Migmar Tseten. Kho Bau Cua Dong Truyen Thua Sakya

KHO BU CA DNG TRUYN SAKYA
Dch t bn ting Anh: Treasures of the Sakya Lineage

Tc Gi Migmar Tseten - Bn dch Vit ng:Tu Php
MC LC
Li gii thiu
Li ni u
1. Bi Ca V i Ca Kinh Nghim Jetsun Dragpa Gyaltsen
2. Bi Nguyn Cu Hnh Phc Cho Tt C Chng Sinh ang Sng, Ngorchen Kunga
Zangpo
3. Gio L Ct Ty Ca o Pht, Phng vn Php Vng Sakya Trizin
4. Lch S Pht Gio, Gio ch Chogye Trichen
5. S Pht Sinh Nim Tin, Khenpo Appey
6. Bi Ca V Vic Lm Th No Da Vo Cc Gii c, Jetsun Dragpa Gyaltsen
7. Mun Gic Ng, Khenpo Appey
8. Bn Tnh Ca Tm, Php Vng Sakya Trizin
9. Gio L Ct Ty Ca o Pht, Phng Vn Sakya Pandita
10. Nm Kt Tp, Acharya Lama Migmar Tseten
11. nh Thc Pht Tnh, Khenpo Appey
12. Nm Con ng n Gic Ng, Khenpo Appey
13. Mi Bhumi n Gic ng, Khenpo Appey
14. Tng Phm ca Gio Php cho Kublai Khan, Chogyal Phakpa
15. S Hon Thin ca T Cch o c, Khenpo Appey
16. S Hon Thin ca Nhn Nhc, Khenpo Appey
17. S Hon Thin Ca Tinh Tn, Khenpo Appey
18. S Hon Thin Ca Thin nh, Khenpo Appey
19. Bi Ca Thm Hi V Th Cht Lnh Mnh, Jetsun Dragpa Gyaltsen
20. Bi Ca Tn Thn Ni Chn, Jetsun Dragpa Gyaltsen
21. Bi Ca Tm Thc Hnh V Gic Mng, Jetsun Dragpa Gyaltsen
22. Vua Ca Cc Bi Nguyn Cao Qu Khao Kht Cc Vic Lm Xut Chng, Tulku
Thondup Dch
23. Bi Ca Mang Li Kinh Nghim V Thc Hnh, Jetsun Dragpa Gyaltsen
24. Knh L n c Pht, Bc Thc Hin Mi Hai Vic Lm Gic Ng, Tulku Thondup
Phin Dch
25. Lch S Phi Sakya, Acharya Lama Migmar Tseten
Tiu S Cc Tc Gi
KHO BU CA DNG TRUYN SAKYA
Gio L T Cc Bc Thy
LI GII THIU
Li ni ca cc bc thy v i ging nh nc cho ngi kht, nh thuc cho ngi bnh v

nh ngi sao dn ng cho ngi lc li. Gio l gieo trng ht ging. Hiu bit v suy
ngm chng ging nh nui dng cy cn non. Ch nh vo vic kt hp cht ch tinh hoa
ca cc li dy vo cuc sng hng ngy c th gt hi c nhiu kt qu lnh mnh ca s
gic ng.
S bin dch cc gio l ngn gn ny ca cc bc thy v hc gi dng Sakyapa cho ti
nhiu hoan h c gii thiu. Ti cm n s n lc ca Lama Migmar Tseten em Gio
Php n ngi th tc trong dng tuyn tp sc tch ny.
Ti chc chn ni dung sch ny s li ch cho nhng ngi tm kim chn l uyn thm.
Vi s ban phc ca ti dnh cho s thnh tu ca mi n lc hng n s truyn b hc
thuyt v song ca ng Gic Ng. Nh cng c ny cu mong tt c chng sinh gii thot
khi au kh.
Php Vng Sakya Trizin
Thng T nm 2007
LI NI U
Tu vin ca dng Sakya Ty Tng l c s
lu i nht ang hot ng trong s bn dng
truyn ca Pht gio Ty Tng ngy nay. c
thnh lp bi Ngi Khon Konchog Gyalpo vo
cui th k mi mt, n tr thnh ngi nh
u tin cho dng truyn gio l c em t
n n Ty Tng bi dch gi ni ting
Drogmi Lotsawa v c h thng ha bi nm
bc thy sng lp ca phi Sakya. Thng tin chi
tit v hc phi, khi nguyn v hc thuyt ca
Sakya c th thy trong chng 25. Gio l
chnh ca hc phi Sakya, Con ng v Kt
Qu (lamdre), c t nn tng trn s thc hnh v bn tn Hevajra, quan im lun hi
v nit bn l bt kh phn. (Hnh bn: Tu Vin Sakya Monastery 127 km hng Ty ca th
trn Shigatse, Ty Tng).
Tuyn tp ny bao hm hng lot cc ch bao la ca o Pht trong phm vi ca ba yana
(tha), v tiu biu cho phng php gii thiu Gio Php ca hc phi Sakya.
Phi Sakya c bit n t lu v cch tip cn cn bng gia nghin cu v thc hnh,
cha tng nhn mnh ci no tt hn so vi ci cn li. Nt c trng khc ca phi Sakya l
tn tm gn gi y truyn thng Sutra v Tantra ca n mt cch y nht m

phi ny c th. Cc tc phm ca hc gi phi Sakya nh hng su sc trong mi trng
phi Pht gio Ty Tng v tip tc cho n ngy nay.
Tuyn tp ny quan trng v m t nhng nt c trng cc gio l ca cc bc thy thi
xa v ng thi, ph by dng truyn lin tc hng ngn nm. Cc bc thy ca qu kh l
Jetsun Dragpa Gyaltsen, Sakya Pandita, Chogyal Phagpa, v Ngorchen Kunga Zangpo. Bn
vn ca Ngi Jetsun Dragpa Gyaltsen c dch t mt tuyn tp cc bi ca huyn diu c
tm thy trong cc tc phm su tp ca Ngi. Bi ca di nht v bao hm nht l i Doha.
Tng t, cc bn vn ca Sakya Pandita, Chogyal Phagpa, v Ngorchen Kunga Zangpo
c ly t cc tc phm su tp ca h.
Cc v thy ng thi c k ra y bao gm His Holiness Sakya Trizin, nguyn His
Eminence Chogye Trichen, Khenpo Appey, v Lama Migma Tseten. Bn vn ca Php
Vng Sakya Trizin v Gio Ch Chogye Trichen c bin son t nhng bui ging dy
v ni chuyn. Mt lot bn vn ca Ngi Khenpo Appey c rt ra t gio l ca Ngi v
tuyt tc ca Ngi Sakya Pandita, quyn Lm Sng T Mc ch Ca c Pht. Bn vn ca
Lama Migma Tseten c rt ra t bi ging ca Ngi v gio l A T m Cu X lun
(Abhidharmakosa) ca Ngi Th Thn (Vasubhandu).
Bn vn trong tuyn tp ny c tuyn chn t bn su tp xut bn c nhn trong mt
chui c gi l ci thy.
LI CM T
Trc tin, vi lng tn knh su xa, ti mun cm n Php Vng Sakya Trizin v Gio
Ch Ludhing Khenchen Rinpoche v nhng hng dn khai sng ca cc Ngi, v cm
n Khenpo Appey Rinpoche, Geshe Tashi Namgyal v s gn lc lm d hiu nhng im
trng yu trong lc son tho bn vn ny.
K tip vi lng bit n ti nh li lng tt ca cc v thy ti Hc Vin Ty Tng ti
Varanasi, n nh hnh kin thc ca ti trong Trit hc o Pht: Ngi Gen
Thupten Tsering (Gaden), Gen Yeshe Thapkhe (Drepung Loseling), Gen Tsultrim Gyatso
(Drepung Gomang) v Gen Jampa Dhonyo (Sera) cng nh Ngi Sakya Khenpo Tashi
Sangpo v Sakya Tritso Khenpo.
Ti bit n s hp tc ca ti vi Hc vin Ty Tng v vi Ngi Samdhong Rinpoche (v
b trng xut sc hin nay ca chnh quyn Ty Tng lu vong), ngi gi cm
hng cho ti cng hin cuc i mnh cho nn vn ha tr tu Ty Tng qua s bo tn
mt hc phi ring bi ca truyn thng Pht gio Ty Tng.
Ti cng cm n Ngi Shabdrung Rinchen Paljor Rinpoche, Thartse Rinpoche, Dzongsar
Kyentse, Traleg Khyabgon, Tulku Thondup, Khenpo Gyatso, Lama Pema Wangdak, Lama
Kalsang, Lama Jamyang Legshe, Gio S Tashi Shering v Yeshe Jamyang Tsultrim v
s ng vin v h tr ca h.
Vi lng cm kch su sc, ti gi li cm n n Kunga Namdrol v Ani Jamyang v s

tn ty ca h trong nhiu giai on chun b khc nhau v quyn sch ny.
S to thnh tc phm ny s khng xy ra nu khng c nim hnh thnh ban u cho
ln xut bn ny ca Sam Bercholz, Hazel Bercholz, Sara Bercholz, Emily Bower, Ben
Gleason, v Nh Xut Bn Shambala. Ti rt bit n h.
Ti chn thnh cm n Jim Wilton v s hng dn php l v Tom Hlas to ra v
iu hnh website ca ti, w.w.w.lamamigmar.com.
Ti cm n s h tr ca ng nghip Raymond A. Kahng, Tin S Bernard Steinberg,
Greg Epstein v nhng gio s khc i Hc Harvard. Lm vic cng vi nhau l mt
nim vui thch.
Ti gi lng bit n chn thnh n Qu Ti Tr Schaffer v s gip v h tr lin tc
vic phin dch v xut bn.
Vi lng sng m su xa, ti hi hng quyn sch ny tng nh c Gio Ch
Chogye Trichen Rinpoche v Khenpo Rinchen vin tch, nu khng c cc Ngi ti
khng to c mi ni kt vi dng truyn bao la v uyn thm ca truyn thng Sakya.
Cui cng, ti hi hng quyn sch ny cho s trng th ca Php Vng Dalai Lama
Th Mi Bn.
1
Jetsun Dragpa Gyaltsen (1147 1216)
Bi Ca V i Ca Kinh Nghim
Namo gurubhadraya
n ch o s v bn tn c nhn an tr bt kh phn,
Bc hp nht mi phm tnh vo dng tm thc,
Con nh l vi thn, khu, thanh tnh;
Con cng dng thot khi ngi bm chp v s chp bm;
Con tn thn bng tm, vt ln hot ng ca ng, thot khi s to tc;
Con sm hi m khng vng mc bi ti li vi phm trong ba thi;
Con quy y khng i tng, thot khi s hi;
Con to tc v lng b tm khng c i tng,
Bn tnh ca iu l dharmata,1 nh khng gian;
Gc r ca cng c khng tch ly l s hi hng gic ng;
Chp nhn hin tng rng rang ca mandala ny;
Xin ban phc cho con, ng ban phc.
Ch khi no s thu sut c thit lp (thnh tu),

th s nh ch Pht tng ni,
Tt c thy bit v tnh khng u l ngun gc ca li lm,
Cho nn, s thy bit l khng th thy bit.
Ngi c tr tu, th khng thy bit;
Ngi c tr thng minh sc bn, th vt trn mi ngn t;
Vi ngi tinh tn, chng c g thin nh;
Vi ngi c nim tin, chng c nguyn nhn v kt qu;
Vi ngi c lng bi th khng c chng sinh;
Vi ngi tch ly cng c v tr tu, chng c Pht qu.
Thot khi nhng cc oan l vt ln tri kin, biu hin, v i tng, Madhyamaka,3
Chittamatra,4 v cn na,
biu hin trong ngn t l s to tc.
t duy trong tm l khi nim,
bn tnh5 th khng th biu hin v khng th ngh bn.
Chng no thy bit cn tip tc hin hu,
th chng gii thot khi mi au kh.
Da trn khi nim l i v minh;
nn mi ni rng, chng sinh b chm m trong bin lun hi.
Nu dng tm thc khng c gii thot bng vic nghe,
ng din t ci thy bng ngn t!
Vi kinh in, nguyn nhn, v upadesha,
ci thy c xc quyt, tm c thanh thn.
Ch khi thc hnh thin nh c thc hin,
th chng c thin nh v cng khng c ngi thin nh.
Thin nh , thot khi cc cc oan l khng c i tng,
do vy hy bung b cc hot ng v thc hnh ca mnh.
Vi tm khng c tm, hy nhn vo tm;
nu thy c, khng phi l t tm.
Vi ci thy khng c ci thy, t tm s c thy;
hy an tr khng sao lng trong tm khng c ci thy.
Nu bm luyn, hy to ni kt vi s trong sng;
nu tn lon, hy neo gi vi mc st ca s hi tng.
Thin nh l s trong sng khng khi nim.
ng din t thin nh bng ngn t,
khi cha kt ni c vi cam l ca kinh nghim!
Hy bt u vi vic pht trin lng bi v bodhichitta ( mun gic ng);
vo lc kt thc, hy hi hng cng c cho s gic ng.
Ch khi thc hnh hnh,
ngi ta kinh nghim c kin v thin.
C du n nhng iu thch th,
hy thc hin hnh khng ly v khng b.
ng t hnh vn t nhin khng gi to nh vy
v pha t hnh.
ng t hnh thm ving bn b
v pha c x ba bi.
ng t hnh khng bm chp vo mt s thch
v pha tham dc v sn hn.
ng t hnh bung x khng hot ng
v pha bt thin!
ng t hnh tnh ha hon ton ba tha6 vo o c b nhim .
ng t hnh thiu o c v v o c trong s trung lp.
Ch khi Pht qu c thit lp,
ngoi tm ra th chng c Gio Php.
Khi nhn bit c t tm, l Pht,
ng tm kim Pht ni no khc.
Hy ng t dharmakaya ang s hu hai thanh tnh7
v pha nn tng.8
ng bm chp ct ty ca Pht
trong rupakaya (Sc Thn), xut hin
nhm iu phc chng sinh.
V cn bn, chng c Pht;
ng hy vng t thnh tu.
V ti hu, chng c chng sinh;
ng s hi au kh.
Trong ci thy thiu t duy hay din t,
ngi ta b la gt bi vic nghe v
s suy ngm v sutra v tantra.
Trong thin nh khng b ri vo cc thi cc,
ngi ta b la gt bi vic to n lc ca thn v tm.
Trong hot ng t nhin khng ngng ca hnh,
ngi ta b la gt bi lc vo t hnh v c x ba bi.
Kt qu l, bt kh phn gia lun hi v nit bn,
ngi ta b la gt v b ri v pha hy vng v s hi.
Ci thy ca i Trung o
l cc lc khng o tng v khng phi l s xc nhn.
Thin nh y bung x thn v tm,
l cc lc khng o tng v iu khng cn n lc.
Hnh , nguyn nhn nn tng ca tham dc v sn hn,
l cc lc khng o tng v n khng ly hay b.
Kt qu , mahamudra,
l cc lc khng o tng v kt qu y khng c hy vng v s hi.
Nu khng to tc, l kin.
Nu khng sao lng, l thin.
Nu bung b hot ng, l hnh.
Nu t tm c nhn bit, l kt qu.
Nu ct t nghi ng, l kin.

Nu khng sao lng, l thin.
Nu khng bm luyn v chp gi, l hnh.
Nu cc phm tnh c y , l kt qu.
Ni chung, vi ngi nhn ra ci thy,
nu khng c i tng ca thin nh,
v i thin gi khng c mt thc hnh.
Nu khng c hnh thc hin,
l yoga thot khi hnh.
Nu khng c kt qu,
[trong bn vn gc Ty Tng thiu mt dng ny]
ci thy rt ro l khng c ci thy,
kt lun trit hc khng cn thit y;
thin nh cao nht l khng thin nh,
tm chp bm khng cn thit y,
hnh cao nht l khng hnh,
t hnh khng cn thit y;
qu cao nht l khng kt qu,
hy vng v s hi khng cn thit y.
Ni chung, khng c i tng thy trong Thc ti,
by gi, tng t, ci thy khng l ci thy.
Khng c i tng ca thin nh trong bn tnh bn nguyn,
gi y, tng t, thin nh l khng thin nh.
Trong trng thi t nhin,12 khng c hnh,
gi y, cng vy, hnh l khng hnh.
Nu kin khng c trung tm v gii hn,
chc chn ngi ta c th ngh n l khng gian.
Nu khng dao ng hay chuyn ng trong thin nh,
chc chn ngi ta c th ngh n l ni.
Nu s trong sng trong kinh nghim khng b che m,
chc chn ngi ta c th ngh n l mt tri v mt trng.
Nu khng ly hay b trong hnh,
chc chn ngi ta c th ngh n l mt t.
Nu khng c hy vng v s hi trong kt qu,
chc chn ngi ta c th ngh h thot khi bm chp.
Thin nh c th hoc khng th ha nhp vo ci thy,
nhng khi thin nh c ha nhp vo ci thy,
th chng c sao lng trong tnh rt ro bn nguyn.
Ci thy c th hoc khng th c ha nhp vo thin nh,
nhng khi ci thy c ha nhp vo thin nh,
th chng cn bm chp vo mi v ca dhyana.13
Kin v thin c th hoc khng th c ha nhp vo hnh,
nhng khi kin v thin c ha nhp vo hnh,

kinh nghim nhn bit ca thin nh v hu thin nh s khi ln.
V nhn bit khng khi ln trong tm,
vy ci thy cao c li g?
V n khng tr thnh mt gii c cho cc nhim ,
vy thin nh gii c ch li g?
V tr tu khng c kt ni vi lng bi,
vy hnh nghim ngt c li g?
V li lm ca ta khng gim, thm ch trn b mt,
vy Pht qu bn nguyn ch li g?14
Nu ngha ca s khng khi ln c nhn bit,
ngi ta t n gii hn ca kin.
Nu c hai thin nh v hu thin nh khng hin hu,
ngi ta t n gii hn ca thin.
Nu hy hoi v bo v b v hiu ha,15
ngi ta t n gii hn ca hnh.
Nu ngi ta t c c hai dharmakaya v rupakaya,16
ngi ta t n gii hn ca kt qu.
Kho st tm v kin;
xem coi c s hin hu hay khng hin hu ca thng kin v on kin?
Kho st tm v thin nh;
xem c thy s hin hu hay khng hin hu ca tm sao lng?
Kho st tm v hnh;
xem c thy s hin hu hay khng hin hu ca ci thy th tc?
Kho st tm v kt qu,
xem c thy s hin hu hay khng hin hu v kh nng chu ng gian kh?
Kin l s hng dn ca tm,
thin l con ng ca tm,
hnh l bn hu ca tm,
kt qu l ni tr ca tm.
Bu tri ca kin c xem l cao,
bin ca thin c xem l su,
lnh vc ca hnh c xem l ni trng trt,
thu hoch ca kt qu c xem l chn.
D con khng c c hiu bit tt nht,
nhng nh hc hi vi cc v o s uyn bc,
nh tch ly tri kin ca vic nghe v suy nim,
y l cch hiu ca nhn bit xut hin ra sao.
Tng t vi ci ch v c ca con ra bin,17
hiu rng cuc sng lm ngi l kh c c.
Tng t nh vin ngc trn nh u ca Takshaka,18
hiu bit rng kh tm c v o s.
Hiu c s thay i ca thn qua bn ma,
nh du hiu b mt ca ci cht.
Ging nh ngi b lu vong ni x s ca k th,
hiu rng mi th u phi b li sau khi cht.
Ging nh mu sc ca lng con cng,
hiu ra c mi s u sinh t nghip.
Nu bn tnh ca rng khng c nhn bit,
hiu c rng khng c vic sinh ra trong samsara.
Ging nh s phn chiu trong gng,
hiu ra bn tnh ca hnh tng l rng khng.
Ging nh thy s ph din trong gic mng,
hiu c rng bn tnh ca rng khng l hnh tng.
Ging nh mu vng rc r ca whey (cht lng ging nc cn li khi sa chua ng),
hiu ra bn tnh19 l hon ton thun khit.
Ging nh nhng m my, d bn, g st,
hiu ra vic da trn khi nim l ngu nhin.
Hiu c tnh da trn khi nim l samsara (lun hi),
hiu ra tnh khng khi nim l nirvana (nit bn).
Hiu c lun hi l au kh,
hiu bit gii thot l cc lc.
Hiu ra c hai hnh phc v au kh u khng hin hu,
hiu c rng khng bn nguyn l gii thot t ban s.20
Ni chung, nu nhn bit xut hin trong tm, l cc lc,
nu kin c nhn bit, cc lc ln na.
Huyn thn chn mui21 l cc lc;
nu khng c bnh tt, cc lc ln na.
Da vo n tu ni ho lnh l cc lc,
nu hot ng c t b, cc lc ln na.
Sinh k ph hp vi Gio Php, l cc lc,
nu t b sinh k xu, cc lc ln na.
Nhng i tng khao kht ca thn v tm tr trung l cc lc,
nu c kt ni vi phng php,22 cc lc ln na.
Bn b ng thun vi kin v hnh l cc lc,
thc hnh ni vng v l cc lc.
Khng bm chp v bm luyn thc phm v ti sn l cc lc,
khng xc nh ni c tr l cc lc.
Tnh bn khng c ngha v l cc lc,
nu c c t do, l cc lc.
Con khng phi l ngi c cng c,
nhng c sinh ra c thn ngi y v
truyn b Pht Php;
c hai iu ny xy ra cng lc.
Chuyn tm thot khi bm chp php th gian v
khi lng nhit thnh cho Gio Php tm linh;

La b x s b rung b ca mnh v
Gp v o s trong lc lu vong;
Nghin cu kinh in v
hiu c ngn t v ngha;
Tm c mt v o s ca Kim Cng Tha v
v c c y bn abhisheka (qun nh);
c ban trao truyn ming, cc hng dn v
s xut hin ca tri kin xc quyt uyn thm;
Khi dy s sng knh v thy v
tip nhn s ban phc vo dng tm thc;
Ct t nhng nghi ng v cc i tng bn ngoi v
khi ln tr tu t nhin;
C c s r rng trong giai on pht sinh bn tn v
kinh nghim c s nhn bit ca giai on hon thin;
C c sc nng ca cc lc23 rc sng trong thn v
s xut hin ca cc lc v tnh khng trong tm;
Hiu ra o tng l tng i v
hiu bit tnh khng l ti thng;
T b nhn thc v i tng
v c kt ni vi ci neo ca s hi tng;
S bt hnh c cp mt v
bn hu, s gii c xut hin;
Mt i tham dc vo i tng,
v c kt ni vi phng tin thin xo;
ang kinh nghim hnh phc v au kh
v hiu ra chng l huyn o;
Thy ni au kh ca chng sinh v
lng bi su xa khi ln;
a ra l l vi ngi i lp
v khi dy chng c trong chnh mnh;

Pht hin sui cng c
v loi b khi bm luyn ti sn v thc phm;
T b t hnh v
lm bt k hnh no mang li hoan h;
Cu mong vic lng nghe v tr tu cng gp g nhau;
cu mong kinh in v nguyn do cng gp g nhau;
cu mong dng truyn v v guru cng gp g nhau;
cu mong s thc hnh v cc hng dn ming cng gp g nhau;
cu mong s tinh tn v nim tin cng gp g nhau;
cu mong danh ting v phm tnh cng gp g nhau.
Nhn bit s chng xut hin
qua vic nghe m thiu tr tu.
Tri kin xc quyt s chng khi ln
qua l lun m khng ni kt vi kinh in.
S ban phc s chng xy ra
qua v guru (o s) khng c dng truyn.
S chng c thnh tu
qua nim tin m khng tinh tn.
Chng c li ch cho chnh mnh
qua hng dn ming m khng thc hnh.
Chng c li ch cho ngi khc
qua nhng phm tnh m khng c ting tm.
Khng c trng, t u con g bt u sinh?
Khng c con g, tri trng bt ngun ra sao?
Con g hay qu trng, ci no c trc tin?
Trong bn tnh khng hin khi
nu khng c s to tc bi iu kin,
th ci no trc, nguyn nhn hay kt qu?
Trong thanh tnh bn nguyn ca t tm,
nu c hai khi nim v tr tu khng hin hu,
th ci no trc, c Pht hay chng sinh?
V Gio Php24 khng hin hu t khi thy,
nu kt qu, Pht tnh, cha tng xut hin,
th ci no c trc, Gio Php hay c Pht?
Trong tuyt i chng bao gi c bt c g;
nu c hai o tng v khng o tng khng hin hu,
ci no trc, tng i hay tuyt i?
V trong tuyt i chng c Pht,
vy ai ging dy Tripitaka25?
Nu Dharma (Gio Php)26 khng c ging dy bi v thy,
Lm sao c c nhng b kinh in?
Nu ni rng S chm dt khng hin hu,
tt c nhng g c iu kin, c sinh v s cht,
cui cng u khng hin hu,
lm sao n c th l kt qu c pht sinh t hnh ng?
Nu bn tnh khng xut hin t khi thy,
Lm th no s c s chm dt?
Ngoi tr dharmata (php tnh)
chng c g hin hu trong bt c cch no.
Trong php tnh chng th bin i,
lm th no c th c sinh v t?
Nu tt c Gio Php u khng tht,
ti sao chng ta ngh chng ng tin?
Nu tt c Gio Php u ng,
Lm th no mi th u la gt?
Nu t thn samsara (lun hi) l au kh,
Thc hin iu bt thin l s cc k la di.
Nu khng c s gii thot n cc ci cao,
vic thc hin o c to ra gii thot nh vy l la di.
Nu kt qu ca t thn karma (nghip) l ng,
Th bn tnh, tnh khng, u la di.
Mt trng trong nc khng phi l mt trng trong bu tri,
nhng khng da vo mt trng , th s phn chiu khng xut hin;
tng t, bn cht ca mi th
c dy l hai chn l (nh chn v tc )
s chng c Gio Php no
m khng gm cha trong hai chn l y.
V bn tnh l khng tht v khng h,
bm chp vo hai chn l l b la di.
Thm mun cc i tng, ging nh kht m ung nc mui,
chng bao gi c th tha mn cn kht vo bt c lc no;
ging nh ngi ci nhn vo gng,
khi bung b bm luyn, ngi ta c tha mn.27
nhng gn sng ln tn ca sng duhkha28
khng bao gi c th loi b vo bt c lc no;
tng t nh khi ca ngn la tt,
nu chuyn i bt thin bng phng php,
[duhkha ca h] c ty tr.
T dng sng ca sinh, gi, bnh, cht
ngi ta chng bao gi c th t do vo bt c lc no;
ging nh vic xy cu trn sng,
nu nhn ra s bt sinh, ngi ta c gii thot.

i dng ca sinh t
khng bao gi c th kh cn vo bt k lc no;
ging nh s xut hin ca by mt tri;
nu loi b c s thm kht i tng,
[th samsara ca chnh h] c kh cn.
Cc hot ng kh khn c iu kin ca cng vic
chng bao gi c th hon tt vo bt c lc no;
ging nh s thay i knh o cho vic ti tiu
c [cng vic] nh n l, th cng vic hon tt.
Bng ti m c ca v minh
khng bao gi c th c loi b vo bt c lc no;
ging nh ngn n trong phng ti,
nu mt tri tr tu xut hin, [v minh] c loi b.
Mt tri tr tu ca s v ng
chng bao gi c th xut hin vo bt c lc no;
ging nh bui bnh minh ca mt tri mc,
nu Gio Php ti thng xut hin trong dng tm thc, th [tr tu] xut hin.
S nhim au kh ca khi nim
chng bao gi c th rt ra c vo bt c lc no;
ging nh v bc s c kinh nghim ly vin n ra,
nu c c nng lc gii c, au kh c ly ra.
S rng buc ca tnh tham lam ch k
chng bao gi c th ci c vo bt c lc no;
ging nh vic ci nt tht ca si ch,
nu hiu c nhng s hu l o huyn, s rng buc s c ci.
T ngc t ca ba ci sinh t
ngi ta khng bao gi c th c t do vo bt k lc no;
ging nh t nhn c th khi ngc,
nu gii thot khi xch st ca ngi bm chp v b bm chp, ngi ta c t do.
Thnh ph ca nirvana (nit bn)
chng bao gi c th n c vo bt c lc no;
ging nh v khch i vo con ng,
nu ni kt c vi s bt u ca con ng gii thot, ngi ta s n nit bn.
V guru, ngi bn tm linh,
chng bao gi c th gp c vo bt c lc no;
ging nh Dharmodgata v Sadaprarudita,30
nu nghip tch ly ni kt vi hin hu, s gp c guru.
Dng cam l ca hng dn khu truyn
khng bao gi c th c ung vo bt c lc no;
ging nh tm nc ung lc kht,
nu ngi t t b nhng hot ng [th gian] mt cch thch hp, t c ung.
Tnh bt nh ca Mahamudra
chng bao gi c th nhn ra vo bt c lc no;
ging nh con lc gp c con ca n,
nu tm c nhn bit, [mahamudra] s nhn ra.

Phng ra nhng li l theo l thng
khng bao gi c th cn vo bt k lc no;
ging nh vic ng ca hot ng kinh doanh v ht hng ha,
nu chm dt tnh da trn khi nim, [li l] s ht.
Ci th che du trong dng tm thc
khng bao gi c th c iu phc vo bt k lc no;
ging nh thuc cha bnh,
nu thc hnh ph hp vi Gio Php, [bnh tt] c cha lnh.
Vic s hu ba kaya (thn) v nm tr
khng bao gi c th t c vo bt k lc no;
ging nh vng quc c to nn t tch ly cng c,
nu hai tch ly c y ,
[cc thn v tr tu] y u t c.
Cc tu s thc hnh lng nghe v thin nh
c bit c mc ch ca sutra v tantra hay khng?
iu nguy him l khng ct b nghi ng;
xin ng ng v pha l thng.
Tt c cc v thy ging dy v vit lch
c c s li ch ca tr tu xc quyt hay khng?
Hy tm hiu trong hng dn ming thing ling!
C mt s nguy him m cc hc gi s cht theo li thng.
Mi thin gi v i no ang thc hnh,
xin ng tham gia ni chuyn v ch;
xin ng qu mong mun thc phm v qun o;
xin ng bm luyn vo mi v ca dhyana (thin).
Tt c hnh gi ca Gio Php t b iu bt thin
mong hy nhn thc thu o mt t v sutra v tantra,
thnh thong hy i theo v guru nh mt ngi phc v,
hy lun nhn vo tm mnh.
Nu li bing i vi c hnh,
[hy nh] s v thng v ci cht trong tm!
Nu tham dc v sn hn khi ln hng n i tng,
[hy gi] dharmata (Php Tnh) v Gio Php trong tm!
Nu b kt ni vi vng lun qun ca ngi v cng vic,
[hy gi] hiu bit v s la gt ca Mara (Ma Vng)!
Bt chp vic g ngi ta c th lm, nu khng c hnh phc,
[hy gi] nhng khim khuyt ca samsara trong tm!
C Gio Php, i ny v i sau u hnh phc,
trung m hin ti (bardo i ny) c hnh phc,
ti sinh c hnh phc
[] chnh l cc lc v khng sinh.
Hnh gi c hnh phc, ngi khc hnh phc, c hai u hnh phc,
th nn, hy lun gi vic thc hnh Php.
Vo lc c c cuc sng lm ngi y ,

ti sao khng thc hnh Gio Php tm linh?
Nhiu ln c cng v guru thing ling,
ti sao li khng lm va lng Ngi?
Nhiu ln khn cu hng dn khu truyn thm su,
ti sao li khng lm bt c thc hnh no?
Nhiu ln khi dy tri kin xc quyt trong Gio Php,
Ti sao li n quay ngc tr li ln na?
Ni chung, ri b qu hng sng lu vong,
d b chia ct khi qu hng cng khng hi tic.
Hy lun hng tm n Gio Php tch cc,
d sinh vo ci a ngc cng khng hi tic.
Hy nng ta vo v guru nh bn tn chnh,
D ngun vui ca mnh b cn cng khng hi tic.
Hy lm bt c phc v sng knh no n v guru;
d Ngi khng quan tm n t; ngi t cng khng hi tic.
Khn cu gio l upadesha ph hp vi kinh in;
d khng th thc hnh cng khng hi tic.
Hnh o c chnh l t b nhng hot ng,
d cha t c siddhi 31 cng khng hi tic.
Bo v ha nguyn l cng vic chnh ca mnh;
d b bn b nho bng cng khng hi tic.
Tiu tn cuc sng trong Gio Php tch ly cng c;
d c cht i cng khng hi tic.
Cu mong ng to hi tic cho chnh mnh;
d ngi khc trch c cng khng hi tic.
mt mnh khng bm luyn bn b;
d khng c ngi i theo cng khng hi tic.
Hy nhn vo tm nh s nhn bit chnh ca kin;
d nhn bit l nh b cng khng hi tic.
Da vo vic n ung ha hp bnh tt;
d b bnh cng khng hi tic.
Thc hin hnh ph hp vi nguyn th;
D tr thnh t hnh cng khng hi tic.
Hy xt li ca mnh, ng xt li ngi khc;
d khng c yu thch cng khng hi tic.
Xem li ch ca ngi khc l quan tm chnh ca mnh;
D li ch ca mnh b mt i cng khng hi tic.
Ht mt bi ca nh ph hp vi kinh nghim;
D mt i cuc ni chuyn phim cng khng hi tic.
p dng cc cch tit kim i vi ca ci;
d l nghi c ngho nn cng khng hi tic.
Ging nh vic nm hn vo i dng,

xin hy tm kim Gio Php khng th thay i!
Ging nh ct t ngn cy chui,
xin hy tm kim Gio Php khng sinh khi!
Ging nh nh sng trong m ti,
xin hy tm kim Gio Php gii c!
Ging nh t ca Vedic Brahmin (B la mn theo phi V ),
xin hy tm kim Gio Php ca kinh in vng chc!
Ging nh p dng a-xt vi vng,
xin hy tm kim Gio Php c ch!
Mc d cc v h php gi ca n cha,
c v nh ang sp nh, sp nh, nhng h khng nh.
Mc d c nhng ngi bnh thng tng trng quyn lc,
dng nh c hnh phc, hnh phc, h li au kh.
Mc d c nhng hnh gi ca Php i mt vi gian kh
dng nh khn kh, ng thng, h li hnh phc.
Mc d s giu sang xut pht t rng lng
c v nh hao mn dn, suy yu dn, nhng li tng trng.
Chng sinh v ch Pht ngang bng nhau,
nhng hnh phc v au kh to ra s khc bit to ln gia h.
Ta v ngi khc ngang nhau,
nhng nguyn nhn bm chp to ra s khc bit ln gia h.
K th v tr em ngang nhau,
nhng lng t-i v sn hn to ra s khc bit ln gia h.
Mi ngi u c c thn ngi nh nhau,
song, chin thng hay tht bi to ra s khc bit ln gia h.
Chng sinh no c c thn ngi,
ng vui sng trong hot ng ti li;
v au kh ca cuc sng ny l khng th chu ni,
sao khng tnh n nhng au kh ca cc ci thp?
Mi cng c ta thc hin,
hy thc hin kt ni vi ci thy v hi hng;
xin ng lm n tr thnh cng c nhim .
Khng c hnh phc cho chng sinh trong lun hi
nu ngha khng hin hu trong chnh mnh,
th vic ban gio l c ch li g?
Khng loi b suy ngh v cuc sng ny,
vic i vo Gio Php c li ch g?
Khng s hi sinh v t,
Vic ging dy ch dn khu truyn c li ch g?
Nu khng ct i nhng ru ria ca vic da trn khi nim,
th vic ct tc trn u mnh c li ch g?
Khng em s thay i vo nhng nhn thc thng thng,
th vic thay i mu ca tm vi c li ch g?
Nu khng nng ta vo nhng guru thing ling,

Th vic t b x s ca mnh c li ch g?
Nu khng thc hnh cc hng dn khu truyn,
th vic nghe v suy ngm c li ch g?
Khi thi khc ca ci cht xy n, chng g c th gip c, ngoi tr Gio Php.
Ni chung, mt guru tham lam v di tr,
chng c thi gian ban hng dn khu truyn thm su;
k di tr ph trng lm m mui vi ngha tm thi
chng c thi gian gp c ngha dt khot;
k qu phng i v au kh ca lun hi
chng c thi gian t c nit bn.
Ngi n t bng en to ln ca v minh
chng c thi gian cho mt tri tr tu h rng.
Nu ngha ca vic so snh v o nh c nhn bit,
th ngi ta tm c li l ca chn l.
Nu ngha ca s khng hin khi c nhn bit,
th ngi ta tm c o tng.
Nu ngha ca nhn qu c nhn bit
th ngi ta tm c ngha tm thi.
Nu ngha ca s so snh vi khng gian c nhn bit,
th ngi ta tm c ngha xc quyt.
Nu ngha ca rng khng c nhn bit,
th ngi ta tm c tnh da trn khi nim.
Nu kt ni c vi tm v guru thing ling,
th ngi ta tm c hng dn khu truyn.
Thm na, tuy hiu c nhiu Gio Php,
nu khng phi ngi nhn thch hp ca li hng dn,
kin s khng c nhn bit.
ng b sao lng bi nhng sao lng th gian
v vic khng ct t c nhng pht trin theo l thng.
Nu khng th sng ni ho lnh,
ngi ta s khng t c siddhi (thnh tu);
t b v qun i vng lun qun ca ngi v s vic.
Nu mm mng ca s ti thng khng c nhn bit,
th chng c tinh hoa trong lp v bn ngoi v gi tr ca l thng.
Khng nn sao lng bi tm php th gian,
hy t b cc hot ng, nn tip tc thc hnh.
Hy thy s ni kt gia kin v thin;
hy thy s ni kt gia hnh v thi gian;
hy thy s ni kt gia hng dn khu truyn v kinh in;
hy thy s ni kt gia con ngi v s thc hnh Gio Php;
hy thy s ni kt gia thin nh v hu thin nh;

hy thy s ni kt gia dng truyn v v guru.
Ni chung, khng c kt thc vi ngn t ca sutra v tantra;
ngay by gi, hnh ng quan trng l ngng li li ni.
ct t nghi ng trong ngha;
gi y vic quan trng l ngng tm kim.
[ l] khng c mc tiu trong cc hot ng th gian,
by gi hnh ng quan trng l t b sao lng.
Ngi ta khng th l thuc vo Yama,32 Thn Cht,
By gi hot ng quan trng l thc hnh;
gi cht l bt nh, hy biu l s sing nng.
Nu c hnh phc, l lng t ca v guru,
nu bun phin, th n l s lu xut t nghip trc;
nu b mt mt, ng chn nn,
v nu thnh t, ng kiu cng.
Ngi c nim tin
vo tm mi bn ngn cng ca Gio Php
c th t b hnh ng ti li.
Ngi ta phi dn thn vo hot ng o c;
cn thit phi c mt tm khng c hot ng th gian.
Hn na, hy t b v qun i cc hot ng Gio Php.
ng nn ph bng Gio Php;
cng ng lng m ngi khc.
V nhn thc c s nhm ln gia Gio Php v con ngi,
nu hi rng iu c nhn thc ra sao,
mt ngi b xem l m lm vi Gio Php
v h km thng minh v t hc hi.
Khng c mc ch ca nhn bit,
phng i qu mc, xem thng Gio Php v con ngi,
b che ph bi m di ng khinh ca tnh da trn khi nim,33
b chim ot bi cm by ca mara,34 ca tnh t cao t i,
khng c quan im nhiu ngi cng mt ch hng,
cng xa ri Gio Php Kadampa35 v b i!
Nh khng phn bit gia ly v b ca iu thin v bt thin,
gi v thnh tho m khng c hiu bit, khng c nng nhit,36
ngi ta thc hin hnh phng tng,
to s la di, trn y x s vi s di tr,
cng xa ri Gio Php Yogin37 v b i!
chp nhn Mantra B Mt38 l Gio Php,
li khng s hu con ng chn mui ca abhisheka39
v tch khi quan im ca phng php40 con ng gii thot
v khng gp c c Th Tn ca Mantra B Mt,41
cng xa ri Gio Php Mahamudra (i n) v b i!
chp nhn Mahayana (i Tha) l Gio Php,

b tch ri khi lng bi v b tm,
hnh ng, Gio Php, v con ngi khng c ni kt
trong Gio Php ca nn tng khng n lc42,
cng xa ri Gio Php Dzogchen43 (i Vin Mn) v b i!
Ging nh sng th, cc kt tp (un) u khng c nn tng,
ni c th l m s ming, s mt, s np nhn,
tm mt c tnh m khng c nn tng ca c tnh;
cng xa ri Abhidharma44 v b i!
S tnh ton ni kt mu thun vi mu thun
vi v bn ngoi la gt, di tr, khng tht l v ngha,
khng li ch cho tm, ngi ta b la gt vo lc cht;
cng xa ri Gio Php Lun l v b i!
C khi u bn trong ca vic bm chp chn l trong hnh tng la gt,
gi cht s chp nhn ca tnh khng nh tinh ty,
vi n lc thit lp s ta khp ca gi thuyt45 khng quan trng;
cng xa ri Madhyamika (Trung Qun) v b i!
Tiu tn cuc sng vo nhng li l theo l thng,
mc d am hiu, ngi ta li khng hiu c ngha ca tm,
ngi ta cht trong thn o tng vo lc cht;
cng xa ri Gio Php Bin Chng v b i!
Bc thy, khng c cc phm tnh,
to ni kt46 Gio Php vi ba iu sau
tham lam a mt gi c cho Gio Php,
thch th phi ngu ca v guru khng c samaya,
bm luyn vo c hai s ha hp47 v gii thot48 m khng c phng php49;
cng xa ri Gio Php Vajrayana (Kim Cng Tha) v b i!
B gi cht trong ngc t t hnh ca thn v ng,
t tm khng c kin v ngha ca thin.
Gian kh nhn i l khng mc ch;
Cng xa ri Gio Php c Th Phong v b i!
Thin nh ngu si m khng lng nghe v suy nim
xy dng hay may v khi ngi,
c x vi t hnh nu i vo lng mc,
thi thin nh kt thc trong gic ng l m, u oi,
nu tm kim, ch tm kim qu tng,
cho php ngi no c qu tng c vo ca,
ngi khng c qu, chn li ngoi cng,50
nui dng thn nhn bng ca cng dng;
cng xa ri Gio Php ca i Thin Gi v b i!
Khng hiu bit, nu Gio Php thm su c gii thch;
thch th tn hng nhng vui a, ni chuyn phim khng mc ch, ca ht v nhng iu
nhy ma quyn r;
la gt c Gio Php v kin ch bng ming,
to vu khng v nghi ng ch ny v ch khc,
nu c th, i nh cp ti sn ca nh hng xm,

r b trch nhim gia nh nh chng c g khc lm;
cng xa ri Gio Php Ngi Ni Tr v b i!
li nhun, danh vng, xung t, tranh ci, sinh k, tht vng, khng tha mn,
l ngun gc ca bt hnh, au kh, ngc vi Gio Php o c;
tiu tn cuc sng trong khn kh m khng c bt k mc ch no,
chng cn ch no c th i ngoi tr ba ci thp;
xa ri Gio Php Ch Nh v i!
Trc tin t b hot ng bt thin;
lc gia, t b hot ng th gian;
sau , t b hot ng Gio Php.
Tm ca yogin bung b cc hot ng l hnh phc;
i thin gi m thu gp ca ci l ngi thng;
thin nh vi cc c tnh l da trn khi nim;
thin hnh ca thn v ng l t hnh.
Khng hot ng, cho su thc51 c bung lng.
Nu bm chp, bm luyn bn tn cng l s l thuc.
Nu khao kht, thm mun Pht qu cng l s la gt.
Nu chp cng, bm cht vo Gio Php cng l s la di.
Ha tan tnh gic vo trng thi t nhin.
y l hng dn khu truyn cho ngi hiu bit;
tnh gic chuyn vo s rng khng ca tm,
nhng c tnh ca s bm chp v ngi chp bm c gii thot ngay ti ch ca n52,
ngay c ci gi l quan im nh kin cng khng hin hu;
tm khin kin c xc quyt l hnh phc.
Khng sao lng chuyn thnh khng thin nh;
ngay c ci gi l hn trm v tro c u khng hin hu;
tm khin s thin nh c vng chc l hnh phc.
Hnh xy ra t nhin chuyn thnh bt tn;
cc c tnh ca t hnh c gii thot ngay ti ch ca n;
ngay c ci gi l ly hay b u khng hin hu;
tm m hnh c xc quyt l hnh phc.
Bt t chuyn vo trong trng thi bt sinh;
cc c tnh hy vng v s hi c gii thot ngay ti ch ca n;
ngay c ci gi l hin ti v tng lai u khng hin hu;
tm m kt qu vng chc l hnh phc.
Kin c pht sinh khng b che lp,
nu o tng c tiu dit, n c tiu dit bi iu ny (kin);
v khng s hu nh kin kin c,
khng c s gy hi ca ngi bm chp v b chp bm tht ng ngc nhin!
Thin nh khng to tc xy ra mt cch t nhin,
nu con ng v cc giai on c t n, chng c t n bi iu ny;
v khng s hu nguyn nhn ca vic tp trung vo i tng,
khng c s gy hi ca hn trm v tro c l ng ngc nhin!
Hnh lin tc xy ra t nhin,

nu bung b bm chp, n c bung b bi iu ny;
v khng s hu t tng phn bc v kin lp,
khng c s gy hi ca ly v b tht ng ngc nhin!
khng tm kim kt qu c to ra mt cch d dng,
theo thng l, dharmakaya t c bi iu ny,
v khng s hu t tng bung b v thnh tu
khng c s gy hi ca hy vng v s hi tht ng ngc nhin!
i khi c cc lc trong khng gian ca bu tri;
l cc lc trong trng thi khng c cc cc oan v trng tm.
i khi c cc lc trong y su ca i dng;
l cc lc trong trng thi khng chuyn ng v kch thch.
i khi c cc lc trong mt tri v mt trng;
l cc lc trong trng thi trong sng khng che m.
i khi c cc lc gia sng;
l cc lc trong trng thi lin tc.
i khi c cc lc trong s hin din ca v guru;
l cc lc trong hng dn khu truyn loi b s pht trin.
i khi c cc lc trong an tr lc nhp tht;
l cc lc trong vic thc hnh ni ho lnh.
i khi c cc lc gia ch;
l cc lc trong vic em hnh tng vo con ng.
i khi c cc lc trong mt lot cc yogin;
l cc lc trong vic so snh cc nhn bit.
i khi c cc lc gia cc ngi ci hnh kht;
l cc lc trong vic thc hin hnh cng mt v.
i khi c cc lc nu x s c m mang;
l cc lc trong vic lang thang khng mc ch v n c.
C cc lc khi thng tr trong thc ti,
l cc lc trong trng thi khng thnh kin hay cc b.
Vo lc u, s bn bc tt p khi ln,
vo lc gia, khi ln s thch th,
cui cng, cc lc tm thc hin khi;
nh ri b cc hot ng, ngi ta c ni kt vi
s khi u ca con ng,
nh bung lng, con ng v cc giai on c t n,
nh che u,53 ngi ta c th thy khong cch xa r rng.
Thm ch a ngc su nht ca chng sinh,
l cung in Gio Php ca ci Akanistha.54 (Tri Sc Cu Cnh)
Ngay c s au kh ca nng v lnh,
l dharmakaya (Php Thn) thot khi s pht trin.
Thm ch nhng kt lun trit hc khng thuc o Pht,
u l ngha tinh ty ca Madhyamaka.

Ngay c hng dn khu truyn ca v guru linh thnh
l o tng b la gt bi o tng.
Thm ch kinh nghim v nhn bit ca hnh gi
l s v tranh trn nc.
Ngay c s xut hin ca nm con ng v mi giai on (thp a)
ging nh vic m s sng trn u con th.
Thm ch c Pht thnh tu
cng ch l danh hiu khng rt ro c thc.
Ngay c dharmata c thit lp bi tnh gic
l cy chui rut rng bn trong.55
V nhn bit ca thc ti m khng c hnh ng
v ngn t ca kin khng c tri thc chc chn,
u tng t nh nhau, l s nguy him ca sai lm.
V hng dn khu truyn v vic bung lng cc gic quan
v lc mt su thc gic gy ra sao lng
V s t b c pht sinh mnh lit v
hnh c x th tc ca ngi in
V hon ton cn kit hy vng v s hi
v s c cm ca ngi k bn trong
Bi ca ca kinh nghim ny c ht bi upasaka Dragpa Gyaltsen. c t nn tng trn
c hai sutra v tantra, bi ca c son tho thnh th v c t im bng th k trang
hong lm gim kiu mn ca hc gi v gia tng lng nhit thnh ca ngi sng m.
Nh th, gio l v bi ca c hon tt.
Ch Gii
1. Dharmata (Php Tnh) m ch bn tnh ti hu ca Php, thot khi cc cc oan.
2. S tch ly tr tu v cng c.
3. Madhyamaka (Trung o) l kt lun trit hc nhn mnh s thot khi cc cc oan.
4. Chittamatra (Duy Thc) l kt lun trit hc nhn mnh thc ti ti hu ca tm.
5. Trong bi cnh ny, bn tnh m ch bn tnh ca thc ti l thot khi cc cc oan.
6. Ba bnh xe l qu tng, ngi cho, v ngi nhn.
7. Hai thanh tnh l s thot khi che m ca nhim v tri kin ca dharmakaya.
8. Trong bi cnh ny, nn tng m ch nguyn nhn lin tc, thot khi cc cc oan, bao
gm tt c cc php trong lun hi v nit bn.
9. Mahamudra, hay i n lin quan n vic nhn bit s hp nht ca trong sng v
rng khng trong tng bn tn trong thc hnh tantra du gi bn tn cao nht.
10. Trong bi cnh ca kin (ci thy), thc ti c ngha bn cht ca s vt thot khi cc
cc oan.
11. Trong bi cnh ca thin, bn tnh bn nguyn l bn tnh nn tng ca tm khi thot
khi cc cc oan.
12. Trong bi cnh ca hnh, trng thi t nhin c ngha bn cht ca s vt thot khi cc
cc oan.
13. Dhyana (Thin Na) l thin nh tp trung.
14. Pht qu ban s l Pht tnh khng iu kin ta khp tt c chng sinh.
15. Ph hy c ngha tiu dit k th ca hnh gi v bo v l bo v nhng ngi i
theo hnh gi.
16. Dharmakaya (Php Thn) l kt qu ca s tch ly tr tu, s nhn bit trn vn ca
bn tnh ti thng ca tm. Rupakaya (Sc Thn) l kt qu ca s tch ly cng c, xut
hin theo quy lut t nhin trong ci Pht v lun hi.
17. Dng ny lin quan n php loi suy ni ting v ci ch bng g tri bng bnh trn
mt bin v c hi him hoi ca con ra bin ni ln mt nc m u ca n chui lt vo
ci ch.
18. Takshaka, mt trong tm long vng, trn nh u c vin ngc qu.
19. y, bn tnh m ch tnh khng.
20. Thot khi ngun gc c ngha khng iu kin.
21. Huyn thn chn mui m ch thn ngi nh kt qu ca nghip chn mui.
22. Phng php m ch thc hnh ca Kim Cng Tha.
23. Sc nng ca cc lc lin quan n cc lc, kt qu t vic dn thn vo thc hnh
giai on hon thin ca du gi ni ha.
24. y, cc php m ch cc s vt s hu nhng c tnh.
25. Tripitaka (Tam Tng Gio in) l kinh sch c cng nhn ca o Pht bao gm ba
phn: Vinaya (Lut tng), Abhidharma (Lun tng), v Sutra (Kinh tng).
26. Dharma (Gio Php), y m ch hc thuyt ca c Pht.
27. Hai dng u ca bn dng k m ch hon cnh chung ca lun hi, hai dng th hai
m ch cc phng php t mnh gii thot khi cc hon cnh .
28. Duhkha l t ting Phn c ngha au kh.
29. Gio Php cao nht l Gio Php th tc cao nht t c nh giai on th t ca
con ng chuyn cn, trc tip i trc con ng ca ci thy.
30. iu ny lin quan n cu truyn ca Ngi Sadaprarudita thy trong bn dch ca
Edward Conze, S Vin Mn Ca Tr Tu Trong Tm Ngn Cu V Bi K Tm Tt (Bolina:
Bn Ma, 1973), chng 30.
31. Siddhi bao gm c hai siddhi thng thng (giu sang v.v..) v siddhi phi thng (ton
gic).
32. Yama (D Ma Thn Cht) vua ca ci cht.
33. n d ny lin quan n vic ni v thc hnh Gio Php t quan im da trn khi
nim thanh tnh khng kt hp vi kinh nghim c nhn.
34. Mara (Ma Vng) m ch chng sinh v cc th lc gy chng ngi cho thc hnh tm
linh. Thng thng h c chia thnh bn phm tr: mara ca cc kt tp (un), mara ca
nhim , mara ca s cht, v mara l con trai ca tri dc gii (Cupid).
35. Dng truyn Kadampa c t nn tng Ty Tng bi bc thy Jowo Atisha ca n
vo gia th k th mi mt. Dng truyn ny ni ting v s truyn b rng ri gio l
Rn luyn Tm, nh By im Rn Luyn Tm v cc gio l khc.
36. y, sc nng m ch trnh nhn bit u tin ca con ng chuyn cn trc khi
nhn ra tr tu nh la ca con ng ca ci thy.

