Civilizacije Istone Azije

Kao u Egipatu, Mezopotamiji, i du rijeke Ind, Kineska civilizacija je poela u dolinama

velikih rijeka. Suvremena Kina je ogromno geografsko prostranstvo. Ovo podruje naseljavalo je
bezbroj etnikih grupa i jezika, ali tokom vremena prostranstvo je postalo vie ili manje jedna
kultura koja je poela u dolini ute rijeke. Priblino oko 4000 p.n.e. na obalama ute rijeke
stanovnitvo se poelo baviti zemljoradnjom. Oni su sijali proso, a malo kasnije poeli su
uzgajati i riu, takoe su pripitomljavali ivotinje.
U kineskoj verziji istorije istorija poinje sa tri kulturna heroja (tri polumitske i legendarne
linosti) koji su u periodu od 2800 do 2600 p.n.e. poduavali Kineze umjetnosti civilizacije. Prva
linost je izumila lov, ribolov i pismo, druga je stvorila zmljoradnju dok je uti osvaja kao trea
linost oko 2700 p.n.e. stvorio vladu. Dok zapadni historiari ove kulturne heroje smatraju
legendama, za Kineske historiare oni su smatrani kao historijski in Kineske historije. Tri
kulturna heroja naslijeena su sa tri mudra kralja koji su vladali do 2205 p.n.e.
Posljednji mudri kralj Yu osnovao je dinastiju kraljeva Hsia koja je naslijeena dinastijom Shang
1766 p.n.e. meutim nema apsolutno nikakvih tragova arheolokih ili drugih koji bi podrali ovu
ranu civilizaciju u Kini. Takoe treba imati na umu da se Sahng dinastija smatrala mitoloka do
1920 godine kada su pronaeni njeni arheoloki tragovi u sjevrnoj Kini oko ute rijeke. Iz tog
razloga je i nazvana ciivlizacija ute rijeke. Jedno od najveih dostignua Shang dinastje koja je
vladala od 1766 do 1050 je pismo koje je direktni predak modernog kineskog pisma. Pismo je
bilo slikovno gdje su rijei predstavljane slikama.
Tron od Sahng dinastije preuzela je dinastija Chou koju je Shang dinastija prema zapisima
smatrala barbarskom. Meutim Sang dinastiju koja je bila oslabljena stalnim ratovanjem protiv
uljeza sa sjevera. 1050 p.n.e. zamijenila je Chou dinastija. Ova diastija je podijeljena u dva
perioda Zapadna Chou (1045-771 p.n.e. i istona Chou (750-256 p.n.e.). Knjiga historije jedna od
najranijih izdatih tekstova opisuje verziju njihove historije. Ona blie objanjava odnos izmeu
neba i kralja zvani sin neba objanjavajui da nebo daje mandat kralju toliko dugo koliko on
podrava interes naroda. Zbog toga to je posljednji kralj Shang dinastije bio korumpiran i
okrutan nebo mu je oduzelo mandate i dalo ga Chou kraljevima.

Tokom istonog Chou perioda dolo je do razliitih socijalnih i ekonomskih napredaka.

Koritenjem eljeznog pluga i poboljanog sistema navodnjavanja stvorili su vee prihode to je
opet izazvalo nagli porast stanovnitva. Od ostalih ekonomskih napredaka znaajni su uvoenje
kovanog novca, poetak privatnog vlasnitva nad zemljom i rast gradova. Vojna tehnologija je
takoe napredovala. Razvijeni su luk i strijela, metodi opsade, u ratnitvo je uvedena konjica
preuzeta od nomada sa sjevera kao i redovna vojna obaveza.Kasni Chou period bio je buran
period. Kako bi odrali mo, vladari su traili savjete od profesora i stratega koji su stvorili
mnoge teorije o drutvu i prirodi. Tri najutjecajnije kole su Konfucionizam, Taoizam i
Legalizam.

