KIM SOT QU TRNH

BNG THNG K
Statistical Process Control (SPC)
Trn Minh Khi
Cty CP Cao Su Thi Dng

Deming cho rng vic

khng phn bit c
nguyn
nhn
bnh
thng v nguyn nhn
bt thng ca s
khng n nh ca mt
qu trnh thng dn
n qu trnh cng
khng n nh. Nguyn
nhn ca sai lm ny l
do ngi ta cho rng
bt k lc no qu trnh
lch ra khi mc chun
th phi iu chnh li
ngay!!!

Kiem soat qua trnh bang phng phap thong ke

Trang 1/8

1.Kim sot qu trnh bng thng k (Statistical Process Control) (SPC)

SPC l phng php theo di mt qu trnh xc nh nguyn nhn ca s dao ng v

bo hiu s cn thit phi thc hin cc hot ng khc phc khi thch hp.

Phng php SPC da trn Biu kim sot.

SPC l mt cng c ci tin cht lng v nng sut.

Rt nhiu khch hng yu cu nh cung cp phi c nhng chng c v SPC chng

minh nng lc cht lng ca mnh. V vy SPC l mt phng tin gip mt cng ty biu th
c nng lc cht lng ca mnh, mt hot ng cn thit cho s sng cn trong th
trng cnh tranh khc lit hin nay.

Phng php SPC biu th s dao ng ca mt qu trnh, v vy n khng thch hp i vi

cc qu trnh m mc cht lng ca n tin n 6- (6 sigma).

2. Nng lc qu trnh (Process Capability) (PC)

PC l khong dao ng ca qu trnh xy ra bi nhng nguyn nhn bnh thng, ngha l

khi qu trnh ang hot ng trng thi n nh.
Cc l do nghin cu PC:
c k hoch nghin cu ci tin cht lng.
xc nh khong dao ng ca qu trnh.
Cung cp chng c thng k v cht lng cho khch hng.
quyt nh khi mua my mc, thit b.
nh gi mt qu trnh mi.

6 bc thc hin khi nghin cu PC

Chn my/ cng on i din.

Xc nh iu kin ca qu trnh.

Chn ngi ng my i din.

Cung cp NVL chun, khng ngt qung vic nghin cu.

Xc nh phng php o.

Xc nh phng php ghi s liu.
Thng thng s mu nn ly t nht khong 100 mu.

Cc k thut thng k dng nh gi PC

Biu phn b xc sut (Frequency distribution/ Histogram)
Biu kim sot.

Ch s nng lc qu trnh Cp
CP c nh gi qua ch s Cp: Cp= (UTL-LTL)/ 6
Trong : UTL _ Gii hn k thut trn (mc chun trn)
LTL _ Gii hn k thut di (mc chun di)
_ lch chun ca qu trnh.
Nu Cp>1 th qu trnh p ng c yu cu.
Tuy nhin khi Cp qu ln th c th qu trnh lch khi im trung bnh. R rng Cp
khng tnh n gi tr trung bnh. Do ngi ta dng ch s Cpk:
Cpk= min(Cpl, Cpu)
Cpu=(UTL-)/ 3; Cpl=(-LPT)/3

Kiem soat qua trnh bang phng phap thong ke

Trang 2/8

Mc cht lng 6 sigma (6)

