EKONOMSKI RAZVOJ

I-DIO
Doc.dr.Sadik Bahti

DEFINICIJA EKONOMSKOG RAZVOJA

EKONOMSKI RAZVOJ- definiemo kao

dugoroni proces odrivog porasta

proizvodnje i dohotka praen
strukturnim poboljavanjem pri njihovom
stvaranju i raspodjeli iji je cilj, u dugom
roku, uveavanje mogunosti
zadovoljavanja ukupnih potreba te
zajednice (drave), odnosno neprekidni
porast ivotnog standarda, finansijske
samostalnosti i politikih sloboda
stanovnitva.

POJAM EKONOMSKOG RAZVOJA

Pitanja koja treba postaviti s razvojem jedne zemlje

su:
-ta se deava sa siromatvom?
-ta se deava sa nezaposlenou?
-ta se deava sa nejednakou?
Ako je jedan ili dva od tih kljunih problema

pogoran,a posebno ako su pogorana sva tri,bilo

bi iluzorno nazvati taj rezultatRAZVOJEM ZEMLJE
ak i ako je per capita(NDI)udvostruen.

POJAM EKONOMSKOG RAZVOJA

Poznati ekonomist Michael Todaro

definira ekonomski razvoj kao proces

revitalizacije kvaliteta ivota za sve ljude
u odreenoj zajednici.
Po njemu taj oporavak ima za posljedicu
ekonomskir azvoj koji zadovoljava i
pospjeuje proizvodne kapacitete.
Opstanak svakog drutva utemeljen je
na njegovom razvoju te svako drutvo
nastoji da planira razvoj.

POJAM EKONOMSKOG RAZVOJA

Ukupan razvoj i blagostanje svakog

drutva,svake drave najprije ovisi od rezultata

ostvarenih u procesu ekonomskog razvoja.
Zbog takvog znaaja interes za ovu
problematiku prisutan je od momenta nastanka
moderne ekonomske nauke,prepoznatljiv u
djelima njenih utemeljitelja ADAMA SMITA i
DAVIDA RICARDA,a tokom njenog dosadanjeg
razvoja neprekidno je obogaivan i proirivan.

EKONOMSKI RAST
Ekonomski rast podrazumjeva poveanje
koliine proizvedenih dobara i usluga ili
realnog dohotka u ukupnom iznosu po
stanovnikuper capitau okvirima zajednice
i u odreenom vremenskom periodu.
Za neku dravu kaemo da oma ekonomski
razvoj i ekonomski ast ako u jednom
duem periodu, najmanje 3 godine ima rast
BDP najmanje od 5 %.
(primjer:Turska,Malezija,Kina,Indija,Kuvajt).

EKONOMSKI RAST
Ekonomski rast se moe ostvariti na dva
naina i to:
1.poveanom koliinom upotrebljenih
faktora-inputa i
2.istom koliinom upotrebljenih faktorainputa ali s rastuom efikasnou njihove
upotrebe.

CILJEVI ODRIVOG HUMANOG

RAZVOJA
Ciljevi odrivog humanog razvoja su:
ekonomski: rast, efikasnost, stabilnost;
socijalni: jednakost, socijalna kohezija,

socijalna mobilnost, participacija, kulturni

identitet;
okolinski: zdrava okolina, racionalna
upotreba obnovljivih resursa, konzervacija
neobnovljivih prirodnih resursa;

SISTEMI ODRIVOG HUMANOG

RAZVOJA
politiki sistem koji osigurava efikasnu participaciju

graana, ekonomski sistem koji moe stvarati vikove i

tehniko znanje na odrivoj osnovi,
drutveni sistem koji osigurava rjeenja za napetosti
iz disharmoninog razvoja,
proizvodni sistem koji potuje obavezu uvanja
ekoloke osnove za razvoj,
tehnoloki sistem koji stimulie odrive modele
trgovine i finansija,
administrativni sistem koji je fleksibilan i
samokreativan.

FAKTORI EKONOMSKOG RAZVOJA

STANOVNITVO
PRIRODNI I ENERGETSKI RESURSI
KAPITAL-KAPITALNA DOBRA
TEHNOLOKE PROMJENE-

PROGRES

RAST STANOVNITVA KROZ

ISTORIJU

Prema podacima UN-ovih izvjetaja od

2011.godine svjetska populacija je dostigla brojku od
7 milijardi ljudi,danas se procjenjuje da je taj broj oko
7,5 milijardi,uz procjenu da e do 2025.godine ovu
planetu nastanjivati oko 8 milijardi ljudi.
Zbog resursa globalisti planiraju smanjenje
stanovnitva na 1-1,5 milijardi taj proces ve traje.
Stopa rasta stanovnitva je biljeila najvei prirast u
zadnjih 13 godina prvenstveno zahvaljujui tehnikotehnolokim i medicinskim uslovima.

RAST STANOVNITVA KROZ

ISTORIJU
Prethodno iskazane brojke ne bude veliko

interesovanje ukoliko nismo upoznati sa

injenicom da je do prije 2000
godina,ljudska populacija iznosila svega
250 miliona,a udvostruenje se desilo tek
1650.godine.
Procjenjuje se da je godinja stopa rasta
stanovnitva prije 300 godina bila tek
0,002%.
Drastine prmjene desile su se
industrijskom revolucijom.

