Nga vepra e K. Marksit dhe e F.

Engeisir

MANIFESTI I PARTISE KOMUNISTE

II
PROLETAR DHE KOMUNIST
...Zhdukje e familjes! Edhe radikalt mh t vendosur indinjohen nga ky qllim i shmtuar i komunistve.
Mbi se bazohet familja e .sotme, borgjeze? Mbi kapitalin, mbi fitimin privat. Familja n formn e saj m
t zhvilluar ekziston vetm pr borgjezin; por at e
plotson mungesa e detyrueshme e familjes te proletart dhe prostitucioni publik.
Me zdukjen e ktyre t fundit do t zhduket, natyrisht, edhe familja borgjeze, dhe t gjitha s bashku
do t zhduken me zhdukjen e kapitalit.
Apo mos vall ju na qortoni se ne duam t'i japim
fund shfrytzimit t fmijve nga ana e prindrve? Ne
e pranojm kt krim.
Por ju thoni se, duke zvendsuar edukatn shtpiake me edukatn shoqrore, ne duam t zhdukim
marrdhniet m t shtrenjta -pr njeriun.
Por mos vall edukata juaj nuk prcaktohet nga
shoqria? Mos vallh ajo nuk prcaktohet nga marrdh-

120

niet shoqrore brenda t cilave ju edukoni, nga ndrhyrja e drejtprdrejt ose e trthort e shoqris me
ann e shkolls etj.? Ndikimi i shoqris mbi edukatn
nuk sht nj gj e shpikur prej komunistve; ata
s'bjn tjetr vese ndryshojn karakterin e edukats,
e shkpusin at nga ndikimi i klass sunduese.
Pallavrat borgjeze mbi familjen dhe edukatn,
mbi marrdhniet plot dhimbshuri midis prindrve
dhe fmijve bhen aq m t neveritshme, sa m tepr shkatrrohen t gjitha lidhjet familjare n radht
e proletariatit, pr shkak t zhvillimit t industris s
madhe, sa m tepr shndrrohen fmijt n artikuj t
thjesht tregtie dhe n vegla pune.
Por ju, komunistt, doni t vendosni bashksin
e grave, irret njzri gjith borgjezia.
Borgjezi e sheh gruan e vet si nj vegl t thjesht prodhimi. Ai dgjon se veglat e prodhimit do t
prdoren s bashku, dhe, sigurisht, nuk mund t rrij
pa menduar se i njjti fat i pret edhe grat.
Atij as q i vete mendja se fjala sht pikrisht
pr ta zhdukur at gjendje t gruas, n t ciln ajo
sht nj vegl e thjesht prodhimi.
Madje s'ka gj m qesharake sesa tmerri i borgjezve tan plot moral n lidhje me t ashtuquajturn
bashksi zyrtare t grave, q predikojn komunistt.
Komunistt s'kan nevoj t vendosin bashksin e
grave; ajo ka ekzistuar pothuajse gjithmon.
Borgjezve tan nuk u mjafton q kan n dispozicion grat dhe vajzat e puntorve i vet, pa br
fjal ktu pr prostitucionin zyrtar, prandaj ata ndiejn nj knaqsi t veant kur bjn pr vete grat
e njri-tjetrit.
Martesa borgjeze, n t vrtet, sht bashksi
grash. Shum-shum komunistt mund t qortoheshin
se duan gjoja q bashksia e fshehur dhe hipokrite e
grave t zvendsohet nga nj bashksi zyrtare, e hapt. Por vetvetiu kuptohet se, me zhdukjen e marr-

121

dhnieve t sotme n prodhim, do t zhduket edhe

bashksia e grave, q sht nj rrjedhim i ktyre marrdhnieve, d.m.th. do t zhduket prostitucioni zyrtar
dhe jozyrtar...
Shkruar nga K. Marksi
dhe F. Engelsi n dhjetor
1847 janar 1848
Botuar pr her t par
st broshur m vete n
shkurt t vitit 1848 na
Londr

K. Marks e F. Engels,
Vepra t zgjedhura
n dy vllime, bot.
shqip, 1975, vll.
f 38-40

Nga librt i F. Engelsit

ANTI-DYRING
V. SHTETI, FAMILJA, EDUKIMI
Ashtu sikurse z. Dyring e quan krejt t mundshme, si e pam m sipr, q t zvendsohet mnyra kapitaliste e prodhimit me mnyrn shoqrore t
prodhimit, pa e transformuar vet prodhimin, po
kshtu ai kujton se familja borgjeze e sotme mund t
shkputet nga gjith baza ekonomike e saj, pa ndryshuar bashk me t tr formn e familjes. Kt form ai e prfytyron aq t pandryshueshme, saq t
drejtn e lasht romake, ndonse n nj trajt pakz
t fisnikruar, e bn parim udhheqs t marrdhnieve familjare pr t gjitha kohrat, duke e prfytyruar familjen vetm si nj njsi q l trashgim,
d.m.th. q zotron pron. N kt shtje utopistkt qndrojn shum m lart se z. Dyring. Ata bashk me organizimin e lir t njerzve n shoqri dhe me shndrrimin e puns shtpiake private n industri shoqrore, parashikojn drejtprsdrejti edhe shoqrizimin
e edukimit t rinis, e bashk me kt mardhniet
reciproke me t vrtet t lira midis antarve t familjes. Pastaj, Marksi ka provuar (Kapitali, f. 515 e
vij.) se industria e madhe, duke u ln grave, t miturve dhe fmijve t t dy sekseve rolin kryesor n

122

123

procesin shoqrisht t organizuar t prodhimit jasht

sfers s vatrs shtpiake, krijon bazn e re ekonomike pr nj form m t lart t familjes dhe t raportit midis sekseve 10...
Shkruar nga fundi f mafit
1876 fiiiimi i korrikut
1878

F. Engels. Antl-Dynng.-,

bot. shqtp, 1974, f. 365

N g a artikulIt t V. /. Lentnit

XIIEVAHIRE TE PROZHEKTORIZMIT NARODNIK

IV
i nj shoq...Nuk mund t prfytyrohet
rie t ardhshme pa e bashkuar arsimin me punn prodhuese t brezit t ri: as arsimi dhe edukimi pa nj
pun prodhuese, as puna prodhuese pa arsimin dhe
edukimin nuk do t mund t viheshin n at lartsi
q krkohet nga shkalla e sotme e tekniks d'ne nga
gjendja e dijeve shkencore. Kt ide e kan shprehur
edhe utopistt e mdhenj t s kaluars; me kt ide
bashkohen plotsisht edhe nxnsit> ,, t cilt pikrisht pr kt arsye, midis s tjerash, nuk e kundrshtojn n parim punn e grave dhe t t miturve n
industri, i quajn reaksionare orvatjet pr ta ndaluar
absolutisht kt pun dhe luftojn vetm q ajo t vihet n, kushte krejt higjienike...
Shkruar n internim n
fund t vitit 1897
Botuar pr her t par

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, vell. 2,

f. 549

m 1898

124

125

N g a artikulli i

V.

I. Leninit

N g a artikuili i V.

I. Leninit

NJE NGA FITORET E MEDHA TE TEKNIKES

Ndriimi elektrik dhe ngrohja elektrike n do
shtpi do t shptojn miliona skllave shtpiake nga
domosdoshmria q t kalojn tri t katrtat e jets n
kuzhinn e flliqur...
Pravda Nr. 91, 21 prill 1913
Nnshkruar: I.

126

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, vll. 19,
f. 47

A DO TA MBAJNE BOLSHEVIKET
PUSHTETIN SHTETEROR?
...Ne nuk jemi utopist. Ne e dim se do puntor i thjesht dhe do gjellbrse nuk jan n gjendje
t'i prvishen menjher puns s qeverisjes s shtetit.
Ktu ne jemi t nj mendimi edhe me kadett edhe me
Breshkovskajan edhe me Ceretelin. Por ndryshimi
midis nesh dhe ktyre qytetarve sht se ne krkojm t hiqet menjher dor nga paragjykimi se gjoja
vetm t pasurit ose funksionart e dal nga familjet
e pasura jan n gjendje ta qeverisin shtetin, t merren me punn e prditshme t qeverisjes. Ne krkojm q punn e qeverisjes s shtetit ta msojn puntort dhe ushtart e ndrgjegjshm dhe q kjo t filloj menjher d.m.th. q menjher gjith punonjsit, gjith t varfrit t fillojn t msojn.
Ne e dim se edhe kadett jan t mendimit se
duhet msuar populli se 'sht demokratizmi. Zonjat
kadete kan pranuar t lexojn, si thon burimet m
t mira angleze dhe franceze, leksione pr shrbtort e tyre mbi barazin e grave. Po kshtu n mitingun-koncert m t afrt, prpara mijra njerzve, n
estrad do t organizohet puthja: nj zonj lektore kadet,e do t puth Breshkovskajan, Breshkovskaja do

127

t puth ish-ministrin Cereteli, dhe populli mirnjohs

do t msoj n kt mnyr konkretisht se 'sht
barazia, liria dhe vllazrimi republikan...
Po, ne e pranojm se kadett, Breshkovskaja dhe
Cereteli kan, sipas mnyrs s tyre, nj devotshmri
pr demokratizmin dhe e propagandojn at n popull.
Po 't'i bsh n qoft se ne e mendoim pak m ndryshe demokratizmin?
Sipas mendimit ton, pr t'i lehtsuar vshtirsit
dhe mjerimet e pashembullta t lufts, si dhe pr t'i
mbyllur ato plag t tmerrshme q i ka shkaktuar popullit lufta, nevojitet demokratizmi revolucionar, nevojiten masa revolucionare pikrisht t nj lloji t till,
si shprndarja e banesave n interes t t varfrve q
prmendm si shembull. Po kshtu duhet vepruar
edhe n qytet edhe n fshat me ushqimet, me veshmbathjen etj., n fshat me tokn, etj. Pr ta qeverisur shtetin n kt mnyr ne kemi mundsi t ngrem menjher nj aparat shtetror prej nja dhjet
njerzish, n mos njzet, nj aparat q nuk
sht par n asnj shtet kapitalist...
Shkruar n jund tc shtatorit
1(14) tetar 1917

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, vll. 26,
f. 110-111

128

V. I. LENIN

FJALIM NE KONGRESIN I TE GRAVE-PUNETORE

TE RUSISE
19 NENTOR 1918

(Delegatet e kongresit e pritn shokun Lenin me duartrokitje

dhe ovacione, q nuk pushonin.) Shoqe, nga nj pikpamje kongresi i grave, t cilat prbjn nj pjes t ushtris proletare, ka nj rndsi
veanrisht t madhe, sepse grat n t gjitha vendet
jan vn n lvizje m me vshtirsi nga t gjith.
Nuk sht e mundur t bhet revolucioni socialist, po
nuk mori pjes n nj mas t konsiderueshme shuznica drrmuese e grave punonjse.
N t gjitha vendet e qytetruara, edhe n ato m
t prparuarat, gjendja e grave sht e till, q ato
nuk i quajn kot skllave shtpiake. N asnj shtet kapitalist, edhe n republikn m t lir, grat nuk gzojn t drejta plotsisht t barabarta.
Detyra e Republiks Sovjetik sht n radh t
par t'i zhduk t gjitha kufizimet e t drejtave t grave. Pushteti Sovjetik e zhduku krejt buimin e ndyrsis, t poshtrimit dhe t shtypjes borgjeze procesin e shkurorzimit.
S shpejti mbushet nj vit q ezkiston legjislacio9 43

