: . .

(, 1517
2009 .) / . . .., ... : - ,
2010. .18-41.
. .
-
1514 .
1514 ., ,
- .
: , ,

. .


. . 1, . . 2 . . 3.

- .
4.
, - . .

,

. 1514 .
- XXI .

. . . .VII. ., 1819. . 6970.

. . . T. II. . III. ., 1838. . 9799.

. . . . V. . 2. ., 1959. . 246.

. . . . II. ., 1878. .105106; . . XVII.

, 1914. . 186187; . . I. ., 1892. . 117; .

. ., 2004. . 57; Zarys dziejw wojskowoci Polski do roku 1864. T. I: Do roku 1648.
Warszawa, 1965. S. 331336.


.
, . 5;
1514 .
, 6.
, ,
,
.
,

,
.
,
. ,
, 7,
.
,
.
,
,
.
-
.
8.
5

. . I. , 1993. . 187188; . T. I. i,

1996. . 537538; i . . i, 2000. .288

. i i XVIXVII . i, 1994. . 55; .
: . , 1992. .35-37 .
6

. 1514 .: . , 2003.

.
7

. . III I (1507

1522) // . . . II. , 1899.

. 173289; . . . ., 1999. T. II. C. 351352.
8

, , 1514 .,

, 2009 . .

 , .
, ,
. ,
,
- .

, ,
, .
XVI .,
. 9, . 10, . 11,
. 12, . 13 . 1514-1515 .
, .

14.
Acta
Tomiciana, , , ..
. 1525-1535 .

, . .
,
, 15.

, : VI .? // Studia Slavica et
Balcanica Petropolitana = . 2010. 1. ( ).
9

Decius I. L. De vetustatibus Polonorum liber I. De Jagellonum familia liber II. De Sigismundi regis temporibus

liber III. Cracoviae, 1521.

10

Chronicorum Bernardi Vapovii partem posteriorem 14801535 // Scriptores Rerum Polonicarum. T. II. Cracoviae,

1874.
11

Bielski M. Kronika / Wyd. K. J. Turowski. T. II. Sanok, 1856. S. 977978.

12

Stryjkowski M. Kronika polska, litewska, mdzka i wszystkiej Rusi. T. II. Warszawa, 1846.

13

Stanislai Sarnicii. Annales sive de origine et rebus gestis Polonorum et Lituanorum. Krakw, 1587.

14

. .: . //

: . . . M., 1992. . 4650; iurinskas M.

Pergals prie Oros (1514) propaganda Europoje: altini apvalga, literatriniai ir kultriniai aspektai // Senoji
lietuvos literatra. T. 21. Vilnius, 2006. P. 317344.
15

Anno domini millesimo quingentesimo quartodecimo // AT. T. III: (15141515). Krnik, 1853. P. 36.

. . Acta Tomiciana.

 . 30000 3000
(cujus non amplius XXX milia equitum, peditum tria milia fuere)16.
.
: 35000, 30000, 25000, 16000 17. .
, I 2000 , 12000,
3000, .. 17000 18.
. ,
XVI . 16000-35000 .
.

.
.
1514 . (
, , , ..).
1514 .
7- 19.
. . , . . , . . , . . 20.

, ,
. . 21. , 1514 .,
.
16

Ibid. . 3.

17

. . ., 1988. . 70; Die Schlacht von dem Kunig von Poln und mit dem

Moscowiter. S. l. [1514]; Decius I. L. De vetustatibus Polonorum... P. 90. Chronicorum Bernardi Vapovii P. 117
123; . . 35. C. 105.
18

Opis bitwy pod Orsz wedug Stanisawa Sarnickiego // Wypisy rodlowe do Historii Polskiej Sztuki Wojennej.

. IV. Warszawa, 1958. S. 140.

