nn niversitesi Mhendislik Fakltesi Maden Mhendislii Blm

321 Cevher Hazrlama Laboratuvar I

HDROSKLON LE SINIFLANDIRMA
1. GR
Hidrosiklon, hidrolik snflandrcda yerekimiyle gerekleen ayrma ilemini,
merkezka kuvvetten ve bylece taneciklerin boyutlarna ve ktlelerine bal olarak
farkl oranlarda ivme kazanmalarndan yararlanarak ayrma yapan bir snflandrma
aygtdr. Cevher hazrlamada zellikle ince tane boyutundaki malzemelerin etkin bir
ayrma olana salayan bir snflandrc olarak olduka geni bir uygulama alan
bulmaktadr.

zellikle

tme

devrelerinde,

deirmenin

kapal

devre

olarak

altrlmasnda snflandrc olarak kullanlmaktadr. Bunun dnda, su uzaklatrma,

lam ayrma gibi amalar iin de kullanlan hidrosiklonlar, dk maliyetli olmalar,
kolay kurulabilmeleri, fazla bakm gerektirmemesi ve tesiste fazla yer kaplamamalar
gibi zelliklerinden dolay birok alanda kullanlmaktadr.
2. HDROSKLONLARIN ALIMA PRENSB
Tipik bir hidrosiklon balca, ayrmn gerekletii bir gvde, bu gvdeye bal
ve beslemenin verildii teetsel bir giri ve iri malzemenin kt bir alt akm delii ile,
ince malzemenin kt bir st akm k borusundan oluur. amur haldeki besleme,
pompayla ya da yerekimi etkisiyle siklon iine silindirik ksmdan teetsel olarak belirli
bir basn altnda girer. Siklon yapsna bal olarak siklon iersinde aa doru inen
bir girdap akm ve buna ters ynde yukar doru ve siklon merkezinde hareket eden
ikinci bir girdap akm oluur. Ters ynde girdap akm siklon ierisinde bir alak basn
oluturduundan, merkezde hortum eklinde bir hava boluu oluur.
Siklonda birbirine ters ynde oluan bu girdap akmlar, siklona giren tanecie
iki kuvvetin etkimesine yol aar: Tanecii siklon duvarna doru ynlendiren
merkezka kuvveti ve tanecii siklon merkezine doru eken srklenme/ekme
kuvveti. Siklona beslenen malzeme ierisindeki taneler, ktlelerine ve boyutlarna gre
farkl ekilde ivmelendiklerinden, merkezka kuvvet etkisiyle en iri taneler siklon
duvarna doru ynelirken, daha ince taneler, daha ok siklonun merkezine doru
ynelirler. Bylece, siklon duvarndan merkeze doru iri boydan ince boya doru bir
sralanma oluur. Siklon yaps ve alma koullarna bal olarak, bylece, belirli bir
boydan ince olan taneler yukar doru ynelmi merkezdeki girdap akmna kaplp
siklonun st kna, daha iri taneler ise aa yndeki girdap akmna kaplp alt
kna ynelirler. Sonuta siklondan iki rn alnr.

Hidrosiklon ile Snflandrma Deney Fy

Sayfa 1

Tipik bir hidrosiklonun alma prensibini ve paralarn gsteren kesit grntleri

Hidrosiklon ile Snflandrma Deney Fy

Sayfa 2

Birden ok hidrosiklonun bir arada altrld multisiklon (stakm klar balanmam)

