastava 27. a ula u
sastav 17. udarne divizije NOVJ.

3. decembar

.">. decembar

Jake neprijateljske snage (nemaka 1. brdska divizija, 7. SS divizija Princ Eugen

i delovi 187. rezervne i 369. legionarske divizije, delovi bugarske 24. peadijske divizije, delovi nemakog 92. i 901. motorizovanog puka I 1. rezervni lovaki puk)
otpoele nastupanje iz Sarajeva, Tuzle i Zvornika prema Kladnju i Vlasenici i s teritorije Hercegovine i Sandaka prema istonoj Bosni, u cilju okruenja i unitenja delova 3. i 2. udarnog korpusa NOVJ na prostoriji Rogatica Srebrenica
Vlasenica. Ova limsko-rinska operacija, ili operacija Kugelblic, zavrena je
16. decembra.
Delovi 15. majevike udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ napali posadu Kladnj.i
ikoja je prethodnog dana pojaana sa oko 600 vojnika nemake 187. rezervne divizije), ali su se pred nadmonijim neprijateljem morali povui uz gubitke od 4 mrtva
i 5 ranjenih.
Delovi nemake 118. lovake divizije i 3. bataljona ustake 5. brigade, nastupajui
iz Arana, uli u Duvno. Pokuaj neprijatelja da se probije ka Sujici spri Min je 3.
dalmatinska udarna brigada 9. divizije NOVJ.
Nastupajui iz Knina, nemaka pukovska borbena grupa Borger, (delovi 721. puka
nemake 114. lovake divizije, delovi puka Brandenburg i oko 600 etniknl bez
otpora ula u Bos. Grahovo.

rfecembnr

Nemaka pukovska borbena grupa Berger. nastupajui iz Bos. Grahova, slomila

otpor dvaju bataljona 6. brigade 10. divizije NOV.T kod s. Luke i zauzela Livno
Poginulo je nekoliko lanova OK K P J za Livno
Iz rejona Sarajeva otpoelo nastupanje, u dve kolone, delova nemake 369. legionarske divizije, ojaanih 1 rezervnim lovakim i 92. motorizovanim pukom i domobranskim jedinicama, s ciljem da ovladaju komunikacijom San jevo Sokolac
Rogatica. Istog dana neprijatelj je zauzeo Crveno stijene a sutradan bez otpora uao
u Sokolac.
U Cajnie uao 3. bataljon 98. puka nemake 1. brdske divizije i produio dejstvo
ka odseku Uslipraa Gorade, gde je stupio u vezu s jedinicama nemake 7. SS
divizije Princ Eugen.
Nastupajui iz Zvornika, r.emaki 901. motorizovani puk zauzeo Sekovie, a u toku
noi i Vlasenicu, posle slabog olpora delova 3. udarnog korpusa NOVJ.

1043. decembar

BOSNA I H E R C E G O V I N A

decembar 1943.

U blizini s. Donjeg Malovana (kod Kupresa) formiran dobrovoljaki italijanski bataljon, koji je uao u sastav 3. proleterske (krajike) brigade 1. proleterske udarne
divizije NOVJ.
7. decembar

U s . Veriima i s. Lamovitoj (na putu Banja Luka Prijedor) 11. krajika udarnu
brigada 4. udarne divizije NOVJ napala iz zasede 1. bataljon 384. puka nemake
373. legionarske divizije i posle osmoasovne borbe odbacila ga ka s. Omarskoj.
spreivi mu prodor ka Prijedoru. Poginuo je i ranjen velik broj nemakih vojnika,
dok je 11. krajika N O U brigada imala 3 mrtva i 7 ranjenih.
Drugi bataljon 130. puka nemake 187. rezervne divizije, prodirui iz Tuzle, uao
U Olovo.

7/8. decembar

Tri bataljona 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOV.l

napala delove nemako 118. lovake divizije u Duvnu i prodrla u grad, ali se u svanue povukla u bliu okolinu. Ni obnovljeni napad sledee noi, u kome je angaovan jo jedan bataljon, nije uspeo zbog jakog otpora neprijatelja. Poginulo je 6
nemakih vojnika, dok su proleterski bataljoni imali 2 poginula i 17 ranjenih.

9. decembar

Na Betnju (na putu Sekovii Vlasenica) 6. istonobosanska udarna l 15. majevika udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ, u trodnevnoj tekoj borbi, nanela
jedinicama nemake 187. rezervne divizije gubitke od oko 250 mrtvih i ranjenih
Poto su i same pretrpele gubitke od 25 mrtvih i 55 ranjenih, jedinice 17. udarno
divizije NOVJ povukle su se radi odmora u rejon s. Tupkovli s. D. Lukavica
Balgovci is. Lukil (kod Tuzle).
U Kladanj ula 16. muslimanska udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ, posle
krae borbe protiv milicije, koja se povukla u pravcu Olova.

9/10. decembar

Pod borbom se povlaei iz doline r. Lima i r. Uvea, ispred nemake 1. brdsko

divizije, 5. udarna divizija N O V J prela most na r. Drini u Vlegradu a potom
poruila most.
U Livno prodrli delovi 3. proleterske (krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne
divizije NOVJ, ali su se. zbog snanog otpora delova 721. puka nemake 114. lovake
divizije, delova puka Brandenburg i oko 600 etnika, podranih tenkovima, i zbog
zakasnelog uvoenja u borbu 3. brigade 9. divizije NOVJ, morali povui iz grada.

10. decembar

Kod s. Brnjiana (blizu Graanice) 5. vojvoanska brigada 16. udarne divizije NOVJ
odbila napad oko 500 vojnika Ruskog zatitnog korpusa i 300 zelenokadrovaca i odbacila ih u Grannicu, uz gubitke od 40 mrtvih. Brigada je imala 1 mrtvog i 10
ranjenih.
Na Borovoj glavi tri bataljona 3. proleterske (krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ, u jednodnevnoj tekoj borbi, spreili prodor nemake
pukovske borbene grupe Berger i naterali je da se vrati u Livno. Poginulo je
30 i ranjeno vie nemakih vojnika, dok je brigada imala 2 mrtva i 8 ranjenih.

U. decembar

Prva junomoravska NO brigada prebacila se iz Srbije preko r. Drine kod s. St.

Broda. (Brigada je dejstvovala u sastavu 5. udarne divizije NOVJ.)

12. decembar

U Sujicu ule jedinice nemako 114. lovake diviziie, poto su u kraoj borbi odbacile delove 3. proleterske (krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne divizije
NOVJ.
Kod Konjica delovi 2. domobranske brdske brigade i balaljon nemake 369. legionarske divizije napali Mostarski partizanski bataljon. Posle trodnevnih borbi neprijatelj je, uz manje gubitke, potisnuo Mostarski bataljon prema pl. Bjelanici,
zapalio s. Blace i opljakao vie drugih sela.

U/14, decembar

u rejonu s. Kraljevog Polja (sada: Partizansko Polje, kod Han- Pijeska) 27. udarna
divizija 3. udarnog korpusa NOVJ probila poloaje delova 482. puka nemake 187
rezervne divizije, izvukla se iz okruenja i prela preko pula Sokolac Vlasenica,
orijentiui se ka Vareu i Brezi.
Domobransko uporite Han-Kola (kod Banje Luke), posle jednog i po asa estoke
borbe, zauzela 13. krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ. Poginulo je
39 i zarobljeno 59 domobrana. Brigada je imala 2 mrtva i 10 ranjenih, a zaplenila
je: 65 puaka, 10 p. mitraljeza. 3 mitraljeza, 1 minobaca, 10 konja i mnogo druge
opreme.

15/16. decembar

Jako neprijateljsko uporite s. Sokol (kod Graanice), u kome se nalazilo oko 800
milicionera, napala 16. udarna divizija NOVJ, ali, zbog jakog otpora iz tvrave,
nije uspela da ga zauzme. Sutradan je odbila napad jaih domobranskih i nemakih
619

1043. decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar 1943.

snaga iz Graanice i zauzela Sokol, poto su se i milicioneri povukli u Graanicu.

Neprijatelj je imao 4 mrtva i 13 ranjenih domobrana, a 16. divizija 12 mrtvih 1
17 ranjenih.
U>. decembar

Na odseku s. Mekote s. Han-Kram, posle dvodnevne borbe protiv jedinica nemake 1. brdske divizije i 7. SS divizije Princ Eugen, 5. udarna divizija NOVJ probila se preko puta Han-Pijesak Sokolac i produila pokret ka Kladnju. Prilikom
proboja pretrpela je osetne gubitke. Pored ostalih, poginuo je komandir ete u 1.
Junomoravskoj NO brigadi Slavoljub Vuksanovi Jajko, narodni heroj.

in/17. decembar

Jako ustako uporite Sujicu napale 1. i 3. proleterska (krajika) udarna brigada

1. proleterske udarne divizije NOVJ, 2. udarna brigada 6. divizije NOVJ i 7. krajika
udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ. Zbog nejednovremnog napada, ilavog
otpora ustaa kao i velikih gubitaka, napad je obustavljen. Samo 1. proleterska NOU
brigada imala je 17 mrtvih i 44 ranjena. Poginuli su i komesar 3. ete 6, bataljona
Milan Munjas i komandir ete u 1. proleterskoj N O U brigadi Vuksan uki. narodni heroj.

17/18. decembar

Jedinice 3. i 4. (dalmatinske) brigade 9. divizije NOVJ i 6. (dalmatinska) brigada

19. divizije NOVJ napale delove nemake 114. lovake divizije, domobrane i etnike
(oko 3200 vojnika) u Livnu, ali nisu uspele da zauzmu grad. Neprijatelj je pretrpeo
velike gubitke, dok su jedinice 9. i 19. udarne divizije NOVJ imale 33 mrtva 1 84
ranjena.
U s . Potkomu (kod Stoca) delovi 3. hercegovake udarne brigade 1 Junohereegovakog N O P odreda 29. udarne divizije NOVJ (3 bataljona) napali i razbili Stolaku
brigadu etnikog Trebinjskog korpusa. Poginulo je 30. zarobljeno je 28 i ranjen
je vei broj etnika.

18. decembar

Nastupajui s linije Sarajevo Vlasenica i Tuzla Doboj. nemaka 1. brdska divizija. 7. SS divizija Princ Eugen, delovi 369. legionarske divizije i 1. rezervni lovaki puk otpoeli krivajsku operaciju (Sneturm) s ciljem da u dolini r. Krivaje
okrue i unite 17. i 27. udarnu diviziju 3. udarnog korpusa N O V J i 5. udarnu diviziju NOVJ. Operacija je zavrena 28. decembra probijanjem jedinica NOVJ iz okruenja.

11/19. decen\bar

jedinice 27. udarne divizije 3 udarnog korpusa NOVJ napale neprijateljske posade
u Vareu i Brezi. Posle krae borbe protiv mesne milicije, koja se povukla ka Olovu,
17. majevika udarna brigada je zauzela Vare. Druga krajika N O U brigada i Romanijski N O P odred su upali u Brezu i zauzeli rudnik i elektrinu centralu, ali su
u zoru morali obustaviti napad zbog ilavog otpora delova nemake 369. legionarske
divizije. Poginuo je vei broj i zarobljeno je 11 legionara, dok su jedinice NOVJ imale
22 mrtva i ranjena.

JU/20, decembar

U Bos. Samcu 1. vojvoanska udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ napala 2.
bataljon domobranskog 8. lovakog oko 30 nemakih vojnika 1 40 ustaa i posle
troasovne otre borbe zauzela mesto. Poginulo je oko 70 domobrana i ustaa
i 6 nemakih vojnika, zarobljeno je 110 domobrana i ustaa i 8 nemakih vojnika,
dok se deo amcima prebacio preko r. Save. Brigada je imala 15 mrtvih i 30 ranjenih. Zaplenjeno je: 2 minobacaa 3 mitraljeza. 11 p. mitraljeza i vea koliina municije i hrane.

20. decembar

Nemake snage jaine dve divizije otpoele nastupanje s linije Zvornik Bijeljina,
Zvornik Tuzla i Tuzla Brko da unite jedinice 16. udarne divizije NOVJ 1
partizanske odrede na Majevici i u Semberiji. Posle tekih trodnevnih borbi na _
prostoriji s. Sapna s. Rastonica pl. Jelica 2. i 4. brigada su se probile preko
puta Tuzla Zvornik, na odseku s. Babina Luka s. Kikai, i uputile u rejon
Sekovia. Poginulo je 60 nemakih vojnika, 73 zeleno-kadrovca i 32 etnika. Gubici
jedinica 16. udarne divizije NOVJ: 12 mrtvih, 17 ranjenih i 50 zarobljenih.
U s . Drameini (kod Gacka), na sastanku venika AVNOJ-a i Z A V N O B i H - a iz Hercegovine, koji je odran na inicijativu Oblasnog komiteta K P J za Hercegovinu, formiran Privremeni oblasni NO odbor za Hercegovinu (13 lanova) 1 njegov Izvrni
odbor (7 lanova).
Kod s. Udore (blizu Stoca) jedan bataljon Junohercegovakog N O P odreda u zasedL
bez vlastitih gubitaka, unitio manju nemaku kolonu. Od oko 50 nemakih vojnika
ubijena su 32. Zaplenjeno je 6 p. mitraljeza, 15 automata i 14 puaka i unitena su
3 kamiona.

21. decembar

620

Nemake jedinice, pod pritiskom jedinica 9. udarne divizije NOVJ, napustile Glamo
i povukle se u Livno.

1943. decembar
21/22. dccembar

22. decembar

BOSNA I H E R C E G O V I N A

oktobar 1943

Kod s. Zuglia (na pruzi Mostar Sarajevo) delovi 9. krajike udarne brigade i
Ramskog N O P odreda 10. udarne divizije N O V J otetili oklopni voz i unitili teretni
voz od 20 vagona s municijom i drugom ratnom opremom i namirnicama. Zbog
brze intervencije nemake i domobranske posade iz Konjica i Ostroca izvuena je
samo manja koliina municije.
Prva operativna grupa 16. udarne divizije NOVJ (I, 3. i 5. N O U brigada) napala
etnike. U jednodnevnoj borbi na liniji Mramor je Spletena lipa Duga njiva
kod Gradaca ona ih je tako razbila, da su se od potpunog unitenja spasli zahvaljujui veoma gustoj magli. Poginuo je 41, zarobljeno je 35 i ranjeno je preko 100
etnika, dok su jedinice 16. udarne divizije NOVJ imale 3 mrtva i 17 ranjenih.
Ljubinje zauzela 3. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ rasprivi glavninu etnike Ljubinjske brigade (oko 150 etnika).

22123. dccembar

24. deceiubw

24/25

decembar

Kod s. Ribnice (blizu Varea) jedinice 99. puka nemake 1. brdske divizije okruile
4. krajiku udarnu brigadu 5. udarne divizije NOVJ, ali je ova brigada uspela da
pregazi r. Kriv uju kod s. Vozue i izvue se na jug ka Romanovcu.
Posle ienja Majevice i Semberije, jake nemake snage su pomerile ofanzivna
dejstva prema Trebavi i Posavini. Zbog brzog prodora motorizovanih delova pravcima Tuzla Graanica s. Srnice Brko, Brko Bos. Samac i Bos. Samac
Gradaac s. Srnice nale su se 1, 3. i 5. vojvoanska N O U brigada 16. udarne
divizije NOVJ poluokruer.c nn uzanom prostoru Trebave. Pato im forsiranje r.
Bosne nou 25/26. decembra nije uspelo, brigade su se 27. decembra, izbegavajui
borbu s nemakim snagama, probile na Majevicu pravcem s. Sokol Srebrenik.
U pokretu je zaostalo oko 120 boraca, pa su ih veinom zarobili etnici.
Jako domobransko uporite Han-Kola (kod Banje Luke) ponovo zauzela 13. krajika
udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ. Poginulo je 28 i zarobljeno 68 domobran,Brigada je "imala 2 mrtva i 14 ranjenih. Zaplenjeno: 2 minobacaa, 2 mitraljeza, 8
p. mitraljeza i 70 puaka.
Na Manjin-vrlui (kod Varea) 4. udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ, posle desetoasovne borbe u okruenju, probila obru dva bataljona 14. puka 7. SS divizije
Princ Eugen i izvukla se ka s, Dobotici. Neprijatelj je pretrpeo velike gubitka
Brigada je imala 17 mrtvih i 40 ranjenih.

25. decembar

U krivajskoj operaciji, u rejonu s. Borovice (kod Varea), nemaka 7. SS divizija

Princ Eugen i 369. legionarska divizija okruile 5. i 27. udarnu diviziju NOVJ
Posle trodnevnih borbi 27. udarna divizija N O V J probila se iz okruenja preko
Ravne planine (kod Varea) ka Olovu, a 5. udarna divizija NOVJ preko r. K r i v a j e
(kod s. Ribnice) ka Konjuhu. Poginulo je 200 nemakih vojnika i zarobljeno ih je
30. Divizije NOVJ su imale 31 mrtvog i 57 ranjenih.
U s . Crkvicama (kod Gacka) poelo trodnevno oblasno savetovanje K P J za Hercegovinu. Postavljeni su aktuelni zadaci: jaanje politikog rada, puna dobrovoljnost
vojne mobilizacije, paljiv odnos prema imovini stanovnitva i vie napora za razvoj
i ugled organa vlasti i masovnih organizacija. Formirano je okruno poverenitvo
KPJ za zapadnu Hercegovinu.

26/27. decembar

28, decembar

U krivajskoj operaciji prva manevarska grupa 17. udarne divizije 3. korpusa NOVJ
(0. istonobosanska udarna, 18. istonobosanska (hrvatska) i 1. junomoravska NO
brigada) prebacila se kod s. Tulovia i tako se nala iza lea delova 99. puka nemake 1. brdske divizije. Grupa je do 29. decembra izbila u Bira.
U krivajskoj operaciji druga manevarska grupa 17. udarne divizije 3. korpusa NOV.l
(15. majevika i 16. muslimanska udarna brigada) prela r. Krivaju kod s. Stjepinllana i produila mar u pravcu s. Zeljeve (na padinama pl. Konjuha) i dalje :..
Bira. Time se nala iza lea jedinica nemake 1. brdske divizije.

28/29. decembar

U Bilei 2. i 3. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ napale etniku Bileku brigadu i Vuedolski bataljon. Poto je izostalo iznenaenje, posada se
odrala u nekoliko kamenih zgrada, pa je napad krajem idue noi obustavljen zbog
mogunosti intervencije jaih neprijateljskih snaga. Poginulo je 35 etnika, dok su
jedinice N O V J imale 7 mrtvih i 11 ranjenih.

29. decembar

Vlasenicu zauzela 19. biranska udarna brigada 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ.

20/20. decembar

Deseta hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije N O V J napala Gacko, koji
je branila etnika Gataka brigada, ojaana manjim delovima nemake 7. SS divizije Princ Eugen. Iako je slomila spoljnu obranu i prodrla u grad, 10. brigada je
u zoru obustavila napad, pretrpevi gubitke od 7 mrtvih i 16 ranjenih.

621

1943. decembar

CRNA GORA

decembar 1943.

30. decembar

Kod s. Moska (na putu Trebinje Bilea) 3. bataljon 3. hercegovake udarne brigade 29. udarne divizije N O V J iz zasede razbio borbenu grupu He (oko dva bataljona nemakih vojnika, domobrana i etnika).

31. decembar

Glavnina 5. udarnog korpusa NOVJ, ojaana dvema brigadama 1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ (ukupno 8 brigada, 5 odreda i 3 diviziona artiljerije formiranih
u pet grupa), otpoela prvu banjoluku operaciju s ciljem da zauzimanjem Banje
Luke, Bos. Gradike i Prijedora privue na sebe jae nemake snage iz istone
Bosne i time olaka odbranu 3. udarnog korpusa NOVJ. P r v e tri grupe su zauzele
vei deo Banje Luke, ali zbog neuspeha etvrte grupe da zauzimanjem Bos. Gradike sprei dolazak pojaanja opkoljenom garnizonu, napadi su obustavljeni 2. januara. Poginulo je i ranjeno oko 600 i zarobljeno 990 neprijateljskih vojnika, dok
su jedinice NOVJ imale oko 200 mrtvih i 400 ranjenih.

Decembar k.

U s . Crkvicama (kod Gacka), na inicijativu Oblasnog komiteta K P J za Hercegovinu,

formiran Oblasni odbor A F Z - a za Hercegovinu.
Po nareenju taba 5. udarnog korpusa NOVJ rasformiran Blagajsko-janjski NOP
udred, koji je bio u sastavu 10. udarne divizije NOVJ.

Decembar

Odlukom OK K P J formiran Inicijativni okruni odbor A F 2 - a za okrug Prozor

Konjic.
Rasformiran Cmovrki

N O P odred, koji je bio u sastavu 11

udarne divizije NOVJ

Na pl. Manjai, u borbi protiv nemakih vojnika poginuo komandir ete Ribnikoe
NOP odreda Rade Jovani. narodni heroj
CRNA
1. decembar

GORA

Po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ formirana 4. sandaka N O U brigada,

sastava: etiri bataljona.
Na prostoriji Piper (kod
Junog fronta iz Spua,
posle jednodnevne borbe
jatelj je imao 3 mrtva i

Titograda) delovi nemake 181. peadijske divizije i etnici

s. Cerovice i s. Lopata napali Zetski N O P odred, koji se
povukao ka Bratonoiima uz gubitke od 2 mrtva. Neprivie ranjenih.

2. decembar

Na iroj prostoriji Pljevalja, po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ, formirana 1. 2. i 3. partizanska brigada divizije Garibaldi, sastava: po etiri bataljona.

2/3. decembar

U rejonu s. Krstac s. Stubica (na putu Danilovgrad Niki) 1. bataljon 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ napao kolonu od 15 kamiona nemake 181. peadijske divizije. Poginulo je i ranjeno 60 nemakih vojnika. Zaplenjeno je i uniteno 11 kamiona, a ostali su se probili, zahvaljujui pomoi iz Nikia.
Bataljon je imao 4 mrtva 1 6 ranjenih.

5. decembar

U Kolainu, u prisustvu 400 delegata, otpoeo I kongres A F Z - a Crne Gore i Boke

Posle dvodnevnog rada doneta je rezolucija u kojoj je Istaknuto da je cilj AF2-a da
organizaciono povee to vei broj ena, uvrsti jedinstvo meu enama, organizuje
sistematsku pomo jedinicama NOVJ, aktivira ene u izgradnji narodne vlasti i dr.
Sa kongresa je upuen proglas enama Crne Gore i Boke s pozivom da se svim
snagama bore protiv nemakih okupatora i domaih izdajnika.
Nemaka 1. brdska divizija, slomivi odbranu delova 2. proleterske udarne divizije
NOVJ na prijepoljskim poloajima 1 na Jabuci, prodrla u Pljevlja, koja su nekoliko
asova i-anije napustili Stab 2. udarnog korpusa N O V J i pozadinske i pritapske
jedinice.

6. deceinbar

Dva bataljona 6. udarne crnogorske brigade 3. udarne divizije NOVJ

zavrila
estoasovno ienje Prekobra i Kua (kod Podgorice, sada: Titograd) od etnika,
uspevi da ih razbiju i delom potisnu za Podgoricu.
Izmeu Barutane i Rijeke Crnojevia. na putu Podgorica (sada: Titograd) Cetinje.
Udarna grupa bataljona (1. i 2. bataljon 4. proleterske N O U brigade i jedan bataljon
5. crnogorske N O U brigade) napala delove nemake 181. peadijske divizije i etnike
Junog fronta. Posle dvodnevnih borbi nanela im je osetne gubitke, uz sopstvene
gubitke od 3 mrtva i 7 ranjenih.

7. decembar

622

Na prostoru s. Velimlje Vilusi Grahovo 3. i 10. udarna brigada 29. divizije

NOVJ, ojaane bataljonom Nikikog N O P odreda, posle osmodnevnih borbi, razbile delove etnikog Nikikog korpusa i manje delove nemake 181. peadijske i
domobranske 6. divizije. Poginulo je 68 nemakih vojnika 1 domobrana i 47 etnika
dok su jedinice 29. udarne divizije NOVJ imale 9 mrtvih i 15 ranjenih

1943. decembar

HRVATSKA

decembar 1943.

Delovi nemake 1. brdske divizije Iz Brodareva iznenada napali i odbacili Bjelopoljski partizanski bataljon i zauzeli Bijelo Polje.
S. decembar

U Beranama (sada: Ivangrad) odrana konferencija kojoj ,ie prisustvovalo preko

150 intelektualaca andrijevikog i beranskog sreza. Doneta je rezolucija u kojoj je
istaknuta borba protiv faistikog okupatora i njegovih slugu i spremnost uesnika
da sve snage i iskustva stave u slubu naroda i NOVJ.

10. decembar

Delovi 4. proleterske udarne brigade 3. udarne divizije N O V J razbili etnike i muslimansku miliciju, nanevi im gubitke od 25 mrtvih i 27 zarobljenih, 1 ponovo
zauzeli Bijelo Polje.

13. decembar

Dva bataljona (3. i 5. bataljon) 4. proleterske udarne brigade i 6. udarna crnogorska

brigada 3. udarne divizije NOVJ, u sadojstvu sa delovima 3. proleterske (sandake)
brigade, Komskog 1 Bjelopoljskog N O P odreda, u trodnevnim borbama u rejonu s.
Pavino P o l j e s. Kovren (kod Bijelog Polja) razbili delove nemake 1. brdske divizije. etnike i muslimansku miliciju. Poginulo je oko 70 etnika i milicionera i 20
nemakih vojnika i ranjen ih je vei broj, dok su jedinice NOVJ imale U mrtvih I 16
ranjenih. Zaplenjeno je 50 puaka i vea koliina municije i drugog ratnog materijala.
Udarna grupa bataljona (1. I 2. bataljon 4. proleterske N O U brigade i jedan batalion 5. crnogorske NOU brigade) prela put Rijeka Crnojevia Cetinje, oistila s.
G. Ceklin, s. Zair i s. Ljubotin od delova etnika Junog fronta I delova nemake
181. peadijske divizije i ula u Crmnicu gde je napala i zauzela s. Brele i oslobolila vei broj rodoljuba lz logora. U ovim borbama neprijatelj je Imao veliki broj
mrtvih i ranjenih, dok je Udarna grupa imala 4 mrtva i 7 ranjenih. Zaplenjeno
405 puaka, 3 minobacaa, 7 mitraljeza. 15.000 bombi. 57.000 metaka i drugi materijal

20. decembar

U Podgorici (sada: Titograd) streljan Mirko Lui, narodni heroj.

U s . Farmacima (kod Podgorice, sada: Titograd) nemaki vojnici streljali 50 zatvorenika u znak odmazde zbog svojih gubitaka na putu Podgorica Rijeka Crnojevia.

21. decembar

27. decembar

Delovi 3. proleterske (sandake) udarne brigade razbili etnike i ovladali rejonom

s. Kosanice i s. Mataruga (kod Pljevalja), zarobivi 41 etnika i zaplenivi 4 mitraljeza i 1 baca.
-

U blizini s. Potpea delovi 2. bataljona 3. proleterske (sandake) N O U brigade razbili

nemaku kolonu jaine oko 200 vojnika, nanevi j o j gubitke od 20 mrtvih i odbacivi je prema Pljevljima.

U rejonu s. Kokota (kod Podgorice. sada: Titograd) nemaki vojnici streljali 50 pripadnika NOP-a.
30. decembar

U s . Vlahoviima (kod Kolaina), po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ.

formirana 7. crnogorska N O U brigada, sastava: etiri bataljona

31. decembar

Na liniji s. Kozice s. Vrulja s. Lijeske delovi 3. proleterske (sandake) NOU

brigade odbili nemako-etniki napad iz Pljcvalj=i

Dccembar k

U s. D. Morai (kod Kolaina), po nareenju Stuba 2

miran 1. brdski divizion 2. udarnog korpusa NOVJ.

udarnog korpusa NOVJ, for-

HRVATSKA
1. dccembar

Po nareenju taba 6. korpusa NOVJ formirana Komanda Brodskog vojnog podruja.

U s . Jesenjskom Cerju (kod Lepoglave) 1. bataljon Zagorskog N O P odreda napao
delove Pavelicve gardijske brigade koji su Paveliu obezbeivali put za Lepoglavu.
Bataljon se posle troasovne borbe povukao, uz gubitke od 2 mrtva i 3 ranjena, a
ustae su, za odmazdu, pobile u selu 35 lica (meu kojima i sedmoro dece od 216
godina starosti) i opljakale i popalile vie kua.
Kod s. Mrzlih Vodica (blizu Delnica) 10. slovenaka (ljubljanska) brigada 18. divizije NOVJ napala i, posle krae borbe, unitila nemaki oklopni automobil iz Suaka.
Poginulo je 9 i zarobljena su 2 nemaka vojnika.
U s . Iiima (kod Opatije) 9. istarska partizanska eta napala karabinijersku stanicu
i zarobila 6 karabinijera.

623

1943. decembar

HRVATSKA

decembar 1943.

Sa o. Iza i Dugog otoka povukli se delovi nemake 114. lovake i 264. peadijske
divizije.
2. decembar

GS N O V i PO za Hrvatsku naredio Stabu 6. korpusa NOVJ da uputi 28. udarnu

diviziju iz Moslavine u Pokuplje i Turopolje radi zajednikog dejstva sa jedinicama
8. divizije NOVJ. Divizija se prebacila u Turopolje 7. decembra, ali plan nije ostvaren zbog neprijateljske operacije Panter na Kordunu i u Baniji 1 operacije Vajnahtsman u Pokuplju i Turopolju.
Tzmedu s. Ilae i s. Sidskih Banovaca (kod Sida) Diverzantski udarni bataljon GS
NOV i PO za Vojvodinu bataljon minom izbacio iz ina nemaki vojni teretni voz
sa ratnim materijalom i unitio lokomotivu 1 8 vagona.
Kod s. Lovrana (Istra) 9. istarska partizanska ela napala iz zasede nemaki kamion
i ubila 5 vojnika.
Saveznika avijacija bombardovala Split i Omi, kao i Orebi i Ston na poluostrvu Peljecu.

7 decevibar

Kod o. M. Drvenika (blizu Trogira) saveznika avijacija napala 2 broda s nemakom

vojskom 1 jedan brod potopila. Drugi brod, oteen, nasukao se na kopno blizu Trogira. Tu su ga napali i potopili delovi 9. dalmatinske brigade 20. divizije NOVJ
Poginulo je 15, a ranjeno 40 nemakih vojnika.
ibenik bombardovala saveznika avijacija i potopila 4 manja nemaka broda.
U s . Lugu (kod Samobora) Omladinska NO brigada
Joa
Zumberako-pokupskog NOP odreda napali posadu i ubili 7
nemakih vojnika.

Vlahovl 1 bataljun
ranili 8 i zarobili 12

Na r. Kupi (kod Karlovca) 3. bataljon 1. kordunakog N O P odreda minom poruio

most i zarobio 13 domobrana koji su ga obezbedivali.
Po nareenju GS N O V l PO za Hrvatsku 21. brigada 28. divizije NOVJ dobiia naziv
udarna.
4. decembar

Na putu Delnice s. Mrzle Vodice jedinice 18. divizije NOVJ unitile iz zasede
kamion sa 25 vojnika iz 194. puka nemake 71. peadijske divizije.
U Dalmaciji i jugozapadnoj Bosni otpoela operacija nemako-kvislinkih snaga
(nazvana C'iten) protiv 8. korpusa i delova 1. i 5. korpusa NOVJ. Iz Posuja i
Studenaca ka Duvnu nastupali su delovi nemake 118. lovake divizije i 5. ustake
brigade a iz Sinja, Knina i Bos. Grahova ka Livnu snage nemake 114. lovake divizije, domobranskog 15. puka i elnici. (Neprijatelj je 5. i 6. decembra zauzeo
Duvno i Livno. Borbe na ovom podruju nastavljene su do kraja decembra.)

decembar

Na . st. Gradite (kod Vinkovaca) jedna eta Diljskog N O P odreda napala voz i
unitila lokomotivu i 20 vagona, a zarobila 22 domobrana.
Kod Barbanti 5. istarska partizanska eta napala italijanske faiste i ubila 3 a zarobila 4 faista. Za odmazdu, neprijatelj je u Barbanu zapalio 3 kue i uhapsio 20 ljudi.
U s . Raporu (kod Jurdana, Istra) otvorena hrvatska kola.

5 decembar

Na Kordunu i u Baniji otpoela neprijateljska operacija (^Panter*) u cilju razbijanja 4. korpusa NOVJ, unitenja njegovih baza za snabdevanje i vrenja deportacije stanovnitva. S linije Karlovac Ogulin ka Petrovoj gori i Samarici nastupala je nemaka 371. peadijska divizija, a s komunikacija Glina Petrinja
Sunja i Sunja Kostajnica Biha nastupali su glavnina nemake 1. kozake
konjike divizije i delovi nemake 373. legionarske divizije i domobranske 2. lovake
brigade. Do 20. decembra neprijatelj je gotovo na svim pravcima slomio otpor jedinica 4. korpusa NOVJ i prodro na slobodnu teritoriju, pustoei naselja i pljaka|ui stanovnitvo. etvrti korpus je imao oko 200 boraca izbaenih iz stroja, dok
su gubici neprijatelja nepoznati.
Kod s. Koprivne (na pruzi Pleternica Kapela Batrina) jedinice Poekog NOP
odreda napale voz i unitile lokomotivu i 4 vagona. Poginulo je 20, a zarobljeno 42
nemaka vojnika, domobrana i ustae.
Po nareenju taba 8. korpusa N O V J formiran Stab grupe
N O P odreda,

severnodalmatinskih

U s . Jurkoviu i s. Cerju (kod Samobora) Zumberako-pokupski N O P odred napao

ustae, te zarobio 6 i ubio 7 ustaa, dok se ostatak probio u Samobor.

6 24

1943. decembar

HRVATSKA

decembar 1943.

U s . androvcu (kod Varadina) jedinice Kalnikog N O P odreda napale and. stanicu i -zarobile 11 andarma.
7. decembar

Iz rejona Zagreba otpoeo napad delova Pavelieve gardijske brigade i ete nemakih
vojnika u cilju ienja prostorije jugozapadno od pruge Zagreb Sisak. U
rejonu s. M. Buna s. V. Buna s. Pod vomica pruila je jak otpor neprijatelju
28. udarna divizija NOVJ, koja je toga dana stigla iz Moslavine u Turopolje. Posle
dvodnevnih borbi neprijatelj se povukao u Zagreb, uz gubitke od 25 mrtvih i 16
ranjenih ustaa i 12 nestalih nemakih vojnika, a 28. divizija je takode imala znatne
gubitke.
Na putu s. Cerovlje s. Drago (kod Pazina) 10. istarska partizanska eta unitila
l automobil i 3 motocikla sa prikolicom. Poginula su 2 nemaka oficira i 7 vojnika
U Buzetu (Istra) 4. istarska partizanska eta unitila . stanicu.

8. decembar

Izmeu s. Uke i s. Vranja (kod Opatije) 9. istarska partizanska eta napala nemaku motorizovanu kolonu i unitila 1 kamion i l automobil. Poginuli su 21 nemaki
vojnik i 1 oficir, a oko 10 vojnika je ranjeno. eta je imala 1 ranjenog.
Na pruzi kod Buzeta (Istra) minerska grupa 4. istarske partizanske ete unitila 2
lokomotive i otetila 3 vagona.

t/9, decembar

Kod s. Drvenika (Makarsko primorje) naoruani brodovi Biokovac i Turist iz

sastava 4. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ napali ustaki brod Jadro
i posle kratite borbe prisilili ga na predaju, zarobivi 30 andarma, 2 oficira i 10
mornara i zaplenivi brod sa 12 vagona ivotnih namirnica i opreme.

9. decembar

Otpoela dvodnevna konferencija delegata sreskih i optinskih NO odbora iz likog

okruga, u prisustvu predstavnika Z A V N O H - a , na kojoj se diskutovalo o politikoj
situaciji i o zadacima NOO-a.
U blizini s. Pasjaka (kod Ilir. Bistrice) 1. istarska partizanska eta unitila iz zasede
nemaki kamion, automobil i motocikl.

9/10. decembar

U s . Majuru, s. Panjanima i s. Stubljanima (kod Kostajnice) 1. udarna I 3. brigada

7. udarne divizije NOVJ napale delove 4. kubanskog puka nemake 1. kozake konjike divizije. Posle troasovne borbe neprijatelj se, uz gubitke od 7 mrtvih i 2
ranjena, povukao iz s. Majura i s. Panjana u Kostajnicu. Zaplenjeno je preko 60
jahaih konja i vea koliina opreme. Jedinice 7. divizije su imale 3 mrtva i 42
ranjena.

10. decembar

U blizini s. Stefanje (kod azme) jedinice 2. brigade (moslavake) 2. operativne

zone NOV i PO Hrvatske saekale u zasedi i razbile de'.ove 3. bataljona domobranskog 2. peadijskog puka i grupu nemakih vojnika iz Narte. Zarobljena su 33 domobrana l 3 oficira, poginulo je 15 i ranjeno 5 domobrana i nemakih vojnika. Brigada je imala 3 mrtva i 2 ranjena.
U s . Podzvizdu (kod V. Kladue) oko 300 pripadnika muslimanske milicije Huske
Miljkovia iznenada napalo 1. bataljon 4. brigade 7. udarne divizije NOVJ. Bataljon
se u neredu povukao ka s. Glinici, uz gubitke od 3 mrtva, 4 ranjena i 17 zarobljenih.
U s . Brgudcu (kod Buzeta), u Istri, u prisustvu 150 delegata, otpoelo dvodnevno
partijsko savetovanje. na kome su doneti zakljuci da se uvrste organizacije KP.T
i SKOJ-a, kadrovi ideoloki jae uzdiu, proiri mobilizacija za N O V i ojaaju NO
odbori.
Kod o. Hvara naoruani brod N B 6 sa delovima Hvarske i Primorske flotile 4. pomorsko obalskog sektora Mornarice NOVJ posle jednoasovne borbe zarobio neprijateljski motorni jedrenjak Sv. Nikola-<. Poginuli su 1 nemaki podoficir i kapetan broda.
Na o. Pag iskrcali se delovi 4. ustake brigade iz Karlobaga, ali su se 29. decembra
povukli.

11. decembar

U rejonu s. Dugog Dola i a. Mlakovca (kod Vojnia) Kordunaki N O P odred napao

straare iz nemake 371. peadijske divizije i oslobodio 250 uhapenih ljudi. Zaplenjeno je 30 zaprenih kola s materijalom 1 150 grla stoke koju je neprijatelj opljakao od stanovnitva.
U s. Ravnoj Gori oko 300 domobrana iz Vrbovskog napalo dva bataljona 9. slovenake brigade 18. divizije NOVJ. U dvoasovnoj borbi neprijatelj je razbijen i
odbaen u Vrbovsko uz gubitke od 5 poginulih i 18 zarobljenih vojnika.

12. decembar

U s . Lipovanima (kod azme), po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, formirana

NO brigada Matija Gubec 32. divizije NVJ.

625

1943. decembar

HRVATSKA

decembar 1943.

Kod s. Kokinca (na pruzi Bjelovar s. V. Pisanica) Bilogorski N O P odred napao

grupu od 70 nemakih policajaca koji su obezbedi vali prugu, te ubio 8 i ranio 14
policajaca.
Na o. Brau i o. Hvaru odrani izbori za NO odbore.
13. decembar

Na pulu s. Breza s. Klana (kod Rijeke) 1. istarska partizanska eta napala iz

zasede nemaku motorizovanu kolonu. Poginuo je 31 nemaki vojnik i oteena su
4 kamiona.
ibenik bombardovala saveznika avijacija, poruivi 24 i otetivi vie zgrada. Poginulo je preko 80 stanovnika.

14. decembar

Jedinice 18. brigade 12. divizije NOVJ napale nemaki SS policijski bataljon i andarmeriju u akovu. Usled jakog otpora napad je obustavljen posle vieasovne
borbe. Neprijatelj je imao 24 mrtva, 22 ranjena i 10 zarobljenih, a 18. brigada 20
mrtvih, 48 ranjenih i 23 nestala.
Vojni zauzele jedinice 8. divizije NOVJ posle vieasovne borbe protiv delova 670.
puka nemake 371. peadijske divizije, koji su se povukli u Glinu. Jedinice 8. diviz i j e su imale 4 mrtva i 6 ranjenih.
Kod s. Papue (blizu Gospia) delovi 4. ustake brigade iz s. Metka napali 2. brigadu 13. divizije NOVJ. Posle desetoasovne borbe ustae su se povukle u polazni
rejon, nanevi 2. brigadi gubitke od 6 mrtvih, 7 ranjenih i 20 zarobljenih.
Na dravskom mostu kod ckenjea jedinice N O U brigade Braa Radi 32. divizije
NOVJ napale domobransku strau i zauzele sela Golu i Zdalu. Zarobljeno je 14
andarma i domobrana, dok se ostatak neprijateljske posade povukao na maarsku
teritoriju.
Na o. Brau otpoela Prva oblasna konferencija USAOH-a za Dalmaciju, na kojoj
su, u trodnevnom radu, izneti rezultati NOB-a i date smernice budueg rada. Izabran je Oblasni odbor USAOH-a.

15. decembar

U Vrbovskom jedinice 18. divizije N O V J i 3. brigada 13. divizije NOVJ opkolile i

napale delove 10. ustakog bataljona i domobranski 2. elezniko-straarski bataljon.
Borbe su vodene neprekidno do 20. decembra, kada su se u Vrbovsko probile nemako-ustake snage, koje su se zatim, 23. decembra, s napadnutom posadom povukle u Ogulin, a jedinice N O V J su zaposelc mesto. Neprijatelj je imao 20 mrtvih
i 45 ranjenih, jedinice NOVJ 22 mrtva i 35 ranjenih.
Na pulu Sinj Livno jedinice 8. i 9. dalmatinske brigade 20. divizije NOVJ napale
nemake posade u selima Bilom Brigu, Kneici, Trnovim Poljanama, Vagnju i Prologu. Poto im o v a j napad, kao ni napad ponovljen 16/17. decembra, nije uspeo, te
jedinice su se povukle uz gubitke od 10 mrtvih i 17 ranjenih.
U rejonu s. Strmice delovi 741. puka nemake 114. lovake divizije sa etnicima iz
Knina napali 5. dalmatinsku brigadu 19. divizije N O V J i u dvodnevnim borbama
joj naneli gubitke od 7 mrlvih, 16 ranjenih i 11 zarobljenih.
Kod s. Jazavice (na pruzi Novska Nova Gradika) jedinice Posavskog N O P odreda
minirale prugu i napale voz. Poginulo je 5 nemakih vojnika i 2 oficira, a zarobljeno 18 domobrana, 2 nemaka vojnika i 2 ustae. Posavski N O P odred je imao
1 ranjenog.

Decembar p.p.

16. decembar

Po nareenju taba 8. korpusa NOVJ

N O P odreda.

formiran tab Grupe srednjodalmatinskih

U s . evrskama (kod Benkovca) 1. bataljon Severnodalmatinskog N O P odreda napao

etnike. Poginulo je 20, a ranjeno 13 etnika. Bataljon je imao 1 mrtvog i 4 ranjena.
Kod s. Sukoana mornarike jedinice 3.
pomorsko-obalskog sektora
Mornarice
NOVJ zarobile neprijateljski brod Tomislav koji je isplovio iz Zadra da bi izbegao bombardovanje saveznike avijacije.
Zadar bombardovala saveznika avijacija i unitila luka skladita.

17. decembar

Brodska NO brigada 12. divizije NOVJ, posle vieasovne borbe protiv nemake
andarmerije, zauzela s. Gorjane (kod akova). Deo posade koji se probio iz sela
saekale su u zasedi i napale jedinice ehoslovake NO brigade Jan ika, 18.
brigade 12. divizije NOVJ i Osjekog N O P odreda. Neprijatelj je imao 101 poginulog,
a Brodska brigada 7 mrtvih i 23 ranjenih.
Zadar bombardovala saveznika avijacija i u luci pogodila nemaki brod - Ma rb jonsko, na koji je bilo ukrcano 208 tona rai.

626

1943. decembar
18. decembar

HRVATSKA

decembar 1943.

U gradu Hvaru otpoela dvodnevna konferencija kojoj je prisustvovao 41 umetnik,

knjievnik i publicista Dalmacije. Konferencija je izdala proglas u kome, ukazujui
na izdajniki rod izbeglike londonske vlade, osuuje one umetnike i javne radnike
koji su se stavili u slubu okupatora i njihovih slugu i poziva umetnike sa neosloboene teritorije da to pre stupe u redove NOVJ.
U Zadarskom kanalu 2 patrolna amca Virske flotile 3. pomorsko-obalskog sektora
Mornarice NOVJ napali naoruani nemaki brod koji je prevozio 150 vojnika i naneli mu teke gubitke u ljudstvu.

18/19.

decembar

U s. Sopnici (kod Zagreba) Turopoljsko-posavski N O P odred i eta 2. diverzantskog

bataljona GS NOV i PO za Hrvatsku napali i razoruali domobransku posadu i unitili dva skladita (390 tona) avionskih bombi i prolivavionskih granata. Zarobljeno
je 60 domobrana, 1 podoficir i 2 oficira, a od eksplozije poginulo je 5 i ranjeno 41
nemaki vojnik i domobran.
U Brakom kanalu britanski torpedni amci napali nemaki konvoj od 1 votrupne
penie, 2 desantno-jurina amca i 1 motornog amca. Potopljeni su penisa sa oko
20 vojnika i 1 desantno-jurini amac, a ostala dva amca su oteena uplovila u
luku Ploe.

19. decembar

Na aerodromu Kurilovec (kod Zagreba) jedinice 28 udarne divizije NOVJ i Turopoljsko-posavskog N O P odreda napale nemako-domobransku posadu. U troasovnoj borbi je poginulo 20 neprijateljskih vojnika, zarobljeno 15 nemakih vojnika i
1 oficir i 150 domobrana i 1 oficir, a osloboeno 460 italijanskih vojnika koji su kao
zarobljenici radili na aerodromu. Uniteni su 1 tromotorni avion, 6 kamiona i hangari s veom koliinom goriva. Kad su iz Zagreba pristigla nemako-ustaka pojaanja s tenkovima, jedinice NOVJ su se pov ukle uz gubitke od 4 mrtva i 16 ranjenih.
U blizini s. Poitelja (kod Gospia) delovi 4. ustake brigade podrani artiljerijom,
iznenada napali 2. brigadu 13. divizije NOVJ. Posle vieasovne borbe ustae su se
povukle u Gospi uz gubitke od 2 mrtva i 1 ranjenog, dok je 2. brigada imala 5
mrtvih, 7 ranjenih i 25 nestalih.
Osnovan ONO odbor Zadar.
Na o. Visu odrani izbori za NO odbore.
U Hrvatskom primorju odrana konferencija prosvetnih radnika kojoj je prisustvovalo 56 delegata.
a

20. dccembar

U s . Zlobinu (kod Kraljevice) 1. udarna brigada 13. divizije NOVJ napala nemaku
posadu, ali se posle vieasovne borbe, zbog pojaanja pristiglih iz Suaka, povukla
uz gubitke od 4 poginula, 5 ranjenih i 3 nestala.
Kod rta Pelegrina (na o. Hvaru) patrolni amci 4. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ, u sadejstvu sa britanskim torpednim amcima, zarobili 2 nemaka
naoruana broda.
U s . Dubravi (kod Zagreba) ustae obesiie 16 aktivista NOP-a.

22. decembar

S Peljeca izvrili desant na o. Korulu 750. puk nemake 118. lovake divizije, delovi 668. artiljerijskog puka, bataljon "Brandenburgs i eta tenkova. Ostrvo su branili 13. dalmatinska brigada 26. divizije NOVJ. 1. prekomorska brigada i Korulanski N O P odred, a 23 24. decembra su stigla i dva bataljona 1. dalmatinske udarne
brigade 9. divizije NOVJ sa o. Visa. Pod pritiskom nadmonog neprijatelja, sve
jedinice NOVJ su se nou 24/25. decembra I sledeih noi povukle na ostrva Vis i
Hvar. Pretrpevi osetne gubitke: od 1057 boraca 13. brigade evakuisano je samo 525,
dok je 1. prekomorska brigada imala oko 300 ljudi izbaenih iz stroja. Prema nepotpunim podacima, nemake jedinice su imale oko 100 mrtvih i ranjenih.
Kod o. Silbe britanski torpedni amci (MTB 298 i 276) napali nemaku krstaricu
Niobe (bivu Dalmaciju) koja se, na pulu za Pulu. 19. decembra nasukala na
jugozapadni deo ostrva. Brod su dva torpeda teko otetila, a treim je torpedom
potopljen remorker Parenco, vezan uz bok Niobe.
U rejonu s. Poitelja (kod Gospia) delovi 4. ustake brigade iz Gospia napali 2.
brigadu 13. divizije NOVJ i naneli j o j gubitke od 10 mrtvih, 8 ranjenih i 7 zarobljenih. Ustae su imale 3 ranjena.
U Slunju SNO odbor odrao konferenciju sa 170 odbornika iz svih sela i optina
sreza Slunj.

627

1943. decembar
23. decembar

HRVATSKA

decembar 1943.

U s. Sibinju (kod SI. Broda) jedinice Cehoslovake NO brigade .Tan ika 12. divizije NOVJ napale nemaku motorizovanu kolonu. U desetoasovnoj borbi poginulo
je 33 i zarobljeno 9 neprijateljskih vojnika, a spaljeno 98 kamiona i 20 motocikla.
Brigada je imala 2 mrtva i 15 ranjenih.
Kod s. Sirinca (blizu Ivani-Grada) 2. brigada (moslavaka) 2. operativne zone NOV
i PO Hrvatske minirala prugu i unitila lokomotivu i 6 vagona. Poginuli su 3 nemaka vojnika 1 1 ustaa, a zarobljeni 35 domobrana, 3 ustae i 2 nemaka vojnika.
Izmeu s. Badljevine i s. Omanovca (kod Pakraca) jedinice Daruvarskog N O P odreda
napale iz zasede bataljon domobrana, te ubile 4 domobrana i 1 oficira, ranile 2 1
zarobile 6 domobrana.

24. decembar

U s. Gromanikti (kod SI. Broda) delovi Cehoslovake NO brigade Jan ika 12.
divizije NOVJ i Diljskog N O P odreda napali domobransku posadu kod skladita
municije, ali se, zbog jakog otpora iz bunkera, povukli uz gubitke od 6 mrtvih i 17
ranjenih. Neprijatelj je imao 9 ranjenih.
U s . Lazini (kod Jastrebarskog) Omladinska NO brigada Joa Vlahovi
napala
nemaku posadu, ali se, zbog pojaanja pristiglih iz Jastrebarskog, morala povui.
Zarobljena su 24, a ranjena 4 neprijateljska vojnika.

25. decembar

U s . Raicama (kod Buzeta) odrana Prva oblasna partijska konferencija KPH za

Istru, na kojoj je, u prisustvu 80 delegata, izabran Oblasni komitet K P H .
Snage nemake 371. peadijske divizije i 4. kubanski puk nemake 1. kozake konjike divizije otpoele operaciju ( V a j n a h t s m a n ) u cilju unitenja jedinica NOVJ
u Pokuplju i Turopolju. Poto se 28. udarna divizija NOVJ, po nareenju GS NOV
i PO za Hrvatsku, 26. decembra povukla iz Turopolja u Moslavinu, neprijateljske
jedinice su, ne nailazei na otpor, do 30. decembra prokrstarile ovu prostoriju pljakajui.
U Barbanu (kod Rae) 5. istarska partizanska eta zarobila 18 karabinijera.
U bolnici na o. Hvaru, podlegavi tekim ranama koje je prethodnog dana zadobio
u borbi protiv nemakih jedinica na o. Koruli, umro komandant 26. divizije NOVJ
Nikola Martinovi, narodni heroj.

27. decembar

U Vrliku, posle dvodnevnih borbi, ule jedinice 20. divizije NOVJ, poto su se manji
delovi nemake 264. peadijske divizije sa etnicima i ustakom milicijom povukli

u Knin i Drni.
U blizini s. Belog Sela i s. Sungera (kod Delnica) jake nemake snage iz Fuina napale 10. slovenaku (ljubljansku) brigadu 18. divizije NOVJ. Brigada se, zbog nadmonosti neprijateljskih jedinica, posle 11 asova borbe povukla na pl. Slavicu,
odakle je protivnapadom odbacila neprijatelja u Fuine. Sutradan su nemake snage
napustile Fuine i povukle se u Zlobin. Gubici neprijatelja: 18 mrtvih i vei broj
ranjenih. Brigada je imala 5 mrtvih i 2 ranjena.
U blizini s. Brezovca (kod G. Lapca) 1. bataljon 7. dalmatinske brigade 19. divizije
NOVJ upao u neprijateljsku zasedu i prelrpeo gubitke od 5 mrtvih, 6 ranjenih i
6 zarobljenih.
U luci Hvaru nemaki avioni potopoli naoruani brod N B 5 iz 4. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ.
U s . Roentci (kod Pokupskog), u borbi protiv nemakih vojnika, poginuo potpukovnik NOVJ Ivan Rukavina Sio, narodni heroj.

2H. decembar

Kod s. Rave (na putu Vrgorac s. Kozice) jedinice Neretvanskog NOP odreda
unitile iz zasede 3 kamiona i ubile 25 nemakih vojnika, a zarobile 1 oficira.

2!) decembar

U s . Raicama (kod Buzeta) odrana Prva oblasna konferencija SKOJ-a za Istru,

na kojoj je, u prisustvu 115 delegata, izabran Oblasni komitet SKOJ-a.
Na o. Ugljanu odrana konferencija delegata M N O odbora iz sreza Preko, na kojoj
je Izabran SNO odbor.
U blizini s. Varadinbrega (kod Varadina) jedinice NOU brigade "Braa Radi
32. divizije NOVJ napale etu ustaa Pavelieve gardijske brigade i nanele joj gubitke od 4 mrtva, 11 ranjenih i 3 nestala. Brigada je imala 3 mrtva i 13 ranjenih.
Kod s. Ratevia (na putu Benkovac s. D. Zemunik) 2. bataljon Otokog NOP odreda napao 5 kamiona s nemakim vojnicima. Poginulo je oko 30 neprijateljskih
vojnika i unitena su 2 kamiona. Bataljon je imao 1 ranjenog.

628

1943. decembar

MAKEDONIJA

decembar 1943.

U rejonu s. Caglina (kod Naica) bataljon Diljskog

6. ustakog bataljona i ubio 17, a ranio 20 ustaa.

NOP

odreda

napao

kolonu

Na putu Lovinac s. Medak jedinice 7. dalmatinske brigade 19. divizije NOVJ

napale iz zasede nemaku motorizovanu kolonu 1 unitile 2 kamiona natovarena
naftom.
29/30. decembar

U s. Balama (kod Rovinja) 3. istarska partizanska eta zarobila 13 karabinijera

/.apalila optinsku zgradu i 2 kamiona.

30. decembar

Po nareenju taba 4. korpusa NOVJ formiran Stab grupe N O P odreda ovog korpusa.
Snage nemake 264. peadijske divizije iz Knina i Drnia, podrane tenkovima, odbacile delove 20. divizije N O V J i ponovo zauzele Vrliku.
Na istonoj obali o. Ista naoruani brod Jadran iz 3. pomorsko-obalskog sektora
Mornarice NOVJ zarobio posadu od 24 nemaka mornara, 3 domobranska podoficira i 2 mornara s nasukanog minopolagaa Mosor.

31. decembar

U urevac uao Bjelovarski N O P odred, poto se andarmerijska posada, zbog pribliavanja naih jedinica, povukla na teritoriju Maarske.
Na o. Mljet iskrcao se sa Peljeca 3. bataljon 750. puka nemake 118. lovake divizije, a delovi 13. dalmatinske brigade 26. divizije N O V J i Orjenskog N O P odreda
povukli se na o. Vis.
Decembar

U s. Prapou (kod Buzeta, u Istri) otvorena hrvatska kola.

MAKEDONIJA
i decembar

U okolini Kumanova, po nareenju taba 5. operativne zone N O V i PO Makedonije,

od dotadanjeg Skopsko-kumanovskog N O P odreda formiran 1 kumanovski partizanski bataljon Jordan Nikolov, jaine 110 boraca.
Izaao prvi
brigade.

2. decembar
s l u a

broj

lista

Bratstvo,

organa

taba

1.

makedonsko-kosovske

NOU

Komanda mesta Dcbarca dala uputstvo NO odboru s. Botuna (kod Ohrida): u kojim
e v i m a i p o ijem odobrenju seljaci mogu prodavati ivotne namirnice, poto
je to naredbom G N O V i PO za Makedoniju bilo zabranjeno.
Sreski upravitelj iz Negotina na Vardaru Izvetava ministra unutranjih poslova
Bugarske o stanju u srezu i trai pojaanje u policiji da bi ouvao red i mir i obraunao se s partizanskim jedinicama.

3. decembar

Nemako-balistike snage iz Kieva. Debra i Struge preduzele koncentrian napad

na slobodnu teritoriju Debarca s ciljem da unite partijsko 1 vojno rukovodstvo
NOV i PO Makedonije i 1. makedonsko-kosovsku N O U brigadu i oslobode komunikacije koje iz zapadne Makedoniie vode za Albaniju. Posle vrlo tekih borbi u
Debarcama, na kruevskom i resenskom podruju. 1. makedonsko-kosovska N O U
brigada je sa CK K P M i G N O V i PO za Makedoniju, prema ranije predvienom
planu, 5. decembra napustila slobodnu teritoriju i preduzela mar za Grku.
U rejonu s. Kozice, s. Kladnika. s. Turja, s. Mramorca, s. Slatina i s. Slivova (kod
Kieva) bataljoni - Itamiz Sadik i Boris Vukrnirovi* 1. makedonsko-kosovske NOU
brigade otpoeli vrlo teke borbe protiv nemako-balislikih snaga iz Kieva. Nadmoni neprijatelj je do 5. decembra ovladao ovim rejonom, a bataljoni su se povukli ka pl. Galiici.

4. decembar

5. decembar

Kod s. Belice (blizu Kieva) Kosovsko-metohijski bataljon 1. makedonsko-kosovske

NOU brigade napao nemako-balistike delove, jaine oko 120 ljudi, i naneo im
gubitke od 4 mrtva.
Kod s. Slivova (blizu Ohrida) seoski odbornici, zajedno sa starim ilindenskim borcima, vodili vrlo teku i neravnu borbu protiv jakih nemako-balistikih snaga koje
su koncentrino napale slobodnu teritoriju Debarca i tako omoguili enama, deci
i starcima da se iz sela prebace na pl. Koraorman.
Kod s. Brezova i s. Puste Reke (blizu Krueva) bugarski vojnici i policija napali
Kievski bataljon (2. bataljon) 1. makedonsko-kosovske NOU brigade. U petoasovnoj borbi je poginulo oko 10 policajaca. Bataljon se bez gubitaka povukao za
s. Slatinu.

629

1943. decembar
5/6. dccembar

10. dccembar

MAKEDONIJA

decembar 1943.

CK K P M , G N O V i PO za Makedoniju i 1. makedonsko-kosovska NOU brigada

pred uzeli pokret iz Debarca, preko Prespe, Galiire, s. Bufa i Kajmakalana, za
Karadou (u Grkoj). Cilj im je bio: u jeku neprijateljskih ofanzivnih dejstava izvui jedinice i, prema ranije stvorenom planu, teite dejstava preneti na glavni
komunikacijski pravac Solun Skoplje, a odatle u centralni i istoni deo Makedonije.
U s. Drenku (kod Kumanova) oko 500 etnika Vardarskog korpusa opkolilo 1. kumanovski partizanski bataljon "Jordan Nikolov s namerom da ga unite i da taj
kraj oiste od partizana. Posle sedmoasovne borbe etnici su odbaeni ka s. Arbanakom, a bataljon se povukao na pl. Kozjak. Gubici etnika: oko 20 mrtvih i
30 ranjenih, a bataljon Jordan Nikolov: 7 mrtvih, 4 ranjena i 3 nestala.
U blizini s. Tabanovca grupa boraca 1. kumanovskog partizanskog bataljona Jordan
Nikolov minirala prugu Kumanovo Preevo i unitila lokomotivu i 8 vagona
nemakog teretnog voza zbog ega je saobraaj bio prekinut 24 asa.

11. decembar

Us Germanu (kod Lerina, u Grkoj), u sastav 1. makedonsko-kosovske NOU brigade

uao i hatalion Stevan Naumov.

14. decembar

Na Kajmakalan stigla iz Debaraca 1. makedonsko-kosovska NOU brigada, te uhvatila vozu sa grkim partizanima. Ovde je istog dana formiran bataljon (naziva se i
eta) od vojnika Crvene armije koji su prebegli iz nemakog zarobljenitva. Bataljon
je krajem meseca uao u sastav 1. makedonsko-kosovske N O U brigade.

13. decembar

Tzmcu Kumanova i Preeva grupa boraca 1. kumanovskog partizanskog bataljona

Jordan Nikolov poruila prugu na nekoliko mesta i unitila nekoliko vagona, zbog
oga je saobraaj bio prekinut 24 asa.

16. decembar

IJ s. Konjskom (kod evelije) jedinice 3. operativne zone N O V i PO Makedonije

izvrile dogovoren prepad na posadu bugarske karaule. Tom prilikom su komandir
i 60 vojnika sa celokupnim naoruanjem preli na stranu NOVJ.

18. decembar

Deo CK K P M , G N O V i PO za Makedoniju i 1. makedonsko-kosovska NOU brigada,

posle 13-dnevnog mara iz rejona Debarca (zapadna Makedonija), stigli u s. Putane (u Grkoj). Ovde je uspostavljena veza s jedinicama 3. operativne zone NOV
i PO Makedonije.
U s . Murgau (kod Kumanova) 3. ela 1. kumanovskog partizanskog bataljona Jordan Nikolov spalila zgradu optine i odrala zbor sa seljacima.

10. decembar

Na junim padinama pl. Koufa (u Grkoj), po odluci CK K P M i G NOV i PO za

Makedoniju, od bugarskih vojnika koji su iz granine posade u Konjskom prili
jedinicama NOVJ i od onih koji su ranije prili formiran bugarski partizanski bataljon Hristo Botev.

20. decembar

U s . Futanima (Meglen, u Grkoj), po nareenju G N O V i PO za Makedoniju.

formirana 2. makedonska N O U brigada, u iji su sastav uli: partizanski bataljon
Strao Pindur . 2. bataljon 3. operativne zone N O V i PO Makedonije i bugarski
partizanski bataljon Hristo Botev. Formiranjem ove brigade ukinut je tab 3. operativne zone.
Izmeu Kumanova i Preeva grupa boraca 1. kumanovskog partizanskog bataljona
Jordan Nikolov poruila deo pruge i unitila lokomotivu i nekoliko vagona natovarenih orujem. Saobraaj je bio prekinut oko 24 asa.

21. decembar

U s . Futanima (Meglen, u Grkoj) odrano partijsko savetovanje kome su prisustvovali delegat CK KPJ (Svetozar Vukmanovi Tempo), lanovi CK K P M i G.
lanovi K P J iz 1. makedonsko-kosovske N O U 1 2. makedonske N O U brigade i partijski ivinici s terena. Na savetovanju je iscrpno analiziran razvoj partijske organizacije i NOB i postavljeni su zadaci u vezi s njenim daljim radom i s jaanjem
NOP-a u svim krajevima Makedonije.

22. decembar

U s. Futanima (Meglen. u Grkoj), odran I kongres antifaistike omladine Makedonije (NOMSM) Prisustvovalo je 288 delegata iz svih krajeva Makedonije. Izabran
je Glavni odbor NOMSM. doneta je rezolucija i postavljeni su zadaci za dalji rad
omladinske organizacije.

22. decembar

U s . Futanima (Meglen. u Grkoj), po nareenju G NOV i PO za Makedoniju, formirana Grupa bataljona od partizanskih bataljona Stevan Naumov i bugarskog
partizanskog bataljona Hristo Botev. (Grupa je do 26. februara 1944. dejstvovala
samostalno, pod neposrednom komandom G. kada je bataljon .Stevan Natimi'uao u sastav 3. makedonske N O U brigade; Hristo Botev je neto kasnije otiao
u Bugarsku.)

630

1943. decembar

MAKEDONIJA

decembar 1943.

Iz Meglena fu Grkoj), po odluci GS N O V i PO za Makedoniju, 1. makedonsko-kosovska N O U brigada, 2. makedonska N O U brigada i Grupa bataljona ( Stevan Naumov i Hristo Botev) otpoeli ofanzivna dejstva na sektoru od Vardara do M a riova s ciljem da iste prigranini pojas od neprijateljskih snaga i ometaju
saobraaj glavnim komunikacijama Solun Skoplje.
U Kotorluku (kod Kratova) 1. kumanovski partizanski bataljon Jordan Nikolova
otpoeo akciju prikupljanja oruja od seljaka koje je bugarski okupator nasilno
naoruavao za borbu protiv partizanskih jedinica. Za tri dana seljaci (iz sela: T o polovia, Zivaljeva, Filipovaca, Sakuljice i drugih) dobrovoljno su predali oko RO
puaka i dosta municije.
25. decembar

Kod s. Romanovca grupa boraca 1. kumanovskog partizanskog bataljona Jordan

Nikolov poruila prugu Kumanovo Skoplje, zbog ega je saobraaj bio prekinut
oko 16 asova.

26. decembar

U s . Mreikom (Mariovo) 1. makedonsko-kosovska N O U brigada napala bugarski

granini pododsek i graninu karaulu "Turski ride. Poginulo je 24, ranjeno 14 i zarobljeno 8 bugarskih vojnika.
U s. Konjskom (kod evelije) Grupa bataljona (Stevan Naumov i bugarski partizanski bataljon Hristo Botev-) napala bugarsku graninu karaulu, ali zbog jakog
otpora nije uspela da je zauzme. U otroj borbi poginulo je 6 bugarskih vojnika i 2
podoficira i ranjeno 9 vojnika i 1 podoficir, dok je Grupa bataljona imala 4 mrtva.
Bugarski vojnici iz evelije, za odmazdu, spalili su selo, a sreski upravitelj je
zatraio pojaanje policije i angaovanje 12 puka vojske.

27. decembar

Kod s. Vakava, s. Murgaa i s. Rudara (blizu Kratova) bugarski vojnici i policija

iz Kratova napali 1. kumanovski partizanski bataljon Jordan Nikolov. Posle evetoasovne borbe bataljon se, koristei maglu, povukao preko s. Sopskog Rudara na
pl. Kozjak. Bataljon je imao 3 ranjena, a neprijatelj 1 ranjenog.

27/28. decembar ' U s. Prdevu i s. Klisuri (kod Negotina. na Vardaru) partizanski bataljon Strao
Pindur istovremeno napao nemake delove za vezu i za protivavionsko osmatranje. Posle krae borbe u s. Prdevu je poginulo 8 nemakih vojnika i zaplenjeno
17 puaka i druge ratne opreme, dok napad u s. Klisuri nije uspeo zbog intervencije bugarskih jedinica iz Kavadaraca i s. Demir-Kapije.
29. decembar

Bugarske jedinice kumanovskog garnizona opljakale s. Suvi Orah i s. Kanarevo i,

posle terora i muenja, streljale 10 seljaka.

30. decembar

Bugarske snage (vojska i policija) i kontraetnici iz Kumanova, s. Ml. Nagoriana,

s. Stracina, Krive Palanke, s. Klenika, Preeva, Vranja, Bosiljgrada. Trna i Pi rota
otpoeli koncentrina dejstva na kumanovsko-vranjskom podruju da bi unitili
makedonske, junomoravske i kosovske jedinice, ali su ove vesto izbegle sukob.
Nezadovoljne ishodom ove desetodnevne akcije, neprijateljske snage su pokupile
seljake od 18 do 50 godina i veinu internirale u Bugarsku, izvrivi istovremeno
mnoge paljevine i ubistva po selima.

31. decembar

U eveliju upala diverzantska grupa iz Grupe bataljona ('Stevan Naumov i bugarski partizanski bataljon Hristo Botev), Iznenaeni pojavom partizana, bugarski
vojnici su u meusobnoj pucnjavi imali gubitaka u mrtvim i ranjenim.

Decembar

U s. Zborskom (Meglen, u Grkoj) izaao prvi broj Narodne borbe-, organa taba
2. makedonske udarne brigade.
PK SKOJ-a za Makedoniju uputio pismo omladinskim rukovodiocima u zapadnoj
Makedoniji, u kome im je postavio zadatak i dao uputstva za rad u uslovima kad
su jedinice NOVJ napustile slobodnu teritoriju Debarca.

SLOVENIJA
1 decembar

U s . Pajnovici (kod martna u Tuhinju) 2. i 3. bataljon 6. slovenake udarne brigade Siavko Slander 4. tajerske operativne zone N O V i PO Slovenije napali jaku
nemaku SS policijsku grupu koja je pljakala po selu. Posle dvoasovne borbe oni
su je, uz gubitke, proterali u pravcu Kamnika. zaplenivi 3 sanduka municije i
mnogo razne opreme.
Kod s. Kozarjevog Kala (blizu Novog Mesta) jake nemake snage napale 2. artiljerijski divizion 15. divizije NOVJ. Posle otre borbe, u kojoj je pretrpeo gubitke od
2 mrtva i 8 ranjenih, divizion se prebacio na Novu oru

631

1943. decembar
2. decembar

MAKEDONIJA

decembar 1943.

U blizini s. Catea (kod Trebnja). na osnovu naredbe GS N O V i PO za Sloveniju od

delova 12. slovenake (tajerske) NO brigade formiran Dolenjski N O P odred.
U Beloj krajini, na osnovu naredbe GS N O V i PO za Sloveniju, od delova 15. slovenake (belokrajinske) NO brigade formiran Belokranjski N O P odred.
Kod s. G. Lakovnica 4. bataljon 12. slovenake (tajerske) brigade 15. divizije NOVJ.
posle dvoasovne borbe, odbacio nemaku motorizovanu kolonu koja je nadirala iz
Novog Mesta i naneo j o j gubitke od 11 mrtvih i vie ranjenih.

3. decembar

U V. Laama jedinice 14. divizije NOVJ sa 8. slovenakom brigadom Fran Levstik

18. divizije NOVJ, posle 10-asovne borbe, unitile nemako-belogardistiku posadu.
Poginulo je preko 200 belogardista i nemakih vojnika, dok su jedinice NOVJ imale
2 mrtva i 8 ranjenih. Zaplenjeno je: teki minobaca, 5 mitraljeza, 10 p. mitraljeza
i 198 puaka.
U s . Mrzlom Vrhu (kod irija) jake nemake andarmerljske snage napale 5. bataljon 3. slovenake udarne brigade Ivan Gradnik* 20. divizije NOVJ. kome su pristigli u pomo delovi 10. slovenake NO brigade Janko Premrl Vojko-; 26. divizije
NOVJ. Posle devetoasovne borbe neprijatelj se ponukao uz gubitke od 20 mrtvih
i vie ranjenih.

I. decembar

U rejonu s. D. Lakovnlce s. Stranska Vas s. D. Toka Voda nemako-belogardistike snage iz Novog Mesta napale 4. bataljon 12. slovenake (tajerske) NO brigade i 4. slovenaku udarnu brigadu Matija Gubec 15. divizije NOVJ. ali su posle
vieasovne borbe odbaene u polazni garnizon. Poginulo je oko 40 i ranjen je vei
broj neprijateljskih vojnika, dok su jedinice NOVJ imale 3 mrtva i 2 ranjena.

5. dccembar

U rejonu s. I-Iarinja Vas s. Trka Gora s. Buna Vas s. Brljin nemako-belogardistike snage iz Novog Mesta napale 12. slovenaku (tajersku) brigadu 15.
divizije NOVJ, ali su posle otre borbe prinueno da se povuku u polazni garnizon,
uz gubitke od 20 mrtvih i vei broj ranjenih.
U s. M. Slr.tnik (kod Novog Mesta) upala 4. slovenaka udarna brigada Matija Gubec 15. divizije NOVJ i posle estoasovne borbe unitila belogardlstiko uporite
jaine 100 ljudi. Vei deo posade, uz zatitu nemakih tenkova, povukao se u Novo
Mesto, odnevi mrtve i ranjene.

7. decembar

Na pl. Pohorju nemaki 14. i 19. SS policijski puk i tri borbene grupe nemnkih
vojnika otpoeli trodnevnu akciju ienja s ciljem da unite Pohorski N O P odred
4. (tajerske) operativne zono N O V i PO Slovenije. Odred se, izbegavajui borbu
protiv nadmonih nemakih snaga, bez gubitaka izvukao iz obrua.
tJ rejonu s. Buna Vas s. Zdinja Vas s. Trka Gora 12. slovenaka (tajerska)
brigada 15. divizije NOVJ odbila napad nemako-belogardistikih snaga lz. Novog
Mesta, produzet u cilju razbijanja blokade. U troasovnoj borbi neprijatelj je pretrpao gubitke od 6 mrtvih i 10 ranjenih. Brigsda je imala 1 mrtvog i I nestalog

8. decembar

U s . Rakitnici 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14. divizije NOVJ odbila

napad nemakih snaga iz Koevja. U kraoj borbi je poginulo 15 nemakih vojnika.
Brigada je imala 5 mrtvih i 6 ranjenih

.'). dccembar

Jedinice 14. divizije NOVJ otpoele napad na nemako-belogardistiki garnizon u

Koevju. U etvorodnevnim ulinim borbama one su unitile sve otporne take
(sein starog zamka, koji se takoe nalazio pred padom). Zatim, kada su jake oklopne
snage iz sastava nemake 162. peadijske divizije probile poloaje 8. slovenake NO
brigade i prodrle iz Ljubljane u K o e v j e jedinice 14. divizije NOVJ odustale su od
daljih napada. Poginulo je oko 160 nemakih i belogaristikih vojnika Jedinice
NOVJ su unitile 3 tenka i zaplenile 2 haubice i 2 topa.
IJ rejonu s. M. Slatnik s. Gotna Vas s. Stranska Vas nemako-blogardistike
snage iz Novog Mesta, uz podrku tenkova, napale jedinice 4. slovenake udarne
brigade Matija Gubec 15. divizije NOVJ, ali su posle otre borbe primorane da
se vrate u polazni garnizon.

10. decembar

Kod s. Regere Vasi delovi 4. slovenake udarne brigade Matija Gubec 15. divizije
NOVJ vodili vieasovnu otru borbu protiv nemako-belogardistikih snaga koje
su, uz podrku tenkova, napadale iz Novog Mesta. Oni su najzad odbacili neprijatelja u polazni garnizon, unitivi mu 1 tenk.

U. decembar

U blizini s. Teke Gore, s. Harlnje Vasi, s. Zabije Vasi i s. Regere Vasi jedinice 4
slovenake udarne brigade i 12. slovenake (tajerske) brigade 15. divizije NOVJ
vodile otre borbe protiv nemako-belogardistikih kolona koje su nadirale iz Novog
Mesta. Neprijatelj je odbaen u polazni garnizon.

632

1943. decembar
12. decembar
.

MAKEDONIJA

decembar 1943.

U s . Rihemberku (sada: s. Branik), kod Ajdovine dve ete 4. bataljona 19. slovenake brigade Sreko Koso vel 27. divizije NOVJ napale karabinljersku
stanicu
jaine 60 ljudi. Zbog jakog fortifikacijskog ureenja uporita napad je obustavljen
posle dvoasovne borbe, u kojoj je neprijatelj pretrpeo gubitke od 15 mrtvih i 7
ranjenih, a jedinice 4. bataljona imale 3 ranjena.
U s. Zaloviama (kod Novog Mesta) 2. bataljon 12. slovenake (tajerske) brigade 15.
divizije NOVJ napao nemako-belogardistike snage koje su prodrle preko s. St.
Petra i s, Harinje Vasi. Posle dvoasovne borbe neprijatelj se, uz gubitke od 2
mrtva i 7 ranjenih, povukao u Novo Mesto.

12113. decembar

14 decembar

U s . Hotedrici (kod Logateca) 3. bataljon 3. slovenake udarne brigade Ivan Gradnik 26. divizije NOVJ napao belogardistiku posadu, ali je, zbog jakog fortifikacijskog ureenja uporita, posle dvoasovne borbe odustao od daljih napada. Istovremeno su ostale jedinice te brigade, na obezbeenju prema Logatecu i s. Godoviu, u
otrim borbama nanele velike gubitke nemako-belogardistikim kolonama koje su
nadirale u pomo napadnutoj posadi Hotedrice.
Izmeu Litije i Zagorja (na pruzi Ljubljana Zidani Most) minerska grupa 6 slovenake udarne brigade Siavko Slander 4 (tajerske) operativne zone NOV i PO
Slovenije minom unitila lokomotivu I 9 vagona teretnog voza.

WIS. decembar

Kod Ilirske Bistrice delovi 1 bataljona 19. slovenake brigade Sreko Kosovci 27
divizije NOVJ upali bez borbe u rudnik gline i unitili sve pumpe, trafostanicu i
ureaje za proizvodnju.

lS.decembar

U s . Goreljeku (na pl. Pokljuki) nemake snage opkolile 3. bataljon 7. slovenake

udarne brigade France Preern 26. divizije NOVJ. Posle vieasovne borbe, u kojoj
je imao 46 mrtvih i 10 ranjenih (pa zarobljenih) i izgubio minobaca, 10 p. mitraljeza i 53 puke, 3. bataljon je uspeo da se probije.
Diverzantska grupa 19. slovenake brigade Sreko Kosovel 27. divi/1,je NOVJ, koja
je dejstvovala u Trstu, minirala tramvajsku prugu Trst s. Opine

Decembar p.p

- Kod s. Sodraice (blizu Ribnice), na osnovu naredbe GS NOV i PO za Sloveniju.

od dela ljudstva 14. i 18. divizije NOV.T formiran Nolranjski NOP odred.

15/16. decembar

U s . Straiu (kod Kranja) 1. i 2. bataljon 7. slovenake udarne brigade France

Preern 26. divizije NOVJ i delovi Gorenjskog N O P odreda tee otetili tekstilnu
fabriku Heler, zarobili tri straara i zaplenili veu koliinu tekstila. Istovremeno
su zasede odbile pokuaj intervencije nemakih snaga iz susednih mesta.

IS. decembar

Kod s. Rubija (blizu Gorice) 2. bataljon 19. slovenake brigade Sreko Kosovel 27
divizije NOVJ, posle jednoasovne borbe, zauzeo italijansko faistiko uporite za
obezbedenje mosta na r. Vipavi i zarobio 18 vojnika a zaplenio 2 p. mitraljeza, 8
puaka i dosta opreme i municije.
Na teritoriji izmeu r. Save, r. Savinje i Kamnika otpoeo napad jakih nemakih
snaga (14. SS policijski pu't i osam eta nemakih vojnika protiv jedinica 6. slovenake udarne brigade Siavko Slander 4. (tajerske) operativne zone NOV i PO
Slovenije. Brigada se. zbog nadmonosti neprijateljskih snaga, povukla na pl. Veiiku
kod Kamnika, pa su nemake jedinice 25. decembra odustale od daljih poter.

17. decembar

Kod s. Cadrga 1. bataljon 18. slovenake (soke) brigade 27. divizije NOV.T napao
nemake snage koje su prodrle iz Tolmina. Posle petoasovne borbe on ih je prinudio da se, uz gubitke od oko 15 mrtvih i vie ranjenih, povuku u polazni garnizon.
Bataljon je imao 2 mrtva i 1 ranjenog.
U dolini r. Bae delovi 17. slovenake brigade Simon Gregori' i 18. slovenake
(soke) brigade 27. divizije NOVJ napali i talijansko faistiko uporite u s. Koritnici
i elezniku uvarnicu kod s. Hudajune. Zbog snanog fortifikacijskog ureenja
uporita brigade su. posle jednoasovne borbe, odustale od daljih napada. Poginulo
je 6 i ranjeno 25 neprijateljskih vojnika, dok su brigade imale 1 mrtvog i 5 ranjenih.

17/18 decembar

18. decembar

U s . Solkanu (kod Gorice) delovi 2. bataljona 19. slovenake brigade Sreko Kosovel 27. divizije NOVJ prepadom zarobili 10 italijanskih faista i zaplenili 9 puaka,
22 mule i 4 konja.
Izmeu s. Cepovana i s.Vrata (kod Gorice) eta 3. bataljona 19. slovenake brigade
"Sreko Kosove! 27. divizije NOVJ napala nemako-italijansku kolonu i
posle
krae borbe prinudila je da se povue u s. Sv. Luciju (kod Tolmina). Poginulo je 6
i zarobljeno 7 neprijateljskih vojnika, a zaplenjeni su 3 p. mitraljeza, 10 puaka i
3 automata.

633

1943. decembar

MAKEDONIJA

decembar 1943.

U rudniku olova i kalaja u s. Rabelju (kod Trbla, u Italiji) delovi 3. bataljona 18

slovenake (soke) brigade 27. divizije NOVJ unitili elektrinu centralu, crpnu
stanicu i druga postrojenja, zbog ega je proizvodnja due vremena obustavljena.
19. decembar

U blizini s. Zabje Vasi, s. Gotne Vasi i s. Regere Vasi 4. slovenaka udarna brigada
Matija Gubec 15. divizije NOVJ odbila nekoliko ispada nernako-belogardistikih
snaga podranih tenkovima iz Novog Mesta i prinudila ih da se povuku. Brigada
je imala gubitke od 2 mrtva i 2 ranjena.
U rejonu s. V. Lonik s. Grade s. Pi java Gorica 1. i 2. bataljon 5. slovenake
udarne brigade Ivan Cankar 15. divizije NOVJ vodili vieasovnu borbu protiv
nemako-belogardistikih snaga iz Ljubljane i prinudili ih da se povuku prema
Skofljici. Unitena su 2 protivtenkovska topa i 3 mitraljeza.

21. decembar

U blizini s. Nemkog Ruta i s. Granta (kod Tolmina) 1. bataljon 17. slovenake brigade Simon Gregori i 2. bataljon 18 slovenake (soke) brigade 27. divizije
NOVJ vodili otre borbe protiv nemakih snaga koje su napadale iz s. Podbrda, s.
Koritnice i s. Stria. Posle sedmoasovne borbe, u kojoj su pretrpcle gubitke od
13 mrtvih i 3 zarobljena, nemake snage su se povukle u polazne garnizone. Gubici
jedinica NOVJ: 6 mrtvih i 13 ranjenih.
Izmeu s. Hin ja i s. Dvora (kod Zuemberka) 1. slovenaka udarna brigada Tone
Tomi i 13. slovenaka (loka) brigada 14. divizije NOVJ napale zatitnicu motorizovane kolone iz sastava nemake 162. peadijske divizije koja je nadirala iz Koevja, te u vieasovnoj borbi potpuno je razbile, nanevi j o j osetne gubitke, dok
je glavnina uspela da se probije u Zuemberk.

22. decembar

Izmeu s. Godovia i s. Hotedrice (kod Logateca) 2. bataljon 3. slovenake udarne

brigade 'Ivan Gradnik 26. divizije N O V J napao iz zasede nemaku kolonu i u kraoj borbi ubio 35 nemakih vojnika 1 28 konja i unitio putniki automobil.
Kod s. Zabje Vasi 1. bataljon 4. slovenake udarne brigade Matija Gubec 15. divizije NOVJ odbio napad nemako-belogardistikih snaga iz Novog Mesta i naneo im
gubitke od 3 mrtva i vie ranjenih.

23. deccmbar

23/2-1. decembar

24 decembar

U s . Javorniku (kod Idrije) jake nemake policijske snage iznenada napale jednu
etu 3. bataljona 3. slovenake N O U brigade Ivan Gradnik. U borbi je poginulo
6. ranjeno 7 i zarobljeno 31 borac. (Zarobljenike su nemaki vojnici zverski poubijali.)
Izmeu Zuemberka i s. Dvora 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi i 13
slovenaka (loka) brigada 14. divizije NOVJ napale kolonu iz sastava nemake 162.
peadijske divizije koja se kretala iz Zuemberka u pravcu Novog Mesta. U vieasovnoj borbi je poginulo 100 nemakih vojnika i uniten je kamion.
Kod
27.
voz
tio

s. D. Leea (blizu Divae) 1. bataljon 19. slovenake brigade -Sreko Kosovel

divizije NOVJ minirao prugu Postojna Trst i izbacio iz koloseka elektrini
40 vagona, te 10 vagona natovarenih ugljem i drvenom graom zapalio i unioko 700 tona materijala.

U rejonu s. Reber s. Dobrni s. Jordnnkale s. Mirna Pe 5. slovenaka udarna

brigada '-Ivan Cankar 15. divizije NOVJ napala motorizovanu
kolonu iz sastava
nemake 162. peadijske divizije koja se kretala iz Zuemberka. Sutradan se nemaka kolona, uz velike gubitke, probila u Mirnu Pe i dalje za Novo Mesto, a jedinice
14. divizije NOVJ zaposele su Zuemberk i s. Dvor.
U Gorikim brdima i Benekoj Sloveniji, naredbom taba 3 (alpske) operativne zono
NOV i PO Slovenije, od 1. bataljona 17 slovenake brigade -Simon Gregori
27. divizije NOVJ formiran Briko-beneki N O P odred, u iji sastav je ukljuena i
Reijska partizanska eta.
25. decembar

Kod s. Gabrovice (na Krasu), naredbom taba 9. korpusa NOVJ. od 4. bataljona 19.
slovenake brigade Sreko Kosovel 27. divizije NOVJ formiran Junoprimorski
N O P odred.

27. decembar

U blizini s. Uiveca, s. Ruper Vrha, s. Toke Vode i s. Koroske Vasi 4. slovenaka

udarna brigada Matija Gubec 15. divizije NOVJ vodila vieasovne otre borbe
protiv nemako-belogardistikih kolona i odbacila ih u Novo Mesto, uz gubitke od
9 mrtvih i 8 ranjenih.
U rejonu s. Lepene jake nemake snage iz Boveca napale 3. bataljon 18. slovenake
(soke) brigade 27. divizije NOVJ. Posle krae borbe neprijatelj je snanim juriem
odbaen ka s. Soi. Poginulo je 9 nemakih vojnika. Zaplenjeno: 2 p. mitraljeza i
7 puaka.

634

1943. decembar

SRBIJA

decembar 1943.

U rejonu s. Karlovec s. Zdinja Vas s. Trka Gora dva bataljona 12. slovenake
(tajerske) brigade 15. divizije NOVJ odbili napad nemako-belogardistikih snaga
iz Novog Mesta i odbacili ih ka s. Bunoj Vasi, pretrpevi gubitke od 2 mrtva i
3 ranjena.
28. decembar

Kod s.
divizije
Brigada
oko 50

Zagoricc (blizu Grosuplja) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14.

NVJ vodila borbe protiv dve nemake kolone iz s. Zenske Vasi i Viema.
se zatim, zbog nadmonosti neprijatelja, povukla u s. Zvire. Poginulo je
neprijateljskih vojnika i uniten je kamion.

U blizini s. Koarije i s. V. i M. Vodenica 4. bataljon 4. slovenake udarne brigade

Matija Gubec 15. divizije NOVJ odbio vie nemako-belogradistikih napada i
odbacio neprijatelja u Kostanjevieu, a potom izvrio demonstrativan napad na garnizon.
S. decembar

U rejonu s. Karlovec s. Zdinja Vas s. Nova Gora s. Gornji Vrh s. Toplice

2. i 3. bataljon 12. slovenake (tajerske) brigade 15. divizije N O V J napali nemakobelogardistike snage koje su prodrle iz Novog Mesta i posle vieasovne borbe ih
primorali da se povuku u polazni garnizon. Istovremeno je u rejonu s. Gotne Vasi
4. slovenaka udarna brigada Matija Gubec sa 1. artiljerijskim divizionom 15. divizije NOVJ, spreila neprijatelja da popravi most na putu za Metliku.

30. decembar

U s . Zvirama (kod Zuemberka) jaka nemaka kolona iz s. Viema iznenada napala

tri bataljona 5. slovenake udarne brigade Ivan Cankar 15. divizije NOVJ. Bataljoni su se povukli, a kad je u selo uao neprijatelj, oni su ga opkolili, vodei otr<borbe preko celog dana. Pred vee je opkoljenim nemakim snagama stigla pomo
iz s. Ambrusa i izvukla ih u s. Videm. Gubici bataljona NOVJ: 6 mrtvih i 10 ranjenih.
U blizini s. Birne Vasi i s. Urnih Sela 2. bataljon 4. slovenake udarne brigade
Matija Gubec 15. divizije NOVJ vodio jednodnevnu borbu protiv nemako-belogardistike kolone iz Novog Mesta. Bataljon je posle podne protivnapadom odbacio
neprijatelja i povratio stare poloaje, koje je, zbog opasnosti od okruenja, bio napustio. Poginulo je 11 i ranjeno oko 20 neprijateljskih vojnika, dok je bataljon iman
3 poginula i 18 lake ranjenih.

SRBIJA
I. dccembar

Na pl. Rujnu Udarni bataljon 2. junomoravskog N O P odreda i kosovski partizanski

bataljon vodili ceo dan borbu protiv etnikog Vardarskog korpusa. etnici su imali
25 mrtvih, dok je Udarni bataljon imao 1 poginulog, 2 ranjena i 2 zarobljena.
U s . Bosuti (kod Aranelovca) oko 1.000 etnika i vojnika SDS napalo 1. junom* )ravsku NO brigadu. Brigada je, u otroj borbi, razbila neprijatelja, ubila 7. ranila
16 i zarobila 30 etnika i vojnika SDS i zaplenila 5 mitraljeza, 2 p. mitraljeza i 50
puaka, a zatim je, bez gubitaka, produila pokret ka s. Darosavi (sada: Partizani)
U varoicu Aleksandrovac (kod Kruevca) upale 2. junomoravska NO brigada i
jedna eta Jastrebakog N O P odreda, te zapalile arhivu sreza, optine, finansijske i
poreske uprave i zaplenile veu koliinu materijala iz rasadnika, poljoprivredne
kole i bolnice.
Otpoelo desetodnevno takmienje omladine Srema u prikupljanju novanih i materijalnih priloga za NOV i PO.

3. decembar

- U s . Darosavi (sada: Partizani, kod Aranelovca) etnici, delovi SDS i bugarske

jedinice (ukupno preko 3000 ljudi) napali 1. junomoravsku NO brigadu. Brigada se.
posle osmoasovne borbe, povukla ka s. Trbunici.
Iz s. Zelenike (kod Rabrova) delovi Poarevakog N O P odreda proterali nemal:>
vojnike i etnike koji su pljakali selo nanevi im gubitke od 5 mrtvih i vie ranjenih.
U blizini s. Vojke, s. imanovaca i s. Prhova (kod Stare Pazove) delovi Diverzantskog udarnog bataljona GS N O V i PO za Vojvodinu minirali i razruili 3 drumska
mosta.
Izmeu s. Lopunje i s. Kruevice diverzantska grupa 2. junomoravskog N O P
odreda pokidala tt linije i demolirala elektrinu centralu koja je snabdevala Vlasotince.

4. decembar

Izmeu Sida i s. Gibarca delovi Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO za

Vojvodinu minirali prugu i unitili lokomotivu i 10 vagona nemakog transportno?
voza.

635

1943. decembar

SRBIJA

decembar 1943.

Kod s. Buanovaca (na pruzi Ruma Sabac) delovi Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO za Vojvodinu poruili most preko kanala Jarine, zbog ega je
saobraaj vren usporeno.
Izmeu Sida i s. Tovarnika delovi Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO
za Vojvodinu minirali prugu i unitili jednu lokomotivu i po nekoliko vagona iz dve
kompozicije. Nemaka policija je, za odmazdu, obesila 15 rodoljuba,
U s. Trbuniei (kod Lazarevca) 1. junomoravska NO brigada se sastala sa 1. umadijskim N O P odredom. Brigada je istog dana produila mar ka r. Drini. Odred
ju je pratio do s. Slavkovice (kod Ljiga), odakle se vratio na pl. Bukulju.
Nemaka 1. brdska divizija i delovi nemake legije Krempler, nastupajui glavnim snagama iz Sjenice, napale 2. proletersku udarnu diviziju NOVJ u rejonu Prijepolja. Zbog razvuenosti delova 2. proleterske udarne brigade na poloajima, nemaki delovi su se provukli u Prijepolje i zauzeli most na Limu. Posle tekih borbi
protiv dva bataljona 2. proleterske i dva bataljona 1. umadijske NO brigade brojno
i tehniki nadmoniji neprijatelj je uspeo da zauzme Prijepolje i stvori mostobran
na levoj obali r. Lima. Jedinice 2. proleterske i 1. umadijske brigade su imale
nekoliko stotina poginulih i ranjenih. Pored ostalih su poginuli: zamenik komandanta i zamenik komesara 2. bataljona 2. proleterske N O U brigade Milorad Umljenovi, Mio i Duan Jemeni Jemenica i komesar 3. bataljona 1 umadijske NO
brigade Miroslav Jovanovi. narodni heroji.
5. decembar

SNO odbori prokupakog i dobrikog sreza i Stab Jastrebakog N O P odreda naredbama zabranili seljacima da na pijacama prodaju okupatoru ivotne namirnice i
ogrev. Isto tako su zabranili seoskim straama da uvaju eleznike pruge.

Decembar p

OK K P J za Kruevac izdao proglas narodu kruevakog okruga povodom odluka

Drugog zasedanja AVNOJ-a. pozivajui ga u borbu protiv okupatora 1 domaih
izdajnika.
U s. Krnjai (kod Pnnevn) formiran mesni NO odbor, meu prvima u junom
Banatu.
U s. Deilovu (kod Prokuplja) obrazovan SNO odbor za srez dobriki.

i: decembar

Kod s. Sv. I l i j e (blizu Vranja) oko 1000 bugarskih vojnika napalo 2. junomoravski
N O P odred. Gubici neprijatelja: 29 mrtvih i 14 ranjenih. Odred je itnao 2 ranjena.
U s . Brestovcu (kod Leskovca) odrana skuptina uitelja i srednjokolacapartizana.
Izabran Prosvetni odbor za osloboenu teritoriju Jablnnice i Toplice, sa zadatkom
da organizuje rad kola.

S. decembar

Kod s. Kopajkoare (blizu Svrljiga) Ozrenski partizanski bataljon razbio oko 120
etnika. Poginula su 4 etnika, meu kojima i etniki komandant.
Izmeu s. Bainaea i s. Kukujevaca (kod Sida) delovi Diverzantskog udarnog bataljona G N O V i PO za Vojvodinu minirali prugu i unititi lokomotivu i 2 vagona.
Radi objedinjavanja i usklaivanja dejstva 2. junomoravske NO brigade i 1. junomoravskog N O P odreda formiran zajedniki Operativni tab.
U s . Belom Kamenu (kod Prokuplja) obrazovan SNO odbor za srez pasjaki.

10 decembar

U s. Earju i s. Miroevcu (kod Lebana) 2. junomoravska NO brigada i I. junomoravski N O P odred (bez 3. bataljona) napali etniki Letei korpus Gorskog taba
za junu Srbiju. etnicima je pristiglo pojaanje iz susednih sela, pa su se jedinice
NOVJ povukle i prebacile preko r. Jablanice. etnici su imali oko 30 mrtvih, a jedinice NOVJ 8 mrtvih i 14 zarobljenih Poginuo je i komandant bataljona Blagoje
Kosti Marko, narodni heroj.

JI. decevibar

Izmeu s. Batajnice i s. Nove Pazove (kod Zemuna) jedna grupa Diverzantskog

udarnog bataljona GS NOV i PO za Vojvodinu minirala prugu i unitila lokomotivu
i nekoliko vagona nemakog transportnog voza.
Izmeu s. Martinaca i s. Laarka (kod Srem. Mitrovice) delovi Diverzantskog udarnog bataljona G NOV i PO za Vojvodinu minirali prugu i unitili lokomotivu i
4 vagona teretnog voza.

12. decembar

6 36

Kod s. Starog Broda 1. junomoravska NO brigada, borei se protiv etnika, prebacila se na levu obalu r. Drine, u istonu Bosnu, gde je uhvatila vezu sa 15. majevikom brigadom 17. udarne divizije NOVJ. Ubijeno je 18, a zarobljeno 6 etnika.
Brigada je imala 1 ranjenog.

1943. decembar

SRBIJA

decembar 1943.

U rudnik hroma kod s. K a m i (blizu Kukesa, u Albaniji) upala eta partizanskog

bataljona B a j r a m Curi* i unitila nekoliko kompresora i motora a otetila ianu
eleznicu.
Izmeu s. Putinaca i s. Golubinaca (kod Stare Pazove) jedna grupa Diverzantskog
udarnog bataljona GS N O V i PO za Vojvodinu minirala prugu i unitila lokomotivu
i nekoliko vagona.
Na r. Belom Drimu (blizu Orahovca) u borbi protiv balista, ranjen, uhvaen i odmah, posle muenja, streljan kurir Glavnog taba N O V i PO za Kosovo i Metohiju
Peko Tepavevi, lan K P J i narodni heroj.
13. decembar

U s . Zdravinju (kod Kruevca) Jastrebaki i Rasinski N O P odred

napali delove
etnikog Rasinskog korpusa i odbacili ih iz sela. Kada su etnicima pristigla pojaanja iz s. Lovca i s. M. Siljegovca, odredi su se povukli ka pl. Jastrepcu.
Izmeu Stare i N o v e Pazove delovi Diverzantskog udarnog bataljona GS N O V i PO
za Vojvodinu minirali prugu i unitili lokomotivu i nekoliko vagona teretnog voza.
Na brdu Krstau (kod Aleksinca) Ozrenski partizanski bataljon odbio napad odreda
SDS iz Aleksinca.

14. decembar

U dvoasovnoj borbi delovi 1. bataljona 1. sremskog N O P odreda sprelli prodor

jaih ustakih snaga u s. Grgeteg (kod Iriga). Poginulo je 8 ustaa, meu kojima i
1 oficir.

15. decembar

U s . Kosaniu (kod Leskovca) 2. junomoravska NO brigada i 1. junomoravski

N O P odred (bez 3. bataljona) napali i razbili jedan etniki letei korpus, upuen
iz istone Srbije protiv jedinica N O V u Pustoj reci. Poginulo je ili zarobljeno 110
etnika (meu kojima i 3 oficira), ranjen ih je vei broj, dok se ostatak spasao bekstvom ka J. Moravi. Gubici jedinica N O V J : 7 mrtvih (medu kojima i komandant
2. junomoravske NO brigade Stojan Ljubio, narodni heroj) i 13 ranjenih. Zaplenjena je vea koliina oruja i opreme.
U s . Selevcu (kod Smedereva) etnici ubili 15 simpatizera NOP-a.

Decembar d.p.

U s. V. Plani (kod Prokuplja) obrazovan S N O odbor za srez jastrebaki.

16. decembar

U Staroj Pazovi grupa mesnih partizana likvidirala naelnika sreza, poznatog zloinca.

17 decembar

Kod s. Crvene Jabuke (blizu jugoslovensko-bugarske granice) 3. bataljon 2. junomoravskog N O P odred vodio ceo dan borbu protiv delova bugarskog puka iz Trna
(Bugarska). Neprijatelj je imao oko 20 mrtvih i ranjenih, a 3 bataljon 2 poginula
i 2 ranjena.
Iz s. Vognja (kod Rume) nemake jedinice i rumska policija prisilno iselile sve
Srbe (s najnunijim stvarima koje su sobom mogli poneti) i prebacile ih u s Obre
i s. Grabovce (junom Sremu). Istovremeno su nemake porodice iz ovih sela. s celokupnom pokretnom imovinom, prebaene u pune kue s. Vognja.
Izmeu s. Kraljevaca i s. Putinaca (kod Rume) delovi I. sremskog N O P odreda isekli
42 dvostruka tt stuba.
U s . Slavniku (kod Lebana) organizovan prvi teaj za uitelje. Pohaali su ga srednjokolci, pripremajui se za prosvetne radnike.

17/18. decembar

Izmeu s. N o v e Pazove i s. Zemunskog Polja delovi 3. bataljona I. sremskog N O P

odreda isekli 98 tt stubova.

18. decembar

Izmeu s. Putinaca i s. Golubinaca (kod Stare Pazove) 2. eta Diverzantskog udarnog

bataljona GS N O V i PO za Vojvodinu minirala prugu i unitila lokomotivu i nekoliko vagona teretnog voza.
Izmeu s. Boljevaca i s. Jakova (kod Zemuna) borci 2. bataljona 1. sremskg N O P
odreda vatrom oborili nemaki avion, zaplenivi 3 avionska mitraljeza sa 2.300 metaka, radio-stanicu i 350 signalnih raketa.

19. decembar

U s . Prkosavi (kod Aranelovca) Kosmajski partizanski bataljon odbio napad etnika i

odbacio ih ka s. Venanu.
Na pruzi G. Milanovac L j i g delovi
Ljutovnica 1 . st. Sranik.

umadijskog N O P odreda poruili . st

637

3. decembar
deccmbar

21. decembar

SRBIJA

decembar 1043.

Kod spomenika u blizini s. Kupinova lu junom Sremu) 2. bataljon 1. sremskog

odreda, iz zasede, napao nemake andarme koji su se prevozili iz s. Obrea.
nula su 62 andarma; zaplenjeno je: pukomitraljez, 2 automata, 26 puaka,
tolja i dosta druge opreme, dok je kamion sa prikolicom spaljen. Bataljon je
2 mrtva i 3 ranjena.

NOP
Pogi4 piimao

Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja jedinice 1. sremskog N O P odreda isekle 50 tt

stubova.
,
, ^LuA ;
U s . Vraniu (kod Obrenovca) etnici zaklali 67 i ranili 3 seljaka, simpatizera NOP-a.

decembar

Od Kosmajskog i umadijskog partizanskog bataljona formirana Privremena umadijska NO brigada sastava dva bataljona. Brigada je istog dana u s. Baroevcu (na
pruzi Lajkovac Aranelovac) razbila etniku grupu, ubila 4 i zarobila 3 etnika,
unitila putniki voz i demolirala skretnice i ureaje na . stanici.
K o d s. Crne T r a v e (blizu V r a n j a ) delovi 2. junomoravskog N O P odreda u borbi ubili
25 bugarskih policajaca i zaplenili pukomitraljez i 4 puke.
Izmeu Vranjske Banje i Priboja diverzantska grupa 2.
junomoravskog
odreda minirala prugu i izbacila iz koloseka kompoziciju teretnog voza.

NOP

Izmeu s. Putinaca i s. Golubinaca (kod Stare Pazove) 2. eta Diverzantskog udarnog

bataljona GS N O V i PO za Vojvodinu minirala prugu i unitila lokomotivu i 4 vagona
transportnog voza.
decembar

U s . Krivai (kod Golupca) delovi Poarevakog N O P odreda napali i razbili etniki

logor, zarobivi 5 etnika i zaplenivi mitraljez, p. mitraljez, 3 automata, vie puaka. Odredu je prilo 29 ruskih zarobljenika koji su ranije prebegli etnicima.

decembar

Oko 700 bugarskih vojnika iz Surdulice i Crne T r a v e napalo 2. junomoravski NOP

odred nu pl. Cemerniku. Sutradan je bugarskim vojnicima priteklo u pomo oko 60
nemakih vojnika iz rudnika Makatice, ali su svi napadi odbijeni, te se neprijatelj
povukao u polazne garnizone. Poginulo je oko 50 bugarskih i 2 nemaka vojnika,
a zarobljeno 5 nemakih i 1 bugarski vojnik. Gubici odreda 3 mrtva i 3 ranjena.

decembar

U s . Popici (kod S v r l j i g a ) Ozrenski partizanski bataljon i 1. bataljon Zajearsko-tiinokog N O P odreda napali i razbili oko 300 etnika. Poginulo je oko 35 i zarobljeno oko 100 etnika, a zaplenjeno je oko 150 puaka.
U s. Doljanici (kod Rabrova) oko 100 etnika napalo Poarevaki N O P odred, ali
ih je ovaj, u dvoasovnoj borbi, protivnapadom proterao ka s. Garevu, nanevi iin
gubitke od preko 30 poginulih i nekoliko desetina ranjenih. Zaplenjeno: 1 mitraljez,
1 p. mitraljez i 40 puaka. Gubici odreda. 7 mrtvih i 5 ranjenih.

26. dccembar

decembar

Ustako uporite u s. Dobanovcima (kod Zemuna) napao 3.

bataljon 1. sremskog
N O P odreda i unitio jedan bunker, ali n i j e uspeo da zauzme selo. Poginule su 3
ustae i ranjen je 1 andann.
U s . Zivkoveima (kod Aranelovca) delovi Privremene umadijske NO brigade napali delove SDS i etnike, ubili 6, ranili 2 i zarobili 2 neprijateljska vojnika, dok
su se ostali, iskoristivi maglu, izvukli ka s. Belanovici.
Na . st. Peenjevci (na pruzi Leskovac Ni) 2. junomoravska NO brigada napala
bugarsku posadu, ali zbog otpora neprijatelja napad nije uspeo, kao ni pokuaj miniranja pruge.

'27

deccmbar

. decembar

U s . Babsku-Novak (kod Sida) upali delovi

ustaa i zaplenili 30 puaka s municijom.

1. sremskog N O P odreda te ubili 10

Na putu Vranje Bosiljgrad delovi 2. junomoravskog N O P odreda posekli 30 tt

stubova i elektrini vod Jelanica Surdulica i zaplenili bugarski kamion sa itom.
Izmeu Rume i s. Vognja delovi Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO
za Vojvodinu minirali prugu i unitili lokomotivu i 3 vagona teretnog voza.

. decembar

Izmeu s. Kuzmina i s. Kukujevaca (kod Srem. Mitrovice) delovi Diverzantskog

udarnog bataljona GS N O V i PO za Vojvodinu minirali prugu i unitili lokomtivu
i 5 vagona teretnog voza s ratnim materijalom.
Na Banjskoj reci (izmeu Vranja i Vranjske Banje) delovi 2. junomoravskog NOP
odreda sruili putniki most.

38

1943.

decembar

SRBIJA

decembar 1943.

OK K P J za Mladenovac uputio pismo Slabu Kosmajskog partizanskog bataljona:

daje mu uputstva o radu i omasovljenju partijske organizacije, o pisanju lanaka
iz ivota i rada jedinice, zatim govori o potrebi za formiranjem diverzantskih petorki.
23:29. decembar

Kod s. Gradita (na putu Ni Bela Palanka) Ozrenski partizanski bataljon i 1. bataljon Zajearsko-timokog N O P odreda odbili napad jedne etnike brigade i u
protivnapadu je razbili. Uaijena su 4 i zarobljena 2 elnika.

29. decembar

Izmeu s. Nove Pazove i s. Batajnice (kod Zemuna) delovi Diverzantskog udarnog

bataljona GS N O V i PO za Vojvodinu minirali prugu i unitili lokomotivu i 5 vagona.

30. decembar

U s . Slavniku (kod Lebana) formiran Kosovski partizanski bataljon od dotadanje

istoimene ete i drugog ljudstva sa Kosova i Metohije. On je uao u sastav 1. junomoravskog N O P odreda.
Bugarske jedinice i policija (ukupno oko ve divizije) iz Kumanova, Krive Palanke
Bosiljgrada i Trna otpoele napad na 2. junomoravski I 1. kumanovski partizanski
bataljon Jordan Nikolov s ciljem da ih nabace u dolinu J. Morave (koju su zatvorile snagama jedne divizije) i da pokupe muko stanovnitvo od 18 do 50 godina
i interniraju u Bugarsku. Jedinice NOVJ su, posle manjih sukoba, izmanevrisale
jae bugarske snage. Neprijatelj je do 7. januara 1944. opljakao vie sela, streljao
oko 30 lica, popalio tale i stonu hranu i u blizini svojih garnizona pohapsio izvestan broj ljudi i internirao u Bugarsku.
U s . Brezovcu (kod Aranelovca) udruene bugarske jedinice, delovi SDS i etnici
napali Privremenu umadijsku NO brigadu. Ona se posle otre borbe povukla ka
pl. Venacu. uz gubitke od 3 poginula i 4 ranjena.
U s . Dragutinovu (sada: Miloevo, kod Kikinde) nemaka policija uhapsila preko
50 simpatizera NOP-a, te je 15 njih streljano.

31. decembar

U s . Bunjaju (u albanskoj Malesiji) otpoeo trodnevni rad Prve oblasne konferencije

Narodnoosloboilakih odbora sa Kosova i Metohije. U prisustvu 51 delegata iz svih
srezova Kosova i Metohije izabran je prvi Oblasni NO odbor, odreeni mu zadaci i
izdat je proglas narodima Kosova i Metohije da pojaaju borbu protiv faistikog
okupatora.

Decembar

Kod s. Ratkovca (blizu akovice) odeljenje nemakih policajaca i seoska milicija

napali grupu od 4 partijska radnika, te jednog ubili a trojicu zarobili i sproveli u
Tiranu, u zatvor.
U rejonu Ilasa (kod akovice) formirana partizanska grupa.
NO odbor za Baku i Baranju i Stab 3. bako-baranjskog N O P odreda izdali proglas narodima Bake i Baranje pozivajui ih u borbu protiv okupatora i domaih
izdajnika.
U s . Babinoj Poljani (kod Vranja) formiran optinski NO odbor.

639

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

1. januar

Na Bliskom istoku grupa oficira, pristalica N O P - a , u vojsci izbeglike vlade K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e otkazala poslunost s v o j o j V r h o v n o j komandi. NO odbor u vojsci
odmah je izdao proglas u k o m e raskrinkava politiku izbeglike V l a d e i poziva sve
pripadnike te v o j s k e na Bliskom istoku da preu na stranu N O V J i o tome obaveste
tamonje saveznike komande.

2. januar

CK K P J uputio d i r e k t i v n o pismo svim partijskim r u k o v o d s t v i m a : iznosi greke u

nainu rada A E Z - a i postavlja zadatke u vezi sa o t k l a n j a n j e m tih greaka i j a a njem AFZ-a.
U K a r l o v a c stigao iz A u s t r i j e tab n o v o f o r m i r a n e nemake 392. legionarske d i v i z i j e
(do 14. januara stigle su i sve n j e g o v e jedinice).
tab Mornarice N O V J uputio predlog V r h o v n o m tabu N O V i POJ i tabu 8. korpusa N O V J da se o. Vis, kao z n a a j a n i odluujui o b j e k t na Jadranu, brani j a i m
snagama N O V J .

3. januar

Na o. Visu. na sastanku, predstavnik taba Mornarice N O V J i britanski general

F i c r o j Maklin razgovarali o mogunostima angaovanja saveznikih jedinica u odbrani ostrva. Britanski predstavnik je i z j a v i o da ne moe pruiti efikasniju pomo
pri odbrani ostrva.

4. januar

V N O V i P O J naredio tabu Mornarice N O V J da o. Vis brane d v e brigade jaine

oko 2.500 ljudi.

5. januar

V N O V i P O J naredio G N O V i P O za H r v a t s k u : da d e o o p r e m e pristigle sa o.
Visa doturi jedinicama pri V ; da prihvati r a n j e n i k e iz S l o v e n i j e i da ih, u sporazumu sa GS N O V i PO za Sloveniju, uputi u I t a l i j u ili zadri na s v o m podruju.
V r h o v n i komandant N O V "i P O J maral J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o uputio G l a v n o m
tabu N O V i PO za S l o v e n i j u sledeu d i r e k t i v u : jedinice ne grupisati, ve ih r a z m e stiti na irim operativnim podrujima, stvarajui uslove za m a n e v r i s a n j e ; u S l o v e n i j i
se namee potreba za f o r m i r a n j e operativnih grupa: u t a j e r s k o j , l j u b l j a n s k o m p o d ruju, S l o v e n a k o m p r i m o r j u i G o r e n j s k o j . Uspostaviti vezu sa partizanskim j e d i nicama u H r v a t s k o m zagorju, Gorskom kotaru i italijanskim partizanskim j e d i n i cama. Jedinice postaviti blizu komunikacija i dati im iri raspored, pa e se time
vezati nemake snage du komunikacija; blokada mesta je nekorisna, a brz upad
i z a u z i m a n j e pojedinih mesta mogu biti korisni ako to nalau borbene prilike; o r g a nizovati vrstu v o j n u vlast, u pozadini i posvetiti veu panju uzdizanju stareinskog
kadra.
V r h o v n i komandant N O V i P O J maral J u g o s l a v i j e Josip B r o z T i t o uputio depeu
Stabu 2. udarnog korpusa: Glavni tab N O V i PO za Crnu Goru i Boku mora f o r s i rati f o r m i r a n j e lakih pokretnih jedinica; tom tabu ostaviti 5. crnogorsku N O U b r i gadu za p o d r u j e C r n e G o r e i jo jednu brigadu za podruje Sandaka; u pozadini
organizovati vrstu vojnopozadinsku vlast; 29. udarna d i v i z i j a N O V J ostaje u H e r c e govini i preuzima p r i m o r j e od B o k e do N e r e t v e .
V N O V i P O J uputio depeu G N O V i PO za H r v a t s k u u vezi sa o d r a v a n j e m II
omladinskog kongresa: istie da vojnika situacija jo ne d o z v o l j a v a o d r a v a n j e k o n gresa; pripreme za kongres treba i d a l j e nastaviti; trai da se primorci omladinske
tampe alju u V N O V i POJ.
Predstavnici N O V J i predstavnici zapadnih saveznika postigli sporazum o f o r m i r a n j u
stalne bolnice N O V J sa seditem u Bariju. Bolnica bi u s v o m sastavu imala sva p o trebna o d e l j e n j a .

Januar p.

'

Predsednik v l a d e V. B r i t a n i j e Vinston Ceril izdao n a r e e n j e V r h o v n o j komandi

saveznikih snaga za S r e d o z e m l j e da povue britanske v o j n e m i s i j e k o j e su se jo
od 1941. godine neprekidno nalazile kod Drae Mihailovia.

643

1944. januar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

januar 1944.

Sovjetska vojna misija (upuena za VS N O V i POJ) krenula iz Moskve i preko Irana

stigla u Kairo, gde se zadrala mesec dana.
Brodovi mornarice NOVJ i savezniki brodovi otpoeli prebacivanje oko 34.000 jugoslovenskih izbeglica (ena, dece i staraca) sa o. Visa, preko june Italije, u severnu
Afriku. Oko 27.000 lica smeteno je u novoosnovane logore zbega u Egiptu (El- Sat,
El Khatatba i Tulumbat). Za rukovoenje ivotom i radom ovih logora formiran je
Centralni odbor zbega, koji je bio polinjen Oblasnom NO odboru za Dalmaciju.
6. januar

Predsednik N K O J i vrhovni komandant. N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz

Tito uputio upozorenje graanima Jugoslavije koji se jo nalaze u slubi okupatora:
jedino prelaskom na stranu N O V i POJ mogu oprati svoju sramotu.
Po nareenju vrhovnog komandanta N O V i POJ marala Jugoslavije Josipa Broza
Tita, a uz saglasnost saveznikih komandi u Italiji, u Veletri (kod Barija, u Italiji)
stigla iz Livna 1. vazduhoplovna baza NOVJ, jaine 250 boraca, radi obuke u saveznikim vazduhoplovnim centrima. K r a j e m meseca je prebaena u savezniku bazu
K a r o v i n j o (kod Brindizija).
VS N O V i POJ stavio 29. udarnu diviziju pod komandu taba 2. udarnog korpusa
NOVJ.

7. januar

U El Ariu i Kairu, u garnizonima vojske izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije,

otpoela pobuna ixxi rukovodstvom pristalica N O P - a . T o m prilikom je na stranu
N O V J prelo 567 vojnika, 32 podoficira i 19 oficira, kao i 137 vazduhoplovnih tehnikih strunjaka i 87 vazduhoplovnih oficira i podoficira. Intervencijom saveznikih
komandi pobuna je uguena.

8. januar

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril. iz Marakea (u Maroku), preko generala Maklina, poslao pismo predsedniku Nacionalnog komiteta osloboenja Jugoslavije Josipu Brozu Titu. On je, izmeu ostalog, pisao. Ja sam odluio da britanska
vlada ne d a j e vie vojniku podrku Mihailoviu i davaemo od sada pomo samo
Vama, a bio bih zadovoljan ako bi jugoslovenska kraljevska vlada njega odstranila
iz svog sastava." Sto se tie kralja, Ceril je pisao: M i emo u svakom sluaju da
ostanemo u zvaninim odnosima sa njim, dok emo Vama u isto vreme davati svu
vojniku podrku.
U Veroni (u Italiji) otpoeo trodnevni proces protiv lanova biveg faistikog Velikog saveta , koji su, 24. jula 1943. godine, glasali protiv Musolinija. Proces su organizovale nemake v o j n e vlasti. Izmeu ostalih na smrt su osueni grof Galeaco Cano
i maral de Bono.
VS N O V i POJ naredio Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ da na sektor 2. proleterske
udarne divizije odmah uputi 3. proletersku (sandaku) udarnu ili 4. proletersku
N O U brigadu. Sto se tie 1. junomoravske NO brigade, ona jo ne moe ui u sastav
2. proleterske udarne divizije.
VS N O V i POJ naredio Stabu 3. udarnog korpusa NOVJ da na tadanju taktiku
nemakih tabova i komandi napadi manjih leteih odreda na rascepkane snage
N O V J odgovori koncentracijom jaih snaga koje e unitavati nemake letee
odrede.
VS N O V i POJ naredio depeom Stabu U. udarne divizije da se, s obzirom na neprijateljsku ofanzivu, orijentie ka srednjoj Bosni, povee sa 1. proleterskom udarnom
divizijom i sa njom napada neprijateljske kolone koje nadiru kroz srednju Bosnu.

10. januar

Stab Mornarice N O V J i Oblasni komitet K P H za Dalmaciju obavestili VS N O V i

POJ da je na o. Vis stigao britanski general Miles. O v a j general moli za odobrenje
da se na o. Vis iskrca 150 saveznikih vojnika i predlae da sc o. Lastovo zauzme
zajednikim snagama a potom na njemu uspostavi zajednika posada.
U Sofiji odran sastanak predstavnika bugarske Vrhovne komande i predstavnika
nemakih snaga u Grkoj radi preciziranja zajednikih ofenzivnih dejstava protiv
jedinica N O V J i grkih partizanskih snaga na podruju Karadoa pl. Pajak. P o stignuta je saglasnost da, pored nemakih snaga iz Soluna i Vodena, u ovim dejstvima uestvuju: 54. peadijski puk bugarske 15. peadijske divizije, 56. puk bugarske
14. peadijske divizije i jedan bataljon 48. peadijskog puka bugarske 17 peadijske
divizije.

U. januar

Otpoelo prebacivanje nemake 114. lovake divizije iz severne Dalmacije, preko

Like i Hrvatskog primorja, na italijanski front.

12. januar

VS N O V i P O J uputio depeu tabu 2. udarnog korpusa N O V J obavetavajui

ga o iskustvima steenim tokom zimskih operacija 1943 1944. godine. U depei se,
pored ostalog, istie: napad jedinica N O V J na Banju Luku poremetio je neprija-

644

1944. januar

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A

januar 1944.

teljske operacije; taktika samostalnih operativnih grupa, dubinski rasporeenih,

pokazala se pravilnom; izbegnuti su kruti frantovi i omogueno je da se jedinice
N O V J zabace neprijatelju iza lea i da mu nanose gubitke; operacije jo traju, ali
je neprijatelj nemoan.
13. januar

V NOV i POJ obavestio tab Mornarice NOVJ da odobrava dolazak 150 britanskih
vojnika na o. Vis radi ispomoi jedinicama NOVJ u odbrani ovog ostrva i radi napada na o. Lastovo i na susedne luke, s tim da civilna pozadinska vlast mora biti
sastavljena iskljuivo od jugoslovenskih graana.
V NOV i POJ obavestio sekretara PK K P J za Srbiju: o v a j treba da se sa 1. juriomoravskom NO brigadom prebaci ka 2. proleterskoj udarnoj diviziji, koja se nalazi
kod Ivanjice; ali na taj prelaz trebalo bi priekati dok se avionima ne doturi materijal za 1. junomoravsku brigadu.

15. januar

VS NOV i POJ traio od G NOV i PO za Hrvatsku obavetenje o aerodromu na

Krbavskom polju: da li je siguran; moe li se pripremili za nono sputanje; Una li
na njemu snega.
V N O V i POJ obavestio G NOV i PO za Hrvatsku: da se II omladinski kongres
odlae do prolea zbog estih neprijateljskih ofanziva i vremenskih nepogoda, jer
pod takvim uslovima kongres ne bi dao oekivane rezultate i nalae da se pripreme
vre na najiroj osnovi. (Ovog i sledeih dana upuene su depee sline sadrine i ostalim tabovima i drugim podreenim tabovima.)
Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu
3. udarnog korpusa NOVJ: da 4. krajika NOU brigada iz rejona Rogatice krene za
Fou i prikljui se 5. udarnoj diviziji; da tab 3. udarnog korpusa NOVJ zadri
ranjenike koji se nalaze s tom brigadom; da sekretar PK K P J za Srbiju izvesti
VS NOV i POJ na koji bi se nain 2. proleterska udarna divizija NOVJ popunila
ljudstvom iz Srbije.
Predsednitvo AVNOJ-a donelo Odluku o objavljivanju odluka i proglasa AVNOJ-a,
njegovog Predsednitva i Nacionalnog komiteta osloboenja Jugoslavije na srpskohrvatskom, slovenakom 1 makedonskom jeziku.

Januar s.

Po nareenju V NOV i POJ, ljudstvo Tenkovskog bataljona 1. proleterskog udarnog korpusa i Tenkovskog bataljona G NOV i PO za Hrvatsku prebacilo se u Karovinjo (kod Brindizija, u Italiji) radi obuke i formiranja veih tenkovskih jedinica.
Oleeslveni front Bugarske tampao letak o makedonskom pitanju, u kome zastupa
miljenje da Makedonija bude samostalna drava, izvan bilo kakve federacije. CK
KPJ osudio uplitanje bugarskog rukovodstva u unutranje probleme naih naroda,
jer se to kosilo s odlukama II zasedanja Antifaistikog vea narodnog osloboenja Jugoslavije.

Januar cl. p.

16. januar

Po odobrenju vrhovnog komandanta NOV i POJ marala Jugoslavije Josipa Broza

Tita, na o. Vis stigao britanski Armijski komandos br. 1.
Njujork tajms objavio pismo Save Kosanovia, biveg ministra u izbeglikoj vladi
Kraljevine Jugoslavije. U pismu se, pored ostalog, kae: Partizanske vojne akcije
potiu iz partizanske politike ideje, koja je izraz jedinstva jugoslovenskih naroda i
koja ima svestranu podrku veine Srba, Hrvata i Slovenaca i ostalih naroda Jugoslavije.
V NOV i POJ uputio tabu 2. udarnog korpusa NOVJ depeu u kojoj istie: prisustvo 2. udarnog korpusa u Crnoj Gon je neophodno; Crnogorsko primorje dobija
veu vanost zbog eventualnog iskrcavanja saveznikih snaga na Jadranu; treba tu
stvoriti operativnu grupu koja e imati jednu jedinicu na podruju Konavli - - Grahovo Risan, drugu na podruju Cevo Kotor Crmnica i treu na podruju T i vat Palrovii Ulcinj; etnike na ovom podruju razbiti; operacije u sadejstvu
sa 29. udarnom divizijom dovriti do poetka februara; italijanske partizanske bridade rasporediti u divizije 2. udarnog korpusa NOVJ; javiti mesto za sputanje
materijala; u duhu nove direktive, uputiti globalni plan formacije 2. udarnog
korpusa.

17. januar

V NOV i POJ naredio tabu Mornarice NOVJ: da se dve brigade 26. divizije
NOVJ odmah prebace sa o. Hvara na kopno a da na ostrvu ostanu samo izviake
grupe.
tab Mornarice NOVJ uputio V NOV i POJ i tabu 8. korpusa NOVJ predlog da
se odobri jo jedna brigada za odbranu o. Visa, izrazivi vrsto uverenje da se o.
Vis s tim snagama moe odbraniti od napada nemakih snaga.

645

1944. januar

DOGAAJI OPSTEG K A R A K T E R A

januar 1944.

18. januar

V NOV i POJ naredio tabu Mornarice NOVJ: da sa o. Hvara evakuie jedinice

NOVJ na kopno; da svestrano ispita mogunost odbrane o. Visa i eventualne prinudne evakuacije jedinica NOVJ sa ovog ostrva.

19. januar

U Moslavini, po nareenju V N O V i POJ. formirana 33. divizija sastava: 1. i 2.

(moslavaka) brigada, Moslavaki i Bjelovarski N O P odred.
Odlukom V N O V i POJ, od 32. i 33. divizije i Zapadne grupe N O P odreda formiran
10. korpus NOVJ. Operativno podruje ovoga korpusa je zahvatalo teritorije dotadanje 2. Ojperativne zone NOV i PO Hrvatske (osim Zumberka i Pokuplja), koja je
formiranjem 10. korpusa ukinuta.
tab Mornarice NOVJ uputio Vrhovnom tabu NOV i POJ izvetaj u vezi sa odbranom o. Visa. U njemu istie da su mogua dva reenja: ili ostrvo uporno braniti sa
dovoljnim snagama (oko 3 brigade) ili ga to pre napustiti, jer ostaviti manje snage
znailo bi najveu opasnost; ostrvo se svaki dan sve bolje utvruje, a moral jedinica je dobar. Najzad ga moli da donese definitivnu odluku i naredi da ostrvo brane
tri brigade.

20. januar

Moskovska -Pravda objavila vest iz Kaira o pobuni u jugoslovenskoj vojsci: U

poslednje vreme u jugoslovc-nskim vojnim krugovima Purieva vlada, koja je stigla
ovamo, na svaki nain spreava odlazak u Jugoslaviju onih vojnika i oficira koji su
izrazili elju da stupe u redove Narodnooslobodilake armije Jugoslavije, na ijem
se elu nalazi maral Tito. Prema vestima, takvu elju su izrazila 653 vojnika i oficira od 800 ljudi koji sainjavaju neke jugoslovenske jedinice u Africi, 224 jugoslovenska mornara od 260 onih koji se nalaze u Aleksandriji i 16 ljudi iz kraljeve tclesne garde.
U Veletri (kod Barija, u Italiji) formiran tab vazduhoplovnih kola NOVJ i organizovani pilotski, izviaki i mehaniarski kursevi. Te kurseve je pohaalo 209 slualaca.
V N O V i POJ saoptio tabu Mornarice NOVJ odluku o odbrani o. Visa: odobrava
tri brigade za odbranu ostrva, nareuje da se ostrvo utvrdi i postave mine i prepreke, da se od saveznika zatrai pomo u naoruanju i ispomo avijacijom i mornaricom u najodlunijem trenutku, a da se jedinice NOVJ evakuiu samo u sluaju
nude.

21. januar

V NOV i POJ uputio depeu Glavnom tabu NOV i PO za Hrvatsku: sa poslednjim

direktivama zavrena je globalna formacija na podruju Glavnog taba; sada treba
popunjavati jedinice i razvijati nove jedinice; podneti plan o formaciji prema datim
direktivama.
V NOV i POJ uputio depeu G NOV i PO za Hrvatsku: 8. korpus NOVJ dobio je
od VS direktivu za operacije; zona dejstva ovog korpusa ide do linije Graac
Plavno; G treba da organizuje radio-vezu sa svim jedinicama 8. korpusa; naelno
se ukidaju formacijske dunosti zamenika komandanata i komandira, te ove treba
razmestiti u novoformirane jedinice.
V NOV i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da se u Istri formiraju laki NOP
odredi, iz kojih bi se kasnije razvila divizija.
V NOV i POJ uputio depeu G NOV i PO za Hrvatsku: odobrava da se od postojeih likih partizanskih jedinica formira 35. divizija a da se pri tome ostave udredska jezgra.
V NOV i POJ uputio depeu tabu 2. udarnog korpusa NOVJ: formirati tab primorske operativne grupe, u iji e sastav ui 6. crnogorska NOU brigada, 2. dalmatinska NOU brigada i jedna novoformirana jedinica na sektoru Crmnice 1 Patrovia; izvetava da e narediti popunu grupe ljudstvom iz Dalmacije; u 3. udarnoj
diviziji NOVJ ostaju 5. i 7. crnogorska NOU brigada i 3. proleterska (sandaka)
NOU brigada kao i odredi na sektoru Nikia; 2. proletersku udarnu diviziju NOVJ
dovesti u dolinu r. Lima u ijem sastavu ostaju 2. proleterska udarna i 4 proleterska NOU brigada i 1 junomoravska NO brigada; organizovati vojnopozadinsku vlast
na celoj teritoriji; sve ove zadatke sprovesti energino i brzo; eventualni napad i
zauzee Nikia bilo bi korisno.

22 januar

Odlukom VS NOV i POJ rasformiran G NOV i PO za Crnu Goru i Boku, a jedinice kojima je dotada on rukovodio stavljene su pod komandu taba 2. udarnog
korpusa NOVJ.

24. januar

Generalni sekretar CK K P J Josip Broz Tito uputio telegram vladi SSSR-a: kritikuje stav prema makedonskom nacionalnom pitanju izriet u letku Oteestvenog
fronta Bugarske, jer je suprotan odlukama II zasedanja Antifaistikog vea narodnog osloboenja Jugoslavije.

646

1944. januar

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A

januar 1944.

25. januar

U selu Ba (kod Valjeva) otpoeo etvorodnevni etniki kongres, uz prisustvo 274

delegata, medu kojima su bili i predstavnici bivih politikih partija: Zivko Topalovi, predsednik Socijalistike stranke (SS), Anton Kreji, predstavnik jugoslovenske nacionalne stranke (JNS), in. Vladimir Predavec, predstavnik HSS i lini izaslanik Vladimira Maeka, Velimir Joji, predstavnik Demokratske stranke (DS).
Prisustvovao je 1 kapetan Mensfild, lan vojne misije S A D kod etnike Vrhovne
komande. Sve organizacije i stranke koje su podravale etniki pokret ujedinile su
se pod nazivom Jugoslovcnska narodna demokratska zajednica; obrazovan je Centralni nacionalni komitet Kraljevine Jugoslavije; donet je Opti narodni program;
sastavljena je je rezolucija o zadacima u daljoj borbi protiv NOP-a. Ovaj kongres
je bio jo jedan pokuaj da se ospori zakonitost AVNOJ-a i da se svetska reakcija
mobilie u odbrani etnika Drae Mihailovia.
Po odobrenju VS NOV i POJ iz Italije je na o. Vis prebaeno 200 britanskih vojnika
(komandosa), specijalno obuenih za pomorsko-desantne operacije.

26. januar

VS NOV i POJ uputio depeu Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ: predstavniku NOV
i PO Albanije dati odluke II zasedanja A V N O J - a ; drugovi u Albaniji treba jo vie
da rade na povezivanju oslobodilake borbe albanskog naroda sa oslobodilakom
borbom naroda Jugoslavije radi stvaranja zajednice ravnopravnih naroda na Balkanu; bilo bi dobro da VS NOV i PO Albanije poalje u VS NOV i POJ svog oficira za vezu; nepravilan je stav CK BRP(k) prema pitanju Makedonije; drugovi u
Albaniji moraju ojaati K P . jer je ona garancija pravilnog razvitka dogadaja u
Albaniji; albanski N O P mora uvati svoju samostalnost i spretiti pokuaj strane i
domae reakcije da ga skrenu sa prave linije i iskoriste za svoje ciljeve.

28. januar

V NOV i POJ depeom poslao Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ plan veze sa VS
NOV i PO Albanije.

28/29. januar

Na zasedanju u Bariju (u Italiji), grupe otpora, zdruene u Odboru za nacionalno

osloboenje zauzele su stav protiv vlade Pijetra Badolja i protiv kralja Vitoria
Emanuela I I I .

29. januar

CK K P J uputio depeu CK K P H : sektako pisanje nekih listova, na primer V j e s nika, o odnosu prema saveznicima moe naneti veliku tetu naem pokretu i u rukama neprijatelja postati argumenat protiv priznanja N K O J ; u Vjesniku br. 2, u
uvodniku, saveznici se, takode sektaki, optuuju zbeg Versaja; u iduem broju
treba to demantovati u pogodnoj formi: uskoro e bili poslat kratak uput o liniji
nae tampe u vezi s tim pitanjima.

30. januar

CK K P J analizirao promene u dranju vlade S A D i V Britanije prema NOP-u u

Jugoslaviji, te zakljuio da se u borbi za meunarodno priznanje nove Jugoslavije
polazi od pozicija odbrane budue samostalne drave, koja je ponikla u borbi za
nacionalno osloboenje; u pogledu kralja i monarhije drati se odluka AVNOJ-a. U
odnosu na susedne komunistike partije odluio je: sa CK KP Italije raspravili pitanje saradnje i meusobne pomoi na onim podrujima koja su naseljena jugoslovenskim i italijanskim stanovnitvom; poloaj korukih Slovenaca u Austriji namee potrebu da se sa CK KP Austrije dogovori o zajednikom radu na razvoju
NOP-a u onom delu Koruke koji je posle prvog svetskog rata anektirala Austrija:
i dalje pomagati CK BRP(k) u formiranju partizanskih odredu, a osuditi stav Oteestvenog fronta prema pitanju Makedonije: da ona bude samostalna drava izvan bilo
kakve federacije.
Generalni sekretar KPJ Josip Broz Tito, u ime CK K P J uputio svima rukovodstvima
KP Jugoslavije direktivno pismo o odnosu prema zapadnim saveznicima: izbegavati
sektaki stav prema V. Britaniji i S A D koji se pojavljuje u naoj tampi, jer se
raznim ispadima mogu naneti ozbiljne tekoe poloaju nove drave koju stvaramo;
isticali sve to saveznici pozitivno ine; na klevete i lai protiv NOB-a doi e odgovor rukovodstva NOB-a kuda bude trebalo; isticati sve saveznike prilikom govora
o saveznikim konferencijama; ne kritikovati unutranje dravno ureenje saveznikih drava; izmeniti ton ^tampe i agitacije u tom smislu da se svima pitanjima
prilazi sa stanovita jedne nove, samostalne dravne tvorevine, koja nije niija filijala, nego elo borbe naih naroda-; u pogledu kralja i monarhije drati se odluka
AVNOJ-a. ne preterivati i ne pridavati kralju vei znaaj nego to ga ima. Izbegavati sitne polemike i uvati dostojanstvo. Ali na zborovima pustiti narcidu da kae
svoje miljenje o kralju i monarhiji; ukinuti okrune listove koji piu bez vee
kontrole, zadravajui one koji su vezani za pojedine istorijske krajeve, s tim da se
bave pitanjima toga kraja, a u optim pitanjima dre samo centralne zemaljske
tampe. Treba se strogo pridravati ovih direktiva.
Nareenjem VS NOV i POJ. na podruju Zumberka, Pokuplja i Turopolja formirana
34. divizija NOVJ od brigade Franjo Ogulinac Seljo, Omladinske brigade Joa
Vlahovi. Zumberakog i Turopoljsko-posavskog NOP odreda. Ovim formiranjem
obustavljen je rad taba Zumberako'-posavskog sektora,

647

1944. januar

BOSNA I H E R C E G O V I N A

januar 1944.

Naredbom VS N O V i POJ. u Lici formirana 35. divizija NOVJ od 1. i 2. NO brigade,

dotadanjeg Operativnog taba za Liku i Likog N O P odreda. Ovim formiranjem
obustavljen je rad Operativnog taba za Liku.
- Odlukom VS NOV i POJ, od 13. i 35. divizije NOVJ i jedinica Operativnog taba za
Istru formiran 11. korpus NOVJ. Njegovo je operativno podruje zahvatilo Liku,
Gorski kotar. Hrvatsko primorje i Istru.
VS N O V i POJ naredio depeom, preko taba 2. udarnog korpusa, da komandant
5. udarne divizije NOVJ privremeno preuzme komandu i nad 2. proleterskom udarnom divizijom. One treba da se prikupe u rejonu Cajnie Gorade i pripreme za
napad na etnike snage. Ako se prebace preko Lima, s njima e sadejstvovati 3.
proleterska (sandaka) N O U brigada.
V N O V i POJ naredio tabu 3. udarnog korpusa NOVJ da jednu brigadu sa dobrim
politikim radnicima uputi na prostoriju Jahorina Kalinovnik (koju e jedinice
5. udarne divizije NOVJ uskoro napustiti) i da 1. junomoravsku NO brigadu prebaci
prema Foi.
31. januar

V NOV i POJ depeom naredio tabu 2. udarnog korpusa NOVJ da saopti britanskom majoru Hunteru: sa saveznikom vojnom misijom, koja se dotada nalazila
kod etnika a trebalo je da se preko slobodne teritorije, saveznikim avionima, prebaci u Italiju, ne smeju se prebaciti i etnici; saveznici ne mogu da odlikuju oficire
NOV i POJ bez odobrenja V N O V i POJ.
Na o. Visu, sa odobrenjem V NOV i POJ, odran sastanak predstavnika taba
mornarice NOVJ i taba 26. divizije NOVJ sa predstavnicima taba saveznikog
komandosa. Govorilo se o zajednikoj odbrani o. Visa i o zajednikim ofanzivnim
operacijama protiv nemakih posada na susednim ostrvima.
Vlada SSSR-a odbacila predlog izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije od oktobra
1943: potpisivanje ugovora o saradnji i uzajamnoj pomoi.
Odlukom V N O V i POJ 4. proleterska udarna brigada izala iz sastava 3. udarne
divizije NOVJ i ukljuila se u sastav 2. proleterske udarne divizije NOVJ, a 3. proleterska (sandaka) brigada iz sastava 2. proleterske udarne divizije u sastav
3. udarne divizije.

Januar k.

Delegati V N O V i POJ na Srednjem istoku zatraili od saveznikih vojnih vlasti u

Kairu da sve pripadnike vojske izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije koji su se
izjasnili za NOV i POJ izdvoje u posebne vojnike logore.

Januar

Po nareenju V N O V i POJ rasformirana 1. i 2. prekomorska brigada. Njihovo

ljudstvo ulo u sastav 1. proleterske udarne i 6. divizije NOVJ.

BOSNA
1. januar

U toku
udarne
udarna
optine

HERCEGOVINA

banjaluke operacije 3. proleterska (krajika) udarna brigada 1. proleterske

divizije NOVJ, Udarni N O P odred 5. udarnog korpusa NOVJ i 12. krajika
brigada 11. udarne divizije NOVJ zauzeli G. Seher i Lau i prodrli do gradske
i kaznione.

est bataljona etnikog Nevesinjskog korpusa, ojaani etom minobacaa iz nemake

7. SS divizije Princ Eugen, iz Gacka, Uloga i Kifinog Sela poeli koncentrian
napad na 10. hercegovaku udarnu brigadu 29. udarne divizije NOVJ u Gatako-nevesinjskoj povri. Brigada je do 5. januara, iznenadnim udarima po odvojenim
kolonama, odbacila neprijatelja u polazne garnizone i pri tom potpuno razbila jedan
ojaani etniki bataljon.
U toku banjaluke operacije dva bataljona 5. krajike udarne brigade U. udarne
divizije NOVJ slomili otpor nemake posade u s. Trapistima i unitili elektrinu centralu.
2. januar

U toku banjaluke operacije 3. proleterska (krajika) udarna brigada 1. proleterske

udarne divizije NOVJ, Udarni odred 5. udarnog korpusa NOVJ i dva bataljona 12.
krajike udarne brigade 11. udarne divizije NOVJ zauzeli gradsku optinu i kaznionu i oslobodili 207 zatvorenika.

2/3. januar

Delovima 12. hercegovake udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ predala se 1.
eta 1. bataljona domobranskog 14. peadijskog puka. posada . st. Jasenica-Lug
(na pruzi Hum Gabela). Predaju 2. ete istog bataljona na . st. Diklii spreiie
su ustae. U borbi oko ove stanice neprijatelj je imao 1 mrtvog i 28 ranjenih vojnika.

648

1944. januar

BOSNA I H E R C E G O V I N A

januar 1944.

3. januar

S linije Derventa Tesli Sarajevo Konjic Jablanica i iz Banje Luke glavnina nemakog 5. SS brdskog armijskog korpusa i delovi nemakog 15. i 69. korpusa
otpoeli operaciju u cilju odbacivanja 1. proleterskog udarnog i 5. udarnog korpusa
NOVJ sa glavne komunikacije Slav. Brod Sarajevo Mostar. Trebalo je brzim
prodorom razbiti njihove jedinice i izbiti u dolinu r. Vrbasa, odakle odmah produiti
dejstva glavninom ka Livanjskom i Duvanjskom polju, a slabijim delovima, preko
Kozare, ka dolini Une. Operacija je trajala do 24. januara.

3/4. januar

U s . Kokorini (kod Gacka) dva bataljona 10. hercegovake udarne brigade 29. udarne
divizije NOVJ, bez vlastitih gubitaka, razbili Fojniki bataljon etnike 1. nevesinjske brigade, ojaan vodom minobacaa iz nemake 7. SS divizije Princ Eugen.
Gubici neprijatelja: 32 mrtva, 20 zarobljenih i oko 50 ranjenih vojnika. Zaplenjeno
je celokupno naoruanje i oprema nemakog minobacakog voda.

4. januar

Druga brigada nemake 1. kozake konjike divizije ojaana 4. pukom domobranske

1. lovake brigade zauzela Prnjavor koji je, na r. Ukrini, branila 12. udarna brigada
12. divizije NOVJ, Prnjavorski i Dobojsko-derventski N O P odred. U ovoj borbi je
poginuo komandant Prnjavorskog N O P odreda Stanko Vukainovi, narodni heroj.

5. jonuar

Nemaki 901. motorizovani puk s jednim bataljonom 383. puka nemake 373. legionarske divizije zauzeo Kotor-Varo. Delovi 12. i 5. krajike udarne brigade 11. udarne
divizije 5. udarnog korpusa NOVJ izvukli su se ispred udara neprijatelja, povukavi
se u rejon Skender-Vakuf zaselak Borci s. iprage.

Januar p.

Po nareenju taba 5. udarnog korpusa NOVJ rasformiran Vukovski NOP odred,

a njegovo ljudstvo ulo u sastav Kuprekog N O P odreda.

7. januar

Jedinice nemakog 92. motorizovanog puka iznenadile delove 3. proleterske (krajike)

udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ i Udarnog N O P odreda 5. udarnog korpusa NOVJ i zauzele s. aavicu (kod Mrkonji-Grada).
Na poloaju s. Ovarevo s. Dubrava (kod Travnika) dva bataljona 13. proleterske
udarne brigade Rade Konar 1. proleterske udarne divizije NOVJ, u osamnaestoasovnoj borbi, razbili nemaki bataljon i njegove ostatke odbacili prema Travniku,
nanevi mu gubitke od oko 150 mrtvih. Proleterski bataljoni su imali 5 mrtvih i 15
ranjenih boraca.

7/8. januar

Kod . st. Brdani (na pruzi Sarajevo Mostar) Mostarski partizanski bataljon unitio nemaki vojni voz (3 lokomotive i 12 vagona) sa pratnjom. Uniteni su, izmeu
ostalog, jedan tenk i jedna haubica.

8. januar

Na osnovu direktive V N O V i POJ, 1. proleterska udarna divizija 1. proleterskog

udarnog korpusa NOVJ. pregrupisavi se, poscia planinski masiv u razvodu reka
Ugra, Vrbanje, Bile i Usore sa zadatkom da zatvori komunikaciju Travnik Jajce.
Nemaki 92. motorizovani puk, slomivi otpor delova 1. udarne brigade 6. divizije
NOVJ, prodro u Mrkonji-Grad i time neposredno ugrozio pozadinu 11. udarne i 1.
proleterske udarne divizije NOVJ koje u srednjoj Bosni pokuavaju da zadre nastupanje nemake 1. brdske i 7. SS divizije Princ Eugen.
Nemaka 1. brdska divizija zauzela Skender-Vakuf posle ogorenih borbi protiv
5. i 12. krajike udarne brigade 11. udarne divizije NOVJ. Istovremeno je 7. SS
divizija -Princ Eugen izbila na pl. Vlai.

9. januar

Nemaki 92. motorizovani puk i delovi nemake 1. brdske divizije zauzeli Jajce,
odbacivi delove 1. udarne brigade C. divizije NOVJ na pl. Lisinu.

9/10. januar

Druga krajika udarna brigada 27. udarne divizije NOVJ zauzela Vare.
U rejonu s. Karaula-Gora s. Boikovac 1. proleterska udarna divizija 1. proleterskog udarnog korpusa i delovi 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOV.J
probili se severno od komunikacije Travnik Jajce i time izbegli udare od jedinica nemake 1. brdske divizije i 7. SS divizije Princ Eugen.

10. januar

Jae nemake, ustake i domobranske snage iz Bos. Gradike i s. Ivanjske otpoele napad na slobodnu teritoriju Kozare, ali su ih 6, 8. i 11. krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ, Kozarski i Gradiko-lijevanski N O P odred razbili
i odbacili u polazne garnizone.
Na sreskoj izbornoj konferenciji izabran SNO odbor za srez Sokolac.

11. januar

Stab 3. udarnog korpusa NOVJ izdao zapovest za napad na Tuzlu. U napadu su

uestvovale jedinice 3. korpusa i 16. udarne divizije NOVJ.

649

1944. januar

BOSNA I HERCEGOVINA

januar 1944.

Kod s. Melica (blizu Jajca) delovi 1. proleterske udarne divizije NOVJ, posle dvodnevnih borbi, razbili bataljon nemake 1. brdske divizije. Neprijatelj je imao oko
100 mrtvih i vei broj ranjenih. Gubici proleterskih jedinica: 12 mrtvih i 7 ranjenih.
13. januar

Jedinice nemake 1. brdske divizije i 7. SS divizije Princ Eugen, nadirui iz

doline r. Bosne, zauzele Bugojno. D. i G. Vakuf, poto su I. i 2. liku udarnu brigadu U. divizije NOVJ odbacile ka Mrkonji-Gradu.
Nastupajui s linije Jablanica Konjic Kreevo, delovi nemake 369. legionarske divizije, posle sedmodnevnih borbi, odbacili 7. krajiku udarnu brigadu
i Ramski N O P odred 10. udarne divizije NOVJ na pl. Raduu i zauzeli Prozor.
Rasformiran Banjaluki N O P odred. N j e g o v o ljudstvo je ulo u sastav 12. krajike N O U brigade.
Rasformiran Teanjsko-tesliki N O P odred. Njegovo ljudstvo je ulo u sastav 5.
i 12. krajike NOU brigade.
Prnjavorski N O P odred uao u sastav 5. krajike N O U brigade kao njen 5. bataljon.
Rasformiran Motajiki N O P odred, a njegovim ljudstvom popunjene 12. krajika
NOU, 12. NOU brigada 12. divizije NOVJ i 14. srednjobosanska N O U brigada.
Zbog velikih gubitaka rasformiran je Dobojsko-erventski
ljudstva ukljuen u 12. udarnu brigadu 12. divizije NOVJ.
Delovi 5. udarne divizije NOVJ
kratkog otpora.

13/14. januar

14. januar

zauzeli

Fou od

etnika,

N O P odred, a ostatak
koji su pobegli

posle

U Tuzlu stigla nemaka Borbena grupa Svare, kao pojaanje 5. i 8. puku 3. domobranske lovake brigade. Oekujui napad 3. udarnog korpusa NOVJ, neprijatelj je ubrzao radove na utvrivanju mesta.
Oko 200 saveznikih aviona bombardovalo nemako-domobranski garnizon u Mostaru. Znatno je oteen aerodrom; uniteno je 69 i oteeno 98 kua; poginulo je
37 i ranjeno 68 nemakih vojnika i domobrana; istovremeno je poginulo oko 200 i
ranjeno oko 300 graanskih lica. U borbi je uniteno 8 saveznikih aviona i preko
20 nemakih i domobranskih aviona.
U s. Vukovsko (kod Kupresa) prodro izviaki odred 7. SS divizije Princ Eugen
i time ugrozio 7. krajiku udarnu brigadu 10. udarne divizije NOVJ na junim
padinama pl. Radue.

15. januar

U rejonu s. Carevac s. Berii (kod Mrkonji-Grada) 3. lika udarna brigada 6.

divizije NOVJ, posle trodnevne borbe, odbacila nemaki 92. motorizovani puk koji
je pokuavao da prodre ka s. Mlinitima. Neprijatelj je imao oko 105 mrtvih i vei
broj ranjenih. Gubici 3. brigade: 21 mrtav i 36 ranjenih.
U Kotor-Varo ula 1. proleterska udarna brigada 1. proleterske udarne divizije
NOVJ

Januar s.

U Janju, od ljudstva komande mesta i omladine grada Jajca, formiran Jajaki

N O P odred.

16. januar

U Graanicu ula dva bataljona 3. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije
NOVJ. Domobrani su se povukli prema s. Karanovcu.

17. januar

Glavnina 3. udarnog korpusa NOVJ (17. udarna divizija, 19. biranska udarna brigada 27. udarne divizije i 6 odreda) i 16. udarna divizija NOVJ otpoele napad na
Tuzlu koju su branili 5. i 8. puk domobranske 3. lovake brigade i nemaka Borbena grupa Svare. I pored uporne borbe, voene do 20. januara pre podne,
grad nije zauzet, jer su pristigla pojaanja: delovi domobranske 1. lovake brigade, nemaka biciklistika jedinica iz Doboja i motorizovana kolona iz Zvornika.
U borbi su poginuli politiki komesar bataljona u 19. biranskoj brigadi Stanko Menji i zamenik politikog komesara bataljona u 16. muslimanskoj N O U brigadi Jusuf
Donli, komandant bataljona Hamzo Hamzi i komandant Ozrenskog N O P odreda
Simo Luki, narodni heroj.
U rejonu s. Pecke (kod Mrkonji-Gradu) 3. i 1. lika udarna brigada 6. divizije
NOVJ odbile napad nemakih jedinica i/ rejona Jajca.
Sesta istonobosanska udarna brigadu
uglja Kreku.

650

17.

udarne divizije NOVJ

zauzela rudnik

1944. januar

B O S N A I HERCEGOVINA

januar 1944.

Delovi 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ uli u

Jajce, koje su napustile nemake jedinice.
Na poloajima s. Hotkovci s. Stekerovci (kod Glamoa) 3. proleterska (krajika)
udarna brigiyda 1. proleterske udarne divizije NOVJ vodila odbrambenu borbu
protiv delova 98. puka nemake 1. brdske divizije. Borba je trajala do 21. januara.
Zbog nadiranja jakih neprijateljskih snaga, koje su izbile u Duvanjsko, Livanjsko
i Glamoko polje, 7. krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ povukla se,
preko pl. Ljubue, u rejon s. Rakitno (kod Posuja), a 9. krajika NOU brigada,
ispred nastupajue kolone 7. SS divizije Princ Eugen, delom se povukla na pl
Hrbljinu a delom u Omar, izmeu s. D. Vukovskog, Kupresa i Sujice.
19. januar

Na poloaju s. Avdii s. G. Orahovica (kod Graanice) domobranski 6. peadijski puk napao 3. vojvoansku udarnu brigadu 16. udarne divizije NOVJ, ali je
posle jednodnevne borbe odbaena prema Graanici uz gubitke: oko 134 mrtva,
veliki broj ranjenih i 38 zarobljenih domobrana. Gubici 3 brigade: 11 mrtvih i 37
ranjenih boraca.

20. januar

Posle dvodnevnih borbi 12. slavonska brigada 12. divizije NOVJ i 14. srednjobosanska udarna brigada 11. udarne divizije NOVJ zauzele Prnjavor, koji su branili
1. bataljon lovakog 4. puka domobranske 1. lovake brigade, ustae i nemaki
delovi (svega oko 750 ljudi). Gubici neprijatelja: 115 mrtvih i 36 zarobljenih, a gubici
brigada: 30 mrtvih i 36 ranjenih boraca.
U rejonu s. Carevac zaselak trbina (kod Mrkonji-Grada) delovi 6. i 10. udarne
divizije NOVJ napali nemaku motorizovanu kolonu (oko 150 vozila) koja se kretala od Mlinita prema Strbini. Posle jednodnevne borbe neprijatelj je, uz osetne
gubitke, odbaen prema s. Carevcu.
U rejonu zaselaka Durakovia i Omerbaia (kod Graanice) domobranske jedinice
napale na dva bataljona 2. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ,
ali su ih ovi bataljoni, energinim protivnapadom, razbili i odbacili, nanevi im
gubitke od oko 74 mrtva vojnika, uz sopstvene gubitke od 17 mrtvih i 30 ranjenih
boraca.

21. januar

Jedinice 7. SS divizije Princ Eugen ule u Jajce, koje je, pred nadmonijim snagama neprijatelja, napustila 1. proleterska udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ.
Kod s. Holkovaca (blizu Glamoa) delovi nemake 1. brdske divizije (oko 600 vojnika)
napali 1. bataljon 3. proleterske (krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne
divizije NOV.T. Posle estoasovne borbe, kad mu je pristiglo pojaanje, bataljon je
neprijatelja razbio i naneo mu gubitke od oko 39 mrtvih vojnika, a sam imao 11
mrtvih i 9 ranjenih boraca.
Na pruzi Bos. Krupa Bos. Novi diverzantska grupa Podgrmeckog N O P odreda
minom sruila neprijateljski voz od 11 vagona i nanela neprijatelju osetne gubitke.

22. januar

U s. Zunovima (kod Vlasenice), prilikom bombardovanja sela, poginuo politiki

komesar 27. udarne divizije NOVJ Pavle Goranin Ilija, narodni heroj.
Na pruzi Banja Luka Prijedor, izmeu s. Omarske i s. Piskavice, delovi 6. krajike
udarne brigade 4 udarne divizije NOVJ minom unitile neprijateljski voz od 5 vagona. Neprijatelj je protrpeo gubitke od oko 18 mrtvih i 34 zarobljena vojnika. Brigada
je imala 3 ranjena borca.

23. januar

Na putu Prijedor Bos. Novi 8. krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ
napala neprijateljsku kolonu od 156 kamiona i 20 tenkova i unitila 11 kamiona.
Deo kolone se probio za Bos. Novi, a drugi deo se vratio u Prijedor.

24. januar

Hainski NOP odred 10. udarne divizije NOVJ uao u Prozor koji su prethodno
napustili zatitni delovi nemake 369. legionarske divizije.

. januar Delovi 13. proleterske udarne brigade Rade Konar 1 . proleterske udarne divizije
NOVJ zauzeli Teanj, ali je iz dve utvrene zgrade i iz tvrave neprijatelj pruao
oLpor do zore, kada su se delovi 13. brigade povukli iz grada.

27. januar

Delovi 9. krajike udarac brigade 10. udarne divizije NOVJ uli u Kupres koji su
napustile nemake jedinice.

28.januar

Delovi 9. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ uli u Bugojno koje
su napustile nemake jedinice.
651

661)
1944. januar

CRNA GORA

januar 1944.

Kod s. Stepena (blizu Avtovca) 12. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije
NOVJ, u susretnoj petoasovnoj borbi, spreila prodor ojaanog 2. bataljona 13. puka
7. SS divizije Princ Eugen u Bileu i odbacila ga u Gacko, nanevi mu gubitke od
oko 50 mrtvih, 3 zarobljena i dosta ranjenih vojnika uz sopstvene gubitke: 3 poginula
i 4 ranjena borca, i zaplenivi 3. p. mitraljeza i 20 puaka.
20. januar

Na putu izmeu Zborne gomile i s. Stepena (kod Avtovca), bonim napadom, ojaana 12. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ spreila 2. bataljon 14. puka nemake 7. SS divizije Princ Eugen da, uz podrku posade Gacka,
prodre u Bileu, te ga posle estoasovne borbe odbacila u Gacko. Ipak je jedna
eta ovog bataljona, neopaeno, preko pl. Babe, prodrla u Bileu.
Delovi 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ izvrili neuspeo napad
na s. Blagaj (kod Bos. Novog), nanevi neprijatelju gubitke od oko 9 mrtvih i 23
ranjena, uz sopstvene gubitke: 2 mrtva i 15 ranjenih boraca.

30. januar

Na putu Celi Bijeljina 15. majevika udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ
otpoela trodnevne borbe protiv nemake motorizovane kolone (jaine 82 vozila).
Trea vojvoanska udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ napala elnike u s.
D. Zabarima (kod Brkog). Glavnina etnika se Izvukla delom za Brko, a delom u
Srem. Zarobljeno je oko 30 etnika.
Izmeu s. Blagaja i s. Petkovca (kod Bos. Novog) 4. bataljon 8. krajike udarne
brigade 4. udarne divizije NOVJ napao domobransku kolonu jaine dve ete i naneo j o j gubitke od oko 7 mrtvih i 23 ranjena, a on je imao 7 ranjenih boraca.

30/31. januar

Delovi 9. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ napali na D. Vakuf
koji su branile ustako-domobranske jedinice. Napad nije uspeo zbog intervencije
delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen koji su nadirali iz rejona Jajca. Neprijatelj je imao 12 mrtvih i 20 zarobljenih, a delovi 9. brigade 1 mrtvog i 7 ranjenih
boraca.

Januar

Oblasni odbor AFZ-a za Hercegovinu formirao okrune odbore A F Z - a za junu

i severnu Hercegovinu.
CRNA

1. januar

GORA

Glavni tab N O V i PO za Crnu Goru i Boku naredio podrunim tabovima NOP

odreda da upute odreen broj ljudstva za popunu 7. crnogorske udarne brigade
3. udarne divizije NOVJ.
U s. Prekobrdu (kod Kolaina) delovi 6. crnogorske udarne brigade 3.
divizije NOVJ razbili etnike i tom prilikom nekoliko njih razoruali.

udarne

2 3. januar

Prvi bataljon Lovenskog N O P odreda, u sadejstvu sa jedinicama Udarne grupe

bataljona 3. udarne divizije NOVJ (l. i 2. bataljon 4. proleterske NOU brigade i jedan
bataljon 5. crnogorske N O U brigade), napali nemake vojnike i etnike na irem podruju Rijeke Crnojevia. Neprijatelj je imao oko 60 poginulih i priblino loliko ranjenih, dok su 4 etnika zarobljena. Udarna grupa je imala 1 mrtvog i dva ranjena
borca.

3. januar

Izvrni odbor Z A V N O - a Crne Gore i Boke uputio narodu proglas kojim ga poziva
da jo vre zbije redove u zajednikoj borbi protiv faistikih porobljivaa i domaih izdajnika.

4. januar

Jedinice 3. proleterske (sandake) i 4. sandake N O U brigade odbacile nemake

vojnike i etnike u Pljevlja. Neprijatelj je imao 31 vojnika izbaenog iz stroja.
Gubici jedinica NOVJ: 3 mrtva i jedan ranjen borac.

5. januar

U s . Prekobrdu (kod Kolaina) izabran M N O odbor.

U rejonu s. Vlaka Kamena gora (kod Pljevalja) oko 600 nemakih vojnika, etnika
i pripadnika muslimanske milicije napalo delove 3. proleterske (sandake) udarne
brigade. Pred nadmonim neprijateljem delovi 3. brigade su se povukli na poloaje
u rejonu s. Vrulja s. Kozice. Gubici neprijatelja: oko 30 vojnika izbaenih iz stroja. Brigada je imala 3 mrtva i 3 ranjena borca.

Glavni tab NOV i PO za Crnu Goru i Boku naredio Stabu Lovenskog NOP
odreda da pojaa politiki rad na svom podruju i na taj nain stvori uslove za
uspeniju mobilizaciju boraca.

1944. januar

CRNA GORA

januar 1944.

6. januar

U rejonu Pljevalja nemaki vojnici i muslimanska milicija sukobili se sa delovima

3. proleterske (sandake) i 4. sandake N O U brigade. Neprijateljski gubici su
nepoznati, dok su gubici 3. i 4. brigade bili 10 ranjenih boraca.

7. januar

Prva brigada italijanske partizanske divizije Garibaldi 2. udarnog korpusa NOVJ

odbacila etnike i muslimansku miliciju prema Roaju i nanela im osetne gubitke.
Brigada je imala 4 mrtva i 6 ranjenih boraca.

8. januar

Na podruju Mataruge Meljak Cajnie delovi 3. proleterske (sandake) i 4.

sandake N O U brigade napali nemake vojnike i etnike. Borbe su trajale, s prekidima, do 13. januara. Neprijatelj je imao 45 mrtvih i 53 ranjena vojnika, a brigade 2 mrtva i 6 ranjenih boraca.

9. januar

U ulcinjskom zatvoru albanski kvislinzi umorili 14 pripadnika NOP-a.

9/10. januar

Bataljon 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ. uz sadejstvo K o mansko-zagarakog bataljona, oistio od etnika sela u okolini Danilovgrada i
Spua (Oraje, Sladojevo Kopito, Curilac, Grli, Novo Selo, Klikovae i V e l j e Brdo).
Poginulo je 10 etnika, vie ih je ranjeno i 10 ih je zarobljeno. Brigada je imala
1 mrtvog i 1 ranjenog borca.

11/12. januar

Delovi Udarne grupe bataljona 3. udarne divizije NOVJ (1. i 2. bataljon 4. proleterske
udarne brigade i jedan bataljon 5. crnogorske N O U brigade) upali u s. Njegue (kod
Oetinja), razbili etnike i naneli im gubitke od 1 mrtvog, 1 ranjenog i 10 zarobljenih.
Udarna grupa nije imala gubitaka.

12. januar

Izmeu s. Stubice i ute grede (na putu Niki Danilovgrad) delovi 5.

gorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ razorili 100 metara puta.

12/13. januar

crno-

Dva bataljona 3. proleterske (sandake) NOU brigade razbili etnike u selima Otiloviima i Vijencu (kod Pljevalja).

14. januar

Na pl. Bjelasici delovi 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ zarobili
16 etnika.

15. januar

U rejonu s. Vukovo Brdo s. Strmeica (kod P l j e v a l j a ) oko 1300 nemakih vojnika,

etnika i pripadnika muslimanske milicije napali delove 3. proleterske (sandake)
udarne brigade i odbacili ih na poloaje s. Kozice s. Breza, nanevi im gubitke
od 1 mrtvog i 7 ranjenih boraca. Neprijatelj je imao oko 20 vojnika izbaenih iz
stroja.

Januar s.

Pri GS NOV i PO za Crnu Goru i Boku formiran Pratei

boraca.

16. januar

Drugi bataljon 4. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ

upao u s. Tomie (kod Cetinja) i razoruao 15 nacionalista.

bataljon. jaine oko 105

Na odseku s. Drakovina Grab s. Slatina (kod Bijelog Polja) 3. i 4. bataljon

7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ otpoeli dvodnevne borbe
protiv nemakih i etnikih snaga i muslimanske milicije.
17. januar

U s . Orlji (na putu P l j e v l j a Gradac) oko 80 nemakih vojnika s etnicima napalo

delove 1. bataljona 4. sandake N O U brigade i etu italijanske partizanske divizije
Garibaldi. Posle otre borbe neprijatelj je odbaen u pravcu Pljevalja.
U rejonu s. Prekobre (kod Kolaina) 4. bataljon 6. crnogorske udarne brigade
3. udarne divizije NOVJ napao etnike i sedmoricu zarobio.

18. januar

19. januar
g
a

Na podruju sela: Oraje, Sladojevo Kopito, Begovine, Klikovae, Novo Selo (kod
Danilovgrada i Spua) 4. bataljon 5. crnogorske udarne brigade, delovi 2. bataljona
4. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne divizije NOVJ i 1. bataljon Lovenskog
NOP odreda razbili etnike, uz sopstvene gubitke od jednog mrtvog i dva lake ranjena borca.

U selima: Komine, Vidre, Brvnica i Bunja (kod P l j e v a l j a ) 4. sandaka N O U bria napala etnike i odbacila i h u Pljevlja. etnici s u imali 2 mrtva i 3 ranjena.
Brigada nije imala gubitaka.
U s . Rogamima oko 150 etnika s nemakim vojnicima, podrani artiljerijom, napali delove 2. bataljona 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ.
U poetku je neprijatelj imao izvesnog uspeha, zatim je protivnapadom odbaen
u Podgoricu (sada Titograd).
653

661)
1944. januar
19/20. januar

CRNA

GORA

januar 1944.

Delovi Lovenskog N O P odreda napali nemake vojnike u s. Uliima (kod Cetinja).

Neprijatelj je imao 1 poginulog i 3 ranjena vojnika.
U s . Rvaima (kod Rijeke Crnojevia) delovi Lovenskog N O P odreda zapalili nemaki magacin.

20. januar

U s. Zlatici (kod Titograda) delovi 2. i 3. bataljona 5. crnogorske udarne brigade

3. udarne divizije NOV.l napali etnike, te njih 12 ubili i ranili, jednog zarobili
(a sami imali jednog ranjenog borca).
Pri tabu 2. udarnog korpusa NOVJ u Kolainu poeo nii oficirski kurs s trajanjem od 30 dana. Kurs su pohaala 84 sluaoca (komandiri eta i vodova i njihovi
zamenici) iz svih jedinica toga korpusa.

21. januar

22

januar

23. januar

Povodom dvaesetogoinjice Lenjinove smrti, u gradovima i selima na osloboenoj

i neosloboenoj teritoriji C'rne Gore i Boke, kao i u jedinicama NOV, odrano vie
prigodnih akademija 1 konferencija na kojima se govorilo o ivotu i radu Vladimira
llia Lenjina.
Nemaki avioni bombardovali Kolain.
U s . Ljue (kod P l j e v a l j a ) delovi 3. proleterske (sandake) udarne brigade i 4. sandake brigade G N O V i PO za Sandak napali na oko 200 etnika, ali zbog zakanjenja delova 4. brigade napad nije uspeo. Treu brig'ida je imala 4 ranjena i 2
nestala borca.
U rejonu sela: Lagatori, Godoelje, Tucanje i Petnica (kod Ivangrada) 1. i 4. bataljon
4. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne divizije NOVJ i manji delovi 1. brigade
italijanske partizanske divizije Garibaldi napali na oko 2000 nemakih vojnika
etnika i kvislinga prikupljenih s Kosova i Metohije. Neprijatelj je, razbijen,
pretrpeo gubitke od 75 mrtvih i oko 90 ranjenih vojnika, dok su 4. brigada i 1.
brigada partizanske divizije Garibaldi imale 6 boraca izbaenih iz stroja.

25. januar

Nemaki vojnici, kvislinzi s Kosova i Metohije, muslimanska milicija od Plava i

Gusinja i etnici od Vrmoa (u Albaniji), jaine oko 2000 vojnika, napali jedinice
Komskog N O P odreda i italijanske partizanske divizije Garibaldi i potisnuli ih
do pred Andrijevicu. Sutradan su jedinice 4. proleterske (crnogorske) udarne brigade
3. udarne divizije NOVJ protivnapadom razbile neprijatelja na oba pravca i nanele
mu gubitke od 67 mrtvih a 36 elnika su zarobile. Jedinice N O V J su imale 2 poginula i 2 ranjena borca.
Kod s. Duba (na komunikaciji Kotor Budva) grupa partizana napala i zapalila
nemaki vojni kamion. Poginula 2 i ranjena 2 nemaka vojnika
Naredbom taba 2. udarnog korpusa NOVJ formiran 1. bataljon Bokeljskog NOP
odreda, kome su precizirani osnovni zadaci: upadi u Boku, napadi na manje plovne
objekte, izvlaenje ljudstva za jedinice NOVJ i organizacija obavetajne slube.

27. januar

Pri tabu 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOV.T formiran sanitetski
kurs za osposobljavanje sanitetskog kadra u etama i bataljonima.
U Kuima oko 800 nemakih vojnika i etnika iz Podgorice (sada: Titograd) i Albanije. podravanih artiljerijom, u jutarnjim asovima poeli napad na 5. crnogorsku
udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ. Posle dvodnevnih borbi neprijatelj je delimino razbijen i odbaen u pravcu Podgorice i na albansku teritoriju, uz gubitke
od preko 50 mrtvih i ranjenih vojnika. Tom prilikom je poginulo nekoliko istaknutih
etnikih organizatora s tog terena, a zarobljeno je 5 etnika. Zaplenjeno je oko 2000
metaka i neto druge opreme. Brigada je imala 3 mrtva i 12 ranjenih boraca.
U Pjeivcima dva bataljona 6. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ
poela akciju protiv manjih etnikih grupa

HRVATSKA
1. januar

U s . Podlapcu (kod Udbine), po nareenju G NOV i PO za Hrvatsku, formirana

1. brigada Operativnog taba za Liku (od 30. januara: 1. brigada 35. divizije NOVJ).
Kod s. Medara i s. Trnave (blizu N o v e Gradike) jedinice 12. divizije NOVJ napale
kolonu nemakog 901. motorizovanog puka. Uniteno 5 kamiona i oteena 2 tenka.
Neprijatelj je imao 14 mrtvih i 2 zarobljena a jedinice 12. divizije NOVJ 7 mrtvih
i 11 ranjenih.

661)
1944. januar

CRNA

GORA

januar 1944.

Jedinice Diljskog N O P odreda zauzele ustako uporite u s. Dragovcima (kod Slavonske Poege).
Izmeu s. Turopolja i s. Peenice (na eleznikoj pruzi Zagreb Sisak) delovi
2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem unitili lokomotivu i 3
vagona.
2. januar

Izmeu s. Kria i Ivani-Grada jedinice 2. brigade 2. operativne zone NOV i PO

Hrvatske poruile elezniku prugu i unitile 1 lokomotivu i 3 vagona oklopnog
voza koji je tom prilikom naiao.
Na eleznikoj pruzi s. Caglin Pleternica jedinice Diljskog N O P odreda sruile
1000 m pruge i 4000 m tt veza.

3. januar

Nemake snage iz Sinja izvrile iznenadan napad na pozadinske delove 20. divizije
NOVJ u s. Biteliu, ubivi 13 i zarobivi 11 boraca i zaplenivi izvesnu koliinu oruja, municije i drugog materijala.
Kod s. Prijeke i s. Svraice, iz zasede, 4. brigada 7. udarne divizije NOVJ napala
nemake delove iz Gline, razbila ih i prinudila na povlaenje u pravcu Gline, onemoguivi im pljaku sela. Neprijatelj je Imao 15 mrtvih i vie ranjenih. Brigada je
imala ranjenih, a zaplenila je 3 minobacaa sa 59 mina, 1 mitraljez i drugu ratnu
opremu.
Jedinice Omladinske brigade Joa Vlahovi* Zumberako-posavskog sektora N O V
i PO Hrvatske poruile 800 m eleznike pruge Karlovac . st. Draganii i 2 mosta
u s. Stanaki (kod Jastrebarskog).
Po nareenju taba 8. korpusa NOVJ formiran Stab Grupe junodalmatinskih NOP
odreda.
Saveznika avijacija bombardovala Split i ibenik. U Splitu srueno nekoliko zgrada
1 potopljen nemaki motorni jedrenjak Kastriotio.

3/4. januar

Izmeu s. Aikovca i s. Kneca jedinice Poekog N O P odreda poruile 1,5 km pruge

Pleternica Caglin i 2 km tt veza.

4. januar

Delovi 32. divizije NOVJ zauzeli ustako-domobranska uporita u s. G. Batinu i s.

Belecu i prinudili posade na povlaenje prema Zlataru.
Delovi l. peadijskog puka i tenkovske grupe Pavelieve gardijske brigade, s jednom
haubikom baterijom, napali 3. bataljon Kalnikog N O P odreda u Varadinskim T o plicama i zauzeli ovo mesto.
Jedinice Daruvarskog N O P odreda zauzele s. Subocku (kod Pakraca) koju je branila 1. eta 3. bataljona domobranskog 8. brdskog puka, ojaana SS policijom iz
Lipika.
Jedinice 1. i 2. bataljona Posavskog N O P odreda 6. korpusa NOVJ odbile napad 1.
bataljona domobranskog 8. brdskog puka iz Pakraca na sela Korita i Lovsku.
Izmeu s. Horvata i s. Leskovca (na pruzi Zagreb Karlovac) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruila prugu i nemaki transportni
voz, unitivi lokomotivu i 6 vagona.

5. januar

Kod s. Ceglje (blizu Karlovca), iz zasede, dva bataljona Omladinske brigade Joa
Vlahovi Zumberako-posavskog sektora N O V i PO Hrvatske napali neprijateljsku
motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od 20 mrtvih i vie ranjenih vojnika.
Trei bataljon 3. brigade 7. udarne divizije NOVJ napao delove nemake 1. kozake
konjike divizije kod s. Prevrca i s. Meenana i prinudio ih na povlaenje u pravcu
Kostajnice. Neprijatelj je imao 6 mrtvih i 9 ranjenih vojnika, a jedinice 3. brigade
2 mrtva i 2 ranjena borca.
Izmeu s. Lekenika i s. Turopolja (na eleznikoj pruzi Zagreb Sisak) delovi 2.
diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili prugu i dva nemaka
transportna voza: unitili 1 lokomotivu i 7 vagona, a otetili 3 vagona i 1 lokomotivu.
Kod . st. Mahino delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ poruili
prugu Karlovac Ozalj, veliki betonski bunker i zgradu eleznike stanice.
Po nareenju taba 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske formirana Komandi
Bjelovarskog vojnog podruja.

661)
1944. januar
6. januar

CRNA

GORA

januar 1944.

Otpoeo napad jedinica 32. divizije NOVJ na Zlatar, u kome je bila 7. eta Zagrebakog ustakog pripremnog bataljona. U borbama do 9. januara mesto nije zauzeto zbog pristiglih jakih ustako-domobranskih i nemakih pojaanja iz Zagreba,
s. Marije Bistrice i D. Stubice.
Neretvanski N O P odred napao ustaku posadu u s. Kominu (kod Metkovia): poginula 2 a zarobljeno 12 ustaa. Zatim je unitio ureaje na . st. Komin, a na Neretvi potopio putniki brod N D H Sv. Nikola .
U Istri, po nareenju Operativnog taba za Istru, formiran 1
bataljon.

istarski partizanski

Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku 4. brigada 13. divizije NOVJ preimenovana

u 2. brigadu Operativnog taba za Liku.
7. jariuar

Posle esnaestoasovne borbe 2. i 4. bataljon 1. udarne brigade 8. divizije NOVJ

savladali nemaku, ustaku i domobransku posadu pored Globornikog mosta (kod
Ogulina). Neprijatelj je imao 65 mrtvih, 25 ranjenih i HV4 zarobljena vojnika. Uniteno je 20 oklopnih vagona i sav materijal za gradnju mosta. Zaplenjeno je 80
puaka, 3 automata, 11 p. mitraljeza, 1 minobaca sa 60 mina, 130 bombi, 20.500
metaka, 110 ebadi i druga oprema.
U s . Katolikoj agovini nemake i ustake jedinice iz Okuana i Nove Gradike
napale 18. brigadu 12. divizije NOVJ, i posle jednodnevne borbe primorali je da se,
uz gubitke od 4 mrtva i 12 ranjenih boraca, povue u pravcu s. Podvrkog.
Na o Brau grupa boraca Brako-oltanskog N O P odreda zarobila 12 nemakih vojnika.
Prvi peadijski puk i tenkovska grupa Pavelieve gardijske brigade, s vodom brdskih topova, prodrli u s. Ivanec (kod Krievaca) i spalili ga.

8. januar

U umi Kljuki (kod Pokupskog), po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, od 2. i 3.

bataljona Turopoljsko-posavskog N O P odreda i 1. bataljona Kljuka Zumborako-pokupskog N O P odreda formirana brigada Franjo Ogulinac Seljo.
Na o. 1st se iskrcalo oko 300 nemakih vojnika s namerom da pronau posadu
nasukanog nemakog minopolagaa Mosor. Pato su posadu ve bile zarobile jedinice 3. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ nemaki vojnici su uhapsili
52 mukarca od 18 do 60 godina, te ih ukrcali na brodove i sproveli u Zadar.

8/9. januar

Prva udarna brigada Vasilj Gaea i 3. i 4. brigada 7. udarne divizije NOVJ napale delove nemake 1. kozake konjike divizije u selima: Prokopi. Kihalcu, Novom
Selu, Pranu i Moenici (kod Gline), ali su se, posle petoasovne borbe, morale povui zbog dolaska neprijateljskih pojaanja iz Petrinje, Siska i Gline.

9. januar

Izmeu Jastrebarskog i s. Horvata (na pruzi Zagreb Karlovac) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili jarugu i nemaki transportni
i oklopni voz, unitivi lokomotivu i 4 vagona i otetivi 4 vagona. Saobraaj je bio
obustavljen dva dana.
Izmeu s. Mahina i s. Zorkovca delovi 2. diverzantskog bataljona 4 korpusa NOVJ
na 4 mesta poruili elezniku prugu Karlovac Ozalj i sruili 2 mosta i 2 velika
bunkera, zbog ega je saobraaj bio obustavljen 40 asova.

10. januar

Na putu Graac Otri (kod . st. Malovan) 7. dalmatinska brigada 19. divizije
NOVJ napala nemaku motorizovanu kolonu i unitila 7 kamiona.
Nemaki borbeni amci zaplenili nenaoruani transportni brod Mornarice NOVJ,
od 450 tona nosivosti, kojim je iz Palerma (u Italiji) prebacivan na o. Vis materijal
koji su saveznici slali jedinicama NOVJ. Brod je sproveden u Velu Luku na o. Koruli, gde su ga savezniki avioni potopili.
Izmeu s. D. Dubrava i s. Generalskog Stola 2. i 4. bataljon 2. udarne brigade
8. divizije NOVJ poruili elezniku prugu u duini od 2 km.

11. januar

Delovi 8. divizije NOVJ, posle devetoasovne borbe, zauzeli ust.ako-domobransko

uporite u s. Otarije (kod Ogulina). Neprijatelj je imao oko 80 vojnika izbaenih
iz stroja, a jedinice 8. divizije NOVJ 4 mrtva i 19 ranjenih. Zarobljeno 150 domobrana i 2 oficira, a zaplenjeno: 8 mitraljeza, 5 p. mitraljeza, 4 automata. 199 puaka,
150 bombi, 47.000 metaka, 1 putniki auto, 70 ebadi i druga oprema.
Delovi 7. udarne divizije NOVJ uli u Glinu, iz koje su se povukli nemaki vojnici,
ustae i andarmi.

1944. januar
12. januar

CRNA

GORA

januar 1944.

Delovi Zumberako-pokupskog N O P odreda napali pograninu posadu u s. Globoici (kod Kostanjevice). Ubili su 6 i zarobili 14 nemakih vojnika, a zaplenili: 15
puaka, 4 automata, 1 p. mitraljez, 2000 metaka, 50 ebadi 1 drugu spremu.
Izmeu Jastrebarskog i s. Deslnca (na pruzi Zagreb Karlovac) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili prugu i nemaki transportni
voz i unitili lokomotivu i 3 vagona, dok su 4 vagona oteena. Saobraaj je bio
obustavljen 20 asova.

12/13. januar

13. januar

Na o. Bra se iskrcala dva bataljona 738. puka nemake 118. lovake divizije a na
o. oltu 2. bataljon 893. puka nemake 264. peadijske divizije. Snage 26. divizije
8. korpusa NOVJ povukle su se s tih ostrva na o. Vis.
Delovi nemake 392. legionarske divizije iz s. Generalskog Stola otpoeli petodnevni
napad na delove 8. divizije NOVJ i Plaanski N O P odred u rejonu sela D. i G.
Dubrava i Tounja. Do 17. januara neprijatelj je uspeo da prodre u Ogulin.
Kod s. Izimja (na putu Karlovac Jastrebarsko) delovi Omladinske brigade Joa
Vlahovi umberako-posavskog sektora NOV i PO Hrvatske napali kolonu nemake 392. legionarske divizije i naneli j o j gubitke od oko 20 mrtvih i vie ranjenih vojnika.
Izmeu s. Lekenika i s. Grede (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog
bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili prugu i transportni voz. unitivi Tokomotivu i 3 vagona i otetivi 5 vagona, u kojima je poginulo 20 i ranjeno 35 neprijateljskih vojnika.

13/14. januar

14. januar

U Sumartinu (na o. Brau) britanska motorna torpiljarka M T B 226 potopila nemaki

manji trgovaki brod i otetila dvotrupnu peniu.
Otpoeo etvorodnevni napad I. udarne brigade >Vasilj Gaea i 3. i 4. brigade
7. udarne divizije NOVJ na neprijateljsko uporite u s. Gori (na pulu Petrinja
Glina) koje su branili nemaki vojnici, ustae, domobrani i andarmi. Uporite nije
osvojeno, jer je neprijatelju dolo pojaanje iz Petrinje.
U Istri, po nareenju Operativnog taba za Istru, formiran 4. istarski partizanski
bataljon.
Naredbom taba Zumberako-posavskog sektora NOV i PO Hrvatske, Zumberako-pokupski N O P odred dobio nov naziv: Zumberaki N O P odred.
Viku luku bombardovalo 7 nemakih aviona, koji su otetili brod "Marjam
stava 4. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ.

14/15. januar

15. januar

iz sa-

Tzmeu . stanica Kapela-Batrina i Pleternica jedinice Diljskog N O P odreda poruile

4,5 km eleznike pruge i 8 km tt veza a zapalile . st. Sulkovce.
Iz Karlovca, Ozlja i Jastrebarskog otpoeo petodnevni napad delova nemake 392.
legionarske divizije, 1. bataljona domobranskog 2. peadijskog puka i 10. ustakog
bataljona na jedinice Omladinske brigado Joa Vlahovi i Zumberakog N O P
odreda na podruju s. Pleivice i s. Sv. Jane. Spreavan da dublje upada na slobodnu teritoriju Zumberka, neprijatelj se 19. januara povukao u polazne garnizone,
izgubivi 187 vojnika. Jedinice N O V i PO.T imale su 7 mrtvih i 22 ranjena borca.
U Istri, po nareenju Operativnog taba za Istru, formiran 2. istarski partizanski
bataljon.
Delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa N O V J miniranjem pruge sruili ustaki
transportni voz izmeu Karlovca i s. Reice (na pruzi Karlovac Petrinja), unitivi lokomotivu i 2 vagona i otetivi 3 vagona. Saobraaj je bio obustavljen 2
dana.
Jedinice 3. diverzantskog bataljona 2. operativne zone N O V i PO Hrvatske miniranjem pruge sruile dva teretna voza na prugama Banova Jaruga Zagreb i Zagreb Krievci, unitivi 1 lokomotivu i 6 vagona i otetivi 1 lokomotivu i 12
vagona
Kod s. Kapele (blizu D. Miholjca) Podravska partizanska eta napala ustae i nanela im gubitke od 11 mrtvih, 7 ranjenih i 7 nestalih.

Januar p.p.

42

Po nareenju taba 8. korpusa NOVJ, posle povlaenja njegovih delova na o. Vis,

na ostrvirna Brau, Hvaru, Koruli, Mljetu, Lastovu i poluostrvu Peljecu formirani mali N O P odredi, koji su nosili nazive po istoimenim ostrvima i poluostrvu.
CC7

1944. januar
16. januar

HRVATSKA

januar 1944.

Snage nemake 114. lovake divizije odbacile 1. i 2. brigadu Operativnog taba M

Liku i zauzele s. Liki Osik i s. Perui.
Nemake jedinice iz Slav. Broda popalile sela: Jeevik, Sunjevce Korduevce, KIokoevik i Vrhovinu.

16/17. januar

17. januar

Izmeu s. Caglina i Pleternice jedinice Diljskog N O P odreda poruile 7 km eleznike pruge i 10 km tt veza.
U rejonu sela Umetia, Knezovljana i Blinje jedinice 2. brigade 7. udarne divizije
NOV.l izvrile napad na nemake kolone i nanele im gubitke od oko 30 mrtvih i 50
ranjenih vojnika. U toku borbe neprijatelj je opljakao i zapalio sela Umeti, Knezovi jane i Bijelnik.
Kod ume Doljna dolca (blizu Slav. Broda) jedinice 18. brigade 12. divizije NOVJ
napale neprijateljsku motorizovanu kolonu, ali su se, posle jednoasovne borbe,
usled nadmonosti neprijatelja, povukle, zapaltvi 1 tenk i otetivi 4 tenka.
Sesta dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ razbila etniku posadu i zauzela s.
Kai (kod Benkovca).
U Istri, po nareenju Operativnog taba za Istru, formiran 3. istarski partizanski
bataljon.
U s . Semnici (kod Krapine) izabran ONO odbor za Krapinu.

18. januar

Snage nemake 114. lovake divizije odbacile 2. brigadu Operativnog taba za Liku
i zauzele Otoac. Tom prilikom poginuo je obavetajni oficir Glavnog taba NOV
i PO za Hrvatsku potpukovnik Petar Grubor Buzdovan, narodni heroj.

19. januar

U Moslavini, po nareenju Glavnog taba N O V i PO za Hrvatsku, od 2. brigade

2. operativne zone N O V i PO Hrvatske i delova Bjelovarskog i Moslavakog NOP
odreda formirane 1. i 2. brigada 33. divizije NOVJ.
Po nareenju Glavnog taba N O V i PO za Hrvatsku, od Kalnikog, Zagorskog i
Zagrebakog NOP odreda formirana Zapadna grupa NOP odreda 10. korpusa NOV
Jugoslavije.
Po nareenju Glavnog taba NOV i PO za Hrvatsku rasformiran Stab 2. operativne
zone N O V i PO Hrvatske.
Kod s. Brloga i s. 2ute Lokve snage nemake 114. lovake divizije savladale otpor
3. brigade 13. divizije NOVJ i zauzele Senj.
Izmeu s. Lekenlka i s. Grede (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog
bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem pruge sruili nemaki transportni voz. unitivi lokomotivu i 3 vagona. Saobraaj je bio obustavljen 20 asova.

19/20. januar

Na o. Hvar se iskrcao 2. bataljon 738. puka nemake 118. lovake divizije. Jedinice
26. divizije 8. korpusa NOVJ povukle su se sa o. Hvara na o. Vis.

20. januar

U s . Preku (na o. Ugljanu) jedan kombinovani odred (eta Sevornodalmatinskcig

N O P odreda, desetina Dopunske ele 3. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ
i 50 lanova SKOJ-a i terenskih radnika iz s. Preka) izvrio napad i razbio nemaku
posadu jaine 120 vojnika iz i. bataljona 891. puka nemake 264. peadijske divizije.
Poginula 53, ranjena 34 i zarobljena 2 nemaka vojnika, dok se ostatak posade povukao u Zadar. Partizani su imali 3 mrtva i 10 ranjenih boraca.
Jedinice 9. dalmatinske brigade 20. divizije NOVJ izvrile bezuspean napad na
s. Hrvae (kod Sinja) koje je branilo oko 300 ustaa i 40 andarma.

20/21. januar

Jedinice Bilogorskog N O P odreda Zapadne grupe N O P odreda 6. korpusa NOVJ

izvrile neuspeo napad na nemako uporite u s. Trojstvu (kod Bjelovara), jaine
150 vojnika.'

21. januar

U Hrvatskom zagorju i na Kalniku oko 1700 ustaa, sa 1. baterijom haubica 100 mm

Pavelieve gardijske brigade, otpoelo operaciju
Dubrovnik- protiv jedinica 32.
divizije NOVJ u cilju uspostavljanja saobraaja na komunikaciji Zagreb Varadin. Operacija je trajala do 12. februara. Ustae su u toku operacije zauzele Koprivnicu, Ludbreg, Ivanec, Pitomau i druga mesta.
I'o drugim podacima napad je i/.vrien 19 20 Januara.

1S

1944. januar

HRVATSKA

Na p r o s t o r i j i B r a j a k o v o g brda, s. Begun jara, s. D. K u e v i c e , s. L a d e i a Drago, s.

Netretia (kod Karlovca) jedlnico K a r l o v a k o g N O P odreda odbile napad delova
n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e , 5. u s t a k o g b a t a l j o n a i 1. b a t a l j o n a d o m o b r a n s k o g
2. p e a d i j s k o g p u k a iz s. D. S t a t i v a i s. O z l j a i p r i n u d i l e ih na p o v l a e n j e u p o l a z n e
garnizone

S a v e z n i k a a v i j a c i j a b o m b a r d o v a l a R i j e k u , g d e je otetila
neriju nafte, elezniku prugu i vei b r o j okolnih zgrada.

22. januar

K o d s. K o k i n c a , iz zasede, d e l o v i B i l o g o r s k o g N O P odreda napali domobranski t r a n sportni voz. Posle krae borbe transport je vraen prema Bjelovaru.

23. januar

U cilju zauzimanja osloboene teritorije Gorskog kotara i Hrvatskog primorja, g l a v n i n a n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e o t p o e l a n a s t u p a n j e i z O g u l i n a p r a v c i m a :

J e z e r a n e B r i n j e S e n j 1 J a s e n a k D r e n i c a B r i n j e . O d 25. j a n u a r a s a d e j s t v o v a l e s u j o j i s n a g e n e m a k e 114. l o v a k e d i v i z i j e i z r e j o n a u t e L o k v e k a J e z e r a n i m a i D r e n i c i . U v i e d n e v n i m b o r b a m a n e p r i j a t e l j je o d b a c i o j e d i n i c e 13
d i v i z i j e N O V J n a s v i m p r a v c i m a i d o 31. j a n u a r a z a p o s e o D r e n i c u i u s p o s t a v i o
garnizone du komunikacije Ogulin B r i n j e Senj.

24. januar

25. januar

tvornicu

torpeda

rafi-

D e l o v i n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e o t p o e l i s e d m o d n e v n i n a p a d n a j e d i n i c e
1. i 3. u d a r n e b r i g a d e 8. d i v i z i j e N O V J na p o d r u j u s. J o s i p d o l s. M o d r u s.
P l a k i . U b o r b a m a d o 29. j a n u a r a j e d i n i c e 8 . d i v i z i j e N O V . T s u u s p e l e d a o n e m o g u e
p r o d o r n e p r i j a t e l j u u r e j o n P l a k o g i d a m u n a n e s u g u b i t k e o d 431 v o j n i k a i z b a e n o g iz s t r o j a , dok su s a m e i m a l e 19 m r t v i h i 63 r a n j e n a borca.

J e d i n i c e 17. u d a r n e b r i g a d e 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J , p o s l e 3 6 a s o v a b o r b e , u n i t i l e s k o r o c e o 6 . ustaki b a t a l j o n i z a u z e l e s . C a g l i n ( k o d S l a v . P o e g e ) . Z a p l e n j e n o

5 m i t r a l j e z a , 7 p. m i t r a l j e z a , 130 p u a k a i 1 top. U n i t e n o 8 t e r e t n i h v a g o n a i 14
vagona slame.

J e d i n i c e 4. b a t a l j o n a 17. u d a r n e b r i g a d e 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J i 2. b a t a l j o n a
O s j e k o g N O P o d r e d a z a u z e l e s . P o r e ( k o d S l a v . P o e g e ) k o j e j e b r a n i l o 160 n e makih vojnika.

D e l o v i 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J , u s a d e j s t v u s a d e l o v i m a I s t o n e g r u p e N O P o d reda 6. korpusa NOV.T, napali d o m o b r a n s k o - n e m a k o u p o r i t e u s. K u l i ( k o d S l a v .

P o e g e ) , ali g a n i s u z a u z e l i , j e r s u m u u p o m o s t i g l i d e l o v i n e m a k e 187. r e z e r v n e
d i v i z i j e iz Slav. P o e g e i Pleternice.

K o d . st. B r e z i n e ( n a p r u z i B a n o v a J a r u g a P a k r a c ) j e d i n i c e 1 . d i v e r z a n t s k o g b a taljona i delova P o s a v s k o g N O P odredu 6. korpusa N O V J m i n i r a n j e m unitili d o m o branski oklopni voz.

K o d s . D e n n o v c a 1 . i 2 . b a t a l j o n D a r u v a r s k o g N O P o d r e d a n a p a l i j e d i n i c e 11. u s t a k o g b a t a l j o n a . K a d i m j e s t i g l o p o j a a n j e i z D a r u v a r a , ustae s u o d b a c i l e p a r t i z a n s k e j e d i n i c e i n a n e l e im g u b i t k e od 14 m r t v i h i 21 r a n j e n o g b o r c a . G u b i c i ustaa nisu

poznati.

I z m e u s. O z l j a i s. Z o r k o v c a (na pruzi K a r l o v a c O z a l j ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g
b a t a l j o n a 4. korpusa N O V J m i n i r a n j e m p r u g e sruili transportni v o z i unitili lokomotivu i 2 vagona.

U s . M l a t o v u , s. O k l a j u i kod h i d r o c e n t r a l e M a n o j l o v a c j e d i n i c e 5. d a l m a t i n s k e b r i g a d e 19. d i v i z i j e N O V J i S e v e r n o d a l m a t i n s k o g N O P o d r e d a r a z b i l e u s t a k e p o s a d e
i odbacile ustaku kolonu k o j a je intervenisala iz Drnia.

Iz D a r u v a r a i P a k r a c a j a k e d o m o b r a n s k e s n a g e ( d e l o v i 4. i 8. b r d s k o g p u k a ) o t p o e l e
napad p r o t i v j e d i n i c a D a r u v a r s k o g N O P odreda na p r a v c u s. B i j e l a s. B o r k i s.
Z a j l e . P o s l e t r o d n e v n i h borbi o n e su zauzele i z a p a l i l e ova mesta, k a o i 38 u m skih baraka, 14 p o d z e m n i h sklonita i d v e p o l j s k e bolnice.

I z m e u . s t a n i c a P l e t e r n i c a i L a t i n o v a c d e l o v i 18.
ili e l e z n i k u p r u g u u d u i n i od 7 k m .

Naoruani brodovi
P a r t i z a n I"- i P a r t i z a n I I I 2 . p o m o r s k o - o b a l s k o g s e k t o r a M o r n a r i c e N O V J unitili n e m a k i n a o r u a n i r e m o r k e r K o n s t a n t e , koji s e nasukao
k o d r t a P l o e (na o . O l i b u ) , i z a r o b i l i n e m a k u p o s a d u .

brigade

12. d i v i z i j e N O V J

poru-

D e l o v i n e m a k e 1. b r d s k e d i v i z i j e i 92. m o t o r i z o v a n o g p u k a , n a p a d a j u i iz S i n j a ,
o d b a c i l i 9 . d a l m a t i n s k u b r i g a d u 20. d i v i z i j e N O V J i z s . Z a s i o k a . s . D a b r a i s . B i t e lia n a g r e b e n pl. D i n a r e .

januar 1944.

K o d R u d e l e ( n a putu K n i n K i s t a n j e ) 5 . d a l m a t i n s k a b r i g a d a 19. d i v i z i j e N O V J
i S e v e r n o d a l m a t i n s k i N O P o d r e d razbili n e m a k u kolonu i unitili 14 k a m i o n a ,
3 automobila, 2 tenka i 4 topa.

659

1944. januar

27. januar

MAKEDONIJA

januar 1944.

Brigada F r a n j o Ogulinac Seljo- Zumberako-posavskog sektora N O V i PO Hrvatske, u s a d e j s t v u s a d e l o v i m a T u r o p o l j s k o - p o s a v s k o g N O P o d r e d a , z a u z e l a ustako- d o m o b r a n s k o u p o r i t e u s. H o r v a t i ( k o d Z a g r e b a ) . Z a r o b l j e n o je 46 d o m o b r a n a , 6 pod o f i c i r a , 1 o f i c i r i 3 ustae a z a p l e n j e n a su 2 m i t r a l j e z a , 1 p. m i t r a l j e z , 63 puke,
17000 m e t a k a , 50 e b a d i i d r u g a o p r e m a .

K o d s . I z i m j a (na putu Z a g r e b K a r l o v a c ) d v a b a t a l j o n a O m l a d i n s k e b r i g a d e Joa

V l a h o v i Z u m b e r a k o - p o s a v s k o g s e k t o r a N O V i P O H r v a t s k e napali d e l o v e n e m a k e
1. k o z a k e k o n j i k e d i v i z i j e i n a n e l i im g u b i t k e od 5 m r t v i h i 23 z a r o b l j e n a v o j n i k a ,
a z a p l e n i l i 2 m i t r a l j e z a , 15 puaka i d r u g u o p r e m u .

CK K P H izvestio depeom CK K P J da je na osloboenu teritoriju L i k e stigao deleg a t " J u g o s l o v e n s k o g n a r o d n o o s l o b o d i l a k o g k o m i t e t a z a i n o s t r a n s t v o i j e j e sedite

u Z e n e v i ; da taj komitet okuplja pristalice N O P i p o v e z u j e se sa naom emigracij o m , i z d a j e tampu na naem i f r a n c u s k o m j e z i k u i vodi k a m p a n j u protiv izbeglike
v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e ; p o p o d a c i m a K o m i t e t a , o k o 600 v o j n i k a i o f i c i r a bive
j u g o s l o v e n s k e v o j s k e k o j i s u s e z a t e k l i u S v a j c a r s k o j i z j a s n i l o s e p o s l e I I zasedanja
A V N O J - a z a N O P , e l e d a s e v r a t e kui i u v r s t e u N O V J .

K o d s. G r a c a i s. L o n d i c e ( b l i z u N a i c a ) j e d i n i c e B r o d s k e b r i g a d e 12. d i v i z i j e N O V J
o d b i l e n a p a d d e l o v a 2. u s t a k e b r i g a d e i o d b a c i l e ih u p r a v c u N a i c a .

K o d s. Sv. Jane delovi Omladinske brigade

Joa V l a h o v i Z u m b e r a k o - p o s a v s k o g
s e k t o r a N O V i P O H r v a t s k e o d b i l i n a p a d d o m o b r a n s k i h k o l o n a i z .Tastrebarskog i
s D r a g a n i a 1 n a n e l i im g u b i t k e od o k o 60 m r t v i h .

K o d s. D. D u b r a v a (na k o m u n i k a c i j i s. G e n e r a l s k i S t o l s. T o u n j ) , iz zasede, 1. i 2.
b a t a l j o n 2 . u d a r n e b r i g a d e 8 . d i v i z i j e N O V J n a p a l i d o m o b r a n s k u a u t o - k o l o n u i naneli j o j g u b i t k e od 21 m r t v o g , 8 r a n j e n i h i 41 z a r o b l j e n o g v o j n i k a i o f i c i r a . Z a p a l j e n o je 5 k a m i o n a , a z a p l e n j e n o 5 p. m i t r a l j e z a , 30 p u a k a , 3 p i t o l j a , 1 automat,
3500 m e t a k a , 150 p a r i o d e l a , 200 p a r i cipela i d r u g a o p r e m a .

28. januar

D e l o v i 2. b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J z a u z e l i s. S v . I v a n Z a b n o ( k o d K r i e v a c a ) . M e sto j e b r a n i l o 8 0 a n d a r m a .

29. januar

GS N O V i PO za H r v a t s k u izvestio depeom VS N O V i P O J , da je odluio da form i r a a e r o b a z u n a K r b a v s k o m p o l j u ; a e r o d r o m j e u r e e n i m o e p r i m i t i najtee

b o m b a r d e r e , a z a sada j e s i g u r a n ; m o l i V S z a m i l j e n j e p o o v o m e .

G N O V i P O z a H r v a t s k u i z v e s t i o d e p e o m V N O V i P O J d a n e m o e prebacivati
r a n j e n i k e p r e k o H r v a t s k o g p r i m o r j a za Vis i I t a l i j u j e r je n e p r i j a t e l j poseo Hrvatsko
p r i m o r j e i prekinuo sve v e z e sa o. V i s o m .

29/30.

januar

30. januar

K o d rta P l o e ( z a p a d n o od o. A r h a n d e l a i o. M. D r v e n i k a ) b r i t a n s k a m o t o r n a topovn j a a M G B 662 i t o r p e d n i a m a c M T B 97 p o t o p i l i n e m a k i t a n k e r

F o l g o r e od 330
tona i m o t o r n i j e d r e n j a k
R o m a ' od 120 tona.
Po n a r e e n j u G N O V i PO za H r v a t s k u
sektora N O V i PO Hrvatske.

p r e s t a o rad t a b a Z u m b e r a k o - p o s a v s k o g

K o d s . R a d o b o j a ( b l i z u K r a p i n e ) j e d i n i c e Z a g o r s k o g N O P o d r e d a v o d i l e petoasovnu
b o r b u p r o t i v 450 n e m a k i h v o j n i k a , n a n e v i im g u b i t k e od 80 m r t v i h i r a n j e n i h .

J I . januar

K o d s. G r a b r o v c a j e d i n i c e 2. b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J o d b i l e n a p a d 300400 ustaa

od K r i e v a c a i p r i n u d i l e ih na p o v l a e n j e u p o l a z n i g a r n i z o n .

G N O V i P O z a H r v a t s k u i z v e s t i o d e p e o m V N O V i P O J d a j e u Z a g r e b stigao
d e l e g a t m e u n a r o d n o g C r v e n o g krsta i d a e l i v o d i t i p r e g o v o r e s a V N O V i POJ
ili N K O J - e m
J e d i n i c e 1. i 2. b r i g a d e 35. d i v i z i j e N O V J n a p a l e 34. ustaki b a t a l j o n k o j i je branio
s. L i k i O s i k i s. P e r u i . P o s l e v i e a s o v n e b o r b e n e p r i j a t e l j u su upuena p o j a a n j a
(31. u s t a k i b a t a l j o n iz M e t k a i d e l o v i d o m o b r a n s k o g 15. p e a d i j s k o g puka iz Gospia),
jja je n a p a d o b u s t a v l j e n . G u b i c i 35. d i v i z i j e : 14 m r t v i h , 19 r a n j e n i h i 12 z a r o b l j e n i h ,
d o k g u b i c i n e p r i j a t e l j a nisu u t v r e n i .
D e l o v i n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i 33. u s t a k o g b a t a l j o n a o t p o e l i d v o d n e v n i
n a p a d na j e d i n i c e 1. i 3. u d a r n e b r i g a d e 8. d i v i z i j e N O V J u r e j o n u s. P l a k o g (kod
O g u l i n a ) . U t i m b o r b a m a oni su potisli j e d i n i c e 8. d i v i z i j e i z a u z e l i s. P l a k i , popal i v i i o p l j a k a v i v i e sela. N e p r i j a t e l j je i m a o 24 m r t v a i 32 r a n j e n a , a j e d i n i c e
N O V J 3 m r t v a i 23 r a n j e n a b o r c a .

661)

I z m e u s. Z a b l j a k a i s. S v . I v a n a Z a b n a (na p r u z i K r i e v c i B j e l o v a r ) 2. brigada
33. d i v i z i j e N O V J , sa 2. b a t a l j o n o m 1. b r i g a d e , p o r u i l a p r u g u U duini od 10 km,
t e l e f o n s k e s t u b o v e na c e l o j r e l a c i j i i 3 m o s t a .

1944. januar

Januar

MAKEDONIJA

januar 1944.

D o l o v i 891. p u k a n e r n a k e 264. p e a d i j s k e d i v i z i j e z a u z e l i
mornarike jedinice N O V J povukle na o. Vis

K o d s . R o v i a ( b l i z u B j e l o v a r a ) j e d i n i c e 1 . b r i g a d o 33. d i v i z i j e N O V J
150 n e m a k i h v o j n i k a i o d b a c i l e ih u B j e l o v a r .

K o d s . R o v i a j e d i n i c e 1 . b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J o d b i l e n a p a d 150 n e m a k i h v o j n i k a i o d b a c i l e ih u B j e l o v a r .

I z m e u s . Z d e n i n e i s . H o r v a l a (na p r u z i K a r l o v a c Z a g r e b ) d e l o v i 2 . d i v e r z a n t skog b a t a l j o n a 4 . korpusa N O V J m i n i r a n j e m p r u g e sruili d o m o b r a n s k i oklopni voz.

u n i t i v i l o k o m o t i v u i 4 v a g o n a . S a o b r a a j j e b i o o b u s t a v l j e n 2 4 asa.

Bici. po n a r e e n j u

Operativnog

taba

za

Liku,

o. U g l j a n , sa

formiran

Liki

koga

su se

odbile napad

N O P odred.

U s . S e s v e t s k o m K r a l j e v c u (kod Z a g r e b u ) ustae obesile lana

greb Slavka Stania Jureka, narodnog heroja.

OK

SKOJ-a

za

Za-

Seoski NO o d b o r u s. R a j o j Vasi (u Istri) o t v o r i o h r v a t s k u kolu, k o j u je p o h a a l o

77 u e n i k a .

MAKEDONIJA
1 . januar

U s. Vitolitu ( k o d P r i l e p a ) d e l o v i I. m a k e d o n s k o - k o s o v s k e N O U b r i g a d e napali p o l i c i j s k u s t a n i c u i o p t i n u . P o g i n u l i su 4 p o l i c a j c a , 1 u m a r i 1 p i j u n . S p a l j e n a je o p t i n s k a a r h i v a ; z a p l e n j e n o 25 p u a k a , 1 p. m i t r a l j e z i 4 r a d i o - a p a r a t a ; p r o s u t o p r e k o
2000 l i t a r a n a f t e .

2. januar

U r e j o n u s. V i t o l i t a ( k o d P r i l e p a ) d e l o v i 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k e N O U b r i g a d e n a pali posadu rudnika liskuna u r o v K a m e n . N e m a k o - b u g a r s k i o b e z b e u j u i d e l o v i

su i m a l i 9 m r t v i h v o j n i k a . U n i t e n a su 2 k o m p r e s o r a i o n e s p o s o b l j e n a su za r a d za
i z v e s n o v r e m e p o s t r o j e n j a r u d n i k a . Z a p l e n j e n o j e : 42 p u k e sa dosta m u n i c i j e , 1
p. m i t r a l j e z , 32 k o m p l e t n e u n i f o r m e , 16.000 m a r a k a , 250.000 l e v a i d o s t a p r e h r a m b e n i h
a r t i k a l a . P r o s u t o j e o k o 4000 l i t a r a n a f t e i 800 l i t a r a m a i n s k o g u l j a . S e l j a c i m a j e
poeljena velika koliina brana, krompira i drugih artikala.

5 . janwar

K o d s e l a N o t i j a , O s i n a i L i v a d a ( n a j u n i m p a d i n a m a pl. P a j a k , u G r k o j ) 2 . m a k e donsku N O U brigadu napale n e m a k e snage k o j e su preduzele ofanzivna dejstva s

c i l j e m da ovu t e r i t o r i j u oiste od partizanskih jedinica i o b e z b e d e prugu Solun
S k o p l j e . Pod j a k i m pritiskom neprijatelja deo snaga 2. b r i g a d e se p o v u k a o ka s.
Z b o r s k o m (u M e g l e n u , u G r k o j ) a d r u g i d e o ka K a v a d a r c i m a .

Januar p .

N a o d s e k u K a j m a k a l a n P a j a k pl. n e m a k e i b u g a r s k e s n a g e p r e d u z e l e o f a n z i v n a
dejstva protiv 1. makedonsko-kosovske N O U brigade. 2. makedonske N O U brigade
i G r u p e partizanskih bataljona (tovan N a u m o v i Hristo Botev), Pretrpevi gub i t k e a ne p o s t i g a v i p l a n i r a n i c i l j . b u g a r s k e j e d i n i c e su u s. N o t i j u (u M e g l e n u , u
G r k o j ) za odmazdu, streljali 46 seljaka

8 . januar

9 . januar

B u g a r s k i sreski u p r a v i t e l j iz P r i l e p a traio od b i t o l j s k o g oblasnog d i r e k t o r a da p r e d u z m e m e r e radi z a t v a r a n j a g r a n i c e p r e m a G r k o j i da p o j a a p o l i c i j s k e s n a g e u

s r e z u k a k o b i s e s p r e i l o p r e b a c i v a n j e s n a g a N O V J i/. K a r a d o e ( u G r k o j ) u M a riovo i na l a j nain obezbeila teritorija sreza.

II. januar

K o d s. Oina (u G r k o j ) G r u p a partizanskih b a t a l j o n a (bataljoni S t e v a n N a u m o v i H r i s t o B o t e v ) Iz zasede razbila nemaku kolonu koja je dolazila sa pravca s.
L i v a d e (u M e g l e n u , u G r k o j ) . P o g i n u l o je 15 a z a r o b l j e n o 13 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a .
Z a p l e n j e n je j e d a n minobaca, etiri p. mitraljeza, vei b r o j
puaka i drugi
ratni
materijal i oprema.

13. januar

U r e j o n u s. P e l i n a c a ( k o d K u m a n o v a ) partizanski b a t a l j o n J o r d a n N i k o l o v iz z a s e d e r a z b i o b u g a r s k i p o l i c i j s k i o d r e d , j a i n e o k o 120 p o l i c a j a c a . P o g i n u l o j e 15, r a n j e n o 9, z a r o b l j e n o 17 p o l i c a j a c a , a ostatak se u neredu p o v u k a o za K u m a n o v o . Z a p l e n j e n e su 24 p u k e , 27 p i t o l j a i d r u g a r a t n a o p r e m a .

PK S K O J - a za M a k e d o n i j u obavestio o d g o v o r n o g za rad S K O J - a u 5. oblasnom

k o m i t e t u K P M : d a j e 22. d e c e m b r a 1943. o d r a n K o n g r e s a n t i f a i s t i k e o m l a d i n e
M a k e d o n i j e ; da je izabran Glavni odbor Narodnooslobodilakog omladinskog saveza

U s . F u t a n i m a (u G r k o j ) 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k a N O U b r i g a d a izvrila noni p r e p a d
na n e m a k e v o j n i k e smetene u koli. I z n e n a d n o m v a t r o m iz automatskog oruja
ona j e n e p r i j a t e l j u n a n e l a v r l o v e l i k e g u b i t k e ( p r e m a n e p o t p u n i m p o d a c i m a : o k o
100 m r t v i h i r a n j e n i h ) . B r i g a d a j e i m a l a 6 p o g i n u l i h b o r a c a m e u k o j i m a i z a m e n i k
komandira ete Slobodan Surevi B o r o i desetar V l a d o Raievi, narodni heroji.

661

624)
1944. januar

MAKEDONIJA

januar 1944.

M a k e d o n i j e ( N O M S M - a ) ; da je K o n g r e s postavio naredne z a d a t k e s k o j e v s k o j organizaciji.

G r u p a boraca partizanskog bataljona J o r d a n N i k o l o v * poruila d e o eleznike pruge P r e e v o K u m a n o v o a m i n i r a n j e m sruila n e k o l i k o
vagona
nemakog trans p o r t n o g v o z a . S a o b r a a j j e b i o p r e k i n u t v i e o d 2 4 Casa.

14.

januar

Udarni bataljon 2. j u n o m o r a v s k o g N O P odreda i Kosovski partizanski bataljon napali na K r i v u Palanku, g d e su b u g a r s k e vlasti p o h v a t a l e mukarce od 18 do 50 godina radi i n t e r n i r a n j a u B u g a r s k u . P o s l e o t r e b o r b e p r o t i v b u g a r s k i h jedinica kriv o p a l a n a k o g g a r n i z o n a , b a t a l j o n i s u o s l o b o d i l i o k o 1000 l i c a .

I z m e u s. M i r a v a c a i s. M i l c t k o v a ( k o d D c v e l i j e ) g r u p a b o r a c a 2 m a k e d o n s k e N O U
b r i g a d e m i n i r a n j e m s r u i l a e l e z n i k u k o m p o z i c i j u i o t e t i l a m o s t . S a o b r a a j j e bio
prekinut 3 dana.

17. januar

N e m a k e j e d i n i c e iz S o l u n a i V o d e n a i b u g a r s k e s n a g e (54. p e a d i j s k i p u k 15. p e a d i j s k e d i v i z i j e , 56. p e a d i j s k i p u k 14. p e a d i j s k e d i v i z i j e i j e d a n b a t a l j o n 4 . p e a d i j s k o g p u k a 17. p e a d i j s k e d i v i z i j e )

otpoele o f e n z i v n a dejstva protiv jedinica N O V J
i g r k i h p a r t i z a n s k i h s n a g a n a p o d r u j u K a r a d o a pl. P a j a k s c i l j e m d a i h o d b a c e
sa o v e prostorije, da onemogue njihova dejstva na komunikacijskoj magistrali Solun S k o p l j e i, po m o g u s t v u , da ih u n i t e .

18. januar

K o d s. L a n g a d i j a i s. P e r i k l i j a (u M e g l e n u . u G r k o j ) Gm pa p a r t i z a n s k i h bataljona
( S t e v a n N a u m o v i - H r i s t o B o t e v ) i jedan bataljon 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k e N O U
b r i g a d e v o d i l i d e s e t o a s o v n u e s t o k u b o r b u p r o t i v o j a a n o g b u g a r s k o g 56. p e a d i j s k o g p u k a , k o j i j e n a s t u p a o s p r a v c a s . K o n j s k o g . T a s e l a s u t r i p u t p r e l a z i l a i z ruke
u r u k u . B a t a l j o n i N O V J z a p l e n i l i s u v e u k o l i i n u r a t n e o p r e m e i n e p r i j a t e l j u naneli
osetne gubitke.

18/19.

januar

K o d s. Tuina (u M e g l o n u , u G r k o j ) d v a b a t a l j o n a 2. m a k e d o n s k e N O U brigade i
jedan bataljon 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k e N O U brigade napali iz zasede nemaku kol o n u k o j a s e i z s . P u t a n a k r e t a l a p r a v c e m s . N o t i s . T u i n . P o g i n u l a s u 123 n e m a k a v o j n i k a a z a p l e n j e n o j e : 8 p. m i t r a l j e z a , 6 a u t o m a t a , d o s t a p u a k a , 1 r a d i o - s t a n i c a
i d r u g a ratna o p r e m a . D r u g a b r i g a d a je i m a l a 3 poginula i 1 r a n j e n o g borca.

P o s l e b o r b i k o d s. T u i n a . s. L a n g a d i j e i s. P e r i k l i j e (u M e g l e n u . u G r k o j ) 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k a N O U brigada, 2. m a k e d o n s k a N O U brigada i G r u p a partizanskih

bataljona (Stevan N a u m o v 1
Hristo Botev ), po nareenju G N O V i PO za Mak e d o n i j u , z b o g p r i s t i z a n j a n e m a k i h p o j a a n j a , p o v u k l i s e k a j u n i m p a d i n a m a pl.
K o u f a . s e v e r o z a p a d n o o d s . T u i n a . N e p r i j a t e l j j e p o s l e t o g a z a p o s e o s k o r o s v a sela
u Karadoi.

januar

B u g a r s k a Sreska r e k v i z i c i o n a k o m i s i j a iz N e g o l i n a d o s l a v i l a O b l a s n o j rekvizicionoj
k o m i s i j i u S k o p l j u i z v e t a j o o r g a n i z a c i j i k o m i s i j e i o o t p o r u s e l j a k a , z b o g ega se
rekvizicija sprovodi uz pomo policije.

30. januar

Na pl. K o u f u
G N O V i PO
za
Makedoniju i Inicijativni
odbor
za
sazivanje
A S N O M - a o d r a l i s a v e t o v a n j e . O d l u e n o j e d a s e t o p r e i z a b e r u d e l e g a t i i z svih
NO odbora M a k e d o n i j e i da se ubrzaju pripreme za sazivanje A S N O M - a .

31. januar

O d l u k o m CK K P M i G N O V i PO za M a k e d o n i j u , s t e r i t o r i j e G r k e (pl. K o u f )
otpoeo tzv. februarski pohod jedinica N O V J . Za A z o l i P o r e e je krenula 1. maked o n s k o - k o s o v s k a N O U brigada, z a T i k v e j e krenula 2 . m a k e d o n s k a N O U brigada,
a u r e j o n K u m a n o v a su krenuli G r u p a partizanskih bataljona (>Stevan N a u m o v i
-Hristo B o t e v ) i deo CK K P M sa G i Inicijativnim odborom za sazivanje A S N O M - a .
C i l j pohoda je bio r a z g a r a n j e ustanka i u o v i m k r a j e v i m a .

P K S K O J - a z a M a k e d o n i j u u p u t i o p i s m o 2 . o b l a s n o m k o m i t e t u S K O J - a u k o m e . pored ostalog, d a j e s m e r n i c e u p o g l e d u to v e e g a k t i v i r a n j a o m l a d i n e uoi II kongresa U S A O J - a , a k a o n a j v a n i j i z a d a t a k istie: to m a s o v n i j e u p u i v a n j e omladine

u jedinice NOVJ.

CK K P M uputio o d g o v o r grupi makedonskih intelektualaca p o v o d o m njenog prigov o r a n a M a n i f e s t G N O V i P O z a M a k e d o n i j u o d o k t o b r a 1943. g o d i n e . U o d g o v o r u

se r a z j a n j a v a j u p o g r e n e p o s t a v k e o v i h intelektualaca te se oni p o z i v a j u da aktivno
uestvuju u N O B - u jer je
s v a k o o k l e v a n j e zloin, a r o v a r e n j e p r o t i v nae vojske
izdajstvo prema naem narodu*.

U B i t o l j u i z a a o p r v i b r o j lista G l a s t , o r g a n a N O F D r u g e o b l a s t i . I z d a o g a j e D r u g i
oblasni komitet K P M P r o v a l e i hapenja u gradu onemoguili su d a l j e tampanje
t o g o lista

24.

Januar

625)
1944. januar

januar 1944.

MAKEDONIJA
SLOVENIJA

4. januar

I z m e u s . G . L e e a i D i v a e 1 . b a t a l j o n 19. s l o v e n a k e N O b r i g a d e S r e k o K o s o v e l
posle dvoasovne borbe zauzeo i spalio neprijateljsko u t v r e n j e za osiguranje k o m u nikacija, a posadu zarobio.

J e d i n i c e 15. d i v i z i j e N O V J i D o l e n j s k o g i N o t r a n j s k o g N O P o d r e d a o t p o e l e t e k e
b o r b e protiv j a k i h n e m a k o - d o m o b r a n s k i h snaga na k o m u n i k a c i j i L j u b l j a n a K o e v j e . N e p r i j a t e l j j e n a s t o j a o d a j e d i n i c e N O V J o d b a c i o d k o m u n i k a c i j a i t i m e sebi
obezbedi nesmetano kretanje i snabdevanje. B o r b e kod Grosuplja, V. Laa, Ribnice i
K o e v j a t r a j a l e su, s k r a i m p r e k i d i m a , s v e d o 29. j a n u a r a .

5 . januar

N a r e d b o m G S N O V i P O z a S l o v e n i j u 13. s l o v e n a k a ( L o k a )
u 13. s l o v e n a k u b r i g a d u M i r k o B r a i 14. d i v i z i j e N O V J .

6 . januar

Iz r e j o n a s. Suhora (kod Metlike), na osnovu odluke GS N O V i PO za S l o v e n i j u .

k o j u j e o d o b r i o V S N O V i P O J . o t p o e o m a r 14. d i v i z i j e N O V J u t a j e r s k u r a d i
pomoi jedinicama 4. operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e i stvaranja povoljnijih
uslova za r a s p l a m s a v a n j e N O B - a u tajerskoj.

7 . januar

U s . Sv. P r i m o u na P o h o r j u , od jedinica Pohorskog N O P odreda i jednog bataljona

k o j i j e o p e r i s a o n a s e k t o r u K o r u k e , f o r m i r a n a 11. s l o v e n a k a N O b r i g a d a M i l o
Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije.

8. januar

S t a b 9. k o r p u s a N O V J i z d a o u p u t s t v o o b o r b i
janju okupatorskih ofanzlvnlh poduhvata.

10. januar

GS N O V 1 PO za S l o v e n i j u izdao n a r e d b u o r e o r g a n i z a c i j i i n i n j e r i j e : u b r i g a d a m a
se f o r m i r a j u ininjerijske ete (sastava: minerski vod, pionirski vod i v o d za vezu)
a u d i v i z i j a m a se p o s t a v l j a j u r e f e r e n t i za i n i n j e r i j u .

11. januar

U s. L o n i k u ( k o d G o r i c e ) j e d i n i c e B r i k o - b e n e k o g N O P o d r e d a 9.
i z v r i l e p r e p a d na n e m a k o skladite i unitile 3 v a g o n a m u n i c i j e .

12. januar

J e d i n i c e 30. d i v i z i j e N O V J z a u z e l e n e p r i j a t e l j s k o u p o r i t e s , A v e ( u d o l i n i r . S o e ) ,
T o m p r i l i k o m m i n i r a n j e m su sruena 4 mosta i e l e k t r i n a
centrala u s. D o b l a r j u
(kod Kanala).

protiv

brigada preimenovana

nemakih jedinica

o razbi-

korpusa

NOVJ

P o s l e tri uzastopna juria 2. bataljon 7. slovenake N O U b r i g a d e F r a n c e P r e e r n '

u n i t i o a n d . st. u s . K a m n o j G o r i c i ( k o d R n d o v l j l c e ) s p o s a d o m o d 2 7 a n d a r m a .

13. januar

N a r o d n o o s l o b o d i l a k o v e e za
Slovenakom primorju, donelo
osnovu odluke Plenuma OF od
je p o t v r d i o i A V N O J na s v o m

P r i m o r s k u Sloveniju, najvii organ narodne vlasti u

odluku o svom rasputanju. O v a odluka je doneta nn
10. I X 1943. o p r i k l j u e n j u P r i m o r s k e S l o v e n i j e , k o j u
z a s e d a n j u 29. X T . 1943.

14. januar

J e d i n i c e Z a p a d n o k o r u k o g N O P odreda 9. korpusa N O V J u e s t o k o j borbi unitile

a n d . st. P l i b e r k (u P o u n s k o j d o l i n i , U A u s t r i j i ) s p o s a d o m od 27 a n d a r m a .

15. januar

Na p o d r u j u T r n o v s k i gozd B a n j s k a pianola otpoela v e l i k a n e m a k a o p e r a c i j a

p r o t i v j e d i n i c a 9 . k o r p u s a N O V . T . U t e k i m b o r b a m a k o d sela L o k o v c a . T r n o v a ,
P r e d m o j e , L a n a i L o k a v a j e d i n i c e 9. korpusa su uspele da z a u s t a v e i razbiju n e make snage i preu u protivnapad.
U C r n o m e l j u odrana skuptina
doneti zadaci za budui rad.
U Zeleznoj

Kapi i

(u

Austriji)

kti%'istkinja
Koruki

OF:

rezimirani

b a t a l j o n 4.

dotadanji

operativne zone

uspesl

N O V i PO S l o -

venije prepadom unitio uporite nemake policije.

16. januar

P o d p r i t i s k o m s n a g a 15. d i v i z i j e N O V J n e m a k i v o j n i c i i b e l o g a r d i s t i n a p u s t i l i s v o j a
uporita s. T u r j a k , s. M. L a e i s. R a n u (kod V. L a a ) i p o v u k l i se p r e m a L j u b l j a n i .
I z m e u . s t a n i c a D r a v o g r a d i S t . J a n 11. s l o v e n a k a b r i g a d a M i l o Z i d a n e k 4 .
o p e r a t i v n e z o n e N O V i P O S l o v e n i j e m i n i r a n j e m p r u g e sruila nemaki transportni
voz. P o g i n u l o je 18 nemakih oficira i podoficira, dok se preostali deo posade p r e dao i bio razoruan.

1 4 januar

D e l o v i I s t a r s k o g N O P o d r e d a 7 . k o r p u s a N O V J n a p a l i . st. D . L e e e ( k o d D i v a e ) ;
u b i l i 3 n e m a k a v o j n i k a a s t a n i c u (sa s v o m a p a r a t u r o m ) d e m o l i r a l i .

626)
1944. januar
20. januar

MAKEDONIJA

januar 1944.

GS N O V i PO za S l o v e n i j u i z d a o n a r e d b u o r e o r g a n i z a c i j i o d e l j e n j a i odseka. U GS
su formirana ova odeljenja: operativno, obavetajno, organizacijsko-mobilizacijsko,
za v e z u . za pozadinu e k o n o m s k o , sanitetsko, p r o p a g a n d n o i sudsko.

( J s . Crni (kod M e i c e ) 6. slovenaka udarna brigada S l a v k o S l a n d e r 4. operativne

z o n e N O V i P O S l o v e n i j e u t e k i m b o r b a m a u n i t i l a 6 0 n e m a k i h v o j n i k a u kasarni,
d o k se, z a h v a l j u j u i j a k o m f c r t i f i k a c i j s k o m u r e e n j u , a n d . st. o d r a l a .

21. januar

J e d i n i c e K o r u k o g b a t a l j o n a 4 . o p e r a t i v n e z o n e N O V i P O S l o v e n i j e z a u z e l e and.
st. O b i r ( k o d Z e l e z n e K a p l e , u A u s t r i j i ) , u k o j o j su p o g i n u l a 2, r a n j e n a 3 i z a r o b l j e n a
3 andarma

22. januar

J e d i n i c e 4. s l o v e n a k e u d a r n e b r i g a d e
M a t i j a G u b e c 15. d i v i z i j e N O V J z a u z e l e upor i t e s . St. J e r n e j , i z k o g a s u n e m a k i i b e l o g a r d i s t i k i v o j n i c i p o b e g l i u K o s t a njevicu

22/23.

januar

K o d s . D o l i n e ( b l i z u T r s t a ) 2 . b a t a l j o n I s t a r s k o g N O P o d r e d a 7 . k o r p u s a N O V J zauz e o a n d . st. i r a z o r u a o 12 k a r a b i n i j e r a ( o v i su s t u p i l i u i t a l i j a n s k e p a r t i z a n s k e j e dinice).

U s . Z e l e z n i k i m a i s. S e l c a m a ( k o d S k o f j e L o k e ) 7. s l o v e n a k a udarna brigada
Franc e P r e e r n 31. d i v i z i j e N O V J n a p a l a n e m a k e a n d a r m e r i j s k e s t a n i c e . P o s l e vie a s o v n i h borbi ona j e unitila n e k o l i k o uporita, ali je, z b o g j a k o g f o r t i f i k a c i j s k o g
ureenja, po n a r e e n j u taba d i v i z i j e odustala od d a l j i h napada.

26. januar

S t a b 9. korpusa N O V J izdao n a r e d b u o u k i d a n j u K o m a n d e i d r i j s k o g v o j n o g podruja i f o r m i r a n j u Dolomitskog i Idrijsko-tolminskog N O P odreda.

27. januar

P o s l e e t v o r o a s o v n e teke b o r b e na T o m a n o v o j p l a n i n i ( k o d K a m n i k a ) 0: slovena k a u d a r n a b r i g a d a - S l a v k o S l a n d e r 4 . o p e r a t i v n e z o n e N O V i P O S l o v e n i j e odbacila n e m a k u policijsku kolonu u G o r n j i G r a d i nanela j o j teke gubitke.

U S t a b 4. o p e r a t i v n e z o n e N O V i PO S l o v e n i j e stigla e n g l e s k o - a m e r i k a vojna misija (ona je r a d i o m o d r a v a l a v e z u s m i s i j o m kod GS N O V i PO za S l o v e n i j u ) .

30. januar

S p o d r u j a B a n j k e p l a n o t e 30. d i v i z i j a 9. k o r p u s a N O V J o t p o e l a m a r p r e k o r.
S o e u B r d a i B e n e k u S l o v e n i j u s a z a d a t k o m d a t a m o i z v r i m o b i l i z a c i j u borakog
l j u d s t v a i p r o i r i u s t a n a k d o k r a j n j i h e t n i k i h g r a n i c a n a z a p a d u . D i v i z i j a j e prela
r. N a d i u i izbila d e l o m s n a g a s v e do s. Platia, v o d e i teke b o r b e k o d s. Debenja,
s . L i g a i s . K a m b r e k o g ( k o d T o l m i n a ) . 20. f e b r u a r a , i z v r i v i z a d a t a k ,
probila se
p r e k o r . S o e n a p o d r u j e B a n j k e p l a n o t e i pl. K r n a .

31. januar

J e d i n i c e B r i k o - b o n e k o g N O P o d r e d a 9 . k o r p u s a N O V J i z v r i l e p r e p a d n a nemaku
k o m a n d u m e s t a u N i m i s u ( u I t a l i j i ) . P o s l e e s t o k i h u l i n i h b o r b i n e m a k e s n a g e su,
uz osetne gubitke, napustile grad.

SRBIJA
2 . januar

U s . Kruevici (kod Aranelovca) P r i v r e m e n a umadijska

i p r o t e r a l a ih iz s e l a . P o g i n u o je 1 i r a n j e n 1 e t n i k .

2/3. j a n u a r

K o d s . P e e n j e v c a ( n a p r u z i N i L e s k o v a c ) d e l o v i 1 . j u n o m o r a v s k o g N O P odreda
s r u i l i t r a n s p o r t n i v o z . U n i t e n i su l o k o m o t i v a i 4 v a g o n a .

3. j a n u a r

I z m e u pl. S r p s k e u k e
N O P odreda i Kosovski
600 b u g a r s k i h v o j n i k a
bataljona: 2 mrtva i 2

4. j a n u a r

NO brigada

n a p a l a etnike

i B e s n e k o b i l e (kod V r a n j a ) 4. b a t a l j o n 2. junomoravskog
p a r t i z a n s k i b a t a l j o n . p o s l e 7 a s o v a b o r b e , o d b i l i napad oko
i p o l i c a j a c a i o d b a c i l i ih ka s. S l i v n i c i . G u b i c i K o s o v s k o g
r a n j e n a borca, a gubici n e p r i j a t e l j a nepoznati.

D e l o v i 2 . e t e D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g b a t a l j o n a G S N O V i P O z a V o j v o d i n u minirali
p r u g u i z m e u S r e m . M i t r o v i c e i s . L a a r k a . U n i t e n i s u l o k o m o t i v a i n e k o l i k o vagona
transportnog voza.

K o d s. B e l e R e k e , s. G. T r u d o v a i s. M o i l a c a ( b l i z u K o k i n o g B r o d a ) j e d i n i c e 2. prol e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J v o d i l e d u u borbu p r o t i v e t n i k o g Zlatiborskog,

P o e k o g i 2 . m i l e e v s k o g k o r p u s a i o k o 200 n e m a k i h v o j n i k a . N e p r i j a t e l j j e imao
5 m r t v i h , 6 r a n j e n i h i 4 z a r o b l j e n a , a 2. d i v i z i j a 1 p o g i n u l o g i 4 r a n j e n a borca.

K o d s . K r u e v i c e ( b l i z u A r a n e l o v c a ) P r i v r e m e n a u m a d i j s k a N O b r i g a d a razbila
e t n i k e i n a n e l a i m v i e g u b i t a k a u m r t v i m i r a n j e n i m , d o k j e 3 e t n i k a zarobila.
Brigada je imala 1 poginulog borca.

1944. januar

SRBIJA

januar 1944.

Na putu R u m a Z e m u n grupa boraca I. s r e m s k o g N O P odreda napala n e p r i j a teljski automobil, zarobila 4 vojnika i zaplenila automobil. 3 automata i neto drugog materijala
5 . januar

U s . S t i t k o v u i s. D. T r u d o v u (kod K o k i n o g B r o d a ) d e l o v i 2. dalmatinske u d a r n e
b r i g a d e 2. p r o l e t e r s k e udarne d i v i z i j e N O V J napali snage e t n i k o g 2. mile.evskog
korpusa i odbacili ih na lovu obalu r. U v e a .

Januar p.

Izmeu s. K l e n k a i s. P l a t i e v a (kod R u m e ) d e l o v i 1. sremskog N O P odreda minirali prugu a p o t o m napali putniki v o z . P o g i n u l o je 9 n e m a k i h v o j n i k a i 8 d o m o brana ( m e u k o j i m a 2 o f i c i r a ) . P l e n : 1 p. m i t r a l j e z , 20 puaka i druga o p r e m a .

U sastavu Z a j e a r s k o - t i m o k o g N O P odreda f o r m i r a n 3 (Omladinski)

sastav tog odreda je p r i v r e m e n o uao i Ozrenski partizanski bataljon.

(i. januar

U S r e m u Izaao prvi b r o j
d e c e m b a r 1943.

bataljon.

Biltena GS N O V i PO za V o j v o d i n u , za period

oktobar

Na p r o s t o r i j i K r n j a k s. N a j d a s. S a s k a (u R u m u n i j i ) o k o 1000 r u m u n s k i h v o j nika i a n d a r m a napalo Junobanatski N O P odred. U otroj borbi p o g i n u l o je 8 b o raca, m e d u k o j i m a i k o m e s a r odreda, a 12 ih je z a r o b l j e n o . O d r e d je uspeo da se
prebaci u r e j o n s. Kusia (kod B e l e C r k v e ) .

U s . T o p l o m Dolu (kod Plrota) od jedne ete Ozrenskog partizanskog bataljona i

jednog voda 1. bataljona Zajearskog (Timokog) N O P odreda formiran Niavski
N O P o d r e d Istog dana, na mestu zv. Belan, odred je v o d i o dvoasovnu borbu protiv
jednog bugarskog bataljona.

U s . Duini
etnike.

(na

Kosmaju)

Privremena

umadijska

NO

brigada

napala

razbila

U K r i v o j P a l a n c i jedinice 2. j u n o m o r a v s k o g N O P odreda n a p a l e bugarsku posadu,

ali nisu u s p e l e d a j e u n i t e . P o t o s u i z z a t v o r a o s l o b o d i l e o k o 2.500 l j u d i p o h a p e n i h r a d i i n t e r n a c i j e u B u g a r s k u , o n e s u se, s a o s l o b o e n i m z a t v o r e n i c i m a , p o v u k l e
u s. L u k e .

Na putu R u m a Z e m u n grupa boraca 1. sremskog N O P odreda napala n e p r i j a teljski automobil, zarobila 2 v o j n i k a i zaplenila automobil, 2 puke i neto drugog
materijala.

7 . januar

K o d s. G. T i s o v i c e ( b l i z u S j e n i c e ) j e d a n b a t a l j o n 2. d a l m a t i n s k e u d a r n e b r i g a d e 2.
proleterske udarne divizije N O V J razbio delove nemake legije K r e m p l e r
i etni k o g 2. m i l e e v s k o g korpusa.

8. januar

K o d s. R a d e n k o v c a ( b l i z u S o k o b a n j e ) O z r e n s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n i
Z a j e a r s k o - t i m o k o g N O P odreda razbili etniku K n j a e v a k u brigadu.
10 e t n i k a .

1. b a t a l j o n
Poginulo je

U s. K a t i i m a ( k o d I v a n j i c e ) 3. b a t a l j o n 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e b r i g a d e 2. p r o l e t e r s k e
u d a r n e d i v i z i j e N O V J , p o s l e k r a e b o r b e r a z b i o o k o 200 e t n i k a i 5 0 a n d a r m a S D S .
P o g i n u l a su 3, r a n j e n je 1 i z a r o b l j e n o je 13 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a .
I z m e u s. K u k u j e v a c a i s. Bainaca (kod S i d a ) d e l o v i 2. ete D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g
b a t a l j o n a G S N O V i P O z a V o j v o d i n u m i n i r a n j e m sruili transportni v o z s r a t n i m
m a t e r i j a l o m . Uniteni su l o k o m o t i v a i n e k o l i k o vagona.

U s. B e l o m K a m e n u (kod P r o k u p l j a ) , na k o n f e r e n c i j i p r e d s t a v n i k a m e s n i h i o p t i n skih N O odbora, izabran S N O o d b o r z a srez pasjaki.

8/9. januar

U r u d n i k u L i s i ( k o d I v a n j i c e ) 1. u m a d i j s k a b r i g a d a 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e
N O V J napala posadu H Z K . N a p a d n i j e uspeo. N e p r i j a t e l j j e i m a o 2 m r t v a , v i e r a n j e n i h i 22 z a r o b l j e n a v o j n i k a . Z a p l e n j e n o je 10 puaka. B r i g a d a je imala 4 r a n j e n a
borca.

9 . januar

P o e o n a p a d d e l o v a 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J na I v a n j i c u , k o j u su branili
j e d a n b a t a l j o n b u g a r s k e 24. p e a d i j s k e d i v i z i j e , o k o 3 0 n e m a k i h v o j n i k a i 150 p r i padnika S D S i SGS. Posle d v o d n e v n i h borbi Ivanjlca n i j e zauzela, iako je bio slom l j e n j a k otpor n e p r i j a t e l j a u delu varoi na l e v o j obali r. M o r a v i c e .

Izmeu

s .

Nove

Pazove
i
s .
Batajnice
(kod
Zemuna)
delovi
2 .
ete
Diverzantskog
u d a r n o g b a t a l j o n a G S N O V i P O z a V o j v o d i n u m i n i r a n j e m sruili transportni v o z s
r a t n i m m a t e r i j a l o m . U n i t e n i su l o k o m o t i v a i 5 v a g o n a .
U s . Klisuri (kod A r i l j a ) 3. bataljon 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske
udarne d i v i z i j e N O V J odbio n a p a d j e d n e ete bugarskih v o j n i k a k o j a j e dola i z
Arilja.

665

1944. Januar
10. januar

SRBIJA

januar 19-14.

U s . K l i s u r i 3. b a t a l j o n 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e b r i g a d e 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e
N O V J o d b i o n a p a d d v e e t e b u g a r s k i h v o j n i k a , o j a a n i h sa 4 tenka, i o d b a c i o ih u
A r i l j e . N e p r i j a t e l j jc i m a o 5 m r t v i h i v i e r a n j e n i h , a z a r o b l j e n i su 1 o f i c i r i 2 v o j n i k a . Z a p l e n j e n a su 2 p. m i t r a l j e z a i 4 a u t o m u t a .
I z m e u s. T o v a r n i k a i s. I l a e ( k o d S i d a ) d e l o v i 1. e t e D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g batal j o n a G S N O V i P O z a V o j v o d i n u i z z a s e d e n a p a l i a n d a r m e r i j s k u patrolu. P o g i nula su 4 a r a n j e n je 1 a n d a r m .

JI. januar

U s . Mirosaljeima (kod A r a n e l o v c a )
ske NO brigade razbila etnike.

12. januar

K o d s. S t i t k o v a ( b l i z u K o k t n o g B r o d u ) j e d a n b a t a l j o n 2. d a l m a t i n s k e u d a r n e brigade
2 . p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J o d b a c i o n a l e v u o b a l u r . U v e a d e l o v e etnikog
2. m i l e e v s k o g k o r p u s a i n a n e o im g u b i t k e od 4 m r t v a i 10 r a n j e n i h . B a t a l j o n je
imao 1 r a n j e n o g borca.

13. januar

14. jatiuar

15. januar

p.p.

eta

2.

bataljona

P r i v r e m e n e umadij-

U s . Prkosavi (kod Sopota) P r i v r e m e n a umadijska NO

e t n i k e i r a z b i l a ih, n a n e v i im g u b i t k e od 2 p o g i n u l a .

K o d s. G r g u r e v a c a (blizu Srem. M i t r o v i c e ) otpoelo e t v o r o d n e v n o s a v e t o v a n j e predstavnika P K K P J z a V o j v o d i n u , P o k r a j i n s k o g N O odbora, v o j n o o p e r a t i v n i h i vojnop o z a d i n s k i h t a b o v a i k o m a n d i . P o r a z m a t r a n j u o p t e v o j n o - p o l i t i k e s i t u a c i j e odl u e n o j e d a s e p r o i r e e k o n o m s k e baze, d a s e d o m a k s i m u m a p o j a a s n a b d e v a n j e

jedinica N O V i P O J i o r g a n i z u j e r e d o v n o t r a n s p o r t o v a n j e h r a n e u Bosnu

brigada

izvrila

napad n a

GS N O V i PO za S r b i j u i z d a o n a r e d b u da se na pl. J a s t r e p c u f o r m i r a 3. j u n o m o ravska NO brigada i reorganizuje Jastrebaki N O P odred. N a r e d b o m

je
odreen
Stab brigade i Stab odreda.

I z m e u s. P u t i n a c a i s. K r u l j e v a c a ( k o d R u m e ) d e l o v i 2. e t e D i v e r z a n t s k o g udarnog
b a t a l j o n a G S N O V i P O z a V o j v o d i n u m i n i r a n j e m sruili t r a n s p o r t n i v o z s ratnim
m a t e r i j a l o m . U n i t e n i su l o k o m o t i v a i 0 v a g o n a .

U s. K i ' u e d o l u ( k o d I r i g a ) m e s n a p a r t i z a n s k a g r u p a
branskog porunika i zarobila jednog domobrana.

K o d s. O p a l j e n l k a ( b l i z u I v a n j i c e )
zaseda
j e d i n i c a 2. p r o l e t e r s k e
N O V J u b i l a 6 i r a n i l a 11 b u g a r s k i h i n e m a k i h v o j n i k a .

U L e s k o v a c u p a o 2. b a t a l j o n 2. j u n n m o r a v s k e NO b r i g a d e i iz b o l n i c e izvukao
t r o j a k o l a s a n i t e t s k o g m a t e r i j a l a i p r e b a c i o ga u p a r t i z a n s k u b o l n i c u u s. D o b r o j
Vodi.

iz z a s e d e u b i l a j e d n o g domoudarne divizije

K o d s. V. P l a n e (blizu P r o k u p l j a ) . po nareenju GS N O V i PO za Srbiju, formirana

3. j u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a , s a s t a v a tri b a t a l j o n a . U s a s t a v te b r i g a d e su uli dva
b a t a l j o n a i j e d n a eta J a s t r e b a k o g N O P o d r e d a i d v e ( t e R a s i n s k o g N O P odreda.
Istovremeno je reorganizovan i Jastrebaki N O P odred.

K o d s. M a s k o v e i s. G u m e e v c a ( b l i z u I v a n j i c e ) d e l o v i 2. d a l m a t i n s k e u d a r n e brigade
2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J vodili borbu p r o t i v nemakih i bugarskih vojnika, e t n i k e S t u d e n i k e b r i g a d e , 1 d e l o v a e t n i k o g 2 . m i l e e v s k o g k o r p u s a . N e p r i j a t e l j je i m a o o k o 10 m r t v i h i r a n j e n i h , a j e d i n i c e 2. b r i g a d e 2 r a n j e n a borca.

U s . V. Plani (kod P r o k u p l j a ) obrazovan O N O odbor za o k r u g topliki.

K o d s. K a t i a ( b l i z u I v a n j i c e ) na 3. b a t a l j o n 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e b r i g a d e 2. prolet e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a l i e t n i c i i o k o 500 v o j n i k a b u g a r s k e 24. peadijske

d i v i z i j e . P o s l e e s t o k e b o r b e b a t a l j o n s e p o v u k a o i z sela. N e p r i j a t e l j j e i m a o 2 9
m r t v i h i 36 r a n j e n i h , d o k su g u b i c i 3. b a t a l j o n a 2. b r i g a d e iznosili 3 m r t v a , 6 r a n j e nih i 2 nestala borca.

Januar

jedna

K o d s . G . T r u d o v a ( b l i z u K o k i n o g B r o d a ) j e d a n b a t a l j o n 2 . d a l m a t i n s k e u d a r n e brig a d e 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J v o d i o borbu protiv etnika i odbacio Ih

prema r. Uvcu

s.

V.

Plani

(blizu

Prokuplja)

formirana

Komanda

vojnog

podruja

za

topliki

o k r u g sa 5 k o m a n d i m e s t a .
Januar d. p.

I z m e u P r o k u p l j a i s. o l j e v c a J a s t r e b a k i N O P o d r e d p o r u i o e l e z n i k u prugu na
v i e mesta.

16. januar

U s . Obradi (kod Lebana) GS N O V i PO za Srbiju f o r m i r a o 4. junomoravsku NO

b r i g a d u . U n j e n s a s t a v su uli 1. k u k a v i k i , 4. g o r n j o j a b l a n a k i i 3 ( p a s j a k i ) bataljon

666

629)
1944. januar

MAKEDONIJA

januar 1944.

1 . j u n o m o r a v s k o g N O P odrodu. I s t o v r e m e n o
je
reorganizovan
N O P odred, u i j e m su sastavu f o r m i r a n a dva bataljona.

17. januar

januar

18. januar

junomoravski

N a U m c u (na putu P r o k u p l j e K u r u m l i j a ) 3 . j u n o m o r a v s k a N O b r i g a d a i z z a s e d e
n a p a l a 12 k a m i o n a sa b u g a r s k i m v o j n i c i m a . P o g i n u l o je p r e k o 30 v o j n i k a a z a p a l j e n a s u 3 k a m i o n a . O s t a l i v o j n i c i s u s e spasli b e k s t v o m z a P r o k u p l j e . O b o r e n j e j e dan bugarski izviaki avion.

I z m e u R u m e i s . K r a l j e v a c a 2 . eta D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g b a t a l j o n a G S N O V
P O z a V o j v o d i n u m i n i r a l a p r u g u i unitila l o k o m o t i v u i 0 v a g o n a t e r e t n o g v o z a .

U s . Dobrotiu (kod P r o k u p l j a ) 4. j u n o m o r a v s k a NO brigada iz pokreta napala o j a ani b u g a r s k i b a t a l j o n . Z b o g o t p o r a n e p r i j a t e l j a , k o m e s u p r i s t i g l a p o j a a n j a i z P r o k u p l j a , o n a se, v o d e i z a t i t n i k e b o r b e kod s. B e l o g K a m e n a i s. O b r t i n c a . p r e b a c i l a

n a pl. R a d a n

K o d s. D r a k o v i a ( b l i z u K o k i n o g B r o d a ) d v a b a t a l j o n a 2. d a l m a t i n s k e u d a r n e b r i g a d e i 1. umadijska brigada 2 proleterske udarne d i v i z i j e N O V J vodili borbu protiv

e t n i k a 1 o k o 300 b u g a r s k i h v o j n i k a i n a n e l i im o s e t n e g u b i t k e , a z a t i m se p o v u k l i
ka s. J a s e n o v u . P o r e d o s t a l o g z a p l e n j e n a su 2. p. m i t r a l j e z a .

17/18.

1.

Po naredbi GS N O V i PO za V o j v o d i n u u Bosutskim umama (u blizini Srem. Rae)

formirana 6. vojvoanska N O U brigada.
K o d s. K o a n a (na p r u z i N i L e s k o v a c ) d e l o v i 2
r a n j e m sruili t r a n s p o r t n i v o z .

U s. M o i o c i m a i s. D r a k o v i i m a

ftod

j u n o m o r v s k o NO b r i g a d o m i n i -

K o k i n o g B r o d a ) 1. u m a d i j s k a i 2. d a l m a t i n -

ska u d a r n a b r i g a d a 2 . p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a l e e t n i k e i o d b a c i l e i h
iz sela. N e p r i j a t e l j je i m a o 30 m r t v i h i v i e r a n j e n i h . Z a p l e n j e n a su 3. p. m i t r a l j e z a .
J e d i n i c e 2. d i v i z i j e su i m a l e 8 p o g i n u l i h i 12 r a n j e n i h b o r a c a .

18/Ifl.

januar

19. januar

K o d s . Sta rog D i v o a ( b l i z u I l o k a ) j e d n a eta 1 . s r e m s k o g N O P o d r e d a i z z a s e d e d o e k a l a n e p r i j a t e l j s k u k o l o n u j a i n e o k o 500 v o j n i k a . U b o r b i je p o g i n u l o 8 a r a n j e n o

6 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a . O d r e d je i m a o I r a n j e n o g i 1 n e s t a l o g b o r c a .

U s . B e l a n o v c e (kod L e s k o v c a ) upali o k o d v a b a t a l j o n a iz sastava bugarskog 1. o k u pacionog korpusa i Sreski odred S D S iz Leskovca, opljakali selo i s v e stanovnitvo
internirali u Bugarsku.
Na p o l o a j u C e r n i c a s. P e t r o v a c D o b r a g l a v u ( b l i z u L e s k o v c a ) 1. j u n o m o r a v s k i
N O P odred napao na oko dva bataljona iz bugarskog 1. okupacionog korpusa i S r e ski o d r e d S D S i z L e s k o v c a . U o s m o a s o v n o j b o r b i p a r t i z a n i s u r a z b i l i n e p r i j a t e l j a
i gonili ga o p r e d sam L e s k o v a c . Gubici N O P o d r e d a : 1 m r t a v i 1 r a n j e n borac.
N e p r i j a t e l j s k i g u b i c i nisu u s t a n o v l j e n i .

M e s n e p a r t i z a n s k e g r u p e i z sela B a t a j n i c e , N o v e P a z o v e i S t a r i h B a n o v a c a ( k o d
S t a r e P a z o v e ) napale na optinu u s. N o v i m B a n o v c i m a i od mesne strae z a p l e n i l e 11 p u a k a .

19/20. januar

I z m e u s. J a s e n i c e i s. S a i n o v c a ( b l i z u P r o k u p l j a ) 4. j u n o m o r a v s k a
p o s e k l a tt s t u b o v e u d u i n i oa 2 km a tt i c e p o n e l a sa s o b o m .

20. januar

K o d s. J a b l a n i c e (na pl. Z l a t i b o r u ) j e d i n i c e 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e b r i g a d e 2. p r o l e terske udarne d i v i z i j e N O V J v o d i l e borbu protiv etnika i odbacile ih ka P r i b o j u .

20/21. januar

NO

brigada

K o d s . B u d a n o v a c a ( b l i z u R u m e ) j e d n a eta 1 . s r e m s k o g N O P o d r e d a i z z a s e d e n a p a l a
o d e l j e n j e d o m o b r a n a i p o s l e k r a e b o r b e o d b a c i l a ga u s. N i k l n c e . Z a r o b l j e n o je 6
d o m o b r a n a a z a p l e n j e n o 6 p u a k a , 300 m e t a k a i n e t o v o j n i k e o p r e m e .

G N O V i PO za V o j v o d i n u izdao n a r e e n j e tabu 1. sremskog N O P odreda i D i verzantskom udarnom bataljonu G N O V i PO za Vojvodinu da pojaaju diverzantske akcije, naroito na neprijateljski saobraaj.

I z m e u s. N o v e P a z o v e i s. B a t a j n i c e (kod Z e m u n a ) d e l o v i 2. ete D i v e r z a n t s k o g
u d a r n o g b a t a l j o n a G S N O V i P O z a V o j v o d i n u m i n i r a l i p r u g u i unitili l o k o m o t i v u
i, n e k o l i k o v a g o n a t e r e t n o g v o z a s r a t n i m m a t e r i j a l o m .

U s . V l a h o v u (blizu P r o k u p l j a ) 2. j u n o m o r a v s k a NO brigada napala bugarsku posadu o d 120 v o j n i k a . P o t o u t r o a s o v n o j b o r b i n i j e u s p e l a d a l i k v i d i r a n e p r i j a t e l j a

z b o g o t p o r a i z u t v r e n i h z g r a d a i z b o g p o j a a n j a i z P r o k u p l j a , ona s e p o v u k l a k a
pl. P a s j a i . N e p r i j a t e l j je i m a o 0 m r t v i h i 8 r a n j e n i h v o j n i k a . B r i g a d a je i m a l a 3
p o g i n u l a i 10 r a n j e n i h b o r a c a .

630)
1944. januar

MAKEDONIJA

januar 1944.

21. januar

Na p o l o a j u s. B r e z o v a c S t r m e i c a B i j e l a g l a v a ( k o d P r i b o j a ) 4. bataljon 2.
p r o l e t e r s k e u d a r n e i j e d a n b a t a l j o n 2. d a l m a t i n s k e u d a r n e b r i g a d e 2 proleterske
u d a r n e d i v i z i j e N O V J o d b i l i n a p a d o k o 550 e l n i k a . N e p r i j a t e l j j e i m a o 1 6 m r t v i h
i o k o 42 r a n j e n a , a j e d i n i c e N O V J 3 m r t v a i 6 r a n j e n i h b o r a c a .

21 22.

I z m e u s. V o g n j a i S r e m . M i t r o v i c e v o d iz 1. s r e m s k o g N O P o d r e d a
stubova a neprijateljskoj patroli naneo gubitke.

januar

22. januar

p o s e k a o 20 tt

K o d s. B i j e l o g B r d a , s. O s k o r u e i s. S t r b a c a ( b l i z u P r i b o j a ) j e d i n i c e 2. proleterske
udarne d i v i z i j e N O V J v o d i l e ceo dan borbu p r o t i v j e d n o g bataljona nemakog 3.
puka
Brandenburg
i e t n i k e J u r i n e b r i g a d e P a v i a uriSia, k o j i su pokuali da
s p r e e p r e l a z 2 . d i v i z i j e n a l e v u o b a l u r . L i m a i d a j e r a z b i j u . N e p r i j a t e l j j e odbaen
p r e m a P r i b o j u uz g u b i t k e od o k o 60 m r t v i h i 80 r a n j e n i h , a z a r o b l j e n o je 13 etnika.
Z a p l e n j e n a su 2 m i n o b a c a a , 3 p. m i t r a l j e z a , 3 a u t o m a t a , p r e k o 20 puaka i dosta
d r u g o g m a t e r i j a l a , uniten je 1 m i n o b a c a , 3 k a m i o n a i 1 m o t o c i k l a o t e e n o je vie
n e m a k i h k a m i o n a . G u b i c i j e d i n i c a 2. d i v i z i j e : 3 p o g i n u l a i 7 r a n j e n i h boraca.

I z m e u s. B r e s t o v c a i s. L i p o v i c e (na p u t u N i L e s k o v a c ) 2. b a t a l j o n 1. junomor a v s k o g N O P o d r e d a p o s e k a o 30 tt s t u b o v a i p r e k i n u o tt v e z u .

22/23. januar

U s. M a r a d i k u ( k o d I n d i j e ) g r u p a b o r a c a 1. s r e m s k o g N O P o d r e d a z a p a l i l a zgradu
o p t i n e i z a p l e n i l a 4 puke, 1 p i t o l j i i z v e s n u k o l i i n u k a n c e l a r i j s k o g i d r u g o g materijala.

23. januar

P o s l e k r a e b o r b e p r o t i v e t n i k a D r i n s k o g korpusa d e l o v i 2. d a l m a t i n s k e udarne
b r i g a d e 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J z a u z e l i R u d o i preli na l e v u obalu r.
Lima.

25. januar

Na putu L e s k o v a c L e b a n e 1. b a t a l j o n 1. j u n o m o r a v s k o g N O P o d r e d a posekao tt
s t u b o v e u d u i n i od 11 km i z a p a l i o d r v e n i m o s t k o d s. P e r t a t a .

G S N O V i P O z a V o j v o d i n u i z d a o u p u t s t v o k o m a n d a m a m e s t a i m e s n i m N O odbor i m a d a s e n e p r i j a t e l j u n e d o z v o l i o d v o e n j e h r a n e i s i r o v i n a k o j e treba obezbediti

za N O V J .

K o d s. G.
etnikim
do m r a k a
B r i g a d a je

T o p o n i c e ( b l i z u P r o k u p l j a ) 2. J u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a sukobila sc s
T o p l i k i m k o r p u s o m ( o k o 800 e t n i k a ) , te u borbi v o e n o j od U asova
o d b a c i l a e t n i k e ka s. G. K o n j u i . P o g i n u l o je 13 a r a n j e n o 20 etnika.
imala 1 poginulog i 4 ranjena borca.

Na p r o s t o r i j i s. M i o e s. M o k r o n o z i ( k o d R u d o g ) d e l o v i 2. d a l m a t i n s k e udarne brig a d e 2 . p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J u k r a t k o j b o r b i r a z b i l i j e d n u grupu o d

o k o 200 e t n i k a .

R a d i l a k e g r u k o v o e n j a u i z v o e n j u z a j e d n i k i h o p e r a c i j a , G S N O V i P O z a Srbiju
f o r m i r a o P r i v r e m e n i o p e r a t i v n i tab za 2. i 3. j u n o m o r a v s k u NO brigadu.

27. januar

K o d C a r d e (na p u t u s. M a n e l o s S r e m . M i t r o v i c u ) 2. eta I s r e m s k o g N O P odreda

iz z a s e d e n a p a l a g r u p u n e m a k i h i d o m o b r a n s k i h v o j n i k a . U k r a t k o j b o r b i je pogin u l o 6 a z a r o b l j e n o 13 v o j n i k a . Z a p l e n j e n a su 2 a u t o m a t a . 16 puaka, p r e k o 500 metaka i dosta d r u g e o p r e m e .

28. januar

U r e j o n u L i s n i k a ( k o d S r e m . R a e ) 4. v o j v o a n s k a N O U b r i g a d a
istone B o s n e u S r e m radi breg r a z v o j a N O B - a u Sremu.

29. januar

prebacila

se iz

D e l o v i b u g a r s k o g 1. o k u p a c i o n o g k o r p u s a ( j a i n e do j e d n e d i v i z i j e ) i o d r e d i S D S iz
L e s k o v c a , L e b a n a , K u r u m l i j e i P r o k u p l j a p r e d u z e l i k o n c e n t r i a n n a p a d na 4. junom o r a v s k u N O b r i g a d u , j e d i n i c e 1 . j u n o m o r a v s k o g N O P o d r e d a . K o m a n d u leskova k o g v o j n o g p o d r u j a i k o m a n d e m e s t a n a o s l o b o e n o j t e r i t o r i j i P u s t e r e k e , Jablan i c e i d e l a T o p l i c e . U b o r b a m a k o d s. T u r j a n a , s. S a v i n c a i s. I v a n j a j e d i n i c e N O V
i PO su b i l e p r i n u e n e da se p r e b a c e na pl. K u k a v i c u , pa se n e p r i j a t e l j . 2. februara,
povukao u polazne garnizone.

I z m e u s. D r a g u e i s, M e d u h a n e ( b l i z u P r o k u p l j a ) 2. i 3. j u n o m o r a v s k a NO brigada
n a p a l e e t n i k i T o p l i k i k o r p u s i o d r e d S D S iz B l a c a , k o j i su se tu p r i k u p l j a l i
radi napada na j e d i n i c e N O V J u Toplici, P o s l e otre vieasovne borbe neprijatelj
je p r o t e b a n ka B l a c u uz g u b i t k e od p r e k o 30 m r t v i h i 70 r a n j e n i h . G u b i c i brigada:
8 m r t v i h i 13 r a n j e n i h b o r a c a .

K o d s. S a v i n c a ( b l i z u L e b a n a ) d e l o v i b u g a r s k o g 123. puka n a p a l i 1. b a t a l j o n 1. junom o r a v s k o g N O P o d r e d a i p r i s i l i l i g a n a p o v l a e n j e k a s . I v a n j u , g d e s u b i l e zauzele

p o l o a j o s t a l e j e d i n i c e t o g a N O P o d r e d a T u j e . p o s l e o t r e b o r b e v o e n e d o mraka,
1 . j u n o m o r a v s k i N O P o d r e d o d b i o n a p a d b u g a r s k i h j e d i n i c a , a z a t i m s e prebacio
u rejon s. D o b r e V o d e , g d e se spojio sa 4. j u n o m o r a v s k o m NO brigadom,

1944. januar

29/30. januar

SRBIJA

I z m e u s. S i m a n o v a c a i s. K r n j e e v a c a ( k o d S t a r e P a z o v e )
sremskog N O P odreda napale i razbile kolonu nemake SS
l j u d i . P o g i n u l o je 9, r a n j e n o 8 a z a r o b l j e n a su 4 p o l i c a j c a ,
r a n j e n a b o r c a . Z a p l e n j e n a su 2 m i t r a l j e z a , 2 p. m i t r a l j e z a , 2
p i t o l j a , dosta m u n i c i j e i d r u g a o p r e m a .

N a reci T e m s k o j N i a v s k i N O P o d r o d u n i t i o h i d r o c e n t r a l u k o j a j e s n a b d e v a l a P i r o t
elektrinom energijom.

januar

31. januar

Januar

Na p r u z i s. V r d n i k R u m a g r u p a b o r a c a 1. s r e m s k o g N O P o d r e d a n a p a l a n e p r i j a t e l j s k u p a t r o l u . P o g i n u o 1 n e p r i j a t e l j s k i v o j n i k a (5 ih je r a n j e n o . Z a p l e n j e n a je 1
puka.

P o d p r i t i s k o m j a i h b u g a r s k i h j e d i n i c a i o d r e d a S D S , 4. j u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a ,
1. junomoravski N O P odred, jedinice K o m a n d e leskovakog v o j n o g podruja, bolnica i k u r s e v i iz s. D o b r e V o d e (na pl. R a d a n u ) p r e d u z e l i p o k r e t p r a v c e m s. I v a n j e
s V u j a n o v o S. M r v o s. N o v a T o p o l a , p r e l i k o m u n i k a c i j u L e s k o v a c L e b a n e 1 r. J a b l a n i c u k o d s. V o j l o v c a i i z b i l i na p r o s t o r i j u s. M i r o e v c e , s. G o r i n a i s.
B r z a . K o d s. N o v e T o p o l e su r a z b i l i d e l o v e b u g a r s k o g 123. puka a k o d s. V o j l o v c a
o k o 200 e t n i k a .
U s K o m a r a n i m a (kod Brodarova) jedan bataljon 3. proleterske (sandake) udarne
b r i g a d e 37. u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a o n a o k o 300350 e t n i k a i m u s l i m a n s k i h
milicionera i posle sedmoasovne b o r b e razbio ih i proterao ka B r o d a r e v u . N e p r i j a telj je imao 42 m r t v a i vie ranjenih.

Januar k.

D o m o b r a n s k u p o s a d u u s. N i j e m c i m a ( k o d S i d a ) nupali d e l o v i 4. i 6. v o j v o a n s k a
N O U brigade i 2. sremskog N O P odroda. L i k v i d i r a n i su neprijateljski bunkeri na
m o s t u na r. Bosutu, ali, uslc-d n e j e d n o v r e m e n o g p o e t k a n a p a d a , d a l j i p r o d o r u s e l o
n i j e uspeo. P o g i n u l a s u 4 d o m o b r a n a a j e d a n j e z a r o b l j e n . G u b i c i j e d i n i c a N O V i
P O J : 2 p o g i n u l a i 11 r a n j e n i h b o r a c a .

K o d s. K u l i n e , na mestu z v . P a v l o v e u k e ( s e v . p a d i n e pl. M . J a s t r e b c a ) , Z a j e a r s k l
N O P odred i Ozrenski partizanski bataljon odbili napad etnike M o r a v s k e brigade
i p r o t i v n a p a d o m je r a z b i l i . P o g i n u l o je 09 e t n i k a ; z a p l e n j e n o je 70 p u a k a , 1 p. m i t r a l j e z , n e k o l i k o h i l j a d a m e t a k a i dr. G u b i c i N O P o d r e d a : 1 r a n j e n borac.

30/31.

j e d i n i c e 2. b a t a l j o n a 1.
p o l i c i j e j a i n e o k o 100
d o k je b a t a l j o n i m a o 3
a u t o m a t a . 10 puaka, 4

K o d s. T r n j a n a (blizu A l e k s i n c a ) Z a j e a r s k o - t i m o k i N O P o d r e d i O z r e n s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n . |X) p r i t i s k o m j a i h n e p r i j a t e l j s k i h s n a g a , preli J. M o r a v u i p r e b a c i l i se u s. K u l i n u .

30. j a n u a r

januar 1944.

D o l o v i 1. s r e m s k o g N O P o d r e d a z a p a l i l i R a k o v a k u i L e d i n a k u . stanicu (na pruzi

P e t r o v a r a d i n s. B e o i n ) k a o i s t r a a r u i z m e u s. L e d i n a c a i s. B e o i n a .

Iz S r e m se v r a t i l a u B a k u g r u p a boraca 3. b a k o b a r a n j s k o g N O P o d r e d a .
do 20. f e b r u a r a uputila u S r e m o k o 160 n o v i h b o r a c a .

Formiran

SNO

odbor za

srez

F o r m i r a n S N O o d b o r za srez Vlasotince.

O n a je

Leskovac.

Na prostoriji Malesije (u severoistonoj A l b a n i j i ) od bataljona B a j r a m Curi N O V

i POJ i bataljona ; R e d e p Perl jat i
N O V A l b a n i j e f o r m i r a n Malesijski N O P odred.

U s . S l i v n i c i ( k o d V r a n j a ) f o r m i r a n S N O o d b o r z a srez m a s u r i k i .

U H o m o l j u . da ne bi i v p a o n e p r i j a t e l j u u r u k e i z v r i o s a m o u b i s t v o lan Birou OK
K P J za P o a r e v a c Jovan Serbanovl, narodni heroj.

N a F r u k o j g o r i A g i t p r o p G S N O V i P O z a V o j v o d i n u i z d a o p r v i b r o j lista
anski borac.

I z a a o p r v i b r o j lista

. Vojvo-

> V o j v o d a n k a u b o r b i . o r g a n a A F Z - a za V o j v o d i n u .

669

DOGAAJI
i L februar

OPTEG

KARAKTERA

V S N O V i P O J ( e k o n o m s k o o d e l j e n j e ) u p u t i o S t a b u 2 . u d a r n o g k o r p u s a N O V J (za
i n t e n d a n t u r u ) u p u t s t v a o s n a b d e v a n j u i o r e a v a n j u t e k i h p r o b l e m u ishrane, o
u v a n j u i o p r a v e i o d e e i o b u e i o s t r u k t u r i i n t e n d a n t u r a ; u j e d n o n a l a e da se p r i
S l a b u k o r p u s a o t v o r i i n t e n d a n t s k i kurs.

VS N O V i P O J naredio GS N O V i PO za H r v a t s k u : jednu d i v i z i j u 6. korpusa N O V J

staviti na r a s p o l a g a n j e VS N O V i P O J i pristupiti f o r m i r a n j u n o v e d i v i z i j e .

V S N O V i P O J u p u t i o t a b u 2 . u d a r n o g korpusa N O V J d i r e k t i v u : d a s e N O P o d redi n a K o s o v u , u k o l i k o n e m o g u o p s t a t i n a s v o m p o d r u j u , o s l o n e n a s l o b o d n u t e r i t o r i j u k o j u dri 2 . u d a r n i k o r p u s ; d a p a r t i j s k a r u k o v o d s t v a m o r a j u o d r a v a t i s t a l n e

v e z e s p a r t i j s k i m o r g a n i z a c i j a m a na terenu.

J . februar

V N O V i P O J u p u t i o depeu G S N O V i P O z a H r v a t s k u : trai d a s e z a f o r m i r a n j e i n i n j e r i j s k e b r i g a d e uputi d o k r a j a f e b r u a r a 250 b o r a c a , o d k o j i h SO'!- s t r u n j a k a s v i h z a n a t a , i da l j u d s t v o m o r a biti s p o s o b n o za b o r b u i p o k r e t

4 . februar

CK K P J uputio depeu CK K P H : d e o Bosanske k r a j i n e na l e v o j obali r. Une, s

tamonjim N O P odredima i partijskim organizacijama, i dalje ostaje pod rukovods t v o m C K K P H i G N O V i P O z a H r v a t s k u ; d e l e g a t e m e u n a r o d n o g C r v e n o g krsta
uputili u V N O V i P O J .

V N O V i P O J uputio depeu G N O V i PO za H r v a t s k u : obavetava da je p r e d stavnik rukovodstva H S S T o m o Janikovi, po direktivi predsednika H S S Vladimira

Maeka, stigao u K a i r o i p r e k o izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e traio da ide
u L o n d o n i da se p o v e e s J u r j e m K r n j e v i e m i d r u g i m r u k o v o d i o c i m a H S S , i n a e
lanovima izbeglike
vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije, radi
pojaane
borbe protiv
NOP-a.

VS N O V i P O J uputio depeu G N O V i PO za H r v a t s k u : odobrava sporazum koji

je predstavnik 4. korjjusa N O V J utanaio sa H u s k o m M i l j k o v i e m . k o m a n d a n t o m
m u s l i m a n s k e m i l i c i j e u C a z i n s k o j k r a j i n i , u v e z i sa p r e l a s k o m o v o g a na stranu
N O V J ; d a j e d i r e k t i v u da se u j e d i n i c e pod k o m a n d o m H u s k e M i l j k o v i a uputi d o v o l j n o r u k o v o d e e g kadra, nastojei da to budu muslimani (ukoliko ih nema d o v o l j n o , t r a i t i i h o d t a b a 5 . u d a r n o g korpusa N O V J ) .

Fcbrtiar p.

N K O . T d o n e o o d l u k u da sc p r e g o v o r i i z m e u i z b e g l i k e v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e
1 n j e g a i d a l j e v o d e i s k l j u i v o s pozicija odluka II zasedanja A V N O J - a

6 . februar

V N O V i P O J uputio G N O V i PO za Hrvatsku direktivu: oficiri saveznikih

v o j n i h m i s i j a m o g u p r i s u s t v o v a t i o p e r a c i j a m a naih j e d i n i c a ; oni treba d a s e u v e r c
u p o r t v o v a n o s t i h r a b r o s t n a i h b o r a c a i da o s e t e t e k o e n a e g r a t o v a n j a .

7 . februar

Vrhovni komandant N O V i
G N O V i PO za Hrvatsku:
oficira u savezniku
vojnu
odobrio dolazak saveznike
odredi mesto na k o j e e se

5 . februar

P O J m a r a l J u g o s l a v i j e J o s i p B r o z T i t o u p u t i o depeu
odobrava dolazak jednog amerikog i jednog britanskog
misiju
pri
tabu
4. korpusa N O V J ; saoptuva da je
v o j n e m i s i j e u t a b 10. k o r p u s a N O V J ; t r a i d a s e
i z a v i o n a b a c a t i m a t e r i j a l z a 10. k o r p u s N O V J .

U M o n o p o l i j u (u I t a l i j i ) uspostavljena baza R a t n e m o r n a r i c e N O V J .

CK K P J uputio direktivno pismo Oblasnom

komitetu K P H za Dalmaciju: ukazujui

na n e d o s t a t k e i g r e k e k o j e su se p o j a v i l e u r a d u p a r t i j s k i h r u k o v o d s t a v a i o r g a n i zacija i drugih narodnooslobodilakih organizacija u v r e m e n u od kapitulacije I t a l i j e t r a i s e d a s e r a z v i j a svesna, d o b r o v o l j n a

disciplina
svih
boraca,
energino
i s k o r c n j u j e l o k a l p a t r i o t i z a m , j e r s e j e d i n s t v o v o j s k e ima u v a t i k a o enica oka,
povea b r i g a za p r i j e m novih lanova K P J u j e d i n i c a m a , prui vea pomo o r g a nizacijama S K O J - a , podie kulturni i politiki n i v o boraca; posebno istie da je na
podruju D a l m a c i j e , g d e se o d r a v a kontakt sa inostranstvom, svaki borac i stareina o b a v e z a n da d o s t o j n o r e p r e z e n t u j e nau v o j s k u i na n a r o d , da s v a k o g naeg
o v e k a t r e b a uiti b e s k r a j n o j v e r n o s t i s v o m e n a r o d u .

671

1944. februar

D O G A A J I OPTEG K A R A K T E R A

februar 1944.

V r h o v n i k o m a n d a n t N O V i P O J m a r a l J u g o s l a v i j e J o s i p B r o z T i t o izdao naredbu
0 organizaciji i strukturi tabova korpusa. tab korpusa ima iperativni d e o i korpusnu v o j n u o b l a s t ; o p e r a t i v n i d e o i m a o d s e k o p e r a t i v n i
za vezu, obavetajni, za
n a o r u a n j e , intendanturu, sanitet i v o j n i sud; korpusna v o j n a oblast, k o j o m rukov o d i z a m e n i k k o m a n d a n t a , ima odsek za m o b i l i z a c i j u , za saobraaj, ekonomski,
s a n i t e t s k i , z a z a t i t u n a r o d a i o b l a s n i v o j n i s u d ; u s l u a j u o d l a s k a o p e r a t i v n o g dela
taba, r u k o v o e n j e j e d i n i c a m a na p o d r u j u korpusa p r e u z i m a z a m e n i k komandanta.
N a r e d b a precizira izvrne o r g a n e : k o m a n d e podruja ( k o j e o b u h v a t a j u jednu ekon o m s k u t e r i t o r i j a l n u c e l i n u od 2 3 s r e z a ) , k o m a n d e m e s t a i s e o s k e s t r a e , n j i h o v
sastav i zadatke. D i v i z i j e k o j e su v e z a n e za jednu teritoriju uspostavljaju vojnu
vlast u duhu o v e naredbe. U k i d a j u se s v e d o t a d a n j e n a r e d b e o organizaciji vojne
vlasti u pozadini. ( T u m a e n j a i r a z j a n j e n j a o v e n a r e d b e data su od strane VS
23. f e b r u a r a 1944.)

9 . februar

10. februar

tab m o r n a r i c e N O V J obavestio V N O V i P O J da su saveznici predloili da se

na o. Visu, uz n j i h o v u p o m o u m a t e r i j a l u i i n s t r u k t o r i m a , o t v o r i diverzantski
kurs. T o j e V N O V i P O J 10. f e b r u a r a o d o b r i o .

U s a v e z n i k o j V r h o v n o j k o m a n d i za E v r o p u u t v r e n
saveznikih snaga u N o r m a n d i j i (ifra O v e r l o r d ) ;

konaan

plan

za

iskrcavanje

P r e d s e d n i k N K O J - a i v r h o v n i k o m a n d a n t N O V i P O J m a r a l J u g o s l a v i j e Josip
Broz T i t o uputio p i s m o predseniku v l a d e V. B r i t a n i j e Vinstonu Cerilu, u kome
mu saoptava zakljuke sa savetovanja lanova N K O J - a I A V N O J - a : jedinstvo jugoslovenskih naroda ne m o e postojati dok p o s t o j e d v e vlade, jedna u Jugoslaviji
a d r u g a u K a i r u ; z a t o i z b e g l i k u v l a d u K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e t r e b a raspustiti, a
sa n j o m i f o r m a c i j e Drae M i h a i l o v i a ; ta vlada m o r a da poloi vladi A V N O J - a
p o t p u n r a u n o r a s h o d o v a n j u o g r o m n i h s u m a n a r o d n o g n o v c a ; s a v e z n i c i treba d n
p r i z n a j u N K O J k a o j e d i n u v l a d u J u g o s l a v i j e ; p i t a n j e m o n a r h i j e o d l u i l o b i s e slob o d n o m v o l j o m naroda posle osloboenja z e m l j e ; j e d i n o pod tim uslovima Nacionalni komitet o s l o b o e n j a J u g o s l a v i j e bi b i o s p r e m a n da s a r a u j e sa izbeglikom
vladom Kraljevine Jugoslavije.

V N O V i P O J , o b a v e s t i o t a b 3 . u d a r n o g k o r p u s a N O V J d a j e t a b 5 . udarne
d i v i z i j e p r e b a c i o s v o j e s n a g e n a p r o s t o r i j u K a l i n o v i k F o a i n a r e d i o m u d a snage
k o j e j e p r e d v i d e o z a o v a j o d s e k z a d r i n a p r o s t o r i j i s . B o g o v i i R o g a t i c a - - Sokolac radi obostranog d e j s t v a na v i e g r a d s k i m k o m u n i k a c i j a m a .

V N O V i P O J u p u t i o d e p e u G N O V i P O z a H r v a t s k u : t r a i d a s e tenkisti,
a v i j a t i a r i i m o r n a r i u p u u j u u D r v a r : pita da li p o s t o j i r a d i o - v e z a sa rukovodstvom
N O P u Z a g r e b u ; da se a m e r i k i a v i j a t i a r i koji su se spustili na slobodnu teritoriju
1 nalaze se kod G N O V i PO za H r v a t s k u upute u Drvar, efu saveznike vojne
misije generalu Ficroju Maklinu.

Kvebeku

(u

Kanadi)

otpoeo

osmodnevni

sastanak

izmeu

presednika

SAD

F r a n k l i n e R u z v e l t a i predsednika v l a d e V. B r i t a n i j e Vinstona Cerila, na kome su

prisustvovali britanski i a m e r i k i naelnici g e n e r a l i t a b o v a . Na n j e m u je utvreno
britansko uee u ratu p r o t i v Japana i n j i h o v a zajednika politika u pogledu evropskih nacija.
12. februar

P r e d s e d n i k N K O J - a maral J u g o s l a v i j e J o s i p B r o z T i t o uputio depeu i z v r n i m odborim a Z A V N O C r n e G o r e i B o k e i A S N O S a n d a k a u k o j o j trai p o d a t k e : o stanju

s t o k e i s t o n i h s t a n i c a , o p r i p r e m a m a za o v o g o d i n j u s e t v u i s t a n j u p o l j o p r i v r e d n o g
alata, o b r o j u izbeglog stanovnitva, o z a r a z n i m bolestima, j a v n i m
zdravstvenim
slubama i mogunosti izolacije zaraznih bolesnika.

13. febntar

t a b n e m a k e 2. o k l o p n e a r m i j e n a r e d i o p o d r e e n i m t a b o v i m a i k o m a n d a m a : na
o s t r v i m a p o h v a t a t i s v e s t a n o v n i t v o s p o s o b n o z a v o j n u s l u b u i o t p r e m i t i n a kopno,
ukljuiti u u s t a k o - d o m o b r a n s k e jedinice, upotrebiti za rad na u t v r i v a n j u
obale
ili u p u t i t i u l o g o r e u u n u t r a n j o s t i z e m l j e ; p r i p r e m i t i e v a k u a c i j u s t a n o v n i t v a s a
o b a l s k o g p o j a s a u s l u a j u i s k r c a v a n j a a n g l o - a m e r i k i h s n a g a n a d a l m a t i n s k u obalu.

14. februar

G72

V N O V i P O J naredio G N O V i PO za H r v a t s k u da j e d n o m b r i g a d o m vri pritisak ka M a r t i n - B r o d u , k a k o bi se o s l a b i o pritisak n e m a k i h snaga k o j e iz rejona

Bos. G r a h o v a n a p a d a j u ka D r v a r u .

U v e z i sa p r e d l o g o m n e k i h t r g o v i n s k i h f i r m i u S v a j c a r s k o j , V N O V i P O J uputio
depeu G N O V i PO za H r v a t s k u : da poslovni k r u g o v i u S v a j c a r s k o j dostave
k a t a l o g p r o i z v o d a i u s l o v e p r o d a j e , a V e, i m b u d e m o g u e , u S v a j c a r s k u p o s l a t i s t r u n u k o m i s i j u d a t a m o o b r a z u j e o d b o r k o j i e r a d i t i n a t o m e d a s e razni
materijali za obnovu z e m l j e dobiju pod to p o v o l j n i j i m uslovima.

1944. februar

D O G A D A J I OPSTEG K A R A K T E R A

februar 1944.

VS N O V i P O J naredio Stabu 3. udarnog korpusa N O V J da n j e g o v e jedinice razviju

aktivnost na odseku S a r a j e v o Viegrad, poto neprijateljske snage vre pritisak
u Bosanskoj krajini. U j e d n o ga obavetava da je 5. udarnoj d i v i z i j i nareeno da iz
rejona Foe sadejstvuje s njegovim jedinicama.

Predsednik izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Boidar Puri upozorio ambasadora Bogoljuba Jevtia, u L o n d o n u : predstavniku D r a e Mihailovia Lazarcviu
zabraniti d a v a n j e bilo k a k v i h izjava, j e r one nanose tete ravnogorskoin pokretu.

15. februar

CK K P J uputio d i r e k t i v n o pismo CK S K O J - a : d a j e uputstva u vezi sa o d r a v a n j e m

II omladinskog kongresa; d a j e direktivu da se uvrste veze sa svim rukovodstvima
S K O J - a u z e m l j i , da se izradi opti plan p o l i t i k o g rada za s v e l a n o v e S K O J - a .

Februar s .

M a e k o v a r u k o v o d e a g r u p a H S S zakljuila s p o r a z u m sa v l a d o m N D H : da ustae i
d o m o b r a n i , u asu k a p i t u l a c i j e N e m a k e , p o m o g n u M a e k u u p r e u z i m a n j u v l a s t i ,
a da r u k o v o d s t v o H S S u z m e ustake zloince pod s v o j u zatitu.

17. februar

N a p r o s t o r i j u V i n k o v c i R u m a p r e b a e n a i z S l e z l j e n e m a k a 13. S S d i v i z i j a H a n a r radi d e j s t v a p r o t i v jedinica N O V i PO V o j v o d i n e u Sremu, a p o t o m i u Bosni.

Predsednik N K O J - a i vrhovni komandant N O V i P O J maral Jugoslavije

Broz T i t o uputio A V N O J - u nacrt d r a v n o g grba D F Jugoslavije.

19. februar

Josip

VS N O V i P O J uputio direktivu Stabu 3. udarnog korpusa N O V J : obavetava da e

5. udarna d i v i z i j a uskoro krenuti za S r b i j u ; n a r e u j e da se na prostoriju K a l i n o v i k
Foa G o r a d e upute p l a n i r a n e s n a g e k o j e e se povezati, s j e d i n i c a m a 2. u d a r n o g
korpusa N O V J u S a n d a k u ; u k a z u j e na z n a a j rejona K a l i n o v i k a s o b z i r o m na
mogunost saveznikog iskrcavanja, kao i na mogunost d e j s t v o v a n j a ka T r n o v u .
S a r a j e v s k o m polju i pruzi P a l e S a r a j e v o i p o v e z i v a n j e sa h e r c e g o v a k i m snagama
p r e k o U l o g a ; n a r e u j e da se 5. u d a r n o j d i v i z i j i dodeli radio-stanica i istie da su
uslovi za mobilizaciju p o v o l j n i .
VS N O V i P O J uputio depeu tabu 2. udarnog korpusa N O V J : 2. proleterska udarna
i 5. udarna d i v i z i j a N O V J k r e n u e p r e d v i e n i m p r a v c e m (za p r o d o r u S r b i j u ) pod
k o m a n d o m taba 5. udarne d i v i z i j e N O V J ; nareeno je Stabu 3. udarnog korpusa
N O V J da j e d n u s v o j u d i v i z i j u uputi na p r o s t o r i j u K a l i n o v i k Foa G o r a d e ,
poto je ta prostorija vana u sluaju saveznikog iskrcavanja na Jadranu; potrebno
je da sandake jedinice dre r e j o n Cajnia i povezu se s kosovskim jedinicama.

20. februar

General Duan Simovi, bivi predsednik v l a d e K r a l j e v i n e Jugoslavije, i z j a v i o preko

londonskog radija: N e priznati Narodnooslobodilaku
laki p o k r e t znai raditi p r o t i v saveznika, za raun

21. februar

VS N O V i P O J

uputio depeu GS N O V i

PO za

vojsku i narodnooslobodineprijatelja.>

H r v a t s k u : trai da se svi partizani

v a z d u h o p l o v n e , t e n k o v s k e i o f e r s k e struke, bez obzira na dunost i poloaj, n a j h i t n i j e upute Stabu 5. udarnog korpusa N O V J , o d a k l e e krenuti u S S S R radi obuke.

22. februar

43

VS N O V i P O J uputio depeu Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : u zahvatu Lima,

od sandakih jedinica i j e d n e crnogorske brigade, formirati d i v i z i j u ; na odseku
Podgorica (sada: T i t o g r a d ) Niki postaviti 3. udarnu diviziju N O V J ( d v e c r n o gorske brigade) a u P r i m o r j e v e f o r m i r a n u P r i m o r s k u operativnu grupu (koja ima
uslove za p r e f o r m i r a n j e u d i v i z i j u ) ; b r i g a d e popuniti s n a g a m a iz odreda, a o d r e d e
svesti na n a j n u n i j u m e r u ; izraziti jai neposredan uticaj na m l a e b r i g a d e ; o v i m
bi bila z a v r e n a g l o b a l n a f o r m a c i j a taba 2. u d a r n o g korpusa N O V J (unutar k o j e
izvriti popunu i d a l j e razvijati jedinice).

U britanskom parlamentu predsednik v l a d e V. B r i t a n i j e Vinston Ceril izneo z a k l j u k e s v o j e v l a d e u pogledu stanja u Jugoslaviji i, izmeu ostalog, rekao: Partizanski
pokret ubrzo je brojno nadmaio snage generala Mihailovia.
Ne
samo
Hrvati
i
Slovenci, ve i v e l i k i b r o j Srba priao je maralu Titu, i u o v o m m o m e n t u on ima
vie od etvrt miliona ljudi sa sobom i velike koliine naoruanja otetog od neprij a t e l j a . . . U o v i m herojskim snagama i oko njih razvio se nacionalni pokret ujedinjenja.
Komunistiki
delovi
imali su ast da ponu
prvi
U
maralu Titu
partizani su nali istaknutog vodu, s l a v n o g u borbi za slobodu.

VS N O V i P O J n a r e d i o S l a b u 2. u d a r n o g k o r p u s a N O V J : da u S t a b 5. u d a r n o g
korpusa n a j h i t n i j e
uputi
preostalo
vazduhoplovno, tenkovsko i ofersko
osoblje;
da povrati deo istog l j u d s t v a k o j e je upueno ka o. Visu. j e r e svi biti upueni
na obuku u S S S R ; u j e d n o ga je obavestio da Stab m o r n a r i c e trai s n j i m vezu
radi o r g a n i z a c i j e dotura m a t e r i j a l a na delu o b a l e izmeu D u b r o v n i k a i Boke.
673

1944. februar
23.

februar

24. februar

D O G A D A J I OPSTEG K A R A K T E R A

februar 1944.

I z D r v a r a C K K P J u p u t i o C K K P H d i r e k t i v n o p i s m o : u k a z u j e n a n e p r a v i l n e stav o v e u pismu A g i t p r o p a C K K P H upuenom d i v i z i j s k i m k o m i t e t i m a , n a iluzije d a

s e N K O J n a l a z i p r e d n e p o s r e d n i m p r i z n a n j e m o d s t r a n e s a v e z n i k a , n a s e k t a k i stav
p r e m a z a p a d n i m s a v e z n i c i m a , na n e p r a v i l n o g l e d a n j e na p a r t i j s k e k u r s e v e i druge
oblike kuiturno-prosvetnog rada; istie potrebu za jo v e o m popularizacijom KPJ,
n j e n o g autoriteta i n j e n e linije, j e r je ona j e d n a od g l a v n i h t e m e l j a za uvrenje
b r a t s t v a n a r o d a J u g o s l a v i j e i s t v a r a n j a n a e z a j e d n i k e d r a v e ; t r a i d a s e sav
p a r t i j s k i m a t e r i j a l o o r g a n i z a c i o n i m p r o m e n a m a i o p o l i t i k o j l i n i j i a l j e n a uvid
CK K P J ; zabranjuje da agitpropi upuuju pisma divizijskim komitetima i partijs k i m o r g a n i z a c i j a m a na terenu, da o r g a n i z u j u p a r t i j s k e k u r s e v e i da kritikuju kom i t e t e u vojsci i na terenu, jer to m o g u da ine s a m o o d g o v a r a j u i centralni komlteliI
_.

V r h o v n i k o m a n d a n t N O V i P O J m a r a l J u g o s l a v i j e J o s i p B r o z T i t o u p u t i o borcima,
k o m a n d i r i m a , k o m a n d a n t i m a i p o l i t k o m e s a r i m a N O V i P O J p o r u k u p o v o d o m 23.
f e b r u a r a , 2 6 - g o d i n j i c e C r v e n e a r m i j e . U p o r u c i s e i s t i e : C r v e n a a r m i j a nanosi
s v e s t r a n i j e u d a r c e f a i s t i k i m o s v a j a i m a , a n j e n p o b e d o n o s n i m a r p r e m a zapadu
radosno
o d j e k u j e u srcima
svih
porobljenih
naroda
Evrope;
praznik
Crvene
a r m i j e p o d s t i e n j e n e p r i p a d n i k e n a j o s n a n i j i u d a r a c p r o t i v f a i z m a ; l a j praznik
podstie i p r i p a d n i k e N O V i P O J na jo n e m i l o s r d n i j u borbu p r o t i v okupatora i
n j e g o v i h d o m a i h slugu; C r v e n a a r m i j a slui k a o p r i m e r h e r o j s t v a i rodoljublja.
N a k r a j u s e p r i p a d n i c i N O V i P O J p o z i v a j u d a p o s l e d n j i m o d l u n i m borbama pokau da su dostojni saborcl saveznike h e r o j s k e C r v e n e a r m i j e .

P o v o d o m g o d i n j i c e C r v e n e a r m i j e , C K S K P ( b ) i s t a k a o , p o r e d o s t a l i h , s l e d e u parolu:
J u n a k i p a r t i z a n i J u g o s l a v i j e , v a a b o r b a z a s l o b o d u i n e z a v i s n o s t d o m o v i n e slui
s v i m p o r o b l j e n i m n a r o d i m a E v r o p e k a o p r i m e r k o j i i h o d u e v l j a v a ! 2 i v e o herojski
narod J u g o s l a v i j e i n j e g o v a hrabra Narodnooslobodilaka vojska koja se samopregorno bori protiv faistikih osvajaa!

N a e l n i k saniteta VS N O V i P O J uputio d i r e k t i v u S l a b u 2. udarnog korpusa NOVJ

u vezi s p o j a v o m v e l i k e e p i d e m i j e g r i p a : trai da se o d m a h preduzmu mere za
s p r e a v a n j e e p i d e m i j e i u tu s v r h u i z d a j e uputstvo s v i m p o t i n j e n i m jedinicama.

Na a e r o d r o m kod Bos. P e t r o v c a a v i o n o m stigla iz B a r i j a (u I t a l i j i ) s o v j e t s k a vojna

m i s i j a p r i V S N O V i P O J , s a g e n e r a l o m K o r n e j e v o m n a e l u . O n a j e sutradan
dola u D r v a r , u sedite VS N O V i P O J .

U D r v a r u predsednik N K O J - a i v r h o v n i komandant N O V i P O J maral Jugoslavije

J o s i p B r o z T i t o p r i r e d i o s v e a n u v e e r u u ast d o l a s k a s o v j e t s k e v o j n e misije.
Pozdravljajui njene lanove on je rekao:
>Mi s m o v a s o d a v n o o e k i v a l i . Nai
n a r o d i , n a i b o r c i , k o m a n d i r i i p o l i t k o m e s a r i s a e n j o m s u o e k i v a l i d a n kada
e vas videti u s v o j o j sredini. Sef sovjetske m i s i j e general K o r n e j e v zahvalio se
i , p o r e d o s t a l o g , r e k a o : -Ja v a s p o z d r a v l j a m k a o
najtalentovanijeg
organizatora
i r u k o v o d i o c a N a r o d n o o s l o b o d i l a k e v o j s k e h e r o j s k o g j u g o s l o v e n s k o g n a r o d a . Jug o s l o v e n s k i n a r o d i n j e g o v a N a r o d n o o s l o b o d i l a k a v o j s k a u t e k i m u s l o v i m a nali
su u sebi s n a g e da se b o r e i da nanose udarac za u d a r c e m nemako-faistikim
z a v o j e v a i m a . T a k a v narod nikada n e e biti p o d faistikom i z m o m . Sef britansko- a m e r i k e v o j n e m i s i j e pri V S N O V i P O J g e n e r a l F i c r o j M a k l i n pridruio s e dob r o d o l i c i i r e k a o : O v d e u J u g o s l a v i j i g e n e r a l K o r n e j e v m o i e d a v i d i , k a o to
s a m i j a v i d e o , p o e t k e n o v e E v r o p e . U v e r e n s a m d a e g a o n o to b u d e video
ispuniti e n t u z i j a z m o m i p o v e r e n j e m u b u d u n o s t . . . M e u t i m , p o s l e d i c e tog pokreta
prelaze okvire Jugoslavije. Narodnooslobodilaka vojska vee veliki broj neprijateljs k i h d i v i z i j a , i j e b i s n a g e i n a e b i l e u p o t r e b l j e n e n a i s t o n o m ili n a i t a l i j a n s k o m
f r o n t u , ili k a o o d b r a n a o d v e l i k e s a v e z n i k e i n v a z i j e k o j a e u s k o r o z a p o e t i n a
z a p a d u E v r o p e . T o j e v r l o s t v a r a n i v a a n d o p r i n o s s a v e z n i k o m r a t n o m naporu.
N a d a j m o s e d a e s l a v n i p r i m e r J u g o s l a v i j e p r o b u d i t i ostale p o t l a e n e narode
E v r o p e da ustanu p r o t i v z a j e d n i k o g
n e p r i j a t e l j a i da e gnusne
snage
faizma
uskoro pasti z g a e n e s n a g o m u j e d i n j e n i h naroda.
CK K P J uputio telegram Stabu 2. udarnog korpusa N O V J u vezi sa odravanjem
II omladinskog kongresa: kongres e se odrati sredinom aprila; iz Crne Gore e
d o i 40 d e l e g a t a , iz S r b i j e 30. iz M a k e d o n i j e 20, iz S a n d a k a 15, s K o s o v a i M e t o h i j e 15, d o i e o m l a d i n s k e d e l e g a c i j e i z A l b a n i j e , G r k e i B u g a r s k e ; s v e d e l e g a c i j e
se p r i k u p l j a j u u C r n o j Gori, kod taba 2. udarnog korpusa N O V J ; o s v e m u ovome
o b a v e s t i t i z a i n t e r e s o v a n a r u k o v o d s t v a . U j e d n o s e i s t i e d a p o l i t o d e l k o j i s e nalazi
u J u n o m o r a v s k o j NO brigadi ostaje na radu u n j o j .

25.

februar

P r e d s e d n i k v l a d e V. B r i t a n i j e Vinston Ceril obavestio v r h o v n o g komandanta N O V

i P O J marala J u g o s l a v i j e Josipa Broza T i t a da je v e n a r e e n o da britanski oficiri budu povueni iz etnikih tabova i predloio mu p o v r a t a k kralja Petra n
Karaorevia u Jugoslaviju.

2C.

februar

674

Po o d o b r e n j u v r h o v n o g k o m a n d a n t a N O V i P O J marala J u g o s l a v i j e Josipa Broza

T i t a , n a o . V i s s t i g a o b r i t a n s k i m o r n a r i k i k o m a n d o s b r . 43, j a i n e 500 l j u d i .

1944. februar

BOSNA I H E R C E G O V I N A

februar 1944.

27. februar

VS N O V i P O J n a r e d i o Stabu m o r n a r i c e da na o. V i s u o t v o r i a r t i l j e r i j s k u kolu.
D e o slualaca poslae v o j n a m i s i j a N O V i P O J pri s a v e z n i k o j komandi u B a r i j u
(u I t a l i j i ) .

28. februar

Iz Drvara CK K P J uputio direktivno pismo pokrajinskom komitetu K P J za Crnu

G o r u i B o k u : istie krupan napredak organizacije KP u C r n o j Gori i Boki u polit i k i m i o r g a n i z a c i o n i m p i t a n j i m a ; u k a z u j e na i z v e s n e slabosti u radu i k a o n a j vanije zadatke postavlja: dalje proirenje N O B - a poveanjem broja jedinica i
njihovog brojnog stanja, uvrivanje i r a z v i j a n j e NO odbora, n a j a k t i v n i j e uee komunista u i z g r a d n j i n a r o d n e vlasti.

29. februar

Nemaki poslanik u N D H Z i g f r i d K a e uputio ministarstvu inostranih poslova Treeg

R a j h a izvetaj o zimskim operacijama nemakih, ustako-domobranskih i etnikih
s n a g a ; k a e d a j e d i n i c e N O V i P O J nisu o z b i l j n o o s l a b l j e n e ; n a p r o t i v , o n e sada
pokazuju pojaanu aktivnost.

Februar

Predsednik v l a d e V. B r i t a n i j e Vinston Ceril poruio predsedniku N K O J - a Josipu

Brozu Titu: spreman je da kralju Petru II Karaordeviu savetuje da se odrekne
Drae Mihailovia ako bi to omoguilo saradnju Nacionalnog komiteta i kralja.

U M o s k v i odran antifaistiki Slovenski miting. On je pozdravio borce N O V J ,

naglasivi da njihova herojska borba izaziva ushienje celokupnog slobodoljubivog
oveanstva.

U logoru G r a v i n a (u Italiji), od Istrana. P r i m o r s k i h S l o v e n a c a , j e d n o g bataljona

Crnogoraca i izvesnog broja prezdravelih ranjenika, formirana 3. prekomorska brig a d a k o j a j e k a s n i j e ula u s a s t a v 26. d i v i z i j e 8 . k o r p u s a N O V J .

Na o. Visu. po nareenju

BOSNA

V N O V i P O J , f o r m i r a n a kola

mornarice NOVJ.

HERCEGOVINA

1. februar

Iz z a s e d e na Z e g u l j i ( n a p u t u S t o l a c L j u b i n j e ) d e l o v i 10. h e r c e g o v a k e u d a r n e
b r i g a d e 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J u n i t i l i 6 k a m i o n a s a o b e z b e e n j e m j a i n e v o d a
i z s a s t a v a 1 . b a t a l j o n a 14. p u k a n e m a k e 7 . S S d i v i z i j e P r i n c E u g e n . I s t o v r e m e n o
su spreili i n t e r v e n c i j u o j a a n e ete istog b a t a l j o n a iz L j u b i n j a . N e p r i j a t e l j s k i g u b i c i : 32 m r t v a i 9 z a r o b l j e n i h v o j n i k a , a g u b i c i d e l o v a 10. b r i g a d e : 2 m r t v a i 3
ranjena borca.

2 . februar

4 . februar

O j a a n a 10. h e r c e g o v a k a u d a r n a b r i g a d a 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a l a p o s a d u
eleznikih stanica Dui. T a l e a i J a s e n i c a - L u g i posadu mosta u D r a i n - D o l u (tri
e t e 14. p u k a d o m o b r a n s k e 6 . p e a d i j s k e d i v i z i j e i j e d n u
etu
etnike
Trebinjske brigade). Ona je pri t o m e spalila d v e eleznike stanice i unitila j e d a n k a m i o n
i j e d a n t e r e t n i v o z , a u d r u g o m v o z u , i z b a e n o m iz i n a , u b i l a 5 i r a n i l a 20 n e m a kih v o j n i k a . D o m o b r a n i su imali 30 z a r o b l j e n i h . 1 m r t v o g i 1 r a n j e n o g v o j n i k a ,
a e t n i k i g u b i c i nisu p o z n a t i . B r i g a d a j e i m a l a 4 r a n j e n a b o r c a . Z a p l e n i l a j e : 2 p .
m i t r a l j e z a , 2 a u t o m a t a . 28 p u a k a i 15.000 p u a n i h m e t a k a .

5 . februar

Iz L j u b i n j a . Stoca. B i l e e i T r e b i n j a d v e n e m a k e p u k o v s k e b o r b e n e grupe, j e d n a
iz 7. SS d i v i z i j e
P r i n c E u g e n , a d r u g a i z 181. p e a d i j s k e d i v i z i j e , o j a a n e d e l o v i m a
e t n i k o g T r e b i n j s k o g k o r p u s a i 14. p u k a d o m o b r a n s k e 6 . p e a d i j s k e d i v i z i j e ( o k o
4.000 v o j n i k a ) , p o e l e k o n c e n t r i a n n a p a d s c i l j e m d a 10. h e r c e g o v a k u u d a r n u b r i g a d u i J u n o h e r c e g o v a k i N O P o d r e d 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J u n i t e u o k r u e n j u
( o p e r a c i j a F a l k e n j a g d ) . D o 16. f e b r u a r a n e p r i j a t e l j j e p r o k r s t a r i o o k r u e n i d e o
s l o b o d n e t e r i t o r i j e , s p a l i o 5 s e l a i u n i t i o 2 m o s t a na r. T r e b i n j i c i . B r i g a d a i o d r e d
29. d i v i z i j e N O V J i z b e g l i s u o d l u u j u e s u d a r e s j a i m n e p r i j a t e l j e m , ali s u m u u
dvadesetak m a n j i h akcija i d i v e r z i j a naneli znatne gubitke, spreivi pljaku i m a s o v n i j e r e p r e s a l i j e . D r u g i d e l o v i 29. d i v i z i j e r a z b i l i s u j e d a n n e m a k i b a t a l j o n k o d
s . G . i D . M e k e G r u d e . N e p r i j a t e l j j e i m a o b l i z u 200 m r t v i h i p r e k o 100 r a n j e n i h
(skoro iskljuivo nemakih vojnika). Gubici jedinica 29 udarne divizije N O V J : oko 20
m r t v i h i p r e k o 30 r a n j e n i h boraca.

N a r e d b o m G N O V i PO za
treba da r u k o v o d i ejstvirna

Hrvatsku formiran tab Unske

jedinica u Cazinskoj krajini.

operativne

grupe.

On

B l i z u s . B e r e g a ( k o d S o k o l c a ) 2 . k r a j i k a u d a r n a b r i g a d a 27. u d a r n e d i v i z i j e N O V J
vodila troasovnu borbu p r o t i v j e d n o g b a t a l j o n a ustake 1. b r i g a d e i prisilila ga
da se p o v u e u R o g a t i c u . G u b i c i n e p r i j a t e l j a : o k o 60 m r t v i h i r a n j e n i h , a gubici
2. k r a j i k e b r i g a d e : 9. m r t v i h boraca.
7 . februar

Odrano okruno savetovanje SKOJ-a

r a d i p o s t a v l j e n i su b u d u i z a d a c i .

za

okrug Podgrme.

Analiziran

je dotadanji

675

1944. februar

8.

BOSNA I H E R C E G O V I N A

Na putu D. V a k u f J a j c e ( k o d s. V i j e n c a ) 3. b a t a l j o n 1. p r o l e t e r s k e
udarne brig a d e 1. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a o iz zasede n e p r i j a t e l j s k u kolonu od
o k o 50 kamiona (s v o j n i c i m a ) k o j a se kretala prema J a j c u i naneo j o j gubitke od
o k o 30 m r t v i h i 40 r a n j e n i h .

K o d B i j e l j i n e , n a r e d b o m t a b a 18. u d a r n e d i v i z i j e N O V J , o d M a v a n s k e p a r t i z a n s k e
ete formiran Mavanski N O P odred.
Od Cazinskog N O P odreda u V. Kladui, po n a r e e n j u taba
f o r m i r a n a 1. muslimanska brigada Unske operativne grupe.

februar

10. februar

februar

12.

februar

13/14.

februar

4.

korpusa

NOVJ,

I z m e u s. a a v i c e i s. B u e v i a B l a t n e d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4. korpusa
N O V J p o r u i l i e l e z n i k u p r u g u B o s N o v i B i h a n a 8 m e s t a . S a o b r a a j j e obustavljen 3 dana.

U.

februar 1944.

U s . P o n i k v a m a ( k o d C a j n i a ) od d e l o v a 1. u m a d i j s k e i 1. j u n o m o r a v s k e NO brig a d e f o r m i r a n a 3 . s r p s k a N O U b r i g a d a . O n a j e i s t o g d a n a ula u s a s t a v 2 . p r o l e t e r s k e
udarne divizije NOVJ.

D e l o v i n e m a k e 1. b r d s k e d i v i z i j e i 1. i 4. b r i g a d e e t n i k o g 1. b o s a n s k o - k r a j i k o g
k o r p u s a i z n e n a d i l i d e l o v e 1 . u d a r n e b r i g a d e 9 . d i v i z i j e N O V J i p r o d r l i u Bos.
Grahovo

K o d s. G. i D. M e k e G r u d e ( n a p u t u G a c k o B i l e a ) tri b a t a l j o n a 29. u d a r n e d i v i z i j e
N O V J razbili j e d a n b a t a l j o n n e m a k e 7 . S S d i v i z i j e P r i n c E u g e n . N a bojitu j e
n a e n o 118 p o g i n u l i h n e m a k i h v o j n i k a . G u b i c i b a t a l j o n a 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J :
10 m r t v i h i 11 r a n j e n i h b o r a c a . Z a p l e n j e n o je 5 p. m i t r a l j e z a i n e k o l i k o desetina
puaka.
D r u g a k r a j i k a u d a r n a b r i g a d a 27. u d a r n e d i v i z i j e N O V J i R o m a n i j s k i N O P odred
n a p a l i 24. b a t a l j o n u s t a k e 1. b r i g a d e i e t n i k e u R o g a t i c i . Z b o g i n t e r v e n c i j e neprijatelja sa p r a v c a Sokolca i P r a e mesto n i j e zauzeto.
e t v r t a k r a j i k a udarna brigada 5. udarne d i v i z i j e N O V J zauzela Gorade. Nemake
j e d i n i c e i e t n i c i p o v u k l i su se.

15. februar

Izaao prvi broj

16. februar

B l i z u K o z a r c a 2. b a t a l j o n 11. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 4. u d a r n e d i v i z i j e N O V J v o d i o
b o r b u p r o t i v j e d n o g d o m o b r a n s k o g b a t a l j o n a ( o j a a n o g s a 3 t e n k a ) i n a n e o m u gubitke od o k o 15 m r t v i h i 20 r a n j e n i h . G u b i c i b a t a l j o n a : 6 r a n j e n i h boraca

16/17. februar

18. februar

lista

e n e k r o z b o r b u , o r g a n a A F Z - a za istonu

Bosnu.

P e t a v o j v o a n s k a u d a r n a b r i g a d a ( o j a a n a 3. b a t a l j o n o m 2.
vojvoanske
udarne
b r i g a d e ) 16. u d a r n e d i v i z i j e N O V J , i z v r i l a n a p a d n a G r a a n i c u i z a u z e l a j e (sem
bolnice). U zoru, z b o g j a k o g o t p o r a n e p r i j a t e l j a , p o v u k l a se uz g u b i t k e od 10 mrtvih
1 31 r a n j e n o g b o r c a .
N a r e d b o m t a b a 11. u d a r n e d i v i z i j e 5. u d a r n o g k o r p u s a N O V J , od 50 b o r a c a Iz 12.
krajike udarne brigade, ponovo formiran Banjaluki N O P odred.

N a r e d b o m t a b a 11. u d a r n e d i v i z i j e 5 . u d a r n o g k o r p u s a N O V J , o d b o r a c a l z biveg
M o t a j i k o g N O P odreda, ponovo formiran Motajiki N O P odred.

N a r e d b o m t a b a 11. u d a r n e d i v i z i j e 5 . u d a r n o g k o r p u s a N O V J , o d b i v i h boraca
T e a n j s k o - t e s l i k o g N O P o d r e d a , p o n o v o f o r m i r a n T e a n j s k o - t e s l i k i N O P odred.

N a r e d b o m t a b a 11. u d a r n e d i v i z i j e 5. u d a r n o g k o r p u s a N O V J , od
krajike N O U brigade, ponovo f o r m i r a n P r n j a v o r s k i N O P odred.

U s . B r i j e s n i c i i G r a a n i c i 16. u d a r n a d i v i z i j a N O V J u n i t i l a u s t a k e p o s a d e , zatim
poruila most na r. Sprei k o d s. K a r a n o v c a i e l e z n i k u p r u g u od Graanice do
Lukavca.

5.

bataljona 5

19. februar

C a z i n s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n U n s k e o p e r a t i v n e g r u p e o t p o e o d v o d n e v n o razoru a v a n j e a n d a r m e r i j s k e posade iz Cazina k o j a se povlaila p r e m a s. Ostrocu. Zarob l j e n je 31 a n d a r m , a z a p l e n j e n i su 2 p. m i t r a l j e z a , 22 p u k e , 2 p i t o l j a , 150.000 metaka i d r u g a o p r e m a .

21.

J e d i n i c e 8. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 4. u d a r n e d i v i z i j e N O V J , posle etvoroasovne
borbe, o d b i l e ispad n e m a k i h i etnikih snaga ( j a i n e b a t a l j o n a ) iz P r i j e d o r a u
p r a v c u s. B a s t a h a , n a n e v i im g u b i t k e od o k o 6 m r t v i h i 13 r a n j e n i h , uz sopstvene
g u b i t k e od 3 m r t v a i 7 r a n j e n i h b o r a c a .

676

februar

1944. februar

CRNA GORA

22. februar

24. februar

Iz r e j o n a B i l e e 10. i 12. h e r c e g o v a k a u d a r n a b r i g a d a 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J

poele prodor prema T r e b i n j u . U e t v o r o d n e v n i m borbama, u sadejstvu sa d e l o v i m a
Junohercegovakog N O P odreda i P r i m o r s k e o p e r a t i v n e grupe 2. udarnog korpusa
N O V J , o n e su u uporitima M o s k o , Jasen, Viluse, L a s t v a i Zupci razbile d e l o v e
etnike Trebinjske, L j u b i n j s k e i Banjsko-vuedolske brigade. Zarobljeno je oko
AO a p o g i n u l o p r e k o 40 e t n i k a . Z a p l e n j e n o j e : 1 t o p , 3 m i n o b a c a a , 2 m i t r a l j e z a ,
p r e k o 100 p u a k a i v e a k o l i i n a m u n i c i j e . U n i t e n a su 2 v o z a i 3 m o s t a na r.
Trebinjici. Jedna etnika eta prela je na stranu jedinica N O V J .

25. februar

J e d i n i c e 16. u d a r n e d i v i z i i e N O V J , p o s l e d v o d n e v n i h b o r b i , z a u z e l e s . C e l i ( k o d B r kog),
nanevi
nemakim
jedinicama,
etnicima i zelenokadrovcima
gubitke od
135 m r t v i h i r a n j e n i h i 55 z a r o b l j e n i h , uz s o p s t v e n e g u b i t k e od 37 m r t v i h i 39
ranjenih.

27. februar

Vlasenici

odrano

oblasno

februar 1944.

savetovanje SKOJ-a

D e l o v i 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J uli u G a c k o ,
delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen.

N a r e d b o m taba 4. korpusa N O V J
(obuhvatila srezove Biha i Cazin).

obnovljena

za

Istonu

k o j e su
Komanda

Bosnu.

prethodnog

dana

napustili

Bihakog vojnog

podruja

28. februar

Na p r o s t o r i j i s. Z a k o m o s. B e r e g ( k o d R o g a t i c e ) 17. m a j e v i k a u d a r n a b r i g a d a
27. u d a r n e d i v i z i j e N O V J v o d i l a e t v o r o a s o v n u b o r b u p r o t i v ustaa i e t n i k a , n a nevi im gubitke od o k o 30 m r t v i h . B r i g a d a je imala 4 m r t v a l 6 r a n j e n i h boraca.

29. februar

K o d s. S k o k o v a (blizu C a z i n a ) d e l o v i 1. m u s l i m a n s k e b r i g a d e U n s k e o p e r a t i v n e
g r u p e n a p a l i i r a z b i l i n e p r i j a t e l j s k u k o l o n u i z s a s t a v a n e m a k e 373. l e g i o n a r s k e
d i v i z i j e . N e p r i j a t e l j je i m a o 8 m r t v i h , 12 r a n j e n i h i 7 z a r o b l j e n i h v o j n i k a , a z a p l e n j e n o mu j e : 2 m i n o b a c a a , 3 m i t r a l j e z a , 17 p u a k a i a u t o m a t a , 40.000 m e t a k a , 150
mina i druga oprema.
U B i j e l j i n i , u p r i s u s t v u o k o 400 d e l e g a t a , o t p o e l o I o b l a s n o p a r t i j s k o s a v e t o v a n j e za
istonu Bosnu. P o d n e t i su r e f e r a t i : o v o j n o - p o l i t i k o j situaciji, o o r g a n i z a c i o n i m
p i t a n j i m a , o zadacima p a r t i j s k e o r g a n i z a c i j e u vojsci, o NO odborima, S K O J - u i
AF2-U. Savetovanje je zavreno 2. marta.

Februar

Spajanjem Posavskog i
odred.

Ponovo

formiran

Trebavskog

Janjski

NOP

NOP

odreda

formiran

Posavsko-trebavskl

NOP

odred.

K o d Fojnlce poginuo komandant Visoko-fojnikog N O P odreda

rodni heroj.

Glia Jankovl, n a -

K o d M r k o n j i - G r a d a , u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo zamenik politikog

komesara b a t a l j o n a 1. p r o l e t e r s k e udarne b r i g a d e 1. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e
Jovan Vukovi, narodni heroj

U s. C e s i m u (kod K o n j i c a ) , u borbi p r o t i v etnika, p o g i n u o politiki

iz Mostarskog partizanskog bataljona Enes Orman, narodni heroj.

CRNA

komesar ete

GORA

1. februar

U r e j o n u s. K a m e n s k o g i s. R u d i n e ( n a p u t u N i k i V i l u s i ) 1. i 2. b a t a l j o n 6.
crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije N O V J u j e d n o d n e v n o j borbi razbili etnike i odbacili ih ka G r a h o v u . P o g i n u l o 10 etnika i v i e ih je r a n j e n o , d o k su oba
bataljona N O V J imala 2 m r t v a i 3 r a n j e n a borca.

1/2.

J e d i n i c e 6. c r n o g o r s k e u d a r n e i 4. b a t a l j o n 5. c r n o g o r s k e u d a r n e b r i g a d e 3. u d a r n e
d i v i z i j e N O V J i z v r i l e n e u s p e o n a p a d n a G r a h o v o , k o j e s u b r a n i l e 10. i 12. eta
334. p u k a n e m a k e 181. p e a d i j s k e d i v i z i j e .

februar

3 . februar

N a r e d b o m taba 2. udarnog korpusa

K o m s k i i Kolainski N O P odred.

4. februar

Iz N i k i a o k o 600 n e m a k i h v o j n i k a i e t n i k a i z v r i l o i s p a d p r e m a s. K u s i d a m a .
Na p o l o a j i m a k o d s. M i l o a n a . s. S t u b e , s. K u s i d a i s. B r o a n c a d o e k a l i su ih 1.
i 3. b a t a l j o n N i k i k o g N O P o d r e d a i 1.
b a t a l j o n 6.
crnogorske udarne brigade
Primorske operativne grupe i posle j e d n o d n e v n e borbe odbacili u Niki nanevi
i m g u b i t k e o d 2 p i r t v a . 5 r a n j e n i h i 2 z a r o b l j e n a e t n i k a . J e d i n i c e N O V J nisu i m a l e
gubitaka.

NOVJ

reorganizovan

Komskl

NOP

odred

67 7

ukna w j k a

leoruar

februar 1944.

Na k o m u n i k a c i j i D a n i l o v g r a d N i k i j e d i n i c e 6. c r n o g o r s k e u d a r n e brigade 3.
udarne d i v i z i j e N O V J n a p a l e veu k o l o n u n e m a k i h v o j n i k a . U borbi je poginulo 40
v o j n i k a i zaplenjen je jedan kamion. B r i g a d a je imala 7 m r t v i h .
Februar

6.

p.

U duhu o d l u k e VS N O V i P O J S t a b 2. udarnog korpusa N O V J f o r m i r a o Primorsku

o p e r a t i v n u g r u p u . U n j e n s a s t a v su u l i : 2. d a l m a t i n s k a u d a r n a i 6. c r n o g o r s k a udarna brigada, partizanski B o k e l j s k i . bataljon, L o v e n s k i i N i k i k i N O P odred.
U r e j o n u s. G r a d a c s. l j u k e s. T r n o v i c e s. H o e v i n e ( k o d P l j e v a l j a ) nema k e s n a g e , e t n i c i i m u s l i m a n s k a m i l i c i j a ( o k o 1100 v o j n i k a ) n a p a l i 4 . sandaku
b r i g a d u G S N O V i P O z a S a n d a k . P o d p r i t i s k o m n a d m o n o g n e p r i j a t e l j a ona se,
p o s l e v i e a s o v n e b o r b e , m o r a l a p o v u i u p r a v c u s . P o p o v a D o l a i s . S u l a . P r i pov r a t k u u P l j e v l j a n e p r i j a t e l j je palio k u e i o p l j a k a o sela H o e v i n e , Sljivensko i
Trnovice.

februar

u s.

8. feb ruar

Broancu (kod

Nikia)

j e d i n i c e 6.

crnogorske

udarne

b r i g a d e P r i m o r s k e ope-

r a t i v n e g r u p e 2. u d a r n o g korpusa N O V J n a p a l e e t n i k e i n a n e l e im gubitke od 12
m r t v i h i r a n j e n i h i 45 z a r o b l j e n i h . B r i g a d a je imala 2 r a n j e n a borca.
9 . februar

Na k o m u n i k a c i j i D a n i l o v g r a d N i k i d e l o v i 6. c r n o g o r s k e u d a r n e b r i g a d e Primors k e o p e r a t i v n e g r u p e n a p a l i n e m a k u k o l o n u k o j a j e t e i l a d a s e p r o b i j e u Niki.
P o s l e otre vieasovne b o r b e n e p r i j a t e l j je p o n o v o odbaen ka Danilovgradu uz
g u b i t k e o d 2 m r t v a , v i e r a n j e n i h i 5 z a r o b l j e n i h v o j n i k a . Z a p l e n j e n o j e neto pu a k a 1 p. m i t r a l j e z i i z v e s n a k o l i i n a m u n i c i j e i d r u g e o p r e m e .

10. februar

U r e j o n u s. P r i j e v o r a ( n a k o m u n i k a c i j i B u d v a K o t o r )
napala i unitila k a m i o n i ubila 2 nemaka v o j n i k a .

13. februar

P o n a r e e n j u t a b a 2 . u d a r n o g k o r p u s a N O V J , a u d u h u d i r e k t i v e V S N O V i POJ,

grupa

partizana

iz zasede

n a t e r i t o r i j i C r n e G o r e o s n o v a n e tri k o m a n d e v o j n i h p o d r u j a 1 . k o m a n d a j e
o b u h v a t a l a n i k i k i i a v n i k i s r e z . 2. k o m a n d a d a n i l o v g r a d s k i , p o d g o r i k i i cet i n j s k i s r e z , 3. k o m a n d a k o l a i n s k i , ^ n d r i j e v i k i i b e r a n s k i s r e z .
Februar

p.

p.

