Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel

37.Projektovanje granulometrijskog sastava agregata
esto u praksi se pojavljuje projektovanje grenulometrijskog sastava agregata, pri emu za
projketovani agregat za odreen broj vrijednosti d treva da ima tano odreene ordinate Y.Prema
ovome na raspolaganju treba uvijek da bude nekoliko vrsta agregata sa definisanim
granulometrijskim sastavom da da budu u koliinama koje nisu niim ograniene.Na raspolaganju
treba da imamo nekoliko vrsta agregata ije su ordinate razliitih granulometrijskih krivi i svaka je
definisana za vrijednost. Ovim sluajem dobijamo jednaine sa n nepoznatih njih rjeavamo
tzv.potupkom probavanja.
38.Upijanje vode i vlanost agregata
Osnovni podatak o upijanju vode za agregat dobija se ispitivanjem zapreminske mase suhog agregata
i zapreminske mase vodom zasienog povrinski suhog uzorka.Upijanje vode racuna se po formuli
U=mov-mo/mox100%.Ustvari radi se o koliini vode koja je upijena na propisanoj tem.i pri
atmosferskom pritisku , s tim da je evidentirana voda koja se normalno zadrava na povrin
zrna.Povrinsku vlanost odreuje voda koja je u vidu tankog filma obavija zrna agregata.Debljina
vlanog zrna moe da bude razliita, ali u optem sluaju en zavisi od veliine zrna.Ova vrsta
vlanosti uglavnom je karakteristina za zrna manje krupnoe.
Vlanost agregata je vaanninilac koji utie na veliinu zapreminskih masa agregata tj.na
zapreminsku masu u rastersitom stanju i zapreminsku masu u zbijenom stanju.Uticaj vlanosti na ove
ove veliine je povezan sa krupnoom zrna agregata, pri emu zapreminske mas rastu sa poveanjem
sadraja vode.
39.Drobljivost i habanje agregata
Zbirno mjerenje otpornosti agregata prema drobljenju udarcima i habanju usljed meusobnog trenja
zrna vri se postupkom primjenjivanja specijalne maine Los Angeles.Maina se sastoji od upljeg
elinog cilindra unutranjeg prenika 711 mm a unutranja duina 508 mm.Cilindar je privren za
krajeve sa 2 osovine, pri emu cilindar moe da se okree oko horizontalne ose.Motor okree cilindar
za 30-33 obrtaja/min.Cilindar ima otvor za ubacivanje uzoraka veliine 89mm.Preaga je debljine 25
mm i izraena od elika.uzorak treba da bude opran a pri tom i osuen na 105-110 o.Za razliite
granulaciej maina treba da okrene od 500-1000puta.
40.Dobijanje gipsa
Materijal koji nosi naziv graevinski gips dobiva se peenjem gipsanog kamena (sadre) koji se
uglavnom sastoji od minerala gipsa. CaSO4 2H2O->dihidrid. esto moe da sadri i druge primjese
kao to su glina, pijesak, krenjak, magnezijum oksid , eljezo...Pored sadre (dihidrida) u prirodi se
esto susree i bezvodni kalcijsulfat. CaSO4-anhidrid, on je esto pratilac sadre mada je u spoljnom
izgledu njoj vrlo slian , od nje se razlikuje po znatno veoj vrstoi.Gips se najee preoizvodi tako
to se sadra predhodno usitni do veliine zrna tucanika koji se kree od 30-60 mm a zatim melje u
prah.Ovako dobiveno sirovinsko brano unosi se u kotlove za peenje ili u rotacione pei.U 1. i u 2.
sluaju sirovina se izlae programiranom reimu zagrijavanja, to znai da poveanje tem. Ide
postepeno od tem. suenja do temp. peenja. Nakon peenja gotov proiznod se hladi i ponovo melje
kako bi se dobila odreena finoa i kvalitet mliva.Temp. peenja sadre u sklopu tehnolokog procesa
dobivanja gipsa nije naroito visoka i kree se od 110oC-180oC.
41.Vrste graevinskog gipsa sa kratkim opisom

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel
tuk gips-primjenjuje se za razna malterisanja i izradu prefabrikovanih elemenata te ze unutranje
radove u ukrasnoj arhitekturi.esto se njemu dodaje kreo-malter radi ubrzavanaj procesa
stvrdnjavanja.
Modelarski gips-Primjenjuje se za izradu razliitih modela po sastavu, sastoji se od polihidrida to
znai da smije da ima vrlo malo nepeenih sastojaka.Vezane vode smije da sadri 9% sa max.udjelom
primjese koji ne smije da prelazi 5%.
Alakser gips-iste bijele boje primjenjuje se za vanjske radove, za izradu ukresnih arh.elemenata, za
fina malterisanja...Ova vrsta je vrsta sa najfinijim mlivom.Finoa mliva na situ od 0,2 mm smije da
dosee max 5%.Vrijeme vezivanja je 30 min.
Gips za maltere-slui za malterisanje , prema finoi mliva on je ustvari gips sa najveim sadrajem
zrna koje ostaju na situ od 0,2 mm i iznosi 15% pa i do 30 %.
Gips za kouljice i podloge-to je gips peen na visokoj tem. Tzv. Estrih gips relativno visoke vrstoe
pa je propisano da je njegova vrstoa na pritisak nakon 7 dana iznosi 11Mpa.
Alaun gips-se dobiva iz sadre dvotrukim peenjem uz dodavanje kalcijum aluminijovog sulfata
CaAlSO4 stipsa.Ovo vezivo sporo vezuje i tee se rastvara u vodi i ima vrstou ako estrih gips.
Parian cement-nije hidraulino vezivo.Dobiva se kao alaun gips samo se umjesto stipse koristi
boraks.Sporo vezuje i ima veliku vrstou i tvrdou.
Anhidridni cement-dobiva se na bazi fino samlejvenog prirodnog ili vjetakog anhidrita kao i
umanjenih koliina dodataka koji imaju ulogu katalizatora.Dodaci :CaO, Na2,SO4,FeSO2.
42.Zapreminska i specifina masa gipsa
Zapreminska masa gipsa u prakastom stanju kao i svi drugi prakasti materijali zavisi od stepena
zbijenosti pored toga zavisi od vrste gipsa i sadraja vezane vode i primjesa, od finoe mliva i sl.
tuko gips u rastrestitom stanju ima masu 600-900 kg/m3 dok je u rastresitom stanju njegova
zapreminska masa 1250 kg/m3 -1400kg/m3.Zapreminska masa gipsanog kamena osim od faktora koje
smo nabrojali zavisi od vodo gipsanog kamena kao i od vkanpsti kamena i vremena ispitivanja.
Specifina masa gipsa kao i kod drugih prakastih materijala moe se odrediti postupkom potapanja u
odgovarajue tenosti ,poto u sluaju gipsa ne dolazi u obzir potapanje u vodu, koristi se petrolej ili
terpetin, zavisnosti od konkretne vrste specifina masa gipsa