3. SINIFLANDIRMANIN DENETM VE DEERLENDRLMES

zellikle, akml snflandrclarda yaplan snflandrmada gerek ayrma snr
tane boyunu belirlemek neredeyse olanaksz olduundan, bu deeri bulabilmek
amacyla snflandrma srasnda besleme, alt akm ve st akmdan rnekleme yaplr.
Bu malzemelerin her birisi iin elek analizi yaplr ve sonular deerlendirilir.
Trompa gre gerek Ayrma Tane Boyu (dT)
Trompa gre bir beslemenin ierdii ortalama tane boyu fraksiyonlarnn ayrm
saylar, bu beslemenin hangi oranda verilen/seilen elek altna ve hangi oranda ayn
elek stne gittiini vermektedir. Besleme, alt akm ve st akm rnlerinin elek
analizleri yardmyla izilen Tromp erisi sayesinde snflandrmann tane boyu
dalmn belirlemek olanakldr. Tromp erisinin genel yaps S erileri eklindedir.
Bu eriyi izerken ordinata ayrma oran says, apsise de tane boyu yerletirilir. Bu
ekildeki ayrma oran saysnn %50 olduu noktadan apsis eksenine izilen paralelin
Tromp erisini kestii noktadan indirilen dikin apsisi kestii tane boyu, Trompa gre
ayrma snr tane boyudur (dT).
Snflandrma hassasiyetinin belirlenmesi iin Tromp erisinden yararlanlr.
Ayrma oran saysnn %75 ve %25 olduu noktalardan apsise izilen paralelin eriyi
kestii noktalardan indirilen diklerin apsisi kestii noktalar d75 ve d25 olarak belirlenir.

Hidrosiklon ile Snflandrma Deney Fy

Sayfa 3

EP

d75 d25
2

Ayrma hassasiyeti olas sapma deeri EPye baldr. EP ne kadar kk olursa

ve Terra (Tromp) erisi ne kadar dik olursa ayrma o kadar iyi olur.
Kk d50 deerleri elde etmek iin hidrosiklon en kk girdap oluturucu ap; dk
pulp younluu; yksek giri basnc ile altrlmaldr.
Byk d50 deerleri iin ise en byk girdap oluturucu a; yksek pulp younluu
ve dk giri basnc ile altrlmaldr.
Tromp erisinin izilmesi
Ayrma ileminin hassasiyeti, erinin eimi bulunarak belirlenebilir. Bu eri ne
kadar dikse ayrma o kadar baarl olmutur. Erinin yataya yakn veya yatay olmas
durumunda yaplan ilem tane boyuna gre ayrma deil, beslemenin iki paraya
bltrlmesi anlamna gelmektedir. Besleme, iri ve ince rnlerin yalnzca elek
analizi verilerine bal olarak hazrlanan aadaki izelgedeki stunlardaki deerlerin
anlam yledir:
1.

Tane boyu

2.

Beslemenin elek analizi sonucu elde edilen fraksiyonlarnn arl (gr);

3.

Hesapla bulunan arlk (%);

4.

Beslemenin kmlatif elek alt deerleri (%);

5.

st akmn elek analizi sonucu elde edilen fraksiyonlarnn arlklar (gr);

6.

st akmn tane boyu fraksiyonlarnn miktar (%);

7.

st akmn toplam besleme miktarna gre hesaplanm miktar (%),

8.

Alt akmn elek analizi sonucu elde edilen fraksiyonlarnn arlklar (gr);

9.

Alt akmn tane boyu fraksiyonlarnn miktarlar (%);

10.

Alt akmn toplam besleme miktarna gre hesaplanm miktar (%);

11.

Alt akm ve st akmn beslemeye gre hesaplanm yzde arlklarnn toplam;

12.

Fraksiyonlarn ortalama tane boyu (mm);

13.

10. ve 11. stuna gre hesaplanm arlk (%);

14.

7. ve 11. stuna gre hesaplanm arlk (%)

Hidrosiklon ile Snflandrma Deney Fy

Sayfa 4

TROMP ve TERRAya gre ayrma snr tane irilii ve snflandrma hassaln belirleme izelgesi
(nce Malzeme)

(ri Malzeme)

Ortalama tane boyu

Alt Akm

mm

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

st akmn
Beslemeye
Oran

Boyu

st Akm

st ve alt akmn beslemeye

gre hesaplanm toplam

Besleme

E.A.

