UNIVERSITETI I TIRANS

FAKULTETI I GJUHVE T HUAJA

DEPARTAMENTI I GJUHS ANGLEZE

VLERSIMI DHE PROCESI I TESTIMIT N

METODOLOGJIN E SOTME T MSIMIT T GJUHVE
T HUAJA
PUNIM PR
GRADN DOKTOR N GJUHSI/DIDAKTIK

Prgatitur nga
Laureta VAVLA

Udhheqs shkencor
Prof. Dr. Vilma TAFANI
Tiran, 2013
1

UNIVERSITETI I TIRANS

FAKULTETI I GJUHVE T HUAJA

DEPARTAMENTI I GJUHS ANGLEZE

VLERSIMI DHE PROCESI I TESTIMIT N

METODOLOGJIN E SOTME T MSIMIT T GJUHVE
T HUAJA

PUNIM PR GRADN SHKENCORE DOKTOR

KOMISIONI
1. Prof. As. Dr. Petraq Buka

Kryetar, Oponent

2. Prof. Dr. Raul Lilo

Oponent

3. Prof. Dr. Andromaqi Haloi

Antare

4. Prof. As. Dr. Daniela Tamo

Antare

5. Prof. Dr. Brikena Kadzadej

Antare

Prgatitur nga
Laureta VAVLA

Udhheqs shkencor
Prof. Dr. Vilma TAFANI
Tiran, 2013
2

PASQYRA E LNDS
Dedikim ...............................................................................................................................i
Falenderime....................................................................................................................... ii
Hyrje .................................................................................................................................iv
01. Prligjia e tems ...............................................................................................iv
02. Objekti i punimit................................................................................................v
03. Struktura e punimit ..........................................................................................vi
KAPITULLI I. ASPEKTI TEORIK.............................................................................. 1
1.1. Vshtrim panoramik mbi vlersimin, vetvlersimin dhe testimin ................ 1
1.1.1. Kur duhet t vlersojm? ......................................................... 6
1.1.2. Kush duhet t vlersoj? .......................................................... 6
1.1.3. Si duhet t kryhet vlersimi? ................................................... 7
1.2. Reflektime dhe prsiatje t studiuesve t huaj dhe shqiptar mbi vlersimin
dhe vetvlersimin ................................................................................................ 8
1.2.1. sht vlersimi dhe vetvlersimi ?............................................. 8
1.3. Arsyet prse vlersojm dhe funksionet e vlersimit .................................. 11
1.3.1. Prse duhet t vlersojm ? ............................................................ 11
1.3.2. Cilat jan funksionet e vlersimit ? ................................................ 12
1.3.2.1. Pr t przgjedhur............................................................ 12
1.3.2.2. Pr t certifikuar ...............................................................12
1.3.2.3. Pr t prshkruar ..............................................................13
1.3.2.4. Pr t ndihmuar t msuarit ............................................ 13
1.3.2.5. Pr t prmirsuar msimdhnien.................................... 13
1.4. Vlersimi dhe kompetencat gjuhsore .......................................................... 14
1.5. Cilat jan tipet e llojet e vlersimit/vetvlersimit ? ..................................... 16
1.5.1. Disa koncepte baz t vlersimit .................................................... 17
1.5.1.1. Vlefshmria ..................................................................... 17
1.5.1.2. Besueshmria .................................................................. 18
1.5.2. Vlersimi i njohurive/Vlersimi i kapaciteteve ............................. 19
1.5.3. Vlersimi normativ/Vlersimi kriterial ......................................... 20
1.5.4. Zotrimi ose Vazhdimsia ............................................................. 21
1.5.5. Vlersimi i vazhdueshm/Vlersimi i prpikt ...............................22
1.5.6. Vlersimi formativ/ Vlersimi prmbledhs ose somativ ...............22
1.5.7. Vlersimi direkt/Vlersimi indirekt.................................................23
1.5.8. Vlersimi i performancs/Vlersimi i njohurive ............................ 24
1.5.9. Vlersimi subjektiv/Vlersimi objektiv ......................................... 25
1.5.10. Vlersimi i prshkallzuar/Vlersimi me list kontrolli ...............25
1.5.11. Gjykimi i bazuar n prshtypje/Gjykimi i orientuar .....................26
1.5.12. Vlersimi holistik/Vlersimi analitik ............................................26
1.5.13. Vlersimi me seri/Vlersimi me kategori .....................................27
1.5.14. Vlersimi nga t tjert/ Vetvlersimi ..........................................28
3

1.5.15. Vlersimi tradicional/Vlersimi alternativ ....................................29

1.5.15.1. Portofolet ose dosjet .......................................................32
1.5.15.1.1. Portofolet e zhvillimit ose t rritjes .................33
1.5.15.1.2. Disavantazhet e prdorimit t portofoleve.......36
1.5.15.1.3. Prdorimi i portofoleve n t ardhmen ...........37
1.5.15.2. Ditaret.............................................................................38
1.5.15.3. Konsultimet ................................................................... 39
1.5.15.4. Vzhgimet ..................................................................... 39
1.6. Vlersimi i katr aftsive baz, gramatiks dhe leksikut............................... 40
1.6.1. Vlersimi i t dgjuarit, t folurit, t lexuarit e t shkruarit.............40
1.6.1.1. Vlersimi i t dgjuarit .....................................................40
1.6.1.2. Vlersimi i t folurit .........................................................42
1.6.1.3. Vlersimi i t lexuarit ...................................................... 44
1.6.1.4. Vlersimi i t shkruarit .................................................... 46
1.6.2. Vlersimi i gramatiks ....................................................................48
1.6.3. Vlersimi i leksikut .........................................................................50
1.6.4. Vlersimi i t nxnit n raport me vlersimin e prgjithshm, matjen
dhe testimin ...........................................................................................................51
1.7. Aftsimi i nxnsve dhe msuesve pr t vlersuar njri-tjetrin ...................55
1.8. Prse sht i nevojshm vlersimi i nxnsve .............................................. 55
1.9. Testet elementi kryesor i vlersimit ............................................................56
1.9.1. Llojet e testeve ............................................................................... 58
1.9.1.1. Testet e kapaciteteve ........................................................59
1.9.1.2. Testet diagnostikues .........................................................60
1.9.1.3. Testet e pranimit ..............................................................60
1.9.1.4. Testimet e kontrollit t njohurive......................................62
1.9.2. Roli i testeve dhe ndikimi i tyre n prgatitjen e nxnsve ............63
1.9.2.1. Efekti washback ose backwash..................................... 64
1.10. Kuadri i prbashkt evropian i referencave pr gjuht dhe risit q ai sjell
................................................................................................................................67
1.11. Gjuha si nj lnd msimore dhe vlersimi i saj ......................................... 69
1.12. Rekomandime pr aftsimin e nxnsve dhe msuesve pr t vlersuar dhe
vetvlersuar n prqasje me literaturn e studiuar n kt fush ........................70
1.12.1. Autenticiteti ...................................................................................71
1.12.2. Vlersimi i bazuar n performanc ...............................................72
1.12.3. Sfida nga teorit e reja t inteligjencs ........................................ 73
1.13. Zgjerimi i alternativave n vlersimin e bazuar n klas............................. 74
1.14. Prdorimi i teknologjive t reja n vlersim ................................................75
1.15. shtje etike : Vlersimi gjuhsor kritik ....................................................77
1.16. Inflacioni i nots ......................................................................................... 78
KAPITULLI II. METODOLOGJIA ............................................................................81
2.1. Hartimi i hulumtimit.......................................................................................81
2.2. Pozita metodologjike................. ....................................................................81
2.3. Metodat e krkimit..........................................................................................82
4

2.4. Prqasja cilsore dhe prqasja plotsuese sasiore ..........................................83

2.5. Pyetjet e hulumtimit .......................................................................................84
2.6. Przgjedhja e instrumenteve t matjes ...........................................................86
2.6.1. Vzhgimet .......................................................................................87
2.6.2. Intervista me msuesit ................................................................... 89
2.6.3. Pyetsori dhe intervista vijuese me nxnsit ..................................90
2.6.4. Eksperimenti ...................................................................................92
2.6.5. Vlefshmria dhe besueshmria e instrumenteve t prdorur...........93
2.6.6. Hartimi i instrumentave mats ...................................................... 95
2.6.6.1. Hartimi i shnimeve n terren ........................................ 95
2.6.6.2. Hartimi i intervistave me msuesit dhe studentt........... 96
2.6.6.3. Hartimi i intervistave me nxnsit ................................. 97
2..6.4. Hartimi i pyetsorve .................................................... 98
2.6.6.5. Hartimi i eksperimenteve ...............................................101
2.7. Subjektet e punimit ......................................................................................102
2.7.1. Profili i subjekteve ........................................................................102
2.7.2. Struktura e orve t msimit .........................................................105
2.8. Zbatimi i ecuris metodologjike ................................................................105
2.8.1. Vzhgimet....................................................................................106
2.8.2. Pyetsort.....................................................................................107
2.8.3. Intervistat ....................................................................................107
2.8.4. Eksperimentet..............................................................................108
2.8.5. Propozime didaktike paraprake ...................................................109
2.8.6. Vshtirsit e punimit .................................................................109
KAPITULLI III. PASQYRIMI DHE DISKUTIMI I REZULTATEVE T
STUDIMIT.....................................................................................................................111
3.1. Testet q prdoren n shkollat 9-vjeare n msimin e gjuhs s huaj dhe
problemet q dalin ...........................................................................................................111
3.1.1. Analiz e testeve t hartuara nga vet msuesit :hartimi i tyre dhe
problematikat q ky proces mbart me vete .....................................................................112
3.1.2. Analiz e testeve t librit ...............................................................130
3.1.2.1. Artikuj testues t drejtprdrejt/jo t drejtprdrejt........132
3.2. Vzhgimi n klas ........................................................................................144
3.3. Pyetsort dhe intervistat me nxnsit..........................................................150
3.3.1. Analiz e pyetsorit pr nxnsit...................................................150
3.3.2. Analiz e intervistave me nxnsit................................................157
3.4. Pyetsort dhe intervistat me msuesit.........................................................160
3.4.1. Analiz e pyetsorit pr msuesit..................................................160
3.4.2.Analiz e intervistave pr msuesit ...............................................167
3.4.3.Analiz e intervistave me studentt e msuesis ...........................173
3.5. Eksperimentet ..............................................................................................175
PRFUNDIME..............................................................................................................185
BIBLIOGRAFI .............................................................................................................194
5

SHTOJCA .....................................................................................................................200

Npr kt rrugtim sa t bukur aq edhe sfilits ti ke

qn gjithnj pran meje, ndonse jo fizikisht:
Mamas sime !
6

Falenderime
Gjej rastin t shpreh mirnjohjen time t thell pr :
Prof. Dr. Vilma Tafani, udhheqse e ktij punimi, pr mbshtetjen e inkurajimin
e vazhdueshm si dhe pr komentet e sugjerimet e shumta t cilat e kan shoqruar kt
punim q n ngjizje e deri n formn e tij prfundimtare ;
Prof. Dr. Klodeta Dibra, dekane e Fakultetit t Gjuhve t Huaja, pr mbshtetjen
pr prfundimin e punimit ;
Prof. Dr. Liman Varoshi, rektor i Universitetit t Elbasanit pr nxitjen dhe
mbshtetjen e vazhdueshme ;
Prof. Dr. Bardhyl Musai, kshilltar i kryeministrit pr arsimin, pr idet e muara
dhe bashkpunimin pr prfundimin e punimit ;
MA. Ardian Tana, Zv. Ministr i Arsimit dhe Shkencs pr gatishmrin e treguar
dhe bashkpunimin e vazhdueshm gjat ktij punimi;
MA. Tatjana Vuani, specialiste e gjuhve t huaja pran Ministris s Arsimit
dhe Shkencs pr ndihmn e pakursyer dhe prkushtimin e treguar ;
Dr. Fernando Fleurquin, mentor n fushn e vlersimit n Universitetin e
Baltimors, SHBA pr gatishmrin e bashkpunimit dhe udhzimet me vler ;
Dr. Ardjana Braja, lektore e gjuhs italiane pran Universitetit t Elbasanit, pr
mbshtetjen, shkmbimin e prvojave n fushn e vlersimit dhe interesimin e
vazhdueshm ;
Dr. Rakela Lunik, pr mbshtjejen dhe prkushtimin e treguar n redaktimin, e
korrektimin gjuhsor t ktij punimi ;
Znj. Mimoza Matraxhiu, ish-drejtore e Drejtoris Arsimore Rajonale Elbasan, pr
mbshtetjen e dhn n realizimin e pyetsorve si dhe orve t vshgimit, intervistimit
dhe eksperimentimit n shkollat e marra n analiz n rrethin e Elbasanit.
MA. Albana Zeneljhoxha, specialiste e kurrikuls n sektorin e kurrikuls dhe
cilsis pran Drejtoris Arsimore Rajonale Elbasan pr ndihmn lidhur me programet
msimore dhe pyetsort ;
MA. Sonila Kurti, specialiste pran Drejtoris Arsimore Rajonale Elbasan pr
ndihmn lidhur me statistikat e msuesve dhe t dhnat e tjera t nevojshme pr kt
punim ;
Nj falenderim i veant i shkon edhe t gjith msuesve t gjuhs angleze t
shkollave t rrethit t Elbasanit pr bashkpunimin e tyre ku mes t gjithve do t veoja:
MA. Merita Hoxha, msuese e gjuhs angleze pran shkolls 9-vjeare Naim
Frashri pr korrektesn dhe gatishmrin e treguar prgjat vzhgimeve, intervistave
dhe eksperimenteve;
MA. Danjela Dimitresku, msuese e gjuhs angleze pran shkolls 9-vjeare
Papr, pr materialet e vlefshme dhe bashkpunimin e shfaqur n kryerjen e intervistave
dhe eksperimenteve .
Alketa Avllazagaj, msuese e gjuhs angleze pran shkolls 9-vjeare Sul Misiri
pr bashkpunimin n realizimin e eksperimenteve ;
Grupin e studentve t ciklit Master Profesional n Msuesi pran Universitetit
t Elbasanit pr bashkpunimin e tyre ;
7

Falenderime pr t gjith nxnsit e studentt q morn pjes n seancat e

vzhgimeve, plotsimin e pyetsorit dhe realizimin e eksperimenteve ;
Nj mirnjohje e thell shkon pr t gjith plejadn e msuesve, njerzve t mi m
t afrt mes t cilve Msues t Merituar dhe Doktor Shkencash q kan qn dhe jan
pr mua nj frymzim i pashtershm.
Dhe n fund, por jo m pak t rndsishme jan falenderimet q shkojn pr
bashkshortin, djalin dhe familjet Vavla, Vyshka e Dimashi pr mbshtjetjen dhe
ndihmesn e tyre t pakursyer.
Faleminderit t gjithve !!!

HYRJE
0.1. Prligjia e tems
Njohja e gjuhs angleze sht vlersuar historikisht mbi bazn e korrektess
gramatikore, drejtshkrimore dhe shqiptimit. Pr pasoj, pr dekada me rradh,
msuesit u kan krkuar nxnsve t tyre q t memorizojn rregulla gramatikore dhe
drejtshkrimore s bashku me prjashtimet prkatse. Nj msimdhnie e till ka
skalitur breza t tr nxnsish e studentsh, rezultatet e t cilve n provime kishin
shum pak t bnin me aftsit e tyre reale t t komunikuarit n gjuhn angleze.
Sot, gjithnj e m tepr, msuesit e gjuhve t huaja jan duke i mshuar m
tepr arritjes s suksesit t nj komunikimi efikas. N pjesn m t mir, ky fenomen
n gjuhn angleze ka ndodhur pr shkak t natyrs gjithnj e n ndryshim t rolit t
ksaj gjuhe n arenn ndrkombtare. Ditt e sotme, pjesa m e madhe e njerzve q
mtojn t msojn kt gjuh, veprojn kshtu pr nj larmi arsyesh, mes syresh
mund t prmendim nxitjet karrieriste apo synimet pr t jetuar n vende
anglishtfolse n t ardhmen ose edhe mirfilli pr t shkruar a studiuar n kt
gjuh. M s teprmi, kjo gjuh shrben si nj instrument i komunikimit global,
lehtsisht i prdorshm n kontekste profesionale ku pjesa m e madhe e
interlokutorve nuk e kan gjuh amtare gjuhn angleze.
Procesi i vlersimit e testimit t njohurive t marra n kt gjuh, gjithsesi,
tregon se e ka t vshtir t mbaj t njjtin ritm, n sikron me vet zhvillimin e
gjuhs. Vlersimi i aftsive komunikuese n mnyr t standardizuar sht shum m
tepr kompleks krahasuar me vlersimin e korrektess gramatikore apo leksikore.
Pavarsisht ksaj, shum studiues dhe ekspert t msimdhnies s gjuhs angleze
jan duke krkuar, gjetur e hartuar mnyra t reja vlersimi. Kto mnyra t reja
synojn prfshirjen e teknikave t vlersimit t aftsive komunikuese. Ky sht nj
ndryshim i nevojshm q duhet mbshtetur e inkurajuar. Prpos t gjithave, objektivi
final i ktij ndryshimi mbetet t komunikuarit n mnyr efikase, qoft ky komunikim
n t shkruar dhe t lxuar apo dhe n t folur e dgjuar. Rrjedhimisht, t gjitha
aftsit gjuhsore kan nevoj t vlersohen me kujdes dhe prpikmri n mnyr t
till q nxnsit t arrijn ti prmirsojn kto aftsi m tej n t ardhmen.
Debati mbi zgjedhjen e mjeteve t duhura t vlersimit e testimit sht duke u
zhvilluar me shum zhurm kudo n bot, ku synohet t ndryshohen e prmirsohen si
teknikat vlersuese t nj msuesi t vetm, ashtu edhe vet politikat e vlersimit t
nj shteti t tr. Fatkeqsisht, jehona e ksaj force ndryshimi n Shqipri vjen paksa
duhe u zbehur. Kjo indiferenc ndaj ksaj shtjeje jetike n msimdhnien e gjuhve
t huaja prbn dhe arsyen fillestare t ktij hulumtimi t thelluar t vlersimit n
realitetin shqiptar.
Prballja me prmasat botrore t ktij problemi ka ndodhur fillimisht
prgjat kohs kur ndiqja nj nga kurset e shumta online t TESOL-it mbi testimin
dhe vlersimin n gjuhn angleze organizuar nga Universiteti i Maryland n
9

Baltimore n tremujorshin e par t vitit 2010. Ndoqa me mjaft zell dhe interes
studimet dhe diskutimet mbi kt shtje, t shum gjuhtarve, metodistve dhe
lektorve t gjuhs angleze t cilt sillnin prvojn e tyre nga rajone t ndryshme t
bots.
Kjo shkndij e par, u pasua nga nj proces reflektimi dhe analize n punn e
prditshme timen si lektore e gjuhsis angleze, duke krijuar nj eksperienc personale
mjaft t vyer n komunikimin me studentt. Studimi dhe analizimi i leksioneve, punimeve,
krkimeve dhe diskutimeve mbi kt fush si dhe kontributi i muar i qindra studiuesve dhe
ekspertve t vlersimit e vetvlersimit do t ktheheshin n fanarin q do t m ndrionte
n kt rrugtim sa t lodhshm aq edhe motivues.
0.2. Objekti i punimit
Hulumtimi merr prsipr t analizoj n mnyr t thelluar shtje q kan t bjn
me vlersimin dhe testimin e njohurive t gjuhs angleze nga nxnsit shqiptar t
shkollave 9-vjeare, t identifikoj nivelin gjuhsor t ktyre nxnsve, t zbuloj
problematikat e hasura nga msuesit gjat procesit t vlersimit t njohurive gjuhsore t
nxnsve t tyre, t pasqyroj problematikat e hasura nga vet nxnsit gjat matjes dhe
vlersimit t aftsive t tyre nga msuesit dhe nga njri-tjetri si dhe t ofroj rekomandime
mbi mnyrat e teknikat m t mira dhe t drejta t testimit e vlersimit t njohurive
gjuhsore n gjuhn angleze n shkollat shqiptare.
Przgjedhja e tems s studimit, e cila vjen si vazhdimsi e studimeve t kryera n
ciklin e studimeve Master n Gjuhsi, mbshtetet n nevojn pr t analizuar proceset e
vlersimit dhe testimit n klas n mnyr q t prftohet nj i kuptuar i qart i mnyrs
sesi kto dy procese operojn si mjete pedagogjike n ort e msimit t gjuhs angleze.
Teknikat dhe tipet e vlersimit, vetvlersimit e testimit kan evoluar dhe jan prmirsuar
nprmjet studimeve t mparshme por edhe duke eksperimentuar mnyra t reja pr
rritjen e frytshmris s msimnxnies. Rrjedhimisht, punimi synon t sjell nj kontribut t
vlefshm n fushn e vlersimit ku studimet n kontekstin shqiptar jan tejet t kufizuara.
Punimi synon t jap nj vshtrim dhe nj trajtim praktik t gjer mbi aplikimin e
vlersimit dhe testimit nga msuesit, nxnsit dhe msuesit e ardhshm. Studimi shtrihet n
planin praktik por duke u mbshtetur edhe mbi at teorik duke trajtuar shtje t ndryshme
q kan t bjn me zbatimin e vlersimit dhe testimit n mjedisin shqiptar.
Kontributi i ktij punimi konsiston n:
1.
2.
3.

pasqyrimin dhe analizimin e gjetjeve n kontekstin shqiptar mbi vlersimin e

testimin n fushn e didaktiks gjuhsore n gjuhn angleze
zbatimin e teorive dhe praktikave bashkkohore m t njohura mbi vlersimin e
testimin nn kornizn e msimdhnies s gjuhs angleze n realitetin shqiptar
hartimin e rekomandimeve mbi prmirsimin e teknikave t vlersimit dhe
testimit n shkollat 9-vjeare.

Gjetjet dhe analizat e ktij studimi do ti shrbejn n rradh t par praktiks s

msimdhnies, pr tu njohur m mir me rolin dhe metodikn e vlersimit dhe testimit n
10

shkollat e ciklit 9-vjear, duke gjetur mnyra pr t shmangur problematikat q dalin gjat
vlersimit t nxnsve. Si rrjedhoj, ky punim gjen zbatim si nga msuesit e gjuhve t
huaja ashtu edhe nga studentt q studiojn pr tu diplomuar si msues t ardhshm.
0.3. Struktura e punimit
Prmes krkimit, gjetjes dhe studimit t literaturs n kt fush, prmes
hartimit dhe zbatimit t metodologjis prkatse shkencore, prgjat prekjes dhe
prjetimit m nga afr t kompleksitetit t ksaj shtjeje gjat vzhgimeve dhe
eksperimenteve t kryera, prgjat bisedave e diskutimeve t shpeshta mbi kt tem
me nxns, student, msues e lektor, fal kshillave t vyera e t pakursyera t
udhheqses s ktij punimi shkencor Prof. Dr. Vilma Tafani, prmes takimeve dhe
intervistave me personalitete t fushs s edukimit e gjuhsis si Prof. Dr. Bardhyl
Musai, Zv. Ministrit t Arsimit dhe Shkencs M.A. Ardian Tana, specialistes s
gjuhve t huaja pran Ministris s Arsimit dhe Shkencs Znj. Tatjana Vuani,
prmes diskutimeve virtuale me mentorin n fushn e vlersimit n Universitetin e
Baltimors Dr. Fernando Fleurquin, si dhe bisedave me shum e shum koleg t
tjer u b i mundur hartimi i ktij punimi shkencor i ndar n katr krer dhe i
plotsuar nga hyrja, bibliografia dhe shtojcat.
N kreun e par t ktij punimi synojm t paraqesim kontributet teorike t
ofruara nga studiues e krkues t huaj e vendas mbi vlersimin dhe vetvlersimin e
njohurive t nxnsve n gjuhn angleze. Do t diskutojm disa nga shtjet m
thelbsore t vlersimit, do t analizojm me kujdes far kuptojm me termat
vlersim dhe me vetvlersim. M pas do t shohim se cilat jan funksionet q kryhen
prej tyre dhe n baz t ktyre funksioneve do t shohim n vijim dhe ndarjen e
vlersimit n tipe t ndryshme. N prmbyllje t ktij kreu t par do t hedhim nj
vshtrim specifik dhe mbi vet testet t cilt sot prbjn pjesn m thelbsore t
vlersimit n klasat tona.
N kreun e dyt prezantohet metodologjia e punimit shkencor, hartimi i
hulumtimit, pozita metodologjike, prqasjet sasiore dhe cilsore, pyetjet e hulumtimit,
przgjedhja e instrumenteve t matjes si dhe hartimi i tyre. Ky studim sht
prqndruar kryesisht n shkollat 9-vjeare t qytetit t Elbasanit duke arsyetuar se
ky sistem arsimor prbn bazn e sistemeve pasuese m t larta si dhe duke supozuar
se nse ndryshimet e nevojshme fillojn s pari n kt nivel, ather si msuesit
ashtu edhe nxnsit n nivelet e tjera do t ken lehtsira t shumta n prshtatjen e
tyre me teknikat dhe mnyrat e ndryshme t vlersimit e vetvlersimit. Pr kt
studim jan prdorur instrumentet e vzhgimit, pyetsorve, intervistave si dhe dy
eksperimente t cilat na kan ndihmuar s teprmi q t krijojm nj panoram tejet
t qart t zbatimit praktik t vlersimit t t nxnit n shkollat tona. Pjes e anketimit
jan msues e nxns t shkollave 9-vjeare e ndrkoh intervistat kan prfshir
edhe student t ciklit Master Profesional n Msuesi n gjuhn angleze n mnyr q
t mblidhnim mendime prej tyre mbi situatn aktuale t vlersimit si dhe zgjidhje t
problemeve t mundshme.
11

N kreun e tret kemi prezantuar dhe analizuar rezultatet e hulumtimit. N

pjesn e par t ktij kreu jemi ndalur tek gjetjet e testeve t prdorura pr vlersimin
e msimit t gjuhs s huaj dhe problemet q ato shfaqin. Kemi analizuar dhe
krahasuar gjetjet e testeve t hartuara nga vet msuesi i lnds me testet e vet
tekstit msimor. T gjith instrumentet e prdorura n punim jan marr dhe
analizuar imtsisht duke mundsuar mbledhjen e t dhnave sa m pran realitetit n
lidhje me shtjet e ndryshme t vlersimit e testimit t gjuhs angleze n Shqipri.
Respektivisht, jan analizuar t dhnat e mbledhura prmes vzhgimet, intervistat,
pyetsort dhe eksperimentet.
N pjesn e fundit t punimit jepen prfundimet e studimit bazuar n rezultatet
e mbledhura duke dhn respektivisht dhe prgjigjet pyetjeve baz t hulumtimit. Jan
ofruar gjithashtu disa rekomandime apo sugjerime didaktike duke u bazuar n
aspektin teorik t kombinuar me gjetjet praktike n terren. N kt pjes t punimit
jan rimarr disa nga konceptet e hulumtuara n kapitullin e par dhe kemi analizuar
se deri n mas ato jan t mundshme n realitetin shqiptar. Ktu kemi gjetur rastin
t prmbledhim problemet e hasura dhe vshtirsit e punimit si dhe kemi paraqitur
n mnyr t detajuar arritjet e punimit t kryer.
Bibliografia prmban nj literatur t bollshme n fushn e vlersimit, testimit
dhe t vetvlersimit nga autor t ndryshm vendas e t huaj.
Shtojcat jan plotsues e shoqrues t ktij punimi. Ato lidhen kryesisht me
instrumentet e prdorur n punim pr t cilt kemi dhn disa shembuj t materialeve
me t cilat sht punuar gjat hulumtimit.
Vlen t prmendet q ky studim nuk e ndal rrugtimin e tij ktu pasi s bashku
me udhheqsen shkencore t ktij punimi Prof. Dr. Vilma Tafani kemi fituar
mundsin q t prezantojm nj pjes nga ky punim me tem : Harmonizing Nontraditional Assessment with a Traditional Culture ( Harmonizimi i nj vlersimi jo
tradicional me nj kultur tradicionale ) n kongresin e rradhs n TESOL q do t
zhvillohet n Dallas, Teksas n Mars, 2013.
Kurrsesi nuk mendojm se me kt punim sht ezauruar gjithka pasi ka ende
element ku sht e nevojshme t kryhet nj studim akoma m i thelluar e specifik. Ky
fakt do t shrbej si nxitje e sfid pr nj pun krkimore-shkencore t mtejshme, n
kt fush kaq t gjer plot me shtigje ende pr tu zbuluar.

12

KREU I
KONTRIBUTE TEORIKE MBI VLERESIMIN DHE
TESTIMIN

Nse duam t zbulojm t vrtetat e nj sistemi arsimor mjafton t analizojm

procedurat e tij t vlersimit e testimit 1.
Derek Rowntree

1.1. Vshtrim panoramik mbi vlersimin, vetvlersimin e

testimin.

lersimi sht procesi i matjes s performancs dhe i prparimit apo

progresit t br, i nxjerrjes n pah t vlerave t puns son, t dijeve apo
aftsive njerzore dhe intelektuale nga i cili secili prej nesh ndihet m mir
apo m keq, jo vetm n funksion t krkimit t ktij vlersimi pr efekte shkollimi
apo pune, por edhe n funksion t rritjes s vlersimit pr veten, qndrimit mes nj
grupi shoqror t caktuar dhe pozicionimit brenda ktij grupi. Si i till ai sht mjaft
kompleks dhe mbi t gjitha i rndsishm duke merituar vmendjen m t veant
t t gjithve ne.
Vlersimin n shkoll dhe msimdhnie, nse do t niseshim nga etimologjia
e ksaj fjale, do t mund ta prkufizonim si nj element q i jep nj vler t caktuar
pozitive apo jo dijeve tona. Dhe duke qen se shkolla sht nj mjedis social,
ai i vendos edhe ata q vlersohen n nj pozicion t caktuar brenda ktij ambienti.
Shpeshher ose gjithnj vlersimi konsiderohet si procesi m delikat
i msimdhnies, pasi n shum raste ai konsiderohet edhe si subjektiv dhe n shum
raste ai nuk arrin q t dal jasht ktij konteksti. Sfida e shkolls shqiptare sht q
ta nxjerr vlersimin nga konturet e tij subjektiviste dhe ta klasifikoj at si nj

If we wish to discover the truth about an educational system we must look into its assessment
and testing procedures Rowntree, D. (1987). Assessing Students: How Shall We Know
Them? London:Routledge Falmer, fq. 1.

13

element t studimit dhe t vendosjes n nj standard t caktuar, n t cilin prvoja

e huaj nuk mungon.
Termi vlersim ka filluar t prdoret gjersisht n rrethet e edukimit kudo n
bot ashtu si edhe n Shqipri, por shpeshher vihet re se fjalt testim dhe vlersim
prdoren n mnyr sinonimike, gj e cila nuk sht aspak e drejt. Nj test sht nj
metod e matjes nj njohurive apo aftsive t nj individi n nj fush t caktuar ,
duke theksuar n kt prkufizim konceptet e metods dhe matjes.2 Testet jan
instrumente specifike t cilat hartohen me mjaft kujdes dhe q nevojitet t ken nj
rubrik t detajuar piksimi. Testet jan procedura administrative t cilat zn nj
periudh kohe t caktuar n nj plan msimor dhe prbjn momente n t cilat
nxnsi prpiqet me t gjith kapacitetin e tij mendor t jap rezultatin m t mir t
mundshm, duke e ditur q prgjigjet e tij jan duke u matur e vlersuar me not.
Nga ana tjetr, vlersimi, sht nj proces i vazhdueshm i cili shtrihet n nj
spektr shum m t gjer se testimi. Sa her q nj nxns i prgjigjet nj pyetjeje,
jep nj koment, apo prpiqet t shqiptoj nj fjal, shprehje a nocion t ri, msuesi n
mnyr t pavetdijshme bn nj vlersim t performancs s nxnsit. Punt me
shkrim, t lexuarit, t folurit apo aftsia pr t dgjuar dhe prgjigjur zakonisht
krkojn nj lloj performance produktive t ciln msuesi e analizon dhe vlerson n
mnyr implicite. Sipas Brown3, nj msues i mir nuk resht kurr s vlersuari
nxnsit e tij, qofshin kto vlersime aksidentale apo t qllimshme.
Pas ksaj analize t br, shihet se testet jan vetm nj nnbashksi e
vlersimit; por ato padyshim nuk jan forma e vetme e vlersimit t nxnsve. Testet
prdoren prej msuesve si mjete mjaft t dobishme dhe efikase pr t matur dijet e
nxnsve, por ato prbjn vetm nj pjes t shum procedurave dhe mjeteve t tjera
q msuesit mund t prdorin pr t vlersuar nxnsit e tyre. Prandaj dhe prgjat
gjith punimit n vijim, prdorimi i termit vlersim do t prfshij n vetvete testimin
si nj mjet vlersimi ndrkoh ky i fundit do t konsiderohet gjithnj m
gjithprfshirs dhe m global se testimi.
Si msues t gjuhs s huaj kur vlersojm, realisht duhet t matim
performancn e nxnsve tan duke patur si piksynim t veant matjen e zhvillimit
dhe prparimit t br n msimin e gjuhs s huaj prkatse. N t njjtn koh
nevojitet q t bhet nj diagnostifikim i hollsishm i problemeve q nxnsit kan
dhe, ajo ka sht m jetike dhe thelbsore nevojitet q nxnsve tu serviret kjo
analiz dhe ata t ndihmohen pr gjetjen e rrugve pr t rikuperuar problemet
e hasura.

Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 445
3
Po aty.

14

Msues, trajnues apo lektor q t gjith jan padyshim t prfshir n

vlersimin e testimin e nxnsve. Ndonse ky proces nuk z pjesn m t madhe t
kohs s nj msuesi, ai realisht prbn pjesn m t rndsishme t puns s tyre.
Por, le t shohim sesi sht prkufizuar vlersimi dhe qllimeve u shrben ai
pr tu siguruar q ky i fundit i prmbush krkesat e ndryshme dhe shpeshher
konfliktuale t partnerve kryesor n procesin e edukimit t nxnssve, msuesve
dhe shoqris n prgjithsi.
Rndsia e vlersimit nuk mund t jet e mbivlersuar. Prgjithsisht pranohet
si ndikuesi m i rndsishm n msimdhnie:
Nse t gjith elementt e tjer t lnds jan t prqndruar n nj
drejtim dhe elementt e vlersimit n nj tjetr, ather elementt
e vlersimit jan ata q kan m shum gjasa t ken ndikimin m
t madh n kurrikul 4.
Por fatkeqsisht, vlersimi shpesh punon kundra dhe jo pro msimdhnies:
Vlersimi mund t inkurajoj forma riprodhuese dhe pasive
t t msuarit dhe n t njjtn koh t fsheh t kuptuarit inadekuat
drejt t cilit ojn n mnyr t pashmangshme forma t tilla
t t msuarit. N disa raste lndt kan tendencn q as t mos
zhvillojn mir konceptet baz dhe as t mos prdorin ushtrime
vlersimi t cilat i lejojn stafit ose studentve t din nse i kan
msuar konceptet apo jo. 5
Kjo do t thot se nj njohje e gabuar e vlersimit dhe nj prdorim jo i duhur
i tij do t oj n problematika t thella n msimdhnie dhe msimnxnie.
Msuesit testojn dhe vlersojn koncepte dytsore duke mos ditur t przgjedhin
e testojn konceptet baz. Nj vlersim i till i jep nxnsve mesazhin e gabuar dhe
msuesit informacionin e gabuar n lidhje me njohurit e nxnsve t tyre.
Testimi shpesh shihet si dika q i bhet nxnsve nga msuesit.
Shum nxns ndjehen t stresuar dhe t friksuar. Para tyre her pas here
zbarkojn teste e provime dhe ata thjesht duhet ti kalojn apo dhe t arrijn
4

If all other elements of the course point in one direction and the assessment arrangements in another,
then the assessment arrangements are likely to have the greatest influence on the curriculum.
Erwin, T D, dhe Knight, P (1995) A transatlantic view of assessment and quality in higher education,
Quality in Higher Education, 1 (2) fq 179 - 188.
5
Assessment can incourage passive, reproductive forms of learning while simultaneously hiding the
inadequate understanding to which such forms of learning inevitably lead. In some cases courses tend
neither to develop basic concepts well, nor use assessment tasks which allow staff or students to know
whether concepts have been learned..
Boud, D (1995) Enhancing Learning Through Self-assessment. London: Kogan Page

15

pikt/notat maksimale n to. Nxnsit e notave t mira, t cilt konsiderohen dhe m

t aftit n fush, mund ta shijojn dhe prjetojn me m pak ankth kt pjes, sepse
nprmjet ktyre testimeve dhe provimeve ata mund t vrtetojn dhe njher
superioritetin e tyre mbi pjesn tjetr t klass.
Gjithsesi pjesa m e madhe e nxnsve ndihen shum t shqetsuar prpara
tyre. Shpeshher ushtrohet nj presion i madh mbi ta nga aktor t ndryshm
(prindr, msues apo miq), t cilt dshirojn suksesin e tyre dhe nse ata nuk ia dalin
mban, etiketohen ose etiketojn veten e tyre si dshtak apo humbs. Fatkeqsisht
ky konkurim krijon m shum humbs se fitues. Shum msues nuk ndihen mir nga
kjo dhe disa prej tyre ndiejn se testet jan thjesht nj mnyr e dobishme pr t
motivuar nxnsit t punojn m shum dhe virtualisht t gjith ne ndjehemi jo fort t
bindur kur na duhet t kalojm apo mbesim nxns.
Shum prej ktyre qndrimeve negative ndaj vlersimit e testimit vijn si
pasoj e ndjenjs s prgjithshme se ekziston nj boshllk tejet i madh mes t
msuarit dhe msimdhnies nga njra an, dhe vlersimit nga ana tjetr.
Arsyeja thelbsore e ktij mentaliteti ekziston si pasoj e faktit q vlersimi
dhe testimi shpeshher nuk prdoren pr t ndihmuar procesin e msimdhnies e
msimnxnies.
S pari : vlersimi shihet shum shpesh si sinonim i testimeve.
Testimet apo vlersimi formal sht padyshim nj mnyr mjaft e vlefshme dhe
e rndsishme e vlersimit t studentve. Gjithsesi, ai nuk sht mnyra e vetme dhe
si vlersimi joformal ashtu edhe vetvlersimi jan jetike. Vlersimi joformal sht
vlersimi i kryer nga msuesi jo n kushte t veanta testimi, por n mjedisin normal
t klass (pr shembull me nxns t cilt ndihmojn njri-tjetrin aty ku sht
e nevojshme). Vetvlersimi sht ai vlersim i br nga vet nxnsit t cilt arrijn
t shohin e t analizojn vet progresin e tyre si dhe problemet prkatse. Vlersimi i
tjetrit ndrkoh prbn vlersimin q nj nxns jep pr t tjert.
S dyti : vlersimi shihet m shum si nj aktivitet i cili ndodh pasi ka
mbaruar msimi sesa si nj aktivitet i cili ndodh prgjat gjith procesit
t msimdhnies.
Testet apo provimet zakonisht i jepen nxnsve n fund t semestrit apo lnds
dhe ata shihen shpesh si nj prelud i dhimbshm por i domosdoshm i pushimeve
verore. Pr shum nxns informacioni q ky vlersim i jep atyre rreth performancs
dhe progresit t br sht tepr i von pr t qn formativ dhe pr t ndikuar n
t msuarit e tyre.
Nj tjetr problem sht lloji i informacionit q u jepet nxnssve.
Shpesh informacioni i dhn n lidhje me progresin e nxnsve shprehet vetm nga
nj not. Kjo not i klasifikon nxnsit, por nuk i jep atyre ndonj ndihm t vrtet
16

mbi problemet reale q nxnsit kan apo mbi mnyrat e mundshme t tejkalimit
t ktyre problemeve. Mungon pikrisht analizimi i detajuar i testeve pr t vn n
dukje prparsit dhe t metat e secilit nxns n mnyr q t merren masa t
mtejshme pr tejkalimin e boshllqeve t evidentuara.
Nj tjetr disavantazh i mnyrs sesi vlersojm n klas sht se ai shpesh
prqndrohet vetm n nj pjes t asaj far sht zhvilluar n klas. sht m
e leht t testohen njohuri t prekshme t gramatiks, sesa t vlersohet performanca
n t folur. Nj mbivlersim i testeve t gramatiks i jep nxnsve mesazhin e qart
q ata kan humbur kohn e tyre duke u prpjekur t flasin n klas
(ajo far sht e rndsishme sht gramatika).
Pr m tepr, sjellja negative e nxnsve ndaj vlersimit vjen dhe si pasoj
e faktit se n vend q ai ti jap atyre mundsin pr t treguar dijet e njohurit e tyre,
vlersimi prpiqet t vr n dukje at far ata nuk kan mundur t msojn.
Diskutimet e msuesve prqndrohen m s teprmi pikrisht n kto mosarritje t
nxnsve.
Nxnsit gjithashtu ndjehen t ln mnjan nga testimi apo vlersimi sepse
ata nuk luajn asnj rol n t, prpos t qenit pjesmarrs pasiv. Pr shum nxns t
ndodhur n situata t tilla, vlersimi merr tipare arbitrariteti dhe ndonjher edhe
padrejtsie. Ndonjher ata shkojn mir me msuesit e tyre e ndonjher jo dhe ky
fakt shpesh luan rol n rezultatet e tyre n provime e testime. N disa raste ata jan
me fat dhe prsrisin materialin e duhur pr testimin e n raste t tjera ata jan thjesht
t pafat.
Sipas B. Musait rreziku i par dhe m serioz sht kur nxnsit shohin se
vlersimi q u bhet prparimit t tyre sht m i ult se ai i shokve q kan nivel
t njjt me ta, ose q sht m i ult se nj standard i caktuar si i arritshm prej tyre.
Pr kt ata mund t dshprohen dhe dekurajohen. 6 Duke qen se arbitrariteti sht
nj karakteristik e praktikave t gabuara t vlersimit, ather njohja dhe eliminimi
i ktij faktori mbetet thelbsor.
Nga ana tjetr, sht shum e uditshme t vresh se sa pak ndihm u jepet
msuesve pr ti msuar ata t vlersojn n mnyr t efektshme dhe me drejtsi, apo
dhe pr t kryer nj praktik vlersimi e cila t jet n gjendje t reflektoj at far
ka ndodhur n klas. Rezultati final i ktyre problemeve n mnyr t pashmangshme
bn q msuesit t jen n pozicion mbrojts sa her q prballen me nxnsit,
prindrit apo edhe me drejtuesit e shkolls.
Par n kt kndvshtrim sht e rndsishme q t przgjidhet dhe

Musai, B. (2002), Metodologji e msimdhnies, Pegi, fq. 244

17

t mirprcaktohet nj alternativ vlersimi, e cila do tu jepte fund shum prej

problematikave t lartprmendura. Le t analizojm shkurtimisht tri prej pyetjeve
baz, t cilave prpiqet tu jap prgjigje ky studim.
1.1.1. Kur duhet t vlersojm?
Vlersimi duhet t jet nj proces zinxhir, i vazhdueshm, i cili zhvillohet n
nivele e periudha t ndryshme, sepse vetm n kt mnyr ai mund t ofroj t dhna
konstante, t cilat nga ana tjetr do t ndihmojn n drejtimin e procesit t
msimdhnies. T vlersuarit e nxnsve nga ana e msuesit dhe jo vetm, duhet
kryer me rregullsi, paralelisht me msimdhnien, n do or msimi, ndonse n
mnyr informale.
Nj vlersim m zyrtar dhe m i thellsishm sht mir t kryhet n momente
t shpeshta prgjat gjith vitit shkollor, duke ndihmuar n informimin n koh, si t
nxnsit ashtu dhe t msuesit mbi problematikat e hasura. sht mjaft e rndsishme
q ky vlersim t jet pjes integrale e zhvillimit t lnds, jo vetm duke reflektuar
prmbajten e lnds, por n shum raste dhe duke zhvilluar e zgjeruar m tej
tematikat e diskutuara m par.
N t njjtn koh sht e kshillueshme t aplikohet me po t njjtn rregullsi
dhe vetvlersimi n mnyr q nxnsve t mund tu jepet nj mundsi q t
mendojn mbi arritjet e tyre si dhe mbi problemet e tyre. Ajo ka mbetet t kryhet n
fund t vitit shkollor sht nj prmbledhje e t gjith vlersimeve t bra prgjat
vitit n mnyr q t arrihet n nj prfundim final, i cili do t reflektoj me realizm
arritjet gjuhsore t nxnsve dhe n rastin m t keq, mungesn e tyre.

1.1.2. Kush duhet t vlersoj?

Prej dekadash t tra, vlersimi ka qen ekskluzivisht pron e msuesit, ai
ishte zotrues i klass dhe i nxnsve. N mnyr t padiskutueshme, sht
prgjegjsia e msuesit pr t vlersuar punn n klas apo detyrat e shtpis n
mnyr informale ashtu si sht edhe prgjegjsia pr t hartuar dhe korrigjuar
testime t kryera n kushte formale.
Pa anashkaluar apo neglizhuar kto prgjegjsi, nj msues mund t
prmirsoj dhe plotsoj m tej gjykimin e tij duke u krkuar nxnsve q t marrin
pjes aktivisht edhe ata n t gjith kt proces vlersimi. Duke vepruar n kt
mnyr, msuesi jo vetm q ka krijuar mundsin pr t mbledhur informacion t
dobishm nprmjet vetvlersimit, por pr m tepr, prfshirja e nxnsve n
procesin e vlersimit do t thot gjithashtu se qndrimet e tyre ndaj t msuarit dhe
atyre vet mund t ndryshojn n mnyr t konsiderueshme. N vend q t
motivohen nga krcnimi i testimeve, nxnsit mund t fillojn t ndihen m
18

prgjegjs pr prparimin e tyre, duke prvetsuar kshtu nj motivim t brendshm

pr t msuar.
N t njjtn koh, vetvlersimi mund ti ndihmoj nxnsit q t bhen m
efikas si nxns, pr t diagnostikuar dobsit dhe problemet e tyre dhe m pas pr
tu prpjekur pr ti prmirsuar ato.
1.1.3. Si duhet t kryhet vlersimi?
Vlersimi nevojitet t bhet n mnyr konstruktive, duke u fokusuar m
shum n arritjet e nxnsve sesa n dshtimet e tyre. Ky proces duhet tu jap
mundsi nxnsve t parashtrojn prpara msuesit dhe nxnsve t tjer n klas, at
q ata din, duke shmangur prpjekjet pr t kapur mat nxnsit n at q ata nuk
din. Si msues sht e nevojshme q nxnsve tu jepet vlersimi prkats pr
prparimin e tyre dhe shumica e nxnsve n klas duhet t jen n gjendje t marrin
nj vlersim (minimalisht) kalues. Nse nuk ndodh kshtu, lind domosdoshmrisht
nevoja pr t analizuar me kujdes at far ka ndodhur n klas gjat semestrit apo
vitit shkollor.
sht e domosdoshme q vlersimi t ket nj shkall besueshmrie, q do t
thot se ai sht konsistent dhe se nn t njjtat kushte dhe me t njjtn performanc
t nxnsve, vlersimi do t prodhoj rezultate t njjta ose t paktn t ngjashme.
Nse paraprakisht msuesit nuk do t hartojn kritere t qarta vlersimi dhe nse nuk
do t zbatojn procedura t qarta pr kryerjen e tij dhe tu prmbahen objektivisht
atyre, ekziston rreziku q disa nxns t diskriminohen n raport me disa t tjer.
sht mjaft e nevojshme gjithashtu q nxnsit t informohen minimalisht mbi
strukturn e vlersimit q aplikohet n klas, n mnyr t till q ky vlersim t jet
jo vetm i besueshm pr msuesit, por gjithashtu t shihet si i besueshm dhe i drejt
edhe nga vet nxnsit. Po kaq e rndsishme sht q t jet i qart n lidhje me at
q msuesit duan t vlersojn dhe pr t siguruar se sht duke u vlersuar pikrisht
ajo gj dhe jo dika tjetr, pr t treguar kshtu q vlersimi yn ka vlefshmri.
Pr shembull, n qoft se msuesit duan t vlersojn t dgjuarit, ather
sugjerohet t marrin n konsiderat t kuptuarit nga nj tekst i dgjuar dhe t mos
vlersojn aftsin e nxnsve pr t lexuar ose shkruar apo edhe aftsin e tyre pr t
prodhuar nj gjuh t sakt. Rrjedhimisht, pr t arritur qllimin e vlefshmris n
vlersim sht shum e rndsishme q msuesit t ken objektiva t qarta t
vlersimit n radh t par dhe pastaj t prpiqen pr tu siguruar q kto objektiva t
jen arritur.
Nj tjetr tipar i rndsishm sht prakticiteti. do qasje ndaj vlersimit nuk
sht mir t marr shum koh n drejtim t orve t msimit dhe n kohn e
shpenzuar jasht orarit msimor. Vlersimi sht vetm nj aspekt i puns s msuesit
19

dhe nuk duhet t lejohet q t marr shum koh nga msimi apo nga koha prgatitore
e msuesit. Ai gjithashtu duhet t jet praktik edhe n aspektin fizik e material n
lidhje me burime t tilla, si: magnetofon dhe fotokopje.
Nj element i fundit (ndonse jo nga rndsia) sht prgjegjsia.
Si profesionist, msuesit duhet t jen n gjendje tu japin nxnsve, prindrve,
institucioneve dhe shoqris n prgjithsi, informacion mbi prparimin e br n
klas ather kur ky i fundit sht arritur dhe n qoft se nuk ka arritje t tilla ather
duhen dhn arsyet pse ka ndodhur kshtu. Msuesit nevojitet t jen n gjendje
t shpjegojn arsyet q qndrojn prapa przgjedhjes s nj strukture vlersimi dhe
nuk duhet kurrsesi t fshihen prapa nj perdeje tymi n lidhje me kt vendim.
N faqet n vijim t ktij studimi ne synojm t diskutojm disa nga shtjet
m thelbsore t vlersimit e testimit, pr t par disa nga opsionet e hapura pr
msuesit si dhe pr t ofruar ide praktike, t cilat mund t provohen me nxnsit
prgjat msimit t gjuhs angleze. S pari, do t analizojm far sht vlersimi
duke prfshir n kt term edhe testimin dhe s dyti, do t shohim se cilat jan
funksionet q ai kryen dhe n baz t funksioneve do t shohim m tej edhe ndarjen e
vlersimit n tipe t ndryshme. N fund t ktij kreu t par do t hedhim nj vshtrim
specifik edhe mbi vet testet pr ta analizuar at vemas vlersimit duke qn se ato
sot prbjn pjesn thelbsore t vlersimit n klasat tona.

I.2. Reflektime dhe prsiatje t studiuesve t huaj dhe

shqiptar mbi vlersimin dhe vetvlersimin .
I.2.1. sht vlersimi dhe vetvlersimi?
S pari: far sht vlersimi, far do t thot t vlersosh dik?
Sipas Brown, termi vjen nga latinishtja ad sedere, q do t thot
t ulesh pran. Si rrjedhoj, vazhdohet m tej, vlersimi sht kryesisht i interesuar
n ofrimin e udhzimeve dhe fidbek-ut, nxnsve. 7
N fakt n kt punim do t argumentohet q ky sht dhe funksioni kryesor
i vlersimit, por prdorimi origjinal i ksaj fjale ka qn shum i ndryshm nga ai q
sht sot. Nse do t shohim n The New Shorter Oxford English Dictionary and
Chambers Dictionary do t vm re se kuptimi i ulesh pran e ka prejardhjen n

is primarily concerned with providing guidance and feedback to the learner.

Brown, G, Bull, J dhe Pendlebury, M (1997). Assessing Student Learning in Higher Education.
London: Routledge.

20

prdorimin e fjals nga profesioni i avokatis, q do t thot t ulesh pran gjykatsve

n gjyq. 8
Disa qindra vjet m par, nj vlersues ishte nj person i cili kshillonte nj
gjyqtar mbi shtje teknike dhe kto shtje teknike n shumicn e rasteve kishin t
bnin me gjobat ose taksat. Faktikisht, ky term prdoret akoma n lidhje t ngusht
me termin tatim mbi t ardhurat (a tax assessment) dhe me lloje t ndryshme
siguracionesh (the assessment of loss). Kuptimet kryesore t termit assess
(nga ai m i hershmi deri tek ai m aktuali) jan kto:

Vendos vlern e nj takse apo gjobe

Vendos nj taks ose gjob nj personi apo nj komuniteti
Vlerson vlern (e pronsis, t t ardhurave e kshtu me radh)
pr shtje takse
Vlerson vlern ose masn ose gjykon. 9

Kuptimi i fundit qndron m pran atij q ne prdorim sot n sistemin arsimor,

nj kuptim i cili i sht bashkangjitur ksaj fjale vetm nga mesi i shekullit t XX. Pr
qllimet e ktij punimi, fjala vlersoj sht prdorur n kuptimin e tij t katrt pr t
gjykuar masn e t msuarit t studentve e nxnsve.
Shum pran ktij kuptimi qndron edhe prkufizimi i dhn n Kuadrin
e Prbashkt Europian t Referencave pr Gjuht n t cilin ky term prkufizohet si
vlersim i zbatimit t aftsis s gjuhs. do test gjuhe sht nj form vlersimi,
por ekzistojn edhe shum forma t tjera vlersimi, p.sh: listat e kontrollit n
vlersimin e vazhduar, vlersimi jozyrtar i msuesit, etj, i cili nuk do t konsiderohej
si nj test. Vlersimi sht nj term shum m i gjer se kontrolli. 10
S dyti: nj interes t veant n kt punim shfaq edhe termi tjetr i prdorur,
vetvlersimi. Gjat 10 viteve t fundit sht vrejtur nj interes n rritje pr
vetvlersimin n metodologjit e msimit t gjuhs s huaj. sht punuar shum n
pjes t ndryshme t bots dhe jan botuar raporte t shumta mbi ndrlikimet teorike
dhe praktike q jan vrejtur gjat prdorimit t teknikave t vetvlersimit. 11
Pjes e ktij punimi do t jet edhe shqyrtimi i avantazheve dhe nevojs pr t
prdorur teknika t vetvlersimit n msimdhnien e gjuhs s huaj.
Sipas Blue, interesi n vetvlersim u zhvillua nga nj interes m
8

The New Shorter Oxford English Dictionary and Chambers Dictionary (1993) Oxford: Claredon Press
Po aty, fq. 13
10
Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,
Filara, fq. 133
11
Oscarsson, M. (1997) Self-Assessment of Foreign and Second Language Proficiency.
The Encyclopedia of Language and Education, Vol. 7. Kluwer Academic Publishers, fq 175- 187
9

21

i prgjithshm n fushn e t msuarit autonom apo t pavarsis s nxnsit. 12

Gjithsesi vetvlersimi sht par si nj nga fushat m problematike t t msuarit
t vetdrejtuar. Njihet dhe pranohet gjrsisht se nxnsit nuk mund t ken prvojn
e nevojshme pr t br gjykime t ktij lloji. Prpos ktyre kritikave, ekzistojn nj
sr arsyesh prse vetvlersimi duhet t inkurajohet n msimin e gjuhs s huaj.
Mats Oscarsson, nj studiues i njohur n fushn e vetvlersimit, ofron gjasht
arsye t ndryshme se prse vetvlersimi mund t jet n prfitim t msimit
t gjuhs. 13
S pari, ai thekson se vetvlersimi promovon t msuarit, qart dhe thjesht.
U jep nxnsve prvoj n vlersim gj e cila rezulton n prfitim t procesit
t msimit.
S dyti, U jep si msuesve ashtu edhe nxnsve nj nivel t lart prgjegjsie mbi
nivelet e aftsive. Trajnimi mbi vetvlersimin, edhe n formn e tij m t thjesht,
si n ngritjen e pyetjes : far kam msuar un? i inkurajon studentt q t
shikojn prmbajtjen e lnds n nj mnyr m kritike.
S treti, sht tejet motivuese prsa i takon vnies s qllimeve.
S katrti, prmes prdorimit t metodologjive t vetvlersimit n klas kemi nj
zgjerim dhe nj shtrirje m t gjr t teknikave t vlersimit.
Si pasoj e prdorimit t vetvlersimit, nxnsi zgjeron spektrin e tij\t saj
t prvojave n fushn e vlersimit.
S pesti, duke praktikuar vetvlersimin, studentt marrin pjes n vlersimin e vetes
s tyre. 14 Ata n fakt, ndajn peshn e vlersimit me msuesit e tyre.
S fundi, duke i prfshir me sukses studentt n vlersimin e vetes s tyre, ato ka
do t pasojn jan efekte pas-kursi mjaft pozitive.

