Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Lvizjet migruese gjat gjith historis s njerzimit ishin prcjellse t prhershme t evolucionit t
prgjithshm demografik dhe shoqror t tij, duke luajtur nj rol shum t rndsishm n zgjerimin
e harts popullative t bots, rigrupimin e bashksive popullative me prkatsi t ndryshme racore,
etnike, fetare, gjuhsore dhe socioekonomike e kulturore dhe rrjedhimisht t krijimit t diasporave.
Migrimet, si fush tradicionale e shkencs mbi popullsin, kurr nuk ishin procese spontane dhe
autonome, sikundr q nuk jan as sot, ndonse kan ndryshuar motivet, drejtimet, distanca
hapsinore, selektiviteti, efektet e tyre pr zhvillimin demografik dhe jetn shoqrore-ekonomike etj.
Migrimet e jashtme, t njohura si migrime ndrkombtare (midis vendeve), kan nj historik m t
gjat dhe pr shum rrjedha dhe karakteristika jan m t ndrlikuara se migrimet e brendshme
(brenda nj shteti), pr nga distanca territoriale jan m t gjata, m t shtrenjta dhe bartin pasiguri
dhe rreziqe t ndryshme. Kto migrime jan intensifikuar veanrisht pas zbulimeve t mdha
gjeografike dhe popullzimit t Bots s re, duke psuar ndryshime t mdha pasqyra etnikodemografike e ekumens son, t prshpejtuara me revolucionin teknik dhe zhvillimin e
komunikacionit, si dhe me ndryshimet e mdha n sfern mendore dhe materiale t njerzimit; ato
lan gjurm t rndsishme n jetn e popujve, t grupeve t ndryshme t popullsis, t familjeve
dhe t individve. Ky tip i migrimeve prcillet dhe nga fazat e adaptimit, integrimit dhe asimilimit n
mjedisin e ri natyror dhe sociokulturor, n shoqrit e vendeve imigruese, ndrsa nostalgjia e
migrantve mbetet komponent prcjells i t gjitha fazave.
Kompleksiteti i migrimeve ndrkombtare
Nga teoria e migrimeve dhe hulumtimet empirike msohet se n migrimet ndrkombtare ndikon nj
varg i tr i faktorve, t ndrlikuar dhe shpeshher reciprokisht t lidhur e t kushtzuar, ku n nj
an jan push faktort (repulziv) dhe n ann tjetr pull faktort (atraktiv). Skema e prgjithshme
e determinanteve te kto migrime n dy drejtimet mund t prmblidhet n ato t natyrs ekonomike,
politike, historike, fetare, raciale, klasore etj. N vendimin e individit pr t marr pjes n procesin e
migrimit njri nga kta determinant sht pothuajse kryesor.
Por n rrethana t hapjes s bots dalin edhe shkaqe t tjera t natyrs individualo-psikologjike,
far jan shkuarja pas fatit n vend t panjohur, veanrisht i t rinjve, dshira pr ti njohur vendet
e huaja dhe pr udhtime n vendet perndimore, ndrrat dhe shpresat pr nj jet m t mir,
pastaj motivet e ndryshme familjare, aventuriere etj. Migrimet pr kto motive jan veori e t gjitha
kishin hyr tashm rreth 12 milion puntor t huaj dhe antar t familjeve t tyre. Pas prfundimit
t lufts s ftoft dhe rnies s komunizmit u intensifikuan migrimet e miliona njerzve nga vendet
e lindjes drejt vendeve t perndimit, proces ky q po vazhdon, por i reduktuar dhe i kontrolluar.
