KARAMANOLU MEHMETBEY NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

letiim Becerilerinin Takm ve Bireysel Sporculara Olan Etkisi

Hazrlayan
Hasan ULUKAN

Beden Eitimi Ve Spor retmenlii Ana Bilim Dal

Beden Eitimi Ve Spor retmenlii Bilim Dal
Yksek Lisans Tezi

Danman
Yrd. Do. Dr. Hasan AHAN

KARAMAN 2012

T.C.
KARAMANOLU MEHMETBEY NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS

letiim Becerilerinin Takm ve Bireysel Sporculara Olan Etkisi

Hazrlayan
Hasan ULUKAN

Beden Eitimi Ve Spor retmenlii Ana Bilim Dal

Beden Eitimi Ve Spor retmenlii Bilim Dal
Yksek Lisans Tezi

Danman
Yrd.Do.Dr. Hasan AHAN

KARAMAN 2012

NSZ
nsanlarn varlna anlam katan birbirinin farknda olmasn salayan ve her alanda
yer alan iletiim becerilerinin en fazla spor alannda yer aldna inanyorum. Bu nedenle
gelecekteki bilimsel aratrmalara da katksnn olacana inandm

Ferdive takm

sporlarnda mcadele eden sporcularn iletiim beceri dzeylerinin, performans ve sosyal

yaantlarna etkisi konulu aratrmay yksek lisans tezalmas olarak uygun gren ve
almam sresince yakn ilgi ve yardmlaryla beni ynlendiren tez danmanm Yrd. Do.
Dr. Hasan AHANa, almann her safhasnda byk emei olan Yrd. Do. Dr. Mehmet
ULUKANa,lisansst eitim sresince emei geen btn retim yelerine,youn
almalar arasnda emeini esirgemeyen deerli arkadam yksek lisans rencisi Erkan
BNGL e, anketlerin datmnda ve toplanmasnda emei geen tm arkadalarma ve
anketleri cevaplayarak almann ortaya kmasna yardmc olan tm sporculara ayrca bu
sayfada kendini grmek isteyen herkese teekkrlerimi bir bor bilirim. Hayatmn her
aamasnda olduu gibi bu almada da desteklerini esirgemeyen canm aileme sonsuz
teekkr ederim.

ii

zet
Hzla gelien spor dnyasnda her spor kulb, yeteneklerini beceri ile btnletiren
ve gelitiren hzl dnp abuk hareket edebilen yaratc zelliklere sahip mcadeleci
bireylere gereksinim duymaktadr. Spor kulp ynetimlerinin de bu zellikleri tayan
sporcu ve antrenrlere sahip olma istei vardr.
Takm baarsnn deerlendirilmesi, antrenr-sporcu arasndaki iyi iletiim ve
antrenrden sporcuya doru oluan dllendirme davran akyla belirlenir. Antrenr ve
sporcu arasnda salanabilecek iyi bir iletiim ayn zamanda gereki bir zeletiri
kavramnn da olumasn salayabilecektir.
letiim btn ilikiler iin binann temeli gibidir. yi iletiim kurmak sporcular arasnda
olumlu eletiri ve srekli etkileim salar. Sporcuya performans hakknda bilgi vermek,
kulp iinde etkileim, motivasyon ve arabuluculuk gibi eitli sonularn olumas
iletiim becerileri ile salanr. Bir sporcu kendi branna zg teknikleri ne kadar nce
renirse, takm iindeki stats o kadar ykselecektir. Ancak; sporda ynetici, antrenr ve
sporcu iletiiminin nemi ve salkl kurulabilen iletiimin takm performans ve baars
zerindeki etkisinin belirlenmesi konularnda kaynak eserin bulunmamas, lkemizdeki bu
konuyla ilgili eksikliin en belirgin gstergesidir.
Uygun bir eitimle insanlara iletiim srasnda yaptklar hatalar gsterebilir ve
nasl

iletiim

kurmalar

gerektii

kavratlrsa

iletiim

atmalarna

girmeleri

engellenebilir. rnein, bir spor karlamasnda taraftar ve oyuncu kar takmn

stnln kabul etmez, baarsn onaylamaz, yenilgiyi hazmedemez saldrgan
davranlarda bulunur ise; verilecek spor eitimi srasnda yenme kadar yenilginin de
mmkn olduunu, kar takmn veya sporcunun baarsn kabullenerek, tebrik etmeyi
sakatlandnda rakibe yardm edilmesi gerektii retilirse,

kii kabul grmeyen

davranlarn olmas gerekenler dorultusunda deitirebilir. Bylece kuraca iletiim

daha olumlu geliirken atmalar da azalr.
Bu alma Ferdi ve takm sporlarnda mcadele eden sporcularn iletiim
becerilerinin, sporcularn sosyallemeleri ve performanslarna etkisinin aratrlmas amac
ile yaplmtr. Karaman ili ile snrlandrlan bu aratrmada 92 sporcuya uygulanan anket
formu ile deerlendirme yaplmtr.
Aratrmann evrenini Karaman ilinde amatr spor branlarndan Gre, Futbol,
Voleybol, Atletizm ve Taekwando branlarnda grev yapan sporcular oluturmaktadr. Bu

iii

aratrmada rneklem grubunu ise Karaman ilinde yer alan amatr spor kulplerinden
Genlik spor , Karaman Belediye spor, 70 Karaman spor, Telekom spor, zel idare spor
kulplerinin sporcularndan olumaktadr. Aratrmaya 34 bayan (%37) ve 58i erkek
(%63) olmak zere toplam 92 sporcu katlmtr. Aratrmaya katlan sporcular olasla
dayal olmayan kolayda rnekleme yoluyla seilmitir .
Sporcularn iletiim becerilerine ilikin bulgularda ilk olarak betimsel istatistikler
halinde verilmi; daha sonra gruplarn ortalama puanlar arasnda bir farkn olup
olmadnn belirlenmesi amac ile yaplan manwitney u, kruskalwallis istatistiksel analiz
yntemleri ile sonular sunulmutur. statistik analizlerde anlamllk dzeyi sosyal
bilimlerde sklkla kullanlan p<.05 olarak seilmitir.

iv

ABSTRACT
Every sports club in the sport world that is developing fast needs strong individuals who
combine and develop his / her skills with their talents, think and act fast and has creative
characteristics. Sports club administrations also desire to have sportsmen and coaches that have
those skills.
In order to evaluate a teams success, there should be a good communication between a
coach and a sportsman and a behavior of reward from the coach to the sportsman. A good
communication between a coach and a sportsman also helps to form a realistic self-criticism
concept.
Communication is like the foundation of a building for all relationships. Establishing a
good communication among sportsmen provides a positive criticism and ongoing interaction.
Informing a sportsman about his / her performance, interaction in the club, motivation and
mediation are all obtained with good communication skills. The sooner a sportsman learns about
the techniques in his / her field, the higher his status in the team increases. However, not having
written sources on the importance of communication in a sport between an administrator, a
coach and a sportsman and the effect of communicating healthily on a teams performance and
success is the most remarkable indication that our country lacks in this subject.
By means of convenient education, people can face the faults they make during the
communication and communication conflicts can be hindered if they comprehend how to
communicate (Dkmen, 1994,93<9. For instance, if the players and the fans, in a sports event,
dont accept the superiority of their rival, dont confirm its success, dont put up with the lose and
attack; during the sports education if they are taught that to win is as possible as to lose and that
they should, by accepting the success of the rival, congratulate and help the rival whenever
someone is injured, the person can change the unaccepted behavior with the should have
behavior.
This study is made in order to investigate the effect of communication skills of the players
in team sports on their socialization and performance. In this study made in the borders of Karaman
City, the evaluation is made by the questionnaire of 92 sportspeople.
The population of the study is formed of the sportspeople competing in the fields of
Wrestling, Football, Volleyball, Athletics and Taekwando. The sample group is formed of the
sportspeople of amateur sports clubs in Karaman City; Genlik sports club, Karaman Belediye
sports club, 70 Karaman sports club, Telekom sports club and zel idare sports club. 34 women
(%37) and 58 men (%63), totally 92 sportspeople participated in the study. These sportspeople are
chosen by means of convenience sampling not based on probability.
The findings are first given as descriptive statistics; and then the results are gathered by the
manwitney u and kruskalwallis statistical analysis methods made in order to determine if there are
differences in the mean scores of the groups. The meaningfulness of the statistical analyses are
chosen as p<.05 which is often used in social sciences.

vi

NDEKLER
NSZ ...................................................................................................................................... i
ZET ..................................................................................................................................... ii
ABSTRACT ............................................................................................................................. iv
TABLOLAR ve EKLLER LSTES .................................................................................... ix
GR ........................................................................................................................................ 1
I.BLM .................................................................................................................................. 3
I.1.1. letiimin Tanm ................................................................................................................... 3
I.1.2. letiim eitleri .................................................................................................................... 4
I.1.3. letiim Sreci ve eleri ..................................................................................................... 5
I.1.4. letiimi Engelleyen Sreler ................................................................................................ 7
I.1.5. letiim Modelleri ve Sporda Kullanm ............................................................................... 8
I.1.5.1. ember Modeli .............................................................................................................. 9
I.1.5.2. ebeke Modeli ............................................................................................................... 9
I.1.5.4. Y Modeli .................................................................................................................. 10
I.1.5.5. Tekerlek Modeli ........................................................................................................... 11
I.1.6. Sporda letiim Gruplar ..................................................................................................... 12
II.BLM............................................................................................................................... 14
II.1. SPOR ............................................................................................................................... 14
II.2. SPORUN FAYDALARI .................................................................................................. 15
II.2.1. Bireysel Adan Spor ......................................................................................................... 15
II.2.2. Sosyolojik Adan Spor ..................................................................................................... 15
II.3. SPORUN NEM ........................................................................................................... 15
II.3.1 Kiisel Ynden Sporun nemi ........................................................................................... 16
II.3.2. ocuk ve Genler iin Spor Eitiminin nemi ................................................................. 16
II.4. SPORUN AMALARI.................................................................................................... 17
II.4.1 Sporun Temel Amalar...................................................................................................... 17
II.4.2. Spor Eitiminin Amalar .................................................................................................. 17
II.5. NSANLARI SPOR YAPMAYA TEN NEDENLER ..................................................... 18
II.6. SPOR FAALYETLERNN NSAN GELMNDEK ROL ................................... 19
II.6.1. Fiziksel Geliimindeki Rol .............................................................................................. 19
II.6.2. Psiko-Motor Geliimindeki Rol....................................................................................... 19
II.6.3. Fiziksel Psiko-Motor Geliimindeki Rol ......................................................................... 20

vii

II.6.4. Zihinsel Geliimdeki Rol ................................................................................................. 20

II.6.5. Duygusal ve Sosyal Geliimdeki Rol .............................................................................. 21
II.7.SPORDA YNELME ...................................................................................................... 22
II.7.1.Yapl Amalarna Gre Spor ........................................................................................... 23
II.7.1.1.Oyun Sporu .................................................................................................................. 23
II.7.1.2.Salk Sporu ................................................................................................................ 23
II.7.1.3.Performans Sporu ........................................................................................................ 24
II.8. SPORDA MOTVASYON .............................................................................................. 24
II.8.1. Genel spor motivasyonu .................................................................................................... 25
II.8.1.1. Etkinlik gds ........................................................................................................... 26
II.8.1.2.Takdir ve Sayg Gds .............................................................................................. 26
II.8.1.3.Stat Gds................................................................................................................ 26
II.8.1.4. Merak Gds ............................................................................................................ 26
II.8.1.5.Macera Gds ............................................................................................................ 27
II.8.2.zel Spor Motivasyonu ...................................................................................................... 27
II.8.2.1.Baar Gds.............................................................................................................. 27
II.8.2.2.G Gds ................................................................................................................. 27
II.8.2.3.Ait Olma ve Sevgi Gds .......................................................................................... 28
II.8.2.4. Gvenlikte Olma Gds ........................................................................................... 28
III.BLM ............................................................................................................................. 29
III.1. LETMN TAKIM VE SPORCU PERFORMANSINA ETKLER ........................ 29
III.1.1. TAKIM KAVRAMININ GELMES ....................................................................... 29
III.1.2. TAKIM SPORLARININ OLUUMU ........................................................................ 30
III.1.2.1. Takm Sporlarnda Grup Yaps ve Oluumu ................................................................ 30
III.1.2.2. Takm Sporlarnda Grup i ve Gruplar Aras Sreler ................................................ 32
III.1.2.3.Takm Sporlarnda Liderlik ............................................................................................ 35
III.1.3. TAKIM BRLKTEL KAVRAMININ TANIMI .................................................. 37
III.1.3.1.Takm ve Grup Birliktelii ............................................................................................. 38
III.1.3.2.Grev ve Sosyal Birliktelik ............................................................................................ 38
III.1.4. TAKIM BRLKTEL PERFORMANS LKS ................................................ 39
III.1.5. TAKIM ALIMASI AISINDAN SPORDA LETM BECERLER VE
EMPAT.................................................................................................................................. 41

viii

III.1.6. SPORDA LETM KAVRAMININ SPORCU PERFORMANSI ZERNDEK

NEM. .................................................................................................................................. 42
II.1.7. TAKIM SPORLARINDA LETM KAVRAMININ SPORCU PERFORMANSI
ZERNDEK NEM .......................................................................................................... 44
III.1.7.1.Antrenr - Sporcu letiimi ............................................................................................ 44
III.1.7.2.Sporcular Msabakaya Hazrlama ................................................................................ 45
III.1.7.3.Msabaka Sonras ve Antrenrn Psikolojik Destei .................................................... 46
III.2. ANTRENR VE LETM ......................................................................................... 47
III.3. ANTRENRLERDE BULUNMASI GEREKEN LETM BECERLER ............... 50
III.3.1. Etkileyici Konuma ve kna Becerisi ............................................................................... 50
III.3.2.Empati Kurma Becerisi ..................................................................................................... 51
III.3.3. Dinleme Becerisi .............................................................................................................. 52
III.3.4.Geribildirimde Bulunma Becerisi ..................................................................................... 54
III.3.5. Bilgilendirici(Eitici-retici) letiim Becerisi .............................................................. 56
III.3.6. Pozitif Yaklamla letiim Kurma Becerisi ..................................................................... 58
III.3.7.letisimde Zamanlama Becerisi ......................................................................................... 58
III.3.8. Beden Dilini Etkili kullanma Becerisi.............................................................................. 59
V.BLM ............................................................................................................................... 61
V.1.ARATIRMANIN KONUSU ........................................................................................... 61
V.2.ARATIRMANIN AMACI VE NEM .......................................................................... 61
V.3.ARATIRMANIN SINIRLARI ....................................................................................... 61
V.4.ARATIRMANIN METODOLOJS .............................................................................. 61
V.4.1. Aratrmann Yntemi ....................................................................................................... 61
V.4.2. Evren ve rneklem............................................................................................................ 62
V.4.3. Verilerin Toplanmas ......................................................................................................... 62
V.4.4. Verilerin statistiksel Analizi............................................................................................. 62

V.4.4.1. Veri Toplama Aralar. 62

V.4.4. 2. letiim Becerilerini Deerlendirme lei..62
V.4.4.3. Kiisel Bilgi Formu ...64
V.4.5. Bulgular ............................................................................................................................. 65
TARTIMA SONU .............................................................................................................. 77
KAYNAKLAR ........................................................................................................................ 79
EKLER ................................................................................................................................... 86

ix

TABLOLAR
Tablo 1. almaya katlan sporcularn cinsiyet deikenine gre dalm ...................... 65
Tablo 2. almaya katlan sporcularn ya deikenine gre dalm.............................. 65
Tablo 3. almaya Katlan Sporcularn Bran Deikenine Gre Dalm ..................... 65
Tablo 4. almaya Katlan Sporcularn Yaad Yer Deikenine Gre Dalm ......... 66
Tablo 5.almaya Katlan Sporcularn Mezun Olduu Lise Deikenine Gre Dalm 66
Tablo 6.almaya Katlan Sporcularn niversitede renim Grdkleri Blm
isteyerek mi setiniz? .......................................................................................................... 67
Tablo 7.almaya Katlan Sporcularn Mezun Olduu Lisede ki Blm Deikenine Gre
Dalm ............................................................................................................................... 67
Tablo 8. almaya Katlan Sporcularn Anne-Baba, z-vey Deikenine Gre Dalm
............................................................................................................................................. 68
Tablo 9. almaya Katlan Sporcularn Anne-Baba, Sa l Deikenine Gre Dalm
............................................................................................................................................. 68
Tablo 10. almaya Katlan Sporcularn Anne-Baba renim Durumu Deikenine Gre
Dalm ............................................................................................................................... 69
Tablo 11. almaya Katlan Sporcularn Babann Meslei Deikenine Gre Dalm . 69
Tablo 12. almaya Katlan Sporcularn Annenin Meslei Deikenine Gre Dalm . 70
Tablo 13. almaya Katlan Sporcularn Aile Aylk Geliri Deikenine Gre Dalm . 70
Tablo 14. Cinsiyet Deikenine Gre Sporcularn letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Mann-Whitney U Testi Sonular........................................................................................ 71
Tablo 15. Ya Deikenine Gre Sporcularn letiim Beceri Dzeylerini Gsteren MannWhitney U Testi Sonular .................................................................................................. 71
Tablo 16. Bran Deikenine Gre Sporcularn letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Mann-Whitney U Testi Sonular........................................................................................ 71
Tablo 17. Yaamn Geirdii Yer Deikenine Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Kruskal Wallis Testi Sonular ............................................................................................ 72
Tablo 18. Mezun Olduu Lise Deikenine Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Kruskal Wallis Testi Sonular ............................................................................................ 72

Tablo 19. Mezun Olduu Blm Deikenine Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Kruskal Wallis Testi Sonular ............................................................................................ 73
Tablo 20. niversite renim Grd Blm steyerek Seim Yapma Deikenine
Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular ....................... 73
Tablo 21. Anne- Babann z- vey Olma Deikene Gre letiim Beceri Dzeylerini
Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular ............................................................................ 74
Tablo 22. Anne- Babann Sa- l Olma Deikene Gre letiim Beceri Dzeylerini
Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular ............................................................................ 74
Tablo 23. Anne- Babann renim Durum Deikene Gre letiim Beceri Dzeylerini
Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular ............................................................................ 75
Tablo 24. Babann Meslek Deikene Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren Kruskal
Wallis Testi Sonular ......................................................................................................... 75
Tablo 25. Annenin Meslek Deikene Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren Kruskal
Wallis Testi Sonular ......................................................................................................... 76
Tablo 26. Ailenin Aylk Geliri Deikenine Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Kruskal Wallis Testi Sonular ............................................................................................ 76

xi

EKLLER LSTES

ekil 1.1. : letiim Sreci ve eleri.........5

ekil 1.2. : letiimde ember Modeli (Usal,1995,200).....9
ekil 1.3. : letiimde ebeke Modeli (Usal,1995,200)..........9
ekil 1.4. : letiimde Zincir Modeli (Usal,1995,200)....10
ekil 1.5. letiimde Y Modeli (Usal,1995,200)...11
ekil 1.6. : letiimde T Modeli (Usal,1995,200).....11
ekil 3.1. : Kompleks Sporlarda Takm Birlikteliine likin Gelitirilen Bir Model(Carron,
1982).....38

GR
Hzla gelien spor dnyasnda her spor kulb, yeteneklerini beceri ile btnletiren
ve gelitiren hzl dnp abuk hareket edebilen yaratc zelliklere sahip mcadeleci
bireylere gereksinim duymaktadr. Spor kulp ynetimlerinin de bu zellikleri tayan
sporcu ve antrenrlere sahip olma istei vardr.
Takm baarsnn deerlendirilmesi, antrenr-sporcu arasndaki iyi iletiim ve
antrenrden sporcuya doru oluan dllendirme davran akyla belirlenir. Antrenr ve
sporcu arasnda salanabilecek iyi bir iletiim ayn zamanda gereki bir zeletiri
kavramnn da olumasn salayabilecektir.
Sporcularda performans, kulp ii ilikileri, doru ynlendirilmeleri, yksek
motivasyon ve gerekli heyecan uyandrma gibi pek ok faktr etkendir. Bu faktrlere ek
olarak sporcunun antrenr ve takm arkadalar ile iletiim becerisinde nemli rol
oynamaktadr. Eitimin her alannda olduu gibi spor eitimi de etkili iletiimden bamsz
dnlemez. Antrenrlerin sporcularyla, sporcularnda takm arkadalaryla etkili
iletiimi sonucu kulbn huzuru ve gveni sporcularn ruhsal ve duygusal sal geliir.
Spor kulplerindeki ortamn kalitesinin ykseltilmesi, takm ve sporcular zerindeki
iletiim hatalarnn nne geilmesi ile mmkn olabilir.
letiim btn ilikiler iin binann temeli gibidir. yi iletiim kurmak sporcular
arasnda olumlu eletiri ve srekli etkileim salar. Sporcuya performans hakknda bilgi
vermek, kulp iinde etkileim, motivasyon ve arabuluculuk gibi eitli sonularn
olumas iletiim becerileri ile salanr. Bir sporcu kendi branna zg teknikleri ne kadar
nce renirse, takm iindeki stats o kadar ykselecektir. Ancak; sporda ynetici,
antrenr ve sporcu iletiiminin nemi ve salkl kurulabilen iletiimin takm performans
ve baars zerindeki etkisinin belirlenmesi konularnda kaynak eserin bulunmamas,
lkemizdeki bu konuyla ilgili eksikliin en belirgin gstergesidir(Erkan 2002).
Antrenrn takm iinde sporcularn sayg ve gvenini kazandktan sonra etkili bir
ekilde alabilecei dnldnde etkili iletiimin takm asndan ne kadar nemli
olduunu gstermektedir. Gerekte sporcu grubunun gvenini kazanmak zaman alr. Bu

balamda antrenr, sporcularna bireysel olarak ok soru sormal ve onlar dinlemek iin
zaman ayrmaldr. Bireyler aras ilikiler, ilgiler, hobiler, fobiler ve baar hakkndaki
dncelerini renmeli; antrenmanlardan yada msabakalardan kaynaklanan basklar,
kiisel pheler, gven, bilin, tutarllk ve kendine gven hakkndaki konulara ilikin
grlerini almaldr. Ayrca onlarn spor dnda hayatlarn etkileyen eyler hakknda da
bilgi sahibi olmaldr.
Spor genlerin iletiim beceri dzeylerinin gelimesine yardmc olduu gibi, hi
kukusuz sosyallemelerine de ok byk katklar salamaktadr. Gnmzde insanlarn
fiziksel, duygusal ve toplumsal bakmdan geliimi grup almasnn kolaylatrlmas,
karlkl dayanmann salanmas ve toplum yeliinin kazanlmasnn en kolay
yollarndan biri spor olgusudur.
Uygun bir eitimle insanlara iletiim srasnda yaptklar hatalar gsterebilir ve
nasl iletiim kurmalar gerektii kavratlrsa iletiim atmalarna girmeleri engellenebilir
(Dkmen, 1994,93). rnein, bir spor karlamasnda taraftar ve oyuncu kar takmn
stnln kabul etmez, baarsn onaylamaz, yenilgiyi hazmedemez saldrgan
davranlarda bulunur ise; verilecek spor eitimi srasnda yenme kadar yenilginin de
mmkn olduunu, kar takmn veya sporcunun baarsn kabullenerek, tebrik etmeyi
sakatlandnda rakibe yardm edilmesi gerektii retilirse,

kii kabul grmeyen

davranlarn olmas gerekenler dorultusunda deitirebilir. Bylece kuraca iletiim

daha olumlu geliirken atmalar da azalr.

I.BLM
I.l. LETM
Sosyal varlk olarak insanlar iletiim kurma gerei duyarlar. Temel iletiim
becerilerine sahip olan bireyler ise evreleriyle salkl iletiim kurarlar. Bir takmn
hedeflere ulama abasndan ve karlkl iliki kurma ihtiyacndan iletiim doar.
nsanlar materyal ve dnsel yaamlarn her gn srdrmek iin birbirleriyle
sosyal ilikiye girerler. Bu ilikiyi gerekletirmek ancak iletiimle mmkndr. letiimde
nemli olan ne sylediiniz deil, nasl sylediinizdir. Kulp ierisinde sporcularmzla
yada zel hayatmzdaki kiilerle iletiim kurarken tarzmz, kullandmz kelimeler ve
cmleler karmzdaki kii zerinde farkl etkiler yaratr(Yetim ve ark, 2010).
Watzlawick ve arkadalar yaptklar aratrmalarda, iletiimin temelinde yatan ve
insanlarn uyduklar prensiplere ynelik ve iletiimi ynlendiren u be prensibi tespit
etmilerdir (Gke, 1993).
- Bir dier kimsenin huzurundaki tm davranlar iletiimsel nitelie sahiptirler,
yani iletiimsizlik mmkn deildir.
- Her iletiimin bir ierik bir de iliki boyutu olmak zere iki boyutu vardr, yle
ki bunlardan ikincisi daima birincisini belirlemekte ve bylece meta-iletiim olmaktadr.
- letiim srecinde bulunan herkes bir iletiim yapsndan hareket eder.
- Sosyal iletiimde, nesneleri tanmlama ve bylece iletiim olaynn konusu
yapmann dijital ve analog olmak zere iki deiik ekli bulunmaktadr.
- letiim sreci hem simetrik hem de komplimenter gelimektedir.
Baarl bir iletiim ancak bu be prensibe uymakla oluur, bu kurallara uymamak
iletiimin baarsz olarak sonulanmasna neden olmaktadr.
I. 1. 1. letiimin Tanm
letiim, kaynaktan alcya iletinin aktarlmas srecidir. McBride a gre iletiim,
yalnzca haber ve ileti alverii deil, grler, olgular ve verilerin iletimini ve paylamn
ieren bireysel ve ortak etkinliklerdir(Voight, 1998).
letiim, birbirlerine ortamlardaki nesneler, olaylar, olgular ile ilgili deimeleri
haber veren, bunlara ilikin bilgilerini birbirlerine aktaran, ayn olgular, nesneler, sorunlar
karsnda benzer yaam deneyimlerinden kaynaklanan, benzer duygular tayp bunlar
birbirine ifade eden insanlarn oluturduu topluluk yada toplum yaam iinde
gerekletirilen tutum, yarg dnce, duygu bildiriimleridir (Bak,1998).

