iseljenici

PAVLE POPOVI I CRNOGORSKA

EMIGRACIJA U BOLIVIJI
Gordan Stojovi

Popovi Pavle was a construction entrepreneur and a landlord.

He was born in Doljani near Podgorica. He built several
Argentine and Bolivian railways, roads and bridges. In 1912 he
immigrated to Argentina together with his brother Boo who
returned to Montenegroin 1920. After their arrival, together
with our first emigrants Pavle went to the territory of the present
Province of Chaco, but soon after that he moved farther to north
and stopped in the Province of Salta. Whole his life, in this or
that way he was dedicated to building. Thanks to his friendship
with Ricardo Araoz who was a high UCR official, Pavle
Popovi and his firm became a producer for the Public Railways
(Ferocaril del Estado) until 1925 when Araoz introduced him to
the managers of North American companies who were at the
time building the Tren de las Nubes.

Meu svim crnogorskim emigrantskim zajednicama od naseljavanja u Latinsku Ameriku do danas, najmanje se zna o onoj
grupi naih sunarodnika koja se nastanila u Boliviji.
Iako po mnogo emu specifina i znaajna, ne samo za Crnu
Goru ve i za mnoge Latinoamerikaniste koji se bave migratornim procesima, jo uvijek se malo zna i nedostaju znaajni
podaci vezani za unutranja kretanja posebno u periodu odmah
nakon dolaska u Boliviju.
Ono to je zajedniko za gotovo sve Crnogorce doseljene u
Boliviju je to da su u najveem broju reemigranti iz Argentine.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, ljeto 2013.

117

Gordan Stojovi

Nije iskljuena mogunost da ima i reemigranata iz susjednog

ilea, posebno iz grada Antafogaste u blizini granice sa
Bolivijom e je inae ivjela znaajna crnogorska zajednica
koja se skupa sa mnogo brojnijom Hrvatskom zajednicom
uglavnom porijeklom sa dalmatinskih otoka, bavila poslovima
eksploatacije i trgovine alitrom. Meutim za sada nije prikupljen niti jedan konkretan podatak koji govori o preseljenju bilo
kojeg pojedinca ili grupe reemigranata naeg porijekla iz
Antafogaste u Boliviju niti je iko od, do sada intervjuisanih,
potomaka koji danas ive u Boliviji potvrdio da su mu preci u
Boliviju dospjeli preko ilea.
Namee se zakljuak da su svi emigranti u Boliviji porijeklom iz
Crne Gore na neki nain bili vezani za linost Pavla Popovia.Bilo
da su radili u nekoj od njegovih kompanija ili bili angaovani kao
manji podizvoai kroz razne projekte koje su gradile velike
graevinske kompanije iji je Pavle Popovi bio poslovni partner.
Da bi smo imali to jasniji pogled na proces useljavanja u
Boliviju, neophodno je sagledati cjelokupno kretanje naih ljudi
kroz Latinsku Ameriku i Karibe. Za nae najstarije emigrante Lima
je bila jedna od dvije glavne take polazita, a druga nezaobilazna
taka bio je Puerto Rico. U tom prvom talasu doseljavanja koji je
trajao jo od kraja 18. vijeka, prije bolivarske revolucije i osamostaljenja od panije veine zemalja u Latinskoj Americi, sve do perioda nakon velikog rata trostruke alijanse kada su Argentina, Urugvaj i Brazil porazili Franciska Solana Lopeza i paragvajsku vojsku do te mjere da je od 1 337 439 predratnih stanovnika, preivjelo svega oko 250 000, a od toga ukupno 28 746 mukaraca.
Krajem 19. vijeka u periodu nakon paragvajskog rata sa teritorijalnim proirenjima Argentine i zavretkom unutranjih
sukoba kao i ubrzanim razvojem industrije, infrastrukture,
graevinskog sektora poinje masovan dolazak evropskih emigranata. Za nau emigraciju moe se rei da je to bio drugi period naseljavanja Latinske Amerike, zavretak perioda individu118

MATICA, ljeto 2013.