Struktura sociodemografike e proletariatit jasht vendit t origjins, q nga fillimi i shkuarjes n
vendet e huaja i prkiste moshs s re, biologjikisht t shndosh, kryesisht t gjinis mashkullore,
t kualifikuar ose t rikualifikuar n vendet e puns t shteteve imigruese. Meqense tregu i puns
s vendeve importuese t fuqis puntore sht m mir i organizuar sa i prket kushteve t puns
dhe fitimeve t migrantve, n shtetet e puns vjen edhe nj pjes e fuqis puntore, e cila sht
shum e nevojshme dhe e domosdoshme pr ekonomin dhe shoqrin e vendeve emigruese.
Duhet gjithashtu vn n pah edhe faktin se n kto lvizje imigruese t fuqis s huaj puntore, n
vendet importuese t ktij proletariati, prve dobive t mdha materiale e financiare, shkaktohen
edhe probleme e implikime, t prcjella me ksenofobin ndaj migrantve t huaj.
Duke ardhur nga nj sistem shoqror dhe kulturor n tjetrin, imigranti i puns bie n konflikt me
shumka n mjedisin dhe universumin e ri, duke u ballafaquar me shum t panjohura dhe
probleme. Vshtirsit e para jan mosnjohja e gjuhs dhe e kulturs s vendit imigrues, tradits,
strukturimi institucional i shoqris, normat ligjore etj. Gjithnj ndjehet i prbuzur, inferior, i dyshimt
pr gjithka keq q ndodh aty ku ai sillet, i friksuar se po prcillet n do knd nga sigurimi e
policia dhe do t burgoset, do t ndiqet nga vendi, duke mos i ditur as t drejtat e veta pr tu
mbrojtur etj.
Humbjet dhe dobit ekonomike, demografike e t tjera jan t ndryshme pr vendet emigruese dhe
vendet imigruese. N kuadr t migrimit ekonomik t fuqis puntore, t oferts dhe t krkess pr
pun, midis vendeve t pazhvilluara dhe vendeve t zhvilluara, jan migrimet selektive si nj veori
e posame, prkatsisht lvizjet migruese t puntorve me kualifikime t larta (shkenctar,
inxhinier, kuadro teknike, mjek etj.), q njihen si migrim i truve. Migrimet intelektuale kan
marr hov pas viteve t 70-ta t shekullit t kaluar dhe pr vendet e pazhvilluara dhe ato n zhvillim,
si eksportues kryesor i migrimit t truve n vendet e zhvilluara; ky tip i migrimit paraqet nj humbje
t madhe t kapitalit njerzor. Dhe m keq: brain drain sht nj rrug njkahshe, ndrsa shum
m produktive sht q t jet rruga dykahshe.
N ann tjetr, zgjerimi i Bashkimit Evropian n fillim t shekullit XXI, kryesisht drejt lindjes (n
muajin maj t vitit 2004 u bn antare t BE-s 10 vende: Polonia, Hungaria, ekia, Sllovakia,
Sllovenia, Lituania, Letonia, Estonia, Malta dhe Qipro), prcillej nga nj frik pikrisht pr shkak
imigrimit masiv t njerzve nga vendet e lindjes n vendet e UE, prkatsisht t destabilizimit t
tregut t puns n kto t fundit. Ka qarqe politike e t tjera brenda BE-s sot q jan kundr
migrantve t huaj (ksenofobia), veanrisht migrantve ilegal, kritikat e tyre i arsyetojn me faktin
se t huajt po i ngarkojn fondet sociale dhe shrbimet publike, se kriminaliteti sht m i madh te
ata sesa te vendort, se po u zn vendet e puns puntorve t vendit etj.
Te procesi i zgjerimit t UE-s vrehet dhe nj paradoks nga se Unioni n nj an hapet, por n
ann tjetr mbyllet! Mbyllja ndaj disa vendeve kushtzohet kryesisht nga domosdoshmria q
rrjedhat migruese t vihen nn kontroll. Prandaj edhe kushtet dhe kriteret pr integrimin e vendeve
t reja n BE, veanrisht t vendeve t Ballkanit Perndimor gjithnj u ashprsuan (n vitin 2013 u
antarsua vetm Kroacia, t tjerat duhet t presin!).
