TOUIKOK MeNHTYTA, XXIV — XXV, 198 ie Winstitut d'études byzantines, XXIV— XXV, 1986 VINK 912,43:949,711:943.9:949:61 16/15" JOBAHKA KAJIVA HAJCTAPHJA KAPTA YPAPCKE TABULA HUNGARIAE, Ha, y snam apiija Kapta Vrapexe je mpau nyt sanaxena y XIX wexy, an je esporicke Ray4He japHocTn ynura HemTo KacHHje. TouerKom oBora nexa (1906. roaune) cnapuno je Feorpadcxo apyuirso y Beyy 50-roamunbsny cpor Hoctojama. THM noBoTOM je mpupeljena nocebua ny6muKaumja y Kojoj cy oGjasmeun moganm o Kapru. Dr Eugen Oberhummer, ayroronmunby mpodecop ysunepsutera y Bey, wanucao je u jeaan moce6an pan Koji je Mpeneranmao canky paspoja aycTpo-yrapcke kaprorpaduje om Bpemena Penecance m0 XIX pera. Oraga 20 HammMx jaHa Kapra O Kojoj he 6uTH pew OBOM IpHsMKOM mosHaTa je y cTpy4Hoj mTepaTypH Kao ,,JTasapena Kapra“.! Jeamnn mpmmepax one INTaMMaHe Kapre Has1a3H0 Ce Tasla y MpuBaTHeM NOCeAY, y nave osvaTo} m peoma GoraToj 36upun rpora awzopa Ariorsnja (APpO- nyi), Kojt je H OCOPHO Aa ce olla MpencrasH HayYHO} jaswoeTIt MOBONOM jyOuncja Geuxnx reorpada. Tlanac ce Ta xapTa nasasu y Coversn 6x6nnorenn y Byzunmeurn nos curnarypom App. M. 136 1 mpencraniba jenny om aparouenicetn Kaprorped- gkor onemema Te 6uGnoTeKe. Hocrena je y Ceversn Gu6auorexy Tex 1925. Fommne, sajeo ca moMeHyTom a6upxom Hungarica Wlanxopa Ancrsnja.2 Beh mppe ollewe npenwocTH one xapre (Marcel de Serres y XIX pexy, [Albrecht Penck 1907, Eugen Oberhummer 1906) 6uune cy siacxawe. Cau cy je auennin Kao w3BANpeDHO sHaviajwo eso Koje je No Horo vey mpeBaatiza- srso camaia canpemenia ocrsapea.3 Ta unax, oa6nsbunje anazuse OBe xapte ppme ey ce sHaTHO xacuije. Y usMenemim mommHG npunxan Reene mpsor cseTcKor pata — pacmayom Aycrpo-yrapcxe MoHapxuje — marrepec 3a ony KapTy OKa3yjy, PASYMIbHBO, TIPE ceera Mahapexu Hay “aint. eye nacrana wirrapa Masia 5HTepatypa, mocweheHa 1COPHM Ne1OM st wocTH ayTopa. Y3 H3BeCHO CYTIAPHHUITBO Geuknx u MalapcKux naywniKa, i ummer— Fv. Wieser, Wolfgang Laziut Karten der Gstersichischon Lexile Qigreichs Ungarn, Innsbruck 1906; £, Oberhummer, Osterreich-Ungarn a riche Ungarn, nosis der ki Geogeapniocsen Copllchaft x Whee a ST;médi— Molndr, The earliest known Map of Hungary, Imago424 4 Mula monemmxa © YoroBNMA HacTANKa Kapre Mporesasa ce Kos erpysme wacomuce H pyre nyGanKannje AO HeAABHO. 4 Kapra je aocan oGjannena pnie nyta, Y nowuje ppeme, topes penpo- ayxituja y upno-Geroj TexHULM, MpHpebyjy ce m HaAawma y Gojn.s Y namoj cpermn ona Kapra inje Gna npeamer waysne pacnpave ‘Ona To pnumtecrpyKo sacayxyje 3607 OOHDA TOAATAKA Koje capAN M MTA Koja neocnopHo Kanche. Y onom vacy Bune je MmITAwA Ho OAFOBOPA KOjU ce Mory nari, Hanecno je na je kapra Hacrana noverKom XVI neka, Kana je Typexa onacHocr NertocpeaNo 3axnatiia Cpempy Enpeny. Hpea nama je Tepitropuia on Beva na 3anany No Tpajanovor mocta na Jlynany na weroxy, ox Caonayxe na cevepy ao Boene ut jemnor jena Cp6nje na jyry. Unrepec cacranmaya, W360p NoAATaKa, 3aTHM Mojam ,,YrapeKe" (KapTa Hoc Ha3sHD «Tabula Hungariae") y npempeyepje Moxauke 6uTKe — monatax 0 camoj roj GopGui je yRer Kacunje — ene cy To NeTopHjeKe Teme Koje Ova Kapra HyAM. Tipecrop jyxio om Cane n Alynana je cpenen Ha Maint 6poj nonataKa. Tome cere pea wyaumn noyeTKo XVI nexa. Mnrepec xa6c6ypuikor spopa je cyxen Ha HajOnTHMje ca cTparemKor cTanoBMUITa, Ha OHO UITO ce Moxe GpanuTH mpea Typumma n Ha norpaHnuny 30ry mpema wnMa. To je ucToBpemeno # no6a kama cy ceoGe epncKor 2%HBsA y Mpenene jyxHe VrapcKe neh sxaTHO BSMeHHIe Tamomme crane. Mpex nama cy, fake, moan Koje je 3a6eme- xno jenak caspemenux u oveeugay nouerKoM XVI pexa. Tasksbupit nocmaTpay. TY MOXe Aa OTKPnje YATAB HN NojenMHOcTH KojHX Apyrae HeMa. Kapra je apsopes, uspahena je na 4 aucra, aumensuje cy 780 x 550 mm. Iranmaxa je y Muronuraty 1528. rogue n gocana je orkpusen camo jenax upumepax. Pasmepa je 1: 1000000 wan raynnje 1: 1093000. Kapra je y Goju, pyxonme je rorusxn Kyp3us.6 Beh Ha mp moraegl ce 3amaxka 4yaHa opnjentannja xapre. Ha roprsoj MBHI je O3HAYeH CeRep, a Ha eB} OMHOCHO jeCcHO} HBHUM — 3anas1 N UCTOK. Tommxo xapaxteperuyan Tox JlyHasa Ha opoj KapTu je npHKasan HeTaYHO. 