Baka bir tanmda ise; iletiim bir gnderici ve alc arasnda bilgi geii, fikirlerin
deiimi yada genel veya tek bir dncenin oluturulmas srecidir (Grz,1998).
letiimin varlndan sz edebilmek iin en az iki birimin mevcut olmas
gerekmektedir. Buna gre; kaynak, kod, kanal, mesaj, hedef, kitle ve geribildirimden
oluan iletiim srecinin temel unsurlarndan ikisinin yani, kaynak ve alc olarak ifade
edilen hedef kitlenin bulunmas zorunludur. kinci olarak ise, iletiime taraf olan birimler
arasnda bir ortaklk kurulmas art bulunmaktadr (Ik, 2000).
letiim kavram, yakn zamanlara kadar, dilimizde Franszca dan ve Franszca
sylenii ile geen komnikasyon (communication) szc ile birlikte ve ayn anlam
karlamak iin haberleme kavram kullanlyordu. Gnmzde kullanm yaygnlaan
iletiim szc ise, haberlemeyi de ieren daha geni kapsaml bir ileti al-verii
anlayn yanstmaktadr (Oskay, 1982).
nsanlar, bakalarn anlayabilmek, kendilerini anlatabilmek ve etkileyebilmek
yani toplumsallaabilmek iin iletiim kurar. letiim, kiileraras ilikinin her trn,
rgtleri ve giderek toplumlar yaratan ve bir arada tutan adeta bir har ilevi grr.
(Grgen, 1997).
Demiray a gre iletiim; bilgi, dnce, tutum ve duygularn bir birey yada grup
tarafndan dier birey yada gruba semboller aracl ile aktarlmasdr. letiim, iletiler
yolu ile oluan toplumsal etkileim olarak da tanmlanabilir. Bylelikle iletiim, iletinin
aktarm srecindeki gnderen ve alc arasndaki ilikilerde ilevsel olan gnderen, alc,
kanal, ileti ve etki kavramlarn anlatr. Zaman zaman iletiimde bulunmak iin bir ama
vardr. letiim birinin dierleri zerinde bir eylemi, dierleriyle etkileimi ve dierlerine
bir tepkisi olabilecei gibi, bunlarn hepsi de olabilir (Demiray ve ark, 1994)
Ortak amacn gerekletirilebilmesi iin nce ilgililer tarafndan bilinmesi ve
anlalabilmesi gerekir. Bu olay da salkl bir iletiimle salanr. letiim, bir rgtn
temel elerinden ncsdr. Bireyler aras bir etkileim srecidir. Dncelerin,
yorumlarn, buyruklarn, haberlerin, aklamalarn ve sorunlarn, bireyden bireye, gruptan
gruba aktarlma srecidir. Anlamlarn ortak klnmas srecidir(Aydn, 1998).
I.1. 2. letiim eitleri
Kii ii iletiim: ki birim arasnda gerekleen iletiimin bir benzeri de bazen
bireyin iinde gerekleebilmektedir. Bu iletiime rnek olarak, bireyin kendi i dnyasn
gzlemlemesi, ihtiyalarnn farkna varmas, zlmesi yada sevinmesi verilebilir. Bu

durumda isel yada kii ii iletiimi, insanlarn kendi ilerinde rettikleri baz mesajlar
yorumlamas eklinde tanmlamak mmkndr.
Kiiler aras iletiim: Yz yze iletiim olarak da adlandrlan kiiler aras
iletiimi kaynan ve hedefini insanlarn oluturduu iletiim olarak tanmlayabiliriz.
rgt ii iletiim: rgt belli bir amacn gereklemesi iin kiilerin
faaliyetlerinin i blm anlay ierisinde koordine edildii ve evresiyle etkileim
ierisinde bulunduu yap olarak tanmlamak mmkndr. evreleri ile etkileim halinde
bulunan rgtlerde, hiyerarik bir dzen sz konusudur. Bu sebeple rgtte, kiiler
nceden tanmlanm bir takm rollere girerek bu rollerin gereini yerine getirmeye
almaktadrlar. rgtteki kiiler, st ve astlar arasndaki ilikilerin nasl olaca rgt
emalarnda belirlenmitir.
Kitle iletiimi: eitli trdeki mesajlarn, byk ve dank kitleye bu ama iin
gelitirilmi aralar kullanlarak iletilmesi eklinde tanmlamak mmkndr (Ik, 2000).
I.1.3. letiim Sreci ve eleri
letiim en yaln anlamda duygularn, dncelerini, bilgilerini belli simgelerle
anlatan gnderici yani kaynak ile bu simgeleri zmleyip, alglayan ve anlayan bir alc
gerektirir. letiim srecinde yer alan dier eleri ise (ekil 1.1.) mesaj, kodlama, kod
ama, kanal, etkileme, geribildirim ve grltdr (Grgen,1997)
ekil 1.1. : letiim Sreci ve eleri

Herhangi bir iletiim iin ncelikle iletilecek grn, fikrin, mesajn ieriinin,
haberin ksaca iletinin dnce olarak olumas temel kouldur. Dnce olarak
olumayan hibir ey bir ileti olamaz. Bu nedenle birey ncelikle bir iletiyi kendisi
alglamal onu dnmeye dntrecek bir ileti olarak kullanabilmelidir. letiim kolay bir

i deildir. Bu sanatn srr, istediimiz eyi, istediimiz kiiyle, istediimiz zaman,

istediimiz yerde ve istediimiz ekilde iletmektir. Yani mesaj veren ve alan, karlkl
olarak birbirini anlamann sorumluluunu paylar. Bir mesaj verirken, mesaj alann onu
anladndan emin olana kadar grevimiz bitmi olmaz. Bu nedenle, iki kii arasndaki bir
konuma unlar ierir(Sayers, 1993).
-

Vericinin alcya ynelik konumas.

Vericinin konuurken alcnn tepkilerini ve anlama dzeyini lmek iin onun

yz ifadesini, duruunu ve baka iaretleri yorumlamas.

-

Alcnn vericiyi dinlemesi ve mesajn btnn anlamak iin onun yz

fadesine, duruuna ve baka iaretlere dikkat etmesi.

-

Alcnn mesaj aldn vericiye gstermesi.

Vericinin mesaja daha fazla aklk getirmesi yada alcnn terkilerine bakarak

konumay yeni bir yne kanalize etmesi.

Btn bunlar bolukta meydana gelmez. Etkili iletiim iin tepkilerin alnmas
arttr. Ancak hem mesajn gnderimi hem de gnderilen mesajn alcdaki ilemi srasnda
bir takm srelerin yer almas gerektii bir gerektir(Martens, 1998).
Tepki olumlu veya olumsuz olabilir. Alnan tepki alcnn duymak istedii bir
mesaja, buna olumlu tepki denir. Alnan tepki alcnn pek holanmad bir mesaj
ieriyorsa o zaman olumsuz tepki sz konusudur. yi bir iletiim iin zellikle i
hayatnda, ister olumlu ister olumsuz olsun, tepkinin drst ve doru olmas nem tar.
Yneticilerle iletiim iki ekilde ele alnabilir. Yneticilerle olan ve yneticilerden gelen
iletiime genellikle yukar doru iletiim denir. Yneticilerden astlarna doru gelen
iletiime ise aaya doru iletiim ad verilir(Williams, 1991).
Grup dinamii gelitirme uygulamalarnda en etkili yntem iletiim gruplardr ve
ayn zamanda bireysel kiilik gelimesi, bilgi ve deneyim arttrmada da en etkili
yntemlerden biridir. 1015 kiilik gruplara iletiim grubu denir. letiim grubu
oturumlarna katlan bireyler belli bir zaman dilimi iinde, hem kendilerini daha rahat ve
doru ifade etmeyi, hem de karlarndaki kimseleri daha doru anlamay renirler.
Salad yararlar:
-

Birey grup iinde dncelerini daha rahat syler hale gelir.

Grubun dier yelerinde ve gsterecekleri tepkilerden korkmamay renir.

Birey, grubun dier yelerine sayg duymay ve gvenmeyi renir.

Grup yeleri, kendi duygu ve dncelerini aktarmay renirken, dier grup

yelerinin duygu ve dncelerini daha kolay almay renir, iletiim yetenei artar.
-

Grup yeleri, evreden ne ekilde etkilendiklerini ve kendilerinin evreyi ne

ekilde etkilediklerini renirler.

-

Yeni yada kar fikir yada kavramlara kar davranlar olgunlar.

Grup tartma konumalar sonucu oluan geriye iletim yollar ile eitli taktik

ve teknik bilgileri renmek kolaylar.

-

Bilim bu yeni bilgi ve deneyimler ile oturumlara katlan grup yesinin grup

dndaki yaam ve davranlar da etkilenir, sporcunun toplumsallama sreci hzlanr.

-

Sporcunun bu oturumlarda kazand, yapt spor dalna ait genel ve zel

bilgiler performansnn ykselmesine katkda bulunur.

Grld gibi, iletiim grubu oturumlar ile bir yandan takmn grup dinamii
geliirken, dier yandan sporcunun yapt sporla ilgili teknik kapasitesi ve taktik anlay
gelimekte, kiilii olgunlaarak kararllk kazanmaktadr. letiim grubu oturumlarn
takm sporlar ile snrlamak hatal olur. letiim grubu almalar ile kazanlan zellikler,
bireysel sporlarda da yararl olmakta genlerin kendilerini bir yuva iinde hissetmeleri
salanmaktadr. Sporcular birbirlerine yardmc olmay renirler, bu sayede birok
problem grup iinde kendiliinden zmlenir(Ccelolu, 1979)
Sporda iletiim grubu oturumu uygulamasn yalnzca takm sporlar ile snrlamak
pek doru deildir. nk iletiim grubunun temel hedefi kiinin kiiliinin gelimesini
salamaktr. Ayrca renmeyi kolaylatrmas, sporda ok nemli teknik ve taktik
konularndaki bilgilerin kolayca kazanlmasn salar(Baer, 1998).
I. 1.4. letiimi Engelleyen Sreler
Sre ve ierik, bireysel dzeyde, ikili dzeyde yada grup dzeyinde olabilir.
eriin baarl bir ekilde verilmesi srece baldr. Bu nedenle sre ne kadar baarl ve
etkili ise iletiim o kadar aktr. Srecin etkisini azaltan yada btnyle ortadan kaldran
etkenler unlardr;
-

Bireyin kltr dzeyi, vermek istedii mesaj vermeye yeterli deildir. Yani

grup yesi bilmedii konularda konumaktadr.

-

Sre yani mesajn verilme biimi, bireyin bir zamanlar savunma amac ile

kulland ve yaantsnda bir alkanlk haline gelmi bir davran biimidir. rnein, grup
yesi zor bir duruma dtnde bir kahkaha atarak durumu kurtarmaya alyorsa, bu
davran biimi mesaj niteliini yitirir.
-

Sre, yani mesaj oluturan davran biimi birey tarafndan hala daha gerek

yada hayali tehlikelere kar bir savunma arac olarak kullanlyorsa, etkisini yitirir
(Baer,1998). Etkili bir iletiim, halka ilikilerin temelini oluturduundan iletiimi
engelleyen etmenler zerinde durmaldr. Mesaja gre hedef kitleyi 4 e ayrabiliriz.
-

Etki edilmek istenen alclar. Bunlar mesajlarn dorudan doruya kendilerine

gre ayarland, hazrland sanlan alclardr.

-

Etkilenmek istenmeyen alclar. Bunlar iletilen mesajlardan etkilenmeleri hi

dnlmemi olan kii, grup veya rgtlerdir.

-

Konuyla ilgilenen nc kiiler. Bu gruptaki haberleme, alclar esas olarak

gazeteciler, fikir ve kanaat nderleri olan kiilerle ilgilidir.

-

Konuyla ilgili olmayan drdnc bir grup da tepkileri, mesaj hazrlayan ve

iletilenlerce nemli olmayan kiileri ierir (Ertekin, 2002 ).

I.1.5. letiim Modelleri ve Sporda Kullanm
letiim Modeli ad verilebilecek bir iletiim yapsallamasnn eitlenmesinin
temelinde gerekte iletiimin yn ile ilgili kayglarn yatt sylenebilir. Gruplar iinde
iletilerin; (mesajlarn, grlerin, nerilerin, ricalarn, emirlerin, ynergelerin vb.)
Tek ynl - ki ynl ve ok ynl olmas, bir bakma iletiim modellerini de
belirleyen bir l olur. Dier bir deyile, iletinin bir yant ya da tepki beklemeden
iletilmesi ile bu iletiye kar geliecek kar iletinin de alnmas farkl yaplama gerektirir
(Usal, 1991). letiimin ok ynl olmas ise, bu adan daha da farkl bir iletiim modelini
iaret etmektedir. nk grup iinde ye saysnn artmas ayn saydaki iletinin ortaya
kmasna neden olacaktr. Bu nedenle her bir grup amalarna ulaabilmek ve baarl
olabilmek iin kendi yapsna ve gruptaki ye saysna gre bir iletiim yaplamas
belirlemelidir.
zellikle spor takmlarnda her bir spor brannda yer alacak sporcu saysnn
birbirinden farkl olmas sporcularn yapsal zelliklerindeki farkllklar ve antrenrlerin
farkl liderlik modellerini benimsemeleri nedeniyle iletiim modelleri birbirine
benzemeyebilir. Grup ii iletiimin aada belirtilen drt ana model zerinde gelitii
kabul edilmektedir. 1.ember 2.ebeke 3.Ara Modeller (Zincir , Y ) 4. Tekerlek Modeli

Bu Modellerden her biri sporda on sporcu ve bir antrenrden oluan bir basketbol
takmna uyarland zaman antrenr ve sporcular arasndaki iletiim dzeni aada
belirlendii biimlerde olduu sylenebilir.
I.1.5.1. ember Modeli
Sporculardan ve antrenrlerden oluan bir basketbol takmnda uygulanan
ember modeli nde takmdaki her sporcunun iletiim bakmndan anslar eit olduu ve
her sporcunun iki yannda bulunan birer sporcu ile iletiim kurabildii grlmektedir
ekil 1.2. : letiimde ember Modeli (Usal,1995).

Grup yelerinin doyumu, verdikleri ura ve baar konusunda en fazla aba

ember modeli nde grlmektedir. Bu nedenle takm iinde her sporcunun eit sz hakk
bulunmas,

her

birinin

dncelerinin,

grlerinin,

nerilerinin,

eletirilerinin

deneyimlerinin dikkate alnmasn gerekmektedir.

I.1.5.2. ebeke Modeli
Eer takm ierisinde ebeke modeline dayanan bir iletiim sistemi var ise, tm
sporcularn karlkl ilikilerine dayanan; ancak, eitliin bozulmad ve her bir
sporcunun dier takm arkada ve antrenr ile iletiim kurabilecei grlmektedir. Bu
model ile her bir sporcu kendi arkada ile grebilme olanana sahip olabilecei gibi,
antrenrde tm sporcularyla diyalog halinde olacaktr.
ekil 1.3. : letiimde ebeke Modeli (Usal,1995)

10

I.1.5.3. Zincir Modeli

Bu modelde ise, A sporcusu yalnzca B ile, J sporcusu yalnzca ile iletiim
ansna sahipken F- Antrenr-G sporcusu iki yanlarndaki birer sporcuyla (iki kii ile)
iletiim ansna sahiptir. zellikle takm sporlarnda takm uyumunun ve takm
dinamiklerinin salanabilmesinde bu model olduka sakncaldr. nk takm sporlarnda
baar bireysel deil takm oluturan sporcularn performanslarnn bilekesine baldr.
Byle bir iletiim modelinde takmlarn baar ansn yakalayabilme olana hi yoktur.
Bu iletiim modelini uygulayan takmlarda arkadalk, gven ve antrenre kar olan inan
zamanla yok olacaktr.
ekil 1.4. : letiimde Zincir Modeli (Usal,1995)

zellikle iletiim aamasnda en altlarda bulunan sporcular kulp iinde alnan

ortak kararlardan haberdar olmalarnda uzun bir sre geecektir. Bu da kulp iinde
iletiimin etkili bir ekilde almasn engelleyecektir.
I.1.5.4. Y Modeli
Y modelinde ayn zincir modelinde olduu gibi sporcular kendi aralarnda ve
sporcu antrenr arasndaki iletiim ans asndan hakszlk daha ok artmaktadr. A ve B
sporcular antrenr ile sk bir iletiim kurabilirken, sporcusu yalnzca I ile, C sporcusu
ise hem antrenr hem de D sporcusu ile iletiim ansna sahip olabilmektedir. Antrenr
asndan ise, takm sporcular ile iletiim kurabilmede tam bir dengesizlik sz konusudur.
nk antrenr hem A ile hem B ile hem de C sporcusu ile iletiim kurduu iin dier
sporcularn sorunlar ile ilgilenmeyecek ve mesajlarn onlara gndermekte zorlanacaktr.

11

ekil 1.5. letiimde Y Modeli (Usal,1995).

I.1.5.5. Tekerlek Modeli

T modelinde ise, kesinlikle spor takmlarna uymayan ve takm performansnda
olumsuzluklara neden olan tam bir uyumsuzluk ve hakszlk vardr. nk her bir sporcu
sadece antrenrleri ile iletiim kurabilirken; birbirleri arasndaki sporcu-sporcu
iletiiminden sz etmek mmkn olmad grlmektedir. Bu iletiim modeli sadece
antrenr-sporcu iletiimi iin uygun olurken, sporcular birbirine kar gven, sayg, sevgi
ve hogr ortamndan uzaklatrd sylenebilir. Bu nedenle de T modeli spor
takmlarnda kullanabilecek bir iletiim modeli olamaz.
ekil 1.6. : letiimde T Modeli (Usal,1995).

Bu balamda grup kavram ve grup dinamikleri konusunda yaplan

aratrmalarda grup yapsnn iletiim yaps asndan farkllamas grup yeleri zerinde
de farkl sonular verdii belirlenmitir (Usal, 1991). Bunlar;
-

Faaliyet : Grup yelerinin verdii ura.

Baar : Niceliksel ve Niteliksel ktlar ve amaca var (amaca var hz)

Grup yelerinin Doyumu

Yukarda yer alan zelliklerin her biri sporda olmas gereken kavramlardr. nk
antrenrn sporcularna uygulayaca bir iletiim modeli takm yaps zerinde bazen
olumlu, bazen de olumsuz sonularn alnmasn salayabilir. Eer takm ii dinamiklerin
zayf olduu bir takmda antrenr T modelini uygularsa zaten takm iinde zayf olan bir

12

iletiim yaps tamamen ortadan kalkabilecektir. Ancak takm iinde sporcular arasnda iyi
bir iletiim olmas ve antrenrn ebeke modelini uygulamas durumunda ise, zaten
takm sporcular arasndaki iletiim daha mkemmel bir dzeye kacak ve baarlar tm
takmn olacak ve her bir sporcunun baarma istei ve doyumu daha mkemmel olacaktr.
Bu balamda sporda Tekerlek modelinin kullanm, takm ii iletiim asndan
en uygun bir konumda grlmesine ramen, takmda antrenrn tek sz sahibi bir kii
olmas salanacak, sporcular geri plana ekilecek ve hem antrenmanlarda hem de
msabakalarda ok da ura vermeye gerek duymayacaklardr. Bu da sporcunun
performansnn dmesini ve doal olarak da baarszl beraberinde getirecektir.
Sporcularn ve takmn baarszlnda suu antrenrlerinin zerine atmakla yetinirlerken,
sporcular arasnda isel doyumdan sz etmek mmkn olmayacaktr.
Z ve Y modellerinin ember ve Tekerlek modelleri arasnda bir tr gei
modeli olmasna ramen, ember modelinden T modeline doru gidildike sporcularn
znel abalarnn azalmaya, ancak sporcular arasnda rgtlenmenin hzland
grlmektedir. Ayn ynde nitelik azalm ve grup yelerinin doyumlarnda da ayn ynde
azalma grlebilir. Bu nedenle spor kulplerinde antrenr, sporcularnn hem i iletiimini
hem de d iletiimini sporcularn antrenrleri ile iletiim yaps ve snrlarn belirlemek
gibi nemli bir ura vermek zorundadr.
I.1.6. Sporda letiim Gruplar
Youn bir bilgi ve duygu alverii iin bir araya gelen gruplara iletiim grubu
denir. Elbette btn gruplarda belli bir bilgi ve duygu alverii yani bir iletiim vardr ki
bunlara grup sreleri denir. Gruplarda iletiim ya kendiliinden ya da liderin
ynlendirmesi ile olur ve grubun normlar ile amalarna gre gerekleir. Zaten grup
sreleri bu bilgi ve duygu aktarmnn ve buna bal olarak iletiim ve etkileimin
kendisidir. Grup dinamiini bu iletiim ve etkileim oluturur.
zellikle spor kulplerinde eitli i ve d etkenler ile grup sreleri bozulmakta
ve bunun sonucu olarak grup dinamii ve takmn performans olumsuz olarak
etkilenmektedir. Dier gruplarda sreler grubun amacna yneliktir, buna kar iletiim
gruplarnda ama, grup sreleridir.
Grup iindeki sreler her zaman uyum davran ile sonulanmazlar. Baz
durumlarda grup yeleri gelen toplumsal etkiye uymama eklinde bir tepki gsterebilirler.
te iletiim gruplarnn nemi buradadr. letiim grubu uygulamalar ile nce yeni ve

13

doru bilgiler verilir ve grup yelerinin bu bilgileri doru alglamalar salanarak

benimseme eklinde bir uyum davran gsterilir.
Spor kulplerinde yaplacak olan iletiim grubu oturumlar olgu zerinde
etkilidir. nce grup yeleri zerinde bireysel etki ederek, onlarn kiisel zelliklerini,
kiisel performanslarn ykseltecek ynde gelitirir. Ayn zamanda grup yelerinin
yaptklar spor dal hakknda bilgilerini arttrp bu yeni bilgilerin benimsenme yolu ile
ikinci performans ykselmesi salar. Yine ayn zamanda grup srelerini olumlu ynde
gelitirerek grup dinamiini ve buna bal olarak grubun performans kapasitesini ykseltir.
letiim grubu birbirini izleyen srecin olumas ile gerekleir.
-

Farkna varma

zmleme

Yeni davranlarn denenmesi ve benimsenmesi (Baer, 1998).

letiim grubu oturumu grup dinamii uygulamalarnda, bireysel kiilik gelimesi,

bilgi ve deneyim arttrmada en etkili yntemlerden biridir. Youn bir bilgi ve duygu
aktarm iin bir araya gelen 1015 kiilik gruplara iletiim grubu denir.
letiim grubunun salad yararlar unlardr:
-

Birey grup iinde dncelerini daha rahat syler hale gelir.

Grubun dier yelerinden ve gsterecekleri tepkilerden korkmay renir.

Birey grubun dier yelerine sayg duymay ve gvenmeyi renir.

Grup yeleri kendi duygu ve dncelerini daha kolay aktarmay renirken,

dier grup yelerinin duygu ve dncelerini daha kolay almay renir.

-

Grup yeleri evreden ne ekilde etkilendiklerini ve evreyi ne ekilde

etkilediklerini renir.
-

Yeni ya da kart fikir ve kavramlara kar davranlar olgunlar.

Grup tartma ve konumalar sonucu oluan geriye iletim yollar ile eitli

taktik ve teknik bilgileri renmek kolaylar.

-

Grup dndaki davranlar etkilenen sporcunun toplumsallama sreci

Sporcunun bu oturumlarda kazand, yapt spor dalna ait genel ve zel

hzlanr.
bilgiler performansnn ykselmesine katkda bulunur (Erkan, 2002).

14

II.BLM
II.1. SPOR
Spor, tek bana ve toplu olarak yaplan, kendine zg kurallar olan,genelde
yarmaya dayanan bedensel ve zihinsel yeteneklerin geliimini salayan,eitici ve
elendirici uralardr (Morpa,1997).
Spor,bireyin beden ve ruh salnn gelitirilmesi,belli kurallara gre rekabet
lleri iinde mcadele etme, heyecan duyma, yarma, stn gelme ve gerek anlamda
baar gcnn arttrlmas kiisel adan en yksek noktaya karlmas yolunda gsterilen
youn abalardr (Arac,1999).
Spor, Ferdin tabii evresini beeri evre haline evirirken elde ettii
kabiliyetleri gelitiren, belirli kurallar altnda aral ve arasz, ferdi veya toplu olarak, bo
zaman faaliyeti kapsamnda veya tam zamann alacak ekilde meslekletirerek, yapt
sosyalletirici, toplumla btnletirici, ruh ve fizii gelitiren, rekabeti, dayanmac ve
kltrel bir olgudur (Erkal,1982).
Spor, ciddiye alnan, kurallatrlm ve takviye edilebilir bir oyundur. Spor
bir dizi kurallar, performans ve kalite standartlarndan oluan bir demettir. Spor,
belirli sosyal artlar altnda bedensel hareket demektir (Vogt, 1998).
-Sistemler zerinde yaratt etkiler asndan sporun nitelikleri;
-Hareket Sistemlerinde; birim, hareket, esneklik
-Sinir Sisteminde; abukluk, eviklik, refleks, denge, srat
-Kalp Dolam Sistemlerinde; devamllk
-Zihin Sisteminde; karar verme ve reaksiyon
-Morfolojide; estetik ve fiziki mkemmellik
-Endokrin Sistemde; i salg bezlerinin dengesi ve almas (Ataman, 1974).

15

II.2. SPORUN FAYDALARI

II.2.1. Bireysel Adan Spor
Spor; insana zg, oyun, hareket, rekabet, performans gibi antropolojik vasflarn
eitim kltr olgu ierisinde deerlendirilmesi faaliyetleridir. Bireyde ruhi zelliklerin n
plana kmasnda bu olgu grev yapar.
Bu faydalarnn dnda spor olgusu u ekilde tasnif edilmitir;
-Belirli ve kesin kurallar iinde yaplan salt yarma ve performansa dnk spor
trlerine katlanlar,
-Fitness isimli salkl yaam amacyla yaplan spor trlerine katlanlar,
-Bo zamanlarn deerlendirmek, elence ve hoa vakit geirmek, toplumsal
balar kuvvetlendirmek iin yaplan spor trlerine katlanlar,
Bu balamda spor olgusu her ya ve cinsiyetteki bireyler tarafndan deiik ama ve
zamanlarda yaplmaldr (Gral, 2001).
II.2.2. Sosyolojik Adan Spor
nsann beden ve ruh yapsn gelitirmek ve iradesini gl klmann yan sra, grup
almasn

kolaylatrmak,

karlkl

dayanmay

salamak,

kendine

gveni

gerekletirmek. Toplumda spor insana, iyi bir stat, maddi ve manevi ynden rahatlk,
evresel iyi ilikiler, serbest zamanlarda retkenlik, i veriminde art, ksacas hayat
kolayl salar (Gral, 2001).
Bu balamda, 1982 Anayasamzda 59. Maddede; Devletin her yataki Trk Trk
vatandann beden ve ruh saln gelitirecek tedbirler almas kabul edilmesi; sporun
kitlelere yaylmasnn tevik edecei ifade edilmi ve baarl sporcunun da devlet
tarafndan korunaca belirtilmitir (Erkal,1982).

II.3. SPORUN NEM

Bu blmde sporun bireyler zerindeki, kiisel, toplumsal, ekonomik ynden
neminin yan sra ocuk ve genler, ulusal ve uluslararas ilikilerdeki neminden
bahsedilmeye allmtr.