37. Yogin l hnh gi tm linh.
38. Mantra B mt l tn thng thng cho gio l tantric trong Pht gio Ty Tng.
39. Abhisheka l phng php t gic ng trong mt i bng vic to ra cn nguyn l
thuc c bit gia nguyn nhn cc kt tp, nguyn t v ayatana v kt qu cc kaya
(thn) v tr tu v cng gii thiu t vo Vajrayana.
40. Quan im ca phng php con ng gii thot l nhng hng dn v thc hnh
thy trong Vajrayana.
41. y, Th Tn ca Mantra B Mt l mt bn tn; gp g m ch vic nhn ra bn tn
nh Vajrayogini nh s hp nht ca trong sng v tnh khng, hay Mahamudra.
42. Php ca nn tng khng n lc m ch bn tnh ca tm, s hp nht ca trong sng
v tnh khng.
43. Dzogchen, hay ati yoga (i Vin Mn) l gio l cao nht ca phi Nyingma thuc
Pht gio Ty Tng.
44. Abhidharma (gio l A T m) l cc kinh in v lun ging lin quan n vic rn
luyn tr tu.
45. Gi thuyt khng quan trng l mt thut ng trong php suy lun.
46. To ni kt vi Gio Php c ngha to ra t.
47. Hp nht m ch du gi hp nht vi mt phi ngu phm tnh.
48. S gii thot c ngha nghi l tiu dit khin gii thot chng sinh xu c
49. y, phng php m ch lng bi v ng c thch ng.
50. on ny m ch cc i hnh gi t ra thin v vi nhng ngi em qu tng v
pht l nhng ngi khng c qu tng.
51. Nm gic thc ca thn v thc.
52. Gii thot ngay ti ch ca n c ngha thot khi cc cc oan nh nguyn.
53. Che u m ch s che mt.
54. Akanistha l ci tnh ca sambhogakaya (Bo Thn).
55. Cng ging nh cy chui th rng rut hoc khng c li, Php tnh cng khng c
thc th bn trong.
2
Ngonchen Kunga Zangpo
Bi Nguyn Cu Hnh Phc
Cho Tt C Chng Sinh ang Sng.
Cu mong gio l v gi ca ng Ton Gic, cnh ca duy nht qua hnh phc bao gi
cng xut hin n vi chng sinh ang sng, khng bao gi suy gim vo bt c ni chn
hay thi gian no m lan ta n tn cng ca mi phng.
Cu mong cc v thy v song v nhng ngi bn tm linh ca chng ta c trng th v
nng cp, cc bc yu mn tn ngng Pht gio nhiu hn chnh cuc sng cc Ngi m
lng bi v tr tu cc Ngi th bao la rng ln.
Cu mong tp hi tu s thc hnh gio l c Pht lun ko di cc cng vic ca h ta

khp mi phng, v h ch cho chng sinh con ng c hnh v gnh vc gnh nng to
ln ca vic ging dy v thin nh.
Cu mong tt c nhn loi thot khi nhng ni s hi ca tui gi, bnh tt v ci cht, v
sng vi chnh kin hin hu trn th gian ny. Cu mong tm h tng trng yu thng
ln nhau v nim hoan h v tn lun gia tng cho mi ngi.
Cu mong cc thnh ph trn tri t c tt p, treo hng lot c cu nguyn, sch s v
kh lay ng trong nhng cn gi nh, cu mong nhng c dn khng b ngho kh m mc
qun o tt v c nhiu chu bu lu di.
Cu mong mt ca chng sinh ang sng c vui v nh bu tri to s huy hong bng
nhiu m my bng vng hoa sm chp, trong khi di t nhng con cng nhy ma vui
thch nh cn ma ro ri xung v tip cn nh nhng.
Cu mong nhng ngn ni c trang hong bng nhng thm c ln tn, nhng m hoa
di v nc xung, v cu mong cc thung lng trn ngp ng cc v cc vt nui thnh
by n cng ha trn vi nhau, trong lc ngi ta ht nhng bi ca pht sinh t hoan h,
trong t do khi kiu mn, chin tranh, v bt ha.
Cu mong lut php tt p ca chnh quyn trong cch thanh bnh v dn chng n
ngi cm quyn vi lng tn trng chn tht mi mu thun bn ngoi v bn trong c
thanh thn, tnh trng hnh phc chim u th nh trong Thi Hon Thin.
Cu mong mi n cha c trang hong nhiu hnh nh ca ng Gic Ng v nhiu kinh
sch linh thing, cu mong cn ma th phng to ln c tng trng nh v s m my
cng dng t ch thin.
Cu mong s tng nim v hc hi kinh in tng trng trong mi tu vin, mi tu vin trn
y cc tu s trong y o mu vng ngh v ngi bn tm linh, cc v duy tr gio l ca bc
Thnh v cng hin ngy thng ca h bn lun, ging gii v vit v nhng li ca Pht.
Cu mong gio l linh thing ca ng Gic Ng Ban phc, nng cao cc t thng
thng, ngi mi tu, tng v ni, mi ngi u c hnh o c, l s thanh tnh hon
m v sing nng trong hc tp, qun chiu v thin nh.
Cu mong cc thin gi, ngi t b mi sao lng c gia tng s thnh tu thin qun
i theo s t b; thot khi mi bn rn v gy hi, cu mong h bao gi cng tr ni thanh
tnh trong c c.
Cu mong iu ny, gii thin gi ca chng ta, cc v cu nguyn v cng dng vi nim
tin c bit, c ban phc vi s thnh vng khng nhim bi ngh nghip, cu mong
tui th v s hiu bit v Gio Php ca chng ta gia tng.
Cu mong trong con cng xut hin nhng phm tnh tm linh ca s nhn bit, hc hi v
hon thin mi nguyn tc o c m bc gic ng dy, qua s thc hin ton tm ton
ca con v b th, tr gii, nhn nhc, tinh tn, thin nh, v tr tu cao nht.
V li ch ngi khc, cu mong con cng tng trng hi ha vi gio l linh thing v cng
t hi vi ngi khc qua li ni n cn t t v hnh ng rng lng; nh nng lc ca s
gii ngha ng, cu mong hnh ng ca h v ca con c ha hp vi Con ng.
Thay mt cho tt c, ti cng hin bi nguyn ny nhm cu mong mi chng ngi n
Gio Php c tiu tn v mi iu kin ct tng c hon ton duy tr; cu mong mi
cng c m bc Hin Trit tn thn lun gia tng trong mi phng din.
Bi cu nguyn cho hnh phc ca tt c ny chng sinh ang sng c vit bi bc Thy
Tn qu Ngorchen Kunga Zangpo, bc thit lp ni n c ni ting ca Ngor Evam nm
1434.
3
Cuc Phng Vn Php Vng Sakya Trizin
Gio L Ct Ty Ca o Pht
Chng ta to nhiu d on, v
Tt c cc Ngi u ni nh nhau.
Hi: Tha Php Vng, Ngi c th ban cho chng con s m t cuc sng ca Ngi?
PHP VNG SAKYA TRIZIN: C l ti nn bt u bng vic k cho cc bn nhng g
xy ra trc khi ti c sinh. Danh hiu Sakya Trizin c ngha ngi nm gi ngai ca
Sakya. ng ni ti l v Trizin cui cng trong gia nh. chc rng h s c con trai, cha
m ti i hnh hng n Ni Kailash, n Nepal, n Lhasa v min Nam Ty Tng,
nhng chng c bt c du hiu no s sinh con trai. H t b mi hy vng khi n Tu
Vin Nalanda, mt tu vin quan trng ca phi Sakya pha bc Lhasa v ni vi v tu vin
trng v thnh cu ca h. V lnh o sng st v rt lo lng v dng truyn ca gia nh
ti, dng di Cung in Dolma, nm gi truyn thng hu ht gio l mt truyn phi
Sakya; ngoi ra; phn ln nhng v ng u tu vin u nhn c cc gio l ny t
ng ni ti, do i vi h, s lin tc ca gia nh ti l iu quan trng nht. H thc dc
cha m ti ng t b hy vng v h tnh n mt trong nhng v thy tt nht ca h,
Lama Ngawang Lodro Rinchen cng du hnh vi cha m ti. y l mt iu tn tht ca tu
vin, Ngi l mt lama rt quyn nng, bc thc hin mi nghi l khc nhau, v ni ring,
s cu nguyn ca Ngi lm cho a con c sinh ra nhng ph n trc y khng
th c con. Sau , Ngi lun du hnh vi cha ti v cng nhau thc hin nhng nghi l v
cu nguyn sinh con trai. Cui cng, s cu nguyn ca h c p li tr nn r rng
hn, v cha m ti dng li Tsedong, mt th trn nh, va gn Shigatse. y l ni
tt c quyt nh cho a b sinh ra, c l mt phn v y l ni sinh ni ting ca nhiu
v thy v i ca dng Sakya nh Ngachang Chenpo Ngawang Kunga Rinchen. Trong thc
t, ti c sinh ra trong cng phng nh Ngi Ngachang Chenpo.
Thm mt chi tit pht sinh: lin tip c nhng ngy khng ct tng theo chim tinh. V cha
m mun ti sinh ra trong mt ngy ct tng nn tng nhiu bi cu nguyn hn. V ti
sinh ra trong mt ngy khng xu; ti sinh ra vo ngy mng mt thng tm Ty Tng (7
thng 9 nm 1945) c xem l hon ton tt. Ngi ta ni rng thy cu vng xut hin
trn ngi nh ca chng ti v hnh nh ca Guru Rinpoche, sau c cha ti cng dng,
y l du hiu tt d nhin ti chng bit bt c g v iu ny.
H: iu g xy ra khi mt a b c sinh vo gia nh ca Php Vng?
PVST: iu trc tin, ngay khi a b c sinh ra, l chng t DHIH, chng t ca
Manjusri (Vn Th), biu tng ng v tr tu, c vit trn li ca a b vi cam l c
bit lm bng ngh ty v nhiu th khc.
H: Trc ht, khi no Ngi n Sakya?
PVST: iu l v sau ny. Ti k ngy sinh nht u tin ca ti c lm l k nim
Tsedong, sau gia nh ti i mt chuyn hnh hng ngn n in th ni ting ca
Guru Rinpoche min nam Ty Tng. Sau , chng ti tr li Sakya, l k nim sinh
nht ln th hai c t chc k lng hn.
H: Ti ngh rng cha m Ngi cht khi Ngi cn rt tr phi khng?
PVST: ng vy, ti hon ton khng th nh m ti. B cht khi ti c hai hay ba tui,
nhng ti nh em b, d ti. D ging nh m ca ti. Cha ti cht nm 1950 khi ti nm
tui. iu ti nh rt r.
H: Ngi bt u hc khi c my tui?
PVST: Khi ti c nm tui, trong cng nm , Lama Ngawang Lodro Rinchen ban cho
ti bi hc u tin trong bng mu t. Chng ti i n in Manjusri c bit Sakya,
Ngi ban cho ti S Thnh Ha ca Manjusri v Achala, v sau mt bn sao chp rt c
vit bng vng v mu t Ty Tng c lm ra. iu ny c bit dnh cho cc ngi con
trai ca gia nh chng ti s dng. Sau Lama Ngawang c nhng ch trc hnh nh
ca c Manjusri v ti lp l sau Ngi. D nhin iu ny l nghi l. Sau ti c v
thy khc dy c.
H: Ngi cng bt u hc v tm linh sau phi khng?
PVST: Vng, ti nh li v tng nim bi nguyn n c Manjusri. Ti nh li hon
ton mt cch r rng. Sau bui l, ti c dy vit chnh t by ting mt ngy, mt
tun su ngy trong gn hai nm. Ngi Ty Tng chng ti ni rng bn cng thc hnh
vit chnh t, bn cng c kh nng c nhanh hn.
H; Vo lc ny Ngi cng nhn c gio l tn gio phi khng?

PVST: Ti thng xuyn nhn c l tn phong. Thc ra, ti k rng nhn c s ban
phc trng th ca c Pht Amitayus (Pht V Lng Th) t cha ti hu nh ngay khi
ti cho i. Khi ln bn tui, ti tip nhn l Tn phong Vajra Kila (Dorje Phurba Ph Ba
Kim Cng) t cha ti. Ti cng nh rt r iu ny. Ti ngi trong lng ngi phc v rt
thn v ti nh khi cha ti ban phn phn n ca l tn phong, ng i nn v mc trang
phc ca mt v cng nn en v thc hin nghi l nhy ma. Thm ch ti cn nh nhng
ngi chi nhc c!
H: Tt c iu ny xy ra u?
PVST: Trong in Dolma. y l mt ni rng ln c ba in th chnh v cc phng khc.
Tt c c khong tm mi phng, v mi vic ging dy u ban mt trong ba in th.
H: Ngi c bao gi ra ngoi in khng?
PVST: c, nhng khng thng xuyn vo th trn. y l mt vng c phm vi rt rng
ca nhng cnh ng chung quanh cung in, v dng sng chy rt gn . Ti thng i ra
ngoi chi vi nhng a tr khc cng vi ngi phc v khi ti khng hc.
H: Khi no vic hc tn gio ca Ngi bt u nghim tc?
PVST: Ti bt u hc c sch vo ma h nm 1950 v trong ma thu ti n Tu Vin
Ngor, ti tip nhn gio l Con ng Kt qu B mt (Lamdre). V guru ca ti v gio
l ny l Ngi Lama Ngawang Lodro Shenphen Nyingpo, tu vin trng ca Tu Vin
Khangsar Ngor.
H: Ngi nh li v ra sao?
PVST: Ngi l mt ngi rt sng m, mt lama tm linh rt cao, lun im tnh, chuyn
ng rt chm v Ngi lm mi vic rt hon ho. Khi Ngi rt gi. Ngi ban gio l
trong phng Ngi cho rt t ngi, tng cng c th khong ba mi ngi. Vo lc ti
cn rt nh v ch c th c. Ti nh mnh ngi trong lng Ngi Khangsar Shabdrung,
ngi k v tu vin trng, a nhng t giy trc mt ti ti c th c cc bi
nguyn m u mi ngy. Trong khi v tu vin trng ging dy phn Mahayana, ti c th
hiu r hon ton nhng khng hiu r phn tantric. Ti dng nhiu thi gian vi v tu vin
trng v trong lc ti tip tc thc hnh vit chnh t v c qua mt s tiu s. Ti li
Ngor khong bn thng cho gio l v sau tr li Sakya.
Nm sau, ti ving thm Lhasa ln u v gp c Php Vng Dalai Lama, Ngi xc nhn
ti nh Sakya Trizin ch nh. Ti dng bn thng Lhasa i thm nhiu tu vin v
min trung tm Ty Tng. Chng ti cng ving thm Nalanda v Samye sau quay li
sut min nam Ty Tng, trong chuyn hnh hng ti thm nhiu ni linh thing v
tu vin.
Trong nhng ln ving thm ny, ti kh nh li Hevajra Tantra, l bn vn cn bn cho

thc hnh tu tp ca Sakya. Sau , vo u nm 1952, ti c tn phong ln ngai trong
mt nghi l n gin, ti cn qu tr cho vic ln ngai hon ton, v sau ny mi xy n.
Ti tng nim ton b Hevajra-tantra trc cc v thy v tu s c thm quyn ca Tu vin
Tantric Sakya; iu ny c xem l cuc kho st kh nng m mi tu s u phi nhn.
Ti ch mi c su tui nhng ti rt vui v vt qua bng vic tng nim ng. Sau ,
ti tham d tng nim hng thng v tantra vi tt c tu s ca Tu Vin Tantric: y l
nghi l u tin ti tham d . Sau ny ti ri Sakya d l tn phong Ngi Panchen
Lama (Ban Thin Lt Ma) ti Shigatse ko di khong vi tun. Thi gian ny, ti du hnh
vi y chn gi tr v ty tng ca Sakya Trizin.
Ti tr li Ngor vo ma h nhn gio l Con ng Kt qu Mt truyn t Ngi
Khangsar Chenpo, trong lc Ngi thng ban cc gio l khc nh Vajra Yogini, Zenpa
Zidel v nhiu hng dn quan trng khc. Tng cng vic ging dy ko di mt nm, cho
n khi ti phi quay li Sakya theo li thnh cu ca ngi Trung Quc v mt s cuc ni
chuyn. u nm 1953, ti tr li Ngor ln na, nhng khng may Ngi Khangsar Chenpo
vin tch ngay trc khi Ngi hon tt ton b vic ging dy, v vic ny c ngi k
v kt thc. Ti tr li Sakya trc thng chn v nm ti chng kin l hi v nghi l v
hi Vajra Kila hng nm. L hi ny lun t chc trong thng th by ca Ty Tng. Sau
ti bt u nhp tht thin nh v Hevajra ti in Dolma.
H: C phi y l ln nhp tht u tin ca Ngi?
PVSK: Khng hn. Trong lc nhn gio l Lamdre ln u, ti thc hin nhp tht v
Pht Amitayus v sau ti tn phong v guru ca ti, Ngi Khangsar Chenpo. Ngoi ra,
trong khong thi gian gia hai gio l Lamdre, ti thc hin nhp tht v Bhutadamara, mt
dng c bit ca Vajrapani (Kim Cng Th) trong mt thng. Nhng y l ln nhp tht
ch yu u tin ti thc hin. Trong lc nhp tht, chng ti c nhiu kh khn. Ti c
mt v thy rt nghim khc v ch cho php ti c gp ngi d, hai ngi phc v v
thy ti. D bn thn ti hon ton tt trong sut thi gian nhng thy ti li rt yu sau
lc ti nhp tht c phn na thi gian u Ngi rt yu v chng ti c kh khn v
Ngi bnh. Tuy nhin, cuc nhp tht kt thc thnh cng. Ti ni chng ti v ch ti
cng tham gia nhp tht cng lc nhng mt phng khc xa hn. D nhin chng ti khng
c gp nhau m lin lc bng vit th ngn.
Sau nhp tht, thy ti vn cn bnh trong vi thng v trong thi gian , ti c mt k
ngh di! Ti tr nn lung tung hn v b i lang thang lm nhng g ti thch. D ti c
mt cht lo lng v c mt v thy tm thi ti nh li cc bn vn Vajra Kila c hai thc
hnh hng ngy v nghi l di.
Sau ma h nm 1954, ngi k v Ngi Khangsar Khenpo mi ti n Sakya ban
Druthab Kuntu, mt su tp v thin nh tantric v cc tuyn tp gio l c bin son bi
Ngi Khyentse Rinpoche nht. Vic ny ko di ba hay bn thng v l mt dp rt vui
thch. Ton b gio l c ct gi trong ngi nh ma h ti vn hoa ca in Dolma, v
Ngi Khangsar Shabdrung ging dy rt ung dung. Trong thi gian ny, bnh ca thy ti
hi phc v dy ti v nghi thc nhy ma i cng vi thc hnh Kila. Trong thng chn, ti
d l Kila ko di hng thng. Nm ti khng phi l ch bui l nhng ti nhn mt
phn trong cc v iu v tham d gn nh mi ngy ca l hi. K tip, ti tip nhn gio l
Mahakala t Lama Ngawang Lodro Rinchen v i nhp tht thin nh v v H Php
trong mt thng. Ti nhn c nhiu gio l Mahakala hn t Lama Ngawang v
Thangtong Nying-Gyud t Drubchen Rinpoche, mt hnh gi rt v i ca Nyingma v l
mt bc thnh Ty Tng ti sinh, Ngi Thangtong Gyalpo. Sau ti nhp tht Vajra Kila
trong ba thng. Trong sut thi gian ny, ch ti c mi su tui v ang dy gio l
Lamdre trong ba thng. Ch cha tng nhp tht Kila nn ti yu cu ban cho ch tn phong
sau khi ti hon tt nhp tht. y l ln u tin ti phong thnh chnh thc. Khong su
mi v tng tip nhn Lamdre nhng nhiu ngi khc n d l Phong Thnh Kila
ti ngh khong mt ngn. Tt c iu xy ra vo nm ti c chn tui.
H: Ngi nh li Lama Ngawang Lodro Rinchen ra sao?
PVSK: Ngi l v lama gy cho ti sinh lm thn ngi. Ngi l mt v lama tuyt vi, rt
nghim khc tun th gii lut ca Vianaya, cha tng n sau bui chiu cng khng mc o
da hay s mi c tay o. Tay Ngi lun trn, bt k tri lnh ra sao, bt chp tri lnh nh
th no Sakya v Sakya tht s l mt ni rt lnh phng Ngi lun lun m p nh th
trung tm si m. Trong nh Ngi, chng ti c th hoa, nc. ni khc chng ti
khng th nc trong ma ng: nu chng ti nc trong chai, nc s ng li trong
vi pht v lm b chai!
H: Php Vng c tui th vt v. Ngi vui thch vi gii tr no?
PVSK: Ti thng thch ra ngoi nhng cnh ng chung quanh cung in. Dng sng chy
gn v ti thng yu thch n . Ti nh khi tham d l hi Kila, ti c h tng t
nh bi nhng ngi ph t t th trn Sakya. H nhanh chng ri i, ngay khi h ra khi
tm mt, ti ci b tt c qun o l hi v i xung dng sng trong trang phc n gin
nht. Ti thng thch tm, ngay c trong thng chn, nc rt, rt lnh lnh kinh khng.
i lc ti cng mun ra ngoi n ngi nh ma h trong vn. Chng ti c mt my ht
c, loi m bn c th ln dy ct v mt chng da nhc c phn ln l nhng hnh khc
qun i Anh Quc, nhng cng c mt s bi dn ca Ty Tng m chng ti thch th
lng nghe.
H: Php Vng c thm li Lhasa?
PVSK: C, vo ma thu nm 1955, ti tip nhn nhiu gio l mt truyn t Lama Ngawang
Lodro Rinchen v ma thu ti tr li Lhasa. Ma ng , ti tip nhn cc gio l ngn
t c Dalai Lama. Nhng Lhasa c thay i. Khi ti ving thm ln u tin nm 1951
ti thy th Ty Tng truyn thng ban u rt p. Ngay c sau ngi Trung Quc
n; mt t ngi Trung Quc xut hin trn ng. Nhng vo ln ving thm th hai
vo nm 1955, ti i t Shigatse vo Lhasa bng xe jeep Trung Quc! V Lhasa y xe jeep
v xe ti, ngi Trung Quc v hng ha khp ni.
Ti li Lhasa khong su thng, ban mt s gio l nh v thc hin mt v iu thing

ling nh mt cu nguyn . Vo lc ny, ti gp Thng Ta Jamyang Khyentse
Rinpoche ln u tin v hon ton gn Ngi, thm ving Ngi thng xuyn. Ti nhn
c nhiu gio l Sakya t Ngi nhng phn ln thc s l ca Nyingmapa. u nm sau
ti ving thm min nam Ty Tng v tr li Lhasa, ti ngi vo y Ban D Phng
Trung Quc cng vi Php Vng Dalai Lama, Php Vng Gyalwa Karmapa v nhng
ngi Ty Tng li lc khc. Vo lc , nh ca Trung Quc hon ton r rng, nhng
chng ti nhn thy tt nht nn c gng kim sot hon cnh n mc c th, khng bo
ng. Trong bt c trng hp no, t nc chng ti khng hng mnh v bt c ngha
qun s no.
Ti tr li Sakya vo ma h, v sau trong nm, Ngi Khyentse Rinpoche n Sakya.
Ma ng , c Dalai Lama n n hnh hng cho l hi Pht Jayanti v ti gp
Ngi Shigatse trn ng Ngi ti n . Sau t lu, ti cng hnh hng n n
thm bn ni linh thing nht nht ca o Pht: Bodh Gaya (B o Trng), Lumbini
(Vn Lm T Ni), Sarnath, v Kushinagara. Ti li n khong hai thng v sau
quay li Sakya. Trong nm sau , 1957, ti thc hin nhp tht ln na v Vajra Kila v
nhn li gio l Lamdre t tu vin trng Tu vin Tantric ti Sakya, Thng Ta Jampal
Sangpo.
H: Khi no Php Vng c tn phong hon ton ln ngai?
PVST: Sau tt, u nm 1959. y l mt s kin i hi nhiu chun b. Vo cui nm
1958, ti ch ta tin hnh i l v iu linh thing ca cc H Php Tn gio. Sau vo
Nm Mi l tn phong ln ngai c t chc.
H: Vic ny c thc hin ra sao?
PVST: Trong Tu vin Tantric, c mt sn ln pha trc in th c mi mu vng. Ngai
tm linh ca Sakya Pandita c gi trong in th ny, v trn c t ngai tm thi
ca Ngi Chogyal Phagpa. Ti ngi ni cao nht v ging dy mt bn vn c gi l
Mc ch ca bc Thnh, do Ngi Sakya Pandita vit. Gio l bao gm mt t gii thch ko
di ba ngy. Sau l cng dng c lm, i din bi c Dalai Lama, Panchen Lama,
Sakya v nhiu ngi Ty Tng khc, v nhn dp ny cn c ngi Trung Quc. Sau
m rc c tin hnh.
H: iu ny phi xy ra khng lu trc khi Php Vng n n .
PVST: Vng, chng ti ri n hu nh ngay sau .
H: Ngi ra khi Ty Tng nh th no?
PVST: Tht rt phc tp, vo lc , p lc Ty Tng rt cao v ngi ta chng ni g
ngoi Khampa v Trung Quc, ngi Trung Quc v Khampa. Chng ti lm nhiu tin
tri v tt c h u ni nh nhau: Ty Tng s b mt v nhiu chuyn khng khip s xy ra.
Nhng chng ti vn ch i, cho n mt ngy, tin tc n t i pht thanh n ni

c trn nh Lhasa v c Dalai Lama o thot ln pha ng nam Lhasa. Sau
chng ti rt gp gp. Ti khng th trc tip b i t Sakya v c nhiu gin ip ca Trung
Quc nn ti h bit rng ti i nhp tht ti mt ni ho lnh gn Sakya. Ti n an
ton v gi li cho d v ch cng n vi ti. T chng ti ri i vo ban m.
H: Ngi b i c bao lu?
PVSK: T Sakya n bin gii ngi Sikkim khng xa. Chng ti n trong nm ngy.
on ca chng ti ch c tm hay chn ngi v v hon cnh, ti khng th em theo bt
c vt qu gi, linh thing no c Sakya.
Sikkim, ti dng mt thng ti Lachen, ti hc ting Anh v chng bao lu sau ti
c th hiu mt s t n gin. Sau mt tin nhn t Ngi Khyentse Rinpoche rng
Gangtok Ngi rt yu, nn ti n . Thc ra, tin nhn c mt bc s Ty Tng em n
m by gi l cha v ti, mc d ti khng bit ng ta! Ngi Khyentse rt yu v ti ku gi
nhiu ngi cu nguyn cho Ngi nhng Ngi tr nn yu hn v vin tch trong thng by
nm 1959.
Sau iu ny, ti xung Darjeeling thc hin mt chuyn hnh hng qua n v Nepal,
ri quay li Kalimpong v Darjeeling vo u nm 1960. Nm v nm sau ti hc trit
hc vi v tu vin trng rt uyn bc ca Sakya, Ngi Khenpo Rinchen. Cc bn thy ,
mc d ti nhn c nhiu gio l v thc hin nhp tht nhiu ln Ty Tng, ti
cha tng c thi gian hc rt nhiu trit hc ca Mahayana nn trong ba nm ti
hc trit hc Madhyamaka, lun l, Prajnaparamita, Abhidharma v cc mn hc khc. Sau
vo cui nm 1962, c chin tranh bin gii gia n v Trung Quc nn ti ri
Darjeeling v n Mussoorie.
Nm sau ti dng thi gian hi phc bnh lao, nhng vo cui nm 1963 ti c th
tham d hi ngh tn gio Dharamsala v trong thng ba nm 1964, chng ti t nn
mng cho Trung tm Sakya nm chn ni Mussoorie hot ng tm thi nh tu vin
chnh ca chng ti. Ti tr li Mussoorie tip tc hc vi Thng Ta Khenpo Appey,
mt v thy Sakya v i. Khi u ti hc tantra di s dn gii ca Ngi v tip nhn
nhiu gii ngha m Ngi nhn t thy Ngi, Deshung Ajam Rinpoche Nht, mt
ngi Ty Tng rt thn b. Sau ny, ti cng hc mt s trit l Madhyamaka, th ca, vn
phm, v ton hc vi Ngi. Nm 1965, ti tham d hi ngh tn gio ln hai ti Bodh Gaya.
Nm 1966, ti hnh hng n Sanchi v nhng hang ng ti Ajanta v Ellora, nhng mt
khc, vic hc ca ti vn khng gin on cho n nm 1967 khi Ngi Khenpo Appey n
Sikkim. Ma ng nm 1967, ti ban gio l Lamdre ln u tin ti Sarnath; lc ti hai
mi hai tui. Khong bn trm v tng v mt trm Pht t tham d. u nm sau ,
chng ti khi ng vic Phc Hi nh C Sakya ca chng ti ti Puruwala cho chn trm
ngi t nn t Sakya. Ni ny c chn v iu kin t nhin tng t vi Sakya, mc d
d nhin l nng hn nhiu.
C l ti cn cp n nhng ngi bn Ty phng chung vi ti trong sut 3 nm

y, gip ti vic ti nh c v ti hc ting Anh t h.
Vo nm 1970, mt tai nn xe gn my nghim trng ly i Thng ta Thutop Tulku ca
chng ti, mt v s tr tui v c nng lc, ngi thnh lp trung tm v vic nh c hu
nh tr nn l loi n c. V bit ting Anh kh tt nn ti tip qun cng vic qun l.
Ma thu , ti chuyn n Trung tm Sakya v sng t n nay. Hai nm sau 1971 v
1972 tht tt p khi Thng Ta Chogye Trichen Rinpoche cng chng ti ti Rajpur ban
mt b su tp tn phong chnh v Gyude Kuntu ca Ngi Jamyang Khyentse Wangpo.
Trong ma xun nm 1974 ti lp gia nh v chng bao lu sau ti ving thm phng Ty
v Nht Bn ln u tin. Trong bn thng, ti thm Thy S, Anh Quc, Canada, M v
Nht, ban gio l tn gio v gp g nhng ngi Ty Tng nhp c v Pht t phng Ty.
Vo ngy 19 thng 11 nm 1974, con trai ti, Tungse Rinpoche sinh ra. Ma xun sau ,
chng ti hnh hng n Tu Vin mi hon thnh ca Ngi Chogye Rinpoche ti Lumbini,
Nepal, sau ti ging dy mt thng ti tu vin Sakya ca chng ti Bodhnath,
Kathmandu. Ma h nm , d ti, ngi nui dng v mi quyt nh, gii quyt cng
vic trong lc ti cn b qua i, em n ni au bun to ln vi chng ti. Trong nm
1976 ti dy Darjeeling. Ti dy Druthab Kuntu Ladakh, Kasmir v m nhn ging dy
tha thun min nam n .
H: V k ?
PVST: Ti rt mong i ging dy phng Ty ln na.
H: Tha Php Vng, ai l ngi Ngi xem l nhng guru chnh?
PVST: V guru chnh ca ti l Khangsar Khenpo. T Ngi ti nhn Lamdre. Sau l
cha ti, Khyentse Rinpoche, Khangsar Shabdrung Rinpoche, Lama Ngawang Lodro Rinchen
v Sakya Khyenpo Jampal Sangpo. K cp t hn l Phende Khenpo, Drupchen
Rinpoche v nhiu v khc.
Nu Bn Mun Bit Tng Lai,
Hy Nhn Vo Hnh ng Hin Nay Ca Bn
H: Tha Php Vng, ti sao chng ti nn thc hnh gio l o Pht?
PVST: Ti mun tr li iu ny bng ba loi ngi thc hnh Pht gio. Ni chung, t con
cn trng nh nht n con ngi thng minh nht u ng : tt c u mun hnh phc
v trnh au kh. a s mi ngi khng hiu nguyn nhn ca au kh hay nguyn nhn
ca hnh phc l g, nhng trong gio l Pht gio v trong thc hnh ca h, bn s tm thy
nhng cu tr li cho cc cu hi ny.
H: Vy cc nguyn nhn ca hnh phc v au kh l g?
PVST: Ratnavali ca Ngi Nagarjuna (Long Th) ni, Mi hnh ng khi ln t tham,
sn, v si u pht sinh au kh, mi hnh ng khi ln khng t tham, sn v si u pht
sinh hnh phc.
Vy, nh ti ni, c ba loi ngi. Ging nh tt c ngi khc, ngi thp km nht u
mun hnh phc v khng b au kh hay ti sinh trong cc ci thp, nn h thc hnh Pht
gio to ra cc nguyn nhn c ti sinh vo ci ngi hay ci tri. H khng nng
lc hay can m hon ton ri b th gian. H ch mun phn tt nht ca th gii hin hu
ny; mun trnh phn ti t nht, v l iu ti sao h thc hnh tn ngng o Pht
c c ti sinh tt hn.
Loi ngi trung bnh hiu c ton b th gii hin hu, bt k h sinh u, bn cht ca
n l au kh, ging nh la th nng v bn cht ca n. H mun thot khi n hon ton
v t n nirvana, trng thi hon ton thot khi au kh.
Ngi c nhn bit cao nht chnh h va khng mun au kh v khng mun hnh phc,
nn cng lm mi iu nh chng sinh ang sng u c cng s hi v c mun. H bit
rng v t v thy chng ta b sinh ra nhiu ln trong th gian, chng c mt chng sinh
no cha tng l cha hay m ca chng ta vo lc ny hay lc khc. V chng ta thn cn
vi tt c chng sinh , ngi tt nht l ngi thc hnh Pht gio ty tr cho v s
chng sinh khi au kh.
H: Chng ti nn thc hnh nh th no?
PVST: Vo lc khi u thc hnh cho tt c Pht t hnh thnh hai vic rt quan trng:
thin nh v bn s hi tng v th quy y. bn s hi tng l s kh khn c c thn
ngi; v s v thng ca mi s vt trong lun hi; s au kh ca th gian hin hu; v
lut ca hnh nghip, hay nhn qu.
Ni chung c sinh ra lm ngi l rt kh. Chng ta ngh rng c nhiu ngi, nhng nu
so snh vi s lng ca tt c chng sinh khc, chng ta nhn thy chng ta tht t i lm
sao. Chng hn; trong mi thn th ca chng ta, c hng triu vi khun, vi trng v siu vi
trng v cn na. Th nn, qua thng k; c hi t c cuc sng lm ngi l rt t.
Trong bt c trng hp no, c nhiu ni ti sinh chng li ch cho ngi ta; v h s khng
gp c Pht Php ni . C tm ni sinh ra khng thun li, bao gm cc ci: a ngc,
ng qu, sc sinh v ngi man r; nhng ni m gio l tn gio khng ng, ni
khng c Pht, v cc ci tri. Song, ngay c chng ta c ti sinh lm ngi, cng cn c
mi iu kin tin quyt, nh l cn phi sinh ra ni m c Pht n, ni c Pht
thc t ging dy tn gio, ni gio l cn tn ti, ni c v thy lng t ging dy, v
ni vn cn nhng Pht t i theo nh cc v tu s v c s. Cng i hi c nm hon cnh
ca chnh mnh; ngi ta phi khng vi phm bt k nm sa st v hn, v iu ny s to ra
chng ngi to ln.
S kh khn ny cng c gii thch theo nhiu cch khc nhau. Nguyn nhn ca vic
sinh lm ngi l thc hin cc hnh ng o c v gi thin hnh ng n, v v rt t
ngi nhn bit c iu ny nn vic ti sinh lm ngi l him bi nguyn nhn ca n.

Do bn cht, vic sinh ra ni no khc li d hn nhiu. S kh khn c minh ha bng
mt v d khc: hy tng tng mt con ra b m sng trong bin. Tri bng bnh trn mt
bin l mt ci ch, con ra m c mt trm nm mi ni ln mt bin, vic c c hi tt
con ra chui vo ci ch cn d hn chng ta c sinh lm thn ngi.
Hi tng th hai l v thng. c Pht ni, Tam gii hin hu ging nh m my
trong ma thu. Sinh v t ca con ngi ging nh chuyn ng ca v cng. Cuc sng lm
ngi ging nh thc nc, nh chp le trong bu tri; khng bao gi ngng thm ch ch
trong mt khonh khc, v mt khi n bt u, chc chn n s i n kt thc ca n. Mi
th u thay i ma mng bn ngoi thay i, ma xun dn ng cho ma h, ma thu
v ma ng. Tr em pht trin thnh ngi ln, ngi ln tr nn gi, tc chuyn t en
sang trng, da d nhn nheo, v cuc sng ho tn i. Phi vy khng? Mi th thay i lin
tc. Chng c mt ni duy nht no chng ta c th trn thot v thng. V mi s thay i
lin tc, chng ta khng bao gi bit khi no s n kt thc. Chng ta c th hon ton
mnh khe trong hm nay v c th cht trong ngy mai. Chng ta ch bit hai iu v ci
cht: chc chn n xy n, v chng ta khng hnh dung c khi no n s xy ra. N c
th xy n vo bt c lc no, v nhiu th bn trong hay bn ngoi c th gy ra n. V th,
nu mun thc hnh Pht gio, chng ta phi nhn ra rng iu cn thit l lp tc bt u.
Chng ta khng th chc vo ngy mai lm c bt c iu g.
H: iu ny gip chng ti ra sao? S thc hnh ca Pht gio s khng lm chng ta
bt v thng.
PVST: N s khng lm chng ta bt v thng nhng s cho s chc chn rng trong cc
kip sau chng ta s t au kh hn. S thc hnh ca Gio Php, ca tn gio, c ngha
trnh hnh ng bt thin v nn lm vic thin. Khi c x theo cch ny, hin nhin chng
ta s hnh phc hn trong tng lai.
H: V chng ta t mong cu trong cuc sng ny, chng ta cng s t au kh, phi vy
khng?
PVST: Vng, ng vy. Nhng quan trng hn, nh suy ngh v v thng chng ta s
nhanh chng thc hnh. T duy v v thng gip chng ta nhanh chng trn con ng rt
nhiu.
H: Su ci v nhng au kh ca chng l g?
PVST: Nh ti ni trc y, bt k u trong th gian, chng ta u au kh. au kh
c ba loi: au kh ca au kh, au kh ca thay i, v au kh ca hon cnh hin hu.
S au kh ca au kh l khi chng ta b nhc u hay iu g ging vy. N n gin l
ni au kh m mi ngi chp nhn v ngh l au kh. S au kh ca vic thay i l s
au kh ca vic tri qua nhn thc v thay i. Chng ta vi bn b ngy hm nay nhng
chng ta phi ra i, khi i; chng ta gp k th. Chng g cn li, v thy iu ny chng ta
kinh nghim au kh ca s thay i. S au kh ca hon cnh hin hu lin quan n hot
ng th gian khng tng xng. Chng ta lm nhiu vic trong th gian nhng cha tng
tha mn thc s. Lun lun c nhiu vic lm hn m chng ta khng th lm v iu
ny l tht vng, l au kh.
Ci thp nht ca su ci l a ngc nng v lnh qu mc va ngc ln cn, cng l
trng thi au kh to ln v ko di trong khong thi gian lu khng th tng. Nguyn
nhn ca trng thi au kh ny l s th hn. K l ci ng qu b nh bi thc n v
nc ung m h khng th nut. y l kt qu ca tnh tham lam v keo kit. Ci sc sinh
c nhiu ngi chng ta bit, v sinh ra y nguyn nhn l ngu si. Chng ta cng bit
ci ngi. Ci th nm l bn thin (a tu la), h lun tham gia chin tranh vi ci thin v
ganh t v v th kip ti ca h t nhin l au kh. Ci thin dng nh rt sung tc thoi
mi. H hng th khoi lc to ln v sng rt lu, nhng chng sm th mun h s kinh
nghim tui gi v ci cht. V h chng lm iu g m ch hng th, h s khng to cng
c c ti sinh cao v s ri vo trng thi i au kh. Ba ci thp ca chng sinh kinh
nghim s au kh ring bit; ci ngi kinh nghim c ba nhng ch yu l hai au kh
u; trong khi ch thin au kh ch yu hai au kh sau.
iu cui cng ca s hi tng l karma, lut nhn qu. Trong quan im ca o Pht,
mi th chng ta c v lm hm nay u c nguyn nhn qu kh. Trong thc t, ngi ta
ni rng nu mun bit nhng g chng ta lm trong qu kh, chng ta nn nhn vo hon
cnh hin ti ca mnh; d giu hay ngho, xu hay p, u l kt qu ca hnh ng qu
kh, cn tng lai, hnh phc hay trong tnh trng khc, u ty thuc vo nhng g chng ta
lm hm nay. Nu r cy l thuc, th hoa, l, v v mi th pht trin trn cy s l thuc;
ging vy, hnh ng pht trin ra bn ngoi i lp vi tham, sn v si s pht sinh hnh
phc. Nu gc cy l c th mi th pht trin trn cy s b nhim c, hnh ng do tham,
sn v si th pht sinh au kh.
H: C thc hnh no da cn bn trn lut nhn qu khng?
PVST: Lut nhn qu, karma (hnh nghip), l gio l chnh ca Pht gio. C ngha chng
ta phi lun thc hnh nhng iu thin; v hnh ng bt thin s lun em n au kh
trong i ny cng nh trong i sau. Nu khng mun au kh; chng ta nn trnh nguyn
nhn ca n; khng c nguyn nhn s khng c kt qu, ging nh cy b nh bt r s
chng c tri. Nu mun hnh phc, chng ta phi rt thn trng v nguyn nhn ca hnh
phc, ging nh mun cy pht trin, chng ta phi chm sc gc r ca n. Nu gc r c
thiu st, cy s khng pht trin.
Do vy, trc khi bt u bt k thin nh no chng ta phi suy ngm bn hi tng ny v
k tip l th quy y. Vic th quy y biu hin s khc bit gia ngi theo o Pht v khng
theo o Pht; n c ngha chng ta c s t b v nhn s nng ta.
H: Chng ta t b theo cch no?
PVST: Chng ta t mnh t b. Nh ti ni, th gian hin hu y au kh. C nhiu au
kh hin nhin v cng c nhiu au kh t r rng v ngi bnh thng khng ch , chng
ta mun thot khi nhng au kh ny nhng khng kin thc, nng lc lm, nn
chng ta chng th lm c g nhiu vo lc hin ti ny. Gi y, khi m nhn mt vai tr
quan trng, chng ta tm mt ngi y nng lc; nu b bnh, chng ta hi kin bc s, v
nu c vn v lut php, chng ta n lut s. Do vy, khi mun c cu thot khi au
kh ca th gian hin hu, chng ta phi th quy y ni Tam Bo, l nhng v gip tht s
trong vic m nhn ny. Tam Bo gm Pht, ngi dn dt; Php (hay tn gio), l Con
ng ca chng ta; v Tng on; bao gm nhng ngi bn tm linh ng hnh. Tuy
nhin, s quy y cui cng duy nht l c Pht. Gio Php c hai phn: gio l v s nhn
bit. Gio l l Tripataka (Tam Tng Gio in Sutra [Kinh], Abhidharma [Lun], Vinaya
[Lut]), iu ny ging nh chic thuyn bn dng vt qua sng; khi n b bn kia, n
gin bn hy b n li. S nhn bit cng c hai phn: chn l ca s chm dt (Dit ) v
chn l ca con ng (o ). Ci u tin l s trng khng (shunyata tnh khng),
nn n khng th l s quy y cui cng, trong khi Con ng t thn n l v thng nn
cng khng th l quy y cui cng. V phn Sangha, ngay c nhng thnh vin tht s cao
nht vn trn Con ng, nn h khng th l s quy y cui cng. S quy y ch ni c
Pht, nhng chng ta lun lun th quy y ni Pht, Php, v Tng.
H: iu ny c ngha c Pht l vnh cu?
PVST: Vng, ng vy, d nhin c Pht l thng hng. Dharmakaya (thn ca thc ti)
vt ln thng v v thng, v Sambhogakaya (thn cc lc) lun lun hin hu.
Nirmanakaya (thn ha hin) l thn tng c Pht nhn vo th gian c hnh tng v
thng, mc d lun hin din u , nu khng y.
H: Thc hnh thc t ca vic th quy y l g?
PVST: Th quy y c thc hin khc nhau ty theo mc ch ca ba loi ngi thc hin
n, mc d ba nguyn nhn s hi, nim tin, v lng bi u nh nhau. Thc hnh thc t
l tng nim bi nguyn quy y. bi nguyn n gin nht ni, Con th quy y ni c Pht.
Con th quy y ni Gio Php. Con th quy y ni Tng on. Mt bi nguyn chi tit hn
ni, Con th quy y ni c Pht, Php, Tng cho n khi con t gic ng, nh cng c
ny cu mong tt c chng sinh t n Pht qu.
Nhng ch tng nim bng ming th cha ; m phi tng nim t y lng. Nu mun tr
ma, vic ni cn nh, cn nh hoc ci d, ci d chng gip c g. Chng ta phi i
tm nh, kim mt ci d; nu lm nh vy chng ta chc chn trnh c cn ma. Do vy,
vic th quy y phi tht nghim trang l iu cn thit, vi nim tin tng hon ton v ngoi
ra, chng ta phi ngh rng bt chp chuyn g xy ra chng ta ch tm cu quy y Tam Bo v
lun lun an tr trong Tam Bo. Tng nim cu nguyn theo cch v mc ch ny l
thc hnh u tin ca Pht gio v l mt trong nhng nn tng ca mi thc hnh. Th quy
y nh vy phn bit c ngi theo o Pht v khng theo o Pht.
Mc d tng nim nh vy l lm ngi theo o Pht, thc hin mt nghi l ngn
trc mt v hng dn tm linh l iu ph bin. Ngi hng dn s c nhng li ca bi
nguyn, t s lp li sau v thy v cng ha gi gn gio l o c cn bn ca Pht
gio. T lc tr v sau, ngi t nn tip tc tng nim hng ngy vi lng sng knh
to ln.
H: Th vt tht s c th ti sinh lm ngi hay khng?
PVST: C, chc chn. C nhiu chuyn k v loi vt c ti sinh lm ngi nh mt kt
qu ca hnh ng thin, v v con ngi b ti sinh lm loi vt nh kt qu ca hnh c
c. Mt s loi vt c bit tt, nht l vi kt qu ca chng, v nh lm vic rt sing nng
chng c th to cng c c sinh lm ngi.
H: Ti sao vic sinh lm ngi li quan trng nh vy?
PVST: Vic sinh lm ngi l rt qu bu, v qua cuc sng lm ngi, chng ta c th
khng ch t c ti sinh cao hn v n nirvana (nit bn), m cn thc hnh Gio Php
v t c gic ng.
H: Suy ngh nhiu v v thng c tht s gip c chng ti hay khng? Chng ti
lun bit mnh l v thng v suy ngh v n qu nhiu c th lm chng ti khn kh.
PVST: C, n thc s gip c. Ngi Tsongkhapa ni, ngi t ch c mt suy ngh:
Khi no ti c th ra t? t duy ny thng xuyn xut hin trong tm h. T duy ca cc
bn v v thng nn ging nh iu ny; hy thin nh v v thng cho n khi trng thi
ny ca tm xut hin.
H: Chng ti tht s c trong v tr nhng t nhn hay khng? Chng ti thng tm
thy nhng vic khoi lc trong th gian hin hu ny.
PVST: Nhng khoi lc khng lu di, phi vy khng? Chnh khoi lc c th dn
n tai ha, n c th hay khng? By gi chng ta hnh phc nhng khng bao gi bit
c nhng g c th xy ra trong nhng gi sp ti. C th tai ha hon ton xy ra. V
khoi lc l v thng, v n rt d thay i, chng ta thc s hnh phc, v s vui thch ca
chng ta nhum mu lo lng. Tht ra, chng ta cha tng hnh phc v khng bit iu g s
xy n, nn s lo lng chc chn xy ra.
H: S n d v nhng trng thi hay thc cht au kh ca a ngc hoc chng c tht
s hin hu nh kinh in ca o Pht m t hay khng?
PVST: Ti ngh mc no n tht s hin hu. Trong thc t, kinh in ni cc ci
a ngc cn kinh khng hn nhng g c m t, v c Pht cha gii thch chng y .
Nu Ngi gii thch y , chng sinh s nn lng.
H: Chng c tht nh th no?
PVST: Chng c tht nh cuc sng ca chng ta hin nay. Nhiu ngi ngh n khng tht,
ging nh mt gic m. Nhng trong thc t, chng ta hnh phc v khng hnh phc trong
gic m, khi chng ta thc dy cng ging nh th. Kinh nghim hin ti ny cng khng
tht, nhng chng ta ngh mi s chung quanh chng ta l c tht. a ngc cng c tht nh
vy. D nhin, a ngc trong thc ti cng khng tht. Vy iu ny l g?
H: Ch Pht c au kh khng?
PVST: Khng, cc Ngi khng bao gi au kh, cc Ngi hon ton thot khi au kh.
H: Ch Pht c thy au kh khng?
PVST: Cc Ngi cng khng thy au kh.
H: Vy lm sao cc Ngi c th gip chng sinh ang au kh?
PVST: Ch Pht khng au kh. Cu tr li ny l mt trong nhng khc bit gia Phi
Sakya v Gelugpa; Phi Gelugpa ni rng ch Pht thc s thy au kh, v chng ti ni
rng cc Ngi khng thy. Ngi thc dy t gic ng khng c nhng gic m. Cnh tng
au kh ca lun hi bt tnh ging nh mt gic m, ging nh o nh. Do vy, ngi no
tnh thc khi o tng ny c th khng bao gi m li. Nhng v b tm (tm gic
ng) v lng bi ca Ngi cng lc xut hin gip ngi khc. Nhng bn thn c
Pht khng bao gi thy au kh. Vi Ngi, mi s u chuyn ha thnh hnh tng thanh
tnh.
H: c Pht c lin ly vo nghip hay khng?
PVST: Ngi t n nghip kt qu cui cng, kt qu hp l tt nht v cao nht ca
karma.
H: Liu c bt c iu g c th xy n vi chng ta m khng do kt qu ca hnh ng
chnh chng ta khng?
PVST: Khng, khng bao gi
.
H: c Pht c th nhn bit kt qu hnh ng ca Ngi hay ca ngi khc hay
khng?
PVST: C, chng hn c nhiu tin tri, nhng ti khng ngh c Pht thy hay nhn bit
kt qu. u cn tin tri, n t nhin xut hin.
H: Chng ta c th sa i kt qu ca cc hnh ng qu kh khng?
PVST: Chc chn ri. S thin nh Vajrasattva c th tnh ha nhiu hnh ng xu ca
chng ta trong qu kh, nhng trong bt c trng hp no, vic to ra nhn tt v cng c
u rt cn thit v c ch.
Bodhisattva c Sinh Ra V Tnh Thng V Lng Bi

H: Trong Con ng Nh ca vic ch gii thot cho c nhn (Hinayana Tiu Tha),
nirvana (s gii thot) l mt trong T Diu , nhng dng nh n t quan trng hn
trong Con ng Ln (Mahayana i Tha).
PVST: ng vy. C hai thi cc: th gian hin hu v gii thot. Ci u hon ton lin
quan n au kh, v ci kia hon ton i vt ln n. i Tha dy rng khng nn i
vo c hai. Thay vo , chng ta nn i theo Trung o, c ngha rng qua nng lc ca tr
tu chng ta khng tr trong th gian hin hu, v qua nng lc ca lng bi, chng ta khng
tr trong gii thot. Nu trong gii thot chng ta khng th hot ng, khng th gip
ngi khc. Chng ta s ch hon ton thot khi au kh, nhng chng c iu g chng ta
c th lm cho ngi khc. Nh t n gic ng, m chng ta gi l i Gii Thot, chng
ta khng ch thot khi au kh m cn c th gip v lng chng sinh. l s khc
bit chnh.
H: Nguyn l thc hnh ca Mahayana l g?
PVST: c ba thc hnh chnh: tnh thng, lng bi v tm gic ng. Tnh thng c ngha
bn mong c mi chng sinh trong su ci c hnh phc, v lng bi l mong c tt c
chng sinh ang au kh c thot khi au kh. Tm gic ng c ngha, ni chung, l
mong c t c gic ng v li ch ca tt c chng sinh. Ba iu ny rt quan trng.
Khng c tnh thng v lng bi, tm gic ng s khng xut hin; v khng c tm gic ng
bn khng th t gic ng; do , tnh thng v lng bi l cn thit. Nhng v nhng iu
, lng bi l c bit quan trng. N l ht ging ca i Tha vo lc bt u; l nc lm
cy trng tng trng vo lc gia; v cui cng l s chn mui ca qu. V lng bi lc
u, lc gia v cui nn n quan trng l iu r rng. V th, khi Ngi Chandrakirti
(Nguyt Xng) vit Madhyamakavatara, Ngi ni v lng bi trc ht vi s tn knh. c
Pht, Ngi ni, xut hin t B Tt, v B Tt sinh ra v lng bi v tnh thng, nhng c
bit v lng bi. Nguyn nhn chnh ca i Tha l lng bi.
H: Chng ti nn thc hnh cc iu ny ra sao?
PVST: Trc tin cn phi hc hi v sau thin nh. Hy qun tng nhng ngi
thng mn bn v mong c h c hnh phc, thot khi au kh; k tip cu nguyn
bn c nng lc hon thnh iu ny cho h, m bn s c kh nng lm iu ny. Sau
thin nh v nhng ngi khng gn bn bn v cui cng v tt c chng sinh. Trong thc
t, bn nn khi u bng vic suy ngh v bn hi c, sau th quy y ri qun tng m
bn v suy ngh tht k lng, chi tit nht v lng tt v s quan tm ca b cho bn. K
tip nhn ra b vn au kh v to ra cc nguyn nhn gy au kh. Vo lc ny, mong c
gip b khi ln v khi bn mun gip b thot khi au kh, th tm gic ng xut
hin. Cui cng, hy cu nguyn n guru v Tam Bo b c th hnh phc v khng au
kh. Sau hy suy ngh v cha bn, v nhng chng sinh khc v k th xu nht ca bn.
Nu iu ny kh, hy nh rng th hn l k th tht s ca bn v n s to ra nhng trng
thi au kh to ln. K tip thin nh v tt c chng sinh trong su ci cho n khi xut
hin tnh thng t nhin vi h khng dnh ring cho ai. Cui cng, hy mong c bt c
cng c no tch ly qua iu ny c th li ch cho tt c chng sinh mt cch bnh
ng; s chia s v cng c ny kt thc mi thi thin nh.
Lng bi l quan trng nht v nn thc hnh cng nhiu cng tt. Lng bi phi hon ton l
bn nng. Avalokishvara, c Th Tn ca lng Bi, ni trong mt kinh, Ngi no
mong c t gic ng, khng cn phi thc hnh nhiu iu, ch cn mt iu v l lng
bi. S thc hnh v lng bi c ba loi. Lng bi vi con ngi l mong c rng trc tin l
m bn v sau l tt c chng sinh v hn c thot khi au kh v bn c th gip h.
Lng bi n Gio Php (hin tng c iu kin) l mong c chng sinh nn t b gc r
ca au kh, m gc r ca au kh l v minh. Thc hnh th ba c gi l lng bi khng
i tng. Bn phi nhn ra rng tt c chng sinh khng thc s c, nhng v qua v minh
v nhng g coi l c tht, h b tri buc vo bn ng, v iu ny lm h au kh.
H: Chng sinh c thc s c hay khng?
PVST: Khng, trong thc t chng sinh khng tht s c , nhng qua bm luyn bn ng
nn xut hin hnh tng o huyn. Khi tham luyn vo nhng i tng ny, bn cng c
th c nhiu c cm vi ngi khc, v chng no s v minh ca bn cn tin rng h thc
s hin hu, bn vn c b giam gi trong qu o khp kn l th gian hin hu.
Thc hnh th ba l v tm gic ng, y l thc hnh rt quan trng. Ni chung, c hai tm
gic ng: tng i v tuyt i. Tm gic ng tng i cng c hai phn; c gi l
mong c, v i vo. Tm gic ng mong c l s khao kht, c mun t gii thot
cho tt c chng sinh, v iu ny cng ging nh mun lm mt chuyn i. Tm gic ng i
vo ging nh thc hin chuyn hnh trnh . Mi vic bn thc s lm t mc tiu
c gic ng u l tm gic ng i vo; do vy trong thc t tm gic ng i vo ny bao
gm tt c thc hnh ca o Pht, nh l su paramita ca b th, tr gii, nhn nhc, tinh
tn, thin nh v tr tu. K n, tm gic ng tuyt i l s hiu bit v tht tnh ca mi
s vt, l tnh khng. Nhn ra iu ny l tm gic ng tuyt i.
H: Chng ti nn hiu tnh khng ra sao?
PVST: Tnh khng tht ra ch l danh hiu. N khng c ngha mi s vt u trng khng
hoc trng rng. Mi tn gio u c gng gii thch tht tnh ca hin tng, nhng tt c
u i n kt lun v iu g ang hin hu, hoc tch cc hoc tiu cc. Ngi bnh
thng khng suy ngh nhiu v hin tng v khi nguyn ca chng, nhng ngi nhiu
tm linh hn li thc s ngh v t hi ti sao s vt hin hu v chng xut pht t u. o
C c kt lun rng mi s vt u c Thng sng to. Mt hc phi ban u ca
o Pht, Sarvastivada (thuyt Nht Thit Hu B) kt lun rng, mc d s vt th khng
thc s hin hu, nhng nguyn t v qu nh b nn khng th c nhiu mt i din vi
nhng phng hng khc nhau li thc s tn ti nh nhng nguyn t c bn. Mt hc
phi o Pht cao hn, Vijnanavada, xc quyt rng tuyt i khng c g hin hu bn
ngoi, v nhng s vt m chng ta nhn thc c ch l s phng chiu ca tm. Tuy
nhin, khi nhng trit gia ca Madhyamika kho st hin tng, mi s dng nh bin mt
v h chng th tm thy iu g. H khng tha mn bi s gii thch rng Thng sng

to mi s hay nhng nguyn t nh b tn ti, v h l lun rng tm ch th khng th
hin hu nu i tng khng hin hu, v tm v i tng ph thuc ln nhau bt kh
phn nh bn tri v bn phi. Do vy, nu khng c vt cht bn ngoi th chng c th c
tm. Madhyamika sau khi kho st rt k lng kt lun rng cui cng chng c g c th
bm chp l thc s hin hu. iu tch cc chng th tm c, iu tiu cc cng khng
th tm thy, khng c g c th c thy m c th chp nhn nh thc s hin hu, v tht
tnh ca mi s u vt ln hin hu v khng hin hu, vt ln t duy v khng th ngh
bn. Ngi Shantideva (Tch Thin) ni, ci Tuyt i khng phi l i tng ca tm, n
vt ln tm. N l iu g m bn khng th m t; n l s t hi v iu khng th
hiu c. Tuy vy, khi ni v nhng iu nh th, chng ta t tn chng, nn gi n l
tnh khng, nhng tnh khng li khng thc s l iu g c th t tn, n l s
khng th din t.
D nhin, tt c iu ny l ni rt ro. Ni theo cch tng i, Madhyamika chp nhn
bt c nhng g ngi bnh thng chp nhn, nhng cc tc phm ca hc phi ny thc s
ph by kinh nghim khng th din t ca mi s vt.
H: C phi s ph bnh hin tng ny ch l mt nghch bin hp l? Liu n c th c
bt c ngha no v cuc sng hng ngy hay khng?
PVST: D nhin l c. Khi nhn ra chn l ti hu, bn thot khi au kh. Chng ta ang
trong au kh v cha tnh thc t o tng tng i. Chng ta b che y trong o tng
tng i ny; v v th chng ta chp gi s vt nh c tht; gi cht chng nh l tht,
chng ta hnh ng v do vy au kh v to ra nhiu nguyn nhn gy au kh hn.
H: Vy vn thc s l s bm luyn?
PVST: Khi chng cn bm luyn vo s vt nh c tht, bn chng to ra nguyn nhn gy
au kh.
H: C phi y l mt ch thin nh?
PVST: C nhiu thin nh v iu ny trong i Tha, v nht l trong Mt Tha. Bn phi
nhn ra rng au kh xut pht t nghip xu, karma xu xut pht t nhim , v nhim
khi hin t bn ng. Nu b la gt, bn c th ngh cun dy l con rn v bn cho rng bn
ng hin hu. Khi bn c ng th phi c ci khc; khi c ci khc th c tham mun cho
bn ng v ght ci khc, v iu ny cng dn n la gt nhiu hn v che m tht tnh.
Tm gic ng l cch tt nht nh tn gc quan nim sai lm v bn ng. Nhng chng
sinh khc khng ging bn nhng g? Trc tin hy c xem h bnh ng vi bn v yu
thng h nhiu nh bn yu thng chnh mnh, cho n khi cui cng bn c th thng
yu chng sinh khc nhiu hn chnh bn. D bn au kh nhiu nh th no, song hy c
gng mong c lin tc s au kh ca tt c chng sinh c th n vi bn, v tt c cc
nguyn nhn to hnh phc ca bn c th em cho h. V bn lun mong c rng cng
c c c qua iu ny nn v li ch ca tt c chng sinh.
S thc hnh nhn ra tnh khng, tm gic ng tuyt i, c hai phn: s thc hnh v tp
trung (thin ch) v s phn tch ca kinh nghim (thin qun), iu ny ph by cho chng
ta thy kinh nghim ca Madhyamika mt cch r rng. Cc thc hnh ny cn mt s gii
thch di dng hn v ti khng th cp chng y mt cch thch hp. Nhng trc v
sau mi ln thc hnh, bn phi th quy y v chia s cng c.
H: Nu s vt v tm khng hin hu, vy hnh tng l g? Chng bt u t u v kt
thc ni no?
PVST: Chng chng c khi u. Tuy th c kt thc khi bn t c gic ng. Tt c iu
ny l o tng, khng tht, ging nh gic mng. Gic mng khi ln t u? N i u?
N ging nh vy. y l mt gic m di.
H: Vy hnh tng l g?
PVST: Chng l mt gic m di.
H: Tnh thng v lng bi l iu tt, nhng c quan im cho rng c khi gin d li tt
hn vi ngi khc hay khng? S gin d ny c bao gi c chng minh khng?
PVST: C th, nu nh l tt ngay c d hnh ng l xu. Thm ch nu bn gin d, nu
vi t duy v li ch ngi khc, s gin d ca bn khi ln t lng bi, v bt c nhng g
khi ln v lng bi u tt. Nu gc r l thuc, ngay c nu qu xut hin l xu, n cng s
l thuc.
H: Pht gio thng t duy v cch c x dn n tiu cc v th ng.
PVST: iu ny l ng nu bn i vo v an tr trong gii thot. Nu bn i vo i Tha,
thay v khao kht ch k cu gii thot an nh, bn phi c lng bi, l khao kht tch cc
v li ch ca tt c chng sinh.
H: Pht gio thnh thong ni v v thn v tin rng khng c Thng .
PVST: Pht gio khng tin vo mt Thng nh ng sng to ca th gian, v trong
ngha , bn c th ni Pht gio l v thn. Tuy nhin, nu Thng l iu g khc, mt
lng bi thing ling hay tr tu thing ling, xut hin trong thn tng bn tn, bn c th
ni Pht gio khng phi v thn m a thn.
H: Nu khng thc s c bn ng, vy ci g ti sinh?
PVST: S lin tc ca tm thc, dng tm thc theo th t ca mt ngi v kt qu ca
vic h lm s pht sinh mt ngi mi. Trong bt k trng hp no, ti sinh l chn l
tng i. S gii thch v chn l tng i khc bit t hc phi ny n hc phi khc, t
tn gio ny n tn gio kia. Madhyamika tin rng s tng i l bt c nhng g chng ta
thy m khng kho st quan im ca ngi bnh thng. Mt cch tng i th c ti