Kosova dhe shqiptart n migrimet e jashtme
Kosova si pjesa m e pazhvilluar e ish-Jugosllavis dhe e Evrops nuk mbeti e paprfshir n
procesin e emigrimit t fuqis puntore n vendet e zhvilluara evropiane, edhe pse pak m von se
njsit e tjera t ish-Federats. Shkaqet jan moszhvillimi ekonomik dhe shoqror: mundsit e
kufizuara t n industri, rritja e dendsis agrare dhe presioni i madh n siprfaqet e punueshme,
tepricat e fuqis puntore, rritja e kontingjentit t popullsis n periudhn e puns, por edhe motivet
e tjera t natyrs familjare, individuale etj. M t goditurit ishin shqiptart, edhe pse prbnin
shumicn drmuese. Kshtu n vitin 1958 nga 55.490 t punsuar n sektorin shoqror vetm
26.247 ose 43,7% ishin t kombsis shqiptare dhe n vitin 1966 ky numr mezi e kalon gjysmn:
nga gjithsej 91.673 t punsuar n kt sektor 48.804 ose 51% jan shqiptar, ndonse sipas
regjistrimeve zyrtare jan shum mbi kt prqindje (m 1961 67,2% dhe m 1971 73,4%).
Rrethanat dhe motivet e prmendura socioekonomike, ishin t pranishme edhe m par, madje n
formn m t ashprsuar, por nuk pati emigrim t fuqis puntore jasht ish-shtetit deri n fillim t
viteve t 70-ta t shekullit t kaluar. Kosova ishte entiteti i fundit q u inkuadrua n migrimet e puns
n botn e jashtme. S paku ishin tre faktor q kan ndikuar n kt drejtim: a) mungesa e tradits
n mobilitetin hapsinor dhe social t popullsis e t fuqis puntore t Kosovs n vendet e huaja;
b) mungesa e informatave mbi mundsit, prparsit, t metat, mnyrn e punsimit dhe hollsit
e tjera lidhur me emigrimin ekonomik jasht vendit; dhe c) inkuadrimi i von i shrbimeve kosovare
t punsimit, si ndrmjetsuese t punsimit n botn e jashtme.
Pastaj, m von, prve shrbimeve t punsimit t Kosovs dhe m gjer, u hapn kanale
jashtinstitucionale t punsimit n vendet evropiane (shkuarja si turist, punsimi n t zez etj.),
gj q u konvenonte firmave dhe pundhnsve t huaj, sepse me kt mnyr t punsimit, nuk
merrnin prgjegjsi formale pr ti mbrojtur t drejtat e puntorve; puntort e punsuar n kt
mnyr, numri i t cilve gjithnj rritej, as q dinin se far t drejta u takonin. N fillim t viteve t
70-ta vendet evropiane punsonin afr 96% t puntorve t Kosovs (74,7% n RF t Gjermanis,
8,6% n Austri, 5,9% n Zvicr dhe 4,2% n Franc), ndrsa pjesa tjetr i prkiste vendeve t tjera
jasht Evrops. Ndrsa n fillim t viteve t 80-ta Gjermania mbeti vendi q printe me emigrant t
puns nga Kosova (51,9%), ndrsa Austria dhe Franca ruajtn prafrsisht numrin e mparshm,
por u rrit shum numri i puntorve tan n Zvicr (nga 5,9 m 1971 n 32,1% m 1981 t t gjith
puntorve n botn e jashtme). Edhe sot n Gjermani m tepr se n do vend tjetr punojn dhe
jetojn m shum shqiptar nga Kosova. Pa dyshim se migrimi ekonomik i shqiptarve n kto
vende kishte efekte shum pozitive n Kosov (sigurimi i ekzistencs s familjes, ndrtimi i shtpive
t reja, blerja e teknologjis dhe futja e risive n prparimin e bujqsis, pajimi i amvisrive, ngritja e
standardit jetsor, investimet n shkollimin e fmijve etj., por edhe pasoja negative, n radh t
par n rrafshin demografik dhe ekonomik (mospunimi i toks, ugari social, investimi n luks etj.).