Hu ht chng ta u ngh rng trong mt qu trnh, nu dao ng t nhin bng vi
khong tiu chun mnh mong mun ngha l cht lng u ra s tt. Hn th na, nu
phn b xc sut cc thng s ca qu trnh l bnh thng, ngha l ch c 0.27% sn phm
lm ra lt ra ngoi tiu chun cho php. Nhng ta hy quan tm xem mc cht lng nh
vy c ngha ra sao qua cc con s sau:
C t nht 20.000 n thuc ra sai mi nm trn ton th gii.
Hn 15.000 em b b ri xung t t tay cc h l.
S khng c in, nc, nng lng trong khong 9 gi mi nm.
500 cuc phu thut sai trong 1 tun.
2.000 bc th i sai a ch trong 1 gi.
Cc bn c hi lng vi mc cht lng nh vy. Ngay c Motorola, tp on u tin
nhn gii thng cht lng quc gia cao qu Malcom Baldrige cng khng hi lng vi
mc cht lng ny. Mc tiu ca h t ra vo nm 1987 l:
Ci thin cht lng v dch v gp 10 ln vo nm 1989, v t nht 100 ln vo
nm 1991. t c kh nng mc cht lng 6-sigma vo nm 1992. Nhn
thc c vic cp bch phi ci thin cht lng, cng ty phi ph bin tinh
thn tn ty v cht lng n ton th nhn vin trong tp on, v c c mt
vn ha ci tin lin tc m bo s tho mn ton din ca khch hng. Tt
c mi vic chng ta lm ch v mt mc ch cui cng: ph phm bng khng.
Khi nim mc cht lng 6-sigma ngha l rt dao ng ca qu trnh cn mt na so
vi khong dao ng thit k (Cp=2.0) v cho php gi tr trung bnh tri i ti a 1.5 so vi
mc tiu. mc ny, nu qu trnh phn b ng gia, xc xut sn phm lt ra ngoi tiu
chun cho php l khong 2 phn triu.
V d: General Electric bt tay vo xy dng nhng bc khi u v cht lng t c
mc cht lng 6-sigma vo nm 2000, bt u t mc cht lng hin nay khong 35.000
khuyt tt trn 1 triu sn phm.Tt c 12 lnh o cp cao cam kt thc hin qu trnh 6sigma. Cc nhn vin ca h ang lm vic theo nhm nhm gim s dao ng ca cc qu
trnh, gim t l khuyt tt bng cch tip cn 4 giai on sau:
1. o lng: la chn cc c tnh quan trng, xc nh tn sut xy ra khuyt tt, xc
nh tiu chun tin tin, ban hnh h thng o c kim tra v xc lp nng lc ca sn
phm.
2. Phn tch: hiu r khi no, u v ti sao khuyt tt xy ra bng cch nh ngha cc
mc tiu ca cc thng s, v ngun gc gy ra dao ng.
3. Ci tin: Xc nh nguyn nhn, tm hiu mi quan h nhn qu v thit lp cc tiu
chun ca thng s.
4. Kim sot: duy tr vic ci tin bng cch ph duyt cc h thng o c, xc nh
nng lc qu trnh v thc hin h thng kim sot qu trnh.
ch ra cc vn lin quan n khch hng, mt chng trnh gi l Work-Out, trong
mt c nhn hay mt nhm dnh ht ton b thi gian, sc lc gii quyt 1 vn v thit
k cc gii php vi s gip ca khch hng, gip gim thiu thi quan liu trong vic h
tr cc tng 6-sigma.
T nm 1996 n 1997, GE tng cc n 6-sigma t 200 ln 2000 v c lng s c
6000 d n c thc hin vo nm 1998 vi mc cht lng t c l 4-sigma. Vi tt
c cc c gng trn, GE hy vng s tit kim c t 7 n 10 t USD trong vng 1 thp
nin.
3. Nng lc v kim sot

Nng lc qu trnh (PC) ch c ngha khi qu trnh ang trong tnh trng kim sot thng
k (ngha l qu trnh hot ng bnh thng, khng c mt nguyn nhn bt thng no
nh hng n qu trnh).

Kiem soat qua trnh bang phng phap thong ke

Trang 3/8

Nu mt qu trnh va khng c nng lc, va khng kim sot th u tin phi a qu

trnh v trng thi kim sot trc bng cch loi b nhng nguyn nhn c bit gy ra
s dao ng ca qu trnh, sau tn cng vo cc nguyn nhn bnh thng ci thin
nng lc qu trnh. Nu mt qu trnh c nng lc nhng khng c kim sot th ta ch
cn a qu trnh vo kim sot.

4. Phng php SPC

Nh ni trn, phng php SPC da trn biu kim sot.

Biu kim sot c 3 ng dng c bn:
Thit lp trng thi kim sot.
Theo di qu trnh v bo hiu khi qu trnh mt kim sot.
Xc nh nng lc qu trnh.

Cc bc yu cu thnh lp, pht trin v khai thc biu kim sot:

B
c
1

Tn bc

Chi tit

Chun b

Thu thp s liu

Xc nh th gii
hn kim sot

ngha

Chn thng s hoc c tnh o c.

Xc nh c mu, tn sut o.
Thnh lp biu kim sot.
Ghi chp s liu o c c.
Tnh ton thng k: trung bnh, dao
ng, xc sut...
V cc im trn biu
V ng trung bnh trn th
Tnh gii hn trn v di

Kiem soat qua trnh bang phng phap thong ke

Trang 4/8

Thit lp trng
thi kim sot
cho qu trnh

Phn tch v din

gii

S dng biu
nh mt cng c
gii quyt vn
.
Dng biu
xc nh nng lc
qu trnh

Xem xt cc im khng kim sot trn

biu
Loi b cc im khng kim sot.
Tnh li gii hn trn, di nu cn. Gii
hn ny s l gii hn iu chnh trn di
cho biu kim tra.
Tip tc thu thp s liu v v biu
Xc nh tnh trng mt kim sot v thc
hin cc hot ng phng nga.