s= 273,0 t/m3.

43.Finoa mliva gipsa

Finoa mliva gipsa utie na proces i uvravanje, ukoliko je gips sitnijeg zrna on e se bre rastvarati
u vodi i bre e tei proces kristalizacije, dobit e se krae vrijeme vezivanja a vrstoa gipsanog
kamena bit e vea.Za def.vrstoe mliva primjenjuje se metoda prosijavanja pri emu se kroz
laboratorijska sita sa veliinom otvora 0.75 i 0,2 mm kao uzorak uzima 50 gr. Gipsa predhodno
osuenog na tep.35oC-40oC do stalne mase.Prosijavanje se vri na 125 potresa/min do ukupno 5000
potresa.Za ocjenu finoe mjerodavan je ostatak na situ od 0,2mm pri emu na situ od 0,75 mm ne
smije biti ostataka.
44.Vrijeme vezivanja gipsa
Vrijeme vezivanaj gipsa varira u vrlo irokim granicama i zavisi od vrste gipsa, finoe, temp.peenja
sadre, vodo gipsanog faktora, sadraj primjese vezane vode,temp.u kojoj se vri ispitivanje i vrijeme
mjeanja gipsa i vode.Kao manja vezivanja gipsa definira se vrijeme proteklo od momenta sipanja
gipsa u vodu od trenutka kada mjeavina postigne propisanu stopu stvrdnjavanja na odreenoj temp. I
pri odreenoj vlanosti.
Standardna kaa se dobije kada se u 200cm3 pijae vode u toku 2 min. Preko cijele povrinr

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel
neravnomjerno sipa 250 gr gipsa, voda terba da ima temp.20oC masa dobivena na opisan nain treba
se paljivo bez pretiskanja o zidove suda mjeati 1 min i 30 sek..Ova dobijena kaa u naroiti prsten
od metala ili tvrde gume , a slui kao uzorak na kojem se vri mjerenje.Postupak ispitivanja se sastoji
u mjerenju probijanja vikatove igle u uzorak.Igla ima povrinu poprenog presjeka 1mm 2 pri emu je
ukupna masa koja prodire kroz uzorak 300 gr. Igla se puta svakih 30 sek slobodnim padaom sa
povrine uzorka proe kroz uzorak i posliej svakog prodiranja se brie krpom.Kao vrijeme livanja
def.se ono vrijeme proteklo od momenta sipanja gipsa pa do trenutaka kada ostatak igle na uzorku
prestane da se sliva tj.ostaje jasno vidljiv.Ovo vrijeme se naziva poetak vezivanja, dok kraj vezivanja
predstavlja vrijeme od trenutka sipanja gipsa u vodu pa do trenutka kada vikatova igla ne ostavlja
nikakv trag na uzorku tj.ne prodire u uzorak.
45.Dobijanje, gaenje i ovravanje gipsanog kamena
Graevinski kre (vapno) je nehidraulino mineralno vezivo koje se dobiva iz krenjaka
odgovarajuih hem.sastava.Osnovna komponenta krenjaka je kalcijum karbonat CaCO3, pa se
njegovim peenjem na prosjenoj temp.od 900-1000oC saglasno hem. Reakciji CaCO3=CaO +CO2
Q.Stvara natrijum oksid tzv.negaeni tj.ivi kre.Proizvod peenja ukoliko krenjak sadri dolomit
moe biti MgO sadraj dolomita.Prema naim standardima u gra.kreu treba da bude najmanje 85%
CaO i Mgo pri emu se najvie tolerie 8%.Nako je vei od 8% takav kre se deklarie kao dolomit
krea.Tehnoloki proces proizvodnje krea sastoji se iz dobijanaj krenjaka u kamenolomima i
njegova primjena pripreme za peenje.Samo peenje se moe vriti u fuznim peima i na razne nainr
najvie se primjenjuju ahtne ili vertikalne pei mogu se puniti kamenim kreemo izmeu 8-20cm.
46.Vrste krea sa kratkim opisom
1.Negaeni ivi kre u komadima kre koji se dobija direktno iz pei za peenje.Uglavnom se satoji
iz komada razliite veliine koji se isporuuju u zatvorenim vagonima ili nekim drugim prekrivenim
prevoznim sredstvima.Kre je hidroskopski materijal ovi komadi se moraju uvati od vlaage i trebali
bi ih to prije zagasiti.Komadasti ivi kre ne bi smio da sadi vodu koliinu nepeenih dijelova to se
ocjenjuje prema sadraju CO2.Max.dozvoljena koliina je 7%.
2.Negaeni (ivi) kre-ova vrsta krea dobiva se usitnjavanjem krea u komadima.Dok utvrene
finoe mliva odreuju se postupkom prosijavanja pri emu je propisani ostatak na situ 0,09mm bude
max 10% dok na situ od 0,6 mm ostatka ne smije biti.
3.Hidratisani kre-ova vrsta krea dobiva se gaenjem CO2 sa koliinom vode koja priblino
odgovara hem.potrebnoj vodi.Postupak gaenja se izvodi u posebnim utvrenim hidratima pa dolazi
do prakastog amterijala sa sadrajem slobodne vode koja smije biti max.5%.
4.Hidraulini kre-ovaj mat.pripada kategoriji hidraulinih veziva a dobiva se peenjem laporativnih
krenjaka sa sadrajem od 6-12% glinovitih primjesa na tem.peenje izmeu 900-1000 oC.Tokom
peenja sirovine ovog sastava jedan dio CaO se sjedini sa oksidima SiO2,Al2O3,Fe2O3 koji se nalaze
u glini pa se na taj nain stvaraju silikati iz Si, aluminati iz Al, feritikalcijumi iz Fe, ova jedinjenja
imaju sposobnost ovravanja.
47.Objasniti ostatak ivog krea na situ i brzinu gaenja
Neugasive eszice u krenom tijestu, ovo ispitivanje je takoer jedan od uslova kvaliteta te sprovidi se
na mljeveni kre i na kre u komadu.Kada se ispituje kre u komadima veliina treba da bude 6-25
mm.Ispitivanje se vri sa 2 kg krea u posudi koja skoro nikako ne provodi toplotu .Kre se gasi s
vodom an temp.21-27oC pa se nakon 1h ispira na sito od 0,6mm mlazovima vode.Ovo se radi do toga
da na situ ostaju samo najkrupnije estice one se sue na temp.100-120 O i najvie ostatka smije iznositi
10%.