www. maticacrnogorska.me

Pavle Popovi i crnogorska emigracija u Boliviji

alne emigracije i poetak naseljavanja manjih i veih grupa emigranata iz raznih djelova Crne Gore. Upravo drugi talas bio je
posebno znaajan za naseljavanje Bolivije. U to vrijeme jedan
dio emigranata koji su tek pristigli u Argentinu odlazi prema
Paragvaju usljed poziva paragvajske vlade doseljenicima da
dou u ratom opustoenu zemlju, tako da osamdesetih godina
prolog vijeka ve imamo prve Crnogorce u Paragvaju koji se
najee bave trgovinom. U Argentini, a posebno u dva
najznaajnija grada Rozariju i Buenos Ajresu poinu se graditi

Jedan krak Nebeskog voza u Provinciji Salta

nove etvrti najee po projektima francuskih arhitekata. Za

sve to trebao je kamen, a najblia nalazita dobrog graevinskog
kamena su bila u Tandilu nekih 400-450 km udaljenosti od
Buenos Ajresa. Ba u tom gradu naseljavaju se prve grupe
Crnogoraca. iri se i eljeznika kao i putna infrastruktura,
posebno u periodu od 1912. do sredine tridesetih godina grade
se veliki infrastrukturni projekti na samom sjeveru zemlje, u
Salti kao i provinciji Santiago del Estero i itd.

www. maticacrnogorska.me

MATICA, ljeto 2013.

119

Gordan Stojovi

Za crnogorsku emigraciju posebno je interesantna izgradnja eljeznice zvane Tren de las Nubes (Nebeski voz ili Voz kroz
oblake) koja je dio pruge Salta- Antafogasta. Izgradnja je trajala
od 1921. sve do 1935. godine, a primarni cilj je bio povezivanje
sjevera Argentine sa ileanskim lukama preko Anda na klancima
iji najvii vrhovi dostiu visinu i do 4220 metara. Prugu, inae
treu najviu na svijetu, projektovao je amerikanac Richard
Fontain Maury, a gradile su je sjevernoamerike kompanije.
Jedna od argentinskih firmi koje su bile najvei podizvoai na
ovom projektu je bila kompanija Popovi, Kristi i Lopez u
suvlasnitvu Pavla Popovia iz Doljana kod Podgorice.
Josip Subai u popisu jugoslovenskog iseljenitva u Junoj
Americi za Pavla Popovia navodi sljedee:
Popovi Pavle, po zanimanju graevinski preduzetnik i
kuevlasnik. Roen u Doljanima kraj Podgorice. Izgradio vie
argentinskih i bolivijskih eljeznikih pruga, cesta i mostova. U
Iseljenitvu je od prije rata sa porodicom. Adresa: Calle Alsina
1090, Salta, F.C.C.N.A, Argentina
Prije nekoliko godina stupio sam u kontakt sa njegovim sinom
arhitektom Arsenijem Popoviem koji je u penziji i ivi uglavnom
na relaciji Buenos Ajres Pinamar. Gospodin Arsenije Popovi je
pruio mnotvo znaajnih podataka koji su pomogli da se, ne samo
upotpuni radna biografija njegovog slavnog oca, ve i da se
konano prikupe znaajni podaci vezani za kretanja crnogorskih
emigranata prema Boliviji i sjevernim argentinskim provincijama,
posebno Provinciji Salta e i danas ivi znaajan broj potomaka
naih sunarodnika koji su radili uz ili za Pavla Popovia.
Pavle Jovanov Popovi roen je u Doljanima 17. septembra
1891. godine od oca Jovana i majke Rose. Bio je najstariji od ukupno desetoro djece. Godine 1912. emigrirao je u Argentinu zajedno sa bratom Boom koji se 1920. godine vratio u Crnu Goru.
Nakon dolaska, skupa sa prvim naim emigrantima odlazi na teritoriju danane Provincije ako, ali ubrzo kree jo sjevernije i
120

MATICA, ljeto 2013.

