Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Nng sut
(tn/ha)
5,0-5,5
6,5-7,0
H2S cc ion khong NO3 vd: Vit Nam do s dng phn bc ti trong trng
rau gy nhim mi trng ng thi nh hng ti sc kho ca ngi s dng.
- Cc loi phn ho hc (c bit l phn m) c th lm nhim nitrat
ngun nc ngm, hin tng phn m ho dn n mt m, gy nhim
khng kh, lm t ho chua, hin tng tch ng kim loi nng Cu, Pb, Zn, Cd
... trong nc v t, hin tng ph dng ngun nc mt, lin quan n qu
trnh tch lu ln v m.Vic s dng cc loi phn bn chua vi lng ln v
lin tc c th lm t b chua, nh hng trc tip n cy trng v cn lm cho
t tng tch lu cc yu t c hi nh st, nhm, mangan di ng.
- Ngoi ra vic bn phn khng tr li lng cht dinh dng m cy
trng ly i theo sn phm thu hoch, lm suy thoi t trng ang l vn mi
trng khng nh Vit Nam cng nh nhiu ni trn th gii.
1.4. Phn bn vi thu nhp ca ngi sn xut
Phn bn l yu t c nh hng quyt nh n nng sut, phm cht cy trng,
ng thi c nh hng quan trng n hiu lc ca cc bin php k thut lm tng nng
sut cy trng khc nn ngi sn xut rt quan tm n yu t ny.
Vic s dng phn bn hp l v hiu qu lm tng nhiu thu nhp cho ngi sn
sut. Trong s dng phn bn, tn ti mt nh lut m da vo ngi trng trt c th
bn phn t li nhun ti a t mt n v din tch trng trt thng qua vic xc nh
c lng phn bn v nng sut ti thch kinh t.
Vy: Phn bn c vai tr rt quan trng v khng th thiu c i vi sn xut nng
nghip, l c s cho vic sn xut nng nghip thm canh t hiu qu cao v bn vng. s
dng phn bn t hiu qu cao ngi s dng cn c nhng hi bit cn thit v phn bn v
mi quan h gia phn bn vi t v cy trng.
TT
11
Cht
dinh K
dng
hiu
Mangan
Mn
Hydro
H2O
12
Bo
H3BO4, BO3--
Oxy
O2, H2O
13
Km
Zn
Zn++
Nit
NH4+, NO3-
14
ng
Cu
Cu++
Ln
H2PO4, HPO4--
15
Molipden
Mo
MoO42-
Kali
K+
16
Clo
Cl
Cl-
Canxi
Ca
Ca++
17
Natri
Na
Na+
Magi
Mg
Mg++
18
Silic
Si
SiO3-
Lu hunh
SO42---, SO2
19
Coban
Co
Co+
10
St
Fe
Fe++, Fe+++
20
Nhm
Al
Al+++
Dng cy ht
Mn++
Ngun:IFA
Trong :
- Cacbon (C), hyro (H), oxy (O): l cc nguyn t dinh dng thuc
nhm cy tch lu nhiu nht, chim 92% trng lng cht kh ca cy. Cc
nguyn t ny c sn trong thin nhin, cy hp th chng thng qua nc ti v
kh quyn.
- Nit (N), ln (P), kali (K), magi (Mg), canxi (Ca), lu hunh (S) l cc
nguyn t dinh dng chim 7,4% trng lng cht kh ca cy. y l cc
nguyn t thng khng c nhiu trong t nhin nn phi quan tm cung cp
nhiu cho cy trng bng phn bn. Trong :
+ N, P, K: l nhng nguyn t thng tch lu trong cy vi t l vi % m
trong t thng b thiu nn cy trng cn c cung cp thm nhiu bng phn
bn. V vy, cc nguyn t dinh dng ny l nhng nguyn t dinh dng a
lng, cc phn cha cc nguyn t ny gi l phn bn a lng.
+ Mg, Ca, S: l nhng nguyn t chim t l t hn trong cy (khong 1%
TLCK), trong t thng cng khng cho cy trng. Chng l nhng nguyn t
dinh dng trung lng, cc phn cha nhng nguyn t ny gi l phn trung
lng.
+ Cu, Fe, Mn, Mo, B, Zn (Cl): l nhng nguyn t chim t l rt t trong
cy (0,6 % TLCK) nhng c vai tr xc nh khng th thay th, t cng thng
thiu. Chng l nhng nguyn t dinh dng vi lng, phn cha nhng nguyn
t ny gi l phn vi lng.
+ Na, Si, Co, Al: l nhng nguyn t c ch cho mt s cy.Vd: Si cn
nhiu cho la, Na: Cn nhiu cho nhm cy c c.
4.2.2. Tnh hnh s dng phn bn
Nh nhng li ch m phn bn mang li trong vic tng nng sut,
phm cht nng sn, tng thu nhp cho ngi nng dn m trong 1 th k va qua
trn th gii, sn xut v s dng phn bn ho hc tng rt mnh. Nm
1906, ton th gii ch s dng tng lng phn bn (N + P 2O5 + K2O) l 1,9 triu
tn th n nm 1999 s dng 138,22 triu tn.
Tuy nhin vic s dng phn bn khng hp l (v liu lng, t l, thi
gian bn...) gy ra nhng hu qu nghim trng nh: cht lng cy trng
9
11
- Tnh cht:
+ Phn dng th lng, r tin nht, d bo qun v s dng hn
amoniac khan, nhng do c tc dng n mn kim loi nn cng cn bo qun
v vn chuyn nc amoniac trong cc thit b bng snh s, nha.
12
- NH3
(NH4)2 SO4
NH4 HSO4
300C.
NH3 + H2O
V vy: Lin tc bn phn Amn sunft (SA) trong trng trt lm mt vi, gim tnh m
v ho chua t.
- Ion Clo nh hng xu ti cht lng nng sn ca nhiu loi cy trng nh: thuc l, nho,
cam qut v c i vi vi sinh vt.
Tuy vy, ion Clo khng b keo t gi nn c th b nc ma ra tri, do vy nu bn
Clorua amn sm th cc tc hi ca ion Clo cng gim.
- c im s dng:
+ y l loi phn r tin, c hiu lc vi nhiu loi cy trng (ma, ng, cy ly si, c
du, da) nht l vi cy la.