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel
Brzina gaenja ili reaktivnost ivog krea ustvari predstavlja mjerenje promjene temp.za vrijeme
gaenja krea u izolovanoj posudi,ovo ispitivanju takodjer spada u uslov kvaliteta krea.Oitavanje
tem.se vri svakih 30s smatra se da je brzina max ako su uzastopno proitane tem.jednake.Brzina
gaenja krea u ijem gaenju je tem. 600C u roku od 10 min rauna se po formuli R=60-20/t60
(oC/min) t60-vrijeme u min ili R=T10-20/10 (oC/min) T10-tem.postignuta nakon 10min gaenja.
48.Standardna konzistencija i vodokreni faktor
Veliki je broj svojstava krenog tijesta i ovrslog krea zavisi od koliine vode koja se koristi u
mjeavini kre-voda.Da bi se ova ispitivanja koja zavise od sadraja vode svela na jedan isti
zajedniki imenilac i da bi se rez.ispitivanja mogli meusobno uporediti uveden je pojam standardne
konzistencije krenog tijesta pod kojim se podrazumjevaju odreeni stepen visoziteta mjeavine koja
se dobiva na osnovu odreenog odnosa vode i krea.Ovdje se svodi na odreivanje odnosa mase vode
i mase krea tz.vodokreni faktor.Za odreivanje standradne konzistencije koristi se kreno tijesto
dobiveno mjeanjem 600 gr hidratisanog krea sa odreenom koliinom vode.Princip
def.konzistencije sastoji se u mjerenju veliine rasprostiranja krenog tijesta nakon potresanja uzorka
na potersnom stolu.Uzorak se formira sipanjem tijesta u limeni konusni lijevak.Postavnja njem na
staklenoj ploi koja lei na potresnom stolu nakon sipanja tijesta konus se podizanjem na vie uklanja
i otpoinej se sa potresanjem.Reim potresanja se sastoji 15 potresa pri emu przina iznosi 1
potres/s.Usljed potresanja doi e do rasprostiranaj uzorka, a mjera ovog rasprostiranaj dobit e se kao
aritmetrika sredina veliina izmjerenih u nekoliko smjerova.Usluaj standardne konzistencije
krenog tijesta veliina rasprostiranje mora da iznosi 180 2 mm.Ispitivanje se obino se vri sa
razliitim koliinama vode.
49.Stalnost zapremine krea
Ukoliko su u gaenom greu pristutne estice CaO i druge supstane koje u procesu mijeanja krea sa
vodom i tokom ovravanja ispoljavaju izvjesne ekspanzivne osobine doi e do raspadanja
maltera,moe se primjenjivati kre koji ima samo garantovanou stalnost zapremine.Ona se ispituje na
uzorcima 90mm x 15mm,uzorci se spravljau od krea prpisane finoe mliva koji su prethodno gaeni
potrebnom koliinom vode,tanije dodavanjem ili oduzimanjem vode dovodi do stanja koja
odg.standardnoj konzistenciji.Npr.hidratisani kre,prvo se mijea pijesak standardne frakcije i
razmjeri kre :pijesak=1:2, pa se dodaje koliina vode koja odg.standardnoj konzistenciji.U sluaju
ivog i hidratisanog krea dobije se kreni malter razmjere gaeni kre:pijesak =1:2.Od dobijenog
maltera formiraju se 3 uzorka koji se nalaze na kvadratnim staklenim ploama tanko namazani uljem
uvaju 28 dana na vazduhu na temp.20oC i relativne vlanosti 65 %.Stalnost zapremine krea bit e
zadovoljavajua ako se nakon ovog vremena ne pojave mreasta ili radijalne pukotine,osipanje i sl.
50.Vezivanje i ovravanje cementa
Mjeanje portland cementa sa vodom dobivamo plastino tijesto tj.cementnu pastu koja se sa
vremenom poinej da mijenaj agregatno stanje i da iz tenog prelazi u vrstu fazu.Uzrok ove
promjene agregatnog stanja nazivamo hidratacijom, koja predsatavlja jedan kompleksan fiz.-hem.
proces ija sutina nije u potpunosti razrjeena.Hidratacija se odvija u cementnoj pasti na relaciji
cement-voda pri mu je u mjernoj prvo etapi 5-10 h u cementnoj masi.Nakon toga je ovravanje to
dovodi do prelaza cementne paste u novi cementni kamen.
51.Tehnoloki postupci proizvodnej cementa