U osloboenom Bijelom Polju formirana Komanda

valjski i bjelopoljski.

U K o l a i n u o d r a n o I I z a s e d a n j e Z A V N O - a C r n e G o r e i B o k e , n a k o m e j e podnet
r e f e r a t o p o l i t i k o j s i t u a c i j i i a n a l i z i r a r a d I z v r n o g o d b o r a Z A V N O - a . S a zasedanja
su upueni pozdravni telegrami N K O J - u i A V N O J - u .

16. februar

I6'n.

februar

17. februar

v o j n o g p o d r u j a za srezove plje-

T r e i b a t a l j o n 7. c r n o g o r s k e u d a r n e b r i g a d e 3. u d a r n e d i v i z i j e N O V J i posadna eta
i z s . K o s o r a i z v r i l i u p a d u s e l a D o l j a n e i R o g a r n e ( k o d T i t o g r a d a ) , r a n i l i 6 nemakih
v o j n i k a i e t n i k a i z a p l e n i l i 1 p. m i t r a l j e z i 2 p u k e .
Na k o m u n i k a c i j i D a n i l o v g r a d N i k i 2 d a l m a t i n s k a
udarna brigada Primorske
o p e r a t i v n e g r u p e 2 . u d a r n o g k o r p u s a NOV.T v o d i l a b o r b u p r o t i v e t n i k a i nanela i m
g u b i t k e od 2 m r t v a , 8 r a n j e n i h i 45 z a r o b l j e n i h . B r i g a d a n i j e i m a l a gubitaka.
U K o l a i n u o d r a n a k o n f e r e n c i j a p r a v o s l a v n i h svetenika ( b o g o s l o v a , teologa i drugih) sa o s l o b o e n e t e r i t o r i j e C r n e G o r e i B o k e . Na k o n f e r e n c i j i se diskutovalo o
ulozi n a r o d n o g s v e t e n s t v a i c r k v e u N O B - u . U p u e n je p r o g l a s narodu s pozivom
da stupa u b o r b u p r o t i v o k u p a t o r a i d o m a i h i z d a j n i k a .

25. februar

U B e r a n a m a ( s a d a : I v a n g r a d ) , na o s n o v u n a r e d b e t a b a 2. u d a r n o g k o r p u s a N O V J
o d 24. f e b r u a r a , f o r m i r a n a 8 . c r n o g o r s k a N O U b r i g a d a , u s a s t a v u 37. u d a r n e d i v i z i j e
NOVJ.

27.

U s . Biou

februar

(kod Titograda) odrana

podgorikog,
telja.

na

kojoj

je

k o n f e r e n c i j a vie od

odlueno da

pomau

100 i n t e l e k t u a l a c a i z sreza

oslobodilaku

borbu

protiv

neprija-

P r e k o 4000 e t n i k a i i t a l i j a n s k i h fnista o d C e t i n j a , R i j e k e C r n o j e v i a , P o d g o r i c e
(sada: T i t o g r a d ) i D a n i l o v g r a d a izvrili p r o d o r na t e r i t o r i j u sreza c e t i n j s k o g s ciljem
d a z a u z m u C e v o , p r o d r u k a G r a h o v u i , u s a d e j s t v u s a h e r c e g o v a k i m etnicima,
p o t i s n u P r i m o r s k u o p e r a t i v n u g r u p u i z o b a l s k o g p o j a s a . P o s l e d v o d n e v n i h borbi
e t n i c i s u z a u z e l i C e v o , ali p r e m a G r a h o v u nisu s m e l i d a p r o d r u .
Februar

678

U s . Broancu (kod Nikia) delovi Durmitorskog N O P odreda

e t n i k a . P o g i n u l a 2, r a n j e n o 8 i z a r o b l j e n o 45 e t n i k a .

napali

i r a z b i l i grupu

1944. februar

MAKEDONIJA

februar 1944.

HRVATSKA
1. februar

2 . februar

K o d P o p o v e k a p e ( n a p u t u O b r o v a c G r a a c ) j e d i n i c e 6. d a l m a t i n s k e b r i g a d e 19.
d i v i z i j e N O V J unitile 4 kamiona, automobil i motocikl s v o j n i c i m a iz
nemake
1. brdske divizije. P o g i n u l o je 30 neprijateljskih v o j n i k a a jedan je zarobljen. J e d i n i c e 6. b r i g a d e i m a l e su 2 p o g i n u l a b o r c a .

D e l o v i 891. p u k a n e m a k e 264. p e a d i j s k e d i v i z i j e z a u z e l i o. I i o. D u g i o t o k , s k o jih su se m o r n a r i k e j e d i n i c e N O V J p o v u k l e na o. M o l a t i o. Vis.

K o d s. S v i b o v c a i s. S e g l e d u ( b l i z u V a r a d i n s k i h T o p l i c a ) 1. b a t a l j o n 1. p u k a P a velieve gardijske brigade iznenada izvrio napad na 4. bataljon 2. brigade M a t i j a G u b e c 32. d i v i z i j e N O V J . U z p o m o 1 . b a t a l j o n a iste b r i g a d e , 4 . b a t a l j o n j e .
p r e t r p e v i g u b i t k e od 27 m r t v i h , 7 r a n j e n i h i 46 nestalih, uspeo da n e p r i j a t e l j a p r i nudi na p o v l a e n j e u V a r a d i n s k e T o p l i c e . N e p r i j a t e l j je i m a o 11 m r t v i h i 15 r a njenih.

K o d s . Z a b l j a k u ( n a p r u z i K r i e v c i B j e l o v a r ) j e d i n i c e 1 . b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J
p o r u i l e 4,5 k m p r u g e .

J e d i n i c e 10. d a l m a t i n s k e b r i g a d e 20. d i v i z i j e N O V J z a u z e l e s . T i j a r i c e ( k o d A r a n a )
koje su branili domobrani.

D e l o v i n e m a k e 1. brdske d i v i z i j e iz O b r o v c a odbacili j e d i n i c e 6. d a l m a t i n s k e b r i g a d e
19. d i v i z i j e N O V J s p o l o a j a k o d s. G o l u b i a , p r o d r l i u s e l o i p o b i l i 40 l j u d i , a n e k o l i k o kua zapalili.

Jedinice 2. bataljona D i n a r s k o g N O P odreda n a p a l e ustako-domobransku posadu

na aerodromu P i k e t kod Sinja. Zgrada na aerodromu je zapaljena, dok je posada
d e l o m z a r o b l j e n a a d e l o m j e i z g i n u l a ili s e r a z b e a l a .

Na poluostrvu Peljecu nemaki vojnici zaplenili patrolni amac

lanske flotile 4. pomorsko-obalskog sektora Mornarice N O V J .

K o d . st. K u t i n a (na p r u z i Z a g r e b B e o g r a d ) j e d i n i c e 3 . d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a
10. k o r p u s a N O V J m i n i r a n j e m p r u g e s r u i l e b r z i v o z , u n i t i v i l o k o m o t i v u i 3 v a g o n a . S a o b r a a j j e o b u s t a v l j e n 1 0 sati.

PC

66

iz

Koru-

I z m e u s. I - I o r v a t a i s. Z d e n i n e ( n a p r u z i Z a g r e b K a r l o v a c ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t skog bataljona 4. korpusa N O V J poruili elezniku prugu na d v a mesta.

2/3. februar

K o d o . T i j a t a b r i t a n s k e m o t o r n e t o r p i l j a r k e M G B 662 i M T B 649 p o t o p i l e n e m a k i
b r o d F r a n e s k a d i R i m i n i o d 350 tona, s m u n i c i j o m , h r a n o m i d r u g i m m a t e r i j a l o m .

3 . februar

G N O V i PO za H r v a t s k u u p u t i o p o d r e e n i m j e d i n i c a m a raspis o p o j a v i n e m a k i h
trupova i o m e r a m a za s u z b i j a n j e n j i h o v i h d e j s t a v a na osloboenoj teritoriji.

3/4. februar

O t p o e o n a p a d ( P o d u h v a t E m i l ) d e l o v a n e m a k e 1 . b r d s k e d i v i z i j e , 92.
z o v a n o g p u k a i e t n i k i h s n a g a p r o t i v 19. d i v i z i j e N O V J i 13. d a l m a t i n s k e
9. d i v i z i j e N O V J u B u k o v i c i . P r o d i r u i iz K i s t a n j a , B e n k o v c a , O b r o v c a i
G r a a c Otri, n e p r i j a t e l j je u t r o d n e v n i m b o r b a m a okruio
o j a a n u 19.
N O V J na prostoriji s. L i p a , s. K u e v i , s. K r u p a i s. D u b o k i Dol, o d a k l e
uz teke borbe, 5. f e b r u a r a probila p r e k o k o m u n i k a c i j e Otri G r a a c

U s . Odri (kod Z a g r e b a ) brigada

F r a n j o O g u l i n a c S e l j o 34. d i v i z i j e N O V J n a p a l a
intendanturu n e m a k e 1. k o z a k e k o n j i k e d i v i z i j e , ranila o k o 30 K o z a k a i z a p l e n i l a : 400 i n j e l a , 280 b l u z a , 1250 p a r i c i p e l a , 37.000 c i g a r e t a i 1,450.000 k u n a .

J e d i n i c e n e m a k e 392.
(kod Otoca).

K o d s. R a d o b o j a (blizu K r a p i n e ) 3. b a t a l j o n Z a g o r s k o g N O P odreda, u petoasovnoj

b o r b i , o d b i o n a p a d n e m a k i h s n a g a i z K r a p i n e i s . S v . K r i a j a i n e 450 v o j n i k a .
N e p r i j a t e l j je imao 80 vojnika izbaenih iz stroja a jedinice Zagorskog N O P odreda
14 b o r a c a .

K o d s. T o u n j s k o g Tria (kod Ogulina) 2. bataijon Plaanskog N O P

odreda odbio
n a p a d j o d n o g b a t a l j o n a i z n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i p r i n u d i o g a m p o v l a e n j e u p r a v c u s. K a m e n i c e .

K o d V a g n j a ( n a p u t u S i n j L i v n o ) 1 . b a t a l j o n 10. d a l m a t i n s k e b r i g a d e 20. d i v i z i j e
N O V J n a p a o 6 k a m i o n a sa d o m o b r a n i m a . K a m i o n i su uniteni a z a r o b l j e n o je 20
d o m o b r a n a i 1 o f i c i r , d o k su 2 d o m o b r a n a i 1 ustaa p o g i n u l i .

K o d s . R o g o z n i c e ( b l i z u i b e n i k a ) b r i t a n s k e m o t o r n e t o r p i l j a r k e ( M G B 643 i M T B 667)
p o t o p i l e n e m a k i m o l o r n i j e d r e n j a k A m e l i j u i z a r o b i l e 10 n e m a k i h v o j n i k a i 4

legionarske

divizije

19.

ustaki

bataljon

zauzeli

motoribrigade
s linije
diviziju
se ona,
u Liku.

s.

Dabar

679

1944. februar

MAKEDONIJA

februar 1944.

i t a l i j a n s k a m o r n a r a , a k o d o . S i l b e d r u g e d v e m o t o r n e t o r p i l j a r k e ( M T B 298 i M T B
242) z a p l e n i l e 2 n e m a k a m o t o r n a j e d r e n j a k a i 1 m o t o r n i b r o d s p o s a d o m .
4 . februar

K o d . st. P r i k r a j ( n a p r u z i Z a g r e b K r i e v c i ) j e d i n i c e 3 . d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a
10. k o r p u s a N O V J m i n i r a n j e m s r u i l e d o m o b r a n s k i t r a n s p o r t n i v o z . P o g i n u l o j e 1 9
d o m o b r a n a , a 13 r a n j e n o . U n i t e n a su 4 v a g o n a , a o t e e n i su l o k o m o t i v a i 5 vagona.

I z m e u s. H o r v a t a i s. Z d e n i n e ( n a p r u z i Z a g r e b K a r l o v a c ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t skog bataljona 4
korpusa N O V J m i n i r a n j e m p r u g e sruili ustaki oklopni voz i
unitili 2 o k l o p n a v a g o n a .

I z m e u s. T u r o p o l j a i s. M r a c l i n a ( n a p r u z i Z a g r e b S i s a k ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4 . k o r p u s a N O V J m i n i r a n j e m p r u g e s r u i l i d o m o b r a n s k i transportni
v o z i unitili l o k o m o t i v u i 4 vagona.

5. februar

P o d p r i t i s k o m 2. b r i g a d e 13. d i v i z i j e N O V J i 3. u d a r n e b r i g a d e 8. d i v i z i j e N O V J
d e l o v i n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i u s t a e n a p u s t i l i s . D a b a r ( k o d Otoca).

6. februar

J e d i n i c e 1. b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J i 3. b a t a l j o n a M o s l a v a k o g N O P o d r e d a nap a l e n e p r i j a t e l j s k o u p o r i t e u s . V . Z d e n c i ( k o d D a r u v a r a ) . N a p a d j e o d b i l a 1 . ela

1. b a t a l j o n a d o m o b r a n s k o g 4. b r d s k o g p u k a uz p o m o d e l o v a p o s a d e iz s. Grubinog
Polja.
I z m e u s. M r a c l i n a i s. T u r o p o l j a ( n a p r u z i Z a g r e b S i s a k ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g
b a t a l j o n a 4 . k o r p u s a N O V J m i n i r a n j e m p r u g e s r u i l i n e p r i j a t e l j s k i t r a n s p o r t n i voz
i u n i t i l i l o k o m o t i v u i 2 v a g o n a . N e p r i j a t e l j je i m a o 9 m r t v i h i 14 r a n j e n i h v o j n i k a ,
a s a o b r a a j je o b u s t a v l j e n o k o 40 asova.

7. februar

Iz D a r u v a r a i P a k r a c a o t p o e o d v o d n e v n i n a p a d 1. i 2. b a t a l j o n a 8. p u k a i
t a l j o n a 4. puka d o m o b r a n s k e 4. b r d s k e b r i g a d e na s l o b o d n u t e r i t o r i j u u
s . B u j a i s . B u k o g K a m e n s k o g ( k o d S l a v . P o e g e ) . S u t r a d a n s u i h 28.
d i v i z i j a N O V J i D a r u v a r s k i N O P odred odbili i prinudili da se povuku u
garnizone.

2. bapravcu
udarna
polazne

K o d s . I v a n j s k o g B o k a ( b l i z u K o s t a j n i c e ) C e h o s l o v a k a N O b r i g a d a J a n i k a i del o v i 1 . u d a r n e b r i g a d e V a s i l j G a e a 7 . u d a r n e d i v i z i j e N O V J o d b i l i n a p a d ustaa,
e t n i k a i n e m a k i h d e l o v a iz S u n j e , K o s t a j n i c e i s. S a a i n a n e l i im g u b i t k e od
20 m r t v i h i v i e r a n j e n i h v o j n i k a , d o k su s a m i i m a l i 7 m r t v i h i 18 r a n j e n i h boraca.

K o d s . J a m a r i c c ( b l i z u P a k r a c a ) o k o 300 n e m a k i h v o j n i k a i d o m o b r a n a i z s . L i p o v l j a n a , s. B a n o v e J a r u g e i s. P o l j a n e n a p a l i 2. i N o v o g r a d i k i b a t a l j o n Posavskog
N O P o d r e d a 6. korpusa N O V J . P o s l e k r a t k e ali e s t o k e b o r b e j e d i n i c e O d r e d a su se
p r o b i l e u p r a v c u s. L o v s k e .
- Iz O t o c a , s. P e r u i a
d i n i c e 1. i 2. b r i g a d e
Gostovae. Neprijatelj
p o v u k a o u s. P e r u i
35. d i v i z i j e : 8 m r t v i h ,

februar

i G o s p i a u s t a k i 19, 32. i 34. b a t a l j o n i z v r i l i n a p a d na j e 35. d i v i z i j e N O V J u s. R a m l j a n i m a , s. i r o k o j K u l i i kod s.

j e p o t i s n u o j e d i n i c e 35. d i v i z i j e , a l i s e n a k o n t r o a s o v n e borbe
i s. L i k i O s i k . G u b i c i n e p r i j a t e l j a : 2 m r t v a i 7 r a n j e n i h , a
0 ranjenih i 1 zarobljen borac.

P r v i primorsko-goranski N O P odred odbacio nemake vojnike koji su

p r o d r l i u s. M r z l e V o d i c e (kod Delnica).

i z s . Zlobina

I z m e u o . K o r u l e i o . M l j e t a tri
ani brod NB 10 i P r o l e t e r iz

K o d o. P a g a n e m a k a a v i j a c i j a p o t o p i l a 2 i o t e t i l a
morsko-obalskog sektora Mornarice N O V J .

U Velebitskom
hranom.

U s . S u i o m i i c i ( n a o . U g l j a n u ) s a v e z n i k a a v i j a c i j a p o t o p i l a j e d n u n e m a k u naoruanu maonu, 6 koa i jedan parobrod.'

kanalu

nemaka

n e m a k a b o r b e n a a m c a n a p a l i i zarobili naoru4. p o m o r s k o - o b a l s k o g sektora M o r n a r i c e NOVJ.

avijacija

potopila

1 motorni
tri

broda

j e d r e n j a k iz 3. poMornarice

NOVJ

sa

D e l o v i n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e z a p a l i l i P r i m i l j e ( k o d S l u n j a ) i o k o l n a sela.
8/9.

februar

9. februar

K o d s. R o g o z n i c e (blizu i b e n i k a ) b r i t a n s k i
potopili nemaki r e m o r k e r s peniom.

torpedni

amci

(MTB

643

MTB

662)

T r i b a t a l j o n a n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e iz S e n j a , s. K r i p o l j a i s. P r o k i k a
n a p a l i 1 . u d a r n u b r i g a d u 13. d i v i z i j e N O V J i p o s l e j e d n o d n e v n e b o r b e z a u z e l i s . T u e v i , s. K r i v i Put. i s. A l a n .
1 Maona Je brod 7.a prevoz materijala bez sopstvenog pogona. Koa je ribarski brod
za dubinski lov. nosivosti oko 100 t, sa snanim motorom 1 brzinom preko R vorova

680

1944. februar

HRVATSKA

februar 1944.

U s . H u m u n a S u t l i , u p r i s u s t v u p r e k o 800 o m l a d i n a c a , o d r a n a o m l a d i n s k a k o n f e rencija p r i g r a d s k o g sreza na k o j o j je analiziran dotadanji r a d omladinskih o r g a nizacija i odlueno da se p o j a a rad na pristupanju o m l a d i n e u N O V J
10. februar

Na p o l o a j i m a M u d r i - g l a v i c i , s. V a i n - V r h u , s. T r o j v r h u , K l e k i n j i i s. S a b l j a k u
(sev. od P l a k o g ) delovi 2. i 3. udarne b r i g a d e 8. d i v i z i j e N O V J napali d e l o v e n e m a k e
392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i u s t a e j a i n e d v a b a t a l j o n a , z a u z e l i s . S a b l j a k i K l e k i n j u
i p r i n u d i l i n e p r i j a t e l j a da se p o v u e u p r a v c u s. P r o d a n o v i a i s. V o j n o v c a .
U r e j o n u s. Sue, s. R u e , s. V e l e e v c a i s. V r b o v a ( k o d V. G o r i c e ) d e l o v i n e m a k e
1. k o z a k e k o n j i k e d i v i z i j e i j e d a n ustaki b a t a l j o n napali b r i g a d u
Franjo Ogulinac SeljO' i d e l o v e T u r o p o l j s k o - p o s a v s k o g N O P o d r e d a . P o s l e d e s e t o a s o v n e borbe
i u z a s t o p n i h n a p a d a i p r o t i v n a p a d a sa o b e s t r a n e , u k o j i m a su i m a l e 21 m r t v o g i
14 r a n j e n i h boraca, p a r t i z a n s k e j e d i n i c e su se p o v u k l e na l e v u obalu r. S a v e , u
r e j o n s . O b o r o v a . N e p r i j a t e l j j e i m a o o k o 150 m r t v i h i r a n j e n i h .

U Istri, po
bataljon.

nareenju

Operativnog

taba

za

Istru,

formiran

1.

udarni

partizanski

Na putu s. V o d i c e M a r t i n s k a (kod i b e n i k a ) j e d i n i c e 2. b a t a l j o n a S e v e r n o d a l m a t i n s k o g N O P o d r e d a i 1 . b a t a l j o n a 13. d a l m a t i n s k e b r i g a d e 9 . d i v i z i j e N O V J u n i t i l e

k a m i o n , u k o m e je p o g i n u l o 7 i r a n j e n o 7 n e m a k i h v o j n i k a .

K o d s. V u k o s a v l j e v i c e (blizu Virovitice) jedinice Bilogorskog N O P odreda napale

n e m a k u k o l o n u j a i n e 500 v o j n i k a 1 p r i n u d i l o j e n a p o v l a e n j e u p r a v c u s . S p i i-Bukovice.
I z m e u s. H o r v a t a i s. Z d e n i n e (na pruzi Z a g r e b K a r l o v a c ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t skog bataljona 4. korpusa N O V J m i n i r a n j e m sruili neprijateljski transportni i o k l o p n i v o z . U n i t e n i su l o k o m o t i v a i 6 v a g o n a , a 2 v a g o n a su o t e e n a .
K o d s. Kobaa (blizu Stona, na poluostrvu P e l j e c u ) u borbi protiv nemakih vojnika
poginuo lan Z A V N O H - a i lan O b l a s n o g komiteta K P H z a D a l m a c i j u I v a n M o r djin Crni, narodni heroj.

11. februar

J e d i n i c e 847. p u k a n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e u l e u s. J a b l a n a c i N o v i (u H r v a t s k o m p r i m o r j u ) , i z k o j i h s u s e b l a g o v r e m e n o p o v u k l e j e d i n i c e 13. d i v i z i j e N O V J .

12. februar

J e d i n i c e 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J z a p o s e l e s v a m e s t a i z m e u . st. N o v e K a p e l e - B a t r i n e i s. S t a r o g P e t r o v o g Sela (na p r u z i B e o g r a d Z a g r e b ) i poruile prugu

n a d v a m e s t a , a l i s u se, p o d p r i t i s k o m j a i h n e p r i j a t e l j s k i h s n a g a i z N o v e G r a d i k e ,
povukle u p r a v c u P o e k e gore.

I z m e u s . R a j i a i s . R o d a n i k a (na p r u z i B a n o v a J a r u g a S l a v .
savskog N O P odreda unitile lokomotivu i 6 vagona.

Brod) jedinice P o -

I z m e u s. H o r v a t a i s. Z d e n i n e (na p r u z i Z a g r e b K a r l o v a c ) d o l o v i 2. d i v e r z a n t skog b a t a l j o n a 4. korpusa N O V J na 6 mesta poruili prugu, z b o g ega je s a o b r a a j o b u s t a v l j e n 25 asova.

K o d s. N e t r e t i a 1 s. V i n s k o g V r h a (blizu K a r l o v c a ) 4. b a t a l j o n K a r l o v a k o g
NOP
o d r e d a , p o s l e d v o a s o v n e b o r b e , o d b i o n a p a d ustaa i z s . G . i D . S t a t i v a i p r i n u d i o i h
na p o v l a e n j e u p o l a z n i garnizon.

13. februar

J e d i n i c e 13. d i v i z i j e N O V J z a u z e l e s . T u e v i ( k o d B r i n j a ) k o j i j e b r a n i o 3 . b a t a l j o n
846. p u k a n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e .

l i . februar

I z m e u V. G o r i c e i s. M r a c l i n a (na p r u z i Z a g r e b S i s a k ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g
b a t a l j o n a 4 . korpusa N O V J m i n i r a n j e m p r u g e sruili n e p r i j a t e l j s k i t r a n s p o r t n i v o z
i unitili l o k o m o t i v u i 3 v a g o n a , z b o g ega je s a o b r a a j o b u s t a v l j e n 20 asova.

Z A V N O H i z d a o u p u t s t v o o p r e u r e e n j u sudova u H r v a t s k o j : o b r a z u j u se narodni
m e s n i ( o p t i n s k i ili g r a d s k i ) , s r e s k i i o k r u n i s u d o v i , z a t i m s u d Z A V N O H - a ( Z e m a l j ski sud H r v a t s k e ) ; p r e d v i a s e n a d l e n o s t n a r o d n i h s u d o v a , n a i n s u e n j a , s a s t a v
suda, i z b o r s u d i j a i d r u g o .
I z m e u P l e t e r n i c e i . st. N o v a K a p e l a - B a t r i n a j e d i n i c e 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J
poruile 6 km e l e z n i k e p r u g e i tt veze. zbog ega je s a o b r a a j o b u s t a v l j e n 6 dana.

Februar d. p.
I

'

O d r a n I k o n g r e s l e k a r a H r v a t s k e , u e s n i k a u N O R - u . K o n g r e s je p o e o u G l i n i , a l i
j e , z b o g n a d i r a n j a n e m a k i h j e d i n i c a i ustaa, n a s t a v i o r a d u T o p u s k o m a z a v r i o
u Slunju. Sa kongresa su upueni telegrami v r h o v n o m k o m a n d a n t u N O V i P O J J o sipu B r o z u T i t u . A V N O . T - u . C K K P J , Z A V N O H - u i N K O . T , k a o i p r o g l a s s v i m s a n i t e t s k i m r a d n i c i m a H r v a t s k e k o j i m ih. u i m e 200 l o k a r a N O F - a H r v a t s k e , p o v i z a
da s t u p e u N O V J .

1944. februar

MAKEDONIJA

februar 1944.

16. februar

17. februar

K o d sela: Bresaria, H r e n i k a , G r a n d i B r e g a , D. P r i b i a , K r a i a i Hutina d e l o v i nem a k e 1. k o z a k e k o n j i k e d i v i z i j e i 5, 10. i 30. u s t a k o g b a t a l j o n a n a p a l i j e d i n i c e

Omladinske brigade
J o a V l a h o v i i p o s l e 15 asova b o r b e zauzeli s. Bresari,
s. K r a i i s. H r o n i k , a z a t i m se p o v u k l i u p r a v c u s. K u p i n e . Sa s o b o m su o d v e l i
o k o 100 s e l j a k a , p o t o s u p r e t h o d n o o p l j a k a l i t a s e l a . B r i g a d a j e i m a l a 1 5 m r t v i h
i 26 r a n j e n i h b o r a c a

18. februar

19. februar

I z m e u s. S t . P e r k o v a c a i s. V r p o l j a ( n a p r u z i B e o g r a d Z a g r e b ) j e d i n i c e 18. b r i g a d e 12. d i v i z i j e N O V J i d e l o v i D i l j s k o g N O P o d r e d a s r u i l i t r a n s p o r t n i v o z i u n i tili l o k o m o t i v u i 6 v a g o n a . T o m p r i l i k o m je p o g i n u l o 11. r a n j e n o 28 i z a r o b l j e n 21

d o m o b r a n i ustaa.

Iz s. O z l j a i s. N e t r e t i a o t p o e o d v o d n e v n i n a p a d ustaa i d o m o b r a n a na j e d i n i c e
K a r l o v a k o g N O P odreda u r e j o n u s. Netretia i s. Hraa (kod K a r l o v c a ) . Sutradan
se neprijatelj, k o j i je imao 14 vojnika izbaenih iz stroja, p o v u k a o u polazne garnizone.

K o d s . O r i o v c a ( b l i z u S l a v . B r o d a ) j e d i n i c e B r o d s k e b r i g a d e 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J
i 1. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 6. k o r p u s a N O V J n a p a l e d o m o b r a n s k u k o l o n u i o d b a cile je u p r a v c u Slav. Broda, te i s t o v r e m e n o poruile prugu na 16 mesta.

K o d s. B l i n j e i s. M o t a n i c e ( b l i z u P e t r i n j e ) 3. i 4. b a t a l j o n 1. u d a r n e b r i g a d e V a s i l j G a e a 7. u d a r n e d i v i z i j e N O V J odbili n a p a d j e d n o g b a t a l j o n a iz sastava nem a k e 1. kozake k o n j i k e divizije.

U Istri, po
bataljon.

M o s o r s k i N O P o d r e d z a u z e o s . D . D o l a c ( k o d T r i l j a ) . Z a r o b l j e n o j e 20, a p o g i n u l o i
r a n j e n o o k o 15 ustaa. O d r e d je i m a o 4 r a n j e n a borca.

I z m e u s. O d r e i s. Sv. K l a r e d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4. korpusa N O V J
poruili e l e z n i k u prugu Z a g r e b Sisak na 8 mesta, z b o g ega je saobraaj obus t a v l j e n 20 asova.

D e l o v i N e r e t v a n s k o g N O P o d r e d a z a u z e l i a n d . st. N o v a
g i n u o 1 a n d a r m a z a r o b l j e n o 16 a n d a r m a i 17 ustaa.

Kod

s.

nareenju

V r b o v e (blizu

Operativnog

taba

N o v e Gradike)

za

Istru,

j e d i n i c e 2.

formiran

2.

Sela

bataljona

udarni

(kod

17.

partizanski

Metkovia). Po-

udarne

b r i g a d e 28.

udarne d i v i z i j e i 1. d i v e r z a n t s k o g bataljona 6. korpusa N O V J poruile prugu Beog r a d Z a g r e b na 16 m e s t a i t i m e o n e m o g u i l e s a o b r a a j za 24 a s a .

20.

februar

D e l o v i 2 . d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4 . k o r p u s a N O V J n a 4 m e s t a p o r u i l i p r u g u izmeu
s. Z d e n i n e i s. H o r v a t a (na p r u z i Z a g r e b K a r l o v a c ) .

I z m e u s. S v . K l a r e i Z a g r e b a d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4. korpusa N O V J
m i n i r a n j e m p r u g e sruili n e p r i j a t e l j s k i transportni v o z i unitili l o k o m o t i v u i 4
vagona.

K o d s. D a b a c a ( b l i z u I v a n i - G r a d a ) d e l o v i d o m o b r a n s k e p o s a d e iz s. K r i a napali 1.
b a t a l j o n 2 b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J i p r i n u d i l i g a n a p o v l a e n j e p r e m a a z m i .
U s t a e i d o m o b r a n i i z S l a v . P o e g e , p o t p o m o g n u t i t e n k o v i m a i a r t i l j e r i j o m , napali
I. b a t a l j o n P o e k o g N O P odreda u s. V e l i k o j (kod Slav. P o e g e ) . P o s l e osmoasovne
estoke b o r b e neprijatelj se povukao u polazni garnizon.

K o d s . P i k o r e v a c a ( n a p u t u a k o v o s . V r p o l j e ) I . b a t a l j o n D i l j s k o g N O P odreda
napao 2 k a m i o n a n e m a k i h v o j n i k a , a kada je o v i m a , u toku borbe, pristiglo poja a n j e iz s. V r p o l j a , on se p o v u k a o u p r a v c u a k o v a . N e p r i j a t e l j je i m a o 60 mrtvih
vojnika.

21. februar

U r e j o n u s. G o r e j e d i n i c e 3. b r i g a d e i d v a
N O V J , posle dvanaestoasovne borbe, odbile
n j i k e d i v i z i j e i ustakih posanih d e l o v a iz
i 43 r a n j e n a v o j n i k a i o f i c i r a , a j e d i n i c e 7.
boraca.

21/22.

J e d i n i c e N O b r i g a d e F r a n j o O g u l i n a c S e l j o * i T u r o p o l j s k o - p o s a v s k o g N O P odreda
izvrile neuspeo n a p a d na n e p r i j a t e l j s k o uporite u s. D. L o m n i c i (kod V. Gorice)
k o j e su branili delovi n e m a k e 1. kozake k o n j i k e divizije.

22.

682

februar

februar

b a t a l j o n a 4. b r i g a d e 7. u d a r n e d i v i z i j e
napad d e l o v a n e m a k e 1. kozake koPetrinje. N e p r i j a t e l j je imao 27 mrtvih
d i v i z i j e N O V J 12 m r t v i h i 15 r a n j e n i h

K o d s . i r o k o g P o l j a ( b l i z u a k o v a ) d v a b a t a l j o n a 18. b r i g a d e 12. d i v i z i j e N O V J napali n e m a k u i u s t a k o - d o m o b r a n s k u a u t o - k o l o n u i u n i t i l i 2 k a m i o n a , 1 autobus i

I p u t n i k i a u t o m o b i l , te z a r o b i l i 9. a u b i l i 14 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a .

1944. februar

MAKEDONIJA

februar 1944.

P e t eta 2. ustake b r i g a d e iz Naica n a p a l e s. P o d g o r a u k o m e su se n a l a z i l e j e d i nice O s j e k o g N O P odreda. P o s l e e t v o r o a s o v n e estoke b o r b e ustae su o d b a e n e

u p o l a z n i g a r n i z o n uz g u b i t k e od 15 m r t v i h , 23 r a n j e n a i 4 n e s t a l a .

Kod Zminja jedinice 1. istarskog partizanskog bataljona sruile elektrinu centralu.

22/23.

februar

U zaseoku M e d v e j i (blizu Buzeta) odrana okruna prosvetna k o n f e r e n c i j a za okrug

Buzet k o j o j su prisustvovali rukovodioci svih prosvetnih o d e l j e n j a sreskih NO odbora
Buzeta, Kastava, L o v r a n a i Motovuna. Odlueno je da otpone o t v a r a n j e osnovnih
kola u e l o m okrugu.

Saveznika a v i j a c i j a b o m b a r d o v a l a Zagreb. P o g o e n e su n e m a k e barake i d r u g e

z g r a d e . P o t p u n o je s r u e n o 40 k u a , a o t e e n o 160. P o g i n u l o je 71 l i c e a 80 r a n j e n o .

J e d i n i c e 1 . u d a r n e b r i g a d e - B r a a R a d i 32. d i v i z i j e N O V J n a p a l e L u d b r e g . k o j i
je branio 1. bataljon P a v e l i e v e gardijske brigade. Posle petoasovne borbe jedinice
1. udarne b r i g a d e B r a a R a d i su se povukle.1

I z m e u B u z e t a i s. R a k i t o v c a j e d i n i c e 1
p r u g e i p o k i d a l e tt slubove.

u d a r n o g i s t a r s k o g b a t a l j o n a s r u i l e 150 m

23. februar

Na p u t u V i n j a n s. M o t o v u n 1. e t a 2. i s t a r s k o g p a r t i z a n s k o g b a t a l j o n a n a p a l a
d v a n e m a k a k a m i o n a i d v a putnika a u t o m o b i l a . U borbi je p o g i n u l o 12 i r a n j e n o
25 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a , a v o z i l a su u n i t e n a .

24. februar

O s n o v a n O N O o d b o r za splitski o k r u g .

D e l o v i 1 . u d a r n e b r i g a d e i 2 . N O P o d r e d a 13. d i v i z i j e N O V J v o d i l i c e o d a n j a k e b o r b e
p r o t i v 750 v o j n i k a i z 138. p u k a n e m a k e 188. r e z e r v n e d i v i z i j e k o j i s u i z S u a k a
p r o d r l i u r e j o n s. H r e l j i n , s. P l a e , s. K r i i e .

O t p o e o napad n e m a k i h i ustakih snaga na j e d i n i c e Z a g o r s k o g N O P odreda i

U d a r n o g b a t a l j o n a Z a p a d n e g r u p e N O P o d r e d a 10. k o r p u s a N O V J u H r v a t s k o m z a gorju. Usled nadmonosti neprijatelja parlizanske jedinice su se povukle na Kalnik,
a n e p r i j a t e l j se 29. f e b r u a r a p o v r a t i o u s. V. T r g o v i t e , s. Z a b o k i Z l a t a r .

K o d s. G l a v i c e (blizu Z a g r e b a ) ustae n a p a l e 1. b a t a l j o n Z a g r e b a k o g N O P odreda.

U s e d m o a s o v n o j borbi bataljon je odbacio n e p r i j a t e l j a i naneo mu v e l i k e gubitke.

U s . D o b r o m S e l u ( k o d D . L a p c a ) 3 . b a t a l j o n 5 . d a l m a t i n s k e b r i g a d e 19. d i v i z i j e N O V J
z a r o b i o 31 v o j n i k a iz n e m a k e 1. b r d s k e d i v i z i j e .

25. februar

J e d i n i c e 1. u d a r n e b r i g a d e 13. d i v i z i j e N O V J o d b i l e n a p a d d e l o v a 846. p u k a n e m a k e
392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e k o j i s u n a s t u p a l i i z B r i n j a k a s . u t o j L o k v i .

26. februar

D r u g a b r i g a d a 33. d i v i z i j e N O V J n a p a l a s . L i p o v a c ( k o d I v a n i - G r a d a ) a l i j e o d b a ena o d u s t a k o - d o m o b r a n s k e p o s a d e i p o j a a n j a k o j e j e dolo i z I v a n i - G r a d a

oklopnim vozom.

K o d s . S u b o t i c e tri e t e 5 . u s t a k e b r i g a d e i z K o p r i v n i c e n a p a l e 2 . b a t a l j o n 2 . b r i g a d e
M a t i j a G u b e c 32. d i v i z i j e N O V J . U t o k u b o r b e , u k o j o j s u i m a l e 3 6 m r t v i h i v e i
b r o j r a n j e n i h , ustae su b i l e p r i n u e n e da se p o v u k u u polazni garnizon.

I z m e u I v a n i - G r a d a i s . D e a n o v c a d e l o v i 33. d i v i z i j e N O V J i z v r i l i d i v e r z i j u n a
eleznikoj pruzi Beograd Zagreb, zbog ega je saobraaj prekinut oko 10 asova.

I z m e u K a r l o v c a i s. R e i c e delovi 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4. korpusa N O V J m i n i r a n j e m sruili ustaki transportrfi v o z i unitili l o k o m o t i v u i 3 v a g o n a .

D e l o v i n e m a k e 1. b r d s k e d i v i z i j e i u s t a k o - d o m o b r a n s k e s n a g e iz P e t r i n j e o t p o e l i
petodnevni napad na j e d i n i c e 7. udarne d i v i z i j e N O V J u r e j o n u s. G o r e , Gline, s.
K r a l j e v a n a , s. K n e z o v l j a n a i s. B l i n j e . P o s l e n a i z m e n i n i h napada i p r o t i v n a p a d a
j e d i n i c e n e m a k e 1. b r d s k e d i v i z i j e z a d r a l e su se na p r o s t o r i j i s. G r a b e r j e s.
L u a n i s. D. B a u g a s. G r a b o v a c s. u n t i s. B l i n j a s. K n e z o v l j a n i r a d i
o d m o r a i s r e i v a n j a . N e p r i j a t e l j j e i m a o o k o 200 m r t v i h i r a n j e n i h , a j e d i n i c e 7 .
udarne d i v i z i j e N O V J 54 m r t v a , 73 r a n j e n a i 27 z a r o b l j e n i h boraca.

O k o 150 n e m a k i h v o j n i k a i ustaa iz s. G r a c a ( k o d K r i e v a c a ) n a p a l i 2. b a t a l j o n
2 . b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J u s . H a b j a n o v c u , a l i s u p o s l e v r l o k r a t k e b o r b e o d b a e n i
u polazni garnizon.

e t v r t a i t a l i j a n s k a e t a 1. i s t a r s k o g p a r t i z a n s k o g b a t a l j o n a u p a l a u R o v i n j
tvora oslobodila 18 r o d o l j u b a k o j e su faisti pohapsili.
1

IJo drugim podacima napad Je Izvren

i iz z a -

24. februara 1044.

683

1944. februar

MAKEDONIJA

februar 1944

I z m e u s. P e e n i c e i s. T u r o p o l j a ( n a p r u z i Z a g r e b S i s a k ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g
b a t a l j o n a 4 . k o r p u s a N O V J m i n i r a n j e m p r u g e sruili n e m a k i t r a n s p o r t n i v o z r z b o g
ega je saobraaj obustavljen 27 asova
I z m e u S l u n j a i V. Kladue, v r a a j u i se iz T o p u s k o g , s p a r t i j s k o g kursa, poginuo sekretar S K K P H z a Perui Nikola H e i m o v i Braeija, narodni heroj.

26/27.

februar

27. februar

28.

februar

29. februar

Februar

B r i g a d a F r a n j o O g u l i n a c S e l j o " i T u r o p o l j s k o - p o s a v s k i N O P o d r e d n a p a l i . st.
H o r v a t l (na p r u z i Z a g r e b K a r l o v a c ) . Z a r o b l j e n a su 24 d o m o b r a n a , a p o g i n u l o ih je
i r a n j e n o 5, d o k je z a p l e n j e n o 30 puaka i 60 b o m b i . P o r u e n a je e l e z n i k a pruga
Z a g r e b K a r l o v a c (izmeu s. Z d e n i n e i s. H o r v a t a ) , z b o g ega je saobraaj obus t a v l j e n 24 asa.

Na p o l o a j i m a Um s. G l a v a c e s. k a r e 3. b r i g a d a
pad d e l o v a 4. ustake b r i g a d e iz Otoca.

K o d o. M o l a t a patrolni amac PC 22 iz 3 p o m o r s k o - o b a l s k o g
sektora
Mornarice
10. k o r p u s a N O V J i z v r i l e d i v e r z i j u i o t e t i l e l o k o m o t i v u i 5 v a g o n a , a 3 v a g o n a u n i tile. Z b o g t o g a j e s a o b r a a j o b u s t a v l j e n 2 0 a s o v a .

K o d o. M o l a t a p a t r o l n i a m a c PC 22 iz 3. p o m o r s k o - o b a l s k o g
N O V J zarobio naoruani motorni j e d r e n j a k Duzepe Cezarije* sa
koju su s a i n j a v a l i n e m a k i i italijanski m o r n a r i .

K o d o. P a g a , posle d u e borbe, patrolni a m a c PC 2 i PC 3 iz 2. p o m o r s k o - o b a l s k o g

sektora M o r n a r i c e N O V J zarobili dva naoruana motorna j e d r e n j a k a sa 88 nemakih
v o j n i k a i 1 o f i c i r o m , d o k je p o g i n u l o 18 v o j n i k a .

I z m e u . stanica K l o k o e v a c i R o v i e (na p r u z i K r i e v c i B j e l o v a r ) j e d i n i c e 3.
d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 10. k o r p u s a N O V . T i z v r i l e d i v e r z i j u i n a p a l e n e p r i j a t e l j s k i
transportni voz. P o g i n u l o je 7 i r a n j e n o 7 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a , a s a o b r a a j je
o b u s t a v l j e n 48 asova.

Izmeu Rovinja i Kanfanara jedinice

lezniki most i otetile prugu.

J e d i n i c e 32. d i v i z i j e N O V J
u Koprivnici.

13. d i v i z i j e N O V J o d b i l a n a -

sektora Mornarice
15 l a n o v a posade

1. istarskog p a r t i z a n s k o g b a t a l j o n a sruilo e-

izvrile neuspeo napad

na

ustako-domobransku

posadu

D e l o v i n e m a k e 1. k o z a k e k o n j i k e d i v i z i j e i 10. i 30. u s t a k o g b a t a l j o n a ( j a i n e
1200 v o j n i k a ) iz s. O z l j a , s. D r a g a n i a . s. G. K u p i n e i J a s t r e b a r s k o g n a p a l i j e d i n i c e
Omladinske brigade
Joa V l a h o v i kod sela: G. i D. Pribia, Kraia. Bresaria,
Brlenia, P o b r e j a , V r h o v c a i Hrenika. U s e d m o a s o v n o j borbi jedinice Omladinske b r i g a d e uspele su da o d b i j u napad n e p r i j a t e l j a i nanesu mu g u b i t k e od oko
180 v o j n i k a i z b a e n i h iz s t o j a .

K o d s. C u k o v c a delovi 2. brigade
M a t i j a G u b e c 32. d i v i z i j e N O V J o d b i l i n a p a d
d e l o v a 1. puka P a v e l i e v e g a r d i j s k e b r i g a d e iz L u d b r e g a i naneli im g u b i t k e od 4
m r t v a i 14 r a n j e n i h .

K o d s . S r p s k e K a p e l e ( b l i z u a z m e ) d e l o v i 1 . b a t a l j o n a 1 . b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J
n a p a l i i z z a s e d e n e m a k u k o l o n u j a i n e 200 v o j n i k a , t e o k o 3 0 v o j n i k a i z b a c i l i i z
stroja.

U Posavini, po n a r e e n j u taba

U G o s p i u u s t a e o b e s i l e 24

P o n a r e e n j u G S N O V i P O z a H r v a t s k u , o b j e d i n j a v a n j e m v i e k u r s e v a p r i Stabu
6. korpusa NOV.T. f o r m i r a n a 2. oficirska kola N O V H r v a t s k e . I m a l a je peadijski,
a r t i l j e r i j s k i , p r o t i v a v i o n s k i , o b a v e t a j n i , i n t e n d a n t s k i i s a n i t e t s k i k u r s i k u r s za
v e z u . k o l o v a l a j e u g l a v n o m o f i c i r e k o j i s u p r i p a d a l i j e d i n i c a m a 6 . i 10. korpusa
NOVJ.

Po

nareenju

N O P odreda

taba
10.

10.

korpusa

zarobljena

korpusa

korpusa

10.

NOVJ

NOVJ,

formiran

Posavski

NOP

odred.

partizana.

formiran

Udarni

bataljon

Zapadne

grupe

NOVJ.

MAKEDONIJA
1

februar

f>$4

K o d s. M r e i k o g (blizu K a v a d a r a c a ) 2. makedonska N O U brigada celog dana vodila borbu p r o t i v bugarskih graninih jedinica N e p r i j n t e t j - j p imao 14 m r t v i h v o j n i k a a 2- h r a g a d a 1 r a n j e n o g i 3 n e s t a l a borna,

1944. februar

MAKEDONIJA

2 . februar

4 . februar

5 . februar

februar 1944.

P r v i oblasni komitet S K O J - a dostavio izvetaj P o k r a j i n s k o m komitetu S K O J - a za

Makedoniju o merama koje nemaki okupator sprovodi radi razbijanja jedinstva
makedonske i iptarske omladine: nemaki okupator je najreakcionarniji deo ipt a r s k e o m l a d i n e u k l j u i o u a n d a r m e r i j s k u s l u b u ili u p u t i o u g e s t a p o v s k e k o l e ;
on je s p r o v e o p r i n u d n u m o b i l i z a c i j u u t e t o v s k o m , g o s t i v a r s k o m i d e b a r s k o m srezu,
g d e j e m o b i l i s a o o k o 2000 l j u d i z a k v i s l i n k e f o r m a c i j e .

U s . Nikodinu (kod Prilepa) bugarska policija i jedinice prilepskog garnizona napale 1. makedonsko-kosovsku N O U brigadu, koja se nalazila na maru za Azot.
B r i g a d a j e p r o t i v n a p a d o m p o v r a t i l a selo, n a n e v i n e p r i j a t e l j u g u b i t k e o d o k o 2 0
m r t v i h . Z a t i m j e nou, p r o d u i l a p o k r e t k a s . S t e p a n c i m a ( k o d P r i l e p a ) .

I z m e u sela M i l e t k o v a i M i r a v a c a ( k o d e v e l i j e ) d i v e r z a n t s k a g r u p a 2. m a k e d o n s k e
N O U b r i g a d e m i n i r a n j e m sruila teretni voz. S a o b r a a j j e b i o p r e k i n u t p r e k o 3 0
asova.

Delegat CK K P J i VS Svetozar V u k m a n o v i T e m p o dao direktivu da se bugarski

vojnici k o j i su prili j u n o m o r a v s k i m jedinicama prikupe kod partizanskog bataljona Jordan N i k o l o v , u rejonu K u m a n o v a , i da tu saekaju dolazak bugarskog
p a r t i z a n s k o g b a t a l j o n a H r i s t o B o t e v , u i j i e s a s t a v ui.

K o d s. Stepanaca (blizu P r i l e p a ) 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k a N O U brigada razoruala

b u g a r s k e o b e z b e u j u e d e l o v e , zatim, obiavi selo, g d e s e nalazila j e d n a bugarska
j e d i n i c a p r i l e p s k o g g a r n i z o n a , p r e k o m a n a s t i r a S v . D i m i t r i j a i pl. M u k o s a p r o d u i l a
pokret za Azot.

f i . februar

K o d sela O r e o v a D o l a , M o k r e n a i G a b r o v n i k a ( b l i z u T i t o v o g V e l e s a ) 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k a N O U b r i g a d a v o d i l a e t v o r o a s o v n u b o r b u p r o t i v d e l o v a b u g a r s k o g 56. p e adijskog puka iz Velesa, nanevi im g u b i t k e od oko 30 mrtvih. Brigada je imala
3 m r t v a i 5 r a n j e n i h b o r a c a . U t o k u n o i o n a je p r o d u i l a p o k r e t ka s. B o g o m i l i .

7 . februar

Na O r e k o j uki ( k o d s. B o g c m i l e , b l i z u T i t o v o g V e l e s a ) 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k a
N O U brigada ceioga dana vodila estoku borbu u okruenju protiv jakih bugarskih
snaga prilepskog i v e l e k o g garnizona, k o j i m a su stalno, k a m i o n i m a i v o z o m , p r i stizala p o j a a n j a . B r i g a d a je ipak zadrala p o l o a j e , nanevi n e p r i j a t e l j u osetne g u b i t k e . P o t o j e n e p r i j a t e l j b l o k i r a o sva o k o l n a sela, a v i s o k i s n e g o n e m o g u a v a o
dalji pokret ka severozapadu, Stab brigade je odluio da svoje jedinice vrati u
Karadou (u Grkoj). Brigada se uvee, vetim m a n e v r o m , probila iz okruenja i
u t o k u n o i , uz p u t r a z b i j a j u i n e p r i j a t e l j s k e z a s e d e . i z b i l a u s. M o k r e n i i s. O r e o v
Dol (kod T i t o v o g Velesa). P r e m a nepotpunim podacima n e p r i j a t e l j je imao a k o 80
poginulih i ranjenih.

I z m e u D e m i r - k a p i j e i s. Bislrenaca diverzantska grupa 2. m a k e d o n s k e N O U b r i g a d e m i n i r a n j e m sruila n e m a k i transportni v o z . S a o b r a a j j e bio p r e k i n u t o k o

24 asa.

K o d s. B i l j a e (blizu K u m a n o v a ) partizanski b a t a l j o n "Jordan N i k o l o v , 2. bataljon

2. junomoravskog N O P odreda i Kosovski partizanski bataljon vodili borbu protiv
b u g a r s k e v o j s k e i p o l i c i j e . U t o j b o r b i , k o j a j e t r a j a l a i t a v u no, p o g i n u o j e p o r e d
ostalih, k o m a n d a n t b a t a l j o n a J o r d a n N i k o l o v H r i s t i j a n T o d o r o v s k i K a r p o . n a rodni heroj.
S . februar

- U s . A m a r a n t i (blizu Dojrana, u G r k o j ) C K K P M odrao proireni sastanak k o m e

su prisustvovali: rukovodioci Grupe partizanskih bataljona (Stevan N a u m o v i H r i sto B o t e v ) i GS N O V i PO za M a k e d o n i j u . Na sastanku su proanalizirana iskustva
u b o r b a m a k o j e su v o d e n e u r e j o n u pl K o u f a , K a r a d o e i pl. P a j a k a i doneti su
zakljuci u v e z i sa d a l j i m r a d o m jedinica u f e b r u a r s k o m pohodu.

9 . februar

K o d I l i j i n o g vrha (blizu P r i l e p a ) 1. makedonsko-kosovska N O U brigada

napadom razbila d v e bugarske kolone k o j e su bile u pokretu za n j o m .

9/10. februar

N a pl. M u k o s u ( k o d P r i l e p a ) 1 . m a k e d o n s k o - k o s o v s k a N O U b r i g a d a c e l o g d a n a v o d i l a
borbu p r o t i v m n o g o jaih bugarskih snaga p r i l e p s k o g garnizona, a u toku noi p r o duila pokret ka manastiru S v . D i m i t r i j u . N e p r i j a t e l j i m a o o k o 20 m r t v i h v o j n i k a .
Iznenadnim

Izmeu D e m i r - k a p i j e i Dubrova diverzantska grupa 2. makedonske N O U brigade

m i n i r a n j e m izbacila i z ina j e d a n transportni v o z . S a o b r a a j j e b i o p r e k i n u t o k o
12 a s o v a .

K o d s. N i k o d i n a (blizu P r i l e p a ) 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k a N O U brigada v o d i l a estoke

borbe protiv nadmonijih bugarskih jedinica k o j e su ranije posele poloaje i ukop a l e se. B r i g a d a s e n a j z a d , p o s l e n e k o l i k o n a p a d a i p r o t i v n a p a d a , p r o b i l a p r e k o
komunikacije Prilep Kavadarci.

685

1944. februar
10. februar

MAKEDONIJA

februar 1944.

U s . u g o v u (u p o d n o j u pl. Belasice, u G r k o j ) GS N O V i PO za M a k e d o n i j u dao

uputslva rukovodiocima Grupe partizanskih bataljona (Stevan N a u m o v i Hristo
B o t e v ) : o p r a v c u k r e t a n j a jedinica k r o z istonu M a k e d o n i j u , o nainu b o r b e i o
samostalnim d e j s t v i m a u sluaju da neka jedinica bude o t c e p l j e n a na maru, s obzir o m na d u b o k sneg, n e v r e m e i m o g u e i n t e r v e n c i j e j a i h n e p r i j a t e l j s k i h snaga.

S e l o G. R a d o b i l i ( k o d P r i l e p a ) zauzela 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k a N O U brigada, a zatim, d o k r a j a d a n a , v o d i l a b o r b e p r o t i v b u g a r s k i h s n a g a k o j e s u p o k u a v a l e d a

p o v r a t e selo. P o s l e t i h b o r b i o n a j e u s p e l a d a s e p r o b i j e p r e m a r . C r n o j r e c i 1 d a
i z b i j e u s. G a l i t e (blizu K a v a d a r a c a ) .

GS N O V i PO za M a k e d o n i j u
ske) slube u jedinicama.

izdao naredbu

o organizaciji

intendantske (ekonom-

U r e j o n u s. G. R a d o b i l a (na p u t u K a v a d a r c i P r i l e p ) z a t i t n i c a 1. m a k e d o n s k o - k o sovske N O U brigade, jaine 84 borca, okruena od bugarskih snaga prilepskog garnizona. O d l u n i m n a p a d o m ona se probila za s. N i k o d i n (kod P r i l e p a ) .
11. februar

J u g o i s t o n o od s. G a l i t a ( k o d K a v a d a r a c a ) , p r i v e l i k o j m e a v i , 1. m a k e d o n s k o - k o s o v ska N O U b r i g a d a , n a m a r u z a K a r a d o u
(u Grkoj), pregazila C r n u reku. Prethodno je razbila bugarske slabije delove.

K o d . st. T a b a n o v c a ( b l i z u K u m a n o v a ) K o s o v s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n i j e d n a eta
partizanskog bataljona ^Jordan N i k o l o v . napali elezniku kompoziciju. Poginula su
3 b u g a r s k a p o l i c a j c a a z a r o b l j e n o je 6 b u g a r s k i h p o l i c a j a c a , 1 b u g a r s k i v o j n i k , 3
nemaka vojnika i 7 bugarskih elezniara.

12. februar

P r e g a z i v i C r n u reku, 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k a N O U b r i g a d a p r o d u i l a , po meavi,
v e l i k o m snegu i niskoj temperaturi, p o k r e t p r e k o s. K l i n o v a i D u r o v o g kamena za
K a r a d o u (u G r k o j ) . Za v r e m e toga m a r a su se smrzla 3 borca a p r o m r z l o je 26
boraca.

14.

P o s l e 45 a s o v a n e p r e k i d n o g m a r a 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k a N O U b r i g a d a izbila u
s . B a h o v o ( u K a r a d o j i , u G r k o j ) . T i m e j e z a v r i l a s v o j f e b r u a r s k i p o h o d preavi
260 k m . U t o m p o h o d u o n a j e 1 4 d a n a , n e p r e k i d n o , v o d i l a b o r b u p r o t i v m n o g o n a d m o n i j i h n e p r i j a t e l j s k i h snaga p r o b i j a j u i se k r o z m e a v u i v i s o k sneg, na v r l o niskoj temperaturi, bez hrane, slabo o d e v e n a . U p r k o s tome, ona je uspela ne samo da
s a u v a i v u s i l u n e g o i da, v e z u j u i z a s e b e j a k e b u g a r s k e s n a g e , o l a k a p o k r e t
Grupe partizanskih bataljona ("Stevan N a u m o v i Hristo Botev), CK K P M i GS
N O V i PO za M a k e d o n i j u , kroz istonu M a k e d o n i j u u r e j o n K u m a n o v a . Za ispoljenu
hrabrost i vrstinu brigada je pohvaljena pismenom naredbom od GS N O V i PO
za Makedoniju.

februar

februar p . p .

16. februar

N a B u e v o j p l a n i n i ( k o d K r u e v a ) d e l o v e 1 . m a k e d o n s k o - k o s o v s k e N O U b r i g a d e napale bugarske jedinice prilepskog garnizona. Iako iznureni napornim marevima i

d o t a d a n j i m b o r b a m a , g l a d n i i s l a b o o d e v e n i , g a z e i d u b o k s n e g , b o r c i s u i p a k uspeli
da o d b i j u n e p r i j a t e l j s k i n a p a d i da se p r o b i j u u p r a v c u s. C e r a (kod K i e v a ) .
U

f e b r u a r s k o m p o h o d u 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k e N O U b r i g a d e ,
garskih snaga, poginuo Z l a t e M i h a j l o v s k i , narodni heroj.

borbi

protiv

bu-

K o d s. V o j n i k a (blizu K u m a n o v a ) 2. eta p a r t i z a n s k o g b a t a l j o n a J o r d a n N i k o l o v
r a z o r u a l a s e o s k u s t r a u i z a p a l i l a k a r a u l u , a z a t i m p o s e k l a tt l i n i j e na d u i n i od
o k o 2 km, prekinuvi tt v e z u S k o p l j e S o f i j a .

K o d s. P e k l j a n a (blizu K o a n a ) Grupa partizanskih bataljona S t e v a n N a u m o v i

H r i s t o B o t e v , s k o j i m a j e b i o i d e o C K K P M i G N O V i P O z a M a k e d o n i j u , celog
dana v o d i l i b o r b u sa b u g a r s k o m v o j s k o m i p o l i c i j o m k o a n s k o g garnizona. N a j z a d su
u s p e l i d a s e p r o b i j u i , p r e k o r . B r e g a l n i c e , p r o d u e p o k r e t k a pl. O s o g o v u . N e p r i j a t e l j
je i m a o oko 50 poginulih, a jedinice N O V J oko 10 ranjenih boraca.

17. februar

K o d s. P r e s e ke
m o v i Hristo
nizona. N a j z a d
r. K r i v e reke,

10.

februar

K o d zaseoka Miina (blizu K r a t o v a ) Grupa partizanskih bataljona ( S t e v a n N a u m o v

i H r i s t o B o t e v ) razbila b u g a r s k u p o l i c i j s k u zasedu i p r o d u i l a p o k r e t u p r a v c u s.
Emerica.

20.

februar

U s . B a j l o v c u ( k o d K u m a n o v a ) . p o n a r e e n j u G S N O V i P O z a M a k e d o n i j u , o d dela
ljudstva partizanskog bataljona Jordan N i k o l o v formiran bataljon Hristijan Todorovski Karpo.

686

(na O s o g o v s k o j p l a n i n i ) G r u p a p a r t i z a n s k i h b a t a l j o n a ( S t e v a n N a u B o t e v ) vodila borbu p r o t i v bugarske v o j s k e i policije koanskog garsu uspeli da p r o b i j u n e p r i j a t e l j s k e p o l o a j e i da p r o d u e p o k r e t preko

p r a v c e m s. Miino s. M o d i n j a k (kod K r i v e Palanke).

1944. februar
21.

februar

SLOVENIJA

februar 1944.

D i r e k t o r bugarske policije u S o f i j i izdao nareenje o primeni n o v e taktike u z i m skim operacijama radi likvidiranja pripadnika N O V i PO M a k e d o n i j e i njihovih
simpatizera.

24. februar

Na visu P e r e n u (blizu K u m a n o v a ) C r u p a partizanskih b a t a l j o n a ( S t e v a n N a u m o v i

Hristo B o t e v ) , u s v o m pokretu ka rejonu K u m a n o v a . razbila grupu etnika koia
i m j e p r i p r e m i l a z a s e d u a p o t o m i z b i l a n a pl. K o z j a k . T a k o s u d e o C K K P M i G S
N O V i PO za Makedoniju, delegati za I zasedanje A S N O M - a i bataljoni
Stevan Nau m o v ; i H r i s t o B o t e v , p o s l e 2 5 d a n a n a p o r n o g m a r a , p r e a v i 440 k m p o v i s o k o m
snegu i meavi, od K a r a d o e (u G r k o j ) preko planinskih mesta Belasice, Ogradena,
P l a k o v i c e i O s o g o v a , s t i g l i n a pl. K o z j a k ( k o d K u m a n o v a ) .

25. februar

U S k o p l j u , p r i p o k u a j u da se p r o b i j e k r o z b l o k a d u b u g a r s k e p o l i c i j e i v o j s k e ,
k o j a je o t k r i l a n j e g o v o m e s t o s t a n o v a n j a i blokirala t a j d e o grada, p o g i n u o lan
Politbiroa CK K P M i GS N O V i PO za Makedoniju K u z m a n Josifovski Pitu, n a rodni heroj.

26. februar

U s. Z e g n j a n i m a (kod K u m a n o v a ) , od partizanskih b a t a l j o n a S t e v a n N a u m o v , H r i stijan T o d o r o v s k i K a r p o i Jordan N i k o l o v , formirana 3. makedonska N O U b r i gada. T i m e je rasformirana G r u p a partizanskih bataljona.

27. februar

U manastiru P r o h o r P i n j s k i (kod K u m a n o v a ) , pod r u k o v o d s t v o m CK K P M . o d r ano d v o d n e v n o p a r t i j s k o s a v e t o v a n j e s partijskim i v o j n i m rukovodiocima 3. m a kedonske N O U brigade i junomoravskih i kosovskih jedinica. Na savetovanju je
analizirana situacija na k u m a n o v s k o - v r a n j s k o m p o d r u j u i doneti su z a k l j u c i u v e z i
sa buduim radom partijskih organizacija 1 d e j s t v o m jedinica. K a o n a j v a n i j i i n a j hitniji zadatak postavljeno je unitenje etnikih snaga na k u m a n o v s k o - v r a n j s k o m
podruju, stvaranje jedinstvene slobodne teritorije od K r i v e r e k e do Crne T r a v e i
j a a n j e v e z e i s a r a d n j e sa s r p s k i m j e d i n i c a m a u Jablanici.

29. februar

K o d s. S e j a c a (blizu K u m a n o v a ) 3. m a k e d o n s k a
N O U brigada. Kosovski bataljon,
b u g a r s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n H r i s t o B o t e v i tri b a t a l j o n a 2 . j u n o m o r a v s k o g N O P
o d r e d a r a z b i l i V a r d a r s k i e t n i k i k o r p u s j a i n e o k o 800 e t n i k a . P o r e d v e l i k o g b r o j i
p o g i n u l i h e t n i k a z a r o b l j e n o i h j e o k o 100, a p r i l i a n b r o j s e p o d a v i o u n a b u j a l o j
r . P i n j i p r i p o k u a j u b e k s t v a . G r u p a o d 5060 e t n i k a j e u s p e l a d a s e p r e b a c i n a
pl. K u k a v i c u , d o k j e i z v e s t a n b r o j z a v e d e n i h p r i a o n a i m j e d i n i c a m a . Z a p l e n j e n o
je 1 m i n o b a c a , 2 p. m i t r a l j e z a , 6 a u t o m a t a , p r e k o 100 p u a k a i d r u g a r a t n a o p r e m a
T i m e su etnici na tom podruju, polueni i v o j n i k i i politiki, prestali o r g a n i z o v a n o
da c l u j u .

Februar

O b l a s n i N O o d b o r z a z a p a d n u M a k e d o n i j u (za P o l o g i d e b a r s k i i k i e v s k i s r e z ) i z d a o
proglas p o v o d o m raspirivanja m r n j e izmeu Makedonaca i Siptara od strane nemakog okupatora. Okupatoru u tome verno slue balistike v o e i barjaktari, koji,
pod p a r o l o m d v e v e r e u j e d n o m mestu ne m o g u biti, i z a z i v a j u bratoubilaku borbu
i osvetu. Oblasni NO odbor poziva narod da s v i m snagama radi na uvrenju b r a t s t v a i j e d i n s t v a , d a se, s t u p a j u i u r e d o v e N O V J . b o r i p r o t i v z a j e d n i k o g n e p r i jatelja.

Formiran Operativni tab za planiranje, koordinaciju dejstva i r u k o v o e n j e m a k e donskim. junomoravskim i kosovskim jedinicama na k u m a n o v s k o - v r a n j s k o m podruju
Za komandanta tog taba postavljen je komandant GS N O V i PO za M a kedoniju, a za l a n o v e v o j n o politiki rukovodioci j u n o m o r a v s k i h i kosovskih
jedinica.

P r v i oblasni k o m i t e t S K O J - a za M a k e d o n i j u uputio proglas omladini zapadne M a k e d o n i j e p o z i v a j u i j e d a z b i j e r e d o v e i to s i n e l i j e s t u p a u N O V J , d a r a z b i j a n e prijateljsku propagandu koja veto razvija ovinistiku mrnju izmeu makedonske
i i p t a r s k e o m l a d i n e i h u k a na b r a t o u b i l a k u b o r b u .

SLOVENIJA
1 . februar

U s . L o k o v e c u (kod K a n a l a ) , na osnovu
j a n u a r a 1944, f o r m i r a n I d r i j s k o - t o l m i n s k i

2. f e b r u a r

naredbe taba 9. korpusa N O V J

N O P odred 9. korpusa N O V J .

od

26.

U s . V i d e m u ( k o d G r o s u p l j a ) j e d i n i c e 15. s l o v e n a k e ( B e l o k r a n j s k e ) b r i g a d e 15.
divizije N O V J , posle desetodnevnih borbi na podruju V i d e m Krka, razbile nemake snage k o j e su nastojale da p o p r a v e elezniku prugu G r o s u p l j e s. Z d e n ska V a s .

Z a v r e m e p o h o d a u B e n e k u S l o v e n i j u i R e i j u (u I t a l i j i ) , d e l o v i 17. s l o v e n a k e b r i g a d e S i m o n G r e g o r i 30. d i v i z i j e N O V J i z v r i l i d e m o n s t r a t i v n e n a p a d e n a i t a lijanska uporita s. A j b u i s. A n h o v o u dolini r. Soe, a k o d S v . K v i r i n a (u I t a l i j i )

poruili m o s t o v e na r. N a d i i .

68 7

1944. februar

februar

SLOVENIJA

Na p r o s t o r i j i s. D e b e n j e s. L i g s. K a m b r e k o ( k o d T o l m i n a ) 18. s l o v e n a k a
( S o k a ) b r i g a d a 30. d i v i z i j e N O V J v o d i l a t e k e o d b r a m b e n e b o r b e p r o t i v d e l o v a n e m a k e 162. p e a d i j s k e d i v i z i j e i S S l o v a k o g b a t a l j o n a z a o d b r a n u K r a k o j i s u i z
K o b a r i d a i S v . L u c i j e ( s a d a : M o s t n a S o i ) n a d i r a l i n a n j e n e p o l o a j e t e i h posle
vieasovne borbe odbacila u polazne garnizone.

D e l o v i 3 . b a t a l j o n a 16. s l o v e n a k e b r i g a d e J a n k o P r e m r l V o j k o 31. d i v i z i j e N O V J
u n i t i l i . st.. M e d n o ( n a p r u z i L j u b l j a n a J e s e n i c e ) i na v i e m e s t a poruili
prugu.

K o d R i h e m b e r k a ( s a d a : B r a n i k ) 1 . i 3 . e t a J u n o p r i m o r s k o g N O P o d r e d a unitile
n e m a k o - i t a l i j a n s k u m o t o r i z o v a n u kolonu. U p e t o a s o v n o j borbi p o g i n u l o je 36
n e m a k i h podoficira i 49 i t a l i j a n s k i h faista, z a d o b i j e n je v e l i k plen i zapaljena
su m o t o r n a v o z i l a .

Posle
tivne
borbe
su se

Na p o l o a j i m a k o d s. K a m b r e k o g j e d i n i c e 18. i 19. s l o v e n a k e b r i g a d e 30. d i v i z i j e

N O V J izvrile napad na n e m a k e snage iz T o l m i n a i Sv. L u c i j e (sada: Most na
S o i ) i, u e s t o k o j b o r b i , p r i n u d i l e ih da se p o v u k u u d o l i n u r. S o e .

p e t o a s o v n e b o r b e 6. slovenaka udarna brigada S l a v k o S l a n d e r 4. operaz o n e N O V i P O S l o v e n i j e z a u z e l e a n d . st. M o t n i k ( k o d K a m n i k a ) . Z a v r e m e

uporite je m i n i r a n o i z a p a l j e n o Od 28 a n d a r m a , k o j i su inili posadu, samo
etvorica spasla.

K o d s. L i v e k a ( b l i z u K o b a r i d a ) 1. b a t a l j o n 18. s l o v e n a k e ( S o k e ) b r i g a d e 30. d i v i z i j e N O V J o d b i o napad n e m a k i h v o j n i k a sa p r a v c a K o b a r i d L i v e k i naneo im

osetne gubitke.

5. februar

6. februar

februar 1944.

Na teritoriji istone Koruke, od K o r u k o g partizanskog bataljona,

nokoruki N O P odred 4. operativne zone N O V i PO Slovenije.

I t a l i j a n s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n T r i e s t i n a d ' a s a l t o G a r i b a l d i 9 . k o r p u s a N O V J , pri
napadu na nemaki a e r o d r o m kod s. R o n k a (blizu Gorice), unitio 8 nemakih bombardera i razna postrojenja.

U I d r i j i m i n e r s k a g r u p a 31. d i v i z i j e 9 . k o r p u s a
ive i time onemoguila dalju eksploataciju.

U r e j o n u s. S e d l a r j e v a ( b l i z u P o d s r e d e ) 14. d i v i z i j a N O V J , p o s l e
mara kroz H r v a t s k u , prela r. Sutlu i stigla na t e r i t o r i j t a j e r s k e .

NOVJ

unitila

formiran

postrojenja

Isto-

rudnika

jednomesenog

K o d s . S t u p i c e ( b l i z u K o b a r i d a ) 18. s l o v e n a k a ( S o k a ; b r i g a d a 30. d i v i z i j e N O V J
unitila n e m a k u m o t o r i z o v a n u kolonu k o j a je p o k u a v a l a da se d o l i n o m r. Nadie
p r o b i j e iz Cedada u K o b a r i d .

7. februar

februar

K o d s . K a m n o g ( b l i z u K o b a r i d a ) 3 . b a t a l j o n 19. s l o v e n a k e N O b r i g a d e S r e k o K o s o v e l u tekoj borbi odbacio n e m a k u kolonu k o j a je pokuala da iz T o l m i n a prodre u Kobarid.

U r e j o n u pl. J a v o r i c a s. R a v n i c a ( k o d P i l t a n j a ) 14. d i v i z i j a N O V J v o d i l a teke

b o r b e p r o t i v d e l o v a n e m a k o g 18. l a n d e s i c e n - p u k a , o j a a n i h a r t i l j e r i j o m , k o j i s u
n a d i r a l i s a p r a v c a P i l t a n j a i S v J u r i j a . N a j z a d i h j e o d b a c i l a , n a n e v i i m znatne
gubitke.

N a p u t u P i l t a n j P l a n i n a 14. d i v i z i j a N O V J v o d i l a t e k e b o r b e p r o t i v n e k o l i k o
nemakih odreda koji su nastojali da j o j spree dublji prodor u tajersku. Divizija
j e u n i t i l a d v a k a m i o n a s n e m a k i m v o j n i c i m a , a z a t i m s e p r e b a c i l a n a pl. Bohor.
U r u d n i k u o l o v a S i t a r j e v c u ( k o d L i t i j e ) j e d i n i c e D o l e n j s k o g N O P o d r e d a 7 . korpusa
N O V J p o t p u n o u n i t i l e 7 maina za p o g o n , 2 p u m p e za v o d u 1 u s p i n j a u s motorom.
U r u d n i c i m a u g l j a S e n o v o i R a t a n j ( k o d K r k o g ) 1. i 13. s l o v e n a k a b r i g a d a 14. d i v i z i j e N O V J unitile rudnika postrojenja i za due v r e m e onemoguile eksploataciju

I I . februar

Na l i n i j i s. S r e d n j a V a s s. M o t n i k ( k o d V r a n s k o g ) 6. s l o v e n a k a udarna brigada
S l a v k o S l a n d e r 4. o p e r a t i v n e zone N O V i PO S l o v e n i j e vodila teke b o r b e protiv
j a k e n e m a k e kolone. B r i g a d a se predvee, pod pritiskom nadmonih neprijateljs k i h s n a g a , p o v u k l a n a pl. M e n l n u .

N a T r k o j g o r i ( k o d N o v o g M e s t a ) 4 . s l o v e n a k a u d a r n a b r i g a d a M a t i j a G u b e c 15.
d i v i z i j e N O V J vodila upornu borbu protiv j a k e n e m a k o - b e l o g a r d e j s k e kolone. Posle m n o g i h obostranih juria n e p r i j a t e l j je odbaen u N o v o Mesto.

P o s l e o t r i h b o r b i n a pl. B o h o r u , 14. d i v i z i j a N O V J s e p r o b i l a p r e k o d r u m a S e v n i c a
P l a n i n a s n a m e r o m da se p r e k o r. S a v i n j e prebaci na p o d r u j e T r b o v l j a n s k o g
r u d a r s k o g bazena. Na putu S e v n i c a P l a n i n a unitena su d v a autobusa s n e m a kim vojnicima.

1944. februar

SLOVENIJA

12. februar

14. februar

15. februar

februar 1944.

Delovi Briko-benekog N O P odreda izvrili prepad na

(u I t a l i j i ) i posle k r a e borbe povukli se iz varoice.

nemaku

posadu

Nimisu

CK KP S l o v e n i j e dostavio o k r u n i m p a r t i j s k i m komitetima cirkularno pismo o

promeni borbene taktike okupatora u G o r e n j s k o j i tajerskoj i o pokuaju infiltriranja etnika u r e d o v e N O V u cilju razbijanja jedinstva i slabljenja borbenih d e j stava.

O j a a n a eta n e m a k e 16. SS m o t o r i z o v a n e d i v i z i j e sa p o d r u j a L j u b l j a n e stigla

d o l i n u r. S a v i n je da bi p o j a a l a n e m a k e s n a g e a n g a o v a n e u b o r b a m a p r o t i v 14.
divizije N O V J i zatvorila prolaze p r e k o r. S a v i n j e u pravcu T r b o v l j a .

K o d s. B l a t n i k a i na putu R i m s k e T o p l i c e s. J u r k l o t e r j e d i n i c e 14. d i v i z i j e N O V J
s u k o b i l e se i u o t r o j b o r b i r a z b i l e n e m a k i o d r e d i p r o b i l e se u r e j o n s. S v . P e t a r
s . O l e c e ( k o d L a k o g ) . O v d e j e s l e d e e g d a n a d o l o d o tekih b o r b i .

S e v e r o i s t o n o od C e l j a 13. s l o v e n a k a b r i g a d a - M i r k o B r a i 14. d i v i z i j e N O V J
v o d i l a teku b o r b u p r o t i v n e m a k i h j e d i n i c a k o j e s u s e s a p r a v c a S v . .Turija n a d i r a l e
ka s. D r a m l j e . Divizija se uvee, preko druma S l o v e n s k e K o n j i c e V o j n i k , probila
na odsek s. L i n d e k M. gora, g d e je ponovo okruena.

P o s l e m a r a p r e k o pl. M a t a j u r a , r. N a d i e i s. M a c a r o l a ( k o d C e d a d a ) 17. s l o v e n a k a
b r i g a d a S i m o n G r e g o r i 30. d i v i z i j e N O V J n a p a l a n e m a k u p o s a d u u s , F o j d i
(u I t a l i j i ) i u u l i n i m b o r b a m a n a n e l a n e p r i j a t e l j u o s e t n e g u b i t k e .

N a r e d b o m t a b a 4. o p e r a t i v n e z o n e N O V i PO S l o v e n i j e , od M i n e r s k e e t e , K a m niko-zasavske ete i specijalnih patrola f o r m i r a n K a m n i k o - z a s a v s k i N O P odred.

N a p r o s t o r i j i s . L i n d e k M . g o r a ( k o d C e l j a ) j e d i n i c e 14. d i v i z i j e N O V J vodilw
t e k e b o r b e u o k r u e n j u a u v e e se p r e k o s. T r n o v l j a , s. Z g o r n j c S o c k e i r. H u d i n j e
p r o b i l e n a pl. P a k i K o z j a k , r a z b i v i j a k u n e m a k u zasedu n a putu V o j n i k V i t a n j e .
Februar p.p.

N a o s n o v u n a r e d b e t a b a 9 . korpusa N O V J o d d e l a I d r i j s k o g v o j n o g p o d r u j a f o r miran Dolomitski N O P odred.

16. februar

Na p o l o a j i m a s. S e d a n i k s. B r d e a s. S v . Jot ( k o d V e l e n j a ) j e d i n i c e 14. d i v i z i j e N O V J v o d i l e teke borbe protiv nemakih jedinica k o j e su ih okruile na pl

Pakom kozjaku.

17. februar

18. februar

Na p o l o a j i m a k o d s. P l a n i n e j a k a b e l o g a r d i s t i k a k o l o n a iz A j d o v i n e n a p a l a 3.
slovenaku udarnu brigadu I v a n G r a d n i k 31 d i v i z i j e N O V J . Brigada ju je odbacila u p o l a z n i g a r n i z o n .

19. februar

U Crnomelju otpoelo I zasedanje SNOS-a. Donete su sledee znaajnije odluke.

G r u p a za p r o b o j 14. d i v i z i j e N O V J ( s a s t a v a : e t i r i b a t a l j o n a ) p r o b i l a n e m a k i o b r u
z a p a d n o od s. S v . M a r j e t e (na p u t u M i s l i n j a V i t a n j e ) i i z b i l a na j u n e p a d i n e pl.
P o h o r j a . G l a v n i n a te d i v i z i j e , sa k o m o r o m i ranjenicima, bila je prinuena da se
v r a t i n a pl. P a k i k o z j a k , g d e j e v o d i l a u p o r n u o d b r a n u .

p r e i m e n o v a n j e S N O O - a u S N O S ; osnivanje zakonodavnog odbora S N O S - a ; raspis i v a n j e izbora z a N O odbore; p r i k l j u e n j e S l o v e n a k o g p r i m o r j a S l o v e n i j i ; f o r m i ranje komisije za u t v r i v a n j e zloina okupatora i domaih izdajnika; odreivanja
n a r o d n o g p o r e z a . Z a s e d a n j e j e z a v r e n o 20. f e b r u a r a .
Na p r o s t o r i j i s. S r e d n j e s. K a m b r e k o s. L i g ( k o d T o l m i n a ) d e l o v i n e m a k e
162. p e a d i j s k e i 188. r e z e r v n e d i v i z i j e i 10. SS p o l i c i j s k o g puka n a p a l i na s n a g e 30.
d i v i z i j e N O V J . D i v i z i j a j e p o s l e t e k i h b o r b i p o s e l a p o l o a j e n a pl. K o l o v r a t u , o d a k l e se 20. f e b r u a r a , p r e k o S o e , p r o b i l a d e l o m na B a n j k u p l a n o t u a d e l o m u r e j o n
pl. K r n a ( k o d T o l m i n a ) .
N a p o l o a j i m a k o d s . B r d c a ( b l i z u V e l e n j a ) 14. d i v i z i j a N O V J v o d i l a t e k e b o r b e
p r o t i v n e m a k i h s n a g a . U v e e se, p r e k o e l e z n i k e p r u g e i r . P a k e , j u n o o d pl.
Stropnika, probila u s. Pleivec (kod Velenja). O v d e su je p o n o v o okruilo jako
nemake snage.
1 2 0 . februar

21. februar

44

K o d I d r i j e d e l o v i 31.
nice i v e .

divizije N O V J

unitili p o m o n a

rudnika

postrojenja

topio-

Na p o l o a j i m a R o d o s l o v n i k J a g e r ( k o d V e l e n j a ) 14. d i v i z i j a N O V J v o d i l a e s t o k e
b o r b e p r o t i v d e l o v a n e m a k o g 18. l a n d e s i c e n , 19. SS p o l i c i j s k o g i 139. b r d s k o g l o v a k o g puka. D i v i z i j a j e p r o t i v n a p a d i m a o d b i l a s e d a m
n e p r i j a t e l j s k i h juria, a u v e e
je izvrila pokret preko Pleivca i K r e j d e r a , te sutradan, posle r a z b i j a n j a j a k e nep r i j a t e l j s k e z a s e d e u s. R a v n a m a , i z b i l a u r e j o n s. B e l e V o d e ( k o d S o t a n j a ) .

689

1944. februar

SRBIJA

februar 1944.

22. februar

N a pl. C r e t i 6 . s l o v e n a k a u d a r n a b r i g a d a S l a v k o S l a n d e r 4 . o p e r a t i v n e z o n e N O V
i P O S l o v e n i j e v o d i l a t e k e b o r b e p r o t i v n e m a k i h p o l i c i j s k i h j e d i n i c a , k o j e s u se,
posle d v o a s o v n e borbe, uz osetne gubitke, p o v u k l e u Vransko.

23.

februar

Na p o l o a j i m a
T o m i i 13.
dnevne borbe
neprijateljske
pravac daljeg

25.

februar

Na p r u z i C e l o v e c J e s e n i c e j e d i n i c e Z a p a d n o k o r u k o g
P o d g o r j e (u A u s t r i j i ) i z a r o b i l e 15 n e m a k i h v o j n i k a .

U z a s e o k u L a h ( k o d S o t a n j a ) n e m a k i v o j n i c i n a p a l i d e l o v e 1 . s l o v e n a k e N O U brig a d e T o n e T o m i i S t a b 14. d i v i z i j e N O V J . B r i g a d a s e s a t a b o m d i v i z i j e , posle

k r a e b o r b e p o v u k l a u p r a v c u s . B e l e V o d e . g d e s e s p o j i l a s a d e l o v i m a 13. s l o v e n a ke NO brigade
Mirko Brai.

S t a k n e i P l e n i k ( k o d S o t a n j a ) 1. s l o v e n a k a u d a r n a b r i g a d a T o n e
s l o v e n a k a b r i g a d a M i r k o B r a i 14. d i v i z i j e N O V J v o d i l e j e d n o p r o t i v n e p r i j a t e l j s k i h kolona iz s. C r n e i s. Topoliee. Da bi razvukla
s n a g e , 14. d i v i z i j a sc; p o d e l i l a p o b r i g a d a m a , o d r e d i v i s v a k o j poseban
kretanja.
N O P odreda

u n i t i l e .

st

26. februar

Na L u d r a n s k o m v r h u ( k o d M e i c e ) 14. d i v i z i j a N O V J ( b e z 2. b r i g a d e ) s u k o b i l a se s
k o l o n o m i z n e m a k o g 14. S S p o l i c i j s k o g p u k a . D i v i z i j a s e p r e k o s . Z a l o k e prebacila
u r e j o n s. S v . R a d e g u n d e (kod S o t a n j a ) g d e je sutradan uspostavila vezu sa 4.
operativnom zonom N O V i PO Slovenije.

27. februar

Na s e k t o r u G r o s u p l j e
napad da bi o k u p a t o r a
Ljubljana Grosuplje
garnizone: s. Skofljicu,

28.

GS N O V i PO za S l o v e n i j u i z d a o n a r e d b u o p r e p o t i n j a v a n j u
Stabu 4. operativne zone N O V 1 PO Slovenije.

februar

2:7.

februar

s. T u r j a k V. L a e j e d i n i c e 7. k o r p u s u N O V J p r e l e u
i domae izdajnike spreile
u
opravci
eleznike
pruge
K o e v j e . T e j e d i n i c e s u i s t o v r e m e n o v r i l e pritisak n a
Rakek. Koevje, Novo Mesto i Kostanjevicu.
14

divizije

NOVJ

P o s l e d v o d n e v n i h o t r i h b o r b i 15. s l o v e n a k a ( B e l o k r a n j s k a ) b r i g a d a 15. d i v i z i j e
N O V J u n i t i l a n e m a k o - b e l o g a r d i s t i k a u p o r i t a s . Z d e n s k u V a s i s . S v . A n t o n (kod
G r o s u p l j a ) . O n a j e i s t o v r e m e n o v o d i l a b o r b e p r o t i v n e m a k o - b e l o g a r d i s t i k i h kolona
k o j e su iz L j u b l j a n e , p r e k o G r o s u p l j a . n a d i r a i e u p o m o o k r u e n o j posadi.

Na p o l o a j i m a s. K o n e c s. V i n j a V a s s. P o d g r a d 5. s l o v e n a k a u d a r n a brigada
Ivan Cankar
15. d i v i z i j e N O V J v o d i l a t e k e b o r b e p r o t i v n e m a k o - b e l o g a r d i s t i k i h
s n a g a i z N o v o g M e s t a k o j e s u n a s t o j a l e d a d e b l o k i r a j u o v a j g r a d . P o s l e v i e obostranih juria n e p r i j a t e l j je odbaen u N o v o Mesto.

SRBIJA
/.

februar

U Jagodini (sada: Svetozarevo), upriji i Parainu

vlastima i S D S zaklali 51 pripadnika N O P - a .

2.

februar

U s . D a r o s a v i ( s a d a : P a r t i z a n i , k o d A r a n e l o v c a ) P r i v r e m e n a u m a d i j s k a N O brigada
n a p a l a na o k o 300 e t n i k a . B o r b a je t r a j a l a 4 asa. N e p r i j a t e l j je i m a o 14 m r t v i h i 8
z a r o b l j e n i h . B r i g a d a je i s t o g d a n a v o d i l a b o r b u i s e t n i c i m a u s. M i r o s a l j c i m a (kod
A r a n e l o v c a ) , u b i l a j e d n o g i r a n i l a v i e e t n i k a i z a p l e n i l a 1 p u k u . B r i g a d a j e imala
4 poginula, 1 r a n j e n o g i 2 nestala borca.

I z m e u s. G o r i n e i s. K a l u e r i c e ( k o d L e s k o v c a ) 4. j u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a i 1.
j u n o m o r a v s k i N O P o d r e d , u b o r b i v o d e n o j c e o d a n , o d b i l i n a p a d e t n i k o g Jablan i k o g i V a r d a r s k o g k o r p u s a i p r o t e n d i ih ka s. B a r j u . e t n i c i su i m a l i 13. m r t v i h
i vei b r o j ranjenih. Gubici jedinica N O V J : 2 m r t v a i 3 ranjena borca.

R a d i l a k e g r u k o v o e n j a p r i i z v o e n j u z a j e d n i k i h a k c i j a 2 . j u n o m o r a v s k e brigade.
Zajearsko-timokog N O P odreda i Ozrenskog partizanskog bataljona, GS N O V 1 PO
za S r b i j u f o r m i r a o P r i v r e m e n i o p e r a t i v n i tab.

U s . B a r b a r u i n c u (kod V r a n j a ) , radi u s k l a i v a n j a d e j s t v a j e d i n i c a 2.
skog N O P odreda. Kosovskog partizanskog bataljona i K u m a n o v s k o g
b a t a l j o n a J o r d a n N i k o l o v , f o r m i r a n P r i v r e m e n i o p e r a t i v n i tab.

O d r a n a o k r u n a k o n f e r e n c i j a U S A O J - a z a i s t o n i S r e m . P r i s u s t v o v a l a s u 5 2 delegata iz v o j s k e i pozadine (delegati OK i PK K P J , O N O odbora, S K O J - a i AFZ-a).

P o s l e d i s k u s i j e o r e z u l t a t i m a raa i o p r o b l e m i m a o r g a n i z a c i j e d o n e t e su odgovar a j u e r e z o l u c i j e , p o s l a t i s u p o z d r a v i Z e m a l j s k o m o d b o r u U S A O J - a i i z a b r a n j e novi
O k r u n i o d b o r U S A O J - a z a istoni S r e m .

2/3.

690

februar

I z m e u s. B e k e i s. K r u e d o l a ( k o d
o k o 300 tt s t u b o v a .

Iriga) delovi

etnici

suradnji

nemakim

junomoravpartizanskog

1. s r e m s k o g N O P o d r e d a posekli

1644. februar
3/4.

febniar

februar

SRBIJA

februar 1944

Na a e r o d r o m u kod K r u e v c a 2. junomoravska NO brigada, Z a j e a r s k o - t i m o k i N O P

odred i Ozrenski partizanski
b a t a l j o n n a p a l i n e m a k u p o s a d u , a l i se, z b o g o t p o r a
n e m a k i h v o j n i k a i z b o g i n t e r v e n c i j e 5 . pulta S D K i z K r u e v a p o v u k l i k a pl. J a strepcu. Z a p l e n j e n a je avionska i puana municija.
U s . Jabukoviku (kod Vlasotinaca), od boraca 2. junomoravskog N O P odreda, GS
N O V i PO za Srbiju formirao 5. junomoravsku NO brigadu. Istovremeno je reorganizovan 2. junomoravski N O P odred: formirana su dva bataljona.
U s . B r a j k o v c u (kod A r a n e l o v c a ) P r i v r e m e n a umadijska NO brigada
protiv etnika. P o i g n u o je jedan njen borac.

t/S.

februar

vodila

borba

D e l o v i 4. i 6. v o j v o a n s k e N O U b r i g a d e i 2. s r e m s k o g N O P o d r e d a n a p a l i p o s a d u
s. M o r o v i a (kod Sida) k o j u su sainjavali delovi 6. ustakog bataljona, andarmi,
u s t a k a m i l i c i j a i d o m a i N e m c i , u k u p n o o k o 200 l j u d i . U p r v o m n a l e t u z a u z e t i s u
bunkeri ispred m o s t o v a na r. Bosutu i r. S t u d v i a p o t o m je otra borba produena
u glavnom
uporitu,
o k o a n d . st. i k o l e . O k o 7 a s o v a s e l o j e z a u z e t o . V e i d e o
n e p r i j a t e l j s k e p o s a d e p r o b i o s e p r e m a S i d u . P o g i n u l i s u 1 a n d a r m i 9 ustaa, r a n j e n i su 2 a n d a r m a i 10 ustaa i z a r o b l j e n a su 3 a n d a r m a . G u b i c i j e d i n i c a N O V
i P O J : 8 m r t v i h i 13 r a n j e n i h b o r a c a . Z a p l e n j e n je 1 p. m i t r a l j e z , 18 p u a k a , v e a
koliina m u n i c i j e i druga ratna o p r e m a , p o n i e n je most na r. Bosutu i oteena je
pruga i z m e u S i d a i s. M o r o v i a .

5 . februar

U s . Starom Slankamenu (kod Indije) grupa

strau i zaplenila j o j o m j e , odelo i o p r e m u

6. februar

I z m e u s. M a r t i n a c a i s. L a a r k a ( k o d S r e m . M i t r o v i c e ) 1. e t a D i v e r z a n t s k o g u d a r nog b a t a l j o n a GS N O V i PO za V o j v o d i n u minirala prugu i unitila l o k o m o t i v u i

nekoliko vagona brzog voza.

mesnih

partizana

napala

finansijsku

Na putu Sid Ilok grupa kurira 2. sremskog N O P odreda napala autobus idske
o p t i n e , te u b i l a 2 ustae, 1 d o m o b r a n a i 2 f o l k s d o j e r a i z a r o b i l a 1 d o m o b r a n a ,
unitila autobus i z a p l e n i l a 1 puku. 2 p i t o l j a i d r u g i m a t e r i j a l
februar

U s . B a p s k o j ( k o d S i d a ) e t a 2 . s r e m s k o g N O P o d r e d a n a p a l a g r u p u ustaa t e d v o jicu ubila a d r u g u d v o j i c u ranila i zaplenila 6 puaka i neto v o j n i k e o p r e m e .

7 / 8 . februar

- Jedan v o d 1. b a t a l j o n a 1. sremskog N O P o d r e d a napao na v o j n i m a g a c i n kod s. K a m e n i c e (blizu P e t r o v a r a d i n a ) , te z a r o b i o 9 d o m o b r a n a ( k o j i su preli u p a r t i z a n e ) i

z a p l e n i o 1 p. m i t r a l j e z . 11 p u a k a , 8 b o m b i , 1880 m e t a k a I d o s t a d r u g e v o j n i k e
opreme.

t/9. februar

J e d n a e t a 2. s r e m s k o g N O P o d r e d a u p a l a u s. L o v a ( k o d S i d a ) i u b i l a 1 d o m o b r a n s k o g o f i c i r a , a od d o m a i h i z d a j n i k a z a p l e n i l a 9 p u a k a , 3 p i t o l j a 14 k o n j a .
9 s e d a l a , 3 k o l a sa z a p r e g o m i d o s t a d r u g e v o j n i k e o p r e m e .

07.

10

februar

K o d s. B a j i n c a ( b l i z u P r o k u p l j a ) 3. j u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a o d b i l a n a p a d 2.
b a t a l j o n a b u g a r s k o g 123. p e a d i j s k o g p u k a , o j a a n o g a r t i l j e r i j o m i m i n o b a c a i m a ,
i j e d n e ete SDS. N a p a d je podravala bugarska a v i j a c i j a . Brigada je imala 8 m r t v i h
i 6 r a n j e n i h , d o k n e p r i j a t e l j s k i g u b i c i nisu u s t a n o v l j e n i . O b o r e n j e j e d a n b u g a r s k i
avion.

10/11. februar

12.

februar

U s . Baroevcu (kod Aranelovca) jedinice P r i v r e m e n e umadijske NO

p a l e e t n i k e i p o s l e j e d n o a s o v n e b o r b e z a u z e l e selo.

brigade

na-

U s . Darosavi (sada: Partizani, kod A r a n e l o v c a ) P r i v r e m e n a umadijska NO brigada

vodila borbu protiv etnika i andarma SDS. N e p r i j a t e l j je imao vie m r t v i h i ranjenih, a brigada N O V J 1 r a n j e n o g borca. B r i g a d a je istog dana r a s f o r m i r a n a , a
n j e n i b a t a l j o n i s u uli u s a s t a v 1 . u m a d i j s k o g i K o s m a j s k o g N O P o d r e d a .

12/13. februar

U s . Mirosaljeima (kod A r a n e l o v c a ) P r i v r e m e n a umadijska NO brigada napala etnike i posle k r a e b o r b e naterala ih u b e k s t v o .

K o d s. Custice (blizu P i r o t a )
g u b i t k e od 5 m r t v i h .

Niavski N O P odred razbio grupu etnika

naneo

im

I z m e u s. P u t i n a c a i s. G o l u b i n a c a ( k o d I n d i j e ) d e l o v i 2. e t e D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g
bataljona GS N O V i PO za V o j v o d i n u minirali prugu i unitili l o k o m o t i v u i n e k o l i k o
vagona t e r e t n o g v o z a s r a t n i m m a t e r i j a l o m . Za to v r e m e je 1. eta istog b a t a l j o n a
m i n i r a n j e m sruila teretni v o z i z m e u s. M a r t i n a c a i s. L a a r k a (kod S r e m . M i t r o vice) i unitila l o k o m o t i v u i C v a g o n a .

691

1944. februar

SRBIJA

13/14.

februar

14. februar

15. februar

IG.

U r e j o n u s. D e g e ( k o d T r o p o j e , u A l b a n i j i ) n a d m o n e n e m a k e j e d i n i c e i balisti
r a z b i l i M a l e s i j s k i N O P o d r e d ( o k o 200 b o r a c a ) . P o g i n u l o j e i r a n j e n o 1 8 n e m a k i h
v o j n i k a . O d r e d je i m a o 11 m r t v i h . S a m o oko 80 boraca, u g l a v n o m iz partizanskog
bataljona
B a j r a m Curi, uspelo je da se organizovano, po dolovima, povue ka
D a k o v i c i i L.jumi (u A l b a n i j i ) .

U s . G r i j u (u A l b a n i j i ) n e m a k e j e d i n i c e napale P r a t e u etu GS N O V i PO za
K o s o v o i M e t o h i j u . P o r e d G S . u selu su se nalazili P o k r a j i n s k i k o m i t e t K P J za
K o s o v o i M e t o h i j u i O b l a s n i N O o d b o r . P o s l e 3 4 d a n a b o r b e P r a t e a eta, G S
N O V i PO za K o s o v o i Metohiju, P o k r a j i n s k i komitet i Oblasni NO odbor za K o s o v o i M e t o h i j u u s p e l i su da i z b e g n u u n i t e n j e i da se p o v u k u u r e j o n s. G e g Husena
(kod Tropoje, u Albaniji).

B l i z u P r o k u p l j a (na pruzi P r o k u p l j e K u r u m l i j a ) d e l o v i 4
junomoravske
b r i g a d e poruili prugu, usled ega se sruio nemaki oklopni voz.

NO

U r e j o n u s. S i r a k o v a , s. B a t u e i K u e v a d e l o v i S D S i e t n i c i , uz p o m o nemukih
jedinica, posle n e k o l i k o uzastopnih borbi unitili g l a v n i n u P o a r e v a k o g N O P odred a . S v e g a 1 6 b o r a c a s e p r o b i l o n a pl. K o s m a j i u l o u s a s t a v K o s m a j s k o g N O P
odreda.
d. p.

februar

16/17.

po-

etniki Rasinski i T o p l i k i korpus i d e l o v i V e l i k o m o r a v s k e g r u p e etnikih korpusa p r e d u z o l i n a p a d n a 3 . j u n o m o m v s k u N O b r i g a d u . J a s t r e b a k i i Z a j e a r s k o -timoki N O P odred, Ozrenski partizanski bataljon i jedinice k o m a n d e podruja i
k o m a n d i m e s t a na p l . J a s t r e p c u , s c i l j e m da ih n a b a c e u d o l i n u r. T o p l i c e i tu. uz
p o m o b u g a r s k i h j e d i n i c a ( k o j e s u z a t v a r a l e d o l i n u T o p l i c e ) , unite. B o r b e s u v o e n e
d o 24. f e b r u a r a . U n j i m a j e , p o n a r e e n j u G S N O V i P O z a S r b i j u , u z e l a uea i 4 .
j u n o m o r a v s k a N O brigada. J e d i n i c e N O V J s u uspele d a o d b r a n e slobodnu teritor i j u i p r i s i l e n e p r i j a t e l j a d a s e p o v u e k a pl. K o p a o n i k u i u p o l a z n e g a r n i z o n e .

s.

Februar

I z m e u s. Bainaca i s. T o v a r n i k a ( k o d Sida) j e d i n i c e 2. s r e m s k o g N O P odreda

s e k l e 104 tt s t u b a i z a p a l i l e 2 s t r a a m i c e .

K o d . st. B r e s n i i ( n a p r u z i P r o k u p l j e K u r u m l i j a ) d e l o v i 4 . j u i n o m o r a v s k e N O
b r i g a d e razruili prugu. Usled toga je iz koloseka iskoio putniki voz, te su se prevrnula 3 vagona.

--

Februar

februar 1944.

februar

U D a k o v i c i n e m a k a p o l i c i j a i m i l i c i j a u h a p s i l e o k o 50 r o d o l j u b a
se. p o r a z b i j a n j u M a l e s i j s k o g N O P o d r e d a , s k l o n i l i u t o m e s t o .

i b o r a c a k o j i su

I z m e u s. R a e v c a i s. G. B r e s n i c e (na pl. J a s t r e p c u ) J a s t r e b a k i
napad etnike T o p l i k e b r i g a d e i proterao je ka s. Joanlci.

N O P odred odbio

U s . D e v i (kod P r o k u p l j a ) 3. j u n o m o r a v s k a NO brigada, Z a j e a r s k o - t i m o k i i Jas t r e b a k i N O P o d r e d i O z r e n s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n n a p a l i d e l o v e e t n i k o g Rasins k o g k o r p u s a . B o r b a j e v o e n a c e l u no. e t n i c i , r a z b i j e n i , u n e r e d u s u s e p o v u k l i

p r e k o s . K l i s u r i c e k a s . V . P l a n i . P o g i n u l o j e 5 8 i r a n j e n j e v e i b r o j e t n i k a . Gubici
j e d i n i c a N O V J : 1 2 m r t v i h i r a n j e n i h . Z a p l e n j e n o : m i t r a l j e z , a u t o m a t i 2 5 puaka.

I z m e u s. V r d n i k a i s. P a v l o v a c a
r o d o l j u b a , posekla 40 tt stubova.

(kod

R u m e ) mesna

partizanska

grupa,

u z pomo

17.

februar

U s . L i p o v c u ( k o d S i d a ) m a n j i d e l o v i n e m a k e 13. S S d i v i z i j e
H a n d a r I d v a bat a l j o n a d o m o b r a n s k e S r e m s k e b r i g a d e s a p r a v c a s . V r b a n j e i z n e n a d a n a p a l i 1 . bataljon 2. sremskog N O P odreda U otrim ulinim borbama n e p r i j a t e l j je proteran iz s.
L i p o v a ka k a p e l i S v . L u k a , g d e je na o b a l i r. S p a v e uspeo da se z a d r i i utvrdi.
G u b i c i n e p r i j a t e l j a : 8 m r t v i h i 12 r a n j e n i h , a g u b i c i j e d i n i c a N O V J : 1 m r t a v i 16
ranjenih boraca.

IS.

februar

U b l i z i n i p u s t a r e I n o c e n c ( n a p u t u I l o k S i d ) j e d n a e t a 6. v o j v o a n s k e N O U brig a d e iz z a s e d e n a p a l a d v e n e p r i j a t e l j s k e p a t r o l e i u k r a o j b o r b i u b i l a 10, ranila 0

i z a r o b i l a 7 n e m a k i h a n d a r m a i p o l i c a j a c a . J e d n o v r e m e n o j e d r u g a eta zauzela
pustaru I n o c e n c , k o j u su branili naoruani petokolonai. Z a p l e n j e n a su 2 p. mitral j e z a , 30 p u a k a , p r e k o 3000 m e t a k a , 72 k o n j a , 73 k o m a d a g o v e d a , 100 kg d u v a n a i
d r u g a o p r e m a . P u s t a r e I n o c e n c I P r i n c i p o v a c ( k o d I l o k a ) s p a l j e n e su.

19.

februar

U s . I l i n c i m a (kod P r e e v a ) U d a r n i bataljon 2. j u n o m o r a v s k o g N O P odreda i Kos o v s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n o d b i l i n a p a d o k o 200 k o n t r a e t n i k a , k o j e j e p r i h v a t i l a

j e d n a b u g a r s k a j e d i n i c a i z P r e e v a . P a r t i z a n i s u n a p a l i i o v e n e p r i j a t e l j s k e snage i
n a t e r a l i ih da se u p a n i n o m b e k s t v u p o v u k u ka P r e e v u . Z a r o b l j e n a su 3 a p o g i nulo je 5 neprijateljskih vojnika.

692

1944. februar

SRBIJA

februar 1944.

GS N O V i PO za V o j v o d i n u naredio Stabu Junobanatskog N O P odreda da formira

o p e r a t i v n i t a b i d a o mu u p u t s t v a za d a l j i r a d i d e j s t v a u B a n a t u .
I z m e u s . M a r t i n a c a i s . L a a r k a ( k o d S r e m . M i t r o v i c e ) 1 . eta D i v e r z a n t s k o g u d a r nog bataljona GS N O V i PO za V o j v o d i n u minirala prugu. Uniteni su lokomotiva
i 6 vagona transportnog voza s ratnim materijalom.

19/20.

februar

U s. V. P l a n i ( b l i z u P r o k u p l j a ) 3. j u n o m o r a v s k a
NO b r i g a d a ,
Zajearsko-timoki
N O P odred i Ozrenski partizanski b a t a l j o n napali etniki Rasinski korpus i d e l o v e
etnikog T o p l i k o g korpusa. Ne uspevi da odbace etnike, u zoru su se jedinice
N O V i P O J p o v u k l e n a j u n e p a d i n e pl. J a s t r e p e a . U b o r b i j e p o g i n u l o 2 0 e t n i k a , a
z a p l e n j e n i su p. m i t r a l j e z , a u t o m a t i C p u a k a . G u b i c i j e d i n i c a N O V i P O J : 4 m r t v a
i 4 ranjena borca.
K o d s. G. Joanice (blizu P r o k u p l j a ) u susretnoj borbi 4. junomoravska NO brigada
razbila etniki T o p l i k i korpus i odbacila ga ka Blacu. P o g i n u l o je i z a r o b l j e n o ok
150 e t n i k a . Z a p l e n j e n o : 2 p. m i t r a l j e z a , a u t o m a t , p r o t i v t e n k o v s k a p u k a , 60 p u a k a
i d r u g o . G u b i c i NO b r i g a d e : 4 p o g i n u l a , 4 r a n j e n a i 6 z a r o b l j e n i h b o r a c a ( k o j e su
etnici streljali).

20. februar

G l a v n i tab N O V i PO za V o j v o d i n u naredio Stabu 1. s r e m s k o g N O P odreda da

p o r u i p r u g u . N o v i S a d B e o g r a d i da ispita m o g u n o s t za u n i t e n j e t u n e l a k o d s.
Cortanovaca.

21. februar

U s. S v o d u i s. D e j a n u ( k o d V l a s o t i n a c a ) b a t a l j o n 5. j u n o m o r a v s k e NO b r i g a d e n a p a o b u g a r s k u p o s a d u i z a p l e n i o 1000 kg e e r a i d r u g i h p r e h r a m b e n i h a r t i k a l a .

22/23. februar

23. februar

K o d s. S t a r o g Divoa (blizu Iloka) delovi 6. v o j v o a n s k e N O U brigade napali kolonu

n e m a k e p o l i c i j e k o j a se kretala iz s. C a l m e za s. E r d e v i k . U borbi je p o g i n u l o I)
p o l i c a j a c a , 1 o f i c i r , a v e i b r o j r a n j e n . P o g i n u o je i k o m a n d i r 1. e t e 1. b a t a l j o n a
6. N O U brigade.

D e l o v i 1. b a t a l j o n a 4. v o j v o a n s k e N O U b r i g a d e n a p a l i a n d a r m e i f i n a n s e u s.
M a r t i n c i m a (kod S r e m . M i t r o v i c e ) , te posle krae b o r b e zarobili 15 andarma, 5
f i n a n s a i 1 d o m o b r a n a a z a p l e n i l i 22 p u k e , 1 p. m i t r a l j e z . 30 b o m b i , o k o 5000 m e taka i dosta d r u g e v o j n i k e o p r e m e .

K o d s. D i g o l j a ( b l i z u P r o k u p l j a ) 3. j u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a . Z a j e a r s k o - t i m o k i
N O P odred i Ozrenski partizanski bataljon vodili ceo dan borbu protiv delova bug a r s k e 27. p e a d i j s k e d i v i z i j e , p o d r a n i h a v t i j a c i j o m , k o j i su poli u p o m o e t n i c i m i
u s . V . P l a n i . J e d i n i c e N O V J s u s e u v e e p o v u k l e k a pi. M . J a s t r e p c u u z g u b i t k e o d 6
m r t v i h i 10 ranjenih, dok je vie n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a poginulo i ranjenu. Z a p l e njeni su 4 m i t r a l j e z a i radio-stanica a oboren je j e d a n bugarski avion. Za v r e m e
b o r b e etnici su iskoristili odsutnost jedinica N O V i P O J i n e o m e t a n o se p o v u k l i
iz s. V. P l a n e ka B l a c u i r. R a s i n l . S u t r a d a n su se i b u g a r s k e j e d i n i c e p o v r a t i l e u
Prokuplje.
I z m e u s. Vusa i s. K o z l l a (blizu Vlasotinaca) j e d a n bataljon 5. j u n o m o r a v s k e NO
b r i g a d e o d b i o n a p a d 200 b u g a r s k i h v o j n i k a i o d b a c i o ih ka s. S v o d u i s. D e j a n u .
Jedan borac NO brigade je poginuo.
U r e j o n u s. Gospodinaca (kod Z a b i j a ) d e l o v i 3. b a k o - b a r a n j s k o g N O P o d r e d a ubili
4 m a a r s k a v o j n i k a i n e k o l i k o ih r a n i l i .

24. februar

Na p u t u s7 P u t i n c i i s. K r a l j e v c i ( k o d R u m e ) d e l o v i 1. s r e m s k o g N O P o d r e d a n a p a l i
n e m a k u p a t r o l u , te u b i l i 8 v o j n i k a , 1 o f i c i r a i 1 p o d o f i c i r a i z a p l e n i l i 1 p. m i t r a ljez, 1 automat, 6 puaka i neto d r u g e opreme.

25. februar

I z m e u s. G i b a r c a i s. B a i n a c a ( k o d S i d a ) 1. eta D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g b a t a l j o n a
G S N O V i P O z a V o j v o d i n u m i n i r a l a p r u g u . U n i t e n i s u Iokomoti%'a i 8 v a g o n a
transportnog voza s ratnim materijalom.

21. februar

K o d s. L i p o v i c e ( b l i z u V l a s o t i n a c a ) d e l o v i S D S i S D K i e t n i c i iz L e s k o v c a i V l a s o tinaca, uz p o d r k u b u g a r s k e a v i j a c i j e , n a p a l i 2. i 5. j u n o m o r a v s k u NO b r i g a d u . U
borbi v o e n o j ceo dan n e p r i j a t e l j je r a z b i j e n i odbaen u polazne garnizone. O s t a v i o
je 15 m r t v i h .
I z m e u s. G i b a r c a i s. K u k u j e v a c a ( k o d S i d a ) 1 eta D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g b a t a ljona GS N O V i PO za V o j v o d i n u minirala prugu. Uniteni su l o k o m o t i v a i 1 vagon
a p r u g a je o t e e n a .

26/27. februar

Iz r e j o n a s. B o s u t a d v e e t e 1. b a t a l j o n a 4. v o j v o a n s k e N O U b r i g a d e p r e l e r. S a v u
i napale uporite S G S i etnika u s. R a v n j u (blizu M. M i t r o v i c e ) . Z b o g j a k o g otpora

693

1644. februar

SRBIJA

februar 1944

n e p r i j a t e l j a i z u t v r e n e z g r a d e i j e d n o g b u n k e r a , n a p a d n i j e uspeo. P o g i n u l o j e 3 9
b o r a c a a i z g u b l j e n i su 2 p. m i t r a l j e z a i 1 p r o t i v t e n k o v s k a puka.

28. februar

K o d s. M a r t i n a c a ( b l i z u S r e m . M i t r o v i c e ) 1. eta D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g b a t a l j o n a
GS N O V i PO za V o j v o d i n u minirala prugu. Uniteni su lokomotiva i vei broj
vagona transportnog voza s ratnim m a t e r i j a l o m .

29. februar

P o s l e tri d a n a m a r a na t e m p e r a t u r i od m i n u s 25", r a s t e r a v i n e p r i j a t e l j s k o o b e z b e e n j e na m o s t u k o d s. B i l j a n i c e ( b l i z u L e s k o v c a ) , 2. i 5. j u n o m o r a v s k a NO brigada

p r e l e J. M o r a v u i V e t e r n i c u i p r e b a c i l e se na t e r i t o r i j u P u s t e r e k e sa 150 p r o m r z l i h
b o r a c a (od k o j i h je 00 u p u e n o na l e e n j e u b o l n i c u u s. V u j a n o v u ) .

I z m e u s. G r a b o v a c a i s. O b r e a (u j u n o m S r e m u ) 2. b a t a l j o n 1. s r e m s k o g N O P
o d r e d a iz z a s e d e n a p a o v o d n e m a k e p o l i c i j e j a i n e 40 l j u d i . P o g i n u l o je 11 i r a n j e n o
15 p o l i c a j a c a , d o k su d v o j i c a z a r o b l j e n a . Z a p l e n j e n o : 3 p. m i t r a l j e z a . 13 puaka 6
b o m b i , 1 p i t o l j , 780 m e t a k a i d r u g a o p r e m a .

Kod

s.

Sejaca

(blizu

Vranja)

3.

makedonska

NOU

brigada.

Kosovski

partizanski

bataljon, bugarski partizanski bataljon

Hristo B o t e v i dva bataljona 2. junomor a v s k o g N O P o d r e d a r a z b i l i V a r d a r s k i e t n i k i k o r p u s j a i n e o k o 800 etnika. P o r e d v e l i k o g b r o j a p o g i n u l i h e t n i k a z a r o b l j e n o i h j e o k o 100, a p r i l i a n b r o j s e
p o d a v i o u n a b u j a l o j r . P i n j i p r i p o k u a j u b e K l v a . G r u p a o d 5060 etnika j e
uspela d a s e p r e b a c i n a pl. K u k a v i c u , d o k j e i z v e s t a n b r o j z a v e d e n i h p r i a o naim
j e d i n i c a m a . Z a p l e n j e n o je p r e k o 100 puaka i d r u g a r a t n a o p r e m a T i m e su etnici
na t o m p o d r u j u , p o t u e n i i v o j n i k i 1 p o l i t i k i , p r e s t a l i o r g a n i z o v a n o da deluju.
U s. B e l o l j i n u ( k o d P r o k u p l j a ) 3. j u n o m o r a v s k a
NO
brigada, Zajearsko-timoki
N O P o d r e d i O z r e n s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n napali o j a a n i b a t a l j o n b u g a r s k o g 123.
p e a d i j s k o g puka. P o s l e b o r b e v o e n e c e l u no, z b o g s n a n o g
otpora
neprijatelja,
j e d i n i c e N O V i P O J su o d u s t a l e od d a l j e g n a p a d a i p o v u k l e se ka pl. Jastrepcu i plV i d o j e v i c i . N e p r i j a t e l j je imao o k o 20 m r t v i h i 5 zarobljenih. Gubici jedinica N O V i
P O J : 4 m r t v a i 4 r a n j e n a b o r c a . Z a p j e n j e n i su 2 m i n o b a c a a , m i t r a l j e z , 4 p. m i t r a l j e z a i 17 puaka.
Februar

U s . Trgovitu (kod V r a n j a ) .
S N O o d b o r z a srez p i n j s k i .
pl.

na

konferenciji

delegata

seoskih

NO

odbora,

izabran

Na

O N O o d b o r o k r u g a l e s k o v a k o g i z d a o c i r k u l a r o radu N O o d b o r a n a t e r i t o r i j i okruga
o n j i h o v i m s l a b o s t i m a i n e d o s t a c i m a , o o r g a n i z a c i j i s u d o v a itd.

K u k a v i c i obrazovan S N O odbor za Pore.

U umadiji, u borbi protiv jedinica SDS, poginuo lan OK K P J i sekretar OK SKOJ-a

za okrug arandelovaki M i l i R a d o v a n o v i Mladen, narodni heroj.

694

U z a p a d n o j S r b i j i u b o r b i p r o t i v e t n i k a i S D S p o g i n u o lan O K K P J z a K r a g u j e v a c
Slobodan Mini, narodni heroj.

U s. M. P o a r e v c u ( b l i z u M l a d e n o v c a ) p o g i n u o u b o r b i p r o t i v d e l o v a S D S sekretar
S K K P J z a srez groanski L j u b i v o j e G a j i Doka. narodni heroj.

DOGAAJI
t mart

4i mart

KARAKTERA

VS N O V 1 P O J t r a i o od t a b a 2. u d a r n o g korpusa N O V J p o d a t k e o s t a n j u ishrane
s t a n o v n i t v a i o v e l i i n i n u n e p o m o i da bi se s t a n o v n i t v o o s l o b o e n e t e r i t o r i j e
prehranilo do nove etve.
U D r v a r u poela izlaziti
n j a , u r e d a k c i j i Borbe-.

3. mart

OPSTEG

N o v a J u g o s l a v i j a - , asopis za p o l i t i k a i d r u t v e n a p i t a -

Predsednik N K O J - a Josip Broz T i t o uputio I z v r n o m odboru Z A V N O H - a uputstvo

o f o r m i r a n j u i zadacima p r i v r e d n i h komisija. P r i v r e d n e komisije, sa f u n k c i j o m pom o n o g o r g a n a , treba o d m a h f o r m i r a t i pri I z v r n o m o d b o r u Z A V N O H - a 1 p r i N O
o d b o r i m a . Z a d a c i s u p r i v r e d n i h k o m i s i j a : o b r a d i t i i z a s e j a t i svu p r i v a t n u z e m l j u ;
naputenu z e m l j u o b r a d i t i u k o r i s t N O f o n d a ; i z v r i t i m o b i l i z a c i j u s t o k e i p o l j o p r i v r e d n o g alata i nabaviti seme; prikupljati podatke o stanju stonog fonda, o indus t r i j s k i m p r e d u z e i m a i dr. O v o u p u t s t v o j e d o s t a v l j e n o s v i m i z v r n i m o d b o r i m a
z e m a l j s k i h v e a u J u g o s l a v i j i ili t a b o v i m a korpusa N O V J .

Predsednik N K O J - a Josip Broz T i t o depeom zatraio od Izvrnog odbora Z A V N O

Crne G o r e i B o k e da prikupi podatke o broju poginulog stanovnitva, broju popal j e n i h k u a i o p l j a k a n e s t o k e od s t r a n e o k u p a t o r a , ustaa i e t n i k a , p o v r i n a m a
neobraene z e m l j e i stanju p o l j o p r i v r e d n o g inventara stanju preduzea i rudnika,
d o t a d a n j i m n a p o r i m a n a r o d a pri s n a b d e v a n j u N O V i P O J . U j e d n o z a t r a i o d a s e
izvri popis stanovnitva.

U s. B i j e l o j (na pl. M a j e v i c i ) , po n a r e e n j u V r h o v n o g taba N O V i P O J , od 3, 5. i 6.

v o j v o a n s k e N O U b r i g a d e f o r m i r a n a 36. u d a r n a d i v i z i j a N O V J . '

U S a n d a k u , p o n a r e e n j u V S N O V i P O J , od 3. p r o l e t e r s k e ( s a n d a k e ) u d a r n e , 4.
s a n d a k e i 8 . c r n o g o r s k e u d a r n e b r i g a d e f o r m i r a n a 37. u d a r n a d i v i z i j a N O V J

V S N O V i P O J u p u t i o d e p e u G l a v n o m tabu N O V i P O z a H r v a t s k u : pri t a b o v i m a
korpusa i b r i g a d a f o r m i r a t i f o t o - s e k c i j e (a u d i v i z i j a m a nisu p o t r e b n e ) ; f o t o - a p a r a t e
oduzeti od pojedinaca i dati ih f o t o - s e k c i j a m a : snimati sve v a n i j e m o m e n t e od
i s t o r i j s k o g i p r o p a g a n d n o g z n a a j a ; p r i k u p l j a t i s v e d o sada s n i m l j e n e s l i k e i n e g a t i v e . pa od s v a k o g s n i m k a poslati d v a p r i m o r k a . I s t e d i r e k t i v e su p o s i a t e i d r u g i m
podreenim tabovima.

Na o. V i s stigao britanski general T o m Ceril, da bi ovde. kao n a j s t a r i j i savezniki

k o m a n d a n t , o b j e d i n j a v a o d e j s t v a s a v e z n i k i h s n a g a i snaga N O V i P O J .

P o e l a o f a n z i v a s o v j e t s k i h trupa u p r a v c u K a r p a t a .
Mart p.

V l a d a S S S R - a , p r e k o s a v e z n i k e b a z e u B a r i j u (u
ja i ratnog materijala za jedinice N O V J .

Italiji), poslala p r v u koliinu o r u -

S, marr

U s B r a n i m a ( k o d B i j e l j i n e ) , o d l u k o m V S N O V 1 P O J , od 17. m a j e v i k e i 18. h r v a t ske b r i g a d e , M a j e v i k o g . T u z l a n s k o g i P o s a v s k o - t r e b a v s k o g N O P o d r e d a f o i m i r n : . i

38. u d a r n a d i v i z i j a 3. u d a r n o g k o r p u s a N O V J "
Predsednik izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Boidar Puri odbacio predlog
e t n i k o g C e n t r a l n o g n a c i o n a l n o g k o m i t e t a K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e d a uputi z v a n i ne predstavnike u inostranstvo.

9. mart

Vlada V. Britanije pozvala izbegliku vladu K r a l j e v i n e

II K a r a o r e v i a da se iz K a i r a v r a t e u London.

Jugoslavije

kralja

Petra

U pratnji predsednika izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Boidara Puria i

ministra u n u t r a n j i h p o s l o v a , k r a l j P e t a r I I K a r a d o r e v i n a p u s t i o K a i r o i b r i t a n skim a v i o n o m o d l e t e o z a L o n d o n .
Sesta brigada se u vreme formiranja 3G. udarne divizije nalazila u Sremu, pa Je tek
. oktobra uSIa u njen sastav.
Po dragim podacima ta je divizija formirana 10. marta.

695

1944. mart
10. mart

DOGAAJI OPSTEG K A R A K T E R A

mrt 1944.

A m b a s a d o r izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e u M o s k v i S t a n o j e Simi podneo

ostavku na s v o j p o l o a j i uputio o t v o r e n o pismo uredniku m o s k o v s k e
Pravde, u
kome, pored ostalog, kae:
/-Maralu J u g o s l a v i j e J o s i p u B r o z u T i t u
O b r a a m s e V a m a k a o p r e d s e d n i k u N K O J - a i k a o v o d i N O B - a p r o t i v faizma
u Jugoslaviji i s t a v l j a m V a m se na r a s p o l o e n j e . . . s m a t r a m V a s i A V N O J za jedine
p r e d s t a v n i k e j u g o s l o v e n s k o g n a r o d a i z a j e d i n o o r g a n i z o v a n u i s t i n s k u vlast kako
u z e m l j i tako i u inostranstvu.
Dananja reakcionarna jugoslovenska emigrantska vlada P u n a u Kairu ne
s a m o da ne zastupa j u g o s l o v e n s k i narod i ne eli da vodi borbu p r o t i v neprijatelja i
koi je, v e nee da v o d i borbu ni p r o t i v N e m a c a i kvislinga P a v e l i a , Nedia i drugih n e g o p r e k o s v o g v o j n o g ministra D r a e M i h a i l o v i a stupo u o t v o r e n u saradnju
sa izdajnicima i vodi otvorenu borbu protiv N O V J . . .

12. mart

13

15.

Mart

10.

mart

U D r v a r u o d r a l i s a s t a n a k v r h o v n i k o m a n d a n t N O V i P O J m a r a l J u g o s l a v i j e Josip
B r o z T i t o 1 ef s a v e z n i k e v o j n e m i s i j e p r i V S N O V i P O J g e n e r a l F i c r o j M a k l i n .
P o s t i g n u t j e s p o r a z u m d a b r i t a n s k o k r a l j e v s k o v a z d u h o p l o v s t v o p r i m i u s v o j e bazo
na o b u k u pilote i p o m o n o o s o b l j e N O V i P O J i da im p o t o m ustupi a v i o n e za f o r m i r a n j e l o v a k i h i b o m b a r d e r s k i h e s k a d r i l a ; o b u k a e biti p r i l a g o e n a j u g o s l o v e n s k o m o s o b l j u , a f o r m i r a n e e s k a d r i l e e u p r v o v r e m e i m a t i u d v o s t r u e n o taktiko
osoblje, s v e dok se komanda britanskog k r a l j e v s k o g vazduhoplovst va ne uveri da je
j u g o s l a v e n s k o o s o b l j e s p o s o b n o z a s a m o s t a l a n r a d . S e f v a z d u h o p l o v n o g odseka pri
VS N O V i P O J upuen je u K a i r o radi d a l j i h p r e g o v o r a sa V r h o v n o m komandom
britanskog kraljevskog vazduhoplovstvo.

Voda Treeg Rajha Adolf Hitler

VS N O V i P O J uputio depeu Stabu 2. udarnog koipusa

stima za sputanje materijala iz a n g l o - a m e r i k i h aviona
vjetskih aviona.

p o s e d a n j e Maarske.

N O V J : obavetava o mei n a j a v l j u j e d o l a z a k so-

S t a b M o r n a r i c e N O V i P O J i z v e s t i o V S N O V i P O J d a j e v l a d a V . B r i t a n i j e deo
r a t n i h b r o d o v a b i v e J u g o s l a v i j e t o k o m f e b r u a r a p r e d a l a u M a l t i i z b e g l i k o j vladi
K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e ; da se preostali b r o d o v i d e l o m nalaze u o k v i r u saveznike
f l o t e , a d e l o m u B a r i j u i T a r a n t u p o d i t a l i j a n s k o m z a s t a v o m . I s t i e d a j e neizvesno
kada e o v i b r o d o v i biti p r e d a t i m o r n a r i c i N O V . I i trai i n s t r u k c i j e .

Pomonik ministra spoljnih poslova S A D i z j a v i o ambasadoru izbeglike vlade Kral j e v i n e J u g o s l a v i j e u V a i n g t o n u : v l a d a S A D p o m a g a e s v e o n e k o j i s e b o r e protiv

n e p r i j a t e l j a , a politiku s i t u a c i j u e reiti sam narod posle rata; u meuvremenu
ona p r i z n a j e s a m o k r a l j a i v l a d u u inostranstvu.

mart

V S N O V i P O J n a r e d i o G S N O V i P O z a H r v a t s k u : z b o g t e k e s i t u a c i j e u pogledu
i s h r a n e j e d i n i c a N O V J i s t a n o v n i t v a o s l o b o e n e t e r i t o r i j e u B o s n i , i z v r i t i prebac i v a n j e hrane iz S l a v o n i j e , p r e k o r. S a v e , u Bosnu; hranu e prihvatiti jedinice 5
udarnog korpusa N O V J .

x.

N K O J u p u t i o z a p a d n i m s a v e z n i c i m a z a h t e v : s t a v i t i e m b a r g o n a n o v a n a srodstva
j u g o s l o v e n s k e N a r o d n e b a n k e u i n o s t r a n s t v u , j e r i z b e g l i k a v l a d a K r a l j e v i n e Jugos l a v i j e b e z d u n o ih rasipa u line s v r h e , za p o m o e t n i c i m a D r a e M i h a i l o v i a i za
p r o p a g a n d u p r o t i v N O P - a . G o t o v o s v e b a n k e k o j e s u u v a l e j u g o s l o v e n s k u imovinu
prihvatile su zahtev N K O J - a .

mart

N K O J i VS N O V i P O J i m e n o v a l i j e d i n s t v e n u d e l e g a c i j u k o j a je imala zadatak da
s v l a d o m S S S R - a ispita m o g u n o s t p r i z n a n j a N K O J - a , o r g a n i z u j e p r i j e m m a t e r i j a l n e
p o m o i i rei p i t a n j e j u g o s l o v e n s k i h g r a a n a k o j i s u s e n a l a z i l i u S o v j e t s k o m Sav e z u k a o p r e b e g l i d o m o b r a n i ili z a r o b l j e n i p r i p a d n i c i v o j n i h f o r m a c i j a N D H .

P o v e r e n i t v o za
zemlje.

17. mart

096

izdao operacijsku zapovest za

ekonomsku

obnovu

NKOJ-a

izdalo

svim

uputstvo

zemaljskim

radu

na

obnovi

antifaistikim

veima

P o v e r e n i t v o za f i n a n s i j e N K O J - a uputilo
uputstvo o o r g a n i z a c i j i f i n a n s i j s k e slube.

U i t a l i j a n s k o j luci G a l i p o l i posada p r e k o o k e a n s k o g p a r o b r o d a
>Senga iz sastava
t r g o v a k e m o r n a r i c e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e o d l u i l a d a s e p r i k l j u i N O V Jugoslavije.

VS N O V i P O J uputio depeu GS N O V 1 PO za H r v a t s k u : trai da se za vazduhop l o v n i kurs u S S S R - u odabere, d o b r o v o l j n o . 80 n a j b o l j i h boraca, sa odlinom fizik o m k o n d i c i j o m , n e s t a r i j i h o d 2 2 g o d i n e , i d a s e o n i d o k r a j a m a r t a p r i k u p e u Stabu
5. udarnog korpusa N O V J .

1944. mart
18. marl

DOGAAJI OPSTEG K A R A K T E R A

'

marl 1944

U K l e s h a j m u admiral M i k l o Horti, pod j a k i m pritiskom v o d e T r e e g R a j h a A d o l f a

H i t l e r a , p r i s t a o na u l a z a k n e m a k i h t r u p a u M a a r s k u i o b r a z o v a n j e n o v e
vlade.
P o s e d a n j e s t r a t e k i v a n i h taaka o t p o e l o je 19. m a r t a a z a v r e n o 25. a p r i l a 1944.
godine.
U b l i z i n i K a s t v a j e d i n i c e O p e r a t i v n o g taba N O V i PO za I s t r u spasle 12 a m e r i k i h
a v i j a t i a r a , p a l i h i z tri a m e r i k a a v i o n a .

19. mart

U z n a k p r i z n a n j a za i z v a n r e d n e uspehe u N O B - u , n a r e d b o m v r h o v n o g k o m a n d a n t a
N O V i P O J Josipa Broza Tita, 6. d i v i z i j a N O V J proglaena proleterskom. Otada
nosi n a z i v : 6 . p r o l e t e r s k a d i v i z i j a N O V J N i k o l a T e s l a < .
V r h o v n i komandant N O V i P O J maral J u g o s l a v i j e Josip B r o z T i t o uputio 5. udarnoj
i 2. p r o l e t e r s k o j u d a r n o j d i v i z i j i e s t i t k u s l e d e e s a d r i n e : e s t i t a m na u s p e h e k o d
L i m a . Te d i v i z i j e su od 14. do 17. m a r t a uspeno f o r s i r a l e r. L i m u r e j o n u s. S e l i hovo Rudo.

G r u p a o f i c i r a v o j s k e i z b e g l i k e v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e , p r i v r e m e n o smetena
u logorima S v a j c a r s k e , potpisala d e k l a r a c i j u u k o j o j i z j a v l j u j e da se s t a v l j a pod
komandu marala J u g o s l a v i j e Josipa Broza Tita a od v a j c a r s k i h vlasti traila da
je od oficira v o j s k e izbeglike vlade K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e etniki orijentisanih
o d v o j e u z a s e b n e l o g o r e . P o r e d toga, oni s u o s u d i l i I z d a j n i k i r a d s v i h p r o t i v n a r o d n i h
elemenata u z e m l j i pod vodstvom Pavelia, Nedia, Rupnika, Drae Mihailovia i
drugih i odrekli se izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije, smatrajui da su A V N O J
i N ' K O J j e d i n i , od n a r o d a i z a b r a n i , z a k o n o d a v n i i i z v r n i o r g a n .
23. mart

Izvrni odbor N K O J - a izdao uputstvo Izvrnom odboru Z A V N O H - a : odmah pristupiti p r i p r e m a m a z a p r o i e n u s e t v u k o j u treba s p r o v e s t i p o d p a r o l o m : s v e z a p o b e d u .

I s t o v e t n a ili slina u p u t s t v a u p u e n a s u i z v r n i m o d b o r i m a o s t a l i h z e m a l j s k i h a n t i faistikih vea u Jugoslaviji.
V r h o v n i komandant N O V i P O J maral J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o saoptio Stabu
3. udarnog korpusa N O V J da z a b r a n j u j e r a s f o r m i r a n j e italijanske b r i g a d e i nared i o d a s e t o j b r i g a d i d a d e z a d a t a k k o j i o n a m o e i z v r i t i b e z n a r o i t e opasnosti.

24

mart

Savezniki savet za p r i m i r j e sa I t a l i j o m delimino reio zahtev N K O J - a stavivi na

raspolaganje N O V J samo pet m a n j i h plovnih jedinica jugoslovenske mornarice k o j e
je a p r i l a 1941. o d u z e l a I t a l i j a .

Predsednik v l a d e V. B r i t a n i j e Vinston Ceril p r i m i o kralja Petra II K a r a d o r d e v i a

i s a v e t o v a o ga da smeni v l a d u Boidara Puria i o b r a z u j e novu vladu, bez Drae
M i h a i l o v i a , k o j a e u p r e g o v o r i m a s N K O J - e m reiti j u g o s l o v e n s k i p r o b l e m i p i t a nje budueg ujedinjenja drave.

25. mart

VS N O V i P O J u p u t i o S t a b u m o r n a r i c e N O V J d i r e k t i v u : p r o c e n i t i m o g u n o s t da se
o d r i o . H v a r (na k o j i s u s n a g e N O V J i z v e l e d e s a n t i tih d a n a g a u g l a v n o m d r a l e
pod s v o j o m k o n t r o l o m ) , k a o i d a s e z a u z m u ostali otoci, u z j a e a n g a o v a n j e s a v e z nika.

26. mart

Po n a r e d b i VS N O V i P O J , od 13. i 15. k r a j i k e N O U b r i g a d e . U d a r n o g N O P o d r e d a
5 . u d a r n o g korpusa N O V J , Z m i j a n j s k o g , B a n j a l u k o g i P l j e v s k o g ( M r k o n j i k o g ) N O P
o d r e d a f o r m i r a n a 39. d i v i z i j a 5. u d a r n o g k o r p u s a N O V J .

V S N O V i P O J u p u t i o d i r e k t i v u S t a b u 3 . u d a r n o g k o r p u s a N O V J : o f i c i r i koji_ I z
d r u g e v o j s k e d o b r o v o l j n o p r e l a z e n a s t r a n u N O V i P O J m o g u s t a v i t i o z n a k e ina
t e k p o t o t o p o t v r d i V N O V i P O J , k o m e t r e b a d o s t a v l j a t i p r e d l o g e u t o m smislu

U El Khatatbi (kod K a i r a , u Egiptu) otpoeo rad T e n k o v s k e kole N O V J . f o r m i r a n e

u z p o m o v o j n i h vlasti V B r i t a n i j e . K r o z o v u k o l u j e p r o l o o k o 840
pripadnika
NOV i POJ

K r a l j P e t a r II K a r a d o r e v i , na k o n f e r e n c i j i za tampu, i z j a v i o da je v o l j a n da se s
rukovodstvom N O P - a u Jugoslaviji sporazume pod uslovom da N K O J i izbeglika
vlada K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e o b r a z u j u jedinstven ministarski savet

27. mart

K o n g r e s J u n i h S l o v e n a u L o n d o n u , p o v o d o m L r o g o d i n j i c e 27. m a r t a , p o s l a o p o zdravne telegrame prcdsedniku S A D Franklinu Ruzveltu, predsedniku vlade SSSR-a

Josifu Visarionoviu Staljinu i predsedniku v l a d e V. B r i t a n i j e Vinstonu Cerilu. sa
zahtevom da se N K O J smatra za jedinu zakonitu vladu Jugoslavije.

20. mart

Predsednik N K O J - a Josip Broz T i t o uputio pismo predsedniku U j e d i n j e n o g komiteta

A m e r i k a n a c a jugoslovenskog porekla u k o m e se u ime naroda J u g o s l a v i j e z a h v a l j u j e
na z a l a g a n j u n a e e m i g r a c i j e i p o z i t i v n o m r a d u t o g k o m i t e t a u k o r i s t N O P - a .

697

1944. mart

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A

'

marl

1944

Ministar spoljnih poslova T u r s k e obavestio poslanika izbeglike vlade K r a l j e v i n e

J u g o s l a v i j e u A n k a r i , I l i j u S u m e n k o v i a , da je, na z a h t e v N K O J - a , s t a v l j e n e m b a r g o
na j u g o s l o v e n s k u i m o v i n u u T u r s k o j .

U Kairu, izmeu predstavnika vazduhoplovstva N O V i P O J 1 predstavnika britanskog vazduhoplovstva, postignut konaan sporazum o pomoi saveznika u vazduhoplovnom materijalu 1 formiranju dve eskadrile vazduhoplovstva N O V i POJ

30.

mart

V r h o v n i tab N O V i P O J ( e k o n o m s k o o d e l j e n j e ) izdao uputstvo o organizaciji ekonomske slube u N O V i P O J : o d r e u j e se organizaciona struktura ustanova ekonomske slube (od VS N O V i P O J do ela i k o m a n d i mesta), n j i h o v sastav, nadlenost
i z a d a c i ; e k o n o m s k o o d e l j e n j e V S N O V i P O J s e s a s t o j i i z tri o d s e k a ( o p t e g , m a t e rijalnog i novanog).

JI.

mart

C K K P J u p u t i o i z D r v a r a d i r e k t i v n o p i s m o O b l a s n o m k o m i t e t u K P J z a Sandnk
o d o b r a v a dotadanji rad Oblasnog k o m i t e t a ; u k a z u j e na nepravilan stav Slaba 2
u d a r n o g k o r p u s a N O V J u o c e n i b o r b e n o s t i n a r o d a u S a n d a k u ; o s u u j e s t a v nekih
d r u g o v a i z C r n e G o r e u p i t a n j u p r i p a j a n j a S a n d a k a , i s t i u i d a j e A V N O J doneo
p r i n c i p i j e l n e o d l u k e a p o l o a j S a n d a k a e biti o n a k a v z a k a k a v s e i z j a s n e n j e g o v i
slobodno izabrani predstavnici: odobrava odluke Oblasnog komiteta o kanjavanju
nekih n j e g o v i h l a n o v a ; skree p a n j u na upornost i budnost pri o b n a v l j a n j u 1 uvr i v a n j u p a r t i j s k e o r g a n i z a c i j e u S a n d a k u ; s m a t r a d a p o s l e o f a n z i v e t r e b a celo
podruje Sandaka obuhvatiti partijskim i politikim radom i dejstvima manjih i
veih partizanskih jedinica.

I z D r v a r a C K K P J u p u t i o C K K P H d i r e k t i v n o p i s m o : d a j e u p u t s t v a o s a s t a v u partijskih elija u t a b o v i m a i nainu n j i h o v a rada, k a o i o radu s k a n d i d a t i m a : zamora zbog n e r e d o v n o g slanja izvetaja i z b o g g u b l j e n j a pote; o d o b r a v a upuivanje
l a n a C K K P H u D a l m a c i j u r a d i s p r o v o e n j a d i r e k t i v n o g p i s m a C K K P J upuenog
O b l a s n o m k o m i t e t u K P H z a D a l m a c i j u : o b a v e t a v a d a j e u j e d i n i c e 8 . korpusa
N O V J p o s l a t o 13 i n s t r u k t o r a , k o j i e o s t a t i na r a d u m e s e c i po d a n a . i da su u D a l m a c i j i p r e d u z e t e m e r e vet- d o sada d a l e r e z u l t a t e .

Izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije

1000 n a p o l e o n a u z l a t u 1 30.000 d o l a r a .

Mart

uputila

Drai

Mihailoviu

25.000.000 dinara.

U s . S r e d n j e m L o k o v e c u (kod N o v e Gorice), od i t a l i j a n s k o g partizanskog bataljona

T r i e s t i n a d ' a s a l t o . f o r m i r a n a b r i g a d a T r i e s t i n a d ' a s a l t o G a r i b a l d i , u s a s t a v u 30.
divizije NOVJ.
U V a i n g t o n s t i g l i p u k o v n i k S a j t s i k a p e t a n M e n s f i l d . p r e d s t a v n i c i S A D k o d Drae
M i h a i l o v i a . O n i s u v l a d i S A D p o d n e l i i z v e t a j o t o b o n j o j b o r b i e t n i k a p r o t i v nem a k i h v o j n i k a u S r b i j i i istonoj Bosni, a M e n s f i l d je predsodniku S A D Franklinu
R u z v e l t u u r u i o l i n o p i s m o D r a e M i h a i l o v i a u k o m e g a o v a j m o l i d a s e zaloi z n
etniki pokret u Jugoslaviji.

Mart

698

V a z d u h o p l o v n o l j u d s t v o N O V J p r e b a e n o p r e k o B r i n d i z i j a na a e r o d r o m Beninu (u
L i b i j i ) , g d e m u s e p r i d r u i l o 270 a v i j a t i a r a i z b e g l i k e v l a d e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e

U D r v a r u po n a r e e n j u V N O V i P O J f o r m i r a n a 1

ininjerijska brigada.

N K O J s e o b r a t i o n e k i m b a n k a m a u S A D . V . B r i t a n i j i i T u r s k o j s a z a h t e v o m d a bez
n j e g o v o g p r e t h o d n o g o d o b r e n j a ne v r e n i k a k v u transakciju sa g o t o v i n o m jugoslov e n s k e N a r o d n e banke, k o j o m j e d o tada raspolagala izbeglika vlada K r a l j e v i n e
Jugoslavije.

U I t a l i i l f o r m i r a n K o m i t e t n a c i o n a l n o g o s l o b o e n j a J u g o s l a v i j e . O n j e i m a o zadatak
da. p r e k o m r e e o d b o r a i p o v e r e n i k a N O P - a , u delu I t a l i j e o k u p i r a n o m od nemakih
v l a s t i p r o d i r e u k o n c e n t r a c i o n e l o g o r e i z a t v o r e , o s l o b a a i u N O V i P O J upuuje
j u g o s l o v e n s k e graane, prikuplja sredstva za p o m o j u g o s l o v e n s k i m i italijanskim
p a r t i z a n i m a u s e v e r n o , j I t a l i j i i iri i s t i n u o N O B - u O v a j k o m i t e t j e z a s v o j rad
bio o d g o v o r a n K o m i t e t u nacionalnog o s l o b o e n j a J u g o s l a v i j e u Inostranstvu. koji se
nalazio u Svajcarskoj.

U G r k o j , od J u g o s l o v e n a p r e b e g l i h iz n e m a k o g l o g o r a k o j i se n a l a z i o u blizini
S o l u n a f o r m i r a n J u g o s l o v e n s k i p a r t i z a n s k i o d r e d . O d r e d j e k r a j e m d e c e m b r a 194-1.
i m a o 169 b o r a c a .

G r o f K a r l o S f o r c a r a z r a d i o tezu o p r o b l e m u I s t r e i S l o v e n a k o g p r i m o r j a : predlae
da se Z a d a r . o. L a s t o v o i ostala d a l m a t i n s k a o s t r v a v r a t e J u g o s l a v i j i , da se formira
s l o b o d n a l u k a R i j e k a p o d s t a r a t e l j s t v o m i k o n t r o l o m U j e d i n j e n i h n a c i j a , d a Istra i
S l o v e n a k o p r i m o r j e i d a l j e ostanu pod vlau Italije.

U P a l e s t i n i o k o 300 v o j n i k a i z s a s t a v a g a r d i j s k o g b a t a l j o n a b i v e j u g o s l o v e n s k e v o j s k e i z j a s n i l o se, u p r k o s p r i t i s k u , z a p r e l a z n a s t r a n u N O V i P O J . V o j n i c i s u z a t i m
p r e b a e n i u j u g o s l o v e n s k i l o g o r u El S a t u (u E g i p t u ) .

1944. mart

BOSNA I H E R C E G O V I N A

mart 1944.

U G i b r a l t a r s k o j luci p o s a d a ' N a d e , r a t n o g b r o d a m o r n a r i c e K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e ,
demonstrativno manifestovala svoju pripadnost N O P - u za v r e m e posete kralja P e tra I I K a r a d o r e v i a .

BOSNA
1 . mart

HERCEGOVINA

M a n j i d e l o v i n e m a k e 369. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i e t n i k e G a t a k e b r i g a d e p o t i s n u l i
d e l o v e 11. h e r c e g o v a k e u d a r n e b r i g a d e i S e v e r n o h e r c e g o v a k o g N O P o d r e d a 2 9
udarne d i v i z i j e N O V J i Nikikog N O P odreda i zauzeli Gacko.

Jedinice 1. m u s l i m a n s k e b r i g a d e U n s k e o p e r a t i v n e g r u p e z a u z e l e Peigrad, poto su

s a v l a d a l e n e m a k u i u s t a k o - d o m o b r a n s k u posadu, nanevi j o j g u b i t k e od 10 m r t v i h
i 7 z a r o b l j e n i h i z a p l e n i v i 2 m i n o b a c a a , 4 p. m i t r a l j e z a , 4 a u t o m a t a , 10 p u a k a i
40.000 m e t a k a .

U Ribniku (kod K l j u a ) poeo

omladine*, organa U S A O B i H - a .

I
2. mart

^ H F
I

izlaziti

meseni

list

Rije

bosansko-hercegovake

U C a z i n s k o j k r a j i n i , po n a r e e n j u t a b a 4. k o r p u s a N O V J . od C a z i n s k o g .
kog, T r a k o g i B i h a k o g p a r t i z a n s k o g b a t a l j o n a f o r m i r a n a 2. muslimanska
Unske operativne grupe

Sturlibrigada

O j a a n a 10. h e r c e g o v a k a u d a r n a b r i g a d a 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J , p r i l i k o m n a p a d a
na Bileu, zauzela u t v r e n o s. L o g o r i prodrla u grad. Poto se g l a v n i n a e t n i k e Bil e k e b r i g a d e o d r a l a u u t v r e n i m z g r a d a m a u centru grada, n a p a d je sutradan u
svanue obustavljen.
Na l i n i j i s. K o p i
delovi nemake 7. SS
jiku udarnu brigadu
r a n j e n i h , a g u b i c i 9.

s. U r i j a s. G u v n a O t r u l j a ( i z m e u B u g o j n a i D. V a k u f a )
d i v i z i j e P r i n c E u g e n - ( j a i n e o k o 1500 v o j n i k a ) n a p a l i 9 . k r a 10. u d a r n e d i v i z i j e N O V J . N e p r i j a t e l j s k i g u b i c i : 115 m r t v i h i
brigade: 3 mrtva.

4. mart

N a putu B o s . N o v i P r i j e d o r d e l o v i 11. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 4 . u d a r n e d i v i z i j e
N O V J n a p a l i n e p r i j a t e l j s k u k o l o n u j a i n e 1000 v o j n i k a i n a n e l i j o j g u b i t k e o d o k o
100 m r t v i h i r a n j e n i h v o j n i k a i o k o 5 0 u b i j e n i h k o n j a . B r i g a d a j e i m a l a 1 4 m r t v i h
i 14 r a n j e n i h ' b o r a c a .

5. mart

U r e j o n u . st. D u b o a j (na p r u z i P r i j e d o r Bos. N o v i ) n e m a k e i u s t a k e j e d i n i c e

iz P r i j e d o r a napale 6. krajiku udarnu brigadu 4. udarne d i v i z i j e N O V J
Brigada
je. u j e d n o d n e v n o j borbi, nanela n e p r i j a t e l j u g u b i t k e od o k o 80 m r t v i h i ranjenih,
a ona je i m a l a 5 m r t v i h i 27 r a n j e n i h b o r a c a .

U s . C a d o v i n i (kod R o g a t i c e ) ustae I d o m o b r a n i , j a i n e j e d n o g b a t a l j o n a , iznenada

n a p a l i d e l o v e 19. b i r a n s k e u d a r n e b r i g a d e 27. u d a r n e d i v i z i j e N O V J i p o t i s l i i h d o
s. P a p r i c a . G u b i c i n e p r i j a t e l j a : o k o 25 m r t v i h . B r i g a d a je imala 7 m r t v i h i 10 r a njenih boraca.
U Bratuncu obnovljen Srebreniki

N O P odred

17.

udarne divizije

NOV.T

6 . mari

K o d . st. G r m l j a n a (na p r u z i H u m G a b e l a ) j e d a n b a t a l j o n J u n o h e r c e g o v a k o g
N O P o d r e d a 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J u n i t i o n e m a k i t r a n s p o r t n i v o j n i v o z a
t r a n s p o r t o v a n u j e d i n i c u razbio. R a n j e n o je 40 a p o g i n u l o 58 v o j n i k a iz 1. b a t a l j o n a
369. p u k a n e m a k e 369. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e .

S . mart

U rejon Kalinovika stigle dve brigade italijanske partizanske divizije Garibaldi.

Iz sastava 2. udarnog korpusa N O V J . N j i h je VS N O V i P O J dodelio 3. u d a r n o m
k o r p u s u N O V . T ( j e d n a je ula u s a s t a v 17 u d a r n e a d r u g a u s a s t a v 27. u d a r n e d i v i zije NOVJ).

9/10. mart

Na p r o s t o r i j i s. B i a n i s. R i z v a n o v i i s. H a m b a r i n e ( k o d P r i j e d o r a ) 6. k r a j i k a
udarna b r i g a d a , u s a d e j s t v u sa d v e m a e t a m a 8. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 4. u d a r n e
divizije N O V J , napala nemake i ustako-domobranske jedinice, te posle dvoasovne
borbe, nanevi im g u b i t k e od o k o 70 m r t v i h i 18 r a n j e n i h , o d b ^ i l a ih u P r i j e d o r
G u b i c i j e d i n i c a N O V J : 7 m r t v i h i 18 r a n j e n i h b o r a c a .

11. mart

U r e j o n u K a l i n o v i k F o a G o r a d e , po n a r e e n j u VS N O V i P O J , 27. u d a r n a
divizija 3. udarnog korpusa N O V J smenila 5. udarnu d i v i z i j u N O V J upuenu u Sandak radi p r i p r e m a za p r o d o r u S r b i j u

1 2 mart

U s . T u k o v i m a (kod P r i j e d o r a ) 2. bataljon 8. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 4. udarne d i v i zije N O V J napao miliciju i naneo j o j gubitke od oko 35 mrtvih. Gubici bataljona
7 ranjenih boraca.

699

1.944. mart

14. mart

BOSNA I H E R C E G O V I N A

mart 1944.

D e l o v i n e m a k e 7. SS d i v i z i j e P r i n c E u g e n (1. b a t a l j o n , k a z n e n a i o k l o p n a eta
14. p u k a i d i v i z i o n a r L i l j e r i j e ) , p o e l i e t v o r o d n e v n u a k c i j u ( ' F a j e r t o s ) u c i l j u o d b a civanja Junohercegovakog N O P odreda s komunikacije T r e b i n j e L j u b i n j e
S t o l a c . N e p r i j a t e l j j e z a u z e o L j u b i n j e . i z v r i o r e p r e s a l i j e p o s e l i m a i s p a l i o etiri sela
( Z a r k o v o , T u l j e , D r i j e n j a n e i V e l i a n e ) , a l i j e , 16. m a r t a o d b a e n u Stolac.

U s. F a t n i c i (kod B i l e e ) o d r a n a
Oblasna konferencija
S K O J - a za
Hercegovinu.
Delegati izabrani na brigadnim, odredskim i sreskim k o n f e r e n c i j a m a predstavljah
su 1.287 l a n o v a S K O J - a .

Iz B r k o g p r e m a s. C e l i u , po f o r s i r a n j u r. S a v e n e m a k a 13. SS d i v i z i j a
o t p o e l a n a p a d na 16. i 36. u d a r n u d i v i z i j u N O V J u i s t o n o j Bosni.

U n a s t u p a n j u ka S r b i j i , U d a r n a g r u p a d i v i z i j a (2. p r o l e t e r s k a i 5. u d a r n a d i v i z i j a
N O V J ) o t p o e l a f o r s i r a n j e r. L i m a u r e j o n u s. S e t i h o v o R u d o . P r o l a z p r e k o reku
z a v r e n je 17. m a r t a .

Handar

U K l j u u , n a i n i c i j a t i v u O b l a s n o g N O o d b o r a z a Bos. k r u j i n u , o d r a n a k o n f e r e n c i j a
p r e d s t a v n i k a o k r u n i h i s r e s k i h NO o d b o r a s terena Bos. k r a j i n e . B i l i su prisutni
p r e d s t a v n i c i P K KP.T z a B i H . Z A V N O B i H - a , O b l a s n o g k o m i t e t a K P J z a Bos. krajinu
i 5. u d a r n o g korpusa N O V J i 57 d e l e g a t a .
R a s p r a v l j a l o se o s p r o v o e n j u setveno
k a m p a n j e i o o r g a n i z a c i j i K o r p u s n e v o j n e oblasti 5. u d a r n o g korpusa N O V J .
14/15. mart

J.i. mart

esnaesta m u s l i m a n s k a udarna b r i g a d a po n a r e e n j u t a b a 3. u d a r n o g
korpusa
N O V J , izala iz s a s t a v a 17. u d a r n e d i v i z i j e i ula u s a s t a v 27. u d a r n e d i v i z i j o N O V J

Mart

d. p.

Na p o l o a j i m a B r e z o v o P o l j e Bos. R a a ( k o d B r k o g ) j e d i n i c e 16. u d a r n e d i v i z i j e
NOV.T v o d i l e o d b r a m b e n u b o r b u p r o t i v j e d i n i c a n e m a k e 13. S S d i v i z i j e
Handar
U toku dana n e p r i j a t e l j je p r o d r o u s. C e l i .

U C a z i n s k o j k r a j i n i , po n a r e e n j u t a b a 4. k o r p u s a N O V J , f o r m i r a n K r a j i k i (muslimanski) N O P odred Unske operativne grupe.

Po n a r e e n j u VS N O V i P O J od 8. f e b r u a r a , f o r m i r a n a
Vojna
oblast 5. udarnog
korpusa N O V J (pet o d s e k a . m o b i l i z a c i j s k i . e k o n o m s k i , s a o b r a a j n i , sanitetski i odsek
za z a t i t u n a r o d a )
U selima D r a g a l j e v c u , aavici i Zabru (kod B i j e l j i n e ) jedinice
d i v i z i j e H a n d a r z a k l a l e o k o 300 osoba, v e i n o m ena i dece.

16

mart

17. mart

15. mart

U K o n j i k o j upi ( k o d K o n j i c a ) , p r e r a s t a n j e m M o s t a r s k o g p a r t i z a n s k o g
f o r m i r a n M o s t a r s k i N O P o d r e d 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J , s a s t a v a : d v a

700

bataljona,
bataljona

Na o d s e k u s. C e l i s. D u b r a v i c e ( k o d B r k o g ) 36. udarna d i v i z i j a N O V J izvrila

u d a r u desni b o k n e m a k e 13. S S d i v i z i j e
H a n d a r . Z b o g t o g a j e p o p u s t i o pritisak
n e p r i j a t e l j a na d e l o v e 16. u d a r n e d i v i z i j e N O V J na p o l o a j i m a s. Z a g o n i . s. Zabre
i s. K o r a j .

P r v i b a t a l j o n 369. puka n e m a k e 369. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i e t n i k a T r e b i n j s k a brig a d a ( o k o 1000 v o j n i k a ) n a p a l i na Z u p c e ( k o d T r e b i n j a ) , a l i su p r o t i v n a p a d o m 12.

h e r c e g o v a k e u d a r n e b r i g a d e 29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J r a z b i j e n i i o d b a e n i u T r e b i n j e , uz g u b i t k e o 23 m r t v a .

Po f o r s i r a n j u r. S a v e , n e m a k a 13. SS d i v i z i j a H a n d a r o b r a z o v a l a mostobran na
l i n i j i B i j e l j i n a s. K o r a j s. C e l i B r k o . O v d e su je 16. i 36. udarna d i v i z i j a
N O V J z a d r a v a l e d o 12. a p r i l a .

mart

13. SS

J e d i n i c e n e m a k e 13. SS d i v i z i j o H a n d a r z a u z e l e B i j e l j i n u i J a n ju, o d a k l e se pov u k l e j e d i n i c e 16. i 36. u d a r n e d i v i z i j e N O V J .

20.

nemake

U r e j o n u s. Z a b r a (na putu B i j e l j i n a C e l i ) 2. v o j v o a n s k a u d a r n a brigada 16.

u d a r n e d i v i z i j e N O V J v o d i l a otru b o r b u p r o t i v d e l o v a n e m a k e 13. S S d i v i z i j o
H a n d a r iz s. K o r a j a i B i j e l j i n e i onemoguila im meusobno s p a j a n j e . Neprij a t e l j u s u n a n e t i g u b i c i o d o k o 120 m r t v i h . B r i g a d a j e l a k o d e i m a l a v e l i k e gubitke.

K o d s. K o r a j a ( b l i z u B r k o g ) I. v o j v o a n s k a udarna b r i g a d a 16. u d a r n e d i v i z i j e
N O V J i z v r i l a n a p a d na p o l o a j e j e d i n i c a n e m a k e 13. SS d i v i z i j e H a n d a r , ali ni
p o s l e n e k o l i k o u z a s t o p n i h j u r i a n i j e z a u z e l a s . K o r a j . N e p r i j a t e l j j e p r e t r p e o gubitke
od o k o 100 m r t v i h i r a n j e n i h . B r i g a d a je i m a l a 84 m r t v a , r a n j e n a i nestala borca.

Na p r u z i Bos. N o v i K o s t a j n i c a 11. k r a j i k a u d a r n a b r i g a d a 4. u d a r n e d i v i z i j e
N O V J unitila t e r e t n i v o z o d 4 5 v a g o n a . N e p r i j a t e l j j e p r e t r p e o g u b i t k e o d oko
37 m r t v i h i r a n j e n i h .

1.944. mart
21. mart

25. m a r t

2fi. mart

28. mart

29. mart

BOSNA I H E R C E G O V I N A

mart 1944.

Na p o l o a j i m a u s. T r n a v c i s. O d a k s. B j e l u i n e ( k o d V i e g r a d a ) n e m a k e
j e d i n i c e i elnici sa p r a v c a P r i b o j a napali 4. k r a j i k u udarnu brigadu 5. u d a r n e d i v i z i j e N O V J i p o t i s l i j e k a s . B i j e l o m B r d u , ali s u p r o t i v n a p a d o m 2 . p r o l e t e r s k e u d a r n e
b r i g a d e 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J s l i n i j e s. J a n j i i s. B i j e l o B r d o
s. L a n i t e z a u s t a v l j e n i i odbaeni ka s. S t r p c i m a . G u b i c i n e p r i j a t e l j a : o k o 50 i z b a e n i h iz s t r o j a , a j e d i n i c a N O V J : 26 m r t v i h i 13 r a n j e n i h b o r a c a .

Na pruzi izmeu s. O m a r s k e i K o z a r c a (kod P r i j e d o r a ) d e l o v i 8. k r a j i k e u d a r n e

b r i g a d e 4. u d a r n e d i v i z i j e N O V J unitili voz, nanevi n e p r i j a t e l j u g u b i t k e od o k o
20 m r t v i h i z a p l e n i v i 4. p. m i t r a l j e z a , 1 m i t r a l j e z i 1 t o p .

N a p r u z i B o s N o v i P r i j e d o r d e l o v i 11. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 4 . u d a r n e d i v i z i j e
N O V J unitili v o z od 8 v a g o n a i naneli
neprijatelju
g u b i t k e od o k o 40 m r t v i h i
ranjenih i 6 zarobljenih, a oni imali 3 m r t v a i 2 r a n j e n a borca.

U rejonu s. B r o n z a n o g M a j d a n a (kod B a n j e L u k e ) n e m a k e i ustake jedinice, posle

j e d n o d n e v n e b o r b e , u s p e l e d a o d b a c e S a n s k i N O P o d r e d i d a udu u selo. N e p r i j a t e l j s k i g u b i c i : 14 m r t v i h i 7 r a n j e n i h , a g u b i c i S a n s k o g N O P o d r e d a : 8 m r t v i h i 6
ranjenih boraca.

I z m e u Bos. K r u p e i s. G r m u e d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4
m i n i r a n j e m sruili o k l o p n i voz.

korpusa

D e l o v i 15. n i a j e v i k e b r i g a d e o d b i l i n a p a d
m i l i c i j e na s. D r i n j a u (kod Z v o r n i k a ) ,

Na pruzi Bos. N o v i Bos. K r u p a d i v e r z a n t s k a

grupa Podgrmekog N O P odreda
u n i t i l a t e r e t n i v o z od 6 v a g o n a i n a n e l a n e p r i j a t e l j u g u b i t k e od 5 m r t v i h 1 6 r a njenih.

Na p o d r u j u S a n . M o s t K l j u B a n j a L u k a . po n a r e e n j u S l a b a 5. u d a r n o g
korpusa N O V J , od Sanskog l Ribnikog N O P odreda formirana 15 krajika udarna
b r i g a d a 39. u d a r n e d i v i z i j e N O V J .

N a r e d b o m taba
Mrkonjiki N O P

5. udarnog
odred.

korpusa

oko

NOVJ

200 e t n i k a ,

Pljevski

NOP

ustau

odred

NOVJ

muslimanske

preimenovan

O t p o e l e t r o d n e v n e b o r b e na Z e g u l j i ( n a p u t u S t o l a c L j u b i n j e ) u k o j i m a su 11
hercegovaka udarna brigada i Junohercegovaki N O P odred 29
udarne divizije
N O V J s p r e i l i d e l o v e n e m a k e 369. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e ( d o d v a b a t a l j o n a p e a d i j e ,
divizion a r t i l j e r i j e i tenkovska eta), sa d e l o v i m a etnike
L j u b i n j s k e i Stolake
b r i g a d e da se iz Stoca p r o b i j u za T r e b i n j e i naneli im g u b i t k e od 65 m r t v i h .

U s. S l a t i n i ( k o d D. V a k u f a ) n e p r i j a t e l j je n a p a o na 1. b a t a l j o n 9. k r a j i k e u d a r n e
b r i g a d e 10. u d a r n e d i v i z i j e N O V J , b r i g a d n u b o l n i c u i S t a b b r i g a d e , a p o s l e e t v o r o asovne b o r b e p o v u k a o se u D. V a k u f . N e p r i j a t e l j s k i gubici: 76 m r t v i h i ranjenih,
a g u b i c i 1. b a t a l j o n a : 5 m r t v i h i 4 r a n j e n a .

U borbi protiv nemakih jedinica, poginuo zamenik komandanta bataljona 9

k e u d a r n e b r i g a d e 10. u d a r n e d i v i z i j e N O V J M i l o Z d e r o , n a r o d n i h e r o j

U desetoasovnoj

b o r b i na R i k a l u

(kod

Trebinja)

12.

hercegovaka

udarna

kraji-

brigada

29. u d a r n e d i v i z i j e N O V J o d b a c i l a 1 . b a t a l j o n 369. p u k a n e m a k e 369. l e g i o n a r s k e

d i v i z i j e i e t n i k u T r e b i n j s k u b r i g a d u ( 1 200 v o j n i k a ) , n a n e v i i m g u b i t k e o d 7 0
m r t v i h i r a n j e n i h . B r i g a d a je i m a l a 5 m r t v i h i 7 r a n j e n i h .

I z m e u s. B u e v i a B l a t n e i s. a a v i c e (na p r u z i B o s . N o v i B i h a ) d e l o v i 2.
d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4. korpusa N O V J m i n i r a n j e m sruili n e m a k i transportni
voz, unitivi l o k o m o t i v u i 7 v a g o n a .

Na oblasnoj konferenciji predstavnika

NO o d b o r za istonu Bosnu.

NO odbora

iz istone

Bosne izabran Oblasni

31. mart

Mart k.

K o d s. P e i i B r a t u n c a ( b l i z u S r e b r e n i c e ) 17. u d a r n a d i v i z i j a 3. u d a r n o g k o r p u s a N O V J
razbila e t n i k e k o j i su doli iz S r b i j e i odbacila ih p r e k o r. Drine.

Mart

Formiran

U Cazinskoj krajini, na inicijativu NO fronta, odrana

s k i h s t a r e i n a n a k o j o j s u o s u e n i z l o i n i ustaa.

Formiran

Na pruzi P r i j e d o r Bos. N o v i d e l o v i 6. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 4. u d a r n e d i v i z i j e
N O V J napali iz automatskog oruja n e p r i j a t e l j s k i v o z i prisilili ga da se vrati u P r i jedor. N e p r i j a t e l j je p r e t r p e o g u b i t k e od 12 m r t v i h i 8 r a n j e n i h .

Okruni

inicijativni

O N O odbor za

NO odbor za

Cazinsku

Romaniju.
konferencija

islamskih

ver-

krajinu.

701

1944. mart

CRNA GORA

P o odluci

C K K P H f o r m i r a n O K K P H z a Cazinsku

mart 1944
krajinu.

U s. H a m b a r i n a m a ( k o d P r i j e d o r a ) , u b o r b i
protiv
nemakih
jedinica,
poginuo
komandir ete iz 6. krajike udarne brigade 4. udarne d i v i z i j e N O V J C v i j o Kukolj,
narodni heroj. .
Na Okrunoj

konferenciji

u P r n j a v o r u izabran O N O odbor za okrug P r n j a v o r

U P r n j a v o r u o d r a n a k o n f e r e n c i j a sa p r e d s t a v n i c i m a p o l j s k i h i u k r a j i n s k i h m a n j i n a
u cilju osnivanja n j i h o v i h v o j n i k i h jedinica u sastavu N O V J .

CRNA
1

mart

3/4.

mart

mart

GORA

D v a b a t a l j o n a 2. d a l m a t i n s k e u d a r n e i j e d a n b a t a l j o n 6. c r n o g o r s k e u d a r n e b r i g a d e
P r i m o r s k e o p e r a t i v n e grupe 2. udarnog korpusa N O V J i jedan bataljon Nikikog
N O P o d r e d a n a p a l i n a G r a h o v o i s . D r a g a l j k o j e s u b r a n i l i n e m a k i v o j n i c i i elnici.
A l i G r a h o v o nisu z a u z e l i , j e r n a p a d n i j e b i o j e d n o v r e m e n i p o v e z a n ; s e m toga, u
toku b o r b e n e p r i j a t e l j u je s t i g l o p o j a a n j e iz Risna. P o g i n u l o je i r a n j e n o o k o 35
n e m a k i h v o j n i k a i z a r o b l j e n o je 17 e t n i k a .
D r u g a d a l m a t i n s k a u d a r n a b r i g a d a P r i m o r s k e o p e r a t i v n e g r u p e 2. u d a r n o g korpusa
N O V J , z a j e d n o s d e l o v i m a L o v e n s k o g i Z e t s k o g N O P o d r e d a i 1. b o k e l j s k i m batal j o n o m , n a p a l a , i r a z b i l a e t n i k e s n a g e ( o k o 4.600 v o j n i k a ) na p r o s t o r u Cevo, s.
U b l a . s . B a t e , o s l o b o d i v S i C e v o i p r e d e o s e v e r n o o d C e t i n j a . T o m p r i l i k o m j e poginulo 110. r a n j e n o o k o 130 i z a r o b l j e n o 85 e t n i k a , a z a p l e n j e n o 80 p u a k a , 3 p- mitral j e z a , 1 m i t r a l j e z i d r u g a o p r e m a . G u b i c i b r i g a d e i o d r e d a bili su 3 m r t v a i 7
ranjenih boraca

U r e j o n u P l j e v a l j a d e l o v i 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J v o d i l i b o r b u protiv
n e m a k i h i e t n i k i h snaga. N e p r i j a t e l j je i m a o 5 m r t v i h i o k o 22 r a n j e n a v o j n i k a .

6 . mari

K o d s . Z m i n j c a (blizu B i j e l o g P o l j a ) , p o s l e d v o a s o v n e b o r b e , B j e l o p o l j s k i N O P odred
p r i n u d i o m u s l i m a n s k u m i l i c i j u da se p o v u e na p o l o a j e K u r i l a , s. S t u b n o i s. Sip o v i c e ( k o d B i j e l o g P o l j a ) N e p r i j a t e l j j e i m a o 5 m r t v i h , a z a p l e n j e n o j e 1 2 puaka
I druga ratna oprema.

7. mart

marr

D r u g a d a l m a t i n s k a u d a r n a b r i g a d a i 2. b a t a l j o n 6. c r n o g o r s k e u d a r n e b r i g a d e P r i m o r s k e o p e r a t i v n e g r u p e 2. u d a r n o g k o r p u s a N O V J , z a j e d n o s 1. b o k e l j s k i m batal j o n o m i 2. b a t a l j o n o m N i k i k o g N O P o d r e d a , o t p o e l i n a p a d na G r a h o v o i s. D r a g a l j u k o m e su se n a l a z i l i d e l o v i 334. puka n e m a k e 181. p e a d i j s k e d i v i z i j e i B a n j s k o - v u e d o l s k a e t n i k a b r i g a d a . N a p a d k o j i j e t r a j a o d v a dana n i j e uspeo. Gubici

n e p r i j a t e l j a nisu p o z n a t i , d o k su j e d i n i c e 2. i ti. b r i g a d e i m a l e 5 m r t v i h i 11 ranjenih
boraca.

mart

Na p o l o a j i m a s. Z e n i c a s. S u m a n i s. L j u e s. P a u e ( k o d P l j e v a l j a ) 4. sand a k a b r i g a d a 37. u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a l a e t n i k e s n a g e i p o s l e vieasovne

b o r b e , z a u z e l a s v e n e p r i j a t e l j s k e p o l o a j e , i z u z e v s . L j u e k o j e j e b i l o u t v r e n o bunk e r i m a i d o b r o b r a n j e n o . e t n i c i su i m a l i 12 m r t v i h i r a n j e n i h . B r i g a d a n i j e imala
gubitaka.

11. mart

Na k o m u n i k a c i j i N i k i D a n i l o v g r a d o t p o e l e d v o d n e v n e o t r e b o r b e jedinica
c r n o g o r s k e u d a r n e b r i g a d e P r i m o r s k e o p e r a t i v n e g r u p e 2 . u d a r n o g korpusa N O V J
p r o t i v d e l o v a 363. p u k a n e m a k e 181. p e a d i j s k e d i v i z i j t i e t n i k a k o j i su teili da
o v l a d a j u k o m u n i k a c i j o m . P o g i n u l o je 37, z a r o b l j e n o 10 i r a n j e n o o k o 20 nemakih
v o j n i k a . Z a p l e n j e n o : 1 t o p 75 m m , v e i b r o j puaka, 1 p. m i t r a l j e z , k a o i m n o g o druge
o p r e m e . B r i g a d a je i m a l a 5 m r t v i h i 8 r a n j e n i h b o r a c a .

13/14.

mart

15. mart

702

Na k o m u n i k a c i j i R i j e k u C r n o j e v i a P o d g o r i c a ( s a d a : T i t o g r a d ) L o v e n s k i N O P odr e d n a p a o e t n i k e . B o r b a j e t r a j a l a tri d a n a .
etnici su pretrpeli
v e l i k e gubitke
O d r e d je i m a o 2 m r t v a i 2 r a n j e n a borca.

P r o s v e t n i odsek I z v r n o g o d b o r a Z A V N O - a C r n e G o r e i B o k e i z d a o s v i m sreskim
N O o d b o r i m a u p u t s t v o o radu k o l a , d o m o v a k u l t u r e b i b l i o t e k a i k u l t u r n o - u m e t nikih grupa.

U r e j o n u s. K o a n a ( k o d N i k i a ) 1. b a t a l j o n 6. c r n o g o r s k e u d a r n e b r i g a d e P r i m o r s k e
o p e r a t i v n e g r u p e n a p a o na o k o 200 a n d a r m a i e t n i k a . T o m p r i l i k o m su poginula 2
i z a r o b l j e n a 3 e l n i k a . Z a p l e n j e n j e m a n j i b r o j puaka, m u n i c i j e i d r u g a oprema.
P r i m o r s k a o p e r a t i v n a g r u p a 2. u d a r n o g k o r p u s a N O V J p o e l a d v o d n e v n i napad na
n e m a k e i e t n i k e s n a g e na p o l o a j i m a o k o G r a h o v a . U toku tih b o r b i n e p r i j a t e l j

1944. mart

HRVATSKA

mart 1944.

je o d b a e n u g r a d uz g u b i t k e od 15 m r t v i h 1 o k o 20 r a n j e n i h . Z a p l e n j e n je l p. m i t r a l j e z i n e t o m u n i c i j e . J e d i n i c e N O V J su i m a l e 2 m r t v a i 10 r a n j e n i h b o r a c a .

18 mart

O d l u k o m taba
N O P odred.

2.

udarnog

korpusa

NOVJ

rasformirani

Kolainski

Durmitorski

Tri bataljona druge dalmatinske udarne brigade P r i m o r s k e operativne grupe 2

udarnog korpusa N O V J oistila p r e d e o G r a h o v s k o p o l j e s. Z a g u l j B o j a n j e
b r d o s. G r a h o v a c od etnikih i n e m a k i h snaga. U o v o j a k c i j i n e p r i j a t e l j je
imao 5 m r t v i h i n e u t v r e n b r o j ranjenih. B r i g a d a je imala 2 ranjena borca.
Jedinice P r i m o r s k e o p e r a t i v n e g r u p e 2. udarnog korpusa N O V J p o n o v o zauzele s.
B o g e t i e 1 o v l a d a l e k o m u n i k a c i j o m D a n i l o v g r a d Niki. koju su branile n e m a k e
i etnike snage. U toj borbi n e p r i j a t e l j je i m a o 14 m r t v i h 1 v e l i k i b r o j ranjenih. U n i ten je 1 kamion, a z a p l e n j e n o je neto o r u j a i d r u g e opreme. P r i m o r s k a o p e r a t i v n a
grupa je imala 2 ranjena borca.

20. mart

O d l u k o m t a b a 2. u d a r n o g k o r p u s a N O V J f o r m i r a n D o p u n s k i b a t a l j o n , s a s t a v l j e n
od ljudstva iz r a s f o r m i r a n o g kolainskog i Durmitorskog N O P odreda i iz L o v e n skog, Nikikog, Z e t s k o g i K o m s k o g N O P odreda.

21. mart

D v a b a t a l j o n a 3. p r o l e t e r s k e ( s a n d a k e ) u d a r n e b r i g a d e 37. u d a r n e d i v i z i j e N O V J
i z z a s e d e n a p a l a k o d s . J a b u k e n e m a k u a u t o - k o l o n u o d 1 4 k a m i o n a k o j a j e ila
iz P l j e v a l j a u p r a v c u P r i j e p o l j a . U borbi, k o j a je v o e n a s k o r o ceo dan, n e p r i j a t e l j
je uspeo da se p r o b i j e ka P r i j e p o l j u . uz g u b i t k e od 43 v o j n i k a izbaena iz stroja,
a z a r o b l j e n i su I n e m a k i v o j n i k i 1 e t n i k . Z a p l e n j e n o je 13 puuka, 4 p i t o l j a i r a z n a
d r u g a o p r e m a . B a t a l j o n i su i m a l i 2 m r t v a i 9 r a n j e n i h b o r a c a .

24. mart

26. mart

t a b 2. u d a r n o g k o r p u s a NOV.T u p u t i o p r o g l a s VS
radnju u borbi protiv zajednikog neprijatelja.

28. mart

O t p o e l e d v o d n e v n e b o r b e jedinica 6. c r n o g o r s k e udarne b r i g a d e P r i m o r s k e o p e rativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J i delova L o v e n s k o g 1 Zetskog N O P odreda

p r o t i v j a k i h s n a g a n e m a k e 181. p e a d i j s k e d i v i z i j e ( o k o 2.000 v o j n i k a ) i e t n i k a
k o j e su napale od D a n i l o v g r a d a ka Nikiu. N e p r i j a t e l j je, uz g u b i t k e od 21 m r t v o g
i vie r a n j e n i h o v l a d a o k o m u n i k a c i j o m D a n i l o v g r a d Niki i du n j e uspostavio
o b e z b e d e n j a u selima- Stubici, Bogetiima, C e r o v u ,
Drenovtici,
Bogmiloviima,
Ritu i Zagaru.

28/29.

mart

30/31. mart

U r e j o n u s. J u g o v a ( k o d P l j e v a l j a ) d e l o v i 4. s a n d a k e b r i g a d e 37. u d a r n e d i v i z i j e
NOV.J n a p a l i e t n i k e i o d b a c i l i ih u p r a v c u P l j e v a l j a . P o g i n u l a su 3 a r a n j e n o je
o k o 20 e t n i k a . B r i g a d a je i m a l a 2 m r t v a i 14 r a n j e n i h b o r a c a .

N O V A l b a n i j e s p o z i v o m na sa

Na p r o s t o r i j i s e l a : P a r c i G r a d a c D r a e v i n a B e r i (na k o m u n i k a c i j i T i t o g r a d
C e t i n j e ) d e l o v i 2. d a l m a t i n s k e u d a r n e i 6. c r n o g o r s k e u d a r n e b r i g a d e P r i m o r s k e
o p e r a t i v n e g r u p e 2. udarnog korpusa N O V J , s d e l o v i m a L o v e n s k o g N O P odreda
n a p a l i i r a z b i l i e t n i k e i n e m a k e s n a g e ( o k o 1000 v o j n i k a ) i o d b a c i l i ih u P o d g o r i c u ( s a d a : T i t o g r a d ) . P o g i n u l o 26 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a i o f i c i r a , a z a r o b l j e n o 100
e t n i k a . G u b i c i j e d i n i c a N O V i P O J : 1 m r t a v i 10 r a n j e n i h b o r a c a .

U r e j o n u K u a , P i p e r i B j e l o p a v l i a 7. c r n o g o r s k a u d a r n a b r i g a d a 3. u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a l a na e t n i k e i n a n e l a im g u b i t k e od 12 m r t v i h i 4 r a n j e n a , a ona
je imala 2 r a n j e n a borca.

HRVATSKA
/ . mart

K o d s.
delova
NOVJ.

Slobodne
V l a s t i ( b l i z u a k o v a ) p o n a r e e n j u t a b a 6. k o r p u s a N O V J , od
D i l j s k o g 1 P o e k o g N O P o d r e d a f o r m i r a n a O s j e k a b r i g a d a 12. d i v i z i j e

e t i r i e t n i k e b r i g a d e i d e l o v i 891. p u k a n e m a k e 264. p e a d i j s k e d i v i z i j e iz s.
M o k r o g P o l j a , s. K i s t a n j a , s. evrsaka, B e n k o v c a i O b r o v c a otpoeli napad protiv
6 . d a l m a t i n s k e b r i g a d e 19. d i v i z i j e N O V J i g r u p e s e v e r n o d a l m a t i n s k i h N O P o d r e d a
u B u k o v i c i . U t r o d n e v n i m b o r b a m a n e p r i j a t e l j je z a d r a n na l i n i j i s. M e d v i e
s. P a r i s. E r v e n i k , a z a t i m , 4. m a r t a , p r o t i v n a p a d i m a p r i n u e n na p o v l a e n j e
u polazne rejone.

O j a a n i 31. ustaki b a t a l j o n iz P e r u i a i s. L i k o g O s i k a n a p a o j e d i n i c e 7. d a l m a t i n s k e b r i g a d e 19. d i v i z i j e N O V J u s . i r o k o j K u l i i n a p o l o a j u L i p o v a g l a v a , t e i h

posle sedmoasovne borbe odbacio s pomenutih poloaja.

7 03

1944. mart

HRVATSKA

2. viari

mart 1944.

I z m e u Z a g r e b a i K a r l o v c a d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4. korpusa N O V J
m i n i r a n j e m sruili elezniku prugu i nemaki transportni voz, unitivi lokomotivu
i vie vagona.

D e l o v i 15. k o r p u s a N O V J
- d o m o b r a n s k e snage.

zauzeli

Feriance

(kod

Naica)

koje

su

branile

ustako-

e t v r t i b a t a l j o n 3. b r i g a d e 13. d i v i z i j e N O V J i 1. b a t a l j o n 2.
N O V J o d b i l i n a p a d 19. u s t a k o g b a t a l j o n a i z O t o c a k a U m u .

b r i g a d e 35.

divizije

K o d . st. H e r c e g o v a c ( n a p r u z i B j e l o v a r G a r e n i c a )
b a t a l j o n a 10. k o r p u s a N O V J m i n i r a n j e m s r u i l e p r u g u i
lokomotivu i 4 vagona i otetivi 5 vagona.

Iz N o v o g , S e n j a , s. A l a n a i s. K r i p o l j a d e l o v i 84(5. i 847. p u k a n e m a k e 392. legio n a r s k e d i v i z i j e o t p o e l i n a p a d u c i l j u p r o d o r a k a p l . R i t a v c u i u n i t e n j a skladita

z a s n a b d e v a n j e 13. d i v i z i j e N O V J u t o m r e j o n u . U d v o d n e v n i m b o r b a m a jedinice
13. d i v i z i j e N O V J o d b i l e s u n a p a d e i p r i n u d i l e n e p r i j a t e l j a n a p o v l a e n j e .

D e l o v i 9. ustakog b a t a l j o n a zaposeli o.
-obalskog sektora Mornarice N O V J .

Saveznika avijacija
motorna jedrenjaka.

P o n a r e e n j u G l a v n o g t a b a N O V i P O z a H r v a t s k u , 1 s l e d e a v o j n a p o d r u j a s teritorije v o j n e oblasti 6. korpusa N O V J promenila n a z i v e : P s u n j s k o u Novogradiko. B i l o g o r s k o u V i r o v i t i k o , P a p u k o - k r n d i j s k o u S l a t i n s k o i D i l j s k o u Brodsko.

D e l o v i 1. puka P a v e l i e v e g a r d i j s k e b r i g a d e iz L u b r c g a i tri n e m a k e kolone iz

K r i e v a c a n a p a l i j e d i n i c e 32. d i v i z i j e 111. k o r p u s a N O V J n a s e v e r o i s t o n i m padinama
K a l n i k a . D i v i z i j a se, p o s l e d v o d n e v n i h b o r b i p r s a u p r s a . p r e b a c i l a n a prostoriju
Bilo-gore.

K o d s. R o v i a ( n a p r u z i B j e l o v a r K r i e v c i ) j e d i n i c e 2. b r i g a d e 33. d i v i z i j e i 3
d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 10. k o r p u s a N O V J m i n i r a n j e m p r u g e s r u i l e u s t a k o - d o m o branski transportni voz, unitivi l o k o m o t i v u i 3 v a g o n a . S a o b r a a j je obustavljen
50 a s o v a .

J e d i n i c e 1. b a t a l j o n a 846. p u k a n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e , p o s l e
3. udarnom b r i g a d o m 8. d i v i z i j e N O V J , zauzele s. T o b o l i (kod Plakog).

I z m e u s . P e r k o v i a i T r o g i r a e t i r i n e m a k a b a t a l j o n a ( i z n e m a k e 264. peadijske
d i v i z i j e i 92. m o t o r i z o v a n o g p u k a ) iz S i n j a i D r n i a , s n e m a k o - u s t a k i m posadama
iz s. P r i m o t e n a , s. R o g o z n i c e . s. M a r i n e i T r o g i r a , i z n e n a d a n a p a l i 8. dalmatinsku
b r i g a d u 20, d i v i z i j e N O V J i S i b e n s k o - t r o g i r s k i N O P o d r e d , r a z b i l i i h i odbacili
p r e k o pl. M o s e a k a pl. D i n a r i .

Iz P a k r a c a d e l o v i d o m o b r a n s k o g 4. i 8. b r d s k o g p u k a u p a l i na p r o s t o r i j u L i p i k
s. Subocki G r a d s. K o v a e v a c da je oiste od partizana, ali ih je odbacio 1
bataljon Posavskog N O P odreda Zapadne grupe N O P odreda 6. korpusa N O V J

K o d s . D r a g a n i a ( i z m e u Z a g r e b a i K a r l o v c a ) d e l o v i 2 . d i v e r z a n t s k o g bataljona
4. korpusa N O V J poruili prugu na 24 mesta, zbog ega je s a o b r a a j obustavljen
48 a s o v a .

3. mart

4. mart

4/5.

mart

5. mart

Split

U s . Zdenini (kod Jastrebarskog) 1

d e l o v e n e m a k e 1. kozake konjike
prijatelju stiglo pojaanje, jedinicama
t o j b o r b i o n e su i m a l e 7 m r t v i h i 23

diverzantskog
v o z , unitivi

P a g k o j e su b r a n i l e j e d i n i c e 2.

luci

potopila

nemaki

pomorsko-

parobrod

borbi

sa

i 2 . u d a r n a b r i g a d a 8 . d i v i z i j e N O V J napale
d i v i z i j e . P o s l e p e t o a s o v n e b o r b e , k a d a j e ne8. d i v i z i j e N O V J n a r e e n o je da se povuku. U
ranjena borca.

U s . Hrau (kod K a r l o v c a ) , po n a r e e n j u taba 4. korpusa N O V J , ud boraca Karlovakog N O P odreda formirana Karlovaka brigada 8. divizije N O V J .

D e l o v i n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i 33. u s t a k o g b a t a l j o n a o t p o e l i e t v o r o d n e v n i n a p a d iz s. M o d r u a , s. J o s i p d o l a i s. T o b o l i a na j e d i n i c e 3. u d a r n e b r i g a d e 8.
d i v i z i j e N O V J i d e l o v e P l a a n s k o g i K o r d u n a k o g N O P o d r e d a u P l a a n s k o j dolini
U t i m borbama n e p r i j a t e l j je o v l a d a o Plaanskom dolinom, pretrpevi gubitke od
o k o 200 v o j n i k a i z b a e n i h i z s t r o j a , d o k s u j e d i n i c e 3 . u d a r n e b r i g a d e i m a l e 2 1
m r t v o g i 45 r a n j e n i h b o r a c a ,

J e d i n i c e N O b r i g a d e F r a n j o O g u l i n a c S e l j o n a p a l e d e l o v e n e m a k e 1 . kozake
k o n j i k e d i v i z i j e ( o k o 600 v o j n i k a ) u s . B r e z o v i c i i s . G o l o m B r e g u ( k o d Zagreba),
ali su se posle p e t o a s o v n e b o r b e p o v u k l e .
1

704

bombardovala

j e d i n i c e 3.
transportni

To nareenje Je Stab 0. korpusa NOVJ prenuo tek ili

maja 1IM4

godine

1944. mart

HRVATSKA

mart 1944.

Trei bataljon Omladinske brigade

Joa V l a h o v i
zauzeo domobransko
uporite
u s. H o r v a t i m a ( k o d Z a g r e b a ) , z a r o b i o 15 d o m o b r a n a i 1 o f i c i r a , z a p l e n i o 35 p u a k a ,
2 p. m i t r a l j e z a , 10.000 m e t a k a . 25 b o m b i i d r u g u o p r e m u , te p o r u i o e l e z n i k u
stanicu sa staninim u r e a j i m a i s v e b u n k e r e o k o nje. S a o b r a a j je o b u s t a v l j e n 5
dana.

J e d i n i c e n e m a k e 264. p e a d i j s k e d i v i z i j e o t p o e l e h a p e n j e s i m p a t i z e r a N O P - a i z
sel: Sratoka. P r g o m e t a , G. i D. Segete. Vinia i M a r i n e Ikod T r o g i r a ) . Do 7. marta
u h a p e n o je 300 l j u d i i s p r o v e d e n o u l o g o r u S p l i t u .

5/6. mart

J e d i n i c e B r o d s k e b r i g a d e 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a l e n e m a k e d e l o v e
P e l i u ( k o d V i r o v i t i c e ) , ali s u s e p o s l e k r a e b o r b e p o v u k l e p r e m a s . P o p o l a n i .

6 . mart

U srezu P o d r a v . S l a t i n a f o r m i r a n i novi seoski NO o d b o r i :

Bukovica, a u s. V r a n j o e v e u f o r m i r a n optinski NO odbor.

6/7. mart

K o d s. D. B a u g e ( b l i z u P e t r i n j e ) j e d i n i c e 2. u d a r n e b r i g a d e 7 U d a r n e d i v i z i j e N O V . 7
n a p a l e d e l o v e n e m a k e 1 . b r d s k e d i v i z i j e , ali s u s e p o s l e k r a e b o r b e , u k o j o j s u
imale 5 m r t v i h . 5 r a n j e n i h i 3 nestala borca, m o r a l e povui, nanevi n e p r i j a t e l j u g u bitke od 46 m r t v i h v o j n i k a .

7 . mart

N a o s n o v u n a r e d b e V r h o v n o g t a b a N O V i P O J o d 8 . f e b r u a r a 1944. g o d i n o , G l a v n i
tab N O V i PO za H r v a t s k u izdao naredbu o r e o r g a n i z a c i j i t a b o v a korpusa. Po n j o j
je predvieno da tab s a i n j a v a j u : komandant, politiki komesar, z a m e n i k k o m a n danta, naelnik taba i p o m o n i k naelnika taba. Poroti toga, tab ima o p e r a t i v n i
deo (odseci: operativni, za vezu. o b a v e t a j n i . za n a o r u a n j e intendantura, sanitet
i v o j n i sud) i korpusnu v o j n u oblast (odseci: za mobilizaciju, za saobraaj, e k o n o m ski. s a n i t e t s k i , z a z a t i t u n a r o d a i o b l a s n i v o j n i sud).

|HH~

^ ^ B r

Miljevci,

Saevo

s.

D.

marf

8/9. mart

K o d luke G r a d a c (u N e r e t v a n s k o m kanalu)
nemaki motorni j e d r e n j a k od 80 tona.

9 . mart

K o d s . P i v n i c e ( b l i z u V i r o v i t i c e ) j e d i n i c e 17. u d a r n e b r i g a d e
N O V J n a p a l e n e m a k u k o l o n u j a i n e 200 v o j n i k a , r a z b i l e j e i
e n j e u p r a v c u s. S u h o p o l j a .

K o d u m e D o l n j a d o l c a 1 . i 3 . b a t a l j o n O s j e k e b r i g a d e 12. d i v i z i j o N O V J n a p a l i d e love domobranskog 2. biciklistikog bataljona iz Slav. Broda. Posle tlvoasovne borbe,
ti toku k o j e su n e p r i j a t e l j u pristigla p o j a a n j a iz S l a v . B r o d a , b a t a l j o n i su se p o v u k l i .

U Neretvanskom kanalu dva britanska lorpedna amca zabunom potopila patrolni

amac PC 59 iz Vike flotile 4. pomorsko-ohalskog sektora Mornarice N O V J .

U s. S r p s k o j K a p e l i ( k o d a z m e ) 9 n e m a k i h a v i o n a b o m b a r d o v a l i 2. b r i g a d u 33.
d i v i z i j e N O V J na p o l o a j i m a i naneli j o j g u b i t k e od 12 m r t v i h i 13 r a n j e n i h b o raca.

U r e j o n u s, V u k m a n i a ( k o d K a r l o v c a ) dolovi 1. bataljona K o r d u n a k o g N O P o d r e d a
o d b i l i n a p a d d e l o v a 10. u s t a k o g b a t a l j o n a i p r i n u d i l i i h n a p o v l a e n j e u p r a v c u
s. V u k m a n i a .

10. mart

I z S u a k a d e l o v i 138. p u k a n e m a k e 188. r e z e r v n e d i v i z i j e o t p o e l i n a p a d u c i l j u
z a u z i m a n j a s. Z l o b i n a , s. P l a s a i s, H r e l j i n a . U t r o d n e v n i m b o r b a m a n e p r i j a t e l j je
p o t i s n u o 2 . b r i g a d u i 2 . N O P o d r e d 13. d i v i z i j e N O V J 1 z a u z e o pomenut.a m e s t a .

U B a n i j i i z a a o p r v i b r o j lista
Baniju.
10 II.

11 mart

mart

-Jedinstva

britanske

motorne

torpiljarke

unitile

28. u d a r n e d i v i z i j e
prinudile na p o v l a -

organa N a r o d n o o s l o b o d i l a k o g f r o n t a za

K o d p o l u o s t r v a P e l j e c a b r i t a n s k i r a t n i b r o d o v i p o t o p i l i n e m a k i b r o d . Od 60 v o j n i k a
koji su se nalazili na brodu z a r o b l j e n o je oko 30 a ostatak je potonuo sa brodom.
P o n a r e e n j u G S N O V i P O za H r v a t s k u f o r m i r a n a V o j n a oblast 8 korpusa N O V J
(odseci: za m o b i l i z a c i j u , za s a o b r a a j , e k o n o m s k i , sanitetski za zatitu n a r o d a i o b l a sni v o j n i sud).

K o d s . T r n j a n a ( b l i z u S l a v . B r o d a ) j e d i n i c e O s j e k e b r i g a d e 12. d i v i z i j e N O V J n a p a l e
n e m a k u kolonu, ali se p o s l e j e d n o a s o v n e b o r b e p o v u k l e u p r a v c u s. K l o k o e v i k a
i s. V r h o v i n a .

K o d s . D o n j a r e (na k o m u n i k a c i j i K r i e v c i K o p r i v n i c a ) d e l o v i 2 . b r i g a d e
Matija
G u b e c 32. d i v i z i j e N O V J n a p a l i , i z z a s e d e , n e m a k u k o l o n u j a i n o o k o 1000 v o j n i k a ,
o d k o j i h j e o k o 120 i z b a e n o i z s t r o j a .

705

1944. mart

HRVATSKA

mart 1944.

Jedinice Zumberakog N O P odreda napale domobranske snage u selima: Greguriu

Bregu, Cerju, T e r h a j u , Poljanici, Pleivici i P r i l i p j u (kod Jastrebarskog) i nanele im
g u b i t k e od 50 m r t v i h i r a n j e n i h v o j n i k a , uz s o p s t v e n e g u b i t k e od 11 m r t v i h i 15 r a njenih boraca.

I z m e u s. L u k e i s. V. T r g o v i t a (na p r u z i Z a g r e b s. Z a b o k ) 3. b a t a l j o n Z a g o r s k o g
N O P odreda napao putniki voz koji je prevozio nemake v o j n i k e i domobrane. P o g i n u l o 40, u t o p i l o se u r. K r a p i n i 25 a z a r o b l j e n o 97 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a . Z a p l e njeno je mnogo ratnog materijala.

12. mart

K o d s. G r a e n i c e (na p r u z i Z a g r e b B a n o v a J a r u g a ) d e l o v i 3. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 10. korpusa N O V J m i n i r a n j e m sruili t e r e t n i v o z , u n i t i v i l o k o m o t i v u i 14

vagona.

K o d s. B o r o j e v i a ( b l i z u K o s t a j n i c e ) , u b o r b i p r o t i v ustaa, p o g i n u o k o m a n d a n t
1. u d a r n e brigade V a s i l j G a e a 7. udarne d i v i z i j e N O V J R a d e M i l o j e v i , narodni
heroj.

J e d i n i c e 8. d i v i z i j e N O V J o t p o e l e e t v o r o d n e v n i n a p a d na 1. i 2. b a t a l j o n 846. puka
n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i 33. ustaki b a t a l j o n na p r o s t o r i j i s. P l a k i
s. T o b o l i s. T o u n j s. J o s i p d o l , s c i l j e m da im n a n e s u to v e e g u b i t k e , s p r e e
i m p l j a k u i p a l j e n j e sela i i z b a c e i h i z P l a a n s k e d o l i n e . N e p r i j a t e l j j e p r c t r p e o
v e l i k e g u b i t k e : 240 m r t v i h . 230 r a n j e n i h i 20 z a r o b l j e n i h v o j n i k a . P l e n : 5 m i t r a l j e z a ,
8 a u t o m a t a , 70 p u a k a , 11 000 m e t a k a . 2 m i n o b a c a a sa 170 m i n a , k o m o r a j e d n o g
b a t a l j o n a , 35 k o n j a i d r u g a o p r e m a . J e d i n i c e 8. d i v i z i j e N O V J i m a l e su 45 m r t v i h ,
157 r a n j e n i h i 7 n e s t a l i h b o r a c a .

Po nareenju taba 8. korpusa N O V J rasformirana

otokog vojnog podruja.

Na putu s. P r o k i k e B r i n j e 3. b a t a l j o n 1. u d a r n e b r i g a d e 13. d i v i z i j e N O V J unitio

j e d n u m a n j u k o l o n u i z n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e .

12/13. mart

K o d o. V r g a d e saveznike t o r p i l j a r k e potopile motorni j e d r e n j a k

p o s a d e , 11 n e m a k i h m o r n a r a se u d a v i l o a 1 m o r n a r je z a r o b l j e n .

13. mart

K o d s. S a p a c a ( b l i z u S l a v . B r o d a ) j e d i n i c e O s j e k e b r i g a d e 12. d i v i z i j e N O V J i j e d n a
eta 1. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 6. k o r p u s a N O V J s r u i l e n e m a k i t r a n s p o r t n i v o z
i u n i t i l e 2 l o k o m o t i v e i 6 v a g o n a . P o g i n u l a 22 a r a n j e n o 27 n e m a k i h v o j n i k a .
Z a p l e n j e n o : 1 m i t r a l j e z , 75 p u a k a , 3 a u t o m a t a , o k o 130.000 m e t a k a 212 m i n a za m i n o baca i drugi ratni m a t e r i j a l .

J e d i n i c e 4 . b r i g a d e 7 . u d a r n e d i v i z i j e N O V J p o s l e k r a e b o r b e z a u z e l o ustako u p o r i t e u s. G l i n s k o N o v o S e l o ( k o d G l i n e ) , iz k o g a su se ustae p o v u k l e u p r a v c u
s. G o r e .

K o d D. M i h o l j c a jedinice P o d r a v s k o g bataljona O s j e k o g N O P odreda i 1. diverz a n t s k o g b a t a l j o n a 6. k o r p u s a N O V J n a p a l e o k l o p n i v o z . P o g i n u l o je 15 ustaa i 3

e l e z n i a r a , a unitena je l o k o m o t i v a i 1 v a g o n . Z a p l e n j e n o j 10 puaka i 1
p. m i t r a l j e z .

13/14.

mart

Komanda Severnodalmatinskog

Romilda.

Od

J e d i n i c e 1. N O P o d r e d a i 2. b r i g a d e 13. d i v i z i j e N O V J n a p a l e i z a u z e l e s. G o m i r j e .
P o s a d a ( o k o 100 n e m a k i h v o j n i k a i 30 e t n i k a ) , uz m a n j e g u b i t k e , p o v u k l a se u
Ogulin.
U u m i u t i c i k o d s. O b o r o v a ( b l i z u Z a g r e b a ) , u b o r b i p r o t i v n e m a k i h v o j n i k a ,
p o g i n u o s e k r e t a r O b l a s n o g k o m i t e t a S K O J - a z a S l a v o n i j u S t j e p a n S e k u l i Jucko,
narodni heroj.

14. mart

Po n a r e e n j u G l a v n o g taba N O V i PO za H r v a t s k u , od B j e l o v a i - s k o g , M o s l a v a k o g
i P o s a v s k o g N O P o d r e d a f o r m i r a n a Istona g r u p a N O P o d r e d a 10. k o r p u s a N O V J .

I z m e u s. H e r c e g o v c a i s. L a d i s l a v a ( k o d B j e l o v a r a ) j e d i n i c e 3. b a t a l j o n a 1. b r i g a d e
33. d i v i z i j e N O V J n a p a l e iz z a s e d e 9. etu d o m o b r a n s k o g 1. b r d s k o g puka. P o s l e
k r a e b o r b e n e p r i j a t e l j se p o v u k a o u s. H e r c e g o v a c . P o g i n u l o je 9, r a n j e n o 16 a
z a r o b l j e n o 7 d o m o b r a n s k i h v o j n i k a . Z a p l e n j e n a su 2 p. m i t r a l j e z a , 32 p u k e i 5
pitolja.

15. mart

K o d s. S p i i - B u k o v i c e ( b l i z u V i r o v i t i c e ) d e l o v i B i l o g o r s k o g N O P o d r e d a napali iz
z a s e d e n e m a k u k o l o n u j a i n e o k o 400 v o j n i k a . U b o r b i j e i z b a e n o i z s t r o j a oko
60 n e m a k i h v o j n i k a , a o t e e n i su 1 tenk, 1 o k l o p n i i 1 p u t n i k i a u t o m o b i l .

Mart s.

P o n a r e e n j u G l a v n o g taba N O V i P O z a H r v a t s k u f o r m i r a n a V o j n a o b l a s t 11. k o r pusa N O V J .

1944. mart
16. mart

HRVATSKA

K o d s . M i o k o v i e v a ( b l i z u D a r u v a r a ) j e d i n i c e B r o d s k e b r i g a d e 28. u d a r n e d i v i z i j e
N O V J napale iz zasede nemaku m o t o r i z o v a n u kolonu, koja je ipak utpela da prodre u pravcu Virovitice.

17. man

18. mart

mart 1944.

I z m e u s. V. G o r i c e i s. M r a c l t n a (na p r u z i Z a g r e b S i s a k ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g
b a t a l j o n a 4 . korpusa N O V J m i n i r a n j e m sruili putniki v o z k o j i j e p r e v o z i o n e m a k e
v o j n i k e i u s t a e i u n i t i l i l o k o m o t i v u i 3 v a g o n a . P o g i n u l a su 24 n e m a k a v o j n i k a
i n e k o l i k o ustaa, a v e i b r o j j e r a n j e n .

N a r e d b o m GS N O V
tehniki odseci.

PO

za

Hrvatsku

pri

korpusnim

vojnim

oblastima

formirani

I z m e u s. A n d r i j e v a c a i s. S t a r o g T o p o l j a (na pruzi V i n k o v c i N o v a G r a d i k a ) j e d i n i c e 18. b r i g a d e 12. d i v i z i j e N O V J u n i t i l e 2 l o k o m o t i v e a z a p a l i l e 60

vagona, 2
c i s t e r n e i 6 v a g o n a sa a r t i l j e r i j s k o m i o s t a l o m m u n i c i j o m .

Svilajsko-moseki N O P odred zauzeo s. R a m l j a n e (kod Sinja).

uz m a n j e gubitke, p o v u k l i su se ka Sinju.

I z m e u s. S a p j a n a i s. S t a r a d a ( n a p u t u T r s t R i j e k a )
b a t a l j o n unitio d v a n e m a k a automobila s v o j n i c i m a .

U L a s t o v s k o m k a n a l u tri n e m a k a b r o d a n a p a l a i
iz 4. pomorsko-obalskog sektora Mornarice N O V J .

potopila

2.

Branioci,

istarski

naoruani

80

ustaa,

partizanski
brod

NB

K o d s. B r l j a n i c e i s. R o g o a ( b l i z u a z m e ) j e d i n i c e 1. b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J
n a p a l e d e l o v e d o m o b r a n s k e 1. b r d s k e b r i g a d e iz K u t i n e , G a r e n i c e i s. P o l j a n e i
posle krae b o r b e odbacile ih u polazne garnizone.

K o d s . M o d r i n o g S e l a ( b l i z u B e n k o v c a ) 2 . b a t a l j o n 5 . d a l m a t i n s k e b r i g a d e 19. d i v i z i j e N O V J napao nemaku motorizovanu kolonu, iz k o j e je poginulo 30 v o j n i k a

a oteeno 6 kamiona.

K o d s. K e s t e n j a k a (blizu O g u l i n a ) 2. i 3. b a t a l j o n K o r d u n a k o g N O P odreda napali

i z z a s e d e d e l o v e n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i 5 . u s t a k o g b a t a l j o n a , n a n e l i
im v e l i k e g u b i t k e i posle e t v o r o a s o v n e b o r b e prinudili ih na p o v l a e n j e u pravcu
s. S i e i s. C e r o v c a .

K o d u v a l e L u i n a (na o . M o l a t u ) p o m o r s k e s n a g e 2 . p o m o r s k o - o b a l s k o g s e k t o r a M o r narice N O V J zaplenile nemaki desantno-jurini amac > K i s t e n j e g e r i zarobile 16

vojnika.

18/19. mart

K o d s . P i v n i c e ( b l i z u V i r o v i t i c e ) d e l o v i 17. u d a r n e b r i g a d e 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J
napali m o t o r i z o v a n u n e m a k u kolonu, ali je o v a uspela da se p r o b i j e u p r a v c u
s. S u h o p o l j a . U n i t e n a su j o j 3 k a m i o n a .

19. mart

N a r e d b o m G N O V i PO za H r v a t s k u 5.
dobila naziv udarna.

dalmatinska

brigada

19.

divizije N O V J

D e l o v i n e m a k e 118. l o v a k e i 369. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i 6. u s t a k e b r i g a d e ( j a i n e
o k o 2.500 v o j n i k a ) i z M e t k o v i a , V r g o r c a i G r a c a o t p o e l i n a p a d p r o t i v j e d i n i c a
G r u p e junodalmatinskih N O P odreda na istonom delu pl. Biokova, u cilju n j i h o v o g unitenja na tom podruju i interniranja stanovnitva. Partizanske snage su
izbegle udar nadmonog neprijatelja, zadravi se na podruju izmeu donjih tokova
r . C e t i n e i r . N e r e t v e . N e m a k o - u s t a k e j e d i n i c e s u d o 23. m a r t a p o p a l i l e s e l a : G r a nik, B a i n u , B r i s t , P l i n u i z a s e o k e u z N e r e t v u , o d B r d a d o K o m i n a , a s t a n o v n i t v o
oterale u logor.

K o d s . K l i s a i s . K r i v a j e ( b l i z u D a r u v a r a ) d e l o v i 21. u d a r n e b r i g a d e 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J napali n e m a k u kolonu i posle j e d n o a s o v n e b o r b e unitili 1 tenk, 4 k a m i o n a i 2 m o t o c i k l a , a z a t i m se p o v u k l i u s. L i s i i n e .

S a v e z n i k e j e d i n i c e sa o. Visa i z v r i l e desant na o. oltu k o j u je branila posadu

j a i n e j e d n e e t e i z n e m a k e 264. p e a d i j s k e d i v i z i j e . Z a r o b l j e n o j e 100 v o j n i k a i 2
oficira, dok je ostatak posade poginuo.

19/20. mart

D e l o v i 34. d i v i z i j e N O V J i z v r i l i n e u s p e o n a p a d n a d e l o v e n e m a k e
n j i k e d i v i z i j e u s. D r a g a n i i m a (kod Jastrebarskog).

20. mart

U s . K r i u i s. Z u p i u ( k o d P e t r i n j e ) 2. u d a r n a b r i g a d a 7. u d a r n e d i v i z i j e N O V J
n a p a l a ustae, a l i s e p o s l e p e t o a s o v n e b o r b e m o r a l a p o v u i , j e r j e n e p r i j a t e l j u
stiglo pojaanje iz Petrinje.

'

1. k o z a k e k o -

D e l o v i 847. p u k a n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e z a p o s e l i o . R a b , k o j i s u b r a n i l e
jedinice 2. pomorsko-obalskog sektora Mornarice N O V J .

707

1944. mart

20,'21.

21

mart

HRVATSKA

Na p r u z i V i r o v i t i c a B a r d e l o v i 1. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 6. k o r p u s a N O V . l m i n i r a n j e m sruili n e m a k i transportni v o z i unitili l o k o m o t i v u i 8 v a g o n a .

K o d o Dugog otoka dva nemaka aviona bombardovali i potopili naoruane brodove

NB 1 i NB 6 iz 3. p o m o r s k o - o b a l s k o g sektora M o r n a r i c e N O V J .

I z m e u s. P e l i c a i s. P o p e l a n e ( k o d V i r o v i t i c e ) j e d i n i c e B r o d s k a NO b r i g a d e , u sad e j s t v u s a d e l o v i m a 17. u d a r n e b r i g a d e 28. u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a l e k o l o n u n e m a k e 1. b r d s k e d i v i z i j e i n a n e l e j o j g u b i t k e od 39 m r t v i h i isto toliko z a r o b l j e n i h

vojnika.
K o d K o s i n j a k a . s. Z u p i a , s. M e u r a a i S e s t a n j a ( b l i z u P e t r i n j e ) j e d i n i c e 2. u d a r n e
b r i g a d e 7 . u d a r n e d i v i z i j e N O V J o d b i l e n a p a d ustaa i d e l o v a n e m a k e 1 . k o z a k e
k o n j i k e d i v i z i j e i prinudile ih na p o v l a e n j e prema Petrinji.

mart

22.

23.

mart

mart

mart 1944.

I z v i a k i o d r e d n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i 19. ustaki b a t a l j o n iz O t o c a ,

u z m a n j e o b o s t r a n e f u b i t k e , o d b a c i l i d e l o v e 3 b r i g a d e 13. d i v i z i j e i 2 . b r i g a d e 35.
d i v i z i j e N O V J i zauzeli b r d o Um (kod Otoca).

S t a b 6. k o r p u s a N O V J i z d a o d i r e k t i v u p o t i n j e n i m j e d i n i c a m a da v r e n a p a d e na
e l e z n i k e k o m u n i k a c i j e i n a n e p r i j a t e l j s k e k o l o n e k o j e o d l a z e u M a a r s k u : 12. d i v i z i j a N O V J n a p r u z i B e o g r a d Z a g r e b ( i z m e u N o v e G r a d i k e i V i n k o v a c a ) ; 28,
udarna d i v i z i j a N O V J na pruzi D a r u v a r s. u l a v e e V i r o v i t i c a ; Z a p a d n a grupa
N O P odreda na pruzi B a n o v a Jaruga Daruvar, a Istona grupa N O P odreda na
prugama Slav. Brod Vinkovci, s
S t r i i v o j n a O s i j e k i V i n k o v c i Osijek.

D v a b a t a l j o n a 1. d a l m a t i n s k e
u d a r n e b r i g a d e 26. d i v i z i j e N O V J i j e d a n s a v e z n i k i
k o m a n d o s s a o . V i s a i z v r i l i d e s a n t n a o . H v a r . U b o r b a m a v o e n i m d o 25. m a r t a
p r o t i v d e l o v a 738. p u k a n e m a k e 118. l o v a k e d i v i z i j e o n i s u z a r o b i l i 131 n e m a k o g
v o j n i k a i 2 o f i c i r a a s a m i su i m a l i 4 m r t v a i 12 r a n i e n i h b o r a c a . B a t a l j o n i su se na
o. H v a r u z a d r a l i do 31 m a r t a , k a d a su se, sa z b e g o m i n o v o d o l i m b o r c i m a , p o v u k l i
na o. V i s .

K o d s . L a d i s l a v a ( b l i z u D a r u v a r a ) 4 . b a t a l j o n 1 . b r i g a d e 33. d i v i z i j e N O V J n a p a o
n e p r i j a t e l j s k u k o l o n u j a i n e o k o 100 d o m o b r a n a i n e m a k i h v o j n i k a . P o s l e k r a e
b o r b e n e p r i j a t e l j je otstupio p r e m a s. H e r c e g o v c u uz g u b i t k e od 7 m r t v i h i 14 r a n j e nih v o j n i k a . Z a p l e n j e n a su 2 p. m i t r a l j e z a i 13 p u a k a .

I z m e u s. L e s k o v c a i Z a g r e b a (na p r u z i Z a g r e b - - K a r l o v a c ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g
b a t a l j o n a 4 . k o r p u s a N O V J m i n i r a n j e m s r u i l i n e m a k i i u s t a k i t r a n s p o r t n i voz.
P o g i n u l o je 16 a r a n j e n o 117 n e m a k i h v o j n i k a i u s t a a .

D v a n a e s t n e m a k i h a v i o n a b o m b a r d o v a l i s K o m i u na o. V i s u U n i t e n je patrolni
amac PC 70 iz Vike fintile 4. pomorsko-obalskog sektora M o r n a r i c e N O V J , a pog i n u l a su 3 i r a n j e n a 33 l i c a .

K o d s. G l o b o e c a ( b l i z u M a r i j e B i s t r i c e ) u s t a k e i a n d a r m e r i j s k e s n a g e n a p a l e 1.
b a t a l j o n 2 . b r i g a d e " M a t i j a G u b e c 32. d i v i z i j e N O V . ) i t a b t e b r i g a d e . P o s l e k r a t k e
b o r b e p o g i n u l o je 14 b o r a c a i r u k o v o d i l a c a ( m e d u k o j i m a k m a n d a n t i sanitetski
r e f e r e n t b r i g a d e ) , a r a n j e n o 6 boraca, te se tab b r i g a d e sa b a t a l j o n o m p o v u k a o u
p r a v c u s. P e e n a .

K o d s. G. K u p i n e , s. H u d o v c a B r e g a i s S v e t e M a r g a r e t e (blizu Jastrebarskog)
jedinice brigade
F r a n j o O g u l i n a c S e l i o 34. d i v i z i j e N O V J o d b i l e n a p a d ustaa
i d e l o v a n e m a k e 1. k o z a k e k o n j i k e d i v i z i j e iz s. D r a g a n i a i J a s t r e b a r s k o g , n a nevi im gubitke od oko 85 m r t v i h i r a n j e n i h v o j n i k a . Brigada je imala 1 mrtvog
i 9 ranjenih boraca.

P o d p r i t i s k o m j e d i n i c a 8 . d i v i z i j e N O V J d e l o v i 840. p u k a n e m a k e 392
d i v i z i j e napustili P l a k i i p o v u k l i su se u p r a v c u O g u l i n a .

N a . st. R a t k o v i e a (na p r u z i K a p e l a B a t r i n a P l e t e r n i c a ) j e d i n i c e D i l j s k o g N O P
o d r e d a u n i t i l e l o k o m o t i v u i 26 v a g o n a .

K o d . st.. D e a n o v c a ( n a p r u z i Z a g r e b B a n o v a J a r u g a ) d e l o v i 3 . d i v e r z a n t s k o g
b a t a l j o n a 10. k o r p u s a N O V J m i n i r a n j e m s r u i l i t e r e t n i v o z . U n i t e n a j e l o k o m o t i v a
i 6 v a g o n a , a 4 v a g o n a su o t e e n a .

K o d o. D u g o g otoka n e m a k i a v i o n i
-obalskog sektora M o r n a r i c e N O V J .

potopili

patrolni

a m a c PC

Iz 2.

legionarske

pomorskO-

24

mart

K o d s. K a l a ( n a o. U g l j a n u ) s a v e z n i k i a v i o n i p o t o p i l i 2 i o t e t i l i 1
anu maonu.

25.

mart

D e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4. k o r p u s a N O V J d i g l i u v a z d u h u s t a k i i n e m a k i
t r a n s p o r t n i v o z k o d S a v s k o g m o s t a n a e l . p r u z i Z a g r e b K a r l o v a c . U b i j e n o j e ili
r a n j e n o o k o 250 ustaa i n e m a k i h v o j n i k a i o f i c i r a .

708

nemaku naoru-

1944. mart

26. mart

HRVATSKA

mart 1944.

Iz s. A r a n a , s. C i s t e , s. T r i l j a i S i n j a n e m a k e s n a g e ( p o j e d a n b a t a l j o n iz 7. SS
.-.Princ E u g e n - , 118. l o v a k e i 369. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e ) o t p o e l e n a p a d k a pl. K a m e nicl. Dinarski N O P o d r e d je iznenaen u s. G l j e v u i odbaen na g r e b e n K a m e i n i c e .
D e s e t a d a l m a t i n s k a b r i g a d a 20. d i v i z i j e N O V J i M o s o r s k i N O P o d r e d p r u a l i s u
i l a v o t p o r na p r a v c i m a s. A r a n o s. V o t a n e i s. T r i l j s. V o t a n o s v e do 28.
m a r t a , a z a t i m su se p o v u k l i ka s. B i j e l o m P o l j u i s. P r o l o g u . N e m a k i v o j n i c i su
1 o v o m p r i l i k o m p o p a l i l i s e l a : O t o k u , R u d u , V o t a n e , K r i v o d o l i d r u g a i p o b i l i ili
i v e u k u a m a z a p a l i l i 1675 l j u d i , m e d u k o j i m a v e i b r o j e n a , d e c e i s t a r a c a .

U s. T r a k o a n u (blizu L e p o g l a v e ) otpoelo d v o d n e v n o okruno p a r t i j s k o s a v e t o v a n j e

za okrug Krapinu, na kome je odlueno da se vea panja posveti podmlaivanju
p a r t i j s k o g k a d r a i s k o j e v s k e o r g a n i z a c i j e , r a d u metlu e n a m a i i d e o l o k o j i z g r a d n j i
lanova K P J .

K o d S u n j e (na pruzi Sisak D u b i e u ) d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4. korpusa

N O V . I m i n i r a n j e m p r u g e sruili n e m a k i t r a n s p o r t n i v o z , u n i t i v i l o k o m o t i v u i tri
vagona.

26/27. mart

T r e a i 4. b r i g a d a 7. u d a r n e d i v i z i j e N O V J n a p a l e n e p r i j a t e l j s k o u p o r i t e u s K o m a r e v u (kod Siska) k o j e su branili delovi n e m a k e 1. kozake k o n j i k e

divizije
( o k o 500 v o j n i k a ) . P o s l e e t v o r o a s o v n e b o r b e b r i g a d e s u s e p o v u k l e .

27. mart

K o d s . Z i t o m i r a ( b l i z u Z a g r e b a ) j e d i n i c e 2 . b r i g a d e M a t i j a G u b e c 32. d i v i z i j e N O V J
1 d e l o v i Z a p a d n e g r u p e N O P o d r e d a 10. k o r p u s a N O V J n a p a l i d e l o v e P a v e l l e v o
g a r d i j s k e b r i g a d e , te 12(1 v o j n i k a i z b a c i l i iz s t r o j a , unitili 3 k a m i o n a i o t e t i l i 1
tenk.

K o d s. K r e v a i s. S v i n j i c e d e l o v i 1. u d a r n e b r i g a d e
V a s i l j G a e a 7. u d a r n e d i v i zije N O V J odbili napad kolone iz sastava n e m a k e 1. kozake k o n j i k e d i v i z i j e iz
K o s t a j n i c e i prinudili je na p o v l a e n j e u polazni garnizon.

U zaseoku Baia P o l j a n i (kod Peruia) ustae o p k o l i l e SK K P H za Perui, S N O

odbor. Optinski komitet K P H ,
Optinski NO odbor i K o m a n d u mesta Perui. U
borbi je p o g i n u l o 18 b o r a c a i r u k o v o d i l a c a .

U severnoj
N O P odred

I z m e u s. D e s i n c a i J a s t r e b a r s k o g d e l o v i 2. d i v e r z a n t s k o g b a t a l j o n a 4. k o r p u s a N O V . I
m i n i r a n j e m sruili ustaki o k l o p n i v o z . Unitena je l o k o m o t i v a i 3 v a g o n a , a s a o b r a aj je obustavljen 36 asova.

27/28.

mart

28. mart

20. mart

Dalmaciji, po nareenju taba 8. korpusa

Grupe severnodalmatinskih N O P odreda.

NOVJ.

formiran

Prominski

I z m e u N o v s k e i V i n k o v a c a j e d i n i c e 12 d i v i z i j e N O V J i D i l j s k o g N O P odreda p o r u i l e p r u g u na 355 m e s t a i p r e s e k l e 890 tt s t u b o v a . U b o r b i sa d o m o b r a n s k i m o s i g u r a n j i m a poginula su 55 domobrana n vei o r o j je r a n j e n I s t o v r e m e n o su jedinice

Daruvarskog N O P odreda izvele demonstrativan napad na Lipik i Pakrac.
D e l o v i 32. d i v i z i j e N O V J Z a p a d n e g r u p e N O P o d r e d a 10. k o r p u s a N O V J n a p a t e ustae
i d o m o b r a n e u s. u r m a n c u i s. Z u m i c i P o s l e e s t o a s o v n e b o r b e te j e d i n i c e su se,
z b o g dolaska p o j a a n j a iz K r a p i n e , p o v u k l e u p r a v c u s R a d o b o j a i pl. Strahinice.

Na l i n i j i s. H r e n i k s. S t r m a c s. D. P r i b i s. G. K u p i n a ( b l i z u
Jastrebars k o g ) O m l a d i n s k a b r i g a d a J o a V l a h o v i 34. d i v i z i j e N O V J o d b i l a n a p a d d e l o v a
n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e iz s. B r l e n i a , s. B r e s a r i a 1 s. K r a i a , p r i m i d i v i
hi na p o v l a e n j e .
N e p r i j a t e l j je i m a o 31 m r t v o g i r a n j e n o g v o j n i k a , a Omladinska
brigida 1 m r t v o g i 8 ranjenih boraca.

K o d s. Bandla (blizu Rogateca) delovi Z a g o r s k o g N O P odreda iz zasede napali

n e m a k u m o t o r i z o v a n u k o l o n u , z a p a l i l i tri k a m i o n a i u b i l i o k o 2 0 n e m a k i h v o j n i k a .

N e m a k a a v i j a c i j a b o m b a r d o v a l a o V i s P o t o p l j e n o je 5
d r e n j a k a . P o g i n u l o je p a r t i z a n a i 6 b r i t a n s k i h v o j n i k a .

K o d s. O b o r o v a (blizu Z a g r e b a ) d e l o v i n e m a k e 1. k o z a k e k o n j i k e d i v i z i j e i d o m o b r a n s k e 1 . b r d s k e b r i g a d e i z n e n a d a o k r u i l i i n a p a l i 2 . b r i g a d u 33. d i v i z i j e N O V J
i P o s a v s k i N O P o d r o d I s t o n e g r u p e N O P o d r o d a 10. k o r p u s a N O V J . k o j i s u se, p o s l e
t e k e p e t o a s o v n e b o r b e , uz g u b i t k e od 37 m r t v i h , 28 r a n j e n i h i 147 n e s t a l i h b o r a c a ,
probili u Moslavinu. U toj borbi jo poginuo i komandant
Posavskog N O P odreda
Stjepan Bobinoc umski, narodni heroj.

N e m a k e , u s t a k e i e t n i k e s n a g e iz s P i r o v c a , s.
Vodica,
Skradina i Benkovca
n a p a l e 5 . d a l m a t i n s k u u d a r n u b r i g a d u 19. d i v i z i j e N O V J u r e j o n u s . D . C e r a n j a ( k o d
Biograda) da bi zaplenile materijal koji je o v i m p r a v c e m prebacivan sa obalo u Bukovicu. P r o t i v n a p a d o m 5. brigade n e p r i j a t e l j je odbaen u polazne rejon.

oteeno 8

motornih

je-

709

1044. mari

29/30.

mart

30. mart

30/31.

Mart

mart

MAKEDONIJA

mrt 1944.

U r e j o n u s. K l i n a c s. G. B u d i i n a s. M o t a n i c a j e d i n i c e 4. b r i g a d e 7. u d a r n e
d i v i z i j e N O V J , posle s e d m o a s o v n e borbe, o d b i l e napad delova n e m a k e 1. kozake
k o n j i k e d i v i z i j e iz P e t r i n j e , s. M o e n i c e i s. K o m a r e v a i p r i n u d i l e ih na p o v l a enje u polazne garnizone.

U s. C a i n c i m a ustae iz P o d r a v . S l a t i n e iznenada n a p a l e P o d r a v s k i b a t a l j o n Osjek o g N O P o d r e d a i n a n e l e mu g u b i t k e od 10 m r t v i h i 5 r a n j e n i h boraca.

B a t a l j o n 11. h e r c e g o v a k e N O U b r i g a d e i b a t a l j o n J u n o h e r c e g o v a k o g N O P o d r e d a
z a u z e l i s . O s o j n i k i s . T r s t e n o ( k o d D u b r o v n i k a ) , r a z b i v i v o d n e m a k e 369. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i etu m i l i c i j e d o m o b r a n s k e 9. p o s a d n e b r i g a d e . P o g i n u l o je 15 a
z a r o b l j e n o 9 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a i uniten je kamion.

I z m e u s. M a j u r a i s. D. H r a s t o v c a ( n a p r u z i K o s t a j n i c a S u n j a ) d e l o v i 7. udarno
d i v i z i j e N O V J poruili 7 km eleznike pruge i tt veze.
GS N O V i PO za H r v a t s k u n a r e d i o Stabu 6. korpusa N O V J da u aprilu glavnina
k o r p u s n i h s n a g a i z v o d i o p e r a c i j e na s e k t o r u V i r o v i t i c a s. C a i n c i D a r u v a r a
d e l o v i i z b i j u n a r . D r a v u ; S t a b u 10. k o r p u s a N O V J d a 32. d i v i z i j a N O V J , j e d n a
b r i g a d a 33. d i v i z i j e N O V J i Z a p a d n a g r u p a N O P o d r e d a u s m e r e s v o j a d e j s t v a u
Prigorje i Hrvatsko zagorje,
zauzmu varoice S v . I v a n Zelina, G. i D. Slubicu i
M a r i j u B i s t r i c u , a d a I s t o n a g r u p a N O P o d r e d a i j e d n a b r i g a d a 33. d i v i z i j e N O V J
nastave dejstva u Moslavini i Posavini.

K o d s. V u k o v j a i s. R o g o z a ( b l i z u D a r u v a r a ) o k o 800 d o m o b r a n a i n e m a k i h v o j n i k a
iz G a r e n i c e s. G o j i l a i K u t i n e n a p a l i 1. i 3. b a t a l j o n 1. b r i g a d e 33 d i v i z i j e N O V J .
Z b o g n a d m o n o s t i n e p r i j a t e l j a b a t a l j o n i su se p o v u k l i u p r a v c u s. V. B r l j a n i c e i s.
Dinika.

K o d s. M a v r o v i a i s. D. P e r j a s i c e (blizu S l u n j a ) d e l o v i 2. u d a r n e b r i g a d e 8. divizije
N O V J i Kordunakog N O P odreda odbili napad delova nemakog 1. lovakog rez e r v n o g p u k a i 33. u s t a k o g b a t a l j o n a i p r i n u d i l i ih na p o v l a e n j e u p r a v c u s.
Sia.

D r u g i b a t a l j o n K a l n i k o g N O P o d r e d a i z z a s e d e n a p a o u s t a k o - d o m o b r a n s k u kolonu
koja se iz K o p r i v n i c e kretala prema Ludbregu, te posle krae borbe prisilio je da se
povue u polazni garnizon.

J e d i n i c e 13. i 35. d i v i z i j e N O V J n a p a l e na p o s a d e n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e

k o j e su, k a o p r e d s t r a a O t o c a , b i l e r a z m e t e n e u o b l i n j i m s e l i m a . J e d n o v r e m e n o
su s n a g e n e m a k e 392. l e g i o n a r s k e d i v i z i j e i 4. u s t a k e b r i g a d e o t p o e l e n a p a d iz
O t o c a i P e r u i a ka s. V r h o v i n a m a , s. B a m l j a n i m a i s. T u r j a n s k o m . U t e k i m d v o d n e v n i m b o r b a m a n e p r i j a t e l j j e o d b a c i o j e d i n i c e 13. i 35. d i v i z i j e N O V J i zauzeo
pomenuta mesta.

Po n a r e e n j u Slaba
N O P odreda.

8.

korpusa

NOVJ

P o n a r e e n j u t a b a 10.
N O P o d r e d a 10. k o r p u s a .

O d r a n a p r v a o k r u n a k o n f e r e n c i j a U S A O H - a z a B u z e t ( u I s t r i ) , n a k o j o j j e izabran
Okruni odbor.

korpusa

formirana

NOVJ

Grupa

formiran

junodalmatinskih

udarni

bataljon

Istone

otokih
grupe

MAKEDONIJA
1.

mart

I z a a o p r v i b r o j lista M l a d b o r e c , o r g a n a N a r o d n o o s l o b o d i l a k o g o m l a d i n s k o g s a v e za Makedonije (NOMSM).

3 . mart

K o d s. N o v o g S e l a (blizu K u m a n o v a ) 3. m a k e d o n s k a N O U b r i g a d a zarobila oko 30

e l n i k a k o j i s u s e p o s l e r a z b i j a n j a e t n i k o g V a r d a r s k o g k o r p u s a k o d s . S e j a c krili
u tom rejonu.

5 . mart

SK K P M za P r i l e p pismeno pohvalio pripadnike N O P - a iz Prilepa i okoline koji su

u najeoj reakciji okupatora spasavali borce i leill i krili r a n j e n e partizane koji
su u f e b r u a r s k o m pohodu kao zatitnica odseeni od 1. m a k e d o n s k o - k o s o v s k e N O U
brigade.

Mart

710

p.

U r e j o n u K u m a n o v a , od j e d n o g dela l j u d s t v a 3. m a k e d o n s k e N O U b r i g a d e i n o v o dolih boraca, p o n o v o f o r m i r a n K u m a n o v s k i N O P odred, sa zadatkom da dejstvuje

na komunikaciji S k o p l j e K u m a n o v o V r a n j e i po m a n j i m n e p r i j a t e l j s k i m uporitima.

1944. mart
Jl. m a r t

MAKEDONIJA

Iz

zasede

na

putu

unitio 3 kamiona.

s.

Sulin

Gorica

mart 1944.
(kod

Prespe)

U k a m i o n i m a je p o g i n u l o 9

Resansko-ohridski

NOP

odred

nemakih vojnika.

12. mart

K u m a n o v s k i N O P o d r e d p o s e k a o 24 tt stuba I z m e u r. P i n j e , Stracina i K u m a n o v a .
O d r e d u su se t o m p r i l i k o m p r i k l j u i l i o m l a d i n c i iz s. V o j n i k a , k o j i su bili r e g r u t o vani za bugarsku vojsku.

14. mart

I n i c i j a t i v n i o d b o r A S N O M - a uputio pismo NO o d b o r i m a u M a k e d o n i j i : iznosi odluku

11 zasedanja A V N O J - a k o j o m je M a k e d o n i j a priznata za r a v n o p r a v n u federalnu
jedinicu; o b j a n j a v a postupak pri b i r a n j u legalnih i ilegalnih optinskih, sreskih i
okrunih NO odbora i delegata za I zasedanje A S N O M - a .
C K K P M u p u t i o d i r e k t i v u o b l a s n i m k o m i t e t i m a K P M . iznosi p o d c l u M a k e d o n i j e n a
12 o k r u g a i d o s t a v l j a k l j u za izbor delegata za I z a s e d a n j e A S N O M - a .

Poeo

izlaziti

Ilindenski

pat,

organ

NOF-a

Makedonije.

15. mart

U p r a v n i k bugarske skopske oblasne policije izvetava direkciju u S o f i j i o uzrocima

n e u s p e h a o f a n z i v e p r e d u z e t e januai-a 1944. p r o t i v p a r t i z a n s k i h j e d i n i c a n a o d s e k u
K U m a n o v o K r i v a Palanka V r a n j e . K r i v i c u za neuspeh p r e b a c u j e na vojsku.

Mart p . p .

16. viari

Na k u m a n o v s k o - v r a n j s k o m i c r n o t r a v s k o m p o d r u j u j e d i n i c e b u g a r s k e 5. o k u p a c i o n e
armije otpoele ofanzivna dejstva protiv makedonskih, junomoravskih i kosovskih
partizanskih jedinica. Okupator je za tu svrhu f o r m i r a o : Moravski odred (po jedan
b a t a l j o n 45, 54. i 51. p e a d i j s k o g p u k a ) ; V l a s i n s k i o d r e d ( p o j e d a n b a t a l j o n 56, 3. i 13.
p e a d i j s k o g p u k a ) ; T r n s k i o d r e d ( p o j e d a n b a t a l j o n 1 . 25. i 50. P e a d i j s k o g
puka).
P o r e d t i h o d r e d a p r e d v i e n a j e u p o t r e b a i 52. i 53. p e a d i j s k o g p u k a , p o d n e p o s r e d n o m k o m a n d o m t a b a b u g a r s k e 29. p e a d i j s k e d i v i z i j e .

M i n i s t a r pravosua b u g a r s k e v l a d e P a r t o v doao u M a k e d o n i j u da p r i p r e m i teren za

izbor poslanika* iz M a k e d o n i j e u bugarsko Sobranje, kao protivteu pripremama
z a s a z i v a n j e A S N O M - a . O v a m i s i j a n i j e uspela z b o g s v e j a e g r a z v o j a
NOP-a u
M a k e d o n i j i i P a r t o v se v r a t i o u S o f i j u .

K o d s. B i l j a e , s. B r a t o s e l c a , s. B u t r a n i a . s. S v i n j i t a i s. B u g a r i n j a ( b l i z u K u m a nova) 3. makedonska N O U brigada i Kosovski partizanski bataljon vodili desetoasovnu borbu protiv bugarskih jedinica i policije. N e p r i j a t e l j s k e snage su se p o v u k l e
iz o v i h sela uz g u b i t k e od o k o 30 m r t v i h i r a n j e n i h .

19. mart

I z v r i v i b l o k a d u , b u g a r s k a p o l i c i j a u h a p s i l a u B i t o l j u o k o 250 p r i p a d n i k a i s i m p a t i zera N O P - a , meu k o j i m a i oko 60 ena.

21. mart

26. mart

GS N O V i PO za M a k e d o n i j u p i s m e n o m n a r e d b o m p o h v a l i o b o r c e i r u k o v o d i o c e 1.
makedonsko-kosovske N O U brigade i balaljone
Stevan Naumov i Hristo Botev
za pokazanu hrabrost, vrstinu i s a m o p r e g o r u b o r b a m a p r o t i v bugarskih jedinica
u februarskom pohodu.

29. mart

G r u p a boraca 2. m a k e d o n s k e N O U b r i g a d e otetila n e m a k i
e v e l i j e . S a o b r a a j je bio prekinut nekoliko asova.

30. mart

PK S K O J - a za M a k e d o n i j u dostavio CK S K O J - a sledei i z v e t a j : o aktivnosti i razvoju organizacije S K O J - a posle okupacije M a k e d o n i j e ; o merama okupatora u pogledu denacionalizacije makedonske omladine stvaranja faistikih omladinskih organizacija i m o b i l i z a c i j e za bugarsku v o j s k u ; o o b u h v a t a n j u o m l a d i n e u N O P i u k l j u ivanju u jedinice N O V J : o akcijama omladine i o organizaciono-kadrovskim pitanjima S K O J - a u Makedoniji.

31. mart

PK S K O J - a za M a k e d o n i j u uputio pismo 2. oblasnom komitetu S K O J - a : u k a z u j e na

g r e k e i n e d o s t a t k e u r a d u i d a j e s m e r n i c e za o r g a n i z a c i o n o u v r i v a n j e i b u d u i
rad.

Mart

Drugi oblasni komitet S K O J - a za M a k e d o n i j u uputio p o z i v omladini r e g r u t o v a n o j za

bugarsku v o j s k u : ne odazivati se pozivu okupatora, ve stupati u r e d o v e N O V i PO
Jugoslavije.

CK K P M pismom upoznao lanove partije u skopskom zatvoru sa r a z v o j e m N O B - a

u z e m l j i 1 p o s t a v i o im z a d a t k e u v e z i sa o r g a n i z o v a n j e m i d e l o v a n j e m n j i h o v e p a r t i j ske organizacije.

Formirana

Komanda

kumanovskog

vojnog

transportni

voz

kod

podruja.

711

1944. mart

SLOVENIJA

mart 1044.

SLOVENIJA
warf

5. mart

Mart

p.

7. mart

N . i o s n o v u o d l u k e C K K P S l o v e n i j e o d 7 . f e b r u a r a 1944. i z v r e n o p r e i m e n o v a n j e
p o k r a j i n s k i h i rejonskih komiteta KP S l o v e n i j e : pokrajinskih u oblasne komitete a
rejonskih u okrune komitete.

Na p o l o a j i m a s. St. J a n s. P e o v n i k ( k o d V u z e n i c e ) 11. s l o v e n a k a b r i g a d a M i lo Z i d a n e k
4 . o p e r a t i v n e /.one N O V i P O S l o v e n i j e n a p a l a i r a z b i l a n e m a k e
snage.

Jedinice 6. s l o v e n a k e u d a r n e b r i g a d e S l a v k o S l a n d e r 4. o p e r a t i v n e zone N O V 1
P O S l o v e n i j e , u n i t i v i r u d n i k a p o s t r o j e n j a , c r p k e z a v o d u i t r a n s f o r m a t o r s k u stanicu, o n e m o g u i l e d a l j u e k s p l o a t a c i j u r u d n i k a b o k s i t a K o k a r j e ' k o d M o z l r j a ) .

Na pl B o h o r u , od K o z j a n s k o ete, f o r m i r a n K o z j a n s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n , sa operat i v n i m p o d r u j e m izmeu roka Sutle, S a v e 1 S a v i n j e i pruge C e l j e Rogatec.

D r u g i b a t a l j o n 0. s l o v e n a k e u d a r n e b r i g a d e S l a v k o S l a n d e r
4. o p e r a t i v n e zone
N O V 1 PO S l o v e n i j e napao nemaku autokolonu od 13 kamiona na putu s. R a d m i r j e
G o r n j i G r a d i unitio 4 kamiona s n e m a k i m p o l i c a j c i m a .

10.

mart

O t p o e o n a p a d 4. s l o v e n a k e u d a r n e b r i g a d e M a l i j a G u b e c 15. d i v i z i j e N O V J na
n e m a k o u p o r i t e u s . T r k o j G o r i ( k o d N o v o g M e s t a ) . B r i g a d a j e . z b o g b r z e i snane
i n t e r v e n c i j e n e p r i j a t e l j a , vodila teke borbe protiv n e m a k i h kolona kod s K a r t e l j e v a
i s . T r k e G o r e s v e d o 12. m a r t a , k a d a j e o d u s t a l a o d d a l j e g n a p a d a n a s . T r k u
Goru.

12.

mart

D e l o v i 2. b a t a l j o n a B r i k o - b e n e k o g N O P odreda 9. korpusa N O V J izvrili prepad

na a e r o d r o m B e l v e d e r e kod V i d e m a (u Italiji), unitili o b e z b e d e n j a a e r o d r o m a i zapalili 9 a v i o n a i razna p o s t r o j e n j a .

14. mart

15.

mart

J e d i n i c e 18. d i v i z i j e N O V J r u e n j e m p o s t r o j e n j a
rudnika uglja Z a v r h n j e k (kod Divae).

onemoguile

dalju

eksploataciju

Na p o l o a j i m a s. D o v e s. S t . I l j s. V a l k a n 11. s l o v e n a k a b r i g a d a
Milo Zidanek
4. o p e r a t i v n e zone N O V i PO S l o v e n i j e vodila otre borbe protiv nemakih
kolona koje su nadirale sa pravca Mislinja. Posle vieasovne borbe neprijatelj je
odbijen uz osetne gubitke.

P o s l e j e n o a s o v n c b o r b e k o d s. S p i t a l i a ( b l i z u M o t n i k a ) 2. b a t a l j o n 6. s l o v e n a k e
u d a r n e b r i g a d e S l a v k o S l a n d e r 4 . o p e r a t i v n e z o n e N O V i P O S l o v e n i j e unitio
n e m a k u policijsku patrolu jaine 15 ljudi.

Na p o l o a j i m a k o d s. S k o a j a (blizu V i t a n j a ) 11 slovenaka brigada

Milo Zidanek
4. o p e r a t i v n e z o n e N O V i PO S l o v e n i j e vodila teke b o r b e p r o t i v nemakih pol i c i j s k i h i a n d a r m e r i j s k i h s n a g a k o j e s u u tri k o l o n e n a d i r a l e i z V i t a n j a n a pl. P o h o r j e . P o s l e e s t o a s o v n e b o r b e n e m a k e k o l o n e su, u z o s e t n e g u b i t k e , p r i n u e n e n a
povlaenje.

U s . K o l i e v u ( k o d K a m n i k a ) 1 . b a t a l j o n ti. s l o v e n a k e u d a r n e b r i g a d e
der
4. o p e r a t i v n e zone N O V i PO S l o v e n i j e zaplenio u fabrici papira
koliine raznog kancelarijskog materijala i druge opreme.

Slavko SlanBona
vee

D e l o v i 18. d i v i z i j e N O V J u n i t i l i n e m a k o u p o r i t e u s. P r e s e r j u ( k o d L j u b l j a n e ) , s p a lili e l e z n i k u slanicu, poruili o k o l n a u t v r e n j a i e l e z n i k u p r u g u .

Na putu s. B l a g o v i c a s. K r a n j a (kod D o m a l a ) j e d i n i c e G. s l o v e n a k e udarne brig a d e S l a v k o S l a n d e r 4. o p e r a t i v n e z o n e N O V i PO S l o v e n i j e unitile nemaku policijsku p a t r o l u j a i n e 19 l j u d i .

IG,

712

iart

N a p u t u V . L a e R i b n i c a j e d i n i c e 18. d i v i z i j e N O V J v o d i l o t e k e b o r b e p r o t i v
n e m a k e m o t o r i z o v a n e k o l o n e (110 k a m i o n a ) k o j a j e i z L j u b l j a n e n a d i r a i a u p o m o
o k r u e n o j p o s a d i R i b n i c e . N e m a k i v o j n i c i s u u s p e l i d a p r o b i j u p o l o a j e 18. d i v i z i j o
N O V J i izbiju u Ribnicu.

K o d s. L a z e (kod K a m n i k a ) 6. slovenaka udarna brigada S l a v k o Slander

4. oper a t i v n e z o n e N O V i PO S l o v e n i j e unitila n e m a k u m o t o r i z o v a n u kolonu (4 kamiona,
1 p u t n i k i a u t o m o b i l i 1 m o t o c i k l sa p r i k o l i c o m ) .

K o d . st. P o l j a n e 11. s l o v e n a k a b r i g a d a M i l o Z i d a n e k
4 . o p e r a t i v n e z-jne N O V
i PO S l o v e n i j e m i n i r a l a elezniku p r u g u C o l j o M a r i b o r . P r i l i k o m e k s p l o z i j e unitena su 4 v a g o n a n e m a k o g t r a n s p o r t n o g v o z a , a ostali v a g o n i su oteeni. P o g i n u l o j e o k o 160 n e m a k i h v o j n i k a .

1944. mart

17. mart

SLOVENIJA

mart 1044.

N a r e d b o m Izvrnog odbora OF S l o v e n i j e formiran Pokrajinski odbor OF za K o r u ku sa z a d a t k o m da o r g a n i z u j e i r u k o v o d i N O B - o m u K o r u k o j , o b u h v a l a j u i i p r e deo severno od r. Drave.

U s. O p l o t n i c i ( k o d S l o v . K o n j i c a ) 11. s l o v e n a k a b r i g a d a M i l o Z i d a n e k - 4. o p e r a t i v n e z o n e N O V i P O S l o v e n i j e s p a l i l a tri n e m a k e a u t o - g a r a e , 3 k a m i o n a , 3 t r a k t o r a
i 9 prikolica.

Jedinice K a m n i k o - z a v a s k o g N O P odreda, na osnovu nareenja Slaba 4. operativne

zone N O V i PO S l o v e n i j e , m i n i r a n j e m unitile p o s t r o j e n j a rudnika uglja K i s o v e c
(kod Zagorja) i time onemoguile dalju eksploataciju rudnika.

li. mart

J e d i n i c e 9. k o r p u s a N O V J o t p o e l e j e d n o v r e m e n i n a p a d na n e m a k o - b e l o g a r d i s t i k a
uporita s. G o d o v i i Hotedricu (kod Vrhnikc). Z b o g snane i brze i n t e r v e n c i j e d e l o v a n e m a k o g 10. SS p o l i c i j s k o g p u k a i 139. b r d s k o g l o v a k o g p u k a n e m a k e 188.
r e z e r v n e d i v i z i j e iz Idrije, Postojne i S k o f j e Loke, jedinice 9. korpusa N O V J su obus t a v i l e n a p a d , t e s u s v e d o 23. m a r t a v o d i l e t e k e o d b r a m b e n e b o r b e .

19. mart

P r v a s l o v e n a k a u d a r n a b r i g a d a T o n e T o m i . 14. d i v i z i j e N O V J i 6. s l o v e n a k u
udarna brigada S i a v k o S l a n d e r 4. operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e napale
f o r t i f i k a c i j s k i d o b r o u t v r e n o n e m a k o u p o r i t e s . M o r a v e (koci K a m n i k a ) , j a i n e
42 v o j n i k a . U toku napada m i n i r a n e su i z a p a l j e n e o b e o t p o r n e take, a n e p r i j a t e l j ska p o s a d a s e p o v u k l a u b e t o n s k e b u n k e r e u p o d r u m u , o d a k l e j e p r u a l a d a l j i o t p o r ,
k o j i se, z b o g n e d o s t a t a k a t e k o g n a o r u a n j a , n i j e m o g a o s l o m i t i .

21. mart

Nu p o l o a j i m a s. V. i M. S l e v i c a s. S k r l o v i c a s. P o d p o l j a n a 9. s l o v e n a k u b r i g a d a 18. d i v i z i j e N O V J v o d i l a o t r e b o r b e p r o t i v n e m a k o - b e l o g a r d i s t i k i b s n a g a i z
V. Laa. Posle osmoasovnih borbi neprijatelj se povukao u polazni garnizon, j e r
mu je, z b o g odlunog napada jedinica 9. brigade, zapretila opasnost da bude okruen.

22. mart

Bovkn eta B r i k o - b e n e k o g N O P o d r e d a 9. korpusa N O V J unitila

tralu L o g (kod B o v c a ) i zarobila posadu e l e k t r i n e centrale.

K o d s. T r n j a v a (blizu D o m a l a ) 1. slovenaka udarna brigada

T o n e T o m i 14. d i v i z i j e N O V J i delovi 6. slovenake udarne brigade S i a v k o Slander
4. operativne
zone N O V i PO S l o v e n i j e napali n e m a k u m o t o r i z o v a n u kolonu. U borbi su unitena
d v a k a m i o n a sa l j u d s t v o m , a ostali su se probili. Iz s. K r a n j e su posle p o d n e p r i stigle s n a g e da p r i k u p e m r t v e , ali su i one, p o s l e k r a e borbe, o d b a e n e u p o l a z n i
garnizon.

elektrinu

cen-

23. mart

I/. T u h i n j s k e d o l i n e j a k a n e m a k a k o l o n a n a p a l a 1. s l o v e n a k u u d a r n u b r i g a d u T o n e
T o m i 14, d i v i z i j e N O V J i 6 . s l o v e n a k u u d a r n u b r i g a d u S i a v k o S l a n d e r 4 . o p e rativne zone N O V i PO Slovenije na poloajima s. M. i V. Rakitovec (kod Kamnika).
U o t r o j borbi su n e p r i j a t e l j u naneti osetni gubici.

24. mart

25. mart

N a pl. P a k o m k o z j a k u 2 . s l o v e n a k a
udarna brigada L j u b o
S e r c e r 14. d i v i z i j e
N O V J vodila teku borbu protiv nadmonih n e m a k i h snaga a z a t i m se povukla na
pl. B a s a l i e ( k o d V i t a n j a ) , g d e j e n a s t a v i l a
b o r b u s v e d o noi, k a d a s e n e p r i j a t e l j
povukao u polazni garnizon Vitanje.

26. mart

J e d i n i c e I s t o n o k o r u k o g N O P o d r e d a 4. o p e r a t i v n e z o n e N O V i P O S l o v e n i j e u n i tile o b e z b e d e n j e i elektrinu centralu u s. P o d p e c i m a (kod M e i c o ) koja je s t r u j o m

snabdevala rudnik olova u Meici.

2 ' . mart

K o d s R e t k e (blizu G. G r a d a ) 3. bataljon 1. s l o v e n a k e udarne b r i g a d e T o n e T o m i 14. d i v i z i j e N O V J n a p a o m o t o r i z o v a n u k o l o n u i z n e m a k o g 25. S S p o l i c i j s k o g

puka k o j a se iz M o z i r j a k r e t a l a u p r a v c u s. L j u b n o g . P o d n e p r i j a t e l j s k i m p r i t i s k o m
bataljon se p o v u k a o u s. Sv. Radegundu, g d e je p o n o v o prihvatio borbu i. posle e n e r ginog juria, proterao i gonio n e p r i j a t e l j a s v e do M o z i r j a .

30 mart

Na p o l o a j i m a s. C e r k e v i s. O r t n e k s. Z l e b i j e d i n i c e 18 d i v i z i j e N O V J v o d i l e
teke o d b r a m b e n e b o r b e p r o t i v n e m a k i h snaga k o j e su iz K o e v j a i V. Laa nadiralo ka Ribnici. B r o j n o nadmone, o b e n e m a k e k o l o n e su uspele da se p r o b i j u i da
se s p o j e kod s. Zlebia, o d a k l e su se v r a t i l e u V. L a e i d a l j e ka L j u b l j a n i .

N a pl. B o h o r u K o z j a n s k i N O P o d r e d 4 . o p e r a t i v n e z o n e N O V i P O S l o v e n i j e v o d i o
teku b o r b u u o k r u e n j u p r o t i v n e m a k i h k o l o n a i z B r e z i c a i K r k o g . O d r e d se, p o sle v i e a s o v n e borbe, uz g u b i t k e od 19 m r t v i h , p r o b i o iz o k r u e n j a u p r a v c u s.
Bizeljskog.

U s . L a v r i c i ( k o d L j u b l j a n e ) 12. s l o v e n a k a b r i g a d a 15. d i v i z i j e N O V J u n i t i l a n e m a ko-belogardistiku posadu k o j a se nalazila na o b e z b e d e n j u p r u g e L j u b l j a n u G r o suplje.

713

1944. mart
Mart k.

SRBIJA

mart 1944.

N a r e d b o m Staba 4. operativne zone N O V i PO Slovenije, od

Xormiran K o z j a n s k i N O P odred, sa o p e r a t i v n i m p o d r u j e m
S a v e 1 Sutle.

K o z j a n s k o g bataljona,
izmeu reka S a v i n j e

SRBIJA
1/2.

murt

U s . B e o i n u ( k o d P e t r o v a r a d i n a ) 1. eta 1. b a t a l j o n a 1. s r e m s k o g N O P o d r e d a zapalila o p t i n s k u z g r a d u i a r h i v u . T o m p r i l i k o m j e u r e d o v e N O V i P O p r e l o 1 3 d o mobrana.

3. mart

U s. B r e z o v i c i ( k o d V l a s o t i n a c a ) b u g a r s k i p a r t i z a n s k i b a t a l j o n H r i s t o B o t e v p r e a o
pod k o m a n d u 1. s o f i j s k e zone.

5.

S p o l o a j a s. G. K r e pl. G r a d i n a ( k o d P l j e v a l j a ) 2 p r o l e t e r s k a u d a r n a b r i g a d a
2 . p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J o d b i l a n a p a d o k o 500 v o j n i k a n e m a k o g 3 .
p u k a B r a n d e n b u r g i e t n i k a i o d b a c i l a i h k a P l j e v l j i m a . U b o r b i j e p o g i n u l o oko
12 i r a n j e n o 20 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a B r i g a d a je i m a l a 1 p o g i n u l o g i 3 r a n j e n a
borca.

U s . Belegiu (kod Stare P a z o v e ) izvrena reorganizacija

Pokrajinskog
V o j v o d i n e i preimenovanje u Glavni NO odbor za V o j v o d i n u .

mart

Mart

p.

NO

odbora

Na teritoriji Crne trave formiran bugarski partizanski bataljon Vasil Levski.

U r e j o n u s. D o b r o g P o l j a (u C r n o j travi), od bugarskih partizanskih bataljona Hristo B o t e v i V a s i l L e v s k i , f o r m i r a n T r n s k i partizanski odred.

C . mart

U s . Trgovitu (kod Vranja), od

6. junomoravska NO brigada.'

C>'7. viart

K o d R u d o g 2. p r o l e t e r s k a udarna b r i g a d a 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J pokuala d a f o r s i r a r . L i m , a l i n i j e u s p e l a , z b o g n e d o s t a t k a t e h n i k i h s r e d s t a v a z a p r e l a z
p r e k o reke, k o j u je, e f i k a s n o m v a t r o m , branio etniki Drinski korpus. Brigada
je i m a l a 2 p o g i n u l a i 6 r a n j e n i h b o r a c a .

7. mart

K o d s. G r e v c a ( b l i z u K r u e v c a ) , u b o r b i 3. j u n o m o r a v s k e b r i g a d e i R a s i n s k o g N O P
odreda protiv etnike R e s a v s k e brigade, poginula 34 etnika. Gubici jedinica N O V :
1 mrtav i 1 ranjen borac.

8. m a r t

mart

2.

junomoravskog

N O P odreda,

formirana

N a p u t u R u m a s . V r d n i k d e l o v i 1 . s r e m s k o g N O P o d r e d a i z z a s e d e n a p a l i 2 kam i o n a s n e m a k i m v o j n i c i m a i r a d n i c i m a iz s. V r d n i k a . P o g i n u l a su 3 v o j n i k a i 5
ih je nestalo.

N a g r e b e n u pl. B i a ( k o d P r i b o j a ) j e d a n b a t a l j o n 5 . p u k a S D K , o k o 300 e t n i k a P r i b o j s k e b r i g a d e , d e l o v i n e m a k o g 3 . p u k a B r a n d e n b u r g i l e g i j e K r e m p l e r ukup n o o k o 1500 v o j n i k a n a p a l i d v a b a t a l j o n a 4 . p r o l e t e r s k e u d a r n e b r i g a d e 2 . p r o leterske udarne divizije N O V J . Posle otre borbe napad je odbijen a neprijatelj je
o d b a e n u P r i b o j , uz g u b i t k e od 37 m r t v i h , v i e r a n j e n i h i 1 z a r o b l j e n o g . Jedinice
4. b r i g a d e su i m a l e 9 p o g i n u l i h i 17 r a n j e n i h b o r a c a .

8/9.

boraca

U s . Trgovitu

(kod

Vranja) formiran

Vranjski

NOP

odred.

K o d s . R l i c e ( b l i z u K r u e v c a ) 3 . j u n o m o r a v s k a N O b r i g a d a i R a s i n s k i N O P odred
iznenada napali etniku Rasinsku brigadu i razbili je. P o g i n u l o je 30 etnika.

9. mart

9/10.

K o d s. U s t i b a r a ( b l i z u R u d o g ) 2. p r o l e t e r s k a u d u r n a b r i g a d a 2. p r o l e t e r s k e udarne
d i v i z i j e N O V J p o n o v o p o k u a l a d a f o r s i r a r . L i m , a l i b e z u s p e h a . U b o r b i j e izbaeno
iz stroja 20 boraca te brigade.

mart

10. mart

K o d s. G o s t u e (blizu P i r o t a ) N i a v s k i N O P o d r e d s a e k a o u zasedi o k o 40 bugarskih

p o l i c a j a c a i ubio t r o j i c u dok su se ostali razbeali.

J e d i n i c e n e m a k e 13. SS d i v i z i j e H a n d a r * , u s t a k o - d o m o b r a n s k e I n e m a k o posade
iz V i n k o v a c a i Srem. M i t r o v i c e i d e l o v i d o m o b r a n s k e rene f i a t i l e otpoeli trodnevnu
o f a n z i v n u a k c i j u s c i l j e m d a o k r u e i u n i t e j e d i n i c e N O V i P O V o j v o d i n e n a pod r u j u : s. L i p o v a c (kod Sida), s. M o r o v i , S r e m . R a a i s. J a m e n a . G l a v n i tab N O V
i PO za V o j v o d i n u 4. v o j v o a n s k a N O U brigada, 1. b a t a l j o n 6. v o j v o a n s k e N O U
b r i g a d e i 2 s r e m s k i N O P odreci i z b e g l i s u n e p r i j a t e l j s k i u d a r i p o v u k l i s e k a r . S a v i ,
g d e su se u r e j o n u s. J a m e n e i S r e m . R a e nou p r e b a c i l i u istonu Bosnu. Ozlojeen
i Po drugom izvoru ona jc lormlrana fl. marta.

714

1944. mart

SRBIJA

mart 1944.

n e u s p e h o m , n e p r i j a t e l j je p o i n i o z l o i n e : d e l o v e bosutskih sela p r e t v o r i o u zgarita

i r u e v i n e ; na z v e r s k i n a i n u b i o u s. B a t r o v c i m a 26, u s. M o r o v i u o k o 100, u S r e m .
R a i o k o 370, u s. B o s u t u p r e k o 200 i u s. J a m e n i o k o 50 l j u d i , e n a i d e c e ; r u e n j e m
brane na r. Bosutu poplavio veliki kompleks plodnog zemljita.

Iz P r i b o j a i P l j e v a l j a dva bataljona n e m a k o g 3. puka B r a n d e n b u r g , dva bataljona

5. puka S D K i etnika P l j e v a l j s k a i P r i b o j s k a brigada izvrili napad na 2. p r o l e tersku udarnu d i v i z i j u N O V J , N a p a d je z a d r a n na g r e b e n u pl. B i a i k o d s. G o t o v u e i s. G. K r e , a zatim je n e p r i j a t e l j odbaen p r e m a P r i b o j u i P l j e v l j i m a , uz gub i t k e od o k o 25 m r t v i h i r a n j e n i h , d o k je 2. d i v i z i j a i m a l a 5 m r t v i h i 17 r a n j e n i h
boraca.

I z m e u s. M a r t i n a c a 1 s. L a a r k a (kod Srem. M i t r o v i c e ) d e l o v i D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g b a t a l j o n a G S N O V i P O z a V o j v o d i n u m i n i r a l i prugu, usled ega j e s a ina i s k o ila l o k o m o t i v a i 5 v a g o n a teretnog voza.

U s . K a m e n i c u (kod P e t r o v a r a d i n a ) upala eta 1. s r e m s k o g N O P odreda, ubila 3 d o m o b r a n a i z a p l e n i l a 5 p u a k a i 300 m e t a k a .

U s. R e i c i (kod L e b a n a ) GS N O V i PO za S r b i j u f o r m i r a o 9. srpsku NO brigadu

( n a z i v a n a j e i 6 . b r i g a d o m i O z r e n s k o m b r i g a d o m ) . U n j e n s a s t a v s u uli Z a j e a r s k o timoki N O P odred i Ozrenski partizanski bataljon.

U r e j o n u . st. V o g a n j ( n a p r u z i R u m a S r e m M i t r o v i c a ) g r u p a b o r a c a D i v e r z a n t skog udarnog b a t a l j o n a G S N O V i P O z a V o j v o d i n u m i n i r a n j e m p r u g e otetila l o komotivu i 5 vagona teretnog voza.

12. m a r t

G l a v n i t a b N O V i P O za S r b i j u f o r m i r a o O p e r a t i v n i t a b j u n o m o r a v s k i h b r i g a d a .
P o d n j e g o v u k o m a n d u su s t a v l j e n e 2, 3. i 4. j u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a i 9. srpska
N O brigada.

13. mart

K o d s. S a j i n c a (blizu V r a n j a ) 6. j u n o m o r a v s k a NO brigada razbila etniku K r i v o palanaku brigadu, posle ega ova nije vie postojala kao organizovana jedinica.

14. m a r t

I z m e u s. M a r t i n a c a i s. L a a r k a ( k o d S r e m . M i t r o v i c e ) , d e l o v i 1. e t e D i v e r z a n t s k o g
udarnog bataljona G S N O V i P O z a V o j v o d i n u m i n i r a n j e m p r u g e unitili l o k o m o tivu i nekoliko vagona transportnog voza.

16. mart

Izvrivi prisilnu mobilizaciju, etniki Rasinski i Topliki korpus preduzeli iz K o sanice J g o r n j e g toka r. T o p l i c e napad na j e d i n i c e taba j u n o m o r a v s k i h brigada u
Toplici i Jabfanici. T r e b a l o je da tim etnikim jedinicama sadejstvuju etniki
Jablaniki i Kosovski korpus s pravca Jablanice a etniki Resavski korpus preko
pl. J a s t r e p c a , d o k b i j e d i n i c e S D S i S D K i b u g a r s k e j e d i n i c e z a t v a r a l e s v e p r a v c e
koji izvode u dolinu J. Morave, ne d o z v o l j a v a j u i jedinicama N O V J da se prebace
n a d e s n u o b a l u J . M o r a v e . U b o r b a m a v o e n i m d o 20. m a r t a j e d i n i c e N O V J s u o d b i l e s v e n a p a d e e t n i k a i p r o t e r a l e i h k a pl. K o p a o n i k u , e t n i c i s u i m a l i p r e k o
300 m r t v i h i v e i b r o j r a n j e n i h , a j e d i n i c e N O V J o k o 4 0 m r t v i h . Z a p l e n j e n o : 2 t o p a ,
6 minobacaa i vea koliina d r u g o g oruja i opreme.

P o s l e d v o d n e v n i h b o r b i u r e j o n u s. S e l i h o v o R u d o s. B i j e l o B r d o p r o t i v e t n i kog Drinskog korpusa, 2. proleterska udarna i 5. udarna divizija N O V J zavrile

f o r s i r a n j e r. L i m a i p r o d r l e u S r b i j u . U t i m b o r b a m a n e p r i j a t e l j je i m a o 7 m r t v i h , 6
ranjenih i 6 zarobljenih, a jedinice N O V J 3 ranjena borca.

JI m a n

16/17. m a r t

I z m e u S r e m . M i t r o v i c e i s. L a a r k a 2. e t a D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g b a t a l j o n a G S
N O V i PO za V o j v o d i n u minirala prugu, usled ega su tender i 6 v a g o n a teretnog
v o z a i z b a e n i s a ina.

17. mart

K o d s. A r b a n a k e ( b l i z u P r o k u p l j a ) , u b o r b i p r o t i v d e l o v a e t n i k o g R a s i n s k o g k o r pusa, 2. i 4. j u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a u b i l e 60 i z a r o b i l e 28 e t n i k a .

K o d N o v o g Vrbasa delovi 3.
tili l o k o m o t i v u i 3 v a g o n a .

e t v r t a k r a j i k a u d a r n a b r i g a d a 5. u d a r n e d i v i z i j e N O V J i d v a b a t a l j o n a 2, p r o l e terske u d a r n e b r i g a d e 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J napali na 1. i 2. b a t a l j o n
5. puka S D K . etniku Jurinu brigadu P a v i a uriia, etniku P r i b o j s k u brigadu,
e t n i k i P r i b o j s k i o d r e d i m u s l i m a n s k u f a i s t i k u m i i i c u j u s v e g a o k o 2300 v o j n i k a
k o j i su branili P r i b o j . G r a d je zauzet, ali ga je n e p r i j a t e l j sutradan p o v r a t i o uz
p o m o d e l o v a n e m a k o g 3. puka B r a n d e n b u r g i etnike 2. m i l e e v s k e brigade.
P o g i n u l o j e o k o 100. r a n j e n o o k o 150 i z a r o b l j e n o 2 6 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a , a z a p l e n j e n o je dosta oruja i d r u g o g m a t e r i j a l a . B r i g a d e N O V su imale 5 m r t v i h i 26 r a njenih boraca.

17/18. m a r t

bako-baranjskog N O P odreda

miniranjem

pruge

uni-

715

1944. mart

IS.

mart

SRBIJA

mart 1944.

I z m e u . st. D o b r u n i . st. M o k r a G o r a (na p r u z i T i t o v o U i c e V i e g r a d ) d v a b a taljona 1. k r a j i k e udarne b r i g a d e 5. udarne d i v i z i j e N O V J i j e d a n bataljon 3. srpske

udarne brigade 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J napali netnako-bugarske posade. P o g i n u l o je o k o 40 n e p r i j a t e l j s k i h v o j n i k a ; z a p l e n j e n o je 10 kamiona s m u n i c i j o m i o p r e m o m , 1 m i t r a l j e z i 10 p u a k a ; p o r u e n o je o k o 500 m e l e z n i k e p r u g e .
J e d i n i c e N O V J su i m a l e 2 m r t v a i 3 r a n j e n a borca.

B u g a r s k e j e d i n i c e j a i n e d o j e d n e d i v i z i j e p r e d u z e l e o f a n z i v u p r o t i v 2 . j u n irnoravskog N O P odreda, K o s o v s k o g partizanskog bataljona i jedinica CrnOtruvskog v o j n o g p o d r u j a s c i l j e m da ih u r e j o n u s. C r n e T r a v e , s. B r o d a i s R u p l j a (kod V r a n j a )

o k r u e i unite. U t o k u o v o g d a n a n e p r i j a t e l j j e u s p e o d a u i r e m r e j o n u p o m e n u t i h
s e l a o k r u i p a r t i z a n s k e j e d i n i c e . U 2 3 asa s u s e d v e e l e K o s o v s k o g p a r t i z a n s k o g
bataljona i deo 2. j u n o m o r a v s k o g N O P odreda probili iz o k r u e n j a . U l o j ofanzivi
(poznatoj kao
martovska ofanziva i, koja je trajala do sredine aprila bugarske jedin i c e su u b i l e 57 l j u d i iz s. R u p l j a i s. B a i n e a i z a p a l i l e s. C r n u T r a v u i s. B r o d . U
b o r b i su p o g i n u l a 34 b o r c a ( m e d u k o j i m a i 4 l a n a E n g l e s k i 1 v o j n e m i s i j e ) i z a r o b l j e n o
je o k o 50 boraca, a kod s. D a r k o v c a s t r e l j a n o je 12 o m i a d f n a c a .
N a pl. V i d o j e v i c i 4 . j u n o m o r a v s k a N O b r i g a d a v o d i l a e s t o k u b o r b u p r o t i v d e l o v a
e t n i k o g R a s i n s k o g korpusa i s p r e i l a im d a l j e n a d i r a n j e ka P u s t o j reci. ubivi 35
etnika.

19

20.

mart

mart

K o d s. K a i k o l a (blizu Pritine) n e m a k a policija i milicija unitile grupu rodoljuba

k o j a je Iz p r i f i n s k o g s r e z a p o l a ka J a b l a n i c i u p a r t i z a n e : u b i l a 22 i z a r o b i l a 25
r o d o l j u b a (spasio se svega 5 r o d o l j u b a ) .

Na p o l o a j i m a A r b a n a k a pl s. R g a j e s. u r e v a e ( k o d P r o k u p l j a ) , u o t r o j
b o r b i , j e d i n i c e O p e r a t i v n o g t a b a j u n o m o r a v s k i h b r i g a d a (2. i 4 . N O . j u n o m o r a v ska, 9 . s r p s k a N O b r i g a d a i 1 . j u n o m o r a v s k i N O P o d r e d ) s l o m i l e n a p a d e e t n i k o g
Rasinskog i T o p l i k o g korpusa i u p r o t i v n a p a d u o v o g i n a r e d n o g dana prot e r a l e ih p r e k o r. T o p l i c e ka pl. K o p a o n i k u . Poginulu je 25 i r a n j e n o 50 boraca N O V J .
M e u poginulima bio je i k o m a n d a n t 2. j u n o m o r a v s k e NO b r i g a d e S a v o Erakovl,
n a r o d n i h e r o j . e t n i c i s u i m a l i p r e k o 200 m r t v i h i v e i b r o j r a n j e n i h ,

Iz rejona s. C r n e T r a v e (kod V r a n j a ) d e l o v i 2. j u n o m o r a v s k o g N O P odreda i jedinice C r n o t r a v s k o g N O P o d r e d a , okrueni od b u g a r s k i h jedinica, uspeli da se dolinom

R u p l j a n s k e r e k e p r o b i j u k a pl. K a e r u . U t i m b o r b a m a j e p o g i n u l o 2 0 p a r t i z a n a i
neto v i e ih je z a r o b l j e n o .

U s . N a d a l j u (kod Srbobrana), u borbi

nula d v a l a n a S K K P J z a B e e j .

K o d s. K u t i n e (na pl. M J a s t r e p c u ) 3 j u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a n a p a l a etniki

R e s a v s k i k o r p u s ( o k o 500 e t n i k a ) i u b o r b i v o e n o j c e o d a n p r i s i l i l a g a n a p o v l a e n j e ka r. J. M o r a v i . P o g i n u l o je 35 i z a r o b l j e n o 8 etnika. Z a p l e n j e n o : p mitraljez,
15 p u a k a , m u n i c i j a i 800.000 d i n a r a .

U P e t r o v g r a d u ( s a d a : Z r e n j a n i n ) n e m a k a p o l i c i j a s t r e l j a l a 3 0 l a n o v a P a r t i j o i simpatizera N O P - a .

protiv

maarske

policije

andarma,

pogi-

21.

mart

Na p o l o a j i m a k o d s. S t r b a c a i s. B i j e l o g B r d a 4. k r a j i k a u d a r n a b r i g a d a 5. udarne
d i v i z i j e i 2 . p r o l e t e r s k a u d a r n a b r i g a d a 2 . p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J odbacile
o k o 2 000 n e m a k i h v o j n i k a , n e d i e v a c a i e t n i k a u P r i b o j i n a n e l e im g u b i t k e od
39 m r t v i h i o k o 70 r a n j e n i h . J e d i n i c e N O V J su I m a l e 14 m r t v i h i 29 r a n j e n i h boraca.
U b o r b i j e p o g i n u o p o l i t i k i k o m e s a r 2 . b a t a l j o n a 2 . p r o l e t e r s k e N O U b r i g a d e Bozo
Tomi, narodni heroj.

22.

mart

U l o g o r u u S a t o r a l j u j h e l j u (u M a d u r s k o j ) i z b i l a p o b u n a p o l i t i k i h z a t v o r e n i k a , v e i n o m i z B a k e . P r i i z l a z u i z z g r a d e z a t v o r a , p r v a g r u p a o d 4 0 z a t v o r e n i k a sukobila
s e s a s t r a o m , k o j o j s u u p o m o p r i s t i g l e v o j s k a , p o l i c i j a i a n d a r m e r i j a , ba kad j e
i p r e o s t a l a g r u p a o d 350 z a t v o r e n i k a n a p u t a l a z g r a d u . P o b u n a j e u k r v i uguena.
P o b e g l i z a t v o r e n i c i s u u z put p o h v a t a n i , t e s u p o b i j e n i ili d o c n i j e o s u e n i n a v i e godinju robiju.

U p o k r e t u od R u d o g ka r. I b r u . 2 p r o l e t e r s k a u d a r n a i 5. u d a r n a d i v i z i j a N O V J u
rejonu s. B o r o v e G l a v e prele k o m u n i k a c i j u Uice (sada: T i t o v o Uice) Nova
Varo.

K o d M r t v a k o g mosta na reci T e m s k o j N i a v s k i N O P o d r e d s a e k a o jodnu bugarsku

etu i u e t v o r o a s o v n o j borbi potpuno je razbio. P o g i n u l o je 40 i ranjenu v i e bugarskih v o j n i k a . O d r e d je imao 1 m r t v o g i 2 ranjena borca.

K o d s. L j u b i a . na m a r u od R u d o g ka r. I b r u . 2. p r o l e t e r s k a u d a r n a i 5. k r a j i k a
udarna d i v i z i j a N O V J prele stari put U i c e (sada: T i t o v o U i c e ) N o v a Varo.

23.

716

mart

1944. mart

24. m a r t

25. mart

SRBIJA

mart 1944.

K o d s. R a v n i (blizu T i t o v o g U z i c a ) 2. b a t a l j o n 1. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 5. udarne
divizije N O V J slomio otpor etnike Zlatiborsko i Ulke brigade. Neprijatelj je
I m a o 5 p o g i n u l i h . 8 r a n j e n i h i z a r o b l j e n i h , a 1. k r a j i k a N O U b r i g a d a 1 p o g i n u l o g
1 1 r a n j e n o g borca.

K o d s. K o k i n o g E r o d a (blizu N o v e Varoi) j e d i n i c e 2. proleterske udarne brigade

2 proleterske udarne d i v i z i j e N O V J v o d i l e borbu protiv L e t e e brigade etnikog
P o e k o g k o r p u s a . N e p r i j a t e l j je u/, g u b i t k e od 1 m r t v o g i 2 r a n j e n a , o d b a e n ka s.
Amzilma

K o d s. J a s e n o v a (na Z l a t i b o r u ) 4. p r o l e t e r s k a u d a r n a b r i g a d a 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e
d i v i z i j e N O V J slomila otpor etnikog 2. ravnogorskog korpusa i odbacila ga preko
s. M o i l a c a i s. R a v n e G o r e p r e m a s. K a t i i m a .

Na pruzi izmeu s. T o v a r n i k a i s. I l a e (kod S i d a ) d e l o v i 2. s r e m s k o g N O P odreda

napali d o m o b r a n s k u patrolu, te t r o j i c u ubili, j e d n o g tee ranili i j e d n o g zarobili.

K o d s. B u r a d e . s. B r a n a i s. T r u d o v a (blizu K o k i n o g B r o d a ) 3. srpska udarna b r i gada 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J vodila borbu protiv etnikog Javorskog
k o r p u s a i d e l o v a e t n i k o g 2 . r a v n o g o r s k o g k o r p u s a i o d b a c i l a i h p r e m a pl. J a v o r u .
P o g i n u l o je i r a n j e n o o k o 40 etnika, dok ih je 7 z a r o b l j e n o . Z a p l e n j e n i su 2 m i n o b a c a a i 1 p. m i t r a l j e z . G u b i c i 3 b r i g a d e : 4 m r t v a i 5 r a n j e n i h b o r a c a .

U s. V i e v c u ( k o d V r a n j a ) od b o r a c a K o s o v s k o g p a r t i z a n s k o g b a t a l j o n a , k o j i je s t i g a o
iz Jablanice i K o s o v s k o g partizanskog bataljona koji je d e j s t v o v a o na ktimanovsko- v r a n j s k o m podruju, formiran Kosovski N O P odred.

U r e j o n u s. K u i a ( k o d I v a n j i c e ) 2. p r o l e t e r s k a u d a r n a i 5. u d a r n a d i v i z i j a
u p r o d o r u ka r. Ibru prele k o m u n i k a c i j u S j e n i c a I v a n j i c a

NOVJ.

Na p o l o a j u L u p o g l a v Rakita (kod I v a n j i c e ) 2. proleterska udarna b r i g a d a

l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J , u z s a d e j s t v o 3 . b a t a l j o n a 10. k r a j i k e u d a r n e
5. udarne d i v i z i j e N O V J , napala Studeniku i M o r a v i k u brigadu etnikog
s k o g k o r p u s a i p o s l e e s t o k e b o r b e o d b a c i l a i h p r e m a pl. Goli.it. N e p r i j a t e l j
o s e t n e g u b i t k e . Z a r o b l j e n o j e 2 7 e t n i k a , a z a p l e n j e n i su, p o r e d o s t a l o g , 2 .
t r a l j e z a i 1 m i t r a l j e z . G u b i c i 2. b r i g a d e : 4 r a n j e n a b o r c a .

2 probrigade
Javorje i m a o
p. m i -

K o d s. K a l u e v i a , C r v e n e g o r e i s. O p a l j e n i k a (blizu \ " a n j i c e ) 4. p r o l e t e r s k a udarna

brigada 2. proleterske udarne divizije N O V J slomila otpor jednog bataljona bugars k e 24. p e a d i j s k e d i v i z i j e i d e l o v a 2 . p u k a S D K . N e p r i j a t e l j j e o d b a e n p r e m a I v a n j i i , uz g u b i t k e od 8 m r t v i h 1 2 r a n j e n a v o j n i k a

26. mart

K o d s. P r i l i k a ( b l i z u I v a n j i c e ) 1. i 2. b a t a l j o n 1. u d a r n e k r a j i k e b r i g a d e 5. u d a r n e
d i v i z i j e N O V J slomili o t p o r 2. b a t a l j o n a 2. puka S D K i odbacili ga prema s Lisi uz
g u b i t k e od 77 m r t v i h i r a n j e n i h . P o r e d o s t a l o g , z a p l e n j e n i MI 3 p. m i t r a l j e z a i 1 m i traljez.

G S N O V i P O za S r b i j u f o r m i r a o S t a b j u n o m o r a v s k e z o n e , p o d i j u k o m a n d u su
s t a v l j e n i : 2, 3. 4. i 5. j u n o m o r a v s k a NO b r i g a d a , 9. s r p s k a NO b r i g a d a , 1. j u n o moravski, Jastrebaki. Rasinski i Crnotravski N O P odred. Jastrebaka, Jablanika
i Crnotravska k o m a n d a podruja. T i m e je prestao da postoji Operativni tab j u n o moravskih brigada.

K o d s. P r i l i k a ( b l i z u I v a n j i c e ) 3. i 4. b a t a l j o n 1. u d a r n e k r a j i k e b r i g a d e 5. u d a r n e
d i v i z i j e N O V J v o d i l i p e t o a s o v n u b o r b u p r o t i v j e d n o g b a t a l j o n a b u g a r s k e 24. p e a d i j s k e d i v i z i j e i d e l o v a 2. puka S D K N e p r i j a t e l j je imao o k o 30 m r t v i h , a j e d i n i c e 1
b r i g a d e 9 m r t v i h i II r a n j e n i h b o r a c a .

27/2. mart

G l a v n i n a 3. m a k e d o n s k e N O U b r i g a d e i K o s o v s k o g N O P odreda izvrila napad i r a z r u i l a . st. R i s t o v a c (na p r u z i K u m a n o v o V r a n j e ) i d r u g e o b j e k t e i p o s t r o j e n j a :

unitila o k o 10O v a g o n a i t a i 7 l o k o m o t i v a i z a p l e n i l a 10.000 l i t a r a b e n z i n a , o r u j e ,
m u n i c i j u i d r u g u ratnu o p r e m u . U o t r o j b o r b i je ubila o k o 20 n e m a k i h i o k o 30
b u g a r s k i h v o j n i k a a z a r o b i l a i h j e 24. I s t o v r e m e n o j e k o d s . R a t a j e s r u i l a most a
kod s. Nesalca k o m p o z i c i j u s r a t n i m m a t e r i j a l o m .

28. mart

P o s l e o s m o d n e v n i h m a r e v a i b o r b i 2. p r o l e t e r s k a u d a r n a i 5
udarna d i v i z i j a
N O V J p r e l e o k o 150 k m p r e k o p l a n i n a Z l a t i b o r a , M u n j a , R a v n e g o r e , V r l e t n i c e i
delom. J a v o r a i stigle u blizinu r. Ibra. Za v r e m e mara o n e su v o d i l e borbu s e t nikim J a v o r s k i m . 2. r a v n o g o r s k i m . P o e k i m . Z l a t i b o r s k i m i 2. m i l e e v s k l m k o r p u s o m e t n i c i m a P a v i a D u r i i a , b u g a r s k o m 24. p e a d i j s k o m d i v i z i j o m , n e m a k i m 3 .
i 4. p u k o m B r a n d e n b u r g t. 2 i 5. p u k o m S D K . d e l o v i m a S D S i S G S i l e g i j o m
Kremplet'*. U t i m b o r b a m a n e p r i j a t e l j j e i m a o p r e k o 135 p o g i n u l i h i v i e o d 100 r a n j e n i h :
z a r o b l j e n o j e 4 7 e t n i k a . Z a p l e n j e n o : 1 p r o t i v t e n k o v s k i top. 2 m i t r a l j e z a . 4 m i n o b a caa, i3 p u k o m i t r a l j e z a . o k o 45 puaka i dosta d r u g e v o j n i k e o p r e m e . J e d i n i c e 2.
i 5. d i v i z i j e su i m a l e 15 m r t v i h i 34 r a n j e n a .

717

1944. mart

SRBIJA

mart 1944.

U s . B e l o m K a m e n u (kod Prokuplja) 2. junomoravska NO brigada napala bataljon

R Z K , ali s e posle e t v o r o a s o v n e borbe, z b o g s n a n o g otpora n e p r i j a t e l j a , povukla.
Poginulo je 8 neprijateljskih vojnika. Brigada je imala 2 m r t v a borca.

G l a v n i NO o d b o r V o j v o d i n e izdao okrunicu br. 3 NO o d b o r i m a

nju organa narodne vlasti i o zadacima koji pred njima stoje.

K o d s. Beoina (blizu P e t r o v a r a d i n a ) delovi 1. sremskog N O P odreda

elektrina stuba. Istog je dana 1. bataljon tog odreda, iz zasede kod
( b l i z u I n d i j e ) , u b i o 10 i r a n i o 2 d o m o b r a n a .
Na d r u m u
stubova.

Erdevik

1.

bataljon

1.

sremskog

NOP

odreda

minirali dva
s. Maradika

mart

30.

mart

U s . B e l o m K a m e n u (kod P r o k u p l j a ) 2. i 4. j u n o m o r a v s k a NO brigada napale bataljon R Z K . U borbi v o e n o j celo po podne neprijatelj je pretrpeo gubitke od 20 mrtv i h i i z b a e n j e i z s e l a k a P r o k u p l j u . G u b i c i b r i g a d a b i l i s u o s e t n i ; p o r e d ostalih,
poginuo j e k o m a n d a n t 2 . j u n o m o r a v s k e N O b r i g a d e V l a d i m i r Bukili, narodni heroj.

mart

s.

o jaa-

29.

30/31.

Ilok

Vojvodine:

posekao

290

tt

Iz s. Starog Divoa (kod Iloka) delovi 1. sremskog N O P odreda proterali odeljenje

n e m a k i h v o j n i k a koji su vrili pljaku. P o g i n u l o je 10 i r a n j e n o 5 nemakih v o j nika. O p l j a k a n e stvari v r a e n e su sopstvenicima.

U r e j o n u . st. V o g a n j ( n a p r u z i R u m a S r e m . M i t r o v i c a ) d e l o v i 2 . e t e D i v e r z a n t s k o g u d a r n o g b a t a l j o n a G S N O V i P O z a V o j v o d i n u m i n i r a n j e m p r u g e unitili lokomotivu i nekoliko vagona brzog voza.

Na o d s e k u s. P u s t o P o l j e s. B e l a S t e n a ( k o d R a k e ) 2. p r o l e t e r s k a u d a r n a i 5. u d a r na d i v i z i j a N O V J p o k u a l e da f o r s i r a j u r. I b a r i da se p r e b a c e na pl. K o p a o n i k .
J a k e n e m a k o - b u g a r s k o - n e d i e v s k e snage (oko 14 peadijskih bataljona, 60 minobac a a , 2 0 a r t i l j e r i j s k i h o r u a , 1 0 t e n k o v a i 2 o k l o p n a v o z a u k u p n o o k o 10.000 v o j n i k a ) u o t r o j b o r b i o d b i l e n a p a d . N e p r i j a t e l j j e i m a o o k o 140 i z b a e n i h i z s t r o j a .
Z a p l e n j e n o : 3 m i n o b a c a a , 4 m i t r a l j e z a , 5 p. m i t r a l j e z a , 25 p u a k a i dosta d r u g o g
r a t n o g m a t e r i j a l a . G u b i c i 2. i 5. d i v i z i j e : 30 m r t v i h i 64 r a n j e n a b o r c a . U borbi je
p o g i n u o i politiki k o m e s a r 4. k r a j i k e b r i g a d e S v e t o z a r K a a r K a o , narodni heroj.

31.

Mart.
Mart

mart

k.

K o d s. B r z o v i k a (blizu U a ) j e d i n i c e 1. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 5. u d a r n e d i v i z i j e
N O V J v o d i l e p e t o a s o v n u b o r b u p r o t i v 1 . b a t a l j o n a b u g a r s k o g 70. p e a d i j s k o g puka
i 2 . b a t a l j o n a b u g a r s k o g 69. p e a d i j s k o g p u k a ( i u s p e l e d a i h z a d r e n a l i n i j i s . E r c i
s. L a z i ) . U t o k u noi u b o r b u su u v e d e n e j e d i n i c e 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e brigade
2 . p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e i d v a b a t a l j o n a 10. k r a j i k e u d a r n e b r i g a d e 5 . u d a r n e
d i v i z i j e N O V J . N e p r i j a t e l j se u p o r n o b r a n i o iz kua, a z b o g brisanog terena i dub o k o g snega prilaz je bio otean, tako da napad n i j e uspeo, z b o g ega su se jedinice
N O V J p o v u k l e ka s. K o r i t n i k u , s. D e s p o t o v i c i i s. Ceini.

Na p o l o a j u V e l i k o b r d o T i j a g l a v a s. B o r i k e (blizu U a ) tri bataljona 4.

p r o l e t e r s k e udarne b r i g a d e 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e d i v i z i j e N O V J napali na jedinice
b u g a r s k o g 61. p e a d i j s k o g p u k a . P o t o s e n e p r i j a t e l j u p o r n o b r a n i o , p r e m o r e n e j e d i nice 4. p r o l e t e r s k e b r i g a d e nisu uspele da o v l a d a j u n j e g o v i m p o l o a j e m , iako su postigle d e l i m i a n uspeh.

Iz istone B o s n e se v r a t i o

U p r e d e l u Hasa (kod a k o v i c e ) , od boraca iz r a z b i j e n o g p a r t i z a n s k o g bataljona B a j r a m Curi- i g r u p e mesnih partizana, f o r m i r a n a partizanska eta iz Hasa.

Us.

Barbaruincu

Us.

Kisau

Formirani prvi

U s. Vievcu

Us.

etnici,
tora

718

(kod

(kod

Vranja)

Novog

Sada)

OK

KPJ

(kod V r a n j a )

Dobroviu

S r e m 2.

(kod

OK

tom

osnovan
formiran

SKOJ-a

ONO
OK

za

Vlasotinaca) obrazovan

kraju

N O P odred

odbor

KPJ

za

za

okrug

Novi

Vranjski.

Sad.

Pirot.

obrazovan S N O odbor za srez vranjski.

posle svirepog muenja,

ustanka

sremski

ubili

Konrada

lana

Zilnika

ilegalni S N O o d b o r z a srez luniki.

OK

KPJ

Slobodana,

za

Ni

jednog

od

narodnog heroja.

organiza-

DOGAAJI
2 . april

OPSTEG

obavestio Stab 3.
za j e d i n i c e o v o g a

KARAKTERA

VS N O V i P O J
bacali materijal
znakova.

udarnog korpusa N O V J da e sovjetski avioni

korpusa u Vlasenici i da treba uvati tajnost

V r h o v n i komandant N O V i P O J maral J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o obavestio S t a b

20. d i v i z i j e N O V J o i m e n o v a n j u n o v o g p o l i t o d e l a u o v o j d i v i z i j i .

3 . april

VS N O V i P O J obavestio Stab 3. udarnog korpusa N O V J da omladinske d e l e g a c i j e

iz istone Bosne, V o j v o d i n e i Srbije, odreene za II omladinski kongres Jugoslavije,
m o r a j u b i t i u D r v a r u d o 25. a p r i l a , t e i s t i e a t a j p o k r e t d e l e g a c i j a b u d e k o n spirativan.

6 . april

VS N O V i P O J naredio GS N O V i PO za H r v a t s k u da glavninu 4. korpusa N O V J

usmeri ka Bihau, E o s . N o v o m i Sisku, sa z a d a t k o m : ruiti k o m u n i k a c i j e u dolini
Une

V r h o v n i komandant N O V i P O J maral J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o uputio d i r e k t i v u

S t a b u 26. d i v i z i j e 8 . k o r p u s a N O V J : o b a v e t a v a d a n a o . V i s d o l a z i j e d a n l a n V S
N O V i P O J d a u e s t v u j e u i z r a d i p l a n a z a n a p a d e j e d i n i c a 26. d i v i z i j e N O V J n a
ostrva, n a r e u j e da se Izvre p r i p r e m e p r e n j e g o v o g dolaska a da napadi ponu
Sto p r e .

7 . april

VS N O V i P O J naredio Slabu 2. udarnog korpusa N O V J da p r e e u o f a n z i v u na

svim sektorima, a jednu operativnu grupu zadri na odseku Zlatar P r i b o j R u d o
i da veu p a n j u posveti p r i m o r s k o m sektoru.

i . april

VS N O V i P O J uputio d i r e k t i v u tabu 3. udarnog korpusa N O V J : k r i t i k u j e rad sanitetskih organa o v o g korpusa i nareuje da se preduzmu s v e m e r e radi lokalizov a n j a p e g a v o g tifusa; trai m i l j e n j e da li se m o e ostvariti v e poslata d i r e k t i v a
da se od j e d n e d i v i z i j e iz 3. udarnog korpusa i j e d n e
vojvoanske
divizije
oformi
udarna grupa za ostvarenje operativnih zamisli VS N O V i POJ.

U s . Kalni (u Crnoj travi) otpoelo dvodnevno savetovanje izmeu delegata CK K P J

i V N O V i P O J Svetozara Vukmanovia T e m p a I predstavnika BRP(k). Stvoren
je plan dejstva jugoslovenskih i bugarskih partizanskih jedinica u prigraninom
pojasu.

Jedinice C r v e n e a r m i j e izbile na ehoslovaku

Otpoela o f a n z i v a 4.

J e d i n i c e 3.

U Vaingtonu predsednik S A D Franklin Ruzvelt sazvao konferenciju efova ameri k e slube za B a l k a n i B l i s k i istok. Z a k l j u e n o je da se Drai M i h a i l o v i u p o a l j e
hitna p o m o u n a o r u a n j u i u d r u g o j r a t n o j o p r e m i .

10. april

11. april

12. april

rumunsku

granicu.

u k r a j i n s k o g f r o n t a na K r i m .

ukrajinskog fronta posle t r o d n e v n e opsade oslobodile Odesu.

VS N O V i P O J naredio tabu 3. u d a r n o g korpusa N O V J da ispila mogunost iznenadnog prodora d v e d i v i z i j e iz istone B o s n e u Srbiju, n e g d e na odseku B i j e l j i n a
Zvornik i L j u b o v i j a Viegrad.

V S N O V i P O J n a r e d i o t a b u 3 . u d a r n o g k o r p u s a N O V J : 27. u d a r n a d i v i z i j a N O V J
ne moe se suvie izlagati napadima neprijateljskih snaga na odseku T r n o v o K a linovnik, j e r je ta komunikacija v r l o osetljiva ( V e narediti kada bude v r e m e za
a n g a o v a n j e na t o m odseku).

V N O V i P O J naredio tabu 2. udarnog korpusa N O V J a na odseku P r i b o j

Rudo dri j a e snage kao mostobran u sluaju
povlaenja
2. proleterske udarne
i 5. u d a r n e d i v i z i j e N O V J .

U Moskvu

stigla

delegacija

NOV

POJ

NKOJ-a.

Ona

se s

vladom

SSSR-a,

posle viednevnih pregovora, sporazumela o nainu dotura m a t e r i j a l n e pomoi N O V J

7J

1944. april

D O G A A J I OPTEG K A R A K T E R A

april 1944.

i p p o l o a j u j u g o s l o v e n s k i h graana u S S S R - u : da se N O V J snabdeva iz U k r a j i n e
va/dunim p u t e m i da se od j u g o s l o v e n s k i h graana u S o v j e t s k o m S a v e z u formira
Jugoslovenska brigada. Generaltab C r v e n e a r m i j e poklonio je N O V J vojno-strunu
literaturu za obuku stareina, dok je vlada S S S R - u . na ime ratne pomoi, otvorila
N K O J - u kredit u iznosu od milion rubnlja.

14.

april

15. e - i r i l

April

10.

17.

19.

V N O V i P O J n a r e d i o t a b u 2. u d a r n o g korpusa N O V J . o b r a z o v a t i k o m i s i j u koja
e sreivati m a t e r i j a l e za o d l i k o v a n j a boraca i r u k o v o d i l a c a na osnovu prclogu
stareina (od k o m a n d e eta pa navie); o d m a h poslati p r e d l o g za o d l i k o v a n j e n a j z a s l u n i j i h b o r a c a i r u k o v o d i l a c a , n a r o i t o o n i h k o j i su u N O V i P O J od 1941 i 1942.
godine. Raspisi sline sadrine upueni su i ostalim p o d r e e n i m t a b o v i m a .

Jedinice 4

U n e m a k o j V r h o v n o j komandi, pod r u k o v o d s t v o m v o d e T r e e g R a j h a A d o l f a Hitlera, poela d v o d n e v n a k o n f e r e n c i j a n a k o j o j j e r a z m a t r a n o p i t a n j e n e m a k o g des a n t a n a o . V i s . D o n e t a j e o d l u k a d a se, z b o g n e d o s t a t a k a o d g o v a r a j u i h p o m o r s k i h

i v a z d u n i h s n a g a , d e s a n t n a o . V i s o d l o i , a k o n a n o r e e n j e d o n e s e t e k posle s v e s t r a n e p r o c e n e d a l m a t i n s k e o d b r a m b e n e /one.

VS N O V i P O J n a r e d i o tabu 3. u d a r n o g korpusa N O V J : dostaviti p o d a t k e o neprij a t e l j s k i m s n a g a m a na p o d r u j u t o g k o r p u s a ; o d g o v o r i t i da 11 su d i v i z i j e o d r e e n e

za p r o d o r u S r b i j u sposobne za p o k r e t bez p r e t h o d n o g snabcievanja m a t e r i j a l o m i
d a l i s e r . D r i n a m o e f o r s i r a t i b e z a m a c a : n a r e d i l i k o m a n d a n t u 16. u d a r n e d i v i z i j e
da se d i r e k t n o u k l j u i u r a d i o - v e z u sa V .

ukrajinskog fronta osloboi.ile Ker.

V N O V i P O J u p u t i o d e p e u S l a b u 2 . u d a r n o g k o r p u s a N O V . l : s l a e s e .-,a p r e d l o g o m t a b a k o r p u s a d a t e i t e a k t i v n o s t i n j e g o v i h j e d i n i c a budu u S a n d a k u , gd
t r e b a k o n c e n t r i s a t i j a e s n a g e i r a z b i t i e t n i k e ; i z n o s i m i l j e n j e d a j e n u m e r a nem a k e k o m a n d e d a j e d i n i c e t o g a k o r p u s a p o t i s n e i z n a s e l j e n i h m e s t a , k o j a b i poseli
etnici; n a r e u j e da se j e d i n i c e toga korpusa z a d r e na s v o m sektoru a s n j i m e e
s a d e j s t v o v a t i 27. u d a r n a d i v i z i j a N O V J .

VS N O V i P O J o b a v e s t i o Stab 3. udarnog korpusa N O V J : da su n e m a k e snage poele o f a n z i v u p r o t i v jedinica N O V i P O J u S a n d a k u a etnici se koncentrisali na

odseku Foa P l j e v l j a ; da je namera n e m a k i h snaga da potisnu s n a g e N O V J i
o m o g u e etnicima i d r u g i m k v i s l i n k i m s n a g a m a da posednu garnizone, da bi nem a k e p o s a d e b i l e s l o b o d n e z a d r u g e f r o n t o v e . U j e d n o m u j e n a r e d i o d a 27. udarna
d i v i z i j a s a d e j s t v u j e s j e d i n i c a m a 2. u d a r n o g korpusa N O V J p r a v c e m Foa Celebi, t e g a o b a v e s t i o d a j e p o d u z e o m e r e d a p r e p o k r e t a s n a b d e j e d i n i c e m a t e r i j a l o m

V S N O V i P O J n a r e d i o S t a b u 3 . u d a r n o g k o r p u s a N O V J d a r a z b i j e e t n i k u grupu
Z a h a r i j a Ostojia. koja je, v e r o v a t n o . p o b e g l a sa Zlatiboru u istonu Bosnu.

s.

K o m a n d a n t V r h o v n e k o m a n d e s a v e z n i k i h snaga za S r e d o z e m l j e , g e n e r a l Vilson
u p u t i o p o z i v v r h o v n o m k o m a n d a n t u N O V i P O J m a r a l u J u g o s l a v i j e J o s i p u Brozu
T i t u da p o a l j e s v o j u v o j n u m i s i j u radi v o e n j a r a z g o v o r a o p o m o i N O V J i o drugim nereenim pitanjima.

april

P r e d s e d n i k N K O J - u Josip B r o z T i t o zatraio od g l a v n e d i r e k c i j e U n r e u Vaingtonu

da hitno otpone slanje m a t e r i j a l n e pomoi stanovnitvu na osloboenoj teritoriji
Jugoslavije.

V l a d a R e p u b l i k e B r a z i l a , n a z a h t e v N K O J - a , s t a v i l a e m b a r g o n a 11,5 t o n a j u g o s l o v e n s k o g zlata d e p o n o v a n o g u b a n k a m a Brazila

k o j i m je dotada, neodgovorno 1
p r o t i v interesa N O B - a , raspolagala izbeglika vlada K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e ,

V S N O V i PO.T u p u t i o d e p e u t a b u 2 . u d a r n o g k o r p u s a N O V J
v e r o v a t n a j e namera n e m a k i h snaga da o v l a d a j u k o m u n i k a c i j o m u dolini r. L i m a i posednu g a r nizone; 2. u d a r n i korpus, s n a s l o n o m na vrsta uporita, m o r a da se z a d r i na svom
p o d r u j u , p r i m e n j u j u i e l a s t i n u o d b r a n u , a V e p r e d u z e t i m e r e d a m u olaka
p o l o a j d e j s t v o m d r u g i h j e d i n i c a n a o s e t l j i v e n e p r i j a t e l j s k e t a k e : t a b korpusa
treba da s v a k i dan j a v l j a o mestu za sputanje pomoi iz aviona.

V N O V i P O J obavestio t a b 3. udarnog korpusa N O V J da n e m a k e snage vre

o f a n z i v u p r o t i v j e d i n i c a N O V i P O J u S a n d a k u i C r n o j G o r i ; da se jedinice 2.
u d a r n o g k o r p u s a p o v l a e i z L i m s k e d o l i n e , a o p e r a t i v n a g r u p a d i v i z i j a (2. p r o l e t e r s k a
udarna i 5. udarna d i v i z i j a ) nalazi z a p a d n o od r. Ibra. U j e d n o mu je naredio da se
16. u d a r n a i 17. u d a r n a d i v i z i j a N O V J s p r e m e za p o k r e t e i o b a v e s t i o ga da p o s t o j e
izgledi da d o b i j e p o m o u materijalu.

VS N O V i P O J uputio depeu Stabu 3. u d a r n o g korpusa N O V . l . iz vestiti k o j e v o j n i k e o b j e k t e treba da b o m b a r d u j e a v i j a c i j a , i pri t o m e paziti da to budu samo
vani o b j e k t i i g r u p i s a n j e n e p r i j a t e l j s k i h snaga, poto e b o m b a r d o v a n j c odreivati
VS.

april

april

1944. april

20. a p r i l

21. a p r i i

22. april

DOGAAJI OPTEG K A R A K T E R A

april 1944.

V N O V i P O J zatraio od taba 2. udarnog korpusa N O V J da uputi opiran i z v e taj: kako je u jedinicama organizovan kulturno-prosvetni rad; koja kulturno-prosvetna tela postoje; koji se listovi i broure i z d a j u ; postoji li mogunost za odabir a n j e novinarskih, g l u m a k i h i slinih kadrova.

Iz K a r o v i n j a ( k o d B r i n d i z i j a , u I t a l i j i ) p r e b a e n a u s a v e z n i k u v a z d u h o p l o v n u b a z u
Beninu (kod B e n g a z i j a , u L i b i j i ) I v a z d u h o p l o v n a baza N O V J radi n a s t a v l j a n j a obuke i formiranja vazduhoplovnih eskadrila uz pomo saveznika. Bazi je pristupilo oko
250 a v i j a t i a r a b i v e g j u g o s l o v e n s k o g v a z d u h o p l o v s t v a .

C r v e n a a r m i j a , u o f a n z i v n i m d e j s t v i m a . dostigla l i n i j u r. D n j e s t a r Jai S t a n i slavsk Tarnopol K o v e l Mozir V e l i k i j e L u k i P s k o v N a r v a .

V N O V i P O J n a r e d i o tabu 2. u d a r n o g korpusa N O V J : 2. p r o l e t e r s k a udarna i 5.

udarna divizija N O V J i m a j u zadatak da prodiru u S r b i j u ; 2. udarni korpus mora
ostati na s v o m odseku, p r i l a g o a v a j u i nain r a t o v a n j a s t v a r n o j situaciji, a p r e d u zete su m e r e da mu se dostavi hrana i m a t e r i j a l ; r e d o v n o d o s t a v l j a t i i z v e t a j o
mestima za sputanje materijala iz aviona.

V N O V i P O J (ekonomsko o d e l j e n j e ) izdao uputstva o radu intendantskih organa

posle o d v a j a n j a slube r u k o v a n j a , p r i j e m a , raspodele i o p r a v k e n a o r u a n j a iz sastava e k o n o m s k e slube: reg u lie se p r i j e m naoruanja, eksploziva, goriva i sanitetskog materijala od saveznika; u k a z u j e se na potrebu da se p o v e a j u komore, j e r
n j i h o v b r o j sada n e o d g o v a r a u v e a n i m p o t r e b a m a j e d i n i c a

V N O V i P O J naredio tabu 3. udarnog korpusa N O V J

ekaju sovjetske avione koji e doturati materijal.

V N O V i P O J naredio tabu 3. udarnog korpusa N O V J da d v e d i v i z i j e uputi p r e k o

r. D r i n e u S r b i j u da o l a k a j u d e j s t v a 2. p r o l e t e r s k e u d a r n e i 5. u d a r n e d i v i z i j e iz
doline Ibra ka liniji S u v o b o r M a l j e n M e d v e d n i k .

VS N O V

Delegai V N O V i P O J i CK K P J Svetozar Vukmanovi T e m p o depeom izvetava

CK K P J : na slobodnu t e r i t o r i j u ( K u m a n o v o V r a n j e Crna t r a v a ) stigli su l a n o v i G l a v n o g taba B u g a r s k e i O t e e s t v e n o g f r o n t a , g d e o r g a n i z u j u s v o j e j e d i n i c e
radi p r o d i r a n j a u unutranjost B u g a r s k e ; b u g a r s k o m r u k o v o d s t v u i j e d i n i c a m a p r u a se p o m o u s v a k o m pogledu.

i POJ

U Benini 'kod

izdao naredbu o

Bengazija,

formiranju

Libiji),

na

odseka

za

da

prijem

osnovu sporazuma

od

sutra

Vlasenici

naoruanja.

izmeu

vrhovnog

koman-

danta N O V i PO J u g o s l a v i j e Josipa B r o z a T i t a i efa v o j n e m i s i j e V B r i t a n i j e pri

VS N O V i P O J generala Ficroja Maklina, formirana 1. lovaka eskadrila N O V J od
J u g o s l o v e n a k o j i s u p r i s t u p i l i N O P - u E s k a d r i l a j e b r o j a l a 227 b o r a c a s a 1 6 b o r b e n i h
aparata
tipa
= S p i t f a j e r V ( l o v a c - b o m b a r d e r ) . Nosila j e oznaku Nv-352 ( Y u g o slav) Squadron R A F .

23. april

V r h o v n i komandant N O V i P O J maral J u g o s l a v i j e Josip B r o z T i t o izdao Uredbu o

z v a n j i m a politikih komesara N O V J (rang, prava, oznake o d g o v a r a j u i h inova). O v a
uredba n i j e vaila za N O P odrede Jugoslavije.

V N O V i P O J n a r e d i o tabu 3. udarnog korpusa N O V J da ostane u istonoj Bosni

Predsednik vlade i maral Italije Pijetro B a d o l j o sastavio takozvanu vladu okupljanja. koja je imala zadatak da objedini graanske p a r t i j e u borbi protiv faizma, da
sredi u n u t r a n j e p o l i t i k o s t a n j e i da I t a l i j u p r i p r e m i za k o n a n o o s l o b o e n j e .

Vrhovni komandant N O V i P O J maral Jugoslavije Josip Broz T i t o izdao naredbu:

naziv zamenik politikog komesara m e nja se u nov naziv: pomonik politikog komesara; pomonik politikog komesara vri dunost i p o v e r e n i k a personalnog o d seka.
V N O V i P O J obavestio S t a b 3. udarnog korpusa N O V J : etnike i nedievske snage
kreu p r e m a U i c u (sada: T i t o v o Uice); o d r e e n e snage treba da hitno i e n e r g i n o
krenu u S r b i j u radi o l a k a n j a p o k r e t a 2 p r o l e t e r s k e u d a r n e i 5. u d a r n e d i v i z i j e
N O V J i z d o l i n e r . S t u d e n i c e p r e m a pl. P o v l e n u .

24. april

V N O V i P O J uputio d i r e k t i v u Stabu 3.

u d a r n o g korpusa NOV.T: o d o b r a v a da

ko-

m a n d a n t 16. u d a r n e d i v i z i j e D a n i l o L e k i k o m a n d u j e d v e m a d i v i z i j a m a p r e d v i e n i m
za p r o d o r iz i s t o n e B o s n e u S r b i j u ; o b a v e t a v a da 2. p r o l e t e r s k a u d a r n a i 5. u d a r n a
d i v i z i j a prelaze na severnu stranu od k o m u n i k a c i j e Uice (sada: T i t o v o Uice)
Poega i da kreu prema M e d v e d n i k u i R a v n o j gori.

46

V N O V i P O J doneo Uredbu o z v a n j i m a pomonika politikih komesara N O V J

(rang, prava, oznake o d g o v a r a j u i h inova). O v a U r e d b a se ne odnosi na N O P o d r e d e
Jugoslavije.

721

1044. april
25. april

BOSNA I H E R C E G O V I N A

april 1944.

Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito izdao naredbu
kojom se ukida dotadanji vojniki pozdrav stisnutom pesnicom i uvodi vojniki
pozdrav ispruenim prstima desne ruke. Ovo se nije odnosilo na N O P odrede. Istom
naredbom je zabranjeno noenje nepropisnih kapa u jedinicama NOVJ.
VS N O V i POJ uputio direktivu Stabu Operativne grupe divizija (16. i 17. udarne):
potrebno je iz rejona Srebrenice brzo upasti u Srbiju pravcem Ljubovija Pecka i
Ljubovija Bajina Bata i ugroziti neprijateljske snage, kako bi se 2 proleterska
udarna i 5. udarna divizija uspeno prebacile na pl. Maljen i pl. Suvobor; za prvo
vreme dve operativne grupe divizija moraju biti blie jedna drugoj, kako bi predstavljale jau udarnu snagu, a docnije e VS upravljati njima prema prilikama; jo
pre prelaska Drine treba uspostaviti radlo-vezu sa VS.
VS N O V i POJ uputio depeu tabu 29. udarne divizije NOVJ: obavetava da su
jedinice 26. divizije izvele desant na o. Korulu i da bi bilo potrebno da jedinice 29
udarne divizije pokuaju prodor ka obali, gde bi im se doturila vea koliinu materijala sa o. Visa.

26. april

Ministarstvo spoljnih poslova V. Britanije stavilo u zadatak lordu Halifaksu, svom

ambasadoru u Vaingtonu, da ispita sve okolnosti Subaievog izbora za budueg
predsednika izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije.

28. april

Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio telegram
tabu 26. divizije NOVJ: odaje priznanje i zahvalnost jedinicama 26. divizije i Mornarice NOVJ na postignutim uspesima pri desantnim prepadima na o. Korulu i o.
Mljet i unitenju tamonjih nemakih snaga.
Komandant Vrhovne komande saveznikih snaga za Sredozemlje general Henri Vilsen uputio vrhovnom komandantu NOV i POJ maralu Jugoslavije Josipu Brozu
Titu telegram u vezi sa uspehom jedinica NOV i POJ na o. Mljetu i o. Koruli: istie
da mnogo ceni rad jedinica NOVJ na razbijanju nemakih snaga na o. Koruli i o.
Mljetu i moli marala Tita da borcima i stareinama isporui estitke za uspenu
borbu.

20. april

V N O V i POJ uputio direktivu tabu 3. udarnog korpusa NOVJ: naglaava da je u

vezi sa skorom verovatnom kapitulacijom Bugarske od vanrednog znaaja prisustvo
divizija N O V J u Srbiji da bi se maksimalno iskoristila kapitulacija; istie da je za
itav N O P u Jugoslaviji danas primarna Srbija; da pitanje likvidacije izbeglike
vlade i priznanje NKOJ-a zavisi od Srbije, odnosno od snaga N O V J u Srbiji, i da se
ravnaju po tome.

30. april

VS NOV i POJ obavestio tab 3. udarnog korpusa NOVJ: da e sovjetski avioni prebaciti materijal jedinicama toga korpusa i da treba javiti mesto za prijem.
V N O V i POJ dao direktivu tabu 3. udarnog korpusa NOVJ: 36. i 38. udarnu diviziju ponovo uputiti na pl. Majevicu i delimino ili iskoristiti za mostobran u Biru;
ne dozvoliti neprijatelju da jedinice toga korpusa nabaci na Glasinac.
Delegat CK K P J i V N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo izvestio VS da se
izalo u susret traenju CK B R P ( k ) da na naoj teritoriji, u prigraninom pojasu,
stvori privremeni centar za organizovanje svojih veih vojnih jedinica.

April k.

Ambasador V. Britanije u Vaingtonu lord Halifaks konsultovao ambasadora SSSR-a

u Vaingtonu Andreja Gromika i predstavnika Stejt departmenta o izboru Ivana
Subaia za predsednika izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije. Ovi nisu imali
ozbiljnijih prigovora na izbor Subaia.

April

VS N O V i POJ imenovao Milentija Popovia za zastupnika NKOJ-a i komandanta

Baza NOVJ u Italiji.
VS N O V i POJ doneo odluku da se jedan deo avijatiara osposobi za transportnu
avijaciju.
U Kairu (u Egiptu) formiran biro Unre za Balkan.
Sklopljen tzv. Balkanski sporazum izmeu Vrhovne komande saveznikih snaga za
Sredozemlje i Unre: predvideno je da delatnost Unre na Balkanu bude pod kontrolom saveznike vojne uprave. Tako su imperijalistike aspiracije velikih sila dovele
u pitanje humanitarne ciljeve ove svetske organizacije.

BOSNA
I. april

HERCEGOVINA

Na odseku Gorade s. Trnovo otpoela ofanzivna dejstva nemakih jedinica, etnika i ustaa protiv 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ.
26

1944. april

BOSNA I HERCEGOVINA

april 1944.

Sa prostorije Celi K o r a j Bijeljina otpoela ofanzivna dejstva nemake 13. SS

divizije Handar, etnika i zelenokadrovaca protiv 36. divizije NOVJ u cilju proboja na pl. Majevicu i ovladavanja komunikacijom Tuzla Brko. Te borbe su
trajale do 8. aprila. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 170 izbaenih vojnika iz
stroja, a 36. divizija je imala 35 poginulih i 55 ranjenih boraca.
2. april

Na prostoriji s. Ledii s. Ostojii (kod Sarajeva) nemake i ustako-domobranske

jedinice napale 19. biransku udarnu brigadu 27. udarne divizije NOVJ. Posle jednodnevne borbe neprijatelj je, uz osetne gubitke, odbaen na polazne poloaje. Brigada
je imala 1 mrtvog i 6 ranjenih boraca.

3. april

Iz Jajca delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen* izvrili upad u Mrkonji-Grad.

ali su se istog dana povukli.

3/4. april

Delovi 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ napali andarme u s
Maiima (kod Bos. Gradike). Poginulo je 16 andarma. Brigada je imala 1 mrtvog
i 2 ranjena borca.
P r v i bataljon 6. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J zauzeo neprijateljsko uporite u s. Orljanima (kod Bihaa). Neprijateljski gubici: 4 mrtva i 6 zarobljenih. Bataljon je imao 1 mrtvog.

4. april

Izmeu s. Blagaja i Martin-brda (blizu Bos. Novog) dva bataljona U. krajike udarne
brigade 4. udarne divizije NOVJ napali voz, unitili 30 vagona i 2 lokomotive i neprijatelju naneli gubitke od 63 mrtva i 24 zarobljena. Gubici bataljona: 1 mrtav i 3
ranjenu borca.

5. april

U vieasovnoj borbi na Zegulji (na putu Stolac Ljubinje) 11. hercegovaka udarna brigada i manji delovi Junohercegovakog N O P odreda 29. udarne divizije NOVJ
slomili napad dva nemaka bataljona (po jedan bataljon iz nemake 118. lovake
i 369. legionarske divizije), 100 etnika i 6 tenkova, te ih, uz gubitke od oko 50 mrtvih vojnika i 2 oteena tenka, povratili u Stolac.
U San. Mostu otpoelo Oblasno savetovanje K P J za Bos. krajinu. Analizirana je spoljnopolitika i unutranja situacija i postavljeni su zadaci za budui rad. Savetovanje
je zavreno 6. aprila 1944.

6. april

U rejonu Bos. Krupe delovi 6. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ vodili petoasovnu borbu protiv dva domobranska bataljona, pretrpevi gubitke od 4
mrtva i 16 ranjenih boraca.

7. april

Kod s. Kifinog Sela (blizu Nevesinja) delovi nemake 369. legionarske divizije i etnike 1. nevesinjske brigade zarobili 60 boraca italijanskog bataljona 19. biransko
udarne brigade 27. udarne divizije NOVJ.

S. april

Dva bataljona 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ, potisnuvi delovt
nemake 7 SS divizije Princ Eugen, zauzela s. Veselu (kod Bugojna) i unitila
elektrinu centralu. Blokada s. Vesele i centrale otpoela je 3. aprila. Neprijatelj je
pretrpeo gubitke od 78 mrtvih i 97 ranjenih, a gubici bataljona NOVJ iznose 10 mrtvih i 20 ranjenih.

S/9. april

Us Prebilovcima (kod apljine) delovi 11. hercegovake udarne brigade i Junohercegovakog N O P odreda 29. udarne divizije NOVJ zarobili etu etnike Neretvanske brigade, a potom razbili po jednu kombinovanu etu iz nemake 118. lovake
divizije i ustakog 5. eleznikog bataljona koje su intervenisale lz apljine i Gabele.
Zarobljeno je 45 etnika i 7 nemakih vojnika, dok su na bojitu ostala 43 poginula
neprijateljska vojnika. Zaplenjena su 4 p. mitraljeza, 3 minobacaa, 2 automata, 63
puke i oko 10.000 metaka.
Otpoeo trodnevni napad delova 7. udarne i 8. divizije NOVJ i Unske operativne
grupe na Cazin, koji su branili ustaki 8. bataljon, jedan bataljon nemake 373 legionarske divizije i delovi 10. ustakog bataljona. Usled prodora nemakih i ustakodomobranskih snaga iz Bihaa i s. Ostroca i njihovog spajanja s posadom u Cazinu,
napad je 11. aprila obustavljen. Ustako-nemake snage imale su 198 mrtvih. 153
ranjena i 15 zarobljenih vojnika, a jedinice NOVJ 35 mrtvih, 151 ranjenog i 4 nestala borca.

9. april

46

Kod Magaljdola, posle otre borbe, jedinice 39. divizije 5 udarnog korpusa NOVJ
odbile pokuaj nemakih jedinica (jaine 350 vojnika) da lz Jajca prodru prema
Mrkonji-Gradu. Poginulo je 30 nemakih vojnika. Gubici 39. divizije: 1 ranjen
borac.

723

1944. april

BOSNA I H E R C E G O V I N A

april 1944.

Na pruzi Derventa Doboj delovi 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ staiSili 1,5 km pruge, ubili 20 i zarobili 11 neprijateljskih vojnika i zaplenili 34 puke.
10. april

U s. G. Sanici (kod Kljua) otpoeo vii sanitetski kurs sanitetskog odseka 5 udarnog
korpusa NOVJ. Kurs je trajao mesec dana.
Pri Stabu 1

proleterskog udarnog korpusa NOVJ formiran sanitetski kurs.

10/11. april

Izmeu Bos. Krupe i Otoke Ininjerijska eta 7, udarne divizije NOVJ poruila elezniku prugu na il mesta.

U. april

Spajanjem Livanjskog
N O P odred.

12. april

S pravca s. Koraja nemaka 13. SS divizija 'Handar

36. udarnu diviziju NOVJ i odbacila ih ka pl. Jelici.

13. april

Stab 3. udarnog korpusa izdao nareenje da se 16. i 36. udarna divizija NOVJ prebace preko komunikacije Tuzla Zvornik na prostoriju Bira Srebrenica da bi
izbegle eventualno okruenje od strano nemake 13. SS divizije Handar i domobranske 3. lovake brigade na prostoriji pl. Jelice, a da na pl. Majevici i dalje
ostane 38. udarna divizija NOVJ.

Duvanjskog

NOP

odreda

formiran

Livanjsko-duvanjski

izvrila opti napad na 16. 1

Otpoelo nastupanje domobranske 3. lovake brigade iz Tuzle prema pl. Jelici u cilju
sadejstva sa snagama nemake 13. SS divizije Handar koje su nadiralo iz Posavine i Semberije ka pl. Majevici. Time su snage 16. i 36. udarne divizije NOVJ dovedene u vrlo teku situaciju.
Na pruzi . st. Kozarac Prijedor 8 krajika udarila brigada 4. udarne divizije
NOVJ unitila voz i nanela neprijatelju gubitke od 96 mrtvih vojnika.
Blizu s. Kozarevine (kod Foe) etnici Drinskog korpusa (jaine oko 800 elnika) napali i zarobili jedan deo bolnice 27 udarne divizije NOVJ. ali ga je, protivnapadom,
oslobodio 1. bataljon 16. muslimanske udarne brigade. Bolnica i bataljon su imali
10 mrtvih i 70 nestalih boraca.
14. april

Izmeu Prijedora i . st Kozarca 8. krajika udarna brigada 4. udarno divizije NOVJ,

uz pomo omladine, poruila elezniku prugu u duini od 9 km.
U rejonu D. Vakufa delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ vodili otru
borbu protiv nemakih jedinica i naneli im gubitke od 17 mrtvih i 40 ranjenih vojnika.

April s.

Pod komandu II. udarne divizije 5 udarnog korpusa NOVJ stavljena 18. istonobosanska (hrvatska) NOU brigada 38. divizije 3. udarnog korpusa NOVJ sa Posavsko-trebavskim N O P odrodom.
Kod s. Depi (blizu Konjica), zbog neobavetenostl, dolo do sukoba izmeu ete U.
hercegovake udarne brigade i ete Mostarskog NOP odreda 29. udarne divizije
NOVJ. Ranjeno je 5 boraca i poginula su 3 borca Meu poginulima se nalazio i
komandant Mostarskog bataljona Mostarskog N O P odreda Ahmed Pintu), narodni
heroj.

15/1C. april

Izmeu s. Otoke i s. Ostroca (na pruzi Bos Novi Biha) 3. i 4. brigada 7. udarne
divizije NOVJ i Krajiki muslimanski N O P odred poruili 6 km eleznike pruge
i tt veze, a izmeu Bos. Krupe i s Otoke put na dva mosta.