16

II.3.1 Kiisel Ynden Sporun nemi

-Gnlk ilerini ve yaaylarn en verimli ekilde yrtebilecek kuvvet, eviklik,
elastikiyet, abukluk ve dayankllk salar.
-yi ller ierisinde gelimi kemik, kas yaps ve iyi duru alkanl kazandrr.
-Hastalklara kar dayankllk salar.
-Oyun, folklor, halk danslar, mahalli ve milli oyunlar, ritmik faaliyetlerle ilgili
beceri ve yetenekler kazandrr.
-Bedensel etkinliklerle geerli salkl, yaam davran nitelikleri kazandrr.
- Kltrel zevk, duyarllk salar.
-Serbest zamanlar deerlendirme davran ve becerileri kazandrr (Arac, 1999).
II.3.2. ocuk ve Genler iin Spor Eitiminin nemi
-Spor etkili ve ekici bir eitim unsurudur.
-Bireyi topluma hazrlar.
-Bireyin mevcut yapsn gelitirici ve eitici rol oynamasnn yannda fikir
ve ruh eitiminde nemli rol vardr.
-Gen nesillerin yaratc, yapc ve retici olmasnda sosyal kaynama ve
kltrel kalknmaya etkisi vardr.
-Kiiyi toplumun en nemli ve onurlu bir yesi yapar.
-yi alkanlklar edinmede nemli bir rol vardr.
-Bedensel ve ruhsal bir eitim aracdr.
-nsann niteliklerini gelitirip retim ve uygarlk yarnda baarl hale getirir.
-Kiilere hem stat kazandrr, hem de gelir dzeylerini arttrr.
-Yetenek esaslarna gre frsat eitlii salar.
-Baary arttran en nemli husustur.
-Toplumlarn eitim ve kltr dzeyini arttrr.
-Bir rekabet, mcadele, ibirlii ve uyum salar.
-Sosyal hayatn ve sosyal evrenin en nemli esidir.
-Salkl olmann en nemli koulu spora erken yalarda balamaktr.
-Spor yapanlarn hareket sistemleri daha salam ve esnek olmaktadr.
-Spor yapanlarn kendine gvenleri daha fazladr.
-Spor kt alkanlklardan daha kolay kurtulmaya yardmc olur.
-Spor bir tedavi yntemidir (Arac, 1999).

17

II.4. SPORUN AMALARI

Spor konusuna yaklarken konuyu Sporun Temel Amalar Beden Eitimi
ve Spor olarak bakmakta fayda var. nk beden eitimi ve spor, birbirini btnleyen iki
kavramdr (Yetim, 2006).
II.4.1 Sporun Temel Amalar
Uluslarn gelecei, yetimi ve yetimekte olan genlerin fiziksel ve ruhsal
olgunluuna baldr. Uygarlk, bireye verilen nem ve bu nemle balantl olarak ona
verilen eitime dayanr. Eitimden beklenen bireylerin, gizil glerini ve yeteneklerini
ortaya kararak en st dzeyde gelitirilmesine yardm etmektir.
nsan

organizmas

hareket

fonksiyonlarnn devam ettirilmesinde

toplumsal

deneyim,

salk

iin
ve

yaratlmtr.
salkl

Hareket,

olmasnda

organizmann

gereklidir.

Hareket;

ve fiziksel uygunluk, vcut dengesini aratrma, estetik

deneyim, gerginliin boaltlmas mkemmel ve stn bulu boyutlarnda incelenmekte ve

hareketin ok boyutluluu olarak tanmlanr (Yamaner, 2001).
II.4.2. Spor Eitiminin Amalar
Spor Eitimi dncesi ve buna bal amalar farkl anlamlar ifade etmektedir.
Spor Eitiminin iki amac olan Fiziksel Geliim, solunum, dolam, kas geliimi, kuvvet,
srat, dayankllk, hareketlilik, beceri geliimi, anatomik geliim gibi zelliklerin
gelitirilmesi amalanmaktadr.
Buna karlk Sosyal Geliim bireyin topluma uyumunda nemli bir ara
olmaktadr. Yine bu yap ierisinde, bireyin toplum kurallarnn ve demokratik toplum
kavramn renmesi, kiinin yetenek ve performans

ile evresinde kabul edilmesi,

baar ve performans etkileimi, benlik geliiminde mmkn olabilmektedir.

Dier taraftan Duyusal Geliime bal olarak kiinin kendine gven duyusunun,
karakter geliiminin, kiilik geliiminin, baar ve baarszla kar toplum deer lleri
ierisinde istendik davran sergilemesinin, duygularn doru ifade edilmesi, yeteneklerin
bilinmesi ve kendini kontroln gelitirilmesi salanmaktadr (Yamaner, 2001).
Ksacas spor aktiviteleri srasnda bireylerin birbirleriyle olan srekli ilikileri,
kiisel ve sosyal uyum bakmndan bireyler iin bir laboratuar almas olarak

18

nitelendirilebilir (Tamer, 1998). Sporun yukarda belirtilenlerden baka ifade edilebilecek

dier ama ve fonksiyonlar aadaki gibi zetlenebilir.
-nsann beden ve ruh saln gelitirir.
-Ferdin kefedilmemi zelliklerini ve yaratc ynlerini harekete geirir
-Grup almasn kolaylatrr, karlkl dayanmay salar (Erkal,1982).
-Spor toplum yeliini kazanmas ve bireyin sosyal evrelere katlmasn ateleyen
bir sosyal etkinlik olmasndan dolay kiinin sosyallemesinde nemli rol oynar.
-Toplumun alan kesimlerinin bir yandan emek verimliliini arttrr, dier yandan
beden ve ruh saln korur ve spor yoluyla bo zamanlarn verimli bir ekilde
deerlendirmesini salar.
-Spor bireyin kendi dar dnyasndan kurtularak dier inan ve dnce de olan
insanlarla karlamasn, onlarla diyalog kurmasn, onlardan etkilenmesini ve onlar
etkilemesini salar.
-Spor, bireyi sosyal hayat alanna ekerek insann ruhundaki baarma
ihtiyacna karlk verir.
-Spor insann snrsz ihtiraslarn kreltir ve telkin edici bir ruh dnyas gelitirir.
Sporun sosyal etkinlik olmasnn yannda, modern toplumlarda ekonomik bir sektr
olarak gelime salad grlmektedir(aha, 1999).

II.5. NSANLARI SPOR YAPMAYA TEN NEDENLER

Sporun ama ve fonksiyonlarn irdelerken insanlar spor yapmaya iten
sebeplere

gz atmak, bu ama ve fonksiyonlarn aa karlmasna nemli katk

salayabilir. nsanlar spor yapmaya iten sebepler u ekilde zetlenebilir.

-Belirli sosyal ihtiyalar karlamak,
-Salk, rehabilitasyon ve fiziksel uygunluk salama,
-Gerilim ve kontroll rizikoyu yaama,
-Estetik ihtiyalar doyurma,
-Duygusal gerilimden kurtulma,
-Spor yoluyla bilgece deneyimler kazanma,
-Sevin, elence, haz, nee gibi duygular kazanma, Kendini gerekletirme,

19

-Yeni tecrbeler kazanma,

-Sosyal ilikiler kurma abas,
-G, hz, dayankllk, eviklik, koordinasyon yetenei gelitirme, Sknt ve
hastalklara kar diren kazanma,
-Genlik, gzellik elde etme, benlik duygusunu gelitirme,
-Bo zaman ortaklaa, aktif ve verimli biimde deerlendirme(Vogt,1998)

II.6. SPOR FAALYETLERNN NSAN GELMNDEK ROL

nsan organizmas hareket iin yaratlmtr. Organizmann fonksiyonlarnn devam
ettirilmesinde ve salkl olmasnda hareket gereklidir. Hareket etmeyi renme ve
hareketler yoluyla renmeyi amalayan beden eitimi ve spor, genel eitimin amalarna
hareket araclyla katkda bulunur. Bu erevede beden eitimi ve spor, bireyin fiziksel,
psiko- motor, zihinsel, duygusal ve toplumsal geliimine katk amacna ynelik organize
edilmi bedensel etkinliklerin tm olarak ele alnabilir(Arac, 1999).
Beden eitimi ve spor bireylerin fiziksel, ruhsal ve sosyal geliimlerinde olumlu
etkileri olan etkinliklerdir (Karaku,1999).
toplumsal ynleriyle

bir

btn

olarak

Fertleri

zihinsel, ruhsal, duygusal

yetitirmek

modern

eitimin

ve

temel

ilkelerindendir(Erkal,1996)
II.6.1. Fiziksel Geliimindeki Rol
Hareket insann doasnda

vardr.

Egzersizle

kalp-damar

rahatszlklar

engellenebilir ve yadan temizlenir. Dolaysyla bu kiilerde rahatszlklar giderilir ve

neredeyse grlmez. Egzersiz damarlara fazla ilev yklediinden, egzersiz yapan
kiilerde damar hastalklarna yakalanma riskini azaltr. Solunum ve boaltm sisteminde
oluacak hastalklar nler. Bireylerin fiziksel geliimlerine katkda bulunmak yalnz beden
eitimi ve spora zg bir amatr(Arac, 1999).
II.6.2. Psiko-Motor Geliimindeki Rol
skelet sisteminin ok eitli hareketler srasnda kas gruplarnn koordine edilmesi
ve istenilen hareketin hedeflere uygun bir ekilde yaplmas merkezi sinir sistemi ve
sinirsel merkezlere baldr (Gnay, 1999). Psiko-motor geliim, temelde kendini harekete
ilikin davranlardaki deiiklikler yoluyla ortaya koyar. Genel olarak vcut kontrol,
koordinasyonu yani sinir-kas sisteminin geliimi demektir. Koma, srama, trmanma,

20

yakalama, takla atma vb. temel hareketlerin geliiminde nemli rol oynar(Arac, 1996).
Motor becerilerinin geliimi ayrca bireyin zihinsel, duygusal ve toplumsal geliimi ile
ilikilidir. Bu boyutlar birbirinden bamsz olarak geliemezler.

Becerilerin geliimi

bireyin tepki zaman, hz, kuvvet, dayankllk, koordinasyon, denge, esneklik,

vcut

yaps, boy, arlk vb. zelliklerin yan sra zihinsel ve duygusal zelliklerine de
baldr(Acak, 1997).
II.6.3. Fiziksel Psiko-Motor Geliimindeki Rol
-Kalp-Dolam Sisteminin Dayankll: Kassal dayanklln bir esidir ve
kalbin akcier dolam sisteminin uzun sre devam eden orta ve yksek iddetteki
etkinlikleri verimli bir ekilde yapabilme yeteneidir.
-Kas Kuvveti: Fiziksel olarak kuvvet; ktlenin ve hzn rndr. Biyolojik adan
ise kuvvet, kas hareketleri ile direnlere kar koyma ve onlar aabilme yeteneidir.
-Kas Dayankll: Dayankllk verili bir egzersiz iddetinde kassal yorgunluk
olmakszn etkinlie devam edebilme yeteneidir.
-Esneklik: Vcudun deiik eklemlerinin tm hareket alannda eklemler
erevesinde hareket etme yeteneidir(Yamaner, 2001).
-Vcut Kompozisyonu: Vcuttaki ya ktlesi ve yasz vcut ktlesi, vcut
kompozisyonunu oluturur.
-Koordinasyon: Karmak bir motor yetenek olup, bu yetenek sadece yeni teknik ve
taktiklerin kazandrlmasnda deil; allmam durumlarda teknik ve taktik uygulamalarda
belirleyici rol oynar.
-Denge: Statik ve dinamik hareket srasnda, vcudun istenen pozisyonu
salayabilme yeteneidir.
-Srat: ayn hareketi baarl ve hzl bir ekilde yapabilme yeteneidir.
-eviklik: Bir noktadan dier bir noktaya hareket ederken vcudun ynn
mmkn olduunca ksa bir srede tamamlayabilme yeteneidir.
-G: Ksa zamanda maksimum efor yeteneidir(Arac, 1999).
II.6.4. Zihinsel Geliimdeki Rol
Sinir sistemimizle bedenimiz arasnda inanlmaz derecede karmak ve bir o kadar
da basit bir iliki vardr. Hareket ettiimizde bedenimiz beynimize her saniye de binlerce
uyarm gnderir. Beyin bu uyarmlar toplar, organize eder. Belirli bir btnlk ierisinde
snflar ve sonra karar verir. Antrenman sinir sistemimizin ve bedenimizin zerine

21

alabilecei bilgiyi uygun bir biimde depolamamz salar. Eitilmi kii dnen kiidir
(akmak, 2001).
Fiziksel etkinliklerin, zihinsel geliime katkda bulunmas u ekildedir.
-Fiziksel beceriler bireyin beyni ile kaslar arasnda koordinasyon kurmay
dnebilmeyi gerektirir.
-Dnmek, yalnzca fiziksel becerilerin renilmesi ile ilgili deildir. Bilgi ayn
zamanda bu becerilerin renilmesinde gerekli bilgileri kapsar. Bu bilgiler ise,
kurallarn, tekniklerin, yntemlerin ve kullanlan terimlerin renilmesiyle ilgilidir.
-Fiziksel etkinlikler araclyla bireyler salk, gzel vcut hareketleri ve altrma
ilkelerinin yaamlarndaki nemini kavrarlar. Ayrca spor yoluyla kendilerinin zayf
ve gl ynlerini daha iyi tanma olana bulurlar. Beceriler otomatik deildir, renilir
(nal, 2000).
Birey; spor etkinlikleri araclyla, salk ilkeleri ve hareketin yaamdaki nemini
kavrar. nsan hareketinin doas, byme ve gelimedeki nemi, temizlik, hastalklardan
korunma, dengeli ve yeterli beslenme, iyi salk alkanlklar vb. Konularda bilgi edinir ve
bylelikle birey daha salkl ve amal bir yaam srdrecektir(Arac, 1999).
II.6.5. Duygusal ve Sosyal Geliimdeki Rol
Her spor etkinlii toplumsal bir deneyimdir ve duygular ierir. Bu tr etkinliklere
katlan birey, hareketler araclyla duygularn ifade etme frsat yakalar. Saldrganlk,
fke, kskanlk vb. duygularna boalm salar, bunlar kontrol edilmesini renir
(Erkal,1996).
Duygusal ve toplumsal geliim karlkl etkileim ierisindedir. Sportif faaliyetler
ferdi grlse de, znde sosyal bir olgudur. Spor etkinliklerine katlma, bireyin benlik
geliimine de katkda bulunur. Benlik bireyin ne olduunu, ne olmak istedii ve evresini
nasl alglad konularndaki bilinlii olarak aklanabilir. Yeter ve yetersizliklerini fark
eder. Ayrca bireylere etkin olma, sorumluluk ykleme ve sonulara katlanma frsatlar
salar(akmak, 2001).
Sporun sosyal geliime etkilerini zetlersek;
-Kiilik geliimi zerinde yapc etkisi vardr.
-Sportif etkinlikler esnasnda bireyler birlikte almay renirler.

22

-Arkadalk duygularnn gelimesine yardmc olur.

-Birlikte alma becerisi kazandrr.
-Sosyal sorumluluklar kazandrr.
-Liderlik zellikleri kazandrr.
-yi bir yarmac, bakalaryla i birlii yapabilme ve iyi bir izleyici
olabilme yetenekleri kazandrr.
-Saldrgan davranlar faydal ilere yneltebilir.
-Kendine ve bakalarna sayg, sevgi ve gven ile bakalarn kabul etme duygular
geliir (Tamer, 1988).

II.7.SPORDA YNELME
Szck anlamyla ynelme; bir yere, bir eye, bir kimseye ynelmek, onlar ama
olarak semek, benimsemek ve ilgilenmektir. Eilim ise bireyi bir ey yapmaya ynelten
ruhsal durum, i gdsel istek, kiisel yatknlk olarak tanmlanr.
Freuda gre ayaklanm olan gerginlikleri ve duygusal durumlar; ruh salna
yardmc olacak ekilde kuvvete, hnere, bilgiye dayanan oyun ve spor faaliyetlerine
ynlendirerek, yn deititirmeyle en iyi boalm salanm olur(Gezer, 2002).
ocuklarn ve genlerin gelecekte en yksek verimi salayacaklar branlara
zamannda kanalize edilmesi spor biliminin en nemli konusunu oluturmaktadr.Yetenek
seimi ocuklarn mmkn olabilecek en erken yata baarl olabilecekleri dala
ynlendirilmek zere gruplandrlmasdr(Kk, 1997).
Spor kendi gemii ile toplum gemii arasnda sk bir ba oluturur. Bu kuvvetli
ilgi sporun toplumsal sreler yoluyla ekillenmesinden kaynaklanmaktadr. Bu nedenle
spor otonom olarak kendiliinden olumaz. zellikle toplumdaki ilikiler yoluyla ortaya
karak, deiir ve yeniden biim kazanr(Kara ve ark, 2003).
Bireyi spor yapmaya ynelten nedenleri bran ok sevmek veya salt spor sevgisi
yada spor ak ile izah etmek tek bana yeterli grlmemektedir. Bireyi spora ynelten
nedenleri yle sralayabiliriz(Karakk ve ark, 1997).
-Anne ve babas (aile) eski bir sporcu olduu iin
-Yeni bir evre iin

23

-Beden eitimi retmeni ynlendirdii iin

-Hareket drts, performans gsterme arzusu, kendi deerini lme istei veya
saldrganlk duygusunu kreltmek iin
-Herhangi bir baarszl yada hayal krkln telafi iin
-Dnya gr spor yapmay gerektirdii iin
-Seyahat imkanlar doabilmesi iin
-Baar olmak suretiyle milli duygular yaamak iin
-Para kazanmak iin
-Holand iin
II.7.1.Yapl Amalarna Gre Spor
Genel ve zel spor motivasyonunun sporun yapl ve ekline bal olarak, deiik
derecede etkinlii vardr. Sporu yapl amalarna gre e ayrabiliriz(Baer, 1998 ).
II.7.1.1.Oyun Sporu
Oyun ocukluk ann enerjisi ve ocuun ruhundaki bireysellik ile toplumsalln
karmn gsteren ak bir tezahrdr. O, bakalaryla oynarken kendi varln gstermek
ve kendisini dierleriyle btnletirmek ister (Kutup, 1992). Bu tr spordaki amalar bo
zamanlar deerlendirmek, hareket etmek, oyun ve elenme gereksinmesini gidermektir.
Temel olarak zel spor gdlenmesi daha etkindir. Ancak kazanma, kendini bakalarna
beendirme, stnlk salama, onay grme gibi gereksinmeler ne ktnda genel spor
gdlenmesi etkin duruma gelmektedir(Doan, 2005). Kii, fiziini gelitirmek veya
saln iyiletirmek, bu sal belli bir seviyede tutmak iin bo zamanlarn
deerlendirmek isteyebilir(Mengtay, 2005).
Ancak, kii elendii sre iinde de olsa, iinde bulunduu kk bir toplulukta bile
kendini beendirmek ve bakalarn gemek yani kazanmay ar bir ekilde isteyebilir. Bu
ise genel spor motivasyonunu iermektedir. Bir ok kk ve nemsiz oyun ve yarmann
giderek iddial bir hal almas, ortaya kk yada byk dllerin konulmas, tartma hatta
kavgalarn kmas genel spor motivasyonunun etkisi ile olmaktadr(Baer, 1985).
II.7.1.2.Salk Sporu
Temel amalar arasnda salkl ve gl bir bedene sahip olmak, salkl yaamak
ve srdrmek, enerjisini yararl biimde harcamak gibi nedenler vardr. Bu amalarn tm
genel olarak baary artrabilecei, toplumda bir yer edinmeyi, salkl kiiler aras

24

ilikiler kurup gelitirmeyi salayaca yada kolaylatraca iin, salk sporunda zel
spor gdlenmesinin yan sra genel spor gdlenmesinin de etkisi vardr(Doan, 2005).
II.7.1.3.Performans Sporu
Bir sporcunun yksek performans gstererek baarl olmas iin bunu istemesi,
yapt spor daln sevmesi, bunun iin ok ve srekli olarak almas, gerekir. Genel spor
gdlenmesi eksik olanlarda yeterli kazanma hrs, zel spor gdlenmesi olmayanlarda
yeterli ve dzenli alma olmaz. Bunlar eksik olunca da yeterli performans ortaya
konamaz (Doan, 2005). Bir gencin, gnde 4-6 saat kendini ldrrcesine antrenman
yapmas ve bunu yllarca srdrmesi iin hem ok yksek bir zel spor motivasyonu, hem
de ok yksek genel spor motivasyonu gerektirir. Bu iki motivasyonun yeterli dzeyde ve
dengeli ekilde olmamas halinde karmza ya baarsz, ya da istikrarsz spor tipleri kar.
Performans, sekin ve stn bir davrantr Performans; davran kapsaml zel bir
davran tr olarak tanmlanmaktadr. Bunun yannda sosyal faktrlerin performansa iyi
yada kt etkiler yapt da gerektir. Dier yandan, bu olaylarn olabilecek etkilerini
kabullenmekle birlikte deer belirleyen eletiriler ve kararlar davran iin uygun deildir.
Spora katlan bireylerin en nemli sorumluluu davranlardr(Kale ve ark, 2003). Spora
katlm, ocukluktan yetikinlie gei srecinde byme ve geliim iin bir ok imkanlar
salar. Aratrmaclar spora katlmann karakter ve liderlik geliimlerini saladn
bildirmilerdir(McEwin, 1994, Goldberg&Chandler, 1992).

II.8. SPORDA MOTVASYON

Gnmzde spor byk halk kitlelerinin yakndan ilgilendii, beeni gren nemli
bir ura durumuna gelmitir. Kulp yneticileri, eiticiler, spor izleyiciler ve renimi
yllar sren becerileri sergileyen sporcular; hep birlikte spor eylemlerinin, tm insanln
yararl ve anlaml bir uras olarak alglanmasna hizmet eden kiilerdir.
Demek ki, spor biyolojik (fizyolojik), psikolojik ve toplumsal boyutlu ve kendine
zg ierii bulunan bir gerektir. Gdlenme kavram, spor eylemleri iinde yer alan tm
kesimlerin istek ve beklentilerini yanstmaktadr(Ko, 1994).
Belli bir spor faaliyetinin hedefini belirleyen spor motivlerini, faaliyetin kendisi ve
bu faaliyette bulunan sporcuyla olan ilikilerine gre, iki blme ayrlmaktadr. lk

25

blmdeki motivler, ya dorudan spor faaliyetinin kendisiyle, ya spor faaliyetinin

sonucuyla, yada daha ileri bir amaca ulamak iin bir arac olarak yine spor faaliyetinin
kendisiyle ilgilidir. Sporcuyla olan ilikilerine gre ise motivler, dorudan veya toplumsal
bir ereve ierisinde dolayl olarak sporcunun kendisiyle ilgilidir. Bu dzenlemeye gre
spor motivleri, alt gruba ayrlmaktadr .
Spor faaliyetinin kendisi ve dorudan sporcuyla ilgili motivler: Bedeni faaliyet, hareket,
belirli spor hareketlerinden zevk alma, kendini tanma ve gelitirme, bedeni meydan
okuma, macera, gerilim, heyecan gibi.
-Spor faaliyetinin kendisi ve toplumsal ereve ierisinde sporcuyla ilgili motivler:
Karlkl toplumsal etkileim, bakalaryla birlikte spor yapmaktan zevk alma gibi.
-Spor faaliyetinin sonucu ve dorudan sporcuyla ilgili motivler: Kendi kendini
onaylamaya ynelik baar motivi gibi.
-Spor faaliyetinin sonucu ve toplumsal ereve ierisinde sporcuyla ilgili motivler:
Kendini gsterme, bakalar tarafndan onaylanma, toplumsal itibar grme, prestij,
stnlk gibi.
-Daha ileri amalara ulamak iin arac olarak spor faaliyetinin kendisi ve dorudan
sporcuyla ilgili motivler: Salk, d grn, bo zamanlar deerlendirme, maddi kazan,
seyahat gibi.
-Daha ileri amalara ulamak iin arac olarak spor faaliyetinin kendisi ve
toplumsal ereve ierisinde sporcuyla ilgili motivler. Arkadalk, bakalaryla iliki
kurma, saldrganlk, toplumda bir yer edinme, ideoloji gibi(kizler ve ark, 1997).
II.8.1. Genel spor motivasyonu
Bu terim, spor gdlenmesinin temelinde yatan ruhsal ve toplumsal gereksinmeleri
gsterir. Bu gereksinimler arasnda takdir edilme, dost kazanma, evre edinme gibi
toplumsal gereksinimler yer almaktadr. Kltr, evre ve aileden kaynaklanan gdler
insanlarn gr ve beklentilerini etkilemektedir. Bu erevede; etkin olma, kendini
anlatma, n kazanma, prestij ve stnlk salama, egemen olma istei, ve macera hevesi;
bireyi spor yapmaya ynelten nedenler olarak grlmektedir(Ko, 1994). Genel olarak bir
insan spor yapmaya ynelten gereksinimleri aadaki gibi sralayabiliriz(Doan, 2005).

26

II.8.1.1. Etkinlik gds

Bireyin etkinlik gereksinmesi de bir gd biiminde grlmektedir. Etkinlik
araclyla kan dolam hz1anr, oksijen bedene daha ok girer. Buda canlnn
ypranmasna engel olur, dinliini artrr. zellikle, oksijen, beyin hcreleri iin ok
gereklidir. Buradan, insann renebilmesi iin dinlenmi halde bulunmaya, yani, yorgun
olmamaya gerek olduu ortaya kar.
Bireyde yorgunluk balca iki biimde grlr:
-Kaslarla ilgili yorgunluk,
-Merkezi sinir sistemi ile (beyinle) ilgili yorgunluk.
Bunlardan birincisi beden, ikincisi de zihin ilerinde ortaya kar. Yorgunluun bu
iki tr de dinlenmek ile geer(Binbaolu, 1992).
II.8.1.2.Takdir ve Sayg Gds
ki aamal olan bu ihtiya kategorisinin birinci grubu, ferdin bakalar tarafndan
takdir edilerek sayg grmesidir. kinci grubu oluturan ihtiyalar ise ferdin kendi kendini
takdir edip, kendini saymasdr(Erolu, 1996). Herkes toplumda deerli bir yer sahibi,
baarl ve stn kii olmak ister. Bu ihtiyacn eitli yollarla karlamaa alr. Eksiklik
kaygs, kklk duygusu insan rahatsz eder ve mutsuz klar(Baymur, 1993).
II.8.1.3.Stat Gds
nsanlarn, bir yere ait olduunu hissetmeye ihtiyalar vardr. Toplum iinde bir yer
edinmek iin alrlar. Toplumsal ihtiyalar, deiik kltrlerde farkl farkldr. nsanlar,
iinde yaadklar toplumun geleneklerine uygun olarak bunlara ulamaya alrlar
(Keenan, 1996).
Baz Stat Belirleyen zellikler;
-Belli bir ailenin yesi olmak (aile ad).
-Kiisel nitelikler (fiziksel zellikler, kiilik, ya, rk ve cinsiyet).
-Baarlar (Master, doktora,dernek/kulp bakan veya elit sporcu olma gibi).
-Sahip olduklar maddi zenginlik(Baysal ve ark, 1996).
II.8.1.4. Merak Gds
Hem insanlar, hem hayvanlar uyarma ihtiyac ile motive edilmektedirler. Bedensel
hibir ihtiyacn tatmin etmiyor olsa da etrafn, evresini kefetme davranlarna

27

girmektedirler. Dolaysyla merak bir dier motiv grubunu olutur. Nesneleri

kurcalamamz, ellerimizle onlara manevralar yaptrmamz doutan gelen drtlerimiz
gibidir. Merak ve kefetme davran, yeni olma, artc olma ve uyumsuz olma halleri ile
canlanabilmektedir(Arkona, 19983).
II.8.1.5.Macera Gds
Birok insanda bulunan macera tutkusu, seilen spor dalnn ekline gre doyuma
ular. Daclk, paratlk, otomobil yarl gibi, hayati tehlike yaratan spor dallar
yannda, yarma sporlarnda sonucun hibir zaman nceden bilinememesi, spora daima
macera esi kazandrmaktadr. Bu nedenlemacera tutkusunun tatmini ancak spor
sayesinde olur(Baer, 1985, Doan, 2005).
II.8.2.zel Spor Motivasyonu
Bu motivasyon tamamen biyolojik ierikli olup, hareket, oyun, hareketle rahatlama,
yksek kondisyona sahip olma, gl olma, salkl olma drtlerinden kaynaklanmaktadr
(Baer, 1985, Ko, 1994).
II.8.2.1.Baar Gds
Glkleri yenme, ilerleme ve gelitirme arzusuna baar gds denir (Gney,
2000). Baarma arzusunun bykl insanlarn eylemlerini, bunu takiben de bir dizi
koula bal olarak sonucu etkiler. Bireylerin baarma gdleri bir hayli farkldr. Bu
farklklar kalc olabilir; rnein baarmak iin ok alan ocuklar, genellikle buna
motive olmu yetikinler haline gelirler(Michael ve ark, 2001). Baarl olmann yolu bir
bireyden dierine deimekle birlikte hepimizde baarl olma istei vardr. Bazlarmzda
kuvvetli, bazlarmzda greli olarak zayf olan bu istek, baarl olmak iin bizi
gdlemektedir(zkalp, 1997).
II.8.2.2.G Gds
Baka insanlarn davranlarn denetleyebilme, buna karlk kendi davranlarn
istedii gibi ve denetimsiz yapabilme istei g motivini ifade eder(Gney, 2000). Bireyin
znel ve nesnel evresi ile olan ilikilerinde her trl etkilenme aralarn ellerinde
bulundurma ve bunlarn araclyla evrelerine egemen olma isteklerini belirtir(Erolu,
2000).

