Ko je bio Pavle urii, oslobodilac Berana?

Portal Analitika, 22. maj 2015.

Pie: Miroslav OSOVI
Ba uoi 9. maja, kada se slavi dan pobjede nad faizmom, mitropolit Amfilohije afirmie
Pavla uriia, ovjeka koji je cijelog sebe ugradio u Musolinijeve i Hitlerove projekte, tvrdei
da je urii oslobodio Berane?!! Radi mlaih generacija, i onih koji to ne znaju, valja podetiti
na neka istorijska fakta.

Ba prije godinu dana (12. maja 2014.) na Analitici sam objavio tekst Lani antifaisti,
povodom toga to su se episkop Joanikije Miovi i mitropolit Amfilohije Radovi 9. maja 2014.
poklonili sjenima partizana, na Gorici, na spomeniku Partizanu borcu. Naravno, samo zato jer su
ih pozvala dva Rusa ambasador i jedan ruski episkop koji je bio u poeti. Amfilohije, da se ne
bi zamjerio dvojici visokih ruskih linosti, progutao je knedlu i otiao na Goricu, iako prezire
antifaiste iz II svjetskog rata, to je mnogo puta pokazao.
E, ove se godine popravio, vratio na stare staze.
tavie, napravio je novi iskorak i javno pohvalio osvjedoenog faistu i zloinca iz II
svjetskog rata Pavla uriia. I to samo dan prije 9. maja, kada se slavi dan pobjede nad
faizmom, Amfilohije afirmie ovjeka koji je cijelog sebe ugradio u Musolinijeve i Hitlerove
projekte. Tako je Amfilohije izgovorio i da je Pavle urii oslobodio Berane?!! E, takva tvrdnja
je isto kao kad bi za Anta Pavelia kazali da je bio dobar pravnik-advokat, a da ostalo preutimo!

Pavle urii, potpuno u slubi faizma: Pavle urii je roen 1908. godine. Prije II
svjetskog rata je zavrio vojnu akademiju i rat je doekao kao kapetan Vojske kraljevine
Jugoslavije. Uestvovao je u 13-julskom ustanku 1941, jedinom optenarodnom ustanku u
porobljenoj faistikoj Evropi.
Poslije propasti crnogorskog ustanka, Pavle urii u decembru 1941. pristupa etnikom
pokretu Drae Mihailovia kao jedan od komandanata tog pokreta za Crnu Goru. Ispoetka
tajno, a poslije otvoreno sarauje sa Italijanima.
Svi podaci o uriiu u ovom tekstu, su iz knjige Pavle urii dr Radoja Pajovia. Profesor
Radoje Pajovi je najbolji poznavalac II svjetskog rata kod nas.
Dr Pajovi pie: U prvo vrijeme urii je nastojao da svoju saradnju sa okupatorom prikrije
od javnosti po svaku cijenu, jer se plaio da to narod ne bi odobrio niti bi podrao uriievu
borbu protiv NOP-a. Kada je uspio da od okupatora dobije naoruanje, hranu, platu, da uvrsti
svoju organizaciju i protjera partizane, saradnja sa njim se vie nije mogla prikrivati ali to tada
za uriia nije bilo ni vano, jer je on uspio da postigne cilj i da ispuni oekivanja i Drae
Mihailovia i italijanskog okupatora. (Radoje Pajovi, Pavle urii, Podgorica 2005, str 30).
Saradnju sa Italijanima urii je otpoeo poetkom 1942. Na njegov zahtjev tada je odrao
nekoliko tajnih sastanaka sa italijanskim faistima. Ponudio je Italijanima da formira vojsku koja
bi se borila protiv partizana i komunista, a da ga Italijani opreme orujem, da ga snabdijevaju
hranom i da daju plate njegovoj vojsci. Poslije par mjeseci tajnih pregovora potpisan je sporazum
izmeu italijanskih faista i uriia. Italijani su ovako snabdijeli uriia, pie dr Pajovi:
dva topa kalibra 65/17, 964 puke preko komande divizije Pusterija, 99.000 metaka puane
municije, 20 majsera (automata) breda 37, 80.000 metaka za majsere, 20 minobacaa 81