+ S dng trong thi gian di cn phi trung ha chua vi t l 1 NH4Cl : 1,4
CaCO3 hay bn kt hp vi phn chung v cc loi phn ln thin nhin khc.
+ Do phn cha Cl- nn khng bn phn cho nhng cy mn cm vi Cl-, nu bn
phi bn lt sm.
1.1.2. Phn m nitrat
c im chung ca nhm phn ny: ho tan mnh trong nc, cha N dng NO3-,
mng in tch m nn khng c t gi, d c cy ht, d b ra tri v tham gia vo qu trnh
phn m ho dn n mt m c th kh. Thch hp cho cy trng trong iu kin kh khn,
phn pht huy hiu lc cao t cn. u l cc phn kim sinh l...
* Canxi nitrat
- Cng thc ho hc: Ca(NO3)2
- Thnh phn: 13,0 15,5 % N; 25 -36% CaO. Ph bin nht l loi phn
cha 15 15,5% N v 25% CaO.
- Tnh cht:
+ Phn c dng tinh th hnh vin trn, mu trng c, ho tan nhanh
trong nc cha m dng NO3-.
+ Phn c tnh kim sinh l, d ht m chy nc, ng thnh tng kh
bo qun. y l hn ch kh nng s dng phn ny trong iu kin nhit i m
ca Vit Nam.
+ NO3- khng b t hp ph nn d c cy ht, ngay c trong iu
kin khng thun li cho vic ht dinh dng ca cy (kh hn, lnh, t chua,
16
NO2-
N2
- c im s dng:
+ Phn Caxi nitrat rt thch hp vi cc cy trng cn c bit cho cc
cy gp iu kin kh khn (kh hn, t mn, chua, cy trng v ng, cy trng
trn t c thnh phn c gii nng...).
- Tnh cht:
+ Phn ur c dng tinh th, vin trn nh trng c, kch thc ht 1
3mm, mu trng c hay trng ng, khng mi, ho tan nhanh trong nc,
rt linh ng.
+ Phn ur c th coi l c phn ng trung tnh sinh l, do sau khi bn
vo t ur chuyn ho thnh cacbonat amon tuy tm thi lm cho t kim nh
phn ng sau y:
(NH4)2CO3 + H2O NH4HCO3 + NH4OH
Ion NH4+ c to thnh c th c cy, vi sinh vt s dng, hoc keo t
hp ph, ngoi ra c th b nitrat ho thnh HNO 3 m tm thi lm cho t chua.
Nhng sau 1 thi gian cy ht m hai dng NH 4+ v NO3-, gc axit v gc kim
u bin mt, nn pH trong t thay i khng ng k.
+ nhit > 200C phn ht m chy nc, tr nn nht v lnh, c
th vn cc v ng tng gy nh hng xu n trng thi vt l v s dng
ca phn.
+ Phn ur cn c gi l phn amn hiu qu chm, do s chuyn ho
ca ur trong t thnh amn cn thit cho vic cung cp dinh dng thun li cho
cy li tu thuc nhit , m , cht hu c, pH t, vi sinh vt Trong quan
trng nht l nhit . Nhit mi trng 300C qu trnh xy ra nhanh (3 ngy)
nhit thp 100C qu trnh xy ra chm hn nhiu (10 ngy).
VSV
CO(NH2)2 + H2O
(NH4)2CO3
10 300C
(10 3 ngy)
+ Phn ur c th b mt NH3 khi bn vi phn trc tip trn mt t
(khng vi phn vo t sau khi bn) do phn sau khi c chuyn ho thnh
cacbonat amn, cht ny khng bn vng, d b phn hu thnh amoniac v
bicacbonat amon m dn n mt m di dng NH 3. Qu trnh ny xy ra mnh
trong mi trng t trung tnh n kim.
19
pH kim
(NH4)2CO3
NH3 + NH4HCO3
> 30 C
- c im S dng:
+ Phn s dng tt cho nhiu loi cy trng (do thnh phn ca phn
khng c ion gy hi).
+ Phn c th s dng tt trn cc loi t khc nhau c bit thch hp
trn t chua, t bc mu, t ra tri mnh.
+ Phn c th s dng di nhiu hnh thc: Bn lt, bn thc, bn vo
t hoc phun trn l, (nn s dng phn c hm lng biur thp tt nht l <
0,25%; ch ti nng dinh dng phun).
V d:
1 2%: cy ho tho
0.5 1.0%: cy n qu
cn bn vo tng kh ca t).
+ Khng c bn phn trc tip di tri nng gt, tri ma s lm
mt m.
+ Do hm lng dinh dng c trong phn cao, nn trn phn thm vi
t bt, phn chung mc tng khi lng cho d bn.
* Phn Canxi xianamit
- Cng thc ho hc: CaCN2 c to thnh do phn ng ca carbua canxi
CaC2 vi m c 21 22%.
- Thnh phn: 20 23% N; 20 54% CaO
- Tnh cht: Phn nguyn cht c dng bt mu trng. Phn ln tp cht
c dng bt mu en. Phn khng tan trong nc, d gy bng v tnh st
trng cao (dit nm, bnh u r bp ci, su b hung, b ci, tuyn trng, k sinh trng
gia sc), c phn ng kim.
22
Cao
Trung bnh
Thp
200 240
150 180
80 100
40 - 80
Sp l, ci bp Ci tha, b , c Ci bao, da chut, u trng, u
,
ci
(sm)
ci Bixen, ci bp
u rau, c rt sm,
c chua, hnh
27
Ca2+
28
CaHPO4 + Ca(HCO3)2
- c im s dng:
+ T l P2O5 tan trong axit yu rt thp (2,5 3,5%) nn hu ht khng
dng bn trc tip cho cy m ch dng ch bin phn ho hc.
+ Thnh phn ca apatit c lng CaO kh ln nn n c tc dng trung
ho chua tt.
* Photphorit
L sn phm ca qu trnh kt ta lng, ng phosphat qua nhiu th k to
nn photphorit. Vit Nam cc m photphorit ln c hnh thnh Vnh Thnh
(Lng Sn), Yn Sn (Tuyn Quang), Hm Rng (Thanh Ho).
- Cng thc ho hc: Ca10(PO4)6.X2 hay [Ca3(PO4)2]3.CaX2;
X c th l F, OH, hay Cl.