129

ni krejt i lir n lidhje me shkurorzimin. Ne nxuarm nj dekret, i cili zhduku ndryshimin midis f.mijs s lindur me martes dhe asaj t lindur jasht ,
as- martes,dhnjvgkufizmeshpolt;
gjkundi nuk jan realizuar n nj mnyr kaq t plotk barazia dhe liria e grave punonjse.
Ne e dim se gjith barra e rregullave t vjetra
rndon mbi gruan e klass puntore.
Ligji yn pr t parn her n histori .hoqi do gj
q i bnte grat t mos gzonin t drejta t barabarta.
Po nuk sht puna vetm te ligji. Ndr ne n qytetet
dhe n qendrat industriale ky ligj mbi lirin e plot
t martess po zbatohet mir, kurse n fshat n shum raste mbetet vetm n letr. Atje vazhdon t mbizoteroj martesa kishtare. Kjo i detyrohet ndikimit q
kan priftrinjt; sht m vshtir t luftohet kjo e
keqe sesa legjislacioni i vjetr. .
Lufta kundr paragjykimeve fetare duhet br me
nj mnyr jashtzakonisht t matur; shum dm na
sjellin ata q n kt luft fusin fyerjen e ndjenjave
fetare. Duhet q lufta t bhet me ann e propagands,
me ann e arsimit. Po ta ashprsojm luftn, mund ta
zemrojm masn; nj luft e till e prforcon ndarjen e masave sipas parimit t fes, kurse forca jon
qndron te bashkimi. Burimi m i thell i paragjykimeve fetare sht varfria dhe errsira; pikrisht kundr ksaj s keqeje duhet t luftojm ne.
Gjendja e gruas deri m sot ka qen e till, q e
quajn gjendje prej skllavi; gruaja sht e shtypur
nga ekonomia e saj shtpiake, dhe nga kjo gjendje
mund ta shptoj at vetm socializmi. Vetm atkher, kur nga ekonomit e vogla ne t kalojm n ekonomin e prbashkt dhe n punimin e prbashkt t
toks, vetm ather do t arrihet lirimi dhe emancipimi i plot i grave. Kjo sht nj detyr e vshtir,
por tani, q po formohen ko:nitetet e fshatarve t
130

varfr, po vjen koha q revolucioni socialist t trreohet.

Vetm tani po organizohet pjesa e varilr e popullsis n fshat, dhe n to, n organizatat e fshatarsis s varfr, socializmi po fiton nj baz t shndosh.
M par ndodhte shpesh q qyteti t bhej revalucionar, dhe pas tij t vihej n lvizje fshati.
Revolucioni i sotm mbshtetet te fshati, dhe ktu
qndron rndsia dhe forca e tij. Nga eksperienca e
t gjitha lvizjeve lirimtare sht par se suksesi I
revolucionit varet nga shkalla e pjesmarrjes s gruas
n t. Pushteti Sovjetik bn mos q gruaja t mund
ta zhvilloj n mnyr t pavarur punn proletare
socialiste.
Gjendja e Pushtetit Sovjetik sht e vshtir, meqense imperialistt e t gjitha vendeve e urrejn
Rusin Sovjetike dhe po pregatiten t nisin luftn kundr tij, pse ai i dha zjarr revolucionit n nj varg
t tr vendesh dhe bri ,hapa t vendosur drejt Socializmit.
Tani, q ata duan t shkatrrojn Rusin revolucionare, vet atyre po fillon t'u digjet toka ndr kmb. Ju e dini se si n Gjermani po rritet lvizja revolucionare, n Danimark po zhvillohet lufta e puntorve kundr qeveris. Po zgjerohet lvizja revolucionare n Zvicr dhe n Holand. Lvizja revolucionare
n kto vendet e vogla nuk ka nj rndsi t pavarur
n vetvete, por sht veanrisht kuptimplot, sepae
n kto vende nuk pati luft dhe se atje ka ekzistuar
regjimi demokratik m N qoft se kto vende vihen n lvizje, kjo na bn t bindemi se lvizja
revolucionare po mbulon gjith botn.
Deri m sot asnj republik nuk ka mundur ta
liroj gruan. Pushteti Sovjetik po e ndihmon at. shtja jon sht e pathyeshme sepse n t gjitha ve133

ndet po ngrihet n kmb klasa puntore e pathyeshme. Kjo lvizje tregon rritjen e revolucionit socialist t
pathyeshm. (Duartrokitje t vazhdueshme, Kndohet Internacionalja.)
Prmbledhja u botua ra 20
nntor 1918 n gazetn Izvestija VCIK Nr. 253

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqlp, vll. 28,
f. 194-196
Nga vepra e V. I. Leninit

PROJEKTPROGRAMI I PK(b) TE RUSISE

8
PARAGRAFI I PAR I PIKS S PROGRAMIT
MBI GJYKATAT
N rrugn drejt komunizmit nprmjet diktaturs.
s proletariatit partia e komunistve, duke flakur parullat demokratike, zhduk prfundimisht edhe organet
e tilla t sundimit t borgjezis si gjykatat e tipit ta
vjetr, duke i zvendsuar ato me gjykatat puntore-fshatare t klass. Pasi e mori gjith pushtetin n
duart e veta, proletariati n vend t formuls s mparshme t paprcaktuar: Gjykatsit zgjidhen nga
populli hedh parulln e klass Gjykatsit zgjidhen
nga radht e punonjsve vetm prej punonjsve dhe
e zbaton kt parull n gjith organizimin e gjykatave. Duke zgjedhur si antar t gjykats vetm prfaqsuesit e puntorve dhe t fshatarve, q nuk prdorin pun me mditje pr t nxjerr fitime, partia
komuniste nuk bn dallime pr grat, duke i barazuar
t dy sekset n t gjith.a t drejtat si n zgjedhjen e
gjykatsve, ashtu edhe n kryerjen e detyrave t gjyk~it. Duke- anuluar ligjet e qeverive t prmbysu-,

182

133

ra, partia u jep gjykatsve, t zgjedhur nga zgjedhsit sovjetik, parulln. t realizojn vullnetin e protetariatit duke zbatuar dekretet e tij, dhe n rast se
mungon dekreti prkats ose ky nuk sht i plot, t
udhhicien nga ndrgjegjja juridike socialiste, duke
)1.akur ligjet e qeverive t prmbysura.
Sotuar pr her t par
m 1930

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, vll. 29,

f. 133

V. I. LENIN

/\; g a KONGRESI VIII I PK(b) TE RUSISE

18-23 MARS 1919

RAPORT MBI PROGRAMIN E PARTISIy

19 MARS
...Kushdo mund t gjykoj n baz t ndrgjegjes juridike t klasave punonjse. Ktu ne ende nuk
e kemi uar punn deri n fund, por n nj varg t
tr krahinash ne e kemi br gjyqin ashtu si duhet t
jet. Ne kemi krijuar organe n t cilat mund t zgjidhen pa dallim jo vetm burrat, por edhe grat, elementi m i prapambetur dhe i palvizshm...
Botuar n mars-pri// 1919
n gazetn Pravda-

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, vll. 29,

J. 195

134

135

Nga artikulli i V. I.

Leninit

INICIATIVA E MADHE
...T marrim gjendjen e gruas. Asnj parti demokratike n bot, n asnj nga republikat m t prParuara borgjeze, pr dhjetra vjet nuk ka br n
kt drejtim as t njqindtn e asaj q kemi br ne
q n vitin e par t pushtetit ton. Ne, n kuptimin
e plot t fjals, nuk kemi ln dy .gUr bashk nga
ligjet e poshtra mbi pabarazind e gruas, mbi kufizimet e ndarjes dhe formalitetet e shmtuara q jan t
lidhura. me t, mbi mohimin, e fmijve t lindur ja. sht martess, mbi krkimin e atsis s tyre etj.,
nga ato ligje, m'beturinat e t cilave jan t panumnta n t gjitha vendet e qytetruara, pr faqen e zez
t borgjezis dhe t kapitalizmit. Ne kemi nj mij
her t drejt t krenohemi pr ato q kemi br n
kt fush. Por sa m shum ta kemi spastruar terrenin nga plehrat e ligjeve dhe t institucioneve t vjetra borgjeze, aq m e qart bhet pr ne se ky sht
vetm nj spastrim i vendit ku do t ngrihet ndrtesa,
por nuk. sht ende vet ndrtesa.
Gruaja me gjith ligjet q e lirojn vazhdon t
jet skllave e shtpis, sepse at e shtyp, e mbyt, .e trullos, e poshtron ekonomia e vogl shtpiake, e cila e
gozhdon at pas kuzhins dhe fmijve, duke i harxhuar forcat e saj pr nj pun egrsisht joprodhuese,

136

shkatrron nervat dhe met ult, trullosse, q

ndjen. lirimi, i vrtet i gruas, komunizrni i vrtet.
do t. filloj vetm aty dhe ather, ku dhe kur do t
filloj lufta n mas (luft kjo e udhhequr nga proletariati q ka n duart e veta pushtetin shtetror) kundr ksaj ekonomie t vogl shtpiake, ose, m mir
t themi, kur t filloj transformimi n mas i ksaj
ekonomie n nj ekonomi t madhe socialiste.
A i kushtosn ne n praktik vmendjen e duhur ksaj shtjeje, e cila teorikisht sht e qart pr
do komunist? Sigurisht, jo. A tregojm ne kujdesin e
duhur pr filizat e komunizmit, q ekzistojn qysh tani n kt fush? Edhe nj her jo, jo e jo. Mensat
sociale, erdhet, kopshtet e fmijve, ja shembujt e
ktyre filizave, ja ato mjete t thjeshta, t prditshme,
q nuk kan asgj t bujshme, as fjal t mdha dhe
as solemnitet, ato mjete t cilat -me t vrtet mund
ta lirojn gruan., me t vrtet mund ta paksojn dhe
ta zhdukin pabarazin e saj me burrin prsa i prket
rolit t saj n prodhimin shoqror dhe n jetn shoqrore. 'Kto mjete nuk jan t reja, ato jan krijuar
(ashtu si edhe prgjithsisht t gjitha premisat materiale t socializmit) nga kapitalizmi i madh, por nkushtet e kapitalizmit ato kan qen, s pari, nj gj e
rrall, s dyti, ka sht veanrisht e rndsishme ose ndrmarrje tregtare me t gjitha ant m t
kqija t spekulimit, t pasurimit, t mashtrimit, t
rrens, ose kan qen akrobaci t mirbrsis borgjeze-, t ciln me plot t drejt puntort m t mir
e kan urrejtur dhe prbuzur.
S'ka dyshim se ne kemi nj numr shum m t
madh institucionesh t ktilla dhe se ato kan filluar t.
ndrrojn karakterin e tyre. S'ka dyshim se midis puntoreve dhe fshatareve ka shum m tepr sesa dim ne
organizatore me talent, njerz q din ta organizojn.
punn praktike me pjesmarrjen e nj numri t madh
punonjsish dhe nj numri edhe m t madh konsu137

