Pojam i vrste preduzea

Preduzee je pravno lice koje obavlja

djelatnost radi sticanja dobiti
Djelatnost podrazumijeva proizvodnju,
promet robe i vrenje usluga na tritu

Vrste preduzea
Privredno drutvo moe da bude: drutvo lica
(ortako i komaditno) i drutvo kapitala
(akcionarsko i drutvo sa ogranienom
odgovornou)
-Preduzea mogu da osnivaju fizika i pravna lica
- Fizika lica mogu osnovati:ortako, komaditno,
akcionarsko i drutvo sa ogranienom
odgovornou
-Pravna lica mogu osnovati: akcionarsko drutvo,
drutvo sa ogranienom odgovornou i
komanditno drutvo u svojstvu komanditora
-Drava moe osnovati javno preduzee

 Osnivai i lica koji naknadno stupe u drutvo

su lanovi drutva
Osnivaki akt preduzea je ugovor o
osnivanju
U sluaju da je jedan osniva osnivaki akt
je odluka o osnivanju
Osnivaki akt preduzea koje osniva drava
je akt nadlenog organa
Potpisi osnivaa se ovjeravaju kod nadlenog
suda

 Osnivaki akt preduzea sadri odredbe

o: firmi i sjeditu preduzea, firmi
osnivau i adresi, odnosno imenu,
adresi i matinom broju fizikog lica
osnivaa, djelatnosti preduzea,
osnivakom ulogu, pravima, obavezama
i odgovornostima osnivaa, uslovima,
nainu utvrivanja i rasporeivanju
dobiti, kao i snoenju rizika i
rasporeivanju dobiti

 Preduzee moe da obavlja jednu ili vie

djelatnosti a sa radom moe da pone kad
ispuni propisane uslove za obavljanje svake
djelatnosti i pribavi rjeenje za poetak rada
Preduzee stie svojstvo pravnog lica upisom
u sudski registar
U registar se upisuje firma, djelatnost,
sjedite, zastupnici, osnivaki ulog i osnivaki
kapital

 Firma je naziv pod kojim preduzee posluje

Firma ortakog drutva sadri: lino ime najmanje
jednog lana, uz navoenje da ima vie lanova i
oznaku o.d
Firma komanditnog drutva sadri lino ime jednog
komplementara i oznaku k.d. U firmi komanditnog
drutva ne mogu biti imena komanditora
Firma akcionarskog drutva i drutva sa
ogranienom odgovornou sadri oznaku
akcionarskog drutva a.d i drutva sa ogranienom
odgovornou d.o.o.
Firma javnog preduzea sadri oznaku j.p
Firma preduzetnika sadri njegovo lino ime

Imovina preduzea
Imovina preduzea je pravo svojine na
pokretnim i nepokretnim stvarima,
novana sredstva i hartije od vrijednosti
i druga imovinska prava
Poetna imovina- ulozi osnivaa ili
poetni kapital
Drutvo kapitala ima obaveznu rezervu

Organi preduzea
Organi preduzea su:
- skuptina kao organ vlasnika
- upravni odbor kao organ upravljanja,
- direktor kao organ poslovoenja
- nadzorni odbor kao organ nadzora

Ortako drutvo
Ortao drutvo spada u grupu drutva lica
Ortako drutvo je oblik organizovanja preduzea u
koje se udruuju dva ili vie lica radi ostvarivanja
odreenih zajednikih ciljeva
Sutina- osniva ih vei broj lica
Ortako drutvo se osniva ugovorom dva ili vie
fizikih lica koja se obavezuju da uz sopstvenu
neogranienu solidarnu odgovornost za obaveze
drutva, obavljaju odreenu djelatnost
Javno ortako drutvo
Tajno ortako drutvo

Komanditno drutvo
Komanditno drutvo u trinoj privredi je
organizovano kao drutvo lica
Nastaje putem ugovora dva ili vie lica o
obavljanju odreene djelatnosti pod
zajednikom firmom
U ovom drutvu bar jedan ortak ne
odgovara neogranieno i solidarno za
obaveze prema povjeriocima drutva, ve
ogranieno i to u visini njegovog uloga u
drutvu

