ENGL ALTUN

TU. TMDK MZKOLOJ BLM

DOU KARADENZ BLGESNDEK HORONLARDA KADININ

TOPLUMSAL CNSYET PERSPEKTFNDEN NCELENMES
(TRABZON VE RZE ZELNDE)

GR
Bu alma Ortadou Teknik niversitesi Trk Halk Bilimi Topluluunun dzenlemi olduu
Halk Kltr ve Toplumsal Cinsiyet Sempozyumu kapsamnda hazrlanm olup genel olarak
Dou Karadeniz kltrnn nemli unsurlar olan yresel halk ezgileri ile horon figrlerinin,
zel olarak da toplumsal cinsiyet ve kadn perspektifinden incelenmesini amalamaktadr.
Aratrma sahas olarak seilen Dou Karadeniz blgesi, corafi terminolojide Karadeniz
blgesinin dousunda yer alan, snrlar fiziki unsurlar ve sosyo-kltrel zelliklerdeki
farkllamaya bal olarak izilen ve bu zellikleriyle Karadeniz blgesinde ayr olarak
incelenen bir blgeyi ifade etmektedir. Dolaysyla bu blgedeki insanlarn paylatklar ortak
yaantsal birikimlerden sz edilirken ve bunun bir sonucu olarak ortaya kan mzik
kltrn toplumsal cinsiyet perspektifinden deerlendirirken corafi zelliklerin bu
birikimlerin olumasnda oynad rol ihmal edilmemelidir.
Karadeniz kysnn hemen gerisinden balayp duvar gibi ykselen, geit vermeyen
sradalar, kyda yerlemeye nispeten elverili mikro blgelerde kk kentler ile da
yamalarnda birbirlerinden izole ve dank yapda kylerin ortaya kmasna sebep olmu,
bu durum modern ulam olanaklarna ve iletiim aralarna kavuulduu yakn dneme kadar
insanlarn birbirleriyle balant kurmasn engellemitir. Bunun bir sonucu olarak Dou
Karadenizde idari blgeler leinde kkten bye btn yerleim birimlerinde kltrel
bakmdan kendine zg ve kapal bir yap olumasn salamtr. Bu etkiler yre halknn
yaam tarznda olduu kadar gnlk konuma dilinde, mzik ve horon kltrnde de
gzlemlenebilmektedir.
Bu almada da Dou Karadeniz kltrnn nemli geleri olan yresel mzik kltr
ierisinde horon, toplumsal cinsiyet perspektifinden deerlendirilirken Dou Karadenizin
corafi zellikleriyle ilikilendirilmesi kanlmazdr.
1

Konuyla ilgili edebiyat taramas sonucunda ulalan veriler ile konuyla ilgili yaptm
grmeler sonucu elde edilen bilgiler kullanlarak ana dncenin desteklenmesi yoluna
gidildi. 13 14 15 Nisan 2015 tarihleri arasnda Karadeniz Teknik ni. Devlet Konservatuar
Mzikoloji Blmnn Dzenlemi olduu

Dou Karadeniz Mzik ve Dans Gnleri

balkl sempozyuma katlarak almamn ekillenmesi iin nemli grmeler yaplmtr.