36or Tora cy HexH mucunt pannje oBy xapry cMaTpanH Henoyanaucm. OsnaKe Ha pamy ne onrosapajy camoj kapTH. Ta Norpeula opujexTauuja — m0 He- KuMa — noruve on mpepahunaya npaoGurte JTasapene xapre. AKo ce mocTo- jeha xapra nomepu 3a 45—50° npema ucroxy, no6nja ce Tayo crame TOKa ‘Dyxasa u Tuce.7 Hasenenm monaum Beh jacto yxasyjy va paxno murame ayropa ope Kapre. OcHoBHe MOaTKe O KEMY H TOTORUM npepalunayuma canpxH TeKCT Koju je Wocrapen y nechom yrny kapre. Mcnucan je naTurcKn u rac: 4 E, Okolicsanyiné — Harmos, Magyarorszig térképe 1528-b6l, Térképeszeti Kézlény 1, Budapest 1931, 165 — 171; F. Banfi, Sole Survi iving Specimens of Early Hungarian Car- tography, Imago Mundi 13 (1956), 89; L. Bendefy, Lazar dedk személye, Geodézia és Kar- toprifia, 23, 5, Budapest 1971, 338—340;L, Bendefy, Wer war der Autor der altesten Ungarn- der Osterreichischen Geographischen Gesellschaft, Bd. 117, Wien ape ees Kartographie, Berlin 1951, 339, 352, 367. :K, Kuchar, Lazarova mapa, nejstarsi mapovy a spoletnosti isne 62 (1957); L. Irmédi — Mol 18 (1964); L. Stegena, Maps of Budapest 1971; Cartographia }; Penpoayrunja y Gojr: Die je waa, Kartografiai Val-Hajerapnia kapra Yrapexo 425 Tabula Hungatie ad quatuor latera per Lazarum quondam Thome strigoniensis Cardin(alis) Secretarium virum expertum congesta, a Georgio Tanstetter Collimitio revisa auctiorque reddita, atque iamprimum a Jo. Cus- piniane edita Serenissimo Hungarie et Rohemie Regi Ferdinando principi eeafanti Hispaniarum Archiduci Austrie ete, sacra auspicio maiestatis Suse ob reip(ublicac) Christianae sum, opera Petri Apiani de Leyssingk Mathematici Ingolstadiani invulgata anno Dni 1528", Baim moKaayje a je Wa HIPAA KAPTE cysesTOBALIO HEKOAUKO JyAK. Hajnpe je Jlasap, cexperap oerporoncKor nanGucKyna Tome, #apasno KapTY, xojy je kacunje aonynno Georg Tanstetter Collimitius, na 6H je WoToM 98 treantnty npuperno wypenn xyMannra Johannes Cuspinianus (Spieshaymer). Traunana je y Vuronmraty 1528. ronune y urramnapyjn Merpa Amujana (Peter Apianus), nostaror mpodecopa maremaruKe 1 kaprorpadpa.' Kapra je, aaxne, HacTasa pHIIerOsMUNHM TPYAOM H capaziboM HeKo- aumuue aynu. To, Hapanno, nonsiay 3a co6om Mirae CTRAPHOT AOMPH- seen cbaxor Of IHX, ITO y KONKpeTHOM caly'ajy say H o7tpeHeHO 2aTO~ powe nojeammux nojaraxa. Ousreao je sia cy HeKM HORAN YupTaHH Mpe, a nexn nocae Moxauke GurKe 1526. roamue. To Hac Bomm Hajpe Ao nHAHOCTH jmexonanor npsor ayropa Kapte, Jlasapa. Jcamnn noysaaNn Moai © wey cy MenHcaHM Ha camo) KapTH. BHO jecexperap ocrporoucxor nanGucryna Tome Baxava, 3na ce na je Toma Baxas ta 1497, roauuie 10 cnoje emprit 11. jyna 1521. ronmne 6Ho nan6weKym 1 Kap- guiwan, a noseTKom XVI BeKa H BeOMA YTHIIAjHA AUNHOCT YrapCKe KPATEBAEE. Honora] ocrporonexor najGicxy je mio MIIOTO veMy OHO uSySeTaH Y SEMI, Tlopea ocrasior, mocne cmpTH Kpasba Maruje Koppna 1490. rome Guo je yeranonseno fa om ynpansbia 3EMs0M 0 uaGopa Honor nnanapa. 3Baibe ceKpeTapa OCTPOTOHCKOr nagOuckyna Morao je OGUTH CAMO YOBEK BHCOKOT jonas. Huje Gno peniax cayaj na cy TAKBM JbysIM KacHje 1 CaN ‘crmiam waxne nooxaje y 3EMIbH, ona6pane nociaNnuKe MucHje, WK Cy To nonoxKaja OUCKYsIa. : ‘Tlazap je Hecymuuno 610 Maap, xaxo To Hapsnro crojH saGenexeHO wioj kapra Yrapexe, Kojy Je wspanno Wolfgang Lazius 1556. ronune ‘yom meno cuora npeTxomsixa.? TH OCHOBHH NONALH 0 Jlasapy ‘Guorpadckn nexcuxon. Vapaxena je Tana-u mpeTmo- rm ua Yanwep3utery y Tloxkyny, Kojm je cpoje- 10 Y cpaxom cayvajy, Jlazap ce cmatpa ‘Wako uBrsesa 1a npaBe NOveTKe Te AeNaT~ ‘sipyroj mosionun XV nexa. Haume, 1490) 0 je nopenrman