- Thnh phn: 4 37%P2O5 thng <30%; 15 38%R2O3; 8 22% CaO
; 15 21% SiO2; OM < 10%; F2 = 0,1%.
- Tnh cht:
+ dng v nh hnh, mu nu hay xm nu, ln nhiu t v cht
hu c nn d nghin nh, c thnh phn thay i tu thuc vo iu kin
hnh thnh.
+ Khi bn phn ny vo t cng ging nh i vi apatit nh chua c
trong t v cc axit c to ra do hot ng ca vi sinh vt v r cy m ho tan
c ln cho cy trng s dng.
H+
H+
Ca2+
29
Mg2+ + 2CaHPO4
[K]
+
H+
H+
H
H+
2AlPO4
+ Ca(OH)2 + 4HO
AlPO4 . 2H2O
m, lc mi trng cy trng).
+ Bn phn ln cng gn r cy cng tt, bn cho cy trng cn thng
bn theo hng theo hc.
+ Bn phn ln kt hp vi phn chung, theo t l so vi phn chung,
2% i vi supe ln, 3 - 5% i vi photphorit.
+ Phi hp supe ln vi cc loi ln khc trong s dng.
+ Bn phn ln theo t: t chua ngho ln dng phn ln thin nhin;
t bc mu, t nh ngho Mg dng phn ln nung chy. t kim, trung tnh
dng phn supe ln.
+ Bn phn ln theo cy: u tin bn phn ln cho cc cy c nhu cu ln
cao, cy trng cn c bit l cc cy ngn ngy nn bn supe ln, la nn bn
phn ln nung chy hay phn ln thin nhin, cy b u v phn xanh nn dng
phn ln thin nhin.
+ Ch supe ln mi c th c dng bn thc cn cc loi phn ln khc
ch dng bn lt.
2.2.5. C th bn phn ln ci to v bn ln duy tr
- Bn phn ci to: L bn lng ln ln hn nhiu so vi nhu cu ca cy
nhm lm tng hm lng ln c trong t n mt mc tho ng to kh nng
t cung cp ln tt cho cy v thng lm i vi t ngho ln.
- Bn phn duy tr: L bn lng phn va b p lng ln m cy
trng ly i hng nm, n nh lng ln (P2O5) c trong t.
Trong thc t ngi ta c th bn tp trung lng phn ln ln ca mt s
v cy trng vo mt ln bn cho cy trng no c nhu cu ln cao nht trong h
thng lun canh gim chi ph vn chuyn v bn phn (tin cho vic c gii
ho) (bn ci to).
Tuy nhin bn mt lng phn ln ci to ln c th dn n vic cn tr ht cc
nguyn t vi lng c bit l Zn cy (do b c nh). Ngoi ra khi trong t c
nhiu st, nhm dng ho tan v khong st nu bn lng phn ln qu ln vo
37
L hn hp ca KCl vi silvinit
- Cng thc ho hc: gm hn hp ca NaCl + KCl
- Thnh phn: 38 42% K2O
- c im s dng: S dng tt cho cc loi ci c, khoai lang nhng c
nh hng xu n nhng cy mn cm vi clo.
* Patent kali (hay kalimag)
L hn hp ca 2 loi mui: Sulphas kali v sunphas magi
Cng thc ho hc: K2SO4.MgSO4.6H2O
- Thnh phn: cha 29% K2SO v 9% MgO
- Tnh cht: Dng bt hay vin khng r hnh, c mu xm hng, ho tan
trong nc d dng, l phn chua sinh l.
- c im s dng: Dng phn kali ny s dng tt cho mi loi cy, nht
l cy trng mn cm xu vi clo v cy trng trn t c thnh phn c gii nh
ngho K, Mg.
* Cacbonat kali, phn ny c tn l b tt hay bt xt.
- Cng thc ho hc: K2CO3
- Thnh phn: cha 50% K2O, nu nguyn cht th cha 56,5% K2O.
- Tnh cht: rt d chy nc, nn cn c ch bo qun.
- c im s dng: Thch hp i vi t chua, s dng bn lt tt cho
nhng loi cy khng chu c Clo.
* Ngoi ra cn c cc loi phn kali khc nh:
- Emgekali (magi kali): thng c sn xut c
- Reform kali: Thng c sn xut Lin X v c.
3.1.3. Tro bp
Tro l sn phm ca qu trnh t g, rm r m c. T xa xa ngi nng
dn Vit Nam c tp qun s dng Tro bp lm phn bn do trong tro bp cha
nhu cht dinh dng d tiu vi cy trng (kali, ln, vi v nhiu nguyn t vi
lng), c bit l yu t kali.
Vd: Trong ch canh tc ca nhiu dn tc min ni trc y, khng bn
41
phn v ch t nng, ry trc khi gieo trng. Trn thc t, trong nhng trng
hp trn s dng Tro lm phn bn.
- Thnh phn ho hc: Tro bp cha kali, canxi, ln v cc nguyn t vi
lng. Trong nhiu nht l K ri n Ca v P. V thnh phn dinh dng ca
tro bp, c th coi n l mt loi phn a yu t. Tu nguyn liu em t m
c Tro vi t l cc nguyn t dinh dng khc nhau.
Bng 2.2. Thnh phn chnh ca cc loi Tro bp
Cc loi Tro
Tro ng cc
Tro cy l rng
Tro g l kim
Tro cy Hng dng
Tro phn chung
Tro than bn
Tro than
K2O (%)
16,2 35,3
10
6,0
36,3
11,0
1
2
P2O5 (%)
2,5 4,7
3,5
2,5
2,5
5,0
1,2
1
CaO (%)
15,0
30
35,0
18,5
9,0
29
0
43
KCl
188
16,7
31,4
NP
120
16,7
20,0
47
48
- Phn ln nung chy l dng phn ln ph bin cha 18- 20% MgO
- Kalimag - paten kali - K2SO4. MgSO4: l loi phn kali c cha 9% MgO.
- Phn chung: l ngun phn hu c chnh, tuy c hm lng Mg thp
(0,05- 0,45% MgO), nhng thng dng vi lng ln.