mm, 1000 bombi. Osim naoruanja, predviena je i isporuka po 20 kvintala (2.000 kilograma)
namirnica svakoga dana, a plate su isplaivane posebno za oficire, posebno za podoficire,
posebno za borce. (ista knjiga, str 35)
Na krilima ovakve podrke urii je formirao vojsku od 15.000 boraca i sa takvom vojskom
tokom cijelog rata se estoko, a esto i uspjeno obraunavao sa partizanima i komunistima
jedinim istinskim borcima protiv faizma u okupiranoj Jugoslaviji.
Dr Pajovi pie kakva je uputstva Pavle urii dao svojim etnicima kako da se obraunavaju
sa antifaistima: Kada je otpoela hajka protiv partizanskih grupa urii je svojim jedinicima
izdao konkretna nareenja u kojima je stajalo: svakog uhvaenog komunistu ubiti na licu
mjesta sem voa, koje vezati i sprovesti ovom tabu. Ukoliko bi se uhvatio sa tanim i
osvedoenim dokazima, koji komunistiki jatak, bez razmiljanja ga ubiti. Prilikom izvoenja
jedne akcije krajem novembra 1942. urii je naredio: Svakog komunistu partizana na koga
se naie ili se u borbi uhvati, likvidirati po kratkom postupku. (ista knjiga, strane 53 i 54)

urii je u Kolainu koji mu je bio baza, imao i svoj zatvor u kom je skonalo mnogo partizana.
urii je vrio etnika ienja po programima Moljevia i instrukcijama Drae: U
Nikiu, u junu 1941. srpski advokat Stevan Moljevi napisao je program Homogena Srbija
koji je predviao stvaranje Velike Srbije u okviru zajednice sa Hrvatima i Slovencima.
Granica Homogene Srbije na everozapadu je trebalo da bude otprilike onamo e ju je kasnije
i eelj povukao, na liniji Karlobag Karlovac Virovotica. Sam naziv Homogena Srbija
sugerie kakva je ta Srbija trebala biti etniki oiena od svih nacionalnih manjina! Moljevi
je jedan od prvih propagatora etnikog ienja, u istoriji se stvari ne deavaju sluajno, pa je
tako ideja o etnikom ienju u praksi dobila zamaha devedesetih godina 20. vijeka.

Draa Mihailovi je na osnovu ovog Moljevievog programa 20. decembra 1941. dao
Instrukcijesvojim komandantima u Crnoj Gori. Evo nekih Drainih instrukcija, iz knjige dr
Pajovia: ienje dravne teritorije od svih narodnih manjina i nenacionalnih elemenata,
Stvaranje neposrednih zajednikih granica izmeu Srbije i Crne Gore ienjem Sandaka
od albanskog i muslimanskog i Bosne od hrvatskog i muslimanskog ivlja. (ista knjiga, strana
26)
Po Drainom nareenju urii je sa svojom vojskom napao Fou u avgustu 1942. U skladu sa
Moljevievim (i Drainim) programom jednako su mu na meti bili i naoruani protivnici i civili
ene, eca, starci. Naravno, akcija je bila uperena samo na muslimane i katolike. U Foi su
tada izvreni veliki zloini od strane etnika. Akciju je naredio lino Draa Mihailovi.

U januaru 1943. uriieve jedinice napale su i unitile 33 muslimanska sela u bjelopoljskom

srezu. Tom prilikom ubili su oko 400 naoruanih ljudi i oko 1000 ena i ece.
U februaru 1943., sve radei po Moljevievom i Drainom programu za stvaranje Velike Srbije,
uriieve snage su napale muslimanska sela u pljevaljskom, ajnikom i foanskom srezu i tom
prilikom je ubijeno 1.200 odraslih mukaraca (od kojih je jedan dio bio naoruan) i 8.000 ena,
ece i staraca. urii je bez ustezanja izvijestio Drau o tome kako je masakrirao civilno
stanovnitvo, taj dokument je sauvan.
U julu 1944. etnici su u Bjelopavliima otkrili skojevsku organizaciju. Izvrili su raciju i
pohapsili vei broj omladinaca, dakle, neboraku omladinu. Radoje Pajovi u tekstu Osnovni
podaci o zloinima Pavla uriia, pie: U julu 1944. godine, na Lazinama kod Danilovgrada,
uriiev sud osudio je na smrt 50 omladinaca rodoljuba, koji su svi strijeljani bez prava albe.
Moda bi ih bilo strijeljano i vie, ali se umijeala Njemaka komanda u Danilovgradu, koja je
zabranila dalja strijeljanja. (www.montenegrina.net)
Ispada da su nacisti obuzdavali uriieve zloine!

