Bµi gi¶ng

( Dïng cho c¸c tr­êng ®¹i häc kÜ thuËt )

Biªn so¹n :
 Néi dung ch­¬ng tr×nh

+ Më ®Çu: Kh¸i niÖm vÒ phÐp chiÕu thẳng góc

+ Ch­¬ng 1: BiÓu diÔn §iÓm
+ Ch­¬ng 2: BiÓu diÔn §­êng th¼ng
+ Ch­¬ng 3: BiÓu diÔn MÆt ph¼ng
+ Ch­¬ng 4: §­êng & MÆt
+ Ch­¬ng 5: Giao tuyÕn cña mÆt ph¼ng víi mét mÆt
+ Ch­¬ng 6: Giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi mét mÆt
+ Ch­¬ng 7: Giao cña hai mÆt

Bµi tËp lín sè 1: Tæng hîp kiÕn thøc cña c¸c ch­¬ng 1, 2, 3.

Bµi tËp lín sè 2: Tæng hîp kiÕn thøc cña c¸c ch­¬ng 4, 5, 6, 7.

KÕt thóc: Thi häc phÇn

Tµi
liÖu “ Kh«ng kho b¸u nµo quÝ
tham b»ng häc thøc. H·y tÝch luü
kh¶o lÊy nã, khi b¹n cßn ®ñ søc ”
 H×nh häc ho¹ h×nh
Më ®Çu
H×nh ho¹ lµ 1 ngµnh cña h×nh häc, trong ®ã nghiªn cøu 2
vÊn ®Ò chÝnh:
1) Nghiªn cøu c¸c ph­¬ng ThÝ dô 1 sè h×nh
kh«ng gian ®¬n
ph¸p biÓu diÔn c¸c h×nh gi¶n
trong kh«ng gian b»ng
c¸c h×nh vÏ trªn mÆt
ph¼ng.
ThÝ dô: Bµi
to¸n vÒ giao 4
2) Nghiªn cøu c¸c ph­¬ng tuyÕn
1

ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n

trong kh«ng gian b»ng
c¸c h×nh vÏ trªn mÆt 2 3
ph¼ng.
 Kh¸i niÖm vÒ phÐp chiÕu vu«ng gãc

§Ó chuyÓn c¸c h×nh trong kh«ng gian thµnh c¸c h×nh vÏ trªn
mÆt ph¼ng ta sö dông PhÐp chiÕu vu«ng gãc
+ Gi¶ thiÕt trong kh«ng gian lÊy 1 mf P1
A
& 1 ®iÓm A n»m ngoµi P1
+ ChiÕu vu«ng gãc ®iÓm A xuèng mf P1
Ta ®­îc 1 h×nh chiÕu cña A lµ A1
A1
1) C¸c ®Þnh nghÜa: P1
+ P1 : Gäi lµ mf h×nh chiÕu
+ §­êng th¼ng qua A vu«ng gãc víi
mf P1 gäi lµ tia chiÕu ( AA1 )
+ A1 : Gäi lµ h×nh chiÕu th¼ng gãc cña ®iÓm A trªn mf P1
2) C¸c tÝnh chÊt cña phÐp chiÕu th¼ng gãc :
a) H×nh chiÕu cña 1 ®­êng th¼ng
B
kh«ng vu«ng gãc víi mf h×nh chiÕu d
lµ 1 ®­êng th¼ng A
E

d ( AB ) d’ ( A’B’ )
d’ B F
Tr­êng hîp ®­êng th¼ng vu«ng gãc víi A’ ’
mf h×nh chiÕu th× h×nh chiÕu cña nã
E’ F’
sÏ suy biÕn thµnh 1 ®iÓm. P’

EF P’ E’ F’

( E’ trïng víi F’ )
C¸c tÝnh chÊt cña phÐp chiÕu th¼ng gãc ( tiÕp )
b) H×nh chiÕu cña c¸c ®­êng
th¼ng song song lµ c¸c ®­êng B
th¼ng song song A D
C
AB // CD A1B1 // C1D1
c) TØ sè gi÷a 2 h×nh chiÕu cña A1 B1
2 ®o¹n th¼ng song song b»ng tØ D1
sè cña 2 ®o¹n th¼ng ®ã: C1
P1

A1B1 AB
=
C1D1 CD
Tõ tÝnh chÊt thø 3 ta cã hÖ qña sau:
Gi¶ thiÕt cã 3 ®iÓm th¼ng hµng A,B,C :
NÕu C chia AB ra mét tØ sè nµo ®ã th× trªn h×nh
chiÕu C’ còng chia A’B’ ra cïng tØ sè ®ã

CA C’A’ B
= C
CB C’B’
Ng­êi ta gäi ®©y lµ tØ sè A
®¬n cña 3 ®iÓm th¼ng
hµng ®­îc b¶o toµn qua B’
phÐp chiÕu. A’ C’
P’
3) §iÒu kiÖn ph¶n chuyÓn cña b¶n vÏ:
§Æt vÊn
Tõ®Ò:
1 ®iÓm, hoÆc 1 ®­êng th¼ng chiÕu vu«ng gãc xuèng 1 mf
h×nh chiÕu ta sÏ ®­îc 1 h×nh chiÕu lµ duy nhÊt, nh­ng ng­îc l¹i ch­a
ch¾c ®· ®óng.
B
Tr­êng hîp ng­îc l¹i mµ ®óng – nghÜa
A
lµ tõ h×nh chiÕu ta t×m l¹i ®iÓm,
hoÆc ®­êng th¼ng còng lµ duy nhÊt B
A
th× b¶n vÏ ®ã tho¶ m·n ®iÒu kiÖn
ph¶n chuyÓn. A’ B’

P’
Ch­¬ng 1 : BiÓu diÔn §iÓm
1-1. §å thøc cña 1 ®iÓm.
1-1-1. Dïng 2 mÆt ph¼ng h×nh chiÕu
a) C¸ch x©y dùng ®å thøc: P1
A1
+ Trong kh«ng gian lÊy P1 P2
A
+ ChiÕu v«ng gãc 1 ®iÓm A
bÊt k× lªn 2 mf P1 & P2 x
Ta ®­îc 2 h×nh chiÕu A1 & A2
A2
+ Quay mf P2 quanh giao tuyÕn x P2

®Ó P2 trïng víi P1
Ta sÏ cã ®å thøc cña ®iÓm A
§å thøc cña ®iÓm A

P1 P2
P1
A1

x Ax
A2
P2

P2

§å thøc cña ®iÓm A

 b) C¸c ®Þnh nghÜa:
+ P1: Th­êng lÊy th¼ng ®øng gäi lµ P1 A
mÆt ph¼ng h×nh chiÕu ®øng. A A1

+ P2: Th­êng lÊy n»m ngang gäi lµ A

mÆt ph¼ng h×nh chiÕu b»ng.

x
+ x lµ giao tuyÕn cña 2 mf P1 & P2
A2
gäi lµ trôc h×nh chiÕu P2
+ A1: lµ h×nh chiÕu ®øng cña A
+ A2: lµ h×nh chiÕu b»ng cña A
+ AA1: lµ kho¶ng c¸ch tõ A ®Õn P1 gäi
lµ ®é xa cña ®iÓm A
- NÕu A ë phÝa tr­íc mf P1 : §é xa d­¬ng
Víi qui ­íc: - NÕu A ë phÝa sau mf P1 : §é xa ©m
- NÕu A thuéc mf P1 : §é xa b»ng 0
§Þnh nghÜa
tiÕp:
+ AA2 lµ kho¶ng cach tõ A ®Õn mf P1
A1
P2 : Gäi lµ ®é cao cña ®iÓm A
Víi qui ­íc: 2
A

- NÕu A ë phÝa trªn mf P2 : 1

x
§é cao d­¬ng.
3 A2
- NÕu A ë phÝa d­íi mf P2 : A P2
4
§é cao ©m.
A
- NÕu A thuéc mf P2 :
§é cao b»ng o.
+ Hai mf chia kh«ng gian thµnh 4 phÇn – gäi lµ 4 gãc t­
- Gãc t­1 lµ phÇn kh«ng gian ë tr­íc P1 & trªn P2
- Gãc t­2 lµ phÇn kh«ng gian ë sau P1 & trªn P2
- Gãc t­3 lµ phÇn kh«ng gian ë sau P1 & d­íi P2
- Gãc t­4 lµ phÇn kh«ng gian ë tr­íc P1 & d­íi P2
§Þnh nghÜa
tiÕp:
+ MÆt ph¼ng chia ®«i gãc 1 & 3 gäi lµ : MÆt ph¼ng ph©n gi¸c 1
+ MÆt ph¼ng chia ®«i gãc 2 & 4 gäi lµ : MÆt ph¼ng ph©n gi¸c 2
P1

MF ph©n gÝac 1

P2

MF ph©n gi¸c 2
c) C¸c tÝnh chÊt cña ®å thøc:
+ NÕu gäi Ax lµ giao ®iÓm cña trôc x víi mf ( A,A1,A2 )
Th× : Trªn ®å thøc 3 ®iÓm A1 , Ax , A2 th¼ng hµng & vu«ng
gãc víi trôc x
P1
P1
A1 A1

x Ax
x Ax

A2
P2 A2

P2

§­êng nèi A1A2 : Gäi lµ ®­êng dãng th¼ng ®øng

 C¸c tÝnh chÊt tiÕp theo:
+ Kho¶ng c¸ch A1Ax chÝnh lµ ®é cao cña
®iÓm A. Tõ qui ­íc vÞ trÝ ®iÓm A trong kh«ng P1
gian ta thÊy: A1
- NÕu A1 ë phÝa trªn trôc x : §é cao d­¬ng
A2
- NÕu A1 ë phÝa d­íi trôc x : §é cao ©m
x Ax
- NÕu A1 thuéc trôc x : §é cao b»ng 0
A1
+ Kho¶ng c¸ch A2Ax lµ ®é xa cña ®iÓm A: A2

- NÕu A2 ë phÝa d­íi trôc x : §é xa d­¬ng

P2
- NÕu A2 ë phÝa trªn trôc x : §é xa ©m
- NÕu A2 thuéc trôc x : §é xa b»ng 0
 ThÝ dô: VÏ ®å thøc cña 4 ®iÓm A, B, C, D
lÇn l­ît thuéc 4 gãc t­?
Gi¶i:
- A thuéc gãc t­1: vËy: A cã ®é cao & ®é xa ®Òu d­¬ng
- B thuéc gãc t­2: vËy: B cã ®é cao d­¬ng & ®é xa ©m
- C thuéc gãc t­3: vËy: C cã ®é cao & ®é xa ®Òu ©m
- D thuéc gãc t­4: vËy: D cã ®é cao ©m & ®é xa d­¬ng
B1 C2
A1
B2
x
D1
A2 C1
D2
1-1-2. Dïng 3 mÆt ph¼ng h×nh chiÕu
a) C¸ch x©y dùng ®å thøc:
+ Trong kh«ng gian lÊy P1 P2 P3

P1
z
P3
x o
y
P2
C¸ch x©y dùng ®å thøc ( tiÕp ):
+ ChiÕu vu«ng gãc 1 ®iÓm A bÊt k× lªn 3 mf :
Ta ®­îc: A1 , A2 , A3
+ Xoay mf P2 quanh trôc x, xoay mf P3 quanh trôc
z ®Ó P2 & P3 vÒ trïng víi mf P1
P1 P2 P3

A1 Az
A
A3

Ax
Ay
A2

§å thøc cña ®iÓm A

 b) C¸c ®Þnh nghÜa:
+ P3 : Gäi lµ mf h×nh chiÕu c¹nh
+ x, y, z : Gäi lµ c¸c trôc h×nh chiÕu
+ A3 : Gäi lµ h×nh chiÕu c¹nh cña A 6
+ AA3 lµ kho¶ng c¸ch tõ A ®Õn P3 : Gäi
5
lµ ®é xa c¹nh, víi qui ­íc: 7
- NÕu A ë bªn tr¸i P3 th× ®é xa c¹nh d­ 8
¬ng
- NÕu A ë bªn ph¶i P3 th× ®é xa c¹nh
©m
- NÕu A thuéc mf P3 th× ®é xa c¹nh b»ng 0
+ 3 mf chia kh«ng gian lµm 8 phÇn gäi lµ 8 gãc t¸m:
Gãc 5, 6, 7, 8 thø tù nh­c¸c gãc 1, 2, 3, 4 nh­ng
ë bªn kia mf P3 .
c) C¸c tÝnh chÊt cña ®å thøc
+ NÕu gäi Az lµ giao ®iÓm cña trôc z víi mf ( A, A1, A3 )
Th× trªn ®å thøc A1 Az A3 th¼ng hµng & vu«ng gãc víi trôc z.
A1 A3 : Gäi lµ ®­êng dãng n»m ngang
 TÝnh chÊt cña ®å thøc ( tiÕp )

+ Kho¶ng c¸ch A2Ax = A3Az

- NÕu A2 ë d­íi trôc x th× A3 ë
bªn ph¶i trôc z
- NÕu A2 ë phÝa trªn trôc x th×
A3 ë bªn tr¸i trôc z
- NÕu A2 thuéc trôc x th× A3
thuéc trôc z
d) Liªn hÖ gi÷a 3 h×nh chiÕu & c¸ch t×m h×nh chiÕu thø 3
+ Liªn hÖ gi÷a 3 h×nh chiÕu:

A1 A2  x A1 A3  z

z
A1 A3

x y

A2

y
+ C¸ch t×m h×nh chiÕu thø 3:
Th­êng cho tr­íc h×nh chiÕu ®øng & h×nh chiÕu b»ng, cÇn
t×m h×nh chiÕu c¹nh:

* Dïng compa quay cung trßn.