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel
Poinje an kopovima sirovina krenajka, gline i lapora u koliko se za proizvodnju koristi krenjak i
glina mogue su dvije varijante tehnologije 1.mokri i 2.suhi postupak.U okviru mokrog postupka obje
sirovinske komponente se predhodno usitnjavaju pri emu se glina nakon usitnjavanja mjea sa
vodom do 40% poslije ovog glinena kaa odlazi u mjeli na kuglama u koji se takoer uvodi i usitnjeni
krenjak.U ovm mlinu vri se fino usitnjavanje sirovinskih komponenti pa se nakon procjeivanja
komponenti dobiva sirovinski mulj koji se odlae u naroite bazene, u ovim bazenima nastavlja se
mjeanje mulja u cilju njegove homogenizacije, pri emu se vri eventualna korekcija sastava radi
dobijanja potrebnih odnosa masa.Ovako primjenjen mulj odvodi se u rotacionu elinu pe koja je
postavljena pod izmjerenim nagibom da masa putujuih do podignuti ka sputenom kraju prolazi kroz
sve toplije zone, da bi dospjela u zonu sinterezovanja, u kojoj se tem kree od 1300-1500 oC.U ovj
zoni 20-30% mat.prelazi u teno stanje pri emu se oksidi Ca, Al , Fe i Si grade sloena
hem.jedinjenaj.Ovdje se dobijaju grudvice poznate pod nazivom portalno cementni klinker.U sluaju
suhog postupka prva faza tehnologije proizvodnje cementa jeste usitnjavanje sirovina tj.njihovo
mljevenje i drobljenje do praha.Nakon ove faze slijedi faza suenja pa se nakon toga krenjako i
glinovito brano smjeta u prazne bunkere.Brano iz bunkera se dovozi u tano def.odnosu pa se na
taj nain dobiva mjeavina koja se naziva sirovinsko brano, smjeta se u posebne silose iz kojih
kasniej odlazi na vlaenje.Vlaenje podrazumjeva dovoenje vode branu 10-12% vode to je
neophodno, poto se cijeli postupak trasporta i mjeanja sirovinskog brana vri pneumatskim putem s
ciljem da se smanji udio praine i smanji masa.Ovlaeno sirovinsko brano se ubaci u rotacione
pei.Njihovo peenej se odvija kao i kod mokrog postupka.
52.Nabrojati vrste cementa sa kratkim opisom
Cementi se u optem sluaju mogu podijeliti na vrste i klase.Vrste predstavljaju kategorije cementa s
obzirom na sastav i vrste tehnologije, dok klase cementa oznaavaju njihove mehnike
karakteristike.Kod nas se klase def.prema vrstoama propusnih uzoraka dobiejni ispitivanjem na
savijanje i pritisak.Cementi se mogu podijeliti na 2 osnovne grupe:1.Cement na bazi portland
cementnog klinkera 2.Specijalne vrste cementa. Cement na bazi portland cementnog klinkera
svrstavaju se u kalse kvaliteta koje imaju oznake:25,35S,35B,45,45B,55. Ove kalse se def.prema
vrstoi na savijanje i prema pritisku.
Portland cement nema drugih sastojaka osim onih koji ulaze u sastav portland cementnog klinkera
osim sadre i anhidtira koji su neophodni za regulisanje vremena vezivanja.Ovo je najznaajnija vrsta
cementa i predstavlja osnovu za dobijanje veinu drugih cemenata.
Portland cement sa dodatkom zgure se dobiva mljevenjem portland cementnog klinkera i sadre
najvie 30% granulisane zgure iz visokih pei, kod njega je smanejna vrstoa ali njen porast nakon
vremena on ima sporiju hidrataciju u odnosu na portland cement.

s= 3000 kg/m3.oznaava se

kao PC 15z(15% udjela zgure),PC30z(30% udjela zgure).