Godine od 403 do 221 p.n.e. postaju poznate kao godine ratnikih drava gdje je samo sedam
drava ostalo u sastavu Kine. Qin je do 221 p.n.e. zauzeo preostale drave i sebe proglasio carem.
Standardizovao je pismo kao i mjere za teinu i novac.Iako je tvrdio da e ta dinastija trajati
stotinama generacija, nakon njegove smrti doivjela je kolaps jer je zavisila od moi i karaktera
cara.
206 p.n.e. nii zvaninik jedne od drava mobilizirao je vojsku protiv vlade i proglasio Han
dinastiju. Ova dinastija je podijeljena na dva perioda zapadni ili osnivaki period i istoni ili
kasnu Han dinastiju koje su trajale do 220 n.e . Gaozu, tako se zvao prvi car ove dinastije
znaajno je smanjio poreze, dozvolio je trgovcima rad bez uplitanja drave u cilju ekonomskog
oporavka. Najznaajnija razlika izmeu vlada Han i prethodne dinastije je izbor dravnih
slubenika. Oni su birani na osnovu vrijednosti Konfucionizma kojem su poduavani na
nacionalnom univerzitetu.
Drugo intelektualno ostvarenje Han dinastije je pisanje nacionalne istorije od poetka ute rijeke
do tog vremena sa hronolokim redom politikih dogaanja i kljunim linostima. Tokom ove
dinastije imperija se znaajno prorila. Istraivai su u centralnoj Aziji otkrili da se roba uveena
iz Kine proslijeuje prema jugozapadnoj Aziji i Rimu to e kasnije postati poznato kao put svile.
Tokom prvog stoljea trgovci Centralne Azije u Kinu su donijeli Budizam tako da je tokom
etvrtog stoljea stotine Kineskih svetenika vrilo prevoenje budistikih tekstova.
220 godine abdicirao je posljednji car dinastije Han a vojskovode su sami sebe proglasili
carevima. Taj period u istoriji Kine poznat je kao period Tri Kraljevstva. 265 godine osnovana je
Jin dinastija koja je 280 godine ujedinila sjever i jug Kine. Nakon to je Jin dinastija 317 godine
izgubila kontrolu nad Sjevernom Kinom sljedeih 250 godina ona e biti voena sa bezbroj
Nekineskih dinastija. Juna Kina je u tom periodu bila voena od etiri Kineske dinastije. Sjui
dinastija je ponovo ujedinila Kinu 581 godine ali je ve 618 godine bila smijenjena Tang
dinastijom koja e voditi Kinu sljedea 3 vijeka.
Tokom perioda ove dinastije Kina je bila kulturni centar Istone Azije, uivala je kosmopolitske
kulture vie nego ikada ranije. Njihove armije bile su sastavljene od dobrovoljaca koje su inili
Turci, Tunguzi i ostali ne Kineski narodi. Bile su voene takoe od svojih sunarodnjaka. Nakon
slube oni su dobivali posjede od drave. Sa ovakvim nainom Tang dinastija se proirila van
Kine prikljuujui sebi gradove- drave Centralne Azije, a car je sebi dao titulu Veliki Kan.
Glavni grad Chang'an imao je vie od 2 milona stanovnika. To je bilo vrijema velikih dostignua
u poeziji, muzici i ostalim kulturama. Tokom kasnog perioda Tang dinastije slabio je
meunarodni poloaj kao i Han dinastija koja je unitena od ambicioznih generala sredinom 9
vijeka.
960 godine osnovana je Song dinastija koja je ograniila mo vojske u korist civilne vlasti. Za
vrijeme ove dinastije zahvaljujui dostignuima u poljoprivredi gdje su se tokom godine mogle
ubirati po tri etve broj stanovnitva Kine je dostigao 100 miliona. Song period je bio i era
velikog obrazovanja, mada je tampanje knjiga izumila Tang dinastija one su sada bile jeftinije i
rasprostranjenije.

Tokom 12 stoljea Mongoli jedni od mnogih nomadskih plemena poeli su pod Dingis Kanom
stvarati veliku imperiju koja e 1279 godine pod vostvom njegovog unuka Kublaj Kana
okupirati cijelu Kinu i veinu Centralne i Zapadne Azije uspostavljajui veliku imperiju
nezapamenu do tada. Mongolska dinastija u Kini nazvana je Yuan i u osnovi je ostala strana
dinastija. Poboljali su komunikacije istok-zapad, podravali su stranu trgovinu, prihvatili strane
religije, ideje i nauku. Sredinom 14 stoljea u sjevernim provincijama Kineski lideri su ojaali i
1368 godine iz doline ute rijeke dok su Mongolski komandanti bili paralisani meusobnim
rivalstvom zauzeli glavni grad u blizini dananjeg Pekinga. Yuan dinastija je time u Kini bila
okonana, ali su Mongolski upadi u Kinu nastavljeni iz njihovih baza u Mongoliji.
1368 uspostavljena je dinastija Ming sa glavnim gradom Nanjing u dolini ute rijeke.