I.3. Arsyet prse vlersojm dhe funksionet e vlersimit.

12

Blue, G. (1994). Self-assessment of Foreign Language Skills : Does it work? CLE Working Papers.
N.3 fq 18-35 (ED 396 569).
13
Oscarsson, M. (1998). Learner Self- Assessment of Language Skills. IATEFL TEA SIG Newsletter,
Nov. 1998.
14
Dickinson, L. (1987). Self-Instruction in Language Learning. Cambridge: CUP

22

I.3.1. Prse duhet t vlersojm?

Prdorimi i teknikave t vlersimit t ndrtuara me kujdes mund t ndihmoj msuesit
dhe hartuesit e kurrikulave n prcaktimin e arritjes s qllimeve t deklaruara q n
fillim t vitit shkollor. Sipas Brissenden dhe Slater 15, vlersimi mund tu vij n
ndihm msuesve pr tju prgjigjur pyetjeve t mposhtme si:
Deri n far mase jan nxnsit e mi duke arritur qllimet e prcaktuara?
Si duhet ndar koha n klas pr t diskutuar gjersisht temn e dits?
A mund ta shpjegoj kt tem n nj mnyr m efikase dhe efektive?
Cila pjes e ktij kapitulli apo libri sht m e vlefshme pr nxnsit e mi?
Si do t ndryshoj shpjegimin e ktij kapitulli apo libri hern tjetr kur t
m duhet ta rishpjegoj at?
far notash duhet tu v nxnsve t mi?

Ndrkoh, par nga kndvshtrimi i nxnsit, vlersimi i t nxnit i prgjigjet

nj grupi t ndryshm t pyetjeve:

A e di un se far mendon msuesi im se sht m e rndsishme?

A jam un duke e asimiluar plotsisht prmbajtjen e lnds?
Si mund ta prmirsoj mnyrn e t msuarit t ksaj lnde?
Me far note do t vlersohem un n kt lnd?

Duke shpjeguar rndsin e vlersimit, Brissenden dhe Slater theksojn se,

para s gjithash, vlersimi sht i rndsishm pasi ai drejton t msuarit e nxnsve.
Realiteti tregon se pavarsisht far duam apo nuk duam ne, shumica e nxnsve kan
tendencn t prqndrojn energjit e tyre n mnyrn m t mir ose m t shpejt
t mundshme pr t kaluar provimet e tyre. Bazuar n kt t dhn, msuesit mund
t prdorin strategjit e tyre t vlersimit pr t manipuluar llojet e t msuarit q
praktikohen nga nxnsit.
Pr shembull, strategjit e vlersimit q fokusohen kryesisht n rikujtimin
e njohurive ka shum t ngjar t promovojn t msuarit siprfaqsor, riprodhues, jokrijues dhe mekanik. Nga ana tjetr, n qoft se msuesit zgjedhin t prdorin
strategji vlersimi, t cilat krkojn t menduarit kritik apo krijues pr zgjidhjen e
problemeve, ka m shum gjasa q t realizohet nj nivel m i lart i performancs
ose arritjes s nxnsve.
Si prmendm edhe m sipr, motivimi dhe drejtimi i t nxnit sht vetm
nj nga qllimet e vlersimit. Strategjit vlersuese t mirhartuara, luajn nj rol
15

Brissenden, G., & Slater, T. Assessment primer. In College Level One (CL-1) Team. Field-tested
learning assessment guide. fq. 10

23

kritik dhe vendimtar n vendimmarrje n lidhje me arsimin n prgjithsi si dhe

prbjn nj komponent jetsor t proceseve t vazhdueshme t prmirsimit t
cilsis n nivel msimi, lnde apo/dhe kurrikule.

I.3.2. Cilat jan funksionet e vlersimit?

Funksionet q kryejn vlersimi dhe vetvlersimi jan t shumta. N praktik
ato mbivendosen, por gjithsesi mund t grupohen n pes kategori kryesore:

Vlersojm pr t przgjedhur
Vlersojm pr t certifikuar
Vlersojm pr t prshkruar
Vlersojm pr t ndihmuar t msuarit
Vlersojm pr t prmirsuar msimdhnien

1.3.2.1. Pr t przgjedhur
Vlersimi ndihmon przgjedhjen, si p.sh. kur przgjidhen student pr nj kurs
t mtejshm ose pr punsim. Ky sht nj shembull i prdorimit t vlersimit pr t
parashikuar, si ndodh n rastin e przgjedhjes s studentve t cilt do t prfitojn
nga studimet e mtejshme apo sesi individt do t mund t kryejn punn e tyre.
Przgjedhja, historikisht ka qen e lidhur ngusht me radhitjen/renditjen e
studentve dhe si rrjedhoj si do ta shohim dhe n vijim t punimit, kjo przgjedhje
qndron shum pran "vlersimit normativ. Vlersimi n kt trajt ka qen nj mjet
pozicionimi i studentve n baz t merits ose arritjeve. M pas, mund
t przgjidhen ata n krye t lists, n ato raste kur kto mundsi jan t racionizuara
(si ndodh shpesh).
1.3.2.2. Pr t certifikuar
Kjo fraz disi e tejet konsumuar lidhet me funksionin e konfirmimit t asaj ka
studenti apo nxnsi ka arritur. Kjo mund t jet n formn e thjesht, kalon ose mbet
(si sht dhe rasti i provimit t patents s qarkullimit rrugor) ose i njjti vendim
mund t perifrazohet si kompetent ose akoma jo kompetent n rastin e kurseve
profesionale. Vlersimi n kto rrethana e n t tjera t ngjashme certifikon se sht
arritur nj nivel i caktuar i performancs.

1.3.2.3. Pr t prshkruar
24

Ndonjher rezultantja e vlersimit sht fare e that, nj certifikat ose

not. Koht e fundit sht vn re nj lvizje drejt prshkrimit t detajuar t asaj ka
studenti ka msuar ose ka br. Nj mnyr e mundshme pr t br kt gj sht ajo
prmes nj profili.
1.3.2.4. Pr t ndihmuar t msuarit
Vlersimi mund ti ndihmoj nxnsit q t msojn. Si u prmend edhe m
lart, ky funksion konsiderohet si funksioni m i rndsishm. Vlersimi mund
t stimuloj t msuarit n shum mnyra t ndryshme, si pr shembull:

Duke motivuar nxnsit

Duke i praktikuar nxnsit n mnyr q ata t shikojn se sa mir po i arrijn
rezultatet e tyre t t msuarit.
Duke ndjekur praktikn me fidbek pr t ndihmuar studentt t analizojn
pikat e tyre t forta dhe fushat ku u nevojitet t prmirsohen.
Duke u ofruar atyre informacion q i ndihmon studentt t planifikojn at
ka i duhet t bjn m pas.
Duke i ndihmuar studentt, dhe aktort e tjer t interesuar n msimdhnie,
q t vrejn dhe analizojn progresin e br.

1.3.2.5. Pr t prmirsuar msimdhnien

Informacioni i marr nga vlersimi mund t na ndihmoj t rishikojm
efektivitetin e t gjitha mjeteve dhe teknikave t prdorura n msimdhnie. Nse
studentt tan e kan t vshtir t merren me nj detyr t caktuar rregullisht dhe
sistematikisht, ky fakt mund t na tregoj se detyra e caktuar sht shum m tepr
krkuese nga ajo ka studentt mund t bjn dhe si rrjedhoj mund t na duhet t
ndryshojm metodat e t msuarit ose ti ndimojm studentt q t fitojn disa aftsi
t caktuara teknike si pr shembull t shkruarit. Vlersimi mund t na ndihmoj q t
vrejm impaktin e msimdhnies son dhe marrjen e masave prkatse pr ta
prmirsuar at.
Erwin e zgjeron m tej kt tem duke thn se rezultatet e vlersimit mund t
informojn gjithashtu dhe vendime t nj shkalle m t lart institucionale. 16
Pr shembull:

far modulesh vazhdon t ofroj shkolla

far stafi t rekrutoj

16

Erwin, T D (1997) Developing strategies and policies for changing universities n Armstrong,
S, Thompson, G, dhe Brown, S, Facing up to Radical Change, London: Kogan Page, fq 64-74

25

Rezultatet e nxjerra nga vlersimi kan filluar t ken gjithnj e m shum

impakt n vendime t rndsishme t marra nga institucione t ndryshme arsimore.
Diskutimi ka tendencn t polarizohet mes vlersimit przgjedhs e certifikues
nga njra an dhe vlersimit pr t msuar nga ana tjetr. Brown i etiketon kto
respektivisht si dimensione gjykuese dhe zhvilluese. 17 Kjo e fundit sht e lidhur
ngusht me prdorimin publik t vlersimit, si pr shembull certifikimin e dikujt si
kompetent pr t br dika, ndrsa i pari prdoret pr qllime m t ngushta
personale.
Vlersimi zhvillues n mnyr t pashmangshme prshkruan. Rezultati i tij
sht n fakt nj koment ose nj profil i cili tregon sesi performanca prputhet me
kriteret e caktuara.18 Gjithsesi mbetet pr t theksuar dhe nnvizuar se vlersimi pr t
cilin msuesit jan kryesisht t interesuar sht ai pr t msuar dhe deri diku ai
przgjedhs duke e br m t rrall at certifikues. Ky vlersim certifikues sht
duke psuar nj rritje gjithnj e m t madhe prsa i takon vlersimit q i nevojitet
studentve t cilt jan prfshir n studimet Master profesional, Master shkencor apo
dhe n studimet doktorale. sht e nevojshme t theksohet q viti akademik 20112012 shnon vitin e par t aplikimit t ktij lloji vlersimi certifikues n Shqipri dhe
ajo far vihet re deri tani sht nj munges e theksuar kulture dhe njohurish n
lidhje me kt lloj vlersimi.

I.4.Vlersimi dhe kompetencat gjuhsore

N mnyr q t vlersohet aftsia e nxnsve pr t prdorur nj gjuh, sht e
nevojshme q vlersimi t jet i fokusuar n matjen e aftsive t tyre komunikuese
apo t prvetsimit t gjuhs n prgjithsi. Burhan19 n nj prej punimeve t tij arrin
n konkluzionin se t zotruarit e nj gjuhe t huaj prfshin prvetsimin e ktyre
kompetencave.
1. Kompetenca gramatikore
Kompetenca gramatikore prfshin njohuri t fjalorit dhe rregullave
t shqiptimit / grmzimit, fjalformimeve dhe formimeve t fjalive.
Nj kompetenc e till sht nj shqetsim i rndsishm i prqasjes
komunikuese n mnyr q nxnsit t kuptojn dhe shprehin sakt kuptimin
e drejtprdrejt t thnieve.

17

Bron, G, Bull, J dhe Pendlebury, M (1997). Assessing Student Learning in Higher Education. London:
Routledge. fq. 15
18
Rowntree, D (1987) Assessing Students: How shall we know them? London: Kogan Page
19
Burhan, Akhyar. 2009. Second Language Teaching and Linguistics. Palembag: Grafika Telindo Press.
fq 41

26

2. Kompetenca sociolinguistike
Ajo trajton shkalln n t ciln format gramatikore mund t prdoren apo
t kuptohen si duhet pr t komunikuar n mjedise t ndryshme sociale.
3. Kompetenca e diskursit
Kompetenca e diskursit i referohet zotrimit ose kombinimit t fjalive dhe
ideve pr t prftuar nj tekst t folur dhe t shkruar prmes kohezionit dhe
koherencs.
4. Kompetenca strategjike
Kjo kompetenc prbn aftsin e prdoruesit t gjuhs pr t prdorur
strategjit e komunikimit verbal dhe joverbal ather kur komunikimi sht
ndrprer pr shkak t ndrhyrjes, shprqndrimit apo kompetencave t tjera
jo t duhura.
Shprehur ndryshe, matja e aftsive gjuhsore t nxnsve do t thot vlersim
i prvetsimit t gjuhs nga nxnsi. Nga ana tjetr, prvetsimi i nj gjuhe ka t bj
me aftsin pr t prdorur kt gjuh n situata komunikimi t vrteta q krkojn
nj funksionim t duhur t gjuhs.
Fifth dhe Macintosh (n 1984) cituar nga Burhan20 theksojn se ekzistojn dy
qasje n kryerjen e vlersimit, t cilat po i sqarojm si vijon:
1. Qasja pragmatike
Kjo qasje ka t bj me aktualitetin e situatave msimdhnie-nxnie.
Ky sht nj vlersim i asaj q po ndodh n klas. Nj qasje e till ndaj
vlersimit zbatohet pr t nxjerr n pah dallimet mes nxnsve dhe analizimi
i rezultateve t nxjerra nga ky krahasim i nxnsve ka pr qllim t siguroj q
vlersimi sht i mirbalancuar. Zgjedhja e teknikave t vlersimit varet nga
mundsit e paraqitura pas marrjes s rezultateve. Nota prfundimtare
prcaktohet vetm pasi t gjitha rezultatet e vlersimit t jen balancuar dhe
llogaritur si duhet.
2. Qasja e paracaktuar
Ky tip qasjeje mbshtetet n planin e ngritur m par. N kt qasje, objektivat
jan t vendosur prpara fillimit t msimit dhe jan formuluar disa kritere pr
t prcaktuar nivelin e zotrimit t gjuhs. Paratestimi dhe pastestimi
i materialeve vlersuese kryhet n mnyr t till q t sigurohet se ato jan
t prshtatshme pr nxnsit, jan t lidhura me shtjen q po u msohet
nxnsve si dhe pr t siguruar q rezultatet jan dhe do t merren parasysh si
nga nxnsi ashtu dhe nga msuesi.
20

Burhan, Akhyar. 2009. Second Language Teaching and Linguistics. Palembag: Grafika Telindo Press.
fq 96

27

Kompetenca komunikative e nxnsve t gjuhs s huaj mund t prcaktohet mbi

bazn e tri kritereve t gjykimit, t cilat jan t ndrlidhura me njra-tjetrn:
1. Funksioni
2. Prmbajtja
3. Saktsia
Natyrshm lind pyetja: far ishin t aft t komunikonin nxnsit dhe si
arritn ta komunikonin kt mesazh?. Pyetja far i referohet tems ose kontekstit
ndrkoh q pyetja si i referohet saktsis gjuhsore. Kriteri i par dhe i dyt duket se
lidhen ngusht me prdorimin e gjuhs dhe me situatn n t ciln gjuha prdoret
ndrkoh q kriteri i tret bazohet mbi formn gjuhsore. Teknikisht, do t
shpreheshim se kriteret e funksionit dhe prmbajtjes jan t orientuara n drejtimin
sociolinguistik ndrkoh q kriteri i tret sht i orientuar n drejtimin linguistik.

I.5. Cilat jan tipet e llojet e vlersimit / vetvlersimit?

N varsi t qllimeve t ndryshme q kemi, nevojat tona pr tipe t ndryshme
vlersimi do t variojn. Duke patur parasysh faktin se ekziston nj gam e gjer
tipesh vlersimi, ather przgjedhja e tyre do t varet nga:
1. Qllimi i vlersimit
2. Koha dhe burimet n dispozicion t nxnsve dhe msuesit
3. Mosha dhe aftsit gjuhsore t nxnsve.
N vijim t ksaj pjese t punimit gjendet nj prmbledhje e koncepteve
m t rndsishme, t nevojshme pr t pasqyruar n mnyr t plot procesin e
vlersimit. T gjitha kto lloje testesh dhe vlersimesh jan variante dhe mundsi q
u ofrohen msuesve. N shum raste, secili nga kto ifte termash qndron n t dyja
ant e vazhdimsis. Kjo nuk do t thot se njra sht m e mir se tjetra. Sfida me
t ciln duhet t prballen t gjith msuesit sht identifikimi i tipit q m s miri
u prshtatet qllimeve tona pr t vlersuar n kontekstin prkats t msimdhnies,
t t msuarit dhe t vlersimit.
Por prpara se t kalojm dhe analizojm tipet dhe llojet e ndryshme t
vlersimit, sht e domosdoshme q t prcaktojm disa koncepte baz n trajtimin
e vlersimit.

28

I.5.1 Disa koncepte baz t vlersimit

1.5.1.1. Vlefshmria
Kriteri m kompleks i nj vlersimi t mir sht vlefshmria, ose e thn
ndryshe shkalla n t ciln vlersimi aktualisht mat me t vrtet at ka sht
synuar t matet.21 do libr, punim apo artikull mbi vlersimin sht deri n nj
mas t caktuar dhe n nj mnyr apo n nj tjetr i lidhur me vlefshmrin. Sipas
Spolsky, vlefshmria sht problemi kryesor n vlersimin e gjuhve t huaja. 22
Ai prbn konceptin rrnjsor n testim dhe vlersim, dhe rrjedhimisht sht dhe
i pari q po marrim n shqyrtim. Tradicionalisht termi vlefshmri n testim dhe
vlersim ka nnkuptuar zbulimin e prkatsis s nj vlersimi t caktuar si nj mas
e asaj ka sht pr qllim t matet. 23
Ky kndvshtrim presupozon se kur hartojm nj form vlersimi ne synojm
t masim dika dhe se ajo dika sht e vrtet. N kt pikpamje, vlefshmria
sht nj form e krkimit t s vrtets. Sa m shum t prputhen objektivat
e vlersimit me detyrat e vlersimit, aq m e lart sht shkalla e vlefshmris s
brendshme t procedurave t vlersimit. 24
Kjo do t thot se vlefshmria gjykohet n lidhje me nj prdorim ose qllim
t caktuar, q do t thot n lidhje me vendimin faktik t marr dhe me provat
e prdorura pr at vendim25. Nj test i caktuar mund t jet i vlefshm pr nj
qllim por jo pr nj tjetr.
Ekzistojn shumllojshmri provash pr t mbshtetur nj gjykim t caktuar.
Nse nj test modelon subjektin rreth t cilit do t ngrihen prfundimet dhe nse
i testuari e performon sjelljen q sht duke u matur, ather nse kto kushte
prmbushen, mund t themi se kemi t bjm me provat e vlefshmris q lidhen me
prmbajtjen.
Nse nj msues sht duke u prpjekur t vlersoj aftsin e nj nxnsi pr
t folur n nj gjuh t huaj n nj mjedis bashkbisedimi, nj test me shkrim, i cili i
krkon nxnsit tu prgjigjet pyetjeve t shumfishta q krkojn gjykime
gramatikore, nuk e prmbush kriterin e vlefshmris q lidhet me prmbajtjen.

Hughes, A. (1989) Testing for language teachers, 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press, fq.22
Spolsky, B. (1985) Language Testing The problem of Validation. Washington DC fq 147-153
23
Henning, G. (1987) A Guide to Language Testing: Development, Evaluation, Research. Cambridge,
MA: Newbury House, fq 170.
24
Brown, G, Bull, J dhe Pendlebury, M (1997). Assessing Student Learning in Higher Education. London:
Routledge.fq. 233
25
Woolfolk, Anita. (2011). Psikologji edukimi, botimi i njmbdhjet, CDE Qendra pr Arsim
Demokratik, fq 498
21
22

29

Prpos ktij kriteri, testet duhet gjithashtu q t kalojn provn e vlefshmris

q lidhet me ndrtimin, krkes e cila sht tejet thelbsore pasi sht e lidhur
drejtprdrejt me pothuajse t gjith elementt prbrs t msimdhnies s gjuhs
s huaj. Ankthi, rrjedhshmria, vetvlersimi, aftsit komunikuese, prdorimi i nj
fjalori t pasur, saktsia gramatikore, etj. Nj msues duhet t sigurohet se nj test
i caktuar sht nj prkufizim i prshtatshm i nj konstrukti. Nse nj msues sht
duke kryer nj intervist me goj me nxnsit e tij ather analiza e vlersimit
t nxnsit do t prmbaj shum faktor si: shqiptimi, rrjedhshmria, saktsia
gramatikore, prdorimi i fjalorit dhe saktsia sociolinguistike. Justifikimi pr
prdorimin e ktyre pes faktorve bazohet n nj konstrukt teorik i cili pretendon se
kto faktor jan komponentt kryesor t t folurit. Pra, n kt kndvshtrim, n
rastin e aktivitetit t intervistave me goj, nse msuesi do t bazohej pr vlersimin
e tij vetm n shqiptim dhe n gramatik ather do t ngriheshin dyshime mbi
vlefshmrin
e
konstruktit
t
nj
testi
t
till.
1.5.1.2. Besueshmria
Koncepti i besueshmris sht tejet i rndsishm n vlersimin e gjuhve
t huaja. Rezultatet e nj vlersimi t br jan t besueshme n qoft se nj test jep
nj lexim konseguent dhe t qndrueshm t aftsive t nj personi si n nj rast ashtu
dhe n nj tjetr, duke supozuar se aftsit e personit mbeten t njjta . 26
N qoft se i njjti grup nxnsish merret pr tu vlersuar dy her brenda dy ditsh
pa reflektuar mbi vlersimin e par, prpara se t zhvillojn vlersimin e dyt ata
duhet t arrijn t njjtat rezultate n t dyja rastet dhe vetm ather mund t themi
se rezultatet e testeve jan t besueshme. Ky kriter operon n dy nivele kryesore, n
besueshmrin e vlersuesit dhe n besueshmrin e testit ndonse gjithashtu njihen
edhe besueshmria e administrimit t testit apo dhe besueshmria q lidhet me vet
nxnsin.
Besueshmria q lidhet me vlersuesin mund tu referohet, si vlersimit q
i njjti vlersues bn pr ese, detyra apo provime t ngjashme, ashtu edhe vlersimit
q i bjn vlersues t ndryshm t njjts ese, prezantim, detyr apo provim.
N rastin e shkollave 9-vjeare shpeshher sht e vshtir q t arrihet vlersimi i s
njjts detyr apo provim nga dy msues t ndryshm, sepse ndodh rrall q shkolla
t ket luksin e dy msuesve t gjuhs angleze. Si mund t veprohet n kto raste?
Besueshmria sht nj aspekt me t cilin do msues sht prballur. Duke qen
qenie njerzore, t gjith mund t jemi t pabesueshm n besueshmrin e shfaqur
gjat vlersimit q bjm. N realitetin shqiptar, mungesa e kritereve vlersuese sht
problemi m i madh me t cilin prballen msuesit tan, pr t mos ln mnjan ktu
lodhjen, pakujdesin apo ndikimin ndaj nxnsve t mir apo t kqij. T gjith
kta faktor e shum t tjer, luajn nj rol t rndsishm n pabesueshmrin
ton. Pasojat e teknikave subjektive t vlersimit bien q t gjitha mbi besueshmrin.
26

Brown, G. with Bull, J. and Pendlebury, M. (2003) Assessing student in Learning in Higher Education,
Routledge, fq 10

30

Nse msuesit do t pajisen me njohurit e duhura pr t ndrtuar kritere vlersuese t

qarta dhe specifike pr provimet q ata aplikojn n klasat e tyre, ather vlersimi do
t filloj t shndrrohet n nj vlersim konsistent dhe t besueshm.
Konceptet e vlefshmris dhe besueshmris prdoren pr t prshkruar
cilsin teknike t praktikave t vlersimit. Ato zbatohen gjersisht n testime, edhe
pse jan gjithashtu t rndsishme n vlersimin alternativ. Vlefshmria z nj
pozicion strategjik nse do t krahasohej me besueshmrin, veanrisht n
vlersimin alternativ, sepse nse nj test nuk mat at q pretendon t mas, ather
qartsisht q rreziqet n prdorimin e ktij testi do t jen t shumta.

I.5.2. Vlersimi i njohurive / Vlersimi i kapaciteteve

Vlersimi i dijes (ose i niveleve) sht nj vlersim i brendshm i cili sht
i lidhur mjaft ngusht me at ka nxnsi ka msuar prgjat nj ore msimi, nj jave,
muaji etj. Ky vlersim sht vlersimi i objektivave specifike. Ai i korrespondon nj
vshtrimi t brendshm. 27 N kt kndvshtrim duket qart q ky lloj vlersimi
sht drejprsdrejti i lidhur me punn q msuesi dhe nxnsi kan br s bashku
pr t prvetsuar aftsit prkatse gjat nj kohe t caktuar. Provimet apo testimet t
cilat vlersojn njohurit e studentve n nj lnd apo program t caktuar jan
pikrisht shembuj t ktij lloj vlersimi.
Ndrkoh vlersimi i kapaciteteve sipas Kuadrit t Prbashkt Evropian
t Referencave pr Gjuht sht vlersimi i asaj ka mund t bjm ose dim n
raport me zbatimin e saj n jetn e prditshme. 28 Ato matin kompetencat
e prgjithshme t studentve n gjuhn target. Ky lloj vlersimi ndryshe nga ai
i dijeve nuk lidhet me ndonj kurs, lnd apo program specifik, por ai vlerson
kapacitetet e prgjithshme t studentve sipas nj norme, standardi apo shkalle
t jashtme. Zakonisht ato prdoren pr t prcaktuar nse niveli i kapacitetit
t
studentve
i
arrin
standardet
kombtare
apo
ndrkombtare.
Tabela e mposhtme tregon tri teste t ndryshme shum t njohura, t cilat prdoren
sot npr bot dhe n Shqipri.
Tabela 1.5.2.
Provimi
Testimi i
anglishtes si nj
gjuh e huaj
(TOEFL)

Organi zhvillues i
provimit
Shrbimi testues
edukativ

Qllimi

Informacion

Anglishte
akademike,
pranime n
kolegj/universitet

www.ets.org

27

Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,

Filara, fq. 137
28
Po aty, fq. 137

31

Provimi pr
Certifikatn e
Kompetencave n
Anglisht (ECCE)
Testi i Anglishtes
baz

Universiteti i
Miiganit
(Departamenti i
testimeve, Instituti
i gjuhs angleze)
Universiteti i
Kembrixhit,
Provimet ESOL

Nj provim
i prgjithshm i
anglishtes si gjuh
e huaj n nivelin e
lart mesatar
Provim i cili njeh
aftsin pr tu
marr me
anglishten e
prditshme t folur
dhe t shkruar n
nj nivel baz

www.lsa.umich.edu/eli

http://cambridgeesol.org/

Si shihet dhe n kt tabel, ndryshimi mes vlersimit t njohurive dhe

vlersimit t kapaciteteve sht i dukshm. Provimet e listuara m sipr jan provime
t cilat, si e prmendm edhe m lart, jan duke u zbatuar gjersisht n Shqipri
vetm koht e fundit dhe m tepr i prkasin studimeve t ciklit universitar.

I.5.3. Vlersimi normativ/Vlersimi kriterial

Vlersimi normativ i klasifikon nxnsit njri ndaj tjetrit . 29
Ky vlersim u referohet atyre testeve t cilat vlersojn nj piksim n krahasim me
piksimin e nj konkurenti tjetr. Qllimi i ktij lloji vlersimi sht t listoj
rezultatet e konkurentve apo pjesmarrsve n vlersim, ose t prcaktoj rezultate
kaluese ose jo, t przgjedh 10% t konkurentve q do t pranohen n nj
program/projekt/deg t caktuar ose t raportoj nivelet e arritura n baz t nj
norme apo standardi t prbashkt. Shumica e testeve me rndsi t madhe jan teste
normative dhe ata m par i jepen nj popullsie t ngjashme t testuarish, grupit
normativ, pr t prcaktuar normat e piksimit q do t prdoren me grupin target t
t testuarve.
Le t marrim nj shembull pr ta ilustruar m mir kt tip vlersimi: deri n
vitet 2000 universitetet do t pranonin vetm nj numr t limituar kandidatsh
(pr
shembull
100)
pr
nj
deg
studimi
t
caktuar.
Kandidatt do t duhet t kalonin nj testim i cili do t prcaktonte se kush do t ishin
100 t part q do t pranoheshin. Nj prqindje prej 95% sado e lart q t jet,
mund t jet e mir ose e keqe n varsi t rezultateve t t testuarve t tjer n
vlersim. Shanset e nj kandidati/konkurenti pr tu pranuar ose jo, varen nga
rezultatet e t tjerve, dhe jo domosdoshmrisht nga performanca e tij/ e saj.
Pra informacioni q sigurohet prmes ktij vlersimi, mbshtetet n arritjet
29

Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,

Filara, fq. 138

32

e nj grupi m t gjer nxnsish se ata q testohen, por ky vlersim nuk jep

informacion t veant mbi shtrirjen e atyre pjesve t programit n t cilin nxnsit
jan m t mir apo m t dobt. 30
N ndryshim me kt lloj vlersimi, vlersimi me kritere vlerson t testuarin
bazuar mbi kritere t paracaktuara. Vlersimi i par i t msuarit ndoshta sht
zbatuar nga Homo Austrolapithecus . Ai i tha t birit: Tani shko dhe vrit ariun tnd
t par. 31 Ky ushtrim apo kjo detyr sht nj shembull i vlersimit t bazuar n
kritere, n t cilin duhen prmbushur disa kushte a kritere n mnyr q t arrihet
suksesi, e thn ndryshe ktu sht e rndsishme nse e prmbush apo jo kt kriter.
I ilustruar me nj shembull konkret marr nga realiteti shqiptar, n provimet
prfundimtare n shkoll, msuesit dhe/ose shkolla prcakton aftsit q nevojiten pr
t marr nj not kaluese. T gjith ata q provojn se i kan kto aftsi dhe q
e arrijn kt nivel do t kalojn provimin dhe do t vazhdojn me fazn tjetr
t studimeve pavarsisht numrit t tyre apo rezultateve t larta t arritura.
Ata kalojn pasi performanca e tyre n testim tregon se ata i prmbushin kriteret
e vna pr nivelin kalues.
Ky vlersim siguron edhe informacion pr t identifikuar vshtirsit
e nxnsve dhe ndihmon n kaprcimin e tyre. 32 Par nga ky kndvshtrim, nj
vlersim i till sht tejet jetik pr mbarvajtjen e procesit msimor dhe ndihmon n
rimkmbjen e nxnsve prgjat tr procesit, prgjat gjith vitit akademik dhe jo
vetm n fund apo n fillim t tij.
Nse ushtrimi i dhn nga Homo Austrolapithecus m lart do t ishte
shndrruar n: Shko e vrit sa m shum arinj q t mundesh, 33 dhe nse ky ushtrim
do t jepej n mnyr q t vlersonte t gjith djemt n tribu, ather vlersimi do t
ishte nj ushtrim normativ, i cili krkon nj renditje t kandidatve bazuar n
shprndarjen e pikve t marra.
Zgjedhja e nj lloj vlersimi ndaj nj tjetri mbetet nj zgjedhje individuale
e msuesit gjithnj e drejtuar nga synimi i prcaktuar m par.

I.5.4. Zotrimi ose Vazhdimsia

Metoda e aftsis s zotruar sipas kritereve t prcaktuara sht nj metod
n t ciln nj norm e vetme minimale aftsish sht vendosur pr t br dallimin
30

Musai, B. (2002), Metodologji e msimdhnies, Pegi, fq. 248

Brown, G. with Bull, J. and Pendlebury, M. (2003) Assessing student in Learning in Higher Education,
Routledge, fq 10
32
Musai, B. (2002), Metodologji e msimdhnies, Pegi, fq. 248
33
Brown, G. with Bull, J. and Pendlebury, M. (2003) Assessing student in Learning in Higher Education,
Routledge, fq 10
31

33

midis nxnsit t aft (suksesit) dhe atij t paaft (dshtimit), pa u marr n

konsiderat niveli i cilsis s shfaqur n mnyrn sesi sht arritur objektivi. 34
Ndrkoh metoda e tipit n vazhdimsi, sht nj metod me t ciln aftsia e dhn
klasifikohet duke iu referuar aftsis n t gjitha nivelet n nj fush t caktuar. 35

I.5.5. Vlersimi i vazhdueshm/Vlersimi i prpikt

Vlersimi i vazhdueshm sht n fakt, vlersimi q bhet si nga msuesit
ashtu edhe nga nxnsit, i puns s br prgjat gjith vijimsis s kursit. Nota e
marr n prfundim t semestrit apo vitit akademik sht nj refleksion i
drejtprdrejt i gjith arritjeve t nxnsit. Kur prmendim faktin q ky vlersim sht
realisht vlersim i br edhe nga nxnsit, deri diku ktu do t prfshijm gjithashtu
dhe vetvlersimin.
Ndrkoh, vlersimi i prpikt si kuptohet dhe nga vet termi i prdorur sht
nj vlersim i cili zhvillohet n nj moment t caktuar, n t shumtn e rasteve n
fund t kapitujve ose n fund t t gjith nivelit gjuhsor. Ajo far i intereson ktij
lloj vlersimi ndryshe nga vlersimi i vazhdueshm nuk sht ajo ka studenti ka br
prgjat gjith semestrit apo vitit akademik por ajo ka studenti sht i zoti
t performoj n kt moment t caktuar. Nuk preokupohemi pr at q sht br
m prpara, por pr at q nxnsi sht i zoti t bj ktu dhe tani. 36

I.5.6. Vlersimi formativ/Vlersimi prmbledhs ose somativ

Vlersimi formativ sht nj proces i vazhdueshm q t lejon t merret
informacion mbi pikat e forta dhe t dobta. 37 Msuesi e prdor kt informacion
pr t krijuar nj ide mbi vlersimin prfundimtar t nxnsit, dhe ndrkoh ai ka
mundsin q kt informacion ta ndaj edhe me nxnsin n mnyr q ky i fundit t
jet n korrent t zhvillimit dhe progresit t br.
Nga ana tjetr vlersimi somativ apo ndryshe i njohur si prmbledhs kontrollon
t nxnt n fund t msimit duke e vlersuar at me not. 38
Diferencimi q mund t bjm mes vlersimit formativ dhe somativ qndron n
funksionin q vlersimi kryen. Kur ne duam t ndihmojm studentt q t
prmirsojn procesin e tyre
t t msuarit dhe kur ne u japim atyre fidbek mbi pikat e tyre t forta dhe t dobta
ne po i vlersojm ata formativisht. Prsri, edhe ktu qllimi sht t ndihmojm
kta student q t zhvillojn aftsi m t mira dhe t prmirsojn procesin e tyre
34

Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,

Filara, fq. 138
35
Po aty, fq.139
36
Po aty, fq. 138
37
Po aty, fq. 139
38
Po aty, fq. 139

34

t t msuarit.
Teknika t ndryshme t fidbekut, aktivitete mes nxnsish, konferenca
studentsh apo aktivitete t vetvlersimit mund t prdoren pr qllime formative.
Bron e prmbledh kt lloj vlersimi duke thn se msuesit prdorin vlersimin
formativ n vlersimin e studentve n procesin e krijimit t kompetencave dhe
aftsive, me qllim q ti ndihmojn ata ta vazhdojn at proces rritjeje. 39
Vlersimet somative prdoren pr t br nj gjykim final rreth procesit t t
msuarit t nj studenti. Kto instanca t vlersimit zhvillohen n fund t nj kapitulli,
semestri, kursi, lnde, programi apo viti shkollor. Ato ofrojn nj prmbledhje t asaj
ka studentt ishin t aft t msonin. N varsi t nevojave tona pr vlersim,
vlersimet e dijes dhe t kapaciteteve mund t prdoren pr qllime somative.
Vlersimi formativ ka pr qllim t informoj dhe ndihmoj msimdhnien
dhe t nxnit e vazhdueshm duke siguruar reagime t menjhershme.
Nj msues, i cili vlerson t kuptuarit nga ana e nxnsit t nj teksti t dgjuar dhe
i prdor rezultatet qe vjel nga ky vlersim pr t ndryshuar dika n procesin
e msimdhnies (psh. pr t'i dhn m shum hapsir praktiks para se t vazhdoj
n nj aktivitet t foluri), po kryen vlersim formues. Realisht, vlersimi formativ
duhet t ndikoj si n msimdhnie ashtu edhe n msimnxnie duke u ofruar t
dhna t dy palve, si msuesit ashtu edhe nxnsit. Vlersimi prmbledhs, nga ana
tjetr, ka pr qllim t vlersoj t msuarit n fund t nj kapitulli, semestri, viti apo
lnde dhe nuk ushtron ndikim n raundin e ardhshm t msimdhnies.

I.5.7. Vlersimi direkt/Vlersimi indirekt

Vlersimi direkt vlerson at ka kandidati sht duke br, psh. gjat puns
n grupe t vogla kur bhet fjal pr nj bised, msuesi vzhgon, u referohet
40
kritereve
t
nj
tabele
dhe
jep
vlersimin
e
tij.
Si mund t kuptohet leht, testet apo vlersimet direkte/t drejtprdrejta jan ato
vlersime ku prgjigjja e dhn nga studenti prfshin prdorimin e aftsis gjuhsore
q sht duke u testuar.
Ndrkoh nga ana tjetr, vlersimi indirekt do t dizenjohet pr t vlersuar
aftsit e nevojshme q do ta udhheqin nxnsin t prdor at aftsi.
Pr shembull, le t supozojm se duam t vlersojm aftsit e t shkruarit t
studentve dhe n veanti prshkrimin e ngjarjeve n t kaluarn. Nj testim
39

evaluating students in the process of forming their competencies and skills with the goal of helping
them to continue that growth process. Brown, H.D. (2004) Language assessment. Principles and
classroom practices. White plains, NY: Pearson Education, fq. 6
40
Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,
Filara, fq. 139

35

i drejtprdrejt n kt rast do t ishte nj test i cili do t krkonte q nxnsi

t shkruante nj paragraf duke treguar ngjarje n t kaluarn n gjuhn target.
Nj vlersim indirekt pr t njjtin rast do t ishte ai q do t vlersonte aftsin
e studentit pr t prdorur struktura t caktuara gramatikore, si pr shembull njohjen
e kohs s kryer t thjesht.
Njohja e kohs s kryer t thjesht nga ana e studentit mund t na jap vetm
nj prcaktim indirekt t aftsis s tij pr t shkruajtur nj ngjarje n t kaluarn, por
ky fakt nuk sht dshmi e drejtprdrejt e aftsis s tij shkruese.
Nse vlersimi direkt prpiqet t pasqyroj sa m shum q t jet e mundur
gjuhn reale t prdorur, vlersimi indirekt nga ana tjetr prpiqet q t zbuloj
njohurit gjuhsore t nj nxnnsi prmes artikujve testues m t kontrolluar , si pr
shembull prmes pyetjeve me prgjigje t shumfishta ose transformimeve
gramatikore. Kto t fundit jan shpesh shum m t shpejta n hartim, m t lehta
pr tu korrigjuar dhe shfaqin nj shkall besueshmrie m t madhe t vlersuesit.
T dyja llojet e vlersimeve do t na nevojiteshin pr qllime e funksione
t ndryshme dhe n kontekste t ndryshme. Kurdoher q ofrohet mundsia, msuesi
duhet t prpiqet t prdor vlersimin apo teknikat e vlersimit t drejtprdrejt.

I.5.8.Vlersimi i performancs/Vlersimi i njohurive

Vlersimi i performancs (zotsis) krkon nga nxnsi q ai t riprodhoj nj
pjes diskutimi me goj ose me shkrim. 41 Ky lloj vlersimi sht tejet i prdorur n
mjedisin shqipar kryesisht n formn e ritregimit n t folur apo n t shkruar t nj
teksti t paracaktuar. Avantazhet e ktij lloj vlersimi qndrojn n faktin se nxnsi
aftsohet me disa shprehi dhe koncepte t gatshme, t cilat duke i kopjuar dhe
riprodhuar vazhdimisht ato, fjal pr fjal apo dhe me ndryshime t vogla, mund ti
prvetsoj nj dit dhe ti prdor ato n situata reale.
Nga ana tjetr, t metat e ktij lloj vlersimi qndrojn n faktin se nxnsi
sht duke msuar dhe riprodhuar mekanikisht nj material t dhn dhe nuk
kontribuon pothuajse fare n materialin q ai sht duke shkruajtur apo duke treguar.
Nga ky kndvshtrim, nxnsi shndrrohet n nj makineri riprodhuese t nj modeli
t gatshm, makineri, e cila nuk shkon prtej programimit t br. Nj prdorim tejet i
theksuar i ktij lloj vlersimi nuk i jep nj informacion t sakt msuesit mbi at far
realisht nxnsi sht i aft t mendoj e prodhoj vet n mnyr t pavarur.

41

Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,

Filara, fq. 140

36

I.5.9. Vlersimi subjektiv / Vlersimi objektiv

Objektiviteti apo subjektivizmi i nj vlersimi varet nga mnyra sesi llogariten,
prcaktohen dhe interpretohen rezultatet. Pr shembull, nj vlersim i prpikt
i mirmenduar dhe i mirprpiluar sht zakonisht objektiv sepse ai vlerson nj
element specifik gjuhsor dhe sepse ka nj prgjigje t vetme t sakt dhe asnj tjetr.
Gjithkush, madje edhe vet studenti, mund t vlersoj apo korrigjoj nj test
objektiv prsa koh q ai ose ajo ka akses n elsin e prgjigjeve t provimit apo
testimit. Ndrkoh n vlersimin subjektiv, vlersuesit bjn gjykime vlerash rreth
performancs s studentit. Vlersimi i aftsive prodhuese, si performanca n t
shkruar dhe t folur zakonisht krkon nj vlersim subjektiv.
Vlersuesit (duhet t) prdorin rubrika vlersimi apo piksimi pr t ulur e
minimizuar subjektivizmat dhe pr t rritur vlefshmrin dhe besueshmrin e
vlersimit. Piksimi subjektiv mund t bazohet n nj vlersim holistik ose n nj seri
kategorish t cilat jan t analizuara mir pr t prcaktuar rezultatin prfundimtar.

I.5.10. Vlersimi i prshkallzuar / Vlersimi me list kontrolli

Vlersimi i prshkallzuar sipas Kuadrit t Prbashkt Europian
t Referencave pr Gjuht (KPERGJ) gjykon nse nj person sht n nj nivel
t caktuar t nj shkalle t prbr nga shum nivele t tilla. 42
Synimi i ktij lloj vlersimi sht q nxnsi t vlersohet duke u vendosur n nj
nivel t caktuar: deri n cilin nivel t ksaj shkalle shkon nxnsi? Rrjedhimisht,
konsiderohet si shum i nevojshm qartsimi i niveleve apo bandave t ndryshme me
an t prshkruesve t shkalls. Secili prej niveleve pjes prbrse t shkalls duhet
t jet qartsisht i shprehur dhe lehtsisht i matshm.
Ndrkoh vlersimi me list kontrolli ka pr synim t vlersoj nj nxns
duke kontrolluar e vlersuar nj pr nj elementt prbrs t nj moduli, kapitulli apo
msimi t caktuar. N kt rast gjykimi sht horizontal, (sa prej elementve prbrs
jan prvetsuar nga nxnsi). Nj shembull tipik i ktij lloj vlersimi sht prdorimi
i dosjeve gjuhsore n fund t nj kapitulli apo msimi, t cilt bjn t mundur
vlersimin e asaj ka nxnsi ka arritur ose jo t prvetsoj. Nj vlersim i till i jep
mundsi si nxnsit, ashtu edhe msuesit q tu rikthehet shtjeve t pakuptuara drejt
dhe pr ti qartsuar ato m tej prpara fillimit t kapitullit apo msimit pasardhs.

42

Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,

Filara, fq. 141

37

I.5.11. Gjykimi i bazuar n prshtypje / Gjykimi i orientuar

Gjykimi i bazuar n prshtypje sht nj gjykim plotsisht subjektiv i br n
baz t prvojs s performancs s nxnsit n klas, pa iu referuar kritereve
specifike n lidhje me nj vlersim t caktuar.
Ndrkoh gjykimi i orientuar ka nj nivel subjektivizmi m t ult se gjykimi
i bazuar n prshtypje duke e plotsuar prshtypjen e krijuar me nj vlersim t
vetdijshm n lidhje me kritere specifike e t mirprcaktuara. Termi gjykim
i orientuar prdoret pr t prshkruar situatn n t ciln ajo prshtypje udhhiqet n
nj gjykim t arsyeshm prmes nj prqasjeje vlersimi.
Prparsia e gjykimit t drejtuar sht se prgatitja e nj kuadri t prbashkt
t referencave pr grupin e vlersuesve bn t mundur nj vlersim konsistent mes
t gjith vlersuesve. Ky i fundit sht nj nga sfidat dhe problemet m t mdha
t vlersuesve n shkollat dhe institucionet arsimore shqiptare. Duke mos u trajnuar
mbi gjykimin e drejtuar ather msuesit kan nj tendenc t natyrshme e biologjike
pr t kryer nj vlersim subjektiv dhe aspak objektiv. Rrjedhimisht vlersimet e t
njjtit student apo edhe e t njjtit ushtrim, detyr apo testim mes vlersuesve t
ndryshm kan dallime t shumta. Rezultatet vlersuese n mnyr t pashmangshme
i lihen pothuajse trsisht fatit t studentve. Do t vlersohet punimi i tij nga nj
msues strikt apo nga nj msues tolerant me notn?

I.5.12. Vlersimi holistik / Vlersimi analitik

Vlersimi holistik ose i njohur ndryshe edhe si vlersimi global, jep pikrisht
nj gjykim global t nj aftsie t caktuar ndrkoh q vlersimi analitik
i konsideron t ndara aspektet e ndryshme t gjykimit t nj aftsie t caktuar. 43
Prshkruesit e nevojshm n nj vlersim holistik specifikojn se far duhet t jen
nxnsit t aft t bjn n mnyr q t vlersohen me nj not t caktuar.
Nse do t ndaleshim pr pak ktu, do t shikonim se vlersimi global mbart
problemet e tij. Mund t ndodh q prshkruesit e dhn nuk prputhen saktsisht me
nxnsin.
Nse pr shembull me an t vlersimit holistik duam t gjykojm t folurit
kemi nxns q kan probleme t theksuara n shqiptim por gjithsesi jan t sakt
gramatikisht. Rrjedhimisht nj vlersim global dhe jo analitik nuk do t ishte i sakt
dhe i drejt. Ekziston gjithashtu rreziku q msues t ndryshm nuk do t bien
dakord mbi t njjtin t kuptuar t prshkruesve. 44
43

Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,

Filara, fq. 141
44
Upshur, J dhe Turner, C. 1995 Constructing rating scales for second language tests
ELT Journal 49/1 fq. 5

38

Pra, mund t themi se vlersimi holistik nuk na ndihmon t arrijm

besueshmrin e krkuar nga msuesit. Nga ana tjetr, vlersimi analitik bn t
mundur q gjykimi i dhn t bhet m i besueshm sepse performanca e nxnsit
analizohet n detaje t hollsishme. 45 N vend t nj vlersimi t prgjithshm pr t
gjith performancn, nxnsit i jepet vlersimi i br pr elementt e ndryshm t
aktivitetit, detyrs, ushtrimit apo provimit t br.
Bazuar n kt lloj vlersimi, gjykimi i t folurit t nj nxnsi mund t
realizohet n nj numr mnyrash t ndryshme, si pr shembull shqiptimi, saktsia,
rrjedhshmria, prdorimi i fjalorit, gramatiks dhe kuptueshmria. Ne mund t duam
t vlersojm aftsin e tyre pr t dal nga nj situat e vshtir komunikimi apo dhe
mund t duam t vlersojm shkalln e suksesit t arritur n plotsimin e detyrs q
ne i caktuam atyre.
Ky vlersim krkon prshkrues shum specifik dhe mund t duket voluminoz
n kohn e nevojshme pr ta prgatitur por, sapo kta prshkrues t jen prgatitur nj
her, vlersimi bhet shum i kompletuar dhe mjaft i besueshm.
Nj kombinim i vlersimit analitik me at holistik u jep mundsin msuesve
q t japin nj gjykim akoma m t besueshm. Por, praktikisht nj kombinim i t
dyjave do t rezultonte n nj proces akoma dhe m t gjat e m t komplikuar.
Prsri, kjo sht nj zgjedhje e cila merret nga secili msues apo administrues
provimi.

I.5.13. Vlersimi me seri / Vlersimi me kategori

Vlersimi sipas kategoris bazohet mbi nj detyr t vetme n t ciln
performanca sht vlersuar n funksion t kategorive t nj tabele vlersimi . 46
Vlersimi sipas seris prfshin nj seri detyrash t izoluara ( shpesh loj me role midis
nxnsve ose me msuesin) dhe jep nj vlersim n mnyr globale mbi nj shkall
nga 0 n 3 dhe nga 1 n 4.
Vlersimi me seri sht nj mnyr e mir pr t korrigjuar tendencn e
vlersimit me kategori ku rezultatet e njrs kategori ndikojn n kategorin tjetr.
N nivelet e ulta theksi sht te prmbushja e detyrs dhe ktu mund t kemi
kombinime me llojet e msiprme t vlersimit sepse msuesi ktu vlerson
performancn faktike dhe nuk bn nj vlersim t bazuar mbi prshtypje.
Rezultatet mund t paraqiten n formn e nj profili.
45

Harmer, J. 2007, The Practice of English Language Teaching Pearson, Longman fq. 388.
Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,
Filara, fq. 142
46

39

I.5.14. Vlersimi nga t tjert / Vetvlersimi

Sipas KPERGJ vlersimi nga t tjert sht gjykimi i dhn nga nxnsit pr
njri tjetrin dhe vetvlersimi sht gjykimi q secili jep pr zotsin e tij. 47 Par nga
ky kndvshtrim, vlersimi prdor si burime t tij jo vetm msuesin apo korrigjuesin
e provimit por dhe vet nxnsin. far sht interesante t theksohet ktu sht fakti
se Brown, Bull dhe Pendlebury i konsiderojn vlersimin nga t tjert dhe
vetvlersimin, jo si metoda vlersimi por si burime vlersimi t cilat mund
t prdoren me metoda dhe instrumente t ndryshme vlersimi. 48
Si vetvlersimi, ashtu edhe vlersimi nga t tjert, i inkurajojn nxnsit q t
gjykojn n mnyr t drejt e t sakt vet punn e tyre apo t nxnsve t tjer n
klas. Shpeshher, nxnsit nuk jan t aft q t vlersojn me saktsi cilsin
e puns s br prej tyre ose t gjykojn prparimin q kan br prgjat nj
periudhe t caktuar kohe.
Nxnsit duhet t pajisen me nj mundsi pr t matur vet punn e tyre,
shpesh duke i dhn nj rubrik vlersimi. Ndonse kto tipe vlersimesh nuk luajn
rol vendimtar n vlersimin final, ato ofrojn nj mjet informacioni shum
t fuqishm pr vet nxnsit mbi cilsin e performancs s tyre gjuhsore.
Disa nxns vrtet t mir e nnvlersojn punn e tyre. Ata mendojn se gjithka q
ata bjn sht n standartin e vendosur nga msuesi apo t tjert. Ky problem i vogl
sot, n t ardhmen do t shkaktoj probleme t mdha te kta individ, t cilt edhe n
punn e tyre t ardhshme nuk do t ken besim n aftsit e tyre.
Nga ana tjetr, disa nxns t dobt n mnyr joreale mendojn se gjithka q
ata bjn sht e shklqyer. M von, gjat jets s tyre, kta nxns do t hasen me
nj realitet jo t kndshm, si pr shembull me marrjen e rezultateve t drejta por
t paknaqshme si n shkoll, ashtu dhe m von n studimet e larta apo dhe n nj
pun t mvonshme. Prsri do t kemi probleme n t ardhmen nse nuk arrijm
t zgjidhim kt problem q n vogli. Vetvlersimi krkon nj analizim kritik
t puns vetiake. I ndihmon nxnsit q t krijojn nj panoram m t qart e
m t sakt pr veten e tyre.
Ndrkoh, si e vum re, n t gjith llojet e vlersimeve t prmendura m
sipr nxnsi mund t marr pjes aktivisht n vlersimin e tij prsa koh q ky
vlersim nuk sht i nj rndsie shum madhore si pr shembull pranimi n
universitet apo certifikimi i nj niveli t caktuar gjuhsor. E thn ndryshe
vetvlersimi dhe vlersimi nga t tjert mund t aplikohen n t gjitha llojet e tjera t
vlersimit.
Gjithsesi, studimet n kt fush t Brown, Hudson, Alderson dhe Banerjee 49
kan nxjerr n pah shum avantazhe n prdorimin e ktyre dy burimeve t
47

Ibid
Brown, G. with Bull, J. and Pendlebury, M. (2003) Assessing student in Learning in Higher Education,
Routledge, fq 10
48

40

vlersimit. Kshtu ata theksojn se kto burime nxisin shpejtsin, prfshirjen e

drejtprdrejt t nxnsve, nxitjen e pavarsis, dhe rritjen e motivimit pr shkak t
vetprfshirjes n procesin e t msuarit.
Sigurisht q disavantazhi i subjektivitetit sht shum i pranishm dhe duhet
marr n konsiderat sa her q nxnsit prfshihen n vlersimin e tyre vetjak apo
edhe n vlersimin e shokve dhe shoqeve t tjer n klas e m gjer.

I.5.15. Vlersimi tradicional / Vlersimi alternativ

Marrja n analiz e vlersimit tradicional dhe atij alternativ krkon nj
hapsir shum t madhe kohore dhe fizike por realisht nj krahasim i ktyre dy
grupimeve t mdha t vlersimit sht n fakt, si do t pasqyrohet dhe m tej,
reflektim i ndryshimeve t mdha n vet sistemin arsimor dhe kryesisht n metodat
e prdorura n msimdhnien e gjuhve t huaja.
Fatkeqsisht, akoma edhe sot, n shkollat tona nocioni i vlersimit mbart n
vetvete nj vizion t testeve, provimeve apo dhe nj liste t gjat me nota.
T gjitha kto konsiderohen shum t rndsishme dhe prgjithsisht mendohet se
masin n mnyr objektive, t sakt dhe t besueshme arritjet e nxnsve.
Provimet jan nj nga format e kontrollit prfundimtar t dijes s nxnsve q
zhvillohen n fund t vitit msimor. Ato kan pr qllim q t evidentojn gjendjen
reale t nivelit t dijenive, pr do nxns, t prcaktojn shkalln e prgatitjes pr t
vijuar m tej n nj kategori shkolle m t lart apo pr tu sistemuar n pun . 50
Ky sistem ka prparsi t shumta prsa i takon lehtsive n administrim, arrin
t krahasoj lehtsisht individt (vlersim i bazuar n norm) dhe q t gjith e din
se nj not 9 sht m mir se nj not 7. N kt mnyr ofrohet nj mnyr efikase
klasifikimi i atyre, t cilt qndrojn n maj, n mes apo n fund, duke i drejtuar ata
drejt nj pozicionimi t caktuar n shoqri. 51
Por sa real sht ky vlersim dhe kjo not? A sht br vlersimi me not n
mnyr t ndershme dhe t drejt? A do t bnte nj msues tjetr, apo i njjti msues
por n nj dit tjetr, t njjtin vlersim pr t njjtin provim? A duhet t jet qllimi
i vlersimit przgjedhja dhe renditja e nxnsve apo duhet vlersimi t luaj nj rol
edukues dhe konstruktiv? Prgjigjet e ktyre pyetjeve dhe e shum t tjerave

49

Alderson, J.C., dhe Banerjee,J. (2002) Language testing and assessment (Pjesa I). Language Teaching,
34, fq 213-216. Brown, J.D. dhe Hudson, T. (1998). The alternatives in Language Assessment. TESOL
Quarterly, 32, fq 653-675
50
Katedra e Pedagogjis dhe e Psikologjis n bashkpunim me Inst. e Studimeve Pedagogjike.
Didaktika , Shtypshkronja Mihal Duri, Tiran 1986, fq 300
51
Moon, B. dhe Mayes A.Sh. Teaching and Learning in the Secondary School, The Open University,
Routledge London, 1995, fq.267

41

t ngjashme me kto, gjat ktyre 3 dhjetvjearve t fundit n bot dhe ktij

dhjetvjeari t fundit n Shqipri, kan sjell ndryshime dramatike n mnyrn
e perceptimit t vlersimit dhe aplikimit t tij n praktik.
Shumkush do t hidhte antitezn se vite m par, prve provimeve
zhvilloheshin edhe shum aktivitete t tjera brenda procesit msimor, procese n t
cilat msuesit prpiqeshin t msonin m shum mbi at far nxnsit e tyre kishin
msuar ose mbi at far ata kishin msuar t bnin. sht plotsisht e vrtet se
aktivitete t tilla zhvilloheshin (ndonse m t pakta n numr dhe m t varfra n
larmi), por ato kurrsesi nuk shiheshin t lidhura me vlersimin dhe nuk merreshin
drejtprdrejt n konsiderat n vlersimin e nxnsit ashtu si ato konsiderohen tani.
Tabela e mposhtme e adaptuar nga Armstrong dhe Bailey 52 prmbledh
dallimet kryesore mes vlersimit tradicional dhe alternativave n vlersim
(si i quajn Brown dhe Hudson) 53 apo vlersimit alternativ si njihet nga Kuadri
i Prbashkt Europian i Refencave pr Gjuht.
Tabela 1.5.15

Vlersimet tradicionale

Alternativat n vlersim

Provime individuale t standartizuara.