matorsh, pa at lum frazash, zhurmsh t kota. diskutimesh, pallavrash, pr plane, pr sisteme, etj., q
jan smundja. e inteligjencies q e heq gjithmon veten tepr t zgjuar, ose e komunistve gjysmak. Por pr kta filiza t s res nu,k po kujdesemi
si duhet.
Vshtroni borgjezin. Sa mir di ajo t'i reklamoj
ato q i duhen asaj! Vshtroni se si ndrmarrjet q,
sipas kapitalistve, jan shembullore lavdrohen n
gazetat e tyre q dalin me miliona kopje, vshtroni se
si institucionet shembullore borgjeze bhen objekt
i krenaris kombtare! Shtypi yn nuk tregOn asnj
kujdes, ose gati asnj kujdes, q t prshkruaj mensat ose erdhet m t mira, q t arrij, duke ngulur
kmb do dit, q disa prej tyre t bhen shembullore, t'i reklamoj kto, t prshkruaj me holisi se sa
pun njerzore kursehet, sa lehtsi kan konsumatort, sa kursim bhet n produktet, si lirohen grat nga
skllavria shtpiake, sa prmirsohen kushtet sanitare
me nj pun shembullcrre komuniste, si mund t arrihen t gjitha kto, si mund t prhapen t gjitha kto
n tr shoqrin, n tr pun.onjsit...
Botuar n korrik 1919 si
"broshur m vete, Mosk
Nnshkruar: N. Lenin

138

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, v/1. 29,
f. 476-478

V. I. LENIN

IVIBI DETYRAT E LEVIZJES PUNETORE T GRAVE

NE REPUBLIKEN SOVJETIKE
FJALIM I MBAJTUR N KONFERENCN IV
T GRAVE-PUNTORE PA PARTI T QYTETIT
T MOSKS
23 SHTATOR 1919
Shoqe, jam shum i gzuar q kam rastin t prshndes konferencn e grave-puntore. Do t'i lejoj vetes t mos prek ato tema dhe ato shtje q, natyrisht,
shqetsojn m tepr se do gj tjetr seciln grua-puntore dhe secilin njeri t ndrgjegjshm nga masa
punonjse. Kto jan shtjet m t ngutshme .shtja e buks dhe shtja e gjendjes son t lufts.
Por, si e kam par n reportazhet e botuara n gazetat mbi mbledhjet tuaja, kto shtje u prekn ktu
plotsisht nga shoku Trocki prsa i prket shtjes s
lufts dhe nga shokt Jakovleva dhe Sviderski prsa i prket shtjes s buks, prandaj m lejoni q
kto shtje t mos i prek.
Do t doja t thosha dy fjal n lidhje me detyrat
e prgjithshme t lvizjes puntore t grave n Republikn Sovjetike, duke prekur si detyrat q kan t

139

bjn me kalimin n socializm n prgjithsi, ashtu

edhe ato q sot shtrohen rne forc t veant n plan
t par. Shoqe, Pushteti Sovjetik e shtroi q n fillim
shtjen e gjendjes s gruas. Un mendoj se detyra edo shteti puntor q kalon n socializm do t jet
e dyfisht. Dhe pjesa e par e ksaj detyre sht relativisht e thjesht dhe e leht. Ajo ka t bj me ato
ligje t vjetra, t cilat e vinin gruan n nj gjendje t
pabarabart me burrin.
Prej shum kohsh prfaqsuesit e t gjitha lvizjeve lirimtare n Evropn Perndimore, jo vetm gjatk dhjetvjearve, por edhe gjat shekujve kan krkuar q t higen kto ligje t vjetruara dhe t'i njihen
gruas me ligj t drejta t barabarta me burrin, por
asnj nga shtetet demokratike evropiane, asnj nga
republikat m t prparuara nuk ka mundur ta realizoj kt, sepse atje ku ekziston kapitalizmi, atje ku
ruhet prona private mbi tokn, prona private mbi fabrikat dhe mbi uzinat, atje ku ruhet pushteti i kapitalit, privilegjet do t'u mbeten burrave. N Rusi kjo u
b e mundshme vetm e vetm sepse q prej 25 tetorit
1917 ktu u vendos, pushteti i puntorve. Pushteti
Sovjetik qysh n fillim i vuri vetes si detyr q t ekzistoj si pushtet i punonjsve, armik i do shfrytzimi. Ai i vuri vetes si detyr t zhduk mundsin e
shfrytzimit t punonjsve nga ana e ifligarve dhe
e kapitalistve, t zhduk sundimin e kapitalit. Pushteti Sovjetik bri t gjitha prpjekjet pr t siguruar
q punonjsit ta ndrtojn jetn e tyre pa pron private mbi tokn, pa pron private mbi fabrikat dhe
m'bi uzinat, pa at pron private, e cila kudo, n mbar
botn edhe kur ekziston liria e plot politike, edhe n
republikat demokratike, n fakt i ka vn punonjsit n nj gjendje mjerimi dhe skllavrie me mditje,
kurse gruan n nj gjendje skllavrie t dyfisht.
Pushteti Sovjetik, si pushtet i punonjsve, q n
muajt e par t ekzistenes s vet, bri, n ligjet q

140

kan t bjn me shtjen e gruas, kthesn m venclimtare. Nga ligjet q e vinin gruan n nj gjendje t
nnshtruar n Republikn Sovjetike nuk mbeti asgj.
Un flas pikrisht pr ato ligje, cilat shfrythzonin
posarisht gjendjen m t dobt t gruas, duke e vn
.at n nj gjendje pabarazie dhe shum her bile poshtruese, d.m.th. pr ligjet mbi ndarjen dhe pr fmijt e lindur jasht martess, mbi t drejtn e gruas pr
t ngritur padi kundr atit t fmijs pr mbajtjen
e saj.
Pikrisht n kt fush legjislacioni borgjez, duhet ta themi, edhe n vendet m t prparuara, shfry-.
tzon gjendjen m t dobt t gruas duke e br at t
pabarabart dhe duke e poshtruar at. Dhe pikrisht n
kt fush Pushteti Sovjetik nuk la asgj nga ligjet e
vjetra, t padrejta dhe t padurueshme pr prfaqsuesit e mass punonjse. Dhe sot ne mund t themi
me krenari t plot, pa e tepruar aspak, se, prve Rusis Sovjetike, nuk ka vend n bot ku t ekzistoj barazia e plot e gruas dhe ku gruaja t mos jet n
nj gjendje poshtruese, q sht veanrisht e ndieshme n jetn- e prditshme, familjare. Kjo ka qen nj
nga detyrat tona t para dhe m t rndsishme.
N qoft se keni rast t hyni n kontakt me partit q jan armiqsore ndaj bolshevikve, ose n qoft se ju bien n dor gazetat q botohen rusisht n
krahinat e pushtuara nga Kolaku ose ng,a Denikini,
ose keni rast t bisedoni me njerz q qndrojn n pikpamjet e ktyre gazetave, ju mund t dgjoni shpesh
nga goja e tyre akuzn q i bhet Pushtetit Sovjetik
se ai e paska shkelur demokracin.
Ne, prfaqsuesve t Pushtetit Sovjetik, bolshevikve-komunist dhe prkrahsve t Pushtetit Sovjetik, na kritikojn vazhdimisht duke thn se e kemi
shkelur demokracin, dhe pr ta provuar kt akuz
sjellin si fakt se Pushteti Sovjetik shprndau Asamblen Kushtetuese. :Ktyre akuzave zakonisht ne u

141

prgjigjemi kshtu: ajo demokraci dhe ajo Asamble

Kushtetuese, q lindn n kohn e ekzistencs s prons private mbi tokn, kur njerzit nuk ishin t barabart midis tyre, kur ai q kishte nj kapital t tij ishte
zot, ndrsa t tjert, ata q punonin te ai, ishin sklievrit e tij me mditje kjo demokraci pr ne nuk
ka vler. Kjo demokraci ka shrbyer pr t maskuar
skllavrin edhe n shtetet m t prparuara. Ne, socialista, jemi prkrahs t demokracis vetm ather,
kur ajo e lehtson gjendjen e punonjsve dhe t t
shtypurve. Socializmi i ka vn vetes si detyr n gjith botn t luftoj kundr do shfrytzimi t njeriut
prej njeriut. Pr ne ka vler t vrtet ajo demokraci,
e cila u shrben t shfrytkzuarve, u shrben atyre q
jan vn n nj gjendje t pabarabart. N qoft se
atij q nuk punon i hiqet e drejta e votimit, kjo sht
pikrisht barazi e vrtet midis njerzve. Ai q nuk
punon, nuk duhet t haj.
Ktyre. akuzave ne u prgjigjemi duke thn se
duhet shtruar shtja si ralizohet demokracia n kt
ose at shtet. N t gjitha republikat demokratike ne
shohim se shpallet barazia, por n ligjet civile dhe n
ligjet mbi t drejtat e gruas, prsa i prket gjendjes s
saj n familje, prsa i prket ndarjes, ne shohim vazhdimisht pabarazin dhe poshtrimin e gruas, dhe n
themi se kjo sht nj shkelje e demokracis, dhe pikrisht prsa u prket t shtypurve. Pushteti Sovjetik
e ka realizuar demokracin m shum se t gjitha vendet e tjera edhe m t prparuara, sepse n ligjet e
tij ai nuk ka ln as m t vogln gjurm t pabarazis s gruas. E prsris, asnj shtet dhe asnj legjislacion demokratik nuk ka br pr gruan as gjysmn
e asal q ka br Pushteti Sovjetik q n muajt e par
t ekztistencs s vet.
Natyrisht, nuk mjaftojn vetm ligjet dhe ne n
asnj mnyr nuk knaqemi vetm me dekrete. Por
n fushn e legjislacionit ne i kemi br t gjitha sa
142

krkoheshin prej nesh pr ta barazuar gjendjen e

gruas me gjendjen e burrit, dhe me plot t drejt ne
mund t mburremi pr kt. Gjendja e gruas n Republikn Sovjetike sot sht e till, q ajo mund t
quhet ideale n krahasim me shtetet t prparuara. Por ne i themi vetes se ky, natyrisht, sht vetm
fillimi.
Gjendja e gruas, kur ajo vazhdon t merret me
ekonomin shtpiake, mbetet ende e vshtir. Pr lirimin e plot t gruas dhe pr barazin e saj t vrtet
me burrin duhet t ekzistoj nj ekonomi shoqrore
dhe q gruaja t marr pjes n punn e prgjithshme
t prodhimit. Ather gruaja do t jet po n at gjendje, n t ciln sht burri.
Natyrisht, ktu nuk sht fjala q t barazohet
gruaja n rendimentin e puns, n masn e puns, n
kohn e vazhdimit t puns, n kushtet e puns etj.,
por sht fjala q gruaja t mos jet e shtypur nga
gjendja e saj ekonomike, ndryshe nga burri. T gjith
ju e dini se edhe n kushtet e barazis s plot, prapseprap, n fakt, gruaja .vazhdon t jet e shtypur,
sepse mbi t rndon gjith barra e ekonomis shtkplake. Kjo ekonomi shtpiake m t shumtn e herve
sht puna m shterpe, m e egr dhe m e rnd q
bn gruaja. Kjo pun sht jashtzakonisht e imt dhe
nuk prmban n vetvete asgj q t ndihmoj pak a
shum pr zhvillimin e gruas.
Duke synuar n idealin socialist ne duam t luitojm pr. realizimin e plot t socializmit, dhe ktu
pr gruan hapet nj fush shum e madhe pune. Ne
po pregatitemi tani seriozisht t spastrojm truallin
pr ndrtimin socialist, dhe vet ndrtimi i shoqris
socialiste do t filloj vetm ather kur ne, pasi t
kemi siguruar barazin e plot: t gruas, do t'i prvishemi ksaj pune t re s bashku me gruan, t liruar
nga kjo pun e imt dhe shterpe q t matufos. Pr
kt pun do t na duhen shum e shum vjet.