Portland cement sa dodatkom pucolana je takav gdje se pored portland cementnog klinkera i sadre
prisutan i izvjesni dodatak puculana, ne prelazi 30%.Ima sporije ovravanje to je uslovnjeno
sporijim procesom hidratacije.vrstoa mu je vea od portland cementa, oznaava se kao
PC15p(15%zgure),PC30p (30%zgure).
53.Specijalne vrste cementa
Aluminatni cement-dobija se arenjem krenjaka i boksita uz dodatak silicijumoksida i oksida
eljeza.arenje se vri u spec.elektropeima na temp.1500-1550 oC.Osnovni minerali koji ulaze u
sastav su monokalcijumaluminati.Sadraj Al2O3 ne smije da bude <35%.Ima crnkastu boju i kod na
se proizvodi u klasama 65 i 75., ima velik porast vrste pri vremenu,otporan na morsku vodu.oznaka

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel
AC k.
Supersulfatni cement-dobija se finim mljevenjem granulisane zgure (80-85%), anhidrita (10-15%) i
izvjesne koliine portland cementnog klinkera (do 5%).Odlikuje se velikom finoom mliva i vrlo
niskom toplotom hidratacije.Trai znatno veu koliinu vode za hidrataciju.Otporan prema
djelovanju:sulfata,morske vode,solne kiseline,lanenog ulja ,fenola,razblaenih rastvora.
Ekspanzivni cementi-cementi u ije supstance koje ulaze u sastav stvaraju odreenu koliinu etringita,
pa se u prvih 10-15 dana od mjeanja sa vodom dolazi do ekspanzije (irenja) cementnog
kamena.Ekspanzija moe da bude do 25mm/ml.
54.Finoa mliva cementa
Ova karakteistika cementa moe da se odredi an 2 naina:sijanjem kroz sito sa otvorom 0,09 mm i
mjerenje specifinje povrine po Blenu.U prvom sluaju ostatak na otvorima od 0,09 mm smije da
iznosi 10%.na ovaj nain se ne moe dati pouzdana ocjena an finou mliva.Ovo ustvari daje podatke
o zrnima koja su krupnija od 0,09 mm ali ne govori o zrnima koja su sitnija.Drugi postupak govori da
specifinu povrinu za cemente najmanej ej 2400 cm2/g.Finoa mliva poskupljuje proizvodnju
cementa , finije mlivo poveav a aktivnost cementa , takoer utjee i na procese vezivanja i
uvraavanja.
55.Vlanost cementa i gubitak arenjem
Cemenet u dodiru sa vazduhom uzima vlagu koja uslovljava djeliminu hidrataciju.Hidrataciji e biti
izloena prvo najfinija zrna cementa, u cementu e se pojaviti grudvice.Tokom hidratacije cementa
dolazi do stvaranja aklcijumhidroksida koji reaguje sa CO 2 a iz vazduha prelazi u CaCO3 supstanca
koja niej normalno prisutna u cementu.Na ovaj nain sniava se kvalitet cementa, ustvari uvanaj
cementa predstavlja njegovu zatitu od vlage i vazduha.Stepen izvjetreloti cementa vri se postupkom
arenja, prvo se sui do konstantne mase 105-110oC a zatim zagrijava do temp. 1000oC.Gubitak
erenjem rauna se po formuli g=mo-mo/mo x100%.Najvie smije da ima vriejdnost 5-7%.
56.Standardna cementna kaa i vrijeme vezivanja
Vezivanje cementa koje se ispoljava u postepenom poveanju viskoziteta tj.zgunjavanje cementne
paste u velikoj mjeri zavisi od koliine vode, ispitivanje se vri na uzrocima tzv.standardne cementne
kae sa uzorcima cementne kae standardne konzistencije.Standardna cementna kaa def.se
primjenom vikatovog aparata.Uzorak se spravlja od 400gr cemanta i vode u koliini od 25-30% u
odnosu na masu cementa.Sa tako izmjeananom cementnom kaom ispunjava se standardni prsten
postavljen u odg.ploi.Princip def. Standardne cementne kae svodi se na mjerenje dubine prodiranja
valjka kroz uzorak cementne kae u prstenu.Ako je valjak doveden do povrine uzorka cementne kae
i puten da slobodno prodire kroz njega zaustavi se na 5-7 mm iznad staklane ploe, smatra se da je
ostvaren uslov z standardnu kau tj.takva kaa imam normalnu /standardnu konzistenciju.Ako se
valjak zadri na veoj visini od 7 mm ili proe ispod 5 mm treba napraviti novu kau sa
poveanjem/smanjenjem vode.
57.Stalnost zapremine cementa
Proces ovravanja cementa prate zapreminske deformacije cementnog kamena: skupljanje(pri
ovrstavanje na vazdu )i bubrenja (ovravanja u vodi).Ovi procesi trebaju se odvijati ravnomjerno
po cijeloj masi cementnog kamena i ne smiju izazivati unutrasnji napon.Meutim,u cementu su
pristune vee koliine ekspanziva zbog kojih dolazi do pojave unutrasnjih napona ciji se uticaj
ispoljava u vidu pukotina,ljutrenja i raspadanja materijala.Ovo se naziva nestalnost zapremine, koja