J )) u 70 uaMehy 1478. ‘Yrapoxe, Koja je Kacunje usry6- 1 MO naHac o4yeana KapTa, He3, Kanwh Taaapenor paaa na npmKymmany nosiaTaKa 3a KApry roKOpY jeato koje je YHYTHO Heron Npujares» Jaxon Lywraep Jacobus Ziegler) je 1529. roauiie safe nosaUKy Teopry Tauntrerepy nireMy Lluraep wanots sta je aajemo ca Jlazapent yxecronao y napaant © y npeNe yeranka yraperix ceuAaKA estate qua coloni et pasto- res Ungariei tumultvabontar), Tos npriiixom of JJazapa nagnpa ranuint aytopow: ena. Tomiro My je y Benen xapra Yrapexe Aouwia jo pyxy, Uurrep y miey Napaxina pancer m0 Hnje y Melynpemteny uary6seHa, raxo je caytuo, neh rpynom Teopra Tanmrerepa o6jannena.!? Haneneno: AHEM HO aaTKe 3 4a;HICa a caMoj KAPTH: HecMOpHO je JTa3zapeno TopeT Ro. neanant Aonpunoc Tanmrerepa. Hurnep y memy Tanusre- repy Wapnst span: ,Hungariam tuam his diebus Venetiasallatam vidi. . .“ Moryhuo je aa je Tanmmerep mocne Ja3apene emptH opaano Kapry, wnt Giro KO}NX APYTNX pasnora AORpumno ses, Hberow yneo y ToMe orKpH- iy snore nojeannoctit ua Kaprn. HImena Mecra cy sara na HemayKom jesuKy, yrapexa Tononmanija campxn AocTa oprorpadexsx M ApyrUx rpeuraxa, Koje yemKo 2a 6K npomakne Mahapekom aytopy appar Jaxos Hursiep (1470—1549) ce taxohe oreaao y Kaprorpa- Guin. On je, noper eerastor, 1532. roaune y Hirpacbypy oGjanuo Kioury ,,Ter- sanctae descriptio™ ca ocam Kapara. 31a ce j1a je y Bnue HaBpara GopasHo y Yrapexoj u VMraanjn wmeby 1512. 1 1518, ronune. Verano ce 3atum y Beuy, rae je paano xao mpodecop Yannepsirera, jenno speme je 610 aeKait Teoaomor axyarera.!3 ¥ cpaxom cnyyajy Morao je OuTH no6ap capamHHK lasapy y ppeme KonMMMMpawa Kapte. Fame rparame 3a nonaumma Koju Gu Mora na pagjacte oKomHceTH vactalika KapTe ut amsmoct Jlasapeny ynyhnnasit cy na GexkH xpyr Haya umpogecopa. Beh cam 3anmc na KaptH cbenoNn 0 capanwu Jlasapa, Peopra Tanmrrerepa u Kycrmmujana. Taxo ce Morno yrpanTH na ce mehy crymex- tuna Besxor yxusepanrera 14. anpuia 1512. ronnue mousse m ume ,,Laza- rus de Stuelwissenburg* y3 osHaxy ,,nacio Hungariae“.14 Peu je 0 Crono Beorpaay (Székésfchervar). Y to npeme je Teopr Tanurterep (1482—1535) Guo mporbecop matematuke m acrpoHoMnje Ha Tome Yuupepsurety. Passo je umpoxy u paswonpeny aenaTnocr y peme mapa Maxcmunujana I. Mapa- auio je wile Kapata aycrpujexux Hacnenunx semana. Tperia ocan pacnonorxnsum nonaumma ocraje HeyrepaNBO na sn Je raj Jlasap, poaom 13 Crouor Beorpana, pe 1512. romuie cryampao mwa WekOM Apyrom yuusepsurety, KaKo je TO GuBasto y oH Bpeme. HecnopHa Je 83a waMely ayropa Haile xapre in Geuxor Kpyra Kaprorpada. MelytHn, 7 He Mopa Ja 3ua4u aa je noMenyrn JTasap 13 Cronor Beorpana jenna auMIoeT Koja Zona3u y COs OOM MPHLIKON. ‘Mocroju jou jenan nonarax xojn Gu morao na Aonynn Guorpadniy ayropa. Heras je y jennom pyxonucy, orxpuneriom y Hanmonasoj y Beuy (pykomic No. 10 348, fol. 6) samaxxena Geneuka Koja Aa je 1514. ronnne Geo rg Tanstetter (Collimitius), 32 norpe6e Metor Kona (1512-1527), sajeguo ca ceojum najéosus yuewuxom ‘capaaunkom nro umeny Andreas Stiborius (Stdberl), mpu- rmédi — eee Pe ot. Geschichte der Kartographie, 371. Der Autor der altesten Ungarnkarte und seine Mitarbeiter, Mit- ‘Geographischen Gesellschaft, Bd. 116, Wien 1974, 181.Hajerapmja xapra Vrapen 427 Tren ec mmubene © pebopnn Karewnapa.!S To je tpixkno rananneN game Tan X (1513-1521), Hanexena Geneuna nornphyje ja je Teope Tarun rep je ro eater yuennka, enarpao ra je najGomnn, to uNteny lasapa, Jaan # TO OfAY potom NB Cronor Beorpama, win xoji Apyrn nerora wena, ocraje 3a cana Ges KoRAMor oaronopa, Msnecny onpesnocr namehy exe pyre wmmenmie. H. CaeHITEHHNA CeTPOrONeKe UpKne neh 1510. rojuN m nLazarus Rosetus canonicus, capellanus Thome Bakocs primatis, Ja in Je OH, Moma, AyTOp name Kapre? JI, Betaedu, Koja ce GaBno THM MITA Rew CMATPA AA je OA sHaMaja M jeN APyrH MonaTax. Meby ctyaenrma