KT. Mzikoloji blm bakan Abdullah Akat ile grerek bilgilerinden faydalandm.
Kendisine sonsuz sayg ve sevgilerimi sunuyorum.
Alan almam kapsamnda birok akademisyenle grmelerde bulundum. Yedi tepe ni.
Karadeniz ve Karadeniz kadn zerine almalar olan crac Ayenur Kolivar, TU. TMDK
Halk oyunlar Blmnden Cavit entrk, Ynetmen Rya Arzu Kksal, Yrede yaam ve
halen Kocaeli Glck de yaayan ev hanm Annem Muradiye Altun, ev hanm Havva
Murteza, Marmara ni. Corafya retmeni Ouz Kaan Komut almamn ekillenmesinde
nemli katklarda bulundular hepsine sonsuz teekkrler. TU. TMDK Mzikoloji Blm
retim grevlilerinden Do. Dr. Gonca Girgin Tohumcu ve Do.Dr Belma Kurtiolu
makalemin ekillenmesinde yardmc olan isimlerden iki hocama da katklarndan dolay ayr
ayr teekkr ediyorum.
ncelikle Annem Muradiye Altun un birikim ve anlatlaryla fikir olarak kafamda beliren bu
alma Dou Karadeniz blgesinde yaam olan kiilerin daha ok da kadnlarn (50 75 ya
aras )anlattklar almamn ilk aamasn oluturdu. Akademisyenlerle grmelerim (yine
Karadenizli ) sonucu ekillenen yap almamn ikinci aamasyd. Son olarak da literatr
taramas sonucu ulalan kaynaklardan faydalanlarak temel erevenin ekillenmesi saland.

TOPLUMSAL CNSYET KAVRAMI

Toplumsal cinsiyet kavram; kadnn toplum ierisindeki konumunu anlamlandrabilmek iin

bilinmesi gereken nemli kavramdr. Temel olarak kavrama deinmek istiyorum. Toplumsal
cinsiyet (gender) kavram, nceleri cinsiyet (sex)

kavram ile kartlk ilikisi iinde

tanmlanmtr. Buna gre, cinsiyet kadn ile erkek arasndaki biyolojik-anatomik farklara
iaret ederken, toplumsal cinsiyet, cinsel kimliklerin ina srecini ve aralarnda ki ilikinin
toplumsal ve kltrel olduuna iaret etmektedir.( zkazan 2010 )
Ann Oakley Sex, Gender and Sociey kitabnda toplumsal cinsiyet rollerinin nasl
renildiini anlatm ve 1970lerden itibaren yaplan toplumsal cinsiyet almalarnda 3
nemli aamadan sz etmitir;

1. Cinsiyet farkllklarnn vurguland aama (biyolojik cinsiyet)

2. renilen cinsiyet rollerine ve toplumsallamann vurguland aama
3. Sosyal tm sistemlerde toplumsal cinsiyetin varlnn vurguland aama (Ecevit,
Karkner:2012.s.4)

Toplumsal Cinsiyetin ekillenmesinde; yaanlan corafyann, tarihin gemiin etkisi en

belirleyici kavramlardandr.
farkllklarnda

belirleyicisi

Bu kavramlar cinsiyetlere yklenmi olan rollerin ve

konumundadr.

Toplumlarn

cinsiyet

alglar,

alglarn

ekillendirdii roller, toplumsal cinsiyet rejimini oluturmaktadr. Peki, bu toplumsal cinsiyeti

dou Karadenizde genel olarak ve horonlarda nasl tespit ediyoruz? Bu sorunun cevabn
aramaya alalm;
DOU KARADENZDE HALK OYUNU VE HORON
Halk oyunlar oluum kayna ve sreci nedeniyle kolektif bir deere sahip olmak
durumundadr. . En temel tarifiyle Halk oyunu; halkn oynad oyundur. Kltrn ierisinde
ekillenen halka ait olan kltrel varlktr. Literatrde belli kavramlar (anonim kavram gibi)
zerinde tartmalar devam etmekle birlikte Erdem ve Pulura gre ise:

Tek tek hi kimsenin oluumunu sahiplenemeyecei toplumun kimlik kazandrd toplumsal

deer tayan anonim nitelikli hareket serileri ve ayn zelliklere sahip mzik btnnden
oluan dans anlamndaki rnlere Halk Oyunu denir. ( Erdem, Pulur. 2002 s.225 )
Halk oyunlar; halk tarafndan retilen, nesilden nesle aktarlan kltr rnleridir. Toplumsal
cinsiyet balamnda, kadnlk ve erkeklik rollerinin de kltr temelli olduu gr
dorultusunda halk oyunlarnda toplumsal cinsiyet ve dans ilikisini ele alrken, kadnn ve
erkein toplum iinde stlendikleri rol ve sorumluluklar tarihsel, toplumsal (tken. 2011)ayn
zamanda corafi yapnn da gz nne alnarak geni bir perspektifle ele alnmas gerekliliini
art klar. Hayatn hemen her alannda olduu gibi cinslere yklenen roller geleneksel
halkoyun kltrnde de cinsler zerinde zelliklede kadn zerinde snrlar olarak karmza
kar. Bu durum oyunlarn cinsiyetlendirilerek kadn ve erkek oyunlar olarak kategorize
edilmesi sonucunu dourur. Karma ve cinsiyetlendirilmi (erkek kadn) Dou Karadeniz
blgesindeki baz horonlara Trabzon Blgesi Halk Musikisine Giri kitabnda Sleyman
enel rnekler vermitir;
Trabzon/Akaabat/ Haka Ky; Oyunun ad: Horon, Kemene eliinde Erkek ve Kadn
karlkl olarak oynad bir oyun.
Trabzon /Akaabat Kazas/ Gozoksa Ky; Oyunun ad: Horon kemene, davul, zurna
eliinde Erkeklere mahsus bazen de kark
Trabzon/Srmene Kazas/Zavl Ky; Oyunun ad: Horon, kemene eliinde kadnlar ve
erkekler ayr ayr oynuyor. (enel:1994)
rneklerde; ayn ehirdeki farkl kylerde Horonlarda bir oyun karma oynanabiliyorken, baz
kylerde sadece erkek ya da kadnlarn ayr oynad dolaysyla bu durumun corafi yapnn
ve tarihsel birikimin sonucu eklinde yansdn syleyebiliriz.
rnein, Trabzon Akaabat Blgesinin engebeli yaps dhilinde horon oynanabilecek
dzlkler bulmak zor olduundan,

horon Dzlerinde kstl alanlarda, ahap evlerde

balk teknelerinin gvertelerinde horon oynamak gerektii zaman oynanan baz Horonlarda
geni hareketlerin(Erdem ,Pulur A:2002.225) neden yer almad anlalabilmektedir.
Selim Cihanolu Dou Karadeniz Blgesinde oynanan Horonlar Karlamalar, Barlar ve
Halaylar

kitabnda

corafyann

horonlarn

yaps

zerindeki

etkilerini

yle

yorumlamaktadr:

Karadenize zg Horonun yapsnda tarm kltrnn varl apak ortadadr. Horonda

grlen ne eilmeler ve kollarn ne uzatlp sallandrlmas tarlada kazma yaplmas
gibidir. Horoncularn el tutmas ve hamle yapmalar ile belcilerin vol atma hamleleri
ayndr. Doa yapsnn sert ve dalk oluu denizin ve havasnn kararszl horon
oyunlarnda gze arpar.(Cihanolu S. 2004. S. 25)
Trabzon da katlm olduum sempozyum da; oradaki insanlar iin horonun ne anlama geldii
kitaplardan okunarak anlalabilecek bir olgu olmad kans bende glendi. Horonun bir
trans hali olduu bir eit ibadet diye nitelendirildii, zellikle yayla zamannda
oynanan horonlarn blge insan iin farkllk tekil ettiini syleyebilirim. Nitekim Cavit
entrk ile yaptm grmede, kendisi stanbul da yayor olmasna ramen her yaz mutlaka
aksatmadan yayla enliklerine katldn ve bunun yaamnn vazgeilmezi olduunu
belirtmektedir.

