Kabanata 22: Ang Pagtatanghal

Talasalitaan:
1. Tabing Kurtina
2. Butaka Upuang may patanungan ng braso; pang ibabang mga hanay
ng upuan sa teatro o tanghalan
3. Cancan Isang French na sayaw
4. Ayuntamiento Pamahalaang Lungsod
5. Entrada General Teatro
6. Palko Upuan sa dakong itaas ng ng likuran ng teatro
7. Masigabo Mainit na pagtanggap o palakpakan
8. Pinagkuskos Pinagkiskis
9. Servantes Tagapaglingkod
10.
Dometiques Pantahanan
Tauhan:
1. Ben Zayb
2. Macaraig
3. Sandoval
4. Isagani
5. Pecson
6. Juanito Pelaez
7. Tadeo
8. Paulita Gomez
9. Padre Irene
10.
Pepay
11.
Don Custodio
12.
Donya Victorina
13.
Kapitan Heneral
14.
Serpolette/ Lily
15.
Gertrude
16.
Germaine
17.
Gaspard
18.
Grenicheux
Tagpuan: Sa Teatro o Tanghalan
Kabanata XXII
Ang Palabas

Buod
Maingay sa dulaan. Lampas na sa oras ay di pa nagsisimula ang palabas
dahil wala pa ang Kapitan Heneral. May nagsisipadyak ng baston at
sumisigaw na buksan na ang tabing. Maraming pabastos na paghanga sa
mga babae na maririnig sa mga artilyero. Maraming tsismisan. Mausok.
Maraming pagtatalo. May isang matigas ang ulo sa isang luklukang di kanya
at ayaw ibigay iyon sa may-aring si Don Primitivo. Hindi ito napakiusapan ng
tagapamahala. Nagsigawan ang mga artilyero. Ibibigay o hindi na oo na
hindi! Nalibang ang mga tao. Ang mga tanod ay di makapangahas magpaalis
sa nasa upuan ni Don Primitivo dahil sa ito ay isang mataas na tao sa
pamahalaan.
Dumating ang Heneral. Tumugtog ng marcha real. Si Pepay ay nasa isang
palko na handog ni Makaraig. Katapat ito ng palko ng mga estudyante. Si
Don Custodio ay tinipan ni Pepay sa dulaan kayat di man ibig ay napilitan
ang tagapagmungkahi na pasadulaan.
Masaya si Pepay. Masaya rin ang mga estudyante pati si Pecson. Si Isagani
lang ang hindi dahil nakita niya sa dulaan si Paulita na kasama ni Pelaez na
kanyang karibal.
Isang Pransesa ang umawit, si Gertude. Isang awit na puno ng tsismis ng
linggo ang kanyang ipinaririnig. Tigas na kasasalin ni Tadeo sa Kastila ng
mga salitang Pranses. Gayon din ang ginawa ni Juanito Pelaez kina Paulita at
Donya Victorina. Karaniwan naman ay mali si Juanito. Umawit si Serpolette.
May pumalakpak sa una. Nakilala ito ni Tadeo. Padre Irene na pinapagespiya ni Padre Salvi sa kung sadyang masama nga ang palabas ng mga
Pranses ay namukhaan ng mananayaw. Kakilala pala siya ni Serpolette sa
Europa pa.
Isang babae ang dumating na kasama ang asawa. Ipinamalaki ang
pagdating niya nang huli sa lahat. Nang makitang may palko pang walang
laman ay inaway ng ginang ang asawa. Sinutsutan siya ng mga tao. Wikang
paismid: Ang mga ungas! Akala moy marurunong ng Pranses. (Tama
naman.)
Si Juanitoy nagpapanggap na maalam ng Pranses na di naman nalalayo sa
Espaol. Kapag nagtawa ang mga taoy nakikitawa siya. Kapag nagsiungol o
nagsiubo, napapailing siya. Humanga sa kanya si Donya Victorina at
hinangad pakasalan ang binatang kuba pag namatay si De Espadaa.
Inubo nang masasal si Juanito. Sinigawan siya. Paalisin ang tisiko. Nais
awayin ito ni Pelaez. Nakilalang si Don Custodio iyon. Natakot ang binata.

Kundi lamang kasama ko kayo anya kina Paulita. Lalong humanga si Donya
Victorina kay Pelaez.
Ayon kay Ben Zayb, na isa sa mga nagsiganap ay hindi artista, di marunong
umawit.
Napag-usapan ang di pagsipot ni Simoun sa dulaan.
Pinagtalunan ng mga estudyante ang kagandahan at kapangitan ng wikang
Pranses . Dumating si Makaraig mula kay Pepay. Malungkot. Nag-usisa ang
lahat. Napasiyahan na raw ang tungkol sa paaralan ayon kay Padre Irene.
Sinang-ayunan nag paaralan. Ngunit itoy ipaiilalim sa Unibersidad ng Sto.
Tomas, sa pamamahala ng mga Dominikano.
Kung gayoy mga kabesa de baranggay tayo, ani Tadeo. Hinagisan ni Pecson
ng maruming medyas si Sandoval.
At ang masakit ayon kay Makaraig ay ipinayo pa ni Padre Irene na
ipagdiwang ng mga estudyante ang tagumpay nila.
Ani Pecson: Sigi, magdiwang tayo sa isang pansiteryang paglilingkuran ng
mga Intsik na hubad! Pinagtibay ang balak. Hindi na hinintay ng mga
estudyante ang ikalawang yugto ng opereta. Nagsialis sila sa gitna ng
alingasngas ng buong bulwagan.
Mga Tulong sa Pag-aaral
1. Ang tinawag na Filipino time ay pag-aglahi sa ating ninuno. Itoy hindi
oras Pilipino. Nagaya lamang ito ng ilan sa ating totoong isip-alipin sa mga
Kastilang namuno sa atin nang may tatlong daang taon. Ang manonood,
makikita sa ano mang palabas, ay maagang nagsisidating. Tanging
panauhing pandanmgal ang huling dumarating at ito ay ipamamata nang
oras-Pilipino . Hindi tumpak na ang maling ginawi ng isa ay ipaari sa
maraming hindi naman gumawa niyon. Ang tunay na oras-Pilipino ay
makikita sa mga nayon. Bago pa sumikat ang araw at wala pang nakikita sa
paligid ay nasa pilapil na ng bukid ang magsasaka, nakasulong na sa dagat
ang mamamalakaya. Ibando mong may pasine sa liwasan sa ika-8 at ika-6
pa lamang ng gabi ay marami nang naghihintay na bata at matanda sa
pagpapalabasan. Pag sinabing oras-Pilipino itoy mga minuto o oras na una
kaysa takdang tipanan.
2. Ang bisa ng pag-ibig. Si isagani na pinakamasipag at tagapagtaguyod ng
paaralan ay di pumansin sa pagkakatuwa at pagtalakay ukol dito ng mga
kasamahan dahil sa malaki niyang panibugho at galit kay Paulita. Ito ring