143

Kjo pUn nuk mund t jap rezultate t shpejta

Idhe t bj efekt t shklqyer.
Ne po krijojm institucione shembullore, mensa,
erdhe, t cilat duhet ta lirojn gruan nga punt e shtpis. Dhe pikrisht ktu grave u takon m shum se
kujtdo tjetr kjo pun pr organizimin e t gjitha ktyre institucioneve. Duhet ta pohojm se tani n Rusi
jan shum t pakta kto institucione q do ta ndihmonin gruan t dilte nga gjendja e skllaves s shtpis. Numri i tyre sht shum i vogl, dhe ato kushte,
n t cilat sht vn sot Republika Sovjetike, si
kushtet e lufts, ashtu edhe ato t ushqimeve, pr t
cilat ju foln ktu me hollsi shokt, na pengojn
n kt pun. E megjithat, duhet t themi se kto
institucione, q e shptojn gruan nga gjendja e skIlaves s shtpis, po ngrihen kudo, ku ekziston qoft edhe
mundsia m e vogl pr ta br kt.
Ne themi se lirimi i puntorve duhet t jet vepr e vet puntorve, dhe po kshtu lirimi i grave-puntore duhet t jet vepr e vet grave-puntore.
Vet grat-puntore duhet t kujdesohen pr zhvillimin e ktyre institucioneve, dhe kjo veprimtari e gruas do t sjell ndryshimin e plot t gjendjes s saj t
vjetkr n shoqrin kapitaliste.
Pr t'u marr me politik n shoqrin e vjetr kapitaliste nevojitej nj pregatitje e veant, dhe prandaj pjesmarrja e grave n politik, edhe n vendet
kapitaliste m t prparuara dhe m t lira, ishte shum e vogl. Detyra jon sht q t'i japim mundsin
do gruaje punonjse t merret me politik. Q prej
astit kur u zhduk prona private mbi tokn dhe mbi
fabrikat dhe u prmbys pushteti i ifligarve dhe i kapitalistve, detyrat e politiks pr masn punonjse
dhe pr grat punonjse u bn t thjeshta, t qarta
dhe krejt t kuptueshme pr t gjith. N shoqrin
kapitaliste gruaja sht vn n nj gjndje aq t pa-

barabart, saq pjesmarrja e saj n politik sht

m e vogl n krahasim me burrin. Q kjo gjendje t
ndryshoj duhet pushteti i punonjsve, dhe ather
detyrat kryesore t politiks do t jen gjithka q ka
t bj drejtprsdrejti me fatin e vet punonjsve.
Dhe ktu pjesmarrja e gruas-puntore, jo vetm
e gruas q sht antare e partis dhe sht e ndrgjegjshme, por edhe e gruas pa parti dhe m pak t
ndrgjegjshme, sht e domosdoshme. Ktu Pushteti
Sovjetik ka hapur prpara gruas-puntore nj fush t
gjer veprimtarie.
Ne kemi hequr shum keq n luftn kundr forcave armike t Rusis Sovjetike, q kan ndrmarr
fushata kundr saj. N luftn kundr forcave q i kan shpallur luft pushtetit t punonjsve ne kemi hequr keq si n fushn ushtarake, ashtu edhe n fushn
e ushqimeve kundr spekuluesv,e, sepse sht i pamjaftueshm numri i njerzve, numri i punonjsve t
cilt mund t na ndihmojn pa rezerva me punn e
tyre. Dhe ktu Pushteti Sovjetik nuk mund t moj
asgj m shum se ndihmn e mass s gjer t grave-puntore pa parti. Le ta din ato se, ndoshta, n shoqrin e vjetr borgjeze pr t'u marr me veprimtari
politike nevojitej nj pregatitje e ndrlikuar, dhe kjo
ishte e parealizueshme pr gruan. Por veprimtaria politike n Republikn Sovjetike i v vetes si detyr
kryesore luftn kundr ifligarve, kundr kapitalistve, luftn pr zhdukjen e shfrytzimit, dhe prandaj
n Republikn Sovjetike pr grat-puntore hapet nj
fush veprimtarie politike, prmbajtja e s cils do t
jet q gruaja, me zotsin e saj organizatave, t ndihmoj burrin.
Ne nuk kemi nevoj vetm pr pun organizative
q ka t bj me miliona njerz. Ne kemi nevoj edhe
pr punn organizative n shkall fare t vogl, e cila
u jep mundsi edhe grave t punojn. Gruaja mund t

144

10 43

145

punoj edhe n kushtet e lufts, kur sht puna pr ta

nditunuar ushtrin, pr t br agjitacion n radht
e saj. N t gjitha kto gruaja duhet t marr pjes
aktive, n mnyr q Ushtria e Kuqe t shoh se pr
t kujdesohen, se pr t prpiqen. Gruaja mund t
punoj gjithashtu ed'ne n fushn e ushqimeve pr
shprndarjen e produkteve dhe pr prmirsimin e
ushqimit t masave, pr zhvillimin e atyre mensave q
sot jan organizuar n shkall aq t gjer n Petrograd.
Ja fushat ku veprimtaria e gruas-puntore ka nj
rndsi t vrtet organizative. Pjesmarrja e gruas
sht e domosdoshme edhe n ngritjen e ekonomive t
mdha eksperimentale dhe n kujdesin pr to, n mnyr q kjo pun t mos jet te ne pun vetm e disa
personave. Pa pjesmarrjen e nj numri t madh grash
punonjse n kt pun, ajo nuk mund t kryhet. Dhe
gruaja-puntore mund t'i prvishet fare mir ksaj
pune pr t ushtruar kontroll si mbi shprndarjen e
produkteve, ashtu edhe mbi drgimin e tyre sa m lehtk n vend. Gruaja-puntore pa parti mund ta kryej
fare mir kt detyr dhe kryerja e saj do t ndihmoj m s miri pr forcimin e shoqris socialiste.
Pasi hoqi pronn private mbi tokn dhe pasi hoqi
pothuajse plotsisht pronn edhe mbi fabrikat dhe
uzinat, Pushteti Sovjetik synon q gjith punohjsit
jo vetm antart e partis, por edhe ata pa 'parti, dhe
jo vetm burrat, por edhe grat, t marrin pjes n
kt ndrtim ekonomik. Kjo pun q ka filluar Pushteti Sovjetik mund t shkoj prpara vetm ather
kur n vend t qindra grave n gjith Rusin, n kt
pun do t marrin pjes miliona e miliona gra. Atkher jemi t sigurt se shtja e ndrtimit socialist
do t forcohet. Ather punonjsit do ta provojn se
din t jetojn dhe din ta drejtojn ekonomin e tyre
edhe pa ifligar e kapitalist. Ather ndrtimi socia146

list n Rusi do t vihet n baza aq t shndosha, sac$

Republika Sovjetike nuk do t'i trembet asnj armiku
t jashtm si n vendet e tjera, ashtu edhe n Rusi.
Pravda Nr. 213, 25 shtator 1919

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip,
30,
f. 26-33

147

V. I. LENIN

PUSIITETI SOVJETIK DHE GJENDJA E GRUAS

Prvjetori i dyt i Pushtetit Sovjetik na bn t'i hedhim nj vshtrim t prgjithshm puns s br gjat
ksaj kohe dhe t mendojm rndsin dhe qllimet e
revolucionit q kemi br.
Borgjezia dhe prkrahsit e saj na akuzojn se
shkelim demokracin. Ne themi se revoluciorki sovjetik i dha zhvillimit t demokracis nj shtytje q s'e
ka shoqen n bot n t gjitha drejtimet, dhe demokracis pikrisht pr masat punonjse dhe t shtypura
nga kapitalizmi, pra, demokracis pr shumicn
drrmuese t popullit, pra, demokracis socialiste (pr
punonjsit), ndryshe nga demokracia borgjeze (pr
shfrytzuesit, pr kapitalistt, pr L pasurit).
Kush ka t drejt?
Ta mendosh mir kt pyetje, ta kuptosh at sa
m thell do t thot t vlersosh eksperiencn e dy
vjetve dhe t pregatitesh m mir pr ta zhvilluar
m tej.
Gjendja e gruas e shpjegon n mnyr veanrisht
konkrete ndryshimin midis demokracis borgjeze dhe
socialiste, i prgjigjet n mnyr veanrisht konkrete pyetjes q kemi br.
N republikn borgjeze (d.m.th. ku ekziston prona
148

private mbi tokn, mbi fabrikat, mbi uzinat, mbi aksionet etj.), qoft kjo republika m demokratike, gjendia
e gruas n asnj vend t bots, n asnj shtet nga Tn
t prparuarit nuk sht br plotsisht e barabart.
Dhe kjo ndodh megjithse q nga koha e revolucionit
t madh francez (demokratiko-borgjez) ka kaluar ra
shum se nj shekull e nj erek.
Demokracia borgjeze me fjal premton barazin
dhe lirin. N t vrtet gjysms s njerzimit, q prbhet nga grat, asnj republik borgjeze, qoft edhe
m e prparuara, nuk i ka dhn me ligj as barazin e
plot me burrin as lirin nga kujdestaria dhe nga shtypja e burrit.
Demokracia borgjeze sht demokracia e frazave
t bujshme, e fjalve t mdha, e premtimeve t bukura, e parullave bombastike, mbi lirin dhe barazin,
kurse n t vrtet t gjitha kto shrbejn pr ta maskuar skilavrin dhe pabarazin e gruas, skIlavrine
dhe pabarazin e punonjsve dhe t t shfrytzuarve.
Demokracia sovjetike ose socialiste i flak fjalt e
bujshme, por t rreme, i shpall luft t pamshirshme
hipokrizis s demokratkve, t ifligarve, t kapitalistve ose t fshatarve t ngopur, q pasUrohen duke
spekuluar mbi tepricat e drithit q u shesin puntorve
t uritur.
Posht kto gnjeshtra t flliqura! Nuk mund t
ket, nuk ka dhe nuk do t ket barazi midis t
shtypurve dhe shtypsve, t shfrytzuarve dhe shfrytezuesve. Nuk mund t ket, nuk ka dhe nuk do t ket
t vrtet, derisa pr gruan nuk ka liri nga privilegjet q ligji i njeh burrit, liri pr puntorin nga
zgjedha e kapitalit, liri pr fshatarin punonjs nga zgjedha e kapitalistit, e ifligarit, e tregtarit.
Gnjeshtart dhe hipokritt, mendjeshkurtit dhe
t verbrit, borgjezt dhe prkrahsit e tyre le ta