DOU KARADENZ BLGESNDE KADIN VE HORONDAK YER

Dou Karadeniz dediimiz blgede (Rize, Trabzon ) oynanan horonlar da kadn ele
alacam. Dou Karadeniz phesiz bu iki ilden ibaret deil fakat yanl bir ey
sylememek adna eksik sylemenin daha doru olaca kanaatindeyim. lk aamada
ehirleri balklara ayrarak incelemeyi dndysem de sonrasnda belli horonlarda
kadnn varln anlatabileceim iin ehirleri ayrmamay fakat yine de fikir vermesi
asndan ehirlerin isimlerini belirtmeyi uygun grdm.
Bunu yaparken oyunlarda kadnn bulunduu konumu ekillendiren sebepler zerine
kaynaklardan yararlanarak bir yorum getirmeye alacam. Dou Karadeniz kadn
kimdir?
Yaam ierisinde konumlann hangi artlar belirlemitir?
Toplumsal cinsiyet rolleri balamnda horonlarda kadnn konumlan nasl olmutur?
Sorularnn yantlarn bulmaya alacam.
5

Literatr taramas esnasnda, genellemeler zerinden horonlarn zellikle ne ekilde

oynand, oyun ismi verildikten sonra oyunun yaps ierisinde kadnn var olup olmadnn
belirtildiini gryoruz.
rnein: Artvin; Arhavi canls (karma),Giresun sk horon (kadn),Trabzon horon kurma
(kadn) gibi.
Yaptm alan almas esnasnda altm ve bilgisine bavurmu olduum kiiler den
Ayenur Kolivar ile (Akademisyen, Rize ayeli) Karadeniz kltrne dair yaptmz
grme sonucunda Artvin horonu, Karadeniz horonu, Rize horonu, Bayburt horonu vs. gibi
genellemelerin aslnda horonu ve horonda kadn anlamlandrmaya alrken yanl ve
bilimsellikten uzak sonular alnacan grdm. Kolivar; konumamz esnasnda Ardeende
Dutxe denen bir ky zerinden rnek vererek iki ky ayran derenin aasn da ve
yukarsnda tamamen farkl iki anlayn olduunu, bir taraftaki kadnlarn Trkler de ve
horonlarda varl sz konusuyken dier tarafta tamamen farkl bir yapnn varlndan
bahsetmitir. Eer genelleme yaplabilecek bir alan varsa bununda ataerkin varlnn dou
Karadenizde hkim olduu gereidir (Kolivar)
Gurbetilik kavramnn blge insan iin hayat ekillendiren kadnn ve erkein konumunu
belirleyen bir kavram olarak karmza ktn deinen Kolivar bir makalesinde bu duruma
yle deinmitir:
Erkeklerin uzun saylacak sreler boyunca blge dnda bulunmalar, farkl kltrlerde
erkeklerin stlenmesi beklenen birok iin kadnlar tarafndan yaplmasn mmkn ve meru
klar. Bir baka deyile gurbetilik kadnlarn eve kapal bir hayat srmesinin nndeki en
temel gerekeyi-kadnn ev dndaki emeine ihtiya olmad iddiasn geersizletirmitir
1

Dolaysyla Dou Karadeniz kadn kimdir? Sorusunun cevabnda evin dnda alma
hayatnda varlk gsteren ve bunun temel nedenlerinden birinin de erkeklerin almak iin
gitmek zorunda olmalarn gsterebiliriz.
Dou Karadeniz kadnn anlama noktasnda o blgeye ait eitli belgeselleri izlediimde ve
zellikle 75 ya civar grme yaptm kadnlarn anlattklar zerinden de,

Dou

1 Ayenur Kolivar: http://biryasam.com.tr/Detay/41. Belirtilen sitede yaynlanan dou

Karadenizde geleneksel ve modern toplumdaki kadnlk durumlar balkl yazdan alnt
yaplmtr.