 Sa stanovita odgovornosti prema treem licu

komanditno drutvo ima dvije vrste lanova:
- komlementari(vode poslovanje drutva i
odgovaraju za njegove obaveze prema
treim licima neogranieno solidarno);
- komanditori (ne uestvuju u voenju
poslovanja drutva i ogranieno odgovaraju
za njegove obaveze prema treim licima)

 lanovi komanditnog drutva mogu da budu

fizika i pravna lica
Osnivanje komanditnog drutva nastaje
ugovorom koji sadri:
- ukupnu vrijednost uloga svih ortaka,
- iznos uloga svakog pojedinog ortaka
- udio svakog pojedinog ortaka o raspodjeli
dobiti i gubitka
- reim prenosa udjela izmeu ortaka i na
trea lica

Akcionarsko drutvo
Akcionarsko drutvo spada u drutvo kapitala
a ine ga fizika i pravna lica koja
raspolau kapitalom i spremna su da uloe
svoj kapital u preduzee
Ulozi su lako prenosivi
Akcionarsko drutvo je privredno drutvo koje
osniva jedno ili vie pravnih ili fizikih lica
pod zajednikom firmom radi obavljanja
odreene djelatnosti
Osnovna glavnica (kapital) je unaprijed
definisana i podjeljena na akcije nominalne
vrijednosti

 Akcionarsko drutvo nastaje ugovorom o osnivanju ili

odlukom o osnivanju
Osnivanje moe biti sukcesivno (sa emitovanjem
javnog poziva za otkup akcija) ili simultano (bez
emitovanja javnog poziva za otkup akcija)
Novani udio osnovnog kapitala kod simultanog
osnivanja ne moe biti manji od 10 000 KM, a kod
sukcesivnog od 20 000 KM
Novani osnivaki ulog jednog akcionara ne moe
biti manji od 500 KM, a najmanji iznos nominalne
akcije ne moe biti manji od 5 KM

 Akcionarsko drutvo plaa porez na

dobit korporacija
Akcije su hartije od vrijednosti koje
reprezentuju dio kapitala akcionarskog
drutva i koje kao takve njihovim
vlasnicima obezbjeuju pravo na
uee u upravljanju drutvom i pravo
uea u raspodjeli ostvarene dobiti
drutva

 Prednosti akcionarskog drutva:

mogunost pribavljanja kapitala veeg
obima od niza sitnih investitora, pravo
da organizuje biznis a da sami partneri
ne uestvzuju u njemu, ogranienje
odgovornosti, odnosno rizici partnera u
visini uloga, pravo upravljanja po
osnovi vlasnitva- uloga u drutvu,
mogunost prenosa vlasnitva-prodaja
akcija treem licu

 Slabosti akcionarskog drutva: visoki

trokovi osnivanja, nemogunost
uestvovanja svih vlasnika-imaoca
akcija u upravljanju drutvom,
nesigurnost lanova uprave
Upravljanje akcionarskim drutvom vre:
skuptina akcionara, upravni odbor,
nadzorni odbor i direktor

Drutvo sa ogranienom
odgovornou
Ovaj oblik drutva spada u drutvo kapitala i
slui za organizovanje malih i srednjih
preduzea
Drutva sa ogranienom odgovornou je
privredno drutvo koje radi obavljanja
privredne djelatnosti osnivaju pravna ili fizika
lica sa unaprijed utvrenom osnovnom
glavnicom i sa rizikom lanova za poslovanje
do visine svog uloga u njemu
Za obaveze drutva nisu odgovorni lanovi
nego samo drutvo