GRAFIKI PRIKAZ POPULACIJSKOG

RASTA STANOVNITVA

STANOVNITVO
Dananja stopa rasta stanovnitva iznosi oko 1,4%

godinje,uz napomenu da u visoko razvijenim

zemljama dolazi do blagog pada broja stanovnika,dok
iskazanu stopu rasta imaju zemlje u razvoju.
Za razliku od srednjeg vijeka u kojem su glavni krivci
za visoku smrtnost populacije bili:
glad,
prirodne katastrofe i
bolesti poput kuge,
dananje razvijene zemlje imaju problem s modernim
nainom ivota,protkanim procesom urbanizacije,koji
dovodi do smanjenja veliine porodice i do planiranj
djece.

STANOVNITVO KAO FAKTOR

EKONOMSKOG RAZVOJA
ovjek zauvjek ostaje najznaajniji

inilac ekonomskog i svakog drugog

prosperiteta.

U tom smislu analizi stanovnitva

mogue je pristupiti iz ova tri

najznaajnija aspekta:
a)Ljudski potencijal,
b)Etniki sastav i
c)Istorijsko naslijee

LJUDSKI POTENCIJAL

Uloga i znaaj ljudskog potencijala moe

se prikazati s tri aspekta:

1.ukupan broj stanovnika,
2.obrazovni nivo
stanovnitva i
3.zdravstveno stanje
stanovnitva

LJUDSKI POTENCIJAL
Ukupan broj stanovnika
Ukupan broj stanovnika je jedan od

najelementarnijih komponenti ljudskog

potencijala.
Pojedine savremene ljudske zajednice se u
pogledu ukupnog broja stanovnika veoma
razlikuju: od onih najveih ije se stanovnitvo
broji stotinama miliona do onih , u tom pogledu,
malih ljudskih zajednica sa nekoliko miliona ili
stotina hiljada ljudi. (Kina,,Indija).

LJUDSKI POTENCIJAL
Porast ukupnog broja stanovnitva rezultat je
dviju komponenti:
Prvu ine tzv.prirodni porast-prirataj koji
predstavlja razliku izmeu broja
roenih(NATALITET) i broja
umrlih(MORTALITET) stanovniku u odreeneom
periodu.
Drugu komponentu ini tzv. mehaniki porast
prirataj,koji predstavlaj razliku izmeu broja
iseljenih (emigranti) i
useljenih(imiganti)stanovnika u odreenom
periodu u,odnosno iz zemlje.

LJUDSKI POTENCIJAL
Jo potpuniju sliku o ekonomskom
potencijalu ljudskog faktora dobijamo ako
ove podatke dopunimo i uvidom u njegovu:
polnu i
starosnu strukturu.
Podjela stanovnitva po polu utie na
ekonomsku aktivnost zbog toga to su
ene,openito posmatrano,u veini zemalja
savremenog svijeta,srazmjerno manje
zapolene.

LJUDSKI POTENCIJAL
Na stepen aktivnosti enske radne snage
ne utiu samo ekonomski i kulturni
razvoj ve i itav niz specifinih faktora
kao to su:
-obiaji,
-navike,
-tradicija,
-postojanje nekih ekonomskih aktivnosti
ili ne i dr.

STAROSNA STRUKTURA
Starosna strauktura stanovnitva utie
na ekonomski razvoj, u zavisnosti od toga:
kakav je odnos izmeu broja stanovnika u
uzrastu koji uestvuje u proizvodnji-tzv.
radni kontigent (radno-sposobni status),
u odnosu na onaj dio ukupnog
stanovnitva koji to nije u stanju
(djeca,starci,bolesni i dr).

LJUDSKI POTENCIJAL
U savremenim uslovima ,i u skladu sa

meunarodnim standardima,uobiajno se
pod radno-sposobnim stanovitvom tretira
uzrast 0d 15-65 (za ene do 59 godina).
Veliina i proporcija tih djelova ukupnog
stanovnitva zavisi od niza razlitih inilaca i
varira u pojedinim zemljama i periodima,ali
uobiajna mjera radno-sposobnog
stanovnitva se kree izmeu 55-65% u
odnosu na ukupno stanovnitvo.

LJUDSKI POTENCIJAL
Na osnovu utvrene statistike
metodologijw izvrena je podjela
stanovnitva iz pozicije ekonomske
aktivnosti na:
1. ekonomski aktivno stanovnitvo -

radna snaga i
2. ekonomski neaktivno stanovnitvo.

EKONOMSKI AKTIVNO
STANOVNITVO
1.Ekonomski aktivno stanovnitvo - radnu
snagu ine:
svi zaposleni(koji imaju zasnovan radni
odnos),
svi koji obavljaju odreenu aktivnost ali
nemaju zasnovan radni odnos(aktivni u
poljoprivredi,kuna
radinost,zanatstvo,pomaui lanovi itd.).
nezaposleni(ranije bili zaposleni,prvi put
trae zaposlenje).

EKONOMSKI NEAKTIVNO
STANOVNITVO
2.Ekonomski neaktivno stanovnitvo ine:
Lica koja imaju vlastiti izvor
prihoda(prihod po osnovu ranijeg
rada,prihod od vlasnitva itd)i
Izdravana lica(ne uestvuju u procesu
proizvodnje(niti imaju vlastite prihode).

OBRAZOVNI NIVO STANOVNITVA

Obrazovni nivo stanovnitva
S pozicije savremenih uslova privreivanja

potrebno je ukazati na injenicu da se znaaj

ljudskog faktora ne mjeri i ne izraava
njegovom brojnou,odnosno
kvantitetom,nego prvenstveno
obrazovanjem i znanjem.
Ulaganje u obrazovanje ne treba se tretirati
kao troak ve kao najisplativija investicija.