Karadeniz kadnnn (zellikle gemite) zor yaam koullar altnda yaayan gl, ok
alkan ve mutlu kadnlar olduklarn syleyebilirim
Grme kiilerinden Muradiye Altunun2 Kendisine ynelttiim

genken horon oynar

mydnz? Sorusunu u ekilde yantlad:

kadnlar sadece kendi aralarnda horon oynarlard dnlerde knalarda eer horon
edilecekse akrabalardan erkek olanlarla oynana bilirdi baka erkeklerin olduu horonlara
girmeye izin verilmedii gibi girenler olursa da toplumun o kadna iyi gzle bakmadn
syledi. Fakat bir istisna olarak yal kadnlar iin bu eit engellerin olmadn hatta
erkeklerden daha fazla sz sahibi olduklarn belirtti.
Trabzon da katlm olduum sempozyumda; yukardaki ifadenin benzerini Tulum
enstrman icracs, ayn zamanda Dou Karadeniz Blgesi mzii ve horonlarnda ok
nemli bir isim olan Remzi Bekar da dorulad. Sempozyumun ikinci gn Rza Can zel
(kemene icracs ) Ordu sarho Karlamas, Grc Horonu, Perembe horonunun oyun ve
mzikleri konusunu sundu ve bende bir soru ynelttim. Bu horonda kadn var mdr?
Varsa veya yoksa konumunu belirleyen olgu nedir? Kendisi olmadn syledi. Heminde
kadnlarn oyunlarda ayr tutulmadn ve erkeklerle birlikte oynayabildiklerini belirttii
fakat Remzi Bekr ( ya 80 civar ) nceden kadnlarn erkeklerle oynamadn ve benim
sorumu sorarken belirttiim gibi gnah kavramnn gemite Hemindeki horonlarda
kadnlarn olmamalarnn sebeplerinden olduunu kendisi de ifade etti.
unu syleyebilirim ki yukardaki aklamalar dorultusunda kadn gemite i meknlarda
( ev vs.) ve sadece kadn kadna yda birinci dereceden yakn erkeklerle oynanan
horonlarda varlk gstermitir.
Baz horonlar snflandrrken nceden kadnlarn dhil olmad fakat sonradan kadnlarda
oynasn diye hareketlerin yumuatld belirtilmektedir.
Kadn horonu kadnn ruhuna ve fiziine uygun olarak yumuatlm figrlerden oluur.
Geleneksel kadn dnlerine algc alnmaz Kadn horonlarnda erkek horonlarndaki
titremenin yerine bel kvrma, omuz sallama, gs silkme ve yaylanma gibi kadns almlar
arlktadr

2 Grme kiisi: 1939 Rize doumlu. 7 kz bir erkek ocuk sahibi 30 lup yalarna
kadar Rizede yaam
7

Erkek horonlarnda grlen kp kalkmalar ve kollarn omuz seviyesinden yukar

kaldrlmas kadn oyunlarnda grlmez. (Cihanolu Selim. S. 87)
T. Trk Mzii Devlet Konservatuar Halk Oyunu blm retim grevlilerinden Cavit
entrkle yaptm grmede Trabzonda artk kadnlarnda rnein yayla enliklerinde;
erkek figr olan hareketleri yapt fakat gemite iki kolu havaya kaldrarak yaplan belli
hareketleri kadnlarn yapmadn belirtmitir. Sz konusu hareketleri kadnlarn
erkeklerden daha iyi yapabildiini vurgulamakla birlikte bunun gelenekte ok ho
karlanmadn yakmadn belirtmitir.
Kadnn horonda ki konumunu belirleyen etkenin

fiziksel zayflklar olduu, baz

figrlerin yumuatlmas gerektii ve belli hareketlerin kadns olmakla zdeletirildiini de

grmekteyiz. Kadnn horondaki, konumunu belirleyen, kadnlar zerinde bask unsuru halini
alan, gelenein ekillenmesinde etkin olan dini inanlarn rf haline gelerek, ataerkil yapnn
da referans gstererek kadnn hareketlerinin kstlanmas noktasnda dayanak olarak
grld ulalan nemli bir gerektir.
Trabzon blgesinde Gemite kald vurgulanan Zevk3 ad verilen toplantlarda ki
kadnlarn varl bilinmekle birlikte burada zadece dipnot olarak belirtmeyi uygun
gryorum. nk burada bahsedilen kadnlar zevk leminin bir paras olmakla birlikte
Kol Bast4 oyununun ekillenmesindeki etkenlerden saylmamaktadr
Dans bir i olarak yapan