Yansepanrera y Beuy monte ce neh 14. anpnna 1508, roune nobilis dominus Michael Rozen de Mytha ex Ungria“. Hemaven oGnnx Rozen Gn Carorapao Mabapexom Rézsas, miro GH MOTO ja ce MOREE ca UMeHOM Rosetus. Mo toj npernocranuit Michael Rosetus je xacuntje, xao cneurrenux, Morao ysent uve Jlasap. JL. Bewstedpit je cknoH 1a y Tome ButacreocKom cunY, ctyaciity Beuxor yrunepsurera neh 1508, romutte, penosna voueKa mo uscHy Lazarus Rosetus, xanenana octporonckor Han6uckyna Tome Baxaya 13 1510. roame.!6 Hapanxo, ro jour He Mopa j1a 3Ha4it a je ympano on Kacruje Hocrao cekpeiliap OctporoucKor HaAGHeKYMAa KAKO TO crojH 3aGerexexO Ha Hamtoj Kaprn. Hajsaa, nope Jlasapa u Peopra Tanumrerepa, wnny yaory y wTapom mocay je uMao mpocnapmenn xymanncta Kyenumjan (1473—1529). 3a oBy EPHANKY Moxe OUTH of sHayaja wuNeHMNA na je Taj npodecop pextop Yuupepsureta y Beyy, 6u0 u Bperan aumomara. On je veto onmaauo y Yrapexy, y Bpeme untensusunx mperonopa nameby xaGcbypuukor m yrapcKor Apopa Yak Ha AecerHHe nyta. Ho3naro je, Ha mpuMmep, na je y TAKBIIM OKO. HocTHMa, 3a HeT romua Gopasio y Yrapcxoj vax 24 nyra.7 Ou je yuectBo- Bao y nperoBopuma Koj cy AoBenH No ckKnanawa nosHator Beykor yrosopa, © Hacaeby 1515. roaune. Tana cy yronopene zvoctpyxe ammacrauKe Bese usmeby nopomma yrapexor xpassa Braznenava Tn napa Maxeunnuanjana L Cun yrapexor xpaxa, noromu JIynopux I oxenuo ce Mapujom, a saTunt ‘cKAOMEeH M Gpax usMehy PepauHanna XaGc6ypuikor n Ane, xhepu kpama a I. yrosopom je morephexo npaso xaGc6ypmxe xyhe 2a y HBYMupalba yrapeKe mMHacruje HacnenM yrapcKy xpyny. Ha ochoBy H OHNX ctapujer Aatyma, PepamnanA I Xadc6ypuxu he Ha Moxayy 1526. ronuue uctuuarn cpoja npasa wa yrapexn +Haj3aq, Nocne wsBecHux TemKoha, u xpyuucan 3a yrapexor y I je ova xapra n nocseheua, Kaxo cTojut y Hacnos- jane, y enwcky HOMIE Ce, NOpEn ceranHx, ‘Hasa3u ce KpaTax omuc Yrapcxe (Chorogra- H HEMA4KOM jesuKy, y3 HeonxogHa o6jammera cy HAPONH Kojut cy ce ToKOM ucToprje (Hayanu, Xyau, Avapn, Cnopenn, uXoBe Mpoumoctn. Beh momenyty neopmanniy TAIUBO MpUKazaHa. » Pexe cy npencrassene rte? 0. c. 424. din 1969, 223,428 3. Kanwh qweMa AHMjAMA TAXO AA ce HeKasyje BenMYMHA ToKA, Harnameno cy npw kagana cerpna, ane, Ha Jynany HW Apyrun pexema. Penis mpenaait ancy 03 enn, Yapran je camo Tpajaon mocr na lynany. Taj nosaraK, Kao W nex APYEM eneMEHTH ANTHIKe TonOrpadnje, npumucyjy ce Kycmmujany.t® Pexe ¥ CpGxjn uncy npuxasane (Mopana, KoayGapa 1 apyre), naxo cy one nana- sure choje MeCTO Ha eBPOMCKUM Kapraa XIV n XV wexa. Ha Kapra ce nue yoxonn pexa Boene, BpGaca, Yue, Kyne, na nomenemo camo anavajnnje npu- roxe Cave. Cyaehn io Gpojy yxeTHx mojaraxa, cass pexe Cape je mpunykao REANKY MOK cacTanwaya KapTe. MnonmBo nosataka y Been w Xpwat- exo} OTKpmna NHTepec 3a cTapa MH Hopa HonpHMTa GopGe ca Typumma, Ja- apanexa o6a.a ca Sachem mpuKasana je u3Mehy Cersa n Tpornpa. On jesepa nipuxasana cy cao Hajecha — Baarno m HexnmepcKo, sannmsnino je ono roa Besrepeka Oporpadexn enementH cy AaTH Ha TpasMUNOHATAH HayHH — cucTe- MONE TSB. ,KPTHNMAKA" y HenpeRMAKOM MSy HAH Kao Maxwe Tpyne. Haxo je BMATHBO NacTojaie AA ce MPUKAXY H HeKe OAAHKE pexedha (BHCHHA, pere- Tauuitja W CNAMHO), HecysnbuNo je Aa TO cana y cxabuje crpanie ove KapTe Perkn cy 1 Hasnpn maanma, YVimicann cy camo snayajinji (Becknan 1 cn.) WTO WeyjeawaveHo Ha wTasom npocropy. ¥ CpGujn m Bocun 6paa cy Geani- Mena, aH cy 3aTo TBphape y GpacKuM Mpemeauma mpuKazane BHHeTAMA y3 o3snaky umena. Ha pymxoj ropu cy yuprant Dombo (Paxopan) n Erdnek (Bparme), wa mpumep. Ocuonuy spemHoct Kapre NINH caNKA cpeniboxexoBHNX Hacesa. To je wajerapuja Tomorpacexa xapra Yrapexe.!9 Ha ynranoj Tepuropnju yupraio je oro 900 nacesa. MMewa Mecra cy, no npapuay, caspemeva npiiarohewa nemauxom jesuxy (Peterwardein, Zemlin, Krichisch Weissenburgk 1 camo). Kapta oapaxxana urapeniio TononnMje