Открыть Электронные книги
Категории
Открыть Аудиокниги
Категории
Открыть Журналы
Категории
Открыть Документы
Категории
(,
, , )
1998
, ,
.
-
-.
The publishers and the translator of this book express their gratitude
to the Consulate General of India in St. Petersburg and Indian Co
uncil for Cultural Relations in New Delhi for the help rendered.
. (. ).
. ,
, 1999 . 248 .
. , ,
.
:
: -, 196247, / 48
: -, 191028, / 214
ISBN 5-7938-0010-7
. , , , 1999.
, 1999.
, , 1999.
, ,
.
,
.
///
( )
(),
().
( 674 . . .)
( , ).
( ),
.
, ,
( -, ). , 3581 ,
.
32 . ,
. , , .
" "
AKNOWLEDGMENT
I must first thank all the scholars who have kept alive the tra
dition of Shri Shankaracharya's vital philosophy through the centuries.
Their painstaking and dedicated work has made it possible for me and
other scholars of today to continue this great tradition and to spread the
Advaitic message by translating his works.
I would especially like to express my gratitude to Swami
Lokeswaranandaji, who provided me all necessary facilities for car
rying out my work in India. Through his generosity and loving care I
was able to work for several years in the Research Department of the
Ramakrishna Mission Institute of Culture, Calcutta.
My deep gratitude also to Panditji Dinesh Chandra Bhattacharya, Shastri, whose profound understanding of Indian philosophy and
knowledge of Sanskrit as well as his extraordinary ability to convey the
principles of Advaita Vedanta in English have been of immense value to
me. It was a pleasure and privilege to be able to spend so many hours
with him in this work.
I thank the monks and workers of the Institute who assisted me
in many different ways.
From the bottom of my heart I want to express special thanks to
all the Pravrajikas of Sri Sarada Math whose motherly love and care
have nurtured me through the years. I offer them my loving pranams.
Shruti Alena
Adamkova
Calcutta,
1st May 1997, an auspicious day,
The Centenary of the founding
of the Ramakrishna Mission.
IV
PRAVRAJIKA
ATMAPRANA
Secretary,
Ramakrishna Sarada Mission,
New Delhi
, ,
.
,
, ,
.
. : "
,
, ; ,
,
, ".
, :
" , ,
."
.
.
, ,
,
.
, -, ,
. ,
" "
,
-, .
, .
, ,
.
,
.
, ,
,
. ,
. 32 . ,
,
,
.
, .
.
:
,
,
.
,
: " ,
, ?"
,
,
.
VI
,
12-
. ,
. :
" , , . ,
,
,
?" ,
.
. ,
.
, ,
, .
,
. , ,
,
.
,
--.
.
.
,
,
. .
12 , 1997.
VII
" "
,
.
,
, ,
, , ,
.
,
,
.
, .
,
,
.
,
,
. ,
,
- ,
( ,
, " ").
,
.
, . , -
VIII
, , .
.
, ,
, ,
, .
,
, -, -
, ,
-
.
.
,
.
, .
,
. .
, ,
.
, ,
.
"" ,
. , , ,
. ,
.
:
, . ,
/X
" "
.
,
,
,
, .
.
.
,
,
, ,
, ,
, .
. ,
.
,
,
. , ,
: " ", "
", "
", " ,
".
.
- " ".
, %\
.
?
,
, ,
.
, " "
.
,
. "dukrin",
,
, .
, . "
?"
, . "",
, , ,
.
""
. ,
,
.
.
. ,
,
.
.
,
. , ,
, .
? , ,
, - .
X/
" "
, .
,
. , ,
, .
. ,
.
, ?
, ?
, ? ,
,
. ,
.
. "" ,
,
.
. ,
,
,
.
,
,
. ,
. ,
,
.
- .
XII
.
, .
,
. "
" , ,
. " "
, ,
. ,
,
, , ,
.
, .
, .
, ,
.
,
. .
. ?
,
. .
,
. , , ,
, - ,
, - .
,
. ,
,
.
XIII
" "
, . ,
.
.
, , ,
. .
.
, .
, ,
,
.
. ,
. ,
. , ,
() , ,
,
,
. .
.
. ,
.
, .
,
,
. ,
. , ,
.
.
XIV
. -, ,
,
,
. , .
, ,
,
. , ,
.
,
,
. ,
,
. ,
,
, ,
,
. , , ,
.
, ,
, . ,
!
.
, ,
,
, .
, , ,
.
,
.
XV
" "
? , .
, "" ""
, .
? "" ""
? ,
? , ,
.
,
, . ,
, ,
.
, ,
,
, .
, .
.
.
: ,
.
, .
,
. ,
.
,
. ,
.
, .
.
XVI
, , ,
, .
.
, !
"--"
"" . "
"
,
,
,
-. ,
,
,
.
, :
XVII
" "
.
,
,
,
.
* * *
" "
, , -
,
, .
,
.
.
TAT CAT
XVIII
(Caitanya)
PANDIT DINESH CHANDRA BHATTACHARYA, SHASTRI
Formerly Lecturer in the Jadawpur University,
Calcutta University and Asiatic Society;
Recipient of Rabindra Memorial Price, Hanuman Price of Varanasi;
the author of 12 books on Indian philosophy and psychology;
now Professor and Research Guide in the RMIC
,
, .
, . - ,
.
-
(suddha cit) .
"" ,
, - .
, -
- ,
. ,
(artha prakaso jiianam) , , . ,
-
? -
,
, , .
, -,
-.
XIX
" "
,
, ,
, .
,
. ,
- , ,
"",
.
-
,
(caitanya)
, .
:
- (),
(pramana) ,
? ,
(cit) ---, ,
(svayamsiddha) .
, .
,
.
,
cit, bodha, prakasa, caitanya.
* * "
, ,
:
"
,
".
XX
,
. ,
, , -.
( ),
,
.
- ,
,
.
,
.
, ?
.
* * *
: " ,
, ?
,
, .
,
, , , ,
.
, ,
,
, ..."
,
,
. ,
XX/
" "
, ,
, .
, "" ""
. :
" ( )
, --- (svayam siddhatvat).
, ,
. ,
(pramanas )
".
:
", ,
() ,
".
* * *
,
. ---, - (sva eva prakasa),
- , .
(avisaya), (visayin). , , .
? . .
* * *
?
"" .
,
(visaya), ,
(bhokta) (karta),
. -
XX//
,
, "" "",
(sravana)
. () ,
.
" ",
. (Tasya bhasa sarvamidam vibhati.)
" -
"svaprakasa" - (
) "svasamvedya", ,
, .
(),
, ,
(kartr karma virodha),
.
,
. "" --,
(avisayatva) .
-, -
, ,
(drsya, cidbhasya).
.
, .
-
(nirguna, nirvisesa) .
XXIII
" "
* * *
(avikarin
aparinamin) .
.
. -,
,
. ,
,
.
. ,
. ,
,
-
(a-cit),
(jagadandhyaih prasajyet a ) . ,
, .
" "
, , ,
" ". ,
(a-cit, jada) ?
( c i d v i l a k s a n a ) ,
(drsya, cid-bhasya) .
, , ,
,
. (
) ,
, ,
,
XXIV
,
. ,
.
* Jc "
,
.
, ,
(yat saksadaparoksad brahma).
. , ,
, .
? ,
? ,
, ,
,
, ,
.
? , ,
- .
,
. , ,
, .
- (avisayatva) ,
, --- (svayamsiddhatva) .
svaprakasatva
"atrayam purusah svayarhjyotih"
() "svayarhjyo
tih" "-".
, ,
. , -
XXV
" "
,
, ,
.
.
: (svayam vihatya svayam nirmaya
svena jyotisa prasvapiti)
,
,
.
: (asarigo hyayam purusah)
- ,
, ,
(jagrat, svapna, susupti) .
,
.
(asarigata) (suddha) . ,
, , ,
. : (sa samanah
san...dhyayativa, lelayatlva)
(buddhi) , ,
, .
.
,
-,
,
:
XXV/
" , ,
, ?"
" ,
",
" , ...
?"
" ..."
:
" ... , ,
( ) ?"
" "" .
"", (atmanaiva
jyotisa) , , ( ,
)".
,
, : (vijnanamanandambrahma, anando
brahmeti vyajanat), :
. ,
, .
(ahaituka, nirupadhi). ,
, , -
. , " ,
". "
( ) , ",
( va sarvasya kamaya sarvaih
priyam bhavati atmanastu kamaya arvaih priyarh bhavati) .
, (""),
, "-", .
XXVII
" "
"-"
,
(adhisthana)
.
, ,
,
,
: (preyah putrat preyo vittat preyo'
nyasmat sarvasmadantarataram yadayamatma) " ""
, ,
".
: "
?"
, ,
() ,
, : (
drsterdrastaram pasyeh) " ( )
( ) , ". "
()?"
(tasya
bhasa sarvamidam vibhati).
() ,
, ,
,
(anyadeva tatviditadatho aviditadadhi)
() ,
.
(cit)
(jyotih, prakasa) (svayaihsiddha) ,
,
, , -
XXVIII
. ,
. -,
, . (asariga)
.
* * *
,
, ,
. ,
,
.
,
, , ,
- , :
- (adhisthanavaseso hi nasa kalpita
vastunah) .
,
(idarii
sarvam yadayamatma) .
, ,
. ,
, "", ,
, (, )
( ) ,
.
,
, ,
, .
,
XXIX
" "
. ,
, -
,
, . ,
- , .
(), . ,
,
, ?
, .
,
. (jyotisam
jyotih)
,
,
.
,
, ,
(adrsta drasta)
(vijnata) , -, , ,
-
(drsya, cidbhasya).
: " ,
,
, ".
XXX
:
Complete works of Shri Shankaracharya in the original Sanskrit,
Samata Books, Madras 1981, vol. 1-10.
I v.2, p. 307-311.
II v.1, p. 402-404.
III v.1, p. 324-331.
IV v.2, p. 89-94.
V v.1, p. 102-104.
VI v.2, p. 85-104.
VII - v.2, p. 267-278.
XXXI
( ..)
().
DAASLOK
,
, , ;
.
.
.
.
,
.
,
.
2/ n var n varramcradharm
n me dhraadhynayogdayo'pi |
antmrayhammamdhysahnt ||
var ; varrama
; ; cra dharm ;
dhra , ; dhyna ,
; adayo api (); yoga ; antma
; araya ,
; aharn ; mama ; adhysa ,
(superimposition) .. , ; nt
.