Format me zgjedhje t shumfishta, i
kufizuar n koh
Artikuj testues t dekontekstualizuar
Pikzimi ose nota mjafton pr t dhn nj
prgjigje (fidbek)
Notat t bazuara n norm
Fokusi tek prgjigja e duhur
Somativ
I orientuar drejt produktit
Performanc jo-interaktive
Nxit motivimin e jashtm

Vlersim afatgjat i vazhdueshm

Format me prgjigje t lira, i pakufizuar n
koh
Artikuj komunikativ t kontekstualizuar
Prgjigja sht interaktive dhe formative.
Notat t bazuara n kritere
Prgjigje krijuese me prgjigje t lira
Formativ
I orientuar drejt procesit
Performanc interaktive
Nxit motivimin e brendshm

Si mund t konkludohet lehtsisht nga tabela e msiprme, fokusi n dekadat

e kaluara, jo vetm n Shqipri por kudo npr bot ka qn ai i administrimit t
testeve formale n klas . 54
52

Armstrong, T. (1994). Multiple intelligences in the classroom. Philadelphia:Association for Curriculum

Development, fq. 154; Bailey, K. (1998). Learning about language assessment: Dilemmas, decisions and
directions. Boston Heinle and Heinle, fq. 207.
53
Sipas Brown dhe Hudson, t flassh pr vlersim alternativ nnkupton dika q qndron jasht krkesave
t ndrtimit t nj artikulli testues. Ndrkoh q termi alternativat n vlersim njohin faktin se testet jan
vetm nj prej shum alternativave t mundshme brenda konceptit t trsishm t vlersimit.
54
Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 474

42

Testet tradicionale ndryshojn kryekput nga vlersimi alternativ pasi

nxnsit vlersohen mbi at ka ata integrojn dhe prodhojn m shum sesa mbi at
ka ata jan t aft t kujtojn dhe riprodhojn . 55
Ndrkoh, deri tani n kt kapitull, kemi treguar se vlersimi sht nj term
i gjer i cili mbulon fardolloj prpjekjeje t ndrgjegjshme nga ana e msuesit apo
nxnsit pr t arritur disa prfundime mbi bazn e performancs s tyre. Testimet
jan thjesht nj nnbashksi e caktuar e sfers s gjer t mundsive q ekzistojn
brenda vlersimit, sigurisht q ato prbjn nj nnbashksi shum t spikatur t saj,
por jo i gjith vlersimi prbhet nga testime.
Vitet e fundit, msuesit e gjuhve t huaja kan br prpjekje pr t zhvilluar
obsione vlersimi ndryshe nga testet tradicionale, obsione t cilat gjithsesi hartohen
me kujdes dhe i prmbahen kriterit pr nj vlersim t prshtatshm e t duhur.
Shpeshher, dgjojm t prmendet termi vlersim alternativ pikrisht pr tju
referuar ktij lloj vlersimi n mnyr q ai t dallohet qartazi nga vlersimi
tradicional. Gjithsesi, ashtu si e theksuam dhe m lart, ne do t preferojm t
prdorim shprehjen e Brown dhe t Hudson alternativa n vlersim , duke theksuar
prgjegjsin e aplikimit t t gjitha principeve t vlersimit dhe jo pr ti trajtuar ato
si ndarje t veuara t praktikave normale t vlersimit.
Gjithnj e m shum msues n t gjith botn kan filluar t pranojn faktin
se vlersimet alternative jan nj mjet i rndsishm i arritjes s nj panorame
dinamike t zhvillimit dhe prparimit t prgjithshm t nxnsve.
Vlersimi alternativ u referohet procedurave t cilat mund t prdoren brenda
kontekstit t msimdhnies dhe t cilat mund t bhen shum lehtsisht pjes
prbrse e aktiviteteve t prditshme t klass apo dhe shkolls. 56
Kto tipe vlersimi jan veanrisht t vlefshme n msimdhnien e gjuhs
angleze sepse ato prdorin strategji t cilat krkojn nga studentt t shfaqin at far
ata jan t aft t bjn me gjuhn e msuar.
Vlersimi alternativ sht nj trend i ri n mjedisin msimor shqiptar. Gjithnj
e m tepr n kto mjedise sht duke u folur pr portofole, ditare, konferenca,
vzhgime etj. dhe interesi si i nxnsve ashtu dhe i msuesve n kto alternativa
vlersimi sht gjithnj e n rritje. Arsyeja kryesore e ktij interesimi vjen si pasoj
e faktit se kto lloj vlersimesh ndryshojn n mnyr thelbsore nga vlersimi
tradicional madje shum prej tyre motivojn punn dhe prparimin e nxnsve n t
nxnit e tyre. Le t shohim dhe le t marrim n analiz disa prej alternativave m
t prhapura t vlersimit.
55

Huerta-Macias, A.(1995). Alternative assessment:Responses to commonly asked questions. TESOL

Journal,5, fq9.
56
Hamayan, E.V. (1995). Approaches to alternative assessment. Annual Review of Applied Linguistics, 15,
fq 213

43

1.5.15.1.Portofolet ose dosjet

Nj nga format m t dgjuara t alternativave n vlersim brenda kornizs

komunikative sht dhe hartimi i portofoleve. Nj portofol sht nj prmbledhje
e qllimshme e puns s nxnsve e cila u paraqet nxnsve dhe t tjerve prpjekjet
e tyre, progresin e tyre dhe arritjet e tyre n fusha t caktuara. 57
Ato prdoren pr t prmbledhur pjes t puns s nxnsve n mnyr q t
shihet dhe analizohet zhvillimi gjuhsor i nxnsit. Sipas studiuesit t njohur Tierney
n nj portofol mund t prfshihen tipet e mposhtme t materialeve:
Rregjistrimet audio dhe video t leximeve apo t prezantimeve me goj.
Pjes me shkrim si dialogje t marra nga ditari, raportime librash, detyra me
shkrim ose projekte t ndryshme me shkrim
Punime artistike si piktura, vizatime, grafik dhe tabela
Shnime t marra gjat intervistave apo konferencave
Testime
Pr t fituar nj perspektiv t shumfisht mbi zhvillimin akademik t nxnsve,
sht thelbsore pr msuesit q t prfshijn m shum se nj tip t materialeve
t prmendura m lart n portofolet individuale t nxnsve.
Dy tipet m t rndsishme t dosjeve t prdorura jan Dosja me punt m t
mira dhe Dosja pr zhvillimin dhe procesin e t nxnit. Ekziston nj dallim mes
ktyre dy tipe dosjesh. Dallimi sht i ngjashm me ndryshimin midis vlersimit
formues dhe atij prmbledhs. 58
Dosjet pr punt m t mira jan nj przgjedhje e produkteve, e punve m t mira
t nxnsve...ndrsa dosjet pr zhvillimin dhe procesin e t nxnit prdoret pr t
mbledhur t gjitha modelet e puns s nxnsit gjat nj kohe t caktuar. 59
Portofolet konsiderohen t dobishme, veanrisht pr nxnsit t cilt jan
duke msuar nj gjuh t huaj (n rastin ton gjuhn angleze) sepse ato ofrojn nj
matje m t gjer t asaj ka studentt mund t bjn dhe sepse ato zvendsojn
kontekstin e limituar n koh t detyrave me shkrim, e cila pr shum koh sht
pretenduar si nj element diskriminues kundra nxnsve jo anglishtfols. 60
57

Genesee, E. , dhe Upshur, J. (1996). Classroom-based evaluation in second language education.

Cambridge, UK: Cambridge University Press fq. 99
58
Woolfolk, Anita. (2011). Psikologji Edukimi, botimi i njmbdhjet, CDE Qendra pr Arsim
Demokratik, fq 507
59
Musai, B. (2002), Metodologji e msimdhnies, Pegi, fq. 274
60
Bushman, L. & Schnitker, B. (1995). Teacher attitudes on portfolio assessment, implementation, and
practicability. (ERIC Document Reproduction Service No. ED388661) fq. 61

44

Ata duket se jan nj premtim i rndsishm n nxitjen e dimensioneve t t

msuarit dhe n promovimin e autonomis s nxnsve 61 dhe ato stimulojn
ndjenjn e pronsis mbi punn e tyre 62. Pr shum nxns, testimet jan shum t
lodhshme dhe t mrzitshme, ndrkoh q ditaret, portofolet apo intervistat jan nj
argtim i vrtet.
1.5.15.1.1. Portofolet e zhvillimit apo t rritjes dhe avantazhet e prdorimit t
tyre
Portofolet e rritjes mund t jen shum t dobishm n vlersimin e rritjes dhe
progresit t nxnsve n shum aspekte gjuhsore ndr t cilat mund t veojm
aspektin e shkrimit krijues. Aftsia pr t shkruar n mnyr efektive sht duke
marr gjithnj e m tepr prparsi dhe msimdhnia e aftsis s t shkruarit sht
duke marr nj rol gjithnj e n rritje n fushn e msimit t gjuhve t huaja 63.
Aftsia prodhuese e shkrimit konsiderohet t jet nj pesh reale dhe nj sfid
e vrtet pr nxnsit shqiptar jo vetm n rastin kur ata duhet t shprehen n nj
gjuh t huaj, por madje edhe kur u nevojitet t prdorin gjuhn e tyre amtare.
Prdorimi i portofoleve n klas, u jep mundsin si nxnsve, ashtu edhe msuesve
t kontrollojn dhe rishikojn n mnyr kritike prparimin e nxnsve n aftsit
e tyre t shkrimit krijues prgjat t gjith semestrit apo vitit shkollor.
Portofoli i nxnsit n klas ka pr synim q t nxis msimdhnien dhe
t nxnit, sipas Nunan, ato kan aftsin t rrfejn rreth prparimit dhe ecuris
s nxnsit si dhe integrojn vlersimin me nxnien64
Vlersimi dhe msimdhnia konsiderohen si t lidhura n mnyr t pandashme nga
njra-tjetra. Vlersimi sht nj proces interaktiv dhe bashkveprues gjat t cilit,
mblidhet informacion n situata t natyrshme t msimdhnies n klas65
Nj porfol i mirorganizuar dhe i mirmenduar v n dukje aftsit e nxnsit pr
t marr pjes n nj proces msimor n mnyr aktive dhe n t njjtn koh i jep
mundsin msuesit q t vlersoj nxnnsit e tij/saj n mnyr sistematike.
Kto dosje, do t shrbejn pr t evidentuar rritjen dhe ndryshimin prgjat
nj periudhe t caktuar kohe, pr t identifikuar pikat e forta dhe dobta si dhe pr
t ndihmuar n zhvillimin e aftsive t ndryshme t tilla, si: vetvlersimi dhe

61

Chen, L. (1993). Portfolios in second and foreign language classroom assessment. Retrieved October 21,
2005 from http://spectrum.troy.edu/~lchen/ papers/portfolio.doc.
62
Tierney, R.J., Carter, M.A., & Desai, L.E. (1991). Portfolio assessment in the reading-writing classroom.
Norwood, MA: Christopher Gordon.
63
Weigle, S. C. (2002). Assessing writing. Cambridge: Cambridge University Press. fq 35
64
Nunan, D. (2003). Practical English language teaching. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
fq. 80
65
Hedge, T. (2000). Teaching and Learning in the Language Classroom, Oxford University Press, USA, fq
364

45

synimvnia. Pr pasoj, si kmbngul dhe Brown, prdorimi i portofoleve si nj mjet

vlersimi sht kryekput i lidhur me msimdhnien pr sa koh q portofolet shihen
si nj prej alternativave m t prdorura n vlersim, veanrisht e par kjo brenda
kornizs s msimit komunikativ t gjuhs s huaj66.
Portofolet prkufizohen si "nj prmbledhje e qllimshme e puns s nxnsit,
e cila i tregon vet nxnsit por edhe t tjerve prpjekjet e tij, prparimin dhe arritjet
e tij n fusha t caktuara"67.
Nxnsit dhe msuesit s bashku jan t lir q her pas here tu rikthehen
materialeve q prmban portofoli pr t rishikuar apo thjesht dhe pr t rilexuar
materialet e krijuara m par nga nxnsit.
Kjo praktik alternative vlersimi sht shum e dobishme pr t promovuar
aftsin e shkrimit q n realitet prbn nj shqetsim t vazhdueshm n realitetin
shqiptar. Ata nxns, t cilt e gjejn veten e tyre n shkrim do t ken kshtu
mundsin q ta praktikojn kt aftsi m shpesh dhe nga ana tjetr, ata nxns
t cilt nuk jan t apasionuar pas shkrimit ndoshta do t motivohen nse ata
do t arrijn t kuptojn se portofolet nuk do t shrbejn si mjete notvnse pr
msuesin, por m tepr si tabela treguese t vetrritjes e zhvillimit t tyre gjuhsor.
N kt mnyr, ata nxns t cilt ndjehen t turpruar q t publikojn shkrimet
e tyre do t fillojn t ndihen m rehatshm dhe m t relaksuar sa her q do t ulen
pr t hedhur dika n letr.
Si u prmend m sipr, portofolet e zhvillimit prdoren pr t ndjekur hap pas
hapi zhvillimin e nj ose m shum produkteve apo performancave dhe si t tilla ato
mund t prdoren duke u bazuar mbi nivelin, nevojat dhe qllimet e nxnsve. Vetm
pasi t jet prcaktuar m s miri audienca, prmbajtja, procesi, manaxhimi,
komunikimi dhe vlersimi gjithnj n bashkpunim t ngusht me nxnsit, ather
msuesi sht i aft q ta vr at n praktik n mnyr efikase.
Ky lloj vlersimi sht shum i besueshm, sepse nxnsve u jepet mundsia
t vlersojn nse elementt prbrs t portofoleve t tyre kan prmbushur
standardet, krkesat apo kompetencat e prcaktuara si pr porfolin e tyre, ashtu edhe
pr portofolet e nxnsve t tjer n klas. Pr m tepr ky portofol mund
t vlersohet edhe nga nxns t tjer dhe pse jo dhe nga vet prindrit e nxnsve
duke br t mundur n kt mnyr rritjen e shkalls s transparencs mes nxnsve,
msuesve dhe prindrve.

66

Brown, H.D. (2004). Language assessment. Principles and classroom practices. White Plains, NY.
Pearson Ed. Fq 131
67
Genesee, F., & Upshur, J. A. (1996). Classroom-based Evaluation in Second Language Education.
Cambridge: Cambridge University Press., fq 99

46

Si shprehet dhe Gottlieb, portofolet u shrbejn nxnsve si udhrrfyes n

marrjen e vendimeve dhe si pasqyrues t mnyrs si ata arsyetojn, krijojn, ndrtojn
strategji dhe reflektojn''68.
N vitin 2003 Chang dhe Chang69 n nj eksperiment t tyre integruan
inteligjencat e shumfishta me vlersimin prmes portofolit n nj klas t shtat dhe
i krahasuan rezultatet e marra, me nj klas tjetr t shtat e cila msonte gjuhn
angleze sipas metodave tradicionale. U vrejt se u hasn dallime t shumta n arritjet
e nxnsve n testimet e kryera, dallime n motivimin e nxnsve pr t msuar dhe
n klimn e prgjithshme t klass. Thn shkurt, n pedagogji, portofolet me gjith
prmbajtjen e tyre, shihen si nxits t inteligjencave shumfishe t nxnsve,
vetreflektimit, mendimit kritik, prgjegjsis pr t msuar, si dhe nxits t krijimit
t aftsive dhe njohurive n nj fush t caktuar.
Pr m tepr Carter dhe Desai theksojn q mes t tjerave, msuesit duhet
t ken n vmendjen e tyre kto shtje:
T mbajn me kujdes t dhna dhe shnime t bra gjat
rishikimit t portofoleve dhe prgjat konferencave t
organizuara rregullisht me nxnsit ku ata shpalosin punn e
tyre me portofolet
T mbajn me kujdes shnim nse puna e kryer n portofole i
prmbush kriteret q ato vet si msues kan prcaktuar si pjes
integrale e puns q synohet t mblidhet prej tyre
T hartojn tabela vlersimi rreth arritjeve t nxnsve
Cilndo metod q msuesit przgjedhin t prdorin, ato duhet t reflektojn
s bashku me nxnsit e tyre mbi punn e kryer, t zhvillojn aftsin e nxnsve pr
t par me sy kritik prparimin e tyre vetiak si dhe prparimin e nxnsve t tjer n
klas. sht thelbsore t theksohet se nuk sht portofoli n vetvete mjeti q sjell
zhvillimin dhe prparimin, por jan rrugt dhe mnyrat sesi nxnsit dhe msuesit
e prdorin at n klas q sjell nj analiz kritike t puns s br dhe t arritjes
s synimeve e qllimeve t vna nga t dyja palt.

68

Gottlieb, Margo. (1995). Nurturing Student Learning Through Portfolios. TESOL Journal,
Vjesht 1995, fq. 12
69
Chang, Y. R., & Chang, J. Y. (2003). (The effect of multiple-intelligence-based teaching and
portfolio assessment on English learning achievement, learning motivation, and class climate in English
class of junior high school, Journal of Educational Psychology, 34 (2), fq 199-220.

47

1.5.15.1.2. Disavantazhet e prdorimit t portofoleve dhe zgjidhjet e mundshme

Deri tani, diskutuam mbi pikat e forta t prdorimit t portofoleve, por n
munges t perfeksionit natyrshm, prdorimi i tyre mbart me vete edhe disa t meta.
Sapo theksuam se portofolet ndihmojn msues dhe nxns bashk t vlersojn me
lehtsi prparimin e nxnsve n detyrat me shkrim dhe gjithashtu theksuam se
prdorimi i tyre promovon vetvlersimin, por nse analizojm tri aftsit e tjera,
t dgjuarit, t lexuarit dhe t folurit, shohim se ato nuk jan lehtsisht
t vlersueshme. sht pikrisht ky nj prej disavantazheve m t mdha
t prdorimit t portofoleve n klas.
Gjithsesi, gjithmon gjendet nj zgjidhje. Nse planifikohen me kujdes, mund
t prdoren konferencat apo prezantimet si mnyra pr t mbajtur nn kontroll
aftsin e t folurit t nxnsve si dhe pr t analizuar t menduarin kritik t tyre.
Nj tjetr mjet q mund t prdoret nga msuesit pr t vlersuar aftsin e t folurit
sht ndarja e portofoleve mes nxnsve jo vetm duke patur si synim vlersimin mes
njri-tjetrit, por gjithashtu dhe thjesht pr synime t prdorimit t gjuhs s folur.
Pr m tepr, sot debatohet gjersisht se portofolet e rritjes nuk do t
vlersoheshin shum nga ata nxns, t cilt gjithnj kan nevoj dhe duan q
t shprblehen pr arritjet e tyre pozitive. Nj portofol i till nuk do t ishte
mjaftueshm motivues pr kta nxns, por nuk mund t themi t njjtn gj pr nj
portofol vlersues dhe konkurrues mes nxnsve. Nse mes punimeve n portofole
do t synohej t zgjidheshin m t mirt prej tyre dhe ato t reklamoheshin diku
(qoft dhe n ambientet e klass apo akoma m mir shkolls) patjetr q kjo
do t nxiste shum m tepr punn krijuese tek ata nxns t apasionuar pas shkrimit
dhe jo vetm.
Si u vrejt n seksionin e msiprm, jan kryer studime t shumta mbi
ndikimin q prdorimi i portofoleve ka te nxnsit q msojn nj gjuh t huaj e n
rastin ton at angleze. Por duhet t theksojm se efekti i padiskutueshm q
portofolet kan mbi t shkruarin as nuk krahasohet me ndikimin dhe rolin q ato
luajn n t lexuar dhe t dgjuar. Vetm n ato raste kur punimet e nxnsve
qarkullojn mes tyre dhe pas leximit t kryer ato vijojn t diskutojn mbi shtje
t ndryshme t trajtuara n to, ather mund t themi q deri diku kemi punuar dhe n
drejtim t ktyre dy aftsive t tjera. Gjithsesi zhvillimi i aftsive t t dgjuarit,
t lexuarit dhe t folurit mbetet periferik.
Prpos shtjeve akademike, sht thelbsore t diskutojm edhe ato
psikologjike. Aplikimi dhe zbatimi me efikasitet i vlersimeve alternative
(i portofoleve n rastin ton) krkon shum koh dhe trajnim specifik n mnyr q
kjo prqasje t prqafohet plotsisht nga nxns e msues bashk.
Deri diku, duhet pranuar se prdorimi i portofoleve n kontekstin shqiptar por
dhe at botror sht i fokusuar kryesisht mbi zhvillimit e aftsive t t shkruarit dhe
48

mbase dhe n t ardhmen do t vazhdohet n t njjtn linj. Pikrisht ky fakt, shihet

si nj prej disavantazheve m t mdha t prdorimit t tyre. Megjithat, ashtu si
prmendm dhe m lart, duhet t kujtojm se t shkruarit sht nj prej katr aftsive
gjuhsore, t cilat kan nevoj pr promovim dhe duke qen n kt pozit, portofolet
mund dhe duhet t prdoren gjersisht, par pikrisht nga ky kndvshtrim.
N prgjithsi t gjith tipet e portofoleve e n veanti portofolet e zhvillimit
mund ti shrbejn qllimit t tyre me devotshmri, vetm nse planifikohen dhe
administrohen me kujdes. Nj mnyr mjaft e mir pr t filluar prdorimin e tyre
sht duke nisur me hapa t vegjl. Muaj pas muaji dhe semestr pas semestri,
si msuesit, ashtu edhe nxnsit do t fillojn t familjarizohen m tepr me kt tip
vlersimi dhe nj dit do t arrijn t shndrrohen n prdorues efikas t tij.
Portofolet e rritjes jan nj premtim i madh pr nxnsit q msojn nj gjuh
t huaj. Ndonse sfida pr t modifikuar metodat aktuale t vlersimit dhe pr
t zhvilluar prqasje t reja nuk sht nj sfid e leht dhe pavarsisht disavantazheve
q ato mbartin, prparsit dhe t mirat q prfitojn si msuesit ashtu dhe nxnsit
jan t shumta.
1.5.15.1.4. Prdorimi i portofoleve n t ardhmen
N mnyr domethnse, studimet e kryera n kt fush e favorizojn
sistemin e portofoleve. Nxnsit i konsiderojn punimet n portofole si nxits pr
t msuar m shum dhe i shohin kto t fundit si mjete t mira pr t analizuar dhe
testuar procesin msimor duke uar kshtu n prmirsimin e metodave
t msimdhnies aty ku lipset e nevojshme.
Nga ana tjetr, vet nxnsit prfitojn nga sistemi i portofoleve, par n
kornizn e zhvillimi t prdorimit t gjuhs angleze dhe rritjes s besimit n vetvete
n prdorimin e ksaj gjuhe. Ato arrijn t fitojn nj pavarsi n t msuar,
promovojn talente t shumfishta si dhe zhvillojn t menduarin kritik. T vetmit
shkopinj nn rrota prgjat zbatimit t ktij sistemi jan pasojat e kulturs tradicionale
t vlersimit.
Duke marr parasysh studimet e kryera n fushn e vlersimit prmes
portofoleve, rezultatet pozitive mund t prmblidhen si m posht:
Reagim pozitiv si i msuesve, ashtu edhe i nxnsve kundrejt
prdorimit t portofoleve n klas
Zhvillim i nj sjelljeje dhe qndrimi pozitiv kundrejt t msuarit
Nj vlersim m i suksesshm i arritjeve t nxnsve krahasuar
me vlersimin prmes testeve tradicionale

49

 Prmirsim i aftsive shkruese t nxnsve dhe ndryshime

pozitive n t nxnit e nxnsve
Rritje e prgjegjsis individuale t nxnsve ndaj t msuarit
t tyre
Prmirsim i t menduarit kritik t nxnsve, strategjive
t zgjidhjes s problemeve dhe aftsive vetvlersuese
Dshmi t rolit t portofoleve n prmirsimin e komunikimit
mes nxnsve, msuesve, drejtuesve dhe prindrve.
Pr m tepr, disa studiues70 kan deklaruar se efektet reale t prdorimit
t portofoleve mund t vrehen vetm prgjat viteve n vazhdim, pasi efekti i tyre
mbi arritjet dhe sjelljet e nxnsve mund t mos jet i menjhershm apo t paktn
menjher i dukshm. Ata gjithashtu theksojn se vlersimi prmes portofoleve
kushton financiarisht m shum krahasuar me vlersimin e standardizuar dhe se
msuesit dhe nxnsit duhet t jen t trajnuar dhe t familjarizuar me prdorimin
e tyre q n nj koh t hershme n mnyr q prdorimi i tyre t vij sa m
natyrshm t jet e mundur. Si prfundim, mund t themi q msuesit dhe nxnsit
duhet t jen n dijeni t pikave t forta e t dobta t ksaj prqasjeje prpara se
t prpiqen ta vn at n zbatim.
1.5.15.2.

Ditaret e nxnsve

Ditaret mendohen prgjithsisht si mundsi pr t shkruar n mnyr

relativisht t lirshme pa i dhn shum rndsi pjess s korrektsis gramatikore apo
drejtshkrimore. Ndrkoh ditaret mund t ken nj sr qllimesh:

prgjigje dhe reagim ndaj leximit t nj pjese leximi,

diskutime mbi shtje gramatikore,
vetvlersim dhe vlersim,
reflektime mbi qndrime apo ndjenja pr veten.

Koht e fundit, cilsit e vlersimit t shkrimit t ditareve kan luajtur nj rol

t rndsishm n procesin e msimdhnies dhe msimnxnies. Pr vet faktin se
ditaret kan natyrn e nj dialogu mes nxnsit dhe msuesit, ato i ofrojn nj
mundsi unikale msuesit pr tu dhn lloje t ndryshme vrejtjesh (fidbek-u) apo
komentesh nxnsve t tyre 71.

70

Tiwari, A. (2003). From process to outcome: The effect of portfolio assessment on student learning.
Nurse Education Today, 23(24), 269-277; Coombe, C. & Barlow, L. (2004). The Reflective portfolio:
Two case studies from the United Arab Emirates. English Teaching Forum, 42(1), 18-23.
71
Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 476

50

Prdorimi i ditareve si instrument vlersues krkon nj prqasje sistematike

dhe t specifikuar n mnyr t kujdesshme duke qen se shum nxns mund t
hasen pr her t par me kt mnyr shkrimi.
1.5.15.3. Konsultimet
Pr vite me radh kan prbr nj pjes rutin t orve t msimit t gjuhve
t huaja, veanrisht n punt me shkrim. Konsultimet kryejn funksione t shumta
por mes tyre mund t prmendim: komentimi i drafteve t eseve, rishikimi
i portofoleve, kshillimi i nxnsit mbi nj prezantim apo detyr me shkrim,
komentimi i rezultateve t arritura n testim etj.
Konsultime t tilla jan prdorur dhe vazhdojn t prdoren gjersisht n
msimin e gjuhve t huaja por ato shpesh nuk shihen nn strehn
e vlersimit. N fakt, prmes tij msuesi ndihmon dhe lehtson prmirsimin
e punve me shkrim t nxnsve t tij. Prmes konsultimit, nj msues mund
t marr prsipr rolin e lehtsuesit dhe udhrrfyesit, dhe jo at t nj kontrollori
dhe dhnsi t nots finale. N kt atmosfer motivuese, nxnsit mund t ndjejn q
msuesi sht nj aleat i tyre i cili sht duke i inkurajuar ata t vetreflektojn mbi
punn e tyre 72.
sht thelbsore q konsultimi t konsiderohet si nj dialog, t cilit nuk do ti
vihet nj not. Konsultimet nga natyra e tyre jan formative dhe jo somative.
Vlersimi formativ i drejton nxnsit drejt zhvillimit t mtejshm dhe nuk u jep atyre
thjesht nj prmbledhje finale t performancs s tyre.
1.5.15.4. Vzhgimet
Nj nga karakteristikat kryesore t nj msuesi t mir sht aftsia pr t
vzhguar nxnsit teksa ata punojn apo paraqesin punimet e tyre. Msuesit jan
vazhdimisht t prfshir n nj proces t marrjes dhe matjes s performancs s
nxnsve t tyre dhe n mnyr intuitive ata jan duke i vlersuar ato dhe duke i
prdorur pr t ofruar komentet e tyre. Edhe pa kryer asnj testim apo provim,
msuesit din shum pr nxnsit e tyre 73.
Nj prej objektivave t vzhgimeve t tilla sht t vlersoj nxnsit sa m
shum q t jet e mundur pa dijenin e tyre (dhe pa ankthin e mundshm)
t vzhgimit, n mnyr q natyrshmria e performancs s tyre gjuhsore
t maksimizohet.

72

Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 477
73
Po aty, f. 479

51

I.6. Vlersimi i katr aftsive baz, gramatiks dhe leksikut

Procesi i vlersimit n msimdhnien dhe msimnxnien e gjuhve t huaja
sht vrtet kompleks duke u bazuar s pari n t tr aspektet prbrs t nxnies s
nj gjuhe t huaj. Kshtu, nse do t merrnim prsipr t evidentonim elementt baz
q do t donim t vlersonim n arritjet e nj nxnsi ather do t renditnim si
kryesore katr aftsit baz gjuhsore: t folurit, t lexuarit , t dgjuarit dhe t
shkruarit.
Prpos tyre, aspektet e leksikut dhe t gramatiks jan gjithashtu t nj
rndsie t veant dhe duhen marr n shqyrtim n veanti prsa i takon vlersimit.
Si sht lehtsisht e kuptueshme, secili nga kto element prbrs t gjuhs
prmban karakteristikat e tij dhe shfaq forma t ndryshme prezantimi. Rrjedhimisht
edhe vlersimi i secilit prej ktyre aftsive gjuhsore apo aspekteve gjuhsore do t
krkoj nj vlersim t specifikuar dhe me karakteristika t mirprcaktuara.
I.6.1. Vlersimi i t dgjuarit, t folurit, t lexuarit, dhe t shkruarit
do or msimi n klas prfshin nj form vlersimi, form e cila mund t
jet si e paplanifikuar, jozyrtare dhe intuitive ashtu dhe e shprehur n formn e nj
testi zyrtar, t paraprgatitur e t matshm. N mnyr q t kthejm vmendjen ton
nj rol tejet t rndsishm q msuesit duhet t luajn n procesin msimor, do t
prezantojm n vijim nj sr parimesh dhe udhzimesh mbi vlersimin e katr
aftsive baz n klas.
1.6.1.1. Vlersimi i t dgjuarit
Vlersimi i aftsis s t dgjuarit sht nj prej vlersimeve m pak
t kuptuara dhe m pak t zhvilluara ndonse sht nj nga fushat m t rndsishme
t testimit dhe vlersimit gjuhsor. N fakt Nunan e quan t kuptuarit e dgjimit
kushririn m t varfr mes aftsive t shumta gjuhsore . 74
Jo rastsisht n kt punim, dgjimi sht marr n analiz i pari nga katr aftsit
baz gjuhsore.
Si msues ne e njohim rndsin e msimit t aftsis s dgjimit nga ana
e nxnsve tan e m pas vlersimin e ksaj aftsie gjuhsore t tyre por, pr shum
arsye nuk mundemi t punojm n mnyr efikase pr ta arritur kt gj.
Nj arsye pr kt sht fakti se procesi i t dgjuarit sht nj proces i
brendshm dhe nuk mund t jet objekt i studimit apo vshgimit t drejtprdrejt.
74

Nunan, D. (2003). Practical English language teaching. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
fq. 78

52

Por, pr t msuar t folurit e nj gjuhe t huaj, nxnsit duhet s pari t kuptojn

gjuhn e folur q ata dgjojn. N t shkuarn, gjuhtart hipotetizonin se dgjimi
ishte nj aftsi pasive sepse ajo nuk mund t vzhgohej . 75
Por n modele teorike m moderne, dgjimi krejt ndryshe tashm konsiderohet
si nj proces aktiv. Nj tjetr arsye pr shprfilljen n t shkuarn t aftsis s
dgjimit ishte fakti se aftsit produktive t t shkruarit dhe t t folurit ishin n
qendr t msimdhnies s gjuhve t huaja. Gjithsesi, vitet e fundit, pozicionimi
i gjuhtarve mbi kt shtje ka ndryshuar, dhe tashm dgjimit po i kushtohet nj
vmendje m e madhe.
Sipas Nunan, prpara se ne t zhvillojm teknika vlersimi t prshtatshme pr
dgjimin, duhet m par t kuptojm natyrn e dgjimit. 76
Literatura na ofron kryesisht dy modele dgjimi, nga posht-lart dhe nga
Lart-posht. N procesimin e dgjimit sipas modelit nga posht-lart,
dgjimi besohet t jet nj proces linear i cili nxirret n baz t t dhnave . 77
Me fjal t tjera, t kuptuarit ndodh ather kur dgjuesi arrin t dekodoj n
mnyr t suksesshme tekstin e folur. Kto tinguj mund t variojn nga njsit m t
vogla kuptimplote, si p.sh. fonemat deri te tekstet e plota. Pra, t kuptuarit ndodh
ather kur nxnsi e dgjon fjaln, e dekodon at dhe e lidh m pas me fjalt e tjera
pr t formuar fjalin. Kto fjali s bashku, n fund krijojn tekste kuptimplote.
Nga ana tjetr, n rastin e t dgjuarit sipas procesit nga lart-posht, dgjuesi
sht i prfshir drejtprsdrejti me ndrtimin e kuptimit nga teksti i dgjuar.
N kt proces, nxnsi prdor informacione t marra nga konteksti dhe situata pr
t arritur t kuptuarit e asaj far dgjohet. Msuesit duhet jo vetm tu msojn
nxnsve t tyre t dyja kto tipe dgjimi por dhe ti vlersojn ato.
Gjuhtari i njohur Buck n 2001 arriti t identifikonte tri prqasje kryesore
ndaj vlersimit t aftsive dgjuese, prqasjen e copzuar (discrete point), t integruar
dhe komunikative .78
Prqasja e copzuar e ndante dgjimin n elementt e tij prbrs dhe i vlersonte ato
vemas. Disa nga tipet e zakonshme t pyetjeve n kt prqasje prfshinin dallimin
e fonemave, njohjen e parafrazave dhe vlersimin e prgjigjes.
Ndrkoh m pas u shfaq n horizont edhe prqasja e integruar, t ciln Oller

75

Coombe, C., Folse, K. & Hubley, N (2007). A practical guide to assessing English language learners.
Ann Arbor, MI: University of Michigan Press. fq. 90
76
Nunan, D. (2003). Practical English language teaching. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
fq. 101
77
Coombe, C., Folse, K. & Hubley, N (2007). A practical guide to assessing English language learners.
Ann Arbor, MI: University of Michigan Press. fq. 91
78
Buck, G. (2001). Assessing listening. Cambridge, UK: Cambridge University Press. fq 65

53

e shpjegon shum mir: ndrkoh q artikujt e copzuar prpiqen q t testojn

njohurin e gjuhs t copzuar n nj e nga nj, vlersimi i integruar prpiqet q t
vlersoj kapacitetin e nxnsit pr t prdorur shum copza n t njjtn koh 79.
Ithtart e prqasjes s integruar ndaj vlersimit t dgjimit, besonin se e tr
gjuha sht m e madhe sesa shuma e pjesve t saj.Prqasja komunikative ndaj
vlersimit t dgjimit erdhi si rezultat i lvizjes s msimdhnies gjuhsore
komunikative 80.
N kt prqasje, dgjuesi duhet t jet i aft t kuptoj mesazhin dhe m pas ta
prdor at n kontekst. Formatet e pyetjeve n kt vlersim duhet t jen t nj
natyre autentike.
Przgjedhja e nj prqasjeje kundrejt nj tjetre si vrehet, varet kryesisht nga
preferencat dhe nga objektivat q msuesi i ka vn vetes dhe nxnsve t tij/saj.
Gjithsesi mbetet pr tu theksuar fakti se aftsia e t dgjuarit sht nj prej aftsive
m pak t rrahura n realitetin e shkollave shqiptare, kjo pjesrisht dhe pr shkak t
mungess n infrastrukturn e shkollave. Mjetet audio n shkolla n t shumtn e
rasteve mungojn por edhe ato pak shkolla q mund t ken n pronsi t tyre mjete
audio, nuk i kan ato funksionale.
Rrjedhimisht, duke qen se t dgjuarit nuk msohet n shkollat shqiptare, t
flassh pr vlersimin e t dgjuarit do t ishte e teprt dhe e pavend.
Por nse t gjith msuesit do t fillonin t prpiqeshin sadopak pr t sjell
anglishten e folur n klasat e tyre, dhe nse ata do t trajnoheshin mbi vlersimin e t
dgjuarit, ather ndryshimi q do t arrihej do t ishte mjaft i dukshm dhe mjaft
i dobishm pr t gjith aktort n kt proces.
1.6.1.2. Vlersimi i t folurit
Par nga nj kndvshtrim pragmatist i performancs gjuhsore, t dgjuarit
dhe t folurit qndrojn pothuajse gjithnj t pranvn. Ndrkoh q si vrejtm
edhe m lart, ekziston mundsia e izolimit t disa tipeve t performancs dgjimore.
Shfaqet shum i vshtir izolimi i artikujve t folur t cilt t mos prfshijn edhe
bashkveprimin e t kuptuarit dgjimor (thn m thjesht t dgjuesit).
Vetm n kontekste t limituara t t folurit (si pr shembull monologjet, fjalimet,
t treguarit e nj historie apo t lexuarit me z t lart) na ofrohet mundsia q t
vlersojm gjuhn e folur pa pjesmarrjen dgjimore t nj bashkfolsi.
Nse t folurit sht nj aftsi prodhuese e cila mund t vzhgohet n mnyr
empirike dhe t drejtprdrejt, kto vzhgime jan n mnyr t pandryshueshme
79

Oller, J. (1979). Language test at school: A pragmatic approach. London: Longman, fq.37
Coombe, C., Folse, K. & Hubley, N (2007). A practical guide to assessing English language learners.
Ann Arbor, MI: University of Michigan Press. fq. 91
80

54

t ndikuara nga saktsia dhe efektiviteti i aftsis dgjuese t vlersuesit, aftsi e cila
domosdoshmrisht prfshin besueshmrin dhe vlefshmrin e nj vlersimi n t
folur. Por si e dim, me siguri q pikt apo nota e marr n t folur sht
ekskluzivisht vetm nj matje e prodhimtaris s t folurit pa sqarimet e mundshme
dhe t shpeshta t bashkbiseduesit? Bashkveprimi mes t folurit dhe t dgjuarit
sfidon hartuesin e nj vlersimi n t folur dhe krkon q ai t heq mnjan sa m
shum q t jet e mundur, faktort q lidhen me aspektin dgjimor.
N vlersimin e t dgjuarit, prmendm disa prqasje t vlersimit t t
dgjuarit. Nj taksonomi e ngjashme haset edhe n vlersimin e t folurit, taksonomi
e zhvilluar nga Brown n dy prej librave t tij m t lexuar: Teaching by principles
dhe Language assessment, principles and classroom practices.
Vlersimi imitues 81 ka t bj drejtprsdrejti me aftsin (tepr t thjesht) t t
prsriturit (si papagall) t nj fjale apo nj shprehjeje ose mundsisht dhe t nj
fjalie. Ktu, msuesi sht i interesuar vetm n at ka tradicionalisht njihet si
shqiptim, nuk i kushtohet vmendje aftsis s nxnsit pr t kuptuar apo
shprehur dika apo edhe pr t marr pjes n nj bashkbisedim interaktiv.
Nj tip tjetr i t folurit, i cili prdoret shpesh n kontekstet e vlersimit sht
sipas Brown prodhimi i pjesve t shkurtra t gjuhs s folur n mnyr q t
demonstrohet aftsia e nxnsit n nj fush t ngusht t marrdhnieve gramatikore,
frazale, leksikore apo fonologjike 82 (t till, si: elementt prozodik, intonacioni,
theksi, ritmi etj) . Shembuj t vlersimit intensiv prfshijn ushtrimet me prgjigje t
drejtuara, lexime me z t lart, plotsime fjalish apo dialogjesh, ushtrime me
interpretime t fotografive dhe prkthime t ndryshme.
Vlersimi i prgjigjes prfshin bashkveprim por n nj nivel disi t limituar
t dialogjeve shum t shkurtra, prshndetjeve standard dhe bisedave t shkurtra,
krkesave apo komenteve t thjeshta dhe kshtu me rradh. Stimuli sht pothuajse
gjithnj nj e dhn e folur me ndoshta nj ose dy pyetje t mtejshme ( n mnyr q
t ruhet parimi i autenticitetit). N varsi t gjatsis dhe kompleksitetit t
bashkbisedimit duhet t dallojm mes vlersimit t prgjigjes dhe vlersimit
bashkveprues. Bashkveprimi mund t jet n dy forma, n gjuh ndrvepruese,
gjuh e cila ka pr qllim shkmbimin e informacioneve specifike ose shkmbimet
ndrpersonale, t cilat kan pr qllim mbajtjen e marrdhnieve sociale.
N shkmbimet ndrpersonale, t folurit mund t bhet pragmatikisht i ndrlikuar pr
shkak t nevojs pr t folur n nj regjistr gjuhe t shkujdesshm dhe pr shkak
t prdorimit t gjuhs bisedore, elipss, humorit apo konvecioneve t tjera
sociolinguistike.

81

Brown, H.D. (2004). Language assessment. Principles and classroom practices. White Plains, NY.
Pearson Ed. Fq 140
82
Brown, H.D. (2004). Language assessment. Principles and classroom practices. White Plains, NY.
Pearson Ed. Fq 140

55

S fundi, e folura e zgjeruar (monologu) prfshin fjalime, prezantime me goj

dhe tregime prgjat t cilave, mundsit pr bashkbisedim nga ana e dgjuesit ose
jan shum t limituara (ndoshta deri n prgjigje joverbale) ose jan plotsisht
t prjashtuara. Stili gjuhsor sht shpeshher m zyrtar (dhe i planifikuar), por nuk
mund t prjashtojm ktu disa monologje jozyrtare si pr shembull fjalime shoqrore
(pushimet n mal, tregimi i prmbajtjes s nj libri apo filmi etj.)
Bazuar n kt kategorizim t br, vlersimi i t folurit shndrrohet n nj
proces disi m t leht duke qen se dhe hartimi i artikujve testues prkats do t jet
i kufizuar n kto tipe e modele t t folurit ndonse regjistri apo stili i prdorur do t
ket ngjyrimet e veta t pranueshme e t lejueshme. Praktikisht, shenjestrimi i nivelit
gjuhsor q do t vlersohet sht dhe hapi kryesor n vlersimin e ksaj aftsie
gjuhsore. Gjithsesi kriteret mbi t cilat do t kryhet veprimi prmblidhen sipas
Brown n gjasht kritere t mundshme: shqiptimi, rrjedhshmria, leksiku, gramatika,
tipare t diskursit dhe vet detyra.
1.6.1.3.

Vlersimi i t lexuarit

Procesi i vlersimit t t lexuarit n mnyr t ngjashme me vlersimin e t

folurit dhe t t dgjuarit krkon s pari zbrthimin dhe njohjen e vet aftsis s t
lexuarit. Fillimisht duhet t qartsojm se t lexuarit nuk sht nj aktivitet pasiv si
sht etiketuar shpeshher n t shkuarn. N vitet 1960, kjo aftsi filloi t
konsiderohej nga psikolinguistt si loja m aktive e hamendsimit psikolinguistik 83,
nj proces i cili i krkon lexuesit q vazhdimisht ti jap kuptime tekstit.
T lexuarit prfshin aktivizimin e rrjeteve t informacionit retorik edhe nga
bota reale pr qllimin e vetm, at t interpretimit t tekstit. Sipas studiuesve t
shumt si Rumelhart, Anderson dhe Pearson, Carrell dhe Eisterhold etj, kto burime
t njohurive t mparshme njihen me terma m teknik si schemata. 84
Skema t tilla klasifikohen sipas tri tipeve baz:
1. Skema t prmbajtjes, t cilat prfshijn sisteme t njohurive, vlerave dhe
konvencioneve kulturore faktike.
2. Skema gjuhsore, q prmbajn struktura fjalish, eptime gramatikore,
grmzimin dhe shenjat e piksimit, fjalorin dhe strukturat kohezive.
3. Skema t tekstit, strukturat retorike t tipeve t ndryshme t tekstit, pr
shembull, receta gatimi, letra, prralla, studime dhe libra shkencor.

83

Cohen, A. (1994). Assessing language abilitity in the classroom (2 nd ed.) Boston,

MA: Heinle & Heinle, fq. 321
84
Schemata sht termi i prdorur n gjuhn angleze pr tiu referuar nj skeme, strukture, sistemi apo nj
modeli gjuhsor t do lexuesi

56

Krkimet n teorin e skemave theksojn problemet e lexuesve n lidhje me

skemat alternative apo dhe me mungesn e plot t tyre, si edhe me prdorimin
e teprt t njohurive t mparshme. Carrel, Devine dhe Eskey pretendojn se teoria
e skemave ka sjell nj numr t konsiderueshm prfitimesh n msimdhnien
e gjuhs angleze dhe n fakt pr kt arsye, shihet nj prdorim akoma dhe m i gjer
i aktiviteteve para leximit n shum libra shkollor . 85
Gjithsesi msuesit duhet t jen t vmendshm n limitimet e efektshmris s
ktyre aktiviteteve sepse mund t shfaqen shenja t mbivlersimit t prdorimit
t skemave.
Ndryshimet mes mesazhit t synuar nga shkrimtari dhe mesazhit t marr nga
lexuesi jan akoma m t qarta ather kur lexuesit kan patur prvoja jetsore t
ndryshme nga ato t modelit t lexuesit pr t cilin shkrimtari ka shkruar.
Lexuesit gjithashtu shpesh ndiejn se ata e kuptojn tekstin, por i bjn atij nj
interpretim ndryshe nga ai q i ka br autori. Mendohet se kulturat nga t cilat vijn
lexuesit mund t ndikojn gjithka q nga mnyra si lexuesit e shikojn vet tekstin,
skemat e prmbajtjes, si edhe deri te t kuptuarit e tyre t koncepteve individuale.
Disa koncepte baz mund t mungojn n skemn e disa lexuesve t nj gjuhe
tjetr ose ato marrin interpretime t ndryshme nga ato t shkrimtarit.
Koncepti i Hns s plot pr shembull, n Europ lidhet me skema t cilat
prfshijn histori t frikshme ndrkoh q n Japoni ky koncept aktivizon skema
t lidhura me bukurin dhe festat me Hn t plot. 86
Ky ndryshim n perceptimet e lexuesit reflektohet n mnyr t
pashmangshme n t kuptuarit e tekstit dhe t ushtrimeve lidhur me vet tekstin.
Fokusi n kt diskutim t skemave sht tejet i lidhur me vlersimin pasi shtjet
kulturore, njohurit e mparshme apo mungesa e tyre n prballjen me nj tekst t ri
ndryshon trsisht reagimin e lexuesit dhe si rezultat dhe prgjigjet e nxnsit n
ushtrimet e lidhura me leximin. Swales beson se krkimet n kt fush mbshtesin
pritshmrit e logjikshme q kur prmbajtja dhe forma e tekstit jan t njohura pr
lexuesin ather kto tekste do t jen m lehtsisht t lexueshme nga nxnsit 87.
Tekstet mbi t cilat vlersohet i lexuari i nxnsve variojn dhe duhet t
variojn, duke br t mundur kshtu prballjen e lexuesit si me tekste me prmbajtje
t njohur prej tyre, ashtu edhe me tekste trsisht t huaja e t panjohura.
Vetm kshtu mund t arrijm q t kryejm nj vlersim sa m real t njohurive
t nxnsit.
85

Carrell, P.L. (1988b) "Interactive Text Processing: Implications for ESL/Second Language Reading
Classrooms", n Carrell, P.L., Devine, J. and Eskey, D.E. (eds) (1988) Interactive Approaches to Second
Language Reading. Cambridge: CUP. fq 4
86
Wallace, C. (1992) Reading. Oxford: OUP , fq 35
87
Swales, J.M. (1990) Genre Analysis. Cambridge: CUP fq. 87

57

Bazuar n shtjet e ngritura m lart si dhe n shum aspekte t tjera

t t lexuarit 88 rezulton se studiuesit e vlersimit kan hartuar metoda t ndryshme
t vlersimit t t lexuarit ku ndr t tjera mund t listojm:
1.
2.
3.
4.
5.

Testet komunikative
Formati me prgjigje fikse
Formati me prgjigje t strukturuar
Vlersimi i njohurive leksikore
Formati me prgjigje t hapura, etj.

Idealisht, do vlersim do t prfshinte m shum se vetm nj nga metodat

e siprprmendura. Nj vlersim i till pr m tepr do t rezultonte dhe m i drejt
ndaj studentit nse do t prfshinte matje t shumfishta t s njjts aftsi, duke qen
se tipe t ndryshme matjesh mund t nxjerrin rezultate t cilat mund t ndryshojn
lehtsisht ose trsisht nga njra-tjetra.
1.6.1.4. Vlersimi i t shkruarit
Nj analiz e cekt e t shkruarit do t na bnte t mendonim se gjuha
e shkruar sht thjesht prezantimi n mnyr grafike i gjuhs s folur dhe se
prodhimtaria shkruese sht e njjt me at folse, ku i vetmi ndryshim qndron n
prdorimin e shenjave grafike dhe t tingujve. Fatmirsisht, askush nuk mban kt
qndrim sot mbi t shkruarit. Procesi i t shkruarit krkon nj bashksi trsisht t
ndryshme kompetencash dhe sht n thelb krejt ndryshe nga t folurit.
Qndrueshmria dhe zgjatja n koh e shkrimeve, bashkuar me konvencionet unike t
retoriks, e bjn t shkruarit aq t ndryshm nga t folurit, sa sht noti i ndryshm
nga t ecurit . 89 Ky krahasim mahnits aq sa dhe i logjikshm i dhn nga Brown
shpalos mjaft qartazi hendekun q ndodhet mes t folurit dhe t shkruarit.
Vlersimi i t shkruarit sht padyshim nj shtje e koklavitur dhe kjo pr
faktin e thjesht se sipas Brown njihen rreth tridhjet tipe t ndryshme t gjuhs s
shkruar .90 Sigurisht q nxnsve t nj shkolle 9-vjeare nuk do ti nevojitet t
msojn t gjitha kto tipe shkrimesh dhe sht detyra e msuesit q t przgjedh ato
tipe shkrimesh pr t cilat nxnsit e tyre do t ken vrtet nevoj, shkrime t cilat do
tu duhen si pr t zgjeruar dijet e tyre n gjuhn angleze ose dhe pr qllimet e tyre
finale edukative. Duhet theksuar se nxnsit e klasave t treta deri n klasat e nnta
jan duke msuar paralelisht edhe tipe t ndryshme shkrimesh n gjuhn e tyre
amtare. Pikrisht kto shkrime duhet t bhen fokusi i t shkruarit t vrtet n klas.
88

N kt punim jemi ndalur n ato aspekte t procesit t t lexuarit t cilat jan shum t lidhura me
vlersimin.
89
Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 391
90
Si m lart, fq 396

58

Prpara se t analizojm vlersimin e t shkruarit sht me interes t ndalemi

shkurtimisht dhe te roli i msuesit n kt proces. Studiues t shumt mes t cilve
OBrien, Silva dhe Brice kan kryer studime t shumta mbi natyrn e procesit krijues
t shkrimit. Sipas tyre, shkrimet jan shpesh rezultat i procedurave menduese,
rishikuese dhe rihartuese, procedura t cilat krkojn aftsi t specializuara, aftsi t
cilat jo do fols i zhvillon n mnyr natyrale . 91 Pr m tepr nxnsit shfaqin nj
sr stilesh dhe preferencash t ndryshme gjat proceseve t tyre t krijimit . 92
Dhe sht pikrisht njohja e natyrs krijuese t t shkruarit q ka ndryshuar pamjen
e orve t msimit t shkrimit.
Gjysm shekulli m par, msuesit n ort e tyre t shkrimit, ishin t interesuar
m shum n produktin final t shkrimit: letr, hartim, ese, raport apo tregim si dhe n
pamjen e ktij produkti.
Hartimet duhet:
1. T prmbushnin disa standarde t stilit retorik t gjuhs angleze
2. T reflektonin gramatik t sakt
3. T ishin t organizuara sipas asaj ka lexuesi do t konsideronte si
konvencionale
Nj vmendje e madhe i kushtohej matjes s produktit me nj list kriteresh
t cilat prfshinin prmbajtjen, organizimin e ideve, prdorimin e fjalorit, prdorimin
e gramatiks, si dhe konsiderata mekanike, si: grmzimi dhe shenjat e piksimit.
Praktikisht edhe sot e ksaj dite kto kritere t sapoprmendura jan pjes e
shqetsimit t shum msuesve prsa i takon shkrimit. Por ajo far ka ndryshuar
sht mendsia se nxnsit tashm shihen si krijues t gjuhs. Ato tashm lejohen t
fokusohen mbi prmbajtjen, mesazhin dhe motivet e tyre t brendshme e individuale
jan vn n qendr t t msuarit 93.
Pikrisht duke u nisur nga kto mendsi t reja, u b e mundur ajo ka tashm
njihet me termin prqasje ndaj procesit n msimdhnien e shkrimit. Kjo prqasje
sht nj prpjekje pr t marr m t mirn nga natyra e kodit t t shkruarit (ndryshe
nga biseda, t shkruarit mund t planifikohet dhe rishikohet disa her prpara se t
lshohet) n mnyr q tu jepet nxnsve mundsia pr t menduar teksa shkruajn.
E thn ndryshe t shkruarit sht vet procesi i t menduarit.
Par nga ky kndvshtrim, msuesi nuk sht m korrigjues i jashtm dhe censurues
i shkrimeve t nxnsve t tij, por prkundrazi ai kthehet n nj lehtsues t procesit
t krijimit t nj shkrimi nga ana e nxnsve t tij.