Cã 3 c¸ch:
* Dïng ®­êng nghiªng 450
* Theo tÝnh chÊt cña ®å thøc: A2Ax = A3Az
Ph­¬ng ph¸p dïng compa quay cung trßn.

z
A1 B A3
B1 3

B2

x y

A2

y
Ph­¬ng ph¸p dïng ®­êng nghiªng 450

B3
z
B1 A3
A1

B2

x y
450

A2

y
Ph­¬ng ph¸p ¸p dông tÝnh chÊt ®å thøc: A2Ax = A3Az

z
B3 BZ
B1 A3
A1 AZ

B2

x BX AX y

A2

y
 1-2: To¹ ®é cña 1 ®iÓm
1-2-1. To¹ ®é trong kh«ng gian
XÐt ®iÓm A trong hÖ to¹ ®é §ªC¸c vu«ng gãc:
+ ChiÕu ®iÓm A xuèng c¸c mÆt
ph¼ng to¹ ®é ta ®­îc A1 , A2 , A3 t­¬ng
øng trªn c¸c mÆt ph¼ng to¹ ®é xoz, xoy,
yoz – Tõ ®ã ta cã c¸c gi¸ trÞ XA, YA, ZA A1 Az
trªn c¸c trôc to¹ ®é.
A
+ VËy ®iÓm A trong kh«ng gian ®­ A3
ZA
îc x¸c ®Þnh bëi 3 sè XA, YA, ZA A XA
x
YA
ta kÝ hiÖu: A ( XA, YA, ZA )
A
- XA lµ hoµnh ®é. A2 y
Trong ®ã: - YA lµ tung ®é.
- ZA lµ cao ®é.
 1-2-2. To¹ ®é trªn ®å thøc
NÕu ta thay c¸c mÆt ph¼ng to¹
®é thµnh c¸c mÆt ph¼ng
h×nh chiÕu, c¸c trôc to¹ ®é
P1
thµnh c¸c trôc h×nh chiÕu,
th× trªn ®å thøc ®iÓm A
còng ®­îc x¸c ®inh bëi 3 sè
lµ: XA, YA, ZA , & còng ®­îc P3
kÝ hiÖu lµ :
A ( XA, YA, ZA )

Tuy nhiªn trªn ®å thøc: P2

+ XA : lµ ®é xa c¹nh
+ YA : lµ ®é xa
+ ZA : lµ ®é cao cña A
 ThÝ VÏ ®å thøc cña ®iÓm M ( 2, 3, 4 )
dô: G¶i:
+ §Ó t×m vÞ trÝ M1 & M2 ta x¸c ®Þnh MX : nhê ®é xa c¹nh = 2
+ Tõ MX kÎ ®­êng th¼ng ®øng, trªn ®ã x¸c ®Þnh ®­îc M1 & M2 c¨n
cø vµo ®é cao = 4 , ®é xa = 3
+ Tõ M2 t×m 2 ®iÓm My z
M1 M3
( HoÆc tõ M1 & M2 sÏ
suy ra M3 b»ng c¸c ph­
¬ng ph¸p t×m h×nh
chiÕu thø 3 ) x M y
x o My

My
M2
y
 KÕt thóc ch­¬ng 1

Yªu cÇu sinh viªn n¾m ®­îc :

+ C¸ch biÓu diÔn ®å thøc cña 1 ®iÓm

+ Nh÷ng tÝnh chÊt c¬ b¶n cña ®å thøc

+ TËp t­duy kh«ng gian ( c¨n cø vµo t/c ®å thøc )
 Ch­¬ng 2: BiÓu diÔn ®­êng th¼ng
2-1: §å thøc cña ®­êng th¼ng
+ Trong kh«ng gian ®­êng th¼ng ®­îc x¸c ®Þnh bëi 2 ®iÓm.
V× vËy ®å thøc cña ®­êng th¼ng còng ®­îc x¸c ®Þnh bëi ®å
thøc cña 2 ®iÓm x¸c ®Þnh ®­êng th¼ng ®ã.
ThÝ dô ®­êng th¼ng d(A,B)
§å thøc cña d sÏ lµ: d1 ( A1,B1 ) ; d2 ( A2,B2 )
B1
B1 d1
A1
d1
A1 x

A2 A2 d2
d2
B2
B2
2-2: C¸c vÞ trÝ cña ®­êng th¼ng.
1) §­êng th¼ng bÊt k×:
§­êng th¼ng cã vÞ trÝ bÊt k× so víi c¸c mf h×nh chiÕu

B1 d1
d1
A1
x

A2 d2
d2
B2

C¸c h×nh chiÕu cña ®/t bÊt k× còng cã

vÞ trÝ bÊt k× so víi trôc h×nh chiÕu x
2) C¸c ®­êng th¼ng ®Æc biÖt:
§­êng b»ng §­êng mÆt §­êng c¹nh
( AB // P2 ) ( AB // P1 ) ( AB // P3 )
P1 P1 B1 P1
A3
A1 B1 A1 B A
P3
A A z
B x
x x
A2 A2 B B3
P2
P2 P2 B2
B2 y
A1 B1 B1 A1
z A3

A1
x x
B1 B3
A2 x
A2 B2 y
A1B1 // x B2
A1B1 = AB A1B1, A2B2 // z y
A2B2 = AB
A2B2 // x A3B3 = AB
+ C¸c ®­êng th¼ng ®Æc biÖt:
§/th¼ng chiÕu b»ng §/th¼ng chiÕu ®øng §/th¼ng chiÕu c¹nh
( AB P2 ) ( AB P1 ) ( AB P3 )
P1 A1 P1 P1 z
A1 B1 B1
A A1
A
A P3
B1 B B A3 B3
x x x
B A2
A2
A2 B2 B2 y
P2 P2 B2 P2

A1
z
A1 B1

x A1 B1 A3 B3

B1 A2
x x
y
A2 B2 B2 y
A2 B2 A1 B1 A3 B3
A1B1 = AB & x A2B2 = AB & x A1B1 = A2B2 = AB & // x
 2-3. §iÓm thuéc ®­êng th¼ng
2-3-1. §èi víi c¸c ®­êng th¼ng kh«ng ph¶i lµ ®­êng c¹nh:
§iÒu kiÖn ®Ó 1 ®iÓm thuéc1 ®­êng th¼ng lµ:
H×nh chiÕu ®øng cña ®iÓm ph¶i thuéc h×nh chiÕu
®øng cña ®­êng th¼ng, h×nh chiÕu b»ng cña ®iÓm ph¶i
thuéc h×nh chiÕu b»ng cña ®­êng th¼ng.
ThÝ dô: C ∊ C1 ∊ A1B1 , C2 ∊ A2B2
AB B1
C1
A1
C1
C x

A2
C2
C2
B2
2-3-2. Tr­êng hîp ®èi víi ®­êng c¹nh
ThÝ dô: §iÓm E thuéc ®­êng th¼ng CD // P3
+ E1 ∊ C1D1
§iÒu kiÖn E thuéc CD nh­sau: + E2 ∊ C2D2
+ E3 ∊ C3D3
C1 C3
E1 E3

D1 D3

C2

E2

D2
 Tuy nhiªn ®èi víi c¸c bµi to¸n liªn thuéc cã liªn quan ®Õn ®­êng
c¹nh ta cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p kh¸c mµ kh«ng cÇn dïng h×nh
chiÕu c¹nh.
ThÝ dô: Cho cho ®å thøc cña ®­êng c¹nh AB & ®iÓm C. H·y xÐt
xem C cã thuéc AB hay kh«ng ?
A2C2
Gi¶i: Gi¶ thiÕt: C ∊ AB A1C1
C2B2
C1B1
NghÜa lµ 3 ®iÓm A,B,C th¼ng hµng A1
Ta sö dông tØ sè ®¬n cña 3 ®iÓm:
C¸ch lµm nh­sau: C1

+ Tõ A1 kÎ ®­êng th¼ng bÊt k×

+ LÇn l­ît ®Æt trªn ®­êng th¼ng B1
®ã tõ A1 c¸c ®o¹n th¼ng b»ng x
A2
A2C2, C2B2
+ Tõ ®iÓm cuèi cïng nèi víi B1 KÕt luËn:
C2 C kh«ng
+ Tõ ®iÓm trung gian kÎ ®­êng // víi ®­êng
thuéc AB
võa kÎ trªn ( h×nh vÏ ) B2
 2-4: VÕt cña ®­êng th¼ng
§Þnh nghÜa: VÕt cña ®­êng th¼ng lµ giao ®iÓm cña ®­êng
th¼ng víi c¸c mÆt ph¼ng h×nh chiÕu:
+ VÕt ®øng lµ giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi mf P1 ( N )
+ VÕt b»ng lµ giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi mf P2 ( M )
H×nh chiÕu cña c¸c vÕt:
N1
N N1

d1
d1
d x M1 N2

M1 N2 d2

d2 M2
M M2
C¸ch x¸c ®Þnh vÕt:
+ Muèn t×m vÕt ®øng kÐo
dµi h/c b»ng cho c¾t trôc N1
x sÏ ®­îc h/c b»ng cña vÕt
®øng, tõ ®ã suy ra h/c d1
®øng cña nã.
x M1 N2
+ Muèn t×m vÕt b»ng kÐo
dµi h/c ®øng cho c¾t trôc d2
x sÏ ®­îc h/c ®øng cña vÕt
b»ng, tõ ®ã suy ra h/c M2

b»ng cña nã.

ThÝ dô: Cho ®­êng th¼ng x¸c ®Þnh bëi 2 ®iÓm A & B
H·y x¸c ®Þnh vÕt cña ®­êng th¼ng & xÐt xem ®­
êng th¼ng ®i qua nh÷ng gãc t­nµo ?
Gi¶i: + T×m vÕt ®øng
A1
N
+ T×m vÕt b»ng M
+ X¸c ®Þnh h­íng
B1 ®i cña ®­êng
N1 M2
th¼ng AB:
x
N2 M1
B2 C¸c vÕt N & M chÝnh lµ giíi
h¹n ®­êng th¼ng n»m trong
c¸c gãc t­ ( c¨n cø ®é cao, ®é
xa c¸c ®iÓm )
A2
( Gãc 1) (2) ( Gãc 3)
 2-5. VÞ trÝ t­¬ng ®èi cña 2 ®­êng th¼ng
+ Hai ®­êng th¼ng c¾t nhau
+ Hai ®­êng th¼ng song song
+ Hai ®­êng th¼ng chÐo nhau
2-5-1: Hai ®­êng th¼ng c¾t nhau
a) NÕu c¶ 2 ®­êng th¼ng kh«ng song song víi mf P3
§iÒu kiÖn ®Ó 2 ®­êng th¼ng c¾t nhau lµ: a1 b1
A1
Hai h×nh chiÕu ThÝ
®øng cña chóng c¾t dô: a x b = A
nhau, 2 h×nh chiÕu
+ a 1 x b1 = A1 x
b»ng cña chóng c¾t
nhau & c¸c ®iÓm c¾t + a2 x b2 = A2
nhau Êy ph¶i n»m trªn ®­ b2
+ A1 A2 x a2 A2
êng dãng th¼ng ®øng.
b) NÕu 1 trong 2 ®­êng th¼ng lµ ®­êng c¹nh:
ThÝ dô: ®­êng th¼ng bÊt k× d c¾t ®­êng c¹nh AB

+ d1 x A1B1 = M1
§iÒu kiÖn nh­sau: M1M3 z
+ d3 x A3B3 = M3
z
A1 A3
d1 d3 Tuy nhiªn cã thÓ
M1 M3
kh«ng dïng h×nh chiÕu
c¹nh vÉn gi¶i ®­îc c¸c bµi
B1 to¸n cã liªn quan ®Õn ®­
x y
êng c¹nh
y
ThÝ Cho ®å thøc cña 2 ®­êng th¼ng d & AB,
dô: H·y xÐt xem chóng cã c¾t nhau kh«ng ?
A1 Gi¶i:
Gäi N1 = d1 x A1B1
d1 N1 N2 = d2 x A2B2
ChØ cÇn xÐt N cã thuéc AB hay
B1 kh«ng ta cã thÓ kÕt luËn 2 ®­êng
x th¼ng c¾t nhau hay kh«ng.
A2 Dïng tØ sè ®¬n cña 3
®iÓm th¼ng hµng
d2
N2 A1N1 A2N2 AN
= =
N1B1 N2B2 NB
B2
KÕt luËn: 2 ®­êng th¼ng
kh«ng c¾t nhau.
 2-5-2. Hai ®­êng th¼ng song song
§iÒu kiÖn ®Ó 2 ®­êng th¼ng song song:
a) NÕu 2 ®­êng th¼ng kh«ng // mÆt ph¼ng P3 :
ChØ cÇn c¸c h×nh chiÕu ®øng
song song & c¸c h×nh chiÕu b»ng a1
b1
cña chóng còng song song.

a1 // b1
ThÝ dô: a // b x
a2 // b2
b2

a2
b) NÕu 2 ®­êng th¼ng cïng song song víi mÆt ph¼ng P3
A1B1 // C1D1
ThÝ AB // CD A2B2 // C2D2
dô: z
A1 A3 A3B3 // C3D3
C1
C3
Tuy nhiªn ChØ cÇn trªn
2 h×nh chiÕu: ®øng &
B1 B3
b»ng ta còng cã thÓ x¸c
D1 D3
x
y
®Þnh ®­îc AB cã song
A2 song víi CD kh«ng.
C2

B2 D2
y
ThÝ dô1: Cho ®å thøc cña 2 ®­êng th¼ng AB & CD
Kh«ng dïng h×nh chiÕu c¹nh, h·y xÐt xem AB cã song
song víi CD hay kh«ng ?
A1
C1 Gi¶i:
Gi¶ thiÕt AB // CD:
2 ®­êng th¼ng song sãng sÏ x¸c ®Þnh 1
B1 D1 mÆt ph¼ng
x Ta nèi A víi D, B víi C:
A2 2 ®­êng chÐo nµy cïng trong 1 mÆt
C2
ph¼ng sÏ c¾t nhau
NÕu chóng kh«ng c¾t nhau – nghÜa
lµ gi¶ thiÕt trªn sai - ®ång nghÜa víi
B2 viÖc ta kÕt luËn AB kh«ng song song
D2
víi CD
Trªn h×nh vÏ: AB // CD
ThÝ dô 2:
A1
C1

D1
B1
x
A2
C2 Tr­êng hîp nµy ta kÕt luËn:
AB & CD kh«ng song song víi
nhau.
B2
D2
 2-5-3: Hai ®­êng th¼ng chÐo nhau
Hai ®­êng th¼ng
a1 b1
chÐo nhau lµ 2 ®­êng
th¼ng kh«ng cã
®iÓm chung.
V× vËy c¸c h×nh
chiÕu cïng tªn cña x
chóng cã thÓ c¾t
nhau. Nh­ng c¸c a2
b2
®iÓm c¾t nhau Êy
kh«ng cïng n»m trªn
1 ®­êng dãng th¼ng
®øng.
 2-6. §é lín thËt cña 1 ®o¹n th¼ng
& gãc cña nã víi c¸c mf P1 & P2
B1
Gi¶ thiÕt cho ®å thøc
cña ®o¹n th¼ng
AB. CÇn x¸c ®Þnh A1

®é dµi thËt cña

x
AB & gãc nghiªng
cña nã víi P1 & P2 ?
A2

B2
 §é lín thËt cña 1 ®o¹n th¼ng
& gãc cña nã víi c¸c mf P1 & P2
XÐt ®o¹n th¼ng AB trong hÖ thèng 2 mf h/c:
Tõ A kÎ AB’ // A2B2.
P1 B1
XÐt tam gi¸c vu«ng
ABB’ ta thÊy: B

+ AB’ = A2B2. A1
A
+ BB’ = HiÖu ®é cao
cña A & B x B’