Theo di
trnh qua
biu

qu
cc

Phn tch nng

lc qu trnh

5. Biu kim sot cho cc s liu bin i (Variables Data)

S liu bin i l cc s liu c o c t cc thit b o c thang o lin tc. V d: cc

s liu o chiu di, trng lng, khong cch.

Biu thng thng c s dng cho loi s liu bin i l biu (x-bar chart) v
biu R (bin i ca gi tr o) (range chart).

-chart dng theo di ng trung bnh ca qu trnh.

R-chart dng theo di s dao ng ca qu trnh. n gin v thun tin, ngi ta

thng s dng bin i ca gi tr o nh gi mc dao ng ca qu trnh, c bit
thng p dng cho trng hp cng nhn ng my, thc hin biu kim sot bng tay.
i vi cc trng hp s mu rt ln v s liu c phn tch bng my tnh th p dng
lch chun nh gi mc dao ng ca qu trnh s tt hn.

Xy dng biu -chart, R-chart v thit lp trng thi kim sot thng k qu trnh.
1. Thu thp s liu:
_ Thng thng thu thp khong 25-30 mu. Kch thc mu t 3 n 10, thng thng
ngi ta ly 5.
2. Tnh ton trn s liu thu thp c:
_ K hiu s mu l k, kch thc mu l n, i l mu th i.
_ Mi mu th i, tnh gi tr trung bnh i v khong bin i Ri. Chm im tnh c ln
biu .
(i=1-k)
_ Tnh gi tr trung bnh tng ca k mu: tb=(i) / k
_ Tnh gi tr trung bnh ca khong bin i: Rtb=(Ri)/k (i=1-k)
_ Tnh gii hn kim sot ca R-chart v x-chart:
UCLR=D4Rtb
UCL=tb +A2Rtb
LCLR=D3Rtb

LCL=tb -A2Rtb

Trong cc hng s D3, D4 v A2 ph thuc vo c mu v c cho phn ph

lc B.
Gii hn kim sot biu th mt khong gii hn m tt c cc im s ri vo gia
khong ny nu qu trnh ang trng thi kim sot thng k. Nu c bt k im no
ri ra ngoi gii hn ny hoc biu c dng khng bnh thng, ngha l c mt
nguyn nhn c bit no nh hng n qu trnh. Trong trng hp ny nn
xem xt li qu trnh, xc nh nguyn nhn. Nu c nguyn nhn c bit th cc im

Kiem soat qua trnh bang phng phap thong ke

Trang 5/8

ny khng i din cho trng thi kim sot thng k ca qu trnh v phi c loi tr
v tnh ton li cc gi tr tb, Rtb, v cc gii hn kim sot.
xc nh qu trnh c ang trng thi kim sot thng k hay khng, ngi ta
thng phn tch biu R-chart trc. Do gii hn kim sot ca x-chart ph thuc vo
Rtb nn cc bin i sinh ra do cc nguyn nhn c bit c th dn n dng biu xchart bt thng, ngay c khi qu trnh ang c kim sot trong gii hn cho php.
Mt khi trng thi kim sot thng k c thit lp cho R-chart, chng ta c th quan
tm xem xt n biu x-chart.
3. Phn tch biu kim sot
xc nh qu trnh c ang trong trng thi kim sot thng k hay khng, ta kim tra
cc im sau:
a. Khng c im no lt ra ngoi cc ng gii hn kim sot.
b. S im nm trn v di ng trung bnh gn bng nhau.
c. Cc im nm trn v di ng trung bnh mt cch ngu nhin.
d. Hu ht cc im nm gn ng trung bnh, ch mt s t nm gn cc
ng gii hn kim sot.
4. Theo di v kim sot qu trnh
Sau khi qu trnh c xc nh trong trng thi kim sot thng k, cc biu
s c s dng hng ngy theo di sn xut, xc nh cc nguyn nhn c
bit c th xy ra v thc hin cc hot ng khc phc cn thit. Quan trng hn,
biu kim sot cho ta bit khi no c th qu trnh hot ng mt mnh! Cc
hot ng iu chnh khng cn thit gy lng ph lao ng, gim nng sut v gia
tng mc dao ng ca qu trnh.
Hiu qu hn na nu chnh cng nhn ly mu v v biu . Lm nh vy h
s c nhng hnh ng khc phc kp thi, nhanh chng. thc hin c hiu qu,
vn l phi hun luyn cng nhn v cc c cng, t trng. Vic hun luyn
ny khng ch cung cp cc k nng v thng k m cn lm tng thc cht lng
ca nhng ngi trc tip sn xut.
Cc biu kim sot c thit k ch yu dng cho cc cng nhn sn xut hn
l cc nhn vin kim phm hoc kim sot cht lng.
5. c lng nng lc qu trnh
Sau khi qu trnh trng thi kim sot thng k bng cch loi tr cc nguyn nhn
c bit, s liu o c c th s dng c lng nng lc qu trnh. Phng
php ny khng chnh xc bng phng php s dng lch chun do n s
dng khong trung bnh thay v c lng lch chun t s liu ban u. Tuy
nhin phng php ny nhanh, d thc hin, min l phn b ca cc s liu ban
u l bnh thng.