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel
se ne smije primjenivati.Stalnost zapremine je jedna od najvaznijih ispitivanja cementa,moze se
izvoditi na 2 naina: ispitivanja uzorka u obliku kolaa i pomou telijevog prstena.U oba sluaja
korista se standarda cementna kaa napravlejna kao sluaj za vrijeme vezivanja cementa.
58.vrstoa cementa
Pri savijanju i pritisku koji su osnovi za def.klase cementa ispituju se na uzrcima dimenzija
4x4x16cm. Uzorci su izraeni od tzv.plastinog cementnog maltera,koji je izraen od odreenih
kolicina cementa vode i standardnog trofrakcijskog pijeska.Uzima se 450gr.pijeska i 450gr.cementa,i
uzima se da bude vodocementni faktor 0,50.Nain ugraivanja je takoer propisan pri emu se koristi
postupkom vibriranja.Uzorak koji se sada nalazi u kalupu stavlja se u proces gdje je temp.oko 20 oC i
relazivna vlada oko 90%,dre se 24 h.Nakon toga vri se ispitivanje tako to se uzorak postavlja
vodoravno na reetku u vodu koja ja 200C,nivo vode mora biti 2cm od gornje povrsine uzorka i mora
se mijenjati svakih 14 dana.Ovi uzorci se ispituju na savijanje i pritisak pri emu u oba sluaja
optereenje treba da djeluje paralelno sa povratnom stranom uzorka.Kao vrstoa na savijanje uzima
se vriejdnosta 3 pojedinana rezultata od kojih jedan od drugoge ne smije odstupati 10 %.Kao
vrstoa na pritisak uzima se srednja vrijednost 6 pojedinanih rezultata,a kao rezultat uzima se
prosjena vrijednost 4 ili 5 rezulatata.vrstoa cementa se ne ispituje od uzorka iste cementne
paste.vrstaoa savijanja je uvijek manja od vrstoe pri pritisku.vrstoa cementa je ugl.funkcija
vremena sto je uslovljeno procesom hidratacije ije se prvo mjerenje moe uzeti nakon 28 dana.
59.Skupljanje cementa
U koliko se raspolae instrumentima za praenje deformacija na uzorcima cemantnog kamena i
maltera mogu se tokom vtremena zapaziti odreene zapreminske deformacije.Ustavri registruje se
smanjivanje zapremine-skupljanje ova pojava je zastupljenja tamo gdje se uzorci dre u sredini sa
vrlo niskom vlanjou vazduha,ukoliko se radi o sredini sa veom valznjostau ona ce biti manje
izraena,dok e se potpunim potapanjem u vodu registrovati bubrenje.Skupoljanje i bubrenej je
poslajdica fiziko-hemijskih procesa u cementu pri emu ove pojave imaju uticaj i na strukturu
cementng kamena.Supljanje usljed isparavanje vode tokom vezivanje cementa javlja se samo u onim
sluajevima kada se uzorcima izraenih od materijala na bazi cementa ne pokloni dovoljno paznej u
smislu njege,sto podrazumijeva da se ovi uzorci nisu dovoljna potapali vodom.Supljanje koje se
ispoljava nakog procesa vezivanja cementa je ustvari promjena vlaznosti cementnog kamena.Ova
pojava se moze obajsniti djevanjem kapilarnih pora u kapilarnim porama cemantnog
kamena.idraulino skupljanje odvija se dok se ne uspostavi ravnoteza izmeu vlaznosti sredine i
vlaznosti cementnog kamena.
60.Teenje cemanta
Viskoznost teenja cementa kao i svih mat.u kojima se cement pojavljuje kao komponenta,zavisi od
istih faktora kao i kod skupljanja .Ova pojava zavisi od optereenja ako su optereenja mala cement
karakterie tzv.linearno teenje .Ukoliko se uzorak cementnog kamena ili maltera u nekom vremenu
izloi djelovanju konstantnog napona pritisak koji zadovoljava linearno teenje dobit e se dijagaram
deformacije.
61.Agregati za maltere
Agregati za izradu maltera mogu biti organskog i neorganskog porjekla:prirodni i drobljeni
pijesak,poculanska zemlja,letei pepeo,ekspandirana glina, zgure,strugotina od drveta.U malterima je
uglavnom prisutan agregat max krupnoe zrna do 4mm dok krupniji agergat ne dolazi u obzir,poto

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel
se malteri primjenjuju uglavnom u vidu tankih slojeva ija debljina ne prelazi 30mm.Za maltere koji
su spravljeni na bazi prirodnih agregata jedan od uslova jeste i fiz.-meh.svojstva ovrslog maltera.
62.Dodaci malterima
Jedan od najvanjih karakteristika za maltere jeste kre, koji u sloenim malterima kre-cement,
kre-gips praktino ne doprinosi njegovim mehanikim svojstvima ali vrlo mnogo poboljava njegovu
ugradljivost i obradljivost.Klasifikatori bilo da se radi o kreu ili nekim drugim najee se dodaju
malterima.Cementni malteri zahtjevaju vrstou mogu se dobiti upoterbom srazmjerno malih koliina
vode koji treba da obezbjedi dovoljnu plastinost smjese.Ako se ovi malteri spravljaju sa malim
koliinama vode dobit emo suhe mjeavine koje su nepodesne za primjenu, pri upotrebi vee
koliine vode dobit emo mjeavine koje su podlone raslojavanju i izdvajanju vode.Da bi se
nedostaci izbjegli postoje 2 naina: 1.moe se upotrijebiti vea koliina cementa i time kvalitet
vei,ali to nije ekonomino 2.mogu se upotriejbiti klaifikatori koji e upotrijebiti potrebnu
obradljivost mal.smjese sa posebnim kol.cementa.Moe se koristiti pord krea,elektro-filterski pepeo
sgura, akmeno brano isl.Vrlo esto se koriste i neki drugi dodaci za ubrzavanje i osporavanje
procesa vezivanja, antifrizi , boje ...
63.Konzistencija (plastinost) maltera
Pod konzistencijom se podrazumjevastepen povezenosti komponeneta malterske smjese koji utiu na
veliinu unutranjeg trenja u masi.Unutranje trenje u tenostima uzima se kao mjera viskoziteta
generalno konzistencija se moe def. Primjenom razliitih postupaka kojima se dolazi do viskoziteta
malterske smjese.Konzistencija je vrlo znaajno tehnoloko svojstvo maltera, utie na njegovu
odbadljivost, a to znai da ima i mnogo stvojstava koja utiu na svojstva ovrslog
maltera.Konzistencja malterske smjese zavisi od niza faktora:vrste,koliine,i granulometrijskog
sastava agregata,vrste i koliine veziva,koliine vode,elentualnog prisustva aditiva,postupak
spravljanja i dr.Ovoj svojstvo zavisi od vodovezivnog faktora.Konzistencija maltera je najee tena
ili plastina.Konzistencija maltera moe se def. Na osnovu dubine prodiranja standardnog metlnog
konusa .Prema naima standardima konzistencija se ispituje na bazi mjerenja veliine rasprostiranja
uzorka maltera na potresnom stolu.
64.Homogenost maltera
Pod homogenou podrazumjeva se jednakost konzistencije i boje po cijeloj masi malterske smjese.
Malter se sipa u elini kalup cilindrinog oblika koji se sastoji od dva prstena i suda sa dnom.Ovi
elementi su prilikom mlijevanaj malterske smjese meusobno spojeni odg.zavrtnjima.Smjesa se
ulijeva u kalup i izlae se reimu vibriranja.Nakon vbriranja smjesa se odvaja tako da postoj smjesa
koja je a gornjem i smjesa koja je na donjem dijelu prstena i suda.Ovi uzorc ustvari predstavljaju
uzroke koji su mjerodavni za ispitivanje te se usvaja aritmetrika sredina .Malter se smatra homogen
ako srednja vrijednost rasprostiranja nije vea od 1,2.
65.vrstoa maltera
vrstoa malera se odreuje na 3 prizmatina uzorka veliine 4x4x16cm.Kalupi u kojima se izrauju
uzorci su identini kalupima za izradu uzoraka mineralnih veziva (cement,kre,gips).Uzorci se,
ukoliko je malter ve dovoljno ovrsnuo,nakon 24h od momenta izrade vade iz kalupa,a ako se oni ne
mogu izvaditi iz kalupa bez oteenja,vaenje se odlae za narednih 24h.Uzorci krenog maltera se
nakon vaenja iz kalupa stavlja se na 200C pri emu se voda mora mijenjati nakon 14 dana.Uzorci se
ispituju na savijanje i pritisak kao to se ispituju uzorci mineralnih veziva,def.se klasa maltera,a pri