+ C¹nh huyÒn lµ AB. A2

B2
+ Gãc BAB’ chÝnh lµ P2
gãc cña AB víi mf P2.
( TiÕp )
§Ó vÏ tam gi¸c vu«ng ABB’ trªn ®å thøc ta cã nhËn xÐt:
+ A2B2 = AB’ lµ 1 c¹nh gãc vu«ng.
+ 1 c¹nh gãc vu«ng BB’ chÝnh lµ hiÖu B1
®é cao cña 2 ®iÓm A & B.
+ C¹nh huyÒn cña tam gi¸c chÝnh lµ
®é lín thËt cña AB. A1

+ Gãc cña tam gi¸c ®èi diÖn víi x

hiÖu ®é cao cña A & B lµ gãc
A2
nghiªng cña AB víi mÆt ph¼ng P2

B2
§LT AB
( TiÕp )
§Ó t×m gãc cña AB víi mÆt ph¼ng P1 :
T­¬ng tù nh­trªn ta vÏ 1 tam gi¸c
vu«ng trªn h×nh chiÕu ®øng :
Tam gi¸c nµy ®­îc t¹o bëi 2 c¹nh gãc
vu«ng lµ h×nh chiÕu ®øng A1B1 &
B1
hiÖu ®é xa cña A & B.
+ C¹nh huyÒn lµ §LT AB A1

+ Gãc ®èi diÖn hiÖu ®é xa x

lµ gãc cña AB víi mf P1.
A2

B2
ThÝ dô øng dông: B1

VÏ h×nh chiÕu ®øng cña ®o¹n th¼ng

AB, biÕt AB cã ®é dµi b»ng 30 mm.
A1
Gi¶i:

+ Tõ B2 kÎ ®­êng vu«ng gãc víi A2B2

+ Tõ A2 quay cung trßn cã b¸n kÝnh x
b»ng30mm B2
+ Cung trßn c¾t ®­êng vu«ng gãc tõ B2
t¹i B’
+ B2B’ chÝnh lµ hiÖu ®é cao cña A & B. A2
30 mm

Bµi to¸n cã 2 nghiÖm B’

30 mm
2-7. H×nh chiÕu cña 1 gãc vu«ng
§Þnh lÝ:

H×nh chiÕu cña 1 A B

gãc vu«ng còng lµ 1

gãc vu«ng khi & chØ A’ B’
khi cã Ýt nhÊt 1 c¹nh C
cña gãc vu«ng song
song víi mÆt ph¼ng C’ P’
h×nh chiÕu, cßn c¹nh
kia kh«ng suy biÕn AB AC
A’B A’C
( kh«ng vu«ng gãc víi
AB // P’ ’ ’
mÆt ph¼ng h×nh
chiÕu )
 Gãc vu«ng trªn ®å thøc:
+ H×nh chiÕu ®øng cña 1 gãc vu«ng còng lµ 1 gãc vu«ng
nÕu cã Ýt nhÊt 1 c¹nh gãc vu«ng lµ ®­êng mÆt,
( 2 ®­êng th¼ng vu«ng gãc cã thÓ c¾t nhau hoÆc chÐo nhau )

b1 b1 a1
a1

X a // P1 X

a2 a2
b2 b2
2 ®­êng c¾t nhau 2 ®­êng chÐo nhau
 Gãc vu«ng trªn ®å thøc ( tiÕp )
+ H×nh chiÕu b»ng cña 1 gãc vu«ng còng lµ 1 gãc vu«ng nÕu cã
Ýt nhÊt 1 c¹nh gãc vu«ng lµ ®­êng b»ng.
( 2 ®­êng th¼ng vu«ng gãc cã thÓ c¾t nhau hoÆc chÐo nhau )

c1 d1
c1
d1
X c // P2 X

c2 c2
d2 d2
2 ®­êng c¾t nhau 2 ®­êng chÐo nhau
ThÝ dô:
H·y vÏ nèt h×nh chiÕu cña h×nh ch÷ nhËt ABCD ? ®å thøc
cho nh­h×nh vÏ. A1
D1
Gi¶i:
B1 C1
Ph©n tÝch bµi to¸n:
+ H×nh ch÷ nhËt cã 4 gãc vu«ng.
x
+ Tõ ®å thøc ta thÊy B1C1 // x B2
NghÜa lµ BC lµ ®­êng b»ng
VËy h/c b»ng cña h×nh ch÷
nhËt còng lµ 1 h×nh ch÷ nhËt C2
A2
Tr×nh tù vÏ nh­sau:

D2
 KÕt thóc ch­¬ng 2

Yªu cÇu sinh viªn n¾m ®­îc :

+ C¸ch biÓu diÔn ®å thøc cña 1 ®­êng th¼ng

+ Nh÷ng ®Þnh nghÜa & tÝnh chÊt cña 6 ®­êng ®Æc biÖt
+ VÞ trÝ t­¬ng ®èi cña 2 ®­êng th¼ng
+ Nh÷ng tÝnh chÊt cña gãc vu«ng trªn ®å thøc
 Ch­¬ng 3 biÓu diÔn MÆt ph¼ng
3-1. §å thøc cña mÆt ph¼ng
Trong kh«ng gian mf
®­îc x¸c ®Þnh bëi 1
trong c¸c c¸ch :
+ 3 ®iÓm kh«ng th¼ng Mf ( A, B, C ) Mf ( D, d )
hµng.
+ 1 ®iÓm & 1 ®­êng
th¼ng .
+ 2 ®­êng th¼ng c¾t
nhau Mf ( a x b ) Mf ( c // d )
+ 2 ®­êng th¼ng song V× vËy ®å thøc cña mf còng ®­îc x¸c
song
®Þnh bëi ®å thøc cña c¸c yÕu tè x¸c
®Þnh c¸c mf ®ã
 §å thøc cña c¸c mÆt ph¼ng:
+ mf ( A,B,C ) + mf ( A,d ) + mf ( a x b ) + mf ( m // n )

a1 b1
B1
d1 m1
A1
C1 A1 n1

x x x x

d2 n2
C2
a2 b2 m2
A2
B2 A2
Chó ý: Cã thÓ chuyÓn c¸ch x¸c ®Þnh mÆt ph¼ng tõ c¸ch nµy
sang c¸ch kh¸c 1 c¸ch dÔ dµng ( Thñ thuËt ®Ó gi¶i c¸c bµi
to¸n 1 c¸ch dÔ dµng h¬n )
B1
ThÝ
dô: A1
Mf ®­îc x¸c ®Þnh bëi 3 ®iÓm A, B, C.
§­îc chuyÓn thµnh:
C1
+ 2 ®­êng th¼ng c¾t
nhau
+ HoÆc 2 ®­êng th¼ng song song
x

C2
A2

B2
3-2. VÕt cña mÆt ph¼ng.
§Þnh nghÜa: P1 Q
VÕt cña mÆt ph¼ng lµ
giao tuyÕn cña mÆt

nQ
ph¼ng víi c¸c mÆt
ph¼ng h×nh chiÕu. x
+ VÕt ®øng lµ giao mQ
tuyÕn cña mÆt ph¼ng P2
víi mÆt ph¼ng h×nh
chiÕu ®øng P1. nQ
+ VÕt b»ng lµ giao
tuyÕn cña mÆt ph¼ng x
víi mÆt ph¼ng h×nh
chiÕu b»ng P2. mQ
H×nh chiÕu cña c¸c vÕt mÆt ph¼ng:
n 1Q
P1 Q

Q1
n
n2Q  m1Q
x
nQ

mQ
2
x n2Q  m1Q
mQ
mQ
2
P2
nQ

Qui ­íc: x
mQ
Chó ý :
+ MÆt ph¼ng hoµn toµn cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng vÕt.
+ C¸c vÕt t­¬ng øng c¾t nhau trªn trôc x, hoÆc song song
víi trôc x.
+ §­êng th¼ng thuéc mÆt ph¼ng th× vÕt cña ®­êng th¼ng
thuéc vÕt cña mf.

nQ

N N1
d1

d x N2 M1

d2

M
mQ
M2

§­êng th¼ng d thuéc mÆt ph¼ng Q

3-3: VÞ trÝ cña mÆt ph¼ng.
MÆt ph¼ng kh«ng song
song , kh«ng vu«ng gãc víi P1 Q
mf h×nh chiÕu ta gäi lµ mf
MF
bÊt k×.

nQ
bÊt k×
NÕu 1 mf song song,
x
hoÆc vu«ng gãc víi 1 mf mQ
h×nh chiÕu nµo ®ã ta gäi P2
lµ mf ®Æc biÖt
+ C¸c mf vu«ng gãc ta gäi nQ
lµ mf chiÕu.
+ C¸c mf song song gäi lµ x Qx
mf ®ång møc. mQ
1) C¸c mÆt ph¼ng chiÕu
MÆt ph¼ng chiÕu b»ng MÆt ph¼ng chiÕu ®øng MÆt ph¼ng chiÕu c¹nh
P1 P1 P1 z
nQ
nQ nQ
Q Q P3
pQ
Q
x x x
mQ mQ

P2 P2 P2 mQ y

z
nQ Q1 nQ
Q3
x x
x
y
Q2
Q P2 mQ Q P1 Q P3
y
ThÝ dô: VÏ ®å thøc cña mÆt ph¼ng tam gi¸c ABC vu«ng
gãc víi mÆt ph¼ng h×nh chiÕu b»ng P2
B1

A1

C1
x

C2

B2

A2 A2B2C2 suy biÕn

thµnh 1 ®o¹n th¼ng
ThÝ dô: VÏ ®å thøc cña mÆt ph¼ng tam gi¸c ABC vu«ng
gãc víi mÆt ph¼ng h×nh chiÕu ®øng P1
C1
B1
A1B1C1 suy biÕn
A1
thµnh 1 ®o¹n th¼ng

B2

A2

C2
ThÝ dô: VÏ ®å thøc cña mÆt ph¼ng tam gi¸c DEF vu«ng
gãc víi mÆt ph¼ng h×nh chiÕu c¹nh P3

E1
z E
3 D3E3F3 suy biÕn
thµnh 1 ®o¹n th¼ng.

F3
F1
D1
D3
x y

y
2) C¸c mf ®ång møc ( song song )
MÆt ph¼ng b»ng MÆt ph¼ng MÆt ph¼ng c¹nh
Q // P2 R mÆt
// P1 V // P3
P1 P1 P1
z
nQ
R
nV V P3
Q
x x x
mR m y
P2 P2 V
P2

z
Q1 V1

x x x
y
R2
V2

y
ThÝ VÏ mÆt ph¼ng tam gi¸c ABC song song víi
dô1: mÆt ph¼ng h×nh chiÕu b»ng P2

A1 C1 B1
A1B1C1 suy biÕn
thµnh 1 ®o¹n th¼ng
x song song víi trôc x

A2
B2 A2B2C2 = ABC

C2
ThÝ dô VÏ mÆt ph¼ng tam gi¸c ABC song song víi
2: mÆt ph¼ng h×nh chiÕu ®øng P1
A1

B1 A1B1C1 = ABC

C1
x
A2B2C2 suy biÕn
thµnh 1 ®o¹n th¼ng
song song víi trôc x
A2 C2 B2
ThÝ dô 3: VÏ tam gi¸c ABC song song víi mÆt
ph¼ng h×nh chiÕu c¹nh P3
z
A3
A1
B3
B1

C1
x C3 y

A1B1C1 suy biÕn thµnh 1 ®o¹n

th¼ng song song víi trôc z
y A3B3C3 = ABC
 3-4. §iÓm, ®­êng th¼ng thuéc mÆt ph¼ng
3-4-1. §­êng th¼ng thuéc mÆt ph¼ng
§iÒu kiÖn ®Ó 1 ®­êng th¼ng thuéc 1 mÆt ph¼ng lµ:
§­êng th¼ng ®ã ph¶i cã 2 ®iÓm thuéc mÆt ph¼ng.
HoÆc ®­êng th¼ng cã 1 ®iÓm thuéc mÆt ph¼ng & song
song víi 1 ®­êng th¼ng cña mÆt ph¼ng

B b A
d a
A

d thuéc P1 a thuéc P1
( d cã A & B thuéc P1 ) ( a cã A thuéc P1 & // b thuéc P1 )
3-4-2. §iÓm thuéc mÆt ph¼ng
§iÒu kiÖn 1 ®iÓm thuéc 1 mÆt ph¼ng lµ:
®iÓm ph¶i thuéc 1 ®­êng th¼ng cña mÆt ph¼ng
d A Q
A thuéc d thuéc Q A thuéc Q

nQ
N N1
d1
d
A1
A x N2 M1
x mQ d2
A2

M2
M
Q
 C¸c bµi to¸n c¬ b¶n
¸p dông c¸c ®iÒu kiÖn trªn ®Ó gi¶i c¸c bµi to¸n c¬ b¶n sau:
Bµi to¸n 1: Cho c1 cña ®­êng th¼ng c thuéc mÆt ph¼ng x¸c
®Þnh bëi 2 ®­êng th¼ng c¾t nhau a & b. T×m c2 ?
c1 Gi¶i
31 + Gi¶ thiÕt c1 c¾t a1 & b1 t¹i 11 & 21
21
11 c1 V× c & a, b cïng thuéc 1 mf nªn
c2 còng sÏ c¾t a2, b2 t¹i c¸c ®iÓm
12 & 22 t­¬ng øng
VËy ta t×m 12 , 22 sÏ cã c2
c2 + Gi¶ thiÕt c1 c¾t a1 t¹i 31 & // b1
V× c & a,b cïng thuéc 1 mf nªn
32 c2 còng sÏ c¾t a2 t¹i 32 & song
22
c2 song víi b2 t­¬ng øng.
12
T×m 32 sÏ vÏ ®­îc c2
 Bµi to¸n 2: Cho mÆt ph¼ng  x¸c ®Þnh bëi a c¾t b. H·y
x¸c ®Þnh vÕt ®øng & b»ng cña mÆt ph¼ng ?
Gi¶i:
+ T×m vÕt cña 2 ®­êng th¼ng
b1
a1 + VÕt cña mf ®­îc x¸c ®Þnh tõ c¸c
vÕt cña ®­êng th¼ng