- olomit - CaCO3.MgCO3 (18 - 20% MgO; 30,4% CaO) l loi nguyn liu
t nhin chuyn dng ci to t chua ngho Mg.
lmit tuy khng tan trong nc, nhng sau khi bn vo t di tc ng ca nc
v CO2 nn chuyn dn CaCO3.MgCO3 thnh Ca(HCO3)2 v Mg(HCO3)2 l cc cht ho tan
trong nc cung cp dinh dng cho cy v ci to t.
lmit c th bn trn mi loi t, song thch hp nht trn t chua, t phn, t
ngho canxi v magi nh t ct, t xm, t bc mu. Phn cng thch hp cho tt c cc loi
cy trng c bit l cy h u, cy n qu c mi, cy cng nghip...Khi s dng bn trong
qu trnh lm t, bn lt cng phn hu c v cc loi phn ho hc khc.
51
* Phn km
Km sulpht tan trong nc nn dng bn vo t v phun trn l.
Km oxit, cc mui km (ZnCO3; Zn3(PO4)2; ZnCl2; Zn(NH4)PO4) t tan
trong nc nhng tan tt trong t chua, c th dng bn vo t hay sn
xut phn a a yu t.
Phc km, ph bin nht l Na 2-Zn EDTA thng c hiu qu cao
nhng cn tnh ti hiu qu kinh t do gi cao.
* Phn Bo
Thng dng cc mui cha Bo v axit boric lm phn bn cho cy,
trong Borax - borat natri Na2B4O7.10H2O (11%B) v natri tetraborat
Na2B4O7.5H2O (14%B) l cc dng phn Bo c dng ph bin nht.
Axit boric c th s dng cho bn gc v bn qua l.
Lin X c, thng sn xut Supe ln tm Bo cha 0,17 1,3% Bo .
* Phn molipden
Molipdap amn (54%Mo) v molipdap natri (39%Mo) l cc dng
phn molipden c hm lng cao, tan trong nc nn c dng rng ri
bn vo t, phun qua l hoc trn vi ht ging.
C th dng x l cao cha molipden lm phn bn. Lin X c
dng supe ln vin c cha 0,2% Mo lm phn bn.
53
6. Phn a yu t (2 tit)
6.1. Vai tr ca phn a yu t trong sn xut nng nghip
T by lu nay ngi nng dn thng s dng cc loi phn n cung
cp cc nguyn t dinh dng cho cy trng sinh trng, pht trin. Do khng c
nhng hiu bit y v nhu cu cn i ca cy trng h khng nhng
khng p ng c yu cu dinh dng cn i ca cy trng t nng sut
cao phm cht tt, m cn c th gy nh hng xu ti hiu qu sn xut v mi
trng.
Nhm gip ngi nng dn khc phc tnh trng trn, cc cng ty phn bn
v ang sn xut nhng loi phn bn cha nhiu cht dinh dng theo mt t
l xc nh - Phn a yu t. Cc loi phn a yu t ny c nhng vai tr
trong sn xut nng nghip nh:
- Vic bn phn, m bo cng mt lc cung cp v chng loi v
lng (cn i) cc cht dinh dng, ng theo yu cu ca cy trng, khng
ch c tc dng lm cy trng sinh trng pht trin kho mnh, cho nng sut v
cht lng sn phm cao hn, m cn lm tng hiu qu ca vic s dng phn
bn.
- Cc loi phn bn ny, c th p ng cng mt lc nhu cu v cc cht
dinh dng ca cy v gip cho ngi nng dn khng hiu bit tng tn v
bn phn cn i, vn c th bn phn cn i cho cy trng.
- Nh vy, sn xut v s dng phn a yu t, cn l phng tin quan
trng m x hi to ra, nhm gip tt c nng dn c th pht trin sn
xut nng nghip bn vng (V bt k ngi nng dn no cng c th bn phn
cn i). ph hp vi thc t ny, cc Nh sn xut v kinh doanh phn bn
ang rt quan tm sn xut v cung ng cc loi phn bn chuyn dng cho
tng i tng s dng (tng thi k bn ca mi loi cy trng trn cc loi t
khc nhau).
6.2. Nhng khi nim chung v phn a yu t
6.2.1. nh ngha v phn a yu t
Phn a yu t (YT) l loi phn bn m trong thnh phn ca n c cha
t nht 2 yu t dinh dng chnh (a lng). Ngoi ra trong phn cn c th c
55
cc nguyn t dinh dng trung lng, vi lng, thuc tr c, cht kch thch sinh
trng ... nng cao hiu qu s dng phn bn.
Phn a yu t, cn c th gi l phn phc tp.
6.2.2. Cch gi tn phn a yu t
Tn phn ca phn a yu t c ghp tn ca cc nguyn t a lng
c trong phn thnh mt tn chung.
Tn phn cn c th cho bit dng nguyn t dinh dng c trong phn,
c bit cn thit i vi yu t N. Th d: Nitrophos gm 2 nguyn t N v P
m N dng nitrat, cn Diamophos - DAP cng gm 2 nguyn t N v P, trong
N- dng amn NH4 .
Tn ca phn a yu t cn th hin thnh phn v t l (%) ca cc
nguyn t dinh dng c trong phn, c biu th bng v tr ca cc ch s,
theo quy c th t v tr s th nht l N, v tr th hai l P 2O5 v v tr th
ba l K2O.
Nu trong thnh phn ca phn c cha cc nguyn t khc (S, Mg...)
th vit s biu th t l ca nguyn t tip theo v phi ghi thm k hiu
nguyn t ngay sau ch s . Th d: Phn phc tp 20.10.10 cn hiu l loi
phn phc tp c 20%N, 10%P2O5, 10%K2O, cn 20-10-10-5(Mg) l loi phn c
t l N,P,K nh trn nhng c thm 5% Mg.
6.2.3. Hm lng v t l cc yu t dinh dng ca phn a yu t
Hm lng dinh dng ca phn a yu t l tng s cc n v N,
P2O5 , K2O c trong 100 kg phn bn, vd: loi phn 5.10.3 c tng hm lng
dinh dng l 18%.
Hm lng dinh dung trong phn bn c nh hng ln n hiu qu,
c bit l hiu qu kinh t ca phn bn. Xu hng hin nay trn th gii
ngi ta sn xut nhng loi phn c hm lng dinh dng cao.
Trong phn a yu t cn c hm lng ca tng loi yu t dinh
dng a lng (l phn cu thnh hm lng dinh dng ca phn) ng thi
to nn t l cc cht dinh dung c trong phn bn. V vy, hm lng ca
tng yu t dinh dng v t l gia cc cht dinh dng c nh hng ln
ti gi tr, i tng v k thut s dng ca phn a yu t.