28

II.8.2.3.Ait Olma ve Sevgi Gds

Tm insanlar sevilme ve bir gruba ait olma gereksinmesi tar. Bebek sevilirse, o da
bakalarna kar sevgi duyabilir. nsanlar bir ailenin yesi olma ve dier insanlarla kiiler
aras ilikiler gelitirme, yaknlk kurma gereksinmeleri duyarlar(Doan, 2005). Bu,
insann dier insanlarla iliki kurmasn, onlarla bir arada bulunmasn salar. Bu,
toplulukta yaplan kimi etkinliklerden insann holanmas ile kendini gsterir. Bir
sinemada, tek bana film seyretmek ile toplu halde film seyretmek arasnda fark vardr.
Gdler, toplumdan topluma, kltrden kltre deiir(Binbaolu, 1992). Ait olma ve
sevgi kavramlar zerinde incelemeler yapan dnrlere gre sevgi, ne zgn bir kiiye
olan ballk, ne de belirli bir sevgi nesnesine ynelen tavrdr. Sevgi, tm dnyaya kar
ball belirleyen bir karakter ynelimidir. Potansiyel olarak, sevginin nesnesi her
eydir. Fakat, fertlerin ballk ve sevgi ihtiyalarnn nemli bir ksm, aile ve akraba
evresinde eitim kurumlarnda, yesi bulunduklar dernek ve kurulularda, alma
hayatn srdrdkleri i evresinde ortaya kar. Byle olunca da, bu yerler fertlerin ait
olma ve sevgi ihtiyalarn tatmin ettikleri yerler olur(Erolu, 1996).
II.8.2.4. Gvenlikte Olma Gds
Bireyin sahip olduu eyi elinde tutma gereksinimi bu gdy ortaya
kartmaktadr. Birey geleceinin de en az gemii kadar iyi olacandan emin olma
isteindedir(Baysal ve ark, 1996). Sosyal gvenlik, bakalar tarafndan sevilmek,
beenilmek arzusu olarak kendini gsterir. Sevilme istei en kuvvetli ihtiyalardan biridir.
zellikle kk ocuklarn davranlarnda bu ihtiyacn belirtileri daha ak olarak grlr
(Baymur, 1993). zellikle ocuklarda bu duygu, fizyolojik ihtiyaca ok baldr.
Bebeklerin aile ierisinde en fazla anneyi istemesi ve aramas, baka sebepler yannda,
biraz da onlarda olumaya balayan gvenlik duygusunun bir sonucudur(Erolu, 1996).

29

III.BLM
III.1. LETMN TAKIM VE SPORCU PERFORMANSINA ETKLER
Takm, kendi aralarnda dalm durumdaki uzmanlk becerilerinin srekli
birletirilmesini gerektiren bir grevi yerine getirmek zere bir araya gelmesi zorunlu
insanlar grubudur(Donellon, 1998)
Bir takmda, sporcularn davranlar elemanlar arasnda etkili bir yer tutar. Spor
takmlarnn sahip olduu karakteristikleri bazen anlamak zordur. Her zaman bireysel g
ve yetenek nemlidir. Sosyal ve kiileraras g antrenrler tarafndan kullanlmaktadr.
Takmlar baarya gtren iki hedef vardr. Bunlar takm performans ve bireysel
tatmindir.
Karlkl etkileimin yksek olduu sporlarda, rnein: Voleybolda eer bir
oyuncunun performans derse takm bundan zarar grebilir. Beyzbol gibi karlkl
etkileimin daha dk olduu sporlarda eer bir oyuncu oyundan derse arkadalar
oyunu ynlendirebilir.
Takmn baars, bir takm aamalardan geerek gerekleir. Baarsz takmlar n
hazrlk devresi geirmemi olabilir. Grev-i performans takm dinamiinin merkezini
oluturmaktadr(Moral ve ark 1997.).

III.1.1. TAKIM KAVRAMININ GELMES

Takm sporlarnn olumas, gruplarn olumasyla birok benzerlik gstermesine
ramen balca fark olarak yelerin belirli llerde kendi istemlerinin dnda bir araya
gelmeleridir. zellikle profesyonel Futbol takmlar ele alndnda transfer denen olgu
futbolcularn deiik takmlarda yer almalarn belirleyen bir nitelik kazanmaktadr. Bir
takmn hangi ltler iinde bir araya geldii yle aklk kazanabilir. Takm sporlarnda,
eitli insan hareketleri ve pozisyonlaryla ok deneyimli olan, onlarla har neir olmu bir
kimse, bunlar zihninde programlam bulunmakta ve bylece eitli uyarmlar
yorumlayarak organize etmek bakmndan byk srat kazanmakta, zel hareketleri annda
alglayabilmektedir. rnein Futbolda rakibin kuvvetli ut ekme giriimini veya yn
deitirme niyetini hemen kavrayabilmektedir(Moral, 1994.).

30

III.1.2. TAKIM SPORLARININ OLUUMU

Takm sporlarnn olumas, gruplarn olumasyla birok benzerlik gstermesine
ramen balca fark olarak yelerin belirli llerde kendi istemlerinin dnda bir araya
gelmeleridir. zellikle profesyonel Futbol takmlar ele alndnda transfer denen olgu
futbolcularn deiik takmlarda yer almalarn belirleyen bir nitelik kazanmaktadr. Bir
takmn hangi ltler iinde bir araya geldii yle aklk kazanabilir. Takm sporlarnda,
eitli insan hareketleri ve pozisyonlaryla ok deneyimli olan, onlarla har neir olmu bir
kimse, bunlar zihninde programlam bulunmakta ve bylece eitli uyarmlar
yorumlayarak organize etmek bakmndan byk srat kazanmakta, zel hareketleri annda
alglayabilmektedir. rnein Futbolda rakibin kuvvetli ut ekme giriimini veya yn
deitirme niyetini hemen kavrayabilmektedir(zbaydar, 1983).
III.1.2.1. Takm Sporlarnda Grup Yaps ve Oluumu
Spor takmlarn incelemeye baladmzda kk kuramlar erevesinde grupsal
modellerle ilikisi olduu ortaya kmaktadr. Toplumsal deime asndan konuya
baktmzda, grupsal modellerle ilk olarak grup yoluyla bireyde salanan deime, ikinci
olarak tm grubun deimesi zerinde durulmaktadr. Aslnda bu iki deime birbirinden
ok farkl deildir. nk kk bir grup iindeki tek tek bireylerin davranlarnn
etkilenmesi ile tm grubun davranlarn deitirilmesi birbirini yakndan etkileyen iki
sretir(Acar, 1984).
Gordon E.OBrien ve Borris kabanoffo rganizasyonel psikolojinin alan olan grup
yelerinin yeteneklerini, kiiliklerini ve grup yaps hakknda ortakl belirlemekle
kalmayp gruplarn performanslarnn anlalmasyla da ilgilenmitir. Bu yaklamn
tahmini zellii bireyin ve grubun davranlarnn grup yaps ve bireysel karakteristikleri
arasndaki ilikiden dolay olmutur. Bir spor ekibinin performans, takm yapsyla ilgili
olan kiiler, mevkiler ve ilerle yelerin yetenek ve kiilikleriyle olduu kadar bireysel
deikenlere dayanlarak analiz edilmi olmas gerekmektedir.
Yaygn yapsal deikenler ballk, iletiim ve yardmlamadr.
Organizasyonel psikolojide almalarn byk ounluu organizasyonel ve
endstriyel alma gruplaryla yrtlmtr ve bu nedenle bulgular spor takmlarna

31

tamamen uymayabilir. Bununla birlikte spor takmlarna yaygn bir hedefe bal olarak
tanmlandnda, alma gruplarna benzemitir. Bu hedef grup yeleri arasnda ilevler
paralanarak baarldnda i gruplarna benzer. Ayn zamanda, bu yeler kiisel hedefler
ve grup hedefleriyle onlarn baarma arzusuna baklarak seilirler. Sonuta, kiinin grup
ierisindeki performansnn olumasnda i ve ilevi iin gelitirdii yetenei ile kendi
yeteneini maksimal birletirme ynnde takm yeleri seilmeye allr, bu nedenle
takm gruplar alma gruplarna benzer.
Spor takmlar, alma gruplarndan birok ynde ayrlr. ou kii iin geim
salamak iin alma gerei vardr. Genel olan bu ihtiya esi spor takmlarna katlan
kiilerde bulunmaz. nk onlarn bir spor takm ierisinde yer almalarnda tercih nemli
olmaktadr. Bu nemli farkllklara ramen organizasyonel psikolojideki bir ok bulgularn
spor takmlarna uygun olduu inancnn nedenleri vardr(Demirkol,1985).
Futbol takmlar ile ilgili olarak sk sk u szleri duyarz: x lkenin takm adeta
bir yldzlar topluluu. Ne demektir yldzlar topluluu? Yani futbol bilgisi, becerisi,
yetenei en iyi olan futbolcular o takmda toplanm demektir. Birok spor takmnda
yldzlardan oluan bir takm oluturmak iin aba harcadklarna tank oluruz. Futbolda
dnya karmas gerek bir yldzlar topluluudur. Dnya karmasna seilen 18 kii dnda
karmada oynayabilecek yetenekli futbolcular yok mudur? Her mevkide en iyi iki sporcuyu
takmmza alsak iyi olmaz m? Hem dnya karmasna girebilecek 18 den fazla sporcu
vardr, hem de her mevkide en iyi iki sporcunun bulunmas takm iin avantajldr. Bir
baka deyile takmda ayn grevi yapacak birden fazla sporcunun bulunmas takmn
potansiyel verimini arttracaktr(Tiryaki, 2000).
Takmda potansiyel verimlilii arttrmann neden olaca olas bir sorun, ortaya
kabilecek koordinasyon sorunudur. Amaca ulamak iin grubun koordine iinde
olmasnn gereklilii aktr. Ama gruptaki elemanlarn says arttka hem iletiim
azalmakta hem de kiileri koordine etmek glemektedir. O nedenle birok futbol
takmnn sezonu 36-40 kii ile ap hazrlk almalarn birlikte srdrmeleri bu
bakmdan ok anlaml gzkmektedir.
Ayn durum bir msabaka srasnda da kendini gsterebilir ve bu duruma sk sk
rastlarz. rnein gol yememek iin kalabalk savunma yapan bir takmn ou kez gol
yediine tank oluruz. Nedeni anlatld gibi fazla sayda sporcu arasndaki
koordinasyonun salanamamasdr. Aslnda baz futbol antrenrlerinin savunmada az

32

adamla oynamas bir risk gibi gzkse de, konuya bu adan bakldnda mantksal bir
ynn olduu dikkati ekmektedir. Ayrca fazla kii ve sporcunun olmas, bu sporcularda
gdlenme kayplarna da neden olabilir. Bir baka ifade ile, etrafnda fazla sayda takm
arkadann olduunu gren bir futbolcu %100 efor gstermeyebilir. O nedenle rakibin 12
hcum oyuncusuna karlk 56 kiiden oluan savunma oyuncusuna sahip takmn nasl
gol yedii, kalabalk arasndan nasl kafa vurabildikleri belki aklanabilir. Steiner bu
anlatmlar u formlle ifade etmektedir:
Gerek verimlilik= Potansiyel verimlilik-Sre kayplar
-Maddi olanaklar nedeniyle rastlantsal oluum:
Herhangi bir takmda yer alan sporcu, resmi olan srenin dnda baka bir
takmda oynayabilme hakkn kazand zaman transfer mekanizmas sayesinde eitli
maddi olanaklarla bu geii salayabilir. Maddi olanaklar, para, ev, araba v.s. olabilir. Bu
grnmde sporcu kendisine daha fazla olanan saland bir takma, o takm yelerinin
fazla tanmad, uyuum gsterip gsteremeyeceini bilmedii halde geebilir.
-Kiisel ekicilik:
Belli llerde ortak duygulara sahip olan sporcular eer kendilerine eit olanaklar
salanmsa baka bir takma gemeyi dnmemektedirler yada geme durumunda yine
de kiisel adan uyum gstereceini bildii elemanlar topluluunu semektedirler.
-Grup saygnlndan yararlanlan oluumlar:
Bireyler, yeleri olmakla saygnlk kazanacaklar iin herhangi bir takm
semektedirler. Bu takmlar genellikle sportif liglerde baarl olan takmlar olarak ortaya
kmaktadr.
-Zorunlu oluumlar:
Bir ye, resmi, belirli organizasyonlar erevesinde baka yelerle bir araya
gelebilir. rnein ehir karmas, blge karmas, ulusal takmlar gibi oluumlarda kendi
seiminin dnda bireylerle bir arada bulunacaktr(Demirkol, 1985).

III.1.2.2. Takm Sporlarnda Grup i ve Gruplar Aras Sreler

Bir grup iinde bulunmann, grupla sk ilikiler kurmann kiilik zerine olumlu
etkileri vardr. Gruplama, sevgi, dayanma gven duygusu kazandrr. Sporcunun kendini
gsterebilecei bir evrede dnceleri, tutumlar, sivrilikleri grubun samimi ve duygusal

33

havas iinde yontulur. Gittike evreye uyum salar, yeni bir gr ve duyu ufuklar aar.
Amalar ve bu amalara ulama yollar genellikle gruplar tarafndan biimlendirilir.
Grupta prestij, tannma olanaklar artar, kiisel gven salanr. Gruptaki tartma
ortam genellikle fikirlerin tanmlanmasn bu da yeni grlerin domasn salar.
Grup ii ilikiler ok nemlidir. Karlkl benimseme olmadktan sonra grup
hayat doyurucu olmaz. Bireyler gruplara yine grup araclyla kabul edilmektedir.
Benimseme, birbirine etki yoluyla veya grup ortam iinde ifade edilen duygularn,
davranlarn ve isteklerin karlkl hareketlerinden doar. Bireyler kendi davranlar
bakmndan

sorumluluk

duymay

ve

faaliyetlere

katlmay,

sorumluluk

almay

becerebildikleri zaman grup almas oluur. Doyurucu grup ilikileri yaam olan
bireyler olgunlar.
Kiiler gruplarn iktidar hrslarn da kontrol eder. Gruplar kiilerin otorite sahibi
olmak veya bir otoriteye bal olmak bakmndan duyduklar ihtiyalar arasndaki
atmann yok edilmesine yardmc olurlar. Gruplar bireyin kendilerini ifade
edebilecekleri ortamlar yaratrlar(Bayrl, 1985).
Bir spor takmn dnrsek; bir takm hem sosyal veya kiiler aras grup
aktiviteleri, hem de grubun greve ilikin aktivitelerine sahiptir. Takmn veya grubun
lleri geniledike birliktelik ve retkenlik azalmaktadr. Bu ksmen iletiimin
azalmasndan kaynaklanmaktadr. Ayn zamanda grup geniledike grubun homojenlii ve
stabilitesi debilir. Bylece grup ii taraflarn gelimesi tevik edilmi olur.
Bir takmda sporcunun davranlar elemanlar arasnda etkili bir yer tutar.
Takmlarn sahip olduu karakteristikleri bazen anlamak zordur. Her zaman bireysel g
ve yetenek nemlidir. Takmlar baarya gtren iki hedef vardr. Bunlar takm
performans ve bireysel tatmindir(Moral, 1994).
Takm sporlarnda takm meydana getiren sporcularn ayn amaca ynelik
olmasnn temelinde grup dinamii yatar. Grup; belli bir ama ve motiflere sahip,
aralarnda duygusal ve zihinsel ilikileri olan, etkileim halinde, deiik rol ve konumlara
sahip ayn trden birden fazla bireyin oluturduu topluluktur. Takm ise birden fazla
bireyin ortak dnce ve duyguyla hareket ederek, performansn ve bireysel tatminin n
plana kt, uzun sreli birlikteliin olduu gruplara denir(Baer, 1998).

34

Sporda sosyal gruplar dnldnde bundan bir takm akla gelir. Ama gerekte
spor da yaamn dier alanlarnda olduu gibi farkl hedeflere, ilevlere ve kurallara sahip
gruplar vardr.
O halde sporda gruplar sadece top oyunlar ve takmlar gibi birbirleriyle i birlii
yapan gruplardan ibaret deildir. Bunlar spor gruplarnn bir biimidir(Moral, 1994).
Takm sporlar dediimizde aklmza futbol, basketbol, voleybol ve hentbol gibi
sporlar gelmektedir. Takm sporcular ile grmelerde ortaya kan sonu, ncelikle takm
ruhu ve toplumsal uyumluluun gelitirdii arkadaln ok iyi olduunu, yeri geldiinde
birbirleri ile rekabet halinde olmalarna ramen arkadalklarnn her zaman devam
ettiidir. Takm sporlarnda sporcular ncelikle takmn baarsn n planda tutup sonra
kiisel baarsn dnmektedir. Takm sporlarnda baarl olabilmek iin davranlarn,
evreyle ilikilerin, takm ii arkadaln iyi ve gereki olmas gerekir.
Spor takmlarnn olumas, gruplarn olumasyla birok benzerlik gstermesine
ramen balca fark olarak yelerin belli llerde kendi istemlerinin dnda bir araya
gelmeleridir. ncelikle profesyonel futbol takmlar ele alndnda transfer denilen olgu
futbolcularn deiik takmlarda yer almalarn belirleyen bir nitelik kazanmaktadr
(Tiryaki, 2000).
Takm oluturan sporcularn arasndaki iletiim ve etkileimin nitelik ve nicelii
sporcularn uyumlu yada uyumsuz kiilik yaplarna sahip olmalar, heyecansal ve ruhsal
zorlamalara kar az yada ar duyarl olabilmeleri gibi zellikleri, birbirine ve takma
kar tutum ve davranlar grup dinamiini olumlu yada olumsuz ynden etkiler.
letiim gruplarnda ama ve hedef direkt olarak bu sretedir. zellikle spor
kulplerinde i ve d etkenler ile grup sreleri bozulmakta ve bunun sonucu olarak grup
dinamii ve takmn performans olumsuz olarak etkilenmektedir. Dier gruplarda sreler,
grubun amacna yneliktir; buna kar iletiim gruplarnda ama grup sreleridir (Baer,
1998).
nsanlar aras ilikiler sosyal gruplarda gerekleir. Bunlar; birbirini tanyan, ayn
amalar peinde koan, ayn deerleri, normlar ve davran modellerini paylaan ve
srekli olarak birbirleriyle iletiimde bulunan en az iki kiinin birlikteliinden oluur.
Takmlar konusunda gerekten neler olup bittiini ve neler olmadn grp
anlamamz salayan bir perspektife ihtiyacmz vardr. Organizasyonlarn ve yneticilerin

35

tasarmlar, takm yelerinin dnceleri, duygular ve hareketleri ile takmlarn dinamiini

nasl ekillendirdiini anlamaya ihtiyacmz vardr.
Organizasyon sistemleri ve yaplar, takmlarn problemlerini arttrabilir, ya da
bireylerin

farkl

ekilde

hareket

etmelerini

salayacak

tevikler

yaratabilirler.

Organizasyon sistemindeki elikiler, etkisiz ya da ykc takm konumalarna, takm

dinamiinin istikrarsz hale gelmesine ve hayal krkl yaratan sonularla karlamasna
neden olabilir.
Takm sporlarnda baarl olabilmek iin davranlarn, evreyle ilikilerin, takm
ii arkadaln iyi ve gereki olmas gerekir. Bir spor takm ele alndnda, o takmn
hem sosyal hem de kiiler aras grup aktiviteleri incelendiinde takmn yada grubun
lleri geniledike birliktelik ve retkenliin azald grlmtr. Bu da iletiimin
azalmasndan kaynaklanmaktadr.
III.1.2.3.Takm Sporlarnda Liderlik
Liderlik her zaman bir grup iinde vardr. Liderin olabilmesi iin her zaman
etkilenenlerin ve etkileyenlerin olmas gerekir. Gruptan ayr bir kii lider olamaz. Bu
nedenle ncelikle grup ve liderlik srelerini birlikte incelemek gerekir (Can ve ark 1993).
Demokratik liderliin varl gruba etkisini kuvvetlendirir. Kiiler grubun
planlama almasna katlmaya tevik edildikleri zaman olumlu hareket bularak
kendilerini gstermek isterler. Grup lideri tevik edici durumlar yaratarak sorunlarn
zmlenmesine herkesin hr olarak katlmasn salad oranda gruba dinamizm ve
canllk katar(Bayrl, 1985).
Bir grup ve liderlik sreci karlkl olarak birbirine baldrlar. Bir grup, liderlie
sahip olmal ve birlik oluturabilmelidir. Aksi halde bireyler grup meydana getiremezler,
sadece bireyler topluluu olarak kalrlar.
Yaplan aratrmalar, grup yelerinin yeteneklerini, kiiliklerini ve grubun yaps
hakknda ortakl belirlemekle kalmayp, gruplarn performanslarnn anlalmasyla da
ilgilenmilerdir. Bu aratrma yaklamnn zellii, bireyin ve grubun davrannn grup
yaps ve bireysel zellikleri arasndaki zelliklerden dolay olmutur. Bir spor takmnn
performans takm yapsyla ilgili olan kiilerin pozisyonlar (mevki) grup ierisindeki
ilevleri kiilik ve yetenekleri ile beraber bireysel deikenlere baldr. Bu deikenler,
ballk ve yardmlamadr.

36

yi bir takm liderinin zellikleri zerinde Cooper ve Payne (1972) ngiltere

Futbol liginin 1 inci yarsnda 22 takmn performansn incelemilerdir. Bu aratrmada
ynelme envanteri kullanlmtr. Ynelme envanteri (Baas,1962) liderliin kiiye veya ie
ynelmenin takm performansnn en iyi belirleyici olduu bulunmutur. ok baarl bir
takmda liderin ie ynelim derecesinin ok byk olduunu gstermitir. Otoriteler eitli
ynelimlerin deiik kombinasyonlar ile antrenrlerin baarszlna ilikin yorum
yapmamlardr. Aratrmada baz liderlerin ie ve kiiye ynelmede baarl olduu
grlmtr. Burada bu tip liderin ie ynelmede baarl olup kiiye ynelmede baarsz
olanlardan daha ok baar elde edebilecekleri beklenilmektedir. Takmn formel yaps ve
takm yeleri arasndaki informel ilikiler ile ilgili almalarda kiiler aras ilikiler ve
balln takm baarsna byk lde ortak olduunu gstermitir.
Antrenrler, bir liderlik pozisyonunun sorumluluklarn saptayabilmek iin nce
kendi kiilik ve pozisyonunu analiz etmelidir. Tipik olarak baz durumlarda kararlar
vermek zorunda olduklarnda bu kararlar ok abuk uygulamaldr.
nk baz grup tartmalar uzamalara neden olur ve grup havas bozulur.
Antrenrler, lider olarak durumu annda ortadan kaldrmaldr. Ancak yine de her
antrenrn her ortamda iyi bir lider olaca gz ard edilmemelidir. Zayf ve gl
ynlerini analiz edebilen her antrenr, iyi bir lider olmak iin alr. Antrenrleri
ilgilendirdii kadar oyuncular da ilgilendiren kararlara oyuncularn inanmas gerekir. Bu
ortam salanmad zaman antrenr baarsz olur. Sporcular antrenrn taktik dncesini
paylamaldr. Antrenre bir lider olarak sevgi ve sayg gstermelidir.
Lider olarak antrenr veya takm kaptan kolektif birok sorunu zmlemekle
ykmldr. Bu nedenle aadaki psikolojik bilgileri uygulamaya almaldr.
-Bir kiinin davran dolayl olarak daha baarl bir ekilde etkilenip
ynlendirilebilir.
-Dolayl olarak davranlarn ynlendirilmesi en iyi ekilde gereksinimlerin
doyurulmas ve kolektif(ortak) ilgilerin ortaya konmasyla yaplr.
-Deiik ortak davranlarn gelitirilmesinin temeli kiinin kendi evresindeki
gereksinimleri ve sonular ortaya karp uygulamasyla mmkndr.
-Bir sporcunun tamamen baml olma hissi onu pasiflie ve sorumsuzlua iter.
-Bu bamllk gerekli bilgi anlay ve bilinli bir disiplin erevesinde
Biimlendirilir(Demirkol, 1985).

37

III.1.3. TAKIM BRLKTEL KAVRAMININ TANIMI

Takm birliktelii, daha geni kapsamda sosyolojik bir terim olan grup
birliktelii, groupcohesion ile zdetir. Her ikisi belli bir hedef iin alan takm veya
grubu bir arada tutan birliktelik, ballk olarak ifade edilmektedir. Festinger, Schachter ve
Back (1950), bunu elemanlarn grup iinde kalmas zerinde rol oynayan kuvvetlerin
toplam olarak ifade etmektedirler.
Takm birliktelii kelimesinin tanm genel olarak insanlarn varsayd
takmdaki birlik ne kadar fazlaysa baar da o kadar fazladr grn st kapal olarak
tar. Bu tanm yledir: bir grubun birlik halinde hedeflerini gerekletirmek veya bireysel
ihtiyalarn tatmin etmek zere birlik halinde kalmaya eiliminin dinamik bir srece
yansmasdr(Duda, 1998).
Takm birliktelii kavram erevesinde takm uyumu nemlidir. Takm uyumu
sadece birbirine benzer yapda insanlarn bir araya gelmesi ile gereklemez. Birbirine
tezat iki elementin mkemmel uyumu ile meydana gelen suyun hayatmzda nemli bir
yeri vardr. Buna benzer olarak sodyum ve klor iyonlarnn yani bir patlayc, bir zehirli
maddeden gene hayatmzn vazgeilmez bir maddesi sofra tuzu- oluur(Altay, 2004).
Doadaki bu olaylar takm kavram ile zdeletirecek olursak; takm ierisinde
birbirinden farkl insanlarn uyumlu alma ihtimalinden sz edebiliriz. Tpk girinti ve
kntlar mevcut olan cisimlerin birlemesiyle anlaml bir resim oluan puzzle oyunu gibi,
takm ierisinde de bireyler arkadann eksiklerini kendi fazlalklaryla kapatarak, birbirini
tamamlayarak uyumlu bir birliktelik salayabilirler.
Bu balamda sinerji kavram karmza kyor. Sinerji benzerliklerden mi
doar, yoksa farkllklardan m? diye sorsak, alacamz cevap hi deimez: Tabii ki
farkllklardan. Bir futbol takm bunun en gzel rneini oluturur. Farkl ayaklarn iyi
kullanan oyuncularn yan sra, arlkl olarak fiziini veya tekniini kullanan oyuncular
da bir futbol takm iin gereklidir. Unutmayalm ki, Atatrk ve nn, miza zellikleri
asndan birbirinden btnyle farkl insanlard, ancak bu iki liderin olgunluklaryla
yarattklar sinerji, bir ulusun kaderini deitirdi(Batla, 2001).
Carron (1982) de takm birlikteliine ilikin bir model gelitirmitir. Bu model de takm
birliktelii belirleyicilerin ve sonularnn bir fonksiyonu olarak tanmlanmtr.
Birlikteliin belirleyicileri(birlii, istikrar, homojenlik, baar), takm elemanlar arasnda
birliktelii gelitirmeye yarayan faktrleri ifade eder.