, ,
,
, .
,
.
""
.
.
,
.
,
.
3 / n mt pita v n dev na lok
n ved n yaj n trtham bruvanti |
suuptau nirasttinyatmakatvt ||
na mt ; pita v ; dev ;
lok ; ved ; yaj
; trtham ,
; bruvanti (..
); suuptau ; nirasta
( ); atmakatvt
, ; ati ; nya (
, : " "
; .. ,
-, , ,
, , ).
, ,
, ,
,
.
.
*"
.
.
,
.
,
.
4 / smkhyam na aivam na tat pcartram
jainam na mmmsakdermatam v |
viinubhty visuddhtmakatvt ||
na smkhyam ; na aivam ;
na tat pcartram
; na jainam
; na mmmsaka ; adeh ;
matam v ( , ); viia
() ; anubhty ; viuddha , ; tmakatvt
.
,
,
.
:
.
.
,
.
,
.
5/ n cordhvam na cdho na cntarna bhyam
n madhyam na tirya na prv'par dik |
viyadvypakatvdakhadaikarpah ||
urdhvam ; adhah ;
ant ah ; bhyam ;
madhyam
; tiry ; prv
; apar ; dik ; uiyat
, (); uypakatvt
, , , ; akhada , ; ekarpah
, .. , .
,
,
,
.
,
.
.
,
.
,
.
6/ n uklam n kam n raktam n ptam
n kubjam n pnam n hrasvam n drgham |
arpam tath jyotirkrakatvt ||
uklam ; karh ; raktam
; ptam ; kubjam ;
pnam ; hrasvam ; drgam
; arpam , .. .
; tath ;
jyotirk
rakatvt , , .
( -
, -.)
, ,
, .
,
.
.
.
.
,
.
,
.
7/ n st n stram n iyo n ik
n tvam n cham n cyam prapacah |
svarpvabodho vikalpsahiuh||
st ; stram ; i~
yah ; ik ; tvam
; aham ; ; prapacah
; svarpa ; auabodhah
; uikalpa , (, " ,
", ); asahiuh
, .
.
, ,
, ;
"", "" ""
.
.
,
.
,
.
( - -
,
.
: ,
, ? , -, (
) ; -,
.
,
, .
() -
mopoe ,
.)
, .
,
.
.
, .
.
,
-10-
.
,
.
9/ api vypakatvt hitatvaprayogt
svatah siddhabhvdnanyrayatvt |
jagat tucchametat samastam tadanyat||
api , ; vypakatvt
; itatva , , ;
prayogt , ; bhvt ; svatah
eiddha , ; ;
arayatvt , ; jagat ;
tuccam ; etat ; samastam ; tad anyat
, .. .
( , "", ; ---,
.)
, ,
;
.
- ,
- .
-11-
,
.
.
,
.
,
.
10/ n caikam tadanyad dvityam kutah syt
n kevalatvam n c' kevalatvam |
na nyam na cnyamadvaitakatvt
katham sarvavedntasiddham bravmi ||
daalok sampr ||
na ca ekam ; tad any at , ;
dvityam ; kutah ; syt ("",
"" , , ,
, ""? ""
, .); kevalatvam = katvam ;
akevalatvam
= anekatvam
(""
, ); nyam ;
a&nyam ; advaikatvt
("" ,
-12-
, ); katham
; sarva ; vednta ; siddham
, , .. ; bravmi ;
( ,
?
. ,
.)
samprn ; daaslok .
,
( ).
,
"" ?
.
,
.
,
?
,
" ".
-13-
GURVATAKAM
,
,
,
*,
, ?
-16-
, , ,
,
.
,
, ?
3/ adagdivedo mukhe stravidy
kavitvdi gadyam supadyam karoti |
manacenna lagnam guroraghripadme
tatah kim tatah kim tatah kim tatah kim ||
adagdivedo
at-aga-di-veda
; mukhe , .. ; stra ; vidy
; kavitva ; di ; gadyarh
-17-
; ; pady am , ; karoti .
,
;
,
.
,
, ?
4/ videeu mnyah svadeeu dhanyah
sadcravtteu matto na cnyah |
manacenna lagnam guroranghripadme
tatah kim tatah kim tatah kim tatah kim ||
videeu , ; mnyah ;
svadeeu ; dhanyah ;
sad-cra
; vtteu ; matto ;
anyah (.: ).
,
;
.
-18-
,
, ?
5/ kammaale bhpabhplavndaih
sad sevitam yasya pdravindam |
manacenna lagnam guroraghripadme
tatah kim tatah kim tatah kim tatah kim ||
kam mandate ; bpa ;
bhpa ; vndai ; sad ; sevi
tam , , ; yasya -; pada
; aravindam .
,
,
- .
,
, ?
6/ yao me gatam diku dnapratpj
jagadvastu sarvam kare yatprasdt |
manacenna lagnam guroraghripadme
tatah kim tatah kim tatah kim tatah kim
-19-
,
;
.
,
, ?
7/ n bhoge na yoge na v vjirjau
n kntmukhe naiva vitteu cittam |
manacenna lagnam guroraghripadme
tatah kim tatah kim tatah kim tatah kim ||
na bhoge ; na yoge ; v
; vji ; rjau , ; knt
; mukhe ; eva ; vitteu
; cittam .
, ,
-20-
,
,
,
, ?
8/ araye na v svasya gehe na krye
n dehe mano vartate me tvanarghye |
manacenna lagnam guroraghripadme
tatah kim tatah kim tatah kim tatah kim ||
araye na ; v svasya ; gehe
; krye , ; dehe ;
tu anarghye , .. ; manah ;
vartate ; .
,
.
,
, ?
9/ guroraakam yah pahet puyadehi
yatir bhpatir brahmacr ca geh |
-2-
,
,
,
.
,
,
, .
'
-22-
BHAJA GOVINDAM
MOHA MUDGARA
, ,
, !
,
.
2 / mdha jahhi dhangamatm
kuru sadbuddhim manasi vitm |
yal labhase nijakarmopttam
vittam tena vinodaya cittam |
mdha ; jahhi , , ; dhanaagama-tm ; kuru ,
; sadbuddhim
, , ;
manasi ; vitm ; yat
; labhase ; na-karma ;
-24-
, ,
;
,
;
, ,
.
3/ nr stanabhara nbhdesam
dv m g mohvesam |
etan mmsavasdi vikram
manasi vicintaya vram vram ||
nr ; stana ; bhara ; nbh-deam
, ; dv ; m g ;
moha-aveam , ; etan
; mmsa ; vas ; di ;
vikram , , ; manasi ;
vicintaya
, ; vram-vram
.
,
.
-25-
:
, .
4/ nalin dala gata jalam atitaralam
tadvaj jvtam atiaya capalam |
viddhi vydhy abhimna grastam
lokam okahatam ca samastam ||
nalin-dala-gata
,
; jalam ; ati ; taralam
; tadvat ; jvitam ; atiaya
, ; capalam ; viddhi ,
; vydhi ; abhimna
,
; grastam ; lokarh , ;
oka , ; hatarh ; ca samastam
.
.
,
,
.
-26-
,
.
,
.
6/ yvat pavano nivasati dehe
tvat pcchati kusalam gehe |
gatavati vyau dehpye
bhrya bibhyati tasmin kye
yvat ; pavana (.. , ); nivasati
, ; dehe ; tvat ;
prcchati , ; kuialam ,
-27-
; gehe , ; gatavati ,
; vyau ; deha ;
apye ; bhry ; bibhyati ;
tasmin ; kye .
,
.
.
7/ artham anartham bhvaa nityam
nsti tatah sukhaleah satyam |
putrdapi dhanabhjm bhtih
sarvatrai vihit rtih ||
artham ; anartham , ;
bhvaya ; nityam ; nsti ,
; tatah ; sukhaleah
; satyam , ; putrt api ;
dhanabhjm ; bhtih ; saroatra
; is ; vihit ; rti ,
.
-28-
.
, .
8/ blastvat krlsaktah
taruastvat tarusaktah |
vrddhastvac cintsaktah
pare brahmai ' pi na saktah ||
ba ( ); tvat ; krd ;
saktah ; taruah , ; tvat-taru
; saktah ; vrddah (
); tvat ; cint-saktah
,
, ; pare ( parame ) ; bramai ( , ); ka api
, !; saktah .
,
,
,
!
!
9/ te kanta kaste putrah
samsro'yam atva vicitrah
-29-
? ?
!
, ? ?
-, , .
10/satsagatve nissagatvam
nissagatve nirmohatvam |
nirmohatve nicalatattvam
nicalatattve jvanmuktih ||
sat-eagatue , ( );
nih eagatvam
(); nih sagatve
; nih moatvam
, ; nirmohatve ;
nicala ; tattvam
, ,
; nicala tattve
; jvan
muktih .
-30-
.
.
, .
.
11/vayasi gate kah kmavikrah
uke nre kah ksrah |
kse vitte kah parivro
jte tattve kah samsrah ||
vayasi ; gate ; kah , ; kmavikrah
; uke ; nre ; kah ks
rah ; ke , ; vitte
; kah parivrah , ; jte ;
tattve ; kah samsrah .
, ?
, ?
?
, ?
-31-
, ,
.
,
.
13/dinayminyau syam prtah
iiravasantau punarytah |
klah krdati gacchatyyuh
tadapi na mucaty vyuh ||
dina (); yminyau
(); syam -
-32-
, ,
, .
, ,
.
! -
.
(
, ,
, , .)
dvdasamaj arikbhiraeah
kathito vaiykaraasyaiah |
upadeo' bhdvidynipuaih
rmacchakara bhagavaccaraaih ||
dvdaa ; majarkbhih ; aea
, ; kathito , ; vaiykaraasya ; eah ; upadea abd
; vidy , ; nipuai ,
; rmat akara ;
bhagavat
-33-
cara-aih
,
,
.
14/padmapda uvca
k te knt dhana gata cint
vtula kim tava nsti niyant |
trijagati sajjana samgatir ek
bhavati bhavrava tarae nauk ||
padmapda uvca ; k te ; knt
; dhana-gat a-cint , ;
vtula ; kim tava ; asti
, ; niyant , ,
; trijagati ; sajjana ,
; samgatih , ; ek ; bhavati
; bhava ; arnava ; tarae
, ; nauk , .
, :
.
-34-
?
,
.