N 2b M1b x M1 a N 2a
M2b m
b2 a2 M2a
N1 b n
N1a
Bµi to¸n 3: Cho A1 cña ®iÓm A thuéc mÆt ph¼ng  , t×m A2 ?
Gi¶i:
 Theo ®iÒu kiÖn ®iÓm
n
thuéc mÆt ph¼ng: A sÏ
N1 thuéc 1 ®­êng th¼ng nµo
A1 ®ã cña mÆt ph¼ng 
x N2 M1 Theo ®iÒu kiÖn ®iÓm
thuéc ®­êng th¼ng : Qua A1
A2
v¹ch 1 ®­êng th¼ng - ®ã
m
M2 chÝnh lµ h×nh chiÕu ®øng
cña 1 ®­êng th¼ng thuéc
mÆt ph¼ng, tõ ®ã suy ra
h×nh chiÕu b»ng cña ®­êng
th¼ng & sÏ t×m ®­îc A2
3-5. C¸c ®/t ®Æc biÖt cña mÆt ph¼ng.
3-5-1. §­êng b»ng cña mÆt ph¼ng
+ §Þnh nghÜa: §­êng b»ng cña mf lµ ®­êng th¼ng thuéc mf &
song song víi mf h×nh chiÕu b»ng P2
P1
nQ H×nh chiÕu

nQ
Q
cña h
N h1 N1 h1
h
x N2 x N2

h2 h2
mQ
mQ
P2

§­êng th¼ng h thuéc mfQ & // P2

+ TÝnh

nQ
chÊt:
Trong mf Q cã v« sè ®­êng b»ng
song song víi nhau & song song víi N1 d1
vÕt b»ng cña mf.
x N2
* H×nh chiÕu ®øng d1 // x
* H×nh chiÕu b»ng d2 // mQ d2
ThÝ dô:H·y vÏ trong mf ( a x b ) 1 ®­êng b»ng mQ
m bÊt k× ?
Gi¶i:
+ V¹ch 1 ®­êng th¼ng m1 // x a1 b1
m1
+ ¸p dông bµi to¸n 1 sÏ vÏ ®­îc
m2 x
a2 b2
m2
3-5-2. §­êng mÆt cña mÆt ph¼ng
+ §Þnh nghÜa: §­êng mÆt cña mf lµ ®­êng th¼ng thuéc mf &
song song víi mf h×nh chiÕu ®øng P1

P1
nQ
nQ
Q
f1
f M1
x
x f2
M2
M mQ
mQ
P2

§­êng th¼ng f thuéc mfQ & // P1

+ TÝnh
chÊt:
Trong mf Q cã v« sè ®­êng mÆt nQ
song song víi nhau & song song víi
vÕt ®øng cña mf. f1
* H×nh chiÕu b»ng f2 // x x M1

* H×nh chiÕu ®øng f1 // nQ f2

M2
Chó ý: mQ
- Muèn vÏ 1 ®­êng b»ng hay 1 ®­êng mÆt trong mf
cho b»ng vÕt ta cã thÓ vÏ h×nh chiÕu ®øng hoÆc
h×nh chiÕu b»ng tr­íc ®Òu ®­îc, tõ ®ã suy ra h×nh
chiÕu cßn l¹i.
- NÕu mf kh«ng cho b»ng vÕt mµ muèn vÏ 1 ®­êng mÆt th×
ph¶i vÏ h×nh chiÕu b»ng tr­íc, vÏ ®­êng b»ng th× vÏ h×nh
chiÕu ®øng tr­íc råi ¸p dông c¸c bµi to¸n c¬ b¶n ®Ó t×m
h×nh chiÕu cßn l¹i.
3-5-3. §­êng dèc nhÊt cña mÆt ph¼ng
a) §­êng dèc nhÊt cña mf ®èi víi mf h×nh chiÕu b»ng.
+ §Þnh nghÜa: §­êng dèc nhÊt cña mf ®èi víi mf h×nh chiÕu
b»ng lµ ®­êng th¼ng thuéc mf & vu«ng gãc ®­
êng b»ng cña mf ( hay vÕt b»ng cña mf )

P1 N1
nQ

nQ d1
d

x x M1 N2
h
d2
M
mQ
P2 M2
mQ
 P1 N Q
H×nh chiÕu cña ®­
êng dèc nhÊt cña mf
Q víi mf h×nh chiÕu

nQ
b»ng P2
d
d1

h
x M1 N2
d2
M
mQ
P2
+ TÝnh - H×nh chiÕu b»ng cña ®­êng dèc nhÊt vu«ng gãc
chÊt: víi h×nh chiÕu b»ng cña ®­êng b»ng thuéc mf ( hay
vu«ng gãc víi vÕt b»ng cña mf )
- Gãc cña ®­êng dèc nhÊt cña mf ®èi víi mf h×nh
chiÕu b»ng b»ng gãc cña mf víi mf h×nh chiÕu b»ng
P2
N1

Gãc cña Q x P2
nQ d1

x M1 N2

d2

M2
mQ
b) §­êng dèc nhÊt cña mf ®èi víi mf h×nh chiÕu ®øng P1
+ §Þnh nghÜa: §­êng dèc nhÊt cña mf ®èi víi mf h×nh chiÕu
®øng lµ ®­êng th¼ng thuéc mf & vu«ng gãc ®­
êng mÆt cña mf ( hay vÕt ®øng cña mf )

P1 nQ
nQ

f Q N1
N
d1

x d x N2 M1

d2
mQ
P2
mQ
M2
+ TÝnh - H×nh chiÕu ®øng cña ®­êng dèc nhÊt vu«ng gãc
chÊt: víi h×nh chiÕu ®øng cña ®­êng mÆt thuéc mf ( hay
vu«ng gãc víi vÕt ®øng cña mf )
- Gãc cña ®­êng dèc nhÊt cña mf ®èi víi mf h×nh
chiÕu ®øng b»ng gãc cña mf víi mf h×nh chiÕu
®øng P1
nQ
Gãc cña Q x P1
N1

d1
N2 M1
x
d2

mQ
M2
ThÝ dô: X¸c ®Þnh gãc nghiªng cña mf  cho bëi 2 ®­êng th¼ng
c¾t nhau a & b víi mf P1 & P2 ?
Gi¶i: k1
§Ó x¸c ®Þnh gãc nghiªng cña B1 a1
mf ta chØ cÇn x¸c ®Þnh gãc b1
nghiªng cña c¸c ®­êng dèc nhÊt 11 21 h1
cña mf  víi c¸c mf P1 & P2 ta
sÏ cã gãc nghiªng cña mf.
x

+ §Ó vÏ ®­êng dèc nhÊt cña B2

mf  víi mf P2 ta vÏ 1 ®­êng k2
b»ng h ( h1 // x ).
+ §Ó vÏ ®­êng dèc nhÊt cña a2
12 b2
mf  víi mf P1 ta vÏ 1 ®­êng
22
mÆt k ( k2 // x ). h2
 ThÝ dô: X¸c ®Þnh gãc nghiªng cña mf  cho bëi 2 ®­êng th¼ng
c¾t nhau a & b víi mf P1 & P2 ?
Gi¶i:
b1
§Ó x¸c ®Þnh gãc nghiªng cña a 1

mf ta chØ cÇn x¸c ®Þnh gãc 11

nghiªng cña c¸c ®­êng dèc nhÊt
cña mf  víi c¸c mf P1 & P2 ta h1
sÏ cã gãc nghiªng cña mf. 21
x
b2
+ §Ó vÏ ®­êng dèc nhÊt cña a2
mf  víi mf P2 ta vÏ 1 ®­êng
b»ng h ( h1 // x ). h2 12
+ §Ó vÏ ®­êng dèc nhÊt cña
mf víi mf P1 ta vÏ ®­êng 22

mÆt f ( f2 // x ) & c¸ch lµm t­

¬ng tù nh­trªn.
3-6. VÞ trÝ t­¬ng ®èi cña 2 mÆt ph¼ng
3-6-1. Hai mÆt ph¼ng song song
§iÒu kiÖn ®Ó 2 mf song song víi nhau lµ:
Trong mf nµy cã 2 ®­êng th¼ng c¾t nhau t­¬ng øng song song
víi 2 ®­êng th¼ng c¾t nhau n»m trong mf kia

a a’ ( a x b ) thuéc Q
b b’
( a’ x b’ ) thuéc R Q // R

a // a’ , b // b’

Q R
 2 mf song song th× c¸c vÕt t­¬ng øng cña chóng còng song
song víi nhau
z
nk
nQ nR
k3
nv
v3
x x y

mQ mR
y

nQ // nR nk // nv k // v
Q // R k3 // v3
mQ // mR
 ThÝ Qua ®iÓm A dùng 1 mf song song víi mf ?
dô: nQ
N1 h1 A1 n

x N2
h2
mQ m
A2
Gi¶i:
Theo ®iÒu kiÖn ®iÓm thuéc
mf :
+ Qua A v¹ch 1 ®­êng th¼ng // víi mf
+ T×m vÕt cña ®­êng th¼ng
+ Tõ vÕt cña ®­êng th¼ng vÏ vÕt cña mf // víi vÕt cña mf ta sÏ cã
kÕt qña cña bµi to¸n.
3-6-2. Hai mÆt ph¼ng c¾t nhau
2 mf c¾t nhau cho 1 ®­êng giao tuyÕn lµ 1 ®­êng th¼ng.
§Ó t×m giao tuyÕn 2 mf trªn ®å thøc, tuú vÞ trÝ c¸c mf ta cã
c¸c tr­êng hîp sau:
+ Tr­êng hîp ®Æc biÖt ( mf vu«ng gãc víi mf h×nh chiÕu ):
Tr­êng hîp nµy sö dông tÝnh chÊt cña mf chiÕu ta dÔ
dµng t×m ®­îc giao tuyÕn 2 mf

+ Tr­êng hîp bÊt k× ( c¸c mf cã vÞ trÝ bÊt k× víi mf h×nh chiÕu

Tr­êng hîp nµy ph¶i t×m c¸c ®iÓm chung cña 2 mf.
a) Tr­êng hîp ®Æc biÖt :
+ NÕu c¶ 2 mf ®Òu vu«ng gãc víi P1 hoÆc P2 :
Giao tuyÕn sÏ lµ ®­êng th¼ng chiÕu ®øng hoÆc chiÕu b»ng
R1 Q1
k1 nQ nR

d1

x x

k2 Q2
mQ mR R2
d2

k lµ ®­êng th¼ng chiÕu ®øng d lµ ®­êng th¼ng chiÕu b»ng

Tr­êng hîp ®Æc biÖt ( tiÕp ) :
+ NÕu 1 mf vu«ng gãc víi P1 & 1 mf vu«ng gãc víi P2 :
H×nh chiÕu cña giao tuyÕn trïng víi h×nh
chiÕu suy biÕn cña c¸c mf chiÕu

Q P1 R P2

nR Q1 d1

x
d1 Q1
R2 d2
QxR=d
mQ d2 R2
Tr­êng hîp ®Æc biÖt ( tiÕp ) :
+ NÕu 1 mf vu«ng gãc víi 1 mf h×nh chiÕu & 1 mf bÊt k×:
1 h×nh chiÕu cña giao tuyÕn trïng víi h×nh chiÕu suy biÕn
cña mf chiÕu, cßn 1 h×nh chiÕu ®­îc suy ra tõ tÝnh chÊt liªn
thuéc ®­êng th¼ng thuéc mf.
Q1 Trªn ®å thøc: Q lµ mf chiÕu ®øng,
N1
R lµ mf bÊt k×
d1 nR

N2
Gi¶ thiÕt : Q x R = d
x M1
d2 Nh­vËy biÕt 1 h×nh ®øng cña d
mQ lµ d1 trïng víi Q1
mR
M2 ¸p dông tÝnh liªn thuéc cña ®­êng
th¼ng thuéc mf ( d thuéc mf R ) sÏ
t×m ®­îc h×nh chiÕu thø 2.
b) Tr­êng hîp bÊt k× :
§Ó t×m giao tuyÕn cña 2 mf bÊt k× ta ph¶i t×m ®­îc Ýt nhÊt 2
®iÓm chung cña 2 mf ( nÕu trªn ®å thøc ®· cho ch­a cã ®iÓm
nµo chung ).
Ph­¬ng ph¸p chung lµ: Dïng ph­¬ng ph¸p mf phô trî
Néi dung ph­¬ng ph¸p:
+ B­íc 1: Dùng 1 mf
Q R  ( gäi lµ mf phô trî )
1
a b + B­íc 2:
’ T×m giao tuyÕn cña mf
2 víi Q & R ®­îc a & b
a’ b’ (Gäi lµ c¸c giao tuyÕn phô)
+ B­íc 3:
T×m giao ®iÓm cña c¸c giao tuyÕn
phô sÏ ®­îc 1 ®iÓm chung thø nhÊt
( Muèn t×m ®iÓm chung thø 2 ta lµm t­¬ng tù nh­trªn )
Nèi 2 ®iÓm chung ta cã giao tuyÕn cña 2 mÆt ph¼ng.
Ghi chó:
+Tuú theo vÞ trÝ c¸c mf trªn ®å thøc, cã thÓ 2 mf ch­a
cã ®iÓm nµo chung ( ph¶i dïng 2 mf phô trî ), còng cã
thÓ biÕt tr­íc 1 ®iÓm chung ( dïng 1 mf phô trî ) cßn
nÕu ®· cã 2 ®iÓm chung th× kh«ng cÇn dïng mf phô
trî vÉn vÏ ®­îc ®­êng giao tuyÕn.
+ Khi dùng c¸c mf phô trî cÇn l­u ý: ph¶i sö dông c¸c mf
sao cho dÔ t×m c¸c giao tuyÕn phô ( a & b ), th«ng th­
êng dïng c¸c mf ®Æc biÖt lµm mf phô trî.
ThÝ dô VÏ giao tuyÕn cña 2 mf Q & R ?
1:
Gi¶i:
N1
NhËn xÐt ®å thøc :
nQ nR
2 mf Q & R ®· cã 2 ®iÓm
x M1 N2 chung lµ giao ®iÓm cña
c¸c vÕt cïng tªn n & m.

mR
ChØ cÇn x¸c ®Þnh ®­îc
M2
mQ h×nh chiÕu cña chóng sÏ vÏ
®­îc giao tuyÕn.
ThÝ dô 2: VÏ giao tuyÕn cña 2 mf  &  ?
Gi¶i:
n
NhËn xÐt ®å thøc:
n m Trªn ®å thøc ®· cã 1
a1 N1 a
k1 H1 N1b b1
®iÓm chung cña 2 mf
CÇn dïng 1 mf phô trî
x M1 N2b ®Ó t×m ®iÓm thø 2
N2a
+ Dùng mf phô trî k lµ mf
b2
H2 b»ng
M2
m  a2
+ T×m c¸c giao tuyÕn phô
a&b
+ T×m giao ®iÓm cña a & b
Nèi 2 ®iÓm chung sÏ cã giao tuyÕn cña 2 mf
ThÝ dô T×m giao tuyÕn cña 2 mf: Q( a x b ) & R( m // n ) ?
3:
b1 Gi¶i:
a1 m1 n1
K1’ B1 NhËn xÐt ®å thøc:
2 mf Q & R ch­a cã
11 21 K1 31 41 ®iÓm nµo chung nªn
A1
ph¶i dïng 2 mf phô trî.

x LÇn l­ît dùng mf phô

A2 trî K & K’, t×m c¸c giao
tuyÕn phô, råi t×m giao
22 32 ®iÓm c¸c giao tuyÕn
B2 42
12 phô sÏ t×m ®­îc 2 ®iÓm
chung, nèi chóng l¹i sÏ
m2 cã giao tuyÕn cÇn t×m.
b2 n2
a2
3-7. VÞ trÝ t­¬ng ®èi cña ®­êng th¼ng & mÆt ph¼ng
3-7-1. §­êng th¼ng song song víi mÆt ph¼ng.
§iÒu kiÖn ®­êng th¼ng song song víi mf lµ ®­êng th¼ng ®ã
ph¶i song song víi 1 ®­êng th¼ng cña mf.

k d // Q d // k thuéc Q

Q
ThÝ dô: Qua ®iÓm A vÏ 1 ®­êng th¼ng võa song song víi mf
tam gi¸c BCD võa song song víi mf h×nh chiÕu b»ng
P2.
C1
Gi¶i:
B1 E1 NhËn xÐt:
A1
§­êng th¼ng cÇn dùng // mf P2
lµ 1 ®­êng b»ng.
D1 NghÜa lµ ®­êng th¼ng cÇn
x
dùng ph¶i // víi 1 ®­êng b»ng
cña mf tam gi¸c BCD
B2
VËy:
A2
C2
+ Trong tam gi¸c BCD vÏ 1 ®­
E2 êng b»ng bÊt k× : ( BE )
D2 + Qua A vÏ ®­êng th¼ng // BE
3-7-2. §­êng th¼ng c¾t mÆt ph¼ng.
§­êng th¼ng c¾t mf sÏ cho 1 giao ®iÓm.

d
Bµi to¸n ®Æt ra lµ
H
t×m giao ®iÓm
cña ®­êng th¼ng &
Q
mf nh­thÕ nµo ?