Bitka na Neretvi, hapenje uriia od strane Njemaca, pa saradnja sa Njemcima: Odmah

poslije velikog pokolja muslimanskog stanovnitva etnici Pavla uriia prikljuili su se
Italijanima i Njemcima u velikoj ofanzivi protiv partizana koja je poznata kao Bitka na Neretvi
to je zajedniki naziv za seriju bitaka. U borbi protiv antifaista na Neretvi, etnici su pretrpjeli
teak poraz od koga se nijesu oporavili.
U maju 1943. Njemci su u Kolainu uhapsili uriia, jer mu oigledno tada nijesu vjerovali, pa
su ga internirali u jedan logor u Poljskoj. Iz tog logora urii je sa grupom zatvorenika
navodno uspio da pobjegne, te se dokopao Beograda. U Beogradu je uhapen, ali ga je poslije 40
dana na intervenciju Milana Nedia putio specijalni njemaki izaslanik Herman Nojbaher.
Odmah poto je puten na slobodu uriia je primio isti Nojbaher koji je izjavio da je urii
nepravedno uhapen. Zatim se urii poslije kapitulacije Italije stavio u slubu Njemaca na
zajednikom poslu borbi protiv partizana.
urii je u Beogradu opet boravio u maju 1944. kada je poetio Nedia, Nojbahera i druge
visokorangirane faiste. Sa njima je dogovorio da po ugledu na nacistiki Srpski dobrovoljaki
korpus organizuje Crnogorski dobrovoljaki korpus jaine 5.000 ljudi. Tom prilikom u Beogradu
je i odlikovan. Dr Pajovi pie: Na prijedlog njemake komande za Jugoistok, uriia je Hitler
odlikovao Ordenom gvozdenog krsta. (ista knjiga, strana 80)
Slom etnikog pokreta u Crnoj Gori, stavljanje pod komandu Sekule Drljevia i smrt
uriia: Plaei se odmazde partizana, u decembru 1944. etnici Pavla uriia, njih oko 7.000
kao i nekih 3.000 ena i ece, krenuli su u zbijeg prema istonoj Bosni. Prije toga su razmatrali
da li da idu za Grku, kako je eljela veina crnogorskih etnika. Ipak, presudio je poziv Drae
Mihailovia da se svi etnici okupe na prostoru Gorade Foa Kalinovik, a odluka da se
poslua Draa Mihailovi ispostavila se kao katastrofalna po ovaj nesreni zbijeg. Nekoliko dana
prije nove 1945. godine etniki zbijeg je stigao u Rudo, a iz Rudog je 10. januara krenuo prema
Trebavi. U uslovima surove zime, gladi, iscrpljenosti i epidemije tifusa dosta uesnika zbijega je
umrlo.
Kad su stigli u Trebavu urii se sastao sa Draom Mihailoviem koji mu je poslije svega
predloio da se svi vrate u Srbiju i Crnu Goru i tamo organizuju gerilski otpor novim vlastima.
To je urii odluno odbio, organizovao je konferenciju svog oficirskog kadra i etnikih
intelektualaca, na kojoj je odlueno da se ide za Sloveniju.
Poslije te odluke uspostavljen je kontakt sa Sekulom Drljeviem. Sekula Drljevi se iz Zemuna
(e je ivio tokom rata) brzo poslije tekog saveznikog bombardovanja Beograda u proljee
1944. preselio u Zagreb i tamo osnovao nekakvo imaginarno Crnogorsko dravno vijee, a sebe
ustoliio za preednika tog vijea. urii je dakle stupio u kontakt sa Drljeviem, imao je
namjeru da mu Drljevi, koji je bio u dobrim odnosima sa ustaama, obezbijedi preko teritorije
NDH siguran prolazak do Slovenije. Na to je Drljevi od uriia traio da ga prizna za
vrhovnog komandanta, a da uriieva vojska bude proglaena za Crnogorsku narodnu vojsku.
urii je pristao i 22. marta 1945. sklopljen je sporazum po kojem je Sekula Drljevi postao
vrhovni komandant uriieve vojske. Postupajui po jednoj od odredbi sporazuma 2700
ranjenika i tifusara iz etnikog zbijega odmah je prebaeno na lijevu obalu Save e su smjeteni
i zbrinuti u Staroj Gradiki i tako su privremeno spaeni (kasnije su i oni otili za Sloveniju).