www. maticacrnogorska.me

Pavle Popovi i crnogorska emigracija u Boliviji

zaustavlja se u Provinciji Salta. itavog ivota na ovaj ili onaj

nain bio je posveen graevinarstvu. Prvi posao nalazi 1913.
godine u kamenolomima Mohotoro (Mojotoro) u kojima se
vadio granit i tu ostaje sve do 1915. godine. Odmah po dolasku
u Argentinu kao i veina crnogorskih emigranata pribliio se
argentinskim radikalima UCR (Union Civica Radical)* koja je
osnovana 1891. godine kao graanski liberalno-socijalni
demokratski pokret osnovan od strane slavnog argentinskog
predsjednika i politiara Bartolimea Mitrea. Zahvaljujui prijateljstvu sa Ricardom Araozom inae visokim funkcionerom
UCR-a Pavle Popovi tj. njegova firma postaje podizvoa
Dravnim eljeznicama (Ferocaril del Estado) sve do 1925.
godine, kada ga Araoz upoznaje sa rukovodiocima
sjevernoamerikih kompanija koje su u to vrijeme gradile Tren
de las Nubes e skupa sa svojim partnerima Krstiem i
Lopezom postaje jedan od glavnih podizvoaa na gradnji
viadukta Salta Socompa.
*Inae fenomenom pripadnosti UCR crnogorskih emigranata koji je posto

jo izraeniji pojavom peronizma na njegovim samim poecima danas se bavi

i latinoamerikanistika. Tu izdvajam posebno doktorsku tezu prof. Ivana

Ivanovia, predavaa na univerzitetu Megatrend u Beogradu, koji brani tezu o

socijalnom i politikom profilu crnogorske emigracije u Argentini na katedri

za istoriju univerziteta Oviedo u Kraljevini paniji, a koji se posebno bavi

ovim aspektom. Mnogi svjetski strunjaci za ovu oblast, dominantnu pripad-

nost crnogorskih emigranata UCR-u ne vide samo kao trend kod novo-

pristiglih emigranata koji na taj nain vide mogunosti za laka ostvarivanja

prava i pravedniju poziciju u veoma etabliranom argentinskom drutvu tog

vremena, ve i kao moralnu dilemu, jer po tumaenju veine potomaka prvih

emigranata, kao i njihove jo uvijek ive djece, ivot Evite Peron nije se ukla-

pao u moralna naela Crnogoraca u to vrijeme doseljenih u Argentinu. Stoga

je ideoloki Peronizam mogue nai gotovo iskljuivo kod druge generacije

emigranata tog vremena, kao to je bio sluaj sa slavnim peronistikim

rukovodiocem crnogorskog porijekla Eduardom Vuletiem i drugima.

www. maticacrnogorska.me

MATICA, ljeto 2013.

121

Gordan Stojovi

Pavle Popovi i kasnije ostaje blizak UCR-u, o emu svjedoi

i zahvalnica poznatog argentinskog predsjednika dr Hipolita
Yrigoyena od 3. maja 1928. godine, nakon njegovog drugog
izbora za predsjednika Republike Argentine.
Upravo od 1915. do 1925. godine u Saltu dolazi veliki broj
crnogorskih emigranata. Pavle Popovi je bio ovjek irokog srca
i veliki patriota, po svjedoenju mnogih. Gotovo da nema
Crnogorca koji je doao do njega, a ako nije mogao u svojoj kompaniji onda mu je pronaao posao u nekoj od firmi sa kojima je
saraivao. Mnogima je pomagao da sami zasnuju graevinske
firme i nalazio im poslove, garantovao za njih, pa i pomagao
novano kome god je bilo neophodno. Ovaj veliki dobroinitelj
naeg iseljenitva obezbijedio je poslove preko svojih poznanstava mnogim naim ljudima koji su eljeli da nastave sa
graevinskim poslom u Boliviji koja je tada takoe zapoinjala sa
izgradnjom pruga, puteva i drugih velikih infrastrukturnih projekata. Jaka pozicija i uticaj Pavla Popovia omoguila je
velikom broju naih ljudi dobre poetne pozicije u graevinskom
sektoru u Boliviji i to je presudno uticalo na njihovu dalju reemigraciju iz Argentine ka toj latinoamerikoj zemlji.
Od 1928. do 1931. godine njegova firma je ponovo angaovana kao podizvoa argentinskih Dravnih eljeznica, a od
1931. do 1933. godine bio je podizvoa dravne kompanije za
puteve na izgradnji saobraajnica kroz Provinciju Santiago del
Estero, i tako sve do 1937. godine radi na izgradnji puteva u
Comodoro Rivadavia, Provincija Santa Cruz kao i u oblasti
Nechochea u Provinciji Buenos Ajres.
Pavle Popovi je 1925. godine nakon vjenanja skupa sa
suprugom Virginiom Giavarani, kerkom italijanskih doseljenika, posjetio familiju u Crnoj Gori, a u Argentinu se vratio
1927. godine. Tokom boravka u Crnoj Gori rodio se njegov
najstariji sin Danilo koji je 1937. godine nastradao nesrenim
sluajem.
122