 Moe imati najvie 30 lanova

Novani osnivaki udio osnovnog kapitala
drutva ne moe biti nii od
5 000 KM
Novani osnivaki ulog pojedinanog lana
ne moe biti manji od 500 KM
Razlikuje se od akcionarskog drutva u tome
to ulozi nisu akcije- prenosive HOV i ne
mogu se koristiti u berzanskim operacijama
Drutvo moe biti jednopersonalno ili da ima
vie osnivaa pravnih ili fizikih lica

Javno preduzee
- Javna preduzea spadaju u grupu dravnih
preduzea
- Osnivaju se sa dravnim kapitalom i sa posebnim
interesom za dravu
- Ova preduzea imaju 50% plus jedan akcija u
vlasnitvu drave i zapoljavaju vie od 50 lica
- Drava upravlja preduzeem preko svojih
predstavnika
- Organi javnog preduzea su: skuptina, nadzorni
odbor i uprava

Poslovni sistemi u privredi

Pojedinana preduzea mogu se povezati
u poslovne sisteme
Povezana preduzea su: matini i zavisno
(mjeoviti holding, koncern), preduzee sa
uzajamnim ueem i holding

Mala, srednja i velika preduzea

Mala preduzea su obino povezana sa
pojedinanim osnivaem koji je istovremeno i
menader tog preduzea
U RS se preduzea razvrstavaju na mala i
srednja u zavisnosti od prosjenog broja
zaposlenih, ukupnog prihoda od prodaje i zbira
bilansne aktive
Mala preduzea se definiu kao pravna lica koja
zapoljavaju prosjeno godinje od 11 do 50
radnika, ostvaruju godinji prihod od prodaje u
vrijednosti od 4 000 000 KM ili imaju zbir
bilansne aktive u vrijednosti od 2 000 000 KM

 Srednja preduzea su pravna lica koja

zapoljavaju prosjeno godinje od 51 do 250
radnika, ostvaruju ukupni godinji prihod od
prodaje do 20 000 000 KM ili imaju zbir
bilansne aktive u vrijednosti do 10 000 000 KM
Velika preduzea raspolau velikim kapitalom
i pokrivaju velika trita, te ove pokazatelje
prati i veliki broj zaposlenih

Osnovne funkcije u procesu

reprodukcije
Proces proizvodnje u preduzeu izvrava
se preko poslovnih funkcija
Funkcija predstavlja skup povezanih
poslova i postupaka kojima se obavljaju
zadaci u preduzeu
Funkcije se klasifikuju prema vertikalnoj i
horizontalnoj dimenziji

Vertikalna podjela funkcija

Slijedi hijerarhiju oistavljanja i realizacije ciljeva
preduzea i nadlenosti nosilaca funkcija
Tri vertikalna nivoa osnovnih funkcija:
upravljanje, rukovoenje i izvrenje
Upravljanje je hijerarhijski najznaajnija funkcija
Upravljaka funkcija je vlasnika funkcija u
preduzeu, postavlja okvir rukovoenju i
izvravanju
Struktura funkcije zavisi od veliine preduzea
Privredno preduzee ima vlasnika
Kapital je vlasnitvo fizikih i pravnih lica

Vlasnika funkcija podrazumijeva prava i

obaveze
Vlasnik preuzima ritik za uloeni kapital
Upravljaka funkcija pored interesa vlasnika
kapitala, obuhvata i interese zaposlenih u
preduzeu i interese drutvene zajednice,
Upravljanje zauzima najvie mjesto

Organi upravljanja su: skuptina(donosi statut,

utvruje poslovnu politiku, usvaja izvjetaje o
poslovanju, odluuje o raspodjeli dobiti i
statusnim promjenama), upravni odbor (imenuje
direktora, priprema odluke i materijale za
skuptinu i operativno donosi odluke kojima se
zealizuju zadaci usvojeni na skuptini), nadzorni
odbor(vri poslove kontrole da poslovne knjige
budu u skladu sa zakonskim propisima)