15/toakcrya uvca
jailo mudi lumcitakeah
kymbara bahukta veah |
payannapi na payati mdho
hyudara nimittam bahukta veah ||
toakcrya uvca ; jatilah
, ; mud ;
lumcita kea , ; kaya
ambara ; bahukta ; veah
, , ; payan api ();
payati ; mdhah , ;
hi ; udara ; nimittam ; bahukta
vea .
:
,
.
.
- .
-35-
.
.
, ,
.
16/hastmalaka uvca
agam galitam palitam mulam
dasana vihnam jtarh tudam |
vddho yti grhtv dadam
tadapi na mucaty pidam ||
hastmalaka
uvca ; agam ;
galitam , ; palitam ; mudarh
(); daana vihnam ; jtarh ;
tudam pom; vrddhah ; yti , ;
gtv , , ; dadam ;
tadapi ; mucati , ;
, , ; pidam .
:
, ,
, ,
, , .
.
-36-
17/subodha uvca
agre vahnih prhe bhnh
rtrau cubuka samarpita jnuh |
karatala bhikas tarutalavsah
tadapi na mucatypah ||
suboda uvca ; agre ; vahnih
; prhe ; bhnh ; rtrau ; cubuka
; samarpita ; jnuh ; karatala
; bhikas , ; taru-tala
; vsah ; tadapi ;
mucati , ; pah , ,
.
:
, ;
,
,
;
.
,
.
18/vartikakara uvca
kurute gag sgara gamanam
-37-
:
9
.
,
.
19/nityananda uvaca
-38-
:
,
,
,
,
, , ,
?
20/nandagirih uvca
yogarato v bhogarato v
samgarato v samgavihnah |
yasya brahmai ramate cittam
-39-
; v ; bhogarata ;
v samgaratah , ; v samgavinah
, ; ; brahmai
; ramate , , ; cittam ,
; nandati-nandati
, ; nandati eva
.
:
,
.
,
,
.
21/ddhabhakta uvca
bhagavad gt kirhcid adht
gag jala lava kaik pt |
sakd api yena murri samarc
kriyate tena yamena na carc ||
ddhabakta
uvca ; bagavat t
; hirhcit ; adht ,
-40-
:
,
,
,
.
22/nityantha uvca
punarapi jananam punarapi maranam
punarapi janan jahare ayanam |
iha samsre bahu dustre
kpay'pre phi murre ||
nityantha uvca ; punah api
; jananam ; punah api ; maranam
; punah api ; janan ;
jahare ; sayanam ; iha samsre
(); bahu , ; dustre
; krpay ; apre ; phi
, ; murre , , ,
-41-
:
! !
!
, ,
!
23/yognanda uvca
rathy carpaa viracita kanthah
puypuya vivarjita panthah |
nharii na tvam nyam lokah
tadapi kimartham kriyate okah ||
(
-42-
:
, ,
;
,
:
, , .
?
24/surendra uvca
kastvam 'ham kuta ytah
k me janan me ttah |
iti paribhvaya sarvam asraih
vivam tyaktv svapna vicram ||
surendra uvca ; ka tvam ;
kah aham ; kutah ; ytah ; k
me ; janan ; kah me ; ttah
; iti paribhvaya
, ; sarvam
; asrarh , ,
; vivarh ( ); tyaktv
(); svapna-vicram
.
:
ecu? ?
?
? ?
-43-
,
,
, , .
25/medhtithir uvca
tvayi mayi sarvatraiko viur
vyartham kupyasi mayyasahiuh |
sarvasminnapi paytmnam
sarvatrotsja bhedjnam ||
medhtithir uvca ; tvayi ; ma
yi ; sarvatra ; eka , ;
vinuh (.. , ); vyartham
; kupyasi ; mayi ; asahiuh
; sarvasmin api , ; paya
, , ; tmnam (.. );
sarvatra (.. ); utsrja , ; bheda ; ajnam
.
:
()
, , .
.
, ,
-44-
, ,
,
.
,
.
27/bhratvamsa uvca
kmam krodham lobham moham
tyaktv'tmnam bhvaya ko'ham
tmajna vihn mdhh
-45-
te pacyante narakanigudhah ||
bratvamsa
uvca
; kmarh
; krodham ; lobham ; moharh
,
; tyaktu ; mnam
; bhvaya , ; kah aham ;
tma jna , ; uihn
; mdhh ; te ; pacyante ;
naraka ; nigd .
:
,
.
: " ?"
, , ,
, .
28/sumatir uvca
geyam gtnma sahasram
dhyeyam ripatirpam ajasram |
neyam sajjana sage cittam
deyam dna janya ca vittam ||
sumatir uvca ; geyam , ,
; gt ; nma sahasram
(); dhyeyam , ; r pati pam
-46-
; ajasram , ;
, , ; sajjana , ; sage
, ; cittam ; deyarh ; dna janya
, , ; vittam
,
.
:
"" ' "
;
;
.
29/sukhatah kriyate rmbhogah
pacddhanta arre rogah |
yadyapi loke maraam araam
tadapi na mucati ppcaraam ||
sukhatah
, ; kriyate
, , ; rm bhogah ;
pact , ; hanta ; arre ; rogah
; yadyapi ; loke ; maraam ;
araam , ; tadapi ; mucati
, ; papa caraam
, .
-47-
,
, ! .
,
,
.
30/prymah pratyhram
nitynitya vivek vicram |
jpya sameta samdhi vidhnam
kurvavadhnam mahadavadhnam ||
prymarh
; pratyhram
; nit
anitya ; vivek ; vicram
, ; jpya ; sameta
; samdi
, ;
vidhnam , ; hum , ,
; avadhnam
, ; mahat ;
avadhnam .
,
,
.
,
-48-
,
.
,
: "
."
, ,
-49-
,
.
:
; adhyayana
; duk karaa
; dhurah () ;
rmat amkara ; bagauat , ;
iyai ; bodhita ; st ; odhita
karaah () , .
- ,
,
,
.
-50-
, ,
, !
,
.
' ".
-51-
BRAHMNUCINTANAM
" ,
, ".
,
.
.
2 / ahameva param brahma nicitam citta
cintyatm |
cidrpatvdasagatvdabdhyatvt
prayatnatah ||
aham ; eva ; param ; brahma
; nicitam ; citta ; cintyatm
, ; cit ; rpatvd
-54-
, ; asagavd
, ; abdhyatvt
, , ; prayatnatah
- .
O, ! :
" ,
,
,
".
3 / ahameva param brahma na cham brahmaah
pthak |
ityevam samupsta brhmao brahmai
sthitah ||
aham ; eva ; param ; brahma
; aham ca ; pthak , ;
brahmaah ; iti evam ; sa
mupsta ; brhmaa ( ,
); brahmai ; sthitah
.
" ,
9*,
-55-
,
.
4/ sarvopdhivinirmuktam caitanyam ca
nirantaram |
tadbrahmhamiti jtv katham varram
bhavet ||
earva ; updhi (..
); vinirmuktarh ; caitanyam ca ;
nirantaram , ; tat ; brahma ;
aham ; iti , ; jtv , ; katharh
; vara ; aram (
: ; ;
; ); bhavet .
" ,
,
".
,
- ?
5/ aham brahmasmi veda sa sarvam bhavati
tvidam I
-56-
" " ,
.
,
.
6/ anyo asvahamanyo asmtyupste yo
anyadevatm |
sa veda naro brahma sa devnm yath
pasuh ||
anyah , ; asau (); aham ;
any ah asmi , ; yah , ; iti upste
, ; ; devatm
; sa narah ; veda ; brahma
; devnm ; sa ; yath , ,
; pau (sa devnm
yath pauh
. .).
-57-
"
",
,
,
, ,
.
7/ ahamtm na cnyo'smi brahmaivham na
okabhk |
saccidnandarpo 'ham
nityamuktasvabhvavn ||
aham ; tm ; na ca ; anyah ;
asmi ; brahma ; eva ; aham
; na oka bk , ; eat
; cit ; nanda ; rpah
, ; aham ; nitya ; mukta
; svabhuavn
.
, .
, .
, , ,
.
-58-
" " ,
,
, .
" "
!
10/kaam brahmahamasmiti yah
kurydtmacintanam |
-59-
, ; tat ; ma ;
ptakam ; hanti ; yath ,
; tamah ; udayah ; srya .
",
,
,
.
11 / aj ndbrahmao j tamkam
budbudopamam |
kdvyurutpanno vyostej astatah
payah ||
brahmaa ; ajnt
(.. ); jtam ; karh ;
; budbuda ; kd ; vyuh ;
utpanno , ; vyo ; tejah
; tatah ; payah .
-60-
;
,
,
.
12/ adbhyaca pthiv jt tato vrhiyavdikam |
prthivyapsu payo vahnau vahnirvyau
nabhasyasau |
nabho'pyavykrte tacca uddhe
suddho'smyaham harih ||
adbhya ; pthiv ; jt ; tatah
, ; vhi ; ca yaua ; dkam
; pthivi ; nabhasi ; apsu ;
paya ; vahnau ; vahnih ; vyau
; asau (); nabhah ; api
(); avykte ; tat ca ; uddhe
(.. ); uddhah , , ;
asmi aam ; harih .
,
.
,
, .
-61-
,
.
.
.
13/aham viuraham viuraham viuraham
harih |
kartrbhoktrdikam sarvam tadavidyotthameva
ca||
aham ; viuh
); kart
; dikam
tad ; avidya
.
; aham harih ( ,
, ; bhoktra
(); sarvam ;
; uttam ; eva ca
9 , .
? ?
? ?
.
14/ acyuto' hamananto' ham go vindo' hamaham
-62-
harih |
nando' hamaeo' hamaj' hamamto'
smyaham ||
acyutah ( ); aam anantah
; ahaih govindah ; aam aam
harih ; nandah ; asea
; aam ajah ; aam amta
; asmi aam .
,
.
,
, , .
l 5 / nityo'ham nirvikalpo'ham
nirkro'hamavyayah |
saccidnandarpo' ham
pacakotigo'smyaham ||
nit ah ; aam nirvikalpa
; aam
nirkrah
( ); aaih
avyaya ; sat ; cit ;
nanda ; rpah ; aaih ;
; koa , ; atigah ; asmi aam
.
-63-
,
,
, , .
.
16/ akart'hamabhokt'hamasamgah
paramevarah |
sad matsannidhnena ceate
sarvamindriyam ||
akart , ; aham abhokt ie
; aham asamgah ,
; paramevarah ; sad , ;
mat ; sannidnena ; ceate
, ; ; indriyam .