MATICA, ljeto 2013.

www. maticacrnogorska.me

Pavle Popovi i crnogorska emigracija u Boliviji

Nakon smrti sina Danila prestaje sa svim aktivnostima sve do

1940. kada ponovo potpisuje podizvoaki ugovor sa dravnom
kompanijom za autoputeve kojim je sa poslovnim partnerima
Don Nikolom Hrelakom i Don Vladimirom Gugoljem angaovan na izgradnji mnogih saobraajnica irom Argentine.
Sve vrijeme bio je angaovan unutar nae zajednice, posebno
na izgradnji poznatog Jugoslovenskog Doma u Buenos Ajresu
ija se gradnja koju je omoguio sa mnogim drugim dobroiniteljima zavrava, 1942. godine. Kuma ovog danas veoma znaajnog istorijskog spomenika kojeg je projektovao njegov saradnik i prijatelj arhitekta Viktor Suli bila je njegova supruga
Virginia de Popovi, a gradnju su pomogli Antonio Bojanovi,
Sava Jovanovi, Eneo Ivanevi, Mihailo Ili, Vladimir Gugolj,
Stevan Vujai, Petar Jovanovi, Mateo Veza i drugi. Kraljevina
Jugoslavija ga je zbog dobroinstva 1941. godine odlikovala
ordenom Svetog Save koji mu je dodijelio dr Isidor Cankar u
tadanjoj jugosovenskoj ambasadi u Buenos Ajresu. Zgrada
Jugoslovenskog Doma postoji i danas u Buenos Ajresu na adresi
Calle Nunez 1751 u Dock Sudu u provinciji Buenos Ajres.
Jedna od manje poznatih injenica iz ivota i djela Pavla
Popovia vezana je za istraivanja Krebiozena, lijeka protiv
raka, koja je Ameriki institut za zdrastvo iz, do danas, nepoznatih
razloga obustavio 1951. godine. Na ovom projektu saraivao je sa
dr Stevanom uroviem i sa njim osnovao institut koji se bavio
istraivanjima lijeenja malignih oboljenja Krebiozenom. O istraivanju ovog lijeka i dr uroviu pisao je Herbert Bailey u knjizi
A Matter of Life or Death - The incredible Story of Krebiozen
(Pitanje ivota i smrti nevjerovatna pria o Krebiozenu, (G. P.
Putnams Sons, 210 Madison Avenue, New York, N.Y)
Od 1950. do 1955. godine putuje po Latinskoj Americi i
posjeuje crnogorske kolonije provodei dosta vremena meu
naim iseljenicima u Provincij ako, a nekoliko puta odlazi i u
posjetu Crnogorcima koji su tada ivjeli u Paragvaju.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, ljeto 2013.

123

Gordan Stojovi

Pavle Popovi je nakon Drugog svjetskog rata bio jedan od glavnih organizatora pomoi ratom poruenoj Jugoslaviji u Latinskoj
Americi. Izmeu ostalog bio je osniva i direktor Jugoslovenskog
trgovakog i industrijskog drutva sve do 1955. godine.
Poneen entuzijazmom o poslijeratnoj izgradnji zemlje 1955.
godine putuje u Crnu Goru. Iznenada umire u Podgorici 5. jula
1955. godine za vrijeme boravka u kui u kojoj je ivjela njegova tada jako bolesna majka. Sahranjen je na groblju u
Doljanima, a nadgrobnu plou napravio je njegov prijatelj,
arhitekta Viktor Sui.

