Poglavlje 15

Multiplikacija depozita i proces formiranja

novane mase

Uesnici u procesu formiranja

novane mase
1.

2.

3.

4.

Centralna banka- vladina agencija zaduena

za nadzor bankarskog sistema i sprovoenje
monetarne politike.
Banke (depozitne institucije)- finansijski
posrednici koji primaju depozite od pojedinaca
i institucija i odobravaju kredite.
Deponenti- pojedinci i institucije koji polau
depozite u banke.
Dunici banaka- pojedinci i institucije koji
pozajmljuju od depozitnih institucija i emitenti
obveznica koje depozitne institucije kupuju.

Pasiva u bilansu stanja tj. novac u opticaju i

rezerve naziva se monetarnom pasivom
Feda
Zbir monetarne pasive Feda i monetarne
pasive ministarstva finansija SAD naziva se
monetarnom bazom
1. Gotov novac u opticaju-koliina gotovine
kojom javnost raspolae
2. Rezerve- obuhvataju depozite u Fedu i
gotovinu kojom banke fiziki raspolau

Ukupne rezerve mogu se podijeliti na :

Rezerve koje Fed zahtjeva da banke imaju
obavezne rezerve
I sve dodatne rezerve koje banke same
odlue da dre viak rezervi

1. Dravne hartije od vrijednosti. Obuhvata

hartije od vrijednosti koje emituje
ministarstvo finansija SAD, a koje su u
vlasnitvu Feda. Poveanje dravnih hartija
od vrijednosti kojima Fed raspolae dovodi
do poveanja novane mase.
2. Eskontni krediti- Fed moe da obezbjedi
rezerve bankarskom sistemu i
odobravanjem eskontnih kredita bankama.

Kontrola monetarne baze

Monetarna baza (primarni novac)

predstavlja zbir novca u opticaju C i ukupnih
rezervi u bankarskom sistemu R.
MB=C+R
Fed ostvaruje kontrolu nad monetarnom
bazom na osnovu kupovine i prodaje
dravnih hartija od vrijednosti na otvorenom
tritu to se naziva operacijama na
otvorenom tritu, kao i na osnovu
produenja eskontnih kredita bankama.

Operacije Federalnih rezervi na

otvorenom tritu
Uticaj kupovine na otvorenom tritu na
rezerve zavisi od toga da li prodavac
obveznica zadrava iznos od prodaje u
gotovini ili u depozitima.
Ukoliko je u pitanju gotovina, kupovina na
otvorenom tritu nema nikakvog uticaja na
rezerve, ukoliko su u pitanju depoziti,
rezerve se poveavaju za iznos kupovine na
otvorenom tritu.

Uticaj kupovine na otvorenom tritu na

monetarnu bazu uvijek je isti (monetarna
baza se poveava za iznos kupovine), bez
obzira na to da li prodavac obveznica
zadrava iznos od prodaje u depozitima ili u
gotovini.
Uticaj operacija na otvorenom tritu na
monetarnu bazu daleko je izvjesniji od
uticaja na rezerve

Ostali faktori koji utiu na

monetarnu bazu
Flotiranje i depoziti ministarstva finansija u
Fedu su dvije stavri koje utiu na monetarnu
bazu a nad kojima Fed nema kontrolu.
Privremeno neto poveanje ukupne koliine
rezervi u bankarskom sistemu nastalo usljed
procesa kliringa ekova koji obavlja Fed
naziva se flotiranje.

Multiplikacija depozita:prost
model
Kada u bankarski sistem Fed usmjeri jedan
dolar dodatnih rezervi, depoziti se viestruko
poveavaju-proces se naziva multiplikacijom
depozita
Kreditiranjem banka zapravo stvara
transakcione depozite, a poto su oni dio
novane mase, kreditiranjem ona zapravo
stvara novac.
Banka nije u poziciji da odobrava kredite u
iznosu koji je vei od vika rezervi koje ima
prije odobravanja kredita.

Bez obzira na to da li banka korsiti svoj

viak rezervi za kreditiranja ili za kupovinu
hartija od vrijednosti, uticaj na ekspanziju
depozita bie isti.
Viestruko poveanje depozita koje nastaje
usljed poveanja rezervi u bankarskom
sistemu naziva se prostim depozitnim
multiplikatorom.

1
D xR
r

Kritika prostog modela

-zadravanje gotovine
-zadravanje vika rezervi

Poglavlje 16
Determinante novane mase

Model formiranja novane mase i

monetarni multuplikator

Fed ima veu kontrolu nad monetarnom

bazom nego to ima samo nad ukupnim
rezervama, tako da ovaj model povezuje
promjene u novanoj masi s promjenama u
monetarnoj bazi. Tu vezu prikazujemo na
osnovu monetarnog multiplikatora
(koeficijenta koji promjene u novanoj masi
povezuje sa odreenom promjenom u
monetarnoj bazi)

M1 (gotovina i transkacioni depoziti)

Novanu masu M povezujemon s monetarnom
bazom MB na sljedei nain:
M=m X MB
Varijabla m predstavlja monetarni multiplikator
koji ukazuje na to koliko se novana masa mjenja
shodno odreenoj promjeni u moneatrnoj bazi MB.
Poto je monetarni multiplikator vei od 1,
promjena u monetarnoj bazi od jednog dolara
uzrokuje promjenu novane mase koja je vea od
jednog dolara.