Tuú vÞ trÝ cña ®­êng th¼ng & mf ta cã thÓ chia lµm

2 tr­êng hîp: ®Æc biÖt & bÊt k×
a) Tr­êng hîp ®Æc biÖt ( ®­êng th¼ng hoÆc mf vu«ng gãc víi
mf h×nh chiÕu )
Tr­êng hîp nµy theo tÝnh chÊt cña ®­êng th¼ng & mf
chiÕu ta ®· biÕt 1 h×nh chiÕu cña giao ®iÓm ( ¸p
dông tÝnh liªn thuéc sÏ t×m ®­îc h×nh chiÕu thø 2 )
C¸c tr­êng hîp ®Æc biÖt :

d1
B1
k1

nR
A1
nQ
x x
k2
d2 A2
B2 mR
mQ

k x Mf R P2
d P2 x Mf Q bÊt k× Gäi B = k x R
Gäi A = d x Q B2 = k2 x mR
A2 d2 ¸p dông tÝnh liªn thuéc
¸p dông tÝnh liªn thuéc: ®iÓm ®iÓm thuéc ®­êng th¼ng sÏ
thuéc mf Q sÏ t×m ®­îc A1 t×m ®­îc B1
 b) Tr­êng hîp bÊt k×:
( §­êng th¼ng & mf ®Òu cã vÞ trÝ bÊt k× ®èi víi c¸c mf h×nh chiÕu )
Tr­êng hîp nµy c¶ 2 h×nh chiÕu cña giao ®iÓm ®Òu ch­a biÕt
Ph­¬ng ph¸p chung ®Ó t×m giao ®iÓm lµ dïng mf phô trî
v Néi dung cña ph­¬ng ph¸p:
+ B­íc 1:
Qua ®­êng th¼ng dùng 1 mf
d
( Gäi lµ mf phô trî. )
A
+ B­íc 2:
a T×m giao tuyÕn cña mf phô
Q trî víi mf ®· cho
( Gäi lµ giao tuyÕn phô )
+ B­íc 3: T×m giao ®iÓm cña giao tuyÕn phô víi ®­êng
th¼ng ®· cho sÏ cã kÕt qu¶ cña bµi to¸n.
Ghi chó: MÆt ph¼ng phô trî ph¶i chän nh­thÕ nµo ®Ó dÔ
vÏ giao tuyÕn phô ( th­êng chän lµ mf ®Æc biÖt )
ThÝ dô1: X¸c ®Þnh giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng d víi mf tam
gi¸c ABC.
d1 B1 Gi¶i:
11
V× ®­êng th¼ng d & mf ABC
N1
A1 ®Òu cã vÞ trÝ bÊt k×, nªn
21 ph¶i dïng ph­¬ng ph¸p phô trî
1
+ B­íc 1: dùng mf chøa d &
x C1
vu«ng gãc víi mf h/c P1
12
B2 + B­íc 2: T×m giao tuyÕn cña
A2 mf & mf tam gi¸c ABC
d2 N2
+ B­íc 3: T×m giao ®iÓm cña giao
22
tuyÕn phô víi ®­êng th¼ng d - ®ã
C2
chÝnh lµ kÕt qu¶ cña bµi to¸n.
ThÝ dô 2: T×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng m víi mf Q ?
Gi¶i:
N1 NhËn xÐt:
m1 §­êng th¼ng m & mf Q ®Òu cã vÞ trÝ
nv bÊt k× nªn ph¶i dïng mf phô trî:
A1
nQ + Qua m dùng mf chiÕu b»ng v
M1 + T×m giao cña mf v & Q
x
N2 + T×m giao ®iÓm cña giao tuyÕn
A2
v2 phô víi ®­êng th¼ng m ®· cho
M2 mQ
m2

KÕt qu¶: A = m x Q
3-8. Qui ­íc thÊy khuÊt.
§Æt vÊn ®Ò: ®Ó dÔ h×nh dung vÞ trÝ cña ®­êng th¼ng & mÆt
ph¼ng trªn ®å thøc, ta ph¶i biÕt c¸c phÇn thÊy & phÇn khuÊt cña
®­êng th¼ng & mÆt ph¼ng.
ThÝ d1
d1 B1 B1
dô: 11
11
N1 N1
A1 A1
21 21
1 1
x C1 x C1

B2 12
B2
12
A2 A2
d2 d2 N2
N2
22 22

C2 C2
a) Qui ­íc thÊy khuÊt trªn h×nh chiÕu ®øng.
A1 B1
XÐt 2 ®iÓm ®ång tia A &
( A &BB cïng n»m trªn 1 tia chiÕu ®øng )
H×nh chiÕu ®øng cña A & B trïng nhau x

Tuy nhiªn khi chiÕu lªn P1 th× A thÊy & B B2

khuÊt ( v× A che khuÊt B.)
A2
Trªn ®å thøc th× c¨n cø vµo ®é xa cña 2 ®iÓm.

b) Qui ­íc thÊy khuÊt trªn h×nh chiÕu b»ng.

C1
T­¬ng øng xÐt 2 ®iÓm ®ång tia C & D
H×nh chiÕu b»ng cña C & D trïng nhau
D1
Tuy nhiªn khi chiÕu xuèng P2 th× C thÊy & D
x
khuÊt ( v× C che khuÊt D.)
Trªn ®å thøc th× c¨n cø vµo ®é cao cña 2 ®iÓm.
C2 D2
ThÝ Tõ thÝ dô 1 t×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng & mf, sau khi x¸c
®Þnh ®­îc giao ®iÓm N ta xÐt thÊy khuÊt cña ®­êng th¼ng d víi
dô: mf tam gi¸c ABC.
+ XÐt 2 ®iÓm ®ång tia E & F
E thuéc d E1 d 1
B1
11 31
F thuéc AC
N1
E2 N2: thÊy
A1 F 21
+ T­¬ng tù xÐt 2 ®iÓm ®ång tia 1
1
1&3 C1
x
1 thuéc AB
12
B2
3 thuéc d
A2
11 N1 : ThÊy d2 32 N2
22
E2 F2

C2
 d1 B1
11
N1
A1
21
1
x C1

12
B2
A2
d2 N2
22

C2
Tõ thÝ dô 2 :

N1
m1
nv
A1
nQ

x M1
N2
A2
v2 M2 mQ
m2
3-9. §­êng th¼ng vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng
§Þnh
nghÜa:§­êng th¼ng vu«ng gãc víi mäi ®­êng th¼ng cña mÆt
ph¼ng th× ®­êng th¼ng vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng ®ã
§Þnh
lÝ: ®­êng th¼ng vu«ng gãc víi 2 ®­êng th¼ng c¾t nhau cña mÆt
Mét
ph¼ng th× ®­êng th¼ng & mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi nhau

d ( K x h ) thuéc Q
d

Q d Q
k h
§Þnh lÝ trªn ®å thøc:
§Ó 1 ®­êng th¼ng kh«ng ph¶i lµ ®­êng c¹nh vu«ng gãc víi 1
mÆt ph¼ng bÊt k× th× :

+ H×nh chiÕu ®øng cña ®­êng th¼ng ph¶i vu«ng gãc víi
h×nh chiÕu ®øng cña ®­êng mÆt thuéc mf, hay vu«ng gãc
víi vÕt ®øng cña mf

+ H×nh chiÕu b»ng cña ®­êng th¼ng ph¶i vu«ng gãc víi
h×nh chiÕu b»ng cña ®­êng b»ng thuéc mf, hay vu«ng gãc
víi vÕt b»ng cña mf
 §­êng th¼ng d vu«ng gãc víi mf
d1
P1
 n
d n f1
f
h1

h x
h2
m f2
P2

m
d2
Tr­êng hîp mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi mf h×nh chiÕu P3

P1 d1 z
nQ
Q d d3
nQ
P3

Q3
Q3 x y
P2
mQ
y

d1 nQ
d Mf chiÕu c¹nh P3
d3 Q3
ThÝ dô Dùng mf trung trùc cña ®o¹n th¼ng AB ?
1: Gi¶i:
B1 MÆt ph¼ng trung trùc cña ®o¹n
th¼ng AB lµ mf ®i qua ®iÓm gi÷a
K1
h1 AB & vu«ng gãc víi AB.
A1 f1
+ LÊy ®iÓm gi÷a K cña AB
x + Theo ®iÒu kiÖn ®iÓm thuéc mÆt
ph¼ng, qua K vÏ 1 ®­êng mÆt & 1 ®­
A2 h2 êng b»ng ( VÏ ®­êng b»ng, ®­êng mÆt
f2 theo §L ®­êng th¼ng vu«ng gãc )
K2
B2

2 ®­êng th¼ng f & h x¸c ®Þnh mf cÇn dùng

ThÝ dô C¸ch dùng mf trung trùc b»ng vÕt.
1: Gi¶i:
B1 ChØ cÇn dùng 1 ®­êng b»ng ( hay ®­
êng mÆt )
K1
n
+ Theo ®Þnh lÝ ®­êng th¼ng vu«ng
A1 f1
gãc víi mf trªn ®å thøc mf cÇn dùng cã
x M1 vÕt ®øng vu«ng gãc víi A1B1, vÕt
b»ng vu«ng gãc víi A2B2.
m + LÊy ®iÓm gi÷a K cña AB
A2
f2 + Theo ®iÒu kiÖn ®iÓm thuéc mÆt
K2 M2 ph¼ng, qua K vÏ 1 ®­êng mÆt ( hoÆc
B2 ®­êng b»ng ) thuéc mf cÇn dùng.

+ T×m vÕt cña ®­êng th¼ng võa dùng sÏ vÏ ®­îc vÕt mf.
ThÝ dô 2: X¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm A ®Õn mÆt ph¼ng  ?
Gi¶i:

n A1 + Tõ A vÏ ®­êng th¼ng d
d1 vu«ng gãc víi mf 
+ T×m giao ®iÓm (B) cña ®­êng
B1
v1
th¼ng d víi mf  ( ph­¬ng ph¸p mf
x phô trî )
B2
+ X¸c ®Þnh ®é lín thËt cña AB
mv KC : A ( ph­¬ng ph¸p tam gi¸c ) ta sÏ cã
-
kÕt qu¶ cña bµi to¸n
d2
m
A2
ThÝ dô 3: X¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm A ®Õn ®­êng th¼ng k ?
Gi¶i:
M2 nv k1 + Qua A dùng mf vu«ng
m E1 gãc víi ®­êng th¼ng k
N1
+ T×m giao ®iÓm cña ®­
1 A1 h1 êng th¼ng k víi mf vu«ng
M1
x gãc võa dùng.
N2
+ X¸c ®Þnh ®é lín thËt cña
E2 mv
®o¹n th¼ng nèi tõ A ®Õn
k2
giao ®iÓm – ta sÏ cã kÕt
A2
qu¶ cña bµi to¸n.
h2

Kho¶ng c¸ch cÇn t×m

 KÕt thóc ch­¬ng 3
Ch­¬ng 1 , 2 , 3 lµ 3 ch­¬ng cèt lâi cña ch­¬ng tr×nh H×nh Ho¹. Nã
gióp cho SV cã ph­¬ng ph¸p luyÖn tËp c¸ch t­ duy trõu t­îng. Mµ
kh¶ n¨ng t­ duy trõu t­îng l¹i rÊt cÇn cho c«ng viÖc cña mét ng­êi
c¸n bé kÜ thuËt sau nµy.
V× vËy 3 ch­¬ng nµy cÇn n¾m ®­îc c¸c vÊn ®Ò chÝnh sau:
+ C¸ch biÓu diÔn c¸c yÕu tè h×nh häc ( ®iÓm, ®­êng th¼ng,
mÆt ph¼ng trªn ®å thøc )
+ Sù liªn thuéc cña c¸c yÕu tè h×nh häc ( §iÓm thuéc ®­êng th¼ng
; ®­êng th¼ng thuéc mf ; ®iÓm thuéc mf )
+ VÞ trÝ t­¬ng ®èi cña c¸c yÕu tè h×nh häc
+ N¾m thËt v÷ng c¸c ®­êng th¼ng & c¸c mf ®Æc biÖt.
+ N¾m v÷ng c¸c bµi to¸n c¬ b¶n ( c«ng thøc b»ng h×nh )
Ch­¬ng 4: §­êng & mÆt
4-1. §­êng cong
4-1-1. Kh¸i niÖm vÒ ®­êng cong
+ §­êng cong ph¼ng: Lµ ®­êng cong mµ mäi ®iÓm cña ®­êng
cong thuéc 1 mÆt ph¼ng
+ §­êng cong ghÒnh: Lµ ®­êng cong mµ c¸c ®iÓm cña ®­êng
cong kh«ng thuéc 1 mÆt ph¼ng

BËc cña ®­êng cong:

+ Sè giao ®iÓm cña 1 ®­êng th¼ng bÊt k× c¾t 1 ®­êng cong
ph¼ng lµ sè bËc cña ®­êng cong
+ Sè giao ®iÓm cña 1 mf bÊt k× c¾t 1 ®­êng cong ghÒnh lµ
sè bËc cña ®­êng cong
 2 3
4

1 2
1

§­êng cong bËc 2 §­êng cong bËc 4

§­êng cong bËc 4

( Giao tuyÕn cña 2 mÆt cong )
4-2. §a diÖn & mÆt cong
4-2-1. §a diÖn
§a diÖn lµ 1 mÆt ®­îc giíi h¹n bëi c¸c miÕng
a) §Þnh nghÜa:
ph¼ng
+ MiÕng ph¼ng giíi h¹n ®a diÖn gäi lµ mÆt bªn
+ Giao tuyÕn cña c¸c mÆt bªn gäi lµ c¸c c¹nh
+ Giao ®iÓm cña c¸c c¹nh gäi lµ c¸c ®Ønh
1 C¹nh MÆt bªn
§Øn
h

4
2

3
b) BiÓu diÔn ®a diÖn
§a diÖn ®­îc biÓu diÔn b»ng c¸c h×nh chiÕu cña nã
Trªn c¸c h×nh chiÕu ®a diÖn ®­îc biÓu diÔn bëi c¸c c¹nh bao
quanh c¸c mÆt bªn & c¸c ®Ønh lµ giao ®iÓm cña c¸c c¹nh
S1 Chó ý:
Trªn mçi h×nh chiÕu cÇn ph©n biÖt
®­îc c¸c mÆt bªn thÊy & khuÊt: C¸c
c¹nh khuÊt ( giao cña 2 mÆt bªn khuÊt
) ®­îc vÏ b»ng nÐt ®øt.
A1 B1 C1 x Trªn h×nh chiÕu ®øng:
+ 2 mÆt thÊy: SAB, SBC
C2 + 1 mÆt khuÊt: SAC
A2
+ 1 mÆt suy biÕn thµnh ®/ th¼ng: ABC
Trªn h×nh chiÕu b»ng:
S2
+ 2 mÆt thÊy: SAB, SAC
+ 2 mÆt khuÊt: SBC, ABC
B2
X¸c ®Þnh ®iÓm thuéc ®a diÖn
§iÓm thuéc ®a diÖn nghÜa lµ ®iÓm thuéc c¸c mÆt bªn,
hoÆc thuéc c¸c c¹nh cña ®a diÖn
11
§Ó t×m 1 ThÝ dô: §iÓm A thuéc ®a diÖn 1234.
®iÓm, hoÆc 1
g¾n 1 ®iÓm
vµo ®a diÖn A1
ta ¸p dông
tÝnh liªn 21 E1 31 41
thuéc: §iÓm A
4
thuéc ®­êng
22 42
th¼ng, ®iÓm 2
thuéc mÆt 12
E A2
ph¼ng 3 E2

32
4-2-2. MÆt cong
a) §Þnh nghi·:
MÆt cong lµ quÜ ®¹o cña 1 ®­êng ( th¼ng hoÆc cong )
chuyÓn ®éng theo 1 qui luËt nµo ®ã.

t
t

c c

MÆt MÆt MÆt

trô nãn cÇu
C¸c mÆt cong th­êng gÆp:

MÆt
cÇu

Trô trßn xoay Nãn trßn xoay

MÆt
xuyÕn
b) BiÓu diÔn mÆt cong
MÆt cong ®­îc biÓu diÔn b»ng c¸c h×nh chiÕu cña nã.
Trªn c¸c h×nh chiÕu mÆt cong ®­îc biÓu diÔn bëi h×nh chiÕu cña
®­êng bao ngoµi cña mÆt cong øng víi mçi h­íng chiÕu.
§­êng bao ngoµi cña mÆt cong øng víi c¸c h­
íng chiÕu

H×nh chiÕu cña ®­êng bao ngoµi

C¸c h×nh biÓu diÔn cña mÆt cong:

x x x

MÆt MÆt trô MÆt

nãn cÇu
Chó ý: Trªn c¸c h×nh chiÕu cña mÆt cong, cÇn ph©n biÖt ®­îc
phÇn thÊy & phÇn khuÊt cña mÆt cong.
Khi chiÕu mÆt cong lªn c¸c mf h×nh chiÕu, mÆt cong ®­îc
chia lµm 2 phÇn – giíi h¹n 2 phÇn chÝnh lµ ®­êng bao ngoµi
øng víi c¸c h­íng chiÕu t­¬ng øng.
+ Trªn h×nh chiÕu b»ng: Nöa trªn thÊy, nöa d­íi khuÊt
+ Trªn h×nh chiÕu ®øng: Nöa tr­íc thÊy, nöa sau khuÊt
A
Nöa trªn
C C1 thÊy
C1

B
Nöa d­íi

D1 D
D1 khuÊt
KhuÊt
B2 A2
ThÊy P1 Nöa tr­íc
P2 Nöa sau
X¸c ®Þnh ®iÓm thuéc mÆt cong:
§iÓm thuéc mÆt cong nã ph¶i thuéc 1 ®­êng cña mÆt cong
( §­êng cña mÆt cong cã thÓ th¼ng hoÆc cong )

§iÓm A thuéc trô:

+ A cã thÓ ∊ ®­êng th¼ng t ( ®­êng sinh )
A v
+ A cã thÓ ∊ ®­êng trßn v
e
+ A cã thÓ ∊ ®­êng elÝp e
t

§iÓm B thuéc nãn:

+ B cã thÓ ∊ ®­êng th¼ng k ( ®­êng sinh )
+ B cã thÓ ∊ ®­êng trßn v Bv
e
+ B cã thÓ ∊ ®­êng elÝp e k
+ B cã thÓ ∊ Prabol hoÆc Hypecbol
 §iÓm M ∊ cÇu:
M cã thÓ thuéc 1 trong c¸c
vßng trßn cña cÇu
M
ThÝ dô Cho A1, B1 cña A & B
1: thuéc mÆt trô ( A1 thÊy,
B1 khuÊt), t×m A2, B2 ?
A1
Gi¶i:
B1
+ A1 thÊy – nghÜa lµ A thuéc nöa tr­íc cña trô
+ B1 khuÊt – nghÜa lµ B thuéc nöa sau cña trô
x + G¾n A & B vµo c¸c ®­êng sinh cña trô ( lµ c¸c
®­êng th¼ng chiÕu b»ng ) – ta sÏ t×m ®­îc A2 &
B2
B2 (A2 & B2 ∊ h×nh chiÕu b»ng suy biÕn cña
trô )
A2
 ThÝ dô 2: Cho A1, B1 Cña A & B thuéc mÆt nãn
( A1 thÊy, B1 khuÊt ) , t×m A2, B2 ?
S1

Gi¶i:
+ A1 thÊy : A thuéc nöa tr­íc cña nãn
B1
A1 + B1 khuÊt : B thuéc nöa sau cña nãn
+ §Ó t×m h×nh b»ng cña A & B ta ph¶i
E1 F1
g¾n chóng vµo ®­êng sinh hoÆc ®­êng
F2
trßn cña nãn ( ¸p dông tÝnh liªn thuéc )
B2

A2, B2 ®Òu thÊy

S2

A2
E2
ThÝ dô X¸c ®Þnh h×nh chiÕu cßn l¹i cña c¸c ®iÓm
3: thuéc mÆt cÇu ?
¸p dông tÝnh liªn thuéc: ta g¾n ®iÓm vµo 1 B1
vßng trßn cña cÇu. §Ó dÔ vÏ trªn ®å thøc ta A1

g¾n ®iÓm vµo c¸c vßng trßn b»ng, hoÆc D1

vßng trßn mÆt ( Trªn 1 h×nh chiÕu vßng trßn
suy biÕn thµnh 1 ®­êng th¼ng song song víi C1

trôc x, cßn 1 h×nh chiÕu lµ 1 ®­êng trßn cã ®é

lín b»ng chÝnh nã. D2

A1 : thÊy A ∊ nöa tr­íc A2 ë bªn d­íi: (T) B2

B1: khuÊt B ∊ nöa sau B2 ë bªn trªn: (T)

A2 C2
C2: khuÊt C ∊ nöa d­íi C1 ë bªn d­íi: (T)
D2 ∊ vßng trßn h/c b»ng
D ∊ ®­êng bao ( ®­êng xÝch ®¹o ) D1 : KhuÊt
Ch­¬ng 5: Giao tuyÕn cña mÆt ph¼ng víi c¸c
mÆt
5-1. Giao tuyÕn cña mÆt ph¼ng víi ®a diÖn.
§Þnh nghÜa: Giao tuyÕn cña mf víi ®a diÖn lµ 1 ®a gi¸c
+ C¸c ®Ønh cña ®a gi¸c s
giao tuyÕn lµ giao
®iÓm cña mf víi c¸c
c¹nh cña ®a diÖn. 1 3
+ C¸c c¹nh cña ®a gi¸c Q
giao tuyÕn lµ giao A
tuyÕn cña mf víi c¸c 2
mÆt bªn cña ®a diÖn.
C
Mf Q x ®a diÖn SABC = tam gi¸c 123
B
C¸ch x¸c ®Þnh giao tuyÕn trªn ®å thøc:
Ph­¬ng ph¸p chung:
+ Tr­íc hÕt ph¶i t×m c¸c ®Ønh cña ®a gi¸c giao tuyÕn
+ Nèi c¸c ®Ønh sÏ cã c¸c c¹nh cña ®a gi¸c giao tuyÕn
+ X¸c ®Þnh thÊy khuÊt cña c¸c c¹nh cña ®a gi¸c giao
tuyÕn trªn c¸c h×nh chiÕu .
1) Tr­êng hîp ®Æc biÖt: 1 h×nh chiÕu cña giao tuyÕn ®· biÕt.
MÆt ph¼ng hoÆc ®a diÖn lµ l¨ng tru
vu«ng gãc víi 1 mÆt ph¼ng h×nh chiªó

Tr­êng hîp nµy chØ cÇn ¸p dông tÝnh liªn thuéc cña c¸c yÕu tè
h×nh häc ta sÏ t×m ®­îc h×nh chiÕu thø 2
ThÝ dô T×m giao tuyÕn cña mf  víi ®a diÖn SABCD ?
1: S1 Gi¶i:
NhËn xÐt: Mf  lµ mf chiÕu
V× vËy h×nh ®øng
chiÕu ®øng cña giao
1 tuyÕn ®· cã ( trïng víi 1 ).
41 31
21 Tõ h×nh chiÕu ®øng ®· cho ta
11 biÕt giao ®iÓm cña 1 víi h×nh
A1 B1 D1 C1 chiÕu ®øng cña c¸c c¹nh SA, SB,
D2 SC, SD chÝnh lµ h×nh chiÕu
C2
®øng cña c¸c ®Ønh cña ®a gi¸c
42 giao tuyÕn ( lµ h×nh tø gi¸c ).
A2 12 ¸p dông tÝnh liªn thuéc t×m h×nh
32
chiÕu cßn l¹i råi nèi c¸c ®Ønh l¹i
ta sÏ cã h×nh chiÕu b»ng cña giao
S2 tuyÕn.
B2 22 ( Chó ý thÊy- khuÊt cña giao tuyÕn.)
ThÝ dô T×m giao tuyÕn cña mf  víi l¨ng trô abc ?
2:
Gi¶i:
c1
b1 NhËn xÐt:
a1
31 L¨ng trô abc vu«ng gãc víi
mf h×nh chiÕu b»ng P2
11 NghÜa lµ h×nh chiÕu b»ng cña
n
giao tuyÕn ®· cã ( trïng víi h×nh
21
x chiÕu b»ng cña l¨ng trô )
a2
12 32
Tõ h×nh chiÕu ®· biÕt ( tam
c2 gi¸c 122232 ) ¸p dông tÝnh liªn
thuéc ®iÓm thuéc mf ta sÏ t×m
2
®­îc h×nh chiÕu ®øng.
b2 2
( Chó ý: thÊy – khuÊt cña giao tuyÕn.)
m
2) Tr­êng hîp tæng qu¸t: C¶ mf & ®a diÖn ®Òu cã vÞ trÝ bÊt
k×, nªn c¶ 2 h×nh chiÕu ®Òu ch­a biÕt.
Muèn t×m giao tuyÕn ph¶i lÇn l­ît t×m giao ®iÓm cña c¸c
c¹nh ®a diÖn víi mf ( ph­¬ng ph¸p t×m giao ®iÓm cña ®­êng
th¼ng víi mf : ch­¬ng 3 )
ThÝ S1
nQ
dô:
T×m giao tuyÕn cña mf Q
víi ®a diÖn SABCD ?
Gi¶i:
+ LÇn l­ît t×m giao A1 B1 C1 x
®iÓm cña c¸c c¹nh: C2
SA, SB, SC víi mfQ A2
mQ
+ Nèi c¸c giao ®iÓm l¹i
+ X¸c ®Þnh thÊy khuÊt
S2
cña giao tuyÕn.
B2
 Tr×nh tù thùc hiÖn:
S1
CÇn l­u ý: nQ

Khi xÐt thÊy – khuÊt

11
cña giao tuyÕn trªn
c¸c h×nh chiÕu: 31
21
* C¹nh nµo cña ®a gi¸c A1 B1 C1 x
giao tuyÕn thuéc mÆt C2
mQ
bªn thÊy cña ®a diÖn A2 32
th× sÏ thÊy trªn h×nh 12
chiÕu t­¬ng øng.
* C¹nh nµo cña ®a gi¸c S2
giao tuyÕn thuéc mÆt
B2 2 2
bªn khuÊt cña ®a diÖn
th× sÏ khuÊt trªn h×nh
chiÕu t­¬ng øng.
 5-2. Giao tuyÕn cña mÆt ph¼ng víi mÆt cong.
5-2-1. NhËn d¹ng giao tuyÕn .
1) D¹ng giao tuyÕn cña mf víi mÆt trô.
XÐt c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau cña mÆt ph¼ng víi trô trßn xoay

Q §­êng sinh Q X ®­êng sinh Q // ®­êng sinh

Q
Q

Q x trô = ®­êng trßn Q x trô = elÝp Q

Q x trô = ®­êng th¼ng
 2) D¹ng giao tuyÕn cña mf víi mÆt nãn.
XÐt c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau cña mÆt ph¼ng víi nãn trßn xoay

Mf 3 x ®/s Mf 4 // 1 ®/s

1 GT:
GT:
§­êng §­êng
3 elÝp parabol
S
2
c
Mf 1 // c 5
4
GT: §­ Mf 2 chøa S
êng trßn
GT: Mf 5 // 2 ®/s
§­êng
th¼ng GT: §­
êng
hypebol
 Chó ý quan s¸t:
41 51