Koabamba, Nazareno i Tupiza

Gradei puteve, eljeznice i vijadukte na sjeveru Argentine

mnogi nai emigranti, uglavnom posredstvom Pavla Popovia,
odluili su se za odlazak u Boliviju i poetak samostalnog
bavljenja izvoakim poslovima u graevinarstvu. Veliki broj
njih se doselio u Tupizu i Nazareno koji su u neposrednoj blizini argentinske granice.
Iz pisanog svjedoanstva Bogdana Miovia i njegovog unuka
poznatog greevinskog inenjera Stevana Miovia u grupi koja
je skupa sa njim stigla u Boliviju bili su Rafael Kilibarda (
Nazareno), Santiago Danilovi (Nazareno), Duan Radonji
(Nazareno), Andrija Seli, Baltazar Vukoti (Nazareno) i Marko
Ronevi (Nazareno).
Mnogi od njih su odatle krenuli prema Koabambi, a kasnije
prema La Pazu i Santa Kruz De la Sijeri.
Dokumentovano je da se npr. Duan Radonji iz Nazarena
odselio prvo u Koabambu, a odatle u La Paz, dok njegovi
potomci danas uglavnom ive u Santa Kruz De La Sijeri.
Njegov unuk ing. Duan Radonji se i danas veoma uspjeno
bavi graevinarstvom u toj bogatoj bolivijskoj provinciji, a
slino je i sa veinom potomaka naih doseljenika u Boliviji,
124

MATICA, ljeto 2013.

www. maticacrnogorska.me

Pavle Popovi i crnogorska emigracija u Boliviji

Kretanje crnogorskih emigranata iz Salte u Argentini

prema Koabambi i Tupizi u Boliviji

najvei dio njih se i danas uspjeno bavi poslovima nasljeenim

od svojih predaka.
Glavna adresa onih koji su otili prema Koabambi bio je emigrantski hotel Majestic, i kao to sam ve napomenuo,
iskljuivo su se bavili graevinarstvom e su bili angaovani
kao podizvoai.
Jako zanimljv dokument koji svjedoi o kretanjima
crnogorskih emigranata kroz Boliviju je popis Josipa ubaia u
kojem su navedena sljedea imena:
Draki Velimir, Priv. inovnik. Rodom iz Crne Gore.
Neoenjen. Adresa: Hotel Majestic Cochabamba Bolivia.

www. maticacrnogorska.me

MATICA, ljeto 2013.

125

Gordan Stojovi

Vuksanovi Stevan, po zanimanju kontratista rodom iz Crne

Gore. Adresa: Hotel Majestic, Cochabamba, Bolivia.
Petrievi Cvjetko, Est Tarata (Provincia de Cochabamba),
Bolivia.
Petrievi Jovan, po zanimanju zidar rodom iz Crne Gore.
Adresa: Juan Petrievi, Est. Tarata ( Provincia de
Cochabamba), Bolivia.
Perovi Julio, zidar nadglednik rodom iz Crne Gore. Adresa,
Cochabamba, Bolivia.
Radonji Lazar, radnik nadglednik, rodom iz Crne Gore.
Adresa: Hotel Majestic, Cochabamba, Bolivia.
Radonji Duan, po zanimanju kontratista rodom iz Crne Gore.
Stanuje na adresi: Hotel Majestic, Cochabamba, Bolivija.
Ranjatovi Andrija, po zanimanju kontratista rodom iz Zete,
u Crnoj Gori. Adresa: Hotel Majestic, Cochabamba, Bolivia.
Seli Boo, po zanimanju kontratista rodom iz Morae u Crnoj
Gori. Adresa: Natalio Seli, Hotel Majestic, Cochabamba,
Bolivia.

Ovo je samo dio prvih doseljenika koji su popisani, a najvei

broj je stigao na pozive svojih prijatelja ili putem glasa da u
Boliviji ima Crnogoraca koji mogu pomoi oko zapoljenja.
Neki od naih emigranata su u Boliviju stigli sa porodicama,
drugi su se enili uglavnom sa domicilnim stanovnitvom jer je u
to vrijeme emigracija iz naih krajeva bila uglavnom sastavljena
od mukaraca. Po svjedoenju ing. Stevana Miovia danas u Boliviji ivi izmeu 2 i 3 hiljade potomaka naih dosljenika i kada se
taj broj uporedi sa podacima o broju useljenih, kao i drugim parametrima moe se sa sigurnou rei da je taj podatak pouzdan.
Vrlo mali broj ih je i dalje u Koabambi, ima ih jo uvjek u
Tupizi, ali najvei broj njih ivi u Santa Kruz De la Sijeri
glavnom gradu istoimene provincije kao i glavnom gradu
Bolivije. Za zemlju kao to je Bolivija koja danas ima preko
126

MATICA, ljeto 2013.

www. maticacrnogorska.me

Pavle Popovi i crnogorska emigracija u Boliviji

deset miliona stanovnika crnogorska zajednica je veoma mala,

ali za Crnu Goru ne. Izuzetnim fenomenom kod lationamerikanista irom svijeta se smatra da je jedna tako mala zajednica kao to je crnogorska uspjela ostati jako povezana sve do
danas, kao i to da su potomci naih doseljenika, iako malobrojni, u pojedinim istorijskim trenucima pokrivali najznaajnije
pozicije u ovoj zemlji.