Mabapexor, HeMayKor, cnopeHCKOr 1M apyror mopekaa u Mpy2a Gorat Marepnjazt 3a pasHoBpeHa NeTpaKHBSHA. Hncy perka natcka umewa. Japmajy ce Kon 3Hayajuujux mecTa ynopeno ca Apyrum Ha3uauMa, mu camoctamHo. Kao mpumep, Moxe y HaIHM Kpaje~ uma na nocayxu Beorpas. Mopea xpynvo wensicanor uMena Krichisch Weissenburgk croja MarsHM cnopuma o3HayeHo Alba Graeca, Nonderalba, Taurunum, ono mocaemHe Morpemmo npey3eTo W3 cTapnjux HsBopa. Tope- Hewa pans, Sirmium je oGenexex Kao S. Demeter. Cnonextcka Torronsmuja je pasHoauxo 3actynmena. Mma Taro 3a6e- aexenux umena (Tloxera, Bpoa, Buctpuua, Oroweu, 3eneurpaa, Hopurpaa, Bumerpaa, Jesepo m cnuno), anM M TaKBHX Koje cy MomMcHBayH ynosHanit ca usbecnum rpeurkama. Kao 4 Ko Mahapcxe TononMMnje, uma opTorpad- CKHX M ApYFHX rpeuraxa, Tomer mpenohersa, HeTawNx nojeanHocts.?0 Tha mnax, TO je pH3HHUa MomaTaKa, Koja TeK NojenMHAYHNM HeTpaxKNBaBUMa Moxe na NOKaxe cBojy cTBapHy BpemHocr. YY crpyxryput nacessa jacko ce Moxe younTHt ma je peaHceT AaTa YTBP- Yewuma y Hajumpem emucay pes. Maxsbupo cy yuprann yTBphenn rpazosit, Maia yTaplerba, kyzle H CBM THTOBH cpenmoBeKoBKe deptHiuKaunje. Hacewa Sea exeHa MmpasHun Kpy2xuhuma HYMeHCM MecTa HIM OCO- Sonia ; Gpojy Hacema wx je SHATHO Matbe.____Majerapuia xapra Yrapexe 429 Yraphenn rpaaonn ey mpencrasmenn nm HocMArTpamy KapTe Mocraje jacHo ja cy MMIDETE MebycoGNo passe, WAKO je omirviewo Aa cy MpanseHe Ho OApelenom xpHrepiiymy. Amana Bue ys Behe rpanone yryhyje na saKmy4ak sta je ayrop noananad Te ny cy 3HaNajANL FPAAORN MapamMTaje MpHKAgANN Of OCTANE, M_TO HE CAMO enojOM REANIMHOM, CrHve ce YIHEAK jd Ce TEXILIO MpEsETAMHAMY HeKor Kapakrepucrmenor era rpana, Ha mpumep, y beorpany ce Moxe sanaanri. Jeana neanxa tephava wa xojoj je netaxnyta gactana — ommrnesno Fopmst rpaa. Tyran cy ynpano Taxo AWAHDsbABATH ToHOFpAdHjy beorpasia, Kako TO cRETOYE MHOPOGpO|NN HBROPH H MYTOMHCHE GenemKe TOKOM HeKowa.?! Henoa te xoninanrie taphane nnan ce oner yruphenm rpait, jake Hows Fpaa Kojt je Taxole Guo onacan Genemuma.?2 Bpesm ncraha « jenn nope: Jere: Beorpan je npeactanmen Kao jeaua on najaehux raphana y Yrapexoj, sehn on Byauma nan Ocrporona. Bpeznonan nojinm MepHinma enoxe, Beorpay je na Jasapenoj Kapri crexao wayzetHo mecro. Canpemenns cy TaNHO OeRMBAIH WeroBy BaxNOCT y oGpaMGenom cHcremy Cpestbe Enporie. Axo 61 ce Beorpafl, Ha pyroj crpani, Mopesuto ca OcrasIM EpricKsIot rpagosuma XV neka, ona je Cmenepeno roroso Gesnayajna Taphana, vax Mama om Ponymma, 3haxKom cnesfeHa Ha yslory apyrux yrapherma aya Jlynava (Konus, Xapam m apyra). Bemys je Mpuxasan jenHoM ucraxnyToM rpaljepunom Ges Genema. Bes Gerema, jeaiiom Kys0M, Ha MpuMep, MpuKasano je Kymsnono, cpestbove- xomn rpaa Kynunux. 3emyx je y cpemisem wexy mao yraplere Ha HICTaK- RYTOM H BHAGHBOM Mecry (daHamn Tapaom), na je TaKo 1 oGercxavaNt a mosmnijmM yrapexnM KapTama c xpaja XVI pexa.23 3n1ax KojH je ytorpebsbert 3a Zemyn pasamxyje ce of onlora Koj cTojsr y3 Kynunono win Crankamen. ‘Critve ce yrucax fla cy BmseTe, Sap y jenHom Aeny cayyajena, mpunarohawane CrBapHOM cTamy Ha TepeHy, a He MpoHsBOmHOM MocTyMky upraya. Taxas saxmyyaK ocHaxkyje aHasusa MojeAMHOcTH NATHX y3 spyra MecTa, Ha MPHMep, Bau, Teuyj, Cun un xoje apyro. V chaxom cnyyajy, senuyuna 1 o6KK buieTe Wicy enysajHo mare, To je yocraom nojana Koja was1a3M Cnoje napa- siene u Ha JipyruM Kaprama Hor Bpemena, ‘Axo je Halll 3aKsY¥aK MaKap H AenMMINHO TaYaH — Ha ynorpeGseHe buwere campxe Hexe Kapaxtepuctuxe yrapherba — ona Kapra npyxa OWE Mareprjaa 3a mpoyyanaise cpemmonekonxe hoptupukannije. Mory ce your Bpio PASMHYHTH THHOBM yTBpHera (Kys1e, TopHeEDH, Genemu ca H Ge3 KPy- mma, yraphexe Kamuje u apyro). To cpakaxo Tpe6a jasHM paslom MpoBe- PaBaTH, HapaBHO y OHM cayYajeBHMA Kala NOcTOjM NOnORNO HoysqaKa neTopujeka H apxeonommKa rpalja, Koja Moxe fla cTROpH Ma H MpNGIWKHY camky onnaunse dopruduxaunje