16. april

Jedanaesta krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ izvrila neuspeo napad
na neprijatelja u s. Dobrljinu (kod Bus Novog). Neprijatelju su naneti gubici od oko
20 mrtvih.
U rejonu s Lusnia (kod Livna) Livanjsko-duvanjski N O P odred posle troasovne
borbe, odbacio prema Livnu nemake jedinice koje su pokuale da se probiju na
slobodnu teritoriju. Poginula su 23 a ranjeno je 15 nemakih vojnika. Gubici NOP
odreda: 1 mrtav, 2 ranjena i 2 nestala borca.
Na poloajima kod s. Miljanovaca i s. Prnjavora (tla putu Tuzla Zvornik) l. vojvoanska udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ napala na oko 500 zelfrnokadrovaca i posle osmoasovne borbe razbila ih, nanevi im gubitke od oko 45 mrtvih.
Brigada je imala 4 nirlva i 4 ranjena borca.

19. april

724

Sa Prenja, iz Uloga, Kalinovika, s. Rakitnice i Konjica delovi etnikog Nevesinjskog

i Drinskog korpusa i domobranske 2 brdske i 8. posadite brigade i jedna eta nemake 369. legionarske divizije poeli koncentrian napad prema Konjikoj upi u

1944. april

BOSNA I H E R C E G O V I N A

april 1944.

cilju razbijanja glavnine 27. udarne divizije NOVJ i Mostarskog N O P odreda 29.
udarno divizije NOVJ. Zbog nestanka municije i zbog iscrpljenosti jedinica, 27. divizija se do 22. aprila izvukla preko pl. Treskavicc u Miljevinu a glavnina Mostarskog
N O P odreda na Bjelanicu. Divizija je, u manjim sudarima, imala blizu 100 nestalih
boraca, dok se Konjiki bataljon Mostarskog N O P odreda osuo.
esnaesta muslimanska udarna brigada 27. udarne divizije NOVJ izvrila napad na
etniku posadu u s. Celebiu (kod Foe), te posle krae borbe zarobila 24 etnika
i oslobodila selo.
19120. april

etvrta udarna divizija i delovi 10. udarne i 39. divizije NOVJ napali delove nemake 373. legionarske divizije i domobranske 3. brdske brigade i etnike u Prijedoru,
ali napad nije uspeo zbog slabih i nedovoljnih priprema, jakih utvrenja i uporne
odbrane neprijatelja. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 250 mrtvih i ranjenih
1 20 zarobljenih. Gubici jedinica NOVJ: 2G mrtvih i 112 ranjenih.

20. april

Nemaka motorizovana kolona iz Banje Luke zauzela Kotor-Varo, potisnuvi slabije delove 14. srednjobosanske udarne brigade. 11. udarne divizije 5. korpusa NOVJ.
Sedamnaesta majevika udarna brigada 38. udarne divizije NOVJ, prinuena da napusti Majevicu. uspela da spase deo ranjenika iz bolnice u s. D. Trnavi i da se preko
komunikacije Tuzla Zvornik, pod borbom povue u rejon Bira.
U s . Zalomu (kod Nevesinja) delovi Severnohercegovakog N O P odreda i 11. hercegovake udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ, posle kraeg otpora, savladali
jednu etu etnike I. nevesinjske brigade, zarobivi 40, ubivi 1 i ranlvi 3 etnika.
Blizu s. Osredaka (kod Drvara) 3. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske
divizije NOVJ ' Nikola Tesla vodila borbu protiv neprijatelja i nanela mu gubitke
od oko 40 mrtvih i 60 ranjenih. Brigada je imala 8 mrtvih i 11 ranjenih boraca.
U s . Fatnici (kod Bilee) pri Oblasnom komitetu K P J za Hercegovinu poeo nii partijski kurs za osposobljavanje lanova optinskih i sreskih komiteta KPJ. Do kraja
rata kurs je zavrilo vie klasa.

22. april

Motorizovani delovi nemake 7. SS divizije "Princ Eugeni iz Jajca izvrili prodor u

Mrkonjl-Grad, obacivi 1 proletersku i 13. proletersku udarnu brigadu Rade
Konar.
U Bobanima (kod Trebinja) dva bataljona Junohercegovakog N O P odreda razbili
nemako-elniko-domobransku grupu (jaine ete) i naneli j o j gubitke od 13 mrtvih
i oko 20 ranjenih.

23. april

Na pruzi Prijedor Bos. Novi delovi 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije
NOVJ minom unitili 3 vagona transportnog voza i neprijatelju naneli gubitke oci
oko 50 mrtvih.

24 april

Na osnovu nareenja V NOV i POJ. tab 3. udarnog korpusa NOVJ izdao zapovest
16. i 17. udarnoj diviziji N O V J da forsiraju r. Drinu izmeu Bajine Bate i s. Drinjae i svojim nastupanjem u zapadnu Srbiju olakaju nastupanje 2. proleterske i
5. udarne divizije NOVJ iz doline r. Ibra na liniju Suvobor Maljen Medvednik.
Iz Gacka delovi nemake 369. legionarske divizije, etnike Gatake i domobranske
9. posadne brigade (do 1000 vojnika) izvrili neuspeo ispad prema Bilei u cilju
odbacivanja delova 29. udarne divizije NOVJ s komunikacije Gacko Bilea U tim
borbama neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 20 mrtvih.

25. april

U Vlasenici tab 3. udarnog korpusa NOVJ odrao sastanak sa tabovima 16. i 17.
udarne divizije NOVJ. On je izloio situaciju u Srbiji i formirao jedinstvenu komandu za obe divizije.
U s . Baljcima (kod Bilee) etnika Bileka brigada, ojaana bataljonom etnike
Vuedolske brigade, iznenadila dva bataljona 10. hercegovake udarne brigade 29.
udarne divizije NOVJ. Posle vieasovne borbe etnici su uz. pomo jo oko dva bataljona, odbaeni u Bileu, uz gubitke od 21 mrtvog i 24 ranjena. Brigada je imala
9 nestalih, 13 ranjenih i 14 poginulih. U toj borbi su poginuli i pomonik politikog
komesara 1. bataljona Milo Bojovi I komandir 2. ete 4. bataljona 2arko Papi,
narodni heroji.

26. april

Kod s. Cvjetnia (blizu Kulen-Vakufa) delovi 1. proleterske (like) udarne brigade

6. proli terske divizije N O V J Nikola Tesla ' napali neprijatelja koji se kretao iz s.
G. i D. Suvaje i Srba za s. Osretke i naneli mu gubitke od oko 40 mrtvih, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva i 1 ranjenog borca.

725

1044. april

BOSNA I HERCEGOVINA

april 1944.

Posle jednodnevne boibe neprijatelj je zauzeo s. Osretke (kod Drvara). Sutradan je

odbacio 3. proletersku (liku) udarnu brigadu 6. proleterske divizije NOVJ Nikola
Tesla u s. Trubar (kod Drvara). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 50 mrtvih i
vie ranjenih. Brigada je imala 7 mrtvih i 22 ranjena borca.
Delovi nemake 7. SS divizije :>Princ Eugen, 13 SS divizije Handar i domobranske 3. lovake brigade, napadom s linije r. Sprea Kladanj posle dvodnevnih borbi
odbacili 36. udarnu diviziju NOVJ i osujetili pripreme za prelaz 16. i 17. udarne
divizije 3. udarnog korpusa NOVJ preko r. Drine.
27. april

Delovi 6. krajike udarne

ustakog bataljona koji je
asovne borbe neprijatelj
Brigada je imala 2 mrtva

brigade 4 udarne divizije NOVJ vodili borbu protiv jednog

nadirao iz Bos. Krupe prema s. G. i D. Suvaji. Posle estoje odbaen u polazni garnizon uz gubitke od oko 8 mrtvih.
i 3 ranjena borca.

Domobranska 3. lovaka brigada, ojaana jednim bataljonom nemake 13. SS divizije Handar, zauzela Sekovie a zatim produila ka Vlasenici.
Dva bataljona nemake 7. SS divizije Princ Eugen preduzeli nastupanje iz Rogatice i Sokolca ka Srebrenici i Vlasenici da bi u sadejstvu sa delovima nemake 13.
SS divizije Handar spreili prelaz 16 i 17. udarne divizije NOVJ u Srbiju.
2S

april

Trea proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske divizije NOV.) Nikola Tesla
odbila napad neprijatelja koji se iz Srba probio do s. Trubara. Neprijatelju su naneti
gubici od oko 10 mrtvih i vie ranjenih. Brigada je imala 3 mrtva 1 15 ranjenih
boraca.
Pri povlaenju iz Srebrenice, 17. udarna divizija NOVJ vodila ogorenu borbu protiv
delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen i ovladala grebenom Kraljeve gore
(danas: Partizanska gora).
Iskorlstivi nedovoljnu budnost 5. udarne brigade 36. udarne divizije NOVJ, domobranska 3. lovaka brigada prodrla u Vlasenicu.
U s . Grui (kod Konjica) Konjika brigada etnikog Nevesinjskog korpusa u trodnevnim borbama s manjim obczbeujuim delovima, unitila bolnicu Mostarskog
N O P odreda 29. udarne divizije NOVJ. U borbi protiv etnika poginulo je oko 30
ranjenika, politikih radnika i boraca, a nekoliko ih je zarobljeno.
Na pruzi Bos. Novi Prijedor 11. krajika udarna brigada 4 udarne divizije NOVJ
sruila transportni voz i unitila 10 vagona. Neprijatelj je imao gubitke od 100 mrtvih
i 150 ranjenih. Brigada je imala 1 mrtvog i 6 ranjenih boraca.
Naredbom taba 5. udarnog korpusa NOVJ obnovljeno Prozorsko vojno podruje.

29. april

Iz rejona Kraljeve gore (sada: Partizanska gora, kod Han-Pijeska) 17. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ izvrila neuspeo pokuaj proboja preko komunikacije
Han-Pijesak Vlasenica, koju su zatvarali delovi nemake 7. SS divizije Princ
Eugen.
Posle dvomesenih borbi protiv etnika i delova nemake 7. SS Princ Eugen divizije u rejonima Kalinovika i Gorada, 27. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ
vratila se na Romaniju.
Ustaka milicija odbacila delove Mostarskog N O P odreda iz Kreeva i nanela im
gubitke od oko 10 mrtvih i zarobljenih.

29/30. april

esnaesta i 36. udarna diviziia NOVJ i 38. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ
probile se preko komunikacije Sekovii Vlasenica, gde su se nalazile jedinice nemake 7. SS Princ Eugen divizije, i kod Gradine prele preko mosta na r. Drinjai i uputile se ka Kladnju.

36

Pri nastupanju ka Ravnoj gori (kod Vlasenice) 17. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ vodila teke borbe protiv delova nemake 7. SS Princ Eugen, divizije,
odbacila ih ka Lisini i tako uspela da se preko Sokolie 1 Barica prebaci u rejon s.
Podeplje s. Krivae s. Dimrije. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 30 mrtvih
i veeg broja ranjenih. Gubici jeuinica NOVJ: 9 mrtvih i 16 ranjenih boraca.

april

Rasformiran JahorinskI NOP odred a njegovo ljudstvo ulo u sastav Romanijskog

NOP odreda.
Apr il

U prnjavorskom okrugu formiran Okruni odbor USAOJ-a.

U s . Loparama (kod Tuzle) i okolnim selima nemake jedinice i ustae streljale i
poveale 327 ljudi.

7 26

1944. april

CRNA GORA

april 1944.

U Drinskom polju (kod Bijeljine), u borbi protiv etnika, poginuo komandant 17. majevike NOU brigade Veljko Luki, narodni heroj.
Na Mutnim vodama (na pl. Mujevici), u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo
politiki komesar Majevikog N O P odreda Muharem Merdi Huso, narodni heroj.

CRNA

GORA

1. april

Odlukom taba 2. udarnog korpusa NOVJ, u s. Dragovia Polju (kod Kolaina) formirana 9. crnogorska udarna brigada, u sastavu 3. udarne divizije NOVJ.

2. april

Sest bataljona iz 2. dalmatinske udarne i 6, crnogorske udarne brigade Primorske

operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ napalo obezbeujue delove (nemake
vojnike i etnike) du komunikacije Niki Danilovgrad. Do 4. aprila bataljoni su
ponovo ovladali komunikacijom. U ovim borbama neprijatelj je imao 31 mrtvog i
oko 70 ranjenih vojnika i oficira, dok su obe brigade imale 9 poginulih i 17 ranjenih
boraca.
Kod s. Vukovia i s. Meduna (blizu Titograda), s poloaja Kaznovica i Trijeba, oko
800 etnika i 700 nemakih vojnika i italijanskih faista napalo delove 5. crnogorske
udarne brigade i delove 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ. Posle
otre borbe neprijatelj je odbaen ka Podgorici (sada' Titograd), uz gubitke od 72
mrtva i vie ranjenih vojnika.

J/4, april

U s. Koanima (kod Nikia) delovi 2. dalmatinske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ i delovi Nikikog N O P odreda napali etnike
i odbacili ih u Niki, ubivi jednog i ranivi dvojicu, uz sopstvene gubitke od 1
mrtvog i 3 ranjena borca.

4. april

U rejonu s. Sljivenskog i s. Hoevina oko 800 etnika napalo 4. sandaku udarnu

brigadu 37. udarne divizije NOVJ, koja se pod pritiskom neprijatelja povukla na
poloaj s. Kakmue s. Vlahovii (kod Pljevalja). Gubici neprijatelja: oko 20
mrtvih i ranjenih. Brigada je imala 3 mrtva i 4 ranjena borca.

5. april

U s . Krusima (kod Titograda) 2. bataljon 0 crnogorske udarne brigade Primorske

operativne grupe napao na kolonu od oko 70 nemakih vojnika i 20 etnika. Posle
krae i otre borbe neprijatelj je odbaen u pravcu s. Kokota i Podgorice. Poginulo
je 9 i ranjeno oko 15 nemakih vojnika i oficira. Zaplenjeno je: 1 mitraljez, 2000 metaka, nekoliko sanduka mina za minobaca i druga ratna oprema. Bataljon je imao
3 ranjena borca.

7. april

Savezniki avioni bombardovali Niki. u kome se nalazio nemaki garnizon. Srueno je i zapaljeno mnogo kua (medu njima gimnazija, silos, vojne kasarne, dom
Kosovka devojka -. zgrade nemake bolnice I zatvora kao i vie privatnih kua).
Poginulo je 178 graana. Gubici neprijatelja: 20 mrtvih i oko 40 ranjenih nemakih
vojnika, 11 mrtvih i ranjenih italijanskih vojnika i 50 mrtvih i vei broj ranjenih
etnika.

i, april

Oko 15 saveznikih aviona ponovo bombardovalo Niki. Poginuo je vei broj nemakih i italijanskih vojnika.
Dva bataljona 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe napala
manje nemake snage i etnike na dobro utvrenim poloajima du komunikacije
Cetinje Rijeka Crnojevia. Posle vieasovne otre borbe neprijatelj je imao preko
30 vojnika i oficira izbaenih iz stroja. Zaplenjeno je: 3 minobacaa s neto mina,
1 mitraljez, 3. p. mitraljeza, 2 automata, 3 pitolja. 1 kompletna radio-stanica, velika
koliina municije i druga ratna oprema Bataljoni su imali 4 mrtva i 12 ranjenih
boraca.
U s. Ograenici (kod P l j e v a l j a ) oko 400 etnika napalo delove Pljevaljskog N O P
odreda i komandu mesta iz s. Meljaka. Poto su etnici bili nadmoniji, partizani su
se prebacili na levu obalu Tare, u s. Tepca (blizu Zabljaka).

9. april

Jedinice 29. udarne divizije NOVJ poele trodnevne otre

makih i etnikih snaga na pravcu Grahovo Osjeenica
uspeo da ue u Viluse i da produi prema s. Vclimlju, ali je
je poginulo 90 nemakih vojnika i 11 etnika a dosta ih
divizije su imale 10 mrtvih i 6 ranjenih boraca.

10. april

Jedinice 2. dalmatinske i 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe

Izvrile napad na nemake, italijanske i etnike snage u Danilovgradu. Ali, ne dej-

borbe protiv jakih ne Vilusi. Neprijatelj je

odbaen. U tim borbama
je ranjeno. Jedinice 29.

727

689

1944. april

C R N A GORA

april 1944.

stvujui jednovremeno, one nisu uspele da slome upornu odbranu iz jakih utvrenja.
Prema nepotpunim podacima, neprijatelj je imao 8 mrtvih i 12 ranjenih vojnika.
Dva bataljona 5. crnogorske udarne brignde 3. udarne divizije NOVJ i jedan bataljon italijanske partizanske divizije Garibaldi napali nemake, italijanske i etnike snage na dobro utvrenim poloajima Trijeba Doljanska glavica Kaznovica (kod Titograda). Ali ni posle sedmoasovne ogorene borbe, naroito na
Kaznovici, gde su poloaji vie puta prelazili iz ruke u ruku oni nisu uspeli da odbace neprijatelja. Gubici neprijatelja (prema nepotpunim podacima): oko 80 mrtvih
i oko 150 ranjenih nemakih vojnika i etnika. Zaplenjeno je: 2 minobacaa sa 260
mina, 16 puaka, neto municije i druga ratna oprema. Peta brigada je imala 9 mrtvih
i 53 ranjena borca.
IO/I 1. april

Jedinice 5. i 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ i delovi 2. dalmatinske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ,
posle artiljerijske pripreme, napali na nemako-etnika uporita u dolini Zete: Danilovgrad, Spu Kaznovicu i Tara, ali bez uspeha. usled nejednovremenog napada i
ilave odbrane neprijatelja. Gubici neprijatelja: oko 150 mrtvih i ranjenih; gubici
jedinica 3. divizije i Primorske operativne grupe: 22 mrtva i 101 ranjeni borac. Zaplenjeno je 2 minobacaa sa 160 mina, 17 puaka, 1 pitolj 1 druga ratna oprema.

11. april

Nemake i etnike snage i pripadnici muslimanske milicije (oko 5000 vojnika), uz

podrku avijacije, preduzeli ofanzivna dejstva glavnim snagama od Brodareva ka
Bijelom Polju i s. Lekovini (kod Sahovia) a delom snaga iz P l j e v a l j a ka s. Durevia Tari protiv jedinica 37. udarne divizije NOVJ koje su zatvarale te pravce. Cilj
neprijatelja je bio: ovladati dolinom Limu, zauzeti Kolain i spojiti se sa snagama
koje e napadati iz Podgorice (sada: Titograd), razdvojiti 2. udarni korpus NOVJ i
njegove jedinice nabaciti na masiv pl. Sinjajevine i pl. Durmitora.

12

Jae nemake i etnike snage, podrane artiljerijom i tenkovima, zauzele Bijelo

Polje, odbacivi tamonje jedinice 37. divizije NOVJ.

april

Na sednici Izvrnog odbora Z A V N O Crne Gore i Boke osnovana komisija za utvrivanje ratnih zloina na teritoriji Crne Gore i Boke.
14. april

Oko '.200 etnika i delovi 363. puka nemake 181 peadijske divizije, uz podrku
artiljerije, 6 tenkova i 2 lovaka aviona, napali 9. crnogorsku udarnu brigadu 3.
udarne divizije N O V J u Kuima. Ogorena borba trajala je ceo dan. Brigada je,
najzad, odbacila neprijatelja prema Podgorici (sada: Titograd), nanevi mu gubitke
od 19 mrtvih i oko 40 ranjenih i zaplenivi minobaca sa 2 sanduka mina, mitraljez,
12, puaka veu koliinu municije i drugu opremu. Ona je imala 1 mrtvog i 14 ranjenih boraca.

17. april

Sa pruvca s. Bioa ka pl. Vjetarniku i iz Kua ka s. Brskutu (kod Titograda), oko

1600 etnika i italijanskih faista, uz podrku artiljerije i avijacije, napali 9. crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ na poloaju s. Pelev Brijeg s.
Brskut s. Mokro. Tek posle dvodnevnih otrih borbi oni su je potisli na liniju s.
Sreleka Gora s. Prekobre s. Tuzi (kod Kolaina) Neprijatelj je imao 23
mrtva i vie ranjenih, a 9. brigada 10 mrtvih i 23 ranjena borca.

19. april

Jedinice 9 crnogorske udarne i jedan bataljon 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne

divizije NOVJ izvrile protivnapad na nemake i etnike snage na poloajima s.
Sreleka Gora s. Tuzi s. Planinica (kod Kolaina) i uspele da neprijatelja proteraju u pravcu pl. Vjetarnika i Kua. Tom prilikom je neprijatelj imao 25 mrtvih i
mnogo ranjenih vojnika.

19 20. april

U duhu nareenja taba 2. udarnog korpusa NOVJ, u rejonu Mojkovca jedinice 3. i 37.
udarne divizije prele u opti protivnapad protiv jaih nemakih i etnikih snaga i
pripadnika muslimanske milicije. (Razbivi neprijatelja na poloajima Burenj
Mojkovac Razvrje s. Prita, jedinice 2. udarnog korpusa uspele su da u narednim estodnevnim ogorenim borbama zauzmu Sahovie (sada: Tomaevo) i Bijelo
Polje, nanevi neprijatelju gubitke od 230 mrtvih i oko 300 ranjenih. Gubici 3. i 37.
divizije takoer su bili osetni.)

24. april

Desetak saveznikih aviona bombardovali Tivat i tom prilikom unitili dva broda,
a jedan brod otetili. Poginulo je 56 nemakih vojnika i 10 rudnika, dok je vei
broj ranjen.

27. april

U rejonu s. Kovrena, jedinice 3. proleterske (sandake) brigade 37. udarne divizije

NOVJ razbile nemako-etniku kolonu. Neprijatelj je imao oko 30 vojnika izbaenih
iz stroja.

1944. april

CRNA

GORA

april 1944.

28/29. april

Jedinice 5. crnogorske brigade 3. udarne divizije i 8. crnogorske udarne brigade 37.

udarne divizije NOVJ zauzele Bijelo Polje i odbacile nemake i etnike snage prema Sjenici i Brodarevu.

SO. april

Nemake i etnike snage zauzele Cevo i ovladale pl. Simunjom, odakle su se slabije
jedinice Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ povukle na prostoriju s. Lastva, s. Prentin Do, s. Bata.
Jedinice 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ u sadejstvu s Romskim NOP odredom izvrile neuspeo napad na Berane (sada: Ivangrad).

HRVATSKA
1. april

Na pl. Uki, po nareenju Operativnog taba za Istru, formirana 1. istarska brigada

Vladimir Gortan.
Na pl. Uki odrana I oblasna konferencija USAOH-a za Istru, kojoj je prisustvovalo
oko 800 delegata iz svih krajeva Istre.
Izmeu Karlovca i s. Reice delovi 2 diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili ustaki oklopni voz, unitivi 2 oklopna vagona 1 otetivi lokomotivu
i 1 vagon.

2. april

Kod s. Keia (blizu Ogulina) 3. bataljon 2. udarne brigade 8. divizije NOVJ napao
delove nemakog 1. lovakog rezervnog puka, razbio ih i prinudio da se preko i
Mrenice povuku u s. Generalski Stol, uz gubitke od 24 mrtva i 8 ranjenih vojnika.
Jedinice 2. istarskog udarnog bataljona minirale prugu izmeu s. Boruta i s. Cerovlja
Unitene su 2 lokomotive, a oteeno je nekoliko vagona nemakog vojnog voza.

3. april

Otpoeo petodnevni napad delova nemake 392. legionarske divizije na jedinice 1

udarne brigade 8. divizije NOVJ na odseku s Dabar s. Doljane (blizu Otoca),
koje su uspele da odbiju napad neprijatelja i da mu nanosu gubitke od 50 mrtvih
i vie ranjenih vojnika, uz sopstvene gubitke od 5 mrtvih i 19 ranjenih boraca.
Kod s. Gudaa i u rejonu s Kravarskog (blizu V. Gorico) jedinice brigade Franio
Ogulinac Seljo i 1. bataljon Turopoljsko-posavskog NOP odreda napali i razbili
dolove nemake 1. kozake konjike divizije i domobranske Zagrebako posadne brigade i prinudili ih na povlaenje prema s. Lomnici i s. Bucvcu Zaplenjeno je 10
puaka, 2 automata, 6000 metaka, ] minobaca sa 90 mula, 50 bombi. 15 konja. 7
kola i druga oprema.
Na pruzi Zagreb Sisak delovi 2- diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili dva putnika voza koja su prevozila domobrane 1 ustae. Uniteni
su 2 lokomotive i 11 vagona, a 3 vagona su oteena. Poginulo je preko 50 a ranjeno
100 domobrana i ustaa.

3/4. april

Izmeu Sunje i Kostajnice 1. udarna brigada Vasilj Gaea I 3. brigada 7. udarne

divizije NOVJ, delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ i Banijski NOI 1
odred poruili elezniku prugu i tt vezo u duini od 5 km. zbog ega je saobraaj
obustavljen vie dana.

4. april

Iz s. Lupoglava (kod Zagreba) oko 600 vojnika iz sastava nemake 1. kozake konjike divizije napalo 1. brigadu 33. divizije NOVJ u azmi. Posle jednodnevne borbo
neprijatelj se povukao u pravcu s. Cazmanske Dcreze, uz gubitke od preko 50 mrlvih i ranjenih.
U rejonu s. Vrpolja, s. Udetina. s. Glaviana, s. D. Pedal ja i Grubiia
gada 7. udarne divizije NOVJ i delovi Banijskog N O P odreda, posle
borbe, odbili napad delova nemake 373. legionarske divizije iz Dvora
Zamlaa. Neprijatelj je imao 85 vojnika izbaenih iz stroja, a jedinice
Banijskog N O P odreda 3 mrtva i 16 ranjenih boraca.

brda 4. bripetoasovne
na Uni i s
4 brigade i

Na prostoriji sela: Hrae. Breznik, Jugovac, Zaluka. V. Paka i Pravutina 3. bataljon

domobranske 2. posadne brigade i delovi ustakog 5. bataljona iz s. Netretia, s. D
Stativa, s. G. Pokujvja i s. Ozlja otpoeli trodnevni napad na jedinice Karlovake
brigade 34. divizije NOVJ i Karlovakog N O P odreda i prinudili ih na povlaenje
u rejon s. Gribljc, s. Bedenj, Lipovica.
5. april

Delovi 28. udarne divizije NOVJ, posle 36 asova borbe, zauzeli Podrav, Slatinu koju
je branilo 450 ustaa iz 15. ustakog bataljona i 80 domobrana i andarma. Zaplenjena
su 2 topa, 8 mitraljeza, 5 p. mitraljeza, 194 puke i 67.500 metaka.

729

1944. april

HRVATSKA

april 1944

Jedinice 20. divizije NOVJ zauzele sela itluk i Potravlje (kod Sinja) i sela Jeevi
i Garjak (kod Vrlike) koja su branile ustae.
U s . Lupoglavu 1. istarska brigada Vladimir Gortan razbila 120 italijanskih faista
i 20 karabinijera.
Kod s. Pece (blizu Zlatara) ustae i domobrani iz s. Madareva napali 3. bataljon 2.
brigade Matija Gubec 32. divizije NOVJ, ali su posle krae borbe odbaeni.
Jedinice 2. bataljona 2. sremskog N O P odreda napale s. Lova (kod Vukovara). U
borbi s folksdojerima poginuo je 1 a ranjena su 2 borca. Od neprijatelja je zaplenjeno 10 puaka, 10 konja, 4 kola sa zapregom, 120 kg eera i dosta druge spreme.
Kod s. Orolika (blizu Vinkovaca) 1. eta Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV
i PO za Vojvodinu minirala prugu. Unitene su 2 lokomotive i 12 vagona.
Izmeu s. Sv. Klare i s. Odre (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog
bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili teretni voz i unitili lokomotivu i 7
vagona.
5/6. april

Jedinice 2. udarne brigade i Pratea eta 3. udarne brigade 8. divizije NOVJ i dva
bataljona Kordunakog N O P odreda zauzeli uporite s. Vukmani (kod Karlovca)
koje su branili delovi 1. bataljona domobranske 2. posadne brigade i delovi 10. ustakog bataljona. Neprijatelj je imao 243 zarobljena. 73 mrtva i vei broj ranjenih
vojnika i oficira Zaplenjeno je: minobaca sa 50 mina, 3 p. mitraljeza, 37 puaka,
10 500 metaka i druga oprema.

6. april

Na prostoriji Kostajnica Sunja Petrinja jedinice 1. udarne brigade Vasilj Gaea i 3. brigade 7. udarne divizije NOVJ odbile napad delova nemake 1. kozake
konjike divizije iz Kostajnice, Sunje, s. Komareva i Petrinje i prinudile ih na povlaenje u polazne garnizone. Neprijatelj je imao 30 mrtvih i 445 ranjenih vojnika, a
jedinice 7. divizije NOVJ 8 mtrvih, 6 ranjenih i 9 nestalih boraca.
Kod s. Kravarskog, s. Cakanca i s. G. Hruevca (blizu V. Gorice) jedinice brigade
Franjo Ogulinac Seljo 34. divizije NOVJ odbile napad delova nemake 1. kozake
konjike divizije i domobranske Zagrebake posadne brigade iz V. Gorice, s. Turopolja, s. Buevca i s. Lekenika i prinudile ih na povlaenje u polazne garnizone.
Na liniji s. Dubrovani s. Rakovec s. Tuheljske Toplice (kod Klanjca) nemake
snage i delovi Pavelieve gardijske brigade iz Klanjca, ojaani tenkovima, napali jedinice 1. udarne brigade Braa Radi 32. divizije NOVJ. Brigada je odbacila neprijatelja u polazni garnizon, otetila mu 2 tenka i nanela mu gubitke od preko 40
mrtvih i ranjenih vojnika.
Oko 800 ustaa i domobrana iz Koprivnice i Ludbrega otpoelo napad na Kalniki
NOP odred u rejonu s. V. i M. Poganca, s. Ribnjaka, s. Radeljeva i s. Apatovca Posle dvodnevnih borbi napada je odbaen u polazne garnizone.
U blizini s. Rezovca (kod Virovitice) jedinice Bilogorskog N O P odreda napale iz zasede na 400 nemakih vojnika i ustaa, ali su posle estoasovne borbe prisiljene da
se povuku.
U Istri, po nareenju Operativnog taba za Istru, formiran 1. N O P odred Uka.
Kod o. Vira jedinice 3. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ zaplenile motorni jedrenjak San Antonio sa 30 tona rai i zarobile 2 nemaka vojnika.
Kod o. Molata jedinice 3. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ zarobile motorni jedrenjak sa 2 nemaka i 4 italijanska naoruana mornara.
Kod s. Staze i s. Kostrea (na pruzi Zagreb Beograd) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili dva neprijateljska transportna voza,
unitivi 2 lokomotive i 5 vagona I otetivi 5 vagona.
Izmeu s. Duge Rese i s. Zveaja (na pruzi Karlovac Ogulin) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili ustaki transportni voz, unitivi lokomotivu i 4 vagona.
Kod s. Graenice (na pruzi Beograd Zagreb) delovi 3. diverzantskog bataljona 10.
korpusa NOVJ miniranjem sruili nemaki transportni voz, unitivi lokomotivu i 6
vagona. Saobraaj je obustavljen 48 asova.

6/7. april

730

Kod o. Murtera britanske motorne topovnjae MGB 661 i MGB 647 zarobile nemaki
motorni jedrenjak Libekio od 400 tona.

1944. april
7. april

CRNA

GORA

april 1944.

Jedinice 13. divizije NOVJ napale na delove 847. puka nemake 391. legionarske divizije koji su u rejonu s. Razvala i Vrha Kapele obezbeivali saobraaj na komunikaciji Ogulin Brinje. Posle vieasovne borbe, zbog pristiglih pojaanja neprijatelju, jedinice 13. divizije NOVJ su se povukle.
U s . Lianima (kod Benkovca) 5. dalmatinska udarna brigada 19. divizije NOVJ
razbila posadu 5. ustakog bataljona.
Izmeu s. Sv. Klare i s. Odre (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili nemaki transportni voz. Poginulo je
16 a ranjeno 30 vojnika.

S. april

Kod s. Kramaria s. Hasan-Brega, s. Velike 1 s. Jammce (blizu Pisarovine) jedinice

Turopoljsko-posavskog N O P odreda odbile napad delova nemake 1. kozake konjike divizije jz s. Zdenine i s. Brezovice i prinudile ih na povlaenje u polazne garnizone.
Iz s. Generalskog Stola delovi nemakog I. lovakog rezervnog puka i ustakog 33.
bataljona prodrli u s. Perjasicu i okolna sela. te ih zapalili i opljakali.

S/9. april

Kod s Majura (na pruzi Sunja Kostajnica) delovi 7. udarne divizije NOVJ, Banijskog N O P odreda i 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ poruili elezniku
prugu na 18 mesta.

9. april

U rejonu s. Miljkovii. s. Perkovii, s. Cubrice dve brigade etnikog 1. bosanskog

korpusa iz s. Vrlike i s. Umta napale 9 dalmatinsku brigadu 20. divizije NOVJ i
potisle je ka Debelom brdu na pl. Dinari. Uvoenjem u borbu delova 10. dalmatinske brigade 20. divizije i 3. dalmatinske udarne brigade 9. divizije NOVJ iz rejonu
s. Vrdova ka s. Braevu Docu i iz s. Peulja ka s. Cetini, etnici su odbaeni ka
Vrlici.
Kod s. Toplica (blizu Jastrebarskog) delovi nemake 1. kozake konjike divizije iz
Jastrebarskog napali 1. bataljon Zumberakog N O P odreda i prinudili ga na povlaenje prema s. Goljaku i s. Slavetiu. Neprijatelj je uspeo da iznenadi Stab odreda,
ubije komandanta i zapleni odredsku arhivu.
Izmeu s. Turopolja i s. Lekenika brigada Franjo Ogulinac Seljo- i delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ poruili elezniku prugu Zagreb Sisak
na 8 mesta.
Na pruzi Sapjane s. Muii minerska grupa 1. istarske brigade Vladimir Gortan
unitila lokomotivu i 3 vagona.
Izmeu Karlovca i s. Ozlja delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili ustaki oklopni voz. unitivi lokomotivu i 2 vagona.

10. april

Delovi 12. divizije NOVJ napali ustako-domobranske posade u s. urdenovcu i Ferlancima (kod Naica), ali su se posle troasovne borbe povukli. U s. urdenovcu
su zapaljene elektrina centrala, elc/nikn stanica, loionica, fabrika parketa i
skladite graevinskog materijala.
U Voinu, od boraca 12. i 28. udarne divizije NOVJ, Istone i Zapadne grupe NOP
odreda 6. korpusa NOVJ. formiran bataljon za borbu protiv pete kolone (Bataljon
P P K ) 6. korpusa NOVJ.

11. april

U rejonu s. Keia 2 i 3. bataljon 1. udarne brigade 8. divizije NOVJ napali iz zasede

delove nemakog 1. lovakog rezervnog puka iz s. Generalskog Stola i prinudili ih
na povlaenje u polazni garnizon. Neprijatelj je imao 45 mrtvih (meu kojima 2
oficira) i vie ranjenih, a jedinice 1. udarne brigade 2 mrtva i 6 ranjenih boraca.
U Istri, po nareenju Operativnog taba za Istru, formiran 2. pulski N O P odred.
U Istri, po nareenju Operativnog taba za Istru, formiran italijanski partizanski
bataljon Pino Budiin.

12. april

Kod s. Crkvara (blizu Naica) jedinice Osjeke brigade 12. divizije NOVJ napale iz
zasede tri nemake kolone iz Ferianaca, ukupne jaine 300 vojnika. Posle kratke
borbe neprijatelj je odbaen u polazni garnizon.
U s . Suhopoljsko Borovo (kod Virovitice) delovi Bilogorskog N O P odreda napali 150
ustaa i posle krae borbe odbacili ih u Viroviticu, nanevi Im gubitke od 15 mrtvih
i zaplenivi 1 mitraljez, 1 p. mitraljez. 7 puaka i 3 automata.
Izmeu s. Grede i s. Lekenika brigada Franjo Ogulinac Seljo i delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ poruili elezniku prugu Zagreb Sisak na 5
mesta.
731

1944. april

CRNA

GORA

april 1944.

U rejonu s. Pleivice 4. bataljon Omladinske brigade "Joa Vlahovi, posle osmoasovne borbe, odbio napad delova 10. ustakog bataljona iz Jastrebarskog.
Savezniki avioni bombardovali Zagreb, otetili elezniku stanicu i aerodrom na
kome su unitili 64 aviona. Poginulo je oko 200 neprijateljskih vojnika i elezniara.
U Glini otpoela dvodnevna okruna konferencija USAOH-a za Baniju.
12113. april

Prvi bataljon 1. udarne brigade Vasilj Gaea i 1. bataljon 2. udarne brigade 7.

udarne divizije NOVJ napali ustae i domobrane u s. Divui (kod Kostajnice) ali su
se posle dvoasovne jake borbe povukli.

13. april

Iz Karlovca otpoeo napad nemakih snaga, ustaa i domobrana na jedinice Kordunakog NOP odreda u rejonu s. Sjeniaka, s. Lasinje, s. Skakavca i s. Tuilovia.
U trodnevnim borbama neprijatelj je odbaen u polazni garnizon.
Minerska grupa 1. N O P odreda Uka minirala prugu izmeu s. Boruta i Lupoglava
i unitila 2 lokomoti%'e i 6 vagona, zbog ega je saobraaj obustavljen 8 dana.
Kod Korenice (sada: Titove Korenice) nemaka avijacija bombardovala Dopunski
bataljon 11. korpusa NOVJ, te ubila 13 i ranila 16 boraca.

13 14. april

Izmeu s. Ceglja i s. Desinca 3. bataljon Omladinske brigade Joa Vlahovi i delovi

Turopoljsko-posavskog N O P odreda i 2. diverzantskog bataljona 4 korpusa NOVJ
poruili elezniku prugu Zagreb Karlovac na 9 mesta.

14. april

Po nareenju GS N O V i PO za Hrvatsku, objedinjavanjem Peadijske, Artiljerijske

i kole za vezu NOV Hrvatske, formirana 1. oficirska kola N O V Hrvatske. kolovala je peadijske, artiljerijske i intendantske oficire i oficire slube veze, uglavnom
iz jedinica koje su bile u sastavu 4, 8. i 11. korpusa NOVJ.
Kod s. Sapjana (na pruzi Trst Rijeka) minerska grupa 1. bataljona I. istarske brigade 'Vladimir Gortan unitila nemaki voz.

15. april

Na pruzi s. Sapjane s. Malulje jedinice 1. istarske brigade Vladimir Gortan unitile 2 lokomotive i 21 vagon.
Tzmedti Karlovca I s. Ozlja delovi 2. diverzantskog bataljona 4 korpusa NOVJ miniranjem sruili ustaki transportni voz, unitivi lokomotivu i 5 vagona.
U Hrvatskom zagorju iziiao prvi broj lista
Hrvatskog Zagorja

16. april

-Na put, kao nastavak lista

Glas

U rejonu s. Belec s. Purga s. Martinina (kod Zlatara) jedinice 32. divizije

10. korpusa NOVJ izvrile napad na ustako-domobranske snage (jaine oko 1000
vojnika), ali su se povukle usled pristizanja pojaanja. Neprijatelj je imao oko 60
vojnika izbaenih iz stroja, a jedinice 32 divizije NOVJ 24 borca.
U rejonu Orahovica D. Miholjac Naice jedinice 12. divizije NOVJ poruile
7 mostova.
Kod s. Blinjskog Kuta (na pruzi Sisak Sunja) delovi 2. diverzantskog bataljona
4. korpusa NOVJ miniranjem sruili nemaki transportni voz. Poginula su 4 a ranjeno je 11 nemakih vojnika.

16 17. april

Na odseku Vinkovci Novska delovi 1. diverzantskog bataljona 6 korpusa NOVJ

i Posavskog i Diljskog N O P odreda poruili elezniku prugu Beograd Zagreb na
70 mesta

17. april

U rejonu s. Stranika i s. Gore delovi 1. udarne brigade Vasilj Gaea 7. udarne

divizije NOVJ odbili napad 2. bataljona Krajike ustake brigade i delova nemake
1. kozake konjike divizije i odbacili ih u Petrinju. Neprijatelj je imao 9 mrtvih i
30 ranjenih vojnika.
U s. Vrbno (kod Lepoglave) jedna ela ustaa iz s. Badnja napala 3, bataljon Zagorskog N O P odreda. Posle sedmoasovne borbe ustae su odbaene uz gubitke od
15 mrtvih I 22 ranjena.
Na pruzi kod s. Jurdana (blizu Rijeke) minerska grupa 1. istarske brigade Vladimir
Gortan unitila lokomotivu i 2 vagona.

18. april

732

Iz Ogulina, Brinja, s. Krivog Puta, Senja i Novog pet bataljona nemake 392 legionarske divizije i jedan ustaki bataljon otjMeli koncentrian napad u cilju zauzimanja Drenice i unitenja baza za snabdevanje 13. divizije NOVJ u tom rejonu. I

1944. april

CRNA

GORA

april 1944.

pored jakog otpora 2. brigade i 1. NOP odreda 13. divizije N O V J u rejonu s. Brezno
s. Skali s. Tuevi pl. Mikovica. neprijatelj je istog dana izbio u Drenicu.
On je do 20. aprila proeljavao umski predeo oko Drenice, gde je zaplenio vie
skladita municije i druge opreme.
Kod s. Jertovca (blizu Zlatara) ustae i domobrani iz s. D, Konjine napali jedinice
Zagrebakog N O P odreda, ali su posle osmoasovne borbe odbaeni u polazni garnizon.
Kod s. G. Jesenja (blizu Krapine) jedna nemaka eta iz Krapine napala 1. bataljon
Zagrebakog N O P odreda, ali je, posle obostranih napada i proiivnapada, odbaena
u polazni garnizon. Neprijatelj je imao 3 mrtva i 12 ranjenih vojnika.
18/19. april

Na odseku s. Malino s. Oriovac (kod Slav. Broda) jedinice Diljskog N O P odreda

poruile elezniku prugu Beograd Zagreb na 19 mesta.

19. april

U rejonu s. Gore i s. Stranika delovi 1. udarne brigade Vasllj Gaea 7. udarne

divizije NOVJ odbili napad 2. bataljona Krajike ustake brigade i delova nemake
1. kozake konjike divizije i odbacili ih u Petrinju. Neprijatelj je imao 7 mrtvih i
25 ranjenih vojnika.
Kod s. Duhova (blizu Daruvara) jedinice Cehoslovake NO brigade Jan ika 6
korpusa N O V J vodile dvoasovnu borbu protiv ustako-nemakih snaga jaine oko
700 vojnika, zatim se povukle.
U Zrmanjskom klancu jedinice 5. dalmatinske udarne brigade 19. divizije NOVJ
napale iz zasede nemaku motorizovanu kolonu i unitile 4 kamiona i putniki
automobil.

20. april

U rejonu s. G. i D. Pribin, s. Soreva i s. Hutina delovi nemakog 1. lovakog rezervnog puka, 10. ustaki bataljon i 4. bataljon domobranske 2 posadne brigade iz
Jastrebarskog i s. Dragania napali jedinice Omladinske brigade -Joa Vlahovi 34.
divizije NOVJ. ali su posle obostranih napada i protivnapada odbaeni u polazne garnizone. Neprijatelj je imao 60 mrtvih i ranjenih, a jedinice Omladinske brigade 11
mrtvih, 18 ranjenih i 5 nestalih boraca.
Izmeu s. Horvata i s. Zdenine Turopoljsko-posavski N O P odred i delovi 2. diverzantskog bataljona 4 korpusa NOVJ poruili elezniku prugu Zagreb Karlovac
na 46 mesta.
U varoici Sv. Ivanu Zelini delovi Zagrebakog N O P odreda razoruali posadu jaine
10 ustaa, zaplenivi minobaca sa 125 mina. mitraljez i 10 puaka.
Kod Karlovca delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili
nemaki transportni voz, unitivi lokomotivu i 6 vagona. Tom prilikom je poginulo
36 neprijateljskih vojnika i dosta ih je ranjeno.

20/21. april

Sa o. Visa dva ojaana bataljona 11. dalmatinske brigade i bataljon 1. dalmatinske

udarne brigade 26. divizije NOVJ izvrili desant na o. Mljet. U dvodnevnim otrim
borbama oni su razbili nemaku posadu (dve ete 750. puka nemake 118. lovake
divizije), a zatim se nou 22 23. aprila povukli na o. Lastovo. Prema nepotpunim podacima neprijatelj je u tim borbama imao 96 mrtvih i 46 zarobljenih vojnika, a desantne snage 25 mrtvih i 76 ranjenih boraca.

21. april

Kod s. Budinine. s. Podruta, s. Za jezde 1 s. Kamene Gorice dva bataljona Pa velieve gardijske brigade iz Zlatara i Novog Marofa, pojaani tenkovima, napali jedinice 32. divizije i 1. brigade 33 divizije NOVJ. Posle jednodnevne otre borbe neprijatelj je prinuen na povlaenje uz gubitke od preko 40 mrtvih i oko 70 ranjenih
vojnika. Zaplenjeno je: tenk, 2 topa sa 13 granata, 2 mitraljeza, radio-stanica, 5
p. mitraljeza i drugi ratni materijal. Unitena su 3 kamiona i motocikl, a oteena
3 tenka, kamion i motocikl.
Jedinice 18. brigade 12. divizije NOVJ napale s Burcnova. (kod Naica). Selo su
branili 400 ustaa iz 18. ustakog bataljona i 32 andarma. Posle dvodnevne estoke
borbe jedinice 18. brigade su se povukle zbog dolaska pojaanja.

21!22. april

Sa o. Visa glavnina 26 divizije NOVJ izvrila desant na o, Korulu. Otok su branila

dva ojaana bataljona 750. puka nemake 118. lovake divizije. U borbama do 24.
aprila savladana je nemaka posada u rejonu s. Blata i s. Vele Luke, a zatim su se
nou 24,25. aprila jedinice 26. divizije NOVJ povukle na o Vis. Prema nepotpunim
podacima 26. divizije NOVJ neprijatelj je imao 297 poginulih i 459 zarobljenih v o j nika. Gubici desantnlh snaga: 48 mrtvih i 184 ranjena borca.

733

1944. april

CRNA

GORA

april 1944.

Delovi 7. udarne divizije NOVJ i Banijskog N O P odreda napali ustako-domobransko uporite s. Divuu (kod Kostajnice), ali su se morali povui zbog dolaska pojaanja iz Dvora na Uni.
22. april

Delovi nemake 1. kozake konjike divizije i 2. bataljona Krajike ustake brigade

iz Kostajnice, s. Komareva i Petrinje otpoeli napad na jedinice 1. udarne brigade
Vasilj Gaea i delove 2. udarne brigade 7. udarne divizije NOVJ na prostoriji
Kostajnica Sunja Petrinja. U dvodnevnim borbama neprijatelj je uspeo da bez
veih gubitaka prodre duboko na slobodnu teritoriju.
Na jugozapadnim padinama pl. Dinare dva bataljona nemake 264. peadijske divizije, 27. ustaki bataljon, 400 domobrana i oko 1000 etnika iz Livna, Sinja, Vrlike
i s. Unita napali na 20. diviziju NOVJ, Dinarski N O P odred i 4. dalmatinsku brigadu 9. divizije NOVJ. U toku 22. i 23. aprila neprijatelj je iz Sinja i Vrlike prodro
u s. Vrovo, s. Braev Dulac i pred Vjetia goru. dok su snage iz Livna zadrane
kod s. Han-Prologa. Neprijatelj se 24. aprila povukao u polazne rejone, popalivi
sela kroz koja je proao.
Jedinice 2. brigade 35. divizije NOVJ i 3. brigade 13. divizije NOV.T vodile jau borbu
protiv 3. bataljona 846. puka nemake 392. legionarske divizije i 19. ustakog bataljona koji su iz s. Vrhovina prodrli u s. Babin Potok. Protivnapadom jedinica 2. i 3.
brigade neprijatelj je istog dana prinuen na povlaenje u Vrhovine.
Jedinice 21. udarne brigade 28. udarne divizije NOVJ zauzele Feriance. koje je branilo 80 ustaa iz 18. ustakog bataljona i 20 domobrana.
Kod s. Kusonja ustako-domobranske snage iz Pakraca napale 2. bataljon Daruvarskog NOP odreda, ali su posle dvoasovne borbe odbaene prema s. Sirau.
Kod o. Silbe patrolni amci PC 21 I PC 22 iz flotile 3. pomorsko-obalskog sektora
Mornarice NOVJ napali neprijateljske motorne jedrenjake Galijana i Emilija, u
kojima se nalazilo 7 vagona uglja i 186 buradi baruta. Posle krae borbe oni su brodove zaplenili a posadu (4 nemaka vojnika i 8 italijanskih mornara) zarobili. Poginula su 2 nemaka vojnika.
Na pruzi izmeu Rijeke i s. Matulja minerski vod 1. istarske brigade Vladimir Gortan unitio lokomotivu i 2 vagona.

23. april

Posle petoasovne borbe delovi 1. brigade 33. divizije NOVJ zauzeli Ivanec (kod Varadina), koji su branili domobrani i ustae. Poginulo je 34 a zarobljeno 26 neprijateljskih vojnika. Zaplenjeno je: mitraljez, 8 p. mitraljeza, 31 puka, 1 minobaca,
12.000 metaka i drugi ratni materijal.

24. april

Kod s. Cerja Tunog (blizu Varadina) ustaki i domobranski delovi iz Varadina

napali jedinice 1. udarne brigade Braa Radi 32. divizije NOVJ. Posle dvodnevnih borbi i nekoliko uzastopnih napada, ustae i domobrani su odbaeni u pravcu
Varadina.

25. april

U s . Peliu (kod Virovitice) 2. bataljon Bilogorskog N O P odreda napao na oko 200

nemakih vojnika i ustaa i prinudio ih na povlaenje u pravcu Virovitice.
Kod s. Sapjana (na putu Trst Rijeka) 1. istarska brigada Vladimir Gortan unitila 4 kamiona i 1 autobus s nemakim vojnicima.

26. april

Na podruju pl. Uke otpoeo napad snaga nemake 278. peadijske divizije, 10. SS
policijskog pulta i drugih teritorijalnih jedinica u cilju unitenja istarskih jedinica.
Operativni tab za Istru, sa potinjenim jedinicama, ranije se izvukao u rejon s.
Sapjane s. Klana s. Kastav. Nemake jedinice su produile ienje tog dela
Istre do 8. maja i tom prilikom izvrile niz zloina: u s. Lipi 29. aprila pobile 278
ljudi; popalile M. i V. Uku, Vranje, Brest, Brguac, Semi, Raju Vas, Trstenik,
Vodice i druga sela.
Delovi 8. i 35. divizije NOVJ otpoeli sedmodnevni napad protiv delova nemake 392.
legionarske divizije i ustakih snaga na prostoriji s. Crna Vlast s. Vrhovine
s. Zaiunica. Neprijatelj nije odbaen sa ove prostorije ali su mu naneti veliki gubici
102 mrtva i vei broj ranjenih vojnika. Jedinice NOVJ su imale 17 mrtvih i 58
ranjenih boraca.
Prva udarna brigada 13. divizije NOV.T napala s. Bosiljevo koje je branio bataljon
nemakog 1. rezervnog lovakog puka. Neprijatelj je pruao ilav otpor. Posle vieasovne borbe, kada su iz Ogulina i s. Generalskog Stola pristigla pojaanja, 1. udarna brigada se povukla.

734

1944. april

CRNA

GORA

april 1944.

Delovi nemakog 1. lovakog rezervnog puka i 10. ustakog bataljona iz Karlovca i

delovi 3. bataljona domobranske 2. posadne brigade iz s. Ozlja otpoeli napad na
Omladinsku brigadu Joa Vlahovi u Zumberku. U trodnevnim borbama oni su je
prinudili na povlaenje prema Beloj krajini i zauzeli s. Soice (kod Jastrebarskog).
U s . Gori (kod Petrinje) i okolnim uporitima jedinice 7. udarne divizije NOVJ napale
ustae i delove nemake 1. kozake konjike divizije. Posle ogorenih borbi, neprijatelj se 27. aprila povukao iz s. Gore prema Petrinji.
Dva bataljona 2. brigade i jedan bataljon 1. N O P odreda 13. divizije NOVJ napali na
Drenicu koju su branili delovi 846. puka nemake 392 legionarske divizije. Zbog
jakog otpora neprijatelja mesto nije zauzeto
Udarni bataljon Zapadne grupe N O P odreda 10. korpusa NOVJ zauzeo ustako uporite s. Beloc (kod Zlatara). Neprijatelj jo imao 9 mrtvih i 12 zarobljenih vojnika.
Zaplenjeno je 12 puaka i 60.000 metaka.
27. april

Delovi nemake 42. lovake divizije, domobranske 4. brdske brigade, nemakog 1.

policijskog puka, 2. bataljona domobranske Brze brigade, 16. ustakog bataljona i
drugih ustako-domobranskih snaga iz Porav. Slatine, Virovitice, Daruvara i Slav.
Poege otpoeli koncentrian napad na jedinice 6. korpusa NOVJ na pl. Papuku. U
borbama do 10. maja neprijatelj je preao celu slobodnu teritoriju, unitio mnoge
graevinske objekte i radionico vojnopo/adinskih organa, popalio mnoga sela i ubijao nevino stanovnitvo, ali nije unitio jedinice 6 korpusa NOVJ.
U s. Aranu (kod Imotskog) 10. dalmatinska brigada 20. divizije NOVJ sa bataljonom
Mosorskog N O P odreda napala ustako-domobransku posadu. Poginula 4, ranjeno
5, zarobljeno 30 i nestao 41 neprijateljski vojnik. Brigada je imala 1 mrtvog i 4
ranjena borca.
Izmeu s. Naike Breznice i s. Koke (na pruzi Naice Osijek) jedinice Osjekog
NOP odroda poruile prugu na 8 mesta.
Kod s. Orljavca i s. Mihaljevaca nemaka borbena grupa Sirovski iz Slav. Poege
napala Poeki N O P odred i odbacila ga na pl. Papuk, zauzevi sela Orljavac, Straeman i Veliku.
Nemaka borbena grupa Hofman iz Virovitice zauzela s. Pivnicu (kod Virovitice),
a delovi domobranske 4. brdske brignde iz Daruvara zauzeli s. Dulavec (sada: Miokovievo, kod Daruvara), potisnuvi delove 28. udarne divizije NOVJ prema Voinu),
Kod s. Cerja Tunog (blizu Varadina) ustaki i domobranski delovi iz Varadina
napali jedinice 2. brigade Matija Gubec 32. divizije NOVJ, te posle krae borbe
prodrli u Ivanec.
U uvali Sv. Nikola (na o. Olibu) plovne jedinice 2. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ zarobile nemaki naoruani motorni jedrenjak Bjanka Stela*- s posadom od 14 mornarikih podoficira i 1 oficira, dok su 4 podoficira poginula.

28. april

Jedinice 32. divizije 10. korpusa NOVJ napale ustao i domobrane u Novom Marofu.
Posle jednodnevne borbe i uzastopnih napada i protivnapada jedinice 32. divizijo
su odbijene.
Delovi nemake borbene grupe Sirovski
Buko Kamensko (kod Slav. Poege).

napali Poeki N O P odred i zauzeli s

Delovi nemakog 1. policijskog puka potisnuli delove 28. udarne divizije NOVJ i zauzeli s. Slatinski Drenovac (kod Podrav. Slatine).
29. april

U s . Doljanima (kod Daruvara) 1. bataljon Daruvarskog N O P odreda napao 3. etu

1. bataljona domobranskog 4. brdskog puka. Napad nije uspeo zbog dolaska pojaanja iz Daruvara
Nemaka borbena grupa H o f m a n i delovi nemakog 1. policijskog puka odbacili
jedinice 28. udarne divizije NOVJ, te zauzeli Voin i popalili ga.

30. april

Delovi nemake borbene grupe Sirovski'., posle borbi s Poekim NOP odredom,
zauzeli s. Zveevo (kod Slav. Poege).
Prvi bataljon Bilogorskog N O P odreda upao u Viroviticu i razoruao posade triju
bunkera, zarobivi 18 domobrana, a zatim se povukao.
Peta dalmatinska udarna brigada 19. divizije NOVJ razbila ustaku posadu i zauzela
s. Lisii (kod Benkovca).

735

1944. aprii

MAKEDONIJA

april 1944.

MAKEDONIJA
2. apri!

CK ICPM uputio pismo oblasnim komitetima K P M : trai da se za A S N O M izabrani

delegati upute na slobodnu teritoriju u rejonu Kumanova.

.?. april

Trea makedonska NOU brigada i Kosovski NOP odred izvrili napad na s. Dobrevo
i s. Probitip, rudnike olova i cinka (kod Kratova). Sva nadzemna postrojenja rudnika
i elektrine centrale su uniteni a bugarske kasarne spaljene. Poginulo je 110 nemakih i 70 bugarskih vojnika a 51 vojnik je zarobljen. Brigadi se dobrovoljno prikljuilo
120 rudara. Zaplenjena su 2 p. mitraljeza i 40 puaka, municija i druga oprema. Rudnik nije radio pet meseci.
Kod Crnog vrha (blizu Kratova) 3. makedonska NOU brigada i Kosovski NOP odred
vodili estoku borbu protiv bugarskih jedinica kratovskog garnizona, podranih avijacijom, koje su krenule u pomo napadnutim bugarskim i nemakim snagama kod
rudnika olova i cinka u s. Dobrevu i s Probitipu. Uz obostrane gubitke, jedinice
NOVJ povukle su se ka r. K r i v o j reci.

4. april

Kod s. Drenka, s. Zeljuvina i Stracina (blizu Kumanova) 3. makedonska NOU brigada i Kosovski N O P odred, povlaei se posle napada na Probitip, vodili borbu
protiv bugarskih snaga iz K r i v e Palanke i Kumanova koje su pole u poterti za njima.
Jedinice NOV i POJ su uspele da se preko K r i v e reke probijaju na pl. Kozjak.

7 8. april

10. april

Kod s. RUsca (blizu Kumanova) 3. makedonska NOU brigada i jedan bataljon Kosovskog N O P odreda posle vieasovne borbe protiv lovakog bataljona bugarskog 56.
peadijskog puka, naneli neprijatelju osetne gubitke i gonili ga sve do s. Klinovca.
Brigada je zaplenila 1 top, 2 minobacaa, 2 radio-stanice, 1 mitraljez 4 p. mitraljeza
i drugo naoruanje i opremu.

12. april

Us. Tresinu (u Grkoj) formiran Strumiko-devdelijski (ili Plakoviki) NOP odred,

sa zadatkom da dejstvuje na strumiko-devdelijskorn terenu.

U Kavadarcima, opkoljeni u jednoj kui, posle estoasovnog otpora bugarskoj policiji. poginuli lanovi Sreskog komiteta K P M za Veles Kiro Atanasovski i Dime Mirev, narodni heroji.

Iz s. D. Radova (u Karadoi, u Grkoj), preko grko-albanske teritorije, 1. makedonsko-kosovska NOU brigada krenula za Debarca.
U rejonu . slanice Tabanovce (kod Kumanova) delovi Kumanovskog NOP odreda
miniranjem unitili lokomotivu i 5 vagona bugarskog transportnog voza koji se iz
Grdelice kretao za Skoplje.
April. p. p.

GS N O V i PO za Makedoniju izdao proglas kojim poziva narod da stupa u redove

NOV. a bugarske oficire, podoficire i vojnike poziva da se ne bore protiv jedinica
NOVJ, nego da prelaze na njihovu stranu.

19. april

U s. Turju (u Karadoji, u Grkoj) 1. makedonsko-kosovska NOU brigada podeljena

u dve grupe bataljona (makedonsku i kosovsku grupu). tab brigade je i dalje, sve
do formiranja posebnih brigada, komandovao obema grupama.

21. april

PK SKOJ-a za Makedoniju uputio direktivno pismo omladinskim organizacijama na

terenu: o njihovom organizovanju i o delokrugu njihovog rada; o formiranju omladinskih seoskih i optinskih odbora, radnih eta, omladinskih domova i pionirskih
organizacija i o stvaranju analfabetskih i sanitetskih kurseva.
Kod s. Celopeka (blizu Kumanova) Kumanovski N O P odred vodio borbu protiv bugarske vojske i policije kumanovskog garnizona. Dobivi pojaanja, neprijatelj je
okruio ovaj N O P odred, ali je on uspeo da se, pod borbom, izvue preko nabujale
r. Pinje.

23. april

Drugi oblasni komitet SKOJ-a dostavio PK SKOJ-a za Makedoniju sledei izvetaj:

o stanju organizacije posle provala i hapenja koja je izvrio bugarski okupator
u bitoljskom srezu; o merama za uvrenje skojevskih organizacija u bitoljskom i
strukom srezu, u Debarcama i u Malesiji; o mobilisanju 21. godita od strane bugarskog okupatora.

24. april

Pripremajui napad na Kratovo, 3. makedonska NOU brigada i Kosovski i Kumanovski N O P odred poruili drumske mostove kod Slracina, K r i v e Palanke i Cifte-Hana.

7 36

1944. april

SLOVENIJA

april 1944.

25. april

Trea makedonska NOU brigada i Kosovski N O P odred napali Kratovo i posle vieasovne borbe ga zauzeli. Zarobljeno je i razoruano 120 bugarskih vojnika i oficira,
a poginulo dosta vojnika i policajaca. Zaplenjeno: 7 kamiona, 2 automobila 4 minobacaa, 4 mitraljeza, 129 puaka i drugi ratni materijal. Kuda su neprijatelju dola
jaka pojaanja, jedinice NOV i POJ su se povukle u pravcu Osogovske planine.

27. april

Na Liscu (na Osogovskim pl.), u pokretu za Osogovo, gde je trebalo da se spoji sa

3. makedonskom N O U brigadom. 6, junomoravska NO brigada vodila otru susretnu
borbu protiv bugai-skog 1. armijskog puka, zatim se povukla na pl. German, ne
uspevi da se povee sa 3. brigadom.

28. april

Kod s. Zavoja (na pulu Ohrid Resen), u pokretu za Debarca, Grupa makedonskih
i Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (I. makedonsko-kosovska NOU
brigada), vodile estoasovnu otru barbu protiv bugarskih jedinica ohridskog i resenskog garnizona. Iako je neprijatelj zaposeo drum, grupe su, razbivi bona obezbedenje. izvrile proboj i produile pokrete za s. Velmej (kod Ohrid;:).

29. april

Okruene kod s. Velmeja (blizu Ohrida) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska NOU brigada) vodile
estoku osmoasovnu borbu protiv bugarskih jedinica iz Ohrida i Resena, koje su
ranije zaposele dominirajue poloaje. Smelim juriima i vetim manevrom, butaIjoni su razbili blokadu i probili se u pravcu s. Slatine. Poginula su 03 bugarska vojniku a 12 vojnika je zarobljeno. Zapjenjeno je 26 puaka. 2 p. mitraljeza, mnogo municije i drugog ratnog materijala. Tom prilikom je, pored ostalih, poginuo politiki
komesar Grupe kosovsko-metohijskih bataljona Milo Gili Mio, narodni heroj.

30. april

Kod s. Slatina (blizu Ohrida) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska NOU brigadu) razbile nemako-balistike snage. Poginulo je oko 50 nemakih vojnika i balista, a 40 ih je zarobljeno. Zaplenjena je komora od 30 konja i dosta oruja.

April k.

Na Kadiei (kod Titovog Velesa) formiran Veleki N O P odred

Traje Pctkanovski .

SLOVENIJA
1. april

Otpoeo napad 18. slovenake (Soke) brigade 30. divizije NOVJ na nemako uporite Spodnju Idriju. Ostale brigade 30. divizije i brigade 31. divizije NOV.T bile su na
obezbedenju i blokirale snage u Idriji. U tekim etverodnevnim borbama snage 18.
slovenake (Soke) brigade su uspele da prodru u uporite, ali ga zbog jakog fortifikacijskog ureenja i zbog otpora branilaca, nisu mogle zauzeti. Za to vreme su
brigade na obezbedenju vodile teke borbe protiv kolona koje su iz Idrije, s Goovia i s. Rovta nadirale u pomo okruenoj posadi.
Kod s. Zadloga (blizu Idrije) 3. slovenaka udarna brigada Ivan Gradnik 31. divizije NOVJ vodila vieasovnu borbu protiv nemake kolone koja je ispadom iz Idrije
nastojala da pomogne svojoj posadi u garnizonu Spodnja Idriju Brigada je energinim juriem odbacila neprijatelja u Idriju.
Na poloajima kod s Stakne 13. slovenaka brigadu Mirko Brai 14 divizije
NOVJ vodila teke borbe protiv nemakih kolona koje su nadirale sa pravca s. Lepih
Njtva i s. Rcice (kod Mozirjaj. Brigada se borila sve do pada mraka, kada se, pod
pritiskom nadmonih snaga, prebacila na nove poloaje kod s. Javorja (blizu Meica).

2. april

U GS NOV i PO za Sloveniju stigla sovjetska vojna misija.

U Opinama (kod Trsta) minerska grupa 9. korpusa NOV.) miniranjem sruila bioskopsku salu. Poginulo je 80 a ranjeno oko 150 nemakih oficira i podoficira.

3. april

U rejonu Idrije jedinice 31. divizije NOVJ napale na nemako-belogardistike kolone

koje su iz garnizona Idrije, s. Godovia i s. Vehara nastojale da 31. diviziju odbace
od Idrije i time razbiju blokadu garnizona. Posle vieasovnih borbi neprijateljske
kolone su, uz znatne gubitke, odbaene u polazne garnizone.

4. april

U rejonu s. Sv. Duha (kod Slovenj-Graeca) 2 slovenaka udarna brigada Ljubo

Sercer 14. divizije NOVJ vodila dvoasovnu borbu protiv nemake kol-jne koja je
iz Sotanja nadirala preko s. Razbora. Napadnuta u leda iz Slovenj-Gradeca, od
druge nemake kolone, slovenaka brigada se povukla na pl. Kozji hrbet i dalje ka
s. Lesniku.
Jedinice 15. divizije NOVJ zapalile nemako uporite u s. Dolama (kod Mokronoga).
Izgorelo je 45 andarma s naoruanjem.

47

737

1944. april

SLOVENIJA

aprii 1944.

5. april

U s . Sr. Lokovecu (kod Ajdovine), od partizanskog bataljona Triestina d'asalto,

formirana italijanska partizanska brigada Triestina d'asalto Garibaldi. Ona je ula
u sastav 30. divizije NOVJ.

6. april

Sesta slovenaka udarna brigada Siavko

Slovenije napala nemako uporite u s.
vojnika. Posle jednoasovne borbe ona je
za nemaku vojsku, ubila 30 i zarobila 24
zauzela u potpunosti.

7. april

GS N O V i PO za Sloveniju izdao naredbu da se, u cilju bre evakuacije ranjenika,

u divizijama formiraju sanitetske ete a u samostalnim brigadama i odredima sanitetski vodovi.

8. april

Na poloajima kod s. Cerneleca (na putu G. Grad Kamnik) 1. slovenaka udarna

brigada T o n e Tomi 14. divizije N O V J vodila teke borbe protiv nemake motorizovane kolone. Posle vieasovne borbe neprijatelj je prinuen da se povue u G.
Grad.

9. april

U rejonu s. Morava (kod Domala) 6. slovenaka udarna brigada Siavko Slander

4 operativne zone N O V i PO Slovenije vodila vieasovnu borbu protiv delova nemakog 28. SS policijskog i 184. landesicen-puka koji su nadirali iz Domala i Kamnika i odbacila ih u polazne garnizone.

Slander 4. operativne zone N O V i PO

Radomlju (kod Kamnika), jaine oko 110
spalila 18 vojnikih baraka pripremljenih
vojnika, ali uporite, dobro utvredno, nije

Kod s. Cola (blizu Ajdovine) 3. slovenaka udarna brigada

Ivan Gradnik 31.
divizije NOVJ napala nemako-belogardistiku kolonu koja je nadirala iz A j d o v ine. Brigada ju je, posle vieasovne borbe, razbila i odbacila u polazni garnizon.
10. april

Delovi 2 bataljona 2. slovenake brigade narodne odbrane napali etniki logor u

s. Steverjanu (kod Gorice), odakle su etnici pobegli u Goricu uz gubitke od 5 mrtvih i 7 ranjenih.

U. april

Delovi nemake 188. rezervne divizije, 10. SS policijskog puka i kvislinkih formacija
otpoeli ofanzivnu operaciju protiv jedinica 9. korpusa N O V J na prostoriji St. Vika
gora Ziri s. Col s. Predmeja s. L o k v e Banjka planota, teei da ih
nabace na nepovoljne poloaje u rejonu s. Vrsnik s. Ledine, tu ih okrue i unite. Uspelim manevrom jedinice 9. korpusa NOVJ su izbegle okruenje, i posle prvih
odbrambenih borbi prele u protivnapade i do 22. aprila razbile neprijatelja.
t

12. april

U ast tree godinjice formiranja OF, G N O V i PO za Sloveniju raspisao takmienje svojih jedinica (trajalo od 27. aprila do 27. juna).
GS N O V i PO za Sloveniju izdao naredbu o reorganizaciji obavetajne slube: ukidaju se obavetajci u etama i bataljonima, a ojaavaju obavetajni centri odreda,
brigada i divizija.
Jedinice Dolenjskog N O P odreda 7. korpusa N O V J unitile nemako uporite u s. Zagozu (kod Radea), jaine 80 ljudi. U jednoasovnoj borbi je poginulo 3(5 nemakih
vojnika a uporite spaljeno.

13. april

CK KP Slovenije izdao uputstvo o radu i zadacima divizijskih partijskih komiteta i

odredskih sekretarijata, njihovoj organizacijskoj strukturi i potinjenosti, kao i o
dostavljanju izvetaja.

14. april

Na putu s. Ljubno s. Lue 2. slovenaka udarna brigada L j u b o ercer 14.

zije N O V J napala nemaku motorizovanu kolonu jaine 5 kamiona i 2 tenka,
otroj borbi nanela j o j gubitke od 42 mrtva i 8 ranjenih i unitila 2 kamiona, ali
pristiglog pojaanja, nije uspela da pokupi oruje. Neprijatelj se, pod zatitom
kova, povukao u s. Lue (kod Mazirja).
Na poloajima kod s. Trebelna i s. Cenjice 4.
Gubec 15. divizije N O V J otpoela teku borbu
dirale iz Novog Mesta. U dvodnevnim borbama
su i tri tenka), neprijatelj se povukao u polazni

divite u
zbog
ten-

slovenaka udarna brigada Matija

protiv nemakih snaga koje su napretrpevi znatne gubitke (oteena
garnizon.

April s.

Naredbom G N O V i PO za Sloveniju, u sastavu 7. korpusa N O V J formiran Tenkovski odred od dva tenka.

18. april

Radi obezbeenja napada 18. divizije N O V J na Ribnicu sa pravca Ljubljana Grosuplje, 15. divizija N O V J prebaena iz rejona N o v o Mesto Suha krajina na odsek
Ribnica Grosuplje s. P i j a v a Gorica.

738

1944. april

SLOVENIJA

april 1944.

19. april

Otpoeo napad 9. i 10 slovenake brigade 18. divizije NOVJ na nemako-belogardistiko uporite Ribnicu. Zbog jakih utvrenja brigade su. posle dvodnevnih otrih
borbi, odustale od daljih napada, ali su vodile borbu sa neprijateljskim kolonama
koje su iz V. Laa i Koevja nadirale ka Ribnici.

20. april

GS N O V i PO za Sloveniju izdao Uredbu o vojnom krivinom sudstvu.

Na osnovu naredbe taba 9. korpusa NOVJ, na pl. Trnovskom gozdu formiran kolski logor za obuku novomobilisanog ljudstva.
Sesta slovenaka udarna brigada Siavko Slander 4. operativne zone NOV i PO
Slovenije napala nemako uporite s. Smartno (kod Kfimnika), a 1. slovenaka udarna
brigada Tone Tomi 14. divizije NOVJ bila na obezbedenju sa pravca Kamnika.
Brza i snana intervencija iz Kamnika i G. Grada primorala je brigadu Siavko
Slander da odustane od daljeg napada i prihvati borbu s nemakim snagama koje
su nadirale u pomo napadnutoj posadi.

21. april

Kod s. Soteske (blizu Kamnika) 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi 14.
divizije NOVJ vodila estoke borbe protiv nemake kolone iz Kamnika, pa se, zbog
pristiglih pojaanja, povukla na Kavran (kod Kamnika), dok je 6. slovenaka udarna
brigada Siavko Slander 4 operativne zone NOV i PO Slovenije odbila neprijateljsku kolonu na pl. Kozjaku (kod Motnika). Sutradan je neprijatelj, uz podrku tenkova, probio poloaje brigade Tone Tomi i izbio u s. Smartno (kod Kamnika).
LI Benekoj Sloveniji, od partizanskog bataljona Macini, formirana italijanska partizanska brigada Garibaldi Natizone.
Trei bataljon 5. slovenake udarne brigade Ivan Cankar 15. divizije NOVJ napao
i razbio belogardistiko uporite u s. Igu (kod Ljubljane). Zbog snane intervencije
neprijatelja iz Ljubljane, jedinice 15 divizije NOVJ su vodile etvorodnevne teke
borbe na prostoriji Grosuplje s. Pijava Gorica s. Turjak.

22. april

Diverzantska grupa 9. korpusa NOVJ minirala Oficirski dom u Trstu. Tom prilikom
je poginulo oko 150 a ranjeno oko 200 nemakih vojnika i oficira. Za odmazdu, nemake vlasti su na tom mestu obesile 51 taoca.
Diverzantska grupa 16. slovenake brigade Janko Premrl V o j k o 31. divizije NOVJ
unitila nemako skladite benzina u Postojnskoj pilji Izgorelo je 12 vagona benzina
Nemake motorizovane snage (17 kamiona) izvrile ispad iz G. Grada preko Nove
Stifte do s. Cernelca i na Tomanovu planinu. Pri povratku, njih je na poloajima s.
Vrtanik s. Smiklav (kod Nove Stifte) napala 6. slovenaka udarna brigada Siavko Slander 4. operativne zone NOV i PO Slovenije. U otroj vieasovnoj borbi
neprijatelj je uspeo da se uz podrku tenkova, probije u G. Grad. Brigada je zaplenila radio-stanicu.

23. april

24. april

Na osnovu nareenja GS N O V i PO za Sloveniju, na podruju Koruke formirana

Koruka grupa N O P odreda. U njen sastav su uli Istonokoruki i Zapadnokoruki
N O P odred.
CK KP Slovenije uputio cirkularno pismo partijskim organizacijama na terenu i u
vojsci o njihovom radu i zadacima kao idejnih pokretaa svih drutvenih i politikih zbivanja

25. april

Naredbom GS N O V i PO za Sloveniju 18. slovenaka (Soka) brigada 30. divizije

NOVJ dobila naziv: 18. slovenaka (bazovika) udarna brigada.
Iskoristivi odsutnost jedinica NOVJ, neprijateljske snage sa pravca Novog Mesta,
Grosuplja i L i t i j e prodrle na osloboenu teritoriju Suhe krajine i uspostavile uporita u Zuemberku Trebnju, s. Mirnoj Pei i s. Dobrniu.
Nemake jedinice iz s. Dolia i s. Mislinje (kod Slovenj-Gradeca) napale na jedinice
13. slovenake brigade Mirko Brai 14. divizije NOVJ na poloajima s. St. Vid
s. Sv. Rupert (kod Velenja). Posle otre borbe i energinog juria slovenaka brigada
je odbacila neprijatelja u s. Mislinju, nanevi mu gubitke od 15 mrtvih.

27. april

47*

Izmeu s. Kranje i s. Lukovice (kod Domala) jedinice 4. operativne zone NOV i

PO Slovenije napale nemaku motorizovanu kolonu iz Domala. Posle dvoasovne
borbe one su unitile 12 kamiona i dve prikolice, ali su se morale povui zbog pristiglih pojaanja.

73.9

1944. april
28. april

CRNA

GORA

april 1944.

Po nareenju 7. korpusa NOVJ, u rejon Trebnje s. Mirna Pe Zuemberk stigla 15. divizija NOVJ sa zadatkom a uniti uporita koja je neprijatelj uspostavio
za vreme prodora na osloboenu teritoriju Suhe krajine.
Na poloajima kod s. Zgornjeg Okroga (blizu Domala) nemake jedinice iz s. Motnika i s. Spitalia napale 6. slovenaku udarnu brigadu Slavko Slander 4. operativne zone N O V i PO Slovenije, ali su posle dvoasovne borbe odbaene.

30. april

U cilju obezbedenja 13. slovenake brigade .Mirko Brai, 2. slovenaka udarna

brigada Ljubo Sercer 14. divizije NOVJ izvrila demonstrativan napad na nemaki
garnizon Sotanj. te vodila vieasovnu borbu s nemakim snagama koje su nastojale da ir Sotanja prodru u pomo napadnutoj posadi u Velenju.
SRBIJA

1. april

Kod s. Savinca (blizu Lebana) 2. i 4. junomoravska NO brigada odbacile jedan bugarski bataljon koji je nastupao ka slobodnoj teritoriji i povratile ga u l i b a n e . Neprijatelj je imao 10 mrtvih.
Kod s. Bzovika (blizu Ua) delovi 4. i 10. krajike udarne brigade 5. udarne divizije
NOVJ vodili borbu protiv delova bugarskog 61. peadijskog puka i odbacili ih ka
Hakoj. Jedinice 10. krajike brigade su imale 2 mrtva i 3 ranjena borca.
Kod Sombora jedinice 3. bako-baranjskog NOP odreda miniranjem pruge unitile
lokomotivu i nekoliko vagona transportnog voza i posekli 50 tt stubova.

2. april

Izmeu s. Tovarnika i Sida 1. eta Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO

za Vojvodinu miniranjem pruge unitila lokomotivu i 4 vagona transportnog voza.
Kod s. Mijovia i na V. livadama jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske
udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv oko 200 bugarskih vojnika iz 25. sabirne
divizije i odbacile ih prema Ivanjici. Gubici neprijatelja: 4 poginula, vie ranjenih l
1 zarobljen. Brigada je imala 3 mrtva i 3 ranjena borca.

3. april

Kod s. Kojinovia delovi 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije

NOVJ odbacile u Ivanjicu izviake jedinice bugarske 25. sabirne divizije koje su
pokuale da preko s. Dobrog Dola prodru prema r. Studenici.
Kod s. Gradita (blizu Bele Palanke) Niavski N O P odred razbio etniku Belopalanaku brigadu.
Deo partizanskog bataljona Bajram Curi uz pomo mesnih partizana, posle dvodnevnih borbi protiv oko 200 nemakih vojnika i oko 200 balista, zauzeo Pekopeju
(u Albaniji). Gubici neprijateljski: 5 poginulih. 9 ranjenih i 8 zarobljenih vojnika.
Bataljon je imao 3 ranjena borca.
s

5. april

Kod s. avova i s akova (blizu Ua) 2. i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ napalo etniki 2. ravnogorski korpus i odbacile ga prema s. Bresniku. Neprijatelj je imao oko 40 mrtvih i ranjenih i 13 zarobljenih, a proleterske brigade 3 poginula, 3 ranjena i 1 nestalog borca.
Izmeu Zemuna i s. Nove Pazove jedinice 2. bataljona 1. sremskog NOP odreda posekle 207 tt stubova.

6. april

Kod s Propljenice, s. Osonice i s. G. Dupca (blizu Ivanjice) 2. i 4. proleterska udarna

brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ napale etniki 1. ravnogorski korpus i
odbacile ga prema s. Kaoni. Neprijatelj je imao 1 poginulog i 24 zarobljena.
U jugoistonom Sremu. od radnika iz Beograda, dobrovoljaca iz Srbije i dotadanje
Mavanske ete, kao jezgra, formiran 1. posavsko-tamnavski partizanski bataljon.
Pri ONO odboru okruga leskovakog formirana privredna komisija sa zadatkom da
se stara o obnovi i unapreenju privrede i da prikupi podatke o teroru okupatora i
nanetoj teti za vreme NOB-a. Takve komisije formirane su i pri sreskim NO
odborima

7. april

Kod s. Perlia i s. Pejovia (blizu Ua) 4. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ vodila borbu protiv jedinica bugarske 25. sabirne divizije i odbacila ih na
desnu obalu r. Studenice.
Kod s. Osonice i s. D. Dupca (blizu Ivanjice) dva bataljona 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ posle otre borbe odbili napad dve neprijateljske kolone iz Ivanjice i Gue.

740

1944. april

SRBIJA

april 1944.

Na Frukoj gori jedinice 1. sremskog NOP odreda odbile napad ustako-domobranskih i policijskih snaga, jaine oko 1500 vojnika, i nanele im osetne gubitke.
Izmeu s. Putinaca i s. Kraljevaca (kod Rume) 2. ela Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitila lokomotivu i nekoliko
vagona
Kosmajski N O P odred reorganizovan: u njegovom sastavu formirane etiri ete.
8. april

Kod s. Kaone (blizu Kraljeva) 2. i 4 proleterska udarna brigada 2. proleterske udarno

divizije NOVJ napale etniki 1. i 2. ravnogorski korpus i, posle otre borbe, odbacile ih prema s. Roeviima i pl. Jelici. Neprijatelj je imao preko 70 mrtvih, oko
150 ranjenih i 30 zarobljenih. Zaplenjeno je 10 p mitraljeza, 1 minobaca, vie puaka i mnogo drugog materijala. Druga proleterska brigada je imala 3 mrtva i 20
ranjenih boraca.
Na prostoriji s. Crna Roka s. Ostatija s. Ljeskovica (kod Ua) 1. krajika udarna
brigada 5. udarne divizije NOVJ napala borbenu grupu Jug- bugarske 25 sabirne
divizije i etniki Javorski korpus i odbacila ih na desnu ooalu r. Studenice. Brigada
je imala 2 mrtva i 3 ranjena borca, a zaplenila je 1 p. mitraljez.
Kod s. Ilinia (blizu Ua) 4. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ odbila napad borbene grupe Sever bugarske 25. sabirne divizije i odbacila je na desnu
obalu r. Studenice.
Kod s. Kaone (blizu Kraljeva), po odluci PK K P J za Srbiju i GS NOV i PO za Srbiju
formirani Okruno poverenitvo KPJ za okrug uiki i Stab Uikog NOP odreda.

8/9. april

U s. Ljuberadi (kod Vlasotinaca) 5. junomoravska NO brigada blokirala bugarsku

posadu, ali nije uspela da je uniti. Zaplenivi u bugarskom magacinu 100 kg piritica, 100 kg eera, veu koliinu brana i drugih namirnica i zapalivi optinsku zgradu, ona se povukla ka s. Crnoj Travi.
Na pruzi kod s. Kukujevaca (blizu Sida) delovi 2. sremskog N O P odreda iz zasede
ubili 4 neprijateljska vojnika.

9. april

U s . Roeviima 3. bataljon 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv nemakih vojnika i odbacio ih prema Kraljevu. Neprijatelj je imao 2 mrtva vojnika.
Bugarski vojnici (oko 1.600) upali u s. Crnu Travu i s. Brod (kod Vranja) i opljakali
ih, a potom ih (ovog i narednog dana) zapalili i pretvorili u zgarita.
Na pustari Gladno (kod Iriga) delovi 1. sremskog NOP odreda i Komande romskog
vojnog podruja zaplenili: 28 konja. 39 goveda, 103 svinje, 7 kola. 12 kompletnih
amova i drugu opremu.

S/10, april

Kod s. Dragojlovia (blizu Ua) 1. krajika udarna brigada 5 udarne divizije NOVJ
napala borbenu grupu Sever bugarske 25. sabirne divizije, ali se, posle krae borbe,
povukla na polazni poloaj.

10. april

U blizini s. Kaone (kod K r a l j e v a ) 2. i 4. proletersku udarnu brigadu 2. proleterske

udarne divizije NOVJ napali etniki 1. i 2. ravnogorski korpus i nemako-bugarsko-nediovske snage. Neprijatelj je, uz osetne gubitke, odbaen u Guu i s. Roevie.
Zaplenjeni su 2 mitraljeza, nekoliko puaka I runih bombi i dosta druge ratne opreme. Jedinice NOVJ su imale 1 mrtvog i 6 ranjenih boraca.

11. april

Posle estodnevnog boravka u s. Dragaevu (kod aka), gde je vodila este borbe
protiv etnikog 1. i 2 ravnogorskog korpusa, nemakih i bugarskih vojnika i nedievaca, pri emu je ubila 97 i zarobila 98 neprijateljskih vojnika, a zaplenila 1 minobaca. 10 p, mitraljeza, preko 100 puaka i dosta druge vojnike opreme, uz sopstvene gubitke od 10 mrtvih i 31 ranjenog borca. 2. proleterska udarna divizija NOVJ
se povratila u dolinu r. Studenice.
Kod s. Katia i s. Stitkcva (blizu Ivanjice) 1. i 4. bataljon 10 krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ napali na etniki Poeki i Zlatiborski korpus i odbacili ih prema s. Bjelui, s. Visokoj, s. Klc-kovima i s. Jasenovu. Zarobljeno je (i
etnika.
U s . Rudnu i kod s. Dragojlovia i s. Marinkovia (blizu Ua) 1. krajika udarna
brigada 5. udarne divizije NOVJ napala bugarski 70. peadijski puk i zauzela Dragojlovie i Marinkovie. Brigada je imala 1 mrl/og i 7 ranjenih boraca.

7 42

1944. april

SRBIJA

april 1944.

Kod s. Koprivnice i s. Jaglia (blizu Nia) Niavski N O P odred vodio borbu protiv
oko 500 etnika. Zarobljeno je 15 etnika i zaplenjeno 20 puaka.
12. april

Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja 1. eta Diverzantskog udarnog bataljona GS

NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitila lokomotivu i nekoliko vagona
putnikog voza.

12/13. april

U s . K r i v o j Feji (kod Vlasotinaca) 6. junomoravska NO brigada napala jako utvrenje

bugarske policije. U borbi vodenoj do 14 asova poginulo je 30 bugarskih policajaca,
dok se 288 predalo. Zaplenjeno: 10 p. mitraljeza, 20 automata, 280 puaka, 50 revolvera, 40.000 metaka, radio-stanica i drugi materijal i oprema. Brigada je imala 8
poginulih i 18 ranjenih boraca.

13. april

U s . Lomnici (kod Kruevca) 2. i 3. junomoravska NO brigada i Rasinski NOP odred

napali na oko 700 nemakih vojnika. U otroj borbi neprijatelj je potpuno razbijen.
Poginulo je 150 nemakih vojnika, 48 ih se udavilo u nabujaloj r. Rasini, a ostatak
se spasao bekstvom ka Kruevcu. Oko 150 vojnika SDS i oko 1000 etnika trebalo je
da sadejstvuju nemakim vojnicima, ali videvi njihovo stradanje nisu ni stupili u
borbu. Zaplenjeno:-14 p. mitraljeza, 6 automata, 50 puaka i dosta druge opreme.
Gubici jedinica N O V i POJ: 6 mrt vili i 7 ranjenih boraca.
U s . Kalni (kod Vlasotinaca) jedan ojaani bataljon bugarskog 25. peadijskog puka
napao (iz pravca Trna u Bugarskoj i iz pravca Strezimirovaca) 5. junomoravsku NO
brigadu. U borbi voenoj na vrhu Tumbi 5. junomoravska NO brigada je razbila
tu bugarsku jedinicu. Poginula su 33 a zarobljena 3 bugarska vojnika. Brigada je
imala 3 mrtva i 3 ranjena borca. Zaplenila je 1 p. mitraljez, 39 puaka 3000 metaka
i d r g u opremu.
Kod s. akova (blizu Ua) 3. srpska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije
NOVJ vodila borbu protiv 2. bataljona nemakog 3 policijskog puka. 1. bataljona bugarskog 61. peadijskog puka i odbacila ih prema manastiru Studcnici. U borbi je
poginulo 7 i zarobljeno 5 nemakih vojnika dok je 3. brigada imala 3 mrtva i 3
ranjena borca.
U s . Vrdniku (kod Iriga) delovi 1. bataljona 1. sremskog N O P odreda napali nemako-domobransku posadu, te ubili 10 neprijateljskih vojnika i zaplenili 1 p. mitraljez.
1 automat i 1 puku.
Delovi 6. vojvoanske NOU brigade spreili prodor tri neprijateljska tenka iz s.
Adaevaca u s Morovi (kod Sida). U borbi, koju je podravala i neprijateljska artiljerija iz oklopnog voza kod s. Adaevaca, uniten je jedan tenk a drugi je oteen.

14. april

U s. Katiima (kod Ivanjice) 1. i 4. bataljon 10. krajike udarne brigade 5. udarne

divizije NOVJ napali etniku Zlatiborsku i Uiku brigadu. Posle troasovne borbe
napad je odbijen. Neprijatelj je imao 1 mrtvog i 2 ranjena borca.
Kod s. Dramiana (blizu Rake) 1. bataljon 4. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ odbio napad delova nemake legije Krcmpler* i naneo im gubitke od
7 mrtvih vojnika, a on imao 1 poginulog borca.
Kod s. Milia (blizu Ua) jedinice 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ napale 3. bataljon 122. peadijskog puka bugarske 25. sabirne
divizije. Poto su odbijene, one su nastavile blokadu bugarskih vojnika. Neprijatelj
je imao 10 poginulih, 25 ranjenih i 20 zarobljenih vojnika.

14/15. april

Kod s. Vrdnika (blizu Iriga) delovi 1. bataljona 1. sremskog N O P odreda iz zasede

napali odeljenje od 1520 nemakih i domobranskih vojnika, te u kraoj borbi razbili neprijatelja i naneli mu gubitke od 5 mrtvih i 3 ranjena vojnika. Bataljon je
imao 1 mrtvog i 1 ranjenog. Zaplenio je: avionski mitraljez, automat, puku 70 metaka i neto vojnike opreme.
Kod s. akova (blizu Ua) 2. bataljon 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske
udarne divizije NOVJ napao na 1. bataljon bugarskog 61. peadijskog puka. ali je
odbijen, uz gubitke od 2 ranjena borca.
15. april

Kod s. Binia (blizu Ua) 3. bataljon i dve ete 4. bataljona I. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ napali jedan bataljon bugarskog 70. peadijskog puka.
Napad je odbijen. Gubici jedinica brigade: 1, mrtav i 6 ranjenih boraca.

April s.

OK K P J za Pirot formirao Pirotski N O P odred.

16. april

7 42

Na Velikim livadama (kod Ivanjice) 3. srpska udarna brigada 2. proleterske udarne

divizije NOVJ odbila napad 2. bataljona bugarskog 63. peadijskog puka. Neprijatelj

1944. april

SRBIJA

april m 4 .

je imao 6 mrtvih i 4 ranjena vojnika. Brigada je imala 1 mrtvog i 6 ranjenih boraca.

Zaplenila je 1 p. mitraljez, 5 puaka i manju koliinu municije.
Kod s. Katia (blizu Ivanjice) 1. i 4 bataljon 10. krajike udarne brigade 5. udarne
divizije NOVJ napali etniki Poeki korpus, Zlatiborsku brigadu etnikog Zlatiborskog korpusa i jedan bataljon SDK. Borba je vodena sve do uvee, kada je neprijatelj odbaen prema Okruglici, s. Visokoj, s. Ljubiu i s. Prilikama. Samo P o eki korpus je imao fi mrtvih i 4 ranjena etnika.
Na pl. Bukulji (kod Aranelovca) odrano savetovanje partijskih i vojno-politikih
radnika NOP-a iz Sumadije. Odlueno je da se od delova Kosmajskog i 1. umadijskog N O P odreda formira 2. umadijska NO brigada.
Na osloboenoj teritoriji Puste reke i Jablanice, u 50 sela, otpoeli trodnevni slobodni izbori na kojima su izabrao! sreski, optinski i seoski NO odbori. Pravo uea
imali su svi graani oba pola sa navrenih 18 godina. Glasalo je 5.177 mukaraca i
4.912 ena. Glasanje je vreno javno dizanjem ruku.
Saveznika avijacija bombardovala Beograd u kome je poginulo preko 2.000 lica.
17. april

Sa Gusarice (kod Ua) 1. i 2. bataljon 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske

udarne divizije NOVJ odbili napad 2 bataljona bugarskog Cl. puka i 2. bataljona nemakog 3. policijskog puka.
Oko 200 nemakih SS policajaca, nastupajui iz s. Kuzmina (kod Srem. Mitrovice),
napalo 1. etu 1. bataljona 2. sremskog N O P odreda u s. Bosutu. Posle estoasovne
borbe neprijatelj je zauzeo selo i spalio vie kua, a zatim produio za Srem. Rau,
gde je poinio ista nedela.
U s . Trnavi (kod Rake) jedna eta 3. bataljona 1. krajike udarne brigade 5. udarne
divizije NOVJ razbila deo etnikog 1. kosovskog korpusa, te zarobila 4 etnika i
zaplenila 3 puke, 1 telefon i 200 metaka.
Izmeu s. Kraljevaca i s. Putinaca (kod Rume) 2. eta Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitila lokomotivu i nekoliko
vagona teretnog voza.
Saveznika avijacija ponovo bombardovala Beograd.

18. april

Na Velikim livadama i kod s. Komadina (blizu Ivanjice) 3. srpska udarna brigada 2.

proleterske udarne divizije N O V J odbila novi napad 2. bataljona bugarskog 63. peadijskog puka. Neprijatelj je odbaen prema s. Budoelji, gde ga je prihvatio 1.
bataljon 4. puka SDK.
Delovi 6. vojvoanske NOU brigade odbili prodor dva neprijateljska tenka iz Sida u
s. Morovi i pred mostom na r. Bosutu onesposobili jedan tenk.
U s . Ilincima (kod Sida) delovi 1. bataljona 2. sremskog N O P odreda zarobili 8 i
ranili 2 neprijateljska vojnika, te zaplenili 2000 metaka, 1 radio-stanicu i drugi ratni
materijal.

10. april

Kod s. Netina (blizu Iloka) delovi 2. sremskog NOP odreda u kraoj borbi ubili 10
i ranili 12 neprijateljskih vojnika.
Nemake i ustako-domobranske jedinice iz s. Adaevaca, posle nekoliko napada,
pomognute tenkovima, odbacite delove 6. vojvoanske NOU brigade i zauzele s. Morovi (kod Sida).
Izmeu s. N o v e Pazove i s. Batajnice (kod Zemuna) 2. eta Diverzantskog udarnog
bataljon GS NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitila lokomotivu i nekoliko vagona transportnog voza.

21. april

U s. Sukovu i s. Belom Polju (kod Dimitrovgrada) 5. junomoravska NO brigada napala bugarsku posadu na . st. i mostu, ubila 14 bugarskih vojnika, poruila most
kod s. Belog Polja, zapalila 30 vagona i zaplenila 2 p. mitraljeza, 24 puke. 126 bombi,
vagon duvana, vagon vune i vagon koe. Brigada je imala 1 ranjenog borca.
Na r. Studvi (u Bosutskim umama) jedan vod 6. vojvoanske N O U brigade ubio 8
i ranio 14 neprijateljskih vojnika.

22. opri!

Kod s. Kuia (blizu Ivanjice) 2. proleterska udarna divizija NOVJ. posle borbe protiv 1. bataljona 4. puka SDK, probila se preko komunikacije Sjenica Ivanjica Neprijatelj je imao 8 mrtvih, 10 ranjenih i 18 nestalih. Oteen je 1 tenk, a zaplenjena
su 2 mitraljeza i 8.000 metaka.

743

1944. april

CRNA

GORA

april 1944.

U s. G. Stilkovu (kod Kokinog Broda) delovi 10. krajike udarne brigade 5. udarne
divizije NOVJ razbili slabije snage etnikog 2. mileevskog korpusa i zarobili 8
etnika, a kod s. Lepovia (blizu Sjenice) delovi 1. krajike udarne brigade iste divizije odbili napad izviakih snaga nemake borbene grupe Leb.
23. april

Kod s. Kijevca (blizu Pirota) 5. junomoravska NO brigada i Pirotski NOP odred

napali delove bugarskog 50. peadijskog puka koji su poeli da pale s. Kijevac. U
otroj borbi neprijatelju su naneti gubici od 3 mrtva i ranjena i 4 zarobljena vojnika. dok su se ostali izvukli iz borbe pod zatitom pristiglog pojaanja iz Babunice.
Zaplenjen je p. mitraljez i 10 puaka. Gubici jedinica NOVJ: R mrtvih i 11 ranjenih
boraca.
Iz s. Morovia (kod Sida) nemake i ustako-domobranske jedinice, jaine 8001000
vojnika, uz podrku 6 haubica, preduzele ienje terena uz r. Studvu. Posle troasovne borbe protiv delova 0. vojvoanske NOU brigado neprijatelj je prisiljen da se
povue u s. Morovi uz gubitke od 11 mrtvih i 30 ranjenih Gubici 6. brigade: 2
mrtva i 6 ranjenih boraca.
Kod s. Trudova (blizu Kokinog Broda) 2. i 4. bataljon 1. krajike udarne brigade 5.
udarno divizijo NOVJ vodili borbu protiv delova etnikog 2. mileevskog korpusa
i nemake legijo Krempler i odbacili ih prema Sjenici i na lovu obalu r. Uvea.
Kod s. Dobrae i s. Maskove (blizu Ivanjice) jedinice 2. i 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ odbile napad nedievaca i etnika. U borbi
su poginula 2 a ranjeno je 6 boraca 2. divizije.

24/25. april

Na r. Savi (blizu Makia. kod Beograda) dolovi 2. bataljona 1. sremskog NOP odreda
potopili brodove Otadbinu , Galeb 1 Obtli a brod Labud zapalili.

25. april

U s . Darosavi (sada: Partizani, kod Aranelovca), od boraca 1. umadijskog i Kosmajskog NOP odreda, formirana 2. umadijska N'O brigada, sastava dva bataljona,
jaine oko 300 boiaca.
Posle trodnevnih borbi kod s. Ljubia, s. Bele Reke i s. Visoke (na pl. Zlatiboru)
protiv 3. bataljona nemakog 4. puka Brandenburg-. etnikog Zlatarskog i 2. ravnogorskog korpusa, delova etnikog 2. mileevskog korpusa i odroda SDS iz Uica
(sada: Titovo Uice) i Cajet.ine, 5. udarna divizija N O V J prela komunikaciju Uice
s. Kokin Brod. U tim borbama neprijatelj je imao oko 40 mrtvih, 50 ranjenih
i 10 zarobljenih, a 5. divizija 9 mrtvih i 27 ranjenih boraca. Oteeni su 2 nemaka tenka, 1 oklopni automobil i 10 kamiona. Prvog dana borbe poginuo je i komandant bataljona 10. krajike brigade Branko Surla, narodni heroj.
Na Volujaku, Ornici i Metaljki (kod A r i l j a ) 1. i 2. bataljon 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodili borbu protiv delova otnikog Poekog korpusa i odbacili ih prema Arilju.
Kod s Nebeske i s. D. Kruice (blizu A r i l j a ) jedinice 2 proleterske udarne i 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv delova
etnikog Poekog korpusa i odbacile ih u pravcu s. Roga i s. Svrakova. Neprijatelj
je imao 12 poginuiih, ranjenih i nestalih vojnika.
U zatvoru u Tirani (u Albaniji) nemaka policija streljala lana
Baktci, narodnog heroja.

KPJ

Muharema

2/>. april

Izmeu s. Martinaca i s. Laarka (kod Srem. Mitrovice) 1. eta Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitila lokomotivu i
nekoliko vagona.

27. april

Na pl. Liscu 6. junomoravska NO brigada sukobila se sa delovima bugarskog 1.

armijskog puka. U troasovnoj borbi (voenoj u gustoj magli) poginulo je 40 bugarskih vojnika. Zaplenjeno: 50 puaka, 3 minobacaa, 40 000 metaka 20 konja i itava
komora bugarskog puka. Brigada je imala 15 mrtvih i 15 ranjenih boraca.
Kod s. Makata i s. K r a l j e v e Vode (sada: Partizanske Vode) 5. udarna divizija NOVJ
prela komunikaciju Titovo Uice Nova Varo U borbi protiv delova bugarske
24. peadijske divizije, nemake borbene grupo Holman, delova etnikog Zlatlborskog korpusa, odreda poljske strae sreza uikog i Ulko ete, ona je neprijatelju
nanela gubitke od 120 mrtvih i ranjenih i 22 zarobljena vojnika; a zaplenila je 2ti
puaka, p. mitraljez i dosta drugog ratnog materijala. Njeni gubici: 2 ranjena borca.
Kod s. Uzia (Blizu Titovog Uica) 2. proleterska udarna i 3. srpska udarna brigada
2. proleterske udarne divizije NOVJ prele elezniku prugu Uice Poega. U borbi
su ubile 46 i zarobile 96 neprijateljskih vojnika unitile jednu kompoziciju putnikog
voza. zaplenile 1 p. mitraljez, 4 automata, 14 pitolja, 50 puaka, 1 radio-stanicu i

744

1944. april

CRNA

GORA

april 1944.

znatnu koliinu municije, spalile elezniku stanicu i pokidale prugu na dva mesta.
Brigade su imale 4 mrtva i 5 ranjenih boraca. U toj borbi je poginuo zamenik komandanta 2. proleterske brigade Miodrag Miiovanovi Lune, narodni heroj.
U s . Makatu i s. Zariima (kod Titovog Uica) dva bataljona 4. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ napala etniku Leteu i Zlatiborsku brigadu Zlatiborskog korpusa i odbacili ih prema s. K r i v o j Reci. U borbi je zarobljeno 15 etnika, a
zapienjeni su 1 p. mitraljez, nekoliko puaka i 4 sanduka municije.
Izmeu s. Putinaca i s. Golubinaca (kod Indije) borci 2. ete Diverzantskog udarnog
bataljona GS NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitili lokomotivu i nekoliko vagona transportnog voza s ratnim materijalom.
Na Obloj glavi (kod Aleksinca) Niki NOP odred razbio jednu etniku brigadu.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja borci 1. ete Diverzantskog udarnog bataljona
GS NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitili lokomotivu i nekoliko vagona.
28. april

Kod s. Lelia i na Crnokosi (blizu Kosjeria) etniki 1. ravnogorski korpus (ojaan

sa 20 kamiona nemake pcadije i nekoliko tenkova), Valjevski korpus, etnika
Crnogorska brigada i Sreski odred SDS sreza crnogorskog napali od Poege, s. MiIjakovine, Kosjeria i s. Karana na 2. proletersku udarnu diviziju NOVJ (bez 4. proleterske brigade). Odbivi n.ipad, 2. divizija se probila preko komunikacije Uice
(sada: Titovo Uice) Valjevo i uputila prema s. Vardi.
Izmeu . st. Kremna i . st. Stapari 5. udarna divizija NOVJ i 4. proleterska udarna
brigada 2. proleterske udarne divizije N O V J prele prugu Uice (sada: Titovo Uice)
Viegrad. U borbi protiv dva bataljona nemakog 4. puka Brandenburg, jednog
bataljona bugarske 24. peadijske divizije i posada na eleznikim stanicama, one su
neprijatelju nanele gubitke od preko 150 mrtvih, ranjenih i zarobljenih, spalile . st.
Stapari i unitile 2 teretna vagona. 4 kamiona, 6 prikolica. 1 putniki automobil. 3
motocikla i 2 radio-stanice. Jedinice NOVJ su imale 37 mrtvih i 52 ranjena borca.
Tom prilikom je poginuo i zamenik politikog komesara 2. bataljona I. krajike brigade Mirko Kesi Keo, narodni heroj.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Laarka borci 1. ete Diverzantskog udarnog bataljona
GS NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitili lokomotivu i nekoliko vagona
transportnog voza
Niki N O P odred se prebacio preko J. Morave u Toplicu.

29. april

Posle borbe protiv nemake borbene grupe Holman< u rejonu Kadinjae, 5. udarna
divizija NOVJ i 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ
prele komunikaciju Uice (sada: Titovo Uice) Bajina Bata. U tim borbama jedinice NOVJ imale su 8 mrtvih i 29 ranjenih boraca.

30. april

Bugarske snage (14, 17. i 29. peadijska divizija, delovi 7. rilske divizije, 1. i 2. konjiki, 1. armijski, 41. 1 45. peadijski puk. andarmerijski bataljon, policijske snage
vranjske i sofijske oblasti i iz rejona Kumanova) preduzele napadnu operaciju poznatu pod imenom ^prolena ofanziva- protiv jedinica NOVJ na desnoj obali r. J.
Morave (5. i 6. junomoravsku NO brigadu, 3. makedonsku NO brigadu, Kosovski
NOP odred, bugarsku 1. sofijsku partizansku brigadu. Crnotravski i Kumanovski
NOP odred, bugarski Trnski partizanski odred i jedinice komandi podruja i komandi
mesta) s ciljem da ih koncentrinim napadima u rejonima Vranje Kumanovo
Kriva Palanka Pirot. Babunica Vladiin Han okrue i unite. U borbama
vodenim do 20. juna neprijatelj nije uspeo da uniti jedinice NOVJ, pa se povukao
u polazne garnizone.
Izmeu s. Putinaca i s. Kraljevaca (kod Rume) borci 2. ete Diverzantskog udarnog
bataljona GS N O V i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitili lokomotivu i nekoliko vagona putnikog voza.

April k.

Na Frukoj gori, po nareenju GS NOV i PO za Vojvodinu, izvrena reorganizacija

(i. vojvoanske NOU brigade: u njen sastav uao Frukogorski bataljon 1. sremskog
N O P odreda kao njen 2. bataljon.
U s. Guberevcu i kod s. Stojnika (na pl Kosmaju) Kosmajski N O P odred posle otre
borbe razbio jednu etniku grupaciju. Neprijatelj je imao 10 mrtvih i 6 zarobljenih,
a zaplenjeno mu je oko 20 puaka.
U s. G. Reici (kod Prokuplja) odrana okruna konferencija omladine za Toplicu.
Prisustvovao je sekretar PK SKOJ-a za Srbiju. Odlueno je: dalje obuhvatanje omladine u omladinsku organizaciju, mobilizacija omladine u NOV. razvijanje kulturno-prosvetnog rada i dr. Izabran je okruni odbor USAOJ-a.

745

1944. april
April

CRNA

GORA

april 1944.

Na Dunavu jedinice GS N O V i PO za Vojvodinu potopile neprijateljske brodove:

Budimpetu, Moha, C e r e v i - B e o i n S l a n k a m e n , >Grocku,
Ivanovac i
Bazja.
U rejonu s. Dragutinova (sada: Miloevo, kod Kikinde), po odluci OK KPJ za severni Banat, formiran novi Severnobanatski N O P odred
II dolini r. Valbone (u Albaniji) formirane tri samostalne partizanske ete NOV i
POJ: jedna je imala da dejstvuje na putu Prizren Kukes, druga u rejonu Bitia
(blizu Tropoje, u Albaniji) i trea oko s. .Tunika (kod akovice) i oko Tropoje.
Delovi nemake 13. SS divizije Handar zapalili i poruili s.
Rae).

Bosut

(kod

Srem.

U Novom Sadu formiran mesni NO odbor, kao i mesni odbori USAOJ-a i AF2-a.
Formirani novi sreski komiteti K P J za Vrbas i Ba. Palanku a obnovljen SK KPJ
za Beej.

746

Ma j

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. maj

CK K P J uputio narodima Jugoslavije proglas u kome, pored ostalog, kae: U trogodinjoj tekoj borbi protiv okupatora i njihovih pomagaa, naa slavna Narodnooslobodilaka vojska Jugoslavije
postala je snaan, nesalomiv vojni faktor, koji
zadaje okupatoru sve tee udarce. Pobjede nae Narodnooslobodilake vojske Jugoslavije i jedinstvo narodnih masa u herojskoj borbi na ivot i smrt omoguili su naim narodima da njihovi prestavnici na Drugom zasedanju Antifaistikog vijea
narodnog osloboenja Jugoslavije u Jajcu donesu istorijske odluke, kojima su za
uvijek skinuli sa vlasti protivnarodne reakcionarne izdajnike klike i obezbijedili narodnim masama Jugoslavije sva nacionalna i demokratska prava. Zatim ih poziva
da pojaaju svoje napore u borbi protiv okupatora i njegovih pomagaa.

2. maj

U Drvaru otpoeo trodnevni rad II kongresa U S A O J - a Na kongresu je govorio maral Jugoslavije Josip Broz Tito. Prisustvovalo je 816 delegata iz svih krajeva Jugoslavije, csiin iz Makedonije (ovi nisu mogli doi zbog neprijateljske Prolene ofanzive
koja je bila u jeku, te su jedinice stalno bile u pokretu i vodile borbe). Usvojena je
organizaciona rezolucija u kojoj su, pored ostalog, istaknuti politiko-organizacioni
zadaci i forme rada USAOJ-a. Kongres je izabrao Centralni odbor Ujedinjenog saveza antifaistike omladine Jugoslavije i poloio zakletvu vrhovnom komandantu
N O V i POJ Josipu Brozu Titu.
Antifaistiki komitet sovjetske omladine. Meunarodni omladinski savez V. Britanije, predsednik Unije svegrke omladinske organizacije 1 Centralni komitet bugarske omladine uputili pozdravne telegrame II kongresu Ujedinjenog saveza antifaistike omladine Jugoslavije.

3. maj

VS N O V i POJ naredio Stabu 3. udarnog korpusa N O V J da preduzme sve mere radi

prebacivanja jedinica preko r. Drine u Srbiju, jer se oklevanjem taba korpusa
moe dovesti u pitanje itav plan VS N O V i POJ za prodor u Srbiju i ugroziti opstanak udarne grupe divizija N O V J koje su v e bile u Srbiji.

4. maj

VS N O V i POJ uputio Stabu 1. proleterskog udarnog korpusa N O V J direktivu u k o j o j

mu nareuje da, radi breg i uspenijeg manevrovanja, svoje jedinice odmah oslobodi nepotrebnih tereta i ranjenike pripremi za evakuaciju u Italiju i da se njim
bude u to tenjoj vezi.

5. maj

VS N O V i POJ ponovo naredio Stabu 3. udarnog korpusa N O V J da dve divizije

najhitnije uputi u Srbiju kao pomo 2. proleterskoj udarnoj i 5. udarnoj diviziji koje
su u to vreme vodile teke borbe na pl. Medvedniku i pl. Maljenu. 1
Ministar spoljnih poslova vlade V. Britanije Antoni Idn ponudio ambasadoru SSSR-a
u Iiondonu plan o podeli interesnih sfera: Rumunija da doe pod uticaj sovjetske
vlade a Grka pod uticaj Ujedinjenog kraljevstva.

Maj p.

U Alir, u tab generala Henri Vilsona, komandanta Vrhovne komande saveznikih

snaga za Sredozemlje, stigla vojna misija VS N O V i POJ, sa general-majorom
Vladimirom Velebitom na elu. Ona je sa generalom Vilsonom odrala nekoliko
sastanaka na kojima se raspravljalo o zahtevima VS da se povea materijalno
snabdevanje N O V J i da se vazduhoplovne i mornarike jedinice K r a l j e v i n e Jugoslavije k o j e su se nalazile na Bliskom istoku i Malti stave pod komandu VS N O V
i POJ. Razgovor nije doneo oekivane rezultate, j e r su saveznike vojne vlasti
pitanje pomoi u oruju i odei. kao i pitanje mornarice i vazduhoplovstva, uslovljavale sporazumom N K O J - a i izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije. VS je odbacio zahteve saveznike komande o upotrebi komandosa u operacijama na dalmatinskoj obali, jer je
smatrao da nije potrebno slati saveznike trupe tamo gde su
jedinice N O V J toliko jake da su sposobne izvoditi i sloene vojne operacije, ukoliko
ih saveznici pomognu orujem i tehnikom.
1 VS N O V 1 POJ uputio Je 21. aprila prvo nareenje.
Na osnovu toga Je Slab 3
udarnog korpusa NOVJ odredio 10. 1 17. udarnu diviziju da forsiraju Drinu izmeu Bajine
Bate 1 s. D r i n j a f e . Meutim, kad je trebalo izvesti prelaz, delovi nematke 13. SS diviz i j e su izveli napad 1 privremeno omeli Stab 3. udarnog korpusa NOVJ u sprovodenju nareenja VS N O V 1 POJ.

747

1944. maj

D O G A A J I OPTEG K A R A K T E R A

maj 1944.

U Suak stigao ameriki porunik Luv Tartis. On so preko nekoga fra Bernanda
iz reda Male brae povezao s ministrom unutranjih poslova NDII Mladenom Lorkoviem i ministrom domobranstva Antom Vokiem. Tartis je pokuao da rad onih
koji su pripremali dravni udar u NDH koordinira s radom amerike obavetajne
slube. Meutim, 12 maja 1944. otkrio ga je i uhapsio Gestapo, te je interniran
u logor kod Graca.
6. maj

Ekonomsko odeljenje V N O V i POJ dalo tumaenje naredbe V NOV i POJ od

8. i 23. februara u vezi sa organizacijom ekonomske slube. U tumaenju se istiu
zajednike dunosti intendanture korpusa i ekonomskog odseka korpusrie vojne oblasti; zadaci intendanture; zadaci ekonomskog odseka korpusne vojno oblasti: odnos
ekonomskog i saobraajnog odseka korpusne vojne oblasti.
Vlada SSSR-a donela odluku da se u selu Kalinovki (oblast. Vinice) od jedinica
5. avio-divizije za daleka dejstva organizuje baza za dotur materijalne pomoi NOVJ.
Ali je dotur bio ogranien, s obzirom na veliku udaljenost ove bazo od osloboene
teritorije u Jugoslaviji (oko 1300 km).

S. maj

Sanitetsko odeljenje V NOV i POJ izdalo uputstvo o organizaciji sanitetske slube

korpusa.

9. maj

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril obavestio predsdnika NKOJ-a Josipa

Broza Tita o izboru Ivana ubaia za prodsednika budue vlade i o zadacima Ministarskog saveta Kraljevine Jugoslavije. Ceril nije insistirao na formiranju jedinstveno vlade u koju bi uli i predstavnici NKOJ-a i nije postavljao pitanje u vezi
sa odlukama II zasedanja AVNOJ-a. Josip Broz Tito je izjavio da prihvata izbor ubaia pod uslovom da budua vlada odstrani Drau Mihailovia i osudi sve saradniko okupatora u Jugoslaviji.
Jedinice Crvene armije oslobodilo Sovastopolj, forsirale r. Dnjestar i zapoele odluujuu bilku za Rumuniju.

10. maj

Ekonomsko odeljenje V NOV i POJ izdalo uputstvo o nabavci kancelarijskog

materijala, istiui da svi tabovi koji se nalaze blizu gradova treba dri organizuju
nabavku hartije.

11. maj

Predsednik NKOJ-a i vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip

Broz Tito izdao naredbu o organizaciji personalne slube. Naredbom se predvia:
formiranje personalnih odeljenja pri Poverenitvu za narodnu odbranu NKOJ-a
i pri glavnim tabovima; formiranje personalnih odseka pri tabovima korpusa
(u divizijama ovu slubu preuzimaju politiki komesari, a u brigadama, bataljonima
i etama pomonici politkomesara); ustrojavanje personalne kartoteke.
Na frontu u Italiji britanska 8. i amerika 5. armija preduzele ofanzivu. probilo
nemake poloaje na tzv. Gustavovoj liniji i prinudile nemake trupe da 17. maja
napuste dugo branjeni Kasino i dolinom reke Liri povuku se ka Rimu

12. maj

Naelnik personalnog odeljenja V NOV i POJ general-Iajtnant Aleksandar Rankovi uputio Glavnom tabu NOV i PO za Hrvatsku uput o formiranju personalnih
odeljenja i odseka i uput za ispunjavanje personalnih upitnika sa kraim objanjenjem.
VS NOV i POJ naredio tabu udarne grupe divizija (2. proleterska udarna i 5.
udarna divizija NOVJ) da se obe divizije orijentiu prema slobodnoj teritoriji 2.
udarnog korpusa NOVJ na levoj obali r. Lima.

13. maj

Naredbom vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita obrazovano pri
Poverenitvu za narodnu odbranu Odeljenje za zatitu naroda (Ozna) sa zadatkom
da objedini slubu bezbednosti u borbi protiv neprijateljske pijunae i petokolonake delutnosti i da u tom cilju usmerava rad za to predvienih jedinica.
V NOV i POJ naredio Stubu 3. udarnog korpusa NOVJ da se 17. udarna divizija
povee s jedinicama 2. udarnog korpusa NOVJ. a da se 10. udarnu divizija odmori
i da saeka popunu materijalom. Ujedno je obavetava da e neprijateljske snage,
po svemu sudei, i dalje vriti pritisak na njegove jedinice.
V N O V i POJ uputio depeu tabu 2. udarnog korpusa NOVJ: obavetava da su
se 2. proleterska udarna i 5. udarna divizija NOVJ morale povlaili ka pi. Zltiboru
zbog velike iscrpljenosti; daje direktivu da tab korpusa omogui tim divizijama
odmor, a da e V NOV i POJ nastojati da one dobiju obuu i drugo: obavetava da
e na to podruje stii 10. i 17. udarna divizija NOVJ, kako bi se obrazovala jaa
grupa za prodor u unutranjost Srbije.

1944. maj

D O G A A J I OPTEG K A R A K T E R A

maj 1944.

PovcrcniStvo za prosvetu NKOJ-a izdalo uputstvo o organizaciji prosvete: o strukturi prosvetne organizacije pri organima vlasti i o oblicima prosvetne delatnosti
(opte narodno prosveivanje, kolsko prosveivanje i kulturna delatnost).
Vlade SSSR-a. S A D i V Britanije pozvale vlade Maarske, Rumunije, Bugarske
i Finske da prekinu ratne operacije protiv antihitlerovske koalicije.
14 maj

V NOV i POJ uputio direktivu tabu 2. udarnog korpusa NOVJ: obavetava ga

da nemake snage kamionima prebacuju etnike prema Novoj Varoi i Prijepolju
i da sa ovim etnikim snagama vode borbu 2. proleterska udarna i 5. udarna divizija NOVJ; nareuje mu da njegove jedinice u sadejstvu sa 2. proleterskom udarnom i 5. udarnom divizijom NOVJ spree prelaz etnika preko r. Lima i razbiju
ih

15. maj

General-feldmaral Ervin Romei, komandant

Severne grupe armija na Lamanu
i general peaije Stilpnagel. vojno-upravni komandant Francuske, planirali hapenje vode Treeg Rajha Adolfa Hitlera I njegovu osudu od strane jednog nemakog
suda.

Maj p. p.

Vojna misija V N O V i POJ uspostavila u Aliru kontakt sa lanovima

nacionalnog osloboenja Francuske.

Maj s.

Vrhovna komanda Francuske armije dala svoju saglasnost da se za NOVJ regrutuju

Slovenci iz Slovenakog primorja koji su iveli u Aliru, a koje je izbeglika vlada
Kraljevine Jugoslavije pune dve godine uzalud vrbovala za svoje vojne jedinice
u Egiptu

Komiteta

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril stavio u zadatak svome ambasadoru

u Vaigtonu lordu Halifaksu da preko Stejt departments ispita kako e vlada S A D
reagovati na podelu interesnih sfera izmeu V. Britanije i SSSR-a.
17. maj

V NOV i POJ uputio nareenje tabu 2. udarnog korpusa NOVJ: 2. proletersku

udarnu. 5. udarnu i 17. udarnu diviziju NOVJ momentalno ne upuivati u Srbiju,
ve ih najpre treba odmoriti i snabdeti.
Komitet nacionalnog osloboenja Francuske uputio francuskom narodu poziv u kome
se pored ostalog, kae: Francuski narod u ovim tekim ratnim prilikama stekao je
jo jednog iskrenog prijatelja hrabre narode Jugoslavije, koji se pod rukovodstvom legendarnog junaka, marala Tita, bore ve pune tri godine, ne samo za svoje,
ve i za osloboenje Francuske . . .
U Italiji saveznike snage zauzele dugo branjeni Kasino.
Vlada V. Britanije pozvala vojnu misiju V NOV i POJ iz Alira u London radi
razgovora. Misiju je 20. maja primio predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril.
koji je tom prilikom izloio plan pregovora izmeu izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije i NKOJ-a. sugeriui direktne pregovore izmeu predsednika NKOJ-a Josipa Broza Tita i kralja Petra II Karaorevia.
Otpoela dvodnevna sednica izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije pod predsednitvom Boidara Puria. Na njoj je zakljueno da vlada u trenutnoj situaciji ne
moe primiti odgovornost da se u Ministarski savet ponovo ne izabere Draa Mihailovi, jer bi to znailo jaanje pozicija revolucionarnog pokreta na tetu etnika -.
Puri je predloio da kralj sazove efove politikih grupa u Londonu i Slobodana
Jovanovia radi formiranja nove vlade, u kojoj bi Mihailovi zadrao resor ministra
vojske.
Vlada SSSR-a obavestila vladu V. Britanije da se slae s njenim predlogom o podeli Interesnih sfera na Balkanu.

Hl. maj

Izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije uputila Drai Mihailoviu 7,000.000 dinara,

2,000.000 francuskih franaka i 75.000 dolara.
Posada broda Timok (osim kapetana broda. 1 oficira i 2 telegrafista) u luci Bizerta
(u Tunisu) donela odluku da se prikljui NOVJ. razvila zastavu DF Jugoslavije i
predala 215.600 lira u korist ranjenika NOVJ.

20, maj

Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio direktivu
tabu 2. udarnog korpusa NOV.l: istie da se odnosi sa saveznicima pozitivno razvijaju; da je potrebno uzdravati se od svakog komentara, pozitivnog ili negativnog,
povodom formiranja nove izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije u Londonu; le
saekati stav NKOJ-a i CK KPJ. Zatim nalae da se ova direktiva prenese vojnim

7 49

1944.

jun

DOGAAJI OPTEG K A R A K T E R A

jun

1944.

komandama, tabovima, ustanovama i civilnim organima na podruju toga korpusa.

(Ovog i kasnijih dana direktiva je upuena i drugim potinjenim tabovima NOVJ.)
Po nareenju V NOV i POJ. na pl. Radanu G N O V i PO za Srbiju od 4, 5. i C.
srpske NO brigade formirao 21. udarnu diviziju NOVJ. (Nazivana je i 1. srpskom
divizijom NOVJ.)
22. maj

G N O V i PO za Srbiju, po nareenju V N O V i POJ, od 8. 10. i 12. srpske NO

brigade formirao 32. diviziju NOVJ. (Nazivana je i 2. srpskom divizijom NOVJ.)

24. maj

V N O V i POJ izdao naredbu o vojnim sudovima: ustanovljavaju se vojni sud

korpusa, vojni sud korpusne vojne oblasti i vii vojni sud kod V NOV i POJ i
odreuju se nadlenost i sastav svakog vojnog suda; naznauju se krivina dela,
kazne i zatitne mere; propisuje se postupak pri izricanju i izvrenju presude. Istovremeno se ukidaju dotadanji vojni sudovi komandi podruja, N O P odreda i brigada.
Iz s. Bastahn stigao u Drvar vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije
Josip Broz Tito i zanoio u peini. (Ovde ga je zatekao nemaki vazduni desant.)
U Londonu je vrhovni komandant saveznikih snaga u Evropi general Dvajt Ajzenhauer primio efa vojne misije V N O V i POJ general-majora Vladimira Velebitu.
Ajzenhauer se raspitivao o ratitu na Balkanu, o brojanoj snazi neprijatelja, o uspesima NOVJ i o taktikim naelima odbrane nemakih trupa.
V N O V i POJ izdao naredbu o disciplinskoj odgovornosti vojnih lica kao i graanskih lica koja stoje u bilo kakvom odnosu s vojskom. U toj naredbi su fiksirani
v o j nod i sci plinski prestupi, vrste disciplinskih kazni i nadlenost u kanjavanju.
Stupanjem na snrgu te naredbe ukinuti su dotadanji sudovi asti za oficire NOV
i POJ.

25. maj

Vazdunim napadom na Drvar, nemake, domobranske i etnike snage (ojaani 500.

SS padobransko-lovaki bataljon, ojaana pukovska grupa nemake 373. legionarske
divizije, pukovska grupa nemake 7. SS divizije Princ Eugen, nemaki 92. motorizovani puk ojaan domobranskim 1. pukom 2. lovake brigade i nemakim 54. brdskim izviakim odredom, nemaki 105. izviaki SS odred sa ojaanim izviakim
odredom nemake 369. legionarske divizije, nemaki 1. puk Brandenburg bez
jednog bataljona, manje etnike snage upotrebi jene na svim pravcima i oko 100
aviona za podrku jedinica) iz garnizona Bos. Krupa, Biha, Srb, Knin, Livno, Jajce,
Mrkonji-Grad i Banja Luka otpoele drvarsku operaciju s ciljem da unite V NOV
i POJ, koji se nalazio u Drvaru, a zatim okrue i unite jedinice NOVJ u zapadnoj
Bosni (1. proleterski udarni i 5. udarni korpus NOVJ i delove 8. korpusa NOVJ).
Operacija je neuspeno zavrena sredinom juna.
Za vreme desanta na Drvar vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije
Josip Broz Tito naredio 5. udarnom korpusu NOVJ i 1. proleterskoj udarnoj diviziji
NOVJ da zatvore pravce prema Drvaru kako bi omoguili 6. proleterskoj diviziji
NOVJ Nikola Tesla? da uniti nemaki 500. SS padobransko-lovaki bataljon.
Izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije, sa predsedntkom Boidarom Puriem na
elu, podnela ostavku.

31.

maj

V N O V i POJ uputio direktivu tabu 2. udarnog korpusa NOVJ: 2. proletersku,

5. i 17. udarnu diviziju NOVJ odmoriti i snabdeti materijalom; jedinice toga korpusa
treba da zatvaraju pravce eventualnog neprijateljskog nadiranja i da nastoje inicijativu zadrati u sopstvenim rukama.
Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril uputio telegram predsedniku SAD
Franklinu Ruzveltu u kome trai da vlada S A D odobri britansko-sovjetski sporazum
o podeli interesnih sfera na Balkanu.

Maj k.

Sef vojne misije V N O V i POJ general-major Vladimir Velebit se sastao u Londonu

sa predsednikom HSS Ivanom ubaiem. ubai mu je izneo razlog dolaska u
Englesku, naglaavajui da e nova vlada Kraljevine Jugoslavije biti formirana posle sporazuma sa NKOJ-em. Budua vlada, po miljenju Subaia, treba da bude
vlada koalicije, u kojoj bi uestvovali i predstavnici NKOJ-a, a umesto Drae Mihailovia dunost ministra vojske, mornarice i vazuhoplovstva preuzeo bi Josip
Broz Tito. Pored toga, on je naglasio da e budua vlada Kraljevine Jugoslavije podrati N O P s ciljem da se sve snage u zemlji mobiliu za borbu protiv spoljnih i unutranjih neprijatelja.
Sanitetska uprava Crvene armije ponudila V NOV i POJ pomo u strunom osoblju.
VS je pomo prihvatio, tako da je u leto 1944. bilo upueno u Jugoslaviju nekoliko
hirurkih ekipa Crvene armije.

750

1944.

jun

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jun

1944.

Odran prvi sastanak izmeu predstavnika N D H Mladena Lorkovia i Davida Sinia i rukovodilaca HSS Augusta Koutia i Ivana Farollija. Na njemu je zakljueno: izvesti dravni udar, raspustiti ustake vojne formacije i stranake organizacijo i objedinjenim snagama domobrana i narodne zatite preuzeti graansku i
vojnu vlast u N D H ; u zajednici sa etnicima popa Dujia organizovati odbranu na
liniji r. Neretva pl. Bjelanica r. Bosna Vinkovci i pozvati zapadne saveznike da zaposednu dalmatinsku obalu; Anti Paveliu dozvoliti dobrovoljni odlazak
u emigraciju, a dunost predsednika Hrvatske Republike poveriti Vladimiru Maeku.
S planom pua je upoznat i Paveli, koji se sloio sa svim njegovim pojedinostima,
ali je o svemu tome nesmotreno obavestio nemakog poslanika u Zagrebu Zigfrida
Kaea. Informisan o pripremama prevrata u Hrvatskoj, Hitler je odmah zatraio
od Pavelia da uhapsi i internira vode pua.
Maj

Vlada V. Britanije zvanino obustavila slanje materijalne pomoi elnicima Drae M i hailovia.
Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce,
podoficire, oficire i politike komesare 36 udarne divizije NOVJ za pokazanu hrabrost i portvovanost u borbama u istonoj Bosni.

BOSNA
1. maj

HERCEGOVINA

Glavnina etnikog Nevesinjskog korpusa, ojaana manjim delovima nemake 369.

legionarske divizije i domobranske 9. posadne brigade (oko 2000 vojnika), napadom
iz Gacka i Nevesinja odbacila delove 29. udarne divizije 2. udarnog korpusa NOVJ
preko komunikacije Gacko Bilea i do 3. maja delom snaga prodrla u Bileu,
dok su ostale snage udarom u lea preko pl. Trusine odbaene u polazne garnizone. U trodnevnim borbama neprijatelj je imao blizu 50 mrtvih i preko 50 ranjenih. Severnohercegovaki N O P odred i delovi 10. i 11. hercegovake udarne
brigade imali su 35 mrtvih i ranjenih i oko 30 nestalih.
Su pravca s. Sokolovia i
korpusa napalo dolove 15.
prostoriji s. Dimrije s.
razbijeni uz gubitke od 50
i 3 nestala.

2. maj

s. Mislova (kod Sokolca) oko 300 etnika Romanijskog

majevike udarne brigade 17. udarne divizijo NOVJ na
Strmice s. Mrkalji. Posle dvoasovne borbe etnici su
mrtvih i ranjenih. Brigada je imala 1 mrtvog, 8 ranjenih

Otpoeo dvodnevni neuspeo napad 1. i 13. proleterske udarne brigade 1. proleterske

udarne divizije NOVJ na Mrkonji-Grad, koji su branili delovi nemake 7. SS
divizije Princ Eugen.
Izmeu Kozarca i s. Petrovog Gaja (kod Prijedora) Kozarski N O P odred razruio
5 km eleznike pruge.

3. \naj

U rejonu s. Barska s. Skokovi s. Mrcelje delovi nemake 373. legionarske

divizije i ustae iz Cazina napali 2. udarnu brigadu 7. udarne divizije NOVJ, ali su,
posle estoasovne borbe, odbaeni u polazni garnizon. Neprijatelj je imao 20 mrtvih
i 15 ranjenih vojnika, a jedinice 2. brigade 5 ranjenih boraca.
Na prostoriji s. Semin s. Resavci (kod D. Vakufa) delovi 10. udarne divizije NOVJ
vodili 15-asovnu borbu protiv jednog bataljona nemake 7. SS divizije Princ Eugen i naneli mu gubitke od oko 50 mrtvih i ranjenih. Gubici jedinica NOVJ: 3
mrtva i 8 ranjenih boraca.

4. maj

Delovi 16. udarne divizije NOVJ zauzeli Kladanj koji su branili mesni milicijski
bataljon i jodna eta nemake 13. SS divizije Handar. Neprijateljski gubici: oko
30 mrtvih, 20 ranjenih i 5 zarobljenih. Gubici jedinica NOVJ: 13 mrtvih i 26 ranjenih
boraca.
Neprijatelj pravca M. i V. Bubnja napao na s Martin Brod (kod Kulen-Vakufa), te
uspeo da ue u mesto i zapali nekoliko kua, ali ga je odbacila 1. proleterska (lika)
udarna brigada 6. proleterske divizije NOV.T Nikola Tesla, nanevi mu osetne gubitke. Brigada je imala 8 mrtvih i 10 ranjenih boraca.
Na pruzi Sarajevo Konjic 4. bataljon 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ unitio teretni voz od 25 vagona i 2 lokomotive i neprijatelju naneo gubitke od 45 mrtvih i 6 zarobljenih vojnika.

J. maj

Iz Grahova, Trebinja, Bilee i Gacka etiri etnike brigade (Trebinjska, Vuedolska.

Bileka i Gataka), sa oko dva bataljona nemake 369. legionarske i 181. peadijske
divizije, napale 12. i 10. hercegovaku udarnu brigadu 29. udarne divizije i 16. mu-

751

1944.

jun

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jun

1944.

slimansku udarnu brigadu 27. u d r m e divizije NOVJ. Sutradan su, uz gubitke od oko
100 mrtvih i ranjenih, odbaene u polazne garnizone.
U Drvaru, po nareenju Slaba 5. udarnog korpusa NOVJ, ori Udarnog odreda 5. korpusa NOVJ formirana 16. krajika udarna brigada.
Po nareenju Slaba 3. udarnog korpusa NOVJ, 2. krajika udarna brigada izala iz
sastava 27. udarne divizije NOVJ a ula u sastav 17. udarne divizije NOVJ.
Maj p.

Po nareenju
N O P odred.

Slaba

Unske

operativne grupe rasformiran Krajiki (muslimanski)

6. maj

Jedanaesta udarna divizija NOVJ izvrila neuspeo napad na Kotor-Varo, koji su

branile ustako-domobranske jedinice, i pretrpela gubitke od 2 mrtva i 18 ranjenih
boraca.
Iz rejona Kladnja otpoeo mar 16. udarne divizije NOVJ ka odredenom odseku prelaza r. Drine (Bajina Bata s. Fakovii), radi pruanja pomoi 2. proleterskoj i 5.
udarnoj diviziji NOVJ u borbama u Srbiji. Sutradan su je delovi nemake 13. SS
divizije Handar i 7. SS divizije Princ Eugen odbacili iz rejona s. Milia (kod
Vlasenice) u polazni rejon.
U s. Dinovoj Mahali (kod Nevesinja) 11. hercegovaka udarnu brigada 29. udarne
divizije NOVJ iznenadnim udarom razbila 2. nevesinjsku brigadu etnikog Nevesinjskog korpusa, nanevi j o j gubitke od 17 poginulih, oko 20 ranjenih i 4 zarobljena.
Brigada je imala 2 mrtva i 6 ranjenih boraca.
Na pruzi Visoko Zenica delovi 10 udarne divizije
oklopni voz. Neprijatelj je imao 80 mrtvih vojnika.

7. maj

NOVJ unitili neprijateljski

U s. Martincu (kod Prnjavora), od omladinaca poljske nacionalne manjine u srednjoj Bosni formiran 1. poljski bataljon. On je uao u sastav 14. srednjobosanske udarne brigade 11. udarne divizije NOVJ.
Na eleznikoj pruzi s. Otoka Bos. Krupa mineri 7. udarne divizije NOVJ miniranjem sruili neprijateljski transportni voz. ubivi 4 nemaka oficira. 17 nemakih
vojnika i 20 ustaa i unitivi lokomotivu i 6 vagona.

8. maj

Delovi nemake 373. legionarske divizije iz Prijedora zauzeli rudnik gvozda Ljubiju,
koji su branili delovi 4. udarne divizije NOVJ.
N.i putu Prijedor San. Mosi delovi 8. i 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ vodili jednodnevnu borbu protiv delova nemake 373. legionarske divizije i etnika i naneli im gubitke od oko 30 mrtvih i 4.r> ranjenih. Cullici brigada: 7
mrtvih i 6 ranjenih boraca.
U s. Poljicu (kod Gacka) formirano Pozorite narodnog osloboenja Hercegovine.
Ono je imalo pozorinu ekipu bor, muziku, orkestar i predavaku grupu.

10. maj

Kod s. Mandre (blizu Sokolca) 6. istonobosanska udarna brigada 17. udarne divizije
NOVJ, marujui ka odseku prelaza preko Drine (s. Stari Brod s. Slap), sukobila
se s delovima nemake 7. SS divizije Princ Eugen--, a u rejonu s. Mislova 2. krajika
NOU brigada napadnuta od nemakih delova, etnika i ustaa. Zbog tih neprijateljskih napada i estokog bombardovanja iz vazuha moralo se privremeno odustati od
prelaza u Srbiju. Neprijatelju su naneseni osetni gubici, Gubici brigada: 17 mrtvih
i 22 ranjena borca
Na sektoru s. Vukovo Krive jelike
s. Kneevii (kod Bugojnu) delovi 10. udarne
divizije 5. udarnog korpusa NOV.l vodili sedmoasovnu borbu protiv delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen i naneli im gubitke od 80 mrtvih i ranjenih vojnika.
Gubici 10. udarne divizije: 1 mrtav i 19 ranjenih boraca.
Odlukom Slaba 3. udarnog korpusa NOVJ rasformiran Biranski NOP odred, a ljudstvom popunjena 19. biranska udarna brigada 27. udarne divizije NOVJ.

11. maj

Dve kolone nemake 373. legionarske divizije, jedna nastupajui iz Prijedora prema
Kozarcu a druga iz Prijedora prema s. Celi, uspele su okruiti deo jedinica 4. udarne
divizije 5. udarnog korpusa NOVJ. Posle otre borbe jedinice 4. udarne divizije su
izvrile proboj na r. Gomjenicl i preko pruge Prijedor Kozarac izbile na pl. Kozaru. Neprijateljski gubici: 15 mrtvih i vie ranjenih. Gubici jedinica NOVJ: 14 mrtvih. 39 ranjenih i 104 nestala borca; izgubljena su 4 minobacaa, 5 p. mitraljeza i 50
puaka.
Iz Prijedora kolona nemake 373. legionarske divizije prodrla kroz poloaje jedinica
4. udarne divizije NOVJ i ula u San. Most, ali se istog dana povukla u Ljubiju i
Prijedor.

752

1944. maj

BOSNA I HERCEGOVINA

maj 1944.

Po nareenju taba 3. udarnog korpusa NOVJ, 10. i 17. udarna divizija NOVJ. poto
nisu uspele da predu r. Drinu za Srbiju vraene prema Tuzli i Olovu, gde su voene
borbe protiv nemakih vojnika, etnika i ustaa.
12. maj

etniki Nevesinjski korpus, dva bataljona nemake 369. legionarske divizije i jedan
bataljon domobranske 9. posadne brigade iz Gacka i Nevesinja poeli konvergentan
napad na glavninu 29. udarne divizije NOVJ. U etvorodnevnim borbama, poesnim
razbijanjem kolona koje su vrei represalije bile prodrle do s. Davidovia
(kod Bilee), 10. 1 U. hercegovaka udarna brigada i Severnohercegovaki N O P odred odbacili su neprijatelja u polazne garnizone. Prema nepotpunim podacima, u tim
borbama je poginulo 113 nemakih vojnika i 87 etnika, a ranjeno 170 neprijateljskih
vojnika. Dvadeset deveta divizija je imala 18 mrtvih, 38 ranjenih i 50 nestalih boraca.
U borbi sa etnicima na Gatu (kod Avtovca) zarobljen je (i kasnije streljan) pomonik politikog komesara ete iz 11. hercegovake udarne brigade Mileta Okiljevi,
narodni heroj. #
Tri bataljona 2. dalmatinske udarne brigade i 1. i 2. bokeljski bataljon Primorske
operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ odbacili delove etnike Trebinjske brigade (koji su bili ojaani jednom nemakom etom) i zauzeli s. Lastvu (blizu T r e binja).

13. maj

Izmeu s. Ravnice i s. Dobrljina (na pruzi Bos. Novi Kostajnica) diverzantska

eta Kozarskog N O P odreda minom otetila nemaki oklopni voz. Poginulo je 20
nemakih vojnika.
Nareenjem taba 2. udarnog korpusa N O V J formirana Vojna oblast 29. udarne divizije NOVJ. Ona je imala strukturu korpusne vojne oblasti i obuhvatala je celu
Hercegovinu.

14. maj

Delovi 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ vodili troasovnu estoku
borbu protiv neprijatelja koji se iz Ljubije kretao prema Sanskom Mostu. Neprijatelj
je pretrpeo gubitke od 22 mrtva i 29 ranjenih. Brigada je imala 6 ranjenih boraca.
Naredbom taba 29. udarne divizije NOVJ, od Mostarskog N O P odreda i 4. bataljona
11. hercegovake N O U brigade formirana 13. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ.
U s . Uzdolu (kod Prozora), naredbom taba 5. udarnog korpusa NOVJ, od Ramskog
N O P odreda formirana 17. krajika udarna brigada 10. divizije NOVJ.

15. maj

Po nareenju VS N O V i POJ, 17. udarna divizija 3. udarnog korpusa N O V J krenula

iz rejona juno od Olova, preko Romanije, Jahorine i Zelengore, radi ulaska u sastav
2. udarnog korpusa NOVJ.
Na odseku Kiseljak Fojnica jedinice 10. udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv neprijatelja i nanela mu gubitke od oko 13 mrtvih i 36 ranjenih, uz sopstvene
gubitke od 9 mrtvih i 12 ranjenih boraca.
Na pruzi Prijedor Bos. Novi Gradiko-lijevanski N O P odred sruio neprijateljski
voz. Poginulo je i ranjeno 70 neprijateljskih vojnika.
Po nareenju taba 4. udarne divizije NOVJ. od ete Kozarskog N O P odreda i po
20 boraca 6. i 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ formiran Timarski
NOP odred.

18/17. maj

Stab 3. udarnog korpusa NOVJ uputio na pl. Majevicu 16. udarnu diviziju i Stab 38.
udarne divizije NOVJ, sa 17. majevikom udarnom brigadom, radi pomoi 36. udarnoj diviziji NOVJ koja se na prostoriji Lopare Tuzla nalazila u tekom poloaju
zbog pritiska jakih neprijateljskih snaga.

17.

Kod s. Pokoja (na pruzi Biha Bos. Krupa) diverzantska eta Podgrmekog N O P
odreda minom sruila neprijateljski voz (6 vagona) sa ivotnim namirnicama i drugim
materijalom.

maj

etniko uporite u s. Lokvarima (kod Banje Luke) napali delovi 39. divizije NOVJ i
naneli etnicima gubitke od oko 15 mrtvih, 11 ranjenih i 2 zarobljena. Zaplenjene su
23 puke, 450 metaka i druga ratna oprema.
18. maj

Na prostoriji s. Raii s. Stojkovii s. Dragovii s. Vojnovii s. Jamici

(kod Rogatice) 10 nemakih aviona bombardovalo poloaje 17. udarne divizije NOVJ
i ovoj diviziji nanele gubitke od 11 mrtvih i 11 ranjenih boraca.
Kod Okresanice (na pl. Majevici) delovi (oko 450 vojnika) nemake 13. SS divizije
Handar napali na dva bataljona 1. udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ. Bor-

48

753

1944.

jun

BOSNA

I HERCEGOVINA

jun

ba je trajala ceo dan. Neprijatelj je odbijen u s. Srebrenik uz

mrtvih. Brigada je imala 30 mrtvih i ranjenih.
10

maj

20. maj

1944.
gubitke

od oko 60

Delovi 6. krajike udarne brigade 4. divizije NOVJ napali uporite u s. Spahiimn

(kod Bihaa) i naneli neprijatelju gubitke od oko 10 mrtvih i 5 ranjenih, uz sopstvene
gubitke od 3 mrtva i 7 ranjenih.
U s. Cikotama (kod Vlasenice), po nareenju taba 3. udarnog korpusa NOVJ, od
Romanijskog N O P odreda i 1. bataljona 15. majevike udarne brigade 17. udarne
divizije NOVJ formirana 20 romanijska udarna brigada 27. udarne divizije NOVJ.
Kod s. Lave, na pruzi Visoko Zenica, dva bataljona 7. krajike udarne brigade
10. udarne divizije NOVJ napala domobranski transportni voz (28 vagona). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 100 mrtvih i ranjenih i 50 zarobljenih. Bataljoni su
imali 1 mrtvog i 1 ranjenog.
Kod s. Zakmura (blizu Foe) nemaki vojnici, ustae i etnici (oko 450 vojnika) napali 2. krajiku udarnu brigadu 17. udarne divizije N O V J za vreme njenog pokreta
za Srbiju. Brigada je imala 3 mrtva i 3 ranjena borca.
Dva bataljona 2. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije N O V J izvrila napad na neprijateljski poloaj Strnu (kod s. Lopara, blizu Tuzle). Posle estoke troasovne borbe, kad je stiglo pojaanje, bataljoni su se povukli na polazni poloaj.
Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 60 mrtvih i ranjenih, a bataljoni 12 mrtvih,
30 ranjenih 1 12 nestalih boraca.

21. maj

Blizu s. urevice (kod Foe) nemake jedinice, ustae i etnici napali delove 0.
istonobosanske udarne brigade 17. udarne divizije. Posle petoasovne estoke borbe
neprijatelj je odbaen prema Vjetreniku uz gubitke od oko 70 mrtvih i ranjenih.
Brigada je imala 14 ranjenih boraca.
Izabran ONO odbor za okrug Livno Glamo.

21/22. maj

Sa prostorije s. Vrbnie s. Trbue (kod Foe) 17. udarna divizija NOVJ nastavila
mar za Srbiju pravcem s. Vrbnica Luke kolibe Ljubin grob Javorak
izvorni deo r. Jabunice s. Krnja Jela s. Izgori. Usled zamorenosti ljudstva,
mar je bio vrlo naporan.

22. maj

Zbog pritiska neprijatelja, 16, 36. i 38. udarna divizija NOVJ, po nareenju taba
3. udarnog korpusa NOVJ, povukla se sa pl. Majevice na severne ogranke pl. Konjuha.

23. maj

Po nareenju taba 5. udarnog korpusa NOVJ, Jajaki N O P odred, koji se do tada

nalazio pod komandom 10. divizije NOVJ, uao u sastav 11. udarne divizije NOVJ.

24. maj

Na putu Bos. Krupa Biha delovi 6. i 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ napali ustaki bataljon i, posle etvoroasovne borbe, naneli mu gubitke
od oko 50 mrtvih i 60 ranjenih. Gubici jedinica N O V J : 1 mrtav i 1 ranjen borac.
Izmeu s. Svodne i s. Blagaja (na pruzi Prijedor Bos. Novi) Podgrmeki NOP odred sruio neprijateljski transportni voz i unitio lokomotivu i 5 vagona.
Kod s. Bos. Bojne (blizu Cazina), u borbi protiv nemakih vojnika, poginuo zamenik
komandanta bataljona 1. muslimanske brigade Unske operativne grupe Ibrahim
Mrljak, narodni heroj.

25. maj

Otpoeo vazduni desant na Drvar. Od 6,35 do 7 asova, pre poetka desanta, pet
eskadrila nemakih aviona bombardovalo Drvar. Zatim su transportni avioni bacili
padobrance a teretne jedrilice spustile vojnike na podruje s. Vrtoa i groblja u
Drvaru. Prvog dana borbe poginuli su: lan Oblasnog komiteta K P J za Bos. krajinu
Rade Vranjeevi, komandant Drvarskog vojnog podruja Jandrija Tomi Ci, komandant Drvarsko-petrovakog N O P odreda Marko Joki i lan K P J Vlado Miklavc,
narodni heroji.
Prvi otpor desantnim jedinicama u Drvaru pruili su: Pratei bataljon V, vod protivavionskih mitraljeza, tenkovski vod, pojedine grupe vojnopozadinskih ustanova,
lanovi okrunog, sreskog i optinskog komiteta K P J i SKOJ-a za Drvar i pripadnici
organa narodne vlasti.
Ljudstvo Oficirske kole pri V N O V i POJ stiglo iz s. Sipovljana u Drvar oko 8
asova, za vreme desanta, i napalo neprijateljske snage s jugoistoka i istoka te Ih
odbacilo sa desne obale r. Unca ka obia glavici i onemoguilo im boni napad na
peinu, gde se nalazio V N O V i POJ s maralom Jugoslavije Josipom Brozom Titom na elu.

754

1944.

jun

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jun

1944.

Nemaki 500. SS padobransko-lovaki bataljon do 9 asova zauzeo deo Drvara na

levoj obali r. Unca, ali je oko 100 boraca Prateeg bataljona, pod neposrednim rukovodstvom VS NOV i POJ, uporno branilo peinu.
Za vreme desanta na Drvar 2. bataljon 3. proleterske (like) udarne brigade 6. proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla krenuo samoinicijativno iz s. Resanovaca ka
Drvaru. To je bila prva operativna jedinica koja je oko 11 asova napala neprijatelja na Trninia bregu (kod Drvara).
Za vreme drvarske operacije 3. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske divizije NOV.T Nikola Tesla napala nemaki 500. SS padobransko-lovaki bataljon i
uspela da u zahvatu svoga napada ovlada sviin dominantnim takama na prilazima
Drvaru izuzev Sobia glavice. Zbog toga je nemaki 500. SS padobransko-lovaki
bataljon morao da vei deo snaga odvoji za borbu protiv 3. proleterske (like) N O U
brigade, tako da su maral Jugoslavije Josip Broz Tito i ostali lanovi VS N O V 1
POJ bili u mogunosti da oko 12 asova napuste peinu a zatim, preko s. Podova,
stignu na . st. Potoci (na pruzi Drvar s. Ml in i Sta). Neprijatelju su naneseni osetni
gubici. Jedinice NOVJ imale su 24 mrtva, 40 ranjenih i 15 nestalih.
Na liniji s. Dugo P o l j e s. Osredci (kod Drvara) 2. proleterska (lika) udarna brigada 0. proleterske divizije N O V J Nikola Tesla vodila otru borbu protiv nemakih jedinica (jaine oko 3.000 vojnika) koje su nastupale od s. Srba prema Drvaru.
Neprijatelj se predvee probio do s. Trubara, a sutradan i u Drvar, pretrpevl osetne
gubitke. Brigada je imala 21 mrtvog, 22 ranjena i 19 nestalih.
Za vreme drvarske operacije, na pravcima: Mrkonji-Gra s. Mlinita s Jezero s. Dragni Podovi, s. Vijenac s. Pljevski Podovi. 1. proleterska udarna brigada i 13. proleterska udarna brigada Rade Konar I. proleterske udarne divizije
NOVJ i delovi 9. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ vodili odbrambene borbe protiv ojaanog izviakog odreda i 13. SS puka 7. SS divizije Princ
Eugen i zadrali ih na liniji Dimitor Crni vrh i s. Dragni Podovi.
Za vreme drvarske operacije, u rejonu s. Vrba s. Korina (kod Glamoa), 3. proleterska (krajika) udarna brigada 1. proleterske udarne divizije NOVJ, zatvarajui
pravac Livno Glamo, razbila jaku kolonu delova 7. SS divizije Princ Eugen.
U Ripakom klancu (kod Bihaa), za vreme drvarske opcracije, nemaki 92. motorizovani puk ceo dan vodio borbu protiv delova 6 krajike udarne brigade 4. udarne
divizije NOVJ i bataljona Drvarsko-petrovakog N O P odreda i tek uvee uspeo da
se probije do s. Vrtoa (kod Bos. Petrovca), kada se G. krajika brigada povukla prema Jedovniku (na pl. Vijencu).
Iz Livna nemaki 105. izviaki SS odred otpoeo nastupanje u pravcu Bos. Grahova u cilju spasavanja svojih snaga u Drvaru. Na poloajima s. Celebi s. Strupni (jugozapadne padine pl. Staretine) izviaki odred je vodio borbu protiv 13. dalmatinske brigade 9. divizije 8. korpusa NOVJ i odbacio je.
Za vreme nemakog vazdunog desanta na Drvar 8. korpus N O V J uputio 1. bataljon
3. dalmatinske brigade 9. divizije N O V J za Drvar usiljenim marem. Bataljon je
uvee 25/26. maja napao neprijatelja u Drvaru.
Iz Livna nemaki izviaki odred 369. legionarske divizije otpoeo nastupanje ka
Glamou, ali ga je 3. proleterska (krajika) udarna brigada 1. proleterske udarne
divizije NOVJ, iz rejona s. Vrbe s. Korina, odbacila.
Posle etvorodnevnih borbi protiv ustaa i milicije 20. romanijska udarna brigada
27. udarne divizije N O V J ovladala prostorijom Srebrenica Bratunac.
Poljski dopunski bataljon nemake 373. legionarske divizije i 1. rezervni lovaki puk,
pravcem Bos. Krupa s. Krnjeua Bos. Petrovac, napali 8. krajiku udarnu brigadu 4. udarne divizije N O V J i posle estoke borbe prinudili je da se povue ka
Grmeu.
Izaao prvi broj mesenog lista
USAOBiH-a za Hercegovinu.
25/26, maj

Mlada Hercegovina,

organa

Oblasnog odbora

U optem napadu (za vreme nemakog vazdunog desanta na Drvar) 3. proleterska

(lika) udarna brigada 6 proleterske divizije NOVJ >Nikola Tesla, Pratei bataljon
VS, bataljon 9. divizije 8. korpusa NOVJ i delovi 1. ininjerijske brigade uspeli da
ovladaju crkvom i raskrsnicom puteva u Drvaru, ali napori da se zauzme i Sobia
glavica ostali su bez uspeha. Meutim, kako je neprijatelj ve bio prodro u Bos.
Petrovac i s. Trubar, Stab 6. proleterske divizije NOVJ je obustavio dalji napad i
naredio povlaenje jedinica zapadno i severozapadno od Drvara. Nemaki 500. SS
padobransko-lovaki bataljon nije uspeo da uniti VS N O V i POJ a izgubio je oko
etiri petine svog sastava.

755

1944.
i'C>. maj

jun

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jun

1944.

Nadirui od s. Vrtoa, nemaki 92 motorizovani puk odbacio je 6. krajiku udarnu

brigadu 4. udarne divizije NOVJ i uao u Bos. Petrovac i Drvar.
Nastupajui iz Livna. nemaki 105. izviaki SS odred uao u Bos. Grahovo a zatim u
Drvar.
Za vreme drvarske operacije 1. proleterska udarna brigada i 13. proleterska udarna
brigada Rade Konar 1. proleterske udarne divizije i 39. divizija NOVJ do 29. maja
uporno zadravale Borbenu grupu nemake 7. SS divizije Princ Eugen na pravcima eleznikih stanica Mlinita Lisina Potoci i G. Ribnik Resenovaa
Uvala, spreavajui je da se spoji s m-makim snagama u rejonu Drvar Prekaja
i okrui 1. proletersku udarnu diviziju NOV.) i V N O V i POJ.
Na pruzi Dobrijin Bos. Novi diverzantska eta Kozarskog N O P odreda minom
unitila neprijateljski teretni voz od 7 vagona. U vozu je poginulo 12 vojnika.

-6'27. maj

Iz Knina nemaki 1. puk Brandenburg uao u Bos. Grahovo.

27. maj

Na pruzi Doboj Derventa delovi 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
minom sruili nemaki teretni voz natovaren boksitom. Unitili su lokomotivu i 20
vagona. Neprijatelj je imao 27 poginulih i vei broj ranjenih.

2. maj

Na pruzi Mostar Sarajevo 7. krajika udarna brigada 10. divizije NOVJ ruenjem
transportnog voza unitila 22 vagona s vojnicima i materijalom i 2 lokomotive.
Iz Trebinja delovi 369. puka nemake 369. legionarske divizije i delovi etnike Trebinjske brigade, podrani artiljerijom, poeli napad prema Lastvi. U trodnevnim
borbama delovi 2. dalmatinske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ spreili su prodor neprijatelja u Lastvu, nanevi mu gubitke od
27 mrvili i oko 50 ranjenih vojnika. Brigada je imala 3 mrtva i 6 ranjenih boraca.
Kod Doboja 5. krajika udarna brigada 11. udarne divizije NOVJ sruila nemaki
voz. Poginulo je 35 nemakih vojnika.
Ovoga dana i sutradan oko 40 saveznikih aviona bombardovalo Livno sa 300 bombi
veeg kalibra. Poginula su 74 lica a ranjeno je 60 lica (od toga 3 neprijateljska
vojnika).

29. maj

Delovi etnikog Trebinjskog korpusa iz Stoca i Nevesinjskog korpusa iz Nevesinja

1 Gacka, oko tri bataljona nemake 369. legionarske divizije i jedna eta 13. SS
divizije Handar poeli napad na 29. udarnu diviziju NOVJ u istonoj Hercegovini.
Dok su Junohercegovaki i Severnohercegovaki N O P odredi i 10. i 11. hercegovaka
udarna brigada spreavali dublje prodore, dotle su 12. hercegovaka i 2. dalmatinska
udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ napadom na
etniki garnizon u Bilei prisilile neprijatelja na pregrupisavanje. Time je 29. udarnoj diviziji NOVJ omogueno da neprijateljske kolone odbaci u polazne garnizone.
Divizija je u petodnevnim borbama imala 22 mrtva, 16 ranjenih i oko 20 nestalih
boraca, a gubici neprijatelja procenjeni su na preko 200 vojnika izbaenih iz stroja.
U rejonu s. Prekaje (kod Drvara) 3. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske
divizije NOVJ Nikola Tesla, 3. proleterska (krajika) udarna brigada i 3. bataljon
1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ vodili ogorene
odbrambene borbe protiv 384. puka nemake 373. legionarske divizije i nemakog
92. motorizovanog puka. Poto je V N O V i POJ napustio s. Potoke, borba na ovom
pravcu je obustavljena.
Oko 40 anglo-amerikih aviona bombardovalo Prijedor. Uniteno je oko 250 kua i
tri nemaka i domobranska skladita. Poginulo je 31 i ranjeno vie lica.
Kod s. Sajkovia i s, Celebia (na putu Livno Bos. Grahovo) Livanjsko-duvanjski
N O P odred napao nemaku motorizovanu kolonu i naneo j o j gubitke od oko 14 mrtvih i 14 ranjenih. Odred je imao I ranjenog borca. Unitena su 2 tenka. 1 borna kola,
2 kamiona i 1 motocikl.
Grupa od 40 anglo-amerikih aviona bombardovala neprijateljski garnizon Biha.
Uniteni su skladite municije i vei broj vagona s vojnim materijalom. Grad je
jako oteen, Bilo je mnogo rtava. Sutradan je napad ponovljen bez veih rezultata.
Oko 40 anglo-amerikih bombardera bacilo na neprijateljski garnizon Bos. Krupu
preko 500 bombi kalibra 400500 kg. Poginulo je 18 a ranjeno 15 lica. Grad je uniten a . st. i pruga porueni su na vie mesta.

30. maj

756

Deveta divizija 8. korpusa NOVJ posle trodnevne borbe zaustavila dalji prodor nemakog 1. puka Brandenburg ka s. Tievu (kod Drvara). Neprijatelj je imao 130
mrtvih i oko 150 ranjenih, a 9. divizija N O V J 3 mrtva i 15 ranjenih.

1944. maj

CRNA GORA

maj 1944.

Jedinice 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbile napad neprijatelja koji
je iz L j u b i j e i Prijedora pokuao da prodre u San. Most. Gubici neprijatelja: oko 25
mrtvih i vie ranjenih. Gubici jedinica NOVJ: 6 ranjenih boraca.
Na pi. Smelici manji delovi 39. divizije i Pratei bataljon 5. udarnog korpusa NOVJ
sukobili se s nemakim jedinicama jaine 600 vojnika, te posle otre borbe probili
se. nanevi neprijatelju osetne gubitke, uz sopstvene gubitke od 15 mrtvih i 22 ranjena borca.
Jedinice izviakog odreda nemake 369. legionarske divizije ule u Glamo.
Na komunikaciji Otrelj Drvar Drvarsko-petrovaki N O P odred vodio borbu protiv nemakih vojnika i naneo im gubitke od 50 mrtvih i ranjenih, te 1 kamion unitio a 2 kamiona otetio. Odred je imao 1 mrtvog i 2 ranjena borca.
31. maj

Grupa od 12 saveznikih aviona, u tri navrata, bacila na neprijateljski garnizon u

Mrkonji-Gradu oko 400 bombi; unitila i otetila vie od 100 kua, ubila 33 i ranila
oko 100 lica.
Anglo-ameriki avioni (12 aviona), u tri navrata, bombardovali neprijateljski garnizon u Kulen-Vakufu i poruili oko 100 kua.
U s . Poljicu (kod Gacka) propagandni odsek Oblasnog NO odbora za Hercegovinu
poeo izdavati petnaestodnevni list Hercegovaki vijesnik .

CRNA GORA
1. maj

Tri bataljona etnike Pljevaljske brigade napala 2. bataljon i komoru 3.

(sandake) udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ u rejonu s. Kozice i
Brda (blizu Pljevalja). Bataljon je protivnapadom odbio napad etnika i
u pravcu s. Mataruga. U borbi je poginulo fi i ranjeno 14 etnika. Bataljon
je 3 mrtva i 2 ranjena borca.

proleterske
s. Vukovog
proterao ih
N O V J imao

2. maj

U rejonu s. Vukovog Brda i s. Breze (blizu P l j e v a l j a ) jedinice 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ izvrile snaan napad na etniku Mileevsku brigadu i jedan bataljon etnike Pljevaljske brigade ukupne jaine oko
600 ljudi. Posle nekoliko asova borbe one su etnike razbile i naterale da se, u neredu i panici, povuku u pravcu s. Otilovia i Plievalja. uz gubitke 62 poginula, 30
ranjenih i 4 zarobljena. Zaplenjeno je: 2 p. mitraljeza. 3 konja, neto municije i druga
oprema. Proleterska brigada je imala 1 mrtvog i 2 ranjena borca.
Prvi bataljon 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ osujetio pokuaj
etnike Andrijevike brigade da zauzme Andrijevicu. etnici su imali 2 mrtva a
bataljon 7. brigade je imao 2 lake ranjena borca.

3. maj

Delovi 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, uz sadejstvo Vasojevikog udarnog bataljona, podrani minobacakom vatrom, ovladali poloajem Balj
s. Seoce (na desnoj obali Lima kod Andrijevice) koji je drala etnika Andrijevika brigada. Poginula su 3 a ranjeno je 7 etnika, dok 7. brigada nije imala gubitaka
Tri bataljona C. crnogorske udarne brigade, jedan bataljon 2. dalmatinske udarne
brigade i jedan bataljon Lovenskog N O P odreda Primorske operativne grupe izvrili napad na Cevo i s. Markovlnu (blizu Danilovgrada), u kojima su se nalazili delovi 363. puka nemake 181. peadijske divizije i nemakog 222. fizilirskog bataljona
i etnici. I pored uzastopnih juria tokom dana 1 sutradan uporita nisu likvidirana, a neprijatelju su pristigla pojaanja iz Danilovgrada i Cetinja. Gubici neprijatelja: poginulo je oko 60 nemakih vojnika i oko 70 etnika, ranjeno oko 100 nemakih vojnika i etnika i zarobljeno 13 etnika. Gubici 6. i 2. brigade: 5 mrtvih i
16 ranjenih boraca.

5. maj

Anglo-ameriki avioni, u est naleta (30 aparata), bombardovali Podgoricu (sada: T i tograd). Poginuo je vei broj etnika, ali i dosta graana; porueno je i zapaljeno
mnogo kua.
Jedinice 7. crnogorske udarne brigade 3 udarne divizije N O V J i tri bataljona K o m skog N O P odreda izvrili snaan napad na Berane (sada: Ivangrad), gde se nalazilo
oko 1500 elnika i 200 nedievaca. Posle vieasovne otre borbe grad je zauzet. N e prijatelj je imao 105 mrtvih i preko 120 ranjenih i 30 zarobljenih, dok se udavilo u
Limu oko 150 elnika. Zaplenjeno: 1 mitraljez, 4 p. mitraljeza i 60 puaka s veom
koliinom municije, arhiva i druga ratna oprema. Gubici 7. brigade i Komskog NOP
odreda: 19 mrtvih i 47 ranjenih boraca.

757

1044. m a j

HRVATSKA

maj 1944.

7. maj

Otpoele dvodnevne borbe 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne diviziji.- i\iOvJ protiv nemucKih snaga, etnika i muslimanske milicije na Kamenoj gori
(blizu Pljevalja). Neprijatelj je odbaen u pravcu s. Jabuke, uz gubitke od 8 mrtvih
i 12 ranjenih. Brigada je imala 5 mrtvih i 28 ranjenih.

IS. maj

Prema nareenju taba 2, udarnog korpusa NOV.T od 8. maja, formirana Artiljerijska

grupa 2. udarnog korpusa.

15/16. maj

U rejonu Kolaina savezniki avioni, padobranima (133), spustili municiju, bombe,

hranu i drugu opremu jedinicama NOVJ.

18/19. maj

Jedinice 4. sandake udarne brigade 37, udarne divizije NOVJ u vieasovnoj borbi
zauzele s. Ljue (kod Pljevalja), jako etniko uporite.

22. maj

U Bijelom Polju Stab 2. udarnog korpusa N O V J odrao savetovanje sa tabovima

2, 3. i 5. divizije NO.VJ. Jedinicama je odreen raspored: 37. udarnoj diviziji rejon
P l j e v l j a Prijepolje Priboj; 5. udarnoj diviziji rejon Brodarevo P l j e v l j a ; 3.
udarnoj diviziji rejon Prijepolje Sjenica, a njena 9. udarna brigada ostnla je na
odseku prema Podgoriei (sada: Titograd); 2. proleterskoj udarnoj diviziji rejon A n drijevica Berane (sada: Ivangrad) Roaje.

25. maj

U Kolainu odran narodni zbor povodom 51. roelendana vrhovnog komandanta NOV
1 POJ Josipa Broza Tita. Prisustvovalo je preko 1000 lica. Govornici su prisutne upoznali sa zaslugama Josipa Broza Tita i uspesima jedinica NOVJ u NOB-u.

HRVATSKA
1. maj

Drugi bataljon 2. brigade 33. divizije NOVJ izvrio neuspeo napad na domobransko
uporite u s. Sv. Ivan Zabno (kod Krievaca).
U rejonu s. Podruta s. Pece s. Krapinica dva bataljona ustaa iz Novog Marofa
napali delove 32. divizije 10. korpusa NOVJ i zauzeli s. Podrute i s. Pece. Jedinice
32. divizije NOVJ imale su 5 mrtvih, 7 ranjenih i 7 nestalih boraca.
Izmeu s. Horvata i s. Leskovca (na pruzi Zagreb Karlovac) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili ustaki oklopni voz, unitivi 3
vagona i otetivi lokomotivu i 3 vagona.
Izmeu s. Odre i s. Sv. Klare (na pruzi Zagreb Sisak) dolovi 2. diverzantskog
bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili nemaki transportni voz. Unitene su
2 lokomotive i 20 vagona, a 20 vagona je oteeno. Poginulo je i ranjeno 220 nemakih
vojnika a saobraaj je obustavljen 20 asova.
Proslavi Prvog maja u Slunju prisustvovalo preko 5500 ljudi i ena. Govorili su
predstavnici NKOJ, K P H i NOVJ.
Omladinska brigada Joa Vlahovi izala Iz sastava 34. divizije NOVJ i stavljena
pod neposrednu komandu taba 4. korpusa NOVJ.

1/2. maj

U Brakom kanalu britanska motorna topovnjaa MGB 645 i torpedni amac MTB
667 potopili dva nemaka desantno-jurina amca.

3- maj

U rejonu Drenice tri bataljona nemake 392. legionarske divizije i jedan ustaki
bataljon iz Ogulina, s. Jezcrana, Brinja i s. Krivog Puta napali jedinice 13. divizije
NOVJ. odbacili ih severno i jugozapadno od s. Jasenka i zauzeli Drenicu.
Kod s. Vukavja, na putu Daruvar s. DulaveC (sada: Miokovievo), jedinice Daruvarskog NOP odreda napale etu iz sastava domobranske 4 brdske brigade i posle
krae borbe prinudile je na povlaenje prema Daruvaru.

4. maj

Kod s. D. i G. Javornja i s. Vrpolja delovi Banijskog N O P odreda, posle troasovne

borbe odbili napad delova nemake 373. legionarske divizije iz Dvora na Uni i prisilili ih na povlaenje u polazni garnizon.
Kod s. Omanovca na putu Daruvar Pakrac, delovi Daruvarskog NOP odreda napali iz zasede ustako-domobransku kolonu. U borbi je poginuo naelnik taba domobranske 4. brdske brigade i jedan lekar, a zarobljen je komandant 4. brdskog
puka 4. brdske brigade.
Tri ete ustaa ule u Ivanec (kod Varadina). Napala ili je 2. brigada
bec 32. divizije NOVJ, ali je odbijena.

758

Matija Gu-

1944. maj

HRVATSKA

maj 144.

4/5. maj

Po nareenju GS N O V 1 PO za Hrvatsku, jedinice 28. udarne divizije NOVJ prele

r. Ilovu i prebacile se u Moslavinu, u cilju pomoi jedinicama 10. korpusa NOVJ.

5. maj

Jedinice 1. brigade 35. divizije NOVJ i 3. brigade 13. divizije NOVJ razbile 34. ustaki bataljon i zauzele s. Ramljane (kod Peruia).
U rejonu s. G. i D. Javornja i s. Zrina jedinice Banijskog N O P odreda odbile napad
ncmakih i ustako-domobranskih snaga iz Dvora na Uni i s. Divue.
Kod . st. Prikraja (na pruzi Zagreb Krievci) delovi 3. diverzantskog bataljona
10. korpusa NOVJ miniranjem sruili teretni voz, unitivi lokomotivu i 4 vagona.
U Moslavini izaao prvi broj lista 'Moslavake vijesti*. Izdavao ga Okruni NO odbor
za Moslavinu.

Maj p.

U Topuskom otvorena prva izloba slikara partizana.

6. maj

Posle otre jednodnevne borbe 1. udarna brigada -Braa Radi 32. divizije NOVJ
zauzela Ivanec (kod Varadina). Ustaka posada, jaine tri ete, povukla se u pravcu
Lepoglave.
U s. D. Oreju (kod Zlatara) Zagrebaki NOP odred zauzeo ustako uporite. Poginulo je 18 a zarobljeno 12 ustaa.
U luci Omialj (na o. Krku) udarna grupa 1. udarne brigade 13. divizije NOVJ potopila nemaki parobrod P l a v a posadu zarobila.

7. maj

Devet bataljona iz nemake 392. i 373. legionarske divizije i 4. ustake brigade, nemaki 1. puk Brandenburg. 92. motorizovani puk i etniki Medaki odred otpoeli
operaciju (Morgentern) protiv delova 4. i 11. korpusa N O V J u cilju njihovog unitenja i posedanja slobodne teritorije Like. Koncentrinim napadom iz Gospia,
Peruia, s. Lea, s. Vrhovina, Bihaa, Lapca i Graaca ka Krbavskom polju, neprijatelj je privremeno ovladao gotovo itavom slobodnom teritorijom i opustoio je.
Pronaao je skoro sva skladita hrane, municije i opreme i opljakao ih. Jedinice 4.
i 11. korpusa, veto manevriui, izbegle su tee udare. Neprijateljske snage su jt
20. maja povukle radi uea u drvarskoj operaciji, a jedinice 11. korpusa NOVJ f o o s u posele Krbavsko polje i Korenicu (sada: Titova Korenica).
Kod Ivanca ustae iz s. Jerovca i s. Ribi-Brega (kod Varadina) napale jedinice 1.
udarne brigade Braa Radi 32. divizije NOVJ i 1. brigadu 33. divizije NOVJ.
Sledeeg su dana te snage, potpomognute sa d v e ustake kolone iz Lepoglave i
Varadina, uspele da povrate Ivanec.
Trei bataljon 2. brigade 33. divizije NOVJ napao neprijateljsko uporite u s. Rovlu
(kod Bjelovara) ali se posle etvoroasovne borbe morao povui.

8. maj

10. maj

U Topuskom otpoelo dvodnevno I I I zasedanje Z A V N O H - a . Na njemu su donete

ove odluke: o odobrenju rada predstavnika Hrvatske na II zasedanju A V N O J - a ; o
Z A V N O H - u kao vrhovnom zakonodavnom i izvrnom predstavnikom telu i najviem organu dravne vlasti; o ustrojstvu i poslovanju NO odbora i skuptina u federalnoj dravi Hrvatskoj; o osnivanju zakonodavne komisije pri predsednitvu Z A V NOH-a. Sem toga, doneti su Deklaracija o osnovnim pravima naroda i graana demokratske Hrvatske i Poslovnik za rad Z A V N O H - a .
Sa o. Visa 1. dalmatinska udarna brigada 26. divizije NOVJ izvrila desant na o.
oltu. U jednodnevnoj borbi ona je unitila nemaku posadu (dve ojaane ete 892.
puka 264. peadijske divizije) u Grohotaina, a u uvali Roga razbila neprijateljsko
pojaanje (oko 200 vojnika) koje je pristiglo iz Splita, pa se u toku noi povukla na
o. Vis. Neprijatelj je imao oko 250 mrtvih i ranjenih i 52 zarobljena vojnika. Brigada
je imala 40 mrtvih i 129 ranjenih boraca.
Na prostoriji s. Ozalj s. Ribnik s. Netreli ustako-domobranske snage iz Karlovca i s. Ozlja (jaine 1000 vojnika) napale na jedinice Karlovakog N O P odreda
1 prinudile ih na povlaenje prema Metlici, s. Griblju 1 s. Adleiima.
U s . Selnicama, u Hrvatskom zagorju po nareenju taba 10. korpusa NOVJ, formirana 1. zagorska NO brigada, koja je ula u sastav Zapadne grupe N O P odreda 10.
korpusa NOVJ.

11. maj

Jedinice 17. udarne brigade 28. udarne divizije NOVJ napale ustako uporite u s.
Hercegovcu (kod Daruvara), ali zbog jakog otpora neprijatelja, potpomognutog avijacijom, napad nije uspeo.

759

1944. maj

HKVAi'SKA

maj 1944.

Kod s. Slat. Drenovca (blizu Podrav. Slatine) jedinice Osjeke brigade 12. divizije
NOVJ napale delove nemakog 1. policijskog puka, pojaane tenkovima. Posle nekoliko obostranih napada i protivnapada neprijatelj je odbaen u pravcu s. Puina.
Meutim, neprijatelj je sutradan napao i zauzeo s. Slat. Drenovac.
Delovi 2. brigade Matija Gubec 32. divizije NOVJ napali ustako uporite u s.
Kominu (kod Krievaca). Posle dvodnevnih borbi napad 2. brigade Matija Gubec
je odbijen.
Izmeu s. Vrbovca i s. Prikraja delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa NOVJ,
na 19 mesta poruili prugu Zagreb Krievci i sruili 1 most, zbog ega je saobraaj tom prugom obustavljen 7 dana.
Izmeu o. olte i o. Visa nemaki borbeni amci potopili bolniki brod Marin I I
sa oko 60 ranjenika I. dalmatinske udarne brigade 26. divizije NOVJ.
12. maj

Na pruzi Pazin s. Cerovlje jedinice 1. bataljona 1. N O P odreda Uka unitile

nemaki voz (lokomotivu i 8 vagona).

1.1. maj

Posle petoasovne borbe 3. bataljon 1. brigade 33. divizije NOVJ zauzeo s. Mae (kod
Zlatara), u kome je poginulo 59 ustaa a jedan je zarobljen. Zaplenjene su 34 puke
i drugi ratni materijal.

14. maj

U rejonu s. Likog Petrovog Sela, s. Plitvikog Leskovca i s. Corkove Uvale 3. udarna

brigada, delovi 1. udarne brigade 8. divizije NOVJ i delovi Plaanskog NOP odreda
napali delove nemake 373. legionarske divizije i naneli im gubitke od 34 mrtva i 20
ranjenih vojnika, uz sopstvene gubitke od 5 mrtvih i 8 ranjenih boraca.
Peta dalmatinska udarna brigada 19. divizije NOVJ zauzela s. Devrske (kod Knina)
koje je branilo oko 500 etnika.
Posle dvodnevnih borbi 1. udarni bataljon 1. zagorske NO brigade zauzeo ustako
uporite u s. Mihovljanu (kod Zlatara), u kome su poginule 43 ustae a zarobljeno
ih je 7. Zaplenjeno je 30 puaka i uniten je 1 tenk.
U rejonu s. Svinjice (kod Kostajnice) 3. bataljon Banijskog N O P odreda razbio ustaku etu i naneo joj gubitke od 11 mrtvih i ranjenih.
Izmeu V. Gorice i s. Odre (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog bataljona 4 korpusa N O V J miniranjem sruili nemaki transportni voz i unitili lokomotivu i 3 vagona, a 3 vagona otetili.

14/15. maj

Jedinice Karlovake brigade i brigade Franjo Ogulinac Seljo 34. divizije NOVJ
napale s. Izimje i s. Stanake (kod Jastrebarskog) koje su branili delovi nemakog 1. rezervnog lovakog puka. Posle etvoroasovne borbe, kad je neprijatelju
stiglo pojaanje iz Karlovca i Jastrebarskog, brigade su se povukle,

15. maj

Iz Novog Marofa, Sv. Ivana Zeline, Zlatara i Ivanca otpoeo etvorodnevni napad
1. puka Pavelieve gardijske brigade na glavninu 10. korpusa NOVJ koja se nalazila u Hrvatskom zagorju. Posle borbi kod s. Huma, s. Hraine, s. Trgovia, s.
Breznice, s. Vinina i u rejonu Kalnika, 18. maja su se 32. divizija NOVJ i 1 brigada 33. divizije 10. korpusa NOVJ prebacile na Bilogoru, a docnije u Moslavinu.
Delovi 28. udarne divizije i 10. korpusa NOVJ izvrili neuspeo napad na oko 300
uslaa i milicionera u s. Klotru Ivaniu (kod Ivani-Grada).
K o d s. Tounjskog Tria i s. Primilja (blizu Slunja) delovi nemake 392. legionarske
divizije iz s. Tounja napali 1. bataljon Kordunakog NOP odreda i odbacili ga na
poloaje severno od s. Primilja. Protivnapadom delova 8. divizije NOVJ neprijatelj
je odbaen u polazni garnizon.
Kod s. Bujavice (blizu Pakraca) 2. bataljon Posavskog N O P odreda Zapadne grupe
NOP odreda 6. korpusa NOVJ napao iz zasede domobransku etu, 60 ustaa i 23
nemakih vojnika i posle krae borbe odbacio ih u pravcu Pakraca.
Na eleznikoj pruzi Zagreb Karlovac delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa
NOVJ miniranjem sruili tri ustaka transportna voza. Unitene su 3 lokomotive i 6
vagona, a 7 vagona je oteeno. Poginulo je i ranjeno 212 ustaa.
Otpoela oblasna konferencija NO odbora zagrebake oblasti, na kojoj je izabran
Oblasni NO odbor za tu oblast. Konferencija je zavrila rad 16. maja.

Maj s.

760

Delovi nemake 1. kozake konjike divizije povueni sa obezbeenja komunikacija

Zagreb Karlovac i Zagreb Sisak i upueni u Moslavinu i Slavoniju Tada su
potpuno naputena uporita u selima: Lomnici. V. Mlaki, Brezovici i Hrau.

1944. maj

HRVATSKA

maj 1944.

Formiran SNO odbor Vrlika.

15/16. maj

Dvanaesta udarna brigada 6. korpusa NOV.T prebacila se sa pl. Molajice preko r.

Save i pruge Beograd Zagreb na Dilj-planinu, gde je ula u sastav 12. divizije
NOVJ.

16. maj

U s. Bribiru (kod Skradina) 5. dalmatinska udarna brigada 19. divizije NOVJ razbila
Cetnikp-nemaku posadu.
U s . Trakoanu (blizu Lepoglave) otpoela trodnevna partijska konferencija za okrug
Krapinu, na kojoj je izabran novi OK K P H za Krapinu.

17. maj

Kod s. Segleda 2. bataljon Kalnikog N O P odreda napao etu Pavelieve gardijske

brigade i posle etvoroasovne estoke borbe odbacio je u pravcu Varadinskih Toplica, nanevi j o j velike gubitke.

17/18. maj

Deveta dalmatinska brigada 20. divizije NOVJ s jednim bataljonom Svilajsko-tnosekog N O P odreda napala ustaku posadu u s. G. Vinovu. Uz pomo pojaanja iz
Drnia, napadnuta posada se povukla, pretrpevi gubitke od 18 mrtvih i 30 ranjenih.
Jedinice N O V i POJ su imale 4 mrtva i 15 ranjenih boraca.
Izmeu o. Korule i o. Lastova tri nemaka borbena amca napala i potopila naoruani brod NB 2 iz 4. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ.

1S. maj

U Topuskom, na konferenciji predstavnika NOF-a Hrvatske, izabran Izvrni odbor

NOF-a.
Na konferenciji Crvenog
Hrvatske.

krsta

Hrvatske izabran Zemaljski odbor Crvenog krsta

Na o. Krk se iskrcalo preko 1000 nemakih vojnika, koji su pohapsili oko 700 ljudi
i spalili nekoliko kua,
Izmeu s. Lekenika i s. Grede (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog
bataljona 4 korpusa NOVJ miniranjem sruili ustaki voz, unitivi lokomotivu i 2
vagona i otetivi 3 vagona. Saobraaj je obustavljen 14 asova.
19. maj

Osjeka brigada 12. divizije NOVJ, 1. bataljon Poekog N O P odreda i Konjiki

divizion 12. divizije NOVJ izvrili neuspeo napad na s. Jaki (kod Slav. Poege) u
kome se branilo G00 nemakih vojnika i 100 ustau.
Ustake snage iz Naica, potpomognute tenkovima, napale na jedinice 18. brigade 12.
divizije NOVJ kod Orahovice (blizu Naica). Posle krae borbe uniten je 1 tenk i
ustae su odbaene u polazni garnizon.
Izmeu s. Zdenine i s. Horvata (na pruzi Zagreb Karlovac) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa N O V J miniranjem sruili domobranski oklopni voz, unitivi 5 vagona i otetivi lokomotivu i 4 vagona.

20. maj

Kod s. Staze (na pruzi Sunja Dubica) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa
NOVJ miniranjem sruili domobranski transportni voz. unitivi lokomotivu i 1 vagon i otetivi 2 vagona. Saobraaj je prekinut 10 asova.

20/21. maj

Kod o. Korule britanska motorna torpiljarka MGB 674 i torpedni amac M T B 650
zapalili nemaku peniu koja je prevozila 250 tona ulja.

21. maj

U s . Primilju i okolnim uporitima (kod Slunja) delovi 2. udarne i 3. udarne brigude

8. divizije NOVJ napali delove nemakog 1. rezervnog lovakog puka. Posle sedmoasovne borbe neprijatelj je odbaen u pravcu s. Tounja. Zarobljeno je 25, a ubijeno
i ranjeno oko 140 nemakih vojnika. Zaplenjeno je 47 puaka. 1 mitraljez. 32 para
odela, 17 konja i druga oprema. Jedinice 8. divizije NOVJ imale su 4 mrtva i 21
ranjenog borca.
Kod s. Cukria (na pruzi Kanfanar Vodnjan, u Istri) minerska grupa 3. italijanskog bataljona 2 pulskog N O P odreda unitila lokomotivu i 3 vagona.

2V22. maj

Izmeu s. Sv. Ivana Zabna i Krievaca i izmeu s. Prikraja i s. Gradca (na pruzi
Zagreb Krievci) jedinice 28. udarne divizije NOVJ i delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa NOVJ poruile 4 mosta i prugu na 275 mesta. Saobraaj je prekinut nekoliko dana.

22. maj

Otpoeo napad delova nemake 1. kozake konjike i nemake 373. legionarske divizije, nemakog 1. rezervnog lovakog i 92. motorizovanog puka. nemakog 55. brdskog izviakog bataljona, domobranske 3. brdske i 8. ustake brigade, domobranskog

7 61

1944. maj

HRVATSKA

finaj

1944.

10. lovakog puka i etnika na jedinice 4. korpusa N O V J u Cazinskoj krajini, na Kordunu i u Baniji. U borbama do 30. maja jedinice 4. korpusa NOVJ su uspele da odbace neprijateljske snage prema Bihau, s. Otoci, Dvoru na Uni, Kostajnici, Sunji,
Petrinji, Karlovcu, s. Generalskom Stolu i s. Tounju. Neprijatelj je imao oko 1200
vojnika izbaenih iz stroja, a jedinice NOVJ 47 mrtvih, 210 ranjenih i 6 nestalih
boraca.
Izmeu Rae i Labina (u Istri) diverzantska grupa 1. N O P odreda Uka poruila
most i unitila kamion s nemakim vojnicima.
Jedinice 1. istarske brigade Vladimir Gortan spalile . st. Rakitovac (kod Buzeta,
u Istri) i u neposrednoj blizini poruile prugu.
23. maj

U s . Mekinjaru (kod Udbine) jedinice 3. brigade 13. divizije N O V J napale 4. etu 34.
ustakog bataljona i zauzele selo.
Izmeu s. Leskovca i s. Zdenine delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ
na 40 mesta poruili elezniku prugu Zagreb Karlovac i miniranjem sruili neprijateljski transportni voz. Saobraaj je bio prekinut nekoliko dana.

24. maj

Iz Slav. Poege, Pleternice i Slav. Broda otpoeo napad delova nemake 1. kozake
konjike divizije i domobranske 4. brdske brigade na 12. diviziju NOVJ na prostoriji
s. Kula s. Caglin pl. Dilj. Posle dvodnevnih borbi neprijateljske snage su odbaene u polazne garnizone.

25. maj

Prva udarna brigada Braa Radi 32. divizije NOVJ napala neprijateljsko uporite
u s. V. Trojstvu (kod Bjelovara). Posle petoasovne borbe ona se, pod pritiskom
ustaa, domobrana i andarma, povukla. Brigada je imala 13 mrtvih, 47 ranjenih i
11 nestalih boraca.
Prva brigada 33. divizije N O V J napala neprijateljsko uporite u s. Narti (kod Bjelovara) koje je branilo 230 domobrana, 100 andarma i 50 nemakih vojnika. Posle
desetoasovne borbe neprijatelj je uspeo da odbije napad. Brigada je imala 9 mrtvih,
39 ranjenih i 30 nestalih boraca.
Na glavnoj eleznikoj stanici u Zagrebu delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa NOVJ postavili paklenu mainu u meoviti voz. Maina je eksplodirala pre
polaska voza i ranila 2 nemaka vojnika i 1 elezniara.
Kod s. Pasiine (na pl. Biokovu), u borbi protiv delova nemake 118. lovake divizije,
poginuo komandant Neretvanskog N O P odreda Stanko Marevi Prpi, narodni heroj.

26. maj

Na o. Olibu mornarike jedinice NOVJ zarobile 2 nemaka vojnika na nemakom

amcu Regina.

26/27. maj

U s . Aranu (kod Imotskog) 10. dalmatinska brigada 20. divizije NOVJ unitila 2.
bataljon 6. ustake brigade (jaine oko 450 ustaa).

27. viaj

Prva Zagorska brigada Zapadne grupe N O P odreda 10. korpusa

neuspeo napad na ustako uporite u s. Sv. Kriu (kod Klanjca).

2$. maj

Jedinice 3. brigade 13. divizije NOVJ i 2. brigade 35. divizije NOVJ posle jednodnevne borbe zauzele Korenicu (sada: Titova Korcnica), iz koje se povukao 19. ustaki bataljon.
Diverzantska grupa 3. bataljona 1. N O P odreda Uka minirala prugu Lupoglav
s. Ro (u Istri), zbog ega je nemaki vojni voz (lokomotiva i G vagona) iskoio iz
ina.

NOVJ

izvrila

Saveznika avijacija bombardovala Drni. Oteeno je vie zgrada a jedan vojni magacin sa opremom izgoreo. Poginula su 2 a ranjeno je 20 nemakih vojnika.
29. maj

Izmeu s. Vrpolja i s. Starih Perkovaca jedinice 12. udarne i 18. brigade 12. divizije
NOVJ izvrile diverziju na pruzi Slav. Brod Vinkovci i istovremeno napale nemaki transportni voz od oko 80 vagona. Zbog dolaska oklopnih vozova iz Vinkovaca i Slav. Broda, jedinice 12. divizije NOVJ su se povukle ne izvukavi plen. Neprijatelj je imao 03 mrtva, 50 ranjenih i 5 zarobljenih, a unitena je 1 lokomotiva
i 15 vagona.
Kod s. Caglina i s. Migalovaca (blizu Naica) ustae napale na jedinice Osjeke brigade 12. divizije NOVJ i odbacile ih prema s. Ruevu i s. Sovskom Dolu. gde su naile na zasedu ustakih i domobranskih snaga (jaine 1200 ustaa i domobrana). Brigada je, uz velike gubitke, uspela da se probije u pravcu s. Cenkova i s. Itnbrijevaca.
Po nareenju taba 10. korpusa N O V J formiran I
N O P odreda 10. korpusa NOVJ.

762

srpski bataljon Istone grupe

1944. maj

MAKEDONIJA

maj 1944.

Kod s. Majura (na pruzi Sunja Kostajnica) delovi 2. diverzantskog bataljona 4.

korpusa NOVJ miniranjem sruili neprijateljski transportni voz. Uniteni su lokomotiva i 5 vagona, a 2 vagona su oteena.
Kod s. G. Mikloua (blizu azme), prilikom neprijateljskog avionskog napada, poginuo
lan GS N O V i PO za Hrvatsku i uesnik panskog graanskog rata pukovnik Ilija
Engel Andi, narodni heroj.
30. maj

Izmeu Jastrebarskog i s. Deslnca delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ

miniranjem pruge sruili ustaki oklopni voz i tom prilikom unitili lokomotivu i
tri vagona.
Kod s. Klane (blizu Rijeke) 1. udarni bataljon I. istarske brigade Vladimir Gortan
zapalio tri nemaka kamiona.
Saveznika avijacija bombardovala Zagreb. Pogoeni su aerodrom, ranirna eleznika stanica i s. Resnika Trnava. Baeno je oko 500 malih bombi, koje su na aerodromu unitile 11 aviona i otetile i bangara.
Kod s. Marinaca (blizu Vukovara), u borbi protiv nemakih vojnika, poginuo lan
SK KP1I za Vukovar i komandir Udarne grupe Diljskog (Brodskog) vojnog podruja
Vaso urevi Turin, narodni heroj.

30131. maj

Iz Zadra nemake snage (2. bataljon 893. puka, 2. bataljon 891. puka 264. peadijske
divizije i 2. eta 771. pionirskog bataljona) izvrile desantni prepad (nazvan Ilandtand) na Dugi otok i o. Kornat.

31. maj

Olpoelo iskrcavanje 847. puka nemake 392. legionarske divizije iz Senja i Novog
na ostrva: Pag. Maun, Olib, Silbu, Premudu, Skaru, 1st i Molat u cilju ienja
(nazvanog Vikinger), koje je trajalo do 2. juna. Neprijatelj je unitio vei broj
ribarskih laa i amaca, a zatim se povukao u s. Jablanac, Senj i Novi.
U luci Olibu snage 847. puka nemake 392 legionarske divizije napale i zarobile patrolni amac PC 76, koji je od o. Krka uplovio u luku ne znajui za akciju neprijatelja. Tom prilikom je poginuo i zamenik politikog komesara 2. pomorsko-obalskog
sektora Mornarice NOVJ Vlado Bagat, narodni heroj.
Jedinice brigade Franjo Ogulinac Seljo 34. divizije N O V J zauzele nemako uporite u s. Ponikvama (kod Samobora).

Maj k.

Kod st. I.epa Bukva (blizu Krapine) odrana okruna konferencija USAOH-a za
okrug Krapinu. Na konferenciji je analiziran dotadanji rad i odreene su smernice
za budui rad.

Maj

U s . Vinjanu (kod Pazina, u Istri), italijanske vlasti obesile lana SK K P H i predsednika SNO odbora Pazin Jozu urana, narodnog heroja.
U s . Vratima (blizu Rijeke) odrana prva okruna konferencija A F Z - a Hrvatskog
primorja, na kojoj je izabran Okruni odbor A F Z - a .

MAKEDONIJA
1. maj

Drugi oblasni komitet SKOJ-a uputio pismo Mesnom komitetu SKOJ-a za Ohrid:
daje uputstva kako prilagoditi organizacione forme skojevskih aktiva u viim razredima gimnazije i u duborezakoj koli; zatim kako to vei broj omladinaca poslati
u jedinice NOVJ na slobodnoj teritoriji Debarara, a naroito onih omladinaca koji
su regrulovani za bugarsku okupatorsku vojsku.

2. maj

Kod Pobijenog kamena (blizu K r i v e Palanke) 3. makedonska N O U brigada i Kosovski

NOP odred napali jednu bugarsku kolonu krivopnlanakog garnizona i prinudili je
da odstupi prema r. Bregalnici. Zaplenjeno je dosta oruja, municije i druge opreme.
Tu su se sa 3. makedonskom N O U brigadom povezali Strumiko-evelijski (Plakoviki) N O P odred (koji je od pl. Koufa dopratio grupu rukovodilaca BRP(k) upuenu iz Moskve preko VS NOV i POJ) i bugarski Trnski partizanski odred.

3. maj

Na severnim padinama Osogovske planine bugarskom Trnskom partizanskom odredu prikljuilo se oko 90 bugarskih vojnika koje su kod Kratova zarobili 3. makedonska NOU brigada i Kosovski N O P odred.
Kod s. Meeita, s. Botuna i s. Pesoana (blizu Ohrida) delovi Grupe kosovsko-metovijskih partizanskih bataljona poruili eleznike mostove, unitili nemaki kr.mion
s municijom i zaplenili 8 p. mitraljeza.
763

1944.

maj

MAKEDONIJA

maj 1944.

4. maj

Kod s. Pesoana (blizu Ohrida) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih

partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska NOU brigada) razbile nemaku kolonu koja je pokuala da se probije iz Kieva za Strugu, nanele j o j dosta gubitaka u
ljudstvu i naoruanju i zaplenile 2 kamiona, 8 p. mitraljeza, 1 mitraljez i drugu
opremu. Jedinice NOVJ su imale 1 mrtvog borca.

5. m a j

Kod s. Tiomina (blizu K r i v e Palanke), prebijajui se za Crnu travu, 3. makedonska

NOU brigada, bugarski Trnski partizanski odred i Kosovski N O P odred vodili otre
borbe protiv bugarskih snaga jaine puka. Protivnapadima odbaene su neprijateljske snage i preduzeto je gonjenje istih u pravcu s. Doganiee.
Ministarstvo prosvete vlade Carevine Bugarske naredilo kolskim vlastima da vojsci
i policiji pruaju pomo u otkrivanju i prijavljivanju partizana, ilegalaca i pristalica
NOP-a.

Maj p.

U Skoplju
krila veze
Skoplja je
ASNOM-a

fi. maj

Kod s. Podvisa (blizu Kieva) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih

partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska N O U brigada) iznenada napala dva
eleznika transporta i jednu kolonu nemako-balislikih snaga iz Kieva i nanele
im velike gubitke. eleznike kompozicije su unitene i mnogo ratnog materijala je
zaplenjeno.

bugarska policija pohapsila nekoliko stotina pripadnika NOP-a da bi otIzmeu grada i slobodne teritorije na kumanovskom podruju. Preko
na pomenutu teritoriju bio upuen vei broj delegata za I zasedanje
i prilian broj novih boraca.

Kod s. Izvora (blizu Kieva) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska N O U brigada) razbile nemako-balistike delove i odbacile Ih ka Kievu.
7. maj

Kod s. Botuna (blizu Ohrida) Grupa makedonskih i Grupa kosovsko-metohijskih

partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska NOU brigada), posle petoasovne
borbe, odbile pokuaj jedne nemake kolone da se iz Struge probije za Klevo. Gubici bataljona: 2 ranjena borca.

S. maj

Jake nemako-balistike snage iz Kieva, Debra i Struge preduzele ofanzivna dejstva

s ciljem da ovladaju slobodnom teritonjom Debaraca i Malesljom, unite Grupu makedonskih i Grupu kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovsku NOU brigadu) i stave pod svoju kontrolu komunikacije koje izvode ka Skoplju.
Posle etvorodnevnih borbi kod s. Meeita, s. Botuna i s. Izvoru partizanski bataljoni su se iz Debaraca povukli u struku Malesiju. Neprijatelj je imao 78 mrtvih
a partizani 2 mrtva i 8 ranjenih boraca.
Peti oblasni komitet K P M dostavio pismo Mesnom komitetu K P M za Kumanovo, u
kome daje uputstva u vezi sa zakljucima I kongresa Antifaistike omladine Makedonije: formirati omladinske odbore u radionicama, fabrikama, kolama ltd., radne
ete. sanitetske i analfabetske kursove, kulturne omladinske grupe, fiskulturne organizacije, omladinske domove i saveze pionira. U sklopu ovih zadataka odreuje se
mesto i uloga organizacija SKOJ-a.

9. maj

U Frilepu, u borbi protiv bugarske policije, poginuli len Drugog oblasnog komiteta
K P M Kiro Gavrilovski i sekretar SK K P M za Prilep Krume Volnarovski, narodni
heroji.

12. maj

Drugi oblasni komitet SKOJ-a izvestio PK SKOJ-a za Makedoniju: o preduzetim

merama za formiranje novog MK SKOJ-a za Bitolj i skojevskih organizacija o stanju
skojevske organizacije u Ohridu i razbijanju faistike omladinske organizacije
Branik-, merama za jaanje skojevske organizacije u Prilepu i Kruevu.

12 13. maj

Grupa pozadinskih radnika i kuriri 2. makedonske N O U brigade upali u s. Krnjevo

i s. D. Boavu (kod Kavadaraca) i zaplenili 7 puaka, 2 konja, optinsku arhivu, 48.000
leva i dr.

13. maj

Na putu Kicvo Debar Grupa makedonskih partizanskih bataljona razbila balistiku kolonu, koja se u neredu povukla u pravcu Debra

14. maj

Kod s. Lazaropolja (blizu Debra) 2. bataljon Grupe makedonskih partizanskih bataljona vodio estoasovnu borbu protiv balistikih snaga iz Kieva i Debra. Neprijatelj je odbaen ka s. Gari uz gubitke od 38 mrtvih i 10 zarobljenih. Bataljon je imao
1 mrtvog I I ranjenog borca. Zaplenjeno je 26 puaka, 4 konja I mnogo drugog ratnog
materijala.

764

1944. m a j

MAKEDONIJA

maj 1944.

15. maj

Kod s. Tresone (blizu Debra) 2. bataljon Grupe makedonskih partizanskih bataljona

vodio borbu protiv balistikih snaga iz Debra i Kieva. Neprijatelj se povukao iz sela
uz gubitke od 12 mrtvih i 3 zarobljena.

Maj p. p.

Ovladavi slobodnom terltorijom Debaraca. nemake jedinice spalile sela: Crvenu

Vodu, Botun, Pesoane, Vrbjane, Laktinje, Godivje i Mramorec (kod Ohrida).

16. maj

Kod s. Galinika
vodio troasovnu
odbacio, nanevi
taljon je imao 1

17. maj

Kod s. Rosoka (blizu Debra) 2. bataljon Grupe makedonskih partizanskih bataljona

vodi borbu protiv oko 150 balista iz Debra. Pretrpev.i osetne gubitke, balisti su se
povukli prema Bokovom mostu.

18. maj

Kod s. Gara (blizu Debra) 2. bataljon Grupe makedonskih partizanskih bataljona

vodio petoasovnu teku borbu protiv oko 300 balista lz Kieva i Debra. Neprijatelj je
pretrpeo velike gubitke jer je doekan jakom vatrom, koja mu je onemoguila ulazak u selo. Bataljon je imao 1 poginulog borca.

(blizu Debra) 2. bataljon Grupe makedonskih partizanskih bataljona

estoku borbu protiv balistikih snaga iz Debra i Kieva. On ih je
im gubitke od 18 zarobljenih i zaplenivi 12 puaka i 3 konja. Baranjenog borca.

Kod s. Mavrova i s. Nikiforova 1. bataljon Grupe makedonskih partizanskih bataljona

vodio borbu protiv nemako-balistikih snaga iz Gostivara. Neprijatelju su naneti
gubici od 53 mrtva i 6 zarobljenih. Bataljon je imao 1 ranjenog borca.
Na pl. Kozjak (kod Kumanova) izbile 3. makedonska NOU brigada. 6. juno-moravska i Kosovska NO brigada, probijajui se preko bugarske teritorije.
19. maj

Od 3. makedonske N O U brigade (bez jednog bataljona) i po jednog bataljona iz 6.

junomoravske i Kosovske NO brigade formirana Udarna grupa. Ona je, sa svojim
Operativnim tabom, preduzela pokret za istonu Makedoniju u jeku neprijateljske
prolene ofanzive, kako bi se izvuka iz okruenja. Na pl. Kozjaku su sa Kumanovskim N O P odredom ostali bolesni, ranjeni i iznemogli borci.

20. maj

Kod s. Radnje (blizu Kavadaraca) 2. makedonska NOU brigada napala i u nonoj

borbi razbila grupu od oko 600 bugarskih vojnika. Brigada je imala 2 ranjena i
7 nestalih boraca.
Komandant 56. peadijskog puka bugarske 14. peadijske divizije iz Velesa (sada:
Titov Veles) izdao naredbu svim policijskim i administrativnim vlastima: obavetavajui ih da su mu potinjene sve andarmerijske, policijske 1 administrativne vlasti
na teritoriji velekog, kavadarskog i negotinskog sreza, daje im uputstvo o nainu
borbe i o represalijama prema pripadnicima NOP-a.
Na Liscu i Kosmatici (na Osogovskoj pl.) Udarr.a grupa (3. makedonska NOU brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske NO brigade), prodirui za istonu Makedoniju, vodila otre borbe u okruenju protiv bugarskih snaga koje su pratile njen pokret. Grupa je uspela da se probije i nastavi pokret prema pl. Ogradenu. Poginulo je 27 neprijateljskih vojnika i oficira. Grupa je
imala jednog mrtvog i dva ranjena borca. Ovde je ranjena Vera Joci. zamenik politikog komesara 2. bataljona 3. makedonske NOU brigade, narodni heroj (posle nekoliko dana podlegla je ranama).
Na pl. Bistri 1. butaljon Grupe makedonskih partizanskih bataljona vodio osmoasovnu borbu protiv nemako-balistikih snaga iz Gostivara. Neprijatelju su naneti
gubici od 28 mrtvih. Zaplenjene su 24 puke, 2 p. mitraljeza dosta municije i druga
oprema.

22. maj

Kod Omara, na jugoslovensko-bugarskoj granici (severozapadno od Deleva), Udarna

grupa (3. makedonska NOU brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon K o sovske i 6. junomoravske NO brigade) iznenadnom vatrom razbila bugarsku kolonu
150 vojnika 49. peadijskog puka. Poginula su 32 bugarska vojnika i oficira. Zaplenjeno je: 4 mitraljeza, 2 p. mitraljeza, 30 puaka, 3 konja i oko 10 000 metaka.

24. maj

Kod Golaka. Kiselice i Strumikog zida (na pl. Plakovici) Udarna grupa (3. makedonska N O U brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske NO brigade) razbila tri kolone (svaka jaine bataljona) iz sastava 48. i 49.
peadijskog puka bugarske 17. peadijske divizije, podravane avijacijom. Kolone
su odstupile ka Koanima i Carevom Selu (sada: Delevo) uz gubitke od 87 poginulih
vojnika i oficira i 32 zarobljena vojnika. Zaplenjeno je' 1 top. 1 minobaca. 9 mitraljeza, 7 p. mitraljeza. 30.000 metaka i druea oprema. Grupa je imala 6 mrtvih i oko
10 ranjenih boraca.

765

1944. maj

SLOVENIJA

maj 1944.

Na pl. Bistri 2. bataljon Grupe makedonskih partizanskih bataljona vodio borbu protiv kolone od oko 40U balista. U osmoasovnoj estokoj borbi neprijatelj je imao 15
mrtvih i oko 40 ranjenih, a bataljon 2 mrtva borca.
25. maj

Druga makedonska N O U brigada izvrila napad na posadu rudnika hroma kod s

Vitoiita, na s. Vitolite i na s. Polite (kod Prilepa). Ta mosta je branilo preko 200
bugarskih i nemakih vojnika. Neprijatelj je imao oko 40 mrtvih. Zaplenjeno je: 1
mitraljez, 2 p. mitraljeza, 9 puaka i druga oprema.

26. maj

Komandant bugarske 5. armije zahtevao od skopskog oblasnog direktora da se iseli

stanovnitvo sa odseka Kumanovo Kriva Palanka, kako bi se spreio boravak partizana u tim selima koja su ih svestrano pomagala.
Kod Kukavice, na Novo Malinskoj planini (na putu Strumiea Berovo) Udarna
grupa (3. makedonska N O U brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske NO brigade) razbila i delom unitila jedan bataljon 48.
peadijskog puka bugarske 17. peadijske divizije koji je odstupio ka Strumici.
Poginula su 73 a zarobljeno je 30 bugarskih vojnika i 1 oficir. Zaplenjeno je: 4 mitraljeza, 5 p. mitraljeza, 85 puaka, nekoliko minobacaa i druga oprema. Grupa je
imala 1 mrtvog borca.
Izmeu s. Polita i s. Vitolita (kod Prilepa) otpoele dvodnevne borbe u kojima su
jedinice 2. makedonske N O U brigade razbile bugarsku zasedu od oko 80 vojnika.
Poginulo je 8 bugarskih vojnika. Zaplenjeno je: 1 mitraljez, 3 sanduka municije i
druga oprema. U borbi je pored ostalih poginuo komandir ete Mano Matak, narodni heroj.

28. maj

Udarna grupa (3. makedonska NOU brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon
Kosovske i 6. junomoravske brigade), u pokretu prema pl. Ivrui (u Grkoj), razbila
posadu bugarske pogranine karaule na pl. Belasici. Poginulo je 29 i zarobljeno 5
bugarskih vojnika. Zaplenjeno je: 2 mitraljeza, 33 puke, 3 konja, 5.000 metaka i
druga oprema. Grupa je imala 3 mrtva i 6 ranjenih boraca.

30. maj

U rejonu s. Erseli s. Arakl na pl. Krui (u Grkoj) Udarna grupa (3. makedonska
N O U brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske
NO brigade) razbila jedan bataljon bugarskog 21. peadijskog puka i kontraetnike.
Zbog pridolaska sve jaih nemakih i bugarskih snaga, GS N O V i PO za Makedoniju je odluio da sa Udarnom grupom krene u pravcu severoistone Makedonije.
Poginula su 33 vojnika i oficira a zarobljeno je 6 vojnika. Zaplenjeno je: 2 mitraljeza, 14 puaka, 12.000 metaka i druga oprema.

31. ma)

Kod Karataa (sev?rno od Dojranskog jezera) Udarna grupa (3. makedonska NOU
brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske brigade), u pokretu za severoistonu Makedoniju, razbila jednu etu bugarskog graninog odseka. Poginula su 32 a zarobljena 2 bugarska vojnika.

SLOVENIJA
1- maj

Trinaesta slovenaka brigada Mirko Brai^ 14. divizije NOVJ

napala nemako
uporite i rudnik uglja Velenje. U toku borbi ona je unitila sva spoljna rudnika
postrojenja (separaciju, ulazni rov, magatine i radionice), ali samo uporite nije
mogla savladati zbog fortifikacijskog ureenja. Za to vreme je glavnina 14. divizije
NOVJ vodila teke borbe protiv nemakih kolona koje su nadirale u pomo napadnutom uporitu,
Jedanaesta slovenaka brigada Milo Zidanek 4. operativne zone NOV i PO Slovenije unitila nemako uporite u s. Mislinji (kod Slovenj-Gradeca), jaine 150 vojnika. U borbama je poginulo 55, ranjeno 7 i zarobljeno 11 nemakih vojnika a zaplenjeno 17 puaka i mnogo druge opreme.
Jedinice 15. divizije N O V J zauzele nemako-belogardisliko uporite u s. Dobravi (kod
Trebnja). Neprijatelj je, pod pritiskom jedinica NOVJ bio primoran da napusti i s.
Dobmi.

3. maj

Delovi Briko-benckog N O P odreda 9. korpusa N O V J zauzeli and. st. koja je obezbeivala glavnu kabinu elektrine centrale u Gorici, razoruali posadu i miniranjem
poruili sve transformatore.
Oko 60 nemakih vojnika iz Planine napalo Kozjanski N O P odred 4. operativne zone
N O V i PO Slovenije na pl. Bohoru Odred, iji je jedan bataljon prihvatio frontalnu
borbu a drugi izvrio boni protivnapad, u troasovnoj borbi je razbio neprijatelja i
naneo mu gubitke od 20 mrtvih i 1 ranjenog vojnika.

766

1944. maj

SLOVENIJA

maj 1944.

Kod s. Spodnjih Kraa (blizu Mozirja) 6. slovenaka udarna brigada Siavko Slander
4. operativne zone N O V i PO Slovenije napala nemaku motorizovanu kolonu (7 kamiona i putniki auto) i u otroj borbi nanela j o j gubitke od 12 mrtvih i 24 ranjena,
ali se zbog nadmonosti neprijatelja povukla na nove poloaje.
maj

Na severoistoniin padinama pl. Blegoa 7. slovenaka udarna brigada France Preern 31. divizije NOVJ vodila otre borbe protiv nemake kolone koja je nadirala
iz S k o f j e Loke. Posle vieasovne borbe neprijatelj je odbaen ka Sko/joj Loki.
Posle etvorodnevnih borbi jedinice 7. korpusa NOVJ (15. i 18. divizija) zauzele nemako-belogardistiko uporite Zuemberk, ija se posada, uz podrku tenkova, probila u Novo Mesto. Za to vreme jedinice na obezbeenju su vodile teke borbe protiv
nemako-belogardistikih kolona koje su iz Ribnice i Novog Mesta nadirale u pomo
posadi Zuemberka.

5. maj

Nemake snage, pod zatitom magle, napale 2. bataljon 3. slovenake udarne brigade Ivan Gradnik 31. divizije NOVJ na poloajima kod s. Leskovice. Zbog energinog udara 1. bataljona iz s. Robidnice u njegov bok, neprijatelj se panino povukao u polazni garnizon s. Gorenju Vas (kod S k o f j e Loke).

6. maj

U rejonu s. Zerjav s. Moenik s. Pristava 2. bataljon 13. slovenake brigade

Mirko Brai 14. divizije NOVJ unitio neprijateljsko uporite i zapalio skladite
materijala i pilanu kod s. Zerjava (blizu Meice) gde je izraivan graevinski materijal za rudnike olova u okolini s. Crne.
Kod s. Trojana (na putu Ljubljana Vrunsko) 6. slovenaka udarna brigada Siavko
Slander 4. operativne zone N O V i PO Slovenije napala nemaku motorizovanu kolonu (5 kamiona i 1 putniki automobil) i posle due borbe unitila 2 kamiona a
ostale kamione otetila. Neprijatelj je, uz gubitke od 35 mrtvih i 5 zarobljenih, uspeo
da se probije u pravcu Domala.

7. maj

U s . Lau (kod Zuemberka), naredbom taba 7. korpusa NOVJ, od artiljerije 15. i

18. divizije NOVJ formirana 1. artiljerijska brigada 7. korpusa NOVJ.
U rejonu s. Leskovice (kod Gorenje Vasi) 3. slovenaka udarna brigada Ivan Gradnik 31. divizije N O V J vodila vieasovnu otru borbu protiv nemake kolone iz
Gorenje Vasi i odbacila je u polazni garnizon.

8. maj

U s. Svetini (kod Celja) 2. bataljon Kozjanskog N O P odreda 4. operativne zone N O V

i PO Slovenije napao nemaku posadu. U kraoj borbi je poginuo komandir posade,
dok su se 3 nemaka vojnika predala. Bataljon je zaplenio 37 puaka i oslobodio 8
politikih zatvorenika.

10. maj

Na putu Senoee s. Razdrto (kod Divae) 18. slovenaka (Bazovika) udarna brigada 30. divizije N O V J napala i unitila nemaku motorizovanu kolonu (4 kamiona
i putniki automobil).

13. maj

U Gorcnjskoj odrano prvo savetovanje politikih radnika OF. Uestvovalo je 120

delegata. U dvodnevnom radu razmotreni su dotadanji uspesi, postavljeni su zadaci
za budui rad i izabran je Pokrajinski odbor OF za Gorenjsku.

14. maj

U s . Mozelju (kod Koevja) od 1. bataljona Belokranjskog N O P odreda formiran

Koevski N O P odred 7. korpusa NOVJ.
Drugi bataljon Gorenjskog N O P odreda 9. korpusa N O V J napao nemako uporite
Puterhof (kod Tria). ali ga, zbog jakih fortifikacijskih objekata, nije zauzeo, ve
je unitio pilanu sa skladitem.
Sa pravca Slovenj-Gradeca, Sotanja, Mozirja, s. Crne i s. Kotlja, u vie kolona, nemake jedinice preduzele ofanzivnu operaciju protiv 1. slovenake udarne brigade
Tone Tomi 14. divizije NOVJ i Istonokorukog N O P odreda 4. operativne zone
N O V i PO Slovenije na podruju izmeu reka Savinje, Pake, Mislinje i koruke
granice. U tekim borbama na pl. Temniku i kod s. Zavodnja (blizu Sotanja), na pl.
Kramarici i pl. Olevi, koje su, s prekidima, trajale do 21. maja, neprijatelj je pretrpeo osetne gubitke. Partizanske snage su izbegle udare glavnih snaga neprijatelja.

I, maj

Kod Lavtarskog vrha (blizu S k o f j e Loke) 1. bataljon 7, slovenake udarne brigade

France Preern 31. divizije NOVJ, posle otre borbe, odbacio nemaku kolonu iz
S k o f j e Loke i naneo j o j znatne gubitke.

17. maj

Posle viednevnih otrih borbi 5- slovenaka udarna brigada Ivan Cankar 15. divizije N O V J zauzela uporite Trebnje, koje su branile 32. i 55. eta 3. bataljona slo-

767

1944. maj

SLOVENIJA

maj 1944.

venakih domobrana (oko 350 ljudi). Neprijateljska posada je unitena, sem manjeg
dela koji se izvukao u s. Mirnu Pe.
Iz rejona s. Bistre, s. Koprivne i Savinjske doline jedinice nemakog 13. SS policijskog puka izvrile napad na jedinice Istonokorukog NOP odreda 4. operativne zone
NOV i PO Slovenije na pL Smrekovcu, pl. Travniku i pl. Raduhi. Borei se do 25.
maja, jedinice Istonokorukog N O P odreda su vetim manevrom i napadima izbegle
frontalne borbe s nadmonim neprijateljskim snagama.
18. maj

Na putu Zelezna Kapla (u Austriji) s. Crna (kod Meice) 2. bataljon Istonokorukog N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije napao nemaku zasedu.
Posle otre borbe on je zasedu razbio, ali se, zbog pristiglih pojaanja, morao povui.

10. maj

Jedinice 2. bataljona Briko-benekog N O P odreda 9. korpusa NOVJ i delovi italijanske partizanske brigade Garibaldi Friuli- napali nemako-italijansko uporite
s. Malinu (u Italiji). U ulinim borbama poginulo je vie neprijateljskih vojnika.
Na poloajima kod s. Jakovdola (blizu Vranskog) 6. slovenaka udarna brigada Slavko Slander 4. operativne zone NOV i PO Slovenije vodila teku dvoasovnu borbu
i prinudila nemake snage da se, uz gubitke od 20 mrlvih, povuku u polazni garnizon
Vransko.

20. maj

Posle dvodnevnih otrih borbi 4. slovenaka udarna brigada ^Matija Gubec 15. divizije NOVJ zauzela nemako-domobransko uporite u s. Mirnoj Pei. ija se posada,
prihvaena od jake tenkovske kolone, izvukla u Novo Mesto.

21. maj

Na putu Gorica Ajdovina 19. slovenaka brigada Sreko Kosovci 30. divizije
NOVJ napala nemaku motorizovanu kolonu (12 kamiona) i posle krae borbe odbacila je prema Ajdovini, nanevi j o j velike gubitke i zaplenivi 8 kamiona i vee
koliine oruja i ostale opreme.
Nemake jedinice iz Rado vi j ice, Bleda i s. Zeleznika napale 7. slovenaku udarnu
brigadu France Preern 31. divizije NOVJ na pl. Jelovici. Poto su mu, u dvodnevnim tekim borbama, odbijeni svi napadi, neprijatelj sc povukao u polazne garnizone.
Iz rejona s. Skomarja (na pl. Pohorju) 2. slovenaka udarna brigada Ljubo Sercer
14. divizije NOVJ. sa oko 100 novomobilisanih boraca, krenula preko pl. Pakog
Kozjaka i Mozirskih planina i, vodei neprekidne otre borbe s jakim nemakim
snagama, stigla 31. maja u s. Poljane (kod Nove Stifte). Tu je novomobilisane borce
predala Kamniko-zasavskom N O P odredu 4. operativne zone N O V i PO Slovenije,
koji ih je preko r. Save prebacio u Dolenjsku radi obuke.

22. maj

Na pl. Pakom Kozjaku 2. slovenaka udarna brigada

Ljubo Sercer 14. divizije
NOVJ vodila vieasovnu otru borbu protiv nemakih kolona iz Vitanja i s. Mislinje. Zatim se, zbog nadmonosti nemakih snaga i zbog velikog broja nenaoruanih boraca, preko r. Pake probila na pl. Graku goru. i dalje vodei borbe protiv
nemakih poternih odreda.
Iz Videma, Krmina, Gorice (u Italiji) i doline r. Soe otpoela dejstva nemako-italijanskih snaga protiv jedinica Briko-benekog N O P odreda u rejonu Brda. Izbegavajui frontalne borbe nadmonim neprijateljskim snagama, slovenaki je odred,
vetim manevrom, uspeo da sauva svoje jedinice a da neprijatelju nanese gubitke
od 108 mrtvih. U napadnim dejstvima koja su trajala do 25. maja, neprijatelj je angaovao 8000 ljudi.

23. maj

Kod s. Pleiveca (blizu Velenja) 2. slovenaka udarna brigada Ljubo Sercer 14. divizije NOVJ vodila teke borbe protiv jakih nemakih snaga koje su nadirale iz s.
St. Vida i s. Cirkovaca. Brigada se zatim, da bi zatitila nenaoruane borce, prebacila na pl. Razbor (kod Sotanja).
Posle due borbe 6. slovenaka udarna brigada Slavko Slander 4. operativne zone
N O V i PO Slovenije zauzela and. st. St. Jurij ob Taboru (kod Vranskog), koju je
branilo 20 andarma.
Na poloajima kod s. Kota (blizu Slov. Konjica) U. slovenaka brigada "Milo Zidanek 4 operativne zone vodila uspenu borbu protiv nemakih kolona iz s. Oplotinice, s. Slov. Bistrice i s. Smartna. Iznenadnim udarom u bok neprijatelj je odbaen ka Kaponhofu, gde se utvrdio. Borba je nastavljena sve do 19 asova, kada se
neprijatelj, uz gubitke od 20 mrtvih, povukao u polazne garnizone.

-4. maj

7 68

U rejonu s. Rdenik s. Peovnik (kod SIovenj-Gradeca) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14. divizije NOVJ vodila otre borbe protiv nemakih snaga
koje su nadirale od SIovenj-Gradeca, Grake gore i Sv. Danijela. Posle troasovne

1844. maj

SRBIJA

maj 1944.

borbo, zbog nadmonosti neprijateljskih snaga, slovenaka brigada se prebacila u

rejon s. Smihela (kod Mozirja).
Drugi bataljon
Briko-benekog N O P odreda 9. korpusa NOVJ, sa italijanskom
partizanskom patrolom, upao u varoice Neme i Ateme (kod Cedada, u Italiji), blokirao nemake posade i zaplenio 2000 metara telefonskog kabla i telefonske centrale.
25. maj

U rejonu s. Smihela (kod Mozirja) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14.

divizije NOVJ vodila otre borbe protiv nemakih kolona iz Sotanja i Mozirja. Posle
vieasovne borbe ona se prebacila ka s. St. Janu (kod Mozirja), gde je uspostavila
vezu sa 1. slovenakom udarnom brigadom Tone Tomi* 14. divizije NOVJ.

27. v m j

Na pl. Obiru (kod Zelezne Kaple, u Austriji) 2. bataljon Istonokorukog NOP odreda
4. operativne zone N O V i PO Slovenije napao nemaku snabdevaku kolonu iz 2elezne Kaple. Posle krae borbe on ju je odbacio ka Zeleznoj Kapli, nanevi j o j gubitke od 8 mrtvih.
Jedinice 30. divizije NOVJ zauzele italijanska uporita u s. Taboru i s. Prvaini (kod
Gorice) i razoruale posadu, a u s. Dornborku ubile 15 i zarobile 80 italijanskih
faista.
Jedinice 31. divizije NOVJ zauzele nemaka uporita u s. Ribnom, s. Koritnu, s. Srednjoj Vasi, s. Spodnjem i Zgornjem Gorju i unitile elektrinu centralu u s. Spodnjoj
Radovni (kod Bleda).

28. maj

Devetnaesta slovenaka brigada Sreko Kosovel 30. divizije NOVJ zauzela uporite italijanskih faista u s. Stanjelu (kod Seane).
U rejonu s. Smihela (kod Mozirja) 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi 14.
divizije NOVJ vodila teke borbe protiv nemakih kolona iz Sotanja i Mozirja. U
tim borbama neprijateljske kolone su odbaene u polazne garnizone.
Jedanaesta slovenaka brigada Milo Zidanek- 4 operativne zone NOV i PO Slovenije razoruala 28 andarma 1 spalila nemako uporite u s. Dovu (kod SlovenjGradeca).

20. maj

Jedinice 10. slovenake (Ljubljanske) brigade 18. divizije NOVJ zauzele nemako-belogardistika uporita s. Trie i s. Sv. Jurij (na pruzi Trebnje Sevnica). U borbama je izbaeno iz stroja oko 140 neprijateljskih vojnika i zaplenjena vea koliina oruja i opreme.

Maj

Kod s. Slivnice (blizu Maribora) OK K P S za Maribor formirao Lackov partizanski

bataljon 4. operativne zone N O V i PO Slovenije.

SRitl.lA
1. maj

Na pravcu s. Sea Reka s. Varda (kod Kosjeria) 4. proleterska udarna brigada

2. proleterske udarne divizije NOVJ vodila borbu protiv etnikog 2. ravnogorskog
korpusa i jednog bataljona nemake borbene grupe *Vajel< te pod pritiskom nadmonih neprijateljskih snaga se povukla u s. Vardu, nanevi neprijatelju gubitke od oko
10 mrtvih i ranjenih.
Kod s. Ovinje (blizu Rogaice) 1. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ
slomila otpor etnikog Cerskog korpusa, Grupe raanskih brigadu i delova 4. puka
SDK, a na Zarokoj kosi dva bataljona 4. krajike udarne brigade 5. udarne divizije
NOVJ. posle otre borbe, spreili prodor delova nemake borbene grupe Holman
i jednog bataljona bugarske 24. peadijske divizije od s. Lotanskog ka s. Vujetiima
i s. Vardi.
U rejonu s. Cebia i s. Crvenog Brega i na poloaju Kukalj Anatema (blizu V a ljeva) 3. srpska udarna brigada i tri bataljona 2. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodili otru borbu protiv etnikog Valjevskog i 2.
ravnogorskog korpusa i slomili njihovu odbranu.
U s . Progorevcima (kod Aranelovca) etnici i andarmi napali 2. umadijsku NO
brigadu, 1. umadijski i Kosmajski N O P odred i posle sedmoasovne borbe prinudili
ih na povlaenje prema pl. Bukulji.
Nemaki avioni bombardovali s. Svilo (kod Iloka), otetili vie kua i naneli veliku
materijalnu tetu.

i/2, moj

Na liniji M. Povlen M. polje Bele vode i na Cikeru 2. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ slomila odbranu etnikog Valjevskog kor-

1944. maj

SRBIJA

m a j 1944.

pusa i delova Korpusa Gorske garde, te napala na 1. bataljon 5. puka R Z K u s.

Mravinjcima, i posle otre borbe, odbacila ga prema Valjevu. Neprijatelj je imao 67
mrtvih, oko 120 ranjenih i 44 zarobljena. Zaplenjeno je 6. p. mitraljeza, 30 puaka,
10.000 metaka i dosta drugog materijala. Brigada je imala 5 mrvih i 8 ranjenih. U
toj borbi je poginuo i borac 2. proleterske brigade Savo Jovanovi Sirogojno, narodni
heroj
s.
Na liniji Paina ravan Debelo brdo Stubica (kod Valjeva) jedinice 4. proleterske
udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOV.T i 1. krajike udarne brigade 5.
udarne divizije NOVJ, posle nekoliko napada i protivnapada, slomile otpor etnikog
Cerskog korpusa i 4. puka S D K i odbacile ih na Borovnjak Zarobljena su 24 etnika,
a zaplenjeni su 1 mitraljez, 1 p. mitraljez i 25 puaka.
2. maj

Na Cikeru i izmeu s. Krstia i s. Vujia (kod Valjeva) 2. proleterska udarna i 3.

srpska udarna brigada i 4. bataljon 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske
udarne divizije NOVJ, posle otre borbe, slomili pokuaj etnikog 2. ravnogorskog i
Valjevskog korpusa i delova SDS i SDK a se probiju prema s. Crvenom Bregu 1 s.
Mravinjcima.
Kod Sv. Ilije i Cupinog Brda (blizu K r i v e Palanke) jedinice 6. junomoravske NO
brigade 1 Vranjskog vojnog podruja, zavrile dvodnevne estoke borbe protiv nadmonijih bugarskih snaga. Partizanske jedinice su zaplenile 3 topa, zatim su ih unitile jer nisu mogle da ih nose sa sobom pri daljem prodoru za Crnu travu.
U s . Radanovcima, kod s. Ridova i na Gredini (kod Kosjeria) 4. krajika udarna
brigada i dva bataljona 10. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ slomili
otpor etnikih snaga i odbacili ih prema pl. Bukovima i s. Raani.
Izmeu s. Laarka i s. Martinaca (kod Srem. Mitrovice) borci 1. ete Diverzantskog
udarnog bataljona GS N O V i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitili lokomotivu
i nekoliko vagona teretnog voza.

213. maj

U s. Kalni (kod Vlasotinaca). od ljudstva sa bugarske teritorije, formirana bugarska

1. sofijska partizanska brigada.
Delovi 2. sremskog N O P odreda napali neprijateljsko uporite u s. Kukujevcima
(kod Sida) i ubili 3 ustae (ostale ustae se ra/.begle). Zaplenjeno: 1 automat, 14 puaka. oko 400 metaka i velika koliina platna. Zapaljene su zgrade optine, ustakog
tabora i Kulturbunda.
Izmeu s. Raane i Kosjeria 10. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ
se probila preko komunikacije.
Jedinice 5. crnogorske udarno brigade 3. udarne divizije i 8. crnogorske udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ zauzele Brodarcvo, a neprijatelja odbacile na desnu
obalu r. Lima. Ujutru su se povukle iz Brodareva. jer su lz Prijepolja intervenisale
nemake jedinice s tenkovima.

.? maj

Na pl Bukovimn (kod Kosjeria) nemaki vojnici i etnici odbili pokuaj 4. krajike

udarne brigade 5. udarne divizije N O V J da se probije ka pl. Maljenu. Ipak se probila jedna eta, koja je zarobila 18 etnika.
U s . Bukovima (kod Kosjeria) 4. bataljon 2. proleterske udarne brigade 2 proleterske
udarne divizije NOVJ napao delove nemakog 4 puka ^Brandenburg. Napad ie. posle ilave borbe, odbijen. Bataljon je imao 6 mrtvih. 5 ranjenih i 13 nestalih boraca.
Kod s. Zabave (blizu Valjeva) 4. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne
diviziie N O V J slomila otpor nedievaca i snaga R Z K . ali zbog otpora sveih neprijateljskih snaga koie su stigle iz Valjeva i Uica (sada: Titovo Uice). nije uspela
da se probije preko komunikacije V a l j e v o Uice. Nepriiatelj je imao oko 44 poinula i ranjena i 2 zarobljena vojnika, a jedinice 4. brigade 1 mrtvog i 6 ranjenih
boraca.
U Somborn formiran Gradski komitet KPJ.

I m a j

Kod s. Varde (blizu Kosjeria) 2. bataljon 1. krajike udarne brigade 5. udarne divi/ilo N O V J slomio olpor Uike brigade etnikog Zlatiborskog korpusa i zauzeo
s. Vardu. Zarobljeno 6 a ranjeno 7 etnika.
Izmeu Srem Mitrovice i s. Laarka borci 1. ete Diverzantskog udarnog bataljona
GS N O V i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitili lokomotivu i nekoliko vagona
putnikog voza.
Na prostoriji s. Skakavci s. Tometino P o l j e (kod Kosjeria) 10. krajika udarna
brigada 5. udarne divizije N O V J odbila napad jedinica etnikog Poekog, 2. ravnogorskog i Korpusa Gorske garde.

1944. maj

SRBIJA

maj 1944.

Na poloaju Ravna gora pl. Maglje (kod Valjeva) 4. proleterska udarna brigada
2. proleterske udarne divizije NOVJ odbila napad nemakih vojnika, delova R Z K ,
nedievaca i etnikog Valjevskog korpusa i spreila im prodor prema s Mravinjcima. Neprijatelj je imao oko 30 mrtvih i ranjenih, a jedinice NOVJ 3 poginula
i 8 ranjenih boraca.
Na liniji s. Mravinjci s. Crveni Breg (kod Valjeva) 2. proleterska udarna brigada
2. proleterske udarne divizije NOVJ vodila otru borbu protiv jedinica 4. puka SDK
i odbacila ih prema pl. Povlenu. Neprijatelj je imao 2 mrtva i 5 ranjenih vojnika, a
jedinice NOVJ 1 ranjenog borca.
4/5. maj

U s . Mionici (kod Kosjeria) 10. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ
razbila grupu etnika iz 2. ravnogorskog korpusa, a zatim se prebacila preko komunikacije Valjevo Uice (sada; Titovo Uice) i uputila ka s. Vardi.
U s. Leskovici i na K r a l j e v o m brdu (blizu Valjeva) 4. proleterska udarna brigada
2. proleterske udarne divizije NOVJ vodila borbu protiv nemake Borbene grupe
Holman i etnikog Valjevskog korpusa. Izbaeno je iz stroja oko 20 neprijateljskih vojnika, dok je 4. brigada imala 5 ranjenih boraca.

5. maj

Na pl. Cemerniku (kod Bosiljgrada) 6. junomoravska brigada napala bugarski bataljon i, u borbi voenoj ceo dan, prinudila ga na povlaenje ka s. Makatici (kod
Vladiina Hana). Poginulo je 26 i zarobljeno 6 bugarskih vojnika. Zaplenjeni su 2
mitraljeza I 20 puaka.
Jedinice 5. crnogorske udarne brigade 3 udarne divizije i 8. crnogorske udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ ponovo na juri zauzele Broarevo koje je branilo
oko 100 nemakih vojnika i oko 300 pripadnika nemake legije Krempler. Zaplenjeno je: 1 tenk, 2 oklopna automobila, 1 kamion. 2 mitraljeza, 2 p. mitraljeza, 1 minobaca, 1 top i dosta druge opreme. Jedinice 5 brigade su imale 3 poginula i 8 ranjenih boraca.
izmeu Novog Beeja i s. Dragutinova (sada: s. Miloevoj grupa banatskih partizana
miniranjem pruge i mosta unitila lokomotivu i 5 vagona teretnog voza.
Na poloaju pi, V. Povlen Beden s. Lazarevii 2. proleterska udarna brigada
i 2. bataljon 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodili
borbu protiv nemako-nedievsko-etnikih snaga i odbacili ih prema pl. Medvedniku. Gubici neprijatelja: poginulo 14. ranjeno je oko 25 i zarobljen je 1 vojnik. Zaplenjena je 1 radio-stanica. Jedinice 2. divizije su imale 2 mrtva i 9 ranjenih
boraca.
Na Drenovakom kuku (na pl. Bukovima) 4 krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ odbila napad nemake borbene grupe
Vajel* i etnike Crnogorske
brigade.
Na grebenu pl. Magljea (kod Valjeva) jedinice 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv nemako borbene grupe Holman
i etnikog Valjevskog korpusa. Neprijatelj je imao 18 mrtvih i ranjenih, a 4. brigada 8 ranjenih boraca.

5/6. maj

Izmeu s. Putinaca i s. Golubinaca (kod Indije) delovi 2. ete Diverzantskog udarnog

bataljona GS N O V i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitili 2 lokomotive i 10
vagona.

6. maj

Kod Crnooka (blizu Bosiljgrada) 3. makedonska N O U brigada, Strumiko-evdelijski (Plakoviki), Kosovski i bugarski Trnski N O P odred vodili itavog dana vrlo
teku borbu u okruenju protiv bugarskih jedinica iz kumanovskog i krivopalanakog garnizona. U toku noi oni su se uspeno probili i/ obrua i produili pokret za
Crnu travu. Jedinice N O V i POJ su imale 24 mrtva borca, a neprijateljske jedinice
oko 100 mrtvih i ranjenih vojnika.
Na akovom kamenu (na pl. Jelovoj gori) 2. bataljon I. krajike udarne brigade 5.
udarne divizije N O V J iz zasede razbio bugarsku izviaku grupu jaine oko 50 vojnika. Iz stroja je izbaeno oko 10 neprijateljskih vojnika: zaplenjeno je nekoliko puaka i 1 p. mitraljez. U toj borbi je poginuo lan GS N O V i PO za Srbiju Sveta Popovi Mili, narodni heroj.
Nadmone nemake i ustake snage otpoele desetodnevna dejstva u jugoistonom
Sremu protiv 2. bataljona 1. sremskog N O P odreda, 1. posavsko-tamnavskog partizanskog bataljona i novodolih nenaoruanih boraca iz Zemuna. Zahvaljujui dejstvu
partizanskih jedinica u neprijateljskoj pozadini, delovi okrueni u luku r. Save
uspeli su da se, uz manje gubitke, probiju u pravcu s. Obrea.

1944. maj

SRBIJA

maj 1944.

Na pl. Jelovoj gori (kod Titovog Uica) 1. krajika udarna brigada 5. udarne divizije
NOVJ odbila napad bataljona iz bugarske 24. peadijske divizije. Izbaeno je iz stroja
oko 50 bugarskih vojnika. Brigada je imala 1 mrtvog i 2 ranjena borca.
U s . Lipovcu (kod Sida) 2. eta 1. bataljona 2. sremskog N O P odroda razbila grupu
nemakih vojnika i odbacila je u pravcu s. Adaevaca.
Kod s. Varde (blizu Kosjeria) 2. proletersku udarnu diviziju NOVJ napali etniki
2. ravnogorski. Oplcnaki, Zlatiborski. Cerski i Valjevski korpus, neievska borbena grupa .Tatalovi i nemako borbene grupe Holman i Vajel. Divizija se, uz
gubitke od 8 mrtvih i 5 ranjenih, povukla na pl. Jelovu goru.
7. maj

Kod s. Zaglavka (blizu Bajine Bate) jedinice 2. proleterske i 5. udarne divizije NOVJ
pod borbom probile neprijateljski obru na komunikaciji Uice (sada: Titovo Uice)
Bajina Bata i izbile na pl. Taru. Neprijatelj je imao oko 50 vojnika izbaenih
iz stroja. Oteeno je 5 kamiona, a zaplenjeno 5 puaka i 1 pitolj. Snage NOVJ su
imale 3 mrtva i 5 ranjenih boraca.
Na Ponikvama, L e p o j glavi, Pepeljevaklm stenama. Jarevom brdu. Golom brdu i
Zaboju (kod Titovog Uica) 2. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ odbila koncentrian napad delova bugarske 24. divizije i nemakog 4.
puka 'Brandenburg*, a zatim se povukla na pl. Taru, u rejon s. Jasikovice.
Na poloaju Metaljka Kadina glava (kod Titovog Uica) 10. krajika udarna
brigada 5. udarne divizije NOVJ odbila napad bugarsko-nemakih snaga 1 Zlatiborske i Letee brigade etnikog Zlatiborskog korpusa iz s. Kremana.
Kod s. Jankovia (na komunikaciji Titovo Uice Viegrad) zasede 4. krajike
udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv delova nemakog 4.
puka -Brandenburg i nemakog 096. motorizovanog bataljona poljske andarmerije ali nisu uspele da im spree prodor u s. Biosku.
U s. Bublicl (kod Prokuplja) otpoelo dvodnevno partijsko savetovanje. Uestvovali
su predstavnici okrunih komiteta K P J za Leskovac, Toplicu, Kruevac i Zajear,
kao i lanovi K P J iz vojnih jedinica. Savetovanju je prisustvovao komandant GS
NOV i PO za Srbiju Petar Stamboli, kao predstavnik PK K P J za Srbiju. Izvrena
je analiza vojno-politike situacije u zemlji i ukazano je na potrebu da se pripremaju
mase za opiu mobilizaciju u NOB.
Po nareenju Glavnog taba N O V i PO za Srbiju preimenovano junomoravske NO
brigade: 2. junomoravska NO brigada u 4. sprsku. 4. junomoravska u 6. srpsku, 5.
junomoravska u 7. srpsku, 6. junomoravska u 8. srpsku NO brigadu (samo 9. srpska NO brigada nije menjala svoj naziv).

Jf. maj

Kod s. Kaluerskih Bara (na pl.Tari) podlegao ranama, dobijenim u borbi protiv
nemakih vojnika i etnika na grebenu pl. Povlena 3. maja, komandant 5. bataljona
4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ Mao Jeli, narodni heroj.

S/0. maj

Kod s. Mokre Gore i na Sarganu 5. udarna divizija NOVJ probila se preko eleznike pruge Uice (sada: Titovo Uice) Viegrad, spalila jednu . st. Jatare, ubila 9
neprijateljskih vojnika i zaplenila 2 p. mitraljeza, 6 puaka i 2 pitolja.

9. maj

Na pl. Talambasu (kod Vranja) GS N O V i PO za Srbiju formirao 10. srpsku NO brigadu (nosila i naziv: 7. junomoravska NO brigada).

'>. 10. maj

10. maj

Na Sarganu. posle teke borbe protiv nemakih i bugarskih vojnika i

tiborske i Raanske brigade, jedinice 4. proleterske udarne brigade
udarno divizije NOV.T, sa divizijskom bolnicom i 29 tekih ranjenika
probile se preko eleznike pruge i puta Uice (sada Titovo Uice)
izbile na pl. Zlatibor.

etnike Zla2 proleterske

na nosilima,
Viegrad i

Kod s. Kneevia i s. Rudina (blizu Cajetine) 1. krajika udarna brigada 5. udarne

divizije N O V J vodila borbu protiv oko 200 vojnika bugarske 24. peadijske divizije,
pripadnika SDS, etnikog Valjevskog korpu?a i delova etnikog Zlatiborskog korpusa. Neprijatelj se, uz gubitke od oko 100 mrtvih i ranjenih, povukao u Cajetinu
i na komunikaciju Uice (sada: Titovo Uice) s. Ljubi. Zarobljeno je 8 etnika,
a zaplenjene su 3 puke, 2 pitolja i dosta drugog materijala. U 1. krajikoj brigadi
ranjen je 1 borac.
Trea makedonska N O U brigada, Kosovski N O P odred i bugarski Trnski partizanski
odred izbili u Crnu travu i tu se spojili sa ostalim snagama koje su bile pod komandom Operativnog taba za kumanovsko-vranjsko podruje.

1944. maj

SRBIJA

maj 1944.

Na Zaravni i Ljutom polju (na pl. Tari) jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ
vodile estoasovnu borbu protiv etnikog Cerskog korpusa. Neprijatelj je imao
17 mrtvih i 20 ranjenih.
JI. maj

Kod s. Sirogojna, s. Trnnve, s. Roanstva i s. Ljubia (na komunikaciji Titovo Uice

s. Ljubi Kokin Brod) jedinice 5. udarne divizije NOVJ vodile petnaestoasovnu
i)orbu protiv etnikog 2. ravnogorskog, Valjevskog i Poekog korpusa i delova etnikog Korpusa Gorske garde, podravanih artiljerijom i tenkovima nemakih jedinica. Neprijatelj je imao 21 mrtvog, 46 ranjenih i 57 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno:
1 mitraljez, 60 puaka, 20.000 metaka, 1 radio-stanica, arhiva etnikog Poekog
korpusa i dosta drugog materijala. Gubici jedinica 5. divizije: 5 mrtvih i 9 ranjenih
boraca.
U s . Bistrici (kod Vlasotinaca) jedan bugarski bataljon napao 8. srpsku NO brigadu,
ali je posle devetoasovne borbe odbaen ka s. Novom Selu. Poginulo je 10 i ranjeno
vie bugarskih vojnika. Zaplenjeno: 1 minobaca i vie puaka. Gubici 8. brigade 3
mrtva i 2 ranjena borca.
Na Viogaru, Semegnjevskoj kosi i Guterici (kod Titovog Uica) jedan bataljon 4.
proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv
etnika Zlatiborskog korpusa. Neprijatelj je imao 19 mrtvih i vie ranjenih
U s . Progoni (u junom Sremu) nemake i ustako-domobranske jedinice ubile 22
metanina i zapalile 27 kua.

11/12. maj

Na Sarganu i kod s. Semegnjeva, pri proboju preko komunikacije Uice (sada: T i tovo Uice) Viegrad, jedinice 2. proleterske udarne i 3. srpske udarne brigade
2. proleterske udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv delova S D K i etnika Zlatiborskog korpusa i odbacile ih ka s. Kremnima.

12. moj

U s . Darkovcu (kod Vlasotinaca), od dotadanjeg Kosovskog N O P odreda i novodolih

boraca, formirana Kosovska NO brigada.
Kod s. Sirogojna (blizu Titovog Uica) 1. krajiku udarnu brigadu 5. udarne divizije
NOVJ napalo oko 600 nemakih vojnika i etnika, uz podrku artiljerije, 5 tenkova
i l oklopnog automobila. Brigada se povukla preko r. V. Rzava na prostoriju s. G.
Kruiea s. Brekovo. Neprijatelj je imao 23 mrtva, oko 20 ranjenih i 3 zarobljena
vojnika, a 1. brigada 2 ranjena borca. Zaplenjeni su 1 p. mitraljez i 7 puaka.
Kod kole u s. Visokoj (blizu Kokinog Broda) jedinice 5. udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv etnike Crnogorske brigade i odbacile je ka s. Bjelui.
Posle petoasovne borbe protiv delova 2. proleterske udarne divizije NOVJ, etnici
Zlatiborskog korpusa zauzeli s. Semegnjevo (kod Titovog Uica). Jedinice 2. divizije
su se povukle ka s. Brezovcu. Poginulo je 19 elnika a vie ih je ranjeno.
U Prizrenu, opkoljen u jednoj kui od nemakih vojnika i balista, poginuo kurir Mustafa Bakija, narodni heroj.
Operativni tab za makedonske, kosovske i junomoravske jedinice izdao zapovest
da komande mesta Pirotskog vojnog podruju sa svojim jedinicama preu u ofanzivna dejstva i time olakaju prodiranje ostalih jedinica na jug.
Na Stanikinom krstu (kod Vranja) 3. makedonska NOU, 8. srpska i Kosovska NO
brigada vodile vrlo otre borbe protiv nadmonih bugarskih snaga (jaine oko tri
puka). Poto je neprijatelj ovladao poloajima, brigade su se probile prema putu
Trn s. Klisura (Bugarska).

13. maj

Kod s. Ljubia, s. edovca, s. ikova i s. Brokova (blizu Titovog Uica) jedinice

5. udarne divizije NOVJ napale etniki Oplenaki korpus i delove etnikog P o ekog i Valjevskog korpusa. Posle otre borbe napad je odbijen. Neprijatelj je
imao osetne gubitke u mrtvima i ranjenima. Zarobljeno je 12 etnika, a zaplenjeni
su 1 mitraljez, 3 p. mitraljeza i nekoliko puaka. Jedinice 5. divizije su imale 6
ranjenih boraca.
Kod Znepolja (na putu s. Klisura Trn. u Bugarskoj) 3. makedonska. 8. srpska i K o sovska NO brigada vodile susretne borbe protiv 2. bugarskog konjikog puka i odbacile ga, zatim produile pokret pravcem s. Leva fleka Trkljane Ui (bugarska
teritorija).
Kod s. Bosula (blizu Srem. Rae) delovi 2. bataljona 2. sremskog N O P odreda iz
zasede napali neprijateljsku kolonu i ubili 3 oficira i 18 vojnika a 23 ranili. Gubici
bataljona: 1 borac poginuo a 1 ranjen.
7 73

1944. maj

SRBIJA

maj 1944.

K o d s. Brezovca i s. D. Jablanice (blizu Priboja) jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv delova etnikog Drinskog i Zlatiborskog korpusa i
odbacile ih na komunikaciju Priboj Viegrad.
Kod s. Kuzmina (blizu Srem. Mitrovice) jedna eta 2. sremskog N O P odreda iz
zasede napala grupu neprijateljskih vojnika i ubila 3 oficira i ranila 28 vojnika.
Izmeu eleznikih stanica Kruevac i Koevi borci Rasinskog N O P odreda sruili
elezniki most. Saobraaj je bio obustavljen 7 dana.
Izmeu Petrovaradina i s. Beoina delovi I. sremskog N O P odreda otetili 350 metara pruge i sruili jedan most.
Izmeu Rume i s. Pavlovaca delovi 6. vojvoanske NOU brigade otetili 500 metara
pruge i posekli 250 tt stubova.
14

maj

U s. V. Siljegovcu (kod Kruevca) 3. srpska N O U brigada napala etniku 2. rasinsku

brigadu. Borba je voena ceo dan i naredne noi. etnike je od unitenja spasla intervencija bugarskih vojnika s pravca s. unisa, te su se izvukli ka ovom selu.
Kod s. Bele Reke, s. Drakovia, na Tretenoj steni, Pleu i Bioinom brdu (blizu
Kokinog Broda) 4. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ napala poloaje
nemako-etnikih jedinica i uspela da zauzme Plee i Bioino brdo. Jedinice 5.
divizije su imale 6 ranjenih boraca.
Kod s. Bele Vode (blizu Pirota) etniki Niavski korpus napao 7. srpsku NO brigadu.
Protivnapadom brigade etnici su razbijeni i odbaeni u dolinu r. Niave. Poginulo
je 30 a zarobljeno 20 etnika.
Kod s. Visoke (blizu Kokinog Broda) 5. udarnu diviziju NOVJ napali etniki Valjevski, Poeki i Korpus Gorske garde. Posle otre borbe neprijatelj je zadran na
liniji s. Moioci s. Bela Reka leva obala r. Rzava r. Katunica.
U s . Katiima (kod Ivanjice) 4. bataljon 1. krajike udarne brigade 5. udarne divizije
NOVJ napao etniku Moraviku brigadu i odbacio je ka s. Kuiima. U borbi je
zarobljeno 9 etnika.
Kod s. D. Jablanice (blizu Priboja) jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ odbile napad sedam etnikih brigada Cersko-majevike grupe korpusa i 4. grupe
jurinih korpusa, koje su napale od s. Bijelog Brda i sa pravca s. Semegnjeva. Neprijatelj je imao 10 mrtvih i 15 ranjenih
I/.meu Rume i s. Kraljevaca 2. eta Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i
PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitila lokomotivu i nekoliko vagona-cisterni.

14/15. maj

Glavnina 2. bataljona 6. vojvoanske N O U brigade posle krae borbe zauzela nemako-ustako uporite u s. Solnoku (sada: Zarkovao, kod Rume). Poginula su 33 neprijateljska vojnika a zaplenjeno je 16 puaka.

15. maj

Kod s. Moilaca. s. Trudova i na pl. Cemernici (blizu Kokinog Broda) jedinice 5.

udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv etnikog 2. mileevskog korpusa, delova
nemake legije Krempler, i nemakog puka Brandenburg i uspele da neprijatelja odbace ka s. Stitkovu. U borbi je poginulo 48 a ranjeno oko 60 neprijateljskih
vojnika. Zaplenjeno je 7 puaka. Gubici jedinica 5. divizije 7 mrtvih i 15 ranjenih
boraca.
Kod s. G Ljubia (na pl. Zlatiboru) jedan bataljon 4. proleterske udarne brigade 2.
proleterske udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv oko 1.000 etnika i odbacio ih
prema LTicu (sada: Titovo Uice).
Kod Sida 1. eta Diverzantskog udarnog bataljona G NOV i PO za Vojvodinu
miniranjem pruge unitila lokomotivu i nekoliko vagona transportnog voza s ratnim
materijalom.

Maj p. p.

U s. Kalni (kod Vlasotinaca), od bugarskog Trnskog partizanskog odreda (bataljoni

Hristo Botev-- i Vasil Levski), formirana bugarska 2. sofijska NO brigada.

Maj s.

Od tri samostalne partizanske ete NOV i POJ u albanskoj Malesiji formiran bataljon. On je, neto kasnije, dejstvovao u rejonu Gusinja, Plava, Dakovice i Prizrena.

15/16. maj

Na r. Rzavu i kod s. Jablanice (blizu Titovog Uica) jedinice 2. proleterske udarne

divizije NOVJ vodile borbu protiv etnikog Zlatiborskog korpusa i nanele mu gubitke od oko 50 mrtvih i ranjenih.
Kod s. Kormana (blizu Aleksinca) 5. srpska NO brigada napala bugarski transportni
voz i zarobila 16 bugarskih vojnika.

77 4

UM. maj

SRBIJA

maj 1944.

Kod s. V. Plane (blizu Prokuplja) savezniki avioni spustili jedinicama N O V J 200

pari odela, 150 koulja, 100 pari cipela, 11 p. mitraljeza, 14 automata, 80 puaka i 5
sanduka municije. To je bila prva poiljka Saveznika na toj teritoriji.
18. maj

Kod s. Amzia (blizu Nove Varoi) jedinice 1. krajike udarne brigade 5. udarne
divizije NOVJ vodile borbu protiv etnike Uike brigade i oko 200 nemakih v o j nika. Posle otre borbe neprijatelj je odbaen ka Kokinom Brodu i na desnu obalu
r. Uvea. U borbi je poginulo 16 a zarobljena su .'1 neprijateljska vojnika. Zaplenjeni
su 1 p. mitraljez i 5 puaka. Gubici jedinica 5. divizije 2 ranjena i 1 poginuo burac.
Na Borovoj glavi i kod s. Draglice (na pL Zlati boru) 2. proleterska udarna brigadu
i dva bataljona 4. proleterske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ
vodili borbu protiv snaga etnike Cersko-majevike grupe korpusa. Pred nadmonijim i upornim neprijateljem, jedinice 2. divizije su se povlaile, pruajui etnicima vrlo jak otpor. Pred vee je neprijatelj zauzeo s. Senjita. U borbi je poginulo
i ranjeno oko 80 etnika, dok su gubici jedinica NOVJ iznosili: l poginuo i 1 ranjen
borac.

17. ma)

U s . Cuburama (kod Prokuplja) 3. srpska NOU brigada odbila napad jednog bataljona R Z K i protivnapadom gu gonila sve do blizu Niu Neprijatelj je imao 10 mrtvih i vie ranjenih.
Delovi 2. sremskog N O P odreda izvrili neuspeo napad na domobransku posadu
(5 oficira i 143 vojnika) u s. Bosutu (kod Srem Rae). Ranjeno je 7 domobrana .i
jedan je zarobljen. Gubici 2. odreda: 6 mrtvih i 13 ranjenih boraca.
Po dogovoru Operativnog taba junomoravske zone i nekih bugarskih oficira, 1.
bataljon bugarskog 123. peadijskog puka iz Lebana pristao da pree na stranu
NOVJ. On je iz Lebana doao na poloa; Cariina i predao se, s naoruanjem, 4. srpskoj NO brigadi koja ga je tu saekala. Ukupno se predalo 230 vojnika i oficira. Od
njih je formiran bugarski partizanski bataljon Georgi Dimitrov.

17/18. maj

Na putu Ilok s. Sot delovi 2. bataljona 6. vojvoanske N O U brigade posekli 83

tt stubova i pokidali telefonsku icu.

H. maj

Kod s. Ostrozuba (blizu Vlasotinaca), od boraca Babikog N O P odreda i Komande

crnotravskog vojnog podruja, formirana 12. srpska NO brigada.
Kod s. Radijevia i s. Mievia (blizu Sjenice) jedinice 4. proleterske udarne brigade
i 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv
oko 500 nemakih vojnika a zatim se povukle ka vrhu pl. Zlatar. Jedinice 2. divizije
su imale 3 mrtva i 6 ranjenih boraca.
Saveznika avijacija bombardovala Beograd.

**

\.

18/19. maj

Kod Nia 9. srpska NO brigada i Niki N O P odred preli preko J. Morave i komunikacija i kod s. Camurlije naili na logor nemake protivavionske odbrane, kojom
prilikom su nemaki vojnici zarobili komandanta brigade Vasilija Durovia. narodnog heroja.

19, moj

Na odseku Prijepolje s. Kaevo 5. udarna divizija NOVJ, posle borbe protiv delova nemakog 4. puka Brandenburg i nemake legije Krempler- i etnike A n drijevike i Beranske brigade, probila se preko komunikacije Prijepolje Sjenica
i izbila na greben pl. Jadovnika. U tim borbama neprijatelj je imao 124 mrtva, oko
70 ranjenih i 47 zarobljenih vojnika. Zaplenjeni su 3 p. mitraljeza, 50 puaka, 2
radio-stanice i 15 000 metaka, a uniteni su 1 haubica i 6 oklopnih automobila. Jedinice 5. divizije su imale 8 mrtvih i 10 ranjenih boraca.
Kod s. Kosatice i s. Pravieva (blizu Prijepolja) jedinice 2. proleterske udarne divizije N O V J odbile napad nemakih vojnika i etnika. Neprijatelj je imao oko 15
mrtvih i ranjenih, a jedinice 2. divizije 4 poginula i 5 ranjenih boraca.
Delovi 1. bataljona 2. sremskog N O P odreda napali jednu jau neprijateljsku patrolu
koja je palila salae s. Ilinaca (blizu Sida). Poginula su 2 a zarobljena 3 neprijateljska vojnika, dok su se ostali razbeali. Zaplenjene su 3 puke i 5 pari vojnikog
odela i obue.
Bugarski bataljon, podran sa 2 aviona, upao u s. Crvenu Jabuku (kod Vlasotinaca)
i poeo da pali kue i da ubija stanovnike. Da bi zatitila narod i spreila paljenje,
7. srpska NO brigada je napala ovu bugarsku jedinicu i odbacila je preko Crnog
vrha ka Daanom kladencu. Poginulo je 6 bugarskih vojnika, a oboren je jedan
avion, u kome su poginula 2 avijatiara. Gubici 7. brigade: 2 poginula i 14 ranjenih
boraca. Neprijatelj je spalio 50 kua i streljao 52 lica, medu kojima i etrnuestoro
dece do 7 godina.
775

1944. maj

SRBIJA

maj 1944.

Na Kamenikom visu (kod Nia) obnovljen OK K P J 7.a Ni.

20. maj

U Pustoj reci zavreno formiranje 11. srpske NO brigade.

Otpoeo napad 21. divizije NOVJ (bez 5. srpske brigade) na etniku grupaciju (Jablaniki, Junomoravski i Vardarski korpus ukupno oko 1200 etnika) u G. Jablanici. TJ borbama vodenim do 28. maja u irem rejonu s. Oruglice (kod Lebana), u kojima je od 23. maja uzela uea i 22. divizija NOVJ (bez 8. srpske brigade), etnika
grupacija je razbijena. Po sopstvenom priznanju etnike komande poginulo je 40.
ranjeno 41 i zarobljeno 310 etnika, mada su gubici bili vei. Zaplenjeno je. pored
ostalog, 15 p. mitraljeza i 142 puke.
Kod s. Goraia (blizu Sjenice) 2. proleterska udarna divizija NOVJ, posle krae
borbe protiv nemakih vojnika, probila se preko komunikacije Prijepolje Sjenica
i izbila na pl. Jadovnik, gde je uhvatila vezu sa delovima 5. udarne divizije i 5.
crnogorske udarne brigade 3. udarno divizije NOVJ.

20121. maj

Izmeu Sida i s. Adaevaca 2. bataljon 2. sremskog N O P odreda poruio prugu u

duini od oko 500 metara.

21. maj

Kod Brodareva, posle dvomesenih borbi i boravka u Srbiji, 2. proleterska udarna

i 5. udarna divizija NOVJ prele na levu obalu r. Lima i izbile na osloboenu teritoriju Sandaka.
Izmeu s. Gibarca i s. Bainaca (kod Sida) 1. eta Diverzantskog udarnog bataljona
GS N O V i PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitila lokomotivu i nekoliko vagona i otetila jedan most.

21122. maj

P r v i bataljon 2. sremskog N O P odreda napao posadu s. Tovarnika (kod Sida) jaine

oko 90 andarma, milicionera i gestapovaca i naneo j o j gubitke od 7 mrtvih. Zaplenjeno su 4 puke sa 230 metaka i druga oprema. Gubici partizana: 1 mrtav i 2 ranjena borca. Iste noi 2. bataljon je poruio prugu izmeu s. Adaevaca i s. Morovia u duini od oko 500 metara.

22. maj

U s . Rlici (kod Kruevca) formirana Komanda kruevakog vojnog podruja.

Po nareenju GS N O V i PO za Srbiju rasformiran Rasinski N O P odred a njegovi
borci rasporeeni u jedinice 10. srpske NO brigade i Kruevakog vojnog podruja.
U s . Rlici (kod Kruevca), na konferenciji predstavnika mesnih NO odbora, izabran
privremeni ONO odbor za okrug kruevaki.

23. maj

Kod s. Boinovca i s. Belog Potoka (blizu Knjaevca) 9. srpska NO brigada i Niki

N O P odred posle troasovne borbe prinudili delove etnikog Knjaovakog korpusa
na povlaenje ka s. Skrobnici.

24. maj

GS NOV i PO za Srbiju naredio Stabu 21. divizije NOVJ da sve jedinice i svi borci
osmatraju prisilno sputanje saveznikih avijatiara i odmah obezbede njihov prihvat
i ukau im pomo: od mrtvih avijatiara uzeti legitimaciju, oruje i druge stvari a
zatim ih sahraniti i to mesto oznaiti; ive avijatiare i stvari mrtvih avijatiara
upuivati GS NOV i PO za Srbiju.
Na Bobovom gumnu i kod s. Skrobnice (blizu Knjaevca) 9. srpska NO brigada i
Niki N O P odred razbili delove etnikog Knjaevakog korpusa.
Na putu Ruma Irig delovi 1. sremskog N O P odreda posekli vei broj U stubova.

25. maj

Jedanaesta srpska NO brigada napala nemaki aerodrom kod Leskovca, Posle jednoasovne borbe poginulo je oko 50 a zarobljeno 5 nemakih vojnika. Uniteno: 7 aviona, avioradionica, hangari, 32 kamiona, 500.000 litara benzina i nekoliko magacina
s opremom i aviomunicijom. Zaplenjeno: oko 80 puaka, nekoliko p. mitraljeza i
sanduka s municijom i vea koliina drugog materijala i opreme. Brigada je imala
jednog ranjenog borca.
U s . Vasilju (blizu Knjaevca) 9. srpska NO brigada napala tab etnikog Knjaevakog korpusa i njegovu prateu etu i naterala ih u bekslvo, a zatim, posle troasovne borbe, razbila i ostale etnike jedinice na poloajima na Govedaritu. Poginulo je 60 etnika.
Na putu s. Kupinovo s. Obre (u junom Sremu) jedinice 1. sremskog N O P odreda
posekle 70 tt stubova.

776

1944. maj

SRBIJA

maj 1944.

26. maj

Na poloajima Krstac Siemen (blizu Sokobanje) 9. srpska NO brigada i Niki N O P

odred napali etniki Deligradski korpus (oko 1200 etnika) i. u borbi koja je trajala
ceo dan, p roterai i ga ka s. Zubetincu.

27 maj

Izmeu Sida i s. Tovarnika minerske grupe 6. vojvoanske N O U brigade miniranjem

pruge unitile lokomotivu i nekoliko vagona. Istoga dana su minirale i dva eleznika mosta na pruzi Vinkovci Brko (na r. Spavi i r. Brenici).
U G. Jablanici (kod Lebana) komandant grupe etnikih korpusa u junoj Srbiji, s
jednom grupom etnika, predao se jedinicama NOVJ.

28. maj

Izmeu Sida i s. Gibarca delovi Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO za

Vojvodinu miniranjem pruge unitili lokomotivu i 5 vagona transportnog voza s ratnim materijalom. Istog dana, izmeu Rume i s. Kraljevaca, drugi delovi su unitili
lokomotivu i nekoliko vagona s trupama.

29. ma)

U rejonu Cokotinog groba (blizu Kruevca) jedinice etnikog Rasinskog korpusa,

potpomognute jednim bataljonom 5. puka SDK, napale 5. srpsku brigadu 21. divizije NOVJ. Napad je odbijen i neprijatelj odbaen ka s. unisu.

29130. maj

Kod s. Dunisa (na putu Ni Stala) 5. srpska NO brigada sruila transportni voz.
Poginulo je oko 150 nemakih i bugarskih vojnika; zarobljeno je 16 bugarskih i 1
nemaki vojnik; zaplenjena je vea koliina ratnog materijala.

30. maj

Izmeu s. Gibarca i s Bainaca (kod Sida) delovi Diverzantskog udarnog bataljona

GS N O V I PO za Vojvodinu miniranjem pruge unitili lokomotivu i 8 vagona transportnog voza s ratnim materijalom.

30/31. maj

Trei bataljon 6. vojvoanske N O U brigade izvrio neuspeo napad na s. Jakovo (kod

Zemuna) koje su branili folksdojeri i jedna eta Pavelieve gardijske brigade. N e prijatelj je imao 26 mrtvih vojnika dok su gubici 6. brigade iznosili 7 poginulih
i 16 ranjenih boraca.

31. maj

Na pruzi izmeu s Beoina i s. Kamenice (kod Petrovaradina) delovi 6. vojvoanske

N O U brigade napali odeljenje ustaa. Poginulo je 11 i ranjeno 6 ustaa a zaplenjeno
5 puiaka sa 250 metaka i druga oprema.

Maj k.

U Jablanici, od bugarskog partizanskog bataljona Georgi Dimitrov i drugih vojnika

koji su prili jedinicama NOVJ, formirana partizanska brigada Georgi Dimitrov.
Brigada je dejstvovala pod komandom Glavnog taba N O V i PO za Srbiju do 9. septembra 1944. kada je otila za Bugarsku.
U jugoistonom Sremu, od radnika iz Beograda i dobrovoljaca iz Srbije, formiran
2. posavsko-tamnavski partizanski bataljon.

Maj

Oblasni komitet KPJ za Baku i Baranju preimenovan u Poverenitvo PK KPJ za

Vojvodinu.

777

Jun

DOGAAJI
IS jun

OPSTEG

KARAKTERA

Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio naredbu
svim jedinicama NOV i POJ: nemake snage i njihovi saradnici vre u itavoj Jugoslaviji poslednje napore da razbiju NOVJ, zato na svim odsecima fronta gde su
nemaki garnizoni oslabljeni smesta preduzeti najodlunije akcije protiv vanih
uporita i vojnih objekata; naroito je vano unitavati eleznike pruge, komunikacije i druge vane vojne objekte.
U SSSR-u, od jugoslovenskih graana, formirana 1. jugoslovenska brigada.
Ukazom kralja Petra II Karaordevia mandat za sastav izbeglike vlade K r a l j e vine Jugoslavije poveren Ivanu Subaiu, koji je privremeno zadrao u svojim rukama sve resore jedne vlade.

3. jun

U Teheranu (u Iranu) odran zbor jugoslovenskih iseljenika i formiran Jugoslovenski odred NOVJ od 212 boraca. Odred je poloio zakletvu da e se kao samostalan
odred NOVJ boriti u SSSR-u rame uz rame sa Crvenom armijom. (Odred je u julu
prebaen u iri rejon Moskve, gde je u sastavu Crvene armije proveo tri meseca.)

3'4. jun

Sa Kuprekog polja sovjetski pilot Aleksandar Sergejevi Sornjikov, aparatom -Dakota, prebacio deo VS N O V i POJ i NKOJ-a sa Josipom Brozom Titom na elu,
za Bari (u Italiji). Odavde su se posle nekoliko dana ratnim brodovima prevezli na
osloboeno ostrvo Vis.

4. jun

Delegat VS NOV i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo dao direktivu o reorganizaciji,

rasporedu i zadacima jedinica NOVJ na podruju Vranja, Crne trave, Kumanova,
Osogova, Pljakavice, Skopske Crne gore i Sare, o formiranju novih jedinica i o rasporedu postojeeg komandnog kadra.
Britanska 8. i amerika 5. armija zauzele Rim.

4/5. jun

Sa Kuprekog polja znatan broj ranjenika NOVJ avionima evakuisan u Italiju.

5. jun

U Rimu odrana skuptina jugoslovenskih ena pristalica NOP-a.

Jun p.

Vlada V. Britanije zatraila da vojna misija V NOV i POJ napusti London. Ovo je
bio pritisak britanske vlade na rukovodstvo NOP-a u vezi su predstojeim zahtevima predsednika izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Ivana Subaia koji se tada
pripremao na put za o. Vis radi pregovora s predsednikom NKOJ-a Josipom Brozom
Titom o buduoj saradnji Ministarskog saveta Kraljevine Jugoslavije i NKOJ-a.
Neki lanovi delegacije NKOJ-a i V NOV i POJ vratili se iz SSSR-a u Jugoslaviju,
a od preostalih lanova formirana stalna vojna misija V N O V i POJ u Moskvi.

fi. i un

Na pl. Jastrepcu G N O V i PO za Srbiju, po nareenju V N O V i POJ, od 7, 9. i

(neto kasnije) 14. srpske NO brigade formirao 23. diviziju NOVJ. (Nazivana je i
3. srpskom divizijom NOVJ.)
Sa Britanskih ostrva, posle svestranih priprema, oko 5.000 ratnih i desanlnih brodova i preko 13.000 borbenih i transportnih aviona otpoeli sa desantom u Normandiju (u Francuskoj). Time je poelo konano ruenje Hitlerovog Atlantskog bedema.
Savezniki vojnici su ve u toku prvog dana uspostavili dva mostobrana, ime je
obezbeen dalji dolazak trupa sa Britanskih ostrva. Do kraja meseca obrazovan
je jedinstven strategijski mostobran od zapadne obale poluostrva Kotantena do
r. Orne.
Radnici i mornari iz Istre i Slovenakog primorja, zaposleni na saveznikim vojnim
objektima u Aliru formirali Komitet NOP-a Jugoslovena u Aliru, sa zadatkom:
spreiti lanu propagandu izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije i etnika Drae
Mihailovia meu Jugoslovenima u Aliru; raditi na prikupljanju dobrovoljaca za
NOVJ i popularisati NOB.
779

1944. jun

DOGAAJI OPTEG K A R A K T E R A

jun 1944.

Na skupu u Rimu jugoslovenski ratni zarobljenici, civilni internirci i politiki osuenici doneli rezoluciju u kojoj izraavaju spremnost a se u redovima NOVJ bore
protiv okupatora i domaih izdajnika.
jUn

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril uputio zahtev vladi S A D da se ona

sloi s podelom interesnih sfera na Balkanu. On uverava predsednika S A D Franklina Ruzvelta da bi eventualni sporazum sa SSSR-om predstavljao dogovor saveznikih dravnika, po kome bi se Rumunija i Bugarska prepustile nadlenosti sovjetske vlade, a V. Britanija zadrala dominantan poloaj u Grkoj. Po predlozima V.
Cerila, u Jugoslaviji bi dolo rio ravnopravne podele zona uticaja izmeu V. Britanije i SSSR-a.
Predsednik italijanske vlade maral Pijetro Badoljo podneo ostavku svog kabineta
princu Umbertu, poto graanske partije nisu bile zadovoljne njegovom vladom.

y. jun

U pratnji britanskog ambasadora na jugoslovenskom dvoru Stivensona i majora

Rida lz Obavetajnog servisa za Balkan, predsednik izbeglike vlade Kraljevine
Jugoslavije Ivan Subai krenuo iz Londona za o Vis radi pregovora sa NKOJ-om.
(Na o. Vis je stigao 14. juna.)
Svojim ukazom izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije oduzela kraljevskom ambasadoru Konstantinu Fotiu u Vaingtonu agreman ambasadora zato to se protivio
saradnji izmeu izbeglike vlade i NKOJ-a.

10. jun

U Pustoj reci G NOV i PO za Srbiju, po nareenju V N O V i POJ, od 11, 13,

15. i 17. srpske NO brigade formirao 24. diviziju NOVJ. (Nazivana je i 4. srpskom
divizijom NOVJ.)
Na Manerhajmovu liniju u Finskoj otpoela letnja ofanziva Crvene armije.
Princ Umberto povcrio mandat za sastav nove italijanske vlade Bonorniju, nekadanjem hrianskom socijalisti i jednom od Sforcinih saradnika za vreme pripreme
i potpisivanja Rapalskog ugovora. (Bonomi je podravao Sforcu u pitanju Istre
i Slovenakog primorja.)

11. jun

V N O V i POJ naredio G NOV i PO za Makedoniju da se delegat V NOV i POJ

u Makedoniji Svetozar Vukmanovi Tempo uputi preko Barija avionom za o. Vis,
sedite V NOV i POJ.
Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril uputio predscdniku NKOJ-a Josipu
Brozu Titu depeu sledee sadrine: Dolazi Vam Stivenson u pratnji Subaia.
Subai irna ovlaenja kralja da sa Vama zakljui sporazum.
Saveznike snage u Normandiji obrazovale neprekidni mostobran na liniji Montebur Isinji Baje Kan.

12. jun

Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio direktivu tabu 3. udarnog korpusa NOVJ: poto e saveznika vazduhoplovna pomo
naim snagama od sada biti vea, nareuje se da se saveznikim misijama 1 specijalno odaslanim vazduhoplovnim oficirima daju podaci o neprijateljskim pokretima. koncentraciji, granicama slobodne teritorije i drugi; zahteve za tuen je trenutnih taktikih ciljeva postavljae sami tabovi; V e obezbediti bombardovanje
u skladu s veim operacijama. (Ovog i sledeih dana su sline direktive upuene
1 drugim potinjenim tabovima.)

13 jun

Sedam dana posle iskrcavanja saveznikih trupa na francusku obalu, nemaka

oruana sila poela da bombarduje London dugo pripremanim
tajnim orujem("leteim bombama raketama V - l , a kasnije V-2j.
Na o. Visu odran sastanak NKOJ-a. Potvrene su ranije odluke da se pregovori
sa izbegllkom vladom Kraljevine Jugoslavije vode sa pozicija odluka II zasedanja
AVNOJ-a. Izabrana je delegacija u sledeem sastavu: maral Jugoslavije Josip
Broz Tito. Edvard Kardelj, Vladimir Bakari i Josip Smodlaka; ona je dobila sva
ovlaenja NKOJ-a da sa Ivanom Subaiem zakljui sporazum u duhu stavova
AVNOJ-a.

14. jun

V N O V i POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa NOVJ da osigura aerodrom u s.

Negobuu (kod Zabljaka) i da jedinice odreene za prodor u Srbiju snabde dovoljnom koliinom materijala. Ujedno ga obavetava da e na odsek njegovog
korpusa doi i 1. proleterski udarni korpus NOVJ.

15. jun

Na sednici Centralnog odbora Unre predstavnik SSSR-a podrao zahtev NKOJ-a

za pomo u ishrani i zdravstvenoj zatiti stanovnitva na osloboenoj teritoriji
Jugoslavije i predloio da se ona hitno uputi. O v a j predlog je u naelu usvojen.

780

1944.

maj

Jun d.p.

Vodstvo HSS u Jugoslaviji, nezadovoljno sporazumom Tito Subai, odluilo da

jedna njihova delegacija otputuje u inostranstvo i da u ime Glavnog upravnog
odbora stranke zapadnim saveznicima preda memorandum: HSS osporava pravo
svojim predstavnicima Rudolfu Bianiu i Ivanu Subaiu da sklapaju bilo kakve
ugovore sa NOP-om.

16. jun

Na o. Visu potpisan sporazum izmeu predsednika NKOJ-a Josipa Broza Tita i

predsednika izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Ivana Subaia. Po odredbama
sporazuma izbeglika vlada mora biti sastavljena od demokratskih elemenata
koji se nisu kompromitovali u borbi protiv NOP-a. Glavna j o j je dunost da
organizuje pomo NOVJ. da se stara za prehranu stanovnitva i da rad predstavnitva u inostranstvu dovede u sklad s potrebama naroda i NOB-a. Vlada Subaia se
obavezala da izda deklaraciju u kojoj e priznati nacionalne i demokratske tekovine
izvojevane u trogodinjoj borbi, demokratsko federativno ureenje, A V N O J i NKOJ,
odati priznanje NOVJ i osuditi izdajnike koji su javno ili prikriveno saraivali s neprijateljem i uputiti poziv narodu da se ujedini oko NOVJ u borbi za konano osloboenje. NKOJ je dao saglasnost da o konanom dravnom ureenju odlui narod
posle osloboenja cele zemlje, da u vladu uu Sreten Vukosavljovi i Drago Marui (kao saradnici NOP-a), ali ne i kao njegovi predstavnici, da se u London uputi
predstavnik NKOJ-a koji e zajedno sa predstavnikom izbeglike vlade Kraljevine
Jugoslavije koordinirati saradnju u borbi protiv neprijatelja.

19. jun

Predsednik NKOJ-a maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio depeu Stabu 2
udarnog korpusa NOVJ i, preko njega, GS NOV i PO za Srbiju i GS NOV i PO za
Makedoniju, u kojoj istie: da je ovih dana doio do sastanka izmeu predstavnika
NKOJ i predsednika izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Ivana Subaia, po
elji svih saveznika; da je uinjen sporazum o saradnji u borbi protiv okupatora
i u obnovi zemlje; da odluke AVNOJ-a i druge tekovine NOB-a nisu dirane; da
su ovim sporazumom Draa Mihailovi i drugi izdajnici naroda politiki likvidirani; da e take sporazuma biti objavljene; da treba uiniti sve da se o v a j sporazum koji e ojaati meunarodni poloaj NOB-a, pravilno protumai. (Ovog i
sledeih dana su slini telegrami upueni i drugim potinjenim tabovima.)

21. jun

U Toplici GS NOV i PO za Srbiju, po nareenju VS NOV i POJ, od 16, 18. i 19.

srpske NO brigade formirao 25 diviziju NOVJ.

l|
E

DOGAAJI OPTEG K A R A K T E R A

maj

1944.

VS NOV i POJ naredio Slabu 2. udarnog korpusa NOVJ da 30 oficira avionom

uputi u Italiju, u baze NOVJ, radi formiranja artiljerijskih jedinica NOVJ.
22. jun

Crvena armija otpoela veliku ofanzivu na beloruskom pravcu. (Do kraja jula ona
je uspela da razbije nemaku Centralnu grupu armija i izbije na r. Vislu.)
VS NOV i POJ naredio Stabu 3. udarnog korpusa NOVJ da u baze NOVJ u Italiji
uputi: na rad iznemogle lekare i bolniare, kao i stare partizane, a na jednomeseni kurs medecinare, mlae hirurge i bolniarke.

23. jun

Predsednik NKOJ-a maral Jugoslavije Josip Broz Tito pismeno obavestio lanove
NKOJ-a i AVNOJ-a o razlozima sporazuma sa predsednlkom izbeglike vlade
Kraljevine Jugoslavije Ivanom Subaiem i o perspektivama koje je stvorio taj
sporazum.

24. jun

U Helsinkiju (u Finskoj) otpoeo trodnevni sastanak ministra spoljnih poslova

Nemake Joakima fon Ribentropa i predstavnika finske vlade. Fon Ribentrop je
obeao nemaku pomo, pod linom obavezom predsednika Finske Rutija da odbije
svaki separatni mir.
VS NOV i POJ naredio Stabu 3 udarnog korpusa NOVJ: ne napadati Sokolac,
jer bi neprijateljske snage brzo reagovale da ga povrate, pa se ne bi mogla izvriti evakuacija ranjenika, i to bi stajalo vie rtava; nai pogodnije mesto za sputanje aviona, to moe biti i na brdu. VS istie da je u zapadnoj Bosni naao vie
takvih aerodroma sa kojih su ranjenici evakuisani za Italiju.

26. jun

Po nareenju VS NOV i PO.J 3. prekomorska brigada NOVJ ula u sastav 26. divizije NOVJ.

30. jun

VS NOV i POJ naredio Slabu 2. udarnog korpusa NOVJ da, s obzirom na predvienu iroku primenu radioveze (ukljuno sa bataljonom i baterijom), formira pri
jedinicama radio-telegrafske kurseve.

Jun k.

Na konferenciji delegata NOP-a Jugoslavije u Francuskoj demokratskim putem

izabran novi NO odbor osloboenja Jugoslavije, od 16 lanova (on je kasnije izdavao svoj list Nova Jugoslavija). Odreeni su zadaci NO odbora: okupljanje ju-

1944. jun

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jun 1944.

goslovenskih iseljenika oko NOP-a u cilju pruanja aktivne pomoi narodima Jugoslavije u borbi za konano osloboenje; pruanje pomoi demokratskom pokretu
Francuske; rad na propagandi s ciljem da se javnost Francuske to bolje upozna sa
oslobodilakim pokretom jugoslovenskih naroda.1
Jun

Odlukom AVNOJ-a formiran Centralni odbor Crvenog krsta NOP-a.

U Svajcarskoj odrana prva partijska konferencija jugoslovenskih iseljenika. Na
konferenciji, kojoj je prisustvovalo oko 30 delegata, izabran je Komitet K P J za Svajcarsku, koji je rukovodio radom 16 partijskih elija.
Vrhovni komundant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce,
podoficire, oficire i politike komesare 16. udarne divizije NOVJ za pokazanu
hrabrost i upornost u borbama na Majevici.

BOSNA
1. jun

HERCEGOVINA

Ojaana 12. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije N O V J i glavnina

2. dalmatinske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa
NOVJ napalo na etniki garnizon u Bilei. Iako su one bile zauzele sva uporita
spoljne odbrane, ipak se nepotpuna etnika Bileka brigada odrala u centru
graa kada se, preko pl. Sitnice, ostatak ove brigado probio u pomo posadi. Po
padu mraka napad je obustavljen. Brigado NOVJ su imale 11 mrtvih, 11 ranjenih
i 10 nestalih boraca.
Delovi 4. i 13. dalmatinske brigado 9. divizije NOVJ vodili jednodnevnu borbu protiv motorizovane kolone nemakog 1. puka * Brandenburg; (100 kamiona i 20 tenkova)
koja je od Bos. Grahova stigla na prostor s. Peulje s. Grkovci i razvila se u borbu
u pravcu Tieva. Neprijatelj je prisiljen da se povue prema Bos. Grahovu, uz gubitke od oko 70 mrtvih i 100 ranjenih vojnika.

-'. j u n

Na komunikaciji s. Mlinita - Glamo 1. proleterska udarna divizija NOVJ vodila

vrlo teke borbe protiv snaga nemake 7. SS divizije ' P r i n c Eugen. Ona je uspela
da ih zadri sve dok se VS NOV i POJ nije prebacio preko te komunikacije, a zatim
mu je obezbedila pokret ka Kuprekom polju
Na komunikaciji Biha Bos. Krupa 6. krajika udarna brigada 4. divizije NOVJ
napala nemaku motorizovanu kolonu i nanela j o j gubitke od 77 poginulih i ranjenih vojnika
Trinaesta krajika udarna brigada 39. divizije
NOVJ napala na s. Ribnik (kod
Kljua) koje su branili delovi 7. SS divizije Princ Eugen . Neprijatelj je pretrpeo
gubitke od 50 mrtvih i ranjenih vojnika.
Na pruzi Prijedor s. Svodna delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
minom sruili neprijateljski voz i unitili 5 vagona. Poginuo je 21, ranjena su 3
i zarobljeno je 5 neprijateljskih vojnika..

3. jun

Obezbedujui pokret VS N O V i POJ, jedinice 1. proleterske udarne divizije NOVJ

vodile estoke borbe protiv snaga 7. SS divizije Princ Eugen istono od komunikacije Mlinita Glamo.
Po ulasku u Klju 13. i 16. krajika udarna brigada 39. divizije NOVJ proterale
neprijatelja preko Klokotovca i s. aavice i nastavile gonjenje ka Mrkonji-Gradu.
Iz zasede na putevima s. Vrtoe s Gorijevac i s. Vrtoe Bos. Petrovac delovi
4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali dve neprijateljske kolone. Poginulo je 55 neprijateljskih vojnika i unitena su 3 kamiona.

jun

U duhu opte direktive VS N O V i POJ, Stab 3. udarnog korpusa NOVJ izdao zapovest da 16, 36. i 38. udarna divizija predu u napad protiv nemake 13. SS divizije
Handar I ustako-domobranskih jedinica i oslobode Majevicu, Posavinu i Semberi ju, pa time pomognu 1. 5. i 8. korpusu NOVJ koji su posle nemakog vazdunog
desanta na Drvar vodili teke borbo protiv nemakih snaga u zapadnoj Bosni i Dalmaciji.
Ustaka 2. brigada i etnika Srebrenika brigada zauzele Srebrenicu i s. Bratunac,
koje su branile jedinice 20. romanijske udarne brigade 27. udarne divizije NOVJ.
Gubici jedinica NOVJ: 40 mrtvih i nestalih.
' U celoj Francuskoj je do kraja 19I4 godimi formirano 11 NO odbora, koji su obuhvatili oko 2.500 Jugoslovenskih iseljenika, od kojth je veina aktivno sarnlvatj sa pokretom
otpora u Francuskoj.

1944. jun

BOSNA I H E R C E G O V I N A

jun 1944.

Na pl. Vijencu (u rejonu vrha Jedovnik) 13. dalmatinska brigada 9. divizije NOVJ i
Grahovsko-peuljski N O P odred vodili ogorenu borbu u okruenju protiv delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen i 373. legionarske divizije. U toku noi oni su se
probili iz okruenja zapadno od komunikacije Bos. Grahovo Drvar, a tabovi 8.
korpusa NOVJ i 9. divizije, sa 3. dalmatinskom udarnom brigadom i saveznikim
misijama (sovjetskom i anglo-amerikom), ostali su u okruenju na Tisovoj kosi.
Na pruzi izmeu Bos. Novog i s. Breziana Gradiko-lijevanski N O P odred sruio
neprijateljski voz. Poginulo je i ranjeno oko 70 neprijateljskih vojnika.
4/5. jun

Na putu s. Krnjeua Bos. Petrovac dva bataljona 8. krajike udarne brigade 4.

udarne divizije N O V J iz zasede napali neprijateljsku kolonu, unitili 12 kamiona i
naneli neprijatelju gubitke od oko 210 mrtvih 1 240 ranjenih. Bataljoni su imali 2
mrtva i 4 ranjena borca.

5. jun

Nemake jedinice: 1. puk ^Brandenburg

54. brdski izviaki odred, jurini oklopni
bataljon, 92. motorizovani puk. izviaki odred 369. legionarske divizije i 105. izviaki odred izvuene iz drvarske operacije i prebaene prema obali Jadranskog
mora, zbog desanta 26. divizije NOVJ na o. Bra.
Na putu s. Otrelj Bos. Petrovac jedinice 4. udarne divizije NOVJ napale neprijateljsku kolonu jaine 30 kamiona, te joj nanele gubitke od 120 mrtvih i vie ranjenih
i unitile 16 kamiona. Jedinice 4. udarne divizije NOVJ imale su 4 ranjena borca.
Zbog pomorskog desanta 26. divizije NOVJ na ostrvo Bra, Stab nemake 2. oklopne
armije poeo hitno da Izvlai snage sa pl. Vijenca i iz rejona Bos. Grahova i da ih
upuuje ka obali Jadranskog mora, a Stab 8. korpusa NOVJ je to iskoristio, pa se
nou s ostalim jedinicama i saveznikim vojnim misijama izvukao iz okruenja i sa
pl. Vijenca uputio u pravcu s. Tieva (na pl. ator}.

Na putu Mrkonji-Grad Glamo (kod Jasenovog potoka) delovi 6. krajike udarne

brigade 4. udarne divizije NOVJ napali neprijateljsku kolonu i naneli joj gubitke od
oko 18 mrtvih i veeg broja ranjenih. Brigada je imala 7 ranjenih boraca.

Na prostoriji pl. Dimitor s. Strbina s. Pecka (kod Mrkonji-Grada) jedinice 39.

divizije 5. udarnog korpusa NOVJ vodile borbu protiv delova nemake 7. SS divizije
Princ Eugen. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 14 mrtvih i 20 ranjenih. Gubici
jedinica NOVJ: 3 mrtva i 12 ranjenih boraca.
Grupa od 12 saveznikih aviona bombardovala neprijateljski garnizon Cazin. Poginuo je vei broj graanskih lica i vojnika.
0. jun

Na liniji s. Pecka s. Busije (kod Bos. Krupe) dva bataljona 6. krajike udarne
brigade 4. udarne divizije NOVJ vodili estoke borbe protiv neprijatelja i naneli
mu gubitke od oko 60 mrtvih i 67 ranjenih. Bataljoni su imali 3 mrtva i 9 ranjenih
boraca.
Iz Drvara dve nemake ete izvrile ispad prema s. Bastasima, ali su ih delovi 1.
proleterske (like) udarne brigado 6. proleterske divizije N O V J Nikola Tesla, odbacili, nanevi im gubitke od oko 30 mrtvih.

S'7. jun

Sa linije s. Capardi s. Osmaci s. Prnjavor, u tri napadne kolone otpoelo nastupanje jedinica 3. udarnog korpusa NOVJ ka pl. Majevici, protiv nemake 13. SS divizije Handar i ustako-domobranskih jedinica. Cilj im je bio da olakaju poloaj
1, 5. i 8. korpusa NOVJ koji su. posle nemakog vazdunog desanta na Drvar, vodili
teke borbe protiv nemakih snaga u zapadnoj Bosni i severnoj Dalmaciji.

7. jun

Na pruzi s. Otoka s. Buevia Blatna (kod Bos. Krupe) delovi 4. udarne divizije
5. udarnog korpusa NOVJ minom sruili neprijateljski voz. Poginulo je 120 neprijateljskih vojnika. Unitena su 4 vagona. Saobraaj je obustavljen 48 sati.
Kod s. Vojia (na putu Klju Bos. Petrovac) delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa
NOVJ vodili borbu protiv ustako-domobranskog bataljona i naneli mu gubitke od
13 mrtvih i 30 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 1 mrtvog i 3 ranjena borca.

S. jun

Zbog nemogunosti da se odri u rejonu Konjica novoformirana 13. hercegovaka

udarna brigada 29, udarne divizije NOVJ krenula iz s. Solakove Kule (pod pl. Bilovnjom). Posle desetodnevnog mara, borei se s milicijom i etnicima, ona se padinama
planina: Bjelanice, Visoice. Treskavice i Lelije probila u rejon Gacka, u sastav
svoje divizije (istovremeno dopratila delegaciju omladine Hercegovine sa II kongresa
USAOJ-a).
Jedinice 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbile napad neprijatelja na
s. Pojeznu i s. Cerane (kod Dervente) i nanele mu gubitke od 40 mrtvih i 30 ranjenih
vojnika.

1944. jun

BOSNA I HERCEGOVINA

jun 1944.

Kod Klupa (na putu s. Bronzani Majdan Banja Luka) delovi 39. divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ vodili borbu protiv etnika i naneli im gubitke Od 13 mrtvih i 15
ranjenih, uz sopstvene gubitke od 1 mrtvog i 3 ranjena borca. Zaplenjeno je 12 puaka, 1 pitolj i 600 metaka.
9. jun

U borbi protiv jedinica nemake 13. SS divizije Handar i etnika 16. udarna divizija NOVJ. u sadejstvu sa delovima 38. divizije NOVJ. zauzela Zajednicu (tt 443),
a zatim, posle sedmoasovne borbe i s. Lopare. Neprijatelj je imao oko 350 mrtvih i
vie ranjenih. Plen: 8 topova, 15 minobacaa, 13 p. mitraljeza, 14 radio-stanica, 60
vozila i dr.
Iz Dervente, Doboja i Teslia nemake i ustako-domobranske jedinice prele u
napad na osloboenu teritoriju srednje Bosne da bi jedinice 5. udarnog korpusa
NOVJ odbacile od komunikacija u dolini r. Bosne. To jc osujeeno upornom odbranom jedinica NOVJ, koje su razbile neprijatelja.
U rejonima s. Teoaka, s. Bara i s. Pilie (kod Janje) 36. udarna divizija NOVJ
razbila etnike i ustaku miliciju.
Produujui dejstvo preko s. Trnjaka (kod Brkog) 38. udarna divizija NOVJ napala
na oko 600 etnika, a zatim napadom s fronta i obuhvatom sa istoka, razbila etnlko-nemake snage i izbila na brdo LTdrigovo.
U s. Biogradu i s. Odaku 10. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOV.I
napala etniku Nevesinjsku brigadu (ojaanu manjim nemakim delovima) i odbacila je u Nevesinje, zarobivi 5 etnika i 2 nemaka vojnika i oslobodivi 10 amerikih avijatiara.
Iz zasede kod s. Duhovskog (blizu Bihaa) delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali nemaku kolonu i naneli j o j gubitke od 30 mrtvih vojnika.
Jedinice 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ izvrile neuspeo napad na Kozarac (kod Prijedora) koji su branile nemake i ustake jedinice. Neprijatelj je imao
10 mrlvih i 15 ranjenih, jedinice N O V J 1 ranjen borac.
Jedinice 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napale 2. bataljon domobranskog 6. lovakog puka u s. Ukrinicama (kod Teslia) i nanele mu gubitke od 28 mrlvih
i 52 zarobljena domobrana, uz sopstvene gubitke od 7 mrtvih i 9 ranjenih boraca.
Zaplenjeno: 2 protivoklopna topa 37 mm. 1 minobaca. 3 mitraljeza, 3 p. mitraljeza.
45 puaka, 4 automata. 2 pitolja. 2 signalna pitolja, 30.000 metaka, radio-stanica,
motocikl i mnogo druge ratne opreme.

10. jun

Uz jaku podrku avijacije i tenkova, nemaka 13. SS divizija

padom odbacila 16. udarnu diviziju N O V J i zauzela s. Lopare.

Handar protivna-

Blizu s. Otaevca (kod Drvara) dva bataljona 1. proleterske (like) udarne brigade
6. proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla vodili borbu protiv neprijatelja koji
ih je napao iz Drvara i od Bos. Petrovca. Bataljoni su pretrpeli gubitke od 2 mrtva
i 12 ranjenih boraca.
Kod s. Reljeva (blizu Sarajeva) delovi 10 udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
minom sruili neprijateljski voz. unitivi lokomotivu i nekoliko vagona Poginula
je 30 neprijateljskih vojnika.
11/12. jun

Iz rejona Drvara 6. proleterska divizija NOVJ Nikola Tesla<. otpoela mar ka

prostoriji Glamo Livno u cilju zatite te prostorije od nemakih. ustako-domobranskih i etnikih jedinica.
- Na putu s. Otoka s. Buevia Blatna (kod Bos. Krupe) delovi 4. udarne divizije 5.
udarnog korpusa NOVJ napali neprijateljsku kolonu i naneli j o j gubitke od 16 mrttiv i 16 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 2 ranjena borca. Zaplenjena su 2 p. mitraljeza.

12. jun

U rejonu s. Vukovsko s. Ravno (kod Kupresa) delovi nemake 7 SS divizije >Princ

Eugen i nemaka 369. legionarska divizija napali l. proletersku udarnu diviziju 1
proleterskog korpusa NOVJ. Proleterska divizija se povukla preko komunikaciji'
G. Vakuf Prozor.

13. jun

Posle dvodnevnih borbi kod Gacka, Nevesinja i Bilee, 29. udarna divizija 2. udarnog
korpusa NOVJ nanela Gatakoj, Nevesinjskoj i Bilekoj etnikoj brigadi gubitke
od oko 40 mrtvih i vie ranjenih. Divizija je Imala 11 ranjenih boraca.
Na putu Bos. Petrovac Biha jedinice 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
napale nemaku kolonu jaine preko 200 motornih vozila i tom prilikom oslobodile
30 ena i dece iz s. Vrtoa i s. Teoaka, koje su nemaki vojnici poterali za Biha.
Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 9 mrtvih i 24 ranjena. Minom je uniten 1 tenk
i ! kamion.

1944.
14. jun

maj

BOSNA I HERCEGOVINA

maj

1944.

Dvadeseta romanijska udarna brigada 27. udarne divizije NOVJ protenda u Srebrenicu ustake posade iz ovih uporita: s. Vuinovii, s. Viogor, s. Zedanjsko, s. Sueska, s. Slatina i s. Bulogovina.

Izmeu Jajca i s. Jezera jedinice 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ vodile
borbu protiv nemakih i etnikih jedinica i nanele im gubitke od oko 100 mrtvih i
ranjenih vojnika. Uniteno je 5 kamiona.

Kod s. Oklinaca (na putu Klju Bos. Petrovac) jedinice 39. divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ napale domobransku kolonu jaine jednog bataljona i 22 kamiona
i nanele joj gubitke od 60 mrtvih, vie ranjenih i 1 zarobljenog, uz sopstvene gubitke
od 1 mrtvog i jednog ranjenog. Zaplenjeno: 1 minobaca, 1 mitraljez, 8 puaka, 6000
metaka i druga ratna oprema.
Kod s. Topole (blizu Banje Luke) jedinice 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa
NOVJ, posle etvoroasovne borbe protiv neprijatelja, spasle 5 amerikih avijatiara
koji su se spustili padobranima.
16. jun

Na putu Bos. Petrovac Olrelj dva bataljona 6. krajike udarne brigade 4. udarne
divizije NOVJ napali iz zasede neprijateljsku kolonu jaine 17 kamiona (od kojih
3 s vojnicima), te unitili sva motorna vozila i neprijatelju naneli gubitke od oko
60 mrtvih. Gubici bataljona: 2 mrtva i 5 ranjenih boraca.
Kod s. aavice (na pruzi Bos. Novi Biha) delovi 2. diverzantsog bataljona 4.
korpusa NOVJ miniranjem sruili neprijateljski transportni voz i unitili 8 vagona.

17. jun

Kod s. Dobrljina (na pruzi Bos. Novi Kostajnica) delovi 11. krajike udarne brigav
4. udarne divizije NOVJ. u sadejstvu sa delovima Kozarskog i Gradiko-lijevanskog
NOP odreda, minama unitili neprijateljski voz od U vagona. Neprijatelj je imao
oko 40 mrtvih i vei broj ranjenih. Gubici jedinica NOVJ: 4 ranjena borca.

18. jun

Po nareenju taba 29. udarne divizije NOVJ rasformiran Severnohercegovaki NOP

odred. Njegovim ljudstvom su popunjene 10. i 11. hercegovaka udarna brigada.
Sitniki partizanski bataljon je osamostaljen i preimenovan u Sitniki NOP odred.
Na pruzi s. Otoka Bos. Novi delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
minom sruili neprijateljski voz, unitivi lokomotivu i 3 vagona. Neprijateljski
gubici: 40 mrtvih vojnika.
Formirano 1. vojno podruje Vojne oblasti 29. udarne divizije NOVJ. Ono je obuhvatalo severoistonu Hercegovinu.

19. jun

Nemake i ustako-domobranske jedinice otpoele ofanzivna dejstva na prostoriju

Travnik, D. Vakuf, Prozor, pruga Konjic Sarajevo. Cilj im je bio da sa severa
i severozapada nabace snage 1. proleterske udarne-divizije I. proleterskog udarnog
korpusa NOVJ i 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ na liniju Sarajevo
Konjic Mostar. Posle viednevnih upornih borbi na masivima pl. Vranie i pl.
Bitovnje, snage 1. proleterske udarne divizije prebacile su se preko pruge Sarajevo
Konjic, a 10. udarna divizija, manevriuci na masivima pl. Bitovnje i zabacujui
se za leda glavnini neprijateljskih snaga, ponovo je oistila svoju raniju prostoriju,
zauzevi Prozor. U tim borbama neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 445 mrtvih i
ranjenih. Gubici 10. divizije: 32 mrtva i ranjena borca.
Dvadeseta romanijska udarna brigada 27. udarne divizije NOVJ i 17. majevika
udarna brigada 38. udarne divizije NOVJ napale Srebrenicu koju su branili 22. i 24.
ustaki bataljon i ustaka milicija. Napad nije uspeo zbog premorenosti jedinica i
zbog slabe pripreme i organizacije napada. Pretrpljeni su osetni gubici. Meu poginulima nalazio se i zamenik komandanta 20. romanijske brigade Mihajlo Bjelakovi,
narodni heroj.
Posle dvodnevne borbe 16. udarna divizija NOVJ zauzela neprijateljska uporita
du eleznike pruge Olovo Zavidovii: s. Hrge, s. Vozuu, s. Ribnicu i . st. Stjepin Han. Ta uporita je branio nemaki policijski bataljon i manji broj nemakih
vojnika iz 13. SS divizije Handar. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 56 mrtvih,
veeg broja ranjenih i 15 zarobljenih. Gubici 16. udarne divizije: 11 mrtvih i 18
ranjenih boraca.
Iz zasede kod s. Duhovskog (blizu Bihaa) delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali delove domobranskog 1. lovakog puka i naneli im gubitke od
32 mrtva, 25 ranjenih i 3 zarobljena, uz sopstvene gubitke od 1 mrtvog i 1 ranjenog
borca. Zaplenjeno: 3 p. mitraljeza, 1 automat, 2 pitolja i 1000 metaka.

20. jun

48

Jedinice U. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbile napad neprijatelja iz

Banje Luke i Kotor-Varoi i nanele mu gubitke od 18 mrtvih i 8 ranjenih.
785

1944. jun

BOSNA I HERCEGOVINA

jun 1944.

21. jun

Na putu Drvar s. Otrelj delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali
neprijateljsku kolonu i naneli joj gubitke od 10 mrtvih i 15 ranjenih, uz sopstvene
gubitke od 1 mrtvog i 2 ranjena borca. Uniteno je 15 neprijateljskih kola.

22. jun

Na putu Bos. Petrovac s. Vrtoe dva bataljona 6. krajike udarne brigade 4.

udarne divizije NOVJ napali iz zasede neprijateljsku kolonu jaine 120 vojnika 1
posle dvoasovne borbe naneli joj gubitke od oko 60 mrtvih i 23 zarobljena. Bataljoni su imali 1 mrtvog i 7 ranjenih boraca. Zaplenjeno je 6 p. mitraljeza, 34 puke,
11 pitolja, 6 automata i druga ratna oprema.
Na prostoriji s. Strbina Podranica (kod Mrkonji-Grada) i na Klupama (kod
Banje Luke) jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ vodile borbu protiv etnika i nanele im gubitke od 7 mrtvih, 14 ranjenih i 1 zarobljenog, uz sopstvene
gubitke od 1 ranjenog borca. Zaplenjeno: 16 puaka, 1 automat i 2 pitolja.
Jedinice 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ posle otre borbe odbacile
u polazne garnizone dve neprijateljske kolone (iz Banje Luke 150 vojnika i 2 tenka
i od s. Klanica 350 vojnika i 2 tenka) i nanele im gubitke od 7 mrtvih i 10 ranjenih.

23. jun

Jedinice 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ vodile jednodnevnu borbu

protiv neprijatelja koji se kretao iz Bos. Petrovca za s. Smoljanu. Neprijatelj je
imao 18 mrtvih i 14 ranjenih, a jedinice NOVJ 4 ranjena borca.

24. jun

Na pruzi Prijedor s. Breziani delovi 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ minom unitili lokomotivu i 8 vagona. Neprijatelj je imao 1 mrtvog i 3
ranjena.

24/25. jun

Na komunikaciji Trebinje Bilea 2. dalmatinska udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ razbila manje delove nemake 369. legionarske divizije i etnikog Trebinjskog korpusa i nanela im gubitke od 9 mrtvih, 15
ranjenih i 3 zarobljena.

25. jun

Iz Nevesinja delovi etnikog Nevesinjskog korpusa, ojaani dopunskim bataljonom

nemake 369. legionarske divizije, izvrili ispad prema s. Odaku i s. Bratau, ali ih
sutradan 10. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ odbacila u
polazni garnizon. Brigada je imala 4 mrtva i 19 ranjenih, a na bojitu je naeno
19 mrtvih neprijateljskih vojnika.
U Vlasenici odrana konferencija venika AVNOJ-a i ZAVNOBIH-a iz istone Bosne. Podneseni su referati o spoljnoj i unutranjoj politikoj situaciji i o stanju
i zadacima narodne vlasti u istonoj Bosni.

26. jun

Tri ete 17. majevike udarne brigade 38. udarne divizije NOVJ napale zelenokadrovce i ustae u s. Drinjai (kod Zvornika). ali je nisu zauzele.
Na r. Savi (izmeu s. Bistrice i s. Orahova) Gradiko-lijevanski NOP odred vatrom
iz protivtenkovske puke potopio ustaki brod koji je plovio od Bos. Gradike za Jasenovac.

27/28. jun

Peta krajika, 14. srednjobosanska udarna brigada 11. udarne divizije i 17. krajika
udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ napali na Derventu. Oni su vodili uline
borbe ali, zbog dolaska pojaanja iz Doboja i s. Bos. Broda, grad nisu zauzeli. Derventu su branili dva bataljona iz domobranskog 4. lovakog puka, delovi 1. bataljona
iz domobranske 6. posadne brigade i jedna artiljerijska baterija (svega oko 1500 vojnika). Gubici neprijatelja: 24 mrtva, 9 ranjenih i 44 nestala, a gubici jedinica NOVJ
19 mrtvih, 45 ranjenih i 20 nestalih.

28. jun

Delovi 4. i 39. divizije NOVJ izvrili neuspeo napad na Kozarac (kod Prijedora).
Gubici neprijatelja: 35 mrtvih i 30 ranjenih vojnika. Gubici jedinica NOVJ: 6 mrtvih i 6 ranjenih boraca.
Formirano 2. vojno podruje Vojne oblasti 29. udarne divizije NOVJ. Ono je obuhvatalo jugoistonu Hercegovinu.

29. jun

Kod s. G. Koprivne 1. muslimanska brigada Unske operativne grupe, posle petoasovne borbe, odbila napad ustaa iz Cazina i prinudila ih na povlaenje u polazni
garnizon. Neprijatelj je imao 50 mrtvih i ranjenih vojnika.
Blizu s. Malovana (kod Kupresa) delovi 3. proleterske (like) udarne brigade 6. proleterske divizije Nikola Tesla izvrili napad na neprijatelja i naneli mu gubitke
od oko 10 mrtvih, a oni imali 2 mrtva i 3 ranjena.

786

Id44. jun

CRNA GORA

jun 1944.

U Potkomskoj peini (u Dabarskom polju), posle etvorodnevne opsade, 13. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ prinudila jednu etu etnike
Stolake brigade na predaju. Zarobljeno je 36 etnika, jedan je poginuo. Nekoliko
etnika se probilo. Plen: 2 mitraljeza, 2 p. mitraljeza, 40 puaka, 5.000 metaka i
50.000 kg ita.
30- jun

U Kalinovik, naputen od etnika, ula 3. proleterska (krajika) udarna brigada 1.

proleterske udarne divizije NOVJ.

Jun

U San. Mostu otpoelo II zasedanje Zemaljskog antifaistikog vea narodnog osloboenja Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH-a). Prisustvovalo je oko 150 delegata iz
svih krajeva BiH. Na zasedanju su prihvaene sledee glavne odluke: o odobrenju
rada Predsednitva ZAVNOBiH-a; o konstituisanju ZAVNOBiH-a u najvie zakonodavno i izvrno narodno predstavniko telo federalne BiH; o ustrojstvu i radu NO
odbora i NO skuptine u federalnoj BiH. Usvojena je i deklaracija o pravima graana BiH. Zbog mogunosti napada neprijateljske avijacije, zasedanje je odrano
nou 30. juna (I. jula i 1/2. jula).

Od Prnjavorskog NOP odreda. Poljskog bataljona 14. srednjobosanske brigade, jedne

ete Motajikog NOP odreda i jedne ete Teanjsko-teslikog NOP odreda formirana
18. srednjobosanska NOU brigada
Na Zec-planini poginuo komandant 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije
NOVJ Milan Cup, narodni heroj.
U rejonu Travnik Zenica formiran Vlaiki NOP odreci.

CRNA GORA
I. jun

Jedinice 5. i 7. crnogorsko udarne brigade 3. udarno divizije NOVJ razbile neprijatelja na Bihoru (kod Ivangrada) i ovladale prostorijom s. Kruica s. Savin
Bor s. Javorova s. Godua s. Hazane. Manji dolovi 5. brigade su vrili
upade u Peter. Borbe su nastavljene i u toku 6. juna. Neprijateljski gubici: oko
20 mrlvih i vie ranjenih. Gubici 5. i 7. brigade: 5 mrtvih i 23 ranjena borca.
Kod Berana (sada: Ivangrad) savezniki avioni spustili oruje i municiju jedinicama
NOVJ, a 1/2. juna, u rejonu s. Njegovue (kod Zabljaka), pomou 25 padobrana
spustili hranu.

3. jun

Nemaki vojnici, etnici i muslimanska milicija izvrili napad na 7. crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ na poloajima severoistono od Berana (sada:
Ivangrad), ali su odbaeni u polazne rejone. Gubici neprijatelja: oko 60 mrtvih,
vei broj ranjenih i 7 zarobljenih. Gubici 7. brigade- 2 mrtva i 3 ranjena borca.

4/5, jun

Nemake snage (jaine oko 1000 vojnika) i etnici, posle vieasovne otre borbe,
odbacili delove 4, krajike brigade 5. udarne divizije NOVJ i ovladali poloajima
iznad s. Vlahovia (kod Pljevalja).

5. jun

Iz Pljevalja jai delovi nemake 181. peadijske i 7. SS divizije Princ Eugen, sa

etnicima i muslimanskom milicijom, podrani tenkovima, probili odbranu 4. krajike brigade 5. udarne divizije NOVJ na pravcu Pljevlja Zabljak i pred mrak
izbili na desnu obalu r. Tare, u rejon s. urevia Tare. Sutradan je neprijatelj
nastavio prodor ka Zabljaku. Na pravcu prodiranja opljakao je i popalio 12 sela,
pobio 36 ljudi i internirao 12 lica.

7. jun

Jedinice 5. i 17. udarne divizije NOVJ izvrile koncentrine bone napade na nemake i etnike snage u zahvatu komunikacije Pljevlja s. urevia Tara, nanele
im gubitke u ljudstvu i materijalu i prisilile ih da se povuku iz rejona Zabljak i s.
Njegovue na desnu obalu r. Tare. Borbe su se nastavile i u toku 8. i 9. juna. Neprijateljski gubici: oko 130 mrtvih i preko 200 ranjenih. Plen: 4 mitraljeza, oko 50 puaka sa 40.000 metaka i druga oprema. Uniteno je 7 kamiona. Gubici jedinica NOVJ:
5 mrtvih i 12 ranjenih.

7/8. jun

U rejonu Kolaina savezniki avioni spustili oruje, municiju i hranu za jedinice

NOVJ.

II. jun

Delovi nemake 181. peadijske divizije i 7. SS divizije Princ Eugen, nedievci i

muslimanska milicija, uz podrku tenkova, napali jedinice 5. udarne divizije NOVJ
na poloajima juno od Pljevalja 1 ovladali linijom s. Vukovo Brdo s. Kozice
Crni vrh Kamena gora s. Skokue, pretrpevi osetne gubitke.

80*

787

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

Oko 1600 nemakih vojnika i pripadnika muslimanske milicije, uz podrku jake

artiljerijske vatre, napalo 4. proletersku udarnu brigadu 2. proleterske udarne divizije NOVJ na pravcu Roaje B e r a n e (sada: Ivangrad), ali su odbaeni uz osetne
gubitke.
11/12. jun

U rejonu s. Graanice (na putu Prijepolje Brodarevo) 3. bataljon 8. crnogorsko

udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ, s manjim delovima 5. udarne divizije
NOVJ. napao grupu nemakih vojnika i naneo joj gubitke od 10 mrtvih i vie ranjenih, unitio 2 kamiona, 1 automobil, 1 motocikl, 13 gumenih a m a c a i zaplenio veu
koliinu vojnike opreme i municije.

12. jun

U Bjelopavliima i Piperima etnici napali Zetski NOP odred. Protivnapadom on

ih je odbacio ka Danilovgradu i Podgorici (sada: Titogradu), nanevi im gubitke
od 3 mrtva i vei broj ranjenih. Odred je imao 5 poginulih, 2 ranjena i 2 nestala
borca.

13/14. jun

U rejonu Nikia 1. bataljon 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne

grupe 2. udarnog korpusa N O V J iznenada napao i razbio etn'ke, nanevi im gubitke od 11 poginulih, 8 ranjenih i 2 su zarobljena. Bataljon je imao 1 ranjenog borca.

14/15. jun

Kod Berana (sada: Ivangrad) savezniki avioni dopremili municiju, benzin i drugi
ratni materijal za jedinice NOVJ. (I naredne dve noi prispela je izvesna koliina
hrane i druge opreme.)

10 jun

Delovi 5. crnogorsko udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, uz sadejstvo jedinica

5. udarne divizije NOVJ, otpoeli borbe protiv 14. puka nemake 7. SS divizije
Princ Eugen, etnika i muslimanske milicije. U dvodnevnim borbama oni su odbacili neprijatelja s poloaja Vranja stijena s. Vukovo Brdo prema Prijepolju i
naneli mu gubitke od oko 50 mrtvih i ranjenih vojnika.

17. jun

U rejonu Mijajlovice 3. proleterska (sandaka) udarna brigada 37. udarne divizije

NOVJ napala nemake snage i poruila komunikaciju Pljevlja Prijepolje, a 4.
sandaka brigada iste divizije vrila jak pritisak na Prijepolje. Uniteno je 6 kamiona

19. jun

Na poloajima P e t r o v o brdo G r a d a c Gradina s. Grgaje - s. Vinjevo

s. Sipovice snage 14. puka nemake 7 SS divizije Princ Eugen i oko 400 pripadnika
muslimanske milicije, nastupajui iz Sjenice preko Petera ka Bijelom Polju, napali
7. crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ I 1. brigadu italijanske partizanske divizije Garibaldi i odbacili ih na poloaje Kosi Klisura s. Vinjevo.
Gubici 7. brigade: 3 m r t v a i 10 ranjenih boraca, dok gubici 1. brigade i neprijatelja nisu poznati.

22. jun

Snage iz nemake 181. peadijske divizije i 7. SS divizije Princ Eugen, s etnicima iz Pljevalja, izvrile ispad u pravcu s. Potpea, ali su ih delovi 5. udarne divizije NOVJ odbacili u polazno rejone.

22:23. jun

U rejonu s. Obrova, Gradine i s. Dubova (kod Bijelog Polja) 5. i 7. crnogorska udarna

brigada 3. udarne divizije, uz sadejstvo 8. crnogorske udarne brigade 37. udarne
divizije 2. udarnog korpusa NOVJ, izvrile napad na delove nemako 7. SS divizije
Princ Eugen i 21. SS divizije Skenderbcg. Gubici neprijatelja bili su oko 20 mrttvih i vie ranjenih vojnika, dok su obe brigade 3. udarne divizije imale 10 mrtvih
i 32 ranjena borca. Zaplenjeno: 2 mitraljeza, vee koliine municije, sanitetskog materijala i druge opreme.

23. jun

Posle etvorodnevnih borbi, delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen i 21. SS

divizije Skenderbeg. s etnicima i muslimanskom milicijom, iz Sjenice prodrli preko
Petera ka Bijelom Polju, polisli jedinice 3. udarne divizije NOVJ s desne na lovu
obalu r. Lima i ovladali mostobranom u irem rejonu Bijelog Polja. U tim borbama
neprijatelj je imao oko 150 mrtvih i 200 ranjenih vojnika, dok su jedinice 3. divizije
imale 41 mrtvog i 112 ranjenih boraca. Pln: 3 mitraljeza sa 15.000 metaka, 1 minobaca, 18 puaka i druga ratna oprema.

HRVATSKA
1. jun

788

Juno od o. Blitvenicc pet nemakih torpednih a m a c a zarobilo motorne jedrenjake

Sokol, Palma, Sloga, jednu barkasu i jedan a m a c 3. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ koji su evakuisano ljudstvo (zbeg i vojsku, oko 250 ljudi)
sa Kornatskog otoja prevozili na o. Vis.

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

Sa o. Visa jedinice 26. divizije NOVJ, britanski komandosi i jedna amerika planinska eta otpoeli desant na o. B r a koji su branila dva ojaana bataljona 738. puka
nemake 118 lovake divizije. Zbog ilavosti neprijatelja, kao i zbog njegovih priprema da iz Splita i Omia prebaci pojaanje na ostrvo, jedinice 26. divizije i britanske jedinice su se nou 4 5. juna, posle estokih borbi, povukle na o. Vis. Prema
podacima jedinica NOVJ. nemake jedinice su imale 350 poginulih i 220 zarobljenih
vojnika. 26. divizija NOVJ 67 mrtvih. 308 ranjenih i 14 nestalih boraca, B r i t a n ci 60 mrtvih i 73 ranjena i oko 20 nestalih, a Amerikanci 1 ranjenog vojnika.
Po nareenju taba 19 divizije NOVJ preformiran Severnodalmatinski NOP odred
u Grupu bukovikih NOP bataljona.
Na pruzi Zagreb K a r l o v a c delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ
miniranjem sruili dva ustaka oklopna i jedan transportni voz, unitivi 2 lokomotive i 5 vagona i otetivi 11 vagona.
*

J/2, jun

Juno od o. Blltvcniee tri nemaka torpedna amca zaplenila motorne jedrenjake

Mali Ante i iSv. J u r a j 3. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOV.I koji su
se, prevozei 50 izbeglica, povlaili sa o. Zirja za o. Vis.

2. jun

U partizanskoj bolnici u s. Kranima (kod Udbine) etnici su na zverski nain pobili 33 teka ranjenika, meu kojima
politikog komesara 8. divizije NOVJ Aleksandra Backovia, narodnog heroja, kao i 2 lekara i 2 bolniarke.
Deveta i 10. dalmatinska brigada 20. divizije NOVJ i Svila jsko-moseki NOP odred
zauzeli sela: Koljane, Garjak, Jeevi, Vinali. Otil i Maovice, koja su branile
ustako-etnike snage.

Kod 0. Blitvenice, vraajui se sa Dugog otoka za o. Vis, naoruani brod NB 8 iz 4.

pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ sukobio se sa 4 nemake torpiljarke.
J e d n a torpiljarka je prila uz brod i jedan nemaki m o r n a r je skoio na njega, ali
se NB 8. smelim manevrom, posle krae borbe izvukao iz opasne situacije, otetivi
jednu torpiljarku i zarobivi 1 mornara Na brodu je ranjeno 9 mornara.

2/3. jun

Jedinice Turopolisko-posavskog NOP odreda napale neprijateljsko uporite u s.

M. Mlakoj (kod V. Gorice) koje su branili nemaki vojnici. Posle voasovne borbe
one su se povukle zbog dolaska neprijateljskih pojaanja iz V. Gorice i Zagreba.

3. jun

Tzmeu s. aa i s. Staze (na pruzi Sisak Novska) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa N O V J miniranjem sruili neprijateljski transportni voz, unitivi
lokomotivu i 6 vagona. Poginulo je 19 ustaa. 6 nemakih vojnika, 5 domobrana i I
elnik, a 69 ih je ranjeno. Saobraaj je prekinut 16 asova.

4. jun

G NOV i PO za Hrvatsku izdao potinjenim korpusima naredbu o odravanju higijenskih mera u jedinicama, komandama i ustanovama.
Kod o. Loinja savezniki avioni potopili nemaki parobrod Hrvatsku.

5. jun

U s . Dugoj Resi i s. Belaju (kod Karlovca) 1. i 2. udarna brigada 8. divizije N O V J

napale ustaku i domobransku posadu. Napad nije USDCO ali j e neprijatelj imao
oko 200 vojnika izbaenih iz stroja. Jedinice NOV.T imale su 9 mrtvih i 21 ranjenog
borca.
Izmeu s. Desineca i Jastrebarskog delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa
N O V J i Zumberakog NOP odreda miniranjem sruili ustaki oklopni voz i poruili
prugu na 8 mesta. Unitena su 3 vagona a lokomotiva je oteena.
Na liniji Benkovac s. Mostine delovi 5. dalmatinske udarne brigade 19. divizije
N O V J napali 3 bataljon 383. puka nemake 373. legionarske divizije, te zarobili 1
oficira i 24 vojnika, a ubili i ranili oko 50, uz sopstvene gubitke od 4 m r t v a i 3 r a njenih boraca.

S/6, jun

Izmeu Novske i Nove Gradike (na pruzi Beograd Zagreb) jedinice Posavskog
odreda Zapadne grupe NOP odreda 6. korpusa NOVJ poruile prugu na 102 mesta.