ZDRAVSTVENO STANJE
STANOVNITVA
Zdravstveno stanje stanovnitva
Sve do nedavno zdravstveno stanje

stanovnitva nije bilo predmet ozbiljnog

tretmana u ekonomskim istraivanjima.
U savremenim uslovima,meutim,zdravlje
ljudi sve se vie tretira kao faktor sa
dugoronim dejstvom na ekonomksi
razvoj.

ZDRAVSTVENO STANJE
STANOVNITVA
Ulaganje u zdravstvene programe je imalo

direktnije korelacije sa brojem stanovnika.

Pobljanje zdravstvenih usluga uzrokovalo
je smanjenje razlika u stopama mortaliteta
izmeu razvijenih i nerazvijenih zemalaj.
Do prije nekoliko decenija,vrlo mali procenat
stanovnitva bi mogao oekivati da doivi
50.godina ivota,a razlike su dotle le da je
stanovnitvo u razvijenim zemljama u
prosjeku tri(3) puta due ivjelo nego
stanovnitvo u nerazvijenim zemljama.

ETNIKI SASTAV
STANOVNITVA
Etniki sastav stanovnitva
Tri karakteristike su posebno znaajne za
analizu etnikog sastava stanovnitva i to:
1.nacionalnost,
2.jezik i
3.religija.
Svakako da vii stepen homogenosti
stanovnitva predstavlja povoljniju
pretpostavku ekonomskog razvoja(npr.BiH i
HRVATSKA).

ISTORIJSKO NASLIJEE
Istorijsko naslijee-tradicija
I ovaj aspekt u pojedinim zajednicamadravama dobiva tretman meu faktorima
ekonomskog razvoja.
Shvatanje radnih obaveza,postojea tradicija
i iskustv stanovnitva u bavljenju pojedinim
ekonomskim djelatnostima,tradicija u razliitim
vidovima ekonomske saradnje sa susjednim i
drugim zajednicama sve su to nezaobilazni dijelovi
ukupne analize razvojnih mogunosti razliitih
sredina.(npr.Njemaka).

PRIRODNI I ENERGETSKI RESURSI KAO

FAKTORI EKONOMSKOG RAZVOJA
Kljuni faktori koji ine glavni oslonac
ekonomskog razvoja Bosne i Hercegovine
su prirodni i energetski resursi a
najznaajniji su:
1.Vode i hidropotencijal,
2.ume ,poljoprivredno dobro,
3.Zemljite,
4.Rudna bogatstva itd.

PRIRODNI RESURSI
Prirodni resursi predstavljaju vrlo
znaajnu pretpostavku ekonomskog
razvoja.
BiH je zemlja bogata sa prirodnim
resursima ali naalost nismo ih stavili u
funkciju razvoja.
Npr.Rusija je drave koja je zbog svojih
prirodnih resursa(GAS I NAFTA)politiki i
ekonomksi mona te utjecajna na
globanom planu.

PRIRODNI RESURSI
Prema vrsti, podjela resursa je slijedea:
Zemljini resursi,
Energo resursi,
Mineralni resursi,
Vodeni resursi,
umski resursi,
Ribarski rasursi,
Rijeka flora i fauna.

PRIRODNI RESURSI
Ovi resursi su svuda oko nas i moramo voditi

rauna da ih na pravilan nain iskoritavamo

jer u protivnom moe doi do njihovog
nestanka a time i ivota na planeti.
Prirodni resursi su opte dobro i zajedniko
bogatstvo.
Koritenje prirodnih resursa treba da bude
planski usmjereno i namjenski kontrolisano.
Prirodni resursi su jako vani za ekonomski i
privrednir razvoj svake zajednice-svake
drave.

PRIRODNI RESURSI
BiH je bogata s veoma mnogo

prirodnih,termalnih i termo-mineralnih
izvora a meu njima su veoma rijetki
mineralni izvori koji su poznati u strunim
krugovima a i u cijelom svijetu(crni
Guber,Kulai,Graanica,Gata,Banja
Ilia,Reumal itd.).

Voda,umsko bogatstvo,zemljite i
mineralna bogatstva ine BiH relativno
bogatom prirodnim resursima.

TERMALNE VODE
Termalne vode

Termalni izvor, izvor tople vode ili

izvor ljekovite termalne vode posebna je
vrsta izvora,iz kojeg izvire topla voda
koja je esto obogaena mineralima.
Definicija termalnih izvora oznaava,da
voda mora biti najmanje 8,3 C toplija od
okolne temparature zraka.

TERMALNE VODE

Banjski turizam u Bosni i Hercegovini

Tradicija koritenja termo-mineralnih voda u

naim krajevima see u daleku prolost,i to jo u
vrijeme Grka i Rimljana,koji su ve tada uvidjeli u
ljekovitost naih geotermalnih izvora.
Prve hemijske analize i preporuke za koritenje
banjskih voda u lijeenju i tretmanu uradili su
poznati strunjaci iz evropskih banja-Visbaden i
Baden-Baden.
U BiH poznate su poznate termalne :Banja IlidaSarajevo,Reumal-Fojnica,Banja Ilida-Sanski
Most,Banja Vruica-Tesli,Gata-Biha itd.