Mf 4 // 1 ®/s Mf 5 // 2 ®/s

Parabol hypebol
3) Giao tuyÕn cña mf víi mÆt cÇu.
Giao tuyÕn cña mÆt ph¼ng víi mÆt cÇu lµ 1 ®­êng trßn
5-2-2. Ph­¬ng ph¸p t×m giao tuyÕn
1) Tr­êng hîp ®Æc biÖt. ThÝ
cña mf  víi mÆt
T×m giao tuyÕn dô1:
NÕu mf hoÆc mÆt nãn trßn xoay ?
cong lµ trô vu«ng gãc Gi¶i:
víi 1mf h×nh chiÕu, 1
th× 1 h×nh chiÕu cña + mf  mf P1 B1

giao tuyÕn ®· biÕt + mf x nãn = elÝp D1

C1

( nã trïng víi h×nh +H×nh chiÕu ®øng

A1
lµ 1 ®o¹n th¼ng A1
chiÕu suy biÕn cña B1 trïng víi 1 x
mf hoÆc trô ). + H×nh chiÕu b»ng
lµ 1 elÝp D2
¸p dông tÝnh liªn §Ó vÏ elÝp ë h/c b»ng ta A2
x¸c ®Þnh thªm 2 ®iÓm
thuéc sÏ t×m ®­îc C,D, cã C1,D1 lµ ®iÓm
B2

h×nh chiÕu cßn l¹i gi÷a cña A1B1 : AB & C2

CD lµ trôc dµi & trôc

ng¾n cña elÝp.
 Ghi chó:
+ Trôc dµi & trôc ng¾n cña elÝp
giao tuyÕn ®­îc t¹o bëi AB lµ 1 ®­
êng dèc nhÊt cña mf, CD lµ ®­êng
b»ng cña mf
+ H×nh 1 A
chiÕu b»ng B1
cña giao D1 C
C1 D
tuyÕn thÊy.
A1

x B

D2
A2
B2
C2
 ThÝ dô T×m giao tuyÕn cña mf Q víi mÆt trô th¼ng ®øng ?
2: Gi¶i:
NhËn xÐt:
A + Trô vu«ng gãc víi P2: nªn h×nh
1

E chiÕu b»ng cña giao tuyÕn ®· biÕt.

1

D1 C + Tõ ®å thøc ®· cho ta biÕt giao

1

tuyÕn lµ 1 elÝp:
nQ F
1 - H×nh chiÕu b»ng lµ ®­êng trßn
B 1 trïng víi h/c suy biÕn cña trô
x
D 2 - H×nh chiÕu ®øng lµ 1 elÝp.
A
+ ¸p dông tÝnh liªn thuéc sÏ t×m ®­îc
2

F E
2 2
h/c ®øng
( Tuy nhiªn cÇn x¸c ®Þnh 1 sè ®iÓm
C
B 2 ®Æc biÖt nh­: 4 ®iÓm thuéc 2 trôc dµi
2

& ng¾n, 2 ®iÓm giíi h¹n thÊy- khuÊt

mQ
cña giao tuyÕn trªn h/c ®øng )
ThÝ dô T×m giao tuyÕn cña mf R víi mÆt cÇu ?
3: Gi¶i:
A1
NhËn xÐt:
C1 D1
E1 F1
+ R lµ mf chiÕu ®øng, nªn h×nh
o1
chiÕu ®øng cña giao tuyÕn ®· biÕt.
B1 R 1 + mf R x cÇu = vßng trßn:
* H×nh chiÕu ®øng suy biÕn thµnh 1
®o¹n th¼ng A1B1 trïng víi R1
D2 F
2 * H×nh chiÕu b»ng lµ 1 elÝp.
T×m 1 sè ®iÓm ®Æc biÖt cña elÝp:
A2 o2 B2 4 ®iÓm thuéc 2 trôc dµi & ng¾n, 2
®iÓm giíi h¹n thÊy – khuÊt cña h/c
b»ng giao tuyÕn, råi ¸p dông tÝnh liªn
thuéc ®iÓm thuéc cÇu ®Ó t×m & vÏ
E2
C2 h/c b»ng giao tuyÕn
 Ghi chó:
A1 + 4 ®iÓm A,B,C,D thuéc 2
®­êng kÝnh vu«ng gãc cña
A
C1 D1 vßng trßn giao tuyÕn ( AB
E1 F1
01 lµ ®­êng dèc nhÊt cña mf R, D
B1 cßn CD lµ ®­êng b»ng cña C E
F

R1 mf R, khi chiÕu xuèng mf

D2 P2 h×nh chiÕu b»ng cña
F2 B
vßng trßn giao tuyÕn lµ 1
elÝp: C2D2 = CD trë thµnh
A2 02 B2 §­êng bao
trôc dµi & A2B2 lµ trôc
ngoµi (
ng¾n cña elÝp.
xÝch ®¹o )
C2 E2

+ §iÓm E & F lµ 2 ®iÓm giíi h¹n gi÷a phÇn thÊy &

khuÊt cña giao tuyÕn v× 2 ®iÓm nµy thuéc ®­êng bao
ngoµi cña mÆt cÇu khi chiÕu cÇu xuèng mf P2
 2) Tr­êng hîp tæng qu¸t: MÆt ph¼ng & mÆt cong ®Òu cã vÞ
( Tham kh¶o ) trÝ bÊt k× víi c¸c mf h×nh chiÕu
Tr­êng hîp nµy c¶ 2 h×nh chiÕu ®Òu ch­a biÕt
( Ph­¬ng ph¸p chung ®Ó t×m giao tuyÕn lµ ph­¬ng ph¸p phô trî )
ThÝ dô T×m giao tuyÕn cña mfQ víi mÆt
1: nãn trßn xoay ? nQ
Gi¶i:
NhËn xÐt: + Mf x nãn = elÝp
+ C¶ 2 h×nh chiÕu ®Òu
ch­a biÕt. x
+ 2 h×nh chiÕu ®Òu lµ
elÝp
§Ó vÏ ®­îc elÝp giao tuyÕn ta x¸c ®Þnh 1
sè ®iÓm ®Æc biÖt: 4 ®iÓm thuéc 2 trôc
dµi & ng¾n cña elÝp, 2 ®iÓm giíi h¹n
thÊy- khuÊt trªn c¸c h×nh chiÕu.
mQ
Tr×nh tù tiÕn hµnh: S1 nQ

+ VÏ ®­êng dèc nhÊt cña mfQ

( Chøa 2 ®iÓm thuéc trôc dµi cña elÝp ) A1

§ång thêi 2 ®iÓm nµy l¹i thuéc 2 ®­ C1 D1

F1

êng sinh cña mÆt nãn.

E1
+ VÏ ®­êng b»ng cña mfQ B1

( chøa 2 ®iÓm thuéc trôc x

ng¾n cña elÝp giao tuyÕn
C2
C & D ) ®i qua ®iÓm gi÷a A2

cña AB. E2 S2
F2
+ T×m giao ®iÓm cña 2 ®­êng sinh
biªn trªn h×nh chiÕu ®øng ®Ó cã 2 B2 D2

®iÓm giíi h¹n thÊy- khuÊt. ( h×nh

chiÕu b»ng thÊy c¶ )
mQ
 Ch­¬ng 6:
Giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi mét mÆt
1) Giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi ®a diÖn.
2) Giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi mÆt cong.
S

t
4

1 3
A
2 k

§iÓm 1, 2 & 3, 4 lµ giao ®iÓm cña ®­êng

B
th¼ng víi ®a diÖn & mÆt cong.
 Bµi to¸n ®Æt ra lµ: T×m c¸c giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi
c¸c mÆt trªn ®å thøc nh­thÕ nµo ?
Ta chia ra 2 tr­êng hîp:
§Æc biÖt & tæng qu¸t
6-1. Tr­êng hîp ®Æc biÖt.
§­êng th¼ng hoÆc l¨ng trô, trô vu«ng gãc víi mf h×nh chiÕu
Tr­êng hîp nµy 1 h×nh chiÕu cña giao ®iÓm trïng víi h×nh chiÕu
suy biÕn cña mf hoÆc l¨ng trô, trô chiÕu.

ChØ cÇn ¸p dông tÝnh liªn thuéc sÏ

t×m ®­îc h×nh chiÕu thø 2
ThÝ dô 1: T×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi ®a diÖn ?
S 1 Gi¶i:
t1 NhËn xÐt:
+ t lµ ®­êng th¼ng chiÕu b»ng, nghÜa lµ
1
h/c b»ng cña giao ®iÓm ®· biÕt.
1

C¸ch gi¶i:
2 1 + Gäi giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng t víi
A1 B 1 C
®a diÖn lµ 1 & 2 th× 12,22 trïng víi t2
1
+ ¸p dông tÝnh liªn thuéc ®iÓm thuéc
C2
c¸c mÆt bªn cña ®a diÖn t×m h/c ®øng
A2 t2 12 22 + X¸c ®Þnh thÊy khuÊt:
- §o¹n 1121 trªn t1 khuÊt
S
- §iÓm 11 khuÊt nªn tõ 11 ®Õn
2

S1A1 cña t1 khuÊt

- §iÓm 21 thÊy, nªn tõ 21 xuèng cña t1 thÊy.
B2
ThÝ dô 2: T×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng m víi trô
th¼ng ®øng ?
Gi¶i:
21 + 2 giao ®iÓm cña m2 víi h/c b»ng cña trô
11 chÝnh lµ h/c b»ng cña 2 giao ®iÓm
m1
+ ¸p dông tÝnh liªn thuéc ®iÓm thuéc ®­
êng th¼ng ®Ó t×m h×nh chiÕu ®øng.
+ XÐt thÊy khuÊt:
- §o¹n th¼ng gi÷a 2 giao ®iÓm: khuÊt.
22
- XÐt 11 & 21 ®iÓm nµo khuÊt th× tõ nã tíi
®­êng biªn còng khuÊt ( 21 khuÊt ) & ng­îc
m2
12 l¹i ( 11 thÊy )
ThÝ dô 3: T×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng k víi mÆt cÇu ?
k1

11 Gi¶i:
+ H×nh chiÕu b»ng cña 2 giao
®iÓm trïng víi k2
21 + ¸p dông tÝnh liªn thuéc: ®iÓm
thuéc cÇu t×m h/c ®øng.
+ XÐt thÊy- khuÊt

k2 12 22
6-2. Tr­êng hîp tæng qu¸t.
( C¶ 2 h/c cña giao ®iÓm ®Òu ch­a biÕt.)
Ph­¬ng ph¸p chung ®Ó t×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi 1
mÆt lµ ph­¬ng ph¸p mÆt ph¼ng phô trî.

Néi dung ph­¬ng ph¸p:

+ B­íc 1: Qua ®­êng th¼ng dùng mf phô trî
+ B­íc 2: T×m giao tuyÕn cña mf phô trî víi mÆt ®· cho
+ B­íc 3: T×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng víi giao tuyÕn
phô- ta sÏ cã kÕt qu¶ cña bµi to¸n.
Ghi chó: Chon mf phô trî sao cho dÔ t×m giao tuyÕn phô
( th­êng dïng mf ®Æc biÖt )
C¸ch thùc hiÖn:

Mf phô trî
1 2
2 S
1

1
2
B
K
E H
F
ThÝ dô 1: T×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng d víi ®a diÖn ?

Gi¶i:
d1
a1 + B­íc 1:
b1
11 c1 Qua ®­êng th¼ng d dùng mf
21 chiÕu ®øng v
v1 + B­íc 2: T×m giao tuyÕn cña
mf v víi ®a diÖn.
x + B­íc 3:
T×m giao ®iÓm cña ®­êng
c2
th¼ng d víi giao tuyÕn phô
a2
+ XÐt thÊy-
khuÊt:
22
d2 1
b2 2
ThÝ dô 2: T×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng m víi nãn ?
S
Gi¶i:
1
+ Dïng mf phô trî lµ mf ®­îc x¸c ®Þnh bëi
®Ønh S & ®­êng th¼ng m. LÊy trªn m
A1 ®iÓm A, nèi SA.
21
+ T×m vÕt b»ng cña m & SA: ta ®­îc K
11
& H.
m1 + T×m giao ®iÓm cña KH víi vßng
K1 H1 trßn ®¸y nãn ( v× chóng cïng thuéc mf
x
P2 ): ta ®­îc 2 ®iÓm - ®ã chÝnh lµ
ch©n 2 ®­êng sinh giao tuyÕn cña mf
phô trî víi nãn.
+ Giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng m víi 2 ®­
S2
êng sinh giao tuyÕn trªn lµ kÕt qu¶ cña
A2 m2
12
bµi to¸n.
K2 22 H2 + XÐt thÊy – khuÊt.
ThÝ dô 3: T×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng d víi mÆt trô xiªn.

Gi¶i:
+ Dùng mf phô trî chøa d & // ®­ A1
êng sinh cña trô. 11
+ T×m giao tuyÕn cña mf phô trî víi mf 21
chøa ®¸y trô ( giao tuyÕn phô ) d1
K1 H1
+ T×m giao ®iÓm cña giao tuyÕn
phô víi vßng trßn ®¸y trô. K2
E2
F2 H2
d2
+ T×m giao ®iÓm cña ®­êng th¼ng d 22
A2 12
víi 2 ®­êng sinh giao tuyÕn.
1, 2 = d x trô
+ XÐt thÊy khuÊt.
Ch­¬ng 7: Giao cña hai mÆt.
§Þnh Giao cña 2 mÆt lµ tËp hîp c¸c ®iÓm cïng
nghÜa: thuéc 2 mÆt Êy.
7-1. D¹ng giao tuyÕn.
1) §a diÖn c¾t ®a diÖn: Giao tuyÕn lµ 1 hay nhiÒu
®­êng g·y khóc khÐp kÝn
+ C¸c ®iÓm g·y: lµ giao ®iÓm cña c¸c c¹nh cña ®a
diÖn nµy víi c¸c mÆt bªn cña ®a diÖn kia.
+ C¸c ®o¹n th¼ng giao tuyÕn: lµ giao tuyÕn cña c¸c
mÆt bªn cña 2 ®a diÖn
 Giao cña 2 ®a diÖn

1 3 4 7
1 2 6
2
5
4
6 3 5

( Mét ®­êng giao tuyÕn ) ( Hai ®­êng giao tuyÕn )

D¹ng giao tuyÕn ( tiÕp ):
2) §a diÖn víi mÆt cong:
Giao tuyÕn lµ 1 hay nhiÒu ®­êng cong g·y
+ C¸c ®iÓm g·y : lµ giao ®iÓm cña c¸c c¹nh cña ®a
diÖn víi mÆt cong
+ C¸c ®o¹n cong : lµ giao tuyÕn cña c¸c mÆt bªn cña
®a diÖn víi mÆt cong

1’
1 4
1
2 2’

3’

2 3

1 ®­êng giao tuyÕn 2 ®­êng giao tuyÕn

Chó ý: C¸c ®o¹n cong giao tuyÕn cña ®a diÖn & mÆt cong
còng ph¶i nhËn d¹ng tuú thuéc vÞ trÝ c¸c mÆt bªn cña
®a diÖn ( tøc lµ mf ) & MÆt cong lµ trô, nãn hay cÇu
®Ó vÏ cho chÝnh x¸c.( xem l¹i c¸c d¹ng giao tuyÕn cña
mÆt ph¼ng víi mÆt cong – ch­¬ng 5 )

Cung trßn

1 4

Cung elÝp

2 3
D¹ng giao tuyÕn ( tiÕp ):
3) Giao cña 2 mÆt cong:
Giao tuyÕn lµ 1 hay nhiÒu ®­êng cong ghÒnh.