6. jun

Kod s. Sijane (blizu Pule) minerski vod 1. bataljona 2. pulskog NOP odreda minirao
prugu i unitio lokomotivu i 3 vagona.

6/7. jun

Trea i 4. brigada 7. udarne divizije N O V J i Omladinska brigada Joa Vlahovi

napale s. Komnrevo (blizu Siska) koje su branili delovi nemake 1. kozake konjiko
divizije. Posle petoasovne borbe zauzet ie vei deo sela, ali se neprijatelj utvrdio u
nekoliko zgrada, pa je jedinicama N O V J nareeno da se povuku. Zoplenjeno je:
minobaca sa 20 mina, mitraljez, p. mitraljez, 27 puaka, 4 automata, 25.000 metaka.
789

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

9 telefona, 2 telefonske centrale, 122 konja, 148 ebadi i druga oprema. Neprijatelj
je imao 24 mrtva i 39 ranjenih vojnika i oficira.
7. jun

Diverzantska grupa 1. NOP odreda Uka na putu izmeu s. Paza i s. Sidretia

(kod Pazina) unitila kamion sa 12 nemakih vojnika.
Oko 250 nemakih vojnika i italijanskih faista upalo u s. Brgudac (kod Buzeta).
Tu su opljakali i popalili nekoliko kua i ubili i ranili 13 lica (veinom ene i
decu).
U neposrednoj blizini Pakraca jedan bataljon Daruvarskog NOP odreda napao 150
ustaa i domobrana 4. brdske brigade i odbacio ih u Pakrac.

7/8. jun

Na odseku Vinkovci Banova Jaruga 12. divizija i delovi Istone grupe NOP odreda 6. korpusa NOVJ na 152 mesta poruili prugu Beograd Zagreb i miniranjem sruili tri kompozicije.

9. jun

Kod s. Duge Rijeke (blizu Ludbrega) delovi Kalnikog NOP odreda napali etu
ustaa i prinudili je na povlaenje u pravcu Ludbrega.
Delovi nemake 369. legionarske divizije upali u zaseoke Krelj, Pejkovi i ike
(kod s. Grabovca, na pl. Biokovu), popalili 58 kua, streljali i zaklali 43 stanovnika.
Na pruzi s. Ozalj Karlovac delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ
miniranjem sruili ustako-domobranski oklopni voz i unitili 2 vagona.

9/10. jun

Izmeu s. Rajia i s. Lipovljana (na pruzi Beograd Zagreb) jedinice Posavskog

odreda Zapadne grupe NOP odreda 6. korpusa NOVJ, sa delovima 1. diverzantskog
bataljona 6. korpusa NOVJ, poruile prugu na 44 mesta.

10. jun

Izmeu s. Lekenika i s. Peenice (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog

bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili 2 neprijateljska transportna voza,
te unitili lokomotivu, 4 kamiona i 7 vagona i otetili 3 vagona.
Izmeu Ivani-Grada i s. Preeca (na pruzi Beograd Zagreb) jedinice 2. brigade
33. divizije NOVJ i delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa NOVJ poruili
prugu na 124 mesta.
Oko 400 vojnika nemakog 3. puka Brandenburg otpoelo napad iz Kraljevice ka
Delnicama. Savladavi otpor jedinica 2. primorsko-goranskog NOP odreda kod s.
Fuina i Kamenjaka, oni su prodrli u s. Lokve, a 12. juna u Delnice. Prva udarna
brigada 13. divizije NOVJ napala ih je 13. juna u Delnicama i prinudila na povlaenje ka Suaku.

10/11. jun

Sesta dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ napala etniko uporite u s, Atlagia
Kuli (kod Benkovca) i razbila Leteu etniku brigadu (oko 250 ljudi).

U. jun

Prva istarska brigada Vladimir Gortan- zauzela s. Graie i s. Pian (kod Pazina),
koja su branili italijanski faisti i karabinijeri.
Blizu s. Klane (kod Rijeke) po nareenju Operativnog taba za Istru, ponovo formirana 2. istarska brigada (kasnije: 2 brigada 43. divizije 11. korpusa NOVJ).

12. jun

Izmeu s. Vrbovca i s. Gradeca (na pruzi Zagreb Krievci) jedinice 2. brigade 33.
divizije NOVJ i delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa NOVJ razruili prugu
na 6 mesta i sruili elezniki most.
Na putu s. Cerovlje s. Paz (kod Pazina) diverzantska grupa 1. NOP odreda Uka
unitila kamion sa 20 nemakih vojnika.
Izmeu s. Horvata i s. Leskovca (na pruzi Zagreb Karlovac) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili ustaki oklopni voz. Unitena
su 4 vagona sa ustaama, a lokomotiva je oteena.
Kod s. Fuina (blizu Suaka), naiavi na neprijateljsku zasedu. poginuo lan Oblasnog NO odbora za Hrvatsko primorje i lan ZAVNOH-a Tomo Strizi, narodni
heroj.

12/13. jun

U s . Polai (kod Benkovca) 5. dalmatinska udarna brigada 19. divizije NOVJ u

otroj borbi razbila jedan bataljon 7. ustake brigade.

13. jun

Prva istarska brigada Vladimir Gortan zauzela s. Sumberg i s. Sv. Nedelju (kod
Labina) koja su branili italijanski faisti.

7 90

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

U s . Makovcu (na osloboenoj teritoriji Slavonije) otvorena maarska manjinska

narodna kola. kolu su pohaala deca iz s. Makovca i s. Slane Vode (blizu Voina).
Prva udarna brigada Vasilj Gaea i 2. udarna brigada 7. udarne divizije NOVJ
napale delove 8. ustake brigade koji su osiguravali vijadukt na pruzi Kostajnica
Dvor. Delovi 7. divizije NOVJ su razruili vie bunkera, ali su prinueni na povlaenje zbog dolaska neprijateljskih tenkova iz Kostajnice.
14. jun

Kod s. Konanice (blizu Daruvara) tri ete ustaa i jedna ela domobrana iz Daruvara, potpomognute tenkovima, napale jedinice Daruvarskog NOP odreda i prinudile
ih na povlaenje u pravcu s. V. i M. Zdenca. Oteen je tenk kamion i motocikl.
Dvadeset prva udarna brigada 28. udarne divizije NOVJ zauzela neprijateljsko uporite u s. V. Grevcu (kod Bjelovara) koje je branilo 400 domobrana (domobranske
4. brdske brigade) i andarma. Neprijatelj je imao 55 mrtvih i ranjenih i 60 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno je 80 puaka. 12 automata, 10 p. mitraljeza, 1 mitraljez
i druga ratna oprema.

15. jun

Posle troasovne borbe 2. udarna brigada 8. divizije NOVJ i delovi Turopoljsko-posavskog NOP odreda zauzeli s. Buevac (kod V. Gorice) koje su branili delovi
domobranske 4. posadne brigade.
Na putu Labin s. Rabac diverzantska grupa 1. bataljona 1. NOP odreda Uka
unitila nemaki kamion natovaren namirnicama.
Posle estoasovne borbe delovi 28. udarne divizije NOVJ zauzeli neprijateljsko
uporite u s. V. Pisanici i s. Severinu (kod Bjelovara) koja su branili domobrani
i ustae. Zaplenjeno je: mitraljez, 9 p. mitraljeza, 120 puaka, 150.000 metaka, 5 kamiona i drugi ratni materijal. Neprijatelj je imao 92 mrtva i 100 zarobljenih vojnika.
U rejonu s. Golubovca (kod Zlatara) dve ete ustaa iz s. Lobora i s. Mae napale 1.
zagorsku brigadu Zapadne grupe NOP odreda 10. korpusa NOVJ, ali su posle krae
borbe odbaene.
U blizini s. Ladislava (kod Bjelovara) nemaki vojnici, ustae i domobrani iz s.
Hercegovca, nadirui u dve kolone, napali 1. brigadu 33. divizije NOVJ, ali su posle
dvoasovne borbe odbaeni.

16. jun

Po nareenju taba 11. korpusa NOVJ u Lici rasformirana 2. brigada 35. divizije
NOVJ (ranije: 4. brigada 13. divizije NOVJ).
Po nareenju taba 11. korpusa NOVJ preimenovana 3. brigada 13. divizije NOVJ
u 2. brigadu 35. divizije NOVJ.
Po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku 7. dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ
ula u sastav 35. divizije kao njena 3. brigada.
Naredbom GS NOV i PO za Hrvatsku 8. divizija NOVJ dobila naziv: udarna.
Naredbom GS NOV i PO za Hrvatsku 6 dalmatinska brigada 19. divizije, 10. dalmatinska brigada 20. divizije i 11. dalmatinska brigada 26. divizije dobile naziv:
udarna
u rejonu s. Stankovci s. Banjevci s. Radoinovac nemake snage (2. bataljon
92. molorizovanog puka, Izviaki bataljon 392. legionarske divizije, delovi 891.
puka 264. peadijske divizije), ustae i etnici iz Benkovca, Biograda i s. Bribirskih
Mostina napali 5. dalmatinsku udarnu brigadu 19. divizije NOVJ. Brigada se nou
16/17. juna, posle jednodnevne borbe povukla u Bukovicu.
U Hrvatskoj, po nareenju GS NOV i PO za Hrvatsku, od bataljona protiv pete kolone (PPK) za Liku, Kordun, Baniju, Pokuplje i Gorski kotar formirana 1. brigada
Odeljenja za zatitu naroda (Ozne) 1. brigada narodne odbrane.
Saveznika avijacija bombardovala Osijek. Tom prilikom je porueno vie kua a
poginulo je oko 100 i ranjeno oko 200 lica.
Jedinice 18. brigade, u sadejstvu s jurinom etom 12. udarne brigade 12. divizije
NOVJ, napale neprijateljska uporite u s. Bizovcu (kod Osijeka) koje je branilo 60
nemakih vojnika, 7 andarma i 100 milicionera. Posle estoasovne borbe jedinice
NOVJ su se povukle.
Na r. Dravi kod s. Otoka (blizu Prologa), pri odlasku s Kalnika u Meumurje, u
borbi protiv ustaa poginuo lan OK KPH za Varadin Marko Kova, narodni heroj.

17. jun

Iz s. Bulinca delovi nemake 1. kozake konjike divizije, ustae i domobrani, potpomognuti tenkovima, napali 32. diviziju NOVJ na poloajima kod s. St. Rae, s.
Dautana, s. Severina, s. Orovca i, uz velike gubitke, prodrli u pravcu Bjelovara.

791

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

Kod s. M. i V. Paijana. s. Zdenaca i s. V. i M. Mlinske (blizu Daruvara) domobranske snage iz s. Garenice, jaine est ela, nadirui u tri kolone, napale 1. brigadu
33. divizije NOVJ, ali su posle petoasovne borbe odbaene.
Kod s. Meenana, s. M. i V. Graduse i s. Starog Sela (blizu Kostajnice) 1. udarna
brigada Vasilj Gaea i 2. udarna brigada 7. udarne divizije NOVJ razbile nemake 1 ustako-domobranske snage.
17/18. jun

Delovi 8. udarne i 34. divizije NOVJ napali s. Blatnicu i s. Reicu (kod Karlovca)
u kojima su bili delovi 10. ustakog bataljona i 2. bataljona domobranske 2. posadne
brigade. Posle dvoasovne borbe zauzeli su s. Blatnicu i zaplenili 2 p. mitraljeza, 1
mitraljez i 10.000 metaka

18. jun

ZAVNOH doneo odluku o ravnopravnoj

Hrvatske.

upotrebi

latinice

irilice

na

teritoriji

U s . Pikorevcima (kod akova) jedinice Osjeke brigade 12 divizije NOVJ napale

iz zasede nemaku kolonu i odbacile je prema akovu. Neprijatelj je imao 27 mrtvih, 10 ranjenih i 1 zarobljenog.
Izmeu s. Sv. Klare i Zagreba delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ
miniranjem sruili domobranski transportni voz. Unitena je cela kompozicija. Neprijatelj je imao oko 200 mrtvih i ranjenih vojnika.
j9. jun

Pa nareenju taba 8. korpusa NOVJ u severnoj Dalmaciji formiran Benkovaki

NOP odred Grupe severnodalmatinskih NOP odreda.
Izmeu Jastrebarskog 1 s. Desinca delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ
1 Zumberakog NOP odreda poruili prugu na 28. mesta.

20. jun

Na pruzi Banova Jaruga Pakrac Posavski odred Zapadne grupe NOP odreda 6.
korpusa NOVJ, sa delovima 1. diverzantskog bataljona 8. korpusa NOVJ, poruio 8
eleznikih mostova.
Jedinice 12. udarne brigade 12. divizije NOVJ zauzele s. Podgora (kod Naica) u
kome se nalazilo oko 500 nemakih vojnika i 150 ustaa i domobrana. Zarobljen je
101 a poginuo je 361 nemaki vojnik i ustaa. Zaplenjeno: 2 topa sa 285 granata, 14
minobacaa sa 2400 mina, 46 mitraljeza, 650 puaka, 320.000 metaka, 40 pitolja, 2
automobila, 400 pari uniformi i drugi ratni materijal.

20/21. jun

Izmeu s. V. Grevca i Bjelovara jedinice Bilogorskog NOP odreda poruile 7 km

pruge.
J a k e nemako-ustake snage iz Sinja iznenada napale 3. bataljon 8. dalmatinske
brigade 20. divizije NOVJ u s. Zelovu i nanele mu gubitke od 12 poginulih i 50
zarobljenih boraca.

21. jun

Jedinice 2. bataljona Zagrebakog NOP odreda zauzele ustako uporite u s. Cuerju

(kod Zagreba).
Izmeu Ivani-Grada i s. Sirinca (na pruzi Beograd Zagreb) delovi 2. brigade 33.
divizije NOVJ i 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa NOVJ poruili 2 mosta i
prugu na 203 mesta.
Izmeu s. Razbojita i s. Braevaca (na pruzi akovo Naice) jedinice Osjeke
brigade 12. divizije NOVJ napale nemaku kolonu jaine 800 vojnika i posle krae
borbe odbacile je u pravcu s. Krndije i s. Budimaca. Poginulo je 35 a zarobljena su
2 neprijateljska vojnika. Zaplenjeno: 2 topa, 2 mitraljeza, 1 minobaca, 180 granata
i mina, 17 puaka i druga ratna sprema.

21/22. jun

Izmeu s. Zdenine i Jastrebarskog delovi 8. udarne i 34. divizije NOVJ poruili

elezniku prugu na 80 mesta.

22. jun

Iz Samobora, Jastrebarskog i s. Novaka delovi 10. i 30. ustakog bataljona, nemakog 1. rezervnog lovakog puka i 4. bataljona domobranske Zagrebake posadne
brigade napali jedinice 34. divizije NOVJ i delove 3. udarne brigade 8. udarne divizije NOVJ u rejonu s. Sv. Jane. Posle estokih borbi jedinice NOVJ su uspele da
odbace neprijatelja i da ga prinude na povlaenje prema Samoboru, Jastrebarskom
i s. Petrovini. Neprijatelj je imao 48 mrtvih i 60 ranjenih vojnika, a jedinice NOVJ
12 mrtvih, 49 ranjenih i 27 nestalih boraca. Meu poginulima nalazio se i politiki
komesar brigade Franjo Ogulinac Seljo- 34. divizije NOVJ Marijan Badel, narodni heroj.

792

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

U rejonu s Mostenice. s. Novog Sela i s. Komareva jedinice 2. udarne brigade 7.

udarne divizije NOVJ napale neprijateljske delove iz Petrinje i Sunje i nanele im
gubitke od 53 mrtva i vie ranjenih vojnika. Zapaljena su 2 kamiona. Jedinice NOVJ
su imale 6 mrtvih i 4 ranjena borca.
Kod s. Hudovljana ustaka eta iz Koprivnice napala 2. bataljon 1. udarne brigade
Braa Radi 32. divizije NOVJ. Posle krae borbe ustae su odbaene u pravcu
Koprivnice.
23. jun

Izmeu s. Lekenika i s. Grede (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog

bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili 2 neprijateljska transportna voza,
unitivi lokomotivu i vagon.
Kod s. Velike i s Srediee nemaki vojnici, ustae i domobrani iz Koprivnice, nadirui preko s. Hudovljana i s. Mosta, napali jedinice 32. divizije NOVJ i probili se
prema s. Pavlln-Klotru (kod Krievaca). Neprijatelj je imao oko 85 vojnika izbaenih iz stroja, a jedinice NOVJ 11 mrtvih i 22 ranjena borca.

24. jun

Otpoeo napad delova nemake 1. kozake konjike divizije i domobranskog 1. brdskog puka na jedinice 33. divizije NOVJ i delove Istone grupe NOP odreda 10.
korpusa NOVJ u Moslavini. Posle trodnevnih brobi jedinice NOVJ su se povukle u
pravcu pl. Bilo-gore. Neprijatelj je imao oko 350 vojnika izbaenih iz stroja a jedinice NOVJ 8 mrlvin, 50 ranjenih i 70 nestalih boraca.
Jedinice Osjeke brigade, u sadejstvu s jurinom etom 18. brigade 12. divizije
NOVJ. napale neprijateljsko uporite u s. Krndiji (kod akova) koje je branilo 350
nemakih vojnika. Sutradan, posle estokih borbi, jedinice NOVJ su se povukle
zbog dolaska neprijateljskog pojaanja iz Osijeka.

24/25. jun

Delovi 34. i 8. udarne divizije NOVJ poruili prugu Zagreb Jastrebarsko na 80

mesta a put Jastrebarsko s. Rakov Potok na G mesta. Saobraaj na pruzi je obustavljen 9 dana.
Britanske motorne topovnjae MGB 662 i MGB 659 i torpedni amac MTB 670 teko
otetili torpiljarku NDH T 7 i prisilili je da se nasue na o. Murter. Poginuli su
komandant broda i 10 mornara, a II mornara je ranjeno.

25. jun

U Topuskom otpoeo I kongres kulturnih i javnih radnika Hrvatske. Kongres je

trajao do 27. juna.
Ojaana 1. udarna brigada 13. divizije NOVJ napala Crikvenicu koju su branili delovi 847. puka nemake 392. legionarske divizije. Brigada je prodrla do centra grada
ali se morala povui kada su napadnutoj posadi pristigla pojaanja.
Delovi Plaanskog i Kordunakog NOP odreda zauzeli ustako uporite u s. Dabru
(kod Otoca).
Kod s. Grede i V. Gorice (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili oklopni nemaki voz i putniki voz koji
je vozio domobrane i ustae. Unitena je lokomotiva i 5 vagona, a 2 vagona su oteena.

26. jun

Na putu Raa Barban diverzantska grupa 1. bataljona 1. NOP odreda Uka

unitila kamion sa 15 italijanskih faista.

27. jun

Naredbom G NOV i PO za Hrvatsku pri tabovima korjausa formirana personalna

odeljenja.
Iz s. Ozlja, s. Dragania, Jastrebarskog i Samobora otpoeo estodnevni napad delova nemakog 1. rezervnog lovakog puka, 5. 13. i 30. ustakog bataljona i 4. bataljona domobranske 2. posadne brigade na jedinice 8. udarne i 34. divizije NOVJ na
prostoriji s. Okrug s. Prekrije s. Krai. U borbama do 2 jula, posle uzastopnih obostranih napada i protivnapada, jedinice NOVJ su prinudile neprijatelja da
se povue u polazne garnizone. Neprijatelj je imao 310 mrtvih i 360 ranjenih vojnika, a jedinice NOVJ 50 mrtvih, 194 ranjena i 9 nestalih boraca.
Drugi bataljon 2. pulskog NOP odreda zauzeo s. Livade (kod Motovuna, u Istri) koje
su branili italijanski faisti.
Delovi Posavskog odreda Zapadne grupe NOP odreda 6. korpusa NOVJ i 1. diverzantskog bataljona 6. korpusa NOVJ razruili prugu Banova Jaruga Pakrac na
80 mesta.
Kod V. Gorice (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili nemaki transportni voz. Lokomotiva je oteena, a
4 vagona su unitena. U unitenim vagonima su se nalazili tenkovi i vojnici.
793

1944. jun

MAKEDONIJA

jun 1944.

Oko 180 saveznikih aviona, u 9 naleta, bombardovalo Slav. Brod, bacivi oko 2000
bombi. Veliki broj zgrada je poruen i oteen a poginulo je i ranjeno oko 500 lica.

27/28. jun

Delovi 3. diverzantskog bataljona

Kotor! ba na 98 mesta.

10.

korpusa

NOVJ

poruili

prugu

akovec

28. jun

U s . Bioinom Selu (kod Kistanja), po nareenju taba 8. korpusa NOVJ, formirana

14. dalmatinska (bukovika) brigada 19. divizije NOVJ.
Jedinice 5. dalmatinske udarne brigade 19. divizije N O V J zauzele s. Lisii (kod
Benkovca) koje je branilo oko 100 ustaa.
Otpoeo napad ustako-domobranskih posada iz Novog Marofa, Varadinskih Toplica, Koprivnice i Ludbrega na jedinice 10. korpusa NOVJ i 28 udarne divizije
NOVJ na Kalniku. U borbama do 2. jula jedinice NOVJ su odbacile neprijatelja u
polazne garnizone i prodrle u Podravinu.

28/29. jun

Delovi 10. dalmatinske udarne brigade 20. divizije NOVJ i Mosorskog NOP odreda
napali domobransku etu u Trilju. Ranjeno je 29, zarobljeno 11, a nestalo 20 domobrana.

20130. jun

Kod o. Korule britanski patrolni amci ML 449 i ML 468 napali nemaki konvoj i
potopili desantni amac, a otetili dvotrupnu penisu i desanlni amac.

30. jun

U s . Vagancu (kod Bihaa), rano u zoru. 3. bataljon Plaanskog NOP odreda 1 dve
ete 4. brigade 7. udarne divizije N O V J napali ustake snage. Posle klae borbe jedinice NOVJ su prinuene na povlaenje. Neprijatelj je oko 9 asova pokuao da
se probije za s. Drenik-grad, ali je odbijen posle devetoasovne borbe. Ustae su
imale 32 mrtva i ranjena vojnika, a jedinice NOVJ 1 mrtvog, 1 ranjenog i 1 nestalog
borca.

Nemake snage iz akova napale jedinice 18. brigade 12. divizije NOVJ kod s. Levanjske Varoi. Posle kratke ali estoke borbe neprijatelj se povukao u akovo,
pretrpevi gubitke od 12 mrtvih, 14 ranjenih i 2 zarobljena vojnika, a 1 tenk je
oteen.

Delovi 846. puka nemake 392. legionarske divizije i etnici iz s. Li. Jesenice i s.
Glibodola napali 2. bataljon Plaanskog i 3. bataljon Kordunakog NOP odreda u
rejonu Plakog, odbacili ih, uli u Plaki, a zatim produili za s. Josipdol.
Jedinice 1. istarske brigade Vladimir Gortan zauzele s. Gradinje (kod Buzeta) koje
su branili italijanski faisti i karabinijerl.
U borbi kod s. Bosiljeva poginuo komandant 1. udarne brigade 13. divizije NOVJ
major Sran Uzelac, narodni heroj.
Saveznika avijacija bombardovala Slav. Brod, s. Sibinj (kod Slav, Broda) i elezniku prugu istono od s. Okuana.
Jun

Po nareenju Glavnog taba NOV i PO za Hrvatsku formirana 2. brigada narodne

odbrane u Hrvatskoj.

MAKEDONIJA
I. jun

Nemako-balistike snage iz Struge i Debra preduzele ofanzivna dejstva na slobodnu teritoriju Malesije (kod Struge), protiv Grupe kosovsko-metohijskih i Grupe
makedonskih partizanskih bataljona (1. makedonsko-kosovska NOU brigada), s ciljem da ih unite. P r e m a dogovoru, bugarske snage su zaposele demarkacionu liniju
da bi spreile izvlaenje partizanskih snaga na bugarsku okupacionu teritoriju. U
etvorodnevnim borbama u rejonu s. Lokova, s. Zbodija i s. Ranova (kod Struge)
partizanske snage su odbacile neprijatelja u Strugu i u Debar, nanele mu gubitke
od 20 mrtvih nemakih vojnika i oko 30 mrtvih balista i zaplenile 2 minobacaa, 3
p. mitraljeza, oko 20 puaka, 4 sanduka municije i drugu opremu. Partizani su
imali 7 ranjenih i nepoznat broj poginulih boraca.
U rejonu s. Dorlobosa (na zapadnim padinama pl. Belasice) Udarna grupa (3. makedonska NOU brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske brigade), u pokretu za severoistonu Makedoniju, napala i razbila delove
(jaine do bataljona) bugarskog 48. pesadijskg puka, podravane avijacijom, i prinudile ih da se povuku ka s. Kosturinu (kod Strumice). Grupa se ovde. u borbi protiv dva bataljona bugarskog 48. peadijskog puka. probila prema Gradekoj p! U
tim borbama poginulo je 35 a zarobljeno 12 bugarskih vojnika. Zaplenjeno je a zatim
spaljeno 11 kamiona i 25.000 metaka. Grupa je imala 4 m r t v a i 3 ranjena borca.

7 94

1944. jun
2. juti

MAKEDONIJA

jun 1944.

Politiki komesar GS NOV i PO za Makedoniju dao uputstvo jedinicama NOVJ u

Tikveu: upozorio ih da izbegavaju frontalne borbe i napade na jako utvrene garnizone neprijatelja, pogotovu kada se u jedinicama nalazi velik broj novih boraca;
ukazao im na taktiku napada iz zaseda, prepada, iznenadnih napada ild.
U rejonu s. Lokova (kod Struge) nemake snage iz Struge i Debra streljale oko 30
balista zato to su pod pritiskom Grupe kosovsKih i Grupe makedonskih partizanskih bataljona odstupili s poloaja.

3. jun

Kod s. Gradeca (u blizini Demir-kapije) Udarna grupa (3. makedonska NOU brigada
bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske brigade) pokuala da pree r. Vardar i da se povee sa 2. makedon.-kom NOU brigadom u Tikveu. Poto je Vardar bio posednut. bugarskim snagama Udarna grupa je produila pokret za severoistonu Makedoniju.

5. jun

U rejonu s. Kuakulija i Adi-uke (kod Radovita) Udarna grupa (3. makedonska

NOU brigada bez jednog bataljona i po jedan batalion Kosovske i 6. junomoravske
brigade) napao oajani bataljon bugarskog, 49. peadijskog puka. Grupa se uvee.
posle otrih borbi, povukla na pl. Plakovicu. Neprijatelj je imao oko 35 mrtvih, a
jedinice NOV i POJ 2 mrtva i 3 ranjena borca.

Jun p.

Stab 1. makedonsko-kosovske NOU brigade izdao proglas narodu Debaraca, Malesije. Pologa, kievskog i strukog kraja. Prikazavi uspehe brigada u neprijateljskoj prolenoj ofanzivi i situaciju u svetu, on poziva narod tla ne veruje neprijateljskoj propagandi da su svi Siptari krvni neprijatelji makedonskog naroda, ve da
uvruje bratstvo i jedinstvo s njima i da slupe u redove NOVJ.
Pri GS NOV i PO za Makedoniju formirano Ininjerijsko odeljenje, sa zadatkom:
osposobiti boraki i stareinski kadar za ininjerijsko jedinice.
U Strumici formiran GNO odbor.
U rejonu Krueva, od ljudstva iz kruevskog kraja, formiran Kruevski NOP odred.

6. jun

U s . Drenovu (kod Kavadaraca) grupa pozadinskih radnika iz Kavadaraca spalila

optinsku arhivu, zaplenila 11 puaka i drugu opremu i na narodnom zboru osudila
na smrt dva narodna izdajnika.

6/7. jun

Na brdu Asanli (kod Radovita) saveznici padobranima spustili manju koliinu

oruja i opreme Udarnoj grupi (3. makedonska NOU brigada bez jednog bataljona
i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske brigadej.

7. jun

Iz zasede kod s. Konopita (blizu Kavadaraca) 1. bataljon 2. makedonske NOU brigade napao bugarske slabije delove i naneo im gubitke od 9 mrtvih (meu kojima
1 oficir) i 3 ranjena vojnika. Bataljon je imao 1 ranjenog borca.

8. jun

U s. Lokovu (kod Struge), od Grupe makedonskih partizanskih bataljona (1. i 2. bataljona) i novodolih boraca iz ohridskog sreza, formirana 1. makedonska NOU
brigada.
r
Kod s. Konopita (blizu Kavadaraca) delovi 2. makedonske NOU brigade napali
slabije bugarske delove i naneli im gubitke od 8 mrtvih i 10 ranjenih oficira i vojnika.

9. jun

Izmeu s. Klisure i Udova (na pruzi evelija Skoplje) delovi 2. makedonske

NOU brigade razbili bugarske osiguravajue delove i poruili prugu na duini od
70 m. Saobraaj je bio prekinut 12 asova. Zarobljeno je 5 vojnika a zaplenjeno 5
puaka, 1 p. mitraljez, dosta municije i druge opreme.
U rejonu s. Lazaropolja (kod Debra) Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona iznenada napala kolonu od oko 400 balista iz Gostivara i nanela im vrlo
teke gubitke.

10. jun

Naelnik bugarske skopske oblasne policijske uprave izdao naredbu o uvoenju

policijskog asa u svim naseljenim mestima skopske oblasti, kao protivmeru jaanju NOB-a u tom kraju. U naredbi se j>redviaju vrlo otre mere prema partizanskim porodicama, simpatizerima i svima onima koji ma na koji nain pomau partizane. Pored ostalog, zabranjuju se zabave, igranke i drugi iri skupovi i preti se
konfiskacijom celokupne imovine onim licima koja su odsutna od svojih domova
vie od 3 dana a nemaju dozvolu od nadlenih organa.

795

1944. jun

MAKEDONIJA

jun 1944.

U strukoj Malesiji 1. makedonska NOU brigada odrala partijsko savetovanje,

uputivi telegrame CK KPJ, generalnom sekretaru K P J Josipu BrOzu Titu i CK
KPM.
Kod Koana, prelazei r. Bregalnieu, Udarna grupa (3. makedonska NOU brigada
bez jednog bataljona 1 po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske brigade) razbila bugarsku zasedu i nanela joj gubitke od 23 mrtva i 3 zarobljena vojnika. Tu
je poginuo komandant Kosovske NO brigade Milan Zear, narodni heroj. Grupa ie
zaplenila 1 mitraljez, 1 p. mitraljez, 16 puaka i drugu opremu.
U. jun

Na Ponikvama (na Osogovskoj pl.) Udarna grupa (3. makedonska NOU brigada bez
jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske brigade) razbila
dva bataljona iz bugarskog 49. peadijskog i 1. armijskog puka. Grupa je zatim
gonila neprijatelja do Zletovske reke. Gubici neprijatelja: 80 mrtvih i 21 zarobljen.
Grupa je imala 1 mrtvog. Zaplenjeno je: 5 minobacaa, 10 mitraljeza, 4 p. mitraljeza, 52 puke, 120 mina, 250.000 metaka, 60 konja i druga oprema.
Na putu Kavadarci Prilep 1. bataljon 2. makedonske NOU brigade unitio tt
linije na duini od 5 km i minirao put, usled ega su unitena 2 neprijateljska
kamiona.

12. jun

U rejonu s. Strmaeva (kod Kavadaraca) dva bataljona 2 makedonske NOU brigade

napala bugarski policijski odred Benkovski. Oni su ga, u tekim borbama, razbili
i prisilili na povlaenje. Neprijatelj je imao 30 mrtvih i vei broj ranjenih. Zaplenjeno mu je 20 puaka, 2 p. mitraljeza i druga oprema. Brigada je imala 4 poginula
i 6 ranjenih boraca. Posle nekoliko dana, za odmazdu, delovi bugarskog 56. peadijskog puka su spalili selo i streljali 3 deaka i 1 enu.
Na putevima Prilep Gradsko i Prilep Kavadarci delovi 2. makedonske NOU
brigade poruili 82 tt stuba i unitili tt liniju.

13. jun

Na vrhu Sultan tepe (na Osogovskoj pl.) Udarna grupa (3. makedonska NOU brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske brigade) razbila etu iz 49. puka bugarske 17. peadijske divizije. Poginulo je 28 bugarskih
vojnika i 2 oficira a zarobljena su 24 vojnika. Zaplenjeno je 4 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 1 minobaca, 20 puaka i druga oprema.
U rejonu eleznikog mosta kod s. Gradeca (blizu Demir-kapije) jedna eta 2. makedonske NOU brigade minirala prugu, zbog ega je transportni voz iskliznuo i pretrpeo veliku tetu.

15. jun

Na putu Struga Debar Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona napala

nemako-balistiku kolonu.
Na Cupinom brdu i Retkim bukama (kod Krive Palanke) Udarna grupa (3. makedonska NOU brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske brigade) napala ojaani bataljon bugarskog 1. armijskog puka i zarobila 22 vojnika. Grupa je imala 3 ranjena borca. Zaplenila je 2 topa, 2 minobacaa, 9 mitraljeza.
7 p. mitraljeza, 44 puke i drugu opremu.

Jun p. p.

Prva makedonska NOU brigada izdala proglas zavedenim balistima u zapadnoj Makedoniji: poziva ih da obustave bratoubilaku borbu i da se u redovima NOVJ bore
protiv zajednikog neprijatelja.

Jun s.

Bugarske vlasti iselile stanovnitvo iz 28 planinskih sela Tikvea i Vitaeva i preselile ga u ravniarska naselja (Begnite i Konopite) i u rejone jaih bugarskih posada,
kako bi jedinice NOVJ liile podrke naroda.

17. jun

GS NOV i PO za Makedoniju uputio direktivu politikim radnicima u vezi sa stavovima koje treba provoditi pri prelasku na teritoriju Grke: kako makedonski ivalj
u Grkoj pokrenuti da se sa grkim partizanskim jedinicama bori protiv zajednikog
neprijatelja.

19. jun

Kod s. Krnjeva (blizu Kavadarca) 2. makedonska NOU brigada razbila grupu od oko
60 bugarskih vojnika. Neprijatelj je imao 9 mrtvih, vie ranjenih i 13 zarobljenih.
Brigada je imala 2 ranjena borca. Zaplenila je 3 p. mitialjeza, 17 puaka, 5 konja
i dosta municije.

20. jun

Na komunikaciji Kumanovo Kriva Palanka diverzantska grupa Kumanovskog

NOP odreda unitila jedan bugarski kamion. Poginulo je 6 i ranjeno oko 10 bugarskih vojnika.

796

1944. jun

MAKEDONIJA

jun 1944.

23. jun

Koci s. Delagoda (blizu Struge) Grupa kosovsko-metohijskih partizanskih bataljona,

posle vrlo otre borbe razbila nemako-balistike snage iz Struge. Tim napadom je
osujeena neprijateljska ofanziva na slobodnu teritoriju struke Malesije i K a r a ormana.

24. jun

Kod s. Zbadi (blizu Struge), od dotadanje Grupe kosovsko-metohijskih partizanskih

bataljona (1. i 2. kosovsko-metohijski bataljon) i bataljona Crvene armije 1. makedonsko-kosovske NOU brigade (sastavljen od oko f50 crvonoarmejaca prebeglih iz nemakog zarobljenitva nazivana i eta), formirana 1. kosovsko-metohijska NOU
brigada.

25. jun

Kod s. Radnje, s. Strmaeva i s. Boule (blizu K a v a d a r a c a ) 2. makedonska NOU brigada napala na oko 500 bugarskih vojnika. Posle estoasovne borbe, poto je neprijatelj bio jako utvren, ona se povukla, pretrpevi gubitke od 2 mrtva i 4 ranjena
borca. Neprijatelju je desetkovana komora koja je saekana u zasedi.

27. jun

Izmeu s. Radnje i s. Strmaeva (kod K a v a d a r a c a ) bugarske snage iz K a v a d a r a c a i

Demir-kapije napale 2. makedonsku NOU brigadu, ali je ona, vatrom sa bliskog odstojanja, odbila napad i prinudila neprijatelja na povlaenje. Neprijatelj je pretrpeo
gubitke od oko 15 mrtvih i ranjenih. Brigada je imala 2 poginula borca.
U s . Cievu (kod Gradskog) pozadinski radnici iz kavadarskog kraja spalili arhivu
u zgradi optine i zaplenili 7 puaka, 4 pisae maine i drugi materijal.

Jun

Prvi Oblasni komitet K P M uputio proglas narodu Pologa: iznosi kratak pregled r a zvoja oruane borbe u Jugoslaviji i vojno-politiku situaciju u svetu i poziva m a k e donsko i iptarsko stanovnitvo da masovno stupa u jedinice NOVJ.
Naelnik bugarske Skopske oblasne policije obavetava direktora bugarske policije
u Sofiji o nemoi andarmerije i policije da se suprotstave jedinicama NOV i PO
Makedonije. On kae da su i vojne jedinice, u dosta sluajeva, bile razbijene od p a r tizanskih snaga i da u kumanovsko-vranjskom i tikvekom kraju potpuno gospodare jedinice NOVJ. Trai preduzimanje brzih i energinih m e r a ; a ukoliko do toga
ne ode, istie on, partizanske jedinice e toliko ojaati da ih ak ni divizije 5. armije
nee moi savladati.
U Strumici, pri pokuaju da se probije kroz blokadu bugarske policije, poginuo lan
etvrtog oblasnog komiteta K P M Blagoj Jankov Mueto, narodni heroj.
- U Poreu (kod Broda) formiran Poreki NOP odred.

SLOVENIJA
1. jn

Naredbom taba 9. korpusa NOVJ, na podruju Slovenakog primorja formirana

Vojna oblast 9. korpusa NOVJ (sa odsecima: mobilizacijskim, saobraajnim, ekonomskim, sanitetskim, sudskim i odsekom za zatitu naroda).
Na putu s. Vojnik s. A r j a Vas (kod Celja) 1. slovenaka udarna brigada Tone
Tomi 14. divizije NOVJ napala i unitila 1 kamion i zaplenila 1 p. mitraljez i 3
puke, a zatim se, zbog pristiglih pojaanja neprijatelju, povukla ka s. Prelski (kod
Vojnika).

2. jun

Kod s. Rakitoveca 2. slovenaka Udarna brigada Ljubo Sercer 14. divizije NOVJ
vodila teku borbu protiv nemakih policijskih kolona iz s. S m a r t n a u Tuhinju (kod
Kamnika) i s. Blagovice (kod Trojana). Brigada se zatim zbog opasnosti da bude
okruena, preko s. Zgornjeg Tuhinja povukla u s. Ravne (kod Kamnika).
Na poloajima Zvikarjev kri Mala kopa Makov kri 11. slovenaka brigada
Milo Zidanek^ 4. operativne zone NOV i PO Slovenije vodila teke borbe protiv
nemakih k o l o m iz Slovenj-Gradeca, Mislinje i s. Ribnice na Pohorju. Ne uspevi
da probije poloaje slovenake brigade, neprijatelj se navee, uz osetne gubitke, povukao u Ribnieu na Pohorju i Slovenj-Gradee.
Izmeu s. Senoea i s Storja (kod Seane) 2. bataljon Junoprimorskog NOP odreda
9. korpusa NOVJ napao i unitio nemaku motorizovanu SS policijsku kolonu (I
kamion. 3 motocikla i putniki automobil). Poginulo je 19 i ranjeno 11 nemakih
policajaca a zaplenjeno je sve naoruanje.

I
3. jun

Na poloajima kod Sv. Ruperta (blizu Mislinje) 13. slovenaka brigada Mirko B r a i 14. divizije NOVJ vodila teku troasovnu borbu protiv nemakih kolona Iz s.
Dova, Mislinje i s. Dolia. zatim se. zbog nadmonosti neprijatelja, povukla na pl.
Graku goru.

797

1944. jun

MAKEDONIJA
Otpoeo
St. Vida
kar* 15.
kada su

jun 1944.

napad jakih nemakih snaga iz Ribnice, V. Laa, Grosuplja, s. Stine i s.

protiv jedinica 18. divizije NOVJ i 5. slovenake udarne brigade Ivan Candivizije NOVJ na podruju Suhe krajine. Napad je trajao sve do U. juna,
nemako jedinice, na svim pravcima, odbaene u polazne garnizone.

Jedinice 15. divizije NOVJ (4. slovenaka NOU brigada Matija Gubec* i 12. slovenaka NO brigada) zauzele neprijateljska uporita kod Zidanog Mosta: (s. Polnik
40 andarma i 80 graniara i s. St. Jurij 27 andarma) i spalile fabriku hartije Piatnik kod Radea, iz koje su prethodno evakuisale veliku koliinu hartije.
5. jun

GS NOV i PO za Sloveniju izdao naredbu svojim jedinicama da pojaanom aktivnou na eleznikim i putnim komunikacijama ometaju transport nemakih vojnih
snaga i materijala preko teritorije Slovenije.
Na poloajima kod s. Smihela (blizu Mozirja) 1. slovenaka udarna brigada Tone
Tomi 14. divizije NOVJ vodila otre boroe protiv nernacKih snaga koje su iz Mozirja nadirale u dve kolone. Energinim udarom u bok ona je neprijatelja odbacila
i gonila ga sve do Mozirja, nanevi mu gubitke od 7 mrlvih i 2 zarobljena vojnika i
zaplenivi dosta oruja.

6. jun

U s . Razborici (kod Mislinje) 13. slovenaka brigada Mirko Brai 14. divizije NOVJ,
posle troasovne borbe, odbacila nemaku kolonu (jaine 280 vojnika) koja je nadirala sa pravca s. Dove. Neprijatelj je Imao osetne gubitke.
Jedinice 30. divizije NOVJ napale jako nemako-belogardejsko uporite s. Razdrto
1 obezbedenje na mostu kod s. Kazarja (blizu Postojne), ali, zbog jakog fortifikacijskog
ureenja, nisu zauzele ni uporite ni most.

7. jun

Otpoeo napad jakih nemako-ilalijanskih snaga iz Idrije i s. Sv. Lucije (sada: Most
na Soi) na jedinice 31. divizije NOVJ na podruju Cerkna Posle trodnevnih tekih
borbi kod s. Sobrelja, s. Reke i s. Jagera (blizu Cerkna) jedinice 31. divizije su se
povukle ka s. G. Tribui i s. Cepovanu.

8. jun

Jedinice 5. slovenake udarne brigade Ivan Cankar 15. divizije NOVJ, posle snanog juria, prodrle u domobransko uporite s. Ig (kod Ljubljane) i u ulinim borbama nanele neprijatelju teke gubitke (24 mrtva i 30 ranjenih), ali su se sutradan
ujutro povukle iz uporita.

9. jun

Na putu s. Fala s. Sv. Lovrenc na Pohorju 1. bataljon 11. slovenake brigade

Milo Zidanek 4. operativne zono NOV i PO Slovenije napao nemaku kolonu.
U kraoj borbi je vei deo kolone uniten, dok se manji deo povukao u Falu. Za to
vremo je 2. bataljon iste brigade, koji se nalazio na obezbedenju kod s. Fale, minirao elezniku prugu Maribor Dravograd i u otroj jednoasovnoj borbi naneo
neprijatelju gubitke od 32 mrtva i 12 ranjenih vojnika, a zatim se povukao.
-- Jedinice Kozjanskog NOP odreda 4. operativne zone NOV i PO Slovenije napale
and. st. u s. Jurkloteru (kod Zidanog Mosta), jaine 10 andarma. Dva andarma
su poginula a ostali su se predali i stupili u partizane. Zaplenjeno je: 1 p. mitraljez,
2 automata, 44 puke i druga oprema.

11. jun

Naredbom taba Koruke grupe NOP odreda formirana Komanda solavsko-Iogarskog vojnog podruja.
Posle krae borbe Kamniko-zasavskl NOP odred 4. operativne zone NOV i PO
Slovenije zauzeo nemako uporite u s. Lokama (kod Zagorja), zarobivi 6 nemakih
vojnika i zaplenivi veu koliinu materijalnih sredstava.

12. jun

Kod . st. Verd (kod Vrhnike) 5. slovenaka udarna brigada Ivan Cankar 15.
divizije NOVJ, posle artiljerijske pripreme i snanog juria, drugi put sruila Stampetov most. Uniteni su svi bunkeri za odbranu mosta i poruena je eleznika
pruga. Pokuaj nemakih snaga da iz Borovnice interveniu osujetila je 15. slovenaka (Belokranjska) brigada 15. divizije NOVJ.

13. jun

Na poloajima kod s. Razborice (blizu Mislinje) 2. slovenaka udarna brigada Ljubo

Sercer 14. divizije NOVJ vodila teke boroe protiv nemakih kolana iz Mislinje,
s. Turike Vasi i SIovenj-Gradeca. U petoasovnoj borbi neprijatelj je, uz osetne
gubitke, odbaen u polazne garnizone.
Na poloaju s. Sv. Valentin s. Zusem (kod Piltanja) 2. bataljon Kozjanskog NOP
odreda 4. operativne zone NOV i PO Slovenije vodio troasovnu teku borbu protiv
nemakih snaga koje su nadirale s vie pravaca. Posle jaih borbi u rejonu s. Zusema, neprijatelj se povukao uz velike gubitke.

798

1044. jun

SLOVENIJA

jun 144.

14. jun

Sedamnaesta slovenaka brigada Simon Gregori 30. divizije NOVJ zauzela italijansko uporite u s. Avama (kod Tolmina) i poruila eleznlki most i vie manjih
mostova na putu Gorica Tolmin.

JS. jun

Na osnovu naredbe i direktive G NOV i PO za Sloveniju od 5. juna o pojaanoj

aktivnosti jedinica na komunikacijama, tab 9. korpusa NOVJ izdao nareenje za
ruenje eleznike pruge i unitenje neprijateljskih uporita u dolini r. Bae.

16. jun

U s . Zagi (kod Boveca) 2. bataljon Briko-benekog NOP odreda 9. korpusa NOVJ

napao italijansku faistiku posadu. Posle krae borbe predalo se 105 vojnika, koji
su na vlastiti zahtev, upueni u italijanski partizanski bataljon Macini. Zaplenjeno
je 85 puaka, 2 automata, 4 mitraljeza, 7 p. mitraljeza, 7 minobacaa i druga oprema.
Na osnovu nareenja G NOV i PO za Sloveniju, od zatitnog bataljona formirana
20. slovenaka (Stabna) brigada G NOV i PO za Sloveniju.

18. jun

Kod s. Zgornjeg Dolia (blizu Mislinje) 11. slovenaka brigada Milo Zidanek
4. operativne zone NOV i PO Slovenije poruila elezniki vijadukt i time onesposobila prugu za dalji saobraaj. Istovremeno je, miniranjem, u znatnoj meri otetila
tunel kod s. Hude Luknje.
U s . Gradacu (kod Metlike) odrana osnivaka skuptina Crvenog krsta Slovenije.
Na poloajima s. Moenik Pee Limbarska gora (blizu Domala) 6. slovenaka
udarna brigada Siavko Slander 4. operativne zone NOV i PO Slovenije vodila teke
borbe protiv nemakih kolona koje su s vie pravaca nadirale u Moravku dolinu.
Brigada se zatim, posle jednodnevnih borbi, povukla na nove poloaje, nanevi neprijatelju teke gubitke.
Druga slovenaka udarna brigada Ljubo Sercer 14. divizije NOVJ unitila obezbedenje tunela kod s. Lipoglava (na pruzi Celje Maribor) i minirala tunel; 13. slovenaka brigada Mirko Brai na vie mesta poruila elezniku prugu Celje
s. Sv. Jurij; 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi miniranjem znatno otetila
elezniki most kod s. Zbelova.

13. jun

U rejonu pl. Rovtarica Selska planina 7. slovenaka udarna brigada France

Preern 31. divizije NOVJ upala u nemaku zasedu, ali je posle krae borbe, odlunim juriem, odbacila neprijatelja u pravcu s. Bohinjske Bele.
U s . t. Lipu (kod Velikoveca u Austriji) 2. bataljon Istonokorukog NOP odreda
4. operativne zone NOV i PO Slovenije napao grupu od 80 naoruanih pripadnika
nemake organizacije Radna sluba i posle krae borbe naneo joj gubitke od 15
mrtvih i vie ranjenih. Bataljon nije imao gubitaka.

20. jun

Kod . st. Ronki (u Italiji) 3. minersko-sabotani vod 9. korpusa NOVJ miniranjem

sruio nemaki vojni transportni voz i unitio 7 vagona s nemakim oficirima
(spasla se samo 4 oficira).
Kod s. Svetelke (blizu Celja) 2. slovenaka udarna brigada Ljubo Sercer 14. divizije NOVJ napala nemaku kolonu koja je nadirala iz Celja. Posle dvoasovne borbe
ona je kolonu odbacila u polazni garnizon.
Kod s. Sveline (blizu Celja) 13. slovenaka brigada Mirko Brai 14. divizije NOVJ
vodila teke borbe protiv nemakih snaga koje su u dve kolone nadirile na njene
poloaje. Brigada se zatim, zbog nepovoljnih poloaja, povukla ka s. Ponici, gde je,
posle vieasovne borbe, razbila neprijatelja i naterala ga u bekstvo ka Celju.

21. jun

Posle jednodnevne borbe 15. slovenaka (Belokranjska) brigada 15. divizije NOVJ
zauzela Kriku Vas (kod Vinje Gore), uporite 63. ete jurinog bataljona (jaine
150 slovenakih domobrana), a 5. slovenaka udarna brigada Ivan Cankar i 12.
slovenaka brigada, na obezbeenju sa pravca Koevja i Grosuplja, vodile otre
borbe protiv nemako-domobranskih nadiruih kolona.
Na putu Gorica s. Plave 2. bataljon Briko-benekog NOP odreda 9. korpusa
NOVJ unitio nemaku auto-kolonu (2 kamiona i putniki automobil). Od posade se
spasla samo etvorica.

23. jun

Na putu s. Crna s. Koprivna (kod Meice) 2. bataljon Istonokorukog NOP

odreda 4. operativne zone NOV i PO Slovenije unitio nemaku kolonu od 4 kamiona
i 2 putnika automobila. U kraoj borbi poginula su 63 a ranjen je 31 nemaki
vojnik.

24. jun

Kod s. Ledina (blizu Idrije) 3. slovenaka udarna brigada Ivan Gradnik 31. divizije
NOVJ napala nemake snage koje su nadirale iz Idrije preko s. Gore. Posle vie-

799

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

asovnc borbe ona im je nanela gubitke od preko 20 mrtvih i odbacila ih ka s.

Gori.
25. jun

U s . Danama (kod Se/.ane) jedinice Junoprimorskog NOP odreda 9. korpusa NOVJ,

posle krae borbe, zauzele karabinijersku stanicu i zarobile 14 karabinijera.

26. jun

Delovi Briko-benekog NOP odreda 9 korpusa NOVJ, u sadejstvu sa delovima 2

bataljona narodne odbrane (Vojske dravne varnosti), zauzeli italijansko uporite
Pevmu (kod Gorice), jaine 38 ljudi, i zaplenili dosta oruja i opreme.
Na poloajima Kraguljie Ostruica St. Glauta 2. slovenaka udarna brigada
Ljubo Sercer. 14. divizije NOVJ i 11. slovenaka brigada Milo Zidanek 4. operativne zone NOV i PO Slovenije vodile teke jednodnevne borbe protiv nemake
kolone iz SIovenj-Gradeca i Mislinje, nanele joj gubitke od 78 mrtvih i odbacile je
u s. Smartin (kod SIovenj-Gradeca).

27. jun

Grupa boraca 2. bataljona 2. brigade narodne odbrane upala u rudnik olova i cinka
Rabelj (u Italiji) i miniranjem unitila trpke za vodu i ostala postrojenja. Zbog toga
je rudnik zalila voda, pa je proizvodnja obustavljena.
Na Roglji (na pl. Pohorju) na osnovu naredbe taba 4. operativne zone NOV 1 PO
Slovenije, od Lackovog bataljona, ete 1. slovenake udarne brigade Tone Tomi
i ete 11. slovenake brigade Milo Zidanek- ponovo formiran Pohorski NOP
odred.

28. jun

U s . Bistri (kod Meice) 1. bataljon Istonukorukog NOP odreda 4. operativne

zone NOV i PO Slovenije napao nemaku policijsku kolonu iz s. Crne, te posle
troasovne borbe naneo joj gubitke od 48 mrtvih i 18 teko ranjenih i unitio jedan
tenk.

29. jun

Otpoeo trodnevni napad jedinica 9. korpusa NOVJ na objekte putnih i eleznikih

komunikacija u dolini r. Bae. Zauzeta su italijanska faistika uporita Mohorc,
s. Koritnica i Pranger a na vie mesta je poruena eleznika pruga s. Sv. Lucija
(sada: Most na Soi) s. Podbrdo (kod Bohinjske Bistrice).
U rejonu St. Glauta (na pl. Pohorju) 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi
i 13. slovenaka brigada Mirko Brai< 14. divizije NOVJ vodile vieasovne teke
borbe protiv nemakog bataljona brdskih lovaca koji je iz s. Smartna na Pohorju,
preko s. Kurje Vasi, nadirao na njihove poloaje. Neprijatelj je, uz gubitke od 31*
mrtvih, odbaen u s. Smartno na Pohorju.

30. jun

Ispod pl. Sabotlna (kod Gorice) 1. bataljon Briko-benekog NOP odreda 9. korpusa
NOVJ napao nemaku motorizovanu kolonu i posle vieasovne borbe unitio 6
kamiona i putniki auto i naneo neprijatelju gubitke od oko 80 mrtvi i vie ranjenih.

SRBIJA
1. jun

U Ba. Palanci delovi 3. bako-baranjskog NOP odreda zapalili 50 vagona kudelje.

Izmeu s. Beoina i Petrovaradina 1. eta 1. sremskog NOP odreda napala iz zasede
jedan voz sa pratnjom od 40 ustaa. U kraoj borbi poginulo je 9 ustaa, dok su ostali,
iskoivi iz voza, pruili otpor. Zaplenjeno je 6 puaka i (i ustakih uniformi.
Izmeu Rume i s. Vognja delovi 6. vojvoanske NOU brigade miniranjem pruge
unitili lokomotivu i nekoliko vagona, dok su drugi delovi, izmeu Srem. Mitrovice
i s. Vognja, iz zasede ubili 5 i ranili 3 nemaka vojnika.

1944. jun

2. jun

Prvi bataljon 6. vojvoanske NOU brigade izvrio iznenadni napad na posadu s.

Kuzmina (kod Srem. Mitrovice) jaine 110 nemakih vojnika. U otroj borbi je poginulo 50 a teko ranjeno 10 neprijateljskih vojnika. Bataljon je imao 1 mrtvog i 24
ranjena borca.
Kod s. Mejane (blizu Kurumtije) GS NOV i PO za Srbiju formirao 17. srpsku NO
brigadu. Ona je ula u sastav 24. divizije NOVJ.
Na Galovikom kanalu (kod Stare Pazove) 3. bataljon 0. vojvoanske NOU brigado
i jedna eta 1. sremskog NOP odreda napali 60 nemakih vojnika. Poginula su 33 i
zarobljena 3 nemaka vojnika. Jedinice NOVJ su imale 4 mrtva i 4 ranjena borca;
poginuo je i komandant 3. bataljona Vlada Obradovl Kameni, narodni heroj. Zaplenjeno je: 1 mitraljez, 2 p. mitraljeza, 3 automata, 15 puaka, 2000 metaka i dosta
druge opreme.

800

1944. jun

SRBIJA

jun 1944.

Kud s. Beoina (blizu Petrovaradina) delovi 1. sremskog NOP odreda sruili elezniki most. Istovremeno su drugi delovi Odreda napali na bunker u s. Vrdniku, u kome
su poginula 2 i ranjena 4 domobrana.
3. jun

Na poloajima iznad s. Davidovca i s. Ramirovca (blizu Svrljiga) 9. srpska NO brigada i Niki NOP odred napali etniki Knjaevaki korpus, te ubili 40 i zarobili 56
etnika, uz sopstvene gubitke od 2 poginula borca.
Kod s. Dobrog Dola (blizu Kurumlije) 21. divizija NOVJ (bez 5. srpske brigade)
napala etniki 1. kosovski korpus i etniku 1. i 2. kosaniku brigadu. etnici JU,
razdvojeni u dve grupe, odbaeni ka s. Rai.
Na putu s. Drugovac s. Suvodol (kod Mladenovca) zaseda Kosmajskog NOP odreda ubila 2 etnika, a zaplenila 1 automat i 2 puke.
U s. Buci (kod Kruevca) etnici ubili potpredsednika ONO odbora za okrug kruevaki

3 4. jun

Izmeu Sida i s. Tovarnika delovi 1 bataljona 2. sremskog NOP odreda minirali

prugu. Usled toga je teretni voz iskoio sa ina. Pri napadu na posadu voza -arobljeno je 10 domobrana, dok je izvestan broj nemakih vojnika uspeo da pobegne.
Unitena je lokomotiva i 10 vagona a zaplenjeno je 9 puaka sa 100 melaKa i druge
opreme.

4 jun

Izmeu s. Davidovca i s. Skrobnice (blizu Knjaevca), u borbi voenoj ceo dan, 9.

srpska NO brigada i Niavski NOP odred razbili etniki Knjaevaki i cgarski
korpus: ubili 30, zarobili 32 i ranili preko 40 etnika i zaplenili 1 mitraljez i preko
50 puaka.
Kod s. Rae (blizu Kurumlije) 21. divizija NOVJ (bez 5. srpske brigade) napala
etniki 1. kosovski korpus i etniku 1. i 2. kosaniku brigadu. U borbama voenim
ovog i narednog dana jedinice NOVJ su uspele da proteraju etnike ka Kosovu
polju, zarobivi vei broj etnika.
Kod s. Selevca (blizu Mladenovca) Kosmajski NOP odred vodio borbu protiv etnika, te im naneo gubitke od oko 10 mrtvih i 27 zarobljenih i zaplenio 1 p. mitraljez,
i nekoliko puaka.
Kod Srem. Mitrovice jedna desetina 1 sremskog NOP odreda napala troarinu. Poginulo je 12 policajaca i I ustaa a 1 ustaa je ranjen.
Izmeu Srem. Karlovaca i s. Cortanovaca delovi Diverzantskog udarnog bataljona
GS NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge sruili transportni voz s trupama.

5. Jun

- Kod s. Sv. Huberta (sada: V. Selo, blizu Kikinde) diverzantska grupa Severnobanatskog NOP odreda miniranjem pruge sruila kompoziciju meovitog voza.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja delovi 1. sremskog NOP odreda poruili elezniku prugu i pokidali tt veze u duini od 1 kilometra.

Jun p.

U s. Dvoranu (kod Kruevca) GS NOV i PO za Srbiju formirao 16. srpsku NO brigadu. Ona je ula u sastav 25. divizije NOVJ.
Na terenu albanske Malesije, od boraca ranije razbijenog partizanskog bataljona
Bajram Curi, partizanske ete iz Hasa i novopridolog ljudstva s Kosova i Metohije, formiran Partizanski bataljon Kosova. 1

516. Jun

U blizini s. Vrdnika (kod Iriga) jedan vod 6. vojvoanske NOU brigade, u dogovoru sa tri lana posade, razoruao 13 domobrana rasporeenih u 3 bunkera, te zaplenio 3 avionska mitraljeza, 1 automat, 12 puaka, 1 pitolj, 24 bombe, 12.000 metaka i drugu ratnu opremu. Jednovremeno je nekoliko boraca miniralo oblinju
cisternu, te je unitena znatna koliina benzina i ulja. Drugi vod je poruio jedan
kilometar pruge Srem. Mitrovica s. Voganj.

6. jun

U s . Vodnju (kod Aranelovca) 2. umadijska NO brigada vodila borbu protiv etnika i nanela im gubitke od 6 mrtvih i 11 zarobljenih. Zaplenjeno je 5 puaka.
Kod s. Rae (blizu Kurumlije) 6. srpska brigada 21. divizije NOVJ doekala ojaani 3. bataljon 5. puka SDK i jednu etniku brigadu i posle otre borbe prinudila
ih na povlaenje ka Kurumliji i Lukovskoj Banji. Neprijatelj je imao 10 mrtvih
i 15 ranjenih, dok je 6. brigada imala 1 ranjenog komandira ete.
1 Po drugom izvoru balaljon je formiran krajem maja. pod nazivom Kosovski bataljon, t dejstvovao je u prigranlfnom pojasu Metohije l Albanije.

51

801

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

Jenice 2. sremskog NOP odreda odbile prodor nemakih i domobranskih delova

(jaine oko 300 vojnika), sa 3 tenka, u s. Lipovac i s. Morovi i odbacile ih ka Sidu.
Gubici neprijatelja kod s Morovia: 47 mrtvih i vie ranjenih vojnika.
I/medu eleznikih stanica Stalaa i Dedine borci Komande kruevakog vojnog podruja sruili elezniki most, usled ega je saobraaj obustavljen 2 dana.
6 7 . jun

Izmeu Sida i s. Adaevaca delovi 1

300 metara eleznike pruge.

bataljona 2. sremskog NOP odreda poruili

7. jun

U s . Deu (kod Stare Pazove) nemake jedinice streljale 20 ljudi a u oblinjim selima
Karloviu i Mihaljevcima zapalile vie kua

S. jun

Na pl. Bukoviku i pl. Beljevini etniki Deligradski t Timoki korpus napali U. srpsku NO brigadu i Niki NOP odred. U borbi vodenoj ceo dan, jedinice NOVJ su
razbile Timoki, a zatim Deligradski korpus. Poginulo je oko 100, ranjeno 170 i zarobljeno 150 etnika. Zaplenjeni su 4 p. mitraljeza, 150 puaka i vea koliina drugog materijala i opreme. Gubici jedinica NOVJ: 15 mrtvih i 20 ranjenih boraca.

Iz s. Vrbanje, posle troasovne borbe protiv I. ete 1. bataljona 2. sremskog NOP

odreda, prodrla u s. Lipovac (kod Sida) neprijateljska kolona jaine oko 300 vojnika. Gubici neprijatelja: 15 poginulih, mr-u kojima i I oficir, a gubici 1. ete: 6
poginulih i 5 ranjenih boraca. Pri daljem nadiranju neprijateljska kolona se sukobila
u s. Batrovcima sa 3. etom 1. bataljona, koja je dola iz s Gradine. Posle otre borbe
neprijatelj se povukao u polazno uporite.

U s . Kopljarima (kod Aranelovca) 2. umadijska NO brigada vodila borbu protiv

etnika i Nedlevskih andarma Neprijatelj je imao 4 mrtva, a zaplenjene su 4
puke.

Izmeu s. Obrea i s. Grabovaca (u junom Sremu) jedna eta 1. sremskog NOP

odreda napala nemaku patrolu Poginula su 4 vojnika a zaplenjeni su p. mitraljez,
2 puke i pitolj.

Izmeu s. Dragutinova (sada: Miloevo) i s. Vi. njcva (kod Novog Beeja) delovi
Severnobanatskog NOP odreda minirali prugu Kikinda Novi Beej i otetili lokomotivu i 7 vagona.

Kod s Morovia 1. bataljon 6. vojvoanske NOU brigade odbio nemako-domobransku kolonu koja je iz Sidu pokuala da prodre u selo. Poginulo je 6 neprijateljskih
vojnika a oteen je 1 tenk. Bataljon j' imao jednog poginulog borca

9. jun

U Panevu formiran ilegalni mesni NO odbor.

10. jun

Dvadeset prva divizija NOVJ proglaena udarnom

12. jun

l / m e u s. Bainaca i s. Kukujevaca (kod Srem. Mitrovice) delovi 2. sremskog NOP

odreda miniranjem pruge unitili lokomotivu i nekoliko vagona teretnog voza. Istog
su dana drugi delovi miniranjem pruge izmeu Sida i Kukujevaca unitili lokomotivu i 8 vagona brzog voza.

13

Kod s. Vine (blizu Leskovca) GS NOV i PO za Srbiju formirao 13 srpsku NO brigadu. Ona je ula u sastav 24 divizije NOVJ.

jun

Poarevaki, Moravski, Svrljiki, Niki i Bclopoljski odred SDS. Patrolna pripremna

kola SDS iz Nia, etniki Timoki, Knjaevaki, Niavski, Deligradski i Krajinski
korpus (ukupne jaine oko 4000 ljudi) preduzeli napad na 9. sprsku NO brigadu i
Niki NOP odred. U jednodnevnoj borbi kod s. Cerja, s. Kravlja i s. Vrela (blizu
Nia) 9. srpska NO brigada i Niki NOP odred su razbili neprijatelja. Poginulo je 60
a zarobljeno 75 neprijateljskih vojnika, dok su se ostali razbeali. Zaplenjeno je 10
p. mitraljeza i oko 150 puaka.
13114. jun

Kod s. Trnave (blizu Nia) 9. srpska NO brigada i Niki NOP odred preli r J. Moravu, prebacili se na pl. Jastrebac i u s. Kulini uli u sastav 23. divizije NOVJ. Za
uspehe u borbama u istonoj Srbiji od 20. maja do 13. juna, GS NOV i PO za Srbiju
je tih dana 9. srpsku NO brigadu proglasio udarnom.

14. juri

Nemake i ustako-domobranske jedinice (ukupne jaine do 15.000 vojnika) otpoele

operaciju Kornblume s ciljem da razbiju i unite jedinice NOV i POJ u Sremu,
oslobode se njihovog pritiska na komunikacije i sprovedu pljaku etve. Operacija
je trajala sve do 6. avgusta, a izvrena je postupno, u etiri etape: prva etapa na
Frukoj gori, druga u selima severoistonog Srema (Podunavlja), trea u jugoistonom i junom Sremu, etvrta na podruju jugozapadnog Srernn (predeo

02

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

Bosutskih uma). Jedinice NOV i POJ u Sremu, vetim manevrima i smelim akcijama, izbegle su unitenje i poremetile planove neprijatelja, koji je vrio bezobzirne
represalije, zverstva i pljake.
Nemake i ustako-domobranske jedinice otpoele s komunikacije Srem. Karlovci
lrig i s linije id Ilok pretres Fruke gore (prva etapa operacije Kornblume ).
Istona grupa, u dvodnevnom nastupanju do linije s. Beoin s. .Tazak. ubila jo ft
boraca iz 1. bataljona 1. sremskog NOP odreda, koji se jedini nalazio na ugro "lom
podruju, dok je Zapadna grupa, zbog sporog nastupanja (tek 22. juna izbila na
liniju s. Jazak s. Vrdnik s. Rakovac), omoguila 1. bataljonu da se povue u
juni Srem. Meutim, usled dejstva 2. bataljona 6. vojvoanske NOU brigade u rejonu s. Leimir s. Svilo (22. juna), u pozadini Zapadne gru;-, neprijatelj je prisiljen da ponovo izvri pretres Fruke gore od linije s. Stari Divo s. Susek do
linije s. Jazak s. Rakovac. Pretres je, bez uspeha, trajao sve do 1. jula.
U nekoliko naleta nemaki avioni bombardovali s. Morovi (kod Sida).
14/15 jun

Dvadeset druga divizija NOV.T (bez 8. srpske brigade), ojaana 13. srpskom NO brigadom i bugarskim partizanskim bataljonom Georgi Dimitrov, napala Leskovac,
koji su branili bugarski vojnici (do jednog puka), bataljon nemakih vojnika sa etom
tenkova i delovi SDK i SDS. Zauzeta je eleznika stanica i miniranjem poruena,
kao i elektrina centrala. Zapaljene su 2 cisterne sa benzinom i vagoni. U zoru j t c r nice NOVJ su se povukle ka pl. Kukavici.

15 jun

Bataljon nemakih vojnika, sa 4 tenka, prodro iz Leskovca do sela Brzo, Corine i

Mlroevca i zapalio ih, a zatim se povratio u Leskovac. Poginuo je 1 a ranjena su
borca 10. srpske NO brigade 22. divizije NOVJ
U Sopot upali 1. bataljon 2. umadijske NO brigade i Kosmajski NOP odred, ubivi.
8 neprijateljskih vojnika i zaplenivi veu koliinu raznog materijala, a izgubivi
samo 1 borca. Ostale jedinice su vodile borbu protiv etnika i andarma kod s. aevca (blizu Sopota), te neprijatelju nanele gubitke od 7 mrtvih.

Jun p. p.

U s . Crnu Travu (kod Vranja) stigla jedna eta bugarske partizanske brigade *Cavdai-i. Dobivi oruje od jedinica NOVJ. ona se ponovo vratila na bugarsku teritoriju.

Jun s.

U s. Joanici (na pl. Jastrepcu) GS NOV i PO za Srbiju formirao 18. srpsku NO brigadu. Ona je ula u sastav 25. divizije NOVJ.
U s. M. Siljegovcu (kod Kruevca) odrana konferencij? S K O J - a sreza rasinskog.
Odlueno: vie raditi sa starijim ljudima, razbijajui njihov konzervativizam u pogledu uea enske omladine u radu USAOJ-a; formirati nove organizacije na okupiranoj teritoriji Rasine.

15/16. jun

Dvadeset prva udarna divizija NOVJ napala na Blace, koje su branili ojaani 2.
bataljon bugarskog 123. puka, 2040 nemakih vojnika i manji delovi SDS. Napad
,
na samo mesto je vrila 5. srpska brigada, dok je 4. srpska brigada zatvorila pravac
koji iz Prokuplja i s. Beloljina vodi ka Blacu, a 6. srpska brigada je zatvarala pravac od Kurumlije. Usled prodora jednog bugarskog bataljona lz Beloljina i Prokuplja u Blace, 21. divizija se povukla posle 36 asova borbe.

16. jun

GS NOV i PO za Srbiju naredio Stabu 24. divizije NOVJ: intenzivno ruiti pruge i
mostove; omoguiti da u radu uestvuju i lanovi engleske vojne misije kao tehniki rukovodioci.

I6'17 fun

Us Glavanovcima (kod Trna. u Bugarskoj) delovi 2. junomoravskog NOP odreda

i bugarski Trnski partizanski odred napali bugarsku policijsku stanicu. Policajci su
uspeli da pobegnu ostavivi svoje naoruanje. Zaplenjeno je 7 karabina, 3 pitolja i
dosta municije.

17. jun

U s . Trgovitu (kod Sokobanje), od boraca Niavskog NOP odreda, G NOV i PO za

Srbiju formirao 14. srpsku NO brigadu, koja je ula u sastav 23. divizije NOVJ.
Kod s. Sibnice (blizu Mladenovca) 2. umadijska NO brigada i Kosmajski NOP odred vodili borbu protiv etnika. Poginulo je 12 etnika. Zaplenjeno je 9 puaka i 1
pitolj. Ranjen je 1 partizan.
U s . Dragutinovo (sada: Miloevo, kod Kikinde) upali delovi Severnobanatskoe NOP
odreda i ubili 5 policajaca i 1 nemakog vojnika.

18 jun

Kod s. Novog Gloga (blizu Vranja) Udarna grupa (3. makedonska NOU brigada bez
jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i 6. junomoravske brigade) saekala
803

1944. jun

SRBIJA

jun 1944.

u zasedi i razbila jednu bugarsku etu. Poginulo je oko 35 i zarobljena su 52 bugarska

vojnika. Zaplenjeno: 2 mitraljeza, 5 p. mitraljeza. 50 puaka, 12 konja, 6 kola i vea
koliina prehrambenih artikala.

U rejonu Sv. Ilije (kod Vranja), posle borbi kod s. Novog Gloga, Udarna grupa (3.
makedonska NOU brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske 1 fi
Junomoravske brigade) napala delove bugarskog 1. bataljona 52. peadijskog puka
i potisnula ih s poloaja u garnizon Sv. Ilija. Poginulo je 16 vojnika i zaplenjeno je
10 puaka i druga oprema.
U Brus upala 4. srpska brigada 21
na.

udarne divizije NOVJ i zaplenila 4.000 kg bra-

I Hl 10. jun

U s. Grdelici (kod Leskovca) 12. srpska brigada 22. divizije NOVJ i bugarska brigada
Georgi Dimitrov" napale bugarsku i nemaku posadu i neprijateljska obezbeenja
na eleznikim mostovima kod Grdelice i s. Kopanice, unitile . st. Grdelica, 3 lokomotive, 6 vagona i 1 cisternu benzina, prekinule prugu i tt linije Predejane
Leskovac na vie mesta i minirale put i propust na drumu Leskovac Grdelica
Poginulo je 13 nemakih vojnika (o bugarskim vojnicima nema podataka). Iste noi
10. srpska NO brigada je minirala puteve Leskovac Lebane i Leskovac s. Vuje,
posekla tt linije i unitila 1 kamion Gubici jedinica NOVJ 3 mrtva i 6 ranjenih
boraca,

10

Na Petrovoj gori, u s. Babinoj Poljani i s. Novom Glogu (kod Vranja) Udarna grupa,
(3. makedonska NOU brigada bez jednog bataljona i po jedan bataljon Kosovske i
6. junomoravske brigade) u zasedi saekala i razbila jedan bataljon bugarskog 52.
peadijskog puka. To su bile poslednje borbe u neprijateljskoj prolenoj ofanzivi.
Posle toga neprijatelj se povukao u svoje garnizone. U ovoj ofanzivi poginulo je
preko 140 vojnika i oficira, zarobljeno 106 vojnika i 2 oficira, a zaplenjeno: 5 minobacaa, 3 mitraljeza, 12 p. mitraljeza. 150 puaka. 23 konja sa opremom i dosta municije Brigada je imala 3 mrtva.

jun

Kod s. Sumana i s. Popovca jedan bataljon 13. srpske NO brigade napao na oko
400 bugarskih vojnika i odbacio ih ka Lebanu.
U rejonu s. Jabuke (kod Paneva) nemake okupatorske vlasti streljale 25 rodoljuba
dovedenih iz pe'.rovgradskog logora politikih zatvorenika.
20. jun

U Jablanici (kod Lebana) G NOV i PO za Srbiju formirao 15. srpsku NO brigadu,

koja je ula u sastav 24. divizije NOVJ.
Bugarski 122. i 123. peadijski puk : konjiki eskadron i jedan nemaki policijski
bataljon ojaan artiljerijom, podrani avijacijom, otpoeli napad na jedinice 22. divizije NOVJ, 13. srpske NO brigade I bugarske partizanske brigade Georgi Dimitrov. sa ciljem da ih obuhvatom iz Porea i Sijerinjske Banje nabace u trougao
s. Oruglica s. Lipovica Velja glava (kod Lebana) i tu razbiju i unite. U borbama voenim do 28. juna jedinice NOVJ i brigada Georgi Dimitrov su pretrpele
osetne gubitke.
Na poloajima Javorac Lepenac
Poar Crna uka (na pl. Kopaoniku) 21.
udarna divizija NOVJ napala na oko pet brigada etnike Rasinsko-toplike grupe
korpusa i u borbama vodenim ceo dan odbacila elnike ka Brusu i nanela im osetne
gubitke, dok je divizija imala 16 mrtvih i 26 ranjenih boraca.

20/21

21

jun

jun

Kod s Ljubea (blizu Aleksinca). po nareenju GS NOV i PO za Srbiju, 23. divizija

NOVJ prela na desnu obalu J. Morave, prethodno odbacivi sa obale slabije bugarske snage. Iste noi je u s. Mozgovu, s. Crnom Kalu i s. Rujitu napala etniki Krajiki korpus i proterala ga ka pl. Bukoviku. Poginulo je 40, ranjeno oko 50 i zarobljeno 70 elnika, medu kojima i tab etnike Zvike brigade.
U s. Drenju (kod Mladenovca) Kosmajski NOP odred napao etnike i zarobio 8
etnika.

22. jun

Nu pl. Bukoviku 23. divizija NOVJ napala etniki Krajinski, Timoki i Deligradski
korpus (ukupno oko 3000 etnika). U borbi voenoj od jutra do 15 asova etnici su
prisiljeni na povlaenje. Poginula su 102 etnika, dok je etnika Sokobanjska brigada veim delom zarobljena (ostatak te brigade je pobegao kui).

23 jun

Jedinice 21. udarne divizije NOVJ odbacile delove etnike Rasinsko-toplike grupe
korpusa i zauzele Aleksandrovac i Brus.
Delovi Severnobanatskog NOP odreda napali i onesposobili za rad kikinsku kudeIjaru, te zaplenili 10 puaka. 280 metaka i runu apoteku i ubili 2 straara.

24. fun

04

GS NOV i PO za Srbiju naredio potinjenim jedinicama da ukazuju pomo saveznikim avijutiarima koji bi se prisilno spustili na teritoriju Srbije (ive avijatiare

1944. jun

HRVATSKA

jun 1944.

predati najbliim saveznikim oficirima, a ranjene uputiti u najbliu bolnicu ). Isto

tako je naredio da se prikupljaju podaci o neprijateljskim aerodromima, broju i vrsti
aviona i prolivavionskim oruima (po mogustvu priloiti i skicu aerodroma sa objektima).
U rejonu s. Sara (sada: s. Sutjeska, kod J a e Tomia) delovi Scvernobanatskog NOP
odreda miniranjem pruge unitili lokomotivu i 10 vagona. Saobraaj je bio prekinut
18 asova.
Kod s. Drugovca (blizu Mladenovca) Kosmajski NOP odred vodio borbu protiv etnika. Neprijatelj je imao vie mrtvih i ranjenih i 10 zarobljenih Zaplenjeno je oko
10 puaka.
24/25. juti

U s. Gloanu (kod Novog Sada) delovi 3. bako-baranjskog NOP odreda napali magacin oruja i municije: zaplenili 2 mitraljeza. 5 automata i 14 puaka a magacin eksplozivom sruili.
Na liniji s. Igro s. Sljlvova s. Lesenovci (kod Aleksandrovca) delovi 21. udarne
divizije NOVJ odbili napad etnikog Rasinskog i Jastrebarskog korpusa i naneli
im gubitke od oko 20 mrtvih. 40 ranjenih i 12 zarobljenih etnika.

27'28. jun

U s . Dudovici (kod Aranelovca) 2. umadijska NO brigada napala Stabnu grupu

etnikog Rudnikog korpusa. U toj borbi poginula su dva etnika a brigada je zaplenila arhivu tog korpusa.

28. jun

Kod s. Vine (blizu Knjaevca) 23. divizija NOVJ razbila oko 2000 etnika i nedievaca, te zauzela rudnik uglja Dobra srea i potpuno ga unitila.
Kod s. Bodljevicc (blizu Mladenovca) Kosmajski NOP odred u kratkoj borbi razbio
jednu etniku zasedu. Odred je imao 3 ranjena borca.

30. jun

Na Varnikom vrhu (blizu Knjaevca) jedinice 23. divizije NOVJ napale na utvreni
3. bataljon bugarskog 63. peadijskog puka (oko 500 vojnika). U borbi voenoj od
jutra do 15 asova neprijatelj je bio potpuno uniten iako ga je podravala avijacija
i artiljerija s poloaja kod Knjaevca. Poginulo je 205 bugarskih vojnika i oficira,
a zarobljeno ih je 218, dok su se ostali razbeali. Zaplenjeno: 2 minobacaa, 8 mitraljeza, 19 p, mitraljeza. 300 puaka i 35.000 metaka Jedinice 23. divizije imale su 15
mrtvih i 45 ranjenih boraca i rukovodilaca.
U s. Darosavi (sada Partizani, kod Aranelovca) 2. umadijska NO brigada napala
etniku brigadu, ubila 18 i zarobila 26 etnika, a zaplenila 2 mitraljeza. 30 puaka,
1 pitolj i oko 3000 metaka.

Jun k

Formiran OK S K O J - a za Ni.
U s . Joevi (kod Valjeva) etnici zaklali sekretara OK KPJ za Valjevo Milicu Pavlovi Daru, narodnog heroja.

Jun

Od 4 bataljona 10. srpske brigade 22. divizije NOVJ i novodolih boraca iz sela
poljanikog sreza formiran Vranjski NOP odred, sa zadatkom: da izvodi akcije na
pruzi Leskovac Vranje, isti teren od ostataka kvislinkih jedinica i vri mobilizaciju novih boraca za jedinice NOVJ.
U s. D. Bresnicl (kod Prokuplja) odrano okruno savetovanje S K O J - a za Toplicu.
U ime PK K P J za Srbiju prisustvovao je komandant GS NOV i PO za Srbiju Petar
Stamboli, koji je govorio o politikoj situaciji, i lan CK SKOJ-a Rato Dugonji,
koji je govorio o organizacionim pitanjima
U Banjikom logoru u Beogradu okupatorske vlasti otpoele svakodnevan sistematsko streljanje zatvorenih rodoljuba.
U rejonu Kukesa (u Albaniji) Partizanski bataljon Kosova iz zasede napao nemaku
kolonu i unitio 2 kamiona a zaplenio 20 puaka.
Izmeu Sida i s. Tovarnika delovi 2. sremskog NOP odreda minirali prugu, zarobili
10 domobrana i zaplenili 9 puaka i drugu opremu.
Na putu izmeu Pei i Prizrena Partizanski bataljon Kosova razbio dve nemake

^ I

kolone.
Kod s. Leim ira (blizu Srem. Mitrovicc) delovi Diverzantskog udarnog bataljona
GS NOV i PO za Vojvodinu unitili neprijateljski tenk i kamion.
Iz rudnika hroma kod s. Kcpeneka (blizu Tropoje, u Albaniji) Partizanski bataljon
Kosova proterao nemaku posadu

805

Jul

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A
1. jul

U Benini (kod Bengazija, u Libiji) formirana 2. vazduhoplovna eskadrila NOVJ, sastava: I fi aviona tipa Ilariken MK IV-> i 19fi boraca.
Odlukom VS NOV i POJ. od Ifi i 36. udarne divizije NOVJ formiran 12. udarni korpus NOVJ.

2. Jul

V NOV i P O J , predviajui iroku primenu radio-veze (zakljuno sa bataljonom ;

baterijom), naredio tabu 3. udarnog korpusa NOVJ da formira radio-telografske
kurseve. (Ovog i sledeeg dana. ovo nareenje je upueno I drugim potinjenim t a bovima).

3. jul

Jedinice Crvene armije oslobodile Minsk, vaan elezniki vor.

Odbor strunjaka pri etnikoj Vrhovnoj komandi jugoslovenske vojske u otadbini
doneo odluku kojom se izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije sa Ivanom Subaiem
na elu. ocenjuje kao vlada hrvatskog separatizma i partizanskih eksponenata. Odbor
je, na zahtev predsednika Socijalistike stranke Zivka Topalovia, imenovao predstavnike ravnogorskog pokreta u inostranstvu.

< Jul

Ukazom Kralja Petra II Karadordevia naimenovana nova vlada, u kojoj je Ivan

Subai bio predsednik. ministar inostranih poslova i ministar vojske, mornarice i
vazduhoplovstva.

9. jul

VS NOV i P O J naredio Staou 3. udarnog korpusa NOVJ da se 17. udarna divizija

NOVJ privremeno stavi pod neposrednu komandu VS i da ona sadejstvuje sa 1 proleterskom udarnom divizijom NOVJ, koja je stigla u Fou i stupila u borbu protiv
neprijateljskih snaga iz s. Ustikoline.

Predsednik izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Ivan Subai preko Radio-Londona upoznao svetsku javnost sa sporazumom Tito Subai. On je tom prilikom istupio u prilog NOB-a, ali su njegovi stavovi ostali na ranijim politikim pozicijama
vladajue buroazije: tako da se on obraao samo Srbima, Hrvatima i Slovencima,
negirajui ostale narode Jugoslavije; ni jednom rei nije osudio Drau Mihailovia
ni njegov ravnogorski pokret.
Predsednik izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije ivan Subai uputio ministru
spoljnih poslova vlade S S S R - a Vjaeslavu Molotovu poruku s pitanjem da li sovjetska vlada smatra da je sada. poto je obrazovana vlada na bazi sporazuma sa
NKOJ-em, nastupio momenat za razmatranje meusobnih odnosa, a konkretno za
postavljanje jugoslovenskog poslanika u Moskvi.
Pomonik generalnog direktora Unre Roj Hendrikson intervenisao kod predsednika
izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Ivana Subaia da do 15. avgusta vlada dostavi spiskove potrebne pomoi za prva dva estomesena perioda posle rata.
Vrhovni komandant NOV i P O J maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio Stabu 2.
udarnog korpusa NOVJ direktivu u vezi s prodorom u Srbiju: da se jedinice odreene za prodor u Srbiju primaknu blie, bezbde uporita i upad izvre s vie
strana: da se 2. proleterska udarna i 5. udarna divizija NOVJ prebace na odsek s
Studenica, pl. Golija. pl. J a v o r i tu stvore uporita za brz upad u sredite Srbij;
da 2. proleterska udarna divizija NOV.T krene iz Ibarske klisure, preko pl. Kopaonika, ka Toplici, gde e s tamonjih pet divizija NOVJ initi jednu operativnu grupu;
da ova operativna grupa izbaci iz prometa ibarsku prugu: da 3. udarna divizija
ostane u strategijskoj rezervi u zapadnom Sandaku, gde e se popuniti i pod svoju
komandu dobiti jednu sandaku jedinicu; da 37. udarna divizija NOVJ obezbeuje
bok 2. proleterske i 5. udarne divizije NOVJ; da se upad i sredite Srbije vri i/
istone Bosne i Toplice: da se uspostavi radio-veza sa svim divizijama; da se pokretrv
divizije ne uvlae u teke borbe. Za ostvarenje ove direktive daje se sloboda rada i
samostalnost u akcijama. tab korpusa e sam odrediti v r e m e poetka akcije, poto
se jedinice prethodno snabdeju opremom. Nareuje da se sa ovom direktivom upozna G NOV i PO za Srbiju i G NOV i PO za Vojvodinu i da tab korpusa redovno
izvetava o dejstvima. kako bi V mogao uskladiti rad i ostalih jedinica.
807

1944. jul

DOGAAJI OPSTEG K A R A K T E R A

jul 1944.

11. jul

VS NOV i P O J uputio Stabu 3. udarnog korpusu NOVJ naredbu u vezi sa predstojeim operacijama za prodor u Srbiju: pod komandu taba 3. udarnog korpusa stavlja se 12. udarni korpus NOVJ, a verovatno e se pridati i 11. udarna divizija NOVJ:
radi tajnosti, jedinice ne koncentrisati, ve postaviti na takve operativne odseke s
kojih e moi brzo krenuli na prodor u Srbiju; obavetava da e jedinice 2 udarno
korpusa NOVJ iz Sandaka izvrili pokret na polaznu osnovicu, gde je situacija zrela
a narod u masama stupa u NOVJ; istie vanost predstojeeg zadatka i trai potpunu
spremnost da se na dati znak izvri pokret, makar na dotadanjom odseku ostali
samo NOP odredi; obavetava da je preduzeto sve da se doluri materijal koji treba
brzo i pravilno rasporediti; uspostaviti radio-vezu su svim potinjenim divizijama i
razvijati iroku obavetajnu slubu.

12. jtil

V NOV i P O J uputio depeu tabu 2. udarnog korpusa NOVJ: saoptava da su

naziv proleterska dobile 5. crnogorska i 2. dalmatinska NOU brigada i nareuje da
se ova odluka sveano saopti jedinicama.

13. jul

V NOV i POJ naredio tabu 3. udarnog korpusa NOVJ da nu svom odseku. pronae i obezbedi aerodrom radi prebacivanja teih ranjenika u baze i bolnico NOVJ
u Italiji.
Predsednik NKOJ-a i vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz
Tito uputio telegram ZAVNO Crne Gore i Boke povodom tree godinjice ustanka
crnogorskog naroda.

14. jul

Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito naredio tabu 2 udarnog korpusa
NOVJ da ubrza upuivanje 5. i 17. udarne divizije NOVJ prema pl. Goliji i pl. Javoru, kako bi se na taj nain onemoguila ofanzivna dejstva neprijateljskih snaga
u Sandaku.
V NOV i POJ naredio tabu 6. korpusa NOVJ da sve tee ranjenike, bolesnike i
decu alje u baze NOVJ u Italiji.
V NOV i POJ upulio Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ naredbu u vezi s mogunom
ofanzivom neprijateljskih snaga na Sandak: da 1. proleterska udarna divizija NOVJ
ne prima frontalne borbe, ve da se zabaci neprijatelju za leda i nastupa prema
Srbiji; da se dobro utvrde prilazi na levoj obali r. Tare, naroito oni koji izvode
prema Zabljaku.
V NOV i P O J naredio tabu 6. proleterske divizije NOVJ
kupi svoje snage i spremi se za pokret ka Srbiji.

15- jul

Nikola Tesla da pri-

Komandant Vrhovne komande saveznikih snaga za Sredozemlje general Henri Vilson uputio vrhovnom komandantu NOV i POJ Josipu Brozu Titu poziv da posetl
Italiju, jer je nameravao da organizuje iznenadan sastanak s kraljem Petrom II Karaordeviem i tako izvri pritisak ria NKOJ oko obrazovanja jedinstvene vlade od
predstavnika izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije i NKOJ-a.
Snage Crvene armije otpoele ofanzivu u Galiciji.
U Slavoniji, po nareenju Vrhovnog taba NOV i PO.J od Ili
gade -Joa Vlahovi formirana 40. divizija 6. korpusa NOVJ.

i Omladinske bri-

Jul s.

U Grkoj od Slovenaca koji su posle kapitulacije Italije prebegli iz italijanske vojske i prili grkim partizanima, formirana Primorska eta. Ona je ula u sastav 7
brigado ELAS-a. a operisalu je po jonskim ostrvima kao samostalna jedinica.

16. jul

Antifaistiki elementi u Slovakim kvislinkim vojnim jedinicama generala Marvina koji su se nalazili u severnoj Italiji, zajedno sa predstavnicima Jugoslovenskog
komiteta narodnog osloboenja (JKNO) za severnu Italiju, formirali Cehoslovako- jugoslovenski NO odbor. Predstavnici Cehoslovake su se obavezali da rade na pripremi za prelazak vojnika generala Marvina na stranu partizana, a predstavnici
JKNO su primili obavezu da organizuju prihvatanje prebeglih ehoslovakih vojnih
jedinica.
U NKOJ stigla delegacija Inicijativnog odbora za sazivanje ASNOM-a. da bi prouila sva vana meunarodna i unutranja politika pitanja u vozi s tim sazivanjem.
- U Gravmi (u Italiji), od slualaca Tenkovske kole NOVJ i jodnog del,a osloboenih
interniraca iz Slovenije. Hrvatsko i Crne Gore, formirana 1 tenkovska brigada
NOVJ. 1
1

808

T a j dan sc praznujo kau Dan tenkista

1. jul

DOGADAJI OPSTEG K A R A K T E R A

jul 1944

VS NOV i POJ naredio Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ da 5. i 17. udarna divizija
odmah krenu ka pi. Goliji 1 pl. Javoru, kako bi se rasteretio pritisak neprijateljskih
snaga koje vre ofanzivu na divizije NOVJ u Toplici. Istovremeno ga obavetava da
e Stab 3. udarnog korpusa NOVJ kroz 10 do 14 dana prebaciti iz istone Bosne u
Srbiju tri divizije; da e se 6. proleterska divizija NOVJ Nikola Tesla" vratiti u
sastav 1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ i da e taj korpus, u junom Sandaku. biti oslonac jedinicama koje e prodirati u Srbiju.
VS NOV i POJ obavestio Stab 2. udarnog korpusa NOVJ da e savezniko vazduhoplovstvo bombardovati neprijateljski saobraaj, te mu naredio da saveznikoj misiji
pri Stabu korpusa oznai komunikacije na svom podruju koje saveznika avijacija
treba da lue. (Ovog i sledeih dana upueni su telegrami sline sadri ne i drugim
potinjenim tabovima.)
jul

VS NOV i POJ dao direktivu Stabu 3. udarnog korpusa NOVJ da po izvrenoj evakuaciji ranjenika evakuie i decu u baze NOVJ u Italiji.

jul

Komandant Vrhovne komande saveznikih snaga za Sredozemlje general Henri Vilson uputio VS NOV i POJ telegram u kome se, pored ostalog, kae: Zadivio sam
se saznavi o poslednjim uspesima. Ti su uspesi, naroito oni u Sloveniji, bili od
velike vanosti, jer su prekinuli delovanje ivotno vanih neprijateljskih saobraajnih arterija.
Zapadni saveznici zauzeli Livorno (u Italiji).

ju!

U glavnom stanu vode Treeg Rajha. u Gerlikoj umi, kod Rastenburga (u Istonoj
Pruskoj), generaltabni pukovnik grof fon Staufenberg izvrio neuspeo atentat na
Adolfa Hitlera.
Otpoela etvorodnevna sednica etnikog Centralnog nacionalnog komiteta Kraljevine Jugoslavije. U rezoluciji, kojom se u ime etnika osuuje sporazum Tito Subai, konstatuje se da Ivan Subai nije zastupao interese sledeih jugoslovenskih
graanskih partija: Jugoslovenske radikalne zajednice, Jugoslovenske nacionalne
stranke. Zemljoradnike stranke. Slovenske ljudske stranke, Jugoslovenske socijalidemokratske stranke i Hrvatske seljake sloge, pa se zbog toga zahteva da vlada
odmah podnese ostavku. Sve odluke izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije proglaene su bespravnim.
Na o. Visu odrana sednica CK K P J na kojoj je razmotren meunarodni poloaj
NOP-a. U vezi s tim razmotren je i poziv koji je komandant Vrhovne komande saveznikih snaga za Sredozemlje general Henri Vilson uputio predsedniku NKOJ-a da
poseti Italiju. Doneta je odluka da maral Jugoslavije Josip Broz Tito ne putuje u
Italiju. CK K P J je smatrao da su pregovori izmeu izbeglike vlade Kraljevine
Jugoslavije i N K O J - a unutranja stvar jugoslovenskih naroda i da saveznici nemaju
pravo da se u to meaju. Naglaeno je da vrhovni komandant NOV i POJ i predsednik NKOJ-a Josip Broz Tito ne moe ii u posetu komandantu saveznikog
sektora pre nego to bude zvanino pozvat od dravnog rukovodstva dotine saveznike zemlje.
VS NOV i POJ upozorio Stab 2. udarnog korpusa NOVJ da ne angaujc 2. proletersku udarnu, 5. udarnu i 17. udarnu diviziju NOVJ u borbi u rejonu Andrijevice i
naredio mu da se odmah izvri planirani pokret u Srbiju (na pl Kopaoriik). s tim
da 2. proleterska udarna divizija NOVJ produi u Toplicu.

jul

VS NOV i POJ uputio Stabu 1. proleterskog udarnog i Stabu 2. udarnog korpusa

NOVJ direktivu: istie da neprijateljske snage vre stalne prepade na pojedinim sektorima u cilju slabljenja i dezorganizovanja snaga NOVJ; da neki komandanti jedinica NOV i P O J nasedaju toj neprijateljskoj taktici i uvlae jedinice u teke frontalne borbe; da se esto uporno brane mali delovi slobodne teritorije koji nemaju
nikakvog znaaja. U vezi s tim nareuje da se primenjuje elastiniji nain ratovanja
a jedinice uvaju od suvinih gubitaka; da se mobilizaciji novih boraca i vojnci-politikom uvrenju jedinica posveti sada naroita panja; da priliv novih boraca
mora biti u srazmeri s gubicima; da se uvaju u strogoj tajnosti nameravane akcije i
pokreti: (Ovog i sleeeg dina sline su direktivo upuc-ne i drugim potinjenim tabovima.)
Poljska Narodna skuptina izdala ie dekret o

jul

tvaranju poljske armije

Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio Komandantu Vrhovne komande saveznikih snaga za Sredozemlje negativan odgovor na
poziv da poseti Italiju.
VS NOV i POJ dao direktivu Stabu 3. udarnog korpusa NOVJ: glavno naoruanje
jedinica NOVJ jeste nemako Mauzerovo oruje, jer do tog naoruanja najlake
dolazimo; svako drugo naoruanje koje dobijamo samo je dopunsko, i ne smemo
809

1044. jul

DOGAAJI OPSTEG K A R A K T E R A

jul 1944

dozvoliti da naa borbena sposobnost bude zavisna od dobijanja municije za to

oruje. Stoga nareuje da se stvara rezerva Mauzerove municije a troi prvenstveno
municija dopunskog naoruanja.
23. jul

U rejonu Bordija (u Galiciji) snage Crvene armije prisilile pet nemakih divizija na
kapitulaciju.

24. jul

Predsednitvo AVNOJ-a, na predlog vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza

Tita, donelo odluku o odlikovanju 20 jedinica NOV i P O J ordenom Narodnog osloboenja.

25. jul

Zbog teke situacije snaga NOVJ u Srbiji, vrhovni komandant NOV i POJ Josip
Broz Tito ponovo naredio Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ da odmah uputi 2. proletersku udarnu, 5. udarnu i 17 udarnu diviziju NOVJ na Kopaonik, a da Croni kod
Andrijevice preuzmu jedinice 3. udarne divizije NOVJ.

20. jul

Stab 2. udarnog korpusa NOVJ, u duhu nareenja VS NOV i POJ. otpoeo grupisanje 2. proleterske udarne, 5 udarne I 17 udarne divizije NOVJ istono od Berana
(sada: Ivangrad) radi prodora u Srbiju.
Predsednitvo NKOJ-a uputilo direktivu Stabu 3. udarnog korpusa NOVJ da, radi
propagande u inostranstvu, alje to vie literature, letaka, fotografija i drugog propagandnog materijala, razvrstanog tako da moe predstavljati samostalnu izlobu

27. jul

Jedinice Crvene armije zauzele Lavov.

Regent Maarske admiral Miklo Horti obavestio vodu Treeg Rajha Adolfa Hitlera
0 nameri da mesto vlade Stojaja postavi novu vladu, koja uiva njegovo poverenjc.
Hitler je odbio ovaj plan.
Na predlog Ministarskog saveta, uz saglasnost NKOJ-a, kralj Petar II Karaorevi imenovao Stanoja Simia za poslanika u Moskvi.

25. jul

VS NOV i POJ obavestio Stab 2. udarnog korpusa NOVJ da je od 20 jula otpoeo

rad Tanjuga (telegrafske agencije nove Jugoslavije). Tanjug e svakog dana u 20,00
asova davati vesti na srpskohrvatskom jeziku
Izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije povela pregovore sa britanskim Ministarstvom ratnog transporta o povratku 68 brodova (oko 470 000 tona nosivosti) bive
jugoslovenske trgovake mornarice koji su tokom rala preli pod britansku zastavu
1 dobili britansku posadu. Pregovori su pokazali da britansko Ministarstvo ratnog
transporta nije voljno da prihvati jugoslovenske zahteve.

29. jul

Vlada SSSR-a priznala novu izbegliku vladu Kraljevine Jugoslavije sa Ivanom Subaient na elu i izrazila spremnost da podri njen rad u duhu sporazuma Tito
Subai.

30. jul

Vlada SAD. preko svog otpravnika poslova, priznala novu izbegliku vladu Kraljevine Jugoslavije sa Ivanom Subaiem na elu i odobrila sporazum Tito Subai.
Po nareenju VS NOV i POJ, GS NOV i PO zu Hrvatsku formirao 1
rodne odbrane

diviziju Na-

VS NOV i POJ ciao direktivu Stabu 3. udarnog korpusa NOVJ: izbegavatl neprekidne frontalne borbe (to se naroito odnosi na jedinice sa specijalnim zadatkom,
12 udarni korpus NOVJ snabdeti materijalom koji se drtura
udarnom korpusu
NOVJ
fc

Jul

- Vlada V. Britanije uputila instrukcije komandantu Vrhovne komande saveznikih

snaga za Sredozemlje generalu Henri Vilsonu da u njeno ime ponovo urui poziv
vrhovnom komandantu NOV l POJ Josipu Brozu Titu da poseti Italiju
U duhu sporazuma od 16 juna 1944. izmeu predsednika NKOJ-a marala Jugoslavije Josipa Broza Tita i predsednika izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Ivana
Subaia, Subaieva vlada poela ienje diplomatskog aparata "d riajkompromjtovanijih reakcionara i blokirala novana sredstva Kraljevine Jugoslavije u inostranstvu. a kralj, na njen predlog. ukinuo kraljevski amblem na svim ratnim i pomorskim zastavama.
V NOV i POJ izdao nareenje svim glavnim tabovima i tabovima operativnih
jedinica u kojem propisuje organizaciju celokupne artiljerije NOV i POJ i formaciju
artiljerijskih jedinica, tabova i ustanova.

SIC

1944.

jun

BOSNA I H E R C E G O V I N A

Odlukom VS NOV i P O J formirana S3

jun

udarna divizija NOVJ

1944.
1

U Londonu Udruenje jugoslovenskih pomoraca i naprednih novinara izrazilo svoju

odanost NOP-u.

U Zagrebu rukovodstvo HSS izdalo letak u kome izjavljuje da sa NOP-om ne moe

praviti sporazum.

Britanska vlada, nezadovoljna sporazumom Tito Subai, pojaala svoj pritisak

na NKOJ, smanjila materijalnu pomo NOV i P O J , ograniila uee saveznike
avijacije u borbama nad Jugoslavijom i pravila druge smetnje.
Po nareenju taba Baze NOVJ u Bariju, u junoj Italiji formirana 4. prekomorska
brigada NOVJ.
BOSNA

HERCEGOVINA

1. j u |

Jedinice 3. udarnog korpusa NOVJ otpoele petnaestodnevno ienje doline r. Spree od nemakih i domobranskih jedinica, s ciljem da obezbede aerodrom za evakuaciju ranjenika iz Sekovia u Italiju.

112. jul

Kod s. Komara (na putu G. Vakuf Travnik) 3. bataljon 7. krajiko udarne

brigade 10 udarne divizije NOVJ napao kolonu nemake 7. SS divizije Princ Eugen-'
(jaine 300 vojnika sa 100 konja) i naneo joj gubitke od 30 mrtvih i 25 ranjenih
vojnika. Zaplenjeno: 4 puke, 10 bombi, 1.500 metaka, 22 konja i manja koliina
ostale ratne opreme.

2. jul

Delovi 29. udarne divizije NOVJ prodrli u Dubrave (predeo izmeu Stoca, apljine
i Mostara). U trodnevnim borbama razbili su protivtenkovski bataljon nemake
369. legionarske divizije, unitili ustako-andarmerijsku posadu u s. Trijebnju i
izvrili demonstrativan napad na Stolac. Pored dve ete milicije koje su se raspale
neprijatolj je imao preko 120 vojnika izbaenih iz stroja.
Blizu M. Kozjaka (kod Livna) 3. proleterska (likal udarna brigada 6. proleterske
divizije NOVJ Nikola Tesla vodila estoku borbu protiv nemakih jedinica i odbacila ih, nanevi im gubitke od oko 50 mrtvih i ranjenih vojnika, uz sopstvene
gubitke od 3 mrtva i 16 ranjenih boraca.
Na pruzi Tuzla s. Zivinico delovi 1 vojvoanske udarne brigade 16 udarne divizije
NOVJ minom unitili nemaki voz (lokomotivu i tri vagona). Neprijatelj je imao
gubitke od oko 25 mrtvih 1 30 ranjenih vojnika.
Saveznika avijacija bombardovala Derventu. Poginulo je oko 300 a ranjeno 200 neprijateljskih vojnika.

2 3. jul

Delovi 6. proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla, u sadejstvu s jedinicama 8. korpusa NOVJ napali na Livno. Napad nije usjieo jer je neprijatelj dobio pojaanje iz
s. Sujice. Grad su branili nemaki vojnici i jedan domobranski bataljon, ukupne jaine do 1000 vojnika.

3. jul

U s. Zdeni (kod San. Mosta) odrana i zemaljska konferencija NOP-a BiH. Na njoj
je osnovan NO front BiH Oko 150 prisutnih delegata izabralo je Izvrni odbor NO
fronta BiH.
Sa aerodroma Osmaci (kod Zvornika) otpoela etvorodnevna evakuacija ranjenika
i invalida iz 3 udarnog korpusa NOVJ u Italiju. Evakuaciju je izvrilo 16 aviona.

4 >w'

Delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ, posle vieasovne borbe, odba
cilj neprijatelja koji je iz Ljubije nastupao prema s. Brievu i naneli mu gubitke
od 25 mrtvih i 25 ranjenih vojnika, a zaplenili 5 puaka. 1 radio-stanicu i manju
koliinu druge ratne opreme.
Naredbom taba 5. udarnog korpusa NOVJ rasformiran Janjski NOP odred a njegovim ljudstvom popunjene jedinice 10 udarne divizije NOVJ

f> jul

Blizu Katela i Kamenjaa (kod Bugojna) jedinice 10. udarne divizije NOVJ napale
kolonu nemake 7. SS divizije Princ Eugen (jaine oko 3000 vojnika) i nanele joj
gubitke od oko 140 mrtvih i ranjenih i 29 zarobljenih Jedinice NOVJ imale su 12
mrtvih i 25 ranjenih boraca. Zaplenjeno: I minobaca, 1 p. mitraljez, 5 automata,
26 puaka, 3 pitolja, 20 bombi 21.000 metaka i vea koliina ostale ratne opremo.
NOU

' T a j naziv je dobila kraiem decembra, a formirana |c pod nazivom

divizija.

Sredniobosansk.i

811

1944.

jun

BOSNA I HERCEGOVINA

jun

1944.

N:i komunikaciji Banja Luka Prijedor delovi 11. krajike udarne brigade 4
udarne divizije NOVJ napali domobransku kolonu jaine puka i posle troasovne
borbe naneli joj gubitke od oko 70 mrtvih vojnika.
Delovi II. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbili neprijateljsku kolonu
koja je nadirala iz Doboja prema Teslicu i naneli joj gubitke od 25 mrtvih i 10
zarobljenih vojnika, a zaplenili 15 puaka, 1.500 metaka i ostalu ratnu opremu.
7 jul

Kod s. Crljiviee (blizu Drvara), delovi 39 divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali
neprijateljsku kolonu jaine 150 vojnika i 20 kola, te joj naneli gubitke od 15 mrtvih
1 20 ranjenih vojnika (a sami imali 3 ranjena borca) i zaplenili 5 konja i neto ostale
ratne opreme.

7 s

jul

Na . st. Poljice (na pruzi Hum Gabela) 5. bataljon 10. hercegovake udarne
brigade 29 udarne divizije NOVJ u kratkoj borbi razbio 1. etu 1. bataljona domobranske 9. posadne brigade i zaplenio 2 mitraljeza, 5 p. mitraljeza. 00 puaka,
2 minobacaa sa 300 mina i 20.000 puanih metaka. Istovremeni napad dva bataljona
Junohercegovakog NOP odreda na susednu . st. Jaseniea-Lug nije uspeo.

S .9. jul

Jedinice 11. udarne divizije NOVJ napale Tesli, Teanj i Jelah, ali su zauzele samo
Tesli. Ta mesta je branio domobranski 6. lovaki puk. koji je pretrpeo gubitke od
75 mrtvih i 370 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno: 2 topa, 9 minobacaa, 15 mitraljeza
20 p. mitraljeza, 15 automata, 300 puaka, 400 000 metaka, 2 radio-stanice, 100 konja
i mnogo ostale ratne opreme. Unitena je elektrina centrala i poruen je most na
r. Usori. Gubici jedinica NOVJ: 9 mrtvih i 30 ranjenih boraca.
Trea proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla
napala na s. Sujicu (kod Livna) koju su branili nemaki vojnici, domobrani i etnici
(oko 240 vojnika). Li borbi je neprijatelj pretrpeo gubitke od 30 mrtvih, dok je 3. brigada imala 3 mrtva i 8 ranjenih boraca.
Udarna grupa 13. krajike udarne brigade 39. divizije NOVJ napala Stab etnikog
srednjobosanskog korpusa u Mrkonji-Gradu. Tom prilikom je poginulo 10 etnika i
3 oficira (medu kojima i naelnik taba korpusa) a ranjeno 5 etnika i l oficir.
Udarna grupa je imala 1 mrtvog i 6 ranjenih.

9 jul

Jedanaesta krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ zauzela Kozarac (kod
Prijedora) koji su branile ustae. U borbi je poginulo 206 a ranjeno 58 ustaa, dok
je 11. brigada imala 8 mrtvih i 16 ranjenih boraca.
U Cazinskoj krajini izaao prvi broj lista Bratstvo. Izdavao ga je Stab Unske operativne grupe 4 korpusa NOVJ.

10 jul

U s. G. Podgracima (kod Bos. Gradike), u prisustvu 430 delegata, zavrila dvodnevni

rad II okruna konferencija USAOJ-a za Kozaru.
Delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbili napad neprijatelja koji
je nadirao od Ljubije ka Tromei i naneli mu gubitke od 10 mrtvih I 12 ranjenih
vojnika (a sami imali 1 mrtvog i 1 ranjenog borca).

10 11 jul

tz Gacka etnika Gutaka brigada, oja" na 2. bataljonom 370. puka nemake 369.
legionarske divizije i 3. mitraljeskim b ialjonom domobranske 9. posadne brigade,
izvrila ispad da bi zauzela prevoj Kobilju glavu i greben pl. Somine. Sutradan je
11. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ protivnapadom odbacila
neprijatelja na polazne poloaje. Po nepotpunim podacima neprijatelj je imao 10
mrtvih i 39 ranjenih, a jedinice NOVJ (s komandama mesta Gacko i Golija) 11
mrtvih, 18 ranjenih i 10 nestalih boraca.

l'J jul

Kd Lipe fna putu Bos. Petrovac Biha) 8. krajika udariid brigada 4. udarne
divizije NOVJ napala neprijateljsku kolonu jaine 300 vojnika sa 19 kamiona, te
joj nanela gubitke od 180 mrtvih i 90 ranjenih vojnika i unitila 19 kamiona. Brigada
je imala 6 mrtvih i 7 ranjenih boraca.
Jedinice II. udarne divizije NOV.I. posle dvodnevne borbe, razbile i potisle neprijatelja koji je jaim snagama nadirao iz Doboja prema Tesliu i Tenju i nanele mu
gubitke od oko 150 mrtvih i ranjenih vojnika.
Na putu Prijedor Kozarac glavnina 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije
NOVJ napala neprijateljsku kolonu i nanela joj gubitke od oko 57 mrtvih i 65
ranjenih fa sama imala 3 ranjena borca).

J" 1

812

Glavnina nemake 369 legionarske divizije, etniki Nevesinjski i Trebinjski korpus.

3. bataljon nemakog 4 puka Brandenburg i 3. bataljon domobranske 9. posadne
brigade (ukupno oko 10 000 vojnika) otpoeli snijeniko-trusinsku operaciju s ciljem

1944.

jun

BOSNA I HERCEGOVINA

jun

1944.

da razbiju 29 udarnu diviziju 2. udarnog korpusa NOVJ u istonoj Hercegovini.

Divizija je, u sedamnaestodnevnim odbrambenim borbama, poesnim tuenjem razbila tri nemaka bataljona i udarom dve brigade u lea glavne kolone slomila
napad neprijatelja. Neprijatelj je imao 510 mrtvih, oko 800 ranjenih. 38 zarobljenih
i vie prebeglih vojnika; a 29. divizija 40 mrtvih, 104 ranjena i oko 80 nestalih
boraca. Zaplenjeno: 3 topa, 7 minobacaa. 20 p. mitraljeza, 8 radio-stanica i velike
koliine municije i opreme.
Kod Karanovca (blizu Banje Luke) 3. bataljon 13. krajike udarne brigade 39. divizije
NOVJ sruio most na r. Vrbasu (fiO m duine)
14. jul

Delovi 12. i 13. hercegovake udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ na pl
Trusini i Snijenici (kod Nevesinja) razbili ojaani dopunski bataljon nemake 369.
legionarske divizije i zaplenili velike koliine municije i borbenu zapovest za snijeniko-trusinsku operaciju.

14/15. jul

Tri bataljona 2. dalmatinske proleterske udarne brigade Primorske operativne grupe

zauzeli Lastvu i odbacili delove etnike Trebinjske brigade i 369. puka nemake 36').
legionarske divizije u Trebinje. Sutradan su spreili intervenciju jaih neprijateljskih
delova Neprijatelj je imao 32 mrtva i oko 20 ranjenih.

15. jul

Izmeu s. Sujice i Livna nemake jedinice napale na poloaje 3. proleterske (like)

udarne brigade 6. proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla i posle jednodnevne
borbe zauzele pl. Cincar i V. i M, Ko2jak.
U blizini Bos. Petrovca Drvarsko-petrovaki NOP odred napao neprijateljsku kolonu
jaine 40 kamiona i 7 tenkova, te joj naneo gubitke oci 80 mrtvih i veeg broja
ranjenih i unitio 15 kamiona. Odred je imao 1 ranjenog borca.
Sesta krajika brigada 4. udarne divizije NOVJ napala etnike U s. Gomjenici, proterala ih u Prijedor i nanela im gubitke od 30 mrtvih. Brigada je imala 4 ranjena
borca.
Na putu J a j c e D. Vakuf delovi 10. udarne divizije NOVJ iz zasede napali kolonu
nemakog puka Brandenburg (3 kamiona s vojnicima i jodna oklopna kola) i naneli
joj gubitke od oko 8 mrtvih i 12 ranjenih vojnika.
Na pruzi izmeu s. Reljeva i s. Semizovca (kod Sarajeva) delovi 10 udarne divizije
NOVJ minom unitili neprijateljski voz od 4 vagona.

16 jul

Na poloaju s. Koriani s. Dolac nemake jedinice iz Livna napale 2. proletersku

(liku) udarnu brigadu 6 proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla, ali su poste
otre jednodnevne borbe, uz osetne gubitke, odbaene prema Livnu.

17 jul

Iz Tuzle, Zvornika i Kladnja otpoeo koncentrian napad nemake 7. SS Princ

Eugen i 13. SS divizije Handar, 12. ustake brigade, domobranske 8. brigade
i etnikog Majevikog i Ozrenskog korpusa ka Sekoviima u cilju razbijanja
3. i 12. udarnog korpusa NOVJ, zauzimanja slobodne teritorije u istonoj Bosni
i spreavanja prodora glavnih snaga NOVJ u Srbiju. Posle desetodnevnih borbi
neprijatelj je imao oko 1170 izbaenih iz stroja. Gubici delova 3 udarnog korpusa:
51 mrtav i 101 ranjen borac, a 12. udarni korpus je imao osetne gubitke. Zaplenjeno:
3 topa. 7 p. mitraljeza, 50 puaka, 3 radio-stanice i 35 konja s komorom.
Na putu izmeu Prijedora i Kozarca 11. krajika udarna brigada 4 udarne divizije
NOVJ vodila osmoasovnu borbu protiv dva neprijateljska bataljona i nanela im
gubitke od 124 mrtva i 114 ranjenih vojnika, dok je sama imala 4 mrtva i 15 ranjenih
boraca.
Prva vojvoanska brigada 16. udarne divizije 12. udarnog korpusa NOVJ, u borbi
protiv ustaa, zauzela Lukavac (kod Tuzle).
Sa aerodroma Osmaci (kod Zvornika) upueno u Italiju na leonje 100 ranjenika iz
3. udarnog korpusa NOVJ.

17/18 jul

Otpoeo napad delova 4. udarne divizije NOVJ na Klju koji su branili nemaki
vojnici i ustae. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 100 mrtvih i 108 zarobljenih.
Glamoki NOP odred izvrio neuspeo napad na Livno koje su branili
vojnici i domobrani.

nemaki

Na pl. Trusini 12. i 13. hercegovaka udarna brigada 29. udarno divizije NOVJ
konvergentnim nonim protivnapadom razbile Nevesenjsku borbenu grupu nemake
369. legionarske divizije (oko dva i po bataljona) i odbacile je prema Nevesinju
18 jul

U s. Bijai (kod Ljubukog), odlukom Oblasnog komiteta K P J zu Hercegovinu, od

Ljubuke ete Neretvanskog NOP odreda formiran Ljubuki partizanski bataljon

813

1944.

jun

BOSNA I HERCEGOVINA

jun

1944.

Sa prostorije Glamo Livno 6. proleterska divizija NOVJ Nikola Tesla otpoela

mar za Srbiju (koji je trajao 40 dana i 40 noi).
19 jul

Jedan bataljon nemake 7 SS divizije Princ Eugen i po jedan bataljon 9. ustake

i domobranske 2. brdske brigade, napadom iz G. Vakufa. Rame i Konjica, zauzeli
Prozor, potlsnuvi 17. krajiku udarnu brigadu 10. udarne divizije NOVJ
Jedinice 11. udarne divizije NOVJ napale na Kotor-Varo i nanele neprijatelju
osetne gubitke, ali mesto nisu zauzele Gubici jedinica U. divizije: 15 mrtvih i 50
ranjenih boraca.

-'0 ju!

Na pruzi ilidu s. Blauj delovi Visoko-fujnikog NOP odreda unitili 3 vagonu

neprijateljskog voza. Poginulo je 14 a ranjena su 54 neprijateljska vojnika.
Nemaka 13. SS divizija Handar- i etnici, posle trodnevnih borbi, odbacili 36
udarnu diviziju 12. udarnog korpusa NOVJ iz doline r. Spree i uli u Sekovie.
Delovi 27. i 16. udarne divizije NOVJ otpoeli protivnapade (koji su zavreni 23.
juhi), ali mesto nisu zauzeli. Zbog toga neuspeha Slab 3 udarnog korpusa NOVJ
odluio je da svoje jedinice prebaci na pl. Javor, udakle e dejstvovati prema
Kladnju i Vlasenici, a da se 12. udarni korpus NOVJ prebaci na levu obalu r. Krivnje. s tim da deo snaga uputi ka r. Bosni radi prihvata 6 proleterske divizije
Nikola Tesla i 11. udarne divizije NOVJ.
Blizu s. Vukovia (kod Vlasenice) 16. muslimanska udarno brigada 27. udarne divizije NOVJ napala delove nemake 7. SS divizije Princ Eugen
Zbog nedostatka
municije l zbog jakog protivnapada neprijatelja, ona se jiosle osmoasovne borbe
povukla na Crkvine. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 80 izbaenih iz stroja
Brigada je imala 4 mrtva i 26 ranjenih boraca.
Na putu Ljubija Stari Majdan delovi 4. udarne divizije NOVJ razbili kolonu
nemake 373. legionarske divizije (jaine tri ete) i naneli joj gubitke od oko 10
mrtvih i 22 ranjena, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva 1 4 ranjena borca.
Na prostoriji Kraljevo polje (sada: Partizansko polje) s. Malo Polje (kod Han-Pijeska) 20. romanijska udarna brigada 27. udarne divizije NOVJ otpoela etvorodnevne odbrambene borbe protiv nemakih jedinica i etnika. Neprijatelj je odbaen
u Han-Pijesak. Brigada je imala 11 mrtvih i 11 ranjenih boraca.

21

jul

Blizu s. Otoke (kod Bos. Krupe) delovi 4. udarne divizije NOVJ minirali prugu 1
unitili 3 vagona neprijateljskog voza. Poginulo je 12 a ranjeno 15 neprijeteljskih
vojnika.
Delovi 10 udarne divizije NOVJ izvrili demonstrativan napad na Prozor.

21'22. jul

Jedanaesta brigada 4. udarne divizije NOVJ i Kozarski i Gradiko-lijevanski NOP

odred napali na Bos. Dubicu koju su branile ustae. Napad nije uspeo zbog dolaska
pojaanja neprijatelju. U borbi je izbaeno iz stroja oko 150 ustaa. Brigada je
imala 2 mrtva i 18 ranjenih boraca.

22. jul

Jedinice Unske operativne grupe 4. korpusa NOVJ otpoele napad na ustako uporite u s Peigradu. U borbama do 24. jula neprijateljska pojaanja iz Cazina su
uspela da prodru u Peigrad i da se sa posadom posle toga izvuku prema Cazinu.

22/23. jul

Jedinice 11. udarne divizije NOVJ napale na Teanj koji su branili nemaki vojnici
i domobrani. U borbi je poginulo 25 neprijateljskih vojnika i zarobljeno je 300 domobrana. Zaplenjeno: 3 minobacaa, 5 mitraljeza, 9 p. mitraljeza, 250 puaka i velika
koliina municije i ostale ratne opreme

23 jul

Pet bataljona Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, u cilju rastereenja 29. udarne divizije NOVJ, napali delove nemake 369. legionarske divizije
i etnike Trcbinjske i Grahovske brigade i posle dvodnevnih borbi odbacili ih s linije
Lastva Zupci Mrcine u Trebinje, Grudu i Herceg-Novi. Neprijatelj je imao 31
poginulog, 45 ranjenih i 30 zarobljenih vojnika.

23 24. jul

Na pl. Motajicu se prebacila iz Slavonije 21. udarna brigada 28. udarne divizije
NOVJ, namesto U. udarne divizije NOVJ koja je upuena u Srbiju. Brigada je
dobila zadatak da taj kraj oisti od etnika.
Dvadeseta romanijska udarna brigada i jedan bataljon 19. brigade 27. udarne divizije NOVJ napali na Han-Pijesak i s. Japage koje su branili nemaki vojnici
i etnici.

24, jul

814

Kod s. Veleeva i s. Klokotovca (na putu Klju Mrkonji-Grad) Ribniki NOP

odred napao nemako-ustaku kolonu I naneo joj gubitke od oko 60 mrtvih vojnika

1944.

jun
Na putu
NOV.l iz
ranjenih
puaka i

BOSNA I HERCEGOVINA

jun

1944.

s. Vrtoe Bos. Petrovac delovi 4 udarne divizije 5. udarnog korpusa

zasede napali neprijateljsku kolonu i naneli joj gubitke od 10 mrtvih, 20
i 1 zarobljenog vojnika (a sami imali 5 ranjenih boraca). Zaplenjeno je 5
neto druge ratne opreme.

25 jul

Kod s. Zuglia (na pruzi Ostroac Konjic) delovi 10. udarne divizije 5 udarnog
korpusa NOVJ minom sruili nemaki voz i unitili lokomotivu i 4 vagona. Poginulo je 12 a ranjena su 22 vojnika.

27 jul

Jedinice 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ vodile borbu protiv jaih neprijateljskih snaga koje su od Maglaja prodrle do s. Vruice. Neprijatelj je pretrpeu
gubitke od 50 mrtvih vojnika.
Jedinice 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ izvrile demonstrativan napad
na Ostroac i s. Bradinu (kod Konjica), ubile 4 i ranile 21 neprijateljskog vojnika i
zaplenile 2 puke i manje koliine ostale ratne opreme.
Naredbom taba 5. udarnog korpusa NOVJ, pri 10. udarnoj diviziji NOVJ formiran
I artiljerijski divizion.

28. jul

Sedma krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ posle vieasovne borbe
zauzela G. Vakuf koji su branili delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen, dve
ete domobrana i ustaa (ukupno oko 500 vojnika). U borbi je neprijatelj pretrpeo
gubitke od 24 mrtva, 60 ranjenih i 6 zarobljenih vojnika, dok je 7 brigada imala
3 mrtva i 12 ranjenih boraca. Zaplenjeno: 2 protivtenkovska topa, 4 minobacaa, 6
p. mitraljeza, 35 puaka, 4 tromblonske puke, 1 automat, 2 pitolja, 6 radio-aparata.
:t telefona. 400 pari odela, 500 pari cipela, vea koliina kancelarijskog materijala i
druga ralna oprema.

Na Palonici (kod Zepa), posle neuspelog prelaska i Bosne izmeu s. Begovog Hana
i Zepa jedinice 11. udarne divizije NOVJ otpoele etvorodnevne otre borbe protiv delova nemake 7. SS divizije -Princ Eugen- Neprijatelj je pretrpeo gubitke od
15 mrtvih i 49 ranjenih vojnika, dok su jedinice 11 divizije NOVJ Imale 3 mrtva I
13 ranjenih boraca.

Na pruzi Sarajevo Konjic delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
minom sruili neprijateljski voz i unitili lokomotivu i 7 vagona Poginula su 22 a
ranjeno je 18 neprijateljskih vojnika.
Naredbom taba 5. udarnog korpusa NOVJ. od Kozarskog, Gradiko-lijevanskog i
Timarskog NOP odreda formirana Kozarska grupa NOP odreda.
28/29 jul

U pokretu iz srednje Bosne za Srbiju. 6 proleterska divizija NOVJ Nikola Tesla ,

u/, prihvat 16. udarne divizije NOVJ, forsirala r. Bosnu na odseku s. Begov Han
s. Nemila. Pri forsiranju je vodila borbu protiv jedinica nemake 7. SS divizije
Princ Eugen i nanela im gubitke od oko 150 mrtvih. Gubici divizija NOVJ bili su
osetni.

29 jul

Trea udarna brigada 36. udarne divizije NOVJ zauzela Olovo koje su branili ustae
i delovi nemake 13. SS divizije "Handar. Unitila je lokomotivu i vie vagona.
Trideset osma udarna divizija NOVJ zauzela Kladanj koji su branili ustae i delovi
nemake 13. SS divizije Handar-.
Jedinice nemake 7. SS divizije Princ Eugen 1 etnici odbacili delove 27. udarne
divizije NOVJ i uli u Vlasenicu, a iz ekovia se prebacili na desnu obalu r. Drinjae. nadirui prema poloajima jedinica 3. udarnog korpusa NOVJ.
U rejonu s. Lukavca (kod Nevcsinja), udarom u lea, dve brigade 29. udarne divizije NOVJ, uz sadejstvo dva bataljona sa fronta, razbile nemako-etniku nevesinjsku borbenu grupu (jaine oko 2000 vojnika).
Jedinice 11. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbile pokuaj prodora nemakih jedinica iz Kotor-Varoi ka s. Maslovarama. Neprijatelj je imao oko 40 vojnika
izbaenih iz stroja.
Blizu s. Pepelara (kod Zenice) 1. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske
divizije NOVJ Nikola Tesla i delovi 16. udarne divizije NOVJ vodili estoku borbu
protiv delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen i etnika. Neprijatelj je pretrpeo
gubitke od oko 80 mrtvih i ranjenih.

31 Jul

Kod s. Rame i s. Ratelice (na pruzi Sarajevo Mostari delovi 10. udarne divizije
5. udarnog korpusa NOVJ sruili dva neprijateljska voza i unitili 2 lokomotive i 6
vagona Poginula su 3 a ranjeno je 14 neprijateljskih vojnika
815

1944. jul

CRNA GORA

jul 1944.

Pri tabu 5. udarnog korpusa NOVJ formiran Veterinarski odsek.

Jul

Kod s. Aliia (izmeu Prijedora i San. Mosta) udavio se u r. Sani komandant bataljona 11. krajike NOU brigade Branko Popovi, narodni heroj.

CRNA GORA
1(2 jul

ti dolini r. Limu jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ odbile jak napad delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen . delova nemake 21. SS legionarske divizije Skenderbeg i pripadnika muslimanske milicije iz rejona Roaja i Bihora. Gubici neprijatelja: 83 poginula i oko 120 ranjenih. Zaplenjeno: protivtenkovski top,
minobaca, 3 mitraljeza, 1 radio-stanica i druga ratna oprema. Gubici 2. divizije: 5
poginulih i 15 ranjenih boraca.

2. jul

U s . Obrovu (kod Bijelog Polja) delovi 5. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije
NOVJ napali neprijatelja i naneli mu gubitke od oko 20 mrtvih i ranjenih. Brigadu
je imala 1 mrtvog i 5 ranjenih boraca.

2/3. jul

Na poloajima blizu Pljevalja jedinice 5 udarne divizije NOVJ protivnapadom odbacile nemake snage u Pljevlja. Neprijatelj je imao 10 mrtvih i ranjenih vojnika.

3. jul

Na poloaju Vecnik delovi 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ

odbili napad nemakih vojnika i etnika s pravca Podgorice (sada: Titograd). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 45 mrtvih i vie ranjenih.

U s. G. Trepi (kod Nikia) formiran Izviaki bataljon 2. udarnog korpusa NOVJ,

uglavnom od ljudstva Lovenskog NOP odreda.

jul

U Baru nemake vlasti streljale 6 omladinaca.

"

jul

10

U Risnu nemake vlasti streljale 7 talaca.

jul

Kod s. Bate Cucke (na putu Cetinje Grahovo) Izviaki bataljon 2. udarnog korpusa NOVJ, posle vieasovne borbe, unitio nemako-etniku posadu. Poginulu
oko 20 i zarobljeno 11 nemakih vojnika i poginulo 25 etnika. Gubici Izviakog
bataljona: 3 mrtva i 3 ranjena borca. Zaplenjeno: 4 mitraljeza, 4 automata. 50 puaka, 5 revolvera i vea koliina municije i druge ratne opreme.

13 jul

U Kolainu otpoelo III zasedanje ZAVNO-a Crne Gore i Boke. Na ovom zasedanju,
koje je trajalo tri dana, ZAVNO je pretvoren u Crnogorsku antifaistiku skuptinu narodnog osloboenja (ASNO), koja je donela odluku da Crna Gora, kao
ravnopravna federalna jedinica, ue u Demokratsku Federativnu Jugoslaviju. Izabrano je Predsednitvo CASNO-a.
U Kolainu odrana proslava trogodinjice ustanka naroda Crne Gore i Boke. Na
sveanosti jc 5. crnogorskoj udarnoj brigadi 3. udarne divizije NOVJ saoptena odluka vrhovnog komandanta NOVJ Josipa Broza Tita o njenom ponovnom proglaenju za proletersku.

16. jul

U Kolainu. na sastanku graana predstavnika CASNO-a i jedinica NOVJ. osnovan

NO front Crne Gore i Boke. Tada je izabran i Glavni odbor NO fronta.

18 jul

Da bi spreile prodor divizija NOVJ u Srbiju, nemake jedinice (21. SS legionarska

divizija Skenderbeg*, jedan puk 7. SS divizije Princ Eugen, borbene grupe Stripcl i Bendl. legija Krempler, dva bataljona puka Brandenburg, delovi 5. motorizovanog policijskog puka) preduzele operaciju protiv jedinica 2. udarnog korpusa
NOV.T na teritoriji Andrijevice i Berana (sada: Ivangrad) tzv. andrijeviku operaciju
U borbama, koje su trajale do 26. jula, razbijena je 21. SS divizija Skenderbog,
kojoj su naneti gubici od oko 900 mrtvih, vie ranjenih i preko 200 zarobljenih. Plen:
2 topa, 14 minobacaa, 38 mitraljeza i p. mitraljeza, 350 puaka, vagon municije,
jedna pukovska zastava i mnogo druge opreme. Oborena su 2 neprijateljska aviona,
a uniteno je 14 vozila i nekoliko radionica. Tom prilikom osloboeno je 60 na smrt
osuenih simpatizera NOP-a. Gubici jedinica NOVJ bili su srazmerno mali.

I<j jul

Na poloaju Velji kr delovi 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne

divizije NOVJ napali delove nemake 7. SS divizije Princ Eugen i odbacili ih ka
Andrijevici. Meutim, protivnapadom jaih neprijateljskih snaga ponovo je zauzet
Velji kr.
Sedamnaest nemakih aviona bombardovalo Berane (sada: Ivangrad). Poginulo je
vie stanovnika.

16

1944. jul
20. jul

HRVATSKA

jul 1944.

Dolazei od Pei, Plava i Roaja, jake snage nemake 21. SS divizije Skenderbeg i
14. puka 7. SS divizije Princ Eugen, u borbi protiv 3. udarne divizije NOVJ. zauzeli
Andrijevieu.
U Cetinju nemake i etnike vojne vlasti streljale 10 pripadnika NOP-a.

23. jul

Na Lazinama (kod Danilovgrada) etnici streljali 48 lanova S K O J - a

24. jul

Na poloajima s. Ubil s. Vrbanje (kod Risna) 1. i 2. bokeljski bataljon Primorske

operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ i 4. bataljon i), crnogorsko udarne brigade napali etnike i nemake vojnike, te zarobili oko 30 etnika i zaplenili 30 puaka. 2 mitraljeza, 2 p. mitraljeza i drugu opremu. Gubici jedinica NOVJ: 2 poginula borca.
Jedinice 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ. posle viednevnib
borbi protiv nadmonih snaga nemake 21. SS divizije Skenderbeg,
oslobodile
Andrijevieu. Zaplenjeni su top. mitraljez i 7 sanduka municije.

25. jul

Dva bataljona 4. proleterske (crnogorske) udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ zauzeli s. Murinu (kod Plava).

28. jul

iz ireg rejona Borana (sada: Ivangrad), posle prikupljanja i svestranih priprema.

poeo prodor Operativne grupe divizija NOVJ (2. proleterske, 5. i 17. udarne divizije) u Srbiju.

HRVATSKA
1. jul

U Istri je izaao prvi broj lista

U S A O H - a za Istru).

Jedinstvo

mladih

(izdavao

ga

Oblasni

odbor

Kod s. Cenkova (blizu akova) nemake i ustake snage (jaine oko 3000 vojnika)
potisle delove 12. divizije NOVJ i prodrle u s. Paku.
U s . Slobodnoj Vlasti (kod akova), u borbi protiv nemakih vojnika, poginuo komandant 18. brigade 12. divizije NOVJ Nikola Miljanovi Karaula, narodni heroj.
Jedinice Diljskog NOP odreda i delovi 1. diverzantskog bataljona 6. korpusa NOVJ
poruili elezniku prugu Beograd Zagreb izmeu Slav. Broda i s. G. Vrbe na
72 mesta.
2. jul

Na eleznikoj pruzi Zagreb Karlovac delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili tri ustako-domobranska oklopna voza, te unitili
dve lokomotive i 15 vagona
Saveznika avijacija (u dva naleta sa 40 aviona) bombardovala Slav. Brod, Novu
Gradiku i Vinkovce.

4. jul

U s . Likom Petrovom Selu (kod Bihaa) jedinice 1. brigade 35. divizije NOVJ napale
posadu 8. ustakog bataljona i zauzele selo.
Druga brigada Matija Gubec*- 32 divizije NOVJ napala Novi Marof, zatim se, posle
troasovne borbe protiv ustako-domobranske posade, povukla.
U s. Vagancu (kod Slunja) jedinice 4. brigade 7. udarne divizije NOVJ napale ustaku posadu, ali se, posle estokih borbi, morale povui zbog dolaska neprijateljskih
pojaanja.

5. jul

Na eleznikoj pruzi Zagreb Karlovac delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa

NOVJ miniranjem sruili dva ustako-domobranska oklopna voza, te unitili 2
lokomotive i 12 vagona.
etiri nemaka bataljona (iz 7. SS, 369. legionarske i 118. lovake divizije) otpoeli
napad iz s. Arana i Sinja protiv jedinica 20. divizije NOVJ i Mosorskog i Dinarskog
NOP odreda na pl. Kamenlci. J a e borbe su voene juno od s. Votana, kod s.
Gale i na liniji s. M. Kneica s. Gljev do 8. jula. a zatim se neprijatelj povukao
u polazne rejone
Kod s Lukaa i s. Kolca nemake. ustake i maarske snage (jaine 620 vojnika) iz
Virovitice i B a r a napale jedinice Bilogorskog NOP odreda. Posle etvoroasovne
borbe neprijatelj je odbuen u polazne garnizone.

Jul p.
52*

Po nareenju taba 4. korpusa NOVJ formiran artiljerijski divizion 7. udarne divizije NOVJ.
817

1944. jul
5 6. jul

HRVATSKA

jul 1944.

Delovi 1. udarne brigade Vasilj Gaea, artiljerijskog diviziona i ininjerijske ete

7. udarne divizije NOV.T poruili elezniku prugu Sunja Kostajnica na 34 mesta
i prekinuli tt veze na duini od 3 km.
Izmeu s. Starog Topolja i s. Andrijevaca jedinice Diljskog NOP odreda i delovi 1.
diverzantskog bataljonu 6. korpusa NOVJ poruili prugu Beograd Zagreb na 56
mesta.
Jedinice 17. udarne brigade 28. udarne divizije NOVJ napale Ludbreg, u kome se
branilo oko 750 ustaa. Posle vrlo otre borbe uz vlastite gubitke od 99 mrtvih i 66
nestalih boraca, one su se povukle. Poginuo je i komandant 3. bataljona 17. NOU
brigade Mojica Birta Zec, narodni heroj.

6. jul

GS NOV i PO za Hrvatsku izdao uputstvo o organizaciji saobraajnog odseka i njegovih organa u korpusnim vojnim oblastima.
Naredbom GS NOV i PO za Hrvatsku proglaena udarnom brigada Franjo Ogulinae Seljo.
Naredbom GS NOV i PO za Hrvatsku pohvaljene jedinice 12. divizije NOVJ za pokazanu borbenost i postignute uspehe prilikom borbi u istonoj Slavoniji u vremenu
od 12. do 22. juna 1944.

7. jul

Jedinice 18. brigade 12 divizije NOVJ zauzele neprijateljsko uporite s. Jakl (kod
Slav. Poege) koje je branilo oko 460 nemakih vojnika i domobrana Porueni su
svi bunkeri i zgrade koje je neprijatelj koristio za odbranu.
Izmeu s. 1-Irsova i s. Crkvene (na pruzi Krievci Bjelovar) 2. brigada 33. divizije
NOVJ poruila prugu na 52 mesta i most.

8. jul

Kod s. Trnovca i s. irokog Sela (blizu Krievaca) jedinice 32. divizije NOVJ 1 1.
zagorske NO brigade napale na nemake i ustako-domobranske snage iz s. M.
Mune i s. Mlliana. Neprijatelj se. pod zatitom mraka, povukao u pravcu s. Pavlin-Klotra.
Saveznika avijacija, u dva naleta, bombardovala loionicu u Novskoj i elezniku
stanicu. Oteeno je 5 lokomotiva.

9. jul

U rejonu s. Ribnik s. Budak s iroka Kula Perui 35. divizija NOVJ, uz

podrku saveznike avijacije, napala na 4. ustaku brigadu i delove domobranske 3.
posadne brigade, t.e ih odbacila zapadno od komunikacije Otoac Gospi i zauzela
pomenuta mesta.

10. jul

Na podruju Zumberka otpoeo sedmodnevni napad 1. i 4 puka nemake 1. kozake

konjike divizije, delova nemakog 1. lovakog rezervnog puka, 3. ustake brigade
i domobranske 2. posadne brigade protiv jedinica 8. udarne i 34. divizije 4. korpusa
NOVJ i delova 15. divizije 7. korpusa NOVJ. U borbama do 16. jula neprijatelj je
popalio i opljakao mnoga sela na slobodnoj teritoriji Zumberka i zauzeo Metliku,
ali se zbog velikih gubitaka povukao prema s. Kraiu i s. Ozlju.
S linije Perui Gospi tri bataljona nemake 392 legionarske divizije i pet bataljona 4. ustake brigade napali na 35. diviziju NOVJ koja je u tom rejonu branila
slobodnu teritoriju Like. Do 14. jula neprijatelj je potisnuo 35. diviziju i izbio na
severnu i zapadnu ivicu Krbavskog polja, all je toga dana protivnapadom prinuen
na povlaenje u polazne rejone.
Jedinice 18 brigade 12. divizije NOVJ zauzele uporite s. Kuzmicu (kod Slav. Poege). u kome se branilo 50 domobrana.
Odrana I sreska konferencija USAOH-a za srez Pulu. Prisustvovalo je oko 600
omladinaca i omladinki.

11. jul

Kod s. Kinjake (pored pruge Sisak Sunja) 1 udarna brigada Vasilj Gaea i
delovi Banijskog NOP odreda 7. udarne divizije NOVJ napali neprijateljske posade
u bunkerima. Poto su posadu jednog bunkera savladale a bunker poruile, jedinice
NOVJ su se povukle, jer je neprijatelju stiglo pojaanje iz s. Blinjskog Kuta.
Daruvarski NOP odred izvrio neuspeo napad na s. Badljevinu (kod Daruvara). Selo
je branila jedna eta iz sastava domobranske 4. brdske brigade.

12. jul

818

Kod s. Jakia, s. Golobrdca i s. Tretanovca (blizu Slav. Poege) nemaki vojnici i

ustae iz Slav. Poege napali na jedinice 12. udarne i Osjeke brigade 12. divizije
NOVJ koje su osiguravale etvu. Posle dvodnevnih borbi, uz obostrane velike gubitke, neprijatelj se povukao u Slav. Poegu.

1944. jul
13. jul

HRVATSKA

jul 1944.

Delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOV.) miniranjem sruili nemaki

transportni voz na eleznikoj pruzi Bos. Novi Biha. Unitena je lokomotiva i 1
vagon, a 1 vagon je oteen. Neprijatelj je imao oko 100 mrtvih i ranjenih vojnika i
oficira.
Prva udarna brigada 13. divizije NOVJ razbila ojaanu etu Dopunskog bataljona
nemake 392. legionarske divizije i zauzela Drenicu
U rejonu s. G. Kria, s. Topolovca i s. Pavlin-Klotra nemake i ustako-domobranske
snage (jaine oko 4000 vojnika) iz Bjelovara. Podravskog Novigrada. Koprivnice i
Krievaca napale 32. diviziju NOVJ i 1. zagorsku NO brigadu. Pod pritiskom tih
snaga jedinice NOVJ su se povukle na pl. Bilogoru, u rejon s. Lipovog Brda i s.
Rakitnice (kod Bjelovara).
U rejonu D. Siubica s. Pua po nareenju taba 10. korpusa NOVJ, formiran
Omladinski bataljon Zapadne grupe NOP odreda 10 korpusa NOVJ.

13/14. jul

Izmeu s. Gradeca i s. Vrbovca (kod Krievaca) jedinice 33. divizije NOVJ poruile
elezniku prugu na 190 mesta i dva mosta.

14. jul

U rejonu s. D. Dubrava, s Mikainovia i s. Zatezala (kod Ogulina) 3. udarna brigada 8. udarne divizije NOVJ, posle jedanaestoasovne borbe odbila napad delova
nemake 392. legionarske divizije iz s. Generalskog Stola i s. Tounja i time omoguila prebacivanje ranjenika iz 2umberka na Kordun Neprijatelj je imao 12 mrlvih i 8 ranjenih oficira i vojnika.
Na eleznikoj pruzi Zagreb Sisak delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa
NOVJ miniranjem sruili dva neprijateljska transportna i jedan oklopni voz, te unitili 12 vagona i 3 lokomotive a 1 lokomotivu otetili.
Kod s. Kordia (blizu Metlike), u borbi protiv nemakih vojnika, poginuo komandant
1. udarne brigade 8. udarne divizije NOVJ Milo Kljaji, narodni heroj.
Jake nemake i ustako-etnlke snage (delovi 1. puka Brandenburg, 92. motorizovanog puka i 891. puka 264. peadijske divizije, Izviaki bataljon 392. legionarske
divizije, dve etnike brigade i delovi 7. ustake brigade), konccntrisane na liniji
Biograd Benkovac Skradin, izvrile napad na pet bataljona 19. divizije NOVJ
u rejonu s. Stankovoi s. Radoinovac. te ih potisnule u rejon s. Zatona i s. Gaeleza i tu okruile. Sutradan su se ovi bataljoni, u/ osetne gubitke, po delovima
probili u raznim pravcima, a glavnina se probila u Bukovicu.

Jul p.p.

Izabran Okruni odbor NOF-a za Gorski kotar.

j u l s.

Po nareenju taba 8. korpusa NOVJ formiran Vrliki NOP odred Grupe srednjodalmatinskih NOP odreda.
Po nareenju Slaba 6. korpusa NOVJ, od Podravskog bataljona formiran Podravski
NOP odred Istone grupe NOP odreda 6. korpusa NOVJ.

15/16. jul

U Senju savezniki avioni bombardovali vojne objekte i potopili nemaki parobrod

Slaviju i jednu peniu.

16. jul

Kod s. Stare Rae, s. Drljanovca i s. Bulinca nemake i ustako-domobranske snage

iz Bjelovara napale 32. diviziju NOVJ i 1. zagorsku NO brigadu, ali su ih ove jedinice, u sadejstvu sa Brodskom brigadom 28. udarne divizije NOVJ, odbacile u
pravcu Bjelovara.
Na eleznikoj pruzi Zagreb Sisak (izmeu V. Gorice i s. Mraclina) delovi 2.
diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili neprijateljski transportni voz, te otetili lokomotivu i 7 vagona.
Na o. Krku izabran Sreski odbor NOF-a.
Kod s. Sv. Ivana Zabno 1. brigada 33. divizije NOVJ poruila elezniku prugu Krievci Bjelovar na 86 mesta.
Kod s. Lukovca delovi 15. ustakog bataljona iz Podrav. Slatine napali 4. bataljon
Omladinske brigade .>Joa Vlahovi. te njega odbacili a selo popalili.
Kod s. Trgovia delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa NOVJ i Zagrebakog
NOP odreda razruili elezniku prugu Zagreb Varadin na 56 mesta.

16/17. jul
52*

Kod s. Repinca (izmeu Zagreba i Krievaca) 2. brigada 33. divizije NOVJ poruila
elezniku prugu na 125 mesta i tri mosta.
819

1944. jul
17. jul

HRVATSKA

jul 1944.

U s . Stubljanima i na . st. G. Hrastovac (na pruzi Kostajnica Sunja) 1. udarna

brigada Vasilj Gaea i 2. udarna brigada 7. udarne divizije NOVJ napale delove
nemake 1. kozake konjike divizije i domobranskog 5. brdskog puka. Posle troasovne borbe brigade su zauzele . st. G. Hrastovac. a neprijatelj se povukao prema
Sunji. Napad na s. Stubljane mie uspeo, jer su neprijatelju dola pojaanja iz
Kostajnice.
Kod s. Ostroinaca (blizu Naica) jedinice Osjekog NOP odreda napale kolonu od
150 ustaa i nemakih vojnika, ojaanu tenkovima Posle krae borbe partizani su se
povukli u pravcu s. Podgorja.
Na liniji s. Cerovac s. Granje s. Sesvete s Buk (kod Slav. Poege) nemake
i ustake snage (jaine oko 2000 vojnika) iz Pleternice i Slav. Poege napale 12.
udarnu i Osjeku brigadu 12 divizije NOVJ i Poeki NOP odred. Posle osmoasovne
borbe, uz obostrane velike gubitke, neprijatelj je prinuen na povlaenje u polazne
garnizone. Time je omogueno nesmetano obavljanje etve u rejonu s. Bektea, s.
Porea i s. Kule.
Druga brigada 35. divizije NOVJ napala 8. ustaki bataljon u s. Prijeboju (kod Titove
Korenice) i odbacila ga ka s. Likom Petrovom Selu. Pokuaj ustaa, ojaanih dvema
etama iz nemake 373. legionarske divizije, da se od s. Plitvikog Ljeskovca probiju
u s. Prijeboj nije uspeo.

17 18. jul

U Mljetskom kanalu britanska motorna topovnjaa MGB 659 i torpedni amci MTB
649 i 670 napali nemaki konvoj i potopili dva desantno-jurina amca, a teko otetili jednu dvotrupnu peniu.

18. jul

Jedinice 4. brigade 7. udarne divizije NOVJ, posle sedmoasovne estoke borbe, zauzele ustako uporite- u s. Prijeboju (kod Titove Korenice). Neprijatelj je imao oko
160 vojnika izbaenih iz stroja.
Izmeu s. Horvata i s. Zdenine delovi Turopoljsko-posavskog NOP odreda i 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ poruili elezniku prugu Zagreb Karlovac
na 14 mesta.

V.l. jul

Na aerodromu Kurilovec (kod V. Gorice) delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa

NOVJ miniranjem sruili slagalite avionskih bombi i drugog materijala.
Delovi Dopunskog bataljona i eta iz 847. puka nemake 392. legionarske divizije (jaine oko 800 vojnika) iz s. Krivog Puta, s. Jezerana i Brinja napali na Drenicu, te
je. posle borbi protiv 1. primorsko-goranskog NOP odreda, zauzeli.
Saveznika avijacija bombardovala elezniku prugu Beograd Zagreb i napadala
neprijateljske transporte kod . stanica: Oriovac, Vrbova, D. Vrba, Garin i Andrijevci.
Jedinice 18. brigade 40 divizije NOVJ napale na oko 250 nemakih vojnika u s. akovakoj Satnici (kod akova). Napad nije uspeo, jer je neprijatelju stiglo pojaanje
iz akova.

20. jul

U rejonu s. Brajakova Brda (blizu Karlovca) delovi Karlovakog NOP odreda napali
iz zasede delove 30. ustakog bataljona iz s. D Stative i posle dvoasovne borbe odbacili ih u polazni garnizon.

21. jul

Izmeu s. Kria i Ivani-Grada 2. brigada 33. divizije NOVJ poruila prugu Beograd
Zagreb na 203 mesta.
Sa o. Visa se iskrcao u uvalu Potomje na poluostrvu Peljecu 4. bataljon 1. dalmatinske udarne brigade 26. divizije NOVJ. postavio zasedu u rejonu s. Kuna s.
Oskoruno i zarobio 43 a ubio 12 nemakih vojnika. Bataljon je imao 1 mrtvog i 5
ranjenih boraca.

21/22. jul

Druga brigada 33. divizije NOVJ izvrila neuspeo napad na s. Klotar Ivani (kod
Ivani-Grada), u kome se branilo 350 ustaa.
Izmeu Virovitice i s. Suhopolja delovi Bilogorskog NOP odreda i 1. diverzantskog
bataljona 6. korpusa NOVJ sruili most i na 75 mesta poruili prugu.

22. jul

820

U s. Brdanima (kod Sunje) 1. udarna brigada Vasilj Gaea i delovi 2. udarne i 3.

brigade 7. udarne divizije NOVJ napali ustae i domobrane. Posle dvoasovne borbe
jedinice NOVJ su se povukle prema s. M. i V. Gradusima i s. Starom Selu. Unitena
su 2 bunkera i I je oteen. Poruena je pruga Sunja Sisak na 10 mesta i 1 most
na toj pruzi. Zaplenjeno je 20 puaka, 1 p. mitraljez. 1 minobaca. 20.000 metaka i
druga oprema.
^

1944. jul

HRVATSKA

jul 1944.

Jediice 35. divizije NOVJ uz sadejstvo saveznike avijacije, napale na ojaani 3.

bataljon 846. puka nemake 392. legionarske divizije i 19. ustaki bataljon koji su
u rejonu Cudinog klanca, s D. i G. Babinog Potoka, s. Vrhovina, s. Crne Vlasti obezbtivali komunikaciju Otoac Biha. Neprijatelj je odbaen iz Vrhovina, Crne
Vlasti, D. Babinog Potoka i oblinjih visova, ali je on, zbog kratkog dejstva avijacije
i zbog pristiglih mu pojaanja iz Otoca, povratio izgubljene poloaje.
23. jul

Iz zasede kod s. Bulia (na putu Benkovac s. Bribirske Mostine) 3. bataljon 5.

dalmatinske udarne brigade 19. divizije NOVJ unitio 5 neprijateljskih kamiona, 3
motocikla i 1 haubicu.
Jedinice 9. i 20. divizije NOVJ zauzele s. Vrliku i vie sela u Vrlikoj krajini i Cetinskoj dolini koje su branile jake etniko-ustake snage.
Na osloboenoj teritoriji Istre otpoela I oblasna konferencija A F Z - a za Istru. Konferenciji je prisustvovalo 1500 ena iz itave Istre, zatim delegati iz Slovenije, Trsta
i Hrvatskog primorja, kao i predstavnici Glavnog odbora A F Z - a za Hrvatsku Konfenercija je zavrena 25. jula.

24. jul

Iz s. Zrmanje, s. Paena, Obrovca i Benkovca otpoeo napad nemakih i ustako-etnikih snaga na jedinice 19. divizije NOVJ u Bukovici. Posle jednodnevnih borbi
jedinice NOVJ su se povukle na pl. Velebit i u rejon s. Krupe, s. Dubokog Dola i s
Turovca.

25. jul

U Delnicama, po nareenju taba 11. korpusa NOVJ, formirana nova 3. brigada 13

divizije NOVJ. (Ranija 3. brigada 13. divizije NOVJ je 16. VI 1944. preimenovana u
2. brigadu 35. divizije NOVJ.)
Kod . stanica D. Vrba, Slav. Brod, Ivankovo, Mikanovci. Vrpolje saveznika avijacija bombardovala elezniku prugu Beograd Zagreb i neprijateljske transportne
vozove. Unitene su 4 lokomotive i 6 vagona.
Izmeu s. Naike Breznice i s. Jelisavca (na pru/.i Naice Osijek) delovi 1 diverzantskog bataljona 6. korpusa NOVJ miniranjem sruili dva teretna voza. Unitene
su 2 lokomotive i 6 vagona.
Jedinice Podravskog NOP odreda 6. korpusa NOVJ zauzele s. Zdence (kod Naica),
u kome se branilo oko 350 ustaa.
U s . Rastovcu (kod Daruvara) otvorena eka narodna kola.

26. jul

Saveznika avijacija bombardovala elezniku prugu Beograd Zagreb i neprijateljske transporte kod . stanica: Banova Jaruga, Lipovljani, Raji i Popovaa. Uniteno je 12 lokomotiva i vie vagona.

27 jul

Izmeu s. Mahinog i Karlovca delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ

miniranjem sruili ustaki oklopni voz. te unitili lokomotivu i 1 vagon.
Kod s. Ilumljana (blizu Podrav. Slatine) oko 300 ustaa iz s. Cainaca napalo na 2.
bat.aijon Omladinske brigade Joa Vlahovi. Bataljon se povukao u pravcu s. K r a skovia.

28. jul

Sa odseka s. Zegar s. Ervenik 19. divizija NOVJ odbacila nemako-etnike snage

ka s. Obrovcu. Benkovcu i s. Paenama. Time je cela Bukovica ponovo osloboena.

29. jul

Oko 20 nemakih aviona, sa oko 80 bombi, bombardovali Glinu. Poginulo je 9 a r a njeno 15 lica; porueno je nekoliko kua.
Kod o. Ista, posle krae borbe, jedinice 2. pomorsko-obalskog sektora Mornarico
NOVJ zarobile nemaki trgovaki naoruani brod Felie. Poginuli su l nemaki
oficir, 1 podoficir i 3 ustae, a zarobljeni su 1 oficir, 7 podoficira i 3 vojnika. Zaplenjeno je 54.463 kg raznih namirnica.
U s . Majuru (kod Kostajnice) 3. brigada 7. udarne divizije NOVJ napala 2. bataljon
domobranskog 5. brdskog puka ali se posle dvoasovne borbe povukla.

29/30. jul

Jedinice 18. brigade 40. divizije NOVJ zauzele s. Rama novce (blizu Slav. Poege), u
kome se branilo oko 1200 domobrana, koji su se povukli prema Slav. Poegi.
Jedinice Bilogorskog NOP odreda poruile 4 km eleznike pruge Bar Virovitica
i 2 mosta.
Kod o. Vira britanske motorne topovnjae MGB 662 i 660 i torpedni amac MTB
634 potopili nemaki motorni jedrenjak -Tritone od 390 tona.

821

1944. jul
30. jul

MAKEDONIJA

jul 1944.

Saveznika avijacija bombardovala Slav, i Bos Brod i neprijateljske transporte na

pruzi Beograd Zagreb, kod . stanica: Mikanovci, Ivankovo, eletovci, Martinci
i Kukujevci. U Slav, i Bos. Brodu bilo je 60 mrtvih i 60 ranjenih lica.
Jedinice Moslavakog NOP odreda, ojaane 1. srpskim bataljonom Istone grupe
NOP odreda 10. korpusa NOVJ, zauzele domobransko uporite u s. Zbegovai (kod
Banove Jaruge).
Izabran Okruni odbor N O F - a za Baniju.

31. jul

Iz Knina. s. Kosova i iz Drnia nemake snage (delovi 264. peadijske divizije, 1. puk
Brandenburg i 92. motorizovani puk), ustae i etnici, jaine oko 7500 vojnika,
otpoeli koncentrian napad s ciljem da prodru u Vrliku i na pl. Kozjaku razbiju
20. diviziju NOVJ. Jedinice 20. divizije i 4. dalmatinska brigada 9. divizije NOVJ, na
liniji Maglaj zap. padine pl. Kozjaka Otra glavica Crna glavica, pruile
su jak otpor, ali su se pod pritiskom nadmonog neprijatelja morale povui ka pl.
Dinari. Borbe su nastavljene do 2. avgusta, kada se neprijatelj povukao u polazne
rejone a deo snaga zadrao u Vrliki.
I/.medu Zagreba i Banove J a r u g e delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa NOVJ
miniranjem sruili dva neprijateljska transportna voza te unitili 2 lokomotive i 9
vagona i otetili 5 vagona. Saobraaj je bio obustavljen 34 asa.
Na eleznikoj pruzi Zagreb Sisak izmeu s. Mraclina i V. Gorice delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ miniranjem sruili nemaki transportni voz, te
unitili lokomotivu i 4 vagona i otetili 6 vagona.

Jul k.

Po nareenju taba 4. korpusa NOVJ rasformirana Grupa NOP odreda 4. korpusa

NOVJ: borcima Kordunakog i Plaanskog NOP odreda popunjene jedinice 8. udarne
divizije NOVJ, a Karlovaki NOP odred potpao pocl komandu 34. divizije NOVJ.

Jul

Po nareenju taba 4. korpusa NOVJ, na podruju ovog korpusa formirane dve aerobaze sa po jednom aerodromskom etom.
Po nareenju taba 8 korpusa NOVJ formiran Dubrovaki NOP odred Grupe junodalmatinskih otokih NOP odreda.
U Istri iziao prvi broj lista

Istranka

(izdavao ga Oblasni odbor A F Z - a za Istru).

Po nareenju GS NOV 1 PO za H r v a b k u formirana 3. brigada narodne odbrane u

Hrvatskoj.

MAKEDONIJA
5-

jul

Kod s. Tabanovca (blizu Kumanova) diverzantska grupa Kumanovskog NOP odreda

minirala prugu i otetila lokomotivu i nekoliko vagona. Saobraaj je bio prekinut
24 asa.

6. jul

U rejonu s. Drenova, s. Voza raca i s. Dradnje bugarska vojska i policija iz Kavadaraca, Gradskog i Prilepa, uz podrku 4 aviona napale 2. makedonsku NOU brigadu Brigada ih je posle dvodnevne borbe odbacila ka Kavadarcima, oborivi 2
aviona, ubivi oko 60 neprijateljskih vojnika i unitivi 2 kamiona i 1 motocikl.

7. jul

Bugarski sreski upravitelj u Negotinu predloio komandantu bugarskog 56. puka u

Velesu (sada: Titov Veles) da se u Tikveu mobilie stanovnitvo od 18 do 45 godina i uputi u tadne bataljone i u rudnike, kako bi se onemoguila popuna jedinica
NOVJ.

8. jul

Izmeu K a v a d a r a c a i Prilepa 1. bataljon 2. makedonske NOU brigade posekao 93

telefonska stuba a na putu Gradsko Prilep unitio 1 most duine 14 metara.

9. jul

Kod Debra 1. makedonska NOU brigada i 1. kosovsko-metohijska NOU brigada vodile vrlo otru osmoasovnu borbu protiv delova nemake 297. peadijske divizije i
balistikih snaga. Posle ulinih borbi one su oslobodil.' grad (sem kasarni), ali su
ga morale napustiti zbog dolaska neprijateljskih pojaanja iz Struge. Neprijatelj je
imao oko 160 mrtvih vojnika, a brigade 20 mrtvih i 40 ranjenih boraca

12. jul

U Strumici
SKOJ-a.

IS. jul

Izmeu Demir-kapije i s. Besvice delovi 2. makedonske NOU brigade otpoeli etvorodnevno ruenje tt linija u duini od 4 km.

822

usled provale,

bugarska

policija

uhapsila

vei

broj

lanova

KPJ i

1944. jul

SLOVENIJA

jul 1944.

16. jul

U rejonu s. Drenova (kod Prilepa) delovi 2. makedonske NOU brigade napali rudnik liskunu, zaplenili 31 puke i dosta municije, zapalili rudnike zgrade, unitili 2
kompresora i maine za buenje i delimino otetili instalacije rudnika. Obezbedenje
rudnika se razbealo.

17. jul

U rejonu s. Omorani (na pruzi Prilep Titov Veles) bugarske jedinice i policija
velekog garnizona napali 1 bataljon 2. makedonske NOU brigade. Bataljon se uvee, posle vieasovne borbe, povukao u pravcu Tikvea. Neprijatelj je imao 8 mrtvih
i 15 ranjenih.

22. jul

Delovi 2. makedonske NOU brigade napali na oko 60 bugarskih vojnika koji su uvali ergelu na poljoprivrednom dobru u Demir-kapiji. Poginulo je 15 bugarskih vojnika a zarobljena su etiri. Plen. 8 puaka i konji iz ergele.

24. jul

Na Liscu (na pl. Plakovici), od dela boraca 2 i 3. makedonske NOU brigade, Strumiko-devdelijskog (Plakovikog) NOP odreda i novodolog ljudstva, formirana 4.
makedonska NO brigada.
Na Stracinu (kod Kumanova) 1. bataljon 3. makedonske NOU brigade iznenada napao
poloaje ojaanog bataljona bugarskog 53. peadijskog puka i uspeo da s prvih poloaja zbaci jednu neprijateljsku etu. Zatim se, zbog jakog otpora nadmonog neprijatelja, povukao ka pl. Kozjaku. Neprijatelj je imao oko 30 mrtvih i ranjenih
vojnika, a 1. bataljon 1 mrtvog i 1 ranjenog borca.

24/25. jul

U rejonu s. Mlado Nagoriano s. Kleevce 3. makedonska NOU brigada (bez 1.

bataljona) i Kumanovski NOP odred napali bugarske posade i naneli im gubitke od
20 mrtvih. 10 ranjenih i 5 zarobljenih vojnika. Iste veeri poruili su dva mosta na
r. Pinji i r. Petronici. Zaplenili su 2 minobacaa, 3 mitraljeza i drugu ratnu opremu
a zapalili 2 kamiona. Imali su 3 m r t v a i 8 ranjenih boraca.

28. jul

Trea makedonska NOU brigada napala na . st Tabanovce (kod Kumanova) i otetila stanina postrojenja.

29. jul

Delovi 2. makedonske NOU brigade napali . st. Klisuru (na pruzi evelija Demir-kapija). Posle troasovne borbe, poto su bugarskoj posadi pristigla pojaanja,
oni su se povukli, nanevi posadi gubitke od oko 15 mrtvih vojnika

30. jul

Trea makedonska NOU brigada poruila elezniku prugu Kumanovo Preevo

na nekoliko mesta 1 otetila dva eleznika mosta.

Jul k.

Na kumanovsko-vranjskom podruju rasformiran Operativni tab koji je dotada

planirao i koordinirao dejstva makedonskih, junomoravskih i kosovskih jedinica
na tom podruju.

Jul

CK KPM doneo odluku da se, umesto pet, formiraju etiri oblasna komiteta KPM.
Poginuo partijsko-politiki radnik iz Gostivara Pane Popovski, narodni heroj.
SLOVENIJA

1. jul

Jedinice 31. divizije NOVJ zauzele italijanska faistika uporita u s. Koritnii i

Prangeru u dolini r. Bae. Poginulo je 38 i zarobljeno 30 italijanskih faistikih vojnika. a zaplenjeno: 40 puaka, 7 p. mitraljeza, 3 mitraljeza. 1 top i druga oprema.

2. jul

J a k e nemake snage iz Idrije

napad na jedinice 31. divizije
tekim borbama kod s. elina,
jula, neprijatelj je odbaen u

i s. Sv. Lucije (sada: Most na Soi) otpoele protivNOVJ koje su napadale uporita u dolini r. Bae. U
Ritavevog vrha i s. Zakojce (kod Cerkna), sve do 4.
polazne garnizone.

U rejonu s. Ilove Gore 4. slovenaka udarna brigada >Matija Gubec i 15. slovenaka
(Belokranjska) brigada 15. divizije NOVJ, posle tekih borbi, odbacile neprijateljske
kolone koje su iz s. Vinje Gore. s. St. Vida. V. Laa i Grosuplja nadirale na osloboenu teritoriju Suhe krajine.
4. jul

Naredbom Slaba 9. korpusa NOVJ formirano Tolminsko vojno podruje, s komandama mesta: s. Kojsko, Tolmin i Kobarid

5. jul

U s . Ilovoj Gori 4. slovenaka udarna brigada Matija Gubec i 15. slovenaka (Belokranjska) brigada 15. divizije NOVJ, posle tekih borbi odbacile nemako-domobranske kolone koje su nadirale iz V. Laa, Grosuplja i s. Vinje Gore na osloboenu
teritoriju Suhe krajine.
823

1944. jul

SLOVENIJA

jul 1944.

6. jul

Posle krae borbe Kozjanski NOP odred 4. operativne zone NOV i PO Slovenije
zauzeo and. st. u s. Slivnici (kod Celja), zarobio 16 andarma i zaplenio 40 puaka
i 2 automata.

7. jul

GS NOV i PO za Sloveniju izdao jedinicama uputstvo o postupku s ratnim zarobljenicima i dezerterima iz neprijateljske vojske i o razmeni zarobljenika
Posle krae borbe 1. bataljon Kozjanskog NOP odreda 4. operativne zone NOV i PO
Slovenije zauzeo nemako andarmerijsko uporite u s. Piecu (kod Brezica), zarobio
12 andarma i zaplenio 56 puaka, 4 automata i ostalu opremu.
Na pruzi s. Vinja Gora Grosuplje 9. slovenaka brigada 18. divizije NOV.T miniranjem razruila elezniki tunel Peenik.
Kod s. Trzina (na putu Domale Ljubljana) delovi 6. slovenake udarne brigade
Siavko Slander < 4. operativne zone NOV i PO Slovenije napali nemaku auto-kolonu i naneli joj gubitke od 35 mrtvih a zatim se, zbog brze intervencije neprijatelja. povukli na nove poloaje.
Prvi bataljon 13. slovenake brigade "Mirko Brai 14. divizije NOVJ izvrio prepad
na fabriku avionskih delova i topovskih aura u Slov. Bistrici. Odlunim napadom
je savladano obezbedenje fabrike a zatim su miniranjem uniteni strojevi. Nemake
jedinice su intervenisale s vie pravaca, ali se bataljon bez gubitaka povukao.

8. jul

Na Proeku (kod Trsta) delovi Junoprimorskog NOP odreda 9. korpusa NOVJ zarobili celokupnu posadu (36 italijanskih vojnika) protivavionske baterije i otetili
topove.
Trei bataljon Kozjanskog NOP odreda 4. operativne zone NOV i PO Slovenije, na
putu Planina Sevnica, napao nemaku andarmerijsku posadu u uporitu s. Zabukovje, jaine 70 ljudi koja se premestala u Sevnicu. Posle krae borbe neprijatelj
je pobegao ka Sevnici, ostavivi svu komoru (zaplenjeno je 200 puaka i druga
oprema).

9. jul

Od minera 4. slovenake udarne brigade Matija Gubec i 15. slovenake (Belokranjske) brigade 15. divizije NOVJ formirana minersko-sabotana grupa. Ona je upuena na elezniku prugu Ljubljana Trst sa zadatkom da je neprekidno i sistematski rui.
Kod s. Levpe (blizu Kanala) otpoele teke dvodnevne borbe 19. slovenake brigade
Sreko Kosovel 30. divizije NOVJ protiv jake nemake kolone koja je nadirala iz
doline r. Soe.

10. jul

Jedinice Idrijsko-tolminskog NOP odreda 9. korpusa NOVJ zauzele italijanske uporite s. Kamno (kod Kobarida). te 50 italijanskih vojnika zarobile i uputile u italijanske partizanske jedinice.
Patrola 3. bataljona Junoprimorskog NOP odreda 9. korpusa NOVJ miniranjem
sruila prugu Gorica Tri. unitila lokomotivu i 12 %'agona s ratnim materijalom
i iz stroja izbacila oko 150 nemakih vojnika.
Iz Karlovca i Novog Mesta jake neprijateljske snage 1. donski puk. 4. kubanski puk,
1. lovaki rezervni puk. 10, 13. i 30. ustaki bataljon sa dva diviziona artiljerije i
nemako-domobranske snage otpoele koncentrian napad na osloboenu teritoriju
Zumberka i Bele krajine. Posle tekih borbi kod s. Draia, s. Radovice, s. Teke
Vode i Metlike neprijatelj je uspeo da 16. jula prodre u Metliku, ali se, ubrzo, pod
pritiskom slovenakih i hrvatskih NO snaga, povukao. Borbe za odbranu slobodne
teritorije zavrene su 19. jula.
Na poloajima kod s Skomarja 1. slovenaka udarna brigada "Tone Tomi 14.
divizije NOVJ vodila teke borbe protiv nemakih kolona iz Vitanja i Slov. Konjica.
Juriem dvaju bataljona neprijatelj je odbaen u polazne garnizone.

U. jul

Dolevi Istarskog NOP odreda 7. korpusa NOVJ zauzeli and. st. u s. Kozini (kod
Trsta). Posada od 4 lana, koja se predala upuena je u Italijansku partizansku
jedinicu.
Posle krae borbe delovi Zajjadnokorukog NOP odreda 4. operativne zone NOV i
PO Slovenije zauzeli nemako uporite u s. Kouhi (kod Celoveca, u Austriji), gde
su zaplenili 15 puaka i 1 automat.

13. jul

824

Jedinice 16 slovenake brigade Janko Premrl Vojko 31. divizije NOVJ zauzele italijansku uporite u s. Hudajuni (u dolini r. Bae) koje je imalo zadatak da obezbeuje elezniku komunikaciju Gorica Jesenice.

1944. jul

SLOVENIJA

jul 1944.

Kud s. Bria minersko-sabotant vod Junoprimorskog NOP odreda 9. korpusa NOV.I

miniranjem sruio elezniku prugu Nabreina Opine, te unitio 4 vagona nemakog transportnog voza a neprijatelju naneo osetne gubitke
14. jul

Kod Sv. Obalda (blizu Velikovea, u Austriji) Severnu ela Istonokorukog NOP
odreda 4. operatjvne zone NOV i PO Slovenije napala nemaku policijsku patrolu i
posle krae borbe odbacila je ka Ebertajnu Poginula su 3 policajca.
Iz s. Zelezne Kaple (u Austriji), s. Bele 1 s. Crne (kod Meice) nemake jedinice u
vie kolona napale delove Istonokorukog NOP odreda na prostoriji s. Solava
Logarska dolina Malkov kot. U viednevnlm tekim borbama neprijatelj je
odbaen u polazne garnizone.
Na poloajima s. Prapretno s. Sv. Primo jedinice 6. slovenake udarne brigade
Slavko Slander- 4. operativne zone NOV i PO Slovenije vodile teke borbe protiv
nemakih kolona i odbacile ih ka Kamniku

15. jul

U s . Piltanju (kod Krkog) 2. batal.ion Kozjanskog NOP odreda 4 operativne zone

NOV i PO Slovenije zauzeo and. st., zarobio andarme i zaplenio 43 puke i 4
automata.

10. jul

Us Zagorju (blizu Krkog) 3. bataljon Kozjanskog NOP odreda 1 operativne zone

NOV i PO Slovenije zauzeo and st.. zarobio posadu i zaplenio 21 puku i 3
automata.

18. jul

Kod s. Pokojnika (na pl Bohorui jake nemake snage lz Krkog, Sevnice, Celja
i Rogake Slatine napale 3. bataljon Kozjanskog NOP odreda 4. operativne zone
NOV i PO Slovenije. Posle jednodnevne teke borbe bataljon se, nanevi neprijatelju znatne gubitke, povukao na nove poloaje iznad s. Zagorja.
Osamnaesta slovenaka udarna (Bazovika) brigada 30. divizije NOVJ zauzela italijanski) uporite Luln (u dolini r. Bae), gde je zarobila 22 italijanska vojnika,
koje je zatim uputila u italijanske partizanske jedinice.

19. jul

Da bi vezala deo nemakih snaga koje su napadale jedinice Kozjanskog NOP

odreda na Pokojniku. 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi' 14. divizije NOVJ
zauzela neprijateljsko uporite s. Sv JuriJ (kod Celja), gde je zaplenila 73 puke,
preko 500 pari odela i drugu opremu.
Jedinice Gorenjskog NOP odreda 9. korpusa NOVJ miniranjem sruile tvornicu
Zabret kod Kranja, koja je izraivala avionske delove za nemaku vojsku.
Delovi Gorenjskog NOP odreda 9. korpusa NOVJ miniranjem sruili hotel >Park*
na BJedu u kome su se nalazili tab nemakog policijskog bataljona i uprava
Gestapoa.
esnaesta slovenaka brigada Janko Premrl Vojko 31. divizije NOVJ zauzela
uporite slovenakih domobrana u s. Hotavlju (u dolini r. Selke Sore). Dok se
vodila borba za to uporite, 17. slovenaka brigada Simon Gregori i 19. slovenaka
brigada Sreko Kosovel 30. divizije NOVJ vodile su teke borbe protiv nemakih
kolona iz Skofje Loke, Idrije, s. Luina 1 s. Rovta koje su nadirale u pomo napadnutoj posadi u s. Hotavlju.
Otpoeo koncentrian napad nemakih snaga na jedinice 9. korpusa NOVJ U prvoj
fazi, do 23. jula. obuhvaena je prostorija s. St. Vika Gora Cerkno Id ri ja
a u drugoj, do 13. avgusta, prostorija Banjke planote i Trnovskog gozda. Angaovane su sledee nemake snage: 162. lurkestanska i 188. rezervna brdska divizija
i delovi 10. SS policijskog puka. Otre borbe su voene na Cerkljanskom vrhu.
u s. Zelinu, na Oblakovom vrhu, u s. Cepovanu. s. Kanalskom Lomu s Lokvarriu.
s. Laznama, s. Trnovu, s. Predmeji i s. Krnici. Jedinice 9. korpusa NOV.I uspele su
da izbegnu okruavanje i da iznenadnim udarima u leda nanesu nemakim kolonama
vee gubitke. Neprijatelj je 13. avgusta povukao svoje snage u polazne garnizone.
Delovi 6 slovenake udarne brigade Slavko Slander 4. operativne zone NOV i PO
Slovenije na poloajima s. Negastern s. Pogled s. Soteska napali nemaku
policijsku kolonu iz Domala i odbacili je u polazni garnizon.

20. jul

U s . Lovrencu na Pohorju 13. slovenaka brigada Mirko Brai 14. divizije NOVJ
posle vieasovne borbe, miniranjem poruila zgradu nemake andarmerije i unitila posadu od 15 andarma. Jedinice na obezbedenju osujetile su dva pokuaja
nemakih policijskih snaga da se iz Ribnice probiju u pomo napadnutoj posadi
Sesta slovenaka udarna bragada Slavko Slander i 11 slovenaka brigada Milo
Zidanek 4. operativne zone NOV i PO Slovenije napale nemako uporite Zagorje
ob Savi, unitile rudnik uglja Kisovec sa svim rudarskim flosirojenjima i . st. Za825

1944. jul

SLOVENIJA

jul 1944.

gorje i zapalile fabriku konfekcije Vestu- (koja je izraivala nemake uniforme).

Brigade su zaplenile 970 bluza, 370 koulja i drugu opremu. U tim borbama naneti
su neprijatelju znatni gubici,

21. jul

Na pl. Obiru (koci Zelezne Kaple, u Austriji) delovi 1. bataljonu Zapadnokorukog

NOP odreda 4. operativne zone NOV i PO Slovenije napali nemaku policijsku jedinicu jaine 49 ljudi i posle krae borbe naterali je da se, uz gubitke od 32 mrtva
i ranjena, povue u Zeleznu Kaplu.

Naredbom GS NOV i PO za Sloveniju rasformiran Koevski NOP odred a njegovo

ljudstvo ukljueno u sastav Belokranjskog NOP odreda.
Otvorena vazduna saobraajna linija izmeu aerodroma GS NOV i PO za Sloveniju
kod s. Nadleska (blizu Cerknice) i saveznikih aerodroma u junoj Italiji. Ona je
sluila za transportovanje tekih ranjenika u Bari i za snabdevanje jedinica NOV
i PO Slovenije.

22. jul

Delovi 3. slovenake udarne brigade Ivan Gradnik 31. divizije NOVJ i Junoprimorskog NOP odreda zauzeli uporite slovenakih domobrana u s. Rihembergu
(sada: Branik, kod Gorice). Posle otre borbe predalo se 98 neprijateljskih vojnika,
a zaplenjena je vea koliina oruja i druge vojnike opreme.
J a k e nemake snage iz Domala napale
Slander i U. slovenaku brigadu Milo
Slovenije na poloajima s. Sv. Trojica
asovne otre borbe brigade su odbile sve
povue u polazni garnizon.

(3 slovenaku udarnu brigadu Siavko

Zidanek- 4. operativne zone NOV i PO
s. Goriiea s. Skocjan. Posle etvoronapade neprijatelja i primorale ga da se

Trinaesta slovenaka brigada

Mirko Brai 14. divizije NOVJ unitila and. st
F r a m (kod Maribora). Posle krae borbe ona je miniranjem potpuno poruila sve
utvrene zgrade, u kojima je posada izginula i iz kojih je izvueno samo 10 puaka.
23. jul

Kod s. Sv. Jugnerta 2. slovenaka udarna brigada -Ljubo Sercer* 14. divizije NOVJ
vodila vieasovne otre borbe protiv nemakih snaga iz Slov. Konjica, zatim se,
zbog velikog broja nenaoruanih boraca i zbog nadmonosti neprijatelja, pod zatitom jednog bataljona povukla na poloaje kod s. Kota.
U rejonu Oblukovog vrha (blizu Idrije) 7. slovenaka udarna brigada France Preern i 16. slovenaka brigada Janko P r e m r l Vojko 31. divizije NOVJ napale
jaku nemaku kolonu iz Idrije i posle vieasovne borbe odbacile je u polazni
garnizon. Poginulo je i ranjeno oko 100 neprijateljskih vojnika, a zaplenjeni su 2
minobacaa, 4 mitraljeza, vei broj puaka i druga oprema.
U Komenu (blizu Trsta) odrani izbori za SNO odbor. Glasali su svi birai s tog
podruja.

26. jul

Kod s. Ueje (na putu Zaga Tarent) delovi Briko-benekog NOP odreda 9.
korpusa NOVJ napali and. st. i posle krae borbe zarobili 11 italijanskih andarma
(koje su zatim uputili u italijanske partizanske jedinice).
Delovi 31. divizije NOVJ napali nemaku auto-kolonu od 8 kamiona koja je iz
Ajdovine nadirala ka Predmeji. te unitili 6 kamiona (a ostali se povukli u Ajdovinu). Zaplenjeno: 1 top, 1 minobaca, 1 p. mitraljez i 15 puaka. Poginulo je
48 nemakih vojnika, a tri su zarobljena.

27. jul

U rejonu vrha Skrivni Hriber (na pl Pohdrju) jake nemake kolone iz Slovenjgradeca i Mislinje napale 2. slovenaku udarnu brigadu Ljubo Sercer 14. divizije
NOVJ. Brigada se, zbog nadmonosti neprijatelja i zbog velikog broja nenaoruanih boraca, posle vieasovne borbe povukla u pravcu s. K u m e n a (blizu Fale).

Kod s. Razdrtog (blizu Grosuplja) 8. slovenaka brigada Fran Levstik 18. divizije
NOVJ miniranjem poruila elezniki tunel duine 240 m i time za due vreme
onemoguila saobraaj na pruzi Ljubljana Grosuplje.
Na Planini (kod Ribnice na Pohorju) 2. slovenaka udarna brigada Ljubo Sercer
14. divizije NOVJ vodila etvoroasovnu teku borbu protiv nemake kolone iz Ribnice. Brigada se, zbog velikog broja novomobilisanih nenaoruanih boraca, povukla
ka s. Razborici (kod Mislinje).

28. jul

26

Na poloajima kod s. Sela pri umberku (blizu Zuemberka) 12. slovenaka (tajerska)
brigada i 15. slovenaka (Belokranjska) brigada 15. divizije NOVJ vodile teke borbe
protiv dva bataljona slovenakih domobrana koji su iz Stine i s. St. Vida nadirali
ka Zuemberku Posle vieasovne borbe neprijatelj je odbaen ka s. Reberu.

1944. jul

SRBIJA

jul 1944. i

Na pl. Obiru (kod Zelezne Kaple. u Austriji) sukobio se 1. bataljon Zapadnokorukog

NOP odreda 4. operativne zone NOV i PO Slovenije s nemakom policijskom kolonom.
Posle dvoasovnc otre borbe bataljon se, zbog nadmonosti neprijatelja, povukao,
nanevi mu gubitke od 60 mrtvih i ranjenih.
U rejonu Veliki vrh Ilovica Prezren (na Trnovskom gozdu) 17. slovenaka
brigada Simon Gregori* 30. divizije NOVJ vodila otre borbe protiv nemakih
kolona koje su nadirale iz s. Lokava i nastojale da se probiju u pravcu s. Cepovana
i s. G. Tribue. U vieasovnim borbama nemake snage su odbijene u polazni g a r nizon Lokvo (kod Ajdovine).
30. jul

GS NOV i PO za Sloveniju izdao naredbu da se od Gorenjskog NOP odreda formiraju Skofjeloki i Kokrki NOP odred.

Jcdinice 4. operativne zone NOV i PO Slovenije otpoele ofanzivne operacije za

stvaranje slobodne teritorije na podruju Gornje Savinjske dolino. U dvodnevnim
borbama unitena su nemaka uporita u selima: Smartno ob Paki, Ljubno Luo
i G. Grad i time stvorena prva slobodna teritorija u tajerskoj.

Jedinice Kamniko-zasavskog NOP odreda otpoelo demonstrativan napad na nemaki garnizon u Litiji s ciljem da tamonje neprijateljske snage vezuju dok jedinice
4. operativne zone NOV i PO Slovenije vode borbo za stvaranje slobodne teritorijo
na podruju Gornje Savinjske doline.
Druga slovenaka udarna brigada Ljubo Sercer 14. divizije NOVJ izvrila demonstrativan napad na nemako uporite otanj da bi spreavale intervenciju neprijatelja u pravcu s. Lua i s. Ljubna.
31. jul

Sesta slovenaka udarna brigada Slavko Slander 4. operativne zone NOV i PO

Slovenije zauzela nemaka uporita s. Ljubno i s. Lue, jaine 300 vojnika. U dvodnevnim borbama ubila je oko 120 i zarobila 172 neprijateljska vojnika, a zaplenila
27 p. mitraljeza. 26 automata, 496 puaka i mnogo druge opreme.
P r v a slovenaka udarna brigada Tone Tomi-i 14. divizije NOVJ zauzela nemako
uporite u s. Smartnom ob Paki, jaine oko 50 vojnika. U otroj borbi je poginulo
10 a zarobljeno 6 neprijateljskih vojnika, dok je ostatak uspeo da pobegne.
. Trinaesta slovenaka brigada
Mirko Brai 14. divizije NOVJ zauzela nemako
uporite u s. St. Juriu (kod Celja), jaine 30 vojnika. Posle k r a e borbe poginulo je
7 nemakih vojnika, a zarobljen je jedan dok je ostatak pobegao u Celje
U Gorenjskoj odrana prva sednica Pokrajinskog odbora OF za Gorenjsku. Odbor
je konstituisan; analizirani su dotadanji rad i postignuti uspesi; postavljeni su
novi zadaci.

SRBIJA
;. jul

U s . Spanevcu i kod s. Biljao 8. srpska NO brigada i Kosovski partizanski bataljon razbili tri eskadrona iz bugarskog 2. konjikog puka i jednu bugarsku peadijske etu i prisilili ih na povlaenje ka s. Ristovcu i s. Biljai. Poginulo je 30 i zarobljeno 10 bugarskih vojnika. Zaplenjeno 46 jahaih konja mitraljez, 6 p mitraljeza
i vie puaka. Gubici 8. brigade i Kosovskog bataljona: 3 poginula i 8 ranjenih
boraca

Iz rejona s. J a z a k s. Vrdnik (kod Iriga) neprijatelj otpoeo dejstva (drugu etapu

operacije Kornblume) u severnoistonom S r e m u , u selima: Maradiku, Cortanovcima. Beki. Kredinu. Novom i Starom Slankamenu, Surduku i Belegiu. Kako na
tom podruju nije bilo jedinica NOVJ neprijateljsku dejstva, do 6. jula, svela sii oc
na pljaku i teror.

U s . Darosavi (sada: Partizani, kod Aranelovca) 2. umadijska NO brigada napala

i razbila etniku Jurinu brigadu.
Izmeu s. Koeva i s. Stopanje (na pruzi Kruevac Trstenik) borci Kruevakog
vojnog podruja poruili prugu i dva propusta.
2. jul

Na salau Muickog (izmeu s. Batrovaca i s. Lipovca, u Bosutskim umama), po

odluci Glavnog taba NOV i PO za Vojvodinu, formirana 7. vojvoanska NOU
brigada.
Na obezbedenje koncentracionog logora u s Orecu (kod Bele Crkve) napali delovi
Junobanatskog NOP odreda i oslobodili 30 omladinaca 1 omladinki 1 .
' Po drugom izvoru dogaaj se desio krajem juna a osloboeno Je 20 omladinaca 1
omladinki

827

1944. jul
3. jul

jul 1944. i

SRBIJA

Kod s. Suvodola (blizu Mladenovca), u otroj borbi, Kosmajski NOP odred ubio
18 i zarobio 50 elnika, a zaplenio 20 puaka.
Na eleznikoj pruzi Lazarevac Aranelovac 2. umadijska NO brigada zapalila
jedan voz.

4. jul

Na putu s. Jakovo s. Boljevci (kod Zemuna) grupa boraca 1. sremskog NOP odreda
iz zasede napala automobil. Poginuli su jedan ustaki zastavnik i voza a ranjen
je ustaki porunik.
Dva bataljona 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ
napala Novu Varo, koju je branilo oko 350 etnika. Borba je vodena ceo dan ali
mesto nije zauzeto. Neprijatelj je imao 12 mrtvih i 23 ranjena, a jedinice 3. brigade
1 poginulog i 9 ranjenih boraca.
Kod s. Binovca (blizu Mladenovca) Kosmajski NOP odred probio etniki obru
1 povukao se u s. Dubonu. Neprijatelj je imao 15 mrtvih, a Kosmajski odred 1
ranjenog borca.
U s . Karloviu (kod Stare Pazove) nemake jedinice i policija spalile 73 kue.

5. jul

Na putu izmeu Sida i s. Vaice borci 2. bataljona 7. vojvoanske NOU brigade iz

zasede napali kamion sa ustaama, u borbi ubili 10 i ranili 8 ustaa i kamion otetili.
Gubici 2. bataljona: 4 mrtva, 3 ranjena i 1 zarobljen borac.
U s . Trubarevcu (blizu Sokobanje) jedan bataljon 9.
udarne divizije NOVJ u borbi ubio 5Q etnika.

srpske udarne brigade 23.

Izmeu s. ilae i s. Tovarnika (kod Sida) delovi 2. sremskog NOP odreda razruili
500 metara pruge.
Izmeu s. Putinaca i s. Golubinaca (kod Stare Pazove) 2. eta Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO za Vojvodinu minirala prugu, usled ega su oteena
2 vagona putnikog voza.
P

GS NOV i PO za Srbiju proglasio 23 diviziju NOVJ udarnom zbog njenih uspeha

u borbama protiv etnika i bugarskih okupatorskih jedinica u istonoj Srbiji.

5 '6. jul

Izmeu ?.. stanica Dep i Predejane (na pruzi Eeskovac Vranje) diverzantska
grupa 22. divizije NOVJ Izbacila iz ina nemaki transportni voz s vojskom i materijalom. Unitene su 2 lokomotive i 10 vagona. Neprijatelj je imao oko 100 mrtvih
i ranjenih.

r>

U s. V. i M. Oraju (kod Mladenovca) 2. umadijska NO brigada i Kosmajski NOP

odred vodili borbu protiv delova SDS i etnika. Neprijatelj je imao 86 mrtvih i 13
zarobljenih, a zaplenjeno je 14 puaka i 2 pitolja. Kosmajski NOP odred je imao
4 mrtva i 8 ranjenih boraca.

jul

Na prostoriji Crkvite Rakitnjaa (kod Srem. Rae) I. bataljun 7 vojvoanske

NOU brigade vodio borbu protiv delova nemake 13. SS divizije 'Handar. Poginulo
je preko 20 nemakih vojnika i vie__ ih je ranjeno.
U s. Drugovcu (kod Mladenovca) 2. umadijska NO brigada vodila borbu protiv 1012
etnikih brigada. etnici su imali oko 18 mrtvih, a brigada NOVJ 8 poginulih i nekoliko ranjenih boraca.
U s . Kupinovu (u junom Sremu) nemake jedinice i policija ubile 17 lica a 52
lica internirale u Nemaku.
Delovi Severnobanatskog NOP odreda napali i zauzeli policijsku stanicu, optinu
i potu u s. Kumanu (kod Novog Beeja), te spalili arhivu i unitili tt ureaje. Poginuli su 1 policajac i 2 agenta.
7. jul

Kod s. Trubarevca i s. Vrbovca (blizu Sokobanje) jedinice 23. udarne divizije NOVJ
razbile etniki Timoki, Krajinski I Ilomoljski korpus (oko 6.000 etnika). Gubici
neprijatelja: 63 poginula, vei broj ranjenih i 84 zarobljena. Plen: mitraljez, p. mitraljez, protivavionski mitraljez. 2 automata i 75 puaka. Divizija je imala 8 mrtvih
i 5 ranjenih boraca.
U s. Progaru (u junom Sremu) nemake jedinice spalile 12 kua.

7/8. jul

828

Prvi bataljon 6. vojvoanske NOU brigade poruio prugu Ruma s. Vrdnik, a

delom snaga napao na veliki bunker kod s. Vrdnika, ali ga nije zauzeo. Bataljon
je imao 2 poginula i 1 ranjenog borca.

1944. jul
8. jul

jul 1944. i

SRBIJA
Saveznici bombardovali Beograd. Najvie je stradala Cukarica.

U s . Biljai (na pl. Rujnu) 8. srpska NO brigada i Kosovski partizanski bataljon

napali bugarski eskadron, te ubili 10 i zarobili 2 bugarska vojnika i zaplenili 2 p.
mitraljeza, 10 puaka 1 40 jahaih konja, uz sopstvene gubitke: 4 poginula i 9 r a njenih boraca. Za odmazdu, bugarski vojnici su streljali 50 ljudi iz s. Biljae.
U s . Koraii (kod Mladenovca) 2. umadijska NO brigada i Kosmajski NOP odred
vodili borbu protiv etnika, te ubili 9 etnika i zaplenili 3 puke i 1 pitolj. Brigada
je istog dana u borbi kod s. M. Ivane, ubila 6 nemakih vojnika, andarma i etnika.
Na pruzi izmeu s. Gibarca i s. Bainaca, pri probijanju iz Bosutskih uma ka
Frukoj gori, 2. bataljon 6. vojvoanske NOU brigade razbio nemaku zasedu i
ubio 4 vojnika a jednog zarobio, te zaplenio 1 mitraljez i 2000 metaka. Bataljon je
imao 1 poginulog borca.
9. jul

U rejonu s. Belog Kamena (kod Prokuplja) jedinice 24. divizije NOVJ vodile borbu
protiv delova RZK. Poginulo je 26 a ranjeno vie neprijateljskih vojnika. Gubici
divizije: 3 mrtva i 5 ranjenih boraca.
Otpoeo napad 22. divizije NOVJ na dva etnika korpusa (oko 2000 etnika)
koncentrisana u s. Konopnici, s. Stajkovcu. s. Manojlovcu i s. Biljanici (blizu Vlasotinaca). Divizija je u borbama do 11. jula prisilila etnike na odstupanje ka r. J.
Moravi, n zatim, do 15. jula. istila prostoriju Zaplanja i Babike gore od razbijenih
etnikih grupa. Poginulo je 66 i zarobljeno 169 etnika. Divizija je imala 9 mrtvih,
17 ranjenih i 5 nestalih boraca.
Delovi 6. vojvoanske NOU brigade uz sadejstvo 1. sremskog
demonstrativan napad na ustako uporite u pustari Grabovac
vice). Posle troasovne borbe pristigla su ustaka pojaanja iz
Calme. Poginulo je 8 ustaa i 4 straara iz kaznione u Srem.
ustaa i 3 straara i zarobljeno 7 neprijateljskih vojnika. Plen:
puaka. Gubici jedinica NOVJ: 8 ranjenih boraca.
U Beogradu
Beograda.

10. jul

grupa

ilegalaca

ubila

Milana

Dsmjanovia

NOP odreda, izvrili

(blizu Srem. MitroSrem. Mitrovice i s.
Mitrovici. ranjeno 5
2 p mitraljeza i 17

agenta

Uprave

grada

U junoj Srbiji neprijatelj (etiri nemaka policijska bataljona, bugarska 27. i 29

peadijska divizija, delovi SDK i RZK. oko 5000 pripadnik i iptarske milicije, 4 grupa
etnikih jurinih korpusa, etnika Rasinsko-toplika grupa i etniki 2. kosovski
korpus) otpoeo topliko-jablaniku operaciiu protiv 21. udarne 24. i 25. divizije
NOVJ, s ciljem da ih nabaci na planine Petrovac. Radan i Majdan, ili da ih potisne
na liniju Orlova uka Kitka Lisica Golak Prepolac (izmeu Vranja i Podlijeva) koju su posele jake balistike snage, i tu okrui i uniti. Jedinice NOVJ (21.
udarna 24. i 25. divizija, NOP odredi i jedinice komandi vojnih podruja) vodei odbrambene borbe (do 4. avgusta) povukle su se do linije Kitka s. Velja Glava
Orlova uka. odakle su prele u protivnapad i za kratko vreme protende neprijatelja
sa slobodne teritorije Jablanice. Puste reke i Toplice. U tim borbama su obostrani
gubici bili veliki.

Od oko 80 boraca iz 9. srpske udarne brigade 23. udarne divizije NOVJ formiran
samostalni Boljevaki partizanski bataljon sa zadatkom da izvodi samostalna dejstva i isti teren od zaostalih neprijateljskih vojnika u boljevakom srezu.
Izmeu Svanjskog mosta (kod akovice) i Prizrena 1. eta Partizanskog bataljona
Kosova napala nemaku kolonu, te unitila 8 kamiona, ubila 12 i zarobila 8 neprijateljskih vojnika.
Stab 2. umadijske NO brigade uputio proglas narodu Sumadije da stupa u NOVJ.
I O/U. jul

Na aerodromu kod s. Kosania (blizu Leskovca) stigao avionom iz Barija (u Italiji)

novoodreeni komandant GS NOV i PO za Srbiju Koa Popovi sa ostalim lanovima toga taba. Sa njim je dola i Vojna misija SSSR-a pri GS NOV i PO za
Srbiju.

11- jul

U s . Kruevici (kod Aranelovca) 2. umadijska NO brigada i Kosmajski NOP odred

vodili borbu protiv etnika i andarma SDS. Poginula su 4 neprijateljska vojnika, a
zaplenjene su 2 puke. Istog dana u borbi protiv neprijateljskih zaseda kod s. Zivkovaca poginula su 4 borca i ranjeno je 8 i nestalo 8 boraca Kosmajskog NOP odreda.

11/12. jul

U s . Calmi (kod Srem. Mitrovice) delovi 6. vojvoanske NOU brigade i 1 sremskog

NOP odreda napali nemako-omobransku posadu. U estoasovnoj borbi zauzet je
vei deo sela, ali otpft- iz dobro utvrenog glavnog uporita nije slomljen. Poginulo
829

1944. jul

SRBIJA

jul 1944. i

je 8 folksdojera i 18 domobrana a ranjeni su 2 domobrana i 1 folksdojer. Brigada

je imala 3 ranjena borea. Zaplenjeno je 13 puaka i 10 konja.
Diverzantski udarni bataljon GS NOV i PO za Vojvodinu minirao put s. Beenovo
s. uljam s. Grgurevci (kod Srem. Mitrovice).
12. jul

Kod s. Prekadina i s. Plonika (blizu Prokuplja) jedinice 21. udarne divizije NOVJ
odbile pokuaj etnika da predu na desnu obalu r. Toplice. Poginulo je 18 i ranjeno
vie etnika.
Na podruju jugoistonog i junog Srema otpoela trea etapa neprijateljske operacije Kornblume. Jedna eta 1. sremskog NOP odreda, koja se jedina nalazila na
tom terenu, uspela je da izbegne udar nadmonih neprijateljskih snaga, usled ega
su nemake jedinice i policija nad stanovnitvom vrile teror i pljaku.

13. jul

Glavni tab NOV i PO za Srbiju naredio 21. udarnoj diviziji NOV da se sa prostorije s. Grabovac Trnov Laz Grabovnica Kosmaa ponovo prebaci preko
Kurumlijske Banje u rejon Brusa i planine Lcpenca radi dejstva u bok 1 pozadinu
etnikih snaga.
- U rejonu s. Novog Vrbasa (kod Kule) delovi 3. bakobaranjskog NOP odreda minirali prugu i unitili lokomotivu i 5 vagona transportnog voza.
- U s 'ukurovcu (kod Aleksinca) poginuo sekretar SK K P J za moravski srez Ratomir Jovi Duko, narodni heroj.
U s. M. Izvoru (kod Boljevca) 9. srpskoj udarnoj brigadi 23. udarne divizije NOVJ
predao se komandant etnike Boljevake brigade sa 40 etnika.

14. jul

Kod s. Jamene (blizu Srem. Rae) jedan bataljon 2. sremskog NOP odreda vodio
otre borbe protiv nemakih i ustakih delova Poginulo je 55 neprijateljskih vojnika.

14 15. jul

Dvanaesta srpska brigada 22. udarne divizije NOVJ, 13. srpska brigada (tada privremeno pod komandom 22. divizije) i bugarska partizanska brigada -Georgi Dlmitrov napale Leskovac i s. Vuje. U Leskovcu su miniranjem unitene elektrina
centrala i . stanica. Zapaljeno je 6 vagona slame. 2 cisterne benzina i 4 automobila.
Poginulo je 12 nemakih i bugarskih vojnika i oficira a zarobljena su 2 bugarska vojnika. U Vuju je unitena elektrina centrala i oteena je fabrika tofa. Iste noi
kod . st. ordevo izbaen je iz koloseka vojni voz, pri emu je poginulo 45 nemakih i bugarskih vojnika.

15. jul

Na pl. Kosmaju Kosmajski NOP odred vodio borbu protiv etnika. Neprijatelj je
imao 2 mrtva. Zaplenjen je 1 mitraljez. Odred je imao 3 nestala borca.
Na pl. Jastrepcu obnovljen Jastrebaki NOP odred i privremeno stavljen pod komandu 25. divizije NOVJ.

Jul d. p.

U rejonu Ljum-Kule (kod Kukesa, u Albaniji) Partizanski bataljon Kosova napao

nemaku transportnu kolonu, unitio oko 50 automobila i narobio 28 vojnika.

15 16. jul

Jedinice 25. divizije NOVJ napale etnike snage na levoj obali r. Toplice. Poginula
su 34, ranjeno je 36 i zarobljeno je 12 etnika Divizija je imala 6 mrtvih i 14 ra' njenih boraca.

16. jul

Kod s. Sagonjeva, u nastupanju ka Brusu, jedinice 21. udarne divizije NOVJ sukobile se sa oko 2000 etnika i posle desetoasovne borbe proterale ih ka s. Barbatovcu i Blacu Poginula su 32 a ranjeno je oko 60 etnika.

17. jul

Produujui treu etapu operacije Kornblume:, dve neprijateljske borbene grupe

(s pravca Ruma s. Beenovaki Prnjavar, oko 4000 vojnika, i iz Sida i Srem. Mitrovice, oko 2000 vojnika, ka s. Starom Divou i s. Leimiru) i posade iz s. Vrdnika,
Petrovaradina i s. Beoina preduzele iznenadne koncentrine napade na delove A.
vojvoanske NOU brigade, delove 1. sremskog NOP odreda i manje pozadinske jedinice na Frukoj gori. U otrim dvodnevnim borbama, naroito u rejonu s. Starog
Divoa, na Vetrenjai i kod Crvenog ola, neprijatelj nije uspeo da uniti navedene
jedinice. Neprijatelj je imao oko 250 mrtvih i vei broj ranjenih vojnika a jedinice
NOV i POJ 24 mrtva i 36 ranjenih boraca. Zaplenjena su 4 mitraljeza, 2 automata,
8 puaka i dosta druge opreme.
Kod s. Korbevca (na pruzi Vranje Leskovac) diverzantska grupa 22. divizije NOV
sruila teretni voz pun cementa. Lokomotiva i 10 vagona potpuno su uniteni. Pc
ginulo je 5 neprijateljskih vojnika.

830

1944. jul

SRBIJA

jul 1944. i

Kod Suve esme (nn putu Prokuplje Kurumlija) kamion sa bugarskim vojnicim
naiao na minu, koju su postavile jedinice NOVJ. pri emu je jedan broj vojniku
poginuo a drugi ranjen.
Kod s. Paieva (sada: s. Zmajevo. blizu Srbobranaj delovi 3. bako-baranjskog
NOP odreda minirali prugu i unitili lokomotivu i 4 vagona s ratnim materijalom.
U s. Dranju (kod Mladenovca) Kosmajski NOP odred napao etnike. Poginuo je 1
a zarobljeno je 5 etnika.
Kod Srem. Mitrovice Diverzantski udarni bataljon GS NOV i PO za Vojvodinu poruio 150 metara eleznike pruge.
U s . Aanji (u junom Sremu) nemake jedinice ubile 11 metana.
17/18. jul

Kod s. Joanice i s. Vrmc (blizu Sokobanje) jedinice 23. udarne divizije NOVJ vodile borbu protiv etnikog Timokog, Krajinskog. Homoljskog i Zaglavskog korpusa (oko 5000 etnika). Poginulo je 20 a zarobljeno 160 etnika. Zaplenjen je p.
mitraljez i 100 puaka. Divizija je imala 1 poginulog borca.

18. jul

Na poloaju .Tankova klisura Javorae Lepenac oko 3.000 etnika napali 6. srpsku brigadu 21. udarne divizije NOVJ i odbacili je nn Crnu uku i Poar. Protivnapadom (i. brigade i jednog ba'aljona 5. srpske brigade 21. udarne divizije povraen je Lepenac, a zatim su dve etnike kolone razbijene i gonjene, preko s. Sibnice,
sve do blizu Blaca. etnici su imali oko 100 mrtvih i ranjenih i 20 zarobljenih. Zaplenjena su 2 p. mitraljeza i 50 puaka. Divizija je imala 3 mrtva i 18 ranjenih boraca.
U rejonu s. Grabovnice (blizu Prokuplja) jedinice 25. divizije NOV.T odbile pokuaj
etnika da predu na desnu obalu r. Toplice, ubivi pri tom 4 etnika.
U Brus ula 4. srpska udarna brigada 21. udarne divizije NOVJ. Tu je zaplenila 4000
kg brana koje je pripadalo etnicima.

19. jul

Na poloajima pl. Javorae pl. Lepenac Crna uka (k. 1063, kod Blaca) oko
8000 etnika napalo 21. udarnu diviziju NOVJ. Posle estoke borbe, vodene ceo dan,
21. divizija je odstupila pravcem Poar Crna uka (k. 1197) s. Zegrovo s.
Satra. etnici su imali 250 mrtvih, oko 300 ranjenih i 30 zarobljenih. Zaplenjeno je
5 p. mitraljeza i 50 puaka. Divizija je imala 5 mrtvih i 12 ranjenih boraca.
S linije s. Bela Voda s. G. Konjua s. Toane (kod Prokuplja) bugarske snage
jaine jednog puka, podrane artiljerijom i avijacijom napale jedinice 24. divizije
NOVJ i 19. srpska brigada 25. divizije NOVJ. Posle sedmoasovne borbe jedinice
NOVJ su bile prinuene da se povuku na poloaje: Rgajska pl. s. Trnov Laz s.
Dedinac s. G. Statovac.
Tzmedu s. Martinice (sada: s. Lukievo. kod Zrenjanina) i s. Orlovata delovi Severnobanatskog NOP odreda minirali prugu i unitili lokomotivu i 3 vagona.
Kod Indije delovi Diverzantskog udarnog bataljona GS NOV i PO za Vojvodinu miniranjem pruge sruili nemaki transportni voz.
Na jednom folksdojerskom salau kod s. Putinaca (blizu Rume) delovi 1. sremskog
NOP odreda zapalili 25 jutara penice.

20. jul

U Sremu, na 6 folksdojerskih salaa, delovi 1. sremskog NOP odreda zapalili 140

jutara penice.

20/21. jul

Delovi 1. sremskog NOP odreda zapalili: u rejonu Stare Pazove 215. kod s. Ugrinovaca 19 i u rejonu s. Dobanovaca (blizu Zemuna) 70 jutara penice.

21. jul

Delovi Junobanatskog NOP odreda napali mesnu strau u s. Potpornju (kod Vrca).
Poginuli su 1 policajac i 3 saradnika okupatora a zaplenjeni su 1 p. mitraljez, 23
puke i druga oprema. Unitena je optinska arhiva.
Na pustari Principovcu (kod Iloka) delovi 1. sremskog NOP odreda zapalili 50 jutara penice.

21/22. jul

Kod s. Bujkovca (blizu Vranja) diverzantska grupa 22. divizije NOVJ izbacila iz
ina transportni voz. Lokomotiva i 5 vagona potpuno su uniteni. Poginulo je i ranjeno oko 130 neprijateljskih vojnika.

22. jul

Na Slemenu (kod Sokobanje) jedinice 23. udarne divizije NOV.T vodile otru borbu
protiv bugarskih i nemakih vojnika potpomognutih artiljerijom, Gubici neprijatelja nisu poznati. Gubici jedinica NOVJ: 1 poginuo i 2 ranjena borca. Istovremeno

831

1944. jul

SRBIJA

jul 1944. i

su delovi 9. brigade koci s. Vlakog Polja zaplenili 4 bugarska kamiona s namirnicama.

U rejonu pl. Ozrcna 23. udarna divizija NOVJ formirala Timoki partizanski bataljon (Upuen u tiinoki kraj) radi zajednikog dejstva sa !) srpskom brigadom te
divizije.
Delovi 3. bako-bararijskog NOP odreda napali na straaru kod Bakog Petrovca,
tc u kraoj borbi ranili 7 straara i zaplenili 12 puaka i 7 runih bombi.
Izmeu el. stanica Stala i Dedina delovi 16. srpske NO brigade minirali prugu, usled
ega se prevrnula jedna kompozicija transportnog voza
U rejonu s. Itebeja (kod Kikinde) delovi Severnobanatskog NOP odreda zapalili
vrau garnituru kosaicu, 130 jutara penice u krstinama i nekoliko kola (vlasnitvo folksdojera).
U s . Binovcu (kod Mladenovca) Kosmajski NOP odred vodio borbu protiv etnika i
delova SDK. Poginula su 3 etnika. Odred je imao 2 ranjena borca.
Na imanju manastira Kruedol (kod Iriga) delovi 1. sremskog NOP odreda zapalili
50 jutara penice.
22 23. jul

U rejonu s. Nove Pazove (blizu Stare Pazove) delovi 1. sremskog NOP odreda zapalili 62 jutra penice.

23. jul

Na prostoriji s. Bubanj s. Vlase s. Vlasovo Sokolov vis s. Dake jae etnike snage izvrile napad na jedinicc 21. udarue divizije NOV.). Il borbi, voenoj
ceo dan, etnicima su naneti osetni gubici. Divizija se. zbog zamorenosti boraca i zbog
oskudice u municiji, nou prebacila na prostoriju Crni vrh Kapit s. Tupaie
Tupalski vis (kod Medvee). Divizija je imala 4 mrtva i 17 ranjenih boraca.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja Diverzantski udarni bataljoni GS NOV i PO za
Vojvodinu miniranjem sruio elezniku prugu.
Kod s. Ruskog Sela (blizu Kikinde) delovi Severnobanatskog NOP odreda zapalili
100 jutara penice, 3 kosaice. 2 sejalce. 1 mainu za grabljenje, oko 000 litara benzina i 100 litara mainskog ulja
U rejonu s. Putinaca (blizu Rume) delovi 1. sremskog NOP odreda zapalili 30 jutara
penice.
U rejonu s. Ban. Karadordeva (kod Zrenjanina) nemaka policija otkrila partizansku
bazu i posle krae borbe ubila kurira OK K P J za Banat Obrena Januevia Artema,
narodnog heroja, i jo jednog borca, a treeg borca, ranjenog, uhvatila i kasnije
streljala.

24. jul

Na pl. Bukoviku i pl. Beljevini jedinice 23 udarne divizije NOVJ (7. i 14. srpska NO
brigada) napale na oko 6.000 etnika (etniki lvankovaki, Varvarinski, Resavski,
Timoki Krajinski. Deligradski i Mlavski korpus). LI otrim borbama, voenim ceo
dan, jedinice NOVJ su uspele da do 18 asova ovladaju dominantnim visovima 1
pokolebaju levo krilo neprijateljske odbrane. U toku borbe etnicima je stiglo pojaanje (Knjaevaki, Cegarski i Niki korpus), ali je 23. divizija, snanim juriem,
zauzela etnike glavne i rezervne poloaje, odbacivi etnike ka pl. Ronju. Gubici
neprijatelja: 450 mrtvih i 50 zarobljenih. Gubici jedinica 23 divizije NOVJ: 43 mrtva
i 63 ranjena borca. Zaplenjeno: 5 minobacaa, 6 mitraljeza, 4 protivavionska mitraljeza, 20 p. mitraljeza. ?.00 puaka i vea koliina hrane i drugog materijala.
U s. Obreu (u junom Sremu) 2. bataljon 6. vojvoanske NOU brigade opkolio i,
posle krae borbe, razbio grupu od oko 150 etnika (koja se iz Srbije prebacila preko
r. Save). Predalo se 25 etnika, 2030 njih uspelo je da pobegne u Srbiju, a ostali
su se podavili u Obedskoj bari i r. Savi.
Jedan bataljon 1. sremskog NOP odreda i 1. eta Komande sremskog vojnog podruja napali i razbili etnike koji su iz Srbije upali u s. Progar (u junom Sremu).
Poginulo je vie etnika (meu kojima jedan komandant brigade) a 9 ih je zarobljeno
sa orujem.
Delovi Severnobanatskog NOP odreda zauzeli policijsku stanicu u s. Farkadinu
(kod Zrenjanina). Zaplenili mitraljez sa 2000 metaka, nekoliko puaka i dosta druge
opreme, spalili optinsku arhivu i unitili tt ureaje.

U rejonu Srem. Mitrovice delovi 1. sremskog NOP odreda zapalili 111 jutara penica.

U rejonu Kikinde delovi Severnobanatskog NOP odreda napali na tri folksdojerskn

salaa koji su bili u slubi okupatora, zapalili 2 vrac garniture i oko 50 jutara penice i zaplenili 2 puke i 2 rune apoteke.
832

1944. jul

SRBIJA

jul 1944.

Delovi Junobanatskog NOP odreda zauzeli s. Grebenac (kod Bele Crkve) zaplenili
34 puke, 1 pitolj i drugu opremu i zapalili optinsku arhivu i policijsku zgradu.
24/25. jul

U rejonu s. Dobanovaca i s. Sartina (kod Zemuna) delovi 1

zapalili 73 jutra penice.

sremskog NOP odreda

25. jul

Kod s. M. Izvora (na putu Zajear Knjaevac) 9 srpska udarna brigada 23. udarne divizije sukobila se s jaim nemako-bugarskim i etnikim snagama. Neprijatelj je bio odbaen u dolinu r. Timoka, ali je, zbog pristizanja nemakog oklopnog
voza i zbog podrke avijacije, uspeo da se izvue ka Zajearu. Poginulo je 20 nemakih vojnika (meu njima i 1 major) a desetak ih je zarobljeno. Brigada je imala
2 ranjena borca.
U rejonu s. Banatske Topole (kod Kikinde) delovi Sevemobanatskog NOP odreda
napali salae pripadnika nemake manjine koji su bili u slubi okupatora, ubili jednog straara zaplenili 2 puke i zapalili 50 jutara penice i 2 vrae garniture.
Na sednici Izvrnog odbora Antifaistikog vea za Sandak izabrana komisija za
utvrivanje zloina okupatora i njihovih pomagaa za teritoriju Sandaka.
U rejonu s. Simanovaca (kod Stare Pazove) delovi 1. sremskog NOP odreda zapalili
90 jutara penice a u rejonu Iriga 30 jutara.

26. jul

Po nareenju GS NOV i PO za Srbiju 21. udarna divizija NOVJ izbila u rejon

s. Ogote Velja glava Kitka a 25. divizija u rejon s. Desivojce Devojkin
kamen Crni kamen, dok se 24 divizija nalazila u rezervi na pravcu 21. divizije.
One su, i pored jakog otpora, odbacile iplarske faistike jedinice u rejon s. Vruevce i odbile protivnapad neprijatelja. Oko 15 asova neprijatelju je stiglo pojaanje
u ljudstvu i tenkovima, pa je oko 17 asova doneta odluku da se 21 divizija povue
u rejon s. Melovo s. Gagince s. Barje, 25. divizija u rejon s. Dragobuda
Prepelja i 24. divizija u rejon s Lipoviea s. G. i D. Oruglica (kod Lebana). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 120 mrtvih i vee-; broja ranjenih. Zaplenjeno: 2 mitraljeza, 50 puaka, vea koliina municije i namirnica Gubici jedinica NOVJ: oko
30 mrtvih i 100 ranjenih boraca,
U Bnsulskim umama otpoela e t v t a etapa neprijateljske operacije Kornblume.
GS NOV i PO za Vojvodinu, iz dobnvljene zapovesti, otkrio je namerc neprijatelja i
uspeo da se blagovremeno, sa 7. vojvoanskom NOU brigadom, 2. sremskim i Majevikim NOP odredom, povue u Slavoniju, a zatim privremeno prebaci na pl. Dilj.
Nemake i ustako-domobranske jedinice poele ela krstare bosutskim selima, vrei
odmazdu i pljake (nastavile tako sve do 6 avgusta. a potom se povukle u svoje garnizone i uporita).
GS NOV i PO za Srbiju naredio 25. diviziji NOVJ da se prebaci na desnu obalu
r. J. Morave, u rejon 22. divizije NOV.T, radi izvoenja operacija u istonoj Srbiji
Izmeu Petrovgrada (sada: Zrenjanin) i -, Elemira delovi Sevemobanatskog NOP
odreda minirali prugu i unitili lokomotivu i 4 vagona transportnog voza.

27. jul

Sa pravca Raclevske esme 1. dobrovoljaki puk SDK sa 5 nemakih tenkova

napao delove 24. divizije NOVJ u rejonu s. Lipovice (kod Lebana). a oko 1.600
neprijateljskih vojnika, sa 6 tenkova, napalo jedinice 21. udarne divizije NOVJ na
poloajima s. D. Oruglica s Gagince s. Melovo. Jedinice 21. divizije, posle
borbe voene ceo dan, nou su se prebacile u rejon pl. Kukavice, dok su jedinice 24.
divizije odstupivi do G. Oruglice, izvrile protivnapad, proterale neprijatelja i
izbile jugoistono od s. Lipovice. Neprijatelj je imao 10 mrtvih i vei broj ranjenih,
a jedinice NOV.T 2 ranjena borca
U s . Elemiru (kod Zrenjanina) delovi Sevemobanatskog NOP odreda napali i razoruali folksdojersku strau kod jedne vralice, ubili jednog straara i zaplenili 9 puaka i 1 automat, a drugi delovi istog odreda napali na dva salaa izmeu s. Dragutinova (sada: s Miloevo,,kod Kikinde) i r. Tise, zaplenili 7 puaka. 3 pitolja i dosta
druge opreme i unitili 2500 litara pogonskog goriva i 2 vrae garniture.
Boljevaki partizanski bataljon zauzeo s. Zlot
163.000 dinara i drugi materijal.

(kod

Bora)

i zaplenio 20 puaka,

Delovi Sevemobanatskog NOP odreda minirali most u blizini . st. Novi Beej
u momentu nailaska transportnog voza. Unitena je lokomotiva i 6 vagona a most
je oteen.
28. jul

63

Kod s. Mutnice delovi 23. udarne divizije NOVJ napali etniku Parainsku i Resavsku brigadu i proterali ih ka Parainu. etnici su imali 12 mrtvih, 7 zarobljenih a
jedinice 23. divizije 2 ranjena borca.
im

1944. jul

SRBIJA

jul 1944.

Kod s. Ravne (blizu Minieva) jedinice 23. udarne divizije NOVJ napale i zarobile
oko 200 etnika i zaplenile 3 p. mitraljeza, 200 puaka i 1 protivtenkovsku puku.
U s . Dudovici (kod Ljiga) 2. umadijska NO brigada i 1. umadijski NOP odred napali
i razbili etniki Rudniki korpus.
28/29. jul

Po nareenju GS NOV i PO za Srbiju, 25. divizija NOVJ prebacila se (izmeu

Vranja i Vladiinog Hana) na desnu obalu r. J. Morave i razmestila u rejonu s. Kriva
Feja s. Nesvrta s. Novo Selo.

29. jul

Na poloaju izmeu s. Klajia i s. Grgurovca (kod Lebana) 15. i 17. srpska brigada
24. divizije NOVJ opkolile utvreni bugarski bataljon i vod nemakih vojnika.
U borbi voenoj 24 asa neprijatelj je uspeo da se probije ka Lebanu uz osetne
gubitke. Poginulo je preko 200 neprijateljskih vojnika i oficira, vie ih je ranjeno
a 34 su zarobljena. Gubici 24. divizije: 7 mrtvih i 12 ranjenih boraca. Zaplenjeno
je: 8 mitraljeza, 12 p. mitraljeza, oko 120 puaka, municija i drugi materijal.
Na Parcanskom visu (kod Ralje) jedna eta Kosmajskog NOP odreda napala dva
bataljona etnika i delove SDS i odbacili ih ka Ralji.
U dolini r. Lenice (na Peteru) Operativna grupa divizija NOVJ (2. proleterska
udarna, 5. i 17. udarna divizija), prodirui iz rejona Berana (sada: Ivangrad) u Srbiju,
slomila otpor jedinica nemake legije Krempler i borbene grupe Bendl i izbila
u istoni deo Sandaka. U tim borbama neprijatelj je imao 12 mrtvih, 24 ranjena
i 123 nestala vojnika.
Delovi Severnobanatskog
u s. Iou (kod Kikinde),
zgradu, unitili tt ureaje,
1 pitolj, 3 rune apoteke,

NOP odreda zauzeli policijsku zgradu, optinu i potu

razoruali policajce, zapalili optinsku arhivu i policijsku
onesposobili 3 vralice i zaplenili 15 puaka s municijom,
2 vree sanitetskog materijala i drugu opremu.

Na poloajima kod s. Belog Kamena delovi 24. divizije NOVJ napali bugarske i
nemake vojnike i etnike, razbili ih i odbacili ka Prokuplju. Neprijatelj je imao
oko 100 mrtvih, vei broj ranjenih i 40 zarobljenih. Gubici 24. divizije: 13 mrtvih
i 31 ranjen borac. Zaplenjeno: 2 minobacaa, 17 mitraljeza, 1 p. mitraljez, 4 automata,
100 puaka, 41.000 puanih metaka i vea koliina drugog materijala i opreme.
U ilegalnoj tampariji CK K P J u Beogradu, borei se protiv gestapovaca i agenata
Specijalne policije, da ne bi ivi pali neprijatelju u ruke, izvrili samoubistvo
Branko onovi i Slobodan Jovi, narodni heroji.
30. jul

Kod Javorske padine (blizu Paraina) jedinice 23. udarne divizije NOVJ napale
Velikomoravsku grupu etnikih korpusa (oko 4000 etnika). Neprijatelj je delom
odbaen, a delom se u toku noi povukao. Gubici neprijatelja: oko 50 mrtvih i vei
broj ranjenih, a jedinica 23. divizije: 2 poginula i 2 ranjena borca.
U Peterskom polju (kod Sjenice) 2. krajika udarna brigada 17. udarne divizije
NOVJ, posle otre borbe, odbila napad jednog bataljona nemakog puka Brandenburg.

31. jul

Kod s. Ncsvrte (blizu Vranja) jedan bataljon 16. srpske brigade 25. divizije NOVJ
odbio napad dva bugarska bataljona, podravana artiljerijom i avijacijom. Neprijatelj je odstupio ka dolini r. J. Morave, Oboren je 1 bugarski avion a 1 je oteen.
Gubici bataljona 16. brigade: 1 mrtav i 3 ranjena borca.
U s . Vlakoj (kod Mladenovca) 2. umadijska NO brigada i Kosmajski NOP odred
vodili borbu protiv etnika. Neprijatelj je imao 4 mrtva i 4 zarobljena. Zaplenjeno
je 5 puaka. 1 pitolj i etnika arhiva.
Delovi Severnobanatskog NOP odreda napali optinu i potu u s. Kumanima (kod
Novog Beeja), ubili jednog policajca i dva agenta, spalili optinsku arhivu, unitili
potanske ureaje i zaplenili 853.000 dinara.
Boljevaki partizanski bataljon napao s. M. Izvor (kod Boljevca), zarobio komandira
etnike milicije i zaplenio 6 puaka i 1 revolver.
Kod s. Rumenke (blizu Novog Sada) delovi 3. bakobaranjskog NOP odreda minirali prugu i unitili lokomotivu i nekoliko vagona s ratnim materijalom.
Izmeu Srem. Karlovca i s. Cortanovaca delovi 1. sremskog NOP odreda miniranjem
pruge unitili lokomotivu i 7 vagona transportnog voza.

Jul k.

Kod s. Radievca i s. Balinca (blizu Knjaevca) Timoki partizanski bataljon i Niki

NOP odred razbili etniku 1. knjaevaku brigadu

1944. jul

SRBIJA

jul 1944.

Blizu s. Ravne (kod Knjaevca) 9. srpska udarna brigada 23. udarne divizije NOVJ
napala etniki Knjaevaki korpus. Dva etnika bataljona (oko 200 etnika) predala
su se sa orujem. Zatim je 9. brigada kod s. Kaliina i s. Valevca rasterala etniku
Svrljiku brigadu, povrativi deo oruja iz avio-transporta koji su etnici na prevaru,
loei vatre u vidu petokrake zvezde, prethodnog dana primili od saveznika.
Jul

Od bugarskog bataljona iz Lebana koji se predao jedinicama NOVJ u s. Prckopelici (kod Lebana) i od prebeglih i zarobljenih bugarskih vojnika, koji su izrazili
elju da se bore zajedno s jedinicama NOVJ, formirana brigada Georgi Dimitrov.
Ona je stavljena pod komandu 24. divizije NOVJ.
U s . Banjanima (kod G. Milanovea) grupa boraca aanskog NOP odreda zauzela
radionicu za popravku oruja etnikog 1 ravnogorskog korpusa i zaplenila nekoliko
puaka, manju koliinu municije i oko 2 000 kama.
Obrazovan SNO odbor za sre? velikooraki.

ss

Avgust

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

2. avgust

Vlada V. Britanije obavestila izbeglika vladu Kraljevine Jugoslavije, da ne vidi

potrebu za daljim radom vojne misije NOV i POJ u Londonu, s obzirom na to da je
vlada Ivana Subaia preuzela odgovornost za materijalno snabdevanje NOVJ.
Vlada Republike Turske prekinula diplomatske odnose s Nemakom.

3. avgust

Na Univerzitetu u Aliru napredni francuski javni radnici i profesori formirali

udruenje Francuska Jugoslavija. Ono je nastojalo da francuske graane okupi
u jedinstveno aktivno prijateljstvo prema novoj Jugoslaviji. Sa svoje osnivake
skuptine poslalo je pozdravni telegram predsedniku NKOJ-a Josipu Brozu Titu.
Nemaki 5. brdski SS armijski korpus (pel nemakih divizija), ustako-domobranske,
bugarske i etnike snage otpoele durmitorsku operaciju protiv jedinica 2. 3. i 12.
udarnog korpusa NOVJ. Cilj im je bio da uniti ove jedinice i sprel prodor snaga
NOVJ u Srbiju. Poto u borbama do kraja avgusta nije uspeo da ostvari planirani
cilj, neprijatelj se povukao u Srbiju

Avgust p.

Vlada SAD. na predlog generala Viijema Donovana, efa vojne obavetajne slube,
odobrila da se u tab Drae Mihailovia uputi amerika vojna misija.
Udruenje jugoslovenskih pomoraca u Londonu uputilo memorandum izbegllkoj
vladi Kraljevine Jugoslavije, zahtevajui da se, pored ostalog, preduzmu energine
mere za dotur hrane narodu na osloboenoj teritoriji Jugoslavije.

6. avgust

U Kazertl (u Italiji) vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz
Tito sastao se s komandantom Vrhovne komande saveznikih snaga za Sredozemlje
generalom Henrijem Vilsonom Na sastanku su reena mnoga vana pitanja: materijalno snabdevanje NOVJ, sadejstvo saveznikog vazduhoplovstva s jedinicama
NOVJ, formiranje vazduhoplovstva NOVJ uz pomo saveznika, bolnika nega ranjenika NOVJ, formiranje materijalno-tehnike baze u Italiji, itd. Takoe je postignut sporazum o povratku jugoslovenske mornarice, koja je dotada plovila u
sastavu saveznike sredozemne flote.

7. avgust

Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito obiao front
saveznikih armija u Italiji. Kod Bolenskog jezera on se sastao s komandantom
saveznikih kopnenih snaga u I te liji generalom Haroldom Aleksanderom. Tom prilikom je dolo do ovog sporazuma: da u NOVJ stupe oni Hrvati i Slovenci iz Istre
i Slovenakog primorja koji su prisilno bili mobilisani u italijansku vojsku; da se
istra i Slovenako Primorje, shodno odlukama II zasedanja AVNOJ-a. imaju smatrati operacijskim podrujem NOVJ.
Snage amerike 3. armije zavrile osloboenje poluostrva Bretanje (u Francuskoj).

8. avgust

Izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije, sa Ivanom Subaiem na elu, na svojoj

drugoj plenarnoj sednici, donela deklaraciju kojom se obavezuje da e potpuno
izvriti sporazum zakljuen u junu 194-1. na ostrvu Visu. Ona priznaje privremenu
upravu koju je postavilo Antifaistiko vee i Nacionalni komitet, obeava da e
raditi na okupljanju svih demokratskih snaga pod rukovodstvom marala Jugoslavije Josipa Broza Tita, osuuje javno i prikriveno saraivanje sa okupatorom kao
najvei zloin i izdajstvo narodnih interesa i obavezuje se da e raditi na pripajanju
Jugoslaviji svih krajeva oduzetih Rapalskim ugovorom. Deklaracija je zvanino
objavljena posle zavrenih razgovora izmeu Nacionalnog komiteta i izbeglike vlade
Kraljevine Jugoslavije koji su odrani na o. Visu 16. avgusta 1944.
VS NOV i POJ naredio da se makedonske i junomoravske jedinice do maksimuma
angauju u napadu na komunikacije i okupatorske earftizone.
VS NOV i POJ naredio da se Mehaniarska radionica u Komii (na o. Visu), koja
je pripadala 4. pomorsko-obalskom sektoru Mornarice NOVJ stavi pod upravu artiljerijskog odeljenja V.

1944. avgust

DOGAAJI OPSTEG K A R A K T E R A

avgust 1944.

10. avgust

U Kazerti (u Italiji), u razgovorima s vrhovnim komandantom NOV i P O J Josipom

Brozom Titom, komandant Vrhovne komando saveznikih snaga za Sredozemlje general Henri Vilson postavio pitanje desanta na Istru, opravdavajui to potrebama da
se to pre ovlada Trstom i kompromituje nemaka odbrana u Italiji. Maral Tito je
zahtevao da, prilikom eventualne operacije u Istri, saveznike vojne jedinice saraduju
sa NOVJ i potuju jugoslovenske organe vlasti.

12. avgust

U Napulju (u Italiji) otpoeo dvodnevni sastanak vrhovnog komandanta NOV i POJ

i predsednika N K O J - a Josipa Broza Tita sa predsednikom vlade V. Britanije Vinstonom Cerilom. Britanski premijer je predlagao da se Maral Tito sastane s kraljem
Potrom II Karadoreviem, ali je to Tito odluno odbio. Ceril je priznao pravo
Jugoslavije na Istru, ali ne i na Trst, a grad Pulu, sa aerodromom, traio je kao
bazu za snabdevanje saveznikih trupa koje su nastupale prema Austriji. Potvren
je sporazum sa saveznikim vojnim komandantima o pomoi NOVJ. Razgovaralo se
0 posleratnom ureenju Evrope i o sporazumu Tito Subai. U pogledu budueg
drutvenog ureenja Jugoslavije Ceril je isticao koncepciju o seljakoj bazi budue
jugoslovenske drave, o umerenoj agrarnoj reformi, o ustavotvornoj skuptini koja
e odrediti oblik vladavine.

13. avgust

VS NOV i P O J naredio Stabu 12. udarnog korpusa NOVJ da svoje jedinice prebaci
preko r. Drine izmeu Foe i s. Bastaha i obavestio ga da je 1. proleterskoj udarnoj
diviziji nareeno da ih prihvati.

14. avgust

Delegacija N K O J - a i VS NOV i P O J s Josipom Brozom Titom na elu, napustila

Kazertu (u Italiji). Sutradan je stigla na o. Vis.

15. avgust

Otpoeo pomorski desant ameriko-francusklh snaga na obalu Provanse (u junoj

Francuskoj). Posle iskrcavanja obrazovan je zapadni alpijski front.
Odlukom N K O J - a formiran Korpus narodne odbrane Jugoslavije (KNOJ). Odreeni
su njegovi zadaci, struktura i organizacija.
VS NOV i P O J naredio Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ da: 1. proletersku udarnu
diviziju NOVJ i 8. crnogorsku NOU brigadu hitno prebaci preko r Lima, ka 37.
udarnoj diviziji NOVJ, s tim da one manevriu na prostoriji pl. Zlatar pl. Golija;
da snage 2. udarnog korpusa NOVJ manevriu na prostoriji pl. Sinjajevina pl.
Durmitor pl. Golija; da se 12. udarni korpus NOVJ, koji pristie na Pivu, ne
uvlai u nove borbe, zbog velikih gubitaka, ali da se s njim uspostavi radio-veza
1 kurirska veza, da se ranjenici 2. udarnog korpusa, 1. proleterske udarne divizije
i 12. udarnog korpusa NOVJ. sa aerodroma kod s. Negobue (blizu Zabljaka) avionima evakuiu u bolnice NOVJ u Italiji.

A v g u s t p. p.

16. avgust

Predsednik etnikog Centralnog nacionalnog komiteta Kraljevine Jugoslavije Zlvko

Topalovi prebacio se u Italiju da bi organizovao kampanju protiv NOP-a i sporazuma Tito Subai.
Na o. Visu nastavljeni razgovori izmeu predstavnika Nacionalnog komiteta osloboenja Jugoslavije i izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije. Izbeglika vlada se obavezala: za NOVJ omoguiti prijem materijalne pomoi od saveznika; povesti pregovore o zajmu i najmu u korist stanovnitva Jugoslavije; potpuno likvidirati svoje
oruane snage u inostranstvu i javno so odrei Drae Mihailovia i njegovih etnika;
u meunarodne organizacije (kao to su Unra, Crveni krst, sindikati i druge) postepeno uvoditi predstavnike NOP-a. Ona je pristala da ratna mornarica bive Jugoslavije. koja se nalazila na o. Malti, pod administrativnom upravom komande saveznike flote u Sredozemlju, pree u sastav NOVJ.
VS NOV i P O J naredio Stabu 6. proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla da se ne
povlai pred neprijateljskim snagama koje se kreu ka primorskom pojasu, ve da
ih brzim pokretom izmanevrie i zabaci im se za lea, imajui u vidu osnovni
zadatak svoje divizije: prodor u Srbiju.
VS NOV i P O J obavestio Stab 12. udarnog korpusa NOVJ da je neprijatelj deifrovao
njegove depee i zna njegove namore. Stoga mu je naredio da hitno uputi kurira
u Stab 2. udarnog korpusa NOVJ radi prijema nove ifre 1 da do tada no alje
nikakva poverljiva nareenja i izvetaje.

17. avgust

090

Predsednik N K O J - a Josip Broz Tito, u svojoj izjavi, istakao da je NOP optenarodna

politika osnova oruanog ustanka; rad ranijih izbeglikih vlada Kraljevine Jugoslavije osudio zbog neprijateljskog odnosa prema N O B - u ; ostavku vlade Boidara
Puria ocenio kao preduslov za postizanje sporazuma izmeu N K O J - a i predsednika
izbeglike vlade Ivana Subaia; sve Jugoslovene koji se nalaze u neprijateljskim
formacijama pozvao da stupe u NOVJ

1944. avgust

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A

avgust 1944.

Vrhovni komandant NOV i P O J maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio da od

1. do 7. septembra sve jedinice NOVJ rue eleznike i putne komunikacije na elom
jugoslovenskom ratitu, kako bi se ometalo manevrisanje okupatorskih trupa. To je
trebalo izvesti po utvrenom planu i u sadejstvu sa saveznikim vazduhoplovstvom.
VS NOV i P O J obavestio Stab 2. udarnog korpusa NOVJ: da je 12. udarni korpus
NOVJ stigao na r. Pivu i da ga neprijateljske snage stalno gone; da su njegove
jedinice pokuale prelaz preko r. Pive ali su odbijene; da se sadejstvo 6. proleterske
divizije NOVJ Nikola Tesla, koja se nalazi na pl. Zelengori, ne moe ostvariti,
jer ne postoji meusobna veza. Stoga je Stabu 2. udarnog korpusa naredio da
preduzme sve mere kako bi se 12. udarnom korpusu NOVJ pomoglo i kako bi se
oko 600 ranjenika iz jedinica ovog korpusa evakuisalo u bolnice NOVJ u Italiji.
18. avgust

U Rimu, na inicijativu predsednika etnikog Centralnog nacionalnog komiteta K r a ljevine Jugoslavije Zivka Topalovia, od emigrantskih reakcionarnih elemenata formirana Srpska liga. Ona je radila za raun Drae Mihailovia.
Vrhovni komandant NOV i P O J maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce.
l>odoficire, oficire i politike rukovodioce 6. slovenake brigade Siavko Slander,
11. slovenake brigade Milo Zidanek i 14. divizije NOVJ, za uspeno izvrene
operacije u tajerskoj i unitavanje jakih neprijateljskih
uporita u Savinjskoj
dolini.
VS NOV i P O J naredio GS NOV i PO za Hrvatsku da u bazu NOVJ u Bari ju (u
Italiji) uputi 60 boraca za padobranske jedinice.
VS NOV i P O J uputio direktivu Stabu 2 udarnog korpusa N O V J : njegove jedinice
ne smeju napustiti Crnu Goru 1 Sandak; napade neprijateljskih snaga treba izmanevrisati brzim pokretima i zabacivanjem za lea.
VS NOV i P O J naredio Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : prihvatiti ranjenike 12.
udarnog korpusa NOVJ; im se ukae prilika, 12. udarni korpus NOVJ uputiti za 1.
proleterskom udarnom divizijom NOVJ u Srbiju; svakodnevno dostavljati podatke
o mestu za prijem pomoi vazdunim putem.
Sa aerodroma K a n a (kod Termolija, u Italiji) 1. lovaka eskadrila NOVJ izvrila
svoj prvi borbeni let nad Jugoslavijom.

19. aiipttst

U Parizu, po direktivi Nacionalnog saveta pokreta otpora, otpoeo opti ustanak.

Delegacija izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije napustila o. Vis i preko Italije
otputovala u London.
Ministarstvo ratnog transporta vlade V. Britanije uputilo Stabu baze Mornarice
NOVJ odgovor na njegov zahtev da saveznici vrate 11 jugoslovenskih brodova koji
su plovili pod italijanskom zastavom. U odgovoru ono istie da je to pitanje pokretalo preko Sredozemnog brodarskog ureda i Ministarstva mornarice vlade kraljevine
Italije, ali do sada nije uspelo u svojim traenjima.
Vrhovni komandant NOV i P O J Josip Broz Tito uputio direktivu komandantima
GS NOV i PO za Srbiju i Operativne grupe divizija: glavni je zadatak snaga NOVJ u
Srbiji da razbiju okupatorsko-nedievsku vlast, organizuju nove jedinice i pomognu
uspostavljanju revolucionarne narodne vlasti; u vezi s tim treba na planinama Tari,
Zlatiboru i Kopaoniku i u Toplici stvoriti vrste baze i postepeno ih iriti dok se
ne obuhvati itava Srbija.

20. avgust

Na sastanku u s. Raani (kod Titovog Uica) predsednik srpske kvislinke vlade

Milan Nedi i Draa Mihailovi postigli sporazum da: Nedi Mihailovievim etnicima ustupi 30.000 puaka, 500 mitraljeza i izvestan broj minobacaa pod uslovom
da se etnici i dalje ne bore protiv nemakih vojnika; da se za borbu protiv partizana obrazuju zajednike vojne formacije SDS i etnika pod komandom Mihailovia.
U Rimu, pred okupljenim novinarima i kulturnim radnicima, grof Karlo Sforca ponovo istupio s predlogom o internacionalizaciji Rijeke pod upravom takozvane superlige naroda, koja bi imala sedite u Trstu, kao jednom od bolje opremljenih pristanita u svetu. Sto se tie Trsta, on se zalagao da grad ostane Italiji, ali bez luke,
ija bi uprava bila pod jednom internacionalnom kontrolom.
VS NOV i P O J uputio direktivu Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ: obavetavajui
ga da je na Pivsku planinu, gde se nalazi 12. udarni korpus NOVJ, stigla 6. proleterska divizija NOVJ Nikola Tesla, nalae mu da se i on povee s tom divizijom;
smatra da neprijateljske snage koje napadaju jedinice 1. proleterskog udarnog.
2. udarnog i 12. udarnog korpusa NOVJ u Crnoj Gori nisu velike i da se mogu razbiti; treba deo snaga zabaciti neprijatelju za lea i tako mu onemoguiti snabdevanje.
839

1944. avgust

D O G A A J I OPSTEG K A R A K T E R A

avgust 1944.

V NOV i POJ uputio Stabu 2 ud m o g korpusa NOVJ direktivu o organizaciji prebacivanja materijala iz baza NOVJ u Italiji za jedinice NOV i POJ. Baza NOVJ u
Bariju e imati neposrednu kontrolu n.id slanjem materijala, te sve zahteve jedinica
NOV i P O J slati neposredno Stabu baze. s kojim se treba povezati radio-vezom.
U Damberton Oksu (blizu Vaingtona) otpoela konferencija predstavnika vlada
SAD. S S S R - a . V. Britanije i Kine o Organizaciji ujedinjenih nacija. Odlueno je da
se stvore etiri glavna organa: Generalna skuptina, Savet bezbednosti. Medunarodni
sud pravde i Stalni sekretarijat. Za stalnog lana Saveta bezbednosti, pored uesnika konferencije, predviena je i Francuska. Konferencija je zavrena 9. oktobra
1944. godine, kada je objavljen projekat Organizacije ujedinjenih nacija.

21. avgust

VS NOV i P O J uputio direktivu Stabu 12. udarnog korpusa NOVJ: poto je neprijatelj otpoeo ofanzivu iz Andrijevice, Berana (sada: Ivangrad) i Pljevalja i, kako
izgleda, kree se na jug, taj korpus treba da manevruje oko pl. Golije, na prostoriji
Nikia, Banjana i Hercegovine i da se u pogodnom momentu prebaci u Sandak,
kreui se u vie kolona, da ne bi bio opkoljen; sem toga, treba da uhvati vezu
sa 29. udarnom divizijom NOVJ. Ujedno ga obavetava da je 1. proleterska udarna
divizija prela u Sandak bez borbi.
VS NOV i P O J uputio depeu Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ: smatra da bi VS
NOV i PO Albanije trebalo da jednu svoju diviziju orijentie na odsek Dakovica
Pe Plavsko jezero, gde bi se povezala s jedinicama GS NOV i PO za Kosovo i
Metohiju i ometala nemake jedinice u mobilizaciji iptarskog stanovnitva protiv
NOV i P O J ; zatim bi ta albanska divizija prenela svoja dejstva ka Skadru, a tokom
pokreta mogla bi izvesti niz akcija na komunikaciji Skadar Kukes.
Jedinice Crvene armije poele operacije na Balkanu radi izbacivanja Rumunije
Bugarske iz osovinskog bloka.

22. avgust

Jedinice britanske 8. armije zauzele Firencu (u Italiji).

Vrhovni tab NOV i POJ uputio GS NOV I PO za Makedoniju direktivu: da jedinice

NOVJ u Makedoniji, uz sadejstvo saveznike avijacije, od 1. do 7. septembra rue
komunikacije Veles (sada: Titov Veles) Skoplje, Skoplje Kievo i Prilep
Veles, ometajui prebacivanje nemakih snaga iz Grke na sever.

VS NOV i P O J obavestio Stab 12. udarnog korpusa N O V J da ima informacije da sc

jedna nemaka armija kree preko Albanije i Sandaka prema Crnoj Gori.

VS NOV i P O J
bom 12. udarnog
Savnika), odakle
bolnice NOVJ u

naredio Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ da, u saglasnosti sa takorpusa NOVJ, organizuje odbranu aerodroma u s. Breznama (kod
e se u toku toga i sledeeg dana avionima evakuisati ranjenici u
Italiji.

VS NOV i P O J uputio direktivu Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ: istie da 12.

udarni korpus NOVJ, koji se prebacio na podruje 2. udarnog korpusa NOVJ, treba
da m a n e v r u j e u zapadnom delu Crne Gore i Hercegovine, povee se sa 29. udarnom
divizijom NOVJ i u povoljnom momentu se prebaci u Sandak; obavetava da je
1 proleterska udarna divizija NOVJ prela r. Lim i da u severnom delu Sandaka
nema neprijateljskih snaga.
23. avgust

Zbog brzog napredovanja snaga Crvene armije, rumunski kralj Mihajlo raspustio
profaistiku vladu generala Anfoneskua i mandat za sastav nove vlade poverio
generalu Konstantinu Sanateskuu. izdao proklamaciju o elji Rumunije da sklopi
primirje sa SSSR-om, SAD i V. Britanijom, prekinuo diplomatske odnose s Nemakom i naredio da rumunske trupe obustave borbe.

24. avgust

Snage Crvene armije zavrile zauzimanje Besarabije i Moldavije.

Saveznike snage u Italiji otpoele ofanzivu na tzv. Gotsku liniju.

25. avgust

Saveznici oslobodili Pariz, glavni grad Francuske.

Vlada Kraljevine Rumunije objavila rat Nemakoj.

Vlada Republike Finske zatraila primirje od S S S R - a .

Vlada Carevine Bugarske objavila neutralnost i istovremeno uputila svog delegata

u Kairo radi povezivanja sa Anglo-Amerikancima, oekujui da uz njihovu podrku izbegne bezuslovriu kapitulaciju.

840

U s. Sekovu (kod Kavadaraca). GS NOV i PO za Makedoniju po nareenju V NOV

i P O J , od 2. 9. i 10. makedonske NO brigade formirao 41. diviziju NOVJ.

1944. avgust

D O G A A J I OPTEG K A R A K T E R A

avgust 1944.

VS NOV i P O J naredio tabu f>. proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla da se,
na podruju pl. Zlatibora, to pre povee sa 1. proleterskom udarnom divizijom,
koja e mu priiivatiti jedinice kada budu prelazile r. Lim.
V NOV i P O J uputio direktivu tabu 1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ:
osnovno je razbiti glavna etnika uporita i likvidirati etniku vlast po srezovima,
optinama i selima; stvorti vlastita uporita gde bi se mogli ostavljati ranjenici i
primati oprema; ne treba napadati utvrena mesta, jer bi se jedinice onesposobile
za prodor u Srbiju; jedinice ne smeju dozvoliti da ih neprijatelj nabaci na r. Lim.
nego se moraju probijati na sever; ne treba oekivati uredno snabdevanje municijom i drugim materijalom.
26. avgust

Istovremeno s poetkom povlaenja nemakih snaga iz jugozapadne Francuske, voda

Treeg Rajha Adolf Hitler izdao zapovest za povlaenje sa Balkana: najpre e
Grupa armija E napustiti Grku.
Vrhovni komandant Jugoistoka, na osnovu zapovesti vode Treeg Rajha Adolfa Hitlera. naredio Grupi armija *E da odmah otpone sa slabljenjem posada na otocima
i njihovim prebacivanjem na kopno radi priprema za izvlaenje na sever.

U Rimu velikosrpski elementi formirali Balkan klub, koji je imao zadatak da sve
balkanske reakcionare okupi u borbu protiv N O P - a .

V NOV i P O J naredio tabu 3. udarnog korpusa NOVJ: odrediti mesto za prijem

materijala koji e donositi sovjetski avioni; to mesto treba da je to stalnije i odvojeno od mesta gde dotur vre britanski avioni; svake noi ekati prijem; o promeni mesta blagovremeno obavetavati V.
V NOV i P O J uputio direktivu tabu 2. udarnog korpusa
eni plan operacija; nalae mu da posle izvrenog proboja
snaga i ne dozvoli neprijatelju da ih goni; obavetava ga da
zija NOVJ Nikola Tesla prela r. T a r u na putu za Srbiju, a
pus NOVJ nalazi u Hercegovini.

N O V J : usvaja predloizvri dekoncentraciju

je 6. proleterska divida se 12. udarni kor-

V NOV i P O J naredio tabu 3. udarnog korpusa NOVJ da 11 udarna divizija

NOVJ, snabdevena i popunjena, mora biti spremna za prebacivanje preko r. Drine
(a bilo bi dobro da ta divizija ima etiri brigade). Ujedno trai pregled organizaciskog stanja jedinica tog korpusa.
V NOV i P O J dao direktivu potinjenim tabovima: poto e od sada lovaka a v i jacija NOVJ sadejstvovati krupnijim operacijama jedinica NOVJ, to glavni tabovi
i tabovi korpusa blagovremeno moraju dostavljati V svoje zahtove u tom pogledu;
potrebno je da jedinke N O V J i narod na zborovima vide avijaciju, pa stoga treba
blagovremeno javljati o datumu i mestu tih zborova.
27. avgust

Snage 2. i 3. ukrajinskog fronta Crvene armije zauzele Folkane i Galac i prodrle

u Vlaku (u Rumuniji).
Po nareenju nemakog Vrhovnog komandanta Jugoistoka iz severne Grke je otpoelo prebacivanje 4. SS policijske oklopne divizije u pravcu Beograda.
Vrhovni komandant NOV i P O J maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio direktivu
tabu 1. proleterskog udarnog korpusa N O V J : poto taj korpus ima zadatak da izvri prodor u Srbiju, zadatak mnogo vaniji nego to su beskorisni napadi na jako
utvreno mesta bez naroite vanosti, zabranjuje da se ovim napadima slabi 1. proleterska udarna divizija.

27/28. avgust

28. avgust

U tab Drae Mihailovia u s. Pranjanima (kod G. Milanovca) spustila se avionom

vojna misija SAD (koju je predvodio pukovnik Mak Dauel) sa zadatkom da organizuje i dotur materijalne pomoi etnicima.
U Londonu predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril primio predsednika izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Ivana Subaia. Razmotrivi sutinu sporazuma
Tito Subai i njegove negativne posledice po monarhistiki reim. Ceril je preporuio Subaiu da kod N K O J - a insistira na stvaranju jedinstvene vlade pre nego
to partizani oslobode celu Jugoslaviju.
Zbog otpora emigracije na Bliskom istoku, izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije,
sa Ivanom Subaiem na elu. svojim dekretom naimenovala pomonika ministra
inostranih poslova Stojana Gavrilovia za vladinog delegata na Bliskom istoku. Njemu su data ovlaenja da sredi haotino stanje u diplomatsko-konzularnim predstavnitvima, vojsci i ostalim vladinim ustanovama.
Delovi francuske 1. armije oslobodili Marselj.

841

1944. avgust

DOGAAJI OPSTEG K A R A K T E R A

avgust 1944.

Vrhovni komandant NOV i P O J Josip Broz Tito upozorio komandanta Operativne

grupe divizija da predstoji povlaenje bugarskih jedinica iz Srbije, da se uskoro moe oekivati izbijanje sovjetskih jedinica na nae istone granice i da nastaje demoralizacija kod etnika i nedievaca. U vezi s tim naredio je da se ovlada strategijskom gredom pl. Rudnik pl. Suvobor Sokolska planina pl. Cer u cilju razbijanja etniko-nedievskih snaga, breg nadiranja ka Sumadiji i Beogradu i stvaranja uslova za novu mobilizaciju.
Vazduhoplovno odeljenje VS NOV i P O J izdalo uputstvo o radu eskadrile za vezu
pri VS NOV i POJ. Uputstvom se predvia sastav eskadrile (4 aviona sa bazom na
o. Visu) i nain letova sa o. Visa na kopno i u Italiju.
29. avgust

U Londonu odran sastanak lanova Glavnog odbora HSS u inostranstvu. Reeno

je: da se ne odobri sporazum Tito Subai i da se sve pristalice HSS bore protiv
meunarodne afirmacije NOP-a; da se poloaj Subaiev iskoristi za osvajanje rukovodee uloge HSS u reavanju jugoslovenskog pitanja, te da Toma Janikovi,
lan Glavnog odbora HSS. stalnim kontaktom sa Ivanom Subaiem titi interese
HSS. Odbaen je predlog prvaka Zemljoradnike stranke dr Branka Cubrilovia
o stvaranju koalicije sa Zemljoradnikom i Socijal-emokratskom strankom.
Vlada Carevine Bugarske naredila povlaenje bugarskog 1. okupacionog korpusa iz
Srbije i 7. divizije iz Grke, ali ne i bugarske 5. armije i ogromnog administrativnog i policijskog aparata iz Makedonije, jer je Makedoniju smatrala svojom pokrajinom.
Na predlog izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije, kralj Petar II Karaorevi
svojim ukazom oduzeo komandu Drai Mihailoviu i priznao marala Jugoslavije
Josipa Broza Tita za jedinog vou jugoslovenskih snaga otpora.
U Slovakoj komandant ehoslovakih snaga otpora naredio otpoinjanje borbi protiv nemakih okupacionih snaga.
VS NOV i POJ naredio Operativnoj grupi divizija da se zadri na odseku pl. Kopaonik pl. Jastrebac i obavestio je da jae nemake snage vre pokret niz dolinu r. Ibra.
VS NOV i POJ obavestio Stab 3. udarnog korpusa NOVJ da e sovjetski avioni
bacati materijal u s. Dukie (kod Vlasenice) i da su poslati signali za sporazumevanje sa avionima, a da mesta za prijem materijala koje doturaju britanski avioni
odredi Stab korpusa.
VS NOV i P O J obavestio Stab C. korpusa NOVJ da je odobrio sputanje amerike
vojne misije na pl. Papuk.
Po nareenju VS NOV i POJ, na podruju Istre i Gorskog kotara, od 1. istarske
brigade Vladimir Gortan, 2. i 3. istarske brigade, formirana 43. divizija 11. korpusa NOVJ.

30. avgust

Snage Crvene armije iskrcale se u Konstancu (u Rumuniji).

Predsednik NKOJ-a i vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip
Broz Tito uputio poziv1 svim hrvatskim i slovenakim domobranima, etnicima i
pripadnicima drugih neprijateljskih oruanih formacija da napuste okupatora i preu
na stranu NOVJ. U pozivu se izjavljuje da e svi oni koji se posle 15. septembra 1944.
zateknu u kvislinkim vojnim formacijama biti izvedeni pred ratni sud i kao izdajnici
naroda kanjeni najstroijom kaznom.
Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Stabu
3. udarnog korpusa NOVJ: sa glavninom snaga pristupiti ienju Posavine i Semberije; podreene jedinice postaviti tako da mogu brzo prei preko r. Drine ako
to situacija bude zahtevala; sa istim snagama moe se potom reiti i zadatak na podruju Sarajeva ako to bude trebalo.
Odlukom V NOV i POJ od celokupne artiljerije na o. Visu, formirani su Artiljerijska grupa 8. korpusa, Grupa pozicijske artiljerije i kolski dopunski divizion
(ovim je rukovodilo Artiljerijsko odelenje VS).

31. avgust

Snage Crvene armije ule u Bukuret (u Rumuniji).

VS NOV i POJ naredio Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ da prati kretanje neprijatelja, razvije to ivlju borbenu delatnost, vri intenzivnu mobilizaciju i ne dozvoli da se etnici zadre u pojedinim garnizonima koje su nemake snage napustile.
VS NOV i POJ uputio direktivu Slabu 2 udarnog korpusa NOVJ: obavestivi ga da
je dozvolio iskrcavanje dve engleske ekipe na Crnogorsko primorje, nareuje mu
1

842

Pre toga poziva upuivano Je joS nekoliko slinih poziva.

1944. avgust

BOSNA I H E R C E G O V I N A

avgust 1944

da s njima uhvati vezu i upuuje im zahteve za dostavljanje materijala jedinicama

pod njegovom komandom.
VS NOV i P O J uputio direktivu Stabu 8. korpusa N O V J : kritikuje odluku o napadu
na Graac; istie da nije rentabilno krvariti oko nekog utvrenog gradia ili kote,
ve je potrebno dobiti pozicije na terenu odak e .se moe u pogodnom trenutku
uzeti situaciju u svoje ruke; nareuje da se u roku od 10 dana postavi dovoljno snaga,
naroito u srednjoj Dalmaciji, da bi se ozbiljno ugrozio neprijateljski saobraaj.
Avgust k.

Komanda nemake Grupe armija E uputila u Skoplje generala Sojerlena da, u

sluaju kapitulacije Carevine Bugarske, preuzme vlast u Makedoniji, zaposedne v a nije komunikacijske vorove, onesposobi bugarsku 5. armiju za akciju protiv nemakih jedinica i rukovodi izvlaenjem Grupe armija E kroz Makedoniju na
sever.
VS NOV i P O J izdao direktivu GS NOV i PO za Makedoniju da, uporedo s pojaanim dejstvima, pokua da privoli bugarske okupatorske jedinice na teritoriji Makedonije na saradnju sa NOVJ.
Vojna misija VS NOV i POJ, s pukovnikom Velimirom Stojniem na elu, stigla
u okolinu Berata (u Albaniji), u VS NOV i PO Albanije. Ona je imala zadatak da
obezbedi koordinaciju operacija albanskih i jugoslovenskih jedinica i da prui pomo
u izgradnji NOV Albanije.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. avgust

U rejonu s. Dubrava (kod Prnjavora) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa
NOVJ napali etnike i naneli lm gubitke od 25 mrtvih i 17 ranjenih, a sami imali 4
mrtvu i 31 ranjenog borca.

112. avgust

Sesta krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ i 13. krajika udarna brigada
39. divizije NOVJ izvrile neuspeo napad na Bos. Petrovac koji su branile nemake
jedinice. Gubici neprijatelja 63 mrtva, 115 ranjenih i 4 zarobljena vojnika. Gubici
NOU brigada: 11 mrtvih i 105 ranjenih boraca.
Delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali neprijatelja u s. Gorijevcu,
Ripakom klancu i s. Vrtoama (na putu Biha Bos. Petrovac) i posle otre borbe
naneli mu gubitke od 68 mrtvih i 60 ranjenih. Gubici delova 4. divizije: 22 mrtva i
60 ranjenih,

2. avgust

Iz Nevesinja glavnina 370. puka nemake 369. legionarske divizije poela proboj
preko pl. Trusine i pl. Hrguda za Stolac Trinaesta hercegovaka udarna brigada
29. udarne divizije NOVJ nanela je neprijatelju gubitke od oko 30 mrtvih.
U blizini Kljua, od mitraljeske v a t r e iz aviona, poginuo lan PK S K O J - a za BiH
Kota Bosni, narodni heroj.

3. avgust

Iz Varea, s. Ribnice, Kladnja i Olova jedinice nemake 7. SS divizije Princ Eugen

i 13. SS divizije Handar, 1. i 11. ustake brigade, domobranske 8. brigade i etnikog Romanijskog i Ozrenskog korpusa prele u napad protiv jedinica 3. i 12.
udarnog korpusa NOVJ. Najee borbe vodene su kod Varea i s. G. i D. Vijakc.
Tim napadima otpoela je durmitorska operacija u istonoj Bosni. Neprijatelj je pretrpeo gubilke od oko 60 mrtvih.
Na putu Biha s. Gorijevac 4. bataljon 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ iz zasede napao neprijateljsku kolonu i posle estoasovne borbe odbacio je u Biha, nanevi joj gubitke od 7 mrtvih i 10 ranjenih. Gubici 8. krajike
udarne brigade: 2 mrtva i 5 ranjenih.

4. avgust

U rejonu Vlasenice 38. i 27. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ probile se
kroz raspored ojaane nemake 13. SS divizije Handar* i iz rejona pl. Konjuha
izvukle se na pl. Javornik. Gubici neprijatelja: oko 100 mrtvih i 60 ranjenih.

5. avgust

U rejonu Livna Livanjsko-duvanjski NOP odred 10. udarne divizije NOVJ vodio
borbu protiv jaih nemako-ustakih snaga i naneo im gubitke od 10 mrtvih i 13
ranjenih. Gubici NOP odreda: 3 poginula borca.

August p.

Iz sastava 5. udarnog korpusa NOVJ izila 11. udarna divizija. Ona je preko istone
Bosne upuena ka Srbiji.
U bliz ni Sanskog Mosta formirana
korpusa NOVJ.

1.

korpusna veterinarska

bolnica 5.

udarnog

843

1944. avgust

BOSNA I HERCEGOVINA

6. avgust

avgust 1944.

Kod Manjae (blizu Zepa), u borbi protiv nemakih vojnika, poginuo komandant
5. krajike udarne brigade 11. udarne divizije NOVJ Rade Kondi, narodni heroj.

Deveta krajika
delovi nemake
nanela gubitke
metaka i drugu

brigada 10. udarne divizije NOVJ napala na Fojnicu. koju su branili

7 SS divizije Princ Eugen. Mesto nije zauzela, ali je neprijatelju
od 77 mrtvih i 92 ranjena i zaplenila: 1 top, 2 p. mitraljeza. 3000
ratnu opremu. Brigada je imala 18 mrlvih i 18 ranjenih.

Iz Stoca ojaani 370. puk nemake 369. legionarske divizije poeo napad prema Ljubinju u cilju proboja u Bileu i Trebinje i ovlaivanja komunikacijom Stolac Trebinje. U dvodnevnim borbama on se jednom kolonom, prihvaenom od Letee bridage etnikog Trebinjskog korpusa, preko pl. Sitnice probio u Bileu, ali su 13.
hercegovaka udarna brigada i Junohercegovaki NOP odred 29. udarne divizije
NOVJ. bonim protivnapadima, prisilili njegovu glavninu da se povue u Stolac.
Neprijatelj je imao oko 30 mrtvih i 50 nestalih, a jedinice 29. divizije 3 mrtva,
6 ranjenih i 1 zarobljenog.
6/7. avgust

Da bi izbegao okruenje u borbi protiv jedinica nemake 7. SS divizije Princ

Eugen i ustaa, 12. udarni korpus NOVJ prebacio se preko komunikacije Sokolac
Vlasenica, a zatim se, preko pl. Devetaka, povukao prema Foi. Neprijatelj je
pretrpeo gubitke od oko 150 mrtvih.

7. avgust

Kod s. G. Vine (blizu Prae) 1. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske

divizije NOVJ Nikola Tesla razbila oko 1000 etnika Romanijskog korpusa i oko
600 vojnika nemake 7. SS divizije Princ Eugen, nanevi im gubitke od 93 mrtva,
12C ranjenih i 57 zarobljenih. Brigada je imala 14 mrtvih. 28 ranjenih i 3 nestala.

8. avgust

Kod . st. Prae i s. Renovice (na pruzi Sarajevo Viegrad) 12. udarni korpus
NOVJ, posle dvodnevnih borbi, razbio delove nemake 7. SS divizije Princ Eugen
i zauzeo s. Renovicu, zatim nastavio pokret prema Foi. Neprijatelj je pretrpeo
gubitke od preko 130 mrlvih. Uniteno je 7 kamiona, jedan oklopni i dva teretna
voza.
Na odseku s. Kouhe s. Koprivne (kod Doboja) 11. udarna diviziia NOVJ. na putu
za Srbiju, pod borbom protiv trebavskih etnika prela r. Bosnu.
Na oblasnoj izbornoj konferenciji izabran Oblasni odbor NOF-a za Bosansku krajinu.

9. avgust

Na Krnjoj jeli (blizu Prae) 1. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla odbila napad jednog bataljona nemake 7. SS divizije
Princ Eugen. Neprijatelj je imao 27 mrtvih, 50 ranjenih i 2 zarobljena, a 1. brigada 8 mrlvih, 17 ranjenih i 1 nestalog.
Na putu Sarajevo Konjic 9. krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ
napala nemaku kolonu jaine oko 200 motornih vozila. Neprijatelj je imao 30
mrtvih i 30 ranjenih. Unitena su 4 kamiona.

9/10. avgust

Na r. Prai (kod Rogatice), u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo zamenik komandanta 1. bataljona 3. proleterske (like) udarne brigade 6. proleterske divizije
NOVJ Nikola Tesla Nikola Sovilj Nina, narodni heroj.

10/11. avgust

Posle tekih borbi protiv nemakih jedinica kod s. Borlja. 12 udarni korpus NOVJ
preao komunikaciju Kalinovik Foa radi odlaska u Srbiju. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 150 mrtvih.

11. avgust

Na pruzi Ljubija Prijedor 3. bataljon 6. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ minom sruio voz. Poginulo je 35 neprijateljskih vojnika. Gubici 6.
brigade: 1 mrtav i 1 ranjen.
Formiran artiljerijski divizion 1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ.

12. avgust

Stab 3. udarnog korpusa NOVJ naredio da se sa prostorije s. Cikote Stolica

Bakovac 27. udarna divizija NOVJ, sa Srebrenikim NOP odredom, prebaci u rejon
Srebrenice i tu razbije ustae i politiki deluje, a da 38. udarna divizija NOVJ
ostane u Sekoviima i zatvara pravce prema dolini r. Spree.
U s. Baraima (kod Mrkonji-Grada), u borbi protiv etnika, poginuo komandant
Mrkonjiko-pljevskog NOP odreda Antonije 1 vit. narodni heroj.

14. avgust

844

U rejonu pl. Zelengore jedinice 12. udarnog korpusa NOVJ vodile estoke borbe
protiv nemake 7. SS divizije *Princ Eugen
Neprijatelj je imao preko 200 izbaenih iz stroja a jedinice 12. korpusa preko 100 izbaenih iz stroja.

803

1944. avgust

BOSNA I H E R C E G O V I N A

avgust 1944.

Kod s. Obija (blizu Kalinovika), na putu za Srbiju, 6. proleterska divizija NOV.l

Nikola Tesla pod borbom protiv jedinica nemake 7. SS divizije Princ Eugen prela komunikaciju Kalinovik Nevesinje.

Na putu Biha Bos. P e t r o v a c 2. bataljon 8. krajike udarne brigade 4. udarne

divizije NOVJ iz zasede napao neprijateljsku kolonu i naneo joj gubitke od 42
mrtva i 12 ranjenih. Gubici 8. brigade: 4 ranjena borca. Zaplenjeno: 1 p. mitraljez.
29 puaka. 4 pitolja. 11 runih bombi. 3DU0 metaka i ostala ratna oprema.
15. avgust.

Glavnina 370. puka (borbena grupa Vajs) n c m a k e 369. legionarske divizije i

etnika Bileka brigada (do 2000 vojnika), podrane jednim artiljerijskim divizionom. izvrile napad iz Bilee prema pl. Njegou. Ojaana 10. hercegovaka udarna
brigada 29. udarne divizije NOVJ, u toku desetoasovne borbe, zaustavila je napadaa, a zatim ga, obuhvatnim protivnapadom, odbacila u polazni garnizon.
U rejonu pl. Maglia nemaka 7. SS divizija . Princ Eugen napala jedinice 12. u d a r nog korpusa NOVJ u cilju zauzimanja platoa Vueva. ali jc protivnapadom odbaena uz gubitke od preko 80 mrtvih.
Delovi Kozarske grupe NOP odreda zauzeli ustako uporite u s. Bainu (kod Bos.
Dubice), ubili 20 i ranili 30 ustaa, zaplenili 3 puke. 6 pari cipela. 6 injela. 6 konja
i spalili 3 vagona penice i 10 vagona sena,
Na pruzi Busovaa Travnik delovi 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije
NOV.l minom sruili neprijateljski voz i unitili lokomotivu i 3 vagona. Poginulo je
6 a ranjeno 10 neprijateljskih vojnika.
Posle dvodneviih borbi protiv delova nemake 13. SS divizije -Handar , 11. udarna
divizija NOV.l forsirala r. Spreu u rejonu s. Dobonice i probila se na pl. Konjuh,
gde je stupila u vezu s jedinicama 3. udarnog korpusa NOVJ.

Na okrunoj konferenciji N O F - a za Prozor izabran Okruni odbor NOF-a.

Avgust p. p.

Odlukom Oblasnog NO odbora za Bosansku krajinu, u sporazumu sa Korpusnom

vojnom oblasti 5. udarnog korpusa NOVJ, organi narodne vlasti preuzeli od komandi mesta i vojnih podruja svu industriju i radionice, osim vojnotehnikih.

Avgust d. p.

Jedinice 5. udarnog korpusa N O V J oslobodile Prnjavor, iz koga su se povukli nemaki vojnici.

Kod Vlasenice 11. udarna divizija NOVJ razbila jedan bataljon 28. puka nemake
13. SS divizije : Handar. Neprijatelj je imao oko 180 mrtvih i ranjenih.

16. avgust

Na odseku s. Tjentite s. Igri 6 proleterska divizija NOVJ Nikola Tesla 1. proleterskog udarnog korpusa N O V J prela r. Sutjesku. odbivi kod katuna Lukih
koliba i kod s. Tjentita istovremeni napad oko dva bataljona nemake 7. SS divizije Princ Eugen. U borbi kod Lukih koliba neprijatelj je imao 34 mrtva, 45 r a njenih i 1 zarobljenog, a 1. proleterska (lika) brigada 6. divizije 9 mrtvih i 19
ranjenih i nestalih.
Na prostoriji izmeu komunikacija Tuzla Zvornik. Srebrenica Vlasenica i
Han-Pijesak Kladanj nemaka 13. SS divizija Handar
delovi 7. SS divizije
Princ Eugen, ustae i etnici izvrili napad na jedinice 3. udarnog korpusa NOVJ
Posle otrih trodnevnih borbi 38. udarna divizija se povuklu na desnu obalu r. Drinjae (na liniju B a k o v a c Stolice) a 27. udarna divizija u rejon s. Milia.
Kod s. Lipe (na putu Biha Bos. Petrovac) 1. bataljon 8. krajike udarne brigade
4. udarno divizije NOVJ iz zasede napao neprijateljsku kolonu i naneo joj gubitke
od 16 mrtvih, 9 ranjenih i 1 zarobljenog Gubici 8. brigade: 1 poginuo borac. Zaplenjene su 3 puke. 4 bombe i 1.100 metaka
Na odseku s. Buevia Blatna s. aavica 2. udarna brigada 7. udarne divizije
NOVJ poruila elezniku prugu Kostajnica Biha. Promet je obustavljen 52
asa.
Na konferenciji N O F - a za cazinski okrug izabrin Okruni odbor NOF-a.

17. avgust

Stolaka. Ljubinjska. Neretljanska i Letea brigada etnikog Trebinjskog korpusa

(700800 vojnika) napala na Junohercegovaki NOP odred u s. Hrasnu (kod Stoca).
Protivnapadom u s. Bjolojeviinta, delovi ovog odredu su razbili Neretljansku brigadu
i unitili njen tab, to je prisililo etnike da sutradan obustave napad. Odred
je imao 2 m r t v a i 5 ranjenih, a etnici 10 mrtvih i neto vei broj ranjenih.
U rejonu s. Zalome (kod Nevesinja) 12. hercegovaka udarna brigada 29. udarne
divizije NOVJ napala na tri bataljona etnike Nevesinjske brigade i odbacila ili

1944. avgust

BOSNA I HERCEGOVINA

avgust 1944.

na liniju s. Odak s. Brata s. Koleko. Na bojitu je naeno 12 poginulih etnika. Brigada je imala 1 mrtvog i 3 ranjena borca.
Kud s. Olrelja (blizu Bos Petrovca) delovi 16. krajike udarne brigade 39t divizije
NOVJ iz zasede napali neprijateljsku kolonu i naneli joj gubitke od 23 mrtva i 47
ranjenih vojnika.
17/18. avgust

19. avgust

Jedinice 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ izvrile neuspeo napad na
ustako uporite u Srebrenici. Napad je ponovljen 18/19. avgusta, ali ni on, zbog dolaska pojaanja, nije uspeo. U ovoj borbi poginuo je zamenik komandanta 20. romanijske udarne brigade 27. udarne divizije Mihailo Bjelakovi, narodni heroj.
Na putu Biha Bos. Petrovac (rejon s. Duhovskog) dva bataljona 8. krajike udarne
brigade 4. udarne divizije NOVJ napali artiljerijski divizion nemake 373. legionarske
divizije. U borbi je poginulo 129 a ranjeno preko 50 nemakih vojnika, a 8. brigada
je imala 3 mrtva i 12 ranjenih boraca.
Kod s. Devetine (blizu Prnjavora) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
napali jae etnike snage i u sedmoasovnoj borbi naneli im gubitke od 12 mrtvih
i 18 ranjenih, a sami imali 4 ranjena i 1 zarobljenog.
Kod s. Hrbljine (blizu Kupresa) Kupreki NOP odred 10. udarne divizije NOVJ napao etniku 3. brigadu Srednjobosanskog korpusa i naneo joj gubitke od 17 mrtvih
i 20 ranjenih. Gubici NOP odreda: 3 mrtva i 12 ranjenih.
Delovi 16. krajike udarne brigade 39. divizije NOVJ napali nemaku kolonu koja se
kretala od Drvara prema s. Otrelju. Poginulo je 7 a ranjeno 15 neprijateljskih vojnika. Gubici 16 brigade: 3 ranjena borca.

20. avgust

Delovi 6. krajike udarne brigade 4. udarno divizije NOVJ zauzeli s. Hambarine

i odbacili neprijatelja u Prijedor.

22. avgust

Jedinice 53. udarne divizijo 5. udarnog korpusa NOVJ odbile ispad jaih ustako-etnikih snaga iz Kotor-Varoi ka Kiku i naneli im gubitke od 6 mrtvih i 17 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 1 mrtvog 2 ranjena i 1 nestalog.
Kod s. Plane 10. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ. bez vlastitih gubitaka, odbila napad delova etnike Bileke brigade i jednog bataljona nemake 369. legionarske divizije iz Bilea. Neprijatelj je imao 5 mrtvih i 7 ranjenih.
Nastupajui iz Srebrenice, delovi nemake 13. SS divizije ' Handar i ustae (jaine
oko 900 vojnika) zauzeli s. Milie (kod Vlasenice), gde su se nalazili delovi 27. udarne
divizije NOVJ.
Izmeu s. I-Iadia i s. Blauja (na pruzi Sarajevo Konjic) delovi Visoko-fojnikog NOP odreda 10. udarne divizije NOV.T minom sruili neprijateljski voz i unitili
lokomotivu i 4 vagona, te zaplenili 1 p. mitraljez, 2 puke i 1 pitolj.
Fomiran SNO odbor Posuje.
Otpoeo rad u Oficirskoj koli 5. udarnog korpusa NOVJ. kola je radila do kraja
rata.

23. avgust

Na putu Prijedor Ljubija delovi 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije
NOV.T napali ustaku kolonu. Poginulo je 36 ustaa, medu kojima i 1 porunik. Zaplenjeno: 3 p. mitraljeza, 21 puka i 2000 metaka. Unitena su petora kola sa zapregom. Gubici delova 11. brigade: 3 ranjena borca.

24. avgust

Na putu Drvar s Otrelj delovi 16. krajike udarne brigade 39. divizije NOVJ
napali nemaku kolonu i naneli joj gubitke od preko 20 mrtvih i 15 ranjenih.
Izmeu s. Komara i s. Oboraca (na putu Travnik D. Vakuf Bugojno) Travniki
NOP odred 10. udarne divizije NOVJ napao nemaku kolonu jaine 25 kamiona.
Poginulo je 20 a ranjeno 30 nemakih vojnika; uniteno je 7 kamiona.

25. avgust

Na odseku s. Kujava Suha gora (kod Visokog) Livanjsko-duvanjski NOP odred

10. udarne divizije NOVJ. u sukobu s jaim etnikim, ustakim i nemakim snagama,
ubio 30 i ranio 36 neprijateljskih vojnika. Gubici NOP odreda: 2 mrtva, 5 ranjenih
i 6 zarobljenih boraca.
Na putu J a j c e Bugojno delovi 13. krajike udarne brigade 39 divizije NOVJ
iz zasede napali nemaku kolonu jaine 5 kamiona i dvoja borna kola, te ubili 25
1 ranili 22 neprijateljska vojnika, zaplenili l p. mitraljez, 3 puke, 1 pitolj, 15 bombi,
1200 metaka i ostalu ratnu opremu i unitili 3 kamiona. Gubici delova 13. brigade:
2 mrtva i 2 ranjena borca.

846

1944. avgust

C R N A GORA

avgust 1944.

etnika Bileka brigada, ojaana jednim bataljonom nemake 369. legionarske divizije, izvrila ispad iz Bilee i odbacila 10. hercegovaku udarnu brigadu 29. udarne
divizije NOVJ na liniju s. Pilatovcl Bratago - Vardar s. Trnovica. Brigada
je ojaana jednim bataljonom 12. hercegovake NOU brigade, nonim protivnapadom
odbacila napadaa u polazni garnizon. Jedinice NOVJ su imale 4 poginula i 3 ranjena
borca. Gubici neprijatelja: 26 mrtvih i ranjenih.
Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbili napad jaih etnikih
snaga iz Teslia u pravcu s. Buletia. Poginulo je 10 a ranjeno 15 etnika. Gubici
delova 53. divizije: 2 ranjena borca.
26. avgust

Iz Trebinja i Ljubomira Letea brigada i glavnina Trebinjske brigade etnikog

Trebinjskog korpusa (oko 700 etnika) otpoele napad protiv dva bataljona Junohercegovakog NOP odreda u B r d i m a i Popovom polju. U trodnevnim borbama
etnici su potisnuli bataljone (jedan se bataljon probio neprijatelju za leda), ali su se
trei dan, zbog intervencije 13. hercegovake NOU brigade, povukli u polazni garnizon, spalivi dvadesetak kua u zauzetim selima. U tom napadu etnici su imali 10
mrtvih i vie ranjenih.

27. avgust

Izmeu Dobrljina i Volinje (na pruzi Bos. Novi Kostajnica) delovi Kozarske grupe
NOP odreda napali na nemaki transportni voz. Poginulo je 35 i ranjeno 20 nemakih
vojnika; uniteno je 6 vagona. Jedan partizan je poginuo a 10 partizana je ranjeno.
U s. Vasiljeviima (kod Kladnja) odran sastanak Oblasnog komiteta K P J za istonu
Bosnu. Diskutovano o organizaciji narodne vlasti i odlueno da se odri oblasna
konferencija za izbor Oblasnog NO odbora.

27/28. avgust

28. avgust

U rejonu s. Fojnice 12. udarni korpus NOVJ, uz neznatne gubitke, izvrio proboj
preko komunikacije Gacko Nevesinje, koju su branili delovi etnikog Nevesinjskog korpusa i nemake 7. SS divizije Princ Eugen.
U rejonu s. Vrtoa (na putu Bos. P e t r o v a c Biha) delovi 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ iz zasede napali nemaku kolonu i naneli joj gubitke
od 20 mrtvih i 7 ranjenih vojnika. Gubici delova 8. brigade: 2 ranjena borca.

Izmeu s. Reljeva i Semizovca (na pruzi Sarajevo Zenica) delovi Visoko-fojnikog

NOP odreda 10. udarne divizije NOVJ minom sruili neprijateljski voz i unitili
lokomotivu i 18 vagona sa eksplozivom, uljem i itom.

30. avgust

U rejonu Han-Kola (kod Banje Luke) 15. krajika udarna brigada 39. divizije NOVJ
odbila napad jaih etnikih snaga, nanela im gubitke od 11 mrtvih i 16 ranjenih
i zaplenila 6 puaka, 1 automat i 400 metaka. Gubici 15. brigade: 3 mrtva i 4 ranjena
borca.

31. avgust

Nemake jedinice napustile Drvar, a u njega ula 16. krajika udarna brigada 39.
divizije NOVJ.
Izmeu s. Otoka i s. Buevia Blatne (kod Bos. Krupe) delovi 8. krajike udarne
brigade 4. udarne divizije NOVJ napali ustaku etu i naneli joj gubitke od 12 mrtvih
i 18 ranjenih, a sami imali 1 mrtvog i 1 ranjenog borca.

Avgust k.

Sa prostorije Vlasenica Sekovii otpoelo povlaenje snaga nemake 13. SS divizije Handar na prostoriju Majevice, Posavine i Semberije.
Po nareenju Slaba Unske operativne grupe, od novodolih boraca sa podruja Cazinske krajine ponovo formiran Krajiki (muslimanski) NOP odred.
Odrana II oblasna konferencija A F Z - a za Bosansku krajinu. Govoreno je o dotadanjem radu i smernicama za budui rad.
CRNA GORA

2. august

U s . Biou (kod Titograda), na narodnom zboru kome je prisustvovalo oko 1500 ljudi
sa slobodne teritorije sreza podgorikog, izabran Sreski odbor N O F - a .
U rejonu s. Kunak s. Povija (kod Nikia) 3. bataljon 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe vodio borbu protiv jaih etnikh snaga. Poginulo
je 18 a zarobljeno je 25 etnika. Bataljon je imao 7 mrtvih i 9 ranjenih boraca.
Otopoele dvodnevne borbe jedinica 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ protiv oko 700 nemakih i italijanskih vojnika
i etnika koji su pokuali da se iz Danilovgrada probiju prema Nikiu. Neprijatelj
je imao 47 mrtvih i vie ranjenih vojnika Brigada je imala 8 mrtvih i ranjenih boraca.
o

1944. avgust
5. avgust

CRNA GORA

avgust 1944.

Iz Trebinja snage nemake 181. peadijske divizije i etnici napali 1. bataljon 2.

proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe, te zauzeli s.
Dobri Dub, Zastrni i s. Klobuk i odbacili bataljon na poloaje Skora gora Broanac Ilijino brdo. Borbe su nastavljene i sutradan.
U rejonu s. Vilusa (kod Nikia) snage nemake 181. peadijske divizije i etnici iz
Trebinja i Grahova napali na jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade
Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ. Brigada se, zbog nadmonosti neprijatelja, posle vieasovne borbe povukla na nove poloaje, a neprijatelj je
pred no zauzeo s. Viluse.

9/10. august

U rejonu s. Podbour s. Vilusi s. Zagora Grahovo 2. proleterska (dalmatinska)

udarna brigada, 6. crnogorska udarna brigada i 1. i 2. bokeljski bataljon Primorske
operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, u sadejstvu sa delovima 29. udarne divizije NOVJ. izvrili protivnapad na jake delove nemake 181. peadijske divizije
(oko 2.500 vojnika) i etnike. U vieasovnoj otroj borbi jedinice NOVJ su neprijatelja odbacile u Trebinje i Grahovo i povratile s. Viluse i svoje prvobitne poloaje.
Poginulo je 114, zarobljena su 2 i ranjeno je vie nemakih vojnika i etnika. Zaplenjen je: 1 mitraljez, 5 p. mitraljeza. 3 radio-stanice i vea koliina municije, kao i
druga ratna oprema.

U/12, avgust

U rejonu pl. Cakora jake snage nemake 1. brdske divizije iz Pei napale delove 5.
proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ. I pored ilavog
otpora 5. proleterske udarne i 9. crnogorske udarne brigade, neprijatelj je, iskoristivl meuprostore i maglu, brzim prodorom uspeo da 12. avgusta ude u Plav i
Gusinje. ovlada komunikacijom Cakor s. Murina i, uz obostrane znatne gubitke,
izbije do pred Andrijevicu. Ovim dejstvima otpoela je durmitorska operacija u
Crnoj Gori.

13. avgust

Snage nemake 1. brdske divizije, napadajui od Pei i od Roaja, savladale jak

otpor 5. proleterske (crnogorske) i 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije
NOVJ, ule u Andrijevicu i Berane (sada: Ivangrad) i produile nadiranje prema s.
Mateevu i Kolainu.
U rejonu Kua i Piper 7. crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ vodila
otre borbe protiv nemakih i etnikih snaga koje su napadale iz Podgorice (sada:
Titograd) i iz doline reke Zete. Brigada se, posle vieasovne borbe, pod pritiskom
jaeg neprijatelja postepeno povlaila na nove poloaje. Poginulo je oko 30 neprijateljskih vojnika i vie ih je ranjeno.

14. avgust

Iz Trebinja prebogla grupa od 29 ruskih zarobljenika i. u rejonu Skore gore i s.

Dobrog Duba predala se 5. bataljonu 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade
Primorske operativne grupe. Od naoruanja su doneli 4 mitraljeza, 29 puaka, 7
pitolja, oko 150 runih bombi i neto municije.

15. avgust

Prodirui od s. Mateeva i od Berana (sada: Ivangrad), preko pl. Bjelasice, snage

nemake 1. brdske divizije oko 8 asova ule u Kolain, prebacile se na levu obalu
r. Tare i ovladale Babljom gredom, s. Drijenkom i Markovim brdom.

16. avgust

Na poloajima Vratio Jablanov vrh jedinice 5. proleterske (crnogorske) udarne

brigade 3. udarne divizije NOVJ vodile otre borbe protiv nemakih snaga, jaine
oko 2000 vojnika (i neto etnika i pripadnika muslimanske milicije), koje su nadirale sa pravca Kolain s. Lipovo pl. Sinjajevina. U toku dana neprijatelj je
nekoliko puta pokuavao da zauzme te poloaje i nastavi dalje nadiranje, ali je tek
sutradan ovladao Vratlom.
Na poloajima Luka gora Gusar (kod Kolaina) jae nemake snage napale 9.
crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ i, posle snanog otpora, primorale je a se povue na prihvatne poloaje Javorova glava Borova glava J a blanov vrh. Neprijatelj je imao vie mrtvih i ranjenih, dok je 9. brigada imala 2
mrtva i 3 ranjena

17/18. avgust

U s . Straevini (kod Nikia) jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade

Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ 1 1. bataljon Nikikog NOP
odreda napali etnike i oslobodili 50 zatvorenika.

20. avgust

Na poloajima Gradite Mumina bara (kod Kolaina) 1. i 4. bataljon 7. crnogorske

udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ vodili vieosovnu otru borbu protiv nemakih i etnikih snaga i naneli im gubitke. Prvi bataljon je imao 2 mrtva i 6 ranjenih
boraca.
Na poloajima Krstae Kapetanovo jezero (blizu Savnika) 3. bataljon 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ vodio jaku borbu protiv nemakih

848

1944. avgust

CRNA GORA

avgust 1944.

vojnika i etnika. N e p r i j a t e l j je imao oko 15 mrtvih, a bataljon 1 mrtvog i 4 ranjena borca.

21. avgust

Od novomobilisanog ljudstva iz bjelopoljskog, pljevaljskog i mileevskog sreza f o r mirana 5. sandaka udarna brigada. Ona je ula u sastav 37. udarne divizije N O V J
Nadirui sa pravca Kolaina, jae nemake snage zauzele Savnik.
Na Pivskoj planini 6. proleterska divizija NOVJ > Nikola Tesla vodila uporne borbe
protiv delova nemake 7. SS divizije P r i n c Eugen koja je preko P i v e nadirala ka
Savniku. Poto je 22. avgusta sa improvizovanog aerodroma u s. Breznama, svoje
ranjene i iznemogle borce, kao i borce 12. udarnog korpusa N O V J evakuisala u bolnice NOVJ u Italiji, 6. divizija je nastavila pokret za Sandak.

22. avgust

Na poloajima Stulac Durmitor Serllo jake snage nemake 7. SS i 1. brdske

d i v i z i j e napale na jedinice 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ,
te zauzele pomenute poloaje i odbacile dva bataljona 9. crnogorske brigade na poloaje Lojanik Bolj. U toku dana neprijatelj je, posle vieasovne borbe, uz vee
gubitke, ovladao i tim poloajima. Brigada je imala 5 mrtvih, 10 ranjenih i 7 nestalih
boraca.
Sa improvizovanog aerodroma u s. Breznama (kod Savnika) 36 saveznikih transportnih aviona, uz zatitu 50 lovaca, u nekoliko navrata evakuisali u bolnice N O V J u
Italiji 1059 ranjenika 2. i 12. udarnog korpusa i 6. proleterske divizije NOVJ -Nikola
Tesla, 16 saveznikih avijatiara i 3 lana engleske vojne misije.

24. avgust

24/25. avgust

U duhu odluke taba 2. udarnog korpusa NOVJ. jedinice 3. udarne divizije iz ireg
rejona pl. Vojnika, preduzele protivudar na nemake i etnike snage s ciljem da
brzim prodorom preko titova i Konjskog izbiju na prostoriju kolainskog, berankog
i andrijevikog sreza i ponovo stvore slobodnu teritoriju.
Iz rejona s. Gvozd Gradaka poljana Komandirovo brdo 7. crnogorska udarna
brigada 3. udarne divizije NOVJ. sa bataljonom Ozne, izvrila snaan napad na
etniki Gvozdeni puk u rejonu Krnova polja i Cerania gore (blizu Nikia) i posle
vieasovne borbe potpuno ga razbila. Gubici etnika: preko 350 mrtvih, vei broj
ranjenih i 180 zarobljenih. Zaplenieno je 10 mitraljeza, 16 p. mitraljeza, 5 minobacaa, 120 puaka, 250 runih bombi, 60 konja, vea koliina municije, kao i mnogo
drugog materijala.
Kod s. G. i D. Polja (na Pivskoj planini) jedinice 6. proleterske divizije N O V J N i kola Tesla razbile jae delove nemake 7. SS divizije Princ Eugen, zatim se u
rejonu Varde prebacile na desnu obalu reke Tare.

26. avgust

Jedinice 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3 udarne divizije N O V J napale

i razbile etnike u manastiru Morai i s. urdevini (kod Kolaina). Naroito ilav
otpor pruila je grupa etruka u manastiru, gde je poginulo 9 elnika a zarobljena su
dvojica. Iz 5. brigade su poginula 3 a ranjena 4 borca.

27. avgust

Jedinice 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne d i v i z i j e N O V J oslobodile Kolain. Poginulo je 37 a zarobljeno 5 etnika.

28. avgust

Drugi i 4. bataljon 7. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ izvrili

neuspeo napad na nemaku posadu u s. Mateevu (kod Kolaina). Neprijatelj se
uporno branio iz jakih utvrenja oko s. Mateevu, tako da napad nije imao uspeha
ni sutradan.

30. avgust

Jedinice 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3 udarne divizije N O V J napale

na Berane (sada: Ivangrad), gde se nalazilo oko 1500 pripadnika muslimanske milicije i neto etnika. Posle otre borbe one su grad oslobodile a neprijatelja odbacile
prema Roaju i Petera.
Jedinice 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ oslobodile Andrijevieu.

31. avgust

Jedinice '. udarnog korpusa N O V J oslobodile Savnik, u kome se nalazila manja

grupa etnika.
Jedinice 3. udarne divizije NOVJ oslobodile Mojkovac, koji su branili nemaki v o j nici i etnici.

Avgust

54

Na teritoriji Crne Gore formirana 1. brigada narodne odbrane.

849

1944. avgust

CRNA

GORA

avgust 1944.

HRVATSKA
1. avgust

K o d s. Mikainovia (blizu Ogulina) dolovi 3. udarne brigade 8. udarne d i v i z i j e N O V J

napali iz zasede d e l o v e nemake 392. legionarske d i v i z i j e iz s. T o u n j a . Posle krae
borbe, nanevi n e p r i j a t e l j u gubitke od 18 m r t v i h i 20 ranjenih, jedinice 3. udarne
brigade su se preko ume Manike prebacile na desnu obalu r. Mrenice,

2. avgust

Peta dalmatinska udarna brigada 19. d i v i z i j e N O V J

posadu i zauzela s. O k l a j (kod Drnia).
--

razbila

ustako-domobransku

U rejonu s. Beleca i s. Seinice (kod Zlatara) ustae iz s. Z a j e z d e , s. Konjine i s.

Hraine T r g o v i e napale 1. zagorsku NO brigadu. Posle nekoliko obostranih napada i protivnapada n e p r i j a t e l j je prinuen na p o v l a e n j e u pravcu Zlatara.

Posle etvoroasovne borbe jedinice O s j e k e b r i g a d e 12. d i v i z i j e N O V J zauzele s.

B a d l j e v i n u (kod D a r u v a r a ) u kome se branila jedna ela (jaine oko 130 vojniku)
iz sastava domobransko 4. brdske brigade. Z a p l e n j e n o je 8 mitraljeza, 66 puaka, 4
pitolja, 8 automata i 21.000 metaka.
Nemako-ustake snage odbacile dva bataljona 1. udarne b r i g a d e 13. d i v i z i j e NOVJ
i zauzele s. V r b o v s k o (kod Ogulina).
K o d s. D a l j a (na pruzi O s i j e k V u k o v a r ) delovi Osjekog N O P odreda miniranjem
sruili n e p r i j a t e l j s k i transportni voz. Uniteni su lokomotiva, 4 vagona, 1 tenk i 2
kamiona.

avgust

Izmeu s. V r b o v c a i s. Gradeca delovi 3. diverzantskog bataljona i Istone grupe

N O P odreda 10. korpusa N O V J poruili elezniku prugu Z a g r e b K r i e v c i na 28
mesta.

K o d eleznikih stanica: Staro P e t r o v o Selo, D. Vrba, R a j i , Ludina i Kutina (na

pruzi Beograd Z a g r e b ) saveznika a v i j a c i j a bombardovala n e p r i j a t e l j s k e transporte.
K o d s. Prespe delovi 2. brigade M a t i j a Gubec* 32. d i v i z i j e N O V J napali iz zasede
nemaku kolonu (jaine oko 240 v o j n i k a ) i posle kratke borbe prinudili je na povla e n j e u pravcu B j e l o v a r a .
P o d r a v s k i N O P odred u sadejstvu sa A r t i l j e r i j s k i m divizionom 6. korpusa NOVJ
izvrio neuspeo napad na tri ete ustaa iz -sastava 15. i 16. ustakog bataljona u s.
Mikleuu (kod P o d r a v . Slatine).

4. avgust

U rejonu s. Jesenja jedan bataljon nemakih v o j n i k a i jedna eta ustaa lz s. urmanca (kod K r a p i n e ) napali 1. zagorsku NO brigadu, ali su posle jednodnevne borbe
odbaeni u pravcu Krapine.
Izmeu s. Zdenine i s. Desinca delovi T u r o p o l j s k o - p o s a v s k o g N O P odreda i 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa N O V J poruili prugu Zagreb K a r l o v a c na 40 mesta,
1 most i 1 bunker.

5. avgust

N a r e d b o m G l a v n o g taba N O V i PO za Hrvatsku, od dotadanjeg Kordunakog vojnog

podruja formirana Komanda 1. kordunakog i K o m a n d a 2. kordunakog vojnog
podruja.

Avgust p.

Po nareenju taba 10. korpusa N O V J formirana Komanda zagorskog vojnog podruja.

Na Kalniku, po nareenju Slaba 10. korpusa N O V J , formiran 2. srpski bataljon, u
sastavu B j e l o v a r s k o g N O P odreda.

6. avgust

U Podravini, po nareenju Slaba 10. korpusa N O V J , od partizanskih eta iz Podravine f o r m i r a n P o d r a v s k i N O P odred Istone grupe N O P odreda 10. korpusa NOVJ.

Na velikom zboru u Moslavini

odbor N O F za okrug azma.

(prisustvovalo

preko

1000

ljudi)

izabran

Izvrni

Delovi Omladinske brigade Joa V l a h o v i 40. d i v i z i j e N O V J

zauzeli s. Duhove
i s. U l i m i k (kod D a r u v a r a ) u kojima su se branile ustae i domobrani.
Po nareenju
podruja.

taba

8.

korpusa

NOVJ

formirana

Komanda

Jedinice Moslavakog N O P odreda izvrile neuspeo napad

B j e l o v a r a ) u kome se branilo 300 ustaa i domobrana.

850

dubrovakog
na

s.

vojnog

Gudovac

(kod

1944. avgust
7. august

HRVATSKA

avgust 1944.

Na putu D. Lapac s. Dobro Selo 3. brigada 35. divizije N O V J napadom iz zasede unitila nemaku motorizovanu kolonu od 26 kamiona s materijalom. P o ginulo je i ranjeno 38 neprijateljskih vojnika. Osloboeno je 17 zarobljenih boraca
NOVJ koje su nemaki vojnici sprovodi!! u logor.
Jedinice Posavskog N O P odreda Zapadne grupe N O P odreda 6. korpusa N O V J
napale 1. etu domobranskog 1. brdskog puka u s. Rajiu (kod Okuana). Posle
krae borbe partizani su se povukli u pravcu Krikog brda.
Kod s. K o r i j a (izmeu Virovitice i s. Spii-Bukovice) 2. bataljon Bilogorskog N O P
odreda iz zasede napao kolonu jaine 600 nemakih vojnika i ustaa, ali se povukao
zbog dolaska pojaanja iz s. Pitomae.
Na Sljemenu (blizu Zagreba) delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa N O V J
miniranjem sruili transformator.
Po nareenju taba 7. udarne divizije NOVJ, od Banijskog N O P odreda f o r m i rani 1. i 2. banijski N O P odred.
Kod s. Lipovljana. s Novske, s. Rajia i Dragalia saveznika avijacija bombardovala neprijateljske transportne vozove na eleznikoj pruzi Beograd Zagreb.
Oteene su 4 lokomotive.

7/8. avgust

Kod o. Vira britanska motorna topovnjaa M G B 662 i torpedni amac M T B 670

napali nemaki konvoj i 1 tenkonosa potopili a drugi teko otetili.

Oko 6000 neprijateljskih vojnika (iz nemake 373. i 392. legionarske divizije, 4.
ustake brigade, domobranskog 10. lovakog puka i etnici) iz s. Lovinca, Lapca,
s. Likog Petrovog Sela, s. Babinog Potoka i s. iroke K u l e otpoeli napad ka
Krbavskom polju radi odbacivanja 35. divizije i 2. udarne brigade 8. udarne divizije N O V J i prikupljanja etve. Vodei teke borbe neprijatelj je proao kroz
celu osloboenu teritoriju Like, ali se, pod pritiskom jedinica NOVJ, 18. avgusta
povukao u polazne garnizone.

avgust

U s . Smiliu (kod Benkovca) privremeno obrazovana udarna grupa 19. divizije

NOVJ razbila delove etnike Zadarske brigade. Poginulo je 27 a zarobljeno 14
etnika.
Iz Daruvara oko 200 domobrana, potpomognutih tenkovima, napalo delove 12.
udarne brigade 12. divizije N O V J kod s. G. Daruvara. Posle petoasovne borbe
neprijatelj je prinuen na povlaenje u Daruvar.
9. august

Druga brigada 13. divizije NOVJ napala neprijateljsku posadu i zauzela s. Bosil j e v o (kod Ogulina). N e p r i j a t e l j je sutradan povratio selo.
U s. Konanici (kod Daruvara), na poziv taba 12. divizije N O V J , 6. eta 4. brdskog
puka domobranske 4. brdske brigade predala se jedinicama Cehoslovake NO brigade Jan ika. Plen: 6 pukomitraljeza, 8 automata, 40 puaka, 2 minobacaa sa
60 mina, 24.000 metaka i drugi ratni materijal.
Kod s. Hromca (blizu Krapine) bataljon nemakih vojnika iz s. urmanca, ojaan
jednom etom ustaa iz Krapine, napao 3. bataljon 1. zagorske NO brigade. Posle
krae borbe neprijatelj je odbaen.
Izmeu V. Gorice i s. Mraclina (na pruzi Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog
bataljona 4. korpusa N O V J miniranjem sruili neprijateljski transportni voz, unitivi lokomotivu i 2 vagona.

9/10. avgust

Jedinice N O U brigade F r a n j o Ogulinac Seljo napale ustako uporite u s. Martinskoj Vesi (kod Siska), pa se posle etvoroasovne borbe povukle.

10. avgust

Delovi 1. brigade 33. divizije N O V J zauzeli s. Dubravak (kod Ivani-Grada), u

kome se branilo oko 60 ustaa i milicionera. Neprijatelj je imao 4 mrtva i 55 zarobljenih. Zaplenjeni su mitraljez, p. mitraljez i 50 puaka.
Delovi 2. brigade 33. divizije N O V J zauzeli s. Mahovo (kod Ivani-Grada) u kome
se branilo 45 ustaa i milicionera. Neprijateljska posada cela je unitena.
U blizini s. Siraa oko 500 vojnika nemake 1. kozake konjike divizije iz s. Grahovljana (kod Pakraca) napalo jedinice Osjeke brigade 12. divizije NOVJ. Posle
krae borbe neprijatelj je odbaen u polazni garnizon.
K o d s. Konanice (blizu Daruvara) delovi 12. i 40. divizije N O V J vodili borbu protiv U. ustakog bataljona i 1. bataljona domobranskog 4. brdskog puka (ojaanih
tenkovima i izviakim i ininjerijskim jedinicama). Pod pritiskom jedinica N O V J
neprijatelj se povukao u Daruvar.

54

851

1944. avgust

avgust 1844.

HRVATSKA

U s . P r a v . Sagovini (k<xl N o v e Gradike) bataljun H a j d u k V e l j k o Posavskog N O P

odreda Zapadne grupe N O P odreda 6. korpusa N O V J napao 150 nemakih vojnika.
Posle krae borbe n e p r i j a t e l j se povukao u pravcu N o v e Gradike
K o d s. C r k v i n e delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa N O V J poruili prugu
Krievci Bjelovar.
JI. avgust

Jedinice 2. brigade 13. d i v i z i j e N O V J odbile napad 200 nemakih vojnika iz s. Bosiljeva (kod Ogulina) ka s. Bosancima.
K o d s. G r a h o v l j a n a i s. Dragovia (blizu Pakraca) jedinice O s j e k e brigade 12. div i z i j e N O V J napale d e l o v e nemake 1. kozake k o n j i k e d i v i z i j e i odbacile ih u
pravcu s. B a d l j e v i n e .
Delovi Zagorskog N O P odreda zauzeli s. Ladu (kod Samobora) i braniocima
nemakim vojnicima i domobranima naneli gubitke od 3 mrtva. 6 ranjenih i 14
zarobljenih, te zaplenili 2 p. mitraljeza i 18 puaka.

12. avgust

U s . Pakranima (kod D a r u v a r a ) jedinice domobranskog 4. brdskog puka iz Daruvara i s. Doljana napale 12. udarnu brigadu 12. d i v i z i j e N O V J , a kod s. Markovca
napale Cehoslovaku NO brigadu -Jan ika- Posle osmoasovne borbe neprijatelj
je odbaen u polazne garnizone.
Selo Skenderovce (kod Slav. P o e g e ) zauzeli delovi Brodske brigade 28. udarne div i z i j e N O V J . Selo je branilo oko 320 domobrana i ustaa.
Po nareenju taba 8. korpusa N O V J Makarski
zovani u Grupu biokovskih udarnih bataljona.

Imotski

N O P odred

reorgani-

Na prostoriji s. P l i t v i k i L j e s k o v a c s. P r i j e b o j s. Cujia K r e v i n e (kod Titove

Korenice) otpoeo trodnevni napad u kome je 2. udarna brigada 8. udarne divizije
N O V J odbacila d e l o v e nemake 392. legionarske d i v i z i j e prema Bihau i s. Babinom Potoku. N e p r i j a t e l j je imao oko 140 vojnika izbaenih iz stroja, a jedinice
2. udarne brigade su imale 6 mrtvih i 29 ranjenih boraca.

13. avgust

Delovi 7. v o j v o a n s k e udarne brigade napali s. Feriance (kod Naica) i potisnuli

ustaku posadu, ali je ova jo istog dana protivnapadom povratila selo i potisnula
Brigadu prema P o d r a v . Slatini.
14. avgust

Stab 7. udarne d i v i z i j e N O V J sa 3. i 4. brigadom krenuo iz B a n i j e u Moslavinu u

cilju zajednikih operacija sa 10. korpusom N O V J . U Baniji je, radi usklaivanja
dejstava 1. udarne brigade V a s i l j Gaea, 2. udarne brigade i 1. i 2. banijskog
N O P odreda, f o r m i r a n Operativni tab za B a n i j u . On je operacijama tih jedinica
rukovodio do povratka taba 7. udarne d i v i z i j e N O V J k r a j e m oktobra 1944.
S l i n i j e D a r u v a r P a k r a c dva puka nemake 1. kozake k o n j i k e divizije, tri
bataljona domobranske 4. brdske b r i g a d e i dva ustaka bataljona napali jedinice 12.
d i v i z i j e N O V J na odseku s. M a r k o vac s. B i j e l a s. Sira (kod Daruvara). Posle
jednodnevne borbe n e p r i j a t e l j je popalio s. D. Borke, s. M a r k o v a c , s. Bijelu i s.
Pakranu, a zatim se povukao u polazne garnizone.
Jedinice 13. d i v i z i j e N O V J izvrile neuspeo napad na s. Drenicu (kod Ogulina).

15. avgust

U Glini, posle d v o d n e v n o g rada, zavren I kongres pravnika Hrvatske. Prisustvovali su i predstavnici Z A V N O H - a i N O F - a i komandant G l a v n o g taba N O V i PO
za Hrvatsku. R a s p r a v l j a l o se o sudstvu, zakonodavstvu, ratnim zloinima neprij a t e l j a i zadacima pravnika.

Na zboru u s. Peliu (kod V i r o v i t i c e ) izabran Sreski odbor N O F - a za Viroviticu.

Na poluostrvu Peljecu d v e ete 1. bataljona 1. dalmatinske udarne brigade 26.

d i v i z i j e N O V J iz zasede napale nemaku kolonu koja se kretala iz s. Lovita prema
Orebiu. N e p r i j a t e l j je imao 12 m r t v i h i 21 zarobljenog.

Delovi 3. diverzantskog bataljona i Udarnog bataljona Istone grupe N O P odreda

10. korpusa N O V J poruili elezniku prugu Zagreb K r i e v c i na 100 mesta.
August p. p.

Po nareenju taba 4.

Avgust

Po nareenju Slaba 6. korpusa N O V J r a s f o r m i r a n Daruvarski N O P odred Zapadne

grupe N O P odreda, a n j e g o v o ljudstvo ulo u sastav jedinica Osjeke brigade 12.
divizije NOVJ.

d.

16'. avgust

p.

korpusa

NOV.T

formiran

Izabran Odbor N O F - a za okrug Pazin (u Istri).

Na . st. Z a g r e b aktivisti N O P - a postavili
R a n j e n a su 3 ustaka oficira i 1 podoficir.

852

Operativni tab za Kordun.

paklenu

mainu

vagon brzog voza.

1944. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

K o d s. Drljanovea i s. Bulinca nemake 1 ustako-domobranske snage, nadirui iz

s. Hercegovca, napale 2. brigadu Matija Gubec 32. divizije N O V J i probile se prema
Bjelovaru.
Saveznika avijacija bombardovala Novsku. Oteeni su koloseci i 3 vagona-cisterne,
a 8 vagona je izgorelo.
Izmeu Borova i s. Dalja delovi Osjekog N O P odreda i 1. diverzantskog bataljona
6. korpusa N O V J miniranjem sruili neprijateljski transportni voz i unitili 2 lokomotive i 9 vagona.
17. avgust

U s . Lipovljanima (kod Banove Jaruge) delovi Brodske brigade 28. udarne divizije
N O V J napali 1. bataljon domobranske 5. posadne brigade, ali su se posle krae borbe
i obostranih gubitaka povukli.
Kod s. M. Crenjevice (blizu Bjelovara) oko 250 ustaa iz s. Pilomae napalo 1. udarnu
brigadu Braa Radi 32. divizije NOVJ. Posle krae borbe ustae su proterane
u polazni garnizon.
Saveznika avijacija
bombardovala
eleznike stanice Sibinj, Novu Kapelu-Batrinu, Novsku, Novu Gradiku i Raji a u Gojili zapalila dva skladita sa naftom.

17/18. avgust

18. avgust

Jedinice 2. brigade 13. divizije N O V J napale posadu u s. Josipdolu (iz sastava nemake 392. legionarske divizije). Kad je posadi pristiglo pojaanje, one su se povukle.
Izmeu s. Generalskog Stola i s. Zveaja 3. udarna brigada 8. udarne divizije NOVJ
i delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa N O V J poruili prugu Karlovac
Ogulin na 71 mesto.
-- U rejonu s, Hraa, s. V. Erjavca i s. Breznika (kod Karlovca) delovi Karlovakog
N O P odreda odbili napad ustakih snaga iz s. Ozlja, s. Zorkovca, s. Mahina i s. Stativa i prinudili ih na povlaenje u polazne garnizone.
U s. Humu (kod Virovitice), po nareenju Glavnog taba N O V i PO za Hrvatsku,
od boraca iz 6. korpusa N O V J formirana 4. brigada narodne odbrane Hrvatske. Ona
je ula u sastav 1. divizije K N O J - a .
Prva udarna brigada Braa Radi 32. divizije N O V J napala s. Pitomau (kod
Bjelovara). Selo je branio 37. ustaki bataljon. Brigada se posle petoasovne borbe
povukla, pretrpevi gubitke od 4 mrtva i 24 ranjena. Neprijatelj je imao 4 mrtva
i 12 ranjenih.
Jedinice 12. i 40. divizije N O V J zauzele s. Grubino P o l j e (kod Daruvara) u kome
se branio jedan bataljon domobranske 4. brdske brigade i manji broj nemakih v o j nika, milicionera i andarma. Posle toga neprijatelj je svoje posade iz s. Konanice
i s. Zdenaca povukao u Daruvar. Neprijatelj je imao 71 mrtvog, 53 ranjena i 193
zarobljena vojnika. Zaplenjeno je: 2 topa, 7 mitraljeza, 9 p. mitraljeza, 2 minobacaa, 22 automata, 171 puka, 1 radio-stanica, 17.500 metaka itd.

19. avgust

Na putu Zagreb s. Oroslav.ie Omladinski bataljon Zagorskog N O P odreda izvrio

napad na ustaki kamion i ubio 5 ustaa, petoricu ranio i jednog zarobio, te zaplenio p. mitraljez, 3 automata i 29 puaka.
Delovi 1. diverzantskog bataljona 6. korpusa NOVJ razruili elezniku prugu Banova Jaruga Pakrac na 34 mesta.

20. avgust

Na sreskoj konferenciji NOF-a za Suak izabran Sreski odbor NOF-a.

Kod o. Murtera 1. eta mornarike peadije 3. pomorsko-obalskog sektora Mornarice
N O V J potopili amac s nekoliko nemakih vojnila.
Osamnaesta brigada 40. divizije N O V J napala 1. bataljon domobranskog 1. brdskog
puka i 7. etu 2. bataljona domobranskog 4. brdskog puka u s. Hercegovcu (kod
Daruvara). Brigada se pred vee morala povui zbog jakog otpora neprijatelja, kome
je dolo pojaanje iz Kutine, s. Garenice i s. Popovae, i zbog svojih osetnih gubitaka.
U Koprivnici delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa N O V J zapalili vojni senjak. Izgorelo je 10 vagona sena.
Jedinice Karlovake brigade 34. divizije NOVJ i delovi 2. diverzantskog bataljona
4. korpusa N O V J otetili elezniku prugu Karlovac s. Ozalj na 40 mesta i sruili
107 betonskih stubova elektrinog voda izmeu ta dva naselja.

20/21. avgust

Kod s. L o n j e (blizu Kostajnice) jedinice 17. udarne brigade i Brodske brigade 28.
udarne divizije N O V J izvrile prebacivanje ita preko komunikacije Beograd
Zagreb i r. Save u Baniju.
853

1944. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

21. avgust

K o d eleznikih stanica: Okuani. Sibinj, Nova Gradika i Oriovac saveznika avijacija bombardovala neprijateljske transporte na pfuzi Beograd Zagreb. Tom prilikom je pruga oteena i saobraaj obustavljen.

22. avgust

Ustae iz s. Jasenovca (kod Dubice). oko 1000 njih, zapalile sve zgrade u selima Crkvenom Boku, ivanjskom Boku i Strmenu i pohapsile oko 220 ljudi, ena i dece, a
ostale seljake pobile i bacile u vatru.
Nemake i ustako-domobranske snage iz Darm'ara, s. Hercegovca i s. Pavlovca
napale jedinice 12. divizije N O V J u blizini s. Grubinog Polja (kod Daruvara). Posle
etvoroasovne borbe one su uspele da potisnu jedinice N O V J i da zauzmu s. Grubino Polje. Neprijatelj je imao 90 vojnika izbaenih iz stroja, a jedinice 12. divizije 9 mrtvih, 24 ranjena i 16 nestalih boraca. U toj borbi je poginuo i komandant 12. N O U brigade Ivan Senjug Ujak, narodni heroj.

23. avgust

Dva nemaka i jedan ustaki bataljon sa domobranskom Hrvatskom mornarikom

legijom i etnicima (oko 2000 vojnika) izvrili napad iz Ogulina ka s. Vrbovskom
1 iz s. Zlobina ka s. Mrkoplju. Neprijatt lj se probio do s. Srpskih Moravica i s. Mrkoplja, gde se spojio sa snagama iz s. Zlobina. Pod pritiskom jedinica 13. divizije NOVJ
prinuen je 27. i 28. avgusta na povlaenje u polazne rejone.
Kod s. Ivanske 1. brigada 33. divizije N O V J napala dve nemake i jednu andarmerijsku etu i odbacila ih prema Bjelo\ aru.

24. avgust

Izmeu s. Brana i s. Blinjskog Kuta jedinice 1. udarne brigade Vasilj Gaea

7. udarne divizije NOVJ poruile elezniku prugu Sisak Sunja i unitile lokomotivu i 12 vagona. Poginulo je 35 neprijateljskih vojnika i oficira, dok ih je 46
zarobljeno.
Kod s. Grubinog Polja (blizu Daruvara), po nareenju Glavnog taba N O V i PO
za Hrvatsku, od Bilogorskog N O P odreda i 1. bataljon omladinske brigade Joa
Vlahovi formirana Virovitika brigada 40. divizije NOVJ.
U Vinkovcima saveznika avijacija poruila elezniku stanicu, a na . st. Sesvete
(kod Zagreba) unitila neprijateljsku kompoziciju.
Otpoela I I I sednica Predsednitva Z A V N O H - a . Na toj sednici, koja je trajala dva
dana, razmatrano je pitanje kolstva, obrazovana je verska komisija i doneta je odluka o ponitavanju prisilnog pokatoliavanja Srba na teritoriji NDH.

25. avgust

Delovi Brodske brigade 28. udarne divizije N O V J napali na oko 100 ustaa I domobrana u s. Kukunjevcu (kod Pakraca). Napad n i j e uspeo zbog dolaska pojaanja lz
Pakraca i Lipika. Neprijatelj je imao 2 mrtva i 23 ranjena vojnika.

20. avgust

Maarski bataljon andor P e t e f i 6. korpusa N O V J zauzeo s. Blagorodovac (kod

Daruvara) u kome se branilo oko 60 nemakih vojnika.

27. avgust

Na konferenciji N O F - a za srez Pakrac izabran Sreski odbor NOF-a.

U Korenici (sada: Titova Korenica). na okrunoj konferenciji NOF-a za Liku, kojoj
je prisustvovalo preko 1200 delegata iz svih srezova Like, izabran Okruni odbor
NOF-a za Liku.
U Vojniu, na okrunoj konferenciji N O F - a za okrug Karlovac, kojoj je prisustvovalo oko 600 delegata iz svili srezova karlovakog okruga i iz jedinica 8. udarne divizije NOVJ. izabran Okruni odbor N O F - a za okrug Karlovac.
U rejonu s. Petrovskog nemaka kolona iz Krapine i 4. eta 3. bataljona domobranske Zagrebake posadne brigade napale 1. zagorsku NO brigadu i posle krae borbe
potisnule je s njenih poloaja.
U Zumberku, po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku, od boraca Zumberakog
N O P odreda formirana Zumberaka brigada 34. divizije NOVJ.

27/28. avgust

Jedinice 9. divizije N O V J otpoele napad na Graac. Borbe su voene do 29. avgusta, kada su se, zbog ilavog otpora snaga nemake 373. legionarske divizije i etnike Graake brigade, jedinice N O V J povukle na polazne poloaje. Gubici neprijatelja nisu utvreni, dok je 9. divizija imala 32 mrtva, 145 ranjenih i 8 nestalih
boraca.

29. avgust

tab 6. korpusa N O V J naredio potinjenim jedinicama da ruenjem komunikacija na

svojim operativnim podrujima onemoguavaju prebacivanje neprijateljskih jedinica
na podruja juno od r. Save.

854

1944. avgust

MAKEDONIJA
K o d s. Zvonika (blizu B j e l o v a r a ) nemaka kolona napala 2.
33. d i v i z i j e N O V J . Posle krae borbe bila je odbaena.

avgust 1944.
bataljon

1.

brigade

K o d rta K a b a l na o. H v a r u nemaka a r t i l j e r i j a sa o. Braa potopila patrolni amac

PC 47 iz H v a r s k e flotile 4. pomorsko-obalskog sektora Mornarice N O V J .

U Istri, po nareenju taba 11. korpusa N O V J , formiran 3. buzetsko-poreki N O P

odred.

U s . abru (kod Delnica), po nareenju taba 11. korpusa N O V J , formirana 3. istarska brigada 43. d i v i z i j e N O V J .
U udbinskom srezu odrana II okruna konferencija U S A O H - a za Liku. Izabran je
nov Okruni odbor U S A O H - a .
29130. avgust

Virovitika brigada 40. d i v i z i j e N O V J prekinula elezniku prugu Virovitica Bar

na 9 mesta.

30. avgust

Izmeu s. Gradeca i s. P r i k r a j a (na pruzi Zagreb K r i e v c i ) delovi 3. d i v e r z a n t skog bataljona 10. korpusa N O V J m i n i r a n j e m sruili d v a neprijateljska transportna
voza. Uniteno je 16 vagona i 1 lokomotiva a 1 lokomotiva je oteena.

31. avgust

Jedinice Operativnog taba za Baniju (1. udarna brigada V a s i l j Gaea i 2. udarna

brigada 7. udarne d i v i z i j e N O V J i 1. i 2. banijski N O P odred) otpoele osmodnevna
dejstva na komunikacije u Baniji. (Pruga Sisak Dubica poruena je na 346 mesta
a pruga Sunja Kostajnica D v o r na 73 mesta; srueno je 18 mostova i 1 propust.)
Na odseku Kutina s. Popovaa, na duini od 7 km, jedinice 7. udarne d i v i z i j e 4.
korpusa N O V J 1 prekinule elezniku prugu Beograd Z a g r e b na 160 mesta i poruile . st. V o l o d e r i vie eleznikih mostova, propusta i bunkera du pruge. P o ginulo je 28 i r a n j e n o 20 nemakih v o j n i k a i domobrana. Na tom odseku pruga n i j e
radila vie od 10 dana.
Turopoljsko-posavski N O P odred i delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa
N O V J poruili prugu Z a g r e b Sisak na 50 mesta, zatim sruili 3 mosta i 3 propusta na putu izmeu ta dva grada.

Avgust k.

Po nareenju taba 10. korpusa N O V J formirana K o m a n d a posavskog v o j n o g podruja 10. korpusa NOV.T.

August

U umi R a d i e v o kod s. G u n j e (blizu u p a n j e ) nemaki v o j n i c i streljali sekretara

O K K P J z a M a j e v i c u Mirka Filipovia, narodnog heroja.