38

Takm birlikteliinin sonular(baar, performans, tatmin) ise; takm elemanlar

arasndaki birlikteliin bir sonucu olarak bilinen faktrlerdir(Moral, 1994).
Takmdalk (takm birliktelii), Grubun ama ve hedeflerinin takibinde birlikte olma
eilimdeki bir grubun dinamik rn ise: Grev Birliktelik ve Sosyal Birliktelik tir.
III.1.3.1.Takm ve Grup Birliktelii
Birleme, birliktelik terimi birbirine yapmalar anlamna gelen Latince
Cohaesus dan tremitir. Birleme terimi sosyal psikologlar tarafndan grup
davranlarn anlatmak iin kullanlmtr. Birleme, birliktelik, bir grup iinde bireysel
elemanlar arasndaki balln kuvvetini yanstr.
Carron (1982) tarafndan takm sporlarnda birliktelie ilikin kavramsal bir
model gelitirilmitir. Gruplar dinamik bir yapdr. Statik deildir. Yaam iinde aktif bir
btnlk gstermektedir. Pozitif ve negatif olan bir takm ynleri bulunmaktadr. Grup
elemanlar ile aralarnda belirgin bir ilikinin olmas sz konusudur. Grup birlikteliinde
iki genel kategori bulunmaktadr. Bunlar grup btnl ve bireysel ekiciliktir. Her iki
boyut da birbirleriyle ilikili olarak grup-grev ve grup-sosyal asndan bir grnm
iermektedir(Moral, 1994).
III.1.3.2.Grev ve Sosyal Birliktelik
Hagstrom ve Selvin (1965), Mikalachi (1969), Peterson ve Martens (1972), takm
birliktelii ile ilgili en az iki farkl ve bamsz boyut olduunu gstermilerdir.
Boyutlardan biri sosyal birliktelik dieri grev birlikteliktir.
Sosyal birliktelik, takm elemanlarnn birbirlerini ne dereceye kadar sevdiklerini
ve bu gruptan holandklarn ortaya koyar. Ayrca birbirleriyle olan arkadalklarnn
seviyesini de yanstr. Buna karn grev birliktelik bir grubun elemanlar zel ve tespit
edilmi bir ama elde etmek iin beraber altklar dzeyi yanstr. Bu genelde takm ve
grubun oluturulduu ama sebebiyle birletirilmitir.
Takm birlikteliinde, iki tipin birbirinden bamsz olarak nasl ilendii
rahatlkla grlmektedir. 1978 Dnya ampiyonu olan New York Yankees grev
birliktelii konusunda dnyann en iyi takmlarndan biri olarak gsterilmekteydi. Fakat
sosyal birliktelik asndan ok zayflard. Takm elemanlar birbirleriyle kavga
ediyorlard. Klikler olumutu. Lenk (1969) da buna benzer bir almada ayn sonuca
ulamtr.

39

Mikalachi (1969), grev birliktelik bakmndan yksek olan gruplarn formal grup
hedeflerine ve buna benzer hedeflere ulamadaki baarsyla belirlenebileceini ortaya
koymutur. Yksek sosyal birliktelie sahip gruplar, sosyal etkileim ve eleman
ekiciliinin grup hedeflerinden daha nemli olduunu dnr. Bu yzden takm
birlikteliinin sosyal boyutunda ok yksek bir skora sahip olan fakat hala takmn
hedeflerini yakndan tanmayan bireyler olabilir.
Grev ve sosyal birliktelik takm grubunun oluturduu ama sebebiyle
birbirinden daha dk veya yksek olabilmektedir. Burada ama ilk olarak takmn oyunu
kazanmas iin almalardr. Sosyal birliktelii yksek olan bir takmn grev birliktelii
dk olabilir. Buna benzer dier bir takmn tm dikkati grevini gol atmak zerine
toplam olabilir. Fakat sosyal objeler zerinde ilgisi az olabilir. Dorusu en byk sosyal
problemi olanlar baarl birer profesyonel sporcu olabilirler. Fakat sporda profesyonel bir
yaklam, kazanmak iin birlikte hareketle almak, verimi ykseltir. Sonuta grev ve
sosyal birliktelii ayn dzeyde gelitirmek verimi ykseltecektir(Moral, 1994).

III.1.4. TAKIM BRLKTEL PERFORMANS LKS

Antrenrn bak asndan takm birlikteliinin; takm performansn ve
baarsn etkileyip etkilemediinin nemi byktr. Antrenrler takm elemanlarnn
arasnda

ortaya

kan

srtmeleri,

atmalar

zmekle

ykml

olduklarn

hissetmektedirler. Sportif baar ile birlikte ortaya kan problemlerin zlebilmesi iin, 3
nemli

faktr

bilinmelidir:

Bunlar;

konuya

ilikin

litaratrn

ortaya

konulup

yorumlanmas, nedensellik ynnn belirlenmesi ve takm performans bakmndan takm

ve bireysel tatminin rol aklanmaldr.
Performans dzeyleri zerinde, birlikteliin etkisini ortaya karan pek tutarl
sonular bulunamamtr. Baz aratrmalar baarl takmlarda daha fazla birliktelik
niteleri olduunu nermelerine ramen bu dnce btn spor dallarnda ortaya
konulmamtr.
Klein ve Christiansen (1969), Martens ve Peterson (1971), Arnold ve Straub
(1972) de yaptklar aratrmalarnda, basketbol takmlarnda, birliktelik ve performans
arasnda pozitif bir iliki bulmulardr. Ayrca Lenk (1969), krekilerde yapm olduu
bir aratrmada da pozitif bir iliki bulmutur. Dier bir aratrma, Landers ve Lushen

40

(1974), grev yapsnn ibirliine ilikin teoriyi ilk ne sren kiiler olmutur. Grev
boyutu Landers ve Lushen tarafndan sunulmu olan, mterek dzeyde birbirini
etkilemeyi ierir. Birbirini etkileyen takmlarda grup abas takm almalarnn bir rn
olarak ortaya kmaktadr. Bu durum Thomas (1957), tarafndan yksek dzeyde karlkl
dayanma olarak aklanmtr(Moral, 1994).
Slater ve Sewell (1994), GEQ nun (GroupEnviromentQuestionare) takmdaki
birlie dair daha eksiksiz bir resim elde etmek iin byk bir potansiyel olduunu iddia
etmilerdir. Ne var ki, GEQ birlik ve performans arasndaki ilikiyi konu alan olduka az
almalarda kullanlmtr(Carron, Bray, 2002).
Slater ve Sewell in gzlemlerinin ardndan (1994), eitli yazarlar GEQ
yukullanarak sporda baar ve takm birlikteliiyle arasndaki ilikiyi lmeye
almlardr. Ne yazk ki, bu aratrma u temel soruyu cevaplamakta eksiklik
gstermitir. Takm birliktelii takmn baarsn olumlu ynde etkiler mi? eksikliklerden
biri sporcularn birlik konusundaki farkl alglaylardr. statiksel olarak analizler ok
sayda sporculardan alnan cevaplarla yaplr, takmlarla deil. Analizin birimi olarak birey
olarak sporcuyu kullanmak uygun deildir. Bu nokta Carron ve Spink tarafndan
vurgulanmtr.
Grup dinamikleri literatrnde 1920 lerden beri tartlan bir sorun vardr.
(Alport,1924), analizlerde birim olarak birey mi yoksa grup mu alnmaldr. Bu sorunun
belli bir cevab yoktur ama sorunun doasna baldr. Birlik, birey olarak sporcularn
zihninde varolan bir bilitir. Eer ilgili soru birlik ilikisinin bireysel davrantaki yerini
soruyorsa, bireyin birlik konusundaki bilii n planda olur. Fakat eer odak noktas grupsal
davransa o zaman analiz iin uygun birim gruptaki ortalama birlik bilincidir.
Dolaysyla bireyi analizin birimi olarak kullanmak bu soruyu cevaplamaya
yetmez. Sporcularn bireysel birlik bilinleri kiisel ya da takmsal retkenlikle ya da
baaryla ilgili midir? Ne var ki, bylesine bir strateji takm birlikteliiyle baar arasndaki
kark ilikiye yeterince k tutmaz(Carron, Bray, 2002).
Performans ve birliktelik, sportif performans ve takm birliktelii arasnda belli
spor dallarnda pozitif ilikileri saptanmtr. Bununla birlikte bu elde edilen sonu ilikinin
yn hakknda bize neyi anlatr? Takm birlii performansn gelimesine neden midir?
Karmza kan bu tr sorulara ilikin yantlar pek ok aratrmac vermeye
almtr. Peterson ve Martens (1972), tarafndan yaplan bir almada nedensellik ile

41

ilgili sorulara yant vermeye almlardr. Grev birliinin takm performansn

gelitirdii basit olarak dnldnde dier bir soruyu akla getirmitir. Nedenselliin
yn nedir? Martens ve Peterson tarafndan yaplan iki alma da benzer aratrmann her
iki ksmyd. SCQ ile 112 Basketbol oyuncusu arasnda takm birliini lmlerdir.
lm msabakadan iki gn nce ve msabaka sonrasnda olmak zere iki kez yaplmtr.
Takm performans baars kazanan msabakalarn says ile saptanmtr. Martens ve
Peterson (1971), Peterson ve Martens (1972), bu aratrma sonu raporunda ilk msabaka
ncesi takm birliktelii, takm almas ve oyuncular aras iliki deerlendirilerek takm
performansnn takm birliktelii ile ilgili olduu sonucunu ortaya karmlardr. Takm
birlikteliinin ilk msabaka ncesinde llm olmas birlikteliin ykselmesinin takm
baarsnn ykselmesine neden olduu fikrini vermitir. Takm birlikteliine ilikin ikinci
raporlarnda, sezon sonunda yaplan lmde takm birlii ve performans arasnda yksek
bir iliki bulmulardr.
Genel anlamda ortaya kan bu tabloya gre performans ve birliktelik arasnda en
azndan iki kez belli bir zaman periyodunda lmn yaplmas takmn dzeyini gvenilir
olarak ortaya karacaktr(Moral,1994).

III.1. 5. TAKIM ALIMASI AISINDAN SPORDA LETM BECERLER VE

EMPAT
nsanlar aras iletiim; duygu, dnce ve bilgi alveriine denir. Duygu ve
dncelerin bir bilgi olarak aktarlmasnda tm faaliyetler iletiimin temeline k tutar.
letiim baka bireylerle yaplandrlan bir sretir. zellikle takm lideri ve
yeleri arasnda daha farkl konulandrlmaldr. nk lider-takm ilikileri iletiim
stratejilerinin odak noktasdr. Bu ban kuvvetlendirilmesi iin elden geldiince aba sarf
edilmelidir. letiim eyleminin kendisi tek bana gl bir ba kurma aracdr
Takm ierisindeki iletiimde ilerleme salayabilmek iin, yeler arasndaki
ilikilerinde dzgn bir geliim ve ilerleme kaydetmesi gerekir. yeler arasndaki ilikiler
drst ve samimi deilse, bu takmda etkili bir iletiim varlndan sz edilemez. Takm
btnlnn devamllnn salanmas iin, bu durumda devreye empati girer.
Empati, bir kimsenin kendisini karsndakinin yerine koyarak onun duygu ve
dncelerini

anlamas

anlamna

gelmektedir.

Empati

iletiim

becerilerinin

42

gelitirilmesinde en nemli faktrlerden birisidir. Bir insann anlalmas ancak empati

kurarak, yani hayata onun bak asyla bakarak mmkndr. Bu nedenle takm yelerinin
birbirlerini daha iyi anlamalar ve aralarndaki iletiimde verimliliin arttrlmas iin
birbirlerinin rollerini bir sre oynamalar gerekir(Peltekolu,1994).
letiim her alanda olduu gibi spor alannda da profesyonel anlamda atlan
nemli bir adm olarak grlmektedir. nk sporda iletiim salanrken hemen hemen
btn iletiim evreleri (szl, yazl, grsel) geirilmektedir. te yandan Benderin
iletiimin neredeyse her iin hayati bir paras durumuna geldii saptamasnn spor
asndan ne kadar yerinde olduu grlmektedir(Bender, 2000).

III.1. 6. SPORDA LETM KAVRAMININ SPORCU PERFORMANSI

ZERNDEK NEM.
Gnmzde sportif performans kavramnn inanlmaz bir ekilde ykselmesi
sporcularn baarlar arasndaki fark ok kk zaman birimleriyle, milimetrelere kadar
dmesini salam ve her geen gn ard ardna krlan rekorlar arasndaki mesafeler
kapanmaya balamtr. zellikle bilim evreleri sporculardaki performansn inanlmaz
ekilde ykselmesinde birok farkl yntem zerinde durmakta ve performansn
ykselmesindeki deikenleri ayr ayr test ederek her birinin hangi ortamlarda hangi
sklkta kullanlacana ilikin aratrmalar yapmaktadrlar.
Sporcu asndan gerek fiziksel gerekse de psikolojik antrenman yntemleri
konusunda birok alma yaplm ve birok bilimsel veriye ulalmtr. Ancak
sporcunun youn antrenman programlarna katlmas, antrenrn isteklerini yapmas ve
tm msabaka boyunca arkadalar ile uyumlu bir ekilde msabakay belirli bir
performans seviyesinde tamamlayabilmesi gerek antrenr gerekse de sporcu arasndaki
farkl bir zelliin olmas gereini ortaya karmtr. Bu zellik hem sporcu asndan
hem de antrenr asndan iletiim becerisi olarak belirlenmitir. nk sporcu ne kadar
st dzeyde sporcu olursa olsun veya antrenr ne kadar iyi teknik ve taktik asndan bilgi
donanmna sahip olursa olsun, karlkl verimli bir iletiim ba kurulmadnda sporcu
istenileni

yapamayacak,

antrenr

ise

bilgilerini

ve

deneyimlerini

sporcuya

aktaramayacaktr. Bylece hem sporcu hem de antrenr baarsz olmaktan kendilerini

koruyamayacaklardr.

43

Bu balamda takm sporlarnda ve bireysel sporlarda gerek fiziksel yklenme,

gerek sporcu-antrenr iletiimi, gerekse de teknik-taktik etkenler performans zerinde
etkilidir. Bu etkenlerden de zellikle sporcu-antrenr ilikisinin doas gzlenmekte,
performans zerinde byk oranda etkili olmaktadr(Erkan, 2002).
Bu nedenle sporcu-antrenr ilikisinin temelini oluturan etkili iletiim
becerilerinin kulp iinde kullanm hem sporcu performansn hem de takm
performansn ykselten bir faktr olacaktr. Sporda antrenr kavramna baktmzda,
antrenrn kiilik zelliklerinin belirlenmesi ve kapasitesinin saptanmas zaman ister. Bu
nedenle antrenr seiminde atama yntemine gre hareket edilir.
Ancak liderlik olgusuna baktmzda antrenrn temel eye sahip olmas
gerektiini grebiliriz. Bunlar:
-Etkilenme
-Harekete Geirme
-Egdmdr.
Bu konu zerinde birok aratrma yapan Carron, evrensel olarak liderlik nitelik
ve zelliklerinin olmadn fakat liderlik zeks adn verdii kavramn liderlik asndan
ok nemli olduunu ve liderlik zeksnn gruplarn performanslarndaki baz balantlara
bal(Carron,1980) olduunu belirlemitir. Bunlar;
-Liderin Motivasyon Dzeyi
-Liderlerin Deneyim Dzeyi
-Liderin Kendine Yardmc Olanlarla likileri
-Liderin Grup yeleriyle Olan likileri dir.
Yukarda verilen antrenrn sahip olmas gereken zellikler ve Cannon
tarafndan da belirlenen lider ve grup amalar ile balants olan zellikler
incelendiinde birounun iletiim kavram ile balantl olduu grlebilecektir nk,
antrenr birinci ncelikle tek tek sporculara kar ve takma sorumluluu olan kiidir.
Sporcularn tanmak, onlarn kiisel zelliklerini bilmek ve bu verilere gre davranlarn
belirlemek zorunda ve buna benzer verilerin elde edilmesi iin de etkili iletiim
becerilerine sahip olmak zorundadr.
Bu amala iletiim kavramnn spor alan iindeki nemi ve sporcu
performansnda elde edilecek deerler ve takm ball asndan deerinin incelenmesi
gerekmektedir.

44

II.1.7. TAKIM SPORLARINDA LETM KAVRAMININ SPORCU

PERFORMANSI ZERNDEK NEM
Gnmzde sportif performans kavramnn inanlmaz bir ekilde ykselmesi
sporcularn baarlar arasndaki farkn ok kk zaman birimleriyle, milimetrelere kadar
dmesini salam ve her geen gn ard ardna krlan rekorlar arasndaki mesafeler
kapanmaya balamtr. zellikle bilim evreleri spordaki performansn inanlmaz ekilde
ykselmesinde bir ok farkl yntem zerinde durmakta ve performansn ykselmesindeki
deikenleri ayr ayr test ederek her birinin hangi ortamlarda hangi sklkta kullanlacana
ilikin aratrmalar yapmaktadrlar.
Sporcu asndan gerek fiziksel gerekse de psikolojik antrenman yntemleri
konusunda bir ok alma yaplm ve bir ok bilimsel veriye ulalmtr. Ancak
sporcunun youn antrenman programlarna katlmas, antrenrn isteklerini yapmas ve
tm msabaka boyunca arkadalar ile uyumlu bir ekilde msabakay belirli bir
performans seviyesinde tamamlayabilmesi gerek antrenr gerekse sporcu arasnda farkl
bir zelliin olmas gereini ortaya karmtr. Bu zellik hem sporcu asndan hem de
antrenr asndan iletiim becerisi olarak belirlenmitir. nk sporcu ne kadar st
dzeyde olursa olsun karlkl verimli bir iletiim ba kurulamadnda sporcu istenileni
yapmayacak veya yapamayacak, antrenr ise bilgilerini ve deneyimlerini sporcuya
aktaramayacaktr. Bylece hem sporcu hem de antrenr baarsz olmaktan kendilerini
koruyamayacaktr.
Bu nedenle takm sporlarnda ve bireysel sporlarda gerek fiziksel yklenme gerek
sporcu-antrenr iletiimi gerekse de teknik-taktik etkenler performans zerinde
etkilidir. Bu etkenlerden de zellikle sporcu-antrenr ilikisinin doas gzlenmekte,
performans zerinde etkili olmaktadr(Ahola, Isoand, Hatfield, 1986).
III.1.7.1.Antrenr - Sporcu letiimi
Spor sosyal bir ortamdr. letiim, szl veya szsz olarak gerekleebilen ve
insanlarn birbirini anlamasna ve ortak davranlar sergilemesine olanak salayan bir
aratr. Geliime ak olan bir sporcunun en fazla gelitirmesi gereken zelliklerden birisi
iletiimdir.

45

Elit sporcularda antrenr-oyuncu iletiiminin sonu ve performans iin belirleyici

olduu bilinmektedir. Rejeski (1979)ye gre bu durum yklemleme uyumazl ad
verilen bir duruma da yol aabilmektedir. Sporcular yklemlemeleri yaadklar durumla
ilgili faktrlere, antrenrler ise daha ok i faktrlere balama eiliminde olmaktadr. Bu
durumun sebeplerinden birisi izleyen-yaayan fark olarak aklanmaktadr. kinci sebep
ise, kii-yabanc farkdr. Sporcu, msabaka srasnda kendi gemi yaantlar ile de
birlemektedir. Bylece aralarnda durumu deerlendirme asndan baz farkllklar
doabilmektedir(Karagzolu, 2006).
Sporcularn evresi dnldnde, onu kariyerinde en fazla etkileyebilecek olan
kiiler antrenrlerdir. Pek ok durumda sporcularn baar ve baarszlklarndan,
sporculardan fazla antrenrler sorumlu tutulur.
Teknik ve taktik destek antrenrlerin ncelikli grevidir. Ama modern spor
dnyasnda antrenrlerin baars iyi derecede psikoloji bilmesiyle doru orantldr.
III.1.7.2. Sporcular Msabakaya Hazrlama
Msabakaya hazrlk, eitli uzunluklardaki antrenman dnemlerini ierir. Bu
dnemlerin iinde kamplar, seyahat ve konaklamalar da bulunabilir. Bompa (1994)ya gre
msabakaya hazrlk farkl aamalarda gerekleir.
Trkiyede antrenrlerin tamamna yakn sporcularn msabakaya fiziksel,
teknik ya da taktik adan hazrlarken, psikolojik hazrlk konusunda yetersiz
kalmaktadrlar.
Msabaka iin psikolojik hazrlkta en temel nokta, psikolojik antrenmanlarn
uygulanmasdr. Her antrenr kendi brannda ve genel olarak tm spor durumlarnda
gerekli olan psikolojik antrenmanlar uygulayabilme becerisine sahip olmaldr.
Antrenr tarafndan msabaka ncesinde ve devre aras gibi kritik zamanlarda
yaplan konumalar, sporcularn motivasyonu asndan nemlidir. Baz durumlarda
antrenrler msabaka ncesi konumalar etkili yapabilirken, bazen etkisiz kalabilir.
Antrenrn yapaca kritik konumalarda aadaki konulara dikkat etmesi etki
gcn arttracaktr:
-Konuma her zaman esinlendirici ve artc unsurlar iermelidir. Zaman zaman
sporcular oktan karmak iin baka bir okun gerektii unutulmamaldr.
-Bir nceki konumann kopyas yerine yeni ve farkl bir konuma yaplr.
-Vurgular ve ses tonu olduka nem tar. Ar gerginlie yol amadan uygulanr.

46

-Ortaya yaplan bir konuma yerine, sporculara ismen veya unvanlar ile hitap
ederek iletiim kurulur.
-Aslanm Kaplanm Size gveniyorum Benim iin oynayn gibi kiisel
basma kalp szleri kimse dinlemez.
-Gz temas kurmak konuma srasnda nemlidir.
-Yneticilerin soyunma odasnda ii yoktur. Onlarn konuma yapmas sporculara
ou zaman yarar salamaz.
-Psikolojik antrenman uygulamalar sonunda mentrler motive edici konuma ve
uygulamalar yapabilir.
-Msabaka ncesi konumalar olduu kadar, msabaka sonundaki konumalar da
nemlidir. Bu konumalarda azarlama ya da tebrik etme yerine paylama ynelik bir
ierik nemlidir.
-Eletiri ldrcdr. Ar dozlarda kullanlmamaldr
-En ksa konuma en iyi konumadr.
-Konumada duygular ve dnceler birlikte yer almaldr.
-Konumann ieriinde ahlaka aykr szler, kfr vb. uzun vadede zarar verir.
-Aslnda kt konuma yoktur, kt konumac vardr.
-Konuma iin n hazrlk yaplmaldr.
-imdi ve burada yaantsna dikkat edilmelidir. Ne gemi, ne gelecek deil,
iinde bulunulan ana odaklanlr.
-Baz durumlarda konumay sporculardan biri yapmaldr.
-lerleyen geveme ieren antrenmanlar msabakalardan en az 30 dakika nce
uygulanm olmaldr. Hemen msabaka ncesinde uygulanmas doru deildir.
III.1.7.3. Msabaka Sonras ve Antrenrn Psikolojik Destei
Bir msabakann hazrl nceki msabakada balar. Pek ok takm, bir
msabakay kazandnda sevinten, kaybettiinde ise zntden her eyi unutur ve
msabakayla ilgili yaplmas gereken deerlendirmeler sonraya braklr. Msabaka
kazanldysa prim aklamak iin, kaybedildiyse da gemi olsun demek iin yneticiler
soyunma odasna gelirler. Baz antrenrler kaybedilen malardan sonra adeta sporculara
kserler. Daha da kts azlarna gelen sylerler. Oysa sporcularn en fazla psikolojik

47

destee ihtiya duyduklar zaman budur. Kaybedince yanlarnda olmayan bir antrenrn
birka gn sonraki ma iin yapaca konumann etkisi, kendiliinden kaybolabilir.
Kaybetme durumlarnda antrenrn hibir ey olmam gibi davranmas tabi ki
doru deildir. Negatif duygulara da sahip olmas doaldr. Bunu darya yanstrken
saldrgan olmayan bir ekilde gstermesi gereklidir.
Saldrgan olan bir tavr, ierisinde problem odakl deil, kii odakl yaklam tar.
rnein, hatal davran gsteren sporcuya aptal gibi oynadn demek byle bir ifadedir.
Baz antrenrler bundan kanmak iin byle anlarda gz gze gelmekten bile ekinirler.
Byle bir durumda antrenrn etkili iletiim becerileri asndan unsuru ieren
bir yaklam sergilemesi gerekir. Bunlar;
-Antrenrn sporcu ya da sporcular hakkndaki duygularn ifade etmesi
-Sz konusu durumun ne olduunun aklanmas
-Bu durumun kendisini nasl etkilediinin ifade edilmesi(Karagzl, 2006).