ceaxor nojeanuor rpajia. He rpe6a np TOM HSIYOUTH U3 BINA Ja MHOTe YUR.cHUUe yKaayjy Ha TO sa je JIasap A06po no- ‘sHanao Yrapory. BeposaTuo ys momoh capaanuka, MUCHIM ce M3 PAssIMNNTHX xpajesa 3emme, ca6upaHm cy TepencKH nonaun. Moxe ce camo narahaTH uma cy cacTapmayu KapTe, Open Tora, MOTI UMATH pH pylii TOKOM pasa. ama. Fpit tipennannjentano 1. Kona aa cy najnpe Macrae permoNasHe KapTe Koje cy NOTOM Vpernocranma ve 24 reeopmuahente MpIiNKoM Hapazte ovo Hea Ma naprn ce manure paste Genenike neropnjene eanpxane, One yrinay}y a sanuvay yrteneinx AH Ha Baa TOMpMnTa GopOHx wm npyre ncjeNke aaa ohy tounch je ANMNUEIINA OMA KOJA cTojMt ya TpaA TonyGan (Galom toe Tauwenburg). Kparax Texcr caornrapa ma je wa Tome mecry tap MKur- oes Ges yoreka paTopad MpoTHe typekor cysirana Mexmena 1409, ronnie. He xaprit ce Witaye yranvom Ta¥o Genexe Aoraljajn ws pare HeTSpHle yrapero-rypenix cyroGa, Taxo je ya Ceenepeno aalmHcaHo A oy Te Typun sonofmamt 1439. roqune, Birtka na Moxavy Je najynasuomnuje # Taso osna Sette Tia MHaX, MonATAR o TOpasy Sapa WKurmyHa xo Tonyma wsasupa weaBecte HEOYMNIIE. Hajjentocramnje tyMavermse G1 Giro fla je camo Fossa norperno nanenenta maa yMecto 1409, rpeGa aa crojn 1428, Kasia je, Kako ce 38a, 2K Nyna Banca npeTpNeo Mopas oO” TypeKE BojCKE Y wacTojauma ja ocBojit ToayGan.2s Mebyrun, y THM Gop6ama nuje yecrBonao TyPeKN ea. & cuararo To unje Morao GurH MexMen I (14131421), KaKo je saGenexeno na raprn, Axo je rpeitika y HMeny TypeKor Bayapa MOryhHa, ma Wax PAYNE ‘hunt KOA, cacapmaya yrapeke KapTe, Mao je BepopaTHO a Ce OH MOTaO Suavajnnje mpesapnrn kana je y meray Kpas 2Karmyna. Tla am je 1409. ronune morao Gur cyxe6a xo Tonymua? Visnecio je aa cy Tamia y CpOnju Gecnere Gop6e. Kpajent 1408. ronune nowsno Je 70 Jamer s6awxapaia necnora Credana Jlasapesnha u xpasa 2Kurmysza. Yrapcxn nnatap je yaperno epneKor jlecrioTa y KPYr HajonaGpannje Biacreze, oxyitene oxo Tex yenoctapssenor BiITeUIKOT SMajenor pena. Crean Jlasa- penith je 610 mpait Mehy OsumHKOBaNNM BesmiKammMa.2° VicrospeMcKo je nec- foros 6par Byx, sajenvo ca Bpanxopuluna, noTpaxkuo cawessuxe Y Typ- cxoj. Typcka Bojcka Mo 3amopeqHHUITBOM mpocaapsbeHor Espencca, 10 nexaM nofanuma yak 30000 sojunxka, mponasnna je y CpGujy moveTKoM 1409. roaune. ¥ Dy6ponuux cy crusane nec o Gop6ama. YrapeKa je yTy- rasa sojny nomoh Credany JIasapesuhy. Hajmpe je moxutao y Gop6y TaMn- iki ymax Tuno Crano, a 3aTHM je Kpenyo 1 cam Kpas» Karyna. Typera Bojcka je mperasusa 3eMsby. Jean cappemeHux je TOTOBO y3BHKOM ‘TlocBe- HOWO a HenpujatesM ,,Npohoue cpy cprcky 3eMsby, KAO uBIbe 3BepH Tu1e- cexyhu, yunmapajyhn‘.27 Ton mputuckom mpoTHBHHKa AccHoy Cre- ce nopyxao y beorpan. esse i, nae, 1 je typexa nojexa paroana y CpOnj ToKOM . rogue. Veto je Tako HecHOpHO Da ce AecToT mopao ‘ronope ja je Kpam 2Kurmyxn Te roanne Guo M3BOPHMa HeMa BeCTH o cyKOGy KOA Tonyma. oryhucer ja cy GopGe 1409. rogue 3axBaTHTe HTORY- je Beponatunje — Genemxa wa wamioj KApTH noaceha 1428. ronune. 2eErfomloY enaxom cays) 1yperom eyxo6y Kon Fonynm aGeneREHA CAMO 1 Ona je mpenomena Kacinje KamGoxn (I, Zsdme eo norpemmy ronuny 1496. yaecto 1409, nok ce wa Kaprama XVIT pexa tonono jana roamma 1409, rope 3annMann je cayyaj Beorpana na onoj xapra. Y speme cacrapnana Kapre, y apyroj aeuennjn XVI nexa, Beorpay, je Guo nos yrapekom wutauihy Maxo irra je ocraxo of reprropnje BeorpajcKe Ganonsne jyaxno on Beo Fpana. Typexo ocnajame epenmonexonnor rpana MKpuona (Apasta) u yora- DUBAILE WNXORE POjNE NOCANe Y TOM Fpayy MpecysHO ey YTHILANH Ha AAIH Tox Aorahaja. Vrapexa muje yenena na nomen To crawe, Y TeKcty yronopa © Mupy tro ra je cknonMaa ca cynTanom nonyyena je jacha rpasuua: Meby yrapexunt rpanonnena Mehy typexnat noceann Hpojaun cy, wopen ocranux, an Wa6an, a y Cmenepeno 1 Avana.29 Jeauun noxyuiaj na ce oa Typaxa mpeorme DKpnon nanpnien je