gnjejn popullin duke folur pr liri n prgjithsi,

pr barazi n prgjithsi, pr demokraci n prgjithsi.
149

Ne u themi puntorve dhe fshatarve: irreni

maskn e ktyre gnjeshtarve, hapjauni syt ktyre
t verbrve. Pyesni:
Barazi e cilit seks me cilin seks?
E cilit komb me cilin komb?
E cils klas me ciln klas?
Liri nga cila zgjedh ose nga zgjedha e cils
klas? Liri pr ciln klas?
Ai q flet pr politik, pr demokraci, pr liri, pr
barazi, pr socializm, pa i br kto pyetje, pa i vn
ato n plan t par, pa luftuar kundr fshehjes, kundr errsimit t ktyre pyetjeve, sht armiku m i
keq i punonjsve, sht ujk me lkur deleje, sht
armiku m i egr i puntorve dhe i fshatarve, sht
shrbtor i ifligarve, i carve dhe i kapitalistve.
N nj nga vendet m t prapambetura t Evrops brenda dy vjetve Pushteti Sovjetik ka br pr
lirimin e gruas, pr barazin e saj me seksin e fort
aq sa nuk kan br n 130 vjet t gjitha republikat e
prparuara, t kulturuara dhe demokratike t gjith
bots t marra s bashku.
Arsimi, kultura, qytetrimi, liria t gjitha kto
fjal t bujshme n t gjitha republikat borgjeze kapitaliste t bots bashkohen me ligjet uditrisht t
poshtra, .tmerrsisht t flliqura, egrsisht brutale mbi
pabarazin e gruas, si jan ligjet mbi t drejtn e martess dhe ndarjen, mbi pabarazin e fmijve t lindur jasht martess me fmijt e ligjshm, mbi privilegjet e burrit, mbi poshtrimin dhe fyerjen e gruas.
Zgj,61ha e kapitalit, shtypja e prons s shenjt
private, despotizmi i mendjeshkurtsis mikroborgjeze, i egoizmit t flliqur t prons s vogl ja kush
i ka penguar republikat m demokratike t borgjezis
q t vn dor mbi kto ligje t flliqura dhe t poshtra.
Republika Sovjetike, republika e puntorve dhe e
fshatarve i fshiu kto ligje menjher pa ln dy gur

150

bashk nga ndrtesa e gnjeshtrs borgjeze dhe e hipokrizis borgjeze.

Posht kto gnjesht -ra! Posht gnjeshtart q
flasin pr liri dhe pr barazi pr t gjith, derisa ekziston nj seks i shtypur, derisa ka klasa q shtypin,
derisa ekziston prona private mbi kapitalin, mbi aksionet, derisa ka njerz q jan t ngopur dhe t cilt
me tepricat e tyre t drithit skllavrojn t uriturit. Jo
liri pr t gjith, jo barazi pr t gjith, por luft kundr shtypsve dhe shfrytzuesve, zhdukja e do mundsie pr t shtypur dhe pr t shfrytzuar. Ja parulla jon!
Liri dhe barazi pr seksin e shtypur!
Liri dhe barazi pr puntorin, pr fshatarin, punonjs!
Luft kundr shtypsve, luft kundr kapitalistve,
luft kundr kulakut-spekulues!
Ja parulla jon luftarake, ja e vrteta jon proletare, e vrteta e lufts kundr kapitalit, e vrteta q
ne ia prplasm turinjve bots s kapitalit me frazat e
saj t shplara, hipokrite dhe t bujshme mbi lirin
dhe mbi barazin n prgjithsi, mbi lirin dhe mbi barazin pr t gjith.
Dhe pikrisht sepse ne e orm maskn e ksaj hipokrizie, pikrisht sepse ne po vm n jet me energji
revolucionare lirin dhe barazin pr t shtypurit dhe
pr punonjsit, kundr shtypsve, kundr kapitalistve,
kundr kulakve, pikrisht pr kt arsye Pushteti
Sovjetik sht br aq i shtrenjt pr puntort e mbar bots.
Pikrisht pr kt arsye, ditn e prvjetorit t
dyt t Pushtetit Sovjetik, n t gjitha vendet e bots
masat puntore, t shtypurit dhe t shfrytzuarit na
simpatizojn ne.
Pikrisht pr kt arsye, ditn e prvjetorit t dyt t Pushtetit Sovjetik, pa marr parasysh urin dhe
151

t ftohtit, pa marr parasysh t gjitha mjerimet tona,

q na shkakton sulmi i imperialistve kundr Republiks Sovjetike t Rusis, ne jemi plot besim t patundur n drejtsin e shtjes son, besim t patundur n fitoren e pashmangshme t Pushtetit Sovjetik
botror.
Pravda- Nr. 249, 6 nntor 1919
Nnshkruar: N. Lenin

V. I. LENIN
V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, vll. 30,
f. 118-122

BYROSE SE KONRFSIT Tr GRAVE TE GUBERNES

SE PETROGRADIT
Shoqe! Duke mos pasur mundsi t ndodhem n
kongresin tuaj, dshiroj t'ju drgoj me 1 ,2tr prshndetjet dhe urimet e mia pr suksese sa m t mdha.
Tani ne po i japim fund me sukses lufts civile.
Republika Sovjetike po forcohet n saje t fitoreve q
ka korrur mbi shfrytzusit. Republika Sovjetike ka
mundsi dhe duhet t'i prqndroj q sot e tutje forcat
e saj mbi detyrn m t rndsishme, m t afrt dhe
m t dashur pr t gjith ne, pr t gjith punonjsit:
n luftn pa gjak, n luftn pr fitoren mbi urin, t
ftohtin dhe rrnimin. Dhe n kt luft pa gjak grave
puntore dhe fshatare u takon t luajn nj rol veanrisht t madh.
Kongresi i grave t guberns s Petrogradit le t
ndihmoj pr ta themeluar, pr ta bashkuar dhe pr ta
organizuar ushtrin femrore t punonjsve n kt
luft pa gjak, e cila duhet t'i sjell dhe do t'i sjelld
Pushtetit Sovjetik fitore edhe m t mdha.
Krshndetje komuniste

V. Uljanov (Lenin)
10/1/1920
Petrogradskaja Pravda ,. Nr. 11,
16 janar 1920

152

V. I. Lenin. Veprat,.
bot. shqip, vil. 30,
f. 338

153

Nga letra e V. I. Leninit drguar J. V. Staltnit

dim, q jan t zhvilluar dhe q n nj mnyr ose

n nj tjetr jan sprovuar.
5) T'i kushtohet vmendje e posame (dhe t caktohen rregulla sa m t prpikta) q kontrolli i Inspektimit Puntor-Fshatar mbi llogaritjen e produkteve, t
mallrave, &pove, veglave, materialeve, lndve djegse
etj. etj. (t mensave etj. sidomos) t jet sa m i gjer.
N kt pun t trhiqen m e d o e m o s grat dhe
bile pa prjashtim...
Botuar pr her t par
m 1928

SHOKUT STALIN

V. I. Lenin, Veprat,
bot. shqip, vll. 30,
f. 339-340

N baz t direktivs q ka dhn Komiteti Qendror duhet, sipas mendimit tim, t ripunohen t 3 projektet n nj projekt t vetm.
Sipas mendimit tim duhet t shtohen:
1) Seksioni i Inspektimit Puntor-Fshatar pran
Kontrollit t Shtetit duhet t jet i prkohshm dhe t
caktohet si detyr q Inspektimi Puntor-Fshatar t vihet n t g j i t h a seksionet e Kontrollit t Shtetit
dhe ather t zhduket si seksion i veant.
2)
gjith masa punonjse, si burrat ashtu
dhe sidomos grat, t marrin pjes n Inspektimin Puntor-Fshatar.
3) Pr kt qllim posht n baz t hartohen listat (sipas Kushituts), t prjashtohen npunsit etj.
t gjith t tjert, m e r a d h , t marrin pjes n Inspektimin Puntor-Fshatar.
4) Kjo pjesmarrje t ndryshoj sipas shkalls s
zhvillimit t pjesmarrsve: duke filluar q nga roli i
shahitit ose dshmitarit ose vrtetuesit ose nxnsit
pr puntort dhe fshatart analfabet dhe fare t pazhvilluar, dhe duke mbaruar M'a t gjitha t drejtat
(ose pothuajse t gjitha) pr ata q din shkrim e kn-

154

155

Trin-puntor jo vetm me Iigj, por edhe n jet. Pr

kt duhet q grat-puntore t marrin pjes gjithnj
e m shum n drejtimin e ndrmarrjeve shoqrore
dhe n qeverisjen e shtetit.
Duke drejtuar, grat do t msojn shpejt dhe do
t'ua arrijn burrave.
Prandaj zgjidhni m shum gra-puntore n SoV. I. LENIN

GRAVE-PUNETORE
Shoqe! Zgjedhjet pr Sovjetin e Mosks tregojn
se n radht e klass puntore partia e komunistive
sht forcuar.
Duhet q grat-puntore t marrin m shum pjes
n zgjedhjet. Pushteti Sovjetik sht i pari dhe i vetrni.
pushtet n bot q zhduku plotsisht t gjitha ligjet
e vjetra dhe t poshtra borgjeze, t cilat e vinin gruan
n nj gjendje t pabarabart me burrin, i njihnin privilegje burrit, pr shembull, n fushn e s drejts martesore ose t marrdhnieve me fmijt. Pushteti Sovjetik sht i pari dhe i vetmi pushtet n bot, si pushtet i punonjsve, q hoqi t gjitha privilegjet e lidhura
me pronn, privilegje q gzon burri n t drejtn

vjetin, si komuniste, ashtu dhe pa parti. Mjafton q t

jet puntore e ndershme, e aft pr pun t sakt e t
nd gjegjshme, qoft ajo edhe pa parti, zgjidheni n
Sovjetin e Mosks!
M shum gra-puntore n Sovjetin e Mosks! Iy
ta tregoj proletariati i Mosks se ai sht gati t bj
dhe bn gjithka pr t luftuar deri n fitore, pr t
luftuar kundr pabarazis s vjetr, kundr .poshtrimit
t vjetr, borgjez t gruas!
Proletariati nuk mund t fitoj lirin e plot, pa
fituar lirin e plot pr grat.