III.2. ANTRENR VE LETM

zleyen ve liderlerin baarlarnn byk lde gl ve salam yaplandrlm
iletiim becerisine bal olduu, baka bir ifade ile iletiimde ne kadar becerili olunursa o
kadar baarl olunabilecei vurgulanmaktadr(Yukelson, Weinberg, Richardson, Jackson,
1983). Bu nedenle baarl bir antrenr ve etkin bir lider, olabilmek iinde antrenrn iliki
iinde olduu ve karlat saysz durumlar gz nne alndnda iyi bir iletiim
becerisine sahip olmas gerektii sylenebilir(Konter,1996).
Zaten, Yukelson (Lewis, Goodman, Fandt, 1994)da etkili iletiimin antrenr,
sporcu, spor yneticisi ve spor psikologlarnda bulunabilecek gl aralardan biri
olduunu ileri srmektedir. Bu nedenle antrenrler, sporcularnda kendilerine yardm ettii
hissinin geliebilmesi ve her bir sporcunun ayn amalar iin birlikte almas iin ak
iletiim modelleri kurmaldrlar. Bu durum, antrenrn takma olan ilgisi, kiilii,
antrenrlk felsefesi ve sabrl ekilde sporcularla iliki halinde olmas karlnda
kurulacak olan ack iletiim modelleriyle baarlabilir.
Bloom(Erkan, 2002), antrenrn iletiim becerilerinin bir enerji aa kardn
ve bunun antrenrlk srecinde btn faktrleri etkilediini bulmutur. Bloomun

48

yapt aratrmalarda yer alan antrenrler, mmkn olduunca en iyi olmaya alan ve
mesleki yaantlarn btn boyutlaryla ve baaryla yerine getirmeye alan kiilerden
seilmilerdir. Bloomun aratrma sonular, baarl antrenrlkte iletiimin ok nemli
bir rol oynadn ortaya koymutur. rnein antrenrn sert olduu ve iletiim
problemleri yasad bir durumda, bundan yukarda belirtilen modelin merkezi konular
olan organizasyon, antrenman ve karlama da etkilenmektedir. Daha sk alan ve daha
etkili iletiim zellikleri gsteren antrenrlerle alan sporcular, iinde bulunduklar
organizasyon, antrenman ve msabakalarda; daha iyi gelime, keyif alma, baarl olma ve
kendilerini btn potansiyelleri ile gerekletirme izgisini yakalayabilirler.
letiimin etkinliinde iletiim becerisi, zellikle bakalarn anlama ve onlarn
duygu ve dncelerini onlarla zdeleerek grme duyarll kazanma ok nemlidir.
Davran deiiklii kazandrmay baarmada ana etkenlerden birisi iletiim becerisidir.
letiim becerisi: iletiim surecinde bakalarn anlamada onlarn duygu ve dncelerini
onlarla zdeleerek grme duyarll kazanmaktr(Demiray, 2003).
yi bir iletiimci olmaya alan antrenrlerin zellikle mesajlar iletebilme ve
iletilen mesajlar anlayabilme konusunda kendilerini gelitirmeleri gerektii, ksaca iyi bir
mesaj gnderici ve kodlayc olmalarnn nemi vurgulanmaktadr. Ancak bu noktada
antrenrlerin sadece anlalma konusunda deil, anlama konusunda da gayret gstermeleri
gerektii unutulmamaldr. Bu iletiim zelliklerin gelitirilmesine katk salayabilecek
teknikler; mesaj iletilme surecini izleme, bilgi aksn dzenleme, geri bildirimi etkin
kurma, empati kurma, tekrar etme, karlkl gven duygusunu arttrma, etkili zamanlama,
dili sadeletirme, etkili dinleme ve etik iletiimi gelitirebilme olarak sralanabilir(Gibson,
Ivancevich, Donnelly, Hill, 1997).
Lunenburg

ve

Ornstein

(Lunenburg,

Ornstein,1991)

etkili

iletiimi

gerekletirebilmek, iletiim engellerinin stesinden gelebilmek ve karlkl anlamay

glendirebilmek iin hem antrenrlerin hem de oyuncularn uzun soluklu cabalarnn
gerekli olduunu vurgulamaktadrlar. Ayrca, iletiim engellerinin stesinden gelebilmek
iin takmdaki iletiimi gelitirmenin, bunun iin de tekrarlama, empati, anlama,
geribildirim ve dinleme becerilerine sahip olmann nemli olduunu belirtmilerdir.
Gnmz toplum ve rgt yaamnda iletiim olmadan baarl ilikiler kurulmas
olduka gtr. Bu nedenle, etkili iletiim bireysel ve mesleki yasamda baarl olmada
hayati bir neme sahip olduu kadar, insan gruplarn ynetmek iinde gereklidir(Singer,

49

1990), Martens (Konter,1996)de bir grup insann yneticisi durumundaki antrenrler iin
gelitirilmesi gereken sekiz nemli iletiim becerisi zerinde durmutur;
-letiimde bulunurken sayg ve deer verme,
-Pozitif yaklam,
-Bilgilendirmesi yksek mesajlar verme,
-Tutarllk,
-Dinleme becerisi,
-Szel olmayan iletiime nem verme,
-Glendirme ve Pekitirme ilkelerini bilme,
-Sportif becerileri retmede bilgi ve deneyim.
Hannula (Hannula, 2007.) antrenrlere sporcularyla iletiiminde, uygulamaya ynelik
nerilerini yle sralamaktadr;
-Olumlu eylerin zerinde durun fakat olumsuz eyler zerinde drst olun,
-Doru yaptklar zerinde nemle durun yanllklarn grmezlikten gelin,
-yi performanslarn glendirmek iin vgy kullann,
-Sporcu eer daha iyi yapabiliyorsa yanllklarn dzeltin
-Her almada sporcularla konusun. Gz ard edilen sporcular olacaktr,
-Anlalmas kolay kelimeler kullann,
-Bir eyi izah ederken vcudunuzu (beden dilini) kullann
-Ksa ve z cmleler kurun,
-Sporcularnzla konuurken onlara isimleri ile hitap edin,
-Oyunculardan rendiklerini gstermesini isteyin. Ne hissettiklerini sorun,
-Bir konu zerinde durun,
-Sabrl olun. Eer renci renmediyse, retmen henz retememitir.
Ansel ve Orlik (Erkan, 2002), antrenr ve sporcu iletiiminin gelitirilmesi konusunda
yaptklar almada, iletiimin kalitesi iin antrenrlerin, drst, pozitif, yapc ve
sempatik olma, alnacak kararlarda takmn dncesini alma gibi olumlu davran
zellikleri gstermelerinin nemini vurgulamlardr.
letiim sureci insan davrann deitirmek, kiiler ve gruplar aras ilikileri
gelitirmek, rgtte bir haberleme a kurmak ve koordinasyon salamak amacyla
kullanlr(Taymaz, 2000). letiimde baarl olan antrenrlerin ilerinde daha baarl
olabilecei yadsnamaz bir gerektir. nk tm ynetim srelerinin temelinde yer almas

50

nedeniyle insan davranlarn etkileyen nemli bir elemandr(Kaya, 1999). Etkili bir
iletiimi gerekletirmeden etkili bir ynetimi gerekletirmek de zordur.
Etkili iletiim kurabilme yetenei, iletiim becerileri veya iletiim engellerinin
stesinden gelebilmedir. Bu nedenle almada, iletiim engellerinin stesinden gelebilmek
iin literatrde sunulan neriler incelenerek antrenrlerin sahip olmas gereken iletiim
becerileri alt baslklar halinde sralanmaya allmtr.

III.3. ANTRENRLERDE BULUNMASI GEREKEN LETM BECERLER

III. 3. 1. Etkileyici Konuma ve kna Becerisi
Etkili liderlerin duygu, dnce ve grlerini aka ifade ettikleri, yani
kendilerini ifade etmede rahat ve baarl olduklar; buna karsn iine kapank ve konukan
olmayan liderlerin ne dndkleri konusunda ou zaman astlarn merak iinde
braktklar bilinmektedir. Kendini kolaylkla ifade edebilen ve dncelerini aklkla
anlatabilen liderler beraber altklar rgt yelerine nerede ve nasl tutum
sergileyeceklerini, neye inanacaklarn ve nasl hissedeceklerini kestirme olana da
sunabilmektedirler(Nelson, 1995.). Takm lideri konumundaki antrenrn de etkileyici
konumas ve ikna becerisine sahip olmas genel olarak kabul gren bir gerektir. Ayrca
bu tip antrenrlerin oyuncularn takm hedeflerine ynelik daha iyi motive edebilecei de
sylenebilir.
Baarl

yneticilerin

emredici

olmaktan

ziyade

ikna

edici

olduklar

vurgulanmaktadr. Yneticiler, performans arttrmak ve hedefleri baarl ekilde

gerekletirmek iin ya makama bal yetkilerini ya da etkilerini kullanmak
durumundadrlar. Ancak, makama bal yetkiler yerine etkilerin kullanlmas iyi bir
yneticilik ve ikna edicilik iin anahtar e durumundadr. Nitekim iyi yneticilerin rgt
alanlarn etkilerken ikna edici iletiim becerileri sergiledikleri ve bu ynleriyle dier
yneticilerden farkllk gsterdikleri belirtilmektedir. Bu nedenle, ikna edici liderlerin,
hedeflere ulamak iin astlarna emir vermek yerine onlar cesaretlendirmeyi tercih ettikleri
sylenebilir(Nelson, 1995). rgtsel liderlik iin gerekli olan bu vasf, antrenrlerin ok
boyutlu fonksiyonlar gz nne alndnda baarl antrenrlk iin de gereklidir.

51

III.3.2.Empati Kurma Becerisi

Empati, bireyin kendisini karssndakinin yerine koyabilme ve karssndakinin
bak acs ve ruh haliyle olaylar grebilme becerisi olarak tanmlanmaktadr. Bu haliyle,
iletiim surecinde empati kurma, gndericinin kendisi yerine alc yneliminde olmasn
gerekli klmaktadr (Gibson, Irwin McGraw-Hill, 1997). Ksaca, empati, kars tarafn
olaylara bak acsn kestirebilme yetenei olarak da ifade edilebilir(Lunenburg, Ornstein,
1991). Nitekim Goleman (Golaman, 2000), sorunlar henz ortaya kmamken ya da
oluurken saptayp taraflar yattrabilmenin veya potansiyel atma kaynaklarn nceden
belirleyebilmenin anlamazlklarn zmnde sahip olunmas gereken becerilerden biri
olduunu belirtmektedir. Spitzberg ve Cupach (Meyer, Boster, Hect, 1988) ise empatiyi,
iletiim yeterliliinin ve becerilerinin gelimesinde nemli bir deiken olarak
grmektedirler.
Etkileyici bir konumac olmann yan sra, empatik dinleme ve empati
kurabilme becerisinin de etkili yneticilik iin nemli olduu ve iletiim surecinde kritik
deer tad belirtilmektedir(Umiker, 1993).
Empati kurabilme, gndericinin alc eilimli olmas ve alcya odaklanmasn
gerektirir. Mesaj gndermeden nce zellikle duygu ykl veya tartmal ortamlarda
gnderici, alcnn ruhsal durumunu iyi ekilde analiz edebilmeli; kanal ve sembol
seimine zen gstermeli; gerektiinde alcnn gemiini ve deneyimlerini dikkate alarak
mesajn anlalrln arttrabilme acsndan sembollerde deiime gidebilmelidir. Zira bu
tur cabalar mesajn anlalabilirliini artrmaktadr(Singer, 1990).
Danmanlk ve psikologluk gibi mesleklerde empatinin ne kadar nemli olduu
aratrmalar ve pratik deneyimlerle kantlanmstr104. Liderin sahip olduu bu zellik,
etkili ve baarl olmada, onu dier insanlardan ayran nemli bir nitelik olmaktadr.
Empati becerisine sahip olan antrenrler, sporcular tanmada ve istedikleri gibi
ynlendirmede dier antrenrlerden daha baarl olurlar. nk empati, sporcularn,
eilim, beeni, istek ve gereksinimlerini tanma ve anlamada ok nemlidir. Empati, etkili
liderliin bir gereklilii olarak sporcularn motivasyonun da nemli deere sahiptir
(Konter, 1996).
Empati, z gerei, gerekten nem verme ve samimi olmaktr. Genel olarak
iletiim becerileri zerinde, zel olarak da dinlemede nemli rol oynar.

52

Antrenrler iin empati aamay iine almaktadr;

-Gereksinmenin tannmas ve anlalmas,
-Takm elemanlarn tanmak iin acele edilmeden zamann kullanlmas,
-Takm elemanlarnn hedeflerini baarmalar iin, onlara yardmc olma temelinde
yaklalmas ve eylemde bulunulmasdr.
Empati, antrenrn sporcularyla iletiime girmeden Ben onlarn gereksinimlerini
ve beklentilerini biliyorum. demesiyle baarlamaz. Empatide, sporcularn kiisel
farkllklar gz nnde bulundurulmal ve herkese ayn ekilde davran gsterme ve eit
davranma yaklam iinde sporcularn kiisel gereksinimleri gz ard edilmemelidir.
Herkesin ayn davran sekliyle ayn ekilde deiecei beklenmemelidir. Burada antrenr,
sporcularna kars gelitirecei davranlarda genelle zelin karlkl etkileimi ve
uyumuna dikkat etmelidir(Martens, 1998).
III.3.3. Dinleme Becerisi
Blancard(Blancharh, 1992)insanlar ynetmekte etkili olabilmenin yollarndan
birisinin dinleme becerisini arttrmak olduunu, Ward (Ward,1990) ise dinleme olmadan
iletiimin gereklemeyeceini belirtmilerdir. Bu nedenle, iletiimi gelitirebilmek iin
yneticilerin en etkili ekilde nasl anlalabileceklerini renmeye ve uygulamaya
almalarnn yan sra, karlarndakini anlayabilme becerilerini gelitirebilmelerinin de
byk nem tad sylenebilir. Bu tur abalarn odak noktas dinleme becerilerinin
gelitirilmesinde toplanmaktadr. Zira dinleme insanlarn gerek duygu, dnce ve
arzularn ifade edebilmeleri iin onlar cesaretlendirmenin yollarndan birisidir.
Ancak, karsdakini sadece dinlemek deil, ayn zamanda anlatmak istedikleri ile
birlikte dinlemek gerekir. Bu nedenle, dinleme srecinde ilgi datc eyleri ortadan
kaldrmak; konumacy srecin odana yerletirmek; kars tarafa dinlemek iin istekli
olduunuzu sezdirmek ve konuyla ilgili sorular sormak etkili ekilde dinlemeye katk
salayc yntemler arasnda dnlebilir. Burada asl nemli olann ncelikle dinlemeye
karar vermek olduu da unutulmamaldr. Aksi takdirde dinlemek iin sunulan reetelerin
yararl olacan sylemek gleir(Gibson, 1997).
letiim becerilerini gelitirmenin bireylerin dinleme becerisini gelitirmeyle
dorudan ilgili olduu sylenebilir. nk iyi dinleme, mesajlarn tam duyulmasn
zamanndan nce yargda bulunulmasn, dikkatlice analiz edilmesini ve haksz ekilde
znel yarglamada bulunmadan yorumlanmasn gerektirmektedir(Singer, 1990).

53

Spaulding ve OHair(Spaulding, 2000), iletiimde yanl anlalmalardan

kanmak iin dinleme konusunda ok byk abalarn sarf edilmesi gerektiini ve iletiim
becerilerinin gelitirilebilmesi iin ilk olarak dinleme yeteneini zayflatan engelleri
anlamak gerektiini vurgulamlardr.
letiim srecini kavrama ve harekete geirmede dinleme srecinin esinin
etkili olduu sylenebilir; ne duyuldu, ne anlald ve neler hatrlanyor? Etkili dinleme,
szckleri duymaktan daha fazlasn gerektirir. Etkili dinleyiciler daha derin anlamlar da
dinleyebilmelidirler. Dinleyicilerin, szl mesajlarn szckleri aras ya da szckler tesi
anlamlarn dinlemeyerek mesajlarn duygusal ieriini karabildikleri belirtilmektedir.
Szl iletiimde derin anlamlar kavrayabilmek iin eitimcilerin, konumalarn neyi
anlattndan ok nasl anlattna odaklanmalarnn faydal olaca ifade edilmektedir.
rnein, eitsel alma nedeniyle yneticisi tarafndan szl olarak takdir edilen
retmenin yneticisinin ses tonu ve vurgulamalarndan aslnda isteksiz ekilde takdir
edildiini alglamas o retmenin szcklerin tesindeki anlamlar da kavrayabildiine
iaret etmektedir. Ayrca, etkili dinleme iin geri bildirimin de byk nem tad; geri
bildirimin gereklemedii ortamlarda gndericinin, alcnn kendisiyle ayn fikirde olup
olmayacan bilmeyecei, iletiimden sklaca ve iletiimi reddetme eilimi gsterecei
sylenebilir. Bu acdan etkili dinleme ve iletiimin devamll acsndan geri bildirime
byk ihtiya duyulmaktadr(Spaulding, 2000).
Ayrca, dinleme becerilerinin gelitirilmesinde iki nemli admn bulunduunu
belirten Hartley ve Bruckmann a(Hartley, Bruckmann 2002) gre; birinci adm, dinleme
etkinliinin dikkatle gerekletirilmesini engelleyecek tm etkenlerin farknda olmak ve bu
engellerin stesinden gelmeye almak; ikincisi ise, dinlemeye yardmc olacak
davranlar kazanmak ve etkin klmaktr.
Dinlemek ne kadar kolay grnse de hi de kolay bir eylem deildir. zellikle
antrenrlerin aada sralanan nedenlerden dolay dk dinleme becerilerine sahip
olduu dnlmektedir(Konter, 1996.).
-Komutlar ve talimatlar vermekle o kadar megullerdir ki oyuncularna fazla
konuma frsat vermezler,
-Antrenrler btnyle her eyi bildiklerini ve oyuncularnn kendilerini ifade
edebilecekleri hibir deere sahip olmadklarn dnrler.

54

Sporcular sadece izlenilmelidir, dinlenilmemelidirler tarznda bir yaklam

benimsedikleri grlr. Sporcular, srekli olarak antrenrlerin kendilerini dinlemedikleri
ortamlarla karlanca onlarla konumaktan ve onlar dinlemekten vazgeebilirler.
Sporcularn dinleme problemi olan antrenrler, ok daha fazla disiplin sorunlar ile
karlarlar. Sporcular, antrenrlerinin dikkatini ekebilmek iin kotu davranlar
gsterebilirler. Bu da antrenrlerin sporcularn zorunlu olarak dinlemesi iin bavurduklar
olumlu olmayan bir sre dourur. (Konter, 1996.). Lewis, Goodman ve Fandt(Yukelson,
1983), dinleme becerisini gelitirebilmenin ve etkileyici bir dinleyici olabilmenin ana
hatlarn u ekilde sralamaktadrlar:
-Mesajn ieriini dinlemeye caba gsterme; mesajda tam olarak ne anlatlmak
istendiini duymaya alma.
-Duygu ve heyecanlar sezinleme; konumacnn mesajn ierii hakknda ne
hissettiini belirlemeye alma.
-Kars tarafn duygu ve heyecanlarn karlksz brakmama; konumacya mesajn
ierii kadar onun duygu ve heyecanlarnn farknda olduu izlenimini verme.
-Mesajlarn hem szl hem de szsz ieriine kars duyarl olma; akla
kavuturulmas gereken kark mesajlar belirleme.
-Duyulanlar hakkndaki dnceleri znel szcklerle gndericiye yanstma.
-Muhatabnn bir sonraki admda neler syleyeceini dnrken de dinliyormu
gibi davranmama, birisi konuurken srekli kmldama gibi davranlarda bulunmama,
rahat bir dinleme ortam hazrlama ve tm dikkati konumac zerine younlatrma.
-Sabrl olma ve konumacnn szlerini kesmeme; konumacnn sylediklerini
yant vermeden nce kavramaya almak, sylenenleri kelimesi kelimesine anlayabilmek
ve soru iaretlerini giderebilmek iin konumacya soru sormaktan ekinmeme.
III. 3. 4. Geribildirimde Bulunma Becerisi
letiim srecinin gelitirilmesinde olas en etkili yntemin geri bildirimde
bulunma olduu belirtilmektedir. Yz yze iletiim, geri bildirim iin en iyi ortam olarak
kabul edilmekte ve mmkn olduu srece iletiimin yz yze gelitirilmesinin yararl
olaca vurgulanmaktadr. Ancak, rgt ortamnda yz yze iletiim kurabilmenin her
zaman mmkn olmad bir gerektir. zellikle ok sayda alanla yaplan aa ynl
bilgilendirme toplantlarnda mesajlarn dinleyiciler tarafndan anlalp anlalmadnn

55

kesin olarak belirlenmesinin mmkn olmad sylenebilir. Bu gibi durumlarda, iletiim

srecinin etkililii asndan kaynan mesajlarn doru anlalp anlalmadna ilikin
kantlar peinde komasnn ve aktif aray iinde bulunmasnn nemli olduu bir
gerektir. Bu gibi durumlarda geri bildirime duyulan ihtiya daha fazla artmaktadr.
Genellikle yukar ynl iletiimde kullanlan grup toplantlar, neri kutular veya ak
oturumlar geri bildirimin gelitirilmesine ve arttrlmasna yardmc olabilmektedir(Singer,
1990).
ift ynl iletiim srecinin nemli elerinden birisi ve gndericinin, mesajn
Alnp alnmadn ve istenilen davran gerekleip gerekletirmediini belirleyebilmesi
iin ihtiya duyduu geribildirim alcda etkilerini elde etmesinde bir kanal grevi
stlenmektedir. Bu grevi yz yze iletiimde sklkla yerine getirse de, aa ynl
iletiimde alcnn geri bildirimde bulunabilme olanaklarnn yetersizlii nedeniyle
yanllklar gzlenebilmektedir. rnein, nemli bir uygulama hakknda alanlara
datlan ksa notlar, iletiimin tam olarak gerekletii anlam tamaz(Gibson,
Ivancevich, Donnelly 1997).
Spaulding ve OHair (Spaulding, 2000) iyi dinleyicinin yapc ve destekleyici geri
bildirimi u davranlarda bulunarak belirtmektedirler;
-Konumacnn sylediklerine ilgi duyduklarn belli ederek,
-Uygun gz temas kurarak,
-Glmseyerek ve uygun canlandrmalar sergileyerek,
-Konumac ile ayn fikirde olduunu deiik vcut hareketleri ile sergileyerek,
-Konumacya kar gvenilir, sr tutan ve konuya ilgi duyan tutumlar sergileme
eiliminde olduunu gstererek,
-Evet, Seni anlyorum. gibi szl cesaretlendiriciler kullanarak,
-Doru anlayp anlamadn teyit etmek iin ne anladn zetleyerek,
-Szl veya szsz her trl geri bildirimi konumacy engellemeyecek ekilde ve
zamanda gerekletirerek.
Hellriegel, Slocum ve Woodman(Hellriegel , Slocum, Woodman
bildirimin zelliklerini u ekilde sralamaktadrlar;
-Gnderici ve alc arasnda oluturulan gvene dayaldr.
-Genel olmaktan ziyade daha zeldir.
-Alcnn geri bildirimi almaya uygun olduu zamanda verilir.

1995) yapc geri

56

-Geri bildirimin istenilen ekilde gerekleip gereklemedii alc ile birlikte

kontrol edilir.
-Alcnn kapasitesine uygun oranda gerekletirilir.
Dyer (Konter, 1996), ( Martens, 1998) geri bildirim vermede deiik yolu aadaki gibi
aklamaktadr;
Objektif-Tanmlayc Geri Bildirim: Seyredilen davrann ak ve objektif olarak
tanmlanmas ve aklanmasna dayanr. rnein; Alnnla topun alt yarmna vurdun top
havaya gitti. Topa koarak geldin, ayann style topun merkezine vurdun ve dier
ayann zerinde havalandn. Bu tr aklamalar objektiftir ve eletiriye ynelik deildir.
Karmzdaki insann davranlarna aklk getirir.
Dorudan-Tanmlayc Geri Bildirim: Bu tr geri bildirimde karmzdakinin
davran tanmladktan sonra bizim bu davrana tepkimizden sz ederiz. rnein;
Arkadana arkadan, kasti ekilde tekme attnda ben kplere bindim. Rakip oyuncuyu
yerden kaldrdn iin sevin duydum. Gibi geri bildirimler karmzdakinin davrannn
ak bir grntsn ona verir ve bunun bizler zerindeki etkisini anlatr. Bu tr geri
bildirimler yakn, iten ve taraflarn dzelmeyi arzu ettikleri ilikilerde kullanlmaldr.
Dorudan-Deerlendirici Geri Bildirim: Kardaki kiinin dorudan eletirildii
ve bu eletiriye neden olan durumun aklanmad daha az istenilen bir geri bildirim
trdr. rnein; Sen ie yaramaz bir oyuncusu gibi geri bildirimler daha ok oyuncuyu
cezalandrmak ve aalamak iin kullanlr ve istenmeyen durumlara sebep olabilir.
zetle, geri bildirim etkili iletiimi garantilemek, mesajlarn alnma ve anlalma
derecesini belirlemek asndan antrenr iin nemli bir rol oynad sylenebilir.
III. 3. 5. Bilgilendirici (Eitici-retici) letiim Becerisi
Etkili liderlik zelliklerinden bir bakas da alanlarn etkili ekilde
bilgilendirebilme ve ilgili bilgileri alanlarn geneline yayabilmedir. Bilgilendirici
yneticilikte geni apta alnan bilgilerin uygun ekilde dntrlmesi, filtrelenmesini ve
ilgililere aktarlmas olduka nem tar. nk ilgili mesajlarn seilmesi ve ilgili
olmayanlarn filtrelenmesi sekteye urad zaman alanlar ya bilgi ykyle ya da baar
ve performans iin yeterli bilgi azl ile kar karya kalacaklardr. Etkili liderlik
asndan rgtsel deiimler ve gelimeler alanlar nceden bilgilendirmenin ve rgt
politikalarnn mantn aklamaya almann nemli olduu, bu nedenle de

57

bilgilendirici liderlie ihtiya duyulduu sylenebilir(Nelson, Quick, 1995). Bu durumun

takm veya sporcusuna yn veren bir lider olarak dnldnde antrenrlerinde dikkat
etmesi gereken bir husus olduu sylenebilir.
nk baz antrenrler unvanlaryla kendilerini hkim, yarg gibi grmeye balar
devaml olarak oyuncularnn yaptklarnn, doru veya yanl olup olmad ile ilgili
kararlarn genellikle sporcular yanl yaptklarnda konuurlar. Ancak, sporcular neyi
yanl yaptklarndan ziyade, bunu nasl doru yapacaklarn anlatan zel bilgiye ihtiya
duyarlar. Bu nedenle, baarl antrenrler hkim ve yarglk yapanlardan ok etkili
retme becerisine sahip olan bireylerden olumaktadr.
Baz antrenrler hkim gibi davranan antrenrleri model alarak bu negatif
yaklamn iine dse de bu davran modelini benimsemenin nemli nedenlerinden biri
sporcularn gereksinim duyduklar bilgileri onlara vermekte antrenrn yetersiz kalmasdr.
Dolays ile byle davranarak kendi eksiklerini rtmeye alrlar. Genellikle kumandaotoriter-diktatr antrenrlk tarzn benimseyenler byledir(Konter, 1996).
Hkim olmak her zaman neyin doru neyin yanl olduunu, neyin iyi neyin kt
olduunu bildiklerini zannetmelerinden dolay tehlikelidir. Ancak bu ynde davran
gelitirenlerin ou bir sre sonra, iyi olarak dndklerinin kt, doru olarak
dndklerinin yanl olduunu grebilirler. rnein, almaya ge kalan sporcuya
antrenr hibir aklama yapmasna msaade etmeden 15 tur koma cezas verir; sonra
ocuun annesinin iten eve ge geldiini ve ocuun annesi dnnceye kadar evde kk
kz kardeine bakmak zorunda kaldn renir. Olay btn ile deerlendirildiinde
ocuun sorumlu davrand ortaya kmasna karn ceza almtr(Martens, 1998).
Bilgilendirmesi yksek olmayan mesajlara birok rnek vermek mmkndr.
Birok kii oyun alanlarnda, derslerde, antrenmanlarda kendisine veya arkadalarna
barldna sklkla rastlamtr. Sana ka kez syleyeceim topa yle vurulmayacan,
ok berbat bir vuru yaptn, gzn kaleyi grmyor mu, ne kadar kafaszsn byle
vurulur mu hi , gibi geri bildirimler sporculara olumlu, yararl, bilgilendirmesi yksek
mesajlar vermez. Sporcu zaten olayn sonucunu grm ve yaptnn kt olduunu ve iyi
uygulayp yerine getirilmediinin farkndadr. Dolaysyla antrenrn bunu tekrar
hatrlatmasna gerek yoktur. Bu sporcular daha stresli, kaygl yaparak deersizlik
duygusu yaamalarna neden olabilir. nemli olan neyin iyi gittii ve neyin dzeltilmesi
gerektiini sporculara pozitif ve yararl bilgilendirmelerle aktarabilmektir. Sporcular

58

srekli olarak eletirilmeye deil, almaya, bilgilendirilmeye ve yardma gereksinim

duyarlar. Zaten bunlar da antrenrlerin ana grevleri arasnda yer alr(Konter, 1996).
III. 3. 6. Pozitif Yaklamla letiim Kurma Becerisi
Antrenrlkte renilmesi gereken nemli becerilerden biri de, pozitif yaklamla
iletiim kurmaktr. Pozitif yaklam, arzu edilir davranlar glendirmek-pekitirmek iin,
vg ve dllerin vurgulanmasn gerektirir. Negatif yaklam ise, arzu edilemeyen
davran ortadan kaldrmak iin ykc, ypratc eletirilere ve cezalandrmalara dayanr.
Pozitif yaklam, sporcularn bireyler olarak kendilerine deer vermelerine
yardmc olur ve buna karlk antrenre sayg, deerlik, saygnlk ve gven kazandrr.
Negatif yaklam, sporcunun baarszlk korkusunu ykseltirken, kendilerine sayglarn
azaltr ve gveninin yok olmasna neden olur(Konter, 2004).
Pozitif yaklam kullanma, gnderilen her mesajn ar iltifatl ve vglerle dolu
olmas anlamna gelmez. Ar vg genlerin gnderilen mesajlarn itenliinden phe
duymalarna neden olur ve dllerin deerini drr. Ayn zamanda sporcularn
gsterdikleri yanl, kt davranlara antrenrn gelecekleri veya dier sporcularn
gelmez. Gzlerini baz yumacaklar, zamanlarda grmezlikten sporcularn anlamna nk
cezalandrlmalar gerekebilir. Ancak, cezalandrmann da pozitif yaklam ierisinde
uygulanabilecei gzden uzak tutulmamal ve verilecek cezada antrenr, kendini tatmin
etmeden ziyade sporcusunun veya rencisinin gelimesine yardmc olup olamayacan
kendine sormaldr (Warner, 1993), (Konter, 1996).
III.3.7. letisimde Zamanlama Becerisi
Mesajn iyi zamanlanmas iletiimin etkinliini arttrabilecei gibi kt
zamanlama da yanl anlamalara neden olabilir. nemli mesajlar gndermek iin
alanlarn iletiim seli ierisinde boulmaya baladklar bir zaman dilimi olan sabahn
erken saatlerinin seilmesinin en uygun zaman olduu vurgulanmaktadr. nk gnn
ge saatlerinde alclar mesajlar uygun ekilde zebilecek zamana ve zihinsel
performansa bazen sahip olamamaktadr. Ayn ekilde, ar duygu ykl zamanlarda
gnderilen

mesajlar

da

alclarda

istenilen

anlamlarn

gereklememesine

yol

aabilmektedir. yi yaplan bir zamanlama deiime kar gelitirilen direncin stesinden

59

gelmede barol oynad gz nne alndnda(Singer, 1990), antrenrlerin de iletiimde

zamanlama konusunda dikkatli davranmalar gerektii sylenebilir
Dolays

ile

antrenrler

sporcular

deerlendirecei

zamanlar

ok

iyi

semelidirler. Ar deerlendirmeler sporcularla kurulan iletiime hkim olmamaldr.