 Rukovoenje je funkcija operativnog

upravljanja i voenja poslova preduzea
Osnovni zadatak je pretvaranje upravljakih
odluka u konkretne radne zadatke i koordinaciju
pojedinanih poslova i zadataka
Rukovodioci su izvrioci interesa vlasnika
Funkciju rukovoenja obavlja direktor i
rukovodioci organizacionih jedinica i dijelova
Funkcija izvravanja realizuje zadatke i naloge
direktora i rukovodioca

Horizontalna klasifikacija funkcija

Osnovna funkcija se sastoji od niza povezanih
izvrnih poslova
Grupe poslova ine dio osnovne funkcije
izvrenja svrstavaju se u sekundarne funkcije
Sekundarne funkcije se obavljaju u radnim
zajednicama, sektorima, slubama, odjeljenjima
Horizontalne poslovne funkcije: istraivanje i
razvoj, tehnika funkcija, finansije i
raunovodstvo, marketing funkcija, plansko
analitika funkcija, kadrovska i funkcija interne
kontrole

 Istraivako-razvojna funkcija sagledava

mogunosti primjene novih tehnologija u
procesu proizvodnje
Tehnika funkcija je vana za proizvodnju u
preduzeu i od njenog kvalitetnog obavljanja
zavisi uspjeh svih drugih funkcija
Finansijsko raunovodstvena funkcija sastoji
se iz dvije funkcije: finansijske i
raunovodstvene
Zadaci fin. ra. funkcije se ostvaruju preko
finansijske operative, finansijske evidencije,
finansijske kontrole i finansijske analize

 Finansijska operativa pribavlja novana sredstva,

koristi ih, usklauje priliv i odliv novanih sredstava,
regulie novane tokove, kontrolie upotrebu sredstava i
obavlja poslove likvidature i blagajne
Korienje novanih sredstava vri se za nabavku roba,
isplatu plata, plaanja obaveza
Kontrola moe biti interna i eksterna
Likvidatura utvruje ispravnost dokumenata na osnovu
kojih se vri isplata odnosno naplata
Blagajna vri cjelokupno poslovanje u vezi sa naplatom
ili isplatom gotovog novca

 Finansijska evidencija (raunovodstvo) obuhvata:

finansijsko knjigovodstvo, robno knjigovodstvo,
knjigovodstvo kupca, osnovnih sredstava, plata
Finansijsko knjigovodstvo vodi glavnu knjigu u kojoj
su objedinjene sve analitike evidencije, evidencije
prihoda, rashoda i izrauje periodine i zavrne raune
Robno knjigovodstvo evidentira sve promjene na
materijalu, ambalai, gotovim proizvodima, stanju zaliha
po proizvodima i skladitima,
Knjigovodstvo kupca i dobavljaa evidentira promjene
dunika i povjerioca
Finanska kontrola ispituje tekue poslovanje preduzea
i njegovih djelova

 Marketing funkcija treba da omogui trinu

usmjerenost preduzea i njegovog poslovanja
Podruja marketinga su:trite prodaje, nabavke,
formiranje trinog asortimana, prodaja, unaprjeenje
plasmana, nabavka
Plansko analitika funkcija se bavi planiranjem buduih
poslovnih rezultata i analizom postojeeg izvrenja
plana( obino se rade godinji planovi i planovi do 5 g.)
Kadrovska funkcija vodi brigu o zaposlenima
Administrativna funkcija obuhvata poslove
sekreterijata i pravne poslove
Funkcija interne kontrole treba da sprijei lo rad i
zloupotrebu poloaja

Sredstva i upravljanje sredstvima

preduzea
PROIZVODNJA
Proizvodnju definiemo kao proces pretvaranja
proizvodnih faktora (inputa) u proizvode i usluge
(outpute)
Inpute dijelima na: predmete rada, rad i kapital
(sredstva za rad)
Predmet rada- prirodni resursi
Rad- ljudsko vrijeme provedeno u proizvodnji
Kapitalni resursi se koriste sa namjenom da
proizvedu druga dobra:mane, ekii,
kompjuteri, zgrade