56
58
59
sau trong qu trnh sinh trng ca cy phi cha cc dng ln v kali d tiu vi
cy trng.
+ i vi cc phn YT c cha N: phi lu n c tnh linh ng ca
N v kh nng gy hu qu xu khi bn tha, cho nn khi s dng cc loi phn
60
61
t (c bit l m).
62
T l mn trong cc tng t
0 - 20 cm
20 - 40 cm
3,75
3,45
4,04
3,74
3,92
3,70
3,87
3,65
4,45
4,12
Khng bn phn
N200P100K240
N120P90K90
N60P45K45
N60P45K45 + 20 tn phn chung/ha
63
64
65
3- Hemixenlulo
4- Xenlulo
5- Licnin, cht bo, cht sp.
+ Cc cht thuc nhm 1 v 2 s c phn gii nhanh cung cp
nng lng cho VSV sinh sn v tng hp cht c N mi.
+ Cc cht hemixenlulo v xenlulo c phn gii dn v mt i.
+ Lignin rt kh phn gii tn ti trong nhn mn.
Trong qu trnh phn gii phn hu c, cc cht hu c c N mi c hnh
thnh, cc cht khong c gii phng v lignin tng ln mt cch tng i do
phn hu c b mt dn khi lng so vi lc mi bn phn vo t.
- Qu trnh khong ho ca tng loi hp cht c trong phn hu c
+ Cc hp cht m hu c c trong phn hu c chuyn ho theo s
chung sau:
H2O
H2O
H2CO3
O2
O2
+Q
+ Cc hp cht hydratcacbon:
Trong iu kin ym kh chng chuyn ho thnh cc kh metan v
cacbonic:
(C6H10O5)n + nH2O n(3CH4 + 3CO2)
Trong iu kin ho kh chng phn gii v gii phng CO2, H2O v nng
lng:
(C6H10O5)n + nH2O + nO2 n(6CO2 + 6 H2O) + Q
+ Cc hp cht lu hunh hu c:
Trong iu kin ho kh to thnh sulphat (SO 42-) cung cp dinh dng cho
cy, cn trong iu kin ym kh th to thnh H2S gy mi kh chu.
+ Cc hp cht ln hu c:
Trong iu kin ho kh to thnh photphat l ngun dinh dng cho cy,
cn trong iu kin ym kh th to thnh cht kh H3P.
68
* Qu trnh mn ha v h s mn ha ca phn hu c
- Qu trnh mn ho ca phn hu c: l qu trnh phn gii, chuyn
ho phn hu c thnh mn. u tin cc phn hu c c chuyn dn
thnh mn th (cc cht hu c n gin), sau vi nm hnh thnh mn n
nh v mt dn khi lng so vi ban u (ch cn mt phn nh l mn). Vic
mt dn khi lng trong qu trnh mn ho ny c tc dng ci to tnh
cht vt l t. Trong s cc phn hu c ph bin th phn chung c kh nng
to mn tt nht.
- H s mn ho: l lng mn hnh thnh c khi vi 1 tn nguyn
liu hu c kh. H s mn ho ph thuc vo thnh phn v bn cht ca
cht hu c m khng ph thuc vo iu kin sinh thi, n mang tnh kinh
nghim v tng i nn cc kt qu cn cha thng nht. Trong thc t
ngi ta cn tnh h s mn ho ca nguyn liu hu c quy ra ti. Vd:
phn chung c h s mn ho l 0,1.
Bng 3.3. H s mn ho
H s mn ho cc nguyn liu hu c ph bin
- Phn chung hoai mc
0,3 - 0,5
- Phn chung nhiu rm rc
- Phn th
- R cy ng cc
- Phn xanh
- Ph ph phm cng nghip thc phm
0,1 - 0,4
0,25
0,15
0,2 - 0,3
0,15 - 0,2
70
72
Qua bng trn chng ta thy rng: phn cht kh ch yu c trong l cc cht hu c.
Hm lng cc cht khong c trong cc phn cu thnh phn chung u rt thp, t l nc
rt cao, t l cc cht dinh dng thit yu i vi cy c trong phn u rt thp.
tui gia sc v cch nui dng gia sc cng nh hng n thnh phn, cht
lng phn. Trong s cc loi phn gia sc th phn tru b thng ngho dinh dng
hn c.
n rm r
Lng phn
c sau 200
ngy (tn)
7,2
8,6
10,2
n than bn
Mt N sau
105 ngy
(%)
43,9
31,2
13,3
xp
hn hp
n bng rm r
Mt cht hu
Mt N (%)
c (%)
32,6
31,4
24,6
21,6
75
n bng than bn
Mt cht hu
Mt N (%)
c (%)
40,0
25,2
32,9
17,0
cht
12,2
10,7
7,0
1,0
ln cao. Sau 3 - 4 ngy nhit trong dng phn t 60-70 oC, cht hu c bt u
phn gii mnh th bt u nn cn thn lp phn v ti nc y ht khng
kh ra khi ng phn (Nhit trong ng phn h xung ch cn khong 3035oC). Bc tip theo, xp tip lp phn khc ln trn lp phn nu trn v lm li
nh trn cho n khi ng phn cao chng 2,0 m th dng t, bn hay rm r
ph kn. Thnh thong ti nc (nu l nc phn hay nc tiu th cng tt) gi
cho m t 60 70% phn chung phn gii thun li. Phn chung m,
thong, sau mt thi gian s xut hin nhng si mc trng l c th s
dng.
2.4.4. Cc bin php nng cao cht lng phn chung khi
Trong qu trnh bo qun, ch bin phi m bo gi c cht lng v t l cc
cht dinh dng c trong phn, trong vic gi cho m khi b mt l ch yu. C
mt s bin php k thut nng cao cht lng phn chung khi nh sau:
- Trn thm phn ln khi phn chung (nht l phn chung c nhiu
cht n) c tc dng tng hot ng ca VSV, lm cho phn chung chng hoai,
phn ln tr thnh d tiu hn, kh bt c, kh mi hi, tng cht dinh dng v
gim mt m. Cn ch trn u phn ln vi phn chung, c th s dng supe
ln n (2%), phosphorit (3 4%) trn.