Antrenrler deerlendirmelerini sporcularyla yaptklar retici almalara saklamal ve
bunlarda da pozitif, yapc bir yaklam benimsemelidirler(Konter, 2006). Bunun yannda,
antrenrler takm ierisindeki deiim ve gelime ile ilgili kararlar zamannda
oyuncularna ak ekilde aktarmalar kabilecek sylenti ve sonucunda oluacak engelleri
nleme ansna sahip olacaklardr.
III. 3. 8. Beden Dilini Etkili kullanma Becerisi
letiim asndan anlam tayan beden dili duygu ve dncelerin kiinin
karsndakilere iletirken kulland hareketler, jestler (el ve kol hareketleri), mimikler (yz
ifadeleri) ve vcut duruundan oluan deerler btndr (nceolu, 2004). Szsz
iletiime ait alt temel boyut ortaya koyan Knapp (nsal, 2005) bunlar yle
sralamaktadr;
-El, kol, kafa, ayak, bacak hareketleri, vcut durular, jestler, gz hareketleri yz
ifadeleri ve mimikler,
-Sylenen szlerin tesinde ses ykseklii, tizlii, frekans, kekeleme, szckler
arasnda braklan sessizlikler gibi (rnein, konuma hz) unsurlar,
-Dokunma gibi fiziksel temas davranlar,
-Kiisel alan kullanm ve kiileraras mesafelere ilikin davranlar,
-letiime giren kiilerin vcut kokular (rnein kullandklar parfm) veya
giysileri, kullandklar aksesuarlar ile birbirlerine verdikleri mesajlar
-Davrann olutuu ortamn fiziksel zelliklerine ait etkiler.
Kiileraras iletiimde anlamlarn yaplandrlmasnda szcklerin ortalama %10,
ses tonunun %30 ve beden dilini oluturan jest ve mimiklerin %60 rol oynad
belirtilmekledir(Zllolu, 2003). Salkl antrenr sporcu iletiiminden sz etmek iin
antrenrlerin beden dilini etkili kullanmalar gerektiini sylemek yanl olmayacaktr.
Antrenrlerin dncelerini, bilgilerini, isteklerini, vglerini, uyarlarn iletmede
en temel ara olarak kulland szl iletiim; duygularn, heyecanlarn, cokularn

60

iletilmesinde her zaman yeterli ve etkili olmayabilir. Bu nedenle, ou insan gibi

antrenrlerde konuurken, duygu ya da heyecanlarn beden dili ile ifade ederler.
Beden dili, konuma ve yaz diline kyasla daha evrensel saylsa da kltrler ve
kiiler arasndaki ilikilere gre farkl anlamlar ifade edebilir (Zllolu, 2003) Bu adan
dil ve kltr farkll gsteren oyuncularla almak zorunda olan antrenrlerin,
oyuncularn beden dilini yorumlayabilme becerisine sahip olmaldr. Ayrca srekli olarak
oyuncu, medya, ynetici, taraftar, halk tarafndan izlenen antrenr kendi beden diline
hkim olarak onun verdii mesajla ilikisini kavrayp, gerektii biimde kullanabilmelidir.
zet olarak szsz iletiimin elerini oluturan grsel gstergeler; szl iletiimi
tamamlama, duygular aa vurma, etkileimi ynlendirme ve iletiimsizlii imknsz
klma fonksiyonlaryla(Zllolu, 2003), oyuncu, antrenr iletiiminde nemli rol
oynamaktadr.

61

V. BLM

V.1. ARATIRMANIN KONUSU

Aratrmann konusu ferdi ve takm sporlarnda mcadele eden sporcularn

iletiim becerilerinin incelenmesi ve iletiim dzeylerinin performansa etkisi aratrlmtr.

V. 2. ARATIRMANIN AMACI VE NEM

Aratrmann temel amac ferdi ve takm sporlarnda mcadele eden sporcularn
iletiim

becerilerinin,

sporcularn

sosyallemeleri

ve

performanslarna

etkisinin

aratrlmas.

V. 3. ARATIRMANIN SINIRLARI
Bu aratrma aadaki snrlar dikkate alnarak deerlendirilmelidir. Aratrma
Karaman ili ile snrldr. Aratrma iin 92 sporcuya uygulanan anket formu ile
deerlendirme yaplmtr.

V. 4. ARATIRMANIN METODOLOJS
V. 4. 1. Aratrmann Yntemi
Aratrma, takm sporlarndan (Futbol, Voleybol), ferdi sporlardan (Gre,
Atletizm, Taekwando) branlarnda grev yapan sporcularn iletiim becerisi alglarnda
baz deikenlerin istatistiksel olarak anlaml farkllklar yaratp yaratmadn belirlemeye
ynelik betimsel ve karlatrmal bir almadr.

62

V.4.2. Evren ve rneklem

Aratrmann evrenini Karaman ilinde amatr spor branlarndan Gre, Futbol,

Voleybol, Atletizm ve Taekwando branlarnda grev yapan sporcular oluturmaktadr. Bu
aratrmada rneklem grubunu ise Karaman ilinde yer alan amatr spor kulplerinden
Genlik spor , Karaman Belediye spor, 70 Karaman spor, Telekom spor, zel idare spor
kulplerinin sporcularndan olumaktadr. Aratrmaya 34 bayan (%37) ve 58i erkek
(%63) olmak zere toplam 92 sporcu katlmtr. Aratrmaya katlan sporcular olasla
dayal olmayan kolayda rnekleme yoluyla seilmitir.
V.4.3. Verilerin Toplanmas

Sporculara letiim Becerilerini Deerlendirme lei (BD) ve Kiisel Bilgi

Formu kulp ortamnda datlm, anketin uygulanmasndan nce verilen ynergeyle
birlikte szel aklama da yaplmtr. Aratrmaya katlan sporculara anket uygulamas
kulplerindeki

antrenman

esnasnda

antrenrlerinden

izin

alnarak

ayn

anda

gerekletirilmitir. 110 sporcu aratrmaya katlmtr. Ancak istatistiksel ilemlere

geilmeden nce anket formlar incelenmi ve 18 sporcularn veri toplama aralarna
uygun yant vermedii gerekesiyle ktlar deerlendirme dnda braklmtr. Evrenin
% 72,24ne ulalmtr. Elde edilen veriler SPSS (Versiyon 18) paket programnda
deerlendirilmitir.
V.4.4. Verilerin statistiksel Analizi
V.4.4.1. Veri Toplama Aralar
Aratrmada Beden Eitimi ve Spor Yksel Okulu rencilerinin iletiim becerisi
alglarna ilikin bilgileri toplamak iin Korkut (1996) tarafndan gelitirilen letiim
Becerilerini Deerlendirme lei kullanlmtr. Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu
rencilerinin demografik zelliklerini belirlemek amacyla ise aratrmac tarafndan
hazrlanan Kiisel Bilgi Formu kullanlmtr.
V.4.4. 2. letiim Becerilerini Deerlendirme lei
Aratrmada veri toplamak amacyla kullanlan letiim Becerilerini
Deerlendirme lei (BD), Korkut (1996) tarafndan ilk nce lise rencilerine
ynelik hazrlanm, daha sonra niversite rencileri ile 61 yetikin zerinde
uygulanmtr. BD 5li likert tipi bir lektir. 25 maddeden oluan bir form eklindedir.

63

Ynergeyi de ieren bu formda her zaman (5), sklkla (4), bazen (3), nadiren (2) ve hibir
zaman (1) olmak zere derecelendirilmi seenekler yer almaktadr. Tersine maddelerin
olmad lekte yksek puan, bireylerin kendi iletiim becerilerini olumlu ynde
deerlendirdikleri anlamndadr.

letiim Becerilerini Deerlendirme lei (BD)nin Geerlik ve Gvenirlii

Korkut (1996) BDnn geerlik ve gvenirlik almasn yalar 14-17 arasnda
deien 126 renci ile yapmtr. lein maddelerinin yap geerliini, dier bir deile
ok boyutlu olup olmadn anlamak amacyla temel bileenler faktr analizi
uygulanmtr. Dntrlmeden yaplan analiz sonucunda maddeler zdeerleri 1.00n
stnde olan dokuz faktre yaylm, ancak son be faktre ok az sayda madde girmitir.
Birinci faktrn zdeerinin 4.37; ikinci ve dier faktrlerin zdeerlerinin ise srasyla
1.91; 1.77; 1.56; 1.37; 1.27; 1.18; 1.13; 1.08 olduu grlmtr. Elde edilen faktr
ylmalarnn birbirinden ok farkl olmamas lein tek boyutluluk iin tek faktr
yapsn gsterdii biiminde yorumlanmtr. lein Grr (2001) tarafndan 50 lise
rencisiyle yaplan BDnn benzer lekler geerlii almasnda Kiileraras ilikiler
Tarz lei kullanlm geerlik katsays .89 bulunmutur. lein Korkut (1997)
tarafndan niversitede okuyan 58 renci ve 61 yetikinle yaplan iki geerlik
almasnda benzer lekler geerlii kullanlmtr. Yetikinlere uygun olmas nedeniyle
benzer lek olarak Dkmen (1988) tarafndan gelitirilen Empatik Eilim leiinden
yararlanlmtr. ki grubun srasyla geerlik katsaylar .52 ve .48dir. Yksel (1997)
tarafndan 120 niversite rencisiyle yaplan BDnn benzer lekler geerlii
almasnda da ztann (1994) Trkeye uyarlam olduu Kiileraras likiler Tarz
lei kullanlm ve geerlik katsays. 54 olarak bulunmutur.
Korkut (1997) tarafndan niversitede okuyan 58 renci ile iki hafta arayla yaplan
almada testin tekrar yntemi ile yaplan gvenirlik almas sonucunda lein
gvenirlik katsays .78 (p<.001) olarak elde edilmitir. tutarllk katsays olarak alfa
deeri ise niversite rencileri iin. 86 (p<.001) olarak bulunmutur. Dier bir gvenirlik
almasnda 61 yetikinin puanlamalaryla yaplan i tutarlk katsays .75 olarak
bulunmutur (48). Yksel (1996) tarafndan 120 niversite rencisiyle yaplan gvenirlik
almasnda testin tekrar yntemi ile hafta arayla uygulanan BDnn gvenirlik
katsays .87 olarak bulunmutur.
Bu aratrma kapsamnda 92 sporcuya yaplan almada i tutarllk katsays
olarak alfa deeri ise .983 olarak bulunmutur.
Tablo 1. Gvenirlilik Analizi
Cronbach's
Alpha

N of
Items

64

,983

41

V.4.4.3. Kiisel Bilgi Formu

Aratrmann bamsz deikenlerine ilikin veri toplamak amacyla aratrmac
tarafndan Gre, Futbol, Voleybol, Atletizm ve Tekvandoyla uraan sporcularn
demografik zelliklerini belirlemek amacyla bir Kiisel Bilgi Formu hazrlanmtr.
Kiisel Bilgi Formunda Gre, Futbol, Voleybol, Atletizm ve Tekvandoyla uraan
sporcularn cinsiyetlerine, yalarna, branlarna, kulplerine, herhangi bir spor branyla
ilgilenip ilgilenmediklerine, yaadklar yerleim merkezine, mezun olduklar lise ve lisede
mezun olduklar blmlerine, niversitede renim grdkleri blm isteyerek seip
semediklerine, anne-babalarnn z-vey ve sa-l olma durumlarna, anne-babalarnn
medeni hallerine, anne-babalarnn renim durumlar ve mesleklerine, karde saylarna
ve ailelerinin aylk gelirlerine ilikin sorular yer almaktadr.
Sporcularn iletiim becerilerine ilikin bulgularda ilk olarak betimsel istatistikler
halinde verilmi; daha sonra gruplarn ortalama puanlar arasnda bir farkn olup
olmadnn belirlenmesi amac ile yaplan manwitney u, kruskalwallis istatistiksel analiz
yntemleri ile sonular sunulmutur. statistik analizlerde anlamllk dzeyi sosyal
bilimlerde sklkla kullanlan p<.05 olarak seilmitir.

65

V. 4. 5. Bulgular
Tablo 1. almaya katlan sporcularn cinsiyet deikenine gre dalm
Cinsiyet

Kadn

34

37,0

Erkek

58

63,0

Toplam

92

100,0

Tablo-1 de aratrmada yer alan sporcularn cinsiyete gre dalmlar verilmitir. Buna
gre, aratrmaya katlan sporcularn 34 (% 37.0)inin bayan ve 58 (% 63.0)inin erkek
olduu grlmektedir.
Tablo 2. almaya katlan sporcularn ya deikenine gre dalm
Ya

19-25

82

89,1

26-32

10

10,9

Toplam

92

100,0

Aratrma grubu ya dalmlar gz nnde bulundurularak incelendiinde, 19-25 ya

Aralnda 82 (% 89.1), 26-32 ya aralnda 10 (% 10.9), sporcunun bulunduu
belirlenmitir. rneklemin byk ounluunun 19-25 (% 89.1) ya aralnda olduu
grlmektedir.
Tablo 3. almaya Katlan Sporcularn Bran Deikenine Gre Dalm
Bran

Bireysel

27

29,3

66

Takm sporu

65

70,7

Toplam

92

100,0

Aratrma grubu takm ve bireysel spor dalmlar gz nnde bulundurularak

incelendiinde, bireysel spor yapanlar 27 kii ile %29,3, takm sporu yapanlar ise 65 kii
ile %70,7 olduu grlmektedir.
Tablo 4.almaya Katlan Sporcularn Yaad Yer Deikenine Gre Dalm
Yaad yer

Kyde

10

10,9

Kasabada

18

19,6

lede

15

16,3

ehirde

44

47,8

Byk ehirde

5,4

Toplam

92

100,0

Aratrmaya katlan sporcularn yaad yerleim merkezine gre dalmlar

incelendiinde, 10 (% 10.9)nun kyde yaad, 18 (% 19.6)inin kasabada yaad, 15
(% 16.3)nn ilede yaad, 44 (% 47.8)nin ehirde yaad, 5 (% 5.4)nn byk
ehirde yaad grlmtr.

Tablo 5.almaya Katlan Sporcularn Mezun Olduu Lise Deikenine Gre

Dalm
Mezun olduu lise

Dz lise

24

26,1

Anadolu Lisesi ve dengi liseler

10

10,9

Meslek lisesi

27

29,3

retmen lisesi

6,5

Dier

25

27,2

Toplam

92

100,0

67

Tablo-5 de aratrmaya katlan sporcularn mezun olduklar lise trne gre dalmlar
verilmitir. Buna gre, 24 (% 26.1) nin dz liseden, 10 (% 10.9) nun Anadolu lisesi ve
dengi okullardan, 27 (% 29.3) nn meslek lisesinden, 6 (% 6.5) nin retmen lisesinden ve
25 (% 27.2) kiinin dier liselerden mezun olduu grlmtr.

Tablo 6.almaya Katlan Sporcularn niversitede renim Grdkleri Blm

isteyerek mi setiniz?
N

Evet

21

22,8

Hayr

4,3

Dier

67

72,8

Toplam

92

100,0

niversitede okuduunu blm isteyerek mi girdiniz? Sorusuna verilen yantlar

incelendiinde, aratrmaya katlan sporcularn 21(% 22.8)nin Evet yantn verdikleri, 4
(% 4.3)nn Hayr yantn verdikleri ve 67(% 72.8)nin dier yantn iaretledikleri
grlmtr.

Tablo 7.almaya Katlan Sporcularn Mezun Olduu Lisede ki Blm Deikenine

Gre Dalm
Lise Blm

Szel blm

32

34,8

Saysal blm

13

14,1

Trke-Matematik

34

37,0

Dil blm

2,2

Spor blm

4,3

Dier

7,6

Toplam

92

100,0

68

Aratrmaya katlan sporcularn okuduklar blme gre dalmlar incelendiinde 32 (%

34.8)nn szel blmnde, 13 (% 14.1)inin Saysal blmnde, 34 (% 37.0)inin
Trke-matematik blmnde, 2 (% 2.2)nin dil blmnde, 4 (% 4.3)nn spor
blmnde, 7 (% 7.6)nn dier blmlerde okuduu belirlenmitir.

Tablo 8. almaya Katlan Sporcularn Anne-Baba, z-vey Deikenine Gre

Dalm
z- vey

Anne ve baba z

87

94,6

Anne vey

3,3

Baba vey

2,2

Toplam

92

100,0

Tablo-8 da aratrmaya katlan sporcularn anne z/vey olma durumlarna gre dalmlar
incelendiinde, 87 (% 94.6)nn anne ve baba z, 3 (% 3.3)nn anne vey, 2 (% 2.2)nn
baba vey olduu grlmektedir.

Tablo 9. almaya Katlan Sporcularn Anne-Baba, Sa l Deikenine Gre

Dalm
Sa-l

Anne baba sa

87

94,6

Anne l

3,3

Baba l

2,2

Toplam

92

100,0

Tablo-9 de aratrmaya katlan sporcularn anne-baba yayor olma durumlarna gre

dalmlar incelendiinde, 87 (% 94.6)nn anne ve baba sa, 3 (% 3.3)nn anne l, 2
(% 2.2)nn baba l olduu grlmektedir.

69

Tablo 10. almaya Katlan Sporcularn Anne-Baba renim Durumu Deikenine

Gre Dalm
renim Durumu

Anne okuryazar deil

5,4

Baba okuryazar deil

3,3

lkokul mezunlar

10

10,9

Ortaokul mezunlar

15

16,3

Lise mezunlar

42

45,7

niversite ve yksekokul mezunu

17

18,5

Toplam

92

100,0

Aratrmaya katlan 92 sporcunun anne eitim durumlarna gre dalmlar

incelendiinde, 5 (% 5.4)nn annesinin okuma-yazma bilmedii, 3 (% 3.3)nn babasnn
okur-yazar olmad, 10 (% 10.9)nun anne-baba ilkokul mezunu olduu, 15 (% 16.3)nn
anne-baba ortaokul mezunu olduu, 42 (% 45.7)nin anne-baba lise mezunu olduu ve 17
(% 18.5)inin anne-baba niversite veya yksekokul mezunu olduu grlmektedir
Tablo 11. almaya Katlan Sporcularn Babann Meslei Deikenine Gre
Dalm
Meslek

siz

6,5

37

40,2

Memur

26

28,3

Serbest meslek sahibi

19

20,7

Emekli

4,3

Toplam

92

100,0

70

Aratrmaya katlan sporcularn baba mesleine gre dalmlar Tablo-10 de verilmitir.

Buna gre, 6 (% 6.5)inin babasnn isiz, 37 (% 40.2)sinin babasnn ii, 26 (%
28.3)nn babasnn memur, 19 (% 20.7)inin babasnn serbest meslek, 4 (% 4.3)inin
babasnn emekli olduu belirlenmitir.

Tablo 12. almaya Katlan Sporcularn Annenin Meslei Deikenine Gre

Dalm
Meslek

Ev hanm

66

71,7

23

25,0

Memur

3,3

Toplam

92

100,0

Aratrmaya katlan sporcularn anne mesleine gre dalmlar Tablo-11 de verilmitir.

Buna gre, 23 (% 25.0)nn annesinin ii, 3 (% 3.3)nn annesinin memur, 66 (%
71.7)sinin annesinin ev hanm olduu belirlenmitir.

Tablo 13. almaya Katlan Sporcularn Aile Aylk Geliri Deikenine Gre
Dalm
Aylk Gelir

550-800

4,3

850-1200

43

46,7

1250-2000

34

37,0

2050-2500

11

12,0

Toplam

92

100,0

Aratrmaya katlan sporcularn ailelerinin toplam gelir durumlarna gre dalm Tablo12 de verilmitir. Buna gre, 4 (% 4.3)nn 550-800 YTL, 43 (% 46.7)inin 850-1200
YTL, 34 (% 37.0)nin 1250-2000 YTL, 11 (% 12.0)snn 2050-2500 YTL gelir dzeyine
sahip olduklar belirlenmitir.

71

Tablo 14. Cinsiyet Deikenine Gre Sporcularn letiim Beceri Dzeylerini

Gsteren Mann-Whitney U Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sra
Toplam

Kadn

34

46,71

1588,00

Erkek

58

46,38

2690,00

U
979,000

Z
-0,057

P
0,95

Cinsiyet deikeni ile iletiim becerileri toplam puanlar arasnda anlaml farkn olmad
tespit edilmitir.(U deeri= 979,000 p=0,95>0,05).

Tablo 15. Ya Deikenine Gre Sporcularn letiim Beceri Dzeylerini Gsteren

Mann-Whitney U Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sra
Toplam

19-25

82

46,21

3789,00

26-32

10

48,90

489,00

U
386,000

Z
-0,302

P
0,76

Ya deikeni ile iletiim becerileri toplam puanlar arasnda anlaml farkn olmad tespit
edilmitir. (U deeri 386,000 p= 0.76>0.05)

Tablo 16. Bran Deikenine Gre Sporcularn letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Mann-Whitney U Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sra
Toplam

Bireysel

27

44,11

1191,00

Takm

65

47,49

3087,00

U
813,000

Z
-0,554

P
0,57

Tablo 16 de grld gibi; Bran deikeni ile iletiim becerileri toplam puanlar arasnda
anlaml farkn olmad tespit edilmitir. (U deeri=813,000 p=0,57>0,05).

72

Tablo 17. Yaamn Geirdii Yer Deikenine Gre letiim Beceri Dzeylerini
Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
ortalamas

Sd

X2

Kyde

10

82,45

77,137

0,00

Kasabada

18

76,31

lede

15

55,60

ehirde

44

27,98

Byk
ehirde

3,00

Tablo 17 de grld gibi; Yaamn geirdii yer deikenine gre iletiim beceri
dzeylerinde anlaml farkllk grlmtr.( X2 deeri= 77,137, p=0,00<0,05)

Tablo 18. Mezun Olduu Lise Deikenine Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
ortalamas

Sd

X2

Dz Lise

24

79,92

84,542

0,00

Anadolu Lisesi Ve Dengi

Liseler

10

64,90

Meslek Lisesi

27

44,67

retmen Lisesi

30,00

Dier

25

13,00

Tablo 18 de grld gibi; mezun olduu lise deikenine gre iletiim beceri
dzeylerinde anlaml farkllk grlmtr.( X2 deeri= 84,542 p=0,00<0,05).

73

Tablo 19. Mezun Olduu Blm Deikenine Gre letiim Beceri Dzeylerini
Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sd

X2

Szel Blm

32

76,50

81,224

0,00

Saysal Blm

13

52,46

Trke-Matematik

34

30,96

Dil Blm

14,75

Spor Blm

9,50

Dier

4,00

Tablo19 incelendiinde mezun olduu blm deikenine gre iletiim beceri

dzeylerinde anlaml farkllk grlmektedir. ( X2 deeri= 81,224 p=0,00<0,05).

Tablo 20. niversite renim Grd Blm steyerek Seim Yapma Deikenine
Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sd

X2

Evet

21

80,29

53,230

0,00

Hayr

76,25

Dier

67

34,13

Tablo 20 de niversite renim grd blm isteyerek seim yapma deikenine gre
iletiim beceri dzeylerinde anlaml farkllk tespit edilmitir. ( X2 deeri= 53,230
p=0,00<0,05).

74

Tablo 21. Anne- Babann z- vey Olma Deikene Gre letiim Beceri Dzeylerini
Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sd

X2

Anne Ve Baba z

87

49,00

14,116

0,01

Anne vey

4,00

Baba vey

1,50

Tablo 21 incelediinde; anne-babann z/vey olma deikenine gre iletiim beceri

dzeylerinde anlaml farkll olduu grlmektedir. ( X2 deeri= 14,116 p=0,00<0,05).

Tablo 22. Anne- Babann Sa- l Olma Deikene Gre letiim Beceri Dzeylerini
Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sd

X2

Anne Baba Sa

87

49,00

14,116

0,01

Anne l

4,00

Baba l

1,50

Tablo 22 de grld gibi anne - babann sa/l olma deikene gre iletiim beceri
dzeylerinde anlaml farkll olduu grlmektedir. ( X2 deeri= 14,116 p=0,00<0,05).