19

. . 389. . 1, . 1. . . 7. 653 ( , 1298

). . : ,
. . 21. ., 1915. . 85146 (); . .
. ., 1887.
20

- . . - 1569 . ., 1897. . 2327;

. . - :
. ., 1900; . . III I -
(15071522) // .
. . II. , 1899. . 173289; . . -
1569 . , 1902. .


, ,
1514.
1. .

. - (sldner) (, ,
), , .

.
.

, .
(.. litterae servitii militaris), ,
, .

4000 (. , . ) 22 17000 (.
-, . ) 23.
. ,
,
.

21

: XVI . //

. XVXVII . . VI. / . . . . ., 2002. 24. . 2533.

22

Grski K. O rozwoju sztuki wojennej w Polsce w XV w. // Biblioteka Warszawska. 1890. T. I. S. 414;

Wojciechowski Z. Zygmunt Stary (15061548). Warszawa, 1946. S. 5051.

23

ygulski Z. Bitwa pod Orsz. Struktura obrazu // Rocznik Historii Sztuki. T. XII. Wrocaw Warszawa Krakw

Gdask, 1981. S. 85132; ygulski Z. Bitwa pod Orsz struktura obrazu // wiata Stambuu. Warszawa, 1999.
S. 265290; . . ii ii XVXVI . i, 2004. . 18;
. ii ii XIV XVI . i, 2008. . 337.


. , ,
, .
1513 ., -
10000 2000 24.
1514 ., ,
7000 . septen millia hominum
I (ad Convenium generalem
Piotrkoviensem)25.
( , ,
) 26. 1514 .
I .
7000
1514 .
, , .

. 1514 .
(),
.
, ,
. , , . .
-, ,
, 27.
- .
, ?

24

. . . . 198.

25

. T. III. XLVII. P. 45. Legatio a Sigismundo, Rege, ad Convenium generalem Piotrkoviensem, ro dominica

Letare institutum.
26

. . - . . 198. . I: AT. T. III. III. P. 14

15. Sigismundus Rex Consiliariis Regni Polonie. Eodem exemplo singulis.

27

. . ... . 56, 2327.

 XX . . , 1514 .
9 10
200 , 100 ,
230 28.
, 20 1514 .
Rotmagistri contra Moscos conscript29. (. . 1).
10 1514 . 2263 2000 .
1.

28

Grski K. O rozwoju sztuki... S. 414; Lesmaitis G. Lietuvos didiosios kunigaiktyists samdomoji kariuomen

XV a.pab.1570 m. Daktaro disertacija. Kaunas, 2005. S. 42.

29

AT. T. III. LXXIII. P. 6667. Sigismundus Rex Andree de Koszczelycz.

10 3 , 6 .
10 30 (AT. T. III. LXXIV. P. 67. Sigismundus Rex Janussio
Swirczewski; AT. T. III. LXXV. P. 68. Sigismundus Rex Rotmagistris equitum et peditium.

Swirczewski equites
Janussius Swirczewski
Capitaneus Lukoviensis
Iskrziczki
Humborgk
Joannes Borathinski
Alter Borathinski
Chrczonowski
Vgiesdzki
Doluski
Secignewski
Cetrzicz
Daumbrowski

230
200
200
200
200
200
200
200
200
200
100
100

Starecz pedites
Boboleczki
Iskra
Kulhani
Kanya
Suchodolski
Zebridowski
Ziwott
Czistowski
Pripieski

Spergalldt pedites
200
equos V
200
equites III
200
IIII
200
III
200
III
200
III
200
III
200
III
200
III
200
III

,
, (
..) . ,
.

29 1514 ., 30.
10 1514 .
,
(. . 2 3).
2.

()
.
.
.
. ()

30

30
200
200
200
200
200
200
200
200
200
100
100
2030

300
400
800
800
800
800
800
800
800
800
400
400
8300

400 .

. . 1: (13901539 .). ., 1900. . 155. .: . . 389. . 1,

. 1. . . 7. . 12931294. :
. 10 1514 . Humborgk (). .: AT. T. III.
LXXIV. P. 67. Sigismundus Rex Janussio Swirczewski.