Bng 3.7. nh hng ca vic trn phn ln n v phosphorit n vic
mt cht hu c v m trong qu trnh phn
Cng thc th nghim
Khng trn
Trn vi phosphorit 3%
Trn vi supe ln n 2%
N
20-30
20-25
5-10
P2O5
30-40
10-15
0-5
K2 O
50-70
15-20
5-10
81
Tuy nhin hnh thc trng bng ht l hnh thc c bn v thun tin nn cc cy
phn xanh thng c nhiu ht, ht c kch thc nh, d ny mm v pht tn.
- C hm lng N, P, K cao: nht l N, ng thi c t l C/N khng qu
cao chng hoai mc.
- C nhiu tc dng: C th s dng lm phn bn, lm thc n cho chn
nui, l cy che ph t chng xi mn ra tri, thn cnh c th dng lm ci
un...
3.1.3. Phn loi cy phn xanh
Cn c vo c im thc vt hc v tc dng ca cy phn xanh ngi ta
chia chng thnh 2 nhm ln:
* Nhm cy phn xanh vng i ni
Nhm cy phn xanh vng i ni c 2 nhim v ch yu l: lm phn
bn v che ph t chng xi mn. ng thi chng phi m bo c th chu
chua v hn cao, mc tt trn t c tng canh tc mng, c tn l che ph
t cng nhanh cng tt vd: ct kh, keo du, c Stylo, chm, u mo, u
triu ....
* Nhm cy phn xanh vng ng bng
Cy phn xanh thuc nhm ny tu thuc vo c tnh v a bn s
dng c th chia ra: cc cy phn xanh trn t bc mu, cy phn xanh trn t
mn, cy phn xanh trn t la.
- Cy phn xanh trn t bc mu: l cc cy phn xanh c kh nng chu
chua, chu hn, chu ngho cht dinh dng vd: cc loi mung (l di, l trn, l
i, mi mc, mung si)....; cc loi u; in thanh hoa vng.
- Cy phn xanh trn t mn: l cc cy c th pht trin bnh thng
trong iu kin t c tng s mui tan t ti 0,4% vd: in thanh Ai Cp, in
thanh ht trn-in thanh lu nin.
- Cc cy phn xanh ph hp cho rung la: l cc cy sng c trong
iu kin tha m. Phn xanh ph bin vng t la l in thanh hoa vng, bo
du.
83
Lng m tng
ng (kg/ha)
0
44
88
132
Nng sut la
(t/ha)
27,7
38,4
47,0
47,3
Hm lng prtin
trong go (%)
7,1
7,7
9,8
10,9
84
Ln tng s %
Sau 3 v
Trc gi
gi in
v
thanh
0,114
0,157
Ngun: L Vn Cn 1978
- S dng phn xanh cn c kh nng ci to nhanh v tng hp tnh
cht vt l ca t do:
+ Tc dng ca lng cht xanh sau khi cy vi lm tng cht hu c, mn,
lm cho t c kt cu, ch nc, ch kh, ch nhit tt hn cho t.
+ Tc dng ca r cy phn xanh trong vic nn p v phn ct t lm cho
lp t canh tc su thm v ti xp c kt cu hn nn ph nhiu hn.
Bng 3. 12. nh hng ca vic trng v vi in thanh lm phn bn
n dung trong, t trng, xp ca t
Cng thc
i chng
Phn xanh
m tng s %
Sau 3 v
Trc gi
gi in
v
thanh
0,100
0,125
Dung trng
1,28
1,11
T trng
2,61
2,56
xp (%)
50
56
85
Vi sinh vt
Chuyn ho amn
Vi sinh vt ym kh
Azotobacter
C phn xanh
92
95
69
0 5
5 20
20 40
Bnh qun
0 40
0,21
0,06
0,03
0,03
0,19
0,10
0,06
0,03
0,16
0,10
0,08
0,04
0,19
0,09
0,06
0,03
71,42
85,72
85,72
47,36
68,42
84,14
37,50
50,00
75,00
52,63
68,42
84,21
86
Di u Mo
3
0,11
t trng
11
0,34
- Phn xanh trng thun: l hnh thc trng ring cy phn xanh mt
ni, ct l i bn cho cy trng chnh mt ni khc. Thng l phng thc
trng cy phn xanh tn dng t ai. Vd: nhng chn rung thiu nc v xun
thng khng cy c la, vo thng 3 c th gieo in thanh, sau gieo 2 - 3 thng c
th cy vi in thanh lm phn bn cho la ma. cc vng ng bng thng tn
dng b ro, b mng, ven ng i... gieo in thanh, ct kh...va ly l xanh bn
cho rung, va ly ci.
88
89
than
TB nng
TB trung gian
TB su
P2O5
K2 O
CaO
0,7-1,5
1,2-2,5
2,5-3,5
0,05-0,15
0,10-0,25
0,20-0,60
0,05-0,10
0,10-0,15
0,15-0,20
0,2-0,4
0,4-2,0
2,0-6,0
T l tng (%)
100,0
110,0
107,6
123,3
- Ch bin axt humic v cc cht kch thch sinh trng nh: a humic, humat
natri, humat amn...
4.2. Phn bc
4.2.1. Khi nim
Phn bc nc gii l sn phm bi tit ca con ngi trong qu trnh
tiu ho. Trung bnh 1 ngi trng thnh bi tit trong 1 nm 90 kg phn v 700 lt
nc gii.
H2 O
>70
> 90
Cht H/C
20
3
5-10
* Phn bc
- Thnh phn:
93
N
1,00
0,5
0,5-0,8
P2O5
0,5
0,13
0,2-0,4
K2O
0,37
0,19
0,2-0,3
H2O
Hu c
P2O5
95
K2O
CaO
MgO
SO3
G
Vt
Ngng
50-56
57-60
77-80
25,5
26,2
23,4
1,6-2,2
0,8-1,1
0,6
1,5-1,8
1,4 -1,5
0,5
0,9-1,1
0,5-0,6
0,9-1,0
2,4
1,7
0,6
0,7
0,3
0,3
0.4
0,3
1,1
- c im s dng:
+ L loi phn c th bn lt v thc, bn phn ti hay sau khi ch bin
u c. Phn s dng tt nht cho cc loi rau, khoai ty, cy ly c, chn
nui, cy n qu dng qu mng.