engi 5kadnlardan da sz edilmekte ve bu kadnlar erkek

meclislerine de katlabilen ve para kazanan kadnlar olarak karmza kmaktadr. engileri

ev kadnlarndan farkl dndm iin burada deinmeyi uygun grmyorum. Yine dipnot
olarak belirtilecektir.

3 Zevk:1930lar dan dan nce lem, zevk, kz saklamak olarak da geen sadece
Trabzona has bir durum olmamakla birlikte zellikle ei lm kimsesiz sahipsiz
kadnlarn bulundurulduu, erkeklerin gizli yer ve meknlarda elenmelerine zevk
lemi deniyor
4 Kol bast: zevk lemi esnasnda kolluk kuvvetlerinin basknndan ekinildii,
( nk kadn oynatmak yasak ) gizli olan bu toplantlarn basknlar esnasnda
ekillenmi figrlerinden olutuu sylenen bir oyundur.
5 engi: krsal da deil daha ok ehirde dn, snnet, vs. gibi toplantlarda oyun
oynayp trk syleyen ve para kazanan kadnlar ki bu kadnlarn erkeklerin olduu
meknlarda bulunabildiklerini kaynaklarda grmekteyiz.

Rize yresine de baktmzda ataerkin hkim olduu, kadnn horonlarda yine kendi
aralarnda kna, dn snnet gibi zel trenlerde oynadn kaynak kiinin 6 anlattklarna
dayanarak syleyebilirim. ( Grme kiisi u anda 75 yanda dolaysyla burada gemite
demek daha uygun olacaktr).Kadnlar, eer dardaki oyunlarda oynayacaklarsa zellikle
birinci derece akrabalarn

(dayolu halaolu amcaolu vs.) kollarna girerek, varlk

gsterebildiini, aksi durumlarda evre tarafndan uyarldklarn ve horondan ayrldklarn

grmekteyiz. Fakat ya olarak byk kadnlarn, horonlarda da trk sylerken de rahat
olduklar hatta Trk atmada 7 mstehcenlie varabilen kaidelerinde olabildiini grmekteyiz.
Burada kadnn konumunu belirleyen etken olarak dini gerekelerden referansla

kadn

yabancnn yannda oynamaz gnahtr syleminin varlndan sz edilebilir. Nitekim yal

kadnlarn zgrlklerinde herhangi bir snrlamaya neden olmayan inan kavram, gen
olan kadnlarn hareketlerini snrlandran bir referans olarak kullanlmakta, rfn
inanlatrlarak kadn erkein istedii yerde konumlandrd syleyebilir. Bir kadn dulsa
yda ei gurbetteyse evin dndaki oyunlarda oynamas sz konusu olmamaktadr. Bu evre
tarafndan ho karlanan bir durum deildir.
Rize Hemin yresinde horonlarn yapsn ve kadnn yerini anlamak iin Abdullah Akat 8 bir
makalesinde9 stanbul Hemin yardmlama ve dayanma Derneinin dzenledii
etkinlikleri anlatmakta, kltrn yaamas noktasnda dernein dzenledii eitli faaliyetler
ierisinde horon kltrn yaamak ve yaatma amacn gden insanlar zerinden tespitlerini
dillendirmektedir:
Heminde her i trk yoluyla yaplr Dernekte horonlar kadnlar ve erkekler tarafndan
birlikte oynanmaktadr. Ancak yalnzca kadnn oynad horonlara da tanklk edilmitir.
Kadnlarn yalnz oynadklar horonlar yresel kyafetlere bal olarak her hangi bir
yerlerinin almamas iin hareketlerin yarm yaplmas suretiyle oynanmaktadr ve
gnmzde stanbulda ki Heminli kadnlar bu kyafetleri giymese de figrler deimemekte
6 Muradiye Altun: 75 yanda, Rize Dz ky
7 Atma trk: Dou Karadeniz blgesinde doalama olarak en az iki kiinin
karlkl syledikleri trklerdir.( http://www.karalahana.com/karadeniz/akcaabatatma-turkuler.htm
8