200

400(?)

200

400 (?)

200

400

(Kulhani)

200

400

200
200
200
200
200
200
2000

400
400
400
400
400
400
4000(?)

. . 12 .
3

,
, []
,

(?)


33 132(?) .

 ,
(), ,
. ,
. 10 29
1514 . . . 230-,
30- ,
2,5 (10 4!).
. ,
, , .
, ,
, 1514 . ,
31.
,
20 1514 ., ,
.
(1600 1000 )
(. . 4).
4
Equites
Gasper Maczyeyowski
Nicolaus Gnoyenski
Kozmirowski
Dambrowski
Vyelzynski
Gisiczki
Glambowski
Russyeczki

31

200
300
200
200
200
200
200
100

Pedites
Krzikawski
Borunieczki
Bistrzegiewski Oczko
Rapata
Bernard

200
200
200
200
200

. : . . III. CCX. P. 150. Sigismundus, Rex Stanislao de Chodecz, Marschalco Regni.

 , .
, .
, 1503 ., :
171 4 . 350
32.
(Daumbrowski 10 1514 ., Dambrowski 20 1514 .,
29 1514 . ):
10 1514 .; 29
1514 . ,
200 .
2600
(in Brzeszcze) . (pro festo S. Petri et Pauli), . . 29
1514 .33
, ,
.
. , I
, , , ,
(. . . pro festo S. Joannis Baptiste),
34.

32

Pietkiewicz K. Dwr litewski wielkiego ksicia Aleksandra Jagielloczyka (14921506) // Lietuvos valstyb XII

XVIII a. Vilnius, 1997. S. 103104.

33

34

AT. T. III. XXXI. P. 99100. Sigismundus Rex Andree de Koszczelycz.

AT. T. III. LXXXI. . 71. Petrus Tomiczki, Eps.Premislientis Christophoro de Schidlowyecz, Castel.

Sandom.

 26 1514 .
(
, ): 40 , 20, 15,
6, 1, 1, 6, , 3,
3, 5, 8. ,
35.
, (6663 )
, - 1514 . 7000 36.
(100 200
). , .

35

. . 389. . 1, . 1. . . 7. . 1298; . . - . . 198.

36

, .

6800 : Lesmaitis G. Lietuvos didiosios kunigaiktyists... P. 71.

 , , 1514 .
. ,
. ,
. 6 1514 .
(Stipendiariis in Brzeszcie).
. , . .
37. ,

1514 .38


.
,

17-

.
2. .

37

. . III. CLXXVI. P. 126. Sigismundus Rex Stipendiariis in Brzeszcie.

38

Bielski M. Kronika. S. 974.


, ,
, .
(. -., . , . ),
39.

, ,
. ,
: , , , ,
, , 40.
, , 41, 42.
, 1514
. ,
( 126 )43.
, , 60 500
. (husarze), (strzelcy)
(kopijnicy)44. , 2000
. , , . .
3. .

39

Lesmaitis G. Lietuvos didiosios kunigaiktyists... P. 71; Drd P. Orsza 1514. Warszawa, 2000. S. 191.

40

Decius I. L. De vetustatibus Polonorum P. 90.

41

Stanislai Sarnicii Annales... P. 385; Bielski M. Kronika. S. 972. . : Korzon T. Dzieje wojen i

wojskowoci w Polsce. T. I. Lww Warszawa Krakw, 1923. S. 258; Spieralski Z. Jan Tarnowski 14881561.
Warszawa, 1977. S. 67.
42

Spieralski Z. Jan Tarnowski. S. 67. Tancinensium (I. Decius)

Tencicius (S. Sarnicii).

43

, , 94

. . : : 6 .
6 . 3. 5. 3.
3 . 100 . 100 (. . VI. . 27).
44

, 1531 . . 66 ,

. 499 . . .: Spieralski Z. Kampania Obertyska 1531 roku. Warszawa,

1962. S. 131, 150.

 1500 . , 460
. 1503 . 788 263 45.