Poznati Crnogorci u novijoj istoriji Bolivije

Zanimljiv je podatak da je Bolivija do sada, kroz svoju istoriju, prola kroz ukupno 189 dravnih udara razliitih ideolokih
ciljeva, jaina, metoda i inflaciju od 23,500 %, to je jedna od
najveih zabiljeenih u istoriji ovjeanstva. U isto vrijeme,
zemlja je jako bogata naftom i prirodnim gasom, a na njenoj teritoriji nalaze su druge po veliini rezerve gasa na kontinentu.
esto se u medijima uje komentar kako je Evo Morales prvi
autohtoni pripadnik starosjedilakih naroda, izabran za
Predsjednika Bolivije, to je zaista vaan korak naprijed.
Meutim, Bolivija je ranije, u periodu od 1969. do 1970, imala
predsjednika koji je, iako mijeanog porijekla, po raspoloivim
podacima najveim djelom bio potomak upravo - Aymara
indiosa. Predsjednik, Jos Torres Gonzlez, inae poznat i po
tome to je bio prvi ljeviarski predsjednik, svrgnut je vojnim
udarom nakon godinu dana od strane pukovnika Huga Banzera,
kasnijeg dugogodinjeg predsjednika, a nakon toga je pobjegao
u Argentinu, i bio ubijen u Buenos Airesu 1976. godine, za vrijeme operacije Kondor ije su rtve bili mnogi istaknuti
ljeviarski lideri irom Latinske Amerike.
Upravo u to vrijeme bolivijski pukovnik naeg porijekla,
Andres Seli, sin Boidara Selia, je svjetskoj javnosti i
istoriarima postao poznat po dvije stvari ueu u hvatanju
ikone gerilskih pokreta i Kubanske revolucije Ernesta Gevare
www. maticacrnogorska.me

MATICA, ljeto 2013.

127

Gordan Stojovi

zvanog e i igranja jedne od kljunih uloga tokom Baznerove

hunte.
Seli je bio taj koji je prvi ispitivao Che-a nakon hvatanja i
kasnije uestvovao u sahranjivanju ostataka, a godine 1971,
nakon dolaska na vlast Huga Baznera Suareza, kao jedan od
glavnih voa udara koji ga je doveo na vlast i svrgnuo
ljeviarskog Predsjednika Jose Torresa Gonzaleza postaje
Ministar unutranjih poslova Bolivije. Ubrzo potom, kao veoma
politiki uticajan u desniarskim krugovima, sa jo nekoliko
politikih saradnika biva optuen za pripremanje kontraudara na
brutalan nain biva likvidiran dok se nalazio na poziciji bolivijskog ambasadora u Paragvaju.
Druga znaajna politika linost osamdesetih godina u Boliviji
je Andres Petricevich, bivi ministar saobraaja takoe porijeklom iz Crne Gore. Porodica Petricevich i danas ima znaajan ekonomski i politiki uticaj, upravo u pokrajini Santa Cruz. Posjeduje
jednu od najmonijih kompanija za niskogradnju u Boliviji,
COPE - SA (Corporacion Petricevich - Sociedad Anonima) i
zauzima znaajna mjesta u dananjem bolivijskom drutvu.
Jo jedan visoki bolivijski funkcioner bio je naeg porijekla.
Radi se o dugogodinjem lanu Senata i ministru odbrane
Republike Bolivije dr Jorge Otaeviu. Do 1996. godine, bio
je Ministar odbrane Bolivije, kada je i smijenjen od predsjednika drave Gonzala Saneza.
U takvim okolnostima veoma tekim za privreivanje i rad
mnogi potomci naih emigranata i to ba onih koji su ivjeli u
emigrantskom hotelu Majestic u posljednjih etrdesetak godina uspjeli su da se izbore za visoka mjesta i pozicije u bolivijskom drutvu.
Sadanji Predsjednik Bolivije Evo Morales je nekad bio
uzgajiva lista koke i on je svoju politiku karijeru poeo upravo kao Predsjednik federacije uzgajivaa koke, a svoj politiki
uspon najvie duguje upravo borbi za prava uzgajivaa ove
128