im je uo za sporazum sa Drljeviem Draa Mihailovi je odmah krenuo u propagandnu akciju

protiv uriia i ve 23. marta 1945. raspisao svim etnikim komandantima da je urii
izvrio izdaju, da e mu biti sueno i da e saveznici saznati za njegovu izdaju. to se potom
desilo, dr Pajovi pie: Mihailoviev raspis od 23. marta iznenadio je uriia, koji se uplaio
od neeljenih posljedica. im je saznao za raspis, urii je svojim jedinicama, koje su se,
navodno kao vojska Sekule Drljevia, etiri dana odmarale u rejonu Bosanskog Broda, naredio
pokret desnom obalom Save u pravcu Motajice i Lijeva polja. Time je praktino prekrio
sporazum s Drljeviem. (ista knjiga, strane 97 i 98). U fusnoti dr Pajovi je dao izjave etnika u
emigraciji koji su u Glasniku SKD Njego tvrdili da je urii izigrao sporazum sa Sekulom.
Kad je uvidio da je urii krenuo sa vojskom drugim pravcem u odnosu na dogovorenu rutu
kretanja, Drljevi je o tome obavijestio ustako rukovodstvo koje je poslalo svoje jedinice da
sprijee dalji prodor etnika i da ih napadnu. Pokuavajui da se probiju prema Sloveniji etnici
su na Lijeva Polju pretrpjeli veliki poraz. Potom su ih ustaki avioni zasipali lecima u kojima je
Sekula Drljevi traio od njih da se predaju da ne bi ludo izgubili glave. Velika veina
uriievih etnika se predala 8. aprila, sprovedeni su u kasarnu u Staru Gradiku, oruje im nije
oduzeto. urii se tada nije predao ve desetak dana kasnije.
Radoje Pajovi pie: Za razliku od ostalih etnikih jedinica koje su neposredno poslije poraza
na Lijeve polju prile Sekuli Drljeviu, ustae su etniku grupu na elu s Pavlom uriiem,
koja se kasnije predala, odmah razoruale. Svakako su to uradile sa znanjem Sekule Drljevia, a
kako izgleda i na njegovu sugestiju. (ista knjiga, strana 103)
Pavla uriia i skoro kompletan njegov oficirski kadar i rukovodstvo, njih oko 150, ustae su
tada sprovele u Jasenovac e su ih pobili.
Nekoliko hiljada etnika koji su se predali 8. aprila i koji nijesu razoruani i koje je, kako ja
razumijem ta deavanja, privremeno od ustaa spasio Sekula Drljevi, zavrilo je kasnije u
Sloveniji e su komunisti veliku veinu njih poslije zavretka rata postrijeljali. Od komunista ih
Sekula nije mogao spasiti.

Mitropolit Amfilohije prezire antifaizam: Tako je zavrio Pavle urii koji je, eto, kako
episkop Amfilohije ree oslobodio Berane, ali episkop ne pomenu uriieva stostruko vea
nedjela i nesree koje je donio Crnogorcima skupa sa Srpskom crkvom i Joanikijem Lipovcem, o
kojem sam na Analitici ve par puta pisao.
U zavrnom poglavlju knjige dr Pajovi ovako pie: on je postao najvei ratni zloinac na
prostoru Crne Gore i Sandaka, odgovoran je i za stradanje nekoliko hiljada pripadnika NOP-a
i za masakr oko petnaest hiljada muslimana, uglavnom neborakog stanovnitva. Na kraju,
odgovoran je i za stradanje desetak hiljada sopstvenih etnika i izbjeglica koje je poveo iz Crne
Gore u pravcu Bosne. (ista knjiga, strana 293)
Sve to sam predstavio u ovom tekstu je dobro poznato ne malom broju ljudi u Crnoj Gori, ali
nije ba bilo za oekivati da e Amfilohije Radovi otii tako daleko i poeti otvoreno da velia
zloince i faiste kakav je bio urii.