sinh, nhng khng phi tuyt i.
H: Trit l Madhyamaka xut hin ra sao? C phi sau thi ca c Pht?
PVST: D nhin, n l o Pht; n l ngha thc t ca sutra Prajnamita (Kinh Bt Nh Ba
La Mt), c ni r rng rng u c ngi i theo cc cc oan s chng bao g thot khi
au kh. Cc cc oan l tch cc v tiu cc, v vic tin tng vo hin hu v khng hin
hu v tng t nh vy. Trit hc c pht trin t sutra c c Pht ging dy.
H: Nu chng ta khng chp nhn s hin hu ca chng sinh, v mi s u trng rng,
vy l do g chng ta phi c lng bi cho chng sinh?
PVST: Mi th khng ch l trng khng, rng khng cng l ci thy sai lc (t kin), mt
cc oan tht tnh ca s vt thot khi nhng cc oan. nhn ra iu ny, bn phi
tch ly cng c rt nhiu, v cch tt nht lm iu ny l thc hnh tnh thng v
lng bi cho tt c chng sinh. Cho n khi cng c ny c tch ly, s hiu bit v
rng khng s khng sinh khi.
V Guru C Trch Nhim To Ln
H: Tha Php Vng, Mantrayana l g?
PVST: Mantrayana (Mt Tha) hay tantra, l phng php thc t. Mc tiu u tin v mc
ch cui cng ging nh nhau v u trong Mahayana, nhng v Mantrayana l trc tip, tr
tu hn v c nhiu phng php hn, n i n cng ni n t cng ni bt u nhanh
chng hn nhiu; s khc bit ging nh i du lch gia xe la v my bay. Thc hnh
Mahayana ch yu bao gm thin nh qua vic suy ngh v s vt, nhng trong Mantrayana
thn chng ta cng c s dng rng ri. Nh bit v s dng thn th, chng ta c th tin
ti ni n ca mnh mt cch nhanh chng hn. Gi y, nhiu iu cn cho mt my
bay bay c, nh xng du, gi, thit k ca my mc, v.v.. v tng t nh vy, khi c
gng t n nhn bit trong Mantrayana, chng ta thc hnh khng ch trong t duy. Chng
ta qun tng nhng mandala khc nhau, tng nim cc mantra, v.v... Bn c th ni rng
nu i theo cc thc hnh ny mt cch ng n, s nhn bit s t ng xut hin.
H: C phi s khc bit gia Mahayana v Mantrayana ch c iu ny hay khng?
PVST: Mahayana c gi l Tha Nguyn nhn, hay Con ng Nguyn nhn, v
Mantrayana c gi l Con ng Kt qu. Trong Mahayana, bn lm vic ch to ra
nguyn nhn ng bng vic thc hnh b th, tr gii v cn na. Nhng thc hnh ny rt
ng gi v ng n nhng vn rt khc bit vi nhng phm tnh bao la ca c Pht.
Nhng trong Mantrayana, bn hnh dung chnh mnh ngay t lc u trong thn tng ca
kt qu c Pht trong dng ny hay dng khc. Nh thc hnh ny, kt qu l
tng t nh thc hnh s xut hin, v v vy Mantrayana c gi l Con ng Kt
qu. Ngay t lc bt u bn ngh v chnh bn nh c Pht vi tt c phm tnh, ba mi

hai ho tng chnh v tm mi tng ph, v.v...
H: Vic ngh v chnh mnh nh c Pht c sai lm khng?
PVST: Thc s l khng. D nhin, cng c ni trong Mahayana rng bn tnh ca tm
chng ta, v ton b cc lc ca chng ta, u thc s l Pht v lun nh th. Tuy nhin,
chng ta khng nhn ra iu ny v b o tng ph ln, v th chng ta au kh. Nu s che
m v nhim l mt phn bn cht ca tm chng ta, th s tnh ha khng th lm c.
Than khng th tr thnh mu trng cho d chng ta ra n nhiu bao nhiu, nhng v bn
tnh ca tm l thanh tnh nn tm c th tnh ha c. V cc bc khc t c gic
ng nn iu r rng l cng c th vi chng ta, rng tm chng ta cng c th tnh ha.
Con ng Mantrayana cp n vn ny nh sau: c nm dng di, hoc loi ngi.
Trn thc t c hng trm v hng ngn cc loi khc nhau, nhng tt c u c th bao gm
trong nm phm tr. Thc ra nm loi ny c th bao gm trong mt, l Pht Vajradhara
(Kim Cng Tr), nhng, ni chung, thun tin suy ngh l nm. Nm b ny chng ta
qun tng trong mt mandala, l mt lu i thin ng ca phn no v c trang
hong, bao quanh bi la. c Pht gia mu xanh dng m v c gi l Akshobhya
(A Sc B Pht ng Bt ng). hng ng l c Pht Vairocana mu trng (T L
Gi Na ng To Tc Hnh Tng); hng nam l c Pht Ratnasambhava mu vng
(Bo Sanh ng c Bn Tnh ca Ngc bu); hng ty l c Pht Amitabha mu
(A Di V Lng Quang); v hng bc l c Pht Amoghasiddhi mu xanh lc
(Bt Khng Thnh Tu ng Thin Xo trong Thnh Tu mi Vic Lm Hp L). Tt c
cc Ngi trng ging nh c Pht Shakyamuni ngoi tr mudra (n kh) hay th n khc
nhau. Pht Akshobhya tip xc th gian trong n bhumisparsha (Xc a); hai tay ca Pht
Vairocana trong n ging dy (Chuyn Php Lun; Pht Ratnashambhava hin by n b th;
Pht Amitabha kt thin nh n; v Pht Amoghasiddhi a tay ph by vajra hnh ch thp,
v y n. Mi v u c nhng phm tnh c bit, nhng mi v cng lin quan n nm
nhim ph bin nht m chng ta b au kh vi: Akshobhya mu xanh dng m vi
tnh sn hn, Amitabha mu vi tnh am m v tham dc, Vairocana mu trng vi v
minh (ngu si), Amoghasiddhi mu xanh lc vi k, v Ratnasambhava mu vng vi kiu
mn v ham li. Nhng mu sc lin h mt cch r rng vi nhim tng ng. Trong
ting Anh, chng ta ni mu xanh lc vi k, trong lc am m kt hp vi mu v
sn hn vi mu xanh dng m. Chng ta c th thy mt cch r rng nhng c tnh ca
nm chng tc ny trong nhng c nhn: ngi c nc da xm c th c du vt tng t
vi vajra (vajra l biu tng ca Pht Akshobhya), ngi hay nng gin thuc dng di
Akshobhya. V c mi ni kt hon ton ca nhn v qu, ngi s thnh cng c bit d
dng nu h thc hnh con ng lin quan n Pht Akshobhya. Cc bn thy, c Pht
Akshobhya tiu biu cho s hon ton chuyn ha sn hn. Trong Mantrayana, chng ta
cha bao gi nh gi bt c nhim no nh sn hn hay tham dc nh iu g phi
c trn p. Thay vo , nng lng tri buc trong s nhim c tnh ha v kt qu
thnh mt trong nm v Pht, mi v u c c tnh ha bng mt loi tr tu no . y
l l do khc ti sao Mantrayana l Con ng Kt Qu.
Tht ra, khng c bt tnh. S bt tnh xut hin v chng ta khng nhn ra chn l v vn
suy ngh v mt ch th v i tng. Do vy, chng ta c th ni rng bt tnh cng xut
pht t o tng.
H: Chng ti thc hnh con ng ny nh th no?
PVST: Mc d con ng ny hin nhin l cao hn, khng d hiu c n mt cch ng
n. Vo lc bt u, chng ta phi chc chn quyt tm thc hnh b tm ca mnh, v
ch sau chng ta mi c th tip nhn gio l v nm v Pht, mt trong thn tng nm v
thch hp vi bn tnh c nhn mnh. Gio l ny c ban trong dng qun nh c
gi l wang trong ting Ty Tng. N c ngha l tn phong hay l nhp mn. Qun nh
ny l mt trao truyn v cn c nhn t mt v guru v sau hc hi, suy ngh, thin
nh v n t c kt qu cui cng. Sau khi tip nhn l tn phong, ngi ta phi tin
hnh thc hnh hng ngy khng l l v bit suy ngh r rng v chnh mnh nh hon ton
ng nht vi kt qu cui cng. Th nn, v mi ni kt gia nguyn nhn v kt qu, kt
qu s xut hin mt cch t nhin.
H: C phi s trao truyn ny l quan trng?
PVST: S trao truyn t v guru l c bit quan trng trong Mantrayana. V guru trao truyn
gio l cho bn, v Ngi l mt phn ca cc v thy thnh tu khng gin on, i ngc tr
v c Pht nguyn thy, Vajradhara, t Ngi, gio l c xut hin trc nht. Thm ch
trong Mahayana bn khng th thc hnh nu khng c hng dn, v iu ny c bit
ng vi Mantrayana.
H: C ngha l chng ta s khng t c kt qu tr khi chng ta nhn c gio l
theo cch ny?
PVST: Chc chn bn s khng th. Khng ai c th t c bt c iu g ch bng nghin
cu bn vn. Trc tin bn phi nhn c gio l trong truyn thng ming i ngc li
n Pht Vajradhara, v s ban phc trc tip, khng gin on ca dng truyn gio l
phi c tip nhn trc tin; khng c s ban phc c bit ny s khng c s chn
mui no xy ra. Mc d by gi phn ln gio l c vit ra, trc tin bn phi nhn
c gio l bng li ni; sau bn c th hc tp.
H: Vy v guru l thit yu?
PVST: C ni trong cc tantra rng v guru l sui ngun ca mi siddhi (thnh tu), hay s
thnh tu tm linh, v ni chung iu cn thit l tm c v guru thch hp, v c mi phm
tnh ging dy tantra. Ni c th, iu cn thit l bn tm c ngi c mi ni kt ring
vi bn bng nghip. Chng hn, khi Milarepa ln u tin nghe v Marpa, ng cm thy
khao kht cp bch gp c Ngi lp tc. Hoc khi Tsarchen nghe v v thy Sakya v i,
Ngi Doringpa, ng cm thy mt thc dc c bit n gp Ngi cng nhanh cng tt. Khi
bn tm thy v guru ny, bn phi nhn c trao truyn v ging gii t Ngi. Trong tantra,
vic tip nhn wang l cn thit, c ngha qun nh, trao truyn hay phong thnh. Wang l
cnh ca ca tantra. Khng c wang bn chng th lm c g. Wang ging nh vic gieo

trng ht ging v bn phn cho t; n to ra hon cnh thch hp. Sau khi nhn c
wang, ch c mt vic l chm sc ht ging thy n ny mm.
H: Lm th no c th nhn ra v guru c mi ni kt vi mnh?
PVST: Trong mt s trng hp, c mt du hiu r rng. Trong trng hp Ngi Tsarchen,
mt ph n xut hin trong khi Ngi ang thin nh trong hang ng. Vo lc Ngi l
mt tu s ca phi Gelugpa. B ta a cho Ngi mt quyn sch v bo Ngi i tm Ngi
Doringpa. Ngi tm thy Doringpa Sakya v pht hin rng quyn sch Ngi c cho xut
pht t th vin ca Ngi Doringpa. Ngi ph n l hin thn ca Vajra Yogini, mt bn
tn n. Tsarchen thc hnh c th thin nh ca b sau khi nhn c t Ngi Doringpa, v
t c i gic ng. Tuy nhin, ni chung, nu bn cm thy mt thc y c bit gp
hay lin lc vi mt v guru no , mt cm gic v iu g xy ra khi bn gp Ngi, y
l mt du hiu tt.
N cng c th c pht hin bng s tin tri. Khi ti cn rt tr, d ti yu cu mt s
tng s thc hin mt tin tri lin quan n gng. H thy mt lama l trong gng v chnh
ti trc Ngi. V lama c hai l tai di v khong cch gia mi v mi trn ca Ngi rt
rng. Ngi c mt ci so. Chng ti khng bit c th l ai, nhng sau ny pht hin ra
l Ngi Khyentse Rinpoche.
H: Vy c phi iu ny c ngha chng ta ch c th t kt qu tt vi mt lama m
chng ta c nghip ni kt?
PVST: Khng, khng nht thit. Trong trng hp ca ti, ti khng th nhn c nhiu
gio l t Ngi Khyentse Rinpoche. Bt k v guru no tiu chun u tt, nhng c mt
v c bit c th gip bn hn cc v khc.
H: V guru ban mnh lnh khc thng cho i tng ca Ngi c ng khng?
PVST: ng. V d khi Ngi Marpa dy Lama Ngog, Ngi yu cu ng ta em n tt c
nhng ti sn ng ta c. Ngog tr li b li ht ch cn mt con d gi b qu. Marpa ku
ng v ly. Marpa ni rng d mt con d gi b qu chng to c s khc bit no vi
Ngi, Ngi ra lnh ch duy tr chn gi tr ca gio l. Nu bn phi dng cng mi th,
bn phi khng c gi li bt c g. Nhng mi lin h gia v thy v t khng phi
mi lin h gia ch v y t. l mi lin h gia cha v con. L mi lin h tm linh,
nhng phi m p v thn mt nh mi lin h gia cha v con. V guru c trch nhim to
ln chm sc con trai ca Ngi, ngi phi ln lt i theo mi gio l c ban v phi gi
mi gii nguyn ca h.
H: Nhng gii nguyn lin quan l g?
PVST: Chng khng n gin. Sau khi nhn c wang, c nhiu gii nguyn gi, thm
vo vic thc hnh hng ngy v hc tp. Nu bn nhn gii nguyn pratimoksha (bit
gii thot) ca gii lut Hinayana bn phi gi gn, v sau thm vo gii nguyn ca
Mahayana, bn phi gi gii nguyn tantric, iu ny rt quan trng. Khng gi nhng gii
ny, vic thc hnh s khng hiu qu. Nhng gii nguyn c ban to ra hon cnh tt
nhm chm sc ht ging gieo trng trong qun nh. Gii nguyn phi c gi mt
cch thch ng, v vic thc hnh hng ngy phi c thc hin vi s qun tng, tng
nim mantra v thin nh v hai giai on ca kyerim (tin trnh pht sinh) v dzogrim (tin
trnh hon thin).
H: Bn tn tantric l g?
PVST: C v s chng sinh vi nhng s thch, v tr, quan nim v khuynh hng khc
nhau, do vy, thch hp nhng dng khc nhau ny, Tr Tu Siu Vit hay c Pht
hoc bt c v no bn thch gi tn mang nhng hnh dng khc nhau. Chng hn, vi
ngi nhiu tham dc thin nh v bn tn ang m nhau, v ngi nhiu sn hn thin
nh v bn tn trong tng phn n. Ngi nhiu v minh thin nh v nhng bn tn rt
chi tit vi nhiu chu bu v trang hong. Nhng tht ra tt c cc Ngi u Tr tu Siu
Vit nh nhau, xut hin trong nhiu thn tng khc nhau thch hp vi nhiu loi ngi
khc nhau.
H: Mi ni kt gia gio l tantric v c Pht lch s l g?
PVST: Chng ta gi c Pht lch s l c Pht ph bin v nhng v Pht tantric l
khng ph bin, nhng nhiu tantra c tng nim bi c Pht lch s. Hevajratantra l mt trong s ny.
H: Mahamudra l g?
PVST: Mahamudra l Tr Tu Siu Vit bn nhn ra sau khi thc hnh kyerim v dzogrim.
Kyerim l tin trnh pht sinh: bn qun tng mt mandala xut hin bng ch, bn qun
tng cc bn tn v quyn thuc. Dzogrim c ngha giai on hon thin. iu ny thng
vo lc kt thc thc hnh. Bn qun tng mi th c thm nhp li vo chng t ban
u v sau cng tan bin. Trong thc t, kyerim tnh ha vic sinh ra, v dzogrim tnh ha
s cht.
H: Thc hnh chnh ca Sakya l g?
PVST: Thc hnh chnh ca Sakya l Lamdre, hay Con ng Kt qu, bao trm ton b
Hinayana, Mahayana v Mantrayana. Thc hnh ny n chng ta qua Ngi Virupa, mt v
thnh v i ngi n sng vo nm 650 sau Cng Nguyn, v c em n Ty Tng
bi dch gi Drogmi, Ngi vin tch nm 1072. N c t nn tng trn s qun nh v
thc hnh ca Hevajra-tantra v bao gm trit hc ca tantra cng nh tt c nhng thc
hnh yogic nh l ni-nhit, yoga hi th, t th thn, yoga gic mng, phowa (chuyn di
tm thc), cc thc hnh bardo, v.v... Ton b gio l c ban khong ba thng. Sau
chng ti thc hnh v nhng gio l rt c bit, rt b mt ca Ngi Naropa, gio l
Vajrayogini vi mi mt yoga. Sau chng ti c nhiu gio l ca Mahakala; Vajra Kila,
xut pht t truyn thng Nyingma nguyn thy ca gia nh ti; Sarvavidya, c bit li ch
cho lc cn t v lc cht; Vajrabhaivara, mt tng phn n ca c Manjusri (Vn Th);
Mi Ba Gio L nh Vng Rng ch thuc v phi Sakya; v nhiu gio l khc. Nhng
Lamdre bao gm tt c.
H: Khi nim v o c phng Ty, nng lng tnh dc thng c xem l mt
chng ngi cho con ng tm linh. Vy tantra c nh chp nhn nhng nng lng
ny, v chng c th thc s gip chng ta i theo Con ng?
PVST: Nu c s dng mt cch ng; nu c ng ngi s dng vo ng lc v hp
l, chng c th gip rt ln. Cu chuyn thng c k v Vua Indrabhuti, ngi
ni vi c Pht Shakyamuni rng ng mun c ti sinh lm ch si trong rng hoang
cn hn l nhn con ng tm linh v i hi t b vt cht th gian, v vy c Pht
ban cho ng mt gio l c bit gio l Guhyasamaja m chng ti vn cn trao truyn.
D nhin, ch t b bn ngoi l vic t gi tr; ngi ta c th t b iu g mt cch b
ngoi v vn rt bm luyn n! T b tht s l s t b bm luyn. Bt lun th no, Vua
Indrabhuti l loi ngi thc s cao nht, ng v ton b triu nh tht s t gic ng lc
c Pht ban gio l cho h.
Song, d nhin phn ln nhng hnh gi tantric, tng s l nhng ngi khng cho php
hng th khoi lc th gian v phi sng c thn. Vua Indrabhuti t gic ng lp tc,
nhng chng ta nn xem xt c truyn v Ngi Milarepa thy nhng kh khn m ngay
c nhng ngi c nng khiu vn phi chu ng.
H: Vic thc hnh khng ng c nhng nguy him g?
PVST: Nu c iu g i sai trong tantra; th ch c mt hng: xung a ngc. Thc
hnh tantra ging nh mt con rn trong ng tre n ch c th i ln hoc i xung. Tm
c mt guru tt v thc hnh gio l tht cn thn l iu cn thit.
H: Ti sao tantra li i hi qu nhiu b mt?
PVST: Ni chung, ti ngh rng trnh to ra mt nim tin v thm ch c cm vi gio l
tantra. Nu ngi ta nghe c nhng iu g vo thi im sai hoc khng c s gii thch
ng n, h c th b chn ng v ngh rng tantra l iu xu v mt nim tin vo Con
ng Tantric. Ngoi ra, nu ngi ta thy cc mandala v c th c c nhng mantra
trong sch, h c th b li cun c gng t thc hnh, y l mt sai lm rt nghim trng.
Mi iu phi c v guru trao truyn.
H: C phi tantra cn hn nghi l?
PVST: Nghi l ch l mt phn nh ca tantra. Thc hnh chnh l thin nh, qun tng v
tng nim hng ngy ca hnh gi; s thc hnh v cc yoga thn th, yoga hi th v cn
na.
H: Vy kt qu l g?
PVST: Ni chung, kt qua l ba, bn, hay nm thn (kaya) ca c Pht. C ba kaya: hai l
rupakaya (sc thn) v mt l thn tm linh. Thn sau ny c gi l dharmakaya (thn
ca thc ti php thn); n l s lin tc ca tm hon ton chuyn ha v tr nn bt
kh phn vi shunyata (tnh khng). Sambhogakaya (thn cc lc bo thn) l thn
thng xuyn an tr trong ci Pht Akanistha (Sc Cu Cnh) ban gio l cho cc i B
Tt. Nirmanakaya (huyn thn ha thn) c nhiu loi khc nhau, nhng nirmanakaya ti
u l bc ging nh c Pht lch s xut hin gia chng ta n . Cc thn ny kt qu
t s chuyn ha khoi lc tt bc ca chng ta. Thn hin ti ca chng ta tr thnh
rupakaya v tm hin ti ca chng ta tr thnh dharmakaya.
c Pht Thy Rng Bn Ng Chng Hin Hu Bt C u.
H: Ngi ta ni rng phm tnh quan trng nht cn thit cho vic thc hnh Gio Php
c thnh tu l nim tin v i. Vy loi nim tin cn thit l g? Ti sao nim tin l rt
quan trng?
PVST: D nhin nim tin l rt quan trng, nhng khng ch l s quan trng. N l s bt
u. Khng c n, bn khng th t kt qu tt. Chng hn, nu ht ging b t, cy khng
th pht trin. Bt chp thc hnh nhiu th no, bn s khng th c bt k kt qu no nu
khng c nim tin. Nhng khng phi l nim tin m qung. Ni chung, c ni v ba loi
nim tin: trc tin, nim tin t nguyn, c ngha bn nhn thc rt nhiu phm tnh tuyt
ho ni Tam Bo m bn mong c m nhn li ch cho tt c chng sinh. nim tin
trong sng, c ngha thy nhng phm tnh tt p, v i ca c Pht, tm bn tr nn
trong sng v kin c; th ba l nim tin ca s t tin, c ngha ngha bn chp nhn gio
l ca c Pht v kt lun l ng.
H: Vy nim tin khng ch l vn chp nhn gio iu no ?
PVST: Khng, chc chn l khng.
H: Gio l v ti sinh khng quen thuc vi phng Ty. Liu ngi ta c th thc hnh
Gio Php c hiu qu nu khng chp nhn s ti sinh?
PVST: Theo nh ngha ca chng ti v thc hnh Gio Php l khng. Chng ta ni rng
bt k nhng g mnh thc hnh d n c th cao hay tt, n khng phi l Gio Php nu ch
c mc ch cho cuc i ny. Gio Php l nhng g bn thc hnh cho cuc sng k tip,
nn quan nim v ti sinh khng th tch ri vi quan nim ca Gio Php. Lut karma l
mt phn bn trong Gio Php, v s ti sinh trong tng lai l kt qu ca nguyn nhn
hin ti.
H: Nhiu ngi phng Ty c th ph nhn s ph qut ca au kh.
PVST: o Pht ni rng bt lun th no, d bn u trong th gian hin hu, th l

au kh. Vic pht l tnh tng tc ca hin ti v au kh l sai lm. Bn khng nn trn
trnh n; bn phi bit nhng nguyn nhn ca n v c gng trnh to ra chng.
H: Hc thuyt ca c Pht ging dy, anatman hay v ng l g?
PVST: c Pht thy rng bn ng khng hin hu bt c ni u. Tm khng phi l bn
ng, thn khng l bn ng; bn ng ch l danh hiu t cho mt nhm s vt cng nhau:
sc, th, tng, hnh v thc. Do vy, trong thc ti khi kho st tm kim nhng g
chng ta gi l bn ng, s chng c g. Bn ng ch l danh hiu t cho s thu thp v s
vt.
H: Ngay c d chng ta khng c linh hn bt t, vy liu bn ng khng hin hu trong
mt s cch no phi khng?
PVST: Khng, bn ng cha tng hin hu, m s tng tc ca tm hin hu.
H: Cm gic mnh m v bn ng ca chng ta khi ln t u?
PVST: V khng c lc khi u, chng ta sinh ra trong th gian hin hu vi thi quen suy
ngh rt mnh rng s lin tc ca tm l chnh bn ng chng ta, v chng ta sng vi
bm luyn rt mnh vo n.
H: Vy bn ng ch l thi quen ca t duy?
PVST: ng vy.
H: Mt s ngi phng Ty ngh rng cht l hon ton hy dit.
PVST: iu khng ng. Khi cht, thn bn kt thc, nhng tm thc bn vn tip din.
H: Nu thc s khng c bn ng, vy ci g tip tc?
PVST: S lin tc ca tm thc. N ging nh mt chui tt c cc ht chui u khc
nhau, nhng n cng mt chui.
H: Tm l g?
PVST: C nhiu phn vi n, nhng c mt kha cnh rt cn bn m chng ta gi l KunShi (Alaya). Ngha en, iu ny c ngha nn tng ca tt c v n l s t-thy r rng
minh bch. N l nn tng t th gian hin hu v gii thot xut hin. N l tm khng
chng ngi tht s, mt phn ca tm khng bm chp vo nhng i tng bn ngoi. N
l s trong sng v tip tc ng ngay t thi vo thy cho n khi t n gic ng.
H: Tm ny cng khng hin hu trong s Tuyt i?
PVST: D nhin, n hin hu mt cch tng i. Mt cch rt ro n l shunyata, nhng

mt cch tng i th n hin hu. Trong thc ti, bn khng th ni n hin hu hay
khng hin hu.
H: N c phi l c nhn hay l mt loi thu thp ca thc, mt nn tng chung ca tt
c tm thc c nhn hay khng?
PVST: N l c nhn.
H: iu g phn bit gia ngi i theo Mahayana vi ngi i theo Hinayana?
PVST: C by s khc bit, nhng iu chnh l ngi no mong mun t gii thot v li
ch ca tt c chng sinh th thuc v Mahayana.
H: Lng bi cho tt c chng sinh ang sng c phi ch l mt vn ca lng thng xt
vi h hay khng?
PVST: Khng, lng bi l mt mun, mong mun chng sinh thot khi au kh.
H: Lng bi c i hi hiu bit nguyn nhn ca au kh hay n ch l s kin ca cm
gic?
PVST: Ti ngh c hai u cn thit. Lng bi c ba giai on: mong c nguyn nhn gy
au kh cho h c tiu tr, v mong c chng sinh thot khi au kh nh hiu c
tht tnh ca mi s. S thc hnh v lng bi r rng i hi phi hiu bit nguyn nhn ca
au kh.
H: Tha Php Vng, Ngi ni cm gic ca chng ta v ci ti tht s l mt o
tng. Nu ng nh vy, ti sao chng ta li kh thy iu ny?
PVST: Nh ti ni trc , t thi v thy qua nhng kip sng, chng ta xy dng
nhng khuynh hng lm mnh thm bng mi hnh ng cho rng ci ti l c tht; cc
khuynh hng ny khin chng ta rt kh nhn ra bn tnh o huyn ca ci ti.
H: Thy c tnh khng thc ti ca bn ng ging nh ph v mt thi quen xu phi
khng?
PVST: ng.
H: Php Vng ni rng gio l v ti sinh l chn l tng i v nhiu s vt hin hu
mt cch tng i m khng phi tuyt i. Vy s phn bit gia chn l tng i v
tuyt i l g?
PVST: Vng, c hai chn l, tng i v tuyt i. Mt cch tng i, chng ta au kh;
mt cch tng i, c nguyn nhn, con ng, v kt qu. Nhng trong kinh nghim ca
chn l tuyt i, khng iu g c th c ni l hin hu hay khng hin hu hoc c hai

cng hay khng cng nhau hin hu. l ci m chng ta gi l bn thi cc c th b phn
i. Chng b phn i trong ngha s phn i hp l, ng n c th a ra tt c bn
kh nng c th.
H: Chn l tuyt i (l cu cnh) c th din t c bng ngn t hay khng?
PVST: Khng, mc d n c th c din t vi mt s phm vi. Tuy nhin, trong thc t
n ch c th c nhn bit v kinh nghim.
H: C phi hc thuyt ca Madhyamaka v tnh khng c dy bi mi trng phi ca
Pht gio Ty Tng, v s ging dy ca h u nh nhau khng?
PVST: ng vy, tt c h u dy cng mt vic, nhng cch ging dy li khc nhau. Tt
c u c phm tnh ring h, v mi thnh tu u nh nhau.
H: Nhng ngi i theo Mantrayana c chp nhn gio l ca Mahayana khng?
PVST: C, Mantrayana chp nhn mi gio l ca Mahayana. N c phn bit vi
Mahayana bng rt nhiu phng php khc nhau, s dng nhng phng php trc tip hn
t c chn l.
H: ngha ca chung v quyn trng (chy) vajra c s dng trong thin nh v
cc nghi l tantric l g?
PVST: Mi th u c nhiu mt, nhng chng l biu tng chnh ca tr tu v phng
tin, u quan trng nh nhau trn con ng ca chng ta; chng cng biu tng cho
nhng tnh cht ca nam v n.
H: Nghi thc l quan trng trong thc hnh ca Pht gio Ty Tng. N c dng ra
sao?
PVST: Nghi thc rt quan trng, v qua thc hnh v n, c th to c nhiu tin b. Tuy
nhin, khng cn thit cho mi ngi thc hin cc nghi thc nhiu chi tit. Ch c chung,
chy vajra v nhng th n (mudra) l cn thit.
H: Ti sao mudra quan trng?
PVST: Chng rt quan trng, bn ngoi v bn trong, v rt ch li trong thc hnh qun
tng. T thn mudra cng c nhiu quyn nng bo v, nhn c ban phc,
cha lnh.
H: Nhng phm tnh no cn c trc khi ngi ta c th ban wang?
PVST: C ba loi guru c m t trong cc tantra. Loi cao nht l ngi thc s
thy c bn tn r rng nh chng ta thy ngi khc. Loi th hai l ngi ti thiu
nhn c mt s du hiu thnh tu tm linh, c th trong gic mng. Loi th ba, thng
thng hin nay, l nhng v guru tip nhn tt c nhng wang cn thit v gio l t v
guru ch thc; ngi thc hin nhp tht v cc bn tn chnh no ; ngi hc mi
nghi thc, cc mudra, s sp xp cc mandala, v cn na. Ch nh vy h mi c th ban
wang.
H: Vic tip nhn gio l t v guru thuc loi th ba c tt hay khng?
PVST: C, n to mt s ni kt, thm ch nu n khng thn cn nh loi th nht. Loi
guru th nht c th gii thiu bn ti bn tn nh Ngi mun vi mt ngi bn.
H: Thin nh nhp tht l g?
PVST: C nhiu loi khc nhau. Bn c th nhp tht n gin, bn thc hnh thin
nh v tnh thng, lng bi v quyt tm t gic ng. Trong thin nh tantric, bn qun
tng cc bn tn, tng nim mantra, tp trung vo ci thy thn tng bn tn tht r rng,
hoc n gin thin nh v shunyata. l nhng thc hnh.
H: Ti sao nhp tht li rt quan trng?
PVST: Qua thin nh nhp tht, bn t c gic ng. Khng thc hin nhiu ln nhp tht
th khng th t gic ng. Nhiu ngi bit n Ty Tng nhiu yogi (hnh gi) tn
nhiu nm nhp tht trong c c v mc ch ny; mt s vn lm nh vy n . Tr khi
bn c nhng phm tnh cao tt, s khng th t gic ng trong i ny nu khng thc hin
nhp tht lu di.
H: Trong thc hnh Mantrayana, liu c cn phi thin nh v v bn tn no
khng?
PVST: Tt nht l thin nh v v bn tn m ngi ta c mi ni kt nghip. Loi bn tn
ny c gi l yidam, hay bn tn bo tr.
H: Mi v bn tn c th l mt yidam hay khng?
PVST: Khng hon ton nh vy. Nhng v bo v khng phi l yidam. C mt b cc bn
tn l nhng yidam, v trong s ny s c mt v m bn c mi ni kt c bit.
H: Ch B Tt nh c Manjusri (Vn Th) v Avalokiteshvara (Qun T Ti) c th l
cc yidam khng?
PVST: C, cc Ngi c c hai tng B Tt v Yidam.
H: Chng ta cn c nhng phm tnh no trc khi c th nhn wang?
PVST: Nhiu phm tnh khc nhau ca t xng ng c m t, nhng cc phm tnh
chnh l nim tin, lng bi, v b tm. Ngi khng pht trin b tm khng c nhn
nhng qun nh chnh, nhng qun nh v cc bn tn nh Hevajra.
H: Nu ngay c ngi ta pht trin b tm, tm thy mt v guru, c phi l
chuyn may mn khng?
PVST: Khng, ngi ta phi tm kim. Ngi ta lun c th tm c v guru nhn c
gio l t Ngi.
H: Nu khng tm c v guru, ngi ta nn lm g?
PVST: ng ta phi tm nhiu hn na!
H: Anuttarayoga-tantra l g?
PVST: C bn b tantra, trong Anuttarayoga-tantra thc s cao nht. Ni vn tt, n l s
thc hnh trong mi hot ng ca cuc sng ngi ta ngay c vic n ung, tm ra,
v.v.. mi th bn lm, mi hot ng trong th gian hin hu trong khi bn thin nh v
khng thin nh, mi th, mi hnh ng u c chuyn ha vo Con ng.
H: Thc hnh o Pht c ngha chng ta c phi t b vt cht th gian hay khng?
PVST: Theo Hinayana v Mahayana l c. Nhng theo Mantrayana th khng cn thit.
H: Bng s t b, c ngha i vo ni v sng nh ngi n dt. Liu chng ti c th
sng trong thnh ph m vn thc hnh khng?
PVST: Trong Mantrayana l nht nh c. y l iu ti sao c Pht dy Mantrayana
cho Vua Indrabhuti.
H: Vy ti sao cuc sng tu vin li quan trng?
PVST: Cuc sng tu vin l quan trng gn gi truyn thng c sng cn, gi gn
gio l mt cch ng n. Khi bn sng th gian, bn vn c th thc hnh, c th rt hiu
qu, nhng, ni chung, c qu nhiu kh nng sao lng trong th gii vt cht, v ngi
thng khng c thi gian thc hnh mt cch thch ng hoc hc gio l mt cch hiu
qu, h c qu nhiu th cn ch tm n. Cc tng s c c hi tt hn nhiu thc hnh
v hc tp, v h chng c iu g khc quan tm.
4
Gio Ch Chogye Trichen Rinpoche
Lch S Pht Gio
Thi Pht Kip

t truyn thng o Pht trong bi cnh ny v hiu c bc ton gic xut hin trong
th gian ny ra sao th vic hiu bit v kalpas l iu quan trng, l kip hay chu trnh
thi gian. Trong phm vi chu trnh cho, mt mi trng t nhin ca cc nguyn t bn
ngoi lun c hnh thnh, v mi trng ny c nhng chng sinh nh chng ta c tr.
Mt kalpa c chia thnh ba thi k. Trc tin l tin trnh chng sinh ra i, hay s to
thnh; k tip l khong thi gian ca mi trng trong chng sinh c tr; v cui cng,
thi k chm dt, v tr v chng sinh trong n bin mt. Mt kalpa trong c mt bc
ton gic xut hin c gi l kip ca nh sng hay kip may mn (hin kip). N l kip
may mn v mt bc ton gic xut hin trong th gian v ban nh sng ca tr tu tm linh
cho nhng chng sinh khc . Ngc li c cc kip ti, chu trnh ny khng c cc bc
gic ng xut hin. C ni rng cc kip ti nhiu hn cc kip sng rt nhiu.
Thi Hin Kip
Chu trnh ring bit by gi chng ta sng l mt loi rt c bit, c bit l thi hin kip.
Vo lc khi u ca kip ny, c mt chakravartin. Mt v vua i quyn nng ca v tr
(chuyn lun thnh vng), c bit nh Tsibkyi Mugyu (Arenemi). L v cai qun vo giai
on u tin hnh thnh kip ny. Vua Arenemi hng th mt triu i rt hnh phc, ha
hp v thnh vng. iu ny ng khng ch vi ci thin m cn vi ci ngi. Mc d
Vua Arenemi chnh thc khng c nhiu hong hu, nh v nhip chnh ca i v tr, ng
c hng ngn hong hu. Chng ta c ni rng nhng hong hu ny lm phin ng
hn mt ngn hong t. Do cng c bao la ca ng, ng ch p li vi trong nhng ph n
v gi b l hong hu ca ng c th sinh cho ng mt con trai. Vua Arenemi pht
sinh c mun mi ngi con ca ng c th chia s quyn cai tr vng quc.
Trong thi gian , c mt v Pht c bit l Mahavairochana c Pht lch s ca k
nguyn , ging nh c Pht lch s ca k nguyn chng ta l Shakyamuni. Nhng v
Pht ton gic nh vy ph din mi hai hnh ng v i ca mt bc gic ng. Nh Vua
tip cn c Pht Mahavairochana, ni rng ng l cha ca hn mt ngn con trai v hi
rng lm th no ng c th ban cho mi ngi con c hng th mt triu i xng ng
v y ngha nh mt v vua. ng hi nu c th dng cng s phc v ca cc hong t
ny n c Pht Mahavairochana cc con trai ng c th c nhiu cng c to ln hn.
c Pht Mahavairochana chp thun li thnh cu ca Vua Arenemi, nhn cc hong t nh
i tng ca Ngi. Nh Vua c mt khao kht v i cho cc con, t hi trong lng ng khi
no chng mi c th ngang bng vi c Pht. ng hi Pht Mahavairochana Khi no
chng mi ging nh Ngi? c Pht cam oan vi nh vua rng lm t ca Ngi, tt c
cc hong t mt ngy no s tr thnh ton gic.
i vi s pht trin ca cc kalpa, c ni rng mt kip sng c theo sau bng mt kip
ti. Kip m chng ta c tr y c bit l Bhadrakalpa, mt kip cc k ct tng.
Ngi ta ni rng vo lc khi u s hnh thnh kip ny, mt hoa sen mu vng rng ngn
cnh n ra gia bin v tr. Hoa sen k diu ny phng vi lc mnh ln cao n cc ci ca
ch thin. Hnh tng ca hoa sen vng lm cho ch thin tn thn, K diu thay! Khi c
chng kin hoa sen vng ngn cnh ang n r. y l mt im bo ct tng, biu th s
xut hin ca mt ngi v Pht trong kip ny. V th, hoa sen n ra bo trc vic sinh ra
ca mt ngn v hong t m ni n l Pht qu. Ch Pht thi trc hoan h vi s tin tri
ca c Pht Mahavairo-chana.
Vua Anaremi hi c Pht v th t t gic ng ca cc con ng. Pht Mahavairochana
sp t tn ca mi hong t, v cc tn chung trong mt tm vi v t trong bnh. Sau
c Pht rt cc tn ra, tng tn mt, by ra mt chui tn theo th t mi hong t s
t Pht qu. Tn c chn u tin, ngi s thnh Pht trc tin ca thi hin kip
chng ta l ngi m chng ta bit nh c Pht Krakucchanda.
Tn th hai c rt ra l ngi tr thnh c Pht Kanakamuni, v Pht th hai ca thi
hin kip chng ta. Tn th ba c rt ra l hong t c sinh ra nh c Pht Kashyapa,
v Pht th ba ca thi hin kip. Th t l tn ca v tr thnh bc gic ng ca k nguyn
chng ta, c Pht Shakyamuni. V l do c Pht Shakyamuni c bit nh ng i
Gii Thot Th T, hoc Bc Gii Thot. Tn th nm c rt ra l v Pht k tip ca
chng ta, c Maitreya (Pht Di Lc). V th su s n l c Pht Simhanada. Theo cch
ny tn ca mi hong t trong mt ngn v c rt ra. c Pht Mahavairochana tin tri
xa hn v tn v hong t c rt ra cui cng, v vic sinh ra nh v Pht cui cng ca
thi hin kip ny, l mt bc gic ng phi thng. Ngi s hin thn s gic ng, nhng
phm tnh v hot ng hp nht li ca tt c c Pht trc . K nguyn hin ti ca
chng ta l ca v hong t th t, c bit vi chng ta nh c Pht Shakyamuni.
S n Ca c Pht Vo Thi i Ny
Trc lc c Pht h sinh vo th gii chng ta, Ngi cai qun trong ci tri c bit l
Tushita (Tri u Sut). Bt c ai cai qun trong ci Tri Tushita u mang danh hiu
Svetakirti, nn y l danh hiu ca Pht Shakyamuni khi Ngi . Trong lc cai qun
trong ci Tri Tushita, Ngi Svetakirti nhn c nhiu thnh cu ca ch thin cng nh
nhn loi, khn cu Ngi xut hin n th gii ca chng ta v biu hin mi hai hnh
ng ca bc gic ng ti thng. p ng, Ngi lm nm qun st c bit v cn
thn lin quan n hon cnh sinh ra trong tng lai ca Ngi. iu ny bao gm ni no
trong th gii ca chng ta Ngi s n sinh, ngy v gi, a b s l ai, v.v... T nm qun
st k lng ny, Svetakirti quyt nh Ngi s xut hin trong th gii ny nh mt hong
t, con trai ca Vua Suddhodana (Tnh Phn) v Hong Hu Mayadevi (Ma Da) trong vng
quc Kapilavastu (Ca T La V). S tn ti ca x Kapilavastu c tm thy min nam
Nepal, khng xa lm t bin gii n
Vn Lumbini (Lm T Ni)
Vo thi xa, ngay pha ng ca Kapilavastu c mt vng quc nh, th l Devadaha.
Hai vng quc c hng mi lin kt hn nhn thun li, cc cuc hn nhn thng
xuyn xy ra gia hai nc. Ngi ph n l b ngoi ca c Pht Shakyamuni c t
tn l Lumbini v l hong hu ca t nc. Trong lc c tr Devadaha, b thng thm
ving khu vn rt xinh p gn bn ca mt gia nh giu c. B thng xuyn n v
ngy cng mong c c khu vn cho chnh b. Nh vua, chng b ni, Mc d ta l ch

ca t nc ny nhng ta khng c quyn i hi khu vn ca ngi khc. Nu b vn
mun, ta s cho xy mt khu vn ging nh vy. Do , nh vua xy mt khu vn
nguy nga lng ly v song min qu gia Devadaha v Kapilavastu. ng t tn khu vn
lm rng danh hong hu ca ng, v ni c bit n cho n ngy nay l Lumbini.
Hong hu Lumbini tr thnh m ca hai cng cha xinh p. Nh phong tc, b hi kin
cc nh chim tinh v tin tri bit c tng lai tt nht thch hp vi cc con gi b.
Cc nh tin tri nht tr tin on rng c hai c con gi u c cng c to ln hoc lp gia
nh vi ngi cai tr y quyn lc hoc tr thnh m ca mt ngi v i, ngi ny s tr
thnh mt ng gic ng. Trong hiu bit ny, v Vua Suprabuddha ca Devadaha mong
mun c mi rng buc vi v vua ca Kapilavastu, mt ngi ni danh v rt ting tm, v
vua ca Kapilavastu cng nui dng c mun tng t. V th ngi con gi ln ca
Hong hu Lumbini, Mayadevi c chn kt hn vi Suddhodhana, hong t ca x
Kapilavastu. m ci ca h c k nim rt ln.
S n Sinh ca c Pht Shakyamuni
ng lc c Pht Shakyamuni tng lai i vo th gian ny. Ngi ta ni rng Hong Hu
Mayadevi th thai con trai b vo m rm thng su m lch trong nm con cu t. Truyn
thuyt v s ra i ca c Pht k cho chng ta rng t ngy Ngi i vo t cung ca
Mayadevi, tt c ch thin v thnh thn t cc ci thin ng hong kim trng nom v bo
v Ngi. Vo ngy by thng t m lch nm sau, nm con kh st, b sinh ra mt ngi con
trai. Mt cuc mang thai bnh thng l chn thng, tuy nhin, lch s truyn thng ni hu
nh Hong Hu Mayadevi mang thai mi thng.
Mayadevi khng can thip vo nhng hot ng x hi ca triu nh hong gia trong phn
ln thi gian sinh n ca b. Nhng v thi gian sinh n gn, b mun rt vo mt ni
no thanh bnh hn. Khi c hi ni no b thy thoi mi, b ngh ving thm vn ng
uyn Lumbini ca m b, ngh ngi v th dn. Khi b i tn b trong mt khu rng nh
ca Lumbini, thi im h sinh ca c Pht t ngt n vi b. Ngay khi Hong Hu
Mayadevi vi tay nm ly mt nhnh cy plaksha, c Pht sinh ra mt cch phi thng
di tay phi ca b trong dng nh sng vng lung linh lp lnh. V th, s xut hin ca
Ngi trong th gian ny khng bng phng tin ca vic sinh ra thng thng m bng s
kin k diu.
Ngay khi ra khi m Ngi, c Pht i by bc trong mi hng ca bn hng v tht
ra bn by t uyn thm. Trong ting Ty Tng, cc trnh by ny phn nh vai tr ca
nhng ch ng, ty, nam, v bc. Khi c Pht i bc u tin v hng ng, Ngi ni,
T y, Ta t c gic ng, n nirvana (nit bn). Ch hng ng trong ting Ty
Tng cng c ngha t c. i v hng nam Ngi ni, Ta s ha hp vi s hiu bit
ca th gian. Khi Ngi i v hng ty, hng mt tri ln, Ngi ni, Ch ny kt thc
vic Ta sinh ra. V vi by bc n hng bc, c Pht ni, Ta tnh ha mi hnh
ng ca Ta trong th gian hin hu, samsara. Vai tr ca ch hng bc, cng c ngha
tnh ha. ng nhin, mt a b sinh ra theo cch thng thng khng bao gi c th i
v ni nhng li hng bin v thi trang nghim nh vy. Vo lc y, c Pht i by

bc theo mi hng ca bn hng, bo trc s kin Ngi sinh ra cho tt c th gian khi
Ngi tuyn b mt cch dng cm, trn th gian ny cha tng c ai hn Ta xut hin
(thin thng thin h duy ng c tn). a b c nui ln thnh Hong t Siddhartha,
v mi ngi dn u rt hy vng Ngi s l v lnh o tng lai ca th tc Shakya.
S Pht Trin Tm Linh ca c Pht
Lp gia nh
Khi n lc Ngi trng thnh, hai cng cha xinh p c ngh c th phc v nh v
hong hu tng lai ca Ngi. H c gi l Yasodhara (Da Du La) v Gopaka. C hai
cng cha u thuc v gia nh giu c v rt c knh trng, v c nhiu v hong t
cc nc chung quanh mong c lp gia nh vi h. Do c mt cuc thi ti c sp t
v tt c cc ngi thch hp u ph din s kho lo v th thao trong hy vng chin thng
c cc c du xinh p ni ting khp ni nh th. Hong t Siddhartha chin thng
mi i th v c vinh d tuyn b c hai cng cha u l hong hu ca Ngi. Trong
cch ny, Ngi chun b nm quyn cai tr nh vua cha. Sau khi lp gia nh, Ngi cai qun
nh v hong t ca vng quc Shakya.
Mt ngy n, hong t i du ngon ln u ra ngoi cung in v i vo thnh ph ca
Kapilavastu. Trn chuyn hnh trnh ny, Ngi chng kin bn s kin lm thay i Ngi
mi mi. Nhng s kin ny ln u tin em Ngi Siddhartha i mt vi s au kh ca
con ngi, cho n lc Ngi c cha Ngi che chn cn thn. Trong cuc sng cha
tng thy nhng hon cnh nh vy, Ngi Siddhartha lp tc hiu c rng tt c chng
sinh u l ch th cho s au kh hin nhin ca sinh, gi, bnh v cht. Khi sc mnh ca
vic hiu bit ny tc ng mnh vo tm, Ngi t hi liu c bt c ai c th ngy to rng
tt c u tt p trong th gian v tip tc sng nh th nhng au kh nh vy khng tn
ti. Kinh nghim ny nhanh chng lm cho Thi t Siddhartha c mt cm gic t b rt
mnh m v thc y Ngi nhn ra bn cht ph phim ca th gian ny. Tt c hot ng
ca th gian ny u tuyt i v ngha, v mi ngi sng th gian ny mt ngy no
phi kinh nghim nhng au kh nh vy v cht i, li nhng kinh nghim v th gian
ny b phai m i ging nh mt gic mng. i n nhn thc ny Ngi Siddhartha quyt
nh ri b cuc sng trong cung in v i khp ni tm kim chn l. Ngi c tm kim
rt ra ngha ct ty t cuc sng.
Ri B Cung in
V hong t tr c mt ngi ph v trung thnh c bit l Chanda v mt con nga xut
sc gi l Kanthaka. Ngi Siddhartha triu ngi phc v v ra lnh cho ng chun b nga.
Ni li cho t bit v v con trai cn nh khi h ng Ngi ln khi cung in trong b mt
di mn m che ph, v s nhng thuc quyn bit c cuc ra i ca Ngi.
Hong t Siddhartha ra lnh ngi phc v nm cht ui con nga Kanthaka ri nhy qua
bc tng bao quanh cung in mt cch k diu v vo thnh ph. C ni rng bn v thn
bo v ca cc phng dng cng s phc v ca h n hong t, mi v nhc mt chn

nga ca Ngi v gip di chuyn nhanh trong khng trung, cho n lc cui h em Ngi
n mt ni c bit l Visuddha Stupa, Bo Thp ca i Thanh tnh. Ti hong t
chnh thc t b cuc sng ca mt ch gia nh v chp nhn l ngi t b hon ton. Cm
ly dao Ngi ct t mi tc di nh mt du hiu Ngi tch bit khi mi bm luyn n
th gian ny. Siddhartha trt b qun o hong t. C ni rng tp hi ch thin v thn
thnh tt c u xut hin mt cch huyn diu chung quanh Ngi, cng dng Ngi y o ca
mt v kht thc tm linh. Mc qun o do ch thin ban tng, Ngi tuyn b, Ta t b cuc
sng th gian tm kim con ng n gic ng.
Bt u Tu Kh Hnh
By gi Siddhartha suy ngh k lng v bn cht ca con ng Ngi tm kim. Ngi hiu
rng thin nh ch Pht qu kh t n gic ng qua thc hnh kh hnh. Ngi bit
chc chn rng Ngi phi i theo con ng ging vy. Siddhartha quyt nh thc hnh theo
cch kh hnh, Ngi lp nguyn chnh thc nhn n, v king n mi thc phm trong su
nm. Ngi quyt tm tr thm trong thin nh bt ng v ngi lin tc trong su nm
khng di chuyn. Giai on ny ca cuc sng Ngi Siddahrtha Gautama c bit nh
su nm kh hnh thc hnh thin nh n c, khng gin on. S tu hnh sm hi kh
hnh ny dn Ngi n ngng ca ca s gic ng trn b sng Niranjana ra sao. Trong
su nm nhn n, Siddhartha vn gi li th im lng cao qu. Ngi khng ni vi bt k ai
m an tr th nhp trong thin nh tnh lng. C ln, khi Ngi ngi bt ng v khng ni,
c mt s ngi chn b a phng n v t hi Ngi l ngi hay l bc tng. H n
ni v thc cy st nng vo lai Ngi, nhng Siddhartha khng t ra phn ng no d nh
nht. Trong cch ny Ngi biu hin quyt tm ln nht thnh cng trong thin nh v s
kh hnh ca Ngi.
Gic Ng
M ca Siddhartha Gautama qua i by ngy sau khi sinh Ngi, v b c sinh vo ci
thin c bit nh ci tri ba mi ba. Nh mt v tri, b s hu mt s tin tri c gii hn
v c th thy con b trong cuc sng tri quan gian kh trc . Nh Mayadevi trc
y, b khc thng cho Siddhartha, nc mt b ri xung mt cch k diu t ci tri,
hnh thnh mt h nc nh pha trc c Pht ang thin nh. p li, v i thin gi
ph v s yn lng ch cn mt tun l trc khi Ngi t gic ng. Ngi ni nhng li
lm yn lng m, Mc d con tri qua nhng kh khn khng th tng ca vic thc
hnh kh hnh ny, nhng vn cha t c mc ch ca con. Con ch cn mt tun trc
khi t gic ng. Sau con s n p lng tt ca m v s n ging dy cho m trong
tng lai gn y. V th, m Ngi l ngi u tin khin Gautama ph v li th tnh
khu. Hon tt su nm thin nh, Siddhartha ng dy ri khi ni ri i b n sau ny
c bit nh Bodh Gaya, hay Kim Cng Ngai. Ngi n trc mt cy b rt ln. Ngi
bit rng y l ni m tt c ch Pht thi qu kh bao gm Pht Krakucchanda,
Kanakamuni v Kashyapa t gic ng ngay chnh ni m Ngi tip cn lc . Trong
s sng knh su xa nht, Gautama nh l trc Ngai Kim Cng, ri Ngi ngi ln, lng
ta vo cy b . Trn ngai ca s gic ng ca ch Pht qu kh, Siddhartha lp li
nhng hot ng lch s v i nht ca tt c v Pht t ton gic. Gautama dng su

nm thin nh trn b sng Niranjana v n Kim Cng Ngai ca Bodh Gaya hon
tt vic rn luyn thin nh ca Ngi.
Ngi tr li ni ngi thin nh vo lc hong hn m rm. Tp th ma qu v tinh linh xu
kinh s v ghen tc in cung vi Ngi. Chng e da lm Ngi s bng vic hin hnh,
khua v kh v go tht trong s thnh n v th ch. Cc ma qu ny c i nng lc v c
th hy dit bt c nhng g chng mun. Nhng v nng lc v ch ca thin nh, lng bi,
lng t i lu xut t Ngi Siddhartha nn chng khng nh bi c Ngi. By gi ch
cn nhng gi khc t vic t gic ng, trong thin nh kin c khng th tn cng, Ngi
chuyn ha mi iu t chng n Ngi thnh nhng bng hoa ca thin ng; Ngi chng
phi chu s thng tn no d nh nht. Ngi chin thng v hng phc mi qu ma trong
thi gian t hong hn n m , sau tip tc theo di n gia m, Ngi tr trong i
nh su nht ca thin nh. Cui cng vo lc bnh minh sau , Ngi hon ton t gic
ng vin mn, tr thnh samyak-sambuddha. t c gic ng, Siddhartha Gautama gi
y l Pht, i vo trng thi bt kh t ngh v siu phm nht ca cc lc v tnh khng,
l trng thi gic ng. Trong trng thi thm sau ny Ngi pht sinh mt mong c to ln,
ngh rng, Tht k diu bit bao nu tt c chng sinh c th chia s nhn bit by gi ca
chnh Ta.
Tr Thnh V Thy
c Pht mong c rng c th chia s pht hin ca Ngi vi mi chng sinh, tuy nhin
Ngi nhn ra rng chng sinh ngp su trong v minh kh c th ha nhp vi Ngi . th
nn Ngi t ni nhng li ni ting ny, Ta tm thy Gio Php nh cam l; n l
thanh tnh quang khng phc hp, uyn thm v an bnh vt ln khi nim t m. D Ta c
gii thch ngi khc cng khng th hiu c, do vy Ta phi tr trong rng khng ni.
T ni vi mnh Ngi th tr trong im lng trong by nm. c Pht an tr trong trng thi
thin nh, t chi bt c vai tr ging dy no.
Brahma, (Tri Phm Thin) v cai qun v i ca v tr v Indra (Tri Thch) ch nhn
ca ch thin v thn thnh bit rng tr tu gic ng v i ca mt v Pht by gi xut
hin trong th gian ny. Brahma xut hin v cng dng c Pht mt bnh xe c mt ngn
nan hoa bng vng, trong lc Indra cng dng mt v s c xon c theo chiu kim
ng h him c. Vi nhng du hiu ct tng cao tt ny ca lng sng knh, h cu khn
Ngi chuyn Php Lun v li ch ca tt c chng sinh. c Pht Shakyamuni bng lng.
Trong tin trnh sng ca Ngi, c Pht bt u khi ng nhng g chng ta bit c
l ba ln chuyn Php Lun v i hay bnh xe ca gio l.
Chuyn Php Lun Ln Th Nht
Ln chuyn Php Lun u tin xy ra trong thnh ph Varanasi c xa ca n . c
Pht khi u ln chuyn Php Lun th nht ny vi ch chnh v t diu (bn chn
l cao qu). S su tp gio l ny c bit nh Theravada, hay gn gi gio hun ph
thng.
Phi Theravada ch yu tp trung v nhng g chng ta bit nh bn i n ca Gio