,
.
. .
.
17/adimadhyantamukto'ham na b add ho'ham
-64-
kadacana |
svabhvanirmalah uddhah sa evhai na
samayah ||
di ; madya ; anta ; muktah
; aham na baddhah ; aham kadcana
; svabhva ; nirmalah ;
uddhah ; 8 , ; eva aham
; samayah .
, , .
.
.
.
.
18/ brahmaivham na samsr mukto'hamiti
bhvayet |
aaknuvanbhvayitum
vkyametatsad'bhyaset ||
brahma ; eva ; aham na sarhsr
(.. ); mukto
; aham ; bhvayet ; aaknuvan
, ; bhvayiturh ,
; vkyam ; etat ; sad ;
-65-
abhyaset
, .
" , ,
",
.
,
.
19/yadabhysena tadbhvo
bhavedbhramarakavat |
atrpahya sandehamabhyasetktanicayah ||
yad ; bhysena
; tad ; bhva
; bramara-ka-vat ,
; bhavet *; atra ; apahya ,
; sandeham , ; abhyaset
, ; kta nicaya ,
.
,
.
* ,
. .
, , , .
-66-
.
20/ dhynayogena msaikdbrahmahatym
vyapohati |
samvatsaram
sad'bhystsiddhyaakamavpnuyt |
yvajjvaih sad'bhysjjvanmukto
bhavedyatih ||
yogena ; dhyna ; msa
; ekt ; bramahatym ; vyapohati
; sam vatsaram ; sad ;
abhyst ; aakam ; siddhi
; avpnuyt ; yvat jlvam
; eadbhyet
; jvan
; muktah ; bhavet ; yatih ()
, .
.
,
-67-
.
,
.
21/ nhari deho na ca pro nendriyi
tathaiva ca |
mano'ham na buddhica naiva
cittamahamktih ||
aham ; dehah ; ; prah
; indriyi ; tata eva ca
; manah ; aham ; buddhi ca
; eva ; cittam ; aharktih .
, ,
.
,
.
22/ naham pthvi na salilam na ca
-68-
vahnistath'nilah |
na cko na abdaca na ca sparastath
rasah ||
na aham ; pv ; na salilam ; ca
; vahnih ; tath ; anilah ; na ca
; kah ; na ca ; abda ; na ca ;
sparah ; tath ; rasah .
,
, , .
, ,
.
2 3 / nhari gandho na rpam ca na my'ham na
samstih |
sad skisvarpatvcchiva evsmi kevala ||
na aham ; gandhah ; na ca ; rpam
; na my ; aham na ; samstih
; sad ; ski ,
, ; svapatut ; iva
; eva ; asmi ; kevala .
.
.
-69-
.
.
.
24/mayyeva sakalam jtam may sarvam
pratihitam |
mayi sarvam layam yti
tadbrahmsmyaamadvayam ||
mayi ; ; sakalam ; jtam
, ; mayi ; sarvam ; pratihitam , , ; mayi ;
sarvam ; layam yti ; tad ; brahma
; asmi aam ; advayam ,
.
.
.
, .
25/ sarvajo'hamananto'ham sarveah
sarvaaktimn |
-70-
anandah satyabodho'hamiti
brahmnucintanam ||
sarvaja aham ; anantah aham
; sarva a ; sarva aktimn ;
nandah ; satya bodho
; aham ; iti ; brama ;
anucintanam .
, ,
.
9".
.
26/ayam prapaco mithyaiva satyam
brahmhamavyayam |
atra pramam vednt guravo'nubhavastath ||
ayam ; prapacah , ; mithya
; eva ; satyam
,
; brahma aham ; avyayam
; atra ; pramam ,
; vednt ( );
guravah , ; tath ;
anubhavah , .
-71-
.
, .
,
.
27/brahmaivham na samsr n cham brahmaah
pthak |
.
.
, .
.
-72-
.
, ,
.
29/ dayakamalamadhye dpavadvedasram
praavamayamatarkyam
yogibhirdhynagamyam |
* ekam eva advityam .
. :
,
- . :
1/ : , ;
2/ , ..
, : ;
3/ , : .
: ekam .. , , 1- ;
svagata-bheda-niedha .
: eva .. ; 2- ,
sajtya-bheda-niedha.
: advityam.. ; 3- ,
vijatya-bheda-niedha.
-73-
hariguruivayogam sarvabhtasthamekam
sakrdapi manas vai cintayedyah sa muktah ||
iti brahmnucintanam sampram ||
hdaya ; kamala ; madhye ;
(Upa vat ; ueda , ; sram
; praavam ; ;
atar-kyam , ; yogibhi
; dhyna ; gamyam ; hari ;
guru ; iua ; yogarn
; sarva ; bhtastham ; ekarh
; sakt api , ; manas
; vai ; cintayet yah
, ; sah ; muktah
;
tanam
iti ; sampram ;
" ".
brama
anucin-
,
:
,
.
, .
-74-
,
.
"
-75-
DAKINMRTI ATAKAM
, ,
,
,
( , ),
;
*dakia (); mrti , : .
,
;
,
,
.
2/ basyntarivkuro jagad idam prri
nirvikalpam punar my kalpita dea kla
kalan vaicitrya citrkrtam |
myvva vijmbhayaty api mahyogva
yah svecchay tasmai r gurumrtaye nama
idam sr dakimrtaye ||
antar ; bjasya ; iua akurah ,
; jagat idam ; prk () ;
nirvikalpam , ; punah
, ; my kalpita ()
; dea ; kla ; kalan
, , , ; vaicitrya
, ; citrkrtam , (
, :
\ , );
myvi iua ; vijmbayaty
;
api mah yogi iva ; yah sva
icchay , .
-79-
,
,
,
,
,
;
,
,
.
3 / yasyava sphuraam sadtmakam asat
kalprthagam bhsate skt tattvamasti
veda vacas yo bodhayaty ritn |
yat sktkarad bhaven na punarvttir
bhavmbhonidhau tasmai r gurumrtaye
nama idam sr dakimrtaye ||
yasya eva ; sphuraam , ;
sat tmakam
; asat
( );
kalpa
-80-
, ,
,
,
;
,
" Ecu";
, ,
;
,
,
.
-8-
,
,
;
,
;
, " ";
,
;
-82-
,
,
.
deham pram apndriyyapi calm buddhim
ca nyam viduh strblndhajadopams
tvaham iti bhrnt bham vdinah |
my akti vilsa kalpita mahvymoha
samhrie tasmai r gurumrtaye nama
idam r dakimrtaye ||
deham ; pram api ; indryi api
; calm , ; buddhim
; ca nyarh ( , );
viduh ( : .
... ,
. . ., ",
... ",
... , "...
. "); stri (
" " ,
;
T.M.P.Mahadevan "The Hymns of
Shankara ", . 17); bla (.. ); andha
; jado ; upams , ; tu aham
iti ""; bhrnt ; bham ,
; vdinah ; my akti ; vilsa
-83-
; kalpita , ; mah
; vymoha ; samhrie
.
,
, ,
"",
( ,
),
, ,
;
,
,
;
,
,
.
6/ rhu grasta divkarendu sado my
samcchdant san mtrah
karaopasamharaato yobht suuptah
pumn |
prgasvpsam iti prabodha samaye yah
pratyabhijyate tasmai r gurumrtaye
-84-
, ,
,
""
.
,
:
" ".
--
- ,
,
,
.
-85-
, ,
,
.
,
"",
,
,
.
7/ blydivapi jgraddiu tath
sarvsvavasthsvapi
vyvttsvanuvartamnam aham ity antah
sphurantam sad |
svtmnam prakakaroti bhajatm yo
mudray bhadray tasmai r gurumrtaye
nama idam r dakimrtaye ||
blya
; diu api ; jgrat
; diu ; tath ,
; sarvasu
; avasthsu
api ;
uyvrttsu
; anuvartamnam
;
aham iti "", ; antah ; sphurantam
; sad ; svtmnam
; praka karoti
; bhajatm
; yah mudray ,
-86-
( jna mudra :
, .
.); badray , .
, "",
( )
( );
,
;
,
,
.
8/ visvam payati krya kraatay sva svmi
sambandhatah iycryatay tthaiva pit
putrdy tman bhedatah |
svapne jgrati v ya ea puruo my
paribhrmitah tasmai r gurumrtaye nama
idam r dakimrtaye ||
vivam ; payati ; krya kraatay
- ; SV SVmi sarhban-
-87-
dhatah
() , ;
siya
cryatay
; tathaiva ;
pit put adi .; tman
; bhedatah ; suapne
; jgrati v ; yah ;
ea puruah
""; my paribrmitah
.
, ,
,
-
, ,
;
,
,
.
9/ bhr ambhmsyanalo nilombaram aharntho
himmuh pumn itybhti
carcartmakam idam yasyaiva mrty
aakam |
nnyat kicana vidyate vimsatm yasmt
parasmd vibhoh tasmai r gurumrtaye
nama idam r dakimrtaye ||
,
,
, , ,
,
, ;
,
,
;
,
,
.
10/ sarvatmatvam iti sphuiktam idam yasmad
amumim stave tensya ravat tadartha
-89-
,
,
,
,
-90-
,
,
;
,
.
citram vaataror mule vddhh iyh
gurur yuv|
guros tu maunam vykhynam iys tu chinna
samayh ||
rdakinamrtyaakam samprnarii ||
citram ; mule ; vaataroh
; vrddhh ; iyh ; guru ;
yuv ; guroh tu ; maunam ;
vykhynam , ; iyh tu ; chinna
; sarnayh .
/
,
-91-
...
.
.
" ".
-92-
PRANOTTARA-RATNAMLIK
!
>
,
,
?
2 / bhagavan kim updeyam
guru vacanam heyam api kim akryam |
guruh adhi gata tattvah
iya hity'odyatah satatam ||
bhagavan ; kim ; updeyam
,
, ; guru , ; vacanam
-94-
, , ; hey am , ,
; api kim ; akryam
,
; ; kah guruh
, ,
;
; adhigata
tattvah , ; iya ; hitya
, , ; udyatah , ; satatam
, , .
, ?
.
?
.
?
, ,
.
3/ tvaritam kim kartavyam vidum
samsra santaticchedah |
kim moka taror bjam
samyak jnam kriy siddham ||
tvaritam , , , ; kim
kartavyam
, ; vidum
; samsra ( ),
; santati
, ,
;
-95-
chedah , , ; kim ;
moka , ; taroh ; bjarh
, ; samyak ; jnarh ;
kriy siddham , , *
?