MATICA, ljeto 2013.

www. maticacrnogorska.me

Pavle Popovi i crnogorska emigracija u Boliviji

biljke, iji list se upotrebljava u razliite svrhe, a u ovoj zemlji

je i sastavni dio tradicije starosjedilakog stanovnitva.
Nakon izbora Eva Morlesa za predsjednika i pokuaja
nacionalizacije gasne industrije Bolivije, poele su po raznim
osnovama da se intenziviraju konfrontacije izmeu istonih
pokrajina Beni, Pando, Santa Cruz i Tarija, inae najbogatijih
djelova Bolivije, i njihovih guvernera sa centralnim vlastima u
La Pazu.
Dubina konflikta i podjela vue korijene jo iz postkolonijalnog vremena. Ne radi se samo o podjeli na bogate i siromane, indiose, mestice i evropljane. Nezavisan posmatra ima
utisak da je problem u ivotnom konceptu, nainu gledanja na
zajedniku budunost i razvoj, to sve opet ima duboke istorijske korijene, danas oliene u veoma teko premostivim ideolokim razlikama. Meusobne optube su veoma teke i u konfrontacijama, posebno meu ekstremistima sa obije strane esto
se mogu uti tonovi koji su obojeni rasnom netrpeljivou.
U najnovijim politikim previranjima u Boliviji od prije nekoliko godina, kao jedan od glavnih oponenata sadanjem predsjedniku Moralesu u svjetskim medijima pominjan je jo jedan
potomak naih emigranata Branko Marinkovi ije je puno ime
Branko Goran Marinkovi - Jovievi, inae potomak Silvija
Marinkovia Hrvata, porijeklom sa Braa i Radmile Jovievi
Crnogorke koji su u Boliviju stigli krajem pedesetih godina
prolog vijeka. U decembru 2010. godine Marinkovi je skupa
sa jos 39 linosti optuen za pripremanje vojnog udara, nakon
ega je bio primoran na egzil. Danas ivi u SAD-u.
Mnogi svjetski mediji, kao i oni u naem regionu, objavili su
biografiju ove nesporno, veoma znaajne politike linosti
dananje Bolivije. Zanimljivo je da se o tome najmanje govorilo upravo u Crnoj Gori, iako gospodin Marinkovi gotovo
uvijek jednako istie porijeklo svoje majke, kao i porijeklo
svog oca.
www. maticacrnogorska.me

MATICA, ljeto 2013.

129

Dananje veze Crne Gore sa

potomcima naih iseljenika u Boliviji

Dananje veze Crne Gore sa potomcima naih iseljenika u

Boliviji u institucionalnom smislu, na alost, ne postoje.
Kontakti naih bolivijaca sa zemljom svojih predaka su
ogranieni na linu komunikaciju sa rodbinom i aktivistima u
iseljenitvu preko drutvenih mrea. Njihove posjete Crnoj Gori
nijesu tako rijetke od obnove samostalnosti do danas bio sam
svjedok nekoliko vanih porodinih obilazaka. S obzirom na
veliku udaljenost i inae slabo razvijene odnose dvije zemlje
kako bi se izbjegao argentinski scenario Crne Gora i njene
institucije moraju uloiti znaajnije napore na, prije svega,
detaljnom popisu i istraivanju potomaka naeg iseljenitva u
Boliviji, a nakon toga na osmiljavanju projekata On line
edukacije o Crnoj Gori na kastiljanskom jeziku to se moe
odraditi o jednom troku istovremeno sa ostalim
hispanogovoreim zajednicima porijeklom iz Crne Gore koje
ive irom Latinske Amerike kao i na sagedavanju mogunosti
otvaranja poasnih konzulata u La Pazu i drugim mjestima e
postoje vee grupe potomaka naih iseljenika.

130

MATICA, ljeto 2013.

www. maticacrnogorska.me