Вы находитесь на странице: 1из 25

Tanbasá ita presiza aprende

siénsia?

Lotte Renault, PhD


Projetu Lafaek
CARE International Timor Leste
Siénsia maka ne’e?
Siénsia maka ne’e?
Ka siénsia maka ne’e?
Siénsia = solusaun lójika atu hadi’a ita-
nia moris
Siénsia ne’ebé aprende iha eskola=
solusaun ba ita-nia moris?
Siénsia atu halo saida?
• Agrikultura
– Tau matan ho di’ak
– Identifika oportunidade
– Hasa’e produsaun
– Hamenus tempu ne’ebé uza ba serbisu
– Hahán natoon
– Kria rekursu ekonómiku
Siénsia atu halo saida?
• Saúde
– Prevene moras
– Hadi’a nutrisaun (gizi) liuhusi
ai-han lokál
– Buka tratamentu médiku
– Prevene perigu ba saúde
Siénsia atu halo saida?
• Formasaun rekursu umanu
– Dezenvolve hanoin lójiku
– Kontrola kualidade
– Serbisu ba tékniku sira
– Identifika oportunidade
– Dezenvolve indústria no
komérsiu
Siénsia atu halo saida?
• Komprende rai-Timór
– Uza rekursu naturál
– Tau matan ba ambiente
– Maneja enerjia
– Identifika oportunidade no perigu
Siénsia atu halo saida?
• Komprende Timor-Leste nu’udar parte Mundu
– Orgullu atu sai Timoroan; prontu atu sai nu’udar
sidadaun Mundu nian
– Lei universál
– Mudansa ambiente nian
– Inisiativu mundiál
Moris baibain joven feto Timoroan iha fatin
rurál:
– Serbisu todan iha uma, kuru bee, hili ai
– Serbisu todan iha natar, bailoron naruk, produsaun
menus, gafañotu no laho barak
– Eletrisidade menus ka laiha
– Asesu ba informasaun menus
– Oan barak
– Nutrisaun menus
– Perigu husi ambiente
– Malária, denge, ular, raan menus
Rata-rata serbisu ne’ebé labarik mane no feto iha klase 5-6
halo loroloron iha Timor-Leste (2009)
Tau siénsia uitoan no sai hanesan ne’e...
– Dada bee moos
– Uza enerjia alternativa
– Tau matan ho di’ak ba agrikultura
• Haburas rai
• Hili ai-horis ne’ebé adapta ho di’ak ba rai no klima
• Hadia praga hanesan gafañotu no laho
• Hakiak balada ho di’ak
– Planu família
– Aumenta hahán ne’ebé iha ho kualidade di’ak
– Hasai asesu ba informasaun →hadia kondisaun saúde
– Tau matan ba ambiente→ hamenus risku dezastre
Ha’u-nia Ha’u
bizavó feto

Diferensa mai husi ne’ebé?

Siénsia.
Hanorin Siénsia Iha Timor-Leste
• Revista Lafaek ba Labarik: siénsia liuhusi dalan
di’ak ba labarik, relevante iha realidade Timór
nian
• Fahe ba estudante ho mestre na’in 320.000, iha
eskola hotu iha Timór tomak husi klase 1 to’o 9
Siénsia bele:
• Hadi’a ita-nia moris
• Promove sosiedade ne’ebé justu
• Hadi’a situasaun jéneru
• Halo ita komprende kultura seluk no hamenus
diferensa kulturál no sosiál
• Ajuda halakon prekonseitu.
Lafaek sai hanesan ferramenta atu:
• Hasa’e labarik Timoroan nia koñesimentu
kona-ba sira-nia rai
• Fó informasaun sientífiku ne’ebé bele uza iha
situasaun Timór nian
• Ajuda labarik Timoroan atu komprende
mundu ne’ebé hale’u sira
• Harii sosiedade ne’ebé di’ak liután liuhusi
koñesimentu.

Вам также может понравиться