.
?
.
4/ kah
kah
kah
kim
pathyataro dharmah
ucir iha yasya mnasam uddham |
padito vivek
viam avadhra guruu ||
kah ; pathyatarah
, ;
dharmah , ; kah ; ucih iha
; yasya ; mnasam , ; uddham
, ; kah paditah , ; vivek
( ); kim
viam ; avadhra , ,
; guruu .
-96-
.
?
.
?
.
?
.
5/ kim samsre sram
bahuo api vicintyamnam idam eva |
kim manujevia tamam
sva para hity'odyatam janma ||
kim ; sariisre .-; sram ;
bahuah api , ; vicintyamnam
; idam eva
, ; kim manujeu ;
ia ; tamam ; para ,
; udyatam ; hitya , ,
; sva ; janma .
-97-
.
?
.
6/ madir eva moha janakah
kah snehah ke ca dasyavo viayh |
k bhava valli tr
vair yastvanudyogah ||
kah ; janakah
, ; moha
, , ; eva ; madih
; snehah , ;
ke ; dasyavah , ; viayh
, ; k bhava ; vall
; t (
-, , ); kah
vair ; yah tu anudyogah , .
,
?
.
?
.
-98-
?
.
?
.
7/ kasmd bhayam iha marat
andhd iha viiyate rg |
kah ro yo lalan locana
bair na ca vyadhtah ||
kasmt ; bhayam iha ; marat ;
andhd ; iha ( ); kah viiyate
; rg ; kah rah
,
; yah , ; ca uyadhita
; bair ; lalan ; locana
.
?
.
?
.
?
.
-99-
8/ ptum karjalibhih
kim amrtam iha yujyate sad upadeah |
kim guruty mlam
yad etad aprrthanam nma ||
kim amrtam ; iha yuyate , ,
; ptum ; ajalibhih ; kara ;
sad upadeah , ; kim
mlam , ; guruty , ;
yad etad , ; ; aprrthanam
,
, ?
.
?
.
9/ kim gahanam stri caritam
kacaturah yo na khantas tena |
kim duhkham asantoah
kim lghavam adhamato yca ||
kirn gahanam , ; stri ; carita
, ; hah caturah , ; yah
khanditah , ; tena
-100-
?
.
?
.
?
.
?
.
10/kim jvitam anavadyam
kim jdyam phato'pyanabhysah |
jgarti viveki
k nidr mdhat jantoh ||
kim jvitam .; anavadyam
, ; kim jdyam , ,
; phata ; api ; anabhysah
, ; kah jgarti
; vivek ; k nidr
, ; mdhat ; jantoh .
-101-
?
.
?
.
?
.
?
.
11/ nalin dala gata jalavat taralam kim
yauvanam dhanam cyuh |
kathaya punah ke sasinah kiraasamh
sajjan eva ||
kim taralam ; jalavat ; nalinl
dala gata ; yauvanam ;
dhanam ; yuh ;
kathaya ; punah ; he ; kiraa samh
; ainah ; saj jan ; eva
.
,
?
,
.
-102-
,
?
.
12/ narakah paravasat
kim saukhyam sarva saga vratiry |
kim satyam bhta hitam
priyam ca kim prinm asavah ||
ka narakah
; paravaat
,
; kih saukhyam ; sarva
; sanga ; uiratiry ; kim
satyam ; hitam ; bhta
; priyam ; kim ; prinm .
; asavah .
?
.
?
.
?
, .
?
.
-103-
?
.
?
.
?
.
14/ kim maraam mrkhatvam
kim cnargham yad avasare dattam |
marat kim alyam
pracchannam yat ktam ppam ||
kirn maranam ; mrkhatvam
; kim ca anargharn ; yad , ;
avasare ; dattam ; marat o
-104-
; kirn alyam
() , ;
pracchannam ; yat ; ktarh
; ppam .
?
.
?
.
?
.
15/kutra vidheyo yatno
vidybhyse sad auadhe dne |
avadhra kva kry
khala parayoit paradhaneu ||
kutra ; vidheyo ; yatno ;
vidybhyse
; sad auadhe
; dne ; avadhra
; kva ; kry ; khala ;
para yoit ; para dhaneu
.
?
,
.
-105-
?
,
.
16/ khar niam anucinty
samsra asrat na tu pramad |
k preyasi vidhey
karu dneu sajjane maitr ||
k ; ahar ; niam ; anucinty ;
eamsra ; asrat ; tu
; pramad ; k preyas ( )
; vidhey , ; aru ;
dneu , ; saj jane
; maitr .
?
,
.
?
.
17/ kaha gatair asubhih
-106-
?
, ,
.
18/kah sdhuh sadvrttah
kam adhamam cakate tvasad vrttam |
kena jitam jagad etat
satya titikvat pums ||
kah sdhuh ; sad vtta
( ); kam ; cakate
;
adhamam ; tu asad vrttam ()
-107-
; titikauata
?
.
?
, .
?
, .
19/ kasmai nammsi devh kurvanti
day pradhnya |
kasmt udvegah syt
samsra aranyatah sudhiyah ||
kasmai ; nammsi
kurvanti ;
devh ; pradhnya ; day ;
kasmt ; syt ; udvegah ; sam
sra ; aranyatah ; sudhiyah
.
?
.
?
.
-108-
?
, ,
.
?
.
.
21/ko'andho yo'akrya ratah
badhiro yo hitni na ruoti |
mko yah kale
priyni vaktum na jnti ||
hah andhah ; yah ratah ; akrya
, ; kah badhirah ; yah
-109-
?
, .
?
.
?
.
22/kim dnam ankkam
kim mitram yo nvrayati ppt |
ko'alakrah lam
kim vcm madanam satyam ||
kim dnam ; ankkam ,
; kim mitram ; yah niurayati
, ; ppt ; kah alakrah
, ; lam ; kirn
vcm ; madanam ; satyam
, .
?
.
--
?
.
?
.
?
.
23/ vidyud vilasita capalam kim
durjana samgatir yuvataya |
kula la niprakamph ke kali kale api
sajjan eva ||
kim capalam ; vidyud vilasita
; samgatih ; durjana ; yuvatayah
; ke niprakamph
; kula la ; api ; kali
kale -; saj jan ; eva
.
?
.
-?
--
.
24-25/ cintmair iva durlabham iha kim
kathaymi taccatur bhadram |
kim tad vadanti bhyo
vidhta tamas vieea ||
kim iha ; durlabham ;
iva ; cintmaih ; kathaymi
; tat catur ; bhadram ;
kim tad ; vadanti ; bhya
; vieena ; vidhta ,
; tamas .
,
?
,
,
.
dnam priya vk sahitam
jnam agarvam kamnvitam saury am |
vittam tyga sametam
durlabham etat chatur bhadram ||
-112-
:
, ;
;
, ;
, .
.
26/ kim ocyam krpayam
sati vibhave kim praastam audryam |
kah pjyo vidvadbhih
svabhvatah sarvad vinito yah ||
kirn ocyam () ; krpayam
, ; sati vibhave ; kim
praaetam ; audryam ,
; kah pjyah ; vidvabih
;
svabhvatah ; yah ; sarvad ;
vintah , .
-113-
?
.
, ?
.
?
, .
27/ kah kula kamala dineah
sati gua vbhave apiyo namrah |
kasya vase jagad etat
priya hita vacanasya dharma niratasya ||
kah ; dineah (); kamala ;
kula ; sati () ; vbhave ; gua
; api yah ; namrah ;
kasya ; etat jagat ; vase ( ,
) , ; vacanasya , ; priya
; hita , ; dharma ,
; niratasya .
, ,
?
,
.
?
-114-
,
.
28/ vidvan manohar k
sat kavit bodha vanit ca |
kam na spati vipattih
pravddha vacannuvartinam dntam ||
k ; har ; manah ; vidvan ;
sat , ; kavit ;
vanit ca ; bodha ; kam na spati
; vipattih
, ; anuvartinarh
, ; vacana , ; pravddha
; dntam .
?
.
?
,
.
29/kasmai sphayati kamala
tvanalasa cittya nti vttya
-115-
?
,
.
?
, ,
.
30/ kutra vidheyo vsah
sajjana nkae athavkym |
kah parihryo deah
piunayuto lubdha bhpa ca ||
kutra ; vidhey ; usa
.-; nikae ; sat ; jana
; athau ; ksyam ( ); kah
; deah ; parirya
; yutah
--
; piuna ; bupa
.
; lubdha
?
,
.
?
.
31/ kena aocyah purua
praata kalatrea dhra vbhavena |
ia bhuvane kah ocyah
satyapi vibhave na yo data ||
kena ; aocyah ; purua
; praata ; kalatrea .; dhra
; vbhavena ; iha ; bhuvane ; kah ocyah , ; yah ; sati api ; vibhave ; data .
?
,
.
?
-17-
, ,
.
32/ kiri laghuty mlam
prkta purueu yfi yc |
rmd api kah rah
smara ara nihato na ya calati ||
him mlam , ; laghuty
(); y yc ; prkrta ,
; purueu ; ka Srah ; api rmd
; yah na calati ; nihatah ; ara ; smara .
?
.
?
, ,
.
33/kim ahar niam anucintyam
bhagavac caraam na samsrah
cakumanto apyandhh
ke syu ye nstik manujh ||
-118-
?
, .
, ?
, .
34/ kah pagur iha prathito
vrajati ca yo vrddhake trtham |
kim trtham api ca mukhyam
citta malai yan nivartayati ||
hah prathitah , ; paguh ;
ca yah , ; vrajati , ; trtham
; vrddhake ; ;
trtham ; api ca ; mukhyam ;
yat ; nivartayati
; citta ;
malam , .
?
, ,
.
-119-
?
, .
35/ kiri smartavyam puruaih harinma sad na yvan bh |
hi na vcyah sudhiy
para doacnrtam tadvat ||
kim smartavyam ; puruai ; sad
; nma ; harih ; na yvan
; bh , ; kah sudhiy ; hi
na vcyah ; para ; doah
; tadvat ; antam .
?
, .
?
.
36/ kim sampdyam manujaih vidy
vittam balam yasah puyam |
kah sarva gua vin
lobhah atru ca kah kmah ||
kim sampdyam ; manujaih ; vidy
-120-
?
, , ,
.
?
.
?
.