TERMALNE VODE
Prije rata u Bosni i Hercegovini je bilo

registrovano15 banjskih ljeilita a danas

u BiH imamo samo 11 termalnih banja
kao zdravstvene institucije .
Ove zdravstvene institucije raspolau sa
oko 3.445 leaja i ostvaruju oko 200.000
noenja to ini 23% ostvarenih ukupnih
noenja u Bosni i Hercegovini,to nam
donosi velike prihode i utie na
ekonomski razvoj drave.

NEISKORITENOST TERMALNIH
VODA
Posebno bogatstvo za ivot i zdravlje

ovjekovog organizma imaju

mineralne,termalne i izvorske vode.
Iskoritavanje tog prirodnog bogatstva
jo je uvijek premaleno,a posebno se to
odnosi na termalne vode.
Brojni termalni izvori u Bosni i Hercegovini
i potencijali ljekovite termalne vode su
ogromni ali naalost nisu iskoriteni.

VODE
Bosna i Hercegovina je jedna od rijetkih zemalaj

u Evropi koja ima velike resurse prirodne

izvorske vode od kojih bi se mogli obogatiti ali
naalost mi mi uvozimo flairanu pitku vodu.
Voda u BiH je istinski plavo zlato.
Voda je sve vie ekonomska kategorija,odnosno
roba,a ne dar prirode.
BiH ima ogromne koliine pitke vode, ali i pored
toga godinje uvezemo flairane vode u
vrijednosti oko 110 miliona KM to jako loe
utie na na trovinski deficit.

VODE
Kako rastu potrebe za vodom ,to raspoloive i

upotrebljive koliine postaju ogranienije.

Smatrajui vodu jeftinom u dosadanjem
razvoju ,prema njoj se odnoslio
nedomainski ,rasipniki i neekonomski
tj.troila se neracionalno i zagaivala nemilice.
Takvo ponaanjem nas je dovelo do toga da je
voda postala skupa a ubudue e biti jo i
skuplja.
Neki teoretiari tvrde da e se u budunosti
ratovi voditi za vodu a ne za naftu kao danas.

HIDROPOTENCIJAL
Jedna od bitnih karakteristika
bosanskohercegovakih rijeka je njihov
HIDROPOTENCIJAL,koji nije dovoljno iskoriten.
Ukupan hidropotencijal velikih vodotoka u BiH
prema studijiSadanja saznanja o
hidroenergetskom potencijalu Bosne i
Hercegovinekoju je 1986.godine uradio Institut za
Elektroprivredu Sarajevo,iznosi cirka 18.600 GWh
godinje.
Ukupna iskoritenost hidropotencijala je oko 40% ili
7.182 GVh godinje,
BiH u poslovanju s inostarnstvom jedino ima SUFICIT
kad je u pitanju elektrina energija.

ISKORITENOST HIDROPOTENCIJALA
U BiH iskoritenost malih hidrocentrala je veoma

mala i tu imamo ogroman potencijal.

Pored hidroenergetskog potencijala velikih
vodotoka,Bosna i Hercegovina raspolae i
hidroenergetskim potencijalom maloh vodotoka ,na
kojima bi se moglo izgraditi veliki broj malih
hidroelektrana.
Procjenjuje se da taj hidroenergetski potencijal
iznosi 12%ukupnog hidroenergetskog potencijala
velikih vodotoka.
Kvalitet hidroenergetskog potencijala u BiH je na
visokom nivou i pogodan je za izgradnju velikih
akumulacija i vienamjensko koritenje vode.

HIDROPOTENCIJAL-ELEKTRINA
ENERGIJA
Znai,BiH raspolae s velikim i znaajnim

energetskim resursima koji nisu aktivirani.

Elektrina energija je kima svake draveprivrede,to zlatna koka i za njom je velika
potranja na svjetskom tritu.
BiH je zemlja apsurda,iako imamo ogromne
prirodne i energetske potencijale,i spadamo
meu najbogatije zemlje ugljem u
Evropi,elektrinu energiju proizvodimo za svoje
potrebe,viak izvozimo,jeftino je prodajemo a
stanovnitvo BiH plaa najskljuplju cijenu.

UME
U procjeni nacionalnog bogatstva neke drave posebno je

znaajno bogatstvo UMOM.

Dvije osnovne funkcije ume su:
1.Privredna i
2.Ope korisna.
ume su vaan proizvodni faktor a njihova uloga je nezamjenjiva
kod vrednovanje prostora i ocjenjivanje kvaliteta ivljenja.
Inventarizacija uma nije obavljena nakon rata(1995.godine)te
se podaci uglavnom baziraju na procjenama.
Stvarno stanje povrina,osnovnih zaliha,prirasta i mogueg
etata moi e se ustanoviti nakon obavljenne inventarizacije
uma.

UME
Ako posmatramo odnos ukupne povrine

ume prema ukupnoj povrini drave,jedna

od najumovitijih zemalja u Evropi je Bosna i
Hercegovina.
Pod umama se nalazi 2.709.769 ha ili oko
53% ukupne povrine Bosne i Hercegovine.
Od toga visoke ume ine 48%,niske 34%, a
ostalo su goleti.
U ukupnoj strukturi uma u FBiH,odnosno
BiH dominiraju ume u dravnom vlasnitvu.

ZEMLJITE
-Osnov svake moderne i napredne poljoprivrede je
zemljite.
-BiH posjeduje ogromna prostranstav zemljita koja se
naalost neobrauju i zato nam je ovoliki uvoz hrane i
trgovinski deficit.
U ekonomskoj teoriji zemljite se jednim djelom svrstava u
neobnovljive prirodne resurse,jer je podlono troenju
zbog:
-erozije,
-urbanizacije,
-izgradje tvornica,
-cesta,
-aerodroma,
-benzinskih pumpi,skladita itd.