ynpano y speme Hactauka JIaszapene Xapre. Vrapexa nojexa nog nolernom epaencror pojsone Jonana 3anose mpeaysena je 1515. ronune nanenajun nana; na yrephenn rpanwa Avan, ast je MPH TOM AoxuneAa TexaK nopas.3® Hpema Tome, Tepuropyja Beorpascxe Garonne ce mje Moraa nporesarn na nonpyyje Kojnm cy Beh ossanaan ypu. Mebyrnm, nnrepec 3a ty oGnacr je ocrao, Ha JTlasapenoj xaprn cy, AKO ce M3y3My Tpaqonn Ha o6anama Cave nu Jlysapa (Ma6au, Cmenepeno, Toay6au), yupraua camo ava yruplema na tay Cp6uje: Kpuos (Csarnow) ® Zenowz. Y Yrapexoj cy 06po suanx crpareuny paxnoct Kpuoza. M cam JanKo Xymeam je na Tom nompyyjy paronao, oryaa cy nonagHaK MHOrH s1OKaTHH Banaan Ocmananja.32 Pasywsouno je ona mo je 1Kpxce yupran wa xaprit Kojy je Y apyroj noxopHHN XV nexa nspazn0 Dopenrnnan, bpanyecko Pocean (oro 1480. ronune), xoju je jenno wpeme Gopanno Ha nnopy yrapcxor Bna~ Zapa Maruje Koppuna. 3a6enexeno je ,Gernovo — Guardia de Turco", @ 287M ce To Hana3H 4 Ha JlajnencKoj Kaprs (oxo 1495), Kao H Ha KapTama ‘enoverka XVI pexa.33 Ha nexum kaprama XVI nexa jana ce u oanaxa ,,Guar- dia de Turchi**, Ges umena Kpnova.}4 Tora, oner, nema na Jlasapenoj KapT. Huje 6e3 snavaja aa ce oapxao cpenonexopnn o6nnK ,,2Kpuon 1 TOKOM XVI veka, uaxo wuje HenosnaTo Hn ume ,,Cavala‘ y To Bpeme.35 Huxona Wurreandn (15381615) je y caome jeny nao neuro pum nogataKa 0 TOj Tepharn. Buna je ckopo nonjennaxo ysamena on Beorpana u Cmenepena. 28 P, Hrenké — L, Stegena, 0. c. 6, 8-9; L, Bagrow, Die Geschichte der Karto- sraphie, 363. M, Sanudo, ed, Térténelmi thr 24 (1877), 56-62, 81-89. 20 M. Sanudo, o. ¢. Torténelmi tar 25 (1878), 13; Georgius Sirmiensis ed. G. Wen- zl, Monumenta Hungariae Historica, Pest 1857, 71—73; M. umuh, Cpaha sa ucropajy Beorpaaa I, Beorpart 1950, 8084; 103-106; 11, beorpax 1958, 101—102; Jb. Ciuojanoouh, ‘Craps sAPUCKK PovoctOMK 4 xeroncH, Beorpan—Cpemexn Kapronust 1927, 261. ees, Tipmaor wcropuju oe Caw aoe 8 (1964), ae. . Hunuh, Ppadja sa wero , 99-61; J. Kaauh—Mujywuicoeuh, Beo- pau y epeniies wery, passim, mt j 34 Monumenta Cartographica Jugoslaviae 11, 77-79, 85—87 (M. Huxoaul). iB, Henk — 2. Btegen, 6.5 jonana Je 06mm Sarno Gohannes de Thurocz, Chronica, Hun- Frama page a sealdntal — 4. Keists, Budapest 1985, 271), xao m xon Bostpmnaja (M. Aint baba 28 weropnly Beorpana 1, 54) 3 (Georgius Sirmiensis, ed. | . ; Monument Hungariae Historica, Pest 1857, 7172), acaapnja kapta Yrapere 443 Typunt. Travan 1 Qanwarn, qoaaje nican, rasnnajy je ,Cavalla, a ,,nanm (1 Yepn) je sony Sarno"! Camo typeKo nme ,,Cavala’ saGenexno je /1y6 ponvatnant JTynopux Lpajesnh — Ty6epo, ys tayo sanaxame ad je yrBp- fewe Gmxe Beorpaay no Cmenpeny.!? © C oGsNPON Ha SiSeHY Aa Ce Ha JTasApeno} Kapra, Nopes Kpwew jyxuo on Beorpana nanan jour jeano yropheme — Zenowz, unje 6e3 suanaja nojeawsiocr 118 ce Ko mica XVI wexa y Yrapexoj jana n cOamx ,,Cerno- vicium™ aa Kpuon. To je arx Cernovicium, xojy Geaycremmo wanapa epnes- cx Bojora 1515. ronmne, KaKo je To saGenexno Jopan Muxanno Bpyt.3 Y cpaxom cayvajy, wa mosnujnm Kaprema Vrapere taxohe ce pun open 3puosa, uw yrwphewe ,,Czencbiez™. Jom jeana weroumera tophava, jyro~ werowe on Hlama, moxe ce sama3nTH Ha jennoj of Kapara.2? Ha Jlasapenoj Kaprn je yrraasuno cGenexeHo mecto Mexayxe GutKe 1526. roamme. Ty ce.waatasn Kpahit Texer ca ccnonmist moana, az i jeman uptex, Koj ce cMaTpa Hajerapjem mpenerascm camor jorabaja- YnorpeGaatmoct MpHKasaNNX nojemmiceTm je, HapasHo, cnopHa, am ce He cue MSTyOuTH M3 BHA YHeHMNA Na je KapTa mTaMmMaHa ceMo DBE TOAHHE nocsie opasa yrapere pojexe wa Moxauy. Tana y cum ya cy ayTopH KapTe camo y ABA MAXA UpTeXcM CcHAxHIM HCTOpHjekH MonaTaK. JemHoM je TO Gurka na Moxayy, a apyrom mpuanxcm nopas apa Kurmynza xon Toxymua 1409. rogue, Taj na6op cseyoun sa je cyxc6 xox Tonynna w wnraB Bex KaC~ puje cxpaTaH Kao BaxaH JATYM ¥ paTHoj ucTopnjn