37/ k ca sabh parihry
hn y vrddha sacivena |
iha kutra avahitah syn manujah
kla rja sevym ||
k ca sabh ; parihry ;
hn ; y , ; vrddha
, ; sacivena ; kutra , ;
iha ; avahitah syn ;
manujah ; sevym , ; kila
rja .
-121-
?
.
?
.
38/ prad api ramyah
kuladharmah sdhu samgas ca |
k samraky krtih
pativrat naija buddhi ca ||
kah ramyah
; prad api ;
kuladharmah ; samgah ca
; sdhu ; k , ; samraky
; krtih ; pativrat ;
naija ca ; buddhih .
?
.
?
,
.
39/ kalpalata loke
-/22-
sacchiyyrpit vidy |
akaya vaa vkah syt
vidhivat satptra datta dnam yat
; kalpalat , ,
, ; loke
; sat ; iyya ; arpit ;
vidy ; kah ; akaya vaa ;
vkah ; syt ; vidhivat
, , ; satptra
; datta , ; dnam ; yat .
, ?
.
?
,
.
40/ kim astram sarvem yuktih
mt ca k dhenuh |
kim nu balam yad dhairyam
mrtyuh yad avadhna rahitatvam ||
kirn ; astram ; sarvem
-123-
yuktih
; mt ; k ; denu
; kim ; balarh , ; yad ,
; dhairyam ; kah mtyu ,
; yad rahitatvam
, ;
avadhna , , .
?
.
?
.
?
.
?
.
4 1 / kutra viam duajane kim iha aaucam
bhavet am nm |
kim abhayam iha vairgyam bhayam api
kim vittam eva sarvem ||
kutra viam ; dusa jane ; kirn
ia aaucam ; bhavet ,
; am
; nm ; kim abhayam iha ;
vairgyam ; kim bhayam api ;
vittam eva ; sarvem .
-24-
?
.
?
.
?
.
?
.
42/ k durlabh narm
hari bhaktih ptakam ca kim hims |
hi bhagavat priyah syt
yo anyam nodvejayed anudvignah ||
k durlabh ; narm ;
bhaktih ; hari ; ca kim ptakam
; hims ; kh hi ; bhagavat
; priyah syt ; yah any am ;
udvejayet , ; anudvignah
.
?
.
?
.
-125-
?
, .
43/ kasmt siddhih tapasah
buddhih kva nu bhsure kuto buddhih |
vddhopasevay ke
vddh ye dharma tattvajh ||
kasmt siddhih ; tapasah ,
; kva buddhih ; bhsure
(bhmi deva = bhsura, , , .. ;
,
); kutah buddhih ;
vdda upasevay
; ke vddh
; ye dharma , ; tattvajh
.
?
.
?
.
?
,
.
?
.
-126-
4 4 / sambhvitasya marad
adhikam kim duryaso bhavati |
loke sukh bhavet dhanavn
dhanam api ca kim yataseam ||
sambhvitasya ; marad ;
adhikam kim ; duryao bhavati
,
; loke ; sukh ; bhavet kah
; dhanavn ; dhanam ; api ca kim
; yatah , ; ca iam .
?
.
?
.
?
,
.
45/sarva sukhnm bjam
kim puyam duhkham api kutah ppt
kasya aivaryam yah kia
akaram rdhayed bhakty ||
-127-
sarva ; sukhnm
; bjam him ,
, ; puny am ; duhkham
api a
; kutah ; ppt ; kasya ;
aivaryam ; yah kila ;
akaram
(); rdhayet
;
bhakty .
?
.
?
.
?
,
.
46/ vardhate vintah
v hyeta yo dptah |
n pratyetavyo
brute yacntam asvat ||
hah vardhate , ; vintah ,
; hah v hyeta ; yah dptah
, ; hah pratyetavyah
; yah
brute ; anrtam , ; avat
.
-128-
?
.
?
.
?
, .
47/ kutrnte'apyappam
yaccoktam dharma rakrtham |
dharmo abhimato
y a h inm nij kulnnm ||
kutra ante ; api appam ;
yat ca uktam ; artham ,
; raka ; dharma ; kah dharma
; abimata ; yah inm ,
, , ; nij ;
kulnnm , .
?
.
?
-
,
-129-
.
4 8 / sdhu balam kim davam
kah sdhuh sarvad tuah |
daivam kim yat suktam
kah sukt lghyate ca yah sadbhih ||
sdu , ; balam kim ; daivam
; kah sdhuh ; sarvad ; tuah
, ; daivam kim ;
yat suktam ; kah sukt
; ca yah , ; sadbhih ;
lghyate , .
?
.
?
, .
?
.
?
, .
-130-
?
.
?
.
?
, ,
.
50/ kasya kriy hi saphal
yah punarcravn iah |
kah sio yo veda
pramavn hatah kriy bhraah
-131-
kaaya kriy
; hi saphal
; yah punah , ; craut
; isah ; kah ia
; yah veda ; pramavn
; kah hat ah ; kriy
; bhraah .
?
,
.
?
.
, ?
,
.
51/ dhanyah sariinyas
mnyah paditah sdhuh |
kah sevyo yo data
data yo arthi tptim tanute ||
kah dhanyah ; samnys ,
; kah mnyah ; paditah ,
; sdhuh ; kah sevyh
; yah data ; kah data ;
-132-
?
.
?
,
.
?
.
?
, .
52/ kirn bhgyam dehavatm
rogyam kah phal kikrt |
kasya na ppam japatah
kah pro yah prajvn syt ||
him bhgyam ; dehavatm ;
rogyam ; hah phal ;
hri krt (..
); kasya na ppam ;
japatah ; kah prah
; yah prajvn syt
.
-133-
?
.
?
,
.
?
,
.
?
.
?
.
?
-134-
,
.
54/ k ca para devatokt
cicchaktih jagat bhart |
sryah sarvem
jvanahetu sa parj anyah ||
k ca para ; devat ; ukt
; cit aktih ; hah jagat
; bhart ; sryah ; sarvem
; hah jvana ; hetuh ; sah
parjanyah
.
?
.
?
.
?
.
55/ kah sro yo bhita
trt trt ca kah sadguruh |
hi jagat gururuktah
ambhuh jnam kutah ivd eva
-135-
?
, .
?
.
?
-.
?
.
56/ muktim labheta kasmt
mukunda bhakteh mukundah kah |
yastrayed avidym
k cvidy yad tmano asphrtih ||
muktim
; labheta
kasmt
;
bhakteh ; mukunda (
); mukundah kah ; yah trayet
, ; avidym ; k ca avidy
-136-
?
.
?
, .
?
""
.
57/ kasya na oko yah syd
akrodah kim sukham tuih |
rj ranj ana kt
kaca v ncasevako yah syt ||
kasya na okah ; yah syd akrodah
; kim sukham ; tuih
; kah rj ; rajana kt
.-; kaca v ; yah nca
; sevakah syt .
?
, .
?
-137-
.
?
.
?
.
58/ my parameah
indrajlyate prapaco'yam |
kah svapna nibho jgrad
vyavahrah satyam api ca kim brahma ||
kah my ; parameah
; ka indrajlyate
;
prapacah ; kah svapna ;
nibho ; jgrad ; vyavahrah
?
.
?
.
?
.
?
.
-138-
?
, , .
?
, .
, ?
.
?
.
60/kim pramrthikam syt
advaitam cjat kuto andih |
vapua ca poakam kim
-139-
,
?
.
?
, .
?
.
?
,
.
61/ brhmaair upsyo
gyatry arkgni gocarah sambhuh |
gyatrym ditye cgnau
ambhau ca kim nu tat tattvam ||
-140-
kah brhmaaih
; upsyah
; ambhuh ; gocarah
; gyatr ; arka ; agni
; gyatrym ; ditye ;
agnau ; ambau ; kim ; tat
tattvam .
?
,
, .
,
, ?
:
.
62/ pratyaka devat k
mt pjyo gurus ca kah ttah |
kah sarva devattm
vidy karmnvito viprah ||
pratyaka
, ; devat k ;
mt ; kah guruh ; pjyah
; ttah ; kah sarva
; devata ; atm ; vidy
; karma ; anvitah ,
-141-
; viprah
, .
?
.
, ?
.
?
,
.
63/ kas ca kula kaya hetuh
santpah sajjaneu yo akri |
kem amogha vacanam
ye ca punah satya mauna ama lh ||
ka ca hetuh ; kaya ; kula
; yah akri me, ; santpah , ;
sajjaneu ; kem vacanam ; amogha
, ; ye ca punah , ; satya
; mauna ; ama ; lh no
.
?
.
?
-142-
,
, .
64/ kim janma viaya samgah
kim uttaram janma putrah syt |
aparihryo mtyuh
kutra padam vinyasec ca dk pte ||
kim janma ; viaya ;
samgah ; kim uttaram ; jan
ma ; putrah syt ; kah aparihryah
; mtyuh ; kutra padam ;
inyaset ca ; dk ; pte
.
?
.
?
.
?
.
?
.
-143-
?
.
?
.
?
,
, .
-144-
?
.
?
.
?
, .
67/ ity e kahasth
pranottara ratna mlik yem |
te muktbhara iva
vimalcbhnti sat samjeu ||
iti ; yem me, ; kahasth (
); e mlik
; ratna
-145-
, ,
,
,
.
" 9'
-146-
TMABODHAH
, ,
,
"".
2 / bodho anyasdhanebhyo hi skn mokaika
sdhanam |
pkasya vahnivaj jnam vin moko na
siddhyati ||
bodhah ; ; sdhanebhyah ; hi ; skn ;
moka ; eka ; sdhanam
; pkasya ; vahni vat
; jnam ; vin moka -
-148-
; siddhyati
,
,
.
,
.
3/ avirodhitay karma nvidym vinivartayet |
vidy avidym nihantyeva
tejastimirasanghavat ||
avirodhitay
; karma ;
avidym ; vinivartayet ,
; vidy ; avidym ; nihanty
; eva ; tejah ; timira ; sanha
; vat .
,
.
,
, .
-149-
- "*.
,
, .
5/ ajna kaluai jvam
jnbhysd vinirmalam |
ktv jnaih svayai nayej jalaih
katakareuvat ||
bhysd (
); jna ( "");
vinirmalam , (
); jvam ; kaluam ; ajna
; ktv () ; jnah ; svayTi
; nayet ; katakareu vat
-150-
; jalarn (
, ,
, ).
,
.
, ,
.