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel
savijalju def.se kvalitet.vrstoa maltera zavisi od faktora:vrste i kolicine upotrebljivog veziva
,kolicine vode vrste,kolicine i granulometriskog sastava agregata,nain spravljanja i ugraivanja ,od
podloge koju se nanosi ,uslovi ovravanja i sl.
66.Sposobnost zadravanja vode maltera
Konzistencija maltera treba da bude takva da u optimalnoj mjeri bude obezbjeeno popunjavanje svih
oblika neravnomjernosti date podloge,sto je osnovni uslov da se ostvari ravnomjernost veze malter
podloga.Malterska smjesa terba da bude takva da iskljui mogunost raslojavanja kao i gubitka
koliine vode usljed upijanja od podloge.U koliko nastupi bilo koji od ovih pojava doi e do pada
fiz.-meh.karekteristika ovrslog maltera.Spostobnost odrzavanja vode treba da iznos min 75 %,ona se
ispituje uporeivanjem vrstoe pri pritisku sa vrstoom uzorka s tim da se razlikuju u
kalupima.vrstoa uzorka primjenjena sa kalupima metalnim dnom ne smije se razlikovati sa
uzorkom koji je bio u kalupu sa dnom od opeke od 15 %.
67.Otpornost maltera na djelovanje mraza
Otpornost maltera prema dejstvu mraza u najveoj mjeri zavisi od ostvarne kompaknosti ostvarenog
maltera tj.njegove strukture, odnosa veziva i agregata poroznosti.Na ovu otpornost utie i obradljivost
malterske smjese.Ispituje se na 6 uzoraka koji su izraeni na isti nain kao uzorci za ispitivanje marke
maltera.Od ovih uzoraka 3 se nakon 28 dana potapaju u vodu i tu se dre do potpunog zasienja a
zatim se naizmjenino u ciklusima od po 4 h smrazavaju na -20 0C i odmrazavaju u vodi sobne
temp.Ostala 3 uvaju se i slue kao etaloni za poreenje.Smatra da se da je amlter otporan na mraz
ako se nakon 25 ciklusa smirzavanja i odmrzavanja nnjegova vrstoa ne smanj vie od 20 % a masa
ne smanji vie od 2%.
68.Odreivanje sastava maltera
Prema standardima sastav materijala se odreuje upitima, polazei od uslova def. u projektu objekta
na kome e se dati malter primjeniti na tehnikim pripremama za maltere zahtjevane debljnine sloja i
od prirodne konzistencije.U vezi sa ovim postupkom odreivanajsastava maltera moe se u optem
sluaju podijeliti u 3 etape:1.projektovanje mjeavine 2.ekspirimentalna promjena karakteristika uz uz
elentualne korekture sastava 3.konano odreivanje sastava.Sastav maltera u praksi najee se
definira u obliku zapreminskih odnosa komponeneta.Ako predpostavimo da se radi o sloenom
malteru i da su u jedinici zapremina svjeeg maltera zastupljene zapremine:V v1-zapremina prvog
veziva Vv2-zapremina drugog veziva, Va-zapremina agregata Vv-zapremina vode. Onda se malter
moe definirati : Vv1: Vv2: Va=1:nv:na
Vv2=nv:Vv1 Va=na:Vv1.nv-malterski odnosi komponenata
malterske smjese.Kao dobri malteri smatraju se oni koji sa tolikom koliinom vode koja e
obezbjediti samo vlaenje zrna agregata i koji e biti dovoljan da kaa veziva i vode zadovolji uslove
normalne konzistencije.Ova koliins je krupnoa zrna agregata pa se ona uvijek mora def.u zavisnosti
od granulometrijskog sastava.Prema FEREU za spravljanje cementnih maltera vai sljedee:
mv=0,235 mc+6,32ma1+0,09ma2+0,03ma3.mc-masa cementa,ma1-masa pijeska krupnoe 0-0,5 mm;ma2masa pijeska krupnoe 0,5-2mm;ma3-masa pijeska krupnoe 2-5mm.
69.Podjela maltera prema vrsti veziva sa kratkim opisom
Kreni malter-ovaj malter se primjenjuje za zidanje i malterisanje zidova od kamena, opeke, raznih
blokova i sl.Dobija se mejanje hidratisanog krea ili kamenog pijeska i vode.U zavisnosti od
zahtjevanih svojstava vrstog materijala zapreminski odnos krea i pijeska razmjera u granicama od
1:1-1:4 koliina vode za spravljanje maltera ove vrste usvaaja se tako da se obezbjedi odgovarajua