ZEMLJITE
U BiH imamo visoko uee:
1.panjaka,
2.ribnjaka,
3.trstika i
4.bara- to ukazuje na vee mogunosti
poveanja proizvodnje putem njene
intenzifikacije.
Mogunosti za bolje koritenje zemljita lee u
nepovoljnom omjeru izmeu obradivog i
neobraenog obradivog zemljita.
Obrauje se samo oko 50% obradivih povrina.

ZEMLJITE-MINSKA POLJA
Bri ruralni razvoj u BiH limitiran je zbog

rata i zaostalim eksplozivnim sredstvima.

Na prostoru BiH postoji vie od 17.000
minskih polja sa 750.000 mina i drugih
ubojitih sredstava.
Njihovo uklanjanje trajat e dugodecenijama.
Dakle,vie od 250.000 ha poljoprivrednog
zemljita je jo uvjek nepristupano za
sigurno koritenje zbog mina i drugih
eksplozivnih sredstava.

ZEMLJITE
Podruje Bosne i Hercegovine

karakterie usitnjenost zemljinog

posjeda.
Prosjena veliina posjeda u BiH je 2,5
ha.
Klima je povoljna i omoguava veinu
biljne i stoarske proizvodnje.
Raspored temparatura i padavina ima
direktni uticaj na intezitet i obim
poljoprivredne proizvodnje.

RUDNA BOGATSTVA
to se tie rudnog bogatstva ono za manje

razvijenu zemlju kao to je BiH predstavlja

znaajan i neobnovljiv prirodni resurs.
Najznaajnije rudno bogatstvo predstavlja
ugalj.
BiH raspolae bilansnim rezervama od 3,9
milijardi tona uglja,od ega na lignit otpada
63% i mrki ugalj 37%.
Rezerve boksita iznose oko 86 miliona
tona,a olova i cinka oko 60 miliona tona.

RUDNA BOGATSTVA
Brojna su leita nemetalnih sirovina kao

kamene soli,rijetke sirovine pirofilita sa

rezervama od oko 14,5 miliona tona.
U BiH postoje znaajna
nalazita:azbesta,gipsa,kaolina,ukrasnog
kamena,krenjaka,dolomita,gline,ljunka,ppijesk
a itd.
Rezerve eljezne rude iznose 718 milona tona.
Otkriveni su i tragovi nalazita nafte i nekih
rijetkih metala i nemetala.
Rezime,BiH je bogata sa svim prirodnim
resursima.

RUDNA BOGATSTVA
Mrki ugalj je najveim djelom lociran u:
SBK-srednje-bosanskom kantonu,
Tuzlanski kanton-Banovii,
USK-Kamengrad i
Hercegovakom kantonu-mostarski bazen.

Bilansne rezerve lignita sa preko 50% lee u bazenu

Kreke, Livnu-Tomislavgradu 27%,Gacku 10%, u
Stanarima 6% itd.
Ugalj kao energetska sirovina ini od
ukupnog energetskih potencijala BiH.

KAPITAL KAPITALNA
DOBRA
Uloga kapitala u ekonomkom razvoja je

kljuna i nezamjenljiva.
MKO-Korporacije svoju mo po svijetu osim
znanja ostvaruju jer posjeduju veliki kapital.
Finansirati razvoj u osnovi znai obezbjediti
finansijska sredstva za finansiranje
investicija kao dugoronih plasmana
,odnosno ulaganja.
Monetarno kreditni i fiskalni mehanizmi su
vrlo znaajni faktori obnove i privrednog
razvoja zemlje.

KAPITAL
U centru svih ekonomskih kretanja se nalazi

finansijski sektor koji mora biti stabilan i

otporan da bi pruio finansijske uloge ostatku
ekonomije.
Fiziki kapital-predstavlja koliinu novca koja
je uloena u neki oblik imovine-kapitalna
dobra(oprema,maine,zgrade)s ciljem sa se
tom imovinom obavlja neka ekonomska
aktivnost i proizvode dobra i usluge.
Drugo shvatanje kapitala je sadrano u pojmu
finansijski kapital koji ima oblik novca i
vrijednosnih papira.

AKUMULACIJA
Akumulacija predstavlja dio

novostvorene vrijednosti ,nacionalnog

dohotka ,kojim se obezbjeuje stalno
proirivanje materijalne osnove
proizvodnje.
Akumulacija je ulaganje u budunost.
Akumulacija je ulaganje u blagostanje.
Akumulacija je odloena potronja.

AKUMULACIJA
Poveanje akumulacije osigurava bri

razvoj,veu proizvodnju,s jedne strane i dalje

pretpostavke za povoljan ekonomski razvoj
neke zajednice-neke drave sd ruge strane.
Obim akumulacije zavisi od dva faktora:
1.dostignutog nivoa ekonomske razvijenosti
odreene zajednice-drave i
2.proporcije pri raspodjeli novostvorene
vrijednosti -nacionalnog dohotka na :
-fond akumulacije i
-fond potronje.

STOPA AKUMULACIJE
Uee akumulacije u novostvorenoj

vrijednosti,nacionalnom
dohotku,izraava se stopom
akumulacije, koja se izraunava kao
odnos akumulacije i nacionalnog
dohotka:

akumulacija
stopa akumulacije= -----------------------------x100
nacionalni dohodak

AKUMULACIJA
Akumulacija se razvrstava:
a)prema djelatnostima:
-privredna i
-neprivredna.
b)da li slui proizvodnji ili ne:
-proizvodna i
-neproizvodna.