+ Lng phn bn lt cho rau v khoai ty: 1 2 tn/ha (i vi
dng phn xy kh); 4 6 tn/ha i vi dng phn ti khng n v 8 10
tn/ha i vi phn c n.
+ Lng phn dng bn thc cho cy trng 0,8 1 tn/ha (phn ti
khng n); bn theo hng, theo hc lng gim cn 0,4 0,6 tn/ha. S dng
phn xy kh bn thc th lng gim tng ng i mt na. Bn phn
gia cm ti di dng lng bng cch ho phn ti vi 6-7 phn H 2O
ti cy.
4.4. Phn rc
Phn rc c hm lng cc cht dinh dng gn ging vi phn
chung, c t l cc cht c th N: 0,6-0,7%; P 2O5 : 0,5-0,6%; K2O: 0,6-0,8%.
96
97
1. Vi sinh vt c ch
1.1.VSV c nh nit
1.2. VSV phn gii hp
cht phospho kh tan
khng nh hn
1.3. VSV phn gii
xenluloza khng nh hn
2. VSV tp tng s khng
ln hn
Thnh phn ca vi sinh vt gm c: vi sinh vt c ch c tuyn chn,
cht mang v cc vi sinh vt tp.
+ Vi sinh vt c tuyn chn: l cc vi sinh vt c nghin cu, nh
gi hot tnh sinh hc v hiu qu i vi t, cy trng dng sn xut
phn vi sinh vt.
98
102
6. Bn vi ci to t (2tit)
6.1. Vai tr ca vic bn vi
6.1.1. Tc dng ci to ho tnh t ca bn vi
- Bn vi kh c chua ca t
t chua trn b mt keo t c nhiu H + gy nh hng rt xu ti
tnh cht t. Khi bn vi vo t, nh kh nng Ca 2+ y H+ ra khi b
mt keo t m lm gim chua.
+ Khi bn bng bt vi:
CaCO3 + CO2 + H2O Ca(HCO2)2
H+
K H+ + 2Ca(HCO3)2
H+
H+
+ Khi bn vi nung:
Ca++
K
+ 2 H2CO3 (4CO2 + 4H2O)
Ca++
Na+
K Ca++ + Na2SO4 (ra tri)
103
Cng thc
1
2
3
Khng bn vi
Bn 9 tn CaCO3/ha
Bn 22,5 tn CaCO3/ha
T l on lp c ng knh ln hn
0,25 mm so vi trng lng t (%)
14,6
19,8
30,0
104
t tht nng
Trc bn vi Sau bn vi
14700
62600
2
45
5
28
19
42
t ct pha
Trc bn vi Sau bn vi
8600
74000
2
12
3
25
4
23
105
106
pH
7,0-7,4
6,5-7,3
6,5-7,5
7,0-7,5
6,5-7,5
5,5-7,5
Cy trng
Lc
Da chut
Ng
Hnh
ay
Thuc l
pH
5,5-7,2
6,4-7,5
6,0-7,5
6,4-7,5
6,5-7,5
6,0-7,5
Cy trng
Chui
Lanh
C chua
C rt
Da hu
Khoai lang
pH
6,0-6,5
5,5-6,5
5,0-8,0
5,6-7,0
5,5-6,5
5,5-6,7
Cy trng
Hng dng
Sn
La
Khoai ty
Da
Ch
pH
6,0-6,8
5,0-6,5
5,0-6,5
4,5-6,3
4,5-6,5
4,0-5,0
6.1.7. Tc dng bo v t ca bn vi
Trn t chua (pH < 5,5) s xy ra qu trnh thoi ho khong st (cc
khong st c dung tch hp thu ln s chuyn thnh cc khong st c dung
tch hp thu nh vd: Montmorillonit, illit chuyn dn thnh khong kaolinit c kh
nng hp ph km. Trong iu kin chua tip din lin tc, khong kaolinit bin dn
thnh hydragilit v thch anh th sinh, v khng cn kh nng hp thu na lm cho t
b bc mu nghim trng (mt kh nng gi nc v cc cht dinh dng).
107
- Tnh cht: Khng tan trong nc, tan trong axit yu. Khi s dng phi
nghin, kch c ht cng nh th hiu lc ca vi cng th hin nhanh.
- c im s dng: Bn bt vi c u im khng gy bng cy, v
nu liu lng bn c tha mt t, th cng khng gy hi. Do , khi mun
trung ho chua t do hoc chua sinh l ca cc loi phn ho hc,
ngi ta thng dng bt vi, tt hn l dng vi nung.
Sau khi bn CaCO3 vo t, n c chuyn ho thnh Ca(HCO 3)2 (tan
trong nc).
CaCO3 + H2O + CO2 Ca(HCO3)2
6.2.2. lmit
- CTHH: CaCO3.MgCO3
- Thnh phn: cha 30,2-31,6% CaO ; 17,6-20% MgO.
- Tnh cht:
+ Bt lmit kh ho tan hn, kh tn bt v tc dng chm hn
vi, nhng c gi tr ci to tt hn cc nguyn liu cha vi khc, c bit i
vi t nh. i vi t ngho Mg lmit c phn tt hn cc nguyn liu
vi khc.
+ Sau khi bn vo t di tc ng ca nc v CO2 lmit chuyn
dn thnh Ca(HCO3)2 v Mg(HCO3)2 ho tan trong nc cung cp dinh
dng cho cy v ci to t.
CaCO3 + H2O + CO2
Ca(HCO3)2
MgCO3 + H2O + CO2
Mg(HCO3)2
- c im s dng:
+ Phi nghin nh thnh bt (nghin mn hn bt vi). Khi s dng
cn nghin cu t l Mg++/Ca++ thch hp cho tng loi t, tng loi cy
trng.
+ lmit c th bn trn mi loi t, song thch hp nht trn t
chua, t phn, t ngho Ca v Mg vd: t xm, t bc mu. Phn
cng thch hp cho tt c cc loi cy trng c bit l cy h u, cy
n qu c mi, cy cng nghip...
109
6.2.3. Vi nung
- CTHH: CaO
- Thnh phn: thng c ln mt t Ca(OH)2 v CaCO3 nn c hm lng
CaO thp hn 100%.
- Tnh cht:
+ Sau khi bn vo t CaO kt hp vi nc cung cp dng Ca ++ cho
cy trng hay ci to t.