MAKEDONIJA
1. avgust

P r v a makedonska N O U brigada i 1. albanska partizanska brigada zauzele Debar

(osim kasarni) i oslobodile politike zatvorenike. I s t o v r e m e n o je na putu Debar
Struga 1. kosovsko-metohijska N O U brigada vodila otre borbe p r o t i v delova nemake 297. peadijske d i v i z i j e koji su pokuavali da se iz Struge probiju za Debar,
u pomo svome garnizonu. Posle trodnevnih borbi, zbog nestanka municije, brigade
N O V J su se p o v u k l e na pl. K a r a o r m a n a albanska brigada u A l b a n i j u . U tim borbama n e p r i j a t e l j je imao oko 150 m r t v i h i ranjenih, dok su brigade imale 20 mrtvih
i oko 60 ranjenih boraca. Uniteno je vie kamiona i nekoliko tenkova.
Bugarski sreski u p r a v i t e l j u Negotinu predloio ministru unutranjih poslova C a r e v i n e Bugarske: u T i k v e u s v e stanovnike od 18 do 40 godina mobilisati 1 uputiti
u radne bataljone, i time onemoguiti odlazak naroda u partizane.

august

U manastiru S v . P r o h o r Pinjski (kod K u m a n o v a ) , u prisustvu 122 predstavnika

delegata makedonskog naroda, odrano I zasedanje Antifaistikog sobranja narodnog osloboenja M a k e d o n i j e ( A S N O M - a ) . Na zasedanju je, u skladu sa odlukama
I I zasedanja A V N O J - a potvren dravnopravni poloaj M a k e d o n i j e kao r a v n o p r a v n e
federalne jedinice u okviru f e d e r a t i v n e Jugoslavije; doneta je odluka o najviim
organima vlasti, i A S N O M se konstituisao u najvii predstavniki, zakonodavni i
izvrni organ vlasti makedonskog naroda; makedonski jezik je uveden kao slubeni
jezik u Makedoniji.
U s . Oblovcima (kod K u m a n o v a ) 3. makedonska N O U brigada napala bugarsku posadu i posle krae borbe nanela j o j osetne gubitke. Brigada je zaplenila 15 puaka
i drugi ratni materijal.
1 Sedma udarna divizija (bez 1. udarne brigade Vasilj Gaea- 1 2. udarno brigade)
bila je privremeno pod komandom 10. korpusa N O V j .

855

1944. avgust

MAKEDONIJA
Us

avgust 1944.

Zborskom (na pl. K o u f u ) formirana 5. makedonska NO brigada.

4. avgust

CK KP M a k e d o n i j e uputio proglas makedonskom narodu: poziva ga da pojaa borbu

protiv okupatora i domaih izdajnika, te na taj nain potpomogne da se to skorije
sprovedu u ivot odluke i rezolucije I zasedanja A S N O M - a .

4. avgust

U rejonu s. M a l o g i G o l e m o g Gopena (kod Radovita) dva bataljona 4. makedonske

NO brigade napala 2. etu bugarskog 48. peadijskog puka. Posle dvoasovne borbe
eta je napustila poloaj i povukla se ka Radovitu. pretrpevi gubitke od 2 mrtva
i 3 ranjena vojnika. Bataljoni su imali nekoliko ranjenih boraca.
U rejonu s. K o n j s k o g (kod K a v a d a r a c a ! 2. makedonska N O U brigada napala kolonu
iz sastava 56. puka bugarske 14. peadijske d i v i z i j e i zarobila 34 vojnika i 1 oficira,
a zaplenila 6 zaprenih
kola s ratnom opremom.

6. avgust

U duhu d i r e k t i v e VS N O V i POJ, GS N O V i PO za M a k e d o n i j u izdao naredbu da

se u Makedoniji f o r m i r a j u 4 operativne zone: 1. skopska, 2. bitoljska, 3. bregalniko-strumika i 4. debarsko-kievska. N a r e d b o m su odreene granice zona i komandni
kadar.

5. avgust

G N O V i PO za Makedoniju izdao naredbu 8. preevskoj NO brigadi da pripremi

napad na . st. B u k o r e v c e (kod Preeva), u sklopu opteg napada na bugarske garnizone na pruzi s. T a b a n o v c e V r a n j e .
G N O V i PO za M a k e d o n i j u naredio f o r m i r a n j e posebnih
(eta, bataljona i brigada) u sklopu jedinica N O V .

omladinskih

jedinica

G N O V i PO za Makedoniju izdao naredbu o organizacionoj strukturi i zadacima

korpusa, komandi v o j n i h podruja i komandi mesta.
9. avgust

G N O V i PO za Makedoniju uputio delegata u tab 4. operativne zone N O V i PO

M a k e d o n i j e radi pruanja pomoi o v o m e tabu i radi odravanja v e z e sa Vrhovnim
tabom N O V i P O A l b a n i j e .
Na pL K a r a o r m a n u 1. makedonska N O U brigada otpoela etvorodnevne estoke
borbe protiv delova nemake 297. peadijske d i v i z i j e radi odbrane slobodne terit o r i j e u Zupi, strukoj Malesiji i pl. Karaormanu. U tim borbama poginulo je 77
neprijateljskih vojnika i v i e ih je ranjeno. Brigada je imala 2 poginula i 1 ranjenog
borca. Ona se povukla na pl. Bistru.
U vezi s naredbom G N O V i PO za M a k e d o n i j u od 8. avgusta reorganizovan 3. bataljon 3. makedonske N O U brigade i formiran kao omladinski bataljon Done
Filipovski.

9/10. avgust

Na V e l j o j g l a v i (kod K u m a o v a ) 3. makedonska N O U brigada napala bugarski policijski odred (oko 120 policajaca i kontraetnika) i posle krae borbe prinudila ga
na povlaenje, nanevi mu gubitke od 16 ranjenih i zaplenivi p. mitraljez, municiju i drugu opremu. Brigada je imala 1 m r t v o g i 2 ranjena borca.

10. avgust

U rejonu s. K r n j e v a i s. Konopita (blizu K a v a d a r a c a ) 2. makedonska N O U brigada

napala bugarske posade. U tim borbama n e p r i j a t e l j je imao 25 mrtvih i 4 zarobljena, a 2. brigada 9 mrtvih i 8 ranjenih. Z a p l e n j e n o j e : v o j n i magacin u s.
K r n j e v u , 8 kola. 16 konja sa ratnom opremom, 1 p. mitraljez, 4 puke i 5.000 metaka.

12. avgust

Pri G N O V i PO za M a k e d o n i j u f o r m i r a n o O b a v e t a j n o o d e l j e n j e . Ono je razradilo uputstvo o radu obavetajnih organa u brigadama, v o j n i m podrujima, komandama mesta i. kasnije, u d i v i z i j a m a i korpusima, u k o j i m a su f o r m i r a n e izviake
ete 1 v o d o v i .
U rejonu s. K r n j e v a i
napala bugarske snage
stiglo pojaanje od oko
N e p r i j a t e l j je imao 17

s. Konopita (kod K a v a d a r a c a ) 2. makedonska N O U brigada

iz K a v a d a r a c a . Posle vieasovne borbe, kada je neprijatelju
400 vojnika i napalo je s leda, ona se povukla ka pl. Koufu.
m r t v i h i 2 zarobljena a 2. brigada 7 mrtvih i 3 ranjena.

U rejonu s. Barova (kod K a v a d a r a c a ) delovi 2. bataljona 2. makedonske N O U brigade napali iz zasede bugarsku kolonu oko 70 v o j n i k a i komoru, naneli neprijatelju gubitke od 4 mrtva i 35 zarobljenih (skoro polovina zarobljenika pristupila
bataljonu) i zaplenili 16 puaka, 8 konja i estoro kola sa raznim materijalom.
12113. avgust

856

U rejonu s. G. K o n j a r a (kod K u m a n o v a ) 3. makedonska N O U brigada i Kumanovski

N O P odred poruili dva mosta i spalili . st. Tabanovce. Te objekte su branili jedan
bugarski konjiki eskadron i kontraetnici. N e p r i j a t e l j je imao 4 mrtva i 9 ranjenih;
unitena su mu 4 mitraljeza a jedan je zaplenjen. Brigada je imala 6 mrtvih, 13 ranjenih i 13 nestalih boraca.

1944. avgust

MAKEDONIJA

avgust 1944.

Izmeu s. Kapinova i s. Bogomile (kod Titovog Velesa) delovi 5. makedonske NO

brigade napali na delove bugarskog velekog garnizona, pa se posle vieasovne
borbe povukli ka Solunskoj glavi, itnali su 3 poginula borca. Neprijatelj je imao
1 mrtvog i 2 ranjena.
13. avgust

U blizini . st. Klajman (sada: Ljutica Stojan, na pruzi Titov Veles Prilep) V e leki N O P odred T r a j e Petkanovski miniranjem pruge sruio dve lokomotive
teretnog voza.

14. august

U Debarcama (kod Ohrida), od iptarn iz kievskog i debarskog kraja, formiran

Siptarski (kievsko-debarski) N O P odred. (Kasnije ie od njega formirana 4. iptarska
NO brigada.)
Na visu Paruci (na pl. Plakovici) 4 makedonska NO brigada napala bugarske snage
jaine do bataljona i posle dvoasovne borbe nanela im gubitke od 15 mrtvih i 7 ranjenih vojnika. Brigada je imala 7 mrtvih i 12 ranjenih boraca. Zaplenjeno je: 40
puaka, 1 mitraljez, 4 automata, 5000 metaka, komora sa hranom i druga ratna
oprema.

Avgust p. p.

U s. Ravnom (na pl. Rujanu), od ljudstva iz preevskog kraja, formirana 8. preevska NO brigada.

16. avgust

G N O V i PO za Makedoniju naredio 1. N O U i 5. makedonskoj NO brigadi da izrve

pokret za Pore (kod Broda) i tamo razoruaju etnike, a potom svoja dejstva orijentiu ka Brodu i Krtievu radi stvaranja slobodne teritorije na lom podruju.
Na pl. Plakovici 4. makedonsku NO brigadu napali delovi bugarske 17. peadijske
divizije iz koanskog, carevoselskog. strumikog i tipskog garnizona. Brigada se,
posle etvoroasovne borbo, povukla za Beli kamen. N e p r i j a t e l j je imao 46 mrtvih
i 12 zarobljenih vojnika. Brigada je imala 9 mrtvih i 6 ranjenih boraca, Zaplenila
je 2 minobacaa. 4 mitraljeza, 50 puaka i dosta municije.

19. avgust

Sekretar 2. oblasnog komilela K P M podneo CK KP Makedonije izvetaj o aktivnosti

V M R O - a na teritoriji toga komiteta i u Egejskoj Makedoniji. U lom se izvetaj u,
porod ostalog, konstatuje da stanovnitvo prezire funkcionere V M R O - a , nazivajui
ih nemakim i bugarskim pijunima.

20. avgust

G NOV i PO za Makedoniju izveslio V N O V i POJ o pripremanju bugarsko-nemake ofanzive na prostoriju Kumanovo ustendil Pirot Vranje. (Do ofanz i v e nije dolo, jer je uskoro Bugarska kapitulirala.)

22. avgust

G N O V i PO za Makedoniju naredio tabu 2. operativne zone N O V i PO Makedonije da formira 9. i 10. NO brigadu i 41. diviziju N O V J ; da ovu diviziju, posle
formiranja, orijentie na elezniku prugu Prilep s. Bogomila, a delom snaga na
prugu Devdelija Veles (sada: Titov Veles).
U s. Zborskom (na pl. Koufu), u Grkoj, od ljudstva iz bitoljskog kraja formirana
7. makedonska NO brigada a od ljudstva iz tikvekog kraja 9. i 10. makedonska
NO brigada.
U smislu direktive V N O V i POJ G N O V i PO za Makedoniju postavio zadatke
potinjenim jedinicama da u vremenu od 1. do 7. septembra pojaaju dejstva na komunikacijama: Veles (sada: Titov Veles) Skoplje, Skoplje K i e v o i Prilep
Veles, jer e u to vreme, po ve utvrenom planu, po tim komunikacijama d e j stvovati i saveznika avijacija.
Koci . st. Sogle (blizu Titovog Velesa) Veleki N O P odred T r a j e Petkanovski
napao i proterao bugarsko obezbedenje a zatim spalio optinsku zgradu u selu.
Bugarsko obezbedenje je imalo 1 poginulog, 1 ranjenog i 1 zarobljenog vojnika.
Odred nije imao gubitaka.
Kod Drenovske klisure (na pulu Prilep Gradsko) delovi 2. makedonske N O U
brigade napali kolonu i zapalili 7 nemakih kamiona. Tu je poginulo 15 nemakih
i 3 bugarska vojnika, a zaplenjeno je 250 pari odela i druga oprema. Gubici 2. brigade
nisu ustanovljeni.

23. avgust

etvrta makedonska NO brigada, posle vieasovne borbe, zauzela Berovo. Tu je

razbila mesnu policiju i etu policajaca koja je dola u pomo iz Peheva. Poginulo
je 20 policajaca i 3 vojnika, a zarobljeno je 7 vojnika. Zaplenjeno je: 15 puaka,
3 pitolja. 6 konja, 2,500.000 leva i drugi materijal. Istog dana 4. brigada je napustila Berovo.
-- .

U Drenovskoj klisuri (na putu Prilep Gradsko) delovi 2. makedonske N O U brigade iz zasede napali nemaku kolonu od 12 kamiona. Tri kamiona su unitili, a
857

816

1944. avgust

MAKEDONIJA

avgust 1944.

ostali su se vratili u Prilep. Poginulo je 12 v o j n i k a , a zaplenjeno j e : 1 top, 8 puaka,

5 pitolja, 4000 metaka, motocikl i druga oprema.
23/24. avgust

Trea makedonska N O U brigada i jedan bataljon 8. preevske NO brigade napali

bugarsku posadu rudnika kod s. L o j a n c (blizu K u m a n o v a ) , te unitili centralu, magacin, druge rudnike zgrade i 2 bunkera, zarobili 28 bugarskih vojnika i zaplenili
60 puaka i 4 p. mitraljeza. Brigada je imala 3 poginula i 6 ranjenih boraca.

24. avgust

G N O V i PO za Makedoniju uputio proglas bugarskim okupatorskim snagama u

M a k e d o n i j i , u kome poziva bugarske oficire, podoficire i v o j n i k e da ne uzimaju
uea u borbama protiv jedinica N O V J , nego da prelaze na njihovu stranu radi
zajednike borbe protiv nemakog okupatora, kako bi spasli svoju z e m l j u od katastrofe.
U pokretu iz K a r a d o e (u G r k o j ) za bitoljsko podruje, 7. makedonska NO brigada
napala posade bugarskih karaula Urup i Serova poljana (na grko-jugoslovenskoj
granici) i odbacila ih u s. Starovlnu (kod B i t o l j a ) .

25. avgust

Na Paruci (na pl. P l a k o v i c i ) f o r m i r a n Maleevski (Maleki) N O P odred, sa zadatkom da d e j s t v u j e u rejonu Berova, P e h e v a i C a r e v o g Sela (sada: Deleva).
U s . Brezi (kod Broda) 1. kosovsko-metohijska N O U brigada i 5. makedonska NO
brigada razoruale oko 220 elnika. Ovi etnici, koji su se bez otpora predali, veinom su prili jedinicama N O V J .
Trei bataljon 7. makedonske NO brigado napao na bugarski
granini
pod odsek
J e i a k (na g r k o - j u g o s l o v e n s k o j
granici), naterao graniare u bekstvo i zapalio
karaulu.

26. avgust

Na pl. Karaormanu (kod Struge), od dotadanjeg iptarskog (kievsko-debarskog)

N O P odreda i novodolog ljudstva iz debarskog. strukog i kievskog kraja, formirana 4. iptarska NO brigada.
PK S K O J - a za M a k e d o n i j u uputio direktivno pismo s k o j e v s k i m organizacijama Makedonije, u kome postavlja zadatke u duhu pisma CK S K O J - a i 1 zasedanja A V N O J - a :
nastojati da se omladina masovno aktivira u N O F - u i da stupa u N O V J ; naroito
prihvatiti omladinu koja stoji po strani ili je zavedena propagandom okupatora; u
svim
gradovima i selima formirati omladinske organizacije i odbore. U pismu se
ukazuje na dotadanje greke u radu i d a j u smcrnice za budui rad.
PK S K O J - a za M a k e d o n i j u uputio d i r e k l i v n o pismo s k o j e v s k i m organizacijama u
v o j s c i : pored ostalog, postavlja im zadatak da n o v e omladince, k o j i masovno stupaju u jedinice N O V J , to b o l j e osposobe za predstojea dejstva i borbe radi konanog
osloboenja M a k e d o n i j e .
Na g r k o - j u g o s l o v e n s k o j granici (na K a j m a k a l a n u ) 7. makedonska NO brigada napala bugarske granine karaule: Dr R a j s . Starkov grob, Starkov zub i Popadiju.
U borbama je bilo obostranih gubitaka. Z a r o b l j e n o je nekoliko bugarskih vojnika
(od kojih su trojica stupila u 7. brigadu). O v d e je poginula Mara Es troja Ovada
O v a d i j a , politiki komesar bataljona, narodni heroj.

28. august

K o d s. R a k o v a (blizu Kostura, u G r k o j ) delovi 7. makedonske NO brigade zauzeli

bugarsku graninu karaulu Sv. I l i j a , a alim produili pokret za s. Buf. Obostrani
gubici su bili osetni.
K o d s. Zdunja (blizu Broda), u borbi protiv
komandanta 5. makedonske NO b r i g a d e I l i j a
heroj.

bugarskih snaga, poginuo zamenik

Jovanovski Cvetan Igne,
narodni

O v o g i nekoliko narednih dana 1. makedonska N O U brigada, sa oko 1000 seljaka

iz Debaraca, poruila oko 3 km pruge Struga K i e v o , eleznike stanice Slivovo,
Preseka, Botun, eleznike mostove kod s. Meeita i Presc-ke i mostove na putu
kod s. Botuna, s. Melniana i s. Mogora. Pored toga, unitila je tt liniju u duini
od oko 20 km. Ta pruga n i j e popravljena sve do osloboenja M a k e d o n i j e .
2.9. avgust

U duhu d i r e k t i v e VS N O V i P O J o ruenju komunikacija uz sadejstvo saveznike

a v i j a c i j e , GS N O V i PO za M a k e d o n i j u naredio 1. makedonskoj N O U brigadi da
od 1. do 10. septembra stalno napada i rui o b j e k t e i postrojenja na eleznikoj
pruzi Gostivar K i e v o i na komunikacijama K i e v o Debar i Debar Gostivar.
Po nareenju GS N O V i PO za Makedoniju f o r m i r a n Operativni tab za rukovo e n j e oparacijama na teritoriji zapadno od r. Vardara. T a j tab je funkcionisao
do k r a j a septembra 1944.
U s . Pelincima (blizu K u m a n o v a ) formirana 11. makedonska NO brigada.

1944. avgust
29130. avgust

30. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

Trea makedonska N O U brigada, u dogovoru s partijskom organizacijom u zatvoru,

napala zatvor u s. Idrizovu (kod Skoplja) i oslobodila oko 200 jugoslovenskih i oko
80 bugarskih politikih zatvorenika, te ih primila u svoje jedinice.
U rejonu s. Morana (blizu Skoplja) 3. makedonska N O U brigada, sa 280 bivih politikih zatvorenika, osloboenih iz zatvora u s. Idrlzovu (kod Skoplja), naila na zasedu bugarskih artiljerijskih delova. Posle krae borbe probila se ka s. Ramni Gaber.
Imala je 2 poginula i 2 ranjena borca. Zaplenila je mitraljez i oko 10 konja i unitila
3 topa.
U rejonu s. Vinice (blizu Koana) formiran Strumiki i Plakoviki N O P odred.
etvrta makedonska NO brigada zauzela s. Vinicu, razbivi oko 40 bugarskih policajaca i zaplenivi 30 puaka. Kada je neprijatlju pristiglo pojaanje iz Koana,
ona se povukla ka s. Gradecu.

30/31. avgust

Jedanaesta makedonska NO brigada napala bugarsko obezbedenje ?.. st. Glii (blizu
Kumanova) i posle krae borbe zauzela i zapalila stanicu. Ona je, sem toga, poruila
8 skretnica i prugu na duini od oko 150 m, otetila l lokomotivu i spalila 3 vagona.
Brigada je imala 1 poginulog borca.
Kod s. Blaca (blizu T e t o v a ) 1. kosovsko-metohijsku N O U brigadu napale jake snage
balista. Neprijatelj nije usjwo da ovlada selom. Brigada je u toku noi produila
pokret preko Suve gore za s. Grgurnicu.

31. avgust

Stab 41. divizije N O V J uputio pismo komandi bugarskog graninog

pododseka
Mreiko: poziva je da sa svojim jedinicama pride N O V J radi zajednike borbe
protiv nemakog okupatora, ili da preda oruje i opremu 1 povue se u Bugarsku.
T a j zahtev je odbijen.
Kod s. Grgurnice (blizu Tetova) 1. kosovsko-metohijska N O U brigada razbila jake
snage balista i prinudila ih da u neredu odstupe prema Tetovu.

Avgust k.

Formirana Bevelijska, Tikveka i Prilepska komanda vojnog podruja.

U Poreu, od Porekog N O P odreda i etnika koji su 25. avgusta prili NOVJ, formirana Poreka makedonska NO brigada.
U s . Lisiu (kod Titovog Velesa) PK SKOJ-a za Makedoniju organizovao kurs za
osposobljavanje skojevskili rukovodilaca u vojsci i u pozadini.

SLOVENIJA
1. aeoust

Posle dvodnevnih otrih borbi 11. slovenaka brigada Milo Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije zauzela nemako uporite Gornji Grad, jaine
156 vojnika. Od ovih vojnika, tri su poginula, jedan je ranjen, ostali su zarobljeni.
Plen: 2 mitraljeza, 6 p. mitraljeza, 27 automata, 121 puka i dosta druge v o j n e
opreme.
Prva slovenaka udarna brigada T o n e Tomi 14. divizije NOVJ, na poloajima
s. Soteska s. Zavre, i 11. slovenaka brigada Milo Zidanek 4. operativne
zone N O V i PO Slovenije, na poloajima s. St. Jan s. Melie, vodile teke borbe
protiv nemakih kolona koje su iz Sotanja i Mozirja nadirale ka osloboenoj teritoriji G o r n j e savinjske doline s ciljem da ponovo uspostave uporita u zauzetim
varoicama. U vieasovnim borbama sve kolone su odbaene u polazne garnizone.

2. avgust

Na poloajima kod s. Gozda 3. bataljon 11. slovenake brigade v Milo Zidanek

4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodio etvoroasovnu teku borbu protiv
nemake kolone koja je iz Kamnika nadirala na osloboenu teritoriju. Neprijatelj
je odbaen u Kamnik.
Pod pritiskom snaga 1. slovenake udarne brigade T o n e Tomi 14. divizija
N O V J i U. slovenake brigade Milo Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije, nemake jedinice povukle svoje posade iz uporita s. Reica ob Savinji i
s. N a z a r j e u garnizon Mozirje. T i m e se slobodna teritorija Savinjske doline proirila na istok sve do Mozirja.
Kod s. V c j e Brdo Kozjanski N O P odred 4. operativne zone N O V i PO Slovenije
napao nemaku snabdevaku auto-kolonu od 6. kamiona. Posle dvoasovne borbe
deo posade se povukao u s. Loku (kod s. usema), ostavivi na poloaju 14 mrtvih
i 6 ranjenih vojnika i 4 kamiona hrane.

59

1944. avgust
3. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

I/. zasede kod s. Dolge N j i v e (na putu Gorica Tolmin) delovi Briko-benekog
N O P odreda 9. korpusa N O V J unitili nemaku auto-kolonu. Poginulo je oko 70
a ranjeno 15 nemakih vojnika.
Na poloajima s. Prapree s. Cvibel s. Zafara 4. slovenaka udarna brigada
Matija Gubec i 15. slovenaka (Belokranjskaj brigada 15. divizije NOVJ vodile
estoku borbu protiv nemako-domobranskih kolona koje su iz Stine i Trebnja
teile da prodru u Zuemberk. Posle jednodnevne borbe neprijatelj se. uz velike
obostrane gubitke, povukao u polazne garnizone.
Na poloajima s. Brezje s. Gozd U. slovenaka brigada Milo Zidanek 4.
operativne zone N O V i PO Slovenije vodile teku vieasovnu borbu protiv nemake kolone iz Kamnika. Energinim
bonim
napadom jedne ete neprijatelj je
odbaen u polazni garnizon.

4. avgust

Na poloajima M o z i r j e s. Prihovo s. Reica ob Savinji 6. slovenaka udarna

brigada Siavko Slander 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodila teku
borbu protiv nemake kolone koja je, uz podrku tenkova i artiljerije, pokuavala
da prodre na osloboenu teritoriju Gornje savinjske doline. Nemake jedinice su
uspele da prodru u s. Nazarjc, ali su sledeeg dana odbaene u Mozirje.
Na poloajima s. Pusto P o l j e s. Smartno ob Dreti s. Lipa 11. slovenaka brigada Milo Zidanek 4. operativno zone N O V i PO Slovenije vodila teku borbu
protiv nemake kolone koja je
Vranskog nadirala na osloboenu teritoriju.
U dvodnevnoj borbi nemake jedinice su, uz znatne gubitke, odbaene u Vransko.
Na poloajima s. L o k v e s. M. Lane s. Mrzla Rupa (na Trnovskom gozdu)
3. slovenaka udarna brigada I v a n Gradnik. 31. divizije N O V J vodila vieasovnu
otru borbu protiv nemake kolone iz s. Lokava i odbacila je u polazni garnizon.
Poginulo je 11 a ranjeno 6 nemakih vojnika.
Kod varoice Volfsberg (u Austriji) Severn a eta Koruke grupe N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije napala iz zasede nemaku kolonu jaine 120
vojnika. Posle vieasovne borbe poginulo je 12 a ranjeno 30 nemakih vojnika;
ostali su odbaeni u Volfsberg.

5. avgust

Stab 4. operativne zone N O V i PO Slovenije izdao naredbu za formiranje Moravskog vojnog podruja u Moravkoj i Zasavskoj dolini.

G. avgust

Kod s. Lokava (na pl. Trnovskom gozdu) 3. slovenaka udarna brigada Ivan Gradnik 31. divizije N O V J vodila vieasovnu borbu protiv jake nemake kolone koja
je nastojala da se probije iz s. Lokava u pravcu s. P r e d m e j e (kod Ajdovine).
U borbi je poginulo 14 a ranjeno 10 nemakih vojnika; ostatak je odbaen u polazni garnizon.

7. avgust

Na poloajima s. Kutni Vrh s Reber s. Cvibel s. Zafara 9. slovenaka

brigada 18. divizije N O V J i 15. slovenaka (Belokranjska) brigada 15. divizije
N O V J vodile teku borbu protiv nemako-domobranskih kolona iz s. Stine i s.
St. Vida koje su teile da prodru u Zuemberk. Posle jednodnevne borbi; neprijatelj
se, razbijen, povukao u polazne garnizone.

S. avgust

Na poloajima s. Hrastnik s. Zgornje Slemene (kod Celja) 1. slovenaka udarna

brigada Tone Tomi i 13. slovenaka brigada "Mirko Brai 14. divizije NOVJ
vodile teku borbu protiv nemnkih kolona koje su iz Slovenskih Konjica nadirale
na Konjiku goru. Pred vee. posle vie uzastopnih juria, nemake su kolone, uz
velike gubitke, odbaene u s. Frankolovo i s. Slovenske Konjice.
Kod s. Lokava (na pl. Trnovskom gozdu) 3. slovenaka udarna brigada Ivan Gradnik 31. divizije NOVJ vodila je jednodnevnu otru borbu protiv nemake kolone
koja je nastojala da se probije iz okruenja; a pred vee. kada j o j je druga nemaka kolona, iz s. Nemaca. udarila u leda, ona se povukla na poloaje kod s.
M. Lani.
Na eleznikoj stanici u Jesenicama 3. minersko-sabotana eta Gorenjskog NOP
odreda 9. korpusa N O V J miniranjem sruila prostoriju nemake eleznike policije. Poginulo je 12 a tee je puvredeno G nemakih policajaca.

9. avgust

860

Posle vieasovne otre borbe 11. slovenaka brigada Milo Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije zauzela nemaka uporita s. Bona i s. Smartno
ob Dreti (kod Kamnika). proirujui time slobodnu teritoriju Gornje savinjske
doline. Samo manji deo nemakih vojnika iz s. Smartna uspeo je da se povue u
Mozirje, dok je vei deo uniten ili zarobljen. Zaplenjene su vee koliine oruja
i drugog materijala.

avgust
'gust

SLOVENIJA

avgust 1944.

CK KP Slovenije uputio partijskim organizacijama eirkularno pismo o podizanju

manevarske sposobnosti jedinica NOV. SIcdeeg dana je slino pismo uputio i GS
NOV i PO za Sloveniju.
Formiran Minerski bataljon 18. divizije N O V J jaine dve
tonirska).

ete

(minerska i pon-

Prva slovenaka udarna brigada Tone Tomi 14. divizije NOVJ napala
ko uporite u s. Smarju pri Jelah (kod Celja). Zbog brze intervencije jakih
kih snaga iz s. Grobeina, koje su probile poloaje 13. slovenake brigade
Brai, unitena je samo eleznika stanica i osloboena su 23 politika
renika, dok se posada uporita nije mogla savladati.
igust

nemanemaMirko
zatvo-

Radi uspenije borbe protiv pete kolone, GS NOV i PO za Sloveniju, na osnovu

odluka NKOJ-a, formirao Odeljenje za zatitu naroda, sa odsecima kod vojnih
oblasti 7. i 9. korpusa NOVJ i 4. operativne zone NOV i PO Slovenije.
Sesta slovenaka udarna brigada Slavko Slander* 4. operativne zone NOV i PO
Slovenije izvrila prepad na nemako oporavilite u Rimskim Toplicama. Njeni
delovi koji su se nalazili na obezbedenju unitili su 1 kamion i 1 automobil nemake
kolone koja je nadirala u pomo oporavilitu i naneli joj znatne gubitke u ljudstvu. Brigada se. posle kraeg govora nemakim ranjenicima u oporavilitu, povukla s velikim plenom u oruju i materijalu.

igust

Na Limbarskoj gori (kod Litije) i kod s. Sv. Trojice (blizu Domala) 11. slovenaka brigada Milo Zidanek i delovi Kamniko-zasavskog N O P odreda 4. operativne zone NOV i PO Slovenije vodili teku borbu protiv nemakih kolona koje
su iz garnizona Domala s. Kranje i Litije nadirale da odbace jedinice 4. operativne zone N O V i PO Slovenije od komunikacije Ljubljana Celje. Borbe su,
s kraim prekidima, vodene sve do 21. avgusta, kada se neprijatelj povukao u
polazne garnizone. Brigada je vetim manevrima i/.begavala direktne udare nadmonih nemakih snaga a iznenadnim prepadima na manje jedinice nanosila neprijatelju znatne gubitke.

vgust

Iz Centralne vojne bolnice 9. korpusa NOVJ (kod Cerkna) 31. divizija 9. korpusa
NOVJ otpoela Iransportovanje nepokretnih ranjenika u Notranjsku radi prebacivanja u saveznike vojne bolnice u junoj Italiji.

Vgust

Kod s. Grmaa (blizu Litije) 11. slovenaka brigada Milo Zidanek i Kamniko-zasavski N O P odred 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodili teku borbu
protiv nemake kolone koja je nadirala iz Litije u pravcu Morava. U dvodnevnim borbama neprijatelj je odbaen uz osetne gubitke.
Kod s. Pake Vasi (blizu Velen ja) 3. bataljon 1 slovenake udarne brigade "Tone
Tomi 14. divizije NOVJ unitio teretni voz s materijalom za opravku tunela
kod s. Hude Luknje, kojom prilikom je poginulo 86 nemakih vojnika i radnika.

Offui't

Otpoeo napad jakih nemakih snaga iz s. St. Jurija, s. Lakog, Rimskih Toplica,
Radea i Sevnice na Kozjanski N O P odred 4. operativne zone N O V i PO Slovenije
na poloajima Lisca Jeivec (kod Sevnice) i poloaju kod Jurklotera. Posle
dvodnevnih borbi jedinica Kozjanskog N O P odreda su se povukle u pravcu s. Cerja
(kod Sevnice) a nemake snage u polazne garnizone.

vgust

Na poloajima Pogled Negastern Limbarska gora 6. slovenaka udarna brigada Slavko Slander 4. operativne zone NOV i PO Slovenije vodila troasovnu
teku borbu protiv nemakih kolona koje su s pravca Domala nadirale na njene
poloaje. Brigada se zatim, pod pritiskom nadmonijeg neprijatelja, podranog
snanom artiljerijskom i tenkovskom vatrom, povukla na nove poloaje kod s.
Loga (blizu Trojana).
Na poloajima s. Spodnji Prekar s. Sv. Trojica s. Kokoine (kod Domala)
11. slovenaka brigada /Milo Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije
vodila jednodnevne otre borbe protiv nemakih kolona iz Litije, Domala i s. St.
Via. Najzad se, pod pritiskom nadmonih snaga, povukla na nove poloaje kod
s. Poljane (blizu Trojana).
Nemake snage iz s. Crne i Zelezne Kaple (u Austriji) otpoele napade na jedinice
Istonokorukog N O P odreda 4. operativne zone NOV i PO Slovenije na podruju s.
Koprivnice (kod Solave). U tekim borbama, koje su trajale do 24. avgusta, nemakim jedinicama su naneti osetni gubici u. ljudstvu i tehnici, zbog ega su odustale
od daljih napada.

U>0Ust

U zapadnom delu Beneke Slovenije, u sastavu Briko-benekog N O P odreda

9. korpusa NOVJ, formirana Prva beneka partizanska eta.
861

1944. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

Jake nemake snage iz Kobarida i Tolmina otpoele napad na 17. slovenaku brigadu Simon Gregorl 30. divizije i Idrijsko-tolminski N O P odred 9. korpusa
NOVJ na odseku Planica s. Slome s. Pretove (kod Kobarida). U tekim
etvoroasovnim borbama slovenake jedinice su uspele da se preko r. Tolminke
probiju u pravcu s. Cadrga (kod Tolmina).
Na poloajima kod Koprivne jedinice Istonokorukog N O P odreda 4. operativne
zone N O V i PO Slovenije vodile teke borbe protiv nemake kolone iz s. Crne,
koja je odbijena, i nemake kolone iz Zelezne Kaple (u Austriji), koja je uspela
da se probije u Koprivnu. Jedinice N O P odroda su se povukle na poloaje pl. Prosenc pL Bela pe s. Bistra (kod Solave).
22. avgust

U Trstu, ispred kasarne nemakog 10. SS policijskog puka, patrola Minersko-sabotanog voda Junoprimorskog N O P odreda 9. korpusa N O V J miniranjem zapalila
nemaki kamion sa prikolicom, natovaren sa 18 buradi benzina.
Nemake jedinice iz Novog Mesta, V. Laa i Ribnice napala 15. diviziju NOVJ
na podruju Suhe krajine. U dvodnevnim otrim borbama na poloajima s. Kal
s. Ambrus, s. A j d o v e c s. Vinkov Vrh i kod s. Hinja nemake jedinice su
prinuene da se pod pritiskom 15. divizije povuku u polazne garnizone.

23. avgust

U otroj borbi 1. slovenaka udarna brigada

Tone Tomi 14. divizije NOVJ
zauzela nemako uporite u s. St. Lovrencu na Pohorju (sada: Lovrenc na Pohorju).
je 26 a zarobljena su 44. Zaplenjena je vea koliina oruja.
U otroj borbi 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14. divizije NOVJ
zauzela nemako uporite u s. St. Lovrencu na Pohorju (sada: Lovrenc na Pohorju).
Od 98 nemakih vojnika poginulo je (i a zarobljeno 48.
Na poloajima s. Motnik s. V. Raven s. Z l o k a r j e 6. slovenaka udarna brigada Siavko Slander i 11. slovenaka brigada Milo Zidanek-- 4. operativne
zone N O V i PO Slovenije vodila teke borbe protiv nemake kolono koja je nadirala iz Vranskog. Posle neprekidne borbe sve do 20 asova neprijatelj je, uz
znatne gubitke, odbaen u polazni garnizon.

24. avgust

Iz zasede kod s. Bistre (blizu Meice) delovi Istonokorukog N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije napali nemaku kolonu koja se, po zavrenom
napadu na taj odred na podruju Soleva Logarska dolina, vraala u s. Crnu, svoj
polazni garnizon. Iznenadnim udarom, odred je u potpunosti razbio neprijateljsku
kolonu, nanevi j o j velike gubitke.

25. avgust

Kod s. Karnahta (u Italiji) 2. bataljon Briko-benekog N O P odreda 9. korpusa

NOVJ napao nemaku kolonu jaine 350 ljudi. Posle troasovne borbe kolona se
povukla.

26. avgust

Trei bataljon 11. slovenake brigade -Milo Zidanek 4. operativno zone NOV
i PO Slovenije zauzeo nemako uporite Sv. Katarinu (kod Trbovlja). Posada,
koja se utvrdila u crkvi, posle miniranja crkve u potpunosti je izgorela.
Kod s. Vogerskog (blizu Gorice) delovi 18. slovenake (Bazovike) udarne brigade
30. divizije NOVJ napali kolonu italijanskih faista, naneli j g j gubitke od 40 mrtvih
i 10 ranjenih i odbacili je ka Gorici.

27. avgust

Nemake jedinice iz Novog Mesta i s. i, Vida, preko s. Zagradeca, s. Sela pri Sumberku i s. Strae, u vie kolona izvrile napad na osloboenu teritoriju Suhe krajine. Poto su u trodnevnim otrim borbama na poloajima s. Zavrh s. Zalisec
s. Cvibel s. Zafara i s. Makin Hrib s. Vinkov Vrh, jedinice 15. divizije
NOVJ odbile sve napade i spreile prodor na osloboenu teritoriju, neprijatelj se
povukao u polazne garnizone.
Kod s. Oseka (na putu Gorica Ajclovina) delovi 18. slovenake (Bazovike) udarne
brigade 30 divizije N O V J napali nemaku auto-kolonu. U jednodnevnoj borbi kolona
je u potpunosti unitena (7 kamiona i 4 motocikla). Poginulo je 60 nemakili vojnika.
U Gorenjskoj, na osnovu naredbe taba 9. korpusa NOVJ, od Gorenjskog NOP
odreda formiran Skofjoloki i Kokrki N O P odred. T o m naredbom je teritorija
Gorenjske podeljena na dva operativna podruja koja je razdvajala r. Sava.
U rejonu s. Zgornjih Slemena (kod Celja) 13. slovenaka brigada -Mirko Brai
14. divizije NOVJ vfldila vieasovnu otru borbu protiv nemakih kolona iz Celja,
Vojnika i s. Frankolova, a zatim se preko s. Pletovarja prebacila na pl. Bo.

28. avgust

862

Kod s. K o t l j a (blizu Slovenj-Gradeca) 1. bataljon Istonokorukog N O P odreda 4.

operativne zone N O V i PO Slovenije napao iz zasede nemaku policijsku patrolu

1944. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

ja Cine 20 vojnika. Posle krae borbe, u kojoj je poginulo 12 nemakih vojnika, ostaci
nemake patrole su pobegli u s. Gutanj (sada: s. Ravne na Korokem kod Dravograda).
30. avgust

U s . Predama (kod Postojne). od 1. botai iona lfi. slovenake brigade Janko Premrl
V o j k o 31. divizije NOVJ. formiran Jeseniko-bohlnjski N O P odred 9. korpusa NOVJ.
On se prebacio na svoje operativno podruje u rejon Bohinja.
U Vuzenici (kod Dravograda) 1. slovenaka udarna brigada T o n e Tomi 14. div i z i j e N O V J napala nemako policijsko uporite, ali je posle dvoasovne borbe,
zbog jakog f or tifi kaci jskog ureenja uporita i zbog pristiglog pojaanja iz Dravograda, morala obustaviti dalje napade, iako je ve bila prodrla u varoicu.

31. avgust

Kod . st. St. Lovrenc na Pohorju (sada: Lovrenc n Pohorju) 3. bataljon 2. slovenake udarne brigade L j u b o Sercer
14. divizije NOVJ oslobodio 84 engleska
ratna zarobljenika iz koncentracionog logora u Mariboru. Njih su nemake vlasti,
uz jaku policijsku zatitu, bile angaovale na opravci eleznike pruge Maribor
Dravogra. Posle krae borbe zarobljeno je 15 nemakih vojnika i zaplenjeno
je naoruanje.
Kod s. Moenika (blizu Zagorja ob Savi) jedinice
Kamniko-zasavskog N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije napale nemaku posadu koja je obezbeivala most na r. Savi i elezniku prugu Zidani Most Ljubljana, te posle
krae borbe unitile bunker, nanevi neprijatelju gubitke od 2 poginula i 9 zarobljenih.

SRBIJA
1. avgust

Glavni tab N O V i PO
mobilizacije, stvaranju
odbora, komandi mesta
slobodne izbore organa

za Srbiju uputio OK K P J za Leskovac uputstvo o nainu

novih N O P odreda, uvrivanju pozadinskih organa: NO
i podruja, oivljavanju kulturnog rada i pripremama za
NO vlasti.

Kod s. G. Joanice (blizu Novog Pazara) jedinice 17. udarne divizije NOVJ, prodirui ka r. Ibru, vodile borbu protiv jednog bataljona nemakog 5. SS policijskog
puka i muslimanske faistike milicije i odbacile ih u N o v i Pazar.
U s . Koraii (kod Mladenovca) 2. umadijska NO brigada
etnika i nanela im gubitke od 9 mrtvih i 1 zarobljenog.
2. avgust

vodila

borbu

protiv

Kod s. anca (blizu Novog Pazara) 2. proleterska udarna brigada 2. proleterske

udarne divizije i jedinice 6. proleterske udarne istonobosanske brigade 17. udarne
divizije NOVJ, prodirui ka r. Ibru. napale dva bataljona nemakog 5. SS policijskog puka, te ih posle otre borbe razbile i odbacile prema Novom Pazaru, nanevi im gubitke od 25 mrtvih i 15 ranjenih i zaplenivi 1 top, 1 mitraljez, veu
koliinu municije i dosta drugog materijala.
Kod s. Vlasova (blizu Prokuplja) 4. srpska udarna brigada 21. udarne divizije
NOVJ napala jednu etniku brigadu i posle dvoasovne borbe prinudila je da u
neredu odstupi ka s. Statovcu.

3. avgust

Jedinice 2. proleterske divizije NOVJ, u susretnoj borbi na Dobrom brdu i Krstau,

proterale oko 1800 nemakih vojnika i vojnika R Z K i izbile na komunikaciju
Kos. Mitrovica Raka (izmeu . st. Leak i Leposavii). U borbama su neprijatelju nanele gubitke od 64 mrtva. 13 zarobljenih i oko 200 ranjenih i zaplenile
6 p. mitraljeza, vie puaka, 1 radio-stanicu, 37 konja i drugi materijal, uz sopstvene gubitke od 17 mrtvih i 38 ranjenih.
Izmeu s. Leka i s. Rudnice (kod Rake) jedinice 17. udarne
pale uporita delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen. U
u toku dana i naredne noi one su neprijatelju nanele gubitke
ranjenih, 22 zarobljena, unitile 2 tenka. 4 bunkera. 6 kamiona
tara pruge. Gubici 17 divizije: 9 mrtvih i 11 ranjenih boraca.

divizije N O V J naborbama voenim

od 28 mrtvih, 36
i poruile 100 me-

Kod s. Banjske (blizu Kos. Mitrovice) 1. krajika udarna brigada 5. udarne divizije N O V J vodila borbu protiv ojaanog bataljona nemake 1. brdske divizije.
Neprijatelj je imao preko 65 vojnika izbaenih iz stroja.
Delovi 25. divizije NOVJ izvrili demonstrativan napad na bugarsku posadu u s.
Sebe-Vranju i prepad na t. st. Lepenac (k'>d Vranja), tc unitili lokomotivu i 20
vagona, ubili 5 i zarobili 12 bugarskih vojnika i zaplenili oruje i preko 7000 puanih metaka.
Diverzantska grupa 22. divizije N O V J eksplozivom sruila zgradu . st. Vranjska
Banja (kod Vranja). Pri tom je poginulo 20 nemakih i 14 bugarskih vojnika.
863

1944. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

Izmeu Srem. Karlovaca i s. ortanovaca minerska grupa 1. sremskog N O P odreda minirala prugu i unitila lokomotivu i 8 vagona s ratnim materijalom.
3/4. avgust

Na Rosuljaku (kod P r e l e v a ) 8. i 10. srpska brigada 22. divizije N O V J napale na

oko 800 bugarskih vojnika, ali zbog snanog otpora nisu uspele da ih proteraju.
Jedinice NOVJ imale su 8 mrtvih i 12 ranjenih boraca, dok gubici neprijatelja
nisu utvreni. Sutradan su se bugarski vojnici povukli u s. Ristovac.
Izmeu s. Platieva i s. Nikinaca 2. bataljon ti. vojvoanske N O U brigade poruio prugu Ruma Sabac u duini od 500 metara.

4. avgust

Izmeu Rake i Kos. Mitrovice Operativna grupa divizija N O V J (2. proleterska,

5. i 17. udarna divizija), u borbi protiv delova nemake 7. SS divizije Princ
Eugen i 1. brdske divizije i posada R Z K na eleznikim stanicama, mostovima
i tunelima, forsirala r. Ibar i izbila na zapadne padine pl. Kopaonika. U borbi je
ubila 282. ranila preko 520 i zarobila 37 neprijateljskih vojnika, a iz nemakog
zarobljenitva oslobodila 12 Rusa i 80 Italijana; zaplenila 21 automatsko orue,
1 minobaca, G pitolja, 110.000 metaka. 2 radio-stanice i dosta drugog materijala;
spalila 2 eleznike stanice; unitila 1 lokomotivu, 1U3 vagona, 6 kamiona. 1 radio-stanicu, 10 automatskih orua i 150.000 metaka; sruila 4 mosta i poruila nekoliko kilometara eleznike pruge. Jedinice N O V J su imale 52 poginula i 136 ranjenih boraca.
Na liniji s. Komaraui. s. Vilovi s. Akmaii (kod N o v e Varoi) jedinice 3.
proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne divizije NOV.T izvrile napad
na oko 500'etnika Mileevskog korpusa i odbacile ih preko r. Uvea ka s. Stitkovu.
Neprijatelj je imao 5 mrtvih, 8 ranjenih i 3 zarobljena. Zaplenjen je 1 p. mitraljez. Brigada je imala 3 ranjena borca.
Po odluci OK K P J za severni Banat, delovi Severno-banatskog N O P odreda izvrili izneuadni napad na nemako osiguranje logora politikih interniraca kod
s. Coke (blizu Kikinde) i oslobodili 142 politika zatvorenika.
Glavni NO odbor V o j v o d i n e svima okrunim NO odborima uputio pismo o borbi
protiv neprijateljskih agenata i o kontroli stranaca.

5. avgust

Izmeu akovice i Prizrena Partizanski bataljon Kosova napao nemaku kolonu

od 10 kamiona. Uniteno je svih 10 kamiona a poginulo je 18 nemakih vojnika.
Izmeu s. Dobrinaca i s. Sibaa (kod Rume) jedan vod 2. bataljona G. vojvoanske
N O U brigade iz zasede napao neprijateljsku grupu od 25 vojnika. U borbi, koja
je trajala vie od 1 asa. poginulo je 7 neprijateljskih vojnika dok je vod imao 3
poginula borca.
Prva eta Sevemobanatskog N O P odreda izvrila prepad na strau kod eleznikog mosta bi izu s. Vrbice (kod Novog Kneevca), razoruala straare i zaplenila
5 puaka sa 2000 metaka i dosta druge opreme.

Avgust p.

Od boraca s teritorije sludenikog, deevskog i kosovskomitrovikog sreza ponova

formiran Ibarski N O P odred.
Na pl. Kukavici Stab 24. divizije NOV.T formirao Orugliki N O P odred sa zadatkom da na podruju Vranja i Vladiinog Hana mobilie ljudstvo za jedinice NOVJ,
isti teritoriju od zaostalih neprijateljskih vojnika i pomae uvrivanje NO
vlasti.
Na istonim padinama Maglen-planine (kod Knjaevca) Timoki i Niki NOP odred sukobili se sa oko G00 vojnika S D K iz zajearskog garnizona. Ubijeno je i
ranjeno oko 30 neprijateljskih vojnika. Gubici N O P odreda: 6 poginulih i 23 ranjena borca.

5/6. avgust

Delovi Vranjskog N O P odreda napali bugarsku graninu karaulu Markov kamen,

te zarobili 8 bugarskih vojnika i zaplenili 1 p. mitraljez i 7 puaka.

6. avgust

Na pl. Kopaoniku (izmeu Suvog Rudita, Bukove glave, Brusa i Aleksandrovca)

otpoele etvorodnevne borbe Operativne grupe divizija N O V J (2. proleterska, 5.
1 17. udarna divizija NOVJ) protiv 4. grupo etnikih jurinih korpusa (l. 2, 3. i
5. etniki jurini korpus uk'tpne jaine oko 10.000 etnika). U otrim borbama
jedinice NOVJ su razbile etnike (7. avgusta zauzele Brus a 9 10. avgusta Aleksandrovac) i odbacile ili ka dolini r. Z. Morave, nanevi im gubitke od 522 poginula. 637 zarobljenih i veeg broja ranjenih (deo elnika je dezertirao) i zaplenivi
2 topa, 35 automatskih orua, preko 800 puaka, 80.000 metaka I veu koliinu
druge ratne opreme.

864

1944. avgust

CRNA

GORA

avgust 1944.

Izmeu s. Derekara i s. Brzea (kod Brusa) 2. proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije i delovi 17. udarne divizije NOVJ odbili napad etnikog
Pocerskog korpusa i zauzeli s. Gradac. etnici su imali 30 mrtvih i 2 zarobljena,
a jedinice N O V J 5 ranjenih.
K o d Mramora 17. udarna divizija NOVJ odbila napad etnikog Cerskog i V a ljevskog korpusa (oko 3000 etnika) koji su od Brusa pokuali da ovladaju dominantnim poloajima na pl. Kopaoniku. Neprijatelj je imao 16 mrtvih, 45 ranjenih
i 7 zarobljenih, a 17. divizija 4 mrtva i 8 ranjenih.
Partizanski bataljon Kosova napao rudnik Kami (kod Tropoje, u Albaniji)
ubio
8 i zarobio 5 nemakih vojnika i oslobodio oko 150 prisilno mobilisanih radnika.
(Radnici su zatim dobrovoljno stupili u partizane.)
Izmeu Kikinde i s. Mokrina delovi Severnobanatskog N O P odreda minirali prugu
i unitili lokomotivu i 6 vagona.
7. avgust

Na prostoriji Beirovac Ledenica s. D. 1 G. Levii s. V l a j k o v c i (na pl.

Kopaoniku) jedinice Operativne grupe divizija NOVJ (2. proleterska. 5. i 17. udarna
divizija) napale etniki 1. ravnogorski i Valjevski korpus. U otrim borbama neprijatelj je pretrpeo gubitke od 404 mrtva, vie ranjenih i 347 zarobljenih. Gubici
jedinica N O V J : 20 mrtvih i 45 ranjenih. Zaplenjeno je 2 topa. 185 puaka, 8 kola
artiljerijske i minobacake municije, 10.009 puanih metaka i vea koliina drugog materijala i opreme. Gonei etnike, 2 proleterska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, posle krae borbe, zauzela je varoicu Brus.
K o d s. Rutoa i na Crnom vrhu (blizu Priboja) dva bataljona 4. sandake udarne
brigade 37. udarne divizije N O V J napala etniki 4. jurini korpus i posle otre
borbe proterela ga preko r. Uvea ka s. Bijelim Brdima. T o m prilikom je razbijen
jedan bataljon etnike Zlatiborske jurine brigade. Neprijatelj je imao 20 mrtvih,
oko 30 ranjenih i 1 zarobljenog. Zaplenjeno je 16 puaka i 1 p. mitraljez. Jedinice
N O V J su imale 4 ranjena borca.
K o d s. Retkocera (blizu Lebana) zavrene dvodnevne borbe 17. srpske brigade 24.
divizije N O V J i bugarske partizanske brigade > Georgi Dimitrov protiv oko 2000
etnika. etnici su odbacili bugarsku partizansku brigadu, a zatim i 17. srpsku
brigadu 24. divizije NOVJ, koja je u borbama pretrpela gubitke od oko 60 mrtvih
i zarobljenih.
U Zemunu, kod osnovne kole Svetozar Mileti, mesna partizanska grupa ubila
Berislava Severovia, efa odseka ustake policije.
GS N O V i PO za Vojvodinu naredio 6. i 7. vojvoanskoj N O U brigadi, 1. i 2.
sremskom N O P odredu i Komandi sremskog vojnog podruja da slobodnu teritoriju
obezbede od pljake okupatora i ustaa i od upada etnika iz Srbije.

7/. avgust

Prvi bataljon 1. sremskog N O P odreda napao i, posle dvoasovne borbe, zauzeo

ustako-domobransko uporite u s. Cereviu (kod Petrovaradina). Neprijateljska
pojaanja sa pravca s. Beoina odbio je 1. bataljon 6. vojvoanske N O U brigade,
koji je vrio obezbedenje. Gubici neprijatelja: 22 poginula i 10 ranjenih, dok se 12
neprijateljskih vojnika udavilo u Dunavu. Uniteni su mitraljez, 4 p. mitraljeza i
8 puaka.

S. avgust

Gonei razbijene etnike jedinice iz 4. grupe jurinih korpusa u pravcu komunikacaje Aleksandrovac Joanika Banja, jedinice Operativne
g m p e divizija
N O V J ubile 46, ranile 84 i zarobile 292 etnika, a same imale 2 poginula borca.
Zaplenjeno j e : 5 mitraljeza, 5 p. mitraljeza, 7 automata, 274 puaka, 19 pitolja,
45.000 puanih metaka i vea koliina drugog materijala i opreme.
Na poloaju s. Butranje Motina s. Brezovica s. Nesvrla oko 5000 bugarskih vojnika iz doline r. J. Morave (izmeu Ristovca i Vranjske Banje) napalo na
jedinice 22. divizije NOVJ. U borbama, voenim ceo dan, neprijatelj je odbaen
ka dolini J. Morave, ostavivi na poloajima 10 poginulih vojnika. Gubici 22. d i v i zije N O V J : 5 mrtvih i 9 ranjenih boraca.
Izmeu s. Buumcta i s. Sliana (kod Lebana) 11. i 15. srpska brigada 24. divizije
NOVJ napale na oko 350 vojnika SDS i SDK. Posle etvoroasovne borbe neprijatelj je prisiljen na odstupanje ka Lebanu, uz gubitke od 23 mrtva, 35 ranjenih i
3 zarobljena. Gubici jedinica N O V J : 6 mrtvih i 11 ranjenih.
Kod s. Kokinog Broda 1 s. Radojinje (blizu N o v e Varoi) jedinice 37. udarne divizije
NOVJ prele na desnu obalu r. Uvea, a zatim s poloaja kod s. Ojkovice i s. Burae
odbacile etniki Zlatiborski i 2. mileevski korpus.
Kod s. Stitkova i s. Trudova (blizu Kokinog Broda) tri bataljona 3. proleterske
(sandake) udarne brigade 37. udarne divizije N O V J napala na oko 750 etnika i

54

865

1944. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

odbacila ih ka pl. Javoru. N e p r i j a t e l j je imao 4 mrtva, nekoliko ranjenih i 6 zarobljenih.

Delovi Severnobanatskog N O P odreda razbili strau kod . st. P a d e j i unitili stanine ureaje, a jednovrerneno izvrili upad u optinsku zgradu u s. Jazovu (kod
K i k i n d e ) i zapalili optinsku arhivu.
9. avgust

etvrta i 5. srpska udarna brigada 21. udarne d i v i z i j e N O V J napale Kurumliju.

Z b o g snanog otpora bugarskih i nemakih vojnika, pripadnika S D S i etnika, nisu
uspele da je zauzmu, pa su se p o v u k l e ka s. Samokovu i s. Barlovu.

9/10. avgust

Jedinice 17. udarne d i v i z i j e N O V J , uz sadejstvo 2. proleterske udarne brigade 2.

proleterske udarne d i v i z i j e N O V J , posle krae borbe protiv etnika, zauzele A l e k sandrovac i s. N o v a k e . elnici su se povukli ka Kruevcu.
esnaesta i 19. srpska brigada 25. d i v i z i j e N O V J napale bugarsku posadu u s. K r u evici (oko 100 v o j n i k a ) i s. D. Lopunji (oko 100 vojnika). Posada u s. Kruevicl
je unitena, a u s. D. Lopunji je poginulo desetak bugarskih vojnika, dok su se
ostali razbeali.

10. avgust

Na putu Ruma s. V. Radinci 1. eta 1. bataljona 6. v o j v o a n s k e N O U brigade

iz zasede napala 25 neprijateljskih vojnika, te 24 njih ubila (a jedan je uspeo da
pobegne). Ceta je imala 2 poginula borca i 4 ranjena. Z a p l e n j e n o j e : automat, 5
puaka, 3 pitolja i neto druge opreme.
P r v i bataljon 1. sremskog N O P odreda i delovi 6. v o j v o a n s k e N O U brigade napali
ustako-domobransko uporite u s. Calmi (kod Srem. M i t r o v i c e ) . Posle due borbe
zauzet je vei deo sela, ali je napad prekinut zbog ogorenog otpora iz crkve 1
kole, kao i zbog pristizanja pojaanja iz Srem. Mitrovice.

10/11.

avgust

U. avgust

Jedinice 22. d i v i z i j e N O V J napale bugarska obezbeenja objekata na pruzi Vladiin

Han Ristovac, te poruile signale i skretnice na . st. P r i b o j , zauzele . st. Vranje
i tu unitile 2 lokomitive, poruile most kod s. Zlatokopa, propust kod s. Kumareva
i propust izmeu Ristovca i s. Neradovca, prekinule prugu na 17 mesta i sruile 17
tt stubova. P r i tome su pretrpele gubitke od 4 poginula i 14 ranjenih boraca.
U s . Prekopelici (kod L e b a n a ) 15. srpska brigada 24. d i v i z i j e N O V J napala etniku Resavsku brigadu i proterala je ka Lebanu. Poginulo je 20 etnika, meu kojima i komandant brigade. Gubici 15. brigade: 3 ranjena borca. Istovremeno je 11.
srpska brigada te d i v i z i j e poruila prugu L e s k o v a c G r d e l i c a i sruila voz, a zatim
kod s. Radonjice napala elu S D K , nanela j o j gubitke od 5 m r t v i h i proterala je ka
Leskovcu. Brigada n i j e imala gubitke.
Na prostoriji s. Prekopelica s. G e g l j a s. tulac 15. i 17. srpska brigada 24.
voanske N O U brigade iz zasede ubili 15 domobrana.

U/12,

avgust

12. avgtist

Na putu s. Calma s. Laarak (kod Srem. M i t r o v i c e ) delovi 3. bataljona 6. vojd i v i z i j e N O V J napale utvrene poloaje etnika i vojnika SDS, te uspele da nep r i j a t e l j a potisnu do iznad Lebana. I s t o v r e m e n o je 11. srpska brigada te d i v i z i j e proterala etnike iz s. Kosania ka s. Petrovcu.
Jedinice 23. udarne d i v i z i j e N O V J (7. i 9. srpska udarna brigada) zauzele Boljevac,
razbivi posadu (etnike i d e l o v e SDS) i oko 250 v o j n i k a S D S koji su iz Zajeara
poli u pomo napadnutoj posadi. Gubici n e p r i j a t e l j a : 60 m r t v i h i 42 zarobljena
Gubici jedinica 23. udarne d i v i z i j e : 3 m r t v a i 4 ranjena.
P r v i sremski N O P odred napao nemake jedinice u s. P r o g a r u (u junom Sremu),
jaine oko 300 v o j n i k a i 2 tenka. Z b o g jakog otpora, uporite n i j e zauzeo, ali je nep r i j a t e l j u naneo gubitke od oko 20 poginulih i vie ranjenih. Odred je imao 6 poginulih i 11 ranjenih boraca. P r e d k r a j borbe, neprijateljska pojaanja koja su se iz
s. B o l j e v a c a kretala ka s. P r o g a r u napao je 1. posavsko- tamnavski partizanski bataljon i u estokoj borbi ubio ili ranio oko 30 neprijateljskih vojnika. Bataljon je
imao 14 poginulih boraca.
Na komunikacijama Brus s. Milentija i A l e k s a n d r o v a c s. Novaci jedinice 17.
udarne d i v i z i j e N O V J poruile 11 mostova i na vie mesta prekopale puteve.
U pokretu od s. P a r a d e kn s. Reici (kad K u r u m l i j e ) jedinice 5. udarne divizije
N O V J sukobile se sa muslimanskom faistikom m i l i c i j o m i posle dvoasovne borbe
proterale je ka r. Labu. Poginulo je 35 a r a n j e n o oko 50 milicionera. Gubici jedinica 5. udarne di vizije: 3 m r t v a i 13 ranjenih boraca.

12/13. avgust

866

Na S u v o j planini 18. i 19. srpska brigada 25. d i v i z i j e N O V J razbile delove etnikog

Niavskog korpusa i proterale ih ka r. Niavi. Poginulo je 40 a ranjeno 70 etnika.

1944. avgust
13. avgust

SRBIJA

avgust 1944.

K o d s. Sagorijeva (blizu K u r u m l i j e ) jedinice 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J .

u borbi voenoj ceo dan, razbile dva bataljonu bugarskog 122. peadijskog puka
127. peadijske d i v i z i j e . Poginulo je 185, z a r o b l j e n o 135 i ranjeno vie bugarskih
vojnika i oficira, dok je ostatak u neredu odstupio u K u r u m l i j u i Blace. Z a p l e n j e n o
j e : 3 brdska topa, 4 minobacaa, 8 mitraljeza, 16 p. mitraljeza, 12 automata, 250
puaka, oko 30.000 metaka, 1 radio-stanica. minobacaka i topovska municija, 40
konja i druga oprema. Oborena su i 2 Dugarska aviona. Gubici jedinica 2. proleterske udat 'ne d i v i z i j e N O V J : 8 m r t v i h i 34 ranjenih boraca i rukovodilaca.

Iz Blaca i Kruevca oko 5000 bugarskih i nemakih vojnika, uz sadejstvo etnika,

preduzelo napad na jedinice 17. udarne d i v i z i j e NOV.l. U borbama u rejonu sel
R a z b o j n e . L e p e n c a i D o b r o l j u p c a v o e n i m d o 17. a v g u s t a , n e p r i j a t e l j j e odbaen
ka Kruevcu i Blacu. Gubici n e p r i j a t e l j a : oko 100 mrtvih i ranjenih, meu kojima
5 oficira. Gubici jedinica 17. d i v i z i j e : 3 mrtva i 10 ranjenih boraca.

Osma preevska NO brigada napala . st. Bukorovce (kod Preeva), vodila borbu
protiv bugarske posade, spalila . stanicu i jednu vojnu zgradu i otetila prugu
na tom mestu. Gubici n e p r i j a t e l j a : 1 r a n j e n i 1 nestao. Brigada je imala 3 poginula
borca.
U blizini N. Vrbasa d e l o v i 3. bako-baranjskog N O P odreda minirali prugu i unitili
lokomotivu 1 5 vagona nemakog transportnog voza.
13/14. avgusl

Po nareenju GS N O V i PO za Srbiju, jedinice 25. d i v i z i j e N O V J (18. i 19. srpska

brigada) sa istonih padina S u v e planine prele preko r. N i a v e i komunikacije izmeu Bele Palanke i s. itluka i prebacile se na S v r l j i k e planine (prethodne noi
na tu prostoriju se prebacila 16. srpska brigada te d i v i z i j e ) da bi sa 23. udarnom
d i v i z i j o m N O V J preduzele ofanzivna dejstva u istonoj S r b i j i .
etvrta srpska udarna brigada 21. udarne d i v i z i j e N O V J napala K u r u m l i j u i uspela
da delom snaga prodre u grad, ali se, u zoru, zbog snanog otpora n e p r i j a t e l j a (delova bugarskog 122. peadijskog puka i m a n j e g broja nemakih v o j n i k a ) povukla
juno od grada.

14. avgusl

Iz rejona V r a n j e s. P r i b o j i iz Bosiljgrada, preko Besne kobile, d v a peadijska

i jedan bugarski konjiki puk preduzeli napad na jedinice 22. d i v i z i j e N O V J na
p o l o a j i m a : Sv. Ilija. s. Brezovac, Srpska uka, s. K r i v a F e j a . U j e d n o d n e v n o j borbi
n e p r i j a t e l j je pretpeo gubitke od 80 mrtvih, vie ranjenih i 7 zarobljenih. Gubici 22.
d i v i z i j e - 9 mrtvih i 30 ranjenih boraca. Z a p l e n j e n o je 6 minobacaa, 6 mitraljeza,
7 p. mitraljeza, 35 puaka i 20 konja. Sutradan se n e p r i j a t e l j povukao u polazne
garnizone.

14/15. avgust

U s . Miroevcu (kod L e s k o v c a ) 11. srpska brigada 24. d i v i z i j e N O V J napala bataljon S D K i proterala ga ka Leskovcu, nanevi mu gubitke od 10 mrtvih, oko 40
ranjenih i 2 zarobljeno (a ona imala jednog ranjenog borca).

Jedinice 2. proleterske, 5. i 21. udarne d i v i z i j e N O V J napale K u r u m l i j u a delom

snaga obezbedivale p r a v c e od P r o k u p l j a , Blaca i K u r u m l i j s k e Banje. One su uspele
da zauzmu . st. i Sokolski dom i da prodru u grad, ali su se u zoru zbog snanog
otpora neprijatelja (puk SDS, dva bugarska bataljona, eta nemake policije i neto
etnika) i zbog dolaska oklopnog voza iz P r o k u p l j a , povukle iz grada. N e p r i j a t e l j
je pretrpeo gubitke od 141 mrtvog, 10 zarobljenih i oko 150 ranjenih, dok su j e d i nice N O V J imale 18 poginulih i 37 ranjenih boraca.
Predsednik kvislinke v l a d e S r b i j e Milan N e d i uputio svim okrunim naelnicima
i upravniku grada Beograda, kao i komandantima vojnih jedinica raspis sa naredbom
o konliniranju politiki sumnjivih lica i uzimanju taoca. P r e d v i e n o je razvrstav a n j e svih taoca u est kategorija, od kojih su prva i druga kategorija obuhvatale
lica predviena za f i z i k o unitenje.

Kod s. Barbatovca (blizu K u r u m l i j e ) 2. proleterska udarna brigada 2. proleterske

udarne d i v i z i j e N O V J razbila d e l o v e konjikog eskadrona bugarske 27. peadijske
d i v i z i j e koji su iz Blaca pokuali da se probiju ka K u r u m l i j i . N e p r i j a t e l j je gonjen
sve do blizu Blaca. Poginulo je 15 bugarskih vojnika, a zaplenjeno je nekoliko j a haih konja.

Jedan bataljon 4. srpske udarne brigade 21. udarne d i v i z i j e N O V J napao . st. P e p e l j e v a c (blizu K u r u m l i j e ) , te ubio jednog i zarobio 8 bugarskih vojnika, zapalio
zgradu stanice, poruio prugu i zaplenio 8 puaka i 15.000 metaka.
U P e t r o v g r a d u (sada: Z r e n j a n i n ) nemake vlasti streljale 85 rodoljuba.
August s.

55*

Na osnovu naredbe G l a v n o g taba N O V i PO za V o j v o d i n u od 22. jula, izvrena

reorganizacija 1. i 2. sremskog N O P odreda, od dotadanjeg 1. bataljona 1. sremskog N O P odreda i novih boraca ponovo f o r m i r a n Frukogorski N O P odred, od 2.
867

1944. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

i 3. bataljona 1. sremskog N O P odreda i novih boraca formiran Posavski N O P odred. a od dotadanjeg 2. sremskog N O P odreda formiran Bosutski N O P odred.
Na osnovu naredbe Glavnog taba N O V i PO za Vojvodinu od 22. jula, formiran
Stab sremske operativne zone, Stab banatske operativne zone i Stab bako-baranjske operativne zone.
Po odluci GS N O V i PO za Vojvodinu, Diverzantski udarni bataljon GS N O V i PO
za Vojvodinu preimenovan u Jurini bataljon taba sremske operativne zone a
Junobanatski N O P odred preimenovan u 4. banatski N O P odred.
U s . Dolovu (kod Paneva) formiran novi OK K P J za juni Banat.
August d. p.

Postavljajui minu na most u s. Moroviu (kod Sida), nesrenim sluajem, poginuo

komandir samostalne diverzantske grupe u Sremu Triva Vitasovi Lebarnik, narodni heroj.

16. avgust

U borbama vodenim ceo dan 15. majevika brigada 17. udarne divizije NOVJ prinudila delove bugarskog 123. peadijskog puka da napuste Oblu glavu i povuku se
prema Blacu, dok je 6. proleterska udarna istonobosanska brigada te divizije odbacila bugarske i nemake policijske jedinice iz doline Rasine i prinudila ih da se
povuku ka pl. Jastrepcu.
Jedinice 6. srpske udarne brigade 21. udarne divizije NOVJ napale bugarsku posadu
na . stanicama Plonik i Barlovo (na pruzi Prokuplje Kurumlija) i posle troasovne borbe zauzele obe stanice. Bugarska posada se povukla ka Prokuplju. uz
gubitke od 8 ranjenih vojnika. Plen: 1 mitraljez, 20 puaka, 28.000 metaka, odea
i hrana. Zgrade eleznikih stanica i 100 vagona su zapaljeni, a pruga i skretnice su
poruene.
U Beogradu, u Jakievoj ulici broj 3. formiran NO odbor drugog kvarta. Slini odbori su formirani i u drugim beogradskim rejonima.

16/17. avgust

Izmeu s. N o v e Pazove i . st. Zemun P o l j e (na pruzi Stara Pazova Zemun) jedan
bataljon Posavskog N O P odreda miniranjem poruio oko 700 metara koloseka. Iste
noi u rejonu s. Kupinova (u junom Sremu) drugi bataljon tog odreda napao na
oko 1000 etnika koji su se prebacili iz Srbije. Napad n i j e uspeo zbog otpora nadmonog neprijatelja, koga su monitori sa r. Save pomagali snanom artiljerijskom
i minobacakom vatrom. Gubici bataljona: 7 ranjenih boraca.

17. avgust

Jedinice 2. proleterske udarne divizije N O V J odbile nekoliko napada bugarskih vojnika iz Blaca ka Kurumliji i tom prilikom oborile dva bugarska aviona (koji su,
s posadom, izgoreli).
K o d s. Miroevca 13. srpska bri<?ada 24. divizije N O V J odbila napad oko 850 nemakih vojnika i pripadnika SDS iz Leskovca. Prema nepotpunim podacima u borbi
je poginulo 10 a ranjeno preko 30 neprijateljskih vojnika. Brigada je imala 1 ranjenog borca.
Kod s. Potoia (blizu Prokuplja) 3 kamiona sa bugarskim vojnicima naila na nagazne mine (koje su postavili delovi 21. udarne divizije NOVJ). Izbaeno je iz stroja
oko 50 vojnika.

18

avgust

Jedinice 24. divizije NOVJ (11, 13. i 15. srpska brigada, bez 17. srpske brigade) napale utvreno Lebane. Grad su branili jedan ojaani bataljon bugarske 27. peadijske divizije i 120 nemakih policajaca. Napad je trajao sve do 23 asa 20. avgusta,
kad je grad osloboen. Za vreme borbe nemaki vojnici i pripadnici SDS iz Leskovca, sa 10 kamiona i 6 tenkova, pritekli su u pomo napadnutoj posadi, te se
ona, pod njihovom zatitom, probila ka Leskovcu. Neprijatelj je imao 72 mrtva,
30 zarobljenih i vie ranjenih vojnika. Zaplenjeno: 2 topa 75 mm, 12 mitraljeza i
p. mitraljeza, 150 granata, 120.000 metaka, 4000 kg brana, 400 kg pirina i oko 150
kola drugog materijala. Gubici jedinica N O V J : 13 mrtvih i 20 ranjenih boraca i
rukovodilaca.
Po naredbi Glavnog taba N O V i PO za Vojvodinu, dotadanji Severnobanatski
N O P odred preimenovan u 5. banatski N O P odred.

19. avgust

Na pl. Tresibabi jedinice 25. divizije N O V J napale i razbile etniku Svrljiku brigadu. Zatim su napale bugarsku posadu u Svrljigu. na Gramadi i u s. Nievcu (u
svakom mestu oko 100 bugarskih vojnika), ali nisu uspele da je izbace iz utvrenih
zgrada. Bugarske posade i etnici su imali oko 30 poginulih i 21 zarobljenog. Gubici
jedinica N O V J : 2 mrtva i 7 ranjenih.
U rejonu Prizrena delovi Partizanskog bataljona Kosova napali nemaku kolonu.
Poginulo i ranjeno 13 nemakih vojnika a uniteno 5 kamiona.

868

1044. avgust

SRBIJA

avgust 1944.

-- N e p r i j a t e l j izvrio blokadu s. Kumana (kod N o v o g Beeja), te ubio 10 i uhapsio 60

rodoljuba, meu k o j i m a i nekoliko lanova OK K P J za severni Banat.
20. avgust

20/21.

avgust

Po nareenju VS N O V i POJ. 21. udarna divizija N O V J ula u sastav O p e r a t i v n e

grupe divizija N O V J , a 2. proleterska udarna d i v i z i j a N O V J stavljena pod komandu
GS N O V i PO za Srbiju. U sastav 21. udarne d i v i z i j e ula je 2 proleterska udarna
brigada 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J .
U rejonu manastira B a n j e (kod P r i b o j a ) 1. proleterska udarna d i v i z i j a N O V J i z v r ila prelaz preko r. Lima, razbila etnike, zauzela P r i b o j i prodrla u Srbiju.
Na poloaju izmeu s. elice i s. Bistrice (kod N o v e Varoi) 1. i 4. bataljon 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne d i v i z i j e N O V J odbili napad nemakih v o j n i k a i naneli im gubitke od 5 mrtvih.

21. avgust

U s . Trgovitu (kod Sokobanje), od

dolih boraca iz okoline Aleksinca,
gada. Ona je p r i v r e m e n o stavljena
etkom septembra ula je u sastav

boraca Nikog i T i m o k o g N O P odreda i n o v o S v r l j i g a i Sokobanje, formirana 20. srpska bripod komandu 23. udarne d i v i z i j e N O V J , a p o 45. d i v i z i j e N O V J .

K o d s. Jelanice (na pruzi K n j a e v a c Z a j e a r ) 20. srpska brigada 23. udarne div i z i j e N O V J sruila elezniki most i napala na oko 600 vojnika S D K . Poginulo je
20 a r a n j e n o vie neprijateljskih vojnika. Brigada je imala 6 mrtvih i 8 ranjenih
boraca.
K o d Blaca jedinice 21. udarne d i v i z i j e N O V J unitile kamion sa bugarskim v o j n i cima (poginulo i ranjeno 30) zatim upale u s. B e l o l j i n i ubile 9 i zarobile 2 bugarska v o j n i k a .
G l a v n i tab N O V i PO za V o j v o d i n u naredio f o r m i r a n j e Frukogorske, Posavske i
Bosutske komande v o j n o g podruja i odredio im teritorije, kao i f o r m i r a n j e komandi
mesta za Irig, Srem. Mitrovicu, Zemun, Rumu i Sid.

22. avgust

Izmeu Sida i s. Adaevaca jedna eta Bosutskog N O P odreda poruila 40 metara

pruge.

Na poloaju kod s. Cigle i s. Jablanice (blizu P r i b o j a ) jedinice 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne d i v i z i j e N O V J napale etniku Zlatiborsku brigadu i, posle krae borbe, odbacile je ka Priboju. N e p r i j a t e l j je imao 3 m r t v a i nekoliko ranjenih, a jedinice N O V J 1 poginulog i 1 r a n j e n o g borca.
K o d s. K o k i n o g Broda (blizu N o v e Varoi) 5. bataljon 3. proleterske (krajike) udarne
brigade 1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J vodio vieasovnu borbu protiv nemakih vojnika koji su izvrili napad iz N o v e Varoi. Gubici n e p r i j a t e l j a : 20 poginulih,
24 ranjena i 1 zarobljen. B a t a l j o n je imao 3 ranjena borca.
D e l o v i 1. kosovsko-metohijske N O U brigade i albanske 5. partizanske brigade odbili
pokuaje balistikih grupa i m a n j i h nemakih jedinica da o v l a d a j u P e k o p e j o m
(u A l b a n i j i ) .

22/23.

avgust

Jedinice 6. v o j v o a n s k e N O U brigade i jedan bataljon Frukogorskog N O P odreda

j e d n o v r e m e n o napali nemako-ustaku posadu u s. Manelosu i o b l i n j o j pustari
Grabovcu (kod Srem. M i t r o v i c e ) . Posle otre borbe, i pored poetnih uspeha, oni
ova uporita nisu zauzeli zbog upornog otporga n e p r i j a t e l j a i zbog nesigurnih veza
izmeu jedinica. Odbaena su neprijateljska pojaanja iz Srem. Mitrovice. Gubici
n e p r i j a t e l j a : 24 poginula i 36 ranjenih, a gubici jedinica N O V J : 17 m r t v i h i 68 ranjenih. I z g u b l j e n o : minobaca, 2 p. mitraljeza i 2 puke.
T r i bataljona 1. krajike udarne brigade 5. udarne d i v i z i j e N O V J napala aerodrom
kod Kruevca, koji su branili nemaki i bugarski vojnici. M i t r a l j e s k o m vatrom su
zapaljena 3 aviona, a poginula su 4 nemaka i 3 bugarska vojnika. Istovremeno je
etvrti bataljon te brigade napao etnike u s. Parunovcu, te ubio 25, ranio 6 i zarobio 43 etnika. Brigada, koja je imala 2 mrtva i 4 ranjena, povukla se ka s. M.
Siljegovcu.
K o d s. N i k o l j a e (blizu Rake) Ibarski N O P odred napao i razbio etniku 2. d e e v sku brigadu.

23. avgust

K o d s. R a d o j i n j e (blizu N o v e Varoi) 1. proleterska udarna d i v i z i j a N O V J prela

r. U v a c i na poloajima u Murtenici, kod B o r o v e g l a v e i kod s. Dobroselice (na pl.
Zlatiboru) slomila otpor etnikog Zlatiborskog i 4. jurinog korpusa i Rudnike
brigade i odbacila ih prema s. L j u b i u i K r a l j e v i m Vodama (sada: Partizanske Vode).
T e k o ranjen u borbi kod s. Negbine, podlegao je ranama politiki komesar 3. p r o leterske ( k r a j i k e ) udarne brigade K r s t o B a j i , narodni heroj.
869

1944. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

Po naredbi taba bako-baranjske operativne zone N O V i PO Vojvodine, od dotadanjeg 3. bako-baranjskog N O P odreda i novih boraca formirani Bakopalanaki, Subotiki i Sajkaki N O P odred.
24. avgust

Na padinama Cigote (na pl. Zlaliboru) dve brigade 1. proleterske udarne divizije
N O V J odbile napad oko 1000 vojnika bugarske 24. peadijske divizije i etnika i odbacile ih na Palisad. Jedna eta 3. proleterske (krajike) udarne brigade ula je u
Cajelinu, a 1. bataljon iste brigade je iz s. Roanstva odbacio jedan bataljon SDS
i ubio 9, ranio 13 i zarobio 5 andarma, uz sopstvene gubitke od 2 ranjena borca.

24/25. avgust

Osma preevska NO brigada napala bugarsku posadu u monopolu i na . st. u Bujanovcu, te posle krae borbe zapalila 8 vagona i 2 manje zgrade, otetila lokomotivu, poruila prugu na 18 mesta i zaplenila dosta tt materijala. Brigada se zatim,
kad je bugarskoj posadi stiglo pojaanje iz Vranja, povukla kn s. Ristoveu, gde ie.
doekana jakom vatrom, pretrpela gubitke od 2 mrtva i 3 ranjena borca.
Na komunikaciji Nova Varo s. Bistrica jedinice 4. sandake udarne brigade i
Izviaka eta 37. udarne divizije N O V J unitile 5 kamiona, ubile 25 nemakih
vojnika i zaplenile p. mitraljez i automat.
Blizu s. Vitkovca (na pruzi Ni Stala) 1. krajika udarna brigada 5. udarne div i z i j e NOVJ unitila teretnu kompoziciju od 95 vagona s namirnicama i ubila 14
nemakih vojnika.
Juno od s. Rudnice jedan bataljon 4. krajike udarne brigade 5. udarne divizije
N O V J iz zasede napao kolonu nemakih kamiona koji su prevozili naftu iz Rake
za Kos. Mitrovicu. Tada je uniteno 16 kamiona i putnika kola, poginulo 13 nemakih vojnika i porueno 500 m pruge.

25. avgust

Jedinice 23. udarne divizije N O V J oslobodile Sokobanju.

U s . Kneeviima (kod Cajetine) 2. bataljon i delovi 4. bataljona 3. proleterske (krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J vodili borbu protiv bugarskih vojnika. Neprijatelj je imao 60 mrtvih i 35 ranjenih, a jedinice 3. brigade
2 poginula i 7 ranjenih boraca. Istog dana u s. Roanstvu 1, 6. i 7. bataljon te
brigade vodili su borbu protiv jednog bataljona bugarske 24. peadijske divizije,
te ubili 74 i zarobili 42 bugarska vojnika, a sami imali 1 poginulog i 6 ranjenih
boraca.
Posle dvodnevnih borbi na poloaju Gumnite Kljinaka glava Bijela glava
Sanac Kik (kod Priboja) 8. crnogorska udarna brigada i jedan bataljon 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne divizije N O V J odbili napad oko 2.000
nemakih vojnika i etnika s komunikacije Priboj s. Dobrun. Neprijatelj je imao
oko 100 ubaenih iz stroja. Pored ostalog, zaplenjen je i 1 top. Jedinice 37. divizije
su imale 6 mrtvih i 6 ranjenih boraca.
Na putu s. Kamenica Venac (kod Petrovaradina) delovi Frukogorskog N O P odreda iz zasede napali kolonu nemakih vojnika koji su sprovodili zarobljene italijanske vojnike. Poginuli su 22 nemaka vojnika, zarobljeno je 9 nemakih vojnika i
osloboen je 51 italijanski vojnik.
Izmeu
pruge.

25/26. avgust

Sida i s. Adaevaca delovi Bosutskog N O P odreda

razruili 250 metara

Jedinice 22. divizije (10. i 12. srpska brigada) napale . st. Predejane i objekte na
putu i pruzi izmeu Leskovca i Vladiinog Hana, koje je branio jedan bugarski
bataljon. One su sruile elezniki most na r. J. Moravi (raspona 60 m), jedan propust
i 2 mosta na putu, poruile prugu u duini od 2000 m i unitile tt liniju u duini
od 100 m.
U s . Brestovcu, s. Priboju i s. Peenjevcu (na pruzi Leskovac Ni) 11. srpska brigada 24. divizije NOVJ napala bugarske posade, ali ih, zbog snanog otpora, nije
mogla likvidirati. Poruila je prugu na 9 mesta i zapalila zgradu . st. Peenjevci.
Na eleznikoj pruzi s. Kremna s. Mokra Gora (kod Titovog Uica) jedinice
1. proleterske udarne divizije NOVJ spalile . stanice Sargan i Kremna i 6 vagona,
poruile 3 km pruge i 6 skretnica, te u borbi ubile 2 i zarobile 6 nemakih podoficira.
Izmeu s. Mokre Gore i s. Vardita (kod Titovog LTica) 3. proleterska (sandaka)
udarna brigada (bez jednog bataljona) 37. udarne divizije N O V J sruila nekoliko
mostova i otetila nekoliko tunela, a zatim se povukla u s. Ribnicu.

26. avgust

870

Iz doline r. Z. Morave etnika 4. grupa jurinih korpusa (1, 3. i 5. korpus) i etnika Rasinsko-toplika grupa korpusa (Rasinski. Topliki, Jastrebaki i 2. kosovski korpus), po izvrenoj pregrupaciji, preduzple napad na jedinice Operativne grupe

1944. avgust

SLOVENIJA

avgust 1944.

divizija NOVJ (5, 17. i 21. udarnu diviziju N O V J ) na prostoriji s. Razbojna Makovac Peter Poar llijina . r. Rasina, s ciljem da povrate Zupu sa
Aleksandrovcem i Brusom i zadre prodor Operativne grupe divizija N O V J u unutranjost Srbije. U borbama, vodenim do 30. avgusta, jedinice N O V J su uspele da
odbiju napade i da etnike protivudarom odbace na levu obalu r. Z. Morave.
K o d s. Leskovca (blizu Trstenika), u borbi voenoj ceo dan, 2. krajika udarna brigada 17. udarne divizije N O V J odbila napad oko 1500 etnika, nanevi im gubitke
od oko 80 mrtvih i vie ranjenih.
27. august

GS N O V i PO za Srbiju izdao direktivu potinjenim jedinicama: stupiti u vezu sa

bugarskim garnizonima, predloiti im da sa snagama NOVJ sadejstvuju u borbi
protiv zajednikog neprijatelja ili da pristupe bugarskoj NO vojsci; ukoliko ne
pristanu na to, garantovati im slobodan povratak kui poto predaju oruje i
opremu. Pokuaji jedinica NOVJ da sprovedu tu direktivu GS N O V i PO za Srbiju
nisu urodili plodom, jer su tabovi bugarskih jedinica odbili postavljene uslove.

Kod s. Valakonja (blizu Boljevca) jedinice 25. divizije N O V J napale etniki Jurini
korpus istone Srbije, te ga veim delom razbile i poc-le goniti preko r. Crnog T i moka. Tada ih je iznenada napalo oko 1000 nemakih vojnika i pripadnika S D K i
R Z K . Posle otre borbe, vodene do podne, jedinice N O V J su se povukle ka pl. Rtnju i
Lisovakim planinama. Poginulo je 150 etnika I 20 nemakih vojnika, a 35 etnika
je zarobljeno. Gubici 25. divizije N O V J : 15 mrtvih i 32 ranjena borca.
Kod s. Graka (blizu Aleksandrovca) oko 1500 etnika odbilo napad delova 2. krajike
udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ. Zatim, ojaani, etnici su ih protivnapadom odbacili ka s. Batunju i uli u Aleksandrovac. Brigada je imala 2 mrtva 1
9 ranjenih boraca, a etnici oko 40 mrtvih i vie ranjenih.

Na prostoriji s. Grdelica Leskovac Ni otpoelo prikupljanje jedinica bugarskog 1. okupacionog korpusa iz unutranjosti Srbije, da bi se one zatim, uz pomo
bugarske 6. peadijske divizije (koja je u tu svrhu dovedena iz Bugarske) preko
Pirota povukle u Bugarsku.

Posle etvorodnevnih borbi protiv delova bugarske 24. peadijske divizije, jedinice
1. proleterske udarne divizije N O V J zauzele s. Palisad i odbacile neprijatelja u
Uice (sada: Titovo Uice).
K o d s. Neghine i s. Burae (kod Titovog Uica) jedinice 4. sandake udarne brigade 37. udarne divizije N O V J zavrile dvodnevne borbe protiv nemakih vojnika
i etnika, nanevi im osetne gubitke. Brigada je imala 2 mrtva i 8 ranjenih boraca.
27/28. avgust

Na pruzi Kosovska Mitrovica Raka etiri ete 4. krajike udarne brigade 5.

udarne divizije N O V J doekale u zasedi nemaki vojr.i transportni voz, te unitile
lokomotivu i 5 vagona. Poginulo je 350 nemakih vojnika i jedan je zarobljen. Gubici delova 4. brigade: 5 ranjenih boraca.
Kod s. Teice (na pruzi Ni Stala) jedan bataljon 1. krajike udarne brigade
5. udarne divizije NOV.J miniranjem unitio lokomotivu i 15 vagona sa 3 demontirana aviona, 2 kamiona i drugim materijalom, te ubio 6 nemakih vojnika. Bataljon
je imao 1 ranjenog borca.

28. august

U Kurumliju, iz koje su se bugarski vojnici povukli ka Prokuplju, uli delovi 4. srpske udarne brigade 21. udarne divizijo NOVJ.
U Blace ula 6. srpska udarna brigada 21. udarne divizije NOVJ, a bugarski vojnici
se povukli ka s. Beloljinu.

Glavni tab N O V i PO za Vojvodinu naredio da se formira eta za vezu pri G l a v nom tabu N O V i PO za Vojvodinu i kod taba bako-baranjske operativne zone
i izdao Uput za pravilno vrenje slube veze preko Dunava.

U akovici nemake vlasti obesile 10 rodoljuba.

29/30. avgust

30. avgust

Kod manastira Banje (blizu Priboja) 6. proleterska divizija N O V J Nikola Tesla

prela r. L i m i prodrla u Srbiju.
Jedinice 24. divizije N O V J napale Leskovac. Grad su branili etnici, pripadnici SDS
i R Z K i nemaki vojnici (ukupno oko 4000), ojaani sa desetak tenkova i artiljerijom. Posle troasovne borbe jedinice 24. divizije su prodrle na periferiju grada, ali
su se, zbog snanog otpora neprijatelja, povukle. N e p r i j a t e l j je imao oko 40 mrtvih.
Gubici 24. divizije: 8 mrtvih i 26 ranjenih boraca. Zaplenjena su 2 minobacaa 1
desetak puaka.
U irem rejonu Aleksandrovca 2. kraiika udarna brigada 17. udarne divizije N O V J
napala etnike snage i protenda ih ka r. Z. Moravi etnici su imali oko 40 mrtvih
i vei broj ranjenih. Brigada nije imala gubitaka.
871

1944. avgust

SRBIJA

avgust 1944.

- Kod s. Rataja (blizu Kruevca) delovi 1. krajike udarne brigade 5. udarne divizije
i 4. srpske udarne brigade 21. udarne divizije N O V J razbili leteu brigadu etnikog Rasinskog korpusa i delove etnikog 2. kosovskog korpusa i proterali ih preko
r. Z. Morave. etnici su imali 40 mrtvih, vie ranjenih i 27 zarobljenih. Gubici jedinica N O V J : 3 ranjena borca.

U bazi blizu
ine oko 500
reda. Borei
samoubistvo

s. Elemira (kod Zrenjanina) nemake poterne i policijske jedinice, javojnika, opkolile i blokirale grupu od 34 borca 5. banatskog N O P odse do poslednjeg metka, svi su ovi borci poginuli (poslednji su izvrili
bombom). Neprijatelj je imao 30 poginulih i 10 ranjenih vojnika.

Kod s. Belegia (blizu Stare Pazove) 4. bataljon 6. vojvoanske N O U brigade prebaen preko Dunava u Banat radi rasplamsavanja borbe u junom Banatu.
30/31. avgust

Na poloajima s. Buraa s. Ojkovica (kod N o v e Varoi) 1, 2. i 3. bataljon 3. proleterske (sandake) udarne brigade i 4. bataljon 4. sandake
udarne brigade 37.
udarne divizije N O V J izvrili napad na oko 500 vojnika nemake legije Krempler
1, posle krae borbe, odbacili ih prema s. Amziima. Neprijatelj je imao oko 100 mrtvih i ranjenih, a jedinice 37. divizije 3 poginula i 26 ranjenih boraca.

31. avgust

Kod s. Draevca (na putu Ni Aleksinac) 14. srpska udarna brigada 23. udarne
divizije N O V J napala kolonu nemakih vojnika, te u estoasovnoj borbi ubila 38
i ranila vei broj nemakih vojnika i zaplenila 4 kamiona i dvoja putnika kola.
Gubici 14. brigade 7 ranjenih i 7 kontuzovanih boraca.
Na Frukoj gori, po nareenju taba bako-baranjske operativne zone, formiran
Somborski N O P odred. Odred se uskoro prebacio u Baku.
Delovi 5. banatskog N O P odreda izvrili napad na dva salaa kod Kikinde, te od
policije koja je tu obezbeivala vridbu zaplenili 26 puaka a vralice onesposobili.
Jednovremeno su ostali delovi tog odreda zapalili 17 vagona teretne kompozicije na
. st. Deri (kod Kikinde) i demolirali tt ureaje, dok su kod s. Farkadina zaustavili voz i u borbi ubili 15 a zarobili 3 neprijateljska vojnika, zaplenivi 2 puke i
1 pitolj.

Izmeu . st. Zemun P o l j e i s. Batajnice diverzantske grupe Posavskog N O P odreda

poruile elezniku prugu na 25 mesta.

Izmeu s. Kukujevaca i s. Bainaca (kod Sida) delovi Bosutskog N O P odreda poruili elezniku prugu i posekli 50 tt stubova.
Delovi Frukogorskog N O P odreda poruili 500 m eleznike pruge Srem. Karlovci
Petrovaradin i unitili 3 lokomotive i 9 vagona.
Avgust k.

Po odluci taba banatske operativne zone, od dotadanjeg 4. banatskog N O P odreda formirani Vraki, Belocrkvanski i Panevaki N O P odred.
Po odluci taba bako-baranjske operativne zone formiran Novosadski N O P odred.
U Panevu formiran S N O odbor.
Jedna eta Vrakog N O P odreda izvrila napad na vraki kamenolom i oslobodila grupu nasilno mobilisanih radnika.
Formiran SK K P J i S N O odbor za novokneevaki srez.

Avgust

Kod s. Ostrunice (blizu Beograda) 1. posavsko-tamnavski partizanski bataljon preao

iz Srema u Srbiju i uao u sastav 2. umadijske (21. srpske) NO brigade.
Formiran O N O odbor za severni Banat.
Izabran S N O odbor za srez kruevaki.
U Prizrenu nemake vlasti obesile 10 rodoljuba.
U Kuli obnovljena partijska organizacija i formiran SK SKOJ-a.
U s . Krnjai obnovljen SK SKOJ-a za panevaki srez.
U Beogradu, da ne bi iv pao u ruke neprijatelju, izvrio samoubistvo sekretar
OK K P J za okrug Poarevac Boidar Diinitrijevi Kozica, narodni heroj.

87 2

Septembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. septembar

Vlada Carevine Bugarske zatraila p r i m i r j e od zapadnih saveznika.

Da bi pruio otpor jedinicama NOVJ, Draa Mihailovi proglasio optu mobilizaciju
u Srbiji. Sprovoenje prisilne mobilizacije onemoguili su svojim dejstvima 1. proleterski i 12. udarni korpus NOVJ, Operativna grupa divizija NOVJ i jedinice GS
N O V i PO za Srbiju.
Predsednik Ujedinjenog komiteta Amerikanaca jugoslovenskog porekla L u j Adami
primio pismo od predsednika N K O J - a marala Jugoslavije Josipa Broza Tita, u
kome se jugoslovenskim iseljenicima u Americi odaje priznanje na pomoi NOB-u
i ukazuje na potrebu da oni i dalje pruaju podrku borbi naroda Jugoslavije.
VS N O V i POJ naredio G N O V i PO za Srbiju: napadati gradove koje nemake
vlasti predaju elnicima; s najmanje tri divizije ovladati istonom Srbijom i odatle
uspostaviti vezu s jedinicama Crvene armije, a preko r. Velike Morave prodirati ka
Beogradu i organizovati i odrati zasedanje Velike antifaistike skuptine narodnog
osloboenja Srbije.
V N O V 1 POJ uputio depeu V N O V i PO Albanije: predlae mu da deo svojih
snaga uputi severno od r. Drima radi saradnje s jedinicama N O V i POJ u operacijama na Kosovu i Metohiji; istie da bi zadatak ovih jedinica bio da prihvataju nove
borce, formiraju nove jedinice i razbijaju reakciju; podvlai vanost Kosova i Metohije i severne A l b a n i j e za N O V i POJ i za N O V i PO A l b a n i j e i ukazuje na ozbiljne
tekoe koje bi nastale za obe strane ukoliko bi se na tim podrujima konsolidovale
reakcionarne snage.
V N O V i PO naredio Stabu 3. udarnog korpusa NOVJ da na o. Vis, na vii artiljerijski kurs, odmah uputi artiljerijske oficire (najvie osam) koji e biti osposobljeni za rukovodioce korpusne i divizijske artiljerije, tj. za komandante a r t i l j e r i j skih grupa, diviziona i baterija.

2. septembar

Vlada Republike Finske prekinula diplomatske odnose s Nemakom.

Predsednik izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Ivan Subai uputio telegram
predsedniku N K O J - a Josipu Brozu Titu: Veoma je hitno da se zna, da li e na
sluaj da Nemci budu srueni na Balkanu, biti organizovana jaka jedinstvena vlada.
Sa svih strana svi zahtevaju i oekuju takovu vladu*.
CK K P J uputio CK K P H pismo u vezi sa stanjem u partijskoj organizaciji Dalmacije: kae da su delegati CK K P H izrekli preotre kritike, uz prejake formulacije 1
nepravilna uoptavanja, ali i tana zapaanja nedostataka u radu partijske organizacije Dalmacije; ocenjuje stanje u Dalmaciji i obavetava da e sekretar Oblasnog
komiteta stii u CK K P H radi pretresanja svih ovih slabosti; Istie potrebu da
Oblasni komitet uvrsti partijske komitete, podigne nove kadrove, ojaa duh partijnosti i discipline i najozbiljnije se pozabavi pravilnim vaspitanjem i uzdizanjem
kadrova, radom NO odbora, omladine, A F Z - a , propagandom i drugim problemima.
V N O V i POJ uputio G N O V i PO za Kosovo i Metohiju direktivu: G N O V i PO
za Kosovo i Metohiju preimenovan u Operativni tab N O V i PO za Kosovo i Metohiju; poto podruje Kosova i Metohije postaje vano za razvoj situacije ne samo
u junim krajevima Srbije nego i u severnoj Albaniji i susednim krajevima Crne
Gore, nipoto se ne sme dozvoliti da se na njemu ugnezdi reakcija; V N O V i POJ
obavetava ga da je naredio Glavnom tabu N O V i PO za Makedoniju da Operativnom tabu N O V i PO za Kosovo i Metohiju stavi na raspolaganje sve jedinice s K o sova i Metohije, a predloio je Vrhovnom tabu N O V i PO Albanije da izvesne snage
uputi na odsek severno od r. Drima.

3 septembar

Nemaki vrhovni komandant Jugoistoka naredio Grupi armija E da 11. vazduhoplovno-poljsku diviziju uputi iz Grke u Jugoslaviju. (Pokret ove divizije poeo je
dva dana kasnije.)
Saveznike snage zauzele Brisel. glavni grad Belgije.

873

1944. septembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

septembar 1944.

V N O V i POJ naredio tabu 1. proleterskog udarnog korpusa N O V J : ispitati mogunost da se oslobodi Uice (sada: Titovo Uice), imajui u vidu da bi eventualni
neuspeh bio politiki nezgodan; nastaviti mobilizaciju novih boraca i zauzimati i
braniti gradove, a kada se snage NOV.T raire po celoj zapadnoj Srbiji, manji garnizoni e lako padati; ne srne se etnicima dozvoliti da iza jedinica N O V J krstare 1
teroriu narod.
U s. Trgovitu (kod Sokobanje). oo nareenju VS N O V i POJ, formirana 45. divizija NOVJ.
t. septembar

Oruane snage Republike Finske prekinide borbu protiv jedinica Crvene armije.
V N O V i POJ naredio tabu 3. udarnog korpusa NOV.T: da se, u vezi s ranijim
direktivama, 11. udarna divizija N O V J i Mavanski N O P odred prebace preko r.
Drine u zapadnu Srbiju, na prostoriju pl. Cera, gde e ui u sastav 12. udarnog korpusa N O V J ; da ta divizija razbija etnike i nedievce na toj prostoriji u cilju mobilizacije stanovnitva; da ona na pravcu svoga dejstva, odmah po prelasku r.
Drine, pristupi likvidaciji uosadn manjih garnizona, pa time olaka pokret jedinica
NOVJ s juga.

.">.

septembar

Vlada SSSR-a objavila rat Bugarskoj, ija vlada odugovlai prekid diplomatskih
odnosa s Nemakom. Tog dana je ministar spoljnih poslova SSSR-a Vjaeslav Molotov predao bugarskom ministru u Moskvi notu u kojoj se izmeu ostalog kae:
. . . Vie od tri godine Bugarska ie aktivno pomagala Nemaku u ratu
protiv
S S S R - a . . . bugarski vladajui krugovi su pomagali Nemce pri evakuaciji Krima I
spasli ostatke potuenih nernakih trupa na jugu Sovjetskog Saveza. U noti se dalje
govori o katastrofalnom poloaju Nemake, koja se povlai na svim frontovima i naglaava: da bugarska vlada, uprkos tome i injenici da su Rumunija i Finska prekinule sa Nemakom, d a j e ovoj direktnu pomo protiv SSSR-a, titei odstupajue
nemake snage i dajui im na bugarskoj teritoriji bazu za stvaranje novog arita
otpora silama antihitlerovske koalicije. Na k r a j u note se kae da se Bugarska 1 ranije
nalazila u ratnom stanju sa SSSR-om i da e se odsada i SSSR nalaziti u ratnom
stanju s Bugarskom.
Udruenje jugoslovenskih iseljenika u Kini N o v a Jugoslavija odralo konferenciju i donelo rezoluciju o odanosti N O P - u i njenom voi maralu Jugoslavije Josipu
Brozu Titu.
Dr Branko Cubrilovi. jedan od prvaka Zemljoradnike stranke, kablogramom iz
Vaingtona upozorio biveg predsednika izbeglike vlade
Kraljevine
Jugoslavije
Slobodana Jovanovia: da pokua ouvati jedinstvo jugoslovenskih politikih grupa
u Londonu i da preduzme sve kako bi one povratile svoj uticaj kod vlade SSSR-a,
te time obezbedile to povoljnije uslove u pregovorima s NOP-om.
N K O J uputio zahtev komandantu Vrhovne komande saveznikih snaga za Sredozemlje generalu Vilsonu: trai da S A D obustave slanje pomoi Drai Mihailoviu i
da iz MihaUovieva taba povuku svoga predstavnika. General Vilson je s tim zahtevom upoznao predsednika vlade V. Britanije Vinstonn Cerila.
Clan Politbiroa CK K P J Edvard K a r d e l j odrao sastanak sa generalnim sekretarom
KP Austrije Honerom. Honer je tom prilikom izjavio da Koruka svojom borbom
zasluuje pripajanje Jugoslaviji, j e r ta tiorba u stvari predstavlja narodni plebiscit.
On je predloio da N O V J primi austrijske radnike koji. od nasilne nemake mobilizacije. bee na jugoslovensku osloboenu teritoriju. Prihvatajui Monerov predlog,
V N O V i POJ je izloio svoje miljenje o mogunosti da se u Austriji stvaraju
partizanski odredi, kojima bi naoruanje dala NOVJ.
N K O J zatraio od izvrnih odbora Z A V N O Sandaka i A S N O da, pored ostalog,
dostave podatke o licima na osloboenom i okupiranom podruju kojima je potrebna pomo u hrani, odei i obui i da izvre procenu etve i stonog fonda u odnosu
na stanje pre rata.
V N O V i PO.T uputio direktivu Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : odobrava da 29.
udarna divizija N O V J formira jo jednu brigadu u junoj Hercegovini; nalae da
jedinice 2. udarnog korpusa NOV.T prodiru ka Boki, Konavlima i Dubrovniku; istie
da je podruje Dubrovnika naroito vano, te na njemu treba aktivirati hrvatski
narod, i da je Primorska operativna grupa obrazovana da bi aktivirala ceo primorski odsek, ali je na tome malo uraeno do sada; naglaava da u Konjicu i Kalinoviku, zbog vanosti toga rejona, treba obrazovati izvesna uporita, te od Kalinovika,
preko Trnova, prodirati ka Sarajevu, a tab 2. udarnog korpusa NOVJ treba da
napravi plan za rad na ovom podruju, poto su snage 3. udarnog korpusa NOVJ
zauzete dejstvima u severnom delu istone Bosne.
V N O V i P O J obavestio Operativni tab N O V i PO za Kosovo 1 Metohiju da Gnjilanska NO brigada ostaje pod komandom G N O V i PO za Makedoniju 1 naredio mu
da se povee s Kosovskom NO brigadom i da ie stavi pod svojti komandu

R74

1944. septembar

DOG ADA JI OPSTEG KARAKTERA

septembar 1944.

Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu
3. udarnog korpusa N O V J da se 11. udarna divizija N O V J to pre prebaci na pl.
Cer i obavestio ga da je. prema izvetaju G N O V i PO za Vojvodinu, u rejonu
Bijeljine, broj neprijateljskih snaga mali. i da etnici vre teror.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu
1. proleterskog udarnog korpusa N O V J : da. ukoliko je dobio topove, hitno pripremi
napad i zauzme Uice (sada: Titovo Uice). kako bi se olakala odbrana Poege i
obezbedilo zalee za prodor jedinica N O V J ka V a l j e v u ; da 6. proleterska divizija
NOVJ Nikola Tesla, pojaa svoje snage prema aku i sprei prodiranje neprijatelja ka Poegi; da prihvati 11. udarnu diviziju NOVJ, kojoj je nareeno a se
iz istone Bosne prebaci na pl. Cer i docnije ue u sastav 12. udarnog korpusa
N O V J ; da Operativna grupa divizija N O V J krene na odsek Uice
aak
Kraljevo.
V N O V i POJ naredio 37. udarnoj diviziji NOVJ da porui prugu Vardite
Uice (sada: T i t o v o Uice) i time olaka dejstva jedinica 1. proleterskog i 12. udarnog korpusa N O V J u zapadnoj Srbiji.
Septembar p.

U s . Pranjanima (kod G. Milanovea) odran sastanak izmeu trekera, delegata

nemakog vojnog zapovednlka za Srbiju, Drae Mihailovia, pukovnika Mak Dauela,
efa vojne misije S A D pri tabu Drae Mihailovia i Milana Aimovia, komesara
javne sigurnosti u vladi Milana Nedia. Delegat nemakog vojnog zapovednika se
interesovao za mogunost sklapanja separatnog primirja na Balkanu izmeu zapadnih saveznika i Nemake. Pukovnik Mak Dauel je insistirao na tome da se nemake
oruane snage u Jugoslaviji predaju etnicima Drae Mihailovia.
Juraj Krnjevi, jedan od rukovodilaca HSS u inostranstvu, postavio je svim izbeglim lanovima HSS zadatak da se poveu u politike grupe koje e se boriti protiv
N O P - a i sporazuma Tito Subai.
U Baminju (u Italiji) predsednik etnikog Centralnog nacionalnog komiteta K r a ljevine Jugoslavije Zivko Topalovi, predsednik Samostalne demokratske stranke
Adam Pribievi i dva predstavnika etnikog Centralnog komiteta odrali sastanak
na kome su izradili memorandum i ovlastili Zivka Topalovia a ga preda saveznikom predstavnitvu u Rimu. U memorandumu se iste: Draa Mihailovi e prihvatiti
borbu protiv nemakih snaga samo ako se partizanskim snagama zabrani napad na
etnike i ako saveznike vojne vlasti priznaju etnike kao ratujueg saveznika; od
predstavnika V. Britanije, SSSR-a, SAD, NOVJ i etnika Drae Mihailovia treba
formirati poseban tab za Jugoslaviju koji e raditi na izmirenju partizana i etnika,
s ciljem da se sauva monarhija i odri kompaktnost snaga Drae Mihailovia; dok
se meu partizanima i elnicima ne postigne- mir. kralju Petru II Karaorcviu
odredie se neutralno mesto boravka.

6. septembar

Nemaka Vrhovna komanda oruane sile naredila Grupi armija E da evakuie

Peloponez i da sa egejskih ostrva povue to vie snaga na kopno. Sprovoenje
ovog nareenja otpoelo je sutradan.
Jedinice 3. ukrajinskog fronta Crvene a r m i j e izbile na jugoslovesko-rumunsku granicu kod Turn Severina.
Da bi izbegla ratnu katastrofu, vlada Carevine Bugarske donela odluku da objavi
rat Nemakoj.
Na sednici izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije ministar Sava Kosanovi podneo
zahtev da se Jugoslovenski crveni krst u inostranstvu fuzlonie sa novoformiranim
odborom Crvenog krsta na osloboenoj teritoriji Jugoslavije. Vlada Ivana Subaia
odloila je to >za povoljnija vremena.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio G N O V i PO za Srbiju
da hitno uspostavi vezu sa Crvenom armijom na r. Dunavu i da o tome to pre
izvesti VS.
Po nareenju VS N O V i POJ. G N O V i PO za Srbiju od 22. i 24. divizije N O V J
formirao 13. korpus NOVJ. Docnije u sastav korpusa ulaze i novoformirane 46. i 47.
divizija NOVJ.
Po nareenju V N O V i POJ. G N O V i PO za Srbiju od 23. 25. i 45. divizije N O V J
formirao 14. korpus NOVJ.
VS N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da 28. udarnu diviziju N O V J
uputi u centralnu Bosnu, odakle e nastaviti pokret ka istonoj Bosni. Divizija treba
da se direktno povee sa VS.
V N O V i POJ naredio Operativnom tabu N O V i PO za Kosovo i Metohiju da
pojaa akcije jedinica na svom podruju i da se povee sa G N O V i PO za Srbiju.
G NOV i PO za Makedoniju i susednim jedinicama Istakavi da su politiki uslovi

875

1944. septembar

DOGAAJI OPSTEG K A R A K T E R A

septembar 1944

za rad p o v o l j n i i da se d o g a a j i brzo r a z v i j a j u , traio je da ga izvesti ime bi mu

on, VS, mogao pomoi.
7. septembar

- Rukovodstvo H S S uputilo pismo predsedniku izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslav i j e Ivanu Subaiu u kome napada
sporazum
TitoSubai i istie s v o j plan:
obezbediti rukovodeu ulogu u buduoj d r a v n o j zajednici; osigurati pomo i podrku zapadnih saveznika na r a z b i j a n j u N O V i P O J pomou etnika; uvlaiti to ire
mase u domobranske jedinice, kao buduu oruanu snagu d r a v e Hrvatske pod
rukovodstvom HSS.
N K O J ponovio s v o j zahtev Centralnom odboru U n r e : uputiti hitnu pomo u ishrani
i z d r a v s t v e n o j zatiti stanovnitvu na osloboenoj teritoriji Jugoslavije. Centralni
odbor Unre ovlastio je A m e r i k u poasnu legiju ( A m e r i c a n L e g i o n of M e r i t A L M j
da u n j e g o v o ime rei p i t a n j e dotura hitne pomoi narodima Jugoslavije.
VS N O V i P O J naredio GS N O V i PO za Srbiju da jedinice pod n j e g o v o m komandom prodru na odsek Negotin Brza Palanka i uhvate vezu s jedinicama Crvene
a r m i j e kod Turn Severina. G l a v n e snage treba uputiti ka H o m o l j s k i m planinama
da posednu prostoriju D. Milanovac K u e v o Golubac i tu
unite
etnike
snage.
U s . Lisiu (blizu T i t o v o g Velesa), po nareenju VS N O V i POJ, od 3, 8. i 12. makedonske NO brigade formirana 42. d i v i z i j a N O V J .
V r h o v n i komandant N O V i P O J maral J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o pohvalio borce,
podoficire, o f i c i r e 1 politike komesare 6. proleterske d i v i z i j e N O V J Nikola Tesla
za uspene viemesene borbe od Drvara do Srbije.
V r h o v n i komandant N O V i P O J maral J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o pohvalio borce,
podoficire, o f i c i r e i politike komesare 12. udarnog korpusa N O V J za pokazanu
primernu upornost i junatvo u estomesenim neprekidnim borbama protiv okupatora i domaih izdajnika.

s. septembar

Jedinice C r v e n e a r m i j e prele rumunsko-bugarsku granicu i usmerile su svoja dejstva ka Dobriu, V a r n i i Rusu.

Vlada

Carevine Bugarske o b j a v i l a rat N e m a k o j .

Predsednik N K O J - a Josip Broz Tito, odgovarajui predsedniku izbeglike vlade

K r a l j e v i n e J u g o s l a v i j e Ivanu Subaiu u vezi sa s t v a r a n j e m jedinstvene
vlade,
istakao da prvenstveni zadatak vlade treba da bude snabdevanje N O V J , a ostala
e pitanja biti reena kasnije.
VS N O V i P O J izdao n a r e e n j e o uvoenju vazduhoplovnih referenata pri svim
glavnim tabovima i tabovima 2. i 5. udarnog korpusa N O V J i o n j i h o v i m optim
zadacima.
9. septembar

Blagodarei pobedonosnom nastupanju jedinica

Crvene
a r m i j e i oslobodilakih
snaga Bugarske kapitulirala Carevina Bugarska, u k o j o j je sruena monarhofalstika vlada i uspostavljena vlada Oteestvenog fronta.
N e m a k e oruane snage raketama F a u - 2 otpoele napad na London. Posle toga
je svakodnevno po nekoliko desetlnB bombi upuivano na Englesku.
U Palermu (u I t a l i j i ) predstavnici Slovenske l j u d s k e
odrali sastanak i reili: da se slovenake g r u p a c i j e
protiv N O P - a , da se razbije sporazum TitoSubai,
K r a l j e v i n e Jugoslavije sa I v a n o m Subaiem na elu i
kih graanskih partija pridrue optejugoslovenskoj
i odbrani monarhije.

stranke ( S L S ) u
emigraciji
u e m i g r a c i j i okupe u borbi
da se obori izbeglika vlada
da se predstavnici slovenakontrarevolucionarnoj akciji

VS N O V i P O J naredio GS N O V i PO za Hrvatsku da jedinice pod njegovom komandom rue komunikacije, upadaju u garnizone i dezorganizuju nemako povlaenje.
VS N O V i P O J naredio 37. udarnoj d i v i z i j i N O V J da se energino angauje na
odseku s. K r e m n a s. Vardite da bi sadejstvovala sa 12. udarnim korpusom NOVJ
k o j e g napadaju delovi nemake 7. SS d i v i z i j e P r i n c Eugen.
V r h o v n i komandant N O V i P O J maral Jugoslavije Josip Broz T i t o uputio direktivu
Stabu 1. proleterskog udarnog korpusa N O V J : kritikuje to bataljoni poslati na r.
Drinu radi v e z e sa 12. udarnim korpusom N O V J nisu imali radio-stanicu, te nisu
ni uhvatili vezu s tim korpusom; istie da treba poveati budnost i tanost u pokretima i o p e r a c i j a m a ; obavetava da su jedinice C r v e n e a r m i j e zauzele Kladovo.
to.

87fi

septembar

U Parizu general Sari De Gol

b r o j ljudi iz pokreta otpora.

obrazovao francusku vladu. U vladu je uao veliki

1944. septembar

DOG ADA JI OPSTEG KARAKTERA

septembar 1944.

U s. Crnoecu (blizu Bitolja), po nareenju V N O V i POJ, od 5. i 7. makedonske

NO brigade i Bitoljsko-prespanskog N O P odreda formirana 49. divizija N O V J .
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz T i t o uputio direktivu tabu 1. proleterskog udarnog korpusa N O V J : nareuje da ovlada masivima
pl. Maljena i pl. Suvobora i nadire ka Valje%'U, L j i g u i r. K o l u b a r i ; napominje da
je taj korpus prethodnica koja treba da stvori uslove za brz i povoljan razvoj situacije u Sumadiji i zapadnoj Srbiji.
11. septembar

Nemaki vrhovni komandant Jugoistoka znatno proirio podruje Grupe armija E<potinivi j o j i 21. armijski korpus, sa 181. i 297. peadijskom i 21. SS d i v i z i j o m
Skenderbeg u A l b a n i j i i C r n o j Gori.
Amerika 1. armija stigla na nemaku granicu severno od Trira, a zapadno od Diona (u Francuskoj) sjedinile se amerika 3. armija (iz N o r m a n d i j e ) i amerika 7.
armija (iz june Francuske).
Saveznike snage zauzele Luksemburg i prodrle na nemaku teritoriju.
Vrhovni komandant N O V i P O J maral Jugoslavije Josip Broz T i t o uputio direktivu glavnim tabovima i tabovima korpusa: obavetava da je situacija u celoj
zemlji povoljna, da jedinice N O V i P O J izvode uspena dejstva i da su stvorile veliku
slobodnu teritoriju, da je masovna mobilizacija u toku, da su osnovne etnike i
nedievske snage razbijene, da su desetine hiljada bugarskih vojnika razoruane, i
da je nekoliko hiljada domobrana prelo na stranu N O V i POJ, a oekuje se i vei
prelaz; istie da je poloaj nemakih snaga u Jugoslaviji v r l o teak, da se nemake
snage povlae iz G r k e i A l b a n i j e na sever; nareuje da sve jedinice N O V i P O J
razviju maksimalnu inicijativu i ofanzivni polet, rue
komunikacije,
zauzimaju
vane vorove, gradove i druga uporita i ne dozvole da se nemake snage organizovano povuku iz nae z e m l j e i da odnesu oruje.
V N O V i P O J uputio direktivu komandantu Operativne grupe d i v i z i j a : obavetava
o uspesima 1. proleterskog udarnog i 12. udarnog korpusa i jedinica G N O V i PO
za Srbiju i G N O V i PO za Makedoniju i nareuje da jedinice Operativne grupe
d i v i z i j a to pre izbiju u Sumadiju optim pravcem aak G. Milanovac Rudnik.
V N O V i P O J uputio direktivu tabu 8. korpusa N O V J : da n j e g o v e jedinice bezobzirno unitavaju ustae i etnike koji preuzimaju garnizone posle odlaska nemakih
snaga.

12. septembar

U K v e b e k u (u Kanadi) otpoela druga konferencija predsednika S A D Franklina

Ruzvelta i predsednika vlade V. B r i t a n i j e Vinstona Cerila. Na n j o j je donet M o r gentauov plan: da se izvri potpuna demilitarizacija N e m a k e ; da se P o l j s k o j pripoji
o n a j deo Istone Pruske koji nee pripasti SSSR-u i juni deo lezije, a Francuskoj
Sar i pogranina podruja ograniena rekama R a j n o m i Mozelom; da se obrazuje
Internacionalna zona koja bi obuhvatala R u r ; da se ostatak Nemake podeli na d v e
nemake drave. K o n f e r e n c i j a je zavrena 19. septembra 1944.
U M o s k v i predstavnici vlada SSSR-a, S A D i V. Britanije, s jedne strane, i p r e d stavnik vlade Rumunije, s druge strane, potpisali ugovor o p r i m i r j u i formirali
Kontrolni savet za Rumuniju.
Ministarstvo spoljnih poslova
V. Britanije naredilo svome ambasadoru Stivensonu:
kod predsednika izbeglike v l a d e K r a l j e v i n e Jugoslavije Ivana Subaia intervenisati da odmah preduzme konkretne m e r e za stvaranje jedinstvene vlade.
Predsednik izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije
I v a n Subai predloio p r e d sedniku N K O J - a Josipu Brozu Titu da se N K O J i vlada K r a l j e v i n e
Jugoslavije
odmah sporazumeju o obrazovanju jedinstvene optejugosloveske vlade, o f o r m i ranju jedinstvenog v o j n o g rukovodstva pod neposrednom komandom V N O V i
P O J i o ulozi onih 'politikih grupa koje su v o l j n e da se bore protiv okupatora.
Na predlog vrhovnog komandanta N O V i P O J marala Jugoslavije Josipa Broza
Tita, Predsednitvo A V N O J - a donelo odluku da se 1. dalmatinska
N O U brigada
odlikuje Ordenom narodnog osloboenja.
U govoru na smotri jedinica 1. dalmatinske N O U brigade na ostrvu Visu, vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz T i t o upozorio svetsku javnost na reenost naroda
Jugoslavije da pomognu dugogodinju borbu naroda Istre i Slovenakog primorja
za prisajedinjenje Jugoslaviji.
V N O V i P O J obavestio tab 8. korpusa N O V J : nemake snage naputaju o. Bra;
potrebno je budno pratiti stanje i pokrete nemakih snaga u Dalmaciji i na obali;
radi operacija velikih razmera, na kopno e biti iskrcani delovi 26. d i v i z i j e N O V J
im se stvore povoljni uslovi za to.
877

1944. septembar

DOG ADA JI OPSTEG KARAKTERA

septembar 1944.

V N O V i POJ naredio da se svim oficirima i podoficirima koji su se nalazili u

neprijateljskim formacijama, koji do 15. septembra preu dobrovoljno u N O V i POJ.
ili su ve to uinili, potvrde inovi koje su u to vreme imali.
V N O V i POJ naredio tabu 3. udarnog korpusa N O V J : 11. udarnu diviziju NOVJ
uputiti preko r. Drine na pl. Cer (tab divizije sam e izabrati mesto prelaza);
tabu 12. udarnog korpusa NOVJ, koii se nalazi u rejonu Pecke, saoptiti da prihvati 11. udarnu diviziju, a Labu divizije narediti da se ukljui u radio-mreu
VS N O V i POJ.
13. septembar

Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio svim
jedinicama N O V i POJ direktivu o formiranju novih jedinica: postojee divizije popunjavati novim borcima dok one ne narastu na 6.0008.000 boraca, a nove jedinice treba formirati tamo gde postoje vojno-politiki i terenski uslovi.
U rejonu s. Klokoevea i s Radujevca (kod Negotina) delovi 23. i 25. divizije NOVJ
stupili u dodir sa trupama Crvene armije.

14. septeinbar

Vrhovni komandant N O V i POJ izdao naredbu o dodeljivanju Spomenice 1941:

borcima i vojnim i politikim rukovodiocima koji su u N O P odrede stupili 1941.
godine i u njima ostali neprekidno do izdavanja naredbe, svima onima koji su od
1941. godine na okupiranoj teritoriji organizovano i neprekidno radili za N O P a
kasnije, iz bilo kakvih razloga, napustili okupiranu teritoriju i stupili u NOVJ;
svima onima koji su u N O P odrede stupili 1941. godine, pa su povueni ili poslati
na okupiranu teritoriju; svima onima koji su u N O P odrede stupili 1941, pa bili
zarobljeni, uhapeni ili osueni, a na dan izdavanja naredbe se nalaze u NOVJ ili
na radu u pozadini, ukoliko je njihovo dranje pred neprijateljem bilo asno i partizana dostojno. Spomenica se ne moe davati onima koji su u meuvremenu svojevoljno napustili N O V J ili prilazili na stranu neprijateljske vojske, bez obzira na to
to su u N O P odrede stupili 1941. i to se na dan izdavanja naredbe nalaze u redovima NOVJ.
VS N O V i PO.T obavestio Operativni tab N O V i PO za Kosovo i Metohiju: odobrava da na Kosovu i Metohiji ostanu
dve operativne zone i da Operativni tab
N O V i PO za Kosovo i Metohiju bude pOtinjen G N O V i PO za Srbiju.
V N O V i POJ naredio tabu 3. udarnog korpusa N O V J : ubrzati pokret 11. udarne
divizije N O V J radi prelaza r. Drine i prodora ka pl. Ceru i svakodnevno zorom
obavetavati V NOV i PO.T o mestima gde e se iz aviona bacati materijal za
pomenutu diviziju; to pre uspostaviti direktnu vezu 11. udarne divizije NOVJ
sa V N O V i POJ.
V N O V i POJ naredio tabu 1. proleterskog udarnog korpusa da prui pomo
12. udarnom korpusu N O V J koji u rejonu Pecke vodi teke borbe protiv jakih
neprijateljskih snaga.

15. septevibar

Draa Mihailovi uputio depeu svima svojim komandantima korpusa 1 viim starelnama: obavetava da je u njegov tab stigao ef amerike v o j n e misije sa irokim politikim ovlaenjima i da je sa njim razradio detaljan savezniki politiki i vojni plan; nareuje da se bez njegovog nareenja ne sme preduzeti nikakva
vojna akcija, osim protiv partizana.
Po nareenju vrhovnog komandanta N O V i POJ Josipa Broza Tita, radi uspenijeg
dejstva u zapadnoj Srbiji i Sumadiji, od 1. proleterskog udarnog korpusa (1. proleterska udarna i 6. proleterska Nikola Tesla, 5, 17. i 21. udarna divizija) i 12.
udarnog korpusa NOVJ (.1, 16. i 30. udarna divizija) formirana 1. armijska grupa
NOVJ, pod komandom taba 1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ.
Nastojei da pomogne oruanim snagama oteestvenofrontovske Bugarske, vrhovni
komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio G N O V i PO za Makedoniju da
s komandantom bugarske 5. armije generalom Keckarovim izradi plan operacija
na pravcu Strumica tip.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito izdao naredbu
potinjenim jedinicama: produava se rok predaje domobranskih, etnikih i drugih jedinica koje, iz raznih razloga, nisu mogle prei na stranu N O V J do 15. septembra; ukazuje se na mere i postupke koje treba preduzeti prema onima koji
rade protiv prelaska na stranu N O V , kao i onima koji se uhvate da se i dalje
bore protiv N O V i POJ.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio direktivu tabovima 2. i 3. udarnog korpusa N O V J : nemake snage, ugroene dejstvima
Crvene armije sa istoka i krupnim operacijama N O V i POJ, nalaze se u punotn
povlaenju iz Grke, a pripremaju se za povlaenje iz A l b a n i j e i Jugoslavije; prvi
znaci poviaenja nemakih snaga pokazuju se i kod nas. gde se one grupiu na

878

1944. septembar

DOG ADA JI OPSTEG KARAKTERA

septembar 1944.

pojedinim vanim odstupnim komunikacijama na severu, a kao svoje zatitnice

po garnizonima i na komunikacijama ostavljaju kvislinke snage.
VS N O V i POJ naredio Stabu 3. udarnog korpusa N O V J da se 11. udarna divizija
hitno prebaci preko r. Drine i otpone dejstvo optim pravcem Zvornik Krupanj
Bela Crkva; obavetava da 12. udarni korpus NOVJ vodi borbu u rejonu Pecke.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio direktivu Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : poto na crnogorsko-hercegovakom primorju razne saveznike misije hvataju veze sa etnicima, ustaama i drugim reakcionarnim elementima, a nemake snage se izvlae i vlast predaju ustaama i etnicima, to zabraniti delatnost i kretanje onih misija i grupica koje od VS N O V i
POJ nemaju pismenu dozvolu za boravak u Jugoslaviji.
VS N O V i POJ uputio direktivu Stabu 5. udarnog korpusa: ispitati jainu neprijateljskih snaga u Travniku i, ako su ove slabe, zauzeti grad; na Banju Luku ne
vriti napad ako Stab korpusa nije siguran u uspeh; orijentisati izvesne snage
prema Sarajevu, da bi one, s jedinicama 3. udarnog korpusa, eventualno zauzele
taj grad i, na taj nain, spreile da u njemu uzmu vlast, posie povlaenja nemakih snaga, etnici, ustae ili drugi kontrarevoluclonari; rasporediti domobranske
jedinice koje su prele na stranu NOVJ.
Artiljerijsko odeljenje VS N O V i P O J izdalo naredbu za formiranje 1. tekog motorizovanog diviziona VS.
Po nareenju VS N O V i POJ formirana 1. konjika
Septembar p. p.

brigada.

U Bernu (u Svajcarskoj) emigrantska grupa HSS, pod rukovodstvom Bruna Jutronia i Federika Goldonija, formirala odbor pod nazivom Spas Hrvata. O v a j
odbor i Balkan klub sekcija za Svajcarsku 14. septembra, na zajednikom sastanku
u Cirihu, doneli su rezoluciju u kojoj izbegliku vladu Ivana Subaia proglauju
odgovornom za propast monarhije i izraavaju solidarnost sa Draom Mihailoviem.
Nemaki vrhovni komandant Jugoistoka ponovo komandantu Grupe armija E stavio na raspolaganje 11. vazduhoplovno-poljsku diviziju, koja se u to vreme nalazila
u pokretu od Soluna, dolinom Vardara, ka Skoplju.

Septembar d. p.

U Montrealu (u Kanadi) odrano II plenarno zasedanje Unre. Zastupnik izbeglike

vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije je postavio pitanje ukidanja Balkanskog sporazuma
0 slanju hitne pomoi Jugoslaviji. Meutim, on nije imao potrebno ovlaenje da
u ime izbeglike vlade podnosi memorandume, pa je njegov predlog, iz proceduralnih
razloga, odbijen jo za vreme utvrivanja dnevnog reda.

16. septembar

U Holandiji saveznici otpoeli vazdunodesantnu akciju u cilju obilaska Sigfridove

linije i prodiranja u ravnicu Vestfalije obilazei Rur sa severa. Savezniki vazdunodesantni konvoj, jaine oko 1550 transportnih aviona i 480 jedrilica, u pratnji
oko 1250 lovaca, krenuo je sa aerodroma u V. Britaniji. Neposredno pred poetak
desanta 1140 tekih bombardera je napalo protivavionske poloaje, dok je oko
200 aviona podravalo napad britanske 2. armije u podruju severno od Rajne.
Od 16. do 26. septembra sputeno je na poloaje oko 35.000 ljudi i velika koliina
materijala, vozila i oruja.
U Bernu (u Svajcarskoj) odran sastanak predstavnika Slovenske ljudske stranke,
klerikalaca, socijalista, liberala i demohriana. Zakljueno je da se od graanskih
grupa stvori jedinstvena stranka Slovenska zveza.
Ona je istoga dana sklopli.)
savez sa Balkan klubom sekcijom za Svajcarsku.
VS N O V i POJ naredio Stabu 5. udarnog korpusa N O V J da 28. udarnoj diviziji
N O V J pomogne u prebacivanju iz centralne u istonu Bosnu i da se u vezi s tim
povee sa tabom 3. udarnog korpusa.

17. septembar

Zbog potrebe u trupama, nemaki vrhovni komandant Jugoistoka naredio da se

nemaka 117. lovaka divizija koja se, posle povlaenja s Peloponeza, bila prikupila u Atici hitn prebaci u rejon istono od Beograda.
U Bari ju (u Italiji), na inicijativu Amerike poasne legije ( A L M ) , otpoeli desetodnevni razgovori izmeu predstavnika N O P - a . A L M i Unre. Predstavnici Unre
1 A L M pregovarali .si s pozicija Balkanskog sporazuma, koje N O P nije mogao
prihvatiti. Zato je iVCOJ 28. septembra 1944. izdao sledee saoptenje: Poto
U N R R - a nije prihvatila predlog A V N O J - a da dodeljivanje pomoi obeane Jugoslaviji treba da bude izvreno po organima narodne vlasti, ve insistira da ta pomo bude dodeljena preko naroitih organizacija, A V N O J je obavestio U N R R - u da je
pod takvim uslovima prisiljen odbiti pomo.
Predstavnici HSS i Drae Mihailovia potpisali sporazum o sledeim pitanjima:
predlog Drae Mihailovia o posleratnom ureenju Jugoslavije, iako ima prvoraz-

879

1944. septembar

DOG ADA JI OPSTEG KARAKTERA

redan znaaj, razmatrae se tek posle svretka rata;
kakvim uslovima paktii-ati s N O P - o m ; vodstvo HSS
nikog Centralnog nacionalnog komiteta K r a l j e v i n e
njegovog kongresa odranog poetkom 1944. godine

septembar 1944.
vodstvo HSS ne moe ni pod
sa simpatijama prati rad etJugoslavije, a naroito posle
u selu Ba.

CK K P J uputio PK K P J za Srbiju direktivno pismo: ukazuje na pogrene stavove

u okrunici PK u pogledu ocene tadanje politike situacije; istie potrebu da
lanovi PK i instruktori obiu partijske organizacije i rukovodstva i postave stvari
u duhu ovoga pisma.
VS N O V i POJ naredio Stabu 3. udarnog korpusa N O V J da organizuje prihvat
28. udarne divizije N O V J kada ona bude prelazila r. Bosnu da bi se prebacila u
istonu Bosnu, a zatim nastavila pokret preko r. Drine, pravcem za 11. udarnom
divizijom NOVJ.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 1. proleterskog
udarnog korpusa N O V J da jednu diviziju orijentie ka 12. udarnom korpusu NOVJ,
da bi se zajednikim dejstvima stvorilo vrsto uporite u zapadnoj Srbiji. Ujedno
ga obavetava: da e se te noi preko r. Drine prebaciti TI. udarna divizija NOVJ,
pa e tako 12. udarni korpus, sa tri divizije, postepeno nadirati preko Krupnja
ka pl. Ceru i Posavini; da e se na prostoriju pl. Medvednik Sokolske planine
uputiti 23 divizije iz sastava 1. armijske grupe NOVJ.
U s. Mitroincima (blizu Berova). po nareenju VS N O V i POJ, od 4. 13. i 14. makedonske NO brigade i A r t i l j e r i j s k e brigade formirana 50. divizija NOVJ.
IH. septembar

Nemaki komandant Grupe armija E doneo odluku da evakuie K r t i zapadnu

Grku do planine Pinda 1 pomeri nemaku 104. lovaku diviziju na sever, kako
bi je angaovao u Makedoniji, gde su jedinice N O V J bivale sve aktivnije.
Na Bliskom istoku, pod rukovodstvom Milovana Radovanovia, direktora novinske agencije Presbiro, i generala Mirkovia, efa v o j n e misije i generalnog konzula u Bejrutu, formiran odbor pod nazivom Velika Jugoslavija, s ciljem da
okuplja sve one koji su otkazali poslunost izbeglikoj vladi Ivana Subaia, a u
prvom redu vojna lica. Ova emigrantska grupa ponovo je pokrenula list Jugoslovenski glasnik* i povela neprijateljsku kampanju protiv NOVJ.
Draa Mihailovi i Stevan Moljevi, predsednik Izvrnog odbora etnikog Centralnog nacionalnog komiteta, preko pukovnika Mak Dauela, traili hitnu intervenciju S A D da bi se spreio dalji graanski rat u Jugoslaviji; prekinuti slanje
oruja i municije N O V J i poslati ameriku vojsku da uvede red u Jugoslaviji.
N K O J otro protestvovao kod izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije protiv njenog
odugovlaenja da se rei pitanje Crvenog krsta i podrao predlog ministra ove
vlade Save Kosanovia o fuzionisanju Jugoslovenskog crvenog krsta u inostranstvu i Crvenog krsta N O P - a .
VS N O V i POJ dao uputstvo Stabu 3. udarnog korpusa NOVJ u vezi sa prelaskom
domobranskih, etnikih i drugih jedinica na stranu N O V J : ove jedinice rasformirati i rasporediti po bataljonima N O V J ; struno osoblje (tenkiste, avijatiare
i druge) prikupiti i staviti ga na raspolaganje VS N O V i POJ radi formiranja
tehnikih jedinica.

I8/J9. septembar

Generalni sekretar KPJ i vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito otputuvao sa o. Visa avionom sovjetskog ratnog vazduhoplovstva za K r a j o v u (u Rumuniji).

iy. septembar

Snage Crvene a r m i j e zauzele Temivar (u Rumunljii

VS N O V i POJ naredio Stabu 3. udarnog korpusa NOVJ da razvije ofanzivu prema
Semberiji i Posavini, j e r je obaveten da nemaka 13. SS divizija Handar odlazi sa podruja toga korpusa. Ujedno ga je obavestio da e se 28. udarna divizija N O V J preko r. Bosne prebaciti na odsek Modria pl. Trebovac.
VS N O V i POJ uputio direktivu Stabu 28. udarne divizije N O V J : posle prebacivanja u istonu Bosnu, ova e divizija sadejstvovati sa snagama 3. udarnog korpusa N O V J na ienju Posavine, M a j e v i c e i Semberije, a zatim e ostati na Majevici i u Semberiji kao pobonica naih snaga u zapadnoj Srbiji, spremna da se
tamo prebaci; potrebno je da je ona snabdevena municijom, da je na borbenoj
visini i da ostane pod neposrednom komandom VS N O V i POJ.
U Moskvi predstavnici vlada SSSR-a i Finske potpisali finsko-sovjetsko primirje.
Nareenjem V N O V i POJ, zbog uspeha u borbama protiv okupatora i kvislinkih formacija, 1. dalmatinska N O U brigada nazvana proleterskom.

880

1944. septembar
20. septembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

septembar 1944.

V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku: Zagreb ne napadati bez odobrenja V; jedinice moraju biti spremne za izvrenje tog zadatka im se ukae
povoljna situacija.
V N O V i POJ dao direktivu Stabu 3. udarnog korpusa N O V J : kroz nekoliko dana
e se na sektor Modria Trebovac prebaciti 28. udarna divizija NOVJ, koja e
ostati neposredno pod komandom V N O V i P O J ; ta se divizija moe uzeti u kombinaciju za ienje Majevice, Semberije i Posavine, a potom e ostati na prostoriji Majevica Semberija kao pobonica snaga N O V J u zapadnoj Srbiji, spremna
da se prebaci tamo po nareenju V : odravanje veze sa snagama u zapadnoj
Srbiji vrlo je vano; posle ienja M a j e v i c e i Posavine i uvrenja snaga N O V J
na tom podruju treba jedinice 3. udarnog korpusa orijentisati ka Sarajevu.
V N O V i P O J naredio tabu 3. udarnog korpusa NOVJ da hitno uspostavi kanal
preko r. Save i prihvati u Sremu oko 10.000 domobrana, veinom nenaoruanih,
jer se tamo ne mogu zadrati, ujedno ga je pitao ima 11 direktnu radio-vezu sa
G N O V i PO za Vojvodinu.
Pc> nareenju VS N O V i POJ, od 25, 20. i 27. srpske NO brigade formirana 46. divizija NOVJ.

21. septembar

Britanske snage izvrile prvi desant na Kitiru, a

i na Peloponez, kod K a p Araksosa i Kalmata.

krajem meseca izvrile desant

U Vaingtonu dr Branko Cubrilovi. jedan od prvaka Zemljoradnike stranke, posetio podsekretara za unutranje poslove vlade S A D A d o l f a Barlea i zahtevao da
se izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije to pre proiri tzv. borbenim srpskim
zemljoradnicima iz Bosne i Srbije i predstavnicima NOP-a, kako bi se u zemlji
smirili duhovi i izbegao graanski rat, j e r bi, po njemu, seljako-demokratska
Jugoslavija bila garantija mira ne samo na Balkanu nego i u celoj jugoistonoj
Evropi. U istome cilju on je tog dana posetio i britanskog opunomoenog ministra u Vaingtonu Kembcla i ambasadora SSSR-a Andreja Gromika.
Generalni sekretar K P J i vrhovni komandant N O V i P O J Josip Broz Tito, transportnim avionom sovjetskog ratnog vazduhoplovstva,
otputovao iz
Krajove
u
Moskvu 1 a bi sa sovjetskim predstavnicima pregovarao o koordinaciji dejstva
N O V J i jedinica Crvene armije u Srbiji. Pored toga, tom prilikom se vlada SSSR-a
obavezala da Jugoslaviji, na ime pomoi, isporui sto vagona ivotnih namirnica
i komplet naoruanje za dvanaest peadijskih i dve vazduhoplovne divizije i da
pripadnike N O V J primi na kolovanje u kolama Crvene armije. Na kraju razgovora izdato je zvanino saoptenje.
V N O V i POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa N O V J da potrebne snage uputi
u Sandak, gde nemake jedinice, povlaei se, vlast predaju ustaama i etnicima.
22. septembar

Ministar spoljnih poslova vlade V. Britanije Antoni Idn pozvao predsednika izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Ivana Subaia i kritikovao ga najvie zbog
njegove popustljivosti prema NOP-u. a naroito prema predsedniku N K O J - a Josipu Brozu Titu. Pri tome je on obeao da e V. Britanija, dok traje rat, priznati
samo onu vladu koja bude formirana na osnovu ustavnih prava K r a l j e v i n e Jugoslavije.
U Pitsburgu (u SAD), pod predsedniStvom kompozitora Zlatka Balokovia, odran
II kongres Amerikanaca jugoslovenskog porekla. Poto je razmotren dotadanji
rad iseljenika na pomoi NOB-u i konstatovano da se preko 70% svih iseljenika
opredelilo za NOB, odlueno je da Ujedinjeni kemitet Amerikanaca jugoslovenskog
porekla usvoji program Jedinstvenog N fronta, sa glavnim zadatkom: pomo
novoj Jugoslaviji. Za predsednika Komiteta je izabran Zlatko Balokovi.
V N O V i POJ obavestio tab 3. udarnog korpusa N O V J da je
evakuaciju ranjenika iz toga korpusa. Ujedno mu je naredio: da
dri stare signale za vezu sa avionima i a javi pogodna mesta
jala; da poalje izvetaj o koliinama soli zaplenjene u Tuzli 1
te soli i o izgledima za dalje iskoriavanje rudnika soli.

preduzeo mere za
do 1. oktobra zaza prijem materiKreki, o raspodeli

Snage Crvene armije oslobodile Tal in, glavni grad Estonije.

23. septembar

Predsednik vlade K r a l j e v i n e Italije Bonomi uputio saveznikom Savetu za primirje sa Italijom zahtev a se budunost istonih italijanskih granica reava na
mirovnim konferencijama.
Sekretar CK KP A l b a n i j e Envor Hoa uputio pismo generalnom sekretaru K P J
Josipu Brozu Titu, u kome se, pored ostalog, kae:
Veliko interesovanje koje
ste uvek pokazivali prema naoj mladoj Partiji, Vai dragocenl saveti i neizmerna,
1 S Titom su otili n j e g o v sekretar Mitar Baki 1 Clan Polltbiroa CK K P J 1 poverenik
za llnanslje NKOJ-a Ivan Milutinovic.

66

881

1944. septembar

DOG ADA JI OPSTEG KARAKTERA

septembar 1944.

neprekidna pomo koju ste nam ukazivali, bili su jedan od glavnih faktora osnivanja, raenja i uvrenja nae Partije, koja je u najteim trenucima nae nacionalne istorije pokazala s pravom da je dostojan vod naem n a r o d u . . . Pravilna i
jasna linija herojske Komunistike partije Jugoslavije nije za nas bila samo buktinja antifaizma koja osvctljava na muan i tegoban put, nego istovremeno vrst
oslonac u naem zapoetom radu . . .
U Pehevu, u duhu instrukcije VS N O V i POJ, odran sastanak izmeu delegata
VS N O V i POJ u Makedoniji Svetozara Vukmanovia Tempa, komandanta i politikog komesara GS N O V i PO za Makedoniju i novopostavljenog komandanta bugarske 5. a r m i j e generala Keckarova. Poto su analizirali stanje bugarske 5. armije
i vojnu situaciju u Makedoniji, oni su potpisali o v a j sporazum: da se od VS NOV
i POJ trai odobrenje za zajednika dejstva jedinica NOVJ i bugarskih snaga i za
razmenu vojnih delegacija; da se od bugarske vlade trai da deflnie svoj stav prema
odlukama I zasedanja A S N O M - a ; da se preduzmu mere za izvlaenje delova bugarske 15. peadijske (okupacione) divizije iz Makedonije; i da se od Makedonaca
sa teritorije Jugoslavije, koji se nalaze u Bugarskoj, formira makedonska NO brigada -Goce Delev i uputi u Makedoniju.
24. septembar

V N O V i POJ obavestio G N O V i PO za Hrvatsku: odobren je rad britanskim

borbenim grupama u Istri i Hrvatskom primorju, s tim da moraju imati pismeno
odobrenje od V i odravati veze s jedinicama N O V J ; strane vojne misije nalazie se samo pri tabovima korpu.
V N O V i POJ naredio tabu 3. udarnog korpusa NOVJ u vezi s ponudama nekih
etnikih voa da pregovaraju sa N O V J : nikakvih pregovora i nikakvih veza ne
moe biti sa ratnim zloincima Zaharijom Ostojiem i Petrom Baeviem i drugim;
njih treba vojniki razbiti i prisiliti na punu kapitulaciju.
V N O V i POJ uputio direktivu tabu 2. udarnog korpusa N O V J : razbijene etnike snage, koristei se odsustvom naih veih jedinica, nastoje da se prikupe i
stvore nova uporita u Sandaku i na podruju Gorade Kalinovik pl. Jahorina;
potrebno je da jedinice toga korpusa zauzmu P l j e v l j a i Prijepulje i poveu se sa
37. udarnom divizijom NOVJ na liniji Rudo Priboj Bistrica; tab korpusa
e jednu udarnu grupu uputiti na podruje Gorade Kalinovik pl. Jahorina da
razbije etnike i protera ih iz te oblasti; Primorska operativna grupa moi e i
satna da rei zadatke na crnogorsko-hercegovakom primorju; vojnike uspehe
iskoristiti za organizaciju vrste vlasti u pozadini; dostaviti i/vetaj o situaciji na
svom podruju.

25. septembra

Voda Treeg Rajha Adolf Hitler naredio formiranje nemakog folkssturma (narodne
odbrane).
Na zahtev ministra Save Kosanovia,
izbeglika vlada Kraljevine Jugoslavije, na
s v o j o j redovnoj sednici, odredila delegaciju za pregovore sa Unrom. (Delegacija je
u oktobru i novembru 1944. bezuspeno pregovarala s generalnim direktorom
Unre Lemanom o spornim problemima i o dodeljivanju pomoi Jugoslaviji.)
V N O V i POJ obavestio tab 2. udarnog korpusa NOVJ da odobrava formiranje
1. bokeljske NO brigade.
G N O V i PO za Srbiju uputio bugarskoj Vrhovnoj Komandi telegram u kome, pored
ostalog, kae: i Neprijatno smo iznenaeni vaim potpuno nepravilnim i neprihvatljivim stavom po pitanju .- rezova: bosiljgraskog i caribrodskog koji su
pre rata
pripadali Jugoslaviji. Molimo da primite k znanju da su ti srezovi ve sada sastavni
delovi savezne teritorije slobodne Demokratske Federativne Jugoslavije i da vaim
jedinicama i organima izdate odgovarajua nareenja.'

26. septembar

U Italiji izmeu italijanskih partizana i Cehoslovako-jugoslovenskog NO odbora

potpisana konvencija o postepenom prelasku ehoslovakih vojnih jcdinica u italijanske partizane. (Do novembra 1944. godine italijanskim partizanima je prelo preko
3600 ehoslovakih vojnika.)
N K O J uputio direktivu CASNO-u. Glavnom narodnom odboru /.a Sandak i Glavnom NO odboru za Hercegovinu u vezi sa proglaenjem ratnih zloinaca: pravo proglaenja ratnih zloinaca pripada Centralnoj dravnoj komisiji, koja istupa pred
inostranstvom; zadatak je ostalih komisija da to bre i solidnije pripreme sav dokazni materijal i podnesu Centralnoj dravnoj komisiji konkretne predloge.
V N O V i POJ naredio tabu 1. armijske grupe NOV.) da 6. proletersku diviziju
N O V J Nikola Tesla uputi u rejon pl. Cera i Sapca, radi sadejstva 12. udarnom
korpusu N O V J .
' Na graninom pojasu izmeu Jugoslavije 1 Bugarske nova bugarska armija pokuala
je da okupira 1 pripoji Bugarskoj neke ugoslovenske gradove u istonoj Srbiji. Bugarski
rukovodioci su to odobravali I smatrali t a j postupak sasvim prirodnim.

882

1944. septembar

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

septembar 1944.

V N O V i P O J obavestio tab 8. korpusa N O V J da e 20. divizija NOVJ ostati

na ostrvima dok se ne stvore povoljni uslovi za njeno prebacivanje na kopno, a
tada e ona predstavljati jednu udarnu grupu koja e, sa ostalim snagama toga
korpusa, izvriti krupne zadatke.
27. septembar

Vrhovni komandant saveznikih snaga u Evropi general D v a j t Ajzenhauer objavio

proklamaciju u kojoj se kae da e S A D , V. Britanija, SSSR i Francuska po svretku rata izvriti okupaciju Nemake i u njoj obrazovati vojnu savezniku vladu.
Oteestvenofrontovska vlada Bugarske prekinula diplomatske odnose sa Kraljevinom
Maarskom.
V N O V i POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa N O V J : zadrati sve saveznike
grupe i pojedince koji nemaju dozvolu V N O V i POJ za ulazak u zemlju i o tome
odmah izvestili V.
V N O V i POJ naredio Slabu 0. korpusa N O V J : dejstvima izvesnih delova toga
korpusa u rejonu Bosanske i N o v e Gradike olakati borbe jedinica 5. udarnog
korpusa NOVJ oko Banje Luke; izvestiti da li neprijatelj prikuplja snage u Bos.
Gradiki, N o v o j Gradiki, Slav. Brodu i Derventi. Ujedno ga obavestio da se priprema napad na Bosansku Gradiku.
V N O V i POJ uputio direktivu tabu 8. korpusa N O V J : saveznici nemaju pravo
da se Iskrcaju na kopno bez naeg znanja i odobrenja; u vezi s tim, obalu treba
posesti i kontrolisati. (Sutradan je ista direktiva upuena i tabu 2. udarnog korpusa NOVJ.)

28. septembar

U Maarskoj

poela ofanziva

Crveno armije protiv nemakih

snaga.

Predsednik izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Ivan Subai, u radio-telegramu

NKOJ-u, ponovio svoje zahtevc da se formira jedinstvena vlada.
V N O V i POJ uputio direktivu tabu 2. udarnog korpusa N O V J : nemake snage
niogu prilikom povlaenja zatrovati preostale koliine hrane, stoga lekari moraju
zaplenjeno artikle redovno ispitati pre korienja.
V N O V i POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa N O V J : da izvesti o aktivnosti i
namerama etnika na tome podruju i o mogunostima da se oni razbiju za krae
vreme; da operacijama jedinica u Sandaku protiv etnikih snaga posveti punu
panju. Ujedno je obavestio da se kod Rake prikupljaju etnike snage i da nije
iskljueno da one krenu za Sandak.
U s . Plasnici (kod Kieva), po nareenju V N O V i POJ, od 1, 6. i 15. makedonske
i '4. iptarske brigade formirana 48. divizija NOVJ.
29. septembar

V N O V i POJ, preko efa vojne misijo u Londonu general-majora Vladimira V e lebita, uputio vladi V. Britanije otar protest zbog toga to se odugovlai i oteava
prolazak flote Kraljevine Jugoslavije na stranu NOVJ.

30. septembar

V N O V i POJ obavestio Stab 2. udarnog korpusa NOVJ da e se, verovatno, nemake snage, pod zatitom etnika, povui iz primorskog pojasa; da e na tom
podruju, moda, sa etnicima ostati i manji nemaki delovi; da ima informaciju
o prebacivanju nemake 181. peadijske divizije iz Crne Gore u Srbiju i o prebacivanju Drae Mihailovia iz Srbije u istonu Bosnu, te nije iskljueno da Draa
Mihailovi krene na Jahorinu ili junije od nje.
Clan Politbiroa CK K P J Edvard K a r d e l j uputio predlog generalnom sekretaru
K P J Josipu Brozu Titu da se, zbog krupnih greaka u radu i zbog ovinizma,
Andrija Hebrang smeni sa dunosti sekretara CK K P H .

Septembar k.

CK K P J odao Komitetu nacionalnog osloboenja Jugoslavije za Ita'iju priznanje to

je okupljao jugoslovenske izbeglice, zarobljenike i internirce i upuivao ih u NOVJ,
to je popularlsao N O P i uspeno se borio protiv emigranata.
Jugoslovenski antlfaisti poeli se prebacivati iz
Italije, u Jugoslaviju.

Septembar

preko

Francuske

Delegat CK K P J u Makedoniji, Svetozar Vukmanovi Tempo, dao direktivu CK

K P M da se formiraju tri korpusne oblasti, odnosno tri korpusa. U direktivi se d a j e
teritorija korpusnih oblasti, odreuje broj divizija i komandni sastav. U duhu te
podele stavljeno je u zadatak CK K P M da izvri odgovarajuu reorganizaciju i u
partijskom i administrativnom pogledu, tj. da se organizuju tri oblasna komiteta
K P M i tri oblasna NO odbora.
Sanitetsko odeljenje V N O V i POJ izdalo list
list lekara NOVJ.

56'

Svajcarske

Vojno-sanitetski pregled", centralni

883

1944. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA
U j u n o j Italiji, po nareenju taba
morska N O brigada.

BOSNA
1. septembar

septembar 1944.

Baze N O V J

Bariju, formirana

5. preko-

HERCEGOVINA

Po nareenju VS N O V i POJ, 5. udarni korpus N O V J otpoeo ruenja najvanijih

neprijateljskih komunikacija u dolinama reka Bosne, Vrbasa i U n e i napade na
n e p r i j a t e l j s k e kolone i transporte,
Jedinice Unske operativne g r u p e 4. korpusa N O V J otpoele osmodnevni napad
na neprijateljska uporita i kolone na komunikaciji Biha Bos. K r u p a i da vre
d i v e r z i j e na toj komunikaciji. Porueno je oko 1400 m pruge i 4 mosta, a unitena
su 3 kamiona. U tim borbama n e p r i j a t e l j je i m a o 33 mrtva, 32 ranjena i 2 zarobljena vojnika, a jedinice N O V J 5 m r t v i h i 4 ranjena borca.
esnaesta muslimanska udarna brigada 27. udarne d i v i z i j e N O V J zauzela Kladanj,
a zatim gonila ustae prema Tuzli.
U dolini r. Spree 27. udarna divizija 3. udarnog korpusa N O V J otpoela napad
protiv delova nemake 13. SS d i v i z i j e H a n d a r i etnikih i ustakih jedinica.
U borbama, do 18. septembra, ona je oslobodila dolinu r. Spree sa gradovima
Tuzlom i Zvornikom.
P r v i bataljon 9. k r a j i k e udarne brigade 10. udarne d i v i z i j e N O V J zauzeo st.
Ratelicu, I v a n - s e d l o i s. T a r i n k o j e je branio 1. bataljon domobranskog 9. peadijskog puka. Gubici n e p r i j a t e l j a : 16 m r t v i h i 13 ranjenih; 12 domobrana se predalo. Z a p l e n j e n o : 2 topa, 1 minobaca, 2 mitraljeza, 2 p. mitraljeza, 25.000 metaka,
80 mina za baca, 90 granata za top, l vagon cigareta i 1 vagon ivotnih namirnica. Uniten je 1 v a g o n protivavionske municije.

1/2. septembar

Na pruzi Zenica Visoko V i s o k o - f o j n i k i

unitio transportni voz od 20 vagona.

NOP

odred

10.

udarne d i v i z i j e NOVJ

Na pruzi D o b r l j i n Bos. N o v i delovi 5. udarnog korpusa N O V J poruili 3 mosta

i unitili 15 km tt linija.
2. septembar

Jedanaesta hercegovaka udarna brigada 29. udarne d i v i z i j e N O V J oslobodila

Gacko, razbivi u iznenadnom nonom napadu u rejonu A v t o v c a , delove etnike
Galake brigade. P o g i n u l o je 9 etnika, a 11. brigada je imala 5 ranjenih boraca.
Ojaana 10. hercegovaka udarna brigada 29. udarne d i v i z i j e N O V J izvrila neuspeo napad na etniku Bileku brigadu, pretrpevi gubitke: 9 mrtvih i 10 ranjenih boraca.

3. septembar

D e l o v i 53. udarne d i v i z i j e 5. udarnog korpusa N O V J napali neprijateljsku posadu

u M a g l a j u , naneli j o j gubitke od 15 mrtvih i 20 ranjenih vojnika i zaplenili 4 puke,
450 metaka i manju koliinu druge ratne opreme, a sami imali 3 mrtva, 11 ranjenih i 1 nestalog borca.
Predsednitvo Z A V N O B i H - a donelo odluku o stvaranju organa j a v n e uprave. Pri
o v o m predsednitvu je f o r m i r a n o est o d e l j e n j a : za narodnu privredu, za narodno
z d r a v l j e i socijalno staranje, za prosvetu, za pravosue, za ishranu i za obnovu.
Na oblasnoj k o n f e r e n c i j i u ekoviu, u prisustvu 100 delegata, izabran Oblasni NO
odbor za istonu Bosnu.
K o d s. L u c i - P a l a n k e (blizu Sanskog Mosta) zavreno d v o d n e v n o Oblasno savet o v a n j e S K O J - a za Bos. krajinu. Prisustvovali su lanovi i sekretari okrunih i
sreskih komiteta S K O J - a , brigadni komiteti i K o m i t e t S K O J - a 4. udarne divizije
N O V J . P o d n e t l su politiki i organizacioni r e f e r a t i referati o S K O J - u i USAOJ-u.

4. septembar

Jedinice U. udarne d i v i z i j e N O V J izvrile napad na d e l o v e nemake 13. SS divizije

H a n d a r i u s. Srebreniku (kod Graanice) Posle d v o d n e v n e borbe uporite nije
zauzeto zbog j a k o g otpora neprijatelja.
Saveznika a v i j a c i j a bombardovala Bos. N o v i i D v o r na Uni.

5. septembar

Jedinice 5. udarnog korpusa N O V J zauzele Tesli, koji je

branio
domobranski
4. lovaki puk 1. lovake brigade. Z a r o b l j e n o je preko 100 neprijateljskih vojnika.
Delovi 38. udarne d i v i z i j e 3. udarnog korpusa N O V J otpoeli dvodnevni napad na
s. Srnice (kod Graanice), k o j e su branile jedinice nemake 13. SS d i v i z i j e Handar i etnici. I pored o s v a j a n j a spoljnih uporita, selo n i j e zauzeto zbog jakog
otpora i zbog pristizanja pojaanja. N e p r i j a t e l j je imao 23 poginula, 40 ranjenih
i 2 zarobljena. Gubici delova 38. d i v i z i j e : 8 m r t v i h i 13 ranjenih boraca.

884

1944. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1944.

Delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa N O V J odbili napad jedne nemake ete iz
s. Ivanjske ka s. unjarima (kod Banje Luke), nanevi j o j gubitke od 14 mrtvih,
20 ranjenih i 2 zarobljena vojnika i zaplenivi 4 puke, 1 pitolj, 8 runih bombi
1 800 metaka. Gubici delova 39. divizije: 1 ranjen borac.
5/6. septembar

U rejonu s. Starog Broda (kod Viegrada) 12. udarni korpus NOVJ, u pokretu za
Srbiju, preao r. Drinu pod borbom protiv jedinica nemake 7. SS divizije Princ
Eugen.

Septembar p.

Jedinice 5. udarnog korpusa N O V J oslobodile Bos. Petrovac. Predalo se oko 500

domobrana.
Jedinice 5. udarnog korpusa ule u Bos Grahovo, San. Most, Klju, Mrkonji-Grad,
Glamo, Kupres i Prozor, iz kojih su se povukle nemake jedinice.

6. septembar

Jedinice 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa

NOVJ zauzele Fojnicu, koju

su

branile ustako-domobranske jedinice.

Na okrunoj konferenciji izabran O N O odbor za Vlasenicu.
Oblasni NO odbor za istonu Bosnu naimenovao Romanijski O N O odbor.
Anglo-amerlka avijacija bombardovala Konjic i sruila most na r. Neretvi.
Po nareenju taba 5. udarnog korpusa N O V J formiran Artiljerijski divizion
udarne d i v i z i j e N O V J .
7. septembar

10.

Domobranski bataljon 7. lovakog puka, koji se nalazio na obezbeenju komunikacije s. Vrtoe Ripaki klanac (kod Bihaa), preao na stranu jedinica 5. udarnog korpusa NOVJ.
Anglo-amerika avijacija bombardovala Sarajevo. Oteen elezniki vor Sarajevo
Allpain Most. Poginuo vei broj lica.

7/8. septembar

Jedinice 4. udarne divizije, Timarskog i Podgrmekog N O P odreda 5. udarnog

korpusa NOVJ oslobodile Prijedor 1 Ljubiju, kao i uporita na putu P r i j e d o r
Bos. Novi, k o j e su branili nemaki vojnici, ustae i etnici. U tim borbama neprijatelj je pretrpeo gubitke od 1035 mrtvih, 714 ranjenih i 552 zarobljena. Gubici
4. divizije: 32 mrtva i 121 ranjen. Zaplenjeno: 4 haubice, 2 brdska topa, 3 protivoklopna topa, 10 minobacaa, 11 mitraljeza, 28 p. mitraljeza, 43 automata, 784
puke, 71 pitolj. 250.000 metaka. 1000 granata raznih kaiibara i mnogo druge ratne
opremo.

8. septembar

Delovi 14. srednjobosanske udarne brigade 53. udarne divizije N O V J zauzeli T e anj koji su branili nemaki vojnici, ustae i domobrani. Neprijateljski gubici:
2 mrtva, 10 ranjenih i 25 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno: 2 minobacaa, 4 mitraljeza, 1 motocikl i vea koliina druge ratne opreme.
Dvadeset pr\-a udarna brigada 28. udarne divizije
NOVJ i 14.
srednjobosanska
udarna brigada 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ otpoele napad na
Doboj, koji su branili nemaki vojnici, 4. lovaki puk domobranske 1. lovake
brigade i delovi domobranske 6. posadne brigade. Posle dvodnevnih borbi jedinice
NOVJ su uspele da prodru u grad, ali ga nisu zauzele, j e r su pristigla pojaanja
od Tuzle i Maglaja. Gubici neprijatelja: 300 mrtvih, 450 ranjenih i 77 zarobljenih.
Gubici jedinica N O V J : 11 mrtvih i 31 ranjen.
Delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali . st. Busovau i zapalili je. Neprijateljski gubici: 3 mrtvu i 4 ranjena vojnika. Gubici delova 10. divizije: 2 poginula borca.
Ljubuki partizanski bataljon reorganizovan u Zapadnohercegovaki N O P odred.
Domobranski 1. bataljon 13. lovakog puka, koji se nalazio na poloajima izmeu
Bos. Novog 1 s. Dobrljina, preao na stranu jedinica 4. udarne divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ.
Izmeu s. Ilijaa i s. Podlugova (kod Visokog) u jedinice 10. udarne divizije 5.
udarnog korpusa NOVJ prela 92 domobrana sa 67 puaka, 7 mitraljeza, 5 p. mitraljeza, 4 automata i 30.000 metaka.

8/9. septembar

Osamnaesta srednjobosanska udarna brigada 53. udarne divizije N O V J zauzela

Derventu, gde j o j se predao domobranski 6. peadijski puk. Zaplenjeno: 10 topova
raznog kalibra, 15 minobacaa, 12 mitraljeza, 100 p. mitraljeza, 1600 puaka, 186
automata, 269 pitolja, 600.000 metaka, 1 radio-stanica, 2 telefonske centrale, 33 telefona, 3 vagona cigareta, 2 vagona duvana u listu, 4000 litara benzina, 3000 litara
nafte, 2000 litara gasa, 1 vagon sanitetskog materijala i mnogo druge ratne opreme.

885

1944. septembar
9. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1944.

etvrti bataljon 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije N O V J oslobodio

Bugojno, koje su branile ustae. Neprijateljski gubici: 5 mrtvih i 7 ranjenih. Zaplenjeno 6 puaka i 2000 metaka.
Jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ oslobodile Jajce i G. Vakuf, koje su
branili nemaki vojnici, ustae i domobrani.
etnika grupa jurinih korpusa (Nevesinjski. Drinski i delovi Mileevskog i Romanijskog), s linije: Nevesinje s. K i f i n o Selo Bora prevoj emerno, poela napad na delove 29. udarne d i v i z i j e NOVJ s ciljem da se u rejon Bilee spoji
s etnikim Trebinjskim, Bokokotorskim i Nikikim korpusom. U trodnevnim
borbama 11. i 12. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ i 2. brigada italijanske partizanske divizije Garibaldi odbile su nejednovremene napade
odvojenih kolona i razbile dve etnike brigade koje su bile prodrle do Gacka.
etnici su imali oko 70 mrtvih i ranjenih.
P r v i bataljon 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ zauzeo s. Gromiljak (kod Visokog). Gubici neprijatelja: 35 mrtvih i 40 ranjenih, a gubici 1. bataljona: 1 mrtav i 2 ranjena borca.
Naredbom taba 29. udarne divizije NOVJ. od 13. i novoformirane 14. hercegovake
udarne brigade, Sitnikog N O P odreda i Bobanske partizanske ete formirana Junohercegovaka operativna grupa 29. udarne divizije NOVJ.

9/10. septembar

Prvi bataljon 9. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ napao na Konjic,
ali se, usled jakog otpora neprijatelja, morao povui. Neprijateljski gubici: 19
mrtvih i 12 ranjenih, a gubici 1. bataljona: 3 mrtva i 5 ranjenih boraca.

10. septembar

Delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa N O V J oslobodili D. Vakuf, koji je, pod pritiskom, neprijatelj napustio.
. Jedinice 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ zauzele rudnik Kakanj, koji
su branile ustae. Neprijateljski gubici: 7 mrtvih i 5 ranjenih vojnika. Zaplenjeno:
20 puaka, 800 kg eksploziva i 5000 metaka.
U Vlasenici, na okrunoj i gradskoj konferenciji A F Z - a . izabrani Okruni i Gradski
odbor A F Z - a .

11. septembar

Devetnaesta biranska udarna brigada 27. udarne divizije N O V J napala etnike u

s. Capardima (kod Zvornika) i oko 60 njih izbacila iz stroja, a ona imala 2 ranjena
borca.
Jedinice 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ razbile delove nemake 13.
SS divizije Handar i etnike kod s. G. Skugria (blizu Modrie) i ustako-etniku
kolonu kod s. ardaka (na putu Gradaac ardak) i nanele im gubitke od 25
mrtvih i 30 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 6 mrtvih, 3 ranjena i 7 nestalih
boraca.

12. septembar

Dva bataljona 20. romanijske udarne brigade 27. udarne d i v i z i j e NOV.J

zauzela
Zvornik, koji su branile nemake i belogardejske jedinice (jaine oko 400 vojnika).
Gubici neprijatelja: 25 mrtvih, oko 30 ranjenih i 18 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno
oko 5 vagona hrane, veliki broj odee i druge ratne opreme.
Domobranski kolski bataljon iz s. Vinske zauzeo Derventu, koju su branili delovi
18. srednjobosanske udarne brigade 53. udarne divzije NOVJ.
eta Visoko-fojnikog N O P odreda zauzela . st. Lavu (kod Zenice) gde se predalo
40 domobrana.

13. septembar

Prva udarna brigada 8 udarne divizije i 1. muslimanska brigada Unske operativne

grupe, u sadejstvu sa 2. udarnom brigadom 8. udarne divizije 1 2. muslimanskom brigadom Unske operativne grupe, zauzele Cazin, koji je branio 5. bataljon 8. ustake
brigade. Neprijatelj je imao 273 mrtva, 90 ranjenih i 276 zarobljenih vojnika i oficira.
Zaplenjeno: 2 haubice, 2 mitraljeza, 7 p. mitraljeza, 167 puaka i druga ratna oprema.
Gubici jedinica NOV.): 14 mrtvih i 44 ranjena borca.
U pokretu za Moslavinu 38. udarna divizija 3. udarnog korpusa N O V J zauzela Modriu, u kojoj su se branili delovi 13. SS divizije Handar, ustae i etnici. Gubici
neprijatelja: 20 mrtvih, 20 ranjenih i .r zarobljenih vojnika.
Glavnina 29. udarne divizije NOVJ i l l . 12. i 13. hercegovaka udarna brigada i dva
bataljona 10. hercegovake udarne brigade) izvrila protivnapad na delove etnike
Grupe jurinih korpusa. Sutradan ih odbacila u Nevesinje i Kalinovik.
Kod Han-Kumpartije (blizu Kiseljaka) delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa
N O V J ustakom bataljonu naneli gubitke od 20 mrtvih i 35 ranjenih, a oni imali
3 mrtva i 5 ranjenih boraca.

886

1944. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1944.

Tz s. Ivanjske (kod Banje Luke) jedan domobranski bataljon, sa svom opremom,

preao na stranu jedinica 4. udarne divizije NOVJ.
etvrti bataljon 7. krajike udarne brigada 10 udarne divizije N O V J zauzeo s. T u r ile (kod Travnika), koje su branili delovi
Kuprekog ustakog bataljona. N e p r i j a teljski gubici: 5 mrtvih, 12 ranjenih i 1 zarobljen; zaplenjeno 7 puaka. Gubici 7.
brigade: 1 poginuo i 1 ranjen.

13/14. septembar

14. septembar

Delovi 38. udarne divizije N O V J napali na s. T a r e v c e (kod Modrie), koje su branili

nemaki vojnici i ustae. Selo nije zauzeto zbog jakog otpora neprijatelja.
Izmeu Bos. Novog i s. Dobrljina delovi Kozarske grupe N O P odreda minom poruili elezniku prugu na 40 mesla, sruili 4 km tt linije i elezniki most duine
8 metara.
Sto anglo-amerikih aviona bombardovalo . st. Aljpain Most: poginulo oko 300
lica, uglavnom civila, i unitene 2 protivavionske baterije.
U rejonu s. Zivinica (kod Tuzle) na stranu 18. muslimanske udarne brigade 27.
udarne divizije N O V J prelo 112 vojnika iz nemake 13. SS divizije Handar.

15. septembar

Delovi 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa N O V J zauzeli s. Zivinice (kod Tuzle),
koje su branili etnici.
Jedinice 1. udarne i 2. udarne brigade 8. udarne divizije N O V J napale ustako uporite u s. Vagancu (kod Bihaa). Posle osmoasovne borbe one su se, zbog dolaska
pojaanja iz Bihaa i Cazina, morale povui.
Delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ izvrili napad i zauzeli uslako-domobransko uporite s. Ivanjsku (kod Banje Luke).
Po naredbi taba 5. udarnog korpusa NOVJ, od Teanjsko-teslikog N O P odreda
formirana Teanjsko-teslika brigada 53. divizije NOVJ.

Septembar s.

Rasformiran Krajiki (muslimanski) N O P odred. Ljudstvo je rasporeeno u jedinice

1. i 2. muslimanske brigade Unske operativne grupe.
Odlukom Oblasnog komiteta K P J za Hercegovinu, od Okrunog poverenitva K P J
za zapadnu Hercegovinu formiran OK K P J za zapadnu Hercegovinu.

Septembar d. p.

U Tuzli formirana Komanda tuzlanskog vojnog podruja, sa est komandi mesta:

Tuzla, Zivinice, Lukavac, Kreka. G. Tuzla i Srebrenik.
Formirana
16. septembar

Komanda

posavsko-trebavskog vojnog

podruja.

Na odseku Kostijerevo N o v o Selo (kod

Zvornika)
otpoelo prebacivanje
udarne divizije NOV.T preko r Drine u Srbiju (a zavreno je 17. septembra). 1

II.

ledanaesta hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ zauzela K a l i novik, odbacivi Kaiinoviku brigadu etnikog Drinskog korpusa u s. Miljevinu
(kod Kalinovika).

Tuzlanski N O P odred oslobodio s. Lukavac i s. Purai (kod Tuzle), koje su branile

ustako-domobranske jedinice.
Na Zegulji (kod L j u b i n j a ) etnika Grupa jurinih korpusa, posle osmoasovne borbe,
probila poloaje 14. hercegovake omladinske udarne brigade 29. udarne divizije
NOVJ i ula u Trebinje.
Kod s. Krmine (blizu Banje Luke) delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa N O V J sukobili se sa grupom od 800 etnika i naneli j o j gubitke od 20 mrtvih i 31 ranjenog,
a sami imali 1 mrtvog i 1 ranjenog.
17. septembar

Posle dvoasovne borbe glavnina 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ
oslobodila Tuzlu, koju su branili delovi 13. SS divizije Handar i ustaka 10. posadna brigada. Gubici neprijatelja: 150 mrtvih i ranjenih i 500 zarobljenih. Zaplenjeno: 10 vagona hrane i dosta ratne opreme.
P r v i bataljon 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije N O V J napao nemaku
motorizovanu kolonu (250 vozila) koja se kretala od Busovae prema
Kiseljaku.
Gubici neprijatelja: 32 mrtva i 20 ranjenih; uniten 1 automobil I 1 motocikl, a
oteen 1 kamion i 1 tenk. Gubici 1. bataljona: 2 ranjena borca.
1 Po nekim podacima, prebacivanje preko r. Drine izvreno Je 111 15. ili 17
tembra 1944.

1 Iii. sep-

887

1944. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1944.

Delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali neprijateljsko uporite u s. Petrievcu i ustako-domobransku kolonu (jaine 340 vojnika) kod s. Motike i s.
Dragoaja (blizu Banje Luke), nanevi neprijatelju gubitke od 18 mrtvih i 27 ranjenih i zaplenivi 7 puaka, (300 metaka i 5 runih bombi, a sami imali 3 mrtva
i 15 ranjenih boraca.
Delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J zauzeli s. Klanice (kod Banje
Luke). Na njihovu su siranu tada prela 172 domobrana sa 1 minobacaem, 12 p.
mitraljeza, 10 automata, 140 puaka, 20 pitolja i 15.000 metaka.
U Gacku otpoela dvodnevna skuptina predstavnika NO odbora za Hercegovinu.
Na njoj je izabrana Oblasna NO skuptina i njen izvrni organ Oblasni NO odbor.
IS. septembar

Otpoela druga banjoluka operacija 5. udarnog korpusa N O V J protiv nemakih.

ustako-domobranskih i etnikih snaga (ukupne jaine oko 15.000 vojnika) s ciljem
da se zauzme prostorija Banja Luka Bos. Gradika Kotor Varo. Posle trodnevnih borbi zauzeta je skoro cela Banja Luka, izuzev utvrenja Katel. Meutim,
neprijatelju je stiglo pojaanje, pa grad nije potpuno zauzet, a operacija se zavrila tek 27. septembra. Gubici neprijatelja: velik broj mrtvih; a predalo se ili je
zarobljeno 3.306 vojnika. Zaplenjeno su velike koliine naoruanja i druge ratne
opreme. Gubici 5. udarnog korpusa N O V J : 154 poginula, meu kojima i zamenik
komandanta 13. krajike udarne brigade Nikola Bokan, narodni heroj.

IS'19. septembar

Jedinice 5. udarnog korpusa N O V J slomile spoljnu odbranu Banje Luke i okruile

neprijatelja u dve odvojene grupe: u centiu grada i u Katelu.
Osamnaesta srenjobesanska udarna brigada 53. udarno divizije N O V J zauzela s.
Trapiste i most na Vrbasu kod ua r. Vrbanje i oistila deo Banje Luke do Vojne
bolnice.
etrnaesta srednjobosanska udarna brigada 53. udarne divizije N O V J zauzela s.
Vrbanju, gde j o j se prodala eta domobrana, i Rcbrovaki most i produila napad
ka ccntru Banje Luke, gde je oistila rejon oko umske uprave i napala neprijatelja u Gimnaziji.

19. septembar

esnaesta krajika udarna brigada 39. divizije N O V J razbila neprijatelja u s. G.

Seheru, gde je zarobila jednu etu domobrana, i izbila do Katela (u Ban j o j Luci).
Jedinice 5. udarnog korpusa N O V J nastavile estoke uline borbe u Banjoj Luci,
naroito za Hipotekarnu banku. Banski dvor i Banovinu.
Sosta krajika udarna brigada 4. udarne divizije N O V J zauzela Uiteljsku kolu,
Fabriku duvana i Komandu mesta u B a n j o j Luci.
Trinaesta krajika udarna brigada 39. divizije N O V J zauzela predgrae Lau, prodrla u Banju Luku i unitila neprijatelja u zgradama andarmerijskog puka i eleznike stanice.
U Gacku odrana konferencija NOF-a za Hercegovinu: izabran Oblasni odbor NOF-a
za Hercegovinu i izdat proglas narodu Hercegovine.
U Tuzli, od jednog bataljona 17. majevike udarne brigade, jednog bataljona 18.
istonobasanske (hrvatske) brigade i jednog bataljona Tuzlanskog N O P odreda, formirana 21. istonobosanska udarna brigada 38. udarne divizije NOVJ.
U Kalinoviku, u sastavu 29
Kalinoviki N O P odred.

20. septembar

udarne divizije 2. udarnog korpusa NOV.I, obnovljen

Jedinice 5. udarnog korpusa N O V J likvidirale vor neprijateljske odbrane u centru

Banje Luko (izuzev Katel).
Trinaesta krajika udarna brigada (bez jednog bataljona) 39. divizije NOVJ, uz
sadejstvo jodnog bataljona 18. srednjobosanske udarne brigade 53. udarne divizije
NOVJ, zauzela aerodrom Zaluane (kod Banje Luke). U tom rejonu su zarobljeni
nemaki general fon Devic i zapovednik ustake policije u Banjoj Luci Guti.
Na odseku Graanica s. Smica 38. udarna divizija 3. udarnog korpusa N O V J vodila
estoke borbe protiv ustaa, delova 13. SS divizije Handar, muslimanske milicije
i etnika. Borbe su trajale do 30. septembra.
Formirana Korpusna vojna oblast 3. udarnog korpusa NOVJ, sa pet odseka: mobilizacijski, ekonomski, saobraajni, sanitetski i odsek za zatitu naroda.

21. septembar

888

etnika Kalinovika brigada Drinskog korpusa ulu u Kalinovik, koji je prethodnog

dana napustila 11. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije N O V J zbog napada etnike Grupe jurinih korpusa prema Gacku.

1944. septembar

BOSNA I HERCEGOVINA

septembar 1944.

Dva bataljona 20. romanijske udarne brigade 27. udarne divizije N O V J zauzeli s.
Poarnicu (kod Tuzle) koje je branilo oko 1000 etnika. Meutim, kad mu je stiglo
pojaanje od G. Tuzle, neprijatelj je uporite povratio. Gubici etnika: 51 mrtav i
40 ranjenih; zaplenjeno 10 puaka. Gubici bataljona N O V J : 7 poginulih, 15 ranjenih i 3 nestala borca.
Izmeu Kiseljaka I Busovae jed3n bataljon 9. krajike udarne brigade 10. udarne
divizije NOVJ napao nemaku motorizovanu kolonu i naneo j o j gubitke od 70
mrtvih i 130 ranjenih, a otetio 17 kamiona i 1 tenk. Bataljon je imao 2 ranjena
borca.
U Konjikoj upi (kod Konjica), u sastavu 29. udarne divizije 2. udarnog korpusa
NOVJ, formiran Konjiki N O P odred.
23. septembar

Osamnaesta istonobosanska (hrvatska) i 21. istonobosanska udarna brigada (bez

jednog bataljona) 38. udarne divizije NOV.) zauzele Graanicu, koju su branile
ustake jedinice i muslimanska milicija.
U s . Tihaljini (kod Ljubukog) Zapadnohercegovaki N O P odred i jedan biokovski
udarni bataljon razbili dve ete ustake 0. brigade.
Formirana 1. brigada narodne odbrane 3 (bosansko-hercegovake) divizije KNOJ-a.

24

septembar

K o d s. Klupe (blizu Teslia) delovi etnikog Bosanskokrajikog korpusa (1000 etnika) napali iz zasede kolonu delova 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J
koja je prevozila sanitetski materijal za centralnu bolnicu u s. Maslovarama i 21
ranjenog borca. Posle etvoroasovne borbe, nadmoni neprijatelj je razbio kolonu
i zarobio ranjenike (13 ranjenika uspelo se osloboditi, a 8 njih ubili su etnici). P o red tih gubitaka, poginulo je 7, ranjeno 8 i nestalo 11 boraca NOVJ.
Na prostoriju s. Lukavca (kod Tuzle) stigla iz Slavonije, na putu za Srbiju. 28. udarna
divizija N O V J .

25. septembar

Posle krae borbe kod s. Obija, 2. bataljon 11. hercegovake udarne brigade i K a linoviki N O P odred 29. udarne divizije N O V J zauzeli Kalinovik, odbaeivi K a l i noviku brigadu etnikog Drinskog korpusa prema s. Miljevini.
Iz Dervente krenula nemaka borbena grupa "Rudno" da deblokira svoje snage u
Banjoj Luci.

26. septembar

Na putu preko istone Bosne za Srbiju. 2*1. udarna divizija N O V J zauzela s. Lopare
i Janju. Do 3. oktobra razbila je etniki Majeviki korpus.
Na prostoriji s. Buleti s. Pribini s. Klupe s. Rankovii (kod Teslia) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali jau grupu etnika iz Bosanskokrajikog korpusa i posle dvanaestoasovne borbe razbili je i odbacili prema
s. Rudanici i s. Blatnoj. Gubici neprijatelja: 33 mrlva i 37 ranjenih; zaplenjeno: 9
puaka, 800 metaka i 4 konja. Delovi 53. divizije N O V J nisu imali gubitaka.

27. septembar

Nastupajui iz Bos. Gradike radi deblokade snaga u Banjoj Luci. nemaka borbena
grupa P a n v i c odbacila 8. krajiku udarnu brigadu 4. udarne divizije N O V J i 13.
krajiku udarnu brigadu 39. divizije NOVJ na istone padine pl. Kozare i prodrla u
ibia Han.

27/28. septembar

Nastupajui od Dervente ka Banjoj Luci, nemaka borbena grupa Rudno u rejonu

s. Klanica forsirala r. Vrbas i obrazovala mostobran.

28. septembar

U rejonu s. Klanica spojile se nemake borbene grupe Panvic- i ^Rudno , zatim

produile dejstva ka Banjoj Luci i deblokirale posadu. Jedinice 5. udarnog korpusa
NOVJ povukle su se s linije Banja Luka Bos. Gradika na istone padine pl.
Kozare i u okolini Banje Luke.

29. septembar

Jae etnike snage iz rejona Foe poele napad na Kalinovik. Po dva bataljona 11.
hercegovake udarne brigade 29. udarne divizije NOV.T i 2. brigade italijanske partizanske divizije Garibaldi, Konjiki i Kalinoviki N O P odred, posle dvoasovnih
borbi, odbili su napad i spreili prodor etnike grupacije u junu Hercegovinu.

30. septembar

Sedma krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ, ojaana artiljerijskim
divizionom, otpoela napad na Travnik. Glavnina je bila prodrla do fabrike duvana,
ali, u dvodnevnoj otroj borbi, grad nije mogla zauzeti zbog jakog otpora neprijatelja. Grad su branile ustae Kuprekog bataljona, 19. bataljon 1. ustake posadne
brigade, domobrani Brze brigade, policija i andarmi (ukupne jaine oko 1500 v o j nika). Gubici neprijatelja: 61 mrtav i 119 ranjenih, a gubici 7. brigade: 21 mrtav
i 64 ranjena borca.
889

1944. septembar
Septembar k.

SLOVENIJA

septembar 1944.

U San. Mostu formirana 1. i 2. eskadrila 5. udarnog korpusa NOV.I. Eskadrile su

formirane od aviona k o j e su jedinice 5. udarnog korpusa zaplenile na aerodromu u
s. Zaluanima za v r e m e druge banjoluke operacije.
U sastavu 53. udarne d i v i z i j e 5. udarnog korpusa NOV.T formiran Uzlomaki N O P
odred.

Septembar

Izabran Sreski odbor N O F - a za Bos.

Grahovo.

Na okrunoj konferenciji A F 2 - a za okrug Glamo

AFZ-a.

L i v n o izabran Okruni odbor

Na putu T r a v n i k Busovaa, u borbi protiv nemalcih vojnika i ustaa, poginuo

komandant 6. krajike udarne brigade 4. udarne d i v i z i j e NOV.T M i r k o Vejinovi,
narodni heroj.

Na r. Sprei (kod Tuzle), u borbi protiv nemakih vojnika, poginuo komandant

bataljona u 16. muslimanskoj udarnoj brigadi 27. udarne d i v i z i j e N O V J
Brana
Markovi, narodni heroj.
CRNA

1. septembar

GORA

U rejonu s. Paine V o d e (kod Zabljakai Izviaka grupa 2. udarnog korpusa NOVJ

razbila grupu od oko 200 etnika i nanela j o j gubitke od B poginulih i vie ranjenih.
Posle jednodnevne otre b o r b e delovi 6 crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J oslobodili s. G. P o l j e (kod Nikia). U borbi
je poginulo 138 nemakih vojnika i 27 italijanskih faista, a z a r o b l j e n o je 37 nemakih vojnika i 48 italijanskih faista. Brigada je imala 7 m r t v i h i 23 ranjena borca.
Na Skoroj gori, u rejonu Klobuka i kod s. D o b r o g Duba (blizu Vilusa) 1. i 5. bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade P r i m o r s k e operativne
grupe
2. udarnog korpusa N O V J vodili borbu protiv etnika i posle krae borbe odbacili
ih u pravcu s. L a s t v e i T r e b i n j a , etnici su imali 13 mrtvih i vei b r o j ranjenih,
a bataljoni 2. brigade 1 poginulog i 1 ranjenog borca.

2. septembar

Izviaka grupa 2. udarnog korpusa NOV.T oslobodila Z a b l j a k i s. N j e g o v u d u , koje

su branili etnici.
Drugi i 3. bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J izvrili prepad na garnizon u Nikiu, u
kome su se nalazili delovi nemake 181. peadijske divizije, italijanski faisti i etnici.

4. septembar

Na prostoriji s. B a b l j a k s. T r e b a l j e v o s. Vranjetica pl. K l j u Melaja

(kod Kolaina) 9. crnogorska udarna brigada 3. udarne d i v i z i j e NOVJ vodila borbu
protiv oko 1200 etnika i nemakih v o j n i k a . Posle jednodnevne otre borbe etnici
su, uz pomo nemake jedinice iz s. Mateeva, uli u Kolain. Brigada se, titei
'.beg stanovnitva, povukla na poloaji Patkovica
Okolita T r o g l a v . U toj
borbi je poginulo 50 etnika a ranjen ih je vei broj. Brigada je imala 1 mrtvog i 4
ranjena borca.

6. septembar

Na poloajima T r o g l a v K o r d e l j Jareve strane (na pl. Bjel.asici) 2. i 4. bataljon

">. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne d i v i z i j e N O V J odbili nekoliko
napada oko 1000 nemakih vojnika, italijanskih faista i etnika, koji su napadali
iz Kolaina i s. Mateeva. Gubici n e p r i j a t e l j a : oko 10 m r t v i h i vie ranjenih, dok
su bataljoni N O V J imali 1 m r t v o g 1 2 ranjena borca.

7. septembar

Tla poloajima T r o g r a v K o r d e l j J a r e v e strane (na pl. B j e l a s i c l ) tri bataljona

3. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne d i v i z i j e N O V J vodili otru
borbu protiv nemakih vojnika, italijanskih faista i etnika koji su napadali od
Kolaina i s. Mateeva. Brigada je u toku noi izvrila neuspeo protivnapad. Nep r i j a t e l j je imao 12 mrtvih i vie ranjenih, dok je 5. brigada imala 2 poginula i 5
ranjenih boraca.

8. septembar

U P a t r o v l e se iskrcalo 12 britanskih oficira

: a etnicima).

9. septembar

Stab 2. udarnog korpusa N O V J

Gore. Istom naredbom on je
ruja i komandama mesta da
zdravstveno stanje d o z v o l j a v a )

(posle nekoliko dana stupili u vezu

izvrio reorganizaciju N O P odreda na teritoriji Crne

naredio Korpusnoj v o j n o j oblasti, komandama podsprovedu potpunu mobilizaciju ljudstva (ukoliko to
na osloboenoj i neosloboenoj teritoriji Crne Gore.

Peta proleterska (crnogorska) udarna brigada 3. udarne d i v i z i j e N O V J napala Bijelo

Polje, u kome se nalazilo oko 300 pripadnika muslimansko milicije. 60 etnika i neto
890

1944. septembar

CRNA GORA

septembar 1944.

nemakih vojnika. Posle krae borbe neprijatelj je odbaen preko r. Lima i ka Brodarevu a grad je osloboen. Neprijatelj je imao 4 mrtva; zaplenjena su 3 minobacaa i druga ratna oprema. Brigada nije imala gubitaka.
10. septembar

Na poloajima Siska Crna glav3 Pojatite Konjsko brdo (na pl. Bjelasici)
jedinice 7. i 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije N O V J vodile ceo dan
estoku borbu protiv etnika, U toj borbi etnicima su naneti gubici od 45 mrtvih
i vie ranjenih. Zaplenjeno je: 8 p. mitraljeza. 10.000 metaka, 15 konja i drugi ratni
materijal.

11. septembar

Jae snage etnika ule u Berane

(sada: Ivangrad) poto su prethodno delovi 3.
udarne divizije NOV-J vojno-pozadinski organi i organi narodne vlasti evakuisali
grad.

13. septembar

Jedinice 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije N O V J izvrile napad na Mojkovac, u kome se nalazilo 300400 etnika. 50 italijanskih faista
i manji broj nemakih vojnika. U prvom naletu one su neprijatelja razbile i proterale ka Kolainu. a Mojkovac sa okolinom oslobodile. Gubici neprijatelja: poginulo
15, ranjen vei broj i zarobljeno 7 vojnika. Zaplenjeno: minobaca, 2 p. mitraljeza,
8 konja i druga ratna oprema. Brigada nije imala gubitaka.

14/15. septembar

Dva bataljona 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ,

nastupajui od Mojkovca ka Kolainu i savlaujui otpor etnika, izbili u rejon
Kolaina, gde su. na liniji s. Drijenak s. Babljak Baanje brdo, cele noi vodili
borbu protiv nemakih vojnika i Italijanskih faista. Najzad, posle nekoliko juria,
bataljoni su ovladali Babljakom i delom Baanjeg brda i izbili na ivicu grada. N e prijatelj je imao 10 mrtvih i vie ranjenih, a bataljoni 1 mrtvog i 2 ranjena borca.

15. septembar

S linije s. Babljak Baanje brdo pi. K l j u s. ljivovica 5. proleterska (crnogorska) udarna brigadu 3. udarne divizije NOVJ Izvrila koncentrian napad na
Kolain, u kome se nalazilo oko 100 nemakih vojnika i 500 600 etnika i italijanskih faista. Borba je trajala ceo dan, i tek oko 18 asova osloboen je grad a neprijatelj je odbaen prema s. Mateevu. Poginulo je oko 40 nemakih vojnika i 10
etnika, 4 nemaka vojnika su zarobljena a vei broj ih je ranjen. Zaplenjeno je:
I top 75 mm (oteen), 4 p. mitraljeza, 30 puaka, 4 pitolja, 15 konja, oko 30.000
metaka, vei broj granata i mina za minobacae i druga oprema. Brigada je imala
5 mrtvih i 12 ranjenih boraca.

ledinice 7. i 9, crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ i jedan bataljon

Ozne, posle vieasovne otre borbe, oslobodili Berane (sada: Ivangrad), u kome se
nalazilo oko 3.500 etnika i 200 nemakih vojnika. Poginulo je 8 nemakih vojnika
i 294 etnika i vie ih je ranjeno, a 15 etnika je zarobljeno. Zaplenjeno je: 3 topa
II minobacaa, 10 mitralje/.a (3 neispravna), il p. mitraljeza. 158 puaka, 8 pitolja,
75 konja, vea koliina municije i druge opreme, kao i etnika arhiva. Obe brigade
i bataljon Ozne imali su 12 mrtvih i 37 ranjenih boraca.

U rejonu sel Ranice. Peaca i Luga (kod Ivangraa) jedinice 9 crnogorske udarne
brigade 3. udarne divizije N O V J razbile grupu od preko 150 etnika i odbacili je ka
Andrijevici i ekularu. Poginulo je 60 etnika. Brigada je imala 1 mrtvog i 12 ranjenih boraca.
16. septembar

Peta proleterska (crnogorska) udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ napala na s.

Mateevo (kod Kolaina). u kome se nalazila posada 363. puka nemake 181. peadijske divizije (a u rejonu s. Jasena i s. Jabuke nalazili su se jai delovi te nemake divizije i etnici). Posle uporne vieasovne borbe 5. brigada je ovladala
nekim poloajima, ali s. Mateevo nije zauzela. 1 pored gubitaka, neprijatelj je iz
dobro ureenih poloaja, pruio snaan otpor. Brigada je imala 2 mrtva i 6 ranjenih
boraca.
U rejonu pl. Kljua oko 250 etnika, povlaei se od Berana (sada: Ivangrad), ispred
7. i 9. crnogorske udarne brigade, napalo delove 5. proleterske (crnogorske) udarne
brigade 3. udarne divizije NOVJ. Brigada je razbila etnike i proterala ih u pravcu
pl. Bjelasice. Poginula su tri a ranjen ie vei broj etnika. Zaplenjeno je: 1 mitraljez. 1 p. mitraljez, 6 konja i neto municije. Brigada nije imala gubitaka.

17. septembar

I7/IS. septembar

Nastupajui od Berana (sada: Ivangrad) 9. crnogorska udarna brigada 3. udarne

divizije NOVJ oslobodila Andrijevieu. odbacivi manje delove nemakih jedinica i
etnike.
Jedinice 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ ponovo
napale na nemako-etniko uporite u s. Mateevu. Iako je vreno nekoliko uzastopnih juria, a neprijatelj trpeo gubitke, ni o v a j napad nije uspeo. Brigada se u
zoru povukla na polazne poloaje, uz gubitke od 2 mrtva i 12 ranjenih boraca.
$91

1944. septembar
18. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

Pretrpevi osetne gubitke na poloajima oko Nikia (2. bataljon 363. puka 181. peadijske divizije, italijanski bataljon crnih koulja i etnici Durmitorskog i Ostrokog etnikog korpusa) neprijatelj se povukao prema Danilovgradu. Poto je unitila
nemaku zatitnicu. 6. crnogorska udarna brigada Primorske operativne grupe 2.
udarnog korpusa NOVJ oslobodila je Niki. T i m e je bio zatvoren pravac povlaenja
nemakih snaga iz Crne Gore, preko Nikia i Mostara, ka Sarajevu.
U s . Buronjima (blizu Titograda), po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ
od 15. septembra, od Izviakog bataljona 2. udarnog korpusa, bataljona Nikikog
N O P odreda i dva bataljona Lovenskog N O P odreda
formirana 10. crnogorska
udarna brigada. Ona je ula u sastav Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ.

18/19. septembar

Peta proleterska (crnogorska) udarna brigada i delovi 7. crnogorske udarne brigade

3. udarne divizije N O V J ponovo napali na nemaka uporita u s. Mateevu s.
Jasenu s. Jabuci (kod Kolaina), ali ni o v a j napad nije uspeo, zbog zakanjenja
jedinica koje su vrile iri obuhvat i jer dejstva nisu bila koordinirana. Neprijatelj
je imao velike gubitke, dok je 5. brigada imala 2 mrtva i 7 ranjenih boraca. Napad
je obnovljen i narednog dana

19. septembar

Delovi 10. crnogorske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ,
posle krae borbe oslobodili Cevo.

27. septembar

U Bijelo P o l j e ula 7. crnogorska brigada 3. udarne divizije NOVJ.

Jedinice 10. crnogorske brigade Primorske operativne grupe izvrile snaan napad
na komunikaciju Grahovo Risan, koju su zaposeli nemaki vojnici i etnici. Posle
krae borbe, one su ovladale poloajima iznad komunikacije i neprijatelja odbacile
u s. Crkvice, s. Grkovac. s. Draga lj i Grahovo.

29. septembar

Deveta crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ napala i posle krae
borbe, zauzela Roaje, odbacivi oko 250 pripadnika muslimanske milicije i 20 nemakih vojnika u pravcu Pei i zaplenivi l minobaca, 4 mitraljeza, veu koliinu
municije, magacin hrane i drugu ratnu opremu.

30. septembar

U rejonu Komana. s. M. Zagrede i s. Zagaraa (kod Danilovgrada) jae etnike

snage iz rejona Podgorice (sada: Titograd) i Spua napale delove 6. crnogorske
udarne brigade Primorske operativne grupe i Zetskog N O P odreda. U borbi koja
je trajala ceo dan napad etnika je odbijen. Poginulo je 18 etnika a vie ih je
ranjeno.

HRVATSKA
1. septembar

Na prostoriji s. M. Branjska s. Veeslavac s. Hudovljani (kod Krievaca) jedinice 33. divizije N O V J odbile napad oko 1000 ustaa iz Koprivnice i s. Novigrada
Podravskog.
Udarna brigada F r a n j o Ogulinac Seljo, Karlovaka brigada i delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa N O V J otetili elezniku prugu Zagreb Karlovac na
344 mesta i sruili 2 mosta, 7 bunkera i podvonjak. Pored toga, zauzeli su . st
Desinec (kod Jastrebarskog) i zarobili domobransku posadu.
Kod s. Podruta (blizu Zlatara) 1. zagorska brigada Zapadne grupe N O P odreda
10. korpusa NOVJ, posle krae borbe, odbila napad tri ete Pavelieve gardijske
brigade, prinudivi ih na povlaenje u pravcu Novog Marofa.
Na putu s. Seget s. Prapatnica (kod Splita) jedinice ibensko-trogirskog NOP
odreda napale nemaku motorizovanu kolonu i unitile tenk i 5 kamiona.

1/2. septembar

Izmeu Banove Jaruge i N o v e Gradike jedinice 6. korpusa NOVJ poruile elezniku

prugu Beograd Zagreb na 162 mesta.
Udarna brigada F r a n j o Ogulinac Seljo, Karlovaka brigada i delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa N O V J otetili elezniku prugu Zagreb Karlovac na
300 mesta i sruili 3 mosta i 8 bunkera. Pored toga, zauzele su . st. Mavraie
(kod Jastrebarskog).
Turopoljsko-posavski N O P odred i delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa
NOVJ otetili elezniku prugu Zagreb Sisak na 100 mesta i sruili 1 most.

2. septembar

892

Izmeu s. Podruta i s. Budinine (na pruzi Zagreb Varadin) 1. udarna brigada

Braa Radi 32. divizije N O V J i delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa
N O V J poruili oko 6500 m eleznike pruge.

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

Izmeu s. Vrbovca i s. Gradeca (na pruzi Zagreb Krievci) delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa N O V J miniranjem sruili prugu i 2 neprijateljska transportna voza. Uniteno je 7 vagona i 1 lokomotiva, a 1 lokomotiva je oteena.
Saobraaj je obustavljen do 4. septembra 1
U eleznikoj radionici u Zagrebu, eksplozijom paklene maine koju su podmetnuli
radnici omladinci, potpuno uniteno 6 maini.
213. septembar

Izmeu s. Banove Jaruge i. s. Vrpolja jedinice 6. korpusa N O V J poruile elezniku

prugu Beograd Zagreb na 308 mesta i otetile 3 propusta i 1 bunker.

3. septembar

Kod s. Dobrog Sela (na putu Knin Biha) jedinice 2. bataljona 13. dalmatinske
brigade 9. divizije N O V J napale nemaku motorizovanu kolonu: zapalile 8 i otetile
12 kamiona, ubile 80, ranile 30 i zarobile 2 nemaka vojnika, zaplenile veu koliinu oruja i 2 kamiona raznog materijala. Bataljon je imao 1 poginulog i 4 ranjena borca.
Delovi K a r l o v a k e brigade i 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa N O V J poruili
elezniku prugu Zagreb Karlovac na 68 mesta, 5 bunkera, 1 most i . st. Domagovie (kod Jastrebarskog).
Delovi Turopoljsko-posavskog N O P odreda i 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa
N O V J poruili elezniku prugu Zagreb Sisak na 10 mesto i sruili 2 mosta.
Izaao prvi broj Biltena Telegrafske agencije Hrvatske.

4. septembar

U s. G. Kriu 1 s. Huaovljanima jedinice 33. divizije NOVJ izvrile napad na ustako-domobranske snage koje su 2. septembra dole iz Koprivnice i s. Novigrada P o dravskog. Posle vie juria, jedinice 33. divizije su se povukle.
Izmeu s. Budinine i s. D. Konjine ma pruzi Zagreb Varadin) 2 brigada
Matija Gubec 32. divizije NOVJ i delovi 3. diverzantskog bataljona 10. korpusa
N O V J poruili 6 km pruge.
Kod s. Cepelovca i s. Budrovca (blizu Bjelovara) ustae iz s. urevca napale Podravski N O P odred 10. korpusa, ali su posle krae borbe odbaene.
U Pisarovini, na okrunoj konferenciji N O F - a za Pokuplje, u prisustvu
svih srezova tog okruga, izabran Okruni odbor N O F - a .

4/5. septembar

delegata

Osjeka brigada 12. diviizje N O V J napala domobransko uporite u s. Garinu (kod

Slav. Broda) i u petoasovnoj borbi unitila posadu u and. st., zatim se povukla.
Izmeu s. Garina i s. Vrpolja poruila je prugu na 38 mesta i sruila 3 mosta.
Zarobila je 13 domobrana i 4 andarma i zaplenila 2 pukomitraljeza i 20 puaka.
Jedinice 2umberake brigade 34. divizije N O V J zauzele and. st. u s. Draganiima
(na pruzi Karlovac Zagreb) i zarobile posadu.

5. septembar

U rejonu s. Buni s. L j u b o v o (kod Gospia) tri ustaka i jedan legionarski bataljon iz s. iroke Kule i s. Peruia napali 3. brigadu 35. divizije NOVJ. Borbe su
voene do 7. septembra, kada se neprijatelj povukao u polazne rejone.
Izmeu s. Suhopolja i s. Suhop. Cemernice (blizu Virovitice) Virovitika brigada 40.
divizije N O V J napala neprijateljsku kolonu iz s. Suhopolja, jaine 150 vojnika. N e prijatelj je uspeo da se probije u Viroviticu.
U s . Mirkovcu (kod Novog M a r o f a ) 2. bataljon 1. zagorske brigade Zapadne grupe
N O P odreda 10. korpusa N O V J razoruao domobransku posadu.

Septembar p.

Socijalno odeljenje Z A V N O H - a osnovalo 5 domova za decu bez roditelja i decu

boraca N O V J (jedan u Pokuplju, dva u Kordunu i dva u Baniji).

5/6. septembar

Delovi 12. udarne brigade 12. divizije N O V J napali Slav. Poegu, koju su branili
delovi domobranskog 8. lovakog puka, oko 300 vojnika iz
nemake 1. kozake
konjike divizije i izvesian broj ustaa i andarma. Jedinice N O V J su prodrle u
grad, ali su se, zbog intervencije 3. bataljona domobranskog 8. lovakog puka iz
Pletemice, morale povui. Tom prilikom se predalo oko 400 domobrana.
Posle etvoroasovne borbe jedinice Osjeke brigade 12. divizije NOVJ zauzele s.
Perkovac Stari (kod akova), u kome se branila 7. eta 5. lovakog puka domobranske 3. lovake brigade.
Izmeu s. Lipovljana i Novske Brodska brigada 28. udarne divizije NOVJ poruila
elezniku prugu Beograd Zagreb na 130 mesta i sruila 1 most.
1

Po drugom podatku diverzija je Izvrena 1. septembra

893

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

Izmeu Virovitice i Barca Virovitika brigada 40. divizije NOV.T poruila elezniku
prugu na 36 mesta.
Izmeu Novske i Okuana jedinice 17. udarne brigade 28. udarne divizije NOV.T
poruile elezniku prugu Beograd Zagreb na 180 mesta.
6. septembar

Izmeu s. Generalskog Stola i s. Tounjn (kod Karlovca) jedinice 3. udarne brigade

8. udarne divizije NOVJ, iz zasede, napate delove nemake 392. legionarske divizije
i nanele im velike gubitke.
U s . Dabru (kod Otoca) 1. brigadu 35
taljona i 40 milicionera.

divizije NOVJ razbila etu 19. ustakog ba-

Jedinice Karlovake brigade i delovi 2. diverzantskog bataljona 4. korpusa NOVJ

otetili prugu Zagreb Karlovac na 76 mesta i sruili st. Lazina, 8 bunkera. 2
mosta i 2 podvonjaka.
Izmeu 8. V. Gorice i s. Mraclina jedinice Turopoljsko-posavskog N O P odreda i
delovi 2. diverzantskog bataljona 4 korpusa NOVJ poruili prugu Zagreb Sisak
na 18 mesta i sruili 1 most.
Na pruzi PloeMetkovi deiovi 2. bataljona
nemaki voz (lokomotivu i 3 vagona).

Neretvanskog N O P odreda

unitili

Pri napadu na Slav. Poegu poginuo komandant 12. divizije'NOV.T Nikola Demonja,
narodni heroj.
7. septembar

Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku, od 1, 2. i 3. diverzantskog bataljona formirana Grupa diverzantskih odreda, sastava: 1. 2. i 3. diverzantski odred.
Dva bataljona 1. brigade 35. divizije NOVJ zauzela etniko uporite u s. karama
i s. Glavacama (kod Otoca).

7'S. septembar

Delovi 32. divizije NOVJ napali 130 domobrana u Sv. Ivanu Zelini (kod Zagreba).
Domobrani su se zatvorili u and. st. i odatle su pruali otpor. Posle sedmoasovne
borbe jedinice 32. divizije su se povukle. Neprijatelj je imao 7 mrtvih i ranjenih i
32 zarobljena vojnika. Zaplenjeno je: 2 p. mitraljeza. 3 automata. 100 puaka. 11.000
metaka i 100 runih bombi.
Udarna brigada
Franjo Ogulinac Seljo . Karlovaka brigada i delovi 2. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za Hrvatsku zauzeli
ustako-domobransko uporite u s. Zdenini (na pruzi Zagreb Karlovac). Oni su
poruili . st. i 3 bunkera, unitili lokomotivu. 8 oklopnih vagona, 4 vagona sa senoin
i 4 vagona sa drvima i zaplenili minobaca sa 100 mina 6 mitraljeza, 62 puke 60.000
metaka i drugu opremu.
U Hvarskom kanalu britanski torpedni amci M T B 667 i 674 potopili nemaki torpedni amac.

8. septembar

In. August Kouli v lan rukovodstva HSS u Hrvatskoj, doao u Otoac da pregovara sa CK K P H i G N O V I PO za Hrvatsku. On je, pored ostalog, zahtevao:
da se sreski prvaci i zastupnici HSS. izabrani 1938. godine, priznaju kao predstavnici naroda i izjednae s venicima Z A V N O H - a , te da se formira zajedniko ustavotvorno telo: Vrhovno vee republike Hrvatske (u kome bi predloenih 79 poslanika HSS, prema 72 poslanika Z A V N O H - a , imali apsolutnu veinu); da se NOV i
PO i domobrani spoje u jedinstvenu Hrvatsku vojsku; da se usvoje principi tzv.
seljake demokratije HSS. CK K P H i G N O V i PO za Hrvatsku odbacili su Koutieve zahteve i prekinuli Svake dalje politike razgovore sa vodstvom HSS, iji
su predloi negirali odluke II zasedanja A V N O J - a .
U sanitetskom odeljenju G N O V i PO za Hrvatsku, formirano pet odseka: za trupni
sanitet, za sanitetsku slubu korpsne vojne oblasti, za epidemioloku i higijensku
slubu, za apotekarsku slubu i za veterinarsku slubu.
Po nareenju G N O V
podruja.

i PO za

Odeljenje pravosuu Z A V N O H - a
skom parnikom postupku.

Hrvatsku formirana Komanda ibenskog vojnog

izdalo

Uputstvo o

Jedinice 8. korpusa NOVJ otpoele akcije na

operativnom podruju.

postupku

komunikacijama

sudova
na

elom

graansvom

Kod s. Otria (na putu K n i n Graac) jedinice 9. divizije N O V J napale nemaku

motorizovanu kolonu i unitile 6 kamiona s municijom i drugom ratnom opremom.
Sa o. Visa prebacila se na j. Hvar 1. proleterska dalmatinska udarna brigada 26. divizije NOVJ. Sutradan, u estoasovnoj borbi, u rejonu StarigrudVrboska razbila
894

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

je bataljon "Brandenburg nemake 118. lovake divizije. Ostaci nemakog bataljona,

ukrcani na pet brodova, napustili su o. Hvar, ali su savezniki brodovi i avijacija
potopili etiri broda (sa oko 300 nemakih vojnika).
Prva udarna brigada Vasilj Gaea 7. udarne divizije NOVJ, posle dvodnevnih
borbi, zauzela nemako i domobransko uporite u s. Brdanima (na pruzi Sisak
Sunja), zaplenivi 2 minobacaa sa 350 mina, 2 mitraljeza, 1 p. mitraljez, 25 puaka,
52 bombe, 125.200 metaka i drugu opremu.
Posle etvoroasovne estoke borbe Osjeka brigada 12. divizije NOVJ zauzela s,
V r p o l j e (kod akova) u kome su se branili delovi domobranskog 5. lovakog puka
3. lovake brigade i oko 100 nemakih vojnika. Ona je unitila nemaku propagandnu radio-stanicu za Balkan, zarobila celu domobransku posadu, zaplenila 2
topa. 200 puaka. 2 vagona municije, 80 kola razne opreme, i sruila 3 mosta i
otetila prugu na 100 mesta.
U azmi, na prvoj konferenciji N O F - a za zagrebaku oblast, izabran je Oblasni
odbor NOF-a.
U s . Cjepidlakama (kod Krievaca), na okrunoj konferenciji NOF-a za okrug V i roviticu, izabrani Okruni odbor NOF-a i delegati za oblasnu i zemaljsku konferenciju NOF-a Hrvatske.
Izmeu s. Zapreia i s. V. Trgovita (na pruzi Zagreb Varadin) delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za Hrvatsku sruili
most i otetili prugu na 66 mesta.
Saveznika avijacija u tri navrata, sa oke 120 aviona, bombardovala Slav, i Bos.
Brod i otetila elezniki most, obe eleznike stanice, straaru i centar grada u
Slav. Brodu.
8/9. septembar

Na putu s. Otri Srbski klanac (kod Graaca) 4. dalmt-finska brigada 9. divizije

N O V J napala iz zasede nemaku motorizovanu kolonu, unitila 29 kamiona punih
municije i raznog drugog materijala i otetila 1 tenk.
Prva udarna brigada 8. udarne divizije NOVJ izvrila neuspeo napad na ustaka
i domobranska uporita u s. T u r a j u i s. G. Mekujtt (kod Karlovca).

9. septembar

Peta i 0. dalmatinska udarna brigada 19. divizije NOVJ napale na Benkovac, koji
su branili ojaani 2. bataljon 891. puka nemake 264. peadijske divizije, etnika
Benkovaka brigada i 5. ustaki bataljon ukupno oko 1.000 vojnika. N e p r i j a t e l j ska posada se probila u pravcu s. Karina. Jedinice 19. divizije su 10. septembra
zauzele Benkovac, ali su se ve sutradan morale povui ka s. Karinu i s. Polai
pred jakim nemakim snagama koje su nastupale iz s. Bribirskih Mostina i s. D.
Zemunika. Neprijatelj je imao 257 poginulih, 115 ranjenih i 161 zarobljenog v o j nika. Gubici jedinica N O V J : 13 poginulih, 30 ranjenih i 1 nestao borac.
Jake nemake i ustake snage (delovi nemake 1. kozake konjike divizije i 8.
ustake brigade) iz. Petrinje i Siska otpoele dvodnevni napad na jedinice 1. udarne
brigade Vasilj Gaea i 2. udarne brigade i 1. banijskog N O P odreda 7. udarne
divizije N O V J na prostoriji s. Luani s. unjar s. Jabukovac i u rejonu D.
Velenje (kod Gline). Jedinice 7. udarne divizije NOVJ uspele su da odbiju napad
i prinude neprijatelja da se povue u polazne garnizone.
Drugi bataljon Zagorskog N O P odreda napao i razbio ustako-domobransku posadu
u s. V. Trgovitu (kod Zagreba).
Na r. Neretvi (izmeu s. Rastoke i s. Rogotina) delovi Neretvanskog N O P odreda
potopili motorni amac s riemakom posadom.
Izabran Oblasni odbor NO fronta za Istru.

9/10. septembar

Delovi 7. udarne divizije N O V J i 1. brigada 33. div izije NOVJ zauzeli ustakodomobranska uporita u s. Vrbovcu i s. Repincu (na pruzi Zagreb Krievci),
otetili eleznike pruge Krievci Bjelovar i Krievci Zagreb na 123 mesta I
poruili 5 mostova, dve eleznike stanice. 12 bunkera i 8 km tt linije.

10. septembar

Ustako-domobranske i nemake snage, pod pritiskom delova 40. divizije NOVJ.

napustile s. Suhopolje (kod Virovitice), a neposredno posle toga u selo ula Virovitika NO brigada.
Benkovaki N O P odred zauzeo ustako Uporite u s. Vrani (kod Biograda).
Kod s. Sesvetskog K r a l j e v c a (na pruzi Zagreb s. Dugo Selo) delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda G N O V i PO za Hrvatsku zauzeli bunker
i u njemu zarobili 10 domobrana i 2 nemaka vojnika, zaplenili 2 mitraljeza i 10
puaka.

895

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

i Izaao prvi broj lista Narodni v o j n i k . Izdavao ga GS N O V i PO za Hrvatsku.

10! 11. septembar

Na putu s. Otri D. I.apac 3. bataljon 3. dalmatinske udarne brigade 9. divizije

N O V J napao nemaku kolonu i unitio 4 kamiona sa oko 20.000 kg brana.

U. septembar

GS N O V i PO za Hrvatsku izdao uputstvo o mobilizaciji u pozadini prilikom osloboenja pojedinih krajeva i gradova.
U s . Kupirovu (kod Graaca) jedinice 3. dalmatinske udarne brigade 9. divizije
N O V J napale domobransku posadu i odbile napad delova nemake 373. legionarske
divizije i etnika koji su pristigli iz s. Srba. Poginulo je 7, ranjeno 15 i zarobljeno
25 neprijateljskih vojnika.
Na putu Krapina s. urmancc 1. bataljon Zagorskog N O P odreda napao iz zasede jednu elu 7. ustakog bataljona, ojaanu nemakim policijskim snagama, I
posle krae borbe odbacio je u pravcu Krapine.
Kod ibenika udarna grupa Sibensko-trogirskog N O P odreda unitila 4 nemaka
kamiona: poginuli 1 vii oficir i 28 vojnika i ranjeno 35 vojnika.
Iz luke Oliba ojaana eta mornarike peadije 2. pomorsko-obalskog sektora Mornarice N O V J izvrila desantni prepad na o. Pag i u s. N o v a l j i ubila 10 i zarobila
23 ustae.
Na pruzi akovec Kotoriba delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih
odreda GS N O V i PO za Hrvatsku minirali prugu i sruili dva nemaka transportna voza.
Odrana zajednika sednica O N O odbora za Liku, Izvrnog odbora Okrunog odbora
N O F - a za Liku i predstavnika 1. i 2. likog vojnog podruja u cilju donoenja plana
za izgradnju popaljenih kua u Lici.
Na okrunoj konferenciji NOF-a izabran Okruni odbor N O F - a za Knin.

11 12. septembar

Sa o. Visa 1. dalmatinska udarna i 12. dalmatinska brigada 26. divizije N O V J i jedan

savezniki komandos izvrili desant na o. Bra. Borbe protiv delova 738. puka nemake 118. lovake divizije vodene su do 18. septembra, kada su zauzeta i poslednja
neprijateljska uporita. Prema nepotpunim podacima, preko 700 nemakih vojnika
je izbaeno iz stroja a 26. divizija N O V J imala je 35 mrtvih i 197 ranjenih boraca.
Udarna brigada F r a n j o Ogulinac Seljo zauzela ustako-domobranska uporita u
s. Brezovici i s. Remetincu (blizu Zagreba). N e p r i j a t e l j je imao 24 mrtva, 15 ranjenih i 15 zarobljenih vojnika, a jedinice NOVJ 3 poginula i 6 ranjenih boraca. Zaplenjeno: 2 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 38 puaka, 9000 metaka i druga oprema.
Deseta dalmatinska udarna brigada 20. divizije N O V J napala ustaku i andarmerijsku posadu u s. Hrvacama (kod Sinja). Neprijatelj je imao 16 ranjenih, a 10. brigada 2 poginula i 10 ranjenih boraca.

12. septembar

Delovi 6. korpusa N O V J uli u Slav. Poegu, koju su, pod njihovim

napustile ustako-domobranske i nemake snage.

pritiskom,

U rejonu s. Kamanja. s. Dvorita i s. Novaka delovi Karlovakog N O P odreda odbili napad ustaa iz s. Ozlja (kod Karlovca) i prinudili ih na povlaenje u polazni
garnizon.
Drugi bataljon Zagorskog i 2. bataljon Zagrebakog N O P odreda zauzeli s. Zabok
(kod Krapine) u kome se branila domobranska eta i andarmi.
Na uu r. N e r e t v e delovi Neretvanskog N O P odreda napali i zapalili nemaki motorni jedrenjak.
K o d o. Mljeta saveznika avijacija grekom potopila patrolni amac PC 75 v> 4.
pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ.
Iziao p r v i broj
Hrvatsku.
13. septembar

V o j n o g glasnika i, slubenog lista

Glavnog taba N O V i PO za

Deveta divizija N O V J napala neprijateljsku posadu (delove nemake 373. legionarske divizije, domobrane i etnike) u D. Lapcu i selima Dobrom Selu, Doljanima,
Brotnji, D. Suvaji i Srbu. Poginulo je 66, ranjeno 103 i zarobljeno i predalo se 419
neprijateljskih vojnika i 11 oficira. Divizija je imala 10 poginulih, 42 ranjena i 3
nestala borca.
U s . Skabrnju (kod Zemunika) 5. dalmatinska udarna brigada 19. divizije NOVJ
unitila ustaku posadu: poginulo 14, ranjeno 6 i zarobljeno 26 ustaa i 12 milicionera.

896

JEDINKI

MAKEDONSKE

BRIGADE U

JEDINICE I . M A K E D O N S K O - K O S O V S K E

REJONU

I'KII.EPA

OKTOBRA

U D A R N E B R I G A D E NA

1944.

GODINI:

MARSU U FEBRUARSKOM

POHODU

1944. septembar

HRVATSKA

septembar 1944.

Koci s. Selca nemaka kolona iz akova, jaine oko 300 vojnika,

potpomognuta
Tan ika
tenkovima i bornim kolima, napala Cehoslovaku KO brigadu
Brigada
se posle kratke ali otre borbe povukla u pravcu s. Kondria
Mljetski N O P odred oslobodio o. Mljet, prisilivi ojaanu etu iz nemake 118. lovake divizije da se povue na poluostrvo Peljeac.
Izmeu s. Odre i V. Gorice (na pruz ! Zagreb Sisak) delovi 2. diverzantskog odreda
Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO .-a Hrvatsku miniranjem pruge sruili
neprijateljski transportni voz: unitili 9 vagona i otetili lokomotivu.
13/14, septembar

Delovi 10. korpusa i 7. udarne divizije NOV.T napali ICrievce, koje su branili delovi
domobranske 1. posadne brigade Zbog zakanjenja nekih jedinica NOV.I, neprijatelj je organizovno odbranu i sprc'.o zauzimanje Krievaca.

Po nareenju VS N O V i POJ, 28. udarna divizija 6. korpusa NOV.T prela r. Savu

na odseku s. Koba s. Duboac. spojila se sa s v o j o m 21. udarnom brigadom i
preko Bosne krenula u Srbiju, gde e ui u sastav 12. udarnog korpusa NOVJ.

Kod s. Sumartina (na o. Brau) britanski torpedni amci M T B 037, 634 i 674 potopili 4 nemaka manja broda.
14. septembar

Jedinice 40. divizije N O V J zauzele Pakrac, koji su branili 1. i 2

branskog 8. brdskog puka i druge manje domobranske jedinice.

bataljon domo-

Posavski N O P odred Zapadne grupe NOI-' odreda 0 korpusa N O V J i 1 bataljon

18. brigade 40. divizije NOVJ zauzeli Upite (kod Pi.kri.tv), koji je branila glavnina
2. bataljona domobranskog 4. brdskog puka. Manji deo posade uspeo je da se probije
ka Banovoj Jaruzi, ostatak je uniten ili zarobljen.
Jedinice I. istarske brigade Vladimir Gort an 43 divizije N< VJ izvrile neuspeo
napad na s. Klanu (kod Rijeke), gde se branilo oko 350 nemakih vojnika i slovenakih domobrana.
Trea prekomorska brigada 26. divizije N O V J oslobodila o. Korulu, n
se branili mc-nji d e l o v i 750. puka nemake 113, lovake divizije.

kome

i izabran

Na osloboenom delu pl. Blokova odrana okruna konferencija NC-.'-i

Okruni odbor NOF-a za okrug Biokovo Neretva.

U rejonu Omia, prilikom bi nbarov >:v": v renili | ton.iu n?tn:i '

oboren avion u kome je poginuo kapetan Franjo Kluz, narodni heroj.
14/15. septembar

i:;ijer je.

Posle osmoasovne borbe Karlovaka brigada 34. divizije NOVJ obustavila napad
na s. Zainu (kod Siska), gde su se branili delovi 3. bataljona domobranske 4. posadne brigade.
Kod s. Suurja (na o. H v a r u j nemaki brodovi zarobili patrolni amac PC 73 iz 4.
pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOV.T.

15. septembar

U s . Bukovlju i s. Kamenici (kod Brinja) 1. udarna brigada 13. divizije NOVJ

napala delove 19. ustakog bataljona, ali se povukla kad je neprijatelju pristiglo
pojaanje iz s. Kripolja.
Trea brigada 35. divizije NOVJ napala delove 31. ustakog bataljona i zauzela s.
Kosinj (kod Gospia).
Na aerodromu na Grobnikom polju (kod Suaka) 2. brigada 13. divizije N O V J
razbila etu Posudnog bataljona 3. ustake brigade i unitila 1 avion. 15 baraka i
kasarnu.
U rejonu s. Ilraa (kod Karlovca) jedinice 1. bataljona Karlovakog N O P odreda
odbile napad ustaa iz s. Ozlja. prinudivi ih na povlaenje u polazni garnizon.
Delovi 2. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za H r v a t sku poruili elezniku prugu izmeu Sunje i Zagreba na 108 mesta a izmeu K a r lovca i s. Reica na 20 mesta.

Septembar p. p.

Septembar d. p.

U s. Pisarovini (kod Karlovca) odrana okruna konferencija A F Z - a za Pokuplje,

kojoj je prisustvovalo 1200 ena iz Posavine. Turopolja, Pokuplja i Zumberka. Izabran je Okruni odbor A F Z - a za Pokuplje.
U rejonu Samobora, po nareenju Slaba 34
-jaskanski N O P odred.

divizije NOV.T, formiran Samoborsko-

Na konferenciji predstavnika svih politikih grupa i organizacija izabran Okruni

odbor NOF-a za okrug Pazin (u Istri).
"

897

i!)-14. septemoar
16. septembar

nnvAisjm

septemoar i h .

Jedinice 3. prekomorske i 11. dalmatinske udarne brigade 26. divizije NOVJ otpoele borbu za osloboenje poluostrva Peljeca, gde su se branili manji delovi 750.
puka nemake 118. lovake divizije i jedan bataljon nemake 36.9. legionarske divizije. Do 18. septembra Peljeac je bio osloboen. Gubici neprijatelja: 180 mrtvih, 95
ranjenih i 431 zarobljen.
Virovitika brigada i dva bataljona 18. brigade 40. divizije N O V J uli u Daruvar,
iz koga su se, uz pomo snaga iz Banove Jaruge (2. kozakog puna nemake 1 kozake konjike divizije i 1. bataljona domobranske 1. brdske brigade), povukli domobranski 4. brdski puk (bez 2. bataljona) i 11. ustaki bataljon.
U osloboenom Lastovu, na okrunoj konferenciji NOF-a, izabran Okruni odbor
N O F - a za Dubrovnik.

17. septembar

G N O V i PO za Hrvatsku izdao opte upuistvo o posedanju luka i pristanita.

Peta dalmatinska udarna brigada 19. divizije N O V J izvrila napad na ustako uporite u s. Zemuniku (kod Zadra) i ubila 45, ranila 22 i zarobila 21 ustau, a pretrpela gubitke od 5 mrtvih, 12 ranjenih i 1 nestalog borca.
Saveznika avijacija bombardovala Osijek i Vinkovce: u Vinkovcima poruila 12 i
otetila oko 30 kua, a u Osijeku poruila 10 i otetila 77 kua.
U s . Dulavecu (kod Daruvara), na Oblasnoj konferenciji NOF-a, izabran Oblasni
odbor N O F - a za Slavoniju.

1S. septembar

Izmeu s. Vrpolja i akova nemake 1 ustake snage (oko 1000 vojnika) iz ovih
mesta, potpomognute tenkovima, napale 12. udarnu brigadu 12. diviziji NOVJ. Posle desetoasovne borbe neprijatelj je odbaen u pravcu akova.
Izabran G N O odbor za Daruvar.

18/19. septembar

Osjeka i Cehoslovaka brigada Jan ika

12 divizije N O V J napale neprijateljska uporita u s. Garinu i s. Andrijeveima (kod Slav. Broda). U s. Garinu unitile
2 bunkera i elezniku stanicu, a izmeu s. Andrijevaca i s. D. Vrbe otetile elezniku prugu na 200 mesta i sruile 2 propusta i 1 most.
Jedinice Zadarskog N O P odreda upale u s. Ljuba (kod Zadra) i zarobile 34, ubile 2
i ranile 6 ustaa. Odred je imao 2 ranjena borca.

19/20. septembar

20. septembar

Jedinice 5. dalmatinske udarne brigade 19. divizije NOVJ napale ustaku posadu
i zauzele s. Nadin (kod Benkovca), ubivi 20, ranivi 3 i zarobivi 18 ustaa. Brigada
je imala 10 poginulih i 21 ranjenog borca.

Na Krkom brdu i Gradini, kod s. Srba (na putu D. Lapac Knin), jedinice nemake 373. legionarske divizije napale 5. italijanski bataljon 3. dalmatinske udarne
brigade 9. divizije N O V J i nanele mu gubitke od 5 mrtvih i 21 ranjenog borca.

Kod o. Prvia borci mornarike stanice o. Zirja zarobili 4 nemaka vojnika u amcu
na jedra.

U gradu Hvaru, na okrunoj konferenciji NOF-a, izabran Okruni odbor NOF-a

za srednjodalmatinsko otoje.

U Lastovu, povodom konferencije N O F - a dubrovakog okruga, prireena izloba

tampe, fotografija, grafikona, umetnikih plakata i dokumenata o NO odborima.
20/21. septembar

Poelo iskrcavanje jedinica 12. dalmatinske brigade 26. divizije N O V J sa o. Braa

na o. oltu. Ono je zavreno 22/23. septembra. Dve ete 892 puka nemake 264.
peadijske divizije, prikupljene u uvali Rogau, 23. septembra su se ukrcale na tri
desantna broda, ali su ih na putu za Split potopili britanski torpedni amci.

21. septembar

Jedinice 35. divizije N O V J zauzele s. Janu, s. iroku Kulu. s. Liki Osik i s. Perui, koje su branila etiri bataljona 4 ustake brigade. Ali je neprijatelj, sa pristiglim pojaanjima iz Otoca i Gospia, izvrio protivnapad i primorao jedinice
35. divizije na povlaenje ka Krbavskom polju.

Kod . st. Stenjevac (na pruzi Zagreb Zidani Most) delovi 3. diverzantskog odreda
Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za Hrvatsku minirali prugu i sruili
teretni voz, unitili lokomotivu i 4 vagona. Saobraaj je obustavljen 24 asa.

Prominski N O P odred uao u sastav Kninskog N O P odreda kao njegov 3. bataljon.

Saveznika avijacija bombardovala Stav. .Brod. Osijek i Vinkovce. U Slav. Brodu
je poruila elezniku sta'iicu, fabriku vagona, tvravu i deo centra grada, a u
Osijeku koloseke na eleznikoj stanici, radionice za opravku lokomotiva i vagona,
skladite i upravnu zgradu.
898

1944. septembar
22. septembar

HRVATSKA

septembar 1944.

Jedinice 20. divizije N O V J otpoele napad protiv ustakih i etnikih snaga oko
Drnia, na Petrovom polju i u Cetinskoj dolini, koje su imale zadatak da obezbeuju komunikacije iz Drnia ka obali, dolini r. Cetine i Kninu. U borbama do 25.
septembra osloboena je veina sela na Petrovom polju, a neprijatelj je pretrpeo
osetne gubitke u ljudstvu: pored veeg broja mrtvih i ranjenih, zarobljena su 134
vojnika. Divizija je imala 18 mrtvih, 5 ranjenih i 15 zarobljenih i nestalih boraca.
Iz Kutine, s. Graenice. s. Popovae i s. T.udine delovi domobranske 1. brdske brigade (jaine 4 ete) napali Moslavaki N O P odred kod sela Srp. i Kat. Selia (blizu
Ivani-Grada). Posle krae borbe neprijatelj je odbaen.
Posle dvodnevnih borbi jedinice 6. dalmatinske udarne brigade 19. divizije N O V J
unitile nemako-ustaku posadu i zauzele s. Raanac (kod Zadra).
Jedinice ibensko-trogirskog N O P odreda zauzele . st. Perkovi (kod ibenika) i
zarobile 29 neprijateljskih vojnika i 10 oficira.
Po nareenju V o j n e oblasti 6. korpusa N O V J rasformirana Komanda Daruvarskog
vojnog podruja, a formirana Komanda mesta Daruvar (potinjena Komandi Virovitikog vojnog podruja), koja je preuzela sve poslove na tom odseku.

23. septembar

Jedinice 2. i 3. brigade 13. divizije N O V J napale ojaanu etu 3. bataljona 846. puka
nemake 392. legionarske divizije u s. Zloblnu (kod Kraljevice). Borba je voena u
toku celog dana i noi. ali selo nije zauzeto, jer su neprijatelju pristigla pojaanja
iz oblinjih garnizona. Tada je poginuo komandant 2. brigade 13. divizije Milan Rustanbeg, narodni heroj.
Posle trodnevnih borbi jedinice 1- proleterske (dalmatinske) udarne brigade 26. div i z i j e N O V J i eta mornarike peadlje zauzele nemako uporite u Su u r a j u i time
zavrile osloboenje o. Hvara.
U rejonu s. Pribia i s. Okruga jedinice Zumberake brigade 34. divizije NOVJ,
posle jedanaestoasovne borbe, odbile napad nemakih vojnika i ustaa iz Jastrebarskog, s. Dragania i s. Ozlja i prinudile ih na povlaenje u polazne garnizone.
U Slav. Poegi otpoela II oblasna konferencija A F Z - a za Slavoniju. Ona je trajala
dva dana i na n j o j je izabran Oblasni odbor A F Z - a za Slavoniju.

23/24. septembar

Sa o. olte jedan bataljon 12. dalmatinske brigade 26. divizije NOVJ izvrio desant
na o. V. Drvenik. Ali se, zbog uporne odbrane nemakih vojnika, povukao u polazni
rejon.

24. septembar

Jedinice 14. dalmatinske brigade 19. divizije N O V J zauzele s. Liane (kod Benkovca), koje su branili nemaki vojnici i ustae. Poginula su 33 a ranjeno je oko
40 neprijateljskih vojnika. Brigada je imala 6 mrtvih i 14 ranjenih boraca.
Kod . st. Savski Marof (na pruzi Zagreb Zidani Most) delovi 3. diverzantskog
odreda Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za Hrvatsku minirali prugu i
sruili nemaki transportni voz, unitivi lokomotivu i 6. vagona. Saobraaj je
obustavljen 30 asova.
Na sreskoj konferenciji N O F - a za srez Pulu izabran Sreski odbor NOF-a.
Otpoela I okruna konferencija U S A O H - a za Zadar. Ona je trajala tri dana.

25. septembar

Jedinice 6. dalmatinske udarne bri.nade 19. divizije N O V J izvrile neuspeo napad

na neprijateljsko uporite u s. Poljicama iKod Zadra), pretrpevi gubitke od 3 poginula, 10 ranjenih i 4 nestala borca.
U s. Popovcu (kod azme), po nareenju Glavnog taba N O V 1 PO za Hrvatsku,
formirana 3. brigada Milo Obili* (nazivana i 3. moslavakom brigadom 1 brigadom Nikola Demonja) 33. divizije NOVJ.
Po nareenju taba 10. korpusa N O V J rasformiran Bjelovarski N O P odred: ljudstvo 1. bataljona ulo u sastav 32. divizije NOVJ a 2. srpski bataljon u 3. brigadu
Milo Obili 33. divizije N O V J .

26. septembar

7*

Otpoeo napad delova 4. korpusa NOVJ na Sunju. okolna uporita i bunkere na

pruzi Kostajnica Sunja Dubica, koje su branili nemaki vojnici, ustae i
domobrani. Borbe su obustavljene 30. septembra, jer su neprijatelju dola pojaanja
iz Siska, Dubice, s. D. Hrastovca i Kostajnice. Porueno: 20 km eleznike pruge
i sva postrojenja i bunkeri u eleznikim stanicama Majur, St ubijan:, G. Hrastovac, Staza i a; zaplenjeno 1 protivoklopni top, 3 minobacaa sa 200 mina, 4 mitraljeza, G p. mitraljeza, 80 puaka, 60.000 metaka; uniteno. 2 lokomotive i 70
vagona.

899

859

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

Posle dvodnevnih borbi jedinice Ili brigade 40. divizije NOVJ zauzele Podrav.
Slatinu, u kojoj su se branili 15. ustaki bataljon, delovi 5. ustakog bataljona i
tri ete nemakih vojnika ukupno oko 1820 vojnika. Gubici neprijatelja: 44 mrtva,
39 ranjenih i 2C9 nestalih ustaa.
Posle dvodnevnih borbi jedinice
s. aavicu (kod D. Miholjca).

12.

udarne

brigade

12

divizije NOVJ

zauzele

Kod s. V. Crenjevic
(blizu Bjelovara) oko 400 ustaa iz s. Pitomae napalo
1. udarnu brigadu Braa Radi 32. divizije NOVJ. Posle uzastopnih napada i
protivnapada, neprijatelj je sutradan bio prinuen da se povue u polazni garnizon.
27. septembar

Posle dvodnevne estoke borbo na Petrovom polju (kod Drnia) jedinice 20. divizije
N O V J zauzele peinu u kojoj se bilo utvrdilo oko 500 nemakih vojnika. Poginulo
je 159, ranjeno oko 200 i zarobljeno 100 neprijateljskih vojnika. Gubici 20. diviz i j e : 15 mrtvih i 30 ranjenih boraca.
Kod o. Kosmaa 4 nemaka broda zarobila patrolni amac PC 02 iz Lastovske
flotile 5. pomorsko-obalskog sektora Mornarice NOVJ.
K o d . st. V. Trgovite (na pruzi Zagreb Varadin) delovi 3. diverzantskog odroda Grupe diverzantskih odroda GS N O V i PO za Hrvatsku minirali prugu i sruili teretni voz, unitivi 6 vagona

27/28. septembar

Kod s. Lekenika (na pruzi Zagreb Sisak) delovi Karlovake brigade 34. diviz i j e N O V J i 2. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda G N O V i PO
za Hrvatsku poruili elenzlku prugu i elezniki most.

28. septembar

U Podrav. Slatini, po nareenju Glavnog taba N O V i PO za Hrvatsku, od dolova

Diljskog, Osjekog i Poekog N O P odreda Istone grupe N O P odroda 6. korpusa
N O V J i jednog bataljona Osjeke brigado 12. divizije NOVJ formirana 4. brigada
12. divizije NOVJ.
K o d . si. Bojakovine (na pruzi Zagreb Krievci) delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda G N O V i PO za Hrvatsku minirali prugu i
sruili domobranski transportni voz.
K o d s. Grubinog Polja (blizu Daruvara) slavonski partizani zaplenili neprijateljski
avion koji se prisilno spustio.

29. septembar

Jedinice 7. i 11. vojvoanske N O U brigaci otpoele napad na nemaku i ustaku

posadu u Iloku i s. Sarengradu. U toku dana zauzele su s. Sarengrad a u Iloku
su posadu blokirale u glavnoj tvravi.
U rejonu s. L j u b e (kod Iloka) iz zasede,
bataljon 7. vojvoanske NOU brigade
odbio prodor nemakih policijskih snaga i ustaia iz s. Erdevika ka Iloku i naneo
im gubitke.

30. septembar

Jedinice 7. i 11. vojvoanske N O U brigade usled intervencije nadmonih neprijateljskih snaga iz Sida i s. Erdevika i zbog prebacivanja maarskih jedinica preko
Dunava u rejon izmeu s. arengrada i Iloka, u 16 asova prekinule borbu sa blokiranim neprijateljem u glavnoj tvravi u Iloku. Brigade su se povukle s plenom
natovarenim na oko 170 kola. One su neprijatelju nanele gubitke od 127 poginulih
i 65 zarobljenih vojnika i zaplenile. pored ostalog, 1 mitraljez. 250 puaka i oko
7000 metaka.
Kod . st. Zabok (na pruzi Zagreb
Varadin) dolovi 3. diverzantskog odreda
Grupe diverzantskih odreda G N O V i PO zu Hrvatsku minirali prugu i sruili
teretni voz, unitivi 3 i otetivi 2 vagona.
U Slav. Poegi sveano otvoren Dom kulture.

Septembar

k.

Izabran Okruni odbor N O F - a za ibenik.

U s . Ovrlji, na konferenciji NOF-a za srez Sinj, izabran Sreski odbor NOF-a.

Septembar

Predsednitvo Z A V N O H - a donelo uredbe o

Hrvatske i pozakonjonju brakova sklopljenih

pravozaslupstvu. Zemaljskom sudu

za vreme NOB-a.

Po nareenju Glavnog taba N O V i PO za Hrvatsku formirana 5. brigada 1. divizije

KNOJ-a.
Po nareenju taba 6. korpusa rasformirana Zapadna grupa N O P odreda 6. korpusa NOVJ.

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

G N O V i PO za Makedoniju naredio potinjenim jedinicama u rejonu Kumanova

i Preeva: stupiti u vezu sa bugarskim jedinicama i predloiti im da se bore protiv
nemakog okupatora ili da se razoruaju.
Septembar p.

U Skoplje doao Vano Mihajlov. voa V M R O - a , s namerom da preuzme vlast od

bugarskog okupatora. Upoznavi se sa situacijom u Makedoniji, u kojoj je NOB
uzeo snaan zamah, proccnio je da tamo ne moe opstati, pa je, i pored nastojanja
nemake vlasti, odustao od svoje namere i napustio Skoplje.

6. septembar

Prva kosovsko-metohijska N O U brigada oslobodila Brod, zarobivi oko 100 bugarskih vojnika.
Na pl. Karaormanu (blizu Struge). od jednog dela boraca 1. makedonske N O U brigade i novih boraca, formirana 6. makedonska NO brigada.
Peta makedonska NO brigada ula u Gradsko i poruila 6 mostova na pruzi
putu Gradsko Veles (sada: Titov Veles).

U rejonu s. Pokrvenika, s. Surlenaca i manastira Sv. Panteleja (kod Prespanskog

jezera) 7. makedonska NO brigada napala bugarske snage (oko dve peadijske ete
i jednu mitraljesku etu) i gonila ih ka s. Vukoderi. nanevi im gubitke od oko
15 mrtvih i ranjenih vojnika i zaplenivi 2 minobacaa, 4 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, dosta municije i drugu ratnu opremu.
U rejonu s. Stenja (kod Prespanskog jezera) 7. makedonska NO brigada napala
bugarske granine jedinice i zarobila 8 vojnika, a zaplenila 45 puaka, 2 mitraljeza, dosta municije i jedno skladite opreme i prehrambenih artikala.
7. septembar

U Koanima formiran S N O odbor i G N O odbor.

U rejonu s. Podmoana (kod Prespanskog jezera) 7. makedonska NO brigada napala oko 300 bugarskih vojnika i naterala ih da odstupe prema pl. Babi, zaplenivi
im 2 mitraljeza, dosta municije i drugu ratnu opremu.
G NOV i PO za Makedoniju naredio 4. makedonskoj NO brigadi da
bugarske jedinice koje odbiju da se bore protiv nemakog okupatora.

8. septembar

razorua

U duhu instrukcija V N O V i POJ, G N O V i PO za Makedoniju uputio pismo

komandantu bugarske 5. armije: zahteva da sve bugarske jedinice u Makedoniji
preu na stranu NOVJ i bore se protiv nemakog okupatora; u protivnom da
jedinicama N O V J predaju oruje i garnizone i povuku se u Bugarsku.
G N O V i PO za Makedoniju
Prilep.

naredio 41. diviziji

NOV.l

da

napadne

oslobodi

G N O V i PO za Makedoniju naredio svim potinjenim jedinicama da odmah

preuzmu vlast od bugarskog okupatora i pristupe razoruavanju njegovih jedinica
u Makedoniji ukoliko one ne pristupe jedinicama NOVJ u cilju zajednike borbe
protiv nemakog okupatora.
G N O V i PO za Makedoniju dao instrukciju Komandi Vranjskog vojnog podruja:
potinjene jedinice aktivnije angaovati u razoruavanju bugarskih snaga koje se
izvlae s loga podruja 1 preuzeti vlast u Vranju, Ristovcu i Bujanovcu.
Kruevski N O P odred oslobodio Kruevo.
Jedinice 4. operativne zone N O V i PO Makedonije oslobodile Debar.
9. septembar

Nemaki komandant za Makedoniju ojerlen i komandant bugarske 5. armije postigli sledei sporazum: bugarske jedinice nee voditi borbu protiv nemakih snaga,
nego e im predati garnizone i povui se u Bugarsku, smatrajui da je objava rala
Nemakoj od strane Carevine Bugarske samo simbolina.
U rejonu Kumanova slabije nemake snage bez otpora razoruale bugarsku 29. peadijsku diviziju, ostavivi j o j samo mali procenat peadijskog naoruanja za odbranu
od snaga NOVJ.
Borbena grupa Gulman (dva bataljona i artiljerijski divizion) ula u Ohrid i Rosen, iz kojih su se bugarske snage povukle za Bitolj.
U Bitolju Borbena grupa Gulman razoruala oko 5.500 vojnika iz 54. i 55. peadijskog puka bugarske 15. peadijske divizije. Jedino su delovi 54. puka, 3. bataljon
55. puka i 15. ininjerijski bataljon, samo sa peadijskim naoruanjem, uspeli da se
preko pl. Pelistera i Mariova izvuku ka Kavadarcima. Uz put su se, u s. Novacima
ovim jedinicam prikljuile i jc-dinice bugarskog 12. i 13. graninog odseka.

902

1944. septembar

SLOVENIJA
U Kruevu. od
N O brigada.

Kruevskog

NOP

odreda

septembar 1944.
i

novih

boraca,

formirana

Kruevska

tab 41. divizije N O V J uputio pismo mesnim komitetima K P M u Tik ve Ju: zahteva
njihovu saradnju sa seoskim straama radi odbrane sela.
Po povlaenju bugarskih snaga 4. makedonska NO brigada ula u Strumicu.
Druga makedonska udarna brigada i 10. makedonska brigada 41. divizije NOVJ.
uz podrku stanovnitva 1 bur^rsklh s^a^a Prii<wkocr garnizona (2 bataljona 45.
peadijskog puka i 15. artiljerijskog puka 15. peadijske divizije bez jednog diviziona)
zauzela Prilep. zarobivi oko 300 nemakih vojnika i zaplenivi oko 50 motornih
vozila, nekoliko vojnih skladita i drugi ratni materijal.
Posle estoasovne borbe protiv bugarskih jedinica 11. makedonska (Kumanovska)
NO brigada oslobodila K r a i o v o , zaroDivsi pre Ko 50 vojnika i policajaca i zaplenivi
dosta oruja i druge ratne opreme.
10. septembar

U s . Bulaanima

11. septembar

Posle borbi kod prevoja Dava ta (na putu Bitolj Resen) protiv jedne nemake
kolone, koja je imala oko 40 mrtvih i ranjenih, 7. makedonska NO brigada ula u
Resen i odrala miting, a potom napustila grad.

(blizu Skoplja) formiran Skopski N O P odred.

Posle zauzimanja Prilepa, 1. kosovsko-metohijska i 2. makedonska N O U brigada,

Kruevska i Poreka NO brigada, ininjerijska eta bugarske 15. peadijske divizije
i delovi bugarskog 10. graninom odseka odbacivi nemake delove na desnu obalu
Crne reke, poseli poloaje na liniji s. Marul s. Alinci s. Veselani (blizu Prilep u
i zatvorili komunikaciju Bitolj Prilep.
12. septembar

G N O V i PO za Makedoniju preneo svim potinjenim jedinicama nareenje vrhovnog komandanta N O V i POJ Josipa Broza Tita: maksimalno razvijati inicijativu i
ofanzivni polet, to vie ruiti komunikacije, zauzimati vane vorove i gradove,
kako bi se spreilo organizovano izvlaenje nemakih snaga na sever.

Kod Stracina (blizu Kumanova), u sporazumu sa G N O V i PO za Makedoniju,

bugarska 14. divizija 5. a r m i j e poloila peadijsko naoruanje koje su j o j nemake
jedinice, prilikom razoruanja kod Kumanova, ostavile radi odbrane od jedinica
NOVJ.
13. septembar

U rejonu s. Barova (blizu Kavadaraca). posle jedanaestoasovne borbe, 9. makedonska NO brigada 41. divizije NOVJ razoruala oko 1300 bugarskih vojnika iz mreikog i drugih, manjih, garnizona, poto su odbili saradnju s jedinicama NOVJ i
pokuali da se probiju za Bugarsku. Neprijatelj je u tim borbama imao 36 mrtvih
i 21 ranjenog vojnika. Brigada je imala 6 mrtvih boraca. Zaplenila j e : 16 minobacaa, 17 mitraljeza, 8 p. mitraljeza, oko 700 puaka i drugu ratnu opremu.
Na poloajima: s. Marul. s. Alinci i s. Veselani (blizu Prilepa) 1. kosovsko-metohijsku i 2. makedonsku N O U brigadu, Kruevaku i Poreku NO brigadu i ininjerijsku etu bugarske 15. peadijske divizije i delove bugarskog 10. graninog odseka
napala nemaka borbena grupa Gulman (sastava: dva ojaana bataljona i jedan
artiljerijski divizion), koja je teila da oslobodi komunikaciju Bitolj Prilep. Na
ovim poloajima borbe su %'oene i narednih nekoliko dana.

14. septembar

Jedanaesta makedonska (kumanovska) NO brigada ula u Sv. Nikolu.

Na prevoju avatu (blizu Resna) delovi 7. makedonske NO brigade 49. divizije NOVJ
u zasedi saekali nemaku motorizovanu kolonu sa pravca Bitolia i naneli j o j gubitke od oko 40 mrtvih i ranjenih vojnika.

Septembar s.

Povodom kapitulacije Carevine Bugarske, G N O V i PO za Makedoniju uputio proglas makedonskom narodu: poziva ga u odlunu borbu protiv nemakih okupatora
i domaih izdajnika i na uvrenje narodne vlasti i zbijanje redova oko NOF-a.
Iz Grke nemaka 22. peadijska divizija krenula za Makedoniju, pravcem Dojran
Strumica Stip. sa zadatkom da posedne vanije objekte i raskrsnice puteva u
istonoj Makedoniji i zatvori bregalniki i strumik; operacijski pravac.
U s . Sopotu (blizu Titovog Velesa) formiran Konjiki eskadron GS N O V i PO
Makedoniju.

Iff. septembar

za

Posle estokih vic-dnevnih borbi uspele su nemake borbene grupe Gulman (dva
ojaana bataljona i jedan artiljerijski divizion) i Papst (dva ojaana bataljona
i jedan artiljerijski divizion) i jedan bataljon 4. SS motorizovane policijske divizije
da potisnu 2. makedonsku i 1. kosovsko-metohijsku N O U brigadu, Poreku i K r u 903

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

evsku NO brigadu, ininjerijsku etu bugarske 15. peiadijske divizije i delove bugarskog 10. graninog odseka na Uniju s. Mauite s. Varo s. Selce i da ovladaju poloajima na liniji s. Vescica ne s. Alinei s. Marul.
1"

septembar

Posle dvodnevnih borbi protiv 9. i 10. makedonske brigade 41. divizije NOVJ. 22.
lovaki puk nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije, ojaan etom tenkova, ovladao Kavadarcima i Drenovskom klisurom, stvorivi povoljne uslove za sadejstvo sa
snagama koje dejstvuju na pravcu Prilep Bitolj, i oslobodio komunikaciju Domir-kapija Gradsko.
U s. Vojnici (blizu T i t o v o g Velesa)
vana i Skopskom brigadom).

formira ta

12. makedonska NO brigada (nazi-

- U s . Mitraincima (blizu Berova) formirane 13 makedonska NO brigada i 14. makedonska NO brigada

Dimitar Vlahov
(nazivana i Omladinskom brigadom).
18

septembar

U S t r a n i c i , od drugova izatlh 1/ bugarskog zatvora, formiran SK K P M za Strumicu, sa osnovnim zadatkom: formirali partijske i skojevske organizacije tamo gde
su ranije bile razbijene i organizovati odbore A F 2 - a , NOF-a i NO odbore tamo gde
jo nisu formirani,
U rejonu s. Vinice (kod Koana) delovi iiemukog 21. lovakog puka 11. vazduhoplovno-poljske di vizile napali 14. makedonsku brigadu 50. divizije NOVJ. U toku
noi neprijatelj je odustao od napada i Uvukao se u pravcu s. Carevog Sela (sada:
Delevo), pretrpevi gubitke od nekoliko mrtvih i 3 zarobljena vojnika.

IH. septembar

Posle dvodnevnih borbi protiv 4. makedonske brigade 50. divizije NOVJ, ojaani
bataljon nemakog 21. lovakog puka 11. va/duhoplovno-poljske divizije i prednji
delovi nemake 22. peadijske d i v i z i j e ovladali Strumicom. uz osetne obostrane gubitke. etvrta makedonska brigada povukla se ka pl. Ogradenu.
Posle d"odnevnih borbi na poloajima s. Varo i s. Mauite, nemake Borbene
grupe Gulman (dva ojaana bataljona i jedan artiljerijski divizion) i Papst (dva
ojaana bataljona i jedan artiljerijski divizion) i jedan bataljon 4. SS rnotorizovane
policijske divizije zauzeli Prilep. Jedinice 41. divizije NOVJ i bugarske snage Prilepskog garnizona 12. bataljon 45. pesadijskog puka 15. artiljerijski puk bez jednog
diviziona i granini delovi) poseli su. za odbranu, prisadsko-pletvarske poloaje.

20. septembar

- Kod prevoja Da vata na putu Bitolj Ohrid 7. makedonska brigada 49. divizije
N O V J i Kruevski N O P odred doekali nemaku motorizovanu kolonu i prinudili
je da se, uz gubitke vrati u Bitolj. Uniten je 1 kamion.
U rejonu s. Gradeca (blizu Kofina) 14. makedonska brigada 50. divizije NOVJ napala nemaku kolonu od oko 100 vojnika i. posle krae borbe, odbacila je ka
Koanima.
Pod pritiskom nemakih snaga koje su nastupile iz Prilepa i Kavadaraca. 2. bataljon
54. puka bugarske 15. peadijske divizije, posle kratke borbe, napustio poloaje na
Pletvarskom prevoju i povukao se za s. Belovodicu

20/21. septembar

- U rejonu prevoja avata delovi 7. makedonske brigado 49. divizije NOV.T. uz pomo
stanovnitva okolnih sela, na vie mesta razruili komunikaciju Bitolj Uesen, da
bi na njoj oteali pokret prednjih delova nemake Grupe armija *E.
Trinaesta brigada 50. divizije N O V J ula u Raovite. Meutim, poste nekoliko dana
ona ga je napustila pod pritiskom jaih nemakih snaga.
U rejonu s. Crnovca i s. Lopatice (na putu Bitolj K i e v o ) delovi 7. makedonske
brigade 49. divizije NOV.T napali nemaku kolonu i prinudili je da se povue za
Bitolj. Istovremeno su napali nemake artiljerijske poloaje i pozadinske delove u
rejonu s. ivanovaca, s. Srpca i s. Berunnca. Gubici neprijatelja nisu poznati. Brigada
je imala 2 ranjena borca.

21. septembar

Preziljum A S N O M - a uputio NO odborima pismeno uputstvo o rasporedu slubenikog kadra, organizovanju ekonomskog ivota i platenom sredstvu u Makedoniji.
Kod Koana i s. Zrnovaca 14. makedonska brigada 50 ivi.'.ije NOV.T napala delove
nemakog 21. lovakog puka 11 vazduhoplovno-poljske divizije zarobivi pri tom 33
italijanska faistika vojnika i zaplenivi 33 konja.
U Drenovskoj klisuri, na putu Prilep Gradsko, 9. makedonska brigada 41. diviz i j e N O V J poruila most i napala nemaku kolonu, unitivi 3 kamiona i zaplenivi
dosta materijala.
Na poloajima s. Prisad pl. Muks delove 41. divizije NOVJ i bugarske jedinice
Prilepskog garnizona napale nemake snage koje su iz Prilepa nastupale u pravcu
Velesa (sada: Titov Veles). Posle vrlo otrih borbi, uvodei tenkovsku etu u boj,

904

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

nemake snage su uspele da se preko s. Izvora probiju za Veles.

Kod s. Sedlareva (blizu Tetova) 1. kosovsko-metohijska N O U brigada razbila jau
grupu balista i produila pokret za s. Vratnice.
21/22. septembar

22. septembar

Na prevoju
;9. divizije
munikaciju
niona, dok
i 3 ranjena

avatu (kod Bitolja) otpoele viednevne borbe 7. makedonske brigade

NOVJ protiv nemake kolone iz Bitolja koja je uspela da oslobodi koza Ohrid. U tim borbama su uniteni I tenk. voja borna kola i 4 kaneprijateljski gubici u ljudstvu nisu utvreni. Brigada je imala 7 mrtvih
borca.

U rejonu Kieva, u borbi protiv balistikih snaga, poginula Iba Palikua, zamenik
politikog komesara bataljona i lan MK K P M za Debar, narodni heroj.
U rejonu s. Capara (blizu Bitolja) Bitoljsko-prespanski N O P odred napao magacine
i. posle troasovne borbe, razbio nemaku posadu oci oko 80 vojnika, zapalio nekoliko magacina i baraka i naneo neprijatelju gubitke od oko 30 mrtvih i ranjenih
vojnika. Pored toga. on je oslobodio 8 zarobljenih vojnika Crvene armije, koji su
zatim postali njegovi borci Odred je imao 2 mrtva i 3 ranjena borca.
Posle dvodnevnih borbi 4. makedonska brigada 50. divizije NOVJ, Strumiki N O P
odred, bugarski 48. puk bugarske 17, peadijske divizije i bugarska 2. konjika brigada slomili otpor nemake posade i ponovo zauzeli Strumicu.

23. septembar

Izmeu s. Stepanaca i s. Izvora (na putu Prilep Titov Veles) 5. i 10. makedonska
NO brigada saekale nemaku kolonu i, posle desetousovne borbe, odbacile je u
Prilep, unitivi 6 kamiona i 2 motocikla, zaplenivi 3 topa. 1 minobaca, 3 p. mitraljeza, 30 puaka i zarobivi 20 nemakih i italijanskih faistikih vojnika. Gubici
brigada: 9 mrtvih i 12 ranjenih boraca.
U rejonu Bukova (na putu Resen Ohrid) Kruevski N O P odred iz zasede napao
nemaku kolonu i uspeo da je zadri nekoliko asova, nanevi j o j osetne gubitke u
ljudstvu i materijalu.
Delovi 54. peadijskog puka, 3. bataljona 55. peadijskog puka i 15. ininjerijski
bataljon bugarske 15. peadijske divizije, pod zatitom jedinica 41. divizije NOVJ
(koje su ih razoruale), izbili preko Kavadaraca i istone Makedonije u Dumaju
fu Bugarskoj).

24. septembar

Kod s. Beliice (blizu Debra) jake balistike snage napale na 31 partizana, od kojih
je 20 bilo bez oruja. U neravnoj borbi poginula su 22 partizana, kao i 19 metana
(ena, dece i staraca), koje su balisti na zverski nain umorili. Izmeu ostalih, poginuli su sekretar 1. oblasnog komiteta K P M Todor Cipovski Mcrdan i politiki
komesar Tetovske partizanske grupe oce Stojevski, narodni heroji
Posle trodnevnih borbi kod s. Lojana, s. Vakslnca, s. Bresta i s. Glanje (kod Kumanova) 8. i 12. NO brigada (nazivane i preevskim brigadama) i Skopski N O P odred,
istei teren od balistikih snaga, uspeli da izbiju na greben Skopske Crne gore i da
baliste odbace ka s. Brestu i s. Blacu, nanevi ini gubitke od oko 100 mrtvih i ranjenih. Brigade su imale 7 mrlvih i oko 50 ranjenih boraca.
Posle borbe
garskog 9. i
tada bili na
U Bugarsku,

u rejonu Prilepa. bugarske jedinice Prilepskog garnizona, dolovi bu10. graninog odseka, sa oko 500600 bugarskih graana (koji su do
slubi u Makedoniji), pod zatitom jedinica NOV.T, otpoeli povlaenje
pravcem Veles (sada: Titov Veles) pl. Plakovica Pehevo.

Strumiki N O P odred uao u sastav 4. makedonske brigade 50. divizije NOV.T

GS N O V i PO za Makedoniju naredio 2. operativnoj zoni N O V i PO Makedonije
da izvri reorganizaciju jedinica 41. i 49. divizije NOVJ (da svaka divizija ima po
tri brigade), a 4. operativnoj zoni N O V i PO Makedonije da od 1, 6 i 15. makedonske i 4. iptarske brigade formira 48. diviziju NOVJ.
U Stipu delove nemake 22. peadijske divizije napala 13. i 14. brigada 50
NOVJ. Zbog slabe koordinacije dejstava napad nije uspeo.
24'25. septembar

25. septembar

divizije

U rejonu s. Smilovac (kod Prilepa) 10 makedonska brigada 41. divizije NOV.I i/.
zasede napala nemaku auto-kolonu (s peadijom), nanela j o j gubitke od oko 70
poginulih i prinudila je da se vrati za Prilep. Brigada je zaplenila: 1 top. 1 minobaca, 2 konja natovarena municijom i drugu ratnu opremu.
S obzirom na ogroman priliv novih boraca. GS N O V i PO za Makedoniju doneo
odluku da u to kraom roku izvri reorganizaciju i popunu jedinica i formira korpuse kako bi ih pripremio za borbu protiv glavnine nemake Grupo armija E-.
koja je poetkom oktobra poela da se iz Grke izvlai u Jugoslaviju. U duhu to
odluke, on je potinjenim jedinicama izdao nareenje i potrebna uputstva.

905

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

Po nareenju G N O V i PO za Makedoniju, 8. preevska i 12. preevska (Bujnnovaka) NO brigada prebacile se iz rejona Preeva i Bujanovca na Skopsku Crnu
goru radi dejstva u Kaanikoj klisuri.
G N O V i PO za Makedoniju naredio tabu 2. operativne zone N O V i PO Makedonije da u rejon evdelija Kavadarci Demir-kapija orijentie dve brigade,
N O P odrede i sve to je sposobno da nosi oruje, sa zadatkom: to intenzivnije ruiti elezniku prugu u dolini r. Vardara i ometati izvlaenje nemakih snaga iz
Grke, nanosei im to vece gubitke.
PK SKOJ-a za Makedoniju uputio pismo 4.
podvlai rad na uvrenju bratstva izmeu
dine, ujedinjene u omladinskoj organizaciji;
i sreskih omladinskih i skojevskih odbora, u
omladinu ostalih nacionalnih manjina.
26. septembar

oblasnom komitetu S K O J - a : naroito

makedonske, iptnrske i druge omlad a j e uputstva o formiranju optinskih
koje ukljuivati i iptarsku omladinu i

Posle borbe kod Strumice, protiv nemakih snaga koje su iz Valandova i tipa ponovo ovladale gradom. 4. makedo^sk^ NO brigada novukla se za s. Novu Mahalu,
a bugarski 48. puk 17. peadijske divizije i 2. konjika brigada povukli se za s, Raovo i s. Turnovo (kod Strumice).
U blizini s. Veala (blizu Tetova) 1. kosovsko-metohijska N O U brigada vodila otru
borbu protiv jakih snaga balista koje su teile da j o j onemogue pokret ka Kosovu
i Metohiji. Brigada je uspela da se probije za s. itevac.

27. septembar

G N O V i PO za Makedoniju naredio tabu 4. operativne zone N O V i PO Makedonije da u to kraem roku razbije balistike snage na prostoru K i e v o Gostivar
i oslobodi pomenute gradove.

27/28. septembar

Na pruzi Skoplje Kaanik delovi 8. NO brigade (nazivana i Preevskom) sruili

most na r. Lepencu. Zbog tona nemake jedinice etiri dana nisu mogle koristiti
ovu prugu za izvlaenje ka Kosovu polju.

28. septembar

U rejonu s. Nova Mahala (kod Strumice) 4. makedonska brigada SO. divizije NOV.T
odbila napad prednjih delova nemake 22. peadijske divizije jaine oko 150 vojnika,
i prinudila ih da se povuku u Strumicu, nanevi mu gubitke od 5 mrtvih. Brigada
je imala 3 mrtva i 1 ranjenog borca.
PK SKOJ-a za Makedoniju uputio pismo Mesnom komitetu SKOJ-a za Skoplje, u
kome postavlja zadatke: organizacijom ire obuhvatiti tursku i ensku omladinu;
popuniti rukovodstvo skojevskih i omladinskih organizacija, koje je proreeno zbog
estih provala i hapenja u Skoplju; u gradu formirati udarne grupe za izvoenje
sabotanih i diverzantskih akcija nn nemake transporte, jedinice, skladita i ustanove; to vie omladinaca upuivati u jedinice N O V J i pripremiti se za odravanje
II kongresa omladine Makedonije.
U rejonu . st. Bistrenci (na pruzi evdelija Titov- Veles) 9. makedonska brigada
41. divizije N O V J poruila dva mosta i eleznika postrojenja i saekala nemaku
kompoziciju sa ljudstvom. Otvorivi iznenadnu vatru, nanela je neprijatelju gubitke
od oko 70 poginulih i mnogo vie ranjenih vojnika. Brigada je imala 10 mrtvih
boraca. Unitila je 2 kamiona i zaplenila: p. mitraljez, 3 puke, motocikl i drugu
ratnu opremu.

2.9. septembar

Deveta makedonska brigada 41. divizije N O V J zauzela . st. Demir-kapiju a zatim

saekala nemaki transport i nanela mu gubitke od oko 20 mrtvih i 40 ranjenih
vojnika, a sama imala 1 poginulog i 1 ranjenog borca. Neto kasnije, kad je drugi
nemaki transport naiao na minirani deo pruge i prevrnuo se, zasede 9. brigade,
iskoristivi pometnju, otvorile su vatru sa bliskog odstojanja i nanele neprijatelju
gubitke od oko 80 poginulih i ranjenih vojnika.

30. septembar

Izaao prvi broj lista Naa hronika, organa A S N O M - a .

Izmeu s. Bainog Sela i s. Novaana (na pruzi Skoplje Titov Veles) dva bataljona 3. makedonske N O U brigade miniranjem pruge otetili lokomotivu s nemakim transportom 1 zatim otvorili iznenadnu jaku vatru iz celokupnog naoruanja.
To je dezorganizovalo nemake jedinice i prinudilo ih da gaze nabujali Vardar.
Tom prilikom je uniteno 6 vagona i 1 lokomotiva a dosta vagona je oteeno. Mnogo
neprijateljskih vojnika je poginulo ili se utopilo u Vardaru.
Dvanaesta makedonska brigada 42. divizije N O V J napala i razbila nemaku posadu
na . st. Draevo (na pruzi Skoplje Titov Veles) 1 na 32 mesta minirala prugu
severno i juno od nje.
Kod s. Amzalija (izmeu Strumice i Berova), nastupajui sa pravca Strumlce, nemaka kolona odbacila dva bataljona 4. makedonske NO brigade od komunikacije,

906

1944. septembar
Septembar k.

SLOVENIJA

septembar 1944.

Po nareenju GS N O V i PO za Makedoniju rasformirana Kruevska NO brigada.

N j e n o ljudstvo je u:Jo u sastav jedinica 41, 48. i 49. divizije NOVJ.

SLOVENIJA
1. septembar

Naredbom taba 7. korpusa NOVJ rasformiran Istarski N O P odred a njegovo ljudstvo ukljueno u 9. slovenaku udarnu brigadu 18. divizije NOVJ.
Posle jednodnevnih ulinih borbi 3. slovenaka udarna brigada I v a n Gradnik 31.
divizije NOVJ zauzela s. Crni Vrh (kod Idrije) u kome se branila 15. eta slovcnakih domobrana. Gubici neprijatelja: 84 mrtva i 35 zarobljenih. Ostale brigade 31.
divizije i 30. divizija NOVJ, na obezbedenju napada, vodile su otre borbe protiv
nemakih kolona koje su iz Idrije, s. Godovia, s. Ilotedrlce i Logatecu nadirale
u pomo napadnutoj posadi.
Nastavljajui ofanzivria dejstva, jedinice 14. divizije N O V J unitile nemaka andarmerijska uporita Ruku kou i Pohorski dom (na pl. Pohorju) i na taj nain
znatno proirile osloboenu teritoriju.
Na pl. Jepci (kod Mojstrane) 2. eta 1. bataljona Zapadnokorukog N O P odreda napala iz zasede jau nemaku policijsku kolonu. Ceti so u toku borbe prikljuilo 13
Rusa (nemakih policajaca), koji su aktivno uestvovali u unitavanju ostalih policijskih snaga.

3. septembar

Delovi 1. slovenake udarne brigade T o n e Tomi 14. divizije N O V J unitili f o r t i fikacijski jako ureeno nemako uporite Mariborsku kou (na pl. Pohorju), jaine
20 andarma i policajaca. Posle etvoroasovne borbe poginulo je 7 lanova posade
a 3 lana su zarobljena (ostali su pobegli). Zaplenjena su 2 p. mitraljeza i 10 puaka
U Crnomelju, po odluci Izvrnog odbora OF, odrano savetovanje aktivista O F '
analizirani dotadanji rad i postignuti uspesi i date smernice za budui rad.
Delovi 2. slovenake udarne brigade L j u b o Sercer 14. divizije N O V J unitili fortifikacijski jako utvreno neprijateljsko uporite Sokolski dom (na pl. Pohorju,
kod Slovenske Bistrice), jaine 20 ljudi. Posle troasovne borbe poginulo je 5 lanova posade a 2 lana su zarobljena (ostali su pobegli). Zaplenjeno je 8 puaka i
druga oprema.

4. septembar

Na poloajima s. Jurna Vas s. Podgrad s. Vrh (kod Novog Mesta) 12. slovenaka (tajerska) brigada 15. divizije NOVJ vodila borbe protiv nemako-domobranskih snaga koje su iz Novog Mesta u tri kolone, nadiralo na njene poloaje.
Posle tekih borbi, neprijatelj se sutradan, preko s. St. Jerneja (sada: Sentjernej).
povukao u N o v o Mesto.

5. septembar

Naredbom GS N O V i PO za Sloveniju formirana 4. aorodromska graevinska ekipa.

jaine 80 ljudi, sa zadatkom: izgradnja, ureenje i odravanje aerodroma za vezu
sa saveznikim aerodromima u junoj Italiji.
GS N O V i PO za Sloveniju izdao naredbu o reorganizaciji
formiranju ininjerijskih bataljona u divizijama.

ininjerijske slube i

GS N O V i PO za Sloveniju izdao naredbu o formiranju N O V G R A D - a (Narodnooslobodilaka vojna gradnja) u sklopu ininjerijsko-tehniko slube, sa zadatkom
da prikuplja podatke o unitenim objektima vojnog znaaja i njihovoj opravci.
U s. St. Janu i s. Podsinjoj Vesi (kod Celovca. u Austriji) 1. bataljon Zapanokorukog N O P odreda razoruao nemaku posadu. U otroj borbi je poginulo 18 a ranjeno
5 nemakih vojnika. Zaplenjena je vea koliina naoruanja.
Naredbom taba 9. korpusa N O V J rasformiran Junoprimorski N O P odred a n j e govo ljudstvo ulo u sastav 18. slovenake (Bazovike) udarne brigade 30. divizije
NOVJ.
6. septembar

Posle troasovne borbe jedinice Kamniko-zasavskog N O P odreda unitile nemaku

posadu u s. Moeniku (kod Litije): ubile 11 i zarobile 2-1 nemaka vojnika, a zaplenile veu koliinu oruja i opreme.
Na poloajima kod s. Kraberka (blizu Slovenskih Konjica) 2. slovenaka udarna
brigada L j u b o Sercer 14. divizije N O V J vodila teke borbe protiv nemakih kolona koje su nadirale sa pravca s. Dramlja i s. Luterja. Brigada ih je energinim
juriem odbacila, a zatim se, nou, prebacila preko pruge Ponikva Lipoglav.

7. septembar

Jake neprijateljske snage (dobrovoljaki faistiki bataljon I t a l i j a i delovi 10. SS

policijskog puka) iz s. K o p r i v e (kod Komena) otpoele
napad na 19. slovenaku
907

866

1944. septembar

SLOVENIJA
brigadu Sreko Kosovel
nastojei da prodru u s.
dnevnih borbi, uspela da
koliinu opreme i oruja,

septembar 1944.

30. divizije NOVJ na poloajima s. Kobdilj s. Stanjel.

Stanjel i tu uspostave uporite. Brigada je, posle etveroneprijatelja odbaci u polazni garnizon i da zapleni veu
izmeu ostalog i dva topa.

Sedma slovenaka udarna brigada France Preern- 31. divizije NOVJ napala etnike i slovenake domobrane u s. Suhom Dolu. s. Korenu i s. Horjulu (kod Ljubljane)
Posle vieasovne borbe napad je obustavljen.
X. septembar

U s. Selcima (kod S k o f j e Loke) delovi 1. bataljona 2. brigade narodne odbrane minirali zgradu nemake andarmerije. Poginula skoro celokupna posada.
Naredbom taba 9. korpusa NOVJ rasformiran Idrijsko-tolminski N O P odred a n j e govo ljudstvo ulo u sastav 19. slovenake brigade Sreko Kosovel
i 17. slovenake brigade Simon Gregori 30. divizije NOVJ.

'). septembar

U s . Selnici ob Dravi (kod Maribora) 3. bataljon Pohorskog N O P odreda

unitio
andarmerijsko uporite, zurobivi posadu o 15 andarma i zaplenivi 34 puke,
3 automata i drugu opremu.
Na poloajima kod s. Monika (blizu Celovca, u Austriji) kolona SS policije napala
3. bataljon Zapadno-korukog N O P odi eda. Bataljon je u potpunosti razbio neprijatelja, nanevi mu gubitke od 11 mrtvih, 8 ranjenih i 1 zarobljenog.
Nemako-domobranske snage iz Velikih Laa i s. Cabra otpoele, u vie kolona,
nastupanje u pravcu Loke doline. Snage S. slovenake brigade Fran Levstik'. na
poloajima Sv. Primo s. Naredi Sv. Obolt (kod Velikih Laa), i 9. slovenake brigade, na poloajima s. Dane s. G Jezero s. Zerovnica (blizu Cerknice),
uspele su da u tekim dvodnevnim borbama prinude neprijatelja na povlaenje.

/(). septembar

Drugi bataljon 17. slovenake brigade Simon Gregori i italijanski partizanski

bataljon Macini napali neprijateljska uporita u s. Plavamn i s. Loicama (blizu
Anhova). Predalo im se 90 italijanskih faistikih vojnika. Poruena su utvrenja,
eleznika pruga (s mostom) i elektrina centrala kod s. Loica.

U. septembar

Na osnovu direktivu G N O V i PO za Sloveniju, Slab 7. korpusa NOVJ naredio

15. i 18. diviziji N O V J da preduzmu ofanzivna dejstva na eleznikoj komunikaciji
Ljubljana Grosuplje K o e v j e , na odseku m a r j e Grosuplje Rana.
Jedinice Dolenjskog N O P odreda zauzele nemako uporite s. Savu (na eleznikoj
pruzi Ljubljana Zidani Most).
Druga slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer; 14. divizije N O V J napala na fortifikacijski dobro ureeno nemako uporite u s. Podetrteku, jaine 70 ljudi. Brigada je posle vieasovne borbe odustala od daljih napada. Kod s. Bnjana jedinice koje su obezbeivale napad vodile su ceo dan teke borbe protiv neprijateljskih kolonu koje su nadirale sa pravca Rogake Slatine.
U s . Braslovama (kod Celja) 11. slovenaka brigada Milo Zidanek 4. operativne
zone NOV i PO Slovenije napala nemaku posadu Brigada se posle vieasovnih
nonih borbi morala, zbog prodora jake nemake motorizovane kolone iz Celja,
povui na pl. D o b r o v l j e u rejon Stari Grad Strnad.

12. septembar

Posle dvodnevne otre borbe 13. slovenaka

N O V J unitila nemako uporite u s. Kozju
nika, 14 ih je poginulo a 45 zarobljeno. U
nanele su velike gubitke ustakim kolonama
pomo napadnutoj posadi.

brigada
Mirko Brai
14. ivizi.je
(kod Podsrede): od 80 nemakih v o j otrim borbama, snage na osiguranju
koje su nadirale s pravca Posrede u

Posle jednodnevnih otrih borbi 2. bataljon 1. slovenake udarne brigade Tone

Tomi 14. divizije N O V J zauzeo fortifikacijski dobro ureeno neprijateljsko uporite u s. Smartnom ob Paki (kod Sotanja), ubivi 34, ranivi 4 i zarobivi 40 neprijateljskih vojnika I zaplenivi veliku koliinu oruja i opreme
U otrim borbama 3. bataljon 1. slovenake udarne brigade Tone Tomi 14. div i z i j e N O V J zauzeo nemako uporite u s. Letuu (kod Mozirja). Bataljon .je istovremeno vodio borbe i protiv neprijateljske kolone koja je iz Celja nadirala u pomo opkoljenoj posadi. Gubici neprijatelja: 8 poginulih, 12 ranjenih i 41 zarobljen
Zaplenjena je velika koliina oruja i opreme.
Posle jednodnevnih borbi jedinice 6. slovenake udarne brigade Siavko Slander
4. operativne zone N O V i PO Slovenije zauzele fortifikacijski dobro ureeno nemako uporite Mozirje. jaine oko 300 ljudi. t T borbama je poginuo 51 a zarobljeno
255 neprijateljskih vojnika.
Na poloajima kod s. Stanjela (blizu Trsta) sedam konvergentnih nemakih kolona
napalo jedinice 18. slovenake (Bazovike) udarne brigade 30 divizije N O V J Posle

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

otrih etvorodnevnih borbi neprijatelj ie uspeo da izbije u s. Stanjel i uspostavi

uporite. Brigada se pod borbom, preko komunikacije Gorica Ajdovina. prebacila na pl. Trnovski gozd.
13

septembar

Na poloajima Sv. Urban pi. Creta (kod Mozirja) 11. slovenaka brigada Milo
Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodila teke borbe protiv nemako kolone koja je nadirala sa pravca Mozirja. Neprijatelj je imao gubitke od oko
90 mrtvih i ranjenih vojnika.
Drugi bataljon 17. slovenake brigade Simon Gregori unitio nemako 1 {talijansko uporite u s. Doblaru (kod Tolmina). Posle krae borbe on je zarobio celokupnu posadu (od 22 lana) s naoruanjem i poruio elektrinu centralu.

14. septembar

- Na Bledu otpoela konferencija predstavnika Gestapoa i

vojske. Rasinotrena je
vojno-politika situacija u Gorenjskoj i predloeno da se preduzmu najotrije more
za uguivanje N O P - a u toj oblasti. Pored ostalog, doneta je odluka da se policijski
as produi na vreme od 19 do 7 asova i da se u to vreme na svako lice puca
bez upozorenja.
Obavetajne patrole 9. korpusa NOVJ minirale elektrinu centralu u Trstu i u
Opinama (kod Trsta) i tom prilikom, porod materijalne tete, nemakim vojnicima
nanele gubitke od 33 mrtva i 12 ranjenih.

Iz garnizona Idrije. Vehara i Gorenje Vasi nemaki vojnici i slovenaki domobrani otpoeli ofanzivna dejstva protiv snaga 31. divizije NOVJ u Dolomitima,
kako bi time slovenakim domobranskim jedinicama u uporitima u Dolomitima
podigli moral snano poljuljan aktivnim dejstvom jedinica 31 divizije NOVJ

Na poloajima kod s. Martinjeg Vrha jedinice Skofjolokog N O P odreda vodile dvoasovnu otru borbu protiv neprijateljske kolone koja je nndirala iz
Zeleznika
preko s. Jesenoveca. Odred se zatim, zbog nadmonosti neprijateljskih snaga, a
da bi izbegao okruenje, povukao na nove poloaje.
Na osloboenoj teritoriji Slovenakog primorja, uz prisustvo 155 izabranih delegata, otpoelo dvodnevno savetovanje Pokrajinskog odbora OF. Izabran je Pokrajinski NO odbor za Slovenako primorje.
15. septembar

Na poloajima iznad s. Zalesnika (kod Sotanja) 1. slovenaka udarna brigada Tone

Tomi 14. divizije NOVJ vodila teko borbe protiv nemake kolone koja je nadirala iz Sotanja ka s. Zavodnju. Brigada je kolonu odbacila u polazni garnizon
nanevi j o j gubitke od 12 mrtvih i 4 zarobljena vojnika, zaplenivi veu koliinu
oruja i opreme i unitivi 5 kamiona.
Na poloajima kod Stare Oseliee Dolomitski N O P odrod vodio dvoasovnu otru
borbu protiv nemake kolone iz Gorenje Vasi, naneo j o j osetne gubitke i odbacio
je u polazni garnizon.
Na poloajima s. Razpotje s. Govejek s. Ledine 7. slovenaka udarna brigada
France Preern 31. divizije NOVJ vodila otre borbe protiv jakih nemakih snaga
koje su nadirale sa pravca Idrije. Erigada je odbila vie uzastopnih juria neprijatelja, nanela mu osetne gubitke i prinudila ga da so povue u Idriju.

16. septembar

Trei bataljon Pohorskog N O P odreda prepadom zauzeo neprijateljsko

uporite
Sv. Jurij na K o z j a k u (blizu Maribora) i zaplenio 30 puaka. 4 pitolja, 16 vojnikih
uniformi i drugu opremu.
- Izaao prvi broj lista 'Koro.ka v borbi. Izdavao ga je Stab Koruke grupe N O P
odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije.
- Naredbom GS N O V i PO za Sloveniju ukinuta funkcija zamenlka komandira ete
i zamenika komandanta bataljona.
Posle jednoasovne borbe 2. bataljon 13 slovenake brigade -Mirko Brat
14
divizije N O V J unitio obezbedenje kreane Peovnik (kod Celja), sruio upravnu
zgradu i garau (sa 4 kamiona), zaplenio 7 puaka i 4 automata i mobilisao 79 radnika. T o m prilikom je poginulo 7 nemakih vojnika.

17. septembar

Na poloajima s. Graka Gora s. Jagor (kod Sotanja) 1. slovenaka udarna brigada T o n e Tomi
14. divizije N O V J vodila otre borbe protiv nemake kolone
koja je iz Sotanja nadirala dolinom r. Velunje. Brigada se pred vee, zbog nadmonosti neprijatelja, povukla na Veliku kopu (na pl. Pohorju).
Izmeu
brigade
tina
vojnika
doficira

eleznikih stanica Ratanska Vas i Podplat 1. bataljon 2. slovenake udarne

L j u b o Sercer 14. divizije N O V J minirao elezniku prugu Rogaka SlaGrobelno, zapalio kompoziciju i zarobio 8 nemakih oficira, podoficira i
(3 policijska oficira, meu kojima i efa policije iz Rogake Slatine, 3 poi 2 vojnika).

.90.9

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

1S. septembar

Na poloajima kod s. Ceiijanskog Vrha 16. slovenaka brigada Janko Premrl Vojko*
31. divizije NOVJ vodila otre borbe protiv nemakih snaga koje su nadirale iz
Gorenje Vasi. Posle vie uzastopnih juria neprijatelj se, uz vee gubitke, povukao
u polazni garnizon.

19. septembar

Naredbom taba 4. operativne zone N O V i PO Slovenije Pohorski N O P odred preimenovan u Lackov N O P odred, pa se, sem jedne ete koja je ostala na pl. Pohorju,
22. septembra prebacio preko r. Drave na odsek Sv, Duh K o z j a k (blizu Maribora).

20. septembar

Kod s. Sv. Lovrcnca na Pohorju 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi 14.
divizije N O V J vodila vieasovnu otru borbu protiv jake nemake policijske kolone koja je napadala iz Ribnice na Pohorju. Brigada je kolonu najzad primorala
da se povue u polazni garnizon.
Jedinice 15. divizije NOVJ, u sadejstvu sa 6. slovenakom
udarnom brigadom
Siavko Slander., i 11. slovenakom brigadom Milo Zidanek 4. operativne zone
N O V i PO Slovenije, unitile nemako uporite u zamku Poganik (kod Litije) i otetile
elezniki most na pruzi L j u b l j n a Zidani Most. Posada uporita s. Kresnica, pod
pritiskom jedinica NOVJ, pobegla je preko r. Save. U borbama su zarobljena 33 neprijateljska vojnika i zaplenjena je vea koliina oruja i opreme.
G N O V i PO za Sloveniju doneo Pravilnik o ustrojstvu i radu Vieg vojnog suda.
Na poloajima kod s. Ribindnice (blizu Cerkna) 1. bataljon 3. slovenake udarne brigade I v a n Gradnik 31. divizije NOVJ, vetim manevrom i koncentrinom vatrom
automatskog oruja, napao neprijateljsku kolonu iz Gorenje Vasi, naneo j o j osetne
gubitke i prinudio je da se povue u polazni garnizon,

l'I. septembar

Zbog uspenih akcija jedinica 4. operativne zone N O V i PO Slovenije na eleznikim komunikacijama Maribor Celje, Maribor Dravograd i Celje Dravograd, nemake snage otpoele napade irih razmera na prostoriji Pohorja, da bi
snage 4. operativne zone odbacio od tih saobraajnih arterija.
Izmeu Volfsberga i Fajnhajma (u Austriji) jedinice Severnog bataljona Koruke
grupe N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije iz zasede napale jau
nemaku andarmerijsku kolonu i nanele j o j znatne gubitke.
Jae nemake i domobranske snage iz Cerknice, Borovnice i Velikih Laa otpoele
nadiranje na osloboenu teritoriju Notranjske. U viednevnim borbama kod s. Sv.
Vida, s. Jeria, s. Zalesa, s. Mramorova, s. Sv. Urha i s. Zavrha jedinice Notranjskog N O P odreda su primorale neprijatelja da se. uz vee gubitke, povue u polazne
garnizone.

22. septembar

Na osnovu naredbe Vrhovnog taba N O V i POJ od 8. septembra 1944, pri Glavnom

tabu N O V i PO za Sloveniju formiran Referat za vazduhoplovstvo, sa zadatkom:
organizacija aerodroma i mesta za prijem materijala iz saveznike pomoi, kao i
reavanje svili pitanja u vezi s vazdulioplovstvom.
Kod Sromlja (blizu Breica) 3. bataljon Kozjanskog N O P odreda vodio dvoasovnu
borbu protiv jake ustake kolone. On ju je odbacio preko r. Sutle, nanevi Joj gubitke od 22 mrtva.
Trinaesta slovenaka brigada M i r k o Brai 14. divizije N O V J otpoela demonstrativni napad na neprijateljska uporita s. Loku, s. Breg i s. Orehovo (u dolini r.
Save izmeu Zidanog Mosta i Sevnice) da bi obezbedila transport novomobilisanih
boraca preko r. Save, na teritoriju 7 korpusa NOVJ. Borbe su voene cele noi,
sve do 5 asova 23. septembra.
Jedinice 31. divizije NOVJ, ojaane Dolomitskim i Skofjolokim N O P odredom,
izvrile prodor u Dolomite, jako belogardejsko i etniko podruje iz koga se irio
bologardistiki uticaj na susedne prcdele Trebalo je sistematskim iznenadnim udarima na tamonja uporita uneti razdor u redove neprijatelja.

23. septembar

Na poloajima Javor vrh zaselak Seljak (kod 2 i r i j a ) Dolomitski N O P odred

vodio borbe protiv nemakih kolona iz Gorenje Vasi. U veernjim asovima se
neprijatelj povukao na poloaje kod Gorenje Vasi.

24. septembar

esnaesta slovenaka brigada J a r k o P m m r l V o j k o - 31. divizije N O V J zauzela uporite etnikog Gorenjskog odreda u s. Samotorci (kod Polhovog Gradeca). Zarobljen
je komandir 3. ete tog etnikog odreda, dok je veci deo etnika, pod zatitom
mraka, uspeo pobei, ostavivi i oruje (koje je izgorelo u uporitu).
Kod s. Kucelja (blizu Polhovog Gradeca) Dolomitski N O P odred vodio borbe protiv
jakih nemakih i domobranskih kolona iz s. Gorenje Vasi, s. Horjula, S k o f j e Loke i
Polhovog Gradeca, a uvee se. sa ostalim jedinicama 31. divizije NOVJ, koje nisu
stupile u borbu, zbog nadmonosti neprijateljskih snaga povukao na Zirovski vrh.

910

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

25. septembar

U s . Z g o r n j o j Kungoti (kod Maribora) L a c k o v N O P odred na prepad zauzeo and.

s t , razoruao 8 andarma i zaplenio veu koliinu oruja 1 opreme.

26. septembar

Posle dvoasovne borbe 10. slovenaka ( L j u b l j a n s k a ) brigada 18. d i v i z i j e N O V J ,

po trei put, poruila Stampetov most (na eleznikoj pruzi L j u b l j a n a Trst), a j e d i nice na obezbedenju vodile estoke borbe protiv nemakih i domobranskih kolona
iz L j u b l j a n e , Rakeka i Postojne i prinudile ih na p o v l a e n j e u polazne garnizone.
Na poloajima L o m o v e c Planina 7. slovenaka udarna brigada F r a n c e Preern.
31. d i v i z i j e NOVJ vodila otru borbu protiv neprijateljskih Kolona iz Lucina i G o r e n j e Vasi, a uvee je probila neprijateljski obru i prebacila se na odsek s. M a r l i n j i V r h s. Crni K a l , nanevi neprijatelju gubitke od oko 60 m r t v i h vojnika.
Guoici 7. brigade: 6 mrtvih i 15 ranjenih boraca.

27. septembar

Otpoela nemaka ofanziva na odseku Zapadne Beneije. Posle tekih borbi kod s.
Platisa (blizu K o b a r i d a ) 4. bataljon 17. slovenake brigade Simon
Gregori*
preoacio se, bez gubitaka, na poloaje kod s. Brezja, a italijanska partizanska d i v i z i j a u a n o a i a i o s o p o , koja je preirpela- osetne gubitke, 1. oKloora se prebacila
na podruje Goriskin brda.
Iznenadnim napadom 3. bataljon 1. slovenake udarne brigade - T o n e Tomi 14.
u i v i z i j e i^OVJ zauzeo nemako uporite u s. Jagaru kod Pragerskog, zarobival po^auu,
jaine 16 ljudi, Koja je ouezueuivaia zmezmcuu prugu C e i j e iwariuor i zaplenivi
19 puaka, z p. mitraljeza i drugu opremu.

28. septembar

Na P a s j o j ravni (kod S k o f j e L o k e ) 7. slovenaka udarna brigada 31. d i v i z i j e N O V J

vodua oaire Dorbe protiv nemaKih kolona iz uporita s. Lune i G o r e n j e Vasi. N e p r i j a t e l j je izvi.Nio vu>e Uzaaiupiuu juiiaa. iangaua ga je, naj/.au, u ia asova o o o a cua

poiazne

garnizone.

GS N O V i PO za Sloveniju izdao Uputstvo za rad i organizaciju korpusnih i zonSKin vojnih oblasti i komandi vojnin podruja.
Na odseku s. Blauta s. Sv. M i k l a v s. St. Jurij ob Taboru (kod T r b o v l j a ) 2.
bataljun ivamnisKo-zasavskog N O P odreda napao nemake patrole i posle c e i v o rocasuvne boroe prolerao in, nanevi im guoiiKe od 37 pogmulih i 1 ranjenih
vojnika.
29. septembar

T r e a slovenaka udarna brigada I v a n G r a d n i k 31. d i v i z i j e N O V J napala etniko

uporite u s. Zazaru i s. K o g e i u (kod S k o i j e Loke). Pod zatitom mraka, etnici su
se iz s. Zazara povukli u s. K o g e l , koje je bilo iortiiikacijski jae utvreno, usled
ega je napad 1. baiaijona na o v o uporite bio odbijen. Brigada je u s. Zaaru zaplenila mnogo materijala i spalila kolu, koju su etnici bili utvrdili i iskoristili kao
kasarnu.
GS N O V i PO za S l o v e n i j u izdao naredbu o formiranju Referata za Italijanske j e d i nice u N O V , a da se kod tabova 7. i 9. korpusa N O V J f o r m i r a j u posebni politodeli
u cilju pruanja pomoi italijanskim jedinicama i organizovanja sadejstva.
Rasformirana Koruka grupa N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO za Sloveniju. Od njenog ljudstva formiran je Koruki N O P odred i popunjena je 14.
divizija N O V J .
K o d Sv. A n e (blizu Rogateca) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14. d i v i z i j e N O V J vodila teke borbe protiv nadmonih neprijateljskih kolona iz Poljana
i s. Makola. Brigada se zatim zbog nepovoljnih poloaja, pod borbom povukla do
s. Sv. Mohora, gde je nanela neprijatelju osetne gubitke, a uvee se povukla ka s.
Sv. Bolfenku i s. Planjskom, kako bi izbegla okruenje.
Na poloajima kod s. Hrastnika (blizu Slovenskih K o n j i c a ) 13. slovenaka brigada
M i r k o Brai 14. d i v i z i j e N O V J vodila teku borbu protiv j a k e nemake kolone
iz sastava 18. lovakog puka T r e k koja je sa pravca s. Dramlja nadirala na te
poloaje. Brigada je energinim juriem odbacila neprijatelja ka s. Dramlju 1 nanela mu gubitke od 10 mrtvih i 15 ranjenih.

30. septembar

Izmeu eleznikih stanica Brezno i Vuhred (na pruzi Maribor Dravograd) 1.

bataljon 1. slovenake udarne brigade T o n e Tomi 14. d i v i z i j e N O V J unitio nemaki transportni voz te zarobio 6, ranio 5 i ubio 3 nemaka vojnika.
Na prostoriji s. Faedls s. N i m i s s. Forame s. Subii (u I t a l i j i ) jake nemake
snage okruile italijansku partizansku diviziju Garibaldi Osopo. U d v o d n e v n o j
borbi one su razbile brigadu Osopo. D v e brigade G a r i b a l d i su se preko r. N a die prebacile na prostoriju Beneke S l o v e n i j e i Brda. Usled toga poraza brigade
G a r i b a l d i su formirale novu d i v i z i j u Garibaldi Natisone, a kasnije su zatraile
da se prepotine 9. korpusu N O V J .

911

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

SRBIJA
t

septembar

Po nareenju VS N O V i POJ otpoeli opti napadi jedinica N O V J na vanije komunikacije u Srbiji da bi se spreavalo uredno izvlaenje neprijateljskih snaga U
Srbije.
U smislu direktive VS N O V i POJ. jedinice N O V i POJ u Vojvodini preduzele
akcije na komunikacijama. One su do 7. septembra razorile oko 30 km pruge, posekle oko 200 tt stubova. unitile oko 20 lokomotiva, 70 vagona i 10 mostova, otetile
2 broda, 1 lep. 2 tenka, 10 el. stanica. 7 magatimi i 1 centralu.
U s. Toponici i s. Draeveu (na putu Ni Aleksinac) 14. srpska udarna brigada
23. udarne divizije N O V J napala na oko 500 nemakih vojnika i. u petoaSovnoj
nonoj borbi, ubila ih 45 i ranila vei broj. Brigada je imala 3 mrtva i 9 ranjenih
boraca.
U s. Komrenu (kod Nia) 9. srpska udarna brigada 23. udarne divizije NOV.l napala
nemake vojnike, te. nekoliko njih ubila, et voricu zarobila, zapalila 5 kamiona a
1 kamion zaplenila i onesposobila most na Breikoj reci. Brigada je imala 1 mrtvog
i 5 ranjenih boraca.
Kod s. Rupaljeva, s. Visibabe i s. Rasne (blizu Poege) 1. i 5. bataljon 3. proleterske (krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ vodili borbu protiv etnike 2. poeke brigade i jedne ete SDK 1 odbacili ih prema Poegi, koju
su zauzeli oko 24 asa. Neprijatelj je imao 8 mrtvih. 14 ranjenih i 3 zarobljena vojnika. Istovremeno su 2. i 4. bataljon te proleterske brigade razbili etnike na Gradini
i u s. Sevojnu (kod Titovog Uica). nanevi Im gubitke od 10 poginulih. 10 ranjenih
i 9 zat obijenih.
U s. Starom Divou (kod Iloka) delovi 3. bataljona >. vojvoanske NOU brigade i/
zasede napali odeljenje od 25 neprijateljskih vojnika, te ubili 12 i zarobili jednog
vojnika i zaplenili mitraljez, automat, 6 puaka i pitolj. Bataljon je imao 4 ranjena
borca.
Izmeu Zemuna i s. Batajnice Posavski N O P odred minirao elezniku prugu na
25 mesta i posekao 40 tt stubova, a izmeu s. Batajnice 1 ?. N v e Pazove (kod Stare
Pazove) poruio oko 500 metara pruge i posekao 10 tt stubova.
Kod s. Loita (na pruzi Kos. Mitrovica Raku) delovi
poruili elezniki most raspona 80 m.

Ibarskog N O P odreda

Izmeu s. Golubinaca i s. Putinaca (kod Rume) borci 2. bataljona 6. vojvoanske

NOU brigade poruili 1200 metara eleznike pruge i posekli 60 tt stubova.
Izmeu s. Bainaea i s. Kukujevaca (kod Sida) 1. bataljon i diverzantska rupa Bosutskog N O P odreda razruili prugu na 15 mesta i posekli 50 tt stubova.
Druga proleterska udarna brigada
sastav 21. udarne divizije NOVJ.

proleterske

udarne

divizije

NOVJ

ula

Rasformirana 6. srpska brigada 21. udarne divizije NOVJ, a njeno ljudstvo ulo
u sastav 4. i 5. srpske udarne brigade iste divizije.
Draa Mihailovi naredio optu mobilizaciju
1(2

septevibar

Ona nije naila na odztv stanovnitva.

Delovi 9. srpske udarne brigade 23. udarne diviziji.

S v r l j i g u duini od 3 km i 2 mosta na njoj.
Kod . st. Banjska (na pruzi Kos. Mitrovica
odreda sruili elezniki most raspona 80 m.

' OVJ poruili

Kr djevo)

delovi

prugu Ni
Ibarskog NOP

Izmeu Srem. Karlovaca i s. Beke jedan bataljon Frukogorskog N O P odreda poruio 500 metara eleznike pruge, posekao 10 tt stubova i razruio i 'dan bunker.
2. septembar

U Svrljigu i nu Grumadi, posle borbe i dvodnevne blokade, 170 bugarskih vojnika

(meu kojima i 3 oficira) predalo se 7. srpskoj udarnoj brigadi 23. udarne divizije
NOVJ. Poto su razoruani, bugarski vojnici su, preko Knjaevca, upueni ka bugarskoj granici. Zaplenjeno je: haubica 105 mm, 2 mitraljeza, 8 p. mitraljeza, oko 150
puaka, 70.000 metaka, 100 granata, 350 runih bombi i vea koliina drugog ratnog
materijala. Brigada nije imala gubitaka.
- Kod s. V. Remete (blizu Srem. Karlovaca) eta nemake policije napala delove Muslimanskog N O P odreda. Posle troasovne borbe neprijatelj je odbaen ka s. Krueolu, uz gubitke od 12 poginulih i oko 20 ranjenih vojnika. Ztplenieno: 2 p. mitraljeza, 2 automata, 8 puaka i druga oprema. Odred je imao 2 poginula i 1 ranjenog
borca.

912

1944. septembar

SRBIJA

septembar 1914.

Kod Poege 3. proleterska (krajika) udarna brigada 1. proleterske udarne divizije

NOVJ vodila borbu protiv etnika. N e p r i j a t e l j je imao 5 mrtvih, 7 ranjenih i 8 zarobljenih. Zaplenjeno je 8 puaka.
Na putu Prizren Kukes (u Albaniji) Partizanski bataljon Kosova napao nemaku
kolonu oko 100 kamiona i troja oklopna kola. Poginulo je oko 80 nemakih
vojnika, zapaljeno je 70 kamiona i zaplenjeno je: 10 p. mitraljeza, 2 automata i 30
puaka, sa dosta municije 1 druge ratne opreme.
Na . st. Palilula (kod Nia) delovi 14. srpske udarne brigade 23. udarne divizije
N O V J napali bugarsko obezbedenje, te zarobili 45 i ubili 15 bugarskih vojnika i
zaplenili oruje i municiju. Brigada nije imala gubitaka.
Na r. Dunavu, izmeu s. Banotora i s. Cerevia (blizu Petrovaradina), delovi 0.
vojvoanske N O U brigade vatrom iz protivtenkovskih puaka zapalili brod. Malo
docnije, na istom mestu, napali su i drugi brod, sa 3 lepa. Brod je oteen, jedan
lep je uniten a druga dva lepa su se otkinula.
Izmeu s. Leposavia i s. Slatine (na putu Kos. Mitrovica Raka) Ibarski N O P
odred unitio 4 automobila i 1 motocikl i ubio 6 a ranio 10 nemakih vojnika.
Izmeu s. G. Matejevca i s. Knez-Sela (kod Nia) 9. srpska udarna brigada 23.
udarne divizije NOVJ poruila propuste na pruzi, a u Knez-Selu napala nemaku
kolonu i ubila 30 vojnika.
2/3. septembar

Izmeu s. Martinaca i s. Laarka (kod Srem. Mitrovice) delovi 3. bataljona 6. v o j voanske N O U brigade miniranjem razorili 1000 metara pruge.
Na kanalu zvanom Mostonga. kod s. Deronja (blizu Odaka), delovi Bakopalanakog N O P odreda miniranjem sruili most i unitili lokomotivu i 4 vagona.
Izmeu s. Futoga i s. Petrovca (kod Ba. Palanke) grupa boraca Novosadskog N O P
odreda minirala prugu i unitila lokomotivu i 5 vagona transportnog voza.

3. septembar

Delovi 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ uli u P r o kuplje, koje su bugarski vojnici napustili spalivi magacine oruja i municije.
Zaplenjeno je 450 puaka i 50 kola mina (veinom minobacakih).
Jedan bataljon 3. proleterske (krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J uao u A r i l j e , iz koga su se etnici ranije povukli.
U rejonu Babike gore 12. srpska brigada 22. divizije N O V J zarobila etniku
3. niku brigadu i komandanta etnike 2. nike brigade (ukupno 180 etnika) i
zaplenila 4 p. mitraljeza, 80 puaka i veu koliinu municije.
Kod s. Gluma (blizu Poege) dva bataljona 3. proleterske (krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ razbila jednu grupu etnika, zarobivi
26 etnika sa orujem i opremom.
Kod s. Ugrinovaca (blizu Stare Pazove) delovi Posavskog N O P odreda iz zasede
napali odeljenje neprijateljskih vojnika koji su dolazili iz s. Dobanovaca. Gubici
neprijatelja: 12 poginulih i vie ranjenih. Zaplenjeno: p. mitraljez, puka, 550 m e taka i druga vojnika oprema.
GS N O V i PO za Vojvodinu izdao tabovima Sremske operativne zone i 6. v o j v o anske N O U brigade i Komandi frukogorskog vojnog podruja zapovest za proirenje osloboene teritorije i za raspored jedinica i vojnopozadinskih ustanova.
U s . Cerju (kod Bele Palanke) formiran SK K P J za belopalanaki srez.

3/4. septembar

U s . Peenjevcu (kod Leskovca) 11. srpska brigada 24. divizije N O V J napala jedan
bugarski puk i, posle sedmoasovne borbe, naterala ga da odstupi u pravcu s. DoIjevca i ka r. J. Moravi, zarobivi mu 45 vojnika i 3 oficira i zaplenivi 5 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 20 puaka, 17 sanduka topovske municije, 6000 puanih
metaka, 45 konja i dr. Iste noi delovi ove brigade sruili su elezniki most na
r. Jablanici i unitili jedan kamion s nemakim vojnicima.
Kod s. Karana (blizu Titovog Uica) dva bataljona 3. proleterske (krajike) udarne
brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J vodila borbu protiv etnikog 4. j u rinog korpusa, ubivi 10, ranivi 10 i zarobivi 4 etnika.

4. septembar

Jedinice 23. udarne divizije N O V J ule u Knjaevac, iz koga su se nemaki vojnici

povukli ka Zajearu a bugarski vojnici ka Pirotu. U gradu je zarobljeno 150 etnika iz etnikog Knjaevakog korpusa.
U s . Boljevcima (u junom Sremu) 2. bataljon 6. vojvoanske N O U brigade, uz
sadejstvo delova Posavskog N O P odreda izvrio napad na oko 450 etnika (koji
su se 1. septembra prebacili iz Srbije). Posle petoasovne borbe etnici su pro-

58

913

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

terani iz sela, uz gubitke od 13 poginulih i 2 zarobljena. Zaplenjeno je: G puaka,

7 runih bombi i 200 metaka. Bataljon je imao 3 poginula i 8 ranjenih boraca.
U s . Bijelim Brdima (kod P r i b o j a j delovi 37. udarne divizije N O V J vodili otru
borbu protiv etnike Crnogorske brigade. Neprijatelj je zauzeo selo.
Borci Novosadskog N O P odreda izvrili napad na . st. Rumenku (kod Novog
Sada): naterali strau u b-.kstvo, zaplenili neto oruja i razorili stanine ureaje.
4/5. septembar

U s . Starcu (blizu Vranja) formirana 12. preevska NO brigada.

Jedna eta 4. bataljona 6. vojvoanske N O U brigade napala nemaku strau kod
slagalita ratne opreme u s. Crepaji (kod Paneva), zaplenila 76 kola opreme i zapalila optinu, potu, elezniku stanicu i 5 praznih magacina. Delovi 4. bataljona
koji su bili na osiguranju, minirali su prugu i unitili 2 lokomotive i 15 vagona.
Izmeu Rume i s. Kraljevaca jedan bataljon Posavskog N O P odreda i delovi 6.
vojvoanske N O U brigade razruili oko GOO metara pruge.
Delovi Jurinog bataljona Sremske operativne zone razruili 180 metara pruge
izmeu Srem. Karlovaca i s. Cortanovacu i 420 metara pruge izmeu s. Beke i
Indije.
Izmeu Sida
pruge.

5.

septembar

i s. Tovarnika

delovi

Bosutskog N O P odreda

razruili

100 metara

Od Boljevakog partizanskog bataljona i novih boraca GS N O V i PO za Srbiju

formirao 23. srpsku brigadu, koja je ula u sastav 45. divizije NOVJ.
K o d s. Srednje Dobrinje (blizu Poege) etniki 3. jurlni korpus okruio dva bataljona 3. proleterske (like) udarne brigade G. proleterske divizije NOVJ Nikola
Tesla. Posle estoasovne borbe bataljoni su probili obru i povukli se prema
Poegi. Gubici neprijatelja: 40 mrtvih, vie ranjenih i 40 zarobljenih. Zaplenjeno
je 10 puaka. Brigada je imala 1 poginulog i 7 ranjenih boraca.
K o d s. Nelina (blizu Iloka), prilikom prebacivanja 60 pristalica N O P - a iz Bake u
Srem, vod iz ete za vezu GS N O V i PO za Vojvodinu sukobio se sa zasedom od
30 ustaa. Vod je, vetim manevrom, uvukao ustae u obru i vie od 15 njih ubio
ili zarobio.
Jedanaesta srpska brigada 24. divizije N O V J sruila elezniki most na r. Pustoj
reci kod s. Pukovca (blizu Leskovca) i zapalila 20 vagona i zgradu eleznike stanice u s. Brestovcu i 2 vagona s namirnicama u s. Peenjevcu. Brigadi se predao
1 oficir i 2 bugarska vojnika.
Kod s. Ribaevine (blizu Titovog Uica) 3. proleterska (krajika) udarna brigada
1. proleterske udarne divizije NOVJ vodila borbu protiv etnikog 4. jurinog korpusa. Neprijatelj je imao 9 mrtvih, 10 ranjenih i 5 zarobljenih, a 3. brigada 1 poginulog i 1 ranjenog borca.
Izmeu Leskovca i s. Grdelice 13. srpska brigada 24. divizije N O V J sruila elezniki most, ubila 3 nemaka vojnika i zapalila zgradu . st. orevo.
- Kod s. Starog Divoa (blizu Iloka) 3. bataljon 6. vojvoanske N O U brigade napao
200 neprijateljskih vojnika i posle krae borbe naneo im znatne gubitke.
U Niu, na dan objave rata Carevini Bugarskoj od strane SSSR-a, nemake jedinice i etnici razoruali 63. puk bugarske 22. divizije i uhapsili komandanta bugarskog 1. okupacionog korpusa i komandanta bugarske 25. divizije.

Septevibar p.

U rejonu Preeva, od bugarskih politikih zatvorenika koje je 3. makedonska NOU

brigada oslobodila iz zatvora Idrizovo (kod Skoplja) i od bugarskih vojnika koji
su se nalazili u jedinicama N O V J . formiran Bugarski partizanski bataljon Vasil
Kolarov, jaine oko 300 boraca.
Formiran O N O odbor za juni Banat.

5/6. septembar

Posle vieasovne borbe protiv etnika i oko 300 nemakih vojnika i 400 pripadnika nemake legije K r e m p l e r . 3. proleterska (sandaka) udarna brigada 37.
udarne divizije N O V J zauzela Novu Varo. N e p r i j a t e l j je imao 50 mrtvih i ranjenih i 10 zarobljenih. Pored ostalog, zaplenjeno j e : 11 p. mitraljeza i mitraljeza
i vei broj puaka, 30.000 metaka, 30 telefona. 1 automobil, 1 motocikl i dosta
drugog materijala. Brigada je imala 1 ranjenog borca.
Delovi Posavskog N O P odreda razorili oko 2 km pruge izmeu s. Platieva i s.
Nikinaca i oko 200 metara pruge izmeu s. Putinaca i s. Kraljevaca (kod Rume).
Izmeu s. ortanovaca i s. Beke (kod Indije) jedan bataljon Frukogorskog NOP
odreda razorio oko 300 metara pruge.

914

1944. septembar

SRBIJA

6. septembar

septembar 1944.

Izmeu Sida i s. Tovarnika 1. bataljon Bosutskog N O P odreda razruio prugu u

duini od 150 metara i posekao 20 tt stubova.

Kod Kladova izviake jedinice 57. armije Crvene armije prele Dunav i posle
kraeg zadravanja na jugoslovenskoj teritoriji povratile se na teritoriju Rumunije.
Kod s. Starog Broda (blizu Viegrada) 12. udarni korpus N O V J zavrio prebaciv a n j e iz istone Bosne na desnu obalu r. Drine i prodro u Srbiju. Prebacivanje
su pokuali da spree 13. puk nemake 7. SS divizije Princ Eugen, etnici i
ustae, koji su napadali od Rogatice, i dve ete nemakih vojnika, koje su napadale od Viegarada. Na desnoj obali r. Drine razbijen je otpor i jedne grupe et: ike Raanske brigade.
U rejonu Brusa i Aleksandrovca poeo prodor operativne grupe divizija NOVJ
(5, 17. i 21. udarne divizije) iz june Srbije preko r. Ibra i jugozapadne Srbije
prema pl. Rudniku i Sumadiji.
Izmeu s. Krnjeevaca i s. Simanovaca (kod Stare Pazove) 2. bataljon Posavskog
N O P odreda iz zasede napao na oko 40 folksdojera i nemakih policajaca koji su
se iz Stare Pazove vraali u s. Simanovce, te posle krae borbe ubio 17 i teko
ranio 3 nemaka vojnika a zaplenio 1 p. mitraljez, 13 puaka, 2 pitolja, 9 runih
bombi i G00 metaka. Istovremeno je 2. bataljon 0. vojvoanske N O U brigade
koji je sadejstvovao u o v o j akciji razbio oslabljenu posadu u s. Simanovcima i
izvrio pretres u s. Krnjeevcima, ubivi 3 folksdojera i zaplenivi 3 puke,
0 runih bombi i 80 metaka.
U s . Mokroj Gori (kod Titovog Uica) 4 bataljon 8. crnogorske udarne brigade
1. proleterske udarne divizije NOVJ, posle dvodnevnih borbi, odbio napad nemakih vojnika i naneo im gubitke od 8 mrtvih i vie ranjenih. Bataljon je imao
1 poginulog i 3 ranjena borca.
U s . Grdelici (kod Leskovca) 13. srpska brigada 24. divizije N O V J napala nemake
i italijanske faistike vojnike, te ubila 6 nemakih vojnika, ali se morala povui
zbog nailaska nemake kolone iz Vranja.
U Kosjeriima dva bataljona 3. proleterske (krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J izvrila napad na delove etnike Zapadnomoravske
grupe korpusa. Posle otre borbe bataljoni su zauzeli Kosjerie, zarobili 10 etnika
i zaplenili 30 tovarnlh konja, 2 kamiona i mnogo druge opreme.
K o d s. Rupeljeva (blizu Poege) etniki 1. i 5.
(liku) udarnu brigadu 6. proleterske divizije
uvee povukla u s. Kaer (zaselak Zarii, kod
1 poginulog borca. Neprijatelj je imao oko 130

jurlni
NOVJ
Titovog
mrtvih

korpus napali 3. proletrsku

Nikola Tesla. Brigada se
Uica). Ona je imala samo
i ranjenih.

Delovi etnike 4. grupe jurinih korpusa, uz pomo nemakih vojnika iz aka,

posle otre borbe protiv jedinica 6. proleterske divizije N O V J Nikola Tesla, ponovo zauzeli Poegu.
K o d s. Kuke (na pl. Tari) 3. vojvoanska udarna brigada 36. udarne divizije N O V J
razbila jednu etniku brigadu jaine oko 200 ljudi.
Po odluci Vrhovnog taba N O V i POJ, 8. crnogorska udarna brigada 37. udarne
divizije NOVJ ula u sastav 1. proleterske udarne divizije NOVJ.
U s. Strelcu (kod Pirota) GS N O V i PO za Srbiju formirao 25. srpsku brigadu
(nazivana i 1. pirotska brigada), koja je 20. septembra ula u sastav 46. divizije
NOVJ.
Saveznika avijacija bombardovala Leskovac. Poginulo preko 500 nemakih v o j nika, preko 200 etnika, oko 300 vojnika S D K i preko 1000 graana. Materijalna
teta velika.
617. septembar

Delovi 6. vojvoanske N O U brigade razruili 200 metara pruge izmeu Rume

Srem. Mitrovice i 300 metara pruge izmeu Rume i s. Kraljevaca.

7. septembar

Posle teke jednodnevne borbe 23. udarna divizija N O V J zauzela Zajear. Grad
je branilo oko 5000 nemakih vojnika, pripadnika SDS 1 S D K i etnika. U toku
borbe iz Bora je dolo pojaanje od 7 tenkova i 12 kamiona s nemakim vojnicima.
Oko 3000 etnika koji su sa pravca Belog brega pokuali intervenciju potpuno su
razbijeni, ali je neprijatelj to iskoristio pa se delom snaga izvukao ka Boru. U Lim
borbama je neprijatelj pretrpeo gubitke od 370 mrtvih i oko 1.000 zarobljenih,
dok je 23. udarna divizija imala 24 mrtva i 60 ranjenih boraca. Zaplenjeno je:
3 minobacaa, 20 mitraljeza, 20 p. mitraljeza. 500 puaka, velika koliina municije,
hrane i drugog ratnog materijala.
Na poloaju K i k Mali (kod Kosjeria) jedan bataljon 3. proleterske (krajike)
udarne brigade 1. proleterske udarne divizije N O V J vodio borbu protiv etnika

58*

q7

1944. septembar

SRBIJA

septembar 1944.

i odbacio ih prema pl. Suvoboru. Neprijatelj je imao 30 mrtvih, 45 ranjenih i 6

zarobljenih, a bataljon 3. brigade 1 ranjenog borca. Zaplenjeno je: top, mitraljez
1 20 puaka.
Jedinice 24. divizije NOVJ poruile prugu Grdelica Leskovac Doljevac na
vie mesta, kao i 4 mosta i propusta, i unitile 1 kamion s nemakim vojnicima
(zarobile 10 vojnika i oficira), a na . st. Vinarce razoruale 70 etnika, zapalile
2 vagona i ubile 2 nemaka oficira.
Na Lokvicama (na pl. Kopaoniku) Ibarski N O P odred odbio napad oko 1.200 nemakih vojnika, pripadnika SDS i SDK i etnika i odbacio ih ka Rakoj.
Osma srpska brigada 22. divizije N O V J zauzela Surdulicu.
7/8. septembar

Kod Sokobanje 20. srpska brigada 45. divizije NOVJ razoruala oko 3000 bugarskih
vojnika koji su bili u pokretu za Bugarsku Zaplenjeno je: 9 minobacaa, 13 mitraljeza, 45 p. mitraljeza, 80 automata. 2000 puaka, 100 pitolja, 23 kamiona, 1 limuzina, 5 motocikla i drugi materijal i oprema, a unitena su 3 topa. Od zarobljenih vojnika je u sastavu 45. divizije formiran jedan dobrovoljaki i jedan radni
bataljon za opravku puteva, a 2.500 bugarskih vojnika je sprovedeno na bugarsku
teritoriju.
Na odseku Biljanovac s. Cerenje 5. udarna divizija NOVJ, po nareenju taba
Operativne grupe divizija NOVJ, prela na levu obalu r. Ibra. Ona je tom prilikom miniranjem otetila prugu na 30 mesta, ubila 19 a ranila 13 nemakih vojnika
i zapalila 2 automobila. Gubici 5. divizije: 3 mrtva i 13 ranjenih boraca. Iste je
noi na levu obalu Ibra prela i 21. udarna divizija NOVJ.

8. septembar

Jedinice 22. divizije N O V J (8. srpska brigada i Vranjski N O P odred) ule u Vranje
i Bujanovac, koje su napustili bugarski vojnici, dok je 13. srpska brigada 24. divizije NOVJ ula u Vladiin Han.
Na odseku Ue K r a l j e v o glavnina Operativne grupe divizija NOVJ (17. i 21.
udarna divizija), pod borbom sa osiguravajuim snagama R Z K i jedinicama nemake 1. brdske divizije, forsirala r. Ibar i sa pl. Kopaonika se prebacila na prostoriju Ue Ivanjica.
Na pl. Jelovoj gori (kod Titovog Uica) 1. proleterska udarna divizija i 3. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske divizije NOVJ Nikola Tesla odbile
napad etnike 4. grupe jurinih korpusa. Zlatiborskog korpusa, Cerskog korpusa
i Korpusa Gorske garde.
Kod s. Grdelice (blizu Leskovca) 13. srpska brigada 24. divizije NOVJ odbila napad
nemakih jedinica, zarobivi 10 nemakih vojnika i 1 oficira i zaplenivi 2 mitraljeza, 12 puaka i 15.000 metaka.
Ceo
jska
u s.
NOV

domobranski garnizon u Petrovaradinu (vazduhoplovni kolski puk, artiljeripodoficirska kola, artiljerijski divizion i druge jedinice) i delovi iz uporita
Kamenici, s. Beoinu, s. Vrdniku i nekim oblinjim selima preli na stranu
i POJ, zajedno sa oficirima, naoruanjem i opremom.

U s . Rudnom (kod Ua) 1. krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ zarobila 70 etnika, a dvojicu ubila i jednog ranila. Brigada je imala 1 ranjenog
borca.
Kod s. Peenjevca (blizu Leskovca) oteen nemaki tenk koji je naiao na minu
postavljenu od strane jedinica 24. divizije NOVJ.
U s . Petrovcu obrazovan GNO odbor za grad Pirot.
S/9, septembar

Na liniji s. Mokra Gora s. Vardite s. Bijelo Brdo (kod Priboja) jedinice 37.
udarne divizije NOVJ napale delove nemake 7. SS divizije Princ Eugen i etnike
i zauzele delimino njihove poloaje. Neprijatelj je imao oko 80 vojnika izbaenih
iz stroja, a 37. divizija 15 mrtvih i ranjenih boraca.

9. septembar

Glavni tab N O V i PO za Vojvodinu naredio komandama podruja, tabovima operativnih zona, 6. i 7. vojvoanskoj N O U brigadi i odsecima Glavnog taba da formiraju vojnopozadinske organe u novoosloboenim mestima. Ujedno je proglasom
pozvao narod na saradnju s vojnim i narodnim vlastima.
U s . Ljiljancu (kod Bujanovca) formirana 2. kosovsko-metohijska NO brigada.
Na liniji Jelova gora s. Karan Kosjerii s. Varda Crni vrh jedinice
1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ poele opti napad na Uiki, aanski,
Poeki, umadijski, Smeerevski i Valjevski etniki korpus. U estokim borbama
etnici su razbijeni i prisiljeni da se u neredu povuku prema pl. Suvoboru 1 pl.
Maljenu.

(tifi

1944. septembar

SLOVENIJA
U s . Mokroj Gori (kod Titovog
37. udarne divizije NOVJ napala
Eugen i po izvrenom zadatku
Hajduki bor. Brigada je imala

septembar 1944.

Uica) 3. proleterska (sandaka) udarna brigada

na oko 350 vojnika nemake 7. SS divizije Princ
se povukla na poloaj M. Viogor Osojnica
4 mrtva i 8 ranjenih boraca.

