2.

Ulusal Tasarm malat ve Analiz Kongresi

11-12 Kasm 2010- Balkesir

YK KANCALARI VDALI BALANTILARINDA KULLANILAN FARKLI VDA

D PROFLLERNN BLGSAYAR DESTEKL GERLME ANALZ
Aydn DEMRCAN*, M. Nedim GERGER**, Ali ORAL***
*Balkesir niversitesi Makine Mhendislii Blm,10145-Balkesir
**ngerger@balikesir.edu.tr Balkesir niversitesi Makine Mhendislii Blm,10145-Balkesir
***alioral@balikesir.edu.tr Balkesir niversitesi Makine Mhendislii Blm,10145-Balkesir

ZET
Bu almada, yk kancalarnn tespitinde kullanlan farkl di profiline sahip vida
balantlarnn, sonlu elemanlar metodu kullanlarak, eksenel yk altnda gerilme analizleri
yaplmtr. gen, testere ve yuvarlak vidalarla yaplan analizlerde, eit eksenel yk deerleri
etkisinde dilerde meydana gelen gerilme dalm ve deerlerinin belirlenmesine
allmtr. almann sonunda, balant her balantda da gerilme dalmnn ilk dite
ok daha youn olduu ve ayn yk deerlerinde yuvarlak vidada gerilme iddetinin daha
dk olduu bulunmutur. Bu sonulara gre de yk kancalar vidal balantlarnda
yuvarlak di profillerinin kullanmnn daha uygun olduu belirlenmitir.
ABSTRACT
In this study, stress analyses under the axial loading of the threaded joints having different
tooth profile used to connections lifting hooks have been carried out by using finite element
method. During the analyses made with triangle, saw and round screws, we have tried to find
out the stress distribution accrued on the teeth having equal affect of axial loading values. At
the end of study, in all the connections it is found out that the stress distributions are denser
on the first tooth than stress in the round screw is lesser although they have the same loading
values. In respect of these results, it has been determined that using the round tooth profiles in
threaded joints of lifting hooks will be more agreeable than others.
1.GR
Kaldrma ve iletme makinelerinde yk tama elemanndan biri olan yk kancalarn (ekil 1)
kullanm amalarna uygun farkl gvde (tek, ift, burunlu vb.) yaplarna sahip olduu
bilinmektedir. Farkl gvde konstrksiyonlarna sahip olsalar da; kancalar, tayc gvdeye
tespit etmek iin balant eleman olarak cvatalar kullanlmaktadr. Genellikle, nerilen vida
profili testere di olmakla beraber, yuvarlak ve gen profile sahip ( ekil 2) di ekillerinin de
kullanm baz avantajlar salamaktadr. Bu almada farkl profile sahip vida di eklinin
bilgisayar destekli hesaplamalarla karlatrlmas yaplmtr. almadan elde edilen

396

verilerin deerlendirilmesi ile iletme koullarna uygun en ekonomik vida di profilinin

seimi yaplabilecektir.

d4

f1

d2

Cvata balantlarnda, mukavemet hesaplamalarnn esas kuvvet etkisindeki cvatann

kopmas ve vida dilerinin syrlmaya (kesilmeye) kar ayn dayanma sahip olmas ilkesine
dayanr. Belirli sayda farkl malzeme eitleri iin verilmi yaklak hesaplamalarla
gnmzde doru boyutlandrmalar yaplabilmektedir. Bu hesaplarn ou gen di profiline
sahip vidalar iindir ve ksa bir zeti aada verilmitir.

d5

ekil 1. Yk kancas yaps

d

d3

d3

d2

600

300

d3

d2

d2

somun

somun

somun

Vida

Vida
aft

Vida aft

D2

D2

D2
D3

D3

D3

ekil 2. Kanca Balantlarnda Kullanlan Vida Di Profillerinin Yaps

397

2. Vida Dilerinin Zorlanmas

Skma srasnda birbirine temas eden cvata ve somun dileri zerine etki eden kuvvetlerin
dalm eit olmad halde; (ilk iki di kuvvetin yzde 50..70 ini tar.) hesaplamalar
kuvvetin dilere eit olarak dald kabul edilerek yaplr [4].
Yk kancalarn tespit eden cvatalar n gerilmesiz cvata balantlar olup ngerilmesiz
cvata balantlar az rastlanlan bir balama eklidir. Bu balantda cvata, Fi = F iletme
kuvveti ile ekmeye zorlanr. Bu ekme kuvveti etkisinde vida dileri bas, eilme, kesme ve
yzey basncna zorlanr. gen di profiline sahip bir vida somun ifti iin bu zorlanma
ekline ait resim ekil 3 de verilmitir.