6/ samsrah svapnatulyo hi
rgadvedi samkulah |
svakle satyavad bhti prabodhe saty asad
bhavet ||
samsrah ; svapna ; tulyo hi
; rga ; dvea adi .;
samkulah ; svakle (..
); satya vad bhti ;
prabodhe saty (); asad
; bhavet .
,
,
,
.
-151-
- -
,
.
7/ tvat satyam jagad bhti
uktik raj atam yath |
yvan na jyate brahma
sarvdhihvam advayam ||
tvat ; satyam ; jagad ; bhti
, ; uktik ( ,
, ); rajatam yath
; yvan jyate
; brahma
; sarva ; adhihnam
;
advayam .
, ,
,
.
8/ upadane akhiladhare jaganti paramevare
sarga sthiti layn ynti budbudnva vrii ||
-152-
updne
; akhila ;
dhre ; jaganti ; parameuare ;
sarga , ; athiti ; layn
; yni ; budbudi iva ;
vrii .
,
.
.
9/ saccid tmany anusyte nitye viau
prakalpith |
vyaktayo vividhs sarv hake kaakdvat ||
sat ; at ; tmani ; anusyte
; nitye ; viau ; prakalpith
, ; vyaktayah , ;
vividi , ; sarv ; hake
; kaka di (); vat
, .
,
,
-153-
( )
,
,
.
10/ yathkso hkeo nnopdhigato vibhuh |
tad bhedd bhinnavad bhti tannse kevalo
bhavet ||
yath , ; vibhuh ,
; aka , ; hrkeah ;
; updi ; gata ,
; tad bhedd - ; bhinna ,
; uad bhti ( ); tat
(, .. ); ne , ; kevalah
, ; bhavet ,
,
,
,
(- ()).
,
-154-
.
11/ nanopadhi vad eva jatinamaramadayah |
tmany ropits toye rasa vardi bhedavat ||
uad eva - ; ; updhi
; jti ; ; arama
dayah ; ropit ;
tmani ; vat bheda ; rasa ;
vara adi .
-
,
, .
12/packta mahbhta sambhavam karma
sacitam |
arram sukha duhkhnm bhogyatanam
ucyate
|
sambavarh ; ma bta ()
; packta ; karma sacitam -
-155-
; arram , ;
ucyate ; ayatanam
;
duhkhnm
bhoga ; sukha .
, :
,
*;
,
.
13/ paca pra mano buddhi daendriya
samanvitam |
apackta bhtottham skmgarh
bhogasdhanam ||
paca ; pra ; manah ; buddhi
; daa ; indriya (
); samanvitam ; bhta
; apackrta
; uttam ; skma
* ,
,
, ,
.
-156-
; agarh ; boga
; sdhanam
.
,
,
( ),
,
,
.
14/ anady avidyanirvacya karaopadhir ucyate |
updi tritayd anyam tmnam avadhrayet ||
andi ; avidy ; anirvcy
, ; kraa ; updhir
, (); ucyate ; updhi
(.. , ); tritayd
; any am ; tmnam
; avadhrayet , .
-157-
( ).
,
().
15/ pacakodi yogena tat tanmaya iva sthitah |
uddtm nlavastrdi yogena sphaiko yath ||
yogena , ;paca ;
adi . ( : , .-
, , ); udda tm
; sthitah
; iva tat tanmaya
, ; nla ; vastra
di .; yogena - ; yath sphaikah
, .
,
,
, ,
.
16/vapus tudibhih koair yuktam
yuktyavaghtatah |
tmnam ntaram uddham vivicyt tandulam
yath ||
-158-
,
,
, "".
17/ sad sarvagato apytm na
sarvatrvabhsate |
buddhvevvabhseta svaccheu pratibimbavat ||
sad ; sarvagatah
; api tm
; sarvatra ; avabhsate (..
); buddhau eva
; avabhseta ; svaccheu
, ; pratibimba vat .
,
.
-59-
.
18/ dehendriya mano buddhi praktibhyo
vilakaam |
tad vrtti skiam vidyd tmnam rjavat
sad ||
deha ; indrya ; manah ; buddhi ; prakrtibyah
;
vilakaam ; tad vtti , ;
ekiam , ; vidyd , ;
sad , ; tmnam ; rja vat
.
, , ,
.
, ,
.
19/ vyaptevindryevatma vyaprivavikinam |
dyate abhreu dhvatsu dhvanniva yath
a ||
-160-
vypteu ; indriyeu
;
tm
; vypra
eua
;
avivekinm ; dryate ; abhreu
; duatsu
; dhvan iua
; yat a .
,
,
.
,
.
20/ tma caitanyam ritya dehendriya mano
dhiyah |
svakyrtheu vartante
srylokam yath janh ||
ritya ; at caitanyam ,
; deha ; indrya ; manah ;
dhiyah ; vartante ; sva kyrtheu
; yath janh ; alokam ; rya .
, ,
, ,
;
-161-
.
21/ dehendriya guu karmy
amale saccid tmani |
adhyasyanty avivekena gagane nlatdivat ||
avivekena ; adhyasyanty
; guu , , ; karmi ; deha ; indrya ;
amale , ; tmani ; sat cit
; vat ; gagane ; nlata adi
. .
,
, ,
.
22/ ajnn mnasopdheh kartrtvdini ctmani
kalpyante ambugate candre calandi
yathmbhasah ||
-162-
, ,
,
: ,
, - ,
- .
23/ rgecchsukha duhkhdi buddhau satym |
suuptau nsti tan ne tasmd buddhes tu
tmanah ||
rga , ; icch ; sukha
; duka adi mn.; buddhau
; satyrh , ; pravartate
; suuptau ; asti ; tan
ne ( ) , ; tasmd
, ; budde tu ;
tmanah .
, ,
-163-
.
,
.
,
.
24/ prako arkasya toyasya aityam agner
yathoat |
svabhvah saccidnanda
nitya nirmalattmanah ||
praka ; arkasya ; toyasya ;
aityam ; agneh ; yat ; uat
; svabhva ; sat cit nanda -; nitya ; nirmalata ; tmanah
.
,
, .
.
-164-
,
" *.
26/ tmano vikry nsti buddher
bodho na jtvapi |
jvas sarvamalam jtv
kart draeti muhyati ||
tmanah
; vikry
,
, ; asti ; buddheh
; bodho ; jtu ,
; api ; jva (); sarvam
""~ ; alam , ; jtv ; kart
-165-
,
.
,
,
, :
" , "
27/ rajju sarpavad tmnam jvam
jtv bhayam vahet |
nham jvah partmeti
jtascen nirbhayo bhavet ||
rajju ; sarpa ; vad ; tmnam ;
jivarn ; jtv ; bhayam ; vahet
, ; aharh jvah ; para atma
; iti jtah ; cet ;
nirbhayo ; bhavet .
.
,
-166-
,
.
:
" , "
.
28/ tmvabhsayaty eko buddhydn
indriyy api |
dpo ghadivat svtm jadais tair
nvabhsyate ||
tm ; avabhsayati
; ekah
; buddhi dn .; indriyi api
; dipah ; ghaa adi .; vat ;
8va tm (); taih jadaih
; avabhsyate .
, ,
,
, .
.
-167-
,
.
- ,
,
.
30/ niiddhya nikhilopdhn neti netti vkyatah |
vidydaikyam mahvkyair
jvtma paramtmanoh ||
niiddhya ; nihila ; updn
, ; neti neti , ; iti vkyatah
; vidyd , ; ekyam
; mah ; vkyaih ; fv~
-168-
atma ; paramatmano
.
" , ",
,
.
31/ vidyakam arirdi dyam
budbudavat karam |
etad vilakaam vidyd aham
brahmeti nirmalam ||
vidyakarh (); arra di
; dyarh (); budbuda vat
; karam ; etad ; vilakaam
; vidyd ; aham brama iti
; nirmalam , .
, ,
;
, ,
.
, :
" , ."
-169-
"" .
, , .
"" ,
.
"" .
33/ amanastvn na me duhkha rga dvea
bhaydayah |
aprohy aman ubhra ity di ruti
sant ||
amanastvn ; na me ; duhkha
; ruga ; dvea ; bhaya daya
; aprohi ;
amanh ; ubhra ity di mn.; ruti
-170-
; saeanat .
"" .
,
, , .
,
,
, .
34/ nirguo nikriyo nityo nirvikalpo nirajanah |
nirvikro nirkro nitya mukto asmi nirmalah ||
nrguah ; nikriyah ; nityah
; nirvikalpa -
; nirajanah ; nirvikrah
; nirkrah ; nitya ; mukto
; asmi nirmalah .
"" ,
;
.
"" , ,
.
-171-
, "" ,
, ;
"" , ,
,
.
36/ nitya uddha vimuktaikam
akhadnandam advayam |
satyam jnam anantam yatparam
brahmham vatat ||
nitya ; uddha ; vimukta ; ekam
; akhada , (..
-172-
, ); nandam
; advayam ; satyam ; jnam
; anantam ; param brahma
; yat .
,
, , ,
, ;
, ,
.
37/ evam nirantara kta brahmaivasmiti vasana |
haraty avidy vikepn rogn iva rasyanam ||
evam ; nirantara
; kt
; brahma eva asmi ;
iti vsan , , ; arati
; avidy ; vikepn
(avarana vikepa); rogn ; iva rasya
nam .
", "
,
,
-173-
,
.
38/ vivikta dea sno virago vijitendriyah |
bhvayed ekam tmnam tam anantam
nanyadhh ||
viuikta ; deah ; slnah ; virgah
(.. ,
); vijita ; indriyah ; bhvayed
; ekam ; tmnam ; tam
, ; anantam ; - ;
dh .
:
,
,
,
,
, .
39/ tmany evkhilam dyam pravilpya dhiy
sudhih |
bhvayed ekam tmnam nirmalkavat sad
-174-
,
-
.
40/ rupavaradikam sarvam vihaya paramarthavit |
paripra cidnanda svarpevatihate ||
fpa ; vara dikarh ; sarvam viya
; artha , ;
vit ; paripra ; cid nanda
; svarpea , ; avatiate .
,
, ,
-175-
,
.
-- ,
,
.
42/ evam atmaraau dhyana mathane satatam kte |
uditvagati jvl sarvjnendhanam dahet ||
evam ; tma araau ; dhyna
; mathane ; satatam ; krte
; udita ; avagati ; jvl
; sarva , ; ajna ; indhanam ; dahet , .
-76-
""
"9 ,
.