91

OBrien, T. (2004). Writing in a foreign language: Teaching and learning. Language teaching. fq 37
Chen, K. (2005). Preferences, styles, behavior: The composing processes of four ESL students.
CATESOL Journal 17 fq 19
93
Shih, M. (1986) Content based approaches to teaching academic writing.. TESOL Quarterly 20: 617-648
92

59

N vijim t ksaj pasqyre t br, sht e thjesht t deduktosh q dhe procesi

i vlersimit t t shkruarit ka kaprcyer vshtirsi t shumta dhe sht transformuar
rrnjsisht prgjat viteve. Por shtja thelbsore q ngrihet sot ka t bj me
gjykimin q i duhet br krijimtaris s nxnsve tan. Nse msuesi duhet t jet
lehtsues i t shkruarit si mund t bj ai njkohsisht dhe rolin e gjykatsit? . 94
Kjo sht dhe dilema kryesore e t gjith msuesve. Luajtja e ktij roli t dyanshm
krkon zgjuarsi dhe ndjeshmri. elsi pr t dhn nj gjykim t drejt sht
paanshmria dhe besueshmria e asaj ka merret n analiz sa her q vlersojm.
Nj mnyr pr t par vlersimin e t shkruarit sht prmes listave t
kontrollit t cilat mund tu tregojn nxnsve pikat e tyre t forta e t dobta. Sipas
Brown nj list tipike e kategorive t prgjithshme do t prfshinte, prmbajtjen,
95
organizimin,
diskursin,
sintaksn,
fjalorin
dhe
mekanikn.
Specialistt e t shkruarit nuk bien plotsisht dakord mbi sistemin e peshimit t
secils prej kategorive t sapoprmendura prsa i takon rndsis s tyre.
Gjithsesi, rendi n t cilin i ka vendosur Brown deri diku t paktn thekson rndsin
e prmbajtjes kundrejt sintakss dhe fjalorit, t cilat tradicionalisht kan patur
prparsi.
Gjithsesi, mbetet tejet e rndsishme q nxnsit t kuptojn se notat apo
komentet e bra jan forma t ndryshme prgjigjesh prej t cilave ata vese mund t
prfitojn pr tu zhvilluar m tej. Vlersimi final i nj krijimi thjesht i krijon njohje
nxnsit pr t shkruar m mir krijimin e radhs.
1.6.2 Vlersimi i gramatiks
Prse t vlersojm gramatikn? Mbi cilat baza justifikohet vlersimi m vete
i gramatiks? Koh m par kjo pyetje do t dukej tejet e pavend.
Kontrolli i strukturave gramatikore shihej si baza themelore e aftsis gjuhsore dhe
mosvlersimi i saj as nuk mendohej. Por, koht kan ndryshuar. Prsa i takon
vlersimit t kapaciteteve, duke qen se jan aftsit gjuhsore ato q zakonisht jan
me interes dhe jo njohurit mbi t cilat kto aftsi ndrtohen, ather duhet t jen
kto aftsi t cilat duhen vlersuar. Bazuar mbi kto argumente, shum teste t
mirnjohura t kapaciteteve nuk e kan t prfshir komponentin gramatikor 96.
Gjithsesi shum provime t tjera e ruajn me fanatizm seksionin e
gramatiks. Prse ndodh kjo? Nj arsye pr kt sht lehtsia me t ciln nj numr
i madh artikujsh testues mund t administrohen dhe vlersohen shum lehtsisht,
madje dhe n mnyr kompjuterike, brenda nj kohe shum t shkurtr. Po kaq me
rndsi sht edhe shtja e vlefshmris s prmbajtjes s provimit.
94

Ferris, D. dhe Hedgcock, J. (2005). Teaching ESL composition: Purpose, process and practice. Mahwah,
NJ:Lawrence Erlbaum Associates. fq 25
95
Brown H.D. (1991) Breaking the language barrier. Yarmouth, ME:Intercultural Press. fq 42-46
96
Hughes, A. (1989) Testing for language teachers, 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press, fq 111

60

Nse ne vendosim t testojm aftsit e t shkruarit n mnyr t drejtprdrejt,

ather ne limitohemi n mnyr drastike n numrin e shtjeve, e temave apo stileve
t t shkruarit q mund t mbuloj secili test. Ne nuk mund t jemi plotsisht t
bindur q modeli i przgjedhur sht vrtet prfaqsues i t gjitha mundsive. Sikur
nuk do t jemi t bindur, sigurisht dhe q nj testim gramatike i kapaciteteve prfshin
nj model t mir t t gjith elementve t mundshm gramatikor. Por vet fakti se
ka nj numr kaq t madh artikujsh testues gramatikor e vendos nj vlersim
gramatikor n avantazh.
Edhe nse ndokush ka dyshime pr t prfshir vlersimin e gramatiks n nj
testim kapacitetesh, shpesh ka arsye t mira pr t prfshir nj komponent
gramatikor n testet e vlersimit t dijes, vlersimit analitik apo holistik t
institucioneve t msimdhnies. Duket se nuk ka shum gjasa q t ket shum
institucione, sado komunikative qofshin ato, q t mos u msojn nxnsve t tyre
gramatik n nj form apo n nj tjetr 97.
Sa her q msimi i gramatiks mendohet t jet i nevojshm, ather duhen
konsideruar dhe mundsit e prfshirjes s komponentit gramatikor n vlersimin e
dijes. Nse kjo bhet, gjithsesi do t ishte e kujdesshme, nga pikpamja e pasojave
t vlersimit, q t mos u jepet ktyre komponentve m tepr rndsi n krahasim
me aftsit e tjera.
Cilido qoft vendi q z gramatika n msimdhnie, duhet pranuar se njohurit
gramatikore, ose m mir mungesa e tyre, limiton arritjet gjuhsore t nj individi.
Shkrimi i suksesshm i detyrave me shkrim, pr shembull, varet nga zotrimi i shum
prej strukturave gramatikore t nj gjuhe. Duke u bazuar nga sa tham, duket e
logjikshme se njohja e aftsive gramatikore t nj nxnsi do t ishte nj informacion
i dobishm n prcaktimin e nivelit gjuhsor t ktij t fundit. Rrjedhimisht n testet
e pranimit 98 (n nj kurs gjuhe apo n nj nivel studimi t gjuhs) komponenti
gramatikor z nj vend t konsiderueshm.
Do t ishte veanrisht e dobishme t dihej pr nxns t veant (dhe pr
grupe nxnsish) se cilat jan boshllqet e tyre n repertorin e tyre gramatikor.
Testimet e bazuara n kompjuter jan duke sjell progres n kt fush dhe pritet q
t ndihmojn akoma m tepr n t ardhmen nse do t fillojn t prdoren gjersisht,
pasi ato bjn t mundur kryerjen e nj vlersimi t shpejt dhe t besueshm n t
njjtn koh.

97

Genesee, E. , dhe Upshur, J. (1996). Classroom-based evaluation in second language education.

Cambridge, UK: Cambridge University Press fq. 99
98
Llojet e testeve do t merren n analiz n vijim t ktij kapitulli.

61

1.6.3 Vlersimi i leksikut

Prse t vlersojm leksikun? T gjitha dyshimet e ngritura mbi vlersimin
e gramatiks vlejn dhe pr vlersimin e leksikut. sht e qart pr t gjith ne se
njohurit mbi fjalorin, idiomat, shprehjet frazeologjike etj. jan thelbsore pr
zhvillimin dhe shfaqjen e aftsive gjuhsore. Por kjo nuk do t thot
domosdoshmrisht se ky vlersim duhet t bhet vemas nga vlersimet e tjera. T
njjtat arsye me ato n lidhje me gramatikn mund t jepen dhe pr vlersimin e
leksikut prsa i takon hapsirs s tyre n testimet e kapaciteteve dhe t dijes 99.
Gjithsesi, argumentet pr nj komponent t veant t leksikut n llojet e tjera
t testimeve nuk qndrojn. Shumkush mund t mendoj se msimit t
ndrgjegjshm e t rregullt t leksikut i kushtohet m pak koh sesa msimit t
ngjashm t gramatiks 100.
Nse msimdhnia e leksikut z nj vend minimal n procesin msimor, mund t
argumentohet se dhe testet e dijes s leksikut nuk jan shum t nevojshme.
N t njjtn koh shpresohet q nxnsit t msojn fjalt e reja m t cilat
prballen n tekstet e tyre shkollore. Testet e dijes t cilat masin shkalln e ksaj
nxnieje (dhe e inkurajojn at) ndoshta kan nj rol pr t luajtur n vlersimin
institucional. Pr ata q besojn se msimi sistematik i leksikut sht i nevojshm dhe
i kndshm pr nxnsit, ather testet e dijes s leksikut duhen vlersuar pr pasojat
e tyre t vlersimit.
Dobia e nj testi t prgjithshm diagnostikues t leksikut nuk sht menjher
e dukshme. Prsa i takon testeve t pranimit, normalisht ne nuk do t krkonim apo t
pritnim q nj bashksi e veant e artikujve testues leksikor t ishte nj kusht pr
prcaktimin e nivelit t caktuar gjuhsor t nj nxnsi. Ajo ka realisht krkohet n
nj rast t till sht nj njohje e prgjithshme e prshtatshmris s leksikut t nj
nxnsi. T msuarit e artikujve leksikor specifik n klas rrallher do t varet
nga njohja e mparshme e artikujve t tjer specifik 101. Nj alternativ e mundshme
sht prdorimi i testeve t publikuar t fjalorit. Dhe alternativa tjetr do t ishte
ndrtimi i nj testi t kapaciteteve leksikore vetiak n baz t msimeve t marra pr
at mosh apo at klas n t ciln sht nxnsi aktualisht.

99

Ndonse vlersimi i leksikut paraqet nj problematik t veant prsa i takon modelimit t tij.
Hughes, A. (1989) Testing for language teachers, 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press,
fq 114
101
Po aty, fq.115
100

62

1.6.4. Vlersimi i t nxnit n raport me vlersimin e prgjithshm, matjen dhe

testimin
T kuptuarit e dallimeve dhe t prbashktave t katr termave t msiprm
sht nj faktor themeltar i njohurive baz t msuesve profesionist dhe t nj
msimdhnieje efikase. Kto terma jan kaq shum t ndrlidhura me njra-tjetrn
saq msuesit aktual apo msuesit e ardhshm mund ti prdorin ato n vend
t njra-tjetrs ose dhe mund t krijojn konfuzion gjat prdorimit t tyre.
Ashtu si shprehet dhe Burhan102, nga t katr kto terma, vlersimi
i prgjithshm duket se ka mbulimin m t gjer. Duke cituar Ten Brink, Burhan
e prkufizon vlersimin e prgjithshm si procesi i marrjes s informacionit dhe
i prdorimit t ktij informacioni pr t krijuar gjykime t cilat nga ana tjetr do t
prdoren n marrjen e vendimeve. Prgjithsisht sipas tyre103, procesi sht i ndar n
pes faza:
1.
2.
3.
4.
5.

Prgatitja
Mbledhja e t dhnave
Gjykimi i t dhnave
Marrja e vendimeve
Raportimi

Vlersimi i t nxnit, si vazhdon Burhan, nuk prfshin marrjen e vendimeve

dhe raportimin. Ai fokusohet kryesisht n mbledhjen e t dhnave dhe n prcaktimin
e nj vlere. E thn ndryshe, vlersimi i t nxnit mbulon fazat 1, 2 dhe 3 t procesit
t vlersimit. Ndrkoh q termi i fundit q kemi marr n analiz, testimi, ka
spektrin m t ngusht t qllimit t tij. Ai prbn nj prej teknikave t shumta
t prdorura n mbledhjen e t dhnave apo pikve. Ai mund t prdoret me teknika
t tjera si jan vzhgimet dhe intervistat. Nuk merret me gjykimin e t dhnave.
Prsri, n lidhje me vlersimin e t nxnit, nj kuptim konotativ i tij sht se
ai prdoret dhe kryhet n situata formale dhe informale. Vlersimi informal
prgjithsisht kryhet pr t marr t dhna shtes, prve t dhnave t marra nga
testimi formal.
Prve ksaj, Kizlik104 sqaron disa dallime mes matjes, vlersimit t t nxnit
dhe vlersimit t prgjithshm. Ai thekson se matja i referohet procesit me an
t t cilit prcaktohen atributet ose prmasat e nj objekti fizik. Duket se bn
prjashtim n prdorimin e fjals matje n prcaktimin e nivelit IQ t nj personi.
102

Burhan, Akhyar. 2009. Second Language Teaching and Linguistics. Palembag: Grafika Telindo Press.
fq. 31
103
Po aty, fq. 34
104
Kizlik, Bob. 2010. Measurement, Assessment, and Evaluation in Education. Marr m 27 maj, 2010
nga http://www.adprima.com/measurement.htm.

63

Fraza "ky test mat IQ" prdoret gjersisht. Megjithat, kur msuesit matin, ata
prgjithsisht prdorin disa instrumente standarde pr t prcaktuar se sa i madh, i
gjat, i rnd, voluminoz, i nxeht, i ftoht, i shpejt, ose i drejt sht n t vrtet
nj objekt. Instrumentet standarde u referohen instrumenteve t tilla, si: vizore,
peshore, termometra, etj. Msuesit matin pr pr t marr informacion mbi gjendjen
reale t nj fenomeni apo objekti. Nj informacion i till mund ose nuk mund t jet i
dobishm, n varsi t saktsis s instrumenteve q prdoren, dhe n varsi t
aftsive tona n prdorimin e tyre. Ne matim se sa e madhe sht nj klas duke
prdorur metra katror, temperaturn e dhoms duke prdorur nj termometr dhe
rezistencn pr matjen e nj qarku. N t gjith kta shembuj, ne nuk jemi duke
vlersuar gj, ne jemi thjesht duke mbledhur informacion duke prdorur disa
standarde apo disa rregulla t paravendosura.
Vlersimi, si deklaron Kizlik m tej, pr kt arsye sht mjaft i ndryshm
nga matja dhe ka prdorime q sugjerojn qllime shum t ndryshme. Vlersimi
i t nxnit sht nj proces me t cilin informacioni merret n lidhje me disa objektiva
apo qllime t njohura. Vlersimi i t nxnit sht nj term i gjer q prfshin
testimin. Nj test sht nj form e veant e vlersimit. Testet jan vlersime
t ndrtuara n rrethana posarisht t tilla n mnyr q t mund t administrohen.
Me fjal t tjera, t gjitha testet jan vlersime, por jo t gjitha vlersimet jan teste.
Msuesit testojn n fund t nj msimi ose kapitulli. N mnyr implicite ose jo,
vlersimi sht i lidhur me disa qllime ose objektiva pr t cilat ai sht projektuar.
Nj test ose nj tip vlersimi nxjerr informacione t lidhura me nj objektiv apo
qllim. N kt kuptim, nj msues teston ose vlerson pr t prcaktuar nse nj
objektiv apo qllim sht arritur apo jo.
Vlersimi i arritjeve t aftsive sht mjaft i thjesht. Kjo aftsi ose ekziston
n nj nivel t pranueshm ose nuk ekziston aspak. Aftsit jan lehtsisht
t demonstrueshme. Vlersimi i t kuptuarit sht shum m i vshtir dhe kompleks.
Aftsit mund t praktikohen, t kuptuarit jo. Msuesi mund t vlersoj njohurit
e nj personi n mnyra t ndryshme, por gjithmon ka nj hendek, mes asaj q nj
person bn n lidhje me at q arrin t shpjegoj, at q di t bj, t diturit e gjuhs
dhe t diturit rreth gjuhs.
Ndrkoh, vlersimi i prgjithshm sht termi ndoshta m e ndrlikuar dhe
m pak i kuptuar mes termave t msiprm. Pjes integrale e ides s vlersimit
t prgjithshm sht "vlera". Kur ne vlersojm, ajo q ne po bjm sht
t angazhuarit n nj proces q sht projektuar pr t siguruar informacion q
do t na ndihmoj t bjm nj gjykim n lidhje me nj situat t caktuar.
N prgjithsi, do proces i vlersimit krkon informacion n lidhje me situatn n
fjal. Nj situat sht nj term ombrell q merr parasysh ide t tilla si objektivat,
synimet, standardet, procedurat dhe kshtu me radh.
Kur ne vlersojm, jemi duke thn se procesi do t jap informacion n lidhje
me meritat, prshtatshmrin, mirsin, vlefshmrin apo ligjshmrin e dikaje pr
64

t ciln sht kryer nj matje ose nj vlersim i besueshm. Pr t prmbledhur at

ka kemi thn, matim distancn, vlersojm t msuarit dhe vlersojm rezultatet n
lidhje me nj bashksi kriteresh. Kto tri terma jan sigurisht t lidhura, por sht e
dobishme q ato t konsiderohen si ide dhe procese t veanta dhe t lidhura ngusht
me njra-tjetrn.
Konceptet ky n vlersim sqarohen edhe nga Cameron105. Ajo thekson se
vlersimi i prgjithshm i referohet nj nocioni m t gjer sesa vlersimi i t nxnit
dhe i referohet nj procesi t mbledhjes s informatave n mnyr sistematike, n
mnyr q t arrihet n nj gjykim. Rrjedhimisht, vlersimi i prgjithshm ka t bj
me nj gam t tr shtjesh n lidhje me edukimin gjuhsor dhe prtej tij, me
msimet, kurset, programet dhe aftsit, t cilat mund t vlersohen t gjitha.
Nse do t na duhej t vlersonim nj kurs, do t nevojitej t mblidhnim lloje
t ndryshme t informatave, informacion mbi kursin, vzhgimin e msimeve,
intervista me nxns dhe msues, pyetsor n lidhje me reagimet e nxnsve ndaj
kursit dhe natyrisht, rezultatet e provimit. Analizimi dhe kombinimi i llojeve
t ndryshme t informacionit do t mundsonte nj gjykim rreth suksesit,
zbatueshmris ose kosto-efektivitetit t kursit.
Cameron106 m tej thekson se vlersimi i t nxnit lidhet me performancn apo
t msuarit e nxnsve dhe n kt mnyr ofron nj lloj informacioni, i cili mund
t prdoret n vlersimin e prgjithshm. Testimi sht nj form e veant
e vlersimit t t nxnit, q sht e lidhur me matjen e t nxnit nprmjet
performancs.
Si thekson dhe Scalan107, pr shum msues dhe student, "vlersimi
i t nxnit" thjesht do t thot tu japsh nxnsve teste dhe tu caktosh atyre nota.
Ky konceptim i vlersimit sht jo vetm i kufizuar, por edhe kufizues. Ai nuk merr
parasysh as dobit e vlersimit dhe as rndsin e tij n procesin e msimdhnies apo
t t nxnit.
N kuptimin m t prgjithshm, si deklaron m tej ai, vlersimi sht procesi
i brjes s nj gjykimi ose matjes s vlers s nj njsie (p.sh. personi, procesi,
ose programi). Vlersimi edukativ i t nxnit prfshin mbledhjen dhe vlersimin
e t dhnave q burojn nga aktivitetet msimore t planifikuara ose programet
msimore. Kjo form e vlersimit sht prmendur shpesh si vlersim i prgjithshm
(shih tabeln m posht pr vlersimin e t nxnit kundrejt vlersimit

105

Cameron, Lynne. 2001. Teaching Languages to Young Learners. UK: Cambridge

University Press. fq 121
106
Po aty, fq 123
107
Scanlan, Craig L. 2003. Assessment, Evaluation, Testing and Grading. Marr m 02 tetor, 2011 nga
http://www.umdnj.edu/idsweb/idst5350/assess_eval_test_grade.

65

t prgjithshm). Vlersimi i nxnsit paraqet nj lloj t veant t vlersimit edukativ

(t t nxnit) t kryer normalisht nga msuesit dhe t hartuar pr t'u shrbyer disa
qllimeve t ndrlidhura.
Kto qllime prfshijn:
Motivimin dhe drejtimin e t msuarit
Dhnien e informacioneve nxnsve n lidhje me performancn e tyre
Dhnien e informacioneve n lidhje me msimdhnien dhe/ose
kurrikuln
Sigurimin e plotsimit t standardeve t prparimit
Nse i referohemi literaturs n gjuhn angleze termat assessment dhe
evaluation i gjejm shum shpesh gabimisht t shkmbyeshm me njri-tjetrin
ndrkoh q si pam dhe m lart dallimet mes tyre jan mjaft t dukshme.
N tabeln e mposhtme t huazuar nga Apple dhe Krumsieg108 do t shohim
t pasqyruar pikrisht ndryshimet q qndrojn mes vlersimit t t nxnit dhe
vlersimit t prgjithshm.
Tabela 1.6.1
Dimensioni

Vlersimi
i
t Vlersimi
i
nxnit
prgjithshm
Formativ
Prmbledhs
I orientuar drejt I orientuar drejt
procesit
produktit

Koha
Fokusi i matjes
Marrdhnia
mes
administruesit dhe marrsit
Gjetjet dhe prdorimi i
tyre
Modifikimi i kritereve,
matjeve
Standardet e matjes
Marrdhnia
objekteve t vlersimit

Reflektive

Prshkruese

Diagnostikues

Gjykues

I ndryshueshm

I pandryshueshm

Absolute
(Individuale)
mes Bashkpunuese

Krahasuese
Konkuruese

Konkluzioni? Duke par kuptimet e ndryshme q karakterizojn kto terma, sht

ndoshta e drejt q ato t prkufizohen qart, kurdoher q t vihen n prdorim.
108

Apple, D.K, & Krumsieg. K. (1998). Process education teaching institute handbook. Corvalis, OR:
Pacific Crest Software.fq 14

66

I.7. Aftsimi i nxnsve dhe msuesve pr t vlersuar njri-tjetrin

Pas ksaj pasqyre t hollsishme t llojeve t ndryshme t vlersimit, t
karakteristikave t vlersimit t katr aftsive baz si dhe t gramatiks e t leksikut,
shfaqet si domosdoshmri dhe aftsimi teorik apo edhe aplikimi n praktik i tyre si
nga ana e msuesve por dhe nga ana e nxnsve (dhe ktu kemi parasysh
vetvlersimin, dhe vlersimin e njri-tjetrit).
Prfshirja e nxnsve n vlersime sht tejet e rndsishme dhe me efekte
shum pozitive n procesin e msimdhnies. Ajo madje konsiderohet si nj mnyr
pr t lidhur msimdhnien me vlersimin, gjat kohs q paralelisht zhvillojm
ndjenjn e vetefikasitetit t nxnsit ndaj t nxnit. N kt mnyr, nxnsit
aftsohen t gjykojn veten dhe shokt/shoqet e tyre.
Nxnsit mund t ndjekin prparimin e tyre vetiak dhe t vlersojn
prmirsimin e tyre. Vetm duke i shndrruar ata n aktor aktiv dhe energjik t
vlersimit t puns s tyre bhet e mundur q ata t jen kritik dhe analizues t
nxnies s tyre gjuhsore. Kjo etap mund t arrihet vetm duke kaluar npr disa
faza t tjera prgatitore dhe praktike n mnyr q ky vetvlersim t vij te nxnsi
n mnyr sa m t natyrshme.

I.8. Prse sht i nevojshm vlersimi apo testimi i nxnsve?

N fakt pas analizs s br procesit t vlersimit dhe llojeve t tij ndoshta kjo
pyetje mund t tinglloj aspak me vend. Dhe kjo sht arsyeja prse e ngrem kt
pyetje pikrisht n kt moment kulminant t punimit. Prse duhet t vlersojm?
Prse duhet t familjarizohemi me kt gam t gjer t fushave t vlersimit?
Asnjher nuk duhet t harrojm dhe t largohemi nga synimi kryesor i vlersimit dhe
testimit q sht pr t ndihmuar msimdhnien dhe msimnxnien. N do aspekt t
jets qoft ai shndetsor, shoqror, organizativ, vlersimi prbn elementin kryesor
mbi bazn e t cilit m pas punohet, ndrtohet e prmirsohet gjithka. Pa kryer
vlersimin n msimdhnie sht e pamundur t flassh pr nj msimdhnie apo
msimnxnie t suksesshme. Pa testim, vlersim apo vetvlersim do t
shndrroheshin n njerz t verbr t cilt ecin n rrug e shtigje t panjohura. T
fillosh procesin e ndrlikuar t msimdhnies pa kryer m par vlersimin gjuhsor t
njohurive t nxnsve t tu, sht njsoj si t ndrtosh nj pallat pa hapur m par
themelet.
Por testimi dhe vlersimi nuk jan t nevojshm vetm n fillim t
msimdhnies. Ato jan t nevojshm n do hap t ndrmarr nga msuesit dhe
nxnsit s bashku. Vlersimi duhet t jet prezent n do or msimi pasi ai do ti
vlej msuesit pr t prmirsuar msimdhnien e tij n mnyr t vazhdueshme. Do
ti vlej pr t par dhe analizuar n detaje far njohurish dhe dijesh ka arritur t
mbjell te nxnsit e tij dhe cilat jan ato aspekte q krkojn akoma m shum pun
67

pr tu arritur a prmirsuar. N ann tjetr, vet nxnsit duhet t jen pjesmarrs

aktiv t ktij vlersimi. Ata vet duhet t mendojn n mnyr kritike mbi arritjet e
tyre, mbi at q kan arritur t prvetsojn shum mir dhe mbi ato elemente
gjuhsore te t cilat duhet t ndalen dhe pr pak deri sa t arrijn rezulatet e duhura.
Jan pikrisht kto rezultate finale t cilat nuk duhen m t konsiderohen
vetm n fund t proceseve t msimit dhe t nxnies, ather kur nuk ka m koh pr
ti ndrequr, por t cilat duhen mbajtur gjithnj t monitoruara. Vetm duke u dhn
nxnsve komente t vazhdueshme mbi punn dhe arritjet e tyre do t mundemi q ti
bjm ata t ndjehen t motivuar dhe t vlersuar. Le t mendojm pr nj ast pr nj
msues i cili nuk i vlerson nxnsit e tij. Cila do t ishte panorama e nj klase t
till? Me siguri do t kishim t bnim me nxns t cilt s pari, nuk do t dinin
nivelin e tyre gjuhsor, s dyti, nuk do t ndjeheshin aspak t motivuar pr t msuar
m tej dhe s treti, msimdhnia e tyre nuk do t ishte e drejtuar dhe me objektiva
pasi s pari pa testim nuk kemi matje paraprake dhe s dyti pa testim nuk dim si dhe
sa jemi rritur dhe se ku duhet t arrijm.
Pra, prgjigjja sht sa e thjesht dhe e logjikshme aq edhe tejet impenjative
dhe krkuese, vlersojm e testojm pr tu zhvilluar m tej, vlersojm e testojm
pr t arritur suksese t mtejshme, vlersojm e testojm pr tu ndjer t vlersuar.
Nj msues i mir kurr nuk duhet t resht s vlersuari 109.

I.9.

Testimi

shtja e par, e cila shkon n mendjet e t gjithve sa her q prmendim

provim i gjuhs s huaj sht obsesioni i prhershm mbi testimet e standardizuara,
t prodhuara n mas e t konsideruara si t vlefshme empirikisht dhe si mats t
sakt t aftsive gjuhsore. Por a jan realisht kto teste t vlefshme? A jan ato
autentike? Cilat jan pasojat e t testuarve nga t tilla teste? Pr far shrbejn ato?
Krkime t thella mbi testimet gjuhsore n gjysmn e fundit t shekullit t njzet
jan prpjekur t analizojn n detaje testet e prdorura duke na ofruar disa lajme t
kqija dhe disa t mira mbi vlersimin e kapaciteteve gjuhsore prmes testeve.
Testimi sigurisht nuk sht mnyra e vetme pr t vlersuar nxnsit, por ka
shum arsye t forta pr t prfshir nj test n msimin e gjuhs s huaj, si pohohet
dhe nga Frost110.

109

Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 445
110
Frost, Richard. 2004. Testing and assessment. Marr m 27 maj 2010 nga
http://www.teachingenglish.org.uk/think/articles/testing-assessment .

68

1. Nj test mund ti jap informacion t vlefshm msuesit, duke i treguar ku

ndodhen studentt n msimin e gjuhs dhe mund t ndikoj n at ka
msuesi do t mbuloj n t ardhmen. Testet i vijn n ndihm nj msuesi pr
t prcaktuar nse msimi i tij/saj ka qen efektiv si dhe pr t nxjerr n pah
se far duhet t rishikohet. Testimi mund t jet nj vlersim aq sa
i msimdhnies ashtu dhe i msimnxnies
2. Testet i mbushin nxnsit me ndjenjn e prmbushjes s nj detyre, si dhe u
ofrojn atyre informacion n lidhje me at q ata din dhe at far ata kan
nevoj t shqyrtojn m tej.
3. Testet gjithashtu mund t ket nj efekt pozitiv nse do t merrnim n
konsiderat faktin se nj test i inkurajon nxnsit q t rishikojn dhe
rishqyrtojn materialet e punuara gjat orve t msimit n mnyr q
t arrijn rezultate akoma m t larta n testim.
Megjithat, Frost111 v n dukje gjithashtu dhe arsyet prse nj test nuk mund
t funksionoj. Sipas tij, ka shum argumente kundr prdorimit t testeve si nj
form vlersimi:
1. Disa nxns shqetsohen aq shum prpara dhe gjat testimit saq ata nuk
mund t arrijn t prfundojn testimin dhe nuk mund t japin kshtu nj
panoram t vrtet t dijes apo aftsive t tyre. Tensioni i ushtruar mbi ta
sht tepr i fort dhe i vshtir pr tu manaxhuar prej tyre.
2. T tjer nxns mund t arrijn rezultate mjaft t mira n testim duke studiuar
vetm ditt e fundit para provimit, ndonse nuk ka punuar gjat gjith
semestrit apo vitit shkollor.
3. Pasi testi t ket mbaruar, nxnsit mund t harrojn gjithka q ato kan
msuar.
4. Nxnsit fokusohen m tepr mbi marrjen e nj note kaluese n testime, sesa
mbi vet procesin e t nxnit n mnyr q t prmirsojn aftsit e tyre
gjuhsore.
Duhet pranuar se prdorimi vetm i testeve si baz pr vlersimin e t nxnit ka
t meta t dukshme. Testimet jan ngjarje individuale q nuk japin domosdoshmrisht
nj pasqyrim trsisht t drejt t njohurive t nxnsit. Si e kemi prmendur tashm,
disa njerz jan m t suksesshm dhe m t prshtatshm n kryerjen e nj testi sesa
disa t tjer. Ka alternativa t tjera q mund t prdoret n vend t testeve, ose
paralelisht me to si prshembull: vlersimi i vazhdueshm, prdorimi i portofoleve,
vetvlersimi, etj.

111

Frost, Richard. 2004. Testing and assessment. Marr m 27 maj 2010 nga
http://www.teachingenglish.org.uk/think/articles/testing-assessment .

69

Gjithsesi, duke qen se testet jan nj prbrs mjaft i rndsishm dhe

gjersisht i prdorur n vlersim sht e rndsishme q t japim nj panoram
t plot t tipeve dhe llojeve t testeve t prdorura n msimdhnien e gjuhs s huaj.
1.9.1.

Llojet e testeve

Prpara se t thellohemi n prshkrimin dhe analizimin e tipeve t ndryshme

t testeve t prdorura sot n shkollat tona n msimin e gjuhve t huaja, sht
thelbsore q t qartsohen disa terma, t cilt shpeshher keqkuptohen apo
keqinterpretohen. Vihet re her pas here q autor t ndryshm librash i prdorin
termat test dhe vlersim si sinonime t njra-tjetrs, veprim i cili sht i
papranueshm. Gjat puns krkimore dhe n bisedat e shpeshta me nxns, student
e msues, vihet re se shum prej tyre jan t bindur se t vlersosh do t thot thjesht
dhe vetm t testosh. Mjafton tu hidhet nj sy teksteve didaktike t dhjet a m
shum viteve m par dhe ky realitet sht lehtsisht i prekshm. Gjithsesi, n vitet e
fundit pr fat t mir sht pranuar se kto dy terma n realitet nuk jan sinonimik.
Nj test sht nj element i vlersimit dhe nj nnbashksi e tij. Vlerismi
sht nj proces pedagogjik i vazhdueshm i cili prfshin nj seri t gjat veprimesh
vlersuese nga ana e msuesve. Kur nj nxns i prgjigjet nj krkese, ploteson nj
ushtrim, lexon nj tekst apo kryen nj pun me shkrim, ai vlersohet nga msuest. T
gjitha kto prbjn vlersimin. Teknikisht mund ti referohemi atij si vlersim
informal, ndrsa testet t cilat jan bashksi ushtrimesh apo detyrash i konsiderojm
vlersim formal112.
Pra testet konsiderohen t jen nj element ky dhe tejet i rndsishm
i procesit t vlersimit, ndonse nuk jan t vetmit. Nga ana tjetr, llojet apo tipet
e testeve q prdoren sot n bot jan t panumrta, secili prej tyre me nj qllim
specifik dhe me nj kriter t mirprcaktuar pr t matur. Kjo larmi dhe
shumllojshmri testesh e bn kt proces sa t komplikuar aq edhe t kndshm dhe
interesant. Prdorimi i vetm nj lloj testi e bn nxnsin pasiv dhe nuk nxit aspak t
menduarit n mnyr kritike. Pr kt arsye sht mjaft e nevojshme q modelet e
ndryshme t testeve, jo vetm t njihen teorikisht nga ana e msuesit por edhe t
praktikohen realisht n mjedisin msimor.
N vijim, n kt pjes t punimit do t merren n analiz pes tipe testesh, t
cilat jan m gjersisht t prdorura n kurrikulat msimore.

112

Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 318

70

1.9.1.1. Testet e kapaciteteve

Testet e kapaciteteve apo aftsive japin nj panoram t prgjithshme
t njohurive dhe aftsive t nj nxnsi apo studenti (m shum sesa matin progresin e
tij). 113 Ato m shum prdoren si faza n t cilat individt duhet t arrijn dhe ti
kalojn nse duan t pranohen n nj universitet t huaj, nse duan t mbarojn
studimet master apo ato doktorale, apo thjesht t certifikohen n gjuhn angleze.
Nse synimi i nj msuesi sht t mas kompetencat globale n nj gjuh
t nxnsit, ather sipas terminologjis tradicionale, ai/ajo sht duke testuar
kapacitetin gjuhsor t nxnsit. Nj testim i kapaciteteve nuk sht i kufizuar vetm
n ndonj lloj t caktuar kursi, kurrikule apo aftsie gjuhsore.
Tradicionalisht, kto tipe testesh jan prbr nga artikuj testues standard me
zgjedhje t shumfishta n gramatik, fjalor, lexim, dgjim dhe ndonjher edhe n
artikuj mbi shkrimin. Teste t tilla kan shpesh mangsi n vlefshmrin e
prmbajtjes ashtu si edhe mund t vrehet m sipr, por pas shum dekadash
krkimesh n kt fush, tashm n bot jan ndrmarr hapa gjigand drejt ndrtimit
t testeve t kapaciteteve t komunikimit. Shembuj tipik t testeve t standartizuara
t kapaciteteve jan dy provimet ndrkombtare Test of English as a Foreign
Language (TOEFL) dhe International English Language Testing System (IELTS). 114
T dy kto teste prbhen nga aktivitete n t katr aftsit gjuhsore dhe q t
dyja jan t bazuara n kompjuter. Seksionet e t kuptuarit (t dgjuarit dhe t
lexuarit) ose virtualisht t gjitha testet e nj shkalle t lart t kapaciteteve jan t
korrigjuara prmes kompjuterit n mnyr q t japin prgjigje m t shpejta dhe pr
t ulur kostot. Ndrkoh, performanca prodhuese (t folurit dhe t shkruarit)
zakonisht krkon korrigjues njerzor sepse sht e ndrtuar mbi baza komunikimi
dhe pr pasoj dhe korrigjimi i t tilla ushtrimesh krkon t kryhet nga njerz dhe jo
pajisje kompjuterike.
Dy testet e prmendura m sipr ai i TOEFL dhe IELTS si dhe shum teste t
tjera t njohura n rang ndrkombtar si FCE, TOEIC apo Michigan Test, vetm n
dekadn e fundit kan fituar nj njohje n rang kombtar n Shqipri. Ky fakt i ka
br njerzit n prgjithsi dhe studentt apo nxnsit n veanti minimalisht m t
ndjeshm ndaj gjuhs angleze dhe rndsis s studimit t saj q n mosh t
hershme.

113

Harmer, J. 2007, The Practice of English Language Teaching Pearson, Longman fq. 380.
Q t dy kto testime prdoren nga mijra institucione arsimore npr bot dhe vitet e fundit dhe n
Shqipri si nj tregues i aftsis s nj studenti t ardhshm pr t ndrmarr pun profesionale apo
akademike n gjuhn angleze.
114

71

1.9.1.2. Testet diagnostikues

Testet diagnostikues sipas Harmer mund t prdoren pr t nxjerr n pah
vshtirsit dhe t metat n njohurit e nxnsit si dhe mangsit n aftsit gjuhsore
prgjat nj kursi.115
Rrjedhimisht, duke analizuar ku jan problemet q nxnsit kan, ather
msuesit mund t bjn dika pr t zgjidhur kto probleme. Brown jep t njjtin
prkufizim pr testet diagnostikues por shkon m tej duke specifikuar se kto teste
jan t dizenjuara q t diagnostikojn nj aspekt t veant gjuhsor. 116
Nj test diagnostikues n shqiptim pr shembull ka pr qllim t prcaktoj se cilat
tipare fonologjike t gjuhs angleze shfaqin vshtirsi pr nxnsin dhe rrjedhimisht
del e nevojshme q ato t bhen pjes e kurrikuls.
Ky tip testi sht mjaft i nevojshm pasi e pajis msuesin pr t vlersuar n
koh at far nxnsi ka prvetsuar apo jo dhe pr m tepr i lejon msuesit q t
krijoj hapsirat e duhura pr nxnsin q ai t kaprcej kt moment t vshtir dhe
pse jo t zhvilloj n maksimum potencialin e tij n kto fusha. Kto teste, ashtu si
edhe mund t kuptohet lehtsisht jan teste t cilat kryhen gjat vitit shkollor pasi
vetm n kt mnyr msuesi mund t ket koh q tu rikthehet problematikave t
hasura dhe ti korrigjoj ato n bashkpunim t ngusht me nxnsit.
Musai shkon m tej n analizn e tij mbi testet diagnostikues duke i cilsuar
ato si nj mjet i dobishm pr tu prdorur n identifikimin e nevojave t veanta
lidhur me edukimin special .117 N kt kndvshtrim msuesit duhet t jen t
ndjeshm pr t patur nn vmendjen e tyre nxns, t cilt mund t ken nevoja
gjuhsore t ndryshme nga nxnsit e tjer duke u bazuar dhe n moton T ndryshm
por t barabart.

1.9.1.3. Testimet e pranimit

Disa prej testeve t sapoprmendur, atyre diagnostikues dhe t kapaciteteve
mund t luajn rolin e testeve t pranimit, qllimi i t cilve sht pr t vendosur e
pozicionuar nj student n nj nivel apo seksion t prshtatshm n kurrikuln
gjuhsore apo n nj shkoll t caktuar. Sipas Brown nj test pranimi prfshin nj
model t materialit q do t mbulohet n nj kurrikul brenda nj kornize kohore t
caktuar, dhe ato u ofrohen nxnsve pasi kursi ka mbuluar t gjitha objektivat e marra
n shqyrtim dhe pasktaj ofron nj t dhn mbi pikt sipas t cilave nj nxns do t
gjej nj nivel i cili t mos jet as tepr i thjesht dhe as tepr i vshtir pr t, por t
115

Harmer, J. 2007, The Practice of English Language Teaching Pearson, Longman fq. 380.
Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 453
117
Musai, Bardhyl. (2002), Metodologji e Msimdhnies, Pegi, fq. 246
116

72

jet mjaftueshm sfidues 118. Sipas ktij shpjegimi t dhn, Brown na qartson se ky
lloj testimi sht nj testim i cili kryhet n fillim t studimeve t nj nxnsi apo
studenti dhe jo gjat apo n fund t tyre. Ai ndihmon msuesin q t krijoj nj ide t
prgjithshme mbi kapacitetin gjuhsor t nxnsit dhe t prcaktoj nivelin e tij t
duhur n mnyr q ai t mos dekurajohet nga nj nivel msimor e gjuhsor tepr i
vshtir apo dhe nga nj nivel gjuhsor tepr i thjesht pr t.
Prsa i takon ciklit 9-vjear t studimeve n arsimin shqiptar duhet pranuar se
kto lloj testimesh tejet t dobishme nuk prdoren gjersisht. Nxnsit nuk
kategorizohen npr klasat e nj shkolle 9-vjeare n baz t rezultateve t provimeve
t pranimit n anglisht. Madje t shpeshta jan kalimet nga nj shkoll ku nuk
aplikohet lnda e anglishtes n nj shkoll tjetr ku nxnsit e kan nisur kt gjuh
q n klas t tret. Nj ngr i till n sistemin ton arsimor krijon boshllqe t
mdha pr thithjen e njohurive gjuhsore n gjuhn angleze nga nxnsit.
Nga ana tjetr problemi i msiprm sht tejet kritik dhe pr msuesit, t cilt
punojn me nxns t t gjitha niveleve gjuhsore brenda s njjts klas dhe brenda
t njjts or msimore. Ather ky problem kthehet n nj sfid tepr t vshtir pr
msuesit dhe rrjedhimisht mangsit do t jen t shumta dhe sukseset do t jen t
pakta. Vlen t kujtojm ktu provimet e pranimit pr t vazhduar studimet e larta n
universitetet shqiptare n t gjitha degt, t cilat u prdoren deri diku rreth viteve
2000 2001. T tilla provime, pavarsisht mangsive q shfaqnin, bnin t mundur
nj klasifikim m homogjen t studentve prsa i takon aftsive t tyre gjuhsore.
Ndrkoh realiteti n shkollat perndimore sipas Harmer sht prgjithsisht
i ndryshm nga ai n arsimin shqiptar. Disa shkolla madje u krkojn nxnsve q t
vlersojn veten e tyre si pjes e procesit t pranimit, duke ia shtuar kt vetanaliz
vendimit final t vendosjes s nxnsit n nj klas apo nivel t caktuar gjuhsor 119.
Sipas Harris dhe McCann, ky tip testi sht m pak i dobishm ather kur studentt
grupohen sipas alfabetit apo sipas moshs dhe jo sipas aftsive t tyre.
Testimet e pranimit nuk jan shum t zakonshme e shum t prdorura n
institucionet shtetrore.120
Qllimi kryesor i testeve t pranimit sht q t prodhoj grupe homogjene n
nivel gjuhsor n mnyr q koha e msuesit dhe e institucionit arsimor t prdoret n
mnyr sa m efektive. Sa m i madh t jet grupi i nxnsve q do t krijohet, aq m
homogjen duhet t jet ai dhe rrjedhimisht aq m i besueshm duhet t jet dhe
testimi hyrs apo pranues.

118

Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 454
119
Harmer, J. 2007, The Practice of English Language Teaching Pearson, Longman fq. 379.
120
Harris, M. Dhe McCann, P. (1994) Macmillan Publishers Ltd fq 28

73

Pikrisht Pedagogjia e diferencuar n klasn e gjuhs s huaj luan nj rol

t rndsishm pr prvetsimin e njohurive dhe pr shmangien e mungess
s homogjenitetit. Aftsimi i nxnsve n kt fush u prgjigjet objektivave
t demokratizimit t msimit . 121
Teknikat e pedagogjis s diferencuar u prgjigjen dallimeve mes profileve
t nxnsve, ritmeve t t nxnit, interesave dhe pasioneve t nxnsve t veant.
far dhe si duhet t diferencojm:
Format e diferencimit t brendshm t lidhura me organizimin, administrimin
e brendshm n shkoll, organizimin e msimit, ambientit dhe mbi t gjitha
prmbajtjen dhe objektivat.
Format e diferencimit t jashtm bazohen n karakteristikat e vet nxnsve, nivelin,
interesat dhe pasionet e tyre. 122
sht pikrisht mbi kt baz q msuesit ngren strategjit e msimdhnies.
Hapa q duhen ndrmarr pr t aplikuar pedagogjin e diferencuar:
Prcaktimi i sakt i nivelit t njohurive t nxnsve,
Vlersimi i detajuar i kapaciteteve e interesave t nxnsve,
Vlersimi i do arritjeje e prparimi nga ana e nxnsve.
Kto jan zgjedhje t cilat duhet t aplikohen n praktik nga msuesit e gjuhve t
huaja n rastin e klasave apo grupeve heterogjene, realitet i cili vrehet n pothuajse
t gjitha klasat e ciklit 9-vjear t studimeve.

1.9.1.4. Testet e kontrollit t njohurive

Testimet e njohurive, t cilat ndryshe njihen dhe si testimet e arritjeve apo
prparimit t br, jan hartuar pr t matur prparimin gjuhsor t nxnsit duke u
nisur nga programi msimor q ata kan ndjekur n klas. Sipas Brown kto testime
jan t lidhura drejtprdrejt me nj msim t caktuar, me nj kapitull apo dhe me nj
program t tr msimor. 123

121

Kraja,V., Selita,G., Selmani, V., Prenga, A. (2010) Instituti i Zhvillimi t Arsimit, Udhzues Kurrikular
(Material ndihms pr msuesit e gjimnazit) Tiran, fq. 37.
122
Si m lart, fq 38
123
Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 454.

74

Ndrkoh Harmer shprehet se shpesh n Shtetet e Bashkuara t Ameriks,

testet e dijes hartohen nga vet msuesit dhe u jepen nxnsve nj her n disa jav
pr t par se sa ata kan msuar124. Cilado qoft mnyra e hartimit t testeve, ajo q
mbetet pr tu vlersuar pozitivisht sht fakti se duke vepruar kshtu, msuesit n
fakt nuk bjn gj tjetr vese aplikojn vlersimin formativ t prmendur m sipr.
E rndsishme sht t theksohet se testet e dijes jan t suksesshme vetm
ather kur ata prmbajn tipe ushtrimesh, t cilat jan t njohura nga nxnsit.
Kjo absolutisht nuk do t thot q msuesit duhet tu ofrojn nxnsve t tyre n
testim, tekste leximi t cilat duken tekste leximi t ngjashme dhe tipe ushtrimesh me
t cilat nxnsit jan prballur dhe m par n klas gjat msimit. Le t mendojm
pr nj moment, se nxnsit prballen n nj testim t dijes me nj material plotsisht
t panjohur prej tyre. Nj testim i till nuk do t maste njohurit q ata kan marr
deri n at moment, ndonse do t shrbente pr t matur dije t prgjithshme
gjuhsore t nxnsve.
Testimet e dijes q aplikohen n fund t nj semestri, kapitulli apo grup
msimesh duhet t reflektojn prparimin dhe jo dshtimin. Msuesit duhet ti
prdorin testet e tilla si nj mnyr pr t prforcuar at far sht br mir dhe at
far sht prvetsuar nga nxnsit dhe jo pr t shfaqur n mnyr demonstrative
dobsit apo gabimet e bra n testim. Par nga ky kndvshtrim, kto tipe testesh
rezultojn shum efikase pasi ato i ndihmojn msuesit pr t reflektuar dhe br
ndryshimet e duhura n aspektet dhe elementt e testimit ku nxnsit nuk kan arritur
rezultatet e pritshme prej tyre.

1.9.2.
Roli i testeve dhe ndikimi i tyre n prgatitjen e
nxnsve
Shihet qart q mundsit e prshfaqura para msuesit jan t shumta dhe
sht pikrisht zgjedhja q msuesi bn mes ktyre mundsive q ndikon kryekput
mbi prgatitjen e nxnsve. Situatat e mundshme jan dy.
S pari, nxnsit nuk jan n dijeni t prqindjeve q msuesi, drejtuesi
i shkolls apo specialistt e gjuhs u kan br aftsive t ndryshme gjuhsore dhe pr
pasoj ato jan t prqndruar n aktivitetet q zhvillohen gjat ors s msimit pa
patur nj objektiv t qart n mendje, rast n t cilin msuesi duhet t tregohet akoma
m i kujdesshm pr t zbatuar gjat gjith procesit msimor pikrisht at ndarje n
prqindje. Lind e nevojshme q procesi msimor t gjej reflektimin e tij n testet
e hartuara nga msuesi duke ushtruar nj efekt (washback) pozitiv te nxnsit.

124

Harmer, J. 2007, The Practice of English Language Teaching Pearson, Longman fq. 380.

75

N rastin m t mir (rastin e dyt) nxnsit informohen q n krye t hers

mbi ndarjen n prqindje t peshs s secils prej aftsive gjuhsore dhe kjo (ndonse
jo domosdoshmrisht) ndihmon n drejtimin e vmendjes s nxnsve nga elementt
me prqindje m t lart. Prsri, procesi msimor duhet t vijoj medoemos
paralelisht me prmbajtjen e testeve gjuhsore.
1.9.2.1.

Efekti washback ose backwash

Ndikimi i ushtruar nga sistemet vlersuese apo testuese mbi proesin msimor
sht nj element, i cili sht diskutuar gjersisht n fushn e edukimit nga Morris125,
Vallette126 etj. Pr shkak t prdorimit t gjer t tyre, testet e veanrisht testet
e rndsis s lart (si ato t provimeve t lirimit apo t maturs), mund t ushtrojn
nj trysni t ndjeshme mbi msues e nxns duke ndikuar n t njjtn koh mbi
aktivitetet dhe gjithka tjetr ndodh n klas 127. Fenomeni i ndikimit t testeve mbi
nxnsit dhe msuesit dhe mbi procesin msimor njihet si efekti washback .
Hugh n vitin 2003 e ka prkufizuar kt fenomen si nj pjes t impaktit q
nj test mund t ket mbi nxnsit dhe msuesit, mbi sistemin arsimor n trsi dhe
mbi shoqrin n prgjithsi 128. Pr dekada me radh, studiuesit kan diskutuar
gjersisht mbi ndikimin potencial t testeve, ku disa prej tyre mbrojn iden se testet
kan potencialin t sjellin nj ndikim t favorshm mbi t msuarit dhe msimdhnien
e disa t tjer mbrojn iden se testet ushtrojn efekte negative dhe penguese si mbi
nxnsit, ashtu dhe mbi msuesit.
Ky term prshkruan efektin e vlersimit mbi msimdhnien. Sipas Hughes
vlersimi duhet t jet mbshtets i msimdhnies s mir dhe duhet t ket nj
ndikim korrigjues mbi msimdhnien e keqe. 129 Pasojat e vlersimit mund t jen
pozitive ose negative. Hartley dhe Sporing cilsojn pasoja pozitive ato t cilat vijn
ather kur nxnsit studiojn dhe msojn ato shtje t cilat msuesit duan q ata t
msojn. 130 Nga ana tjetr, pasojat negative nnkuptojn t kundrtn.
Pr shembull, nse msuesit masin aftsit e t shkruarit vetm prmes artikujve
testues me prgjigje t shumfishta ather do t ushtrohet nj presion mbi nxnsit
q ata t praktikojn vetm kto lloj artikujsh m shum sesa vet t shkruarit.
N kt rast, pasojat e vlersimit t kryer jan negative.
125

Morris, P. (1990). Curriculum Development in Hong Kong. Hong Kong: Faculty of Education, The
University of Hong Kong.
126
Valette, R. M. (1994). Teaching, testing, and assessment: Conceptualizing the relationship. In C. R.
Hancock (Ed.), Teaching, testing, and assessment ( fq. 1-42). Lincolnwood: National Textbook Company.
127
Morris, P. (1990). Curriculum Development in Hong Kong. Hong Kong: Faculty of Education,
The University of Hong Kong.
128
Hughes, A. (1993). Backwash and TOEFL 2000. Unpublished manuscript. University of Reading,
England. fq. 53
129
Hughes, A. (1989) Testing for language teachers, 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press, fq 2
130
Hartley, L. dhe Sporing, M. (1999). Teaching communicatevily:assessing communicatively? Language
Learning Journal, 19 fq 73-79

76

Bachman n studimet e tij thekson se do t kemi pasoja pozitive t vlersimit

ather kur procedurat e vlersimit t reflektojn aftsit dhe njohurit q jan msuar
gjat msimit. 131 Nse msuesit dshirojn q nxnsit e tyre t msojn t
komunikojn n mnyr efektive n nj sr situatash praktike, ather msuesit
duhet ti vlersojn me situata apo testime t ndryshme nxnsit e tyre pikrisht n
kto aftsi. Ky komunikim i vazhdueshm mes msimdhnies dhe vlersimit, prsa
u takon prmbajtjes dhe prqasjes, n kndvshtrimin e Bostwick dhe Gakuen sht
nj mekanizm vital i zhvillimit t edukimit. 132 Rrjedhimisht, secili nga ne duhet t
jet shum i kujdesshm n analizn e pasojave t sjella si rezultat i vlersimit t br.
sht absolutisht e vrtet q pasojat e vlersimit jan t lidhura ngusht me
vlefshmrin dhe besueshmrin dhe nuk mund t shihen si t ndara nga njra-tjetra.
Kjo sht edhe arsyeja prse do msues apo vlersues duhet fillimisht t
familjarizohet me kto koncepte n mnyr q t tregojn nj kujdes t veant gjat
aplikimit praktik t mnyrave t ndryshme t vlersimit q do t prezantohen dhe
analizohen n vijim.
Nse nxnsve u duhet t kryejn nj testim apo nj provim shtetror n fund
t studimeve t tyre, sht deri diku e natyrshme dhe e pranueshme q ky fakt do t
ndikoj mbi procesin msimor. Nse nxnsit prezantohen me nj test t mir ather
kjo do t ndikoj pozitivisht n msimdhnie dhe anasjelltas. Por lind pyetja: Cili
sht nj test i mir dhe cili sht nj test i keq ? Nj test mund t ket nj ndikim
pozitiv nse ai prmban materiale autentike, t marra nga jeta reale, materiale t
ngjashme me ato me t cilat nxnsit do t prballen n t ardhmen. Testet mund t
ushtrojn nj ndikim negativ nse ato prmbajn ushtrime artificiale, t cilat nuk jan
t lidhura me nevojat reale t s ardhmes.
Ka shum t ngjar, q metodat e msimdhnies t przgjedhura nga msuesi
do t reflektojn kto ushtrime dhe procesi msimor mund t shndrrohet n at ka
mund t quhet lehtsisht nj paraprovim ose nj provim prgatitor.
Gjithsesi nuk duhet t harrojm se nuk jan vetm testet finale ato q
udhzojn dhe drejtojn procesin msimor. Po kaq t rndsishme pr t mos thn
akoma m t rndsishme, jan dhe testimet mujore, semestrale apo t ndrmjetme t
hartuara nga msuesit. Nse testohet vetm gramatika, nxnsit do t mendojn se ky
aspekt sht m i rndsishmi pr tu msuar dhe mund t bjn m pak prpjekje pr
t msuar aspektet e tjera gjuhsore. Pr t lehtsuar t kuptuarit e efektit washback
m posht po e ilustrojm me disa shembuj :
131

Bachman, L.F. (1990) Fundamental considerations in Language Testing. Oxford: Oxford University
Press. fq 31
132
Bostwick, R.M. dhe Gakuen, K. (1995). Evaluating Young EFL Learners: Problems and Solutions.
Te Brown, J.D. dhe Yamashita, S.O., JALT Allied Materials Language Testing in Japan. Tokya : The Japan
Association for Language Teaching. fq 58

77

Tipi i testit

Efekti washback

1. Test i prqndruar vetm n nj prej Washback negativ. Nxnsit do t

katr kapitujve t librit.
mendojn se fati sht m i rndsishm se
t msuarit sistematik.
2. Nj testim n fund t vitit shkollor, i cili Washback negativ. Nxnsit do t ndjejn
prqndrohet mbi gramatik dhe fjalor, se puna n klas ka qen thjesht nj humbje
edhe pse nxnsit kan praktikuar kohe.
gjersisht t dgjuarit dhe t folurit
1.
Nj test diagnostikues, i cili ka Washback pozitiv. Informacioni i marr
treguar se nxnsit kan mangsi t prmes testit do t ndihmoj msuesin q t
theksuara n t dgjuar.
planifikoj or dgjimi n mnyr q t
prmbush nevojat e nxnsve.
2.
Nj testim n fund t vitit shkollor, i Washback pozitiv. Nxnsit do t ndjejn
cili prmban element t leximit, se jan testuar n mnyr t drejt dhe
dgjimit, t folurit e t shkruarit t ndershme.
duke prekur nj gam t gjer
materialesh.