ekil 3. Vida dilerinin zorlanmas

Dier di ekillerine gre daha basit geometriye sahip olmas ve kullanmnn yaygn olmas;
gen di profilleri iin gerekli gerilme hesaplar aada verilen yntemle yaplabilmektedir.

Bas gerilmelerin deeri Eitlik 1den yararlanlarak hesaplanabilir.

b =

F tan / 2
Fr
=
A z d3 5 / 6 P

z.P = m (vidalama derinlii) kullanlarak

b =

F tan / 2
d3 5 / 6 m

(1)

Eilme gerilmelerinin deeri Eitlik 2 yardmyla hesaplanabilmektedir.

e =

Me
,
W

M e = F / z

H1
2

veya

398

M e = F / z

d2 d3
2

H1 =

e =

d d3
, H1 = 0,54127 P
2

ve

We =

d 3 (5 / 6 P) 2
6

2,34 F
d3 m

deerleriyle

(2)

olur.
Kesme Gerilmeleri; dilerin eit bir ekilde zorland kabul edilirse Eitlik 3 ile
hesaplanabilir.

F / z
F
=
d3 5 / 6 P d3 5 / 6 m
olur.

(3)

Yzey Basnc deeri Eitlik 4 ile hesaplanabilir.

P=

FN
Ap

Ap:basya zorlanan kesit

FN : Normal kuvvet

P=

FN =

Ap = d 2

H1
Cos / 2

F z
deerleri kullanlarak
Cos / 2

F / z
Pem
d 2 H1

(4)

olur.
Yzey basnc hari dier zorlamalar dikkate alndnda (ok eksenli zorlama sz konusudur)
ekil deitirme enerjisi hipotezine gre edeer gerilme;

e = ( e + b ) 2 + 3 2
ifadesinde;
Eitlik 1,2 ve 3 deki bantlar kullanlarak ( = 60o iin) Eitlik 5 ile verilen bant elde
edilir.

F
e =
d3 m

tan / 2

6
2.34 +
+ 3
5/6

3.67 F
m d3

(5)

Skma srasnda cvatann en kk kesitinde (burada di dibi kesiti olarak alnacaktr)

meydana gelen ekme gerilmesi ile, dilerin syrlmasna neden olan edeer gerilmenin
eitlenmesiyle, ayn malzemeden imal edilmi cvata ve somun balantsnda vidalama
derinlii (dier bir ifadeyle somun ykseklii) aadaki belirtilen ekilde hesaplanr.

399

4 F
d 32

3.67 F
m d3

m = 0,9175 d3 olur. d3 = d -1.22687 P deeri ile d3 = 0.825 d alnrsa;

m 0.8d

(6)

olur.
Pratikte somun ykseklii iin yaklak aadaki deerler alnr [3].
elik cvata ve elik, elik dkm ve bronz somun iin m = ( 0,8-1) d
elik cvata ve temper, geri dkm somun iin
m = 1,3 d
elik cvata ve hafif metal somun iin
m=2d

lgili literatrlerde yaplan aratrmalar da, dier di profilleri (yuvarlak ve testere vb.) iin bu
tr hesaplarn ok fazla olmad grlmtr. Bunun nedeni; zellikle yuvarlak di profilinin
karmak geometriye sahip olmas ve dilerdeki gerilme dalm hesabnn daha zor
olmasdr. Gnmz bilgisayar yazlmlar bu tr hesaplamalar kolaylatrmtr.
3. BLGSAYAR DESTEKL ANALZLER
Bu almada kanca traversine bir somun vastasyla tespit edilmi kancann vidal miline
alm farkl vida di profillerinin Ansys Workbench yazlm kullanlarak, gerilme analizleri
yaplmtr. Analizleri yaplan vida balantlarnn boyutlar izelge 1 de verilmitir.
izelge 1. Gerilme Analizleri Yaplan Vida eitleri ve Boyutlar
VDA