Yrapexe, Ges cOsupa Ha ro 0 Kojoj ronunu je pey. Kana ce Taxo mocmarpa Jlasapesa Kapra, octaje Hejacuo samTo zpyra BeauKa Gojnura Hucy HM ymucaHa HH yuprana. Tlo- snare GurKe Kom Beorpana Bucy CGenexeHe, KAO HH MHOTe APyTe YOCTAOM. Patue cuene Kon Tonynua a Ha Moxayy qovapaBajy mopase yrapcKux B1a- mapa. Axo je To Guo xpuTepHiym ona6uparba Gojmmra, ova Je PASyMybUO tivo noanara orrcagia Beorpana on crpaxe Typaxa 1456. ronmne Hnje mpusy xa Taxwy ayropa KapTe, Haxo je oa y cpoje BpeMe cxBaTaNa KAO NOraljaj eBPoT- CKe BAKHOCTH, MasleKO rICyATIUBHJH Of CCTAIIX. ‘Hu apyra pennxa GurKa, ona no 1521, ronune Huje osnaena. Jlasap je panmo wa KapTH mpe Tora, y pyro} neuennjn XVI nexa, ma je jacHo fa OH uuje Morao yer Taj mOnATAK. Mebyrin, ma Beorpancko} Tophani wa ucraxnyroj sacTap HAM ce Sax mlomyMecema, Kao 4 Ha HCKUM JpyTHM rpajlopuma KojHt Cy Beh anv HOA BIacT ‘Ocmannuja. To sHaym fa je WexO Kachiyje ozo Te cumGone. ‘Axo To Huje Reaetitaja mrreppenuuja camor Jasapa — roania mweroxe eMprit Hae jlosuara — o¥ja To HajpepopaTHuje TpeOa mpunucaTH Tanurrerepy. ocae 6uTKe Ha Moxayy cy HeHocpeHO sanumame Xa6cOyp- ‘To Take PeuiTO MOKasyje. TayKacToM JMHHjOM je am mroene Moxaya. Takno o6jaumerse Ha HemauKom jesuxy. TIpema Tome, waynny a yTena, Koje ova Kapra yommTe ‘zo oGnact typexor mponlopa y Yrapexy. Msriena na ‘Taxo ce ca3naje na cy Typun onycromman ‘oGnact Cpema 1 mpenco no ‘haxcnaRannona, neay Baaxy ¥ Hacessa oxo Cerejnna w Hajsan nonpyyie y3 /lynan sexo Byauma no Ocrporona x Bypa, Tayxacra amma saa gompe 20 yrutha pert Pad Veaaana GHX OnOM MPHUNWOM jouL Ha jeHy WeTOpHjeKY TeMY Kojy On& xapra uyan. Hoxopena CpGigja moa samby Ocmanauja noverket XVI pexa annaia xAGCSyPUIKM HOP. Mtrepec cacransHaNa ce sayeTABA Wa TONY Napekum rparonnnta, Tocasnit 1 Boon, Ty je y Taj Max Kpaj xaGeOypmnKe aurmrypexe Teanrake. Ocraje y CpGuju mpasno ene OHO WTO cy jour TOKOM XV nena enponexe kapte Basikana nomno Gexexnste (pa Maype, @pan- Neoxo Poceant i tpyre). Yaecto Hacessa 1 xnaperpadje yrece ce camo oGna- cha uvera, KasnbH ApKane, cm rojMosn: Rascia, Rassen, Servia olim Misia Superior, Syrffen Buanuno je Ha Kap w neuro apyro. Cec6e CpGa Ha cenep, y jyany Yrapery, Beh cy ocrasiae para. Jlocemennun cy ce yoTanHan Ha HOBHM SummunTHMa M cBOj ONcTaHak YTBPANATH 4 HOBCM TonONHMHjoM. CaanoHn Se oGexrexena Kao .,Rassn“, 7). Rassen oaocno Rascia, KaKo crojs m wa pocropy Cpncke aecnoronine. To jacHo cneto¥K 0 CpicKOM craHOBHMIITBY ya Tom mipocropy. Howonihe To Kachije M Heke Apyre Yrapexe Kapre. 3aTHM, npexo nyra Tetposapannna, Ha texoj oGan lynapa, wamehy Aanauneer Hopor Caaa u @yrora, yGenrexeno je mecto .,Bistriz*, Buctpuua. Hema cynie, Moxxe C¢ Pactpan.aTit O NpellusHocTH Mloxoxaja mojenNHNX Hacesa ; Ganocho NosaTaKa KOjMMa cy ce ayTOPH KapTe cayxkiuIN, asm je curypHO qa WMMULEHHX MecTa Hema. Hexit Jetown Jlaxapene Kapre Beh cy neTasHo TPOYeHI WMpYKHAIH Cy NOBOLHO OKA3A O ReposoCTo;HOcTH Aena.A? CpnicKO mpncyerso y YrapeKoj orxpupajy 4 oGamt HeKWx HMeHa. Buhe ox KopHeTHt wa ce cBakn Takab caysaj mpoBepH ApyrHM nonANKMa KAKO Gu ce ynoTmynma cauxa mpomeHa Koje cy ce BpeMeHoM Ty ommrpapane. Kouxperia nerpaxn- pawa y TOM eMHesy TK MpesicToje, a OHA, open ocTasior, TpeGa Aa oGyxBaTe i mrrawe KacHujux mpepana JIasapene Kapre, OAHOCHO KopHUuherDa WeHHX nonataxa. To cy neh Teme Koje mpenasnsiaze OKBUpe OBOr Pama. Jovanka Kalié LA PLUS ANCIENNE CARTE DE HONGRIE TABULA HUNGARIAE Cette carte est aujourd'hui conservée it Ia bibliothéque «Széchenyi Sudapest sous la référence App. M. 136. Elle y est entrée en 1925. avec ? livres et de manuscrits du comte Sandor Apponyi. siéele et, d’aprés une inscription se trouvant sur | est originellement I’oeuvre d'un certain Lazar, . Par la_suite elle fut complétée par , Georg Tannstetter Collimitius miére impression par I’hu- Ce tirage cut lieu & Ingol-