+ Vi nung d ho tan, v c tc dng nhanh hn cc loi nguyn liu
vi ci to t khc; thng hiu lc ca vi nung biu hin r ngay trong v
u, gim c cng vn chuyn nhng gi thnh cao do phi thng qua ch
bin.
- c im s dng: Ngi ta ti nc vo vi sau khi nung chuyn
thnh vi bt sau mi dng bn rung. Trn t la c th dng vi nung
cc nm vo rung la, sau mt thi gian cho vi t ra, ri cy ba. Lm nh vy
tn cng, gc d chng phn hu nhng kh m bo ng u trn mt
rung.
6.2.4. Thch cao
Thch cao c th khai thc trong t nhin hay l sn phm ph ca qu trnh
sn xut supe ln kp.
- CTHH: CaSO4.2H2O
- Thnh phn: cha 32 - 56% CaO v 18% S
- Tnh cht: t tan trong nc
- c im s dng: Cn nghin nh thnh bt, l nguyn liu ci to
t mn kim tt.
6.2.5. Cc nguyn liu c vi khc
- Phn ln t nhin: apatit (22-47%CaO), photphorit (8-51% CaO) Cha
> 40% CaO v ln. Va c tc dng ci to chua va cung cp ln cho cy
- V s, c, san h: thnh phn c bn l CaCO3, c cha khong 40%
CaO.
- Ph ph phm cng nghip:
+ Bt nh my ng: CaCO3 75%, cht hu c 10-15%, N: 0,3-0,5%,
P2O5: 0,4-0,7%, K2O: 0,1-0,8%.
110
1
10
2
48
30
3
2
10
4
46
30
3
3
10
6
44
30
3
4
10
8
42
30
3
5
10
10
40
30
3
6
10
15
35
30
3
7
10
20
30
30
3
4,7
5,0
5,2
5,4
5,6
6,0
6,3
pHKCl
113
116
118
Ni dung ca nh lut
Trn c s bn cc yu t dinh dng khc khi tng dn lng phn bn
no (v d N) u lm tng nng sut cy trng, nhng phn nng sut tng ln
khng t l vi nhng lng phn bn tng ln m c xu hng gim dn i. Nu
c tip tc tng lng phn bn nng sut s tng n mt mc nht nh ri
khng tng na thm ch cn b gim. nh lut ny th hin r nht i vi yu t
N.
120
121
122
- Lng cht dinh dng cy ht (tng lng ht): l ton b lng cht
dinh dng c trong cc b phn khc nhau ca cy (r, thn, l, hoa, qu) th
hin tng yu cu cht dinh dng ca cy tng thi k sinh trng ( thi
k thu hoch gi l tng lng ht). Trong xy dng quy trnh bn phn cho cy trng
lng cht dinh dng cy ht thng c dng tham kho khi tnh
lng phn bn (theo nng sut k hoch), xc nh kh nng cung cp dinh
dng t t cho cy v cc thi k cy ht dinh dng nhiu nht bn
thc cho cy vd: la l thi k nhnh r, ma l thi k vn lng
Lng cht dinh dng cy ht ph thuc: loi cy trng, nng sut thu
hoch, yu cu ca ngi trng trt, iu kin sinh thi, k thut canh tc.
- Lng cht dinh dng cy ly i theo sn phm thu hoch: l phn
cc cht dinh dng nm trong sn phm ly (thu hoch) khi ng rung, l
c s u tin cn xt n khi tnh lng phn bn cho cy trng. V vy: bn
phn cho cy trng nm trong h thng nng nghip hng ngoi cn phi bn
nhiu hn h thng nng nghip hng ni.
- Thi k khng hong 1 cht dinh dng no : l thi k cy c nhu
cu cht dinh dng khng ln song nu thiu th nh hng xu n sinh
trng v nng sut cy, khng th b p c sau ny. y l ch dn quan
trng cho vic bn phn cho cy trng t hiu qu cao (khi khng c iu
kin bn c thi k ca cy nn bn ti thiu thi k khng hong).
* H r ca cy trng
H r l c quan ht thc n, do vy bn phn t hiu qu cao chng ta
cn quan tm ti:
- c im h r ca cy trng: cn thit cho vic xc inh v tr bn
phn t hiu qu nht, phn bn cn tp trung vo tng t c nhiu r
nht.
Mi loi cy c h r rt khc nhau v: khi lng, cch phn b, giai
on pht trin, v cn thay i theo tnh cht t ch nc v phn bn
nn yu cu v tr bn phn khc nhau. Tuy nhin h r ca cy c mt s c
im chung v c chia thnh 2 nhm: r chm v r cc.
125
127
128
phn bn, ci to t...Tuy nhin y l nhng tnh cht mau thay i, c bit trong iu
kin thm canh nn cc nc tin tin c 5 nm lm li mt ln bn Nng ho.
* thun thc ca t
thun thc ca t l kt qu ca mi quan h cht ch gia cc tnh
cht t vi cc bin php k thut trng trt (lun canh cy trng, bn phn, cy
su, trng cy phn xanh, bn vi ...) trong bn phn l mt bin php nng cao
thun thc ca t rt hiu qu. thun thc ca t nh hng ti vic
chn loi phn v k thut bn phn.
t c thun thc cao c y cc iu kin cho cy trng sinh
trng, pht trin tt (do c tng canh tc dy, nhiu mn, c tnh m cao, nhiu
VSV c ch, kt cu t tt, hm lng cht dinh dng d tiu cao, dung tch hp thu
ln, bo ho baz cao, tng lng mui tan thp) c kh nng chu c nhng
129
thut trng trt cng cao, hiu qu phn bn cng cao. Cy su, ba k, lm t
i, vun xi, tr c ng lc, ph t gi m tt...lm cho cy li dng c phn bn tt
hn. Do , bin php k thut trng trt v c im k thut trng trt ca
2.3.6. Ch ti
132
Thnh phn c gii t khc nhau c kh nng nh hng rt khc nhau ti nhiu
ch tiu ca ph t nn c ngha quan trng trong vic qun l ph v xc nh
quy trnh bn phn hp l cho cy trng trn cc t ny.
138
thp hn .
* Hiu lc tn ti ca phn bn do cy trng trc li
S lng phn bn, loi phn v dng phn bn s dng vi hiu lc
tn ti ca cc loi phn c s dng.
139
140