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel
konzistencija.On se odlikuje po vrlo malim vrstoama sporim ovravanjem i njegovo ovravanje
nije ravnomjerno po cijeloj masi,nije postojan u vodi, pod uticajem vlage brzo propada.
Cementni malter-ovaj malter predstavlja mjeavinu cementa, pjeska i vode razmjere cementa i
pijeska 1:1-1:4 dok se voda dodaje prema potrebi , u zavisnosti od eljene konzistencije malterske
smjese.Za pojedine radove, npr.za razliita injektiranja koriste se mjeavina cement voda.U ovakvim
sluajevima vodocementni faktor obino se kree u granicama vc=0,4-0,5.Malteri sa veim sadrajem
cementa npr odnos 1:1 ili iste mjeavine cementa i vod veoma je podloan pucanju , to je posljedica
skupljanaj cementa.Cementni malteri se upotrebljavaju za zidanje i malterisanje zidova svakih vrsta,
zatim za izradu podloga i kouljica za izvoenje injetiranja ima znatno vee vrstoe od krenog
maltera , veoma je postojan i trajan.
Gipsani malter.je mjeavina gipsa i vode ili mjeavina gips-vode agregata.Ukoliko se primjenjuje
samo mjeavina gipsa i vode, dobiva se sipanjem gipsa u vodu i laganim mjeanjem.S obzirom an
vrlo brzo vezivanje gipsa na ovaj nain dobivena gipsana kaa mora se upotrijebiti odmah.Za ove
mjeavine uzima se vode 80% u odnosu na masu gipsa.Ovoj mjeavini moe se dodati pijesak,
mermer u zrnu ili prahu, razni aditivi boje i sl.Upotrebljavaju se za unutranja malterisanja nisu
pogodni za spoljanje radove.
Kreno-cementni produni malter-za spravljanej se primjenjuju zapreminski odnosi
cement:kre:pijesak=1:1:5;1:2:5;1:1:6;1:2:6.Svojstva ovog maltera nalaze se na sredini izmeu
krenog i cementnog maltera.S obzirom na prisustvo krea ovaj malter ima bolju ugradljivost i
obradljivost nego cementni.Koristi se za zidanje i malterisanje raznih vrsta zidova,pri emu se moe
upotrijebiti za malterisanje vanjskih povrina.Voda koja je u sastvau def.se na bazi konzistencije.
Gipsno-kreni malter rade se u sljedeim omjerima: gips:kre:pijesak=1:3:9;1:2:6;1:1:5.Kre je
ovdje plastifikator, tj supstanca koja poboljava ugradljivost i obradljivost.Prilikom izrade prvo se
mjea kre, pijesak i voda dok se gips dodaje na samom kraju.Sadraj vode usvaja se naa bazi
konzistencije.
70.Podjela maltera prema namjeni sa kratkim opisom
1.Malteri za zidanje-uglavnom se koristi kreni,cementni i kreno-cementi (produni)malter.
2.Malter za malterisanje-koriste se praktino sve vrste maltera i najee se nanose u 2 ili 3 sloja.Prvi
sloj se nanosi neposredno na zid i predstavlja podlogu na zaredne slojeve.
3.Dekorativni malter-koristi se za zavrnu obradu zidanih povrina, kako spoljanjih tako i unutranjih
kao vezivo za ove maltere obino se upotrebljavaju obini bijeli /obojeni cement a rjee kreni gips.
4.Injekcioni malter sastav ovih maltera zavisi od niza faktora , predmeta injektiranja,
geo.karakteristika prostora koji se injektira, nain injektiranja i sl.Za injektiranje se mogu
upotrebljavati razne vrste cementa sa ili bez dodataka min agregata.Najee se kao agregat koristi
kvarcni pijesak, usitnjen krenjak, kameno brano,pucolani,zgura i sl.
5.Hidroizolacioni malteri-dobijaju se primjenom cementa vie klase pijeska i vode i elentualno
odreenog aditiva.U sluaju da se hidro izolacioni malteri izloeni djelovanju agresivnih voda koriste
se sulfatno-otporni cementi ili neki spec.cementi prema hem.agresiji.
6.Malteri za toplotnu iz zvunu izolaciju-za njihovo spravljanje koriste se sva mineralna veziva a kao
agregat slui jednofrakcijski pijesak krupnoe 3-5mm dobijen usitnjavanjem lakih poroznih mat.
(lajke,tufa,perlita,keramizija ...)
7.Malteri za zatitu od zraenja-uglavnom malteri koji se pripremaju za zatitiu od rengenskih gama
ili neutronskog zraenja.Zapreminska masa ovih maltera u vrstom stanju je velika i to 2,2t/m 3.Kao
vezivo se u ovom sluaju koriste razliite vrste cementa, dok se kao agregat koriste razliite vrste
cemeta.

Predmet:Graevinski materijali -kolokvij II

Created by:Grgi Sanel