. ,
46.
47. . , .
. 500
,
3 (1 12
) ( 1 , ).
,
48. ,
500 .
4. .
(
), . ,
, .
.
12000 (. ) 16 000 (.
, . ).

: 1)

, 1514 ., 2) I
, 3) , , 4)
.
. :
, ;
, ;
, ;
.

45

Pietkiewicz K. Dwr litewski... S. 100104.

46

Anno domini millesimo quingentesimo quartodecimo. P. 4.

47

Alberto (.), Adalbert (.), Wojciech (.).

48

Pietkiewicz K. Dwr litewski... S. 97; Lesmaitis G. Lietuvos didiosios kunigaiktyists... S. 31.


1502 .,
- 1 ,
10 (. . 20-30 ). 1511 .
, , :
;
,
, 49.
24 1514 .
. ,
, 50.
, :
, , , ,
.51 , ,
.
52.
7
. .
(
, )53.
, .
, .

49

. . I. ., 1897. . 507; . . 389. . 1, . 1. . . 7. . 396400.

50

. . II. ., 1848. . 114.

51

. . 115. . 24 .

52

. . 35. . 126; AT. T. III. CCXX. P. 157158. 26 .

53

. . 389. . 1, . 1. . . 7. . 537538. . : . . -

... . . 3940; . . III... . 225226, . 2.

 ,
-, .
(
): 54 ( ),
55 56 (
), (
), ( ),
57 (
), (
), (
), (
), ( )58,
( ),

( 59 ).

, II , ,
, , ,
. :
( ),
(
).
.
, , , ,
. ,
?

54

, , (. . 389. .

1, . 1. . . 7. . 537538).
55

56

( ).
57

58

( ).

59

( ).

 , - 1514 .
. ,
.
,
60.
()
.
XVI .
, . . .
, , 1512-1513 ., ,
,
. 8 1512 .61
,
23 , 1173 .
, ,
. 29 .
, ,
500 , 50, 50, 20 . .
,
XVI .,
() 1528 .62
.

60

. 1569 . . I. ., 2005. . 527.

61

. . 1. ., 1899. . 152154; LM. Kn. 8: (14991514) / Pareng Algirdas Baliulis, Romualdas Firkoviius,

Darius Antanaviius. Vilnius, 1995. P. 463464.

62

1528 . / . . , . , . . ,

2003. .
, 1532 . ,
1528 . , .
, 1528 . , .
. ( . .
( 1528 .) // . 1987. 3. .
165166). ,
, . .

 63. . ,
189 1528 . 243 , 106
165, 34 79 ..
(3605 ) (2861 ) ,
(1747 ), ( 24 1839 )64.
,
, 65, 14000-16000
66. .
,
, .
.
15 1514 ., . . ,
50 67
511-526 ( 94 100 100-115
) 68.
15 1514 . ,
( , , ). 518
69.

63

. . -

. ., 1892. . 77.
64

: ...

65

1528 . 3947 . ( 4000 )

I 30 1514 .
66

1528 . 19800 . , 1529 .

24446 (Korzon T. Organizacja wojskowa Litwy w okresie Jagielloskim // Rocznik

Towarzystwa przyjaci nauk w Wilnie. T. II. Wilno, 1908. S. 86). (2000025000
) (Kolankowski L. Zygmunt August, wielki ksie Litwy do roku 1548.
Lww, 1913. S. 109110).
67

, 1528 . 43 .

68

. . VI. . 2627; AT. T. III. CCX. P. 149. Sigismundus Rex Stanislao de Chodecz.

69

. . VI. . 31. , ,

. , ( 300 )
( 15 () ). , ,
.


, 18 1514 . 1200 70.
,
, .