AKUMULACIJA
c)prema strukturi:
bruto i
neto akumulaciju.

d)odakle potie:
vlastita i
tua akumulacija.
e)prema oblicima u kojima se javlja:
novana i realna i
materijalna i nematerijalna.

INVESTICIJE

Pretvaranje novane akumulacije u realnu

akumulaciju (faktore procesa proizvodnje) u cilju
nastavka proizvodnje je proces investiranja,
Dakle investicije su oblik u kojem se akumulacija
upotrebljava za potrebe reprodukcije.
Jedini izlaz da neka zemlja izae iz krize su
investicije i ulaganja u realni sektor,sektor koji
stvara novu vrijednost.

VRSTE INVESTICIJA
U pogledu podjele investicija po njihovoj
namjeni,u ekonomskoj literaturi se
obino susreemo sa dvije osnovne
skupine investicija:
To su investicije :
-investicije u fiksne fondove(osnovne
fondove) i
-investicije u obrtne fondove

INVESTICIJE U FIKSNE I OBRTNE

FONDOVE
Pod investicijama u fiksne fondove

podrazumjevamo ulaganja u objekte

trajnog karaktera kao to
su:zgrade,oprema,dugoroni
zasadi,saobraajnice ,luke i slino.
Pod investicijama u obrtne fondove
podrazumjevamo ulaganja u
sirovine,poluproizvode,nedovrene
proizvode i gotove proizvode.

KARAKTERISTIKA FIKSNIH FONDOVA

Da bi se shvatila bitna razlika izmeu te

dvije kategorije investicija,potrebno je

istaknuti sutinsku razliku izmeu fiksnih
i obrtnih fondova.
Osnovna ekonomska karakteristika
fiksnih fondova ogleda se u injenici da
se njihovo troenje odvija u toku DUGIH
VREMENSKI PERIODA i u toku velikog
niza proizvodnih ciklusa koji se stalno i
kontinuirano ponavljaju.

KARAKTERISTIKA FIKSNIH FONDOVA

Prema tome , karakteristika fiksnih fondova

je da oni daju odgovarajue proizvodne ili

neproizvodne usluge u togu niz godina i da
u tom periodu u okviru svakog od
mnogobrojnih proizvodnih ciklusa prenose
sukcesivno dio svojih vrijednosti na
proizvedena dobra i usluge.
To znai,da je osnovna karakteristika fiksnih
fondova u tome da se oni AMORTIZUJU.
Zato je pojam Amortizacije iskljuivo vezan
za fiksne fondove.

KARAKTERISTIKA OBRTNIH
FONDOVA
Osnovna ekonomska karakteristika obrtnih

fondova ogleda se u tome to se oni,za

razliku od fiksnih fondova koji se sukcesivno
troe u velikom broju proizvodnih
ciklusa,potroe u toku samo jednog
proizvodnog ciklusa.
Prema tome obrtni fondovi se ne amortizuju.
Svaki investicioni zahvat na liniji poveanja
fiksnih fondova redovno treba da prati i
odgovarajui investicioni zahvat na liniji
poveanja obrtnih fondova.

INVESTICIJE
Proces investiranja ima dvostruku ulogu u
ekonomskom razvoju:
1.Investicije.to podrazumjeva
nabavku:
-maina,alata i opreme,
-graevinskih objekata ,
-zaliha roba i materijala.

INVESTICIJE
2.Aktiviranje investicija
-znai poveanje kapitalne opremljenosti
proizvodnje i
-u prvi plan se stavlja obim,struktura i
ekonomski efekat investicija,a to znai
da se u datom periodu investicija
isplatila.

INFRASTRUKTURA
Infrastruktura je skup djelatnosti-grana koje
omoguuju nesmetan razvoj sektora i aktivnosti od
opeg drutvenog sektora i ona se djeli na:

a)privrednu i
b)neprivrednu

U privrednu infrastrukturu spadaju:

Saobraaj,
Energetika,
Telekomunikacije,
Komunalne djelatnosti.

To su sve djelatnosti koje idu uz privredu

NEPRIVREDNA INFRASTRUKTURA
U nepprivrednu infrastrukturu spadaju:

kolstvo
Zdravstvo,
Kultura,
nauka.,
Sport,
Socijalna zatita,
Dravna uprava itd.

To su sve djelatnosti koje posredno pomau

privredi.

OSNOVNI FAKTORI-DETERMINANTE
INVESTICIJA

a)kamatna stopa

Veliina investicija zavisi od oekivane stope

PROFITA.
Ukoliko je ova rentabilnost po procjenama nia
,do investicija nee doi.
Investitori uvjek razmatraju i alternativne
mogunosti ulaganja.
Ukoliko je OEKIVANI PROFIT vei od utvrene
kamatne stope investicija e biti realizovana i
obrnuto.

DETERMINANTE
INVESTICIJA
b)oekivani profit
Investitori prilikom donoenja oluka o

investicijama raunaju sa oekivanim

profitom,ali nakon odbitka poreza i drugih
zakonskih obaveza.
To znai da svako poveanje poreskih
stopa ili drugih zakonskih obaveza dovodi
do smanjenja rentabilnosti i uzdravanja
od investicionih odluka i obrnuto.