 Funkcija proizvodnje pokazuje najvei

output koji neko preduzee moe
proizvesti uz bilo koju zadanu kombinaciju
inputa
Sredstva se namjenski upotrebljavaju i
prelaze iz jednog oblika u drugi tokom
procesa proizvodnje to se oznaava
metarmofozom sredstava

Osnovna sredstva
Osnovna sredstva su dio poslovnih sredstava u
preduzeu koja se postepeno troe u procesu
proizvodnje
Koriste se u duem vremenskom periodu i ne
mijenjaju svoj oblik
Mogu biti: osnovna sredstva u
upotrebi(zemljite, ureaji, prostorije, alati), u
pripremi (investicije u toku), izvan upotrebe, u
novanom obliku, u obliku patenata i licenci

 Podjela sredstava iskazana u bilansima stanja:

nematerijalna ulaganja (prava), osnovna sredstva
(materijalna sredstva), dugoroni finansijski plasmani
Nematerijalna ulaganja ine dugorona ulaganja u
druga preduzea, istraivanja i razvoj, u probnu
proizvodnju, tu spadaju patenti, licence, koncesije
Materijalni oblik sredstava slui za obavljanje
svakodnevne djelatnosti
Dugoroni finansijski plasmani su osnovna sredstva u
novanom obliku
Izvori finansijskih osnovnih sredstava: vlastiti, udrueni,
krediti, pokloni

Troenje osnovnih sredstavaamoritzacija

Vrijednosti osnovnih sredstava: fakturna cijena
koja je sadrana u fakturi dobavljaa; nabavna
vrijednost osnovnih sredstava sadri fakturnu
cijenu, trokove transporta, trokove montae i
ugradnje, porezi, carine, obraunavanje kadrova
za rad na osnovnom sredstvu; amortizovana
vrijednost je odreena knjigovodstveno i
pokazuje koliko je osnovno sredstvo umanjilo
svoju vrijednost u dosadanjem vijeku upotrebe;
sadanja vrijednost dobije se po odbitku
izvrenih otpisa od njihove prvobitne vrijednosti;

 Revalorizacija osnovnih sredstava predstavlja

ponovno utvrivanje vrijednosti osnovnih
sredstava i vri se usklaivanje knjigovodstvene
vrijednosti sa stvarnom vrijednou, a postupak
se vri radi obraunavanja realne amortizacije i
utvrivanja dohotka
Amortizaciona stopa izraava odnos izmeu
nabavne vrijednosti i prosjenog vijeka trajanja
sredstva AS= 100/h h-vijek trajanja sredstva
Amortizaciona kvota
AQ= nabavna vrijednost x AS/100

 Obraun amortizacije po vremenski ravnomjernom

metodu- sredstva e se vremenom istroiti bez obzira
kojim se intezitetom koriste
Vremenski degresivan metod- sredstva se intezivnije
troe u poetku upotreba, a kasnije se taj intezitet
smanjuje
Progresivna vremenska amortizacija- upotrebom
amortizacionog sredstva svake godine se njegova
amorticaziona stopa poveava
Funkcionalni metod obrauna amortizacije zasniva se
na stvarnom korienju osnovnih sredstava AQ=
nabavna vrijednost/ obim proizvodnje

Obrtna sredstva
To su sredstva koja se u procesu proizvodnje
transformiu u periodu manjem od godinu dana
Obrtna sredstva u materijalnom obliku sastoje se iz:
sirovina, nedovrene proizvodnje, poluproizvoda, zaliha
gotovog proizvoda, inventara i ambalae
Obrtna sredstva u novanom obliku su gotov novac u
blagajni i iro raunima, namjenjen za kupovinu
sredstava potrebnih za proizvodni proces
Obrtna sredstva po osnovu prava su potraivanja od
kupca za isporuenu, a ne naplaenu robu, ti spadaju i
licence

 Duina ciklusa obrta obrtnih sredstava

izraunava se kada se broj dana u godini
podijeli sa koeficijentom obrta
Koeficijent obrta je broj koji pokazuje
koliko su se sredstva obrnula u toku jedne
godine