1 ®­êng giao tuyÕn 2 ®­êng giao tuyÕn

Ph©n tÝch c¸c ®­êng cong giao tuyÕn
 7-2. Ph­¬ng ph¸p t×m giao tuyÕn.
( ChØ xÐt tr­êng hîp ®Æc biÖt: BiÕt 1 h×nh chiÕu cña giao tuyÕn )

1) Hai ®a diÖn c¾t nhau:

+ X¸c ®Þnh h/c ®· biÕt, sè l­
îng ®­êng giao tuyÕn 1 3
+ X¸c ®Þnh sè ®iÓm g·y
+ ¸p dông tÝnh liªn thuéc t×m 2

h/c cßn l¹i cña c¸c ®iÓm g·y. 5

4
6
+ Nèi c¸c ®iÓm g·y theo 1
nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh.
+ XÐt thÊy khuÊt cña giao
tuyÕn & cña 2 ®a diÖn.
ThÝ dô1: T×m giao tuyÕn cña 2 ®a diÖn, xÐt thÊy- khuÊt ?
Gi¶i:
1)NhËn xÐt:
21
b1 c1 + L¨ng trô abc lµ l¨ng trô chiÕu b»ng.
a1 11 NghÜa lµ chiÕu b»ng cña giao tuyÕn ®· biÕt
51
a’1 c’1
+ Tõ h/c b»ng cña giao tuyÕn: ta biÕt giao
61 cña 2 ®a diÖn lµ 1 ®­êng g·y khóc khÐp
b’1 41 kÝn, cã 6 ®iÓm g·y.
2) C¸ch t×m h/c ®øng:
+ ¸p dông tÝnh liªn thuéc ®iÓm thuéc ®­êng
31
th¼ng & ®iÓm thuéc mf t×m h/c ®øng cña
c¸c ®Ønh.
a2 c2 + Nèi c¸c ®Ønh: theo nguyªn t¾c:
c’2 32 42 2 ®Ønh nèi ®­îc víi nhau khi chóng cïng
a’2 thuéc 1 mÆt bªn cña ®a diÖn.
12 22 3) XÐt thÊy khuÊt ( kÕt hîp khi nèi c¸c ®Ønh ):
52 6
b’2 b2 2 C¸c ®o¹n giao tuyÕn nµo thuéc 2 mÆt bªn thÊy
cña 2 ®a diÖn trªn h/c ®øng th× sÏ thÊy.
 + ThÊy khuÊt cña giao tuyÕn.
Chó ý: Khi xÐt thÊy khuÊt sÏ cã 2 phÇn:
+ ThÊy khuÊt cña 2 ®a diÖn.
21 21
b1 c1 b1
a1 11 a1 11
51 51
a’1 c’1 a’1 c’1
61 61
b’1 41 b’1 41

c1
31 31
xÐt T- K 2 ®a diÖn

a2 c2 a2 c2
c’2 32 42 c’2 32 42

a’2 a’2
12 22 12 22
52 52
b’2 b2 62 b’2 b2 62

ThÊy khuÊt cña giao tuyÕn Hoµn chØnh bµi to¸n

 Tr×nh tù tiÕn hµnh:
+ X¸c ®Þnh h/c cña giao tuyÕn ®· biÕt. 21
b1
+ X¸c ®Þnh sè ®iÓm gÉy. a1 11
+ T×m h/c ®øng cña c¸c ®iÓm g·y 51
a’1 c’1
+ Nèi c¸c ®iÓm gÉy 61
b’1 41
+ XÐt T – K cña giao tuyÕn
c1
+ XÐt T- K cña 2 mÆt. 31

a2 c2
Bµi lµm ®· hoµn chØnh
c’2 32 42
a’2
12 22
52 6
b’2 b2 2
ThÝ dô T×m giao cña 2 ®a diÖn, xÐt thÊy khuÊt ?
2: S1
Gi¶i:
1) NhËn xÐt:
d1 + L¨ng trô d.k.h vu«ng gãc víi mf P1
11,,21 71 , ( nghÜa lµ h/c ®øng cña giao tuyÕn ®· biÕt )
+ Tõ h×nh chiÕu ®· biÕt ta thÊy:
31,41 81 , k1 - Giao tuyÕn lµ 2 ®­êng g·y khóc khÐp kÝn
A1 h1 B1 51,61 C1 ( H×nh chiÕu ®øng trïng nhau )
- 2 giao tuyÕn cã 8 ®iÓm g·y ( 3 c¹nh l¨ng trô
42 62 c¾t th¸p cho 6 ®iÓm, c¹nh SB c¾t l¨ng trô cho
A2 C2
22 2 ®iÓm )
32 S2 52
2) ¸p dông tÝnh liªn thuéc t×m h/c b»ng cña 8
12
®iÓm g·y.
72
3) Nèi c¸c ®iÓm, kÕt hîp xÐt thÊy khuÊt (
82 theo nguyªn t¾c nh­trªn )
h2 d2 B2 k2
ThÊy khuÊt cña giao tuyÕn (Hoµn chØnh)
S1 S1

d1 d1
11,,21 11,,21 71 ,
71 ,

31,41 81 , k1 31,41 81 , k1
h1 51,61 A1 h1 B1 51,61 C1
A1 B1 C1

T- K cña 2 ®a diÖn
42 62 42 62
A2 C2 A2 C2
22 22
32 S2 52 32 S2 52
12 12

72 72

82 82
h2 d2 k2 h2 d2 B2 k2
B2
 Tr×nh tù tiÕn hµnh: S1
+ X¸c ®Þnh h/c ®· biÕt
+ X¸c ®Þnh sè ®iÓm gÉy.
+ T×m h/c b»ng cña c¸c ®iÓm gÉy. d1
11,,21 71,
+ Nèi c¸c ®iÓm gÉy.
+ X¸c ®Þnh T – K cña giao tuyÕn.
31,41 81, k1
+ X¸c ®Þnh T – K cña 2 mÆt.
A1 h1 B1 51,61 C1
+ T« ®Ëm c¸c nÐt thÊy
42 62
A2 C2
Bµi lµm ®· hoµn chØnh 22
32 S2 52
12

72

82
h2 d2 B2 k2
Ph­¬ng ph¸p t×m giao tuyÕn:
2) §a diÖn c¾t mÆt cong:
1 4

+ X¸c ®Þnh h/c ®· biÕt, sè l­

îng ®­êng giao tuyÕn
+ X¸c ®Þnh sè ®iÓm g·y & d¹ng c¸c
3
®o¹n cong giao tuyÕn 2

+ ¸p dông tÝnh liªn thuéc t×m

h/c cßn l¹i cña giao tuyÕn.
1’
+ XÐt thÊy khuÊt cña giao
tuyÕn & cña 2 mÆt theo 1 1
2 2’

nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh

3’

3
ThÝ dô T×m giao tuyÕn cña l¨ng trô víi mÆt nãn trßn xoay ?
1: Gi¶i: 1) X¸c ®Þnh h/c ®· biÕt:
S1
+ L¨ng trô abc vu«ng gãc víi mf P1
a1 + H×nh chiÕu ®øng cña giao tuyÕn ®· biÕt.
M1 - Giao tuyÕn lµ 1 ®­êng cong g·y
- Giao tuyÕn cã 2 ®iÓm g·y ( lµ 2 giao
®iÓm cña c¹nh b víi mÆt nãn )
E1,F1 - Giao tuyÕn cã 2 ®o¹n cong:
c1 * 1 lµ cung elÝp do mÆt bªn a//b c¾t nãn.
b1 11,21
N1
* 1 lµ cung trßn do mÆt bªn b//c c¾t nãn.
2) T×m h/c b»ng cña giao tuyÕn:
F2
+ T×m h/c b»ng 2 ®iÓm g·y
22
+ VÏ h/c b»ng cña elÝp ( còng lµ 1 elÝp )
S2
N2
M2
( X¸c ®Þnh trôc dµi, trôc ng¾n cña elÝp )
12 + VÏ h/c b»ng cña ®­êng trßn ( còng lµ ®­êng
E2 trßn – khuÊt )
b2 a2 c2
3) X¸c ®Þnh thÊy khuÊt.
 ThÝ dô VÏ giao tuyÕn cña ®a diÖn víi mÆt trô trßn xoay?
2: Gi¶i: S 1

1) X¸c ®Þnh h/c ®· biÕt:

+ Trô vu«ng gãc víi mf P1: H×nh chiÕu 11 , 1’1
®øng cña giao tuyÕn ®· biÕt:
+ Cã 2 ®­êng giao tuyÕn, trong ®ã : 31,41 51,61

* Cã 1 ®­êng elÝp: lµ giao tuyÕn

21 2’1
cña mf SAC víi mÆt trô
A1 C1
* Cã 1 ®­êng cong g·y: 2 ®iÓm g·y lµ B1
giao ®iÓm cña c¹nh SB víi mÆt trô, 2
A2 2’2 C2
®o¹n cong giao tuyÕn lµ 2 cung elÝp lµ
42 62
giao tuyÕn cña 2 mÆt bªn SAB & SBC 1’2
c¾t mÆt trô.
32 52
2) ¸p dông tÝnh liªn thuéc t×m h/c b»ng cña S2
giao tuyÕn.
12
3) xÐt thÊy khuÊt.
Bµi lµm hoµn chØnh
22 B
2
 Ph­¬ng ph¸p t×m giao tuyÕn:
3) Hai mÆt cong c¾t nhau:

+ X¸c ®Þnh h/c ®· biÕt, sè l­îng ®­êng giao tuyÕn

+ X¸c ®Þnh 1 sè ®iÓm ®Æc biÖt råi ¸p dông tÝnh liªn
thuéc t×m h/c cßn l¹i
+ X¸c ®Þnh thÊy khuÊt cña giao tuyÕn & cña 2 mÆt
ThÝ dô 1: T×m giao tuyÕn cña 2 mÆt cong, xÐt thÊy khuÊt ?
S1 Gi¶i:
+ Trô vu«ng gãc víi P1 : h/c ®øng cña giao tuyªn ®·
11
biÕt:
31,41 ( Giao tuyÕn lµ 1 ®­êng cong ghÒnh )
21
+ x¸c ®Þnh 1 sè ®iÓm ®Æc biÖt cña giao tuyÕn:
51,61
- 2 ®iÓm giíi h¹n thÊy khuÊt cña giao trªn
h×nh chiÕu ®øng ( 1 & 2 )

61
- 2 ®iÓm giíi h¹n thÊy khuÊt cña giao trªn
42 h×nh chiÕu b»ng ( 3 & 4 )
S1 - XÐt thªm 2 ®iÓm thÊp nhÊt trªn h/c ®øng ( 5, 6 )
12 2 2
+ ¸p dông tÝnh liªn thuéc ®iÓm thuéc nãn t×m h/c
32
51 b»ng c¸c ®iÓm trªn.

+ Nèi c¸c ®iÓm theo nguyªn t¾c sau:

C¸ch nèi c¸c ®iÓm:
+ Tr×nh tù nèi c¸c ®iÓm S1
theo 1 chiÒu nhÊt ®Þnh
trªn mÆt cong: 11
tõ 1-3-5-2-6-4-1
+ XÐt thÊy khuÊt 3 1 41

21
- ThÊy khuÊt cña giao tuyÕn
5 1 61

- ThÊy khuÊt cña 2 mÆt.

62
Söa l¹i ®­êng cong 42

S2
12 22

32
52
ThÝ dô 2: T×m giao tuyÕn cña 2 mÆt cong, xÐt thÊy khuÊt ?
Gi¶i:
+ H×nh chiÕu b»ng cña giao tuyÕn ®· biÕt:
+ Giao tuyÕn lµ 2 ®­êng cong ghÒnh.
+ C¸ch vÏ h/c ®øng cña giao tuyÕn : X¸c
®Þnh mét sè ®iÓm ®Æc biÖt cña giao tuyÕn:
* 4 ®iÓm thuéc 2 ®­êng sinh biªn cña trô.
* 4 ®iÓm thuéc vßng trßn h/c ®øng cña cÇu.
* 4 ®iÓm thuéc mf ®èi xøng
¸p dông tÝnh liªn thuéc ®iÓm thuéc cÇu t×m h/c
®øng cña c¸c ®iÓm
+ Nèi c¸c ®iÓm theo tr×nh tù trªn mÆt cong.
* ®­êng trªn: 1 – 5 – 11 – 7 – 3 – 9 - 1
* ®­êng d­íi: 2 – 6 – 12 – 8 – 4 – 10 - 2
Nèi c¸c ®iÓm thµnh giao tuyÕn.

51 111 7
1

11 31

91

101
Söa l¹i thµnh ®­êng cong
XÐt thÊy – khuÊt 21 41

61 81
121

11 2,122
5 2,62 7 2,82

12,22 32,42

9 2, 10 2
 Tr×nh tù thùc hiÖn: 11 1
51 71
+ X¸c ®Þnh h×nh chiÕu ®· biÕt 11 31

+ X¸c ®Þnh mét sè ®iÓm ®Æc biÖt 91

thuéc giao tuyÕn ë h/c ®· biÕt

10 1
+ T×m h/c cßn l¹i cña c¸c ®iÓm
21 41
+ Nèi c¸c ®iÓm thµnh giao tuyÕn 61 81
12 1
+ X¸c ®Þnh thÊy khuÊt.

Bµi lµm hoµn chØnh 11 2 ,1 2 2

5 2, 62 7 2, 8 2
1 2, 22 32, 42

9 2 , 10 2
Tr­êng hîp tæng qu¸t ( tham kh¶o ) :
“ Kh«ng kho b¸u nµo quÝ b»ng häc
thøc. H·y tÝch luü lÊy nã, khi b¹n
cßn ®ñ søc”
Chóc c¸c em thµnh c«ng !