N. Lenin

21 shkurt 1920
..Pravda., Nr. 40,
22 shkurt 1920

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqtp. veli. 30,
J. 422-423

familjare n t gjitha republikat borgjeze, edhe n ato

m demokratiket.
Atje ku ka cifligar, kapitalist, tregtar, atje nuk
mund t ket barazi.midis gruas dhe burrit as me ligj.

Atje ku nuk ka ifligar, kapitalist, tregtar, ku

pushteti i punonjsve po e ndrton jetn e re pa kta
shfrytzues, atje ka barazi midis gruas dhe burrit me

ligj.

Por kjo nuk mjafton.

Barazia me ligj nuk sht ende barazi n jet.
Duhet q gruaja-puntore ta arrij barazin me bu-

156

157

V. I. LENIN

ME RASTIN E DITES NDERKOMBETARE TE

GRAVE PUNETORE
Kapitalizmi e lidh barazin formale me pabarazin
ekonomike dhe, si pasoj, me pabarazin sociale. Kjo
sht nj nga veorit themelore t kapitalizmit, t
ciln prkrahsit e borgjezis, liberalt, e fshehin n
mnyr hipokrite, dhe t ciln nuk e kuptojn demokratt mikroborgjez. Nga kjo veori e kapitalizmit del
midis s tjerash nevoja domosdoshme q n luftn
e vendosur pr barazin ekonomike t njihet haptazi
pabarazia kapitaliste dhe bile, n disa kushte t caktuara, kjo njohje e hapt e pabarazis t vihet n baz t
jets shtetrore proletare (Kushtetuta Sovjetike).
Por edhe n barazin formale (n barazin me ligj,
n barazin e t ngopurit me t uriturin, t pronarit
me t varfrin) kapitalizmi nuk mund t jet konsekuent.
Dhe nj nga shfaqjet m t theksuara t ksaj mungese
konsakuence sht pabarazia e t drejtave midis gruas
dhe burrit. Barazin e plot t t drejtave nuk e ka siguruar asnj shtet borgjez, bile as shteti borgjez m i
prparuar republikan dhe demokratik.
Kurse Republika Sovjetike e Rusis i fshiu menjher pa prjashtim t gjitha gjurmt legjislative t pabarazis s gruas, i siguroi menjher asaj barazin e
plot me ligj.
Thon se niveli i kulturs karakterizohet m shum
158

se nga do gj nga gjendja juridike e gruas. N kto

fjal ka nj thrrime t nj t vrtete t thell. Dhe nga
kjo pikpamje vetm diktatura e proletariatit, vetm
shteti socialist mund ta siguronte dhe e siguroi nivelin
kulturor m t lart.
Pr kt arsye shtytja e re dhe e fuqishme si kurr
ndonjher, q i sht dhn lvizjes puntore t grave,
sht patjetr e lidhur me krijimin (dhe konsolidimin)
e s pars Republik Sovjetike, dhe krahas me kt
e n lidhje me kt me Internacionalen Komuniste.
Sapo q shtljala pr ata q kan qen t shtypur
nga kapitalizmi drejtprsdrejti ose trthorazi, trsisht
osa pjesrisht, duhet t themi se pikrisht rendi sovjetik
dhe vetm rendi sovjetik siguron demokracin. Kjo shihet qart n gjendjen e klass puntore dhe t fshatarve t varfr. Kjo shihet qart n gjendjen e gruas.
Por rendi sovjetik sht beteja e fundit vendimtare
pr zhdukjen e klasave, pr barazin ekonomike dhe
sociale. Demokracia, bile edhe demokracia pr t shtypurit nga kapitalizmi, duke prfshir ktu seksin e
shtypur, pr ne sht pak.
Lvizja puntore e grave i v vetes si detyr kryesore luftn pr barazin ekonomike dhe sociale t gruas,
dhe jo vetm pr barazin formale. Ta trheqsh gruan
n punn e prodhimit shoqror, ta shkputsh at nga
skllavria shtpiake, ta lirosh at nga nnshtrimi
q t matufos dhe t poshtron nga atmosfera e prjetshme dhe e pandryshueshme e kuzhins, e dhoms s
fmijve, ja detyra kryesore.
Kjo sht nj luft e gjat, q krkon ndryshimin
rrnjsor si t tekniks shoqrore, ashtu edhe t zakoneve. Por kjo luft do t prfundoj me fitoren e plot t
komunizmit.
4 mars 1920
Pravda, 8 mars 1920
(botim i posam)
Nnshicruar: N. Lenin

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, vll. 30,
f. 465-466

159

V. I. LENIN

V. I. LENIN

PrIISIIENDETJE MBLEDIIJES SE SEKSIONE'VE

TE GRAVE TE GUBERNAVE TE RUSISE

DITA NDRKOMBETARE E GRAVE-PU'NETORE

TELEFONOGRAM

Shoqe! M vjen shum keq q nuk munda ta vizitoja kongresin tuaj. Lutem t'u transmetoni pjesmarrseve dhe pjesmarrsve t konferencs prshndetjet e
mia t sinqerta dhe urimet pr suksese m t mira.
Pjesmarrja e grave n punn e partis dhe t
pushtetit merr nj rndsi shum t madhe pikrisht
tani kur lufta mbaroi dhe puna e organizimit paqsor
ka dal shpresoj, pr nj koh t gjat, n plan
t par. N kt pun grat duhet t luajn nj rol t
dors s par, dhe ato, sigurisht, do ta luajn kt rol.
Kryetari i Kshillit t Koraisarve t Popullit.
V. Uljanov (Lenin)
6 dhjetor 1920
Pranda Nr. 286,
19 dhjetor 1920

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, vll. 31,
f. 527

160

Gjja krresore, gjja m e rndsishme e bolshevizmit dhe e Revolucionit t Tetorit n Rusi sht trheqja pr t marr pjes n politik pikrisht e atyre q
kan qen m t shtypur se t gjith n kapitalizm.
Ata jan shtypur, jan gnjyer, jan grabitur nga kapitalistt edhe n kushtet e monarkis edhe n republikat
demokratike borgjeze. Kjo shtypje, ky mashtrim, kjo
grabitje e puns s popullit nga ana e kapitalistve ishin
t pashmangshm derisa vazhdonte t ekzistonte prona
private mbi tokn, mbi fabrikat, mbi uzinat.
Thelbi i bolshevizmit, thelbi i Pushtetit Sovjetik
sht q, duke demaskuar gnjeshtrn dhe hipokrizin
e demokratizmit borgjez, duke hequr pronn private
mbi tokat, mbi fabrikat, mbi uzinat, t prqndrohet
gjith pushteti shtetror n duart e masave punonjse
dhe t shfrytzuara. Vet kto masa marrin n duart
e tyre politikn, domethn ndrtimin e shoqris s re.
Kjo pun sht e vshtir, masat jan t sfilitura dhe
t shtypura nga kapitalizmi, por tjetr rrugdalje nga
skIlavria m mditje, nga skllavria e kapitalistve nuk
ka dhe nuk mund t ket.
Dhe sht e pamundur t trhiqen masat pr t
marr pjes n politik pa trhequr n politik grat.
Sepse gjysma e njerzimit, e prbr nga grat, n ka- 43

161

pitalizm i nnshtrohet nj shtypjeje t dyfisht. Gruaja puntore dhe fshatare sht e shtypur nga kapitali
dhe, ve asaj, ajo edh,e n republikat borgjeze m demokratike, s pari, nuk gzon t gjitha t drejtat, sepse
ligji nuk i njeh t drejta t barabarta me burrin; s
dyti, dhe kjo sht kryesorja ajo ,mbetet nn
skllavrin shtpiake, skllave shtpiake, duke qen
e shtypur nga puna m e imt, m e ult, m e rnd,
q e matufos m shum njeriun, nga punt e kuzhins
dhe prgjithsisht nga punt e ekonomis s vetmuar
shtpiake dhe familjare.
Itevolucioni bolshevik, revolucioni sovjetik i pret
rrnjt e shtypjes dhe t pabarazis s gruas aq thell,
sa nuk ka guxuar t'i pres asnj parti dhe asnj revolucion n bot. N Rusin Sovjetike sht zhdukur
me ligj do gjurm e pabarazis midis gruas dhe burrit.
Pabarazia veanrisht e flliqur, e poshtr, hipokrite n
martes dhe n familje, pabarazia n marrdhniet me
fmijt sht zhdukur plotsisht nga Pushteti Sovjetik.
Ky sht vetm hapi i par drejt lirimit t gruas.
Por asnj nga republikat borgjez ,e, edhe nga ato rn
demokratiket, nuk ka guxuar ta bj as kt hap t
par. Nuk ka guxuar nga frika e prons s shenjt
private.
Hapi i dyt dhe kryesor sht heqja e prons private mbi tokn, mbi fabrikat dhe mbi uzinat. Kshtu dhe
vetm kshtu hapet rruga pr lirimin e plot dhe t
vrtet t gruas, pr lirimin e saj nga skllavria shtpiake duke kaluar nga ekonomia e vogl dhe e vetmuar shtpiake n ekonomin e madhe t shoqrizuar.
Ky kalim sht i vshtir, sepse ktu bhet fjal
pr transformimin e. rregullave q kan rrnj m
t thella, q jan br m t zakonshme, q kan marr
formn m t ngrir dhe m t ngurt (t themi t vrtetn, jo rregulla, por gjra t shrntuara dhe t egra).
Por ky kalim ka filluar, puna sht vn n vij dhe
ne ia kemi hyr ksaj rruge t re.

162

Dhe n ditn ndrkombtare t grave nga t gjitha

vendet e bots n mbledhjet e panumrta t grave puntore do t'i drejtohen prshndetje Rusis Sovjetike, e
cila filloi nj pun jashtzakonisht t vshtir dhe t
rnd, por t madh,e, me rndsi botrore dhe me t
vrtet lirimtare. Do t dgjohen thirrje t fuqishme
pr . t mos e humbur kurajn prpara reaksionit t
trbuar dhe shum her t egr t borgjezis. Sa m
i lir ose m demokratik sht nj vend borgjez,
aq m t egra dhe m t trbuara jan veprimet e bands
s kapitalistve kundr revolucionit t puntorve; nj
shembull n kt drejtim sht republika demokratike
e Shteteve t Bashkuara t Ameriks Veriore. Por masa
e puntorve sht zgjuar. Lufta imperialiste i zgjoi
prfundimisht masat e plogshta, t fjetura dhe gjysm
t fjetura .edhe n Amerik edhe n Evrop edhe n
Azin e prapambetur.
Akulli u thye n t katr ant e bots.
lirimi i popujve nga zgjedha e imperializmit, lirimi i puntorve dhe i puntoreve nga zgjedha e kapitalit po shkon prpara pa u ndalur. Kt shtje e kan
uar prpara dhjetra dhe qindra milion puntor dhe
puntore, fshatar dh ,e. fshatare. Dhe prandaj kjo shtje
e liris s puns nga zgjedha e kapitalit do t fitoj n
gjith botn.
4.111.1921
Botuar m 8 mars 1921 n
Shtojcn e Nr. 51 t gazets Pravda
Nnshkruar: N. L e nin