Php:
Mi hin tng u v thng.
Mi hin tng u au kh.
Mi hin tng u v ng.
Ch c nit bn l an bnh.
Trc tin, c Pht ni vi chng ta rng mi hin tng a hp mi s vt u c to
thnh bi nhng nhn t v mi trng khc nhau u tm thi, v thng; chng khng
ko di. Th hai chng ta c bo rng mi kinh nghim ca hin tng u l bn tnh
au kh. Th ba, c Pht kt lun rng chng c ci ng no tm thy trong hin tng
th gian. Th t, c Pht hin l rng nirvana hay gii thot l thanh bnh. Bn gio l ny
tr thnh mi quan tm u tin ca ln chuyn Php Lun th nht ca c Pht
Shakyamuni, khi u Varanasi.
Chuyn Php Lun Ln Th Hai
Gio l thuc v Mahayana hay i Tha xut pht t ln chuyn Php Lun th hai. Ln
ny bt u thnh ph Rajagriha n , ti ni c bit nh nh Ni Chim Kn Kn,
mt ngn i c ni l ni t tp ca by kn kn. c Pht ging dy cc kinh in,
Prajnaparamita hay Tr tu Vin mn. Cc sutra ny c di khc nhau, nh sutra mt trm
ngn bi k, sutra hai mi ngn cu k, v cn na. Tt c gio l ny u phi by chn l
v tnh khng, rng mi hin tng, mi s vt xut hin u khng hin hu thc s, khng
vn c (v t tnh).
Chuyn Php Lun Ln Th Ba
Ln chuyn Php Lun th ba v l cui cng tp trung vo ngha vi t, xc quyt ca Gio
Php. Mc d c Pht trnh by chi tit v s gio l, m chnh bn thn Ngi chim
nghim hiu qu ca mi gio l.
Ngi suy ngh lm th no gii thch c gio l v p ng vi thng ip ca Ngi
thch hp vi tm thc ca ngi nghe. V iu ny, xut pht iu c bit l s hiu
bit gio l ph thng, theo sau l s cung cp ngha, v gio l hin l s xc quyt hay
ngha tuyt i. c Pht to s phn bit gia ngha rt ro ca Gio Php v ngha
gii thch ph thng. Cc thuyt ging ny c ban thnh ph Vaishali c xa ca n
tr thnh ni ni ting trong cc sutra nh l ni c mt con kh cng dng n c
Pht.
Ton b Gio Php c c Pht tuyn thuyt tng cng l tm mi bn ngn gio l.
Nhng gio l ny p ng nh cc phng thuc trc tip cho tm mi bn ngn cm xc
hay khi nim khin chng sinh c th phin no. V nhng gio l ny, c Pht dy rng
c hai mi mt ngn nhim lin quan n tham lam, thm mun, v bm luyn m chng
sinh c th kinh nghim. Nh mt gii c cho cc che m ny, c Pht dy hai mi mt
ngn bi php v Vinaya (Lut tng) s rn luyn cao hn v o c, gii lut cho ngi
thng v tng, ni th gii. c Pht Shakyamuni phn bit su hn v hai mi mt
ngn loi tiu cc kt hp vi c cm, tc gin v th hn. Nh mt phng thuc cho
nhng trng thi phin no ca tm ny, Ngi ban hai mi mt ngn gio l ca sutra.
Nh mt gii c cho cc nhim khi ln da cn bn trn v minh, c Pht dy hai
mi mt ngn bi php v Abhidharma. Ngoi ra, hn hai mi mt ngn bi ni c ban
bn lun nhng nhim ca bm luyn, th ght v v minh khi chng hot ng cng
vi nhau. Trong cch ny, c Pht ban nhng phng thuc trc tip cho tm mi bn
ngn nhim m chng sinh kinh nghim.
Khi xem xt ba ln chuyn Php Lun ca c Pht, ngi ta c th t hi tantra ca o
Pht c dy u v khi no. Tantra lin quan n ln chuyn Php Lun th ba.
Oddiyana v Vua Indrabhuti
Trong tin trnh sng v hot ng ca c Pht, nhiu t ca Ngi t n nhiu trnh
gic ng khc nhau. Thm ch c ngi ni rng bt c khi no Ngi i t ni ny sang
ni khc, cc t ny s bay trong bu tri, tri rng y Gio Php mu vng ca h nh i
cnh. Trong cch ny h c th di chuyn t min ng n min ty, t nam ti bc. Trong
vng pha ty ca n c mt vng quc c bit l Oddiyana. Vua ca Oddiyana l
Indrabhuti, ng cng thi vi c Pht. Mt ngy n, khi nh vua v cc b trng ang vui
chi trong vn thng uyn, v s cc v tng bay trong bu tri bn trn h. Vua
Indrabhuti hi ngi ln tui thng thi nht trong s cc b trng, H l ai, v lm sao h
c th bay qua bu tri nh chim?
Mt b trng ln tui tr li, Tha B H, chng ta c tr pha ty n . Ti c
nghe rng pha ng n c vng quc ca tc Shakya, trong xut hin mt hong
t c bit l Siddhartha. Ngi t b vng quc ca mnh v tr thnh bc gic ng.
Nhng ngi bay trong bu tri bn trn u l t ca Ngi.
Nh vua ku ln ngc nhin, iu ny tht c bit. Lm th no c th c nh vy?
Thm ch nu cc t cn biu hin k diu nh vy th v thy phi tuyt vi bit bao!
Ngi no c th mi Ngi n vi chng ta?
V b trng ln tui tr li, Khng cn phi di chuyn bng thn vt cht. Nu ngi no
c lng tin v sng knh to ln, cu nguyn nhit tnh v thnh tm, c Pht s bit v nghe
li cu nguyn ca h qua tr tu ton gic ca Ngi. Nu nh vua mun hy cu nguyn nh
th v thnh c Pht n y ging dy cho nh vua.
Nghe nhng li ny, Indrabhuti son mt bi k cu khn ni ting, chp nhn c Pht
nh ngi lnh o v dn dt tt c chng sinh, v khn cu c bo v trong s quy y ca
c Pht.
Vo lc , c Pht Shakyamuni ang ti Rajagriha. Ngi triu nhiu t khc nhau
nh B Tt Manjusri (Vn Th) v Vajrapani (Kim Cng Th) cng nh ch Shravaka
(Thanh Vn) v Pratyekabuddha (Pht c Gic) gic ng, tt c nhng ngi c kh

nng bay cng vi Ngi. c Pht ni vi h rng vo ngy rm sp n Ngi mun i
n vng quc Oddiyana v pha ty theo li mi ca vua Indrabhuti. Nhng ngi c kh
nng bay u c mi i cng Ngi n . c Pht v cc t n ti cung in ca
vua Indrabhuti cng vi nhng v vua bo v ca bn hng, Brahma, Indra v nhiu ch
thin khc m trc y cha tng thy. Nh vua khng th tin khi thy ngay c nhng i
thin ch ca cc ci tri cng i trong cc ty tng ca c Pht.
c Pht hi Indrabhuti, ng mi Ta n y v mc ch g?
Nh vua tr li, Ngi l hong t pha ng n , v ti l hong t ty n . Chng
ta thm ch cng thi i, tuy nhin Ngi l bc ti thng. Xin ch dy cho ti lm th no
tr thnh nh Ngi. iu ny l khn cu duy nht ca ti.
Nghe li khn cu ny, c Pht p, Nu ng mun t c trng thi ging Ta, th ng
phi t b mi bm luyn th gian v tt c khoi lc ca gic quan. Khng t b nhng tnh
cht ca kinh nghim tnh dc v thc hnh theo con ng kh hnh, khng c loi t b
ny s khng th t gii thot.
Vua Indrabhuti l mt ngi cc k thng minh v sc so. ng bit rng s gic ng su
thm ca c Pht phi bao gm cc phng php cho php ngi ta t gii thot m
khng cn t b nhng tnh cht ca gic quan. Nh vua p li, Tha c Pht, ti b
h hng bi cch sng ca ton b i ti trong s xa x bao quanh. Vo giai on ny ca
cuc sng, lm th no ti c th t b cc hong hu v phong cch sng thanh lch ca ti?
Thm ch nu ti phi sinh ra nh mt con chn hay con ch phi n phn, ti cng khng
th t b mi bm luyn vo cc khoi lc gic quan. Ti cng khng th t b trch nhim
vi t nc ca ti. Xin ban cho ti gio l no m khng cn t b nhng iu nh vy.
Nghe li cu xin khn thit ca nh vua, c Pht tr li rng Ngi tht s c gio l nh
vy. Ngi bng lng truyn gio l b mt ca Vajrayana, Kim Cng Tha ca o Pht
Mt Tng, c bit v gio l ca c Pht Guhyasamaja. Ngoi ra, Ngi cn trao truyn
mi qun nh v Anuttarayoga-tantra, bao gm nhng lu xut tantric ch yu ca c Pht
nh Kalachakra, Hevajra, v Chakrasamvara.
Khi c Pht ban nhng nghi l nhp mn phi thng ny, nh vua nh c cc kh nng sc
bn khc thng thc s c kh nng thnh tu cng lc v t n tng gian on v
trnh nhn bit c trao truyn trong giai on c qun nh. Vo mi giai on thnh
tu ca qun nh, Vua Indrabhuti lp tc c c nhn bit tng t m mt hnh gi thnh
tu ca giai on c c. Vo giai on qun nh cao nht c bit nh qun nh th
t, Vua Indrabhuti i vo cp bc cao nht ca s gic ng v c kh nng biu hin cng lc
tt c nhng ph din huyn diu ca mt bc ton gic.
Cu chuyn v cuc i ca c Pht ny ph by mt cch r rng cho chng ta rng
nhng ngi c tr thng minh sc bn c th thc hnh Vajrayana v thnh tu cc li ch
bao la ca n. Ngi ta c th i theo gng cc t ca c Pht, nh Vua Indrabhuti, v
i vo Con ng qua truyn thng ca qun nh Vajrayana ch yu, bt u

Oddiyana.
Dhanyakataka
Khng xa lm trong vng pha nam n l vng quc ca Dhanyakataka, c bit nh
Ni Tch cha Go. V c nhiu tu vin v ni nhp tht thin nh bao ph sn ni,
thu ht cc hc gi, yogin v cc thy tu kht thc t nhiu truyn thng tm linh a dng
khc nhau v l mt ni c tr ni ting cho nhng ai mong c s dng phn ln thi gian
ca h trong thin nh v cu nguyn. N ti bo thp nguy nga ca Dhanyakataka m
c Pht Shakyamuni ph bin tantra lng danh th gian c bit nh Kalachakra. S
qun nh ny thu ht Kulika, ngi cm quyn ca Shambala, mt vng quc gn
Oddiyana, tham d nh ngi tip nhn danh d. Vng quc Shambala c ni l c
dn chng v song; mc d h l ngi, h c cho l thng minh hn, c nhiu kh nng
sc bn hn chng sinh khc. Thm ch h c ni l c i cnh. Vo lc , vua ca x
Shambala, Suchandra du hnh n Dhanyakataka nhn qun nh Kalachakra t c
Pht Shakyamuni.
NGI TA C TH A RA V S CHI TIT lin quan n v lng hot ng ca
c Pht, nhng vi by gi ch iu ny l . N ch l truyn k v nhng ln chuyn
Php Lun tm tt lch s v s nghip ging dy ca c Pht.
BA THA
Nhng nt chnh con ng ca c Pht trong gio l ca Ngi c tp hp li thnh ba
tha chnh. u tin, c m t trc tin, l tha ca Theravada hay nhiu tui hn.
c bit nh Hinayana, hay Tiu Tha, ch yu tp trung vo con ng t b v i theo
gio l t diu (bn chn l cao qu).
Mahayana
Tinh ty ca tha th hai, Mahayana (i Tha) c dy bi c Pht Shakyamuni
truyn xung hai thc hnh trng tm: lng t i v lng bi. Chng ta hy c gng tm hiu
ngha ca cc t ny. Nh mt v d v lng t i, chng ta c th suy ngh v lng tt nhn
c t m chng ta cho n khi mt cm gic bit n v cm kch xut hin t nhin.
Chng ta c th suy ngh rng t ngy sinh ra trong th gian ny, chng ta hon ton v dng
v d b t b. Song, m chng ta bo v chng ta khi mi nguy him, nui nng v che
ch, dy d chng ta iu g nn lm v iu g nn trnh. B cho chng ta mi th mnh
cn, hy sinh chnh nhu cu ca b cho chng ta. gip lng t i tng trng bn trong
mnh, chng ta suy nim v lng tt nhn c t m. Vi iu ny trong tm, chng ta
pht sinh mong c chn tht rng b c hnh phc v pht trin mong c xa hn na l
chnh chng ta c th cung cp nhng nguyn nhn to hnh phc cho b. T mong c rng
lng ny chng ta bt u trau di nng lng tch cc tht s sng to ca lng t i. Lm
nh vy chng ta tng trng lng yu mn vi ngi khc v lm mnh m mong mun n
p lng tt m m dnh cho chng ta, mong c gia tng nhiu ln cho hnh phc ca b.
y l iu c bit l lng t i. Mi ngi c th t suy ngm v v d ny v sau bt

u tri rng cm gic pht sinh qua vic nh li lng tt ca m h k c nhng chng sinh
khc.
Tng t, lng bi xut hin khi thng qua s hiu r gi tr v lng tt v tnh thng m m
chng ta ph by, chng ta cm thy mang n v thy khng th chu c khi ngh v s
au kh v tri qua gian kh ca b. Chng ta khng bao gi mun thy b tri qua bt c
kh khn hay gian kh no. nu nhng hon cnh nh vy xy n vi b, chng ta thnh
tm to n lc gii thot b khi nhng yu km d nh nht, khi nhng hon cnh d
nh nht nhng c th gy cho b au kh. Chng ta hc tp lng bi thit thc bng s cm
thng vi au kh ca b v bng vic tht s c gng loi b bt c nguyn nhn no gy
au kh. Lng bi thit thc l nh v mong c lm nh ni au kh ca ngi khc v
bt c nguyn nhn no gy ra n.
Hai thc hnh ny l ct ty ca gio l Mahayana, m c Pht chuyn Php Lun ln th
hai. Bt k thin nh mt truyn g ca Vajrayana m chng ta dn thn vo, chng ta phi
t t nn tng trong tinh ty ca gio l Pht gio Mahayana, s thc hnh lng t i v
lng bi. iu ny s dn n ni chng ta c th tht s t b tnh t li ca mnh vi thin
yu mn li ch ca ngi khc. y l lng v tha chn chnh. Thm ch nu cha hon ton
chun b hoc c th m nhn mt thi cao qu nh vy chng ta hy t rn luyn tng
bc mt tht s xem xt nhng g s gip ch ngi khc nhiu nh chng ta tm kim
li ch cho chnh mnh. Chng ta c th c gng l cng c ca hnh phc cho nhng chng
sinh ang sng khc, ngay c trong nhng cch nh b nht. N quan trng tng ng vi
vic chng ta cha tng b qua hoc pht l bt c nguyn nhn no c th em au kh cho
ngi khc. Chng no c au kh v khng nht thit l ca chng ta th n vn cn
c gii quyt v cha lnh. Ngi no c quan im ny c kh nng dn thn hay pht
trin lng bi thit thc. Nu c hnh phc trong gia nh hay gia hai ngi, hnh phc ny
phn ln xoay quanh v vic thng yu, chm sc v cho nhng thnh vin trong gia nh,
bn i hng n ln nhau ra sao. N khng l thuc vo s tch ly ti sn v nhng thnh
cng vt cht ca h. N c quan tm ng nh chng mc hnh phc ca cng ng, n
chng mc hnh phc ca th gii ln hn. D c hay khng c ngi lnh o c th t ra
mt v d tt m ngi khc c th i theo, phn ln u ty thuc vo vic h tht s quan
tm n ngi khc nh th no. n ty thuc vo vic b th m h c kh nng khi qun l
cng vic hng ngy ra sao. Loi ngi lnh o ny t mt tiu chun cao qu, ngi ta s
thn phc v t nhin s mong c ganh ua. N khng th gip nhng li ch chng ta nu
chng ta c th sng theo gio l v thc hnh lng t i n bt c ai m chng ta chia s
cuc sng vi h. Hoc chng ta nh hay ra ngoi th gian, nu chng ta ph by nhiu
tnh thng v cm thng hn n ngi khc, chng ta s tm thy nhiu hnh phc hn
trong cuc sng mnh. Nu nhng c nhn c th cng hin chnh h cho cuc sng v lng
t i, h s to phn ng gp to ln cho hnh phc ca th gian ni chung, cho nguyn nhn
ca ha bnh v hnh phc.
iu c gi l th gii ha bnh ch ty thuc vo nhng cng dn ca th gian c x
vi nhau ra sao. Tnh thng v lng bi dn n hnh phc c nhn, v iu ny s t nhin
em li th gii ha bnh. Mc d mi ngi trong chng ta u nhn c lng tt ca m
mnh trong kip sng ring ny, iu ny khng c ngha chng ta ch cm thy mang n mt
ngi. c Pht ni rng c v s c hi chng ta tng ti sinh. Chnh chng ta kinh
nghim s sinh ra trong tt c su ci, trong mi tnh hung, hon cnh c th. Chng ta
c mt b m t t trong mi kip sng , nn chng ta thc s mang n tt c cc b m
ny nhiu nh m ca cuc sng hin nay ca chng ta. em iu ny trong tm mi lc c
th dn chng ta n vic quan tm chn thc cho cc chng sinh khc. Ty theo s dnh
dng vi nghip ca chng ta trong i ny, chng ta khng th nhn ra ngi no quanh
mnh thc s l m ca chng ta trc . Tuy nhin, chng ta vn c th chn la
hng dn chnh mnh vi nh n p tt c nhng iu tt p m h dnh cho chng
ta. y l cch pht trin lng t i.
C rt nhiu s tip cn a dng v con ng tm linh nh th no trong nhng tn gio
khc nhau, cng nh trong cc hc thuyt v khng nh ca h v chn l l g. Nhng tt
c u c mt im chung l tt c h u y mnh tnh thng v lng bi. Chc chn rng
tinh thn ca o C c cng ging nh Pht gio trong vic y mnh v duy tr gi tr
ca tnh thng. Gio l C c ni rng Thng l tnh thng, v hy nh iu ny,
ngi ta phi ph by tnh thng vi ngi khc. iu ny phi l lng tin ct li nht ca
tn o C c v h c gng thc hnh trong cuc sng hng ngy. iu ny cng
khng khc vi Pht gio. Gio l o Pht hng dn chng ta i x ln nhau ra sao, dy
cho chng ta hiu v quyt tm la chn o c v lun l lm, v nhng la chn ny s
tr thnh nguyn nhn cho bt c kt qu no chng ta mong c t c. S thc hnh
ch tm tnh thc n t cch o c ca chng ta ny khuyn khch chng ta trau di
nhng nguyn nhn c ch. Nhng nguyn nhn tt ny xut hin t nh lm li ch cho
ngi khc ca chng ta. Bt k hnh ng no c thc hin vi mc ch tt li ch
ngi khc cui cng s mang li kt qu hnh phc theo lut nhn qu, hay karma. Hoc
chng ta tin vo Thng hoc lut nhn qu, c hai u dy chng ta thnh ngi tt. Lm
vic tt s y mnh hnh phc ca ngi khc. Khi chng ta trnh xa cch c x tiu cc;
s au kh ca ngi khc cng c trnh. C hai quan iu u chp nhn s kin nh
nhau: chng ta khng c lm nhng g gy bt hnh; ngoi ra chng ta nn gieo trng
chng t o c tr thnh nguyn nhn hnh phc cho ngi khc. Tt c tn gio u
dy v tnh thng gia chnh chng ta v ngi khc; v ngi ta phi l ngun hnh phc
cho ngi khac hn l nguyn nhn gy au kh.
iu quan trng l thy rng nhng gio l v lng t i v lng bi ny khng phi l mt s
loi hc thuyt hnh thc m chng ta tuyn b trung thnh hay tin tng. Chng lin quan
n cch chng ta sng. iu quyt nh hnh phc hay au kh ca chng ta l nhng g
chng ta lm vi chnh mnh. Chng ta c th t c x trong cch by t s chm sc v
quan tm cho bt c ni au kh no chng ta gp xung quanh mnh, cho d n nh b hay
dng nh khng quan trng. Chng ta thy s au kh trong cuc sng ca ngi khc v
mong mun h khng phi tri qua nhng bt hnh v lo lng nh vy. Chng ta mong c
rng mnh phi l cng c trong vic lm gim s au kh ca h. Chng ta cng mong c
rng h s c hnh phc, v c th gip h c hnh phc v khe mnh. Chng hn,
trong cuc sng la i nu mi ngi v hay chng mong c hnh phc cho ngi kia
khng b au kh hay bt hnh th s c s ha hp rt ln gia h. Nu mi lin h hin hu
gia ngi ch v ngi lm cng cng ging nh vy th ngi ch v ngi i theo hng
dn ca ngi ch s y mnh s hnh phc trong hon cnh ny. Qua mi ngi trong
chng ta u m nhn trch nhim c bn ny vi ngi khc v mi lin h c x ca
chng ta t nn tng tnh thng v lng bi nn chng ta c th to th gii ca mnh thnh
mt ni khc bit. Ngi ta ni v ha bnh th gii, nhng ha bnh ch xy ra khi ngi ta
tri rng tnh thng n ln nhau. y l quan im ct ty ca gio l Pht gio i Tha.
Vajrayana
Hiu c nn tng ca Mahayana ngi ta c th hi tha tantric mt truyn thch hp vo
u trong Pht gio. Vajrayana, Kim Cng Tha l mt nhnh ca truyn thng Mahayana.
Nu pht trin mt nn tng tt p v lng t i v lng bi, ngi ta c th s dng
nhng phng php l phng tin thin xo c bit ca Vajrayana. Li ch ca nhng
phng php ny l cung cp nhng phng tin nhanh chng v kho lo hn v vic t
gic ng hn l da vo nhng tha khc. Ngi ta ni rng thm ch nu ngi no i theo
Tr Tu Vin Mn hay Prajnaparamita ca Mahayana vn s i hi ba v s kip t gic
ng. Ngc li, s dng nhng phng tin thin xo ca Vajrayana c th t gic ng ch
trong mt i v mt s ln hnh gi n v Ty Tng lm nh vy. Vajrayana c
gi tr nh mt phng tin c bit trong phm vi Mahayana lm nhanh chng con
ng n gic ng. Nu c tri tim trn y tnh thng v lng bi nh mt nn tng vng
chc, th vic s dng cc thc hnh mt tng s bo m tm linh pht trin nhanh chng.
Trong cch ny, ngi ta c th t c kh nng lm li ch nhiu hn v nhanh chng
hn cho chng sinh.
ANUTTARAYOGA-TANTRA. Trong phm vi tha mt truyn ca Vajrayana, c bn trnh
thng thng ca tantra hay kinh in. Ci cao nht, rt ro ca c bn c bit nh
Anuttarayoga-tantra (Tantra Du Gi Cao Nht). T bn thn Anuttarayoga tantra c
phn loi nh tantra cha, tantra m, v tantra bt nh (trung tnh). Trong phm tr tantra bt
nh ch c hai truyn thng ph hp vi kinh in: c Pht Hevajra v c Pht
Kalachakra. hiu c mt t v tantra Pht gio, chng ta hy xem xt truyn thng ca
Kalachakra. Trong nhng lc gn y, Kalachakra tantra c qun nh rng ri trn
khp th gii. Nh mt tantra bt nh, n l tinh hoa ca tt c Anuttarayoga tantra.
T thn Kalachakra c chia thnh bn loi tantra, cho chng ta mt c cu chi tit hiu
s c bit ca n. Trc tin l ngoi Kalachakra. Phn ln trong nhng mc ny lin quan
n vic qun tng v thin nh v c Pht trong thn tng bn tn thin qun
Kalachakra v tng nim mantra ca Ngi. Th hai l ni Kalachakra, gii thiu vic p
dng thin qun thm su bn trong v cc kinh mch vi t, gi sinh lc, nguyn t, v git
tinh ty to ra thn (vt cht) vi t.. th ba, Kalachakra b mt lin quan n thin nh v
ngha ti hu ca chn l v tnh khng. Th t l Kalachakra ci khc hay la chn lin
quan n vic nghin cu v thin nh v v tr ca ci hin hu chng ta. Kalachakra la
chn dy chng ta l tt c hnh tng vt cht ca th gii ny u l biu hin ca vic tch
ly nghip ca chng ta ra sao; n dy cho chng ta nguyn nhn gy ra v tr ny. N m t
v tr bn ngoi v ph hp trc tip, phn nh nhng khuynh hng bn trong v ci thy
nghip ca tt c chng sinh trong phm vi v tr ny nh th no. v th, Kalachakra tantra
cha ng nhng ngha su kn nht ca bn loi tantra, tt c ch trong mt truyn thng.
V ngha uyn thm v s ban phc ca n, nu ngi ta c th tip nhn qun nh

Kalachakra th rt tt hoc ti thiu c trao truyn ming v mantra ca c Pht
Kalachakra. Nh mt v d v quyn nng v li ch ca cc mantra ca Anuttarayoga tantra,
ngi ta ni rng ch nh nghe c m thanh ca mantra Kalachakra, vi quan im v
lng tin ng n, nhiu kh khn v chng ngi u c tiu tr. Nu bn nm ly c hi
tng nim mantra Kalachakra trong tin trnh ca cuc sng bn, iu ny s lm gim
nhng chng ngi bn ngoi v to ra an bnh bn trong bn. Thm ch nim mantra ch
mt ln dt khot c nng lc an nh phin no ca bn v y mnh cm gic hnh phc
v khe mnh thng thng.
5
Khenpo Appey Rinpoche
S Sn Sinh Nim Tin
Cch thc t sn sinh nim tin trong gio l o Pht l th quy y. khi th quy y, ngi
ta ha gi nhng hng dn ca v thy trc ni linh thing hay i tng m h tin tng
v chp nhn l phi thng v xut sc.
Ch v quy y c chia lm bn phm tr:
1. Bn cht ca s quy y
2. S phn bit ca quy y
3. Nhng quy tc ca th quy y
4. Li ch ca th quy y
1. Bn cht ca s quy y
Bn cht ca s quy y l thc t nim chp nhn s linh thing hay i tng quy y
c hon thin. V th, ct li ca s quy y l chp nhn Tam Bo nh s ti u nht.
2. S Phn Bit Quy Y
c chia thnh ba phm tr chnh:
S quy y th gian c th bi ngi bnh thng
S quy y ca Hinayana
S quy y ca Mahayana
Mi iu trong phm tr ny cng c chia thnh hai phn. S quy y th gian c chia
thnh i tng v tm; s quy y ca Hinayana chia thnh s quy y ca cc Arhats (A La
Hn Thanh Vn) v s quy y ca Pratyekabuddha (c Gic Pht Duyn Gic); v s
quy y ca Mahayana thnh quy y t thn Mahayana v quy y Vajrayana.
Khi chng ta xem xt ba phm tr chnh ca s quy y ngi th gian, Hinayana, v

Mahayana u c nguyn nhn cho mi loi. Nguyn nhn quy y ca ngi th gian l s
au kh trong th gii hin hu ny v tin tng vo Tam Bo hay s linh thing. Vi
Hinayana, nguyn nhn cng nh vy, tr vic nhn mnh v lng tin. Vi Mahayana ngoi
vic s hi v nim tin, cn c phng din ca lng bi. Tt c thc hnh ca Mahayana u
lun i trc bng vic t duy v lng bi, vi mong c lm gim bt au kh ca chng
sinh. S nhn mnh vic th quy y trong Mahayana trn lng bi nh ng c thc y.
Khi xem xt ba kha cnh th quy y ny, chng ta cng nn xem xt quan im t i tng
quy y m mnh c th. Trong trng hp th gian, s quy y c th trong mi lin h i
tng n tm. Ngi th quy y th gian trong mi lin h n i tng quy y trong nhng
i bn tn th gian nh Brahma hay Indra hoc ngay c nhng bc thp hn nh th a hay
cc v thn a phng. Nhng ngi th quy y trong dng ny khng c phm tr ha
nh cc tn Pht gio.
Nhng ngi th gian th quy y trong mi lin h n tm, thc t l th quy y trong Tam
Bo. Tuy nhin mc ch quy y ca h l ch lm gim nh ni s hi v c c mt s li
ch no ch trong cuc i ny. Do vy, mc d h th quy y ni Tam Bo, loi quy y ca
h khng bao gi dn n bt k dng gii thot no, v mc tiu ca h ch v li ch cho
chnh kip sng ny.
Mc d Hinayana v Mahayana c cng i tng quy y l Tam Bo, nhng c mt s khc
bit nh. Nhng ngi i theo Hinayana tha nhn c Pht ch c hai thn dharmakaya
(Php Thn) v rupakaya (Sc Thn) tri li ngi i theo Mahayana tha nhn c Pht
c ba thn dharmakaya, sambhogakaya (Bo Thn) v nirmanakaya (Ha Thn).
Trong truyn thng Hinayana, th quy y ni c Pht c ngha chp nhn c Pht nh v
thy, bc ch by con ng n gii thot. Quy y ni Gio Php lin quan n con ng
dn n vic chm dt au kh. Quy y Tng on c ngha nhng ngi bnh thng ny,
ngi t b th gian v th i gii cng nh ngi ch by con ng ca t diu (bn
chn l cao qu).
Trong truyn thng Mahayana, c Pht c ba thn gic ng dharmakaya, sambhogakaya,
v nirmanakaya. Gio Php l sutra (kinh in) hay cc gio l ca truyn thng Mahayana,
v Tng on bao gm nhng ngi t c cc giai on ca s gic ng, nh ch B
Tt.
Khi cn nhc thi im th quy y, chng ta xem xt li ba phm tr ca vic th quy y.
ngi th gian th quy y t lc ny cho n khi h c th hon thnh mc ch m h by
t. iu ny c th l khao kht hay mt s loi li ch hoc i tng no cho chnh h.
iu ny khng c xem l quy y ng n. Trong truyn thng Hinayana, ngi ta th
quy y t lc ny cho n khi cht. Do s quy y c th ch trong kip ny. Trong truyn
thng Mahayana, ngi ta th quy y t lc ny cho n khi t c giai on gic ng y
v vin mn.
Vi ngi th gian, mc ch ca th quy y l vt qua nhng ni s hi v thnh tu nhiu

khao kht khc nhau. Cc hnh gi ca Hinayana th quy y t c gii thot ring cho
c nhn h, v cc hnh gi Mahayana cng lm nh vy t gic ng v em tt c
chng sinh ang sng n gic ng.
3. Cc Quy Tc Ca Vic Th Quy Y
C hai phm tr ca quy tc th quy y: quy tc chung v quy tc ring. Quy tc trc tin ni
chung lin h n Tam Bo. Ci sau l nhng quy tc c bit cho vic th quy y ni Pht,
Php v Tng.
Nhng Quy Tc Chung Ca Vic Th Quy Y
Quy tc chung u tin l lun i cng vi bc thanh tnh. iu ny c ngha chng ta nn
gn v thy, ngi thnh tu c mt s giai on hoc t thn Ngi i vo Gio
Php. Chng ta cng nn kt giao vi nhng ngi bn thc hnh Gio Php. Nu khng th
kt giao vi nhng ngi chung quanh chng ta, nhng ngi quan tm n thc hnh o
c, th chng ta nn kt giao vi nhng ngi c kh nng gip chng ta tm kim s quy y
v duy tr c hnh.
Quy tc chung th hai l lng nghe v hc hi Gio Php. iu ny c ngha chng ta khng
nn nghe bt k loi gio l ba bi no. Chng ta nn hc tp tht cn thn. Chng ta phi
hc Gio Php ng n, l gio l ca c Pht , cho d l Hinayana, Mahayana hay
Vajrayana. Nhng g chng ta nn hc tp thch ng l bt c nhng g c trong Tripitaka
(Tam Tng Gio in) Vinaya (Lut Tng), Sutra (Kinh Tng), v Abhidharma (Lun
Tng). Nu nhn c l nhp dng hoc qun nh ca Vajrayana th cng nn hc tp
cc kinh in tantric.
Tuy nhin, gio l ca c Pht rt kh hc trong dng Sutra v cha c h thng ha.
c c hiu bit tt hn v gio l ca Sutra, vic nghin cu hc tp cc gio l sau ny
nh ca cc Ngi Nagarjuna (Long Th), Asanga (V Trc), Maitreya (Di Lc), v
Dharmakirti (Php Xng) l tt, nhng v vit cc lun ging rt hay v gio l ca c
Pht. Vi nhng ngi nghin cu gio l tantric th cng rt phc tp v kh hiu, vic
nghin cu hc tp nhng bc thy v i nh cc Ngi Virupa, Indrabhuti, v Ghantapa l
tt, nhng v vit ra cc gii thch r rng v nhng gio l ny.
Gio Php m chng ta hc tp nghin cu phi l Gio Php ng n. Theo Ngi Sakya
Pandita, nu Gio Php chng ta nghe m c su tnh cht sau y th chng ta c th tin
tng l gio l chn chnh ca c Pht:
Gio l c dy bi chnh c Pht.
Gio l nm trong s ging dy ny c h thng ha bi hi ng cc Pht t.
Gio l c dn gii bi nhng hc gi v hnh gi v i.
Gio l c cc bc thnh v i hoc cc mahasiddha (i thnh tu gi) ca n
thin nh.
Gio l c phin dch bi cc i dch gi t ting n sang ngn ng khc nh

ting Ty Tng.
Gio l c tt c i hc gi cng nhn.
Nu mt gio l c su tnh cht ny, chng ta c th chp nhn l gio l chn chnh ca
c Pht. D nhng gio l ca cc hc phi khc c th tt nhng chng khng dn n kt
qu thch ng. Th nn chng ta khng nn nghin cu hc tp hay thin nh v chng.
Quy tc chung th ba ca vic th quy y l chng ta nn thc hnh gio l o Pht ph hp
vi nhng g c Pht dy. Chng ta da vo Vinaya, hay hnh kim o c, gio l ca
c Pht rn luyn thn v khu ca chng ta trong vic hnh x ng n. Chng ta nn
da vo Sutra rn luyn tm v trn Abhidharma gii ngha gio l ca c Pht v
cho chng ta s hiu bit ng v gio l t quan im ca tr tu. iu ny u ng cho d
chng ta thc hnh truyn thng Hinayana hay Mahayana. Nhng ngi thc hnh truyn
thng Vajrayana nn da vo cc gio l tantric a dng khc nhau hiu bit v thc hnh
ng.
Chng ta nn nh rng trc khi tham gia vo cuc sng hng ngy ca mnh, chng ta phi
lun hng tm mnh n Tam Bo c c s ban phc ca Tam Bo. Nu i ra ngoi,
chng ta nn nh tng v Pht ca cc gia nh khc nhau tr ni phng chng ta ang i.
Bng cch cu nguyn n c Pht v tm kim s ban phc ca Ngi, chng ta s c
kh nng hon thnh bt c nhng g mnh nh lm v thot khi bt k che m hay chng
ngi no trn con ng.
V d nu chng ta i n mt ni no trong phm vi khu vc ca mnh, chng ta cn tm
s ban phc hay cu nguyn c Pht Vairocana. Nu i v hng ng, chng ta c th
hnh dung c Pht Akshobya an tr . Nu i v hng nam, chng ta c th ngh rng
c Pht Ratnasambhava c tr phng . Nu i v hng ty, chng ta c th hnh
dung c Pht Amitabha tr , v nu i v hng bc th c Pht Amogasiddhi tr
.
Ngoi ra, trc khi n hay ung bt c g, iu quan trng l chng ta nn cng dng phn
thc phm u tin n Tam Bo. C nhiu phng php khc nhau lm iu ny. Chng
hn, chng ta c th tng nim nhiu bi k khc nhau t sutra. Chng ta cng c th cng
thc phm thc t cho nhng tinh linh khc nhau, nh m t trong gio l Vinaya. C mt
cu chuyn v mt n qu n tht nhiu tr em. tha mn cho n qu, c Pht ha
dnh mt phn thc phm dng cng t nhng ngi i theo truyn thng o Pht.
Trn thc t, khi n chng ta c th nhn thc s hot ng t nhng vin cnh khc nhau.
Chng hn, trong truyn thng Hinayana, chng ta c th ngh rng mnh ang n gi thn
th khe mnh v duy tr thn nh mt kinh mch t c o Php. V th, n ung l
cn thit. Theo mt vi truyn thng Mahayana, c nhiu sinh vt trong thn chng ta.
Chng ta n khng ch cho chnh mnh m cn nui dng nhng sinh vt ny, nn nh
tng thc phm cho chng, chng ta ang lm mt hnh ng c hnh bng vic n. Nu
thc hnh truyn thng Vajrayana, chng ta c th dn thn vo nhiu gio l nh l thc
hnh yoga n, khi chng ta n.
Khi i ng, chng ta c th s dng gic ng em chng ta vo con ng Gio Php. V
d, chng ta c th nm trong th s t m c Pht Shakyamuni thc hin khi Ngi nhp
Mahaparinirvana. Ngoi ra, vo lc ng chng ta nn ngh rng mnh ang i vo trng thi
ca dharmakaya, hoc tm ca c Pht v cu nguyn rng tt c chng sinh cng t c
cng trng thi nh vy. Khi thc gic vo bui sng, chng ta nn lp tc cu nguyn rng
tt c chng sinh s t c rupakaya, hay sc thn ca c Pht. Trong cch ny, chng ta
c th chuyn ha hot ng ng v thc ca mnh thnh con ng o c.
Bt k nhng g xy n chng ta, d hnh phc hay au kh trong cuc sng ny, chng ta
phi khng bao gi t b quy y Tam Bo. Chng hn, khi b bnh chng ta nn nim nhiu
sutra, dharani hay mantra khc nhau hay dng thuc theo ch dn vt qua bnh tt. Mt
s ngi ni rng chng ta khng nn nim kinh hay cu nguyn hoc dng thuc khi b
bnh v iu ny s lm hi s quy y ca chng ta ni Tam Bo nh th chng ta khng c
nim tin vo Tam Bo. Tuy nhin, y l nim sai lm v chnh c Pht ni rng khi
chng ta bnh vic dng thuc v tng nim sutra l rt cn thit.
Nhng Quy Tc Ring Ca Vic Th Quy Y
Khi th quy y ni c Pht, chng ta khng nn xem ngi khc nh l cc v thn
samsaric (cn trong lun hi) hoc cc v cao hn hay ngay c ngi bnh thng khc ging
dy nhiu gio l khc nhau nh s hng dn cho chng ta. Thay vo , chng ta ch nn
da vo c Pht nh v thy tht s ca con ng dn n gii thot. th quy y ni
Gio Php, chng ta t b vic lm tn hi nhng chng sinh khc v khng da vo cc con
ng sai dn chng ta vo con ng gii thot. Chng ta nn da vo gio l ca c
Pht nh con ng duy nht n kt qu ti hu ca s gic ng. Khi th quy y ni Sangha
(Tng on), chng ta khng theo nhng ngi thuc v cc nim tin khc nh nhng v
thy hay ngi bn tm linh.
Chng ta c th dng cng n cc v khc, thm ch cc n miu khc, nhng khng nn
quy y ni cc truyn thng tn gio khc, v lm nh vy chng ta ang hy hoi nguyn quy
y ca chnh mnh. Chng ta cng c th kt giao vi nhng hnh gi ca tn gio khc nh
nhng ngi bn th gian bnh thng nhng khng phi nh nhng ngi bn tm linh, v
iu ny s tn hi s quy y ca chng ta. Tng t, chng ta c th cng dng hay nh l
n nhng v th gian khc, n nhng bc hng mnh v v i ca th gian nh Brahma
hoc Indra, hay thm ch n cc v thn a phng hng mnh, nhng chng ta phi khng
bao gi th quy y ni h v u ny s hy hoi s quy y ca chng ta ni c Pht.
Mt s ngi ni rng vic khng tn knh kinh in ca c Pht v d bc qua hay
bun bn cc sch Gio Php l ti li to ln v s hy hoi s quy y ca chng ta ni Gio
Php. iu ny khng ng. Mc d y l mt li lm nhng khng phi phng php
hy hoi s quy y ca chng ta ni Gio Php.
Mt s ngi cng ni rng khng cn thit hc tp v hiu bit gio l ca c Pht. iu

ny thc s l cch chng ta hy hoi s quy y ca mnh ni Gio Php, v nu khng nghin
cu hc hi Gio Php, th chng cch no chng ta hiu c n, v nu khng hiu c
Gio Php, th Gio Php s thoi ha. Do li lm ln nht ca s quy ni Gio Php ca
chng ta l khng nghin cu hc tp Gio Php; iu ny cn ln hn vic ph by s thiu
tn knh cc sch ca Gio Php.
V phn th quy y ni Tng on, cc kinh in ni rng nu chng ta khng tn knh y o
ca Sangha m nhng v th c tc gii mc, ngay c nu ch l mt mnh vi nh, chng
ta ang hy hoi s quy ca mnh v y o l biu tng ca Sangha. Cng vy, iu ny
khng ng, n chc chn l mt li lm. Nhng li lm ln nht thc s lm hy hoi s
quy y chng ta ni Sangha l khng t lng tn knh vi ngi th i gii hay ngi
ging dy hoc truyn b Gio Php. y l cch chng ta hy hoi s quy ca mnh ni
Sangha, khng ch l vic bc qua hay by t thiu tn knh n mnh y o.
4. Li ch Ca Vic Quy Y
Li ch u tin l tiu tr nhiu loi chng ngi khc nhau, gi cho chng ta c nim tin
hay hiu bit ng v Tam Bo. Chng ta c kh nng gim nh hoc vt qua bnh tt hay
au kh ca thn hay tm lo lng ca mnh. Chng ta cng c th tiu dit bt k tn hi no
nhn t ngi khc hoc ngay c nhng phi nhn hay tinh linh. Mi au kh khc nhau ca
chng ta cng s gim bt qua vic th quy y Tam Bo. Cui cng, chng ta s c kh nng
vt qua mi li lm v au kh ca chng ta.
C mt cu chuyn minh ha v quan nim ngi khc hay nhng tinh linh khng th lm
hi ngi th quy y ra sao. C ln, mt ngi n ng tr thnh nh s khi rt gi. ng
khng bit bt c Gio Php no. Mt ngy n, c mt ph n n ng v cng dng tm
vi rt p v khn cu ng ban Gio Php. V s gi tr nn hong s v ng khng bit bt
c Gio Php no. Tuy nhin, khi c c tm vi, ng phi ni iu g . Suy ngh mt
cht ri ng ni ln, V s v minh ca ti nn ti au kh. Ngi ph n ngh rng nh
s ni mi au kh pht sinh trong th gian u do v minh. B suy ngh k lng v iu
ny v kt lun rng nhng g nh s ni l rt hay. Th nn b thin nh v iu v c
kh nng hiu c chn l th nht ca au kh v c c kt qu rt ln.
Tm vi m v s gi nhn c t ngi ph n c nhiu ngi bit n. C ln, mt
ngi n trm nghe c iu ny v mun ly, nn i n nh ca v s v ng ngay ca
yu cu cho tm vi. V s gi s i ra ngoi nn ng bo k trm rng nu mun tm vi th
hy n cnh ca s. Ngi n trm n bn ca s, th tay vo v ni, By gi hy a ti
tm vi .
V s gi tr li, Khi tm vi ny em tng ta, n c a bng hai tay, vy nu mun ly
n th phi a hai tay, ta s a cho ngi.
Khi tn trm a hai tay vo, v s tri hai tay ri buc vo ct nh. Sau v s ra ngoi,
tay cm gy v bt u nh tn trm, mi ln nh ng nim cng thc quy y Ti th
quy y ni c Pht; Ti quy y Php, Ti quy y Tng. V s tip tc nh v tng quy y cho
n khi chn k trm gn gy. Tn trm rt au n v cui cng v s gi th hn ra.
Tn trm khp khing nhanh chng thot khi nh s. Mt s ngi thy v hi ti sao hn
i khp khing. Tn trm ni hn c ly tm vi ca v s gi nhng b bt v b nh, v
trong lc nh v s gi nim bi k quy y. Tn trm ni c Pht rt v i v Ngi
bao gm ton b bi nguyn quy y trong ba dng. Tn trm khng lm nh vy th s b cht.
Tn trm c thi quen sng di gm mt cy cu, v trong m nhiu tinh linh phi nhn s
qua cu. Mt m n, khi ln cu, chng khng th i qua. Chng cm thy mt lc rt mnh
gi chng li. Chng t m v bt u tm kim chung quanh v tm thy tn trm di
cu ang lm bm iu g . Khi chng hi hn ang ni g, hn tr li l ang nim bi
nguyn quy y Tam Bo. Nhng tinh linh phi nhn ngh Tam Bo tht hng mnh nn c th
ngn chng qua cu. Do chng quyt nh quy y Tam Bo. C ni rng chng c kh
nng t c ti sinh vo ci cao hn. Bn thn tn trm c c nim tin to ln ni Tam
Bo v phn sau ny ca cuc i hn th phong nh mt nh s.
Qua vic th quy y, chng ta khng ch c th vt qua tn hi m cn c th t c nhiu
phm tnh khc nhau. Chng hn, khi tr thnh Pht t chng ta c c nhng phm tnh
ca tn theo o Pht. N lm cuc sng trong sch v c ngha hn. Nh th quy y
ng v tr nn sng m, chng ta tr nn ph hp nhn cng dng t tri v ngi,
nhng v hiu r gi tr ca Gio Php. Chng ta s nhn c s bo v d bt c u.
Trong c i ny v nhng i sau, chng ta s khng bao gi b tch khi Tam Bo. y l
kt qu tm thi ca vic th quy y.
Kt qu sau cng l nh th quy y ni c Pht chng ta s c kh nng t mnh t Pht
qu. Nh th quy y ni Gio Php, chng ta s c kh nng ging dy Gio Php cho ngi
khc. V nh th quy y ni Tng on nhiu ngi s t hi tip nhn gio l t chng ta
khi chng ta t c Pht qu. y l nhng li ch m chng ta nhn c. Nhng ngi
n vi chng ta nhn gio l ny v nhng ngi tm ra chng ta c ban gio l s
li ch nh nhn c gip t giai on gic ng vin mn.
6
Jetsun Dragpa Gyaltsen
Bi Ca V Vic Lm Th No Da Vo Cc Gii c
Namo gurubhyah.1
V s c lp ca tm cha c thit lp,
Bt k c th lm g, chng bao gi tm c hnh phc.2
V Gio Php khng c hiu bit y nh tm,
Bn khng nn tin tng vo cc hnh tng la di
V s a dng ca nhng c tnh4 hon ton c gn cho.3
Gi y, chng c li ch g trong vic quy cho nhng c tnh ca s ngho nn.
Con ng ca s gic ng5 thin nh v hu thin nh

mi s trong con ng u l trng thi ca mahamudra.6
V ngi ta khng hiu c thc phm nh cam l,7
Khi ln vic ly v b hng n thc phm tt hay xu;
Khng nn tin rng thc phm chn chnh khng xut hin.
Gi y chng li ch g trong vic gian kh tm kim thc phm ngho nn
bt c nhng thc phm no cho vo ming u nui dng thn th,
ngoi ra tt c thc phm u l mi v ca trng thi mahamudra.8
V hnh tng khng th c hiu t sch v,
cha bao gi t n tn cng ca cc quy c,
ng tin vo ngn t, ch ngha v lun ging.
Gi y, cng chng ch g trong vic gii ngha ngho nn v cc lun thuyt.
Bnh cha9 ch gi nhng ngn t ca cc hng dn ming,
tt c ngha u l trng thi ca mahamudra.10
V ngi ta khng hiu c tm l ch t ca samsara v nirvana,11
nn hon ton bm luyn n cc t ca Ngari;12
ng tin vo ngi m tm h lm hi ngi khc.
Gi y chng ch g trong vic iu phc ngi ngho nn cha thun ha.
Su ch tm l bn ng hnh ca gic ng;
chng cng l su trng thi ca mahamudra.
Bi ca ny v su trng thi ca mahamudra
c ht khi tm bun b,
c ht p dng gii c cho tm.
Mt bi ca ca Ngi Jetsun Rinpoche.
Ch thch
1. Namo gurubhyah, ngha en c ngha nh l n guru.
2. S gii c u tin ca mahamudra l gii c cho au kh.
3. Bn cht hon ton quy cho c hc phi Duy Thc tha nhn, m ch cc hnh
tng la gt ca tm.
4. S gii c th hai ca mahamudra l gii c cho nhng c tnh.
5. S gii c th ba ca mahamudra l gii c cho Con ng.
6. Mahamudra c ngha i n.
7. iu ny lin quan n thc hnh Vajrayana v yoga n.
8. Gii c th t ca mahamudra l s gii c v thc phm.
9. Bnh cha l ngi t.
10. S gii c th nm ca mahamudra l s gii c cho ngn t v ch ngha.
11. Nirvana l tch tnh, l kt qu ca Con ng
12. Ngari hng ty ca Ty Tng, cng c bit nh vng cao ca Ty Tng.
13. y l s gii c ca mahamudra cho s bm chp cc cc oan ca samsara (lun
hi) v nirvana (nit bn).
7
Mun Gic Ng
Theo nh ngha, mun gic ng c ngha ha nguyn iu g vi tm. V d, nu
ngi ta ngh hm nay i n mt ni no , h s i theo ngh to ra trong tm tr.
Nu ngh n n th h to ra nim hay mun trong tm thc v vic n. iu ny thc s
l mt ha hn trong tm thc con ngi.
nim v vic ha nguyn iu g vi tm xy ra khng ch trong truyn thng
Mahayana m cn vi Hinayana. Trong truyn thng sau, c ba truyn thng mun gic
ng:
mun v vic t c trng thi ca mt Arhat, hay mun gic ng ca Arhat.
mun v vic t c trng thi ca Pratyekabuddha, hoc mun gic ng ca
Pratyekabuddha.
mun v vic t c trng thi gic ng y v vin mn, hay mun gic ng ca
v Pht ton gic.
Trong phm vi truyn thng Hinayana, l mun gic ng nh hp, ch cng hin li ch
cho chnh ngi . Trong truyn thng Mahayana, l mun v vic lm li ch cho
ngi khc. iu ny l mun gic ng v i v cng hin cho li ch ca tt c chng sinh
hn l ch cho chnh mnh.
Trong truyn thng Mahayana c hai hc phi chnh v mun gic ng. Mt c bit nh
Duy-Thc (Chittamatra), v ci kia l Trung o (Madhyamika). Trng phi Duy Thc
khi nguyn t i Bodhisattva Matreiya (i B Tt Di Lc) trao truyn cho bc thnh
Asanga (V Trc) v nhng v khc, nh Chandragomin. Qua cc Ngi, gio l c tip
tc truyn v thc hnh Ty Tng u tin l phi Kadampa v sau ny l Gelugpa. Trng
phi Trung o khi nguyn t Bodhisattva Manjusri (B Tt Vn Th) v truyn xung
Ngi Nagarjuna (Long Th) v cc bc thnh, hc gi khc nh Shantideva (Tch Thin).
Khi n Ty Tng, gio l c thc hnh bi phi Sakya v cc trng phi khc.
Theo nhng v thy no , thm ch trong phi Sakya, c nhiu phn bit gia trng phi
Duy Thc v Trung o v mun gic ng. Mt s khc bit c th thy trong cc phm
tnh ca ngi ban gii lut v mun gic ng, ngi no tip nhn n, v nhng quy tc
phi tun theo. Theo mt s hc gi khc, trong thc t khng c s phn bit gia hai phi.
mun gic ng c th chia thnh hai phn: mong c (nguyn) v nhp vo (hnh).
mun gic ng mong c l mong mun t c gic ng y v hon thin v li ch
ca tt c chng sinh. N l mt ha nguyn t n Pht qu. Y mun gic ng nhp
vo l ha nguyn dn thn vo nguyn nhn ca vic t kt qu . N s dng nhiu

phng php thc hnh khc nhau v thu c tr tu v cng c t c Pht qu.
mun gic ng cng c th chia thnh hai phm tr chnh: tng i v tuyt i. C hai
phn nguyn v hnh u ri vo phm tr mun gic ng tng i. mun gic ng
tuyt i ni n bn tnh ca thc ti tuyt i, hay tr tu ca tnh khng, nh ngi ta
c th hiu bit mi hin tng u thot khi bt c vic khi nim ha no. n hon ton
trng rng bt c c tnh no hoc nhng g c bit u rng khng nh bn tnh ca n.
Theo cc v thy no , khi mun gic ng c ban cho mt ngi, u c ban trong
dng nghi l. Lc ngi ta lp ha nguyn t Pht qu v li ch ca ngi khc c bit
nh nghi l m nhn mun gic ng ny. C hai mun gic ng tng i v tuyt i
c th c ban trong hnh thc nghi l, ging nh th quy y.
Tuy nhin, Ngi Sakya Pandita phn i mnh m quan im ny. Ngi ni rng mun
gic ng tng i ch c th ban trong hnh thc nghi l. mun gic ng tuyt i ch c
th xut hin trong thin nh ca ngi t c bhumi (a) th nht, hay giai on u
tin ca Pht qu. Vo lc thin nh, hnh gi t c nhn bit ca tnh khng bo hiu
n c bhumi u tin. S nhn bit v tnh khng trong thin nh ny c bit nh
mun gic ng tuyt i c nh thc. V th, theo Ngi Sakya Pandita, n ch c th xut
hin trong kinh nghim thin nh v khng bao gi c ban trong hnh thc nghi l; n
khng th chuyn tip qua ngn t.
Theo gio l ca Bodhisattva Maitreya, chng ta c th to ra mun gic ng trong nm
cch:
Qua mt ngi bn tm linh, ngi gii thch mun gic ng l g v li ch ca n.
Qua s nh thc dng truyn ca hnh gi v nh to ra nguyn nhn i vo mun
gic ng.
Qua s tch ly cng c v tr tu to ln.
Qua vic hc tp v lng nghe gio l, nh hnh gi bit nhng li ch ca mun gic
ng, nhng phm tnh ca c Pht v nhiu gio l khc nhau ca Mahayana.
Qua s thin nh lin tc v nhiu gio l khc nhau m hnh gi nghe v hc hi.
S thc hin ban nghi l mun gic ng ty theo bn truyn thng khc nhau. Ngi i
theo trng phi Duy Thc c gii ngha rt chi tit trong mt quyn sch c gi l Hai
Mi Bi K Lin Quan n mun Gic Ng, do Ngi Chandragomin vit. Truyn thng
th hai xut pht t truyn thng Trung o, s c gii thch trong phn k tip. Truyn
thng th ba xut hin t cc v mahasiddha (i thnh tu gi) v i nh v ban gio l
Sakya Lamdre, xut pht t Ngi Virupa v Naropa. Truyn thng th t i hi nhp mn
tantric. Trong l nhp mn, l tng nim Bi Nguyn Vajrayana By Phn, nh hnh
gi tip nhn ha nguyn Bodhisattva hay mun gic ng.
mun Gic Ng Theo Trung o
Trng phi Trung o phn chia quy tc th mun gic ng (b tm) thnh hai phn.
Mt lin quan n nguyn v mt lin quan n hnh.
Nguyn Mun Gic Ng
Gii nguyn i i vi nguyn mun gic ng c ban di nhng hnh thc ngn gn,
trung bnh v su rng.
NGUYN VN TT. Dng ngn gn ca nguyn mun gic ng (b tm nguyn) ch l
s mong c, Ti phi t c trng thi gic ng y v vin mn cho li ch ca
tt c chng sinh. T tng khng bao gi tch khi hay hy b mong c ny tiu biu
mi gii lut ca vic pht sinh mun gic ng.
NGUYN TRUNG BNH. Khi th mun gic ng, chng ta ngh khng th tha mn
mong c t c trng thi gic ng y v vin mn cho li ch ca tt c chng sinh.
Khi c t tng ny, chng ta phi vt qua. Dng mun gic ng nguyn trung bnh c
hi hng vt qua ba loi suy ngh tiu cc:
B nn lng vo lc bt u v tin rng chng ta khng th t gic ng. Chng ta nghi ng
v sc mnh ca mnh, hay s dng cm hon thnh c mun ca chng ta v khng to
c mi quan tm ng n ngay t lc khi u. y l suy ngh km ci.
B chn nn ngay vo lc sau .
T b mun gic ng v s hi th gian hin hu.
Trng hp th nht l chng ta tin rng c s khc bit rt ln gia chng ta v c Pht,
bc c nhng phm tnh v i v gic ng cao, rng chng ta khng bao gi t c trng
thi nh th, v th mun t b mun gic ng ca mnh. Ton b mc tiu ca dng
nguyn trung bnh l nhn ra rng chng ta c nim ngn tr mun gic ng ca mnh v
vt qua n. chng li s thiu sc mnh hay thiu t tin ny, i B Tt Maitreya ni
rng vo mi lc trong th gian ny u c ngi no , ni no , t c gic ng. V
vy, chng c l do no m chng ta khng th t c trng thi nh vy. Suy ngh theo
cch ny gip chng ta vt qua s nn lng ca mnh.
i B Tt Shantideva ni rng khng ch ngi bnh thng m ngay c nhng cn trng
nh b, u c kh nng t c trng thi gii thot v ton gic qua s sing nng. Nu
chng c th lm c iu ny, vy ti sao chng ta li khng th chng ta l ngi c
nng lc hiu bit nhng hnh ng no l tt v xu, v nng lc c sinh lm ngi li
khng th t gic ng hay sao? Suy ngh ny cng gip chng ta vt qua s chn nn lc
ban u.
C mt cu chuyn cho thy rng ngay c mt nguyn nhn nh b, chng ta c th c c
kt qu tt. C ln, c by con cn trng trn nh mt chic l. Chic l b tri trong dng
nc, ri em ra bin. Ngn gi gi cho chic l trong mt ni c hnh c Pht cng
ang tri bng bnh. V gi v dng chy, chic l xoay vng quanh hnh nh ca c Pht
ba ln. Thm ch cc cn trng ny khng c bt c ng c no lm iu ny, chng
c sinh ra trong i sau l by ph n nh cng c pht sinh t s xoay trn ca chic l.
Trong cuc sng lm ngi , h b sinh vo ng cp rt thp. H ngho tng, nhng h
ct c v lm ci bn. Vi tin kim c t cng vic ca ngi hu h thc hin nhiu