Sa her q prgatitet nj test, sht thelbsore t prcaktojm se cilt jan

individt q duhet t kalojn kt test si dhe cilt jan personat e interesuar n
rezultatet e ktij testi. Rrjedhimisht, sht e nevojshme t mendohet se para kujt
do t jap llogariky test. T part q jan t interesuar n rezultatet e nj testi, jan
vet nxnsit, t cilt e kan t nevojshme t marrin prgjigje pr prparimin dhe
performancn e tyre.
N shum raste, jan pikrisht nxnsit t cilt krahasojn testin me punn
e kryer n klas. Pr pasoj, sht mjaft e dobishme q nxnsit t informohen mbi
mnyrn sesi ato do t testohen q n fillim t kursit dhe ndoshta do t ishte mir q
ata t informohen gjithashtu dhe mbi arsyet e przgjedhjes s ktij lloj testimi.
Nga ana tjetr, nuk duhet t harrojm se prindrit i prdorin rezultatet e testeve
si nj mnyr pr t prcaktuar progresin, interesat dhe preferencat shkollore
t fmijve t tyre dhe nj prcaktim i till do t shnoj m tej dhe t ardhmen e tyre.
Par n kt kndvshtrim, roli i testeve sht i shumfisht, ato jan motort
e lvizjes s makineris gjuhsore duke br t mundur nxitjen e prgatitjes
sistematike dhe t mirorientuar t nxnsve, ato jan udhrrfyese t rrugs npr
t ciln nxnsit duhet t ecin pr t arritur rezultate maksimale, ato ndihmojn dhe
lehtsojn procesin msimor si dhe gjithashtu informojn si msuesit, ashtu edhe
nxnsit mbi ecurin dhe prparimin e br gjithnj n paralelizm me aktivitetet
msimore t kryera rishtazi dhe jo vetm.

78

I.10. Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht dhe

risit q ai sjell
Kuadri i prbashkt europian i referencs u hartua me 1996 nga Kshilli
i Europs. Ai hyri n mnyr gjithprfshirse n procesin e msimdhnies/nxnies
dhe vlersimit t gjuhve t huaja menjher pas vitit europian t gjuhve t huaja
m 2001, i prezantuar nga Seksioni i Politikave Gjuhsore t Kshillit t Europs n
Strasburg133. KPERGJ ofron nj baz t prbashkt pr hartimin e programeve
t gjuhve moderne, t referencave, t provimeve, t teksteve, etj n Europ.
Ai prshkruan n mnyrn m t plot t mundshme at ka nxnsit e nj
gjuhe duhet t msojn, pr ta prdorur at me qllim komunikimi, ai numron
gjithashtu njohurit dhe shkathtsit q ata duhet t prftojn pr t patur nj sjellje
gjuhsore t efektshme134. Synimi kryesor i hartimit t Kuadrit sht pikrisht
unifikimi i programeve, provimeve dhe teksteve n Europ duke ln padyshim
hapsira pr prshtatje t mtejshme bazuar mbi kontekstet kulturore dhe etnike.
N prkufizimin e rolit t Kuadrit sht mjaft e rndsishme q t nnvizojm
prdorimin e gjuhs pr qllime komunikimi, prdorim i cili sht fjala e dits n
shum prej teksteve shkollore q prdoren sot kudo n bot. Kuadri Europian
i gjuhve sht nj referenc e qart dhe nj detyrim pr t gjith msuesit tan se
far standardesh duhet t prmbushin pr ti arritur ato 135.
Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht sht dokumenti
i vn jo vetm prpara msuesve por edhe prpara sistemit arsimor shqiptar, sepse
synimi yn sht integrimi europian dhe unifikimi i standardeve tona arsimore n ato
europiane136.
KPERGJ sht dokumenti baz i hartuar pr zbatimin e politikave
standardizuese europiane n msimdhnie, msimnxnie dhe n vlersimin n gjuhn
e huaj. Vendi yn e ka br pjes t kurrikuls s arsimit parauniversitar, por dhe atij
universitar kt dokument. Ky dokument sht futur n sistemin ton arsimor nga viti
2004, kur MASh hartoi pr her t par standardet e gjuhs s huaj dhe vijon
t mbetet dokumenti q prcakton standardet n gjuhn e huaj. sht pjes e sistemit
t Bolonjs pr prcaktimin e niveleve universitare t njohjes s gjuhs s huaj.
133

Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,

Filara, fq. 2-7.
134
Si m lart, fq. 9
135
Musai, Bardhyl, kshilltar i kryeministrit pr Arsimin. Intervist dhn pr punimin e tezs
s doktoraturs me tem: Vlersimi dhe vetvlersimi n metodologjin e sotme t msimit t gjuhve
t huaja n mjedisin shqiptar. 12.02.2012
136
Vuani, Tatjana, Specialiste e Gjuhve t Huaja pran MASh. Intervist dhn pr punimin e tezs
s doktoraturs me tem: Vlersimi dhe vetvlersimi n metodologjin e sotme t msimit t gjuhve
t huaja n mjedisin shqiptar. 15.08.2012

79

KPERGJ bri q n Shqipri 137 :

Msimnxnia e gjuhve t huaja n arsimin parauniversitar t thyente

tradicionalizmin

T mbshtetet n metodologji bashkkohore e hartuar nga institucione

prestigjoze ndrkombtare, si: Kshilli i Europs, Bashkimi Europian.

T njihet dhe prdoret nga profesionist dhe msues t gjuhve t ndryshme.

Nxjerr n pah rolin e msuesit profesionist

Nxjerr n pah evoluimin n procesin e msimdhnies/nxnies,

Nxjerr n pah rndsis e gjuhs s huaj pr integrimin e vendit ton n

strukturat e BE

Nevojn pr nj prmirsim t vazhdueshm t materialeve didaktike.

KPERGJ-ja sht dokumenti baz mbi t cilin mbshtetet ecuria e gjuhve t

huaja n shkall europiane dhe pr kt krkohet q do shtet antar i KE t vr
n prdorim kt dokument. sht mjet pune, jo vetm i msuesit por edhe
i institucioneve arsimore, si: IZHA, AKP, DAR/ZA e Universiteti.
Jep nj kuadr t plot t t gjith elementeve baz q duhen pr hartimin
e dokumenteve themelore n gjuhn e huaj si kurrikulat, standardet, manualet
e vlersimit dhe vetvlersimit dhe deri n tekstet shkollore.
Hartuesit e secilit prej dokumenteve thelbsore pr ecurin e gjuhs s huaj gjejn
mnyrat e unifikuara pr t arritur standarde t prbashkta europiane n hartimin
e dokumenteve themelore pr msimdhnien/nxnien e gjuhs s huaj.
Kshilli i Europs me an t Kuadrit t Prbashkt Europian t Referencave n
t nnt kapitujt e tij prbrs inkurajon organizimin e t msuarit dhe t t nxnit
t gjuhve t huaja bazuar n punn, nevojat, motivimin, karakteristikat dhe burimet
njerzore n kontekstin e secilit shtet duke dhn qllime, strategji, objektiva dhe
parime t pranuara bashkarisht nga shtetet antare t KE.
Kuadri sht dokumenti q siguron bazat pr hartimin e kurrikulave, programeve,
provimeve dhe teksteve shkollore n Europ. Ai prshkruan n mnyr
t kuptueshme far duhet t msojn nxnsit e gjuhve t huaja n mnyr q ta
prdorin gjuhn pr qllime komunikative dhe aftsit q duhet t zhvillojn me
qllim prdorimin efektiv t gjuhs.
137

Vuani, Tatjana, Specialiste e Gjuhve t Huaja pran MASh. Intervist dhn pr punimin e tezs
s doktoraturs me tem: Vlersimi dhe vetvlersimi n metodologjin e sotme t msimit t gjuhve
t huaja n mjedisin shqiptar. 15.08.2012

80

Ai prcakton nivelet e zotrimit t cilat lejojn ata q nxnsit t matin progresin

e tyre n do etap t t msuarit mbi bazn e t nxnit gjat gjith jets.
KPER synon kaprcimin e barrierave n komunikim midis profesionistve n fushn
e gjuhve moderne edhe pse ata vijn nga sisteme t ndryshme arsimore n Europ.
Ai siguron mjetet q administratort e arsimit, hartuesit e programeve, msuesit
dhe trajnuesit e tyre, hartuesit e provimeve dhe vlersimeve t reflektojn pr prvojat
e tyre dhe t sigurojn se ajo ka ata ofrojn sht n prputhje me nevojat e t gjith
atyre ndaj t cilve jan prgjegjs138. KPERGJ promovon plurilingualizmin si
prgjigje ndaj diversitetit kulturor dhe linguistik europian.

I.11.

Gjuha e huaj si nj lnd msimore dhe vlersimi i saj

Nj nga sfidat me t cilat prballen msuesit gjat vlersimit t gjuhs si nj

lnd msimore sht se prmbajtja e ksaj lnde sht shum e larmishme dhe
komplekse dhe nga ana tjetr prbn nj reflektim t kompleksitetit t qllimeve
t vlersimit gjuhsor. Secili prej tipeve t t shkruarit, lexuarit, folurit dhe
dgjuarit mund t copzohet m tej n nntipe t tjera. Nj lnd q sht kaq
multidimensionale ngre natyrshm pyetjen: a sht nj detyr vlersimi n nj fush
prfaqsuese e arritjeve gjuhsore n t gjith lndn? Pr shembull, pothuajse t tr
e pranojn faktin se performanca n t folur nuk sht detyrimisht treguese e
performancs n t lexuar. Nga ana tjetr situata sht akoma m pak e qart nse do
t mendonim se aftsit n t lexuar variojn n varsi t tipeve t ndryshme t
teksteve.
Vlersimi i t lexuarit, lehtsisht mund t konsiderohet siprfaqsor duke
adresuar vetm nj t kuptuar fjal pr fjal t tekstit m shum sesa nj t kuptuar
t thell. Pyetjet me prgjigje t shumfishta mbi nj tekst jan t lehta n korrigjim
dhe mund t ofrojn nj besueshmri t lart (n aspektin teknik), por ato nuk jan
pajisur me vetin e t vlersuarit t nj prgjigjeje individuale dhe kritike t vet
lexuesit. Edhe n rastin e fmijve procesi i t lexuarit sht shum m tepr sesa
thjesht dekodim i tekstit dhe pr pasoj do sistem vlersimi duhet t reflektoj
kt fakt.
Nj pyetje e ngjashme ngrihet n lidhje me t lexuarit. A sht e nevojshme q
nxnsit t vlersohen n baz t nj shumllojshmrie detyrash t ndryshme shkrimi
duke reflektuar kshtu faktin se t shkruarit ekziston pr qllime t ndryshme dhe pr
audienca t ndryshme? Vlersimi i t shkruarit shfaqet m i drejtprdrejt se vlersimi
i t lexuarit dhe t folurit, sepse t paktn gjithnj ka nj produkt t cilit gjithnj mund
138

Vuani, Tatjana, Specialiste e Gjuhve t Huaja pran MASh. Intervist dhn pr punimin e tezs
s doktoraturs me tem: Vlersimi dhe vetvlersimi n metodologjin e sotme t msimit t gjuhve
t huaja n mjedisin shqiptar. 15.08.2012

81

ti referohemi edhe pasi ngjarja t ket prfunduar. Por, gjithsesi dhe ktu shprfaqet
nj sfid shum e rndsishme prsa i takon vendimit rreth kritereve q duhet
t dominojn n prcaktimin e gjykimit ( pr shembull, saktsia e shkrimit kundrejt
impaktit t prmbajtjes s shkrimit). Pr m tepr, duhet menduar gjithashtu dhe nse
kriteret duhet t ndryshojn n varsi t tipeve t ndryshme t shkrimit. Vlersimi
formativ n formn e nj dialogu mes msuesit dhe nxnsit rreth puns s kryer sht
nj mnyr e mundshme pr t prmirsuar standardet. Vlersimi sht gjithnj nj
przgjedhje dhe rrjedhimisht prmes tij disa aspekte gjuhsore t lnds mund
t vlersohen n mnyr t padrejt m shum sesa disa t tjera.
T folurit dhe t dgjuarit jan dy aftsi q shfaqin vshtirsi
t jashtzakonshme n vlersim sepse, ndryshe nga aspektet e tjera t gjuhs,
performanca n kto dy aftsi varion n prputhje me temn, kontekstin dhe nivelin
e motivimit. Nj paraqitje e dobt n t folur shpeshher sht e lidhur ngusht me
natyrn e detyrs apo ushtrimit, atmosfern n klas dhe dinamikn e grupit m
shum sesa me kompetencat e nxnsve.
Pr t siguruar nj vlersim t vlefshm t t dgjuarit dhe t t folurit sht
e nevojshme q msuesi t bazohet dhe t marr dshmi prmes nj shumllojshmrie
situatash. Shumkush mund t argumentoj se vlersimi i t folurit dhe t dgjuarit
sht kaq kompleks dhe specifik n baz t kontekstit, saq nuk duhet vlersuar
formalisht. Gjithsesi, duke qen se shpeshher vlersimi prcakton kurrikuln dhe
msimdhnien n vazhdim, ka argumente t cilat sugjerojn se aftsit e t folurit dhe
t dgjuarit duhet t vlersohen pavarsisht ktyre vshtirsive dhe sfidave.
Vlersimi nuk sht nj proces neutral, por n mnyr t pashmangshme
ai mishron disa vlera, sht e nevojshme q kto vlera t egzaminohen n mnyr
specifike, sepse prqasje t ndryshme ndaj vlersimit mund t ojn n pasoja
t paqllimshme e t pamenduara. Prqasje t ndryshme mishrojn pikpamje
t ndryshme t njohjes dhe koncepteve ndaj dijes dhe mund t promovojn nj
t msuar siprfaqsor dhe aspak t thell e kritik. Ndaj, m tepr se kurr sht
e nevojshme q t njihen tipet e ndryshme t vlersimit dhe ti prshtaten ato m tej
situats dhe nevojave t msuesve dhe nxnsve bashk.

I.12. Rekomandime pr aftsimin e nxnsve dhe msuesve

pr t vlersuar dhe vetvlersuar n prqasje me literaturn e
studiuar n kt fush.
Sapo pasqyruam me detaje teorit dhe qndrimet m t spikatura t
gjuhtarve t shumt mbi tipet e ndryshme t vlersimit e vetvlersimit. Studiues t
shumt ndr t cilt mund t veojm: Brown, Cohen, Mita, Chen, Hughes, Genesee,
Combe kan analizuar dhe reflektuar n studimet e tyre nj gam t gjer
82

problematikash t cilat prfshijn dhe jan drejtprdrejt t lidhura me t gjith aktort

pjesmarrs n vlersim duke nisur q nga nxnsit, msuesit, prindrit deri tek aktori
m global, komuniteti.
Emruesi i prbashkt i teorive t lvruara mbi kt shtje mbetet fakti se
vlersimi prbn nj pjes integrale t procesit pedagogjik t hartimit t msimeve,
zbatimit t orve t msimit dhe vlersimit t suksesit t tyre. Ashtu si shprehet dhe
Brown pa patur nj komponent t vlersimit n do msim, do kapitull, dhe do
lnd, ne nuk mund t prcaktojm arritjen e objektivave apo t qllimeve. 139
Prania apo shumllojshmria e aplikimit t ktij komponenti n msimdhnie
prbn edhe kaprcyellin e t gjith studimit ton. sht plotsisht e vrtet q jan
ndrmarr shum hapa drejt unifikimit t vlersimit n dokumentin e quajtur
Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht (KPERGJ) por gjithsesi
sfidat me t cilat prballen msuesit e gjuhve t huaja jan t shumta sidomos nse
do t merrnim parasysh prodhimin komercial t testeve gjuhsore si dhe mungesn e
infrastrukturs s nevojshme pr nj zbatim rigoroz, t vazhdueshm e sistematik t
vlersimit. Le t marrim n shqyrtim disa prej shtjeve m t nxehta n kt
disktutim.
I.12.1.

Autenticiteti

Nj shtje tejet aktuale n vlersimin gjuhsor sht dhe mbetet autenticiteti.

Ai prbn nj prej principeve m thelbsor t vlersimit gjuhsor. Fokusi n
pedagogjin gjuhsore mbi komunikimin n kontekstet e bots reale, ka nxitur shum
prpjekje pr t krijuar procedura vlersimi m komunikative. Punimi themelor i Lyle
Bachman 140 prbn nj thirrje pr prfshirjen e t gjith komponentve t
kompetencs komunikative (duke prfshir ktu dhe kompentencn interpersonale
dhe at pragmatike) n testimet komunikative. Prqasjet e kohve t fundit ashtu si
prshkruhen dhe nga Leung 141, Alderson dhe Banerjee142, tregojn se specialistt e
vlersimit dhe msuesit n klasa jan duke iu prgjigjur ksaj thirrjeje. Hapa gjigand
jan ndrmarr n bot, pr t aftsuar si teknikt n kt fush ashtu dhe msuesit n
klasa q t hartojn teste autentike dhe hapa t tjer jan duke u ndrmarr dhe tani q
jemi duke folur.

139

Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 443
140
Bachman, L. (1990) Fundamental considerations in language testing. New York: Oxford University
Press fq 135- 140
141
Leung, C. (2005). Classroom teacher assessment of second language development: Construct as
practice. In E. Hinkel (Ed.), Handbook of research in second language teaching and learning (fq 869-888).
Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
142
Alderson, J.C., & Banerjee, J. (2002). Language testing and assessment (Part 2). Language teaching.
fq 79-113.

83

Nj prej gurve t themelit t teorive t kompetencave komunikative, sht

dhe natyra interaktive e gjuhs. Prdoruesit e nj gjuhe bashkveprojn n mnyr
krijuese me njerzit e tjer ashtu se dhe me tekstet (duke prfshir ktu artikujt
testues). E thn m thjesht, kjo do t thot se testet duhet ti prfshijn njerzit n
kryerjen e sjelljes q ne duam t masim. Testet me zgjedhje t shumfishta dhe testet
me laps dhe letr apo t kompjuterizuar normalisht q nuk i prfshijn nxnsit n
situata ku ata mund t flasin, krkojn, prgjigjen, bashkveprojn, apo n situata ku
kombinohet i dgjuari me t folurin apo i lexuari me t shkruarn. Testimet
interaktive i prfshijn nxnsit (apo t testuarit) n t gjitha situatat e
siprprmendura dhe nuk mbshtetet mbi supozimin se nj nxns i mir n nj
provim me laps e me letr sht dhe nj prdorues prgjithsisht i mir i gjuhs.
M shum se dy dekada m par, gjuhtari i njohur Mueller vuri re se ajo far
realisht na krkohet q t bjm sht t ndrmarrim hapin e guximshm t
transformimit t testeve n teste vrtet interaktive: ... nj shkmbim i gjall i ideve
stimuluese, opinioneve, prshtypjeve, reagimeve, pozicioneve apo dhe qndrimeve.
Nxnsit mund t prfshihen aktivisht dhe mund t jen pjesmarrs t interesuar n
bashkbisedim n ato raste kur detyra e tyre nuk sht e kufizuar n dhnien
e s vetmes prgjigje t sakt. 143
Por, krijimi i detyrave dhe artikujve testues autentik brenda kornizs s
procedurave t vlersimit zyrtar has n disa dilema. Sipas Alderson dhe Banerjee,
detyrat autentike jan shpesh komplekse dhe jopraktike. 144 Ato jan t vshtira pr
tu krijuar dhe madje edhe m t vshtira pr tu korrigjuar sepse ato shpesh
ndrthuren me shtje t besueshmris. Nj intervist me goj mund t jet vrtet
autentike por mundsia e prgjigjeve t paparashikueshme nga ana e nxnsit
ndonjher do t thot se ne do t na duhet t bjm nj gjykim t pabazuar n kritere,
i cili do t jet jokonsistent. Nj tjetr problem i ushtrimeve, detyrave apo artikujve
testues autentik sht mnyra e matjes s vshtirsis s tyre, nj faktor
i rndsishm n testimet e standardizuara. 145
Ushtrimet autentike rrallher jan t kufizuara vetm n nj nivel t thjesht
t vshtirsis prmes planeve pragmatike, fonologjike, sintaksikore dhe t diskursit.
S fundmi, duke qen se autenticitet pothuajse gjithnj do t thot integrim i dy apo
m shum aftsive, si do t mundet nj vlersues/msues t gjykoj, si kompentencn
dgjimore ashtu dhe at t t folurit t nj nxnsi n nj intervist me goj?
Kto t dyja jan aftsi t ndrvarura dhe rrjedhimisht nj gabim n t folur mund n
fakt t vij nga nj gabim n t dgjuar dhe anasjelltas.
143

Mueller, M. (1987). Interactive testing: Time to be a test pilot. In W. M. Rivers (Ed.), Interactive
language teaching. New York: Cambridge University Press. fq. 124
144
Alderson, J.C., & Banerjee, J. (2002). Language testing and assessment (Part 2). Language teaching.
fq. 79-113
145
Leung, C., & Lewkoicz, J. (2006). Expanding horizons and unresolved conundrums: Language testing
and assessment. TESOL Quarterly, 40, fq 211

84

1.12.2.

Vlersimi i bazuar n performanc

Ngushtsisht e lidhur me shtjen e autenticitetit sht ajo q gjersisht njihet

si vlersimi i bazuar n performanc. Nj test autentik n fardolloj testimi l t
kuptohet se nxnsi duhet t prfshihet n performancn aktuale t objektivit gjuhsor
specifik. Sipas Leung, n institucionet arsimore n bot, hartuesit e testeve dhe
msuesit n shkolla jan duke e zbatuar kt axhend t re. 146
N vend q t ofrojn teste me nj prgjigje t vetme t sakt me mundsisht
njqind artikuj testues, testimi i bazuar n performanc i lndve tipike n shkolla
prfshin:

Ushtrime t zgjidhjes s probleme me shtjellim

Projekte t cilat krkojn pjesmarrjen aktive t nxnsve
Portofoliot/dosjet e nxnsve
Eksperimente
Detyra n zhanre t ndryshme t shkrimit
Projekte n grup

Padyshim, q kto teste krkojn shum koh dhe rrjedhimisht shum para, por
humbjet n praktik barazpeshohen nga vlefshmria e lart. Nxnsit testohen teksa
ata performojn vet sjelljen e krkuar prej tyre pr tu performuar. N terma teknik,
vlefshmria e lart n prmbajtje arrihet ndrkoh q nxnsit maten n procesin e
zbatimit t objektivave t nj msimi apo lnde.
N kontekstin e gjuhs angleze si nj gjuh e dyt, vlersimet e bazuara n
performanc vshtirsojn prcaktimin dhe ndarjen mes vlersimit zyrtar dhe atij
jozyrtar. Nse msuesit do t aplikonin m pak teknikat e strukturuara dhe zyrtare t
njohura si teste dhe do t prdornin m tepr vlersim formativ gjat performancs
s nxnsve n detyra t ndryshme, vetm ather mund t thuhet q msuesit jan
duke ndrmarr hapa drejt prmbushjes s disa prej qllimeve t t vlersuarit bazuar
mbi performanc.
1.12.3.

Sfida nga teorit e reja t inteligjencs

Njher e nj koh inteligjenca shihej n mnyr strikte si aftsia pr t

shfaqur zgjidhje t problemeve gjuhsore dhe t problemeve logjike-matematikore.
Ky koncept i inteligjencs deprtoi n botn perndimore dhe n mnyrn e t
vlersuarit t njohurive t nxnsve pr pothuajse nj shekull. Meqense zgjuarsia
146

Leung, C. (2005). Classroom teacher assessment of second language development: Construct as

practice. In E. Hinkel (Ed.), Handbook of research in second language teaching and learning . Mahwah,
NJ: Lawrence Erlbaum Associates. fq. 870.

85

n prgjithsi, matet me an t testeve t limituar n koh e t prbr nga shum

artikuj testues m t vegjl, ather prse t mos matet do fush studimi? Akoma
edhe sot ne jetojm n nj bot t testeve t standardizuara, normative t cilat jan t
limituara n koh fizike, me prgjigje t shumfishta, t gjata dhe artificiale.
Krkimet mbi inteligjencn nga psikolog t ndryshm si Gardner, Sternberg
dhe Goleman sfiduan ortodoksin psikometrike tradicionale. Teorit standarde
t inteligjencs, mbi t cilat bazohen testet e standardizuara t inteligjencs (dhe
shum teste t tjera t ngjashme me to), u zgjeruan n mnyr t till q t prfshinin
mes t tjerave dhe inteligjencat emocionale, kontekstuale, kinestetike, hapsinore si
dhe ato inter dhe ndrpersonale.
Kto konceptime t reja t inteligjencs injektuan dekadn e viteve 1990 me
nj ndjenj lirie dhe prgjegjsie s bashku prsa i takon agjends son t vlersimit.
Msuesit filluan t liroheshin nga mbshtetja ekskluzive mbi testet analitike dhe t
limituara n koh prsa i takon matjeve n gjuhn e huaj. Msuesit u liruan nga
tirania e objektivitetit dhe impersonalitetit. Por gjithashtu u mor prsipr
prgjegjsia e marrjes n konsiderat t t gjitha aftsive gjuhsore, procese msimore
dhe aftsis pr t negociuar t kuptuarit. Sfida e msuesve u shndrrua n nj sfid
pr t vlersuar aftsit interaktive, komunikative, krijuese dhe interpersonale dhe
duke br kshtu, iu dha m shum besim subjektivitetit dhe intuits.
1.13. Zgjerimi i alternativave n vlersimin e bazuar n klas
T nnkuptuara dhe t ndrthurura n diskutimet e msiprme jan dhe dy
sfida aktuale t ndrlidhura me njra-tjetrn. Vlersimi i bazuar n performanc, i cili
mishron nj prqasje autentike n hartimin e vlersimit me n qendr nxnsin,
shkon n t njjtn linj me nj njohje gjithnj e n rritje t rolit t msuesit si nj
profesionist plotsisht i aft i cili mund t hartoj me besim t plot, procedurat e veta
t bazuara n klas.
Teorit e kohve t fundit e vn theksin te msuesi dhe e shohin at
gjithnj e m shum t prfshir n krijimin e instrumenteve t tyre ose dhe adaptues
dhe modifikues t testeve t paraprgatitura n mnyr q ti prshtasin kto t fundit
n kontekstin e klass s tyre. Nj numr i madh sfidash dhe shtjesh ndrthuren mes
tyre n at q njihet gjersisht si vlersimi i msuesit me n qendr klasn 147 ,
ose m thjesht si vlersimi i bazuar n klas. Disa prej ktyre sfidave prfshijn:
vlersimin autentik, vlersimin e bazuar n performanc, vlersimin formativ,
vlersimin joformal, dhe alternativat n vlersim.

147

Leung, C. (2005) Classroom teacher assessment of second language development: Construct as practice.
In E.Hinkel (Ed.) Handbook of research in second language teaching and learning, Mahwah, NJ:
Lawrence Erlbaum Associates. fq. 869

86

Ajo ka duhet t theksojm ktu sht se vlersimet tradicionale ofrojn

nivele shum m t larta prakticiteti. sht e logjikshme q administrimi dhe
korrigjimi i vlersimeve m subjektive, m individualiste dhe m bashkvepruese n
procesin e ofrimit t komenteve do t krkojn n mnyr t konsiderueshme m
shum koh dhe shpenzime. Por shprblimi i gjith ktij volumi pune gjithsesi
do t prbhej nga pasoja m pozitive t vlersimit (efekti washback), nga mundsi
m t mira pr t patur motivim t brendshm dhe domosdoshmrisht n nj shkall
vlefshmrie m t lart.
1.14. Prdorimi i teknologjive t reja n vlersim e testim
do proces edukativ mbyll rrugtimin e tij me nj vlersim, i cili ka pr
qllim t prcaktoj, pr aq sa sht e mundur, nivelin e njohurive dhe kompetencave
t arritura nga nxnsit n "fund t aktiviteteve edukative dhe didaktike"148 , pra akti
i vlersimit n thelb mund t prkufizohet si caktimi i nj vlere kuptimore pr nj
ngjarje t caktuar individuale t procesit msimor apo edhe pr t gjith kt proces
t marr si nj i tr.
Ky prkufizim i thjesht q n shikim t par mund t duket pothuajse
i parndsishm, por n fakt nuk sht i till. Kur nj msuesi, qoft ai i nivelit
parauniversitar ose jo, i krkohet t shpreh nj opinion apo gjykim, ai mund
t ndikohet nga nj numr faktorsh t cilt, n nj far mnyre apo mase,
shtrembrojn objektivitetin e tij.
Jan t shumta linjat e mendimit n lidhje me mnyrn dhe kohn
e vlersimit, madje dhe n lidhje me vendndodhjen e ktij procesi (n shkoll apo
jasht saj), por gjithsesi, prgjat ktyre viteve t fundit, jan mundsuar e zbatuar
projekte pilote t panumrta n bot pr t provuar metoda t reja t vlersimit.
Megjithat, nuk duhet q gabimisht t mendohet se sapo nj metod
vlersuese t eksperimentohet n nj realitet t caktuar dhe pasi t jet vrtetuar
vlefshmria e saj, ajo do t mund t prsritet n fusha t tjera e n hapsira t tjera
t ndryshme nga e para. Duhet t mos harrojm se nuk ekziston akoma nj metod q
t jet universalisht e vlefshme. do sistem duhet t prshtatet n prputhje me
teknikat e prdorura n at koh, me gjendjen dhe llojin e ndrhyrjes edukative q
sht duke u zbatuar apo mendohet t zbatohet n t ardhmen.
Disiplina q studion problemet e prshkruara m sipr, n lidhje me
mnyrn dhe kohn e vlersimit sht docimologjia, e prkufizuar nga De Landsheere
si "shkenca e cila ka pr objekt t saj studimin sistematik t testeve, n mnyr t

148

Lanfranco, R. (1999) Lezioni di didattica, Anicia, Roma, fq. 123.

87

veant studimin e sistemeve t matjes

vlersim (msuesve dhe nxnsve).

149

si dhe t sjelljes s aktorve primar n

Nga prkufizimi i dhn nga De Landsheere ne me siguri mund t themi se

docimologjia sht nj disiplin q:
studion n mnyr shkencore t gjitha aspektet e lidhura me metodat
e vlersimit dhe matjet prkatse
studion mnyrat me an t t cilave msuesit shprehin nj mas
vlersimi n vend t nj tjetre
studion efektet q shkakton kundrejt nxnsve dhe studentve,
prdorimi i llojeve dhe tipologjive t reja t vlersimit (aftsia pr t
kuptuar nse studentt kan pasuruar njohurit dhe / ose aftsit e tyre).
Docimologjia bn pjes n disiplinat didaktike-pedagogjike dhe duke qen
e till, duke vlersuar rezultatet e arritura nga nxnsit, ajo gjithashtu vlerson cilsit
pozitive ose jo t modeleve didaktike q prdoren gjat procesit formativ i cili, ashtu
si prmendm dhe m sipr prfundon gjithmon me nj vlersim i cili "[.. tenton],
pra, t mas edhe krahas6imisht rezultatet e arritura [..] "150.
Rosati vazhdon m tej duke shpjeguar se vlersimi, si ai prfundimtar
(prmbledhs), q ka pr qllim vlersimin e rezultateve n fund t nj procesi
didaktik, ashtu edhe vlersimi i vazhdueshm (formativ), q ka pr qllim t vlersoj
njohurit e marra gjat procesit "prfaqson sintezn e fundit t t msuarit
t ndryshm t nxnsve, t cilat prkthehen n sjellje objektive, n nj mnyr
t menduari, t dhnies s informacionit, t t punuarit, t krijimit t marrdhnieve
me t tjert dhe t vet t ekzistencs" 151.
Msimi n shkolla, universitete dhe institucione trajnuese n vitet e fundit
sht fokusuar haptazi mbi teknologjit. Zhvillimi dhe prurjet e shumta
t teknologjive n shkolla e ka br kt marrdhnie m komplekse duke krkuar
aftsi akoma edhe m t avancuara se mjetet pr t'u prdorur.
Evolucioni i vazhdueshm i informacionit dhe teknologjive
t komunikimit, t prdorura pr t br prpunimin e informacionit n distanc,
e kombinuar me prmirsimin dhe shprndarjen e mass s infrastrukturs
telekomunikuese ka lejuar n disa vende zhvillimin e nj metode t re t dorzimit
dhe shprndarjes s prmbajtjes didaktike, metodn virtuale.
Kjo mnyr e re e msimdhnies, e ndrmjetsuar nga nj mjet teknologjik
prgjithsisht e njohur si platforma e learning, ka revolucionarizuar jo vetm metodat
149

G. De Landsheere, (1973) Elementi di docimologia, La Nuova Italia , Firenze, fq. 21

Rosati, L. (1999) Lezioni di didattica, Anicia, Roma, fq.129.
151
Po aty, fq 128
150

88

e msimdhnies, duke thyer barrierat e hapsirs dhe kohs prmes kalimit nga nj
msimdhnie fizike e t prekshme n nj msimdhnie online, pra n distanc, por n
t njjtn koh, ajo gjithashtu ka revolucionarizuar metodat e vlersimit, nga testimi
tradicional n klas (provat subjektive) sht kaluar n testet e strukturuara (testet)
dhe n momente t vetvlersimit q i lejojn studentt t testojn njohurit e fituara
gjat msimit virtual.
Sistemi kompjuterik i jep n koh reale vlersimet (notat) e arritura nga
nxnsi apo studenti n lndn apo temn n t ciln sht duke u vlersuar.
Prgjithsisht n platforma t tilla praktikohen dy modalitete vlersimi, nj vlersim
i karakterit formativ i cili u jepet nxnsve gjat kohs s zhvillimit t kursit online
dhe vlersimi i dyt sht ai final, i cili n shum raste nuk kryhet n distanc por
pran institucionit ku zhvillohen studimet.
Provimet dhe ushtrimet vlersuese t administruara prgjat kursit i japin
mundsi msuesit dhe studentve q t shohin n mnyr kritike progresin e procesit
msimor, gj q i favorizon:
msuesit q t korrigjojn procesin didaktik aty ku rezulton e nevojshme
nxnsit q t qartsojn dhe thellojn njohurit e paqarta.
Pavarsisht zhvillimeve t shumta n teknologji dhe shkenc, duhet
theksuar se vlersimet online si n shkolla, ashtu edhe n universitete, nuk mund
t zvendsojn, por prkundrazi ato duhen t integrohen me vlersimin final,
somativ, i cili duhet t vazhdoj t zbatohet n prezenc fizike t nxnsit apo
studentit n mjediset didaktike t institucionit arsimor.
1.15. shtje etike: Vlersimi gjuhsor kritik
Nj nga nnproduktet e industris s vlersimit, e cila sht gjithnj e m
shum duke u zhvilluar sht rreziku i abuzimit t fuqis. Testimet prfaqsojn nj
teknologji sociale t mishruar thell n arsim, qeverisje dhe biznes dhe si t tilla ato
prbjn mekanizmin pr t imponuar forc dhe kontroll. Testet jan akoma
m t fuqishme sidomos ather kur ata jan treguesit e vetm pr prcaktimin
e s ardhmes s individve. 152 Hartuesit e testeve dhe infrastruktura sociopolitike q
ata prfaqsojn, kan si detyrim q t ruajn disa standarde t specifikuara nga
institucionet arsimore. Kto standarde mbartin n vetvete disa shtje etike q kan
t bjn me natyrn e frenimit q karakterizon testet e standardizuara 153.
152

Shohamy, E. (2001) The power of tests: A critical perspective on the use of language tests. Harlow, UK:
Pearson Education. fq. 102.
153
Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 462

89

Elana Shohamy n vitin 2001 dhe Bachman n vitin 2005 e shohin shtjen
e etiks s vlersimit si nj shtje t vlersimit kritik gjuhsor. Krkimet mbi
testimin kritik gjuhsor ngren pyetje t mprehta mbi ansin e mundshme n testimet
e nj shkalle t gjer dhe gjithashtu pretendohet se n disa raste kto teste jan
aktort kryesor t axhendave kulturore, sociale, politike, arsimore dhe ideologjike
t cilat formsojn jett e pjesmarrsve individual n to, msuesve dhe
nxnsve.154
shtjet e testimit kritik gjuhsor jan t shumta:
1.
2.
3.

Hartuesit e testeve kan prgjegjsin q t ofrojn mnyra t shumfishta

performance q tu prshtaten stileve dhe aftsive t ndryshme t nxnsve q
vihen prpara provimit.
Testet jan thellsisht t mishruara n kultur dhe ideologji.
T testuarit jan subjekte politike n nj kontekst politik.

Kto shtje nuk jan t reja. M shum se nj shekull m par, gjuhtari

britanik F.Y. Edgeworth155 sfidoi pasaktsin potenciale t provimeve kualifikuese
pr pranimin n universitete n ato koh. Por vitet e fundit, debati sht ndezur m
shum. N 1997, nj numr i tr i revists Language Testing iu kushtua shtjeve q
lidheshin me etikn n vlersimin gjuhsor.
Testet nga natyra e tyre jan me ndikim kulturor. Rrjedhimisht, si msues
t gjuhs, t gjith ne duhet t kemi mundsin dhe aftsin q t ushtrojm ndikim
mbi mnyrn sesi prdoren testet dhe sesi interpretohen ato m pas n kontekste
t caktuara. Ndoshta, nse nj msuesi do tu ofroheshin nj sr zgjedhjesh t testeve
t standardizuara, ather ai mund t zgjedh nj test, i cili ofron shkalln m t ult
t ndikimit kulturor.
1.16. Inflacioni i nots
Inflacioni i nots ndodh kur nj nxns merr nj not n nj lnd t caktuar,
e cila nuk justifikohet nga niveli i puns apo arritjet e treguara156.
Ky fenomen ndodh edhe ather kur i vendoset sot nj not m e lart, nj pune
s cils n t kaluarn do ti vendosej nj not m e ult.
Sipas Edwards157 inflacioni i nots sht nj trend shoqror pr t tensionuar
154

Shohamy, E. (2001) The power of tests: A critical perspective on the use of language tests. Harlow, UK:
Pearson Education. Fq 102
155
Edgeworth, F.Y. (1888) . The statistics of examinations. Journal of the Royal Statistical Society, fq 599
156
Stone, J. E. (1995). Inflated Grades, Inflated Enrollment, and Inflated Budgets: An Analysis and Call for
Review at the State Level. Education Policy Analysis Archives, 3. fq.11
157
Edwards, Clifford H. (2000). Grade Inflation: The Effects on Educational Quality and Personal Well
Being. Education, fq. 120.

90

konkurimin mes nxnsve dhe pr ti br ata t ndihen mir me veten.

Rritja e inflacionit t nots, deri diku ka ardhur si nj prgjigje ndaj friks se vnia
e notave n mnyr strikte dhe rigoroze do t dmtoj vetkonceptin e nxnsit.
Pr kt shkak dhe pr shum shkaqe t tjera vnia e notave m t larta se nevojitet
sht kthyer n nj tendenc mes msuesve dhe shoqris n prgjithsi.
Shumkush mund t mendoj se kjo do t thot se nxnsit sot jan duke
i marr m seriozisht studimet e tyre dhe duke fituar rrjedhimisht nota m t larta.
Sondazhet e kryera n kt fush nga Levin dhe Cureton kan arritur n prfundimin
se shkalla n t ciln studimet jan marr seriozisht sht e ndryshme n varsi
t institucionit, t organit t studentve dhe madje edhe n varsi t kohs dhe t vitit
t shkollimit158. Studimi i tyre ka hasur n shkolla, ku msuesit ishin rigoroz dhe
kishin vendosur standarde t larta si dhe gjithashtu n shkolla ku msuesit ishin m
dorlshuar n vnien e notave t mira. T njjtat nota t marra n institucione,
koh dhe vende t ndryshme nuk mbartin t njjtn pesh.
Prcaktimi i faktit nse notat n rritje jan rezultat i inflacionit t nots apo
arritjeve vrtet m t larta mund t jet i vshtir pr tu kryer dhe shpesh mund
t prcaktohet vetm prmes hulumtimeve sistematike. Forcat kryesore t inflacionit
t nots mund t burojn nga prindrit, nxnsit, shkollat, bordet e korrigjimit, apo
dhe politikant.
Nse shkollat apo msuesit e tjer jan duke u rritur nota nxnsve t tyre, do
shkoll apo msues q do t "mbaj" qndrim ndaj ktij fenomeni do ti vendos
nxnsit e tij n disavantazh. Disa msues mund t ndihen nn presion pr t dhn
nota m t larta pr shkak t friks se nxnsit mund t ankohen n instancat m
t larta si drejtori apo prindr dhe n kt mnyr do t ulin reputacionin e tyre duke
rezultuar n rregjistrime m t ulta n klasat e tyre. N shkollat ku nxnsit
prfundojn studimet me rezultate t larta, rregjistrimet jan gjithashtu t larta dhe
anasjelltas.
Nj msues mund t prmirsoj vlersimet ose duke prmirsuar
msimdhnien e tij/saj, ose duke i prgatitur nxnsit pr testin e radhs, ose dhe duke
u vn nota t larta nxnsve pr detyra dhe provime. Inflacioni i nots sht nj
fenomen i prhapur n t gjith sistemin arsimor n mbar botn. Nxnsit dhe
studentt jan duke u prpjekur t marrin nota shum t mira dhe jo njohuri shum
t mira.

158

Levine, Arthur, Cureton, Jeanette S. (1998). When Hope and Fear Collide, Portrait of Today's College
Student. San Francisco, CA: Jossey-Bass Publishers.

91

Nj nga arsyet e inflacionit t nots sht se disa msues dhe profesor nuk
mund t dallojn nivelet e arritjeve t nxnsve t tyre apo nuk mund t krijojn teste
q krkojn nj t menduar t nivelit t lart dhe jo thjesht nj recitim t fakteve. Nj
tjetr arsye sht se disa msuesve u plqen t jen t plqyer, t shihen si miq nga
nxnsit. Nga ana tjetr, shum msues kuptojn se vnia e notave t ulta nuk sht
n interesin e tyre m t mir ekonomik. Sipas Edwards159, ata besojn se rezultatet
e ulta do t ojn n nj reklam negative pr shkolln apo institucionin e tyre,
n ulje t numrit t nxnsve pr klas dhe rrjedhimisht n humbje t vet vendit
t puns.
Notat e larta jan t rndsishme dhe kjo shprehet hapur si nga nxnsit, ashtu
dhe nga prindrit, sepse notat e larta do ti japin mundsi nxnsit q t shkoj n nj
deg studimi t mir, n nj universitet t mir dhe m von n nj pun t mir.
Por nse t gjith nxnsit do t merrnin nota t mira, ather kriteri i vlersimit humb
do vler. Nxnsit realisht t shklqyer do t vazhdojn studimet e tyre n
universitete t mira njsoj si do t vazhdojn dhe nxnsit jo aq t mir, por me nota
po aq t mira.
Institucionet shtetrore, organizatat e huaja, kompanit e ndryshme t biznesit
q marrin n pun student t sapodiplomuar, shum shpejt do t fillojn t mos
i shohin m letrat e rekomandimit dhe as dokumentet e zbukuruara t shkolls.
Pr ta, me vler do t jen vetm matjet reale e konkrete t aftsive dhe puns
s punonjsve t rinj.

159

Edwards, Clifford H. (2000). Grade inflation: The effects on Educational Quality and Personal
Wellbeing. Education, 120, Spring 2000.

92

KREU II
METODOLOGJIA

K
2.1

y kapitull shrben pr t pasqyruar shtje t cilat lidhen me prqasjen

ndaj tems, hartimin e studimit, reflektimin e procedurave t ndjekura
pr mbledhjen e t dhnave si dhe analizn dhe interpretimin e tyre.

Hartimi i hulumtimit

Hulumtimi i kryer sht hartuar si nj studim kryesisht i t dhnave cilsore,

eksperimentale, i prqndruar n klas i cili plotsohet nga nj analizim numerik, sasior
i t dhnave. Pr t arritur n marrjen e prgjigjeve ndaj pyetjeve thelbsore q ngre ky
studim, u prdorn katr mjete kryesore t krkimit, si: vzhgime, intervista, pyetsor dhe
eksperimente. Prmes ksaj lidhjeje t katrfisht t metodave t prdorura, vet kto t
fundit si dhe mjetet e tyre krkimore prkatse, mbshtesin njra-tjetrn dhe bjn t
mundur q gjetjet e dala nga hulumtimi i br t jen akoma edhe m t besueshme dhe m
pran realitetit.

2.2

Pozita metodologjike

Kndvshtrimi metodologjik n mnyr t pashmangshme sht prcaktuar duke

marr pr baz qllimin e vet hulumtimit. Qllimi i ktij punimi sht t analizoj n
mnyr t thelluar e sa m t plot konceptin mbi vlersimin e vetvlersimin n mnyr q
t ofrohen zgjidhje sa m efektive n kt aspekt t msimdhnies dhe msimnxnies. Ky
punim synon t nxjerr n pah sesi vlersimi nga msuesi dhe nga vet nxnsit ndikon dhe
ndihmon t msuarit e gjuhs angleze. Punimi prpiqet t hedh drit mbi at ka ndodh
brenda n klas kur msuesit dhe nxnsit punojn s bashku. Par nga ky kndvshtrim,
vet studimi duhet prkufizuar si nj studim me n qendr klasn, model i cili e sheh klasn
si objekt t krkimit shkencor dhe jo thjesht si vendngjarje t krkimit.
Sipas Salman dhe Nodoushan, studimet n lidhje me ort e msimit t nj gjuhe t
huaj n klas (e cila n rastin ton sht ajo e gjuhs angleze) mund t realizohen nprmjet
93

vzhgimeve, ose introspektimeve ( analizave vetiake t subjekteve t marra n analiz, ose

mund t realizohet nprmjet nj kombinimi t ktyre t dyjave .
Vzhgimet prfshijn mbajtjen e shnimeve rreth asaj far ndodh n mjedisin e
klass. Allwright shton se nj vzhgues duhet t jet i aft t mbaj shnime n terren si
dhe t mbaj shnime t shkruara t nj ore msimi. Prpos vzhgimit, - vijon ai,
konsiderohet si e nevojshme q tu krkohen subjekteve t analizojn veten e tyre e t
reflektojn mbi prvojat e tyre. Hulumtuesi mund ta arrij kt gj duke i intervistuar ato
ose duke u dhn atyre pyetsor me pyetje t cilat krkojn prgjigje sa m t
drejtprdrejta dhe t sinqerta .
Pr m tepr, n kt punim sht prdorur gjithashtu dhe modeli eskperimental
i hulumtimit. Ky model qndron n themel t shum hulumtimeve shoqrore dhe fillon me
premisn q lnda e par, ose rastet q po studiohen mund t manipulohen nga hulumtuesi
n njfar mase ose mnyre, me qllim q t matet ndonj far ndryshimi ose diference .
160

Bazuar n natyrn dhe qllimin e ktij punimi, sht menduar nj prqasje me n

qendr klasn do t ishte shum e prshtatshme. Metodologjia e prdorur sht nj
kombinim i vzhgimit dhe i introspektimeve. Vzhgimet jan kryer prmes mbajtjes s
shnimeve dhe kto t fundit jan prdorur pr t rregjistruar sjelljet vlersuese t
msuesve dhe nxnsve n klas. N mnyr t ngjashme me vzhgimet edhe introspektimi
na ka ndihmuar q t marrim sa m shum informacion q t mundim si nga msuesit ashtu
dhe nga nxnsit e tyre n lidhje me t njjtat tematika. Vetm n kt mnyr sht
menduar se mund t jepet nj analiz dhe nj vlersim sa m real dhe t detajuar mbi
vlersimin dhe vetvlersimin n shkollat shqiptare.

2.3

Metodat e krkimit

Metodat e prdorura n kt studim jan: analizimi i literaturs, vzhgim, anketim,

intervistim dhe eksperimentim. Pr realizimin e ktij hulumtimi jemi mbshtetur m s
shumti n studime, krkime e punime t metodistve m t njohur shqiptar e t huaj, e
kryesisht atyre amerikan, anglez dhe italian.
Vzhgimet, anketimet, intervistat dhe eksperimentet jan kryer n marrveshje me
drejtorin arsimore rajonale, drejtorit e shkollave dhe vet msuesit e nxnsit. Tradita e
praktikave msimore t studentve t gjuhs angleze t studimeve Master t nivelit t par
e ka lehtsuar s shumti bashkpunimin e ngroht dhe profesional me t gjith
pjesmarrsit n punim.

160

Matthews, B. dhe Ross, L. Metodat e hulumtimit Udhzues praktik pr shkencat sociale dhe humane
CDE, Tiran 2012, fq. 116

94

2.4

Prqasja cilsore dhe prqasja plotsuese sasiore

Mund t thuhet pa mdyshje se kto dy paradigma t krkimit shkencor ekzistojn

t ndara nga njra-tjetra nse i referohemi mnyrs n t ciln secila prej ktyre dy
traditave mbledh dhe trajton t dhnat e mbledhura 161.
N krkimin cilsor, n krkim t arritjes s nj prqasjeje t brendshme t bots s
subjektit t marr n analiz, krkuesi prdor vetveten si instrument, duke iu prmbajtur
prpos t dhnave dhe presupozimeve vetiake kulturore. Hulumtuesi pritet q t jet
fleksibl. Nga ana tjetr, sipas tradits sasiore, instrumenti sht nj mjet tejet i sofistikuar
dhe i paraprcaktuar, i cili limiton fleksibilitetin e krkuesit 162.
N aspektin e trajtimit t t dhnave, hulumtuesi sasior niset nga premisa q bota
shoqrore sht e vrtet 163. Hulumtuesi ngre hipoteza t cilat m pas i teston n nj
popullat t gjer njerzish.
Rrjedhimisht, sipas Jakobs kto t dhna sasiore vijn nga modele prfaqsuese
t mdha dhe gjetjet mund t prgjithsohen lehtsisht me popullata t ngjashme me to.
Nga ana tjetr, krkuesi cilsor fillon duke prcaktuar koncepte shum t prgjithshme.
Prgjat procesit afatgjat hulumtues, ky krkues i ndryshon prkufizimet e bra her pas
here. Si pasoj, nj avantazh ky i prqasjes cilsore sht se ajo lejon zbulimin e ideve t
reja dhe ndodhive t paparashikuara. Ndryshe nga prqasja sasiore, subjektet e marra n
analiz nuk prfaqsojn popullata t mdha n numr. Sipas Sale et al. 164, n vend t tyre,
prdoren qllimisht subjekte n numr t limituar n mnyr q t japin informacion t
dobishm.
Fatkeqsisht t dyja prqasjet karakterizohen nga limitime t ndryshme. Nj krkim
cilsor i bazuar vetm n t dhna numerike mund ta gjej t vshtir intrepretimin
kuptimplot t gjetjeve t krkimit t br. Nga ana tjetr, n shum prej studimeve t
bazuara n krkime cilsore, t cilt si e hasm edhe m sipr kan nj natyr shpjeguese
t nj shkalle t ult, sht n t shumtn e rasteve e pamundur t grumbullohet nj sasi e
madhe t dhnash apo dhe t kryhen analiza statistikore 165. Rrjedhimisht, akademik t
ndryshm si: Salomon, Creswell apo dhe Jakobs kan nisur t argumentojn se prqasjet
161

Brannen, J. (1992) Combining qualitative and quantitative approaches: an overview . N Brannen J.

(Eds.), Mixing Methods: qualitative and quantitative research. fq 13
162
Brannen, J. (1992) Combining qualitative and quantitative approaches: an overview . N Brannen J.
(Eds.), Mixing Methods: qualitative and quantitative research. fq 13
163
Matthews, B. dhe Ross, L. Metodat e hulumtimit Udhzues praktik pr shkencat sociale dhe humane
CDE, Tiran 2012, fq. 142
164
Sale, J. E. M., Lohfeld, L. H., and Brazil, K. (2002) Revising the quantitative-qualitative debate:
implications for mixed-methods research. Quality & Quantity, 36, 43-53.
165
Jacobs, J. K., Kawanaka, T., and Stigler, J. W. (1999) Integrating qualitative and quantitative
approaches to the analysis of video data on classroom teaching. International Journal of Educational
Research, 31, fq 178.

95

cilsore dhe sasiore mund t konsiderohen si plotse t njra-tjetrs dhe t prdoren

njkohsisht duke u sugjeruar krkuesve q t bashkrendisin kto dy metoda krkimore n
nj studim t vetm.
Gjithsesi, Sale et al. kan hedhur nj kndvshtrim t kundrt me sa tham m sipr.
Ata besojn se krkimi duke prdorur metodat e prziera sht duke u adaptuar n mnyr
aspak kritike nga shum krkues. Carey pretendon se ndonse kto dy metoda shpesh
gjenden t kombinuara n nj studim t vetm, kjo nuk do t thot se sht gjithnj e
prshtatshme t veprohet kshtu. Ashtu si u prmend dhe m lart, punimi yn sht nj
studim kryesisht i t dhnave cilsore, eksperimentale dhe sht i prqndruar n klas por
ai do t ishte i cunguar nse nuk do t plotsohej nga nj analiz numerike, sasiore e t
dhnave. Vetm nprmjet ktij kombinimi do t mund t arrinim n prfundime sa m
pran realitetit dhe sa m pak t ndikuara nga bindje personale q t ishte e mundur.
Shpresojm q me vendimin e marrr tia kemi arritur ktij qllimi.

2.5

Hipoteza dhe pyetjet hulumtimit

Hipoteza q hedhim n kt punim dhe q synohet t vrtetohet prgjat

shrirjes s tij sht se vlersimit dhe testimit nuk i jepet rndsia e merituar n procesin
msimor dhe se testimi konsiderohet shpesh si ekuivalent i vlersimit.
Pyetjet e hulumtimit kan rndsi thelbsore n nj punim shkencor. Ato shprehin
qllimin e hartimit t punimit por dhe drejtojn procesin e hulumtimit. Pyetjet hulumtuese
n punimin ton jan:
far vendi z vlersimi e testimi n procesin msimor?
Kur, si dhe far testohet apo vlersohet?
Sa e ndihmojn tekstet shkollore, programet msimore dhe vet msimdhnia
vlersimin gjuhsor t nxnsve?
Sa njihen dhe sa zbatohen kriteret e vlersimit sipas Kuadrit t Prbashkt
Europian t Referencave pr Gjuht gjat korrigjimit dhe vlersimit nga
msuesit?
far vendi z vlersimi n kurrikuln e prgatitjes s msuesve t ardhshm
t gjuhve t huaja?
far mund t rekomandohet pr t prmirsuar procedurat e testimit dhe
vlersimit t nxnsve?
Qllimi i pyetjes s par sht ndrtimi i nj panorame t qart t pozicionit q z
testimi dhe vlersimi gjat gjith procesit msimor t msimit t gjuhs angleze n shkollat
shqiptare. Sa i rndsishm sht ai, si perceptohet ai nga nxnsit dhe si perceptohet nga
aktort e tjer ky n kt kuadr si msuesit, drejtuesit e shkollave, prindrit dhe
komuniteti m i gjer?
Pozicionimi i vlersimit e testimit n msimdhnie dhe msimnxnie sht
padyshim i lidhur ngusht me at far synohet t vlersohet.
96

 Si mendohet t arrihet ky vlersim? Kur ndodh n praktik ky vlersim?