75

Tablo 23. Anne- Babann renim Durum Deikene Gre letiim Beceri
Dzeylerini Gsteren Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sd

X2

Anne Okur Yazar Deil

88,00

79,653

0,00

Baba Okur Yazar Deil

79,50

lkokul Mezunlar

10

76,90

Ortaokul Mezunlar

15

70,70

Lise Mezunlar

42

38,50

niversite Ve Yksekokul
Mezunu

17

9,00

Tablo 23 de grld gibi anne- babann renim durum deikene gre iletiim beceri
dzeylerinde anlaml fark saptanmtr. ( X2 deeri= 79,653 p=0,00<0,05).

Tablo 24. Babann Meslek Deikene Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sd

X2

siz

86,58

79,604

0,00

37

67,91

Memur

26

37,19

Serbest Meslek
Sahibi

19

14,16

Emekli

2,50

Tablo 24 de grld gibi babann meslek deikene gre iletiim beceri dzeylerinde
anlaml farkllk saptanmtr. ( X2 deeri= 79,653 p=0,00<0,05).

76

Tablo 25. Annenin Meslek Deikene Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sd

X2

Ev Hanm

66

59,49

56,213

0,00

23

15,02

Memur

2,00

Tablo 25 incelendiinde annenin meslek deikenine gre iletiim beceri dzeylerinde

anlaml farkn olduu grlmektedir. ( X2 deeri= 56,213 p=0,00<0,05).

Tablo 26. Ailenin Aylk Geliri Deikenine Gre letiim Beceri Dzeylerini Gsteren
Kruskal Wallis Testi Sonular
N

Sra
Ortalamas

Sd

X2

550-800

88,00

75,116

0,00

850-1200

43

66,88

1250-2000

34

28,94

2050-2500

11

6,00

Tablo 26 da grld gibi ailelinin aylk gelir deikenine gre iletiim beceri
dzeylerinde anlaml farkllk saptanmtr. ( X2 deeri= 75,116 p=0,00<0,05).

77

TARTIMA SONU
Aratrma grubunun 34 (% 37.0)n bayan, 58 (% 63.0)ini erkek sporcular
oluturmaktadr. Aratrma grubu ya dalmlar gz nnde bulundurularak
incelendiinde, 19-25 ya aralnda 82 (% 89.1), 26-32 ya aralnda 10 (% 10.9),
sporcunun bulunduu belirlenmitir. rneklemin byk ounluunun 19-25 (% 89.1)
ya aralnda olduu grlmektedir. Aratrma grubu takm ve bireysel spor dalmlar
gz nnde bulundurularak incelendiinde, bireysel spor yapanlar 27 kii ile %29,3, takm
sporu yapanlar ise 65 kii ile %70,7 olduu grlmektedir.
Aratrmaya katlan sporcularn yaad yerleim merkezine gre 10 (% 10.9)nun
kyde, 18 (% 19.6)inin kasabada , 15 (% 16.3)nn ilede , 44 (% 47.8)nin ehirde, 5 (%
5.4)nn byk ehirde yaad saptanmtr.
Sporcularn eitim durumlarna bakldnda 24 (% 26.1) nin dz liseden, 10 (%
10.9) nunanadolu lisesi ve dengi okullardan, 27 (% 29.3) nn meslek lisesinden, 6 (% 6.5)
nin retmen lisesinden ve 25 (% 27.2) kiinin dier liselerden mezun olduklar
saptanarak, niversitedeokuduu
blm isteyerek mi girdiniz? sorusuna verilen
yantlarda sporcularn 21(% 22.8)nin Evet yantn verdikleri, 4 (% 4.3)nn Hayr
yantn verdikleri grlmtr.
Aratrmann sonucuna gre sporcularn cinsiyet deikeni ile iletiim becerileri
arasnda anlaml farkllk olmad tespit edilmitir.(U deeri= 979,000 p=0,95>0,05).
Aratrmann sonucuna gre bran deikeni ilesporcularn iletiim becerileri
arasnda anlaml farkn olmad tespit edilmitir. (U deeri=813,000 p=0,57>0,05).
Aratrma sonucu elde edilen bir dier bulguya gre sporcularn yaamn geirdii
yer deikenine gre iletiim beceri dzeylerinde anlaml farkllk grlmtr.( X2
deeri= 77,137, p=0,00<0,05). Yaamn geirdii yerin sosyal ve kltrel ynden ok
eitlilik gsterdii blgelerde ki sporcularn iletiim dzeyleri yksek olduu
sylenebilinir.
Anne ve babann sa- l olma ve z-vey olma deikenlerine gre iletiim beceri
dzeylerinde anlaml farklln olduu grlmektedir. Sporcularn aile dzenlerinin
olumlu ve eksiksiz olmas iletiim becerilerini pozitif ynde etkiledii sylenebilinir.

78

Aratrma sonucu elde edilen bir dier bulguya gre sporcularn anne- babann
renim durum deikene gre iletiim beceri dzeylerinde anlaml farkllk saptanmtr. (
X2 deeri= 79,653 p=0,00<0,05). Eitim seviyesi yksek olan anne ve babaya sahip
sporcularn iletiim becerilerinin yksek olduu bulunmutur. Yapm olduum aratrma,
Altnta G. nin 2006 da yapt almada anne eitim seviyesi yksek olan liseli ergenlerin
iletiim beceri puanlarnn yksek kmas ile paralellik gstermektedir.
Ailelinin aylk gelir deikenine gre sporcularn iletiim beceri dzeylerinde
anlaml farkllk saptanmtr. ( X2 deeri= 75,116 p=0,00<0,05). Ailenin aylk geliri
yksek olan sporcularn sosyal yaantlarnn daha aktif geirmeleri sonucu iletiim
becerilerinin artt sylenebilinir.

neriler;
Antrenrlerin ve kulp yneticilerinin, bnyesinde bulunduu sporcularn iletiim
becerilerini yksek seviyede tutmalarnn sonucu, sporcularn performans ve sosyal
yaantlarnda olumlu ynde gelime salayaca sylenebilinir. Aratrmaclarn bireysel
spor yapanlarn aile dzenlerine gre sporcularn iletiim becerileri ile sosyal yaantlarn
daha geni rneklem ile almalarn nerebiliriz.

79

KAYNAKLAR

Acar, M.F., (1984). Toplumbilimsel Adan eitli Futbol Takmlarnda nformel Yaplar,
yaynlanm yksek lisans tezi, zmir, s.13
Aak, M., (1997). Ilgn, A; Erhan, S; Beden Eitimi retmeninin El Kitab, Malatya.
Ahola,

Isoand

S.E.

Hatfeld.,

(1986).

Psychology

of

Sport,

Iowa:

SocialPsychologicalApproach Brown CompanyPublishers, P. 51-68

Altnta, G., (2006). Liseli Ergenlerin Kiiler Aras letiim Becerileri le Aklc Olmayan
nanlar Arasndaki likinin Baz Deikenler Asndan ncelenmesi Gazi
niversitesi Eitim Bilimleri Enstits Psikolojik Danma ve Rehberlik Bilim Dal.
Ankara.
Anshel,

Mh.,

(1994)

SportPyschologyFromTheorytoPractice,

GorsuchScaribrickPublishers, Arizona, s.321-384

Arac, H.,(1999).Okullarda Beden Eitimi, Bargan Yayn Evi, Ankara.
Arkona, S. A., 1998. Psikoloji Zihin Sreleri Bilimi, Alfa, stanbul, 510s
Ataman, A., (1974).Antropometri, Resimli Posta Matbaas, Ankara.
Aydn, M., (1998).Eitim Ynetimi, Hatipolu Yaynevi, Ankara, , s.15.
Baer, E., (1996). Futbolda Psikoloji ve Baar, Sporsal Kuram, Ankara, 130s
Baer, E., (1985). Uygulamal Spor Psikolojisi Performans Sporunda Psikolojinin
Rol,T.C. Milli Eitim Genlik ve Spor Bakanl Beden Terbiyesi ve Spor Genel
Mdrl Yaynlar Yayn No: 31, Ankara, 225s.
Baer, E., (1998). Uygulamal Spor Psikolojisi, Bargan Yaynevi, Ankara, 422s.
Baer, E., (1998). Uygulamal Spor Psikolojisi, Spor Kitapevi, , s.244-258
Batla, A., (2001). Ekip almas ve Liderlik, Remzi Kitapevi, 3.Basm, Mays, s.46.

80

Bayrl, S., (1985). Genlik Sorunlarnn zmnde Grup almasnn nemi, Manisa,
s.20-22.
Baymur, F., (1993). Genel Psikoloji, nklap Kitabevi, stanbul, 320s.
Baysal. A.C., ve Tekerarslan, E., (1996). letmeler in Davran Bilimleri, Avcol BasmYayn, stanbul, 364s.
Bender, P. U. (2000), ten Liderlik, Hayat Yaynlar, ev. mren Kalyoncu-Fatma Can
Akba, stanbul, S. 28

Bak, . (1998). letiim ve Halkla likiler, Mediacat Yaynlar, Ankara, s.95.

Binbaolu, C., (1992). Eitim Psikolojisi, Kadolu Matbaas, Ankara, 234s.
Blanchard K. (1992). CrucialSkills of Communication. ExucutiveExcellence; 9(2): 814.
Can ve ark., (1993). Spor Psikolojisi, Anadolu niversitesi Ak retim Fakltesi
Yaynlar, Eskiehir, s.86.
Carron, AV.,Bray, SR., (2002). Eys, MA.,Team Cohesionand Team Succes in Sport,
Journal of SportSciences, ubat s.119-126.
Ccelolu, D., (1979). nsan nsana, Altn Kitaplar Basmevi, Ankara, , s.13.97
aha, ., (1999). Spora Yaslanarak Bir Nefes Almak, Dnen Siyaset Dergisi, Yl 1,
Say 2, Ankara.
akmak, S., (2001).Okullardaki Beden Eitimi Dersinin ve Faaliyetlerinin rencilerin
Sosyallemelerine Etkileri, Yksek Lisans Tezi, Dumlupnar niversitesi, Ktahya.
Demiray, U., (2003). Genel letiim. Ankara: Pegem A Yaynclk.
Demiray,U.,Data, B., (1994). letiim Modelleri, Eitim, Salk ve Bilimsel Aratrma
almalar Vakf Yaynlar, Yayn No: 92 Ocak, Eskiehir, s.7

81

Demirkol, G., (1985). Sportif Oyunlarda Lider-Grup Etkileiminin Performans zerine

Etkileri, Yaynlanmam Diploma Tezi, Manisa.
Doan, O., (2005). Spor Psikolojisi, Nobel Kitabevi, Adana, 162s.
Donellon, A. (1998). (Ed), Takm Dili (ev.O.Aknhay), Sistem Yaynclk, stanbul, s. 30.
Duda,

LJ.,

(1998).

Advences

in

Sport

an

ExercisePsychologyMeasurement,

FitnessnformationTechonology, PurdueUniversity, p. 105-129.

Erkal, M., (1982). Sosyolojik Adan Spor, Filiz Kitabevi, stanbul.
Erkan, M. (2002). Sporda letiimin nemi ve Takm Performansna Etkisi,
Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, zmir,
Erolu, F., (2000). Davran Bilimleri, Beta Basm Yayn Datm, stanbul, 365s.
Erolu, F., (1996). Davran Bilimleri, Beta Basm Yayn Datm, stanbul, 308s.

Ertekin,Y.,Halkla likiler, Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits Yaynlar,

Ankara, s.32.
Gezer, E., (2002). Halkoyunlar Eiticileri ve Oyuncularnn Halk Oyunlarna Ynelme
Nedenlerinin Deerlendirilmesi. (Yksek Lisans Tezi), Seluk niversitesi Salk
Bilimleri Enstits Beden Eitimi ve Spor Anabilim Dal, Konya.
Gibson,

J.L,

Ivancevich,

J.M,

Donnelly,

J.H.

(1997).

Organazitions;

BehaviorStructureProcesses. 9th ed. Boston: IrwinMcGraw-Hill.

Golaman, D.,(2000). banda Duygusal Zeka. eviren: Can A. 2.Bask. stanbul: Varlk
Yaynlar;.
Goldberg, A. D., ve Chandler, T. J., (1992). AcademicsandAthletics in TheSocial World
of J.H.S. Students, The School Counselor, 40, ss. 40-45.

82

Gke, O., (1993). letiim Bilimine Giri, Turhan Kitapevi, Ankara, s.64 67.
Gral, M., (2001). Beden Eitimi ve Spor Bilimlerine Giri, Tura Ofset, Isparta.
Gney, S., (2000). Davran Bilimlerinin, Nobel, Ankara, 568s.
Grgen, H., (1997). (Ed), rgtlerde letiim Kalitesi, Der Yaynlar, Yayn No:
221,stanbul, s. 37-49.
Grz, D., (1998). Reklam Ynetimi, Ege niv., zmir, s.32.
Hannula, D.,Bir Yzme antrenrl Felsefesi Gelitirme. 25.11.2007. www.turyad.com
Hartley, P, Bruckmann, C.G., (2002).Business Communication. London: Roudledge.
Hellriegel, D, Slocum, J.W, Woodman, R.W., (1995). OrganizationalBehavior. 8th ed.
Minneapolis/St. Paul: West Publishing.
Ik, M., (2000).letiimden Kitle letiimine, Mikro Yaynlar, Konya, s.22.31.32
nal, A.N., (2000). Beden Eitimi ve Spor Bilimlerine Giri, Desen Ofset Matbaaclk,
Konya.
nceolu, M., (2004). Tutum-Alg-letiim. Ankara: Elips Yaynevi.
Kale, R., ve Eren, E., (2003). Beden Eitimi ve Spor Bilimlerine Giri, Nobel Yayn
Datm, Ankara, 267s.
Karagzolu, C., (2006), Sporda Psikolojik Destek,Morpa Kltr Yaynlar, stanbul, S.
36-56-65-69.
Karakk, S., ve Yetim, A., (1997). Sporcularn Spor Yapma Amalar ve Spora
Ynlendirilmelerinde Etken Olan Faktrler zerine Bir Aratrma. Trkiye Sosyal
Aratrmalar Dergisi.Cilt: 1, Say:2, Ankara: zen Matbaas, 71-92.
Kaya Y.K., (1999). Eitim Yonetimi; Kuram ve Turkiyedeki Uygulama. 7.Bask. Ankara:
Bilgi Yaynclk;.

83

Kenan, K., (1997). Yneticinin Klavuzu Davran Anlama, ev: Atayman V., Remzi
Kitabevi, stanbul, 63s.
Kenan, K., (1996). Yneticinin Klavuzu Motivasyon, ev: Koparan Z., Remzi Kitabevi,
stanbul, 61s.
Ko ikizler, C., ve Karagzolu, C., (1997). Sporda Baarnn Psikolojisi, Alfa,stanbul,
170s., ., 1994. Spor Psikolojisine Giri, Saray Medikal Yaynclk, zmir, 286s.
Konter, E., (2004). Antrenrlk ve Takm Psikolojisi. Ankara: Palme Yaynclk.
Konter, E., (1996).Bir Liderlik Olarak Antrenr. stanbul: Alfa Basm Yayn Datm.
Konter, E., (2006).Spor Psikolojisi El Kitab. Ankara: Nobel Yaynlar.
Kutup, M., (1992). nsan Psikoloji zerine Ettler, ev: Karla, B., aret
Yaynlar,stanbul, 463s.
Kk, V., (1997). Spor da Ynlendirmenin Yeri ve nemi- Futbol rnei. (Doktora
Tezi), Marmara niversitesi Salk Bilimleri Enstits Beden Eitimi ve Spor
Anabilim Dal, stanbul.
Lunenburg F.C, Ornstein A.C. (1991). Educational Administration ConceptsAndPractices.
Belmont California: Wodworth Publishing.
Martens, R., (1998). (Ed), Baarl Antrenrlk (ev.T.Bykonat), Beyaz Yaynlar,
stanbul, s.24-25.
Mcewn, C., K., (1994). Interscholastic Sports andYoungAdolescents. Transescence, 22,
(1) ss. 21-26.
Mengtay, S., (2005). ocuklarda Hareket Geliimi ve Spor, MorpaYaynlar,stanbul,
144s.
Mengtay, S., (1997). Morpa Spor Ansiklopedisi, Cilt 2, Orhan Ofset, stanbul.

84

Meyer D.J, Boster F.J, Hect M.L. A., (1988). Model of EmpathicCommunication.
CommunicationResearchRepors 5 (1): 1927.
Michael J. ve Howe, A., (2001). renme Psikolojisi, ev: Kl E., Alfa, stanbul,155s.
Moral, S., (1994). Takm Sporlarnda, Takm Birlikteliinin ve Dayanmasnn
llmesi, Yaynlanmam Doktora Tezi, zmir,
Moral,S.,Doan,B.,

(1997).

Bireysel

ve

Takm Sporlarnda

Takm Birliktelii

Dzeylerinin Karlatrlmas, C.B.. Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu

Yaynlar,.
Morpa Spor Ansiklopedisi, Cilt 4,s.249 Orhan Ofset, stanbul 1997.
Nelson,

D.L,

Quick,

J.C.,

(1995).

OrganizationalBehaviorFoundations,

RealitlesandChallenges. New York: West Publishing;

Oskay, A., (1982). XIX. Yzyldan Gnmze Kitle letiimin Kltrel levleri,
A..S.B.F. Basn ve Yayn Yksekokulu Yaynlar No: 495, Ankara, s.309.
zbaydar, S., (1983). nsan Davranlarnn Snrlar ve Spor Psikolojisi, Bargan
Yaynevi, Ankara, s.37.
zkalp, E., (Ed.)., (1997). Anadolu niversitesi Yaynlar, Davran Bilimlerine
Giri,Yayn No: 1027, Eskiehir, 332s.
Peltekolu, F. B. (1994), i-veren likileri, Ekip Oluturmak ve Ekiplerle letiim
Kurmak, Verimlilik dergisi, S.151 163,
Sayers, F.,Bingaman, CE., Graham, R., (1993). Yneticilikte letiim (ev.D.ahinler),
Rota Yaynclk, , p.10.
Singer, M.G.,(1990).Human Resource Management. Boston: PSW-KENT Publishing;
Spaulding, A, OHair, M.J., (2000). Listening, MonverbalandConflict-ResolutionSkill
,PublichRelations in Schools: Ed: Kowolski J.T. PublichRelations in A

85

CommunicationContex. 2nd Ed. New Jersey: Merril an Emprint of Prentice- Hall,

UpperSaddleRiver; 137162.
Tamer, K., (1998). Beden Eitimi ve Oyun retimi, Anadolu niversitesi Yaynlar,
Eskiehir,
Taymaz, H., (2000). Okul Yonetimi. 5.Bask. Ankara: Pegem A Yaynclk.
Tiryaki, ., (2000). Spor Psikolojisi, Eyll Yaynevi, Mersin, s. 115-129.
Umiker, W., (1993). PowerfulCommunicationSkill; TheKeytoPreventionandRoselution of
PersonalProblems. TheHealthCareSupervisor 11 (3):30 34.
Unsal, P, Telman, N., (2005). nsan likilerinde letiim. stanbul: Epilson Yaynclk;
Usal, A., Aslan Z., (1991). Davran Bilimleri, Bar Yaynlar, 1.Bask, zmir, s.200-201
Voight, D., (1998). Spor Sosyolojisi(ev. A.Atalay), Alkm Yaynevi, stanbul,
s.90.s.(118-126)
Williams, J.,Eggland, SA., (1991). rgtlerde letiim(ev. Y.Bykeren, .zalp,
H.Seim, A.A.Bir), Anadolu niversitesi Yaynlar, Yayn No: 628, 1.Bask, , p.1-58.
Yamaner, F., (2001).Beden Eitimi ve Sporda Temel lkeler, Ekin Kitabevi, Ankara.
Yetim, A., (2006.) Sosyoloji ve Spor, Morpa Kltr Yaynlar, stanbul
Yetim, A., Cengiz, R., (2010). letiim ve Spor,Berikan Yaynevi Ankara s.13
Yukelson, D, Weinberg, R, Richardson, P, Jackson, A., (1983). InterpersonalAttraction
andLeadershipwith in CollegiateSportTeams. Journal of SportBehavior 6 (1): 2836
Zllolu, M., (2003). letiim Nedir? stanbul: Cem Yaynlar.

86

EKLER
KSEL BLG FORMU
AIKLAMA: Aada sizinle ilgili bilgileri ieren sorular bulunmaktadr.
Cevaplarnz bilimsel amalarla kullanlacaktr. Sizden istenen kendinizle ilgili en doru
bilgiyi vermenizdir. Ankete adnz ve soyadnz yazmanza gerek bulunmamaktadr.
Sorular okuduktan sonra size uygun olan seenei (X) iareti ile iaretleyiniz. Teekkrler.
1- Cinsiyetiniz:

( ) Bayan

( ) Erkek

2- Yanz:

(..)

4-Brannz:

(..)

5-Kulbnz:

(..)

6- Herhangi bir spor bran ile ilgili dzenli olarak spor yapyormusunuz?
-( ) Hayr, spor yapmyorum.
-( ) Evet, okul takmndaym.
-( ) Evet, bir klpte lisansl sporcuyum.
-( ) Evet, lisansl deilim ama belirli gnlerde spor yapyorum. (Haftada ka gn
ka saat olduunu ltfen belirtiniz.)
-( ) Dier, (ltfen belirtiniz.)
7- Yaamnzn ounu aadaki yerleim birimlerinden hangisinde geirdiniz?
( ) Kyde ( ) Kasabada ( ) lede ( ) ehirde ( ) Byk ehirde
8- Mezunuz olduunuz lise.
( ) Dz lise ( ) Anadolu lisesi ve Dengi Okullar ( )Meslek lisesi ( ) retmen lisesi
( ) Dier
9- Mezun olduunuz lisede hangi blm bitirdiniz?
( ) Szel Blm ( ) Saysal Blm ( ) Trke-Matematik Blm ( )Dil blm ( )
Spor Blm ( ) Dier
10- niversitede renim grdnz blm isteyerek mi setiniz?
( ) Evet ( ) Hayr
11- Anneniz Babanz
( ) z ( ) z ( ) vey ( ) vey
12- Anneniz Babanz
( ) Sa ( ) Sa ( ) l ( ) l ( ) Ayr Yayor ( ) Ayr Yayor ( ) Boand

87

13- Anne ve babanzn renim durumu: Anneniz Babanz

- Okuma yazma bilmiyor ( ) ( )
- Sadece okur yazar ( ) ( )
- lkokul mezunu ( ) ( )
- Ortaokul mezunu ( ) ( )
- Lise mezunu ( ) ( )
- niversite veya yksekokul mezunu ( ) ( )
- Dier ( )
14- Annenizin ve babanzn meslei: Anneniz Babanz
- siz ( ) ( )
- Emekli ( ) ( )

- i ( ) ( )

- Memur ( ) ( ) - Serbest meslek sahibi ( ) ( )

- Ev hanm ( ) ( )

- Dier ()

15- Ka kardesiniz?
( ) Bir ( ) ki ( ) ( )Drt ( ) Be ve st
16- Ailenizin aylk toplam geliri ne kadardr?
( ) 350-500 YTL. ( ) 550-800 YTL. ( ) 850-1200 YTL.
( ) 2050-2500 YTL. ( ) 2550 YTL. ve st

( )1250-2000 YTL.

88

1- Sorunlarn dinlediim insanlar benim yanmdan rahatlayarak

ayrlrlar.

()

()

()

()

()

2- Dncelerimi istediim zaman anlalr biimde ifade edebilirim.

()

()

()

()

()

3- Bakalarn bir kast aramadan dinlerim.

()

()

()

()

()

4- Sosyal ilikide bulunduum insanlar olduklar gibi kabul

edebilirim.

()

()

()

()

()

5- nsanlarn nemli ve deerli olduklarn dnrm.

()

()

()

()

()

6- Birisiyle ilgili bir karara ulamadan nce onunla ilgili gzlemlerimi

gzden geiririm.

()

()

()

()

()

7-likide bulunduum kiilerin anlatmak istediklerini dinlemek iin

onlara zaman ayrrm.

()

()

()

()

()

8-nsanlara kar scak bir ilgi duyarm.

()

()

()

()

()

9-nsanlara gerektiinde yardm etmekten holanrm.

()

()

()

()

()

10- Olaylara deiik alardan bakabilirim.

()

()

()

()

()

11- Dncelerimle yaptklarm birbirleriyle tutarldr.

()

()

()

()

()

12- likilerimin daha iyiye gitmesi iin bana denleri yapmaya zen
gsteririm.

()

()

()

()

()

13- Kendime ve bakalarna zarar vermeden iimden geldii gibi

davranabilirim.

()

()

()

()

()

14- Arkadalarmla beraberken kendimi rahat hissederim.

()

()

()

()

()

()

()

()

()

()

16- likilerim nasl gelitiini ve nereye gittiini anlamak iin

dnmeye zaman ayrrm.

()

()

()

()

()

17- Karmdakini dinlerken anlamadm bir ayrnt olduunda

konunun aa kavumas iin sorular sorarm.

()

()

()

()

()

18- Benimle zel olarak konumak isteyen bir arkadam olduunda

konuyu ayakst konumamaya zen gsteririm.

()

()

()

()

()

19- Birisini anlamaya alrken sakin bir ses tonuyla konuurum.

()

()

()

()

()

20- likilerimi zenginletiren elenceli, keyifli bir yanm var.

()

()

()

()

()

21- Birisine bir neride bulunurken,onun neri vermemi isteyip

istemediine dikkat ederim.

()

()

()

()

()

15- Yaadm
iletebilirim.

olaylardaki

cokuyu

her

halimle

bakalarna

89

22- Birini dinlerken ne karlk vereceimden ok onun ne demek

istediini anlamaya alrm.

()

()

()

()

()

23- letiim kurduum insanlar tarafndan anlaldm hissederim.

()

()

()

()

()

24- Bir yaknmla sorunum olduunda bunu onunla sulayc olmayan

bir dille konumak iin giriimde bulunurum.

()

()

()

()

()

25- Karmdakini dinlerken srf kendi merakm gidermek iin ona

zel sorular sormaktan kanrm.

()

()

()

()

()

LETM BECERLERN DEERLENDRME LE (BD)

YNERGE: Bu lek iletiimle ilgili baz zelliklerinizi lmeye yneliktir.
Aada sunulan ifadeleri, o ifadelerle ilgili genelde nasl olduunuzu dnerek okuyunuz
likilerimizdeki zelliklerimiz elbette kiminle, hangi koullarda, ne zaman ilikide
bulunduumuza bal olarak farkllklar gstermektedir. O nedenle ifadeleri genelde
gsterdiiniz tepkilere gre deerlendiriniz. Deerlendirmenizi 5-her zaman, 4-sklkla,
3-bazen, 2-nadiren, 1-hibir zaman olmak zere derecelendirdikten sonra cevap
kadndaki uygun yere (x) koyarak belirtiniz. Hi bir ifadeyi bo brakmamanz sonular
daha salkl deerlendirmeme yarayacaktr. Teekkrler.

Danman:Yrd.Do.Dr. Hasan AHAN

Yksek Lisans rencisi: Hasan ULUKAN