Arlk

mm

(1)

(2)

(3)

(4)

(2)

100
(2)

Arlk

Arlk

(5)

(3)

Alt akmn
Beslemeye
Oran

Tane

Arlk

(8)

(5)

100
(5)

100
(2)

Arlk

(8)

100
(8)

100
(2)

AYIRMA ORANI
SAYILARI

Alt akma

st akma

Giden

Giden

Besleme

Besleme

Miktar

Miktar

(10)

(7) (10)

(11)

100

(7)
(11)

100

12 8

300

15,0

100

300

27,8

15,0

15,0

10,0

100

0,0

8-6

220

11,0

85

218

20,2

10,9

10,9

7,0

100

0,0

6-4

288

14,4

74

10

1,1

0,5

276

25,5

13,8

14,3

5,0

96,5

3,5

4-3

202

10,1

59,6

50

5,4

2,5

156

14,4

7,8

10,3

3,5

75,7

24,3

32

346

17,3

49,5

260

28,2

13,0

88

8,2

4,4

17,4

2,5

25,2

74,7

21

380

19,2

32,2

340

37,1

17,0

42

3,9

2,1

19,1

1,5

11,0

89,0

-1

264

13,0

13,0

260

28,2

13,0

13,0

0,5

0,0

100

Toplam
()

2000

100

920

100

46,0

1080

100

54,0

100

Hidrosiklon ile Snflandrma Deney Fy

Sayfa 5

Ayrma Oran Saylar

Alt akma giden besleme miktar)

100

75
d75 = 3.5 mm

50

d50 = 2.8 mm
d25 = 2.3 mm

25

EP = (3.5-2.8)/2 = 0.6

0
0

10

12

Ayrma Oran Saylar

st akma giden besleme miktar)

Tane irilii, mm

100

75
d25 = 3.5 mm
d50 = 2.8 mm

50

d75 = 2.3 mm
25

EP = (3.5-2.8)/2 = 0.6

0
0

10

12

Tane irilii, mm
Alt akma ve st akma giden besleme miktarn gsteren Tromp erileri

Hidrosiklon ile Snflandrma Deney Fy

Sayfa 6

4. DENEY
Deneyde yar pilot laboratuar tipi hidrosiklon kullanlacaktr. Aada verilen uyarlar
dikkate alarak deneysel almay tamamlaynz.

Kartrcnn bulunduu tank suyla doldurun.

Kartrcy altrn.

Hidrosiklonda ayrlmas dnlen malzemeden besleme mal elek analizi

yapmak zere rnek aln.

allmas dnlen kat-su orannda olacak ekilde, kartrcnn alyor

olduu blme malzemeyi boaltn.

Siklon belirli bir rejime girdikten sonra, st k ve alt ktan rnekler aln.

alma tamamlandktan sonra makineyi kapatp temizleyin.

Besleme mal, alt k ve st k rneklerinin ayr ayr, ayn elek serisini

kullanarak elek analizlerini yapn.

Deney sonularnn deerlendirilmesi

-

Elek

analizlerinden

yararlanarak

endstriyel

snflandrma

izelgesini

hazrlayn.
-

st akm ve alt akm iin Trompa gre snflandrma erilerini izerek, bu

erilerden elde edilebilecek deerleri belirleyin.

Deneyin yorumunu yaparak, snflandrmann hassasiyeti hakknda aklama

yapn.

Hidrosiklon ile Snflandrma Deney Fy

Sayfa 7

Tane

st Akm

Besleme

Alt Akm
AYIRMA ORANI
st ve alt akmn beslemeye gre
hesaplanm toplam

Ortalama tane boyu

Boyu

Alt akma

mm

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

E.A.

Arlk

mm

(1)

(2)

(3)

(4)

(2)

100
(2)

Toplam
()

100

(3)

Arlk

(ri Malzeme)

Arlk

(5)

100
(5)

100

(5)

100
(2)

Alt akmn
Beslemeye
Oran

st akmn
Beslemeye
Oran

(nce Malzeme)

Arlk

Arlk

(8)

100
(8)

(8)

100
(2)

(7) (10)

100

Hidrosiklon ile Snflandrma Deney Fy

100

Sayfa 8

SAYILARI

st akma

Giden

Giden

Besleme

Besleme

Miktar
Miktar

(10)
(11)

100

(7)
(11)

100

Ayrma Oran Saylar

100

75

50

25

0
0

Tane irilii, mm

Ayrma Oran Saylar

100

75

50

25

0
0

Tane irilii, mm

Hidrosiklon ile Snflandrma Deney Fy

Sayfa 9