Kod Knjaevca i Zajeara jedinice nemake 1. brdske divizije odbacile 23. brigadu
45. divizije NOVJ i 7. srpsku udarnu brigadu 23. udarne divizije N O V J i ule u pomenute gradove. Iz Zajeara su jedinice N O V J blagovremeno evakuisale magacine
s materijalom i hranom.
Kod s. Ugrinovaca (blizu Stare Pazove) delovi Posavskog N O P odreda iz zasede
napali grupu neprijateljskih vojnika i ubili 12 a vie ih ranili. Zaplenjen je p. mitraljez.
9/10. septembar

U s . Zilkovcu, s. Kormanu i s. Dunisu (kod Aleksinca) 3. srpska udarna brigada

2. proleterske udarne divizije N O V J napala grupe nemakih vojnika i pripadnika
SDS, ali, zbog pristiglog pojaanja u tenkovima, nije uspela da ih razorua.

10. septembar

U Prokuplju odrana skuptina Glavnog NO odbora Srbije. Zakljueno je da se

pri NO odborima (gradskim i sreskim) formiraju ovi odseci: za rad s vojskom,
upravni, za privredu, za obnovu, za saobraaj, za socijalnu bezbednost i staranje,
za prosvetu i za zdravlje.
etvrta proleterska (crnogorska) udarna brigada 2. proleterske udarne divizije
NOVJ napala na Kruevac, koji je branilo oko 3000 nemakih vojnika i pripadnika
SDK i etnika. Brigada je u jednodnevnoj borbi bila prodrla u grad, ali se, zbog
pristiglog pojaanja od K r a l j e v a (oko 2000 nemakih vojnika), morala povui na
liniju ukar Zimovnik Zdrepevica. Neprijatelj je imao 98 mrtvih i vei broj
ranjenih. Zarobljena su 24 etnika i 1 nemaki oficir. Uniten je 1 tenk. Brigada
je imala 4 mrtva i 20 ranjenih boraca i rukovodilaca.
K o d s. Gadinog Hana (blizu Nia) jedinice 22. divizije N O V J razbile etniki e garski korpus, zarobivi 250 etnika i zaplenivi 2 brdska topa, 3 minobacaa i 30
kola drugog materijala.
Kod s. Raane i s. Ljubenia i na prostoriji s. Rosii s. Skakavci (blizu K o s j e ria) 1. proleterska udarna divizija i 3. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske divizije NOVJ Nikolu Tesla napale etniki Valjevski korpus i odbacile
ga preko s. Divibara u pravcu Valjeva. K o d s. Ljubenia neprijatelj je imao 25
mrtvih, 30 ranjenih i 27 zarobljenih a kod s. Skakavaca 8 zarobljenih.
K o d s. Prilika (blizu Ivanjice), u kratkoj borbi, 4. bataljon 1. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ razbio oko 90 etnika i zarobio njih 13, zaplenivi
mitraljez, 15 puaka, pitolj, 1.000 metaka, 4 sanduka mina, dvoja kola razne municije, dvoja kola brana, 15 injela i petoro ebadi.
Po nareenju G N O V i PO za Vojvodinu, 7. vojvoanska N O U brigada prela iz
Slavonije u Srem, u rejon s. Balrovaca i s Lipovca (kod Sida).
U redove N O V i POJ prelo 600 domobrana, sa 30 oficira, iz Srem.
s. Klenka, s. Nikinaca i s. Platieva (kod Rume).

Mitrovice,

e t v r t a udarna divizija N O V J ula u Ivanjicu.

10/11. septembar

Jedinice 24. divizije N O V J napale na Leskovac, koji je branilo oko 1200 nemakih
vojnika sa 30 tenkova, dva puka S D K (oko 1800 vojnika), 400 vojnika R Z K i 850
vojnika SDS i etnika. Posle estoasovne borbe, zbog snanog otpora neprijatelja, jedinice 24. divizije su se povukle zapadno od grada. Poginulo je i ranjeno
150 neprijateljskih vojnika, dok se oko 150 etnika i vojnika SDS i S D K predalo.
Oteena su 2 tenka i unitena 2 kamiona. Divizija je imala 3 mrtva i 18 ranjenih
boraca.
U borbi protiv nemakih jedinica koje su iz Sapca nadirale ka s. Klenku, 2. bataljon 6. vojvoanske N O U brigade i bataljon Posavskog N O P odreda unitili jedan
i otetili drugi tenk na samom mostu na r. Savi. U s. Klenku su zapalili optinsku
arhivu. T o m prilikom je u redove N O V i POJ prelo 80 domobrana sa orujem.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja 2. eta 1. bataljona 6. vojvoanske N O U brigade, sa bataljonskom diverzantskom grupom, poruila 200 metara pruge duplog
koloseka.
Grupa boraca Subotikog N O P odreda minirala trafo-stanicu elektrine centrale u
Subotici. Grad je nekoliko dana bio bez osvetljenja.

U. septembar

J e d i n i c e 22. divizije NOVJ ule u Pirot. Babunicu. Caribrod (sada: Dimitrovgrad)

i Bosiljgrad, koje su napustili bugarski vojnici.

917

ubija

j s m . septemoar

sepiemDar u-w.

Na liniji Ravna gora s. Planinica (na pl. Maljenu) dva bataljona 3. proleterske
(krajike) udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOV.l vodila borbu protiv
etnika i nanela im gubitke od 185 mrtvih i ranjenih i 90 zarobljenih, zaplenivi
12 puaka, 3 mitraljeza, veu koliinu municije, radio-stanicu i osmoro kola raznog
materijala.
Na poloaju . st. Jatare Brezovica Siatovac (kod Titovog Uica) 2, 3. i 4. bataljon 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ, u borbi
do kasno u no, odbili napad oko 2.000 vojnika nemake 7. SS divizije Princ
Eugen i odbacili ih prema s. M o k r o j Gori. Neprijatelj je imao oko 120 mrtvih i
ranjenih, a 3. brigada 2 mrtva i 5 ranjenih boraca. Zaplenjeno je nekoliko hiljada
metaka i 15 mazgi natovarenih materijalom.
Prva krajika udarna brigada 5. udarne divizije N O V J ula u A r i l j e .
U s . Bukovici (kod K r a l j e v a ) izviakom vodu 15. majevike udarne brigade 17.
udarne divizije NOVJ predalo se 180 mobiiisanih etnika.
U rejonu Jabuke (na Frukoj gori), po naredbi Glavnog taba N O V i PO za Vojvodinu, od dotadanjeg Frukogorskog
N O P odreda i novih boraca formirana 8.
vojvoanska N O U brigada.
Kod s. Morovia (u Bosutskim umama), po naredbi Glavnog taba N O V i PO za
Vojvodinu, od dotadanjeg Bosutskog N O P odreda, 2. bataljona
7. vojvoanske
N O U brigade i novih boraca formirana 9. vojvoanska N O U brigada.
U Maksimovievom reviru (kod s. Karlovia, u junom Sremu). po naredbi Glavnog taba N O V i PO za Vojvodinu, od dotadanjeg Posavskog N O P odreda i novih
boraca formirana 10. vojvoanska N O U brigada.
U Maneloskim vinogradima (na junim padinama Fruke gore), po naredbi Glavnog taba N O V i PO za Vojvodinu, od Jurinog bataljona taba Sremske operativne zone i od Prateeg bataljona. Mornarike ete i Protivtenkovske baterije
Glavnog taba N O V i PO za Vojvodinu formirana 11. vojvoanska N O U brigada.
U/12, septembar

Devetnaesta brigada 25. divizije N O V J izvrila neuspeo napad na D. Milanovac.

Tom prilikom je ubila 8, ranila 12 i zarobila 1 neprijateljskog vojnika, a predalo
j o j se 67 etnika. Brigada je imala 3 ranjena i 2 nestala borca.
Nemaku posadu u Knjaevcu napala 23. srpska brigada 45. divizije NOVJ, ali se,
zbog otpora, povukla, nanevi neprijatelju gubitke od oko 20 vojnika. Brigada je
imala 2 mrtva i 7 ranjenih boraca.
Kod Kruevca 3. srpska udarna brigada 2. proleterske udarne divizije N O V J razbila dve etnike grupe i poruila pruge Kruevac Stala i Stala Dunis.
Izmeu s. Martinaca i s. Laarka (kod Srem. Mitrovice) delovi 6. vojvoanske NOU
brigade razruili oko 100 metara pruge.

12. septembar

Jedinice 23. udarne divizije N O V J ule u Negotin. Njima je pristupilo oko 400 novih
boraca, mahom omladinaca, iz Negotina i oko 100 novih boraca iz okolnih sela.
Prva proleterska udarna
Valjeva).

divizija N O V J oslobodila

L j i g i zauzela s. Slovac (kod

Izmeu s. Pepeljevca i s. Makovca 4. proleterska (crnogorska) brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodila jednodnevnu borbu protiv oko 2500 etnika
1 pripadnika SDS, najzad ih proterala ka Kruevcu i r. Z. Moravi, ubivi 1 ranivi
vie od 100 etnika i zarobivi etvoricu. Brigada je imala 1 mrtvog i 4 ranjena
borca.
Kod s. Salaa i s. Glogovice 7. i 14. srpska udarna brigada 23. udarne divizije NOVJ
vodile borbu protiv nemake motorizovane kolone koja je iz Zajeara nadirala ka
Negotinu. Neprijatelju su naneli gubici od 7 mrtvih. Grbici brigada: 3 ranjena i
2 nestala borca.
Kod s. Stuba (blizu V a l j e v a ) tri bataljona l. vojvoanske udarne brigade i jedan
bataljon 2. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ napali na dve
etnike brigade 4. grupe jurinih korpusa i posle krae borbe odbacili ili prema
Valjevu. Zarobljena su 4 etnika.
K o d s. Mionice (blizu V a l j e v a ) 1. i 4. bataljon 3. proleterske (like) udarne brigade
6. proleterske divizije N O V J Nikola T e s l a vodili borbu protiv oko 260 nemakih
vojnika i 20 pripadnika S D K i odbacili ih prema s. Divcima. Neprijatelj je imao
4 mrtva i 2 zarobljena, a 3. brigada 2 mrtva i 6 ranjenih boraca.
Delovi 6. vojvoanske N O U brigade razruili 200 metara pruge izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja i 1250 metara pruge izmeu Rume i s. Vrdnika.

918

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

Nemaka policija, posle zverskog muenja, ivog zakopala obave.tajnog

5. banatskog N O P odreda Nedeljka Bamia 2arkog, narodnog heroja.'

oficira

U s. Skrobnici (kod Knjaevca) GS N O V i PO za Srbiju formirao 23. srpsku bri gadu koja je ula u sastav 45. divizije NOVJ.
U s . Balinovcu (kod Vranja) G N O V i PO za Srbiju formirao 26. srpsku brigadu
(nazivana i 1. vranjska brigada), koja je 20. septembra ula u sastav 46. divizije
NOVJ.
12113. septembar

Glavni tab N O V i PO za Srbiju, po nareenju V N O V i POJ, uputio vojnu delegaciju na levu obalu Dunava (u Rumuniju) radi hvatanja veze s jedinicama CA.
Delegacija je prela Dunav kod s. Radujevca (blizu Negotina) i u s. Gruji (u Rumuniji) povezala se sa delovima Crvene armije.
K o d s. K r i v o g Vira (na putu Parain Boljevac) 20. srpska brigada 45. divizije
NOVJ napala jedinu jau etniku grupu 1 posle petoasovne borbe je razbila,
ubivi 19, zarobivi 28 i ranivl preko 40 etnika, a zaplenivi 66 puaka, 3 p. mitraljeza i 150 runih bombi. Brigada je imala 2 poginula i 4 ranjena borca.

13. septembar

- Otpoeo napad 21. udarne divizije N O V J na neprijateljski garnizon u Poegi (jedan

bataljon nemake 7. SS divizije Princ Eugen.., dva bataljona S D K i neto etnika).
Posle dvodnevnih borbi napad je obustavljen. Prema nepotpunim podacima, neprijatelj je imao 94 poginula, vei broj ranjenih i 12 zarobljenih vojnika, a jedinice 21. divizije 25 mrtvih i oko 75 ranjenih boraca.
Kod s. Salaa
motorizovanu
10 i ranila 3
Neprijatelj je

9. srpska udarna brigada 23. udarne divizije NOVJ doekala nemaku

kolonu koja je iz Zajeara nadirala ka Negotinu. Brigada je ubila
neprijateljska vojnika, a sama imala 1 mrtvog i 3 ranjena borca.
produio pokreL i uao u Negotin.

U L a j k o v a c ula 13. proleterska udarna brigada Rade Konar- 1. proleterske

udarne divizije NOVJ, ali ga je uvee, pod pritiskom nemakih jedinica iz Obrenovca, napustila.
Kod s. Guglja (na komunikaciji Poega aak) 5. srpska udarna brigada 21.
udarne divizije N O V J , u kratkoj borbi, unitila 2 nemaka automobila i 2 motocikla, ubila 2 i zarobila 5 nemakih vojnika i zaplenila 2 p. mitraljeza, 1 automat
i 2 pitolja. Zatim je sruila most na putu, pokidala prugu i spalila . stanicu
Jelen-Do.
Blizu Prahova delovi 14. srpske udarne brigade 23. udarne divizije N O V J zarobili 14 nemakih vojnika. Istovremeno je jedan bataljon ove brigade iz zasede
napao nemaku motorizovanu kolonu kod s. Salaa i naneo j o j gubitke.
Na I v i (kod Pecke) jedinice 5. vojvoanske udarne brigade 36. udarne divizije
NOVJ, posle krae borbe, razbile oko 100 etnika Jadarske brigade.
Kod s. Gorjana (blizu Titovog Uica) bataljon 4. krajike udarne brigade 5. udarne
divizije N O V J sruio elezniku prugu i odbio napad nemakog blindiranog voza,
zarobivi 6 neprijateljskih vojnika.
U s . Radobiu (kod V a l j e v a ) dva bataljona 3. proleterske (like) udarne brigade
6. proleterske divizije N O V J Nikola Tesla napala nemake vojnike i posle jednoasovne borbe odbacila ih u pravcu s. Divaca. Brigada je imala 1 ranjenog borca.
13/14. septembar

Na prostoriji s. Skorica s. Vitoevac s. Brain (blizu Stalaa) 20. srpska brigada 45. divizije N O V J napala jednu etniku grupu i posle tri asa borbe je razbila. Poginula su 23 i ranjena 32 etnika. Osloboeno je 76 omladinaca koje su
etnici prisilno mobilisali (svi su stupili u NOVJ). Zaplenjeno: 2 minobacaa sa
45 mina, 1 p. mitraljez, 47 puaka, 3 pitolja i \ kamion razno opreme. Brigada je
imala 2 mrtva i 1 ranjenog borca.
Na aak jedan bataljon 6. proleterske (istonobosanske) udarne brigade 17. udarne
divizije N O V J izvrio demonstrativan napad, a pred zoru se povukao na polazni
poloaj, zarobivi 6 etnika i zaplenivi 5 puaka.
Na neprijateljski garnizon u Uicu (sada: Titovo Uice) 5. udarna divizija NOVJ
izvrila demonstrativan napad.
Delovi 6. vojvoanske N O U brigade razruili oko 100 metara pruge izmeu Rume
i s. Vognja i oko 200 metara pruge izmeu s. Nikinaca i s. Budanovaca.

14..septembar

K o d s, Salaa 9. srpska udarna brigada 23. udarne divizije N O V J saekala u zasedi

nemaku kolonu od 150 kamiona, 6 tenkova i 6 bornih kola, koja se od Zajeara
1

Po drugom Izvoru to se desilo 1?. septembra,

919

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

kretala ka Negotinu. Posle petoasovne borbe neprijatelj se probio ka Negotinu.

Poginulo je oko 20 i ranjeno oko 15 neprijateljskih vojnika. Brigada je imala
2 ranjena borca.
Posle borbi na pi. Tari, pl. Povlenu i pl. Medvedniku protiv etnikog Zlatiborskog
korpusa i delova 4. grupe jurinih korpusa, 12. udarni korpus N O V J definitivno
ovladao masivima Povlena i Medvednika i izbio u dolinu r. Jadra.
Na pl. Medvedniku, posle otre borbe, 16. i 36. udarna divizija 12. udarnog korpusa
N O V J odbila napad etnika 4. grupe jurinih korpusa, etnikog Zlatiborskog korpusa i 3. puka SDK.
Na poloaju Brezovica .Tatare Lokva (kod Titovog Uica) oko 3.000 vojnika
nemake 7. SS divizije Princ Eugen napalo 3. proletersku (sandaku) udarnu
brigadu 37. udarne divizije NOV.), uspevi da se od s. Mokre Gore probiju prema
s. Kremnima. Brigada je imala 1 poginulog i 3 ranjena borca.
Na vrhu pl. Ovara (kod aka) 3. bataljon 2. krajike udarne brigade 17. udarne
divizije NOVJ razbio posadu od oko 6070 vojnika nemake radio-stanice, ubivi
6 i ranivi vie nemakih vojnika. Kod s. Pakovrae (na komunikaciji Poega
aak) 2. bataljon te brigade, u kratkoj borbi, unitio je 8 nemakih kamiona i specijalnih automobila s jednom radio-stanicom, ubivi oko 30 i ranivi vie nemakih
vojnika i zaplenivi 4 p. mitraljeza, 1 automat, 25 puaka, 1 minobaca, oko 8.000
metaka, 50 runih bombi i drugu opremu. Erigada je imala 3 mrtva i 7 ranjenih
boraca.
Kod s. Slovca (blizu V a l j e v a ) jedna eta 1. bataljona 13. proleterske udarne brigade
Rade Konar 1. proleterske udarne divizije N O V J odbila napad oko 100 vojnika
nemakog 2. puka Brandenburg, koji su pokuali da se probiju od Lajkovca prema
Valjevu. Neprijatelj je imao 5 mrtvih vojnika.
Oko 60 nemakih vojnika krenulo iz aka ka Gui, ali su posle krae borbe protiv
delova 15. majevike udarne brigade 17. udarne divizije N O V J odbaeni uz gubitke
od 5 mrtvih i nekoliko ranjenih. Oteen je 1 kamion.
Izmeu s. Zaluja i s. Peenjevca (blizu Leskovca) 11. srpska brigada 24. divizije
N O V J odbila napad nemakih vojnika i etnika koji su pokuali da se probiju ka
s. Doljevcu i povratila ih u Leskovac. ubivi 18. ranivi 6 i zarobivi 5 nemakih
vojnika, zapalivi 2 kamiona i zaplenivi 1 mitralje-, 6 puaka i 15 sanduka puane
municije. Istovremeno je 15. srpska brigada ove divizije kod s. Pukovca ubila 8 i
ranila 6 nemakih vojnika i zapalila 2 kamiona.
Izmeu s. Gaglova i s. Kapidije (kod Kruevca) delovi 3. srpske udarne brigade
2. proleterske udarne divizije N O V J vodili borbu protiv etnika i proterali ih ka
r. Rasini, nanevi im gubitke od 4 poginula i vie ranjenih, Iz 3. srpske brigade je
poginuo zamenik komandira 3. ete 3. bataljona Vojislav Manojlovi, narodni heroj.
Na putu izmeu Knjaevca i Svrljiga dva nemaka kamiona naila na mine postavljene od jedinica NOVJ. Poginulo je 40 nemakih vojnika, a kamioni su uniteni.
U s . Potiskom Svetom Nikoli (sada; s. Ostojievo, kod Sente) delovi 5. banatskog
N O P odreda izvrili prepad na 25 nemakih vojnika u kolskoj zgradi i na policajce
u optinskoj zgradi, te ih razoruali, zaplenivi 22 puke, 3560 metaka i mnogo druge
vojnike opreme, zatim spalili optinsku arhivu.
14'15. septembar

Glavnina Jurinog bataljona 11. vojvoanske N O U brigade poruila most na putu

izmeu s. Kamenice (kod Petrovaradina) i Irikog venca, a zatim iz zasede napala
na oko 50 neprijateljskih vojnika koji su doli da izvre opravku toga mosta. Poginulo je 45 neprijateljskih vojnika. Plen: 3 p. mitraljeza i 40 puaka.
Izmeu s. Potrkanja i s. Ravne (kod Knjaevca) 23. srpska brigada 45. divizije NOVJ
napala jednu etniku grupu, ubila 4 i zarobila 13 etnika i zaplenila 13 puaka i
2 p. mitraljeza.

l.i. septembar

K o d s. Slovca (blizu V a l j e v a ) 1. i 4. bataljon 13. proleterske udarne brigade ~Rade

K o n a r 1. proleterske udarne divizije N O V J vodili borbu protiv 200 vojnika nemakog 2. puka Brandenburg. Neprijatelj je imao 5 mrtvih i 2 ranjena vojnika.
Kod s. Jelanice (na putu Zajear Negotin) 9. srpska udarna brigada 23. udarne
divizije N O V J iz zasede napala nemaku motorizovanu kolonu od oko 80 kamiona,
8 tenkova i 8 bornih kola. N e p r i j a t e l j se probio do s. Salaa, gde se zadrao. Poginulo je i ranjeno oko 15 nemakih vojnika Brigada je imala 1 mrtvog i 5 ranjenih
boraca.
Kod s. Grdelice (blizu Leskovca), u jednodnevnoj borbi protiv 600 nemakih i 500
kvislinkih vojnika, 13. srpska brigada 24. divizije N O V J ubila oko 90 neprijateljskih vojnika i zarobila 1 nemakog i 4 italijanska faistika vojnika, a zaplenila

920

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

mitraljez, 6 p. mitraljeza, 60 puaka, 4 radio-stanice, 18 buradi benzina i dr. Brigada

je imala 1 mrtvog i 3 ranjena borca.
Na pl. Medvedniku zavrene dvodnevne borbe jedinica 12. udarnog korpusa N O V J
protiv oko 3.000 etnika. N e p r i j a t e l j je, uz osetne gubitke, odbaen ka Valjevu.
U tim borbama je samo iz 5. vojvoanske udarne brigade 36 udarne divizije N O V J
poginulo 14 a ranjeno 18 boraca i rukovodilaca.
Izmeu s. Jovanovca i s. Setke (blizu Stalaa) 20. srpska brigada 45. divizije NOVJ
iz zasede ubila 6 nemakih vojnika i zaplenila p. mitraljez, automat, 3 poluautomatske puke, kamion, motocikl i 5 dvogleda.

Izmeu Petrovgrada (sada: Zrenjanin) i s. Orlovata 4. bataljon 6. vojvoanske N O U

brigade zaustavio transportni voz i zaplenio veliku koliinu vojnike opreme, a zatim
v o z unitio.
Iz s. Bukovca (kod Srem. Karlovaca) 1. bataljon 8. vojvoanske N O U brigade proterao etu nemakih vojnika i etu ustaa koje su dole iz Petrovaradina radi
pljake.
Septembar p. p.

U rejonu s. Debbiata (kod Kovina) 4. bataljon 6. vojvoanske N O U brigade razbio

delove (150 ljudi) etnikog Krajinskog korpusa, koji su se iz Srbije prebacili u
Banat. Zarobljeno je 30 etnika a 25 njih se predalo; ostali su se prebacili na desnu
obalu r. Dunava. Zaplenjeno je 10 puaka i neto municije.

Septembar s.

U s . 'esteregu (kod Jae Tomia) delovi 5. banatskog N O P odreda zaplenili mitraljez, 23 puke i oko 2000 metaka i unitili tt postrojenja na poti i . st.

15/16. septembar

Kod s. Vrania i s. Trbuana (blizu aka) jedan bataljon 6. proleterske (istonobosanske) udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ, posle dvoasovne borbe, razbio
etniki Javorski korpus i odbacio ga u aak, nanevi mu gubitke od 8 mrtvih.
11 ranjenih i 15 zarobljenih i zaplenivi, pored ostalog materijala, 8 puaka. Bataljon
je imao 1 poginulog i 4 ranjena borca.

16. septembar

U s . Salau (kod Zajeara) 9. srpska udarna brigada 23. udarne divizije N O V J napala na oko 700 nemakih vojnika, ojaanih sa 4 tenka i baterijom topova. Zbog
snanog otpora ona se, posle estoasovne borbe, povukla, nanevi neprijatelju gubitke od oko 25 mrtvih i vie ranjenih. Brigada je imala 1 mrtvog i 11 ranjenih boraca.
Kod s. Slovca (blizu V a l j e v a ) jedna nemaka motorizovana kolona 2. puk;) Brandenburg (oko 20 tenkova i 80 kamiona pendije) iz Uba probila poloaje 13. proleterske udarne brigade Rade K o n a r 1. proleterske udarne divizije NOVJ i produila ka s. Divcima. Tu ju je saekala 3. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske divizije N O V J Nikola Tesla. Posle jednoasovne borbe neprijatelj se
probio u Valjevo. Oteen je jedan neprijateljski tenk.
Kod s. Kaliine (blizu Knjaevca) jedinice 45. divizije N O V J unitile 1 nemaki tenk,
ubile 4 nemaka vojnika i zaplenile mitraljez, 5 puaka i motocikl.
Kod s. Jasike i s. Zabrdice (blizu V a l j e v a ) delovi 1. proleterske udarne divizije N O V J
odbili pokuaj etnikog Valjevskog korpusa da se probije u Valjevo.
Na putu Prizren Kukes (u A l b a n i j i ) Partizanski bataljon Kosova, uz sadejstvo
dve albanske partizanske ete, napao nemaku kolonu. Poginulo je 45 nemakih
vojnika i uniteno je 30 kamiona. Bataljon je imao 2 poginula i 3 ranjena borca.
U rejonu Vranja formirana 3. kosovsko-metohijska brigada Milan Zear.
U s . Drini (kod Pirota) GS N O V i PO za Srbiju formirao 27. srpsku brigadu (nazivana i 2. pirotska brigada), koja je 20. septembra ula u sastav 46. divizije NOVJ,

16/17. septembar

Na odseku s. Kostijerovo s. e v a n j e s. Budiii (kod Zvornika) 11. udarna divizija 3. udarnog korpusa N O V J prela r. Drinu i ula u sastav 12. udarnog korpusa
NOVJ.
U s . Vrbici (kod Sente) delovi 5. banatskog N O P odreda prepadom zauzeli policijsku kasarnu i zaplenili: 1 p. mitraljez. 9 puaka, 5 pitolja i dosta druge opreme
i municije.
Izmeu s. Gibarca i s. Kukujevaca (kod Sida) delovi 9. vojvoanske N O U brigade
razruili prugu i posekli 24 tt stuba.

17. septembar

Posle dvanaest asova borbe 17. udarna divizija N O V J zauzela G. Milanovac. P o g i nulo je 15, a ranjeno 10 i zarobljeno 539 etnika i pripadnika SDS, a zaplenjeno j e :
353 puke, 10 p. mitraljeza, 10 pitolja, oko 30.000 metaka i dosta drugog materijala.
Izmeu aka i G. Milanovea poruena su 3 mosta i 3 km eleznike pruge. D i v i zija je imala 5 mrtvih i 6 ranjenih boraca.

921

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

D v e brigade 11. udarne divizije 12. udarnog korpusa N O V J slomile otpor jednog
bataljona SDS i zauzele K m p a n j .
Dva bataljona 11. divizije N O V J i jedan bataljon 12. krajike udarne brigade 11.
udarne divizije N O V J , posle krae borbe protiv etnika, zauzeli M. Zvornik.
Na poloaju Kotrlja Lisina (blizu L j i g a ) 5. udarna divizija N O V J napala etniki
Rudniki korpus i, posle otre borbe, odbacila ga prema Lazarevcu, ubivi 48 i zarobivi 15 etnika i zaplenivi 1 avionski mitraljez, 37 puaka i dosta drugog materijala.
Na putu Kruevac Stala jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske divizije
NOVJ ubile 2 nemaka vojnika i oborile jedan avion tipa Roda.
Glavni tab N O V i PO za Vojvodinu izdao zapovest 6, 7, 8, 9, 10. i 11. vojvoanskoj
N O U brigadi cla rue komunikacije kojima se povlae nemake trupe.
Izmeu Rume i s. Buanovaca jedinice 10. vojvoanske N O U brigade poruile 4 km
pruge.
Jedna eta Subotikog N O P odreda napala . st. ebei (kod Subotice). unitila
sva stanina postrojenja, ubila 2 nemaka vojnika i zaplenila 5 puaka i 1 automat.
U okolini s. Kumana (kod Novog Beeja) otpoelo okruno savetovanje partijskih
aktivista severnog Banata. Na savetovanju, k o j e je trajalo dva dana, analiziran je
dotadanji rad i postavljeni su novi zadaci.
tab 2. proleterske divizije N O V J ponovo formirao, u svom sastavu, 6. srpsku udarnu
brigadu.
17/18. septembar

Izmeu Sida i s. Tovarnika delovi 9. vojvoanske N O U brigade poruili oko 120

metara pruge i posekli 12 tt stubova, a izmeu s. Kukujevaca i s. Kuzmina poruili
70 metara pruge i posekli 7 tt stubova.

18. septembar

Posle etverodnevnih borbi jedinice 1. proleterskog udarnog korpusa N O V J oslobodile Valjevo, koje su branili 2 bataljon nemakog 2. policijskog puka, 4. puk SDK,
delovi SDS i etnici Valjevskog korpusa. U tim borbama je. izmeu ostalih, poginuo
komandir voda 1. proleterske (like) N O U brigade Bogdan Bolta, narodni heroj.
Posle krae borbe 5. bataljon 13. proleterske udarne brigade Rade K o n a r 1. proleterske udarne divizije N O V J oslobodio L a j k o v a c i zarobio 4 pripadnika SDS.
Na liniji s. Buje s. Velue s. Omanica (izmeu Kruevca i Trstenika) 4. proleterska (crnogorska) udarna brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ, posle
petoasovne borbe, proterala etnikku 1. i 2. trsteniku i upsku brigadu (oko 1000
etnika) na levu obalu r. Z. Morave, nanevi im gubitke od 15 mrtvih i 27 ranjenih.
Brigada nije imala gubitaka.
Izmeu s. tubika i s. Jabukovca (blizu Negotina) jedinice 25. divizije N O V J ubile
0 nemakih vojnika a kod Glaviorke ubile 12 nemakih vojnika i unitile jedan
blindirani automobil. Istoga dana predalo im se 48 etnika. Gubici jedinica 25. divizije: 2 poginula i 2 ranjena borca.
Na putu Ni Knjaevac jedinice 23. srpske brigade 45. divizije NOVJ ubile 10
nemakih vojnika, unitile tenk i zaplenile motocikl.
K o d s. Divaca (blizu V a l j e v a ) dva bataljona 3. proleterske (like) udarne brigade
6. proleterske divizije N O V J Nikola Tesla vodila borbu protiv nemakih vojnika
koji su se probijali iz Valjeva ka Ubu. N e p r i j a t e l j je imao oko 100 mrtvih i ranjenih,
a bataljoni N O V J 1 poginulog i 7 ranjenih boraca. Unitena su 4 kamiona i 1 prikolica, a oteena su 2 tenka.
K o d s. Kozelja (blizu Belanovice) 1. krajika udarna brigada 5. udarne divizije
NOVJ, posle krae borbe, razbila jednu etniku grupu, zarobivi 104 i ubivi 3
etnika i zaplenivi 3 mitraljeza i 30 puaka. Brigada je imala l ranjenog borca.
K o d s. Brana (blizu G. Milanovca) jedan bataljon 6. proleterske (istonobosanske)
udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv oko 300 etnika i odbacio ih ka s. Preljini. N e p r i j a t e l j je imao 5 mrtvih i vie ranjenih, a bataljon
1 poginulog borca.
U Krupnju etniki Cerski korpus i delovi jednog bataljona SDS napali 5. krajiku
(kozarsku) udarnu brigadu 11. udarne divizije i odbacili je prema s. Stolicama.
Delovi 13. proleterske udarne brigade Rade Konar 1. proletrske divizije NOVJ
uli u Lazarevac. Osloboeno je 25 zarobljenih italijanskih vojnika.

922

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

IS/19. septembar Kod s. Vraevnice (blizu G. Milanovea) dva bataljona 21. udarne divizije N O V J
vodila borbu protiv nemakih vojnika, etnika i delova SDS i odbacili ih ka K r a gujevcu. Neprijatelj je imao 28 mrtvih, 64 ranjena i 46 zarobljenih vojnika. Zaplenjen je pukomitraljez, 30 puaka i 4 vagona brana. Bataljoni su imali 6 mrtvih
i 14 ranjenih boraca.
Kod s. Pavlovaca (blizu Rume) Jurini bataljon 11. vojvoanske N O U brigade, delom snaga, izvrio napad na posadu velikog bunkera (Pavlovakog bunkera), oko
kojeg je bilo nekoliko redova minskih polja i bodljikave ice, i, drugim delom,
preduzeo ruenje pruge od s. Pavlovaca ka Rumi. On je bunker otetio ali ga nije
zauzeo, razruio je oko 150 metara pruge, pokupio je oko 3 km tt ice i sruio je
dva mosta na putu Ruma s. Jazak.
Sedma vojvoanska N O U brigada poruila elezniku prugu Ruma s. Kukujevci
na 18 mesta, sruila 1 most, posekla 140 tt st. jbova i zaplenila 10 km tt ice.
Izmeu Rume i s. Kraljevaca diverzanti 6. vojvoanske N O U brigade poruili 300
metara eleznike pruge.
19. septembar

Savlaujui slabiji otpor etnikih snaga, jed : lice 16. udarne divizije 12. udarnog
korpusa NOVJ zauzele Pecku.
K o d s. Mariovaca (na komunikaciji Topola I\ Inonovac) 1. i 2. bataljon 4. krajike udarne brigade 5. udarne d i v i z i j e NOVJ, i/, zasede, unitili oklopni automobil,
8 kamiona i putniki automobil, zaplenili runi reaktivni baca, p. mitraljez, automat, 25 puaka, pitolj, 4 kamiona, putniki aut.,;.,obil i dosta druge opreme. P o ginuo je 21 nemaki vojnik.
U Grdelikoj klisuri (izmeu s. Grdelice i Vladiinog Ilaria) jedan bataljon 13. srpske
brigade 24. divizije N O V J iz zasede napao nemaku kolonu koja se iz Leskovca probijala ka Vranju. Poginulo 150 i zarobljeno 10 nemakih vojnika, a uniteno
5 kamiona.
Kod s. Popadije jedinice 25. divizije N O V J unitile nemaki tenk i ubile 15 nemakih vojnika, poruile komunikaciju izmeu s. Klokoevca i s. Popadije i etiri mosta
na putu s. Miro Brza Palanka i zarobile 10 etnika. Gubici jcdinica 25. divizije:
3 mrtva i 4 ranjena borca.
Kod s. Konjue (blizu Rudnika) dolovi 21. udarne d i v i z i j e NOVJ napali etniku
Levaku i 1. gruansku brigadu i odbacili ih u s. Bare.
Izmeu s. Crvene Crkve i s. Jasenova (kod Bele Crkve) jedinice Bclocrkvanskog
N O P odreda minirale prugu, unitile lokomotivu i, prilikom pretresa tih sela, ubile
15 i zarobile 5 nerijateljskih vojnika, zaplenivi 7 puaka, 3 pitolja i drugi ratni
materijal.
Druga umadijska NO brigada preimenovana u 21. srpsku udarnu brigadu NOVJ.
GS N O V i PO za Vojvodinu izdao naredbu da se pri Oficirskoj koli formira i Peadijska podoficirska kola.

19/20. septembar

Otpoeo napad 13. i 17. srpske brigade 24. d i v i z i j e N O V J na Leskovac, koji su branili oko 500 nemakih vojnika sa 8 tenkova, jedan puk SDS, jedan bataljon SDK,
i etnici. U borbama voenim do 21. oktobra, jedinice N O V J su uspele da ovladaju
Spoljnom odbranom grada, ali su se, zbog nedostatka municije i zbog snanog otpora
neprijatelja, morale povui zapadno i jugozapadno od grada. Gubici jedinica N O V J :
3 mrtva i 28 ranjenih. Neprijateljski gubici nepoznati.
Na poloaju Gradina P r i j e p o l j e 2. i 4. bataljon 5. sandake udarne brigade 37.
udarne divizije NOVJ vodili borbu protiv 700800 etnika. Neprijatelj je imao 15
mrtvih i vie ranjenih, a 5. brigada 1 poginulog i 2 ranjena borca.
Jurini bataljon 11. vojvoanske N O U brigade ponovo napao posadu velikog bunkera kod s. Pavlovaca i preduzeo ruenje pruge ka Rumi. Poginulo je 19 neprijateljskih vojnika a razrueno je oko 1500 metara pruge. Bunker i . st. Pavlovci neprijatelj je konano napustio tek krajem sledee noi, posle obnovljenih borbi.
U rejonu Srem. Karlovaca delovi 8. vojvoanske N O U brigade iz zasede napali automobil i zarobili 2 nemaka oficira koji su u sukobu ranjeni. Zaplenjena su 2 automata, pitolj i automobil.
Izmeu s. Platieva i s. Nikinaca (kod Rume) jedinice 6. vojvoanske N O U brigade
poruile 3000 metara pruge.

20. septembar

Kod s. Brana i s. Jablanice (blizu G. Milanovea) 2. proleterska udarna i 5. srpska

udarna brigada 21. udarne divizije N O V J vodile borbu protiv delova nemake 7. SS
divizije Princ Eugen i etnika koji su pokuali da se od aka i s. Knia probiju
u G. Milanovac. N e p r i j a t e l j je zadran na 3 km od G. Milanovea. Poginulo je 28,

923

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

ranjeno 68 i zarobljeno 10 neprijateljskih vojnika, a zaplenjeno je 10 puaka. Gubici

jedinica 21. divizije: 1 mrtav i 3 ranjena borca.
Posle dvodnevnih borbi 5. udarna divizija NOVJ oslobodila Aranelovac, ubivi 543
i zarobivi 420 neprijateljskih vojnika, unitivi 3 tenka, 3 oklopna automobila, 2
topa, 23 kamiona, 4 putnika automobila i 8 motocikla i zaplenivi 4 mitraljeza.
5 automata. 355 puaka, 19 pitolja, oko 45.000 metaka, 350 runih bombi, 1 runi
reaktivni baca, 6 kamiona, 4 motocikla, dvoja kola-radionice, 1 sanitetski automobil
1 drugu opremu. Jedinice 5. divizije su imale 26 mrtvih i 66 ranjenih boraca.
Izmeu Bora i Zagubice 7. srpska udarna brigada 23. udarne divizije N O V J saekala u zasedi nemaku motorizovanu kolonu te u borbi unitila 4 kamiona i jedna
borna kola, sruila jedan avion, ubila 10 i zarobila 4 nemaka vojnika i zaplenila
2 p. mitraljeza i drugi ratni materijal. Brigada je imala 4 ranjena borca.
Razbivi etnike. 20. srpska brigada 45. divizije N O V J ula u Raanj, ali se posle
nekoliko asova morala povui zbog nailaska jae nemake motorizovane kolone iz
Nia. Zaplenjeno: 500 kg brana, 400 kg eera i druga oprema.
Izmeu s. Pukovca i s. Koana 15. srpska brigada 24. divizije NOVJ vodila borbu
protiv jedne grupe vojnika SDS koja se iz Leskovca izvlaila ka Niu. Poginulo je
6 a ranjeno 14 vojnika SDS. Brigada je imala l mrtvog i 3 ranjena borca.
Na Tresibabi, u zasedi, jedan bataljon 23. srpske brigade 45. divizije N O V J unitio
2 nemaka kamiona, ubio 9 1 zarobio 4 nemaka vojnika i zaplenio 12 puaka i
automat.
Na . st. Leak (na pruzi Kos. Mitrovica K r a l j e v o ) Ibarski N O P odred unitio 18
vagona i 2 cisterne i ubio 4 nemaka vojnika.
U rejonu s. Bukovca (kod Srem. Karlovaca) jedna eta 8. vojvoanske NOU brigade
naila na neprijateljsku z'-isedu jaine oko jedne ete i, u kraoj borbi, razbila je,
nanevi j o j gubitke od oko 20 poginulih i toliko runjenih vojnika. Ceta je imala
3 poginula i 5 ranjenih boraca.
.
Na . st Bikovo (kod Subotice) jedna eta Subotikog N O P odreda unitila stanine
ureaje a jedan vagon sa ratnom opremom zapalila.
21. septembar

Delovi 7. SS divizije 'Princ Eugen, posle borbe protiv jedinica 2. proleterske udarne
brigade 21. udarne divizije NOVJ, probili se iz aka u G. Milanovac, a zatim
nastavili proboj prema Rudniku i Kragujevcu Istoga dana je 4. srpska udarna
brigada vodila borbu protiv etnika na poloaju Ranik Parac i kod s. Banje
(blizu G. Milanovca), a 5. srpska udarna brigada protiv nemakih vojnika na Mutinjskoj kosi (iznad Rudnika). N e p r i j a t e l j je imao 17 mrtvih, 35 ranjenih i 40
zarobljenih, a 21. divizija 2 mrtva i 6 ranjenih i kontuzovanih boraca.
Na komunikaciji Bor Zagubica 7. srpska udarna brigada 23. udarne divizije NOVJ
saekala u zasedi nemaku motorizovanu kolonu, te unitila tenk i 3 kamiona,
otetila 1 avion i 2 kamiona i ubila 10 a ranila vie nemakih vojnika. Brigada je
imala 5 ranjenih boraca. Istoga dana u s. K r i v e l j u , poto je proterala etnike, on3
je u kubetu crkve, gde je bio etniki magacin, pronala 220 puaka, 2 sanduka
municije i sanduk minobacakih mina.
K o d s. Crepaje (blizu Paneva) grupa kozaka i nemakih vojnika napala 4. bataljon
6. vojvoanske N O U brigade koji je bio u pokretu iz Deliblatske peare za Srem
radi prebacivanja opreme zaplenjene 4/5. septembra u s. Crepaji. U kraoj borbi je
poginulo 20 a zarobljeno 27 neprijateljskih vojnika. U meuvremenu su neprijateljska pojaanja iz s. Opova, uz sadejstvo a r t i l j e r i j e i 3 aviona, preduzela nove
napade. U otrim borbama u okruenju od 13 do 18 asova, 4. bataljon je bio
razbijen u dve grupe, ali je on 21/22. i 22/23. septembra uspeo da se po delovima
probije iz okruenja i preko r. Dunava prebaci u rejon s. Belegia (kod Stare
Pazove). Bataljon je imao 5 poginulih i 16 ranjenih boraca, a izgubio je svu opremu
(natovarenu na vei broj kola), municiju I 2 minobacaa.
Kod Badakove uprije (na komunikaciji Topola - Mladenovac) dva bataljona 10,
krajike udarne brigade 5. udarne divizije N O V J iz zasede unitili 3 nemaka kamiona s naftom i benzinom i njihove pratioce, a jedan bataljon upao u Topolu i
odbacio nemake vojnike na Oplenac, ali se, zbog pristizanja pojaanja, morao povui iz grada. Brigada je imala 5 ranjenih boraca.
U s. itluku (kod Sokobanje) odrano partijsko savetovanje. Prisustvovali su lanovi
OK K P J i OK SKOJ-a za zajearski okrug i lanovi sreskih komiteta K P J za
srezove timoki, zajearski, boljevaki i borski. Doneti su zakljuci o tekuim zadacima P a r t i j e i SKOJ-a, o reorganizaciji komiteta, o izborit i organizaciji NO odbora,
o radu A F Z - a , U S A O S - a i dr. Izabran je novi K K P J za zajearski okrug i odreen je Inicijati\ ni okruni NO odbor.

924

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

U s . Grabovcima (u junom Sremu) dva bataljona 6. vojvoanske N O U brigade,

uz sadejstvo dva bataljona 10 vojvoanske N O U brigade, napala jako utvreno
uporite folksdojerskog pripremnog bataljona General Landen i policijsku etu
(ukupno oko 150 vojnika). U borbi, koja je sa prekidima trajala od 5,30 do 20,00
asova, uporite je zauzeto. Neprijatelj je imao 44 poginula vojnika, a gubici jedinica 6. i 10. brigade: 2 mrtva i 22 ranjena borca. Zaplenjeno: 2 minobacaa sa 9
mina, 6 mitraljeza. 1 p. mitraljez. 2 automala, 25 puaka, oko 10.000 metaka, 1
radio-stanica i dosta druge ratne opreme.
Posle jednodnevne borbe protiv oko 1.000 etnika 4. grupe jurinih korpusa i M a jevikog etnikog korpusa, jedinice 16. udarne divizijo NOVJ oslobodile Krupanj.
Neprijatelj se u neredu povukao prema Loznici, pl. Guovu i pl, Ceru. uz gubitke
od blizu i00 mrtvih i ranjenih.
Na putu S v r l j i g Knjaevac jedinice 23. srpske brigade 45. divizije NOVJ saekale u zasedi neprijateljsku konjiku izviaku patrolu, te ubile 2 oficira i 3 podoficira, zarobile 3 belogurdejca i zaplenile automat, 4 puke, 2 pitolja i 12 jahaih
konja sa priborom. Brigada nije imala gubitaka.
U s . Bukovici (kod Aranelovca) 2. bataljon 4. krajiko udarne brigade 5. udarne
divizije NOVJ razbio etniki 2. ravnogorski korpus i odbacio ga prema Mladenovcu, nanevi mu gubitke od oko 30 poginunih i 60 zarobljenih i zaplenivi
minobaca, 4 p. mitraljeza, 35 puaka, 2 pitolja i dosta druge opreme. Bataljon
je imao 1 ranjenog borca.
Razbivi etnike, jedinice 19. srpske brigade 45. divizije
zarobivi 32 etnika i zaplenivi veu koliinu materijala.

NOVJ

zauzele

Kuevo,

Kod s. Klokoevca 16. srpska brigada 25. divizije NOVJ vodila borbu protiv nemake kolone jaino 2 tenka, dvoja borna kola i 70 kamiona, ali n i j e uspela da
sprei prodor kolone ka D. Milanovcu. Poginulo je 10 nemakih vojnika, a 16.
brigada nije imala gubitaka.
K o d s. V. Remete (blizu Srem. Karlovaca) jedinice 8. vojvoanske N O U brigado
vodile borbu protiv jedne folksdojerske ete naoruane automatskim
orujem.
Posle troasovne borbe neprijatelj je natoran na povlaenje ka s. Kruedolu uz
gubitke od 12 poginulih i oko 20 ranjenih vojnika. Zaplenjeno: 2 p. mitraljeza, 2
automata i 8 puaka.

P r v i bataljon 13. proleterske udarne brigade Rade Konar 1. proleterske udarne

divizije NOVJ, u kratkoj borbi, odhio pokuaj jedne grupe nemakih vojnika (50
vojnika i 2 tenka) da se probije iz s. Vreoca u Lazarevac.
21/22. septembar

Na komunikaciji Topola Mladenovac dvo zasede 10. krajike udarne brigade 5.

udarne divizije N O V J unitile 10 kamiona i ubile 70 nemakih vojnika, a zaplenile 5 puaka i pitolj. Brigada je imala 1 poginulog i 3 ranjena borca.
Izmeu s. Kukujevaca i s. Kuzmina (kod Srem. Mitrovice) delovi 7. vojvoanske
N O U brigade poruili prugu i most.

22. septembar

Tri bataljona 2. proleterske udarne brigade 21. udarne divizije NOVJ, posle krae
borbe, zauzeli G. Milanovac. Istog dana 4. srpska udarna brigada u okolini s. Belog
Polja (kod G. Milanovea) vodila borbu protiv etnika Levake brigade i pripadnika
SDS a 5. srpska udarna brigada protiv delova nemakog 14. puka 7 SS divizije
Princ Eugen kod Rudnika i G. Trenjevice. Neprijatelj je imao 33 poginula, 65
ranjenih i 110 zarobljenih. Zaplenjeno je 140 puaka, 3 mitraljeza i dosta drugog
materijala. Jedinice NOVJ imale su 4 mrtva i 5 ranjenih boraca.
Na komunikaciji Bor Zagubica 7. srpsku udarna brigada 23. udarne divizije
NOVJ saekala u zasedi nemaku kolonu o 20 kamiona i nekoliko tenkova, te
otetila 2 kamiona i ubila 10 nemakih vojnika. Brigada je imala 4 ranjena borca.
Na poloaju C e r j e Beleg Glavica Lisina (kod Krupnja) 16. udarna divizija
12. udarnog korpusa N O V J slomila otpor tri brigade 4. grupe etnikih jurinih
korpusa, odbacila ih prema pl. Gucvu, Loznici i pl. Ceru i zauzela rudnik antimona Zajau. etnici su imali 2030 mrtvih i ranjenih, a 16. udarna divizija 3
ranjena borca.
Kod Preseke (blizu Aranelovca) delovi 3. bataljona 4. krajiko udarne brigade i
dva bataljona 1. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ vodili borbu
protiv 300 nemakih vojnika i oko 100 pripadnika S D K koji su pokuali da se od
s. Kopljara probiju u Arandelovac. Jedinice 5. divizije odbacilo su neprijatelja
prema Mladenovcu i zaplenile nekoliko puaka. One su imale 6 ranjenih boraca.
Leskovaki N O P odred, posle otre borbe protiv balista, zauzeo Bujanovac. Gubici
neprijatelja: 50 mrtvih i vie ranjenih. Odrod je imao 6 mrtvih i 12 ranjenih boraca.
925

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

Prvi bataljon 10. vojvoanske N O U brigade odbacio delove nemakog 5. SS policijskog puka (sa 3 tenka) koji su od Sapca, preko s Klenka, pokuali da povrate
izgubljeno s. Grabovce (u junom Sremu). U borbi je onesposobljen 1 tenk. Intervenciju, u istom cilju, iz Rume, preko s. Platieva (delovi 4. policijske ete s neto
andarma i gestapovaca, ukupno oko 300 ljudi), doekale su jedinice 3. bataljona
6. vojvoanske N O U brigade kod s. Novih Vitojevaca i odbacile neprijatelja ka
Rumi, nanevi mu gubitke od 28 poginulih i 10 ranjenih vojnika. Bataljon je imao
1 mrtvog i 7 ranjenih. Zaplenio je: 1 mitraljez, 2 p. mitraljeza, 5 automata, 17
puaka, 1 tromblon, oko 1000 metaka i ost.i druge opreme.
U s . Zeokama (kod Lazarevca) 1. bataljon 13. proleterske udarne brigade Rade
Konar 1. proleterske udarne divizije NOVJ. u kratkoj borbi, razbio 300400 etnika. Pri tom je zarobio 14 etnika i zaplenio 13 puaka.
Jedinice 113. d i v i z i j e Crvene a r m i j e i jedan bataljon 9. srpske udarne brigade 23.
udarne divizije N O V J preli Dunav kod Kladova i Brze Palanke i produili nadiranje prema D. Milanovcu. s. Klokoevcu i s. Jabukovcu.
U rejonu s. Deliblata (kod Kovina), u borbi protiv nemakih jedinica, jedinice 4.
bataljona 6. vojvoanske N O U brigade ubile 15 i zarobile 9 vojnika, a zaplenile 9
puaka. 5 pitolja i 6 bombi. Jednovremeno su delovi istog bataljona u s. Deliblatu
zaplenili jo 16 puaka i spalili optinsku arhivu.
Na mestu K a l j a j Doda (u L j u m i , u Albaniji), u borbi protiv balista, poginula Dara
Dragii, borac 2. bataljona 1. kosovsko-metohijske N O U brigade, narodni heroj.
U s. Loznici (kod Zagubice) jedan bataljon 9. srpske udarne brigade 23. udarne
divizije NOVJ, iznenaen napadom nemakih vojnika i etnika, pretrpeo gubitke
od 15 mrtvih i 14 ranjenih boraca.
23/23. septembar

Izmeu s. Martinaca i s. Laarka (kod Srem. Mitrovice) diverzantska grupa iz 7.

vojvoanske N O U brigade miniranjem rnzruila prugu na 12 mesta, dok je druga
grupa izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja poruila prugu na 0 mesta i posekla
35 tt stubova, zaplenivi i oko 6 km tt ice.
Izmeu Rume i s. Pavlovaca delovi 6. vojvoanske N O U brigade razruili 1000 metara pruge i posekli tt stubove.

23. septembar

U s. Lipovcu i s. Vraevnici (kod G. Milanovca) 4. srpska udarna brigada 21. udarne

divizije NOVJ napala etnike snage i, posle petoasovne borbe, slomila
njihov
otpor i zauzela ta sela. Istog dana je 5. srpska udarna brigada napala na oko 300
etnika u s. Zagradu i odbacila ih prema s. Satornji a na poloaju s. Salai
Rudnik s. Zagrade vodila borbu protiv delova nemake 7 SS divizije Princ
Eugen. N e p r i j a t e l j je imao 62 poginula i oko 50 ranjenih; zarobljeno je 108 etnika.
Zaplenjeno j e : 3 p. mitraljeza, oko 110 puaka. 3 vagona brana i dosta druge opreme. Jedinice NOV.T su imale 5 mrtvih i 18 ranjenih i kontuzovanih boraca.
U s . Mirou (kod D. Milanovca), u iznenadnom napadu, jedna eta 16. srpske brigade 25. divizije N O V J ubila 5 nemakih vojnika, a sama imala 1 poginulog borca.
K o d s. Korenite (blizu Krupnja) 5. vojvoanska udarna brigada 36. udarne divizije
NOVJ, u kratkoj borbi, razbila oko 250 etnika Jadarske brigade i odbacila ih
prema pl. Iverku.
Kod s. Kruedola (blizu Iriga) delovi 8. vojvoanske N O U brigade napali nemake
jedinice, te ubili 2 oficira i 33 nemaka vojnika i zaplenili 2 p. mitraljeza, 3 automata, 8 puaka i 2 pitolja.
Na putu s. Bosut s. Kuzmin (kod Srem. Mitrovice) delovi 2. bataljona 9. v o j v o anske N O U brigade iz zasede napali grupu folksdojera, ubili 4, ranili 5 i zarobili
3 vojnika a zaplenili 9 puaka, 2 pitolja, 2 sanduka municije i drugu opremu.

23/24 septembar

24. septembar

U s . Mikuljai (kod Rake) Ibarski N O P odred razbio etniku Deevsku brigadu

i zarobio 17 etnika.
Izmeu s. Doljevca i Leskovca 15. srpska brigada 24. divizije N O V J vodila petoasovnu borbu protiv oko 200 nemakih vojnika, podranih sa 3 tenka. Neprijatelj
je uspeo da se probije ka Leskovcu, uz gubitke od 13 mrtvih i ranjenih. Brigada
nije imala gubitaka.
Posle otre borbe protiv 600700 nemakih vojnika i pripadnika R Z K , SDS i SDK.
jedinice 16. udarne divizijo NOVJ oslobodile Loznicu, a neprijatelja odbacile ka
Lenici. Neprijatelj je imao vie od 100 mrtvih i ranjenih vojnika. Istoga su dana
delovi to divizije oslobodili Banju Koviljau, iz koje se, ne primivi borbu, povuklo
oko 100 etnika.

926

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

U s . Lipnici (kod Loznice) dva bataljona 5. vojvoanske udarne brigade 36. udarne
divizije N O V J izvrili napad na oko 25 nemakih vojnika i 200 pripadnika SDS i,
posle dvoasovne borbe, odbacili ih ka s. Leniei, zaplenivi 2 minobacaa i mitraljez.
Istovremeno su kod s. Kozjaka dva bataljona te brigade vodili borbu protiv oko
400 pripadnika SDS i R Z K , ali nisu uspeli da zauzmu njihove poloaje.
Kod s. Miroa 16. srpska brigada i 16 srpska brigada 25. divizije N O V J stupile u
dodir sa delovima 109. puka 113. divizije Crvene armije. U sadejstvu s njima, 16.
srpska brigada je odbacila nemake vojnike s poloaja na uu Poreke reke u
Dunav.
K o d s. Brdana (blizu G. Milanovca) jedinice 21. udarne divizije NOV.T vodile estoasovnu borbu protiv oko 500 nemakih vojnika iz 7. SS divizije Princ Eugen i
odbacile ih prema s. Preljini. Neprijatelj je imao 16 mrtvih i 20 ranjenih vojnika.
Na odsecima s. Prijanovii Poega, Koviljaa Roanj Sovljak i kod s.
Gorijevnice (blizu aka) delovi 17. udarne divizije N O V J vodili borbu protiv jaih
nemakih snaga, te ubili 10 neprijateljskih vojnika i unitili 4 kamiona, a imali 1
poginulog i 3 ranjena borca.
Dolazei* iz Topole, delovi 14. puka nemake 7. SS divizije Princ Eugen i 1.
puka Brandenburg, posle dvoasovne borbe protiv jedinica 10. krajike udarne
brigade 5. udarne divizije NOVJ, zauzeli s. Banju (kod Aranelovca) i izbili na pl.
Venac.
K o d s. Bakionice (blizu Poege) jedna eta 2. krajike udarne brigade 17. udarne
divizije N O V J iz zasede ubila 21 nemakog vojnika i unitila kamion i motocikl,
a pri tom imala 1 ranjenog borca.
U s . Tularima (kod Medvee), od dobrovoljaca s Kosova i Metohije i iz srezova
jablanikog i kosaonikog, lormirana 5. kosovsko-metohijska NO brigada.
Okruni NO odbor za severni Banat izdao proglas stanovnitvu: poziva ga da pristupi u redove N O V i P O J i okupi se oko JNOF-a.
24/25. septembar

Izmeu s. Klenka i s. Platieva (na pruzi Sabac Ruma) 3. bataljon 6. v o j v o a n ske N O U brigade razruio oko 5 km pruge i posekao preko 60 tt stubova.
Izmeu Rume i s. Buanovaca 1. bataljon 10. vojvoanske N O U brigade razruio
2000 metara pruge.
Izmeu Srem. Mitrovice i Rume delovi Jurinog bataljona
brigade razruili 500 metara pruge.

U. vojvoanske N O U

Izmeu s. Cortanovaca i Srem. Karlovaca delovi 8. vojvoanske N O U brigade razruili 300 metara pruge.
25. septembar

Na putu s. Stubik s. Klokoevac (izmeu Negotina i D. Milanovca) jedinice 18.

srpske brigade 25. divizije N O V J iz zasede unitile nemaki kamion, ubivi 30 i
zarobivi 2 nemaka vojnika. Brigada nije imala gubitaka.
Na poloaju s. G. Dobri etenite Golo brdo (kod Sapca) 2. vojvoanska
udarna brigada 16. udarne divizije N O V J slomila otpor etnikog M a j e v i k o g korpusa i odbacila ga prema Sapcu.
U G. Milanovac se iz aka, posle due borbe protiv 2. poleterske udarne brigade
21. udarne divizije NOVJ, ponovo probili delovi 7. SS divizije Princ Eugen. B r i gada se povukla na poloaj s. Klatievo Takovska glava . st. Sranik.
Na poloaju s. P r n j a v o r s. Vraevnica (kod Kragujevca) delovi nemake 7. SS
divizije Princ Eugen, etnika 1. i 2. gruanska i Levaka brigada i jedan bataljon SDS napali na jedan bataljon 5. srpske udarne brigade 21. udarne divizije
NOVJ. Posle due borbe bataljon 5 brigade se povukao na liniju s. Svrakovci
Vrletna strana. Neprijatelj je imao 7 mrtvih i 12 ranjenih.
U s . Golubincima (kod Stare Pazove) delovi 10. vojvoanske N O U brigade zauzeli
and. st. i optinsku zgradu, zarobivi 7 neprijateljskih vojnika i zaplenivi 5 .puaka.
Delovi 7. vojvoanske N O U brigade napali s. Sot (kod Sida), proterali nemaku
posadu, ubili 3 i zarobili 3 nemaka vojnika, zaplenili 1 mitraljez, 14 puaka. 2
pitolja, 3000 metaka i 8 runih bombi i unitili 1 kamion.
Delovi 5. banatskog N O P odreda prepadom zauzeli optinsku zgradu u s. Boaru
(kod Kikinde), otetili telefon, zapalili arhivu i zaplenili 1 p. mitraljez, nekoliko puaka i dosta municije.

927

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

Prva kosovsko-metohijska N O U brigada otpoela prelaz ar-planine, u pravcu jugoslovensko-albanske granice. Ovog i sledeeg dana ona je razbila poterne jedinice iz sastava nemake 21. SS divizije Skenderbegc i odbacila ih u pravcu s.
Dragaa (kod Prizrena).
U blizini Bake Palanke delovi Bakopalanakog N O P odreda napali 10 andarma
i naneli im gubitke.
U s . Koelju (kod Minieva), na skuptini predstavnika 12 optina, izabran prvi
S N O odbor u Timokoj krajini.
26. septembar

U s . Sigama (izmeu Petrovca i Zagubice) 3. i 4. bataljon 14. srpske udarne brigade

23. udarne divizije N O V J napali etniku Mlavsku i Homoljsku brigadu (ukupne
jaine oko 000 etnika). Poginulo je 15 a zarobljeno 280 etnika. Zaplenjeno: minobaca, 2 mitraljeza, 9 p mitraljeza, 3 automata, 150 puaka, protivtenkovska puka,
troja kola eksploziva i drugi materijal. Gubici bataljona: jedan mrtav i 3 ranjena
borca.
Na odseku Lenica pl. Cer, posle vieasovne borbe, jedinice 12. udarnog korpusa NOVJ slomile otpor etnike 4. grupe jurinih korpusa, etnikog
Korpusa
gorske garde, puka R Z K , bataljona S D K i bataljona nemakog 5. policijskog puka
(podranih sa 5 tenkova), zauzele Lenicu, ovladala pl. Cerom i prodrle u Mavu i
i'ocerinu, do linije s. Badovinci s. Zminjak s. Dobri s. Slatina. Neprijatelj
se glavninom povukao prema Bogatiu i Sapcu, a delom preko r. Drine, u istonu
Bosnu.
U Grdelikoj klisuri jedan bataljon 13. srpske brigade 24. divizije N O V J odbacio
nemaku kolonu koja se iz Leskovca probijala ka Vranju. Poginulo je oko 100 neprijateljskih vojnika. Uniteno je 3 kamiona i zaplenjeno je 6 p. mitraljeza i 20
sanduka municije.
Kod s. Vujetinaca i s. Bore (blizu G. Milanovea) jedinice 4. srpske udarne brigade
21, udarne divizije N O V J vodile borbu protiv etnika 1. ravnogorskog korpusa, te
ubile dva, ranile tri 1 zarobile nekoliko etnika.
Na komunikaciji s. Stubik Nogotin delovi 25. divizije NOVJ u borbi ubili 12 i
zarobili 1 nemakog vojnika. Jedinice Crvene a r m i j e stigle u s. Jabukovac, a ispred
njih se nemaki vojnici povukli prema Negotinu i Zajearu.
Na liniji s. Drenova s. Berii i kod s. Prijevora (blizu aka) delovi 15. majevike udarne brigade 17. udarne divizije N O V J vodili borbu protiv etnika. Gubici
neprijatelja: oko 40 izbaenih iz stroja, a jedinica N O V J : 1 poginuo, 1 ranjen i 14
nestalih.
Jedinice 6. i 10. vojvoanske N O U brigade napale utvreno s. Imanovce (kod
Stare Pazove), u kome se branilo oko 150 nemakih policajaca i domobrana. Zbog
nedostatka teeg naoruanja, zbog jako? otpora i zbog prepreka u centru sela
napad je obustavljen. Neprijatelj je, po sopstvenim podacima, imao nekoliko ranjenih vojnika. Jedinice 6. i 10. brigade imale 5,u 1 mrtvog i 27 ranjenih boraca. One
su zaplenile 4. p. mitraljeza i oko 2000 metaka. Sledeeg dana neprijatelj je napustio selo, poto je prethodno spalio 15 kua i pobio 33 metanina.
Izmeu s. Vrdnika i s. Pavlovaca (kod Rume) diverzantsko odeljenje 1. bataljona
6, vojvoanske N O U brigade miniralo prugu na 6 mesta.
Delovi 7. vojvoanske N O U biigade napali 1 zauzeli ustako uporite u s. Sotu (kod
Sida), ubili 1 i zarobili 6 ustaa i zaplenili 1 mitraljez, 17 puaka i drugu opremu.
etnici i S D K ponovo ovladali Sjenicom, iz koje su se povukle jedinice 37. udarne
divizije NOVJ.

26/27. septembar

27. septembar

Kod s. Dubrave (izmeu Kos. Mitrovice i Rake) Ibarski N O P odred napao artiljerijsku komoru nemake divizije
Skenderbeg i ubio oko 50 neprijateljskih v o j nika, ali, zbog pristiglog pojaanja, nije unitio naoruanje.
Kod Krsta (na putu Bor Zagubica) 7. srpska udarna brigada 23. udarne divizije
N O V J doekala u zasedi nemaku kolonu i povratila je u Bor. Poginulo i ranjeno
15 neprijateljskih vojnika.
U s . K r u p a j i (kod 2agubice), gonei razbijene etnike, jedinice 14. srpske udarne
brigade 23. udarne divizije N O V J zaplenile 5 kamiona, tampariju, radio-aparat, 35
sanduka dinamita, 75 runih bombi, protivtenkovsku puku, 700 litara benzina, 160
litara motornog ulja, 80 kg nafte i drugi materijal.
Kod G. Milanovea i s. Konjue jedinice 21. udarne divizije N O V J vodile borbu
protiv nemakih vojnika i protiv etnika umadijske grupe korpusa. Neprijatelj
je imao 17 mrtvih, 18 ranjenih i 12 zarobljenih, a 21. divizija 1 ranjenog borca.
Zaplenjene su 2 puke.

928

1944. septembar

SRBIJA

septembar 1944.

U blizini s. Ponikovicc i s. Trdia (kod T i t o v o g Uica) jedinice 2. krajike udarne

brigade 17. udarne divizije NOVJ u borbi ubile oko 30 nemakih vojnika.
Izmeu s. Budisave i s. ajkaa (kod Novog Sada) diverzantska grupa Novosadskog
N O P odreda miniranjem pruge otetila lokomotivu i nekoliko vagona.
U s. Slianu (kod Leskovca), na sastanku O N O odbora za okrug Leskovac. izabrano
Okruno poverenitvo za utvrivanje zloina okupatora i njihovih pomagaa.
27/28. septembar

U s . Bonjanu i s. Smilovcu (kod Paraina) jedinice 45. divizije NOVJ ubile 27 i

zarobile 46 etnika, zaplenivi 95 puaka i 7 p. mitraljeza, mitraljez, 48.000 metaka
i drugu ratnu opremu. Divizija je imala 2 mrtva i 6 ranjenih boraca.
Izmeu s. avrana i s. G.
proleterske udarne divizije
ku. zarobivi 20 etnika i
nobaca. Brigada je imala

i D. Stepoa (kod Kruevca) 3. srpska udarna brigada 2.

NOVJ napala etnike i potisnula ih ka s Gari i s. Vuzaplenivi estoro kola razne municije i 60 mina za mi? poginula borca.

U s. Metkoviu (kod apca) tri bataljona 5. krajike (kozarske) udarne brigade 11.
udarne divizije NOVJ razbila grupu od oko 1000 etnika.
Na pl. Venacu i s. G. i D. Satornji (kod Aranelovca) 1. krajika udarna brigada
5. udarne divizije N O V J u borbi ubila 15 nemakih vojnika a zaplenila p. mitraljez
i dosta drugog materijala. Ona je imala 1 poginulog i 10 ranjenih boraca.
U G. Milanovac ula 2. proleterska udarna brignda 21. udarne diviziie NOVJ, a
nemaki vojnici se povukli za Kragujevac. Brigada je, uz to, iz s. Semedrae proterala etnike jedinice.
28. septembar

Iz Rumunije i Bugarske delovi 68

Srbiju.

i 75. korpusa Crvene a r m i j e otpoeli prodor u

Na odseku Straevica arani (kod aka) 1. bataljon 2. proleterske udarne brigade 21. udarne divizije NOVJ vodio b o b u protiv oko 150 etnika i odbacio ih
prema aku. Ostale jedinice te brigade su ovladale Ronjom i zauzele s. M i l i evce i s. Brdane.
Kod s. Tukova i na Kru (na komunikaciji Poega aak) jedna eta 2. krajiko
udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ iz zasede napala nemaku motorizovanu
kolonu, nanela j o j gubitke od 20 mrtvih i preko 20 ranjenih i unitila 2 a otetila
nekoliko kamiona. eta je imala 4 ranjena borca.
Iz s. Banje i s. G. atornje oko 1.000 nemakih vojnika sa 5 tenkova krenulo u
napad prema Preseki. Arandeiovcu i s. Kamenjaru. Napad su. posle osmoasovne
borbe, odbili delovi 1. krajike udarne brigade i 1. i 3. bataljon 21. srpske brigade
5. udarne divizije NOVJ. Brigade su imale 16 ranjenih boraca.
U s . Bogosavcu. s. LipolLstu i s. Dublju (kod apca) 1. i 2. vojvoanska udarna
brigada 16. udarne divizije NOVJ napale nemake vojnike, etnike i pripadnike
SDK. Brigade su Lipolist i Bogosavac zauzele posle troasovne borbe protiv oko
400 pripadnika SDK, a Dublje uvee Neprijatelj je imao oko 30 mrtvih i 15 zarobljenih. Zaplenjena su 3 p. mitraljeza, dvoja kola municije i dr. Jedinice 16. divizije
u imale 2 poginula i 10 ranjenih boraca.
Kod s. Majdana (blizu G. Milanovca) 5. srpska udarna brigada 21. udarno divizije
NOVJ vodila borbu protiv zatitnih delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen*
i odbacila ih ka drumu G. Milanovac Rudnik, nanevi im gubitke od 30 mrtvih
i 40 ranjenih, i unitivi 2 kamiona sa prikolicom. Brigada je imala 1 ranjenog
borca.
K o d s. Gorijevnice i na komunikaciji aak Poega jedna eta 15. majevike
udarne brigade 17. udarne divizije N O V J vodila borbu protiv oko 100 etnika, ubila
1 i ranila nekoliko etnika a zaplenila p. mitraljez i pitolj.
Kosmajski N O P odred i jedan bataljon 5. udarne divizije NOVJ
SDS i oslobodili Sopot.

razbili posadu

Po odluci Glavnog taba N O V i PO za Vojvodinu, dotadanji 4. bataljon 6 v o j v o anske N O U brigade preimenovan u Udarni bataljon Banatske operativne zone.
U s. Kulpinu (kod Novog Sada) grupa boraca Novosadskog N O P odroda napala policijsku patrolu, nanela j o j gubitke i zaplenila oruje, a potom u mesnoj poti unitila tt ureaje.
G N O V i PO za Vojvodinu izdao naredbu da se pri Oficirskoj koli formira A r t i ljerijska podoficirska kola.
U s. Trgovitu (kod Sokobanje) G N O V i PO za Srbiju formirao 24. srpsku brigadu,
koja je ula u sastav 45. divizije NOVJ.

59

929

1944. septembar

SLOVENIJA

septembar 1944.

28/29. septembar Na ?.. st. Despot Sv. Ivan (sada: Despotovo, kod Novog Sada) 1. teta Bakopalannakog N O P odreda i delovi Novosadskog N O P odreda unitili stanine ureaje i
zapalili staninu zgradu, a u okolini posekli 39 tt stubova.
29. septembar

Posle krae borbe 1. bataljon 3. proleterske (sandake) udarne i 2. i 4. bataljon

5. sandake udarne brigade 37. udarne divizije N O V J zauzeli P r i j e p o l j e , iz koga
su se povukli etnici i muslimanska milicija. Na prostoriji s. Dumami s. Barice s. Seljanica s. Jabuka 2, 3. i 4. bataljon 3. proleterske (sandake) udarne
brigade su doekali neprijatelja i odbacili ga u P l j e v l j a . Jedinice N O V J su imale
samo 1 ranjenog, a neprijatelju su nanele gubitke od 50 mrtvih, 30 ranjenih i 8
zarobljenih i zaplenile p. mitraljez, 20 puaka, 3 pitolja i dosta drugog materijala.
Na Jelenju (blizu aka) jedinice 15. majevike udarne brigade 17. udarne divizije
N O V J vodile borbu protiv etnika i nemakih vojnika i odbacile ih prema aku,
nanevi im gubitke od 4 mrtva i oko 8 ranjenih. Brigada je imala 2 ranjena i 1
poginulog borca.
K o d Trcnjice (blizu Titovog Uica) zasede 2. krajike udarne brigade 17. udarne
d i v i z i j e NOVJ doekale nemaku motorizovanu kolonu od oko 100 vozila i u borbi
ubile i ranile oko 70 neprijateljskih vojnika, uniaile 12 kamiona i 2 prikolice i
zaplenile p. mitraljez 1 7 puaka.
Dva bataljona 1. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ oslobodila
Bogati, iz koga se neprijatelj ranije povukao u Sabac, Srem. Mitrovicu, i, preko
r. Drine, u istonu Bosnu.
Kod . st. Dolovo (blizu Paneva) Udarni bataljon Banatske operativne zone zaustavio neprijateljski transportni voz, zarobio 6(1 nemakih vojnika i zaplenio 23
puke, 10 pitolja i dosta druge ratne opreme.
Na r. Dunavu (izmeu s. Netina
vojvoanske N O U brigade izvrila
pratio transport od jednog broda i
kao se na obalu, a njegova posada

i Iloka) grupa mornara iz Mornarike ete 11.

vatreni prepad na brzi borbeni amac koji je
nekoliko lepova. Borbeni amac oteen nasuje imala 4 ranjena mornara.

U s. G. Brailli, na mestu zvanom Karaula (kod Podlijeva), formiran

bataljon Meto Barjaktari*.
30. septevibar

partizanski

Posle dvodnevnih borbi protiv delova nemake 1. brdske divizije jedinice 68. korpusa Crvene armije oslobodile Negotin.
Jedinice Dunavske rone flotile i 93. peadijske divizije 68. korpusa Crvene armije
oslobodilo Prahovo.
Jedinice 22. divizije N O V J zauzele Vlasotince koje su branili nemaki vojnici i pripadnici SDS i etnici. Poginulo je oko 50, a zarobljeno 309 neprijateljskih vojnika.
Zaplenjeno j e : 15 mitraljeza i p. mitraljeza, 2 topa, minobaca, 350 puaka, oko
50.000 metaka i vea koliina drugog ratnog materijala. Jedinice 22. divizije imale
su 25 mrtvih i 45 ranjenih boraca.
Kod Aranelovca 20002500 nemakih vojnika i etnika
divizije NOVJ. Posle otre borbe oni su zauzeli Preseku, a
povukle na liniju s. Bukovik s. Garasi pl. Bukulja
jatelj je pretrpeo osetne gubitke, a 5. divizija je imala 1
boraca.

napalo snage 5. udarne

jedinice 5. divizije su se
Cincarov grob. Nepripoginulog i 16 ranjenih

Kod s. Sota (blizu Iloka) 4. bataljon 7. vojvoanske N O U brigade, posle vieasovne

borbe, odbacio domobranski bataljon koji je iz Sida bio upuen kao pojaanje blokiranoj posadi Iloka. Poginulo 11 i ranjeno 39 domobrana (modu kojima 2 oficira).
Izmeu s. Mramorka i s. Dolova dolovi Panevakog N O P odreda razruili 250
metara pruge Kovin Vrac 1 posekli 3 km tt stubova, a na . st. Dolovo unitili
stanine ureaje i zaplenili 5 vagona ratne opreme.
Udarni bataljon Banatske operativne zone i Belocrkvanski N O P odrod zauzeli s.
Mramorak (kod Paneva), zapalili optinsku arhivu i zaplenili: 2 p. mitraljeza. 1
automat, 68 puaka, 6 pitolja i 3 sanduka municije.
Izmeu
s. Gibarca i s. Bainaca (kod Sida) delovi 9. vojvoanske NOU brigade
poruili 400 metara pruge.
Septembar k.

GS N O V i PO za Srbiju formirao 28. srpsku brigadu koja je ula u sastav 47. div i z i j e NOVJ.
G N O V i PO za Srbiju formirao 1. babiku brigadu. Ona je posle osloboenja
Nia rasformirana a njenim ljudstvom su popunjene brigade 22. divizije NOVJ.

930

1944. septembar
Septembar

SRBIJA

septembar 1944.

Na pl. Kosmaju, od ljudstva Kosmajskog N O P odreda i 2. posavsko-tamnavskog

partizanskog bataljona, koji je iz Srema preao u Banat a zatim se kod Grocke prebacio u Srbiju, formirana je Kosmajska (kasnije: 22. srpska) NO brigada.
Kod Cajetine obnovljen Uiki N O P odred.
Sajkaki N O P odred proterao neprijateljsku posadu iz s. Nadalja (kod Srbobrana)
i zaplenio 25 puaka.
Izmeu Kule i Vrbasa Sajkaki N O P odred zauzeo maarsku straaru i razoruao
maarskih vojnika.
U naselju Vojvoda Stepa (kod Kikinde) obrazovan M N O odbor.

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

1. oktobar

N K O J uputio Z A V N O B i H - u uputstvo u kome naglaava pravo proglasiti nekoga

ratnim zloincem pripada Centralnoj dravnoj komisiji, a organi pri Z A V N O B i H - u
treba to bre i solidnije da pripreme dokazni materijal i podnesu konkretne prcdloge.
Po nareenju V N O V i POJ, od 15, 28. i 29. srpske NO brigade formirana 47. divizija
NOVJ.

2. oktobar

Posle 83
herojski
pator se
poginulo

dana tekih borbi uguen ustanak stanovnitva Varave. Ustanici su se

borili, ali nisu mogli odoleti brojnim nemakim vojnim formacijama. Okusvirepo obraunao sa ustanicima rauna se da je u varavskom ustanku
oko 250.000 graana, a grad je bio gotovo potpuno razoren.

Amerika 1. armija preduzela napad u pravcu Ahena (u Nemakoj) s ciljem da probije Sigfridovu liniju i prodre ka r. Rajni, irei prodor na sever i jug. (Posle dvadesetodnevnih borbi Ahen je zauzet 21. oktobra )
Ukazom Kralja Petra II Karadorevia. a prema sporazumu nu o. Visu izmeu predsednika N K O J - a Josipa Broza Tita i predsednika izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Ivana ubaia, sa svih pomorskih zastava su uklonjeni kruna i grb.
3. oktobar

Voa Treeg Rajha Adolf Hitler izdao nareenje da se obustavi prebacivanje snaga
sa grkih otoka a da se evakuiu Grka, juna Makedonija i juna Albanija, s tiin
Sto odbranu treba organizovati na tzv. p l a v o j l i n i j i Skadar Skoplje Klisura
i tu je povezati sa odbranom A r m i j s k e borbene grupe Srbija <.
Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril uputio predsedniku N K O J - a Josipu
Brozu Titu telegram u kome, pored ostalog, podvlai a nije uinjen nikakav napredak u pogledu obrazovanja jedinstvene jugoslovenske vlade koju bi britanska vlada
mogla zvanino priznati.
Britanske snage se iskrcale na o. Krit.
Ministar Izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Sava Kosanovi nosetio u Londonu
potpredsednika Centralnog odbora i predsednika Oblasnog odeljenja Unre za Evropu
Rosa Litita i podvukao istovetnost stava izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije i
A V N O J - a u pogledu prijema pomoi za stanovnitvo na osloboenoj teriloriji Jugoslavije.
Odbor HSS iz Aleksandrije (u Egiptu) uputio pismo predsedniku izbeglike vlade
K r a l j e v i n e Jugoslavije Ivanu ubaiu. u kome ga optuuje da ini ustupke partizanima.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito izdao sledeu direktivu neposredno
potinjenim tabovima: ranjenike vie ne slati u Italiju, jer se za njih organizuju
bolnice u naoj zemlji; ranjenike iz Slovenije upuivati, po mogunosti, u Hrvatsku;
u V N O V i POJ uskoro e doi delegacija oteestvenofrontovske Bugarske, pa e
se s njom raspraviti sporna pitanja, stoga treba javiti drugovima u Makedoniji da
izbegavaju sukobe sa bugarskim vojnicima.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio G N O V i PO za Srbiju
da dovoljno jedinica privue radi osloboenja Nia.
Po nareenju V N O V i POJ, G N O V i PO za Makedoniju izdao naredbu da se
na teritoriji 3. operativne zone, od 50. i 51. (makedonske) divizije NOVJ, formira
Bregalniko-strumiki korpus NOVJ.

4. oktobar

Snage Crvene armije oslobodile Rigu, glavni grad Letonije.

U Melburnu (u Australiji) odran kongres Saveza jugoslovenskih iseljenika u
Australiji. Na njemu je odato priznanje NOVJ i izraena je zahvalnost maralu
Jugoslavije Josipu Brozu Titu; odlueno je da se organizuje pomo za N O V i POJ
(tako je do kraja maja 1945. sakupljeno: oprema za 4 bolnice opteg i 3 bolnice
933

1944. oktobar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

specijalnog tipa, 40.000 kg sanitetskog materijala,
9 vagona odoe i obue, 120.000 dolara i dr.).

oktobar 1944.
16 vagona konzervirane hrane,

lan VS N O V i POJ Aleksandar Rankovi uputio direktivu Operativnom tabu N O V

i PO za Kosovo i Metohiju: VS naredio GS NOV i PO za Srbiju i GS N O V i PO za
Makedoniju da sve kadrove i jedinice sa Kosova i Metohije stave na raspolaganje
Operativnom tabu N O V i PO za Kosovo i Metohiju, treba poslati izvetaj o organizaciji Operativnog taba i uspostaviti radio-vezu sa V N O V i POJ; upuuje se
odgovorni drug za uspostavljanje Ozne na Kosovu i Metohiji.
5. oktobar

U Komii (na o. Visu) otpoeli dvodnevni pregovori izmeu delegacije VS N O V i

POJ, predstavnika izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije i britanske kraljevske
mornarice oko prelaska mornarice K r a l j e v i n e Jugoslavije na stranu NOVJ. Delegacija V zatraila je da mornarica K r a l j e v i n e Jugoslavije pree na stranu NOVJ,
kako je bilo odreeno sporazumom u Visu, i odbacila je predlog predstavnika izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije da mornarica K r a l j e v i n e Jugoslavije i mornarica NOVJ formiraju zajedniki (udrueni) operativni tab, zadravajui svaka svoje
ambleme, zastavu i uniforme, i da obe mornarice dejstvuju na Jadranskom moru
pod operativnim rukovodstvom V r h o v n e komande saveznikih snaga za Sredozemlje.
Poto se nije mogla postii saglasnost. pregovori su sutradan 6. oktobra prekinuti.
U K r a j o v i (u Rumunijl) predsednik N K O J - a i vrhovni komandant N O V I POJ
Josip Broz Tito primio delegaciju bugarske oteestvenofrontovske vlade. Na sastanku je postignut sporazum o ueu bugarske vojske u borbama protiv nemakih snaga u Srbiji i Makedoniji.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz T i t o naredio tabu 1. armijske grupe
da preduzme mere za ovlaivanje Obrenovcem i da bude spreman za napad na
Beograd.
VS N O V i POJ naredio 28. udarnoj diviziji N O V J da se iz Semberije hitno prebaci
preko r. Drine u Mavu i povee sa 12. udarnim korpusom N O V J koji, ovladavi
Mavom, opseda Sabac.

Oktobar p.

U Rimu r Miha Krek. bivi ministar izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije, pri mio tajnu delegaciju Natlaena i Ritpnika i s njom izradio plan o stvaranju samostalne slovenake drave, koja e, u zajednici sa etnicima Drae Mihailovia, Seljakom zatitom HSS i ustakim i domobranskim snagama Ante Pavelia,
organizovati tzv. slovenaki mostobran da bi se spreio prodor N O V J na zapad.
tab 3. ukrajinskog fronta Crvene armije obavestio V N O V i P O J : novoorganizovana vojska Oteestvenog fronta Bugarske stavljena je pod komandu taba 3. ukrajinskog fronta i dobila je zadatak da zajedno s N O V J dejstvujc na podruju Makedonije i istone Srbije.

6. oktobar

Nareenjem nemakog Vrhovnog komandanta za Jugoistok, od nemakih

na podruju Srbije formirana Armijska borbena grupa S r b i j a .

jedinica

Otpoela ofanziva 2, 3. i 4. ukrajinskog fronta Crvene armije u Maarskoj.

U Rimu, na inicijativu emigrantske grupe u Americi, a uz pomo inostrane reakcije. odrana konferencija predstavnika raznih reakcionarnih grupa u inostranstvu.
Na n j o j je zakljueno da se kralju Petru II Karaoreviu uputi delegacija sa generalom Petrom Zivkoviem na elu. koja e, u ime predstavnika svih partija
uesnica na konferenciji, zahtevali da se raspusti vlada Ivana Subaia. Upuen je
memorandum zapadnim saveznicima: vladi u Londonu uskrauju se prava politikog predstavnitva; trai se odobrenje ria reorganizovane jedinice kraljevske vojske
uestvuju na frontu u Italiji i da se povremeno ubacuju u Jugoslaviju.
U Londonu, na svojoj sednici, izbeglika vlada K r a l j e v i n e Jugoslavije odluila da
se raspusti Jugoslovenski crveni krst u inostranstvu a Crveni krst N O P - a prihvati
kao jedinstvena jugoslovensku organizacija.
VS N O V i POJ uputio G N O V i PO za Makedoniju direktivu o formaciji divizija
N O V J : u vezi s velikim prilivom novih boraca, uvoenjem specijalnih jedinica,
predstojeim zadacima i nainom ratovanja, nae divizije e brojati najmanje 10.000
boraca; gde se to ne moe postii ili bar ne moe zn krae vreme, vrie se spajanje
divizija; hitno treba obrazovati artiljerijske kursove pri artiljerijskim jedinicama ili
pri tabovima; istu panju posvetiti i ostalim specijalnim jedinicama i o svemu
podneti izvetaj. Ovog i sledeih dana upuene su sline direktive i ostalim glavnim
tabovima i tabovima korpusa.
V N O V i POJ uputio direktivu Slabu 2. udarnog korpusa N O V J : vano je dranje
doline r. Lima, naroito odseka s. Rudo Priboj P r i j e p o l j e P l j e v l j a ; zadatak
je jedinica toga korpusa da oiste prostoriju Cajnie Gorade pl. Jahorina,
razblvi etnike koji se tu prikupljaju; istie se znaaj zauzimanja Sjenice; ovi

934

1944. oktobar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

oktobar 1944.

zadaci ne smeju omesti aktivnost na hercegovako-crnogorskom primorju, hercegovake jedinice treba da izdvoje snage za kalinoviko-jahorinski odsek, odakle
e one prodirati ka Sarajevu i obezbediti vezu sa delovima 3. udarnog korpusa
NOVJ.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio GS N O V i PO za Srbiju
da 13. korpus NOVJ pripremi za brzo osloboenje Nia, kao vanog komunikacijskog vora u dolini r. June Morave.
7. oktobar

Amerika vojna misija pri Vrhovnom tabu N O V i POJ obavestila ga da je u Bari

prispela izvesna koliina robe za N O V i traila da njegov predstavnik ode u Bari
radi sklapanja ugovora o zajmu i najmu i radi preuzimanja pomenute robe.
Nemake snage otpoele da naputaju Atiku. (Poto su razorile luke ureaje u Pireju, one su 13. oktobra konano napustile Atlnu.)
Sef vojne misije V N O V i POJ u Londonu general-major Vladimir Velebit i ministar izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Sava Kosanovi ponovo posetlli potpredsednika Centralnog odbora i predsednika Oblasnog odeljenja Unre za Evropu
Rosa Liti ta i u ime N K O J - a i izbeglike vlade postavili mu zahtev da se na odnose
Unre i Jugoslavije ne primenjuju odredbe Balkanskog sporazuma. Poto Litit, nije
imao potrebnih ovlaenja, zahtev jugoslovenskih predstavnika n i j e usvojen.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz T i t o uputio lanu V N O V i POJ A l e k sandru Rankoviu direktivu za razgovore o prelasku kraljevske mornarice pod komandu Vrhovnog taba: Pod kakvim uslovima primamo ratnu mornaricu ugovoreno je sa ubaiem, a to je: mornarica ulazi pod neposrednu nau operativnu
komandu, iako je Vrhovna komanda u Sredozemlju zadrala svoje pravo da ostane
vrhovna komanda nad svim jedinicama k o j e operiu u Sredozemlju i Jadranu, pa i
nad naim, koje smo dobili. To ima vie administrativni karakter i zato e biti u
tabu sredozemne flote jedan na mornariki oficir, da rukovodi administracijom,
j e r snabdevanje nae mornarice ide tim putem . . . Nikakvih novih uslova ne primati.
V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Makedoniju da dozvoli Saveznicima da
na aerodromima mogu imali tehnike ekipe za p r i j e m aviona.

8. oktobar

Generalni sekretar HSS Juraj K r n j e v i posetio ministra spoljnih poslova V. Britanije Antoni Idna i predloio mu da jedinice saveznikih armija u Italiji zaposednu
dalmatinsku obalu, a zatim da se. pod kontrolom saveznikih snaga sprovede r e i fend um naroda o drutvenom ureenju Jugoslavije. K r n j e v i e v predlog je odbaen.
V N O V i POJ odbio da primi bilo kakvu pomo od Amerike poasne legije ( A L M ) ,
jer je ona postavljala uslove da njeni organi, odnosno savezniki oficiri i vojnici,
direktno dele pomo narodu i da sve vanije luke budu pod njenom kontrolom.
Prihvatiti njenu pomo znailo je dozvoliti saveznikim vojnim snagama da se otvoreno meaju u unutranja pitanja naroda Jugoslavije i da kontroliu pomorske i
saobraajne objekte.
V N O V i POJ naredio tabu 1. tenkovske brigade
disciplinskom pogledu potinjava 26. diviziji NOV.).

NOVJ da se u operativnom 1

V N O V i POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa N O V J da iz svojih jedinica hitno

sakupi sve vazduhoplovno osoblje i prebaci ga u vazduhoplovnu bazu NOVJ.
9. oktobar

U Moskvi predsednik vlade SSSR-a Josif Vlsarlonovi Staljin, predsednik vlade

V. Britanije Vinston Ceril i predstavnik S A D A v e r a l Hariman otpoeli konferenciju
0 posleratnom ureenju Evrope. Glavni je predmet razgovora bilo pitanje Poljske.
Jugoslavije, Grke, Rumunije, Maarske i Bugarske. Pored ostalog, oni su se saglasili: da SSSR i V. Britanija podele interesne sfere na Balkanu, u Rumuniji i u M a arskoj; da se u Jugoslaviji to pre obrazuje jedinstvena vlada i da se u tom smislu
upute poruke predsedniku N K O J - a maralu Jugoslavije Josipu Brozu Titu i predsedniku izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Ivanu ubaiu. (Konferencija je
zavrena 18. oktobra.)
U Santjagu (u ileu) odrana konferencija jugoslovenskih iseljenikih organizacija.
Na n j o j je formiran Odbor za prikupljanje pomoi NOB-u. (Posle konferencije meu
iseljenicima se razvio iv politiki rad na popularisanju NOB-a. Do kraja decembra
je za N O V i POJ prikupljena pomo u vrednosti preko 160.000 dolara.)
U S A D objavljen projekat Organizacije ujedinjenih nacija.
Predsednik N K O J - a Josip Broz Tito uputio predsedniku izbeglike vlade Kraljevine
Jugoslavije Ivanu ubaiu poziv na pregovore o obrazovanju jedinstvene vlade
1 o reavanju drugih pitanja.

935

1944. oktobar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

oktobar 1944.

Predsednik N K O J - a maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio direktivu svim predsednicima zemaljskih vea: dostaviti kratku karakteristiku ljudi istaknutih u NOB-u
i lanova zemaljskih vea i drugih istaknutih lanova N O P - a ; dostaviti i karakteristiku jugoslovenskih politiara u zemlji i inostranstvu, kao i onih koji su u sadanjim diplomatskim predstavnitvima a interesuju se za NOB.
Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio Stabu 1. armijske grupe:
da 12. udarni korpus NOVJ, ostavivi manje snage za blokadu Obrenovca, nadire
desnom obalom Save ka Beogradu; da, po mogustvu, manja odeljenja toga korpusa
prodru u Beograd.
_ VS N O V i POJ dao direktivu GS N O V i PO za Makedoniju da se Saveznicima ne
odobravaju vazduhoplovne baze za sputanje padobranskih i diverzantskih grupa i
raznih misija na teritoriji Makedonije bez odobrenja VS N O V i POJ.
VS N O V i POJ naredio tabu 29. udarne divizije N O V J : da glavne snage te divizije,
sa Primorskom operativnom grupom, zauzmu Dubrovnik i tako preseku obalski poias; da tab divizije predu/me mere za ruenje komunikacije od Foe i Kalinovika
ka Sarajevu i od Nevesinja prema Kalinoviku, uz angaovanje stanovnitva. Ujedno
ga obavetava: da e pri zauzimanju Dubrovnika sadejstvovati i dve brigade 26. divizije NOVJ (.sa Peljeca, preko Stona, ka severoistoku); da e na odsek 29. udarne
divizije, kada se stvore uslovi, biti upucana 1. tenkovska brigada NOVJ.
V N O V i POJ naredio tabu 8. korpusa NOVJ da nastavi ofanzivne operacije na
elom svom odseku i da rui komunikacije. Obavetavajui ga da je 29. udarnoj
diviziji N O V J naredio da napadne Dubrovnik i da e j o j dve brigade 26. divizije
NOV.T sadejstvovati sa Peljeca, preko Slona, ka severoistoku, on mu daje direktivu da niegove jedinice oslobode izvcsne delove obale, da bi presekle komunikacije
za izvlaenje neprijatelja i da bi prihvatile materijal sa ostrva.
V N O V i POJ naredio tabu 5. udarnog korpusa N O V J da porui komunikacije:
Derventa Doboj Sarajevo, Mostar K o n j i c Sarajevo, Jablanica Prozor
G. Vakuf, Sarajevo Kiseljak T r a v n i k ; da prati pokrete neprijateljskih jedinica i da im, u sluaju njihovog povlaenja, odbranom po dubini usporava prodor.
V N O V i POJ naredio 37. udarnoj diviziji NOV.T: mobiliui sve stanovnitvo pristupiti ruenju komunikacija od aka ka Viegradu. kao i onih u Limskoj dolini
i onih od P l j e v a l j a ka Goradu; postavljanjem dubokih zaseda du razorenih komunikacija to vie usporiti kretanje neprijatelja.
10. oktobar

Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu
1 armijske grupe da deo svojih snaga hitno uputi u dolinu r. Velike Morave (u rejon
Palanka Velika Plana Raa). gde e se spojiti sa trupama 3. ukrajinskog fronta
Crvene armije i odakle e zajedno sa njima krenuti na Beograd.
V N O V i POJ obavestio G N O V i PO za Makedoniju da je nemakim snagama
onemogueno izvlaenje kroz Srbiju na sever, te da se jedino mogu izvlaiti preko
Kosova i Metohije. Sandaka i Crne Gore, a iz Albanije primorskim pojasom. U vezi
ovakve situacije nareuje da se sistematski rue komunikacije i osvajaju uporita
na njima, a naroito orijentiu jae snage za dejstva u Kaanikoj Klisuri.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Operativnom tabu N O V i PO za Kosovo i Metohiju: sistematski razarati sve komunikacije na Kosovu i Metohiji i sve one koje odatle vode ka Crnoj Gori i severnoj
Albaniji, jer je nemakim snagama onemogueno povlaenje iz Srbije na sever, a
ostalo im je jedino da se povlae preko Metohije i severne Albanije; za taj zadatak
mobilisati sve snage i stanovnitvo, a o pokretima neprijatelja redovno izvetavati.
VS N O V i POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa NOVJ da jedinice pod njegovom
komandom porue sve vanije komunikacije koje iz Albanije, Metohije i Srbije,
preko Crne Gore i Sandaka, vode za Bosnu i Dalmaciju.
V N O V i POJ obavestio tab 8. korpusa N O V J da e se njegove jedinice snabdevati
sa o. Visa morskim putem a da se avionima materijal dostavlja samo udaljenijim
jedinicama.
V N O V i POJ zatraio od britanske vojne misije da se svi tehniki oficiri i aeromehaniari iz Alira hitno prebace u Bari (u Italiji) radi prebacivanja u Jugoslaviju.

10/11. oktobar

Jedinice Crvene armije prodrle u istonu Prusku.

U. oktobar

V N O V i POJ naredio tabu 29. udarne divizije N O V J : poto e 26. divizija NOVJ
nou 14. oktobra napasti Ston i dva bataljona iskrcati izmeu s. Neuma i s. Smokovljana za dejstvo iz pozadine, neka 2:). udarna divizija uputi izvesne delove da sa ta
dva bataljona 23. divizije ugroze Ston iz pozadine i spreco dolazak neprijateljskih
pojaanja od Metkovia i Dubrovnika. Ujedno je traio izvetaj kada e se izvesti
napad na Dubrovnik.

936

1944. oktobar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

oktobar 1944.

12. oktobar

U Kladovu, po nareenju VS N O V i POJ, formirana prva jedinica renog saobraaja (Mornarika baza N O V J ) sa zadatkom da radi na organizaciji renog saobraaja
na Dunavu.

13. oktobar

Saznavi da nemake snage naputaju Atiku, britanske oruane snage spustile v a z duni desant na aerodrom i upale u Atinu.
U S o f i j i (u Bugarskoj), na sastanku izmeu delegata VS N O V i POJ i komandanta
i politikog komesara GS N O V i PO za Makedoniju, s jedne strane, i ministra v o j ske i naelnika Generaltaba bugarskih oruanih snaga, s druge strane, razraen
plan o zajednikim dejstvima NOVJ i bugarskih oruanih snaga protiv nemakih
jedinica u Jugoslaviji. Prema tome planu, bugarska 1. armija dejstvovala bi pravcem
ustendil K r i v a Palanka Kumanovo, 4. armija dolinom r. Bregalnice ka Stipu
i Strumici i 2. armija u istonoj Srbiji, dolinom Niave.
VS N O V i POJ naredio da se 23, udarna divizija N O V J prebaci sa desne na levu
obalu Velike Morave i uputi u rejon s. Vrina (kod Beograda), da bi titila desni
bok i pozadinu 1. armijske grupe N O V J i 4. mehanizovanog korpusa Crvene armije.
Druga lovaka eskadrila NOVJ. sa aerodroma Kana (kod Terrnolija, u Italiji), izvela
svoj prvi borbeni let nad Jugoslavijom. Kod Arana je napadnuta neprijateljska
kolona od (5 kamiona.

14. oktobar

U s . Stari T r g (kod Kosovske Mitrovice) stigao nemaki tab grupe armija E koji
se dotada nalazio u Grkoj.
Britanske peadijske i tenkovske jedinice, prebaene delom Iz Egipta a delom
Italije, iskrcale se u Pirej.

iz

Predstavnik Drae Mihailovia u Vaingtonu Konstantin Foti, uporno se borei

protiv sporazuma Tito Subai, uputio pismo predsedniku S A D Franklinu Ruzveltu traei da se zaloi za prava srpskog naroda i za etniki pokret Drae M i hailovia.
U Osijeku potpisan sporazum izmeu Glavnog ustakog stana i
rajhsfirera generala Kamerhofera o evakuaciji nemakog ivlja,
branskih porodica i porodica politiki istaknutih osoba iz Srema
razumom je bilo predvieno da se nemaki i v a l j iseli odmah za
prema ugroenosti.

opunomoenika SS
ustakih i domoi Slavonije. SpoNemaku. a ostali

Poverenitvo za narodnu odbranu N K O J - a izdalo uputstvo o predlaganju i dodeljivanju odlikovanja pojedincima, jedinicama i organizacijama.
V N O V i POJ naredio tabu 29. udarne divizije NOV.J: u vezi s napadom 20. divizije
NOVJ na Ston presei komunikacije od Dubrovnika ka Slanom i Humu i poruiti
prugu kod Gabele, a zatim zauzeti Dubrovnik; Primorskoj operativnoj grupi preneti
nareenje da presee komunikaciju Dubrovnik Kotor.
15. oktobar

Regent Maarske admiral Miklo Horti, preko maarskog radija, proglasio primirje
sa Sovjetskim Savezom, ali ga voa Treeg Rajha Adolf Hitler primorao da taj
proglas povue.
Sa aerodroma kod Barija (u Italiji), sovjetski transportni avioni, u pratnji lovaca
J A K - 9 , stigli u 13 asova na o. Vis, i odatle lanove N K O J - a 1 V N O V i POJ prevezli u Bari, a u toku noi otpoeli njihovo prebacivanje u s. Divce (blizu Valjeva).
Prebacivanje je zavreno 17. oktobra.

V N O V i POJ uputio direktivu tabu 2. udarnog korpusa N O V J V N O V i POJ

nastoji da u Sandaku i Crnoj Gori odsee odstupnicu jakim nemakim snagama
koje se povlae iz Albanije, Kosova i Metohije; snage NOVJ e uskoro zauzeti aak; jedini pravci za povlaenje nema
Sandaku i Crnogorskom primorju; u vezi s lim. Stab korpusa mora blagovremeno
zatvoriti te pravce, sistematski poruili komunikacije i mostove u Prijepolju, Goradu i drugde i pojaali odbranu Gorada, Cajnia i P r i j e p o l j a ; nije iskljueno da
nemake snage interveniu iz Sarajeva ka Kalinoviku; 37. udarna divizija NOVJ
vodi borbe protiv nemakih snaga koje su od aka prodrle u Poegu; dostaviti
Izvetaj o preduzetim merama i o stanju na komunikacijama.
V N O V i P O J ponovo naredio tabu 5. udarnog korpusa N O V J : u vezi s merama
da se u Sandaku i Crnoj Gori preseo odstupnica nemakim snagama koje se povlae iz Metohije, Albanije i Makedonije, energino nastojati da se komunikacije
na podruju toga korpusa izbace iz upotrebe.
VS N O V i POJ naredio tabu 37. udarne divizije NOVJ: po svaku cenu spreiti
probijanje nemakih snaga od Viegrada ka Uicu (sada: Titovo Uice) i od Poege
ka Viegradu; poruiti most u Prijepolju i zatvoriti pravce od Sjenice ka Prijepolju.
937

1944. oktobar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

oktobar 1944.

V N O V i P O J ponovo naredio tabu 29. udarne divizije N O V J da rui komunikac i j e na primorju juno od Metkovia i da zauzme Dubrovnik, ime bi se poboljala
odbrana na primorskom pojasu i spreilo povlaenje nemakih snaga tim pravcem.
Oktobar p.p.

U rejonu s. egnjane (blizu Kumanova), po nareenju V N O V i POJ, G N O V i PO

za Makedoniju je, od 16, 17. i 18. makedonske NO brigade, formirao Kumanovsku
diviziju NOVJ.
Po nareenju V N O V i POJ, G N O V i PO za Makedoniju je od 41, 48. i 49. divizije
N O V J formirao 15. korpus NOVJ.
Po nareenju V N O V i POJ, G N O V i PO za Makedoniju je od 42. i Kumanovske
divizije N O V J formirao 16. korpus NOV.T.

Oktobar s.

Jugoslovenski graani u vajcarskoj formirali NO odbor za vajcarsku.

16. oktobar

U Beloj Crkvi vrhovni komandant N O V i P O J Josin Broz Tito i komandant 3. ukrajinskog fronta Crvene armije maral Tolbuhin potpisali ugovor o predaji borbenih
aparata i tehnikih sredstava 10. gardijske jurine i 236. lovake avio-divizije Crvene
a r m i j e Narodnoosloboilakoj vojsci Jugoslavije.

17. oktobar

U Londonu rukovodstvo
jugoslovenske Zemljoradnike stranke izdalo proglas o
pridruivanju NOP-u. Trebalo je, naime, stei poverenje NOP-a u cilju akcije za
stvaranje jedinstvene jugoslovenske vlade.
Naredbom V N O V i POJ formirana Vojna uprava za Banat, Baku i Baranju. U
njenu nadlenost je prela sva Izvrna i sudska vlast.
Na predlog CK KP Slovenije, KP I t a l i j e izdala proglas narodu Slovenakog primorja
i Trsta: istakla rukovodeu i pozitivnu ulogu N O V J u Julijskoj krajini i Istri; pozvala stanovnitvo da uva bratstvo i jedinstvo slovenakog i italijanskog naroda,
okupljenog oko N O P - a .
Dotadanji Komitet nacionalnog osloboenja Jugoslavije za Italiju preformiran u
Narodnooslobodilaki odbor za severnu Italiju.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito izdao naredbu
o organizaciji ekonomske slube u N O V i P O J : pri VS N O V i POJ i pri glavnim
tabovima bie ekonomsko odeljenje; pri armijama, korpusima i divizijama intendanture; pri brigadama, odredima i bataljonima intendanti; pri komandama eta,
vojnih kola, bolnica, podruja i mesta ekonomi. Naredba regulie formaciju svakog organa i njegove zadatke.

18. oktobar

Preko Karpata snage Crvene a r m i j e prodrle u Cehoslovaku.

19. oktobar

Po nareenju voe Treeg Rajha Adolfa Hitlera otpoelo razaranje Varave.

V N O V i POJ uputio direktivu tabu 2. udarnog korpusa N O V J : u Dubrovnik e
se prebaciti 1. tenkovska brigada NOVJ, velike koliine oruja i 200 kamiona; iskrcani materijal odmah prebaciti ka Nikiu. Gacku i Sandaku; hitno preduzeti operacije jednim krakom ka Neretvi i Mostaru a drugim ka Boki i Crnogorskom primorju, neprijatelja odbaciti na Istok i zapad i obezbediti kanal od Dubrovnika ka
unutranjosti; utvrditi Dubrovnik, vrsto braniti pravac Dubrovnik Trebinje i
suzbiti eventualne napade neprijatelja od Boke i N e r e t v e : dve brigade 26. divizije
NOVJ bie ukljuene u akcije 29. udarne divizije N O V J ; 8. korpusu N O V J nareeno
da jednu diviziju orijentie pravcem Imotski Ljubuki, a 5. udarnom korpusu
NOVJ nareeno da napada neprijatelja na komunikaciji Mostar Sarajevo Bos.
Brod; pokazati krajnju energinost u sprovodenju postavljenih zadataka.
V N O V i POJ naredio tabu 8. korpusa N O V J : poto su jedinice 2. udarnog korpusa N O V J oslobodile odsek od poluostrva Peljeca o Herceg-Novog i nastavile
operacije ka r. Neretvi i Mostaru, te 8. korpus N O V J mora jednu diviziju orijentisati pravcem Imotski Ljubuki, dve brigade 26. divizije N O V J prebacili sa P e ljeca u rejon Stona radi sadejstva sa 29. udarnom divizijom NOV.T i jedinice 1. tenkovske brigade hitno prebaciti u Dubrovnik.
V N O V i POJ uputio direktivu tabu 5. udarnog korpusa N O V J : jedinice 2. udarnog
korpusa N O V J oslobodile podruje od Herceg-Novog do poluostrva Peljeca i nastav i l e operacije ka r. Neretvi i Mostaru; jedinice 5. udarnog korpusa N O V J treba da
se energino angauju na komunikaciji K o n j i c Sarajevo Bos. Brod i time doprinesu proirenju itspeha jedinica 2. udarnog korpusa N O V J ; uopte teite rada
jedinica 5. udarnog korpusa N O V J treba da bude na komunikacijama, radi unitavanja neprijateljskih pokretnih grupa, a angaovanje krupnih snaga oko pojedinih
uporita nije u o v o j situaciji rentabilno.

938

1944. oktobar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

oktobar 1944.

V N O V i POJ obavestio Stab 29. udarne divizije N O V J da e se na njegovo podruje prebaciti 1. tenkovska brigada 8. korpusa N O V J i velike koliine oruja.
U irokom dolu (blizu Berova), po nareenju VS N O V i POJ, G N O V i PO za Makedoniju je, od 4, 20. i 21. makedonske NO brigade i A r t i l j e r i j s k e brigade formirao
51 (makedonsku) diviziju NOVJ.
20. oktobar

Vrhovni komandant N O V i P O J maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce,

komandire, komandante i politike komesare 1. proleterske udarne, 5. udarne, 6.
proleterske Nikola Tesla. 21. udarne. 28. udarne, 16. udarne, 36. udarne i 11. udarne
divizije NOVJ zbog vanrednog junatva i upornosti u borbi za osloboenje Beograda.

21. oktobar

Posle desetodnevnih
nemakoj teritoriji.

borbi

saveznike

snage

zauzele

Alien,

prvo

vee mesto na

V N O V i P O J uputio Stabu 2. udarnog korpusa N O V J nareenje povodom osloboenja Beograda: ovu pobedu treba najsveanije proslaviti i vatre na brdima
paliti tri dana. (Depee sline sadrine upuene su i drugim potinjenim tabovima.)
22. oktobar

Trupe Crvene a r m i j e iz sastava Karelijskog fronta izbile na norveku granicu.

VS N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da sve vazduhoplovce uputi u
Belu Crkvu radi kolovanja.
V N O V i POJ ponovo naredio tabu 37. udarne divizijo N O V J : poruili most u P r i jepolju i komunikacije od Sjenice ka Prijepolju i organizovati to jai otpor po dubini, da bi se spreavalo povlaenje nemakih jedinica i unitile nemake i etnike
snage na tom podruju.

23. oktobar

U Filipinskom arhipelagu odigrala se najvea pomorsko-vazduna bitka u drugom

svetskom ratu. U n j o j su uestvovali: gotovo celokupna flota Japana i tri etvrtine
floto SAD, ukupno 230 ratnih brodova i 1400 amerikih i 250 japanskih aviona.
Bitka je trajala sve do 25. oktobra, kada su Japanci, poraeni, napustili bojite.
Saveznici priznali francusku vladu generala Sarla De Gola.
N K O J svim zemaljskim veima uputio kominike o razgovorima u Moskvi, 918.
oktobra, izmeu predsednika vlade SSSR-a i vlade V. Britanije. U kominikeu se
konstatuje: u razgovorima u Moskvi izraen je iscrpan plan buduih saveznikih
operacija na svim frontovima; postignut je znaajan uspeh u pogledu reavanja
poljskog pitanja, a tokom pregovora u velikoj su meri umanjena razmlmollaenja
i uklonjeni nesporazumi izmeu Komiteta nacionalnog osloboenja Poljske u L u blinu 1 izbeglike vlade Republike Poljske; izraena je saglasnost u pogledu nereenih pitanja oko primirja sa vladom oteestvenofrontovske Bugarske; obe vlade
su saglasne provoditi u Jugoslaviji zajedniku politiku u cilju koncentracije svih
snaga protiv N e m a c a . . . i u cilju reavanja unutranjih tekoa Jugoslovena putem
ujedinjavanja jugoslovenskog kraljevskog i narodno-oslobodilakog pokreta, istakavi da pravo jugoslovenskog naroda do sam rei pitanje svog dravnog ureenja
posle rata ostaje neprikosnoveno; razgovori su voeni sa znanjem i
odobrenjem
vlade SAD, koja je na pregovorima imala svog predstavnika.
VS N O V i POJ uputio direktivu Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : za odbranu Dubrovnika e stii, uz odobrenje vrhovnog komandanta N O V i PO.T marala Jugoslav i j e Josipa Broza Tita. tri britanske baterije topova, a na aerodrom Konavle pre bacie se dve nae eskadrile aviona, koje e dejstvovatl preko oficira za vezu pri
tabu 2. udarnog korpusa; britanske snage ne smejti nita raditi bez sasjasnosti i
odobrenja taba korpusa, one ne smeju posluiti kao utoite raznih ustakih i
etnikih bandi, na njihove nepravilnosti treba ukazivati na licu mesta i o tome
izvetavati; Stab korpusa mora preduzeti sve mere da bi zadrao pokret nemakih
snaga koje, pri povlaenju, nastoje da se probiju od Novog Pazara ka Prijepolju.
Prebacujui se preko r. Dunava u tek osloboeni Beograd, poginuo lan V N O V i
POJ i lan Politbiroa CK K P J Ivan Milutinovic', narodni heroj.

24. oktobar

Britanske trupe okupirale Volos (u Grkoj).

V N O V i POJ naredio Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : u duhu ve izdatih nareenja, regulisati odnos taba 29. udarne divizije NOVJ prema saveznikim misijama
i manjim saveznikim jedinicama koje se, po odobrenju V. nalaze na podruju
Dubrovnika; deo primljene artiljerije brzo prebaciti u rejon Nikia i Sandaka da
bi se spreio prodor nemakih snaga preko r. Lima.
VS N O V 1 POJ naredio tabu 5. udarnog korpusa N O V J : od prvenstvene je v a nosti zauzeti Zenicu i potpuno razoriti komunikacije u dolini r. Bosne i one od
Mostara ka Sarajevu.
939

1944. oktobar
25. oktobar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

oktobar 1944.

VS N O V i POJ izdao Privremeni pregled organizacije i formacije artiljerije NOVJ,

u lcome je razraena celokupna organizacija i formacija
artiljerijskih jedinica i
ustanova.
VS N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Hrvatsku da jedinice pod njegovom komandom usmere dejstva prvenstveno na komunikacije, a naroito u Slavoniji, da
bi se spreilo povlaenje nemakih snaga ka severozapadu.
V N O V i POJ obavestio tab 2. udarnog korpusa N O V J : odobrava da se na
podruju Dubrovnika iskrca britanski komandos od 500 ljudi radi zatite tri britanske baterije topova.
V N O V i POJ uputio direktivu Slabu 2. udarnog korpusa
rizovane kolone kreu od Viegrada ka Rogatici i, po svemu
dor iz doline r. Ibra ka Sandaku i Crnoj Gori; izvestiti Sta
avanja ovog prodora; tab korpusa mora u borbu uvesti
iskrcana u Dubrovniku.

NOVJ: nemake motoizgleda, spremaju prose preduzelo radi spreartiljeriju koja je bila

V N O V i POJ naredio tabu 8. korpusa NOVJ da ga hitno obavesti ima li uslova

da se dve brigade 26. divizije N O V J i pola 1. tenkovske brigade 8. korpusa NOVJ
upotrebe na kopnu pravcem Omi Makarska Arano. i dalje ka Cetinskoj dolini ili Neretvi, a da ostale dve brigade 26. divizije N O V J i dalje sadcjstvuju sa 29.
udarnom divizijom NOVJ.
26. oktobar

V N O V i POJ naredio Stabu 37. udarne divizije N O V J da porui sve mostove na

r. Limu i brani prelaze.
V N O V i P O J naredio tabu 5. udarnog korpusa NOVJ da pojaa delatnost na
komunikaciji Mostar Sarajevo Bos. Brod, to treba da mu bude glavni zadatak.

27. oktobar

U Beograd stigao vrhovni komandant N O V i POJ i predsednik N K O J - a maral Jugoslavije Josip Broz Tito i na Banjici izvrio smotru jednog dela jedinica NOVJ koje
su uestvovale u osloboenju Beograda.

28. oktobar

LI Moskvi predstavnici vlada SSSR-a, S A D i V. Britanije

predstavnicima vlade oteestvenofrontovslce Bugarske.

potpisali primirje sa

U Slovakoj, u borbi protiv slovakih ustanika, nemake snage ovladale Banskom

Bistricom. Ustanici su se povukli u planine da bi nastavili partizansku borbu za
osloboenje Slovake.
U Dubrovnik se, po odobrenju V N O V i POJ, iskrcao britanski 211. divizion poljske artiljerije sa zadatkom da pojaa odbranu Dubrovnika.
V N O V i POJ ponovo naredio Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : u vezi sa prodorom nemakih snaga od Sarajeva ka Viegradu i od Sjenice ka Prijepolju, treba
poruiti mostove na r. Limu a artiljeriju iz Dubrovnika hitno uputiti u Sandak i
uvesti u borbu.
U Beogradu, od italijanskih bataljona Garibaldi 1. proleterske udarne brigade i
M ateo ti 3. proleterske (krajike) udarne brigade, formirana italijanska brigada
Italija. Ona je ula u sastav 1. proleterske udarne divizije NOVJ.
29. oktobar

U Zemunu, po nareenju vrhovnog komandanta N O V i POJ Josipa Broza Tita, formiran tab vazduhoplovstva NOVJ.

30. oktobar

Centralni odbor LTnre ovlastio Lend-Liz da iz sredstava Unre pribavi saobraajna

sredstva i luke ureaje za potrebe Jugoslavije.
V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da hitno organizuje prijem
ratnog materijala, goriva, odee i hrane iz Italije, to su saveznici stavili na raspolaganje NOVJ.
V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da zahteve za taktika bombardovanja i sadejstvo britanske a v i j a c i j e upuuje direktno preko britanske vojne
misije pri G N O V i PO za Hrvatsku.
V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da formira podrunicu Tanjuga
za Hrvatsku.
VS N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da teke ranjenike iz 4. i 6. korpusa NOVJ evakuie u Srbiju.
V N O V i POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa N O V J da odredi poslugu za dva
diviziona brdske artiljerije koja su, odlukom VS N O V i POJ, upuena u Dubrovnik bez posluge.

940

1944. oktobar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

oktobar 1944.

V N O V i POJ uputio direktivu tabu 5. udarnog korpusa N O V J : vie puta u toku

dana dostavljati tane podatke o ciljevima na zemlji koje e, radi podrke kopnenim
snagama, tui avijacija NOVJ i vazduhoplovne jedinice SSSR-a; za sadejstvo saveznike a v i j a c i j e iz baza u Italiji traiti pomo preko saveznike misije pri tabu
korpusa; svi savezniki oficiri koji su se nalazili kod etnika treba da napuste Jugoslaviju i da se vrate u Italiju.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Stabu
8. korpusa N O V J : 8. korpus mora ostati na dalmatinskoj obali, zaposesti sve gradove
i mesta i spreiti svaki napad na nezavisnost, zemlje; jedinice 8. korpusa treba da
napreduju prema Zadru, i dalje; hitno organizovati prijem veih koliina ratnog
materijala, goriva, odee i obue koje su saveznici u Italiji stavili na raspolaganje
N O V J ; sadejstvo saveznike
a v i j a c i j e traiti
preko britanske misije pri tabu
korpusa.
31. oktobar

Nemake snage napustile Solun (nou 1/2. novembra poslednje jedinice Grupe armija
* E prele jugoslovensko-grku granicu) a u grad ule britanske snage.
VS N O V i POJ naredio Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : hitno organizovati prijem
materijala koji su saveznici u Italiji stavili na raspolaganje N O V i POJ; takode
organizovati prebacivanje tog materijala jedinicama N O V J k o j e e dejstvovati u
Sandaku.
U Novom Sadu, po odluci V N O V i POJ, od 7. 8. i 12. vojvoanske N O U brigade
formirana 51 (vojvoanska) udarna divizija NOVJ 1 .

Oktobar k.

Sa prostorije Mostar o. Korula o. Bra prebaena u Srem nemaka 118. lovaka divizija.
Povodom osloboenja Beograda, predsednik vlado V. Britanije Vinston Ceril uputio
predsedniku N K O J - a Josipu Brozu Titu telegram u kome, pored ostalog,
kae:
Osloboenje Beograda znai k r a j nacistikom teroru u Jugoslaviji koja je itave
etiri godine podnosila teke patnje. Vaa velika borba se pribliuje svom vrhuncu.
Vee kanadskih Junih Slovena prikupilo, na ime pomoi borcima
N O V i POJ,
210.000 dolara i 50 tona raznog materijala u vrednosli 250.000 dolara.
Predsednik N K O J - a Josip Broz Tito pohvalio rad NO odbora za scvernu Italiju i
Svajcarsku.

Oktobar

Po sugestiji predsednika N K O J - a Josipa Broza Tita, Komitet narodnog osloboenja

Jugoslavije u inostranstvu (ije se sedite nalazilo u Bernu, u Svajcarskoj), p r e f o r miran u Narodnoosloboilaki odbor za severnu Italiju i Svajcarsku. Odbor je do
kraja godine uputio u N O V i POJ oko 2000 Jugoslovena, prikupio preko 2 tone sanitetskog materijala, oko 30.000 kg hrane i 2 vagona odee i obue.
U Zagrebu predstavnici HSS 1 Drae Mihailovia postigli saglasnost o saradnji N a rodne zatite i etnikih jedinica, o obrazovanju zajednikih tabova u zajednikoj
borbi protiv partizana onog momenta kada se HSS odlui na direktnu oruanu borbu.
Draa Mihailovi se obavezao da noe pomagati jugoslovenske nacionaliste u H r v a t skoj ako to ne odobrava vodstvo HSS.
Kraljevska vojna delegacija u Bariju (u Italiji) obrazovala posebnu komisiju sa
zadatkom da ode na Sardiniju i tamo sve primorske Slovence i Hrvate uvrsti u
rodove kraljevsko vojske.
Delegat CK K P J i VS N O V i POJ Svetozar Vukmanovi Tempo uputio direktivu
Ljupi Arsovu lanu CK K P M o formiranju Oblasnog odbora NO fronta Makedonije za tipsku oblast; da to pre izaberu NO odbor za istu oblast; da stvore kartoteku partijskog lanstva na teritoriji te oblasti i u jedinicama Bregalniko-strumikog korpusa, kao i da jedinice ovog korpusa pojaaju svoju aktivnost za to
skorije osloboenje istone Makedonije.

BOSNA

I HERCEGOVINA

1. oktobar

Po nareenju 5. udarnog korpusa NOVJ, Teanjsko-teslika brigada 53. udarne d i v i z i j e NOVJ preimenovana u 19. srednjobosansku brigadu.

2. oktobar

Posle sedmodnevnih upornih borbi 10. i 12. hercegovaka udarna brigada 29. udarne
divizije NOVJ, podrane sa 6 brdskih topova, razbile etniku Bileku brigadu i
zauzele utvreni garnizon Bileu. etnici su imali 138 mrtvih, nepoznat broj ranjenih i vei broj nestalih. Gubici 10. i 12. brigade: preko 00 ranjenih i oko 20 poginulih, modu kojima i komandant 5. bataljona 10. brigado Nikola Bjelica Breda, naPo nekim podacima ona Je formirana 1. novembra.

941

1914. oktobar

BOSNA I HERCEGOVINA

oktobar 1944.

rodni heroj. Pored velike koliine drugog materijala, zaplenjeno je 7 minobacaa,

7 mitraljeza, 3 mitraljeza i 2 radio-stanice.
Deveta krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ odbila ispad jaih nemakih i ustakih snaga iz Zenice, Travnika i Busovae prema s. Grapku i s. T o poloviima, nanevi im gubitke od 24 mrtva i 51 ranjenog vojnika. Brigada je imala
2 mrtva i 4 ranjena borca.
3. oktobar

Sedamnaesta majevika udarna brigada 38. udarne divizije NOVJ izvrila napad na
s. Srebrenik (kod Graanice), koji je branio jedan bataljon 13. SS divizije Handar
i etnici. Neprijateljski gubici: 12 mrtvih, 30 ranjenih i 30 zarobljenih etnika.
Dva bataljona 17 (slavonske) brigade 28. udarne divizije NOVJ zauzeli Janju, koju
je branila jedna eta iz 13. SS divizije Handar i muslimanska milicija.
Kod s. Cerana (blizu Prnjavora) jedinice 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa
NOVJ, iznenadnim napadom, razbile preko 1200 etnika i nanele im gubitke od 14
mrtvih, 31 ranjenog i 11 zarobljenih. Gubici jedinica NOVJ: 5 mrtvih i 2 nestala
borca. Zaplenjeno: 1 mitraljez, 9 puaka, 320 metaka. 2 sanduka sanitetskog materijala i 15 konja.
U rejonu s. Sladne (kod Graanice) dva ustaka bataljona izvrila napad na jedinice 21. istonobosanske udarne brigade 38. divizije NOVJ. Posle otre borbe neprijatelj je odbaen u pravcu Graanice, uz gubitke od 25 mrtvih, 17 ranjenih i 1 zarobljenog. Brigada je imala 3 ranjena borca.

3/4. oktobar

Zauzevi most na r. Trebinjici kod s. Poljica. jedinice etnike Grupe jurinih korpusa (3000 etnika) poeli proboj iz rejona Trebinje Dubrovnik prema Sarajevu,
u sastav glavnine. U petodnevnim borbama protiv est bataljona 29. udarne divizije
NOVJ i dva bataljona 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade etnici su pretrpeli osetne gubitke: od 3000, u Nevesinje se probilo oko 2000 etnika.

4. oktobar

Delovi etnikog Drinskog i Romanijskog korpusa (oko 1500 etnika) zauzeli Kalinovik, ali su ga sutradan, protivnapadom, povratili dva bataljona 11. hercegovake
udarne brigade i Konjiki i Kalinoviki N O P odreci 29. udarne divizije NOVJ.
Kod s. Ilove i s. Pojezne (blizu Prnjavora) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ, u otroj borbi, razbili jau grupu etnika i naneli im gubitke od 19
mrtvih, 11 ranjenih i 2 zarobljena, a sami imali 3 mrtva i 6 ranjenih boraca. Zaplenjeno (5 puaka i 250 metaka.

5. oktobar

Posle trodnevnih borbi Junohercegovaka operativna grupa 29. udarne divizije

NOVJ i 2. proleterska (dalmatinska) brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog
korpusa NOVJ oslobodile Trebinje, unitivi posadu (ojaani 1. bataljon nemake
369. legionarske divizije) i zarobivi 390 vojnika. Istovremeno su spreile pokuaj
jednog bataljona nemake 118. lovake divizije da deblokira i izvue okruenu
posadu.
Osamnaesta istonobosanska (hrvatska) brigada i glavnina 21. istonobosanske udarne
brigade 38. udarne divizije NOVJ izvrile napad na ustae u Graanici i posle dvoasovne borbe prodrle u mesto, ali ga, zbog nedostatka tekih orua, nisu mogle
zauzeti.
U s . Konjskom (kod Trebinja), po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ, od
grupe Bokeljskih bataljona formirana 1. bokeljska udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ.

6. oktobar

Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbili ispad oko 600 ustaa iz
Doboja ka s. Miljanovcima i naneli im gubitke od 15 mrtvih i 18 ranjenih, a sami
imali 1 mrtvog i 2 ranjena borca.
Glavnina 16. krajike udarne brigade 39. divizije NOVJ odbila ispad ustaa iz Banje
Luke ka s. Saralcl i nanela im gubitke od 11 mrtvih i 15 ranjenih, a sama imala
1 mrtvog, 2 ranjena i 1 nestalog borca.
Pri tabu 5. udarnog korpusa N O V J formirana 1. artiljerijska grupa, sastava: 3
diviziona.

6/7. oktobar

Kod Zvornika se 28. udarna divizija NOVJ prebacila preko r. Drine u Srbiju, gde
je ula u sastav 12. udarnog korpusa NOVJ.

7. oktobar

Deveta krajika udarna brigada 10. udarne divizije odbila ispad ustaa iz Busovae ka s. Kruici i nanela im gubitke od 15 mrtvih i 10 ranjenih ustaa.

8. oktobar

Jedinice 2. udarnog korpusa NOVJ zauzele Cajnie, koje su branili etnici.

942

1944. oktobar

BOSNA I HERCEGOVINA

oktobar 1944.

Jedinice 2. udarnog korpusa N O V J zauzele Rudo, koje su branili etnici.

esnaesta krajika udarna brigada 39. divizije N O V J napala kolonu od 700 ustaa,
koja se iz Banje Luke kretala ka s. Pavlovcu i s. D. Moti kama, i nanela j o j gubitke
od 55 mrtvih i 43 ranjena. Brigada je imala 3 mrtva, 12 ranjenih i 10 nestalih
boraca.
Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J odbili ispad neprijatelja iz D o boja ka s. Zabljaku i s. Jelahu i naneli mu gubitke od 10 mrtvih i 20 ranjenih, a
sami imali 1 mrtvog i 1 ranjenog borca.
Delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali kolonu od 200 ustaa,
koja se od Travnika kretala ka s. Guoj Gori, i naneli j o j gubitke od 7 mrtvih i 37
ranjenih, a sami imali 2 mrtva i 3 ranjena borca.
9. oktobar

Trea proleterska (sandaka) udarna brigada 37. udarne divizije N O V J zauzela

Viegrad, koji su branili etnici. Ona je neprijatelju nanela gubitke od 265 mrtvih,
zarobila bolnicu sa 3 lekara, zaplenila 4 minobacaa, 9 mitraljeza, 3 p. mitraljeza i
komoru od 65 konja i unitila kompoziciju od 50 vagona. Gubici 3. brigade: 15 boraca izbaenih iz stroja.

10. oktobar

Jedinice 9. divizije 8. korpusa N O V J oslobodile Livno, koje su branili: bataljon domobrana, eta legionara iz nemake 369. legionarske divizije i andarmi (jaine 750
vojnika).
U rejonu s. Vakufa i s. Boia (kod Tuzle) delovi nemake 13. SS divizije H a n dar (oko 200 vojnika) izvrili napad na delove 21. istonobosanske udarne brigade
38. udarne divizije NOVJ. Posle otre borbe neprijatelj je, protivnapadom, odbaen
prema s. Celiu, uz gubitke od 4 mrtva i 15 ranjenih. Gubici 21. brigade: 2 mrtva i
4 ranjena borca.

Izmeu s. Otoke i s. Buevia Blatne (na pruzi Bos. Novi Bos. Krupa) delovi Podgrmekog N O P odreda 39. divizije NOVJ minom sruili neprijateljski voz i unitili
4 vagona s materijalom.

U Bugojnu, na sreskoj konferenciji N O F - a za srez Bugojno, izabran Sreski odbor

NOF-a.
11. oktobar

Delovi 37. udarne divizije NOVJ, u sadejstvu sa 7. crnogorskom udarnom brigadom

3. udarne divizije NOVJ, zauzeli Gorade, a etnici pobegli prema Viegradu. Iz
etnikog zatvora osloboeno je 260 porodica pripadnika N O P - a .
U rejonu s. Brana i s. Zabara
jaine 500 vojnika, uz podrku
38. divizije NOVJ. Posle otre
s. Pantii, odakle se pred vee
iz stroja. Gubici 21. brigade: 1

(kod Tuzle) delovi nemake 13. SS divizije Handar,

artiljerije, napali delove 21. istonobosanske brigade
borbe neprijatelj je odbaen na liniju Strna
povukao u s. Celi. Neprijatelj je imao 25 izbaenih
mrtav, 3 ranjena i 3 nestala borca.

Kod s. Orahova Visoko-fojniki N O P odred 10. udarne divizije N O V J odbacio neprijatelja prema Eusovai, nanevi mu gubitke od 11 mrtvih i 15 ranjenih vojnika
i unitivi jedan kamion sa spremom. Odred je imao 2 ranjena borca.
12. oktobar

Na pruzi Bos. Krupa Bos. Novi delovi Podgrmekog N O P odreda 39. divizije
NOVJ minom sruili neprijateljski voz i unitili 7 vagona s materijalom. N e p r i j a t e l j ski gubici: 10 mrtvih i 15 ranjenih vojnika.
U rejonu s. Zabara i s. Brana (kod Tuzle) delovi nemake 13. SS divizije H a n dar (jaine oko 350 vojnika) i etnici, uz artiljerijsku podrku, napali 21. istonobosansku udarnu brigadu. 38. udarne divizije N O V J i posle otre borbe odbacili je
na liniju Stubli Velike n j i v e s. Visori. Neprijateljski gubici: 30 izbaenih iz
stroja. Brigada je imala 20 izbaenih iz stroja.
U rejonu s. Poarnice (kod Tuzle) glavnina 19. biranske udarne brigade 27. udarne
d i v i j e NOVJ vodila borbu rpotiv etnika i nanela im gubitke od 14 mrtvih i 20 ranjenih. Brigada je imala 2 mrtva i 9 ranjenih boraca.
Deveta krajika udarna brigada 10. udarne divizije N O V J odbila ispad ustaa iz
Travnika ka s. Rankoviima, nanevi im gubitke od 15 mrtvih i 20 ranjenih. Gubici
9. brigade: 2 mrtva i 2 ranjena borca.
Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J odbili ispad neprijatelja
Kotor-Varoi i naneli mu gubitke od 5 mrtvih i 10 ranjenih.

iz

Po naredbi taba 5. korpusa NOVJ, od Kozarske grupe N O P odreda (Kozarskog,

Gradiko-lijevanskog i Timarskog) i novih boraca formirana 20. krajika N O U
brigada.
943

1944. oktobar

BOSNA I HERCEGOVINA

oktobar 1944.

13. oktobar

Kod s. Otoke (na pruzi Bos. N o v i Bos. Krupa'/ delovi Unske operativne grupe napali neprijateljski transportni voz Poginulo 3, ranjeno 17 i zarobljena 4 neprijateljska vojnik.

14. oktobar

Jedinice 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J izvrile napad na Kotor-Varo.

U prvom naletu, na spoljnoj odbrani, zauzeta su tri reda rovova i bunkera, ali napad na glavnu odbranu grada nije uspeo zbog jakog otpora neprijatelja (ustako-domobranskih i nemakih jedinica) i dobre utvrdenosti grada. Neprijateljski gubici:
17 mrtvih i 25 ranjenih vojnika. Gubici jedinica N O V J : 10 mrtvih i 39 ranjenih
boraca.
U rejonu s. Tobuta (kod Tuzle) 17. majevika udarna brigada 38. udarne divizije
NOV.T razbila elnike i nanela im gubitke od 10 mrtvih i 17 zarobljenih. Zaplenjeno
5 puaka i 7.500 metaka.

14/15. oktobar

Trea udarna i 4. dalmatinska brigada 9. divizije N O V J otpoele napad na Duvno

u kome se branilo oko 150 nemakih vojnika i 200 ustaa sa 8 tenkova. Napad je
obnovljen 15/16. i 17/18. oktobra, ali mesto nije zauzeto zbog jakog otpora neprijatelja. Gubici neprijatelja: 64 mrtva i 58 ranjenih, a gubici brigada: 11 mrtvih i 52
ranjena borca.

15. oktobar

U Sanskom Mostu, na sreskoj konferenciji NOF-a, izabran Sreski odbor NOF-a za

sanski srez.
U rejonu Ravno Zavala (na pruzi Hum Gabela) 13. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ. ojaana po jednim bataljonom 2. proleterske (dalmatinske) i 12. hercegovaka udarna brigada, posle dvodnevne borbe, unitila delove
49. italijanske faistike legije San Marko i jednu etu ustake milicije, koji su
se bili utvrdili u sedam eleznikih stanica i nekoliko sela. Zarobljeno je preko 200
neprijateljskih vojnika.

16. oktobar

Na pruzi Bos. Krupa Bos. N o v i delovi Podgrmokog N O P odreda 39. divizije

NOVJ minom sruili neprijateljski voz i unitili 3 vagona s vojnicima.

17. oktobar

Dvadeset prva istonobosanska udarna brigada 38. udarne divizije N O V J napala na

delove nemake 13. SS divizije Handar i ustae u s. Celiu. Uporite nije zauzeto
zbog jakog otpora neprijatelja podranog artiljerijom. Neprijateljski gubici: 15
mrtvih i 25 ranjenih, a gubici brigade: 3 mrtva i 14 ranjenih boraca.
Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali etnike u s. Devetinama
i s. Laevcima (kod Prnjavora) i naneli im gubitke od 17 mrtvih i 24 ranjena.
Na putu s. Dubrava s. Srniea (kod Brckog) delovi 18. istonobosanske udarne
(hrvatske) brigde 38. udarne divizije NOVJ napali i razbili kolonu ustaa i etnika,
nanevi im gubitke od 2 mrtva, 5 ranjenih i 7 zarobljenih. Brigada je imala 2 mrtva
i 5 ranjenih boraca.
Odrano prvo partijsko savetovanje za srez Tesli Teanj i formiran SK K P J za
srez Tesli.

IS. oktobar

Po naredbi taba 5. udarnog korpusa NOV.T, spajanjem dotadanjeg Jajakog i Travnikog N O P odreda formiran Jajako-lravniki N O P odred.

20. oktobar

U Jajcu izabran O N O odbor za Jajce.

Na oblasnoj konferenciji U S A O B i H - a za istonu Bosnu, uz prisustvo 430 delegata
(bez romanijskog okruga), izabran Oblasni odbor U S A O B i H - a za istonu Bosnu.
Trinaesta hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ posle dvodnevnih
borbi protiv italijanske 49. faistike legije San M a r k o i jedne ete ustake milicije zauzela . st. Hrasno (na pruzi Hum Gabela), Izvlaenje L e g i j e prema Metkoviu, omoguile su dve nemake alarmne ete. od kojih je jedna razbijena.
U borbi je neprijatelj imao preko 101) mrtvih, a 13. brigada 7 poginulih i preko 20
ranjenih.

20/21. oktobar

Otpoele dvodnevne borbe u kojima su delovi 11. krajike udarne brigade 4. udarne
divizije NOV.T zauzeli neprijateljska uporita u dolini Lave; s. Dolac, . st. Bilu,
s. Han-Bilu i most kod s. Divjaka. U Um borbama neprijatelj je imao 238 mrtvih,
18 ranjenih i 22 zarobljena. Gubici 11. brigade: 2 mrtva i 19 ranjenih boraca.

944

Osma krajika udarna brigada 4. udarne divizije i 9. krajika udarna brigada 10.
udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ. obezbedujui napad na Travnik s pravca
Zenice, napale neprijateljska uporita na liniji Zenica Visoko.

22. oktobar

Sesta krajika udarna brigada 4. udarne divizije i 7. krajika udarna brigada 10.
udarne divizije 5. udarnog korpusa NOV.T, posle dvodnevnih borbi, zauzele Travnik,
koji su branili 29. bataljon 1. ustake brigade, bataljon iz 5. ustake brigade, jedau
bataljon domobrana, ustaka milicija i andarmerija (jaine posade preko 2.00U v o j nika). Neprijateljski gubici: 900 mrtvih i 501 zarobljen. Gubici jedinica N O V J :
94 mrtva i vei broj ranjenih; medu poginulima su se nalazili: naelnik operativnog odeljenja 5. udarnog korpusa NOVJ Josip Maar Soa, zamenik komandanta 4.
udarne divizije Petar Meava i komandir tenkovske ete Lazar Marin, naradnl heroji.
Posle dvodnevnih borbi protiv nemakih i ustakih jedinica, 52. udarna divizija
5. udarnog korpusa NOVJ zauzela sva neprijateljska uporita du pruge Dervcnta
Doboj.
U Tuzli, na gradskoj konferenciji NOF-a, izabran Gradski odbor NOF-a.
U s . Rujiki (kod Bos. N o v o g ) odrana T konferencija A F Z - a za srez Bos. Novi.

23. oktobar

Jedinice 19. biranske udarne brigade 27. udarne divizije N O V J zauzele Kladanj,
koji je branila ustaka milicija. Zaplenjeno: 3 puke, 1 telefon i 2COO metaka.
Deveta krajika udarna brigada 10. udarne divizije N O V J otpoela napad na Buso va u. Ali ni posle dvodnevne borbe ono mesto n i j e zauzela, j e r
neprijatelj (.U0
vojnika nemake 7. SS divizije Princ Eugen) pruio jak otpor. Gubici neprijatelja:
8 mrtvih i 13 ranjenih. Brigada je imala 1 mrtvog i 23 ranjenih boraca.

24. oktobar

Posle otre borbe 8.

jike udarne brigade
divizije N O V J odbili
radi prodora u o v a j

krajika udarna i 11. krajika udarna brigada i delovi fi. kra4. udarne divizije N O V J i 7. krajika udarna brigada 10 udarne
napad oko 1700 ustaa koji su iz Zenice nastupali ka Travniku
grad.

Posle kratke borbe protiv ustake milicije, jedinice 19. biranske udarne brigade
27. udarne divizije N O V J zauzele Olovo, zaplenivi 3 puke, 2 rune bombe, 150
metaka 1 dosta vojnike opreme.
25. oktobar

Posle dvodnevne borbe 20. romanijska udarna brigada 27. udarne divizije NOV.T
zauzela Rogaticu, koju su branila dva bataljona 1 ustake brigade. Neprijateljski
gubici: 30 mrtvih, 40 ranjenih i 19 zarobljenih. Brigada je imala 4 ranjena borca.
Zaplenila j e : top, 2 minobacaa, 3 mitraljeza, 4 p. mitraljeza, oko 1000 mina za baca,
500 lopovskih granata i radio-stanicu 1 .
Na prostoriji s. Radii s. Javorani (kod Kotor-Varoi) s. Presjek s. Foto?ani
(kod Prnjavora) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali etnike
i naneli im gubitke od 40 mrtvih. 45 ranjenih i 4 zarobljena, a u m i imali 1 mrtvog
i (i ranjenih boraca.
Kod s. Rame 'na pruzi K o n j i c Mostar) delovi 17. krajike :darne brigade 10.
udarne divizije N O V J minom sruili nemaki teretni voz i unitili lokomotivu i 3
vagona. Neprijateljski gubici: U mrtvih i 17 ranjenih vojnika.
Kod Cungar brda i s. Slatina (blizu Cazina) delovi Unske operativne grupe iz zasede
napali nemake kolone i naneli im ugbitke od oko 12 mrtvih i 15 ranjenih vojnika
i oficira.
Na liniji s. Bogutovo Selo s, U g l j e v i k s Zabre (k; d B i j e l j i n e ) 17. majevika
udarna brigada 38. udarne divizije N O V J razbila etniku brigadu i odbacila je
prema Semberiji. nanevi joj gubitke od 7 mrtvih i 12 ranjenih
-ama imala 2 .injena borca).

26. oktobar

Delovi 14. hercegovake (omladinske) udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ
oslobodili Stolac, iz koga su se izvukli delovi nemake 309. legionarske divizije.
Dvanaesta hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ, gonei razbijene
delove nemake 369. legionarske divizije, oslobodila Gebelu i apljinu.
esnaesta muslimanska udarna brigada 27. udarne d i v i z i j e N O V J zauzela Gorade.
koje su branili etnici i muslimanska faistika milicija. Zarobljeno jc 20 milicionera
i zaplenjeno 20 puaka i 2 p. mitraljeza.
Iz s. D. Lupljanice, s. Cerana i s. Johovca oko 1000 nemakih vojnika, ustaa i milicionera izvrilo ispad ka poloajima delova 53. udarne divizije 5. udarnog korpus...
NOVJ na liniji s. M. P r n j a v o r s. V. Soanica (Izmeu Doboja i Derventej. Posle
estoke borbe neprijatelj je razbijen i odbaen u polazne garnizone, uz gubitke od
oko 80 mrtvih i 60 ranjenih. Gubici delova 53. divizije: 10 mrtvih i 13 ranjenih boraca.
Zaplenjeno: minobaca, 2 automata i 10 puaka.
1

60

Po drugim podacima Rogatica Je zauzeta 24

111 2G. oktobra 13.

945

 Osma krajika udarna brigada 4. udarne divizije N O V J odbila ispad 400 ustaa iz
Zenice ka s. Gradiu i s. Obrenoviima i nanela im gubitke od 21 mrtvog i 15 ranjenih. Gubici 8. brigade: 2 mrtva i 4 ranjena borca.
Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J odbili ispad 400 nemakih v o j nika i ustaa iz Doboja ka s. Zabljaku, nanevi im gubitke od 14 mrtvih i 25 ranjenih (uz sopstvene gubitke od 2 ranjena borca) i zaplenivi 16 puaka i 500 metaka.
U Drvaru, naredbom V o j n e oblasti 5. udarnog korpusa NOVJ,
eleznica.
27. oktobar

formirana Uprava

Posle dvodnevnih borbi, nastupajui od Stoca ka apljini, 13. hercegovaka udarna

brigada, u sadejstvu sa delovima 12. hercegovake udarne brigade, zauzela raskrsnicu puteva Domanovie, odbacivi Protivtenkovski divizion 369. legionarske divizije prema Mostaru.
U Tuzli odrano I I I oblasno savetovanje K P J za istonu Bosnu: pretresana aktuelna
politika situacija, uoeni nedostaci u radu partijskih organizacija i postavljeni novi
zadaci u vezi sa osloboenjem i obnovom zemlje.

28. oktobar

Ojaana 14. hercegovaka (omladinska) udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ
izvrila napad na nemako uporite u Biini. T i m e je poeo njen neuspeli napad u
cilju zauzimanja Nevesinja, U etverodnevnim borbama za grad i u spreavanju
intervencije ona je imala 8 poginulih i 50 ranjenih. Gubici neprijatelja (ojaanog
3. bataljona 370. puka nemake 369. legionarske divizije)- oko 80 mrtvih i ranjenih
vojnika.
Dvadeseta krajika udarna brigada 39. divizije N O V J odbila ispad nemakih i ustakih jedinica iz s. Dobrljina i s. Kozibroda ka s. Kuljanima (kod Bos. N o v o g ) i nanela im gubitke od 20 mrtvih i 15 ranjenih vojnika. Brigada je imala 2 mrtva i 6 ranjenih boraca. Zaplenila je minobaca, 3 puke i 3600 metaka.
Na liniji s. Javorani s. K r m i n e (kod Banje Luke) glavnina 15. krajike udarne
brigade 39. divizije N O V J napala etnike i nanela im gubitke od 20 mrtvih, 16 ranjenih i 1 zarobljenog (a sama imala 5 ranjenih boraca).
Dvadest sedma udarna divizija 3. udarnog korpusa N O V J poruila prugu Sarajevo
Viegrad u duini od 15 km i sruila 3 vea i 14 manjih mostova i 3 propusta na njoj.

29. oktobar

Zapadnohercegovaki N O P odred oslobodio Ljubuki. koji su. pod pritiskom, napustili delovi nemake 118. lovake divizije.
Devetnaesta biranska udarna brigada 27. udarne divizije N O V J vodila otre trodnevne borbe protiv jedinica ustake 1. posadne brigade na Crvenim stijenama (kod
Sarajeva). Poloaji su nekoliko puta prelazili iz ruke u ruku. Zbog jakog otpora
neprijatelja 19. brigada je bila prinuena da se povue na liniju s. Zelena Voda
Starigrad. Gubici neprijatelja: 134 mrtva i 170 ranjenih ustaa. Gubici 19. brigade:
20 mrtvih i 34 ranjena borca.
Osma krajika udarna brigada 4. udarne divizije N O V J odbila ispad ustaa iz Zenice ka s. Cajdraima i s. Dobriljevu i nanela im gubitke od 14 mrtvih i 25 ranjenih.
Gubici 8. brigade: 3 mrtva i 6 ranjenih boraca.
Delovi 15. krajike udarne brigade 39. divizije NOVJ napali etnike u s. Boltama
(Kod Prijedora) i naneli im gubitke od 12 mrtvih i 2 ranjena. Gubici 15. brigade:
1 mrtav i 5 nestalih boraca.
U Travniku, na gradskoj
U S A O B i H za Travnik.

omladinskoj

konferenciji,

izabran

je

Gradski

odbor

K o d s. Muslimanskog Maoa (izmeu Tuzle i Brkog) 700 vojnika iz nemake 13. SS

divizije Handar, sa naoruanjem i sa 17 motornih vozila, predalo se 18. istonobosanskoj (hrvatskoj) brigadi 38. udarne divizije N O V J .
31. oktobar

Posle petnaestodnevnih borbi na odseku s. Srebronik Gradaac jedinice 38. udarne

divizije 3. udarnog korpusa N O V J primorale delove 13. SS divizije Handar da
napuste ova uporita i da se povuku na liniju Brko s. Celi s. K o r a j Bijeljina Janja Zvornik. Neprijatelj je imao oko 100 izbaenih iz stroja i oko 45
zarobljenih vojnika.
Sedamnaesta majevika udarna brigada 38. udarne divizije N O V J izvrila neuspeo
napad na Zvornik, koji je branilo oko 1000 nemakih vojnika sa baterijom topova
i 10 tenkova. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 8 mrtvih i 12 ranjenih vojnika.
Brigada je imala 2 poginula i 21 ranjenog borca.

946

1944. oktobar

Oktobar k

CRNA GORA

oktobar 1944.

U Bugojnu formirana 1. vazduhoplovna baza 5. udarnog korpusa NOVJ, sa zadatkom

da snabdcva 1. cskadrilu 5. udarnog korpusa i da prikuplja i transportuje materijal koji su saveznici bacali padobranima.
Formirano 3. vojno podruje Vojne oblasti 29. udarne divizije NOVJ, koje je obuhvatalo zapadnu Hercegovinu.

Oktobar

Po naredbi taba 5. udarnog korpusa NOVJ rasformiran Kupreki N O P odreci,

njegovim ljudstvom popunjene brigade 10. udarne divizije NOVJ.

Rasformiran Glamoko-livanjski N O P odred, a njegovo ljudstvo ulo, luto jedan bataljon, u sastav Livanjsko-duvanjskog N O P odreda.
Na izbornim konferencijama izabrani sreski odbori NOF-a za srezove: gradiki,
dubiki, krupskl, kljuki, drvarski, grahovski. kupreki, glamoki, jajaki. du v a n j ski i livanjski.
Formiran OK K P J za Kalinovik, Gorade i Fou.

CRNA
1. oktobar

GORA

Trea proleterska (sandaka) udarna brigada 37. udarne divizije N O V J napala

P l j e v l j a , u kojima se nalazilo oko 2000 elnika. Posle krae i otre borbe grad je
osloboen a neprijatelj primoran da u paninom bekstvu odstupi u pravcu s. G o tovue i Jugotlce. Zaplenjena je vea koliina artiljerijske i puane municije, kao
i druge ratne opreme. Brigada je imala 2 ranjena borca.

1/2. oktobar

etvrti bataljon 6. crnogorske udarno brigado Primorske operativne grupe 2. udarnog

korpusa N O V J izvrio neuspeo napad na nemake i etnike poloaje Kurilo i s. Orja
Luka (kod Danilovgrada).

2. oktobar

U s . Progonoviima i s. epiima (kod Cetinja) 1. bataljon 6. crnogorske udarne

brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ, uz sadejstvo delova
Lovenskog N O P odreda, razbio etnike i odbacio ih prema Kokotima.

4. oktobar

Na poloajima s. aii Roaj s. Nurkovii nemake snage i pripadnici muslimanske milicije, od Pei i Tutina, napali 9. crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne
divizije NOVJ. Pod pritiskom nadmonog neprijatelja, posle petoasovne borbe, j e dinice 9. brigade su se povukle na liniju T u r j a k Kaouber. T o m prilikom neprij a t e l j je imao 4 mrtva i vie ranjenih vojnika.

5. oktobar

Dva bataljona tek formirane 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe
2. udarnog korpusa NOVJ napaln na s. Crkvice (kod Risna), gde se nalazilo oko 400
dobro naoruanih etnika. Zbog jakog otpora neprijatelja bataljoni su se u zoru
povukli na polazne poloaje, u rejon s. Vrbanja. Poginulo je 5 etnika, a vie ih je
ranjeno. Bataljoni su imali 1 mrtvog i 3 ranjena borca.

10. oktobar

Jedinice 1. bokeljske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J ,

posle upornih dvodnevnih borbi, oslobodile sela Crkvice, Mrcine i Mokri ne (kod Risna). Nemake i etnike snage koje su branile ta mesta uspele su da se iz s. Crkvica
povuku u pravcu s. Dragalja i Risna a iz Mrcina u pravcu Grude. Poginulo je i ranjeno vie nemakih vojnika i elnika. Zaplenjeno: 2 mitraljeza, 3 p. mitraljeza,
50 puaka, oko 300 bombi, 2 radio-stanice i mnogo drugog ratnog materijala. Tom
prilikom je iz etnikog zatvora u s. Crkvicama osloboeno oko 20 ljudi. Brigada je
imala 3 mrtva i 6 ranjenih boraca.

12. oktobar

Na pravcu Bar Virpazar 1. bataljon 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J i delovi Lovenskog N O P odreda napali
nomako-etnike poloaje na pl. Sutormanu. N e p r i j a t e l j je pruao jak otpor, ali je
bataljon 6. brigade, posle vieasovne borbe, uspeo da ga razbije i da oslobodi Sutorman i s. Tuemili, prinudivi neprijatelja da napusti i Virpazar. U ovim borbama
neprijatelj je imao 1G mrtvih i vie ranjenih vojnika. Zaplenjeno: 3 minobacaa sa
0 granata, 1 mitraljez, 3 p . mitraljeza. 1 7 puaka, 8 2 rune bombe, oko 2000 metaka
i druga ratna oprema. Bataljon 1 delovi Lovenskog N O P odreda imali su 2 mrtva i
6 ranjenih boraca.

13. oktobar

Nemaki vojnici i pripadnici muslimanske milicije pokuali da od Plava 1 Gusinja

prodru preko s. Murina u Andrijevieu. Bataljon 9. crnogorske udarne brigade 3.
udarne divizije NOVJ, iz Andrijc-vice, spreio prodor i odbacio neprijatelja.

14. oktobar

Delovi G. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2 udarnog korpusa

N O V J spreili prodor oko 300 nemakih vojnika i etnika od Risna prema Grahovu.
Partizanskim jedinicama se predalo 40 etnika iz Grahova

60*

947

19-14. oktobar

CRNA GORA

oKtooar lim.

Na komunikaciji Podgorica (sada. Titograd)

Skadar delovi 6. divizije N O V A l b a nije napali kolonu iz sastava nemakog 21. brdskog armijskog korpusa i naneli j o j
gubilke. Jedan deo kolone vratio se u Podgoricu.
15. oktobar

16. oktobar

U s. Virku (kod 2abljaka), na narodnom zboru kome je prisustvovalo oko 3.000

ljudi i omladine iz Zabljaka i blie okoline, izabran Sreski odbor NO fronta za srez
avniki.
Deseta crnogorska udarna brigada i 3 bataljon 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpu:,a N O V J izvrili napad na oko 140 nemakih vojnika i 300 etnika u Grahovu. Neprijatelj se uporno branio iz utvrenja izgraenih oko Grahova i u samom mestu. tako da napad nije uspeo. Gubici neprijatelja
nisu poznati, dok je 10. brigada imala 3 mrtva i 11 ranjenih boraca Napad je obnovljen i narednog dana. ali bez uspeha.
Drugi bataljon 1. bokeljske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa
NOVJ oslobodio Igalo i Sutorinu i sprein prodor neprijatelja iz Herceg-Novog prema
Grudi, nanevi mu vee gubitke.

17. oktobar

Posle krae borbe jedan bataljon 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije
NOVJ oslobodio Plav. Ealisti su imali 10 mrtvih, a bataljon je imao 3 ranjena borca.1

20. oktobar

Jaa kolona nemakih vojnika i etnika iz Risna pokuala da se preko s. Ledenica

probije u opsednuto Grahovo. Sutradan su delovi 10. crnogorske brigade iz rejona
Grkovca, uz sadejstvo 1. bataljona 1. bokeljske brigade Primorske operativne grupe
2. udarnog korpusa NOVJ bonim napadom razbili neprijatelja i odbacili ga prema
Ledenicama. Neprijatelj je imao 40 mrtvih i vei broj ranjenih vojnika i oficira.
Zaplenjeno: 2 p. mitraljeza, 5 automata. 4 pitolja i drugi ratni materijal.

21. oktobar

Jedinice 10. crnogorske brigade 1 delovi 6. crnogorske udarne brigade Primorske

operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ. podrani artiljerijom savladali jak otpor
nemake i etnike posade i oslobodili Grahovo. U toj borbi neprijatelj je imao 120
mrtvih i 30 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno: 2 topa, 2 minobacaa. 15 p. mitraljeza,
vea koliina municije i drugog ratnog materijala. Gubici jedinica NOVJ- 8 mrtvih
i 12 ranjenih boraca.

22. oktobar

Oko 100 nemakih vojnika i etnika, razbijenih u Grahovu, napalo iz pozadine jedan
bataljon 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ na prostoru s. P o l j ice s. Zveava Posle dvoasovne borbe neprijatelj
je, uz gubitke od 3 mrtva 1 7 zarobljenih, proteran u pravcu s. Ubala (kod Risna)
Zaplenjeno je 10 puaka i 3 pitolja. Gubici bataljona l boklejske brigade: 1 mrtav
1 2 ranjena borca.
Jedinice 10. crnogorske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa
NOVJ posle vieasovne borbe, oslobodile s Dragalj. zarobivi 25 nemakih vojnika i
fi etnika i zaplenivi 2 topa, 2 mitraljeza 2 automata. 2 p. mitraljeza. 4 pitolja. 60.000
metaka i drugi ratni materijal.
U Kolainu, na narodnom zboru, izabran Sreski odbor NO fronta za srez kolainski
Deveta crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ napala Roaj, u kome se
nalazilo oko 2000 etnika i pripadnika SDS. Posle estoasovne borbe neprijatelj je
bio razbijen i odbaen ka Pei i Tutinu, uz gubitke od 35 mrtvih i vie ranjenih,
a Roaj je osloboen. Brigada je imala 2 mrtva i 12 ranjenih boraca.

24. oktobar

U osloboenom Nikiu izaao prvi broj

Gore i Boke.

lista

Pobjeda, organa NO fronta Crne

Jedinice 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe 2 udarnog korpusa N O V J oslobodile u Boki sela: Bijelu, Baoie, Denovie, Kumbor i Kamenare,
u kojima su se nalazile nemake i etnike snage.
24/25. oktobar

Drugi i 4. bataljon 6. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2.

udarnog korpusa NOVJ i 1. bataljon 5. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne
divizije NOVJ, uz sadejstvo delova Nikikog i Zetskog N O P odreda, izvrili neuspeo napad na Tara, s. Orju-Luku, Kurilo, Obadov brijeg, Brailovicu i Danilovgrad, koje su branile snage nemake 181. peadijske divizije i etnici. Gubici neprijatelja: 11 mrtvih i vei broj ranjenih. Zaplenjeno je 10 puaka i 4 sanduka municije. Gubici 1. bataljona 5. brigade 2 mrtva i 19 ranjenih, a 4. bataljona B. brigade2 mrtva i 8 ranjenih boraca.
1 U operacijskom dnevniku 2
udarnog korpusa stoji da Je Plnv ositoboen 18. oktobra. All Je n a j v e r o v a t n l j e da Je oti osloboen n oktobra, kao Sto so po-mlnjt? u relaciji u
operacijskom dnevniku 9 brigade.

948

1944. oktobar
26. oktobar

26/27

oktobar

2S. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

Delovi 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe 2.

udarnog korpusa NOVJ napali nemaku posadu i oslobodili s. Morinj. Istog dana
]e izvren napad i na garnizon u Risnu. Borba je vodena celu no, ali zbog jakog
otpora neprijatelja, iz utvrenog grada, napad nije uspeo. U lim borbama je poginulo 7, zarobljeno 20 i ranjeno vie nemakih vojnika i oficira, Zaplenjeno; 2 mitraljeza. 4 p. mitraljeza, vie puaka i druga oprema. Brigada je imala 7 mrtvih
i 9 ranjenih boraca.
- ' U rejonu s. Knezlaca
(dalmatinske) udarne
NOVJ Izvrio neuspeo
je imao 1 mrtvog i 3

(na komunikaciji Risan Crkvice) 2. bataljon 2. proletersk"

brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog
korpusa
napad na jako utvrene nemako-etnike poloaje. Bataljon
ranjena borca, dok gubici neprijatelja nisu utvreni.

Jedinice 10. hercegovake udarne brigade 29 udarne divizije. NOVJ oslobodile Herceg-Novi i Zeleniku, koje su branili delovi nemake 181. peadijske divizije. Neprijatelj je imao 8 mrtvih, oko 20 ranjenih i 2 zarobljena vojnika.
U rejonu Roaja jake snage elnika, muslimanske milicije i balista, iz rejona Pei,
napale 9. crnogorsku udarnu brigadu 3. udarne divizije NOVJ. Brigada je pruala
snaan otpor i uspela da odbaci neprijatelja, ah se zbog nedostatka municije morala povui na poloaje s. Petnjica s. Polica s. Budimlje s. Dapsii (kod
tvangrada).
Na prostorijama s. Zveava Velji vrh i s. D r a g a i j Markov Do (kod Crkvice)
dva bataljona 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe vodila borbu
protiv nemakih vojnika koji su se iz Grahova probijali prema Risnu. Bataljoni su
ubili 15 i zarobili 2 nemaka vojnika i zaplenili 1 p. mitraljez, 5 automata, 8 puaka,
7 pitolja i drugu ratnu opremu, a sami su imali 0 mrtvih i 4 ranjena borca.

31. oktobar

Drugi bataljon 2. proletersko (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne

grupe, spreio prodor oko 150 nemakih vojnika iz Kotora u Risan, a sledee noi
izvrio neuspeo napad na s. Orahovac, u kome se nalazila posada iz nemake 181. peadijske divizije. U ovim borbama on je neprijatelju naneo gubitke od preko 30 v o j nika izbaenih iz stroja, zaplenio p. mitraljez i neto puaka, municije i druge ratne
opreme i unitio kamion. Bataljon je imao 4 mrtva i 5 ranjenih boraca.
Jedinice Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodile Porast, i
blokirale nemaki garnizon u Risnu i s. Ledenicama.

Oktobar

Glavni odbor N O F - a Crne Gore i Boke uputio proglas narodu Crne Gore. poziva
ga U redove jedinstvenog NOF-a 1 u jedinice NOVJ.

HRVATSKA
1. oktobar

Naredbom G N O V i PO za Hrvatsku nazvane udarnim sledee brigade: Osjeka

brigada 12. divizije. Brodska brigada 28 udarne divizije, l. i 3. brigada 35. divizije,
18. brigada i Omladinska brigada Joa Vlahovi 40. divizije NOVJ.
Kod . stanica Podsused i Savski Marof (na pruzi Zagreb Zidani Most) delovi
3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda G N O V i PO za Hrvatsku
miniranjem pruge sruili dva neprijateljska transportna voza.
U Privrednom odeljenju Z A V N O H - a otpoela trodnevna konferencija agronoma i
poljoprivrednih strunjaka Korduna, Banije, Pokuplja, Like, Cazinske krajine i
Gorskog kotara. Na konferenciji, kojoj ie prisustvovalo 65 delegata, raspravljalo
se o jedinstvenom planu za obnovu poljoprivrede na osloboenom podruju.

2 oktobar

Jedinice 2. udarne brigade 8. udarne divizije NOVJ zauzele ustaka uporita u s

Zivaji, s. G. i D. Cerovljanima (kod Dubice), zaplenile 143 puke, 7 p. mitraljeza,
4 mitraljeza, 2 minobacaa. 1 protivoklopni top. 136.400 metaka, poruile 3 eleznike
stanice. 24 bunkera, 4 lokomotive 80 vagona, 13 skretnica i 1 most i prugu na 70
mesta.
Kod Krapine delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda G N O V
i PO za Hrvatsku i Zagorskog N O P odreda poruili prugu Zabok Durrnanec na
32 mesta.

3. oktobar

Osma dalmatinska brigada 20. divizije N O V J u sadejstvu sa Sibensko-trogirskim

N O P odredom napala posade nemake 26-1. peadijske d i v i z i j e koje su obezbeivale
komunikaciju Trogir s. Prapatnica s. Ljubitovica. Prema nepotpunim podacima neprijatelj je imao 25 mrtvih i 30 ranjenih, a 8 brigada 4 mrtva, 12 ranjenih
i 1 nestalog borca.
949

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

Izmeu s. Podsuseda i s. Zapreia (na pruzi Zagreb Zidani Most) delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda G N O V i PO za Hrvatsku miniranjem sruili prugu i brzi voz. Unitena su 4 vagona a ostali su oteeni. Poginuli
su 1 nemaki general i 20 nemakih i domobranskih oficira.
Kod s. Lobora dve ustake ete iz Zlatara izvrile
1. zagorske NO brigade.

neuspeo napad na 3. bataljon

3/4. oktobar

Karlovaka brigada zauzela neprijateljsko uporite U s. Mavraiima (na pruzi Jastrebarsko Zagreb).

4. oktobar

Trea udarna brigada 35. divizije

s. iroku Kulu (kod Gospia).

5. oktobar

Na Kordunu je izaao prvi broj Biltena

ZAVNOH-a.

NOVJ

napala

31.

izdanju

ustaki

bataljon i zauzela

Odeljenja

za

informacije

U rejonu s. Skradskog Sela. s. Ripike Gorice i s. M. Erjavca (kod Jastrebarskog)

1. 1 2 bataljon Karlovakog N O P odreda odbili napad tri ete ustaa i domobrana
iz s. Ozlja i prinudili ih na povlaenje u polazni garnizon.
Posle dvodnevnih borbi jedinice 12. udarne i Osjeke udarne brigade 12. divizije
NOVJ zauzele Viroviticu, koju je branila domobranska podoficirska kola (675 podoficira), 270 ustaa iz 2. ustake brigade, 120 milicionera i 72 andarma. Poginulo
je i ranjeno 746 neprijateljskih vojnika a ostalo je zarobljeno. Zaplenjene su 602
puke, 8 automata, 12 p. mitraljeza, 14 mitraljeza, 9 minobacaa sa 44 mine, 7 protivtenkovskih puaka, 9 topova sa 331 granatom, 642 rune bombe, 110.000 metaka
i druga oprema.
Posle dvodnevnih borbi jedinice 1. udarne brigade Braa Radi* 32. divizije NOVJ
zauzele ustako uporite u s. Pitomai (kod Virovitice).
Posle dvodnevnih borbi jedinice 33. divizije NOVJ. uz sadejstvo jedne brigade 7.
udarne divizije 4. korpusa NOVJ. zauzele Klotar (kod Virovitice), u kome se branilo oko 550 ustaa 1 domobrana.
Kod s. Dugog Sela (na pruzi Novska Zagreb) delovi 3. diverzantskog odreda
Grupe diverzantskih odreda G N O V i PO za Hrvatsku miniranjem pruge sruili
nemaki transportni voz, unitivi lokomotivu i 8 vagona i otetivi 6 vagona. Poginulo je 36 a ranjeno 17 neprijateljskih vojnika. Saobraaj je obustavljen 57 asova.
Oktobar p.

Po nareenju taba 11. korpusa N O V J formirana Komanda vojnog podruja

Kvarnersko otoje.

za

Na I konferenciji N O F - a za srez Samobor Izabran oreski odbor N O F - a za taj srez.

Na konferenciji NOF-a za srez B j e l o v a r izabran Sreski odbor NOF-a za taj srez.
U s . Dubravi (kod
srez Dubravu.

azme),

na

velikom

zboru

NOF-a,

izabran

Odbor

NOF-a za

Odrana II okruna konferencija NOF-a za Pokuplje, kojoj je prisustvovalo preko

1000 delegata.
5/0. oktobar

Na eleznikoj stanici Zagreb Istok eksplodirale 2 mine i zapalile magacin municije i 5 vagona sa drvima. Mine su postavili lanovi K P J i pristalice NOP-a iz
Zagreba.

7. oktobar

Posle trodnevnih borbi jedinice 19. divizije NOVJ oslobodile Benkovac, koji je branio jedan bataljon 891. puka nemake 26-1. peadijske divizije s manjim delovima
etnika i ustaa ukupno olco 1000 vojnika. Poginulo je 185 a zarobljeno 116 neprijateljskih vojnika, dok se ostatak probio ka s. D. Zemuniku. Jedinice 19. divizije
su imale 13 mrtvih i 40 ranjenih boraca.
Prva udarna brigada 35. divizije NOVJ izvrila neuspeo napad na 19. ustaki bataljon i etu legionara u s. Vrhovinama.
U s . K u t j e v u (kod Slav. Poege) otpoeo dvodnevni rad II oblasne
USAOH-a za Slavoniju. Prisustvovalo je preko 3500 omladinaca.

konferencije

Kod s. V. Trgovita delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odroda G

N O V i PO za Hrvatsku na 14 mosta poruili elezniku prugu Zagreb Varadin.
Saobraaj je obustavljen do 15. oktobra.
Kod . st. Macinec, na pruzi akovec Ormo, delovi 3. diverzantskog odreda
Grupe diverzantskih odroda G N O V I PO za Hrvatsku miniranjem pruge sruili
nemaki brzi voz. Unitene su 2 lokomotive i cela kompozicija.

950

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

Kod o. Oliba jedna desetina mornarike peadije iz 2. pomorsko-obalskog sektora

Mornarice NOVJ napala i potopila amac sa 5 nemakih vojnika i 2 etnika.
S. oktobar

Na Krbavskom polju odran okruni slet like omladine. Prisustvovali su stanovnici iz svih krajeva Like i borci 35. divizije NOVJ.
U rejonu s. Klotra (kod Virovitice) delovi Pavelieve gardijske brigade, ojaani
tenkovima, napali 33. diviziju NOVJ. Napad je odbijen.

9. oktobar

Reenjem Oblasnog NO odbora za Slavoniju osiguran smetaj i prehrana za oko

6000 Liana iz sela koja su stradala od faistikih upada i u kojima je stanovnitvo
ostalo bez krova.
Kod o. Paga naoruani brod NB 13 i patrolni amac PC 2 iz 4. pomorsko-obalskog
sektora Mornarice NOVJ potopili nemaki motorni jedrenjak Angelina i zaplenili
motorni jedrenjak Adriana.

10. oktobar

Naredbom G N O V i PO za Hrvatsku 12. divizija N O V J nazvana udarnom.

Pri Odeljenju informacija Z A V N O H - a odrana I konferencija dopisnika za srednju
Hrvatsku. Prisustvovali su dopisnici za okrug Liku, Kordun, Baniju i Pokuplje i
iz pojedinih srezova tih okruga. Na njoj se raspravljalo o osposobljavanju dopisnika i uspostavljanju dopisnike mree u tim krajevima.
U gradu Hvaru, na Oblasnoj
odbor NOF-a.

konferenciji

NOF-a za Dalmaciju, izabran Oblasni

Kod s. Gornjih Mosta (blizu Koprivnice) 3. i 4. bataljon 1. udarne brigade Braa

Radi 32. divizije NOV.J napali iz zasecle bataljon 5. ustake brigade i odbacili ga
u pravcu Novigrada Podravskog. Neprijatelj je imao 11 mrtvih i 15 ranjenih.
Jedinice Zagrebakog N O P odreda zauzele domobransko uporite u s. Bedekovini
(kod Zlatara) i ustako uporite u s. Crkvenoj Vesi (kod Sv. Ivana Zeline),
11. oktobar

Iz Sunje i Kostajnice delovi nemake 1. kozake konjike divizije i ustae napali

2. udarnu brigadu 7. udarne divizije NOVJ i 1. i 2. banijski N O P odred u rejonu
s. Kreva, s. Svinjice i s. M. Paukova (kod Kostajnice). U desetoasovnoj borbi neprijatelj je jedinice NOVJ odbacio iz tih sela i popalio vei deo sela Svinjice,
Drljae, Petrinca i Kreva, te se predvee povukao u polazne garnizone.
Da bi rasteretili komunikacije koje preko Ogulina vezuju dolinu r. Kupe s morem,
etiri bataljona nemake 392. legionarske divizije i jedan ustaki bataljon izvrili
napad na 13. diviziju NOVJ i 3. brigadu 43. divizije NOVJ, pravcima: Ogulin s.
Tromarija s. Lukov Dol, s. Drenica s. Mrkopalj i s. Zlobin s. Fuine.
Posle niza uzastopnih borbi na ovim pravcima, neprijatelj je do 22. oktobra uspeo
da spoji svoje kolone u rejonu s. Skrad s. Kupjak s. Ravna Gora, a zatim je
prinuen na povlaenje u polazne rejone.

11/12. oktobar

12. oktobar

Kod o. Vira britanska motorna topovnjaa 662 i torpedni amci 634, 637 i 638 potopili 6 nemakih desanlnih tenkonosaca, 1 torpedni amac i 4 manja broda.
U gradu Hvaru, u prisustvu 800 odbornika seoskih, optinskih. sreskih i okrunih
NO odbora iz Dalmacije, otpoeo dvodnevni rad II Zasedanja Oblasne skuptine
Dalmacije. Raspravljalo se o privredi, finansijanta, socijalnim, prosvetnim, sudskim i zdravstvenim pitanjima i o tampi. Na zasedanju je izabran novi Oblasni
NO odbor.
Posle vieasovne borbe delovi 6. i 10. korpusa N O V J zauzeli s. urevac
grad Podravski (kod Koprivnice). U urevcu su se branili delovi 5. ustake
a u Novigradu Podravskom branio se Brzi divizion Pavelieve gardijske
Ujedno su primorani delovi 5. ustake brigade i oko 100 milicionera da
s. Virje, u koje su zatim ule jedinice NOVJ.

i Novibrigade
brigade.
napuste

Delovi 7. udarne divizije 4. korpusa NOVJ zauzeli s. Hlebine (kod Koprivnice), gde
su se branili delovi 5. ustake brigade. Zaplenjeno: 1 tenka, 20 mitraljeza, 10 kamiona, oko 100 motocikla i druga ratna oprema.
Ustake jedinice iz s. D. Karl na izvrile iznenadan napad na delove 6. dalmatinske
udarne brigade 19. divizije NOVJ u zaseoku Lonarima (kod Obrovca). Poginulo 8,
ranjeno 17 a zarobljeno i nestalo 14 boraca.
13. oktobar

Odrana Okruna
oko 120 delegata.

konferencija NOF-a za okrug

Karlovac,

kojoj je prisustvovalo

esta dalmatinska udarna brigada 19. divizije NOVJ oslobodila s. D. Karin (kod
Obrovca), gde su se branili manji dolovi 891. puka nemake 264. peadijske divizije
i 400 ustaa.

951

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

Kod s. Lukovaka (blizu Krapine) dve nemake ete iz Krapine napale 1 bataljon
Zagorskog N O P odreda. Napad je odbijen. Neprijatelj je imao 9 mrtvih i 15 ranjenih vojnika.
13/14. oktobar

Delovi 10. i 6. korpusa NOVJ, u sadejstvu sa dve brigade 7. udarne divizije NOVJ.
napali Koprivnicu, koju je branio jedan bataljon 5. ustake brigade, ostaci razbijenih
ustakih jcdinica iz Podravine i delovi 1 puka Pavelieve gardijske brigade ojaani
artiljerijom i tenkovima (ukupno oko 2500 vojnika). Posle nekoliko uzastopnih juria, u borbama koje su trajale do 16. oktobra, jedinice NOVJ nisu uspele da zauzmu grad, te su se povukle.
Jedinice 8. udarne i 34. divizije NOVJ napale ustaka i domobranska uporita u
s. M. Mlaki i s. Sv. Klari (kod Zagreba) i u s. Zaini (kod Siskal. Posle petoasovn.
borbe jedinice NOVJ su se povukle zbog ilavog otpora neprijateljskih posada i
zbog dolaska jakih pojaanja. Neprijatelj je imao 77 mrtvih, 79 ranjenih i 59 zarouljonih vojnika, a jedinice NOVJ 12 mrtvih i 55 ranjenih boraca. Zaplenjeno
je P mitraljeza, 6 p. mitraljeza, 122 puke, 75.900 metaka, 1 kamion i druga oprema,
uniteni su 4 kamiona i 1 top, zapaljene su . st. Sv. Klara i rafinerija nafte, a pruga
je poruena na 200 mesta.

14. oktobar

U s. irokoj Kuli (kod Gospia) 3. udarna brigada 35. divizije NOVJ razbila delove
31. i 34. ustakog bataljona. Istog dana 800 ustaa 1. jurinog bataljona 4. ustake
brigade probile su se iz s. Likog Osika u s. iroku Kulu. odbaclvi 3 udarnu
brigadu.
Jedinice 4. bataljona 1. zagorske NO brigade zauzele s. Tonimir (kod Varadinski
Toplica), gde su se branile dve ustake ete Iz Pavelieve gardijske brigade.

15. oktobar
Oktobar p.p.

Kod s. Varadinbrega i s. Luana oko 400 ustaa i domobrana iz Varadina napalo

2. i 3. bataljon 1. zagorske NO brigade. Napad je odbijen.
IT Pakracu izabran Sreski odbor NOF-a Za Pakrac.
Na o. Hvaru, na zajednikoj konferenciji 162 delegata sa ostrva Visa. Lastova.
Hvara, Braa i olte, izabran Okruni odbor NOF-a za srednjoalmatinska ostrva
Na konferenciji NOF-a za srez Omi izabran Sreski odbor NOF-a.

Oklcbar s.

Ustae, etnici i nemaki vojnici iz Sunje i Kostajnice upali na prostoriju Trokuta

(predeo izmeu pruge Kostajnica Sunja Dubica i reke Une), do temelja spalili i opljakali mnoga sela i ubili 790 ena, dece i staraca.

15/16. oktobar

Poele desantne operacije snaga 26 divizije NOVJ sa poluostrva Peljeca na obalski

odsek Neum Slivno. Do 25. oktobra osloboena je obala izmeu r. Neretve i
Dubrovnika.

16. oktobar

Po nareenju taba 8. korpusu NOVJ rasformiran Benkovaki N O P odred a njegovim ljudstvom popunjene jedinice 19 divizije NOVJ.
Po nareenju taba 11. korpusa NOVJ formirane komande Rijekog. Porekog
Pulskog vojnog podruja.

etvrti bataljon 1. zagorske NO brigade zauzeo Varadinske Toplice, u kojima su

se branile dve ete Pavelie%'e gardijske brigade.
17 oktobar

Na komunikaciji Sunja Kostajnica .jedinice 2. brigade- Unske operativne grup"

napale iz zasede nemaku kolonu i nanele j o j gubitke od preko 100 mrtvih i ranjenih vojnika.
Oko 60 saveznikih aviona bombardovalo Vinkovce Pogoena je. uglavnom, eleznika stanica, gde je oteeno 15 lokomotiva i oko 400 vagona Neprijatelj je ims<'
45 mrtvih I 35 ranjenih vojnika

18 oktobar

Posle dvodnevnih borbi 10. hercegovaka udarna i 12. hercegovaka udarna brigada
29. udarne divizije NOVJ i 2. proleterska (dalmatinska) udarna bngada Primorske
uperativne grupe oslobodile Dubrovnik, koji je branila glavnina 369. puka nemake
369. legionarske divizije, mornarika peaija. obalska artiljerija i oko 400 ustaa
i domobrana.
Dvanaesta dalmatinska i 3. prekomorska brigada 26. divizije NOVJ. sa delovima
1. tenkovske brigade NOVJ. izvrile desant sa o. Braa na odsek Split Makarska
U manjim borbama protiv delova nemake 118. lovake divizije, one su do 22. oktobra oslobodile Omi, Makarsku i Zadvarjc ceo obalski pojas od Makarske do
Stroanca, istono od Splita.

952

UM. oktobar
Hi

oktobar

HRVATSKA

oktobar 1944

Dolovi (i. dalmatinske udarne brigade 19. d i v i z i j e N O V J izvrili napad na Obrovac,

koji je branila posada jaine 400
500 nemakih vojnika, ustaa i etnika. Z b o
jakog otpora neprijatelja mesto n i j e zauzeto.

2(1. oktobar

K o d s. Mikleuka (blizu I v a n i - G r a d a ) delovi 3. diverzantskog odreda Grupo d i v e r zantskih odreda G N O V i PO za Hrvatsku oborili nemaki transportni avion. P r c ivola posada aviona je zarobljena.

21. oktobar

Deseta dalmatinska udarna brigada 20. d i v i z i j e N O V J

oslobodila s. A r a n o
Imotskog), koje je branilo 700 nemakih v o j n i k a i ustaa.

(kod

K o d o. Dugog otoka britansko m o t o r n e t o p o v n j a e M G B tJ62, 659 i 674 i torpedni

amci M T B 637 i 638 potopili 2 nemaka desantna jurina amca a 2 zarobili.
U a v i o n s k o j nesrei iznad pl. Dinare poignuo komandant 8. korpusa N O V J genoral- m a j o r V l a d i m i r Cetkovi Vlado, narodni heroj.
Otpoeo dvodnevni rad IV partijske k o n f e r e n c i j e za okrug Liku. A n a l i z i r a n je dotadanji rad partijske oragnizacije u Lici i postavljeni su novi zadaci.

K o d . st. Culinec (na pruzi Novska Z a g r e b ) delovi 3. diverzantskog

odreda
Grupe diverzantskih odreda GS N O V 1 PO za Hrvatsku m i n i r a n j e m sruili prugu
i nemaki transportni voz, te unitili lokomotivu i 8 vagona, a ostale vagone otetili. P o g i n u l o je i ranjeno oko 400 nemakih oficira i vojnika. Saobraaj je obustavljen 40 asova.

21/22. oktobar

K o d Obrovca 5. dalmatinska Udarna brigada 19. d i v i z i j e N O V J napala

poloaje i u vieasovnoj borbi imala 6 mrtvih i 28 ranjenih boraca

22. oktobar

U s. L e p o j Bukvi (kod Krapine), na okrunoj

pina, izabran Okruni odbor N O F - a .

nemake

konferenciji N O F - a za okrug K r a -

22/23. oktobar

Posle etverodnevnih borbi na komunikaciji s. Slano s. Otrikovac, 1 proleterska

(dalmatinska) udarna brigada i 11. dalmatinska udarna brigada 26. d i v i z i j e N O V J
razbile kolonu jaine o k o 4000 vojnika nemake 369. legionarske divi/.ije, koja se iz
Dubrovnika probijala ka M e t k o v i u i Mostaru. P o g i n u l o je oko 2000 a z a r o b l j e n o
1070 neprijateljskih v o j n i k a . Z a p l e n j e n o : 60 topova. 89 mitraljeza, 211 motornih v o zila i m n o g o drugog ratnog materijala.

23. oktobar

Iz Varadina, Ludbrega i N o v o g M a r o f a jedinice P a v e l i e v e gardijske brigade napale delove 1. zagorske NO brigade u Varadinskim Toplicama. Posle krae b o r b e
n e p r i j a t e l j je zauzeo to mesto.

23/24. oktobar

Jedinice K a r l o v a k e brigade 34. d i v i z i j e N O V J zauzele s. Mavraie (na pruzi Z a g reb Jastrebarsko), gde su se branili nemaki vojnici.
N e p r i j a t e l j je imao 59
mrtvih i 14 ranjenih vojnika i oficira, a jedinice N O V J 10 m r t v i h i 33 ranjena
borca. Z a p l e n j e n o : 90 puaka, 7 p. mitraljeza, 5 mitraljeza. 3 minobacaa. 200 bombi,
12.000 metaka. 80 pari odela i druga oprema.

24. oktobar

U s . Z v e e v u (kod Slav. Poege) poginuu obavetajni o f i c i r 6. korpusa N O V J Jovan

Marinkovi I v o . narodni heroj.
U luci Olibu saveznika a v i j a c i j a grekom potopila naoruani brod NB 13 iz 4
morsko-obalskog sektora Mornarice N O V J .

24/25

oktobar

25. oktobar

po-

K o d s. Stupnika (na pruzi B e o g r a d Z a g r e b j jedinice Cehoslovake brigade Jan

ika" 12. udarne d i v i z i j e N O V J poruile prugu na 16 mesta 1 m i n i r a n j e m sruilineprijateljski transportni voz. N e p r i j a t e l i je imao 29 mrtvih, 16 ranjenih i 5!"> zarobljenih vojnika.
Na putu s. Posuje s. Mrkodol jedinice 13. dalmatinske brigade 9
napale nemaku motorizovanu kolonu i unitile 21 kamion

diviziie N O V J

Osma dalmatinska brigada 20. d i v i z i j e N O V J oslobodila Sinj Ustako-domobanske

jedinice (oko 2000 v o j n i k a ) k o j e su pohegle iz Sinja bile su od ostalih jrdinica 20
d i v i z i j e na komunikaciji S i n j Split potpuno razbijene i zarobljene.
25/26. oktobar

26. oktobar

I/.medu s. Okuana i N o v s k e Omladinska udarna brigada Joa Vlahovi* 40. d i v i z i j o

N O V J napala nemaku motorizovanu kolonu i unitila 6 kamiona 1 4 putnika automobila. N e p r i j a t e l j je imao 110 m r t v i h vojnika.
Naredbom G l a v n o g taba N O V i
N O V J nazvana proleterskom.

PO /a Hrvatsku

12. udarna brigada

12

divizije

953

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku Karlovaka brigada 34. divizije N O V J nazvana udarnom.

Na putu s. Okuani Novska jedinice 18. udarne brigade 40. divizije N O V J unitile nemaku kolonu. Poginulo je 105 nemakih vojnika. Zaplenjeno je 30 puaka,
15 automata, 1 p. mitraljez i druga ralna oprema. Uniteno je 38 kamiona i 3 putnika automobila.
U Glini, pod rukovodstvom sekretara Z A V N O H - a otpoela konferencija predsednika i sekretara okrunih NO odbora Banije, Korduna, Pokuplja, Like i Cazina,
kao i delegata iz sreskih NO odbora sa podruja okruga Banije, Korduna i Cazina.
Na konferenciji, koja je trajala dva dana, razmotrena je opta politika situacija u
zemlji i postavljeni su zadaci NO odborima.
Jedinice 20. i 26. divizije N O V J oslobodile Split. Zarobljeno je oko 800 domobrana,
ustaa i nemakih vojnika. Snage nemake 264. peadijske divizije su u toku noi
napustile Split.
26/27. oktobar

Izmeu s. Leskovca i Karlovca jedinice 8. udarne i 34. divizije N O V J poruile prugu

Zagreb Karlovac na 324 mesta.
K o d s. Stupnika (na pruzi Vinkovci Novska) jedinice 4. brigade 12. udarne divizije N O V J poruile prugu na 10 mesta

27. oktobar

GS N O V i PO za Hrvatsku izdao potinjenim korpusima nareenje o sprovoenju

veterinarskih mera u jedinicama, komandama i ustanovama u cilju to boljeg negovanja i uvanja konja.
U s. Kutjevu (kod Slav. Poege), na konferenciji zadrugara iz itave Slavonije, na
kojoj se raspravljalo o obnovi zadrugarstya, izabran Zadruni odbor za Slavoniju.

27/28. oktobar

Jedinice 26. divizije N O V J odbacile zatitnike delove nemake 264. peadijske divizije i oslobodile Trogir.

28. oktobar

K o d s. Bratine (blizu Karlovca) 1. i 4. bataljon Karlovake udarne brigade 34. divizije N O V J , posle petoasovne borbe, odbili napad c-lova nemakog 1. rezervnog
lovakog puka i 5. ustakog bataljona iz s. Crne Mlake i s. Maretia i prinudili ih na
povlaenje u polazne garnizone.
Trinaesta divizija N O V J izvrila neuspeo napad na Vrbovsko, koje je branio I z v i aki bataljon nemake 392. legionarske divizije i 33. ustaki bataljon.
etrnaesta dalmatinska brigada 19. divizije NOVJ oslobodila s. evrske (kod Skradina). Nemaka posada je imala 40 poginulih i 22 zarobljena vojnika. Ostatak posade probio se ka zaseoku Roki Slap. Brigada je imala 3 mrtva i 39 ranjenih boraca.
Trea dalmatinska udarna brigada 9. divizije N O V J oslobodila Imotski i zarobila
129 neprijateljskih vojnika.
Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku 26. divizija N O V J nazvana udarnom.

29. oktobar

Predsednitvo Z A V N O H - a donelo odluku o reorganizaciji sudova.

Jedinice Zuinberake brigade 34. divizije NOVJ zauzele nemako uporite u s. Bueoj Vasi (kod Kotanjevice), zaplenivi 2 minobacaa sa 78 mina, 2 mitraljeza, 4
p. mitraljeza, 4 automata, 20 puaka, 6800 metaka, 225 bombi i drugu opremu.
Odrana I I I konferencija A F Z - a za okrug Karlovac.
U okviru I I I konferencije A F Z - a za okrug Karlovac otvorena izloba runih radova
1 drugih darova koje su ene Korduna tiamenile vrhovnom komandantu N O V i POJ
Josipu Brozu Titu i prvoborcima ustanka na Kordunu.
Izmeu N o v e Gradike i s. Okuana Omladinska udarna brigada Joa Vlahovi
40. divizije N O V J napala nemaku motorizovanu kolonu i unitila 12 kamiona. Neprijatelj je imao 50 mrtvih.
Izmeu Slav. Broda 1 s. Vrpolja jedinice Osjeke udarne brigade 12. udarne divizije
N O V J poruile prugu Beograd Zagreb na oko 100 mesta.

29/30. oktobar

Na komunikaciji Nova Gradika s. Banova Jaruga jedinice 40. divizije N O V J i

Posavskog N O P odreda 6. korpusa N O V J poruile 12 mostova.

30. oktobar

Na komunikaciji Vinkovci Slav. Brod jedinice Cehoslovake brigade Jan ika*

12. udarne divizije NOVJ napale neprijateljsku kolonu i unitile 40 kola. 1 kamion,
2 putnika automobila i 1 motocikl. Poginulo je 46 neprijateljskih vojnika.

954

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

Izmeu s. Vrpolja i s. Starih Perkovaea jedinice Osjeke udarne brigade 12. udarne
divizije NOVJ poruile prugu Beograd Zagreb na 52 mesta.
Snage nemake 264. peadijske divizije napustile Zadar. Sutradan su u grad ule
jedinice Zadarskog N O P odreda.
30/31. oktobar

Delovi 1. brigade 33. divizije NOVJ napali na oko 300 nemakih vojnika u s. Sumeanima (kod Ivani-Grada). Napad nije uspeo zbog intervencije neprijatelja iz s.
Kria.

31. oktobar

Pri Glavnom Stabu N O V i PO za Hrvatsku formirana Komanda stana.

Jedinice Karlovake udarne brigade 34. divizije N O V J poruile elezniku prugu
Zagreb Karlovac na 54 mesla.
U s . I lovcu (kod Karlovca) ustae obesile lana SK K P H i OK SKOJ-a za Gorski
kotar Ivanku Trohar, narodnog heroja.
Jedinice 19. divizije NOVJ oslobodile Skradin.
Po nareenju taba 8. korpusa N O V J rasformiran Svilajsko-moseki N O P odred a
njegovim ljudstvom popunjene jedinice 20. divizije NOVJ.

Oktobar k.

Odrana I konferencija A F Z - a za okrug Knin.

Oktobar

U Petrovoj gori izaao prvi broj lista

rodne prosvjete Z A V N O H - a .

Narodna prosvjeta. Izdavao ga Odjel na-

Pri pokuaju bekstva iz logora u Slaroj Gradiki ubijen lan rejonskog komiteta
K P H u Zagrebu i rukovodilac partijske organizacija u logoru Ivan Sabljak, narodni
heroj.
Po nareenju taba 8. korpusa NOV.T formiran Drniki N O P odred.
MAKEDONIJA
1. oktobar

Po nareenju taba 2. operativne zone N O V i PO Makedonije formirane Komanda

bitoljskog vojnog podruja i komande mesta za Resen i Davat.
Kod s. Beranca i s. Topolana (blizu Prilepa) 1. bataljon 7. i 2. bataljon 5. makedonske NO brigade napali nemaku kolonu od 15 kamiona i naneli j o j gubitke od
16 mrtvih. Po povlaenju bataljona nemake jedinice su u s. Topolanima zapalile
oko 20 kua.
U Prespi rasformiran Kruevski N O P odred a njegovo ljudstvo ulo u sastav B i t o l j sko-prespanskog N O P odreda
S pravca Strumice delovi nemake 22. peadijske divizije (16. puk sa 122. tenkovskim izviakim bataljonom i jednim divizionom artiljerije) otpoeli napad na Berovo. Posle dvodnevnih borbi protiv delova 50. divizije N O V J ovladali su gradom.
Prvi bataljon 5. makedonske NO brigade izvrio neuspeo napad na nemake delove
u s. M. i G. Konjarima (kod Prilepa).

i/2, oktobar

Izmeu Skoplja i Velesa (sada: Titov Veles) delovi 8. makedonske brigade 42. d i v i zije N O V J poruili elezniki most na Markovoj reci i prugu na vie mesta.

2. oktobar

Kod Mramorske klisure (na putu Prilep Gradsko) 10. makedonska brigada 41.
divizije NOVJ iznenada napala nemaku kolonu i posle osmoasovne borbe unitila
10 kamiona i nanela neprijatelju gubitke od oko 120 mrtvih i ranjenih vojnika.
Na ivanjekim poloajima (blizu Prilepa) 3. bataljon 5. makedonske NO brigade
napao nemaku kolonu koja je nastupala .s pravca Bitolja i posle dvoasovne borbe
odbacio je ka komunikaciji Bitolj Prilep. U s. Loznanina bataljon je zapalio
nemake magacine benzina i odene opreme i neprijatelju naneo gubitke od oko 15
mrtvih i ranjenih, a sam je imao 1 ranjenog borca.
U s . Rakotincima (blizu Skoplja) delovi 8. makedonske brigade 42. divizije NOVJ
napali nemako obezbeenje na osmatranici i naneli mu gubitke od 5 mrtvih, a
sami imali 3 ranjena i 2 nestala borca. Unitena su 4 kamiona i 1 motocikl. Istoga
dana u rejonu s. Grac s. Kruopck s. Nerezi dva bataljona 8. brigade vodila
su borbu protiv balista.
Na pruzi Skoplje Veles (sada: Titov Veles) 3. makedonska N O U brigada 42. divizije NOV.T napala nemaku kompoziciju. Oko 50- nemakih vojnika je poginulo ili
se utopilo u Vardaru. Pruga je razruena na 14 mesta.
95 5

1944. oktobar
.?, oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

Na putu S k o p l j e Veles (sada: T i t o v Veles) delovi 8. makedonske brigade 42. d i v i z i j e N O V J poruili most na M a r k o v o j reci. Z a t i m su u borbi kod s. Nereza, s. Graca
i s Itrunpeka zarobili 10 balista.
U rejonu Kavadaraca. od ljudstva 18. dopunske brigade 41.
rana 11. makedonska NO brigada.

divizije NOVJ. formi-

Kod s. Zelenikova (na pruzi S k o p l j e T i t o v Veles) 12. makedonska brigada 42.

d i v i z i j e N O V J razruila ponovo popravljeni deo eleznikog mosta i na nekoliko
mesta poruila nasip.
Na putu s. Am/.ali
- B e r o v o delovi 4. makedonske brigade 50. d i v i z i j e N O V J iz
zasede napali i razbili nemaku kolonu k o j a se iz Strumice kretala za Berovo. Uniten je 1 kamion a zaplenjeno je 9 konja, 2 dvokollce s municijom i druga ratna
oprema.
J/4, oktnbar

Kod s. Zelenikova (na pru/.i S k o p l j e T i t o v Veles) 1. bataljon 3. makedonske N O U

brigade na nekoliko mesta poruio pru^u i elezniki most na K a d i n o j reci.
Na putu S k o p l j e Kaanik delovi 8. preevske NO brigade saekali u zasedi nemaku kolonu od 11 kamiona i 3 kamiona otetili. Poginulo je 10 nemakih vojnika
a oko 15 ih je ranjeno.

oktobar

- U s. A l g u n j i (blizu K u m a n o v a ) formirana 18. makedonska NO brigada.

Delovi nemake 22. peadijske d i v i z i j e (16. puk sa 122. tenkovskim izviakim bataljonom i j e d n i m artiljerijskim d i v i z i o n o m ) ovladali Pehevom.
U rejonu s. D. Disana (kod K a v a d a r a c a ) jae nemake snage napale delove 9. makedonsko brigade 41. d i v i z i j e N O V J i prinudile ih na p o v l a e n j e ka s. G. Disanu.
N e p r i j a t e l j je imao oko 15 poginulih vojnika

1/5

Balisti iz
izgorelo.

kievskog

kraja

zapalili

s.

Karbunicu

(blizu

Kieva).

Selo

je

potpuno

Kod s. Rlevaca (blizu T i t o v o g Velesa) delovi 3. makedonske N O U brigade napali

nemaku izviaku grupu i zarobili 3 nemaka vojnika, dok su 2 poginula. Zaplenjena su 3 motocikla i 1 putnika kola
Na poloajima ispred Borova dva bataljona 13. makedonske brigade 50. d i v i z i j e NOVJ
napali nemake d e l o v e i uspeli da probiju nemaku odbranu. Z b o g nedostatka mun i c i j e obustavljen je dalji napad, te se bataljoni povukli za s. Rusinovo. Brigada
Je imala 3 ranjena borca, a n e p r i j a t e l j 1 m r t v o g i 4 ranjena vojnika.

oktobar

U rejonu s. M i l e t k o v a (blizu U d o v a ) delovi 9. makedonske brigade 41. d i v i z i j e NOVJ,

miniravi prugu, sruili dva nemaka transportna voza i poruili most na putu s.
M i l e t k o v o e v e l i j a . Prema nepotpunim podacima n e p r i j a t e l j je imao oko 80
rtava.

U s . Sindelievu (kod S k o p l j a ) a. preevska NO brigada, pusle troasovne

borbe,
razbila nemaku posadu od oko 70 vojnika. Brigada je imala 1 poginulog i 4 ranjena
borca, dok je n e p r i j a t e l j imao 22 zarobljena i 5 poginulih vojnika i 1 oficira. Uniteno: 1 tenk, 4 kamiona i 1 motocikl Z a p l e n j e n o : 1 minobaca, 2 mitraljeza, 12
puaka, municija i druga oprema.
i. oktobar

K o d p r e v o j a D a v a l a i Sirhana (na putu Resen Bitolj). posle etvorodnevnih borbi

protiv 7. makedonske brigade 49. d i v i z i j e N O V J , nemaka 104. lovaka divizija, koja
se povlaila iz A l b a n i j e , uspela je da se g l a v n i m snagama p r o b i j e za Bitolj. U ovim
borbama n e p r i j a t e l j je imao 120 mrtvih a 7. brigada 20 mrtvih i 15 ranjenih boraca

Oktobar p

U rejonu s. Rlevaca (blizu T i t o v o g Velesa) delovi 3. makedonske udarne brigade 42

d i v i z i j e N O V J razbili grupu od oko 80 nemakih vojnika koji su doli kao pomo
izviakim jedinicama napadnutim prethodnog dana u istom rejonu. Poginulo je 16
a zarobljeno 6 nemakih v o j n i k a . Brigada je imala 1 m r t v o g i 11 ranjenih boraca
Z a p l e n j e n o je: 1 top. 3 mitraljeza. I kamion i druga ratna oprema.
U s. Zegnjanima (kod K u m a n o v a ) formirana 17. makedonska NO brigada

U Prilepu, pri GS N O V i PO za Makedoniju, f o r m i r a n o a r t i l j e r i j s k o odeljenje.

A/6

oktnbar

C. oktobar

956

Kod . st. M i l e t k o v o (na pruzi e v e l i j a D e m i r - k a p i j a )

delovi 9. makedonske
brigade 41. d i v i z i j e N O V J napali nemaku posadu. Posle dvoasovne borbe, zbog
jakog otpora neprijatelja, oni su se povukli uz gubitke od 3 r a n j e n a borca.
GS N O V 1 PO za Makedoniju naredio Stabu 1. operativne zone a prostorije Skoplje
T e t o v o i Kaanik Skopska Crna gora to skorije oisti od balista kojima se

1944. oktobar

jviakjsdonija

oktobar 1944.

nemake jedinice koriste za zatitu komunikacija pri izvlaenju Kaanikom klisurom. Pored toga treba da, ruenjem komunikacija, usporavaju izvlaenje nemakih
snaga na sever i da im nanese to vee gubitke. T i m e bi se olakala dejstva jedinica
4. operativne zone na prostoriji K i e v o Polog.
GS N O V i PO za Makedoniju izvestio VS N O V i POJ da je partizansku brigadu
Goce Delev*. formiranu u Sofiji od Makedonaca, stavio pod svoju komandu.
U duhu sporazuma GS N O V i PO za Makedoniju i bugarske 4. armije o zajednikom
ejstvu jedinica na bregalniko-strumikom pravcu, komandant bugarske 4. a r m i j e
Izdao zapovest. da severna grupa (sastava: 18. i 33 peadijski puk 5. peadijske divizije) nastupa pravcem Carevo Selo (sada: Delevoi Koane sa zadatkom da do
12. oktobra izbije na liniju s. Trogirci K. Balvan s. Argulica; da juna grupa
(sastava: 2. peadijski bataljon 1. mitraljeski bataljon i 1. protiv tenkovska eta 5. peadijskog puka. 2. brdski artiljerijski divizion i 1. haubika baterija 105 mm) nastupa
pravcem Bukovik Berovo Dami tepe (kod Strarnice): da 7. poadijska d i v i zija i konjika brigada dejstvuju na pravcu 3. N o v o Selo Strumica.
Na Skopskoj Crnoj gori, od ljudstva 8
makedonska NO brigada.

i 12. preevsko NO brigade, formirana 16

U rejonu s. Trojkrsti s. Ivanjevci (na putu Prilep Bitoij), posle trodnevnih

borbi protiv nemakih kolona. 5. makedonska brigada 49. divizije NOVJ, pod jakim
pritiskom nadmonih neprijateljskih snaga, povukla se na poloaje Sv. l'odor s
Trnovci s. Buin. Nemake jedinice su spalile s. Trojkrsti i s Ivanjevce. Brigada
je imala 4 poginula i 11 ranjenih boraca.
G/7 oktobar

U rejonu s. Draeva (blizu Skoplja) 1. bataljon 12. makedonske NO brigade napao

nemako obezbedenje na pruzi i poruio prugu na nekoliko mosta.

7 oktobar

Inicijativni odbor N O F - a Makedonije i/.dao uputstvo o stvaranju optinskih, sreskili.

oblasnih i gradskih odbora NOF-a.
GS N O V i PO za Makedoniju upozorio potlnjene jedinice da lekari treba da pregledaju zaplenjenu hranu, jer postoji mogunost da je nemake jedinice zatruju.
GS N O V i PO za Makedoniju naredio Stabu 4 operativne zone da izda naredenj'
da se bivi pripadnici etnika iz brodskog kraja v r a t e svojim kuama i p r i j a v e organima narodnih vlasti, poto oni nisu poinili nikakve zloine, te im ne preti nikakva
opasnost u pogledu gonjenja.
U rejonu s. Govrljeva, manastira Sv. Petke i s. Barova Ciflika (blizu Skoplja) 8.
makedonska brigada 42. divizije NOV.T napala baliste i posle estoasovne borbe ovladala tim selima i izbila na r. Tresku. Poto su baliste dobile pojaanja, kao i podrku
nemake artiljerije iz rejona s. G. Vodna. 8. brigada se povukla na polazne poloaje
s, Jabolci, s. Osinani. Poginulo je 5 i zarobljeno 5 balista.
Na krivorekom pravcu otpoela zajednika dejstva bugarske 1. armije i 17 i 18
makedonske brigade Kumanovske divizije N O V J protiv delova nemake 11 vazduhoplovno-poljske divizije.
Komanda bugarske 1. a r m i j e izdala potinjenim jedinicama (1. i 2. peadijskoj diviziji) zapovest za napad pravcem ueevo K r i v a Palanka Straein. Druga peadljska divizija (9, 21. 27. i 36. peadijski puk) dobila je zadatak da energinim napadom ovlada K r i v o m Palankom i do pada mraka izbije na liniju Konjski rid
s. Baevo s. Duboica Straa Kosmatica Breza, a sledeeg dana izbije
ispred stracinskih poloaja. U IT eelonu zadrana je 1. peadijska divizija.

7/8. oktobar

U rejonu s. Capara i Prevalca (na putu Bitolj Uesen) dva ba ta i j ona 7. makedonske brigade 49. divizije NOV.T saekala u zasedi jednu nemaku
kolonu i jakom
iznenadnom vatrom, sa bliskog odstojanja, naneii j o j velike gubitke. Prema nepotpunim podacima neprijatelj je imao oko 160 mrtvih. Spaljena su 4 kamiona s municijom, ubijeno je oko 50 konja i uniten je razni materijal. Bataljoni su imali 1
mrtvog i 2 ranjena borca.
Na pruzi Skoplje Veles (sada: Titov Veles) 12. makedonska brigada 42. divizije
NOVJ napala nemaku posadu na . st. Zelenikovo, unitila 2 vagona s materijalom
i poruila oko 2 km pruge.

8 oktobar

Prezidijum A S N O M - a pismenim putem zahtevao od GS N O V i PO /a Makedoniju

da traeni prosvetni kadar otpusti iz vojske i stavi na raspolaganje narodnoosloboilakim odborima.
Na osnovu uputstva sovjetske misije pri VS N O V i POJ. GS N O V i PO za Makedoniju dao direktivu 2. operativnoj zoni da rasformira Ruski partizanski bataljon
a ljudstvo rasporedi po jedinicama

957

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

etrdeset osma divizija NOVJ napala K i e v o i uporita severo!s'.'.i?no od njega, u

kojima su se branili balisti. Posle vrlo otre i uporne borbe 1. makedonska NOU
brigada je narednog dana oslobodila Kievo. ali je, zbog nepovoljne situacije kod
ostalih snaga 48. divizije i zbog pritiska novih snaga balista, u toku noi napustila
grad, zarobivi oko 200 balista. Brigada je imala oko 10 poginulih i 30 ranjenih
boraca. Zaplenjeno je dosta ratnog materijala.
Kod s. utova, s. Premke i s. Garana (kod K i e v a ) 6. makedonska brigada 48. divizije NOVJ vodila vrlo teku borbu protiv balistikih snaga, koje su branile svaku
kuu. Zbog situacije kod s. Srbice, gde je bila potisnuta 13. makedonska brigada,
i zbog pristizanja neprijateljskih pojaanja, koja su se pojavila iza lea jedinicama,
6. brigada se povukla za s. Orlance i s. Celopek.
Na Skopskoj Crnoj gori 10 makedonska brigada Kumanovske divizije NOVJ, posle
trodnevnih borbi, odbila napade balistikih snaga sa pravca s. Mateje, s. Ormana
i s. Brazde, koje su pokuavale da je odbace od komunikacije Skoplje Kaanik
i da omogue nesmetan saobraaj nemakih snaga Brigada je uspela da odri poloaje, s kojih je kasnije stalno napadala nemake transporte i kolone. Gubici neprijatelja: 5 poginulih i 22 ranjena balista.
Izmeu . si. Sv. orde i s. Gradeca (na pruzi Demir-kapija evelija) delovi 9.
makedonske brigade 41. divizije NOVJ, u trodnevnim akcijama, sruili 3 mostova i
oko 300 m pruge. Zbog miniranja pruge kod s. Prdeva i Demir-kapije sruila su
se dva nemaka transportna voza sa ljudstvom. Prema nepotpunim podacima neprijatelj je imao preko 100 poginulih i ranjenih, a 9. brigada 3 ranjena borca.
Posle dvodnevnih borbi protiv delova nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije,
jaine do bataljona. bugarska 2. peadijska divizija oslobodila Krivu Palanku. Na
grad je napadao 9. peadijski puk. dok su ostale snage divizije vrile obuhvat sa
severa i juga. Za to vreme 17. makedonska brigada Kumanovske divizije NOVJ
napadala je nemake transporte i obezbeenja na komunikaciji Kumanovo Kriva
Palanka, a 18. makedonska NO brigada na komunikaciji Kumanovo Preevo.
U rejonu s. Smilovaca 10. makedonska brigada 41. divizije NOVJ napala i odbacila
nemaku motorizovanu kolonu koja je pokuala da se iz Prilepa, preko s. Izvora,
probije u Veles (sada: Titov Veles).
9. oktobar

Na komunikaciji Kumanovo Preevo delovi nemake 11. vazduhoplovno-poljske

divizije i balisti, koji su teili da se probiju za Vranje, napali 18. makedonsku brigadu Kumanovske divizije NOVJ. Brigada je, posle otrih vieasovnih borbi, uspela
da odri svoje poloaje.
U Kaanikoj klisui'i 16. makedonska brigada Kumanovske divizije N O V J sruila
3 mosta i vodila borbu protiv nemakih kolona koje su se iz Skoplja probijale za
Kaanik.
U rejonu s. Drenova i s. Grbavca (blizu Kavadaraca) 11. makedonska brigada 41.
divizije N O V J uspela da, posle vieasovnih borbi protiv nemakih prednjih delova,
odri poloaje. (Odatle je narednih dana napadala nemake kolone koje su se izvlaile od Prilepa za Gradsko.)
Na putu Kumanovo K r i v a Palanka 17. makedonska brigada Kumanovske diviz i j e N O V J napala nemake delove, unitila nekoliko kamiona i nanela neprijatelju
dosta gubitaka.
Na komunikaciji Skoplje Veles (soda: Titov Veles) 3. makedonska udarna brigada 42. divizije NOVJ napala manju nemaku kolonu i unitila 4 kamiona i neto
ratne opreme. Zatim je u rejonu Velesa brigada unitila lokomotivu i 6 vagona, poruila prugu na 14 mesta 1 pri tom nanela neprijatelju gubitke od oko 20 mrlvih
vojnika
*

Izvrivi juri, delovi 50. divizije N O V J zauzeli Berovo i produili nastupanje ka

Pchevu. Sledeeg dana, usled napada jaih neprijateljskih snaga. Berovo je naputeno. U tim borbama unitena su 4 neprijateljska kamiona.
Kod prevoja avata (na komunikaciji Bitolj Resen) delovi 49. divizije NOVJ
napali nemaku kolonu od oko 150 vozila i prinudili je da se, uz osetne gubitke,
povue za Bitolj.
70. oktobar

Komandant 15. korpusa N O V J i predstavnik engleske misije pri G N O V i PO za

Makedoniju uputili pismo komandantima nemakih snaga bitoljskog i prilepskog
garnizona, u kome ih pozivaju na sastanak radi dogovora o zameni zarobljenika.
Osamnaesta makedonska brigada Kumanovske divizije N O V J ponovo zatvorila komunikaciju Kumanovo Preevo, te su se nemake snage morale probijati preko
Gnjilana, poto je komunikaciju u Kaanikoj klisuri bila posela 16. makedonska
NO brigada.

958

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1H44.

U s . Laki (kod Koana), od delova brigade Goce Delev i 13. makedonske NO brigade i novih boraca, formirana 19 makedonska NO brigada (nazivana i brigadom
Goce Delev).
U s . Laki (kod Koana), od ljudstva koje je ranije sluilo u artiljerijskim jedinicama, formirana Artiljerijska brigada 50. divizije NOVJ.
U. oktobar

Delovi 16. makedonske NO brigade (oko 500 boraca), posle vrlo otrih dvodnevnih
borbi, prinudili snage balista da se, uz obostrane osetne gubitke, s poloaja Ramno,
Bilo. Crni kamen, Pupljak. Barjak na Skopskoj Crnoj gori povuku dublje u ovu
planinu.

12. oktobar

U dvodnevnim akcijama na komunikaciji Kumanovu K r i v a Palanka 17. makedonska brigada Kumanovske divizije N O V J unitila nekoliko nemakih vozila i vodila
borbu protiv nemakih obezbedujuih delova kod s. Oraha i Strae.
PK SKOJ-a za Makedoniju uputio direktivno pismo skojevskim
organizacijama
Makedonije, u kome postavlja zadatke u vezi sa pretkongresnom aktivnou: organizovati takmienje izmeu pojedinaca i omladinskih organizacija; prouavati kongresni materijal; izabrati prema dalom uputstvu i kljuu, delegate za II kongres
antifaistike omladine Makedonije.
Posle pregrupisavanja bugarska 1. armija (1. i 2. peadijska divizija) otpoela napad
na ojaani puk nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije u rejonu Straina (izmeu
K r i v e Palanke i Kumanova).
Kod s. Zelenikova (na pruzi Skoplje Titov Veles) delovi 12. makedonske brigade
42. divizije N O V J poruili elezniki most.
Posle dvodnevnih borbi u rejonu s. G. Balvana i s. D. Trogirca (na komunikaciji K o ane Slip) 14. makedonska brigada 50. divizije N O V J razbila slabije nemake delove a ostale snage prinudila da se povuku za Koane i Slip.
K o d Prentovog mosta (na komunikaciji Ohrid Resen) 5. makedonska brigada 49.
divizije N O V J napala nemaku kolonu koja se probijala za Ohrid i odbacila je u
Resen.

13. oktobar

GS N O V i PO za Makedoniju traio od Operativnog taba za Kosovo i Metohiju

da deo snaga uputi na Skopsku Crnu goru radi dejstva na komunikaciji Skoplje
Uroevac, poto je 16. makedonska NO brigada de j.sivo va la na putu i . pruzi Skopl j e Kaanik.
Posle estodnevnih borbi juna grupa bugarske 4. a r m i j e (sastava: 2. peadijski
bataljon, 1. mitraljeski bataljon i 1. protivtenkovska eta 5. peadijskog puka, 2.
brdski artiljerijski divizion i 1. haubika baterija 105 mm) ovladala
Bukovikom
(blizu Peheva), koji je branila jedna eta 16. peadijskog puka nemake 22. peadijske divizije.
Posle borbi na vrhu Vrteki (kod Peheva) 13. makedonska brigada 50. divizije
N O V J oslobodila Pehevo, a njen 1. bataljon ovladao nemakim poloajima na
vrhovima Golaku i avki.
Posle trodnevnih borbi protiv delova nemake 22. peadijske divizije, 4. makedonska brigada 50. divizije NOVJ, Konjiki eskadron GS N O V i PO za Makedoniju i
delovi ojaanog bugarskog 5. peadijskog puka oslobodili Berovo.
U rejonu Bukova (na komunikaciji Resen Ohrid) ojaani 3. bataljon 5. makedonske NO brigade iz zasede napao nemaku auto-kolonu. Posle borbe kolona se probila za Ohrid. Zapaljeno je 15 kamiona a jedan je zaplenjen. Neprijatelj je imao
5 mrtvih i 10 ranjenih vojnika.
Kod s. Laca (blizu Bitolja) Bitoljsko-prespanski N O P odred minirao komunikacije.
U toku noi na minirani deo puta naila je nemaka kolona, te je od mina pretrpela
osetne gubitke.
U rejonu s. G. Solno s. G o v r l e v o (kod Skoplja) oko 500600 balista iznenada
napalo 12. makedonsku brigadu 42. divizije NOVJ. Posle petoasovne borbe ona ih
je odbacila, nanevi im gubitke od 3 mrtva i 3 ranjena, i odrala posednute poloaje
uz gubitke od 3 mrtva i 2 ranjena borca.

13/14. oktobar

U rejonu s. Kaana (na komunikaciji Bitolj Resen) 2. bataljon 7. makedonske NO

brigade iz zasede napao nemaku kolonu (jaine do jednog bataljona) i naneo j o j
gubitke od oko 30 mrtvih i ranjenih vojnika. Bataljon je imao 1 ranjenog borca.
Zaplenio je: 4 puke, 1 automat, 3 pitolja, nekoliko sanduka municije i nekoliko
kola vojnike opreme i drugog materijala.

959

1944. oktobar
14. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

PK SKO.I-a za Makedoniju uputio pismo 1- i 3 oblasnom komitetu S K O J - a : obavetava ih o reorganizaciji oblasnih komiteta (od etiri formirana tri komiteta) o
proirenju n j i h o v e t e r i t o r i j e i o popuni komiteta n o v i m lanovima: postavlja zadatke u vezi sa pretkongresnom aktivnou omladine Makedonije.
Na Milutinskom ridu (na komunikaciji K u m a n o v o K r i v a P a l a n k a ) nemake snage
napale 4. bataljon 17. makedonske NO brigade. B a t a l j o n je uspeo da odbije neprijatelja, nanevi mu gubitke od 13 mrtvih, i da zadri poloaje.
U rejonu s. Smokvica s. M i l e t k o v a (na komunikaciji e v e l i j a Gradec) 9. makedonska brigada 41. d i v i z i j e N O V J , posle 20-asovne borbe, uspela da zadri nemake snage i da im onemogui dalji pokret u pravcu Velesa (sada: T i t o v Veles).
U rejonu s. Bigie (na komunikaciji D e l e v o Koane) 13. makedonska brigada 50
d i v i z i j e N O V J vodila borbu protiv nemakih snaga i uspela da odri poloaje.

15. oktobar

U K r i v o j Palanci zamenik komandanta GS N O V i PO za M a k e d o n i j u i komandant

bugarske 1. a r m i j e dogovorili se o koordiniranju zajednikih dejstava na odsecima
K r i v a Palanka K u m a n o v o i K u m a n o v o V r a n j e . P o r e d ostalog, sainjen je plan
za o v l a i v a n j e stracinskim poloajima, na kojima su se branili delovi nemake 11.
vazduhoplovno-poljske d i v i z i j e , i regulisano je snabdevanje bugarskih vojnika.
U Di-enovakoj klisuri (na komunikaciji P r i l e p s. Gradsko) 10. makedonska brigada 41. d i v i z i j e N O V J napala nemake d e l o v e i ubila 14 nemakih vojnika, i unitila 2 kamiona i jedna kola. Z b o g estih napada jedinica 41. d i v i z i j e na nemake
kolone na o v o j komunikaciji, n e p r i j a t e l j je spalio s. Drenovo.
U rejonu s. D u b r a v e (na komunikaciji e v e l i j a Negotino) 9. makedonska brigada
41. d i v i z i j e N O V J napala nemaki transportni voz i nanela neprijatelju gubitke od
oko 40 m r t v i h vojnika. P o r e d toga, ona je poruila prugu na nekoliko mesta, zbog
ega je saobraaj bio prekinut 24 asa, i unitila l kamion.

i.Jktobar

p.p.

GS N O V i PO za Makedoniju izdao naredbu o podeli M a k e d o n i j e na tri korpusne

oblasti (1. skopsko-poloku, 2. bitoljsko-debarsku i
3. bregalniko-strumiku), n
organizacionoj strukturi korpusnih oblasti, komandi mesta i podruja i o zadacima
njihovih organa.
U rejonu K u m a n o v a rasformirana 11. makedonska NO brigada.
ulo u sastav 3. makedonske N O U brigade.

Njeno

je ljudstvo

U s . Miokazi (kod K i e v a ) reorganizovana Poreka makedonska NO brigada i dobila

naziv: 15 makedonska NO brigada.
Po nareenju GS N O V i PO za Makedoniju, Skopski N O P odred uao u sastav 16
makedonske N O brigade.
I5/1H.

oktobar

16. oktobar

U rejonu . st. Z e l e n l k o v o (na pruzi T i t o v Veles S k o p l j e ) 3. makedonska udarna

brigada 42. d i v i z i j e N O V J m i n i r a n j e m pruge sruila nemaki transportni voz.
U duhu nareenja taba 15. korpusa N O V J . tab 41. d i v i z i j e N O V J izdao naredbu o
nainu snabdevanja jedinica i v o t n i m potrebama (ratni plen, konfiskacija, rekvizicija, d o b r o v o l j n i prilozi itd ). Z a b r a n j u j e se da vojnici sami trae hranu pri ulasku
u naseljena mesta, ve se n a r e u j e da to ine odgovorni organi jedinica preko komandi podruja i komandi mesta ili NO odbora.
Na desnoj obali r. Troske 12. makedonska brigada 42. d i v i z i j o N O V J napala baliste
i odbacila ih preko roke, oistivi teren i/meu s. Greca, s. Kruopeka i s. Nereza
Brigada je imala 1 m r t v o g i 4 ranjena borca, a ubila je i ranila oko 10 balista.
U rejonu s. Umin-Dola (na komunikaciji S k o p l j e K u m a n o v o ) minerska grupa 17.
makedonske NO brigade poruila put i prugu na B mesta, pa je saobraaj bio prekinut vie asova.
U rejonu s. R a k l e (na komunikaciji P r i l e p T i t o v Veles) 1. bataljon 10. makedonske NO brigade napao manju nemaku peadijsku kolonu i oslobodio 19 bugarskih
zarobljenih vojnika.

17

oktobar

etrnaesta makedonska brigada 50. d i v i z i j e N O V J napala K o a n e i prodrla do eleznike stanice i kasarne, te onemoguila da nemake snage iz ovog
garnizona
interveniu na pravcu Bigia C a r e v o Selo (sada: Delevo), gde su voene vrlo otre
borbe. Brigada se, pod pritiskom jakih neprijateljskih snaga, povukla za s. Pantelej. uz gubitke od 20 m r t v i h i 35 ranjenih boraca. N e p r i j a t e l j je imao dosta gubitaka pored ostalog zarobljena su 24 nemaka vojnika.
SK S K O J - a za S k o p l j e dostavio PK S K O J - a za Makedoniju izvetaj o broju i stanju omladinskih odbora formiranih na teritoriji sreza i MK S K O J - a za Skoplje i o
aktuelnim zadacima tih odbora.

960

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

Severna grupa bugarske 4. a r m i j e (sastava: ojaani 18. i 33. peadijski puk 5. peadijske divizije), posle trodnevnih borbi protiv delova 16. peadijskog puka nemake
22. peadijske divizije, oslobodila Carevo Selu (sada: Delevo).
Juna grupa bugarske 4. armije (sastava: 2. peadijski bataljon, 1. mitraljeski bataljon i 1. protivLenkovska eta 5. peadijskog puka, 2. brdski artiljerijski divizion i
1. haubika baterija 105 mm), bez dodira s neprijateljem, izbila na prevoj Dami
tepe (kod Strumice), gde je ostala sve do 6. novembra kada je ula u ve osloboenu Strumicu.
18. oktobar

Prema direktivi V N O V i POJ, G N O V i PO za Makedoniju izdao nareenje da

se u korpusima, od ljudstva koje je ranije sluilo u artiljerijskim jedinicama, organizuju artiljerijski kursevi, koji bi otpoeli 1. novembra.
Nastupajui putem Resen Ohrid. 1. makedonska
udarna brigada 48. divizije
NOVJ ula u Ohrid i produila za Strugu. U Strugi je bilo oko 700 nemakih v o j nika i oko 100 balista, koji su imah jako utvrene poloaje na prilazima gradu. U
toku ovog i narednog dana ova brigada i 4. iptarska NO brigada izvrile su nekoliko
napada, ali Strugu nisu zauzele, ve su se povukle na liniju s. Morovile Ciglana
i drale grad u blokadi. U tim borbama brigade su imale 7 poginulih i 4 ranjena, a
neprijatelj je imao oko 40 mrtvih, 15 ranjenih i 14 zarobljenih.
Posle sedmodnevnih otrih borbi protiv jedinica ojaanog puka nemake l t . v a z duhoplovno-poljske divizije, 1. peadijska divizija bugarske 1. a r m i j e ovladala poloajima u rejonu s. Duboice i s. Petralice, a 2. peadijska divizija ovladala Strainom, dok je 1. peadijski puk 1. peadijske divizije natkrilio stracinske poloaje
sa severa. U toku noi nemake snage su se povukle na ranije organizovane stracinske poloaje.
U rejonu s. Zdunje, s. Grgurnice i s. Sedlareva (kod Tetova) 8. makedonska brigada
42. divizije N O V J zavrila dvodnevnu estoku borbu protiv balista, nanevi im gubitke od oko 30 mrtvih i ranjenih. Brigada je imala 8 ranjenih boraca.
Clan PK SKOJ-a za Makedoniju dostavio izvetaj PK SKOJ-a o stanju SKOJ-a i
omladinske organizacije u velekom srezu. Izvetaj obuhvata stanje kadrova, broj
novoformiranih omladinskih odbora i radnih eta po selima i predstojee zadatke.
Kod s. Somaljice. s. Negovea. s. Reljana i s. Novog Sela (na komunikaciji K u m a novo Bujanovac) 18. makedonska brigada Knmanovske divizije NOVJ odbila napad nemakih snaga koje su teile da je odbace s tih poloaja i sebi omogue nesmetan pokret i transport du te komunikacije. Brigada je imala 2 mrtva i 6 ranjenih
a neprijatelj 10 do 15 mrtvih i ranjenih. Saveznika avijacija je u toku dana mitraljirala jednu nemaku kolonu i zapalila 9 vozila.
Posle trodnevnih borbi protiv obezbeujuih delova nemake 22. peadijske divizije, 13. makedonska brigada 50. divizije N O V J ovladala poloajima u rejonu M o gilka Bigia (blizu Deleva), uspostavila vrstu vezu s jedinicama
bugarske 4.
armije, koje su napadale s fronta, i zajednikim dejstvom prinudila nemake snage
da se povuku na nove poloaje kod s. Istibanje (blizu Koana).
U irokom dolu (kod Berova) formirana 20. makedonska NO brigada.

19. oktobar

U duhu direktive G N O V i PO za Makedoniju, tab 51. divizije N O V J izdao zapovest: da 4. NO brigada presee komunikaciju Valandovo Strumica, 20. NO
brigada pravac Strumica Radovite, 21. NO brigada pravac Strumica Novo
Selo, Artiljerijska brigada pravac Strumica Berovo i da na pomenutim komunikacijama nanose neprijatelju to vee gubitke i oteavaju mu izvlaenje.
Trinaesta makedonska brigada 50. divizije N O V J protenda nemake delove iz s.
Vinice (blizu Koana), a sutradan i iz s. Jaimova. Za to vreme jedinice bugarske
5. peadijske divizije vodile su borbe protiv nemakih snaga kod s. Istibanje (blizu
Koana). Pri povlaenju neprijatelj je zapalio nekoliko kua u s. Vinici.
U irokom dolu (blizu Berova), od jednog bataljona 4. makedonske NO brigade, brigade >Goce D e l e v (formirane od Makedonaca u S o f i j i ) I novih boraca, formirana 21. makedonska NO brigada.
Na komunikaciji Skoplje Kaanik delovi 16. makedonske brigade Kumanovske
divizije NOVJ iz zasede napali nemaku kolonu i unitili 5 kamiona. Neprijatelj je
imao 12 mrtvih.
Da bi se otealo snabdevanje nemakog okupatora i da se ne bi remetilo ekonomsko
stanje u Makedoniji, Prezidijum A S N O M - a uputio oblasnim NO odborima odluku o
zabrani iznoenja robe istoke, ita, vune i drugih proizvoda) sa slobodne teritorije
na okupiranu teritoriju.

61

961

1944. oktobar

MAKEDONIJA
U rejonu Kesendra s. Rajac
brigade napao nemake delove I
neprijatelj je povratio poloaje.
uniStio 4 nemaka kamiona i 1

oktobar 1H44.

(blizu Kavadaraca) 2. bataljon 11. makedonske NO

zbacio ih s poloaja. Kad mu je pristiglo pojaanje,
Kod s. Drenova je 3. bataljon pomenute brigade
motocikl.

Kod s. Far i Sa 10. makedonska brigada 41. divizije NOVJ zbacila nemake delove
s poloaja. A l i je u rejonu s. Raklene i s. Nikodina (kod Prilepa) neprijatelj pruao
vrlo ilav otpor.
20. oktobar

Prezidijum A S N O M - a doneo uputstvo o organizaciji NO odbora u Makedoniji.

GS N O V i PO za Makedoniju uputio direktivu tabovima 15. i 16. korpusa NOVJ:
15. korpus da oslobodi Pelagoniju i prostoriju oko Ohridskog i Prespanskog jezera,
a 16. korpus da oslobodi dolinu Vardara sa gradovima Velesom (sada: T i t o v Veles)
i Skopljem.
U cilju osloboenja zapadne Makedonije. 15. korpus NOVJ izdao zapovest: da 10. brigada 41. divizije NOVJ, na poloajima Muks s. Pomenovo Ui, zatvori put
Prilep Veles (sada: Titov Veles) a da 9 brigada te divzije, iz s. Drcnovca, titi
aerodrom Zrze; da 49. divizija NOVJ dejstvuje na komunikaciji Prilep Bitolj i da
sadejstvuje sa 41. divizijom N O V J u borbama za P i i l e p ; da 48. divizija N O V J dejstvuje na prostoru Ohrid Struga, a zatim oslobodi Kievo i Gostivar i elu tu prostoriju oisti od balista.
U visini Ormana (na komunikaciji
brigade poruili most a kasnije, u
6 kamiona. Iste veeri su se drugi
zniki most, sukobili s nemakim
povlaenje.

Skoplje Kaanik) delovi 16. makedonske NO

sukobu sa slabijim nemakim delovima. unitili
delovi te brigade, pri pokuaju da porue elesnagama i balistima, te su bili prinueni na

U rejonu s. Koliana (na pruzi Skoplje Titov Veles) delovi 3. makedonske NOU
brigade poruili prugu na 15 mesta.
U rejonu s. Gradeca i s. Elatca (blizu Koana) 14. makedonska brigada 50. divizije
NOVJ odbacila nemake delove u pravcu Koana i oslobodila pomenuta sela.
21. oktobar

Prezidijum A S N O M - a dostavio oblasnim NO odborima uputstvo o korienju i zatiti ume, planinske pae, rasadnika i lova i ribolova.
tab 16. korpusa NOVJ izdao naredbu komandama podruja i mesta: da 23. oktobra otpone mobilizacija svih sposobnih mukaraca od 18 do 35 godina; da mobilizacija traje najdue 10 dana; a se ljudstvo od 30 do 35 godina starosti upotrebi
za pozadinsku slubu po podrujima.
tab 15. korpusa N O V J naredio divizijama da od ljudstva koje je ranije sluilo u
konjikim jedinicama formiraju konjike eskadrone.
S poloaja severno od s. G. Orizara. man. Sv. Blagovetanja i s. Brodeca (na komunikaciji Skoplje Kaanik) 1. bataljon 16. makedonske brigade Kumanovske
divizije NOVJ iznenada napao nemaku kolonu od oko 80 kamiona, te unitio 26
kamiona, ubio oko 30, ranio 25 i zarobio 3 vojnika i zaplenio 7 puaka, 2 automata
i drugu ratnu opremu.
Iz s. Canaklija i s. Geerlija ikod Strumice) 21. makedonska i Artiljerijska brigada
51. divizije N O V J proterale nemake delove. Neprijatelj je imao 8 poginulih
vojnika.
Kod Radovita 20. makedonska brigada 51. divizije NOVJ celoga dana vodila borbu
protiv nemakih delova koji su se iz Strumice izvlaili za Stip. Brigada je imala
5 mrtvih i 8 ranjenih boraca.
U rejonu s. Biljae (blizu Kumanova) 1. bataljon 18. makedonske NO brigade napao
nemaku kolonu i prinudio je da se, uz vee gubitke, povue prema putu Kumanovo Bujanovac.

22. oktobar

U ranim jutarnjim asovima

Koane (prethodnog dana su
peadijske divizije). Kasnije
divizije koje su vodile borbu

14. makedonska brigada 50. divizije NOVJ oslobodila

je od grada bili odbacili delovi 16. puka 22. nemake
su u Koane ule i jedinice bugarske 5. peadijske
istono od graa na liniji: Popova uka s. Istibanja.

Kod s. Rajaca (blizu Kavadaraca) 11. makedonska brigada 41. divizije NOVJ napala
nemaku kolonu i unitila 6 neprijateljskih kamiona, 2 oklopna automobila i 3
motocikla. Neprijatelj je imao oko 20 mrtvih i 45 ranjenih vojnika, a 11. brigada
je Imala 1 mrtvog i 2 ranjena borca.
962

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

U rejonu raskrsnice putcva Bitolj Prilep Kievo 1. i 2. bataljon 5. makedonske

brigade 49. divizije NOVJ napali nemaku kolonu koja se iz Bitolja povlaila za
Prilep. U tim borbama je uniteno 12 kamiona i 2 motocikla i oteeno 10 kamiona.
Neprijatelj Je imao 32 mrtva i 6 ranjenih vojnika, a bataljoni 5 brigade su imali 3
ranjena borca i 3 nestala borca. Zaplenjeno j c : 19 puaka, 2 p. mitraljeza, 2 automata,
1 motocikl i druga ratna oprema.
U smislu dopunske zapovesti Komande bugarske 1. armije, jedinice 1. i 2. peadijske divizije, uz podrku artiljerije i avijacije, otpoele napad na stracinske poloaje,
kojima je trebalo ovladati sledeeg dana a potom izbiti na r. Pinju i stvoriti uslove
za nastupanje ka Kumanovu. Najee borbe je vodio 1. peadijski puk 1. peadijske divizije na poloajima Gustino brdo Zdravi kamen Ui Grob Nepci,
gde je bio okruen, bez vatrene veze s ostalim jedinicama. Ostale jedinice 1. i 2.
peadijske divizije, deloin svojih snaga, uspele su da obuhvate stracinske poloaje
i da posle etverodnevnih otrih borbi protiv delova nemake U. vazduhoplovno-poljske i 22. peadijske divizije ovladaju tim poloajima, s kojih su se nemake snage
pravovremeno izvukle ka r. Pinji i Kumanovu, gde su organizovale odbranu. Za
to vreme 17. makedonska brigada Kumanovske divizije N O V J napadala je neprijatelja na komunikaciji Stracin Kumanovo
U rejonu s. Petrova (blizu Udova) nemake snage iznenada napale 3.
9. makedonske NO brigade i nanele mu gubitke od 6 poginulih boraca.

bataljon

U rejonu Goloca (na komunikaciji Valandovo Strumica) 4. makedonska brigada

51. divizije NOVJ sruila most, napala nemnku kolonu i unitila 1 top. 1 vuno
vozilo i 4 kamiona. N e p r i j a t e l j je imao 49 mrtvih i ranjenih i 2 zarobljena vojnika,
dok je 4. brigada imala 5 ranjenih boraca.
23. oktobar

Posle tekih borbi protiv nemakih snaga koje su se iz Strumice probijale za tip,
20. makedonska brigada 51. divizije NOV.T zauzela Radovite koje je dvaput prelazilo iz ruke u ruku. Nemake jedinice su, pri naputanju grada, zapalile oko 110
kua. Neprijatelj je imao 17 mrtvih, a 20. brigada je imala 5 mrtvih i 5 ranjenih
boraca.
Povodom osloboenja Beograda G N O V i PO za Makedoniju uputio pozdravni telegram vrhovnom komandantu N O V i POJ Josipu Brozu Titu.
Prvi oblasni komitet SKOJ-a dostavio PK SKOJ-a za Makedoniju izvetaj o stanju
i radu sreskih komiteta SKOJ-a u Sv. Nikoli. Kratovu, K r i v o j Palanci. Preevu, K u manovu i o stanju skojevske organizacije na teritoriji oblasti.
Negotino oslobodila 11. makedonska brigada 41. divizije NOVJ.
Na komunikaciji Skoplje Kaanik 16 makedonska brigada Kumanovske divizije NOVJ napala nemaku kolonu i prinudila je da se vrati u Skoplje. Brigada
je unitila 6 kamiona.
U rejonu s. Malog V a j a (kod Struge) tabovi 4. iptarske NO brigade, 1. makedonske N O U brigade i 4. bataljona albanske 20. partizanske brigade odrali sastanak i dogovorili se o zajednikom napadu na nemake snage kod prevoja
Ca fa-san. Istoga dana ove su tpbove napale nemake jedinice, ali su oni uz pomo oblinjih jedinica, taj napad odbili.
Severna grupa bugarske 4. armije (sastava: ojaani 18. i 33. peadijski puk 5. peadijske divizije) izbila kod s. Teranaca (blizu Koana), gde je, vodei manje borbe
protiv deiova 16. peadijskog puka nemake 22. peadijske divizije, zadrana do
8. novembra.

24. oktobar

tab 15. korpusa NOV.T izdao zapovest da 28'29. oktobra 41. i 49. divizija N O V J
napadnu i oslobode Prilep a 48. divizija NOVJ napadne i oslobodi Strugu.
Dvanaesta makedonska brigada 42. divizije NOVJ, posle jednoasovne borbe protiv
balista, zauzela s. Grac i s. Kruopek (kod Skoplja), ali se sutradan, pod pritiskom
jaih neprijateljskih snaga povukla u rejon s. Dolno Solno man. Sv. Tripun. Brigada je imala 5 mrtvih i 6 ranjenih boraca.
U rejonu s. Sueva (kod Kumanova) 2. bataljon 18. makedonske brigade izvrio
napad na oko 100 nemakih vojnika i balista. Posle krae borbe neprijatelj se, uz
gubitke od 8 mrtvih i 15 ranjenih, povukao ka Kumanovu.

25. oktobar

61*

Posle dvodnevnih tekih borbi protiv balista u rejonu s. Sedlareva i s. Grgurnice

(blizu Tetova), 6. i 12. makedonska NO brigada, zbog pristizanja neprijateljskog
pojaanja i zbog nestanka municije, povukle se u rejon s. Zdunje s. T r b o v l j e s.
Raste. Brigade su imale 25 mrtvih i 35 ranjenih boraca. Zarobljeno je 20 balista
(ostali gubici neprijatelja nisu utvreni).

96.1

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1H44.

Na prevoju Cafa-san (kod Struge) 1. makedonska N O U brigada, 4. iptarska NO

brigada, 4. bataljon albanske 20. partizanske brigade i metani iz s. Radolita napali
nemake delove koji su bili u pokretu ka Strugi i odbacili ih na albansku teritoriju.
Zarobljeno je 20 nemakih vojnika.
U rejonu s. Glumova, s. Graca, s. Sieva (na komunikaciji Skoplje Tetovo)
3. makedonska udarna brigada 42. divizije NOVJ vodila otru borbu
protiv nemakih snaga i balista, a zatim se, pod pritiskom nadmonog neprijatelja, podranog artiljerijom, povukla u s. Markovo Selo. uz gubitke od 30 poginulih. 59 ranjenih
i 40 nestalih boraca. Neprijateljski gubici nisu utvreni.
26. oktobar

G N O V i PO za Makedoniju izdao nareenje tabu 15. korpusa NOVJ da svestrano pomogne partizanske snage u Egejskoj Makedoniji, kako bi njihova dejstva
protiv nemakih snaga bila to efikasnija.
G N O V i PO za Makedoniju naredio tabu Bregalniko-strumikog korpusa NOVJ
da to pre oslobodi Strumicu i tip, a potom da jedna brigada izbije kod Krivolaka i
da 50. divizija NOVJ napadne Veles (sada: Titov Veles).
tab 16. korpusa N O V J izdao naredbu o nainu sprovoenja mobilizacije na svojoj
teritoriji.
Kod prevoja Cdfa-san (blizu Struge) jae nemake snage iz Elbasana napale 1. makedonsku udarnu i 4. iptarsku brigadu 48. divizije NV.I. Posle vieasovne borbe
brigade su se povukle ka s. Vinji i s. Zagraanima, a nemake snage su se probile
za Strugu.

27. oktobar

Jedinice 41. divizije N O V J oslobodile Kavadarce.

PK S K O J - a za Makedoniju uputio pismo 1. oblasnom komitetu SKOJ-a u kome mu
stavlja u zadatak da formira agitprop iji bi zadatak bio: da umnoava i rastura skojevski i omladinski materijal; da organizuje omladinski oblasni list; da organizuje
pisanje lanaka za centralni omladinski list Mla borec; da priprema i organizuje
umetnike, muzike i folklorne priredbe; da formira optinske omladinske odbore
gde oni ne postoje.
Kumanovska divizija 16. korpusa N O V J naredila: da se 18. makedonska NO brigada prebaci na Skopsku Crnu goru i posedne poloaje s. Bulaani s. Brodac
u cilju napada na nemake kolone i transporte na komunikaciji Skoplje Kumanovo; da 16. makedonska NO brigada teite svojih dejstava usmeri na komunikaciju Skoplje Kaanik. napadajui nemake kolone i transporte i ruei prugu
i druge objekte; da 17. makedonska NO brigada i dalje dejstvuje sa bugarskom
1. armijom na krivorekom pravcu.
Konjiki puk bugarske 4. armije i delovi 13. makedonske brigade 50. divizije NOVJ
napali nemake jedinice na poloajima kod Borilskog rida (blizu Koana), ali zbog
jakog otpora neprijatelja nisu uspeli da ovladaju tim poloajima. Brigada je imala
11 ranjenih boraca.

2S. oktobar

Na poloajima s. Aluerce s. Reljan (zapadne padme pl. Rujena, kod Kumanova)

18. makedonsku brigadu Kumanovske divizije NOVJ napala prethodnica nemakih
jedinica koje su teile da oslobode komunikaciju Kumanovo Bujanovac. Selo
Reljan dvaput je prelazilo iz ruke u ruku. Brigada je, uz gubitke od 6 ranjenih
uspela da odri poloaje 1 odbaci neprijatelja. Ona je zaplenila 3 puke, 1 pitolj,
dosta municije i drugu opremu.
Kod s. Radolita i s. Zagraana (blizu Struge) 4. iptarska brigada 48. divizije
N O V J vodila vieasovnu borbu protiv nemakih snaga iz Struge. Neprijatelj je
ovladao tim selima, ali je 4 brigada, protivnapadom, povratila sela i odbacila neprijatelja ka Strugi. Poginulo je oko 30 nemakih vojnika a vie ih je ranjeno.
Na prevoju Davatu i Sulejmanovom kamenu (kod Resena) Bitoljsko-prespanski NOP
odred i jedna eta 48. divizije NOVJ vodili teku borbu protiv prethodnice nemake
kolone koja se probijala sa pravca Resena za Bitolj. Neprijatelj je uspeo da svojoj
glavnini otvori put za Bitolj. Borbe na tom pravcu voene su i sutradan.

28/29. oktobar

Na komunikaciji Skoplje Kaanik delovi 16. makedonske brigade Kumanovske

divizije NOVJ napali nemaku kolonu od oko 300 motornih vozila i unitili 22 kamiona, od kojih 5 natovarenih municijom. Neprijatelj je imao 43 mrtva, a 16. brigada je imala 4 poginula i 7 ranjenih boraca. Zaplenjeno: 1 mitraljez, 3 p. mitraljeza, 17 puaka i oko 20.000 metaka.

29. oktobar

Izaao prvi broj N o v e Makedonije, organa N O F - a Makedonije. Iz tehnikih razloga, list je do 9. marta 1945. povremeno izlazio, a zatim je poeo izlaziti svakodnevno.

964

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1H44.

tab Bregalniko-strumikog korpusa NOVJ izdao zapovest 51. diviziji N O V J da

oslobodi Strumieu. Divizija je istog dana izdala zapovest da napad svim snagama
otpone 1. novembra u 2 asa.
Posle etvorodnevnih borbi u rejonu V e l j a glava Kotline (kod s. Stracina) bugarska
1. armija (1. i 2. peadijska divizija) izbila na r. Pinju. Tu su je zadrali delovi nemake 11. vazduhoplovno-poijske i 22. peadijske divizije. O v e su divizije obezbeivale desni bok glavnine Grupe armija -E koja se dolinom r. Vardara izvlaila
ka Kosovu.
Po dva bataljona 1. udarne i 15. makedonske NO brigade i jedan bataljon 4. iptarske NO brigade 48. divizije NOVJ koncentrino napali nemake snage u Strugi, dok
su ostale snage 4. iptarske NO brigade o v a j napad obazbedivale na poloajima kod
prevoja Cafa-san Zbog jako utvrene spoljne odbrane grada, zbog movarnog i
neprohodnog zemljita i zbog pristiglog pojaanja iz Albanije, Struga nije zauzeta,
ve je grad dran u blokadi. K a o odmazdu to se stanovnitvo borilo i podravalo
jedinice NOVJ. neprijatelj je spalio s. Radolite i streljao oko 100 staraca, ena i
dece. Brigade su imale 6 mrtvih i 12 ranjenih boraca. Neprijateljski gubici nisu
utvreni.
Jedinice 9. i 10. makedonske brigade 41. divizije NOVJ i 5. i 7. makedonska brigada
49. divizije NOVJ otpoele napad na Prilep. S malim prekidom, borbe su trajale
sve do 2. novembra, kada je grad konano osloboen.
Na pletvarskom prevoju (blizu Prilepa) 11. makedonska brigada 41. divizije N O V J
napala i razbila nemake obezbeujue delove koji su titili komunikaciju Prilep
Gradsko, a zatim napala pristigla nemaka pojaanja i prinudila ih da se povuku
ka s. Trojacima i s. Rakli. Brigada je (nanevi i druge gubitke neprijatelju) zarobila
34 nemaka vojnika i unitila 2 kamiona.
Na poloajima u rejonu s. Topolana i s. Zagorana (na komunikaciji Prilep Bitolj)
7. makedonska brigada 49. divizije NOVJ razbila nemaku kolonu od 4 kamiona
s vojnicima, napala nemaki transportni voz i poruila most na Crnoj reci.
Na poloajima s. Mauite s. Zagrad Markova kula (kod Prilepa) 5.
donska brigada 49. divizije NOVJ izvrila napad na oko dva nemaka puka. U
ona je ovladala Duvanskim institutom, gde je zaplenila dosta odee, obue,
i municije. Prema nepotpunim podacima neprijatelj je imao oko 45 mrtvih i
njenih. Brigada je imala 2 mrtva i 2 ranjena borca.

makejuriu
hrane
10 ra-

Iz s. Mogile (blizu Bitolja) udarne grupe 2. bataljona 7. makedonske NO brigade

proterale slabije nemake delove, oslobodivi grupu seljaka zatvorenih u crkvi radi
streljanja.
30. oktobar

Sanitetski odsek G N O V i PO za Makedoniju izdao nareenje da se brigade, kod

kojih se pojavi pegavi tifus, stave pod karantin od 21 dan.
K o d s. Mauita, Duvanskog instituta i s. Zagrada (kod Prilepa) 5. makedonska brigada 49. divizije N O V J vodila teku borbu protiv nemakih snaga koje su branile
Prilep. Delovi te brigade izbili su u blizini artiljerijskih kasarni i Markove kule.
Poloaji su naizmenino prelazili iz ruke u ruku. Brigada se u toku noi, zbog nedostatka municije i zbog pritiska sveih neprijateljskih snaga, povukla na polazne
poloaje. U ovim borbama ona je imala 20 mrtvih. 37 ranjenih i 52 nestala borca.
U dvoasovnoj borbi uz gubitke od 2 poginula i 5 ranjenih boraca, delovi 48. diviz i j e NOVJ spreili pokuaj nemakih snaga da se iz Struge probiju za Ohrid.
U rejonu s. Brazde, Staniora, Polievine (blizu Skoplja) 1. bataljon 10. makedonske NO brigade protivnapadom odbio nemake delove koji su pokuali da ga
zbace s poloaja i da oslobode komunikaciju Skoplje Kaanik za nesmetan saobraaj onih snaga koje su se izvlaile iz Skoplja.
U rejonu s. Pletvara (blizu Prilepa) 11. makedonska brigada 41. divizije NOVJ v o dila teku borbu protiv obezbeujuih nemakih delova. Poloaji su dvaput prelazili
iz ruke u ruku. Brigada ih je najzad uz gubitke od 8 mrtvih i 12 ranjenih boraca,
napustila.
Kod s. Mogile (blizu Bitolja) 2. bataljon 7. makedonske NO brigade napao nemaku
kolonu i unitio jedna borna kola.
K o d s. Teranaca i s. Kuiina (blizu Koana) 19. makedonska brigada 50. divizije
NOVJ napala nemake delove, ah nije uspela da ovlada poloajima. Brigada je imala
30 boraca izbaenih iz stroja.
Kod Goloca (na putu Valandovo Strumica) 4. makedonska brigada 51. divizije
NOVJ vodila borbu protiv nemakih delova koji su se iz Valandova probijali za
Strumieu. Brigada je zaplenila dosta ratnog materijala i poruila most na putu.

965

1P44. oktobar

SI-OVENIJA

oktobar 1944.

Posle estokih borbi 7. makedonska brigada 49. divizije N O V J ovladala nemakim

poloajima u rejonu s. Topolana (kod Prilepa).
30/31. oktobar

Od Ohridskog jezera, preko s. Misleeva i Ciglane, 15. makedonska brigada 48. divizije N O V J napala nemake jedinice LI Strugi. I pored dva napada ona nije mogla
zauzeti Strugu, jer su nemake snage bile dobro fortilikacijski utvrene, a ispred
utvrenja su se nalazili kanali puni vode, koji su oteavali pokret jedinica.
Delovi 2. makedonske udarne brigade 41. divizije NOVJ na prepad zauzeli . st. Vlahani (blizu Titovog Velesa) i razbili nemaku posadu jaine oko 80 vojnika. Gubici
brigade nisu poznati.

31. oktobar

Otpoele petodnevne borbe 51. divizije N O V J za konano osloboenje Strumice, koju

je branila nemaka borbena grupa K a t n e r .
GS N O V i PO za Makedoniju dostavio V N O V i POJ izvetaj o razvoju borbe i o
dogaajima u Makedoniji za vreme od 11. oktobra 1941. do 31. oktobra 1944.
U rejonu s. Trojkrsta (na pruzi Bitolj Prilep) delovi 5. makedonske brigade 49.
divizije N O V J razruili 60 m pruge.
U rejonu Bukova (na komunikaciji Resen Ohrid) delovi 1. makedonske udarne
brigade 48. divizije NOVJ odbili napad nemake kolone koja je pokuala da se iz
Resena probije za Ohrid. Gubici neprijatelja: oko 30 mrtvih. Brigada je imala 3 ranjena borca.

Oktobar k.

U Stipu formiran S N O odbor.

Oktobar

Glavni odbor Antifaistike

donskoj omladini: poziva je
omladinskim organizacijama
radi osloboenja zemlje, kao
dino Makedonije doekao sa

omladine Makedonije ( N O M S M ) uputio proglas makeda uvrsti bratstvo i jedinstvo i zbije svoje redove u
i da ispolji to veu aktivnost, u jcdinicama NOVJ,
i u pozadini, kako bi se II kongres Antifaistike omlato krupnijim tispesima i rezultatima.

PK SKOJ-a za Makedoniju dao uputstvo 1. oblasnom komitetu SKOJ-a da organizuje kurs radi osposobljavanja skojevskog kadra za mesne, sreske i brigadne
komitete.
U Skoplju formiran Gradski odbor NOF-a.

SLOVENIJA
1. oktobar

Trei bataljon 1. slovenake udarne brigade Tone Tomi* 14. divizije N O V J izvrio
prepad na nemaki garnizon u s. Buama (kod Maribora). Posle dvoasovnih ulinih
borbi protiv nemake policije on je Izvrio mobilizaciju radnika i rekviziciju materijala, a zatim se pod borbom povukao iz s. Rua.
U s . Breznu (kod Dravograda) 2. bataljon Lackovog N O P odreda izvrio rekviziciju
hrane, odee i obue, a deo ovog bataljona, na obezbedenju, unitio nemaki kamion
i zaplenio 33 puke, 1 automat i drugu vojnu opremu.

2. oktobar

li rejon LTdine Gorice stigla iz Italije nemaka 159. peadijska divizija.

3. oktobar

Prva slovenaka udarna brigada Tono Tomi 14. divizije NOVJ napala nemaka
uporita u s. Dovi. s. Turikoj Vasi i s. Smartnom (kod SIovenj-Gradeca). Brigada je,
zbog snanog fortifikacijskog ureenja uporita, uspela da uniti samo nekoliko utvrenih objekata. Ipak, sledeeg dana neprijatelj je bio prinuen da napusti teko
oteena uporita s. Dove i s. Turiku Vas.
Jedinice Komande mesta Seana minirale elezniku prugu Devin Viovlje i unitile 15 vagona natovarenih kamionima i nemakim vojnicima. Neprijateljski gubici:
85 mrtvih vojnika.

4. oktobar

nnn

Sesta slovenaka udarna brigada Slavko Slander 4. operativne zone N O V i PO Slovenije napala neprijateljska uporita u s. Cerkljama, s. Brniku i s. Lahovama (kod
Kamnika). Iznenadnim udarom ona je u s. Brniku unitila rukovodstvo gorenjskih
etnika, koje se nalazilo na konferenciji s nemakim oficirima, a u s . Cerkljama sruila jednu utvrenu zgradu sa slovenakim domobranima. Zbog jakih utvrenja,
napadi na ostale otporne take nisu uspeli. Brigada se, sutradan, u jutarnjim asovima povukla, a zatim se predvee prebacila na odsek Tuhinja, nanevi neprijatelju
osetne gubitke.

1944. oktobar

MAKEDONIJA

5. oktobar

oktobar 1944.

K o d pi. Sabotine (na putu Gorica

K a n a l ) delovi 6. bataljona 17. slovenake NO
brigade Simon Gregori napali na 4 nemaka kamiona i u kraoj borbi unitili
3 kamiona i neprijatelju naneli gubitke od 40 mrtvih vojnika.
U s . Stranju (na putu K a m n i k K r a n j ) 6. slovenaka udarna brigada S i a v k o
Slander- 4. operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e napala nemako uporite, poruila
ga i spalila, ali se n e p r i j a t e l j odrao u podzemnim bunkerima. Brigada je sutradan
kod s. B r e z j e vodila otre borbe protiv nemakih kolona i nanela im gubitke od 30
m r t v i h i 33 ranjena v o j n i k a .

6. oktobar

GS N O V i PO za S l o v e n i j u izdao Uredbu o reorganizaciji slube v e z e na teritoriji

Slovenije.
Na poloajima s. Sv. Danijel s. P r o v a l n i k M o l a k o v v r h (kod Sotanja) 1. slovenaka udarna brigada T o n e T o m i * 14. d i v i z i j e N O V J i Koruki N O P odred v o dili teke borbe protiv 6 konvergentnih kolona nemakog 18. lovakog puka T r e k
k o j e su nadirale na te poloaje. P o s l e obostranih juria, u kojima su n e p r i j a t e l j u
naneseni gubici od 60 m r t v i h i 80 ranjenih vojnika, u v e e su se jedinice N O V J , zbog
nadmonosti neprijatelja, povukle na nove poloaje kod s. G o l a v a b u k e (blizu S l o ven j-Gradeca).
Iz R i j e k e , Postojne i K o e v j a delovi nemake 188. r e z e r v n e brdske d i v i z i j e i 10. i
14. SS policijskog puka otpoeli napad na jedinice 18. d i v i z i j e N O V J u N o t r a n j s k o j .
s c i l j e m da ih odbace od eleznike pruge L j u b l j a n a Trst. U estodnevnim b o r bama u rejonu s. Bloke Police, s. K n e j e N j i v e i s. Prezida jedinice N O V J uspeno
su z a d r a v a l e neprijatelja, te ga najzad primorale da se 12. oktobra povue u p o l a zne garnizone.
Naredbom G l a v n o g taba N O V i PO za S l o v e n i j u . K o k r k i N O P odred 9. korpusa
N O V J prepotinjen 4. o p e r a t i v n o j zoni N O V i PO S l o v e n i j e .

7. oktobar

Na poloajima s. Straa s. Dupeljne (kod K a m n i k a ) 11. slovenaka brigada M i l o

Zidanek 4. operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e vodila vieasovnu borbu protiv
nemake kolone sa pravca Menge St. V i d V r h o v l j e Straa, te je odbacila
u
s. St. Vid.

Trideset p r v a d i v i z i j a 9. korpusa N O V J ponovo prodrla u D o l o m i t e da bi unitila

domobransko uporite Vehare (kod I d r i j e ) i napala na s. Hotedricu. Ona se zatim,
zbog upada nemakih snaga iz V i p a v s k e doline i Gorice na podruje T r n o v s k o g
gozda, prebacila na o v a j odsek u cilju odbrane slobodne teritorije.
8. oktobar

Iz Gorice delovi nemake 159. peadijske divizije, nemakog 136. brdskog puka, n e makog 10. SS policijskog puka i slovenakih domobrana napali jedinice 9. korpusa
N O V J na B a n j k o j planati i T r n o v s k o m gozdu. Posle tekih borbi, n e p r i j a t e l j je bio
prinuen da se 12. oktobra povue u polazni garnizon.

Iz s. Stine i s. St. Vida slovenaki domobrani napali 4. slovenaku udarnu brigadu

M a l i j a Gubec i 5. slovenaku udarnu brigadu Ivan C a n k a r 15. d i v i z i j e N O V J
na poloajima s. C v i b e l j s. Z a f a r a s. Makin H r i b i s. M u l j a v a s. Zagradec.
Posle otre b o r b e n e p r i j a t e l j je odbaen u polazne garnizone.

Na poloajima s. Straa s. D u p e l j n e (kod K a m n i k a ) 11. slovenaka brigada M i l o

Zidanek 4. operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e , posle jednoasovne borbe, odbacila u polazni garnizon nemaku kolonu koja je nadirala iz s. Lukovice.
Na poloajima s. Nemci s. T r n o v o 16. slovenaka brigada Janko P r e m r l V o j k o
31. d i v i z i j e NOV.J vodila vieasovne otre borbe j i r o l i v nemakih kolona k o j e su
nadirale iz Gorice i s Grgara. S v i napadi neprijatelja su zaustavljeni.

1 9 . oktobar

U abru odrani izbori za Okrunu narodnoosloborlilaku

-notranjski okrug ( O N O odbor).

U s . Crenjevecu (kod Slovenske Bistrice)

upala u zgradu nemake a n d a r m e r i j e i
municiju i opremu.
4

ribniko-

Na poloajima s. Nemci s. L o k v e (kod N o v e G o r i c e ) 16. slovenaka brigada Janko

P r e m r l V o j k o * 3t. d i v i z i j e N O V J vodila otre b o r b e p r o t i v nadmonih nemakih
snaga. Brigada se, pod borbom, postepeno povlaila ka s. L o k v a m a , gde su je nav e e smenile snage 18. slovenake udarne (Bazovike) brigade 30. d i v i z i j e N O V J .

skuptinu za

eta L a c k o v o g N O P odreda na prepad

razoruala posadu, zaplenivi 8 puaka,

U s . Blagovici (kod Domala) 1. bataljon 11. slovenake brigade

Milo Zidanek*
operativne zone N O V i P O S l o v e n i j e napao nemaku posadu. Posle jednoasovne
borbe on je poruio nekoliko otpornih taaka, ali je po nareenju taba 4. operativne zone obustavljen d a l j i napad.

967

1944. oktobar

SLOVENIJA

oktobar 1944.

10/11. oktobar

U Slovenskoj Bistrici 13. slovenaka brigada Mirko Brai 14. divizije NOVJ izvrila rekviziciju hrane, odee i obue. Blokiranjem nemake kasarne onemoguena je
intervenicija posade garnizona, a bataljoni na obezbedenju prema Slovenskim Konjicama i Z g o r n j o j Bistrici vodili su otre borbe protiv nemakih kolona, te je tako
rekvizicija obavljena bez ometanja.

11. oktobar

Kod s. Smartnog na Pohorju 13. slovenaka brigada M i r k o Brai 14. divizije

N O V J vodila otru borbu protiv jake nemake kolone koja je nadirala iz Slovensko
Bistrice. Brigada je najzad, posle troasovne borbe, juriem razbila nemake snage
i gonila ih sve do Slovenske Bistrice.
esnaesta slovenaka brigada
borbe protiv nemakih snaga
Trnovskog gozda. Uvee, kad
izvukla na nove poloaje kod

12. oktobar

-Janko Promrl V o j k o 31. divizije N O V J vodila otre

koje su iz Ajdovine nadirale na osloboenu teritoriju
ju je neprijatelj napao s lea, brigada se pod borbom
s. Otlica.

Kod s. Moenika (blizu Z a g o r j a ) 6. slovenaka udarna brigada Slavko Slander

unitila nemako obezbedenje kod mosta na r. Savi a 11. slovenaka brigada Milo
Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije unitila tri utvrene nemake
otporne take u s. Savi (na pruzi Ljubljana Zidani Most), a zatim se ohe brigade
prebacilo u Dolenjsku i privremeno ule u sastav 7. korpusa NOVJ.
Minersko-sabotani vod Junoprimorskog N O P odreda 9. korpusa N O V J minarao
elezniku prugu Miramar Trst i unitio vojni nemaki transport: zapaljeno 12
vagona, poginulo preko 350 neprijateljskih vojnika.
GS N O V i PO za Sloveniju izdao naredbu o preimenovanju brigada: 20. slovenaka
(Stabna) brigada dobila redni broj 14, a italijanska partizanska brigada Triestina
'asalto Garibaldi-, preimenovana u 20. italijansku partizansku brigadu Triestina
d'asalto Garibaldi. Naredba je stupila na snagu 15. oktobra.

14. oktobar

CK KP Slovenije uputio oblasnim, okrunim i divizijskim komitetima cirkularno

pismo o zadacima u vezi sa uvrenjem i snabdevanjem jedinica i mobilizacijom
ljudstva.
Sedma slovenaka udarna brigada France Preern 31. divizije NOVJ napale nemako uporite u s. Praprotnom (kod S k o f j e Loke). Ona je. snanim udarom, unitila
nekoliko utvrenih zgrada i poruila most. Meutim, betonske bunkere, u koje se
povukla posada, nije mogla savladati bez tekog oruja, pa jc u zoru odustala od
daljih napada.

15. oktobar

Pohorska eta Lackovog N O P odreda unitila and. st. St Jan (kod Maribora), zaplenivi 21 puku, 2 automata, municiju i drugu opremu.
Snage 14. SS policijskog puka i slovenakih domobrana iz Novog Mesta, s. St. Vida,
s. Stine, s. Vinje Gore, Velikih Laa, Ribnice i K o e v j a otpoele napad na jedinice 7. korpusa NOVJ na podruju Suhe krajine s ciljem da uspostave uporita u
Trebnju i s. Zuemberku i time obezbede saobraajnu arteriju N o v o Mesto Ljubljana. U tekim borbama, uz obostrane teke gubitke, neprijatelj je do 24. oktobra
prinuen da se povue u polazne garnizone.
Na poloajima s. G. Nemka Vas s. Raje Selo s. Pekel s. Mcdvedje (kod
Novog Mesta) 11. slovenaka brigada Milo Zidanek 4. operativne zone NOV i
PO Slovenije, posle estoasovne otro borbe, odbacila nemako-domobranske kolono
koje su nadirale iz Trebnja i s. St. Vida.

16. oktobar

GS N O V
sudova.

i PO za Sloveniju doneo Pravilnik o

ustrojstvu brigadnih

i odrcdskih

Na poloajima s. Mrzla Lua s. Pekel s. Hudenje 11. slovenaka brigada Milo

Zidanek 4. operativne zone N O V ! PO Slovenije vodila otre borbe protiv nemako-domobranskih snaga koje su nadirale iz Trebnja. Uvee se neprijatelj, uz
vee gubitke, povukao u polazni garnizon.
17. oktobar

U rejonima Trebni vrh s. K a m e n j e pl. K o z j e k i s. Smuka s. Stari Log

s. Hirije s. K o r i n j jedinice 7. korpusa NOVJ, sa 6. slovenakom udarnom brigadom
Slavko Slander i 11. slovenakom brigadom Milo Zidanek 4. operativne zonu
N O V i PO Slovenije, vodile otre borbe protiv nemako-domobranskih snaga koje su
iz Novog Mesta, s. Mirne, Trebnja, s. Stine i K o e v j a nadirale na slobodnu teritoriju Suhe krajine.

18. oktobar

Na poloajima s. Volja Jama s. Reber (kod Zuemberka) 5. slovenaka udarna

brigada I v a n Cankar 15. divizije N O V J vodiia teke borbe protiv neprijateljskih
kolona koje su nadirale sa pravaca N o v o Mesto i s. St. Vid.

!)68

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

Prepadom na s. Renke (kod L i t i j e ) 1. bataljon Kamni.ko-zasavskog N O P odreda

unitio nemako obezbeenje eleznike pruge Ljubljana Zidani Most i poruio
dve zgrade, 900 m duplog koloseka i dva eleznika mosta. T i m e je saobraaj na toj
pruzi obustavljen za due vreme.
Na poloajima s. Cirnik s. Ravne s. Selska Gora (kod Trebnja) 11. slovenaka
brigada Milo Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodila otre borbe
protiv jakih nemako-domobranskih snaga koje su u dve kolone nadirale iz s. Mirne.
Brigada se najzad, da bi izbegla okruenje, pod borbom povukla na poloaje kod
s. Stehanje Vasi.
Na poloajima kod Markulaka (blizu Slovenskih Konjica) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14. divizije N O V J vodila ogorenu borbu protiv nemake kolone
koja je nadirala sa pravca s. Spitalia. Brigada se u 18 asova prebacila na nove
poloaje Ca Babi. odakle je, energinim juriem, odbacila neprijatelja u pravcu
Slovenskih Konjica i, istovremeno, razbila kolonu koja je nadirala sa pravca s. P l e tovarja. Neprijatelj je pretrpeo vee gubitke.
Delovi 1. slovenake udarne brigade T o n e Tomi 14. divizije NOVJ sukobili se
s nemakim snagama koje su preko pl. Dobrovlja i s. Loke nadirale ka Mozirju.
Energinim juriem oni su odbacili neprijatelja i gonili ga sve do s. Loke.
19. oktobar

Izmeu Zarine i Podmieka (kod Cedada) Beneki bataljon 17. slovenake brigade
Simon Gregori 30. divizije N O V J napao jaku nemaku kolonu, te j o j naneo gubitke od 35 mrtvih i vie ranjenih i otetio 3 kamiona.
Kod s. Laa (blizu Zuemberka), 6. slovenaka udarna brigada Siavko Slander
4. operativne zone N O V i PO Slovenije u pokretu od s. Dvora za s. Podhostu. sukobila se s jakim nemako-domobranskim snagama. Posle sedmoasovne otre borbe
ona se morala povui zbog nedostatka municije.

20. oktobar

Kod s. Punika (blizu Vitanje) delovi nemakog 18. lovakog puka T r e k napali na
poloaje ete narodno odbrane. Stigavi u pomo, snage 2. slovenake udarne brigade
Ljubo Sercer 14. divizije NOVJ napale su neprijatelja sa pravca s. Padekog Vrha.
Posle borbi kod s. Punika, s. Ostruita i s. Vrbnika, koje su trajale sve do 15 asova,
one su se, zbog prodora nemake kolone i sa pravca Pcseka (na Pohorju), povukle
na poloaje kod s. Kota (blizu Slovenskih Konjica).

21. oktobar

Minersko-sabotani vod Junoprimorskog N O P odreda minirao elezniku prugu

Tri Ronke Gorica i sruio vojni transportni voz. Uniteno je 26 vagona. Medu
poginulim i ranjenim je bilo 120 nemakih oficira i vei broj vojnika.
Posle dvodnevnih borbi 7. slovenaka udarna brigada France Preern 31. divizije
NOVJ unitila nemako uporite u s. Poljanama (kod S k o f j e Loke). Za to vreme
su 3. slovenaka udarna brigada I v a n Gradnik i 16. slovenaka brigada Janko
Premrl V o j k o 31. divizije NOVJ vodile otre borbe protiv nemakih kolona koje
su iz S k o f j e Loke, s. Gorenje Vasi i s. Selca nadirale u pomo opkoljenoj posadi.
Svi napadi neprijatelja su odbijeni, a uporite je minirano i spaljeno s posadom.
K o d . st. Sv. Jedert (blizu Slovenj-Gradeca) 2. bataljon 13. slovenake brigade
M i r k o Brai 14. divizije NOVJ zaustavio putniki voz i napao nemaku posadu.
Poginulo je 7 a zarobljeno 11 neprijateljskih vojnika, dok je eleznika kompozicija
unitena.
Iz garnizona Kamnik, Vransko, Crna i Zelezna Kapla nemaki 28. i 17. SS policijski
puk i nastavni puk Brandenburg otpoeli ofanzivna dejstva na slobodnu teritoriju
Gornje savinjske doline. U tekim petodnevnim borbama jedinice 1. slovenake
udarne brigade Tone Tomi i 13. slovenake brigade Mirko Brai 14. divizije
NOVJ, Kamniko-zasavski i Koruki N O P odred, Podoficirsku kola 4 operativne
zone N O V i PO Slovenije i bataljon narodne odbrane uspeli su, uz velika obostrane
gubitke, da neprijatelja odbace u polazne garnizone.
Na poloajima s. upanje N j i v e s. Crnelec s. Nova Stifta (kod Kamnika) 1. slovenaka udarna brigada T o n e Tomi 14. divizije N O V J vodila teke borbe protiv
nemake kolone koja je iz Kamnika nadirala ka Gornjem Gradu. Brigada se 22.
oktobra uvee, zbog nadmonosti neprijatelja, povukla na poloaje severno od puta
Nova' Stifta Gornji Grad.
Na poloajima s. Okonina s. St. Jan s. Smihel (kod M o z i r j a ) 13. slovenaka
brigada Mirko Brai 14. divizije N O V J vodila teke borbe protiv nemake kolone
koja je dolinom r. Ssvinje nadirala ka s. Boni i s. martnu ob Dreti.
Na poloajima kod s. Solave (na Savinjskim alpima) jedinice Korukog N O P odreda
i Podoficirske kole 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodile teke borbe
protiv nemakih kolona koje su iz s. Crne i Zelezne Kaple (u Austriji) nadirale u
pravcu s. Solave.
969

1944. oktobar

MAKEDONIJA

oktobar 1944.

U s. Velikim Lipljenima (kod Grosuplja) delovi 18. divizije N O V J razbili 4. pokretni

bataljon slovenakih domobrana. Poginulo je preko 60 domobrana a zaplenjena je
vea koliina oruja i materijala.
22. oktobar

Na poloajima s. Kalie pl. Pleivec (blizu Kamnika) 1. slovenaka udarna brigada T o n e Tomi 14. divizije N O V J vodila teke borbe protiv nemake kolone
koja je iz Kamnika nadirala u pravcu Gornjeg Grada. Kad je uvee, uz podrku
tenkova i artiljerije, neprijatelj probio njene poloaje, brigada se povukla na nove
poloaje severno od N o v e Stifte.
U Gornjem Gradu odrano prvo zasedanje Okrune NO skuptine za okrug Celje.

23. oktobar

Nemaka kolona, nadirui sa pravca Vranskog dolinom r. Savinje, probila se u dolinu r. Drete i zaposela s. Bonu, s. Volog, s. Delce i s. Smartno ob Dreti. Sutradan,
kada je, pod pritiskom 1. slovenake udarne brigade T o n e Tomi , bila primorana
da se povue, ona je spalila pomenuta sela.
U Gornju savinjsku dolinu stigla 13. slovenaka brigada ^Mirko Brai 14. divizije
N O V J da brani tamonju slobodnu teritoriju. Ona je odmah napala nemake snage
u rejonu s. N o v e Stifte i s. Solave.
Nadirui sa pravca s. Crne, nemake snage zauzele s. Solavu u G o r n j o j savinjskoj
dolini. Sledeeg dana, kada se, pod pritiskom snaga 1. bataljona 13. slovenake
brigade M i r k o Brai 14. divizije NOVJ, morao povui, neprijatelj je selo spalio.
K o d s. Monja (na putu Bled K r a n j ) patrola Kokrkog N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije napala nemaku auto-kolonu i u kraoj borbi
unitila putniki i teretni automobil. Poginulo je 28 nemakih vojnika i dosta ih je
ranjeno.
Na poloajima s. Greh s. Sv. T r i j e K r a l j i (kod Slovenske Bistrice) 2. slovenaka
udarna brigada L j u b o Sercer 14. divizije N O V J vodila teku borbu protiv nemakih kolona koje su nadirale iz s. Smartna, s. Tinja, s. Kola i s. Sv. Areha na Pohorju,
a pred vee se, zbog nadmonosti neprijatelja, povukla na nove poloaje kod s. Sv.
Lovrenca na Pohorju (sada: Lovrenc na Pohorju).
K o d s. Bilja (blizu Gorice) sabotana grupa 2. slovenake brigade narodne odbrane
napala nemaku patrolu jaine 20 ljudi, to posle krae borbe ubila 18 i zarobila 2
nemaka vojnika.

24. oktobar

Kod s. Langesvalda (blizu Ribnice na Pohorju) 2. slovenaka brigada L j u b o Sercer 14. divizije NOVJ vodila teku borbu protiv nemakih snaga. Zbog nadmonosti
neprijatelja ona se uvee, preko Senjorjevog doma, prebacila na nove poloaje kod
s. Razborce (blizu SIovenj-Gradeca).
Dolovi 13. slovenake brigade M i r k o Brai 14. divizije N O V J i Podoficirske kole
4. operativne zone N O V i PO Slovenije napali neprijatelja u N o v o j Stifti, te ga posle vieasovne otre borbe prinudila na povlaenje sve do s. Kalia (kod Kamnika).

25. oktobar

U s . Gaberku (kod S k o f j e Loke) Ruski bataljon 18. slovenake (Bazovike) brigade

30. divizije NOVJ, dodeljen 3. slovenakoj udarnoj brigadi I v a n Gradnik 31. diviz i j e N O V J kao pojaanje, unitio nemako uporite. Ostalo snage 31. divizije NOVJ
vodile su ogorene borbe protiv nemakih kolona koje su iz I d r i j e i S k o f j e Loke
nadirale u pomo napadnutoj posadi. Nakon vieasovne borbe deo posade je uspeo
da se probije u s. Crni Vrh (kod S k o f j e Loke).
K o d s. Gorenje Vasi 16. slovenaka brigada Janko Premrl V o j k o 31. divizije NOVJ
vodila vieasovnu ogorenu borbu protiv nemakih snaga koje su pokuavale da
probiju blokadu s. Gorenje Vasi i priteknu u pomo posadi u s. Gaberku. Brigada
se pred vee, kada su je neprijateljske kolone iz s. Luina i s. Crnog Vrha (kod Skof j e Loke) udarile s leda, povukla na Martinji vrh.
Delovi 13. slovenake brigade Mirko Brai 14. divizije N O V J i Korukog N O P
odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodili otru borbu protiv nemakih
snaga koje se lz Solave povlaile u pravcu s. Bele (kod Zelezne Kaple, u Austriji).
Energinim napadom neprijatelju su naneti osetni gubici.
U s . St. Vidu (kod Grosuplja) 11. slovenaka brigada Milo Zidanek 4. operativne
zone N O V i PO Slovenije napala uporite slovenakih domobrana i vodila otre
uline borbe, a pred vee, kada su jake nemako-domobranske snage iz Stine
prodrle u uporite, ona se povukla na poloaje kod s. Velikih Peca. Za to vreme je
C. slovenaka udarna brigada Slavko Slander 4. operativne zone N O V i PO Slov e n i j e kod s. Boge Vasi vodila ogorene borbe protiv neprijateljskih kolona, ali
n i j e uspela da sprei njihov prodor u St. Vid.

970

1944. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

Za vreme napada 11. slovenake brigade -Milo Zidanek- na uporite u s. Si. Vidu.
nemake i domobranske snage iz garnizona Grosuplje. Vinja Gora i s. Stina otpoele prodor na osloboenu teritoriju Suhe krajine. Energinim dejstvom fi. slovenake udarne brigade Siavko Slander< i 11. slovenake brigade - Milo Zidanek 4.
operativne zone N O V i PO Slovenije i snaga 15. divizije NOVJ, posle dvodnevnih
otrih borbi, neprijateljske kolone su odbaene u polazne garnizone, uz osetne
gubitke.
26. oktobar

Naredbom GS N O V i PO za Sloveniju proglaena udarnom 14. divizija N O V J i 13.

slovenaka brigada ' M i r k o Brai te divizije.
Nemake snage iz
vie konvergentnih
14. udarne divizije
otrih borbi izvue

Dravograda. Slovenj-Gradeca, Mislinja i Slovenskih Konjica u

kolona, napale 2. slovenaku udarnu brigadu L j u b o Sercer
N O V J na Pohorju. Brigada je uspela da se, posle dvodnevnih
iz okruenja.

Na poloajima s. Zagorica s. Sad (kod Trebnja) 6. slovenaka udarna brigada

Siavko Slander i l i . slovenaka brigada *Milo Zidanek 4. operativne zone N O V
i PO Slovenije vodile ogorenu borbu protiv nemako-domobranskih kolona koje
su iz s. Stine, preko s. Doba, nadirale na te poloaje: Brigade su ih pred vee prinudile na povlaenje u polazni garnizon.
U s . Kranjskoj Gori (kod Jesenica) minerska grupa I. bataljona Jeseniko-bohinjskog N O P odreda 9. korpusa N O V J miniranjem jako otetila hotel Eriku, odreen
za bolnicu nemakih vojnika.
27. oktobar

Na podruju S k o f j a Loka Zelezniki Poljanska dolina jedinice 31. divizije N O V J

otpoele teku borbu protiv nemakih snaga. One su je vodile sve do 30. oktobra,
kada se neprijatelj povukao u polazne garnizone.

28. oktobar

Na poloajima s. Rdei K a l s. Sad (kod T r e b n j a ) 11. slovenaka brigada Milo

Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodila otre borbe protiv slovenake domobranske kolone koja je iz s. St. Vidri, preko s. Doba, nadirala na njene
poloaje. Energinim udarom neprijatelj je odbaen u polazni garnizon.
Na poloajima kod s. N e v l j a (iznad puta Kamnik Smartno u Tuhintu), 1. slovenaka udarna brigada Tono Tomi 14. udarne divizije N O V J vodila ogorenu
borbu protiv nemake kolone iz Kamnika koja je nastojala da se probije u pomo
posadi u uporitu Smartno u Tuhinju koje je napadala 13. slovenaka udarna brigada
14. udarne divizije NOVJ.

30. oktobar

Na poloajima s. Kavran s. Vranja Pe 1. slovenaka udarna brigada Tone T o m i i 13. slovenaka udarna brigada Mirko Braii 14. udarr.e divizije NOVJ vodilo
ogorenu borbu protiv nemakih kolona iz Kamnika. Posle vieasovne borbe neprijatelj je, uz vee gubitke, odbaen u Kamnik.
Kod s. Breginja (blizu Kobarida), na povratku iz zapadnog dela Beneke Slovenije.
17. slovenaka brigada Simon Gregori 30. divizije N O V J sukobila se s jakim
nemako-italijanskim snagama i, posle krae borbe, odbacila ih, a zatim, da bi izbegla dalje borbe pod nepovoljnim uslovima, promenila pravac kretanja, te se kod
s. Stupice prebacila preko r. Nadie i izbila u rejon s. Maera (kod Kobarida).
Na poloajima s. Brcznica s. Zalubnikar s. Sv. Toma
slovenaka brigada Janko Premrl V o j k o 31. divizije N O V J
protiv jakih nemakih snaga koje su u tri kolone nadirale iz
se sutradan, zbog opasnosti da bude okruena, povukla na
Gornje Zotine (blizu S k o f j e Loke). Ovde su je smenile snage
brigade I v a n Gradnik 31. divizije NOVJ.

31. oktobar

(kod S k o f j e Loke) 16.

vodila ogorene borb'^
S k o f j e Loke. Brigada
nove poloaje kod s.
3. slovenake udarne

Na poloajima s. G. K r i s. Reber (kod Zuemberka) 11. slovenaka brigada M i lo Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodila vieasovne otre borbo
protiv neprijateljskih kolona koje su iz s. St. Vida nadirale ka Zumberku. Energinim juriem neprijatelj je odbaen uz osetne gubitke.
Na poloajima s. Rdei Kal s. Luarjev K a l s. Kitni Vrh (kod Zuemberka)
jedinice 18. divizije NOVJ vodile teke borbe protiv nemako-domobranskih kolona
koje su iz s. St. Vida, Stine i Vinje Gore nadirale na osloboenu teritoriju Suhe
krajine. Neprijatelj je odbaen uz gubitke.
SRBIJA

1. oktobar

Iz rejona Vidina (u Bugarskoj) poelo nastupanje 64. korpusa Crvene a r m i j e ka

Zajearu.
Jedinice 59. i 86. gardijske streljake divizije 10. gardijskog peadijskog korpusa
Crvene a r m i j e i jedinice Banatske operativne zone N O V J oslobodile Belu Crkvu.
971

1944. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

Po nareenju taba 14. korpusa NOVJ, 25 i 23. udarna divizija N O V J pregrupisale

svoje snage radi sadejstva s jedinicama Crvene armije. Samo po jedna brigada
iz svake divizije upuena je prema Petrovcu i Gornjakoj klisuri radi napada na
Velikomoravsku grupu etnika.
Izmeu Zajeara i s. Zvezdana 20. srpska brigada 45. divizije N O V J napala nemaku kolonu (500 vojnika, 5 tenkova i 12 kamiona), nanela j o j gubitke od oko 60
mrtvih i oko 100 ranjenih 1 zaplenila jedan kamion, a miniranjem pruge sruila
transportni voz. Brigada je imala 3 poginula i 6 ranjenih boraca.
K o d manastira Gornjaka (na komunikaciji Bor Petrovac) 14. srpska brigada
23. divizije NOVJ razbila posadu S D K i proterala je ka Petrovcu, zatim na vie
mesta poruila komunikaciju.
Kod s. G. Mut.nice (blizu Paraina) jedinice 24. srpske brigade 45. divizije N O V J
napale i razbile jednu etniku grupu, zarobivi 94 etnika i zaplenivi 154 puke
i 11 p. mitraljeza.
Na pravcu D. Milanovac Majdanpek jedinice 16. srpske brigade 25. divizije NOVJ
odbile dva pokuaja nemake Borbene grupe tetner* da se iz D Milanovea probije u Majdanpek.
Na prostoriji pl. Venac Velika bara Kapetanovi stanovi 1. krajika udarna
brigada i jedan bataljon 4. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ i Kosmajski N O P odred napali na bataljon nemake 7. SS divizije P r i n c Eugen* i bataljon SDK i posle otre borbe odbacili ih ka Topoli i u s Parcane. Neprijatelj je imao
27 mrtvih i 2 zarobljena, a zaplenjeno mu je 10 puaka. Jedinice 5. divizije imale
su 6 mrtvih i 16 ranjenih boraca.
Na prostoriji Lenica pl. Cer. posle vieasovne uporne borbe, jedinice 16. i 36.
udarne divizije N O V J razbile jaku etniku koncentraciju, oslobodile Lenicu, ovladale pl. Cerom i prodrle u Mavu i Pocerinu.
G N O V i PO za Srbiju formirao 29. srpsku brigadu. Brigada je ula u sastav 47.
divizije NOVJ.
U s . Tularima (kod Lebana) formiran 3. bataljon 5. kosovsko-metohijske NO brigade.
U s . Starim Banovcima (kod Stare Pazove), u sukobu s neprijateljem, delovi 8. v o j voanske N O U brigade ubili 20 vojnika.
U s . U l j m i (kod Vrca) delovi Bclocrkvanskog N O P odreda zaplenili 15 puaka i
unitili optinsku arhivu.
U Jagodinu (sada: Svetozarevo), sa ostrva Krita (u Grkoj), prebaena nemaka
Komanda za naroitu upotrebu Mileiv. Pod njenu komandu stavljene su jedinice
odreene za posedanje fronta prema snagama Crvene a r m i j e u dolini r. Timoka
(od r. Niave do r. Dunava): nemaka Borbena grupa Fier, 1. brdska divizija,
7. SS divizija Princ Eugen<, 2. puk Brandenburg i sve kvisllnke jedinice u istonoj Srbiji.
U s . Hodinom Selu (kod apca) 4. bataljon 5. krajike (kozarske) udarne brigade 11.
udarne divizije NOVJ napao nemake vojnike i odbacio ih u abac.
U s . Miloevcu (kod apca), od Mavanskog N O P odreda i dva bataljona 11. udarno
divizije NOVJ, formirana 32. srpska (mavanska) brigada. Ona je ula u sastav
11. udarne divizije NOVJ.
J/2, oktobar

Jedinice 14. srpske udarne brigade 23. udarne divizije N O V J , posle borbe protiv
etnika i delova SDS. oslobodile sela Dovale i Tabanovac, a u sadejstvu s jedinicama 19. srpske brigade 25. divizije N O V J oslobodile i Petrovac. Neprijatelj se povukao u dolinu V. Morave.
Izmeu Kovina i s. Mramorka delovi Panevakog N O P odreda razruili prugu u
duini 300 metara, posekli tt stubove u duini 4 km i unitili postrojenja u . st.
Mramora k-Deliblato.
Izmeu Sida i s. Kukujevaca diverzantske grupe 9. vojvoanske N O U brigade na
23 mesta minirale i otetile prugu.
Delovi 8. vojvoanske N O U brigade minirali prugu Ruma s. Pavlovci na
mesta, u ukupnoj duini oko 200 metara.

2. oktobar

10

Jedinice 59. i 86. gardijske streljake divizije 10. gardijskog peadijskog korpusa
Crvene a r m i j e i jedinice Banatske operativne zone NOVJ oslobodile Vrac.
U borbama protiv nemake Borbene grupe Stetner" i delova nemake 1. brdske
divizije na putu s. Stubik s. Sala, na putu s. Plavna s. Klokoevac, na Popadiji i kod Petrovca jedinice 25. divizije N O V J ubile 1 i zarobile 16 nemakih v o j -

972

1944. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

nika, unitile 1 tenk i otetile 1 tenk i 1 borna kola. Tom prilikom su oslobodile 4
zarobljena vojnika Crvene armije. Gubici 25. divizije: 2 ranjena borca.
Potiskujui 99. puk nemake 1. brdske divizije prema pi. Deli Jovanu i nadirui dalje
ka s. Salau i s. Glogoviei (izmeu Negotina 1 Bora) delovi 113. divizije Crvene
armije stupili u vezu sa 7. srpskom udarnom brigadom 23. udarne divizije NOVJ.
Izmeu K r a l j e v o g Sela (sada: Minievo) i Knjaevca jedinice 23. srpske brigade 45.
divizije N O V J napale iz zasede jednu nemaku kolonu i u etvoroasovnoj
borbi
ubile 70 i ranile oko 100 neprijateljskih vojnika a unitile 2 tenka, 18 kamiona i
oko 100 kola s materijalom. Gubici jedinica N O V J : 3 mrtva i 7 ranjenih boraca.
Jedinice 23. udarne divizije NOVJ odbile napad jedne kolone (80 vojnika, 8 oklopnih
automobila i 3 kamiona) nemake Borbene grupe -Fier^ pri njenom pokuaju da
se iz Bora probije ka Zagubici i nanele j o j gubitke od 10 mrtvih i 15 ranjenih.
Iz doline r. Z. Morave oko 5000 etnika i vojnika SDS, uz podrku 15 nemakih tenkova, napalo 3. i 6. srpsku udarnu brigadu 2. proleterske udarne divizije NOVJ na
poloajima Parlog s. Sebeevac (kod Kruevca). Posle vieasovne borbe neprijatelj je odbaen uz gubitke od 21 poginulog i 30 ranjenih. Oteena su 2 tenka.
U okolini Leskovca 13. srpskoj brigadi 24. divizije N O V J predalo se 67 etnika i 2
vojnika S D K sa 63 puke i 6 p. mitraljeza.
Jedinice 46. divizije N O V J ceo dan vodile otre borbe protiv
koji su pokuavali da iz Bujanovca prodru u Vranje.

nemakih

vojnika

Oko s. Prislonice i pl. Vujna (blizu G. Milanovca) jedinice 21. udarne divizije NOVJ
vodile borbu protiv etnikog 2. ravnogorskog korpusa i odbacile ga ka aku.
Trea vojvoanska udarna brigada 36. udarne divizije NOVJ zauzela s. Debrc i presekla vezu izmeu Sapca i Obrenovca.
Jedinice 1. i 3. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ,
posle borbe protiv ojaanog bataljona nemakog 5. policijskog puka i dve etnike
brigade, oslobodile Ub. Neprijatelj se povukao ka s. Vreocima, s. Stepojevcu i
Obrenovcu.
Dva bataljona 1. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ izvrili neuspeo napad na nemaku posadu u s. Majuru (kod Sapca). Neprijatelj je imao 8
mrtvih vojnika.
Z/3. oktobar

P r v i bataljon 5. krajike (kozarske) udarne brigade 11. udarne divizije N O V J napao

na nemake vojnike i etnike u s. Dumai, ali bez uspeha, j e r je neprijatelju stiglo
pojaanje iz Sapca. Neprijatelj je imao 5 mrtvih i vie ranjenih, a 5. brigada 2
poginula i 2 nestala borca.
K o d s. Paraga (na pruzi Novi Sad Sombor) delovi Bakopalanakog N O P odreda
miniranjem pruge unitili lokomotivu i 4 vagona.

3. oktobar

Posle kraeg bombardovanja od strane sovjetske avijacije, slomivi slabiji otpor

zatitnih delova nemakih jedinica, oko 14 asova su Bor i Brestovaku Banju
oslobodili delovi 9. srpske udarne brigade 23. udarne divizije NOVJ. Neto kasnije
u Bor su stigle i jedinice Crvene armije sa delovima 7. srpske udarne brigade 23.
udarne divizije NOVJ. U Boru je zaplenjeno: 35 vagona artiljerijske municije, 2
vagona protivtenkovske municije, 402.000 puanih metaka, 1000 nagaznih mina.
1550 runih bombi, 900 tromblonskih bombi, 850 kg eksploziva i vea koliina ivotnih namirnica.
Jednice 4. i 34. gardijske streljake divizije 31. gardijskog peadijskog korpusa
Crvene armije i 5. banatski N O P odred oslobodili Petrovgrad (sada: Zrenjanin).
Drugi bataljon 14. srpske udarne brigade 23. udarne divizije N O V J , slomivi otpor
etnika i delova SDS, zauzeo Despotovac,
Delovi 5. banatskog N O P odreda oslobodili Novi Beej.
Delovi 10. gardijskog peadijskog korpusa Crvene a r m i j e oslobodili K o v in 1 izbili
na r. Dunav uz sadejstvo jedinica Udarnog bataljona, Vrakog i Beloerkvanskog
ftOP odreda Banatske operativne zone GS N O V i PO za Vojvodinu.
Kod s. Klokoevca (blizu D. Milanovca) delovi 18. srpske brigade 25. divizije N O V J
unitili 1 nemaki kamion, otetili 2 tenka i zaplenili 6 kamiona i 2 putnika automobila. Istovremeno su ostale jedinice 25. divizije NOVJ na komunikacijama N e gotin s. Sala i Negotin s. Stubik unitile 3 kamiona s peadijom i zarobile 6
nemakih vojnika.

973

1844. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

Kod K r a l j e v o g Sela (sada: Minievo) jedan bataljon 20. srpske brigade 45. divizije
NOVJ napao iz zasede jednu kolonu nemakih vojnika i naneo j o j gubitke od 30
mrtvih i 50 ranjenih.
Na poloaju Doktorova a s. Bogosavac (kod apea) 4. bataljon 2. vojvoanske
udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv oko 300 nemakih
vojnika i 20 tenkova. Unitena su 2 tenka a poginulo je 12 nemakih vojnika. Bataljon je imao 1 poginulog i 2 ranjena borca.
Izmeu s. ajkaa i s. Budisave (na pruzi N o v i Sad Titel) delovi Novosadskog
N O P odreda miniranjem pruge unitili 1 lokomotivu i 4 vagona a drugu lokomotivu
otetili.
U s. Kolesjanu (kod Kukesa. u Albaniji), pri pokretu iz rejona Prilepa ka Kosmetu,
1. kosovsko-metohijska N O U brigada sastala se sa Operativnim tabom N O V i PO
za Kosovo i Metohiju i njegovim Prateim bataljonom.
4. oktobar

Kod s. Zvezdana (na komunikaciji Zajear Parain) jedinice 45. divizije NOVJ
sadejstvujui u napadu 19. peadijske divizije 64. korpusa Crvene armije na snage
nemake Borbene grupe Grot i 7. SS divizije Princ Eugen, ubile 40 i ranile oko
100 nemakih vojnika, unitile 1 tenk i 3 kamiona i otetile 14 kamiona. Jedinice
N O V J imale su 2 mrtva i 6 ranjenih boraca.
U borbama (zapoetim prethodnog dana) protiv nemakih
vojnika i pripadnika
SDS i SDK koji su se iz Leskovca probijali ka Grdelici 15. srpska brigada 47. diviz i j e N O V J pretrpela gubitke od 5 mrtvih ; 20 ranjenih boraca.
Povlaei se iz s. Baaida (kod Kikinde) nemake jedinice ubile 12 metana.

4/5. oktobar

U Topoli 1. krajika udarna brigada 5. udarne d i v i z i j e N O V J napala jedan bataljon

nemakih vojnika i etnika i potisnula ih na Oplenac. ali se morala povui ka
Arandelovcu kad je neprijatelju stigla pomo od Kragujevca. Neprijatelj je imao
oko 70 mrtvih i ranjenih. Zaplenjena su 2 minobacaa, 10 puaka i dosta drugog
materijala. Unitena su 3 kamiona. Brigada je imala 2 mrtva i 12 ranjenih boraca.
Na putu Ni Leskovac dva neprijateljska kamiona s vojnicima unitena minama
koje su postavili delovi 24. divizije NOVJ.

5. oktobar

Iz Sapca nemaki vojnici, podravani tenkovima, izvrili ispad, ali su ih

aja kod s. M. Vranjske, s. Miara, s. Orida. s. Kormana i s. Majura odbile
2. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije N O V J i 1. i 2. bataljon
jike (kozarske) brigade 11. udarne divizije NOVJ.
Neprijatelj je imao
mrtvih i ranjenih. Oteena su 2 tenka. Jedinice N O V J imale su 3 mrtva
njena borca.

s polojedinice
5. kraoko 45
i 4 ra-

Posle otrih borbi na prostoriji Medvea uka s. Miloeva Kula Vre jedinice 25. divizije NOVJ, pod pritiskom nemakih snaga, povukle se na levu obalu
Crnajske reke. N e p r i j a t e l j se probio do s. Miloeve K u l e i do s. Rudne Glave, d
zatim, spalivi kamione, nastavio proboj ka Majdanpeku.
U s . Crnoj Bari (kod Bogatia) jedan bataljon 4. vojvoanske udarne brigade 16.
udarne divizije N O V J razoruao posadu SGS i zaplenio 4. p. mitraljeza i 15 puaka.
Povlaei se iz s. Srp. Crnje
muenja, pobile 13 metana.
Okotobar p.

(kod

Kikinde)

nemake

jedinice,

posle

zverskog

Jedinice SDS i SGS ule u sastav etnikih jedinica i kao takve dobile zadatak da
ostanu na svojim mestima radi odravanja reda i poretka i radi uvanja srpske
granice du r. Save i r. Dunava.
Nemaki vojnoupravni komandant Jugoistoka general
Felber
razreio dunosti
vladu Milana Nedia a Srbiju proglasio nemakom ratnom zonom. Vlada Milana
Nedia i jedinice SDK napustile Beograd i povukle se u Austriju.

6. oktobar

Delovi 46. a r m i j e Crvene armije i jedinice Banatske operativne zone GS N O V i PO

Vojvodine, oslobodili Kikindu.
Jedinice 10. gardijskog peadijskog korpusa Crvene armi je i jcdinice Banatske operativne zone N O V J oslobodile Pancvo.
U Srbiju stigla 1, jugoslovenska brigada, formirana u SSSR-u. Stavljena je pod komandu 23. udarne divizije NOVJ.
U Zagubicu ule jedinice Crvene armije, oduevljeno doekane od delova 23. udarne
divizije NOVJ, predstavnika narodne vlasti i velikog broja graana.

62* 974

1844. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

Nu prostoriji s. Crnajka s. Luke Deli Jovan okruena nemaka 1. brdska

divizija. Na nju su vrile pritisak: sa zapada 23. udarna 1 25. divizija NOVJ. sa
severa, istoka i juga jedinice Crvene armije. U borbama vodenim do 10. oktobra
spreen je pokuaj te nemake divizije da izbije na komunikaciju s. Rgotina Bor,
kao i da se probije ka D. Milanovcu. Tek 11. oktobra ona je uspela da se preko
Kueva probije u rejon Poarevca, gde ju je prihvatila nemaka
Borbena grupa
Vitman. Obostrani gubici u ljudstvu i materijalu bill su osetni.
Kod s. Luke (blizu Bora) delovi 7. srpske udarne brigade 23. udarne divizije NOVJ
potisnuli nemaku kolonu (oko 2000 vojnika) pri njenom pokuaju da se probije
ka s. Buju i s. D. Beloj Reci. Poginulo je i ranjeno oko 25 nemakih vojnika, a
zaplenjeno je nekoliko puaka i runih bombi i puana municija. Gubici 7. brigade:
4 poginula i 2 ranjena borca.
Posle trodnevnih borbi, nadirui od Leskovca i preko s. Ravne Dubrave, delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen savladali otpor 8. i 10. srpske brigade 22. divizije
NOVJ i jednog puka bugarske 1. divizije i zauzeli Vlasotince. Jedinice NOVJ povukle
su se severno od Vlasotinaca i kod s. Jelanice.
Delovi nemake Grupe armija E odbacili snage Operativnog taba N O V i POJ za
Kosovo i Metohiju, ovladali Bujanovcem i Preevom i ugrozili Vranje.
Izmeu s. Beoina i s. Netina (kod Iloka) delovi Mornarike ete 11. vojvoanske
N O U brigade vatrom iz protivoklopnih orua i mitraljeza napali brod Bratislavu
sa 7 lepova. Brod je lake oteen a jedan lep je zapaljen.
Od SDS koja je ula u sastav etnikih jedinica formiran Srpski udarni korpus
(sastava: dve divizije).
7. oktobar

U Pirotu, u tabu 13. korpusa NOVJ, u prisustvu predstavnika taba 3. ukrajinskog

fronta Crvene armije generala Birjuzova, i taba bugarske 2. armije, razraen plan
za osloboenje Nia. Prema ovom planu trebalo je: a 13. i deo 14. korpusa NOVJ i
2. proleterska udarna divizija N O V J zajedno sa delovima 3. ukrajinskog fronta
Crvene armije napadnu Ni s juga. zapada i severa, dok je bugarska 2. armija imala
a napadne Ni sa istone i jugoistone strane, a da dkset N O P odreda, u irem
rejonu Nia, rue komunikacije i unitavaju ostatke neprijateljskih snaga. (Napad
je poeo 8. oktobra, i borbe su voene do 14. oktobra, kada je Ni osloboen.)
U Topolu iz koje su se povukle nemake jedinire. ponovo ule jedinice 1 krajike
udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ. Istog dana, posle krae borbe protiv jednog bataljona 7. SS divizije Princ Eugen koji je stigao iz Kragujevca, one su napustile varo, zaplenivi 1 top i 10 puaka.
Kod s. Luke (blizu Boni) 7. srpska udarna brigada 23. udarne divizije NOVJ, u borbi
vodenoj ceo dan, odbacila do dva nemaka bataljona ka pi. Deli Jovanu. Ubijeno
je i ranjeno oko 25 nemakih vojnika, a 7. brigada je imala 7 poginulih i 11 ranjenih
boraca.
Iz s. Belegia (kod Stare Pazove) jedan bataljon 8. vojvoanske N O U brigade preduzeo napad na nemaku jedinicu, koja je upala u s. Stare Banovce i naneo j o j
gubitke od 20 poginulih vojnika. Kad je neprijatelju stiglo pojaanje iz Slare Pazove.
bataljon se povukao u s. Belegi, uz gubitke od 3 ranjena borca.
Kod s. Katavara (na putu NiLeskovac) nemaki automobil sa 8 vojnika unitila
mina koju je postavila 13. srpska brigada 24. divizije N O V J .

7/8. oktobar

Posle otrih borbi jedinice 64. korpusa Crvene armije i Zajearski N O P odred slomili otpor nemakih jedinica i oslobodili Zajear. Tom prilikom je uniten 2. bataljon 14. puka nemake 7. SS divizije rPrinc Eugen, dok su manje grupe i odeljenja
Izviakog i Dopunskog bataljona nemake 1. brdske divizije uspeli, uz gubitke od
620 mrtvih i zarobljenih, da se probiju iz obrua ka Boljevcu. Pri napadu na Z a j e ar sadejstvovali su i delovi 45. divizije NOVJ. spreivi delove 14. puka nemake
7. SS divizije "Princ Eugen da se iz rejona Boljevca i Knjaevca probiju ka Z a j c aru:
Na . st. Rudnici (izmeu Rake i Slatine) Ibarski N O P odred napao uporita koja
su branili nemaki vojnici i pripadnici R Z K . Na stanici se u momentu napada nalazio i nemaki transportni voz s vojnicima U dvoasovnoj borbi neprijatelju su
naneti osetni gubici (naroito u vozu). Odred je imao 2 mrtva i 8 ranjenih. Zaplenio
je: 3 automata, 15 puaka. 6000 metaka, 8 konja i druge opreme. Iste noi on je
sruio dva propusta na pulu i dva na pruzi.

8. oktobar

Jedinice 31. gardijskog peadijskog korpusa Crvene armije i jedinice G N O V i PO

za Vojvodinu oslobodile Sentu i Adu.
Odbacivi jedinice 46. divizije NOVJ, 122. izviaki bataljon nemake U. poljske
vazduhoplovne divizije, sa 4 tenka, 10 oklopnih automobila i dva diviziona artiljerije, uspeo da se preko Bujanovca probije u Vranje.

62*

975

1844. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

Na Doli Jovanu, u borbama protiv nemakih jedinica, 14. srpska udarna brigada
23. udarne divizije N O V J prelrpela gubitke od 10 mrtvih i 45 ranjenih boraca,
te bila prinuena da se rokira u rejon s. Gornjana (blizu Bora). Oko 200 nemakih
vojnika izbaeno je iz stroja.
Kod s. Rudne Glave (blizu D. Milanovca) jedinice 25. divizije N O V J zarobile oko
150 nemakih vojnika i zaplenile 15 kamiona i 200 kola sa zapregom.
U s . Luci (blizu Bora) 9. srpska udarna brigada 23. udarne divizije N O V J zauzela
nemako uporite i neprijatelju nanela osetne gubitke (nekoliko stotina izbaenih
iz stroja), a sama imala 10 mrtvih i oko 30 ranjenih boraca.
Blizu s. Vinarca (kod Leskovca) nemaki automobil unitila mina koju je postavila
13. srpska brigada 24. divizije NOVJ. Dva nemaka vojnika su poginula a etiri su
ranjena.
Jedinice Crvene armije ule u Svilajnac.
U Mladenovac upao jedan bataljon 5. udarne divizije NOVJ, ali nije uspeo da likvidira posadu (oko 200 nemakih vojnika), jer j o j je stigla pomo iz Beograda i Smed.
Palanke. Bataljon se povukao. Neprijatelj je imao oko 30 mrtvih, a bataljon 1 poginulog i 10 ranjenih boraca.
U s . Belegiu (kod Stare Pazove) nemake jedinice iz s. Starih Banovaca, uz sadejstvo 16 tenkova, napale 8. vojvoansku N O brigadu. Brigada je, u otrim borbama
unitila 2 tenka, a zatim se, kod s. Surduka. prebacila preko r. Dunava u Banat.
U s. Vojlovlci (kod Paneva), od Udarnog bataljona Banatske operativne zone G
N O V i PO Vojvodine, Panevakog, Vrakog i Belocrkvanskog N O P odreda i novih
boraca, formirana 12. vojvoanska N O U brigada.
U sastav 6. proleterske divizije N O V J
brigada.

Nikola Tesla ula 22. srpska (kosmajska)

U sastav 5. udarne divizije N O V J ula 21. srpska brigada.

8/9. oktobar

U s . Paragama (kod Ba. Palanke) delovi Bakopalanakog N O P odreda razoruali

optinsku policiju, unitili optinsku arhivu i telefon, miniranjem pruge izmeu
s. Paraga i s. Gajdobre izbacili iz ina voz i posekli tt stubove. Drugi delovi toga
odreda miniranjem pruge izmeu s. Obrovca i s. Tovarieva sruili nemaki transportni voz s vojnicima, a u s. Tovarievu razoruali optinsku policiju, zaplenivi
16 puaka, i unitili tt ureaje na eleznikoj stanici.

9. oktobar

Gonei razbijene redove nemake Borbene grupe Fier i 14. puka nemake 7. S3
d i v i z i j e Princ Eugen- , delovi 45. divizije N O V J i 223. divizije Crvene armije oslobodili Boljevac i produili nastupanje ka V. Moravi. Jedinice 20. brigade 45. divizije
N O V J su zarobile oko 300 nemakih vojnika.
Glavnina nemakih snaga iz istone Srbije, pod komandom taba 1. brdske divizije,
probivi poloaje 16. srpsko brigade 25. divizije NOVJ kod s. Rudne Glave, otpoela
nadiranje ka Kuevu. Jedinice 113. divizije Crvene armije i jedinice 23. udarne i
25. divizije N O V J vrile su stalan pritisak na bokove i zaelje ove nemake kolone.
Na poloajima s. Vlako P o l j e s. Durinci Ralja poele etverodnevne
jedinica 1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ
nemakih jedinica i etnika. One su unitile 2 tenka i 1 lokomotivu, pokidale
na vie mesta, demolirale elezniku stanicu, zaplenile 4 puke, 1 pitolj i 48
bombi. Brigada je imala 1 poginulog i 7 ranjenih boraca.

borbe
protiv
prugu
runih

U s . Skeli 2, 3. i 4. bataljon 4. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ

napali na oko 400 nemakih vojnika i posle otre borbe odbacili ih ka Obrenovcu.
Neprijatelj je imao 9 mrtvih i 13 ranjenih vojnika.
Jedinice 11. udarne divizije N O V J napale na delove nemakog 5. SS policijskog
puka, na delove SDS i etu tenkova u Obrenovcu i okolnim uporitima, ali nisu
uspele da zauzmu grad, jer je nemakim jedinicama pristigla pomo iz Beograda.
Neprijatelj je imao vie mrtvih i ranjenih, a unitena su 4 kamiona. Jedinice 11.
divizije imale su 12 mrtvih i 26 ranjenih boraca.
esta vojvoanska N O U brigada prebacila se na desnu obalu Save, u s. Mrdanovac
(kod Sapca), radi ulaska u sastav 36. udarne divizije NOVJ.
Po nareenju taba 37. udarne d i v i z i j e NOVJ
odred.
9/10. oktobar

62* 976

formirani 2. i 3. sandaki NOP

Posle est asova borbe jedinice 1. gardijskog utvrenog rejona Crvene armije, 23.
srpska brigada 45. divizije NOVJ i Svrljiki N O P odred oslobodili Knjaevac. Neprijatelj je imao velike gubitke: samo jedinice N O V J nanele su delovima nemake

1844. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

1. brdske divizije i kvislinkim vojnicima oko 200 mrtvih i zaplenile oko 100 puaka
1 5 p. mitraljeza a zajedno sa jedinicama Crvene armije zaplenila oko 100 nemakih
kamiona.
Jedinice 11. i 16. udarne divizije 12. udarnog korpusa NOVJ ponovo izvrila napad
na oko 3.000 nemakih vojnika i pripadnika S D K i SDS u Obrenovcu i uspele da
ovladaju spoljnom odbranom grada. Meutim, poto su imale zadatak da to pre
krenu ka Beogradu, one su prekinule napad. N e p r i j a t e l j je imao velike gubitke.
Zaplenjena je izvesna koliina oruja, municije i drugog materijala, a unitena su
2 tenka i 4 kamiona. Jedinice 12 korpusa imale su 40 mrtvih i 76 ranjenih boraca.
Prva krajika udarna brigada 5. udarne divizije NOVJ ponovo napala nemaki garnizon u Topoli, ali zbog jake odbrane i zbog dejstva neprijateljskih tenkova ona se
povukla ka s. Natalincima. Iste noi jedan bataljon 4. krajike udarne brigade 5.
udarne divizije NOVJ poruio je elezniku prugu i . st. u s. Kovaevcu i likvidirao neprijateljsku posadu na stanici. Neprijatelj je imao 1 ! mrtvih 1 4 zarobljena,
a jedinice 5. d i v i z i j e 11 ranjenih boraca.
Kod s. Bagrdatia (blizu Ralje), u kratkoj borbi protiv kolone od oko 100 nemakih
vojnika, 3. bataljon 2. proleterske (like) udarne hrigade 6. proleterske divizije N O V J
Nikola Tesla ubio 5 neprijateljskih vojnika i zaplenio automat, etiri puke i tri
pitolja.
Jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proletersku udarne
lezniki most kod Dunisa i poruile 70 metara pruge; iz
150 vojnika R Z K i etnika i sruile jedan propust od 8
s. Trnjana i kod s. Kormana poruile prugu u duini od
Stala).

divizije NOVJ otetile es. D. Ljuboa izbacile oko

m i 30 metara pruge; kod
75 m (sve na pruzi Ni

U s . Silbau (kod Bake Palanke) delovi Bakopalanakog N O P odroda napali optinsku policiju, ubili 1 policajca i zaplenili 5 puaka sa 50 metaka. Iste noi drugi delovi
tog odreda, pri napadu na jednu kolonu, ubili 1 neprijateljskog vojnika i zaplenili
3 mitraljeza, 2 puke, 50 metaka i neto druge opreme.
Izmeu s. Vognja i Srem. Mitrovice jedinice 7. vojvoanske N O U brigade minirale
prugu na etiri mesta, otetile lokomotivu i unitile 5 vagona nemakog transportnog
voza.
10. oktobar

Nemaki vojni zapovednik za Jugoistok imenovao tzv. Odbor dravne administracije

za Srbiju.
Bugarska Tenkovska brigada i 1. vlasotinaka brigada 22. divizije N O V J . uz podrku avijacije Crvene armije, savladale- upornu odbranu delova nemake 7. SS d i v i z i j e Princ Eugen i elnika i oslobodile Vlasotince. Neprijatelj se, uz gubitke od
oko 300 poginulih, povukao ka Leskovcu
Putem Bor Petrovac, delovi G8. korpusa Crvene armije izbili u rejon V. Plane i
obrazovali mostobran. Istovremeno je, komunikacijom Zajear Bor Petrovac,
5. motostreljaka brigada Crvene armije izbila u V. Planu, gde je uspostavila vezu
s jedinicama 1. armijske grupe NOVJ. Time su bile preseene komunikacije koje
dolinom V. Morave vode ka Beogradu.
Kod s. Kovaevca i s. Kusatka (blizu Mladenovca), u otroj borbi, jedinice 5. udarne
divizije NOVJ razbile kolonu od oko 300 nemakih vojnika, nanevi j o j gubitke od
oko 80 mrtvih i 40 zarobljenih, zaplenivi, pored ostalog, 2 topa. 7 p. mitraljeza,
automat i 90 puaka i unitivi oklopni automobil. 7 kamiona i motocikl. Jedinice
6. divizije imale su 1 poginulog i 6 ranjenih boraca.
U s. Meljaku (kod Umke) 3. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske divizije N O V J Nikola Tesla slomila otpor nemakih vojnika, nanevi im gubitke od
20 mrtvih i vie ranjenih, zaplenivi 3 minobacaa, 4 p. mitraljeza. 48 puaka. 2
kamiona, motocikl i veu koliinu municije i druge opreme i unitivi 2 kamiona.
Brigada je imala 5 mrtvih i 10 ranjenih boraca.
U s. Surduku (kod Stare Pazove) nemake jedinice streljale 24 metani na i zaklale
nekoliko ljudi, ena i dece. Jednovromeno je izvreno i streljanje 18 lica dovedenih
iz s. Belegia.
U rejonu s. Klenka 3. bataljon 10. vojvoanske N O U brigade iz zasede napao deo
nemake motorizovane kolone (od preko 100 kamiona s vojnicima 1 30 tenkova) koja
se iz Sapca kretala ka Rumi. Posle jednoasovne borbe bataljon se, pred nadmonim
neprijateljem, povukao, nanevi mu velike gubitke. Bataljon je imao 4 poginula i
2 ranjena borca.
U s . Bcmenu (kod Zemuna) 1. bataljon 10. vojvoanske N O U brigado napao oko
250 vojnika SDK. Posle troasovne borbe zbog pristizanja pojaanja neprijatelju,
bataljon se povukao. Istoga je dana jedna eta toga bataljona napala neprijateljsko

62*

977

11)44. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

bono osiguranje od 70 vojnika S D K i ubila 6 a vie njih ranila. Zaplenjeno: 3 p.

mitraljeza, nekoliko puaka i bombi i druga ratna oprema.
U Negotinu, po nareenju G N O V i PO za Srbiju, formirana 0. artiljerijska baza
sa zadatkom da, posle izvrene obuke, formira tri artiljerijske brigade za jedinice
14. korpusa NOVJ.
10/11. oktobar

Iz rejona Obrenovca poelo nastupanje jedinica 12. udarnog korpusa NOVJ prema
Beogradu.
Jedinice 36. udarne divizije 12. korpusa N O V J napale nemake snage u Obrenovcu,
ali bez uspeha, jer je neprijatelju stiglo pojaanje iz Beograda. One su zatim drale
grad u blokadi. Divizija je imala 17 mrtvih i 36 ranjenih. Neprijatelj je imao dosta
gubitaka u ljudstvu i materijalu.
Na nemake jedinice u s. Mislodinu (kod Obrenovca) neuspeno napala 5. krajika
(kozarska) brigada 11 udarne divizije NOVJ. Brigada je imala 6 mrtvih i 11 ranjenih boraca.
Dva bataljona 4. krajike udarne brigade 5. udarne divizije NOVJ napali na nemake snage u Mladenovcu, ali se posle krae borbe povukli iz grada, jer je neprijatelju stiglo pojaanje.
Nemaku posadu u Vranju (jedan ojaani bataljon) napala 27. srpska brigada 46.
divizije NOV.J. ali nije uspela da zauzme grad.
Iz rejona s. Vojlovice (kod Paneva) 1. i 2. bataljon 12. vojvoanske NOU brigade
forsirali r. Dunav istono od s. Vinjice i sadejstvovali s jedinicama 109. gardijske
peadijske divizije Crvene armije pri ovladavanju s. V. Selom i pri obrazovanju
mostobrana na desnoj obali.

II. oktobar

Posle dvodnevnih borbi protiv zatitnih delova nemake 7. SS divizije Princ

Eugen, etnika i jedinica SDS, 15 srpska brigada 47. divizije NOVJ oslobodila
Leskovac. U grad su, neto kasnije uli i delovi bugarske Tenkovske brigade. Neprijatelj je odstupio ka Niu.
Borei se, od 6 do 16 asova, protiv jednog nemakog ojaanog bataljona, 25. i 27.
srpska brigada 46. divizije NOVJ oslobodile Vranje. Neprijatelj se, uz osetne gubitke, povukao ka Bujanovcu.
Jedinice Subotikog N O P odreda i prednji delovi 31. gardijskog peadijskog korpusa Crvene armije oslobodili Suboticu.
Bugarska 6. peadijska divizija probila odbranu delova nemake 7. SS divizije
Princ Eugen, zauzela Belu Palanku i izbila pred s. N o v o Selo i s. Duboku Padinu, bugarska 9. peadijska divizija ovladala s. Kalnom i s. Jalovik-Izvorom, a
bugarska 4. peadijska divizija ovladala s. Ravnom Dubravom i na taj nain izbila
na oko 35 km istono i juno od Nia.
Savlaujui ilav otpor nemakih vojnika i pripadnika S D K i SDS, jedinice 11. i
16. udarne divizije 12. udarnog korpusa N O V J i delovi 2. proleterske (like) udarne
brigade 6. proleterske divizije Nikola Tesla 1. proleterskog udarnog korpusa NOVJ
ovladali linijom Jasenak s. Motanica s. Sremica i nastavili prodiranje ka
Beogradu. U s. Sremici je poginulo 15 i zarobljeno 10 nemakih vojniku. Zaplenjeni su 2 p. mitraljeza, 2 automata i 1 pitolj.
Na komunikaciji K r a g u j e v a c Topola jedinice 2. krajike udarne i 15. majevike
udarne brigade 17. udarne divizije N O V J napale nemaku motorizovanu kolonu,
unitile 2 kamiona i 1 putniki automobil i neprijatelju nanele dosta gubitaka.
Brigade su imale samo 2 ranjena borca.
U borbama, zapoetim predhodnog dana, protiv etnika, vojnika SDK i RZK,
podranih sa 8 nemakih tenkova iz Kruevca i Trstenika, 4 proleterska udarna
brigada 2. proleterske udarne divizije N O V J ubila 50 i ranila vei broj neprijateljskih vojnika, unitila 1 i otetila 2 tenka i odbacila neprijatelja ka Kruevcu i T r steniku.
Na putu s. Kruedol Irig 2. i
nemaku motorizovanu kolonu. U
prikolicama i odbili neprijateljska
gada je imala 5 ranjenih boraca, a

3. bataljon 7. vojvoanske N O U brigade napali

petoasovnoj borbi oni su zapalili 6 kamiona sa
pojaanja upuena iz Iriga i s. Kruedola. Brineprijateljski gubici u ljudstvu nisu utvreni.

Na putu s. Laarak s. Martine! (kod Srem. Mitrovice) 1. bataljon 7. vojvoanske

N O U brigade napao nemaku kolonu od 3 tenka i unitio 1 tenk.
Izmeu s. Cerevia i s. Suseka (kod Iloka) delovi Mornarike ete I I . vojvoanske
N O U brigade vatrom iz protivoklopnih orua i mitraljeza napali nemaki brod
K a z a n koji je vukao nekoliko lepova. Brod i lepovi su oteeni a zadnji lep je
i zapaljen.

97

1844. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

U Uicu (sada: Titovo Uice) izabran G N O odbor.

11/12. oktobar

Posle jednodnevne borbe protiv nemakih vojnika. 1. vojvoanska udarna brigada

10. udarne divizije NOVJ zauzela s. M. Motanicu (kod Umke). nanevi neprijatelju
gubitke od 14 mrtvih i vie ranjenih i unitivi 1 tenk. Brigada je imala -1 poginula
i 28 ranjena borca.
Z. st. urinee (kod Mladenovca), koju su branili nemaki vojnici, zauzele jedinice
1. proleterske udarne brigade 1. proleterske udarne divizije NOVJ. Uniteni su 2
oklopna automobila. 2 kamiona i 1 lokomotiva.
Jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ odbacili iz
unisa i s. Trubaeva nemake vojnike i pripadnike R Z K . Poginulo je 15 neprijateljskih vojnika a zaplenjeno je 90 sanduka eksploziva, 5 sanduka fitilja s kapislama, 100 granata, troja kola telefonske ice i vea koliina drugog materijala. Brigada
nije imala gubitaka.