Pa patur prgjigjen e ktyre pyetjeve sht e vshtir t krijohet nj ide e qart mbi
peshn q vlersimi z dhe mbi rolin q ai kryen. Pas ksaj logjike qndron dhe ndrtimi i
pyetjes s dyt hulumtuese.
Nj tjetr shtje me mjaft interes, e cila u shfaq gjat kryerjes dhe aplikimit t
studimit n terren, kishte t bnte pikrisht me tekstet shkollore dhe me programet
msimore t cilat kan ndryshuar fytyrn e msimdhnies s gjuhs angleze dhe kan uar
n transformim rrnjsor jo vetm t elementeve gjuhsore, pjes t ktyre teksteve, por
padyshim q kan uar dhe n transformimin e pashmangshm t mnyrs s t
konceptuarit t vlersimit gjuhsor.
Pyetja vijuese n kt hulumtim sht kryekput e lidhur me risin e sjell prmes
Kuadrit t Prbashkt Europian t Referencave pr Gjuht, dokument n t cilin e gjejm
vlersimin si pjes integrale t t nxnit dhe t msuarit. Kapitulli i nnt i ktij dokumenti
ky n msimdhnien e gjuhve t huaja paraqet qllimet e vlersimit dhe tipet e ndryshme
t vlersimit duke qen se tashm sht shum e nevojshme q ky vlersim t jet shterues,
i sakt dhe t krijoj lirshmri veprimi t palve pjesmarrse n t 166. Si i till, ky
vlersim i komponentit vlersim hap drit pr t rihartuar dhe rishikuar kt element
esencial t msimdhnies.
shtja me interes n kt pjes t studimit ka t bj jo thjesht me aspektin teorik
t vlersimit n kt dokument por m s teprmi ka t bj me aplikimin real n praktik
t udhzimeve t dala nga ky dokument. Deri n far mase ka arritur ky dokument t gjej
zbatim n shkollat tona dhe sa t qensishm e konsiderojn msuesit e gjuhve t huaja
kt dokument?
Pas krkimeve dhe studimeve t bra n kt fush u pa se ky hulumtim nuk do t
ishte i plot nse n t nuk do t prfshihej roli i vlersimit n prgatitjen e msuesve t
ardhshm t gjuhve t huaja n auditoret universitare n vend. Nse ky dokument q sapo
prmendm m sipr e konsideron kt komponent si nj ndr tri shtjet baz t nj
procesi t sukseshm t msimdhnies ather patjetr q lind nevoja imediate pr ta
shprndar kt informacion jo vetm te msuesit aktual t gjuhve t huaja por dhe te
brezat e rinj. Sa e njohin ata kt dokument dhe sa rndsi i jepet vlersimit n kurrikuln e
prgatitjes s msuesve t ardhshm t gjuhve t huaja? Prgjigjet ndaj ktyre pyetjeve
prbjn dhe objektin e studimit t kryer n kt faz t punimit.
Punimi do t konsiderohej thjesht prshkrues dhe jo analitik nse do t mbeteshim
vetm n rrafshin evidentues t problematikave q hasen. Rrjedhimisht pyetja e fundit

166

Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht,

Filara, fq. 8

97

e studimit synon t nxis t menduarit kritik mbi at far mund t prmirsohet dhe
ndryshohet pr t arritur nj vlersim t vlefshm dhe real t njohurive t nxnsve. Cilat
jan hapat q duhen ndrmarr pr t arritur n nj vlersim konstruktiv dhe n ndihm t
nxnsve, msuesve, drejtuesve dhe prindrve?
Prgjigjja dhn ksaj pyetjeje vjen pikrisht nga nj sintez e zgjidhjeve t dhna
pikrisht nga kta katr aktor vendimtar. Vetm duke u prpjekur pr t dhn mundsi
t ndryshme zgjidhjeje dhe duke reflektuar pozitivisht mbi hapat e ndrmarr deri m tani,
do t mund t arrijm n nj prfundim global dhe n hapa konkrete specifike.
N mnyr q t mblidhnim t dhna pr t gjasht kto pyetje, jemi prpjekur
t grumbullojm informacione prmes prdorimit t teknikave t ndryshme, vzhgime,
intervista, dy pyetsor dhe katr eksperimente n mnyr t till q t arrinim t merrnim
perspektiva apo kndvshtrime t shumfishta mbi kt tematik.
Ky interpretim i t dhnave duke prdorur kto katr mjete ka lehtsuar mbledhjen
dhe interpretimin e t dhnave duke mundsuar ndrtimin e nj linje shpjeguese q on n
nj prshkrim tejet t detajuar t shtjeve t siprprmendura. Pr m tepr kto katr
metoda plotsojn njra-tjetrn dhe rrisin vlefshmrin e t dhnave mbi pozitn e
vlersimit dhe vetvlersimit n metodologjin e sotme t msimit t gjuhve t huaja n
mjedisin shqiptar.

2.6

Przgjedhja e instrumenteve t matjes

Mjetet krkimore dhe przgjedhja e tyre jan thelbsore n nj studim shkencor pasi
jan pikrisht ato t cilat do tu japin prgjigje pyetjeve hulumtuese t ngritura nga krkuesi
shkencor. Lidhja mes secils prej gjasht pyetjeve t hartuara m lart dhe instrumentit
t prshtatshm pr matjen e nevojitur mund t tregohet prmes ksaj tabele:
Tabela II/1. Instrumentet e matjes s pyetjeve t hulumtimit
Pyetja hulumtuese
1. far vendi z vlersimi n procesin
msimor?
2. Kur, si dhe far vlersohet?
3. Sa e ndihmojn tekstet shkollore,
programet msimore dhe vet
msimdhnia vlersimin gjuhsor
t nxnsve?
4. Sa zbatohen kriteret e vlersimit sipas
Kuadrit t Prbashkt Europian t
98

Instrumenti i matjes
Vzhgime
Intervista me msuesit
Vzhgime
Pyetsor me msuesit dhe nxnsit
Pyetsor me msuesit
Intervista me msuesit
Eksperimente
Pyetsor me msuesit
Pyetsor me nxnsit

Referencave pr Gjuht?
5. far vendi z vlersimi n kurrikuln e
prgatitjes s msuesve t ardhshm t
gjuhve t huaja?
6. far mund t rekomandohet pr t
prmirsuar procedurat e vlersimit t
nxnsve?

Intervista
Intervista me studentt e msuesis

Eksperimente
Intervista
Pyetsor me msuesit
Pyetsor me nxnsit

Vzhgimet, intervistat, pyetsort dhe eksperiementet do t prbjn dhe katr

mjetet kryesore t krkimit n kt punim. Gjithsesi, sht jetike q prpara se t zbatojm
n praktik kto instrumente ti marrim vet ato si dhe nnmjetet e tyre n analiz, pr t
hedhur drit mbi aspektet pozitive dhe mbi kufizimet e mundshme t secilit prej tyre.
2.6.1. Vzhgimet
Sipas Fasse dhe Kolodner, angazhimi i vazhdueshm n klas dhe vzhgimi
konstant jan elsi pr t fituar njohje sa m t thella t klass . 167 Pr t vrojtuar se sa i
rndsishm ishte vlersimi n procesin e prvetsimit t gjuhs angleze si gjuh e huaj dhe
pr t par se far vendi z ai n kt proces ne vendosm t luajm rolin e vzhguesit
168
dhe qndruam larg asaj far ishim duke vzhguar. Kjo do t thot q n fazn fillestare
t punimit (vzhgimin e kemi prdorur vetm pr t marr prgjigjet e dy pyetjeve t para
hulumtuese) ne nuk morm pjes n asnj prej aktiviteteve t organizuara n klas, nuk u
prpoqm t ndryshonim situatn t ciln ishim duke e vzhguar dhe as nuk krkuam
kryerjen e ndonj aktiviteti t paplanifikuar m par nga msuesit. Ashtu si sugjeron
Slavin169, ne ishim persona t jashtm t cilt u prpoqm t ishin sa m objektiv dhe
jondrhyrs q t ishte e mundur.
T dhnat e mbledhura nprmjet vshgimeve duhet t ruhen n formn e
shnimeve n terren, t cilat jan prshkrime t shkruajtura t asaj ka krkuesi vzhgon
n terren. 170 Sipas Mulhall, mnyra e mbajtjes s shnimeve n terren varet katrciprisht
nga rndsia q krkuesi i jep ktyre shnimeve . 171

167

Fasse, B. B. and Kolodner, J. L. (2000) Evaluating classroom practices using qualitative research
methods: defining and refining the process. In Fishman, B. and O Connor-Divelbiss, S. (Eds.), Fourth
International Conference of the Learning Science. Mahwah, NJ: Erlbaum. Fq 25
168
Lodico, M. G. Spaulding D.T. and Voegtle, H. V. (2006) Methods in Educational Research: from
theory to practice. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Fq 107
169
Slavin, R. E. (1992) Research Methods in Education (2nd ed.). Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
Fq 25
170
Lodico, M. G. Spaulding D.T. and Voegtle, H. V. (2006) Methods in Educational Research: from theory
to practice. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Fq 102
171
Mulhall, A. (2003) In the field: notes on observation in qualitative research. Journal of Advanced
Nursing, 41, 3, fq.307.

99

Disa studiues theksojn mbajtjen e shnimeve t detajuara gjat kohs q sht duke
u kryer vzhgimi. Ndrkoh t tjer pretendojn se shnimet n terren jan sekondare dhe
mbajtja e tyre duhet t ndodh pas prfshirjes n komunitetin e interesit (n rastin ton n
klas) . 172
N kt punim sht zgjedhur varianti i dyt pasi kemi menduar se nse i kushtojm
shum koh mbajtjes s shnimeve t detajuara, do t humbisnim ndjenjn e t qenurit
pjes e komunitetit nn vzhgim. Rrjedhimisht, zgjodhm t mbajm shnim ngjarje
specifike t rndsishme, por n t njjtn koh, u prpoqm t prjetonim sa m shum t
mundnim kulturn dhe mjedisin fizik 173 n klasat e marra nn vrojtim.
Duke u nisur nga ky fakt prdorm rregjistrimin e zrit si nj tjetr instrument
shtes gjat kryerjes s vzhgimeve n klas. Ky mjet bhet shum i rndsishm edhe nse
do t kishim zgjedhur t mbanim shnim gjithka pasi krkuesi nuk mundet t mbaj
shnim gjithka thon interlokutort si pasoj e shpejtsis s ult t t shkruarit krahasuar
me shpejtsin e t t folurit. Par nga ky kndvshtrim rregjistruesi i zrit shrben pr t
na kursyer koh t vyer. T dhnat e marra prmes tij lehtsojn mikroanalizn e modeleve
bashkvepruese mes subjekteve t marra n analiz. Gjithsesi, dhe ktu hasim element
negativ t cilt s bashku me ato pozitiv i kemi grupuar n tabeln e mposhtme.
Tabela II/2. Avantazhet dhe disavantazhet e shnimeve n terren dhe t rregjistrimit
t zrit
Nninstrumentet e
Avantazhet
Disavantazhet
vzhgimit
1. Shnimet mbahen me lehtsi dhe
1. sht e pamundur t
Shnime n terren
nuk ka nevoj pr nj person t
rregjistrosh bisedat
dyt.
prmes shnimeve n
2. Ofron nj rregjistrim shum t
terren
mir, t besueshm dhe t detajuar. 2. Mund t jet shum
3. Ndihmon pr t lidhur incidente
subjektiv prpos
dhe pr eksploruar tendenca t reja
prpjekjeve objektiviste
1. Monitoron me sukses t gjitha
1. Mund t krijoj nj
Rregjistrimi i zrit
bisedat e zhvilluara gjat vzhgimit
ndjenj nervoziteti te
gjat vzhgimit
2. Ofron me lehtsi nj material tejet
nxnsit me
t bollshm
prezencn e tij
3. Kryhet prmes nj pajisjeje tejet
2. Mungon rregjistrimi
praktike dhe lehtsisht t lvizshme
i aktiviteteve t
n mjedisin e klass.
heshtura
172

Emerson, R. M. Fretz, R. I., and Shaw, L. L. (2001) Participation observation and field notes. In
Atkinson, P., Coffey, A., Delamont, S. Lofland, J., and Lofland, L.(Eds.), Handbook of Ethnography.
London: Sage. Fq 56
173 173
Lodico, M. G. Spaulding D.T. and Voegtle, H. V. (2006) Methods in Educational Research: from
theory to practice. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Fq 103

100

Dy disavantazhet e evidentuara gjat mbajtjes s shnimeve n terren, do t mund t

zgjidheshin apo shmangeshin lehtsisht duke prdorur teknikn e rregjistrimit t zrit duke
qn se kjo teknik supozohet t jet tejet m objektive dhe me an t saj kemi mundsin
t rregjistrojm pothuajse t gjith zrat dhe sjelljet n klas.
Si shihet edhe nga tabela e msiprme, rregjistrimi i zrit sht disi bezdiss dhe
krijon nj mjedis jo fort t rehatshm por kjo problematik mund t shmanget duke e
prsritur prdorimin e ksaj teknike n mnyr t prsritur n mnyr q pjesmarrsit t
msohen, si dhe duke u siguruar her pas here q pjesmarrsit nuk shqetsohen nga
rregjistrimi i aktiviteteve dhe bisedave n klas . 174
2.6.2. Intervistat me msuesit
Intervista sht nj mjet mjaft efikas n mbledhjen e t dhnave n studimin ton
dhe n shum raste sht prdorur pr t verifikuar vzhgimet e bra. Problemi i par i
hasur n lidhje me intervistat sht przgjedhja e tipit t intervists. Krkues t ndryshm
kan prcaktuar formate t ndryshme duke prfshir ktu intervista etnografike, intervista
t thelluara e kshtu me rradh .175
Gjithsesi, etiketimet pr klasifikimet tingllojn ndryshe pr krkues t ndryshm
pavarsisht faktit se ato kan karakteristika dhe koncepte t ngjashme mes tyre.
Rrjedhimisht, tipi i intervists q kemi zgjedhur t prdorim ktu sht intervista
pasvzhgimit, e prdorur dhe nga Woods 176 , i cili thekson se vzhgimi duhet t pasohet
n nj moment t dyt nga intervista me msuesin pr t cilin bhet fjal. Sipas tij kto
intervista e ndihmojn hulumtuesin q t arrij t kuptoj m shum informacionin e
mbledhur nga pyetsori q msuesi ka plotsuar koh m par kryerjes s vzhgimit n
klas.
Momenti i dyt i rndsishm n hartimin e intervists sht dhe przgjedhja
e strukturs s intervists. Ndonse njihen struktura t ndryshme t cilat variojn nga
e strukturuar n gjysm t strukturuar dhe n t pastrukturuar 177, n punimin ton kemi
zgjedhur t prdorim formatin e gjysm strukturuar t intervists. N nj intervist gjysm
t strukturuar, krkuesit zakonisht prgatitin t njjtin grup pyetjesh pr do intervist por
i lejojn vetes dhe pjesmarrsve mundsin pr t dal jasht protokollit 178.

174

Hopkins, D. (2002) A Teachers Guide to Classroom Research. Buckingham: Open University Press.
fq 32.
175
LeCompte, M. and Preissle, J. (1993) Ethnography and Qualitative Design in Educational Research.
London: Academic Press Ltd. Fq 58
176
Woods, D. (1990). The Contats Underlying Second Language Teaching. Communication presentee lors
du XMe Colloque de lACLA. College universitaire de Saint-Boniface. Fq 12
177
Matthews, B. dhe Ross, L. Metodat e hulumtimit Udhzues praktik pr shkencat sociale dhe humane
CDE, Tiran, 2012, fq. 220.
178
Lodico, M. G. Spaulding D.T. and Voegtle, H. V. (2006) Methods in Educational Research: from
theory to practice. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Fq 124

101

Prpos ksaj, n kt punim kemi vendosur gjithashtu t prdorim dhe rregjistrimin e zrit
gjat disa prej intervistave (aty ku sht lejuar) duke menduar se kjo gj do t mbronte
integritetin e t dhnave.
2.6.3. Pyetsori dhe intervistat vijuese me nxnsit
Studimi i paraqitur ka synuar, paraprakisht, shprndarjen dhe plotsimin e nj
pyetsori pr nxnsit dhe m pas nj intervist pasuese me student individualisht. Arsyeja
se prse vendosm t prdornim nj pyetsor prpara intervists sht se duke qen se
nxnsit nuk njihen me hulumtuesin ather ata mund t stepen n dhnien e
informacioneve t rndsishme .179
Do t ishte jo e rehatshme pr nxnsit q t prballeshin q n fillim me nj
intervist individuale (ose dhe n grup) me nj person q nuk sht i njohur pr ta sidomos
nse i referohemi dhe moshs s nxnsve pjes e kampionimit. Prdorimi i pyetsorit para
kryerjes s intervists i lejon studentt q t familjarizohen me temn e diskutimit vijues
dhe u jep atyre koh q t prshtaten jo vetm me tipin e pyetjeve por dhe me vet
hulumtuesin i cili dalngadal nuk sht m nj i huaj pr ta.
Ndryshe nga pyetsori, i cili ofron avantazhin e prfshirjes s nj pjese t madhe
t nxnsve, intervista na jep mundsin t fokusohemi n nj numr t limituar subjektesh.
N kt pik t studimit, para nesh paraqiten dy mundsi, ajo e intervistimit t nxnsve n
fokus grupe dhe ajo e intervistimit t tyre individualisht. Sipas Morgan 180, n mnyr q
biseda gjat intervists t stimulohet nga perspektiva t ndryshme sht mir q t prdoret
intervistimi n fokus grupe pasi si argumentohet m pas, ky format inkurajon nxnsit q
t flasin mbi shtjet e tyre t interesit.
Gjithsesi, n punimin ton menduam se aplikimi i ktij formati nuk do t ishte mjeti
i duhur, pasi sipas Bogdan dhe Biklen 181, problemi kryesor n intervistimin n fokus grupe
mund t jet q individt t mos arrijn t ndajn n grup prvojat e tyre personale pasi ato
mund t ndjehen n siklet ti deklarojn ato haptazi mes shokve t tyre t klass.
Pr m tepr sht mjaft e rndsishme q t mbajm shnime me saktsi dhe
korrektes se far sht shprehur nga secili prej nxnsve dhe lehtsia n mbajtjen
e shnimeve apo dhe rregjistrimi i intervistave n intervistat individuale sht nj aspekt n
favor t ktij tipi interviste kundrejt fokus grupeve. Rrjedhimisht u vendos q intervistimi
n fokus grup nuk ishte i duhuri pr kt studim kshtu q u przgjodhn disa nxns. Kjo
do t thot se prgjat intervistave individuale me kta nxns, u prdorn si nxits t
179

Hopkins, D. (2002) A Teachers Guide to Classroom Research. Buckingham: Open University Press.
Fq 120
180
Morgan, D. (1997) Focus Groups as Qualitative Research. 2nd Edition. Thousand Oaks, CA: SAGE.
Fq 39
181
Bogdan, R. C. and Biklen, S. K. (2007) Qualitative Research for Education: an introduction to theory
and methods. 5th Edition. Boston: Pearson/Allyn and Bacon. Fq 51

102

njjtat shtje, t cilave nxnsit u ishin prgjigjur n pyetsor por kt her duke synuar
nxjerrjen e informacioneve t mtejshme dhe m t detajuara prej tyre. Prparsit dhe
kufizimet t pyetsorit dhe t intervistave me nxns individualisht mund t prmblidhen si
n tabeln m posht adaptuar nga Hopkins 182:
Tabela II/3. Avantazhet dhe disavantazhet e pyetsorit dhe intervistave pasuese me
nxnsit.
Pyetsori, Intervista
dhe mjetet e tjera
hulumtuese
Pyetsori me nxnsit

Intervistat gjysm t
strukturuara me
nxnsit

Rregjistrimi i zrit
gjat intervistave

Avantazhet

1. Pyetsori mbushet me lehtsi

nga nxnsit.
2. Ata kan koh t mjaftueshme
pr t kuptuar far krkohet q
ata t bjn.

1. Duke e krahasuar krkuesin e

ardhur nga jasht shkolls me
msuesin e tyre, kto tipe
intervistash individuale me
nxnsit e lehtsojn marrjen
e informacionit.
2. Nj krkues i jashtm mund t
jet shum m tepr objektiv
sesa msuesit e shkolls n
shpjegimin e sjelljeve dhe
reagimeve t nxnsve

Ju lutemi shikoni Tabeln II.2

182

Disavantazhet

1. sht tepr e vshtir t

shtjellosh prgjigje t
zgjeruara prmes elementve
t pyetsorit.
2. Plotsimi i sakt i pyetsorit
varet nga aftsia e nxnsit
pr t lexuar dhe kuptuar
sakt informacionin e
krkuar prej tyre.
1. Ka nj ndjenj pasigurie q
ekziston si tek intervistuesi
ashtu dhe tek i intervistuari.
2. Nxnsit q nuk jan
familjarizuar me
intervistuesin mund t stepen
n dhnien e informacionit
3. Nxnsit mund t ngurrojn
t japin informacione
autentike duke patur frik se
mos kto prgjigje nuk
prputhen me at far
krkon intervistuesi t
dgjoj.
Ju lutemi shikoni tabeln II.2

Hopkins, D. (2002) A Teachers Guide to Classroom Research. Buckingham: Open University Press,
fq.11.

103

Prmes shprndarjes s pyetsorit prpara intervistimit bhet e mundur q nxnsit

t familjarizohen me shtjet n fjal. Kombinimi i ktyre dy mjeteve me njra-tjetrn bn
t mundur zvoglimin e kufizimeve q secila prej tyre shfaq kur prdoret m vete si dhe
prforcon pikat e tyre t dobta akoma m tej.
Prpos vzhgimeve, pyetsorve dhe intervistimeve, prdorimi i mjeteve t tjera
suplementare si materialet e prdorura nga msuesi gjat msimit, tekstet msimore dhe
testimet e provimet e ndryshme q kryhen jan gjithashtu mjete shum t dobishme q na
ndihmojn n studimin ton. Hopkins e konsideron prdorimin e ktyre materialeve si t
qensishm n nj studim t till por ai n t njjtn koh arrin t evidentoj t mirat dhe
dobsit e ktij procesi krkimi t dhnash t cilat i ka prmbledhur n tabeln vijuese:
Tabela II/4. Avantazhet dhe disavantazhet e dokumenteve plotsues
Mjete t tjera
krkimi
Dokumente
plotsuese

Avantazhet
1. Shpjegojn kurrikuln ose/dhe
metodat e msimdhnies
2. Ofrojn kontekstin e
prgjithshm t nj fushe t
caktuar

Disavantazhet
1. Individ t caktuar mund
t mos pranojn t ndajn
t till dokumente me ju.
2. Disa prej dokumenteve
mund t jet e pamundur
q t disponohen.

N disa raste, pjesmarrs t caktuar mund t refuzojn q ti ofrojn krkuesit

dokumente konfidenciale. Gjithsesi, n krkimin ton, menjher pasi u pajisa me lejen
pr t operuar n shkollat prkatse, pjes e studimit dhe pas firmosjes s deklarats s
pranimit nga ana e pjesmarrsve, marrja e ktyre dokumenteve u b mjaft e leht dhe e
natyrshme. Fal strukturs s shkollave dhe Drejtorive Arsimore Rajonale kufizimet e
msiprme u tejkaluan me lehtsi.
2.6.4. Eksperimenti
Me gjith karakterin e tij kompleks, eksperimenti shihet si nj mjet tejet efikas pr
t matur ndryshimet e sjella pas nj ndrhyrjeje t caktuar n kampionin e przgjedhur
t popullats s marr nn studim. N kt punim jan prdorur dy eksperimente n lidhje
me shtjet e studimit, t cilat na kan mundsuar q t testojm hipotezat e ngritura gjat
hulumtimit n lidhje me shtje t ndryshme si pr shembull:
Sa subjektiv sht nj vlersim i dhn nse nuk prdorim rubrikat vlersuese?
Sa t kujdesshm duhet t jen msuesit gjat hartimit t artikujve q testojn dgjimin
apo shkrimin?
A jan t aft nxnsit t japin nj vlersim subjektiv pr veten dhe shokt e tyre?
104

Pikrisht duke patur kto pyetje n mendje, kemi arritur t ndrtojm dhe dy
eksperimentet tona q do t shpjegojm n vijim.
Si shprfaqm dhe n kt seksion, prdorimi bashkveprues i vzhgimeve,
intervistave, pyetsorve, eksperimenteve dhe mjeteve t tjera ndihmse hulumtuese,
ndihmojn dhe plotsojn njra-tjetrn duke br t mundur zbrthimin e t dhnave t
marra dhe verifikimin e shumfisht t tyre. Nj kndvshtrim i till sht thelbsor n
ndrmarrjen e nj punimi pasi mbshtjetja n nj burim t vetm informacioni mund t
influencoj dhe t shtrembroj realitetin, t cilin krkuesi me aq mund ka marr prsipr
t studioj . 183
N mnyr q t mbrrish n konkluzione sa m pran realitetit duhet m shum se
nj burim i vetm informacioni. Rrjedhimisht, duke u nisur pikrisht nga ky fakt, sht br
dhe przgjedhja e instrumenteve t msiprme t hulumtimit. Nj kombinim elegant i tyre
do t na ndihmoj t arrijm n prfundime sa m reale dhe sa m prgjithsuese q t jet
e mundur mbi shtjet e vlersimit e vetvlersimit n Shqipri.
2.6.5. Vlefshmria dhe besueshmria e instrumenteve t prdorur
Koncepti i marrjes s informacionit nga burime t shumfishta, i prmendur m lart,
lidhet pikrisht me shtje t vlefshmris dhe besueshmris t cilat fillimisht jan sjell si
koncepte nga krkimi sasior.
Nj krkues sasior prpiqet ti fragmentoj dhe dilimitoj fenomenet n kategori
t matshme t cilat mund t aplikohen ndaj t gjith subjekteve ose ndaj situatave t
ngjashme dhe m t gjera. E thn ndryshe sipas Patton, metodat e krkuesit prfshijn
prdorimin e masave t standartizuara n mnyr q perspektivat verifikuese dhe prvojat
e njerzve t mund t jen t prshtatshme n nj numr t limituar kategorish dhe
prgjigjesh t paracaktuara ...184. Rrjedhimisht, nj krkues sasior duhet t ndrtoj nj
instrument, i cili do t administrohet n nj mnyr t standartizuar sipas procedurave t
paracaktuara 185.
Por shtja globale ktu sht: Si mund t jemi t sigurt se instrumentet matse jan
duke matur at ka ne synojm t masim? N kuptimin m t gjer t saj, hartimi i nj testi
kthehet n nj nevoj imediate pr t siguruar prsritjen e rezultateve t krkimit. Kjo gj
lidhet pikrisht me nocionet e vlefshmris dhe besueshmris n krkimin sasior.
183

Cohen, L. Manion, L. and Morrison, K. (2000) Research Methods in Education (5th Edition). London:
Routledge/Falmer. Fq 107
184
Patton, M. Q. (2002) Qualitative Evaluation and Research Methods (3rd Edition). Thousand Oaks, CA:
Sage Publications. Fq. 201
185
Golafshani, N. (2003) Understanding reliability and validity in qualitative research. The Qualitative
Report, 8, 4, fq 598.

105

Joppe 186 e prkufizon besueshmrin si:

... Besueshmria i referohet mass deri n t ciln rezultatet jan konsistente me
kalimin e kohs dhe nj prfaqsim i sakt i t gjith popullats s marr nn studim
dhe n rast se rezultatet e studimit mund t riprodhohen duke prdorur nj
metodologji t ngjashme, ather instrumenti krkimor mund t konsiderohet i
besueshm.
Gjejm t mishruar n kt citim, iden e prsritjes dhe replikimit t t dhnave
dhe rezultateve t pyetsorit. Por Joppe nuk ndalet vetm te besueshmria, ai vazhdon m
tej t jap prkufizimin e tij dhe mbi vlefshmrin n krkimin sasior.
Vlefshmria prcakton nse krkimi i br realisht mat at far ka pr synim t
mas ose mat sesa t vrteta jan rezultatet e studimit t br. Me fjal t tjera, a ju
lejon instrumenti juaj
i hulumtumit q t godisni n shenjestr t objektit tuaj krkimor?
Gjithsesi, ashtu si jemi shprehur q n krye t ktij kapitulli, prpos prdorimit
t instrumenteve numerike, sasiore pr disa prej shtjeve t studimit, hulumtimi yn sht
nj krkim i bazuar n klas dhe i shumfisht, i cili kryesisht bazohet n t dhna cilsore.
Studiues t shumt shtrojn ide t ndryshme mbi konceptet e vlefshmris dhe
besueshmris n rastet kur krkimi sasior ndrthuret me at cilsor.
Sipas Stenbacka, duke qen se besueshmria ka t bj me matjet ather ajo nuk ka
asnj lidhje me krkimin cilsor. Nse e konsiderojn besueshmrin si kriterin kryesor n
nj krkim cilsor ather do t rezultojm n nj studim jo t mir. Krkues t tjer si
Lincoln, Crishna dhe Golafshani, theksojn se prdorimi i metodave t shumfishta
krkuese si vrojtimet, intervistimet dhe pyetsort ojn n mbledhjen e t dhnave t
besueshme dhe t vlefshme. Pr kt arsye, n studimin ton jemi prpjekur q t
ndrthurim s bashku element t ndryshm krkimor n mnyr q t arrijm t
mbledhim t dhna sa m reale dhe sa m t vlefshme.
Pr t rritur nivelet e vlefshmris dhe besueshmris, paraqitet e nevojshme q
krkuesi t shpenzoj nj sasi t konsiderueshme kohe n mnyr q t ndrtoj dhe hartoj
kto instrumente mats si dhe q t ndrtoj raporte besimi me subjektet e tij. N seksionet
n vijim do t shpjegojm sesi kemi hartuar instrumentet e matjes dhe sesi kemi mundur
t vendosim me pjesmarrsit n studimin ton raporte besimi dhe bashkpunimi kur u
kemi prezantuar e shpjeguar atyre mjetet tona krkimore.

186

Joppe, M. (2000) The research process. http://www.ryerson.ca/~mjoppe/rp.htm par m 10/15/2011.

106

2.6.6. Hartimi i instrumenteve mats

N kt pjes t punimit do t pasqyrojm procedurn e ndjekur pr prpilimin e
shnimeve n terren, intervistave, pyetsorit dhe eksperimenteve. Do t shqyrtojm
shkurtimisht aspektet etike dhe hartimin e formularit t pranimit. Gjithashtu do t
mundohemi q shkurtimisht t sintetizojm t gjith kornizn e studimit t kryer.
2.6.6.1. Hartimi i shnimeve n terren
Shnimet prshkruese n terren prfaqsojn prpjeket e krkuesit pr t pasqyruar
me objektivizm detajet e asaj far realisht ndodh n terren e n rastin ton n ambjentin e
klass. Aspektet prshkruese t shnimeve t tilla mbulojn sipas Lodico 187 kto fusha:
1.
2.
3.
4.
5.

Shpjegimin e vendndodhjes fizike. Kjo do t prfshij nj prshkrim t prgjithshm

t hapsirs, pr shembull numrin e klasave, marr nn hetim dhe numrin e nxnsve
pr seciln klas.
Prshkrimin e pjesmarrsve dhe ktu do t prfshinim jo vetm cilt jan aktort n
kt mjedis, por dhe rolin prkats t secilit prej tyre.
Prshkrimi i aktiviteteve. Krkuesi shkencor duhet t vzhgoj me kujdes aktivitetet
n t cilat angazhohen nxnsit.
Rindrtimi i dialogjeve. Shnimet e mbajtura do t prmbajn prmbledhje t
komunikimit mes subjekteve t marra n analiz.
Sjelljet joverbale t pjesmarrsve. Vzhgimi i dialogut duhet t fokusohet jo vetm
mbi at far thuhet por dhe n mnyrn sesi subjektet bisedojn me njri-tjetrin.

Si mund t shihet, sht shum e thjesht t mbledhim informacionin e nevojshm

pr dy pikat e para t prmendura. Por nuk ndodh e njjta gj me pikat e tjera, pasi
aktivitetet, komunikimi mes subjekteve dhe sjelljet mes tyre nuk mund t jen asnjher
identike nga njra dit n tjetrn apo dhe nga nj or msimore n tjetrn. Ndaj sht e
nevojshme q t rregjistrohen t dhna t tilla sa her q ato vrehen n klas. Pasi morm
pr baz t tilla konsiderata, hartuam me kujdes mbajtjen e shnimeve prgjat studimit
(Shih shtojca 1). Vendosm q kjo korniz t prbhej nga tri element baz:
1. Sjelljet vlersuese t msuesve ndaj nxnsve
2. Sjelljet vlersuese t nxnsve ndaj njri-tjetrit
3. Sjelljet vetvlersuese t nxnsve
N pjesn e par mbajtm shnim sjelljet vlersuese t msuesve, shpeshtsin e tyre,
tipet e vlersimeve t dhna, cilsin e tyre. Ndrkoh n grupin e dyt t shnimeve,
rregjistruam vlersimet e dhna nga nxnsit pr nxnsit e tjer dhe pjesa e tret prbn
vlersimet e vet nxnsve pr punimet e tyre gjat orve t msimit q vzhguam.
187

Lodico, M. G. Spaulding D.T. and Voegtle, H. V. (2006) Methods in Educational Research: from
theory to practice. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Fq 201

107

Nse do ti referohemi Swan188, shnimet n terren q mbajm jan tashm nj

interpretim i ngjarjeve q ne studiojm. N do studim, secila prej pyetjeve t ndrtuara
mbart me vete nj ndrhyrje n prgjigjen q krkohet nga subjekti. Ajo sugjeron m tej q
ky ndikim mund t shmanget prmes rregjistrimit t zrit duke qen se ky rregjistrim i jep
mundsi krkuesit t ket koh t mjaftueshme pr tu br pjes e vshgimit dhe pr t
marr vendime n nj moment t mvonshm. Ndrthurja e rregjistrimit t zrit dhe
shnimeve n terren mundson nj analiz objektive, t ftoht dhe aspak t ndikuar nga
mendimet tona
t brendshme.
2.6.6.2. Hartimi i intervistave me msuesit dhe studentt e msuesis
Intervista, sipas Matthews dhe Ross, sht nj metod e mbledhjes s t dhnave q
zakonisht:
Lehtson komunikimin e drejtprdrejt midis dy njerzve, ose ball pr ball,
ose n distanc nprmjet telefonit apo internetit.
I lejon intervistuesit t marr informacion, ndjenja dhe opinione nga i
intervistuari duke prdorur pyetje dhe dialog ndrveprues. 189
Intervistat gjysm t strukturuara prgjithsisht t prbra nga nj seri pyetjesh
t paramenduara nga krkuesi si dhe nga pyetje t tjera t mundshme t cilat mund t lindin
gjat intervists por duhet q do t intervistuari ti drejtohen t njjtat pyetje n t njjtn
mnyr sa m shum q t jet e mundur. Przgjedhja e msuesve t intervistuar sht br
duke u bazuar n:
arritjet e tyre cilsore n pun dhe t nxnsve t tyre n gjuhn angleze
kualifikimet e ndrmarra prej tyre gjat ktij 10 vjeari n kuadrin e msimdhnies
s gjuhs angleze
pjesmarrjen e tyre n aktivitete t ndryshme vlersuese kombtare apo ndrkombtare
prvojn e tyre profesionale n msimdhnie
Ndrkoh intervista me studentt e msuesis ka patur pr qllim q t prek shtje
t vlersimit n dy kndvshtrime : n at t tyrin si student q vlersohen dhe
vetvlersohen si dhe n at t rolit t ardhshm t msuesit q ata do t ndrmarrin n t
ardhmen. sht diskutuar mbi fushpamjet e tyre n lidhje me vlersimin dhe rolin q ai
kryen n msimdhnie e msimnxnie. Sa t rndsishm e shohin studentt at dhe cilat
jan problematikat dhe rekomandimet prkatse me t cilat ata kan hasur gjat viteve t
tyre t studimit si dhe gjat praktikave msimore.
188

Swan, J. (2001) Recording and transcribing talk in educational settings. In C.N. Candlin and N. Mercer
(Eds.), English Language Teaching in its Social Context. New York: Routledge. Fq 121
189
Matthews, B. dhe Ross, L. Metodat e hulumtimit Udhzues praktik pr shkencat sociale dhe humane
CDE, Tiran, 2012, fq. 219.

108

Intervista me msuesit normalisht q sht prpjekur t rrok t gjitha shtjet

themelore t ktij studimi. Fokusi i pyetjeve t drejtuara msuesve n kt intervist lidhej
me vendin q zinte vlersimi n procesin e msimdhnies pr ta, far synonin ata t
vlersonin te nxnsit e tyre dhe shpeshptsin e ktij vlersimi. Gjithashtu me interes ishte
dhe diskutimi mbi Kuadrin e Prbashkt Europian t Referencave pr Gjuht dhe impakti
q ky kuadr ka patur prgjithsisht n msimdhnie dhe specifikisht n vlersim.
Msuesve gjithashtu u sht krkuar t japin mendimet e tyre n lidhje me prmirsimet e
mundshme q ata shihnin si t domosdoshme n lidhje me vjeljen e mendimeve t tyre dhe
me procedurat e vlersimit t nxnsve t tyre.
2.6.6.3. Hartimi i intervistave me nxnsit
N mnyr t ngjashme me pyetjet gjysm t strukturuara t prdorura n
intervistimin e msuesve q sapo sqaruam n paragraft e msiprm dhe me nxnsit ne
prdorm nj set pyetjesh t cilat iu drejtuan secilit prej tyre n t njjtn mnyr. Por
ndryshe nga biseda me msuesit, kjo intervist i kishte fillesat e saj q n plotsimin e
pyetsorit nga nxnsit t cilt ishin familjarizuar prmes ktij t fundit me pyetjet pr t
cilat do t diskutohej gjat intervists.
Ndryshime t mdha mes dy grupeve t intervistave vihen re sidomos prsa i takon
moshs s t intervistuarve. Duhet patur parasysh se intervistimi i fmijve karakterizohet
nga dallime shum t mdha krahasuar me intervistimin e t rriturve. Disa prej tyre
ndjeheshin n ankth dhe t pasigurt me zhvillimet e mundshme t ktij procesi
prgjithsisht t panjohur prej tyre. Sipas Cameron 190, i cili i ka dhn nj vmendje t
veant kompleksitetit t ksaj grupmoshe, sht e rndsishme q intervistuesi t arrij t
krijoj me fmijn q merret n intervist nj marrdhnie sa m t hapur dhe me rregulla
loje t qarta. Kshtu, srish sipas tij, sht e nevojshme q fmijs ti sqarohen elementt
baz si: n mnyr ti drejtohet intervistuesit duke arritur deri tek elementt kompleks
t intervists. N rast se nuk kupton pyetjet sht i lir t krkoj shpjegim nga
intervistuesi. Kto sqarime e t tjera t ngjashme me to mund t tingllojn si t
parndsishme dhe lehtsisht t kuptueshme pr nj t rritur por nuk duhet harruar se pr
nj fmij kjo sht nj eksperienc e par e t qenurit i intervistuar dhe si e till kjo
prvoj duhet administruar me shum kujdes.
Anonimati i t dhnave dhe i t intervistuarve, sht nj tjetr komponent i
rndsishm para dhe gjat kryerjes s intervistave. Kujtojm se shum prej intervistave
jan rregjistruar n audio dhe prgjithsisht ky fakt mund t shqetsonte disa prej
nxnsve n lirshmrin e prgjigjeve t dhna duke menduar se kto intervista mund t
dgjoheshin dhe nga persona t tjer prpos intervituesit. Rrjedhimisht, ishte jetike q
190

Cameron, H. (2005) Asking the tough questions: a guide to ethical practices in interviewing young
children. Early Child Development and Care, 175, 6, 599.

109

nxnsve tu sqarohej q n krye t hers se do t ruhej anonimati i tyre dhe se

rregjistrimet do t ishin vetm pr prdorimin e ktij punimi.
2.6.6.4. Hartimi i pyetsorve
Qllimi parsor i pyetsorve n studimin ton ishte mbledhja e sa m shum
informacioneve prmes tyre n student dhe msues t ndryshm. Qllimi dytsor, i cili
prfshin vetm nxnsit dhe msuesit e intervistuar kishte t bnte me familjarizimin e
ktyre t fundit, me pyetjet me t cilat ata do t prballeshin gjat intervists. Hartimi i
pyetsorit krkon nj kujdes asnjher t tepruar. Studiues dhe krkues t shumt kan
hedhur drit mbi mnyrat e ndryshme t hartimit t pyetsorve cilsor dhe madje shum
prej tyre ofrojn lista me udhzime pr kt shtje.
Pasi studiuam me hollsi udhzimet e dhna nga Stone, illiams, Cohen, Leung, etj,
arritm n prfundimin se prpara hartimit t pyetsorit duhej t prcaktonim t dhnat q
po krkonim dhe popullatn n t ciln do t shprndanim kt pyetsor, t vendosnim mbi
artikujt e pyetsorit, t mendonim mbi pamjen e jashtme t tij, t testonim draftin e tij t
par dhe m pas t vendosnim mbi mnyrn m t mir t mundshme mbi shprndarjen e
ktij pyetsori.
Njihen dy mnyra t shprndarjes s pyetsorit, t cilat po i paraqesim m posht duke
analizuar n t njjtn koh dhe avantazhet e secils prej tyre:
1. Ato mund tu shprndahen subjekteve, t cilt iu prgjigjen n mnyr t pavarur
pyetjeve n pyetsor. Kta pyetsor kan prparsin se u shprndahen t gjith
nxnsve/msuesve, saktsisht n t njjtn mnyr dhe pr m tepr ato plotsohen
n mnyr t pavarur nga vet subjekti.
2. Pyetsori u lexohet subjekteve me z t lart nga krkuesi shkencor dhe n kt rast
shohim nj bashkveprim m t madh mes subjekteve dhe krkuesit pasi ata mund
t sqarojn do paqartsi apo ngatrres q mund t shfaqet gjat plotsimit t tij.
N studimin ton vendosm q s pari tu shprndanim nxnsve pyetsorin n
mnyr q t kuptonin akoma m shum fushn e krkimit ton e m pas prej grupit t
madh t nxnsve pjesmarrs n pyetsor, przgjodhm n mnyr rastsore disa prej
tyre pr t vazhduar m tej me fazn e dyt, at t intervistave. N kt mnyr ne
mundm t sqaronim m mir pyetjet n pyetsor dhe arritm t merrnim akoma m tepr
informacione t drejtprdrejta.
Hartimi i pyetjeve n kt pyetsor u bazua kryekput n pyetjet hulumtuese duke
u prputhur kshtu trsisht me qllimin final t tems, at t pasqyrimit qart dhe n
mnyr reale t aspekteve dhe praktikave t ndryshme t vlersimit n msimdhnie.
Pasi vendosm se cilat pyetje duhet t prfshinim n pyetsor, hapi tjetr ishte
110

t vendosnim, nse do t prdornim formatin e pyetjeve t hapura apo t pyetjeve t

mbyllura. Sipas Cohen191 t dy kto tipe pyetjesh karakterizohen nga pikat e tyre t dobta
dhe t forta, t cilat ne po i prmbledhim n tabeln e mposhtme:

Tabela II/5. Avantazhet dhe disavantazhet e pyetjeve t hapura dhe pyetjeve

t mbyllura
Llojet e pyetjes

Pyetjet e hapura

Pyetjet e mbyllura

Avantazhet
Pyetjet e hapura e ftojn
pjesmarrsin n pyetsor q
t jap prgjigje e komente
personale e t sinqerta dhe jo
thjesht t shnoj kutit
e mundsive t dhna n nj
pyetsor me pyetje t mbyllura
Pyetjet e mbyllura n nj
pyetsor jan t shpejta pr tu
plotsuar dhe t drejtprdrejta
pr tu koduar.
Drejtshkrimi dhe aftsia
e prgjigjedhnsit pr t
artikuluar idet e tij/saj nuk
ndikojn n cilsin e
t dhnave t mbledhura

Disavantazhet
Prgjigjet, dhn ndaj pyetjeve
t hapura jan shpesh
t vshtira pr tu koduar dhe
pr tu klasifikuar

Kto pyetje nuk u mundsojn

pjesmarrsve n pyetsor q
t shtojn komente dhe
shpjegime ndaj prgjigjeve q
ata zgjedhin dhe ekziston
rreziku q kto prgjigje
t mos jen shteruese.

Sipas sugjerimeve q ofron Leung dhe Stone sht e volitshme t prdorim nj

kombinim t t dy formateve. Pyetsori prmban pyetje, t cilat ndonse jan me prgjigje
t mbyllura, krijojn hapsira pr subjektin e marr n analiz q t jap komentet e tij n
fund t do seksioni t pyetsorit . 192 N kt studim, zgjodhm t prdorim metodn e
przier duke i dhn mundsi vetes n kt mnyr q t kodojm dhe numrojm
lehtsisht prgjigjet e marra prmes pyetjeve t mbyllura dhe nga ana tjetr prgjigjet e
zgjeruara na japin mundsi q t kuptojn logjikn e prgjigjeve si dhe q t citojm fjal
pr fjal kto komente n gjetjet e punimit ton.
Hapi tjetr pas ktij vendimi kishte t bnte me impaktin e tij n terren. Kshtu,
vendosm q pyetsori t kalonte npr nj sr etapash n t cilat psoi transformime
191

Cohen, L. Manion, L. and Morrison, K. (2000) Research Methods in Education (5th Edition). London:
Routledge/Falmer. Fq 301
192
Williams, A. (2003) How to Write and analyse a questionnaire. Journal of Orthodontics, 30, fq. 247.

111

t ndryshme derisa ai arriti n formatin final. S pari prmbajtja e pyetsorit u konsultua

me udhheqsen shkencore t ktij punimi Prof. Dr. Vilma Tafani, e cila i shtoi vlera
thelbsore pyetsorit ton. M pas ky format iu nnshtrua gjykimit t disa prej pedagogve
t kualifikuar t Metodiks dhe Gjuhsis n Fakultetin e Shkencave t Edukimit pran
Universitetit Aleksandr Xhuvani, pr t kaluar m pas n duart e disa prej studentve
m t mir t Masterit Profesional n Msuesi, t cilt gjithashtu dhan komentet e tyre
mbi formatin e pyetsorit. Pas ktij procesi t gjat testimi n terren, pyetsori mori nj
form m t plot dhe prej tij u eliminuan t gjith prbrsit e panevojshm dhe u sqaruan
m tej konceptet e paqarta.
Nuk duhet harruar se pamja e pyetsorit sht gjithashtu nj komponent i
rndsishm n kt faz t punimit. Secila pyetje ishte e ndar me nj hapsir t
konsiderueshme nga pyetja tjetr n mnyr q pyetsori t mos dukej shum i ngarkuar
me pyetje dhe i lodhshm. Prpos ksaj, kujdes iu tregua edhe udhzimeve dhn q n
fillim t pyetsorit, udhzime t cilat i informonin nxnsit mbi prmbajtjen dhe formatin
e tij. Kto udhzime u shoqruan dhe me shpjegime gojarisht prpara dhe gjat plotsimit
t tij n mnyr q nxnsit t ndjeheshin sa m t liruar gjat dhnies s prgjigjeve. Ata
u vun n dijeni se disa prej tyre do t intervistoheshin pas prfundimit t pyetsorit dhe
prgjigjet e secilit prej tyre luanin nj rol shum t rndsishm n studimin ton. Ishte e
rndsishme t theksohej se ky pyetsor nuk kishte prgjigje t sakta apo t gabuara. Prej
tyre krkohej vetm q t jepnin prgjigje t vrteta, qofshin ato pozitive apo negative.
Rezultante e t gjitha analizave t msiprme ishte produkti final i cili prmbante dy
pyetsor t veant, nj pr msuesit dhe nj pr nxnsit (Shih shtojcat 2 dhe 3).
Pjesa e par e pyetjeve t pyetsorit pr msuesit krkonte t dhna mbi profilin personal
dhe profesional t subjekteve marr n studim si: moshn, gjinin, diplomat q zotronin,
vitet e prvojs n pun, emrin e shkolls ku punonin, grup-klasat ku jepnim msim,
numrin mesatar t nxnsve pr do klas, tekstet msimore q prdornin etj.
Ndrkoh, pyetjet n vijim t pyetsorit krkonin t mblidhnin informacion mbi:
a) Rndsin q kishte vlersimi e testimi pr ta si komponent n msimdhnie
nprmjet pyetjeve t ndryshme rreth llojeve t vlersimit t dhn,
shpeshtsis s kryerjes s vlersimit, tipit t aktiviteteve ku ata fokusohen
m tepr, etj.
b) Sistemin e prdorur prej msuesve pr t vlersuar punimet dhe pjesmarrjen
e nxnsve t tyre n aktivitete t ndryshme msimore. N kt pjes t
pyetsorit krkohej informacion mbi tipin e vlersimit q ata hasin m
shpesh dhe sistemin e tyre t vlersimit.
c) Problematikat e hasura gjat vlersimit e testimit. Msuesve u krkohej t
prmblidhnin fushat m t shpeshta t gabimeve q hasnin gjat vlersimit t
nxnsve t tyre pr t krijuar n kt mnyr nj pasqyrim t aftsive t
forta a t dobta t nxnsve n gjuhn angleze.
d) Rekomandimet e tyre rreth gjetjeve t mnyrave t ndryshme pr t
prmirsuar procedurat e vlersimit e testimit pr nxnsit e tyre. Kjo pjes e
112

pyetsorit nuk u ofron msuesve modele t gatshme nga t cilat t

przgjedhin, por i fton ata t mendojn n mnyr kritike pr t gjetur t
pavarur e t pandikuar nga hulumtuesi, forma e modele m t mira vlersimi.
Pyetsori me nxnsit prmban 11 pyetje (Shih shtojca 3) t cilat u krkojn
mendim nxnsve pr:
a) Efektet q vlersimi ka mbi ta si nxns, i bn ai t msojn m shum apo i
shqetson dhe shkakton vshtirsi n prqndrim.
b) Problemet me t cilat ata prballen gjat vlersimit, nuk kuptojn krkesn,
provimi nuk sht n nivelin e tyre gjuhsor, etj.
c) Gabimet m t shpeshta q ata bjn gjat prdorimit t tyre gjuhsor dhe
gjat kryerjes s ushtrimeve t ndryshme vlersuese.
d) Mnyrat e vlersimit t prdorura m shpesh nga msuesit e tyre dhe
shpeshtsin e ktyre vlersimeve.
e) Rekomandimet q ata mund t ofrojn n lidhje me prmirsimin e teknikave
t vlersimit nga msuesit e tyre.
2.6.6.5. Hartimi i eksperimenteve
Si i prmendm dhe m sipr pjes integrale e ktij punimi jan edhe hartimi i dy
eksperimenteve, t cilat ne menduam se do t na ndihmonin n krijimin e nj kuadri sa m
t plot e t sakt mbi vlersimin dhe vetvlersimin. Kto eksperimente jan hartuar duke
u bazuar mbi shtjet kryesore q studimi merr prsipr t hulumtoj.
Eksperimenti 1
Pr kt eksperiment kemi prdorur nj pun me shkrim t hartuar nga nj nxns i
nj shkolle t ndryshme nga shkollat pjes t studimit ton. Ky punim u shprndahet 20
msuesve t gjuhs angleze (duke prfshir ktu dhe 7 msuesit pjes t studimit ton) t
cilt i kishim ndar m par n dy grupe t mdha. Njri grup prej 10 msuesish e
rikorrigjon dhe e rivlerson punn n mnyr t pavarur (grupi i kontrollit) ndrkoh q
grupi tjetr prsri prej 10 msuesish e rikorrigjon dhe rivlerson punimin duke u bazuar n
nj rubrik vlersimi t hartuar nga ne (grupi eksperimental). N fund t eksperimentit
krahasohen vlersimet e dhna nga grupet prkatse.
Prmes ktij eksperimenti u synua t analizohet nse vlersime t dhna nga msues
t ndryshm jan identike, t prafrta apo krejt t ndryshme.

113

Eksperimenti 2
Nxnsit ndahen n dy grupe ku punojn mbi nj prezantim t lir. U jepen
udhzimet prkatse mbi gjatsin e prezantimit, prmbajtjen e strukturn e tij. S bashku
me nxnsit, msuesit hartojn rubrikat prkatse t vlersimit dhe vetvlersimit t
prezantimeve t kryera. N prfundimin t prezantimeve, punimet vlersohen nga vet
nxnsit dhe krahasohen gabimet mes dy grupeve. Me an t ktij eksperimenti duam t
nxjerrim n pah ndikimin q ushtron vlersimi dhe vetvlersimi mbi nxnsit, msuesit
dhe mbi arritjet e tyre gjuhsore.