N vitet e 80-ta t shekullit XX vargut t push-determinantve zhvillimor u shtohen edhe presionet
politike, policore dhe ushtarake q ushtroheshin mbi shqiptart, veanrisht mbi rinin. Ndrkaq n
vitet e 90-ta, pr shkak t represionit t egr t regjimit t Beogradit, vala e ikjes s shqiptarve nga
Kosova u masovizua deri te tragjedia e papar n Evropn e pas Lufts II Botrore - deportimi i
hapt i afr 1 milion shqiptarve, pr ka edhe pasoi intervenimi NATO-s.
Absurdi i Evrops: vetm Kosova dhe shqiptart n karantin brenda saj!
Kjo q po ndodh sot me migrimin ilegal, proces ky q ka marr hov vitet e fundit, u b nj problem
shqetsues pr autoritetet e Kosovs dhe m shum pr vendet e BE-s. Ky migrim nuk sht
karakteristik vetm pr Kosovn a vetm pr vendet e Ballkanit, por sht fenomen evropian dhe
botror, prandaj nuk mund t konsiderohet shtje alarmante n shkall n far e kan ngritur
institucionet evropiane n Kosov. Problemi i ksaj dukurie, q po e krkon prfaqsuesi i BE-s n
Kosov dhe ambasadort e vendeve t BE-s ve e ve, ka shpjegime dhe zgjidhje, natyrisht jo t
shpejt, me urgjencn far kta e krkojn!
Motivet q i prmendm m lart, e q lidhen kryesisht me bazn ekonomike, jan evident edhe sot,
madje jan ashprsuar, far jan mungesa e vendeve t puns dhe investimet n degt propulsive,
q kan fuqi m t shpejt akumuluese dhe e rrisin normn e punsimit. Sot mund t flitet dhe pr
qeverisjen e keqe, pr korrupsionin, nepotizmin dhe grabitjen e pasuris kombtare prmes rrugve
antiligjore dhe krimit t organizuar. Por kto probleme ishin edhe dje, edhe n vitet e mparshme,
por migrim ilegal sikur nuk kishte n kt form apo ai nuk hetohej. T shitet nj pjes e pasuris,
deri te traktori, kafsht, madje edhe shtpia dhe t merret rruga e kurbetit, me plot pasiguri dhe
rreziqe, sht nj shtje q krkon shpjegime. Cilt jan motivet e nxitjes? Kush jan bartsit e
ksaj shtytjeje? Kush e krijoi psikozn e ikjes kur dihet se vendet evropiane nuk japin m azil as
politik e as ekonomik? Nj psikoz t migrimit jasht vendit e njohim nga shprngulja e shqiptarve
n Turqi n vitet e 50-ta, por ktu nuk ka ama asnj paralele midis asaj dhe ksaj q sht krijuar
sot: dallojn koha, rrethanat, instrumentet, q ishin shtetrore, dhe drejtimi pa kthim prplasja n
shkrettirat e Anadollis.
Prve rrethanave t prmendura repulsive, sipas observimeve tona, jan dy faktor kryesor t
ktij procesi t paperspektiv, por edhe t dhimbshm: n nj an sigurisht jan matrapazt dhe
grupet e krimit t organizuar dhe n ann tjetr sht mungesa e liberalizimit t vizave dhe e lvizjes
s lir t qytetarve n truallin evropian. Me problemin e par duhet t merren policia dhe organet e
ndjekjes n prgjithsi, duke e zbuluar rrjetin e grupeve kriminale Kosov-Serbi-Hungari e tutje dhe
natyrisht duke u dhn prgjigjen ligjore bartsve t ksaj dukurie n Kosov.