9
9

ve yarm yaplmaktadr. Bu sebeple kadnlarnda itiraki asndan karma oyunlardaki sert

figrler oynanmamaktadr. Horonlarda da aslna uygunluk korunmaya allr komutu
yanl oynayanlar srekli uyarr.(Akat A.2012.S.213.214.215).
Bahsedilen komutu horondaki en sz geen Ortamdaki en yal kiidir ve tulumcuda dhil
horonun gidii onun elindedir Gelenekte bu kii erkektir. Kadn komutu gelenekte
olmamtr. Fakat gnmzde kadnlarn Komutu olarak varlk gsterdii bilinmektedir.
Komutunun gelenekte erkek oluu belki de ehir yaamnda kadnlarn bu grevi ifa
etmeyi isterken krmay dndkleri bir tabudur? Kyler de ve ehirde ki kadnlk rollerini
hangi unsurlarn ekillendirdiinin alld bir aratrmayla bu soruya cevap aranabilir.
SONU.
Dou Karadenizi incelemek istememin nedeni; annemin anlatlarnn benim iin ok deerli
oluuydu. Fakat grdm ki sadece kaynak kiilerle grmek veya edebiyat taramas ile dou
Karadenizde mzik kltrne dair ve bu kltr ierisinde kadn anlamaya ynelik
almalarn ok daha uzun bir alma sresi gerektirdiiydi.
Dou Karadenizde adm adm gezilerek zellikle szl tarih anlatlarnn ekillendii
bir almann tek bana yeterli olmasa da insan daha doru verilere gtrecei
kanaatindeyim. Nitekim aratrmam srasnda vardm en temel sonu: Dou Karadenizde
genel bir horon anlay ve bu anlay ierisinde kadnn her yrede farkl konumland
gereidir. Bu durumun en geerli nedeni olarak da blgenin corafi yapsnn, insan
ilikilerini ekillendirdii modern ulam olanaklarna, iletiim aralarna kavuulduu yakn
dneme kadar insanlarn birbirleriyle balant kurmalarnn gldr. almam Trabzon
Rize zelinde snrlayarak Karadenizde kadn, horonlarda kadn anlamaya ve anlatmaya
altm. Bu snrlamamn nedeni olarak da dier ehirlere ait sadece ktphane
taramalarndan faydalanarak bir eyler sylemem gerekecekti, bunu yapmak istemediim
iin bu iki ehir zerinden horonlarda kadna deindim. Yukarda da belirttiim gibi
genellemelerden zellikle kanmaya altm. rnein Artvin horonlarnda kadn gibi bir
yaklamn imknszln, kaynak kiiler ve literatrde karma kan veriler dorultusunda
syleyebilirim. Bu ehirlerde kadn iin ortak olarak unlar sylenebilir;
Kadnlar evde ve ev dnda yani yeniden retim ve retim srecinde en nemli aktrler
olmalarna ramen, karar alma aamasnda sz sahibi deildirler. Ataerkil yapnn bu
blgelerde de yaam ekillendirdiini sz hakknn erkeklerde ve yaa byk kadnlarda
olduunu syleyebiliriz. Kadnlarn elenmeyen, elenceden tamamen izole horon etmeyen
10

trk sylemeyen ya da mutlu olmayan sadece ezilen, smrlen insanlar olduunu sylemek
phesiz mmkn deil. Nitekim belli snrlar dhilinde ki bu snrlarn zaman zaman
inanca dayandrlarak (erkek-kadn horon oynamak gnahtr)erkek egemen anlaya
referans olarak gsterildiini ve ataerkin tasvip ettii snrlar dhilinde