Phng php ny c lng lch chun bng cng thc:

= Rtb/d2
Trong d2 l hng s ph thuc kch thc mu v c cho ph lc B.
Nng lc qu trnh l 6.
Dao ng gi tr o ring l l tb6
Nu cc gi tr o phn b bnh thng, ta c th tnh c xc xut ca vt ra
ngoi tiu chun .
(Xem v d)

6. Biu kim sot cho cc d liu thuc tnh (Attributes)

Kiem soat qua trnh bang phng phap thong ke

Trang 6/8

D liu thuc tnh l cc d liu ch gm 2 gi tr: tt/ xu, t/ khng t...Thng

thng cc d liu thuc tnh khng thu thp qua o c m ch qua quan st, v d:
kim tra ngoi quan.

im hn ch ca d liu thuc tnh l phi cn mt lng ln mu c th t

c mt kt qu thng k c gi tr.

Biu ph bin nht cho d liu thuc tnh l p-chart. p-chart theo di t l ph
phm trong mt l hng.

Xy dng biu p-chart:

1. Thu thp s liu:
Tng t biu X-chart, u tin l thu thp d liu cho p-chart. Thng thng
khong 25 n 30 mu. Kch thc mu phi ln sao cho s ph phm loi ra
trong phi kh ln. Nu xc xut pht hin ph phm nh th kch thc mu
thng thng phi ln. Mu c ly nh k, ri u theo thi gian xc nh
c nguyn nhn.
2. Tnh ton trn s liu thu thp c
Gi s ta ly k mu, kch thc mu l n. Gi pi l t l ph ca mu th i, trung
bnh t l ph ca k mu l:
ptb= (p1+p2+...+pk)/k
lch chun tnh theo cng thc:
sptb=SQR(ptb(1-ptb)/n)
Gii hn kim sot trn v di tnh theo cng thc:
UCLp=ptb+3sptb
LCLp=ptb-3sptb
Nu LCLp nh hn 0, ta s ly LCPp=0.
3. Phn tch biu : phn tch biu p-chart tng t x-chart/R-chart: cc im
vt ra ngoi ng gii hn kim sot biu th tnh trng mt kim sot. Hnh dng
v khuynh hng ca biu c phn tch xc nh nguyn nhn. Tuy nhin
c im khc l nu c im trn biu nm di ng gii hn di hoc biu
c khuynh hng i xung di ng trung bnh th iu ny ch ra rng quy
trnh c th ang c ci thin, ang tip cn ng l tng: khng ph phm
(zero defectives).Mt im khc bit na l cc nguyn nhn ca ph phm thng
c xc nh trc khi cc kt lun c rt ra t biu p-chart v biu ny
thng c xy dng cui qu trnh sn xut.

Biu p-chart i vi kch thc mu thay i:

Thng thng ngi ta kim tra 100% sn phm cui cng. Trong trng hp ny,
kch thc mu thay i do s lng sn xut hng ngy thay i. i vi trng
hp ny, ngi ta tnh lch chun cho tng mu ring l.
Gii hn kim sot trn/di tnh theo cng thc:
ptb3SQR(ptb(1-ptb)/ni)
Trong ptb=Tng s ph phm/ tng s mu kim tra
Mt cch khc l thay v dng ni, ngi ta dng kch thc mu trung bnh ntb v lc
gii hn kim sot trn/di c tnh nh sau:
UCLp=ptb +3SQR(ptb(1-ptb)/ntb)
LCLp=ptb -3SQR(ptb(1-ptb)/ntb)
Kt qu l c lng gn ng gii hn kim sot trn v di

Kiem soat qua trnh bang phng phap thong ke

Trang 7/8

Hn ch ca phng php:

Do gii hn kim sot ch tnh gn ng, cc im khng kim sot c th khng
th hin trn biu .

Dng biu s kh phn tch do lch chun gia cc mu khc nhau l
khc nhau. Do vy khi s dng phng php ny cn phi cn thn.
Thng thng ngi ta khuyn nn s dng phng php kch thc mu trung
bnh khi kch thc mu ri vo trong khong 25% ca kch thc mu trung bnh.
(Xem v d)

Ti liu tham kho

The Management And Control Of Quality, James R. Evans & William M. Lindsay,
South-Western College Publishing, 1999.

Kiem soat qua trnh bang phng phap thong ke

Trang 8/8