V. I. Lenin. Veprat,

bot. shqip, vll. 32,

f. 179-181

163

V. I. LENIN

N g a artikulli t V. I. Lenintt

PrRSHENDETJE KONFERENCES SE
PERFAQESUESEVE Tr SEKSIONEVE TE GRUAS TE
POPUJVE TE LINDJES TE QARQEVE DHE TE
REPUBLIKAVE SOVJETIKE

ME RASTIN E KATERVJETORIT TE
REVOLUCIONIT TE TETORIT

Me keqardhje t thell ju njoftoj se nj pun e

ngutshme nuk m lejon t marr pjes n konferencn
tuaj. Ju prshndes nxehtsisht dhe ju drgoj urimet
e mia m t mira pr suks, s n pun, sidomos n punn
pr pregatitjen e Kongresit t ardhshm t par t
Rusis t grave pa parti t Lindjes, i cili, po t pregatitet
dhe po t zhvillohet drejt, do t luaj patjetr nj rol
shum t madh n shtjen e zgjimit t ndrgjegjes
dhe t bashkimit organizativ t grave t Lindjes.
Lenin
Pravda.. Nr. 77,
10 prill 1921

164

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, vll. 32,
f. 352

...Cilat kan qen shfaqjet kryesore, mbeturinat

kryesore t bujkrobris n Rusi m 1917? Monarkia,
kastet, pronsia mbi tokn dhe sistemi i shfrytzimit
t toks, gjendja e gruas, feja, shtypja e kombsive.
Merrni cilndo nga kto shtalla t Augiasit, t
cilat, sht rasti ta themi ktu, t gjitha shtetet e prparuara i kan ln shum t papastruara kur kan
kryar revolucionet e tyre demokratiko-borgjeze ktu e
125, 250 e m shum vjet m par (m 1649 n Angli),
merrni njrn nga kto shtalla t Augiasit dhe do t
shihni se ne i kemi spastruar rrnjsisht. Brenda m
pak se dhjet javve, duke filluar q nga 25 tetori (7
nntori) 1917 deri n shprndarjen e Asambles Kushtetuese (5 janar 1918), nee kemi br n kt drejtim
nj mij her m shum sesa kan br demokratt
borgjez dhe liberalt (kadett) edhe demokratt mikroborgjez (menshevikt dhe esert) gjat tet muajve
t pushtetit t tyre.
Kta burracak, llafazan, narcis t dashuruar pas
vetes s tyre, kta Hamlet n miniatur vringllinin
shpatat prej kartoni dhe nuk qen t zot ta zhduknin
as monarkin! Ne i spastruam t gjitha plehrat e mo165

narkis, si askush ndonjher. Ne nuk lam dy gur

bashk, nuk lam dy tulla bashk t ndrtess s vjetr
t kasteve (vendet m t prparuara, si Anglia, Franca,
Gjermania, edhe sot e ksaj dite nuk jan liruar ende
nga gjurmt e kasteve!). Rrnjt m t thella t kasteve,
pikrisht: mbeturinat e feudalizmit dhe t bujkrobris
n pronn toksore ne i kemi shkulur q nga themelet.
Mund t diskutohet (jasht shtetit ka mjaft letrar,
kadet, menshevik dhe eser pr t'u marr me kto diskutime) se far do t dal n fund t fundit nga
reformat agrare t Revolucionit t Madh t Tetorit. Tani
ne nuk duam t humbasim koh pr kto diskutime,
sepse kt diskutim dhe t gjitha diskutimet e shumta,
q varen prej tij, po i zgjidhim me luft. Por nuk mund
t diskutohet kundr faktit se demokratt mikroborgjez pr tet muaj me radh jan marr vesh me ifligart, q ruanin traditat e bujkrobris, ndrsa ne
br'enda disa javve i fshim fare nga faqja e toks ruse
si kta ifligar, ashtu edhe t gjitha traditat e tyre.
Merrni fen ose gjendjen e gruas, q nuk gzonte
asnj t drejt, ose shtypjen dhe pabarazin e kombsive joruse. T gjitha kto jan shtje t revolucionit
demokratiko-borgjez. Mendjelehtt e demokracis mikroborgjeze kan llomotitur pr tet muaj me radh
rreth ksaj shtjeje; nuk ka asnj nga vendet m t
prparuara t bots ku kto shtje t jen zgjidhur
deri n fund n drejtimin demokratiko - borgjez. Te ne
ato jan zgjidhur deri n fund nga legjislacioni i .Revolucionit t 'Petorit. Fen ne e kemi luftuar dhe e luftojm me tr mend. Ne u kemi dhn t gjitha kombsive joruse republikat ose qarqet e veta autonome. Te
ne n Rusi nuk ekziston nj gj kaq e ult, e poshtr
dhe e flliqur si mohimi i t drejtave t gruas ose
pabarazia e saj, kjo mbeturin e neveritshme e bujkrobris dhe e mesjets, q prtrihet nga borgjezia e pangopur dhe idiote, nga borgjezia e vogl e friksuar n
t gjitha vendet e bots pa asnj prjashtim.

166

T gjitha kto prbjn prmbajtjen e revolucionit

demokratiko-borgjez. Udhheqsit e prparuar t ktij
revolucioni (t ktyre revolucioneve, n qoft se flasim
pr do form kombtare t nj tipi t prgjithshm)
ktu ,e 150 dhe 250 vjet m par u kan premtuar popujve lirimin e njerzimit nga privilegjet mesjetare, nga
pabarazia e gruas, nga privilegjet shtetrore t ksaj
ose asaj feje (ose ideje t fes, t fryms fetare
n prgjithsi), nga pabarazia e kombsive. Premtuan,
por nuk e mbajtn. Nuk mund ta mbanin kt premtim,
sepse i ndaloi respekti ndaj prons s shenjt private. N revolucionin ton proletar ky respekt
i mallkuar ndaj ksaj mesjete tri her t mallkuar dhe
ndaj ksaj prone t shenjt private nuk ka ekzistuar...
Prarda ,. Nr. 234,
IR tetor 1921
Nnshkruar: N. Lenin

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqtp, vll. 33,
f. 38-40

167

V. L LENIN

J. V. STALIN

KONFERENCES SE GRAVE-PUNETORE DFIE

FSHATARE PA PARTI TE MOSKES DHE
TE GUBERNES SE MOSKES

N g a KONGRESI XII I PK(b) TE RUSISE

T dashura shoqe! Ju falnderoj ngrohtsisht pr

urimet dhe prshndetjet Tuaja t przemrta. M vjen
shum leeq q nuk mund t marr pjes personalisht. Me
rastin e pesvjetorit t revolucionit i uroj kongresit
suksese t mdha.
Juaji Lenin
6/XI.1922
Botuar n nntor t Dittt 1922

168

V. I. Lenin. Veprat,
bot. shqip, ve:11. 33,
f. 459

17-25 prill 1923

1. RAPORTI ORGANIZATIV I KOMITETIT

QENDROR T PK(b) T RUSIS
17 prill
...Tani po kaloj n mbledhjet e delegateve puntore. Edhe kto prbjn nj mekanizm transmisioni
ndoshta t ln pas dore nga organizatat tona, por
shum t rndsishm, es.encial q lidh partin ton
me pjesn femrore t klass puntore. Shifrat q kemi
tregojn sa vijon: n 57 guberna dhe n 3 krahina vitin
e kaluar, n pragun e Kongresit XI, ne kishim rreth
16 000 delegate, shumica e t cilaw ishin puntore.
N pragun e kongresit, kt vit, n po ato guberna dhe
krahina ne patm jo m pak se 52.000 delegate, nga t
cilat 33 000 puntore. Ky sht nj hap shum i madh
prpara. Duhet pasur parasysh se ky sht nj front,
t cilit deri m sot ne i kemi kushtuar nj vm.mdje
t pakt, ndrsa ai ka nj rndsi shum t madhe pr
ne. Derisa n kt fush puna shkon mbar, derisa
jan kushtet pr ta forcuar e zgjeruar edhe kt aparat
dhe pr t shtrir kraht e partis pr zhdukjen e
mit t priftrinjve n radht e rinis, q eclukoh2t. nga
169

grat, sht e natyrshme se partia duhet ta konsideroj

si nj nga detyrat e veta imediate prqndrimin e maksimumit t energjive edhe n kt front, q pa dyshim
sht i krcnuar...
Kcmgrest XII i Partis
Komuniste (Bolshevike)
t Rusis. Raport i sten,ografuar. M. 1923

J. V. Stalin. Veprat,
bot. shqip, vll. 5,
I. 196-197
J. V. STALIN

ME RASTIN E PERVJETORIT TE PESTE

TE KONGRESIT TE PARE TE
PUNETOREVE DHE TE FSHATAREVE
Pes vjet m par Komiteti Qendror i partis son
thirri n Mosk Kongresin e par t puntoreve dhe t
fshatareve t gjith Rusis. N kongres muarn pjes
m tepr se nj mij delegate, t cilat prfaqsonin
jo m pak se nj milion gra punonjse. Ky kongres shnoi nj etap t re n punn e partis son midis grave
punonjse. Merita e pamueshme e ktij kongresi sht
se ai hodhi bazat e organizimit t edukimit politik t
puntoreve dhe t fshatareve t republiks son.
Ndokush mund t mendoj se ktu nuk ka asgj t
veant, se partia sht marr kurdoh ,:.r me edukimin
politik t masave, duke prfshir edhe grat, se edukirni
politik i grave nuk mund t ket ndonj rndsi t madhe, prderisa ne kemi nj brtham t mir kuadrosh
midis puntorve dhe fshatarve. Ky arsyetim sht
krejt i gabuar. Tani q pusht.eti ka kaluar n duart e
puntorve dhe t fshatarve, edukimi politik i grave
punonjse ka nj rndsi t dors s par.
Dhe ja sepse.
Vendi yn ka rreth 140 milion banor, nga t cilt
jo m pak se gjysma jan gra, kryesisht puntore dhe