cng dng v vic lm o c. V cng c ca mnh, sau ny h c sinh lm by ngi
con gi ca mt v vua sng trong thi c Pht Kashyapa. Trong thi gian , h lm nhiu
cng dng n c Pht Kashyapa, Ngi k li cu chuyn h n vi Ngi ra sao v cng
tin tri rng cui cng h s t c trng thi gic ng y v vin mn. Th nn, t
mt nguyn nhn nh b ngay c khng xut hin qua ng c ng, h vn c th t trng
thi gic ng.
Cng c mt ngi bnh thng sng vo thi ca c Pht Shakyamuni. ng ta quyt nh
tr thnh v tng v yu cu Ngi Shariputra (X Li Pht) th gii xut gia cho ng. Qua
nng lc siu nhin ca tm Ngi, Shariputra nhn vo qu kh ca ngi n ng v thy
chng c nguyn nhn no th gii xut gia cho ng ta vo lc . Do , Ngi ni vi
ngi n ng rng ng ta chng c nhn duyn hay cng c cho php ng c th
gii. Ngi n ng tr nn lo lng; ng n c Pht v k cho Ngi nhng g xy ra.
c Pht ni rng quyt nh ca Shariputra l khng ng. Shariputra c quyn nng siu
nhin, s tin tri v c kh nng hiu c tm ngi khc. Tuy nhin, l mt Arhat (A La
Hn), nng lc ca Ngi b gii hn mt khng gian v thi gian no nn khng th
thy tt c vic lm ca ngi khc mt cch hon ton. Trong thc t, mt thi gian di
trc , ngi n ng l mt con heo, v mt ngy n, con heo b mt con ch rt ui,
nn n chy quanh mt thp ba ln. Trong cch ny, ng ta c cng c c th
gii nh mt v tng. Do , chnh c Pht ban xut gia cho ng ta, v trong chnh i
ng thc hnh v t qu v Arhat.
Vo mt lc khc, c mt ph n cng dng go cho c Pht. Ngi tin tri rng do cng
dng c s c nhiu ti sinh may mn trong cc ci tri v ngi, v cui cng t c
trng thi ca mt v Pratyekabuddha. Chng ca ngi ph n ngh iu ny l v l, ni
rng c Pht ni di ch v mt chn go, v ni ngi no c th t c kt qu ln
nh vy. Do ng ta n c Pht, hi ti sao Ngi ni di, v ni rng Ngi to kh
chu cho ng ta v ni di ra v quan trng p li ch mt chn go nh. p li, c
Pht hi ng ta c bao nhiu cy n tri trong vn ca ng. Ngi hi v kch thc ca ht
ging li c kt qu thnh mt cy to ln nh vy. Ngi n ng tr li rng tht ra ht
ging rt nh, thm ch cn nh hn ht m tt. Do vy, c Pht ni vi ng l chnh ng ta
cng c th c c kt qu ln t mt nguyn nhn rt nh. Ngi n ng suy ngh v
iu v ng . ng tin tng nhng g c Pht ni, v ngay trong i ng t
c bhumi th nht.
Tng t, c nhng trng hp ngi ta ch cng dng mt b c nh n c Pht, v vi
iu h to c mun gic ng v c kh nng t c trng thi gic ng. C
nhng ngi khc tng mt tm vi nh hoc ch mt t nc ung n c Pht. Thm
ch t nhng nguyn nhn nh b ny, h c th pht sinh mun gic ng v t c kt
qu khao kht. V th, chng c l do g chng ta phi chn nn v vic khng bao gi c th
t trng thi gic ng. Nu khng pht sinh mun gic ng v nhn bit gii thot, th
chng ta s trong th gian hin hu ny trong mt thi gian rt di. S au kh xut hin t
vic c tr y s ln hn bt c au kh no m chng ta c th kinh nghim qua s thc
hnh Con ng t gic ng. V y l hon cnh, nn chng c l do g chng ta khng

nn pht sinh mun gic ng.
Dng th hai ca vic vt qua suy ngh tiu cc bi dng nguyn trung bnh, l mt s thch
th trong thc hnh v tin rng chng ta s chng bao gi t c kt qu. Chng hn, thnh
thong khi thc hin vic b th, chng ta ngh mnh c th nhanh chng giu c. Tri li,
chng ta tr nn ngho sau khi cho i th g , v iu ny gy ra s chn nn. Hoc nu
chng ta ang thc hnh sadhana (nghi thc) thin nh nhng khng nhn c s ban
phc ca bn tn, chng ta tht vng v mun t b thc hnh. Tng t, chng ta c th
nn lng nu n lc ca mnh nh nhng nghi l hay cc thc hnh Php gip bn
b hay ngi thn vt qua chng ngi hoc hi phc bnh tt khng c thnh cng v
ngi cht i. iu ny c th dn n vic chng ta t b thc hnh.
Nu ngi no bnh rt nng v cht sau khi thc hin nghi l vt qua bnh tt, c
th l do mt trong by nguyn nhn khc nhau. Nu bt k nguyn nhn ny khng c
sa cha th ngi ta c th cht. C ba nguyn nhn chnh v ci cht nh sau y:
S cn kit sinh lc sng
Cc vic lm trc
S cn kit cng c
Ci cht c th gy ra bi mt trong ba iu ny hoc kt hp hai hay ba yu t. Sau y l
by nguyn nhn khc nhau c th t ba yu t chnh.
Nu sinh lc sng b cn kit, chng ta c th thc hin nghi l hay thin nh v nhng bn
tn trng th nh c Pht Amitayus (Pht V Lng Th) hoc Vijaya phc hi sinh
lc. Nu vic lm bt thin trc gy ra ci cht, chng ta nn phng sinh nhng th vt
sp b git hay gn cht. Chng ta c th mua v th chng c th sng. iu ny lm b
sung hay hi phc nghip cn t.
Nu cng c b cn kit, chng ta c th b sung qua nhiu phng php, ging nh cng
dng n ch Pht v B Tt, tng nim kinh in, cng dng Tng on, tng qu cho
ngi khc, v cng dng thc phm cho cc tinh linh khc nhau ca th gian. Chng ta
cng c th s dng bt k phng php no to ra cng c, thay i nhng mun bt
thin bng mun o c hoc ngn cn bt c t tng bt thin no trong tm. C nhiu
phng php khc nhau b sung phc c qua chng ta cng c th pht trin cuc
sng ca mnh.
Nu ch c mt trong ba yu t sinh lc, nghip, hay phc c b cn kit, c nhiu
phng php b sung v chc chn rng ngi ta s khng cht. Nu hai trong ba yu t
b cn kit, th c kh khn mt t nhng vn cn kh nng y li ci cht. Tuy nhin nu c
ba cn kit cng lc, khng phng php no, ngay c c c Pht gn bn s c kh nng
y li ci cht. Do vy, khi ai cht ngay c sau khi thc hin nhng nghi l khc nhau
cho h, y l du hiu ngi cht v c ba nguyn nhn xy ra cng lc.
Chng ta cng nn thy rng ba loi nghip qu c th xut hin:

Kt qu hon ton chn, c ngha kt qu ca vic lm c th xut hin trong i hin ti
Kt qu t hng mnh hn ci u tin v s ch xut hin trong i sau
Kt qu s khng xut hin cho n ti thiu ba i sau i ny hay rt xa trong tng lai
Do , vi kt qu xut hin ngay trong i ny, hnh ng phi c nng lc to ln, v sn
sinh vic lm c nng lc to ln, i tng m chng ta thc hin phi l ngi no rt
c bit nh mt bc ton gic. ng c lm hnh ng ny phi mnh m mt cch kh
tin v iu khon lin quan n hnh vi phi l mt i tng c bit. Nu cc yu t ny
khng mnh, th kt qu s xut hin trong i sau; nu chng t mnh hn th kt qu ch
c th xy ra sau ba hoc nhiu i sau. Do tht kh c kt qu nhanh chng trong i
ny.
i khi chng ta thy ngi no c o c li tri qua nhiu au kh, trong khi mt s
ngi lm nhiu hnh ng bt thin dng nh kinh nghim nhiu hnh phc. Chng ta
nn hiu rng kinh nghim v hnh phc v au kh u t vic lm trong i trc ca h
v khng phi by gi. Ngoi ra mt s ngi ngh rng ai i theo con ng ca c Pht
s tri qua au kh to ln. C ni rng ngay c cc Arhat cng c au kh, ging nh Ngi
Maudgalyayana (Ngi b git - Mc Kin Lin) v Arhat khc cht sau khi n tro
c. iu ny c ngha vic thc hnh Gio Php khng loi tr kinh nghim au kh cho
chng ta. Tuy nhin, t quan im kt qu, cc phng php s dng trong Gio Php l
iu tt nht tiu dit hon ton mi au kh.
Mt s hnh gi mi tu ngh rng nh lm mt vi cng dng trong mt ngy h s c
nhng gic m tt trong m hoc iu k diu no xy n vi h. Mt s ngi thc
hnh sadhana (nghi qu) trong mt hay hai ngy, ngh rng h s gp c bn tn trong
ngy k tip. Thm ch h c th ngh rng ch Pht s i vo phng v bt tay chc mng
v s thin nh ca h. Vi ngi ch lm mt t o c, kt qu khng th nhanh chng
xy n. H khng hiu cc nguyn nhn v iu kin kt qu xut hin.
Thm vo , kt qu chn mui qu nhanh chng l khng tt, v chng ta vi phm nhiu
bt thin hng ngy qua suy ngh hay li ni. Nu kt qu xy n qu nhanh, chng ta s
mau chng kinh nghim rt nhiu au kh. Nu lm mt t vic thin v nhanh chng c
c kt qu, hnh phc cng s bin mt nhanh chng. iu ny s to ra nhiu bt hnh
trong tm chng ta. Th nn, trong thc t tt hn kt qu xut hin chm ri hn v vo lc
thch hp. Chng ta khng nn mong i chng xy n qu nhanh chng; chng s xut
hin qua nhng nguyn nhn v hon cnh thch hp.
S kin v kt qu thc hnh khng th xy ra nhanh chng l mt du hiu chc chn ca
tnh khng th sai lm ca lut nhn qu. Kt qu phi xut hin t nguyn nhn v hon
cnh thch hp; nu mi nguyn nhn v hon cnh khng xy ra cng lc, th kt qu khng
th xut hin. Nu chng ta mun kt qu xut hin vo thi im khng thch hp, khi mi
nguyn nhn v iu kin cha xy ra, th lut nhn qu khng chnh xc, v kt qu c th
xut hin trc hon cnh. V d, nu gieo mt ht ging v ngh rng chng ta s thy hoa
trong cng ngy hoc ngy k tip, th iu ny s khng xy ra, v cc nguyn nhn v
iu kin cha chun b cho kt qu . Ngoi ra, nu b bnh nh v ngh rng chng ta c
th vt qua nhanh chng nh thc hin mt t vic thin, th iu ny khng th xy ra; mi
nguyn nhn v iu kin cha th xy ra.
Kha cnh th ba ca dng nguyn trung bnh l t b mun gic ng v s samsara (sinh
t). iu ny c ngha chng ta t b mun gic ng (b tm) v s b nhiu au kh to
ln trong th gian ny. Khi ai lm hi chng ta, chng ta ngh khng th p tr trong
cch ha bnh, v thay vo chng ta mun gy hi p tr h; l cch t b mun
gic ng ca chng ta ra sao. i khi, v li ch ca tt c chng sinh, chng ta phi cam chu
th gian hin hu ny trong thi gian rt lu v chng ta khng bng lng nh vy. Bt c
mt trong ba t tng ny u c th lm chng ta mun t b mun gic ng ca mnh.
V phn ni s hi to ln ca chng ta v th gian hin hu ny v nhng au kh ca n,
chng ta nn hiu rng th gian ny v tht tnh ca n l khng c tht. N khng hin hu,
khng c tht tnh trong chnh n. Th gii m chng ta kinh nghim hay nhn thc ch
ging nh s ph by k diu. V n khng tht, nn chng c l do g chng ta s n.
Nh hiu bit tnh o huyn ca th gian ny, chng ta c th vt qua ni s hi sng trong
th gian ca mnh.
Nu c ai lm hi chng ta, chng ta nn hiu rng vic gy hi p tr h s ch to ra
au kh nhiu hn. Chng ta phi thin nh k lng v vic p tr bt c tn hi no
mnh nhn c bng lng bi hay lng t i, qua chng ta s c th vt qua tn hi.
Chng ta c th ngh rng th gii hin hu ny ko di trong mt thi gian lu, v cn mt
thi gian di t c gic ng v li ch ca ngi khc, chng ta lun chng mun tr
y. Chng ta phi hiu rng ngn v di ch l s khi nim ha ca tm. T thn chng
khng c ngha. nim v khong thi gian lu hay mau ch l nim chng ta to ra qua
s hiu sai ca mnh. Trong thc ti, khi nim v thi gian l v ngha. Do hiu c iu
ny, chng ta c th t b mun sai lc v vt qua mong mun t b mun gic ng ca
mnh.
Chng ta cng c th vt qua mong mun ny bng vic cu nguyn n cc bc i
Bodhisattva hoc bn tn. Chng hn, mt bc thnh v i ca n , Ngi Dignaga, c ln
coi nh t b mun gic ng ca Ngi. Ngi cu nguyn n c Manjusri (Vn Th), v
c Manjusri xut hin. Qua s ban phc ca c Vn Th, Dignaga gi c nguyn
mun gic ng ca Ngi.
NGUYN RNG RI. Dng th ba ca nguyn mun gic ng, nguyn rng ri, c ba
phn:
Cc nguyn nhn pht sinh mun gic ng
Nhng iu kin tng trng n
Cc phng php vt qua s hy dit ca n
Cc nguyn nhn ca mun gic ng l nhng suy ngh v lng t i v lng bi.
Nhng iu kin gia tng mun gic ng l da vo cc ngi bn tm linh, pht
sinh nim tin ln lao vo ch Pht, v hiu nhng hnh ng bn cht v nh hng
ca Mara (Ma Vng) v nhng cch vt qua chng. pht sinh nhng iu kin ny,
chng ta cu nguyn s gip ca ch Pht v B Tt khng b ri vo nh hng ca
Mara. Chng ta cng cu nguyn nh li nhng li ch ca mun gic ng, nhng thiu
st ca th gian hin hu ny, v nhng khim khuyt ca nirvana v gii thot c nhn.
Chng ta cng nh li nhng phm tnh khc nhau ca ch Pht v B Tt, nhng nng lc
huyn diu, tr tu v nhn thc siu nhin ca cc Ngi. Chng ta cng thin nh v quan
nim qua mun gic ng chng ta c kh nng em li ch khng ch cho chnh mnh m
cn cho ngi khc. Trong cch ny, chng ta c th sn sinh cc hon cnh gia tng
mun gic ng.
Cc phng php vt qua s ph hy mun gic ng ca chng ta l cn thit v chng
ta c th hy hoi n trong ba cch:
Do mt lng tin ni ch Pht v guru (o s) v do to ra th ght hay sn hn n ch
Pht hay guru. vt qua iu ny, trc tin chng ta phi to ra nim tin ng n ni
ch Pht v guru. Pht sinh nim tin trong Tam Bo v guru, ngn cn bt c s sn hn hay
suy ngh xu v cc Ngi.
Do ganh t v s thnh vng ca ngi khc. Khi thy s giu c ca ngi khc, chng ta
to ra s ganh t trong tm v s ghen tc ny s lm hi mun gic ng ca chng ta.
vt qua iu ny, chng ta nn hoan h khi ngh v s giu c ca ngi khc; bt k
nhng g h c, chng ta nn hnh phc v h c kh nng t c thnh vng.
Do suy ngh v nhng li ch ch cho chnh mnh v chng cho ngi khc. vt qua
suy ngh khng ng ny, chng ta nn thin nh v lng yu mn ngi khc thay v yu
thng chnh chng ta.
Khi khng bit nhng phm tnh ca ch Pht hay cc bc gic ng, chng ta khng khao
kht c c cc phm tnh ny nn s gic ng ca chng ta c th b ph hy. vt
qua iu ny, chng ta phi hiu bit nhng phm tnh ca ch Pht v B Tt. Hiu c
cc Ngi, chng ta nn dn thn vo nhng thc hnh khc nhau nh chng ta c th t
c chng.
B Tm Hnh
Trong chng mc nhng g din t u l cc quy tc lin quan n b tm nguyn.
Cng c ba loi nguyn cho b tm hnh.
NGUYN VN TT. Dng nguyn vn tt ca b tm hnh l quan nim c bn rng
ty theo kh nng, chng ta nn t b mi hnh ng bt thin cng nhiu cng tt, v hon
thnh tt c vic lm o c m chng ta c th. Ngoi ra, nu tnh c vo bui sng chng
ta thc hin bt c s bt thin no, chng ta nn sm hi vo bui ti, v bt k vic bt
thin no lm vo bui ti, chng ta nn sm hi vo sng hm sau. Bt c vic thin no
chng ta lm, chng ta nn hi hng cng c sinh khi t chng cho nguyn nhn ca
chng ta t c trng thi gic ng y v vin mn v li ch ca tt c chng sinh.
NGUYN TRUNG BNH. V phn nguyn trung bnh, c bn php xu:
La gt v Guru, Tam Bo hay nhng bc xng ng nhn cng dng.
Ni vi ngi thc hnh c hnh, nht l ngi thc hnh con ng Mahayana, rng h
ang thc hnh l sai, v th h hi tic nhng g lm.
Ph phn ch Bodhisattva.
La di hay lm tht vng chng sinh trong th gian ny.
Nu thc hin nhng php ny, chng ta s qun i mun gic ng trong i k tip v n
s b h hng. Tuy nhin c bn php tt:
Khng ni di
Ku gi ngi khc thc hnh o c nht l con ng Mahayana
Tn thn hay to ra nim tin ni ch Bodhisattva
Mong mun li ch cho cc chng sinh khc
Nu thc hin cc php ny, s thc hnh v mun gic ng ca chng ta s tip tc gia
tng trong i sau.
NGUYN SU RNG. Nguyn su rng l s thin nh nhiu ln v mun gic ng, s
thin nh ny hot ng nh nguyn nhn pht sinh mun gic ng. to ra cc iu
kin cho vic tng trng mun gic ng, chng ta nn tng nim ba ln bt c bi nguyn
by phn no chng ta bit vo ban ngy v ba ln ban m, cng nh dn thn vo nhng
vic lm ging nh ch Pht v B Tt lm, cc hnh ng b th v cc c hnh khc.
Nhng gng mu v cc vic lm nh vy c th thy trong Jatakas hay nhng cu chuyn
v cuc i ca ch Pht v B Tt.
Phng php khng h hoi mun gic ng theo kinh Akashagarbha l trnh mi bn
sa st gc ca B Tt nguyn. Nu vi phm gii nguyn, chng ta nn sm hi.
Mt cch duy tr B Tt nguyn l qua vic nng ta vo yidam hay bn tn c bit ca
chng ta. V thy v i ca n , Ngi Dignaga kim ch gi mun gic ng ca
Ngi bng cch da vo c Manjusri. Ngi Dignaga sinh min nam n , con trai ca
mt v vua giu c, hng mnh. Khi ln ln, Ngi t b cuc sng ca mt hong t v i
vo gii lut o Pht, i theo mt trong nhng truyn thng ca Hinayana. Truyn thng
chp gi quan im rng c mt bn ng v mi ngi u s hu n, nhng Dignaga li
nghe rng trong truyn thng o Pht khng c bn ng.
Tuy nhin, l mt tu s trong tu vin, Ngi cm thy khng nn chng li v tu vin trng,
ngi nhc n quan im v bn ng, v chnh bn thn Ngi c th sai. pht hin ra
s hin hu ca bn ng, Ngi to ra bn ca s mi trong phng Ngi v t ln bn ngn
n vo ban m. Ngi kho st thn th Ngi rt k lng tm xem bn ng u. Song,
Ngi khng tm thy n. Vo lc , thm ch Ngi ci ht qun o v ng trn tri trc

gng tm kim khp thn Ngi. Mt s tu s trong tu vin thy Ngi lm nh vy v k
cho v tu vin trng bit.
V tu vin trng gi Ngi v ni v Ngi t b th gian, Ngi nn hnh ng theo cch
thch hp v ngng lm nhng vic k d. Sau Dignaga gii thch rng Ngi c tm bn
ng v suy ngh rng ci thy bt tnh ca Ngi c th ngn cn Ngi thy khng c ng
v nhng g tu vin trng ni. Do , Ngi mi lm th nhng ca s mi v t thn
nhiu ngn n hn, hy vng thy n. B tht bi, Ngi ngh rng qun o c th ngn cn
ci thy nn Ngi ci b v tm kim k lng. V vn khng th thy bn ng, Ngi ni rng
c th ci thy v s hin hu ca bn ng ca tu vin trng l khng ng. V tu vin
trng ni vi Ngi l cc tu s khc trong tu vin chp nhn quan im ca ng, v
Dignaga ph nhn v c quan im h v (on kin) nn ng ngh tt hn Dignaga nn
ri tu vin.
Dignaga ri tu vin v quyt nh i n nhng ngn ni ca pha bc n thin nh.
Trn ng, Ngi gp mt hong t khc, ngi ny ch n du hiu bnh xe ni chn
Dignaga. V hong t ni rng nu Dignaga tr thnh mt v vua, Ngi s rt hng mnh.
ng ta bng lng chia na vng quc ca mnh cho Dignaga nu Ngi ng hp tc.
Dignaga ni vi v hong t rng trong tam gii hin hu Ngi chng c mun cai tr mt
vng quc hay c quyn lc ca th gian.
Dignaga tm thy mt hang ng, Ngi thin nh v nghin cu kinh in ca c
Pht. Trong khi nghin cu, Ngi nhn ra ngha ca gio l c Pht b tn mt khp cc
sch. Do Ngi quyt nh vit mt quyn sch em tt c quan im li vi nhau trong
dng vn tt v d s dng. Trc khi khi u cng vic, Ngi vit mt bi k tn thn v
c Pht trn vch ng v trnh by mc ch vit sch ca Ngi. Nhiu du hiu k diu
nh xut hin ng t, v nh sng chiu ra rc r trong mt vng rng bao quanh hang
ng.
Trong cng vng , mt hc gi v thin gi o Hindu (n Gio) thy nhng du hiu
ny. L mt thin gi gii, ng ta thy qua nng lc siu nhin ca mnh rng Ngi Dignaga
ang vit bn vn trong hang ng. ng ta nhn ra rng quyn sch Ngi Dignaga ang vit
s gy tn hi ln cho truyn thng Hindu. Do vy, bt c lc no Ngi Dignaga ra ngoi
kht thc, v hc gi li n hang ng v xa bi k trn vch. Mi ln ng ta xa, Ngi
Dignaga li vit li. iu ny xy ra ba ln. Vo ngy th t, khi Dignaga vit bi k, Ngi
li tin nhn mi ngi xa bi k gp g v lm r l do ti sao li lm nh vy.
Khi v Hindu n hang ng, ng ta thy tin nhn trn vch v di n khi Dignaga tr v.
Khi Dignaga tr v ng, h tranh lun v quan im ng n ca thc ti tuyt i. Ngi
Dignaga chin thng v ni v hc gi Hindu nn b tn gio ca ng ta v theo Pht gio. V
Hindu t chi, v qua nng lc huyn b ca ng ta, la xut ra t ming ng ta v t chy
ru, tc ca Dignaga. Mc d ngn la mnh m t chy cy ci chung quanh h, nhng
khng lm hi c Dignaga v Ngi pht sinh mun gic ng. V hc gi Hindu bay ra
ngoi v bin mt vo bu tri.
Vo lc , Dignaga xem xt rng i li nhng g Ngi lm cho Gio Php l ru, tc

Ngi b t chy. Ngi ngh rng, v hc gi ch l mt ngi v nu c nhiu ngi nh vy
trong th gian v loi p tr m Ngi b, th chng c li g trong vic Ngi t Pht qu
v li ch ca tt c chng sinh khn kh.
Ngi vit nh t b mun gic ng ca Ngi ln mt mnh g v nm vo khng gian.
Ngi quyt nh rng lc mnh g rt xung t, Ngi s t b mun gic ng ca Ngi v
s khng bao gi lm vic v li ch ca chng sinh ln na. Nhng mnh g khng rt
xung. Khi Dignaga nhn ln bu tri, Ngi thy c Manjusri ang cm mnh g; Ngi hi
ti sao c Manjusri li lm nh vy, p li, c Manjusri hi Ngi ang lm g, v
Dignaga gii thch nhng g xy ra. c Manjusri ni Ngi khng nn t b mun gic
ng. Ngi ni s vi Dignaga v hnh ng nh ngi bn tm linh cho n khi Dignaga
t c bhumi th nht. c Manjusri cng ni nhng g Ngi ang vit l rt tt v nn
tip tc v s c ch cho nhiu chng sinh.
8
Bn Tnh Ca Tm
Mt trong nhng gio l chnh ca c Pht l lut nhn qu (karma), ging dy rng cuc
sng ca chng ta khng phi l khng c nguyn nhn, chng khng c to ra bi ngi
khc hay do tnh c m do hnh ng ca chnh chng ta. Mi iu tt p chng ta hng
th nh cc mi lin h yu thng, trng th, sc khe tt, giu c, v.v.. cng chng do
bt c ngi no khc ban cho. N qua hnh ng tch cc ca chng ta trong qu kh m
chng ta hng c tt c nhng iu tt p hm nay. Tng t, mi iu khng mong
mun chng ta gp phi nh bnh tt, cht non, ngho kh, v.v.. khng c to ra bi bt
k ngi bn ngoi no m do chnh hnh ng ca chng ta, nhng vic lm tiu cc chng
ta vi phm trong qu kh.
Nu chng ta tht s mong c thot khi au kh v kinh nghim hnh phc, iu quan
trng l lm vic trn nguyn nhn. Khng lm vic trn nguyn nhn, chng ta khng th
mong i pht sinh bt k kt qu no. Mi mt v mi th u hon ton phi c nguyn
nhn ca chnh n, s vic chng t u xut hin, t nguyn nhn sai lc, hay t nguyn
nhn cha y . Do , ngun gc tt c au kh ca chng ta l chnh cc vic lm bt
thin ca mnh. Cc vic lm bt thin kt qu t khng bit thc ti, khng bit bn tnh
tht s ca tm. Thay v thy tht tnh ca tm, chng ta bm chp vo bn ng m chng c
l do hp l no. Tt c chng ta u c khuynh hng t nhin chp ng v chng ta quen
thuc vi n. N l mt loi thi quen m chng ta hnh thnh t thi v thy. Tuy nhin,
nu kho st v nghin cu t m, chng ta khng th tm thy bn ng. Nu c bn ng, n
phi c hoc l tn, thn th hay tm. Trc tin, tn hiu ca t n l trng khng; bt c
tn no u c th gn cho bt k ngi no.
Thn th cng vy. Chng ta ni, thn ti ging nh chng ta ni, cn nh ca ti, xe hi
ca ti, t nc ti, x s ti, v cn na, nh th thn v ti b tch bit. Nhng nu
kho st tng phn ca c th, chng ta khng th tm thy bt c ch no hay bt k th g

c gi l ti hay bn ng. N ch l nhiu th hnh thnh cng nhau thnh nhng g
chng ta bm chp vo nh thn th hay bn ng. Thn th khng phi l bn ng, v thn th
c nhiu phn khc nhau. Ngi ta vn c th sng m khng c cc phn no ca thn
th, do vy thn th khng phi l bn ng.
Tm cng chng phi bn ng. Chng ta ngh rng tm c th l bn ng, nhng trong thc t
tm thay i t lc ny sang lc khc. Tm thay i lin tc, v tm qu kh hon ton
khng cn na, hon ton qua. iu g hon ton tri qua khng th c gi l bn ng.
Tm tng lai vn cha xut hin, v iu g cha xut hin khng th c gi l bn
ng. Thm ch tm hin ti cng thay i mi lc, thay i tng khonh khc. Tm ca tr
th v tm ca ngi ln rt khc nhau; nhng tm khc nhau ny khng xy ra cng lc.
Tm thay i lin tc, n thay i vo tng khonh khc. iu g thay i lin tc khng th
l bn ng.
Do vy, tch ri tn, thn, v tm, chng c th no l bn ng, nhng v thi quen chp gi
lu di, tt c chng ta u c khuynh hng bm chp mnh m vo n. Thay v thy tht
tnh ca tm, chng ta bm chp vo bn ng m chng c l do hp l no. Chng no
chng ta cn lm nh vy, ging nh chng ta nhm ln si dy nhiu mu l con rn. Trc
khi nhn ra khng phi con rn m ch l si dy, chng ta vn s s hi v lo lng. Chng
no cn chp ng chng ta s cn au kh. Chp ng l gc r ca au kh. Khng bit thc
ti, khng bit c tht tnh ca tm, chng ta bm chp bn ng.
Khi bn c ci ti t nhin l c ngi khc. S phn bit gia ti v ngi khc ty
thuc vo v tr ca ci ti. Ging nh phi v tri, nu c bn phi th s c bn tri. Tng
t, nu c ci ti th phi c ngi khc. Khi chng ta c ci ti v ngi khc, s bm luyn
xut hin v pha chng ta, ti bn b v thn nhn chng ta, v.v.. v th ght pht sinh
hng n ngi khc vi ngi m chng ta khng hp, vi ngi c ci thy v quan
nim khc chng ta. Ba c chnh yu gi chng ta trong mng li o tng ny, hay
samsara: s v minh khng bit v chp ng, bm luyn hay tham dc, v sn hn. T ba th
ny xut hin nhng bt tnh khc nh ghen t, kiu mn v cn na. Khi c ba c v
nhng bt tnh ny, chng ta to ra karma, v khi to ra karma, ging nh vic gieo trng ht
ging trong mnh t mu m, s pht sinh kt qu tng ng. Chng ta lin tc to ra
nghip v b mc vo cc ci ca hin hu. hon ton thot khi samsara (sinh t lun
hi) chng ta cn tr tu c th ct t tn gc, tr tu nhn ra s v ng. Tr tu nh vy
cng ty thuc vo phng php.
Khng c s tch ly ca phng tin, tr tu khng th xut hin, v khng c tr tu, chng
ta khng th c phng php ng. Ging nh con chim cn hai cnh bay, chng ta cn
phng php v tr tu t gic ng.
Phng php quan trng v hiu qu nht l da cn bn trn lng t i, tnh thng rng ri
v lng bi. T iu ny xut hin bodhichitta (b tm), hay mun gic ng, l mong
c thnh tht t c gic ng vin mn v li ch ca tt c chng sinh. Khi c mun
ny, th t nhin chng ta t c mi hnh ng o c.
Tuy nhin, chng ta cng cn tr tu nhn ra tht tnh ca tt c hin tng, nht l v
tm, v gc r ca lun hi v nit bn tht ra, gc r ca mi s u l tm. c Pht
ni, Ngi ta khng nn ham thch vic lm tiu cc, m nn c gng thc hnh vic lm
o c v nn iu phc tm. y l li dy ca c Pht. Li lm nm trong tm ba bi
ca chng ta; v th chng ta b vng vo lun hi, hay chu trnh sinh t. Mc ch ca tm
vn bn ngn php mn ca c Pht l iu phc tm chng ta. Xt cho cng, mi s
u l tm n l tm chu au kh, kinh nghim hnh phc, b kt trong lun hi, v t
gii thot hay gic ng. Do vy, khi nhn ra tht tnh ca tm, tt c s vt khc bn ngoi v
bn trong u t nhin c nhn bit.
Vy ci g l tm? Nu c nghin cu t m tm u, chng ta khng th tm thy tm bt
c u. Chng ta khng th xc nh bt k phn no ca c th v ni. y l tm. Th
nn, tm khng trong v khng gia c th. Nu iu g hin hu, n phi c hnh dng
hay mu sc ring bit, nhng chng ta khng th tm thy tm trong bt c hnh dng hay
mu sc no. do , bn tnh ca tm l rng khng. Nhng khi chng ta ni mi s u
rng khng v khng hin hu, khng c ngha l n khng hin hu theo quy c. Rt cc,
tm lm mi iu xu, tm lm mi iu tt; tm kinh nghim au kh v.v.. Do , d nhin
l tm chng ta khng cht hay v thc, chng ta l chng sinh ang sng c thc,
v c mt dng chy thc lin tc. Ging nh nh sng n nn, s sng sa ca tm chiu
ra lin tc. c tnh ca tm l trong sng. Chng ta khng th tm thy n trong bt c hnh
dng, mu sc, hay ni chn no, nhng vn c s trong sng lin tc bt tn. y l c tnh
ca tm. N c hai phng din trong sng v rng khng bt kh phn, ging nh la v
sc nng ca n l bt kh phn. Tnh bt kh phn ca trong sng v rng khng l ct ty
tht s ca tm.
kinh nghim trng thi ny, iu quan trng trc tin l hon thnh cc thc hnh chun
b. Qua nhng thc hnh ny, chng ta tch ly cng c. N tt nht cho thin nh v tr
tu thu sut (thin qun). V iu ny, chng ta cn chun b tm hin ti l tm bnh
thng ca chng ta lin tc sao lng bi dng suy ngh. Mt tm bn rn v kch ng s
khng l nn tng cho tr tu thu sut. Do vy, trc tin chng ta phi xy dng mt nn
tng vi s tp trung, s dng phng php ng. Qua s tp trung, chng ta c em tm
n mt trng thi n nh v trn s n nh, trong sng v nht tm, chng ta thin nh v
tr tu thu sut. Qua iu ny, chng ta nhn ra tht tnh ca tm. t ti nhn bit ny
chng ta cn mt khi lng cng c khng l, v cch kim c cng c hiu qu nht
l trau di b tm.
Do vy vi phng php v tr tu cng nhau, chng ta c th nhn ra tht tnh ca tm.
Trn nn tng ca s nhn bit v tng trng tr tu , cui cng chng ta s vn ti nhn
bit trn vn v t c gic ng.
9
Cuc Phng Vn Ngi Sakya Pandita
Gio L Ct Ty Ca o Pht
Con cung knh nh l di chn v guru linh thnh! Ngi Sakya Pandita quang vinh tr
li cc cu hi t Nyimo Gomchen, bc thin nh y vi nim tin v khao kht tm
linh, t mnh tha thit thc hnh.
Hi: Nguyn nhn ca vic t b th gian ny l g?
Sakya Pandita: N l s nhn bit rng chu trnh sinh t l khng c thc cht.
H: iu kin gp phn cho s t b ny l g?
SP: Thy c nhng khim khuyt ca chu trnh sinh t.
H: Tiu chun cho s t b l g?
SP: Tm thc chuyn khi tm mi quan tm th gian.
H: Du hiu ca s t b l g?
SP: Khng b nh hng ca tm mi quan tm th gian, thm ch d c gp chng.
H: Tiu chun t gic ng trong mt i l g?
SP: Gii thot thn ca hnh gi khi tui tc v ci cht v thnh tu bn tnh ca bn thn
Pht.
H: Hnh ng khng r rng (trung lp) l g?
SP: Hnh ng khng th sinh ra kt qu tt hay xu.
H: Hi hng cng c l g?
SP: iu g lm chuyn ha cc nguyn nhn gc ca o c thnh bt c kt qu no
ngi ta khao kht.
H: Cu nguyn l g?
SP: S mong mi kt qu rng ln (ca thc hnh)
H: ngha ca bi k ct tng l g?
SP: L nhng li c bit lm pht sinh kt qu tt p do s ban phc ca chn l.
H: Trong vic nhn ra tht tnh ca tm, liu c s hon ton chp bm vo tam tng
gio in v bn b tantra hay khng?
SP: C hai nhn bit: nhn ra tnh khng ca tm, v nhn ra s hp nht ca thc ti hin
nhin v tnh khng ca tm. Trong vic nhn ra tnh khng ca tm, ngi ta khng hon
ton chp vo ngha ca tam tng gio in v bn b tantra. Vi nhn bit nh vy, ngi
ta c th hon ton hiu thu S Chm Dt (Dit ) ca mt bc Thanh Vn (Shravaka),
nhng v s chm dt ri vo cc oan ca rng khng , ngi ta s khng chp bm vo
ngha ca gio l Mahayana. iu ny c trnh by trong tt c kinh in ca
Mahayana v tantra. Trong nhn bit v s hp nht (ca thc ti hin nhin v tnh khng),
khng c thiu st ngay c nhng li lm vi t nht. Do , n gi nn tng ca o c, v
s kt tp ca Vinaya (Lut Tng) c trn vn. V samadhi hng mnh khc thng v
mi trng thi khc ca thin nh xut hin (t nhn bit nh vy), s kt tp ca Sutra
(Kinh Tng) cng trn vn. V hiu c mi s c th hiu, t hnh thi ca Tm Ton
Gic, s kt tp ca Abhidharma (A T m Lun Tng) c trn vn. V v s hiu thu
nhng s kin c lp c bit lin quan bn ngoi v bn trong, nn bn b tantra c trn
vn.
H: Tam Bo c hon ton trong tm chnh chng ta khng?
SP: Ch trong tnh khng ca tm v s hiu bit ca tnh khng , Tam Bo cha trn
vn. Trong s hp nht hiu bit v tnh khng ca tm, ht ging ca Tam Bo c trn
vn. Nu ngi ta nhn ra ngha ng ca s hp nht , Tam Bo hin nhin trn vn.
H: S t c thnh tu cao nht (siddhi) ty theo v guru hay v bn tn thin nh?
SP: N khng xy ra v tch ri ci ny hay ci kia. ng hn, n xy ra ty theo v guru,
bn tn thin nh, ch Pht ca ba thi, chnh tm ca chng ta, v s nhn bit v tnh bt
kh phn ca lun hi v nit bn.
H: V guru tht s ca hnh gi l g?
SP: Ngi m t ngi hnh gi nhn c bn qun nh ng cch, ph hp vi tantra
l v guru tht s ca hnh gi. V guru m hnh gi cha nhn c qun nh nh vy d
h c th l ngi tt ch l v guru trn danh ngha ca hnh gi. V d, ngi m hnh gi
tip nhn l th gii tu vin l v tu vin trng tht s ca hnh gi, nhng nu cha nhn
c th phong ca v , th v khng phi l tu vin trng tht s ca hnh gi. l
ngha ca bi k sau y:
Khng ban qun nh, th khng c guru.
Khng th gii tu vin, th khng c v tu vin trng.
Khng gii lut, th o c khng lin tc.
Khng th quy y, ngi khng l mt ngi tm linh.
H: Liu ngi ta c th lng nghe, suy ngm, v thin nh lin quan n li ni ca c
Pht?
SK: Trong vic da vo mt li ni ra ca c Pht, ngi ta c th thc hnh vic lng

nghe, suy ngm, v thin nh. Mt li ni ra nh vy l mt hot ng gic ng ca
Tathagata (Nh Lai).
H: Trong s tt c gio l ca c Pht, gio l no thm su?
SK: i vi tm thc ca c nhn nhng t, tt c gio l u uyn thm. Tri li, ch c
gio l tantra (mt tng) l uyn thm cho tt c t.
H: Ngi nhn ra s trng khng ca tm c phi l mt v Pht?
SK: Ngi ch nhn ra s rng khng, khng l Pht. Nu ngi ta lnh hi mi iu c th
hiu, ngi gic ng trn vn. Ngoi ra, c hai phng thc lnh hi: s lnh hi khng
c nhn bit v mt hin tng hin hu tuyt i ( l s vn sn c); v s lnh hi mi
hin tng hin hu quy c r rng.
H: Ngi c khng nh l mt ngi nhn bit r ng nh tht?
SK: V ti cha nhn ra bt k hin tng tuyt i no, ti khng khng nh l mt ngi
nhn bit r ng nh tht. Nhng v ti bit nm lnh vc ca tri kin lin quan n chn
l quy c, ti khng nh mnh l mt ngi am tng.
H: Gia cc t ca Ngi, liu c mt s bit chc bn tnh ca tm hay khng?
SK: Ti hiu rng trong s cc t ca ti, khng c ngi no hiu r tm mt cch tuyt
i, nhng c nhiu ngi uyn bc trong hin tng hin hu quy c. Tm khng c t
tnh, th iu g c trong s bit chc ca tm?
H: Nu ngi ta khng bit chc c tm, ngay c d tch ly cng c, c phi ch dn
n hnh phc tm thi?
SK: Nu khng hiu r cch thc hin hu ca tm ngha ca rng khng ngi ta
khng th t c h lc ca gii thot bng phng tin tch ly cng c ca h. Mc d
iu c th hot ng nh nguyn nhn cho h lc ln n nh ca chu trnh sinh t, s
tch ly cng c cha c hon thin. Mt khc, nu khng c tri kin ca vic c th
nhn thc i tng m ch hiu r s rng khng ca tm, lm sao ngi ta c th l mt v
Pht? Nu iu c th, th s l ch Pht ca cc Thanh Vn, v ch hiu r s rng khng,
v cng l ch Pht trong khng gian trng rng. Nhng lm sao ch Pht li c th ?
Do , s xc quyt ca tt c sutra v tantra l Pht qu xy ra qua tri kin ca vic c th
hiu r mi i tng v qua hiu r l khng c t tnh c nhn bit l bit rng
chng c iu g bit.
H: Vo lc no ngi ta c s xc quyt v vic t c gic ng?
SK: Mt s ngi ch hiu r s rng khng ca tm nhng cha hon thin nhng phm
tnh ca kha cnh phng php rn luyn. Mt s c cc phm tnh nh vy nhng cha
hiu r s rng khng ca tm. Mt s c c hai, nhng h khng th dn dt s thc hnh
vi tri kin ca h. Mt s c cc phm tnh khc, nhng v thiu s ban phc ca dng
truyn, h khng th pht sinh hnh tng r rng. Do vy, ti s rng Pht qu cn xa vi
h. V ti c mt s thuc tnh ny, ti hy vng t c gic ng, nhng khng bng
phng tin nhanh chng.
H: Ai l v guru gc ca Ngi?
SK: V guru gc ca ti l Ngi Sakyapa Dragpa Gyaltsen v i, bc Vajradhara (Kim
Cng Tr), Ngi l bn tnh ca thn, ng, v ca tt c ch Tathagata (Thin Th) ca ba
thi.
H: L do no Ngi Sakya Dragpa Gyaltsen li l v guru gc ca Ngi?
SK: Ngi ban cho ti bn qun nh, qun nh v ci bnh v cn na; Ngi ph by
cho ti bn con ng ca Giai on Pht sinh, v cn na; Ngi trnh by mi quan h
ph thuc ca bn thn, bao gm thn lu xut. Tm ti, v Ngi thc hnh ph hp vi gio
l c Pht trong cc sutra v tantra; Ngi thc hin cc vic lm ca mt bc gic ng vin
mn; v th ti xem Ngi nh v guru gc ca ti. Mt khc, ngi no khng ban qun nh
ph hp vi gio l c Pht, khng hin l Con ng, v khng trnh by cc mi lin h
ph thuc m khng nh tm b gii hn trong gio l ca h dn n s Dit tn ca mt
Thanh Vn, khng quan tm n bt c cng c no h tch ly. Ngi nh vy khng
thch hp c xem nh v guru gc ca mt hnh gi Mahayana, v con ng khng
phi l con ng ca Mahayana. V th, t lun th c gi l s Tng Hp (sDud pa)
trnh by, Ch vi Tr tu m khng c Phng tin, ngi ta ri vo trng thi ca Thanh
Vn. Nhng ngi ny t nhn mnh v phng php v rt nhn mnh v tr tu hng n
Nit Bn ca Thanh Vn.
H: Con ng no ngn hn dn n gic ng, ca mt hc gi uyn bc, hay ca mt
kusulu?
SK: Ni chung, thut ng kusulu l khng ng. Kusali c ngha ngi o c. C nhng
kusali khng da vo con ng ca c Pht, v cng c nhng hc gi khng da vo con
ng . Chng ai trong h tr thnh Pht. C c hai hc gi v kusali l Pht t trong s c
hai kusali v hc gi i theo tha hon thin t Pht qu, v phi mt ba v s kip
lm nh vy mt thi gian di. Cng c nhng hc gi v kusali thit lp cc mi lin h
ph thuc no v nh vy nhanh chng t c gic ng.
Ngi ta ni rng nhim v ca hc gi l tr nn uyn bc trong lnh vc tri kin bn ngoi
v bn trong, v kusali dng hin tt bc cho s thc hnh bn trong ca chnh h sau khi t
b mi vic bn ngoi. t c gic ng vin mn, trc tin ngi ta tr nn am tng
v mi i tng c th nhn bit c v ct ht nhng gi nh sai lc bng phng tin
ca vic lng nghe v suy ngm. Sau , nh nhn samadhi nh thc hnh ct li, ngi ta
ct ht nhng gi nh sai lc nh phng tin ca thin nh v v th t c php ca s

thu sut. Trong cch ny, ngi ta dn dn t c gic ng. Do , n l iu cn thit
cho c hai i tng hc gi v kusali. Nh vo nhng cch tip cn ring bit, v hc gi
gn gi hn vi Pht tnh. Ngi ta c th phn i iu , trch dn t sutra i Chu Bu
(dKon mchog brtsegs pa): Nu ngi ta thin nh trong mt khonh khc, cng c t iu
ny cn to ln hn vic lng nghe v gii thch cho ngi khc trong mi aeon (a tng k
kip). Ti ngh iu ny y cng khng mu thun. ngha ca trch dn l s thin
nh [c li ch nh th] nu ngi ta hon ton bit r i tng ca thin nh, m nu
khng c tri kin nh th th lm th no c c li ch nh vy? Kinh Vinaya cng trnh
by rng ngi ta khng nn thin nh trong mt ni ho lnh m khng c s hiu bit v
nhng gio l thu thp. Kho tng hin tng hc (mNgon pa mdzod) cng trnh by, c
ph cho s lng nghe v qun chiu ng n, hy Cng Hin chnh bn cho thin nh.
Ngi Aryadeva (Thnh Thin) ni, Khng da vo thc ti quy c, ngi ta s khng hiu
r thc ti tuyt i. Khng hiu r thc ti tuyt i, ngi ta s khng t c gii thot.
Tt c kinh in thng ni rng nh lng nghe quan im no ca Gio Php, ngi ta
c gii thot khi chng ngi no . Do , nu lng nghe v qun chiu v gii thot,
ngi ta c khuyn sau nn thin nh.
Tht tuyt vi khi ngi ta tr trong thin nh v ti ngh rng iu s l iu tt nu bn
tip tc n lc trn con ng ca phng php tantric. Ti hiu r rng khng c s nhn
bit v s tr li cho cu hi ca ngi am tng ny ( l chnh bn). Ti hiu rng khng
c s hiu bit v ti bit rng chng c g c bit.
n y kt thc s tr li ca ti cho cc cu hi ca thin gi Nyimo Gomchen.
10
Acharya Lama Migmar Tseten
Nm Kt Tp
Theo gio l Abhidharma (A T m), mi s u c phn loi thnh hai nhm, c iu
kin v khng iu kin. Tt c s vt c iu kin c phn loi thnh nm skandha (ng
un). y, c iu kin c ngha cc s vt ny c to ra theo nguyn nhn v iu kin
l s ph thuc ln nhau v khng th t chng xut hin.
Skandha c dch l kt tp hay thu thp. Mi s vt c iu kin u bao gm trong
nm kt tp, v trong lun hi nm kt tp (ng un) l nn tng ca s phng chiu ca ci
ti nh ch th v ca ti nh i tng. V d, khi ngi ta nhc n chnh mnh nh
Ti l nh vy v nh vy, iu m ch ngi, khi ngi ta nhc n s vt, nh xe
hi ca ti, iu m ch i tng. Do vy, s tng tc nh nguyn gia hot ng nm
kt tp (karma) ny v nhim l bt tn.
Nu nghin cu s vt c iu kin xa hn na, chng ta c th tm thy chng l vt cht
hoc phi vt cht. Trong phi vt cht chng ta tm thy thuc tr tu hoc khng thuc tr tu.
V th, trong nm kt tp chng ta tm thy s kin, tm thc hay hot ng tinh thn, v
chng c vt cht cng khng c s vt ca tinh thn. Trong ng un ny chng ta nghin

cu tt c s vt c iu kin.
Trong Sutra (Hin gio Gio tng), gio l c ban bi c Pht, chng ta tm thy
nhng ng ngha khc nhau v s vt c iu kin. i lc trong Sutra, ng ngha th nht
cho s vt c iu kin l thi gian (hay giai on), trong ngha l c ba thi qu kh,
hin ti v tng lai trong mi s vt c iu kin xut hin, ang xut hin, hay s
xut hin. ng ngha th hai l nn tng ca tho lun (hay nn tng ca din thuyt), c
ngha rng mi s vt c iu kin ny l nn tng cho ci chng ta t ra nhng tn khc
nhau chng ta c th ni v chng. ng ngha th ba l s chia cch (hay s t b),
trong ngha rng t c gii thot hon ton khi au kh, hay nirvana (nit bn)
ngi ta phi t b s bm luyn vo s vt c iu kin. ng ngha th t l nguyn nhn
(hay nn tng) v mi s vt c iu kin hin nhin l ph thuc vo nguyn nhn v iu
kin.
Trong sutra, chng ta cng tm thy mt vi ng ngha cho s vt nhim . u tin l kt
tp nhim , c ngha mi kt tp ny gip cho vic pht trin nhim . Th hai l tranh u
(hay chin tranh), v s nhim lun lun gy tn thng cho chnh mnh v ngi khc.
ng ngha th ba l au kh, v n l kt qu ca nhim , v th t l ngun gc ca au
kh, m ch nhim nh nguyn nhn ca au kh. ng ngha th nm l th gian, trong
ting Ty Tng l jigten; ngha en ca jigten l i tng ca s mc nt. ng ngha th
su l nn tng ca s hiu sai, m ch ci thy nhim t nn tng trn mt s hiu bit sai
lc. ng ngha th by l hin hu, m ch chu trnh lin tc ca sinh v ti sinh.
Kt tp u tin c gi l rupa skandha (sc un) trong ting Phn, v c th c ngha
hnh thi, thn th, hay vt cht. Ti thch dng ch vt cht y nh vic bin
dch thch hp nht v gi y l s kt tp ca vt cht, bao gm nm gic quan, nm i
tng ca cm gic, v hnh thi khng th thy. S kt tp ca vt cht c nh ngha nh
ci c hnh thnh bng nhng nguyn t. Cc gic quan l mt, tai, mi, li, v thn.
Cc c quan ny l nhng nguyn t kt hp vi nhau trong nhng hnh dng khc bit, c
th sinh ra thc tng ng khi gp cc i tng ca cm gic. Cc i tng cm gic l
hnh tng, m thanh, mi, v, v nhng g c th s m c (sc, thanh, hng, v, v
xc).
Sc bao gm bn mu cn bn, xanh dng, vng, trng, v , v tm mu ph: my, khi,
sng m, bng rm, nh sng mt tri, nh sng khc nh sng mt tri, v bng ti. V
chng xut hin v bin mt nhanh chng, cc mu ph c lit k lm sng t bn mu
u tin l c tht. Thng thng chng ta ngh nh sng v i tng c chiu xung l
nh nhau. nhn mnh chng l nhng hnh tng khc bit, bn ci k tip c nhc
n. Hnh tng (sc) cng bao gm tm hnh dng di, ngn, vung, trn, cao, thp, bng
phng v khng bng phng. Bt c khi no chng ta thy mt i tng ca ci thy, chng
ta thy mu sc v hnh dng ca n. Mc d c v s s vt trn th gian, mt c th nhn ra
cc mc ring nh mu sc v hnh dng ca chng.
i tng cm gic ca tai bao gm tm m thanh khc nhau. Trc tin l m thanh pht
sinh bi chng sinh din t c ngha v khng c ngha; k tip l m thanh t nhin sinh
ra bi gi, nc v cn na, cng c v khng c ngha. Mi bn m thanh ny c chia
thm thnh phm tr m du v th rp.
i tng cm gic ca li c th chia thnh su v: ngt, chua, mn, cay, ng, v the..
i tng cm gic ca mi bao gm bn mi, l tt v xu v c hai mi ny c th l
du hay mnh.
i tng cm gic ca thn bao gm mi mt th c th xc chm. S vng chc ca t,
m t ca nc, sc nng ca la, v s chuyn ng ca khng kh c gi l cc
nguyn nhn c th xc chm, v tt c nhng xc chm da trn bn nguyn t ny. By
xc chm khc phng phiu, th rp, nng, nh, lnh, i, v kht c gi l nhng xc
chm kt qu, v chng c to ra bi s mt qun bnh ca cc nguyn t. V d, ngi ta
cm thy i khi c nhiu kh v t t, v cm thy kht khi c nhiu la v t nc.
V sc tng v m thanh khng b tiu hao bi nhng gic quan ca chng, cc i tng
cm gic ny c th c chia s bng nhiu mt v tai. V th, nhiu ngi c th thy cng
s vt v nghe cng m thanh. V ba i tng khc ca mi, v, v xc chm b tiu hao bi
nhng gic quan tng ng ca chng, chng khng th chia s. Do vy bt c ngi no
ngi, nm, hay xc chm bt c g u khng th chia s vi ngi khc.
Hnh tng khng th thy l lit k th mi mt ca kt tp vt cht. iu ny ch c
trng phi duy thc Vaibhashika Thng Lun Tng) ca Pht gio ng h. H gii ngha
cc nguyn t-gii thot nh mt v d ca hnh tng khng th thy. Bt c lc no ngi
ta th gii lut rn luyn thn v khu hnh ng sai lm ca h, nh git hi v di tr,
ngi ta pht sinh ra sc tng khng th thy vi nhng c tnh theo sau. N cng vi tm
vo mi lc, ngay c khi tm b sao lng hay trong th nhp su. Do bn cht, hnh tng ny
hoc tt hoc xu. N sinh ra, duy tr, v pht trin bng bn nguyn t. Hn na, n tn ti
lin tc vi tm.
Kt tp th hai c gi l vedana trong ting Phn, v ti thch phin dch n l cm gic.
Kt tp ny c nh ngha nh nhng kinh nghim ph thuc vo tnh cht ca i
tng. Theo kinh nghim da trn thn v tm, cm gic c lit k thnh nim vui thch,
au kh, hnh phc, bt hnh, v trung lp (dng dng). Hai ci u tin l kinh nghim ca
thn, hai ci k tip l kinh nghim tinh thn. Ci cui cng m ch c hai kinh nghim vt
cht v tinh thn. Mi kinh nghim thn th xut pht t s tng tc vi i tng bn
ngoi, tri li kinh nghim tinh thn xut pht t nhng t duy khc nhau. Mi kinh nghim
d chu ca thn c bao gm trong cm gic thch th, v mi kinh nghim d chu v tinh
thn c bao gm trong hnh phc. Mi kinh nghim kh chu ca thn c bao gm
trong cm gic au n, v mi cm gic kh chu v tinh thn c bao gm trong s bt
hnh. Trong lc thn th d chu v kh chu v kinh nghim tinh thn c gii thch thnh
bn phm tr, th nhng kinh nghim tinh thn v thn th trung lp li ri vo mt, v cm
gic trung lp c kinh nghim mt cch c lp. Cm gic trung lp khng phn ng nh
nhng th khc m c kinh nghim theo s c li v gy hi ca i tng. Mi cm gic

c th phm tr ha nh d chu (hnh phc v khoi lc), kh chu (bt hnh v au n),
v h hng (trung lp) bi bn cht. Cm gic cng bao gm su cm gic theo kinh nghim
ca su gic quan.
Kt tp th ba c gi l samjna trong ting Phn, m ti thch phin dch nh kt tp ca
quan nim. Kt tp ny c nh ngha nh ci chp bm vo nhng c tnh ca i
tng. Bt c lc no i tng xut hin n gic quan, ngay trong lc u tin , khng
c chp bm. Chng ta bm chp i tng l qu kh. Bt c khi no chng ta gp ngi
mi, trong khonh khc u tin, khng bit c bt k thng tin no, chng ta khng th
bm chp ngi . Ch sau khi chng ta hnh thnh nhn thc v ngi da cn bn trn
s biu hin nh hnh dng, mu sc, tn gi, hay nhng li h ni. Do vy, chng ta hnh
thnh mt hnh nh tinh thn ca i tng t cn bn trn s xut hin ca h v nhng
c tnh khc nhau. T nhng hnh nh tinh thn ny hay tri kin hin hu, chng ta phn xt
v phn ng da cn bn trn iu kin nhim ca mnh, l s hnh thnh quan nim do
bm chp nhng c tnh ca i tng. Quan nim c t cn bn trn i tng hin
nhin hay tn gi, li ni, khng th thy, v thng tin bit.
Kt tp th t c gi l samkara trong ting Phn; ti thch phin dch ch ny nh kt
tp ca s hnh thnh. Kt tp ny c nh ngha nh s vt c iu kin khng bao gm
trong bn kt tp khc. Bao gm y l tt c cc hot ng tinh thn khc, ngoi tr cm
gic v quan nim, cng nh mi bn hnh thnh tch bit l chng phi tm, chng phi
hot ng ca tm thc, cng chng phi vt cht. Theo Abhidharmakosha, bn mi bn
hot ng tinh thn c bao gm trong s kt tp ca hnh thnh, l nghin cu chi tit
trit hc ca mt ngi.
Kt tp th nm c gi l vijnana trong ting Phn v c phin dch nh kt tp ca
thc, c nh ngha nh ci nhn bit v mi i tng. C su thc ca mt, tai, mi,
li, thn, v tm. Theo s nghin cu ca cc skandha, ayatana, v dhatu, mt cch tng
ng, tm c gi l vijnana, manas, v citta. Tm cng c gi l vijnana trong cc kt tp
m ch su thc ch c trong hin ti; mana v citta m ch chng vo nhng thi im
khc.
11
nh Thc Pht Tnh
C ni rng thc hnh Mahayana, ngi ta phi thuc v gotra (dng truyn) ca
Mahayana. Theo gio l ny, tt c chng ta t nhin u c mt gotra. Quan im l hoc
gotra ny c c nh thc trong tm chng ta hay khng; vi mt s ngi c nh
thc, trong khi s khc th khng.
C bn du hiu cho thy gotra ca chng ta c nh thc:
Khi chng ta c nim tin vo Tam Bo Pht, Php, v Tng on