12. oktobar

Delovi 223. peadijske divizije Crvene armije i 24. srpske brigade 45. d i v i z i j e NOVJ
oslobodili Aleksinac i uspostavili vezu sa 2. proleterskom udarnom divizijom NOVJ
u dolini r. June Morave. T i m e je nemakim snagama u rajonu Nia preseena odstupnica ka severu.
Dvadeset trea srpska brigada 45. divizije N O V J , uz sadejstvo l. gardijskog utvrenog rejona Crvene armije, oslobodila Svrljig, a zatim se orijentisala u pravcu Nia.
Na liniji s. Doljevac s. Mramor 24. i 47. divizija NOV.T, uz podrku artiljerije
bugarske Tenkovske brigade, spreile pokuaj nemake 7. SS divizije Princ Eugen
da se iz rejona Nia probije ka Prokuplju. Pri tome je ubijeno oko 100 nemakih
vojnika.
K o d s. Ripnja (blizu Beograda) 2. proleterska (lika) udarna brigada 6. proleterske
divizije N O V J Nikola Tesla vodila borbu protiv nemakih snaga, zauzela . st.
Klenje, ubila 7 neprijateljskih vojnika, poruila elezniku prugu Ripanj Resnik
1 otetila 3 eleznike kompozicije. Brigada je imala 2 ranjena borca.
Jedinice 1. vojvoanske udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ, posle krae borbe
protiv nemakih snaga, oslobodile Umku i s. Ostrunicu (kod Beograda). Zaplenjeno
je 12 puaka, 2 pitolja i manja koliina municije.
Posle dvodnevnih borbi protiv nemakih
jedinica 13. proleterska udarna brigada
Rade Konar 1. proleterske udarne divizije NOVJ, tri bataljona 10 krajike udarne
brigade 5. udarne divizije N O V J i jedinice 2. krajike udarne brigade 17. udarne
divizije NOVJ, uz sadejstvo jednog motorizovanog puka 3. ukrajinskog fronta Crvene
armije, oslobodile Topolu.
Jedinice 1. proleterske udarne i 5. udarne divizije NOVJ, uz sadejstvo jednog motorizovanog puka i jednog streljakog bataljona 3. ukrajinskog fronta Crvene armije,
posle vieasovne borbe protiv nemakih jedinica oslobodile Mladenovac.
Kod s. Belosavaca (na komunikaciji Topola Mladenovac) 2. bataljon 13. proleterske udarne brigade Rade Konar 1. proleterske udarne divizije NOVJ iz zasede
ubio 22 i ranio 25 nemakih vojnika, a unitio kamion i zaplenio minobaca i nekoliko puaka.
Naredbom G N O V i PO za Vojvodinu, na podruju Srema formirana Sremska vojna
oblast. N j o j su neposredno potinjene komande bosutskog (idskog). frukogorskog
(sremskomitrovakog) i posavskog (zemunskog) vojnog podruja.

12113. oktobar

Pod pritiskom jedinica 46. divizije NOVJ i bugarskih peadijskih i artiljerijskih

jedinica, nemaki vojnici i balisti napustili s. Belo P o l j e i probili se preko Vladiinog Hana ka pl. Kukavici. U toku 13. i 14. oktobra gonjenom neprijatelju su naneti gubici od 350 mrtvih i 280 zarobljenih. Osloboeno je i 1200 Italijana koji su
radili u fabrici za preradu molibdena. Zaplenjeno je: 30 protivavionskih topova. 12
protivavionskih mitraljeza, 5 mitraljeza, 5 prolivtenkovskih puaka. 5 minobacaa,
51 puka, 100.000 metaka, 4.000 granata. 2 vagona hrane i vea koliina drugog
ratnog materijala i opreme.
Kod s. Ciba (sada: Celarevo, blizu Bake Palanke) jedna eta Bakopalanakog N O P
odreda napala maarsku komoru, ubila 5 maarskih vojnika i zaplenila 2 puke sa
100 metaka i neto ratne opreme.

13. oktobar

Posle trodnevnih borbi protiv delova nemake borbene grupe Fier koji su se
povlaili iz istone Srbije, jedinice 3. ukrajinskog fronta Crvene armije oslobodile
upriju.
Jedinice 3. ukrajinskog fronta Crvene armije oslobodile Parain. Nemaki vojnici
povukli su se bez otpora.

62*

979

1944. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944

Glavnina nemake 7. SS divizije Princ Eugen izvrila jak pritisak na 24. diviziji
NOVJ i uspela da se preko s. Mramora probije ka s. Aleksandrovu (kod Prokuplja
gde je zadrana napadom 47. divizije NOVJ.
Jedinice 32. srpske brigade 11. udarne divizije NOVJ napale i zauzele nemaka uporita u s. Zveki i s. Belom Polju (kod Obrenovca). Neprijatelj je odbaen u s
Zabreje. Zaplenjeno je 30 puaka i 2 p. mitraljeza.
Iz rejona s. Mirijeva (kod Beograda) vraeni na levu obalu r. Dunava 1. i 2. bataljoi
12. vojvoanske N O U brigade, da bi cela ta brigada bila upuena na front na r. Tisi
Na prostoriji s. Virovo s. Gua tri bataljona 4. sandake udarne brigade 37
udarne divizije NOVJ napala oko 1200 etnika i odbacila ih preko pl. Jelice k<
aku. Neprijatelj je imao 21 mrtvog, 30 ranjenih i 10 zarobljenih. Zaplenjeno j<
15 puaka. Brigada je imala 2 mrtva i 5 ranjenih boraca.
Na poloaju s. Desimirovac s. Petrovac 15. majevika udarna brigada 17. udarni
divizije N O V J odbila napad nemake motorizovane kolone (4 tenka, oko 100 ka
miona i do 200 kola) i vratila je u Kragujevac. Neprijatelj je imao 6 mrtvih i vi<
ranjenih, a zaplenjeno j e : 1 p. mitraljez, 4 puke, 2 pitolja i 1 motocikl.
Naredbom GS N O V i PO za Vojvodinu odreden novi tab Sremske operativne zone
Pod njegovom su komandom i dalje ostale 7, 9. i 10. vojvoanska N O U brigada.
U Krurni (u Albaniji), od Partizanskog bataljona Kosova, novih boraca i izvesno.
broja rukovodilaca iz 1. kosovsko-metohijske N O U brigade, formirana 4. kosovsko
-metohijska NO brigada.
U Jagodini (sada: Svetozarevo) rasformiran nemaki Stab generalne komande Mi
ler, koji je rukovodio operacijama u istonoj Srbiji, i upuen u K r a l j e v o da formir
Stab 34. armijskog korpusa.
13/14. oktobar

Delovi 1. proleterske udarne i 5. udarne divizije NOVJ i 14. motostreljaka brigad

3. ukrajinskog fronta Crvene armije slomili jak otpor nemakih snaga i zauzel
Avalu (kod Beograda).

14. oktobar

Glavnina nemake 7. SS divizije Princ Eugen-> poela povlaenje iz rejona Ni

ka Prokuplju. Jedinice 22. divizije N O V J odbacile su nemake zatitne delove s
Bubnja i Turskog anca i prodrle u juni deo Nia Istovremeno su jedinice 4i
divizije NOVJ, 23. srpska brigada 45. divizije NOVJ i jedinice 1. gardijskog utvr
enog rejona Crvene armije sa severa i jedinice bugarske 8. divizije sa istoka pro
drle u grad i do 16 asova potpuno oslobodile Ni.
Jedinice 64. peadijskog korpusa Crvene armije i 2. proleterska udarna divizij
N O V J oslobodile Kruevac. iz koga su se nemaki vojnici i etnici
povukli k
Trsteniku.
Na prostoriji s. Mramor s. Jugbogdanovac (izmeu Nia i Prokuplja) 47. divizij
N O V J s juga i 24. divizija NOVJ sa severa, uz sadejstvo sovjetsko avijacije i bu
garske Tenkovske brigade, u snanom naletu razbile glavninu nemake 7. SS divizij
Princ Eugen . U borbama je poginulo 400 a zarobljeno 700 neprijateljskih vojnik
1 deo Slaba 7. SS divizije. Zaplenjeno j e : 800 motornih vozila, 17 tenkova, 7 moto
rizovanih topova, 100 putnikih automobila. 700 puaka, 50 automata, 80 p. mitra
Ijeza, 5 minobacaa, 300.000 metaka. 10 radio-stanica, 10 radio-aparata. 200 konj.
2 trupne apoteke, 200.000 cigareta, 700.000 dinara i mnogo druge ratne opreme.
Posle otre borbe protiv nemakih jedinica tri bataljona 3. vojvoanske udarne bri
gade 36. udarne divizije N O V J oslobodili Obrenovac i s. Zabreje. a neprijatelj
odbacili preko r. Save u Srem. Neprijatelj je imao 23 poginula, oko 30 ranjenih I 2
zarobljenog. Uniten je 1 tenk. a zaplenjen p. mitraljez i 52 puke. Brigada je Jmal
4 mrtva i 8 ranjenih boraca
U s. Jajincima (kod Beograda) komandant 1. armijske grupe NOVJ izdao zapove;
za napad na Beograd. Planom je predvieno da se glavni udar nanese praveerr
Banjica Slavija (sada T r g Dimitrija Tucovia) Savski most, a pomonim prav
cima: Cukarica Mostar i Topiersko brdo Mostar i Cvetkova mehana
Vtiko
spomenik Panevaki most.
Posle otre borbe protiv nemakih jedinica 2. i 3. proleterska (lika) udarna brigad
6. proleterske divizije N O V J Nikola Tesla oslobodile sela Resnik, Kijevo. Kneevai
Rakovicu i . st. Topider, odbacivi neprijatelja u Beograd. Brigade su imale
mrtva i 15 ranjenih boraca.
U s . Milievom Selu i s. Gorobilju (kod Poege) 2. bataljon 4. sandake udarn
brigade 37. udarne divizije NOVJ upao u etnike logore i u kratkoj borbi ubio 4i
ranio oko 30 i zarobio 10 etnika, a zaplenio 2 automata, jedan pitolj, ok 200 ru
nih bombi i arhivu jednog etnikog korpusa Unitena su troja kola municije Ba
taljon je imao 1 poginulog i 3 ranjena borca.

1944. oktobar

SHBIJA

oiuooar i s m .

K o d s. Neradina (blizu I r i g a ) 2. bataljon 7. vojvoanske N O U brigade vodio ceo dan

otre borbe protiv nemakih snaga koje su pokuale da se probiju komunikacijom
s. Kruedol Irig. N e p r i j a t e l j je prinuen da se povue na polazne poloaje kod
s. Kruedola, koje je titio jakom artiljerijskom vatrom.
Izmeu s. Beoina i s. Netina (kod Iloka) delovi Mornarike ete 11. vojvoanske
N O U brigade vatrom iz protivokiopnih orua teko otetili brod N D H
Zagreb.
U Petrovgradu (sada: Zrenjanin) od 5. banatskog N O P odreda i novih boraca f o r mirana 13. vojvoanska N O U brigada.
Po nareenju Glavnog taba N O V i PO za Vojvodinu
operativne zone.

rasformiran Stab banatske

Savezniki avioni bombardovali Uice (sada: T i t o v o Uice), u kome su se nalazile

jedinice Uikog N O P odreda. Poginulo je i ranjeno 10 partizana i graana, a vie
kua je porueno.
U Svilajncu, na velikom politikom zboru graana, izabran M N O odbor.
U K r a l j e v u , od rasformiranog nemakog taba generalne komande M i l e r , f o r m i ran tab 34. armijskog korpusa i stavljen pod komandu Grupe armija E .
14/15. oktobar

K o d s. Golubovca (blizu Kruevca) 4. proleterska brigada

v i z i j e N O V J razbila tri etnike brigade. Poginula su 104,
je 117 etnika. Zaplenjeno j e : 117 puaka, 7 p. mitraljeza,
3 pitolja, 17.000 metaka i druga ratna oprema. Brigada je
borca.

2. proleterske udarne d i ranjeno je 60 i zarobljeno

2 automata, 1 minobaca,
imala 2 mrtva i 4 ranjena

Izmeu s. Vognja i Srem. M i t r o v i c e 4. bataljon 7. vojvoanske N O U brigade razruio

prugu na nekoliko mesta, ubio dvojicu ustaa i ranio ustakog oficira.
15. oktobar

Posle borbe protiv zatitnikih delova nemake 1. brdske d i v i z i j e i grupe V i t m a n

jedinice C r v e n e a r m i j e i Poarevaki N O P odred oslobodili
Poarevac, odbacivi
neprijatelja preko V. M o r a v e ka Smederevu.
Posle dvanaest asova otre borbe protiv nemakih jedinica 5. krajika (kozarska)
udarna brigada i jedan bataljon 12. krajike udarne brigade 11. udarne d i v i z i j e
NOVJ oslobodili s. Z a r k o v o (kod Beograda). N e p r i j a t e l j je imao 30 mrtvih, 40 r a njenih i 55 zarobljenih. Zaplenjeno j e : 6 protivtenkovskih topova, 2 protivavionska
mitraljeza, 2 vagona artiljerijske municije, C0 puaka i dosta drugog materijala.
Peta brigada je imala 24 poginula i 32 ranjena borca.
Jedinice 17. udarne d i v i z i j e N O V J i 113. d i v i z i j e Crvene a r m i j e poele borbe za
osloboenje K r a g u j e v c a . B o r b e su voene do 21. oktobra, kada je grad osloboen.
U s . Sevojnu (kod T i t o v o g Uica) 1. bataljon 4. sandake udarne brigade 37. udarne
d i v i z i j e N O V J i jedan bataljon Uikog N O P odreda vodili borbu protiv elnika.
Poginulo je 20 etnika.
U s . Vranama (kod A r i l j a ) 3. bataljon 4. sandake udarne brigade 37.
z i j e N O V J , posle petoasovne borbe, odbici napad oko 800 etnika koji
da unite bolnicu i intendanturu te brigade. N e p r i j a t e l j je imao oko 80
njenih. Zaplenjeno je oko 50 puaka. Bataljon je imao 1 poginulog
boraca.

udarne d i v i su pokuali
mrtvih i rai 6 ranjenih

Na pulu Izmeu s. Jakova i s. Boljevaca (kod Zemuna) delovi 1. bataljona 10. v o j voanske N O U brigade napali kamion sa 15 nemakih vojnika. Poginulo je 9 nemakih vojnika. Zaplenjeno j e : kamion, 2 p. mitraljeza, nekoliko puaka i pitolja,
a u s . Boljevcima jo i 6 kola puane i druge municije.
K o d s. Netina (blizu Iloka) delovi Mornarike ete 11. vojvoanske N O U brigade
v a t r o m iz protivokiopnih orua teko otetili nemaki remorker, te se o v a j nasukao
na levoj obali kod s. Ciba (sada: Celarevo). Istovremeno je iz protivokiopnih topova
oteen maarski bunker na l e v o j obali r. Dunava.
Izmeu s. Merdara i zaseoka M a j e Stene jedinice 5. kosovsko-metohijske NO brigade napale grupu etnika i zarobile estoricu.
GS N O V i PO za Vojvodinu izdao labu Bako-baranjske operativne zone uputstvo o mobilizaciji ljudstva na teritoriji Bake.
Oktobar s.

Kod

K r a l j e v a obnovljen K r a l j e v a k i

N O P odred J o v o Kursula.

U Zajearu formiran Zajearski O N O o d b o r

Oktobar d.p.

U Jagodini (sada: Svetozarevo) formirana Komanda pomoravskog v o j n o g podruja.

981

14-4. oktobar
15/16. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

Delovi 3. i 5. sandake i 7. crnogorske udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ

zauzeli Sjenicu, koju je branilo oko 2.000 pripadnika nemake legije Krempler i
etnika. Neprijatelju su naneti osetni gubici a jedinice 37. divizije su imale 3 mrtva
i e ranjenih boraca. Zaplenjeno je 10 kola municije.
Na komunikaciji Kragujevac K r a l j e v o 3. bataljon 6 proleterske (istonobosanske)
udarne brigade 17. udarne divizije N O V J iz zasede unitio 2 nemaka kamiona
s posadom, 10 kola i 25 konja.
U s. D. Kruici i s. Grivskoj (kod A r i l j a ) 4. bataljon 4. sandake udarne brigade
37. udarne divizije N O V J napao etnike i odbacio ih ka A r i l j u . ubivi 10 i zarobivi 3 etnika i zaplenivi p. mitraljez i minobaca.
Izmeu s. Martinaca i s. Kukujevaca (kod Sida) jedan bataljon 9. vojvoanske N O U
brigade miniranjem na 27 mesta razruio prugu (u ukupnoj duini od 500 metara)
i posekao 25 tt stubova.

JG. oktobar

Jedinice 75. korpusa Crvene armije oslobodile Smederevo, a nemaku 1. brdsku diviziju odbacile ka Beogradu.
Jedinice 64. peadijskog korpusa Crvene armije i 2. proleterske udarne divizije
N O V J oslobodile Trstenik. iz koga se nemaki vojnici i etnici povukli ka Kraljevu.
Prva kosovsko-metohijska N O U brigada napala i razbila oko 120 andarma i oslobodila Tropoju (u Albaniji),
U rejonu s. Drenova s. Bogdanje (kod Trstenika) 3. srpska udarna brigada 2.
proleterske udarne divizije NOVJ razoruala oko 120 etnika i zaplenila 7 p. mitraljeza, 80 puaka i 17 kola ratnog materijala.
Jedinice 4. kosovsko-metohijske NO brigade napale na oko 200 nemakih vojnika i
40 balista u Dakovici. Posle desetoasovne borbe mesto je zauzeto i neprijatelj je
proteran. Poginulo je 25 nemakih vojnika i zarobljeno ie oko 150 balista. Brigada
je proglaena udarnom.
Delovi Bakopalanakog N O P odredu oslobodili s. Pivnicu (kod Odaka) i s. Despot
Sv. Ivan (sada: Despotove, kod Novog Sada) i zaplenili 4. p. mitraljeza, 30 puaka
i 1 motocikl.
U Parainu. na politikom

16/17. oktobar

zbora graana, izabran G N O odbor.

U s. Tovarievu (kod Ba. Palanke) delovi Bakopalanakog N O P odreda doekali

nemaki kamion i zarobili 4 nemaka i 4 maarska vojnika. Plen: kamion, 4 puke,
100 metaka, 40 runih bombi i 6 pari odela i obue.
Izmeu s. Martinaca i s. Laarka (kod Srem. Mitrovice) 1. bataljon 9. vojvoanske
N O U brigade na 4 mesta poruio prugu.
Izmeu s. Vognja i Srem. Mitrovice delovi 7. vojvoanske N O U brigade miniranjem
na 3 mesta razruili prugu.

17. oktobar

Posle trodnevnih borbi protiv delova nemakog 14. SS puka 7. SS divizije Princ
Eugen jedinice 68. korpusa Crvene armije oslobodile Jagodinu (sada: Svetozarevo).
Kod s. Cukojevca (blizu K r a l j e v a ) 2. i 4. bataljon 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije N O V J . uz sadejstvo jedinica 64. korpusa Crvene armije,
vodili borbu protiv oko 250 vojnika nemake 7. SS divizije Princ Eugen i odbacili
ili ka Kraljevu. Poginulo je 50 a zarobljena su 82 nemaka vojnika. Zaplenjeno je110 puaka, 8 p. mitraljeza, 7 automata, 9 pitolja. 2 protivlenkovske puke, 3 minobacaa, 4 kamiona. 1 putniki automobil, arhiva etnikog komandanta Srbije i
dosta drugog materijala. Gubici 3. brigade: 1 poginuo i 1 ranjen borac.
Delovi Bakopalanakog N O P odreda oslobodili sela Gajdobru i Buljkes (kod Ba.
Palanke) i Parabu (kod Odaka) i zaplenili 15 puaka, automat i pitolj. Drugi delovi
tog odreda zaplenili su u s. Tovarievu (kod Ba. Palanke) 8 kola municije i druge
ratne opreme.
U Beogradu poeo rad Komande grada Beograda. Ona je uputila
nima, pozivajui ih da svim snagama pomognu N O B

17/18. oktobar

Izmeu Rume i Srem. Mitrovice delovi 1. bataljona 7. vojvoanske N O U brigade

na 8 mesta poruili prugu.
Izmeu s. Laarka i s. Martinaca (kod Srem. Mitrovice) 3
N O U brigade na 6 mesta poruio prugu.

982

proglas graa-

bataljon 9. vojvoanske

14-4. oktobar
18. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

K o d s. Vitanovca i s. Ugljareva (blizu K r a l j e v a ) dva bataljona 3. srpske udarne

brigade 2. proleterske udarne divizije N O V J vodila borbu protiv nemakih jedinica.
N e p r i j a t e l j je imao vie mrtvih i ranjenih i 3 zarobljena vojnika. Izmeu ostalog,
zaplenjena je 1 protivtenkovska puka i 7 pitolja. Jedinice 3. brigade imale su 9
mrtvih i 6 ranjenih boraca.
Jedinice 4. kosovsko-metohijske N O U brigade napustile Dakovicu pred nadmonim
nemakim i balistikim snagama.
U Beogradu PK K P J za Srbiju formirao novi MK K P J za Beograd.
U osloboenom delu Beograda, kod Auto-komande. odr.n veliki miting omladine
1 graana Beograda.

19. oktobar

S mostobrana na r. Tisi. iz rejona Sente i Ade, jedinice 31. gardijskog peadijskog

korpusa Crvene armije otpoele prodiranje kroz Baku. Uz sadejstvo s jedinicama
GS N O V i PO za Vojvodinu, one su 21. oktobra izbile na Veliki kanal, gde su i
zavrile borbena dejstva na teritoriji Jugoslavije.
Na putu s. Jazak Ruma delovi 4. bataljona 7. vojvoanske N O U brigade iz zasede
napali 2 kamiona i putnika kola. Oni su zapalili kamione, zarobili domobranskog
kapetana i 5 vojnika italijanske faistike milicije i zaplenili 2 p. mitraljeza, 6
puaka, putnika kola i 2 torbe sanitetskog materijala.
- U s. Vitanovcu (kod K r a l j e v a ) 4. batajon 3. srpske udarne brigade 2. proleterske
udarne divizije N O V J izvrio neuspeo napad na nemake snage. Bataljon je imao G
mrlvih i 4 ranjena borca.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Vognja 1. eta 1. bataljona 7. vojvoanske N O U brigade miniranjem na 3 mesta razruila prugu, a izmeu s. Vrdnika i s. Pavlovaca
(kod Rume) delovi 2. bataljona ta kode na 3 mesta minirali i poruili prugu.

19/20. oktobar

20. oktobar

U s . Sotu (kod Sida) delovi 9. vojvoanske N O U brigade napali na dobro utvrenu

posadu (oko ISO vojnika iz domobranskog 8. lovakog puka). Posle dvoasovne borbe
napad je obustavljen zbog jakog neprijateljskog otpora. Brigada je imala 10 ranjenih boraca.
Polo sedmodnevnih borbi, lomei uporan olpoi delova nemake armijske grupe
Felber, l. armijska grupa N O V J (1. proleterski i 12. udarni korpus) i jedinice 3.
ukrajinskog fronta Crvene armije oslobodili Beograd, glavni grad Jugoslavije. Hiljade Beograana uzele su uea u borbama za osloboenje svoga grada. N e p r i j a telju su naneti veliki gubici u ljudstvu i materijalu. Poginulo je oko 15.000 a zarobljeno oko 9.000 nemakih vojnika i oficira. Jedinice Crvene armije imale su oko
1.00U poginulih a jedinice NOVJ 2.952 poginula, medu kojima politiki komesar 5.
krajike (kozarske) N O U brigade Mahmud Ibrahimovi Mao. komandant bataljona
u 1. proleterskoj N O U brigadi Duan Milutinovic, politiki komesar bataljona u I.
proleterskoj NOU brigadi Blao Popivoda i komandant bataljona u 8. crnogorskoj
N O U brigadi Milisav urovi. narodni heroji.
Posle osloboenja Beograda, jedinice 73. gardijske streljake divizije i 13. gardijske
motorizovane brigade Crvene armije i fi. proleterska divizija N O V J Nikola Tesla,
ojaana 13. proleterskom brigadom 1. proleterske udarne divizije, prele r. Savu i
otpoele borbu za osloboenje Zemuna.
Uitelj Miladin Zari, samoinicijativno presekavi kablove, onemoguio da nemaki
vojnici razore jedini most na r. Savi. izmeu Beograda i Zemuna.
Na poloaju s. Cukojevac Cukojevako groblje i u s. Vitanovcu (kod K r a l j e v a )
jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije N O V J i jedna eta
Crvene armije vodile borbu protiv oko 700 nemakih vojnika. Neprijatelj je imao
oko 50 mrtvih i vie ranjenih, a jedinice 3. brigade 5 mrtvih i 22 ranjena borca.
Stab 1. armijske grupe N O V J izdao avizo-zapovest za prebacivanje jedinica
udarnog korpusa NOVJ iz rejona Obrenovca preko r. Save u Srem.

12.

Jedinice l. kosovsko-metohijske N O U brigade i albanske 3. partizanske brigade napale na utvreno s. Junik (kod akovice). Zbog jakog otpora nemakih i balistikih
jedinica napad nije uspeo.
Kod s. Velike Braine (blizu Medvode) 5. kosovsko-metohijska NO brigada vodila
borbu protiv nemakih jedinica. Zarobljeno je 9 nemakih vojnika a zaplenjena su
2 mitraljeza sa 9.000 metaka.
Kod s. Palia (blizu Subotice) delovi 8. vojvoanske N O U brigade napali maarsku
kolonu i zarobili 58 vojnika sa celokupnom ratnom opremom.
Kod s. Grabovca (blizu Obrenovca), u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo komandant 4. vojvoanske N O U brigade Marko Milanovi. narodni heroj.
983

14-4. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

U upriji, na velikom politikom zboru graana, izabran GNO odbor.

20121 oktobar

Kod s. Skele (blizu Obrenovca) jedinice 1 i 2. vojvoanske udarne brigade 16.

udarne divizije NOV.T. uz sadejstvo artiljerijskih jedinica Crvene armije, izvrili
napad na oko 700 vojnika nemake 1. brdske divizije koji su se probili od Beograda.
Posle otre borbe neprijatelj je ra/.bijen i nateran da se delom povue preko r.
Save u Srem a delom ka Sapcu.

21. oktobar

Jedinice 31. gardijskog peadijskog korpusa Crvene armije i jedinice GS NOV i PO

za Vojvodinu oslobodile Sombor.
Jedinice Bakopalanakog N O P odreda oslobodile Baku Palanku.
Posle estoasovnih borbi protiv delova nemake Borbene grupe
Fier* (14. puk
7. SS divizije Princ Eugen, 749. puk 117. peadijske divizije i oko dva bataljona
I. brdske divizije) i Borbene grupe Kart (Stab 359. puka, dva peadijska bataljona. jedan divizion i eta tenkova) 17. udarna divizija N O V J i 113. divizija Crvene
armije oslobodile Kragujevac. U tim borbama je poginulo 400, ranjeno preko 400
i zarobljeno 150 neprijateljskih vojnika. Zaplenjeno je: 9 topova raznih kalibara,
11 minobacaa, 44 p. mitraljeza, 15 automata, 10.000 puaka, 13 tromblonskih i protivtenkovskih puaka, 20 pitolja, 150.000 metaka i 200 bombi. Pored ostalog, unitena
su 2 tenka, 16 kamiona. 3 motocikla, 2 voza sa 10 vagona nafte i 10 vagona raznog
materijala. Jedinice 17. divizije su imale 52 mrtva, 198 ranjenih i kontuzovanih I
28 nestalih boraca.
Na odseku s. Stubline s. Skela (kod Obrenovca) zavrene dvodnevne borbe jedinica 16. udarne divizije NOVJ protiv oko 3.000 nemakih vojnika koji su se probijali od Avale. Poginulo je oko 800 a zarobljeno oko 1.000 nemakih vojnika. Ostatak se probio prema Sapcu, a delom se rasuo po terenu, gde je kasnije uniten ili
zarobljen od partizanskih jedinica i naroda toga kraja.
Kod Umke, u borbi protiv nemakih snaga koji su se probijali od Avale, 1. bataljon
17. udarne brigade 28. udarne divizije NOVJ ubio oko 130 nemakih vojnika, a zaplenio G p. mitraljeza, 3 automata 25 puaka, 10 pitolja, 12.500 metaka 1 dosta
druge opreme. Bataljon je imao 2 mrtva i 3 ranjena borca.
Jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske Udarne divizije NOVJ izvrile neuspeo napad na nemake poloaje u rejonu s. Vitanovca (kod Kraljeva). Imale su 6
ranjenih boraca.
Kod Arilja pet bataljona 37. udarne divizije NOVJ vodili sedmoasovnu borbu protiv etnikih snaga. Neprijatelj je imao oko 40 mrtvih. Zaplenjen je I p. mitraljez,
4 pitolja i nekoliko puaka. Jedinice 37. divizije su imale 3 poginula i 7 ranjenih
boraca.
Jedinice 7. vojvoanske N O U brigade izvrile koncentrian napad na ustako-domobransku posadu u s. Kamenici (kod Petrovaradina). Posle estoasovne borbe one su
oslobodile Kamenicu i odbile neprijateljsku intervenciju iz Petrovaradina, zarobivi
59 vojnika i zaplenivi 3 p. mitraljeza. 36 puaka. 88 bombi i mnogo druge ratne
opreme.

21/22. oktobar

Na odseku s. Skela s. Kupinovo i kod Umke jedinice 16. i 36. udarne divizije 12.
udarnog korpusa NOVJ, sa 117. i 374. protivavionsklm pukom, 144. i 563. bacakim
pukom i 221. haubikim pukom Crvene armije, forsirale r. Savu i poele operacije
u Sremu.

22. oktobar

Jedinice 73. gardijske streljake divizije Crvene armije i delovi 1 proleterske udarne
divizije NOVJ i 6. proleterske divizije Nikola Tesla, posle otrih borbi, oslobodili
Zemun a zatim sela: Nove Banovce, Novu Pazovu i Dobanovce.
Peti bataljon 12. vojvoanske NOU brigade forsirao r. Tisu i oslobodio Titel.
Poegu i A r i l j e napustile etnike snage, a u ta mesta uao Uiki NOP odred.
Na komunikaciji Novi Pazar Sjenica jedinice 37. udarne divizije NOVJ. 7. omladinske udarne brigade Budo Tomovi 3. udarne divizije NOVJ i Sjenikog NOP
odreda vodile borbu protiv snaga SDK i odlaile ih ka s. Dugoj Poljani.
Po forsiranju r. Save kod Obrenovca i s. Skele jedinice 12. udarnog korpusa NOVJ
preduzele nadiranje ka Rumi i oslobodile sela: Boljevce, Kupinovo, Jakovo, Surin,
Bemen, Petrovi, Aanju i Karlovi.

22/23. oktobar

984

Na putu Ruma Srem. Mitrovica jedna eta 1. bataljona 7. vojvoanske NOU brigade iz zasede napala kamion s neprijateljskim vojnicima, te ubila 9 i zarobila 3
vojnika i zaplenila kamion, 9 puaka i drugu ratnu opremu.

14-4. oktobar
23. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

Tri bataljona 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ i dve
ete 223. divizije Crvene armije izvrili nov neuspeo napad na nemake v o j n i k e u
s. Vitanovcu (kod Kraljeva). Zarobljeno jc 14 nemakih vojnika, unitena su 2 p.
mitraljeza i 1 mitraljez, a zaplenjen je 1 p. mitraljez. Jedinice 3. brigade su imale
3 poginula i 16 ranjenih boraca.
Na Crvenoj gori (kod Ivanjice) 1. i 3. bataljon 5. sandake udarne brigade 37.
udarne divizije NOVJ napali etnike i osvojili njihove poloaje. Protivnapadom.
nadmonije neprijateljske snage su povratile izgubljene poloaje.
Neprijatelj je
imao 47 mrtvih, oko 60 ranjenih i 8 zarobljenih. Zaplenjen je 1 mitraljez, 3 p. mitraljeza, 1 automat i 3 pitolja. Jedinice 5. brigade su imale 1 poginulog i 1 ranjenog
borca.
Jedinice 7. vojvoanske N O U brigade oslobodile Pc-trovarain i Srem. Karlovce. U
Petrovaradinu su zarobile preko 200 domobrana i zaplenile 2 brdska topa. 4 p mitraljeza, oko 600 puaka, 30 pitolja, dosta municije i drugu opremu. U Srem. K a r l o v cima su zaplenile 2 automata, oko 100 puaka, 5 pitolja i drugu opremu.
Jurini bataljon 11. vojvoanske N O U brigade, uz sadejstvo I. bataljona 9. v o j v o anske N O U brigade, napao nemaku kolonu jaine oko 200 vojnika koja je pokuala da se probije od s. V. Radinaca ka s. Calmi (kod Srem. Mitrovice). Neprijatelju
su naneti osetni gubici: samo jedan deo je uspeo da se probije ka s. Calmi.
Nadirui iz rejona Kurumlije ka Kos. Mitrovici i Vuitrnu, jedinice 11. i 13 srpske
brigade 24. divizije NOVJ, posle otrih borbi protiv balista, uz obostrane velike
gubitke, ovladale linijom Ugljarski kr Krtinjak s. Taevac (kod Kurumlije).
Nemake jedinice minirale puteve u jugoistonom Sremu, razorile elezniku prugu
istono od Rume i sruile most na r. Savi kod Sapca.

23/24. oktobar

Novosadski N O P odred oslobodio Novi Sad u kome su se branile slabije maarske

snage.
Jedinice 6. proleterske i 36. udarne divizije N O V J oslobodile Staru Pazovu.

24. oktobar

U Ivanjici ule jedinice 37. udarne divizije NOVJ. a etnika brigada se povukla
ka s. Crnjevu.
Na poloaju manastir Vujan s. Banja - - s. Otra (blizu aka) 2
brigada 17. udarne divizije NOVJ vodila borbu protiv nemakih
bataljona) i odbacila ih prema aku i r Z. Moravi. Neprijatelj je
i vei broj ranjenih. Gubici 2. brigade: 8 poginulih. 32 ranjena i 6

krajika
vojnika
imao 15
nestalih

udarna
ljaine
mrtvih
boraca.

Kod s. Vitanovca (blizu Kraljeva), u borbi protiv nemakih vojnika, 3. srpska udarna
brigada 2. proleterske udarne divizije NOVJ imala 4 mrtva i 8 ranjenih boraca.
Kod s. Beenova (blizu Rume), u borbi, delovi 7. vojvoanske N O U brigade ubili
12 neprijateljskih vojnika i zaplenili 2 mitraljeza.
Nadirui ka Kos. Mitrovici i Vuitrnu. jedinice 24. divizije NOVJ potisle baliste
s linije s. Trnovica s. Kokorovica s. Dvorite s. Turski Taevac (kod K u r umlije).
Jedinice 1. i 4. kosovsko-metohijske N O U brigade napali na utvreno s. Junik (kod
akovice) i neprijatelju nanele gubitke, ali selo nisu zauzele zbog
jakog otpora
nadmonih nemakih snaga i balista
U kaznioni Srem. Mitrovica ustae pobile preko 100 zatvorenika, da ih ne bi oslobodile jedinice N O V i POJ.
Glavni NO odbor Vojvodine i GS NOV i PO za Vojvodinu izdali proglas o osloboenju Banata i Bake i skorom osloboenju ostalih delova Vojvodine, pozivajui
narode te pokrajine da sve od sebe daju za konanu pobedu i za obnovu zemlje i
da ispunjavaju sve zadatke koje pred njih stavi narodna vlast.
U Jagodini (sada: Svetozarevo) izabran M N O odbor.
24/25. oktobar

25. oktobar

Na poloajima Jankov vrh Vasiljev vrh Javor s. Lepovii (kod Sjenice)

tri bataljona 5. sandake udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ vodili borbu
protiv oko 800 etnika i odbacili ih ka s. Kladnici i Sjenici. Neprijatelj je imao 55
mrtvih i 25 zarobljenih, a jedinice 5. brigade 1 ranjenog borca.
U s . Bumbarevom Brdu (kod Kragujevca) 1. i 2. bataljon 6. proleterske (istonobosanske) udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ napali nemake vojnike i odbacili ih ka s. Bresnici.

985

1044. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

S poloaja izmeu s. Vitanovca i s. Cukojevea (kod K r a l j e v a ) jedinice 3. srpske

udarne brigade 2. proleterske udarne divizije N O V J proterale nemake vojnike ka
Kraljevu. Brigada je imala 2 mrtva i 8 ranjenih boraca.
U s . Mojsinju (kod aka) 2. krajika udarna brigada 17. udarne divizije N O V J
i jedan bataljon 64. korpusa Crvene a r m i j e izvrili neuspeo napad na nemake
snage. Brigada je imala 8 ranjenih boraca
Kod Ivanjice 4. sandaka udarna brigada 37. udarne divizije N O V J rasterala etnike, nanevi im osetne gubitke, i zarobila bolnicu sa 5 lekara i 56 ranjenika.
Produujui dejstva ka Kos. Mitrovici, jedinice 24. divizije N O V J proterale baliste
na desnu obalu Murgulske reke i r Laba, nanevi im osetne gubitke.
Jedinice 1. kosovsko-metohijskc N O U brigade i dva bataljona 4. kosovsko-metohijske N O U brigade ponovo napale na utvreno s. Junik (kod alcovice). Posle otrih
desetoasovnih borbi, zbog pristizanja neprijateljskih pojaanja Iz Pei, napada
baliste s lea (iz s. Molia) i znatnih gubitaka, jedinice N O V J su se povukle ka
albanskoj granici.
Na Dranoj uki (kod Podujeva) 5. kosovsko-metohijska NO brigada napala nemake jedinice i baliste i nanela im gubitke.
Vojna uprava za Banat, Baku i Baranju naredila formiranje taba vojne oblasti
za Banat i taba vojne oblasti za Baku i Baranju, u kojima je trebalo formirati
i komande podruja.
25/26. oktobar

Delovi 36. udarne divizije NOVJ. uz podrku artiljerije Crvene armije, oslobodili
I rig.
Izmeu Srem. Mitrovice i s. Leimira delovi 11. vojvoanske N O U brigade iz zasede napali dve nemake kolone i ubili oko 130 vojnika. Zaplenjena je vea koliina naoruanja, municije i drugog ratnog mnterijala.

26. oktobar

Jedinice 23. udarne divizije NOVJ ule u Sabac, iz koga su se nemake snage povukle preko r. Save u Srem.
Jedinice 9. vojvoanske N O U brigade, uz sadejstvo jednog bataljona 7. vojvoanske
N O U brigade, posle otrih borbi, proterale iz s. Vrnika (kod Iriga) jedan nemaki
bataljon. Sledee noi neprijatelj je ponovo zauzeo to selo, ali je ono sutradan konano osloboeno. Ukupni gubici neprijatelja, oko 200 poginulih vojnika. U 7. i 9.
brigadi poginulo je oko 40 a ranjeno 55 boraca. Zaplenjeno je 10 p. mitraljeza, preko
120 puaka i cela kompozicija jadnog voza od 40 vagona s municijom, hranom i
raznom drugom opremom.
Jedinice 12. udarnog korpusa N O V J razbile neprijateljsku odbranu ka kanalu Jarina (u Sremu) i zauzele utvrena sela Putince, Dobrince i K r a l j e v c e (kod Rume).
Kod s. Mojsinja (blizu aka) 2. krajika udarna brigada 17. udarne divizije N O V J
i jedinice 64. korpusa Crvc-ne armije ponovo vodile borbu protiv nemakih snaga.
Brigada je imala 16 ranjenih boraca
U Pelrovgradu (sada' Zrenjanin) odrana I okruna konferencija A F Z - a za sevcrni
Banat: razmotren dotadanji rad. odreeni novi zadaci i izabran nov Okruni odbor
A F Z - a za severni Banat.

27. oktobar

Jedinice 16. udarne divizije N O V J i 5. vojvoanske udarne brigade 36. udarne divizije, posle otre borbe, oslobodile Rumu.
U s . Vitanovcu. s. Sumarici i s. V. i M. Bori (kod K r a l j e v a ) jedinice 3. srpske
udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ. uz podrku peadije i artil j e r i j e Crvene armije ponovo izvrile napad na nemake poloaje. Zbog snanog
otpora neprijatelja napad ni.ie u potpunosti uspeo. Zauzeta je samo M. Bora.
Brigada je imala 4 mrtva i 45 ranjenih boraca.
Nadirui ka Kos. Mitrovici. jedinice 24. divizije N O V J vodile teke borbe protiv
balista na liniji s. Zitinja s. Siljevica s. D. Repa i izbile na liniju s. Kaandol
s. Pakatica (kod Podujeva), nanevi neprijatelju velike gubitke. Divizija je
imala 20 mrtvih i 30 ranjenih boraca
Kod s. Bresnice i s. Mrajevaca (blizu aka) dva bataljona 2. krajike udarne i
dva bataljona 6. proleterske- (istonobosanske) udarne brigade 17. udarne divizije
NOVJ 1 jedan bataljon 64 korpusa Crvene armije vodili borbu protiv nemakih
jedinica 1 etnika. Neprijatelj je imao 9 mrtvih, a zapljenjen je 1 p. mitraljez.
- u s. Miloevom Dulu i na pl. Jadovniku 3. proleterska (sandaka) udarna brigada
37. udarne divizije NOVJ i Zlatarski N O P odred vodili borbu protiv jedinica nemake Grupe armija E, delova S D K i etnika koji su se probijali od Sjenice do
Prijepolja. Posle otre borbe neprijatelj se probio prema Prijepolju.

0S6

14-4. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

U Beogradu odrana gradska konferencija JNOF-a i izabran Gradski odbor JNOF-a

za Beograd.
U Beogradu, posle etverogodinjeg
Politika.
27/28. oktobar

prekida, ponovo otpoeo da izlazi dnevni list

Kod s. Vitanovca (blizu K r a l j e v a ) dva bataljona 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ ponova izvrila neuspeo napad na nemake poloaje.
Poginulo je 16 neprijateljskih vojnika, a zaplenjen je 1 p. mitraljez, 20 puaka i
1 pitolj. Jedinice 3. brigade su imale 1 poginulog i 21 ranjenog borca.
Kod crkve u s. Mojsinju (blizu aka) 3. bataljon 2. krajike udarne brigade 17.
udarne divizije NOVJ napao predstrau nemakih jedinica. Poginulo je 10 a zarobljena su 4 neprijateljska vojnika. Bataljon je imao 10 ranjenih i kontuzovanih
boraca.
etnici ponovo zauzeli Ivanjicu.

28. oktobar

Delovi 24. divizije NOVJ izbili u s. Bajgoru i time neposredno ugrozili Kos.
vicu. Usled toga, nemaka pojaanja pristigla iz Podujeva i Kos. Mitrovice
zela su snaan protivnapad i u dvodnevnim borbama prinudili 24. diviziju
da se, uz gubitke od 118 mrtvih i 209 ranjenih, povue na liniju Ugljarski
Krtinjak s. TaevaC (kod Kurumlije).
Kod s.
terske
Crvene
jatelja,

MitropreduNOVJ
kr

Bresnice i s. Guncata (blizu aka) jedinice 2. krajike udarne i 6. prole(istonobosanske) udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ i jedan puk
armije ponovo napali nemake poloaje, ali ih, zbog snanog otpora neprinisu zauzeli, pa se povukli na polazne poloaje.

Jedinice 1. kosovsko-metohijske N O U brigade, posle otrih borbi, oslobodile utvreno s. Junik (kod akovice). Demoralisane nemake jedinice i balisti povukli su
se ka s. Deanimu i Junikim planinama. Neprijateljski gubici su bili osetni. Z a plenjena su 3 mitraljeza. 2 p. mitraljeza. 30 puaka i dosta drugog materijala.
U s. Batui zarobljeno je 30 balista, a ostatak se probio na odseku koji je drala
jedna eta iz albanske 3. partizanske brigade.
29. oktobar

Na liniji s. Mojsinje s. Mrajevci s. Bresnica s. Guncati (kod aka) jedinice 17. udarne divizije NOVJ. uz pomo artiljerijskih jedinica Crvene armije,
odbile vie napada nemakih jedinica.
Nemake jedinice, snage S D K i etnici, odbacivi jedan bataljon 3. proleterske sandake udarne brigade 37. udarne divizije N O V J iz s. VTiloevog Dola, uli u P r i j e polje i izbili na desnu obalu r. Lima.

29130. oktobar

30. oktobar

Na prostoriji Gradina s. Dumanii s. Zalug (kod P r i j e p o l j a ) 2. bataljon 3.

proleterske sandake udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv
oko 100 nemakih vojnika i odbacio ih u Prijepolje. Zaplenjen je 1 minobaca, 10
puaka i 10.000 metaka. Bataljon je imao 1 ranjenog borca.
Na odseku s. P r i j e v o r s. Ljubi (kod aka) poeo etvorodnevni napad 1. jugoslovenske brigade i delova 14. srpske udarne brigade 23. udarne divizije N O V J i
93. peadijske divizije Crvene armije u cilju unitenja nemake grupacije na levoj
obali r. Zapadne Morave. Iako su jedinice NOVJ i Crvene armije ovladale delom
neprijateljskih poloaja, napad nije uspeo zbog vrlo snanog otpora nemakih
snaga. U tim borbama je 1 jugoslovenska brigada imala 135 mrtvih, 324 ranjena
i 88 nestalih boraca. Ostale jedinice 23. divizije N O V J i jedinice 93. divizije Crvene
a r m i j e imale su takoe osetne gubitke. I neprijatelj je imao velike gubitke. Jedinice 23. divizije su unitile 64 puke, 19 automata, 16 mitraljeza, 4 tenka, 2 oklopna
automobila, 7 topova, 2 minobacaa, 1 radio-stanicu. 8 kamiona, a zaplenile 28 puaka. 10 automata. 2 mitraljeza, 2 radio-stanice, t automobil i dosta drugog materijala.
Kod s. Vitanovca (blizu K r a l j e v a ) 3. bataljon 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ izvrio neuspeo napad na nemake poloaje. Bataljon
je imao 1 mrtvog i 8 ranjenih i kontuzovanih boraca.
U 19 asova jedinice 3. vojvoanske N O U brigade otpoele napad na posadu u s.
Beenovu (kod Rume), jaine preko 800 nemakih vojnika. Posle otre borbe one
su neprijatelja potisle u zapadni deo sela, Ali u svanue, kad je posadi stiglo pojaanje iz s. Suljma, morale su se povui na polazne poloaje. Gubici neprijatelja:
56 mrtvih, dosta ranjenih i 1 zarobljen, a 3. brigade: 26 poginulih i 44 ranjena
borca. Zaplenjeno: 1 mitraljez, I p. mitraljez. 1 automat, 10 puaka i 70 runih
bombi.
Jedinice 1. kosovsko-metohijske N O U brigade napale na s Deane (kod Pei), proterale nemake jedinice i izbile na desnu obalu r. Deanske Bistrice.

987

14-4. oktobar

SRBIJA

oktobar 1944.

Operativni tab N O V i PO za Kosovo i Metohiju izdao nareenje za sistematsko

ruenje komunikacija u Metohiji.
31. oktobar

U s. Vidovu (kod aka) nadmone nemake snage napale i okruile 2. bataljon

2. krajike udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ i jedan bataljon 93. streljake
divizije Crvene armije. Posle pel asova otre borbe izvren je proboj iz neprijateljskog obrua. Bataljon NOVJ imao je 16 mrtvih i oko 115 ranjenih i nestalih, a
neprijatelj oko 30 mrtvih i ranjenih Znatne gubitke je pretrpeo i bataljon Crvene armije.
U napadu na s. Mojsinje (kod Caka) 3. bataljon 2. krajike udarne brigade 17.
udarne divizije NOVJ zauzeo prvu liniju nemakih rovova, gde je zaustavljen. Zarobljena su 3 neprijateljska vojnika i 1 oficir. Bataljon je imao 2 mrtva i 10 ranjenih boraca.
Na poloaju s. Bistrica s. Drenova (kod P r i j e p o l j a ) dva bataljona 5. sandake
udarne brigade 37. udarne divizije N O V J napala nemaku motorizovanu kolonu.
Neprijatelj je imao 30 mrtvih i 8 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno je 30 puaka,
3 p. mitraljeza, 7 pitolja i izvesna koliina municije i drugog materijala. Jedinice
5. brigade su imale 7 ranjenih boraca.
Po nareenju Glavnog taba N O V i PO
ranjske operativne zone.

Oktobar k.

Partizanski bataljon
brigade.

Meto Barjaktari

a Vojvodinu rasformiran Stab Bako-ba-

uao u sastav 5. kosovsko-metohijske NO

U Niu, po nareenju GS N O V i PO za Srbiju, formirana 3. artiljerijska baza sa

zadatkom da, posle izvrene obuke, formira artiljerijske brigade za jedinice NOVJ.
U Kragujevcu, po nareenju GS N O V i PO za Srbiju, formirana artiljerijska baza
sa zadatkom da, posle izvrene obuke, formira artiljerijske brigade za jedinice NOVJ.
Oktobar

U Kragujevcu formirana Artiljerijska brigada

17. udarne divizije NOVJ.

U s . Zveki (kod Obrenovca) poginula, kao borac 3. vojvoanske NOU brigade, Vera
Mievi, narodni heroj.
Kod Obrenovca. pri juriu na nemaki tenk, poginula Anka Mati Grozda, narodni
heroj.
U G. Milanovcu formiran O N O odbor za okrug aanski.

<m

Novembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. novembar

U Beogradu, po nareenju VS N O V i POJ. formirana Gardijska NO brigada.

V N O V i P O J naredio GS N O V i PO za Hrvatsku da operacijama irih razmera
sprei povlaenje nemakih snaga iz Dalmacije i da se sa GS N O V i PO za Sloveniju
organizuje pravovremeno uzajamno obavetavanje o pokretima i radu neprijatelja.
VS N O V i POJ depeom naredio Velimiru Stojniu, efu vojne misije N O V i POJ
pri VS N O V i PO Albanije, da izvetava o akcijama albanskih partizanskih jedinica.

2. novembar

Admiral Morgan, komandant saveznikih pomorskih snaga za Jadran i Jonsko more,

stigao U Split radi prikupljanja informacija o stanju luka. T o m prilikom je Stab
Mornarice NOVJ traio da mu se vrate brodovi bive Jugoslavije koji se nalaze u
italijanskim lukama.
CK B R P ( k ) uputio generalnom sekretaru K P J Josipu Brozu Titu pismo povodom
oktobarskih razgovora u K r a j o v i U pismu se, pored ostalog, kae: Na narod se
osea krivim prema jugoslovenskim narodima, naroito srpskom i makedonskom,
to je dozvolio da njegovi faistiki upravljai stvore od Bugarske placdarm nemakih porobljivaa, od bugarske vojske Hitlerove andarme na Balkanu i da
izvre niz nasilja i izdajstava nad narodima koji se bore za slobodu. Na n a r o d . . .
gotov je da d sve od sebe da bi se to bolje i skorije izbrisao sramni spomen na
ono to je tek prolo i da prokri put za venu i neraskidivu drubu, za tesni bratski
savez medu svim junoslovenskim narodima. Ml vam dugujemo venu blagodarnost
za podrku i bratsku pomo, kojom su se nai prvi partizanski odredi stvorili kod
vas. Dalje se navodi da bugarska partija i narod najtoplije pozdravljaju novu
makedonsku dravu u sklopu nove federativne Jugoslavije, -kojom se otvara pravi
i odluni put ka ostvarenju ideala Makedonaca za slobodnu, jedinstvenu Makedoniju.
U Beogradu zavreni trinaestodnevni pregovori izmeu predsednika N K O J - a Josipa
Broza Tita i predsednika izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Ivana Subaia:
postignut sporazum o obrazovanju jedinstvene jugoslovenske vlade; ostala na snazi
odluka li zasedanja A V N O J - a da se kralj ne moe vratiti u zemlju dok jugoslovenski narodi ne donesu konanu odluku o dravnom ureenju, a do tog vremena kraljevsku vlast u zemlji vrie kraljevsko namesnitvo. koje e imenovati kralj na
predlog kraljevske vlade i uz saglasnost predsednika N K O J - a ; reeno da se jedinstvena vlada obrazuje u saglasnosti sa Predsednitvom A V N O J - a i da ona za svoj
rad odgovara A V N O J - u .
VS N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Hrvatsku da to pre uputi 150 boraca i 20
oficira (do ina majora) za Gardijsku NO brigadu.
U Beogradu formirana Komanda rene plovidbe, kao organ Poverenitva saobraaja
NKOJ-a, sa zadatkom da kontrolie reni saobraaj i isti plovne reke od lutajuih
mina.
V N O V i POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa N O V J da popravi prelaze preko
r. Tare kako bi se moglo prebaciti oruje jedinicama N O V i POJ u Sandak.

3. novembar

Predsednik S A D Franklin Ruzvolt, u odgovoru predstavniku Drae Mihailovia u

Vaingtonu Konstantinu Fotiu na njegovo pismo od 14. oktobra 1944, pored ostalog
kae: Naa stalna elja je bila da se jugoslovenske unutranje tekoe prijateljski
ree na osnovu slobodne v o l j e naroda i uzimanjem u obzir svih grupacija unutar
zemlje. Naa vojna pomo snagama otpora bila je uperena protiv zajednikog neprijatelja i odreivanje te pomoi su odluivali vojni obziri .
VS N O V i P O J uputio G N O V i PO za Srbiju direktivu: da se postojee jedinice
popune potrebnim brojem boraca, da se od preostalog ljudstva formira vie centara
gde e se vriti obuka i da se izvri mobilizacija mukaraca od navrene 17-te do
30-te godine ivota. (Ovog i kasnijih dana upuene su sline direktive i drugim
potinjenim tabovima.)
V N O V i POJ naredio G NOV i PO za Makedoniju da jedinice NOVJ zaposednu
jugoslovensko-grku granicu i da se bez odobrenja V ne putaju niije trupe na teritoriju Jugoslavije.
989

1944. novembar
4. novembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

novembar 1944.

VS N O V i POJ, obavestio GS N O V i PO za Hrvatsku da je britanska vojna misija

obeala jau vazduhoplovnu pomo za saradnju sa trupama na zemlji i naredio:
0 svim promenama situacije redovno izvetavatl, tla ne bi bile tuene %'lastite trupe;
saveznikim avijatikim oficirima za vezu treba omoguiti rad.
VS N O V i POJ naredio Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ da za Gardijsku NO brigadu uputi u Beograd 1C isprobanih i proverenih boraca i 15 oficira do ina majora, da 70 boraca i 10 oficira budu iz crnogorskih a 30 boraca i 5 oficira iz hercegovakih jedinica.

Novembar p.

7. novembar

N K O J doneo odluku o stavljanju na raspolaganje svih dravnih slubenika, s tim da

produe rad do daljeg reenja. Slubenici koje su okupatorske vlasti otpustile morali su sc u odreenom roku javiti nadlenim organima.
Franklin Ruzvelt etvrti put izabran za predsednika SAD.
Povodom 27-godinjice oktobarske revolucije CK K P J uputio narodima Jugoslavije
proglas u kome, istiui znaaj te revolucije za narodnooslobodilaku borbu u Jugoslaviji, postavlja kao najvanije slodec zadatke: mobilisati sve snage za isterivanje
okupatora iz svih krajeva Jugoslavije i osloboenje itave domovine; slupati u
redove N O V J ; jo vre zbiti redove NO fronta; uvati bratstvo i jedinstvo naroda Jugoslavije kao enicu o k a ; dati sve od sebe za uvrivanje narodne vlasti;
burino i svesrdno uvati nezavisnost zemlje. Zahvaljujui borbi koju su nai narodi
poveli i vodili na poziv i pod rukovodstvom nae Partije, zahvaljujui slavnim pobjedama nae vojske koju je organizovao maral Jugoslavije Josip Broz Tito, naa
zemlja izlazi iz ovog rata kao pobjednica i predstavljae odluujui faktor mira i
bezbjednosti na Balkanu i u srednjoj Evropi. Ona ve sada vodi i vodie i u budue
politiku dobrih susjedskih odnosa sa svim onima koji ne v r i j e a j u njena prava i
prava naroda nae krvi i jezika, koji ele da se prikljue bratskoj zajednici.

8. novembar

Eskadrila za vezu VS N O V i POJ preislocirala se sa o. Visa na aerodrom u Zemunu.

0. novembar

VS N O V i POJ obavestio GS N O V i PO za Hrvatsku da je saveznicima izdao odobrenje za korienje tri aerodroma oko Zadra, pod uslovom da komanda i kontrola
na aerodromima bude u rukama NOVJ,
VS N O V i POJ naredio Stabu 2. udarnog korpusa NOVJ da dostavi izvetaj o stanju
magacina hrane i izgledima za njihovu popunu, o stanju sirovina po fabrikama tekstila i koa i po radionicama za izradu odee.

10. novembar

V N O V i POJ uputio direktivu Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : artiljerijske jedinice N O V J koje iz Italije pristiu na teritoriju toga korpusa ulaze u njegov sastav
1 treba ih odmah uvoditi u borbu; jedinice 1. tenkovske brigade NOVJ koje se nalaze na toj teritoriji privremeno su polinjene Slabu korpusa, i on ih moe upotrebiti u borbi, ne cepajui ih. Pored toga, nared'o jc tabu korpusa da materijalom
koji pristie iz Italije snabdeva i jedinice pod komandom Operativnog taba NOV
I PO za Kosovo i Metohiju.
Radio-stanica Beograd otpoela redovne emisije.

72. novembar

14. novembar

VS N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Srbiju da avijatiare svih zvanja i struka,

kao i omladince koji su se javili za vazduhoplovstvo, to pre uputi u Panevo, a da
zadri samo najnunije ljudstvo, i to starijih godita. (Ovog i kasnijih dana upuene
su sline direktive i drugim potinjenim tabovima.)
Na predlog Zemaljskog odbora U S A O - a Crne Gore i Boke. V NOV i POJ odobrio
da se 7. crnogorskoj udarnoj brigadi 3. udarne divizije N O V J da naziv: 7. crnogorska
omladinska brigada Budo Tomovi .
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce,
komandire, komandante i politike komesare Primorske operativne grupe 2. udarnog
korpusa NOVJ, a naroito 10. crnogorsku N O U brigadu, za primerno junatvo i portvovanje prilikom zauzimanja Cetinja.
V N O V 1 POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa NOVJ poto se u rejonu Podgorice
(sada: Titograd) prikuplja jaa nemaka grupa koja e se verovatno probijati na
zapad preko Boke, a moda i pravcem Niki Bilea, treba razarati komunikacijo
na lim pravcima; u sluaju neprijateljskog prodora moraju se sauvali motorna
vozila, tenkovi i artiljerijska onia na odseku toga korpusa.
V NOV i POJ naredio tabu 2. udarnog korpusa NOVJ da u Beograd hitno uputi
bataljon Ozne koji je brodom prebaen iz Italije u Dubrovnik.

J5
00 n

novembar

Predsednik N K O J - a Josip Broz Tito obavestio poverenika za spoljne poslove Josipa

Smodlaku: Pregovori sa ubaiem svrili su se time da se stvori jedinstvena vlada.

1944. novembar

DOGAAJI OPSTEG K A R A K T E R A

novembar 1944.

Da bi izbjegli kraljevsku vladu mi smo pristali da kralj imenuje 3 regenta, koje smo
mi predloili 1 koji e vriti funkcije dok narod na izborima za Konstituanlu ne rei
i ree svoju rije o obliku vladavine. Predsjednitvo vlade e biti u naim rukama
kao i veina ministarstava. Poto su saveznici Engleska. Sovjetski Savez i Amerika,
traili jedinstvenu vladu, to mi istu stvaramo pod uslovom da je i svi saveznici priznaju. Sastavljanju vlade e se pristupiti kad e saveznici dati garancije za priznanje.
Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito izdao naredbu
o stanovanju jedinica po naseljenim mestima i o uvanju sanitetskog materijala.
Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce,
komandire, komandante i politike komesare 42. divizije NOVJ za primerno junatvo i portvovanje u borbama za osloboenje Skoplja.
Predsednitvo AVNOJ-a. na predlog vrhovnog komandanta N O V i POJ marala
Jugoslavije Josipa Broza Tita, za naroite zasluge u borbama za osloboenje Beograda odlikovalo Ordenom partizanske zvezde I reda 1. proletersku udarnu brigadu,
3. proletersku (krajiku) udarnu brigadu i 13. proletersku udarnu brigadu Rade
Konar I. proleterske udarne divizije NOVJ.
Predsednitvo AVNOJ-a. na predlog vrhovnog komandanta NOV i PO.) marala Jugoslavije Josipa Broza Tita, za naroite zasluge u borbama za osloboenje Beograda
odlikovalo Ordenom narodnog osloboenja 1. i 2. vojvoansku udarnu brigadu 16.
udarne divizije i 3. vojvoansku udarnu brigadu 36. udarne divizije NOVJ.
Predsednitvo AVNOJ-a. na predlog vrhovnog komandanta N O V i POJ marala Jugoslavije Josipa Broza Tita. za naroite zasluge u borbama za osloboenje Beograda
odlikovalo Ordenom partizanske zvezde I reda 5. krajiku udarnu brigadu 11. udarne
divizije i 6. vojvoansku udarnu brigadu 36. udarne divizije NOVJ.
U osloboenom Beogradu nastavljeno izlaenje
lista.

Borbe, organa KPJ, kao dnevnog

Novembar s.

U Beogradu obrazovan Ured za osiguranje radnika.

16. novembar

Stab Mornarice NOVJ uputio V N O V i POJ izvetaj: komandant britanske krstarice

Delfi;, koja se jo uvek nalazi u Splitu, trai da postavi signalnu stanicu i kancelariju na obali; u Zadar stie britanska krstarica Koloneo; posade ovih britanskih
brodova, koji dolaze bez odobrenja VS. stavljajui tab Mornarice pred gotov in,
na vrlo uporan i drzak nain trae pravo boravka i rada u naim lukama.

17. novembar

Jedinice NOV i PO Albanije posle devetnaestodrtevnih liorbi oslobodile Tiranu glavni

grad Albanije.
NKOJ doneo odluku o davanju pomoi invalidima i porodicama poginulih partizana,
interniraca i drugih rtava okupatora.
Stab Mornarice N O V J obavestio V N O V i POJ: saveznika misija uporno trai da
ue u ibenik i pristupi ienju luke. ali ju ie on odbio jer nema instrukcije od V;
zato trai direktivu o tome i o krstarici > Delfi.

18. novembar

V N O V i POJ naredio G NOV i PO za Makedoniju: to pre likvidirati kvislinke

iptarske snage u gornjem toku r. Vardara i u zapadnoj Makedoniji; jedan korpus
treba da nastavi gonjenje neprijateljskih snaga ka Kosovu i Metohiji.
Predsednitvo AVNOJ-a, na predlog vrhovnog komandanta NOV i POJ marala Jugoslavije Josipa Broza Tita. za besprimerno herojstvo omladine na frontu, u pozadini i u jo neosloboenim krajevima, za okupljanje omladine svih naroda Jugoslavije radi borbe protiv faistikih osvajaa i njihovih slugu, za neumorno izgraivanje bratstva naih naroda, odlikovalo Ordenom narodnog osloboenja Ujedinjeni savez antifaistike omladine Jugoslavije (USAOJ)
Polpredsednik NKOJ-a Edvard Kardelj i predsednik izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Ivan ubaic otputovali u Moskvu da bi vladu SSSR-a upoznali sa sporazumom od 2. novembra 1944. izmeu NKOJ-a i izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije. (Prilikom te posete vodeni su, 24. i 25. novembra, zvanini razgovori sa delegacijom vlade SSSR-a i konstatovana je saglasnost u pogledu neophodnosti obrazovanja jedinstvene jugoslovenske vlade. Jugoslovenske delegacija otputovala je iz
Moskve u Beograd 26. novembra.)

19. novembar

U osloboenom Beogradu Predsednitvo AVNOJ-a. na svojoj prvoj sednici. donelo

odluku kojom se generalnom sekretaru K P J i vrhovnom komandantu NOV i POJ
maralu Jugoslavije Josipu Brozu Titu dodeljuje naziv narodnog heroja. Predlog
za ovu odluku dala je, na svom zasedanju 12. novembra. Velika antifaistika skuptina narodnog osloboenja Srbije
991

949

1944. novembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

novembar 1944.

VS N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Hrvatsku: obezbediti sigurniju vezu sa

Dalmacijom u cilju boljeg snabdevanja; zauzeti Knin i komunikacije ka Bihau.
VS N O V i POJ uputio direktivu Stabu 2. udarnog korpusa N O V J : VS je saveznicima
dozvolio da u Dubrovniku dre samo 3 baterije (12 topova) i jedan komandos od
500 vojnika; meutim, VS ima obavetenje da su Britanci prekoraili taj broj i da,
osim toga, uzimaju u zatitu ustake i etnike zloince i onemoguavaju rad organa
narodne vlasti; zato tab 2. udarnog korpusa NOVJ mora vrsto uzeti vlast u gradu;
bez njegova odobrenja, britanske jedinice ne mogu izvoditi nikakve akcije i ne smeju
se meati u nae stvari; Slab korpusa treba da ima u pripremi jednu diviziju koja
bi, u sluaju potrebe, mogla likvidirati svaki incident.
V N O V i POJ uputio direktivu tabu 2. udarnog korpusa N O V J : poto se nemake
snage povlae preko Viegrada ka Sarajevu a u Albaniji dre Dra, Skadar i Kukes,
i poto jedna nemaka divizija treba, po nekim podacima, da se povue za Boku,
moraju se temeljito poruiti komunikacije na pravcu Nikia i Dubrovnika i na
njima postaviti teka orua; jedinice toga korpusa treba da dejstvuju ofanzivno
(dejstvovati i s tenkovima iz sastava 1 tenkovske brigade NOVJ).
21. novembar

Predsednitvo A V N O J - a donelo odluku o prelasku u dravnu svojinu celokupne neprijateljske imovine, o dravnoj upravi nad imovinom neprijateljskih lica i o sekvestraciji imovine koju su okupatorske vlasti prisilno oduzele.
U Beogradu, po nareenju V N O V i POJ, osnovana Vojna akademija N O V i POJ,
iji su pitomci po zavretku kolovanja dobijali oficirski in.
U Novom Sadu, po nareenju V N O V i POJ, formirana Mornarika baza iji je
glavni zadatak bio da za potrebe sremskog i slavonskog fronta obezbedi saobraaj
preko r. Dunava i r. Tise.
U upriji, po nareenju VS NOV i POJ

formirana 2eleznika brigada.

Stab Mornarice NOVJ obavestio V N O V i POJ albe Britanaca u vezi sa doturanjem pomoi nisu opravdane; niko im n i j e pravio smetnje; u poslednje vreme est
je sluaj da na osloboenu teritoriju saveznici dolaze bez odobrenja.
23. novembar

V N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Hrvatsku da formira veterinarsko odeljenje,

odvojeno od sanitetskog.
V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da dostavi podatke o svim oficirima N O V J poginulim, umrlim i nestalim u vremenu od 1. maja 1943. i da ubudue
te podatke redovno dostavlja.

24. novembar

Vrhovni komandant N O V i POJ Josip Broz Tito naredio G N O V i PO za Hrvatsku:

a jedinice pod njegovom komandom, zajedno sa drugim jedinicama NOVJ, uine
sve da ni jedan faistiki zlikovac ne umakne iz nae zemlje nekanjen; da nau
zemlju to pre oiste od ustakih i drugih izdajnika.

25. novembar

U Novom Sadu, po nareenju VS N O V i POJ, formiran tab grupe vazduhoplovnih

divizija, iji je zadatak da organizuje vazduhoplovne operativne i pozadinske jedinice.

.'G. novembar

V N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Hrvatsku: uputiti jedno lice u Zagreb da

uspostavi kontakt sa glavnom nemakom komandom i ispita uslove predaje nemakih
snaga na teritoriji Hrvatske; ukoliko doe do pregovora treba izloiti na zahtev da
se nemake snage predaju NOVJ sa celokupnim naoruanjem, a njima se garantuje
ivot (oficiri mogu zadrati oznake) i povratak u Nemaku posle rata.

28.

Grka vlada
zemlji.

novembar

raspustila sve jedinice pokreta otpora, to je dovelo do nemira

VS N O V i POJ uputio G N O V i PO za Hrvatsku pregled neprijateljskih snaga

Sloveniji, Istri i Furlaniji.

U Bari stigao transport od 50(1 Jugoslovena-vojnika koji su bili u nemakom koncentracionom logoru u Solunu
i"), novembar

VS N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Hrv atsku da na terenu i u jedinicama odabere odreeni broj lica za pitomce Vojne akademije u Beogradu.

Novembar k.

Izvrena reorganizacija ustakih i domobranskih jedinica: sa formacije brigada prelazi se na formaciju divizija, kombinovanih od ustakih i domobranskih jedinica,
pod jedinstvenom komandom.
Po nareenju V N O V i POJ, o ljudstva upuenog iz Beograda, formirana Mornarika baza Sabac sa zadatkom da prua pomo kopnenim snagama NOVJ.

1944. novembar
Novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 1914.

Rukovodstvo HSS uputilo proglas stanovnitvu u Hrvatskoj pozivajui ga da se dobrovoljno j a v l j a u domobranske jedinice. T i m e je to rukovodstvo htelo uzdii borbeni duh domobranskim jedinicama i u njima osigurati svoj uticaj, te u povoljnom
momentu staviti oruane snage NDH pod svoju komandu.
U Beogradu, po nareenju VS N O V i POJ. osnovana Artiljerijska kola radi osposobljavanja oficira i podoficira za slubu u artiljerijskim jedinicama.

BOSNA I HERCEGOVINA
2. novembar

Jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa N O V J . posle devetoasovne borbe, odbile

ispad 2.500 ustaa iz Bos. Dubice prema slobodnoj teritoriji Kozare, nanevi im gubitke od 40 poginulih. 30 ranjenih i 1 zarobljenog i zaplenivi p. mitraljez. 3 puke,
20 runih bombi i 2.000 metaka.
Delovi 13. dalmatinske brigade 9. divizije N O V J zauzeli Posuje, potisnuvi manje
delove nemake 118. lovake divizije.
U blizini s. Otoke (kod Bos. Krupe) delovi 2. brigade Unske operativne grupe napali
iz zasede ustaku kolonu i naneti j o j gubitke od oko 7 mrtvih i 45 ranjenih.

3. novembar

Kolona od
nih borbi
Rogaticu.
4 mrtva i

oko 1500 nemakih vojnika i ustaa, nastupajui od Sokolca. posle trodnevodbacila jedinice 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa N O V J i prodrla u
Neprijateljski gubici: 37 mrtvih i 50 ranjenih. Gubici jedinica 27. divizije:
4 ranjena. Zaplenjeno: 6 puaka. 10 bombi i 1000 metaka.

Delovi 17. krajike udarne brigade 10. udarne divizije N O V J zauzeli . st. Lisiie (na
pruzi Mostar Sarajevo) koju su branili domobrani. Poginulo 13 i zarobljeno 14
domobrana. Zaplenjeno: 2 p. mitraljeza, 1 automat, 15 puaka, 2 pitolja i 3000 m e taka.
3/4. novembar

Delovi 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J zauzeli . st. Vranduk

a zatim izmeu Zenice i Vranduka poruili 3 km pruge i minom sruili neprijateljski voz. unitivi lokomotivu i 5 vagona. Zarobljeno 14 vojnika. Zaplenjeno: 1 p. mitraljez, 1 automat, 12 puaka, 4 pitolja i 5000 metaka.

4. novembar

Osamnaesta istonobosanska (hrvatska) brigada 38. udarne d i v i z i j e N O V J napala

neprijatelja u s. 'eliu i s. Ratkoviima (kod Brkog) i posle otre borbe zauzela
s. Ratkovie. Neprijateljski gubici: 20 mrtvih i ranjenih vojnika. Brigada je imala
5 ranjenih boraca.
Jedan bataljon Visoko-fojnikog N O P odreda 10. udarne divizije N O V J odbio ispad
ete ustaa iz Kiseljaka ka s. Tuniima. Neprijateljski gubici: 3 mrtva i 7 ranjenih. Zaplenjeno: minobaca, p. mitraljez i 20 puaka.
U Trebinju izaao prvi broj lista
Hercegovinu.

5. novembar

Sloboda,

organa

Oblasnog

odbora

N O P - a za

Dvadeseta romanijska udarna i 16. muslimanska udarna brigada 27. udarne divizije
NOVJ izvrila napad na nemako-ustaku posadu u Rogatici. Grad nije zauzet, j e r
je neprijatelju stiglo pojaanje od Sokolca. Neprijateljski gubici: 25 mrtvih i 35 ranjenih. Gubici brigada N O V J : 4 mrtva, 11 ranjenih i 6 nestalih boraca.
Kod s. G. Sehera (blizu Banje Luke) jedan bataljon 15. krajike udarne brigade 39.
divizije N O V J razbio 150 ustaa i naneo im gubitke od 25 mrtvih i 15 ranjenih, a on
imao 1 mrtvog i 5 ranjenih boraca.
U rejonu s. K u l e (kod Sokolca) delovi 19. biranske udarne brigade 27. udarne divizije N O V J vodili borbu protiv nemakih jedinica i odbacili ih ka Sokolcu, nanevi
im gubitke od 30 izbaenih iz stroja, zaplenivi 4 p. mitraljeza i drugu ratnu opremu
i unitivi 4 kamiona Brigada je imala 5 ranjenih boraca.
Delovi 8. krajike udarne brigade 4. udarne d i v i z i j e NOVJ odbili ispad jedne ustake
ete iz Zenice ka s. Gradiu, nanevi joj gubitke od 7 mrtvih i 11 ranjenih i zaplenivi minobaca, pitolj i neto municije.

Novembar p.

63*

U Teslicu, na
srez Tesli.

I sreskoj

konferenciji

NOF-a,

izabran

Sreski izvrni odbor NOF-a

za

Iz Srema u istonu Bosnu upueni kao pojaanje, reorganizovana nemaka 1. brdska

divizija i jedan puk R Z K . Tako ojaan, neprijatelj je prodro iz Bijeljine u Zvornik
i tu ovladao levom obalom Drine, da bi obezbedio mostobran jedinicama koje Su se
povlaile iz Srbije.

993

1944.
6. noi>embar

decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar

1944.

Jedan bataljon 9. krajike udarne brigade 10. udarne divizije N O V J napao na ustako
uporite u s. Gomiljaku (kod Kiseljaka). Napad nije uspeo zbog intervencije neprijatelja iz Kiseljaka. Neprijateljski gubici: 21 mrtav, 9 ranjenih i 7 zarobljenih. Bataljon 9. brigade je imao 1 mrtvog i 4 ranjena borca.
Kod s. Udrenja (blizu Nevesinja) 3. bataljon 370. puka nemake 369. legionarske
divizije iznenada napao delove 14. hercegovake (omladinske) udarne brigade 29.
udarne divizije NOVJ. Protivnapadom 1. i 4. bataljona 14. brigade odbaen je nemaki bataljon u Nevesinje, uz gubitke od 15 mrtvih i 20 ranjenih vojnika. Delovi
14. brigade su imali 10 ranjenih, 14 zarobljenih i 9 poginulih boraca.
Iz s. Celia neprijatelj izvrio napad prema poloajima 18. istonobosanske (hrvatske) brigade 38. udarne divizije NOVJ na liniji s. Jablanica s. Makovac (kod
Tuzle), ali je posle otre borbe odbaen u polazni garnizon, uz gubitke od 20 mrtvih
i ranjenih. Brigada je imala 5 ranjenih boraca. Zaplenjeno: 5 minobacaa, 10 puaka
i 2000 metaka.

6/7. novembar

Delovi 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J , posle troasovne borbe,

zauzeli . st. Vrau (kod Zenice) koju su branili domobrani. Neprijateljski gubici:
17 mrtvih, 7 ranjenih 1 12 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno: 12 puaka i druga ratna
oprema. Gubici delova 8. brigade: 2 poginula, 3 ranjena i 1 nestao borac.

7. novembar

Sedamnaesta krajika udarna brigada 10. udarne divizije N O V J , posle osmoasovne

borbe, odbila ispad 900 nemakih vojnika, ustaa i domobrana iz Ostroca, Konjica
i s. Bradine ka s. Vinjeviima, s. Lisovinama, s. Bukovlju i istog dana zauzela . st.
Podoraac. Neprijateljski gubici: 10 mrtvih. 19 ranjenih i 11 zarobljenih vojnika.
Gubici 17. brigade, 4 mrtva i 2 ranjena borca. Zaplenjeno: 1 p. mitraljez, 1 automat,
8 puaka, 4000 metaka i druga oprema.
Delovi 15. krajike udarne brigade 39. divizije NOVJ, posle etrnaestoasovne borbe,
odbili ispad tri ete ustaa iz Banje Luke ka Saraici. Poginulo 19 a ranjeno 15 ustaa.
Gubici delova 15. brigade: 1 mrtav i 5 ranjenih boraca.
Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali domobransko uporite
u s. Kotorskom (kod Doboja), ali ga nisu zauzeli zbog intervencije 500 ustaa, iz
Doboja, podranih tenkovima. Neprijateljski gubici: 7 mrtvih i 2 zarobljena domobrana.
U automobilskoj nesrei na putu izmeu Travnika i Zenice poginuo zamenik komandanta 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J Branko Sipka, narodni heroj.

8. novembar

Posle dvodnevnih borbi jedinice 1. udarne i 2. udarne brigade 8. udarne divizije

NOVJ, 1. udarne brigade Vasilj Gaea > 7. udarne divizije N O V J i Unske operativne grupe zauzele Cazin u kome su se branili delovi nemake 373. legionarske
divizije, jedna ustaka eta, 50 nemakih vojnika i 16 andarma. Neprijatelj je imao
722 vojnika i oficira izbaena iz stroja a 267 ih je zarobljeno. Zaplenjeno: 3 minobacaa sa 139 mina, 23 p. mitraljeza, 25 automata, 341 puka, 225 bombi, 64.000 metaka i druga oprema. Jedinice N O V J su imale 51 mrtvog i 244 ranjena borca.
Iz Nevesinja delovi nemake 369. legionarske divizije (3 do 4 bataljona i 1 divizion),
ojaani muslimanskom faistikom milicijom i etnicima, izvrili ispad i odbacili
delove 11. i 14. hercegovake udarne brigade 29. udarne divizije N O V J iz Nevesinjskog polja. Gubici neprijatelja, oko 60 mrtvih i 40 ranjenih. Delovi 11. i 14. brigade
su imali 12 poginulih i 18 ranjenih boraca.

9. novembar

Na odseku s. Snagovo s. Krievii 17. majevika udarna brigada 38. udarne divivizije N O V J odbacila delove nemake 1. brdske divizije i etnike (jaine oko 2000
vojnika) koji su pokuali da se probiju u Tuzlu. Neprijatelj je imao 35 mrtvih i oko
40 ranjenih vojnika, a jedinice NOVJ 12 mrtvih, 18 ranjenih 1 20 nestalih boraca.
Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J odbili ispad 500 ustaa iz Doboja ka s. Ularicama i s. Alibegovcitna. Neprijateljski gubici: 5 mrtvih i 11 ranjenih
ustaa.

10. novembar

Ojaana 12. hercegovaka udarna brigada i Zapadnohercegovaki N O P odred 29.

udarne divizije N O V J poeli napad na iroki Brijeg (sada: Litica). Iako su delovi
29. udarne divizije bili ovladali spoljnom odbranom. nemako-ustaka posada se
odrala do 12. novembra, kada je. zbog pristizanja jaih neprijateljskih snaga, napad
obustavljen. Samo 12. brigada je u ovom napadu imala 14 mrtvih i 45 ranjenih
boraca.
Iz Duvna
odred kod
odbaen u
njeno: 27
boraca.

994

delovi nemake 118. lovake divizije napali Livanjsko-duvanjski NOP

Borove glave (blizu Livna). Posle dvanaestoasovne borbe neprijatelj je
polazni garnizon, pretrpevi gubitke od 20 mrtvih i 13 ranjenih. Zaplepuaka, 2 pitolja i 800 metaka. Odred je imao 2 mrtva i 6 zarobljenih

1944. novembar

BOSNA I HERCEGOVINA

novembar 1914.

11. novembar

Glavnina 9. krajike udarne brigade 10. udarne divizije NOVJ izvrila napad na
neprijateljsko uporite s. Modrinje i Bonjakov most (kod Zenice). Neprijatelj je
imao 20 mrtvih i 45 ranjenih. Gubici 9. brigade: 4 mrtva 1 12 ranjenih boraca.

12. novembar

esnaesta muslimanska udarna i 20. romanijska udarna brigada 27. udarne divizije
NOVJ ponovo izvrile napad na Rogaticu, koju su branile nemake jedinice i ustae.
Brigade su zauzele skoro ceo grad (osim uporita Lunja), ali zbog ilavog otpora neprijatelja morale su se povui. Neprijateljski gubici: 30 mrtvih i vei broj ranjenih.
Gubici brigada N O V J : fi mrtvih, 10 ranjenih i 3 nestala borca.
Zavrene estodnevne borbe jedinica 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa N O V J
protiv nemakih i ustakih kolona koje su se kretale iz Sokolca prema Viegradu
da tu komunikaciju obezbede za izvlaenje nemakih snaga iz Srbije.
Na liniji s. Osredak Cungar Brdo s. Gnjilovac 1. udarna brigada 8. udarne
divizije N O V J i 1. brigada Unske operativne grupe odbile napad ustaa i delova nemake 373. legionarske divizije iz s. Ostroca (kod Cazina).

12/13. novembar

13. novembar

Na pruzi Lava Kakanj delovi 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J
razbili jau nemako-ustaku grupu koja je osiguravala prugu i poruili 500 m eleznike pruge. Neprijateljski gubici: 18 mrtvih i 13 ranjenih vojnika. Gubici delova
11. brigade: 3 ranjena borca.
Delovi nemake 118. lovake divizije odbacili jedinice 13. junodalmatinske udarne
brigade 9. divizije NOVJ prema Imotskom i zauzeli Posuje.
U rejonu s. Mutnika, s. Trstovca. s. D. Gate i s. Ostroca (kod Cazina) nemake i
ustake snage iz s. Vaganca i s. Ostroca napale 1. i 2. brigadu 8. udarne divizije
NOVJ i, odbacivi ih, zauzele Cazin.
Kod s. Brcstovskog i s. Krevina (blizu Kiseljaka) 9. krajika udarna brigada 10.
udarne divizije NOVJ napala nemako-ustaku kolonu jaine 800 vojnika, podranu
sa 6 tenkova, koja se kretala od Kiseljaka prema Busovai. Posle osmoasovne borbe
neprijatelj je razbijen i odbaen u polazni garnizon, pretrpevi gubitke od 40 mrtvih,
50 ranjenih i 9 zarobljenih vojnika. Gubici 9. brigade: 1 poginuo i 7 ranjenih boraca.

14. novembar

Na prevoju Grebak (kod Nevesinja) jodna eta 14. hercegovake (omladinske) udarne
brigade 29. udarne divizije N O V J iz zasede napala Borbenu grupu Bolman (jedan
i po bataljon) nemake 369. legionarske divizije koja se, posle smene u Nevesinju,
probijala za Mostar. U borbi je poginuo komandant 1. bataljona 14. brigado Maksim
Kujundi, narodni heroj. Neprijatelj je imao 10 mrtvih vojnika.
U rejonu s. Rankovii s. Strmac (kod Rogatice) glavnina 16. muslimanske udarne
brigade 27. udarne divizije NOVJ, posle otre borbe, zaustavila nemake jedinice
koje su nadirale iz Viegrada prema Rogatici. Neprijateljski gubici: 19 mrtvih, 35
ranjenih i 5 zarobljenih. Zaplenjen je 1 p. mitraljez i 5 puaka.
Glavnina 18. istonobosanske (hrvatske) brigade 38. udarne divizije N O V J zauzela
nemaka uporita u s. Pukiu i s. Ratkoviu (kod Brkog). Neprijatelj je imao 50
mrtvih i ranjenih vojnika.
Kod s. Kalenderovaca (na putu Derventa Prnjavor) delovi 53. udarne divizije 5.
udarnog korpusa N O V J iz zasede napali nemaku kolonu jaine 400 vojnika, razbili
,ic i odbili ka Prnjavoru, nanevi j o j gubitke od 17 mrtvih, 19 ranjenih i 8 zaroljenih i zaplenivi 2 mitraljeza, 1 p. mitraljez. 4 puke, 1500 metaka i drugu opremu
(uz sopstvene gubitke od 8 ranjenih boraca)
Na pruzi Zepe Derventa delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J
minom sruili neprijateljski oklopni voz i unitili 12 vagona. Poginula 4 a ranjeno
5 neprijateljskih vojnika.

15. novembar

Jedinice 9. divizije 8. korpusa N O V J oslobodile Duvno, koje su branili delovi nemako

118. lovake divizije.
U rejonu s. Peuria (na putu Viegrad Rogatica) 16 muslimanska udarna brigada
27. udarne divizije NOVJ napala kolonu nemake Borbene grupe Sojerlen, jaine
oko 50 kamiona sa 500 vojnika. Posle osmoasovne borbe neprijatelj je uspeo da zadri
dostignutu liniju, jer mu je pristiglo pojaanje iz Viegrada. Gubici neprijatelja:
50 mrtvih i 75 ranjenih. Zaplenjena su 2 p. mitraljeza, 10 puaka i 5 pitolja a uniteno je 25 kamiona i 10 tenkova. Brigada je imala 3 poginula i 22 ranjena borca.
Glavnina 18.
istonobosanske (hrvatske) brigade 38. udarne divizije NOVJ, posle
otre borbe, zauzela neprijateljsko uporite u s. Brki (kod Brkog). Neprijateljski
gubici: oko 50 mrtvih i ranjenih i 40 zarobljenih. Brigada je imala 3 mrtva i 7 ranjenih boraca.

63*

995

1944.

decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar

U Jajcu, na sednici Predsednilva Z A V N O B I I I - a , izabran Priveremeni

preuzimanje i organizaciju zadruga i podnet referat o zadrugarstvu.

1944.
odbor za

Odrana prva okruna konferencija za Podgrme. Izabran je Okruni odbor NOF-a

za Podgrme.
U Tuzli otpoeo rad Vojne kole 3. udarnog korpusa N O V J za oficire svih rodova
vojske i struka. Vreme trajanja artiljerijskog kursa: 7 nedeija, a ostalih kurseva:
3 do 4 nedelje.
Novembar p. p.

Na pl. Majevici jedinice 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa N O V J razbile etniku grupu i nanele j o j gubitke od 100 mrtvih etnika.

Novembar d. p.

Po nareenju taba 3. udarnog korpusa N O V J ponovo formirano Majeviko vojno

podruje.

16. novembar

Posle estoke borbe 8. krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ odbila ispad
600 nemakih vojnika i ustaa iz Zenice prema s. Pobreju i s. Gradiu. Poginulo je
28 a ranjeno 35 neprijateljskih vojnika. Gubici 3. brigade: 4 mrtva i 6 ranjenih boraca.
Na putu Bos. Krupa Bos. Novi jedan bataljon Podgrmekog N O P odreda 39.
divizije N O V J iz zasede napao ustaku kolonu jaine 150 ustaa i naneo j o j gubitke
od 14 mrtvih i 8 ranjenih. Bataljon je Imao 3 poginula borca.
Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J odbili ispad etiri ete ustaa
i milicionera iz Doboja ka s. Sivi, ubivi 10 i ranivi dvojicu ustaa, dok je jedan
partizan poginuo.
Rasformirana
Junohercegovaka operativna N O U grupa; 13. i 14. hercegovaka
udarna brigada stavljena pod direktnu komandu taba 29. udarne divizije NOVJ.
Otpoeo trodnevni rad plenarne sednice Oblasnog NO odbora za Bosansku krajinu.
Pretresena su pitanja u vezi sa izgradnjom narodne vlasti i sa davanjem pomoi
narodu.

17. n o v e m b a r

Osma krajika udarna brigada 4. udarne divizije N O V J odbila ispad jaih ustakih
i nemakih snaga iz Zenice i Busovae ka s. Vitezu i s. Brajkoviima, nanevi im
gubitke od 11 mrtvih t 11 ranjenih vojnika. Brigada je imala 6 ranjenih boraca.
Kod s. Skokova (na komunikaciji Cazin Peigrad) 2. brigada Unske operativne
grupe odbila napad delova nemake 392. legionarske divizije, nanevi im gubitke od
10 mrtvih i 18 ranjenih vojnika
Kod s. Iiamzia (blizu Listie) ustae iz zasede ubile obavjetajnog oficira 29. udarne
divizije N O V J Sava Colovia, narodnog heroja.

1S. novembar

Gonei delove nemake 118. lovake divizije iz Duvna prema irokom Brijegu (sada:
Litica) delovi 9. divizije NOVJ oslobodili Posuje.
Jae snage etnika i muslimanske milicije napale s. Purai (kod Tuzle). Bataljon 21.
istonobosanske udarne brigade 38. udarne divizije N O V J , koji je branio Purai,
povukao se prema Lukavcu. Brigada je zatim' odbacila neprijatelja, nanevi mu
gubitke od 50 izbaenih iz stroja. Ona je imala 4 mrtva i 2 ranjena borca; pored
ostalih, poginuo je komandant bataljona Ragib Dindo, narodni heroj.
Delovi 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J odbili ispad oko 300
ustaa iz Zenice ka s. Gradiu i naneli im gubitke od 40 mrtvih i 33 ranjena ustaa,
a oni imali 2 ranjena borca.
Na pruzi Bos. Novi Kostajnica jedan bataljon 20 krajike udarne brigade 39. divizije NOVJ zauzeo . st. Ravnice, nanevi ustaama gubitke od 5 mrtvih i 16 ranjenih. Bataljon je imao 1 ranjenog borca.
Delavi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbili ispad jate nemako-ustake kolone iz s. Lupljanice ka Prnjavoru i naneli im gubitke od 3 mrtva i 4
ranjena, a oni imali 4 ranjena borca.

19. novembar

Na prostoriji s. Kralupi s. itluk (kod Visokog) 7. krajika udarna brigada 10.

udarne divizije N O V J i Visoko-fojniki N O P odred napali ojaanu etniku Zeniku brigadu i delove etnike Sarajevske brigade. Gubici etnika: 55 poginulih,
51 ranjen i 12 zarobljenih. Uniteni su 1 tenk i 1 kamion, a zaplenjeno je 14 puaka.
Gubici jedinica N O V J : 3 mrtva i 9 ranjenih boraca.
Delovi 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J odbili ispad ustako- etnike kolone (300 vojnika) iz Zenice ka s. Pobreju i naneli j o j gubitke od 19
mrtvih i 20 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 2 mrtva i 10 ranjenih boraca.

996

1944. novembar

BOSNA I HERCEGOVINA
U Bugojnu odrana sreska konferencija N O F - a :
srez Bugojno.

20. novembar

novembar 1944.
izabran Sreski odbor N O F - a za

Nemaka borbena grupa Sojerlen (jaine 4000 vojnika), koja se povlaila iz Srbije,
posle petnaestodnevnih borbi protiv jedinica 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa
NOVJ ovladala komunikacijom Viegrad Sokolac. Gubici neprijatelja: 319 mrtvih
i 410 ranjenih. Gubici 27. divizije N O V J : 17 mrtvih i 36 ranjenih boraca.
U rejonu s. Kadinjana (kod Banje Luke) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali jau grupu etnika i naneli j o j gubitke od 19 mrtvih i 3 ranjena.
Plen: 12 puaka.
Anglo-amerikl avioni unitili 8 lokomotiva na pruzi Sarajevo Slav. Brod i bombardovali neprijateljska uporita u Maglaju i Bos. Brodu, pogodivi elezniku stanicu. loionicu sa radionicama i ustaki tab.

21. novembar

Sesta i 11. krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ, napale nemako-ustaki
garnizon u Busovai (kod Zenice). U jednodnevnoj otroj borbi neprijatelj je, podran
tenkovima, pruio ilav otpor, te brigade nisu uspele da zauzmu Busovau, iako je
jedan bataljon bio prodro u njen osntar. Gubici neprijatelja: 90 mrtvih i 81 ranjen.
Gubici brigada N O V J : 1 mrtvih i 57 ranjenih boraca.
U rejonu s. Humaka (kod Tuzle) oko 2000 etnika napalo 18. istonobosansku (hrvatsku) brigadu 38. udarne divizije NOV.J. Posle estoke borbe etnici su razbijeni. Oko
100 etnika izbaeno je iz stroja. Brigada je imala 4 mrtva i 12 ranjenih boraca.

22. novembar

U Travniku odrana izborna konferencija N O F - a : izabran Gradski odbor N O F - a za

Travnik.

23. novembar

Glavina 21. istonobosanske udarne brigade 38. udarne divizije N O V J napala na

neprijateljska uporita u s. Kozluku i s. Skoiu (kod Zvornika) Zauzela je samo s.
Skoi. Gubici neprijatelja: 22 izbaena iz stroja. Plen: 1 protivtenkovska puka.
Brigada je imala 4 mrtva, 7 ranjenih i 2 nestala borca.
K o d Brezove kose (na putu Kiseljak Busovaa) 9. krajika udarna brigada 10.
udarne divizije NOVJ vodila dvodnevnu otru borbu protiv neprijateljske kolone
(oko 1000 nemakih vojnika iz 7 SS. divizije Princ Eugen i 800 ustaa, sa 20 tenkova) koja se probijala od Kiseljaka /a Busovau. Gubici neprijatelja: 65 mrtvih i 101
ranjen. Brigada je imala 1 mrtvog i 8 ranjenih boraca.
Delovi 8 i 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J vodili estoasovnu
borbu protiv jaih nemakih i ustakih snaga koje su se, uz podrku tenkova, kretale iz Zenice i Busovae ka Travniku. N e p r i j a t e l j je imao 35 mrtvih i 46 ranjenih
vojnika. Gubici brigada N O V J : 4 ranjena borca.
Vie od 30 anglo-amerikih aviona bombardovalo nemake kolone na komunikaciji
Viegrad Rogatica Sokolac. Naroito je jako bombardovana Rogatica, gde je
poginulo preko 100 nemakih vojnika.
Kod s. Pitaline 1. udarna brigada Vasilj Gaea 7. udarne divizije N O V J napala
iz zasede neprijateljsku kolonu i posle osmoasovne borbe prinudila je na povlaenje u pravcu s. Otoke i Bos. Krupe. N e p r i j a t e l j je imao 38 mrt%'ih i 23 ranjen
vojnika. Zaplenjeno je 6 zaprenih kola i 1 putniki automobil, a uniten je 1 kamion
i 1 putniki automobil.
Anglo-ameriki avioni bombardovali Zenicu (unitili elezniki most na r. Bosni),
Doboj (pogodivi elezniku stanicu, v o j n e logore i mostove na r. Bosni i r. Sprei)
i . st. Usora (unitivi 2 oklopna voza).

23/24. novembar

24. novembar

Na pruzi Sarajevo Zenica delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J

zauzeli neprijateljsko uporite . st. Jehovinu, otetili oklopni voz i razruili 4 km
pruge. Gubici neprijatelja: 7 mrtvih i 12 ranjenih vojnika.
Glavnina 18. istonobosanske (hrvatske) brigade 38. udarne divizije NOVJ izvrile
neuspeo napad na neprijateljsko uporite u s. epaku (kod Zvornika). Gubici neprijatelja: oko 30 vojnika izbaenih iz stroja. Brigada je imala 6 mrtvih i 12 ranjenih
boraca.
Na prostoriji s. Jagara s. Ljubaevo (kod Banje Luke) glavnina 13. krajike
udarne brigade 39. divizije NOVJ, u osmoasovnoj borbi, razbila 1200 etnika. Gubici neprijatelja: 39 mrtvih, 40 ranjenih. 30 udavijenih u r. Vrbasu i 4 zarobljena.
Brigada je Imala 2 mrtva i 2 ranjena borca.
U rejonu s. Kule (na putu Rogatica Sokolac) delovi 19. biranske udarne brigade
27. udarne divizije N O V J iz zasede napali nemaku kolonu i posle etvoroasovne
borbe naneli joj gubitke od oko 50 vojnika izbaenih iz stroja.

: 997

l44. novembar

BOSNA I

fcLEKCJJSGOVINA

novembar 1944.

24/25. novembar

Na putu Zenica Zepe delovi 8. krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ
sruili 5 mostova i 2 betonska propusta.

25. novembar

Glavnina 20. romanijske udarne brigade 27. udarne divizije N O V J izvrila neuspeo
napad na nemake i ustake jedinice u s. Margetiu (kod Sokolca).
Posle osmoasovne borbe 8. krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ razbila i odbacila jau nemako-uslaku kolonu koja je pokuala da se iz Zenice probije ka s. Vitezu i opkoli delove 4. divizije koji su zatvarali pravac Busovaa s.
Vitez. Gubici neprijatelja: 13 mrtvih i 16 ranjenih vojnika. Gubici 8. brigade: 3
poginula i 7 ranjenih boraca.

25/26. novembar

Na putu Busovaa Lava delovi 6. krajike udare brigade 4. udarne divizije

NOVJ iz zasede napali neprijateljsku motorizovanu kolonu jaine 30 kamiona i 6
tenkova. Neprijatelju su naneti gubici od 16 mrtvih i 7 ranjenih vojnika, a oteena su 3 kamiona.

26. novembar

Posle desetoasovne otre borbe 11. krajika udarna brigada 4. udarne divizije NOVJ
odbila ispad oko 450 nemakih vojnika i ustaa iz Busovae ka Travniku, nanevi
im gubitke od 65 mrtvih i 55 ranjenih. Gubici 11. brigade: 2 mrtva i 14 ranjenih.
Kod s. Krevine i s. Klokota (na putu Kiseljak Busovaa) 9. krajika udarna
brigada 10. udarne divizije N O V J napala iz zasede nemaku motorizovanu kolonu
(250 motornih vozila) koja se kretala od Kiseljaka prema Busovai. Poginulo je
29 a ranjeno 48 neprijateljskih vojnika. Unitena su 2 tenka i 5 kamiona. Gubici
9. brigade: 1 mrtav i 2 ranjena borca.
U Jajcu odrana okruna
Travnik.

27. novembar

konferencija ratnih vojnih invalida iz okruga Jajce

Koncentrinim napadom iz Nevesinja, Glavatieva (kod Konjica) i s. Bijelog Polja

(kod Mostara) jae snage nemake 369. legionarske divizije odsekle 14. hercegovaku
(omladinsku) udarnu brigadu 29. udarne divizije N O V J i okruile je u rejonu s.
Z i m l j e s. Lakat. Brigada se 28. 29. novembra, uz gubitke od 12 mrtvih, 16 ranjenih
i 74 nestala borca, preko pl. Crne gore probila u Gornje nevesinjsko polje.
Sedamnaesta krajika udarna brigada 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J
odbila ispad delova nemake 369. legionarske divizije i domobranske 2. brigade iz
Konjica, Ostroca i s. Rame prema Prozoru, nanevi im gubilke od 19 mrtvih, 7
ranjenih i 1 zarobljenog vojnika i zaplenivi 1 minobaca, 12 puaka i 2000 metaka.
Brigada je imala 7 mrtvih i 11 ranjenih boraca.
U rejonu s. Kozadre (kod Rogatice) 20. romanijska udarna brigada 27. udarne diviz i j e NOVJ vodila borbu protiv nemakih i ustakih jedinica i nanela im gubitke
od 15 mrtvih i preko 20 ranjenih vojnika. Brigada je imala 1 mrtvog i 1 ranjenog
borca.
Kod s. Gradia (na putu Zenica Zepe) delovi 8. krajike udarne brigade 4.
udarne divizije NOVJ napali neprijateljsku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od 12 mrtvih. 10 ranjenih i 4 zarobljena vojnika (a oni imali 1 ranjenog borca).

27/28. novembar

Trinaesta dalmatinska brigada 9. divizije i 12 hercegovaka udarna brigada 29.

udarne divizije NOVJ, ojaane delovima 10. hercegovake udarne brigade i 1. tenkovska brigada NOVJ, otpoele napad u cilju zauzimanja irokog Brijega (sada:
Litlca). Zbog uporne odbrane glavnine 370. puka nemake 369. legionarske divizije
mesto ni idue noi nije zauzeto, uprkos obostrano visokim gubicima. Brigade NOVJ
su imale oko 80 boraca izbaenih iz stroja a 1 tenk je uniten.

28. novembar

Kod Koviijae, prihvaena od delova 38. divizije NOVJ, 28. udarna divizija N O V J
(bez 17. brigade) otpoela trodnevni prelar preko r. Drine u istonu Bosnu.

28/29. novembar

Izmeu s. Semea i s. G. Lijeske tri bataljona 16. muslimanske udarne brigade i dva
bataljona 20. romanijske udarne brigade 27. udarne divizije N O V J napali i razbili
nemaku motorizovanu kolonu koja se kretala od Viegrada ka Rogatici. Oko 500
nemakih vojnika je izbaeno iz stroja (od toga 300 poginulih) a 186 motornih
vozila je uniteno. Zaplenjeno: 3 p. mitraljeza, 5 automata, 87 puaka, 21 pitolj,
5000 metaka i dosta druge ratne opreme. Gubici brigada N O V J : 10 mrtvih i 21 ranjen
borac.

29. novembar

998

U rejonu Bijeljine glavnina 18. istonobosanske (hrvatske) brigsde 38. udarne divizije N O V J posle otrih borbi razbila oko 700 etnika, nanevi im gubitke od oko
50 etnika izbaenih iz stroja.

1944. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

Kod Selita (na putu Zepe M a g l a j ) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa
N O V J napali nemako-ustaku kolonu i posle troasovne borbe odbacili je u Zepe.
Neprijateljski gubici: 10 mrlvih; zaplenjene su 4 puke, 2 automata, 5000 metaka i
druga ratna oprema. Delovi 53. divizije su imali 2 poginula borca.
Na konferenciji NOF-a za okrug Kozaru izabran Okruni odbor NOF-a.
30. novembar

Jedinice 28. udarne divizije N O V J zauzele Janju, u kojoj su se branile

jedinice.

nemake

Jedinice nemake 369. legionarske divizije (oko tri bataljona peadije i divizionom
artiljerije) ispadom iz Nevesinja odbacile delove 11. hercegovake udarne brigade
29. udarne divizije N O V J i 2. brigade italijanske partizanske d i v i z i j e Garibaldi
na liniju Vjetreno s. Pluine. U toku napada ojaane vodom tenkova i dvema
baterijama brdskih topova, 11. i 2. brigada su sutradan protivnapadom odbacile
neprijatelja u polazni garnizon. Pri povlaenju neprijatelj je unitio mostove na
r. Zalomki (kod s. D Drenja i Ovijeg broda) Prema nepotpunim podacima jedinice N O V J su imale oko 50 boraca izbaenih iz stroja, a uniten je i 1 tenk.
Novembar

Tuzlanski N O P odred ovladao dolinom r. Spree zapadno od Tuzle i

neprijateljske grupe na toj prostoriji.

razbio sve

U Ljubukom, na konferenciji N O F - a izabran Okruni odbor NOF-a za zapadnu

Hercegovinu.
Na teritoriji OK K P J za Banju Luku izabran Okruni odbor A F Z - a .
Odrana okruna konferencija A F Z - a za okrug Jajce Travnik.
Na prostoriji rogatikog sreza formirano Sresko poverenitvo i Optinski komitet
K P J za Glasinac.
Izabran S N O odbor za Travnik.
Formiran privremeni Sreski inicijativni odbor N O F - a za srez Zenicu, sa seditem
u s. Han-Bili.
Kod Crvenih stijena (na pl. Romaniji), u borbi protiv ustaa, poginula R a v i j o j l a Jankovi Rava, narodni heroj.
U Trebinju
cegovine.

izaao

prvi

broj

CRNA

mesenog

lista

Hercegovka .

organa

AFZ-a

Her-

GORA

1. novembar

Jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe

2. udarnog korpusa NOVJ vodile otre borbe protiv blokiranog garnizona nemake
181. peadijske divizije u Risnu i protiv posade u s. Orahovcu. Posada Orahovca,
uz gubitke od 16 mrtvih i vie ranjenih vojnika, povukla se u pravcu Kotora. Brigada
je imala 2 mrtva i 7 ranjenih boraca.

2. novembar

Iz rejona s. Dobrote i s. Skaljara delovi 1. boljeske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J napali posadu u Kotoru. Posle vieasovne
borbo povukli su se na polazne poloaje, j e r se neprijatelj uporno branio iz jakih
utvrenja.

3. novembar

Trei i 4. bataljon 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne

divizije
NOVJ, uz sadejstvo 3. bataljona Zetskog N O P odreda, napali etnike u selim? K o ima i Zatrijebau (kod Titograda). U borbi, koja je trajala ceo dan, naneli su
neprijatelju gubitke od 12 mrtvih i toliko ranjenih, a sami su imali 3 poginula i 2
ranjena borca.

4. novembar

U rejonu s. Fundine i s. Meduna (kod Titograda) albanski kvislinzi napali 4. bataljon 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ. Borba je
voena ceo dan. Neprijatelj je imao oko 15 mrtvih i vie ranjenih, a bataljon jednog
poginulog.

4/5. novembar

Jedinice 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativno grupe 2, udarnog korpusa

N O V J otpoele napad na poloaje Grkovac Goli vrh s. Ledenice, k o j e su
drale snage nemake 181. peadijske divizije. Iste noi presekle su komunikaciju
Risan Lodenice, a sutradan izvrile napad na jako utvren poloaj Goli vrh s.
Ledenice. Posle vieasovne borbe zauzele su tri utvrenja na Golom vrhu. Napad
na Ledenice i Grkovac nije uspeo. Gubici neprijatelja: 1" mrtvih i 5 ranjenih v o j nika. Brigada je imala 8 mrtvih i 12 ranjenih boraca.
999

1944. novembar
5, novembar

6/7.

novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

Anglo-ameriki avioni bombardovali Podgoricu (sada: Titograd) sa okolinom, gde

su se koncentrisale snage nemakog 21. brdskog armijskog korpusa i etnici. (Vazduni napad je ponovljen i naredna dva dana.) Neprijatelju su naneti znatni gubici
u ljudstvu i tehnici. Pored materijalne tete, mnogo je bilo rtava i kod stanovnitva.
Deseta crnogorska udarna brigada, uz sadejstvo delova 6. crnogorske udarne brigade, Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOV.J napala u Cetinju garnizon nemake 181. peadijske divizije i etnike. Jedinice Primorske operativne grupe
ovladale su utvrenjima neposredno oko grada i prodrle u sam grad, ali su se, posle
estoasovne borbe, usled ilavog otpora neprijatelja, morale povui na najblie poloaje oko Cetinja. One su imale 11 mrtvih i 20 ranjenih boraca.

7. novembar

U Nikiu, sveano proslavljena 27-godinjica velike oktobarske revolucije. 1

X. novembar

Savladavi otpor 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ,
Borbena grupa Sojerlen nemakog 91. armijskog korpusa, zajedno sa etnicima
zauzela P l j e v l j a .
U Nikiu odrana konferencija prosvetno-kulturnih radnika s teritorije Crne Gore
i Boke. Podnesena su dva referata: Narodnooslobodilaka borba i prosveta i -Cil j e v i i zadaci narodne prosvete. Na kraju je Izabran Prosvetni savet od 18 lanova.

9. novembar

Posle dvodnevnih otrih borbi protiv jedinica Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ nadmone snage nemake 181. peadijske divizije iz Kotora, podrane jakom artiljerijskom vatrom, probile se u Risan, uz vee gubitke. (U Risnu
je bio blokiran njihov garnizon.) Jedinice Primorske operativne grupe imale su 11
mrtvih i 18 ranjenih boraca.
Iz rejona Njegua 4. bataljon 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne
grupe 2. udarnog korpusa NOVJ napao etnike u s. Siiima i s. Pelinovu i prinudio
ih da se, uz gubitke od 4 mrtva i 1 zarobljenog, povuku u s. Radanovle (kod Kotora).
Bataljon je imao 1 ranjenog borca.

11. novembar

Iz Risna jedan bataljon 334. puka nemake 181. peadijske divizije pokuao da se
probije u s. Ledenice i deblokira svoju posadu u tom mestu. Jedinice 1. bokeljske
udarne brigade i delovi 2. proleterske (dalmatinske) udarno brigade, podrani artiljerijskim divizionom Primorske operativne grupe, primorali su neprijatelja da se,
uz vee gubitke, povue u Risan. Gubici 1. bokeljske brigade nisu utvreni, a 2.
proleterska (dalmatinska) brigada imala je 6 mrtvih i 10 ranjenih boraca.

12. novembar

Jedinice 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J oslobodile s. Grkovae (kod Risna). u kome se branila blokirana nemaka
posada.

13. novembar

Posle dvodnevnih otrih borbi 10. crnogorska udarna brigada, uz sadejstvo delova
6. crnogorske udarno brigado, Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ
oslobodila Cetinje. Snage nemake 181. peadijske divizije su imale 70 mrtvih i vei
broj ranjenih. Zaplenjeno j e : 2 tenka, 1 top, 2 minobacaa, 9 automatskih orua, 8
automobila. 2 magacina hrane i druga ratna oprema. Vrhovni komandant N O V i
POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio je 10. crnogorsku udarnu brigadu.
Prva bokeljska udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa
N O V J ovladala Golim vrhom i okolnim visovima oko s. Ledenica i, na taj nain,
pojaala blokadu posade 334. puka nemake 181. peadijske divizije u s. Ledenicama.
U rejonu P l j e v a l j a jedinice 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne divizije N O V J vodile borbu protiv nemakih i etnikih snaga koje su iz Pljevalju
vrilo napad u pravcu Ilina brda.

14. novembar

Jedinice 10. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodile Rijeku Crnojevia. Nemake i etnike snage koje su branile
to mesto bile su prisiljene da se povuku u pravcu Podgorice (sada: Titograda).
U zoru snage nemake 181. peadijske d i v i z i j e (363. puk, ojaan divizionom 222.
artiljerijskog puka, 222. protivtenkovskim divizionom, 222. pionirskim bataljonom)
i oko 1200 etnika poeli proboj od Danilovgrada ka Nikiu, kako bi obezbedili izvlaenje 21. brdskog armijskog korpusa iz Crne Gore, preko Mostara, za Sarajevo. Tim
neprijateljskim snagama (koje su posle tri dima borbi pojaane novim jedinicama)
suprotstavili su se: 6. crnogorska udarna brigada (kasnije i 10. crnogorska udarna
brigada) Primorske operativne grupe, 1. bataljon 5. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne divizije NOV.T. Nikiki i Zetski N O P odred, podrani artiljerijom
2. udarnog korpusa NOVJ, u ijem je sastavu dejstvovao jedan britanski divizion.
1 Povodom godinjice oktobarske revolucije odrane su prigodne sveanosti I u drugim mestlmn Crne Gore.

1000

...

1944. novembar

MAKEDONIJA
U dvanaeslodnevnim borbama svi
su neuspehom. Skoro potpuno je
da odustane od proboja na ovom
brigada je imala 56 mrtvih i 279

15. novembar

novembar 1944.

pokuaji neprijatelja da prodre u Niki zavreni

uniten 363. puk. Zbog toga je neprijatelj morao
pravcu i da pree u odbranu. U tim borbama G.
ranjenih boraca.

Na konferenciji omladine sreza nikikog formirana Omladinska crnogorska radna

brigada.

17. novembar

Posle krae i otre borbe 9. crnogorska udarna brigada 3. udarne d i v i z i j e

oslobodila R o a j u kome se nalazilo oko 400 pripadnika muslimanske milicije
nika. Uz gubitke od 12 mrtvih i vie ranjenih, n e p r i j a t e l j je odbaen u pravcu
Tutina. Zaplenjena su 2 mitraljeza i 12 puaka. Brigada je imala 1 poginulog i
njenog borca.

NOVJ
i eiPei i
1 ra-

18. novembar

Posle trinaestodnevnih upornih borbi na poloajima u rejonu s. Ledenica

(kod
Risna) 1. bokeljska udarna brigada i 5. bataljon 2. proleterske (dalmatinske) udarne
brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J ovladali s. L e d e n i cama, gde j"e bila blokirana posada 334. puka nemake 181. peadijske divizije. N e p r i j a t e l j je imao 145 mrtvih, oko 190 ranjenih i 355 zarobljenih vojnika i oficira.
Zaplenjeno j e : 2 topa. 4 minobacaa, 2 mitraljeza, 31 p. mitraljez, 35 automata, 380
puaka, 40 pitolja i velika koliina municije i drugog ratnog materijala. Prva bokeljska brigada je imala 37 mrtvih i 71 ranjenog, a 5. bataljon 2. brigade je imao
12 mrtvih i 48 ranjenih boraca.

18/19. novembar

Posle vieasovne borbe jedinice 3. proleterske (sandake) udarne

brigade 37.
udarne d i v i z i j e N O V J oslobodile P l j e v l j a , u kojima se branilo oko 6000 etnika.
Zaplenjeno j e : 16 automatskih orua. 6 kamiona, 20 konja i druga ratna oprema
Prema nepotpunim podacima poginulo je oko 150 a ranjeno oko 200 etnika, dok je
3. brigada imala 9 poginulih 1 1C ranjenih boraca.

19. novembar

Savezniki avioni grekom bombardovali ve osloboeno B i j e l o P o l j e ,

priinivi
veliku materijalnu tetu i znatne ljudske gubitke: samo iz 7. crnogorske omladinske brigade Budo T o m o v i 3. udarne d i v i z i j e N O V J poginulo je 7 i ranjeno je 35
boraca.

20/21. novembar

Jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade Primorske operativne grupe

2. udarnog korpusa N O V J oslobodile Risan. Posada nemake 181. peadijske d i v i z i j e
povukla se u Kotor. Zarobljeni su jedan nemaki o f i c i r i nekoliko vojnika i italijanskih faista.

21. novembar

Jedinice 2. proleterske (dalmatinske) udarne brigade i delovi 1. bokeljske udarne

brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J oslobodile Perast,
T i v a t i Kotor. N e p r i j a t e l j se pod borbom povukao ka Budvi i Baru.

22. novembar

Jedinice 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J oslobodile Budvu, a zatim gonile delove nemake 181. peadijske d i v i z i j e koji su pod borbom odstupali prema Baru.
Iz rejona Skadra, Podgorice (sada: Titograda) i Danilovgrada nemaki 21.
brdski
armijski korpus otpoeo proboj pravcem Podgorica s. Bioe Kolain - B i j e l o
P o l j e P r i j e p o l j e u cilju izvlaenja iz Crne Gore, preko Sandaka, za S a r a j e v o .
Na tom pravcu, koji su zatvarale jedinice 3. udarne d i v i z i j e N O V J , ogorene borbe
su t r a j a l e mesec i po dana. N e p r i j a t e l j je uspeo da se, uz velike gubitke u ljudstvu
i tehnici, p r o b i j e i spoji sa 22. peadijskom d i v i z i j o m nemakog 91. armijskog korpusa, koja je od P r i j e p o l j a ila ka Mojkovcu. 1

I '

22/24. novembar

Drugi bataljon 1. brigade narodne odbrane upao u s. Crnce kod Podgorice (sada:
Titograd), bez sopstvc.-nih gubitaka, likvidirao grupu od 9 etnika. Ta grupa je dugo
sluila kao predstraa nemakih snaga u dolini r. Zete.

24. novembar

Jedinice 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog k o r pusa N O V J oslobodile P e t r o v a c na moru i Bar. te u Petrovcu zarobile su 80 etnika
a u Baru 140 etnika i 12 italijanskih faista. One su imale samo 1 mrtvog i 1 r a njenog borca.

26. novembar

Jedinice 1. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa

N O V J oslobodile Ulcinj. T i m e je Crnogorsko p r i m o r j e bilo konano osloboeno.
N e p r i j a t e l j je imao 11 mrtvih vojnika.

O d

poetka

proboja
d o
:i0.
decembra
n a
tom
pravcu
(prema
nepotpunim
podacima)
21. korpus Je imao oko 3000 mrtvih. JOS vie ranjenih i 150 zarobljenih vojnika i oficira. Zaplenjeno j e : 22 topa, 2" mitraljeza i p mitraljeza, ino puaka. 15 automata, soo.ooo metaka I
drugi ratni materijal. Uniteno je 500 raznih motornih vozila. U Istom vremenu 3. divizija je
Imala 195 mrtvih. 420 ranjenih I oko 130 promr/lih boraca

1001

1944. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

29. novevibar

U Kuima, blizu Podgorice (sada - Titograd), od zarobljenika bivih crvenoarmejaca koji su iz nemakog 21. armijskog korpusa prebegli na slobodnu
teritoriju,
formiran 5 (ruski) bataljon 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne
divizije NOVJ.

Novembar

Okruni odbor N O F - a za Boku izdao proglas u kome narod Boke poziva da sve
od sebe da za konano unitenje najveeg neprijatelja svih naroda Jugoslavije:
nemakih zlikovaca i njihovih pomagaa.

HRVATSKA
7. novembar

Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku formirano Nastavno odeljenje pri GS N O V

i PO za Hrvatsku.
Po nareenju taba 6. korpusa N O V J formirana Komanda osjekog vojnog podruja.
Peta dalmatinska udarna brigada 19. divizije N O V J napala delove nemake 264.
peadijske divizije i etnike u s. Otonu, s. Paenama i s. Oestovu (kod Knina).
Posle vieasovne borbe zauzeto je jedino Oestovo. Prema nepotpunim podacima
neprijatelj je imao 126 mrtvih. 52 ranjena i 3 zarobljena. Brigada je imala 13
poginulih, 60 ranjenih i 1 zarobljenog borca.
Izmeu N o v e Gradike 1 s. Okuana jedinice Omladinske udarne brigade Joa V l a hovi 40. divizije N O V J na 30 mesta poruile prugu Beograd Zagreb.
Kod s. Stupnika (blizu Slav. Broda) 3. bataljon 4. brigade 12. udarne divizije N O V J
napao iz zasede nemaku kolonu od 40 kamiona i nekoliko tenkova. Zapaljeno je
5 kamiona, putniki automobil i motocikl, a oteeno 20 kamiona i 1 tenk.
Izmeu s. Andrijevaca i s. Sibinja (kod Slav. Broda) delovi Cehoslovake brigade
Jan ika 12. udarne divizije N O V J napali iz zasede nemaku kolonu. Neprijatelj
je imao 60 vojnika Izbaenih iz stroja.

1/2. novembar

Kod o. Paga britanski razarai Vitlend

TA 20 i torpiljarke UJ 202 i UJ 208

Avonvejl*

potopili

nemaki

razara

2. novembar

Izmeu s. Okuana i Novske delovi 18. udarne brigade 40. divizije NOVJ na 15 mesta
poruili prugu Beograd Zagreb.

3. novembar

Otpoeo rad podrunice Tanjuga za Hrvatsku.

Jedinice 26. divizije N O V J oslobodile ibenik i razbile kolonu nemake 264. peadijske divizije na komunikaciji ibenik Drni.
Jednice 19. divizije N O V J oslobodile Obrovac (kod Zadra).
Posle estoasovne borbe jedinice 1. udarne brigade Braa Radi, uz sadejstvo 2.
brigade M a t i j a Gubec 32. divizije N O V J zauzele s. Trgovie i s. Hrainu (kod
Zagreba) gde su se branile ustae i domobrani. Zaplenjene su 164 puke, 6 p. mitraljeza, oko 16.000 metaka, 305 bombi i drugi ratni materijal.
Kod s. Borovljana (blizu Koprivnice) jedinice 3. brigade Nikola Demonja 33. diviz i j e N O V J napale iz zasede delove 5. ustake brigade i odbacile ih u pravcu K o p rivnice.
Izmeu s. D. Vrbe i s. Garina 1. i 4. bataljon Osjeke udarne brigade 12. udarne
divizije N O V J na 26 mesta poruili prugu Vinkovci Banova Jaruga.
Trei bataljon 2. brigade 33. divizije N O V J zauzeo s. Hlebine (kod Koprivnice).

4. novembar

K o d s. Kria (na putu Zagreb s. Banova Jaruga) delovi 3. diverzantskog odreda

Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za Hrvatsku minom unitili putniki auto.
Poginuli su 1 domobranski general i 2 potpukovnika, a 2 majora su teko ranjena.

4/5. novembar

Jedinice 26. udarne divizije NOVJ oslobodile Drni i zarobile glavninu 1. i 2. bataljona 7. ustake brigade.
Jedinice 2. udarne brigade 7. udarne divizije NOVJ, posle petoasovne borbe, zauzele
nemako uporite u s. Majuru (kod Kostajnice), zaplenivi: 1 minobaca sa 150 mina,
3 mitraljeza. 4 p. mitraljeza, 4 automata, 9 tromblona, 22 puke, 35.000 metaka, 130
bombi i drugu opremu.
Izmeu s. Zadubravja i s. D. Vrbe (na pruzi Banova Jaruga Vinkovci) 1. bataljon
Osjeke udarne brigade 12. udarne divizije N O V J na 24 mesta poruio prugu.

1002

1944. novembar
5. novembar

tuiv A

noverai ioti.

Na komunikaciji Kostajnica Dubica jedinice 3. brigade 7. udarne divizije NOVJ

napale iz zasede neprijateljsku motorizovanu kolonu. Poginulo je 69 neprijateljskih
vojnika (medu kojima i 3 oficira) a 12 kamiona je uniteno.
Kod eleznikih stanica ulinec i Kutina (na pruzi Beograd Zagreb) delovi 3.
diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za Hrvatsku miniranjem pruge sruili 2 nemaka transporta, unitivi lokomotivu i 8 vagona i otetivi 3 vagona.
Anglo-amerika avijacija bombardovala Rijeku. Potopljeni su
minonosac, torplljarka, naoruani motorni jedrenjak i patrolni brod. Poginulo je oko 100 nemakih
vojnika, a ranjen ih je vei broj.

Novembar p.

U Delnicama, na konferenciji elektriara, raspravljalo se o konkretnim planovima

za obnovu elektrine mree na osloboenoj teritoriji.

6. novembar

Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku 19, divizija N O V J nazvana udarnom.

K o d s. Sv. Ivana Zabno oko 600 ustaa iz Krievaca i Bjelovara napalo na delove
1. brigade 33. divizije NOVJ. Posle jednoasovne borbe, zbog nadmonosti neprijatelja u ljudstvu i naoruanju, delovi 1. brigade su se povukli.
Kod s. Gaja (blizu Pakraca) delovi Posavskog N O P odreda 6. korpusa NOVJ odbili
napad oko 500 nemakih vojnika. Neprijatelj je imao 7 mrtvih i 8 ranjenih.
U s . Bertiima (kod Labina u Istri), odrani prvi izbori za seoski NO odbor.

7. novembar

Posle troasovne borbe jedinice Ztimberake brigade 34. divizije NOVJ zauzele s.
Zorkovac (kod Karlovca) u kome su se branili delovi 3. batljona domobranske 2.
posadne brigade. Neprijatelj je imao 11 mrtvih i 40 zarobljenih oficira i domobrana,
a jedinice umberake brigade 2 ranjena borca. Zaplenjena su 3 mitraljeza. 2 p.
mitraljeza, 4 automata, 53 puke, 210 mina za minobacae i druga oprema.
Kod Ivani-Grada, kod s. Sesveta i izmeu s. Ostrne i s. Preeca delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za Hrvatsku na trideset
mesta poruili prugu Beograd Zagreb. Uniteno je 10 vagona a 1 lokomotiva je
oteena.

7/8. novembar

Jedinice 1. i 3. brigade 33. divizije N O V J zauzele s. Brckovljane, s. Bojakovinu i

s. D. i G. Graec (kod Zagreba), u kojima se branilo oko 300 nemakih vojnika, i
poruile na 97 mesta prugu izmeu Ivani-Grada I s. Dugog Sela.
Posle elvoroasovne borbe 2. brigada Matija Gubec 32. divizije N O V J prodrla u
s. D. Zelinu (kod Zagreba), u kome se branilo oko 100 ustaa iz sastava Pavelieve
gardijske brigade, ali se, zbog intervencije neprijateljskih snaga iz susednih garnizona, morala povui.

8. novembar

Po nareenju Slaba mornarice NOVJ, na o. Istu formiran Kvarnerski pomorski sastav od 5 flotila.

8/9. novembar

Izmeu s. Starog Topolja I s. Starih Perkovaca (na pruzi Vinkovci Banova Jaruga)
jedinice 12. udarne divizije N O V J poruile 2 mosta i otetile prugu na 47 mesta. Sem
toga one su napale s. Staro Topolje, u kome se branilo 600 nemakih vojnika, ali ga
zbog dolaska oklopnog voza, nisu mogle zauzeti.
Izmeu s. Zdenine i s. Mavraia jedinice Karlovake udarne brigade 34. divizije
N O V J na 43 mesta poruile elezniku prugu Zagreb Karlovac.

10. novembar

Posle konanog osloboenja Dalmacije Stab 8. korpusa NOVJ izdao naredbu za

rasformiranje: Grupe junodalmatinskih N O P odreda (Neretvanski i Biokovski N O P
odred i 1. grupa biokovskih udarnih bataljona). Grupe junodalmatinskih otokih
N O P odreda (Dubrovaki i Konavljanski N O P odred i dva bataljona boraca iz ranije
rasformiranih odreda: Brakog, Hvarskog, Korulanskog, Mljetskog, Lastovskog i
Peljeakog), Grupe srednjodalmatinskih N O P odreda (Sibensko-trogirski, Dinarski
i Mosorski N O P odred) i Grupe severnodalmatinskih N O P odreda (Kninski i Z a darski N O P odred i Skradinska eta). Naredba je sprovedena do kraja meseca a
ljudstvo je ukljueno u divizije 8. korpusa.
U Glini odrana Okruna konferencija delegata
Banije. Raspravljalo se o obnovi Banije.

U. novembar

sreskih

optinskih

NO odbora

U Glini otpoeo dvodnevni rad I I I okrune konferencije A F Z - a Banije.

U Slav. Poegi odrana konferencija propagandista i dopisnika tampe iz cele Slavonije.
1003

1944. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

Kod s. Kria (na pruzi Kutina Zagreb) delovi 3. diverzantskog odreda Grupe
diverzantskih odreda GS N O V i PO za Hrvatsku miniranjem pruge sruili nemaki
transportni voz. unitivi lokomotivu i 8 vagona i otetivi 10 vagona. Poginulo je
40 nemakih vojnika i dosta ih je ranjeno. Saobraaj je obustavljen 40 asova.
12. novembar

Na komunikaciji Kostajnica Dubica delovi 2. udare brigade 7. udarne divizije

NOVJ napali iz zasede neprijateljsku motorizovanu kolonu. Zarobljeno je 12 a
poginulo je 46 neprijateljskih vojnika. Zaplenjena su 2 p. mitraljeza, 2 tromblona,
32 puke i 1 radio-stanica, a 6 kamiona je zapaljeno.
U rejonu s. Kukuruzara, s. Kostrea i s. Svinjice, posle etvoroasovne borbe. 4. brigada i delovi 2. udarne brigade i 1. banijskog N O P odreda 7. udarne divizije NOVJ
odbili napad delova nemake 1. kozake konjike divizije iz Sunje, s. Majura i s.
Grabotana i prinudili ih na povlaenje u polazne garnizone.
K o d s. Cage (blizu Novske) delovi Posavskog N O P odreda 6. korpusa N O V J napali
iz zasede nemaku kolonu (jaine 500 vojnika) i prinudili je na povlaenje u s. Okuane. Neprijatelj je imao 20 mrtvih i 10 ranjenih vojnika.

13. novembar

Izmeu s. Koke i s. Bizovca jedinice 18. udarne brigade 40. divizije NOVJ i 2.
bataljona 1. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za
Hrvatsku na 66 mesta poruile prugu Naice Osijek i izmeu s. Budimaca i s.
Brodanaca (na putu Naice Osijek) iz zasede napale domobransku kolonu (jaine
300 vojnika). U borbi je poginulo 20 1 zarobljeno 15 domobrana.
Izmeu s. Sesveta i s. Dugog Sela jedinice 1. udarne brigade Braa Radi 32. diviz i j e N O V J na 18 mesta poruile elezniku prugu Zagreb Krievci.

13/14. novembar
14. novembar

Delovi 33. divizije N O V J zauzeli s. Sumeane (kod Ivani-Grada). gde se branilo

oko 300 vojnika iz nemake 13. SS divizije * Handar.
Jedinice Osjeke udarne brigade 12. udarne divizije NOVJ zauzele s. Pikorevce
(kod akova), gde se branio nemaki 2. policijski bataljon (oko 600 policajaca). N e prijatelj je imao oko 400 poginulih. Zaplenjeno: 1 minobaca, 21 mitraljez, 10 p.
mitraljeza, 260 puaka, 203.200 metaka, 1267 runih bombi, 38 bicikla i druga ratna
oprema.
U rejonu s. Netretia, s. Lipnika i s. Zakanja (kod Karlovca) nemake i ustake
snage iz Karlovca, s. Ozlja i s. Stativa napale na jedinice Karlovakog i Belokranjskog N O P odreda i posle petoasovne borbe prinudile ih da se preko r. Kupe povuku na slovenaku teritoriju.

15. novembar

GS N O V i PO za Hrvatsku obavestio VS N O V i POJ da nemaki vii tabovi i ustanove naputaju Osijek i da se produava evakuacija nemakog ivlja i materijala
iz osjekog okruga.
Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku formirana 1. i 2. artiljerijska oficirska kola
GS N O V i PO za Hrvatsku.
Odeljenje pravosua

Z A V N O H - a izdalo Uputstvo

o preureenju sudova.

Jedinice 3. udarne brigade 35. divizije N O V J oslobodile s. Lovinac (kod Graaca),

u kome se branio 35. ustaki bataljon.
Novembar s.

U Orahovici odrana konferencija elezniara Slavonije. Raspravljano o obnovi eleznikog saobraaja.

16. novembar

Odeljenje pravosua Z A V N O H - a izdalo Uputstvo o kaznenom postupku.

Jedinice 2. i 3. brigade 13. divizije N O V J oslobodile s. Sv. Rok (kod Graaca), gde
se branio 35. ustaki bataljon.
Jedinice 2. brigade 33. divizije NOVJ zauzele s. Peteranec (kod Koprivnice).

16/17. novembar

Izmeu s. Kria i Ivani-Grada 3. brigada Nikola Demonja 33. divizije NOVJ i

delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za Hrvatsku poruili prugu Beograd Zagreb na 62 mesta i sruili 2 mosta.

17. novembar

P r v a udarna brigada Braa Radi 32. divizije NOVJ napala s. D. Zelinu (kod Zagreba). gde se branilo 240 ustaa Pavelieve gardijske brigade. Napad nije uspeo
zbog dolaska ustako-domobranskih pojaanja iz Sv. Ivana Zeline.

17/18. novembar

1004

Trea brigada 7. udarne divizije NOVJ napala ustae i domobrane u Golubovcu i

s. Unanima (na komunikaciji Kostajnica Dvor). Posle krae borbe s. Golubovac
je zauzet, ali je neprijatelj uspeo da se, posle estoasovne borbe, zadri u s. Unanima.

1944. novembar
IS. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

Otpoeo sedmodnevni napad jedinica 6. korpusa N O V J na Naice, gde se branilo

oko 1400 nemakih vojnika i ustaa. 1 pored ojaavanja pojedinih jedinica, svi pokuaji da se grad zauzme ostali su bez uspeha. U toku ovih borbi jedinice 6. korpusa
zaplenile su 25 mitraljeza, 14 p. mitraljeza, 7 automata, 559 puaka, 9 minobacaa.
372 rune bombe, 321.850 metaka, 230 mina i unitile 1 kamion, 1 oklopni automobil,
3 tenka, 1 motocikl, a otetile 5 tenkova, 1 haubicu, 2 mitraljeza i 2 protivtenkovska topa.
Dva bataljona 12. proleterske udarne brigade 12. udarne divizije N O V J zauzela s.
Markovac (kod Naica) gde se branilo 450 policajaca iz sastava nemakog 2. policijskog puka.
Jedinice Osjeke udarne brigade 12. udarne divizije N O V J zauzele s. Klokoevce
(kod Naica), gde se branilo 380 policajaca iz sastava nemakog 2. policijskog puka.
Otpoeo dvodnevni rad II okrune konferencije SKOJ-a za Gorski kotar.

18/19. novembar

19. novembar

Izmeu s. Kria i Ivani-Grada delovi 1. brigade 33. divizije N O V J na 80 mesta

poruili elezniku prugu Beograd Zagreb.
U s . urevcu (kod Bjelovara), po nareenju Glavnog taba N O V i PO za Hrvatsku,
od etvrtih bataljona 1. udarne brigade "Braa Radi i 2. brigade M a t i j a Gubec
32. d i v i z i j e NOVJ i Podravskog N O P odreda Istone grupe N O P odreda 10. korpusa
NOVJ formirana 3. brigada P a v l e k Mihovil Mikina 32. divizije NOVJ. Tada je
rasformiran i Podravski N O P odred 10. korpusa NOVJ.
U Glini otvoren Kulturno-prosvetni radniki dom.

20. novembar

Kod s. Stania (blizu Zagreba) delovi 32. divizije N O V J napali iz zasede 1. i 3. bataljon 20. peadijskog puka domobranske 1. peadijske divizije, ali se posle nekoliko
uzastopnih napada i protivnapada povukli, jer su neprijatelju pristigla pojaanja.
Neprijatelj je imao 28 mrtvih i 36 ranjenih.
Na komunikaciji Kostajnica Dvor na Uni 3. brigada 7. udarne d i v i z i j e N O V J
napala iz zasede delove nemake 1. kozake konjike divizije 1 nanela im gubitke
od 45 mrtvih i vie ranjenih vojnika.
Drugi bataljon 3. brigade Nikola Demonja 33. divizije N O V J zauzeo s. Maru (kod
Ivani-Grada), gde se branilo 60 nemakih vojnika.
U Metkoviu, na prvoj konferenciji NOF-a za srez Metkovi, izabran Odbor NOF-a
za t a j srez.

22. novembar

Kod s. Hrsova (blizu Krievaca) 3. bataljon 2. brigade 33. divizije N O V J napao iz

zasede na oko 200 ustaa i odbacio ih u Bjelovar.
Kod eleznikih stanica Ostina i I l o v e (na pruzi N. Gradika Zagreb) delovi 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda G N O V i PO za Hrvatsku miniranjem pruge sruili dva neprijateljska transportna voza. Unitena je lokomotiva
i 16 vagona a 1 lokomotiva je oteena. Poginula su 53 neprijateljska vojnika a
mnogo vie ih je ranjeno. Saobraaj je obustavljen 48 asova.

22/23. novembar

Jedinice Karlovake udarne brigade i udarne brigade F r a n j o Ogulinac S e l j o 34.

divizije NOVJ zauzele s. Peenicu i s. Lekenik (na komunikaciji Zagreb Sisak),
prinuivi delove 2. bataljona domobranske 4. posadne brigade na povlaenje prema
eleznikim stanicama. Poto napad na te stanice nije uspeo, jedinice N O V J su se
povukle. One su zarobile 48 neprijateljskih vojnika i oficira i zaplenile 2 mitraljeza,
1 p. mitraljez, 41 puku, 36.000 metaka i drugu opremu.
Jedinice 4. brigade 7. udarne divizije N O V J zauzele s. Zanilau (blizu Dvora na Uni),
u kome su se branili delovi 1. bataljona domobranskog 7. lovakog puka. Zarobljeno
je 5, poginulo 25 i ranjeno 10 domobrana. Brigada je imala 2 mrtva i 8 ranjenih
boraca.

23. novembar

U rejonu s. Trojvrha, s. Vojnovca, s. Mudria i s. Radoevia (kod Ogulina) jedinice

8. udarne divizije N O V J izvrile neuspeo napad na delove nemake 392. legionarske
divizije i 33. ustakog bataljona. Neprijatelj je imao 275 mrtvih i ranjenih a jedinice 8. divizije 28 mrtvih i 122 ranjena borca. Zaplenjeno: minobaca sa 400 mina,
3 mitraljeza, 6 p. mitraljeza, 10 tromblona, 55 puaka, 60 pari odela 1 200 ebadi.
K o d s. Hrsova i s. Farkaevca (blizu Krievaca) jedinice 3. bataljona 2. brigade 33.
divizije N O V J razbile ustaku i andarmerijsku kolonu (jaine oko 250 vojnika).

23/24. novembar

Delovi 33. divizije N O V J izvrili neuspeo napad na oko 700 vojnika iz nemake
13. SS divizije Handar u s. Lupoglavu (kod Ivani-Grada).
1005

1944. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

24. novembar

Po nareenju Slaba 7. udarne divizije NOVJ rasformiran 1. banijski N O P odred.

N j e g o v i m ljudstvom su popunjene 1. udarna brigada Vasilj Gaea i 2. udarna
brigada te divizije. Drugi banijski N O P odred tada je preimenovan u Banijski N O P
odred.

25. novembar

U rejonu s. Javornja i Jurakovca jedinice 3. i 4. brigade 7. udarne divizije NOVJ

odbile napad delova nemake 1. kozake konjike divizije i domobranske 7. lovake
brigade iz s. Divue i Dvora na Uni i prinudile ih na povlaenje u polazne garnizone.

26. novembar

Jedinice 8. korpusa N O V J otpoele kninsku operaciju. Teke borbe protiv nemakih,

etnikih i ustakih snaga (ostaci nemake 264. peadijske divizije i 373. legionarske
divizije, delovi 944. obalskog artiljerijskog puka, 581. mornariki i 501. ininjerijski
bataljon, jedan ustaki bataljon i etnici popa ujia ukupno oko 12.500 vojnika)
vodene su sve do 4. decembra, kada je grad osloboen. Prema nepotpunim podacima
neprijatelj je imao 6.555 mrtvih i 4.258 zarobljenih, a jedinice 8. korpusa 629 mrtvih,
2.275 ranjenih i 126 nestalih boraca.
U Splitu odrano oblasno savetovanje NOF-a Dalmacije. Diskutovalo se o obnovi
zemlje, o zadacima NO odbora i o ulicaju N O F - a na rad organa narodne vlasti.
U srezu abar odran omladinski slet. Uestvovalo je oko 400 omladinaca i omladinki.
U azmi odrana izloba runih radova ena moslavakog okruga.

27. novembar

Okruno partijsko savetovanje

stanje partijskih organizacija.

za

okrug

Osijek

razmatralo

politiku

situaciju

28. novembar

Na prostoriji s. Zaistovec s. Preseka s. Slatina 20. peadijski puk domobransko

1. peadijske divizije i dve ete ustako-domobranske 1. posadne brigade iz K r i e vaca, s. G. Rijeke, Sv. Ivana Zeline i s. Vrbovca napali jedinice 32. divizije N O V J
i prinudili ih da se u toku noci prebace na prostoriju s. Buzadovac s. Cugovac
s. Remetinec (kod Krievaca).

29. novembar

U Prosvetnom odeljenju Oblasnog NO odbora za Dalmaciju odrana zajednika

konferencija umetnika partizana. Doneta je odluka da se priredi Izloba radova
tih umetnika.
U Baniji, na sastanku plenuma Okrunog NO odbora Banije, u prisustvu predstavnika Z A V N O H - a i NOF-a, Izvrni odbor prvi put podneo izvetaj o svom radu
skuptini predstavnika ceiog okruga.
U Baniji odrani izbori za lanove okrunih sudova.

29/30. novembar

U rejonu s. Sv. Ivan Zabno Krievci 3. brigada Nikola Demonja 33. divizije
N O V J na 200 mesta poruila elezniku prugu Bjelovar Krievci i sruila 1 most.

30. novembar

etvrta brigada 7. udarne divizije N O V J zauzela s. Zamlau (na komunikaciji K o stajnica Dvor na Uni). Neprijatelj (nemaki vojnici, ustae i domobrani) imao je
20 mrtvih, 30 ranjenih i 16 zarobljenih vojnika i oficira, a 4. brigada 1 mrtvog
i 13 ranjenih boraca. Zaplenjena su 2 minobacaa sa 60 mina, 3 p. mitraljeza, 15
puaka, 4000 metaka i druga oprema.
U rejonu s. Janje Gore (kod Ogulina) 1. udarna brigada i delovi 2. udarne brigade
8. udarne divizije NOVJ, posle dvodnenih borbi, odbili napad delova nemake 392.
legionarske divizije i 33. ustakog bataljona i prinudili ih na povlaenje prema
s. Vojnovcu.
U Drniu, povodom osloboenja drnikog sreza, odran veliki narodni zbor: prisustvovalo preko, '5000 lica.

Novembar k.

Novembar

Na pl. Velebitu, u automobilskoj nesrei, poginuo operativni oficir u Stabu 13. divizije N O V J major uro Trbovi, narodni heroj.
Po nareenju taba 4. korpusa N O V J formiran Tenkovski bataljon tog korpusa.
Po nareenju taba 4. korpusa N O V J formirana dva omladinska bataljona sa kojima je izvoena obuka u rukovanju orujem.
U azmi otvoren Dom kulture.
U ibeniku odrana I konferencija A F Z - a . Izabran je Gradski odbor A F Z - a .

1006

1944. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

MAKEDONIJA
1. novembar

U rejonu s. Svinjita i s Zavoja (blizu Resna) 1. makedonska udarna brigada 48. divizije NOVJ napala jau nemaku kolonu, ali je posle vieasovne borbe odbaena s poloaja. Spalivi vei broj kua, kolona je produila pokret za Ohrid. N e prijatelj je imao oko 20 mrtvih i ranjenih. Uniten je 1 automobil i nekoliko
zaprenih vozila. Brigada je imala 1 mrtvog i 7 ranjenih boraca.
Kod s. Popeva i s. Vodoa i izmeu Tri Vode i s. Cepela (na komunikaciji Valandovo Strumica) 51. divizija Bregalniko-strumikog korpusa NOVJ vodila teke
borbe protiv jedinica nemake Borbene grupe K a t n e r i kolona koje su nastupale
iz Valandova prema Strumici. Poginulo je oko 30 neprijateljskih vojnika.
Kod s. Buita i s. Tripotanaca (blizu Koana) 14. makedonska brigada 50. divizije
N O V J odbila napad nemake kolone sa pravca Stipa. Neprijatelj je imao 3 poginula
vojnika.

1/2. novembar

Kod s. Loznana (izmeu Bitolja i Prilepa) 1. bataljon 7. makedonske NO brigade

miniranjem unitio nemaku kompoziciju (oko 35 vagona) s municijom. Eksplozijom su pruga i nasip porueni na duini od oko 80 metara.

2. novembar

U rejonu s. Misleeva i s. Morovita (kod Struge) 15. mapedonska brigada 48. diviz i j e N O V J , posle trodnevnih borbi, odbila napade nemakih snaga koje su pokuavale da se iz Struge probiju za Ohrid. Brigada je imala 5 mrtvih i 6 ranjenih
boraca, dok gubici neprijatelja nisu utvreni.
Posle etvorodnevnlh borbi jedinice 41. i 49. divizije 15. korpusa N O V J oslobodile
Prilep i odsekle nemaku Borbenu grupu S t a j r e r , koja se morala izvlaiti preko
Bitolja, Ohrida i Struge za Albaniju. U gradu je zaplenjeno dosta magacina ratne
opreme. Jedinice N O V J su imale 78 mrtvih i 108 ranjenih boraca, a neprijatelj oko
100 ranjenih vojnika (broj mrtvih n i j e utvren).
U rejonu s. Opejnce i s. Rasine (blizu Ohrida) 1. makedonska udarna brigada 48. div i z i j e N O V J vodila teku borbu protiv nemake kolone. Najzad, uz obostrane velike
gubitke, kolona se probila za Ohrid.
S nasipa na komunikaciji Skoplje Kaanik 1. bataljon 16. makedonske NO brigade odbacio nemako obezbedenje i zaplenio mitraljez, 2 sanduka municije i
drugu opremu.
. >' i

3. novembar

U rejonu s. Brazde, Polievine i Gradita (blizu Skoplja) 1. bataljon 16. makedonske NO brigade vodio vieasovnu borbu protiv manje nemake kolone koja se
probijala za Kaanik i uspeo da odri poloaje. Neprijatelj je imao 8 mrtvih i vie
ranjenih, a bataljon 2 mrtva i 5 ranjenih boraca. Zaplenjena su 3 zaprena vozila
i peadijska i minobacaka municija.
Pod pritiskom jaih nemakih snaga, koje su se povlaile iz Strumice za Stip, 20.
makedonska brigada 51. divizije NOVJ, posle borbi u rejonu Radovita, povukla se
za s. Kaluericu i s. Dukatino.

4. novembar

Jedinice 49. divizije 15. korpusa NOVJ, gonei odstupajue nemake snage iz Prilepa
i Borbenu grupu Stajrer, oslobodile Bitolj.
Stab Bregalniko-strumikog korpusa N O V J izdao zapovest da 50. divizija N O V J
to pre oslobodi Stip a 51. divizija N O V J Strumicu, a potom obe divizije produe
nastupanje u dolini Vardara da bi presekle komunikaciju evelija Skoplje.
U rejonu Kule (na komunikaciji Skoplje Kaanik) 16. makedonska brigada K u manovske divizije N O V J zbacila nemake obezbedujue delove s poloaja, zatim,
u toku noi, saekala nemaku motorizovanu kolonu i unitila 8 kamiona i 1 top.
U rejonu s. Bratoselca, s. Reljana, s. G. Sopota i s. 2uinca (kod Preeva) 17. makedonska brigada Kumanovske divizije N O V J vodila sedmoasovnu borbu protiv nemakih snaga koje su teile da je odbace s komunikacije i da se izvuku za K u m a novo. Ne uspevi u tome, neprijatelj se povukao za Preevo.
U rejonu s. Kalauzlija i s. Radnje (blizu Stipa) 13. i 19. makedonska brigada 50. divizije NOVJ vodile ceo dan borbu protiv nemakih snaga koje su branile Stip. K a lauzllje su dvaput prelazile iz ruke u ruku, dok najzad 19. brigada nije ovladala
tim selom.

5. novembar

Jedinice 51. divizije NOVJ, posle petodnevnih borbi protiv snaga nemake Borbene
grupe K a t n e r (sastava: pukovska grupa, jedan bataljon mornarice i jedan kavkaski bataljon), oslobodile Strumicu, zarohivi 82 nemaka vojnika i oficira i zaplenivi nekoliko magacina oruja, municije i druge ratne opreme.
U Strumici formiran Gradski komitet K P M za Strumicu.
1007

1944. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

Posle osmodnevnih borbi protiv 3. bataljona 65. peadijskog puka nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije u rejonu s. Novog Sela (Icod Strumice) bugarska 7. peadijska divizija ovladala linijom s. Amzali s. Drvo s. N o v o Selo, a sledeeg
dana ula u ve osloboenu Strumieu.
Peta makedonska brigada 49. divizije NOVJ. gonei zatitne delove nemake Borbene grupe S t a j r e r , koja se povlaila iz Bitolja, oslobodila Resen i pri tom zaplenila magacin intendantske opreme.
Kod s. Brazde (blizu Skoplja) 1. bataljon .16. makedonske NO brigade napao nemake obezbedujue delove i posle vieasovne borbe oslobodio selo, zaplenivi
dosta municije.
Posle sedmodnevnih borbi u rejonu r. Pinja pl. Rujen delovi nemake 11. vazduhoplovno-pol.iske i 22. peadijske divizije povukli se ka Kumanovu, gde su orgainzovaii odbranu. Bugarska 1. armija (1, 2. i 11. peadijska divizija i 2. konjika brigada) i 17. i 18. makedonska brigada Kumanovske divizije NOVJ ovladale su rejonom istonije i severnije od Kumanova i pl. Rujena.
Po osloboenju Slrumice Stab Bregalniko-strumikog korpusa NOVJ naredio 51.
diviziji N O V J da svoje jedinice uputi za Vaiandovo, Dojran i eveliju da zaposednu granicu prema Grkoj i ne dozvole stranim (pa ni saveznikim) trupama
prelaz granice bez odobrenja G N O V i PO za Makedoniju.
Novembar p.

U Prilepu, pri G N O V i PO za Makedoniju, formiran mobilizacijski odsek.

Izaao prvi broj asopisa
lazio meseno.

6. novembar

Makedonka, organa A F Z - a Makedonije. asopis je iz-

Posle borbi kod Duvanske stanice protiv nemake Borbene grupe K a t n e r koja se
povlaila iz Slrumice za Stip, 20. makedonska brigada 51. divizije N O V J oslobodila
ti dovite, zarobivi oko 80 nemakih vojnika i oficira i zaplenivi dosta oruja i
drugog materijala.
U rejonu s. Creeva (kod Skoplja) 2. i 4. bataljon 16. makedonske NO brigade, odbivi napad, odbacili ka s. Sinclelievu (sada: Asanbegovo) nemake delove koji su
pokuali da se probiju za Kaanik. Neprijatelj je imao 15 mrtvih. 6 ranjenih i 6 zarobljenih. Zaplenjeno: 15 puaka, 2 automata. 2 p. mitraljeza, 1 minobaca i druga
ratna oprema. Gubici jedinica N O V J : 1 mrtav i 5 ranjenih.
etrdeset osma divizija NOVJ izdala zapovest 1. makedonskoj N O U brigadi. 15. makedonskoj NO brigadi i 4. iptarskoj NO brigadi da 7. novembra izjutra napadnu
i oslobode Ohrid i Strugu.
U s . Zuincu (blizu Pree v a ) 17. makedonska brigada Kumanovske divizije NOVJ i
delovi iz sastava oteestvenofrontovske bugarske 1. a r m i j e napali balistike snage
i odbacile ih ka Preevu. Neprijatelj je imao oko 20 mrtvih.
U rejonu Rujevog brda (na komunikaciji
50. divizije NOVJ iznenada otvorila vatru
vita povlaila za tip i nanela j o j gubitke
Zaplenila je protivtenkovski top, putniki

Radovite Stip) artiljerijska brigada

po nemakoj koloni koja se preko Radood oko 60 mrtvih i mnogo vie ranjenih.
automobil i motocikl i zapalila kamion.

6/7. novembar

Jedinice 41. divizije 15. korpusa N O V J napale nemake zatitne delove na frontu od
ua Crne reke do Demir-kapije i posle vieasovne otre borbe uspele da proteraju
neprijatelja i ovladaju tom teritorijom. Neprijatelj je imao oko 15 mrtvih, a jedinice 41. divizije 13 poginulih boraca. Delom je uniten a delom Oteen jedan nemaki elezniki transportni voz.

7. nouenibar

Posle jednodnevne borbe protiv nemake Borbene grupe -Stajrer. jedinice 48. divizije NOVJ (1. N O U brigada i 15 makedonska NO brigada) i 5. brigada 49. divizije
N O V J oslobodile Ohrid.
Posle povlaenja nemakih snaga, jedinice 4. makedonske brigade 51. divizije NOVJ
oslobodile Vaiandovo, Udovo i Dojran.
Posle povlaenja nemakih snaga, Develijski N O P odred oslobodio eveliju.
Kod s. Podmolja (blizu Ohrida) 15. makedonska brigada 48. divizije NOVJ vodila
teku borbu protiv nemakih snaga koje su pokuale da se iz Struge probiju za
Ohrid: zatim, zbog jakog pritiska neprijatelja i snane artiljerijske vatre iz Ohrida,
povukla se za s. Orovnik i s. Lakoerej, spalivi nekoliko neprijateljskih kamiona.
Brigada je imala 8 mrtvih, 7 ranjenih i 20 nestalih boraca.
U rejonu s. Palikura (kod Gradskog) 11. makedonska brigada 41. divizije N O V J vodila teku borbu protiv nemakih zatitnih delova (oko 350 vojnika). Neprijatelj ju
je odbacio s poloaja, a alim, miniranjem, sruio drumske mostove u tom rejonu.

1008

44. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

U rejonu Zobnika (kod tipa) 13. makedonska brigada 50. divizije N O V J vodila
etvoroasovnu borbu protiv nemake kolone koja je nastupala s pravca Radovita.
Brigada se zatim povukla za s. Civlik.
U rejonu s. Nikomana (kod tipa) 19. makedonska brigada 50. divizije NOVJ ceo
dan vodila borbu protiv nemakih jedinica koje su obezbedivale pravac od Koana
ka tipu, ali, i pored dva juria, nije ovladala nemakim poloajima.
. novembar

Posle etvorodnevnih borbi protiv nemakih snaga koje su se povukle iz Strumice

i Koana, jedinice 50. divizije Bregalniko-strumikog korpusa N O V J oslobodile
Stip. Ojaana Severna g'-upa bugarske 4. a r m i j e (sastava: ojaani 18. i 33. peadijski
puk 5. peadijske divizije i I. konjiki puk) izbila na liniju: s. Sokolarci s. K u iino (kod tipa).
Jedinice 4. iptarske brigade 48. divizije N O V J oslobodile Strugu. U grad je kasnije
ula i 15. makedonska brigada. Nemaki vojnici su se preko prevoja Cala-sana povukli u Albaniju.
K o d manastira Blagovelenja i kod Belog kamena (blizu Skoplja) 3. bataljon 16. makedonske NO brigade vodio borbu protiv nemakih delova koji su teili da ga odbace od komunikacije Skoplje Kaanik. Bataljon je odrao poloaje uz gubitke
od 5 mrtvih i 9 ranjenih boraca.

I. novembar

Jedinice 42. divizije NOV.T, posle 16 asova borbe protiv nemakih delova, oslobodile Veles (sada: Titov Veles). Prema nepotpunim podacima neprijatelj je imao oko
30 mrtvih. Divizija je imala 8 mrtvih i 15 ranjenih. Zarobljeno je preko 100 italijanskih faistikih vojnika Zaplenjena su 4 topa i nekoliko magacina hrane i druge
ratne opreme.
Delovi 50. divizije NOVJ, nastupajui iz tipa ka Velesu (sada: Titov Veles), oslobodili Sv. Nikolu.

10. novembar

C N O V i PO za Makedoniju naredio Stabu 15. korpusa N O V J : da 49. divizija zaposedne dravnu granicu od Koufa do Debra a 41. i 43. divizija oslobode K i e v o
i Gostivar; da napad na K i e v o otpone 15. novembra u 4 asa.
tab 15. korpusa N O V J naredio 5. i 9. makedonskoj NO brigadi da posednu granicu
prema Grkoj i spree prelaz stranih trupa na teritoriju Jugoslavije.
U rejonu manastira Blagovelenja i Belog kamena (blizu Skoplja) 3. bataljon 16.
makedonske NO brigade vodio teku borbu protiv jaih nemakih snaga koje su se
povlaile Iz Skoplja za Kaanik. Neprijatelj je, uz podrku artiljerije, odbacio bataljon i zaposeo njegove poloaje (zadravi ih sve dok se, u toku nekoliko narednih
dana nisu izvukle nemake snage iz Skoplja). Bataljon je imao 12 m r l v i h i 30 ranjenih boraca. Gubici neprijatelja nisu utvreni

II. novembar

Stab Bregalniko-strumikog korpusa NOVJ preneo ripulsivo GS N O V i PO za M a kedoniju komandantu bugarske 4. armije. Tim se uputstvom, pored ostalog, regulie
odnos prema bugarskoj vojsci na teritoriji Makedonije, njeno snabdevanje i njeno
korienje komunikacija.
Stab 15. korpusa NOVJ formirao tri operativne grupe za osloboenje Kieva i G o stivara i njihove okoline. Istog dana on je izdao zapovest 41. i 48. diviziji N O V J i 7.
brigadi 49. divizije N O V J da preduzmu pokret sa dotadanjih prostorija i a do 14.
novembra navee posednu polazne poloaje za napad Napad na K i e v o i okolna sela,
gde se nalazilo oko 12.000 balista, predvien je za 15. novembar u 4 asa.
Sedamnaesta i 16. makedonska brigada Kumanovske divizije NOVJ, jedinice Kumanovskog vojnog podruja i delovi 1. divizije bugarske 1. a r m i j e oslobodili Kumanovo.

12. novembar

tab Bregalniko-strumikog korpusa N O V J izdao zapovest 51. diviziji NOV.T da

celokupnim snagama posedne jugoslovensko-grku granicu od evdelije do tromee
sa Bugarskom. Istoga dana tab 51. divizije izdao je zapovest brigadama i odredio
im odseke.
Nemake snage koje su se izvlaile iz Skoplja za Kaanik celog su dana artiljerijskom vatrom iz s. Sinelieva i s. Bardovca obasipale poloaje 16. makedonske brigade Kumanovske divizije N O V J na liniji s. Brazda s. Mirkovci s. Kuevite
s. Bulaane s. Vinie s. Creevo. da bi spreile njenu intervenciju dok se
sve nemake snage ne izvuku iz Skoplja. U tome je neprijatelj i uspeo.

12/13. novembar

54

Izvrujui zadatak u vezi sa osloboenjem Skoplja, 12. makedonska brigada 42. divizije NOVJ ovladala bunkerom kod Krstovara, a delom snaga izvrila napad na s.
Grec i s. Kruopok. Potom je produila napad u pravcu bolnice i eleznike stanice
u Skoplju, a delom snaga se kod Greca i Kruopeka obezbedivala sa pravca Tetova.
1000

i 944. novembar
13. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

etrdeset druga divizija NOVJ, uz sadejstvo 16. makedonske brigade Kumanovske

divizije NOVJ i uz pomo naoruanog stanovnitva u gradu, oslobodila Skoplje i
brzim dejstvom spretila ruenje mostova na Vardaru i hidrocentrale na Metki. N e make jedinice (47. puk 22. peadijske divizije i drugi delovi) izvukle su se u pravcu
Kaanika.
U vezi sa osloboenjem Kieva, tab 48. divizije NOVJ izdao zapovest za napad na
s. Zajas i okolna sela u cilju unitenja jakih snaga balista u tom rejonu.

13/14. novembar

S teritorije Makedonije povukli se poslednjl delovi nemake Grupe armija E^.

14. novembar

Kod s. Tajmita i s. Kolara (blizu Kieva) 15. makedonska brigada 48. divizije NOVJ
vodila vieasovnu teku borbu protiv balista koji su teili da je odbace iz log rejona i onemogue j o j napad na s. Zajac.

15. novembar

Jedinice 15. korpusa NOVJ (6. i 7 makedonska NO brigada i 4. iptarska NO brigada),

slomivi otpor jakih snaga balista, oslobodile Kievo. U gradu je zaplenjena velika
koliina oruja, municije i druge ratne opreme.
Jedinice 41. divizije NOVJ, prilikom napada na s. Tujin, s. N o v o Selo, s. Papradite i
s, afu (blizu Kieva). vodile teku borbu protiv jakih snaga balista. Divizija je
oslobodila samo s. Tujin. Na ostalim poloajima neprijatelj je, i pored velikih gubitaka, pruio vrlo jak otpor.
esta makedonska brigada 48. divizije NOVJ, posle vieasovne borbe protiv balista,
oslobodila s. Utovo, s. Premku i s. Garane (blizu Kieva).

Novembar p. p.

U rejonu s. Zajasa (blizu K i e v a ) 1. makedonska udarna i 15. makedonska brigada

48. d i v i z i j e NOVJ vodile teku borbu protiv balista, ali nisu uspele da ovladaju selom
?bog pristizanja pojaanja iz Gostivara. U toku dana osloboena su sela: Kolari,
Midinci, Baita, Raite i Grenica.
m
U Strumiei formiran S N O odbor i reorganizovan Gradski NO odbor.

Novembar cl. p.

U Skoplju, po nareenju G N O V i PO za Makedoniju,

Auto-brigada.

formirane Ininjerijska i

1G. novembar

Jedinice 41. divizije N O V J (2. 10. i 11. makedonska NO brigada), posle tekih borbi
protiv jakih snaga balista, oslobodile sela' Papradite, Berikovo, Jagol-Dolence. Popovjane, Maja, Cafa (blizu Kieva).
U rejonu s. Zajasa. s. Midmaca i Darda-kule 48. divizija N O V J (1. i 15. makedonsku
NO brigada) vodile teku borbu protiv jakih snaga batista koje su teile da zauzmu
te poloaje. Izvreno je nekoliko obostranih napada i protivnapada. Poto su u taj
rejon upuene 7. makedonska i 4. iptarska NO brigada, u popodnevnim asovima
je osloboeno s. Zajas. gde je zaplenjena velika koliina oruja i municije.
Oko 20 asova tab 15. korpusa NOVJ naredio potinjenim jedinicama da gone baliste razbijene kod Kieva i s. Zajasa i da oslobode Gostivar.

17. nouembar

IS.

Po osloboenju Kieva. s. Zajasa i drugih neprijateljskih uporita u kievskom

srezu, tab 48. divizije N O V J izdao zapovest 1. makedonskoj udarnoj i 15. makedonskoj NO brigadi da gone neprijatelja u pravcu Gostivara i oslobode ovo mesto.

novembar

Jedinice 15. korpusa NOVJ, gonei razbijene snage balista, oslobodile Gostivar. zaplenivi velike koliine oruja, municije i druge ratne opreme. Zarobljeno je ili se
predalo nekoliko hiljada balista.

19. novembar

Po osloboenju Kieva i. Gostivara. tab 15. korpusa N O V J izdao zapovest potinjenim jedinicama da teritoriju oiste od razbijenih balistikih grupa koje su se
kretale po umama i planinskim selima i da sprovedu akciju prikupljanja oruja
u kievskom i gostivarskom srezu.
Posle petodnevnih borbi kod hidrocentrale Matka, s. Glumova, s. Grupina, s. K o pain-Dola i s. Larca protiv jakih snaga balista, jedinice 50. divizije NOVJ i 3. makedonske udarne brigade 42. divizije 16. korpusa NOVJ oslobodile Tetovo. Zaplenjeno su velike koliine oruja, municije i druge ratno opreme. Zarobljeno je ili s"
predalo nekoliko hiljada balista. T i m e je potpuno osloboena Makedonija.

21. novembar

Prezidijum A S N O M - a izdao uputstvo o uvanju i iskoritavanju uma.

tab 16. korpusa NOVJ naredio Kumanovskoj diviziji N O V J da izabere 100 delegata i uputi na konfet enciju za izbor Glavnog odbora NOF-a Makedonije.

1010

1944. novembar
24. n o v e m b a r

SLOVENIJA

novembar 1944.

Na S u v o j gori (izmeu S k o p l j a i T e t o v a ) , u sklopu akcije ienja, 6. makedonska

brigada 48. d i v i z i j e N O V J otpoela teku dvodnevnu borbu p r o t i v odmetnutih i razbijenih snaga balista.

26. novembar

U Skoplju, na p r v o j k o n f e r e n c i j i N O F - a Makedonije, izabran Glavni odbor N O F - a

Makedonije.

29. novembar

Na podruju Skopske C r n e g o r e (izmeu P r e e v a i Grijilana) Kumanovska d i v i z i j a

l(i. korpusa N O V J preduzela ienje terena od odmetnutih i razbijenih snaga balista. O v o g i narednog dana 18. makedonska brigada je vodila teku borbu na polo a j i m a s. Lipovica Mulbaba s. Depoi. Obostrani gubici su bili veliki.

30. novembar

Vojna oblast 15 korpusa N O V J izdala uputstvo o krltorijumu pri demobilizaciji starijih godita, bolesnih, hranilaca I dr.
Stab 48. d i v i z i j e N O V J zahtev;-o od G N O V i PO za M a k e d o n i j u da i n j e g o v e j e d i nice uputi na sremski front, u borbu za konano osloboenje z e m l j e .

Novembar

U Prilepu, od konjikog eskadrona i novih boraca, formiran 1. k o n j i k i divizion GS

N O V i PO za Makedoniju.
SLOVENIJA

Novembar p.

Naredbom taba 9. korpusa N O V J , na operativnom podruju zapadnog dela Slovenakog p r i m o r j a f o r m i r a n Operativni tab za zapadno P r i m o r j e .

2. novembar

K o d s. Sv. L o v r e n c a na P o h o r j u delovi nemakog 18. brdskog lovakog puka T r e k

napali 2. slovenaku udarnu brigadu - L j u b o S e r c e r 14. udarne d i v i z i j e N O V J da
bi je odbacili od eleznikih komunikacija. U vioasovnlm borbama n e p r i j a t e l j je
pretrpeo znatne gubitke.

3. novembar

Na prostoriji T r n o v s k o g gozda, V i p a v e i Krasa otpoela dejstva nemakih i i t a l i j a n skih faistikih snaga protiv jedinica 9. korpusa N O V J . U lekim trodnevnim borbama jedinice N O V J su razbile n e p r i j a t e l j s k e kolone iz Gorice, A j o v i n e , I d r i j e
i Trsta. Z b o g toga je n e p r i j a t e l j 23. novembra p r i v r e m e n o napustio uporita
u
A j d o v l n i i V i p a v i ostavivi mnogo ratnog materijala i druge opreme.
U r e j o n s. St. Petra na Krasu (sada: P i v k s ) stigao iz Rume, preko Maarske i
A u s t r i j e , prvi transport etnika D r a e Mihailovia, jaine oko 380 ljudi, pod k o m a n dom Jevevia. Sledea trt dana pristigli su i ostali transporti, jaine oko 2800 ljudi.

4. novembar

U rejonu s. S a d i n j e Vasi, s. Makoveca i s. V i n k o v o g Vrha (kod Zuemberka) j e d i nice 15. d i v i z i j e N O V J v o d i l e vieasovne otre borbe p r o t i v nemako-domobranskih
kolona k o j e su nadirale iz N o v o g Mesta. K o l o n e su najzad primorane da se, uz znatne
gubitke, vrate u polazni garnizon.
Iz Celja i Slovenske Bistrice jedinice ojaanog nemakog 18. brdskog lovakog puka
Trek- otpoele napade na 2. slovenaku udarnu brigadu > L j u b o S e r c e r 14. udarne
d i v i z i j e N O V J na poloajima Sv. A i c h s. Ribnlca na P o h o r j u . Brigada je 10. novembra, u otrim borbama, uspela a izbegne o k r u e n j e i da se prebaci na zapadni
d?o pl. P o h o r j a . nanevi neprijatelju znatne gubitke.
K o d L i t i j e 6. slovenaka udarna brigadu ^Slavko S l a n d e r 4. operativne zone N O V
i PO S l o v e n i j e razbila nemaku policijsku kolonu koja je obezbedivala transport
hrane i municije za uporita u blizini L i t i j e . Brigada je zaplenila sav materijal.

6. novembar

K o d s. K o p r i v n e (blizu Zelezne K a p l e , u A u s t r i j i ) jedinice Korukog N O P odreda

4. operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e vodile esnaestoasovne borbe p r o t i v jakih
nemakih policijskih snaga i nanele im znatne gubitke.

6/7. novembar

U s. Kresnicama i s. Jevnici 6. slovenaka udarna brigada S l a v k o Slander- i 11.

slovenaka brigada = Milo Z i d a n e k 4. operativne zone N O V i PO S l o v e n i j e i z v r ile neuspeo napad na nemaka andarmerijska uporita. Snage na obezbedenju
unitile su kod s. Slapnice nemaku patrolu i poruile most na pruzi L j u b l j a n a
L i t i ja.

7. novembar

Kod C r n o m e l j a nesrenim sluajem, poginuo komandant G l a v n o g taba N O V i PO

za S l o v e n i j u Franc Rozman Stane, narodni heroj.
U s. Blagovici i s. K r a n j i (kod Domala) 1. slovenaka udarna brigada T o n e T o m i 14. udarne d i v i z i j e N O V J napala nemaka policijska i andarmerijska uporita
da bi rasteretila jedinice 2. slovenake udarne brigade L j u b o Sercer na Pohorju.
Zbog dobrog l'orti li kaci jskog ureenja, ona n i j e uspela da zauzme uporita. I s t o v r e -

64*

1011

1044. novembar

SLOVENIJA

novembar 1944.

meno je kod s. T r n j a v e 13. slovenaka udarna brigada M i r k o Brai vodila dvodnevne teke borbe protiv nemakog 184. landesicen-puka i nastavnog puka Brandenburg- koji su iz Domala nadirali u pomo napadnutim uporitima. Ona im je
nanela znatne gubitke.
-- U s. Okonini (kod Mozirja) otpoeo rad skuptine aktivista OF za okrug Celje. Na
dvodnevnom zasedanju analiziran je dotadanji rad i uspeh, pa su postavljeni zadaci
u pogledu jo ire politike aktivnosti stanovnitva, i njegove mobilizacije za borbu
protiv okupatora. Izabran je Plenum okrunog odbora OF Celje.
8. novembar

Kod s. Sv. T r i j e K r a l j i (blizu Slovenske Bistrice) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o

Sercer 14. udarne divizije N O V J vodila teke borbe protiv snaga nemakog 18. brdskog lovakog puka T r e k koji je napadao sa pravca s. K o t s. T i n j e s. Smartno
na Pohorju.

9. novembar

U rejonu s. Mrzla Rupa s. Koeve s. Vojsko (kod I d r i j e ) 16. slovenaka brigada Janko Premrl V o j k o 31. divizije N O V J vodila estoasovnu otru borbu protiv
2. bataljona nemakog 10. SS policijskog puka koji je nadirao iz Idrije. Najzad ga
je odbacila u polazni garnizon.

U.

U s . Soboti (kod Dravograda) Lackov N O P odreci 4. operativne zone N O V i PO Slovenije unitio andarmerijsku posadu i zaplenio 23 puke i vojnu opremu.

novembar

Izmeu s. Gomilskog i s. Zaleca 13. slovenaka udarna brigada Mirko Brai- 14.
udarne divizije N O V J sruila 4 betonska i 3 drvena mosta na r. Savlnji i r. Bolski
u Donjoj savinjskoj dolini 1 time za due vreme onemoguila saobraaj putem Celje
Ljubljana.
13. novembar

Iz Novog Mesta i K o e v j a tri pokretna bataljona slovenakih domobrana i dva bataljona nemakog 19. SS policijskog puka, u vie kolona, otpoeli napad na slobodnu
teritoriju Bele krajine. U estokim trodnevnim borbama na poloajima s. Urna Sela
s. Pribije s. Semi i s. Koprivnik s. Iirib jedinice 15. i 18. divizije N O V J
razbile su sve neprijateljske kolone i odbacile ih u polazne garnizone, nanevi im
velike gubitke.

14. novembar

U Sotanju 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14. udarne divizije N O V J

izvrila demonstrativan napad na nemaku posadu, kako bi, njenim vezivanjem,
omoguila neometanu rekviziciju u fabrici koe. Zaplenjeno je preko 5.000 kg koe.

15. novembar

Kod s. Koprivnika (blizu K o e v j a ) , u otroj borbi, jedinice 18. divizije N O V J razbile

2. pokretni bataljon slovenakih domobrana. Poginulo je preko 10 neprijateljskih
vojnika. Istovremeno su jedinice 15. divizije NOVJ kod s. Pribija razbile neprijateljsku kolonu iz Novog Mesta, nanevi j o j velike gubitke.

18. novembar

Prvi bataljon Lackovog N O P odreda napao nemako uporite u s. Ober Hagu (kod
Luana, u Austriji). Drugi bataljon je kod Ajbisvalda i Arnea obezbedivao l a j napad. vodei otre borbe protiv nemakih kolona. Iako uporite nije zauzeto, ipak je
taj napad imao snaan odjek koci austrijskog stanovnitva. U borbama je poginulo
5 a ranjeno 7 neprijateljskih vojnika.
Otpoeo napad jedinica 18. divizije N O V J na jako neprijateljsko uporite u Koevju.
U ogorenim trodnevnim borbama one su zauzele vie otpornih taaka, bunkera i
deo grada, ali su se 21. novembra, zbog prodora jakih delova nemake 162. peadijske divizije iz Postojne i Ljubljane, povukle, nanevi neprijatelju vee gubitke.

19. novembar

Iz s. Ribnice 1 s. Sv. Lovrenca na Pohorju. Rua

kog 18. brdskog lovakog puka T r e k otpoele
udarne brigade Tone Tomi- 14. udarne divizije
do 27. novembra obe strane su pretrpele osetne
zbog nadmonosti neprijatelja, prebacila se na pl.

i Slovenske Bistrice snage nemanapad na jedinice 1. slovenake

NOVJ na pl. Pohorju. U borbama
gubitke. Brigada T o n e Tomi,
Paki Kozjak.

Iz Krmina, Koprive, Gorice i uporita u dolini r. Soe dtlovi 2. bataljona italijanskog dobrovoljakog puka, 2. bataljona nemakog 10. SS policijskog puka i 194. peadijskog puka nemake 71. peadijske divizije izvrili ispad na teritoriju Brda kod
Gorice. Jedinice Operativnog taba za zapadno P r i m o r j e izbegle su udar nadmonih
nemakih snaga, pa se neprijatelj, posle dvodnevnog zadravanja u Brdima, povukao u polazne garnizone.
20. novembar

1012

Iz Maribora i Vagna (kod Lipnice, u Austriji) snage 139, 142. i 143. Iandesicen-bataljona i 4!>9. dopunskog lovakog bataljona nemake 438. divizije za naroitu upotrebu napale Lackov N O P odred 4. operativne zone N O V i PO Slovenije na pl. Kozjaku (kod Maribora). Odred je u tekim desetodnevnim borbama pretrpeo gubitke
od 20 mrtvih, 10 ranjenih, vie zarobljenih i nestalih boraca, ali se ipak zadrao na
svom podruju, nanevi neprijatelju znatne gubitke.

1944. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

Otpoele trodnevne otre borbe u ko.iima je 3. slovenaka udarna brigada I v a n

Gradnik 31. divizije NOVJ unitila fortifikacijski dobro ureeno andarmerijsko
uporite u s. Zeleznikima, jaine 52 andarma, od kojih se samo deo probio u pravcu
S k o f j e Loke.
21. novembar

K o d S e n j o r j e v o g doma (blizu s. Ribnice na Pohorju) 1. bataljon 1. slovenake udarne

brigade ;.Tone Tomi 14. udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv jake nemake
kolone, nanevi j o j velike gubitke. Istovremeno je i 4. bataljon na poloajima kod
s. Golavabuka (blizu Slovenj-Gradeca) odbacio nemake kolone koje su nadirale iz
Slovenj-Graeca.
U rejonu s. Lavtarski Vrh s. Krina Gora Sv. Vrh (kod S k o f j e Loke) 7. slovenaka udarna brigada France Preern 31. divizije N O V J vodila otre borbe protiv delova nemakog 184. landesicen-ouka koji su iz S k o f j e L o k e nadirali u pomo
napadnutoj posadi u s. Zeleznikima. Brigada se pred vee. zbog nadmonosti nemakih snaga, prebacila na poloaje s. Pozirno s. Hudi Lazi, i dalje zatvarajui pravac
ka s. Zeleznikima.
U rejonu
brigada
kog 184.
posadi u

22. norembar

s. Sv. Toma Soteska pl. Lubni.k (kod S k o f j e Loke) 16. slovenaka

Janko Premrl V o j k o 31. divizije N O V J vodila borbe protiv delova nemalandesicen-puka koji su iz S k o f j e Loke, preko Lubnika. nadirali u pomo
s. Zeleznikima. Neprijatelj je odbaen u polazni garnizon.

U s . Lomu (kod Tria) Kokrki N O P odred 4. operativne zone N O V i PO Slovenije

napao kolonu iz sastava nemakog 184. landesicen-puka i u estoasovnoj borbi
naneo j o j gubitke od 33 mrtva i 36 ranjenih vojnika. Snage na obezbeenju vodile
su otre borbe protiv nemake kolone koja je Iz Kranja nadirala u pomo jedinicama
napadnutim u s. Lomu.

23. novembar

Posle tronedeljnih otrih borbi na podruju pl. Trnovskog gozda snage nemake 71.
peadijske divizije napustile osloboenu teritoriju 9. korpusa
NOVJ, povlaei i
posadu iz uporita u s. Trnovu, a privremeno su napustile i sva uporita u Vipavskoj
dolini, ukljuujui Ajdovinu i Vipavu.

24. novembar

Na osnovu naredbe G N O V i PO za Sloveniju, u Dolenjskoj, od Austrijanaca, ratnih

zarobljenika i prebeglih pripadnika nemakih snaga, formiran 1. austrijski bataljon.
On se nalazio u sastavu 5. slovenake udarne brigade I v a n Cankar 15. divizije
NOVJ.

U St. Peter na Krasu (sada: Pivka) stigla dva puka 5. S D K . Oni su se, pred jedinicama N O V J povukli iz Srbije.
U rejonu s. K l i n j e Vasi (kod
der 4. operativne zone N O V
ko-domobranskih snaga koje
Koevja. Brigada se uvee, po
s. H i n j e Zuemberk.

K o e v j a ) 6. slovenaka udarna brigada Siavko Slani PO Slovenije vodila otre borbe protiv jakih nemasu iz Ljubljane, preko Ribnice. nadirale u pravcu
nareenju taba 7. korpusa NOVJ, prebacila na odsek

25. novembar

Predsednitvo SNOS-a izdalo Proglas o optoj

godina starosti sposobnog za vojnu slubu.

mobilizaciji ljudstva od

17 do 50

26. novembar

Iz Slovenske Bistrice i s. Oplotnice delovi nemakog 18. brdskog

lovakog puka
Trek napali jedinice 1. slovenake udarne brigade T o n e Tomi= 14. udarne divizije N O V J na poloajima kod s. Sv. T r i j e K r a l j i (blizu Slov. Bistrice). Posle otre
troasovne borbe obe neprijateljske kolone su odbaene u s. T i n j e i s, Oplotnicu,
uz osetne gubitke.

27. novembar

Snage nemakog 13, 14, 17. i 28. SS policijskog puka i 18. brdskog lovakog puka
T r e k otpoele ofanzivnu operaciju protiv jedinica 4. operativne zone N O V i PO
Slovenije u tajerskoj. U prvoj etapi, do 18. decembra, obuhvaeni su odsek r. K a m nike Bistrice i komunikacija Domale s. Trojane s. Vransko r. Mislinja
s. Sotanj s. Crna: u drugoj etapi, do 6. januara 1945, obuhvaeni su podruje
r. Kamnika Bistrica dolina r. Save i r. Savinje i komunikacija s. Mozirje s.
Gornji Grad Kamnik, kao i podruje Kozjanskog.
LT s. Pakoj Vasi (kod Mozirja) 13. slovenaka udarna brigada Mirko Brai 14.
udarne divizije N O V J napala neprijateljsko uporite. Sutradan, zbog pristiglog pojaanja, ona je odustala od daljeg napada, ali je, zajedno sa 2. slovenakom udarnom
brigadom - L j u b o Sercer, vodila teke borbe protiv neprijateljskih kolona koje su
nadirale iz Mozirja i Sotanja.
Nredbom 9. korpusa N O V J rasformiran Stab artiljerije 9. korpusa N O V J a a r t i l j e r i j ski divlzioni dodeljeni 30. i 31. diviziji NOVJ.
1013

1944. novembar

SRBIJA

novembar 1944.

2$. novembar

U rejonu
Slovenije
Kaple (u
Odred se

pl. Jekela (kod Crne) Koruki N O P odred 4. operativne zone N O y i PO

vodio otre borbe protiv nemake policijske kolone koja je iz Zelezne
Austriji) nadirala na osloboenu teritoriju u G o r n j o j savinjskoj dolini.
zatim, zbog nadmonosti nemakih snaga, povukao u pravcu pl. Oleve.

29. novembar

Kod s. Solave (blizu Mozirja) Koruki N O P odred 4. operativne zone N O V i PO

Slovenije vodio vieasovnu borbu protiv nemake policijske kolone koja je nadirala
iz s. Solave, pa je najzad odbacio u polazni garnizon.
Iz Sv. L u c i j e (sada: Most, na Soi. kod Tolmina) jake nemake snage prodrle preko
s. Loma i s. Kanalskog Kala na Banjku planotu u cilju odbacivanja jedinica N O V J
od eleznikih i putnih komunikacija u dolini r. Soe. Borbe su vodene sve do 2. decembra, kada se neprijatelj povukao u polazni garnizon.
U rejonu s. Razpotja i s. Vrsnika (kod Idrije) 16. slovenaka brigada Janko Premrl
V o j k o 31. divizije N O V J vodila vieasovnu borbu protiv nemakih snaga koje
su nadirale iz I d r i j e i irija, te ih najzad odbacile u polazne garnizone.
Kod s. Gorenja (blizu Sotanja) 3. bataljon 13. slovenake udarne brigade Mirko
Brai* 14. udarne divizije N O V J napao nemaku kolonu, podranu tenkovima, i
posle krae borbe odbacio je ka s. Pakoj Vasi.

30. novembar

U rejonu s. Ria i s. Sv. Florjana (kod Sotanja) 2. slovenaka udarna brigada

L j u b o Sercer' 14. udarne divizije N O V J vodila olre borbe protiv nemakih snaga
iz Sotanja, s. Smartna ob Paki i s. Polvele koje su nadirale na osloboenu teritoriju
Gornje savinjske doline. Brigada se borila sve do ;?. decembra, kada se, po nareenju,
povukla na nove poloaje.

Kod s. Resnika (blizu Vitanja) 1. slovenaka udarna brigada T o n e Tomi

14.
udarne divizije NOVJ vodila otre borbe protiv nemakih snaga iz Celja i nanela
im znatne gubitke.
Na poloajima kod s. A j d o v e c a 12, slovenaka (tajerska) brigada 15. divizije NOVJ
vodila otre borbe protiv neprijatelja koji je iz Novog Mesta, u dve kolone, nadirao
na njene poloaje. Energinim napadom neprijatelj je odbaen u polazni garnizon.
SRBIJA

1. novembar

Posle petodnevnih otrih borbi jedinice 16. udarne divizije oslobodile Srem. Mitrovicu i s. Laarak. jedinice 6. proleterske divizije N O V J Nikola Tesla oslobodile
sela V. Radilice i Manclos, a jedinice 36. udarne d i v i z i j e oslobodile oblinja sela
Beenovo, uljam i Grgurevce.
Kod s. Vitanovca (blizu K r a l j e v a ) nemake jedinice napale poloaje 3. srpske udarne
brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ. Iako je u poetku imao manjih uspeha.
neprijatelj je protivnapadom odbaen na polazne poloaje, uz gubitke od 15 mrtvih
i 25 ranjenih. Jedinice 3. brigade su imale 3 poginula i 7 ranjenih boraca.
Na poloaju s. D. Gorijevica s. Mojslnje Donji kraj (kod aka) tri bataljona
2. krajike udarne brigade 17. udarne d i v i z i j e N O V J izvrila neuspeo napad na nemake- snage. Jedinice 2. brigade su imale 7 mrtvih i 33 ranjena borca, a neprijatelj je imao 37 mrtvih i preko 50 ranjenih.
Na poloaju Gradina s. Dumanii (kod Prijepolju) tri bataljona 3. proleterske
(sandake) udarne brigade 37. udarne divizije NOVJ i Mileevski N O P odred v o dili borbu protiv oko 1.500 nemakih vojnika koji su kod Prijepolja preli na levu
obalu r. Lima i izvrili napad. Posle uo borbe s nadmonim neprijateljem jedinice
NOVJ povukle su se na poloaj Ikonovac Bariec Leskovac s. Izbianj, pretrpevi gubitke od 2 mrtva i 8 ranjenih boraca. N e p r i j a t e l j je imao vie mrtvih i
ranjenih.
Na poloaju s. Sedobro s. Rasno (kod P r i j e p o l j a ) delovi 5. sandake udarne
bragade 37. udarne divizije NOVJ vodili borbu protiv oko 500 nemakih vojnika
i odbacili ih ka komunikaciji P r i j e p o l j e Priboj. Neprijatelj ie imao znatne gubitke, a zaplenjeno je 6 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 3 automata, 5 minobacaa, 7 pitolja, 60 puaka i dosta drugog materijala. Gubici delova 5. brigade: 6 mrtvih i 1
ranjen borac.
Iz Beograda 21. udarna divizija NOVJ pristigla na sremski front i preuzela poloaje 16. udarne divizije u rejonu s. Laurka (kod Srem. Mitrovice).

2. novembar

1014

Druga krajika udarna brigada (bez 2. bataljona) 17. udarne divizije NOVJ, sadejstvujul sa 23. udarnom divizijom N O V J i jedinicama Crvene armije k o j e su
napadale ka aku, izvrila neuspeo napad na nemake poloaje s. Preljina s.
Mrajevci (kod aka). U toj borbi je imala 14 mrtvih i 27 ranjenih boraca.

1944. novembar

SRBIJA

novembar 1944.

Na poloaju s. D r e n o v a s. Rasno B i j u k o v o brdo s. Sedobro (kod P r i j e p o l j a )

tri bataljona 5. sandake udarne brigade 37. udarne d i v i z i j e N O V J odbili napad
oko 800 nemakih v o j n i k a i povratili ih ka P r i j e p o l j n i s. Bistrici. N e p r i j a t e l j je
pretrpeo osetne gubitke u ljudstvu, a zaplenjena su 3 p. mitraljeza, 1 pitolj, vise
puaka i municije, 40 mina za minobaca i dosta drugog materijala. Jedinice 5.
brigade su imale 2 ranjena borca.

P r e m a naredbi G l a v n o g S l a b i N O V i PO za V o j v o d i n u rasformiran Stab sremske

operativne zone.

3. novembar

Izvren opti napad 0. proleterske d i v i z i j e - N i k ' j " t Tesla , 36. udarne d i v i z i j e i 21.
udarne d i v i z i j e N O V J na neprijateljsku liniju s. Netin (kod Iloka) s. ipa s.
iatovac desna obala d o n j e g toka Mandelokog potoka. B o r b e i
neprijateljski
protlvnapadi trajali su celog dana bez v i d n i j l h rezultata. K r a j e m dana jedinice 6.
d i v i z i j e su o v l a d a l e s. Nctinom a sledeeg dana i o b l i n j i m selima i p i o m i Viziem.

4. novembar

Na poloaju s. Vitanovac s. M i l a v i (kod K r a l j e v a ) nemake snage izvrile d v a

napada na jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J .
ali su o d b i j e n e uz gubitke od 20 m r t v i h i 27 ranjenih. Jedinice 3. brigade su imale
3 mrtva i 4 ranjena borca.
Posle borbe kod s. Merdara bugarska 4. peadijska d i v i z i j a zauzela P o d u j e v o , zbog
ega su nemake jedinice prinuene da se povuku na liniji s. Barama s. S a j k o v a c s. G l a v n i k K o d r a golma.
D e l o v i 4. kosovsko-metohijske N O U brigade napali nemako o b e z b e e n j e T c r z i j s k o g
mosta (blizu akovice). Posadi su naneti gubici, ali most, zbog snanog otpora, nije
sruen.
Jedinice 1. kosovsko-metohijske N O U b r i g a d e odbile napade nemakih jedinica na
s. Deane (kod Pei).
U rejon K r a l j e v a stigla 223. peadijska d i v i z i j a Crvene a r m i j e .

4/5. novembar

Na poloaju Gradina s. I/.bianj (kod P r i j e p o l j a ) tri bataljona 3. proleterske (sandake) udarne brigade 37. udarne d i v i z i j e N O V J , Mileevskl N O P odred i Sjeniki
N O P odred izvrili napad na oko 2.000 nemakih v o j n i k a i etnika. Posle otre
borbe n e p r i j a t e l j odbaen u dolinu r. L i m a , uz osetne g u b i t k e u ljudstvu, a zaplenjeno je oko 100 puaka, 6 p. mitraljeza. 3 minobacaa i dosta drugog materijala.
Gubici jedinica N O V J : 3 mrtva i 16 ranjenih boraca.

5. novembar

Jedinice 1. kosovsko-metohijske N O U brigade, posle otrih borbi, odbile p o n o v l j e n e

napade nemakih jedinica ka s. Deanima (blizu Pei). Jedna ela te brigade uspela
je da prede most na r. Deanskoj Bistrici i da se vie njega uklini u n e p r i j a t e l j s k i
poloaj. Saveznika a v i j a c i j a mitraljirala je n e p r i j a t e l j s k e snage tokom celog dana.
A v i j a c i j a C r v e n e a r m i j e uspeno bombardovala kasarnu i v o j n e o b j e k t e u Kos.
Mitrovici, P o g i n u l o je oko 1000 nemakih vojnika, oko 500 balista i oko 400 italijanskih faista.
S poloaja kod s. Bistrice, Pilatovca 1 B i j u k o v a brda (blizu P r i j e p o l j a ) 5. sandaka
udarna brigada 37. udarne d i v i z i j e N O V J odbila napad oko 1.000 nemakih v o j n i k a .
U borbi je imala 1 poginulog i 3 ranjena borca.

Novembar p.

Po nareenju GS N O V i PO za Srbiju rasformirani N O P odredi: Rasinski. P o a r e vaki, Ozrenski, Topllki, Vranjski, Babiki, Jablaniki, Jastrebaki. Ibarski, S v r ljiki, K n j a e v a k i . Leskovaki, Bosiljgradski, Pinjski, Masuriki, Pustoreki, K r i v o palanaki, Dobriki i O r u g l i k i a n j i h o v o l j u d s t v o ulo u sastav brigada Narodne
odbrane.

U rejonu s. Rakoa (kod Kos. M i t r o v i c e ) formiran

uskoro uao u sastav Kosovsko-metohijskih brigada.

Rakoki

NOP

odred,

k o j i je

U u p r i j i izabran S N O odbor za srez ravaniki.

6. novembar

Na poloaj s. Sedobro B i j o k o v o brdo s. Bistrica, koji je branilo oko 1.000

nemakih vojnika, 5. sandaka udarna brigada 37. udarne d i v i z i j e N O V J izvrila
nekoliko neuspelih juria. N e p r i j a t e l j je imao vie mrtvih i ranjenih, a zaplenjena
su 2 p. m i t r a l j e z a i 1 pitolj. Brigada je imala 4 mrtva i 13 ranjenih boraca.
Na poloaju s. Zune s. B u m b a r e v o B r d o Bresniki kr (kod aka) nemaki
vojnici izvrili napad na jedinice 17. udarne d i v i z i j e N O V J , ali su odbijeni uz
osetne gubitke.
1015

1944. novembar

SRBIJA

novembar 1944.

K o d s. Deana (blizu Pei) jedinice 1. kosovsko-metohijske N O U brigade ponovo

odbile napade nemakih snaga (pomognutih artiljerijom) i onemoguile im prelaz
na desnu obalu r. Deanske Bistrice.
7. novembar

Kod s. Vitanovca (blizu K r a l j e v a ) oko 200 nemakih vojnika napalo 4. bataljon

3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizijo NOVJ. Posle jednoasovne
borbe neprijatelj je, uz gubitke od 12 mrtvih i vie ranjenih, odbaen na polazne
poloaje. Bataljon je imao 3 poginula i 7 ranjenih boraca.
Zbog izgubljenih uporita i naseljenih mesta tokom 1, 3. i 4. novembra i zbog
ugroenosti svog levog boka (juno od s. Leimira, blizu Srem. Mitrovice), ojaane
neprijateljske snage, uz podrku artiljerije 1 tenkova, preduzele napade s linije Ilok
s. Calma desna obala donjeg toka Mandelokog potoka. U otrim borbama
jedinice 1. proleterskog udamog korpusa i 12. udarnog korpusa N O V J uspele su
da neprijatelju nanesu znatne gubitke i da zadre svoje poloaje, izuzev one kod
s. Mandelosa, jer su to selo zauzele nemake jedinice. Uniteno je 7 nemakih
tenkova. Gubici jedinica N O V J bili su osetni.
Rasformirana Oficirska kola G N O V i PO za Vojvodinu.

8. novembar

Ovladavi Malim Kosovom, bugarska 2. armija, 22. i 46. divizija NOVJ i jedinice
Operativnog taba N O V i PO za Kosovo i Metohiju otpoeli dejstva za osloboenje
Kosova. Istovremeno je bugarska 6. peadijska divizija orijentisana ka junim padinama pl. Kopaonika.
Gonei zatitnice nemake Grupe armija E bugarska 2. konjika divizija i jedinice 46. divizije N O V J oslobodile Bujanovac.
K o d s. Vitanovca (blizu K r a l j e v a ) oko 200 nemakih vojnika, uz podrku 4 tenka, napalo poloaje 2. bataljona 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije
NOVJ. U prvom naletu neprijatelj je uspeo da zauzme deo tih poloaja, ali je
protivnapadom odbaen na svoje polazne poloaje, uz gubitke od 4 mrtva i 10
ranjenih. Bataljon je imao 1 ranjenog borca.
Kod Banje K o v i l j a e oko 100 nemakih vojnika preli na desnu obalu r. Drine i napali 2. bataljon 17. brigade 28. udarne d i v i z i j e NOVJ. Posle dvoasovne borbe neprijatelj je odbaen preko Drine. Bataljon je imao 33 mrtva, 20 ranjenih i 4 nestala
borca. Gubici neprijatelja nisu poznati.
Iz rejona Vranja, nadirui ka Gnjilanu i Pritini, jedinice 46. divizije N O V J napale
na baliste i grupe etnika i proterale ih u dolinu Muhovske reke, a delom Ih potisle
i na desnu obalu te reke.

Na prostoriji s. Siljevica Otrg s. Pakatica s. K r p i m e j s. Metohija (blizu

Podujeva) otpoelo smenjivanje jedinica 24. divizije N O V J od strane jedinica 22. divizijo NOVJ. Smenjivanje je zavreno sledeeg dana, a zatim je 24. divizija upuena
ka Niu, a 22. divizija preduzela je dejstva prema Kosovu polju.

U Sremu delovi 1. proleterskog udarnog korpusa i 12. udarnog korpusa NOVJ

zadrali svoje poloaje i slomili napad neprijateljskih snaga. Prva vojvoanska udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ povratila je s. Mandclos (kod Srem. Mitrovice),
proteravi neprijatelja ka s. Calmi.
Prvi bataljon 1. kosovsko-metohijske N O U brigade razbio nemaku kolonu koja je
od akovice pola u pomo svojim snagama na r. Deanskoj Bistrici.
Posle otrih borbi jedinice 4. kosovsko-metohijske N O U brigade razbile nemako-balistiku posadu Terzijskog mosta (blizu akovice) i most otetile.
fl. novembar

U Beogradu otpoelo I zasedanje Velike antifaistiko skuptine narodnog osloboenja Srbije (ASNOS). Zasedanje je trajalo etiri dana. Skuptina je, polazei od
odluka II zasedanja A V N O J - a , utvrdila pored ostalog, da Srbija ulazi u FJ kao
ravnopravna federalna jedinica i da je prvi i neodloni zadatak: dalja nepotedna
borba srpskog naroda za definitivno osloboenje cele Jugoslavije. Izborom ASNOS-a
prestao je a radi Glavni NO odbor Srbije.
Jedinice 4. kosovsko-metohijske N O U brigade odbacile manje snage nemakih v o j nika i balista i oslobodile akovicu.
Na sremskom frontu jedinice 1. proleterskog udamog korpusa i delovi 12. udarnog
korpusa N O V J preduzeli napade i zauzeli sela Bingulu, Stari Divo i Calmu (kod
Srem. Mitrovice), zatim preli na desnu obalu donjeg toka Mandelokog potoka i
potisli neprijateljske snage na utvrene poloaje na liniji Ilok s. Erdevik
s. Martinci. U tesnom dodiru s neprijateljem, jedinice 1. proleterskog udarnog korpusa zadrale su se na dostignutoj liniji sve do 3. decembra preduzimajui vie
lokalnih napada i odbijajui vie neprijateljskih protivnapada, bez znaajnijeg pomeranja fronta.

1016

1944. novembar

SRBIJA

novembar 1944.

I pored jake neprijateljske minobacake vatre iz rejona s. Batine (u Baranji), j e d i nice 12. vojvoanske N O U brigade vrile tehnike pripreme za forsiranje r. Dunava
i obrazovanje ueg mostobrana na njegovoj desnoj obali.
U rejonu s. Deana (kod Pei), u otrim borbama tokom celog dana, jedinice 1.
kosovsko-metohijske N O U brigade spreile probijanje nemake kolone iz Pei za
Dakovicu.
11. novembar

Jedan puk 233. peadijske divizije Crvene armije i tri bataljona 12. vojvoanske
udarne brigade 51. udarne divizije N O V J forsirali r. Dunav, zauzeli s. Batinu (u Baranji) i uspostavili ui mostobran na desnoj obali Dunava.
Na sremskom frontu jedinice 11. udarne divizije N O V J smenile 10. udarnu diviziju
NOVJ, dok su delove 36. udarne divizije N O V J smenile jedinice 6. proleterske d i v i zije N O V J
Nikola Tesla . T i m e je otpoelo prebacivanje 12. udarnog korpusa
N O V J (16. i 36. udarne divizije) sa sremskog fronta u Novi Sad, gde je u njegov
sastav ula i 51. udarna divizija NOVJ. Korpus je stavljen pod komandu GS N O V
i PO za Vojvodinu.

U s . Ba. Petrovcu (kod Ba. Palanke), od pripadnika slovake nacionalnosti i od

dotadanjeg Sajkakog i Bakopalanakog N O P odreda, formirana 14. vojvoanska
N O U brigada (nazivana i t. slovakom brigadom).

U/12, novembar

Jedinice 12. vojvoanske N O U brigade proirile mostobran kod s. Batine (u Baranji),

potisnuvi neprijatelja ka s. Zmajevcu. Odbile su vie protivnapada, podranih tenkovima i artiljerijom. Neprijatelj je imao vie mrtvih i ranjenih. Zarobljeno je 36
nemakih vojnika. Brigada je imala osetne gubitke.

12. novembar

Naredbom Glavnog taba N O V i PO za Vojvodinu 9, 10. i 13. vojvoanska N O U brigada stavljene pod komandu Vojne uprave za Banat, Baku i Baranju.

U Subotici formirana Artiljerijska brigada 51. udarne divizije NOVJ.

13. novembar

U Negotinu formirana 3. artiljerijska brigada 14. korpusa N O V J ' .

14. novembar

U Beogradu odrana konferencija N O F - a Srbije.

Na poloaju kod s. Bumbarova Brda (blizu aka) oko 400 nemakih vojnika napalo
jedan bataljon Crvene a r m i j e i potisli ga s poloaja. Protivnapadom jedinica 6.
proleterske udarne (istonobosanske) brigade 17. udarne divizije N O V J neprijatelj
je sa dostignutih poloaja odbaen ka s. Bresnici.

15. novembar

Novembar

p.

Na poloajima Bresniki kr Popovo brdo (kod aka) jedinice 17. udarne divizije N O V J odbile dva napada nemakih jedinica. One su pri tom imale 14 ranjenih
boraca.
p.

Novembar s.

Rasformiran Subotiki I Somborski 5 N O P odred. N j i h o v o ljudstvo je ulo u sastav

jedinica 51. udarne divizije NOVJ.
U sastavu 14. korpusa N O V J formirana ininjerijska brigada.
U Dakovici formirana 7. kosovsko-metohijska NO brigada.
GS N O V i PO za Srbiju formirao Vojnu oblast, 13. korpusa NOVJ. Pod njenom komandom su bili: Vranjsko. Pirotsko, Jablaniko, Niko. Topliko, Kruevako i Jagodinsko vojno podruje.

Novembar d. p.

GS N O V i PO za Srbiju formirao Vojnu oblast 14. korpusa NOVJ. Pod njenom

komandom je bilo Zajearsko, Krajinsko (Negotinsko) i Poarevako vojno podruje.
U Uroevcu formiran S N O odbor za srez nerodimski.

16. novembar

U Beogradu
(USAOS-a).

poeo

kongres

Ujedinjenog

saveza

antifaistike omladine Srbije

Jedinice 25. srpske brigade 46. divizije N O V J i delovi bugarske 2. konjike divizije
oslobodili Gnjllane.
Na liniji Kaanj s. Goraii s. Miloev Dol Cetanica (na komunikaciji
Sjenica P r i j e p o l j e ) tri bataljona 5. sandake udarne brigade 37. udarne divizije
NOVJ napali logor jedne nemake jedinice. Posle otre borbe ovladali su nepri1 Od 6. aprila 1945. u sastavu 28. udarne d i v i z i j e J A .
* Po drugom podatku Somborski N O P odred rasformiran Je 31. oktobra.

1017

1944. novembar

SRBIJA

novembar 1944.

jateljskim poloajima. Poginulo je i ranjeno oko 150 a zarobljeno 13 nemakih v o j nika. Unitena su 23 motorna vozila Z a p l e n j e n o . 1 p. mitraljez, 1 automat, 2 pitolja
i dosta drugog m a t e r i j a l a . Jedinice 5. b r i g a d e su imale 3 poginula i 3 ranjena borca.
Dejstvujui u pravcu Kos. M i t r o v i c e (na desnom krilu bugarske 6.
srpska brigada 22. d i v i z i j e N O V J napala na d v e ete nemakih v o j n i k a
poloajima Otro k o p l j e k. 1704 k. 1577 K o d r a naljt. N a p a d na
je uspeo, ali sa ostalog dela Ironia, usled j a k o g otpora, n e p r i j a t e l j n i j e
Zaelne jedinice nemake G r u p e a r m i j a
/".

novembar

d i v i z i j e ) 10.
i balista na
Kodra naljt
odbaen.

otpoele naputanje junog dela Kosova.

Jedinice 1. kosovsko-metohijske N O U brigade, u nastupanju za r a z b i j e n i m nemakim

jedinicama, oslobodile Pe.
Jedinice 2. kosovsko-metohijske NO brigade oslobodile Uroevac.
Radi sadejstva sa bugarskim snagama k o j e su napadale u pravcu Vuitrna. 8
srpska brigada 22. d i v i z i j e N O V J prebaena iz rejona K u r u m l i j e na prostoriju s.
Brad'aa s. Pera ne (kod P o u j e v a ) .
Otpoelo p o v l a e n j e nemake Borbene grupe >Skenderbeg
iz M e t o h i j e ka Kos.
Mitrovici, poto prethodni pokuaj proboja preko Cakora za Crnu Goru n i j e uspeo.

IH. novembar

Jedinice 4 kosovsko-metohijske N O U brigade i albanske 5. b r i g a d e odbacile d e l o v e

nemake Borbene grupe aSkenderbeg i baliste i oslobodile Prizren.
Na prostoriji s. Papratite s. L o r e t s. T u k o v o (kod P o e g e ) poele desetodnevne otre borbe jedinica 14. srpske udarne brigade 23. udarne d i v i z i j e N O V J protiv
nemakih snaga. Brigada je imala 25 m r l v i h i 125 ranjenih boraca, a n e p r i j a t e l j
nekoliko stotina m r t v i h i ranjenih.
U Somborn

formirana A r t i l j e r i j s k a brigada

10. Udarne d i v i z i j e N O V J .

U Pei f o r m i r a n Optinski i S N O odbor.

U Prizrenu f o r m i r a n G N O odbor.
IS. novembar

20. itorenibcr

Savlaujui otpor zalitnikih nemakih delova iz Borbene grupe L a n g e r , delovi

bugarske 12. peadijske i 2 konjike d i v i z i j e i jedinice 25. srpske brigade 46. d i v i z i j e
N O V J oslobodili Pritinu.
Posle
obali
vizije
imala

dvodnevnih borbi protiv nemakih jedinica i balista na l e v o j i na desnoj

Koandolske reke (blizu Podu.ieva, na pl. Kopaoniku). 8. srpska brigada 22. diN O V J i delovi bugarske 4. peadijske d i v i z i j e oslobodili Vuitrn. Brigada je
3 poginulo i 71 r a n j e n o g borca.

Varoicu Istok oslobodio 1

bataljon

I. kosovsko-metohijske N O U brigade.

U dolini r. Zapadne M o r a v e poeo napad jedinica 14. korpusa N O V J 1 dva puka

C r v e n e a r m i j e na jedinice nemakog 34. korpusa. Posle dvodnevnih borbi postignut
je samo elimian uspeh: 23. udarna divizija N O V J ovladala je s. Jelen-Dolom i
G v o z d c o m (kod Poege), ali n i j e uspela da zauzme s. L j u b i (kod aka); jedinice
17. udarne d i v i z i j e N O V J potisle su n e m a k e v o j n i k e sa zapadnih padina pl. K o t lenika 1 ovladale severoistonim delovima s. Laevaca. s. T a v n i k a i s. Bresnice (kod
K r a l j e v a ) , dok jedinice C r v e n e a r m i j e nisu uspele da zauzmu Poegu. N e p r i j a t e l j
je imao osetne gubitke u ljudstvu, a zaplenjena su 2 minobacaa, 4 mitraljeza
i dosta druge opreme. Gubici jedinica 14. korpusa N O V J : 7 m r t v i h i 71 ranjen
borac.
Posle trodnevnih borbi p r o t i v oko 600 nemakih vojnika na prostoriji s. Graanica
s. Cikote s. B a n j a K u t l o v a c Jarmovac (kod P r i b o j a ) 4. sandaka udarna
brigada 37. udarne d i v i z i j e N O V J i 2. sandaki N O P odred povukli se na poloaj
L e s k o v a c s. Graanica Oraac, ne uspevi da preseku komunikaciju P r i j e p o l j e
P r i b o j i onemogue i z v l a e n j e neprijatelja ka Viegrad u. N e p r i j a t e l j je pretrpeo
osetne gubitke, a zaplenjeno je 10 puaka, 3 p. mitaraljeza, 5 pitolja. 1 minobaca
i dosta drugog materijala. Jedinice N O V J
su
imale 3
poginula i 13 ranjenih
boraca,
U Kosjeriima formiran SK S K O J - a za srez crnogorski.
21. novembar

P o s l e borbi tokom 17. i 18. n o v e m b r a na liniji Otro k o p l j e K o d r a naljt jedinice

10. srpske brigade 22. d i v i z i j e N O V J uspele da nemake jedinice i baliste odbace sa k.
1704 i k. 1577 a potom da prodru u s. B a j g o r u i s. B a r e (kod Kos. Mitrovice).
U Beogradu formirana A r t i l j e r i j s k a brigada 1. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J .

1018

1944. novembar

MAKEDONIJA

novembar 1944.

Jedinice bugarske Tenkovske brigade i delovi 12. srpske brigade 22. divizije N O V J
oslobodili Kos. Mitrovicu.

22. novembar

Posle otre borbe, protiv 12. bataljona nemakog 999. putta, 1.0. srpska brigada 22.
divizije NOVJ na juri zauzela neoteeni rudnik Trepu.

Iz s. Tukova (kod Poege) oko 1.500 nemakih vojnika izvrili napad ka s. Papratitu
i uspeli da potisnu delove 14. srpske udarne brigade 23. udarne divizije NOVJ i aanskog N O P odreda. Brigada je ima

22/23. novembar

etvrta sandaka udarna brigada 37. udarne divizije NOVJ napala oko 700 nemakih vojnika na poloajima S. Banja Rakovica brdo s. Potpe (kod Priboja). Posle
otre borbe neprijatelj je odbaen na komunikaciju Priboj s. Bistrica, uz gubitke
od 58 mrtvih i 50 ranjenih vojnika i oficira. Zaplenjeno je. 5 p. mitraljeza, 1 automat,
oko 35 puaka, 9 pitolja i dosta drugog materijala. Brigada je imala 2 poginula i 15
ranjenih boraca.

23. novembar
24. novembar

U Jagodini (sada: Svetozarevo) formiran OK SKOJ-a.

Kod s. Tabanovia i s. Paprat ita (blizu Poege), posle petodnevnih borbi protiv nemakih snaga, jedinice 14. srpske udarne brigade 23. udarne divizije NOVJ i L j u hiki bataljon aanskog N O P odreda uspeli da odre svoje poloaje. Neprijatelj je
imao vie od 600 mrtvih i ranjenih. Gubici jedinica NOVJ: oko 15 poginulih i 100
ranjenih.
Na pl. Kotleniku (kod aka) nemaki vojnici i etnici napali 6. proletersku (istonobosansku) udarnu brigadu 17. udarne divizije NOVJ i ovladali Kondilom. Brigada je imala 5 mrtvih i 23 ranjena i kontuzovana borca, a neprijatelj preko 40
mrtvih i ranjenih vojnika.
U Despotovcu. na sreskoj
odbor.

25. novembar
25/26. novembar

skuptini, izabran plenum SNO odbora i Izvrni SNO

U Ruini, na oblasnoj konferenciji JNOF-a. izabran Oblasni odbor JNOF-a za Srem.

Na odseku Bitovik s. elice jedinice 4. i 5. sandake udarne brigade 37. udarne
divizije NOVJ napale nemake jedinice koje su osiguravale komunikaciju Prijepolje
Priboj. Zbog jake utvrdenosti i upornosti neprijatelja napad je samo delimino
uspeo. U tim borbama neprijatelj je imao 72 mrtva i ranjena, a zaplenjena su 3 p.
mitraljeza, 1 mitraljez i drugi materijal Brigade su imale 10 poginulih i 31 ranjenog borca.
Trea proleterska (sandaka) udarna brigada 37. udarne divizije NOVJ razbila, n
delom 1 unitila, nemaku jedinicu jaine oko 600 vojnika na poloajima Savin lakat
s. Seljanica s. Seljane (kod Prijepolja). Zaplenjeno je 30 p. mitraljeza, 8 topova, 15 kamiona, oko 30.000 metaka i dosta drugog materijala, dok je uniteno jedno
skladite municije kao i vea koliina sanitetskog materijala. Brigada je imala 8
mrtvih i 15 ranjenih boraca.

26. novembar

U Petrovgradu (sada: Zrenjanin) odrana okruna konferencija JNOF-a za severni

Banat.

27. novembar

Otpoelo nastupanje jedinica 22. divizije NOVJ s Kosova ka Rakoj i Novom Pazaru.
Sa sremskog fronta povuena u Beograd 15. proleterska divizija NOVJ
sla* radi odmora.

28. novembar

Nikola T e -

Na . st. Mataruka Banja, u s. Progorclici i na Vrdilakoj kosi (blizu Kraljeva) jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ napale nemake
jedinice i posle due estoke borbe savladale njihov otpor i potpuno presekle komunikaciju Kraljevo Raka. Neprijatelj je imao oko 600 mrtvih i ranjenih, a zaplenjeno je 7 topova, II j). mitraljeza, 115 puaka. 23 vagona razne municije. 1 vagon
avionskih delova, 1 vagon delova za radio-staniee, 70 eieznikih vagona i dosta druge
ratne opreme i materijala. Jedinice 3. brigade- su imale 6 mrtvih i oko 35 ranjenih
boraca.
Bugarske jedinice, lbarski N O P odred i jedna brigada 22. udarne divizije NOVJ
oslobodili Raku. Nemaki vojnici su se, posle slabog otpora, povukli ka Novom
Pazaru.

28/29. novembar
29. novembar

Delovi 45. divizije NOVJ zauzeli Ljuboviju. u kojoj su poginula 22 nemaka vojnika.
Posle etrdeset I jednog dana otrih borbi na prilazima Kraljevu, jedinice 2. proleterske udarne divizije NOVJ, uz sadejstvo 25. divizije NOVJ i 223. peadijske divi1019

1944. novembar

SRBIJA

novembar 1914.

z i j e Crvene armije, savlaujui vrlo jak otpor delova nemakog 34. armijskog korpusa, prodrle u grad i u ulinim borbama proterale neprijatelja ka aku, oslobodivi Kraljevo. Samo u poslednja dva dana borbe neprijatelj je imao oko 200 mrtvih
1 vie ranjenih. Unitena su 4 topa, oko OOO vagona i 230 vozila raznih vrsta, a zaplenjeno je 7 topova, 15 p. mitraljeza, 200 puaka, 2 kamiona i druga ratna oprema.
Jedinice N O V J su imale 3 poginula i 15 ranjenih boraca.
Kod s. Musine Reke (blizu K r a l j e v a ) 2. bataljon 3. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije NOVJ vodio borbu protiv nemakih jedinica koje su se povlaile ka aku. Ne uspevi da im odsee odstupnicu, zbog protivnapada nemakih
tenkova, bataljon se povukao s komunikacije.
30. novembar

Jedinice 45. divizije NOVJ upale u Rogai cu (kod Bajine Bate) i u kratkoj borbi
ubile 45 nemakih vojnika, unitile 3 kamiona i zaplenile dosta opreme.
U s. Mrajevcima i kod s. Bukovca (blizu aka) jedinice 6. proleterske udarne
(istonobosanske) i 15. majevike udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ savladale otpor nemakih jedinica i odbacile ih ka aku. Pored ostalog, zaplenjena su
2 p. mitraljeza. Jedinice 6. brigade su imale 5 mrtvih i 12 ranjenih boraca.
Posle jedanaestoasovne borbe protiv nemakih snaga i etnika jedinice 8. srpske
brigade 22. divizije N O V J oslobodile Novi Pazar. N e p r i j a t e l j je imao 12 mrtvih i 14
zarobljenih. Zaplenjeno: 4 p. mitraljeza, 2 automata. 5fi puaka. 3 pitolja, 5 kamiona. 2 motocikla i dosta drugog materijala. Brigada je imala 2 poginula i 10 ranjenih i kontuzovanih boraca.
Na komunikaciji K r a l j e v o aak jedinice 3. srpske udarne brigade 2. proleterske
udarne divizije N O V J vodile borbu protiv zatitnica nemakog 34. armijskog korpusa, zauzele s. Zablae i izbile do s. Jeevice.
K o d s. Halinovia i s. Goraia (blizu Sjenice) jedinice 5. sandake udarne brigade
37. udarne divizije NOVJ napale na nemake snage jaine oko 3.000 vojnika. Brigada je zauzela nekoliko neprijateljskih otpornih taaka i jedan logor u kome je
poginulo 30 nemakih vojnika. Zaplenjeno: 4 p. mitraljeza, 2 automata, 4 pitolja i
dosta drugog materijala. Brigada je imala 7 mrtvih i 8 ranjenih boraca.
Jedinice 23. udarne divizije NOV.T otpoele napad na nemake poloaje na pl. K a b laru i kod Vidovskog tunela (blizu aka). U toku noi one su zauzele Alauko brdo
i Ostrovicu. Neprijatelj je imao oko 100 izbaenih iz stroja, a 3 vojnika su zarobljena.
Gubici jedinica 23. divi/ije: 5 mrtvih i 24 ranjena borca.
U Beogradu formirana Artiljerijska brigada 5. udarne divizije NOVJ.

Novembar k.

Po nareenju GS N O V i PO za Srbiju formirana Vojna oblast centralne

s komandama Mlndenovakog, Kragujevakog, aanskog i Pomoravskog
podruja.

Srbije,
vojnog

GS N O V i PO za Srbiju formirao Vojnu oblast zapadne Srbije, s komandama Sabakog, Valjevskog i Uikog vojnog podruja.
Novembar

GS N O V i PO za Srbiju formirao 1, 2. i 3. brigadu Narodne odbrane.

Na Kukanji (kod N o v e Varoi) u borbi protiv nemakih vojnika poginuo politiki
komesar 5. sandake NO brigade ivico Duver, narodni heroj.

1020

Decembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. dccembar

Britanske trupe u Grkoj stavljene grkoj vladi na raspolaganje za borbu protiv

snaga E L A S - a .
Vrhovni komandant N O V i P O J maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce,
podoficire, oficire i politike komesare 6. crnogorske N O U brigade za pokazano primerno junatvo i izdrljivost u dvanaestodnevnim borbama kod Danilovgrada.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce,
podoficire, oficire i politike komesare 51 (vojvoanske) udarne divizije N O V J za
pokazanu hrabrost i upornost pri osloboenju Baranje.
Sanitetsko odeljenje V N O V i POJ izdalo sanitetskim organima i ustanovama
jedinicama NOVJ uputstvo o suvim komorama i nainu njihove upotrebe.

3. decembar

Oslobodilaki front Grke ( E A M ) objavio generalni trajk u Atini. Tada je dolo do

sukoba izmeu snaga E L A S - a i grke kraljeviske vojske. T i m e je otpoeo graanski
rat u Grkoj.
V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Srbiju a rasformira 13. i 14. korpus N O V J
i da od 23, 25, 45, 17. i 28. udarne divizije N O V J formira Junu operativnu grupu
divizija pod svojom komandom. Pod neposrednu komandu G N O V i PO za Srbiju
stavljene su 22, 24, 46. i 47. divizija NOVJ.
Po nareenju V N O V i POJ. na teritoriji Slovenije formirana 2. divizija KNOJ-a.

5. decembar

Jedinice britanske 8. armije zauzele Ra venu (u Italiji).

V N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Hrvatsku da sve saveznike pilote koji se
prisilno spuste na teritoriju Jugoslavije prihvate i najbrom vezom upute u mesto
njihove komande.

Decembar p.

U Londonu ministar izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije Sava Kosanovi i drugi

vladini predstavnici razgovarali sa generalnim direktorom Unre Lemanom o mnogim
problemima pomoi. Postignuta je saglasnost: Vrhovnoj komandi saveznikih snaga
za Sredozemlje uputiti zahtev da se ukine Balkanski sporazum, a u odnosu na Jugoslaviju skratili period prijema pomoi preko
vojnih vlasti. Leman i izbeglika
vlada Ivana ubaia saglaslli su se da se sovjetski graanin Mihailo A. Sergejuk
postavi za direktora Unre u Jugoslaviji.
U Brdima, Benekoj Slovdfiiji i Furlaniji, od italijanske partizanske brigade G a r i baldi Natizone, formirana divizija Garibaldi Natizone. Ona je u svom sastavu
imala brigado: -Bruno Boci, G v i d o Pieli i -.Antonio Grami.

6. decembar.

Po nareenju V N O V i POJ, G N O V i PO za Makedoniju izdao naredbu o reorganizaciji jedinica pod njegovom komandom: da se rasformiraju Bregalniko-strumiki
i 16. korpus, Kumanovska i 50. divizija N O V J ; da se 51 (makedonska) divizija NOVJ
preimenuje u 50. diviziju NOVJ i da se na podruju Makedonije formira 8. divizija
KNOJ-a.
Jedinice 233. divizije Crvene armije ule u Bar (u Maarskoj).

8. decembar

Pod rukovodstvom E A M - a sproveden generalni trajk radnika i slubenika u Solunu.

S. decembar

Po nareenju Vrhovnog taba N O V i POJ formiran Veterinarski odsek u sastavu

Sanitetskog odeljenja V.

10. decembar

U Moskvi predsednik vlade SSSR-a Josif Visarionovi Staljin i predsednik vlade

Francuske Sari De Gol potpisali Ugovor o savezu i uzajamnoj pomoi, sa rokom od
20 godina.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce,
podoficire, oficire i politike komesare 8. korpusa NOVJ za pokazanu hrabrost i istrajnost u estokim devetodnevnim borbama za osloboenje Knina.
1021

1944.

novembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

novembar

1944.

12. decembar

V N O V i POJ predoio tabu June operativne grupe divi/.ija N O V J : potrebno

je da njegove divizije hitno interveniu preko r. Drine da bi spreile dolazak neprijateljskih pojaanja iz rejona L j u b o v l j e i Zvornika. preko Brkog, na sremski
front.

13. decembar

Vrhovni komandant N O V i P O J maral Jugoslavije Josip Broz Tito izdao naredbu

0 organizaciji propagandnog i kulturno-prosvetnog rada u svim jedinicama NOVJ.

14. decembar

Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio borce,
podoficire, oficire i politike komesare 11. korpusa N O V J za pokazanu hrabrost i
upornost u viednevnim estokim borbama za osloboenje Graaca.
Pri N K O J - u osnovan Privredni savet.
Sanitetske odeljenje VS N O V i POJ izdalo naelnicima sanitetske slube glavnih
tabova i korpusa i svima hirur/ima N O V J nareenje o prouavanju i uoptavanju
iskustava u hirurkoj slubi i u leenju ranjenika.

Decembar p p.

U duhu naredbe G N O V i PO za Makedoniju od 6. decembra 1944. rasformirani

16. i Bregalniko-strumiki korpus i 50. i Kumanovska divizija N O V J ; od ljudstva
f>. 10. i 13. makedonske brigade i po jednog bataljona 20. i 21. makedonske brigade
formirana 8. divizija K N O J - a ; 51. (makedonska) divizija NOVJ preimenovana u 50.
diviziju (sastava: 4, 20. i 21. makedonska i artiljerijska brigada); 41. divizija NOVJ
reorganizovana (u njen sastav ule 8, 12. i 17. makedonska i artiljerijska brigada);
42. udarna divizija N O V J reorganizovana i pripremljena za odlazak na sremski front
(u njen sastav ule 3, 7. i 16. makedonska brigada); 48. udarna divizija NOV.) reorganizovana i pripremljena za odlazak na sremski front (u njen sastav ule 1, 2. i 14.
makedonska brigada); 49. divizija NOVJ reorganizovana (u njen sastav ule 6. 9. i
11. makedonska i artiljerijska brigada); 15. korpus N O V J reorganizovan (u njegov
sastav ule 42. i 48. udarna dlvi/ija, te i on dobi. naziv: 15 udarni korpus NOVJ)
1 pripremljen za odlazak na sremski front radi uea u borbama za konano osloboenje zemlje.
Komandu nad nemakim snagama u Sremu preuzeo tab 34. armijskog korpusa
68. armijski korpus prebaen u Maarsku.

Decembar s.

U^Novom Sadu. po nareenju VS N O V i POJ, formirana 7. divizija KNOJ-a.

16. decembar

U Londonu, na sednici izbeglike vlade K r a l j e v i n e Jugoslavije, predsednik Ivan

Subai upoznao lanove svoje vlade sa sporazumom izmeu NKO.J-a i izbeglike
vlade o obrazovanju jedinstvene vlade i o suglasnosti saveznika da priznaju jedinstvenu vladu.
LT Ardenima nemake jedinice, uz podrku 600 lovakih aviona, posle snano artiljerijske pripreme i sputanja 1500 padobranaca u oblast V e r v i j e Malmedi, otpoele
ofanzivu protiv snaga zapadnih saveznika.

17. decembar

Otpoelo pristizanje jedinica 3. i 8. peadijske divizije bugarske 1. armije u Srem

(zavreno 20. decembra).
V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku: u saradnji sa civilnim sanitetom
povesti energinu kampanju protiv negavog tifusa; poslati izvetaj o stanju i uzrocima oboljenja i o raspoloivim suvim komorama i dezinfekcionim stanicama.
Centralni odbor A F Z - a Jugoslavije uputio pozdravni telegram T kongresu
Makedonije.

AFZ-a

15. decembar

V N O V i POJ obavestio G N O V i PO za Hrvatsku: sve divizije 8. korpusa NOVJ

dobile zadatak da zaposednu osloboenu dalmatinsku obalu; za sada nikakve peadijske i tenkovske jedinice ne uzimati za operacije u Lici.

19. decembar

V N O V i POJ naredio G N O V i PO za Hrvatsku da maarski bataljon anor

P e t e f i 6. korpusa N O V J odmah uputi u Baranju, u sastav jedinica C.S N O V i PO
za Vojvodinu.

20. decembar

Predsednik izbeglike vlade Kraljevine Jugoslavije Ivan Subai pismeno obavestio

kralja Petra II Karadordevia o odredbama Beogradskog sporazuma. Krali je Beogradski sporazum primio s velikim nezadovoljstvom. On se naroito protivio odluci
da se vlast monarha prenese na namesnike, koji e biti izabrani dogovorom izmeu
N K O J - a i vlade Ivana Subaia.

21. decembar

Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito estitao 1. proleterskoj N O U brigadi trogodinjicu formiranja i njenim borcima, podofoeirima i
oficirima izrazio veliku zahvalnost zbog vanrednog junatva, upornosti i portvo-

1022

1944.

novembar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

novembar

1944.

vnnosti u borbi za osloboenje zemlje i zbog stvaranja bratstva i jedinstva naroda

Jugoslavije.
22. decembar

Pri N K O J - u poeo da radi Dravni statistiki ured.

Privredni savet N K O J - a naloio Z A V N O H - u da obrazuje svoj Privredni savet. u
koji bi uli poverenici privredenih poverenitava. Privredni savet rukovodi privredom i koordinira rad svih privrednih poverenitava. Mesto Poverenitva obnove
obrazuje se Komisija za obnovu, kao organ Privrednog saveta. Predsednika P r i v r e d nog saveta postavlja Predsednitvo Z A V N O H - a .

23. decembar

U Beogradu, na predlog N K O J - a , s bugarskom vladom Oteestvenog fronta zakljuen sporazum o robnoj razmeni i o kulturnoj i strunoj saranji. Zakljueno je da
se to pre formiraju komisije koje e reiti pitanje mira s Bugarskom. N K O J je
sveano izjavio da su narodi Jugoslavije oprostili Bugarskoj sva ona zlodela koja
su kvislinzi cara Borisa izvrili u Srbiji i u Makedoniji. To je bio znaajan akt na
polju meunarodne afirmacije nove Bugarske, koja je smatrana agresorom, u prvom
redu zbog napada njenih trupa na Jugoslaviju.

24. decembar

U Debrecinu (u Maarskoj) obrazovana Narodna skuptina nove Maarske. Ona je

generalu Beli Miklou poverila mandat za sastav privremene vlade.

25. decembar

Odlukom Centralne meunarodne uprave Crvenog krsta. Centralni odbor Crvenog

krsta N O P - a priznat za legitimnog jugoslovenskog predstavnika.
Vrhovni komandant N O V i PO.T maral Jugoslavije Josip Broz T i t o izdao naredbu
o nagraivanju i odlikovanju bolniara i nosib.ca ranjenika u jedinicama N O V i
POJ.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito objavio naredbu
o formiranju dopunskih brigada i bataljona radi popune jedinica. Naredbom se
predvia: da GS N O V 1 PO za Srbiju formira tri dopunske brigade radi popune
1.armijske grupe. June operativne grupe divizija i jedinica pod njegovom komandom: da se u Vojvodini formira jedna dopunska brigada za popunu 12. udarnog korpusa N O V J ; da GS N O V i PO za Makedoniju formira dopunsku brigadu za popunu
potinjenih jedinica; da 5. udarni korpus N O V J formira jednu dopunsku brigadu za
obuku ljudstva; da dopunske brigade imaju do 6.000 boraca; da se pre upuivanja
u operativne jedinice, ljudstvo mora potpuno osposobiti za borake dunosti; da se
formiranje dopunskih jedinica zavri do 15. januara 1945.

26. decembar

Jedinice CA zauzele Estergom (u Maarskoj i i time zatvorile obru oko maarske

prestonice. U okruenju se nalo pet nemakih i etiri maarske d i v i z i j e ukupno
oko 160.000 vojnika. Nemake vlasti su 29. decembra odbile poziv na kapitulaciju,
pa su ogorene borbe nastavljene.
VS N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Hrvatsku da saveznika avijacija ne bombaruje neposrednu blizinu Zagreba nego da bombarduje komunikacije i jae koncentracije neprijateljskih jedinica.

28. decembar

Privremena vlada Maarske otpoela trodnevnu scdnieu na kojoj je odluila da

otkae T r o j n i pakt. da zatrai od saveznika p r i m i r j e i da objavi r&t Nemakoj.
Predsednitvo

29. decembar

AVNOJ-a

uputilo II

zasedanju A S N O M - a

pozravni

telegram.

V S N O V i POJ naredio da se formiraju dve vazduhoplovne divizije ( U . vazduhoplovna lovaka i 42. vazduhoplovna jurina) i da one ponu dejstvovati sredinom
januara 1945. godino.' Na zemunskom aerodromu formiran je kolski centar za obuku
pilota lovakih i jurinih vazduhoplovnih jedinica.
VS NOV i POJ naredio GS N O V i PO za Makedoniju da 15. udarni korpus NOVJ
odmah uputi u Vranje. Korpus e odatle biti prevezen u Beograd, gde e vriti
obuku.

20. decembar

Vrhovni komandant NOV i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio svim
glavnim tabovima i tabovima korpusa i divizija: imati u vidu mnoge zadatke j e dinica N O V 1 POJ prilikom prelaenja sa partizanskog ratovanja na frontalne borbe,
borei se protiv slabosti i greaka koje se pri tom j a v l j a j u ; operativne jedinice pod
direktnom komandom V N O V i POJ. G N O V i PO za Srbiju. G N O V i PO za
Makedoniju, taba 2. udarnog i Slaba 8. udarnog korpusa N O V J i jedinice u V o j vodini popunjavali samo borcima iz dopunskih jedinica i snabdevati samo preko
vojnih intendantura VS. odnosno glavnih tabova; u svim jedinicama na frontu, za
vreme duih odmora, vriti vojnu obuku novih boraca.
1 Sporazumom izmeu NKOJ-.i i vlade SSSR-a. NOVJ
ie od Sovjetskog Save/.n dobila
dve vazduhoplovne d i v i z i j e sa kompletnim pozadinskim Jeci liticama, tehnikim dolovima i
radionicama. Ljudstvo za te d i v i z i j e obuavali su u kolskim centrima od 25. novembia 1944.
do 15. januara 1045, ruski instruktori.

1023

1944. decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar 1944.

Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio da se

na osloboenoj teritoriji Srbije, Vojvodine, Makedonije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Slovenije formiraju dopunske jedinice i regrutni centri radi
obuke regruta i radi popune operativnih jedinica. U nareenju se odreuje jaina,
formacija i zadatak dopunskih jedinica i razrauje plan za obuku i vaspitanje tih
jedinica. O v o nareenje je dopuna nareenja VS od 25. decembra 1944.
V N O V i POJ naredio GS N O V i PO za Hrvatsku da jednu treinu opreme u Splitu,"
dobivene iz baze u Bariju (u Italiji), uputi 5. udarnom korpusu NOVJ, a ostatak
uputi G N O V i PO za Sloveniju.
31. decembar
Decembar

k.

U Lublinu (u Poljskoj) obrazovana privremena vlada Poljske.

Sa sremskog fronta otpoelo izvlaenje nemake 118. lovake divizije u Maarsku.
N j e n e dotadanje poloaje preuzela je nemaka 117. lovaka divizija.
Iz Srema prebaene 3. i 8. peadijska divizija bugarske 1. a r m i j e u Baranju, na
levu obalu r. Drave.

Dccembar

Osnovan zajedniki Gradski komitet KP Slovenije i KP I t a l i j e za Trst.

Po nareenju V N O V i POJ, na teritoriji Bosne 1 Hercegovine formirana 3. divizija
KNOJ-a.
U Beogradu, po nareenju V N O V i POJ, formirana 4. divizija K N O J - a .
U Beogradu, po nareenju V N O V i POJ. osnovana Peadijska podoficirska kola
NOVJ. Ona je osposobljavala sluaoce za slubu u jedinicama peadije.
U Petrovgrudu (sada: Zrenjanin) formirana Artiljerijska podoficirska kola NOVJ.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. decembar

Posle otre borbe kod s. Banlaza (izmeu Zenice i Zepa) delovi 6. krajike udarne
brigade 4. udarne divizije N O V J razbili jednu nemaku etu koja je pokuala da se
iz Zenice probije za Zepe. Poginulo je 50 a utopilo se u r. Bosni 10 nemakih v o j nika. Gubici delova 6. brigade: 1 poginuo i 3 ranjena borca.
Posle dvoasovne borbe delovi 21. Istonobosanske udarne brigade 38. udarne divizije NOVJ odbili ispad oko 200 nemakih vojnika iz Zvornika ka s. Sagoru, nanevi im gubitke od 15 mrtvih. Gubici delova 21. brigade: 5 ranjenih boraca.

2. decembar

Na putu Zepe Maglaj delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali
nemaku motorizovanu kolonu i posle jednodnevne borbe razbili je i povratili u
Zepe. nanevi j o j gubitke od 25 mrtvih i 20 ranjenih vojnika. Zaplenjeno: 2 p. mitraljeza. 1 automat, 11 puaka, 1 pitolj. 7.100 metaka. I motocikl i druga ratna
oprema. Uniteno je 6 kamiona, 1 putniki automobil i 2 motocikla. Gubici delova
53. divizije N O V J : 3 ranjena borca.
Na putu Busovaa Kiseljak delovi 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije
N O V J iz zasede napali nemaku motorizovanu kolonu (5 kamiona s vojnicima i 1
tenk). Posle estoke borbe oni su je razbili. Gubici neprijatelja: 50 mrtvih vojnika
i 2 unitena i 2 oteena kamiona. Delovi 11. brigade su imali 11 mrtvih i 1 ranjenog borca.
K o d prevoja Kobilja glava (na putu Sarajevo Kiseljak) glavnina 7. krajike udarne
brigade 10. udarne divizije NOVJ napala d v e nemake peadijske kolone i nanela
im gubitke od 31 mrtvog, 19 ranjenih i 7 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno: 14 puaka, 16 runih bombi, 13.550 metaka i druga ratna oprema. Gubici 7. brigade: 2 ranjena i 1 nestao borac.

3. decembar

U rejonu s. Tri Vratolomac Zmajevac (kod Zvornika) delovi 38. udarne

divizije 3. udarnog korpusa N O V J izvrili neuspeo napad na nemake jedinice. N e prijatelj je imao 59 vojnika izbaenih iz stroja. Gubici delova 38. divizije: 4 mrtva
i 17 ranjenih boraca.
Kod s. Mrkalja (na putu Solcolac
udarne brigade 27. udarne divizije
Skenderbeg i naneli im gubitke od
2.000 metaka i druga ratna oprema.

Han-Pijesak) dva bataljona 20. romanijske

N O V J napali delove nemake 21. SS divizije
30 mrtvih i 35 ranjenih. Zaplenjeno 12 puaka,
Gubici bateljona: 3 ranjena borca.

Delovi 53. udarne d i v i z i j e 5. udarnog korpusa NOVJ odbili ispad ustaa i milicije iz
Doboja ka s. Sivi i naneli im gubitke od 23 mrtva, 32 ranjena i 1 zarobljenog
ustae.
1024

1044. decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar 1044.

Na putu Zenica Zepe delovi 6 krajike udarne brigade 4. udarne divizije N O V J

napali neprijateljsko uporite u s. Banlazu i naneli neprijatelju gubitke od 16 mrtvih vojnika, a oni imali 2 ranjena borca.
3/4. dccembar

Na K o b i l j o j glavi (na putu Sarajevo Kiseljak) dva bataljona 7. krajike udarne

brigade 10. udarne divizije N O V J napali nemaku motorizovanu kolonu jaine 50
vozila i 250 vojnika. Poginulo je 70 vojnika a unitena su 33 kamiona. Zaplenjeno
je: protivavionski top, mitraljez, (i puaka, 3 pitolja i druga ratna oprema. Brigada
je imala 2 poginula, 12 ranjenih i 1 nestalog borca.

4. decembar

Kod s, Mekota (blizu Han-Pijeska) delovi 19. biranske udarne brigade 27. udarne
divizije NOV.T napali jednu etu iz nemake 21. SS divizije Skenderbeg i naneli
j o j -gubitke od 40 mrtvih i 40 ranjenih vojnika. Unitena su 2 kamiona i 1 motocikl.
K o d s. Paljike (na putu Sokolac Han-Pijesak) glavnina 20. romanijske udarne
brigade 27. udarne divizijo NOVJ napala delove nemake 21. SS divizije sSkenderbeg i nanela im gubitke od 40 mrtvih i ranjenih vojnika. Brigada je imala 1 ranjenog i 5 nestalih boraca.
Kod s. Dobrnja (blizu Banje Luke) Zmijanjski N O P odred 39. divizije NOVJ razbio
jednu etniku brigadu, nanevi j o j gubitke od 6 mrtvih i 11 ranjenih i zaplenivi
p. mitraljez, 5 puaka i I00 metaka. drod je imao 1 ranjenog borca.

5. decembar

Kod s. Janjia (izmeu . st. Lave i Zenice) 8. krajika udarna brigada 4. udarne
divizije N O V J napala nemaki transportni voz. Uniteno je 16 vagona; poginulo
ie 210 a ranjeno 150 nemakih vojnika. Brigada je imala 3 ranjena borca.
Na liniji Buna Blagaj Nevesinje jae snage nemake 369. legionarske divizije
(3 do 4 bataljona. 2 diviziona i eta tenkova) razbile jedan bataljon 13. hercegovake
udarne brigade 29. udarne divizije NOV.T. Zatim su. u trodnevnim borbama, celu tu
brigadu odbacile na liniju s. B i v o l j e Brdo s. Hodovo s. Ljubljanica s. Dabnica. Brigada je imala 9 poginulih i 21 ranjenog borca, a jedan tenk je uniten.
Kod Bukove glave (na putu Sokolac Han-Pijesak) iedan bataljon 19. biranske
udarne brigade 27. udarne divizije NOVJ napao delove nemake 21. SS divizijo
Skenderbeg i naneo im gubitke od 50 mrtvih i 35 ranjenih vojnika. Zaplenjeno:
3 p. mitraljeza, 2 automata. 10 puaka, 30 runih bombi i 4000 metaka. Gubici bataljona: 4 mrtva i 3 ranjena borca.
Kod s. Lupljenice (na putu Doboj Derventa) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ napali i razbili pobonicu nemake kolone koja se kretala od Doboja
/.a Derventu. Gubici neprijatelja: 14 mrtvih i 11 ranjenih vojnika. Gubici delova 53.
divizije N O V J : 1 mrtav borac.
Petnaesta krajika udarnu brigada 39. divizije N O V J izvrila demonstrativan napad
na neprijateljska uporita s. Lau, s. Petrievac, s. Zaluane i s. Klanice (kod Banje
Luke) i tom prilikom zauzela rudnik uglja Rakovake Bare. Gubici neprijatelja: 10
mrtvih i 1 zarobljen vojnik. Zaplenjeno 10 puaka, oko 3000 metaka i druga ratna
oprema. Gubici 15. brigade - 6 ranjenih boraca.
Delovi 11. krajike udarne brigado 4. udarne divizije NOVJ odbili ispad nemake
ete iz Busovae ka s. Jazvinama, nanevi j o j gubitke od 24 mrtva i 14 ranjenih
vojnika, uz sopstvene gubitke od 1 mrtvog i 8 ranjenih boraca.
Posle dvoasovne borbe dolovi Visoko-lojnikog N O P odreda 10. udarne divizije
NOVJ odbili u polazni garnizon nemaku motorizovanu kolonu koja se kretala od
Kiseljaka za Btisovau, nanevi j o j gubitke od 9 mrtvih i 22 ranjena vojnika. Odred
je imao 1 ranjenog borca.

5/6. decembar

Na putu Drinjaa Zvornik 21. istonobosanska udarna brigada 38. udarne divizije
NOVJ napala nemaku motorizovanu kolonu jaine 200 motornih vozila. Unitena
su 4 kamiona a oko 70 vojnika je izbaeno iz stroja. Brigada je imala 3 ranjena
borca.

Decembar p.

U Travniku odrana okruna konferenciju A F Z - a za okrug Jajce.

6. decembar

K o d s. Krmarice (blizu Banje Luke) jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
izvrile napad na tri etnike brigade i posle otre borbe razbile ih. nanevi im gubitke od 21 mrtvog, 30 ranjenih i 4 zarobljena. Gubici jedinica 39. divizije: 3 mrtva
1 7 ranjenih boraca.

Kod s. Semea (na putu Viegrad Rogatica) jedan bataljon 16. muslimanske udarne
brigade 27. udarne divizije NOVJ napao nemaku kolonu i naneo j o j gubitke od 22
mrtva i 30 ranjenih vojnika. Uniteno je (i kamiona. Gubici bataljona: 2 mrtva i 9
ranjenih boraca.

85

1025

1944. decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar 1944.

Po nareenju taba 3. udarnog korpusa N O V J formirano Romanijsko vojno podruje, u iji sastav su ule komande mesta: Sokolovii, Soice, Glasinac i Praa.
Odrana piva konferencija radnika uposlenih u Komandi bihakog vojnog podruja.
Izabran radni odbor, sastavljen od po jednog predstavnika svake radionice.
7. decembar

Posle petoasovne borbe glavnina 11. krajike udarne brigade 4. udarne divizije
N O V J odbila ispad jaih neprijateljskih snaga iz Busovae ka s. Ocniu i s. Radenoviima i nanela im gubitke od 47 mrlvih i 35 ranjenih vojnika. Gubici 11. brigade:
5 mrtvih i 3 ranjena borca.
Na prostoriji s. Rekavice Vodiki vrh (kod Banje Luke) 15. krajika udarna b r i gada 39. divizije N O V J napala jau grupu etnika, ali se, usled nadmonosti neprijatelja, povukla. Poginulo je 40 a ranjena su 52 etnika. Gubici 15. krajike
udarne brigade: 3 mrtva i 8 ranjenih boraca.
Na putu Sarajevo Kiseljak glavnina 7. krajike udarne brigade 10. udarne d i v i z i j e N O V J napala nemaku kolonu i nanela j o j gubitke od 26 mrtvih, 8 ranjenih i 2
zarobljena vojnika.
U Ljubinju, od Hercegovakog bataljona narodne odbarne i izabranih boraca rasformiranih N O P odreda (Zapadnohercegovakog, Trebinjskog, Bilekog, Stolakog,
Ljubinjskog) formirana 3 (herecegovaka) brigada 3 (bosansko-hercegovake) divizije Korpusa narodne odbrane.
Odrana prva sreska konferencija A F 2 - a za Rogaticu.

8. dcccmbar

Osamnaesta istonobosanska (hrvatka) brigada 38. udarne divizije N O V J zauzela

s. Colopek i s. Tri (kod Zvornika). Nemake jedinice koje su branile ta sela imale
su 50 vojnika izbaenih iz stroja. Gubici 18. brigade: 1 poginuo i 13 ranjenih boraca.
Na liniji Crni vrh s. Kozadre Zmijnica (kod Rogatice) oko 1500 etnika napalo
16. muslimansku udarnu brigadu 27. udarne divizije NOVJ. Posle estoke borbe 16.
brigada se povukla, a etnici su ovladali linijom s. Stupin Do Preseka Veliki
kom.
Posle osmodnevnih borbi na putu Sokolac Vlasenica protiv jedinica 27. udarne
divizije 3. udarnog korpusa N O V J nemaka 21. SS divizija Skenderbeg probila
se, uz osetne gubitke, u Vlasenicu, a zatim u s. Drinjau, gde se spojila s tamonjim snagama.
Na pruzi Zenica Zepe 1. bataljon 6. krajike udarne brigade 4. udarne divizije
N O V J napao neprijateljsku kompoziciju s vojnicima 1 tom prilikom naneo neprijatelju gubitke od 83 mrtva i 60 ranjenih vojnika. Oteeno je 6 vagona.
Kod s. Gladnog Polja (na putu Sarajevo Kiseljak) delovi 7. krajike udarne brigade 10. udarno divizije NOVJ napali dve nemako-ustake kolone i naneli im gubitke od 50 mrtvih, 4 ranjena i 3 zarobljena vojnika. Uniteno je 12 kamiona.

9. decembar

Iz Zenice, Lave i Busovae pet bataljona nemake 7. SS divizije Princ Eugen,

tri bataljona ustaa i dva bataljona R Z K otpoeli napad na poloaje 4. udarne d i v i zije 5. udarnog korpusa NOVJ, s ciljem da prodru u Travnik, Fojnicu i Kreevo i
stvore jaka bona uporita za obezbedenje komunikacija u dolini r. Bosne. Posle
etvorodnevne otre borbe neprijatelj je odbaen u polazne garnizone, uz gubitke
od 972 poginula, 658 ranjenih i 4 zarobljena vojnika. Gubici 4. divizije N O V J : 22
mrtva, 130 ranjenih i 11 nestalih boraca.
U rejonu s. Kozadra i s. Zakoma (kod Rogatice) glavnina 16. muslimanske udarne
brigade 27. udarne divizije N O V J napala nemake jedinice i posle dvoasovne borbe
odbacila ih preko r. Rakitnice, nanevi im gubitke od oko 160 vojnika izbaenih
iz stroja.

10. decembar

Na liniji s. Grbii s. Toionik (kod Sokolca) 1000 etnika napalo 16. muslimansku
udarnu brigadu 27. udarne divizije N O V J i posle desetoasovne otre borbe potisnuli je na liniju s. Mislovo s. Dimrije. Brigada je sutradan izvrila protivnapad
na neprijatelja, ali nije uspela da ga odbaci. Gubici, neprijatelja: preko 170 izbaenih
iz stroja. Brigada je imala 4 mrtva, 22 ranjena i 5 nestalih boraca. Zaplenjeno: 27
mitraljeza, 2 p. mitraljeza i 15 puaka.
Glavnina 17. majevike udarne brigade i Tuzlanski N O P odred 38. udarne divizije
N O V J zauzeli Purai. Poginulo je 30. ranjeno 25 i zarobljeno 8 ustaa. Zaplenjeno
je 50 puaka. Gubici jedinica 38. divizije: 1 ranjen borac.
U Tuzli izabran G N O odbor za grad Tuzlu.
U Travniku, na sreskoj
Travnik.

konferenciji N O F - a izabran Sreski odbor N O F - a za srez

1944. decembar
11. dccembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar 1944.

Glavnina 17. majevike udarne brigade 38. udarne divizije N O V J napala etnike U
s. Poarnici (kod Tuzle) i nanela im gubitke od 27 mrtvih. 15 ranjenih i 6 zarobljenih.
Brigada je imala 1 mrtvog i 1 ranjenog borca.
Oko 300 etnika napalo G. Tuzlu, koju su branili delovi 17. majevike udarne brigade
38. udarne divizije NOVJ. etnici su razbijeni i odbaeni prema s. Busiji uz gubitke
od 8 mrtvih i 11 ranjenih. Brigada je imala 2 mrtva i 2 ranjena borca.
Na putu Kiseljak Busovaa glavnina 9. krajike udarne brigade 10. udarne diviz i j e N O V J napala neprijateljsko uporite s. Gusti Grab, gde su se branili delovi
R Z K . Napad je vren i sutradan, ali uporite n i j e zauzeto. Gubici neprijatelja: 39
mrtvih i 40 ranjenih vojnika. Gubici 9. brigade: 2 mrtva i 15 ranjenih boraca.

12. decembar

U rejonu s. Dimrija (kod Han-Pijeska) etnici napali 16. muslimansku udarnu

brigadu 27. udarne divizije NOVJ. Brigada se. posle dvoasovne otre borbe, povukla
na liniju s. Plane s. Jelovci Borovina, N e p r i j a t e l j je imao 50 vojnika izbaenih
iz stroja. Gubici 16. brigade: 2 mrtva i 3 ranjena borca.
Kod s. Krupe (blizu Banje Luke) dc-lov'i 15. krajike udarne brigade 39. divizije
NOVJ sukobili se s jednom etnikom brigadom i naneli j o j gubitke od 11 mrtvih
i 21 ranjenog. Gubici 15. brigade: 2 mrtva i 2 ranjena borca.

12/13. decembar

13. decembar

Dva bataljona 19. biranske udarne brigade 27. udarne divizije N O V J razbili etnike
u s. Dimrijama (kod Han-Pijeska) i zauzeli to selo. Poginulo je 15 etnika, a zaplenjena su 2 p. mitraljeza i 10 puaka. Gubici bataljona: 1 poginuo i 1 nestao borac.
Na putu Sarajevo Kiseljak 7. krajika udarna brigada 10. udarne divizije N O V J
izvrila napad na tri nemake motorizovane kolone koje su se od Sarajeva probijale
ka Kiseljaku. Neprijatelju su naneti znatni gubici: 175 mrtvih, 15 ranjenih i 1 zarobljen vojnik; uniteno je 11 kamiona sa ratnim materijalom. Gubici 7. brigade:
1 poginuo i 11 ranjenih boraca.
K o d s. Vidue (na pruzi K a k a n j Lava) jedna eta Visoko-fojnikog N O P odredu
napala nemaki transportni voz od 32 vagona. Poginulo je oko 150 nemakih v o j nika, a unitena su 3 vagona i lokomotiva.

14. decembar

etrnaesta hercegovaka omladinska udarna brigada i Kalinoviki i Konjiki N O P

odred 29. udarne divizije NOV.T. posle otre borbe, odbili napad etnika na K a l i novik.
Na putu Sarajevo Kiseljak delovi 7. i 9. krajike udarne brigade 10. udarne div i z i j e NOVJ napali nemako-ustaku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od
82 mrtva i 60 ranjenih vojnika, a 12 kamiona je oteeno. Gubici delova 7. i 9. brigade: 1 poginuo i 5 ranjenih boraca.

15. decembar

Na prostoriji Rogatica Sokolac Han-Pijesak s. Zepa jedinice 27. udarne

divizije 3. udarnog korpusa N O V J zavrile sedmodnevne uporne borbe protiv 8.000
etnika (Avalskog, Mlavskog, Timokog. Deligraskog, Toplikog, Javorskog, Junomoravskog i Srpskog udarnog korpusa) koji su se pod pritiskom jedinica N O V J povukli iz Srbije u istonu Bosnu. I pored velikih gubitaka, nadmoni neprijatelj
uspeo je da ovlada linijom s. Zepa s. Dimrije Kram.
K o d s. Dolova (na pruzi Lava K a k a n j ) 3. bataljon 9 krajike udarne brigade
10. udarne divizije NOVJ napao nemaki transportni voz od 29 vagona. Poginulo je
780 nemakih vojnika, a 3 vagona su unitena. Gubici 3. bataljona: 2 poginula i 2
ranjena borca.
Na poloajima s. Colopek s. Tri s. Tabanci (kod Zvornika) 18. istonobosanska
(hrvatska) brigada 38. udarne divizije N O V J napala nemake jedinice i nanela im
gubitke od oko 30 vojnika izbaenih iz stroja.
Na putu M a g l a j Doboj delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali
nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od 10 poginulih i 20 ranjenih
vojnika. Oteena su 3 kamiona. Gubici delova 53. divizije: 4 ranjena borca.

16. decembar

Posle jednodnevnih borbi 21. istonobosanska udarna brigada 38. udarne divizije
N O V J zauzela uporita Vratolomac, Zmajevac. s. Kulu-Grad i Mladevac (kod Z v o r nika), u kojima se branilo 1500 do 200(1 nemakih vojnika. Oko 50 nemakih vojnika
je izbaeno iz stroja. Brigada je imala 5 mrtvih i 19 ranjenih boraca.
esta proleterska (istonobosanska) udarna brigada 17. udarno divizije N O V J izvrila
napad na s. Popove, s. Petrovo P o l j e i s. Dvorove (kod Bijeljine), u kojima se branilo
oko 550 nemakih vojnika i ustaa i oko 700 etnika. Neprijatelj je razbijen; pretrpeo
je osetne gubitke.

65*

102 7

1944. decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar 1944.

Iz Kalinovika 11. i 14. hercegovaka udarna brigada i Kalinoviki i Konjiki N O P

odred 29. udarne divizije NOV.; izvrili napad na etnike. Iduih dana je angaovana
i 2. brigada italijanske partizanske divizije Garibaldi i 3 (hercegovaka) brigada
narodne odbrane (bez 1. i 5. bataljona), pa su etniki 1. i 2. umadijski i Poeki
korpus odbaeni preko r. Drine, na greben Jahorine i u Sarajevsko polje.
Na putu Zepe M a g l a j delovi 53. udnrne divizije 5. udarnog korpusa NOV.I napali
nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od 11 poginulih vojnika. Zaplenjeno: 4 puke, 4 pitolja, 20 runih bombi, 18.000 metaka i druga ratna oprema.

Na putu Kiseljak Buso"aa delovi 7. krajike udarne brigade i Visoko-fojnikog

N O P odreda 10. udarne divizije N O V J napali i razbili nemaku motorizovanu kolonu, nanevi j o j gubitke od 80 poginulih. 35 ranjenih i 3 zarobljena vojnika i unitivi 10 kamiona, 1 pulnlki automobil i 1 motocikl. Gubici jedinica N O V J : 2 poginula i 10 ranjenih boraca.

Odrana prva partijska konferencija 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOV.I.

Prisustvovalo je preko 400 delegata iz svih partijskih elija. Diskutovaln se o politikom radu partijskih organizacija, o spoljnepolitikim pitanjima i o znaaju jedinstvene jugoslovenske vlade.
17. <leccmbar

Gonei elnike prema Sarajevskom polju, delovi 14. hercegovake

udarne brigade 29. udarne divizije N O V J zauzeli Trnovo.

(omladinske)

U rejonu Zvornika (na Painom brdu) nemake jedinice napale glavninu 18. istonobosanske (hrvatske) brigade 33. udarne divizije NOVJ. Posle vieasovne borbe
neprijatelj je odbaen, uz gubitke od oko 90 vojnika izbaenih iz stroja. Brigada je
imala 1 poginulog i 6 ranjenih boraca.
Na putu Zvornik s. olopek 21. istonobosanska udarna brigada 38. udarne divizije N O V J razbila nemaku kolonu jaine 700 vojnika i nanela j o j gubitke od oko
40 vojnika izbaenih iz stroja. Zaplenjeno: 2 mitraljeza, 2 automata, 10 puaka, 3000
metaka i druga ratna oprema. Brigada je imala 2 poginula i G ranjenih boraca.
Na pruzi K o n j i c Sarajevo 7. krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ
minirala prugu, usled ega se sruio neprijateljski voz. Uniteno je 5 vagona sa ratnim materijalom i hranom a oteene su 2 lokomotive i 17 vagona. Neprijateljski
gubici: 10 poginulih, 3 ranjena i 2 zarobljena vojnika.
Kod Debele mede (ria putu M a g l a j Doboj) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ napali nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od 19 poginulih vojnika, dok ih se 30 udavilo u r. Bosni. Unitena su 3 kamiona sa ratnim
materi jalom. Gubici delova 53. divizije N O V J : 5 poginulih i 7 ranjenih boraca.
Kod s. Gladnog Polja (na putu Sarajevo Kiseljak) delovi 7. krajike udarne brigade 10. udarne d i v i z i j e NOVJ napali nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j
gubitke od 30 poginulih, 7 ranjenih i 4 zarobljena vojnika. Zaplenjene su 4 puke
i druga ratna oprema.
Na okrunoj konferenciji A F Z - a za okrug Biha izabran Okruni odbor A F - a .
17/18. decembar

Na liniji s. Kovaii s. Rasno (kod Busovae) 0. krajika udarna brigada 4. udarne

d i v i z i j e N O V J ivrita napad na dva bataljona jednog puka R Z K i posle vieasovne
otre borbe uspela da delimino ovlada navedenim poloajima. Kad je neprijatelju
pristiglo pojaanje iz Busovae, ona se povukla na polazne poloaje. Gubici neprijatelja: 88 poginulih, 37 ranjenih i 1 zarobljen vojnik. Brigada je imala 10 mrtvih,
38 ranjenih i 1 nestalog borca.
esta proleterska (istonobosanska) udarna brigada 17. udarne divizije N O V J napala
Bijeljiiiu. u kojoj su se branile nemake jedinice. Borba je trajala celu no (vrena
su tri juria), ali zbog jakog otpora neprijatelja mesto nije zauzeto.

18. decembar

Jedinice nemake 7. SS divizije Princ Eugen, jaine preko 3000 vojnika, nakon
jednodnevne otre borbe odbacile delove 28. udarne divizije i 2. krajiku udarnu
brigadu 17. udarne divizije June operativne grupe NOVJ. probile se od s. Branjeva
u Janju i nou produile probijanje ka Bijeljini. Gubici neprijatelja: 134 poginula
vojnika. Zaplenjena su 3 protivavionska topa i 1 protivavionski mitraljez a unitena
su 2 tenka i 7 kamiona. Gubici jedinica N O V J : 21 poginuo i 33 ranjena borca.
K o d s. Slatine (blizu Banje Luke) delovi 53. udarne d i v i z i j e 5. udarnog korpusa
NOVJ napali i razbili 3. brigadu etnikog Bosanskokrajikog korpusa i naneli j o j
gubitke od 40 poginulih i 40 ranjenih. Zaplenjeno: 3 p. mitraljeza, 25 puaka, 1 automat, 2 pitolja, 12 runih bombi 1 druga ratna opremo.
U rejonu s. S i j e s. Trepe delovi 53 udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
napali i razbili pobonicu nemake kolone koja se kretala od Maglaja ka Doboju.
Gubici neprijatelja: 18 poginulih 7 ranjenih i 2 zarobljena vojnika. Zaplenjeno:

1028

1944. dccembar

BOSNA 1 HERCEGOVINA

dccembar 1944.

1 minobaca, 1 p. mitraljez, 3 puke i dinga ratna oprema. Gubici delova 53. divizije
NOVJ: 3 mrtva i 3 ranjena borca.
Du komunikacije s. opak Janja 21. i Brodska udarna brigada 2SJ. udarne divizije
NOVJ vodile borbu protiv neprijateljskih pobonica koje su imale zadatak da obezbede izvlaenje svojih trupa iz Zvornika. Gubici neprijatelja: 50 poginulih. Gubici
brigada NOVJ: 25 poginulih i 43 ranjena borca.
Kod Brezove kose (na putu Kiseljak Busovaa) 9. krajika udarna
udarne divizije NOVJ iz zasede napala nemaku motorizovanu kolonu
vozila. Poginulo je 45 a ranjena su 22 vojnika. Uniteno: 18 kamiona,
i 1 tenk. Zaplenjeno: 3 p. mitraljeza. 1 automatska puka. 2 pitolja i
oprema. Brigada je imala 3 mrtva i 8 ranjenih boraca.

brigada 10.
od oko 120
fi motocikla
druga ratna

S poloaja kod Mostarskog blata reorganizovani 370. puk (ojaan tenkovima i artiljerijom) nemake 309. legionarske divizije izvrio ispad prema s. itluku (akcija
Hojober) i prodro do s. Sretnice. Protivnapadom, uz podrku brdske baterije i
ete tenkova. 10. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ odbacila
je neprijatelja na polazne poloaje i nanela mu gibitke od preko 100 poginulih
i ranjenih vojnika, dok je sama imala 9 mrtvih, 23 ranjena i 3 nestala borca.
Nemake jedinice pokuale da se iz Bijeljine probiju ka Brkom, ali su posle olre
jednodnevne borbe protiv jedinica 17. udarne divizije June operativne grupe NOVJ
zadrane na liniji s. Obarska s. Suhopolje.
Oko 8.000 elnika prodrlo preko planine Milana i Javora u Vlasenicu, odbacivi 20.
romanijsku udarnu brigadu 27. udarne divizije NOV.T.
Delovi 20. krajike udarne brigade 39. divizije NOVJ odbili ispad etiri ete ustaa
i domobrana iz Bos. Novog ka slobodnoj teritoriji, nanevi im gubitke od 15 poginulih, 25 ranjenih i 1 zarobljenog 1 zaplenivi 6 puaka.
20. decembar

Dvadeset prva istonobosanska udarna brigada 38. udarne divizijo NOVJ i lfi. muslimanska udarna brigada i delovi 19. biranske udarne brigade 27. udarne divizije
NOVJ. uz sadejstvo jedinica 14. korpusa NOVJ, posle dvodnevne borbe zauzeli
Zvornik i Drinjau, u kojima su se branile jedinice nemake 21. divizije Skenderbeg i elnici. Gubici neprijatelja: oko 200 poginulih i ranjenih i 20 zarobljenih v o j nika. Gubici .icdinica NOVJ: 12 poginulih 1 40 ranjenih boraca: pored ostalih poginuo
je zamenik komandanta 19. biranske udarne brigade arko Vukovi Pucar. narodni
heroj.
Dvadeset trea srpska brigada 45. divizije NOVJ zauzela Janju. u kojoj su se branile
nemake jedinice.
-- Na liniji s. Obarska s. G. aavica s. Suhopolje (kod Bijeljine), u cilju prodora prema Brkom, jake nemake snage napale na jedinice 17. 1 28. udarne divizije June operativne grupe NOV.T. Neprijatelj je odbijen uz gubitke od preko 400
poginulih vojnika.
Kod Karaule (na putu Maglaj Zepe) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od 12 poginulih vojnika. Unitena su 4 kamiona. Gubici delova 53. divizije: 4 ranjena borca.
K o d Bos. Novog delovi 20. krajike udarne brigade 39. divizije NOVJ napali nemaku
kolonu jaine oko 800 vojnika i naneli j o j gubitke od 10 poginulih i 3 zarobljena.
Zaplenjeno: 5 puaka i 2000 metaka. Gubici delova 20. brigade: 1 ranjen borac.
Kod s. L i p l j a (blizu Kotor-Varoi) 18. srednjobosanska udarna brigada 53. udarne
divizije NOV.T napala delove etnikog Bosanskokrajikog korpusa i nanela im gubitke od 40 poginulih i 20 ranjenih. Zaplenjena 3 p. mitraljeza, 30 puaka i 1 automat.

20/21. decembar

esta proleterska (istonobosanska) udarna brigada 17. udarne divizije NOVJ napala
Bijeljinu, u kojoj su se branile nemake jedinice Napad nije uspeo, jer je neprijatelj dobio pojaanje (oko 1000 vojnika) sa pravca Janje. U borbi je poginulo 25 a
ranjeno 40 nemakih vojnika. Brigada je imala 19 poginulih i 37 ranjenih boraca.

21. decembar

Na poloajima istono od Tuzle 27. i 38. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ
vodile osmodnevnu teku zadravajui odbranu u borbi protiv etnika Avalskog,
Mlavskog, Timokog, Deligradskog. Toplikog, Javorskog, Junomoravskog i Srpskog
udarnog korpusa i uspela da ih razbije. Gubici neprijatelja: oko 550 poginulih i ranjenih i 90 zarobljenih. Zaplenjeno: 3 minobacaa. 3 mitraljeza, 64 puke, 10 automata. 10 pitolja i druga ratna oprema. Gubici 27. i 38. divizije NOVJ: 25 poginulih,
70 ranjenih i 4 nestala borca.
Iz irokog Brijega (sada: Litiea) 370. puk nemake 369. legionarske divizije, ojaan
bataljonom ustake 9. brigade i etom ustake milicije, izvrio ispad prema s. Koerinu (akcija Mars) odbacivi 13 junoalmatinsku udarnu brigadu 9. udarne

102.0

1944. decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar 1944.

divizije N O V J i delove 10. hercegovake udarne brigade 29. udarne divizije NOVJ
do linije s. Koerin s. Buhovo. Neprijatelj je imao oko 100 a jedinice N O V J oko
30 izbaenih iz stroja.
Nastupajui iz Bijeljine, nemake jedinice jaine oko 3000 vojnika, posle jednodnevne borbe, odbacile 15. majeviku udarnu brigadu 17. udarne divizije N O V J iz
rejona s. Obarska i probile se ka Brkom.
Na liniji s. Celi s. Mrtvice s. Piperei (kod Brkog) 2. krajika udarna brigada
17. udarne divizije NOVJ sukobila se s nemakim vojnicima, belogardejcima, ustakom milicijom i etnicima jaine oko 2000 vojnika. Posle jednodnevne borbe
neprijatelju su naneseni sledei gubici: 23 poginula, 28 ranjenih i 2 zarobljena. Brigada je imala 2 poginula i 22 ranjena borca.
Na putu Kiseljak Busovaa delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
napali dve nemake motorizovane kolone i naneli im gubitke od 15 poginulih, 19
ranjenih i 1 zarobljenog vojnika. Unitena su 4 kamiona i 1 putniki automobil.
Gubici delova 10. divizije N O V J : 2 ranjena borca.
Pod pritiskom jakih nemakih snaga od s Branjeva. 23. srpska brigada
N O V J napustila Janju i povukla se prema Bijeljini.
22. decembar

45. divizije

Dvadeseta romanijska udarna brigada 27. udarne divizije N O V J zauzela Vlasenicu,

u kojoj su se branili delovi etnikog Timokog korpusa.
Jedinice 1. udarne brigade Vasilj Gaea, 3. brigade 7. udarne divizije NOV.T
i 2. brigade Unske operativne grupe napale Cazin i s. Gnjllovac, u kojima su se
branili delovi nemake 373. legionarske divizije 1 ustae. Posle obostranih napada
i protivnapada, uz obostrane velike gubitke, jedinice N O V J su se povukle, zaplenivi 1 minobaca sa 40 mina, 4 p. mitraljeza, 2 tromblona sa 100 mina, 30 puaka.
30 000 metaka, 200 bombi i drugu opremu.
esnaesta muslimanska udarna brigada i 19. biranska udarna brigada 27. udarne
divizije NOV.T, posle jednodnevne borbe, razbile etniku Oplenaku brigadu i zauzele s. ekovie (kod Vlasenice). Gubici neprijatelja: 160 izbaenih iz stroja. Zaplenjeno: 2 minobacaa. 3 mitraljeza i vea koliina municije. Gubici brigada N O V J :
7 mrtvih i 17 ranjenih boraca.
Jae nemake snage napale poloaje 6. proleterske (istonobosanske) udarne brigade 17. udarne divizije NOVJ, koja je. na liniji s. Dvorovi s. Leskovaa osiguravala mostobran na r. Drini. Nemake jedinice su ovladale komunikacijom B i j e ljina s. Dvorovi s. Balatun.
Sedamnaesta krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOV.T odbila ispade 800
nemakih vojnika i ustaa iz s. Rame ka Prozoru i nanela im gubitke od 10 mrtvih
i 16 ranjenih vojnika, a sama imala 1 poginulog i 4 ranjena borca.

23. decembar

Oko 3.000 nemakih vojnika napalo delove 17. udarne i 45. divizije N O V J na poloajima s. Dvorovi s. Popovi (kod B i j e l j i n e ) i odbacili ih ka r. Drini, ugrozivi
mostobran kod s. Badovinaca. Posle dvodnevne borbe delovi 17. i 45. divizije
June operativne grupe NOVJ (6. proleterska i 23. brigada) prebacili su se na desnu
obalu r. Drine, jer nisu mogli da odre mostobran na l e v o j obali.
Osma krajika udarna brigada 4. udarne divizije N O V J razbila nemako-ustake
snage (jaine bataljona) koje su u tri kolone nastupale iz Zenice ka Travniku. P o ginula su 53, ranjeno je 35 i zarobljeno je 15 neprijateljskih vojnika. Zaplenjeno:
3 p. mitraljeza, 35 puaka, 4 pitolja, 5000 metaka. 1 radio-stanica i druga ratna
oprema. Uniten je 1 kamion.
Na putu Sarajevo Kiseljak 9. krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ
napala dve nemake motorizovane kolone i nanela im gubitke od 86 poginulih,
90 ranjenih i 3 zarobljena vojnika. Uniteno je 8 kamiona. Brigada je imala 2 poginula i 38 ranjenih boraca.
Na putu M a g l a j Doboj 14. srednjobosanska udarna brigada 53. udarne divizije
NOVJ napala dve nemake motorizovane kolone i nanela im gubitke od 20 poginulih i 30 udavljenih u r. Bosni, a sama imala 1 ranjenog borca.
Nemake jedinice napustile Janju.

24. decembar

Kod s. Gradca (na pruzi Sarajevo K o n j i c ) delovi 17. krajike udarne brigade
10. udarne divizije N O V J minom sruili neprijateljski transportni voz I zatim napali
vojnike u vozu. U otroj borbi neprijatelju su naneti gubici od oko 180 poginulih
i 95 ranjenih vojnika, Oteena je lokomotiva i 3 vagona, a 4 vagona su unitena.
Brigada je imala 1 poginulog i 1 ranjenog borca.
Na putu Sarajevo Kiseljak delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
napali dve nemake motorizovane kolone. Istovremeno je izvreen napad 1 na

1030

1944. decembar

BOSNA I HERCEGOVINA

decembar 1944.

neprijateljsko uporite u s. Han-Ploama. U tim borbama poginulo je 48, ranjeno

32 i zarobljeno 5 neprijateljskih vojnika. Zaplenjeno je 8 puaka i 680 metaka.
Gubici delova 10. divizije: 2 ranjena borca.
25. decernbar

Kod s. Novog Sehera (blizu Maglaja) delovi 53. udarne divizije N O V J napali nemaku pobonicu (jaine 500 vojnika) koja je osiguravala glavninu kolone koja se
kretala od Zepa ka Maglaju. U troasovnoj borbi neprijatelj je razbijen i odbaen
u Zepe, uz gubitke od 20 mrtvih i 26 ranjenih vojnika. Zaplenjeno: 5 puaka,
2 pitolja, 5 runih bombi, 1501) metaka i druga ratna oprema. Gubici delova 53.
divizije: 2 poginula i 7 ranjenih boraca.
Sesta krajika udarna brigada 4. udarne d i v i z i j e NOVJ odbila ispad jednog bataljona
R Z K iz s. Rasna i s. Kovaia (kod Busovae) ka s. Han-Kumpaniji i ispad oko 200
nemakih vojnika iz Busovae ka s. Topoli. U tim borbama neprijatelj je pretrpeo
gubitke od 44 poginula i 47 ranjenih vojnika. Gubici 6. brigade: ] poginuo i 14 ranjenih boraca.
U rejonu s. Drinjae (kod Zvornika) 16. muslimanska udarna brigada 27. udarne
divizije NOVJ napala etnike i posle jednodnevne otre borbe nanela im gubitke
od oko 130 mrtvih i 80 ranjenih. Brigada je imala 12 poginulih i 21 ranjenog
borca.
K o d s. Izaia (blizu Bihaa), u borbi protiv nemakih vojnika i ustaa, poginuo
zamenik komandanta Unske operativne grupe 4. korpusa N O V J Ahmet Fetahagi
elik, narodni heroj.
Sa pravca Zvornika, iz pozadine, 23. udarna divizija June operativne grupe N O V J
napala etnike snage. Posle dvodnevne borbe ona je znatno doprinela razbijanju
etnike grupacije istono od Tuzle, koju su potpuno razbile jedinice 3. udarnog
korpusa NOVJ.

26. dccembar

Nemake jedinice, etnici i muslimanska miliciia (oko 1000 vojnika), podrani

tenkovima i artiljerijom, posle trodnevnih borbi potisli 14. hercegovaku (omladinsku)
brigadu 29. udarne divizije N O V J i zauzeli Trnovo.
Sedamnaesta majevika udarna brigada 38. udarne divizije NOVJ odbacila etnike
s poloaja s. Kovaevii s. Tojii (na putu Tuzla Zvornik).
Izmeu s. Vranduka i s. Nemile (na putu Zenica Zepe) delovi 11 krajike
udarne brigade 4. udarne divizije N O V J napali nemaku motorizovanu kolonu
i naneli j o j gubitke od 55 poginulih i 36 ranjenih vojnika. Oteeno je 11 kamiona.

27. decembar

U rejonu T u z l e 38. udarna divizija NOVJ, 16. muslimanska udarna brigada 27.
udarne d i v i z i j e N O V J i Tuzlanski N O P odred, uz sadejstvo delova 28. divizije 14.
korpusa NOVJ. razbili jaku etniku grupaciju (Avalski. Mlavskl, Timoki, Deligradski, Topliki, Javorski, Junomoravski i Srpski udarni korpus). Unitena je skoro
polovina te grupacije (koja je imala oko 8000 etnika) a njeni ostaci su se povukli
dolinom r. Spree ka pl. Ozrenu.
Kod Brezove kose (na putu Kiseljak Busovaa) delovi 10. udarne divizije 5.
udarnog korpusa N O V J napali nemaku kolonu i naneli j o j gubitke od 17 mrtvih
i 23 ranjena vojnika (a oni imali 1 ranjenog borca).
K o d s. Krmarice (blizu Banje Luke) delovi 15. krajiki udarne brigade 39. div i z i j e NOVJ izvrili napad na grupu etnika Bosanskokrajikog korpusa i naneli
j o j gubitke od 6 mrtvih, 3 ranjena 1 14 zarobljenih. Zr.plenjen je p. mitraljez i
15 puaka.

29. decembar

S linije Zenica Lava Busovaa i s linijo Kiseljak s. Pazari nemake i

ustake snage (sastava: nemaki 10-1. puk, 1. i 2. ustaka brigada, jedan puk R Z K ,
920. tenkovski bataljon i druga ojaanja) olpoele napad ka Travniku i Fojnici,
protiv 4. udarne divizije i delova 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ,
u cilju njihovog razbijanja i odbacivanja od komunikacije Sarajevo Zenica.
Posle etvorodnevne borbe neprijatelj je prodro do blizu Travnika i do Kreeva,
ali je optim protivnapadom 4. udarne divizije i delova 10. udarne divizije N O V J
odbaen u polazne garnizone. Gubici neprijatelja: oko 730 mrtvih. 950 ranjenih
i 11 zarobljenih vojnika. Jedinice N O V J su imale 67 mrtvih, 276 ranjenih i 33
nestala borca.

31. decembar

Jedinice 1. udarne brigade V a s i l j Gaea, uz sadejstvo delova 3. brigade, 7

udarne divizije NOVJ zauzele s. Vrstu i s. Turiju (kod Bihaa), u kojima su se
branili delovi nemake 373. legionarske divizije. Zaplenjeno je: minobaca sa 62 mine,
3 p. mitraljeza, 3 automata, 35 puaka, 32.000 metaka i druga oprema.
1031

1944. decembar

CRNA GORA
U Tenju, na sreskoj
Teanj.

decembar 1944.

konferenciji NOF-a, izabran

Sreski odbor N O F - a za sre/.

Na sreskoj konferenciji za srez Mrkonji-Grad izabran Sreski odbor NOF-a.

Decembar

Formirana

1. artiljerijska brigada 5. udarnog korpusa NOVJ.

Iz Bugojna se prebacila
korpusa NOVJ.

na

Glamoko polje

1.

vazduhoplovna

baza

5.

udarnog

U Travniku odrana okruna konferencija A F Z - a za okrug jajako-travniki. A n a liziran je dotadanji rad.

Odrane sreske konferencije odbora N O F - a jajakog i bugojanskog sreza. Razmotreni su i zadaci u vezi sa buduim radom.
Na konferenciji NOF-a za srez Glamo izabran Sreski odbor NOF-a.

CRNA GORA
1. decembar

U cilju pruanja pomoi nemakom 21. brdskom armijskom korpusu, koji se iz rejona Podgorice (sada: Tilograri) i Danilovgrada probijao u pravcu Kolaina i dalje
u Sandak, jake snage nemake 22. peadijske divizije iz Prijepolja zauzele Bijelo
Polje.

1/2. decembar

U rejonu Kua (kod Titograda) jedinice 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne

divizije N O V J uspostavile vezu sa . brigadom 2. divizije N O V Albanije, koja je
dejstvovala od pravca Skadra.

2. decembar

Na poloajima istono od Tuzi otpoele borbe izmeu jedinica C. divizije N O V

Albanije i delova nemake 181. peadijske divizije. U trodnevnim borbama poginulo je 8, ranjena su 24 i zarobljena 3 nemaka vojnika.

4. decembar

Iz rejona s. Bioa i s. Klopota (kod Titograda), naslavljajtii proboj ka Kolainu,

snage nemake 297. peadijske divizije, posle estodnevnih tekih borbi protiv j e dinica 5. proleterske i 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOV.T, napredovale oko 10 kilometara i uko ponoi zauzele Vjetarnik. U tim borbama, prema sopslvenom priznanju, neprijatelj je imao 74 mrtva, 2(34 ranjena i 30 zarobljenih oficira
i vojnika. Zaplenjeno je 10 mitraljeza i p mitraljeza, preko 50 puaka. 5 pitolja.
1 radio-stanica, vea koliina municije i mnogo druge ratne opreme. Jedinice 3.
udarne divizije NOVJ imale su 55 mrtvih i 93 ranjena borca.
Iz rejona Bijelog Polja snage nemake 22. peadijske divizije, posle ogorene borbe
protiv jedinica 7. crnogorske omladinske brigade Buclo Tomovi* 3. udarne diviz i j e NOVJ, uspele da ovladaju Obrovom, s. Zatonom, s. Femia Krem, da predu
na levu obalu Lima i da ugroze pravac Bijelo P o l j e Berane (sada: Ivangrad),
gde se nalazila bolnica i ostale pozadinske ustanove 3. divizije. Dalji prodor neprijatelja na tom pravcu i u pravcu Mojkovea zaustavljen je otporom 7. crnogorske
brigade s poloaja Priviiansko brdo s. Rakita Pale. U tim borbama poginulo
je 75 neprijateljskih vojnika i vie ih je ranjeno. Brigada je imala 7 mrtvih i 20
ranjenih boraca.

5. decembar

Na poloajima Gafa Previjansko brdo s. Rakita Pale jedinice 7. crnogorske

omladinske brigade
Budo Tomovi. 3. Udarne divizijo N O V J vodile otre borbe
protiv delova nemake 22. peadijske divizije koji su teili da prodru u Mojkovac.
N e p r i j a t e l j je uspeo da ovlada s. Ravnom Rijekom (kod Bijelog Polja). U tim borbama on je imao 25 mrtvih i vie ranjenih. Zaplenjen je 1 p mitraljez i izvesna
koliina municije.

7. decembar

Na poloajima Uloevina Razvrje (kod Mojkovea) 3. bataljon 5. proleterske

(crnogorske) udarne brigado 3. udarne divizije N O V J vodio otru borbu protiv jaih
snaga nemake 22. peadijske divizije. Neprijatelj je ovladao tim poloajima, a bataljon se (sa gubicima od 1 poginulog i 2 ranjena borca) povukao na levu obalu r.
Tare. Neprijatelj je imao oko 15 vojnika izbaenih iz stroja.

dccembar

Savladavi otpor 7. crnogorske omladinsko brigade Budo T o m o v i

3. udarne
d i v i z i j e NOVJ. jae snage nemake 22. peadijske divizije zauzele Mojkovac. Gubici
neprijatelja: 10 mrtvih vojnika.
Trei bataljon 5. proletersko (crnogorske) brigade 3. udarne divizije NOVJ sruio
most na r. Tari (kod M o j k o v e a ) i poseo poloaje na liniji s. Podbie Borovnjaki
kr s. Gornja Polja da bi spreio forsiranje T a r e od strane nemakih snaga.

1944. decembar

CRNA GORA

decembar 1944.

P r e d n j i delovi nemake 22. peadijske divizije pokuali su da predu Taru. ali su

bili odbaeni uz gubitke od 8 mrtvih i vie ranjenih vojnika. Bataljon je imao 1
ranjenog borca
9. decembar

Jedinice 10. crnogorske i t. bokeljske udarne brigade Primorske operativne grupe

2. udarnog korpusa N O V J oslobodile Danilovgrad, a delovi nemake 181. peadijske
divizije, poto su sruili most na r. Zeti, otstupili su prema Spuu. Te jedinice Primorske operativne grupe nastavile su gonjenje neprijatelja i unitile mu jedno odel j e n j e od 29 vojnika.

10. decembar

Pod zatitom jake artiljerijske vatre, prednji delovi nemake 22. peadijske divizije ponovo pokuali da forsiraju reku Taru kod Mojkovca u cilju prodora ka
Kolainu. Delovi 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije
NOVJ i ti. crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ spreili su neprijatelju prelaz na levu obalu Tare. Jedan gumeni amac
sa (i nemakih vojnika je potopljen, a ostali su vojnici prinueni da se pa vuku u
rejon Mojkovca.

U. decembar

Posle osmoasovne otre borbe na liniji

Koti s. Jasen Ostrovica
protiv
jedinica 5. proleterske i 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ,
snage nemake 297. peadijske divizije zauzele s. Mateevo (kod Kolaina). Prema
sopstvenom priznanju, neprijatelj je imao 38 vojnika izbaenih iz stroja, a gubici 5. i 9. brigade bili su 5 mrtvih i 12 ranjenih boraca.

14. decevibar

Delovi Zetskog N O P odreda i delovi N O V A l b a n i j e oslobodili su

i izbili na r. Cijevnu, dejstvujui prema Podgorici (sada: Titograd).

15. decembar

Savladavi otpor jedinica 5. proleterske i 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ, jake snage nemake 297. peadijske divizije prodrle iz rejona
s. Mateeva i zauzele Kolain. U ovim borbama poginulo je 5 a ranjeno 13
nemakih vojnika.

varoicu

Tuzi

U Cetinju poeo li kongres omladine Crne Gore i Boke. Prisustvovalo je oko 1.200
delegata. Kongres, koji je trajao tri dana, doneo je rezoluciju i uputio proglas
omladini Crne Gore i Boke.
16. decembar

Jedinice 1. bokeljske i 10. crnogorske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog

korpusa NOVJ oslobodile Spu sa neposrednom okolinom, a delovi nemake 131. peadijske divizije povukli se u pravcu Podgorice (sada: Titograd). Zaplenjeno je nekoliko mitraljeza 1 vei broj puaka, a oteeno 5 tenkova i 10 kamiona.

17. decembar

Na poloaju s. G. P o l j a s, Podbie Veerinovac, dolazei iz rejona Mojkovca.

delovi nemake 22. peadijske divizije napali 2. bataljon 6. crnogorske udarne
brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ. Bataljon je pruao
snaan otpor, ali ga je neprijatelj, podran artiljerijskom vatrom, potisnuo na polo a j e kara s. G. Stitarica V. Prepran.

18. decembar

Posle velikih gubitaka u borbama od Podgorice (sada: Titograd) do Kolaina protiv jedinica 3. udarne divizije NOVJ, snage nemake 297. peadijske divizije uspele da
se u rejonu V. Preprana spoje sa prednjim delovima nemake 22. peadijske d i v i zije. koja je od Prijepolja nastupala u pravcu Mojkovca. T i m e je nemakom 21.
armijskom korpusu bio konano otvoren put prema Sandaku.
Jedinice 1. bokeljske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ,
delovi 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ i jedinice Lovenskog
i Zetskog N O P odreda, posle due borbe, oslobodili do temelja poruenu Podgoricu
(sada: Titograd), koju su branili zatitni delovi nemake 181 peadijske divizije. U
unutranjosti grada najjae su take neprijateljskog otpora bile elektrina centrula,
gimnazija i Ve/.irov most, koji su nemaki vojnici poruili pri povlaenju u pravcu
s. Bioa. Gubici neprijatelja: 30 poginulih, vei broj ranjenih i preko 70 zarobljenih.
Zaplenjeno je neto oruja i municije, 15 automobila i vea koliina hrane, a uniten
je vei broj kamiona.

19. decembar

Stab 2. udarnog korpusa NOVJ izdao nareenje o rasforrniranju N O P odreda na teritoriji Crne Gore: mlade i sposobno ljudstvo upuuje se u brigade a starije ljudstvo
u komande vojnih podruja.

21. decembar

Jedinice 5. proleterske (crnogorske) brigade 3. udarne divizije N O V J izvrile opti

napad na delove nemakog 21. brdskog armijskog korpusa du komunikacije izmeu
s. Mateeva i Kolaina U estokoj borbi, voenoj celog dana, neprijatelj je. prema
nepotpunim podacima, imao oko 48 mrtvih i oko 70 ranjenih vojnika a 11 etnika je
zarobljeno. Zaplenjeno je 11 puaka, vea koliina municije i druga ratna oprema.
Peta brigada je imala 5 mrtvih I 22 ranjena borca.

1944. decembar

CRNA GORA

decembar 1944.

22. decevibar

Jedinice 1. bokeljske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J .

vrei jak pritisak na zatitnike delove nemake 181. peadijske divizije, oslobodile
s. Bioe (kod Titograda).

23. decembar

U rejonu s. ahovia (sada: Tomaevo) jedinice fi crnogorske udarne brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J razbile etniku kolonu jaine oko
2000 ljudi koja je pokuala da se od Mojkovca probije prema P l j e v l j i m a . Poginulo
je 35 etnika, a vie ih je ranjeno.

24. decevibar

Delovi 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije N O V J i jedan bataljon 1.

bokeljske brigade Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J oslobodili
s. Klopot i s. Pelev B r i j e g (blizu Titograda). U toj borbi je poginulo 25 nemakih v o j nika, a zaplenjena su 3 mitraljeza, 1 minobaca i vea koliina municije.

25. decembar

Jedinice 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ ovladale planinskim

prevojem Vjetarnikom i izvrile jak pritisak na zatitne delove nemake 181. peadijske divizije koji su se uurbano povlaili u pravcu s. L i j e v e R i j e k e i s. Mateeva
(blizu Kolaina). Zaplenjeno je 12 motornih vozila.
Jedinice 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne
otre borbe protiv delova nemake 181. peadijske
jeku (kod Kolaina). N e p r i j a t e l j je pretrpeo osetne
16 automatskih orua, 4 minobacaa. 22 kamiona,
-stanice i druga ratna oprema.

divizije NOVJ, posle vieasovne

divizije, oslobodile s. L i j e v u R i gubitke. Zaplenjeno je 20 topova,
velika koliina municije, 2 radio-

26. dccembar

U irem rejonu s. Mateeva (kod Kolaina) 5. proleterska (crnogorska) brigada i delovi 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije N O V J u 18 asova poeli opti
napad na zatitnice nemake 181. peadijske divizije s ciljem da ih preseku 1 unite.
U ogorenoj borbi, voenoj celu no, jedinice 3. divizije su ovladale komunikacijom
izmeu s. P a j k o v a Vira i s. Han-Garania i nanele neprijatelju osetne gubitke, ali
nisu uspele da odseku i unite zatitnice. Prema nepotpunim podacima poginulo je i
ranjeno oko 130 neprijateljskih vojnika. Zaplc-njena je izvesna koliina oruja, municije i druge ratne opreme. Uniteno je desetak kamiona natovarenih raznom ratnom
opremom. Je'dinice N O V J imale su 10 mrtvih i 26 ranjenih boraca.

27. decembar

Iz rejona s. Lipova i s. Crkvina 1. bokeljska brigada Primorske operativne grupe 2.

udarnog korpusa N O V J napala delove nemake 181. peadijske divizije u rejonu K o laina. T o m prilikom je poginulo 18 nemakih vojnika. Brigada je imala 5 ranjenih
boraca.

28. decevibar

Jedinice 5. proleterske (crnogorske) udarne brigade 3. udarne divizije N O V J izvrile

opti napad na delove nemakog 21. brdskog armijskog korpusa na poloajima l j i vovica s. Planinica s. Jasen (kod Kolaina). Najea je borba bila u rejonu
ljivovice. Prema nepotpunim podacima, neprijatelj je iinao oko 160 mrtvih i ranjenih, a 41 vojnik i oficir je zarobljen. Zaplenjeno je: 13 mitraljeza, 3 minobacaa,
10 automata. 120 puaka. 14 pitolja, mnogo municije i druge opreme. Ukupni gubici
5. brigade: 8 mrtvih i 12 ranjenih boraca.

28/29.

Jedinice 9. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije NOVJ oslobodile s. Mateevo

(kod Kolaina), a zatitni delovi nemake 181. peadijske divizije povukli su se iz sela
prema Kolainu.

decevibar

29. decembar

Peta proleterska (crnogorska) udarna brigada 3. udarne d i v i z i j e NOV.T poela opti

napad na Kolain, u kome su se nalazili delovi nemake 181. peadijske divizije.
Borba, voena celog dana. zavrena je osloboenjem Kolaina i njegove neposredne
okoline. Naputajui grad neprijatelj je poruio most na r. Tari. Prema nepotpunim
podacima neprijatelj je imao 70 mrtvih i preko 120 ranjenih vojnika, a 11 italijanskih faista je zarobljeno. Zaplenjeno: l mitraljez, 5 p. mitraljeza, preko 27 puaka
i vea koliina peadijske i artiljerijske municije i druge ratne opreme.

31. decembar

Na poloajima Medeno guvno Razvrje s. Prita (kod Mojkovca) 7. crnogorska omladinska brigada *Budo Tomovl* 3. udarne divizije NOV.T napala nemake
snage. U otroj borbi neprijatelj je odbaen sa Medenog guvna i Razvrja, dok se u
rejonu Prita uporno branio. Gubici neprijatelja nisu utvreni, a 7. brigada je
imala 2 mrtva i 4 ranjena borca.
Na poloajima P a v l o v o brdo Cer (kod Bijelog P o l j a ) 6. crnogorska udarna brigada
Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa N O V J napala nemake snage i nanela im gubitke od 40 mrtvih i vie ranjenih vojnika. Brigada je imala 4 poginula
borca.

1944. decembar

HRVATSKA

decembar 1944.

HRVATSKA
1. decembar

Naredbom G N O V i PO za Hrvatsku. Veterinarski odsek Sanitetskog odeljenja G

N O V i PO za Hrvatsku reorganizovan u Veterinarsko odeljenje.
K o d s. Mahinog (na pruzi Karlovac s. Ozalj) jedinice umberake brigade 34.
divizije NOVJ zauzele neprijateljsko uporite u fabrici eksploziva =Titanit, koje su
branili delovi 3. bataljona domobranske 12. peadijske brigade. Neprijatelj je imao
6 mrtvih i 58 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno je: minobaca sa 153 mine, mitraljez,
p. mitraljez, 65 puaka, 8.500 metaka, 50 pari odela i druga oprema.

1/2. decembar

Dvanaesta proleterska udarna brigada 12. udarne divizije N O V J napala s. Cepin

(kod Osijeka), u kome se branio jedan nemaki policijski bataljon i eta ustaa. N a pad n i j e us i x zbog jakog otpora i zbog nedovoljnih podataka o jaini neprijatelja.
Delovi Karlovakog N O P odreda i 3. bataljona 3. brigade 43. d i v i z i j e N O V J zauzeli
s. G. P o k u p l j e (kod Karlovca), u kome su se branili delovi 3. bataljona domobranske
12. peadijske brigade. Zarobljeno je 50 domobrana, a zaplenjeno: 40.000 metaka.
50 puaka, 3 mitraljeza, p. mitraljez, minobaca sa 78 mina, 4 automata, 125 bombi
i druga oprema.

2. decembar

Jedinice 33. divizije N O V J i 1. zagorske NO brigade zauzele s. D. Gudovac i s. V.

Korenovo (kod Bjelovara). Vei deo posade u s. V. Korenovu se predao, a posada
u s. D. Gudovcu bila je uglavnom unitena. Zaplenjeno je: 170 puaka, 3 automata,
15 p. mitraljeza, 5 mitraljeza. 1 minobaca, 11.000 metaka i drugi ratni materijal.'
Dva bataljona Omladinske udarne brigade 'Joa Vlahovi 40. divizije N O V J upala
u Slav. Poegu i zauzela fabriku piritusa, bolnicu i nekoliko utvrenih zgrada.
Zatim su se morali povui, jer se ostale jedinice njihove brigade nisu probile u
grad.
Jedinice 40. divizije N O V J zauzele Pleternicu (kod Slav. Poege), u kojoj se branio 2.
bataljon 1. brdske brigade ustako-domobranske 7. brdske divizije.

3. decembar

Naredbom G N O V i PO za Hrvatsku 9. divizija N O V J nazvana udarnom.

Kod s. Cugovca (blizu azme) dve ete ustaa i domobrana iz s. Gradeca napale na
delove 32. divizije NOVJ. Neprijatelj je razbijen i odbaen u polazni garnizon.
K o d s. Novigrada Podravskog oko 1200 ustaa iz Koprivnice napalo na jedinice 3.
brigade Pavlek Mihovil Mikina 32. divizije NOVJ. Neprijatelj je, uz gubitke od
26 mrtvih i 34 ranjena, odbaen u polazni garnizon.
Na Kordunu, u prisustvu sekretara CK K P H , odrana prva okruna skuptina. I z v r ni odbor O N O odbora podneo je lanovima plenuma
i predstavnicima NOF-a,
Z A V N O H - a i N K O J - a iscrpan izvetaj o svom dotadanjem radu.
Na sveanoj konferenciji omladine Banije prikazani rezultati dvomesenog omladinskog takmienja.
Na Kordunu odrani izbori za lanove okrunih sudova.
U s . Siveriu (blizu Drnia) odran prvi sastanak rudara. Prisustvovalo je oko 350
rudara.
Odrana konferencija N O F - a za srez Tinjan (u Istri).

4. decembar

K o d s. Kompatora (blizu Ivani-Grada) nemake i ustake snage iz s. Ludina napale Moslavaki N O P odred i potisle ga u pravcu s. Mustafine Klade.
Odrana okruna konferencija A F Z - a za okrug Split.

4/5. decembar

Druga udarna brigada 7. udarne divizije N O V J napala ustako-omobransko uporite u s. Moenici (kod Siska). Iako je vei deo uporita bila zauzela, ujutro se
morala povui zbog snanog pritiska ustako-domobranskih pojaanja iz Petrinje i
Siska.

5. decembar

K o d s. Cugovca i s. Sv. Ivana Zabna neprijateljske kolone iz Krievaca i s. Gradeca

napale na delove 32. divizije N O V J i potisnule ih u pravcu s. Srpske Kapele.

5/6. decembar

Pod pritiskom jedinica 40. divizije N O V J . delovi ustako-domobranske 7. brdske

divizije napustili Slav. Poegu i povukli se u s. Novu Kapelu i s. Batrinu. Tada su
u Slav. Poegu ule jedinice 40. divizije NOVJ.
1

Po drugim podacima ta uporita su zauzela

1. decembra 18+4.

1944.

decembar

HRVATSKA

decembar 1944.

Jedinice 4. dalmatinske udarne brigade 9. udarne divizije NOVJ oslobodile s, Zrmanju

Vrelo (kod Knina), gde se branilo oko 200 nemakih vojnika.
6. decembar

Po nareenju Slaba 4. korpusa NOVJ rasformirana 2. udarna brigada 7. udarne

divizije NOVJ a njenim ljudstvom popunjene ostale brigade te divizije. Dotadanja
4. brigada preimenovana je u 2. udarnu brigadu 7. divizije NOVJ.

7. decembar

U Dubrovniku izabran Gradski NO odbor.

7/8. decembar

8. decembar

Jedinice 33. d i v i z i j e N O V J zauzele s. Batinu i s. Husain (kod Kutine). Nemake jedinice su imale 70 poginulih i 10 zarobljenih vojnika. Zaplenjeno: 7 mitraljeza, 4 automata. 40 puaka i 100.000 metaka.
Po nareenju taba 4. korpusa N O V J rasformiran Operativni tab za Kordun.
Jedinice Karlovake udarne brigade i 2. bataljon Zumberake brigade 34. divizije
N O V J zauzeli sela Zomrje i Buku (kod Karlovca), u kojima su se branile ustae.
U Splitu odrana konferencija apotekara i pravnika toga grada.
Jedan puk 233. peadijske divizije Crvene armije uao u Viroviticu.
Jedinice 9. udarne divizije N O V J oslobodile s. Otri (kod Graaca), u kome se branila jaka nemaka posada.

9. decembar

U rejonu s. Motanice, s. Strabenice, s. Letovanca i s. Trnjana (blizu Petrinje)

jedinice 7. udarne divizije NOVJ odbile napad delova nemake 1. kozake konjike
divizije i ustakih snaga iz s. Komareva i s. Blinjskog Kuta.
Kod Graaca jedinice 35. divizije i 2. brigada 13. divizije U. korpusa NOVJ unitile
nemaki zdrueni odred, jaine oko 1400 vojnika (iz sastava nemake 264. peadijske,
373. i 392. legionarske divizije). Poginulo je 260, ranjeno 45, a zarobljeno 826 neprijateljskih vojnika. Zaplenjena je velika koliina ratnog materijala.
U Delnicama otpoeo dvodnevni slet omladine Gorskog kotara i Hrvatskog primorja,
boraca 43. divizije N O V J i predstavnika omladine Slovenije.

10. decembar

Kod s. Vir-Bukevlja 3. brigada P a v l e k Mihovil Mikina* 32. divizije NOVJ prebacila se preko r. Drave i napala s. Zdalu (blizu Koprivnice). Zbog neuspeha u prvom
napadu, sutradan je r. Dravu prela i 1. udarna brigada Braa Radi 32. divizije
NOVJ. ali su obe brigade povuene na desnu obalu r. Drave zbog prodora jakih neprijateljskih snaga iz Koprivnice u pravcu Zdale.

Kod s. Donjara, s. Lepavine, s. M. i V. Mune (na komunikaciji Krievci Koprivnica) 1. zagorska NO brigada iz zasede napala delove nemake l. kozake konjike
divizije, ali su se oni. posle dvodnevnih borbi, uz osc-tne gubitke, probili u Koprivnicu.

Jedinice udarne brigade F r a n j o Ogulinac Seljo zauzele s. Babie (na komunikaciji

Zagreb Jastrebarsko), gde se branio 4. bataljon domobranske 20. peadijske brigade. Neprijatelj je imao 24 mrtva i 206 zarobljenih vojnika i oficira. Zaplenjeno je:
12 minobacaa sa 1956 mina, 7 mitraljeza. 15 p. mitraljeza 217 puaka. 10 pitolja,
8 automata. 55.000 metaka. 400 bombi i druga oprema.
Na sednici Predsednitva Z A V N O H - a formiran Odbor za pomo Dalmaciji, Hrvatskom primorju. Gorskom kotaru i Lici.
Odrana konferencija NOF-a za srez Sisak.
U Pokuplju otvorena izloba na kojoj su prikazani: razvitak i rad narodne vlasti u
Pokuplju, rad Turopoljsko-pokupskog vojnog podruja i uspesi 34. divizije NOVJ.
U. decembar

Jedinice 12. proleterske udarne brigade 12. udarne divizije N O V J razbile jednu nemaku policijsku etu u s. Vrbici (kod akova) i oslobodile to selo. Zaplenjeno je:
500 mina za minobacae, 170.000 metaka, 2500 runih bombi, 2000 litara benzina I
drugi ratni materijal.

12. decembar

Otpoeo petodnevni napad jedinica 8. udarne divizije NOVJ na delove 7. ustake

brigade i etnike grupacije popa ujia du puta Drenik-Grad s. Lika Jesenica. Posle obostranih napada i protivnapada neprijatelj je imao 211 mrtvih i ranjenih vojnika, a jedinice 8. udarne divizije 9 poginulih i 33 ranjena borca.
Po nareenju taba 8. korpusa NOVJ Komanda splitskog vojnog podruja dobila
naziv: Komanda vojnog podruja srednje Dalmacije.
Po nareenju taba 8. korpusa N O V J rasformirana Komanda cetinskog vojnog podruja.

1944. decembar
12/13. decembar

HRVATSKA

decembar 1944.

Jedinice 33. divizije NOVJ izvrile neuspeo napad na ustako-domobransko uporite

u s. Zbegovai (kod Kutine), poruile 2 mosta i otetile elezniku prugu na 20
mesta.

13. decembar

OS N O V i PO za Hrvatsku uputio V N O V i POJ sledei

izvetaj:
predstavnici
Crvene armije obavestili tab 6. korpusa N O V J da se iz Maarske moe prebacivati ratni materijal potreban N O V J U vezi s lim on je pitao da li se u Slavoniji
moe obrazovati komislia za prijem i raspodelu tog materijala.

14. decembar

U rejonu s. Bratine (kod Jastrebarskog) jedinice umberake brigade 34. divizije

NOV.T odbile dvodnevni napad delova nemakog 1. rezervnog lovakog puka i 5.
ustakog bataljona iz Jastrebarskog i prinudile ih na povlaenje u pravcu s. Kupine.
Otpoeo dvodnevni napad Osjeke udarne brigade 12. udarne divizije NOVJ na s.
iroko Polje. Brigada se morala povui zbog intervencije jaih ustako-domobranskih i nemakih snaga iz Osijeka.

Kod . st. Ivankovo saveznika avijacija bombardovala prugu Slav. Brod Vinkovci. Oteene su zgrade, stanina postrojenja i 27 v3gona, a 8 vagona je uniteno.

15. decembar

Kod s. Sv. Tri Kralja (blizu Koprivnice) dve ete iz sastava nemake 1. kozake
konjike divizije i dve ete ustaa iz s. Novigrada Podravskog izvrile neuspeo napad na jedinice 1. zagorske NO brigade Neposredno posle toga 1. zagorska NO brigada je napala te snage u s. Novigradu Podravskom, ali napad nije uspeo.

Decembar p. p.

U s. Cuerju (blizu Zagreba) ustae obesile 20 simpatizera N O P - a . Tom veanju je

prisustvovao poglavnik N D H Ante Paveli.

Decembar s.

Po nareenju taba 6, korpusa N O V J rasformiran Osjeki N O P odred.

16. decembar

Jedinice 40. divizijo NOVJ, u cilju podrke virovitikom mostobranu, otpoele blokadu nemakih i ustako-domobranskih uporita u Naicama i s. urdenovcu. Blokada je trajala do 31. decembra, kada su se jedinice 40. divizije N O V J povukle.
U Slunju odrana prva skuptina radnika sreza Slunj. Izabran je radniki odbor
od 8 lanova. Skuptina je ujedno odluila da se osnuje radniki dom. koji e biti
sredite ivota radnika u tom srezu.

17. decembar

U Splitu, na konferenciji NOF-a, izabran Gradski odbor NOF-a za Split.

Dvo brigade 13. divizije NOV.T izvrile neuspeo napad na dva ustaka bataljona i
delove 847. puka nemake 392. legionarske divizije u s. Bilaju (kod Gospia).

18. decembar

Jedinice 1. udarne brigade Vasilj Gaea i 3. brigade 7. udarne d i v i z i j e NOVJ, 1.

udarne brigade 8. udarne divizije NOV.T i Unske operativne grupo zauzele Drenik-Grad i s. Sad i lovac, u kojima su se branile ustae. Zaplenjeno je: 1 protivtenkovski
top sa 100 granata, 1 minobaca sa 180 mina, 3 p. mitraljeza, 32 puke, 10.000 metaka i druga oprema.

19. decembar

Kod s. Kalinovca (blizu Koprivnicel 2. brigada Matija Gubec 32. divizije NOVJ
napala delove nemake 1. kozake konjike divizije pa se, posle kratke ali otre
borbe, povukla.

U blizini s. Oborova (kod Zagreba) 1. i 2. bataljon Turopoljsko-posavskog N O P odroda napali iz zasede neprijateljsku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od
16 mrtvih i ranjenih. Unitena su 4 kamiona.
Po nareenju taba
N O P odred.

20. decembar

11. korpusa

NOVJ rasformiran 3. buzetsko-poreki (istarski)

Naredbom G N O V i PO za Hrvatsku nazvane udarnom 13. i 35. divizija NOVJ.

Odeljenje pravosua Z A V N O H - a izdalo uputstvo za izvrenje sudskih kazni.
U Splitu odrana 1 konferencija Antifaistike omladine grada Splita. Pored delegata. prisustvovali su predstavnici Gradskog odbora NOF-a, U S A O I I - a i omladine
Dubrovnika. ibenika, Biokova i Zadra.
Delovi Karlovake udarne brigade 34. divizije N O V J zauzeli . st. Draganii (na
pruzi Zagreb Karlovac), koju su branili delovi 1. bataljona domobranske 12.
peadijske brigade. Zaplenjeno su 23 puke. 1 mitraljez. 1 p. mitraljez. 8000 metaka
: druga oprema.
IM 7

1944. decembar
21. decembar

HRVATSKA

decembar 1944.

Od rana zadobijenih prethodnog dana, u borbi protiv delova nemake 1. kozake

konjike divizije kod s. Podrav. Klotra (blizu Virovitice), umro komandant 2. brigade M a t i j a Gubec 32. divizije N O V J Stevan Doen, narodni heroj.
U Splitu odrana I konferencija okrunih dopisnika Dalmacije i lanova redakcije
Slobodna Dalmacija. Govorilo se o organizovanju dopisnitva.

22. decembar

Na komunikaciji s Liko Petrovo Selo Korenica (sada: Titova Korenica) jedinice

2. udarne brigade 8. udarne divizije NOVJ napale iz zasede nemake i ustake dolove iz s. Likog Petrovog Sela. U osmoasovnoj borbi neprijatelj je prinuen na
povlaenje u polazni garnizon. Zapaljena su 3 kamiona, a 1 kamion i 2 prikolice su
zaplenjeni.

23. decembar

Iz akova otpoeo petodnevni napad nemakih jedinica i 15. ustakog bataljona u

pravcu s. Levanjske Varoi, protiv Osjeke udarno brigade 12. udarne divizije NOVJ.
Levnnjsku Varo neprijatelj je zauzeo 27. decembra.
Na komunikaciji s. Liko Petrovo Selo Korenica (sada: Titova Korenica) jedinice
2. udarne brigade 8. udarne divizije N O V J napale iz zasede nemake delove iz K o renice i posle krae borbe prinudile ih na povlaenje u polazni garnizon.
Oko 2000 ustaa upalo u s. Hruevac (kod Zagreba), gde su poklali 18 simpatizera
N O P - a , zapalili 57 kua i 100 drugih zgrada, a u logor oterall 70 lica, veinom staraca i ena.
U Splitu, u organizaciji Kluba kulturnih radnika Dalmacije, otvorena izloba radova 28 umetnika-partizana. Izloeno je 10G radova s tematikom iz NOB-a.

24. decembar

Jedinice Karlovake udarne brigade i udarne brigade Franjo Ogulinac Seljo 31

divizije NOVJ zauzele s. Domagovi i s Lazinu (kod Jastrebarskog), u kojima su se
branili delovi 5. ustakog bataljona. Neprijatelj je imao 59 mrtvih i ranjenih i 32
zarobljena, a brigade N O V J 3 mrtva i 9 ranjenih boraca. Zaplenjeno j e : protivtenkovski top sa 71 granatom, 4 minobacaa sa 707 mina, 7 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 53 puke. 44.000 metaka i druga oprema.

25. decembar

Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku 8. korpus i 20. divizija NOVJ nazvani udarnim.

U rejonu s. Klotra i s. Prugovca (kod Koprivnice) delovi nemake 1. kozake
konjike divizije i ustae napali 3. brigadu P a v l e k Mihovil Mikina 32. divizije
NOVJ. Brigada se, posle nekoliko napada i protivnapada, povukla u Grabrovnicu
(blizu Bjelovara).

27. decembar

Iz Karlovca, s. Zdenine i s. Reice otpoeo trodnevni napad delova nemakog 1.

rezervnog lovakog puka. 30. i 5. ustakog i domobranskog Rcgrulnog bataljona na
jedinice Karlovake udarne brigade i udarne brigade F r a n j o Ogulinac Seljo na
podruju s. Bratine, s. Hasan-Brega 1 s. D. Kupine (kod Jastrebarskog). Posle obostranih napada i protivnapada, poto mu je osujeena namera da prodre na slobodnu teritoriju, neprijatelj se, zbog velikih gubitaka (410 mrtvih i ranjenih) povukao u polazne garnizone. Jedinice N O V J su imale 54 mrtva i 118 ranjenih boraca.
Delovi Zumberake brigade 34. divizije NOVJ zauzeli s. Draganie (kod Jastrebarskog), u kome su se branili domobrani i ustae. Poruena je eleznika stanica, kasarna, pruga na 20 mesta i 2 propusta.
Kod s. Smoljanca (blizu Plitvikih jezera) delovi 1. udarne brigade 8. udarne diviz i j e N O V J odbili napad ustakih snaga i naneli im gubitke od oko 12 mrtvih i mnogo
vie ranjenih vojnika.
Kod s. Levanjske Varoi (blizu akova), u borbi protiv nemakih vojnika i ustaa,
poginuo komandant 12. udarne divizije N O V J Milan Stanivukovi, narodni heroj.

28. decembar

Otpoeo dvodnevni rad I I I zasedanja Oblasne skuptine NO odbora

Dalmacije.
Poto je proitan izvetaj o radu Oblasnog odbora, doneta je odluka o spajanju
Okrunog NO odbora za srednju Dalmaciju i Okrunog NO odbora za srednjodalmatinsko otoje u jedan odbor: Okruni NO odbor za srednju Dalmaciju.
Kod s. Grede (blizu Siska) delovi Turopoljsko-posavskog N O P odreda odbili napad
nemakih i ustakih snaga, spreivi time pljaku i teror nad stanovnitvom.
Kod s. Sv. T r i K r a l j a (blizu Tuheljskih Toplica, kod Klanjca), u borbi protiv ustaa,
poginuo komandant 1. bataljona Zagorskog N O P odreda Josif Jutria Janko, narodni heroj.
K o d s. Sodlarice i s. Turnaice (blizu Virovitice) delovi nemake 1. kozake konjike
divizije i ustake snage napali 1. zagorsku NO brigadu i 3. brigadu Pavlek Mihovil
Mikina 32. divizije NOVJ. Brigade su protivnapadom odbile neprijatelja, ali ih je
on sledeeg dana prinudio da se povuku u s. Vukosavljevicu.

J/195?

144. decembar

SI,OVEN!JA

decembar 1944.

10. decembar

- U Skoplju 15. korpus NOVJ organizovao tronedeljni trupni oficirski kurs za komandire eta i vodova, da bi taj kadar osposobio za predstojee borbe na sremskom
frontu.

11. decevibar

Pripremajui 15. korpus za upuivanje na sremski front, GS N O V i PO za Makedoniju dostavio mu formaciju jedinica Ikako formirati divizije, brigade i druge jedinice).

15. decembar
Decembar p. p

U Skoplju odrana prva konferencija A F Z - a za Makedoniju.

U duhu naredbe G N O V i PO za Makedoniju od 6. decembra 1944, rasformirana 15.
makedonska NO brigada a njeno ljudstvo ulo u sastav 7. makedonske NO brigade.
U duhu naredbe G N O V i PO za Makedoniju od . decembra 1944, rasformirana
18. makedonska NO brigade a njeno ljudstvo ulo u sastav 3. makedonske N O U brigade.
U duhu naredbe G N O V i PO za Makedoniju od (5. dccembra 1944. rasformirana
19. makedonska NO brigada a njeno ljudstvo ulo u sastav 14. makedonske NO brigade (nazivane i Omladinskom brigadom Dimitar Vlahov).

Decembar d.p.

IH.

decembar

U Skoplju, po nareenju G N O V i PO za Makedoniju, od dotadanjeg 1. konjikog

diviziona i ljudstva koje je ranije sluilo u konjikim jedinicama, formirana 1. makedonska konjika brigada.
Pri CK K P M formirani partijski kursevi za lanove partijskih komiteta.

20. dccembar

U rejonu s. Desivojca (na Skopskoj C m o j gori) 2. bataljon 17. makedonske NO brigade, posle vrlo teke none borbe protiv snaga balista, uz osetne gubitke, povukao
se s poloaja.

21. decevibar

GS N O V i PO za Makedoniju, u vezi sa traenjem Operativnog taba N O V 1 PO za

Kosovo i Metohiju, naredio 41. diviziji NOVJ da u zajednici sa kosovsko-metohijskim jedinicama isti podruje Kaanika, Uroevca i Gnjilana od balista.

26. decevibar

GS N O V 1 PO za Makedoniju izdao naredbu u kojoj precizira

organa u pogledu hapenja i izricanja sudskih kazni.

2S. decembar

U Skoplju otpoelo sa trodnevnim radom II v m r e d n o zasedanje A S N O M - a . kome

je prisustvovao potpredsednik N K O J - a F.dvard Kardelj. Izabrano je novo predsednitvo A S N O M - a .

31. decembar

U rejonu s. m u j e s. Gmine (na Skopskoj Crnoj gori) pri ienju terena. 16. makedonska N O U brigada 42. divizije NOVJ zarobila oko 500 balista (oko 200 njih sa
orujem je prilo makedonskoj (iptarskoj) N O U brigadi. Neprijatelj je imao oko
45 mrtvih. Zaplenjeno j e : 650 puaka, 19 p. mitraljeza, 3 mitraljeza, 2 minobacaa.
1 top i druga ratna oprema. Brigada je imala 3 mrtva i 4 ranjena borca.

Decembar

Izvrena reorganizacija GS N O V i PO za Makedoniju. Formirana su sledea odeljenja: generaltabno, artiljerijsko, ininjorijsko,

motorizacijsko,
vazduhoplovno.
personalno, ekonomsko, sanitetsko, veterinarsko, sudsko i propagandno (neka ranije
formirana odeljenja samo su reorganizovana).

nadlenost sudskih

SLOVENIJA
1. dccembar

Iz garnizona Sotanja. s. Gorenja, s. Pake Vasi i Polzele jake nemake vojne i policijske snage napale 2. slovenaku udarnu brigadu L j u b o Sercer i 13. slovenaku
udarnu brigadu M i r k o Brai 14. udarne divizije NOVJ u rejonu s. Topolice. s.
Klotara, s. Ogradnika i s. Gnea. s ciljem da se probiju na osloboenu teritoriju
Gornje savinjske doline. U estokim bliskim borbama nemake snage su odbaene
u polazne garnizone.

2. dccembar

U rejonu s. Gorenja i s. Soteske (kod M o z i r j a ) 13. slovenaka udarna brigada Mirko

Brai 14. udarne divizije N O V J vodila otre borbe protiv nemakih vojnih i policijskih jedinica koje su iz Gorenja, uz artiljerijsku podrku, nadirale na slobodnu
teritoriju. Brigada se zatim, zbog nadmonosti neprijatelja, povukla u rejon s. Lepe
N j i v e (kod Mozirja).

Iz garnizona Idrije, irija, s. Luina, s. Gorenje Vasi i uporita u dolini r. Bae jake
snage nemake 188. rezervne brdske divizije i 10. SS policijskog puka napale 31.
diviziju N O V J u rejonu s. Goropeka, Golog vrha, s. Oreheka i s. Zakria (kod Cerkna).
Posle trodnevnih borbi neprijatelj je prinuen da se povue u polazne garnizone.

1944. decembar
3. decembar

SLOVENIJA

decembar 1944.

U rejonu s. Gnea. s. Sv. Antona i s. S kor na (kod M o z i r j a ) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer i 13. slovenaka udarna brigada M i r k o Brai 14. udarne divizije N O V J vodile otre borbe protiv nemakih snaga koje su nadirale iz garnizona
Sotanja, s. Gorenja i s. Polzele. Posle dvoasovne borbe odbijene su nemake snage
iz Sotanja, dok se brigada Mirko Brai . /bog nadmonosti neprijatelja, povukla
od s. Gnea ka s. Brezju (kod Mozirja).
U s . Kovoru (kod Tria) Kokrki N O P odred 4. operativne zone N O V i PO Slovenije napao belogardistiko uporite jaine DO vojnika. Posle dvoasovne borbe on
je uporite, miniranjem, poruio, ali ga nije Zauzeo, jer je, zbog pomanjkanja municije, odustao od daljih napada.
U rejonu s. Razpotja (kod Idrije) Iti. slovenaka brigada Janko Premrl V o j k o 31.
divizije NOVJ vodila otru jednodnevnu borbu protiv nemakih snaga koje su nadirale u dve kolone. Najzad, cdbivi tri juria, ona ih je odbacila u Idriju.
U rejonu s. Laja (kod s. Gorenje Vasi) 7. slovenaka udarna brigada France P r e ern 31. divizije NOVJ vodila vieasovnu borbu protiv nemakih policijskih I andarmerijskih snaga koje su nadirale iz s. Gorenje Vasi i s. Hotavlja, te ih najzad
odbacila u polazne garnizone.

4. decembar

Iz rejona Gorice nemaka 71. peadijska divizija prebaena u rejon Strasburga.

Iz Celja, Sotanja, Crne i Zelezne Kaple snage nemakog 18. landesicen puka i 18.
brdskog lovakog puka ; Trek' i delovi 13 17. i 25. SS policijskog puka otpoeli opti
napad na osloboenu teritoriju u Gornjoj savinjskoj dolini. Posle etverodnevnih
borbi jedinice 14. udarne divizije N O V J povukle su se od komunikacija i, naputajui frontalnu odbranu slobodne teritorije, iznenadnim napadima na pojedine kolone
nanosile neprijatelju znatne gubitke.
U rejonu s. Zavodnja (kod Sotanja) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer
14. udarne divizije NOVJ vodila vieasovnu
otru borbu protiv nemakih snaga
koje su, uz artiljerijsku podrku, nadirale iz Sotanja. Odbivi tri juria, ona se u
veernjim asovima, zbog nadmonosti neprijatelja, povukla u rejon Kramarjev
vrh s. Kotnik s. Skobir (na pl. Razboru).
U rejonu s. Slatine, s. Gnea i s. S k o m a (kod Sotanja) 13. slovenaka udarna brigada
Mirko Brai 14. udarne divizije N O V J vodila otru borbu protiv jakih nemakih
snaga koje su nastojale da se probiju u pravcu s. Lepe N j i v e , te ih odbacila na polazne poloaje.

5. decembar

U rejonu s. Kolnik s. Skobir (na pl. Razboru) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o

Sercer 14. udarne divizije N O V J vodila otru borbu protiv
nemakih kolona iz
Sotanja i SIovenj-Gradeca, a zatim se. zbog veeg broja nepokretnih ranjenika,
preko s. Stakna i pl. Smrekoveca povukla u rejon Podplanine (kod Ljubna).

6. decembar

Iz s. Razdrtog (kod Postojne) 75 naoruanih Francuza prebegli iz sastava nemake

188. rezervne brdske divizije i prikljuili se jedinicama NOVJ.
U rejonu s. Smihel s. Proeka s. Sv Urban (kod M o z i r j a ) 13. slovenaka udarna
brigada M i r k o Brai 14. udarne divizije N O V J vodila otru vieasovnu borbu
protiv nemakih snaga koje su iz Sotanja, s. Letua i Braslova nadirale ka Mozirju. Brigada se, zbog nadmonosti neprijatelja, delom snaga povukla u rejon s.
Gostenika (kod Mozirja), dok je na pravcu s. Letu Mozirje zadrala nemake
snage.