170

171

fshatare, t braktisura, me nj ndrgjegje t ult dhe t

paditura. Prderisa vendi yn i sht prveshur seriozisht ndrtimit t jets s re sovjetike, a nuk sht e
qart se grat e ktij vendi, t cilat prbjn gjysmn e
popullsis s tij, do t jen ferr npr kmb n do
hap prpara, n qoft se ato do t mbeten edhe pasktaj t braktisura, me nj ndrgjegje t ult dhe t paditura?
Gruaja puntore ecn krah pr krah me puntorin.
Bashk me t ajo punon pr shtjen e prbashkt t
ndrtimit t industris son. Ajo mund t ndihmoj n
shtjen e prbashkt, n qoft se sht e ndrgjegjshme, n qoft se sht politikisht e zhvilluar. Por ajo
mund ta dmtoj shtjen e prbashkt, n qoft se
mbetet e braktisur dhe e paditur, sigurisht jo nga vullneti i saj i keq, por nga padituria e saj.
Gruaja fshatare ecn krah pr krah me fshatarin.
Bashk me t ajo e shpie prpara shtjen e prbashkt
t zhvillimit t bujqsis son, t prparimit dhe t
lulzimit t saj. Ajo mund t jap nj ndihm shum
t madhe n kt pun, n qoft se do t lirohet nga
errsira dhe nga padituria. Dhe, prkundrazi: ajo mund
t pengoj gjith punn, n qoft se do t mbetet edhe
pasktaj skllave e padituris.
Puntoret dhe fshataret jan qytetare t lira, njlloj si puntort dhe fshatart. Ato zgjecthin Sovjett
tan, kooperativat tona; ato mund t zgjidhen n kta
Sovjet dhe kooperativa. Puntoret dhe fshataret mund
t'i prmirsojn, t'i forcojn dhe t'i zhvillojn Sovjett
dhe kooperativat tona, n qoft se jan politikisht t
zhvilluara. Puntoret dhe fshataret mund t'i dobsojn
dhe t'i shkatrrojn kto organizata, n qoft se jan t
paditura dhe t pakulturuara.
M s fundi, puntoret dhe fshataret jan nna,.q
rrisin rinin ton t ardhmen e vendit ton. Ato
mund ta prishin shpirtin e fmijs ose mund t na
japin nj rini shpirtrisht t shndosh, q mund ta
172

shpjer prpara vendin ton; ktu ka t bj: e simpatizon apo jo gruaja-nn rendin sovjetik, apo ajo shkon
pas priftit, kulakut, borgjezis?
Ja sepse edukimi politik i puntoreve dhe i fshatareve tani q puntort dhe fshatart i jan prveshur
ndrtimit t jets s re, sht nj pun e dors s par
dhe me shum rndsi pr t arritur Rj fitore t vrtet mbi borgjezin.
Ja sepse rndsia e Kongresit t par t puntoreve
dhe t fshatareve, q hodhi bazat e edukimit politik
t grave punonjse, sht me t vrtet e pamueshme.
Pes vjet m par, n Kongresin e par t puntoreve dhe t fshatareve, partia kishte si detyr imediate
t aktivizonte n punn e prgjithshme t ndrtimit
t jets s re sovjetike me qindra mijra puntore. N
kt pun, n radht e para marshuan puntoret e krahinave industriale, si elementt m t gjall dhe m
t ndrgjegjshm midis grave punonjse. Duhet pranuar
se gjat pes vjetve sht br nj pun madhe n
kt drejtim, megjithse mbetet ende shum pr t'u
br.
Tani partia ka si detyr imediate t aktivizoj n
punn e prgjithshme t organizimit t jets son sovjetike me miliona fshatare. Pes vjet pun kan mjaftuar
pr t nxjerr nj varg t tr udhheqsesh nga radht e fshatareve. Le t shpresojm se radht e udhheqseve fshatare do t plotsohen me fshatare t reja
t ndrgjegjshme. Le t shpresojm se partia do t'i dal
mban edhe ksaj detyre.
10 nntor 1923
Revista Kommunistka..
Nr. 11, nntor 1923
Nnshkruar: J. Staiin

J. V. Stalin. Veprat,
bot. shqip, vell. 5,
f. 341-343

173

J. V. STALIN

N g a KONGRESI XIII I PKR(b)

23-31 maj 1924
1. ORGANIZATAT E MASAVE Q LIDHIN

PARTIN ME KLASN
. . .) Bashkimet e puntoreve dhe t fshatareve.
Organizata kryesore n kt sektor jan mbledhjet e
delegateve. Ktu shifra t ngatrruara ka sa t duash, ka
pa mas, porse, po ta analizosh punn m mir, del
se n qytetet vitin e kaluar ka pasur 37 mij delegate,
kurse sivjet 46 mij d.m.th. pak m tepr se vitin e
kaluar. N fshatra delegate vitin e kaluar ka pasur 58
mij, kurse tani 100 mij. Se 'numr masash t gjera
t grave fshatare e puntore prfshijn kto delegate,
pr kt un nuk kam mundur t kem shifra sado pak
t sakta.
Duke pasur parasysh rndsin e veant q ka
shtja e aktivizimit t grave puntore dhe fshatare n
punn e Sovjetve dhe t partis, nuk sht e teprt
t analizojm prqindjen e pjesmarrjes s grave puntore dhe fshatare n organet profesionale, n Sovjett,
n komitetet e partis t gubernave dhe t ujezdeve. N
Sovjett e fshatrave vitin e kaivar grat prbnin gjith-

174

sejt rreth 1% (tmerrsisht pak). Sivjet 2,9% (prap shum pak), por megjithat ka nj far shtese. N komitetet
ekzekutive t vollosteve ka pasur 0,3% gra vitin e
kaluar, kurse sivjet 0,5%, nj shtes minimale q nuk
ia vlen t prmendet. N komitetet ekzekutive t ujezdeve vitin e kaluar ka pasur rreth 2% gra, kurse sivjet
pak m tepr se 2% (jap shifra pr RSFSR-n, pasi
nuk kemi shifra pr t gjitha republikat). N komitetet
ekzekutive t gubernave t RSFSR-s vitin e kaluar ka
pasur m se 2% tani m se 3%. Sivjet gra antare t
bashkimeve profesionale ka 26%, pr vitin e kaluar
s'kemi t dhna. Antare t komiteteve t fabrikave dhe
t uzinave kemi 14%. Antare t degve t gubernave
kemi 6% gra, n komitetet qendrore t bashkimeve m
se 4%. N parti vitin e kaluar grat prbnin rreth
8%, tani rreth 9%. Kandidate ka pasur rreth 9%, kan
arritur rreth 11/0. T gjitha kto para thirrjes leniniste. N komitetet e gubernave gjer n Kongresin XIII
gra ka pasur 3%, n komitetet e ujezdeve rreth
6%. Komuniste n bashkimet m t rndsishme t
grave, n mbledhjet e delegateve ka pasur 10%, tani ka
8%. Ky paksim shpjegohet nga shtimi i numrit t
delegateve pa parti. Duhet pranuar se gjysma e popullsis t Bashkimit ton Sovjetik grat qndrojn
ende mnjan, ose pothuajse mnjan, nga rruga e madhe e ndrtimit sovjetik dhe t partis...
Pravda. Nr. Nr. 118 dhe 119,
27 dhe 28 maj 1924

J. V. Stalin. Veprat,
bot. shqip, vll. 6,
f. 201-202

175

se n kongresin e ardhshm me kt shtje do t duhet t merremi posarisht. N prputhje me vendimin

e kongresit plenumi i KQ menjher pas mbylljes s
kongresit vendosi t ngarkonte Byron Organizative t
KQ t partis son t merrte masa t posame, q puna
me grat punonjse t ngrihet n lartsin e duhur...
Nga referati i J. V. Stalinit

Pravda. Nr. Nr. 136 dhe 137,

19 dhe 20 qershor 1924

J. V. Stalin. Veprat,
bot. shqfp, vll. 6,
f. 260-261

MBI KONKLUZIONET E KONGRESIT XIII

TE PKR(b)
17 QERSHOR 1924

SHTJET E EDUKIMIT DHE T RIEDUKIMIT

T MASAVE PUNONJSE

...c) Mbi punn me grat punonjse. Edhe n referatin tim n kongres un thash se ky sektor pune ndr
ne sht ln pas dore, se kjo pun pr partin ka rndsi jashtzakonisht t madhe dhe se n disa raste ajo
sht sektor vendirntar pune pr edukimin e brezave
t rinj n frymn e socializmit. Q t prsris ato q
thash n kongres, sigurisht, nuk sht nevoja. Un do
t doja vetm t drejtoja vmendjen n faktin q kongresi duke mos pa.sur, pr fat t keq, mundsi t diskutonte posarisht shtjen e puns me grat punonjse,
megjithat mori nj vendim t posam q kongresi
drejton veanrisht vmendjen e t gjith partis n
domoscloshmrin e prforcimit t puns me grat puntore dhe fshatare dhe t ngritjes s tyre n t gjitha organet e zgjedhshrne t partis dhe t pushtetit (shih
rezolucionin n me raportin e KQ). Un mendoj
12 43

178

177

J. V. STALIN

J. V. STALIN

ME RASTIN E DHJETVJETORIT TE KONGRESIT

TE PARE TE PUNETOREVE E T FSHATAREVE

REVISTES RABOTNICA

Prshndetje vllazrore puntoreve dhe t gjitha

grave punonjse t qytetit dhe t fshatit!
U uroj atyre sukses n luftn pr zhdukjen e shfrytzimit, t shtypjes, t pabarazis, t errsirs dhe t
prapambetjes!
N nj front unik me t gjith punonjsit, nn
udhheqjen e klass puntore prpara pr zhdukjen
e kapitalizmit, pr forcimin e diktaturs s proletariatit,
pr ndrtimin e shoqris s re socialiste!
J. STALIN
Prauda Nr. 267,
17 nntor 1928

E prshndes nxehtsisht revistn Rabotnica me

rastin e dhjetvjetorit t ekzistencs s saj. I uroj suksese n edukimin e masave t grave proletare n frymn
e lufts pr triumfin e plot t socializmit, n frymn
e plotsimit t porosive t mdha t msuesit ton
Leninit.
J. STALIN
Pravda Nr. 25,

J. V. Stalin. Veprat,
bot. shqip, roll. 13,
f. 226

J. V. Stalin. Veprat,
bot. shqtp, vlt. 11
f. 241

178

179

...Prsa u prket vet kolkozianeve, ato duhet t

mos harrojn forcn dhe rndsin q kan kolkozet
pr grat, duhet t mos harrojn se vetm n kolkoz
ato kan mundsi t jen n nj radh me burrat. Pa
kolkozet s'ka t drejta t barabarta, vetm n kolkoz
ka t drejta t barabarta. Le ta ken parasysh kt
shoqet kolkoziane dhe le ta ruajn rendin kolkozian si
dritn e syrit...
J V. STALIN
Pravda Nr. 53,
23 shkurt 1933

N g a FJALIMI NE KONGRESIN E PARE TE

KOLKOZIANEVE SULMUES T
BASHKIMIT SOVJETIK

J. V. Stalin. Veprat,
bot. shqip, vll. 13,
f. 242-243

19 SHKURT 1933

III
DISA VREJTJE
...shtja e grave n kolkozet sht nj shtje e
rndsishme, shok. Un di se shum prej jush i nnvleftsojn grat, bile edhe tallen me to. Por ky sht
gabim, shok, nj gabim serioz. Puna ktu sht jo
vetm se grat prbjn gjysmn e popullsis. Puna
sht, para s gjithash, se lvizja kolkoziane ka ngritur n vende drejtuese nj numr t konsiderueshm
grash t mrekullueshme dhe t afta. Po t'i hidhni nj
sy kongresit, prbrjes s tij, do t shihni se grat
ka koh q kan dal nga prapambetja dhe kan hyr
n radhn e t dalluarve. Grat n kolkozet jan nj
forc e madhe. Ta mbash t ndrydhur kt forc do t
thot t bsh nj krim. Detyra jon sht q t'i ojm
prpara grat n kolkozet dhe ta vm kt forc n
veprim...
180

181