Khi chng ta c lng bi cho nhng chng sinh khc
Khi chng ta t b lm hi ngi khc v kin nhn bt chp nhng g xut hin
Khi chng ta c khao kht to ln lm vic thin v hon thnh c tnh tt
Chng ta c th nh ngha ch gotra nh Pht tnh, hoc nguyn nhn ca Pht qu. N
c ngha rng, tt c chng sinh t thi v thy u c ht ging gic ng. Tuy nhin, c bn
phm tr v nhng hon cnh khng thun li hoc ngn cn vic nh thc gotra bn trong
chng ta:
Khi hon ton di sc mnh ca nhim khin nhng g chng ta lm u b sn hn, tham
dc iu khin. Chng c suy ngh v vic thc hnh Gio Php.
Khi chng ta b di nh hng ca thy v bn xu, nhng ngi ny s a li khuyn xu
v l nh hng xu. Di nhng hon cnh nh vy, chng ta s khng th chuyn tm n
Gio Php. Mt v thy xu ging dy con ng sai lc dn chng ta xa ri gio l chn
chnh v ngn cn chng ta n cc v thy khc ging dy Gio Php chn chnh.
Khi chng ta ngho kh, khng thc phm, qun o, ni tr n, v nhng th cn thit khc.
iu ny s ngn cn chng ta i vo Gio Php.
Khi chng ta phc tng di sc mnh ca ngi khc v khng c bt c s c lp no
t do suy ngh cho chnh mnh. Mt hc gi v i n ni rng khi ngi ta tr, h b cai
qun di quyn lc ca cha m; khng c suy ngh cho bn thn h. Khi ln ln thnh
thanh nin, h chu s chi phi ca ngi phi ngu. Sau ny, lc v gi h chu s iu
khin ca con hay chu. H chng tht s c t do lm nhng g mun lm.
Trong tt c cc trng hp ny, bt k chng ta l ai, chng ta u khng c t do, v iu
ny ngn cn vic nh thc Pht tnh bn trong chng ta.
Nhng truyn thng o Pht khc nhau tho lun v quan nim gotra theo nhiu cch khc
bit. V d, phi Chittamatra (Duy Thc) dy rng c ba hay bn loi gotra. Chng ta c th
i vo gotra ca Arhat (A La Hn), Pratyekabuddha (c Gic Pht) hoc ch Pht, B Tt.
Ngoi ra, mt s ni rng c gotra li trng rng v gotra, rng mt s sinh linh khng c
gotra v chng khng th i vo bt c trong ba con ng ny t bt k dng gic ng
no. Tuy nhin, phi Madhyamaka (Trung o) khng chp nhn quan im v ngi khng
c gotra. Phi ny ni rng mi ngi u c mt gotra. Tm thi, ngi ta c gotra ca
Arhat, Pratyekabuddha, hay Bodhisattva, nhng cui cng, mi ngi s i vo con ng
rt ro ca Pht qu. Tuy nhin, phi Madhyamaka chp nhn quan nim th gian hin hu
ny l v tn. Mt cch gin tip, n tng ng vi vic ni rng mt s ngi s khng
bao gi ra khi th gii hin hu ny.
C hai cu chuyn minh ha s kh khn v vic nh thc gotra bn trong chng ta.
Chuyn u tin l v Angulimala, tn gi ny c ngha ngi eo vng c bng nhng
ngn tay. Chuyn xy ra vo thi c Pht Shakyamuni lc Ngi vng quc Sarvasti,
nh vua l Kusananji. ni , c mt v i hc gi c nhiu t. Mt ngy n, nh vua
mi v hc gi n cung in. V hc gi li mt t l Angulimala gi nh v bo v

v ng ta. V v hc gi rt thm mun Angulimala v cu p trai, khi v hc gi v cc
t ri khi nh, b ta tip cn ngi hc tr tr theo cch rt quyn r. Tuy nhin,
Angulimala ni vi b rng ch coi b nh ngi m, v khng mun lm bt c iu g vi
b. trnh mt b, Angulimala b i.
Ngi ph n rt au kh khi nghe anh ta phn i. B x qun o, co cu lm xc da
nhiu ni trn thn th v t nh b bng gy. Khi chng tr v nh, b than phin rng
Angulimala lm tt c nhng vic ny trong khi v thy i vng. V hc gi tin b v quyt
nh hy dit cu ta. Nhng ng ngh v Angulimala rt thng minh, phi cn mt phng
php c bit hy dit cu ta. Do vy, v hc gi gi Angulimala tr v v ni rng qua
hnh ng ca cu ta nh mt ng cp B La Mn ca cu v s khng bao gi c th
t gii thot hoc ti sinh vo ci tri tr khi cu sa li bng vic git mt ngn ngi.
Thot tin Angulimala t chi v cu cm thy iu ny c th khng ng. Nhng v hc gi
thuyt phc rng cu phi tin ngi ang dy cu trong vic lm th no t c hiu
bit ng n v nhng s vic th gian.
Tin tng vo nhng g thy ni, cu ra ngoi v git mt ngn ngi. Angulimala tr li ni
vi v thy nhng g cu lm, nhng v hc gi tr li rng cu phi a ra bng chng
bng vic ct t mt ngn tay ca mi ngi b git, xu nhng ngn tay li thnh chui v
mang vo c. Angulimala li ra ngoi v git 999 ngi khc.
Vo lc , m ca Angulimala lo lng v cu vng mt nhiu ngy nn i tm con. Khi
Angulimala thy m n, cu ngh mnh c th git m v b thnh nn nhn th mt ngn.
Cu tin rng c th ti sinh vo ci tri v cng a m cu vo ci tri bng vic git b.
Do vy, cu rt dao ra v tin gn m.
c Pht Shakyamuni gn , Ngi thy nhng g ang xy ra qua s ton gic ca
Ngi. Ngi thy rng y ng l lc t cu ta trn Con ng Gio Php v nh thc
mun gic ng ca cu. Do , c Pht n gn Angulimala v bt u i pha trc cu.
Angulimala thy v ngoi ca c Pht rt k diu v gi Ngi dng li. Cu hi c Pht
l ai v sao dm c gan i trc cu ta. c Pht tr li Ngi l bc hon ton tnh gic.
Ngi tip tc i v pha trc, Angulimala yu cu Ngi dng li; by gi cu c nh git
c Pht. Pht Shakyamuni ni rng Ngi vn ng yn v chng i u; Ngi lun ni
chng c ngi no lm hi ngi khc. l ni Ngi v Angulimala phi n v mt
ni nh vy. l ni cu s c kin nhn khng bao gi lm hi bt c chng sinh ang
sng no. c Pht ni vi Angulimala rng cu nn hiu r v b la gt i vo con
ng sai lm, s dn n au kh to ln, v cu sp git m, Ngi v lng i t bi nn n
gip.
Ni nh th, Ngi thun phc tm Angulimala v lm cho cu ta thy ang trn con
ng sai. Angulimala th quy y ni c Pht v khn cu tr thnh tng s, c Pht ng
. Qua gio l ca c Pht lm nh thc ht ging cng c ca Angulimala, Angulimala
tr thnh A La Hn vo lc . Cu bay ln bu tri v n thnh ph Sarvasti.
Lc nh vua ang chun b qun i git Angulimala v nhng g cu ta lm. Khi

nhng ngi lnh thy Angulimala h xung t t trn tri, h s hi v b chy. H bo
vi nh vua l Angulimala n. Nh vua quyt nh xin li khuyn ca c Pht lin quan
n k st nhn. c Pht ni vi nh vua rng Angulimala t gic ng ca mt v A La
Hn v nh vua chng cn s Angulimala na. V vua t hi, nu c Pht c quyn nng to
ln gip Angulimala t trng thi A La Hn qu ti sao khng lm trc khi Angulimala
git tt c nhng ngi .
c Pht gii thch bng vic hi v nm trm ngi lm vic cho nh vua nh nhng th
sn chim. Ngi hi ti sao khng ngn h git hi khi nh vua c quyn lc lm nh vy.
Nh vua ngh nhn xt hon ton ng v ni vi tt c th sn ca mnh t gi tr i
ngng vic git chim; vi phm mnh lnh ca nh vua s b x ti cht.
Nm trm ngi th sn t hp nhau li v quyt nh rng mnh lnh khng p dng cho
con ca h. Do h ra lnh cho cc con i ra ngoi git chim. V h thuc v gotra ca
nhng t, h khng th t b nim bt thin. H p buc con chu i git khi h khng
th lm nh vy. Cu chuyn ny cho thy h b chm m trong s bt thin khin chng th
lm c iu g cho h, khng ai c th ngng hnh ng bt thin v nh thc gotra ca
h. Tuy nhin, c ni rng sau c Pht thc hin mt biu hin k diu trc h v ban
gio l, v v vy h v con chu c kh nng sa li suy ngh v ngng li vic git hi.
Nh vy, chng ta c th thy qua s t bi ca c Pht c th nh thc gotra. iu ny
minh ha quan nim l c nhiu ngi vo lc ny khng c nng lc nh thc gotra gic
ng bn trong h.
Cu chuyn th hai v mt thiu nin Trung Quc m gia nh quyt nh gi cu vo cha.
H ni vi cu ta rng i vo cha c nhiu hnh ch Pht, Avalokiteshvara, v nhng v
khc, cu phi nhn v hc k lng nhn ra cc Ngi. Tuy nhin cu thiu nin khng
thch lm iu . Trong thc t cu ta rt ght bt c hnh nh no ca ch Pht v B Tt.
Do vy, trc khi vo cha cu t bt mt chc rng khng bao gi thy bt k hnh nh
no khi bc vo trong. Bt chp gia nh p buc cu ta bao nhiu, cu vn t chi nhn.
V sau, h ngh v mt cch vt qua iu ny. H t hnh B Tt Avalokiteshvara vo
trong ng, y li v pha trc cu ta. H ni vi cu phi m ng v nhn hnh c
Avalokiteshvara; cu nn ly ra v nhn. Cu rt gin, ly mt tm vi ct quanh mt v tai
nn khng th nghe hay thy. Qun hai tay vi mt tm vi khc, cu ly ng hnh ling i.
Cu ta rt ght c Pht v gio l ca Ngi nn s lm bt c iu g c th trnh xa,
ngay c vic nhn hnh nh Pht. iu ny minh ha s kh nh thc gotra bn trong ca
bn thn mnh.
12
Nm Con ng n Gic Ng
Vic ging dy nm con ng ca cc bc gic ng tuyt i cng nh mi a gic ng l

khng cn thit, v chng ta khng c trnh nhn bit hiu c gio l. Tuy nhin,
gii thch con ng gic ng mt cch ng n, chng ta nn bit v n. Ging nh khi
mun i du lch n mt s nc khc, chng ta cn bit v kh hu, phong tc ca n, v.v..
c th chun b ng. Tng t, nm con ng v mi giai on (a) gic ng c
ging dy t mnh c th lm quen vi con ng chng ta m nhn. V iu ny vic
ging dy cc kha cnh ca con ng gic ng l tht cn thit.
Nm con ng m ch con ng chng ta phi i qua t gic ng.
Con ng Tch Ly (T Lng o)
Con ng u tin chng ta phi i qua l con ng tch ly, l quan nim chng ta c
khi bt u thin nh v s v ng. Ni khc i, con ng tch ly v s thin nh v v
ng c ha nhp vi nhau.
Nm con ng c dy khc nhau trong phi Mahayana i Tha) v Hinayana (Tiu
Tha). Theo gio l i Tha, c ba con ng tch ly con ng nh, trung bnh v ln.
Nu thin nh hay tin b trn con ng nh ca s tch ly th khng c g chc chn v
vic khi no chng ta s n c con ng th hai trong nm con ng (con ng p
dng). Nu i theo con ng trung bnh s c thi im nh r khi chng ta t n con
ng th hai. V nu i theo con ng ln ca s tch ly, chng ta s t c con ng
ng dng ngay trong i ny vi thn hin nay ca chng ta.
Trong vic trnh by ngi no c kh nng t c con ng u tin ny, gio l
Hinayana ni rng ch c ngi nam hay n ca th gian ny mi c th lm c. Nhng
chng sinh khc nh ch thin, sc sinh hay ngi thiu c quan thch hp th khng th t
c con ng ny. Theo Mahayana, nhng chng sinh khc trong th gian ny bn cnh
con ngi u c th t c con ng tch ly.
C mt cu hi nh liu c cn thit c mt tm c th t trong thin nh tp trung t
c con ng u tin ny. Ngi ta ni rng iu khng cn thit, v ngay c nhng ai
trong ci dc gii khng th thc hin thin nh ch tm u c kh nng t c con
ng ny. Mt cu hi khc l liu c cn thit c mt tm c th i vo nhng trng thi
khc nhau ca dhyana, hay s nhp nh. C ni rng mt s ngi tm h cha t c bt
c nh no u t c con ng tch ly. Do vy, tm i vo cc trng thi thin nh
ny t c con ng tch ly l khng cn thit.
Khi chng ta c thc y bi lng bi th gii nguyn ca mun gic ng v bt u
thc hnh ph hp vi n, sau chng ta i vo con ng tch ly v phi thc hin nhiu
thc hnh. p dng cc thc hnh ny, chng ta phi c nm phm tnh c bit. Trong
thc t c nhiu phm tnh khc nhau, nhng chng c th kt hp thnh nm ci chnh.
Phm tnh th nht l c t cch o c ng n. iu ny c ngha chng ta duy tr gii
nguyn th nh mt v tng, ni, hay c s.
Phm tnh th hai l duy tr s s dng ng n nhng gic quan ca chng ta qua phng
tin v tr tu. iu ny c ngha bt c nhng g chng ta ang lin quan qua cc gic quan
ca mnh nh hnh tng qua mt hay m thanh qua tai chng ta thy qua cnh ca ca
tr tu rng chng tht s l bn cht ca rng khng. y, phng tin c ngha bt c
nhng g chng ta lm trong cuc sng ny, chng ta lun lun tnh ha tt c hnh ng ca
mnh vo phm tnh ca s gic ng. V d, khi i ra ng, chng ta ty tnh hnh ng ny
bng suy ngh, Khi ti i ra ng ny, cu mong tt c chng sinh u i vo con ng
gic ng, hoc khi chng ta ng ca, Cu mong tt c chng sinh u ng cnh ca
xung cc ci thp. Trong cch ny, chng ta tnh ha nhng i tng m chng ta gp
qua cc gic quan ca mnh.
Phm tnh th ba l khng bm luyn nhiu vo thc phm, c ngha khng b bm luyn
vo thc phm hay n v chng ta thm mun. Ni khc i, chng ta c nhn thc ng
n nh ti sao chng ta n thc phm. Chng ta nn ngh rng mnh n li ch hay nui
dng nhng loi trng khc nhau trong thn th, hoc chng ta n duy tr thn th v lm
cho thn thnh bnh cha thch hp thc hnh Gio Php. Vi nhng t duy ny, chng ta
c quan nim ng n v vic ti sao chng ta n v khng to ra nhiu bm luyn vo thc
phm mnh c; chng ta n trong s iu .
Phm tnh th t l khng ng nhiu qu, chng ta nn dnh mt s thi gian lc thc, nh
phn u ca ban m v phn u ca bui sng cho mc tiu thin nh. Vi mt tm kin
c v u n, chng ta c th thin nh v s bt tnh ca thn ngi; v bn trng thi tnh
gic ca thn, cm gic, tm v Gio Php (thn, th, tm, v php); v trn nhng kha cnh
khc nhau ca mun gic ng.
Phm tnh th nm l c thc, hay nhn bit nhng g chng ta nn lm v nn trnh, iu
ny c ngha chng ta khng ch ch tm m cn phi tnh gic. Khi dnh lu vo mt hnh
ng hay vic lm no , chng ta nn bit hnh ng no l ng v hnh ng no khng
ng, ci no c li, ci no li lm. Chng ta phi bit n vo lc ang lm, khng phi
trc hay sau , v k tip l hnh ng theo s hiu bit ng n .
y ch l mt s phm tnh chng ta phi c trong vic thc hnh con ng tch ly. C
ni rng khi t n giai on ca con ng ln ca s tch ly, chng ta c th t c
mt s hnh thi ca nng lc k diu hay siu nhin no , nh vy thm ch chng ta c
th i n cc ci Pht khc nhau tip nhn hay lng nghe gio l ca nhiu c Pht v
B Tt khc nhau.
Nhng thc hnh chnh trong con ng tch ly l lng nghe hay nghin cu Gio Php v
thin qun. Cng c mt s thc hnh gn lin vi thin nh trong phm vi con ng ny,
nhng thc hnh chnh yu u tin cp n hc hi v thin qun. Ch Phn, tch ly l
sambhara, c ngha chng ta phi thc hnh o c nhiu ln tch ly c tnh tt hay
cng c nh chng ta s tht s t c con ng. y l thc hnh chnh trong phm
vi con ng u tin ca s tch ly.
Con ng ng dng (Gia Hnh o)
Con ng th hai l con ng ng dng, m ch tm thin nh v tnh khng hay v ng.

Ti giai on ny, chng ta cha c s thu sut thc s v tnh khng hay v ng; tuy
nhin, chng ta c t duy hay khi nim v s v ng. Thc ra, khi xem xt t duy hay quan
nim ny, chng ta lm vic vi n, thin nh v n. iu ny c bit nh con ng ng
dng. Ging nh chng ta c th thin nh v vic bit mt ni no thm ch chng ta
cha tng , chng ta c th lm vic ngay by gi v ngha ng sau s thu sut v
tnh khng v v ng ngay c d chng ta cha tng c s thu sut . y l nhng g
chng ta lm vic vi con ng ng dng ny.
Ba con ng ca s ng dng con ng nh, con ng trung bnh, v con ng ln
u tng t nh ca con ng tch ly. Khi khng c g chc chn v vic khi no chng
ta s t c con ng k tip (con ng ca ci thy, kin o), iu ny c bit l
con ng nh. Con ng trung bnh c ngha khi chng ta t c con ng k tip s
c thi im chc chn, v con ng ln c ngha chng ta s t c con ng ca ci
thy trong i ny vi thn hin ti ca chng ta.
Con ng ng dng cng c th c chia thnh bn phn: nng nhit, trc nht, kin
nhn, v Gio Php cao nht. t nn tng trn s tch ly cng c t c trn con ng
u tin, chng ta bt u thin nh v tnh khng. Trc khi c s thu sut v tnh khng,
n cng ging nh chng ta bt u nhm la, sc nng bt u xut hin, v khi sc nng
gia tng, ngn la bng ln. Tng t, trc khi chng ta thc s c s thu sut thc t v
tnh khng, s thin nh ca chng ta ging nh sc nng xut hin trc khi trng thi
bng pht trn chng ta. N ging nhng mt dng thin nh v tnh khng km hn. Khi
chng ta c kh nng bt u sinh ra sc nng ny, khin sau bng ln thnh s thin nh
v tnh khng ng n, n c bit nh giai on u tin ca con ng ng dng.
Khi s thin nh v tnh khng ca chng ta v sc nng xut hin t n, ngay c d chng
ta vn cha c s thu sut ni khc i, khi tm chng ta vng chc trong loi thin nh
iu ny c bit nh ci trc nht.
Sau , khi c th gia tng trnh thin nh ca chng ta v khng s hi v s thin nh
trn tnh khng, chng ta c s kin tr hng n t thn s thin nh. N tr thnh s c
th chu ng v chng ta chng cn s hi bt c iu g na. iu ny c bit l nhn
ni.
Khi c th vt qua bt c hnh thc s hi no qua s thin nh v tnh khng ca chng ta
c ngha vt qua nhng loi khi nim khc nhau pht sinh lm ngn cn chng ta t
c s thu sut ny sau chng ta n giai on th t c bit nh Gio Php cao
nht, hay ti u nht. Tuy nhin s hiu r v tnh khng ca chng ta vn cha t c ti
giai on ny. Chng ta hon thin mi loi php th gian khc nhau nhng khng phi Gio
Php siu vit ca trng thi hiu r tnh khng. Mi vic cho n giai on ny c
hon thnh.
Theo gio l Hinayana ph thng, bt c ai sinh lm ngi c cc c quan thch hp v bt
k ai trong su ci tri u tin ca dc gii u c th t c con ng ng dng. Theo
Madhyamaka hay gio l Mahayana, c nhng loi khc cng c th t c con ng

ny.
C ni rng ch nhng ngi t c mt trong bn trng thi dhyana, c chia lm su
loi thin nh thy trong ci sc gii, c th hon thnh hay an tr trong con ng ng
dng. Theo Hinayana, chng ta hiu r bn tnh ca t thnh trong con ng ny. Mi
thnh trong bn thnh u c bn phng din, nh phng din v ng, kt qu l c
mi su phng din c thu sut vo lc ny.
Theo cc gio l no ca Mahayana, nh phi Duy Thc, trong hai phn u ca con
ng ng dng ( l trong lc sc nng v trc tin), c s hiu thu v khng bm chp
cc i tng bn ngoi, hay i tng ca thc ti. Vo thi im ca s kin nhn v Gio
Php cao nht, l trng thi khng bm chp vo ch th thc ti bn trong.
Mt s v thy, nh Nagarjuna (Long Th), khi mt ngi thin nh trong lc trong con
ng ng dng, th khng c s xut hin tch ri ca thu sut nh khng bm chp vo
i tng v khng bm chp vo ch th. Mc d s thu sut v tnh khng cha y ,
tr tu xut hin t s thin nh v tnh khng gia tng qua bn phng din sc nng, trc
tin, kin nhn v Gio Php cao nht ny. Trong thc t iu ny pht sinh hiu bit vng
chc hn ca vic thin nh v tnh khng, d cha hon ton thu sut tnh khng.
Hinayana ni rng, con ng th ba ca s ng dng, s kin nhn, c ba phng din
nh, trung bnh, v ln nhng mi con ng ca ba con ng khc ch c mt kha cnh.
Theo Mahayana, mi mt trong bn con ng u c ba phng din, nh, trung bnh v
ln, do tng cng c mi hai trnh hay giai on khc nhau trong con ng ng
dng.
Ch Phn cho con ng ng dng l prayogamarga. Pra c ngha paramartha, tc l chn
l ti thng hay thc ti ti thng. Yoga c ngha kt hp hay hp nht. Vy
prayogamarga l con ng hp nht vi thc ti ti thng. Ni khc i, con ng ng
dng hay s hp nht l s thin nh kt hp chng ta vi s hiu r v giai on ca thc
ti ti thng, s xut hin vo con ng th ba (con ng ca ci thy kin o). Qua
gic hnh o, mi iu kin cn thit v s kt hp ca chng cho s thu sut s xut hin
ti giai on k tip c hon tt.
Con ng Ca Ci Thy (Kin o)
Kin o l thy bn tnh ca bn thnh , hiu r bn tnh ca thc ti ti hu v nh
thc bn trong tm chng ta Tr tu Siu vit khin nhn thc trc tip c bn cht ca
mi hin tng. Con ng ny c th phn loi nh ba dng dng Hinayana (Thanh Vn
Tha), dng Pratyeka Buddhayana (Pht c Gic), v dng Mahayana (i Tha). hon
thnh con ng ca ci thy, chng ta phi t b nguyn nhn gn ng v nguyn nhn
ca t n. Nguyn nhn gn ng c ngha nu tham dc c to ra, n cn c t b v
sau chng ta c th tiu tr nguyn nhn ca tham dc. Ni chung, nguyn nhn ny c
phn loi nh nhng g cn c loi b lin quan n ci thy v nhng g cn c loi b

lin quan n thin nh.
Nhng g cn c t b trn con ng ca ci thy l mi nhim : su nhim cn bn
ca tham, sn, si, kiu mn, nghi ng, v t kin, ci cui cng bao gm nm nhim ph.
Mi mt trong mi loi ny lin quan tch ri trong tam gii hin hu dc gii, sc gii,
v v sc gii v vi bn thnh . Theo Abhidharmasamuchaya, hay gio l A T m
ca i Tha, c 112 kha cnh khc nhau c t b; theo Abhidharmakosha ca Thanh
Vn Tha c tm mi tm.
Theo Mahayana, vo lc thin nh trn con ng ca ci thy, giai on ca bhumi u
tin xut hin; l con ng ca ci thy tng ng vi bhumi th nht (a th nht
s a hoan h a). Nhng g cn t b c th chia lm hai phn: s che m ca phin no
hay nhim , v s che m ca nhng iu c th hiu c. Nhng iu ny cn c tiu
tr trc ht t gii thot v sau gic ng y v vin mn.
Cng vo lc thin nh trn o l ny, s thu sut xut hin tiu dit hon ton mi che
m ca nhim . S che m ca s vt c th nhn thc c th chia thnh hai phn: nhng g
nn b lin quan n ci thy (kin) v nhng g nn b lin quan n thin nh (thin). Ci
u tin ca nhng iu ny cng c tiu dit vo lc thin nh.
Theo Hinayana, bt c ngi nam hay n no trong th gian ny, cng nh bt k ch thin
no trong su ci tri di thp, u c th t c kin o. Theo Mahayana, sc sinh v
cc chng sinh khc cng c th t c o l ny.
t c giai on ny, trc tin chng ta phi c kh nng t mt s dng samadhi
(i nh); t nn tng trn samadhi , chng ta c th t c thu sut trong con ng
ca ci thy. Theo Hinayana, dhyana th nht (s thin) c ba phn v ba phn cn li mi
phn ch c mt. Do vy, c su dng ca thin nh hay dhyana chng ta c th t c.
Tuy nhin, Pratyekabuddhayana v Mahayana ni rng chng ta phi t thin nh th t v
dng cao nht ca dhyana (t thin) trc khi c th t c s thu sut.
Hinayana ni rng trn con ng ca ci thy chng ta thu sut bn thnh nh nhng
i tng ca thin nh, v t nn tng trn chng ta i n nhn bit khng c bn ng
trong mi lin quan n con ngi. Chng ta thy rng c nhn ti l v ng. Thm vo
nhn bit ny, Pratyekabuddha cng nhn bit kha cnh i tng v ng ca mi hin
tng. B Tt c c hai nhn bit ny, cng nh s thu sut hon ton v tnh khng kha
cnh ch th v ng ca mi hin tng, l tm nhn thc mi hin tng. Ni khc i, l
s thu sut hon ton v tnh khng.
Theo Hinayana, mi hin tng u rng khng tng ci mt. Theo Mahayana, mi hin
tng, c hai bn ng c nhn v hin tng bn ngoi u hon ton trng rng bt c thc
tnh no. ni khc i, bn tnh rng khng hon ton siu vt mi khi nim ha hay s to
tc ca tm thc c hon ton thu sut trong con ng ca ci thy.
Ch Phn cho con ng ca ci thy (kin o) l darshanamarga, c ngha ln u tin

thy iu g , thy chn l ca bn thnh v tnh khng ca mi hin tng trong nh
sng ng n. Mahayana ni rng, nh t c con ng ny hnh gi t bhumi u tin
v tr thnh B Tt s a, hay bc cao qu. Truyn thng Hinayana khng c khi nim v
thp a; tuy nhin, s thu sut xut hin trn con ng ca ci thy chuyn hnh gi vo
hng Arya (Thnh), hay ngi cao qu. Khng ging nh Mahayana, Hinayana ni c nhiu
hnh thc khc nhau ca cc bc tn qu, ngi t nhng loi thu sut khc nhau.
Con ng ca thin nh (Tu tp o)
Con ng th t l con ng thin nh. hiu r c thc ti ti hu trn con ng
ca ci thy, hnh gi phi thin nh v n nhiu ln to khun mu thi quen trong tm
hnh gi n thc s tr thnh mt phn ca cuc sng hnh gi. C hai loi thin nh cho
con ng ny: th gian v xut th gian. Trong loi th gian, l thin nh v bn dhyana
lin quan n sc gii v bn dhyana lin quan n v sc gii. C by bc chun b cho
mi dhyana. Khi nhng bc ny c hon thnh, dhyana tng ng hay trng thi thin
nh c hon tt. to cho tm vng chc v thit lp trng thi thin nh ng n
trong n, mi thin nh th gian ny, khng phi tt c, phi c hon thnh t c
con ng. Gio l v nhng trng thi thin nh khc nhau ny lin quan n hai ci gii
l rt quan trng, v nhiu lun ging vit v n.
Dng thin nh siu vit xy ra khi tm hnh gi quen thuc vi s thu sut trn con ng
ca ci thy. Trong con ng , khi s thu sut ca tnh khng xut hin, n xut hin
ch trong lc thin nh v hnh gi ch thy n vo lc . Tuy vy, mi trng thi trong con
ng thin nh u c hai kha cnh: khi hnh gi ang ngi thin v sau khi xut nh. Ti
thi im ca kin o, s thu sut ca tnh khng ch xut hin vo lc thin nh, v
khng xy ra sau .
Con ng thin nh siu vit c lm cho tm quen thuc vi s thu sut ca tnh khng
n c th tr trong tm, khng ch trong lc thin nh m cn trong cuc sng hng ngy
ca hnh gi. y l thin nh c th thy c mi lin quan vi ba trng phi khc
Hinayana, Pratyekabuddhayana, v Mahayana. Theo gio l ca con ng ph thng (tc l
c ba trng phi trn), mi bn kha cnh khc nhau phi c t b vo lc hon tt con
ng thin nh ny.
C ni rng ngi no, nam hay n sinh ra trong th gian ny v bt c ai sinh ra trong su
ci thp ca dc gii u c th t c con ng ny. Trong ci sc gii v v sc gii,
ngi no khng ri vo trng thi Brahma (Tri Phm Thin), m t c trng thi thin
nh c bit nh trng thi sng sut, xut hin dhyana th t (t thin), cng c th t
c con ng thin nh.
Theo Hinayana, chng ta phi hon thnh su dhyana hoc samadhi c th t c con
ng thin nh dhyana u tin (c chia thnh ba) cng vi th hai, th ba v th t
cng nh ba giai on u ca trng thi thin nh ca ci v sc gii. Ngi t c tt
c dhyana ny c th t n con ng siu vit ca thin nh. Theo Pratyekabuddhayana

v Mahayana, ch t c bn dhyana l .
Phn ng cho con ng thin nh l bhavanamarga, c ngha lm cho tm c quen thuc
nhiu ln. Theo Mahayana, mi a (bhumi) trong thp a c hai phng din: s thu sut
xut hin trong thin nh v sau thin nh. Vo giai on u tin ca gic ng (bhumi)
trn con ng ca ci thy, ch c phng din u tin c t; hnh gi thy tnh khng
ca mi s ch trong lc thin nh. S thnh tu xut hin sau ny t thin nh khng
xy ra cho n khi hnh gi thnh tu con ng thin nh, bao gm phn th hai ca
bhumi u tin (s a) tr ln v bao gm c mi bhumi. Do vy, trng thi thin nh v
nhng thnh tu xy ra sau trong thp a c thnh tu trong con ng thin nh.
Con ng Khng cn Hc na (V Hc o)
Con ng th nm c gi l v hc o, hay con ng hon ton thnh tu. iu ny c
ngha kt qu v con ng ha nhp, v kt qu hnh gi tm kim s t c y. V
d, nu hnh gi thc hnh con ng Hinayana, vo giai on ny, hnh gi t c nhng
g truyn thng nh r nh con ng hon tt ca s thnh tu; hnh gi tr thnh mt
Arhat (A La Hn). Nu thc hnh Pratyekabuddhayana v thnh tu trng thi th nm ny,
ngi c bit nh mt v Pratyekabuddha (c Gic Pht). Theo Mahayana, giai on
ny c bit nh giai on ca Pht qu.
Theo Hinayana, bt c ai sinh ra l nam hay n trong th gian ny, bt k sinh linh no sng
trong su ci tri di thp ca dc gii, v bt c ai trong ci sc v v sc cha sinh ra nh
Brahma c th t c con ng ny. Pratyekabuddhayana ni rng hnh gi phi l con
ngi. Theo Mahayana, hnh gi khng phi ch l ngi m cn phi sinh vo trong
Jambudvipa (Dim Ph , chu lc pha nam ca th gian ny) v thuc v mt trong hai
giai cp cao ca Brahmin (B La Mn) hay Kshatriya (giai cp chin s trong hong tc).
Hinayana ni rng t v hc o hnh gi phi t c su dhyana v bt c mt trong
ba trng thi thin nh u tin ca ci v sc. Theo Pratyekabuddhayana v Mahayana,
hnh gi phi t c t thin.
C ni rng trong gia hnh o, khi hnh gi xut hin t thin nh trn Gio Php cao nht,
hnh gi thc s tri chy vo s thu sut ca kin o. Ni khc i, hnh gi thy tht tnh
ca mi php. Tng t, ti giai on ca a th mi, hnh gi thc hnh thin kin ca
a th mi v hon tt s thnh tu xy n sau , nhng phm tnh khc nhau lin quan
n hai iu ny c thin nh tr li nhiu ln cho n khi nhng phm tnh hon ton
thnh tu. Khi hon ton thnh tu, trong dng chy t nhin, nu hnh gi i vo giai on
k tip ca thin nh, c bit nh samadhi (i nh) ging nh kim cng (vajra), ri sau
xut hin t giai on ny, hnh gi tht s hon ton t c Pht qu.
V hc o c bit trong ting Phn nh nisthamarga, c ngha t c y mi phm
tnh gic ng. Chng cn hc, thin nh hay hon tt bt c iu g na.
13
Mi Bhumi n Gic Ng
Ch giai on, hay bhumi, c ngha mc thnh tu. Gio l v cc bhumi c trnh by
khc nhau trong truyn thng Hinayana v Mahayana. Hinayana ni tm mc ca bhumi
c th t c. Tuy nhin trong Mahayana, cc giai on ca bhumi c chia thnh hai
phn: phn ca nhng ngi th gian thng thng v phn ca cc bc gic ng, bao gm
mi giai on ca B tt o.
L do B tt o ch c mi giai on l cho d s thu sut thc ti ti hu xut hin t
mi giai on u nh nhau, nhng phm tnh xut hin t cc thc hnh sau u a dng
khc nhau. t c cc phm tnh t nhng thc hnh ny, hnh gi phi thc hin mi
hon thin, lin quan n mi giai on ca B tt o. Ngoi ra v B tt phi th sinh
khc nhau v dn thn vo nhng thc hnh khc bit, c mi phm tnh t v mi
iu t b.
Mi giai on trong thp a u c iu cn t b v iu phi t. Chng hn, nh t c
s a ca B tt o, hnh gi lun thot khi mi au kh nh tui gi, bnh tt, au yu,
v nht l nm loi s hi:
S ni hnh gi i kim thc phm cho mnh
S cht
S sinh vo cc ci thp
S b ch trch hay khin trch
S ngi ta ni v nhng iu khc nhau
C nhiu phm tnh khc nhau t c vo nhng giai on khc nhau, v c th phn loi
thnh mi hai thnh tu khc bit. giai on s a, mi thnh tu c gia tng mt
trm ln. V d, mt ngi t thnh tu c mt trm dng thn c bit, v vi thn c
th lu xut cng lc mt trm thn khc nhau. Ngoi ra, mi thn trong mt trm thn ny
c mt trm t lng nghe gio l; hnh gi c th thy cng lc mt trm v Pht. Thm
ch ngi c th thc hin iu huyn diu trong mt trm ci khc nhau cng lc.
Vi nh a, s thnh tu cng tng t, nhng s lng tng ln mt ngn, v vi tam a
li tng ln mi ngn. Do , c s pht trin v s ngi hnh gi c th khin h c
gii thot, hoc bao nhiu thn c th ha hin mi giai on.
Ch bhumi ngha en l t hay nn tng. Thnh thong c phin dch nh thp a,
mi giai on, hay mi nn tng. N c dng minh ha cc giai on ca B tt o
v ging nh mt t c th h tr v gi gn nhiu s vt hu tnh v v tnh, thp a u
c th duy tr nhiu phm tnh c c bi ngi t ti nhng giai on gic ng khc
nhau.
T quan im Gio Php, tinh hoa ca ch bhumi c ngha cc giai on ca s thu sut,
khin kt hp vic hiu r tht tnh ca mi hin tng vi lng bi cho tt c chng sinh.
Ni khc i, khi tr tu ca s thu sut v tnh khng v lng bi c ha nhp, y l giai
on gic ng.
Bhumi u tin c bit nh hoan h a, v ngi c c s thu sut ny bit chc h
s c kh nng t gic ng y v trn vn. H bit s c c li ch to ln cho chnh
h v cng c th gip nhiu chng sinh qua s thu sut ca h. V th tm h tr nn
rt hnh phc v hoan h.
Bhumi th hai c gi l Ly Cu a, hay thot khi hnh vi o c bt tnh. S nhn
mnh vo lc ny l hon thin t cch o c, qua hnh gi c kh nng t c vic
thot khi lm li.
Bhumi th ba c bit nh Pht Quang a, m ch c kh nng ging dy Gio Php cho
nhiu ngi. Gio l nh vy ging nh nh sng chiu khp th gian.
Bhumi th t c gi l Dim Tu a, m ch s gia tng thu sut v Tr tu Siu vit
ca hnh gi. Mc d giai on ny cn bn ging nh bhumi th ba, s thu sut v tr tu
ti hu ca hnh gi trit hn.
Bhumi th nm c bit nh s tnh ha nhng kh khn Nan Thng a, c ngha khi
hnh gi lm vic v li ch chng sinh, thng rt kh khn v bt c khi no lm iu tt
cho ngi khc, hnh gi lun nhn li nhng iu xu. Khi c sing nng lm vic cho
chng sinh khc, hnh gi phi i mt vi nhiu vn . Tuy nhin, B tt t c giai
on ny d dng, cc hot ng c tnh ha khng gp bt c kh khn no khi lm vic
cho chng sinh.
Bhumi th su gi l Hin Tin a. iu ny m ch giai on tr tu thc s hon thin.
Hnh gi thc s i mt vi tr tu vo lc ny v trc tip nhn thc tr tu v tm hnh gi
ha nhp.
Bhumi th by c bit nh Vin Hnh a, c ngha hnh gi vt qua mi bm
chp nh nguyn, vt qua tm phn bit lun nh gi nhng s vic khc nhau nh nam,
n, mu trng, mu xanh, v cn na. Ti giai on ny, hnh gi vt ln mi phn bit v
tm chng cn bm chp tnh nh nguyn ca ch th v i tng, do vy c gi l i
c mt khong rt xa.
By giai on u c gi l cc giai on bt tnh ca B Tt v vn cn dng bm chp
trong tm trong mi giai on.
Bhumi th tm c bit nh Bt ng a. C ngha tm gic ng chng cn cn khi
nim ha hoc to tc nhng t duy tm thc. Khi nim ca s nhn thc ha c vt
qua, tm c t trong trng thi bt ng.
Bhumi th chn l Thin Tu a, c ngha tm t c trng thi thanh tnh ca s

thu sut hay thng tu. Bn phm tnh siu vit ca tr tu siu vit xut hin vo lc ny.
Bhumi th mi c bit nh Php Vn a. Ging nh m my ln y nc c th
ma trn mt vng rng ln, ngi t c giai on ny c kh nng nh li mi s v
Gio Php. Tm h ging nh m my to ln cha tt c Gio Php v mi loi samadhi
khc nhau.
14
Chogyal Phakpa
Tng Phm ca Gio Php cho Kublai Khan
Chogyal Phagpa (1235-1280 sau Cng Nguyn) i cng ch, Ngi Sakya Pandita n Triu
nh Hong Trung Quc. Sau nhiu nm x s , cui cng Ngi c chn l ngi
cai qun Ty Tng v tr thnh v guru ring cho hong Mng C, Kublai Khan.
Mt phong tc lu i ca cc v thy Pht gio vit ra cc li khuyn cho ngi cai tr.
Trong nm 1721, Chogyal Phagpa son mt bi k ngn cho v hong c ta Khai th
Ch yu cho nh Vua (rgyal po la gdams pai rab byed) bng ting Ty Tng c gi l
Tng phm ca Gio Php cho Kublai Khan.
Bn nm sau, Chogyal Phagpa xem li bn vn cn bn c trnh by y v son tho
hai bn vn b sung: mt phc tho ngn gn v ti lin quan (bsdus don) v mt lun
ging di (rgyal po la gdams pai rab tu byed pai rnam par bshad pa gsung rab gsal bai
rgyan) c tiu S Trang hong lm Sng sa bi Din ging.
Bn vn sau y trnh by quan im v gio l ca trng phi Mahayana v Hinayana v
c th c thy nh mt tm tt ngn gn ca ton b gio l c Pht. N bt u bng
vic tho lun v lut dn s; chuyn n bn lun v Gio Php; bao trm mi ch ca
bn h thng gio l, cng nh nn tng, con ng, v kt qu gii thch trong Pht gio
i Tha; v kt thc vi mt bn lun vn tt v ba kaya (thn).
N BC GIC NG V SONG, bc c danh hiu huy hong v lng ly v cng c k
diu trong s kin thc t, con cung knh nh l.
Mc d Ngi, v hong hng mnh, hon ton bit s din ging v th gian v khoa hc
tm linh, tuy vy, nh cc bi ht v m nhc ca nhng nhc s m Ngi nghe nhiu ln
thm ch tng nghe ht v chng trc , ti sao khng nn lp li bi k ca nhng li
sng sut?
Tt c v s gio l ca Gio Php c cc bc Thnh ging dy cho li ch ca v
lng t y, tht ra, c ngha phi thc hnh. Nhng phi thc hnh ra sao?
Ging nh ngi n ng b rng buc bi s hi v xu h, khng th khng tun lnh nh

vua, ngoi vic tr trong chnh hnh khng lm hi ngi khc, kt qu l s lun tng
trng trong vn may tt p v thm ch c nh vua khen ngi, cng vi ngi ny, ph
hp vi kh nng ca h chp nhn hon thnh quy tc gii lut c bc thnh ch dy
gip nhng ngi mi bt u trn o l Hinayana v Mahayana. Sau khi tip nhn gii
nguyn thch hp t v tu vin trng, ngi s gi gn v b rng buc bi s hi v
nhng au kh thy c v khng thy c trong th gian v bi s h thn bt c khi no
h ngm ngh, V s cc ng Tn qu, bc bit c nhng suy ngh ca chng sinh khc
s b danh nu ti vi phm gii nguyn,... kt qu l, h s tr thnh nn tng khng ch v
nhng hnh phc thy c v khng thy trong th gian hin hu m cn l cng c ca
gii thot vin mn; h cng c th tr thnh i tng xng ng c tri v ngi tn
knh v thm ch nhn c s tn thn ca ch Pht.
Cui cng, ba ci hin hu ny ch l s au kh, trong khi nit bn l tht an bnh. Do
, hy nhn nhng ngi mong c v th gian hay nit bn vi lng trc n. Chnh c
Pht mt mnh thot khi au kh, tiu tr phin no v t Ngi t c cc lc, ban
hnh phc. Ngi xut hin t trong nhng ngi nh chng ta.
Phng php Ngi s dng, chng ta cng c th s dng. Do , khng nht nht v li
bing bn nn khao kht khng dao ng t c gic ng cao nht v t do suy ngh,
Chc chn ti phi t c Pht qu. Hy gi gn gii nguyn bn nh cuc sng ca
chnh bn, nu vi phm s gy cho bn b thiu t trong a ngc v nu gi gn s c kh
nng gip bn kinh nghim tht s nhng kt qu k diu trong vic i t hnh phc ny n
hnh phc khc, thm ch ngay by gi.
V ba b gii nguyn ca Hinayana, Mahayana v Vajrayana l nn tng t mi cng c
c th khi hin, tn ti v tng trng torng chnh mnh v ngi khc, hy c gng gi gn
ngay t lc u c vng chc.
Tr nn bit chc rng gio l, l cng c trong lc khi u, on gia v lc kt
thc, v nhng li ca gio l ny hon ton thanh tnh v khng mu thun vi minh chng
hp l ca tri kin vng chc, l o l c nht gia nhng o l.
Cng bit rng ng Gic ng c tr tu v lng i bi khng chng ngi dy v Ngi
rng lng hin l [chn l] - v cng vi quyn nng bao la.
V h l nhng ngi i theo Ngi v mt t hi ca cc bc c cng c tng t nh Ngi,
v v lnh vc hot ng tm linh ca chnh bn ging ht vi cc Ngi, hy bit tp hi tn
qu ca ch B Tt l lnh vc tt nht cho vic tng trng cng c ca bn.
Hiu r rng gii lut ca bn ch ra v gii thiu bn n Tam Bo ny, gii lut c
ph cho cng cng c chng c, v gii lut gi vng bn vi lng tt, hy lun ch tm v
thin nh v gii lut vi nim tin khng mt mi.
V h cng ging nh bn u c bn tnh con ngi c ph cho cc nguyn nhn ca au

kh v vi trng thi thng xuyn khng tha mn, ngoi ra, cng ging nh bn h mong
c thot khi s bt hnh v nhng nguyn nhn ca n, bn phi thin nh lin tc v
lng i bi cho tt c chng sinh ang sng.
Hy nh li nhng li ch ca c tnh tt m bn s cn t ti gic ng cao nht v t
c nhu cu cho ngi khc cng nh mc ch ca chnh bn, hy n lc nhit thnh v
sng knh tha thit t c n. Tm li, v mt tm c nim tin, lng bi, v sng knh l
im bo ca mi thnh tu tm linh cao nht, hy thc hin mi c tnh tt t nht vi ba
biu hin ny.
Qun tng thn ca ng Gic ng pha trc hay nh chnh bn, v hnh dung ni bn
ang l ci Pht trong tt c sinh linh u l nhng ng Chin Thng c bao quanh
bi ch B Tt v cc t. Sau bn v nhng ngi khc th cng vi bin cng dng
cc i tng lm thch th nm gic quan.
Hy hiu r v thy c hnh ca bn v tt c ng Chin Thng u tht s ngang bng v
bt nh trong sc tng, hot ng, v bn tnh ct ty. Vo mi lc, nn qun tng Ngi
pha trc bn, ng trn nh u hoc trong hoa sen ca ngc bn, v cu nguyn n Ngi
hoc thin nh v Ngi bt nh vi chnh bn.
V iu thin, bt thin, niu vui thch, au kh, v mi hin tng ca lun hi v nit bn,
tm l nn tng.
Nu kho st tm khp tng gc , bn s nhn ra n chng c mu sc hay hnh dng,
chng mt hay nhiu. Do tm khng c bn tnh, tm khng sinh, tr hay dit. Tm
khng c c hai gia hay ngoi bin v do vy thot khi mi thi cc. Tm ch c bn
tnh ca h khng.
Tuy nhin, nhn thc th khng dng li. V th, tm c bn tnh ca nhn thc bt nh v
rng khng.
V tm ca chnh mnh cng l tm ca tt c chng sinh. Hiu thu o rng mi hin tng
u biu hin bt nh v rng khng, v t tm bn vo thin nh khng bm chp.
Qua thin nh bt nh v hai i tng [v thy ca hnh gi v ng Gic Ng] v khng
i tng [tnh khng], bn s t c trng thi thin nh cao hn ca thin ch
(shamatha), khng th b nim tng lm ri lon.
Hy hoan h nh li mi hnh ng thin v bt thin lm tng sc mnh khuynh hng
thin v bt thin ca hnh gi, hy lun em c tnh tt vo tm v lm mnh chng.
Nht l bn nn hi tng v phn tch s h tr, hnh thc v kinh nghim thin nh bt c
khi no bn thin nh v mt i tng. Qua s kho st v l nhn duyn ca nguyn nhn
v iu kin, d chng c th nhiu bao nhiu, bn s t c thin qun (vidarshana
thin minh st) qua vic hiu r trng thi chn nh tht s ca chng l, khng c bt
c h tr, hnh thc hay kinh nghim no hin hu.
i theo vic thc hin nhng c tnh tt, bn nn gom gp tt c cng c cn c (thin
nh hay nhng g ging nh vy) hi hng ton b cho vic t c gic ng vin mn
cho chnh bn v v s chng sinh.
Mc d cng c c th chuyn c nhng khng i hi vo lc bn cu nguyn dng
cng, tuy nhin mong c ca bn s c p ng nu cu nguyn cho vic t c mc
tiu ln; tm l ch. Mi c tnh tt u c trang hong bng loi hi tng, hi hng
v cu nguyn cao thng s gia tng bt tn v cui cng tr thnh nguyn nhn ca iu
tt to ln cho chnh mnh v ngi khc.
Mi th v tt c nhng s vt c iu kin khc (samskritadharma) l ng un, cc
gic quan, nhng i tng cm gic, v cc gic thc u khng c bt c bn tnh no
ca chnh chng v tt c chng u ty thuc vo nhng nguyn nhn v iu kin.
Do , bn nn bit rng nhng i tng bn ngoi ny xut hin trong nhiu hnh thc
khc nhau c kinh nghim bi tm, l s nhim ca du vt tm thc, cng u
khng tht. Chng ging nh vic trnh din thn diu xut hin ph hp vi nhng nguyn
nhn a dng; chng cng ging nh gic mng xy ra trong khi ng.
Cc php khng c iu kin (asamskritadharma) n gin l s quy chiu. Ngi ta c
in mi mong mun c gn cho nhng danh hiu v ngha hay tha mn trong t duy v
chng v do vy chp nhn chng nh cc php c iu kin.
ng bao gi xem thng mi ni kt gia vic lm v kt qu ca chng, v [gio l v] l
duyn sinh ca nhn v qu khi n vn hnh trong lnh vc chn l tng i l khng lm
ln. Bn s kinh nghim kt qu chn mui ca vic bn lm.
Ngi thng kin chp nhn tnh chc chn c tht ca hin tng. Tuy nhin, khng c
i tng no hin hu m khng c [c hai] phng hng [chiu kch] v thi gian [
thc]; nu phn tch hnh thi ca chiu kch v khng gian, bn khng th tm thy mt thc
th duy nht no [ l khng th rt gn vi nhng phn hp thnh n]. V nu mt thc
th duy nht khng hin hu, do u nhiu th c th xut hin? V khng c hin hu no
khc hn iu ny, khi nim v hin hu t n l th yu.
Ging nh khng c di th khng c ngn, lm th no c th thy r bn tnh ca khng
hin hu thm ch khi cha bit c bn cht ca hin hu?
Ngi thng tu bit rng thc t cng khng bao gm hin hu v khng hin hu, v kh
nng ny b loi b bi s t chi ca mi c nhn. Cng khng bao gm ci khng c c
hai, v khng c chng c hp l no cho kh nng ny, v trong bt c trng hp no,
khng c kh nng c hai c th la chn.
Nhng nu chng ta kt lun rng Ch c tm l tht v n v tng v v th khng c

chiu kch, [chng ta s tha nhn rng] n cng tr thnh s nhiu v khng tht nu ch
th v i tng y ht nhau, ci sau tn ti nhiu mt.
Tuy nhin, nu ch th v i tng khc ln nhau lm th no i tng tr thnh khch th
v tm tr thnh ch th? Nu c hai xut hin, chng xut hin theo cch no? [cng lc hay
khc nhau] cui cng, c phi lot gii thot t c ch bi vic t b nhng hnh tng
bn ngoi hay khng?
V i tng khng c thit lp nh c tht do bn cht, hoc ch th cng vy. Vic
tuyn b rng bng cch no c s xut hin thc thanh tnh tch khi hai iu ny l
cc k sai lm nh khi nim ca trit gia Sankhya v mt ci ti (purusha) khc bit vi
bn tnh nguyn thy (prakrter vikara).
Thot khi nhng minh chng, bit mi hin tng t lc ban u l bt sinh, khng bn
cht, thot khi cc thi cc, v ging nh khng gian.
Tht tuyt diu v k l hn bt c s k diu no l tri kin ny, khng bung b s rng
khng ca mi php cng khng ngng tin trnh ca l duyn sinh!
Hiu r rng cc i tng l tnh bt nh ca hnh tng v tnh khng, v o l n gii
thot l tnh bt nh ca tr tu v phng tin. Cui cng hy hnh ng ph hp vi s thu
sut ny.
Cc giai on ca nguyn nhn, con ng, v kt qu phi c hiu nh th: l duyn sinh
ca lnh vc tng i ging nh o nh, bn tnh ca cc php l rng khng; cui cng c
hai l s bt nh khng phn bit.
V th, nu nn tng [o c], chun b [qun chiu], thin nh, kt thc hi hng cng
c v tch ly] v tin trnh thc hnh chn ni chung c nhn ln bng ba [ph hp
vi ba giai on ca nguyn nhn, con ng, v kt qu], v mi con ng c hnh c
gom li cng nhau trong mi lm nhn t.
Bt k ai n lc hon thin mi lm nhn t ny trong mi thc hin c hnh u hng
c hnh phc ca trng thi may mn v tch ly hai tch t nh bin [cng c v tr tu
siu vit].
Qua s trong sng ca thin nh, h c hp nht vi Thnh o v tng trng tr tu siu
vit nh kt qu ca thin nh v hnh cao qu ca h. Sau , t c mc ch (Pht
qu] qua tin trnh i theo nhng giai on cui ca o l, h chm dt mi t duy to tc
nh hiu r bn tm l thanh tnh ngay t khi thy. Tm h tr thnh mt vi dharmadhatu
[php gii] v chuyn ha thnh svabhavikakaya [thn chn tht], l tr tu siu vit ca
dharmadhatu v tr tu ca s hon ton t b.
Vi h, cc php ca th gii hin hu c chuyn ha qua thc hnh ca o l thn h

tr thnh thn ca mt bc gic ng c trang hong bi 112 du n v biu tng ca s
vin mn. Ging ni ca h tr thnh ging ca c Pht, c ph cho su mi m iu;
tm h chuyn ha thnh tr tu siu vit v cng c ph cho s ton tr. Lng bi mn
c chuyn thnh cng c v bin ca ng Chin Thng v to thnh sambhogakaya
[bo thn]. Hnh ng ca h c chuyn thnh tr tu hon tt nhim v v v s loi
hot ng gic ng khin hnh thnh nirmanakaya [ha thn].
Ng tr ny cu thnh s thu sut vin mn ca ng Gic Ng, v v h cng c ph
cho nng lc tm linh bt tn v khng gin on. Cu mong i Vng cng tr thnh
ging nh h!
Qua cng c dng hin tng phm ca Gio Php ny, c tm tt ngha su xa ca
Thnh o, cu mong tt c chng sinh ang sng vi Ngi, i nh vua, nh ch nhn ca
cc thn dn, cu mong Ngi t n giai on gic ng cao nht.
Tm ca ti cng tr nn c khuyn khch nh son tho nhng dng ny nh tng phm
ca gio l, v ti cng ni nhiu hn v cc vn khc. Hy nghe n khng sao lng. i
c vua gia cc chng sinh!
Thi im Ngi nn n lc l by gi; lm vng chc vn may Ngi c, bo m s trng
th v thnh cng ca dng truyn Ngi, v thc hnh phng php ng n t gii
thot.
N lc khng sao lng l vic ng. Vo lc Gio Php cha c hot ng nh mt tri v
mt v vua sng o nh Ngi ngi trn ngai, lm sao tm Ngi c th vn lnh m vi
hon cnh kh khn ca nhng ngi mc y o mu vng ngh?
Mc d ti cha gi, sc khe ca ti mong manh v tm ti c khuynh hng li bing; do
, ti mong c th li trong lc ti tm cu ngha ca Gio Php trong c c.
Phin dch bi Acharya Lobsang Jamspal v Acharya Manjusiddhartha.
Victoria Buddhist Dharma Society gi bn quyn, 1976.
15
S Hon Thin Ca T Cch o c
S hon thin ca t cch o c l t duy t b mi vic lm bt thin. Cch thc hin
iu ny l dn thn v vic lm o c v li ch gii thot tt c chng sinh v to nn
quan im ca Mahayana v thc ti ti hu. Khi t duy gic ng v quan im ca thc ti
ti hu kt hp vi t cch o c, n tr thnh t cch o c hon thin. Ngi th gian
bnh thng v ngi i theo con ng Hinayana u c t cch o c. Tuy nhin, h
khng th hon thin n v khng to ra mun gic ng v ci thy ca thc ti ti hu.
C ba cch lm h hng t cch o c:

Khng gi gn t cch o c m chng ta ha gi
i theo loi t cch o c sai, nh cc truyn thng tn ngng khc
Thc hnh t cch o c ca o l Hinayana khin khng tr thnh nguyn nhn t
c gic ng y v vin mn, v Hinayana khng c tim nng t gic ng y
v vin mn.
Nu lm hng t cch o c ca mnh, kt qu trong cuc i ny mi ngi s ph phn
v chng chng ta trong nhiu cch. Ngoi ra, chng ta s cm thy xu h khi n trc v
thy ca mnh, ngi vi cc thnh vin ca Sangha (Tng on), hay nhn cng dng t
ngi khc, v khi bit t cch o c ca chng ta khng trong sch, n to ra mt loi
nht nht hay rt r. Chng ta cm thy tht nh b khi nhn cng dng. Khng ch ngi
khc s ph phn v trch c m cn nhng phi nhn s to chng ngi hay lm hi chng
ta, ch thin s khng cn bo v chng ta na, v ch Pht, B Tt s khng hoan h vi
chng ta.
Kt qu ca vic lm hng t cch o c trong i k tip l chng ta s sinh vo mt
trong cc ci thp. Ngay c nu chng ta lng nghe v hc tp Gio Php tt cng khng
ngn chn c vic chng ta sinh vo ci thp, v chng ta khng gi gn ng n t cch
o c. Thc hnh ng n s gip chng ta trnh c cc ci thp.
Tham gia vo mi hnh ng bt thin s gy ti sinh vo cc ci thp. Thm ch nu chng
ta khng thc hin mi hnh ng bt thin chnh m tham gia vo mt s bt thin nh,
chng ta vn s b ti sinh vo cc ci thp. Tham gia hay thc hnh vic lm o c ca
tn gio khc cng gy ti sinh vo ci hin nay. Do thc hnh vic lm o c ca
Hinayana, chng ta c th t n nit bn nhng vn l nit bn c nhn, khng phi gic
ng vin mn nn vn c nhng khim khuyt.
C bn nguyn nhn lm hng hay tiu hy t cch o c:
Ngu dt v khng bit t cch o c l g
Khng tn knh hay sng m ng n nhng quy tc ca t cch o c
Khng quan tm trong vic duy tr hnh ng o c
Tham gia vo nhng nhim khc nhau
V bn iu ny, tham gia vo nhng nhim l mnh nht.
C hai phng php vt qua nhim . Chng ta c th tiu tr nhim tng ci mt khi
chng xut hin. V d, bt c khi no chng ta tham gia vo mt hnh ng nhim no ,
nh sn hn, chng ta chng li n ngay lc bng thin nh v lng t i hay lng bi.
Qua lng t i hay lng bi, chng ta c th vt qua suy ngh th ght. Hoc nu tham dc
khi ln, chng ta c th chng li bng vic thin nh v s xu x hay bt tnh ca thn.
Do vy, khi mi nhim xut hin ring l, chng ta c th vt qua n vi mt thin nh
c bit.
Chng ta cng c th tiu dit nhim tn gc, c ngha chng ta thin nh v tnh v ng
ca con ngi. Theo cch , chng ta c th tiu dit mi nhim cng lc trc khi chng
xut hin.
B Tt phi tham gia vo ba loi t cch o c:
T b mi vic lm bt thin.
Thnh tu t cch o c.
Lm vic li ch tt c chng sinh.
T B Mi Vic Lm Bt Thin
C hai loi t cch o c cho vic t b mi hnh ng bt thin:
Th nguyn Pratimoksha (bit gii thot gii) ca Hinayana
Th nguyn B Tt gii.
C hai loi gii nguyn ca Hinayana: mt cho ngi t b th gian (xut gia) v mt cho
ngi thng (c s), khng phi tng hay ni.
C nm loi hnh gi c s. u tin l c s th nguyn quy y ni Tam Bo. Ngi trong
loi ny th gii u tin trong nm gii v cam kt khng git hi bt k chng sinh no.
Nhng ngi nh vy c bit nh ngi thng gi mt gii. C s th hai gii cng gi
gii th hai, nguyn khng trm cp ca ngi khc. Mt s cng th gii th ba khng ni
di, v nhng ngi khc cng th gii th t khng thc hin vic t dm v khng ung
ru. Ngi th quy y v nm gii c bit nh mt c s trn vn (upasaka).
Loi th hai ca hnh gi c s ngoi vic th nm gii cn bn, cn thm nguyn sng c
thn ngay c d h vn cn l ngi bnh thng. Ngi nh vy c gi l brahmacharya
upasaka, ngi c hnh thanh tnh ca vic sng c thn thm vo cc nguyn khc.
Loi c s th ba th tm gii trong sut i, khng phi trong mt ngy; h c bit nh
ngi th tm gii. C hai brahmacharya v ngi th tm gii khc vi c s thng thng
trong vic h th thm nguyn sng c thn. H cng khc vi tng hay ni v khng th c
tc gii. Do , ngi trong loi ny c gi l t b mt na hay khng t b mt na.
Khi mt c s, tng hay ni th bt c gii nguyn ny v cng c mun gic ng mong
mun gii thot tt c chng sinh, c bit l nguyn pratimoksha ca Mahayana hay
nguyn lm vic o c ca Mahayana. Nu cc nguyn khc khng c th vi mun
gic ng ca Mahayana v ch kt hp vi s gii thot c nhn ca hnh gi ( mun gic
ng ca Hinayana) th l nguyn pratimoksha ca Hianayana.
Bt c thc hnh no hnh gi thc hin, vic bt u bng gii nguyn l quan trng. Nu
khng th gii nguyn, vic thc hnh o c ca hnh gi s khng c sc mnh hay
nguyn nhn pht sinh gic ng hoc ton gic. Vi B Tt o, hnh gi c th th gii ca
phi Trung Qun hay Duy Thc. Hoc, nh m t v thc hnh pratimoksha ca
Hianayana, hnh gi c th th gii ca c s, tng hay ni.
C ba loi hnh gi ca t cch o c khc nhau:

Ngi th gii nguyn t cch o c v thc hnh ph hp.
Ngi lun tham gia vo nhng vic lm bt thin
Ngi gia hai loi trn
Ngi gi gn t cch o c v thc hnh c bit nh ngi duy tr t cch o c.
Ngi khng bao gi thc hnh t cch o c cng ging nh t tham gia vo vic git
hi mi ngy. Ngi gia l ngi thc hin vic lm o c nhng khng th gii ca t
cch o c. Khng c gii nguyn vic thc hnh o c b yu km v khng l nguyn
nhn gii thot hay Pht qu. V d, ngi th gii khng st sinh, suy ngh ti s
khng git bt c ngi no, mi lc h tham gia vo hnh ng khng git hi, h ang
pht sinh cng c v s cam kt ny trong hnh ng khng st sinh c t cn bn trn
tm theo ui vic t b iu bt thin. Song, nu ngi khng st sinh nhng khng th
gii khng st sinh, t thn iu khng phi l hnh ng o c, v h khng c tm
tm cu vic t b iu bt thin. Da trn loi tm trung lp , s khng pht sinh cng
c. Ngi th gii t b vic st sinh, c tm t b vic git hi v trong cuc sng hng
ngy ca h trnh vic st sinh s tch ly cng c v h duy tr gii khng st sinh.
Do chng ta phi c gii nguyn qua to ra suy ngh s khng tham gia vo nhng vic
lm bt thin. Chng no chng ta cn trnh nhng vic lm nh vy, chng ta ang to ra
cng c.
rn luyn trong t cch o c, vic cn thit l hy bt u t mt vic nh ri tng ln
na. Chng ta c th lm iu ny da cn bn trn i tng m chng ta thc hnh hng
n. Chng hn, trong ngy u tin chng ta th gii khng git bt c chng sinh no. Mt
khi hiu c chng ta c th hon thnh iu ny, chng ta tng i tng ln bao gm mt
loi sc sinh no , sau n nhng loi sc vt khc, v cn na. Tng t, nu nguyn
khng trm cp, trc ht chng ta quyt nh s khng ly trm ca ngi trong gia nh.
Mt khi hiu rng c th hon thnh iu ny, chng ta nguyn khng trm cp ca hng
xm. Chng ta tip tc tng i tng ln hng n thc hnh t b v nhng vic lm bt
thin c bit.
Chng ta cng c th rn luyn vic trnh vic lm bt thin da trn thi gian. Chng ta
nguyn trnh chng trong thi gian ngn, ri mt ngy no s tng s lng thi gian ln.
Chng ta cng c th rn luyn trn bn tnh ca gii nguyn. Chng ta c th ch nhn gi
mt nguyn t lc bt u sau tng ln hai, ba, v cn na.
Nu xy ra vic lm hng gii nguyn, chng ta nn phc hi n bng sm hi nhng vic
lm bt thin ca mnh. Nu thc hin vic bt thin vo bui sng, chng ta nn sm hi
nhng g lm trc khi i ng vo bui ti. Nu thc hin hnh ng bt thin vo bui
ti, chng ta nn sm hi vo sng hm sau trc khi n ung. Nu lun tn tm vo vic
sm hi, chng ta s tr thnh hnh gi tt ca Gio Php. c Pht ni c hai loi ngi gn
gi t cch o c ngi cha tng lm hng t cch o c v ngi lm h hng gii
ri sau sm hi.
Thnh Tu Mi Vic Lm o c
Thc hnh t cch o c th hai ca B Tt l tch ly cng c, c ngha thc hnh t
cch o c v t b nhng th lc hay hon cnh khng thun li gy chng ngi cho
vic thnh tu vic lm o c. V d, nu lng nghe hay nghin cu gio l ca c Pht,
y l mt vic lm o c. Tuy nhin, lc tiu cc ca s li bing c th cn tr chng
ta. Hiu c vic chng ta ang li bing, chng ta nn t b n v tip tc s nghin cu
ca mnh. S t b li bing ny cng l mt vic lm o c v to sc mnh ln hn
cho vic hc tp nghin cu ca chng ta.
Tng t, th quy y Tam Bo l mt vic lm o c, nhng kinh nghim vic thiu lng
tin ni Tam Bo c th cn tr chng ta. vt qua vic thiu nim tin ny, chng ta to ra
lng tn knh v sng m ng n n Tam Bo. Vt qua s thiu nim tin ca chng ta
tr thnh mt vic lm o c s lm mnh m s quy y v gi vic gia tng cng c
ca chng ta. Do vy, s thnh tu cng c c ngha khng ch lm nhng vic thin m
cn tiu tr mi th lc ngn cn s thc hin nhng vic lm ny.
Lm Vic V Li ch Ca Chng Sinh
Trong thc hnh o c th ba ca B tt, lm vic v li ch ca chng sinh, chng ta t b
bt k hon cnh khng thun li hay nhng lc cn no khng cho php chng ta gip
ngi khc. Thm ch iu ny c th bao gm vic t b hai thc hnh o c u tin ca
B tt. Chng hn, mt ngi th gii c th t b bn gii chnh nu lm nh vy h c
th thnh tu nhiu li ch hn ca nhng chng sinh; tuy nhin; do lm hng bt c nguyn
no nh c gng khng st sinh, h nh mt nguyn t b ca h.
S hon thin t cch o c bao hm bn tnh cht v by bm luyn khc nhau. Lin
quan n thc hnh b th, bn phm tnh xut hin khi chng ta thc hnh b th v qua iu
ny chng ta t b by bm luyn khc nhau. Tin trnh tng t ny c s dng y v
cng trong cc hon thin khc.
C nhng li ch to ln trong vic gn gi t cch o c. Chng hn, trong cuc sng ny,
chng ta s khng bao gi hi tic nhng vic mnh lm. Ngoi ra, tm chng ta s hnh
phc v c th sinh ra nhiu trng thi samadhi khc nhau, nn chng ta s kinh nghim s
thu sut ca tr tu. o c ca chng ta cng s to hoan h trong tm ngi khc, nn
thy chng ta ngi khc s hnh phc; h s tn tng v t chng ta trn cp cao. Thm
ch chng ta s tr thnh i tng c ngi khc cng dng. Do , nhiu li ch to ln
xut hin t vic gn gi t cch o c.
S thc hin t cch o c trong i ny s gip chng ta ti sinh vo cc ci cao hn ca
ci ngi v ci tri. Khi sinh vo cc ci ny, chng ta s s hu by phm tnh c bit
cao hn, nh hon cnh, thnh vng, tr tu, quyn nng, trng th, xinh p v thot khi
bnh tt.
Kt qu ti hu ca t cch o c l t c Pht qu. S xut hin nhng phm tnh ca

t cch o c ni tnh cch ca c Pht lm Ngi ni ting. Ngoi ra c Pht khng
cn che du bt k s c x no ca Ngi v thn, khu, hay khin ngi ta ngh Ngi l
bc thnh; ngi th gian nh chng ta phi s dng nhng c x no che du khin
ngi khc ngh rng chng ta l ngi tt.
minh ha vic chng ta thnh thong qun thc hnh gi gn gii nguyn B Tt v hon
thnh cng c, Rinpoche k cu chuyn v mt Brahmin (ngi B La Mn) tn l Karma
v chuyn khc v v thuyn trng c lng i bi.
Ngy xa, khi ngi ta c th sng hng ngn nm, c mt Brahmin tn Karma t b th
giam v tr thnh v tng. ng sng trong rng thin nh v bn mi hai nm,
thin nh kin tr v su sc.
Sau ng i n mt th trn gn bn v sng trong cung in ca nh vua. Mt ngy n,
con gi ca mt thng gia n cung in thy ng v rt bm luyn ng. Do c ta n
phng ca ng v ni mun kt hn vi ng. V s ni rng c khng nn ni nh th v ng
t b th gian. C gi tr li nu ng ng ln v ri b, c s t st khi ng i c by
bc. V s t b th gian v th gii nn quyt nh khng th vi c gi. Do
ng ng dy v b i.
Khi sp i ti bc th by, ng ngh nu c gi t st trong phng ng v ng i ti bc
th by, th iu s khng tt v ngi ngh vic rt k l. Ngoi ra, vic t st s gy
hi rt ln n c ta. ng cm thy rng c ta nn l mt i tng cho lng bi ca ng, ngay
c nu phi ph gii v kt qu l xung a ngc. Tt hn nn cu c gi hn l cu chnh
ng. ng quay li v chp nhn ly c gi lm v.
Sau khi sng vi c ta mi hai nm, ng li t b th gian v tip tc thc hnh trong mt
thi gian di. Ngi ta ni rng ng ti sinh vo ci tri. Quan nim y l thay v b kt
qu xu qua mt vic lm c bit, ng li tch ly c lng cng c to ln qua vic
mong mun lm li ch ngi khc. Khng c s bt thin trong vic t b gii nguyn ca
ng, v th ng c th t kt qu tt. Brahmin Karma l c Pht Shakyamuni trong mt
kip trc ca Ngi.
Cu chuyn th hai v thuyn trng ca mt con tu. Vo thi xa, c nm trm ngi li
bun i n nhiu hn o tm chu bu v kho tng. C c mt chuyn i thnh cng,
h bt u dong bum tr v nh. Mt ngi keo kit thy chu bu ca ngi khc ngh
lp k hoch git tt c v chim ly chu bu. V thuyn trng l ngi c lng i bi. ng
bit c nh git nhng ngi li bun khc, nn c ngh nhiu phng php c th
ngn anh ta li. Song, chng c c mt k hoch tt no xy ra trong tm ng. V thuyn
trng ngh rng nu ngi git tt c nh bun th s b a a ngc trong mt thi gian
di. V lng bi vi ngi , v thuyn trng quyt nh git ngi trc khi git h
khng b au kh trong a ngc, mc d v thuyn trng phi chu a. Vi t duy i
hnh phc ca ng cho s au kh ca ngi khc, v thuyn trng git ngi .
C ni rng thay v b sinh vo a ngc, v thuyn trng tch ly lng cng c tng
ng vi ngi dng chn a tng k kip thc hnh cng c. Do vy, thay v l vic
lm bt thin, s git hi li tr thnh mt hnh ng v i. Cng nh trong chuyn u tin,
v thuyn trng l tin thn ca c Pht Shakyamuni trong cc kip trc.
Theo truyn thng Hinayana, chng ta khng bao gi hy hoi bn gii nguyn chnh ca
ngi th gii khng st sinh, khng trm cp, khng t dm, v khng ni di v
hy hoi gii, chng ta t hy hoi chnh mnh. Tuy nhin, truyn thng Mahayana ni rng
nu c thc y bi ng c ca suy ngh bi mn v t duy gic ng, vic hy hoi bn
nguyn chnh c th chp nhn c nu l vic cn thit li ch ngi khc. Khng c li
lm trong vic ny. Trong thc t, cn thit phi hnh ng nh vy.
16
S Hon Thin Ca Nhn Nhc
Rinpoche tho lun y ci th ba trong su hon thin, s hon thin ca nhn nhc
(nhn nhc ba la mt), c ngha khng sn hn khi c ai dng hnh ng, t duy, hay li
ni gy hi chng li chng ta. Nu loi nhn nhc ny c kt hp vi suy ngh cu gip
tt c chng sinh khi th gian hin hu ny v vi quan im ca thc ti ti hu th n tr
thnh nhn nhc hon thin.
Chng ngi ca nhn nhc l gin d v th hn khi ln t tm phin no v ri lon. Nu
khng thc hnh nhn nhc, s th ght khi ln s em n ni bt hnh to ln trong i
ny cng nh trong cc i sau. Trong i ny, thn chng ta c th b ri lon nn b bnh,
v tm chng ta c th b au kh khin khng th suy ngh ng n. Chng ta khng th
ng ngon gic vo ban m v lun ho hon v b thiu t bi t duy chin thng k th ca
mnh. Sn hn c ngha chng ta lun suy ngh nhng phng cch lm hi k th ca mnh,
khin tm chng ta khng bao gi c hnh phc v thm ch c th b mt thng bng, dn
chng ta n in khng.
Khi c th ght to ln, chng ta khng bao gi c ngi khc tin tng, h s khng thch
cch chng ta suy ngh hay hnh ng. V d, nu chng ta c s cm ght to ln trong tm
v thm ch em cho nhiu tng phm, ngi nhn tng phm s khng tin chng ta. Ngi
c nhn s ngh chng ta ang che du s th ght n h, rng chng ta ang c la gt
h, tng phm khng em li ch cho h v chng ta c th thc s ang c tiu dit h.
Ngoi ra, nhng ngi gn gi vi chng ta s khng hnh phc khi chng ta lun bng ra
cc cp th ght khc nhau. Thm ch tng phm ca chng ta s khng em hnh phc cho
h, m l s khng tin tng v khng hnh phc. Sn hn hay th ght khng em li mi
quan h hi lng.
Mt s ngi ngh rng vic tr nn gin d s em li ch cho h, nhng iu ny chng
bao gi ng vi bt c lc no hay u. Nu chng ta thc hnh Gio Php v cng c
sn hn, th ght vi cc hnh gi Php khc, th chng ta cha c xem l hnh gi ca
Gio Php. V d, nu vi v thy hay nhng t khc chng ta lun ph by s sn hn

n h, h s khng ngh chng ta l mt phn ca Tng on, m thm ch nh ngi
khng thc hnh Gio Php.
Ngay c ngi ch nh bnh thng y sn hn hay th ght s pht sinh bun phin to ln
cho nhng ngi chung quanh. Khng ai s tin tng ng ta. Tng t, nu hai v chng
lun ci c hay biu hin rt gin d vi nhau, mi quan h ca h c th s tr nn tht t
khin h khng th ni chuyn vi nhau m phi ni qua con ca h. Hon cnh ny c th
suy gim n mc rt thp v sn hn v th ght.
Hu qu ca vic th ght trong cuc sng tng lai cng rt ln. C ni rng ch mt
khonh khc rt sn hn c th hy hoi cng c chng ta tch ly trong nhiu a tng k.
Sn hn v th ght cng c th lm chng ta ti sinh vo a ngc.
C hai cch vt qua s th ght:
Vt qua nguyn nhn ca th ght
Pht sinh vic gii c cho nguyn nhn th ght nh lm vic trc tip mt khi n xut hin
Vt qua nguyn nhn ca th ght
Nguyn nhn ca th ght l tm khng hnh phc. Nu tm chng ta khng hnh phc hay
khng hi lng, iu ny to ra nn tng t th ght khi ln. Chng hn, khi c ngi c
tnh lm hi chng ta, trc khi th ght khi ln trong mnh, tm chng ta khng hnh phc.
Da cn bn trn s bun phin, th ght c sinh ra v chng ta s chn hnh ng chng
li ngi . Do vy, nguyn nhn nn tng ca th ght l khng hnh phc.
vt qua iu ny, bt c khi no tm chng ta khng hnh phc hay bt mn, chng ta
nn nh rng tm l k pht sinh th ght v tm khng hnh phc hy hoi mi cng c
ca chng ta. Chng ta khng th to ra hoc thc hnh bt c loi vic lm o c no vi
mt tm khng hnh phc, do vy, bt k mc tiu hay nh no chng ta c, chng ta u
khng th hon thnh chng. Trong nhiu cch, tm khng hnh phc l ngun gc ca i
au kh.
Ngoi ra chng ta nn ngh v nhiu l do ti sao vic to ra tm khng hnh phc hay ri
vo tm nh hng ca n l iu khng tt. V d, nu nh chng ta b h hng v chng ta
c cch sa cha, hoc nu thn b bnh v chng ta c cch cha tr, th chng c l do g
kh s, v chng ta c th bt u xy ct li nh mnh hay iu tr bnh ca thn. Nu
l phng php vt qua vn , chng ta nn dn thn vo v ng mnh ri vo
trng thi bun kh. Tuy nhin, nu khng c phng php vt qua kh khn v d, cn
nh sp sp hay hon ton h hng, hoc nu bn sp cht cng chng c l do g bun
kh, v chng th lm c iu g. V khng c bt c phng cch no hi phc vt
ln hon cnh, nn vic sng khng hnh phc chng c ngha, chng ta nn vt qua s
bun kh ca mnh.
V th, bt c nhng g xy n chng ta trong th gian ny, nu c cch vt qua bun kh,
chng ta nn lm nh vy. Nhng nu khng c gii php v chng ta khng th lm g
c, chng ta khng nn cho mnh b bun kh, v iu ny s sn sinh th ght. Nu
thy tm chng ta tr nn bun kh, chng ta phi lp tc chn ng n. Nu khng, n s
ch sinh ra th ght, v mt khi th ght xut hin, ch c mt hnh ng chng ta s tham
gia vo v iu em li au kh cho chnh mnh. Bn cnh vic gy hi hay hy hoi
chng ta, s th hn khng cn mc tiu no khc.
Nhanh Chng Vt Qua Th Hn
Phng php th hai vt qua th hn l lm vic trc tip trn n khi n khi ln. V
iu ny, chng ta phi thc hnh mt trong ba dnh nhn nhc:
Nhn nhc vi bnh tt
Nhn nhc qua s kho st ng n
Nhn nhc khng pht sinh th hn chng li ngi lm hi chng ta
Nhn nhc vi bnh tt
Nhn nhc vi bnh tt thn th c ngha chng ta chp nhn au kh. Khi au kh xut
hin, thay v tr nn gin d, chng ta o ngc n thnh hoan h. Khi thc hnh con
ng Mahayana, chng ta phi lun suy ngh khng ch li ch cho chnh mnh m cn li
ch cho nhng chng sinh khc. Ging nh chng ta mong mun c hnh phc v thot khi
au kh, tt c chng sinh cng vy.
Vi trng thi tm thc ny, chng ta ngh s c th c lc mnh kinh nghim mt s au kh
trong lc lm vic t trng thi gic ng y v vin mn cho li ch ca tt c chng
sinh. Nu au kh hoc kh khn xut hin, chng ta nn ngh rng mnh thc s dn thn
vo thc hnh to ln hoc cng c nh vy. Th nn, thay v b phin no hay sn hn,
chng ta nn cm thy hoan h rng tht s hon tt c mc ch ca mnh gip em li
hnh phc cho tt c chng sinh. Chng ta o ngc tm bun kh thay th bng tm hnh
phc.
Nhn Nhc Qua S Kho St ng n
Phng php th hai i tr hay cu cha th hn mt cch trc tip l thc hnh nhn
nhc vi suy ngh ng n, hay kho st thch hp. iu ny c th lm t hai quan im
ca s tng i v tuyt i.
T quan im tng i, chng ta thy rng bn tnh ca la l sc nng, bn tnh ca nc
l trng thi lng, ca t l vng chc v ca gi l chuyn ng. Ging nh cc nguyn t
t nhin c tnh cht khc nhau, bn cht ca th gian hin hu ny l au kh. L mt phn
ca th gii hin hu ny m bn cht l au kh, bn tnh ca chng ta cng kinh nghim
au kh nh vy. Chng ta thy rng n cng l bn tnh ca nhng chng sinh khc lm hi
chng ta v tham dc ch k ca h. V bn cht ca th gian ny l au kh, bn tnh chng
ta l kinh nghim au kh, v bn tnh ca ngi khc l lm hi chng ta, nn chng ta phi
c nhn nhc vi h.
Chng ta c th hnh dung nu ngi no lm hi mnh, l v chng ta lm iu g
chng li h trong i trc v trong i ny h lm hi p tr chng ta. V th by gi
chng ta tr cho nhng vic lm bt thin thc hin trong cc kip trc. Nu kho st
hon cnh theo cch ny, chng ta s thy ngi ang gy hi mnh khng phi l nguyn
nhn ca s au kh chng ta; chng ta l nguyn nhn ca s au kh chnh mnh. Chng ta
ang lm hi chnh mnh v nhng vic lm xu trong qu kh.
Khi khng th tha mn nhng mong mun ca chnh mnh, chng ta thng t trc tip gy
hi. C nhng ngi tht bi trong cng vic hay trong tnh yu, h nhy lu t t hay t bn
chnh h. Nhng ngi ny khng cn bt c ai hi h, v h tr thnh k th ca chnh
h.
Phn ln cc vic lm ca chng ta l bt thin, v v nhng vic lm bt thin chng ta sinh
vo th gii ny kinh nghim nhiu loi au kh khc nhau nh bnh tt v ci cht. V
to ra au kh to ln qua cc vic lm xu khin pht sinh au kh ngy cng nhiu hn,
chng ta l ngi thc s to ra tn hi to ln cho chnh mnh. y l trng hp nu c
ngi no gy au kh cho chng ta cng ng ly lm ngc nhin. Chng ta khng nn ni
gin vi h, v s tn hi h lm vi chng ta l chuyn nh b so vi s tn hi to ln chng
ta lm vi chnh mnh. Khng cn phi pht sinh gin d hay th ght n ngi khc.
Nu ngi no thc s lm hi chng ta, chng ta khng nn tm mnh suy ngh th ght
hay tr a. Thm ch chng ta khng nn ngh rng ngi ang lm hi mnh. Chng ta
nn pht sinh tm bnh thn v khng mang bt c loi th ght hay bc tc, k n ngi
. Chng ta nn ngh rng h khng phi loi ngi lm hi chng ta hn l h lm hi
mnh.
C ln, c Pht Shakyamuni mun c ngi i ni khc dy Gio Php. Mt t
Arhat (A La Hn) tnh nguyn i, v c Pht cnh bo rng s phn ca ng khng tt cho
ni v nhng hnh gi l ngi hay ni nng. c Pht hi ng s lm g nu ngi
gy kh khn. V Arhat tr li rng ng s khng lm g p tr h, m s thc hnh
nhn nhc. Sau c Pht hi ng s lm g nu c ngi lng m. V t tr li ng s
chng lm g p tr m ch duy tr nhn nhc. K c Pht. Ri c Pht hi ng s
lm g nu c ngi nm vo ng. V Arhat ni rng ng s ngh rng h tt vi ng;
h cn c th git ng. Cui cng, c Pht hi ng s lm g nu c ngi git ng. V
t tr li ng s cm n v h khng dn dt ng vo a ngc. c Pht hi lng v yu cu
v Arhat tin hnh chuyn i.
Thc hnh nhn nhc qua s kho st ng n t quan im tuyt i, c ngha khi no c
ngi lm hi mnh, chng ta kho st k lng thc ti ca hon cnh ngi ang lm hi
chng ta l chnh mnh, v hnh ng lm vi chng ta khng thc s hin hu. T quan
im tuyt i c ba iu ny khng c bt k s c tht no trong chnh chng. Bn tnh
ca chng l rng khng, nn khng cn pht sinh bt c suy ngh no chng li bt k ai.
Nhn Nhc Qua Vic Khng Thc Hnh Th Ght

Trong vic thc hnh phm tr th ba ca nhn nhc, chng ta khng pht sinh bt c t duy
th ght no chng li ngi lm hi mnh. V d, nu c ngi lm chng ta tn thng,
thm ch chng ta khng nn ngh l hnh ng gy hi. Thay vo chng ta nn ngh
rng ngi ang lm hi mnh tng l m hay con chu ca chng ta trong nhiu kip
trc. Theo cch ny, chng ta pht sinh t duy t i n h thay v t duy th ght.
Chng ta cng nn ngh rng ngi lm hi mnh l nguyn nhn thc s cho vic pht sinh
nhn nhc. Chng hn, ging nh chng ta khng th th gii nguyn quy y m khng c
ngi no nh v tu vin trng ban gii, chng ta khng th thc hnh nhn nhc m khng
c ngi lm hi mnh. Chng ta phi tin tng rng thc s khng c khc bit gia ngi
bn tm linh (thin tri thc) cho chng ta quy y v ngi lm hi chng ta, v c hai u c
kh nng cho chng ta pht sinh cng c. Khng c ngi lm hi mnh, chng ta khng
bao gi pht sinh c c tnh nhn nhc.
i theo l do ny, chng ta nn ngh rng ngi ang lm hi mnh thc s l ngi i ho
tm v l thin tri thc gip chng ta thc hnh Con ng, v chng ta nn cm thy
hnh phc to ln. Do vy, khi c ngi lm tn thng chng ta trong mt vi cch, chng ta
nn pht sinh tm ht sc hnh phc n h. Ging nh c ngi b kt n em hnh hnh v
vo lc cui hai bn tay h b ct t thay v cm thy hnh phc, chng ta nn hnh phc v
nh thc hnh nhn nhc khi c ngi lm hi mnh, chng ta c th tnh ha karma ca
mnh khng b sinh vo a ngc.
Ngoi ra, thay v tc gin vi ngi lm hi mnh, chng ta nn pht sinh suy ngh bi mn.
Chng hn, m chng ta thm ch quyt nh git chng ta m khng c l do, chng ta nn
c lng bi vi b v b l m chng ta. Ngi no gng sc lm hi chng ta s tri qua rt
kh khn thc hin. H s tm kim chng ta v ly cc v kh cn thit. Cng vi nhng
kh khn ny, hnh ng ca h s tch ly rt nhiu iu bt thin khin pht sinh au kh
to ln cho h. V th, chng ta nn c lng bi cho h. Thm ch nu khng th pht sinh lng
bi, chng ta khng bao gi nn pht sinh tm th ght hay tc gin p tr li bt c vic gy
hi lm vi chng ta.
Chng ta nn nh rng ngi c lm hi chng ta nh vy v h di s thng tr ca cc
nhim tham, sn, v si. Trong thc t, khng phi l ngi ang c lm hi chng ta m l
cc nhim trn h khin h mt kim sot, l nguyn nhn thc s ca s gy hi. Th
nn, chng ta phi pht sinh lng bi vi h thay v t duy th ght.
Tht d hn khi thc hnh nhn nhc nu chng ta lm dn dn, hy bt u vi nhng
ngi gn gi nht, ging nh nhng ngi yu mn ca chng ta. Mt khi c th thc hnh
nhn nhc vi h, sau chng ta thc hnh vi nhng ngi c cch bit nh hn nh bn
b hay ngi quen. Khi hon thnh diu ny, chng ta tri rng thc hnh ca mnh n
nhng sinh linh khng quen bit; nh cc con mui cn chng ta, v thm ch xa hn l cc
k th t hi nht ca mnh. Nh th, tng bc mt cui cng chng ta rn luyn s nhn
nhc vi mi ngi.
Chng ta cng nn thc hnh nhn nhc dn dn lin quan n thi gian. Trc tin, chng
ta t ha s thc hnh trong na ngy, sau l mt ngy. Nu iu qu lu, chng ta c
th bt u khong na gi v sau l mt gi, trc khi ko di na ngy, mt ngy, mt
tun, hay mt thng. Chng ta lin tc to kin quyt thc hnh nhn nhc trong mt giai
on no v tip n s ko di th t thi gian ny cho n khi thc hnh sut i.
Cch khc thc hnh nhn nhc l bng nhng giai on lin quan n loi tn hi chng
ta tip nhn. Chng ta nn c gng tri rng hot ng nhn nhc ca mnh khi loi thng
tn chng ta phi chu tr nn ln hn. V d, trc tin chng ta nhn nhc vi mt tn
thng nh nh mui cn v m rng ra n nhng bnh tt ca thn, chu ng bo lc,
trch c, v.v...
Chng ta nn bit rng khi hc tp hay rn luyn trong thc hnh nhn nhc tng trng
vic thc hnh Gio Php, chng ta s rt thun li v c kh nng hon thnh chng. Nu
c gng thc hnh v nhng l do hay ng c khc, chng ta s khng nhn c ban phc
hay c th thnh tu nhng g chng ta mong c. Chng hn, nu mun nghin cu Gio
Php v ng c ca chng ta l vit sch hay dy ngi khc m khng hiu c Gio
Php ca mnh, chng ta s khng bao gi c s ban phc ca Gio Php hay c c Con
ng ng n. Song, nu thc hnh nhng mc nhn nhc khc nhau vi s hiu bit
rng chng ta lm nh vy t o gii thot, chc chn chng ta s nhn c s ban
phc ca thc hnh.
Bn Phm Tnh Ca Nhn Nhc
Cng vi s thc hnh nhn nhc, chng ta nn c t c bn phm tnh ca nhn nhc:
Vt qua t thn s th ght

C c s thu sut ca tnh khng qua nhn nhc
Tha mn c mun ca ngi khc qua nhn nhc
em cc chng sinh khc vo Gio Php
Nu bng mt hnh ng nhn nhc chng ta c th kt hp c bn phm tnh th l hnh

ng tt nht chng ta c th hon thnh. V d, nu khng pht sinh bt c sn hn hay th
ght no khi c ngi lm hi chng ta, th phm tnh th nht c hon tt. Nu iu ny
c kt hp vi t duy ca tnh khng, th n tr thnh thc hnh nhn nhc ng n.
Chng ta biu l phm tnh th ba khi c ngi lm hi chng ta v chng ta khng tr th.
Ngi c hi lng v chng ta tha mn mong mun ca h, v khi chng ta khng tr
th, h c mt t ngc nhin bi s phn ng ca chng ta. T duy lm hi chng ta ca h
chuyn thnh suy ngh hoan h hay hnh phc hng n chng ta; mt khi h hnh phc
vi chng ta, h s tip cn v chng ta c th dn t h vo Gio Php. Do vy, nu c bn
phm tnh c hon thnh trong thc hnh nhn nhc, th s thc hnh ny c hon tt.
By Bm Luyn
Chng ta cng phi t b by bm luyn n nhn nhc:
T b bm luyn th ght, l ngc li vi nhn nhc. Do t b chng ta c th duy tr

nhn nhc.
T b s tr hn, hoc nim khi c ngi lm hi, chng ta c th p tr ngay by gi v
s thc hnh nhn nhc sau. Nhn nhc phi c thc hnh vo lc chng ta b gy hi.
T b s tha mn hin nay vi s lng nhn nhc chng ta ang thc hnh. Chng hn,
khi c ngi lm hi, chng ta c th tp luyn mt t nhn nhc, cm thy rng n l v
nu kim sot s nhn nhc ca chng ta ch trong vi pht, ri sau c th gy hi p tr.
Chng ta khng nn tha mn vi s lng nhn nhc m mnh thc hnh; chng ta phi
lun gi n tng trng.
T b t duy rng chng ta ang thc hnh nhn nhc v s c c mt s phn thng
trong i ny. V d, khi c ngi lm hi, chng ta khng nn ngh sau ny h s thch hay
n p v chng ta nhn nhc vi h.
T b suy ngh rng chng ta ang thc hnh nhn nhc by gi c hnh phc trong i
sau. Chng ta nn t b bt c suy ngh c thng no v vic thc hin cc hnh ng
o c. Chng ta nn thc hnh ch v mc ch hon thnh cng c.
T b suy ngh rng chng ta khng cn nhn nhc vi nhng vic nh, cho php chng ta
ni gin trn nhng s kin nh hay khng quan trng.
T b bt c t duy hay khi nim no trong lc thc hnh nhn nhc. V d, chng ta
khng nn thc hnh nhn nhc trong suy ngh tr thnh mt Arhat hay suy ngh v vic t
c gii thot c nhn.
KHI KHO ST CC LI CH ca vic thc hnh nhn nhc, chng ta s thy l li ch
trong i ny v cc i sau. Chng hn, trong i ny khi khng p tr bng li ni hay
vic lm chng li ngi lm hi mnh, chng ta c th lm ngi trm tnh li. Chng ta
c th gim bt s bo lc chng li mnh nu khng hon ton ngng n li. iu ny c
ngha chng ta c th vt qua mi k th trong th gian ny. H s tan bin qua hnh ng
nhn nhc ca chng ta, nn khng cn lo lng trong cuc sng hng ngy khi c ngi sp
lm hi chng ta. Ngoi ra, khi cht, nu thc hnh nhn nhc tt trong i ny, chng ta
s khng hi tic hay s hi v kinh nghim ca t thn ci cht.
Thc hnh nhn nhc s cho chng ta c c thn th p , trng th, thot khi bnh
tt, v ti sinh vo nhiu v tr cao (nh vua cha) v trong ci tri (nh ch thin) trong cc
kip tng lai. Chng ta cng c th thot khi bt c dng th ch no.
Khi mt ngi tr thnh v Pht ton gic, h s c ba mi hai tng chnh v tm mi
tng ph ca s vin mn. l kt qu ca vic thc hnh nhn nhc v xut hin t vic
hon thnh s hon thin n t nhng i trc. Bt k ngi no c cc tng ny s to
i hoan h v hnh phc trong tm nhng ngi nhn thy h.
17
S Hon Thin Ca Tinh Tn
Rinpoche bn lun s hon thin ca tinh tn y, c nh ngha nh tm yu thch thc
hin o c. Khi tm ny c kt hp vi suy ngh gic ng v ci thy ca thc ti tuyt
i, thc hnh hon thin tinh tn ny tr thnh s hon thin ca tinh tn (tinh tn ba la
mt).
Mt s lc ngc li vi tinh tn:
Tm khng thch thc hnh c hnh
Tm thch loi o c sai lc nh o c theo trit hc hay cc truyn thng khc.
c hnh i tm kt qu trong su ci hin hu
Hu qu ca vic li bing hay khng sing nng l bt k loi hot ng no chng ta
tham gia, u khng th hon thnh mc ch ca mnh. Chng hn, nu khng sing nng
trong cng vic th gian, chng ta chng bao gi hon thnh mc tiu ca mnh. Tng t,
nu c gng thc hnh con ng tm linh m khng sing nng chng ta khng bao gi t
c kt qu m mnh tm kim. V nu li bing trong thc hnh, thm ch chng ta c th
nh mt nhng kt qu khng quan trng t c trong nhng i trc.
T quan im kt qu, nu khng tinh tn, chng ta s chng bao gi c th t c kt qu
ti hu. c Pht ni rng khng c sing nng chng ta chng th hon thnh mc tiu ca
mnh, cha k n mc tiu mong c gip chng sinh khc. Mt sutra ni rng khng c
sing nng, chng ta khng th hon thnh cc hon thin khc ca b th, tr gii, nhn
nhc, thin nh, v tr tu.
Thnh thong khi b li bing, chng ta ngh rng phi l mt s loi ma qu ngn cn gy
li bing cho chng ta. c Pht ni rng chnh s li bing l ma qu. Do vy, khi chng
ta li bing, th y l chng ngi ln nht hon thnh con ng Gio Php.
Cc Nguyn Nhn Ca Li Bing
Trc khi xem xt cc phng php vt qua s li bing, trc ht chng ta phi xem
xt cc nguyn nhn ca n:
S chn ch, chng ta lun suy ngh rng c th tr hn mt hnh ng cho n lc sau.
iu ny c gii thch r rng trong Bodhicharyavatara (nhp b tt hnh) ca Ngi
Shantideva (Tch Thin).
Qu bm luyn vo nhng loi cng vic khc, nh cc hot ng kinh doanh hay thng
mi ca th gian. Ni khc i, l khng tm thy ham thch hay hnh phc trong vic thc
hin c hnh.
Chn nn. V d, khi thc hin cc vic lm c hnh hay thc hnh Gio Php v chng ta
khng thy kt qu nhanh chng, iu ny to ra mt loi chn nn. Chng ta chng cn
thch thc hnh nn tr thnh li bing.
Rt r, ngh rng chng ta khng th thc hnh c hnh v ngh khng sc mnh hay
nng lc.
Thch th vic khng lm g; tha mn vi cc hot ng nh ch nm ngh v th dn.
Bm luyn n cc thch th nh n ung hay ni chuyn. Chng hn, chng ta c th yu
thch cc mn n ngon nn lo ngh v dng thi gi tm kim thc phm chng ta c th
hng th. Hoc c th chng ta thch nghe hay k nhng cu chuyn v cc vn v ngha
lin quan n ngi khc.
Ham ng.
Bm luyn cuc sng ny n mc khng thy nhng khim khuyt ca samsara v hu
qu ca vic lm ring i ny.
Khi xem xt nhng phng php t b hay vt qua li bing, chng ta thy rng phn
ln nguyn nhn thc s xut hin t vic bm luyn vo cng vic v li ch cho ring cuc
i ny. Suy ngh rng i ny tht quan trng chng ta ch nn lm vic tn dng, iu
ny tht s l ngun ca mi hnh thc li bing.
Nhng Cch T B Li Bing
Phng php tt nht vt qua li bing l thin nh v v thng, thy rng cuc sng
ny tht s ngn ngi s khng ko di. V thy ca Rinpoche, Deshung Ajam Rinpoche c
ln ni rng khi qu bm luyn cuc sng ny, n to ra chng ngi to ln cho chng ta.
Ngi nhc n chnh Ngi, v qu bm luyn cuc sng Ngi cng khng th li ch cho
chnh Ngi trong bt c cch no. khi c loi bm luyn ny chng ta khng th Gio
Php i vo tm mnh. Chng ta khng th chuyn tm thot khi th gian i vo con ng
Gio Php, do vy chng ta khng th li ch cho chnh mnh.
Nu chng ta thc s mun thc hnh Gio Php, iu tuyt i cn thit l t b suy ngh
ch ring cho i ny. V d, c mt tu s phi Kadampa ngh rng ng ta ang thc hnh
tinh tn Gio Php. Mt ngy n, khi ng ang i nhiu quanh in th, mt v thy ln c
tn l Geshe Thumpa n v ni rng vic i nhiu ca ng l thc hnh tt nhng thc hnh
Gio Php tht s tt hn. V tng Kadampa quyt nh tng kinh, nn ng ta bt u hc.
Geshe Thumpa li ni nhng g ng ta lm rt tt nhng tt hn nu thc hnh Gio Php.
Do vy v tng suy ngh v thc hnh Gio Php v quyt nh rng c th thin nh l
phng php ng. Do ng bt u thin nh sing nng. Geshe Thumpa ni rng thc
hnh thin nh l tt nhng nu thc hnh Gio Php vn s tt hn.
Cui cng v tng hi Geshe Thumpa ng nn thc hnh ra sao. V thy tr li rng ng phi
t b mi bm luyn vo cuc sng ny. Nu khng nh vy ng khng th thc s thc
hnh Gio Php.
Khi ngh v vic nn thc hnh Gio Php ra sao, chng ta nn suy ngh v n nh gi li s
gp g ca tm mnh. Trong tm chng ta c nhiu nim tng. Mt trong s chng phi l
t duy v s v thng ca cuc sng ny. Nu khng c t duy ny, thc hnh ca chng ta
s khng c trn vn, ging nh vic gp g khng trn vn nu thiu ngi no .
Nhng khi c nim v v thng trong tm, chng ta c mi th cn thit to cuc gp
g thnh cng.
Khi thc hin nhng hot ng v tm chng ta bm luyn vo tm php th gian nh c
v mt, hnh phc v au kh, hoc khen tng v lng m bt k chng ta lm nhng g
u khng th l c hnh. Tuy nhin, chng no chng ta cn trong th gii ca lun hi,
vic hon ton t b cc php th gian vi chng ta l khng th. Th nn, nu thc hin mt
vic lm vi s hiu bit rng chng ta phi gim bt hay t b s bm luyn cc php th
gian, th chng ta ang i vo Gio Php v vic lm s li ch cho mnh, do ; bm luyn
vo cuc i ny l sai lm v ngh rng n lu di. Chng ta phi thy rng cuc sng rt
ngn ngi v khng bit khi no chng ta ri khi ci i. Chng ta ch to ra nhng chng
ngi cho chnh mnh v bm luyn vo cuc i.
V d, nu trn mt chuyn hnh trnh di v i c mt khong xa, chng ta mun ngh
ngi. Khi ngh ngi, nu ngh rng chng ta phi xy ton b ngi nh v ngh l iu
sai lm, v chng ta vn cn phi i mt qung ng di. Tng t, nu ngh rng chng ta
phi lm vic cho ring i ny cng ging nh vic ngng xy ct nh do khng c mc
ch, v chng ta s sm ri b n. Do vy chng ta phi suy xt s v thng hay s ngn
ngi ca cuc sng ny v khng lm vic v li ch cho n.
Phng thuc cho s li bing l sing nng, (tinh tn) c hai kha cnh: i tng thanh
tnh v t n hon thin.
i Tng Thanh Tnh
pht sinh i tng thanh tnh hay thc hnh, c ngha chng ta c nim t b iu bt
thin, tm l nn tng cho thc hnh c hnh v s quyt tm s dng mi th thn, ng,
v tm chng ta cho mc tiu thc hnh c hnh. Chng ta nn lun ngh rng bt k lm
g, thm vo vic thc hnh c hnh, chng ta nn chuyn ha tt c hot ng ca mnh
trong i ny thnh thc hnh thanh tnh, hay vic lm c hnh.
Chng hn, khi i ng chng ta nn cu nguyn rng tt c chng sinh c th t c
dharmakaya, hay chn l tuyt i ca c Pht. Khi thc dy vo bui sng chng ta nn
cu nguyn rng tt c chng sinh c th tnh thc khi v minh, v khi ri khi ging,
chng ta nn cu nguyn rng tt c chng sinh c th t c rupakaya, hay phng din
thn tng gic ng ca c Pht. Nu nh li mt gic mng, chng ta phi nh rng mi
ci thy ca th gian u c bn cht tng t nh gic mng. Trong cch ny, ngay c
nhng hot ng thng thng m bn tnh ca chng chng thin cng chng bt thin,
thnh vic lm c hnh. C nhiu v d v vic ny. Khi mc qun o, chng ta nn cu
nguyn rng tt c chng sinh hiu c ngha ca s h thn v ph by tnh khim tn.
Khi ngi, chng ta cu nguyn rng tt c chng sinh s ngi trn ngai gic ng. Khi da
lng vo gh, chng ta cu nguyn rng tt c chng sinh s da vo cy gic ng, v khi b
nng cu nguyn rng tt c chng sinh xa ri sc nng ca nhim .
Mt trong cc sutra thm ch a ra nhiu v d v nhng loi t duy chng ta c th pht
sinh chuyn ha mi hnh ng ca mnh thnh nhng i tng thanh tnh v to ra c
hnh to ln. Rinpoche ni rng nu c th, chng ta nn tm cc gio l khc v s chuyn
ha trong c ngy thnh ngy ca c hnh, hc hi v p dng chng vo thc hnh.
t n Hon Thin
t n hon thin c ngha bt c nhng g chng ta lm u phi v li ch cho chnh mnh
v nhng chng sinh khc. l mc tiu trong mi con ng ca o Pht, mc d c mt
t khc bit trong vic nhn mnh. Chng hn, trong thc hnh Hinayana, nhn mnh trn
vic t li ch cho chnh mnh v li ch cho ngi khc l vic ph thm. Li ch ch yu
thc s cho chnh mc tiu ca chng ta. Trong thc hnh Mahayana, ton b mc tiu l
hot ng cho li ch ngi khc, v li ch cho chnh chng ta l vic ph.
Trong quan im Mahayana, khi lm vic v li ch ngi khc, chng ta c th lm t hai
vin cnh trc tip v gin tip. V d nu thu gom tin bc hay vt cho ngi khc,
chng ta ang gin tip lm vic cho h. Trong vic trao tng vt phm, chng ta ang lm
vic trc tip cho h.
Do lm vic gin tip v trc tip cho li ch ngi khc, chng ta s hiu thu c li ch
cho chnh mnh. V d, qua hot ng tch ly v b th, chng ta c th c danh ting v
thnh vng trong i ny v hon ton thnh vng trong i tng lai. Cui cng, chng ta
s t n s hon thin ca b th v k tip l cc giai on khc ca gic ng.. do lm vic
v ngi khc, li ch ca chng ta cng hon thnh. Khi hc tp Gio Php v li ch ngi
khc; y l phng php gin tip gip h; hiu bit Gio Php v ging dy ngi khc
nhng g chng ta hc l phng php gip trc tip. Qua nhng n lc ny, chng ta
c th tr nn uyn bc trong i ny v c th t c tr tu, cui cng l hon thin tr
tu (tr tu ba la mt) trong cc i sau.
Khi thc hnh c hnh, chng ta phi c tm hoan h, mt tm vui thch nhng g ang
lm. Nu tm khng hoan h v vui thch vi nhng g ang lm, chng ta khng th hon
thnh c hnh. V d, nu khng hnh phc trong cng vic, chng ta s lm vic khng
ng n v iu ny s to au kh cho chng ta.
Tuy nhin, nu thch nhng g ang lm v tm chng ta hoan h khi thc hnh, sau
chng ta c th hon thnh cc vic ln v nh. V d, nu nhp tht trong mt tun hay mt
thng v tm chng ta hnh phc, chng ta s thc hnh thnh cng thin nh trong nhp
tht. Hoc chng ta hc hi Gio Php vi tm vui thch th chng ta s c th hon thnh tt
p. Rinpoche ni rng thm ch nu chng ta ku khc, nu hnh phc v lm iu th

chng ta s c mt ku khc tt.
Nh gii thch trong chng 16, chng ta t c bn phm tnh v t b by bm luyn
vi mi hon thin. iu ny cng ng vi vic hon thnh tinh tn. Nu chng ta thc
hnh con ng Kim Cng Tha, vic tinh tn l tuyt i cn thit, v tinh tn ng n
c ngha c c nhng phm tnh v hon thnh cc t b ny.
Trong thc hnh tinh tn cng c i li ch. Ring trong i ny, chng ta c th hon thnh
nhng g d nh lm. Chng ta c th t c thnh cng v danh ting, khi cht chng ta
s khng hi tic v lm vic sing nng t mc ch ca mnh. Nu chuyn cn, con
ngi hay phi nhn chng th to chng ngi cho chng ta trong vic thc hnh Gio Php;
chng ta s c kh nng hon thnh Gio Php v t c tri kin v tr tu thm ch ngay
trong i ny.
Qua s chuyn cn ca mnh trong i ny, chng ta s c kh nng nhanh chng t b
nhng t duy bt thin v hon thnh cc t duy c hnh trong i tng lai. Chng ta cng
s c kh nng hon thnh bt c vic lm no m chng ta c gng. V th, chng ta thy
rng tt c s thanh tnh v hon thnh u khi hin t chuyn cn. N l gc r ca vic
thc hin hnh ng o c. Do , khng c tinh tn th khng th t c bt k phm
tnh c bit no.
Nhng phm tnh xut hin trng thi Pht qu nh kt qu ca vic thc hnh tinh tn l
s t c mi nng lc (thp lc) v bn cp v y. iu ny cho thy rng cc hot
ng a dng khc nhau c c Pht thc hin u cho li ch ca ngi khc, n gin
xut hin t s thc hnh tinh tn.
18
S Hon Thin Ca Thin nh
Ci th nm ca su hon thin l s hon thin ca thin nh (thin nh ba la mt), hay s
tp trung, c ngha ch tm mt im vo mt i tng khng tm lang thang qua i
tng khc. Khi trng thi tp trung ny c kt hp vi suy ngh dn dt tt c chng sinh
n trng thi gii thot v vi ci thy ca thc ti ti hu, y l thin nh hon thin.
Lc ngc li vi tp trung l sao lng, tm dao ng hay tn lon. Nu tp trung v thin
nh trn t kin chng ta s khng t c kt qu mong mun. Thm ch nu thin nh
ng vi ci thy v quan nim c hnh ng n, nu chng ta tm kim kt qu cho ring
i ny hoc cho s gii thot c nhn chnh mnh, th vn l thc hnh thin nh cha y
.
Khi tm tn lon, chng ta khng th hon thnh bt c iu g mt cch thch hp. Ging
nh dng nc chy trn ra nhiu hng nu khng thy mt ng dn thch hp, nim
tng ca chng ta s i nhiu hng khc nhau v chng ta chng c c li ch no nu