Faktori koji odreuju veliinu monetarnog

multiplikatora.
- Odluke deponenta u vezi s gotovinom
kojom e raspolagati i transkacionim
depozitima
-Zahtjev za obaveznim rezervama koji
bankarskom sistemu namee Fed
-Odluke banaka u vezi s koliinom vika
rezervi takoer utiu na monetarni
multiplikator.

Izvoenje monetarnog
multiplikatora
Pretpostavka da odreeni nivo gotovine C i
vika rezervi ER raste proporcionlano
transakcionim depozitima D
c= (C/D)=koeficijent gotovine
e= (ER/D)= stopa vika rezervi

1 c
m
r ec

Monetarni multiplikator je manji od prostog

depozitnog multiplikatora.

Iako se viestruka ekspanzija depozita

deava, takve ekspanzije nema kada je u
pitanju gotovina.
Dakle, ako se jedan dio poveanja
primarnog novca usmjeri u gotovinu, taj dio
ne podrazumjeva viestruku ekspanziju
depozita.

Faktori koji odreuje monetarni

multiplikator
ta se deava kada se jedna od varijabli
promjeni, pri ostalim nepromjenjenim
uslovima?
Ukoliko se stopa obaveznih rezervi na
transakcione depozite povea, potrebno je
vie rezervi jer su se obavezne rezerve na
transakcione depozite poveale.
Monetarni multiplikator i novana
masa su u negativnoj korelaciji sa
stopom obaveznih rezervi r

Promjene u koeficijentu gotovine

Poveanje c znai da deponenti konvertuju
dio transakcionih depozita u gotovinu

Monetarni multiplikator i novana

masa u negativnoj su korelaciji sa
koeficijentom c

Promjena u stopi vika rezervi e

Kada banke poveaju koliinu vika rezervi
kojom raspolau u odnosu na transkacione
depozite, bankarski sistem e imati manje
rezervi koje podravaju transakcione
depozite. Ako je nivo MB isti, banke e
smanjiti kreditiranja i izazvati pad nivoa
transakcionih depozita i pad novane mase,
dolazi i to smanjenja m.

Monetarni multiplikator i novana masa

su u negativnoj korelaciji sa stopom vika
rezervi e
Na stopu vika rezervi utiu prevashodno dva
faktora
1. trine kamatne stope-stopa vika rezervi
e u bankarskom sistemu u negativnoj je
korelaciji s trinom kamatnom stopom i.
2. Oekivani odliv depozita- stopa vika rezervi
e u pozitivnoj je korelaciji sa oekivanim
odlivom depozita.

Ostali faktori koji odreuju

novanu masu
Centralna banka ne moe da samostalno da
odredi a ni predvidi koliko e se banke
zaduivati kod Feda.
Monetarnu bazu moemo podijeliti u dvije
komponente
MBn- nezajmovna monetarna baza pod
kontrolom je Feda
DL-Drugi dio koliina baze koju stvaraju
eskontni krediti od Feda
M=m X (MBn + DL)

Novana masa je u pozitivnoj korelaciji sa

nezajmovnom monetarnom bazom MBn

Ukoliko je nezajmovna moneatrna baza MBn

nepromjenjena, vei broj eskontnih kredita od Feda
utie na stvaranje dodatnih rezervi (samim tim
veu MB) u bankarskom sistemu, koje se koriste za
podravanje vie gotovine i depozita. Dakle
poveanje DL uslovie poveanje novane mase.
Novana masa je upozitivnoj korelaciji sa
nivom eskontnih kredita DL od Feda

Primjer:
Pretpostavimo da je stopa obaveznih rezervi
10 % (izraena kao koeficijent 0,10), novac u
opticaju C=400 milijardi dolara, transakcioni
depoziti D=800 milijardi dolara, viak rezervi
ER=0,8 milijardi dolara, koliki je monetarni
multiplikator?
c=C/D = 400milijardi/800milijardi=0,5
e=ER/D=0,8milijardi/800milijardi=0,001
1 0,5
1,5
m

2,5
0,1 0,001 0,5
0,601

Poveanje monetarne baze za jedan dolar

izazvae poveanje novane mase za 2,5
dolara.

ta se deava sa vrijednou monetarnog

multiplikatora u primjeru koji smo dali u
sluaju kada se r povea sa 10 % na 15 %
(pri ostalim nepromjenjenim varijablama)

1 05
1,5
m

2,3
0,15 0,001 0,5 0,651

Kao to vidimo dolo je do smanjenja monetarnog

multiplikatora zbog poveanja stope obaveznih rezervi