(dayolu,

amcaolu, Teyze olu vs.) yakn erkek akrabalar iin geerli olmadn grmekteyiz. Bu
durumda da dini inancn ataerkin kulland bir bask unsuru olarak kullanldn
syleyebiliriz.
Kadnlarn ba, bahe, tarla ilerinde alrken hareketlerine belli snrlamalar getirilmezken ,
(zellikle gemi te) yaylada, evinin dnda elence ve horon esnasnda hareketlerin
snrlamalara tabii olduunu yine kaynak kiiler vastasyla renmekteyiz. Herhangi bir
yerde yazl olmayan, grnmeyen fakat yaam snrlayan ve ekillendiren gelenein
getirdii kurallar btn, kadn zerinde zellikle elenirken bir bask unsuru olarak
karlarna kmaktadr.

KAYNAKA:

KTAP:
1. E, Yldz. , E, Mehmet. , A, Aye. , G, zlem. , G, Mine. , K, Aya. ,K, Nadide. , U,
Glriz. , , rem. , D, Aye (2011). Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Anadolu ni.
Yaynlar: Eskiehir.
2. enel S.(1994). Trabzon Blgesi Halk Musikisine Giri .stanbul.
3. Cihanolu.(2004). Dou Karadeniz Blgesinde Oynanan Horonlar, Karlamalar
Barlar ve Halaylar. stanbul: Efsane reklam yaynclk.
MAKALE:
1. zkazan Alev. 2010 Bilim ve Toplumsal Cinsiyet. II. Kadn Hekimlik ve Kadn
Sal Kongresi: Kadn Grmeyen Bilim ve Salk Politikalar, 20-23 Mays.
11

2. Erdem, &Pulur, A.(2002). Dou Karadeniz Blgesinde Oynana Horon Tr

Oyunlar zerine Bir Aratrma. Gazi niversitesi Kastamonu Eitim Dergisi.s.225
3. tlen Nihal.(2011). . Toplumsal Cinsiyet Balamnda Halk
Oyunlarnda Kadn. Uluslararas nsan Bilimleri Dergisi. Cilt:8.Say:1.
S. 268.
4. Akat, A.(2012). Hemin ve Heminlilerde Dayanma Faaliyetleri.
Karadeniz Aratrmalar Dergisi. Say. 35. sf. 213,214.
GRME KLER:
1. Muradiye Altun: Rize 1939 doumlu. ( Ev Kadn ).30 yana kadar Rizede yaam
sonraki yllarda gidip gelmi. u anda Kocaeli Glck de yayor
2. Havva Murteza: Rize 1957 doumlu. (Ev kadn).15 yana kadar Rize de yaam.
Halen stanbulda yaamakta.
3. Cavit entrk: T Tmdk. Da Halk Oyunlar blmnde retmenlik yapyor.
4. Ayenur Kolivar. Yedi tepe ni. Edebiyat retmeni. Karadeniz Kadn zerine
almalar yapyor ayn zamanda Karadeniz mzii icracs.
5. Abdullah Akat: KT Mzikoloji Blm Bakan. Dou Karadeniz zerine
6.

almalar mevcut.
Rya A. Kksal: ynetmen Belgesel almalar var. Belgeseli bir avu cesur insan
Karadeniz kadnn anlatan almalar var.

NTERNET KAYNAK:
1. Yazmzn 4. Sayfasnda yer alan 1 no.lu alntnn kayna Ayenur Kolivar ait dou
Karadenizde geleneksel ve modern toplumdaki kadnlk durumlar balkl yazdan
alnt yaplmtr. http://biryasam.com.tr/Detay/41.

12