2.7 Subjektet e punimit

2.7.1. Profili i subjekteve
Vzhgimet, anketimet, intervistat dhe eksperimentet nuk mund t gjejn zbatim nse
ato nuk aplikohen mbi nj kampion t caktuar. Studimi yn, ashtu si kemi sqaruar q n
krye t hers prqndrohet m s teprmi n shkollat 9-vjeare t qytetit t Elbasanit, t
cilat pasqyrojn nj problematik komplekse t shtjeve t vlersimit. Kampioni i marr
sht przgjedhur sipas prdorimit t teoris s probabilitetit ose asaj statistikore, pr t na
ndihmuar t zgjedhim nj kampion q sht prfaqsues i popullats nga sht marr ai.
Popullata n kt rast sht numri trsor i rasteve q mund t prfshihen si objekte
studimi. 193 N tabeln n vijim do t pasqyrojm popullatn e nxnsve t gjuhs angleze
n shkollat 9-vjeare e t mesme t qytetit t Elbasanit.
Tabela II/6. Popullata e nxnsve t gjuhs angleze n shkollat 9-vjeare n
Elbasan
Shkolla 9-vjeare
Klasa e III
Klasa VI
Klasa IX
Nxns gjithsej
Nxns q msojn
nj gjuh t huaj
Nxns q msojn
gjuhn angleze

2589 nxns

3171 nxns

3501 nxns

2185 nxns
85%

2921 nxns
92%

2998 nxns
87%

1638 nxns
75%

1409 nxns
48%

1909 nxns
68%

(Burimi: Drejtoria Arsimore Rajonale, Elbasan 2011-2012)

193

Matthews, B. dhe Ross, L. Metodat e hulumtimit Udhzues praktik pr shkencat sociale dhe humane
CDE, Tiran, 2012, fq. 154

114

Tabela II/7. Popullata e nxnsve t gjuhs angleze si gjuh e par n shkollat e mesme
n Elbasan
Shkolla e mesme
Gjimnaz
Profesionale
Dygjuhshe
Gjithsej
N prqindje

Klasa X

Klasa XI

Klasa XII

2108 nxns
405 nxns
91 nxns
2604 nxns
72%

1707 nxns
237 nxns
67 nxns
2011 nxns
67%

1526 nxns
313 nxns
30 nxns
1869 nxns
65%

(Burimi: Drejtoria Arsimore Rajonale, Elbasan 2011-2012)

Tabela II/8. Popullata e nxnsve t gjuhs angleze si lnd me zgjedhje t detyruar n

shkollat e mesme n Elbasan
Shkolla e mesme
Gjimnaz
Profesionale
Dygjuhshe
Gjithsej
N prqindje

Klasa X

Klasa XI

Klasa XII

288 nxns
132 nxns
65 nxns
485 nxns
14%

394 nxns
50 nxns
35 nxns
479 nxns
16%

255 nxns
30 nxns
27 nxns
312 nxns
10%

(Burimi: Drejtoria Arsimore Rajonale, Elbasan 2011-2012)

Tabela II/9. Popullata e msuesve t gjuhs angleze n qytetin e Elbasanit

Nr.
1
2
3
4
5
6
7
8

Emrtimi
Pedagog me koh t plot n universitet
Pedagog me koh t pjesshme
Lektor t huaj
Msues n shkolla t mesme publike
Msues n shkolla t mesme jopublike
Msuese n shkolla 9-vjeare publike
Msues n shkolla 9-vjeare jopublike
Student n ciklin MNP n gjuh angleze
Totali:

Nr. i msuesve
gjithsej
15
24
1
41
8
98
4
42
233

Nr. i msuesve me
Diplomn prkatse
15
24
1
40
8
81
4
173

(Burimi: Zyra e Burimeve Njerzore, UE;

Drejtoria Arsimore Rajonale, Elbasan 2011-2012)

115

Kto shifra t prezantuara m sipr flasin pr nj numr t konsiderueshm

nxnsish e msuesish t prfshir n didaktikn e gjuhs angleze. Kampioni yn
natyrshm q sht m i limituar se numri i subjekteve, pjes e popullats. Nxnsit dhe
msuesit t kampionuar n kt studim jan przgjedhur nga shtat shkolla publike t
sistemit 9-vjear n Elbasan. Msuesit q u bn pjes e kampionit ton kan nj mosh
relativisht t re dhe mesatare dhe kan nj prvoj disa vjeare n msimdhnien e gjuhs
angleze. Ata q t gjith kan prfunduar studimet universitare n degn e gjuhs angleze
kryesisht n Universitet e Tirans dhe t Elbasanit dhe shum prej tyre jan t rregjistruar
apo kan prfunduar studimet Master n fushn e gjuhsis angleze. Prgjithsisht, ata jan
aktiv n programe, kurse apo seminare t ndryshme specializimi, si brenda ashtu edhe
jasht vendit.
Ashtu si prmendm dhe m lart, n kt hulumtim przgjodhm t kryejm nj
kampionim statistikor si rezultat i t cilit, ne przgjodhm fillimisht t merrnim nn studim
shtat shkolla 9-vjeare, ku nga nj total prej 815 nxnsish n kto shkolla ne
przgjodhm t bjm pjes t thelluar t studimit 80 prej tyre. Kta nxns zhvillojn
msimin e gjuhs angleze 2 her n jav gjat tr vitit shkollor, i cili zgjat 35 jav duke
uar kshtu n nj total prej 70 orsh msimi.
Przgjedhja e nxnsve t klass s VI mbshtetet n faktin se kta nxns jan n
vitin e katrt t studimit t gjuhs angleze dhe u mbeten edhe tri vite t tjera pr t
prfunduar studimin e ksaj gjuhe n ciklin 9-vjear. Pr pasoj mendojm se ky sht nj
moment shum i rndsishm i msimdhnies q na rekflekton trendin ekzistues n
msimin e gjuhs angleze. N kt faz nxnsit kan arritur nivele t knaqshme gjuhe
dhe shum prej tyre jan t aft t vrejn zhvillimin gjuhsor individual dhe kolektiv n
kt drejtim.
Prsa i takon przgjedhjes s msuesve ajo erdhi natyrshm pas przgjedhjes
s shkollave ku do t fokusohej studimi. U przgjodhn msuesit, t cilt jepnin msim n
klasat tona t interesit edhe n ato raste kur shkolla dispononte m shum se nj msues
t gjuhs angleze. Q n fillim msuesve iu b e qart q fokusi yn ishin vetm kto klasa,
ndaj dhe msuesit e przgjedhur n studim ishin ata t cilt jepnin msim pikrisht n kto
klasa. Pr pasoj, n total numri i msuesve, t cilt u bn pjes e studimit ton ishte
shtat msues t cilt jepnin msim n shtat shkollat tona.
Hulumtimi n terren sht zbatuar prgjat t dy semestrave n vitet shkollore,
2010-2011 dhe 2011-2012 , t cilat prbjn dhe vitet e studimit n praktik t ktij
punimi.

116

2.7.2. Struktura e orve t msimit

N shkollat 9-vjeare n t gjith Shqiprin, ort e msimit zgjasin 45 minuta. Pas
secils or msimi zhvillohet nj pushim prej 5-minutash. N shkollat e marra n analiz,
numri i nxnsve pr klas varion nga 35-38 nxns. Nxnsit e shtat shkollave n kt
punim prdornin t njtin tekst msimor Access 2 t publikuar nga Express Publishing.
T dy kto tekste jan t aprovuara nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencs.
T shtat msuesit kan nj prvoj mbi tre-vjeare n fushn e msimdhnies.
Prgjithsisht gjasht prej tyre ndjekin nj struktur t ngjashme n do or msimi.
Aktivitetet msimore q ata zbatojn organizohen n trsi n t njjtn mnyr. N fillim
t secils or msimi, nxnsit ngrihen n kmb sapo msuesi hyn n klas n shenj
respekti. M pas msuesi fillon msimin duke kontrolluar detyrat e shtpis s nxnsve
(pjesn m t madhe t t cilave nxnsit e kan konsultuar n 5-minutsh me njri-tjetrin),
duke vazhduar m tej me nj rikalim t shtjeve t diskutuara n msimin e shpjeguar n
orn paraardhse. Kta msues vijonin msimin duke filluar me ushtrimet dhe aktivitetet e
msimit t ri dhe prkatsisht me fjalt e reja, leximin dhe prkthimin e tekstit dhe
ushtrimet pasuese. Si msuesi ashtu edhe nxnsi kishin krijuar nj rutin t prjavshme t
ksaj ore msimi. Ajo far duhet theksuar sht se kto or msimi drejtoheshin nga
msuesi dhe ishin t organizuara me n qendr msuesin i cili kontrollonte dhe drejtonte
do aktivitet gjat ors s msimit.
Ndrkoh, nj prej shtat msuesve shfaqte nj mnyr paksa ndryshe nga msuesit
e msiprm. N kto klasa, msimi fillonte duke prezantuar shtjen apo temn e re
msimore me t ciln nxnsit do t prballeshin at or duke u trhequr kshtu atyre
vmendjen q n fillim t msimit. N disa prej orve q vzhguam, msuesi kishte
planifikuar q m par aktivitete didaktike gjithprfshirse t lidhura kryekput me temn
e dits. Nxnsit punonin si individualisht, ashtu edhe n dyshe apo dhe n grup. Nxnsit,
sipas rastit, vijonin t kryenin detyrn e dhn nga msuesi i cili gjat ksaj kohe kalonte
bank m bank pr tiu prgjigjur pyetjeve t nxnsve. Pas prfundimit t ktyre
aktiviteteve, kishte raste kur nxnsit prfshiheshin n prezantime n grup, n miniprojekte apo dhe n diskutime t prgjithshme ku msuesi prpiqej t aktivizonte nj numr
sa m t madh nxnsish.
Q t shtat msuesit e prfshir n studim, prmbyllnin orn e msimit duke
riprsritur njohurit e reja t marra si dhe duke prcaktuar detyrat e shtpis pr klasn
prkatse.

2.8. Zbatimi i ecuris metodologjike

Qllimi i studimit ton sht t zbulojm sesa t rndsishm konsiderohen
elementt e vlersimit dhe t vetvlersimit nga msuesit dhe nxnsit. T dhnat e
studimit jan mbledhur prgjat dy viteve shkollore, 2010-2011 dhe 2011-2012, kryesisht
gjat muajve nntor dhe mars. Pr kt studim kemi vn n shfrytzim autorizimin e
117

dhn nga Universiteti Aleksandr Xhuvani n marrveshje me Drejtorin Arsimore

Rajonale Elbasan pr kryerjen e vzhgimeve dhe praktikave t studentve n nivelin
Master n Msuesi. Zgjatja e mbledhjes s ktyre t dhnave sht 12 jav, t cilat jan
ndar prkatsisht n 6 jav gjat vitit t par shkollor dhe gjasht jav gjat vitit t dyt
shkollor t shtrira n shtrira n nj hark kohor t barabart mes dy semestrave .
Pavarsisht problematiks s paragjykuar nga ne fillimisht, sht pr tu theksuar q
bashkpunimi nga ana e msuesve dhe nxnsve ka qn pothuajse n t gjitha rastet
i suksesshm. Kjo, fal bashkpunimeve dhe kontakteve t vazhdueshme, vit pas viti, q
universiteti A. Xhuvani mban me shkollat dhe msuesit prkats. Nj faktor tjetr sht
edhe fakti q disa prej msuesve, pjes t ktij punimi jan ish-student t krkuesit
shkencor dhe padyshim dhe t udhheqses shkencore.
Ashtu si e shpalosm deri tani teorikisht, teknikat e mbledhjes s t dhnave n
kt punim prfshinin: vrojtimet (mbajtjen e shnimeve), intervistimet, pyetsort dhe
eksperimentet. N prpjekje pr t prshkruar sa m mir procedurat dhe hapat e ndjekura
gjat mbledhjes s ktyre t dhnave, kemi vendosur ti jemi besnik s pari rradhs n t
ciln ato jan zhvilluar prgjat punimit.
2.8.1. Vzhgimet
Programimi i ditve t vzhgimeve sht br n varsi t orarit t msuesve,
prshtatur ky me ditt e vzhgimit t studentve t nivelit Master n msuesi. Jemi
prpjekur n maksimum q t mos ndrhyjm n or t tjera t msimit prpos atyre t
programuara, por gjithsesi msuesit dhe nxnsit gradualisht u familjarizuan me pranin
ton n klasat e tyre dhe nervoziteti apo deri diku ankthi i javve t para shum shpejt filloi
t fashitej. N mnyr q ndrhyrja jon t mos i kalonte caqet e ktij familjarizimi pozitiv,
kemi vzhguar 84 or msimi n total prpjestuar n mnyr t barabart mes shtat
msuesve, thn ndryshe vendosm t vzhgonim 12 or msimi te secili msues. Kto or
u ndan n 6 or n vitin shkollor 2010-2011 dhe 6 or n vitin shkollor 2011-2012.
Prgjat vrojtimeve, pasi morm plqimin e nxnsve dhe msuesve, zgjodhm
t rregjistronim me z vetm 3 seancat e fundit t vzhgimit pr secilin vit akademik
(pra 6 seanca pr secilin msues) duke menduar se n kto seanca nxnsit ndjeheshin m
t liruar dhe t sigurt pr procedurn ton t vzhgimit sesa n tri seancat e para.
Balancimi i seancave t vrojtimit dhe t rregjistrimit t zrit sht br me qllimin e
vetm, balancimin e rezultateve t t dhnave, nxjerrjen e analizave sa m objektive dhe
aspak t ndikuara n numr dhe cilsi nga vzhgimet e bra.
Prpos rregjistrimit t zrit, gjat tr seancave t vzhgimit, u mbajtn shnime t
cilat prmbanin t dhna mbi aktivitetet e prgjithshme n klas duke u fokusuar natyrshm
n aktivitetet vlersuese mes msueve dhe nxnsve si dhe mes vet nxnsve. Pr t
eliminuar sadopak pranin ton n seciln prej orve q vshtruam, vendosm t uleshim
n fund t klass duke i dhn mundsi vetes pr t vzhguar t gjith nxnsit teksa
118

bashkvepronin mes tyre dhe msuesit. Gjithashtu, n kto or msimi gjithnj merrnim me
vete materialet suplementare t msimdhnies si: tekstin msimor prkats dhe testet apo
ushtrimet ekstra kurrikulare t menduara dhe prgatitura nga msuesi. Duke vepruar kshtu
ia arritm qllimit ton q t ishim t prfshir ndonse n mnyr pasive n t gjitha temat
q diskutoheshin dhe n aktivitetet n t cilat klasa do t prshihej.
Ashtu si sugjeron dhe Day194, gjat mbajtjes s vzhgimeve n terren jemi
prpjekur ti rregjistrojm ndodhit n mnyrn m objektive t mundshme duke shmangur
prdorimin e gjuhs gjykuese dhe vlersuese. Pikrisht duke u bazuar n kt synim,
menduam se prdorimi i rregjistruesit t zrit do t prbrnte nj mjet t ftoht analize t
mpasshme dhe do t na jepte koh t mjaftueshme pr t arritur n prfundime t
logjikshme dhe objektive.
2.8.2. Pyetsort
Pyetsori i hartuar pr t vjel informacion nga nxnsit, iu shprnda atyre orn e tret
t vzhgimit ton, pasi menduam q n kt moment nxnsit do t ndjeheshin m t
shpenguar n dhnien e prgjigjeve sa m objektive. U siguruam q nxnsit t kishin nj
hapsir prej t paktn 15 minutash pr t plotsuar kt pyetsor e prandaj vendosm q
pushimi i gjat t ishte momenti m i prshtatshm pr kt proces n seciln prej
shkollave.
Prpara plotsimit t tij nxnsve iu dhan udhzimet prkatse, iu krkua vrtetsi
n dhnien e prgjigjeve t tyre, iu krkua q plotsimi i tyre t kryhej n mnyr
individuale dhe i pandikuar nga askush tjetr dhe ata u risiguruan q pyetsori nuk
prmbante prgjigje t sakta apo t pasakta. Qndruam bashk me nxnsit gjat plotsimit
t tij n mnyr q t evitonim mosrespektimin e ktij protokolli dhe n mnyr q tu
prgjigjeshim t gjitha sqarimeve e shpjegimeve t krkuara nga nxnsit.
Ndrkoh formati prkats i pyetsorit pr msuesit iu shprnda natyrisht s pari,
msuesve pjes t studimit por dhe shum msuesve t tjer n mnyr q t arrinim t
mblidhnim sa m shum informacion n lidhje m pyetjet tona t hulumtimit. Pr pasoj
numri i pyetsorve t plotsuar nga msuesit arriti n shifrn 54 msues nga 102 msues
t gjuhs angleze n shkollave 9-vjeare t rrethit t Elbasanit.
2.8.3. Intervistat
N mnyr t ngjashme me pyetsort dhe intervistat kan patur n shenjestr t tyre si
nxnsit ashtu dhe msuesit. Nxnsit e intervistuar u przgjodhn n mnyr rastsore n
mnyr q t mos krijonim paknaqsi mes vet nxnsve, t cilt ishin prgjithsisht
194

Day, R. R. (1990) Teacher observation in second language teacher education. In Richards, J. C. and
Nunan, D. (Eds.), Second Language Teacher Education. Cambridge: Cambridge University Press. Fq. 322

119

t zellshm pr tu br pjes e studimit ton. Numri i nxnsve q do t merreshin n

intervist menduam t jet pes nxns nga secila prej shtat shkollave, pra 35 nxns n
total. Kto intervista u rregjistruan me z, por m par nxnsit u siguruan q ndonse n
kto kushte, t dhnat dhe informacioni q ata do t na ofronin do t ishte i mbrojtur dhe
vetm krkuesi shkencor do t kishte akses n bazn e t dhnave.
T njjtn procedur ndoqm edhe me msuesit, por n kt rast intervistimi i msuesve
u limitua vetm te msuesit q ishin pjes e vzhgimeve tona, pasi intervistimi i t gjith
msuesve q morn pjes n plotsimin e pyetsorit ishte pothuajse i pamundur pr arsye
teknike. Pra, msuesit e intervistuar ishin shtat dhe duke u nisur nga kontakti yn
i vazhdueshm me ta, njohja dhe familjarizimi para dhe gjat vzhgimit, e bri kryerjen
e intervists s rregjistruar nj proces shum t natyrshm dhe transparent.
2.8.4. Eksperimentet
Bashkpunimi i vazhdueshm e konstant i msuesve dhe nxnsve n kryerjen
e intervistave dhe n plotsimin e pyetsorve na siguroi se eksperimentet do t vijonin
t kryheshin me t njjtin sukses. Gjat vzhgimeve tona t vazhdueshme, u kemi
prmendur msuesve kryerjen e dy eksperimenteve me nxnsit e tyre dhe ishte disi e
papritur teksa dgjoje reagimet e tyre pozitive ndaj ksaj nisme. Ata ishin mjaft t
interesuar si msues t nxnsve t tyre, t dinin sesi kta nxns do t rezultonin n kto
eksperimente, sepse deri diku kto t fundit ishin mjete q do t reflektonin vet punn e
tyre. N kt pik, e vetmja gj pr t ciln ne kmbngulm ishte q msuesit t silleshin
sa m natyrshm gjat kryerjes s ktyre eksperimenteve n mnyr q subjektet t mos
ndryshonin sjelljet e tyre, por t vazhdonin t punonin me t njjtin ritm si normalisht.
Jo m kot zgjodhm q eksperimentin e par t mos e kryenim me nxnsit, por me
vet msuesit. Ky eksperiment u zhvillua jasht orarit zyrtar t puns s msuesve me t
cilt ram dakord t takoheshim s bashku jasht ambienteve t shkolls. Paraprakisht, ne
kishim mbledhur disa kopje t vlersimeve t kryera rndom nga kta msues dhe i kishim
njoftuar ata koh m par pr kt takim. Punimin q msuesin do t vlersonin e kishim
rishkruar dhe ua shprndam at 20 msuesve t cilt i ndam m par n dy grupe me 10
msues n secilin grup. T dy grupet punuan n mnyr t pavarur ku njri grup e
rikorrigjoi dhe e rivlersoi punimin n mnyr t pavarur nga ne e ndrsa grupi tjetr kaloi
npr t njjtin proces por duke u bazuar mbi nj rubrik vlersimi specifike pr nj punim
me shkrim.
N fund s bashku me msuesit diskutuam dhe krahasuam vlersimet e dhna pr t
par ndikimin e rubrikave n vlersimin e punve me shkrim n veanti dhe t do punimi
tjetr n prgjithsi.
N eksperimentin e dyt, vmendja jon u zhvendos tek nxnsit t cilt u ndan n
grupe ku punuan mbi nj prezantim t lir. Pasi iu dhan udhzimet prkatse mbi gjatsin
e prezantimit, prmbajtjen e strukturn e tij, s bashku me ta, msuesit hartuan rubrikat
120

prkatse t vlersimit dhe vetvlersimit t prezantimeve t kryera. N prfundimin t

prezantimeve, nxnsit dhan vlersimet e tyre pr veten dhe pr grupet t cilat ishin
ngarkuar t vlersonin.
Synimi yn n kryerjen e eksperimentit t dyt lidhet n njfar mase dhe me
aftsit dgjimore. Si pam n vzhgimet e bra si dhe gjat analizs s literaturs n
fushn e vlersimit, kjo aftsi shpesh lihet pas dore. Rrjedhimisht, e pam me interes
analizn e ktij fenomeni.
N prfundim t vlersimit t tyre individual, t gjith nxnsit morn pjes n nj
vlersim kolektiv t punve me goj dhe ne mbajtm shnim rezultatet e dhna. Pas ksaj,
msuesi dha vlersimin e tij bazuar n kriteret vlersuese. Nxnsit u lan t lir t
shprehnin mendimet e tyre n lidhje me krahasimin e rezultateve t dhna. Me an t ktij
eksperimenti arritm deri diku t aftsonim nxnsit t vlersonin shokt e shoqet e tyre pa
u ndikuar nga emri i autorit t punimit si dhe t hidhnin hapat e par drejt vet-vlersimit.
N kt mnyr pam sesa t prafrta ishin vlersimet e dhna mes vet nxnsve dhe mes
nxnsve dhe msuesit.
2.8.5. Propozime didaktike paraprake
Synimi kryesor i ktij punimi nuk sht thjesht dhe vetm t pasqyroj pozicionin e
vlersimit n procesin msimor, sepse n kt mnyr do t mbeteshin thjesht n nivelin
prshkrues. N thelb t punimit, ne jemi prpjekur t japim sugjerime dhe propozime mbi
nevojat pr ndryshim n kryerjen e vlersimit t nxnsve, sepse jemi t bindur n dobin e
ktyre ndryshimeve, jo vetm nn kornizn vlersuese por n t gjith komponentt e
msimdhnies s gjuhs angleze. Nj vlersim i sakt, korrekt dhe n koh i lejon msuesit
dhe nxnsit q t marrin masat e duhura pr ta drejtuar t nxnit n hullin e nevojshme
pr t arritur sukses.
Sugjerimet q ne ofrojm kan t bjn jo vetm me nevojat pr ndryshim n
sistemin 9-vjear, sistem n t cilin ne kemi zbatuar kt punim, por gjithashtu edhe n
ndryshimet e nevojshme imediate q duhen ndrmarr n prgatitjen e msuesve t rinj q
n auditoret tona pr t njohur praktikat m t mira vlersuese n rajon dhe n Perndim.
Vlersimi sht nj tem e dits pr miliona msues kudo n bot, t cilt i jan drejtuar atij
pr t arritur nj msimdhnie m t suksesshme.
2.8.6. Vshtirsit e punimit
Prdorimi i nj game t gjer mjetesh hulumtuese si: pyetsor, intervista, vzhgime
dhe eksperimente e bn kt punim t plot dhe siguron nj autoredaktim t informacionit
t marr, i cili prpara se t sintetizohen kalon npr t gjith filtrat e msiprm. Gjithsesi
vet mbledhja e ktij informacioni hera-hers prballej me vshtirsi t ndryshme. M
posht po prmbledhim disa prej tyre:
121

 Aktort ky t ktij punimi si msuesit, prfaqsues t Drejtoris Arsimore

apo edhe drejtort e shkollave, pjes e ktij punimi nuk ishin gjithnj t
gatshm pr t punuar me ne pr arsye nga m t ndryshmet dhe pr pasoj
na sht dashur shpeshher q t shpenzonim shum or pr t mbledhur
informacionin e nevojshm. Gjithsesi me kmbnguljen dhe mirkuptimin e
treguar ia kemi dal mban t sigurojm informacionin e nevojshm.
Mjetet hulumtuese t prdorura pr shumicn e pjesmarrsve ishin nj risi
dhe zbatimi i tyre n praktik hasi n disa pengesa t vogla pr shkak t
skepticizmit t shfaqur nga msues e nxns t ndryshm, por me kalimin e
kohs ata arritn t kuptonin drejt, arsyet e vizitave tona t shpeshta.
Rregjistrimi i zrit shpeshher nuk rezultoi i nj cilsie t lart, pasi klasat
ishin t mdha dhe nxnsit t shumt n numr.
Pavarsisht problematikave t hasura, t cilat ishin t pritshme dhe t pranueshme,
punimi prgjithsisht sht mirpritur dhe bashkpunimi n m t shumtn e rasteve ka
qen n nivelet m t mira t mundshme. Pr pasoj, jemi t bindur se nisur nga numri i
pjesmarrsve n kt punim dhe nga serioziteti i treguar prej tyre, kampionimi yn ka
rezultuar i suksesshm dhe ai i duhuri. Faleminderit t gjith bashkpuntorve !

122

KREU III
PASQYRIMI DHE DISKUTIMI I REZULTATEVE TE
STUDIMIT

y kapitull shrben pr t paraqitur rezultatet e studimit t kryer si dhe

analizimin dhe interpretimin e tyre. Synimi i ktij kapitulli sht
pasqyrimi dhe analizimi sa i m i plot i formave dhe metodave
t prdorura n shkollat 9-vjeare n vendin ton pr vlersimin
e arritjeve gjuhsore t nxnsve q msojn gjuhn angleze si nj gjuh t huaj.
Pr t arritur kt synim, kemi zgjedhur t marrim n analiz e t interpretojm programet
e tekstet shkollore, testet e prdorura dhe aktivitetet e tjera vlersuese t zhvilluara n klas
duke u fokusuar n problematikat e korrigjimit dhe vlersimit t tyre nga ana e msuesve
dhe e nxnsve.
Organizimi i ktij kapitulli ndjek hapat e prcaktuar n metodologjin shkencore
t prezantuar n kapitullin e dyt t ktij punimi.

3.1. Testet q prdoren n shkollat 9- vjeare n msimin

e gjuhs s huaj dhe problemet q dalin
N mnyr q t mblidhnim nj material t sakt e sa m pran realitetit pr
studimin ton, fillimisht zgjodhm t mblidhnim kampione t ndryshme testesh
t prdorura nga msuesit pjes e kampionit ton. Kto teste i prkasin prgjithsisht
tre-vjearit t fundit t puns s tyre n msimdhnien e gjuhs angleze (saktsisht
nga viti 2009 deri n vitin 2012) dhe prmes tyre kemi arritur t pasqyrojm trendin
aktual t modelit t testeve q prdoren sot n shkollat tona.
Nj tipar dallues i ktyre testeve sht fakti se shum lehtsisht dhe natyrshm
arritm ti gruponim ato n dy grupe t veanta dhe shpeshher shum t ndryshme
nga njra-tjetra, n grupin e testeve t hartuara nga vet msuesit dhe n grupin
123

e testeve t gatshme, shoqruese t tekstit msimor. N vijim do t marrim n analiz

vemas secilin nga kto grupe.

3.1.1.

Analiz e testeve t hartuara nga vet msuesit,

hartimi i tyre dhe problematikat q mbart
me vete ky proces

N nj koh kur shkolla sht duke kaluar npr procese komplekse dhe
t diskutueshme reformimi, sht gjithnj e m e domosdoshme pr t zhvilluar forma
t vlefshme dhe t besueshme t vlersimit t t nxnit. Proceset e vendim-marrjes q
msuesit adoptojn pr t prcaktuar rezultate apo gjykime rreth nxnsve t tyre jan
pr fat t keq akoma t karakterizuara nga paqndrueshmria dhe subjektiviteti
i tepruar, t cilat shkaktojn dme t pakthyeshme n shkollimin dhe edukimin
e prgjithshm t nxnsve.
N kuadrin e nj msimdhnieje t suksesshme, vendimi pr t vlersuar
nxnsit n mnyr sistematike sht thelbsor. sht mjaft e nevojshme q ky
vlersim jo vetm t kryhet n mnyr sistematike, por dhe t jet i mirplanifikuar.
N fillim t vitit akademik msuesve jo pa qllim u krkohet q t paraqesin planin
msimor pr secilin nivel klasash n t cilat ato do t zhvillojn msim. Shih Shtojca
4. Ashtu si mund t vrehet n tabeln e mposhtme, pjes integrale e ktij programi
msimor sht dhe planifikimi i orve t detyrave t kontrollit.
Tabela III/1. Model ilustrues i ndarjes s orve n programin msimor.
35 jav msimore X 2 or/jav
Formimi gjuhsor
Komunikimi dhe formimi kulturor
Ushtrime
Prsritje
Detyra kontrolli

70 or
31 or
20 or
10 or
5 or
4 or

Le t nisim analizn ton duke e par n nj optik kritike prcaktimin teorik

t orve n dispozicion t vlersimit. Kshtu, si shihet nga tabela e msiprme, nga
shtatdhjet or t ndara nga 2 or n jav pr 35 jav, ort e detyrave t kontrollit
jan 4 ( dy n semestrin e par dhe dy n semestrin e dyt t vitit shkollor ).
sht e leht t kuptohet se vetm kto katr provime me shkrim nuk
do t mjaftonin pr t prcaktuar nj not reale, t besueshme dhe t vlefshme pr
t gjith numrin e madh t nxnsve t do klase. Rrjedhimisht, shfaqet

124

e domosdoshme, s pari krijimi i hapsirave t tjera vlersuese prpos testimeve dhe

detyrave t kontrollit n mnyr q vlersimi i msuesit t jet sa m korrekt ndaj
nxnsve, prindrve dhe t gjith aktorve t tjer n procesin e msimdhnies.
Vetm prdorimi i testimeve nuk do t ishte i mjaftueshm dhe do t udhhiqte
deri diku qorrazi dhe n mnyr t cunguar kt proces kaq jetik dhe domethns si
pr msuesit, ashtu edhe pr vet nxnsit. Vlersimi i shumllojshm, sistematik dhe
transparent do t lehtsonte padyshim peshn e vlersimit final t msimdhnsit, pasi
do ti ofronte atij/asaj nj sr mjetesh e komponentsh vlersues q do t onin
natyrshm n prllogaritjen e vlersimit final t nj nxnsi.
Gjithsesi, duke mbetur te detyrat e kontrollit, pasi n kto rrethana e kushte
ato prbjn epiqendrn e aktivitetit vlersues, lind e nevojshme q pikrisht ky
aktivitet t jet sa m efikas dhe i mirorganizuar. Pr t arritur n kto objektiva
efikasiteti, duhet t ndalemi s pari tek elementt kryesor q msuesit nevojiten
t ken parasysh sa her q prballen me hartimin e detyrave t kontrollit. Pr kt
arsye, n vijim t punimit do t pasqyrojm hapat e ndjekur n hartimin e nj testi
duke i krahasuar kto hapa teorike me zbatimin e tyre praktik nga ana e msuesve
pjes e studimit ton.
N mnyr q t hartohet nj produkt cilsor testues, s pari, sht thelbsore
q t prcaktohen dhe analizohen m s miri objektivat msimore, t cilat do t
shrbejn si udhrrfyes n ndrtimin e planit msimor. Brenda ksaj kornize duhet
menduar se far synohet t testohet dhe kur mendohet t zhvillohet ky testim. M
pas, sht e nevojshme q msuesi t marr kohn e volitshme pr t vendosur mbi
mnyrn e testimit dhe mbi zgjedhjen e formatit m t prshtatshm pr prmbushjen
e qllimit t paracaktuar. Vetm pasi jemi siguruar q t gjith hapat e msiprm jan
prmbushur me sukses, do t mundim t fillojm t hartojm testin dhe m pas ta
aplikojm at n klas.
Po kaq i rndsishm sht dhe manaxhimi dhe administrimi i rezultateve
t mbledhura nga kto testime. sht thelbsore q msuesi t nxjerr konkluzione
dhe m pas t veproj n baz t ktyre t fundit pr t inkurajuar nxnsit e tij apo
dhe pr t mbushur boshllqet e evidentuara gjat vlersimit t kryer. Prforcimi
pozitiv i arritjeve t kryera do t mundsonte nxitjen e mtejshme t prparimit
t kryer nga njra an, ndrkoh q evidentimi dhe rishpjegimi i problematikave
t hasura te nxnsit gjat vlersimeve do t mundsonte nj themel t fort njohurish
ku mangsit nuk do t ekzistonin ose do t ishin tejet t vogla.
N mnyr q t krijojm nj test efikas kemi zgjedhur t marrim si model
Harris dhe McCann195, t cilt paraqesin n vijim, n mnyr skematike, hapat q
kshillohen t ndiqen n hartimin e nj testi. Vlen pr tu prmendur fakti se disa nga
hapat e pasqyruar n modelin e Harris dhe McCann gjejn zbatim jo vetm n rastin
195

Harris, M. Dhe McCann, P. (1994) Macmillan Publishers Ltd fq 30

125

kur testet vethartohen nga msuesit, por edhe n rastin kur msuesit jan thjesht
administrator t testeve t inkorporuara n tekstet msimore.
Kshtu si do t shohim dhe n skemn n vijim hapat 1, 3 dhe 4 respektivisht:
planifikimi, administrimi dhe rezultatet e testit jan hapa, t cilat duhen zbatuar
rigorozisht n t dyja skenaret e mundshme. sht vetm hapi i dyt, ai i ndrtimit
t testit, i cili prbn ekskluzivitet n rastin e testimeve t hartuara nga vet msuesit.
Ky fenomen sht nj tregues i qart s pari, i peshs q mbart vet ndrtimi
i testit dhe s dyti, sht nj tregues i aspektit kompleks, t njpasnjshm dhe
t rndsis q secili nga hapat mbart n arritjen e nj vlersimi sa m transparent
dhe real.

126

Fazat n hartimin e nj testi

1 Planifikimi

Objektivat msimor
Programi i vlersimit

balancimi (aftsit/ gjuha)

2 Ndrtimi i testit

afati kohor pr vlersimin

formatet e testit

Ndrtimi i testit
shkrimi / redaktimi i testeve
3 Administrimi i testit

testi i prfunduar
Administrimi

kushtet e testit
4

Rezultatet

prgjigjet

rubrika e vlersimit / kriteret

rezultatet e nxnsit
Konkluzione

prparimi i nxnsit

informacion pr vlersimin e kursit

Marr nga Harris, M. dhe McCann, P (1994)

Vlersojm se skema e msiprme paraqet m s miri hapat q duhen ndjekur

n hartimin e nj testi e prandaj kemi vendosur t marrim n analiz secilin prej
elementve prbrs t ksaj skeme duke e ballafaquar me realitetin e gjetur n
shkollat tona n rastin e testeve t hartuara nga vet msuesit.
127

Nj nga vendimet e para q nj msues duhet t marr gjat puns s tij/saj me

nxnsit sht se kur planifikon t zbatoj detyrat e kontrollit. Ashtu si tradicionalisht,
pr fat t keq dhe n rastin e msuesve tan, provimet kryhen n fund t semestrave
dhe n fund t vitit shkollor. Vetm 20% e msuesve, pjes t studimit ton kishin
zgjedhur t aplikonin detyra kontrolli n fund t do dy kapitujve. Ndrkoh 80%
e tyre, preferonin t zhvillonin detyra kontrolli n fund t semestrave dhe natyrisht
dhe nj provim prmbylls n fund t vitit shkollor. Arsyet pas ksaj zgjedhjeje ishin
t shumta, por disa prej tyre kishin t bnin me numrin e madh t nxnsve n do
klas si dhe nj nivel prgjithsisht problematik t njohurive t nxnsve mbi gjuhn
angleze. N kto kushte, msuesit deklaronin se:
1. Korrigjimi i provimeve u merrte atyre shum koh (duke u nisur nga numri
i klasave ku jepnin msim dhe numri i nxnsve pr do klas)
2. Kryerja e nj vlersimi m t shpesht (se ai i paraqitur m lart) do tu
harxhonte koh s koti ndrkoh q ata i prdorin 45 minutat e vna n
dispozicion pr tu dhn mundsi pjess m t madhe t nxnsve
t angazhoheshin n kryerjen e ushtrimeve t ndryshme n librat e tyre.
Sipas njrit prej msuesve kryerja e vlersimit t shpesht nuk t jep
mundsi t shpjegosh dhe t vazhdosh normalisht me msimin.
Por, cilat jan disavantazhet e provimeve t grumbulluara n fund t semestrit/vitit?
S pari, nxnsit jan nn nj presion shum t madh dhe n shumicn e rasteve nuk
japin m t mirn e tyre. Msuesit nga ana tjetr jan t mbingarkuar me punt
prgatitore t testimeve si dhe m pas me korrigjimet e tyre. Vendimet themelore n
lidhje me kalueshmrin e lndve nga ana e msuesve merren prgjithsisht gjat ose
pas ksaj periudhe zbarkimi t testimeve.
Rrjedhimisht t metat e provimeve n kt periudh t vitit akademik jan t shumta:
1. Nxnsit dhe msuesit jan nn stres. Nga njra an, pr msuesit nj sasi e
madhe e puns sht prqndruar n nj periudh t shkurtr kohe. Nga ana
tjetr, pr nxnsit, nse provimi prkon me nj dit t keqe t tyre, puna e
br gjat gjith vitit vihet n pikpyetje. Rrjedhimisht, provimet n fund t
semestrit nuk prfaqsojn me realizm performancn e nj nxnsi prgjat
gjith vitit. Nse do t prdorej si nj instrument i vetm vlersues ather
do t rezultonte n nj vlersim jo t besueshm e joreal.
2. Informacioni i marr nga t tilla vlersime sht prgjithsisht i padobishm
dhe i pavler. Rezultatet dhe t dhnat e marra mbi dobsit apo problemet e
nxnsve mblidhen shum von, ateher kur t gjith jan t mbingarkuar
me mbylljen e semestrit/vitit dhe shpesh ato nuk mund t shfrytzohen si
mjete informacioni. Msuesit u shprehn se shpeshher provimet hartohen,
plotsohen dhe m pas korrigjohen pikrisht pr t plotsuar me nota
nxnsit n rregjistr n fund t semestrit apo vitit shkollor. Ndrkoh, n
128

fillim t vitit pasardhs ky informacion pothuajse asnjher nuk prdorej m

nga msuesit e lnds, qofshin kta edhe t njjtt.
3. Nga ana tjetr, vet nxnsit jan tepr t shqetsuar rreth rezultateve t tyre
dhe nuk jan n gjendje t analizojn n mnyr kritike vshtirsit e hasura
apo dhe t reflektojn t vetknaqur mbi prparimin e br. Gjuha e huaj
prbn vetm nj prej shum lndve t tjera msimore, t cilat
prgjithsisht vlersohen njsoj n fund t semestrit e vitit shkollor.
Pr pasoj, presioni mbi nxnsit sht i shumfisht dhe vlersimi i marr
nuk shihet m si nj mundsi pr t ecur prpara, por si nj verdikt final
i pandryshueshm e i pandreqshm.
4. N syt e nxnsit, vlersimi sht i ndar nga t nxnit. Lloji i vlersimit,
fati i dits apo aftsia pr t shkruar shpejt jan cilsi, t cilat vlersohen m
shum sesa puna sistematike, pjesmarrja aktive, interesi dhe entuziazmi
ndaj lnds.
Pasi kemi marr n konsiderat t metat e msiprme t provimeve t kryera n
fund t semestrit dhe n fund t vitit lind e nevojshme t rikujtojm se ishin 80%
e msuesve t studimit ton q zgjidhnin do vit shkollor kt sistem vlersimi.
Por far duhet br? Realiteti sht thjeshtsisht i konstatueshm. Thelbsore sht
t jepen zgjidhje t problemit.
N mnyr q t tejkalohen disa nga shtjet q lidhen me provimet n
fund t semestrit apo vitit do t ishte me vler nj balancim i vlersimit
formal me at joformal t kryer gjat gjith semestrit apo vitit shkollor.
Kjo gj ndihmon ata nxns t mirprgatitur, por t cilt fati i detyron
t ulen para provimit n ditn e tyre m t errt t vitit duke mos dhn
kshtu maksimumin e potencialit t tyre mendor.
Prpos ksaj sht mjaft e rndsishme q pas kryerjes s vlersimit,
msuesi t ndalet tek arritjet e secilit prej nxnsve duke evidentuar
pikat e tyre t forta apo dhe mangsit e mundshme. N kt mnyr
nxnsit kan mundsi t reflektojn mbi problemet q kan hasur dhe
n t njjtn koh msuesi ka mundsi tu caktoj nxnsve detyra dhe
aktivitete t prshtatshme pr t kaprcyer pikrisht kto vshtirsi.
Ngjashmrisht efikase do t ishte edhe t menduarit e nj alternative
tjetr t ndryshme nga provimi i fundsemestrit, nj sr detyrash
vlersuese t cilat shprndahen n koh prgjat gjith semestrit apo
vitit shkollor. Koha q shpenzohet pr t vlersuar formalisht sht
e njjt por kjo koh sht mjaft m efikase sesa n rastin e par.

129

Pasi idet dhe mendimet e sapoprmendura u diskutuan me msuesit, pjes e studimit

ton, ja far arritn t planifikonin dhe zbatonin me sukses katr prej tyre n fund
t puns s tyre n grup :

Ky organizim i vlersimit mbart avantazhe t konsiderueshme krahasuar me

vlersimin tradicional t fundsemestrit dhe fundvitit.
S pari, vlersimi sht m pak stresant si pr msuesit, ashtu dhe pr
nxnsit. Nse nj nxns nuk ndihet mir n nj dit t caktuar, atij i jepet mundsia
t dal m mir n nj moment t dyt vlersues. Pr pasoj, ky sistem vlersimi
i bazuar n detyra dhe ushtrime t ndryshme i ofron msuesit nj panoram
m t sakt t aftsive gjuhsore t nxnsit.
S dyti, puna dhe koha e shpenzuar pr t prgatitur dhe korrigjuar testet sht
e shprndar n t gjith vitin shkollor, n vend q t prqndrohet n nj periudh
t vetme piku, faktor i cili on dhe n rritjen e shkalls s besueshmris
s vlersimit.
S treti, ushtrimet vlersuese i ofrojn msuesit t dhna diagnostikuese
jetsore, t cilat m pas nse prdoren si duhet dhe n koh, ndihmojn n rritjen
e cilsis s msimnxnies. Pr m tepr, nxnsit marrin nj informacion tejet
t vlefshm mbi ecurin e tyre prgjat kursit dhe kjo nuk lejon q ata t ndihen
t surprizuar dhe t habitur n fund t semestrit apo vitit, kur iu deklarohet nota
prfundimtare.
Ky vlersim i copzuar bn t mundur shmangien e divorcit q ekziston mes
testimeve dhe msimdhnies, divorc i prodhuar pikrisht si pasoj e provimeve n
fund t procesit msimor semestral apo vjetor. Duke qen se ato zhvillohen gjat
periudhs s msimit, kta artikuj testues kan mundsi t jen drejtprdrejt t lidhur
me temat q jan duke u studiuar nga nxnsit, duke e lidhur akoma m tej vlersimin
apo testimin me t nxnit dhe msimdhnien. Nga ana tjetr, ndrkoh q ato matin
prparimin e br, kto ushtrime mund t jen interesante dhe argtuese. Nse tema
msimore sht Kafsht , nj tekst leximi mbi arinjt polar do t zgjeroj
njohurit e nxnsve.
S fundi, shprndarja e testeve npr t gjith semestrin u jep mundsi
msuesve q t mos jen t detyruar t kryejn nj testim prfundimtar t prmasave
kritike duke mos vn n kt mnyr nn presion nxns t nj moshe kaq t njom,
por duke u dhn mundsi atyre t japin maksimumin prgjat gjith semestrit
e jo vetm n fund t tij.
far do t testojm ?
130

sht mjaft e rndsishme q t vlersojm n mnyr korrekte dhe

t paanshme t tr elementt prbrs t nj lnde. E thn ndryshe, duhet q secili
element prbrs i msimit t gjuhs angleze t ket nj pesh t mirprcaktuar n
raport me elementt e tjer. Natyrisht, q kjo ndarje e peshs do t varet nga niveli
i nxnsve si dhe nga udhzimet e marra nga DAR mbi hartimin e planit msimor.
Gjithsesi, nse pr shembull, nj msues i kushton shum vmendje t shkruarit dhe
gramatiks, ather ky fakt duhet t reflektohet edhe n vlersimin formal dhe
rrjedhimisht testimi prkats duhet t pasqyroj pikrisht kta dy element.
Nse, nga ana tjetr prqndrimi dhe vmendja m e madhe jan mbi aftsit
e t folurit dhe t dgjuarit, ateher jan kryesisht kto aftsi, t cilat duhen testuar
gjithashtu.
Pr shum prej nesh, ky fakt mund t duket tepr i qart dhe i kuptueshm,
por sht e habitshme teksa gjat studimit ton kemi hasuar me msues, t cilt ort
e msimit i prqndronin te leximi dhe komunikimi, ndrkoh q testimi ishte
kryesisht i bazuar n gramatik. Nj veprim i till ushtron nj efekt (ashback)
negativ mbi nxnsit, pasi ata ndiejn se vrtet t folurit dhe t dgjuarit jan dy aftsi
tejet t kndshme pr tu praktikuar, por ajo q paska vrtet rndsi qenka gramatika.
Pr pasoj, ndrkoh q planifikohet vlersimi formal n nivel klase, sht
e dobishme t prcaktohen qartazi fushat q do t testohen si dhe pesha q secili prej
tyre mbart n testim. Nj ndarje e till duhet t reflektoj balancn e prgjithshme
t lnds. N vijim po japim dy shembuj pr t ilustruar, pikrisht ndarjen n
prqindje t elementve prbrs t nj gjuhe t huaj :
Varianti A
Pesha e elementve gjuhsor n vlersim.
Modeli 1

100

20

80

20

60

20

40

20

20

20

Leksiku
T dgjuarit
T lexuarit
T shkruarit
T folurit

Elementt gjuhsor n %

131

N kt variant kemi zgjedhur ti japim t njjtn pesh t katr aftsive, si

dhe pr m tepr t vlersojm me t njjtn njsi matse dhe leksikun e prdorur nga
nxnsit. Lehtsisht, vihet re n kt ndarje t elementve, mungesa e elementit
gramatik, ndonse kjo munges sht vetm vizuale. Asnj nga t katr aftsit
s bashku me leksikun nuk mund t gjej zbatimin dhe aplikimin e duhur n praktik
pa zbatimin e rregullave gramatikore. Pra, n kt kndvshtrim, vlersimi
i gramatiks do t prbj nj element, i cili do t merret n konsiderat kurdoher q
do t vlersohet secili prej elementve t tjer.
Jo rrallher, dgjojm prindr apo nxns, t cilt dshirojn t msojn
gramatikn e nj gjuhe t huaj, por a mund t studiojm gramatikn nse nuk lexojm,
dgjojm dhe shkruajm n mnyr korrekte ? Nga ana tjetr, a mund t lexojm,
flasim dhe shkruajm n mnyr t sakt, nse nuk prdorim rregullat e duhura
gramatikore ? Asnj shkronj dhe asnj fjal n gjuh nuk mund t jetoj e izoluar
nga t tjerat e pr pasoj asnj aftsi gjuhsore nuk mund t msohet, studiohet dhe
vlersohet dot plotsisht e izoluar nga t tjerat. Padyshim q do t ket ndrthurje dhe
mbivnie mes tyre, por gjithsesi vlersimi do t prek aftsin q n momente
t caktuara t procesit msimor prevalon mbi t tjerat.
Le t shohim n vijim, nj model t dyt t ndarjes s peshs mes elementve
gjuhsore n procesin e vlersimit.
Varianti B
Pesha e elementve gjuhsor n vlersim.
Modeli 2

100
80

25
T lexuarit

25

Gramatika

60
40
20
0

T folurit

25

T shkruarit

25

Elementt gjuhsor n %

N kt variant sht przgjedhur qllimisht q t mos vlersohet aftsia

e t dgjuarit, pasi n realitet kjo aftsi nuk praktikohet n shum prej shkollave tona
t fardolloj niveli qofshin ato. Mungesa e infrastrukturs, problemet e menaxhimit
t klass gjat aktiviteteve t dgjimit dhe kohzgjatja e ktyre aktiviteteve ishin disa
132

nga faktort e listuar nga msuesit pr t justifikuar mungesn e praktikimit t ksaj

aftsie n klas. Rrjedhimisht, n ato raste kur dgjimi nuk zbatohet si aftsi, sht
e kuptueshme q edhe t vlersuarit e ksaj aftsie nuk do t gjej zbatim.
Megjithat vlen t theksohet se aftsit dgjuese t nxnsve vihen n zbatim
gjat gjith ors s msimit ndrkoh q ata dgjojn msuesit e tyre apo dhe njritjetrin teksa shprehen n gjuh t huaj. Referimi i msiprm sht i lidhur
drejtprdrejt me vnien n praktik t dgjimit autentik apo dhe atij didaktik por nga
fols t tjer jasht rrethit t ngusht msues-nxns. Vetm prmes ktyre tip
ushtrimesh dgjimore t cilat u ofrojn nxnsve nj gam t gjer dialektesh,
intonacionesh e situatash mund t mundsojm prditsimin dhe rifreskimin e gjuhs
duke mos u izoluar n t dgjuarit e gjuhs nga nj numr i vogl individsh.
Varianti C
Pesha e elementve gjuhsor n vlersim.
Modeli 3

100

30

80
60
40
20
0

Gramatik

30

T lexuarit
T shkruarit

40

Elementt gjuhsor n %

Gjithsesi, mbetet pr tu theksuar fakti se nuk ekziston nj ndarje e art n

peshn q mbartin secila prej aftsive gjuhsore n procesin e vlersimit. Kjo ndarje
sht kompetenc e msuesit/es t lnds, i cili/e cila n disa raste mund ti marr
kto vendime n bashkpunim me nxnsit. Marrja e mendimit t nxnsve pr
mnyrn sesi ato do t vlersohen do t prbnte nj hap prpara n ndrgjegjsimin
e vet nxnsve pr kt proces dhe do tu krijonte atyre mundsi pr t menduar n
mnyr kritike mbi kt proces dhe rndsin e tij.
Megjithat, edhe n ato raste kur sht msuesi ai/ajo q v veton mbi
prqindjet prkatse t aftsive gjuhsore, mbetet e nevojshme q kto prqindje
tu deklarohen nxnsve q n fillim t vitit shkollor dhe gjithashtu tu rikujtohen n
fillim t secilit semester e kurdoher q lind e nevojshme. Vetm n kt mnyr,
133

mundsohet krijimi i nj mjedisi pozitiv, t qart e transparent q n hapat e para

t msimdhnies e msimnxnies.
Pas ndarjes s peshs q do t mbaj secili prej elementve gjuhsore gjat
procesit msimor n trsi e gjat atij vlersues n veanti, lind nevoja pr
t prcaktuar modelin e testeve t duhura q do t targetojn pikrisht kta element
apo aftsi gjuhsore. N nj bot ideale, ushtrimet vlersuese do t duhet t ishin
praktike dhe t besueshme, me nj shkall t lart vlefshmrie dhe me nj efekt
washback pozitiv mbi t msuarit e nxnsve tan. Ndrkoh kjo panoram nuk
sht kaq e thjesht pr tu zbatuar n praktik. Nse nj msues synon t arrij nj
nivel t lart besueshmrie ather do t ishte mir q t prdorej nj format i testit
me prgjigje diskrete. Le t shohim nj model konkret t ktij formati t ilustruar me
kt artikull testues :
Nnvizoni fjaln e duhur pr t plotsuar fjalin :
Choose the correct word :
1.
2.
3.
4.
5.

People have/made fun of Clark Kent.

I try to make/tidy the bed every morning.
I hope that all your dreams may come real/true.
We are having fun. It is fiesta/nice time.
She is a busy/couch bee.

Ky format testesh prmban nj numr t lart artikujsh testuesh q krkojn

prgjigje t shkurtra t ngjashme me shembullin e msiprm. Pikrisht pr faktin se
n kto teste gjejm m shum artikuj testues n numr, ather dhe sasia
e informacionit q mbledhim pr secilin nxns rritet, ashtu si rritet dhe
besueshmria n korrigjimin e testit. Kto formate jan shum praktike e zakonisht
jan t shpejta e t lehta pr tu korrigjuar, ndaj dhe gjejn nj prdorim t gjer n
testet e hartuara nga vet msuesit. Gjithsesi, formate t tilla mund t ken nj shkall
vlefshmrie t ult, sepse kryerja e testeve t tilla nuk prbn nj testim
t komunikimit real q zbatohet n praktik.
Pr m tepr, t till artikuj testues kan nj efekt negativ mbi t msuarit,
duke vn n avantazh nxnsit q thjesht dhe vetm hamendsojn prgjigjet e sakta
pa qen realisht t bindur pr to.
Nga ana tjetr, n analizn e testeve t hartuara nga vet msuesit kemi hasur
n 75 % t rasteve, prdorimin e artikujve testues integrues dhe me prgjigje
t hapura. Artikujt integrues prfshijn aftsit komunikuese dhe t ndrveprimit
(pr shembull t lexuarit e nj letre dhe shkrimi i nj letrprgjigjeje. Formatet
e artikujve testues me prgjigje t hapur jan ato ku prgjigjet jan argumentuese
e jo statike (si pr shembull krijime me shkrim si artikuj, histori, tregime etj.)
Fare mir, kt format mund ta ilustrojm me nj prej artikujve testues me prgjigje
134

t hapur, q hasm rndom (n shumicn e rasteve) n fund t testeve t hartuara

nga vet msuesit :
Artikull testues me prgjigje t hapur :
Write a short article : I love Sundays .
Me kalimin e kohs, nxnsit msohen me stilin prkats t hartimit
t testeve t msuesve t tyre dhe natyrshm mund t mos lind nevoja q krkesat
e ushtrimeve n teste t jen t shtjelluara qart, por pavarsisht ktij fakti, vihet re q
n shembullin e msiprm krkesa e ushtrimit l vend pr interpretime t ndryshme
dhe her-her kontradiktore. Pyetjet q mund tu lindin nxnsve pasi hasen me
artikullin e msiprm mund t jen t tipit :
Sa sht limiti minimal dhe maksimal i fjalve q duhet t prdor n
kt artikull ?
A sht ky nj artikull argumentues apo prshkrues ?
Cilat jan kriteret e vlersimit t ktij artikulli ?
A jan elementt gramatikor apo ato leksikor q kan m shum
pesh ?
Vetm pasi kto e t tjera pyetje t gjejn prgjigje, do t bhet e mundur q
t qartsohet perdja e mjegullt q mbulon kto tipe artikujsh testuesh. Minimalisht
nxnsve u duhen dhn udhzime m t zgjeruara mbi tipin e artikullit n kt rast
apo t fardolloj shkrimi tjetr, n mnyr q ata t ndihen t motivuar dhe t bindur
mbi shinat, n t cilat do t ec krijimi i tyre.
Duhet theksuar q t dy kto formate mund t krijojn efekte washback
Megjithat, mund t jet e vshtir q t interpretohen t dhnat e mbledhura nga kto
teste me prgjigje t hapura.
S pari, mund t jet e vshtir t kuptohet se prse nxnsit hasn n vshtirsi (a
kishin ata probleme me leximin apo me shkrimin? ).
S dyti, kto teste nuk jan shum praktike duke qen se marrin shum koh pr tu
administruar dhe pr tu korrigjuar.
S treti, ato kan nj shkall t ult t besueshmris duke qn se ato shfaqin
vshtirsi m t shumta n korrigjimin konsistent krahasuar me artikujt testues
diskret. pozitiv duke qen se nxnsit ndrgjegjsohen pr rndsin e komunikimit.
Rrjedhimisht, msuesit gjenden gjithnj prpara dilems s madhe :
Si do ti testoj nxnsit e mi ? T dy formatet e msiprme shfaqn avantazhet dhe
disavantazhet prkatse, por mbase zgjidhja mund t jet pikrisht nj kombinim
135

i t dy formateve sbashku. Pr t adresuar vlersimin e aftsive prodhuese si

t shkruarit dhe t folurit mund t prdorim disa ushtrime t tipit integrues ndrkoh
q pr t adresuar aftsit marrse dhe pr t testuar gjuhn, mund t prdorim
ushtrime t tipit diskret. Formatet diskrete lehtsojn korrigjimin dhe rrisin shkalln
e besueshmris duke zvogluar njkohsisht dhe kohn e shpenzuar n korrigjim.
Dhe nga ana tjetr, formatet me prgjigje t hapura na mundsojn tu ofrojm
nxnsve tan teste q synojn t sfidojn aftsit e komunikimit real t nxnsve
tan.
N mnyr q t ilustrojm sa m qart dallimet mes formateve t testeve,
si dhe t mirave e t metave t secilit format, po sjellim n vijim tabelat e mposhtme
huazuar nga Harris dhe McCann196.

Leximi dhe dgjimi

FORMATI I TESTIT

Pyetje q krkojn prgjigje

t shkurtra.
P.sh. How tall are elephants ?
Three metres.

AVANTAZHET

I leht pr tu hartuar dhe

korrigjuar. Shum i mir pr
t kontrolluar t kuptuarin intensiv
t tekstit

Plotsim tabele
P.sh. Complete the table with
information. (mosha, familja
etj)

I leht pr tu hartuar dhe

korrigjuar. I mir pr t
kontrolluar
informacionin
specifik nga nj teskt i lexuar
apo i dgjuar.
Diagrama/harta/vizatime etj Ushtrime pothuajse reale dhe
P.sh. Label the places on the motivuese. T mira pr t
map.
kontrolluar
informacione
specifike.

DISAVANTAZHET

Krkon koh pr t shkruar.

sht e rndsishme q t mos
u vendoset not pr saktsin
e informacionit dhe q pyetjet
t
mos
testojn
njohurit
jashtgjuhsore t nxnsve.

Krkon koh pr t shkruar.

Duhet t vendosim se cilat
prgjigje mund t pranohen
si t sakta.