damdaming ito ni Isagani ang sisira sa tagumpay na balak ni Simoun sa

dakong huli.
3. Hindi magkasama sa palko sina Don Custodio at Pepay. Mahalay para sa
Don ang makitang kasama ang mananayaw.
4. Sina Tadeo at Pelaez bilang manonood. Si Tadeo ay isang uri ng
manonood na di dapat natatagpuan sa dulaan. Wala siyang nakikita o nais
makita kundi ang kapintasan at kasiraan ng kanyang pinapanood. Si Juanito
Pelaez naman ay halimbawa ng isang ungas na ginagamit ang kaunting
kaalaman (sa Pranses) na lalong nagpapatingkad sa kanyang katangahan. At
sina Paulita at Donya Victorina naman ay mga lalong tanga na nakipatol sa
nagdudunung-dunungang si Tadeo. Silay parang mga bulag na napapaakay
sa kapwa bulag.
5. Si Ben Zayb ay isang kritikong hangal. Walang kaalaman sa sining ngunit
nagdudunung-dunungan. Siyay mapanganib dahil marami siyang
maihahawang hangal ding mambabasa sapagkat siyay manunulat at
manunudling (columnist).
6. Usapa ni Padre Irer at Serpolotte nang makita ng babae ang kura sa
karamihang nagsilapit sa artista. Sinunggaban sa bisig si Padre Irene at:
S-Naku, lapit, lapit dito, aking kuneho (pet o alaga).
I-Huwag kang maingay (nagnasang lumayo).
S-Bakit? Ikaw na higante rito at akong sumasamba sa iyo.
I-Huwag kang maingay rito, Lily akoy isang Papa rito.
Si Serpolette pala at si Padre Irene ay dati nang magkakilala sa Europa pa
lamang. Si Padre Irene ay isang lalaking makamundo. Ayon sa isang
palasaliksik na naging propesor ko, si Prof. Teodoro A. Agoncillo, si Padre
Irene ay hinuwad ni Rizal sa isang hudyo na nagpapanggap na pari at
nakapagturo pa sa UST. Nang may malaking halagang napailalim sa kanyang
pag-iingat, siya na di naman talagang pari at kalaban pa nga sa pananalig
(Hudyo) ay nawala. Sinasabing bumalik sa Europa at nagbuhay Don Juan
doon.
7. Punahin ang wika ni Donya Victorina nang mapg-usapan ang mabait at
salbaheng utusan sa pamaling pagsasalin ni Juanito: At akong naniniwalang
sa Europa ang lahat ay mababait! (Isip-alipin talaga)
Mga Tanong at Sagot
1. Bakit masaya si Pepay gayong hindi maganda ang kanyang balita

para kina Makaraig?

Tugon
Isa siyang tanga. Hindi niya nasakyan ang ibig sabihin ng pasiya ni Don
Custodio na akala niya ay sang-ayon sa paaralan kayat ikatutuwa nina
Makaraig
2. Kaganinong palko ang walang tao na nkita ng babaing
namayagpag sa pagdating niya ngng hulisa lahat?
Tugon
Kay Simoun.
3. Bakit hindi nasiyahan si Sandoval sa palabas?
Tugon
Paano di siya nakauunawa ng Pranses. (Daig pa siya ni Juanito.)
4. Bakit hinagisan ni Pecson ng medyas na mabaho si Sandoval?
Tugon
Si Sandoval ay isang Kastilang estudyante na kasang-ayon nina Isagani sa
pagtatayo ng paaralan ng kabataan. Nasabi niya minsan, nang sabihin ni
Pecson na walang mararating ang balak nila sapagkat lalabanan ng
simbahan at pamahalaan, sinabi ni Sandoval na pag nabigo ang mga
Pilipino, siya na isang kastila, ang magpapatuloy ng magandang balak na
iyon. Ang medyas ay pinagsagisag ni Pecson sa isang paghamon kay
Sandoval na magsabi ng totoo sa kanyang salita.
5. Bakit ikinalulungkot ng mga estudyante ang pasya ukol sa balak
nilang paaralan?
Tugon
Ang paaralan ay ipaiilalim sa mga dominikano sa Unibersidad ng Sto. Tomas
samantalang ang lahat ng gugol ay sa mga estudyante. Samakatuwid, wala
ring pag-iiba sa pagtuturo sa unibersidad sa ilalim ng mga dominikano. Bakit
magbubukas pa ng paaralan ang kabataan? E, di papasukin na rin lamang
nila sa unibersidad ang sino mang nais mag-aral kahit hindi matuto.