8. decembar

U rejonu s. Krunog Vrha i s. Lue (kod Trebnja) 11. slovenaka brigada

Milo
Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodila vieasovnu blisku borbu
protiv nemako-domobranskih snaga koje su, u vie kolona, nadirale iz garnizona
St. Vida (kod Stine). Brigada se zatim, zbog nadmonosti
neprijateljskih snaga
prebacila u rejon s. Liseca (kod Zuemberka).

9. decembar

Po nareenju taba 4. operativne zone N O V i PO Slovenije, 13 slovenaka udarna

brigada M i r k o Brai 14. udarne divizije NOVJ napustila odbranu slobodne teritorije Gornje savinjske doline, pa se kod s. Smarjete (blizu Rimskih Toplica), posle
petoasovne borbe, preko r. Savinje probila na podruje s. Planine na Kozjanskom,
kako bi napadima u tom rejonu primorala neprijatelja da povue deo snaga iz
Gornje savinjske doline.

10. decembar

K o d s. Piltanja Kozjanski N O P odred 4. operativne zone N O V i PO Slovenije vodio

etvoroasovnu borbu protiv nemakih kolona iz s. Senova (kod Rajhenburga) i s.
Bua (kod Sedlarjeva). Odred se. zbog nadmonosti neprijatelja,
povukao na pl.
Bohor posle ega su nemake jedinice zaposele s. Piltanj, s. Jurkloter. s. Planinu
i s. K o z j e .

66

1041

19 14. decembar
12. decembar

SLOVENIJA

decembar 1944.

U s. Jurkloteru (kod Rimskih Toplica) 1. batalion Kozjanskog N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije izvrio demonstrativan napad na nemaku posadu.
Snage na obezbedenju su razbile jaku nemaku kolonu koja je iz Sevnice nadirala
u pomo napadnutom garnizonu.
K o d s. Govejeka 3. bataljon Iff. slovenake brigade Janko Premrl V o j k o 31. d i v i zije NOVJ razbio nemake snage koje su nadirale iz I d r i j e i odbacio ih u dolinu
r. Zirovnice.

14. decembar

K o d s. Stjaka (blizu Seane) 18. slovenaka (Bazovika) udarna brigada 30 divizije

N O V J razbila jaku nemaku kolonu koja je nadirala iz Seane. Zbog loga je nemaka posada napustila s. Stjak i povukla se u Seanu.
Izmeu eleznikih stanica Sentilj (kod Dravograda) i Ernov (u Austriji) minersko-sabotani vod Lackovog N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO Slovenije minirao prugu i sruio nemaki vojni transport. Tom prilikom je poginulo oko 160 nemakih vojnika.

15. decembar

Iz zatvora Stari pisker u Celju 4 politika aktivista OF oslobodili 360 zatvorenika.

meu kojima se nalazio vei broj pripadnika OF koje su nemake vlasti osudile na
smrt.

16. decembar

U s . Planini (kod Sevnice) 13. slovenaka udarna brigada Mirko Brai 14. udarne
divizije NOVJ napala nemaku posadu. Kud je posadi pristiglo pojaanje iz sastava
jedne ustake ete, koje j o j je, pod zatitom magle, udarilo u lea, slovenaka brigada se pod borbom povukla iz s. Planine kc- s. Dol:ju, nanevi neprijatelju gubitke
od oko 140 mrtvih.

17. decembar

Nemake snage 28. SS policijski puk i Nastavni bataljon divizije Brandenburg"

iz Kamnika i 13. i 17. SS policijski puk iz Zelezne Kaple (u Austriji) i Crne sa j u gozapada i severa otpoele napad na osloboenu teritoriju Gornje savinjske doline.
Posle viedncvnlh borili du drumova Crnelec Gornji Grad i L u Solava nemake snage su zauzele Liubno, Lue, Gornji Grad. M o z i r j e i Solavu, a jedinice 4.
operativne zone N O V i PO Slovenije povukle su se u planine. Borbe su vodene sve
do 5. januara 1945.
U s. Bistrici (blizu Maribora) eta Lackovog N O P odreda 4. operativne zone N O V I
PO Slovenije zauzela nemako and. rmeri.isko uporite i u fabrici koe unitila sve
maine.
U s . Suhoru (kod Metlike), naredbom G N O V i PO Slovenije, od italijanskih boraca
u jedinicama N O V i PO Slovenije formirana 24. brigada Fontano!-. Ona se. u sastavu 7. korpusa NOVJ. borila sve do zavretka rata.

IH

decembar

Kod varoice Rabelj (u Italiji) 3. bataljon 18 slovenake (Bazovike) udarne brigade

30. divizije NOVJ unitio sva postrojenja u rudniku olova. Zbog toga je eksploatacija rudnika obustavljena do kraja rata.
U rejonu s. Gore (kod Slovenskih Konjica) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer- 14. udarne divizije NOVJ vodila otru borbu protiv nemakih snaga koje su
nadirale sa pravca s. Spitalia i s. renice. Brigada se uvee. zbog nadmonosti
nemakili jedinica, preko s. Kraperka prebacila u s. Cerovcc (kod Grobelna).
U s . Gorenjoj Vasi (kod S k o f j e Loke) 16. slovenaka brigada Janko Premrl V o j k o
31. divizije N O V J napala nemako-belogardistiku posadu, razmetenu u 6 otpornih
taaka. Brigada je 20. decembra, posle dvodnevnih ulinih borbi, zbog prodora tenkova iz S k o f j e Loke odustala od daljih napada. Ostale jedinice 31. divizije, na obezbedenju u pravcu s. irija, s. Rovta. s. Crnog Vrha i S k o f j e Loke. vodile su uspene
borbe protiv nemakih snaga koje su nadirale u pomo posadi Gorenje Vasi, ali zbog
nedostatka protivtenkovskog oruja nisu mogle spretiti prodor tenkova iz S k o f j e
Loke.

li), decembar

U rejonu s. Ceroveca i s. Lekmarja (kod Grobelna) 2. slovenaka udarna brigada

Ljubo Sercer 14. udarne divizije NOVJ vodila vieasovnu otru borbu protiv jake
nemake kolone iz s. marja pri Jelah i odbacila je u pravcu s. Zibike (kod Rogake Slatine).
Iz Gorice, Trsta, Postojne i Idrije delovi nemake 188. rezervne brdske divizije, italijanske divizije ^San Marko i nemakog 10. SS policijskog puka, etnici i slovenaki domobrani napali jedinice 30. divizije N O V J na osloboenoj teritoriji u irem
rejonu Trnovskog gozda. U otrim borbama do 5. januara 1945. kod s. Trnova, s.
Lokava, s. Tribue, s. Cepovana, s. Lokoveea i na entvikoj gori, snage 30. i 31.
divizije NOVJ su primorale neprijatelja da se povue u polazne garnizone.

1042

1944. decembar

SLOVENIJA

decembar 1944.

20. decembar

U rejonu s. Otlice (kod A.idovine) 17 slovenaka brigada Simon Gregori 30

divizije NOVJ vodila otre borbe protiv normiko-etnikih snaga koje su u Postojne, preko s. Cola. Tiadirale ka Trnovskom gozdu. Brigada se sutradan, zbog nadmonosti neprijateljskih snaga povukla u rejon s. Mrzle Rupe (kud Idrije), nanevi
neprijatelju znatne gubitke.

21. decembar

U rejonu s. Hakovoa (kod Grobelna) 2 sloven;.< ka udarna brigada L j u b o Sercer

14. udarne divizije NOVJ vodila otru troasovnu borbu protiv nemakih
snaga
koje su nadirale iz Grobelna i St. Jurija Brigada se. zbog nadmonosti neprijatelja,
povukla ka s. Lekmarju, a uvee se prebacila u rejon s. Gora (kod Slovenskih K o njica).

21/22. decembar

22. decembar

U Corknom odrana pokrajinska konferenciju Saveza slovenake omladine i italijanske antifaistike omladine. Uestvovalo je 40 delegata, medu kojima 12 delegala
iz italijanske partizansko divizije Garibaldi Natizone
Da bi smanjila pritisak nemakih snaga na jedinice 30. divizije N O V J u rejonu
Trnovskog gozda. 31. divizija NOVJ, na povratku iz Goronjske. napala nomako-domobranske garnizone
Vehare, Idriju i Spodnju Idriju i primora!- nemake
snage da izvuku deo jedinica iz borb- na Trnovskom gozdu i pojaaju posade u
Idriji i Spodnjoj Idriji.
Naredbom taba 4. operativne zone N O V i PO Sloveniji ukinuta Komanda Gornjeg
savinjskog vojnog podruja i Komanda Kamniko-zasavskog vojnog podruja, a
umesto njih obrazovana Komanda Kamiliko-savinjskog vojnog podruja

23. decembar

U s. epovanu (kod Gorice) 1. bataljon .19. slovenake brigade Sreko Koso velo
30. divizije NOVJ napao nemaku posadu i snanim juriem odbacio je U donji deo
sela. Zbog brze intervencijo jakih neprijateljskih sna
iz s. T.jkoveca i s. C i g a r a ,
bataljon se povukao iz s. epovana, ali je stalnim vatrenim uznemiravanjem prinudio nemake jedinice da se u zoru povuku ka s. Grgaru
U rejonu s. Cerkljanski Vrh s. R a v n e - s. Razpotje (kod Cerkna) l(i. slovenaCka
brigada -Janko Premrl Vojko 31. divizijo NOV-t napala jau nemaku kolonu koja
je iz Idrije nadirala u pravcu Cerkna Neprijatelj je, uz znatne gubitke, odbaen
u polazni garnizon.

24. decembar

Na povratku iz Dolenjske u tajersku. (5 slovenaka udarna brigada Slavko Slander i 11. slovenaka udarna brigada Milo Zidanek 4. operativne zono N O V i PO
Slovenije prele r. Savu izmeu s. Jevnice I s. Kresnica (kod L i t i j e ) i sliglo u s.
Slivno I s. Vae.
izmeu s, VIpave i St. Vida 4. bataljon Ifi. slovenake (Bazovike) udarne brigade
30. divizije NOVJ napao nemaku motorizovanu kolonu od 15 kamiona i naneo j o j
znatne gubitke u ljudstvu 1 materijalu.

25. decembar

U rejonu s. Vreva i s. Otalea bataljon 10. slovenake brigade Janko Pr: mri
V o j k o i Udarna eta 31. divizije NOVJ napali i razbili nemaku policijsku kolonu
koja je iz Idrije nadirala u pravcu s. Zelina. Razbijeni delovi su se utvrdili u kuama u s. Vrevu. iz kojih su pruali otnor do 27. decembra, kada su uspeli da
preko r. Idrijce i s. Masore prebace u Idriju.
U s . Nemcima (kod Trnova) dolovi 10. slovenake brigade Sreko kosove I 30. divizije NOVJ napali nemaku posadu. Posle petoasovne borbo, kad im je jaka nemako-italijanska kolona iz Trnova udarila u lea. oni su se povukli ka s. I-olcvama.

26. decembar

U rejonu s. Lokava (na pl. Trnovskom gozdu) 19. Slovenaka brigada Sreko Kosov c i i Ruski bataljon 18. slovenake (Bazovike) udarne brigade 30. divizijo N O V J
vodili ceo dan otru borbu protiv jakih nemako-italijanskih snaga iz Trnova koje
su napadale uz podrku artiljerije. N e p r i j a t e l j je najzad zaposeo s. Lokve.
Izmeu s. Velikih Zabija i s. Planine (kod Ajdovine) 18. slovenaka (Bazovika)
udarna brigada 30. divizije NOV.I napala nemnko-italijanske snage i posle krae
borbe odbacila ih u Ajdovlnu.
U rejon s. epovana (kod N o v e Gorice) stigla 3. slovenaka udarna brigada
Ivan
Gradnik; 31. divizije NOV.I, kako bi pojaala odbranu slobodne teritorije. Brigada
je napala jaku nemaku kolonu iz s. Grgara i posle otre borbe odbacila je ka s. L o koveeu i s. Grgaru.
Posle kraeg prekida, nemake snage Iz sastuva 13. 17. i 28. SS policijskog puka i
18. brdskog lovakog puka T r e k ' , iz uspostavljenih uporita s. Ljubna, .--. Lua, s.
Solave, s. Gornjeg Grada, s. Sotanjo i s. Crne (u Goi-njoj savinjskoj dolini), otpoele napade na jedinice 4. operativne zone N O V i PO Slovenije, a snage 18. landes-

66*

1043

1944. decembar

SRBIJA

decembar 1944.

icen puka napale Kozjanski N O P odred i 2. slovenaku udarnu brigadu L j u b o Sercer 14. udarne divizije NOVJ u rejonu Kozjanskog. Borbe su trajale do 5. januara
1945.
27. decembar

U rejonu s. Podvolovljeka (kod Kamnika) 1. slovenaka udarna brigada Tone T o m i 14. udarne divizije NOVJ vodila vieasovnu otru borbu protiv nemakih snaga
koje su nadirale iz s. Lua i odbacila ih u polazni garnizon.
U rejonu s. Lane (kod Cepovana) 3. slovenaka udarna brigada -Ivan Gradnik 31.
divizije NOVJ vodila vieasovnu borbu protiv nemakih snaga koje su nadirale
sa pravca s. Lokava, a zatim se, ispred nadmonog neprijatelja, povukla u rejon
pl. Kobilica s. Podepovan s. Vre (kod Cepovana), zatvarajui pravac prema
s. Dolenjoj Trebui.

28. decembar

U rejonu s. Malih Lana (na pl. Trnovskom gozdu) 19. slovenaka brigada Sreko
Kosovel 30. divizije N O V J vodila vieasovnu borbu protiv nemakih snaga koje
su nastojale da se iz s. Lokava i s. Nemaea probiju ka s. Predmeji. Neprijatelj je
odbaen na polazne poloaje.
U rejonu s. Kobilice, s. Dola i pl. Koprivjiika (Kod Cepovana) 3. slovenaka udarna
brigada I v a n Gradnik 31 divizije NOVJ vodila borbu protiv nemakih snaga koje
su preko s. Lokoveca i s. Lokava nadirale ka epovanu. Brigada se pred vee, zbog
nadmonosti nemakih jedinica, povukla ka s. Dolenjoj Trebui i s. Zabru (na
Banjkoj planoti).
Kod s. Krtine (blizu Domala) 6. slovenaka udarna brigada Siavko Slander 4.
operativne zone N O V i PO Slovenije upala u nemaku zasedu. Posle vieasovne
borbe deo snaga se probio ka s. Lani (kod Kamnika), a ostatak se posle dvodnevnih
borbi prebacio na pl. Meninu.

29. decembar

Izmeu
udarna
sportni
voza. a

. st. Ponikve i . st. Dobovec (na pruzi Celje Maribor) 13. slovenaka
brigada Mirko Brai
14 udarne divizije N O V J unitila nemaki tranvoz, zaplenivi vee koliine materijala i opreme. Zarobljeno je G sprovodnika
broj poginulih nije utvren.

U rejonu prevoja Kobilice (kod Cepovana) 2. bataljon 19. slovenake brigade Sreko
Kosovel 30. divizije N O V J vodio tioasovnu borbu protiv nemakih snaga koje su
iz Cepovana nadirale ka Dolenjoj Trebui. Bataljon se ispred nadmonog neprijatelja povukao u pravcu s. Vojsko.
30. decembar

U rejonu s. Lazeca i s. Strae bataljon IG. slovenake brigade Janko Premrl V o j k o

31. divizije N O V J napao jau nemaku kolonu koja je iz Idrije nadirala ka s. Zelinu.
Posle vieasovne borbe neprijatelj se razbijen, preko s. Masore, povukao u Idriju.
Nemake snage napustile uporita na pl
(kod N o v e Gorice).

31. decembar

Banjkoj planoti i povukle se u s. Grgar

v

U rejonu s. Olliec i s. Cola (kod Ajdovine) 18. slovenaka (Bazovika) udarna brigada 30. divizije NOVJ vodila oiru borbu protiv nemako-etnikih snaga koje su
iz Cola nadirale ka Predmeji. Posle vie uzastopnih obostranih juria ona ih je odbacila ka Colu, nanevi im gubitke od 20 mrtvih i 30 ranjenih.

SRBIJA
1. decembar

Posle dvodnevnih borbi na prostoriji s. Premee s. Loznica (kod aka) jedinice

G. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne dlvi'.ije N O V J razbile etniki 2. ravnogorski korpus. N e p r i j a t e l j je imao 15 mrtvih i 30 zarobljenih. Zaplenjeno: p. mitraljez. 10 puaka, oko 70.000 metaka, automobil i 30 kola raznog materijala. Brigada
je imala 1 poginulog i 3 ranjena borca.
Na liniji s. Miokovci s. Ljubi ;kod aka) jedinice 2. krajike udarne brigade
17. udarne divizije NOVJ napale nemake poloaje. Posle petoasovne otre borbe
one su se povukle na polazni poloaj. U borbi je poginulo i ranjeno oko 50 neprijateljskih vojnika, a jedinice NOVJ imale su 11 mrtvih, 45 ranjenih i 12 nestilih
boraca.
Na liniji Veliko brdo Gradina Tlima (kod Gue) jedinice 16. srpske brigade
25. divizije NOVJ napale etniku Dragaevsku brigadu i, posle otre borbe, odbacile je ka tvanjicL Poginulo je 28 a zarobljeno 6 etnika. Zaplenjeno: minobaca,
automobil, kola sa hranom i nekoliko puaka. Brigada je imala 1 poginulog i 4 ranjena borca.
U s. Rosuljevu (kod L j u b o v i j e ) jedinice 1. bataljona 24. srpske udarne brigade 45.
divizije N O V J iz zasede unitile 4 nemaka k:>miona i I automobil i ubile 35 vojnika
i oficira.

1044

1944.

decembar

SRBIJA

U Novom Sadu, na velikom zboru graana,

Novi Sad.

decembar 1944.
izabran

Gradski

odbor

JNOF-a

za

Iz s. Rujita (kod Kos. Mitrovice) delovi 10. srpske brigade 22. divizije NOVJ, posle
krae borbe, proterali delove etnikog 2. kosovskog korpusa. Ranjeno je 7 a zarobljena su 23 etnika, dok je 10. brigada imala 1 ranjenog borca. Zaplenjeno: p. mitraljez sa G okvira, 12 puaka, 530 metaka i 7 bombi.
1/2. decembar

2. dccembar

Dva bataljona 5. sandake udarne brigade 37. udarne divizije N O V J napala na oko
G00 nemakih vojnika na poloajima Ravna gora Alin breg (kod P r i j e p o l j a ) i
uspela da zauzmu Ravnu goru. Neprijatelj je imao oko 40 mrtvih i ranjenih, a zaplenjena su 2 p. mitraljeza Gubici bataljona 5. brigade: 1 poginuo i 3 ranjena borca.
Kod s. Vrbice i Vrbikog potoka, u pokretu od Gnjilana ka Janjevu, delovi 46. didivizije N O V J sukobili se sa oko 300 balista. Posle due borbe neprijatelj je prinuen na povlaenje ka oblinjim selima Godimi ju i Plitkoviu. Gubici delova 4G.
divizije: 5 poginulih i 10 ranjenih boraca i neprijateljski nisu utvreni. Zarobljen je
1 balist.
Iz Beograda stigla na sremski Iront 5. udarna divizija NOVJ.

2/3. decembar

Jedinice 2. proleterske udarne divizije, uz sadejstvo 23. i 25. udarne divizije

posle trodnevnih otrih borbi protiv nemake 104. lovake divizije oslobodile
Neprijatelj je imao 250 mrtvih 1 150 zarobljenih. Zaplenjeno: 2 minobacaa. 10
traljeza. 100 puaka, 6 kamiona. 10 motocikla i dosta druge opreme. Jedinice
su imale 4 poginula i 11 ranjenih boraca.

NOVJ,
aak.
p. miNOVJ

Na liniji Turijak Goveak (kod Sjenice) jedinice 5. sandake udarne brigade

37. udarne divizije N O V J napale nemaku motorizovanu kolonu. U troasovnoj borbi
one su unitile oko 200 kamiona i kola s raznim materijalom i zaplenile minobaca.
G p. mitraljeza, automat, 5 pitolja i dosta drugog oruja, municije i opreme. Brigada je imala 1 poginulog i 2 ranjena borca.
3. decembar

Jedinice 25. udarne divizije N O V J oslobodile A r i l j e i Ivanjicu.

Jedinice 1. proleterskog udarnog korpusa N O V J otpoele napad na neprijateljske
poloaje na liniji Ilok s. Erdevik s. Martinci. U ilavim borbama, vrei protivnapadc, neprijatelj je uspeo da zadri svoje poloaje, ali se sledeeg dana
zbog proboja 1. proleterske udarne divizije N O V J na pravcu k. 134 (kod Erdevika)
i njenog izbijanja na put s. Erdevik s. Ljuba kao i zbog zauzimanja s. Erdevika
od strane 11. udarne divizije morao povui na elom frontu, pretrpevi osetne
gubitke u ljudstvu i materijalu. Prema nepotpunim podacima, jedinice 1. proleterskog udarnog korpusa imale su 75 poginulih i 160 ranjenih boraca.
K o d s. Markovice (blizu aka) 16. srpska brigada 25. udarne divizije N O V J vodila
jaku borbu protiv nemakih snaga i pred no ih odbacila ka pl. Ovaru. Poginulo
je 8 nemakih vojnika, a 16. brigada je imala 4 mrtva i 12 ranjenih boraca.
Jedinice 27. srpske brigade 46. divizije NOVJ i 2 kosovsko-metohijske NO brigade,
uz sadejstvo jedne baterije topova, posle otrih borbi uspele da iz Uroevca proteraju oko 2000 balista koji su, prethodnog dana, upali u grad sa pravca Kaanika i
Gnjilana. Balisti su odbaeni ka pl. Zegovcu. uz gubitke od oko 200 poginulih.
Na komunikaciji Poega Uice (sada: Titovo Uice) L j u b o v i j a jedinice 45. div i z i j e NOVJ, uz sadejstvo delova Uikog N O P odreda, ubile 214 nemakih vojnika
i unitile 15 kamiona i 1 automobil.
U poumljenom preelu zvanom Poljana (izmeu s. Vizia i s. Erdevika, kod Iloka),
u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo komandant 8. crnogorske udarne brigade
major Savo Makovi, narodni heroj.
U Ivanjici formiran SK K P J za srez moraviki.

3/4. decembar

Na Kadinjai, u s. Dubu i u s, Kostojeviima (kod Titovog Uica) 24. srpska udarna

brigada 45. divizije N O V J vodila borbu protiv nemakih snaga koje su se povlaile
iz Uica ka L j u b o v i j i .

4. decembar

K o d s. Virova (blizu A r i l j a ) i s. Krstaa (kod Gue) jedinice 16. srpske brigade 25.
udarne divizije i 6. srpske udarne brigade 2. proleterske udarne divizije N O V J v o dile borbu protiv oko 600 nemakih vojnika koji su titili povlaenje glavnine od
aka ka Uicu (sada: Titovo Uice). Neprijatelj je imao 25 mrtvih, a jedinice N O V J
11 poginulih i 41 ranjenog borca.
Iz s. Rogaice i s. Duba oko 3.000 nemakih vojnika izvrilo napad ka s. Vardi (kod
Titovog Uica). Posle otre borbe protiv jedinica 24. srpske udarne brigade 45. divi1045

19 14. decembar

SLOVENIJA

decembar 1944.

zije NOVJ i Uikog N O P odreda, koje su zatvarale o v a j pravac, neprijatelj je ovladao Jelovom gorom i s. Vardom.
U Parainu izabran S N O odbor.
5. decembar

Nadirui za odsiupajuim neprijateljskim snagama, jedinice 1. proleterskog udarnog

korpusa NOVJ oslobodile sela: Martince, Kuzrnin. Kukujevce, Vinjievo, Morovi i
Adaevce, kao i Sid, a sutradan i sela Vaicu. Batrovce i Lipovac. Neprijateljski
gubici u ljudstvu i materijalu bili su znatni a zaplenjeno je: 1 tenk. 17 topova, 2 minobacaa, 80 automatskih orua, 7 kamiona, 2 motocikla, 8 radio-stanica i dosta
druge opreme i municije. Jedinice 1. korpusa su imale 161 poginulog i 481 ranjenog
borca.
Jedinice 17. udarne divizije N O V J
nika koji su prethodnog dana izbili
Uica). Posle otre borbe odbacile
Neprijatelj je imao 130 mrtvih i
ranjena.

izvrile protivnapad na oko 3.000 nemakih v o j na prostoriju s. V'arda Jelova gora (kod Titovog
su ih na komunikaciju Uice Bajina Bata.
30 zarobljenih, a jedinice NOVJ 5 mrtvih i 42

Na Krstau (kod Poege) jedan nemaki peadijski puk napao poloaje 16. i 18.
srpske brigade 25. divizije NOVJ i u otroj borbi zauzeo Krslac, razbivi 3. bataljon
16. srpske brigade i 2. bataljon 18. srpske brigade.
7. dccembar

Jedinice 1. proleterske udarne divizije NOVJ. posle estokih nonih borbi, oslobodile s. Tovarnik (kod Sida). U tim borbama poginuo je, izmeu ostalih, vrilac dunosti komandanta bataljona u 3 proleterskoj krajikoj udarnoj brigadi Mile L a t i novih, narodni heroj.

S. decembar

Na poloaju Zlatarsko brdo s. Halinovii (kod Sjenice) jedinice 5. sandake

udarne brigade 37. udarne divizije N O V J napale na oko 800 nemakih vojnika i
uspele da zauzmu deo neprijateljskog poloaja. U toj borbi neprijatelj je imao oko
60 mrtvih i ranjenih, a zaplenjena su: 2 p. mitraljeza, 4 automata, 3 pitolja i dosta
drugog materijala. Brigada je imnla 2 poginula 1 7 ranjenih boraca.

!). deccmbar

U Jagodini (sada: Svetozarevo). na skuptini sreza belikog, izabran S N O odbor.

9/10. decembar

Dva bataljona 24. srpske udarne brigade 45. divizije i jedan bataljon 14. srpske
udarne brigade 23. udarne divizije N O V J napali L j u b o v i j u , koju su branili delovi
nemake 7. SS divizije ' Princ Eugen-. Napad nije uspeo, jer se neprijatelj uporno
branio sa dobro utvrenih poloaja.

10. deccmbar

U Novom Sadu otpoela I pokrajinska konferencija JNOF-a Vojvodine. Trajala je

tri dana. Izabrano je najvie politiko telo Vojvodine: Izvrni odbor JNOF-a, sa
predstavnicima Srema. Bake, Banata i Baranje.

11. decembar

U rejonu L j u b o v i j e jedinice 23. udarne divizije N O V J ponovo napale delove nemake

7. SS divizije >Princ Eugeii'. Napad nije uspeo, jer se neprijatelj uporno branio u
elji da ouva mostobran na desnoj obali r Drine radi izvlaenja svojih snaga iz
rejona Uica (sada: Titovo Uice)

12. dccembar

Jedinice 2. proleterske udarne d i v i z i j e i delovi 18. srpske brigade 25. divizije NOVJ
oslobodili Poegu posle dvodnevnih borbi na padinama Blagaja i Krstaa i na prilazima grau protiv zatitnih delova nemakog 34. armijskog korpusa Nemake jedinice su se povukle ka Uicu (sada: Titovo Uice).

?.?. decembar

U Kosovskoj Mitrovici. po odluci Operativnog taba N O V i PO za Kosovo i Metohiju. od dotadanjeg I barskog N O P odreda i novih boraca formirana 6. kosovsko-metohijska NO brigada.

13/14. decembar

Na poloaju s .Halinovii Zlatarsko brdo s. D. Goraii (kod Sjenice) jcdinice

5. sandake udarne brigade 37. udarne divizije N O V J izvrile neuspeo napad na
nemake snage. Neprijatelj je imao 45 mrtvih i vie ranjenih, a jedinice N O V J
2 poginula i 6 ranjenih boraca. Zaplenjen je mitraljez, p. mitraljez, pitolj i 3.000
metaka.

14. decembar

Posle otrih dvodnevnih borbi na liniji Devino brdo Breza Dubnica (kod S j e nice) jedinice 22. udarne divizije NOVJ oslobodile Sjenicu, a nemaku brigadu A n germiler odbacile ka Prijepolju.

15. decembar

Kod s. Badovinaca 1 s. Balaluna (izmeu Bijeljine i Bogatia) 17. udarna divizija i

17. udarna brigada 28. udarne divizije June operativne grupe N O V J otpoele prebacivanje preko r. Drine u istonu Bosnu (a zavrile do 17. decembra).

1046

1944. decembar

SKIJI.) A

aecemoar IMM.

Posle etverodnevnih borbi 23. udarna divizija N O V J zauzela mostobran

nemake
7, SS d i v i z i j e
Princ Engen
kod L j u b o v i j e . N e p r i j a t e l j se povukao u pravcu
Zvornika.
Hl. decembar

Jedinice 2. proleterske udarne d i v i z i j e N O V J i Uikog N O P odreda oslobodile Uice

(sada: T i t o v o Uice) posle borbe na prilazima gradu protiv zatitnica nemake 10-1
lovake divizije. N e p r i j a t e l j se. uz gubitke od 8!J mrtvih i oko 200 ranjenih, povukao
u pravcu Viegrada. Gubici jedinica N O V J : 5 mrtvih i 20 ranjenih boraca.
U N o v o m Sadu

formirana A r t i l j e r i j s k a brigada 36. udarne d i v i z i j e NOVJ.

U Ar.ilju formirano Poverenitvo K P J za srez ariljski.

17/lS. decembar

U rejonu Kurjaice 45. divizija June operativne grujie NOV.T otpoela prebacivanje
preko r. Drine u istonu Bosnu (a zavrila 20. decembra).

18. decembar

Deveta, 10. i 13. vojvoanska N O U brigada, preimenovane u 1, 2. i 3. brigadu K o r pusa narodne odbrane i Ule u sastav 7. d i v i z i j e K N O J - a .

19. decembar

K o d L j u b o v i j e 23. udarna divizija June operativne grupe divizija N O V J otpoela

prebacivanje preko r. Drine u istonu Bosnu (a navrila 20. decembra).

20. decembar

U Istoku (kod Pei), od dotadanjeg Istokog N O P odreda 1 novih boraca, formirana

8. kosovsko-metohijska NO brigada.
U Srem. M i t r o v i c i formirana
U Jagodini
odbor.

(sada:

Artiljerijska

Svetozarevo).

na

brigada

skuptini

21.

okruga

udarne

divizije NOVJ.

pomoravskog,

izabran

U osloboenom Beogradu Narodno pozorite otvorilo sezonu premijerom

od sovjetskog pisca Leonida Leonova.

ONC

'Najezde-

20/21. decembar

U Rejonu s. Vruevaca i s. Oguta (blizu Gnjilana) iznenada napale jake snage balista dva bataljonu 8. makedonske NO brigade i dva bataljona 17. makedonske NO
brigade. Posle teke none borbe bataljoni su se povukli za Gnjilane.

23. decembar

- GS N O V i PO za Makedoniju naredio 15 korpusu N O V J : da 41. i 42. udarna d i v i zija. u sadojstvu s kosovsko-metohljskim jedinicama, preduzmu ienje i unitav a n j e balista na prostoriji izmeu Preeva. Bujanovca i Gnjilana. Slab korpusa je
istog dana naredio 41 i 42. d i v i z i j i da izvre t a j zadatak
Na jedinice 8. i 17. makedonske NO brigade i jedan bataljon 5 kosovsko-metohijske
NO brigade u Gnjilanu napale jake snage balista i m a n j i b r o j etnika. Posle troasovnih ulinih borbi balisti su proteranl iz grada. Gonei neprijatelja jedinice NOV.T
oslobodile su sela Malievo i Silovce.

24. dccembar

Jedinice 1. kosovsko-metohijske N O U brigade otjioele pokret iz Pei u pravcu D r e n k e radi ienja toga kraja od preostalih odmetnika.

25. decembar

K o d s. Hutoa (blizu Priboja), posle dvodnevnih borbi protiv dva nemaka bataljona.
jedinice 5. sandake udarne brigade 37 udarne d i v i z i j e N O V J odbacile neprijatelja
ka Priboju, nanevi mu gubitke od 75 mrtvih i ranjenih Brigada je imala 3 poginula
I 5 ranjenih boraca.
Izmeu Bujanovca i Gnjilana. istei teren od balista. 41 divizija N O V J zaplenila
oko 450 puaka. 6 mitraljeza i drugu ratnu opremu i nanela neprijatelju gubitke od
preko 100 mrtvih.
Prema naredbi Operativnog taba N O V i PO za K o s o v o i Metohiju od 20. decembra,
formirane komande pekog, prizrenskog. uroevakog, pritinskog i kosovsko-mitrovakog v o j n o g podruja.

27. dccembar

K o d Zvornika 25, divizija June operativne grupe N O V J otpoela prelaz preko r.

Drine. Prelaz je zavren sutradan, ime je zavreno prebacivanje June operativne
grupe N O V J (17, 23, 25. 28. i 45. d i v i z i j e ) iz S r b i j e u istonu Bosnu.
U rejonu Gnjilana jedinice 5. kosovsko-metohijske NO brigade vodile borbu protiv
balista, razbile ih i nanele im gubitke od 35 poginulih.
U N o v o m Sadu.^u prisustvu preko 900 delegata iz Srema, Buke, Banata i Baranje,
otvoren I kongres Antifaistike omladine Vojvodine. Kongres je trajao do 31. decembra. Na njemu je doneta rezolucija u kojoj se kae: upuivati sposobne mladie
u N O V J , ulagati napore u obnovu zemlje, jaati bratstvo i jedinstvo
naroda
Jugoslavije.
1047

^AvuxuiT.

ueutniiuar ly'tt.

30. decembar

U s . Slavniku (kod Lebana) formiran Kosovski partizanski bataljon.

31. decevibar

U s . Ki-Canju (u Maarskoj), od pripadnika maarske nacionalne manjine iz V o j vodine, formirana 15. vojvoanska N O U brigada i a n d o r P e t e f i .

Decembar

U Uroeveu formiran Gradski NO odbor, iji su odbornici izabrani na skupovima

graana.

1048

J a n u a r

DOGAAJI OPTEG KARAKTERA

1. januar

Po nareenju VS N O V i P O J f o r m i r a n e 1, 2. i 3. a r m i j a N O V J . U sastav 1. a r m i j e
su ule: 1. proleterska udarna i 6. proleterska d i v i z i j a N i k o l a T e s l a , 5, 11. i 21.
udarna d i v i z i j a i Konjika brigada; u sastav 2. a r m i j e : 17, 23, 25, 28. i 45. d i v i z i j a ;
u sastav 3. a r m i j e : 1(1, 3(1. i 51. udarna d i v i z i j a N O V J . U operativnom pogledu pod
komandu taba 3. a r m i j e N O V J stavljeni su t. i 10. korpus N O V . ) a pod komandu
taba 2. a r m i j e 3. korpus N O V J .

2. januar

U Moskvu stigla delegacija vlade Maarske u cilju p r e g o v o r a o p r i m i r j u sa v l a dama S A D , V. Britanije i SSSR-a. ( P r e g o v o r i su zavreni 20. januara potpisivanjem
ugovora o primirju.)
U M a a r s k o j nemake snage otpoele estodnevnu p r o t i v o f a n z i v u u pravcu Estergona.

3. januar

U Atini
na elu.

obrazovana

4. januar

Predsednik vlade V. B r i t a n i j e Vinston Ceril upulio kralju Petru II K a r a d o r e v i u

pismeni zahtev da bez odlaganja prizna Beogradski sporazum (sporazum T i t o
Subai od 2 . X I 1944. god.)

5. januar

U N o v o m Sadu, po nareenju taba vazduhoplovstva N O V J . formirani tabovi 11.

vazduhoplovne (lovake) d i v i z i j e i 42. vazduhoplovne (jurlne) d i v i z i j e . U sastav
11. d i v i z i j e ula su tri puka lovaca .Tak: (111. 112. i 113. puk), a u sastav 42. d i v i z i j e
tri puka -11-2 (421, 422. i 423. puk).
Vlada SSSR-a

grka

koaliciona

vlada

priznala privremenu poljsku

sa

generalom

vladu

Nikolasom

Plastirasom

Lublinu.

Po nareenju VS N O V i P O J 2. dalmatinska proleterska udarna brigada P r i m o r s k e

operativne grupe ula u sastav 9 udarne d i v i z i j e NOV.T.
(i

januar

Vrhovni komandant N O V i P O J maral Jugoslavije Josip Broz T i t o i ef britanske

v o j n e m i s i j e general F i c r o j Maklln sklopili u g o v o r o uspostavljanju vazduhoplovne
baze u okolini Zadra za potrebe saveznikog vazduhoplovstva, a u cilju pomoi
NOV.T u borbi protiv nemakih snaga.
U G r k o j snage E L A S - a evakuisale gradove Atinu i P i r e j .

7. januar

Odlukom Nacionalnog komiteta osloboenia

zavod DFJ.

Jugoslavije osnovan

Dravni

izdavaki

8. januar

U Londonu predsednik v l a d e V. B r i t a n i j e Vinston Ceril primio predsednika izbeglike vlade k r a l j e v i n e Jugoslavije Ivana Subaia.

10. januar

Po nareenju V N O V i P O J u Niu formirana 5

divizija KNOJ-a.

11. januar

Na inicijativu KP.T f o r m i r a n A k c i o n i odbor Jedinstvenih radnikih i nametenikih sindikata sa zadatkom a pripremi zemaljski kongres sindikata Jugoslavije.
K r a l j P e t a r II K a r a o r e v i odrao sastanak sa predstavnicima politikih stranaka
u e m i g r a c i j i : ispitivana mogunost stvaranja nove v l a d e i izdat proglas o odbacivanju sporazuma T i t o Subai od 2 . X I 1944. godine.
Komandant britanskih trupa u G r k o j general Skobi i predstavnik E L A S - a potpisali u Atini p r i m i r j e , P r e k i d neprijateljstva utvren je za pono 15. januara, kada
je i zavren graanski rat u G r k o j .

12. januar

U j u n o j P o l j s k o j , s mostobrana na r. Visli, otpoela velika ofanziva

skog i 1. beloruskog fronta C r v e n e a r m i j e

14. januar

Sa desne obale r. N a r e v a (sev. od V a r a v e ) otpoela

fronta C r v e n e a r m i j e u pravcu istone Pruske.

ofanziva 2. i 3.

1. u k r a j i n -

beloruskog
1051

1945. januar

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

januar 1945.

U Beogradu osnovan Sveslovenski komitet po ugledu na sline komitete u drugim

slovenskim zemljama.
16. januar

Jedinice amerike 12. grupe armija slomile nemaku

ofanzivu u pl. Ardenima.
Nemake snage su pretrpele gubitke od 120.000 vojnika, a uniteno je ili zaplenjeno 600 tenkova i 1620 aviona.
Nacionalni komitet osloboenja Jugoslavije uputio zahtev Saveznikom savetu za
primirje sa Italijom da se plovni objekti jugoslovenske K r a l j e v s k e ratne mornarice
iz italijanskih luka stave na raspolaganje N O V J

17. januar

Vlada V. Britanije odbacila predlog kralja Petra II P^araorevia: da svu zakonodavnu vlast vri izbeglika vlada u Londonu, kao uslov priznavanja sporazuma
Tito Subai od 2. novembra 1944.
Jedinice 1. beloruskog fronta Crvene a r m i j e oslobodile Varavu, glavni grad Poljske.

18. jamiar

Izbeglika vlada kraljevine Jugoslavije resila da na sebe preuzme kraljevsku vlast

ukoliko kralj ne prihvati predloeno namesnitvo.
Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril odrao u Parlamentu govor o britanskoj politici prema Italiji, Jugoslaviji i Grkoj.
Po nareenju Vrhovnog taba N O V i POJ 2. proleterska udarna divizija pristigla
iz Beograda na iru prostoriju Iloka radi ojaanja 1. armije NOVJ.

19. januar

K r a l j Petar II Karadorevi primio vladinu delegaciju (predvodio je predsednik

vlade Ivan Subai). Ona je zahtevala da kralj jasno odgovori da li prihvata regenstvo ili ne. K r a l j je, kao uslov priznanja sporazuma Tito Subai, zatraio pravo
da sam izabere namesnike i da emigrantske graanske grupe u Londonu
same
odaberu svoje predstavnike za buduu Narodnu skuptinu.
Jedinice Crvene armije zauzele gradove K r a k o v i Lo (u Poljskoj).

20. januar

U Moskvi predstavnici vlada SAD, SSSR I V. Britanije potpisali primirje sa v l a dom Maarske

21. januar

Maral Jugoslavije Josip Broz Tito postavio energian zahtev izbeglikoj vladi: da
prekine svaka pogaanja s kraljem Petrom II Karaoreviem oko
sporazuma
Tito Subai (od 2.XI 1944. godine) i da se vrati u zemlju.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito izdan nareenje o mobilizaciji izvesnog broja obveznika od 18 do 45 godina, kao i o izboru
dobrovoljaca, roenih 1928. I 1929. god., za slubu u protivavionskim jedinicama
NOVJ.

22. januar

K r a l j Petar II Karadorevi obavestio predstavnike tampe da je otkazao poverenje dr Ivanu Subaiu i da je odluio da raspusti vladu i da sam stupi u direktnu vezu s maralom Titom.
Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril obavestio kralja Petra II Karaorevia da e priznati jedinstvenu jugoslovensku vladu, obrazovanu na osnovu sporazuma od 2. novembra, iako kralj ne prihvati listu namesnitva.
Jedinice Crvene armije izbile na r. Odru izmeu Vroclava i Opelna u Poljskoj.

23. januar

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril pozvao izbegliku vladu K r a l j e v i n e

Jugoslavije da se vrati u zemlju i da nastavi sprovoenje Beogradskog sporazuma.
(Time je osujeen pokuaj kralja Petra II Karadorevia da prinudi vladu da podnese ostavku.)
U Beogradu odranu zemaljska konferencija Jedinstvenih radnikih i nametenikih sindikata Jugoslavije: tajnim glasanjem izabran Glavni odbor sindikata, donesena odluka o pokretanju sindikalnog lista 'Rad- i izabrani delegati za meunarodnu konferenciju sindikata u Londonu.

24. januar

Kralj
Grola
Ivana
pa je

27. januar

Vrhovni komandant N O V i P O J maral Jugoslavije Josip Broz Tito izdao naredbu

kojom je ukinuta vojna uprava za Banat, Baku i Baranju, a sva civilna vlast prenesena na Glavni NO odbor V o j v o d i n e i nie organe narodne vlasti.

1052

Petar II Karadorevi primio predsednika Demokratske

stranke
Milana
u cilju konsultacije o eventualnom sastavu nove vlade. Meutim, vlada dr
Subaia. podrana od strane britanske vlade, odbila je da podnese ostavku,
propala kraljeva zamisao o formiranju nove vlade.

1945. januar

BOSNA l HERCEGOVINA

januar 1945.

28. januar

U Londonu odrana sednica izbeglike vlade K r a l j e v i n e

J u g o s l a v i j e na
k o j o j je
r a s p r a v l j a n o o proirenju A V N O J - a ulaskom predstavnika jugoslovenskih graanskih partija. Clan v l a d e Juraj Sutej je predloio da se svi poslanici izabrani 1938.
godine autonfatski kooptiraju u A V N O J . Nasuprot njemu, Sava K o s a n o v i je predloio da se u A V N O J kooptiraju samo one politike linosti u emigraciji i u z e m l j i
k o j e se nisu ogreile o N O P . Z a k l j u e n o je da se oba predloga, u pismenoj formi,
iznesu pred vladu V. Britanije.

20. januar

K r a l j P e l a r II K a r a o r e v i preneo svoju vlast na regenlski savet i priznao vladu

dr Ivana Subaia.

31. januar

Prva lovaka eskadrila N O V i POJ otpoela da d e j s t v u j e sa aerodroma na ostrvu

Visu.
Po nareenju V N O V i P O J . 6. i 10. korpus N O V J uli u sastav 3. a r m i j e N O V J .

Januar k.

GS N O V i PO za Sloveniju, odazivajui se molbi

teritoriji S l o v e n i j e A u s t r i j s k i partizanski bataljon.

BOSNA
2. januar

CK

KP A u s t r i j e , f o r m i r a o

na

HERCEGOVINA

Nemaka 963. tvravska brigada upuena iz S a r a j e v a , p r e k o Vlasenice i Zvornika,

u B i j e l j i n u sa zadatkom da sa snagama nemakog 34. a r m i j s k o g korpusa potisne
jedinice 2. a r m i j e NOV.J s te p r o s t o r i j e i stvori uslove za nesmetano p o v l a e n j e
jedinica nemake grupe armija E .
N e m a k e jedinice odbacile d e l o v e
i probile se u K r e e v o .

10.

udarne d i v i z i j e

5.

udarnog

kornusa

NOVJ

D e l o v i 4. udarne d i v i z i j e 5. udarnog korpusa N O V J zauzeli Vare. Poginulo je 16

i ranjeno 35 nemakih vojnika, dok su jedinice N O V J imale 11 ranjenih. Unitena
su 2 oklopna voza i zaplenjena 3 p. mitraljeza. 3 laka bacaa, 40 puaka i 10.000
metaka.
Delovi 39. d i v i z i j e 5. udarnog korpusa N O V J odbili ispad pet ela ustaa i jednog
etnikog bataljona iz B a n j e L u k e ka s. Mollkama, nanevi im gubitke od II m r t v i h
i 10 ranjenih, uz sopslvene gubitke od 2 mrtva i 1 ranjenog.
2. januar

Jedinice 28. udarne d i v i z i j e 2. a r m i j e N O V J odbile ispad nemakih, ustakih i domobranskih snaga iz B i j e l j i n e , nanevi im gubitke od oko 50 mrtvih, 80 ranjenih i
3 zarobljena. D i v i z i j a je imala 31 m r t v o g i 45 ranjenih.

3. januar

Deseta hercegovaka udarna brigada 29. udarne d i v i z i j e N O V J posle otre

odbila ispad dva bataljona 369. puka nemake 369 legionarske d i v i z i j e i
ete m i l i c i j e iz N e v e s i n j a .

borbe
jedne

Na liniji s. V r h o v i n a s. Lupac (kod T r a v n i k a ) delovi 4 udarne d i v i z i j e 5. udarnog

korpusa N O V J odbili ispad nemakih i ustakih jedinica iz Zenice i naneli im gubitke od 18 mrtvih i 24 ranjena.
Kod Lustovog brda (na pulu Zepe A l a g l a j ) delovi 53. udarne d i v i z i j e 5. udarnog
korpusa N O V J napali iz zasede nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke
od 20 mrtvih i 12 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 1 m r t v o g i 8 ranjenih.
Na sreskoj izbornoj konferenciji N O F - a /.a srez prnjavorski, k o j o j je prisustvovalo
oko 270 delegata, izabran Sreski odbor N O F - a od 110 lanova.
4. januar

Na liniji s. V r h s e l j e s. K o n j e v i i s. Grahovii s. Lupac (kod Zenice) delovi

4. udarne d i v i z i j e 5. udarnog korpusa N O V J izvrili napad na nemake jedinice.
Odbaen u poetnoj borbi, n e p r i j a t e l j je protivnapadom povratio i z g u b l j e n e polo a j e pretrpevi osetne gubitke. D i v i z i j a imala 7 m r t v i h i 43 ranjena.
Snage 10. udarne d i v i z i j e 5. udarnog korpusa N O V J posle petoasovne borbe odbile
napad nemakih jedinica k o j e su od Busovae i Zenice nadirale u pravcu T r a v n i k a .
N e p r i j a t e l j je pretrpeo gubitke od 18 mrtvih i 26 ranjenih. D i v i z i j a je imala 1 m r t v o g
i 13 ranjenih.
K o d s. D u b r a v e (na putu Banja L u k a Bos. Gradika) delovi 39. d i v i z i j e 5. udarnog
korpusa NOV.T napali iz zasede kolonu od 200 milicionera i naneli j o j gubitke od 6
mrtvih, 10 ranjenih i 14 zarobljenih.
K o d P e t k o v i Hana (na putu M a g l a j D o b o j ) delovi 53. udarne d i v i z i j e 5. udarnog
korpusa N O V J napali jednu nemaku kolonu a sutradan d v e m a n j e kolone. U n i teno je 13 kamiona i 1 motocikl, a zaplenjeno 3 p. mitraljeza, 35 puaka i 3 pitolja.
1053

1945. januar
5. januar

BOSNA l HERCEGOVINA

januar 1945.

U blizini Travnika, u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo komandant bataljona

Duan Kusturi, narodni heroj.
Sedamnaesta majevika udarna brigada 38. udaftie divizije N O V J zauzela Olovo,
a sutradan i Kladanj.
Delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali uslako-domobransku
posadu i zauzeli Kreevo. Poginuo je 21 a ranjeno je 35 neprijateljskih vojnika, dok
su delovi 10. udarne divizije imali 6 mrtvih. 9 ranjenih i 12 promrzlih.

C. januar

U blizini s. Vrela i s. Vrste (kod Bihaa) glavnina 2. brigade Unske operativne grupe
NOVJ odbila napad delova nemake 373. legionarske divizije.
Delovi 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J odbili nemake jedinice koje
su s linije s. Vrhsclje s. Konjevici (kod Zenice) pokuale da prodru u pravcu
s. Gue Gore. Poginula su 24 i ranjena 42 neprijateljska vojnika, dok su delovi 4.
udarne divizije imali 20 mrtvih i 5 ranjenih.
Delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa NOV.T izvrili napad na neprijateljsko uporite Rudarieu (na putu Bos. Novi Kostajnica), ali ga. zbog jakog otpora, nisu
zauzeli.
Na liniji s. Miljanovci s. Lonari s. Gojakovac (kod Tenja) delovi 53. udarne
divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbili ispad oko 550 nemakih i ustakih vojnika
od s. Sive. nanevi im gubitke od 15 mrtvih i 8 ranjenih.
Na pl. Ozrenu 7. srpska udarna brigada 23. udarne divizije NOVJ nanela i -tnicima
gubitke od 50 mrtvih i 20 ranjenih i izbila na liniju s. Breznica s. Smtdin (kod
Maglaja).

6/7. januar

U Graanici 14. srpska udarna brigada 23. udarne divizije NOVJ napala iiemako-ustake snage, ali 3e zbog jakog otpora neprijatelja i zbog velikih gubitaka morala
povui ka s. Avdiima.

7. januar

Po nareenju Slaba 29. udarne divizije ?.. udarnog korpusa NOVJ rasformirani
Konjiki i Kalinoviki N O P odred a njihovim sastavom popunjena 11. hercegovaka udarna brigada iste divizije.
Posle otrih borbi 14. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ odbacila nemake jedinice ka Sarajevu i zauzela Trnovo.
Na liniji s. Vidovii s. Ahmii delovi 4. udarne divizije 5.
NOVJ odbili napad jakih nemakih snaga iz Travnika.

udarnog korpusa

Na putu M a g l a j Doboj delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali nemaku motorizovanu kolonu i unitili kamion. Poginula su 3 i ranjena 2
nemaka vojnika.
S. januar

Kod s. Vrste i K u l e Bisovae delovi 2. brigade Unske operativne grupe N O V J odbili

napad nemakih snaga iz Bihaa, nanevi im gubitke od 1 mrtvog i 2 ranjena,
Po nareenju taba 5. udarnog korpusa N O V J rasformiran Visoko-fojniki N O F
odred a njegovim Ijucjgtvom popunjene jedinice 10. udarne divizije NOVJ.

S/9. januar

Glavnina 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ, u sadejstvu

45. divizije 2. armije NOVJ. napala nemaku 963. tvravsku brigadu
Napad je obnovljen 10 11. januara, ali. zbog jakog olpora, Vlasenica
Poginuo je i ranjen vei broj nemakih vojnika, dok je 27. divizija
17 mrtvih i 30 ranjenih.

sa delovima
ti Vlasenici.
nije zauzeta.
N O V J imala

9. januar

Sesta crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ zauzela Cajnie. koje su
etnici napustili posle krae borbe.

11. januar

Sesta crnogorska udarna brigada 3. udarne divizije N O V J oslobodila Fou, iz koje

su se etnici povukli prema Goradu.
Posle borbe protiv nemakih jedinica 20.
divizije NOVJ zauzela Han-Pijesak.

romanijska udarna

brigada

27.

udarne

Delovi 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa N O V J zauzeli Srebrenicu, koju su branile ustae.
Na putu M a g l a j Zepe delovi 53. udarno divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali
nemaku kolonu i u vieasovnoj borbi j o j naneli gubitke od 23 mrtva i 7 ranjenih,
uz sopstvene gubitke od 3 mrtva i 7 ranjenih.
1054

1945. januar
12. januar

BOSNA l HERCEGOVINA

januar 1945.

U rejonu s. Maari s. Uovlea s. Umani (kod Sarajeva) 14. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije N O V J napala nemako-ustaSke jedinice, ali se posle
jednodnevne borbe morala povui zbog velikog snega i hladnoe. Brigada je imala
5 mrtvih i 13 ranjenih.
- Kod . st. Kamen na pruzi Doboj erventa delovi 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ miniranjem pruge uniSlili oklopni voz (lokomotivu, 3 oklopna vagona
i tenk koji je bio na vagonu).

13. januar

Na putu Kiseljak Busovaa delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ
napali nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od 4 mrtva i 7 ranjenih.
Na liniji Karaula .s. G. i D. Ozimica (kod Zavidovia) glavnina 53 udarne d i v i zije 5. udarnog korpusa N O V J napala neprijatelja i ovladala svim uporitima na
o v o j liniji (osim s. D. Ozimice). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 13 mrtvih i 15
ranjenih. Divizija je imala 7 mrtvih i 25 ranjenih.

14. januar

U rejonu s. P r i b o j s. Kozluk s. Memii (kod Zvornika) dve brigade 45. divizije

2. armije NOVJ u dvodnevnoj borbi razbile jae etnike snage.
Na putu Kiseljak Busovaa delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J
napali nemaku motorizovanu kolonu jaine 30 kamiona, neprijatelju naneli gubitke od 8 mrtvih i 11 ranjenih i otetili 11 kamiona i. 1 PA top.

J5. januar

Crnogorski etnici s Pavlom Duriicm na elu. povlaei se iz Crne Gore preko

Srbije, prebacili se kod Viegrada u istonu Bosnu.
Sesia albanska divizija oistila od etnike rejon s. Livac s. Rudo i produila
gonjenje etnika ka Viegradu.

Januar s.

Kod Gradaca. u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo

-trebavskog N O P odreda Pero Bosi, narodni heroj.

komandant

Posavsko-

l'I. januar

Nemaka 22. peadijska divizija otpoela nastupanje iz Sokolca ka Vlasenici. Posle

otrih trodnevnih borbi ona je odbacila delove 25. divizije 2. armije NOVJ i 27.
udarne divizije 3. udarnog korpusa N O V J i ula u Vlasenicu.
Jedinice nemake 22. peadijske divizije, posle otre borbe protiv delova 27. udarne
divizije 3. udarnog korpusa NOV.), zauzelo Han-Pijesak.

17. januar

Dva bataljona 11. hercegovake udarne

brigade 29. udarne divizije NOVJ i dva
bataljona l. crnogorske udarne brigade 3. udarne divizije N O V J izvrili neuspeo
napad na nemaku posadu u Goradu.

"J. januar

Delovi 53 udarne divizije 5. udarnog korpusa NOV.J odbili ispad oko 600 ustaa
iz Kotor-Varoi 1. s. Podbru i s. Bilicama, nanevi im gubitke od 13 mrtvih i 15
ranjenih, uz sopstvene gubitke 2 mrtva i 20 ranjenih.
Na odseku Gorade Foa otpoelo trodnevno prebacivanje jedinica 3. udarne divizije 2. udarnog korpusa NOVJ preko r Drine radi opteg dejstva pravcem Gorade
Praa Sarajevo.

20. januar

Izmeu s. Klokota i s. Bilnlovca (na putu Sarajevo Busovaa) delovi 10. udarne
divizije 5. udarnog korpusa NOVJ iz zasede napali nemaku motorizovanu kolonu
i naneli j o j gubitke od oko 40 mrtvih, 30 ranjenih i 3 zarobljena (uz sopstvene gubitke od 1 mrtvog i 6 ranjenih), zaplenili 12 p. mitraljeza i unitili 2 kamiona i 2
putnika automobila.
Formirana 2. brigada 3. divizije KNO.T-a.

21. januar

K o d s. G. Brke i s. Lipovice delovi nemake 7. SS divizije P r i n c Eugen iz Brkog

napali 6. istono-bosansku proletersku udarnu brigadu 17. udarne divizije NOVJ.
Posle otre jednodnevne borbe neprijatelj je odbijen uz osetne gubitke dok je Brigada imala 30 mrtvih i 62 ranjena.

22. januar

Glavnina nemake 104. lovake divizije, delovi borbene grupe E b e r l a j n i tri bataljona ustaa, nastupajui od Zenice, posle etvorodnevne borbe protiv glavnine
4. udarne divizije NOVJ i delova 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije
N O V J zauzeli Travnik. Poginuo je i ranjen veliki broj neprijateljskih vojnika, dok
su 4. udarna divizija i 7. krajika N O U brigada imale 72 poginula, 188 ranjenih i
21 nestalog.

23. januar

Kod Sija-gradinc delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ odbili ispad
oko 450 nemakih vojnika iz Maglaja.
1055

1945. januar
24. januar

CRNA GORA

januar 1945.

Delovi 3. udarne divizije 2. udarnog korpusa N O V J izvrili neuspeo napad na nemako-ustake jedinice u Goradu i s. Jabuci. Neprijatelju su naneseni veliki gubici,
a delovi 3. divizije su imali 15 mrtvih i 48 ranjenih.
Po naredbi V o j n e oblasti 5. udarnog korpusa NOVJ rasformirana Komanda prozorskog vojnog podruja a njena teritorija porinjena Komandi jajakog vojnog
podruja.

25. januar

Kod s. Klokota (na putu Kiseljak Busovae) delovi 10. udarne divizije 5 udarnog
korpusa NOVJ napali nemaku motorizovanu kolonu. Uniteno je 5 kamiona a oteeno 6 kamiona i protivavionski top.
Jedinice 37. udarne divizije 2. udarnog korpusa N O V J izvrile napad na nemake
jedinice u rejonu Viegrada. Napad nije uspeo zbog jakog otpora neprijatelja. Gubici jedinica 37. divizije N O V J : 10 mrtvih i 11 ranjenih.
Na putu M a g l a j Doboj delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali nemaku motorizovanu kolonu jaine oko 400 vojnika i 60 vo/ila. te j o j naneli
gubitke od 12 mrtvih. 10 ranjenih i 5 zarobljenih.
Kod s. Baljevca i s. Z e l j a v e 2. udarna brigada 8. udarne divizije NOVJ odbila napad
ustakih i nemakih snaga iz Bihaa, nanevi im velike gubitke. Brigada je imala
3 mrtva i 10 ranjenih.

27. januar

Po nareenju V N O V i POJ. 17. i 28. udarna divizija 2. armije NOVJ napale nemake i ustako-domobranske snage u Bijeljini. Napad je nekoliko puta obnavljan,
ali grad nije zauzet zbog jakog otpora neprijatelja i zbog pogorane situacije u rejonu Zvornika, pa je tab 2. armije NOVJ, 3. februara, obustavio napad i teite
borbi preneo na komunikaciju s. Drinjaa Zvornik, radi napada na delove
nemake 22. peadijske divizije. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 100 mrtvih i
preko 200 ranjenih, a jedinice 2. armije N O V J imale su 260 mrtvih i 570 ranjenih.
U s . Drinjai (kod Zvornika) delovi 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ
napali delove nemake 22. peadijske divizije. Napad je obnovljen 29. januara, ali
mesto nije zauzeto zbog jakog otpora neprijatelja. N e p r i j t e l j je pretrpeo osetne
gubitke, a jedinice 38. udarne divizije N O V J su imale 33 mrtva i 43 ranjena.
Delovi nemake 369. legionarske divizije i ustako-domobranske snage iz irokog
Brijega (sada: Ustica)
1 Mostara, posie trodnevne borbe, razbili 4. dalmatinsku
udarnu brigadu 9. udarne divizije NOVJ i zauzeli Ljubuki. apljinu i Metkovi.
Osamnaesta istonobosanska (hrvatska) brigada 38. udarne divizije NOVJ
neuspeo napad na delove nemake 22. peadijske divizije u Vlasenici.

izvrila

U rejonu s. Lijenja (kod Zvornika) 21. Istonobosanska udarna brigada 38. udarne
divizije N O V J napala delove nemake 22. peadijske divizije. U otroj borbi poloaji su prelazili iz ruku u ruke po nekoliko puta. ali je neprijatelj na kraju uspeo
da ih zadri. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 100 izbaenih iz stroja. Brigada
je imala 19 mrtvih i 55 ranjenih.
29. januar

Odran sastanak Oblasnog komiteta K P J za istonu Bosnu.

Januar

Po nareenju taba 5. udarnog korpusa NOV.T rasformiran Drvarsko-petrovaki

N O P odred a njegovim ljudstvom popunjena 1. brigada 3. divizije K N O J - a .

Januar k.

Po nareenju taba 5. udarnog korpusa N O V J rasformiran Mrkonjiki N O P odred

a njegovim ljudstvom popunjene jedinice 10. udarne i 39. divizije NOVJ.

CRNA GORA
1. januar

U Sandaku formirana 2. brigada narodne odbrane.

U rejonu Mojkovca jedinice 3. udarne divizije N O V J poele dvodnevnu teku borbu
protiv delova nemake 22. i 181. peadijske divizije. Neprijatelj se povukao prema
Bijelom Polju, pretrpevi velike gubitke u mrtvima i ranjenima Jedinice N O V J
imale su 7 mrtvih i 18 ranjenih. Zaplenjena je velika koliina oruja, municije i druge
ratne opreme, kao i 50 kamiona.

2. januar

Odlukom taba 2. udarnog korpusa N O V J formiran auto-bataljon, a pri divizijama

samostalne auto-ete.

3. januar

Predsednitvo C A S N O - a donelo odluku da se otvore gimnazije u osloboenom Cetinju. Nikiu. Podgorici (sada: Titograd). Beranama (sada: Ivangra). Baru. Herceg-Novom i Kotoru.

1056

1945. januar
4. januar

SLOVENIJA

januar 1945.

Sedma crnogorska omladinska brigadu 'Budo Tomovi 3. udarne divizije NOVJ

oslobodila Bijelo Polje. Nemake snage su pod borbom odstupile prema s. Brodarevu i Prijepolju.

1IKVA TS KA
1. januar

Kod s. Metka neprijateljska kolona (jaine oko 300 ustaa i nemakih vojnika) iz
Gospia napala 3. brigadu 13. udarne divizije NOVJ, ali je posle dvoasovne borbe
odbaena u polazni garnizon. Neprijatelj je imao 6 mrtvih i 4 ranjena, a 3. brigada
5 ranjenih.

2. januar

Naredbom GS NOV i PO za Hrvatsku 4. i 6. korpus NOVJ dobili naziv udarni.

Delovi nemake 1. kozake konjike divizije i ustake snage, posle borbi sa delovima 10. korpusa NOVJ, zauzeli s. piic-BukovicU (kod Virovitice), ali su se sledeeg
dana, pod pritiskom jedinica 10. korpusa NOV.T. povukli u* pravcu s. Pitomae i
s. St. Graca.
Jedinice 8. udarne divizije NOVJ i Unske operativne grupe NOVJ u sadejstvu sa
3. brigadom 7. udurne divizije NOVJ, posle trodnevnih borbi protiv delova nemake
373. legionarske divizije i 8. ustake brigade, zauzele s. Vaganac i Celopek (kod
Drenlk-Grada). Zaplenjeno je: 2 topa sa 100 granata, 9 minobacaa sa 32 mina,
3 mitraljeza, "29 p. mitraljeza, (i automata, 295 puaka, 6 pitolja, 107.000 metaka.
798 runih i 200 tromblonskih bombi. 3 radiostanice, i dosta druge opreme. Neprijatelj je imao preko 250 mrtvih i vie ranjenih, a jedinice NOVJ 35 mrtvih i 200
ranjenih.

3. januar

Kod s. Grabarja (blizu Slav. Poege) 1. bataljen 4. brigade 12. udarne divizije NOVJ
vodio berbu protiv nemakih snaga i unitio 2 kamiona. Neprijatelj je imao 2
mrtva, a 1. bataljon 1 mrtvog i 5 ranjenih.

4. januar

Kod s. Dumana i s. Golica (kod Plakog), posle estoasovne borbe, jedinice 2. brigade 13. udarne divizije NOVJ odbile napad delova nemake 392. legionarske divizije
iz s. Ramljana, nanevi im gubitke od 5 mrtvih i 10 ranjenih.
Izmeu s. Okuana i Novske Posavski N O P odred 6. udarnog korpusa NOVJ napao
iz zasede neprijateljsku kolonu (jaine 400 vojnika) i naneo joj gubitke od 7 mrtvih
1 12 ranjenih.
U prolazu Maknare kod o. Molata 4 nemaka torpedna amca potopila britanski
patrolni amac.

5. januar

Jedinice 3. brigade 43. divizije NOVJ napale delove 19. ustakog bataljona i zauzele
s. Kamenicu (kod Brinja). Neprijatelj je imao 20 mrtvih i 12 ranjenih, a 3. brigada
2 ranjena.
U rejonu s. Kranika i s. aavice (kod Podrav. Slatine) jake nemake snage iz
s. Moslavine, pojaane sa oko 30 tenkova, napale 18. udarnu diviziju NOVJ i posle
jednodnevne estoke borbe izbile na Novi dravski kanal.

6. januar

Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku, a u vezi s naredbom VS NOV i POJ od 13.

decembra 1944. o organizaciji propagandnog i kulturno-prosvetnog rada u NOVJ,
formirano propagandno odeljenje G NOV i PO za Hrvatsku.
Na liniji s. Spii-Bukovica s. Lozan s. Stari Gradac (kod Virovitice) jedinice
32. i 33. divizije NOVJ i 18. udarne brigade 40. divizije NOVJ izvrile napad na
nemake jedinice i prinudile ili da se povuku na liniju s. Pitomaa s. Otrovanec
s. Grabovnica s. Kozarevac s. Suha Katalena.
Jedinice 3. udarne brigade, ojaane bataljonom 2. brigade 35. udarne divizije NOVJ,
napale nemaku posadu u s. Plitvikom Leskovcu (kod Titove Korenice), ali su se
posle osmoasovne borbe povukle Neprijatelj je imao 7 mrtvih i 10 ranjenih, a jedinice 35 udarne divizije NOVJ 2 mrtva i 1 ranjenog.

7. januar

Izmeu s. Trnave i s. Kondria ustako-nemnke snage napale delove ehoslovake

NO brigade Jan ika, ali su posle krae borbe odbaene u akovo. Zaplenjena
su 2 kamiona, a ubijeno je 15 neprijateljskih vojnika.

8. januar

U cilju zauzimanja s. Pitomae (kod Virovitice) i odbacivanja nemakih i domobranskih jedinica prema Baru i urevcu. 10. korpus NOVJ i 40. divizija 6. udarnog
korpusa NOVJ napali neprijatelja u rejonu s. Pitomae. Posle jednodnevnih borbi
protiv tri puka nemake 1. kozake konjike divizije i domobranske 1. peadijske
divizije napad jedinica NOVJ je odbijen te su se one 9. januara ujutro povukle
prema s. pii-Bukovici (kod Virovitice).

1945. januar

SLOVENIJA

januar 1945.

9. januar

Kod s. Nabra oko 400 vojnika nemake 11. vazduhoplovno-poljske d i v i z i j e iz akova napalo 1. bataljon Cehoslovake NO brigade Jan ika, ali su posle krae
borbe odbijeni u polazni garnizon. Neprijatelj je imao 12 mrtvih, 20 ranjenih i 3
zarobljena, a Cehoslovaka NO brigada 1 mrtvog i 1 ranjenog.

10. januar

Kod s. Velenja delovi 2. udarne brigade 7. udarne divizije N O V J odbili napad

ustaa i prinudili ih da se povuku u Kostajnicu, nanevi im gubitke od 6 mrtvih i
vei broj ranjenih.

11. januar

Delovi nemake 1. kozake konjike divizije, domobranske 1. peadijske divizije i

Pavelieve gardijske brigade iz s. Banove Jaruge, Bjelovara i s. Pitomae napali
jedinice 10. korpusa NOVJ, 40. divizije N O V J i 12. proleterske udarne brigade 12.
udarne divizije 6. udarnog korpusa N O V J u rejonu s. Grubinog P o l j a i do 17. j a nuara zauzeli vei broj sela. Ojaane 36. udarnom divizijom NOVJ, jedinice 6. udarnog i 10. korpusa N O V J su 18. i 19. januara povratile izgubljena sela prinudivi neprijatelja da se povue na liniju s. Pavlovac s. V. Grevac s. V. Pisanica.
Izmeu s. Komareva i s. Novog Sela (blizu Siska) dolovi 2. udarne brigade 7. udarne
divizije N O V J napali iz zasede delove nemake 1. kozake konjike divizije i spreili ih da opljakaju ova sela.
Ustae iz Sunje opljakale i popalile s. Malo K r e v o i zverski pobile 31 lice (pored
ostalih, jedanaestoro dece bacile u zapaljene kue).

12. januar

Kod s. Drcnjskog Slatnika (blizu akova) jedinice Cehoslovake NO brigade Jan

ika odbile napad delova nemake divizije za naroitu upotrebu Stefan. Neprijatelj je imao 28 mrtvih, a Cehoslovaka NO brigada 2 ranjena.

14. januar

Kod s. Tuevia i s. Skalia jedinice 3. brigade 43. divizije NOVJ odbile napad
glavnine 19. ustakog bataljona (oko 600 ustaa) iz Brinja i posle osmoasovne
borbe ih prinudile na povlaenje. Neprijatelj je imao 19 mrtvih i 14 ranjenih.
Oko 500 domobrana iz sastava ustako-domobranske 7. brdske divizije, posle kratke
ali estoke borbe protiv 3. bataljona 4. brigade 12. udarne divizije NOVJ, zauzele
Pletemicu, ali su je sutradan napustili zbog pritiska jcdinica NOVJ.

15. januar

Kod s. Braevaca i s. Stipanovaca oko 2000 nemakih vojnika iz akova napalo

Cehoslovaku NO brigadu Jan ika. Posle krae borbe, u kojoj je pretrpeo gubitke od 51 mrtvog, neprijatelj se probio u Naice.

15/16. januar

Karlovaka udarna brigada 34. udarne divizije NOVJ. posle etvoroasovne borbo
protiv delova 3. ustake brigade, zauzela s. Luku i s. Reicu (kod Karlovca). Neprijatelj je imao 5 mrtvih, 8 ranjenih i 7 zarobljenih, a Karlovaka udarna brigada 6
mrtvih i 20 ranjenih. Zaplenjeno je 2 mitraljeza, 3 p. mitraljeza, 2 minobacaa, 10
puaka i 47.000 metaka.

16. januar

Kod Bara jedinice 36. udarne divizije N O V J prele na desnu obalu r. Drave i produile mar prema s. pii-Bukovici (kod Virovitice) radi smenjivanja jedinica
33. divizije NOVJ.
Nemako snage (jaine oko 2000
i posle estokih borbi zauzele s.
(kod Podrav. Slatine). Neprijatelj
udarne divizije NOVJ 67 mrtvih

vojnika) napale jedinice 16. udarne divizije NOVJ

aavicu, s. Vranjeevac, s. Noskovce i s. Crnac
je imao oko 240 mrtvih i ranjenih, a jedinice 16
i 95 ranjenih.

Kod s. Martina ustake snage iz Naica Izvrile napad na jedinice Osjeke udarne
brigade 12. udarne divizije NOVJ, ali su posle krae borbe odbijene u polazni garnizon. Ustae su imale 12 mrtvih i vei broj ranjenih.
Na mitingu u Splitu preko 15.000 graana izrazilo ogorenje zbog izjave kralja
Petra II Karaorevia i njegovog napada na tekovine NOB-a, a manifestovalo
veliku odanost vrhovnom komandantu N O V i POJ Josipu Brozu Titu, K P J i narodnoj vlasti.
17. januar

Na sremskom frontu, kod s. Tompojevaca (blizu Vukovara), poginuo komandant 4.

krajike N O U brigade Bodiroa Vid Vicuka, narodni heroj.

18. januar

U s . Koreniu (kod Kanfanara), dok se odravala konferencija, nemaki

vojnici
smrtno ranili predsednika Oblasnog NO odbora za Istru, lana Oblasnog komiteta
KP za Istru i lana Z A V N O H - a Joakima Rakovca, narodnog heroja (ubrzo umro u
s. Cervarima).
U Dubrovniku preko 6.000 graana demonstriralo protiv i z j a v e kralja Petra II
Karaorevia i njegova napada na tekovine N O B - a . Demonstracije su se pretvorile u manifestacije odanosti predsedniku N K O J - a i vrhovnom komandantu N O V 1
POJ Josipu Brozu Titu, K P J i narodnoj vlasti.

1945. januar
18/19. januar

SLOVENIJA

januar 1945.

Kod Bara jedinice 51. udarne divizije NOVJ prele na desnu obalu r. Drave i
produile mar u pravcu Podrav. Slatine, s. Donje Bazije i s. Bukovice.
Britanski torpedni i patrolni amci ispred Zadra odbili napad dve nemake torpiljarke, 4 torpedna i 2 eksplozivna amca koji su pokuali da u luci potope britansku
laku krstaricu Kolombo. Nemci su izgubili jedan torpedni amac.

19. januar

Na putu Kostajnica Dvor na Uni, iz zasede, jedinice 1. udarne brigade Vasilj Gaea i 3. brigade 7. udarne divizije N O V J izvrile napad na nemake 1 ustake kolone iz Kostajnice, s. Divue i Dvora. U estokoj borbi, u uzastopnim napadima i
protivnapadima, neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 80 mrtvih i ranjenih, a jedinice 7. udarne divizije NOVJ 5 mrtvih i 11 ranjenih.

21. januar

U Pakracu 1500 radnika i nametenika iz okruga Nova Gradika odrali zbor radi
obnove radnikih sindikata.

27/22. januar

Jedinice 36. udarne i 40. divizije N O V J sa 12. proleterskom udarnom brigadom 12.
udarne divizije NOVJ napale s. Pitomau (kod Virovitice) i opkolile okolna nemako-ustaka i domobranska uporita. Ujutro 23. januara, posle vie uzastopnih
napada i protivnapada, jedinice NOVJ su se, zbog jakog neprijateljskog otpora i
velikih gubitaka povukle pravcima s. Sedlarica s. Turnaica i s. Stari Gradac
s. Lozan.

22/23. januar

Delovi 1. udarne brigade Vasilj Gaea i 3. brigade 7. udarne divizije N O V J razbili delove domobranske 7. lovake brigade i zauzeli s. Zamlau (kod Kostajnice).
Neprijatelj je imao 2 mrtva, 4 ranjena i 19 zarobljenih, a jedinice 7. udarne divizije
NOVJ 6 ranjenih. Istovremeno je 2. udarna brigada iste divizije izvrila neuspeo
napad na nemako uporite u s. Grabotanima (kod Kostajnice), gde je neprijatelj
imao 4 mrtva i 5 ranjenih.

24. januar

Kod s. Bubna i s. M. Grevca (blizu Bjelovara) 33. divizija NOVJ i 1. zagorska NO

brigada, posle sedmoasovne borbe, odbile napad delova nemake 1. kozake konjike
divizije i domobranskog 21. peadijskog puka iz Vel. Pisanice i Vel. Grevca. Neprijatelj je imao 75 mrtvih i ranjenih, a jedinice NOVJ 11 mrtvih i 44 ranjena.
U Zagrebu ustae ubile 40 pristalica NOP-a.

25. januar

Na liniji s. Adolfovac s. aavica s. Noskovci (kod Podrav. Slatine) jedinice

16. udarne i 51. udarne divizije NOVJ izvrile napad na nemake i ustako-domobranske snage u cilju njihove likvidacije zapadno od Novog dravskog kanala. N a pad nije uspeo, te su se jedinice NOVJ sutradan povukle, pretrpevi gubitke od
oko 420 mrtvih i ranjenih.
Kod s. Belog Sela i s. Vrata (blizu Delnica) 1. bataljon 1. N O P odreda 13. udarne
divizije NOVJ, posle petoasovne borbe, odbio napad 3. bataljona 846. puka nemake 392. legionarske divizije i prinudio ga na povlaenje u pravcu Fuina. Neprijatelj je imao 2 mrtva i 2 ranjena, a N O P odred 1 mrtvog i 2 ranjena.

25/26. januar

U blizini s. Hercegovca, s. Pavlovca i s. Draice (kod Bjelovara) delovi Moslavakog

N O P odreda i 3. diverzantskog odreda Grupe diverzantskih odreda GS N O V i PO za
Hrvatsku poruili 5 mostova.

28. januar

Na liniji s. V. Zdenci s. Konanica s. Brestovac 33. divizija NOVJ i 4. brigada

12. udarne divizije NOV.T, posle dvodnevnih borbi, odbile napad delova nemake
1. kozake konjike divizije iz s. Garenice i s. Pavlovca i spreile im prodor u
Daruvar. Neprijatelj je imao oko 300 mrtvih i ranjenih, a jedinice NOV.T 50 mrtvih
i ranjenih.
Udarna brigada Franjo Ogulinac Seljo 34. udarne divizije NOVJ, posle trodnevnih borbi, zauzela ustako-omobransko i nemako uporite u s. Zaini (kod Siska).
Neprijatelj je imao 60 mrtvih i ranjenih a Brigada 44 mrtva i 41 ranjenog.
U srezu abar izvreni izbori za seoske i mesne NO odbore i odbornike sreske skuptine.

28/29. januar

Jedinice 18. udarne i Omladinske udarne brigade Joa Vlahovi 40. divizije NOVJ
Izvrile neuspeo napad na neprijateljske snage u s. Vel. Pisanici i s. Vel. Grdevcu.

29. januar

Posle dvodnevne borbe kod s. Buevca i s. Ogulinca (blizu Vel. Gorice) jedinice 2.
brigade Unske operativne grupe NOV.T odbile napad delova 20. ustake brigade i
odbacile ih u Turopolje. Neprijatelj je imao 6 ranjenih, a jedinice 2. brigade Unske
operativne grupe 4 mrtva i 12 ranjenih.
U Moslavini odrana skuptina radnika centralnih vojnotehnikih, koarskih, stolarskih i radio-telefonskih radionica na kojoj je izabran odbor NO fronta.

1945. januat'
30. januar

MAKEDONIJASLOVENIJA

januar 145.

Na liniji s. Martin s. Donja Motiina s. Zoljan oko 800 nemakih vojnika i

ustaa iz Naica napalo 'ehoslovaku NO brigadu Jan ika* 12. udarne divizije
NOVJ i zauzelo s. Martin. Neprijatelj je imao oko 100 mrtvih i ranjenih, a Brigada
9 mrtvih i 27 ranjenih.
U Lici iziao prvi broj lista 11. korpusa N O V J Za domovinu.

31. januar

Pod pritiskom jedinica 33. i 40. divizije NOVJ,

nemake i ustako-domobranske
snage napustile s. Konanicu, s. Brestovac, s. V. i M. Zdence i s. Pavlovac (kod Bjelovara) i povukle se u s. Garenicu i s. V. Grdcvac.
Naredbom GS N O V i PO za Hrvatsku, 40. divizija NOVJ i Virovitika brigada iste
divizije dobilo naziv udarna.

MAKEDONIJA
1. januar

GS NOV i PO za Makedoniju naredio da se jedinice 15. udarnog korpusa NOVJ

prebace iz Makedonije na sremski front, to je narednih dana i uinjeno.
U Makedoniji otpoele sa radom devet gimnazija, jedna uiteljska kola, jedna muzika i jedna srednja umetnika kola.

3. januar

Po nareenju G NOV i PO za Makedoniju formirana Komanda grada Skoplja.

U Skoplju, u prisustvu oko 1000 delegata makedonske omladine, zatim predstavnika

sovjetsko, bugarske, grke, albanske, srpske, hrvatske, slovenake i crnogorske
omladine, kao i omladine iz Pirinske i Egejske Makedonije, i predstavnika sovjetske, engleske i amerike vojne misije, otpoeo trodnevni rad II kongresa Antifaistike omladine Makedonije (NOMSM). Kongres je analizirao stanje u organizaciji,
doneo zakljuke, postavio nove zadatke i uputio proglas omladini Makedonije, pozivajui je na nova pregnua.

januar

Po nareenju G N O V i PO za Makedoniju. 4. iptarska brigada 48. udarne divizije NOVJ preimenovana u 7. makedonsku (iptarsku) udarnu brigadu i ula u sastav 42. udarne divizije NOVJ.

10. januar

U Skoplju po nareenju G NOV i PO za Makedoniju, Artiljerijska baza br. 8 pre-

15. januar

Na osnovu nareenja Generaltaba JNA pri komandama vojnih oblasti u Kumariovu, Bitolju i Stipu formirani 1, 2. i 3. dopunski bataljon. U ovim bataljunima je
izvoena obuka sa novomobilisanim ljudstvom koje ranije nije sluilo vojsku.

i'H. januar

CK K P M odrao u Skoplju partijsko savetovanje. Posle detaljne analize stanja

partijske organizacije u Makedoniji odlueno je da se, radi lakeg rukovoenja,
umesto oblasnih komiteta KPM, formiraju ti direktno veu za CK K P M ) osam okrunih komiteta i gradski komitet K P M za Skoplje.

Januar

PK SKOJ-a za Makedoniju uputio direktivno pismo skojevskim organizacijama:

analizira rezultate II kongresa Antifaistike omladine Makedonije (NOMSMj i poziva skojevske i omladinske organizacije da uzmu najaktivnijeg uea u sprovoenju zadataka i smernica postavljenih na II kongresu.

imenovana u Nastavni centar br. 6 za obuku boraca i sta resina artiljerijskih jedinica
15. udarnog korpusa NOVJ.

SLOVENIJA
1. januar

U s. Obinama (blizu Trebnja) jedinice 15. divizije NOVJ izvrile napad na dve
ete slovonakih domobrana. Divizija je zatim, zbog brze intervencije delova nemakog 14. SS policijskog puka. SS bataljona krakih lovaca i est pokretnih bataljona slovenakih domobrana iz Novog Mesta, Koevja, s. Stine i s. St. Vida. odustala od daljih napada, ali je na linijama s. AJdovec s. Lipovec Zuembork.
s. Dobrni s. Dobrava i s. Hin je s. Polom vodila teke borbe sve do 7. januara,
kada je neprijatelj primoran a se povue u polazne garnizone.
Na Monini pl. jake nemake snage iz Mozirja napale G. slovenaku udarnu brigadu
Slavko Slander 4. operativne zone NOV i PO Slovenije. Brigada se posle petoasovne borbe, zbog nedostatka municije, povukla na Kostavsku pl.

2. januar

Kod s. Verpeta (na putu Celje Slov. Konjice) 13. slovenaka udarna brigada
iMirko Brai 14. divizije NVJ napala iz zasede nemaku auto-kolonu, unitila
putniki auto i 3 kamiona natovarena municijom, a potom se povukla na pl. Konjiku goru.

1945. januar

SLOVENIJA

januar 1945.

3. januar

Na liniji Sinji vrh Obli vrh (blizu Ajdovine) 18. slovenaka (Bazovika) udarna
brigada 30. divizije NOVJ posle vieasovne borbe odbila napad etniko-nedievskih snaga iz s. Cola.

4. jojniar

U Slov. Bistrici 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14. divizije NOVJ

napala nemaku posadu, blokirala kasarnu u tekstilnoj fabrici i zaplenila 700 koulja i dosta drugog materijala namenjenog nemakoj vojsci. Zarobljena su dva
vojnika.
Italijanska partizanska divizija /Garibaldi na ti zone - stigla iz
preko r. Soe i stavila se pod komandu 9. korpusa NOVJ.

9. januar

Benekc

Slovenije

Kod s. Cola 18. slovenaka (Bazovika) udarna brigada 30. divizije NOVJ napala w
zasede nemaku motorizovanu kolonu i posle vieasovne borbe je prinudila da se
vrati u Ajdovinu.
Na Bledu minersko-sabotani vodovi 7. slovenake udarne brigade 31. divizije i
Jeseniko-bohinjskog N O P odreda 9. korpusa NOVJ miniranjem otetili hotel
Petran, u kome se nalazila 1 eta nemakog nastavu >g puka Brandenburg .
i hotel Park, u kome je bio smeten tab toga puka. Poginulo je preko 40 nemakih vojnika i oficira i unitena je radio-stanlca.
Na pl. Kozjaku jake nemake snage iz Maribora, s. Marenberga (kod Dravograda),
s Viza i s. Luana (u Austriji) pokuale da opkole i unite Lackov NOP odred 4.
operativne zone NOV i PO Slovenije. Odred se 1(5 januara, vetim manevrisanjern,
izvukao u pravcu pl. Goliee (kod Voifsberga u Austriji) vodei samo manje borbe

10. januar

U Kranju, u hotelu Evropa, gde se nalazio centar Gestapoa, pomonik naelnika

obavetajnog centra Kokrkog NOP odreda 4. operativne zone NOV i PO Slovenije
podmetnuo paklenu mainu. Od eksplozije je poginulo 12 gestapovaca, policajaca
i oficira (medu njima 5 viih oficira), teko ranjeno njih 17 (od kojih je 15 umrlo
u bolnici) i vie njih lake povredeno.

11. januar

Delovi 137. puka nemake 188 rezervne divizije iz Ilirske Bistrice otpoeli napade
protiv jedinica Istarskog N O P odreda 7. korpusa NOVJ u Brkinima. Odred je izbegao udare nadmonog neprijatelja, nanosei mu znatne gubitke povremenim
prepadima na manje grupe pa se neprijatelj 13. januara povukao u polazni
garnizon.

13. januar

U rejonu s. G. Jezero s. Klanac s. Podlo (kod Cerknice) jedinice Notranjskog N O P odreda 7. korpusa NOVJ posle vieasovne borbe odbile napad 47. ete
3. pokretnog bataljona slovenakih domobrana iz Rakeka.

14. januar

U dolini r. Velunje 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi 14. divizije NOVJ
napala jake nemake snage i posle otre borbe ih odbacila u otanj, nanevi im
gubitke od 34 poginula i 2 ranjena.

15. januar

Kod s. Sv. Lenarta 13. slovenaka udarna brigada --Mirko Brai' 14. divizije NOVJ
posle vieasovne otre borbe odbila napad nemakih snaga iz Lakog. nanevi im
znatne gubitke.
Kod s. Skrilja delovi 17. slovenake brigade Simon Gregori 30. divizije NOVJ
napali nemaku snabdevaku kolonu koja se kretala iz Gorice za Ajdovinu i
posle vieasovne borbe naneli j o j gubitke od 13 poginulih i 9 ranjenih.

16. januar

U blizini s. Kompara i s. Slokarja 17. slovenaka brigada Simon Gregori 30. divizije NOVJ posle jednodnevne otre borbe odbila napad jakih nemakih snaga
iz Ajdovine, nanevi im znatne gubitke.
Koci s. T.ipe udarna eta 31. divizije NOV.T napala nemaku SS policijsku kolonu
jaine 350 ljudi. U- posle etvoroasovne otre borbe razbila je i odbacila u pravcu
Kostanjevice na Krasu, nanevi joj gubitke od oko 50 mrtvih i 20 ranjenih i zaplenivi j o j 3 minobacaa, mitraljez i dvoja kola sa opremom.

17. januar

U blizini s. Spoclnjih Siomena i s. Jazbina delovi nemakog 18. brdskog lovakog

puka T r e k iz Celja i Slov. Konjicu napali 13. slovenaku udarnu brigadu 14 divizije NOVJ. Brigada se posle vieasovne borbe probila kroz nemake obrue u pravcu
s. Tolstog Vrha.

1. januar

U s. M. Vrhu 2. bataljon Kozjanskog N O P odreda 4. operativne zone N O V i PO

Slovenije napao nemaku and. posadu jaine 80 ljudi i naneo joj gubitke od 20
mrtvih.

1945. januar
19. januar

SLOVENIJA

januar 1945.

U Suhoj krajini delovi nemakog 13. i 14. SS policijskog puka i etiri pokretna
bataljona slovenakih domobrana iz N o v o g Mesta, Koevja, Ribnice i s. St. Vida
otpoeli napad na jedinice 15. i 18. divizije NOVJ. Posle estodnevnih borbi nemako-domobranske snage su odbaene u polazne garnizone.
U s . Trnovu (na pl. Trnovskom gozdu) 19. slovenaka brigada Sreko K o s o v e l 30.
divizije NOVJ napala italijanski faistiki bataljon Fulmine jaine oko 250 v o j nika rasporeenih u 12 forlifikacijskih dobro ureenih objekata. U trodnevnoj borbi
poginula su 203 italijanska faista, dok je ostatak od 46 vojnika, poslednje otporne
take, povukla u Goricu jaka nemaka tenkovska kolona, koja je probila poloaje
3. slovenake udarne brigade I v a n Gradnik 31. divizije N O V J na liniji Sv. Danijel
Sv. Gabrijel.

21. januar

U s, Lipjama (kod Zuemberka) jedan bataljon 9. slovenake brigade i jurini

bataljon 18. divizije N O V J okruili i posle dvodnevnih otrih borbi unitili 39. i
71. etu slovenakih domobrana (iji se manji deo spasao bekstvom).

22. januar

U rejonu s. L i p j e s. Gradenec s. Lae (kod Zuemberka) 5. slovenaka udarna

brigada I v a n Cankar, 12. slovenaka brigada i jurini bataljon 15. divizije N O V J
napali 1. i 4. pokretni bataljon slovenakih domobrana i jedan bataljon nemakog
14. SS policijskog puka i posle vieasovne borbe, uz osetne gubitke, odbacili ih u
polazne garnizone s. Stinu, s. St. Vid i K o e v j e . U borbi je poginuo i komandant SS
policijskog bataljona.
U rejonu s. Drarnlje
okruile 13. slovenaku
vieasovne otre borbe,
i 60 nestalih, brigada se

pl. Konjika gora (kod Slov. Konjica) jake nemake snage

udarnu brigadu M i r k o Brai 14. divizije NOVJ. Posle
u kojoj je pretipela gubitke od 30 poginulih, 50 ranjenih
probila na june padine pl. Pohorja.

K o d s. Cenjice Skofjoloki N O P odred 9. korpusa N O V J posle vieasovne borbe

odbio napad nemake kolone jaine 150 ljudi, prinudivi je da se vrati u s. Selca
(kod S k o f j e Loke).
23. januar

Naredbom GS N O V i PO za Sloveniju Mornariki odred 1. pomorsko-obalskog

sektora Mornarice NOVJ ukljuen u sastav 30. divizije N O V J pod nazivom: 1. bataljon pomorske peadije 1. pomorsko-obalskog sektora.
U rejonu s. Vavta Vas s. Gradie 4. slovenaka udarna brigada Matija Gubec,
15. slovenaka (Belokranjska) brigada 15. divizije NOVJ i Dolenjski N O P odred
7. korpusa NOVJ okruili jake nemako-domobranske snage. Posle vieasovne
otre borbe, u kojoj je pretrpeo gubitke od 24 mrtva i oko 50 ranjenih, neprijatelj
se probio u N o v o Mesto.
U rejonu s. G. Jezero s. Klancl s. Dane delovi Notranjskog N O P odreda
7. korpusa N O V J posle vieasovne borbe odbili napad jakih nemako-domobranskih snaga iz Cerknice.

24. januar

U rejonu s. Klanik Metulov vrh s. Jesen jak 1. slovenaka udarna brigada

T o n e Tomi 14. divizije NOVJ posle vieasovne borbe odbacila nemake snage
u polazne garnizone Sotanj i Velenje, nanevi im znatne gubitke.

26. januar

U Vipavi grupa od 40 ubaenih dobrovoljaca iz 18. slovenake (Bazovike) udarne

brigade 30. divizije NOVJ bombama napala nemaku posadu u vie zgrada i nanela j o j gubitke od 20 poginulih, 15 ranjenih i 4 zarobljena, a potom se bez gubitaka izvukla iz varoice.
U rejonu s. Podvin s. Lopatnik s. Pet ruh 1. slovenaka udarna brigada T o n e
Tomi 14. divizije N O V J odbila napad jake nemake kolone iz Velenja.

23. januar

Po nareenju GS N O V i PO za Sloveniju, Istarsko vojno podruje i 4. bataljon

9. slovenake brigade 18. divizije NOVJ izali iz sastava 7. korpusa i uli u sastav
9. korpusa NOVJ.

30. januar

Kod s. Tinja i s. Repa 13. slovenaka udarna brigada M i r k o Brai 14. divizije
N O V J posle vieasovne borbe odbila napad nemakih jedinica iz Slov. Bistrice
i Slov. Konjica, nanevi im gubitke od 24 poginula i 8 ranjenih.
Na pl. Staroj gori i pl. Primou jurini bataljon 18. divizije NOVJ posle vieasovne borbe odbio napad nemako-domobranskih snaga iz Zuemberka i s. Sadinje Vasi.

JI. januar

K o d s. Podkraja i s. St. Andraa (blizu V e l e n j a ) 1. slovenaka udarna brigada

T o n e Tomi 14. divizije NOVJ, posle vieasovne borbe odbila napad jake nemake kolone iz Mozirja.

1945. januar

SLOVENIJA

januar 1945.

SRBIJA
1. januar

U Novom Sadu, u prisustvu 650 delegata, otpoela Prva pokrajinska konferencija

A F Z - a Vojvodine. U toku etvorodnevnog rada izabran je Pokrajinski odbor A F Z - a
i postavljeni su zadaci za budui rad.

2. januar

U blizini s. Jabuke i Savinog lakta (kod P r i j e p o l j a ) 3. proleterska (sandaka) udarna

brigada 37. udarne divizije N O V J vodila borbu proti* delova nemake 22. peadijske
divizije koji su pokuali da od Prijepolja prodru ka P l j e v l j i m a . Poginulo je 60 nemakih vojnika. Zaplenjeno: mitraljez, 5 p. mitraljeza i 2 minobacaa.

3. januar

U Sremu delovi nemakog 34. armijskog korpusa napali poloaje 21. udarne divizije NOVJ. zauzeli s. N i j e m c e (kod Sida), odbacili 21. udarnu diviziju na levu
obalu r. Bosnia i izbili na liniju s. Komletinci s. Orolik s. Berak. Gubici neprijatelja: vie stotina izbaenih iz stroja, a 21. udarne divizije: 182 mrtva i 308
ranjenih.

4. januar

Na sremski front pristigle 6. proleterska divizija N O V J -Nikola Tesla koja je,

zbog napada delova nemakog 34. armijskog korpusa, vraena Iz Beograda. Divizija je posela odbrambene poloaje na l e v o j obali r. Bosuta: od s. Nijemaca do
ume Kablarovac (kod Sida).

6. januar

Jedinice Operativnog taba N O V i PO za Kosovo

(kod Pei) i u kraoj borbi ubile 22 balista.

8. januar

Jedinice 22. udarao divizije N O V J odbacile prema Prijepolju zatitne delove nemakog 91. armijskog korpusa i oslobodile Sjenicu.

10. januar

Posle trodnevnih borbi protiv zatitnica nemakog 21. armijskog korpusa jedinice
37. udarne divizije N O V J oslobodile Prijepolje. N e p r i j a t e l j je imao preko 100 vojnika
izbaenih iz stroja, a jedinice 37. divizije 5 mrtvih i 20 ranjenih.

12. januar

Gonei zatitnicu nemakog 21. armijskog korpusa i etnike dolinom r. Lima j e dinice 37. udarne divizije N O V J oslobodile Priboj.

17. januar

Na sremskom frontu nemaki 34. armijski korpus otpoeo napade na jedinice

1. armije N O V J s ciljem da skrati i stabilizuje front. Posle dvodnevnih borbi
1. armija NOVJ. uvodei u borbu i jedinice drugog eelona, spreila je dalji ptodor
neprijatelja, koji je zauzeo s. Tovarnik i id. Potom, ojaana i 2. proleterskom
udarnom divizijom, ona je 19. januara prela u protivudar, oslobodila id 1 prinudila neprijatelja da se povue na liniju s, Mohovo (kod Iloka) s. Ilinci
s. Batrovci leva obala r. Bosuta do s. Lipovca. Na o v o j liniji front je konano
stabilizovan a obe su strane prele na pozicionu odbranu.

18. januar

Kod Sida, u borbama protiv nemakih jedinica, poginuo komandir ete u 3. proleterskoj krajikoj N O U brigadi Miladin Zori Garaa. narodni heroj.

19. januar

U rejonu Pei, pri ienju terena,

ubili jodnog i zarobili pet balista.

26. januar

Od odabranog ljudstva iz kosovsko-metohijskih

tohijska brigada narodne odbrane.

27. januar

Kod s. Trstenika (blizu Srbice) 2. bataljon 1. kosovsko-metohijske N O U brigade

napao balistike snage i naneo im gubitke, ali je neprijatelj, brojno nadmoan,
odrao s v o j e poloaje.

28. januar

Na izbornoj skuptini, kojoj je prisustvovalo 350 delegata, izabran

odbor za Srem.

29. januar

U Beogradu zavren dvodne vni miting ena Srbije na kome je izabran Glavni odbor
A F Z - a Srbije.

30. januar

U s. Bapskoj (kod Sida), u bolnici 2. proleterske udarne divizije NOVJ, podlegao

tekoj rani pomonik komesara 3. bataljona 2. proleterske N O U brigade Petnr
Ivanovi Perica. narodni heroj.

delovi

4.

Metohiju

blokirale s. Vrelo

kosovsko-metohijske NOU
brigada

formirana

brigade

Kosovsko-me-

Oblasni

NO

Kod s. Dainovaca (blizu Pei) oko 1000 balista napalo 3. bataljon 5. kosovsko-metohijske NO brigade, ali su posle otre estoasovne borbe odbijeni. Brigada je
pretrpela gubitke od 7 mrtvih i 24 ranjena.
31. januar

U rejonu Srbice, posle otre borbe, 1. kosovsko-metohijska N O U brigada i 3. bataljon 5. kosovsko-metohijske NO brigade odbili napad balistikih snaga, nanevi
im osetne gubitke.

DOGAAJI
3. februar

OPSTEG

KARAKTERA

U Londonu otpoela medunarodna sindikalna konferencija, kojoj su prisustvovali

i tri delegata i dva posmatraa Jedinstvenih radnikih i nametenikih sindikata
Jugoslavije. Reavana su vana pitanja meunarodnog radnikog pokreta: pomo
sindikata saveznikim armijama u poslednjim ratnim naporima: stav sindikata
prema organizaciji mira; uee sindikata na mirovnim konferencijama i na reavanju problema posleratne obnove poruenih zemalja. Konferencija je zavrena
10. februara.
Zavreno trodnevno zasedanje N K O J - a na kome su donesene odluke o osnivanju
Vrhovnog suda DF.I i o ustrojstvu i nadlenosti Javnog tuilatva DF.T. Izabran
je i zakonodavni odbor Predsednitva A V N O J - a .
U Novom Sadu po nareenju VS N O V i POJ formirana Vazduhoplovna podoficirska
kola NOVJ.

4. februar

U Jalti (na o. Krimu, u SSSR-u) otpoela osmodnevna konferencija predsednika

vlada V. Britanije, S A D i SSSR-a, kojoj su prisustvovali i ministri inostranih poslova, naelnici vrhovnih labova i drugi savetnici.

5. februa~

Komitet Amerikanaca junoslovenskog porekla osudio postupke kralja Petra II

Karaorevia u vezi s nepriznavanjem sporazuma Tito Subai i izrazio solidarnost sa N K O J - e m .

S. februar

Po nareenju V N O V i POJ formirana 52. divizija NOVJ. u iji su sastav ula

1 udarna, 2. i 4. udarna kosovsko-metohijska NO brigada.
Vrhovni tab N O V i POJ naredi da se na Kosovu i Metohiji formiraju: Vojna uprava i Komanda vojne oblasti.
Vrhovni tab N O V i POJ naredio da 4fi. i 52. divizija NOV.I i Operativna grupa brigade potpadnu pod neposrednu komandu Operativnog taba N O V i PO za Kosovo i
Metohiju.

9. februar

Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Stabu
armije N O V J : onemoguiti da neprijateljske snage likvidiraju virovitiki mostobran.
Francuska 1. armija izbila na r. Rajnu juno od Strasbura.

10. februar

Na konferenciji predsednika vlada SSSR-a, S A D i V. Britanije u Jalti (SSSR)

Ukrajina i Belorusija, socijalistike republike SSSR-a. priznate kao suverene i nezavisne drave Ujedinjenih nacija.
Na inicijativu CK KP Slovenije postignut sporazum sa predstavnicima KP Italije
iz Trsta: da se masovne slovenake i italijanske organizacije u Trstu vre poveu u cilju sprovoenja zajednikih akcija.

11. februar

U Jalli (u SSSR-u) zavrena konferencija predsednika vlade V. Britanije, S A D i

SSSR-a. Na konferenciji su usklaeni rokovi i ostale mere za konano slamanje
otpora nacistike Nemake i Japana; postignut je sporazum o okupacionim zonama
u Nemakoj i o saveznikoj Kontrolnoj komisiji, sa seditem u Berlinu, kao i da
Nemaka nadoknadi tetu nanetu saveznikim zemljama. Odlueno je da se ustanovi opta meunarodna organizacija radi ouvanja mira i otklanjanja politikih,
ekonomskih i socijalnih uzroka rala. Konferencija je posebno razmatrala probleme
Poljske i Jugoslavije. U pogledu Jugoslavije konferencija je preporuila da se to
pre sprovede u delo sporazum Tito Subai.

12. februar

U Londonu odrana sednica Krunskog saveta (sednica izbeglike vlade K r a l j e v i n e

Jugoslavije pod predsedanjem kralja) na kojoj je donesena odluka da vlada 'bez
odlaganja otputuje u Beograd da dovri usvojenu odluku u pogledu namesnitva i
obrazovanja jedinstvene vlade.

1945. februar

BOSNA 1 HERCEGOVINA

februar 1945.

Sefovi vojnih misija V. Britanije i SSSR-a u Beogradu obavestili N K O J da je na

konferenciji u Jalti odlueno da se Jugoslovenima preporui: da sporazum Tito
Subai stupi odmah na snagu; da lanovi Skuptine (poslednje jugoslovenske zakonodavno telo) koji nisu saradivali sa okupatorom mogu biti ukljueni u A V N O J
i da zakoni koje donese A V N O J moraju naknadno biti potvreni od Ustavotvorne
skuptine.
13. februar

Jedinice Crvene armije,

Maarske.

posle tekih bojeva, oslobodile Budimpetu, glavni

grad

Izbeglika vlada Republike Poljske u Londonu odbila da prihvati odluke konferencije u Jalti koje se odnose na istone granice sa SSSR-om (Kersonova linija).
15. februar

Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu
8. udarnog korpusa NOVJ da to pre izvri pripreme i oslobodi Mostar.
Vrhovni komandant N O V i POJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio tabu
3. armije NOVJ da 12. udarni korpus smeni bugarske jedinice i da, za odbranu,
posedne odsek Donji Miholjac ue r. Drave.

16. februar

U Beograd stigao iz Londona predsednik izbeglike vlade Ivan Subai sa lanovima

vlade avom Kosanoviem, Jurajom Sutejom i Dragom Maruiem.

Februar s.

CK KP Austrije uputio proglas narodu Austrije, a posebno Koruke, pozivajui

jugoslovenski i austrijski narod na oruani ustanak, u zajedniku borbu protiv nemakih snaga.

18. februar

Vrhovni tab N O V i POJ izdao nareenje o odevanju, pozdravljanju, oslovljavanju

i ponaanju vojnih lica.
U Beogradu rukovodstvo Narodne seljake stranke objavilo pristupanje Jedinstvenom narodnooslobodilakom frontu Srbije.
U s. Madarima (kod Bara), pri povratku sa bombardovanja iz Nemake. usled nestanka benzina sruio se etvoromotornl avion amerikog vazduhoplovstva. Spaenu posadu od 9 lanova prihvatila je 10. crnogorska udarna brigada Primorske
operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ.

23. februar

Opkoljena nemaka posada u Poznanju (u Poljskoj), posle viednevnih estokih borbi,

kapitulirala pred jedinicama Crvene armije.

24. februar

U Beogradu vrhovni komandant N O V i PO.T maral Jugoslavije Josip Broz Tito

vodio razgovore sa saveznikim komandantima maralom Fjodorom
Tolbuhinom.
komandantom 4. ukrajinskog fronta Crvene armije, i feldmaralom Haroldom A l e k sanderom, komandantom anglo-amerike 15. grupe armija. Ugovoreno je, pored ostalog, da snage N O V J do 30. marta ponu operacije dolinom r. Une prema Lici i Gorskom kotaru, da bi na sebe privukle nemaki 97. armijski korpus iz Istre i Slovenakog primorja i olakale savezniku ofanzivu prema severnoj Italiji.

26. februar

Predsednitvo A V N O J - a donelo odluku da se maral Jugoslavije Josip Broz Tito

odlikuje Ordenom narodnog osloboenja.

F e b r u a r k.

P o nareenju V N O V 1 POJ formirane 1. 2. I 3. protivavionska brigada NOV.T.

BOSNA I
1. februar

HERCEGOVINA

Na odseku s. Poitelj s. Draevo delovi 29. udarne divizije N O V J i 3. brigade 3

(bosansko-hercegovako) divizije KNOJ-a, uz podrku 1. tenkovske brigade NOVJ,
otpoele forsiranje r. Neretve i u rejonu s. Dretelja i Gabele stvorile mostobran,
Kod s. G. Graanice jedinice 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J odbile
ispad jaih neprijateljskih snaga iz Zenice i ubile 13 a ranile 18 neprijateljskih
vojnika, uz sopstvene gubitke od 3 ranjena.

2. februar

U Prozoru, na prvoj sreskoj konferenciji NOF-a, u prisustvu preko 100 delegata,

izabran Sreski odbor N O F - a za Prozor.

3. februar

Posle trodnevnih borbi ojaana 12. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije
NOVJ, uz podrku 1. tenkovske brigade NOVJ, oslobodila apljinu. Delovi ustake
9. brigade i jedna eta iz nemake 369. legionarske divizije, koji su branili mesto,
povukli su se prema Mostaru, pretrpevi osetne gubitke. Brigada je imala 15 mrtvih
i 25 ranjenih. Zaplenjeno: 2 minobacaa, 3 mitraljeza, protivavionski mitraljez i 8
p. mitraljeza.

1945. februar
4. februar

BOSNA 1 HERCEGOVINA

februar 1945.

etvrta dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije N O V J i 3. bataljon 12. hercegovake udarne brigade 29. udarne divizije N O V J napali ustako-domobranske
snage i oslobodili Ljubuki.
U rejonu s. Han Kola s. Rekovica (kod Banje Luke) delovi 39. divizije 5. udarnog
korpusa N O V J izvrili napad na etnike i posle otre borbe ih razbili i odbacili u
Banju Luku.

5. februar

Sa okolnih poloaja kod Konjica, posle

tridesetoasovnc borbe, 11. hercegovaka
udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ, odbacila nemake i ustake snage u grad,
nanevi im gubitke od oko 50 mrtvih i ranjenih, a sama je imala 2 mrtva i 9 ranjenih.
K o d s. Brijesnice (blizu Graanice) delovi 45. divizije 2. armije N O V J vodili otre
borbe protiv etnika i naneli im velike gubitke. Delovi divizije su imali 3 mrtva i 22
ranjena.
U Vlasenicu stigli iz Sarajeva delovi nemake 181. peadijske divizije i smenili delove
nemake 22. peadijske divizije, koji su produili proboj prema Zvorniku.

6. februar

februar

Otpoela mostarska operacija glavnine 8. udarnog korpusa N O V J protiv nemake

369. legionarske divizije i ustako-domobranske 9. brdske divizije (oko 15.000 v o j nika). U 26-dnevnim borbama razbijene su obe neprijateljske divizije i izbijanjem
na Ivan-sedlo, 4. marta, osloboena severozapadna Hercegovina sa Mostarom. N e prijatelj je pretrpeo gubitke od vie hiljada mrtvih, ranjenih i zarobljenih. Gubici
jedinica N O V J : 515 mrtvih, 1.600 ranjenih i 336 nestalih. Zaplenjen je veliki broj
naoruanja i druge ratne opreme.
Jedinice 26. udarne divizije 8. udarnog korpusa N O V J posle dvodnevne borbe protiv 270. puka nemake 369. legionarske divizije i jakih ustako-domobranskih snaga
oslobodile iroki B r i j e g (sada Litica). Posada je veim delom unitena, jer j o j je
bila preseena odstupnica kod s. Knepolja.
Nemaka 22. peadijska divizija, posle otrih visednevnih borbi protiv 38. udarne
divizije 3. udarnog korpusa NOVJ, ovladala Zvornikom i komunikacijom od Z v o r nika do Lilne. Gubici neprijatelja: oko 150 vojnika izbaenih iz stroja, a gubici 38.
ridarne divizije N O V J : 38 mrtvih, 116 ranjenih i 12 nestalih.
- U L i j e v u polju i s. G. Dolini (kod Bos. Gradike) jedinice 53. udarne divizije 5.
udarnog korpusa N O V J napale i razbile etnike i ustae i nanele im velike gubitke,
a same imale 3 mrtva i 10 ranjenih.
U Trebinju, na prvoj sreskoj konferenciji NOF-a, izabran Sreski odbor NOF-a za
srez trebinjski.

8 februar

Na putu Kiseljak Busovaa delovi 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije
NOVJ napali iz zasede nemaku motorizovanu kolonu jaine 70 motornih vozila i
120 vojnika. Poginulo je 16 a ranjeno 25 nemakih vojnika. Uniteno je 6 kamiona.
Na putu Doboj M a g l a j delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali iz zasede nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j velike gubitke (uz sopstvene gubitke od 4 mrtva i 3 ranjena) unitivi 1 tenk, 4 kamiona i putniki automobil.

9. februar

Na liniji r. Kamenica Liina s. Marii (kod Zvornika) 17. udarna divizija 2.

armije N O V J i delovi 27. i 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa N O V J otpoeli
napad na nemaku 22. peadijsku diviziju koja se probijala od s. Drinjae prema
Zvorniku.
U rejonu Graanice 23. udarna divizija 2. armije N O V J spreila proboj nemakih
jedinica iz Doboja ka Tuzli i nanela im velike gubitke. Divizija je imala 80 boraca
i rukovodilaca izbaenih iz stroja.
Po nareenju taba 1. armije N O V J formirana
divizije NOVJ, sastava: dva diviziona.

10. februar

Artiljerijska brigada

11. udarne

Jedihice 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ, posle krae borbe protiv delova nemake 181. peadijske divizije, oslobodile Vlasenicu, a zatim nastavile nastupanje ka Zvorniku.
Kod s. Kokota (na putu Kiseljak Busovaa) 7. krajika udarna brigada 10. udarno
divizije N O V J napala iz zasede nemaku motorizovanu kolonu, jaine 80 vozila.
Poginulo je oko 20 i ranjeno 12 neprijateljskih vojnika i uniteno 7 kamiona i 7 motocikla. Brigada je imala 2 mrtva.

11. februar

Posle otrih trodnevnih borbi nemaka 22. peadijska divizija je iskoristivi izvlaenje 17. udarne divizije N O V J i njeno upuivanje na nove zadatke prema Tuzli,
uz osetne gubitke uspela da se probije u Zvornik. Jedinice 27. i 38. divizije NOVJ
su pretrpele gubitke od 199 mrtvih i 443 raniena.

1945. februar

BOSNA 1 HERCEGOVINA

februar 1945.

12. februar

Na prostoriji s. Hrastovci s. Zaselje s. Cakii s. Brani (kod Travnika) 7.

krajika udarna brigada 10. udarne divizije NOVJ, u sadejstvu sa 1. bataljonom 8.
krajike udarne brigade 4. udarne divizije NOVJ, odbila napad 5. puka ruskog zatitnog korpusa.

U. februar

Na liniji Klepanovac Baba Brdo (kod Gorada) delovi nemake 181. peadijske
divizije napali na 3. proletersku (sandaku) udarnu brigadu 37. udarne divizije
NOVJ. Posle uporne borbe neprijatelj je, uz osetne gubitke, odbaen prema Goradu.
Spajanjem komandi podgrmekog i kozarskog vojnog podruja, po nareenju taba
5. udarnog korpusa NOVJ, formirana Komanda prijedorskog vojnog podruja.

13/14. februar

Posle trodnevnih borbi delovi 29. udarne divizije 2. udarnog korpusa NOVJ oslobodili
Nevesinje. (Glavnina 369. puka nemake 369. legionarske divizije unitena je u povlaenju u rejonu Biine i s. Zimlja, izuzev manjih delova koji su se probili prema
Konjicu). Jedinice 29. udarne divizije imale su 23 mrtva i 66 ranjenih. Zaplenjena je
velika koliina naoruanja i druge ratne opreme.
U rejonu s. Ilovica s. Umani s. Grab delovi 3. udarne divizije 2. udarnog korpusa NOVJ napali nemake jedinice i posle otre jednodnevne borbe odbacili ih prema Sarajevu. Poginuo je i ranjen vei broj neprijateljskih vojnika, dok su jedinice
3. udarne divizije NOVJ imale 23 mrtva i 65 ranjenih.

14. februar

Posle dvodnevne borbe protiv glavnine nemake 369. legionarske divizije i delova
ustako-domobranske 9. brdske divizije 26. i 19. udarna divizija NOVJ (bez 5. udarne
brigade), 12. i 13 hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije NOVJ. 1. tenkovska brigada NOVJ i Artiljerijska brigada 8. udarnog korpusa
N O V I oslobodile
Mostar.

15. februar

Peta udarna brigada 37. udarne divizije 2. udarnog korpusa NOVJ i jedinice albanske 6. divizije, posle estoke dvadesetoasovne borbe odbacile nemake snage na
levu obalu r. Drine i zauzele Viegrad. Neprijatelju su naneseni osetni gubici u ljudstvu i materijalu.
Posle trodnevne borbe protiv etnika i ustaa delovi 27. udarne divizije 3. udarnog
korpusa N O V J oslobodili Han-Pijesak.
U rejonu s. Dubrave s. Vukovac - s. Srnice (kod Graanice) 23. udarna divizija
2. armije NOVJ napala nemake i ustake jedinice i odbacila ih prema Doboju
Neprijatelj je pretrpio osetne gubitke. Gubici 23. udarno divizije NOVJ: 13 mrtvih
i 43 ranjena.
Po nareenju taba 3. udarnog korpusa NOVJ, spajanjem Biranskog i Kladanjskog N O P odreda, formiran Biransko-kladanjski N O P odred.
U Biru izaao prvi broj lista A F Z - a istone Bcsne ene kroz borbu <.
Izaao prvi broj Nedeljnog pregleda, lista 3. udarnog korpusa NOVJ.

17. februar

U s. Maglajanima, s. Laktaima, s. G., D. i Srednjoj Topoli (kod Banje Luke) jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napale ustako-domobranske posade i
posle otre borbe zauzele s. Laktae i s. Srednju Topolu. Poginuo je veliki broj i
zarobljeno 55 neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 39. divizije NOVJ imale 12
mrtvih i 16 ranjenih. Zaplenjeno: 4 protivavionska topa, l p. mitraljez. 25 puaka i
dosta drugog materijala.
Kod s. Pazaria (na pruzi Sarajevo Konjic) delovi 10. udarne divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ razbili nemaku grupu koja je popravljala prugu i naneli j o j gubitke
od 40 mrtvih i 30 ranjenih.
Kod Banje Luke delovi 39. di vizile 5. udarnog korpusa NOVJ, posle krae otre
borbe, odbili ispad ustaa i domobrana (jaino bataljona) ka s Orlovcu i naneli im
gubitke od oko 70 mrtvih, ranjenih i zarobljenih uz sopstvene gubitke od l mrtvog
i 4 ranjena.

18. februar

Izmeu s. Pazaria i s. Hadia (na putu Sarajevo Konjic) delovi 10. udarne
divizije 5. udarnog korpusa NOVJ napali iz zasede nemaku kolonu jaine 500 v o j nika i naneli j o j gubitke od oko 50 mrtvih i ranjenih, uz sopstvene gubitke od 3
ranjena.

18 l'i. februar

U dolini r. Drine (izmeu Viegrada i s. Ustiprae) 37. udarna divizija 2. udarnog

korjntsa NOVJ izvrila opti napad na nemaku 181. i delove 297. peadijske divizije.
Posle petodnevnih otrih borbi ona nije uspela da odbaci neprijatelja zbog jakih
utvrenja, ali mu je nanela osetne gubitke u ljudstvu i materijalu.

1945. februar

BOSNA 1 HERCEGOVINA

februar 1945.

Jedanaesta hercegovaka udarna brigarla 29. udarne divizije N O V J izvrila napad

na posadu Konjica, ali napad nije uspeo zbog jakog otpora nemakih jedinica i
ustaa. Predalo se 30 domobrana i 7 oficira.
19. februar

Posle etvorodnevne borbe protiv delova nemake pukovske borbene grupe Eberl a j n i ustake 11. brigade, 4. uda:'na divizija 5. udarnog korpusa NOV.T, ojaana po
jednom brigadom iz 10. udarne i 39. divizije NOVJ, oslobodila Travnik. Poginulo je
i ranjen veliki broj neprijateljskih vojnika. Jedinice NOV.) su imale liO mrtvih i
130 ranjenih. Zaplenjene su velike koliine oruja i druge ratne opreme.
Delovi 3. udarnog korpusa N O V J zauzeli Zvornik. a jedinice nemake 22. peadijske
divizije nastavile probijanje ka Janji i Bijeljini.
--- K o d s. Pazaria (na pruzi K o n j i c Sarajevo) delovi 10. udarne divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ napali i posle jednodnevne borbe razbili grupu od 500 nemakih
vojnika koji su popravljali prugu. Unitena je 1 lokomotiva.
Na liniji s. Poljavnica s. Medici (kod Bos. Novog) delovi 39. divizije 5. udarnog
korpusa NOVJ napali i posle devetoasovne borbe razbili oko 400 ustaa, nanevi
im gubitke od 27 mrtvih i oko 30 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 8 mrtvih i 21
ranjenog.
Kod s. Binjeeva (na pulu Sarajevo K o n j i c ) delovi 10. udarne divizije 5. udarnog
korpusa N O V J napali iz zasede nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke
od 23 mrtva, 34 ranjena i 1 zarobljenog. Uniteno je 7 kamiona.

20. februar

U rejonu s. Grabovac s. Colopek (kod Zvornika) glavnina 17. udarne divizije 2.

armije N O V J izvrila napad na jedinice nemake 22. peadijske divizije i posle
dvodnevne borbe nanela im velike gubitke. Jedinice 17. udarne d i v i z i j e N O V J su
imale 38 mrtvih i 202 ranjena.

21. februar

Jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa NOVJ. posle otre osmoasovne borbe, odbile
ispad nemako-ustakih jedinica s l i n i j e Bos. Novi s. Dobrljin Dubica ka osloboenoj teritoriji. Poginuo je i ranjen vei broj neprijateljskih vojnika. Jedinice
39. divizije NOVJ su imale 8 mrtvih i 19 ranjenih.
Jedinice 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napale ustae i zauzele s.
Sivu, s. Ularice i s. AUbegovce (kod Doboja).

21/22. februar

Jedinice 29. udarne divizije 2. udarnog korpusa NOVJ izvrile napad na nemake
i ustake snage u Konjicu i Ostrocu. Napad nije uspeo zbog jakog otpora neprijatelja. Poginulo je i ranjeno vie neprijateljskih vojnika. Gubici jedinica 29. udarne
divizije N O V J : 17 mrtvih i 57 ranjenih.

22. februar

Jedinice 39. divizije 5. udarnog korpusa N O V J odbile ispade nemakih, ustako-domobranskih i etnikih snaga iz Banje Luke, Duhice i s. Dobrljina ka osloboenoj
teritoriji, nanevi im osetne gubitke. Gubici jedinica 39. divizije N O V J : 15 mrtvih
i 39 ranjenih.
Izmeu s. Rudica i s. Buevia Blatne 'kod Bos. N o v o g ) minerski vod Podgrmekog
N O P odreda 39. divizije NOVJ minirao put. Od mina je poginulo 50 a ranjeno 40
vojnika i uniteno 5 kamiona nemako motorizovane kolone.

23. februar

Kod s. Brestovskog delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa N O V J napali iz

zasede nemaku kolonu i posle troasovne borbe razbili je i odbacili u Kiseljak.
Poginulo je 46 a ranjeno 45 neprijateljskih vojnika. Gubici jedinica 10. udarne d i v i z i j e N O V J : 17 ranjenih.

24. februar

Jedinice 45. divizije sa 14. srpskom brigadom 23 udarne divizije 2. armije NOV.T,
posle petoasovne borbe odbacilo delove ustakog 24. i 25. bataljona i miliciju prema
Doboju i zauzele Graanicu. Neprijatelj je pretrpeo velike gubitke. Gubici jedinica
45. divizije 2. armije NOV.T: 24 poginula i 58 ranjenih.

25. februar

Na prostoriji Zenica Travnik Busovaa delovi 5. udarnog korpusa NOVJ posle

sedmodnevnih borbi razbili nemake i ustako-domobranske snage i zauzeli sva
neprijateljska uporita. Neprijatelj je pretrpeo velike gubitke. (Zarobljen je i Stab
nemake borbene grupe Eberlajn), a jedinice 5. udarnog korpusa N O V J su imale
108 mrtvih i 380 ranjenih. Zaplenjeno je 16 topova, 19 bacaa, 100 p. mitraljeza,
288 puaka i velike koliine ostale ratne opreme.
U Jajcu odrana prva sindikalna konferencija radnika i nametenika Bosanske
krajine, na kojoj je izabran akcioni odbor od 10 lanova i delegati za zemaljsku
sindikalnu konferenciju radnika i nametenika BiH.

1945. februar
26. februar

CRNA GORAHRVATSKA

Na putu Kiseljak Busovaa delovi 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOV.T
napali iz zasede nemaku motorizovanu kolonu i naneli j o j gubitke od oko 30
mrtvih i 40 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 1 mrtvog i 12 ranjenih.
Formiran
BiH.

27. f e b r u a r

februar 1945.

Zemaljski akcioni

odbor jedinstvenih

sindikata

radnika

nametenika

U rejonu s. Buselji s. Bukve s. Oenii (kod Travnika) 7. krajika udarna

brigada 10. udarne divizije N O V J posle jednodnevne borbe odbila napad nemakih
i ustakih delova iz Busovae. Poginuo je i ranjen vei broj neprijateljskih vojnika,
dok je 7. brigada imala 4 mrtva i 14 ranjenih.
U s . B i j e l o m Polju (kod Mostara), po nareenju taba 2. udarnog korpusa NOVJ,
formirana Artiljerijska brigada 29. udarne divizije NOVJ, sastava: tri diviziona.

28. februar

Na putu 2epe M a g l a j jedinice 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa NOV.T

posle otre borbe protiv nemakih i ustakih jedinica zauzele Karaulu, s. Ozimice.
s. Ljubatovac, Custo brdo i Tomicu.
Ustake snage iz Graanice napale delove 45. divizije 2. a r m i j e NOVJ i posle otre
borbe zauzele s. G. i D. Brijesnicu. Protivnapadom su ova sela povraeria a neprijatelj uz velike gubitke odbaen prema Doboju Jedinice 45. divizije su imale 10
mrtvih i 17 ranjenih.
K o d Kaknja delovi 4. udarne divizije 5 udarnog korpusa NOV.) miniranjem razruili prugu i unitili lokomotivu i 4 vagona. Poginulo je oko 40 i ranjeno oko 50
neprijateljskih vojnika.

Februar k.

Po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku rasformirani tab Unske operativne grupe

N O V J i 1. i 2. muslimanska NO brigada, a u Cazinskoj krajini formirani Muslimanska brigada 8. udarne divizije NOVJ i Krajiki (muslimanski) N O P odred.

Februar

U s . Strujiima odrana sreska izborna konferencija N O F - a

Sreski odbor N O F - a za Ljubinje.

na

kojoj je izabran

U Gacku odrana sreska konferencija na kojoj je izabran Sreski odbor N O F - a za

Gacko.
Po nareenju taba 5. udarnog korpusa N O V J rasformiran Jajako-travniki N O P
odred a njegovim ljudstvom popunjene jedinice 10. udarne divizije NOVJ.
U Jajcu izaao prvi broj lista A F Z - a Bosne i Hercegovine Nova ena.
Izaao prvi broj lista 5. udarnog korpusa N O V J Glas udarnika.

CRNA
Februar

GORA

tab 2. udarnog korpusa N O V J uputio komandama vojnih podruja direktivu da

preduzmu mere za reavanje invalidskih pitanja (osposobljavanje preko kurseva za
razne dunosti u dravnoj administraciji, dodeljivanje odlikovanja i dr.).

HRVATSKA
1. februar

Jedinice 40. udarne divizije N O V J i 1. udarne brigade Braa Radi 32. divizije
N O V J izvrile napad na ustako-nemake snage u s. V. Grevcu i s. G. Kovaici
(kod Bjelovara), ali je napad obustavljen zbog jakog otpora neprijatelja.
Kod s. Jamnike Kiselice (blizu Pisarovine) jedinice nemakog 1. rezervnog lovakog
puka napale sluaoce podoficirskog kursa 34. udarne divizije N O V J i prinudile ih na
povlaenje prema s. Gracu, a potom kod s. Kupine razbile i zarobile glavninu jednog bataljona Zumberake brigade 34. udarne divizije NOVJ.
K o d s. Budiine i s. G. Bauge delovi Banijskog N O P odreda odbili noni napad
ustakih snaga i prinudili ih na povlaenje u pravcu Petrinje.
- U Glini, u prisustvu 300 radnika i predstavnika narodne vlasti i NO vojske, sveano
otvoren radniki Dom kulture.

2. februar

Na putu s. Garenica s. Vel. Grevac jedinice 33. i 40. udarne divizije N O V J i

12. proleterska udarna brigada 12. udarne divizije N O V J izvrile napad na n e p r i jateljske kolone, zatim zauzele sela Trnavu, Tomaicu i Kajganu (kod Daruvara).
N e p r i j a t e l j je imao oko 300 vojnika Izbaenih iz stroja.
Po nareenju taba 34. udarne divizije NOV.T rasformiran Samoborsko-jaskanski
N O P odred i njegovim ljudstvom popunjena umberaka NO brigada.

1045. februar

HRVATSKA

februar 1945.

U Slunju, u prisustvu velikoj? broja graana iz mesta i okolnih sela 1 predstavnika

Z A V N O H - a , Okrunog odbora N O F - a Karlovac, vojske i narodne vlasti, otvorena
nia gimnazija i obrazovni centar.
3. februar

U rejonu s. Trnjana i s. Starog Sela 2. udarna brigada 7. udarne divizije NOVJ, posle sedmoasovne borbe, odbila napad nemakih i ustakih delova, prinudivi ih na
povlaenje u Sunju 1 s. Komarevo. Neprijatelj je imao 20 mrtvih i 30 ranjenih, a 2.
udarna brigada 4 mrtva i 12 ranjenih.
K o d s. Bosanaca (blizu Ogulina) 2. brigada 43. divizije NOVJ, posle kratke i otre
. borbe, odbila napad nemako-ustakih snaga iz s. Bosiljeva. Gubici neprijatelja:
4 mrtva i 5 ranjenih, a 2. brigade 4 nestala.
K o d s. Martina (blizu Naica) Cehoslovaka NO brigada Jan ika 12. udarne div i z i j e N O V J napala iz zasede. nemaku kolonu jaine 750 vojnika i nanela j o j gubitke od 44 mrtva, 18 ranjenih i 5 zarobljenih.
K o d s. Pavlovca, s. Hercegovca, s. Trnovitice, s. Ladislava i s. Trnave (blizu B j e l o vara) jedinice 40. udarne i 33. divizije N O V J napale delove nemake 1. kozake konjike divizije i domobranske snage i posle trodnevne borbe zauzele . stanicu
Hercegovac Trnovitica.

4. februar

Kod s. Cerovca (blizu Karlovca) delovi 2. udarne brigade 8. udarne divizije N O V J

odbili napad ustaa iz s. Belaja, nanevi im gubitke od 4 mrtva.

5. februar

K o d s. Petrovca, s. Jazvenika i s. Grede jedinice Karlovake udarne brigade 34.

udarne divizije N O V J odbile napad delova 20. ustake brigade iz Siska. Neprijatelj
je imao 15 mrtvih i 1 zarobljenog, a Karlovaka udarna brigada 2 mrtva i 4 ranjena.

Februar p.

U Daruvaru, po nareenju G N O V i PO za Hrvatsku, od 1. i 2. bataljona 2. brigade

narodne odbrane i po jednog bataljona iz 1, 3. 1 5. brigade 1 narodne odbrane H r v a t ske formirana 1. zagrebaka brigada narodne odbrane, te ula u sastav 1. divizije
KNOJ-a.

6. februar

Nemaka 297. peadijska, 7. SS Princ Eugen i 1. kozaka konjika divizija i borbena grupa Fier (ojaana 11. pukom 11. nemake vazduhoplovno-poljske divizije
i delovi ustako-domobranske 5. peadijske divizije preli u koncentrian napad
na virovitiki mostobran. Toga dana su zauzeli Feriane, Orahovicu, s. Suhomlaku
i s. Calnce, sutradan s. Mikleu, s. S l a t Drenovac, s. Ceralije i Voin, 8. februara
Podravsku Slatinu, s. Grubino Polje, s. Vel. Barnu, Pleternicu i neke poloaje na
Bilo-gori. a 9. februara Viroviticu i Slav. Poegu. Zbog toga je tab 3. a r m i j e NOVJ,
od 8. do 10. februara, povukao 16. udarnu, 36. udarnu i 51. udarnu diviziju N O V J i
Osjeku udarnu brigadu 12. udarne divizije N O V J na levu obalu r. Drave, 10. korpus
i 40. udarnu diviziju N O V J na podruje Daruvara, a 12. udarnu diviziju N O V J u
okolinu Slav. Poege.
U
s.
U
je

rejonu Plakog delovi nemake 392. legionarske divizije i 17. ustake brigade iz
Vojnovca i s. Likih Jesenica napali 3. udarnu brigadu 8. udarne divizije NOVJ.
trodnevnim borbama oni su je potisli u rejon s. Bajia (kod Slunja). Neprijatelj
imao oko 100 mrtvih i ranjenih, a 3. udarna brigada 38 mrtvih i 41 ranjenog.

7. februar

K o d s. Kokoaka (blizu Orahovice), u borbi protiv nemako-ustakih snaga, poginuo

komandant Cehoslovake NO brigade Jan ika 12. udarne divizije N O V J Josip
Ruika, narodni heroj.

8. februar

U s . Moenici (kod Petrinje) 3. brigada 7. udarne divizije NOVJ, posle petoasovne

borbe, unitila ustaku posadu (iji se manji deo predao) i zaplenila 73 puke, 6 p.
mitraljeza, mitraljez, minobaca i 6.000 metaka.

9. februar

Snage nemake 373. legionarske divizije iz G. Lapca napale delove 20. udarne d i v i z i j e N O V J i zauzele Mandinu glavu (k. 812), ali su sutradan, protivnapadom, odbaene u polazni rejon. Jedinice 20. udarne divizije N O V J su pretrpele gubitke od 20
mrtvih i 50 ranjenih.
U s . itnjaku (kod Zagreba) ustae obesile 10 pristalica N O P - a .

10. februar

Naredbom G N O V i PO za Hrvatsku formirana Komanda vojne pozadine 1 Odel j e n j e za naoruanje G N O V i PO za Hrvatsku.

Naredbom G N O V i PO za Hrvatsku 3. brigada 7. udarne divizije NOVJ dobila
naziv udarna.
1

gade

tek

Bataljoni Iz 1. 1 5. brigade narodne odbrane uStl su u sastav 1. zagrebake briposle osoloboenja Zagreba.

1945. februar
11. februar

HRVATSKA

februar 1945.

Kod s. Likog Petrovog Sela, Drenik-Grada i s. Likih Jesenica nemake, domobranske i ustake snage iz Bihaa izvrile napad na jedinice 8. udarne divizije 4.
udarnog korpusa NOVJ i 13. udarne i 35. udarne divizije 11. korpusa NOVJ. Borbe
su voene do 18. februara kada se neprijatelj povukao prema Bihau, s. Nebljusima
i D. Lapcu.
Kod s. Prane, s. Crnca, s. Caprake Poljane, s. Moenice i s. ekog Sela 1. udarna
brigada Vasilj Gaea i 2. udarna brigada 7. udarne divizije NOVJ, posle osmoasovne borbe, odbile napad nemakih, ustakih i domobranskih snaga iz Siska i s.
Capraga. Neprijatelj je imao 125 mrtvih i ranjenih, a jedinice 7. udarne divizije
NOVJ 1 mrtvog i 16 ranjenih.
Kod s. Velike (blizu Slav. Poege) jedinice 12. udarne divizije NOVJ napale delove
domobranske 4. brdske brigade i nanele im gubitke od 20 mrlvih i 8 zarobljenih.
Po naredbi taba 10. korpusa NOVJ rasformirane Istona i Zapadna grupa N O P
odreda a formiran Stab grupe N O P odreda, pod iju su komandu stavljeni: Moslavaki, Posavski, Kalniki, Zagrebaki i Zagorski N O P odrod. Istom naredbom je 1.
zagorska NO brigada ula u sastav 32. divizije NOVJ kao njena 4. brigada.

12. februar

S linije Orahovica s. Slat. Drenovac Voin i iz Slav. Poege otpoelo nastupanje delova nemake 1. kozake konjiko divizije i domobranske 1. i 4. brdske brigade u pravcu pl. Papuka i Krndije. Borei se protiv jedinica 12. Udarne divizije
NOVJ, neprijatelj je do 14. februara ovladao veim dolom Papuka i Krndije i komunikacijom Orahovica Slav Poega s. Buko Kamonsko.
Delovi 3. udarne brigade 35. udarne divizije NOVJ. posle troasovne borbo protiv
ustako-domobranskih snaga, zauzeli s. Plitviki Leskovac (kod Titove Korontee)
Neprijatelj je imao 23 mrtva 1 37 ranjenih, a 3. udarna brigada 2 ranjena.

13. februar

Na liniji s. D. Racnica s. Bastaji (kod Daruvara) jedinice 10. korpusa NOVJ

odbile napad delova nemake 1. kozake konjike divizije. Neprijatelj je imao oko
110 mrtvih i ranjenih, a jedinice korpusa 10 mrtvih i 59 ranjenih.
Jedinice 20. udarne divizije NOVJ odbile napad delova nemake 373. legionarske
divizije koji su iz G. Lapca prodrli u s. Mazin. Gubici neprijatelja: 14 mrtvih i 25
ranjenih, a jedinica 20. divizije: 7 poginulih.
Kod s. Brana i s. Vukoevca (blizu Sunje) jedinice Banijskog N O P odroda odbile
napad ustaa, nanevi im gubitke od 9 mrtvih i 8 ranjenih. Banijski N O P odrod
je imao 2 mrtva i 4 ranjena.

Ili. februar

U Zagrebu ustae obesile 24 rodoljuba pod izgovorom da je u gradu eksplodirala

paklena maina.

18. februar

Jedinice domobranske 1. peadijske divizije i dolovi nemake 1. kozake konjiko

divizije i Pavelieve gardijske brigade iz s. Vel. Grevca, s. Hercegovca, s. Deanovca i s. Uljanika napali jedinice 10. korpusa NOV.J kod Daruvara. Posle ogorenih borbi, 33. divizija NOVJ se probila pravcem s. Konanica s. Hercegovac s.
Trnovitica u Moslavinu, a 32. divizija NOV.I se povukla u rejon s. Markovca (kod
Daruvara).

20. februar

Kod s. Jarikovca (blizu Podrav. Slatine) Cehoslovaka brigada Jan ika i 4. bataljon 12. proleterske udarne brigade 12. udarne divizije NOVJ posle dvoasovne
borbe odbili napad ustakih i domobranskih snaga iz s. Velike, ali se deo neprijateljskih snaga probio u pravcu s. Slat. Drenovca. Neprijatelj je imao 10 mrtvih i
15 ranjenih, a jedinice NOVJ 1 mrtvog i 2 nestala.

21/22. februar

Jedinice 2. udarne brigado 7. udarne divizije NOVJ, posle kratke borbe, zauzele
s. Gue (kod Sunje), ubivi 3, ranivi 1 i zarobivi 51 ustau i domobrana, a zaplenivi 20 puaka i 3000 metaka.

22. februar

Kod s. G. Hrastovca 3. udarna brigada 7. udarne divizije NOVJ minirala prugu

Sunja Kostajnica i napala nemako-domobranski transportni voz. Poginulo je 97
i zarobljeno 13 domobrana i nemakih vojnika, zaplenjeno mitraljez. 3 p. mitraljeza i 27 puaka, uniteno 2 lokomotive i 35 vagona, a 7 vagona oteeno.

25. februar

Jedinice 12. udarne divizije NOVJ, posle dvodnevnih estokih borbi protiv nemakih
snaga u rejonu s. Gradac s. Gradite (kod Naica) i na putu Orahovica Kutjevo,
povukle se na pl. Papuk.

25/26. februar

U s. Odri (kod Zagreba) udarna brigada Franjo Ogulinac Seljo. 34. udarne divizije
NOVJ, posle sedmoasovne borbo, slomila otpor delova 6. bataljona 20 ustake brigade. Zaplenjeno je: minobaca, mitraljez, 3 p. mitraljeza, 25 puaka i 25.000 metaka.

1945. februar

MAKEDONIJASLOVENIJA

februar 1945.

Neprijatelj je imao 17 mrtvih, 14 ranjenih i 9 zarobljenih, a udarna brigada Franjo

Ogulinac Seljo 2 mrtva i 24 ranjena. Istovremeno su ostale jedinice te divizije poruile prugu Zagreb Sisak na 32 mesta.
26. februar

U Osijeku, da ne bi iv pao u ruke neprijatelju, izvrio samoubistvo lan SK K P H

za Osijek i sekretar SK SKOJ-a Ignjo Batrnek Mali, narodni heroj.

26/27. februar

Jedinice 2. brigade 33. divizije NOVJ zauzele ustako-domobransko uporite u s. Garenici (kod Daruvara). Neprijatelj je imao 27 mrtvih. 47 ranjenih i (10 zarobljenih.

27. februar

Na putu Voin s. Buko Kamensko jedinice 12. udarne i 40. udarne divizije NOVJ
napale nemaki 5. policijski puk i 6. policijski bataljon i posle trodnevne borbe zauzele sela: Mrkoplje, Kamenskl unjar, Vujak i Zveevo, kao i Voin. Neprijatelj
se, pretrpevi velike gubitke, povukao u pravcu Podrav. latine. Zaplenjeno je: 14
mitraljeza, 11 automata, 8 minobacaa sa 900 mina, 91 puka. 14 kola municije i oko
50 kola raznog materijala.
Na sremskom frontu, kod s. Novaka Bapske (blizu Sida) poginuo komandant 3. bataljona 4. krajike N O U brigade Cubi '1 rivuna Duan, narodni heroj.

MAKEDONIJA
1. februar

U Skoplju, pod rukovodstvom G NOV 1 PO za Makedoniju, otpoeo s radom drugi

podoficirski kurs koji je trajao do 20. marta 1945.

7. februar

U Skoplju, po nareenju G NOV i PO /.a Makedoniju, otpoeo sa radom nii oficirski kurs za komandire eta i vodova i njihove zamenike.

8. februar

U Skoplju, pri G NOV i PO za Makedoniju, formirano Automobilsko odeljenje sa

zadatkom da pripremi potreban kadar i formira automobilske jedinice, te organizuje transport.

10. februar

Na Popovoj Sapci (kod Tetova) otpoeo s radom vojni skijaki kurs za osposobljavanje nastavnog kadra.

18. februar

U Skoplju formirane 1. i 2. artiljerijska brigada i upuene na sremski front. (Brigade

su ule u sastav 42. i 48. udarne divizije 15. udarnog korpusa NOVJ.)

22. februar

A S N O M doneo odluku da se u Makedoniji raspiu izbori za seoske, gradske, rejonske i sreske NO odbore.

28. februar

Iz Skoplja stigle eljeznikim transportom u Zemun artiljerijske brigade 42. 1 48.

udarne divizije NOVJ.

SLOVENIJA
1. februar

U rejonu s. Vitovlje s. Ravnica s. Podgozd 19. slovenaka brigada Sreko

Kosovel 30. divizije NOVJ, posle vieasovne borbe, odbila napad delova nemakog
10. SS policijskog puka i italijanskih faista iz s. Grgara i Gorice, nanevi im osetne
gubitke.
Kod s. Ljubena 5. slovenaka udarna brigada Ivan Cankar i delovi 4. slovenake
udarne brigade Matija Gubec 15. divizije NOVJ, posle otre vieasovne borbe, odbili napad nemako-domobranskih snaga i> Novog Mesta, nanevi im gubitke od 25
poginulih i 15 ranjenih.
U rejonu s. Podkraj s. t. Andra nemake snage iz Velenja, Sotanja i Mozirja
okruile 1. slovenaku udarnu brigadu Tone Tomi 14. divizije NOVJ. Brigada
se uvee, posle vieasovne borbe, probila iz okruenja i preko druma Vojnik
Velenje prebacila na pl. Paki Kozjak.

2. februar

Kod s. Koprive (blizu Seane) udarna eta 30. divizije NOVJ napala manju italijansku faistiku kolonu i posle krae borbe je odbacila u s. Stanjel, nanevi joj gubitke od 12 poginulih i 2 zarobljena.

3. februar

U blizini s. Gradeneca i s. Stare Gore (kod Zuemberka) 8. slovenaka brigada Fran

l e v s t i k 18. divizije NOVJ posle krae borbe odbila napad delova 5. pokretnog bataljona slovenakih domobrana iz s. Stranske Vasi, nanevi im gubitke od 5 mrtvih
i 12 ranjenih.

1073

1945. februaf

SLOVENIJA

februar 1945

U rejonu s. Podvin s. Voduek s. Lopatnik 1. slovenaka udarna brigada Tone

Tomi 14. divizije NOVJ posle jednodnevne otn- borbe odbila napad jakih nemakih snaga iz Dobrne, nanevi im znatne gubitke.
. februar

U s . Vinkovom Vrhu 4. slovenaka udarna brigada Matija Gubec 15. divizije NOVJ
napala posadu slovenakih domobrana, pa posle vi easovnc borbo, zbog pristiglih
pojaanja iz Zuemberka, odustala od daljih napada. Poginulo je 20 i ranjeno 35 domobrana. Brigada je imala 1 mrtvog i 3 ranjena.
Kod s. Brda jake nemake snage iz Dobrne napale 1. slovenaku udarnu brigadu
Tone Tomi 14. divizije NOVJ. Brigada se posle elvoroasovne borbe, da bi izbegla okruenje, povukla ka s.-Podvinu (kod Velenja),

6. februar

U s . Stranskoj Vasi 9. slovenaka brigada 18. divizije N O V J napala posadu slovenakih domobrana i probila spoljnu odbranu, ali je zbog snane artiljerijske vatre
i zbog pristiglog pojaanja iz Zuemberka morala odustati od daljih napada. Poginulo je 25 a ranjeno preko 20 domobrana. Brigada je imala 3 mrtva i 11 ranjenih.

7. februar

U rejonu s. Zgornja Ponikva s. Topolovec s. Kale 1. slovenaka udarna brigada

Tone Tomi 14. divizije NOVJ odbila napad jake nemake kolone iz s. Polzele.
U zamku Brdu kod Kranja predstavnici nemake vlasti u Gorenjskoj i u Ljubljanskoj pokrajini odrali prvi sastanak sa Loom Rupnikom, vrhovnim inspektorom slovenakog domobranstva, i s njim raspravljali o preuzimanju vlasti od strane slovenakih domobrana i o formiranju jedinica slovenakih domobrana koje bi bile upuivane na frontove. (Sledei sastanci su odrani 14. i 15. februara na Bledu, 18. februara u Kranju i 24. februara u Ljubljani, ali konana odluka nije donesena.)
U rejonu s. Gradenec s. Stara Gora
Levstik 18. divizije NOVJ i 15. slovenaka
posle vieasovne otre borbe odbile napad
berka, nanevi im gubitke od 45 poginulih

s. M. Lipje 8. slovenaka brigada Fran

(Belokranjska) brigada 15. divizije NOVJ
nemako-domobranskih snaga iz Zuemi 85 ranjenih.

Kod s. Bijarea Beneki bataljon Briko-benekog N O P odreda 9. korpusa NOVJ

napao iz zasede nemako-italijansku kolonu koja je nadirala dolinom r. Nadie i
posle krae borbe je odbacio u polazni garnizon Cedad. nanevi joj gubitke od 1U
poginulih, 9 ranjenih i 1 zarobljenog.
Na pl. Trnovskom gozdu i Banjkoj planoti delovi italiianske 1.0. M A S divizije.' nemakog 10. SS policijskog puka i 1. srpskog dobrovoljakog korpusa iz s. Grgara.
Gorice i Ajdovine otpoeli napad na jedinice 9. korpusa NOVJ. U borbama kod s.
Trnova, s. Krniee, s. Lokava, s. M. Lani, s Predmeje i s. Ollice, koje su, sa kraim
prekidima, vodile sve do 18. februara, jedinice 9. korpusa NOVJ su vetim manevrima izbegle frontalne napade nadmonog neprijatelja, a iznenadnim udarima u bokove i leda nanosite mu znatno gubitke.
S. februar

U blizini s.
iz s. Trnova
NOVJ, koja
Lane s.

Krnice i s. Nemala (kod Gorice) nemake i italijanske faistike snage

i s. Grgara napale 19. slovenaku brigadu Sreko Kosovel 30. divizije
se posle vieasovne otre borbe povukla u rejon s. Predmeja s. M
Mrzla RupR.

9. /ebjiiar

U rejonu pl. Sinji vrh pl. Obli vrh (kod Otlice) nemako-etnilce snage iz s. Cola
i s. Crnog Vrha napale 18. slovenaku (bazoviku) udarnu brigadu 30. divizije NOVJ.
Brigada se posle dvodnevnih borbi protiv nadmonog neprijatelja morala povui
na liniju s. Predmeja K o z j e Steno.
Kod s. Gradeneca i s. Stare Gore 9. slovenaka brigada 18 divizije NOVJ posle vieasovne borbe odbila napad nemako-domobranskih snaga iz Zuemberka. nanevi
im gubitke od 15 mrtvih i veeg broja ranjenih.
Kod s. Stranice (na putu Slov. Konjice Celje) 13. slovenaka udarna brigada
Mirko Brai 14. divizije NOVJ napala iz zasede nemaku motorizovanu kolonu
i unitila 2 putnika automobila i kamion. Poginuli su 4 nemaka oficira, 4 policajca i nemaki inspektor za utvrenje Jugoistoka.
U rejonu s. Srednje Brdo s. Kopanice s. Stara Oselica (kod Idrije) 7. slovenaka udarna brigada France Preern 31. divizije NOVJ odbila napad delova nemakog 28. SS policijskog puka iz s. Gorenje Vasi.
Kod s. Rena 3. slovenaka udarna brigada Ivan Gradnik 31. divizije NOVJ napala jaku nemako-italijansku motorizovanu kolonu i posle vieasovne borbe je
prinudila da se, uz gubitke od 54 mrtva i vie ranjenih, povue u Goricu. Oteeni
su 2 tenka i kamion.
1

komandom

1074

Ta dtvlztja, Italijanskih faista,

nemakih oruanih snaga.

formirana

posle

kapitulacije Italije,

bila je pod

1945. februar

SLOVENIJA

februar 1945.

U rejonu s. Podkraj s. St. Andra nemake snage Iz Velenja, s. Smartna ob Paid

i s. Polzele napale 1. slovenaku udarnu brigadu Tone Tomi 14. divizije NOVJ.
Posle vieasovne borbe neprijatelj je odbaen u polazne garnizone.
11. februar

U blizini s. Javorja i s. Malenskog Vrha (kod S k o f j e Loke) 7. slovenaka udarna

brigada France Preerr. 31. divizije NOVJ i kofjoloki N O P odred vodili otru
vieasovnu borbu protiv nemakih snaga koje su nadirale iz s. Gorenje Vasi, a zatim
se, zbog napada nemake kolone iz Zeleznika, izvukli iz borbe i prebacili na pl. Crni
kal i pl. Blego..

12. februar

U s . Stranskoj Vasi 5. slovenaka udarna brigada Ivan Cankar 15. divizije NOVJ
napala nemako-domobransku posadu, te posle vieasovne borbe prodrla u mesto
i zauzela nekoliko utvrenih zgrada, zatim se, zbog pristizanja nemako-domobranskih pojaanja iz Zuemberka, povukla ka s. Gradenecu.

15. februar

U s . Hlevnom Vrhu (kod irija) 16. slovenaka brigada Janko Premrl Vojko 31. divizije NOVJ napala slovenake domobrane U otroj borbi je poginulo 20 domobrana.
Sva oprema i oruje ostali su u ruevinama minirane zgrade.
Kod s. Saleka 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi 14. divizije NOVJ napala
nemaku kolonu iz Velenja i posle vieasovne borbe je odbacila u polazni garnizon.

16. februar

U rejonu s. Vojsko s. Mrzla Rupa 18. slovenaka (Bazovika) udarna brigada i 19.
slovenaka brigada Sreko Kosove!' 30. divizije NOVJ izvrile napad na jake nemake, italijanske faistike i etnike snage angaovane u ofanzivi protiv jedinica
9. korpusa NOVJ. U dvodnevnim otrim borbama brigade su razdvojile snage neprijatelja i odbacile ih ka Idriji i s. Trnovu, nanevi im velike gubitke.

17. februar

U rejonu s. Salek s. Bevka Vas s. Lopatnik jake nemake snage iz Velenja

napale 1. slovenaku udarnu brigadu -Tone Tomi 14. divizije NOVJ. Brigada je
posle vieasovne borbe, da bi izbegla okruenje, kod s. Pake razbila nemaku kolonu i prebacila se u s. Graku Goni.

18. februar

Delovi nemakog 13, 17. i 25. SS policijskog puka i 18. brdskog lovakog puka T r e k
iz Crne, SIovenj-Gradeca, Solanja i Velenja izvrili koncentrian napad na jedinice
14. divizije NOVJ na istonom delu Mozirskih planina. Posle vieasovnih borbi kod
s. Sv. Helene, s. Jesenjaka, s. St. Vida i s. Sv. Ruperta, zbog nedostatka municije,
jedinice 14. divizije su se prebacile delom snaga na pl. Paki Kozjak, a drugim
delom u rejon s. St. Andra s. Lakovica s. Veliki Vrh (kod Velenja).

20. februar

U rejonu s. Kal s. Topolovec s. Ponikve nemake snage Iz s. Polzele, Sotanja

i Velenja napale 1. slovenaku udarnu brigadu Tone Tomi' 14. divizije NOVJ.
Brigada se posle vieasovne none borbe povukla i sutradan stigla na pl. Paki
Kozjak.

21. februar

U rejonu s. Prevala pl. Vriek (kod Zuemberka) jedinice 15. divizije NOVJ
okruile i posle vieasovne borbe razbile 5. pokretni bataljon slovenakih domobrana iz V. Laa. Poginulo je 75, a ranjeno 85 domobrana dok se ostatak bekstvom
spasao od unitenja. Jedinice 15. divizije NOVJ su imale 4 mrtva i 2 ranjena.

22. februar

GS NOV i PO za Sloveniju izdao naredbu da se u Biogradu na moru formira baza

sa zadatkom da od saveznika prima materijal i transportuje ga do skladita GS
i da prihvata borce upuivane iz Italije.
Delovi nemakog 14. i 28. SS policijskog puka i jedinica slovenakih domobrana
otpoeli napade u rejonu pl. Stol pl. Dobra pl. Stori s ciljem da odbace
jedinice Kokrkog N O P odreda 4. operativne zone NOV 1 PO Slovenije od putnih
i eleznikih komunikacija i omogue nesmetano povlaenje u Austriju. U borbama
do 28. februara Kokrki N O P odred je izbegao udare nadmonog neprijatelja i sauvao svoju ivu silu.

24. februar

U blizini s. Zagorja i s. Ravnice 3. slovenaka udarna brigada Ivan Gradnik 31.

divizije NOVJ posle troasovne borbe odbila napad nemakih i italijanskih faistikih snaga iz Gorice koje su pokuale da se preko Solkana probiju u s. Trnovo.
Neprijatelj je imao 15 mrtvih i vei broj ranjenih.

25. februar

U s . Taboru 18. slovenaka (Bazovika) udarna brigada 30. divizije NOVJ razbila
nemaku posadu za obezbedenje puta Gorica Ajdovina (od koje se samo deo
spasao bekstvom) i odbacila nemaku kolonu iz Ajdovine koja je nadirala u pomo
napadnutoj posadi. Poginulo je 59 i ranjeno 37 nemakih vojnika, a zaplenjen je
top. Brigada je sutradan odbila vie napada nemakih snaga iz Gorice a posadu
s. Vrtovina proterala u Ajdovinu.

68*

1075

1945. februar

SRBIJA

februar 1945.

U blizini s. Ramaka i s. Teove 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi i 13.

slovenaka brigada Mirko Brai 14. divizije NOVJ posle vieasovne none borbe
razbile jaku nemaku kolonu iz Braslova.
27. februar

U Maribor stigla iz Slovake nemaka 14. SS divizija. (U toku marta angaovana

je u borbama protiv jedinica 4. operativne zone N O V 1 PO Slovenije.)
Naredbom GS N O V i PO za Sloveniju nazvane udarnom 10. slovenaka ( L j u b l j a n ska) NO brigada. 12. slovenaka (tajerska) NO brigada i 19. slovenaka NO brigada
.Sreko Kosovel.

28. februar

U tajerskoj, naredbom taba 4. operativne zone N O V i PO Slovenije, formirana

Grupa tajerskih odreda N O V i PO Slovenije (sastava: Kokrki, Koruki, Lackov,
Kozjanski i Kamniko-zasavski N O P odred) sa zadatkom da posle odlaska 14. divizije, 6. slovenake udarne brigade Siavko Slander i 11. slovenake brigade Milo
Zidanek 4. operativne zone N O V i PO Slovenije u Dolenjsku nastavi borbu protiv
nemakih snaga.
U rejonu Svete pl. Stab 4. operativne zone N O V i PO Slovenije grupisao 14. diviziju NOVJ, C. slovenaku NO brigadu i 11. slovenaku NO brigadu Milo Zidanek
s ciljem da ih prebaci preko r. Save u Dolenjsku. Zbog visokog vodostaja i zbog
napada nemakih snaga iz garnizona u dolini r. Save i iz onih du puteva Domale
Vransko i Kamnik Vransko, jedinice su odustale od forsiranja i posle etverodnevnih otrih borbi u rejonu Sveta pl. probile se na padine Mozirskih pl., gde su
vodile borbu protiv nemakih snaga sve do 18. jnarta, kada se neprijatelj povukao
u polazne garnizone.
Na pl. Trnovskom gozdu delovi 139. puka nemake 188. brdske lovake divizije,
10. SS policijskog puka. 10. M A S divizije i 1. srpskog dobrovoljakog korpusa iz
s. Grgara, Gorice, Ajdovine i s. Cola otpoeli napade na jedinice 9. korpusa NOVJ
s ciljem da ih odbace od komunikacija u Vipavskoj dolini. U otrim borbama kod
s. Podgozda, s. Ravnice, s. Trnova, s. Lokvi i s. G. Trebue, jedinice 9. korpusa su
do 7. marta zaustavile prodor neprijateljskih snaga i primorale ih da se povuku u
polazne garnizone.

SRBIJA
1. februar

Po nareenju Operativnog taba N O V i PO za Kosovo i Metohiju formiran Stab

operativne grupe brigada pod iju su komandu stavljene: 3. i 5. kosovsko-metohijska NO brigada, 1. bokeljska N O U brigada i 0. crnogorska N O U brigada.

2. februar

Izmeu Kos. Mitrovice i Vuitrna dva bataljona 5. kosovsko-metohijske NO brigade

vodili borbu protiv grupe od oko 800 balista i naneli im gubitke od 8 poginulih i 6
ranjenih.

4. febmar

U osloboenom Beogradu odrana prva Mesna partijska konferencija.

7. februar

U s . G. Obrinju (kod Srbice) delovi 3. kosovsko-metohijske NO brigade razbili i

veim delom unitili grupu od oko 400 balista.
U blizini Srbice jedan bataljon 5. kosovsko-metohijske NO brigade odbio napad
grupe od oko 900 balista, nanevi im gubitke od 12 mrtvih i vie ranjenih.

8. februar

U s . D. Obrinju i s. Tici (kod Srbice) delovi 4. kosovsko-metohijske N O U brigade

napali balistike snage. Posle petodnevnih borbi oni su neprijatelja proterali. nanevi mu znatne gubitke i zaplenivi 0. p. mitraljeza, laki baca i 50 puaka.
U s . Radievu (kod Srbice) dva bataljona 1. bokeljske N O U brigade sa prostorije
s. Rako s. Uka s. Suvo Grlo, napali baliste koji su se iz Drenice prebacivali
ka Starom Kolainu. Poginulo je 9 i zarobljeno 11 balista.

9. februar

Kod s. Poljanca i s. Polue (blizu Srbice) 1. bataljon 5. kosovsko-metohijske NO

brigade otpoeo ienje terena. (U trodnevnim borbama protiv vee grupe balista,
ubijeno je 18, ranjeno 25 i zarobljeno 6 balista.)
U s . Baincima (kod Sida) formirana Artiljerijska brigada U. udarne divizije NOVJ.

10. februar

U Srem. Mitrovici otpoela Prva okruna konferencija antifaistike omladine. Posle

trodnevnog rada izabran je Oblasni odbor antifaistike omladine Srem a i donete
druge v a n e odluke.
Formirani Zatitni (pratei) bataljon, Konjiki J Artiljerijski divizion. Ininjerijski
bataljon, Ceta za vezu i Auto-eta Operativnog taba N O V i PO za Kosovo i Metohiju,

1076

1945. februar
11. februar

SRBIJA

februar 1945.

Kod s. Koinca (blizu Srbice) delovi 1. kosovsko-metohijske udarne brigade 52. div i z i j e N O V J vodili otru borbu protiv balista i naneli im gubilke od 32 poginula i
veeg broja ranjenih.
Jedinice 5. kosovsko-metohijske NO brigade, posle otrih osmoasovnih borbi, odbile
pokuaje jakih balistikih snaga da se preko pl. Ciavice prebace u Stari Kolain.
Neprijatelj je imao oko 100 poginulih i ranjenih.

14. februar

Delovi 24. i 52. divizije NOVJ, istoi teren od balista, zauzeli sela Koince, Krasmirovce i Gradiu (kod Srbice).

15. februar

Pri ienju sela u podnoju pl. Ciavice delovi 52. divizije NOVJ ubili 20 balista,
dok se nekoliko manjih grupa balista predalo.

19. februar

U rejonu s. G. Kline i Srbice 1. bokeljska N O U brigada u borbi ranila 3 i zarobila

15 balista.
Izmeu s. Koinca i s. Stutice (kod Srbice) delovi 52. divizije NOVJ u
razbili jaku balistiku grupu i naneli j o j velike gubilke.

borbama

21. februar

U jugoistonom delu s. Trstenika (kod Srbice) -. kosovsko-metohijska udarna brigada 52. divizije N O V J opkolila ostatke dveju balistikih grupa. Pri probijanju lz
okruenja u pravcu s. Globara poginulo ie 19 balista, meu kojima i voda Saban
Polua, a ranjen je vei broj, meu kojima i voda Memet Gradia (koji je docnije
podlegao ranama).

22. februar

U Subotici, na konferenciji, izabran Okruni odbor JNOF-a za subotiki okrug.

26. februar

P r v a kosovsko-metohijska udarna brigada 52. divizije N O V J unitila u dragakom

srezu veu grupu balista.
Glavni odbor Narodne seljako stranke dao izjavu o pristupanju Jedinstvenom narodnooslobodilakom frontu Srbije.

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. mart

Odlukom Poverenitva narodne odbrane

Demokratske
Federativne
Jugoslavije,
N O V J dobila naziv Jugoslovenska armija, Mornarica N O V J dobila naziv Jugoslovenska mornarica, a VS N O V i P O J reorganizovan u Generaltab J A . kao neposredni organ P o v e r e n i t v a narodne odbrane za svu oruanu v o j n u silu.
Vlada

2. mart

Republike Finske objavila

rat Ncrnakoj.

N a r e d b o m V r h o v n o g komandanta JA marala
jedinica 8. udarnog i 11. korpusa formirana 4

Jugoslavije
armija JA.

Josipa

Broza

Tita,

od

Po nareenju Generaltaba J A , 7. korpus stavljen pod neposrednu komandu taba

4. armije. (Korpus ie s v e do 25. aprila d e j s t v o v a o pod neposrednom komandom
G l a v n o g taba JA z i Sloveniju, preko koga mu je Stab 4. a r m i j e JA davao samo
opta uputstva.)
3. mart

Na intervenciju vlada V. Britanije. S A D i S S S R - a , k r a l j Petar fl

Karaorevi
pristao na namesnitvo i za namesnike odredio dr Srana Budisavljevia. dr A n t u
Mandia i in. Duana Serneca. Istoga dana je potpisao i ukaz o prenoenju k r a ljevske vlasti na namesnike.

4. mart

Vlada K r a l j e v i n e R u m u n i j e objavila rat N e m a k o j

5. mart

Vlada dr Ivana Sub; ia u Beogradu podnela namesnicima ostavku

po podne NKO.J or'.ao svoju poslednju, sveanu, sednieu

i Japanu
a istoga dana

U Beogradu, po n a r o l e n j u Generaltaba J A , f o r m i r a n e Oficirska kola JA i Intendantska akademija J A .

6. mart

U Bukuretu, uprkos smetnji dvora i graanskih partija, Petru Groza obrazovan

vladu Narodnog fronta Rumunije, ime su demokratske snage te z e m l j e odnele v e liku pobedu nad kor.trarevolucionarnim snagama.
K r a l j e v s k i namesnici poverili mandal
Josipu Brozu Titu.

za

sastav

novo

vlade

maralu

Jugoslavije

P r v a amerika armija zauzela grad K e i n (u N e m a k o j ) . Ona je sutradan zauzela

neoteen most kod llemagena i obrazovala mostobran na desnoj obali r. R a j n e .
7. mart

U Beogradu maral J u g o s l a v i j e Josip Broz T i t o obrazovao

privremenu
narodnu
vladu Demokratske F e d e r a t i v n e J u g o s l a v i j e ( D F J ) (predsednik i ministar narodne
odbrane Josip Broz Tito, ministar inostranih poslova dr I v a n
Subai,
potpredsednici E d v a r d K a r d e l j i Milan Grol). Istog dana, na predlog Predsednitva A V N O J - a .
novu vladu su ukazo.n potvrdili kraljevski namesnici.

8. mart

K o d T u l e (u S S S R - u ) formirana 2. tenkovska brigada JA sastava: tri tenkovska

bataljona (ukupno 65 tenkova tipa T-34). Pratea, Tehnika. Protivavionska eta i
Sanitetski vod.
Po svim osloboenim mestima Jugoslavije odrani zborovi, mitinzi
vodom meunarodnog praznika ena 8 marta.

i priredbe po-

P r v a amerika a r m i j a zauzela grad Bon (u N e m a k o j ) .

9. mart

Trea amerika a r m i j a zauzela

grad K o b l e n c (u N e m a k o j ) .

12. mart

U Beograd stigao prvi ambasador V e l i k e B r i t a n i j e u Jugoslaviji sa ostalim osobljem

ambasade.
Jedinico C r v e n e arrniie zauzele grad Kistrin (u N e m a k o j ) i obrazovale mostobran
na l e v o j obali r. Odre.

14. mart

Beogradu odrana zemaljska konferencija Z e m l j o r a d n i k e

odlueno da ova stranka stupi u J N O F Srbije.

stranke

na

kojoj

1079

je

1945. mart
17. mart

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

mart 1945.

Po nnreenju Generaltaba JA, za rukovoenje sarajevskom operacijom formiran

Operativni tab grupe korpusa, pod U j u su komandu stavljeni: 2. i 3. udarni korpus
JA, Operativna grupa 5. udarnog korpusa JA (4. i 10. udarna divizija) i Grupa brigada zenikog sektora (11. krajika udarna brigada 4. udarne divizije JA, 13. k r a j i ka udarna brigada 39. divizije JA, 18. srednjobosanska udarna brigada 53. udarne
divizije JA, ojaana Artiljerijskom brigadom i Tenkovskom etom 5. udarnog korpusa JA).
Formiran Operativni tab grupe vazduhoplovnih divizija JA radi neposrednog rukovoenja vazduhoplovnim jedinicama u zavrnim operacijama za
osloboenje
zemlje.

20. mart

Vlada V. Britanije zvanino priznala vladu marala Jugoslavije Josipa Broza Tita.
U Beograd stigao prvi ambasador SSSR u Jugoslaviji sa ostalim osobljem ambasade.
U Sapcu, od brodova Mornarike baze Sabac i Komande rene plovidbe, formirana
Savska floti la.
Sedma amerika
Nemakoj).

24. mart

armija

zauzela

gradove

Sarbriken,

Kajzerlautern

Vorms

(u

Saveznike snage na zapadnom frontu forsirale r. Rajnu izmeu Duisburga i Vesela

i obrazovale mostobran.
U Beogradu potpisan sporazum izmeu vlade DF.T i delegacije Uprave Ujedinjenih
nacija za pomo i obnovu ( U N R R A ) . Sporazum je predviao snabdevanje Jugoslavije
hranom, lekovima, obuom, odeom, kao i dobrima i strunjacima za pomo u obnovi
poljoprivrede, industrije i saobraaja.

25. mart

Po nareenju Generaltaba J A . 10. korpus 3. armije JA

Glavnog taba JA za Hrvatsku.

vraen

pod

komandu

Generaltab JA izdao naredbe o formiranju Komande artiljerije. Komande ininjer i j e i Komande za vezu JA i postavio im opte zadatke.
26. mart

Iz SSSR-a stigla u Beograd 2. tenkovska brigada JA. (Brigada je upuena na sremski front u sastav 1. armije JA, 7. aprila stigla u rejon s. Tovarnika, kod Sida.)

28. mart

Vlada S A D zvanino priznala vladu DFJ. Uskoro je u Beograd upuen prvi ambasador sa osobljem ambasade.
Jedinice Crvene armije zauzele grad Sombatholj (u Maarskoj) i izbile na austrijsku granicu.

29. mart

Vlada SSSR-a zvanino priznala vladu DFJ.

Po nareenju Generaltaba JA rasformiran Stab 12. udarnog korpusa JA, a n j e g o v e
divizije (16, 36. i 51. udarna) slavljena pod neposrednu komandu taba 3. armije JA.
Trea amerika armija zauzela gradove Frankfurt na Majni, Manhajm i Visbaden
(u Nemakoj).

30. mart.

Vlada Demokratske federativne Jugoslavije priznala Privremenu vladu republike

Poljske i odluila da u najkraem roku uspostavi diplomatske odnose sa njom.
Trupe 2. beloruskog fronta Crvene armije zauzele grad Dancig

31. mart

U Beograd stigao prvi ambasador S A D u Jugoslaviji sa ostalim osobljem ambasade.

Mart k.

Po nareenju Generaltaba JA rasformirana 1. eskadrila 5. korpusa JA. a ljudstvo

i avioni upueni na aerodrom Skabrnje (kod Zadra) u Prvu pilotsku kolu.
Generaltab JA izdao naredbu o formiranju June operativne grupe divizija (2.
proleterska udarna, 5. i 17. udarna divizija) 1. a r m i j e JA. sa zadatkom: da razbije
nemake snage na desnoj obali r. Save u rejonu Bijeljina Brko Bos. Samac
i stvori uslove za forsiranje r. Save i za prodor u rejon Vinkovaca.

Mart

U Panevu po nareenju Generaltaba JA, formirana kola za ininjerijske rukovodioce JA.

U Beogradu, po nareenju Generaltaba JA, formirana kola veze JA

7 0*0

1945. mart

BOSNA I HERCEGOVINA

mart 1945.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. viart

Delovi 29. udarne divizije 2. udarnog korpusa JA i 10. udarne divizije 5. udarnog
korpusa JA oslobodili Ostroac posle ilave borbe protiv delova nemake 369.
legionarske divizije 1 ustaa. Poginuo je i ranjen veliki broj neprijateljskih vojnika,
dok su jedinice JA imale 10 mrtvih i 23 ranjenih. Zaplenjeno: 1 top, 7 minobacaa i 300 puaka.
K o d s. Jazvine 8. krajika udarna brigada 4. udarne divizije JA posle vieasovne
borbe odbila napad nemakih jedinica iz Busovae.
Formirana Komanda grada Mostara.

2. mart

U rejonu s. Perin s. Agarovii s, Obadi s. Mandra (kod Viegrada) 5. sandaka udarna brigada 37. udarne divizije N O V J napala 1 okruila jae nemake delove. Posle dvodnevne otre borbe neprijatelj se probio iz obrua uz gubitke
od oko 170 mrtvih, dok je 5. brigada imala 17 mrtvih i 44 ranjena. Zaplenjeno: 3 p.
mitraljeza. 4 automata, 20 puaka i dosta druge ratne opreme.

3. mart

Gonei ostatke nemake 369. legionarske divizije i ustako-domobranske 9. brdske

divizije 29. udarna divizija 2. udarno" korpusa JA oslobodila Konjic. Sutradan je.
izbijanjem na Ivan-sedlo. zavreno osloboenje
Hercegovine. Neprijatelj je pretrpeo osetne gubitke. U borbi kod Luka mosta (sada: Bobotov most) poginuo je
komandant 4. bataljona 10 hercegovake udarne brigade JA Ivan Bobot, narodni
heroj.

4. mart

U blizini s. Vranjske delovi 7. krajike udarne brigade 10. udarne divizije JA napali
delove nemake 7. SS divizije Princ Eugen* i poste vieasovne borbe odbacili ih
prema Travniku, nanevi im velike gubitke Gubici 7. brigade J A : 4 mrtva i 11
ranjenih.

4/5. mart

Pod pritiskom jedinica 37. udarne divizije 2. udarnog korpusa JA. nemake jedinice
napustile Gorade i povukle se prema Rogatici.
Glavnina 29. udarne divizije 2. udarnog korpusa JA otpoela napad na delove nemake 369. legionarske divizije i 7. SS divizije Princ Eugen i ustake 9. brigade
na Ivan-sedlu, ali ga ni posle etverodnevne vrlo otre b o r i nije uspela da ga zauzme. Poginuo je i ranjen vei broj neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 29.
divizije JA imale 58 mrtvih i 184 ranjena.

.5

U rejonu s. Curovi Senokos s. Jabuka (kod Gorada) 3. proleterska (sandaka)

udarna brigada 37. udarne divizije N O V J napala nemake jedinice. Posle dvodnevne
otre borbe ona ih je odbacila prema Rogatici, nanevi im gubitke od 52 mrtva i oko
120 ranjenih. Gubici 3. brigade: 15 mrtvih i 28 ranjenih. Zaplenjeno: 100 puaka i
dosta druge ratne opreme.

mart

7. mart

Naredbom taba 5. udarnog korpusa JA rasformiran Grahovsko-peuljski NOP

odred a njegovim ljudstvom popunjena 1 brigada 3. d i v i z i j e K N O J - a i 17. krajika
udarna brigada 10. udarne divizijo JA.

5. mart

Jedinice 17. udarne divizije 2 armije JA posle jednodnevne borbe spreile proboj
delova nemake 22. peadijske divizije ka Bijeljitii i prinudile ih da se vrate u
Tanju. Poginuo je i ranjen vei broj neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 17
udarne divizije JA imale 42 mrtva i 70 ranjenih.

10. mart

U rejonu s. Tarin s. Hadici Volujak delovi 10 udarne divizije 5. udarnog korpusa JA vodili vieasovnu otru borbu protiv dva bataljona nemake 7. SS divizije
Princ Eugen i ustaa (ukupno oko 2200 vojnika). Neprijatelj je odbijen prema Sarajevu i Kiseljaku uz velike gubitke. Gubici delova 10. udarne divizije J A : 40 mrtvih,
59 ranjenih i 28 nestalih.
Po nareenju taba 3. udarnog korpusa JA formirana Artiljerijska
udarne divizije 3. udarnog korpusa .TA sastava: dva diviziona.

brigada

38.

U Trnovu (kod Sarajeva) formirana Artiljerijska brigada 2. udarnog korpusa JA.

sastava: dva diviziona.
11. mart

'

Rasformiran Oblasni NO odbor za Bosansku krajinu (sa 8 postojeih O N O odbora)

i doneta odluka da se formiraju tri okruna NO odbora (Banja Luka, Travnik i
Biha). Oknini NO odbor za banjaluki okrug (od 60 lanova) i Okruni narodni
sud (od 8 lanova) izabrani su na okrunoj konferenciji odranoj toga dana u P r i jedoru.
1081

1945. mart

BOSNA I HERCEGOVINA

mart 1945.

U Sanskom Mostu zavren dvodnevni rad konferencije okrunih i sreskih prosvetnih

referenata za Bosansku krajinu. Izabran je Inicijativni odbor uitelja Bosanske
krajine.
Po naredbi taba 5. udarnog korpusa JA rasformirana Komanda mrkonjikog v o j nog podruja ije su komande mesta u Kljuu i Bronzanoni Majdanu potpale pod
Komandu prijedorskog vojnog podruja a komande mesta u Mrkonji-Gradu i M l i nitima pod Komandu jajakog vojnog podruja.
12. mart

Jedinice 25. divizije 2. armije JA, posle jednodnevne borbe, odbacile nemako-ustake snage prema Modrii i zauzele Gradaac. Poginulo Je 20. ranjeno 26 i zarobljeno 14 neprijateljskih vojnika. Gubici 25. divizije J A : 5 poginulih i 19 ranjenih.
U rejonu s. Jelovici s. Sajnovii s. Cemanovii Gole 3. proleterska (sandaka) udarna brigada 37. udarne divizije JA. posle otre borbe, spreila prodor
nemakih jedinica iz Sarajeva, nanevi im velike gubitke.
Brigada je imala 10
mrtvih i 10 ranjenih.

12/13. mart

Kod s. Tekuice i Grebi-kose (blizu Graanice) jedinice 45. divizije 2. armije JA

odbile napad nemakih i etnikih jedinica, nanevi im velike gubitke. Gubici 45
divizije J A : 13 mrtvih l 47 ranjenih.

J3. mart

U rejonu s. Motike s. Vuclovii s. St.aninkovii 15. krajika udarna brigada

39. divizije JA odbila napad ustakih i etnikih snaga iz Banje Luke nanevi im
velike gubitke. Gubici 15. krajike udarne brigade J A : 4 mrtva i 14 ranjenih.

14. mart

Delovi 25. divizije 2. armije JA odbacili nemako-ustake snage prema Bos. Samcu
i zauzeli Modriu.
Na liniji s. Krupac s. Bjelovac s. Oaelo (kod Sarajeva) 5. proleterska (crnogorska) udarna brigada 3. udarne divizije NOVJ napala nemake jedinice. Posle
estokih dvodnevnih borbi ona se, pod pritiskom jaih nemakih snaga, povukla
prema s. Ilovici. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 75 mrtvih, oko 100 ranjenih
i 7 zarobljenih vojnika. Gubici 5. brigade: 24 mrtva i 71 ranjen. Zaplenjeno: 9 p.
mitraljeza, 45 puaka i vea koliina municije.
Po nareenju taba 1. armjie JA rasformirana 10. krajika N O U brigada a njenim
ljudstvom popunjene druge jedinice 5. udarne divizije 1. armije JA.

15. mart

U Bugojnu, na konferenciji k o j o j je prisustvovalo 300 delegata NO odbora biveg

jajakog i livanjskog okruga, izabran Okruni NO odbor i Okruni narodni sud za
Travnik.

Mart d.p.

Predsednitvo Z A V N O B i H - a donelo odluku o osnivanju Instituta za istori ju narodnooslobodilake borbe naroda BiH

IR. mart

Delovi 17. i 28. udarne divizije 2. armije JA, oslobodile Janju iz koje su se jedinice
nemake 22. peadijske divizije probile prema Bljeljini.
Nemaka 7. SS divizija Princ Eugen izvrila ispad iz Sarajevskog polja 1 u borbi
protiv jedinica 3. udarne divizije 2. udarnog korpusa JA zauzela s. Trnovo.

17. wart

Naredbom taba 5. udarnog korpusa JA

rasformiran
Livanjsko-duvanjski
NOP
odred a njegovim ljudstvom popunjene brigade 10. udarne divizije JA i 3. divizija
KNOJ-a.
U rejonu s. Trnova (kod Sarajeva) delovi nemake 7. SS divizije Princ Eugen izvrili napad na jedinice 3. udarne divizije 2. udarnog korpusa NOVJ. Posle petodnevnih otrih borbi neprijatelj je odbijen prema Sarajevu uz osetne gubitke.

18. mart

Na putu Bijeljina s. Brezovo P o l j e jedinice 17. udarne divizije JA vodile jednodnevnu borbu protiv jedinica nemake 22. peadijske divizije i nanele im gubitke
od 20 mrtvih i oko 100 ranjenih, uz sopstvene gubitke od -1 mrtva i 21 ranjenog

l!l. mart

Nemake i ustako-domobranske snage, nastupajui iz Doboja, Bos. Samca i B r kog, u otroj borbi odbacile jedinice 25. divizije 2. armije JA u rejon s. Srnice.
Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 32 mrtva i 45 ranjenih, a jedinice 25. divizije su
imale 22 mrtva. 41 ranjenog i 75 nestalih.
U rejonu Gradaca 28. udarna divizija 2. armije JA vodila otru borbu protiv nemakih jedinica, te ih odbacila i nanela im gubitke od oko 100 mrtvih, vie ranjenih
i 2 zarobljena, uz sopstvene gubitke od 18 mrtvih i 77 ranjenih.

10X2

1945. mart

BOSNA I HERCEGOVINA

mart 1945.

U rejonu s. Srnice s. Vukovac jedinice 23. udarne divizije 2. armije JA, posle
otre jednodnevne borbe, odbacile nemake i ustake jedinice prema Gradacu, nanevi im gubitke oko 100 mrtvih i oko 150 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 51
mrtvog i 101 ranjenog.
U rejonu Odaka (kod Bos. Samca) delovi 25. divizije 2. armije JA zarobili 1 razoruali jedan domobranski bataljon.
Na putu Bos. Novi s. Otoka 2. bataljon Krajikog N O P odreda napao iz zasede
delove nemake 373. legionarske divizije i naneo im gubitke od oko 30 mrtvih i
ranjenih.
22. mart

Trea udarna brigada 7. udarne divizije JA, posle estoasovne borbe protiv delova
373. legionarske divizije, zauzela s. Zlopoljac, s. Musli Selo i s. Vrkai (kod Bihaa).
Neprijatelj je imao 30 mrtvih i 9 zarobljenih, a 3. udarna brigada JA 8 mrtvih
i 23 ranjena. Plen: protivtenkovski top. 2 minobacaa, 3 p. mitraljeza I 15 puaka.
U s . Komarici i s. Danici (kod Dervente) 14. 1 19. srednjobosanska udarna brigada
53. udarne divizije JA napala nemake snage i posle estoasovne borbe zauzela
. st. Danicu, a drugo uporite nisu zauzele zbog intervencije neprijatelja iz Doboja i Dervente.
Jake nemake snage iz Doboja, ule u Graanicu poto su se delovi 45. divizije 2.
armije JA, pred nadmonim neprijateljem povukli bez borbe.
Na putu Biha
Ostroac 1. udarna brigada 7. udarne divizije JA napala iz zasede
delove nemake 373. legionarske divizije i prinudila ih da se vrate u Biha. Uniteno:
3 kamiona, blindirani auto i 6 putnikih automobila.

23. mart

Trea udarna divizija sa pet bataljona 29. udarne divizije 2. udarnog korpusa JA
izvrila protivnapad na jedinice nemake 7 SS divizije Princ Eugen i uz obostrano
velike gubitke zauzele Trnovo (kod Sarajeva).

25. mart

Jedinice 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa JA, odbacile ustako-domobranske

jedinice i oslobodile Olovo.
Trea udarna brigada 7. udarne divizije JA. posle irinaestoasovne borbe protiv
ustako-domobranskih i nemakih snaga zauzela s. K r a l j e (kod Bihaa). Neprijatelj
je pretrpeo gubitke od oko 100 mrtvih i 51 zarobljenog. Brigada je imala 8 mrtvih
i 29 ranjenih.

27. mart

Sedma krajika udarna brigada 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa JA oslobodila Fojnicu koju su branile nemake jedinice.

28. mart

Jedinice 2. i 3. udarnog korpusa JA i Operativne grupe 5. udarnog korpusa JA (4. i

10. udarna divizija) otpoele sarajevsku operaciju protiv nemakih i ustako-domobranskih snaga. U borbama do 10. aprila osloboeno je Sarajevo i niz drugih mesta.
Neprijatelj je imao vie hiljada mrtvih, ranjenih i zarobljenih Gubici jedinica J A :
637 mrtvih i 2020 ranjenih
Na Uniji s. Stamboli s. Pale s. Mokro Sokolac 37. udarna divizija 2. udarnog korpusa JA napala nemake jedinicc u cilju
ovlaivanja komunikacijom s.
Mokro Sokolac Posle otre dvodnevne borbe ona je zauzela s. Stamboli i s.
Pale, ali ju je neprijatelj protivnapadom, uz podrku artiljerije i dva oklopna voza,
odbacio na polazne poloaje. Neprijateljski gubici: oko 170 mrtvih i oko 330 ranjenih.
Gubici 37. divizije: 48 mrtvih i 156 ranjenih. Zaplenjeno: 5 p. mitraljeza, 100 puaka
i dosta drugog ratnog materijala.
Jedinice 4. armije JA odbacile delove nemake 373
-domobranske 10. divizije i oslobodile Biha.

legionarske divizije i ustako-

Nastupajui pravcem s. Bijela s. Srebrenik (kod Graanice) ojaani 16. puk nemake 22. peadijske divizije probio odbranu delova 23. udarne divizije 2. armije JA
kod s. Srnice i s. Bijele i u toku dana izbio na pl. Majevicu, te time ugrozio Tuzlu
i desni bok jedinica JA u dolini r. Sptee.
29. mart

Nemake jedinice iz Brkog probile poloaje 28. udarne divizije 2. armije JA i produile nadiranje ka s. Celiu. Dalji prodor je spreen dejstvom jedinica 23. udarne
divizije i 2. krajike brigade 17. udarne divizije 2. armije JA.
Deveta krajika udarna brigada 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa JA oslobodila Kreevo (kod Sarajeva) koje su branile nemake jedinice.
U Mostaru odrana oblasna skuptina Drutva crvenog krsta
kojoj je izabran Oblasni odbor.

za

Hercegovinu na

1083

1945. mart
30. mart

CRNA GORAHRVATSKA

mart 1945.

Osma brigada 37. udarne divizije 2. udarnog korpusa JA oslobodila Rogaticu koju
su branile nemake jedinice.
Jedinice 4. udarne divizije 5. udarnog korpusa JA, posle pelnaestoasovne borbe
protiv nemakih jedinica, zauzele Kakanj, te se preko mosta prebacile na desnu
obalu r. Bosne i uspostavile mostobran u cilju nastupanja prema Sarajevu. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od preko 100 mrtvih i ranjenih i 63 zarobljena. Gubici
jedinice 4. divizije: 10 mrtvih i 39 ranjenih. Uniteno: 4 lokomotive, 10 oklopnih
i 27 putnikih i teretnih vagona.

31. mart

S linije s. Zovik s. Maoa s. Gornji Hrgovl (kod Brkog) nemake snage preuzele napad ka Tuzli, ali su upornom odbranom jedinica 2. armije JA zadrane i
sutradan protivnapadom odbijene prema Brkom. Neprijatelj je pretrpeo gubitke
od oko 90 mrtvih i 150 ranjenih, a jedinice 2. armije JA su imale 27 mrtvih i 63
ranjena.

Mart k.

Jedinice 3. udarnog korpusa JA oslobodile Sokolac koji su branile jedinice nemake

181. peadijske divizije i ustae.

Mart

Na Vujaku (kod Dervente) delovi 53. udarne divizije 5. udarnog armijskog korpusa
JA napali i razbili etnike koji su se povukli iz Srbije i Crne Gore. Poginuo je i
zarobljen veliki broj, a njih 160 se udavilo u r. Bosni.
U Mostaru odrana oblasna konferencija U S A O B i H - a kojoj su prisustvovali delegati
iz cele Hercegovine.
U teslikoj bolnici, od rana zadobijenih u borbi protiv etnika, umro
Okrunog NO odbora za centralnu Bosnu Vid Njei, narodni heroj.

CRNA

predsednik

GORA

1. mart

Poverenitvo za poljoprivredu C A S N O - a odralo zemaljsku zadrunu konferenciju

na kojoj je formiran Glavni zadruni poslovni odbor za Crnu Goru i Boku. (Ubrzo
su u 64 optine osnovane zadruge sa ukupno 21.020 lanova.)

29. mart

Na Cetinju, na sindikalnoj konferenciji, izabran Zemaljski odbor Jedinstvenih sindikata radnika i nametenika Crne Gore i Boke.

HRVATSKA
1. mart

Nemake 1 ustako-domobranske snage (jaine oko 2 000 vojnika), posle estoke borbe,
odbacile 2. udarnu brigadu 8. udarne divizije JA i zauzele s. Vaganac (kod Drenik-Grada). Neprijatelj je imao 16 mrtvih i 20 ranjenih, a 2. udarna brigada 3 ranjena.
Uniten je 1 kamion.

mart

U rejonu s. Mrakovo s. Starjak (kod Pisarovine) delovi udarne brigade F r a n j o

Ogulinac Seljo 34. udarne divizije JA napali i razbili nemaku kolonu. Neprijatelj
je imao 25 mrtvih i vei broj ranjenih, a udarna brigada F r a n j o Ogulinac Seljo
je imala 5 ranjenih.
U blizini s. Gore (kod Petrinje) delovi Banijskog N O P odreda odbili napad ustaa
nanevi im gubitke od 5 mrtvih i 9 ranjenih.

mart

Kod Glumake glave jedinice 1. udarne brigade 8. udarne divizije JA napale nemako-ustake snage i prinudile ih na povlaenje u pravcu Slunja. Poginulo je i
ranjeno oko 50 neprijateljskih vojnika, dok je 1. udarna brigada imala 5 mrtvih
1 18 ranjenih.
U rejonu mosta na r. Mrenici kod s. Cie (blizu Slunja) delovi 3- udarne brigade
8. udarne divizije JA odbili dvodnevni napad ustako-nemakih snaga, nanevi im
gubitke od oko 60 mrtvih i 40 ranjenih. Trea udarna brigada je imala 2 mrtva i
8 ranjenih.
Naredbom taba 3, armije JA 4. brigada 12

udarne divizije JA dobila naziv udarna

3/4. mart

Delovi 32. divizije JA. posle krae borbe protiv ustako-domobranskih snaga, zauzeli
s. Bulinac i s. Staru Rau (kod Bjelovara) Neprijatelj je imao 4 mrtva, 10 ranjenih 1
1 nestalog.

4. mart

Nastupajui iz D. Lapca, snage nemake 373. legionarske divizije odbacile manje

delove 20. udarne .divizije JA i prodrle u Udbinu.

J0S4

1945. mart

HRVATSKA

mart 1945.

Na pl. Kalniku nemako-ustaki delovi iz Vurad. Toplica, Novog Marofa i Ludbrega

napali Kalniki N O P odred, le se o v a j pod borbom prebacio n Moslavinu.
4/5. mart

Jedinice 40. udarne divizije JA zauzele nemaka uporita u s. Macutama i s. Bokanima (kod Voina). Neprijatelj je imao 15 mrtvih i 30 ranjenih, a jedinice 40. udarne
divizije 2 mrtva i 21 ranjenog.

5. mart

Zumberaka i Karlovaka udarna brigada 34. udarne divizije JA, posle dvoasovne
borbe protiv delova domobranske 2. posadne brigade, zauzele, s. Relcu (kod K a r lovca). Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 91 mrtvog, 10 ranjenih i 291 zarobljenog,
a jedinice 34. udarne divizije 10 mrtvih i 49 ranjenih. Zaplenjeno je: protivtenkovski
top sa 133 granate, minobaca sa 129 mina. 3 mitraljeza. 9 p. mitraljeza. 201 puka
i 24.620 metaka.
U Splitu odrano oblasno savetovanje predstavnika radnika i nametenika Dalmacije u cilju osnivanja jedinstvenih sindikata.

Mart p.

U Topuskom, po nareenju GS JA za
4. udarnog korpusa JA.

Hrvatsku,

formirana

Artiljerijska brigada

6. mart

Kod Valpova nemaka 11. vazduhoplovno-poljska divizija, i pored ilavog otpora

jedinica 16. udarne divizije JA, forsirala r. Dravu i obrazovala ui mostobran, a
potom zauzela s. Novi Bezdan i s. Bolman (kod Belog Manastira). Istovremeno su
kod D. Miholjca. na odseku bugarske 1. armije, r. Dravu forsiralo nemaka 104.
lovaka i 297. peadijska divizija.
U rejonu s. Hasan Breg s. Zunci s. eravica (kod Pisarovine) 3. udarna brigada
7. udarne divizije JA odbila napad nemakih jedinica iz s. Kupine i s. Brezovice,
nanevi im gubitke od 20 mrtvih i nekoliko ranjenih. Brigada je imala 8 mrtvih
i 5 ranjenih.

7. mart

Kod s. D. Kupine Karlovaka udarna i Ztunberaka brigada 34. udarne divizije

JA odbile napad delova nemakog 1. rezervnog lovakog puka iz Karlovca i prinudile ih na povlaenje u polazni garnizon, nanevi im gubitke od 30 mrtvih i mnogo
vie ranjenih. Jedinice 34. divizije JA su imale 59 mrtvih, 69 ranjenih i 21 nestalog,

8. mart

Iz Bjelovara, s. Popovae, s. Kria i s. Banove Jaruge otpoeo napad delova domobranske 1. peadijske divizije, nemake 1. kozake konjike divizije, domobranske
1. brdske brigade i Pavelieve gardijske brigade na jedinice 32. i 33. divizije JA
na Moslavini. U borbama do 17. m a r t i neprijatelj je potisnuo 32. i 33. diviziju JA
i izbio na liniju s. P a v l o v a c s. Hercegovac s. Palenik. Neprijatelj je imao
vie stotina mrtvih, ranjenih i zarobljenih a jedinice JA 76 mrtvih. 421 ranjenog i
41 nestalog.

10. mart

Kod s. Lea (blizu Karlovca) poginula Anka Paden, potporunik, informativni o f i cir u Stabu 1. bataljona 1. brigade Vladimir Gortan. 43. divizije JA, narodni heroj.

jl. mart

U Zadru, posle dugogodinje italijanske vlasti, ponovo otvorena puna gimnazija, s nastavom na srpskohrvatskom jeziku.

U/12, mart

Delovi 40. udarne divizije JA odbacili 15. ustaki bataljon i manji broj nemakih
vojnika prema r. Dravi i zauzeli s. Bistricu i s. Cabunu (kod Podrav. Slatine). N e prijatelj je imao 20 mrtvih i 15 ranjenih. Zaplenjeno je: 5 mitraljeza, 3 automata, 15
puaka, 20.000 metaka i druga ratna oprema.

12. mart

Na prostoriji s. Bolman s. Majska Meda s. Baranjsko Petrovo Selo (u Baranji)

avijacija JA uspeno tukla nemake poloaje i kolone.

13. mari

Na liniji s. Pavlovci s. Luinci nemake i ustako-domobranske snage iz Slav.

Poege (jaine dva bataljona) izvrile napad na jedinice 18. udarne brigade 40.
udarne divizije JA, ali su posle troasovne borbe prinuene na povlaenje u polazni garnizon. Neprijatelj je imao 62 mrtva i preko 120 ranjenih, a 18. udarna brigada 22 mrtva i 34 ranjena.

14. mart

Kod s Vukoevca i s. Paukova 1. udarna brigada "Vasilj Gaea- 7. udarne divizije

JA odbila napad ustaa i prinudila ih na povlaenje u pravcu Sunje, nanevi im gubitke od 7 mrtvih i 11 ranjenih.

15. mart

Po nareenju taba 4. armije JA rasformirana 13. dalmatinska udarna brigada 9.

udarne d i v i z i j e JA.

16. mart

Delovi 8. udarne i 35. udarne divizije JA posle trodnevnih borbi zauzeli sela Selite.
Calrnju i Smoljanac (kod Drenik-Grada), odbacivi nemake snage u pravcu s
1085

1945. mart

HRVATSKA

mart 194.

Likog Petrovog Sela. Gubici neprijatelja: oko 80 mrtvih, 120 ranjenih i 43 zarobljena. Jedinice JA su imale 10 mrtvih i 37 ranjenih Zaplenjeno je: minobaca,
5 p. mitraljeza, 49 puaka i 3 automata.
U Baranji avijacija JA bombardovala
man s. Baranjsko Petrovo Selo.

neprijateljski mostobran u rejonu s. Boi-

17. mart

U Glini, povodom obrazovanja jedinstvene vlade DF Jugoslavije sa maralom Jugoslavije Josipom Brozom Titom na elu, odran veliki narodni zbor kome je prisustvovalo preko 3.000 ljudi.

18 mart

U rejonu s. Torjanca (kod Belog Manastira) dva puka nemakog 15. kozakog konjikog korpusa napali delove 12. udarnog korpusa 3. armije JA i posle estokih borbi
ovladali njihovim poloajima. Sledeeg dana jedinice 12. korpusa JA su povratile
poloaje i odbile neprijatelja.
U s . Tomau i s. Prospi (kod Bjelovara) 2. i 3. brigada 33. divizije JA napale ustako-domobransku posadu. Posle desetoasovne borbe zauzele su s. Toma. Meutim. napad na s. Prespu nije uspeo zbog dolaska neprijateljskih pojaanja iz Bjelovara. Neprijatelj je imao li9 mrtvih, 27 ranjenih i 7 zarobljenih. Zaplenjeno je: 2
mitraljeza, 2 p. mitraljeza, 55 puaka i 20.000 metaka.
K o d s. Hasan-Brega, s. eravice, s. Velike i s. Bratine (blizu Pisarovine) udarna
brigada F r a n j o Ogulinac Seljo 34 udarne divizije JA posle petoasovne borbe
odbila napad nemakih i ustakih delova iz s. Odre, s. Hraa, s. Brezovice i Jastrebarskog i odbacila ih prema s. Zdenini.
U Splitu i ibeniku odrani izbori za gradsku narodnooslubodilaku skuptinu i rejonske NO odbore.

20. mart

Jedinice 4. armije JA poele operacije za osloboenje Like i Bihaa. One su u

Lapakom i Krbavskom polju razbile dolove nemake 373. legionarske i ustako-domobranske 10. lovake divizije i istog dana oslobodile G. i D. Lapac i Udbinu, a
sutradan Korenicu (sada: Titova Korenica) prodrevi do Bihaa.
Na r. Dravi kod Osijeka, u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo komandant
36. udarno divizije JA Duan Vukasovi Diogen, narodni heroj.
Drugi bataljon Karlovakog N O P odreda posle kratke borbe zauzeo s. Jakovo i s.
Mali Erjavec (kod K<rlovca), prinudivi domobrane na povlaenje u pravcu Ozlja.

21. mart

esnaesta udarna i 5. udarna divizija 3 armije JA potisle nemake snage i zauzele

s. Baranjsko Petrovo Selo, s. Majsku Medu (sada: Stiljanovievo), s. Bolman i o r dev D v o r (kod Belog Manastira).

22. mart

Kod s. Kajgane, s. Tomaice i s. Klokoovca (blizu Daruvara) dva bataljona iz

sastava domobranske 1. peadijske divizije napala jedinice 4. udarne brigade 12.
udarne divizije JA. Posle jednodnevne estoke borbe neprijatelj je prinuen na povlaenje u s. Garenicu i s. Palenik, uz gubitke od oko 70 mrtvih i ranjenih. etvrta
udarna brigada je imala 45 mrtvih i ranjenih.
Na liniji s. V. Grdevac s. P a v l o v a c s. V. Jasenovaa (kod Bjelovara) etiri
bataljona iz sastava domobranske 1. peadijske divizije napali jedinice 33. divizije
JA, ali su pred vee odbaeni na liniju s. V. Trnovitica s. Hercegovac s. Garenica, uz gubitke od 44 mrtva i oko 80 ranjenih. .Jedinice 33. divizije JA su imale
5 mrtvih i 43 ranjena.

22/23. mart

Jedinice 12. udarnog korpusa 3. armije JA zavrile likvidaciju nemakog mostobrana

severno od Valpova i izbile na levu obalu r. Drave.

23. mart

Jedinice 40. udarno divizije JA razbile nemake policijske snage i zauzele s. Veliku
(kod Slav. Poege). N e p r i j a t e l j je imao oko 300 vojnika izbaenih iz stroja.
Delovi Karlovake udarne brigade 34. udarne divizije JA, posle jednoasovne borbe
protiv ustako-domobranskih snaga, zauzeli s. Budrovce (kod Karlovca). Unitena
su 2 kamiona i oteen je 1 tenk. Neprijatelj je imao 15 mrtvih i nepoznat broj
ranjenih, a Karlovaka udarna brigada 1 mrtvog i 1 ranjenog.

23/24. mart

U blizini s. Okuana (kod N o v e Gradike) Posavski N O P odred 6. udarnog korpusa

JA napao iz zasede neprijateljsku kolonu jaine 400500 vojnika i naneo j o j gubitke od 18 mrlvih i 20 ranjenih.

24. mart

Komandanti 3. armije i 12. udarnog korpusa JA telegramom izvestili vrhovnog komandanta JA marala Jugoslavije Josipa Broza Tita da je likvidiran neprijateljski
mostobran na r. Dravi severno od Valpova.

1086

1945. mart

MAKDONttA

mart

Na liniji s. L j u b o v o s. Kozjan s. Kuzmanovaa jedinice 13. udarne divizije

JA zadrale oko pet bataljona nemake 392. legionarske i ustako-domobranske 11.
peadijske divizije. Ti bataljoni su iz Otoca i Peruia pokuali da prodru ka Bihau koji su napadale jedinice 4. armije JA. Neprijatelj je sutradan prinuen na
povlaenje u polazne rejone.
U rejonu s. Klinac s. G. Bauga s. Gora s. Stranik umberaka brigada
34. udarne divizije JA, posle dvodnevne borbe, odbila napad nemakih i ustakih
delova i prinudila ih na povlaenje u Petrinju. Neprijatelj je imao 16 mrtvih 1 preko
25 ranjenih. Zumberaka brigada je imala 3 mrtva, 4 ranjena i 4 zarobljena.
25. mart

U rejonu Petrinje
domobranske Brze
bama do 2. aprila
iz stroja. Jedinice

i Gline ustake snage (etiri ustaka bataljona i jedan bataljon

brigade) izvrile napad na jedinice 34. udarne divizije JA. U borneprijatelj je odbaen u Petrinju uz gubitke od oko 330 izbaenih
34. udarne divizije JA su imale 26 mrtvih i 93 ranjena.

26/27. mart

Udarna brigada F r a n j o Ogulinac S e l j o 34. udarne divizije JA napala

delove
ustako-domobranske 2. peadijske divizije i posle troasovne borbe zauzela s.
Zdeninu (kod Jastrebarskog). Neprijatelj je imao 13 mrtvih, 10 ranjenih i 25 zarobljenih, a udarna brigada F r a n j o Ogulinac Seljo 4 mrtva, 2 nestala i 29 ranjenih.
Zaplenjeno je: minobaca sa 198 mina, 4 mitraljeza, 2 p. mitraljeza, 34 puke i 30.800
metaka.

27. mart

U blizini s. Okuana (kod N. Gradike) 12. proleterska udarna brigada 12. udarne
divizije JA napala iz zasede kolonu jaine oko 500 nemakih vojnika i ustaa i nanela j o j gubitke od 26 mrtvih i preko 35 ranjenih. Brigada je imala 6 ranjenih.
U s. G. Pokupju (kod Karlovca) 8. slovenaka brigada Fran L e v s t i k 18. divizije
JA razbila 30. bataljon 3. ustake brigade. Poginulo je 20 ustaa, ranjene su 23 usta,
a veliki se broj njih, pri bekstvu, udavio u r. Kupi.
U s. Diviima (kod Prodola, u Istri) odran veliki narodni zbor na kome je formiran omladinski radni bataljon Slobodan Glava.
U Zadru, u prostorijama itaonice, otvorena izloba umetnika partizana.

28. mart

Kod s. Palanana (na putu azma Ivani-Grad) 1. brigada 33. divizije JA razbila
kolonu iz sastava domobranske 1. peadijske divizije, nanevi j o j gubitke od 120
mrtvih i velikog broja ranjenih. Prva brigada 33. divizije JA je imala 4 mrtva i 14
ranjenih. Zaplenjeno je: 3 minobacaa, 7 p. mitraljeza, preko 100 puaka i mnogo
druge opreme.
Ustako-domobranske i nemake snage, pod pritiskom jedinica 12. udarne divizije
JA, napustile s. Vel. Trnoviticu. s. Paijan i s. Garenicu (kod Daruvara) i povukle
se u Bjelovar.

28/29. mart

Jedinice 12. proleterske udarne brigade 12. udarne divizije JA, posle krae ali e toke borbe protiv nemakih snaga, zauzele s. Jamaricu (kod Novske). Neprijatelj je
imao oko 230 vojnika izbaenih iz stroja. Zaplenjene su 2 haubice J05 mm sa 50
granata, a potpuno je unitena jedna neprijateljska baterija.

Mart k.

Po nareenju taba 11. korpusa JA rasformirani 1. N O P odred -Uka i 2. pulski

N O P odred Grupe istarskih N O P odreda.

Mart

U Dalmaciji, uz ogromno uee biraa, odrani izbori za NO odbore.

Po nareenju taba 4. armije JA formirana Ininjerijska brigada 4. armije.
Izaao prvi broj lista 'Za pobjedu, organa 10. korpusa JA.

MAKEDONIJA
1. -mart

U Skoplju, po nareenju G JA za Makedoniju, formiran Dopunski artiljerijski divizion sastava tri meovite baterije. Divizion je vrio obuku ljudstva za popunu
artiljerijskih brigada 41, 49. i 50. divizije JA.

JI. mart

U Makedoniji otpoeli prvi slobodni izbori za seoske, rejonske, gradske i sreske NO

odbore. Na ovim izborima, koji su trajali do 25. marta, prvi put su glasale ene, kao
i svi graani sa navrenih 18 godina ivota i svi pripadnici JA bez obzira na starost

12. mart

U Skoplju zbog nedostatka nastavnog kadra rasformiran Artiljerijski nastavni centar br. 6, a njegovo ljudstvo upueno u nastavne centre u Valjevu. Kragujevcu i
Niu.
1087

1945.
25. Til art

april

SLOVENIJA

april

1945.

U s . Hanrijcvu (kod Skoplja) formirano Pirotehniko odeljenje G JA za Makedoniju. Istovremeno je organizovan kurs za unitavanje neispravne municije.

SLOVENIJA
2. mart

U rejonu s. Prcdrneje 19. slovenaka udarna brigada Sreko K o s o v e l 30. divizije

JA posle vieasovne borbe odbacila u Ajdovinu nemaku kolonu koja je pokuala da se probije na pl. Trnovsk! gozd Neprijatelj je imao 18 mrtvih.

3. mart

U rejonu s. Trnovo s. Predmeja s. L o k v e (na pl. Trnovskom gozdu) nemake,

etnike i italijanske faistike snage napale delove 30. i 31. divizije 9. korpusa JA
Posle dvodnevnih borbi jedinice 9. korpusa su se povukle u rejon s. Mrzla Rupa
s. Vojsko (kod Idrije).
Kod Oksentala i Svajceraja (blizu Labota, u Austriji) Lackov N O P odred 4. operativne zone Slovenije napao jaku nemaku policijsku kolonu, ali se posle viensovne borbe, u kojoj su obe strane pretrpele %'elikc* gubitke, pred nadmonim neprijateljem povukao ka St. Lenartu i Soboli.

5. mart

U rejonu pl. Primo s. Lea (kod Zuemberka) 2. bataljon 4. puka R O A ' napao
15. slovenaku (Belokranjsku) brigadu 15. divizije JA. Posle ctvoroasovne borbe
neprijatelj je, uz gubitke od 40 poginulih, odbaen u pravcu s. Dvora.

6. mart

Kod St. Lenarta (blizu Labota. u Austriji) l.ackov N O P odred 4. operativne zone
Slovenije napao nemake policijske snage iz Sobote i u dvoasovnoj borbi im naneo
gubitke od 9 mrtvih i 3 zarobljena.
U s. G. Trebui (kod Idrije) 18. slovenaka (Bazovika) udarna brigada i 19. slovenaka udarna brigada Sreko Kosovel 30. divizije JA napale delove 730. puka
nemake 710. peadijske divizije i odbacile ih u pravcu s. V. Lane.

7. mart

U rejonu s. Vodica s. Sv. K r i s. Dol (kod Trebnja) 1, 3. i 4. pokretni bataljon

slovenakih domobrana iz s. Sline, s. Vinje Gore i s. t. Vida (kod Grosuplja)
napali 12. slovenaku udarnu brigadu 15. divizije i Dolenjski N O P odred 7. korpusa
JA. Ove su se jedinice JA. posle dvodnevne otre borbe u kojoj su neprijatelju
nanele gubitke od 18 poginulih i 42 ranjena, preko puta Ljubljana
Novo Mesto
prebacile u rejon s. Muljave.

9. mart

U rejonu s. Sv. Radegunda s. Smihel s. Zavodnja s. St. Vid (kod Sotanja)

delovi nemake 14. SS divizije napali jedinice 14. udarne d i v i z i j e JA. Posle otrih
trodnevnih borbi jedinice JA su se povukle na Mozirske planine, gde su vetim manevrisanjem izbegavale frontalne borbe s nadmonim neprijateljem a Iznenada mu
napadale manje kolone sve do 18. marta, kada su se prebacile u rejon s. Rezbarice
kod SIovenj-Gradeca.

10. mart

U rejonu s. Stara Gora s. H i n j e s. Smuka jake neprijateljske snage iz K o evja, Stine i Zuemberka izvrile napad na jedinice 15. divizije JA s ciljem da
uspostave uporita u Suhoj krajini i obezbede nesmetan saobraaj u dolini r. Krke.
U borbama do 15. marta, jedinice 15. divizije su razbile sve neprijateljske kolone i
odbacile ih u polazne garnizone, nanevi im velike gubitke.
U s. Sv. Kriu (kod Zeleznjka) delovi 31. divizije JA napali slovenake domobrane
i naneli im gubitke od 35 poginulih i 4 zarobljena.

12/13. mart

U s. Vinkovom Vrhu (kod Zuemberka) Jurini bataljon 18. divizije JA napao slovenake domobrane, te im naneo gubitke od oko 25 poginulih i oko 30 ranjenih
i zaplenio 3 mitraljeza i 25 puaka.

13. mart

U rejonu s. Cekovnika 18 slovenaka (Bazovika) udarna brigada 30. divizije JA

posle vieasovne borbe odbila napad nemake kolone iz Idrije, nanevi j o j gubitke
od 8 mrtvih.

15. mart

U blizini s. N. S t i f l e (kod Kamnika) 6. slovenaka udarna brigada Slavko Slander*

i II. slovenaka brigada -Milo Zidanek 4. operativne zone Slovenije vodile clesetoasovnu borbu protiv delova nemake 14. SS divizije, a potom se. zbog nadmonosti neprijatelja povukle na Meninu planinu.
1 -R>iska
oslobodilaka a r m i j a ' (pod komandom raskoe generala
koji je 1942. god. prebegao i predao se nemakim oruanim snagama).

1088

Andreja

Vlasova

1945. mart

SRBI.TA

mart 1945.

16. mart

U rejonu s. Cepovan s. T r n o v o s. Otlica jedinice 9. korpusa JA izvrile napad na

nemake, italijanske faistike i etnike snage, te ih posle ctvocinevnih fooroi,
nanevi im znatne gubitke, odbacile u s. Grbar. Goricu i Ajdovinu, Timi : i ponovo osloboeni Banjka planota i pL Trnovski gozd. Plen: 4 topa i vea koliina
oruja, municije i opreme.

18. viart

U rejonu s. Gnjezda 17. slovenaka udarna brigada Simon Gregori 30. divizije
JA napala nemake snage i posle dvodnevnih borbi odbacila ih u ldriju, nanevi
im gubitke od 23 poginula, 4 zarobljena i veeg broja ranjenih.
Iz tajerske, gde su vodili borbu protiv jedinica 4. operativne zone Slovenije, stigli
u iri rejon Kranja prvi delovi nemake 14. SS divizije i bili anga/ovani u borbi
protiv jedinica 9. korpusa JA. (Do 21. marta pristigla je cela divizija.)

19. mart

U rejonu s. Ruper Vrh s. Birna Vas s. Teke Vode 8. slovenaka brigada

Fran Levstik 18. divizije JA i 24. italijanska brigada Fontano! 7. korjiu.so JA napale i, posle vieasovne borbe, odbacile u N o v o Mesto nemako-domobranske snage,
spreivi im prodor u Belu krajinu.
Na pl. Mrzlici Kamniko-zasavski N O P odred 4. operativne zone Slovenije napao
nemake snage koje su nadirale iz Trbovlja i. posle jednoasovne borbe, odbacio ih
u ijolazni garnizon, uz gubitke od 19 poginulih i 15 ranjenih.

20. mart

Delovi nemake 188. rezervne i 14. SS divizije, 10. i 28. SS policijskog puka i SDK.
sa italijanskim faistikim i slovenakim domobranskim jedinicama, preduzeli napad protiv jedinica 9. korpusa JA na podruju S k o f j e Loke, Selske doline, r. Bae
r. Soe, Vipavske doline. Idrije i Postojne. (U borbama do 3. aprila, u kojima su obe
stratte pretrpele znatne gubitke, jedinice 9. korpusa JA bile su dvaput okru/ne
ali su vetim manevrima uspevale da se izvuku iz obrua i sauvaju ivu silu, dok
je neprijatelj vrio masovna ubijanja civilnog stanovnitva, pljakao i palio itava
naselja.)

21. mart

U blizini s. Zvarulje i s Dolgog Brda 1. slovenaka udarna brigada Tone Tom i

14. udarne divizije JA napala nemake snage i, posle sedmoasovne borbe, odbacila
ih u polazni garnizon Morave, nanevi im gubitke od 25 poginulih, 30 ranjenih i 2
zarobljena.

22. mart

U blizini Sinjeg vrha (kod Ajdovine) 18. slovenaka (Bazovika) udarna brigada
30. divizije JA napala nemako-etnike snage koje su prodrle ka s. Otlici. Posle
petodnevnih borbi, po pristizanju delova 3. slovenake udarne brigade Ivan Gradnik 31. divizije JA, neprijatelj je razbijen i, uz znatne gubitke, odbaen ka s. Colu.

24. mart

U rejonu s. Zakri s. Razbor s. Zabreznik 1. slovenaka udarna brigada Tone

Tomi 14. udarne divizije JA napala nemake snage i posle vieasovne borbe odbacila ih u Vransko i Zagorje.

28. mart

U Trstu delovi Minersko-sabotanog voda 30. divizije JA namestili magnetsku minu

na kamion nemake SS policije koji se vraao u garau. Eksplozijom u garai je
uniteno 25 kamiona, 15 putnikih automobila i 20 (100 litara benzina.
Obrazujui iri obru oko pl. Trnovskog gozda, nemake, italijanske
faistike i
etnike snage otpoele napad na jedinice 9. korpusa JA. (U trodnevnim borbama,
pod pritiskom nadmonog neprijatelja, jedinice 9. korpusa postepeno su se povlaile u rejon s. Mrzla Rupa s. Otlica s. Male Lane. Da bi izbegla dalju borbu
u okruenju, 31. divizija JA izvukla je svoje snage u rejon Pivke, italijanska partizanska divizija Garibaldi Natizone* povukla se na Banjsku planetu, a 30. divizija
JA, posle estokih borbi, probila se na Sentviku planotu. Neprijatelj se sledeih
dana povukao u polazne garnizone.)
SRBIJA

3. mart

U blizini s. Blazeva i s. Brzea (na pl. Kopaoniku) padobranima se spustila grupa od

14 pripadnika SDK, koji su nemakim avionima prebaeni iz Austrije s ciljem da
vre diverzije i atentate na lanove K P J i odbornike. Demorallsanl zbog otpora naroda neki su se odmah predali, a ostali su kasnije pohvatani.

13. mart

U Pritini jedan balista muki ubio Miladlna Popovia, politikog sekretara Oblasnog
komiteta K P J za Kosovo i Metohiju i narodnog heroja.

15. mart

U s . Priinoviu (kod Sapca) formirana Artiljerijska brigada 2. proleterske udarne

divizije JA.
U s . Runjanima (kod Loznice) formirana Artiljerijska brigada 22. udarne divizije JA.

69

jflQ

1945. mart

SRBI.TA

mart 1945.

IG. mart

K o d s. G. Gadimlja (blizu Lipljana) 4. bataljon Kosovsko-metohijske brigade narodne odbrane odbio napad grupe od oko 200 balista, ali je pritom pretrpeo gubitke
od 15 poginulih i 12 ranjenih.

19. mart

U rejonu s. Voka pl. Bogievica albanske partizanske jedinice, uz sadejstvo 3.

kosovsko-metohijske NO brigade, unitile veu grupu balista.

21. mart

U okolini s. Junika (kod akovice) delovi 1. bokeljske N O U brigade zarobili 47 balista.

22. mart

U blizini s. Junika i s. Erea (kod akovice) 1. bokeljska N O U brigada Operativne

grupe brigada zarobila 40 balista.
U rejonu Deanske i Streoke planine (kod Pei) 6. crnogorska N O U brigada Operativne grupe brigada unitila grupu od 34 balista i zaplenila 28 puaka.

23. mart

Formirana Ininjerijska brigada 1. armije JA.

23/24. mart

Blizu Podujeva iz nemakog aviona spustilo se 14 padobranaca pripadnika SDK.

U borbi s mesnim partizanskim straama i organima Ozne dva padobranca su poginula, jedan je zarobljen, a ostali su se povukli ka pl. Kopaoniku, gde u kasnije
pohvatani.

24. mart

Rasformirana 14. vojvoanska (slovaka) N O U brigada a njenim ljudstvom popunjene 7, 8. i 12. vojvoanska N O U brigada 51. udarne divizije JA.

25. mart

U N o v o m Pazaru A V N O Sandaka odluilo da se srezovi pribojski, mileevski, zlatarski, sjeniki, deevski i taviki pripoje federalnoj Srbiji, a srezovi pljevaljski 1
bjelopoljski federalnoj Crnoj Gori. Odlueno je. takoe, da se raspusti A V N O
Sandaka a da dosadanji venici iz srezova koji e se prikljuiti Srbiji
odmah
obrazuju skuptinu i izaberu privremeni Izvrni odbor.

31. mart

Rasformirana 15. vojvoanska N O U brigada -Sandor P e t e f i a njeno ljudstvo rasporeeno u ostale brigade 10. udarne divizije JA.

Mart

Formirana 4 (srpska) brigada narodne odbrane.

April

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

2. april

U Beogradu zavreno dvodnevno zasedanje prvog proirenog plenuma Glavnog odbora Jedinstvenih sindikata Jugoslavije.
U Beogradu uredbom Predsednitva ministarskog saveta DFJ osnovan Ratni kabinet
sa zadatkom da '-vodi sve poslove u vezi sa uspenim voenjem rata.
Po nareenju Generaltaba JA rasformirana 33. udarna divizija 11. korpusa J A :
1. brigada preimenovana u 1. samostalnu udarnu liku brigadu, a sastavom 2. i 3.
udarne brigade popunjene jedinice 13. divizije 11. korpusa JA.

3. april

Snage amerike 3. armije zauzele grad Kasel (u Nemakoj).

Jedinice Crvene armije zauzele grad Viner Nojtat (u Austriji).

4. april

U Italiji otpoela ofanziva saveznikih snaga ka Bolonji i Ferari.

5. april

Sovjetski Savez otkazao pakt o nenapadanju sa Japanom.

5. april

Po nareenju Generaltaba J A , 15. udarni korpus uao u sastav 1. armije J A .

Predsednik vlade DFJ maral Jugoslavije Josip Broz Tito. u pratnji ministra inostranih poslova dr Ivana Subaia, doputovao u Moskvu radi pregovora i sklapanja
ugovora o trajnom miru sa vladom SSSR-a.

April p.

IUilijanska vlada objavila Zelenu knjigu u kojoj iznosi poznate iredentistike teze
D istorijskim pravima Italije na Doekaneska ostrva. Istru, Slovcnako primorje,
Tirol i Mon S e n i (Svetsko javno mnenje otro je osudilo ovakav stav vlade Italije.)
Rasformirana nemaka 309. legionarska divizija, koja je pretrpela velike gubitke
u borbama od Mostara do Ivan-sedla, protiv jedinica 8. udarnog korpusa i 29. udarne
divizije JA. Njeni ostaci su uli u sastav ustako-domobranskih snaga.

7. april

P o nareenju Generaltaba JA, 22. udarna divizija i 2. tenkovska brigada, dotad u

optoj rezervi Vrhovnog taba (kasnije Generaltaba J A ) ule u sastav 1. a r m i j e JA.

9. april

Generaltab JA izdao direktivu svim snagama JA da otponu odlunu ofanzivu za

konano osloboenje zemlje.

11. april

U Moskvi, posle petodnevnih pregovora, potpisan dvadesetogodinji ugovor o prijateljstvu i uzajamnoj pomoi i saradnji izmeu vlade SSSR-a i vlade Demokratske
Federativne Jugoslavije.
Jedinice 9. amerike armije izbile na r. Elbu kod Magenburga (u Nemakoj).

12. april

Otpoeo proboj sremskog fronta. Posle snane

jedinice JA su prele u opti napad.

artiljerijske

avio-pripreme

sve

Umro predsednik vlade S A D Franklin Ruzvelt.

13. april

U Moskvi potpisan trgovinski sporazum izmeu vlada SSSR-a i Jugoslavije.

U Novom Sadu, u sastavu P r v e baze rene flotile, formirana Dunavska flotila, sa
zadatkom: da sadejstvuje s kopnenim snagama JA i Sovjetskom dunavskom flotilorn
u borbama na sremskom frontu.
Jedinice Crvene armije, posle viednevnih borbi, zauzele Be, glavni grad Austrije.
Zaplenjene su ogromne koliine ratnog materijala.
Odlukom Generaltaba JA rasformirana 3 kosovsko-metohijska NO brigada a njenim ljudstvom popunjene jedinice 52. divizije JA i Operativne grupe brigada.

69'

1091

1945. aprii

DOGADAJI OPSTEG KARAKTERA

aprii 1945.

14. april

Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio jedinice 1. i 3.

armije koje su, posle trodnevnih ogorenih borbi, probile utvrene neprijateljske
poloaje na srcmskom frontu, forsirale r. Dravu i r. Dunav na sektoru od Borova
do s. Podravskih Podgajaca i r. Savu na sektoru od Brkog do s. Oraja, slomile
otpor neprijatelja i oslobodile Vinkovce, Osijek, Vukovar, Valpovo, upanju i vie
drugih naseljenih mesta.

15. april

Maral Jugoslavije Josip Broz Tito dao izjavu moskovskom listu Krasnaja zvezda:
bie usliena elja stanovnitva Istre i Trsta da bude prikljueno novoj Jugoslav i j i ; DFJ e traiti od Italije da plati ratnu odtetu.
Na r. Savi kod s. Jamene, prevozei teke ranjenike iz Brkog za Srem. Mitrovicu,
brod Jugoslovenskog renog brodarstva Kalja Mileti i
prikljuena
dereglija
A n a Divarica naili na nemacKu magnetsKu minu i ubrzo potonuli. Od 220 tekih
ranjenika i 15 lanova posade spasio se svega nekoliko ranjenika i 3 mornara.

16. aprii

Po nareenju Generaltaba JA. 10. korpus JA stavljen u operativnom pogledu pod

komandu 3. armije JA.
Jedinice Crvene armije otpoele ofanzivu u pravcu Berlina i Drezdena (u Nemakoj).

17. april

Jugoslavija priznala vladu Narodnog fronta u Rumuniji.

18. april

Maral Jugoslavije Josip Broz Tito izjavio dopisniku N j u j o r k tajmsa u Moskvi:

svi znaju da Jugoslavija trai za sebe Istru, Trst, Goricu i deo austrijske Koruke,
nastanjen slovenakim ivljem.

20. april

Predsednik vlade DFJ Maral Jugoslavije Josip Broz Tito vratio se sa pratnjom iz
Moskve u Beograd, posle uspeno sprovedenih pregovora i sklapanja ugovora o
prijateljstvu i uzajamnoj pomoi sa vladom SSSR-a.
Po nareenju GeneralUiba JA rasformirana 5. prekomorska brigada JA a njenim
sastavom popunjene jedinice 7. korpusa JA.

21. april

Odlukom vrhovnog komandanta JA marala Jugoslavije Josipa Broza Tita rasformiran Slab 6. udarnog korpusa JA a njegove divizije (12. i 40. udarna divizija) sa
17. udarnom divizijom 1. a r m i j e JA ule u sastav 3. a r m i j e JA.
Prethodnice Crvene armije izbile u predgrae Berlina.
Saveznike trupe u Italiji slomile nemaki front i zauzele Bolonju.

22. april

Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio jedinice 2.

armije za uspene viednevne borbe protiv jake neprijateljske grupacije na prostoriji izmeu reka Bosne, Save i Vrbasa, kojom prilikom su osloboeni Maglaj,
Doboj, Derventa i Bos. Brod.
Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz T i t o pohvalio jedinice 4.
armije i Jugoslovenske mornarice koje su. posle viednevnih ogorenih borbi, oslobodile Suak, Senj, Novi, Crikvenicu, Kraljevicu, Bakar, kao i ostrva Rab, K r k ,
Cres i Loinj.
Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito uputio direktivu tabu
2. armije: energino nadirati optim pravcem Karlovac N o v o Mesto 1 oistiti
neprijateljska uporita na desnoj obali r. S a v e

23. april

U Italiji saveznike trupe prele reku Po juno od Mantove.

Po nareenju Generaltaba JA rasformiran tab 15. udarnog korpusa JA a njegove
divizije (42. i 48. udarna) stavljene pod komandu taba 1. armije JA.
Po nareenju Generaltaba JA rasformiran 11. korpus 4. armije a njegove jedinice
(13. udarna i 43. divizija) stavljene pod neposrednu komandu taba 4. armije JA.
Komandant nemakog ratnog vazduhoplovstva Herman Gering telegramom traio
odobrenje od voe Treeg Rajha Adolfa Hitlera da preuzme ulogu njegovog zamenika. Hitler je o v a j zahtev odbio i sutradan naredio da Geringa uhapse.

24. april

Naredbom Generaltaba JA rasformiran Operativni tab grupe korpusa JA (2. 3. i

5. korpus) koji je bio formiran 17 marta u cilju uspenijeg izvoenja sarajevske
operacije.
Naredbom Generaltaba JA rasformirani tabovi 2. i 5. udarnog
korpusa
JA a
njihove divizije ule u sastav 2. armije, izuzev 37. j 53. udarne divizije koje su
potinjene l3bu 3. udarnog korpusa JA.
U Italiji saveznike trupe zauzele gradove Speciju i Feraru.

1092

1945. april

BOSNA I HERCEGOVINA

april 1945.

Jedinice Crvene armije okruile Berlin.

25. april

Udarcem sa istoka i zapada trupe Crvene armije i saveznike anglo-amerike snage

razbile nemaki front i uspostavile vezu u blizini grada Torgau, u centru Nemake.
Italijanske oslobodilake snage otpoele opti ustanak u severnoj Italiji. Uskoro su
osloboeni eiiova i juni Pijemont, zatim deo Milana i niz drugih mesta.

26. april

U San Francisku (u S A D ) otpoela sa radom Konferencija Ujedinjenih nacija.

Po nareenju Generaltaba JA, 29. udarna divizija, posle etverodnevnog mara iz
rejona Bihaa, stigla u Ogulin i ula u sastav 4. a n n l j e JA.
Druga britanska armija zauzela grad Bremen (u Nemakoj).
Jedinice Crvene a r m i j e zauzele grad tetin (u Nemakoj).

27. april

Po nareenju Generaltaba JA, 9. korpus potinjen Stabu 4. armije JA.

Po nareenju Generaltaba JA, 8 udarna divizija 4. udarnog korpusa JA stavljena
pod komandu taba 4. armije JA.
Saveznici

proklamovali

nezavisnost

Austrije.

Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Stabu 4. armije
JA da, ubrzavi nadiranje svojih jedinica, to pre napadne Trst i oslobodi ga.
28. april

Vlada DFJ donela odluku da pr'zna vlade A l b a n i j e

Bugarske, Sirije i Libana.

Ministar unutranjih poslova Treeg Rajha Hajnrih Himler ponudio vladama S A D

i V. Britanije bezuslovnu kapitulaciju, all je ponuda odbijena, s tim da se uputi i
vladi SSSR-a.
Italijanski partizani izvrili smrtnu kaznu nad bivim predsednikom vlade
Benitom Musolinijem.
29. april

Italije

Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito naredio Stabu 2. armije
da ubrza pokret jedinica ka Karlovcu i da se snagama 4. udarnog korpusa JA sprcl
eventualni prodor neprijateljske grupacije od Karlovca na jug, prema boku i pozadini jedinica te armije.
Po nareenju Generaltaba JA, Stab 4. udarnog korpusa JA sa 7. udarnom d i v i zijom i Artiljerijskom brigadom stavljen pod komandu taba 4. armije JA.
U Kazerti (u Italiji), posle trodnevnih pregovora, potpisana kapitulacija nemakih
snaga u severnoj Italiji, Austriji, tajerskoj i Korukoj.
Sedma amerika armija zauzela grad Minhen (u Nemakoj).

30. april

Predsednik vlade V. Britanije Vinston Ceril, podran od predsednika vlade S A D

Hari Trumana, naredio feldmaralu Haroldu Aleksanderu da okupira Trst, Tri
i Goricu i sprei ulazak jedinica JA u Julijsku krajinu.
Saveznike trupe u Italiji ule u Torino, koji su toga dana oslobodile italijanske
oslobodilake snage.
Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio jedinice 4.
armije, 7. i 9. korpusa i Jugoslovenske mornarice koje su, posle sedmodnevnih ogorenih borbi, probile utvreni neprijateljski front od Rijeke do Postojne i oslobodile
Postojnu, St. Peter na Krasu (sada: Pivka). Ilirsku Bistricu i mnoga druga mesta,
prodrevi do Trsta.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. april

Na liniji s. Miljakovii s. Luii s Bulii delovi nemake 7. SS divizije

Princ Eugen iz Varea i Breze napali 10. udarnu diviziju 5. udarnog korpusa JA.
U jednodnevnoj borbi neprijatelj je razbijen i proteran u pravcu Varea. Poginuo
je i ranjen veliki broj neprijateljskih vojnika, dok su jedinice 10. udarne divizije
imale 17 mrtvih i 93 ranjena.
Kod Janje 2. proleterska i 5. udarna divizija 1. armije JA prebacile se na levu
obalu r. Drine radi sadejstva s jedinicama 2. armije JA u severoistonoj Bosni.

2 april

Po nareenju taba 3. udarnog korpusa JA rasformiran Srebreniki

a njegovim ljudstvom popunjene jedinice 27. udarne divizije JA.

N O P odred

1093

1945. april

BOSNA I HERCEGOVINA

april 1945.

2/3. april

Sedamnaesta udarna divizija 2. armije JA. uz sadejstvo delova 2. proleterske udarne

divizije 1. armije JA, oslobodila Bijeljinu iz koje se 65. puk nemake 22. peadijske
divizije povukao prema Brkom.

3/4. april

Delovi 4. i 10 udarne divizije 5. udarnog korpusa JA, posle krae borbe protiv
13. puka nemake 7. SS divizije Princ Eugen, oslobodili Vare.

4. april

Posl^ osmodnevnih borbi protiv delova nemake 7. SS divizije Princ Eugen i .169.
legionarske divizije i 9. ustake brigade ustako-domobranske brdske 9. divizije,
jedinice 29. udarne divizije 2. udarnog korpusa JA zauzele Ivan-sedlo i produile
gonjenje neprijatelja prema Sarajevu. Gubici neprijatelja: oko 440 mrtvih i vei
broj ranjenih, dok su jedinice 29. divizije JA imale 113 mrtvih i 468 ranjenih.

5. april

Jedinice 2. armije JA prele u opti napad protiv nemakih 1 ustakih jedinica

optim pravcem Doboj Banja Luka Bos. Novi. (Koordinirajui dejstva sa
1. armijom JA du desne obale r. Save, one su do 2. m a j a oslobodile teritoriju
severoistone i severozapadne Bosne.)

6. april

Jedinice 2. 3. i 5. udarnog korpusa JA. posle vieasovne borbe protiv nemakih

i ustako-domobranskih snaga, oslobodile Sarajevo. Nemaka 181. peadijska divizija i ustako-domobranske snage su se povukle dolinom r. Bosne prema Zenici.
U borbi je, pored ostalih, poginuo i sekretar MK K P J za Sarajevo Vladimir Peri
Valter, narodni heroj.
Jedinice 25. divizije 2. armije JA posle slabog otpora ustaa, koji su se povukli
prema Modrii, oslobodile Gradaac.
Obrazovan Sud narodne asti za suenje zloincima i prestupnicima protiv narodne
asti Srba, muslimana i Hrvata federalne BiH.
Pri Predsednitvu Z A V N O B i H - a obrazovan
u koji su ula sva privredna poverenitva.

7. april

Privredni

savet Bosne

Hercegovine

Gonei razbijene nemako-ustake snage, jedinice JA oslobodile Visoko,

Graanicu.

Brko

Kod s. Blauja, s. Han-Ploe i s. Vlahovia 29. udarna i delovi 3. udarne divizije 2.

udarnog korpusa JA razbili i skoro potpuno unitili 359. puk nemake 181. peadijske divizije.
7/8. april

Delovi 29. udarne divizije 2. udarnog korpusa JA oslobodili Kiseljak.

8. april

Sedma krajika udarna brigada

oslobodila Kakanj.

10. udarne d i v i z i j e JA, posle dvoasovne borbe,

U Mostaru, u prisustvu 300 delegata, odrana konferencija NOF-a na kojoj je izabran i Gradski odbor N O F - a za Mostar.
U Sarajevu, povodom osloboenja grada, odran manlfestacioni zbor kome je prisustvovalo oko 50.000 graana iz grada i okoline.
9. april

Delovi 25. divizije 2. armije oslobodili Modriu.

10. april

Jedanaesta krajika

11. april

Jedinice 2. proleterske udarne divizije 1. armije JA, posle

protiv nemako-ustakih jedinica, oslobodile Bos. Samac.

udarna brigada 4. udarne divizije oslobodila Busovau.

jednodnevne borbe

Kod Brkog 17. udarna divizija 1. armije JA otpoela forsiranje r. Save. (Sutradan
je uhvatila vezu s jedinicama 6. proleterske i 11. udarne divizije 1. armije JA radi
sadejstva u likvidaciji neprijatelja kod upanje i radi dejstva prema Vinkovcima.)
U rejonu Rudog, po nareenju
taba 2. udarnog korpusa JA formirana A r t i l j e rijska brigada 37. udarne divizije JA, sastava tri diviziona.
U/12, april

Jedinice 10. udarne d i v i z i j e 5. udarnog korpusa JA, u sadejstvu sa Grupom brigada zenikog sektora posle trodnevne borbe protiv nemako-ustakih jedinica,
oslobodile Zenicu 1 nastavile gonjenje neprijatelja prema Zavidoviima.

15. april

Gonei razbijene nemake i ustake Jedinice, delovi 27. udarne divizije 3. udarnog
korpusa JA i 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa JA oslobodili Zepe. Zavidovie
i Maglaj. Zaplenjeno je 70 motornih vozila.

April d. p.

Delovi 53. udarne divizije 5. udarnog korpusa JA prisilili nemake jedinice da se

povuku prema Banjoj Luci 1 oslobodili Kotor-Varo.

1094

iato,

ci i J i U

v i u i / l UVJ1UI

apiu

11.

16. april

Naredbom Vojne oblasti 5. udarnog korpusa JA rasformirana Komanda livanjskog

vojnog podruja a njena teritorija potpala pod Komandu jajakog vojnog podruja.

17. april

Jedinice 2. armije JA, posle oStre dvodnevne borbe protiv nemnko-ustakih jedinica,
oslobodile Doboj i nastavile gonjenje razbijenih nemakih jedinica prema Derventi.

19. april

Jedinice 23. udarne divizije 2. armije JA. u borbi protiv delova nemake 7. SS div i z i j e Princ Eugen i ustaa, oslobodile Derventu, a zatim produile gonjenje neprijatelja prema Bos. Brodu.

20. april

Dvadeset trea udarna divizija 2. a r m i j e JA odbacila delove nemake 063. tvravske

brigade, ustae i elnike na levu obalu r. Save i oslobodila Bos. Brod. Zaplenjeno:
728 vagona, 53 lokomotive i velike koliine naoruanja i druge ratne opreme.
U Sanskom Mostu, po nareenju taba 2. udarnog korpusa JA, formirana A r t i l j e rijska brigada 3. udarne divizije JA, sastava tri diviziona.

22. april

Jedinice 10. udarne divizije 5. udarnog korpusa JA oslobodile Banju Luku, poto
su se nemake i ustako-domobranske jedinice uglavnom izvukle u pravcu Bos,
Gradike.
Na liniji s. Potoani s. Vlaka Mala s. S v i l a j (kod Bos. Samca) jedinice 25.
divizije 2. armije JA vodile borbu protiv jake ustake grupacije (oko 3500 ustaa).
Napad je obustavljen zbog jakog otpora neprijatelja.

23/24. april

Jedinice 2. armije JA, posle vieasovne borbe protiv nomako-ustakih jedinica,

oslobodile Bos. Gradiku i iste noi prele na levu obalu r. Save i oslobodile Staru
Gradiku.

24. april

Jedinice 3. udarne divizije JA, posle dvodnevne borbe protiv nemako-ustaklh j e dinica, oslobodile Bos. Krupu.
Po nareenju taba 2. armije JA formirana Unska operativna grupa divizija 2.
a r m i j e JA (23. udarna, 28. udarna, 39. i 45. divizija). N j o j je stavljeno u zadatak da
oisti od neprijatelja dolinu donjeg toka r. Une, presee komunikaciju Karlovac
Zagreb i sa severozapada napadne jake nemako-ustake snage u Karlovcu.

28. april

U Sarajevu obrazovana vlada federalne Bosne i Hercegovine.

etrdeset peta divizija 2. armije JA odbacila nemako-ustake snage na ^evu obalu
r. Une i oslobodila Bos. Dubicu.

April k.

Vojna oblast 5. udarnog korpusa JA preimenovana u Vojnu oblast zapadne Bosne.

Rasformiran Uzlomaki N O P odred a njegovim ljudstvom popunjena 19. srednjobosanska udarna brigada 53. udarne divizije 3. udarnog korpusa JA.
Formirana Komanda grada Banja Luka.

April

Rasformirano Drvarsko
vojnom podruju.

U izdanju 29.

vojno

podruje a

njegova

teritorija

pripojena

Bihakom

udarne divizije JA izaao prvi broj lista Hercegovaki udarnik.

U izdanju 53. udarne divizije JA izaao prvi broj lista Divizijske novine.

CRNA

GORA

April p.

Predsednitvo C A S N O - a donelo reenje da se ustanovi Sud za zatitu narodne asti,

sa seditem u Cetinju.

15. april

U Cetinju, u prisustvu 117 venika, otpoelo etvrto zasedanje C A S N O - a . Na zasedanju, koje je trajalo
tri dana, doneta je odluka o prikljuenju bjelopoljskog i
pljevaljskog sreza federalnoj Crnoj Gori i primanju venika iz ovih srezova. A S N O
je tada preimenovan u Crnogorsku narodnu skuptinu, a seoski, optinski i sreski
NO odbori u narodne odbore.

17. april

U Cetinju obrazovana narodna vlada federalne Crne Gore.

25. april

U Cetinju poela dvodnevna skuptina ena Crne Gore i Boke na k o j o j je izabran

Glavni odbor AF2-a Crne Gore i Boke.
1095

H/Tll< Upi 11

I l i T ik

iV *'

HRVATSKA
7. april

K o d o. Suska naiao na minu i potonuo naoruani brod NB 11 iz 4. pomorsko-obalskog sektora Jugoslovenske mornarice.

2. april

K o d s Bereka (blizu azme) posle krae borbe, jedinice 32. divi/.iie JA odbile napad
dva domobranska bataljona, nanevi im gubitke od 20 m r t v i h i 60 ranjenih.

Virovitika udarna brigada 40. udarne d i v i z i j e JA, posle krae borbe protiv ustaa,
zauzela s. T r e n k o v o (kod Slav. Poege), nanevi n e p r i j a t e l j u gubitke od 9 mrtvih
i 15 ranjenih. Brigada je imala 4 ranjena.

Blizu Legrada 12. peadijski puk bugarske 3. peadijske d i v i z i j e preao na desnu

obalu r. M u r e i sledeeg dana zauzeo s. D. D u b r a v u 1 s. D. Vidovee.
Jedinice 4. a r m i j e JA poele o p e r a c i j e za konano osloboenje zapadne I.ike i H r v a t skog p r i m o r j a . Toga dana one su razbile nemaku 392. legionarsku i ustako-domobransku 11. peadijsku diviziju i oslobodile Gospi, Perui, s. Liki Oslk. s. Bake
Otarije i Karlobag.

4. aprii

Jedinice I I . udarne d i v i z i j e J A . posle 12-asovne borbe protiv nemakih i ustako-domobranskih snaga, oslobodile sela Jamenu, Soljane i Straince (kod ida), p r e t r pevi gubitke od 7 m r t v i h i 22 ranjena.
Jedinice 7. udarne d i v i z i j e JA odbacile ustake snage i zauzele sela Dabar, Letinac,
T o m i n c v u Dragu, Lipicu i Stajnicu (kod Brinja).
K o d s. Stare Subocke (blizu N o v s k e ) delovi Cehoslovake NO brigade Jan ika*
12. udarne d i v i z i j e JA napali nemaku autokolonu i posle krae borbe unitili l top
i 5 kamiona s ratnom opremom i materijalom. N e p r i j a t e l j je imao oko 30 mrtvih i
ranjenih, a Cehoslovaka NO brigada 8 ranjenih.
Trideset drugi peadijski puk bugarske 12. peadijske d i v i z i j e zauzeo s. Dekanovec,
s. Domainec i s. Podturen (kod akovca).
5. april

Posle estokih borbi protiv nemakih i ustako-domobranskih snaga 2. udarna i 3.

udarna brigada 7. udarne d i v i z i j e JA zauzele sela: R a j k o v i e . Draenovie, Pernare,
ebalje, Bikupie, Razvalu, Jezerane i K r i p o l j e (kod B r i n j a ) .

Posle dvodnevnih borbi protiv delova nemake 392. legionarske divizije, ustakog
7. senjskog i 3. jurinog bataljona i jednog nemakog bataljona, 3. dalmatinska
udarna brigada 9. udarne d i v i z i j e JA sa tri bataljona mornarike peadije oslobodila
o. Pag. Poginulo je 65 i zarobljeno 160 neprijateljskih v o j n i k a . Jedinice JA su imale
29 m r t v i h i 52 ranjena.
Po nareenju Glavnog taba JA za H r v a t s k u rasformirana Grupa N O P odreda 10.
korpusa J A , a njeni odredi (Kalniki, Zagorski i Zagrebaki) stavljeni pod komandu
taba 10. korpusa J A .
Nastupajui prema akovcu i Varadinu, bugarska 16. peadijska d i v i z i j a dostigla
liniju s. Pribislavec s. V. Stefanec se%'erni deo s. Orehovice. Istog dana je 47.
peadijski puk bugarske 10. peadijske d i v i z i j e zauzeo s. Orehovicu.

6. april

Jedinice 7. udarne i 19. udarne d i v i z i j e JA odbacile ka Senju d e l o v e ustako-domobranske 13. peadijske d i v i z i j e i 847. puka nemake 392. legionarske d i v i z i j e i oslobodile Otoac i B r i n j e .
Jedinice bugarske 16. peadijske d i v i z i j e , vodei estoke borbe protiv nemakih snaga, zauzele akovec, a potom, gonei neprijatelja, izbile na liniju k. 314 s. Sv.
Juraj s. G r o b j e s. D u n j k o v e c .
K o n j i k i puk bugarske 1. a r m i j e zauzeo s. G. Hraan (kod akovca).

april

Po nareenju taba Jugoslovenske mornarice f o r m i r a n K v a r n e r s k i odred

ke peadije, sastava: 4 bataljona.

mornari-

K o n j i k i puk bugarske 1. a r m i j e zauzeo s. T r n o v e c i s. Macinec (kod akovca).

S. april

Na prostoriji s. Ostroac s. L i k o P e t r o v o Selo D r e n i k - G r a d delovi 4. udarnog korpusa JA otpoeli napad na jedinice nem'ike 104. lovake d i v i z i j e i u borbama do 12. aprila odbacili ih prema Slunju. Uniteno je 17 motornih vozila i 6 radio-stanica. Z a p l e n j e n o j e : 6 protivtenkovskih topova sa 250 granata, 8 minobacaa
sa 350 mina. 33 p. mitraljeza, 222 puke, 42 automata, 22 pitolja, 67.000 metaka,
8 kamiona, motocikl i 5 radio-stanica.
Jedinice 9. udarne d i v i z i j e JA oslobodile s. Jablanac (kod Senja). Poginulo je 73, a
zarobljeno 370 vojnika iz nemake 392. legionarske d i v i z i j e i nemake mornarice.
Jedinice 9. udarne d i v i z i j e JA su imale 9 m r t v i h i 16 ranjenih.

2096

1945. april

HKVATSKA

apru 140.

9. april

Jedinice 26. udarne i 19. udarne divizije JA oslobodile Senj, nanevi neprijatelju
velike gubitke. Poginuo je i komandant nemake 392. legionarske divizije, dok je
komandant 847. puka zarobljen.

10. april

U s . Vetovu (kod Slav. Poege) i u selima du puta Orahovica Kutjevo, 6. udarni

korpus JA napao nemake i ustako-domobranske snage. Posle jednodnevnih borbi,
pretrpevi gubitke od 120 mrlvih i 380 ranjenih, on je obustavio napad. Neprijatelj
je imao oko 600 mrtvih i ranjenih. Zaplenjeno je: minobaca. 13 mitraljeza i komora 3. bataljona nemakog 1. policijskog puka.
Prva jugoslovenska brigada 5. udarne divizije JA otpoela forsiranje r. Save kod
Brkog. Sutradan je u rejonu s. Drcnovaca uhvatila vezu s delovima 11. udarne divizije JA.
K o d s. Trojvrha (na putu Plaki s. Josipdol) delovi 3. udarne brigade 7. udarne div i z i j e JA napali ustake i nemake snage. Posle krae borbe oni su neprijatelja prinudili na povlaenje prema Josipdolu.
Jedinice 13. udarne divizije JA odbacile delove nemake 392. legionarske divizije i
17. ustake brigade ka s. Generalskom Stolu i oslobodile Ogulin i s. Josipdol.

11. april

U Slavoniji, po nareenju Glavnog taba JA za Hrvatsku, formirane komande gradova Osijeka, Slav. Broda i Vinkovaca. (Poele su funkcionisati po osloboenju ovih
mesta.)
U Splitu na svean nain otvorena Via pedagoka kola.
U Splitu, u prisustvu oko 180 delegata i predstavnika Glavnog taba JA za Hrvatsku, Izvrnog odbora N O F - a Hrvatske i civilnih vlasti, odrana I zemaljska sindikalna konferencija za Hrvatsku. Na konferenciji je obrazovan Zemaljski akcioni
odbor jedinstvenih sindikata za Hrvatsku.
U ibeniku oko 800 graana odralo protestni miting protiv zahteva italijanskih
imperijalista u pogledu Istre i trailo da se Istra prikljui Jugoslaviji.
U Splitu odrane velike demonstracije zbog napada italijanskih faista na vojnu
misiju JA u Rimu.

U/12, april

Kod s. Narde, s. Josipovca, s. Kravice, s. Sarvaa i s. Dalja prvi eeloni divizija

3. armije JA odbacili delove nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije, forsirali
r. Dravu i uvrstili ui mostobran. Sutradan su 16. udarna i 36. udarna divizija JA
oslobodile Valpovo i proirile mostobran do linije r. Drava s. Gat s. Velikovci
s. Vinogradci r. Karaica (do ua u Dravu).
K o d pustare Keeljefa (blizu D. Miholjca) 24. peadijski puk bugarske 3. peadijske divizije forsirao r. Dravu i sutradan, u borbama protiv 2. bataljona nemakog
111. lovakog puka i jednog ustakog bataljona, uvrstio mostobran severno od s.
Sv. ura.

12. april

Jedinice 1. armije JA probile sremski front i oslobodile Vukovar i sela:

tovac, Mohovo, Tompojevee, Berak, Svinjarevce, Lipovac i Tovarnik.
2 tenka, 4 topa i 14 kamiona. Zaplenjeno je 48 lopova, 3 tenka, 207
226 mitraljeza, 2127 puaka, 168 automata, 45 kamiona, 12 motocikla
-stanlca.

Sotin, OpaUnitena su
minobacaa,
i 11 radio-

Iz Karlobaga, s. Jablanca i sa o. Paga 2. dalmatinska proleterska udarna brigada

i 3. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA sa Kvarnerskim odredom
mornarike peadije izvrile desant i, posle otre borbe protiv nemake posade,
oslobodile o. Rab. Nemaki gubici: mrtvih 190 vojnika i 5 oficira i zarobljenih 325
vojnika i 8 oficira. Desantne snage JA su imale 4 mrtva i 23 ranjena.
U Dubrovniku oko 6000 graana odralo protestni miting zbog napada italijanskih
faista na vojnu misiju JA u Rimu i zbog njihovih zahteva za prisvajanje Istre.
13. april

Jedinice 21. udarne i 48 udarne divizije JA posle devetossovne estoke borbe oslobodile Vinkovce. Delovi ustako-domobranske 3. lovake divizije i 1232. puk nemake 41. peadijske divizije povukli su se prema akovu. Zaplenjen je 1 avion i
preko 20 vozila.

13/14. april

Delovi 4. udarnog korpusa JA posle jednodnevnih estokih borbi zauzeli Slunj. Delovi nemake 104. lovake divizije i ustako-domobranske snage, povlaei se prema
Primilju, poruili su u Slunju most na r. Korani.
Jedna eta 29. peadijskog puka bugarske 3. peadijske divizije prela na desnu
obalu r. D r a v e i zauzela sala Zestilovac (kod D. Miholjca). Nemake snage su
okruile ovu etu i posle dvodnevne borbe potpuno je unitile.
1097

1945. april
14. april

HRVATSKA

april 1945.

-- U Splitu, na vanrednom zasedanju Z A V N O H - a , obrazovana vlada federalne Hrvatske.

Jedinice 51. udarne divizije JA i Osjeka udarna brigada 12. udarne divizije JA,
posle jednodnevnih ulinih borbi protiv jedinica 21. puka nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije, oslobodile Osijek, prinudivi neprijatelja na povlaenje u
pravcu D. Miholjca i Naica.
K o d s. osinca (blizu Slav. Poege) jedinice 12. udarne divizije JA, u sadejstvu sa
delovima 40. udarne divizije 6. udarnog korpusa JA, razbile nemaku motorizovanu
kolonu, nanevi j o j gubitke od 63 mrtva i 60 ranjenih. Jedinice JA su imale 16 mrtvih, 49 ranjenih i 2-1 nestala. Zapaljena su 32 kamiona, a zaplenjena su 3 p. mitraljeza, 3 automata i 14 puaka.
Po nareenju taba 10. korpusa JA rasformirani Kalniki, Zagrebaki i Zagorski
N O P odred, a njihovim ljudstvom popunjene jedinice 32. i 33. divizije JA i jedinice
1. divizije KNOJ-a.
Posle dvodnevnih borbi protiv delova nemakog 111. lovakog puka i ustaa, 24.
peadijski puk bugarske 3. peadijske divizije zauzeo s. Sv. ura (kod D. Miholjca)
i produio nastupanje prema aavici.

15. april

Delovi 16. udarne divizije JA. u sadejstvu sa 24. peadijskim pukom bugarske 3.
peadijske divizije, posle dvanaestoasovnih borbi protiv 111. lovakog puka nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije oslobodili D. Mlholjac, prinudivi neprijatelja
na povlaenje u pravcu s. Moslavine i s. aavice.
Izmeu s. Braevaca i s. Razbojita (kod Naica) delovi 36. udarne divizije JA razbili i veim delom unitili nemaku kolonu i zauzeli sela Rudolfovac, Razbojite,
Vukojevce, Stipanovce i Podgora.
Jedinice 19. udarne divizije JA oslobodile Novi i Bribir (kod Crikvenice).
K o d s. Mrzlih Vodica (blizu Delnica), u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo zamenik komandira ete u 3. brigadi 43. divizije JA Mate Blaina, narodni heroj.
K o d D. Miholjca, 29. peadijski puk, ininjerijski bataljon i artiljerijski divizion
bugarske 3. peadijske divizije preli r. Dravu i, u sadejstvu sa 24. peadijskim pukom iste divizije, zauzeli poloaje ispred s. Viljeva (kod D. Miholjca).

April p. p.

Prema odluci Z A V N O H - a , Oblasni odbor za Dalmaciju izvrio spajanje okrunih

NO odbora ibenik i Knin u jedan O N O odbor ibenik sa seditem u ibeniku.

April d. p.

Oblasni NO odbor i Oblasni odbor NOF-a za Istru uputili proglase narodu povodom
prodora jedinica JA na teritoriju Istre. U proglasima oni izraavaju volju naroda
i oduevljeno pozdravljaju odluke A V N O J - a i Z A V N O H - a o pripajanju Istre i Rijeke Demokratskoj Federativnoj Jugoslaviji.

16. april

Jedinice 6. udarnog korpusa, 16. i 36. udarne divizije JA, posle dvodnevnih borbi
protiv delova nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije, oslobodile Naice, prinudivi neprijatelja da se povue u pravcu Orahovice.
Jedinice 21. udarne i 6. proleterske divizije JA Nikola Tesla posle dvodnevnih
borbi protiv 47. i 65. puka nemake 22. peadijske divizije, oslobodile akovo i prinudile neprijatelja na povlaenje prema Pleternici i Naicama.
Jedinice 6. udarnog korpusa i 16. udarne divizije JA oistile od neprijateljskih snaga
iri rejon Naica i oslobodile Durenovac.
Jedinice 19. udarne divizije JA oslobodile Crikvenicu, gde su unitile zatitnicu neprijateljske kolone koja se povlaila ka Suaku. Istog dana su oslobodile i K r a l j e vicu, gde su unitile posadu iz nc-make 392. legionarske divizije i ustae.
Jedinice Banijskog N O P odreda, posle kratke ali estoke borbe protiv domobranskih
snaga, zauzele s. Prano (kod Siska), zarobivi 4 oficira, 4 podoficira i 53 domobrana i zaplenivi 57 puaka i 5500 metaka.

16/17. april

Iz rejona s. Sv. Juraj Senj jedinice 26. udarne divizije JA i Kvarnerskog odreda
mornarike peadije izvrile desant i. posle jednodnevne borbe protiv nemako-ustake posade, oslobodile ostrvo Krk. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 474 poginula vojnika i 6 oficira, a zarobljeno je 130 vojnika i 1 oficir. Gubici desantnih
snaga: 16 mrtvih i 54 ranjena.

17. april

Jedinice 48. udarne divizije JA, posle trodnevne borbe, odbacile 1232. puk nemake
41. peadijske divizije prema Slav. Brodu i oslobodile vanu el. raskrsnicu Striivojnu (kod akova). Poginulo je preko 150 i ranjeno oko 300 neprijateljskih vojnika.
Jedinice 48, udarne divizije JA su Imale 86 mrtvih i 376 ranjenih.

1098

1945. april

HRVATSKA

april 1945.

Jedinice 13. udarne i 43. divizije JA oslobodile s. L o k v e i s. Mrzle Vodice (kod Delnica). Poginulo je 175. ranjeno 142 i zarobljeno 19 vojnika 1046. puka nemake 237.
peadijske divizije. Jedinice JA su imale 31 mrtvog, 104 ranjena i 14 nestalih.
Kod s. Jakia (blizu Slav. Poege) 2. brigada 33. divizije JA razbila ustaku kolonu,
nanevi j o j gubitke od 30 mrtvih i veeg broja ranjenih. Zaplenjeno je: 3 topa sa
362 granate, 14 minobacaa sa 564 mina, 8 mitraljeza, 7 p. mitraljeza, 5 automata,
24 puke, 33.000 metaka i 30 kola raznog materijala.
U rejonu akova, u borbi protiv nemako-ustakih snaga, poginuo zamenik komesara bataljona u 7. makedonskoj (iptarskoj) udarnoj brigadi 42. udarne divizije
JA Kaba Jaja Limani, narodni heroj.
17/18. april

Jedinice 8. udarne divizije JA prele r. Koranu i r. Mrenicu i posle duih borbi

odbacile nemake i ustako-domobranske snage u rejon s. Raletine i oslobodile
Primilje.

18. april

Po nareenju Komande v o j n e oblasti 6. korpusa JA rasformirana Komanda Poekog vojnog podruja a formirana Komanda mesta Slav. Poega i stavljena pod
komandu Novogradikog vojnog podruja.
Delovi 51. divizije JA i 29. peadijskog puka bugarske 3. peadijske divizije oslobodili s. Moslavinu (kod D. Miholjca).
Delovi 29. peadijskog puka bugarske 3. peadijske divizije zauzeli s. V i l j e v o (kod
D. Miholjca).

19/20. april

Jedinice 9. udarne divizije JA i Kvarnerskog odreda mornarike peadije sa o. Raba

izvrile desant na o. Cres i o. Loinj. U dvodnevnim borbama protiv oko 1400 nemakih vojnika, one su, 21. aprila, glavninu posade unitile ili zarobile (dok se manji
deo prebacio u Istru). Gubici neprijatelja: 495 mrtvih i 685 zarobljenih, a desantnih
snaga: 25 mrtvih i 85 ranjenih.
K o d s. Meuria (blizu Novske) 1. brigada 33. divizije JA razbila nemaku kolonu,
nanevi j o j gubitke od 35 mrtvih i preko 40 ranjenih. Prva brigada 33. divizije JA
je imala 22 ranjena. Zaplenjeno je: 2 p. mitraljeza, minobaca, motocikl, 3 kamiona
i 2 putnika automobila. Unitena su 4 kamiona.

20. april

Jedinice 3. armije JA, u sadejstvu s jedinicama 32. divizije 10. korpusa JA. posle
dvodnevnih estokih borbi odbacile prema Virovitici delove nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije i oslobodile Podrav. Slatinu i vie okolnih sela.
Jedinice 5. udarne i 17. udarne divizije JA, u sadejstvu sa delovima 6. proleterske
divizije JA Nikola Tesla, posle jednodnevnih ulinih borbi protiv nemakih, ustakih i domobranskih snaga oslobodile Slav. Brod i prinudile neprijatelja da se povue prema N o v o j Gradiki. Zaplenjene su velike koliine oruja i municije i 1 avion.
Jedinice 1. proleterske udarne divizije JA posle trodnevnih borbi odbacile delove
nemake 22. peadijske divizije prema Slav. Poegi, i s. Sulkovcu i oslobodile Pleternicu. Zaplenjena su 2 magacina sa orujem, 3 topa, 6 minobacaa i druga sprema.
Uniten je 1 avion.
K o d s. Gaja i s. Antunovca (blizu Pakraca) 1. brigada 33. divizije JA odbila napad
nemakih i ustako-domobranskih snaga iz s. Poljane, nanevi im gubitke od 30
mrtvih i veeg broja ranjenih.
Posle dvodnevne borbe protiv nemakih snaga 29. peadijski puk bugarske 3. peadijske divizije izbio na desnu obalu Novog dravskog kanala.

21. april

Jedinice 42. udarne i 48. udarne divizije JA, posle dvodnevnih borbi protiv domobranske 4. brdske i 14. ustake brdske brigade, delova ustako-domobranske 9. brdske
divizije i 150 vojnika iz sastava nemake divizije za naroitu upotrebu Stefan, oslobodile Slav. Poegu. Neprijatelj se povukao u pravcu Pakraca uz gubitke od vie
stotina mrtvih, ranjenih i zarobljenih. Jedinice JA su imale 54 mrtva I 187 ranjenih.
Posle viednevnih borbi protiv delova nemakog 97. armijskog korpusa 19. udarna
divizija i 12. brigada 26. udarne divizije JA oslobodile Suak. Neprijatelj se, uz v e liki broj mrtvih i ranjenih, povukao u Rijeku. Zarobljeno je 360 neprijateljskih
vojnika.
Po nareenju taba 3. armije JA rasformirana Istona grupa N O P odreda 6. korpusa i Diljski i Posavski N O P odred. N j i h o v i m ljudstvom su popunjene jedinice
12. udarne i 40. udarne divizije J A .
Delovi 51. udarne divizije N O V J u sadejstvu s jedinicama 29. peadijskog puka bugarske 3. peadijske divizije, posle borbi protiv nemakih snaga, preli na levu
obalu Novog dravskog kanala i oslobodili s. aavicu. Neprijatelj se povukao prema
Podrav. Slatini.

1099

1945. april

MAKEDONIJASLOVENIJA

aprU 1945.

22. april

Po nareenju taba 3. armije JA rasformiran Poeki

ljudstvom pupunjene jedinice 1. divizije KNOJ-a.

NOP

odred, a

njegovim

23. april

Prva proleterska udarna i 21. udarna divizija JA posle trodnevnih borbi oslobodile
Novu Gradiku, s. Batrinu i s. Novu Kapelu, a 25. aprila i s. Okuane. Nemake i
ustako-domobranske snage su se povukle u pravcu Novske i s. Banove Jaruge.
Naredbom taba 3. armije JA rasformirana Cehoslovaka NO brigada 'Jan ika
a njeno ljudstvo ulo u sastav 4. udarne brigade 12. udarne divizije JA.
U s . Budakovac (kod Virovitice) uao 13. peadijski puk bugarske 11. peadijske divizije, poto je u borbi odbacio nemake snage prema s. Detkovcu i s. Ruanlma.

24. april

Predsednitvo Z A V N O H - a donelo odluku o ustrojstvu Vrhovnog suda Hrvatske.

24/25. april

Na odseku luka Plcrmin Moenika draga otpoelo iskrcavanje jedinica 9. udarne

divizije JA sa o. Cresa u cilju konanog osloboenja Istre. Poslednji eelonl prebaeni su nou 26/27. aprila.

25. april

Jedinice 16. udarne i 36. udarne divizije JA, posle trodnevnih borbi protiv delova
nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije, oslobodile Viroviticu i prinudile neprijatelja na povlaenje prema Koprivnici.

20. april

Jedinice 1. udarne brigade Braa Radi 32. divizije JA posle dvodnevnih estokih
borbi protiv delova ustako-domobranske 5. peadijske divizije, oslobodile M. Grevac (kod Virovitice) i prinudile neprijatelja na povlaenje prema Bjelovaru.

27. april

U Podrav. Slatini, od posledica rana zadobivenih u borbi protiv nemakih jedinica,

ustaa i domobrana 23. aprila kod s. Pelia (blizu Virovitice), umro komandant
32. divizije 10. korpusa JA Petar Marija Btkup Veno. narodni heroj.

28. april

Posle vieasovne borbe protiv nemakih jedinica 2. dalmatinska proleterska udarna

i 3. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA oslobodile Opatiju.
U Istri 4. udarna brigada 9. udarne divizije JA. posle dvodnevnih borbi protiv nemakih jedinica, oslobodila Labin i rudnik uglja Rau.
Kod Rijeke, u borbi protiv nemakih jedinica, poginuo operativni oficir u
11. korpusa 4. armije JA Ivan Lenac, panski borac, narodni heroj.

Stabu

29. april

Na putu Boljun Buzet (u Istri) 3. i 4. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA razbile oko 500 vojnika iz 1047. puka nemake 237. peadijske divizije,
a na putu Boljun Pazin razbile nemaki 1218. bataljon za osiguranje.

30. april

Delovi 45. divizije JA oslobodili Jasenovac. U logoru su nemake i ustako-domobranske jedinice, pre povlaenja, masakrirali preostale zatvorenike.
U Istri 3. dalmatinska udarna brigada 9. udarne divizije JA oslobodila Lupoglav 1
Buzet.
Posle sedmodnevnih borbi protiv nemakih snaga u dolini r. Drave 13. peadijski
puk bugarske 11. peadijske divizije izbio na liniju s. Stari Gradac s. Duretina
(kod Virovitice).

MAKEDONIJA
16. april

U Skoplju, na zasedanju A S N O M - a , izabrano novo predsednitvo Narodnog sobranja

Makedonije. Ono je imenovalo prvu vladu federalne Makedonije. Na istom zasedanju
je izabran Federalni sud Makedonije.

25. april

Narodna vlada federalne Makedonije izdala deklaraciju narodu: iznosi znaaj formiranja vlade i zadatke i c i l j e v e koje ona treba da ostvari.

SLOVENIJA
2. april

U s . Vonoj Vesi (kod Pllberka, u Austrlii) delovi Korukog N O P odreda 4. operativne zone Slovenije napali nemaku and. stanicu. Poginulo je 16, ranjeno 17, a
zarobljeno 6 andarma.

3. april

Stab 7. korpusa JA izdao naredbu o preimenovanju A r t i l j e r i j e 7. korpusa u 1. slo

venaku artiljerijsku brigadu

1100

1945. april
4. april

SLOVENIJA

april 1945.

Kod s. Lepenca (blizu Bohinjske Bistrice) Jeseniko-bohinjski N O P odred 9. korpusa

JA napao iz zasede nemaku kolonu koja se kretala u pravcu Bleda. te j o j posle
krae borbe naneo gubitke od 26 poginulih, a zatim se. zbog nadmonosti neprijatelja, povukao.
U rejonu s. Ponikva s. Peina s Prapetno (na Sentvikoj pianeti) nemake
snage, nadirui iz doline r. Idrije, izvrile napad na jedinice 30. divizije J A . Zbog
premorenosti ljudstva, ova se divizija u toku noi. preko r. Idrijice prebacila u
rejon s. Sebrelja (kod Cerkna).

5. april

Glavni tab JA za Sloveniju naredio da se, u cilju uspenije odbrane osloboene

teritorije 7. korpusa JA, formiraju: Novomeki. Metliki, rnomeljski i Koevski
odbrambeni sektor.
U s . Storama (kod Celja) posada nemake protivavionske baterije, jaine 65 ljudi
maarske i austrijske narodnosti, onesposobila orua i sa celokupnim linim naoruanjem i opremom prela na stranu jedinica JA.
Kod s. Mlina 1. slovenaka udarna brigada T o n e Tomi 14. divizije JA 1 K a m niko-zasavski N O P odred 4. operativne zone Slovenije napali nemaku motorizovanu kolonu iz Domala. Poginulo je 58 i zarobljeno 30 nemakih vojnika, unitena
su 3 kamiona i zaplenjena je vea koliina oruja i opreme.

6. april

Kod s. Loice (blizu Vranskog) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14. divizije JA napala nemaku motorizovanu kolonu iz Domala, te u jednodnevnoj
borbi ubila 55 nemakih vojnika i unitila 4 kamiona i putniki automobil, zatim
se. zbog nadmonosti neprijateljskih snaga, povukla u s. Okrog (kod Smartna u
Tuhinju).

7. april

Kod s. Ravna (blizu Kobarida) dva bataljona Operativnog taba za zapadnu Sloveniju
napala iz zasede nemaku kolonu SS policije jaine 100 ljudi. Poginulo je 20 i zarobljeno 13 nemakih vojnika, dok su ostali pobegli u Livek. Zaplenjeno je 5 p. mitraljeza, 5 automata i 13 puaka.
U Suhoj krajini nemaki 17, 19. i 25. SS policijski puk. etiri pokretna bataljona
slovenakih domobrana i vie bataljona R O A (jedinica generala Vlasova) otpoeli
napade na jedinice 7. korpusa JA s ciljem da zaposedanjem Suhe krajine obrazuju
neprekidan front od Postojne do Brezice. U otrim devetodnevnim borbama u blizini
s. Starog Loga, s. Smuke, s. Tople Reberi, s. Podhoste, s. Podturena, s. Toplice i
s. Starih 2aga jedinice 7. korpusa su odbile sve neprijateljske napade, sauvale
slobodnu teritoriju i time obezbedile desni bok jedinica 4. armije JA koje su prodirale u pravcu Rijeke. Poginulo je preko 560 neprijateljskih vojnika i zaplenjena
je velika koliina oruja i opreme, dok su jedinice 7. korpusa JA imale 52 poginula i
175 ranjenih.
Na liniji s. Jastrepci s. Hum (kod Ormoa) jedinice bugarske 12. peadijske d i v i zijo napale nemake snage, ali su posle estoke borbe odbijene.
Konjiki puk bugarske 1. armije zauzeo Sredie i S. Grabe.

S. april

U s. Zgodnjim Gorjama (kod Bleda) 19. slovenaka brigada Sreko Kosovel- 30.
divizije JA napala i posle krae borbe savladala nemaku posadu. Poginulo je 18
nemakih vojnika i oficira.

9. april

U s . Hudoj Luknji 13. slovenaka udarna brigada M i r k o Brai 14. divizije JA

napala kantonman 2. ete nemakog 611. landesicen-bataljona. Glavnina ete je
uspela da pobegne u Velonje. Zaplenjeno: 2 p. mitraljeza, 2 minobacaa i 6 puaka.
Stab 4. operativne zone Slovenije izdao naredbu o rasformiranju taba Grupe tajerskih N O P odreda i Operativnog taba 6. slovenake N O U brigade Slavko Slander 1 11. slovenake NO brigade Milo Zidanek' i jedinicama dodeo nove zadatke
na odvojenim pravcima.
Delovi bugarske 1. a r m i j e napali nemake snage na liniji s. Sv. Urban s. L o p c r ice (kod Ormoa), ali su posle trodnevnih borbi odbijeni.

10. april

Posada nemake protivavionske baterije iz s. Ljubena (kod Poljana), koju su sainjavala 64 vojnika maarske nacionalnosti, predala se, s celokupnim naoruanjem,
jedinicama 4. operativne zone Slovenije, izrazivi elju da se bori protiv nemakog
okupatora.
U blizini s. Nadleska i s. Smarate nemake snage i slovenaki domobrani iz Cerknice napale Notranjski N O P odred 7. korpusa JA. Posle vieasovne borbe neprijatelj je odbaen u polazni garnizon, uz gubitke od 8 poginulih i 12 ranjenih.
1101

1945. apra

>L.OVIUINIJA

aprii

10/11. aprii

Draga slovenaka udarna brigada L j u b o Sercer 14. d i v i z i j e JA prepadom prodrla

u Sotanj, blokirala nemaku posadu i u fabrici koe zaplenila 11 kola materijala.
U ulinim borbama neprijatelj je imao 42 mrtva. 49 ranjenih i 2 zarobljena B r i gada se povukla iz Sotanja bez gubitaka.

11. april

U s . Slov. P l a j b e r k u (kod Celovecn, u A u s t r i j i ) 1. bataljon Korukog N O P odreda 4.

operativne zone S l o v e n i j e napao nemaku and. posadu. Posle kraeg otpora svih
19 andarma se predalo. P l e n : R p. mitraljeza i 32 puke.

12. april

U rejonu s. Robidnice (kod Cerkna) 19. slovenaka udarna brigada Sreko K o s o v e l 30. d i v i z i j e JA napala kolonu etnika i domobrana iz s. G o r e n j e Vasi. Posle
devetoasovne borbe neprijatelj je odbaen u polazni garnizon.
U blizini s. Gradia i s. P o d k r a j a 1. slovenaka udarna brigada - T o n e Tomi 14
d i v i z i j e JA napala nemake snage iz V e l e n j a k o j e su pljakale po okolnim selima,
te ih razbila i odbacila u polazni garnizon. N e p r i j a t e l j je ostavio svu napljakanu
imovinu (pa je vraena seljacima).

13. april

K o d Slovenj-Gradeca delovi 2 slovenake udarne brigade L j u b o Sercer 14. diviz i j e JA napali iz zasede nemaku motorizovanu
koionu, te unitili 2 kamiona i
zaplenili 11 puaka, a ubili 24 i zarobili 5 nemakih vojnika.

15. aprii

U s . Podhostl 9. slovenaka brigada 18. d i v i z i j e JA napala nemako-domobransku

posadu i posle vieasovne borbe zauzela selo.
D e l o v i bugarske
protiv nemakih
snage su potom
jedinice C r v e n e

1. a r m i j e i 138. korpusa C r v e n e armije, posle dvodnevnih borbi

snaga, zauzeli s. Jastrepce i s. V. i M, K o g (kod Ormoa). Bugarske
prele u odbranu na liniji s. Sv. Urban s. V. K o g s. Hum, a
a r m i j e produile dejstva prema r. Muri.

16. april

Kod s. Hude L u k n j e (blizu Mislinje) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o S e r c e r

14. d i v i z i j e JA napala nemake snage i posle vieasovne borbe izbacila iz stroja
preko 40 nemakih vojnika.

16/17. april

U s. Vojniku (kod C e l j a ) delovi 1. slovenake udarne brigade T o n e T o m i 14.

d i v i z i j o JA napali nemaku posadu i posle krae borbe zarobili 14 vojnika, dok
je 1 poginuo.

20. april

Glavni tab JA za Sloveniju izdao naredbu o formiranju L j u b l j a n s k o g v o j n o g podruja, s komandama mesta: N o v o Mesto rnomelj, Vinica, Stari T r g na Kupi,
Stari T r g pri Lou i K o e v j e .
Izmeu s. Bajlia I s. Borovlja (kod Celoveea, u A u s t r i j i ) 1. bataljon Korukog
N O P odreda 4. operativne zone Sloveniji napao nemako obezbeenje elektrine
centrale, te posle krae borbe zarobio 11 nemakih vojnika, zaplenio 2 p. mitraljeza
i 12 puaka, a hidrocentralu miniranjem onesposobio.
U blizini s. Kalia i s. Laja (kod S k o f j e L c k c ) nemako-domobranske snage Iz s.
Selca napale Jeseniko-bohinjski N O P odred 9. korpusa JA. Posle otro borbo nep r i j a t e l j je odbaen u polazni garnizon, uz gubitke od 18 poginulih i 11 ranjenih.
Stab 7. korpusa JA izdao naredbu da se od dotadanjih radnih jedinica f o r m i r a
Graevinska brigada i od saobraajnih jedinica formira Saobraajna brigada 7. k o r pusa J A .

20/21. april

U Cepovanskoj dolini i i
Llanjkoi planoti jedinice 9. korpusa JA napale i. posle
vieasovnih borbi, razbile delove nemakog 10. SS policijskog puka, te ih gonile do
s. Grgara. Kada su pristigla neprijateljska pojaanja, jedinice 9. korpusa su, u d v o dnevnim borbama, odbile s v e napade nemakih snaga i n j i h o v e pokuaje da ponovo zaposednu izgubljena uporita.

21. april

U rejonu s. Rogati H r i b s. R a j n d o l s. M o z e l j (kod K o e v j a ) 4. slovenaka

udarna brigada M a t i j a Gubec 15. d i v i z i j e JA, 8. slovenaka brigada Fran L e v stik 18. d i v i z i j e J A , 1. brigada narodni odbrane, Notranjski N O P odred 7. korpusa
i delovi 20. d i v i z i j e J A , u vieasovnoj borbi, razbili 3. puk S D K . (Sledeih dana
oni su zauzeli s. Stakarje, s. Crni Potok s. Livold, s. Moravu, s. k r i l j i s. Zdihovo.)
U blizini s. Smihela (kod M o z i r j a ) jake nemake snage napale 2. slovenaku udarnu
brigadu L j u b o Sercer 14. d i v i z i j e J A . Posle estoasovne borbe, u k o j o j je poginulo 25 a ranjeno 30 nemakih vojnika. Brigada se, zbog nadmonosti neprijatelja,
prebacila na Visoki vrh (kod Sotanja).

23. april

1102

U s. St. Vidu (na putu Sotanj i n a ) 2. slovenaka udarna brigada L j u b o S e r cer 14. d i v i z i j e JA iznenadnim napadom unitila nemaku posadu od 30 ljudi, te
zarobila 310 nenaoruanih maarskih vojnika i zaplenila 8 p. mitraljeza, 5 auto-

1945. april

SRBIJA

april 1945.

mata. 40 puaka. 15 konja i veu koliinu municije i opreme. Osamdeset zarobljenih

maarskih vojnika dobrovoljno je stupilo u jedinice JA.
24. april

U Trstu, na osnovu naredbe taba 9. korpusa JA, formirana Komanda mesta a

grad podeljen na 4 operativna sektora.

24/25. april

U s. Krinom Vrhu
i 14. divizije JA
Maribor. Bez otpora
mata, 120 puaka i

25. april

U blizini s. Tolstog Vrha 13. slovenaka udarna brigada Mirko Brai 14. divizije
JA napala nemake snage iz Slov. Konjica i Ponikve i posle dvoasovne borbe ih
razbila i odbacila u polazne garnizone. Poginulo je 30 nemakih vojnika i ranjen ih
je vei broj.

(kod Slov. Bistrice) 13. slovenaka udarna brigada Mirko Branapala nemaku jedinicu koja je obezbeivala prugu Celje
se predalo 25 nemakih vojnika. Plen: teki minobaca. 10 autosva oprema.

U blizini s. Cirkovce kalske nemake snage iz Velenja okruile 2. bataljon 13.

slovenake udarne brigade M i r k o Brai 14. divizije JA. Po padu mraka, posle
vieasovne borbe, bataljon se probio i prebacio u pravcu Velenja.
20. april

Na pl. Trnovskom gozdu jedinice 9. korpusa JA prele u protivnapade na novouspostavljena nemaka uporita i razbile nemake snage u s. Otlici i s. Predmeji.
nanevi im gubitke od oko 50 mrtvih, 60 ranjenih i 20 zarobljenih. Sutradan su
oslobodile s. Trnovo, s. Ravnicu i s. Zagorje, a 28. aprila i s. Grgar, poto se neprijatelj povukao u Goricu.
U rejonu s. Lemberk s. Hrenovo 1. slovenaka udarna brigada Tone Tomi
14. divizije JA napala nemaku kolonu koja se kretala iz Dobrne ka Vojniku i
posle osmoasovne borbe je odbacila ka s. N o v o j Cerkvi, nanevi j o j gubitke o 46
poginulih.

27. april

Na liniji s. Koritnica s. Milonja (kod Ilirske Bistrice) jedinice 20. udarne divizije
JA, podrane 2. i 4. bataljonom 1. tenkovske brigade JA. gotovo potpuno unitile
3. bataljon nemakog 19. SS policijskog puka i nemaki 4 graevinski bataljon i
razbile 5. puk S D K i etnika.

28. april

Glavni tab JA za Sloveniju izdao naredbu da se Belokranjski i Notranjski N O P

odred 7. korpusa JA ukljue u sastav 1. slovenake divizije K N O J - a .
Na osnovu naredbe taba 9. korpusa JA, 30. divizija JA krenula sa pl. T m o v s k o g
gozda, preko Vipavske doline, u pravcu Trsta. Sutradan je izbila na liniju s. Repentabor s. Dutovlje.
Po nareenju taba 4. armije JA, jedinice 15. i 18. divizije JA koncentrisane na
liniji Brod na Kupi s. Kuelj s. Osilnica s. abar radi obezbeenja desnog
boka jedinica 4. armije JA koje su lomile otpor nemakih snaga kod Rijeke.
Delovi 20. i 26. udarne divizije JA, ojaani delovima 1. tenkovske brigade JA,
posle vieasovne borbe odbacili nemake snage ka s. Jablanici, s. Jelanama i Podgradu i zauzeli Ilirsku Bistricu.

29. april

U s . Dolu (kod Hrastnika) Kamniko-zasavski N O P odred 4. operativne zone Slovenije iznenada napao nemaku posadu, te zarobio 26 vojnika i zaplenio 2 minobacaa, 2 mitraljeza, 5 p. mitraljeza, 34 puke i veu koliinu municije i opreme.
Nemake snage napustile Divau i povukle se u pravcu Trsta. Jedinice 20. udarne
divizije JA zaplenile su nekoliko magacina s ratnom opremom i hranom.

30. april

Nemaki 10. SS policijski puk napustio Idriju, Ajdovinu, Dornberg i uporita u

dolini r. Bae i povukao se u Goricu i Tolmin.
U s . Z g o r n j o j Reici (kod T r b o v l j a ) Kamniko-zasavski N O P odred 4. operativne
zone Slovenije napao and. stanicu. Posle krae borbe je poginulo 9 i zarobljeno 16
nemakih andarma.
Dvadeseta udarna i 30. divizija JA otpoele borbe za osloboenje Trsta. U toku
dana osloboeni su Seana, s. Kozina, Bazovica, Repentabor i Proek i okruene
jake nemako-kvislinke snage u Opinama i Trstu.

SRBIJA
2. april

Rasformirana 11. vojvoanska N O U brigada a njeno ljudstvo rasporeeno u ostale

jedinice 36. udarne divizije JA.

9. april

U Beogradu obrazovana vlada federalne Srbije.

1103

1945. april

SRBIJA

april 1945.

I I . april

U Novom Sadu, na velikom narodnom mitingu, objavljena izjava

odbora za Vojvodinu o pristupanju Vojvodine federalnoj Srbiji.

Glavnog

NO

20. april

U rejonu s. Kaliane Rodno (Orno) brdo (kod Pei) dve ete 6. crnogorske N O U
brigade Operativne grupe brigada razbile grupu od 40 balista. Poginula su 3 i ranjeno je 11 balista, dok su delovi brigade imali 1 poginulog i 3 ranjena.

25. april

Druga kosovsko-metohijska brigada 52. divizije JA u borbama u Kaaniku prisilila

na predaju 38 balista.

27. april

Na pl. 2egovcu i pl. Lipovici delovi 1. i 4. kosovsko-metohijske udarne brigade 52.

divizije JA, posle dvodnevnog ienja, zarobili 11 balista.

2S. april

U s . Istiniu (kod Pei) delovi (5. crnogorske N O U brigade Operativne grupe brigada
opkolili i zarobili 8 balista, dok su se trojica predali.

30. april

U Pei formiran Artiljerijski divizion taba operativne grupe brigada.

Maj

DOGAAJI OPSTEG KARAKTERA

1. maj

Vrhovni komandant JA mar al Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio jedinice 4.

armije i 7. i 9. korpusa JA koje su posle viednevnih ogorenih borbi protiv jakih
nemakih snaga oslobodile Trst, Goricu i Tri.
Nemaka Vrhovna komanda zatraila primirje, ali je vlada SSSR-a odbila da pregovara.
Saveznike snage zauzele grad Torino (u Italiji).

2. maj

Po nalogu vlade V. Britanije, feldmaral Harold Aleksander uputio telegram vrhovnom komandantu JA Josipu Brozu Titu zahtevajui da jedinice JA napuste Trst i
povuku se zapadno od pl. iarije.
Kapitulirali ostaci nemakih garnizona u Berlinu, Rostoku i Vernemindeu (u N e makoj).
U severnoj Italiji prekinuta neprijateljstva izmeu nemakih i saveznikih snaga.

3. maj

Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito

pohvalio jedinice 4
armije i Jugoslovenske mornarice koje su posle jedanaestodnevnih ogorenih borbi
oslobodile Rijeku.
Kod Vismara (u Nemakoj) dole u dodir jedinice 2. britanske armije i trupe 2. beloruskog fronta Crvene armije.

! maj

Saveznike snage zauzele gradove Berhtesgaden, Line i Salcburg (u A r s t r i j i ) i uhvatile vezu sa snagama koje su prodirale kroz severnu Italiju.

5. maj

U Beogradu otpoeli trodnevni pregovori izmeu Poverenitva narodne odbrane

DFJ i naelnika taba Saveznike vrhovne komande u Italiji generala Frederika
Morgana. Saveznika komanda je zahtevala da snage JA napuste Julijsku krajinu
i da se povuku iza linije: desna obala r. Mirne Proek Gorica (Morganova
linija). Pregovori nisu zavreni.
Kapitulirale sve nemake snage u severnoj Nemakoj, Holandiji, Danskoj i Slezvig-Holtajnu.

. maj

Kapitulirale nemake snage u zapadnoj Austriji i junoj Bavarskoj.

7. maj

U Rcmsu (u Francuskoj) potpisan prethodni protokol o bezuslovnoj kapitulaciji svih

nemakih oruanih snaga. Protokolom je, pored ostalog, predvieno da nemaka
Vrhovna komanda odmah izda nareenja potinjenim komandantima
kopnenih,
pomorskih i vazduhoplovnih snaga da 8. maja u 23.01 asa obustave operacije.
Vlada DFJ postavila zahtev vladama SAD. V. Britanije i SSSR-a da se. na osnovu
prava na samoopredeljenje. deo Koruke u Austriji, sa slovenakim ivljem, prikljui Jugoslaviji.
U Bukuretu potpisan protokol o robnoj
vlade DFJ 1 vlade Rumunije.

razmeni

kulturnoj

Po nareenju Generaltaba JA, 10. korpus JA (32. i 33

mandu 1 armije JA i upuen ka Zagrebu.

konvenciji

izmeu

divizija) stavljen pod ko-

Generaltab JA naredio 2. armiji JA da jaim snagama prodre desnom obalom r.

Save. zauzme Brezice i Krko i presee odstupnicu nemakih, ustakih i etnikih
snaga ka Austriji.
Generaltab JA naredio Stabu 3. armije da njegove jedinice to bre nadiru optim
pravcem Maribor Dravograd Celovec, zatvore jugoslovensko-austrijsku granicu i neprijatelju proeku odstupne pravce ka Austriji.
Naredbom Generaltaba JA Kozjanski N O P odred 4. operativne zono
ukljuen u sastav 3. brigade 1. divizije KNOJ-a
69'

Slovenije

1105

1945.
8. maj

april

BOSNA I HERCEGOVINA

U Berlinu potpisan akt o bezuslovnoj

snaga. T i m e je zavren rat u Evropi.

i konanoj

april

1945.

kapitulaciji nemakih oruanih

U San Francisku (u S A D - u ) odran prvi sastanak predstavnika vlada SSSR, SAD,

Kine, V. Britanije i Francuske.
9- maj

Jedinice Crvene armije oslobodile Prag, glavni grad Cehoslovake. Istog dana su
kapitulirale sve nemake snage u ekoj.

10. maj

U Beogradu otpoeli ponovni dvodnevni razgovori izmeu Poverenitva

narodne
odbrane DFJ i vrhovnog komandanta saveznikih snaga u Italiji feldrnarala Harolda Aleksandera. Feldmaral Aleksander je zalitevao bezuslovno povlaenje snaga
JA iz Julijske krajine na liniju koju je oznaio general Morgan. Jednostrani zahtevl Saveznike vrhovne komande u Italiji nisu prihvaeni.
Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio jedinice 3.
armije JA koje su posle viednevnih upornih borbi lomi le otpor nemakih snaga
i oslobodile Bjelovar, Koprivnicu. Krievce, Varadin, Ptuj, Krapinu i druga mesta
Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio jedinice 1. 1 2.
armije koje su u neodoljivom naletu s juga i istoka slomile neprijateljsku odbranu
i oslobodile Zagreb, glavni grad federalne.1 Hrvatske.
Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio
jedinice 2.
a r m i j e JA koje su u tekim borbama od 28. aprila do 8. maja 1945. slomile otpor
jakih nemakih snaga i oslobodile Bos. Novi, Kostajnicu, Dubicu, Sisak, Petrinju,
Karlovac i niz drugih mesta.
Saveznike snage se iskrcale u Norveku.

11. maj

Kapitulirale nemake snage u zapadnoj Francuskoj.

14. maj

Vrhovna komanda saveznikih snaga u Italiji obavestila Upravu baze JA u Bariju

da obustavlja svako dalje snabdevanje Jugoslovenske armije.

15. maj

Vlade V. Britanije i S A D uputile vladi D F J note sa zahtevom da se jugoslovenske

trupe povuku iz oblasti koje se smatraju neophodnim za angloameriku vojsku,
tj. iza Morganove l i n i j e (desna obala r. Mirne;ProekGorica).
Vrhovni komandant JA maral Jugoslavije Josip Broz Tito pohvalio
jedinice 3
a r m i j e JA za izvedenu
operaciju u rejonu Slovenj-GradecPliberkDravograd.
kada je zarobljen velik broj nemakih vojnika, ustaa i etnika s celokupnim naoruanjem.
Kapitulacijom okupatorske i kvislinke grupe jaine oko 30.000 vojnika u rejonu
Crna Meica, pobedonosno zavrena etvon.godinja oslobodilaka borba narod.Jugoslavije.

BOSNA I HERCEGOVINA
1. maj

Posle etvorodnevne optre borbe protiv delova nemake 373. legionarske divizije
i ustako-domobranskih jedinica 39. divizija 2. armije JA oslobodila Bos. Novi i
Dvor na Uni i nastavila gonjenje neprijatelja prema Kostajnici.

2. maj

Jedinice 28. udarne divizije 2. armije JA, posle petodnevne borbe, odbacile prema
Petrinji delove ustake 8. i 7. brigade i oslobodile Bos. Kostajnicu.

Maj p.

Po nareenju 2. armije JA rasformirani Banjaluki, Vlaiki, Zmijanjski. M o t a j i ki i Tuzlanski N O P odred a njihovim sastavom pojjunjene jedinice 4, 11. i 53.
udarne divizije JA.

8. maj

Kod s. Bradine, pri povratku iz srednje Bosne, jake etnike snage zavrile dvodnevno prebacivanje preko komunikacije Sarajevo Konjic na prostoriju pl. B j e lanica s. Rakitnica s. Umoljani.

9. maj

U Sarajevu odran Prvi

kongres U S A O B i H - a .

U kanjonu r. L j u t e i r. Neretve jedinice 3. udarnog korpusa JA i jedna brigada

KNOJ-a. uz sadejstvo avijacijo, napale jaku etniku grupaciju. Posle jednodnevne
borbe poginulo je preko 3000 etnika, dok se iz obrua kod zaseoka Obrnja oko 3000
etnika probilo na pl. Zelengoru
1106

1945. maj
11. maj

12. maj

CRNA GORA HRVATSKA

tnaj 104S.

Po nareenju taba 3. udarnog korpusa JA rasformirani

Biransko-klaanjski i
Majeviki N O P odred a njihovo ljudstvo ulo u sastav 27. i 38. udarne divizije JA.
U rejonu r. Sutjeske i s. Zakmura jedinice 3. udarnog korpusa JA i 3. divizije
K N O J - a pristupile unitenju jake etnike grupe. (etnici su uglavnom bili zarobljeni i uniteni, izuzev 300400 etnika rasturenih na prostoriji od Zelengore do
r. Prae, sa kojima su se nalazili Draa Mihailovi i lanovi etnike Vrhovne komande.)
Na prostoriji s. Zepa Han-Pijesak s. Sokolovii delovi 37. udarne divizije JA
i 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa JA pristupili unitenju jake etnike grupe.

CRNA GORA
6. maj

Ministarstvo trgovine i snabdevanja federalne Crne Gore propisalo uredbu o maksimiranim eenama ivotnih namirnica na teritoriji Crne Gore.

9. maj

U Cetinju Sudsko vee v o j n e oblasti 2. udarnog korpusa JA izreklo presudu narodnim izdajnicima saradnicima okupatora. Od 00 optuenih sud je njih 13 osudio na smrt, 25 na vremenske kazne zalvora, 12 na prisilni rad, dok je ostale oslobodio optube.

12. maj

Ministarstvo socijalne politike i narodnog zdravlja federalne Crne Gore donelo privremenu odluku o sprovoenju socijalnog osiguranja radnika i nametenika.

14. maj

U Nikiu otpoela dvodnevna skuptina pravoslavnog svetenstva

Crne Gore
Boke. Skuptina je izrazila spremnost za saradnju sa organima narodne vlasti.

HRVATSKA
>aj

Posle etvorodnevnih borbi protiv nemakih i ustako-domobranskih

krajika udarna brigada 39. divizije JA oslobodila Dvor na Uni.

jedinica

20.

Jedinice 40. udarne divizije JA posle jednodnevne borbe odbacile delove nemake
22. peadijske divizije u pravcu Bjelovara i oslobodile s. Grubino Polje.
U Istri, 1. bataljon Kvarnerskog odreda mornarike peadije Jugoslovenske mornarice unitio manju nemaku kolonu i oslobodio Vodnjan. Poginulo je 35 nemakih
vojnika a zaplenjeno je 8 kamiona i motocikl. Poginuo je komandant 1. bataljona,
a 1 borac je ranjen.
Delovi 51. udarne divizije JA, u sadejstvu sa delovima 13. peadijskog puka bugarske 11. peadijske divizije, oslobodili s. Pitomau (kod Virovitice).
2. maj

Jedinice 21. udarne divizije JA, posle jednodnevne borbe, odbacile nemake i ustako-domobranske snage prema Kutini i oslobodile Novsku, s. Popovac, s. Subocki
Grad, s. Novi i Stari Grabovac, s. Paklenicu i s. Bujavicu (kod N o v e Gradike). N e prijatelj je pretrpeo gubitke od 10 mrtvih, 10 ranjenih i 2 zarobljena. Jedinice 21.
udarne divizije JA su imale 5 ranjenih.
Posle otrih ulinih borbi jedinice 51. udarne divizije JA odbacile delove nemake
II. vazduhoplovno-poljske divizije prema Koprivnici i oslobodile s. urevac (kod
Bjelovara).
Trinaesti peadijski puk bugarske 11. peadijske divizije zauzeo s. Ferdinandovac
(kod urevca).
Na odiK-'ku s. uretina s. Gajce (kod Virovitice) 30. peadijski puk bugarske 8.
peadijske divizije otpoeo dvodnevno prebacivanje preko r. Drave da bi smenio
jedinice 13. peadijskog puka bugarske 11. peadijske divizije, koji je s linije s. H e resnje s. Ferdinandovac (kod urevaca) povuen u rezervu.

3. maj

Jedinice 4. armije JA, posle viednevnih tekih borbi, oslobodile Rijeku. Snage nemakog 97. armijskog korpusa probile su se ka Ilirskoj Bistrici uz velike gubitke.
Dvadeseta srpska brigada 45. divizije JA prela r. Unu i oslobodila Dubicu, odbacivi
nemake i ustako-domobranske snage u pravcu Sunje.
Brodska udarna brigada 28. udarne divizije JA posle jednodnevne estoke borbe
odbacila ustako-domobranske i nemake snage u pravcu Petrinje i Sunje i oslobodila Kostajnicu.

70

U 07

1945.

april

HRVATSKA

april

1945.

U Pulu ule jedinice Kvarnerskog odreda mornarike peadije Jugoslovenske mornarice, poto se glavnina nemake posade povukla na poluostrvo Muzil, zadravi i
deo grada.
Delovi 51. udarne divizije NOVJ, u sadejstvu sa 30. peadijskim pukom bugarske 3.
peadijske divizije, oslobodili s. Molve (kod urevca).
4

maj

Zumberaka brigada i udarna brigada F r a n j o Ogulinac Seljo 34. udarne divizije

JA, posle jednoasovne ali estoke borbe, odbacile delov.' ustako-domobranske 13.
peadijske divizije prema Karlovcu i oslobodile s. Ozalj.
Jedinice 16. udarne i 17. udome divizije JA, posle dvodnevnih otrih borbi, odbacile
delove nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije prema Krievcima i oslobodile
Bjelovar.

5. maj

Jedinice 45. divizije 2. a r m i j e JA, posle jednodnevne borbe, oslobodile Sunju i produile gonjenje nemakih i ustako-domobranskih snaga u pravcu Siska.
Jedinice 28. udarne divizije 2. armije JA. posle jednodnevne borbe, oslobodile P e t rinju i produile g o n j e n j e nemako i ustako-domobranskih snaga prema Sisku i
Zagrebu.
Jedinice 6. proleterske divizije Nikola Tesla i 1. proleterske udarne divizije JA.
posle dvodnevnih estokih borbi, oslobodile azmu 1 produile gonjenje nemakih i
ustako-domobranskih snaga prema Zagrebu.
Delovi 51. udarne i 36. udarne divizije JA. posle dvodnevnih otrih borbi, oslobodili
Koprivnicu i produili gonjenje nemakih snaga prema Ludbregu.
Posle jednodnevne borbe protiv nemakih snaga 30. peadijski puk bugarske 8. peadijske divizije zauzeo s. Drnje, s. Botovo i s. elekovec (kod Koprivnice).

Maj p.

Po nareenju taba 10. korpusa JA formirana Komanda varadinskog vojnog podruja.

5/6. maj

Jedinice 45. divizije 2. armije JA posle dvanaestoasovne borbe oslobodile Sisak i

nastavile gonjenje ustako-domobranskih i nemakih jedinica u pravcu Zagreba.

6. maj

Kvarnerski odred mornarike peadije Jugoslovenske mornarice napao nemaku

posadu blokiranu u delu Pule i na poluostrvu Muzilu. U jednodnevnoj borbi neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 70 mrtvih, a Kvarnerski odred je imao 9 mrtvih
i 50 ranjenih. Sutradan je nemaki admiral prihvatio uslove kapitulacije, pa je
razoruano 2200 nemakih vojnika i oficira.
Jedinice 51. udarne i 36. udarne divizije JA posle jednodnevne borbe oslobodile
Ludbreg i nastavile gonjenje delova nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije
u pravcu Varadina.
Jedinice 17. udarne i 33. divizije JA posle jednodnevne estoke borbe razbile 111
lovaki puk nemake 111. vazduhoplovno-poljske divizije i ustake snage, oslobodile Krievce i odbacile neprijatelja prema Varad. Toplicama. Unitena su 2 tenka,
4 kamiona i 3 minobacaa, a zaplenjeno j e : 2 topa, 4 minobacaa, 6 p. mitraljeza i
150 puaka.
Posle kratke ali otre borbe protiv delova 1047. puka nemake 237. peadijske d i v i z i j e 1. brigada 43. divizije JA oslobodila Pazin (u Istri). Gubici neprijatelja: 6
mrtvih, 15 ranjenih, 521 vojnik i 15 oficira zarobljenih. Brigada je imala 5 mrtvih
i 25 ranjenih.
Kod Umaga (u Istri) delovi 4. dalmatinske udarne brigade 9. udarne divizije JA
zarobili 206 nemakih vojnika bez otpora.

7. maj

Karlovaka operativna grupa divizija JA (3. udarna, 4. udarna, 10. udarna i 34.
udarna divizija) posle sedmodnevnih borbi odbacila nemake i ustako-domobranske
snage u pravcu Jastrebarskog, Samobora i Kostanjevice i oslobodila Karlovac.
tab 2. armije JA odredio pravce nastupanja potinjenih jedinica: 4. udarna d i v i zija nastupa ka Breicama, 10 udarna divizija ka Krkom, 23. udarna divizija ka
Samoboru i 3. udarna divizija ka Metlici i Novom Mestu, s tim da ta mesta zauzmu
i da nemako-ustakim jedinicama preseku odstupnicu prema Austriji.
Jedinice 36. udarne i 51. udarne divizije JA, posle jednodnevne borbe, oslobodile
Varadin i Varad. Toplice i produile gonjenje delova nemake 11. vazduhoplovno-poljske divizije prema Ptuju i Slov. Bistrici. Poginulo je oko 300 i zarobljeno 700
neprijateljskih vojnika. Zaplenjeno je 6 topova 6 minobacaa, 38 automata, 800
puaka, 60 konja. 6 kamiona i velike koliine hrane i odee.

1108

1945.
S. maj

april

HRVATSKA

april

1945.

Jedinice Unske operativne grupe divizija JA (28. udarna, 45. i 39. divizija 2. armije)
posle trodnevnih horbi protiv nemakih i ustako-domobranskih snaga oslobodile
Zagreb. U Zagrebu su istog dana ule i druge jedinice JA, nastavljajui gonjenje
razbijenog neprijatelja prema Krkom i Klanjcu
Jedinice 3. armije JA oistile od razbijenih nemakih delova prostoriju zapadno i
jugozapadno od Varadina i prikupile se na liniji r. Drava s. Vratno s. L a danje s. Tuno Ivanec radi gonjenja neprijateljskih snaga prema jugoslovensko-austrijskoj granici.
U rejonu s. Hum Breznica (kod Zlatara) jedinice 16. udarne i 17. udarne divizije
3. armije JA napale nemako-ustake snage i odbacile ih prema Zlataru i Krapini.
Na putu Zagreb s. Sesvete Varadin jedinice 1. proleterske uda.me divizije JA.
posle jednodnevne borbe protiv nemakih i ustako-domobranskih snaga, oslobodile Sv. Ivana Zelinu i s. Bikupec i prinudile neprijatelja na povlaenje prema
D. Stubici. Zaplenjeno je vie motornih vozila i raznog oruja, 30 minobacaa. 1
radio-stanica i 2 magacina sa raznim materijalom.

9. maj

Gonei neprijateljske snage razbijene kod Karlovca i Zagreba, jedinice 2. armije

JA izbile na liniju Zagreb Samobor N o v o Mesto.
U rejonu s. Markuevac s. Dubrava (kod Zagreba) 3. proleterska udarna (krajika) brigada i italijanska brigada I t a l i j a 1. proleterske udarne divizije JA, razbile jau nemaku i ustako-domobransku kolonu, iji su se delovi razbeali po
okolnim umama. Istog dana one su na putu s. estine s. Graani zarobile jedan
domobranski bataljon.
Gonei nemake snage od Krievaca, jedinice 40. udarne divizije 3. armije JA
razbile jednu nemaku borbenu grupu i oslobodile Novi Marof.
Gonei nemako-ustake snage, jedinice 16. udarne i 17. udarne divizije 3. a r m i j e
JA oslobodile Krapinu. Zarobljeno je oko 1000 nemakih vojnika i oficira i ustaa
sa orujem i zaplenjeno oko 100 motornih vozila.

10. maj

U rejonu Sljemena i u s. Mikuliu (kod Zagreba) jedinice 1. proleterske udarne d i v i z i j e JA razbile i primorale na predaju dve jake nemako-ustako-domobranske
grupe.
U rejonu s. D. Bukovca (kod Zagreba) jedinice 6. proleterske divizije JA Nikola
Tesla posle jednodnevne estoke borbe razbile jau nemako-ustako-domobransku grupu. Zaplenjeno je: 1 tenk, 2 haubice, 41 top, 8 minobacaa, 21 mitraljez,
130 p. mitraljeza, 50 automata, 805 puaka, 93 pitolja, 8 poljskih kuhinja. 84 kamiona, 14 raio-aparata, 6 radio-stanica, 100 kola s konjima i vee koliine druge
ratne opreme.
U rejonu s. Mikuli s. Krvari s. Zavrje, u okolini Zagreba, jedinice 48. udarne
divizije JA razoruale preko 300 nemakih vojnika.
U rejonu s. Poljanica (kod Marije Bistrice). Klanjca, s. Razvor i s. Dekmanca (kod
Smarja) jedinice 11. udarne divizije 1. armije JA razoruale jedinice nemake 4!.
peadijske divizije.
U rejonu s. Stara Vas s. K r a l j e v e c (kod Klanjca) jedinice 21. udarne divizije JA
zarobile i razoruale 461 vojnika nemake 181. peadijske divizije.

maj

U Zagrebu, na inicijativu Akcionog odbora NOF-a za Zagreb, odran velianstven

miting povodom osloboenja zemlje i svretka rata u Evropi. Mitingu je prisustvovalo vie desetina hiljada graana Zagreba i okolino.

12. maj

Na putu Zagreb Krko Zidani Most jedinice 2. armije JA zavrile zarobljavanje i razoruavanje nemake 373. legionarske 1 7. SS divizije Princ Eugen.

II

Po nareenju taba 2. a r m i j e JA formirana Artiljerijska

z i j e JA.
Jugoslovc-nske

mornarice

rasformiran

brigada 4

Kvarnerski

udarne

odred

divi-

13. maj

Po odluci taba
rike peadije.

morna-

15. maj

Nareenjem Glavnog taba JA za Hrvatsku rasformiran 4. korpus JA (7. udarna

i 8. udarna divizija JA ule u sastav 4. armije JA, a 34. udarna divizija JA i pritapske jedinice korpusa stavljeno na raspolaganje Glavnom tabu JA za Hrvatsku).
Po nareenju taba 4. armije JA formirana Artiljerijska brigada 13. udarne divizije JA.
1109

i a t o , IUJ

vJMNIJ\

maj

ISTA.

SLOVENIJA
?. maj

O v e brigade 25). udarne divizije 4. a r m i j e JA, uz podrku tenkova i artiljerije, posle

dvodnevnih borbi oslobodile Postojnu. Poginulo je oko 300 a zarobljeno oko 400
neprijateljskih vojnika i oficira. Jedinice 29. divizije su imale 26 mrtvih i 55 ranjenih.
Od maarskih vojnika prebeglih iz nemake vojske formiran Maarski bataljon.
jaine 147 ljudi, u sastavu 2. slovenake udarne brigade L j u b o Sercer* 14. udarne
divizije JA.
Trea slovenaka udarna brigada
Ivan Gradnik 31. divizije JA oslobodila Tri.
slomivi otpor nemakih i italijanskih faistikih snaga, a potom na r. Soi uspostavila vezu sa snagama 2. novozelandske divizije.
Glavni tab JA za Sloveniju izdao naredbu o podeli teritorije Slovenije i formiranju etiri vojna podruja (potoni formirana: Ljubljansko, Transko, Celovko i
Mariborsko vojno podruje, s komandama mesta u veim mestima).

2. viaj

Jedinice 4. armije JA (9. udarna, 20. udarna i 30. divizija i delovi 26. udarne d i v i zije) posle tekih ulinih borbi, uz uee naoruanog graanstva iz sastava partizanske komande mesta, oslobodile Trsi
Sedma slovenaka udarna brigada France Preern
nih ulinih borbi oslobodila Goricu.

31. divizije JA posle dvodnev-

Stab 4. operativne zone Slovenije naredio jedinicama 14. udarne divizije JA da usiljenim marem izbiju na jugoslovensko-austrijsku granicu
i zaposednu mostove
na r. Dravi i sve prelaze preko granice, te onemoguivi nesmetan prolaz, pristupe
razoruavanju i zarobljavanju nemako-ustakih snaga koje se pred jedinicama
JA povlae dolinom r. Savinje u pravcu Austrije. Diviziji je takoe nareeno da
delom snaga zaposedne Beljak, Celovec i Velikovec (u Austriji).
3. m a j

Na pruzi Ljubljana
- Postojna 13. hercegovaka udarna brigada 29. udarne divizije JA oslobodila R'ikek i Unec, a slovenakl domobrani se povukli ka Cerknici 1
Logatecu.
U Bazovici (kod Trsta), po nareenju taba 4. armije JA, formiran Motorizovani
odred (11. dalmatinska udarna brigada 26. udarne divizije -TA. motorizovani divizion i eta tenkova) sa zadatkom da to pre izbije u Koruku i presee odstupnicu
neprijateljskim snagama koje su se preko Slovenije povlaile za Austriju.
Posle trodnevnih ogorenih ulinih borbi jedinice 4. armije JA (delovi 20. i 29
udarne i 30. divizije J A ) oslobodile Opine (kod Trsta). Zarobile su oko 2.600 nemakih vojnika i podoficira i 29 oficira a zaplenile vee koliine oruja i municije.
U Dravogradu 2. slovenaka udarna brigada L j u b o ercer 14. udarne divizije JA
napala nemaku posadu, savladala nekoliko otpornih taaka na desnoj obali i prolerala nemake snage preko r. Drave, te Iz zarobiienikog logora oslobodila 120
Rusa i 43 Engleza. Sutradan navee, po nareenju taba divizije, ona je odustala
od daljih napada i usiljenim marem krenula preko Zelezne K a p l e ka Veliko veu
(u Arstriji) da presee odstupnicu nemako-ustakim snagama.
Jedinice 15. divizije JA okruile nemako-domobransku posadu u Koevju i posle
otrih ulinih borbi oslobodile ovo mesto. Iz koga se deo neprijateljskih snaga, uz
podrku tenkova, probio u pravcu Ribnice. Istovremeno su jedinice 18. divizije JA
u vieasovnoj borbi, razbile nemako-domobranske snage u blizini s. Gotenice i
s. Grarica, te ih gonile u pravcu Ribnice
Naredbom taba 7. korpusa
brigadu 7. korpusa JA.

JA

Grndbena brigada preimenovana u

Ininjerijsku

4. m a j

Jedinice 29. udarne d i v i z i j e 4. armije JA odbacile nemako-domobranske snage ka

Ljubljani i oslobodile Cerknicu i G. i D. Logatec.

5. maj

U Ajdovini, na sveanoj sednici Predsednitva

kog vea, obrazovana vlada federalne Slovenije.

Slovenakog narodnooslobodila-

Jedinice 29. udarne divizije l. armije JA, gonei nemako-domobranske snage ka

Ljubljani, oslobodile Borovnicu i Vrhniku.
Povlaei se iz Rijeke, jake snage nemakog 97. armijskog korpusa prodrle u Ilirsku Bistricu.
U s . Zagorju (kod T r b o v l j a ) 6. slovenaka udarna brigada Siavko Slander- 4. operativne zone Slovenije okruila i posle jednodnevne borbo prinudila na predaju
nemaku posadu. Zarobljeno je 485 nemakih vojnika i zaplenjena je vea koliina naoruanja i opreme.
1110

1945. maj

SLOVENIJA

maj 1945.

U s. Begunjama (kod Radovijice) Kokrki N O P odrod 4. operativne zone Slovenije

napao nemaku strau ia obezbedenju zatvora i posle otre borbe prinudio je na
predaju, te iz logora oslobodio 650 politikih zatvorenika i talaca.
Jedinice Operativnog taba za zapadnu Sloveniju na juri zauzele Tarento i Krmin
(u Italiji). Nernako-etnike snage su se povukle na zapad i prodale saveznikim
jedinicama.
Gonei razbijene nemako-domobranske snage, koje su se iz K o e v j a povlaile u
pravcu Ljubljane, jedinice 15. i 18. divizije JA oslobodile Ribnicu i V. Lae.
5/6. m a j

Trinaesta slovenaka udarna brigada M i r k o Brai 14. udarne divizije JA, posle
vieasovne none borbe, odbacila nemake snage u Meicu i oslobodila s. e r j a v ,
a potom se usiljenim marem uputi ka Celovcu.

6. maj

Nastupajui ka Ljubljani, jedinice 15. divizije JA napale

snage i oslobodile s. Vinju Goru i Grosuplje (u Austriji).

nemako-domobranske

Kod s. Borovlja Koruki N O P odred 4. operativne zone Slovenije, posle vieasovne borbe, razbio delove nemake 14. SS divizije i produio nastupanje ka Celoveeu.
7. maj

Jedinice 15. i 18. divizije i 29. udarne divizije JA otpoele opti napad i probile
spoljnu odbranu Ljubljane. Nemake i kvislinke snage su 8. maja oko 23 asa napustile Ljubljanu i povukle se u pravcu Kranja i Jesenica.
U rejonu Ilirske Bistrice jedinice 4. armije JA okruile i napale grupaciju nemakog 97. armijskog korpusa koja se 5. aprila probila iz Rijeke. Posle pregovora sa
tabom 4. udaiTiog korpusa 4. a r m i j e JA. na zahtev vojnika, gonom 1 Heslin. u s v o j stvu zastupnika ranjenog komandanta nemakog 97. armijskog korpusa, potpisao
je u s. Zagorju kapitulaciju.

6. maj

U s . K r a n j s k o j Gori (kod Radovljice) 11. dalmatinska udarna brigada 28. udarne

divizije JA posle dvoasovne borbo prinudila na predaju oko 550 nemakih i domobranskih vojnika 1 oficira.
Prva slovenaka udarna brigada Tone Tomi 14. udarne divizije JA posle vieasovne borbe razbila delove nemake 14. SS divizije, zauzela s. itaru Vas i s. St
Lip i pod borbom produila nastupanje ka Velikovecu (u Austriji).

9. maj

Izbivi u Ptujsko polje, 51. udarna divizija 3. armije JA slomila slabiji otpor nemakih i ustakih snaga, nastavila nastupanje i, u sadejstvu sa delovima bugarske 12.
peadijske divizije, oslobodila Ptuj.
Jedinice 10. udarne divizije 2. armije JA posle jednodnevne borbe protiv nemakih,
ustakih i etnikih snaga oslobodile Kostanjevicu. izbile na liniju s. Brege s.
Leskovec s. Roka i prinudile neprijatelja na povlaenje prema Krskom i Sevnici.
Koruki N O P odrod 4. operativno zone Slovenije zauzeo Celovec (u Austriji), a kasnije u grad uli Motorizovani odred 4. armije .TA i saveznike snage.
Jedinice 15. i 18. divizije i 29. udarne divizije JA u jutarnjim asovima ule u L j u b ljanu, sveano doekane od celokupnog stanovnitva.
Druga slovenaka udarna brigada Ljubo Sercer 14. udarne divizije JA posle krae
borbe odbacila nemake snage i zauzela Velikovec (u Austriji).

10. maj

Jedinice 51. udarne divizije 3. a r m i j e JA i Komundo mesta Maribor, u sadejstvu

sa delovima bugarske 3. i 12. peadijske divizije, posle jednodnevne borbe protiv
nemakih i ustakih snaga, oslobodile Maribor, prinudivi neprijatelja na povlaenje
prema Dravogradu i jugoslovensko-austrijskoj granici.
Jedinice 3. armije JA, gonei nemake i ustake snage, izbile na prostoriju s. P r a gersko Slov. Bistrica. Jedinice 40. udarne divizije JA su zarobile oko 750 nemakih vojnika sa orujem i drugom ratnom opremom.
Jedinice 10. udarne i 17. udarne divizije 3. a r m i j e JA izbile u rejon Rogatec Rogaka Slatina s. Desini s. Podetrtek, zarobile preko 1000 neprijateljskih
vojnika i zaplenile veliku koliinu oruja.
Stab 3. armije JA naredio Stabu 12. udarne divizije i Stabu 12. vojvoanske udarne
brigade 51. udarne divizije da preu jugoslovensko-austrijsku granicu i zatvore je
na liniji: s. K o z j a k St. I l j s. Sveina s. Pesnica. Stabu 36. udarne divizije
je nareeno da svoje jedinice postavi severno od Maribora, na prostoriji s. Koak.
s. .Tarenina s. Gradika.
Na odseku Breice Zidani Most 4. i 10. udarna divizija 2. a r m i j e JA izbilo na
desnu obalu r. Save.
1111

1945. maj

SRBIJA

maj 1945.

Iz Ajdovine stigla u Ljubljanu prva narodna vlada Slovenije. Sveani doek na

Kongresnom trgu (sada: T r g revolucije) pretvorio se u snanu manifestaciju n a j viem predstavnitvu slovenakog naroda.
Dvadeset deveta udarna divizija 4. armije JA oslobodila K r a n j i k o f j u Loku. te
produila gonjenje nemakih i domobranskih snaga ka Jesenicama.
Naredbom taba 14. udarne divizije JA rasformiran Koruki N O P odred 4. operativne zone Slovenije, a od njegovog ljudstva formiran bataljon i ukljuen u 13. slovenaku udarnu brigadu M i r k o Brai 14. divizije JA.
U s . Radmirju 6. slovenaka udarna brigada Siavko Slander 4. operativne zone
Slovenije razoruala nemaku motorizovanu kolonu, zatim se, po podne, zaplenjenim
motornim vozilima prebacila u Celje, preuzela vlast i pristupila razoruavanju nemako-ustakih snaga. Zaplenjeno je 40 topova, 200 motornih vozila i velika koliina oruja i druge ratne opreme.
11. m a j

U blizini Rogake Slatine jedinice 16. i 17. udarne divizije JA posle jednodnevne
borbe slomile otpor jakih ustakih zatitnica, a potom produile pokret ka Slov.
Konjicama i Slov. Bistrici.
Dvadeset deveta udarna divizija 4. armije JA posle vieasovne borbe oslobodila
Radovljicu i Tri i zaplenila nekoliko kompozicija sa 310 vagona naoruanja i
opreme. Poginulo je oko 120 nemakih vojnika. 18 belogardista i 30 etnika, a zarobljeno je 314 nemakih vojnika i oficira.
U Jesenicama Motorizovani odred 4. armije JA zarobio oko 4.600 neprijateljskih
vojnika i 237 oficira koji su se vozovima povlaili iz L j u b l j a n e za Austriju.

12. maj

Glavni tab JA za Sloveniju izdao naredbu da se u Gorici formira tab za repatrijaciju sa zadatkom da prihvata ljudstvo koje se iz nemakih logora vraalo u domovinu.
Okruene ustake snage u rejonu Krko Podsreda. posle dvodnevnih borbi protiv jedinica 21. udarne divizije 1. armije JA, probile se u pravcu Celja i Smarja
pretrpevi gubitke od oko 480 mrtvih i 1270 zarobljenih. Jedinice JA su imale 00
mrtvih i 133 ranjena.
Izmeu Zagreba i Zidanog Mosta jedinice 2. a r m i j e JA, posle dvodnevnih borbi,
zavrile zarobljavanje i razoruavanje ostataka nemake 7. SS divizije Princ Eugen
i nemake 373. legionarske divizije.
Da bi se spreavao prelaz glavnine ustakih snaga preko jugoslovensko-austrijske
granice, t.ab 3. armije JA naredio 17. udarnoj diviziji: da iz rejona Slov. Bistrice
krene prema Dravogradu i zatvori odstupni pravac C e l j e Dravograd; 51. udarnoj diviziji: da se iz Maribora eleznieom prebaci u Dravograd i na granici pojaa
6. udarnu brigadu 36. udarne d i v i z f j e ; 40. udarnoj diviziji: da se iz rejona Slov.
Bistrice prebaci u Maribor; 12. udarnoj diviziji: da produi pokret preko jugoslovensko-austrijske granice i razmesti se u rejonu Glajhtetena
(u Austriji); 30.
udarnoj diviziji: da se d v e njene brigade razmeste u rejonu Lipnice (u Austriji).
U blizini s. Mislinje i St. l i j a (kod Dravograda) jedinice 17. udarne divizije 3 armije
JA u vieasovnoj borbi razbile nemake snage, nanevi im gubitke od 65 mrtvih
i preko 250 ranjenih.

14. maj

Delovi 3. armije JA, 14 udarne divizije JA i 4. operativne zone Slovenije posle

dvodnevnih borbi oslobodili Slovenj-Gradec i Gutanj i u rejonu Celja, Sotanja.
Slovenj-Gradeca i Dravograda primorali nemaku i ustako-etniku
grupaciju
(oko 30.000 vojnika, podoficira i oficira) da poloi oruje. Zaplenjeno je preko 300
motornih vozila, 1300 automatskih orua, oko 4500 puaka. 36 radio-stanica i velika
koliina druge ratne opreme.

15. maj

Na prostoriji Podsreda s. Sv. Petar Piltanj jedinice 21. i 48. udarne divizije
1. a r m i j e JA. posle trodnevnog ienja, zarobile razbijene ostatke neprijateljskih
jedinica i zaplenile veliku koliinu oruja, motornih vozila i drugog ratnog materijala.
SRBIJA

4. maj

U Novom Sadu odrana Prva okruna konferencija JNOF. Izabran je Okruni odbor
za novosadski okrug.

7. maj

U rejonu Vojindola (na padinama Suve pl ), istei teren, delovi 4. kosovsko-metohijske udarne brigade 52. divizije JA unitili grupu od 6 balista Sutradan su zarobili naelnika taba etnike Kolainske brigade i jo jednog etnika.

maj

U Beogradu je poela rad VI pokrajinska konferencija K P J za Srbiju koja je odlukom CK K P J pretvorena u P r v i (osnivaki kongres) KP Srbije. Izabran je CK KP
Srbije.

1112