Mund t jet e vshtir q

t vizatohen diagramat apo
hartat. Mund t prfshij aftsi
jogjuhsore (si leximi i nj
harte).
Listim
Real. I leht pr tu hartuar dhe Teston njohjen e fjalve por jo
P.sh. List the kinds of food korrigjuar. M i mir gjat dgjimit kuptimin e tyre.
sesa gjat leximit.
mentioned in the text
E vrtet, e gabuar, nuk e di. I leht pr tu hartuar dhe real. Element
i
lart
i
P.sh. Mark the sentences T/F Teston mir t kuptuarit intensiv.
hamendsimit : 50% pr T/F,
or DK : Lions are cats.
33% pr T/F/DK
Pyetje
me
zgjedhje Shum i leht pr tu korrigjuar Shum i vshtir pr tu
t shumfishta.
dhe efikas pr klasa t mdha. hartuar. Opsionet e gabuara
P.sh. Choose the correct Teston mir t kuptuarit intensiv
mund ti orientojn nxnsit
196

Harris, M. dhe McCann, P. (1994) Macmillan Publishers Ltd fq 36

136

answer : John goes out.

a.Sometimes
b.Rarely
c. Never.
Renditje (tekste, figura)
I leht pr tu hartuar. I mir pr
P.sh. Listen and put the tu
prdorur
n
histori
paragraphs in order.
(n dgjim) dhe pr lidhjen e nj
diskursi.

e mir. Element t lart

hamendsimi.

Shum i vshtir pr tu
korrigjuar pasi, nse nj
prgjigje sht gabim ather
dhe t tjerat jan gabim.
Jopraktik nse nuk i adaptohet
nj skem vlersimi.
Plotsim i tekstit.
Shum real. Shum i mir pr tu N t lexuar, teston njohjen
P.sh. Listen and complete prdorur n t dgjuarit pr e gjuhs.
the information about the informacione specifike.
film.
Zgjidhja e problemit.
Real dhe shum argtues. Teston Mund t testojn koeficientin
P.sh. From the following info t kuptuarit global t nxnsve.
e prgjithshm t inteligjencs
ork out the peoples names.
s nxnsve dhe jo aftsit
e tyre pr t lexuar apo
dgjuar.
Ataku i fjalve (Word attack) Teston aftsin pr t gjeneruar Nuk sht i prshtatshm
P.sh. Work out the meaning kuptim
nga
konteksti pr
t
dgjuarit
of these words from the text. (pr t lexuarit).
(kur mund t funksionoj
si nj test fjalori.).
Identifikoni
shtjen I mir n lexim. I leht pr tu Lind nevoja pr t menduar
(tekst/paragraf)
hartuar dhe korrigjuar
mbi prgjigje t prshtatshme
P.sh. Match the title with the
ather kur pyetjet jan
text.
t hapura. (p.sh. dhnia
e titullit nj teksti t caktuar.)
Lidhjet mes fjalve.
I
mir
pr
t
testuar Nevojitet q t nnvizohen
P.sh.
What
does
the t kuptuarit/lidhjet brenda tekstit. fjalt dhe tu jepen numra
underlined word refer to? (kohezioni)
rreshtave n tekst pr t
It arrived late.
lehtsuar
hartimin
dhe
korrigjimin e detyrs.
Identifikoni fjalt lidhse n sht nj ushtrim i mir pr t Mund t jet m shum nj test
nj tekst.
zbuluar mnyrat sesi nj tekst i njohjes s fjalve sesa
P.sh. after/next etj.
qndron m vete. (kohezioni)
i t kuptuarit t tyre.
Parregullsi.
Test real dhe integrues si sht
e
vshtir
P.sh. Read the text then listen i t lexuarit ashtu edhe t
shihet/vlersohet
nse
and list the differences.
i t dgjuarit.
problemet shfaqen si pasoj
e t dgjuarit apo t lexuarit.
T shkruarit
FORMATI I TESTIT

AVANTAZHET
137

DISAVANTAZHET

Ese
Shum i leht pr tu krijuar. Shum larg realitetit dhe shpesh
P.sh. Write about a day when Funksionon m mir pr nivelet m teston imagjinatn ose njohjen
everything went wrong.
t larta gjuhsore.
e prmbajtjes. I vshtir dhe
i kohzgjatur n korrigjim.

Shkrim i udhhequr.
P.sh. Duke prdorur fotografi,
shnime
apo
diagrame.
(duke u dhn nxnsve
informacion paraprak.)

Piksimi
(piksimi i teksteve)

M real se eset, sepse

informacioni paraprak mund
t
krijoj
hapsira
pr
komunikim. U jep nxnsve
ndihm, prandaj funksionon mir
dhe pr nivelet m t ulta
gjuhsore. M i leht pr tu
korrigjuar
krahasuar
me
shkrimin e lir.
sht i mir pr t testuar
njohjen specifike t shenjave
t piksimit.

Prmbledhje
Nj ushtrim real dhe integrues.
P.sh. Read the text and Teston si t lexuarit ashtu edhe
summarise it in 20 lines.
t shkruarit.
Mbajtja e shnimeve
Nj ushtrim real dhe i dobishm
P.sh. Read the text and write pr nxnsit q t praktikohen.
notes.
Diktimi
Real. Nj test i mir integrues
P.sh. Listen and write down i t dgjuarit dhe t shkruarit
the text.
(grmzimit)
Kombinime
Real the shum
P.sh. Read the letter and pr tu shkruar.
write a reply.

mir

Informacioni paraprak mund

t jet testim i t lexuarit, nse
nxnsit nuk e kuptojn
informacionin e dhn, kjo do
t reflektohet n shkrimin
e tyre.

I kufizuar dhe jo i leht pr tu

korrigjuar, piksimi mund
t jet subjektiv pasi sht
i lidhur me stilin.
I vshtir pr tu vlersuar.
(Ajo far sht e rndsishme
n nj tekst sht tepr
subjektive)
Mund t jet i vshtir pr tu
vlersuar e korrigjuar, nse
nuk sht i drejtuar nga
msuesi.
Shum i vshtir pr tu
korrigjuar nse nuk sht
prcaktuar qartazi nj skem
e sakt vlersimi.
I vshtir pr tu korrigjuar
pasi
sht
e
vshtir
t dallohen problemet n lexim
nga problemet n shkrim.

T folurit
FORMATI I TESTIT

AVANTAZHET

DISAVANTAZHET

Intervista t lira.
Real dhe mund t ul nivelin Shum e vshtir pr t vlersuar
P.sh. Bised e hapur me nxnsit e stresit te nxnsit.
e
pikzuar
performancn
n grupe apo individualisht.
e
nxnsve
(faktort
e personalitetit, i turpshm-i
shoqrueshm).
Nevojitet
t kryhen n t njjtn koh si
vlersimi ashtu edhe komunikimi.

Prshkrimi i nj fotografie apo U jep msuesve koh pr t Nj

138

ushtrim

artificial

dhe

vizatimi.

dgjuar nxnsit e tyre dhe

gjithashtu nxnsve u jep dika
konkrete.
Transferimi i informacionit
Real, nevoj pr komunikim.
P.sh. Information gap through Teston
strategjin
kye
notes or pictures
t ndrveprimit.

mungon komunikimi
bashkveprimi.

apo

Mund t shfaqen probleme n

rastet kur nj nxns sht
shum m i dobt n aspektin
gjuhsor
krahasuar
me
nxnsin tjetr. N kto raste
ky ushtrim mund t mos
funksionoj.
Loja me role
I shklqyer pr t matur Mund t testoj aftsin
Nxnsit marrin prsipr role ndrveprimin dhe nj ushtrim pr t aktruar.
(me ose pa informacion prgjithsisht
i
prdorur
paraprak)
gjersisht n pjesn drmuese
t materialeve gjuhsore.
Prezantime me goj.
Real dhe i jep msuesve koh Nuk ka bashkveprim dhe
Nxnsit
prgatitin
dhe pr t vlersuar performancn.
mund t shfaq nj faktor
paraqesin fjalime t shkurtra.
shum t lart stresi, nuk sht
i prshtatshm pr nxnsit n
mosh t vogl.
Gjuha / Leksiku
FORMATI I TESTIT

AVANTAZHET

Plotsimi i vendeve bosh

(Gap Fill).
Fjal t przgjedhura n tekst
jan hequr prej tij. Nxnsve
u krkohet q t mbushin
vendet bosh.
Renditja e fjalve n fjali.
P.sh. Order the words below
to make sentences.

I mir pr t testuar struktura Nevojitet q t mendohen

t ndryshme, ofron kontekste prgjigje t mundshme.
t qarta. I leht pr tu shkruar
dhe korrigjuar.

Plotsimi i fjalve q mungojn I leht pr tu hartuar.

(Cloze Blank).
P.sh. Hiqni nga nj tekst seciln
fjal t n-t t fjalis (t pestn /
t gjashtn). Nxnsve u
krkohet t plotsojn vendet
bosh.

Redaktim
Nxnsit korrigjojn gabimet.

I shklqyer pr t testuar
strukturat q shfaqin probleme
me rendin e fjalve n fjali
(pr shembull : pyetjet).

DISAVANTAZHET

Mund t testoj koeficientin

e inteligjencs s nxnsit, m
shum sesa aftsit e tij
gjuhsore.
Mund t jet irritues pr nxnsit.

Mund t jet e vshtir pr tu

korrigjuar (disa gabime jan
m t rnda se disa t tjera).
Prmban
elementin
e hamendsimit.
Real. I mir pr t testuar Mund t jet tepr i vshtir
interferencn e gjuhs s par.
nse
gabimet
nuk
u sinjalizohen m par
139

nxnsve.
I leht pr tu hartuar dhe Mund t jet mekanik,
korrigjuar.
prdorim
i
prsritur
i s njjts struktur.
I leht pr tu hartuar. I mir pr Mund t jet mekanik
disa
funksione
(si p.sh. plqime/mosplqime)
Teston prdorimin e strukturave Mund t jet i vshtir pr tu
prtej nivelit t fjalis.
korrigjuar. sht e nevojshme
q t hartohen kritere t qarta.
Teston njohjen e sistemit Nuk
teston
prdorimin
gramatikor dhe t metagjuhs.
e strukturave.

Renditja e fjalive.
Bazuar n foto/vizatime apo
fjal.
Personalizimi
P.sh. Write five sentences
about your family.
Shkrimi i teksteve t shkurtr.
P.sh. Write a dialogue with
these words.
Identifikimi i strukturave
P.sh. koht e foljeve apo
pjest e ligjrats.
Prkthim.
Teston problemet e forms dhe
P.sh.
Translate
these prdorimit
shkaktor
nga
sentences into English.
interferenca e gjuhs s par
mm.
Plotsim tabele.
I mir pr t testuar njohjen
P.sh. Complete the table with e parregullsive gjuhsore dhe
these adjectives.
ndrtimit t fjalve.
Transformim i fjalive.
I mir pr t testuar disa
P.sh. Finish the sentences so struktura (psh. fjalit kushtore/
that they mean the same with fjalit pasive) etj.
the one above.
Klasifikimi i leksikut
I mir pr t testuar bashksi
P.sh. Match the words with leksikore.
the topic.
Lidhja e gjysmave t fjalive.
I mir pr t testuar disa
P.sh. Bashkimi i gjysms struktura gjuhsore, si pr
s njrs fjali me gjysmn shembull :
fjalit
kushtore,
tjetr.
gerundin dhe paskajoren.

Shum nxns dhe msues

ndiejn se gjuha q po msojn
duhet vetm t prdoret.
Mekanik,
nuk
teston
prdorimin dhe dobishmrin
gjuhsore.
Shum artificial dhe mund
t testoj jo vetm gjuhn, por
edhe
koeficientin
e inteligjencs s nxnsit.
Nuk
teston
prdorimin
e fjalorit apo leksikut.

Nevojitet prdorimi i numrave

dhe shkronjave n mnyr q
t lehtsohet korrigjimi m
pas. Pr shembull 2 c / 3 e
etj.
Lidhja
e
fjalve
me I mir pr fjal specifike dhe Nuk prfshin vnien n
prkufizimet e tyre prkatse. lidhet gjithashtu dhe me aftsit prdorim konkret t ktij
e
prdorimit
t
fjalorit fjalori n nj bashkbisedim
t nxnsve.
apo fardolloj forme tjetr
komunikimi.

Pavarsisht t metave dhe t mirave q shfaq secili artikull testues sht

e rndsishme q nj msues t shikoj me vmendje, se cili format testi prshtatet
m s miri me krkesat specifike t vet msuesit n nj moment t caktuar kohor.
Disa nga pyetjet q mund ti bj vetes nj msues prpara se t prcaktoj cilin nga
kto formate t prdor jan :
Prse jam duke i testuar nxnsit e mi ?
140

 far informacioni dshiroj/m duhet t mbledh pr kta nxns ?

A ka lidhje ky format testi me at far nxnsit kan msuar
s fundi ? etj.
Vetm pasi ktyre pyetjeve tu jen dhn prgjigjet e duhura, mund t themi
se ka ardhur momenti i duhur pr t prcaktuar formatin e testit e m pas pr t vijuar
me przgjedhjen e materialit specifik pr t prmbushur kt format.
Ndonse hapat dhe procedura e sapoparaqitur m lart mund t duket
e tejzgjatur, duhet t themi se gjat intervistave me msuesit, pjes t studimit ton
msuam se hartimi i testeve prej tyre tashm ishte kthyer n nj shprehi dhe n nj
dhunti shtes. Ata e nuhatnin lehtsisht se far, kur dhe si, duhet t testonin.
Prvoja e gjat n pun dhe nevoja pr t hartuar teste t shumta n t shkuarn e afrt
e t largt, ishin dy faktor prcaktues n krijimin e ksaj dhuntie.
E tashmja u ofron atyre dhe t gjith msuesve rishtar dhe nj mundsi tjetr,
at t prdorimit t testeve t krijuara nga vet autort e hartimit t tekstit msimor.
N vijim t punimit ton do t marrim n analiz pikrisht artikujt testues q ofrohen
nga kto tipe testesh.

141

PRFUNDIME

kt pjes t punimit do t prmbledhim dhe diskutojm gjetjet q

paqyruam n tez dhe do t prpiqemi t ofrojm nj panoram t
plot e t prgjithshme t ktij punimi duke dhn prfundimet
prkatse. Qllimi i ktij kapitulli sht ti jap prgjigje pyetjeve
t hulumtimit dhe t jap sugjerime pr krkime t metejshme.

Matja, testimi dhe vlersimi i aftsive gjuhsore sht nj shtje e nj rndsie

themelore n prkufizimin e politikave arsimore n prgjithsi, n prcaktimin e
shkalls s aftsive gjuhsore n fillim t vitit shkollor dhe ato t arritura nga nxnsit
n nivele t ndryshme t edukimit t tyre, n prcaktimin e prparimit t t msuarit,
monitorimin e arritjeve dhe objektivave msimor, n prgatitjen dhe aktivizimin e
"praktikave m t mira" t edukimit gjuhsor, certifikimit etj. Kjo sht nj shtje q
ndikon n gjith sistemin arsimor dhe shum shpesh, debati mbi kt tem ka qen
veanrisht intensiv n vitet e fundit n bot ndonse m pak i till n Shqipri.
N kt debat edukativ dhe shkencor jan marr n konsiderat aspektet teorike t
prgjithshme si pr shembull, kontrastet dhe paralelet midis testimit dhe vlersimit,
qllimet e testimit dhe vlersimit, prmbajtja e tyre, modelet e aftsive dhe
shkathtsive gjuhsore t referencs, prcaktimi i standardeve apo t objektivave e
rezultateve t msimit pr nivele t ndryshme t shkollimit. Adresimi i shtjes s
testimit dhe vlersimit t aftsive gjuhsore n kt punim dhe n shum t tjer n
vijim mund t prbj nj mundsi mjaft t mir pr:
t qartsuar rolin prkats t testimit e vlersimit n msimdhnie
(vlersimit t klass apo t nj nxnsi t vetm);
t qartsuar se far mjetesh jan m t prshtatshme n fushn e testimit e
vlersimit t aftsive gjuhsore, duke marr parasysh qllimet e secils
aftsi.
t qartsuar m s mir dallimin mes testimit dhe vlersimit
t vn n praktik aftsit vlersuese dhe vetvlersuese t nxnsve.
t unifikuar sa m shum q t jet e mundur testimin dhe vlersimin e
kompetencave gjuhsore qoft kjo n nivel shkolle, rrethi apo dhe vendi.
Pr t prmbledhur sa tham m lart, thelbsore n vlersimin e njohurive t
nxnsve sht t kuptuarit sesi principet dhe idet e prgjithshme dhe themeltare t
vlersimit t mund t prdoren pr t nxitur e motivuar t msuarit e nxnsve si dhe
pr t rritur efikasitetin e msuesit. Kjo mund t arrihet teksa msuesit msojn rreth
koncepteve, metodave e procedurave teknike e konceptuale t testimit e vlersimit
dhe teksa i zbatojn kto element themeltar n msimdhnien e tyre. Rrjedhimisht,
142

lind nevoja q t kuptuarit e drejt t principeve t vlersimit duhet t drejtoj

zhvillimin profesional t msuesve aktual dhe atyre t ardhshm n mnyr q t
prodhojm nj vlersim sa m produktiv dhe t dobishm pr individin, shoqrin dhe
kombin.
N epokn e reformave t bazuara n standarde, vlersimet jan duke u
prdorur gjersisht pr t matur arritjet e nxnsve. Pr nj popullat nxnsish q
sht gjithnj e m diverse n aspektin gjuhsor dhe kulturor, lindin nj numr
shtjesh e problematikash q lidhen me mbledhjen, analizimin dhe raportimin e
informacionit t mbledhur prmes testimit dhe vlersimit i cili shpeshher prdoret
pr vendimmarrje t ndryshme. Me shqetsim t madh u vu re prmes intrumenteve t
prdorur mbshtetja e tepruar mbi rezultatet e testeve, ndrkoh q kudo sot n bot
standardet e vlersimit u krkojn msuesve e shkollave q t prdorin metoda t
shumfishta n vlersim. N vijim kemi prmbledhur disa nga shtjet m t nxehta
q bien mbi nxnsit e msuesit e gjuhs angleze.
shtja e par e madhe sht se shumica e sistemeve shkollore n Shqipri
nuk kan procedura adekuate, burime, dhe personel pr t identifikuar, zhvilluar dhe
zbatuar teknikat e shumta t vlersimit pr nxnsit e gjuhs angleze. Prve ksaj,
shkollat n prgjithsi nuk jan t informuara mbi praktikat m t mira n testimin e
vlersimin e nxnsve dhe ato kan mjete t paprshtatshme pr t matur prparimin e
tyre. Prve ksaj, si msuesve t tanishm ashtu edhe studentve t msuesis u
ofrohet nj zhvillim i pamjaftueshm profesional mbi prdorimin e duhur dhe
interpretimin e drejt t rezultateve t testimit e vlersimit pr nxnsit e tyre.
KPERGJ ka botuar kapituj t shumt q do t ndihmonin shum shkolla t t gjitha
cikleve duke i udhzuar msuesit n hartimin e vlersimeve t shndosha t aftsive e
kapaciteteve t arritura nga nxnsit e gjuhs angleze por ky informacion ende nuk
sht i njohur dhe i zbatur si duhet nga msuesit e gjuhve t huaja.
shtja e dyt sht se vlersimet e prdorura n shum programe msimore t
gjuhs angleze n Shqipri nuk pasqyrojn gjetjet aktuale krkimore dhe praktikat m
t mira n klas. Vlersimet nuk jan t bazuara n parimet e prcaktuara nga
KPERGJ, parime t cilat tregojn nj pozicionim t qart mes standardeve,
udhzimeve, si dhe vlersimit t t nxnit. Pr shembull, vzhgimet, intervistat dhe
eksperimentet e kryera na treguan rndsin e zhvillimit t gjuhs s folur e t
dgjuar, rndsin e njohurive t prmbajtjes dhe nevojn pr t patur udhzime t
qarta mbi kryerjen e ushtrimeve vlersuese; element t cilt mungonin
ndjeshm.Vlersimet ekzistuese t njohjes s gjuhs shpesh nuk i masin njohurit e
marra nga nxnsit n t folur apo n t dgjuar dy element mjaft thelbsor n
komunikimin n gjuh t huaj. Pr pasoj si drejtuesve t shkolls ashtu edhe
prindrve nuk u jepet informacioni i duhur e i sakt mbi mbarvajtjen msimore t
nxnsit.

143

Nj shtje e tret sht se nxnsit prballen me shum pengesa n

instrumentet vlersues t prdorur nga msues apo institucione t ndryshme. Kto
pengesa jan mosnjohja e gjuhs s testimit, prmbajtjes, fjalorit, formatit t testimit
dhe orientimit kulturor t testeve. T msuarit e nxnsve vetm me nj model testi i
bn ata t varur nga ky tip testi dhe t pafuqishm pr tu prballur me lloje t tjera
testesh n t ardhmen. Faktort gjuhsore, prmbajtja e testit, dhe mungesa e
rubrikave t vlersimit ndikojn n vlefshmrin e vlersimit, dhe rezultojn n
pasoja t ndha pr nxnsit n t ardhmen kur ata t konkurojn pr nj vend n nj
universitet perndimor apo edhe kur t ulen pr provimet e maturs shtetrore. sht
mjaft e rndsishme q vlersimi t jet i paanshm, jo subjektiv dhe t jap rezultate
t rndsishme, reale e t dobishme.

Rekomandime:
Duhet t identifikohen qllimet pr vlersimin e testimin. N nj sistem
arsimor t prgjegjshm, qllim kryesor duhet t jet dokumentimi i t
msuarit t nxnsve pr t prmirsuar dhe informuar msimdhnien.
Udhzimet e ofruara nga KERPGJ duhet t prdoren si nj burim ky pr t
zhvilluar masa t llogaridhnies dhe bazuar n kto udhzime duhen hartuar
standardet kombtare t vlersimit.
Msuesit, shkolla dhe stafi akademik duhet t ken njohuri t njjta mbi
problematikat e vlersimit dhe duke prdorur si nj themel kt njohuri, stafi
duhet ti prgatis nxnsit pr t patur sukses n t tr prbrsit gjuhsor
duke i ndihmuar ata me gjuhn, prmbajtjen, fjalorin, formatet e ndryshme t
testeve e vlersimeve etj.
N vlersimin e testimin e nxnsve me nivele gjuhsore t ndryshme, sht e
domosdoshme q t prdoret nj gam e gjer teknikash vlersimi q
prputhen me praktikat m t mira msimore dhe t aftsis gjuhsore t
nxnsit.
N fund t fundit, prgjegjsia pr rezultatet e nxnsve qndron n nivel
lokal, dhe qndron n arritjen e rezultateve sa m t larta. Progresi i
prshtatshm i nxnsve duhet t jet i mirprcaktuar, dhe kur nxnsit nuk
jan duke prparuar ashtu si nevojitet, ather sht e nevojshme nj
ndrhyrje shtes. Shkolla mund t mbledh nj ekip vlersues q prfshin
msues, punonjs social dhe prindr pr t adresuar profilet individuale t
studentve dhe pr t zhvilluar nj plan pr prmirsimin dhe ndreqjen e t
metave.
Zhvillimi profesional i msimdhnsve dhe studentve msues duhet t
adresoj shtje q lidhen drejtprdrejt me ecurin akademike dhe vlersimin e
testimin e nxnsve t gjuhs angleze.
Ndonse masat n nivel lokal dhe qndror jan shum t rndsishme dhe
shpeshher jan promotor t zhvillimit, sht po kaq e rndsishme q secili msues
144

t ndrmarr rolin e tij jo vetm si nj prues i dijeve por edhe si nj vlersues i tyre.
Le t shohim n vijim disa rekomandime mbi detyrat kryesore q duhet t kryej nj
msimdhns n lmin e vlersimit.
Kompetencat kryesore t veprimtaris s msimdhnsit n fushn e vlersimit:

T hartoj politikn e vet t vlersimit e testimit t nxnsve;

T njoh instrumentet dhe teknikat e vlersimit;
T przgjedh dhe prdor mjete dhe teknika t vlersimit n prshtatje me
materialet msimore;
T zbatoj procedurat e vendosjes s notave;
T administroj, t interpretoj dhe t raportoj prfundimet e testimit dhe
vlersimit para nxnnsve, drejtuesve t arsimit, prindrve;
T prdor prfundimet e testimit dhe vlersimit pr marrjen e vendimeve
msimore n lidhje me nxnsit dhe m msimdhnien;
T zhvilloj aftsit e nxnsve pr vetvlersim;
T prmbush prgjegjsit etike dhe ligjore q lidhen me testimin dhe
vlersimin e nxnsve.

Nga ana tjetr nuk duhet t harrojm se testimi dhe vlersimi mund dhe duhet t
diskutohen n bashkpunim me nxnsit. Kjo prvoj duhet t jet sa m pozitive,
informuese dhe e ndershme q t jet e mundur ku t merren parasysh kndvshtrimet
e nxnsve. Kta t fundit duhet t jen pal n vendimet themelore mbi shtje t
ndryshme t testimit dhe vlersimit dhe msuesit duhet t jen udhheqsit dhe
drejtuesit e ktij procesi duke i ndihmuar nxnsit q t vlersojn t msuarit e tyre.
Ndarja e prgjegjsis s t msuarit duhet t zbatohet e praktikohet jo vetm nga
nxnsit por s pari nga msuesit, ajo nuk zhvillohet n vetvete por duhet nxitur.
Le ti konsiderojmw gjetjet dhe rekomandimet e dhwna pwrgjatw gjithw rrugwtimit tw
kwtij punimi si njw dwshmi e qartw e vwrtetimit tw hipotezws sw kwtij hulumtimi se
vlersimit dhe testimit nuk i jepet rndsia e merituar n procesin msimor dhe se testimi
konsiderohet shpesh si ekuivalent i vlersimit.
Por le t marrim n analiz pyetjet e ktij studimi dhe ti prgjigjemi hollsisht
secils prej ktyre pyetjeve:
Pyetja 1: far vendi z vlersimi e testimi n procesin msimor?
Prmes vzhgimeve, pyetsorve dhe intervistave konstatuam se testimi sht nj
instrument i cili gjen zbatim pr shkak t nevojs s msuesve pr t matur njohurit e
nxnsve t tyre dhe pr t prmbushur nj detyrim ligjor dhe administrativ q ata kan.
Vlersimi lidhej shum shpesh me provimet e testimet e kryera dhe rezultatet e vlersimit
mblidhen pikrisht nga ky burim.

145

Testimi konsiderohej nga shum msues si mnyra m efikase dhe m e njohur prej
tyre pr t vlersuar dhe prdorimi i tij prevalonte n mnyr t konsiderueshme krahasuar
me teknika t tjera vlersimi. T njjtin t menduar shfaqnin dhe nxnsit t cilt i
konsideronin testimet si momentet m kritik t vlersimit t tyre. Pikrisht prmes ktyre
testimeve sipas tyre varej dhe nota me t ciln ata do t vlersoheshin n fund t semestrit e
vitit shkollor.
Pesha q vlersimi z n procesin msimor duhet t pranojm se n realitet nuk
sht n nivelet e nevojitura dhe pr m tepr ky aspekt nuk shihet i lidhur drejtprsdrejti
me procesin e msimdhnies e msimnxnies por shum msimdhns e shohin at si nj
zgjatim t ktij procesi dhe si nj barr e cila hera hers duhet mbajtur n kurriz prej tyre e
hera hers duhet ln mnjan. Informacioni i marr nga vlersimet sporadike t msuesve
nuk prdoret pr t sjell prmirsime n procesin msimor apo pr t ndrequr gabimet e
mundshme t msuesve gjat msimdhnies. Krejtsisht ndryshe, ky proces shihet si i
njkahshm ku nxnsit vihen n provn e zjarrit dhe pr fardolloj dmtimi apo rezultati
t dobt fajtor n kt mes jan vetm ata: nxnsit.
Nga ana tjetr, vetvlersimi sht pothuajse i padukshm dhe i pazbatueshm si
pasoj e drejtprdrejt e nj kulture e mendsie t rrnjosur se msuesi sht vlersuesi i
vetm n klas dhe ky sht nj pushtet q nuk duhet kurrsesi t dobsohet. Prmes
vzhgimeve, pyetsorve dhe intervistave u b e qart se nxnsve nuk u krijoheshin
kushtet e prshtatshme pr t vlersuar veten apo dhe t tjert. Nj situat e till prodhon
nj t msuar e t menduar mekanik duke e veuar dhe izoluar nxnsin nga procesi, duke
mos e br at pjes t rndsishme t vendimmarrjes. Vetm duke i dhn kt mundsi
nxnsve do t mund t shohim nj pjesmarrje m aktive dhe krijuese t nxnsve n
procesin msimor.
Prmes njrit prej eksperimenteve t ktij punimi arritm t vrtetonim se prmes
praktiks nxnsit ishin t aft t zhvillonin aftsi vet-vlersuese. Praktika e vetvlersimit e ndrthurur me komentet e msuesit prforconin prputhjen mes vlersimeve t
msuesit dhe ato t vet nxnsve duke i transformuar kto t fundit n agjent t vrtet
ndryshimi. Duke u vn n rolin e msuesit ata fillojn t kuptojn vshtirsin e dhnies
s nj vlersimi t drejt, objektiv dhe koherent. Me fjal t tjera, n prputhje t plot me
literaturn e hasur n kt fush nga Bron, Bull dhe Pendlebury 197, prforcohet bindja se
vetvlersimi mundson nj forc ndryshimi tek vet nxnsit t cilt jan m kritik dhe
m t hapur ndaj vlersimeve t bra nga msuesi apo dhe vlersimet e bra nga t tjert.
Duke qn se panorama aktuale q na shprfaqet sht disi e zymt, ather sht
akoma m e fort dhe e menjhershme nevoja pr t ndrhyr n elementt e vlersimit t
t nxnit dhe pr ta shndrruar kt element n brthamn e ors s msimit ku vlersimi e
vetvlersimi t lidhet drejtprsdrejti me shpjegimin e rradhs dhe me ndaljen n
problemet q jan evidentuar prej tij. Ka ardhur koha q vlersimi t shihet si pjes
197

Brown, G. me Bull,J. dhe Pendlebury, M (2003) Assessing student in Learning in Higher Education,
Routledge

146

integrale dhe e pandar e msimdhnies dhe t shrbej si katalizator i planifikimit

msimor t lnds dhe ndryshimeve t nevojshme n t.
Pyetja e dyt: Kur, si dhe far testohet apo vlersohet?
Nga studimi i kryer u pa se msuesit zgjedhin t vlersojn prgjithsisht n mes t
semestrit dhe n fund t tij kryesisht pr arsye mungese notash n rregjistr. Vlersimi
kryhet prmes testeve e provimeve t cilat her jan ofruar t gatshme s bashku me tekstin
msimor dhe her t tjera pr arsye t ndryshme hartohen apo modifikohen nga vet
msuesi.
Nj nga problemet kryesore t prmendura nga nxnsit pjes e studimit ton ishte
problemi i subjektivizmit. Sipas tyre, shum msues vendosin nota fiktive e t pabazuara
n rezultatet e vrteta t nxnsit. Disa vlersime mund t ken nj natyr pozitive e
dashamirse por nuk mungojn dhe vlersimet subjektive negative. Vet nxnsit u
shprehn se nuk ishin t bindur pr arsyet e vlersimit me nj not t caktuar dhe ata
krkonin hartimin e rubrikave t vlersimit n mnyr q ky proces t ishte sa m
transparent dhe i besueshm.
Prqindjen m t madhe n vlersim e zn i shkruari dhe t lexuarit duke ln pas
me nj diferenc shum t madhe t folurit. T dgjuarit sht pr fat t keq nj aftsi e cila
nuk praktikohet ndonse ushtrimet e dgjimit jan pjes prbrse e teksteve msimore t
prdorura. Pr arsye nga m t ndryshme, msuesit kan zgjedhur si me nj pakt t heshtur
e t pashkruar, q t mos kryejn asnj nga ushtrimet e dgjimit e aq m pak ta vlersojn
kt aftsi. Pr pasoj, vrehen mungesa t theksuara dhe dobsi t shumta n kt drejtim
dhe nevojitet q kjo situat t gjej nj zgjidhje sa m t shpejt dhe efikase. sht e
patolerueshme q t dgjuarit t mos praktikohet n asnj nga klasat pjes t studimit ton
por mesa duket dhe m gjer.
Nse do t merrnim n analiz peshn q gramatika ka kundrejt ans leksikore t
gjuhs mund t themi pa mdyshje se gramatika prevalon mbi t gjitha aftsit dhe
kompetencat e tjera. Msuesit mshojn n prdorimin e ushtrimeve t shumta gramatikore
t cilat jo domosdoshmrisht ojn n aftsimin gjuhsor t nj individi. Nj ndarje e drejt
e peshs s secilit prej elementve duhet t kryhet q n programimin e lnds dhe t
ndarjes s zrave dhe m pas kjo struktur e programit msimor duhet zbatuar me
rigorozitet. N shekullin e XXI duhet t ishim ndar prej kohsh prej metods GramatikPrkthim dhe duhej t ishim orientuar m s miri drejt metodave t prziera dhe m s
shumti atyre me karakter komunikativ.
Pyetja e tret: Sa e ndihmojn tekstet shkollore, programet msimore dhe vet
msimdhnia vlersimin gjuhsor t nxnsve?
147

Duhet pranuar se tekstet shkollore q ishin n prdorim nga shkollat e marra n

studim e ndihmonin m s miri vlersimin e nxnsve ndonse dhe brenda tyre ne hasm
n disa problematika t cilat i kemi parashtruar m sipr n punim. Megjithat, mbetet fakt
q programet msimore nuk u ofrojn shum or kontrolli gjuhsor msuesve duke limituar
kshtu mundsit pr ti vlersuar nxnsit. Megjithat nj vlersim i vazhdueshm dhe
prpikt nga ana e msuesit do t sillte ndryshime t mdha n arritjet gjuhsore t
nxnsve. sht e pamundur t prparosh n nj gjuh t huaj apo dhe kudo nse nuk e di
ku je dhe ku do t shkosh, nse nuk e di far t mungon pr t shkuar atje.
Rrjedhimisht sht e domosdoshme q t zbatohen dhe t mos shkurtohen tekstet
msimore, t shikohet mundsia e nj zgjerimi t programit msimor pr gjuht e huaja si
dhe t sillen ndryshime rrnjsore n msidhnien individuale t msuesit pr t
prmirsuar n fund t dits t gjith procesin msimor dhe pr t informuar drejt dhe sakt
aktort e prfshir n t.
Pyetja e katrt: Sa zbatohen kriteret e vlersimit sipas Kuadrit t Prbashkt Europian
t Referencave pr Gjuht gjat korrigjimit dhe vlersimit nga msuesit?
Kto kritere dhe vet dokumenti ishin t panjohura pr msuesit dhe nxnsin e pr
rrjedhoj nuk gjenin zbatim n praktik. Mosnjohja dhe mosrespektimi i udhzimeve t
KPERGJ-s natyrshm q nuk do t ojn n unifikimin e proceseve msimore n
prgjithsi apo vlersimit n veanti. Rol n kt pik luajn vet msuesit t cilt duhet t
jen vet t part q t krkojn t informohen por gjithashtu prgjegjsi kan dhe
institucionet e tjera drejtuese arsimore t cilt duhet t jen promotor t ndarjes n terren
t krkimeve dhe programeve e dokumentave t reja n fushn e arsimit.
Pyetja e pest: far vendi z vlersimi n kurrikuln e prgatitjes s msuesve t
ardhshm t gjuhve t huaja?
Prsri dhe ktu gjejm nj situat jo shum pozitive e optimiste pasi shohim se
mungon nj lnd specifike e vlersimit q t adresoj pikrisht kt problematik dhe q
t aftsoj msuesit e ardhshm pr t kryer nj vlersim sa m objektiv dhe sa m pran
realitetit. N intervistat me ta, studentt u shprehn se e ndjenin boshllkun dhe pasigurin
q kishin pr t ardhmen pr sa i takon aftsive t vlersimit e prandaj ata krkonin q ky
komponent t gjendte m shum hapsira n kurrikuln e prgatitjes s msuesve t
ardhshm t gjuhve t huaja. Nj lnd specifike n kt fush do ti bnte ata n rradh t
par m t ndrgjegjshm pr peshn dhe rndsin e vlersimit n procesin e
msimdhnies dhe msimnxnies e s dyti do ti informonte dhe udhzonte ata m tepr n
aplikimin e sakt dhe me seriozitet t ksaj disipline.

148

Prpos ksaj, n realitetin shqiptar mungon nj kultur apo mendsi vlersimi e par
si disiplin m vete dhe e kombinuar kjo me mungesn e prgatitjes profesionale e t
specializuar t msuesve t ardhshm krijohet natyrshm nj hendek i vshtir pr tu
kaprcyer mes t msuarit dhe t vlersuarit. N munges t udhzimeve t qarta n kt
fush dhe t standardeve apo kritereve vlersuese t unifikuara n shkall lokale,
kombtare apo dhe rajonale, studentt do t pozicionoheshin n nj situat t vshtir pr ta
prsa i takon prballjes me vlersimin n t ardhmen.
Pyetja e gjasht: far mund t rekomandohet pr t prmirsuar procedurat e testimit dhe
vlersimit t nxnsve?
Shum prej subjekteve t studimit ton rekomanduan q t ket nj numr m
t vogl nxnsish n klasa n mnyr q t punohet n grup dhe vlersimi t jet m
i leht pr tu kryer e zbatuar qoft vlersimi n t shkruar, n t folur dhe n t
lexuar. Ata gjithashtu mendonin se programi msimor sht shum i ngjeshur do t
ishte mir nj riprogramim i tij duke shtuar ort e msimit t gjuhs angleze n jav
n mnyr q nxnsit t ambjentohen me gjuhn e huaj m shum dhe m
natyrshm.
sht mjaft e nevojshme q t hartohen dhe unifikohen disa kritere t
vlersimit pr nxnsit n mnyr q si msuesi ashtu edhe nxnsi t jen t qart
mbi vlersimin e kryer.
Po kaq e nevojshme sht q t ofrohen trajnime n fushn e vlersimit n
mnyr q t gjith msuesit t jen t mirinformuar mbi kt element ky n
msimdhnie dhe q t gjith ti masin nxnsit e tyre duke prdorur t njjtin kut.
Aspekte t veanta t vlersimit ose jan gjysmake ose nuk aplikohen pothuajse fare
n Shqipri. Tipet e vlersimit jan t njohura kryesisht nprmjet Kuadrit t
prbashkt evropian t referencave pr gjuht por zbatimi i tij nga ana e msuesve t
gjuhs s huaj mbetet vetm teorik dhe aspak praktik.
Si msuesit ashtu dhe studentt msues, jan t vetdijshm q vlersimi sht
nj prbrs i rndsishm i msimdhnies dhe msimnxnies dhe pr kt arsye
duhen marr masa q ky proces te jet i unifikuar prmes prcaktimit t kritereve t
qarta t vlersimit. Mungesa e rubrikave t vlersimit n testet, provimet apo
vlersimin e njohurive t marra nga nxnsit q msojn nj gjuh t huaj sht nj
faktor negativ mjaft problematik i cili nevojitet t gjej nj zgjidhje imediate.
Nj aspekt tjetr interesant i diskutuar gjat intervistave dhe vzhgimeve ishte
dhe diskutimi i br mbi subjektivizmin gjat vlersimit, vetvlersimit dhe vlersimit
t shokut aspekte q u diskutuan gjersisht jo vetm nga msuesit por edhe nga
nxnsit.

149

Vrehet gjithashtu se msuesit i lidhin problematikat e t vlersuarit mjaft

ngusht me procesin msimor dhe problemet q ai shfaq. Pozitive sht t shihet se
jan vet msuesit ata t cilt shikojn nj boshllk n fushn e trajnimeve mbi
vlersimin dhe e krkojn kt gj me ngulm.
Teorit dhe qndrimet m t spikatura t gjuhtarve t shumt mbi tipet e
ndryshme t vlersimit e vetvlersimit prshtaten m s miri me gjetjet e ktij
punimi. Studiues t shumt si Brown, Cohen, Mita, Chen, Hughes, Genesee, Combe
kan analizuar dhe reflektuar n studimet e tyre nj gam t gjer problematikash t
cilat prfshijn dhe jan drejtprdrejt t lidhura me t gjith aktort pjesmarrs n
vlersim duke nisur q nga nxnsit, msuesit, prindrit deri tek aktori m global,
komuniteti.
Emruesi i prbashkt i teorive t lvruara dhe gjetjeve t punimit mbi kt
shtje mbetet fakti se vlersimi prbn nj pjes integrale t procesit pedagogjik t
hartimit t msimeve, zbatimit t orve t msimit dhe vlersimit t suksesit t tyre.
Ashtu si shprehet dhe Brown pa patur nj komponent t vlersimit n do msim,
do kapitull, dhe do lnd, ne nuk mund t prcaktojm arritjen e objektivave apo t
qllimeve. 198
Prania apo shumllojshmria e aplikimit t ktij komponenti n msimdhnie
prbn edhe kaprcyellin e t gjith ktij studimit. sht plotsisht e vrtet q jan
ndrmarr shum hapa drejt unifikimit t vlersimit n dokumentin e quajtur
Kuadri i Prbashkt Europian i Referencave pr Gjuht (KPERGJ) por gjithsesi
sfidat me t cilat prballen msuesit e gjuhve t huaja jan t shumta sidomos nse
do t merrnim parasysh prodhimin komercial t testeve gjuhsore si dhe mungesn e
infrastrukturs s nevojshme pr nj zbatim rigoroz, t vazhdueshm e sistematik t
vlersimit.
Prdorimi i nj game t gjer mjetesh hulumtuese si: pyetsor, intervista, vzhgime
dhe eksperimente e bri kt punim t plot dhe siguroi nj autoredaktim t informacionit
t marr, i cili prpara se t sintetizohej kaloi npr t gjith filtrat e msiprm. Gjithsesi
vet mbledhja e ktij informacioni hera-hers prballej me vshtirsi t ndryshme. M
posht po prmbledhim disa prej tyre:
Aktort ky t ktij punimi si msuesit, prfaqsues t Drejtoris Arsimore
apo edhe drejtort e shkollave, pjes e ktij punimi nuk ishin gjithnj t
gatshm pr t punuar me ne pr arsye nga m t ndryshmet dhe pr pasoj
na sht dashur shpeshher q t shpenzonim shum or pr t mbledhur
informacionin e nevojshm. Gjithsesi me kmbnguljen dhe mirkuptimin e
treguar ia kemi dal mban t sigurojm informacionin e nevojshm.
198

Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy Pearson,
Longman, fq 443

150

 Mjetet hulumtuese t prdorura pr shumicn e pjesmarrsve ishin nj risi

dhe zbatimi i tyre n praktik hasi n disa pengesa t vogla pr shkak t
skepticizmit t shfaqur nga msues e nxns t ndryshm, por me kalimin e
kohs ata arritn t kuptonin drejt, arsyet e vizitave tona t shpeshta.
Rregjistrimi i zrit shpeshher nuk rezultoi i nj cilsie t lart, pasi klasat
ishin t mdha dhe nxnsit t shumt n numr.
Pavarsisht problematikave t hasura, t cilat ishin t pritshme dhe t pranueshme,
punimi prgjithsisht sht mirpritur dhe bashkpunimi n m t shumtn e rasteve ka
qen n nivelet m t mira t mundshme. Pr pasoj, jemi t bindur se nisur nga numri i
pjesmarrsve n kt punim dhe nga serioziteti i treguar prej tyre, kampionimi yn ka
rezultuar i suksesshm dhe ai i duhuri. Faleminderit t gjith bashkpuntorve !

151

BIBLIOGRAFI_______________________________________________
Alderson, J.C., dhe Banerjee,J. (2002) Language testing and assessment (Pjesa I). Language
teaching
Alderson, J.C., & Banerjee, J. (2002). Language testing and assessment (Part 2). Language
teaching.
Apple, D.K, & Krumsieg. K. (1998). Process education teaching institute handbook. Corvalis,
OR: Pacific Crest Software.
Armstrong, T. (1994). Multiple intelligences in the classroom. Philadelphia:Association for
Curriculum Development
Bachman, L. (1990) Fundamental considerations in language testing. New York: Oxford
University Press
Bailey, K. (1998). Learning about language assessment: Dilemmas, decisions and directions.
Boston Heinle and Heinle
Blue, G. (1994). Self-assessment of Foreign Language Skills : Does it work? CLE Working
Papers
Bogdan, R. C. and Biklen, S. K. (2007) Qualitative Research for Education: an introduction to
theory and methods. 5th Edition Boston: Pearson/Allyn and Bacon
Bostwick, R.M. dhe Gakuen, K. (1995). Evaluating Young EFL Learners: Problems and
Solutions. Tek Brown, J.D. dhe Yamashita
Boud, D (1995) Enhancing Learning Through Self-assessment. London: Kogan Page
Brannen, J. (1992) Combining qualitative and quantitative approaches: an overview . N
Brannen J. (Eds.), Mixing Methods : qualitative and quantitative research.
Brissenden, G., & Slater, T. Assessment primer. In College Level One (CL-1) Team. Field-tested
learning assessment guide.
Brown H.D. (1991) Breaking the language barrier. Yarmouth, ME:Intercultural Press.
Brown, G, Bull, J dhe Pendlebury, M (1997). Assessing Student Learning in Higher Education.
London: Routledge.

152

Brown, G. with Bull, J. and Pendlebury, M. (2003) Assessing student in Learning in Higher
Education, Routledge,
Brown, H.D. (2004). Language assessment. Principles and classroom practices. White Plains,
NY. Pearson Ed.
Brown, H.D. 2007 Teaching by Principles An interactive Approach to Language Pedagogy
Pearson, Longman
Brown, J.D. dhe Hudson, T. (1998). The alternatives in Language Assessment. TESOL
Quarterly, 32
Buck, G. (2001). Assessing listening. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Burhan, Akhyar. 2009. Second Language Teaching and Linguistics. Palembag: Grafika Telindo
Press
Bushman, L. & Schnitker, B. (1995). Teacher attitudes on portfolio assessment, implementation,
and practicability. (ERIC Document Reproduction Service No. ED388661)
Cameron, H. (2005) Asking the tough questions: a guide to ethical practices in interviewing
young children. Early Child Development and Care
Cameron, Lynne. 2001. Teaching Languages to Young Learners. UK: Cambridge
Carrell, P.L. (1988b) "Interactive Text Processing: Implications for ESL/Second Language
Reading Classrooms", n Carrell, P.L Devine, J. and Eskey, D.E. (eds) (1988) Interactive
Approaches to Second Language Reading. Cambridge: CUP.
Chen, K. (2005). Preferences, styles, behavior: The composing processes of four ESL students.
CATESOL Journal 17
Chen, L. (1993). Portfolios in second and foreign language classroom assessment. Retrieved
October 21, 2005 from http://spectrum].troy.edu/~lchen/ papers/portfolio.doc.
Cohen, A. (1994). Assessing language abilitity in the classroom (2 nd ed.) Boston
Cohen, L. Manion, L. and Morrison, K. (2000) Research Methods in Education (5th Edition).
London: Routledge/Falmer.
Coombe, C., Folse, K. & Hubley, N (2007). A practical guide to assessing English language
learners. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press
Dickinson, L. (1987). Self-Instruction in Language Learning. Cambridge: CUP Teacher
Education. Cambridge: Cambridge University Press.
Day, R. R. (1990) Teacher observation in second language teacher education. In Richards, J. C.
and Nunan, D. (Eds.), Second Language

153

Edwards, Clifford H. (2000). Grade Inflation: The Effects on Educational Quality and Personal
Well Being. Education
Edgeworth, F.Y. (1888) . The statistics of examinations. Journal of the Royal Statistical Society,
fq 599
Emerson, R. M. Fretz, R. I., and Shaw, L. L. (2001) Participation observation and field notes. In
Atkinson, P., Coffey, A, Delamont, S. Lofland, J., and Lofland, L.(Eds.), Handbook of
Ethnography. London: Sage.
Erwin, T D, dhe Knight, P (1995) A transatlantic view of assessment and quality in higher
education ELT Journal 49/1
Erwin, T D (1997) Developing strategies and policies for changing universities n Armstrong,
S, Thompson, G, dhe Brown, S, Facing up to Radical Change, London: Kogan Page
Fasse, B. B. and Kolodner, J. L. (2000) Evaluating classroom practices using qualitative research
methods: defining and refining the process. In Fishman, B. and O Connor-Divelbiss, S. (Eds.),
Fourth International Conference of the Learning Science. Mahwah, NJ Erlbaum.
Ferris, D. dhe Hedgcock, J. (2005). Teaching ESL composition: Purpose, process and practice.
Mahwah, NJ:Lawrence Erlbaum Associates
G. De Landsheere, (1973) Elementi di docimologia, La Nuova Italia , Firenze
Genesee, F., & Upshur, J. A. (1996). Classroom-based Evaluation in Second Language
Education. Cambridge: Cambridge University Press
Golafshani, N. (2003) Understanding reliability and validity in qualitative research. The
Qualitative Report, 8, 4
Gottlieb, Margo. (1995). Nurturing Student Learning Through Portfolios. TESOL Journal,
Vjeshtw 1995
Hamayan, E.V. (1995). Approaches to alternative assessment. Annual Review of Applied
Linguistics, 15
Harmer, J. 2007, The Practice of English Language Teaching Pearson, Longman
Harris, M. Dhe McCann, P. (1994) Macmillan Publishers Ltd
Hartley, L. dhe Sporing, M. (1999). Teaching communicatevily:assessing communicatively?
Language Learning Journal
Hedge, T. (2000). Teaching and Learning in the Language Classroom, Oxford University Press,
USA

154

Henning, G. (1987) A Guide to Language Testing: Development, Evaluation, Research.

Cambridge,
Hopkins, D. (2002) A Teachers Guide to Classroom Research. Buckingham: Open University
Press.
Huerta-Macias, A.(1995). Alternative assessment:Responses to commonly asked questions.
TESOL Journal,5
Hughes, A. (1989) Testing for language teachers, 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press
Hughes, A. (1993). Backwash and TOEFL 2000. Unpublished manuscript. University of
Reading, England
Jacobs, J. K., Kawanaka, T., and Stigler, J. W. (1999) Integrating qualitative and quantitative
approaches to the analysis of video data on classroom teaching. International Journal of
Educational Research, 31
Joppe, M. (2000) The research process. http://www.ryerson.ca/~mjoppe/rp.htm par m
10/15/2011.
Katedra e Pedagogjis dhe e Psikologjis n bashkpunim me Inst. e Studimeve Pedagogjike.
Didaktika , Shtypshkronja Mihal Duri, Tiran 1986
Kshilli i bashkpunimit kulturor (2006), Kuadri i Prbashkt Evropian i Referencave pr
Gjuht, Filara
Kizlik, Bob. 2010. Measurement, Assessment, and Evaluation in Education. Marrw mw 27 maj,
2010 nga http://w ww.adprima.com/measurement.htm.
Kraja,V., Selita,G., Selmani, V., Prenga, A. (2010) Instituti i Zhvillimi t Arsimit, Udhzues
Kurrikular (Material ndihms pr msuesit e gjimnazit) Tiran
Lanfranco, R. (1999) Lezioni di didattica, Anicia, Roma
LeCompte, M. and Preissle, J. (1993) Ethnography and Qualitative Design in Educational
Research. London: Academic Press Ltd.
Leung, C. (2005). Classroom teacher assessment of second language development: Construct as
practice. In E. Hinkel (Ed.), Handbook of research in second language teaching and learning .
Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Leung, C., & Lewkowicz, J. (2006). Expanding horizons and unresolved conundrums: Language
testing and assessment. TESOL Quarterly, 40,
Levine, Arthur, Cureton, Jeanette S. (1998). When Hope and Fear Collide, Portrait of Today's
College Student. San Francisco, CA: Jossey-Bass Publishers.

155

Lodico, M. G. Spaulding D.T. and Voegtle, H. V. (2006) Methods in Educational Research: from
theory to practice. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Matthews, B. dhe Ross, L. Metodat e hulumtimit Udhzues praktik pr shkencat sociale dhe
humane CDE, Tiran, 2012,
Moon, B. dhe Mayes A.Sh. Teaching and Learning in the Secondary School, The Open
University, Routledge London, 1995
Morgan, D. (1997) Focus Groups as Qualitative Research. 2nd Edition. Thousand Oaks, CA:
SAGE.
Morris, P. (1990). Curriculum Development in Hong Kong. Hong Kong: Faculty of Education,
The University of Hong Kong.
Mueller, M. (1987). Interactive testing: Time to be a test pilot. In W. M. Rivers (Ed.), Interactive
language teaching. New York: Cambridge University Press. fq. 124
Mulhall, A. (2003) In the field: notes on observation in qualitative research. Journal of Advanced
Nursing, 41, 3
Musai, B. (2002), Metodologji e msimdhnies, Pegi
Nunan, D. (2003). Practical English language teaching. Cambridge, UK: Cambridge University
Press.
OBrien, T. (2004). Writing in a foreign language: Teaching and learning. Language teaching.
Oller, J. (1979). Language test at school: A pragmatic approach. London: Longman
Oscarsson, M. (1997) Self-Assessment of Foreign and Second Language Proficiency
Oscarsson, M. (1998). Learner Self- Assessment of Language Skills. IATEFL TEA SIG
Newsletter, Nov. 1998
Patton, M. Q. (2002) Qualitative Evaluation and Research Methods (3rd Edition). Thousand
Oaks, CA: Sage Publications.
Rosati, L. (1999) Lezioni di didattica, Anicia, Roma
Rowntree, D (1987) Assessing Students: How shall we know them? London: Kogan Page
Sale, J. E. M., Lohfeld, L. H., and Brazil, K. (2002) Revising the quantitative-qualitative debate:
implications for mixed-methods research. Quality & Quantity
Scanlan, Craig L. 2003. Assessment, Evaluation, Testing and Grading
Shih, M. (1986) Content based approaches to teaching academic writing.. TESOL Quarterly 20

156

Shohamy, E. (2001) The power of tests: A critical perspective on the use of language tests.
Harlow, UK: Pearson Education
Slavin, R. E. (1992) Research Methods in Education (2nd ed.). Needham Heights, MA: Allyn &
Bacon.
Spolsky, B. (1985) Language Testing The problem of Validation. Washington DC
Stone, J. E. (1995). Inflated Grades, Inflated Enrollment, and Inflated Budgets: An Analysis and
Call for Review at the State Level. Education Policy Analysis Archives
Swales, J.M. (1990) Genre Analysis. Cambridge: CUP
Swan, J. (2001) Recording and transcribing talk in educational settings. In C.N. Candlin and N.
Mercer (Eds.), English Language Teaching in its Social Context. New York: Routledge.
The Encyclopedia of Language and Education, Vol. 7. Kluwer Academic Publishers
The New Shorter Oxford English Dictionary and Chambers Dictionary (1993) Oxford: Claredon
Press
Tierney, R.J., Carter, M.A., & Desai, L.E. (1991). Portfolio assessment in the reading-writing
classroom. Norwood, MA: Christopher Gordon.
Tiwari, A. (2003). From process to outcome: The effect of portfolio assessment on student
learning. Nurse Education Today, 23(24), 269-277; Coombe, C. & Barlow, L. (2004). The
Reflective portfolio: Two case studies from the United Arab Emirates. English Teaching Forum,
42(1)
Upshur, J dhe Turner, C. 1995 Constructing rating scales for second language tests
Valette, R. M. (1994). Teaching, testing, and assessment: Conceptualizing the relationship. In C.
R. Hancock (Ed.), Teaching, testing and assessment . Lincolnwood: National Textbook
Company.
Wallace, C. (1992) Reading. Oxford: OUP
Weigle, S. C. (2002). Assessing writing. Cambridge: Cambridge University Press
Williams, A. (2003) How to Write and analyse a questionnaire. Journal of Orthodontics, 30
Woods, D. (1990). The Contats Underlying Second Language Teaching. Communication
presentee lors du X Me Colloque de lACLA. College universitaire de Saint-Boniface.
Woolfolk, Anita. (2011). Psikologji Edukimi, botimi i njmbdhjet, CDE Qendra pr Arsim
Demokratik

157