DETERMINANTE
INVESTICIJA

c)tehnoloke promjene
- Osnovni impuls investicijama daju
tehnoloke promjene,odnosno stalno
skraivanje vijeka tehnologije tj.
amortizacija,zatim smanjenje ivotnog
vijeka proizvoda kao i stalno praenje
savremenih tokova nauno-tehnolokog
progresa.
-Velike tehnoloke promjene imaju snaan
pritisak za stalnim investicionim ulaganjima.

BRUTO INVESTICIJE
Bruto investicije obuhvataju ulaganja

namjenjena obavljanju proste i sloene

reprodukcije.
Dakle,bruto investicije obuhvataju sva ulaganja
neophodna za obnavljanje proizvodnje,tj.nivo
proste reprodukcije-amortizacija i dio
novostvorene vrijednosti namjenjen sloenoj
reprodukciji(proirenoj)-akumulacija.
Ako su bruto investicije jednake amortizaciji
tada je mogua samo jednostavna-prosta
reprodukcija.

NETO INVESTICIJE
Neto inveticije predstavljaju dio bruto

investicija nakon odbitka amortizacije i

stvaraju uslove za proirenu
reprodukciju.
U odreenim uslovima mogue je da su
bruto investicije manje od amortizacije i
tad dolazi do situacije
tzv.DEZINVESTIRANJA.

DEMOGRAFSKE
INVESTICIJE
b)Demografske investicije

Demografske investicije prestavljaju

iznos koji se investira,kako bi se zbog

porasta stanovnitva,dohodak po
stanovniku odravao na dostignutom
nivou.

EKONOMSKE INVESTICIJE
Ekonomske investicije predstavljaju
iznos investicija iznad nivoa
demografskih koje obezbjeuju:
ekonomski razvoj,tj.poveanje

proizvodnje i
rast ukupnog dohotka i dohotka po
stanovniku (per capitadohodak).

INVESTICIJE
Postoji jo niz moguih uvida i razlikovanja
investicionih ulaganja po razliitim osnovama kao na
primjer:

a)s obzirom na izvor sredstava mogu biti:

1.investicije iz domaih sredstava
2.investicije iz inostranstva
b)S obzirom na odluivanje
1.individualne investicije(odluke donose individualni
subjekti) i
2.javne investicije (odluke donose nadleni dravni
organi).

TEHNOLOKE PROMJENE -PROGRES

Pod tehnolokim promjenama-progresom iji znaaj

u funkciji razvoja neprekidno raste

,podrazumjevamo slijedee:
-stalni proces usavravanja sredstava za rad i izvora
energije,
-uvoenje novih proizvodnih metoda i novih naina
organizacije i upravljanja proizvodnjom iji ukupni
rezultati doprinose porastu PRODUKTIVNOSTI,
-stvaranje novih proizvoda ili novih vrsta poznatih
proizvoda,
-stalno unapreenje proizvodne tehnike koja se
ostvaruje zamjenom postojeih sredstava
savrenijom

TEHNOLOKE PROMJENE-PROGRES
Tehnoloki proces je napredak koji

najbre osigurava ekonomski rast.

Najbogatije zemlje u svijetu postigle su
to najvie zahvaljujui neprekidnom
investicija i tehnolokih promjena.
Tehnoloka promjena predstavlja
poboljanje proizvodnje ili uvoenje
novih proizvoda tako da se s istim
trokovima dobije vie proizvoda.

TEHNOLOKE PROMJENE-PROGRES
Temalj tehnolokih promjena predstavljaju

IZUMI i INOVACIJE.
Tehnoloki razvoj u drugoj polovici 20 stoljea
bazirao se na izumima koji su nastali ili su
razvijani za vrijeme II svjetskog rata:mlazni
pogon,atomska energija i raunalo itd.
Na osnovi mlaznog pogona razvili su se veliki i
brzi avioni,prve plinske elektrane,atomska
energija poveala je proizvodnju elektrine
energije u termoelektranama,raunalo je
presudno u automatizaciji i robotizacijei
proizvodnje.

TEHNOLOKE PROMJENE
Tehnolokia promjena je neprekidni proces

malih i velikih unapreenja novih izuma i

inovacija.
Tehnoloke promjene su od velike vanosti za
rast ivotnog standarda a svaka inovacija
izaziva buenje poduzetnikog duha.
Termin tehnologija se esto upotrebljava kada
su u pitanju pronalasci iz najnovijeg perioda
kao: - radar, laser, ultrazvuk, infracrveni
zraci, mikroprocesor, magnetna rezonanca,
telefaks, internet, digitalne tehnogije itd.

TEHNOLOKE PROMJENE
Tehnologija ima jednu veoma znaajnu i

specifinu osobinu,naime,TEHNOLOGIJA
SAMA SEBE RAZVIJA.
U teoriji i praksi prednost dajemo
slijedeim definicijama:
Tehnologija u najirem smislu predstavlja
koritenje prirode u svrhu ovjekovih
materijalnih dobara.
Tehnologija predstavlja primjenu naunog
znanja u praktine svrhe ljudskog ivota.

TEHNOLOKE PROMJENE
Tehnologija je sadrana u svim operacijama u kojima se stvara

nova vrijednost,bez obzira da li se radi o novom proizvodu ili

usluzi.
Tehnologija se oduvjek bazirala na osnovnim prirodnim
naukama:
Fizici,
Hemiji,
Biologiji,
Geologiji itd.
Tehnologija je velikim djelom bazirana i na matematici a sve vei
znaaj daju i veze sa
psihologijom,sociologijom,medicinom,naukom o radu itd.
Tehnologija je usko povezana sa ekonomijo i organizacijom.
Moemo rei da danas nema naune discipline koja nije od
interesa za modernu tehnologiju.