Nominal ap

Adm (hatve)

Di dibi ap

Ortalama ap

d [mm]

p [mm]

d3 [mm]

d2 [mm]

Metrik

[M]

48

41,866

44,752

Testere di

[Ts]

48

42,794

45,750

Yuvarlak di [Yv]

48

4,2

43,367

45,883

3.1Analiz Sonular ve Deerlendirme

izelge 1 de boyutlar verilen vida balantlar; somun ykseklikleri eit olacak ekilde
Solidworks yazlm kullanlarak modellenmitir. izimi yaplan vida- somun balantsna
50000 N byklnde eit yklemeler yaplarak gerilme ve deformasyon analizi yaplmtr.
Seilen ykleme iddeti; ayn boyutlarda vidalarn kullanld yk kancalarnn tama
kapasitesi esas alnarak belirlenmitir. Ykleme, kancalarn vida balants ykleme ekline
uygun ( somun sabitlenip, cvata ekilerek) olarak yaplmtr.

400

ekil 4. Yuvarlak, Yv 48 vida profilinde 50000 N yklemede meydana gelen Von-Mises

gerilmeleri [MPa]

ekil 5. Testere, TS 48 vida profilinde 50000 N yk deerinde meydana gelen gerilmeler

401

ekil 6. gen, M 48 vida profilinde 50000 N ykleme deeri iin meydana gelen gerilmeler.
Yaplan analizlerde, ayn yk deerlerinde her bir vida balantsnda farkl gerilmelerin
olutuu gzlemlenmitir. Maksimum gerilmelerin, somun ve cvatann birbirini kavrad ilk
dilerde meydana geldii grlmtr.

4 SONULAR
Makine konstrksiyonunda balama eleman olarak kullanlan cvatalarn doru
boyutlandrlmas; emniyet ve maliyet asndan byk neme haizdir. Deiik iletme
koullarnda farkl ve bazen de olduka karmak zorlanmalara maruz kalan cvata
balantlarnn hesab literatrlerde mevcut olup, ou basitletirilmi ifadelere dayanarak
yaplmaktadr. Konu ile ilgili devem eden teorik ve deneysel almalarn bu alandaki
gelimelere katks devem etmektedir.
Bu almada uygulama rnei olarak seilen yk kancalar balantsnda, kullanlan farkl di
profilleriyle yaplan bilgisayar destekli analizlerin sonularna gre; en uygun balantnn
yuvarlak di profiline sahip vidalar olduu grlmtr.

5. KAYNAKA
[1] DOSE, G. F., Ermittlung der Scherspannungsfaktoren
Schraubenberechnung, Konsruktion 49, 28 32, (1997).

fr

die

neuartigr

[2] DOSE, G. F., PITNER, K. J., Neuartige Berechung von Schrauben unter
Berccksichtigung der Werkstoffkennwerte, Konstruktion 48, 183-188, (1996).

402

[3] BABALIK, F. C., Makine Elemanlar ve Konstrksiyon rnekleriCilt 1, U..

Glendirme Vakf Yayn No:17, (1997).
[4] RENDE, H., Makine Elemanlar Cilt 1, Se Yayn Datm, stanbul, (1996).
[5] ASLANTA, K , TAGETREN, S., Cvata- Somun Balant Sistemlerinde Temas
Gerilmelerinin Boyutlu Analizi, Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi, (2), 50-55,
(2004).
[6] TAFRESHI, A., DOVER, W. D., Stress Analysis of Drillstring Threaded Connections
Using the Finite Element Method, International Journal of Fatigue, Volume 15, Issue 5,
Pages 429- 438, (September 1993).
[7] PATTERSON, E. A., KENNY, B., Stress Analyss of Same Nut-Bolt Connections With
Modifictions To The External Shape Of The Nut, The Journal of Strain Analysis for
Engineering Design, Voulme 22, Number 4, pages 187-193, (1987).

403