43/ arueneva bodhena purvam santamase kte |
tata virbhaved tm svayamevmumn iva ||
aruena iva ( ,
); bodhena
; prvam
; sat
; tamase ; kte ; tata
; vih baved ; tm ; svayam
--; eva amumn iva .
,
,
, ,
--.
44/ tm tu satatam prpto
aprptavad avidyay |
tan ne prptavad bhti sva
kabharaam ath ||
-177-
tm ; tu s a t a t a m ; praptah
( );
api ( ); aprptavad , ;
avidyay
- ; tan (); ne
; prptavad
, ; bhti
, ; 8Va kaha ;
bharaam ; yath .
, ,
-
.
,
.
,
.
45/ sthau puruavad bhrnty kt
brahmai jivat |
jivasya tttvike rpe tasmin de nivartate ||
stau ; puruavad ; bhrnty
- ; kt ; brahmai ;
jvat ; jvasya ;
tttvike
rpe ; tasmin de
.
, ; nivartate
-178-
,
,
"" .
,
.
46/ tattva svarpnubhavd utpannam
jnam ajas |
aham mameti cjnam bdhate
dig bhramdivat ||
tattva
; svarpa ; anubhavd
,
,
"* "",
-79-
,
.
47/ samyag vijnavn yogi svtmany
evkhilam sthitam |
ekarii ca sarvam tmnam kate
jna caku ||
samyag ; vijnaun ; yogi
; svtmani ; eva akhilarh ; sthitam
; ca sarvam ; tmnam ; ekam
; kate ; jna ; caku
.
,
-, ,
.
48/ tmaivedam jagat sarvam tmano
anyan na kicana |
mdo yadvad ghadni svtmnam
sarvam kate ||
tma iva ; idam (-
-180-
,
.
.
- .
49/ jvanmuktistu tad vidvn prvopdhi
gunmstyajet |
sa sacciddi dharmatvam bhavet bhramara
kavat ||
jvanmuktihtu
; tad (..
); vidvn ; prva ;
updi ; gunrhs ; tyajet
; sat cit di , .; dharmatvam
, ; bhavet (
); bhramara ; ka vat
().
,
,
-181-
;
,
,
.
50/ trtv mohravam hatv rga
dved rkasn |
yog nti samyukta tmrmo vrjate ||
trv ; moha ; aravam
( , ,
); hatv , ; rga
; dvea adi ; rkaen
( ); yog (
); nti (.. ,
); samyukta ; tmrma
"" ; uirjate .
,
,
,
.
51/ bahynityasukhasaktim hitva atma sukha
-182-
nivtah |
ghatastha dpavac chavad antareva prakate ||
bhya , ; anitya ; sukh
; saktim ; hitv ; at
; sukha ; nivrtah ; ghata stha
; dpa vat ; avad
; antareva ; prakate ;
( :
ghatasthadpavat
svasthah
svntareva).
,
,
,
- ,
.
52/ updhistho api tad dharmair
alipto vyomavan munih |
sarvavin mdhavat tihed asakto vyuvac
caret||
updhi stha ; api tad
; dharmai , ; vyomavat ;
munih ; sarva vin ; mdhavat
; tihet ; asaktah ;
-183-
,
, ,
.
,
;
,
.
53/ upadhi vilayad viau nirviseam viseu munih |
jale jalam viyad vyomni tejas tejasi v yath ||
updhi ; uilayd ; viau
; nirviearh ; vieu ;
munih ; jale ; jalam ; viyad ;
vyomni ; tejas ; tejasi ; v yath
.
,
,
, ,
.
-184-
,
;
;
.
55/ yad dv nparam dsyam yad
bhtv na punarbhavah |
yaj jtv nparam jeyam
tad brahmety avadhrayet |||
yad dv ; nparam ; dryam
; yad bhtv ; punah
-185-
,
, ;
, ;
, .
56/ tiryag rdhvam adhah pram
saccidnandam advayam|
anantam nityam ekam yat tad brahmety
avadhrayet ||
tiryag , ; rdhvam ; adhah ;
pram ; sat cit nandam
, ,
; advayam ; anantam
; nityam ; ekam ; yat ; tad brahma
To ; iti avadhrayet
.
,
, ,
,
, , ,
,
, .
-186-
,
,
,
,
, .
58/ akhadnanda rpasya tasynanda lavrith
brahmdys tratamyena bhavanty
nandino khilh ||
-187-
,
,
.
59/ tadyuktam akhilam vastu vyavahra
cidanvitah |
tasmt sarvagatam brahma kre
sarpirivkhile ||
tad (); yuktam ; akhilam
(); vastu ; uyauahra
; cit
anuita ; tasmt ; sarvagatam
; brahma ; kre ;
sarpis iva akhile .
,
.
-188-
, .
60/ anavasthlam ahrasvam
adrgham ajam avyayam |
arpa gua varkhyam tad brahmety
avadhrayet ||
anau ; asthlam ; ahrasvam
; adrgham ; ajam ; avya
yam ; arpa ; gua
; vara ; akhyam ; tad ; brahma
; ity avadhrayet
.
: ,
,
,
, ,
,
, , .
61/ yad bhs bhsate arkdi bhsyair yattu na
bhsyate |
yena sarvam idam bhti tad brahmety
avadhrayet ||
-189-
,
,
,
.
62/ svayam antar bahir vypya
bhsayannakhilam jagat |
braima praksate vahni prataptyasa pidavat||
8vayam ; antar ; bahir ; vypya
; bhsayan ; akhilam ; jagat
; brama ; prakate
; vahni
; pratapta ; ayasa ;
pida ; vat .
,
,
-190-
-,
,
.
63/ jagad vilakaam brahma
brahmaonyan na kicana |
brahmnyad bhti cen mithy yath
marumarcik ||
jagad ; vilakaam ; brahma
; bramao ; anyat , ;
na kicana ; brahmnyad ;
bhti cen ; mithy ; yath
; marcik :.
,
, .
,
.
64/ dyate ryate yadyad
brahmaonyan na tadbhavet |
tattvajnc ca tad brahma saccidnandam
advayam ||
-191-
dyate ; ryate ; ad ad -;
brahmaa ; any an tad bhavet
; tattva , ; jnt ca ;
tad brahma ; saccidnandam
-; advayam .
, ,
.
,
--.
65/ sarvagam saccidtmnam jna cakur
nirkate |
ajna cakur neketa bhsvantam bhnum
andhavat ||
saruagam ; saccidtmnam
-; jna ; cakuh ; nirkate
; ajna ; cakuh ; iketa
; bhsvantam ; bhnum ; andhavat
.
.
, ,
-192-
.
66/ ravadibhir uddpta jngni paritpitah |
jvas sarvamaln muktas svaravad dyotate
svayam ||
ravaa ; dibhir (
: , ); uddpta ; jna agni ; paritpitah
;
jvah ; sarva ; maln ; muktas
, ; svara vad ;
dyotate ; svayam --.
, ,
,
,
,
--.
67/ hdkodito hy tm bodha bhnus
tamopaht |
sarvavypi sarvadhr bhti
bhsayate'khilam ||
-193-
hd ka ; uditah ; hi tm
; bodha ; bhnuh ; tama
upaht ; sarva vyp ; sarva
dr ; bti ; bhsayate
; akhilam .
, ,
.
,
-,
.
6 8 / dig dea kldy anapekya sarvagam tdihn
nityasukham nirajanam |
yas svtma trtham bhajate vinikriyah sa
sarvavit sarvagato'mto bhavet ||
dig ; dea ; kldy .;
anapekya ; sarvagam ; tdi
.; n ; nit a sukharh
; nirajanam ; yah svtma ,
; trtham ; bhajate ;
vinikriyah (
); sah ; sarvavit ;
-194-
sarvagato
.
; amto
; bavet
, ,
, ,
,
,
,
.
""
-195-
" "
.
I: " ".
II; " ".
" "
" "
IV: " ".
" "
V: " ".
" "
" "
" "
VII: "".
" "
* Complete works of Shri Shankaracharya in the original Sanskrit.
Samata Books, Madras 1981, vol. 1-10.
* Atmabodha. Tr.by S.Nikhilananda. Shri Ramakrishna Math, Madras 1994.
* Bhaja Govindam. C.Rajagopalachari. Bharatiya Vidya Bhavan, Bombay
1993.
* Bhaja Govindam. Swami Chinmayananda. Central Chinmaya Mission
Trust, Bombay 1991.
* Dakshinamurti Stotram and Dashasloki of Shri Shankaracharya. By
Swami Gambhirananda. Shri Ramakrishna Math, Madras 1985.
* Prashnottara ratna malika of Shri Shankaracharya. By Swami
Tapasyananda. Shri Ramakrishna Math, Madras 1991.
* T.M.P. Mahadevan. The Hymns of Shankara. Motilal Banarsidas, Delhi
1990.
* Madhava-Vidyaranya. Shankara-Dig-Vijaya. Madras 1986.
* Swami Mukhyananda. Acharya Shankara. Advaita Ashrama, Kalady 1987.
* H.H. Shri Candrashekharendra Saraswati. Adi Shankara, His life and
times. Bombay 1988.
* A.Kuppuswami. Shri Shankara Bhagavatpadacarya. Madras 1991.
* A.Kuppuswami. Shri Shankaracharya and His Connection with
Kanchipuram. Kanchipuram 1994.
* The Greatness of Sringeri. Tattvaloka Publication. Bombay 1993.
* T.S.Narayana Shastry. The Age of Shankara. Madras 1971.
* D.Nath Pal. Shankara the Sublime. Calcutta 1912.
* N. Venkata Raman. Shankaracharya the Great and his Successors in
Kanchi. Madras 1923.
* NRamesam. Shri Shankaracharya. Published by Shri Bhavanarayana
Swami. Temple, Ponnur 1959.
-212-
.., . ""
V-VII
VIII-XVIII
XIX-XXX
I. " "
1
. " "
15
III. " ",
" "
23
IV. " "
53
V. " "
77
VI. " " 93
VII. ""
147
196
212
-213-
" "
1995-1998 " "
" "
:
-
- ( )
( )
" "
:
( )
( )
-
:
" ": 191028, -, / 214.
" ": 195426, -426, / 302.
. (. ).
. ,
, 1999 . 248 .
, ,
.
196247, -, / 48
. (812)112-56-99
e-mail: agni@aditi.spb.ru
7/ 07.07.98
- All India Press
Kennedy Nagar, Pondicherry-605001 INDIA
3000 .