TEHNOLOKE PROMJENE
Neprekidna ubrzanja tehniko-tehnolokog
progresa posebno je evidentirano na
ovim kljunim pravcima:
Automatizacija,
Hemizacija i biologizacija,
Kibernatizacija i kompjuterizacija,
Vojno-tehniki kompleks i osvajanje
kosmikog prostora itd.
Tehnoloke promjene su veoma sloena
ekonomska i drutvena kategorija.

TEHNOLOKE PROMJENE
Svaka tehnoloka promjena prolazi kroz
tri faze:
1.pronalazak(izum-invencija),
2.prva praktina primjena(inovacija i
3.iroka primjena pronalaska(difuzija).

IZUM-INVENCIJA
Izum-invencija je faza tehnoloke

promjene koja predstavlja raanje neke

nove ideje.
Sama po sebi,invencija jo ne znai
neminovnost automatskog ispoljavanja
slijedee faze tehnoloke
promjene,t,j.nastanak inovacije.

INOVACIJA
Inovacija je faza tehnoloke promjene koja

podrazumjeva proces realizacije neke nove ideje

,odnosno inovacija predstavlja novo rjeenje.
Pojam inovacije se esto oznaava i slijedeim
terminima:
Pronalazak,
Nauno istraivanje ili nauno djelo. s
Tempo tehnolokih promjena ,poveanje
produktivnosti rada a time i intezitet
ekonomskog razvoja u cjelini u najveoj mjeri je
odreen dinamikom inovacija.

DIFUZIJA
Difuzija je faza tehnolokog unapreenja

koju karakterie proces najire primjene

inovacija.
U ovisnoti od sposobnosti ekonomskih
subjekata da se ova faza skrati,jasno se
ispoljavaju bitne razlike izmeu
uspjenih i manje uspjenih privreda u
cjelini.

INKUBACIONI PERIOD
Vremenski period izmeu pojedinih faza

tehnolokog unapreivanja sve se vie

skrauje.
Vrijeme koje je potrebno da se invencija
transformie u inovaciju je najkritinija
faza u ocjenjivanju svake tehnoloke
promjene.
Ova faza se naziva inkubacioni period.

LIMITIRANOST
1.LIMITIRANOST

Na limitiranost najvei uticaj imaju:

a)Nauna dostignua,
b)Tehniki progres,
c)Porast stanovnitva i
d)Politika koritenja razvojnih faktora.

LIMITIRANOST
Nauna i tehnika dostignua na stepen
limitiranosti djeluju u dva suprotna smjera:
a)pronalaskom,npr,pronalaskom plastinih
masa otpala je limitiranost prirodnih
vlakana u tekstilnoj industriji,kao i
limitiranost nekih metala,drveta i drugih
prirodnih sirovina.
b)Drugim pronalascima,npr.u elektronici ili
hemijskoj industriji,porasla je limitiranost
nekih prirodnih materija,kao to su obojeni
metali itd.

LIMITIRANOST
Tehniki progres poveava limitiranost

istog vazduha i vode pretvarajui ih od

slobodnih,bespaltnih dobara u koje se sve
vie mora ulagati.
Stalno rastui broj stanovnika u nekim
djelovima svijeta utie na limitiranost
ivotnog prostora i sve vie namee
problem proizvodnje hrane.
Zato danas u teorije zavjere monika sve
vie i vie se vjeruje(1-1,5 milijardi
stanovnitva).

LIMITIRANOST
Stepen limitiranosti faktora zavisi
od:

1.izabrane razvojne politike,

2.od metoda planiranja,
3.od politike cijena,
4.od monetarne i kreditne politike.

Jednom rjeju zavisi od cjelokupne

razvojne politike ,odnosno razvojnih
opredjeljenja.

MOBILNOST
Mobilnost faktora razvoja ,prije svega

proizvodnih faktora,u velikoj mjeri

opredjeluje ukupne razvojne
rezultate,odnosno ukupan ekonomski
razvoj.
Ako izuzmemo fiziki potpuno imobilne
faktore,svim ostalim faktorima je mogue
poveati njihovu mobilnost do odreenih
granica,a svako takvo uveanje mobilnosti
dovodi veeg stepena koritenja kapaciteta.

MOBILNOST
Poseban vaan aspekt koji utie na mobilnost
je visina trokova njihovog preseljenja.
Ovi trokovi su vrlo razliiti,u zavisnosti od
razvojne politike i ukupnog drutvenog
sistema kao i od:
trokova transporta,
trokova novog smjetaja,
plaanje raznih vrsta dabina vezanih za
prijenos svojine nad nekim materijalnim
faktorima,
plaanje kamate i rente itd.

SUPSTITUCIJA
Zamjena jednih faktora drugima ,tj.problem njihove
supstitucije ima veliki uticaj na ekonomksi pa i
cjelokupni drutveni razvoj.
U tom smislu pitanje supstitucije moe se posmatrati
iz niza razliitih aspekata kao to su :
aspekt zaposlenosti,
aspekt regionalnog razvoja,
spoljnotrgovinski odnosno platno bilansni aspekti,
aspekt izbora proizvodne strukture,
specijalizacije i modernizacije proizvodnje,
iz aspekta odnosa selo-grad i mnogih drugih.

HVALA NA PANJI