.
1514 .
,
.
.
XVI . , (
1512-1513 ., 1534-1537 .71
1563-1570 .72). XVI .
.
, ,
73.
(., ,
, 1512 .). 74
. , ,
. . , I (.
).

70

. . VI. . 2833.

71

. . 15341537. - . ., 2008. . 2930.

72

i . . 15581570 . , 2007. C. 118270.

73

, (. . II. .

114115).
74

, .

 ( ..)
I, 18-26 1514
.75 , .
, .

1514 .,
.
, ,
14000-16000 . . . ,

.
,
. . . ,
.
2000 16000 76.

77,
3 .
,
,
-. . ,
( ) - 200 78,
.
:
. . , ,
. . 79.

75

76

.: AT. T. III. CCICCIII. P. 145149. . : . . - . . 201.

Zivier E. Neuere Geschichte Polens. Bd. I. Gotha, 1915. S. 138; .

(14611530) . , 1896.
. 135. . : Stryjkowski M. Kronika... T. II. Warszawa, 1846. S. 385.
77

Kamiski A. J. Dwa wiadectwa rycerskich zasug mieszczanina ywieckiego Jana Baszty // Gronie. 1938. 8.

S. 194196.
78

Nowak T. Uwagi o technice budowy mostw polowych w Polsce w XVXVII w. // Studia i Materiay do Historii

Sztuki Wojennej. T. II. Warszawa, 1956. S. 360

79

Bielski M. Kronika. S. 977.

 .
, 80. ,
, .
1514 . . ,
20 81.

.
(
),
1514 ., ,
30 1514 .
7000-8000 .
, 1514 .
:
:
6663 ( 3000 )
500 .
2000 .
:
8000 ( , ).
16000 .
, I
4000 . .
( 26 1514 .) 82 . 83.
,
12000 .
, ,
, XVI .

.

80

Ibidem. S. 412.

81

. . ... . 337.

82

AT. T. III. CCXLVI. P. 204. Epistola Pusonis, Legati Apostoloci, ad Joannem Coritium, de Victoria Regis ex

Moscis.
83

Anno domini millesimo quingentesimo quartodecimo. P. 46.

,
84.
,
.
1514 . :

36

, ,
, .
, ,
, , ,
85.
: . .
, .
, 86.
: . .
. .
.
- ( . )
. . - ,
-
- , 87.
88. ,
.

84

// AT. T. III. CCXLVI. P. 204. Epistola Pusonis, Legati Apostoloci, ad Joannem Coritium, de Victoria Regis ex

Moscis
85

Anno domini millesimo quingentesimo quartodecimo. P. 45.

86

Stryjkowski M. Kronika... S. 380

87

Zarys dziejw wojskowoci polskiej do roku 1864. T. I. Do roku 1648. Warszawa, 1965. S.3 32.

88

Drd P. Orsza 1514. S. 196197; Bitwa pod Orsz 08.09.1514 // Rzeczpospolita. 2006. 4/20. S. 13.

 ,
, (
8000-9000 ), , ,
, , 4000 .
, , ,
89. . .
, .
:
, ( ..) ,
90.

.
. .
.
4000 I 91.
6000 . ,
, . . 2000 .
,
. , , . ,

1514 .

89

, 1530 ., :

, ,
.
90

. .13, 1 . ., 1904. . 21; :

, , (
. ., 1788. . VI. . 463).
91

Anno domini millesimo quingentesimo quartodecimo. P. 56; Epistola PusonisP. 204.


25000 35000 ? ,
.
,

(80 ),

( , ,
) , ,
. ,
- - .
I .
,
,
92.
, ,
- 30000-35000
2-2,5 . , ,

,
XVI .

) ,
, 8 1514 . ,
12000 . 93.

.

92

, 380 2000

, 16 000 40 000. 5000 20 000.

93

, , ,

, Studia
Slavica et Balcanica Petropolitana = . 1/2. 2009.
(. , . . , . . , . . )
.