tm b sao lng. Ging nh nc s lun chy xung nh mt thc nc nu khng c ng
dn i theo, tm chng ta s lun chuyn vo hng tiu cc, lun tm kim cc t duy
hay hnh ng bt thin khi n khng c hng dn vo con ng ng.
Do vic khng th tp trung ng trong cuc sng ny l mt thiu st ln. Nu tht bi
trong cch ny, chng ta s kinh nghim nhiu hi tic v au kh khi cht. Trong cc i
tng lai, tm chng ta vn s sao lng v s khng th vt qua ngay c nu chng ta c
gng thin nh. Ging nh dng nc kh ngng li mt khi n bt u chy xung sn
ni, s rt kh ngn chn s sao lng ca tm trong cuc sng tng lai ca chng ta. Ngoi
ra, nu khng th ngn chn s sao lng th nhng vic lm bt thin s xut hin ngy cng
nhiu hn, v s lng nhim lun gia tng, kt qu s gy cho chng ta ti sinh vo cc
ci thp nhiu ln.
Nu thin nh vi t kin cng s to ra nhiu chng ngi. Chng ta phi c quan nim
ng ca cc phng php thin nh, mc tiu ca n, v quan im m chng ta dn thn
vo n nht l ci thy ca thc ti ti hu trong khi chng ta ang thc hnh. V d, c
mt hnh gi thin nh trong mi hai nm v mt dng rng khng m ci thy ca thc
ti ti hu khng ng cch. Kt qu ng ta b ti sinh trong i k tip l mt con mo.
Khi chng ta i n mt ni no v s xut v chn sai ng, n lm chuyn hnh trnh
di hn v kh khn hn, chng ta phi tr li im xut pht ban u. Tng t, bt c khi
no thc hnh thin nh, chng ta phi c ci thy ng khng to s xut trn Con
ng. Theo i B Tt Maitreya (Di Lc), khi thy ngi khc thin nh trn t kin,
chng ta khng nn mun cnh tranh vi h. Thay vo , chng ta nn thin nh v lng bi
v h ang i sai ng.
Nu ch thin nh v lng t i v lng bi, v cng khng da vo ci thy ca thc ti ti
hu, th chng ta khng bao gi c th t gii thot. S thin nh v lng t i v lng bi l
thc hnh c hnh, nhng cha y , v khng bao gm ci thy ca thc ti ti hu.
Ngc li, nu ch thin nh v ci thy ca thc ti ti hu hoc trng thi ca rng khng,
v khng v lng t i v lng bi, thc hnh ca chng ta mt ln na cha trn vn; mc d
chng ta c th t c kt qu nh s gii thot ca Arhat hay con ng thp ca truyn
thng Pht gio, chng ta khng li ch cho ngi khc. thc hnh ng cch, c hai lng
bi v tr tu hay phng tin thin xo v tm linh Pht c thc hnh cng vi nhau.
Khi xem xt cc phng thuc cho tm sao lng, chng ta thy c hai ci: mt vt qua
nguyn nhn gy sao lng v mt vt qua t thn sao lng.
Cc Phng Php Vt Qua Nhng Nguyn Nhn Sao Lng
T B Bm Luyn Vo Ngi Khc
Tm b sao lng v bm luyn, nht l thm mun ngi khc v khao kht li ch cho chnh
mnh. Do , vt qua sao lng, chng ta phi tiu tr hay t b loi bm luyn ny.
C nhiu vn trong vic bm luyn ngi khc. Trc tin n ngn chn chng ta khi s
hiu bit au kh, s phin no ca th gian hin hu ny. V khng thy phin no v bun
kh chng ta khng mun t b th gian ny. Th hai, xa cch khi ngi khc lm chng ta
rt au kh. Th ba, chng ta b ri vo nh hng ca ngi khc, v thay v s dng cuc
sng lm ngi ca chng ta cho mc tiu tt, chng ta lng ph n do dng n hon
thnh tham dc ca ngi khc. V th, ngi m chng ta qu bm luyn tr thnh chng
ngi nghim trng cho vic t trng thi gic ng ca chng ta.
Thm vo , con ngi trong th gian kh bng lng. Mt chuyn nh c th lm h hnh
phc hay tc gin; thm ch c th tr thnh k th ca chng ta. i lc h c th thch
chng ta, v thnh thong li khng. Ngay c khi bn lm iu g tt p cho ngi khc
h hi lng, h c th quay lng v bt mn bi hnh ng ca bn. Thay v thch th h c
th tr nn tc gin, v s th ght to ln c th khi ln trong tm h. Do vy vic lm hi
lng ngi khc l nhim v rt kh khn.
Nhng ngi ang sng cng kh i x. Nhng ngi km may mn tr nn ghen t vi
chng ta. Ngi cng trnh nh chng ta tr thnh ngi cnh tranh v lm vic chng li
chng ta. Ngi v tr cao hn xem thng chng ta v nhn thc ca h cao hn. Nu
chng ta ca tng, h tr nn kiu cng. Nu trch c hay ch trch, h tr nn th ght. Do
vy, bt k mi quan h l g v bt chp nhng g chng ta lm, chng ta khng bao gi c
th lm ngi khc hon ton hi lng.
Nu giu c, th c ngi s bnh phm v nhng g chng ta c. Nu ngho ngi ta s ch
trch chng ta chng c th g. Do vy, bt k v tr no, u s c ngi ph phn chng
ta. c Pht ni rng trong th gian ny, mi ngi u c nh li ch cho ring h. H
ch mun c li ch cho chnh h, v khi ngi khc khng th gp phn vo li ch , h
tr nn rt khng vui. V trng hp , bt c ai trong th gian ny khng bao gi c th
chng ta gi l mt ngi bn thc s.
Con ngi cng rt thay i. Chng hn, nu c quyn lc ln th bt k chng ta ni g,
ngi khc lun lun lng nghe. Nu h c th c li ch t chng ta, h lng nghe v l
do . Nu khng c li h vn lng nghe v knh trng quyn lc ca chng ta. Nhng
mt khi mt quyn th, d thm ch chng ta ni iu tt p hoc lm nhiu iu tt cho
h trong qu kh, h s chng bao gii chu lng nghe na. Thay vo h s ph phn
chng ta. Tng t, khi giu c, chng ta c nhiu bn b. Ngi ta vui thch n v lm va
lng chng ta, lm bt c nhng g h c th cho chng ta. Nhng mt khi ca ci mt i,
chng ta s chng bao gi thy li mt ca h. H s quay u v b i. Do vy, lm hi
lng tt c chng sinh trong th gian ny l rt kh, c th ni l hu nh khng th.
Chnh c Pht ni rng ngi ta ph phn gio l ca o Pht, m trong thc t gio l
l hon thin trong mi cch, v trong sut cuc i Ngi, h cng ch trch Ngi. Do ,
mun lm mi ngi hnh phc, mun h n thm v lm va lng chng ta l mt sai lm
t hi. Chng ta s chng bao gi c th tha mn tm ca mi ngi trong th gian ny, v
h rt thay i v lun tm kim nhng s vic khc nhau cho li ch ca chnh h.
Xa kia, Devadatta ( B t a), em h v l k th ln ca c Pht, b bnh rt nng

v gn cht. c Pht n v ban phc, v s ban phc ny Devadatta khi bnh. Khi
mnh khe, ng ta ni vi c Pht rng chc Ngi l mt bc s gii, v kin thc v y
khoa ca Ngi l l do cha c bnh cho em. ng ta ni rng khi c Pht v gi, Ngi s
chng kh khn g trong vic c c thc phm, mt pht biu cho thy s thiu tn knh
qu nhiu vi c Pht.
Cng c ln c ngi tn l Legpekarma ni vi c Pht rng c v thy Jain t c
trng thi ton tr v khng ai khc trn c th gian ny c phm tnh . c Pht tr li
rng v thy Jain s cht trong vng by ngy v n khng tiu. Legpekarma tr li v thy
Jain v k vi ng nhng g c Pht ni v khuyn v thy nn n tht t trong vng by
ngy ti chng minh c Pht sai. Do vy, thy Jain n tht t thc phm trong su
ngy. Song, ng ta tnh sai v ngh rng ngy th by l ngy th tm nn n mt ba tht
ngon vo ngy th by, nn cht v n khng tiu v b ti sinh lm qu i (ng qu).
Sau ng qu i gp Legpekarma v ni rng nhng g c Pht ni l rt ng. c
Pht l bc ton tr, Legpekarma nn t b s thiu nim tin ca ng v i tm s ban phc
ca c Pht ri quy y vi Ngi. Legpekarma vn khng thch tng ny. ng ta khng
tin c Pht. Sau ny, khi gp c Pht ng ta ni Pht sai v v thy Jain cha cht. c
Pht tr li rng khng ch thy Jain cht trong vng by ngy m bn thn ng cng
ni chuyn vi ngi cht. Legpekarma ni c Pht lm, rng thy Jain ti sinh lm
qu i trong mt ca cc ci tri. c Pht hi qu i ni g, ng ta ni rng
Legpekarma nn i n v c nim tin ni c Pht.
Vo lc Legpekarma hiu r rng c Pht ton gic. ng ta bi ri v h thn v
c la Bc Gic ng. Tuy nhin, mc d hiu c Pht c phm tnh ton tri v thc s c
th thy tng lai v trng thi ca ngi khc, ng ta vn khng pht trin c lng tin ni
c Pht. Thm ch d thy quyn nng ca Pht, Legpekarma ch b i. Do vy, ngay c d
c Pht bt ton gic v ton tri, Ngi cng khng th lm va lng mi chng sinh trong
th gian ny.
c Pht cng ni rng chng ta thm ch khng nn bm luyn vo nhng ngi thng
mn, cha m mnh, hay h hng gn gi, v cui cng chng ta cng phi xa cch h. Chng
ta ri b th gian ny mt mnh; khng ai c th gip chng ta, ngay c nhng ngi gip
chng ta trong i ny. Thm vo , vic cm thy th ght hay tc gin k th l khng
thch hp, v mi ngi trong th gian ny lun lun thay i. V th, ngay c bn b v
ngi thng i khi c th tr thnh k th ca chng ta, v iu ny cng s l trng hp
trong i k tip.
Cu chuyn sau y minh ha quan im mi s u thay i. Xa kia, c mt cp v chng
c mt con gi. Khi hai v chng qua i, ngi cha ti sinh lm mt con c v ngi m
sinh lm con ch. Mt ngy n, c con gi ngi bn ng ang n c v m mt a b
trong lng. Con ch n gn v c ly ming xng c t c ta nhng c nh v con ch.
Khi xy ra vic ny, mt v Arhat i ngang qua, Ngi nhn vo h v v hiu r Ngi lc u
v ngh rng th gian tht l ni l lng. Ngi ph n ang n cha c ta, nh p m, v k
th ang ngi trong lng. Do vy, chng ta khng nn hnh thnh s bm luyn n ngi
khc trong cuc sng ny.
T b bm luyn vo ca ci
Loi bm luyn th hai l cc i tng th gian. c c ti sn khc nhau trong i
ny, chng ta tham gia vo vic bt thin v gp kh khn. S au kh lun lun lin quan
n ba giai on kim c ca ci c gng c c chng, c ti sn ri, v nh mt
chng. V d, khi c gng tch ly ti sn, chng ta thc hin nhiu nhim v kh khn v
au kh v tham gia vo nhiu hnh ng bt thin. i khi chng ta ni mt cch bo lc
hay xu xa; chng ta thm ch c th la o hay li dng ngi khc. T mi quan im,
chng ta to nhiu nhim v trong tin trnh li khng th thc hnh Gio Php. Thm vo
, ngay c nhng ngi thn cn nh h hng ca chng ta cng c th tr thnh k th, v
nhng k th chnh thm ch c th chng i ln hn. Ngay c nhng ngi chng ta khng
bit cng c th tr thnh k th ca chng ta.
Mt khi c c ca ci, chng ta au kh v s hi ang sp mt n, nn c bo v bng
nhiu cch khin to ra nhiu au kh hn. S lo lng v vic bo v ti sn ca chng ta tr
nn tht to ln khin trc tin chng ta mun b n l cho ca ci. Thay v chng ta s hu
ti sn ny, chng bt u s hu chng ta; chng ta phi lm vic cho chng. Trong vic c
gi gn ti sn ca mnh, chng ta cng b n l vo ngi khc v to ra nhiu k th.
Chng ta s ngi khc c th c chim nhng g mnh c v h chng li chng ta. Do lun
c bo v ti sn ca mnh, chng ta thc hin tht nhiu hnh ng v t duy xu lm chng
ta to ra nhiu nhim m kt qu l s ti sinh xu. Do vy, chng ta lun tham gia vo
nhng loi au kh khc nhau.
Khi mt , chng ta li kinh nghim au kh to ln v khng th thc hnh bt c vic lm
c hnh no, v iu ny lm tiu hao ngun c hnh ca mnh. Chng ta cng tr nn rt
bun kh v khng hi lng vi ngi khc, ri th ght v tc gin khi ln trong tm
chng ta. Nhim , au kh, v vic lm bt thin c to ra nhiu hn. Do vy mt mt
c cng l mt trng thi au kh.
iu ny khng c ngha chng ta phi t b mi th mnh s hu. T thn i tng khng
c li. Li lm ch chng ta bm luyn vo chng, v bm luyn ny chng ta phi khc
phc. Do vy, chng ta khng cn nm cha kha xe v i xe but v nh. Tng t, nu bm
luyn vo nhng chng sinh khc khng c ngha l c iu g sai vi h. Li lm trong s
bm luyn ca chng ta vi h. Ngi khc tt c u ng nh h l; chng ta khng phi
lo ngh v h. Nhng s bm luyn vo h phi gim bt hoc trit tiu. Tng t, chng ta
phi lm gim hay tiu tr s bm luyn vt chng ta s hu trong i ny. Lm gim hay
t b bm luyn vo chng s gip chng ta khc phc tm sao lng.
Chng ta c th t c hnh phc do c nhiu ca ci trong th gian ny hay khng? Ca
ci chng ta tch ly s em li lng hnh phc nh b nhng cc vn xut hin li to
ln. N ging nh vic mt ln li dao bn v dng li ca chng ta nm hng v ca
mt. Hng v ca mt l ngon, nhng thch th th nh b so vi hu qu b t li. Tng
t, s bm luyn ca chng ta vo cc i tng khc nhau hay con ngi trong th gian ny
cho ta mt cht hnh phc nhng li gy ra au kh to ln. Nagarjuna (Long Th) ni rng
nu ni mn nga trn tay, chng ta s khoan khoi mt cht khi gi. Chng ta s cm thy
tt hn v thch th xut hin t . Tuy nhin, nu khng c mn v s nga bt u, th
s c nhiu thch th ln hn. Tng t, nu bm luyn vo vt v con ngi, hnh phc
xut hin th nh b. Nhng nu hon ton khng bm luyn, hnh phc ca chng ta s ln
hn nhiu.
Cc Phng Php Nhanh Chng Khc Phc Sao Lng
S i tr cho tm sao lng l tm tp trung. Ni khc i, tp trung thin nh l phng php
khc phc sao lng. C ba phng din tp trung thin nh khc nhau:
Tp Trung Thin nh ca Th Gian. C by kha cnh chun b hay khi u cho thin nh
ny, sau l bn trng thi dhyana (thin) v bn trng thi ca ci v sc. iu ny c
ngha bn trng thi thin nh xut hin t sc gii v bn trng thi cao hn xut hin t v
sc gii.
Tp Trung Thin nh ca Hinayana. T quan im ca Hinayana, iu cn thit trc tin
l thin nh v bn cht au kh ca th gian hin hu ny, ri trn s tp trung (thin ch)
v cui cng trn tr tu thu sut (thin qun thin minh st). T tr tu thu sut ny s
thin nh c m rng bao gm ba mi by yu t ca gic ng.
Tp Trung Thin nh ca Mahayana. Trng phi Mahayana bao gm hai truyn thng:
truyn thng Duy Thc, c v thy v i Asanga (V Trc) ca n ging dy, v
truyn thng Trung o c ging dy bi Nagarjuna (Long Th), Aryadeva (Thnh
Thin), v Shantideva (Tch Thin). S gii thch sau y i theo truyn thng t kinh sch
ca Ngi Shantideva, Bodhicharyavatara (Nhp B Hnh).
Tp Trung Thin nh Theo Trung o
Phng php thc hnh thin nh ca Mahayana l thin nh trc tip trn t duy gic ng.
Tuy nhin, pht sinh t duy gic ng ng cch, trc tin chng ta phi thin nh v
lng t i v lng bi. Mc d iu ny khng c dy trong Bodhicharyavatara, nhng iu
cn thit l trc tin phi thin nh v lng t i v lng bi.
Thin nh v Lng T i
Khi thin nh v lng t i, chng ta nn suy ngh v i tng thin nh ca mnh. i
tng ny phi l ngi khng c hnh phc. Trong th gian ny, khng ai s hu hnh
phc hon ton ngoi tr c Pht ton gic; tt c chng sinh ang sng khc u c mt s
hnh thc au kh. Do vy, s thin nh ca chng ta v lng t i nn hng trc tip n
h. Chng ta nn thin nh v ngi m mnh thng yu nhiu v sau xem mi ngi
ngang bng vi ngi .
V d, nu s dng m ca chng ta nh i tng thin nh, chng ta to ra nim v lng

t i n b v sau xem mi ngi ang sng u ging nh b. Nh mt la chn, nu
dng con chu, anh em, ch em hay ngi no gn gi vi mnh, chng ta to ra nim v
lng t i cho h, ri mi ngi u ngang bng vi ngi .
Lng t i c ngha ngi m chng ta ang thin nh phi c hnh phc v nhng nguyn
nhn gy hnh phc. Hnh phc ny phi thot khi cc nhim v bt thin; n l hnh
phc thun tnh. C c nguyn nhn hnh phc c ngha thot khi vic thc hin nhng
vic lm bt thin, l nguyn nhn ca hnh phc.
Thm vo , h phi c hnh phc v c hnh to ln. c hnh to ln c ngha khng ch
hnh ng thot khi nhim m cn bao gm ng lc lm vic cho li ch ca tt c
chng sinh ca Mahayana. Chng ta thin nh v ngi ny hay tt c chng sinh m
chng ta qun tng pha trc mnh u t c trng thi hnh phc v c hnh cng
nh cc nguyn nhn ca hnh phc, ngang bng vi c Pht ton gic t c.
Chnh c Pht ni rng li ch pht sinh t thin nh v lng t i l bao la v v i.
Nu chng ta ly chu bu cht y nhiu th gii v cng dng n cc bc gic ng,
chng ta s tch ly nhiu cng c. Nhng mt khonh khc thin nh v lng t i thm
ch cn ln hn s cng dng . V th, lng t i c li ch to ln trong vic tch ly cng
c v gip c cho chng ta v ngi khc.
Thin nh v Lng Bi
K tip, chng ta nn thin nh v lng bi, trc ht phi hiu ai nn l i tng thin nh
ca chng ta. Theo gio l ca c Maitreya, chng ta nn xem xt i tng ca mnh t
trong mi phm tr:
Nhng ngi c khao kht to ln hay bm luyn nhiu vo ngi khc.
Nhng ngi thc hnh c hnh nhng b chng ngi trong thc hnh . V d, ngi
ang thc hnh Gio Php nhng gp nhiu chng ngi nh b quy ri bi nhng tinh linh
hay khng th tch cng c m h d nh hon thnh.
Ngi cc ci thp b au kh to ln.
Ngi qu v minh. V d nh ngi lun tham gia vo vic bt thin nh ngi git g vt.
Ngi tin vo th gian hin hu ny em li hnh phc cho h v da vo lm vic.
Ngi i theo con ng sai, mt tn gio hay trit l khng th gip c h.
Ngi t c cc trng thi samadhi (i nh) hay trng thi nhp nh su, to ra
chng ngi to ln v s bm luyn ca h vo nhng t c.
Ngi thc hnh con ng sai v ngh rng h t c trng thi gii thot khi thc t li
khng c.
Ngi ang i trn con ng Hinayana.
Nhng B Tt cha hon thnh hai tch ly, cng c v tr tu.
Maitreya gii thch rng chng ta cng c th xem xt i tng thin nh ca mnh lin
quan n su loi ngi ngc li vi su hon thin. V d, nhng ngi khn cng v ngn
cn vic hon thin b th tr thnh i tng thin nh v lng bi ca chng ta. Tng t,
ngi ph gii th, ngi sn hn, li bing, tm sao lng hay tn lon, v ngu si cng
c th l i tng ca chng ta.
Theo c Maitreya, chng ta c th kt hp i tng thin nh ca mnh thnh hai nhm.
Trc tin bao gm nhng ngi th gian, v th hai l ngi ri vo cc oan ca nit bn
ni khc i l nhng ngi n lc t gii thot cho c nhn ca truyn thng Hinayana,
cha t c n, v khng th lm vic cho li ch ca nhng chng sinh khc. Chng ta
thin nh v h nh i tng ca lng bi v h rt kh t c trng thi gic ng y
v vin mn.
Chng ta c th chia xa hn nhm u tin thnh hai phm tr. Nhm u tin bao gm
nhng ngi ang to ra cc nguyn nhn gy au kh trong tng lai chng hn nh
ngi ang lm nhng vic bt thin to ln tch ly ti sn, hay ginh hnh phc cho
chnh h. Do hnh ng theo cch khng ng ny, h to ra nguyn nhn au kh trong i
sau hay cc kip tng lai, v chc chn h s ti sinh vo cc ci thp.
Phm tr th hai bao gm nhng ngi b kt qu ca au kh, c ngha hin nay h ang
kinh nghim au kh r rng. V d, iu ny bao gm nhng ngi trong cc ci thp nh
a ngc v ngay c ngi ci cao hn nh ci ngi. N cng bao gm ngi ngho kh,
ngi s nhng s vic nh tui gi, hay bnh tt, ngi b chia cch vi con ngi hay
vt m h mong c gn, v ngi mong mun c tch ri v con ngi hay s vt
gn bn. Do , nhm th hai nt chng ta c th thin nh bao gm nhng ngi khng th
tha mn khao kht ca h trong bt c cch no hoc nhng ngi sng trong hon cnh ti
t hay au kh.
Chng ta to ra lng bi nh th no? C ni rng lng bi xut hin nh kt qu ca vic nhn
thy au kh. Nh lp li vic quan st ngi khc ang au kh v thin nh v n, lng bi
cho h s khi ln trong tm chng ta. Chng ta phi kho st k lng trng thi au kh
ca ngi khc v thy cch h ri vo ba loi au kh ra sao (au kh ca au kh, au kh
v s thay i, v au kh ca bn cht c iu kin ta khp th gian ny). Thm vo ,
chng ta c th da vo v thy tm linh ging dy cc phng php sinh ra lng bi. khi
thy nhng trng thi au kh khc nhau, hy thin nh v chng, v cng tip nhn nhiu
gio l khi chng ta c th t ngi bn tm linh, s d dng pht sinh t duy v lng bi. nu
chng ta pht sinh trng thi ca lng bi trong i trc hay i ny, th vic pht sinh li
l iu hon ton d dng.
Phng php thin nh v lng bi l trc tin hy coi ngi chng ta thng yu nht
ngang bng vi mi ngi, nh m, con chu, ca chng ta, hoc ngi rt gn gi vi
chng ta. S dng nhng ngi ny nh i tng thin nh ca mnh, chng ta pht sinh t
duy v lng bi hng n h. S dng ngi chng ta rt yu mn l cn thit, v d pht
sinh suy ngh v lng bi cho ngi em li cm gic hnh phc cho tm chng ta. Nu c
thin nh v k th hoc ngi trong trng thi ngho kh chng ta c th cm thy s v
khng thch v ngoi ca h. V iu ny, chng ta khng th to ra mt tm bi mn.
Lng bi c ngha chng ta pht sinh t duy rng mi ngi phi c thot khi au kh v
cc nguyn nhn gy au kh (c ngha s pht sinh ca nhim v bt thin). Nhim v
bt thin sinh ra do chp ng, tin rng ci ti l c tht. Do vy, y chng ta to mong c
tt c chng sinh c th thot khi au kh v c bit l khng bm chp vo ci ti hay bn
ng, l nguyn nhn tht s ca mi au kh khc.
Li ch ca vic thc hnh lng bi l g? B Tt Avalokiteshvara trong mt kinh hi c
Pht, Ch thc hnh mt Php g c th ngang bng vi tt c thc hnh cng nhau? c
Pht tr li rng mt Php chng ta nn lun thc hnh v Php ny thc s l s kt hp
ca nhng thc hnh Gio Php l lng bi. Trong thc hnh duy nht ny, tt c gio l
o Pht u c thc hnh cng vi nhau. V c Pht dy rng lng bi tht v i, c ni
rng bt c khi no chng ta thc hnh Gio Php, n phi c thm nhun lng bi mi lc
trong lc bt u, gia, v lc kt thc. Lng bi l sui ngun, tinh hoa tht s ca mi
con ng.
Thin nh V T Duy Gic Ng
K tip, chng ta thin nh v t duy gic ng. iu ny c lm trong hai cch: thin nh
v vic chng ta v ngi khc u ging nhau ra sao, v thin nh v vic trao i hnh
phc ca chng ta cho hnh phc ca ngi khc.
TNH CHT NH NHAU CA TA V NGI KHC Khi thin nh v s ging nhau
gia mnh v ngi khc, chng ta nn ngh, chnh bn thn ti s tng hnh phc cho tt c
chng sinh trong th gian ny, v chnh bn thn ti s gii thot tt c chng sinh khi au
kh trong th gian ny. Khi bt c hnh phc no n vi chng ta, chng ta nn ngh, Cu
mong tt c chng sinh u c c hnh phc ging nh ti c by gi. Bt c lc no b
au kh chng ta ngh, Cu mong tt c chng sinh c thot khi loi au kh m ti
ang kinh nghim by gi. Trong cch ny, chng ta ngang bng mnh vi tt c chng sinh
tng hnh phc cho h v gii thot h khi au kh. Chng ta nn thin nh v quan
nim nh nhau ny nhiu ln cho n khi n tr thnh t duy mnh m. Mt khi quen thuc
vi quan nim chnh ta ngang bng vi ngi khc, chng ta c th bt u thin nh v
vic trao i ca mnh cho ngi khc.
TRAO I BN THN MNH CHO NGI KHC Chng ta c th thin nh v vic
trao i hnh phc ca mnh cho ngi khc qua phng php ngn v m rng:
Phng php rng. Ni chung, khi thy ngi hn mnh chng ta ghen t vi h. Chng ta
ngh rng h ngc i mnh, h khng c lng bi cho chng ta, h xem thng chng ta, h
ph phn v trch c chng ta v nhiu vic. Chng ta ngh rng l do duy nht h lm iu
ny v h xem chnh h ln hn chng ta. Trong cch ny, chng ta to ra ghen t vi ngi
trn mnh. Chng ta cm thy phi ht sc cnh tranh vi ngi cng trnh nh mnh.
Chng ta ngh rng mnh phi cnh tranh vi h trong mi cch mnh c th khin h khng
bao gi hn mnh c. Khi ngh v ngi thp hn mnh, chng ta cm thy rt kiu ngo
v h thp km hn v khng c x bnh ng vi h. Chng ta xem thng h theo nhiu
cch.
thc hnh thin nh trao i (trao i bn thn mnh cho ngi khc), chng ta phi o
ngc hay t b loi suy ngh ny n ngi khc. Vi ngi chng ta ghen ght k,
chng ta i v tr ca mnh vi h; ngha l chng ta t chnh mnh v tr cao hn h. Lm
iu ny chng ta to ra s k vi ngi cao hn by gi l chnh chng ta. Khi thy
hu qu xu to ra do s k, chng ta mun t b quan nim v trao i n, thay v k,
chng ta cn t b n.
Vi ngi chng ta lun cm thy kiu mn, chng ta trao i v tr thp hn. Chng ta tr
thnh thp km v h trn mnh, xem thng chng ta vi s kiu mn. Ging nh chng
ta kiu mn v xem thng h, by gi nhng ngi ny xem thng chng ta.
Chng ta cng trao i v tr vi ngi ngang mnh, ngi m chng ta lun cnh tranh. Sau
chng ta bt u canh tranh vi chnh mnh.
Vi thin nh ny, chng ta c gng lm li ch cho ngi khc, bi v suy ngh v li ch
ca h nh ca chnh mnh. Ton b phng php trao i chnh mnh cho ngi khc c
gii thch chi tit trong chng tm ca quyn Bodhicharyavatara.
Phng Php Ngn. Hnh thc ngn gn ca vic trao i chng ta cho ngi khc l hnh
dung rng mi hnh phc v cng c chng ta c u em cho tt c mi ngi ang sng
trong th gian ny, v chng ta nhn v mi au kh, bt thin, v khng hnh phc ca h.
Chng ta mong c rng tt c hnh phc v cng c ca mnh s ri xung ngi khc v
tt c au kh, bt thin v khng tha mn s ri xung chng ta. iu ny to ra mt thin
nh v i v vic trao i chnh mnh cho ngi khc, v cng c pht sinh t bao la
khng th tng. Nagarjuna ni rng nu chng ta c th to mt hnh thc hay trng thi v
cng c khi ln t s trao i ny ngay c ch trong mt khonh khc, s thm ch cn ln
hn c bu tri ca tam gii hin hu.
Chng ta hon thnh thin nh trn t duy gic ng nh thin nh nhiu ln v vic lun
cho hnh phc v li ch ca chnh mnh cho ngi khc h c th t trng thi gic ng
y v vin mn. Dc theo con ng, chng ta cng lun cho h mi hnh thc hnh
phc trn con ng n gic ng ca h v mong c mi au kh ca h s ri xung
chng ta.
Khi thc hin s thin nh trao i nhiu ln, chng ta s c kh nng hon thnh thin nh
tht s v t duy gic ng. lm nh vy, chng ta phi thy sai lm ca vic lm li ch
cho ring mnh v hiu c li ch to ln ca vic lm li ch cho ngi khc. iu ny s
gip to ra t duy gic ng v lm chng ta c th thnh tu thin nh.
chc chn rng t duy gic ng khng b thay i, chng ta nn kho st cn thn mc
ch chn chnh v li ch ng sau n. Chng ta s thy rng qua nhiu kip sng chng ta
ch lm vic cho li ch ca chnh mnh, cha bao gi suy ngh gip chng sinh khc, v
iu duy nht chng ta c c trong i ny l nhiu dng au kh khc nhau. Chng ta
cha tng c th t c hnh phc m mnh lun tm kim. Chng no cn lm vic v li
ch v tm kim hnh phc cho ring mnh, chng ta s khng bao gi c th t c hnh
phc. Thay vo chng ta s ch b au kh nhiu hn. Khi hiu rng ch qua s lm vic
cho li ch ngi khc khin chng ta c th c c mi trng thi tht s ca hnh phc,
chng ta s hiu c mc ch ca nh gic ng.
tp trung nh gic ng trong tm, chng ta phi lun kho st trng thi ca tm mnh.
Ni khc i, chng ta nn to ra s theo di trong chnh mnh thy nhng g chng ta ang
lm. Do vy, khi xem xt chnh mnh v thy chng ta c iu g c th li ch ngi khc,
chng ta nn tng n cho h. Nu tr thnh keo kit v ngh rng chng ta mun n cho
chnh mnh, chng ta phi r b tnh keo kit ca mnh, bi v bit nh lm nh vy chng ta
c th lm li ch ngi khc.
Tng t, khi ghen ght, chng ta nn khc phc tnh k ca mnh n ngi khc. V d,
khi ngh ngi khc hnh phc hn mnh, chng ta nn chuyn s k ny chng li chnh
mnh thay v chng ngi khc. Chng ta nn ngh, Ti tht hnh phc. Ti c tht nhiu
hnh phc so vi ngi khc. Ti gii hn ngi khc. Sau , chng ta to ra suy ngh
k hng v s hnh phc v gii hn ca chnh mnh hn l n ngi khc.
Chng ta nn kho st v t hi thy nhng g mnh ang lm. V d, chng ta nn t hi
liu nhng g chng ta ang lm qua thn, khu v ca mnh c a chng ta xung ci
thp hay khng, hay liu chng ta c trn con ng sai khng. Chng ta t hi chnh mnh
thy chng ta ang hnh ng ra sao trong th gian ny.
Chng ta cng nn t hi thy liu chng ta c ang thc hnh ng cch khng. Nu c
ngi lm hi, chng ta khng nn ngh rng vic tn hi l do ngi khc gy ra. Thay vo
, chng ta nn bit rng mnh ang kinh nghim au kh l do nghip ca chnh chng ta.
Khi hnh ng chng li ngi khc, chng ta nn ngh, By gi ti ang lm iu ny l
khng ng. Chng ta cn kho st n cn thn v ni ln ra cho chnh mnh hay ngi
khc rng chng ta to sai lm t mnh c th dng li.
Nu c ngi khen ngi chng ta, ngay c nu s khen tng l ng, chng ta nn trao i
cc phm tnh ca chnh mnh cho ngi khc. Do vy, thay v cm thy kiu ngo v nhng
phm tnh mnh c, chng ta nn em tng nhng phm tnh ny cho ngi khc v nhn v
cc phm tnh ca h, thm ch d h thp km hn mnh. Chng ta nn tin rng nhng phm
tnh ca chng ta u tht s thuc v ngi khc, v cc phm tnh yu km ca h thuc

v chng ta.
Thm ch nu c nhng phm tnh c bit no , chng ta phi nhn ra rng chng v
thng. y l phng php tiu tr bt c s kiu mn no c th khi ln. Ngoi ra,
chng ta khng nn ph by hay l ra cc phm tnh ca mnh m hy che du n. Chng
ta khng nn kiu mn v cc phm tnh tt ca mnh.
Tm li, chng ta thy rng tt c au kh chng ta c trong th gian ny u c to ra bi
s c gng t hnh phc v li ch cho ring mnh, v chng ta lm iu ny qua s t
yu mn mnh. Li ch duy nht chng ta t c t mi n lc ny l sinh vo su ci hin
hu. Do vy, nu chng ta tht s mong c t ti trng thi ca Pht qu, cch duy nht l
lm vic cho li ch ngi khc. Do loi b s t yu mn mnh v bt u yu thng ngi
khc nh thng chnh mnh, chng ta s c th hon thnh con ng v t c li ch
cho chnh mnh v ngi khc.
Theo ngi Ty Tng, ch thin nh c ngha tp cho quen. C ngha nhn iu g v
lm n thnh thi quen, tp cho quen hay lm quen thuc tm chng ta vi cch suy ngh no
. V d, nu chng ta t tp cho quen vi quan nim ca nh gic ng, th n tr thnh
thc t trong tm mnh. c Pht ni rng nu chng ta ch ly mt cu k ca gio l Ngi
v t mnh hon ton p dng hc tp, suy ngm, v thin nh v n, n s tr thnh
khuynh hng quen thuc v chng ta s c th thnh tu mi gio l ca Ngi.
thnh tu thin nh tp trung v lm n tht s hon thin trong tm, chng ta phi hon
thnh bn phm tnh ca thc hnh v t b by bm luyn to chng ngi cho n.
Khi kho st s li ch ca thin nh, chng ta thy rng chng hin hu trong i ny cng
nh trong cc kip sng tng lai. Trong i ny, chng ta s c kh nng t tm trong
trng thi ch tm mt im. Chng ta s c th khc phc cc nhim th nng ca tham,
sn v si; iu ny cng nh ct t u khi thn th, nhng chng ta khng th tiu dit
gc r ca nhim . Chng ta cng s c th an nh v gim bt tn lon trong tm. Chng
ta s c th lm cho tm php th gian ngang bng nhau, nh t duy v hnh phc v au
kh, v s khng bao gi mun bt c th g v vic tiu tn ca ngi khc. Thay vo ,
chng ta s thy mi s trong trng thi thanh thn. Chng hn, phn ln chng ta thng hy
vng c iu g v s hi mt i ci g . Do thnh tu thin nh, mi hy vng v s
hi ny c ngang bng nhau v chng ta khng b cc cc oan nh hng. Chng ta cng
s c kh nng em hnh phc v hoan h vo thn v tm mnh. Chng ta s c c cc
trng thi khc nhau ca nng lc huyn diu, nh c th bay, nhng kh nng siu nhin,
nh l c c t tng ngi khc; v nhng trng thi siu t nhin khc nhau hay thc
cao hn. Con ngi s rt thch chng ta.
Nu thnh tu thin nh trong i ny, chng ta s c quyn nng huyn diu hay thc
siu nhin trong cc i tng lai, s d dng t c cc trng thi khc nhau ca thin
nh hay samadhi.
Khi chng ta t n trng thi ca Pht qu, bn thanh tnh l mt s phm tnh ca
Pht qu s xut hin. Thanh tnh v thn c ngha c Pht ton gic c th sinh, tr, v
ri th gian ny theo mun. Thanh tnh v i tng c ngha c Pht c th hon thnh
nhng s k diu khc nhau li ch ngi khc, nh kh nng ha hin cc s vt khng
hin hu hay lm cho s vt hin hu bin mt. Thanh tnh v tm c ngha c Pht c th
thnh tu mi trng thi ca samadhi m Ngi mun, v thanh tnh v tr tu c ngha c
Pht bit mi th c bit trong th gian ny.
19
Jetsun Rinpoche Dragpa Gyaltsen
Bi Ca Thm Hi V Th Cht Lnh Mnh
Con nh l di chn ch guru cao qu,
Khi ch ging gii v lch s ca hon cnh,
V con c nhiu mi lin h nghip,
Chng con thm tra v sc khe khi gp vo bui sng v chiu,
Chng con thm tra v sc khe khi khi hnh n cc ni khc,
Chng con thm tra v sc khe khi quay li t cc ni khc.
Nu sc khe tt, ngi ta hoan h,
nhng c mt vi cn nguyn l thuc v sc khe,
v c nhiu nn tng ca bnh tt trong thn huyn ha.
ging b khn nhiu trong ting ni ca ngi ta;
l c nhiu au kh trong s trong sng ca tm
thn v tm b cc i tng ca yu v ght chim hu;
nhng hot ng da trn khi nim s chng bao gi c thi gian c hon tt,
l khim khuyt ca vic sinh lm ngi trong samsara.
Nu gii thot khi samsara, l hoan h,
nhng c mt vi cn nguyn l thuc t samsara.
Mc d bn tnh thc ti ca s vt
c th l rng khng, khng hin khi,
bi v du vt dy c ca m m v
bm chp vo s vt khng c ct t t gc,
trong phm vi trng rng ca ba ci samsara (lun hi),
cn lc ca ba v nm c gia tng,
vo ci ca nhng hnh ng bt thin khc nhau, lm
ngn la to ln ca cc au kh khc nhau bng chy,
thiu ra tro ci cy ca tm bn nguyn ngi ta,
khin mm b tm thnh tro bi.
Bnh xe au kh ca su ci,
quay lin tc, tng t vi bnh xe la.
ng dy ca sinh, gi, bnh v cht
b thi gian thng tr v lp li.
Trong ngc t, vo bt c lc no ngi ta chng th gii thot,
Nh mt t nhn, tm b giam hm ca ngi ta tht khn kh.
C lng bi cho ngi khng th gii thot vo bt c lc no,

d c lng bi, li khng c phng php thc hin;
d c phng php, li khng c hnh gi.
E ma ho! Chng sinh ang sng b nhim !
Bi ca v kinh nghim ca Palden Sakya
Jetsun Rinpoche Dragpa Gyaltsen.
Bi Ca Hnh Phc
Con khn cu s ban phc ca c Guru
m thn Ngi l bn th ca tt c ch Pht.
C tr ni ho lnh, con suy ngh
Hin nay, bt c nhng g con ang suy ngh u l o tng,
con khng hnh phc nn con hnh phc.
t c thn ngi kh c l cc lc;
gp c Gio Php1 Mahayana l cc lc;
tin cy vo v guru ch thc l cc lc;
gp c Gio Php2 Vajrayana l cc lc;
c chn mui theo phng php ca tantra l cc lc;
bo v nguyn v samaya (gii) l cc lc;
thin nh v yoga hai giai on3 ca o l l cc lc;
thc hnh hnh thm su l cc lc.
Tm khng b tn hi bi cc i tng hin nhin;
v nhng i tng khng c ct ty ny u khng tht,
ging nh s phn chiu ca hnh tng trong gng;
mc d ngi ta hnh ng vi bm chp, n vn khng c thc cht,
ba i tng cng tng t nh vy (mi, v, v c hnh tng).
Bt c m thanh no nghe c u tng t nh ting di;
mc d ngi ta hnh ng vi tham dc v sn hn, n vn khng c thc cht,
ngoi ra tm thc xc nh rng bt c nim tng no u l o huyn;
trong trng thi ca o huyn, l cc lc.
Mc d tm kim au kh, u khng tm thy;
bn tnh ca iu l i cc lc;
Trong trng thi hp nht l i cc lc.
Khi khng th t b samsara,
Cc hnh gi, ng pht sinh t duy t b (samsara).
V Pht qu khng th c thnh tu,
Cc hnh gi, ng pht sinh t duy thnh tu (Pht qu).
Hiu bit v s khng hin hu ca lun hi v nit bn
l ci thy bt kh phn ca lun hi v nit bn;
trong trng thi bt kh phn l cc lc
hnh gi no hiu theo cch ny,
Mc d khng c g thc hnh, u l thc hnh tinh tn!
Mc d khng c g thin nh, u l thin nh tinh tn!
Mc d khng c g bo v, u l bo v samaya (gii nguyn)!

Nu hiu c theo cch ny, l cc lc.
Ta cng trong trng thi .
Con trai, ngi cng nn an tr trong trng thi .
t c gic ng khng th t,
Pht qu khng th c thnh tu
hin hu trong tm chnh con ngi;
Tm khng bun kh nn n hnh phc.
y l upadesha cao cp ca Jetsun
v cng c Yeshe Dorje cu khn;
cu mong gic ng cao nht c t n
vi n lc vit bi ny ca ti.
Bi ny c vit bi Ngi Jetsun Dragpa Gyaltsen trong lc khe mnh ti Cung in ca
Palden Sakya vo thng gia ma h nm con th ci st (1171).
Bi Ca V Su Mn Nguyn
Vi chng ta ngi thc hnh Gio Php tm linh thing ling,
Nh mt h tr, s mn nguyn c pht sinh bi Tam Bo.4
Nh ni c tr, s mn nguyn pht sinh do mt lu bt.
Nh bn ng hnh ang sng, s mn nguyn c pht sinh bi cc bn tn c nhn.
Nh bn ng hnh m lun, s mn nguyn c pht sinh do tng nim.
Nh s bo v, s mn nguyn c pht sinh bi cc bn tn c nhn.
Su mn nguyn5 c dy bi Ngi Jetsun Rinpoche.
Ch Thch
1. Mahayana l con ng ca o Pht, t nn tng trn B Tt nguyn, khao kht t
Pht qu vin mn cho li ch ca tt c chng sinh.
2. Vajrayana l con ng ca Pht gio v cc phng php c bit t nn tng trn vic
nhn c abhisheka, tc gieo trng ht ging Pht qu trong ng un ca mt ngi.
3. Hai giai on ny l yoga to thnh, hay pht trin chnh mnh thnh thn tng bn tn,
v yoga hon thin, hay thc hnh vi cc nguyn t trong c th kinh mch, nng lng,
v cc git.
4. Tam Bo l Pht, Gio Php, v Tng on.
5. Mt dng ca bi ca ny b mt, n xut hin trong ln xut bn Derge nm 1736 ca
kinh sch phi Sakya.
20
Bi Ca Tn Dng Nhim V
Con quy y cc guru thing ling

v cc bn tn c nhn ca ba thi.
y l s m t v suy ngh khch ng (tro c tn lon)
vo thi im khi nim khng c kim sot din ra.
C hai ngi c nim tin mong c thc hnh Gio Php
v ngi c nim tin i vo Gio Php
nhiu nim tng lan man khi ln
do suy ngh v hai loi ngi ny.
Trc tin, qu thc c nhiu loi ngi trung thc,
nhng nim tin ca mt s l tm pho v tr con,
nim tin ca mt s ngi l hnh th l,
nim tin ca mt s l v tinh linh v hn ma,
nim tin ca mt s ngi l t tri tim.
Trc ht, nim tin tm pho tr con :
nim tin c khi dy, ngi ta ct tc1;
b mt nim tin, h thc hin Php th gian2;
h n v ri b [vi Gio Php] nhiu ln.
V thc hnh khng c lm vi s thm xt ng cch
liu khng c loi nim tin tm pho tr con ny c hay khng?
Mt s nim tin vo hnh th l:
trc tin, l khng thm tra ngi bn tm linh,
nhp vo ca ca bt c ngi no,
khng bit thc hnh iu g, h b lc li trong hnh th tc.
i khi, c tr ni ho lnh,
ngi trn nh ba ngn ni, khng c g thin nh.
Thnh thong, ni ph th ng c,
ngi ta b lc li trong hnh th tc gia m ng.
h h thn v hc tp v tr gii
liu khng c loi nim tin v hnh th tc ny c hay khng?
Mt s ngi tin vo tinh linh v ma qu:
i vo Gio Php li thc hin hnh th l,
h lm tr gii tr cho ngi bnh thng;
h l i tng ca s thm xt ph phn ca cc bc cao hn
nguyn nhn ca s hy hoi chnh mnh v ngi khc;
to cho Gio Php mt l do l ngu xun.
liu khng c loi nim tin vo tinh linh v ma qu ny c hay khng?
Nim tin pht sinh t y lng:
trc tin, hy khi dy nim tin trong sng,
vi suy ngh c mun thc hnh Gio Php;
ng nn vi v thiu kin nhn.
Vo lc khi u, hy tm kim ngi bn tm linh (thin tri thc),
ngi s hu gii nguyn v tr gii,
ngi rn luyn trong ngha ca sutra v tantra,
ngi s hu b tm.3
bt c h u, hy theo sau gn gi;

thc hnh hnh theo cch h dy.
V nhng ngi i vo Gio Php vi nim tin
h bo v gii lut nh th no?
Khi khng lng nghe, khng c tinh ty;
c mt s ngi lng nghe sut c i;
li khng thin nh, vy s lng nghe c li g cho tm?
Mt s ngi thin nh khng lng nghe;
khi khng lng nghe, th chng c g thin nh.
Mt s ngi, khng c nim tin, li thc hin hot ng4 v phng php5
vy gieo trng tm Php th gian c li g?
Mt s ngi c nim tin, tm mt ni thc hnh
nu iu c gii thch chi tit, n ging nh vy:
mt s i n Bodh Gaya,6
c nhiu ngi khng phi tn Pht Bodh Gaya;
cng chng c s thnh tu no dnh cho h.
C nhiu k cp nguy him trn ng ph
Khi b ct c, ngi ta cht vi li dao hi tic.
Mt s ngi du hnh n sng bng Kailash7;
c nhiu dn du mc Kailash,
dn du mc thc hin nhiu iu bt thin.
Khi b git bi tuyt l, h s cht vi li dao hi tic.
Mt s du hnh n Tsari Tsagong,8
mt phn ca vng t y ngi Monpas9 man r;
thm ch m thanh ca danh hiu Gio Php khng hin hu;
Khi b git bi tinh linh v ma qu, h s cht vi li dao hi tic.
Ging nh vy v cn na, nhng cu chuyn ny l v s.
ng tm kim nhiu ni chn thc hnh.
Hy thin nh trong ni ho lnh cng vi hon cnh c li,
s hu s t tin ca hai giai on.
Bt c khi no an tr trong cung in ca Akanistha10;
ngi bn gip h l v bn tn ring ca hnh gi;
hnh gi n v ung bt c th g u l thc phm ca amrita.11
ng tm kim mt ni bn ngoi thc hnh
l samaya uyn thm ca Vajrayana;
khng th ht nh bi ca, nn hy n sang mt bn.
Ni c ng ca con, cung in ny, Palden Sakya,
tng t vi Akanistha (Tri Sc Cu Cnh).
Ni phng ng, Trachung Ganga,12 vi ca voi,
l nh ca c Akshobhyavajra,13
ng cu vt chng sinh ang sng qua s hp nht.14
phng nam, ti Khau Tsangpo,15 nga bu,
l nh ca c Ratnasambhava,16
bc tha mn nguyn c ca chng sinh ang sng.
Trong phng ty, Chumig Dzinkha,17 u con cng,

l nh ca c Amitabha,18
bc hng dn chng sinh ang sng n Gio Php.
Ni phng bc, Phunpo Ri,19 cnh ca chim garuda (kim x iu),
l nh ca c Amoghasiddhi,20
bc thnh tu li ch ca chng sinh ang sng.
t Trng21 ging nh u s t
Palden Sakya, thn s t,
l nh ca c Vajradhara,22
bc tha mn mong c ca cc chng sinh ang sng trong su ci.23
theo cch , trong cung in ti cao ca Akanistha,
Ta, yogin ca Vajradhara, l cc lc,
Ta, yogin ct t s pht trin, l cc lc.
Ta cc lc v o gip rn chc ca tr tu mantra.24
Ta cc lc v s hu kho tng upadesha.25
Ta cc lc v s hu s t tin ca ci thy (kin).
Ta cc lc v c bao quanh bi hng ro samaya.
Ta khng khoe khoang chnh mnh.
Trong cch ny, v gip d mi ngi,
khng lang thang khp ni,
khng th hin c sinh lm ngi qu bu li v dng,
khng th hin thn th v cuc sng v dng;
nu hiu bit hy c tr ni ho lnh;
nu khng hiu bit hy da vo v guru (o s).
Mt cch, hy em tinh tn vo thc hnh
khng lng ph nim tin.
Bi ca ngn v suy ngh khch ng ny
c truyn bi Yeshe Dorje trung thc,
v cng c gi ti Shunpa Gomton.
Bi ca ht khi ci trn lng chin m!
Ch Thch
1. iu ny m ch phn ct tc ca nghi l th quy y.
2. Php Th gian bao gm nhng hot ng ch nh hng cho i ny.
3. B tm l mong c t gic ng cho li ch ca tt c chng sinh.
4. Cc hot ng l an nh, tng trng, quyn nng, v tiu dit.
5. Phng php l s thc hnh sadhana (nghi qu) ca Kim Cng Tha.
6. Mt ni n ch c Pht Shakyamuni t Pht qu vin mn.
7. Mt ngn ni Himalaya linh thing pha ty Ty Tng, ni cc tn o Pht, o Hi
v o Bonpo hnh hng.
8. Tsari Tsagong vng ng nam Ty Tng, gn n .
9. Monpa m ch cc b lc bn a c tr vng quanh Tsari.
10. Akanistha l ci tnh ca Bo Thn Pht an tr.
11. Amrita (cam l) l thc phm v nc ung linh thing.

12. Mt ngn i pha ng Sakya.
13. Akshobhya (Pht A Sc Bt ng Pht) l v Pht thin hng ng.
14. S hp nht ca trong sng v tnh khng.
15. Mt dng sng pha nam Sakya.
16. Ratnasambhava (Pht Bo Sanh) l v Pht thin hng nam.
17. Mt dng sui hng ty Sakya.
18. Amitabha (Pht A Di ) l v Pht thin hng ty.
19. Mt ngn ni pha bc Sakya.
20. Amoghasiddhi (Bt Khng Thnh Tu Pht) l v Pht thin hng bc.
21. t Trng, hay Sakya, m ch c im a l ni bt nm bn sn i trn th trn.
22. Vajradhara (Pht Kim Cng Tr) y m ch bo thn ca v guru.
23. Su ci l: tri, ngi khng l (a tu la), ngi, sc sinh, ng qu, v a ngc.
24. Cc mantra tr tu l s kt hp vi tr tu bn tn.
25. Upadesha l cc hng dn uyn thm cho thc hnh.
21
Bi Ca V Tm Thc Hnh Ca Gic Mng
Con nh l n ch guru.
Th trn, dinh th, ch
l nhng ni m nga hoang ca tm i rong,
v ngi ci, s sng sut l d v
dy cng (s km ch), s tr vng, l yu
khng kim sot c nga hoang,
chy v chy trn cnh ng ca nghip xu,1
ngi ta liu mng ri vo vc thm ca au kh.
Ging nh th hoang b thng,
c tr ni ho lnh thc hnh.
Nu gp g nhiu, nhng tranh ci s gia tng.
Ging nh k ngoi gi th ca mt ph n tr,
c ng ni hiu qunh v thc hnh.
Th nht, c c mn phi ca tu s,
th hai, hiu r vic bt ca tp th Tng on,2
th ba, s cng dng ca ngi nam, v n ho tm;
ba iu ny u l thc phm dng cng ca cc mara;3
hy thc hnh Gio Php trong cch ca ngi khng tham dc.
Th nht, qu bm luyn vo hnh tng,
th hai, qu bm chp vo ti sn v cc s hu,
th ba, qu tham mun thc n v ung;
ba iu ny l bnh phnh trng ca i thin gi;

hy ly thuc x mnh ca tm khng chp bm;
thc hnh Gio Php theo cch ca tr th.
Th nht, say sa lm hi s tnh gic,
th hai, tht lm hi lng bi,
th ba, ph n lm hi danh ting;
ba iu ny l khi u ca cc i thin gi;
hy nhanh chng c c ngi cu ca s t b;
thc hnh Gio Php theo cch ca ngi mt tr.
Th nht, thc hin nghi l cho vic xu c,
Th hai, [nghi l] gia tng s thm mun giu sang,
Th ba, kim sng sai tri bng ngh coi bi;4
ba iu ny l con ng lm lc li cho cc i thin gi;
nhng cng dng nn c hiu nh ma qu;
hy thc hnh Gio Php theo cch ca ngi khng c s quen bit.
Th nht, ch an tr trong cc lc ca tnh lng,
th hai, kinh nghim v [ca cc lc] tng t nh s v minh,5
th ba, thin nh tnh khng m khng c lng bi;
ba iu ny l li ra sai lm ca cc i thin gi;
ging nh chim Garuda6 v i bay vt vo bu tri,
hy thc hnh Gio Php trong cch ca s hp nht [tr tu v phng tin].
Th nht, ngi t c s sng knh,
th hai, cc thn nhn c mi ni kt nghip,
th ba, cc anh ch em s hu samaya7
khi h xut hin, nn gp g vi s thn mt.
Hin thi, khng c cm gic mnh m,
hy thc hnh Gio Php trong cch ca gic m.
Bi Ca v Tm Thc Hnh ca Gic Mng.
Ch Thch
1. Karma m ch nhng hnh ng ca thn, khu, v cc kt qu ca n.
2. y l i din cho Sangha, c ngha tt c ai gi gn gii nguyn o Pht.
3. Mara (ma vng) l nhng th lc em chng ngi cho vic thc hnh Gio Php.
4. Thing ling v cn na.
5. Dng ny m ch li lm ca vic bm luyn vo cc lc ca thin ch.
6. Garuda l vua cc loi chim.
7. Cc hnh gi ca Vajrayana nhn abhiseka (qun nh) ca cng v guru.
22
T Sutra Avatamsaka
Vua ca cc Bi Nguyn Cao Qu
Khao Kht cc Vic Lm Xut Chng
PHIN DCH bi Tulku Thondup
Harold Talbort BIN SON
Con nh l n c Manjushri thanh xun

By Chun B cho vic Tnh Ha Tm Thc Hnh Gi
1. NH L
Con nh l vi thn, khu v thanh tnh n tt c ng s t ca nhn loi (ch Pht)
trong mi phng v ba thi ca th gian.
Nh nng lc ca s khao khc v cc vic lm xut chng ny, con ha thn nhiu v s
nh tt c vi trn trong th gian, hon ton nhn bit s hin din ca v lng ch Pht; con
nh l n tt c cc Ngi.
Con qun tng rng trn mt vi trn hin din nhiu ch Pht nh nhng vi trn trong v
tr, ng gia ch B Tt, trn y ton b v tr vi nhng hin thn Pht.
Con tn thn tt c ch Nh Lai [ch Pht], din t c hnh nh bin, khng th cn ca
cc Ngi vi ging ni v m iu du dng nh bin.
2. CNG DNG
Con cng dng n ch Pht nhng bng hoa, trng hoa, m nhc ca nhng nhc c,
hng thm, du thm, mn trng, v n tt p nht.
Con dng cng n ch Pht y o v hng thm, du thm cao nh Ni Tu Di, tt c u
c by bin hon m.
Nh nng lc nim tin ca con v cc vic lm xut chng v sng knh n ch Pht, con
nh l v dng hin nhng cng dng v song v bao la ny n tt c cc ng Chin
Thng.
3. SM HI
Con sm hi [tnh ha] mi v tt c vic lm bt thin vi phm vi thn, khu, v v
tham, sn, v si.
4. HOAN H
Con hoan h trong tt c vic lm cng c c thc hin bi ch Pht cng nh ch B
tt, Pht c Gic, A La Hn, cc bc ang trong Con ng Rn luyn, nhng bc khng
cn cn rn luyn, v tt c chng sinh trong mi phng.
5, THNH CHUYN PHP LUN
Con khn ni cc bc bo v gic ng, t Pht qu v thot khi nhng bm luyn qua
cc giai on gic ng v cc bc ta sng mi phng th gii, chuyn Php lun v song.
6. CU KHN PHT TR TH
Vi hai tay chp li, con cu khn cc bc c nh nhp nit bn hy tr li th gian,
trong cc nin k nhiu nh nhng ht bi trn tri t, cc Ngi c th li ch tt c
chng sinh.
7. HI HNG
Bt k cng c no con c c nh vic nh l, cng dng, sm hi, hoan h, thnh
chuyn Php lun, v cu khn Pht tr th, con xin hi hng tt c cho nguyn nhn t
Pht qu [cho tt c chng sinh]
Khao Kht Tht S
1. KHAO KHT V QUAN IM THANH TNH
Cu mong tt c ch Pht qu kh v hin ti trong mi phng c cng dng.
Nhng v cha n, cu mong nguyn c ca h c thnh tu v cu mong h nhanh
chng t gic ng.
Cu mong mi phng th gii tr nn hon ton thanh tnh cng khp. Cu mong th gian
c trn y ch Pht n nhng cy b v vi cc con trai [ch B Tt] ca ch
Pht.
Cu mong tt c chng sinh trong mi phng lun c hnh phc v mnh khe. Cu
mong h c c nhng hon cnh thun li t c mc tiu ca Gio Php v cu
mong c mun ca h c thnh tu.
2. KHAO KHT KHNG QUN B TM
Cu mong con c th nh li nhng kip sng trc ca con trong khi rn luyn v s gic
ng. Cu mong con lun t b cuc sng th tc trong tt c s sinh v cht lin tip ca
con.
Cu mong con hon thin nhng vic lm xut chng v lun tham gia vo cuc sng khng
gn nh ca o ngha lin tc khng thiu st, trong du chn ca ch Pht.
Cu mong con c th truyn b Gio Php trong mi ngn ng ca ch thin, rng, yaksha
[d xoa], kumbhanda, v nhn loi.
[V th] cu mong con iu phc tm mnh v kin nh t p dng su hon thin, khng
bao gi qun quan im gic ng. Cu mong con thot khi mi vic lm bt thin v c th
chng ngi con ng ca con.
3. KHAO KHT THOT KHI NHNG NHIM
Cu mong con thot khi nghip, cm xc phin no, v nh hng ca Mara trong lc i
qua th gian, ging nh hoa sen khng b nhim d t nc hay mt tri, mt trng chuyn
ng trong bu tri khng gp cn tr.
4. KHAO KHT DN DT CHNG SINH N HNH PHC
Cu mong con gim bt hon ton cc au kh ca nhng ci thp trong tt c cc phng
v khp b rng ca t nc. Cu mong con c th em hnh phc v lo liu li ch cho tt
c chng sinh.
5. KHAO KHT O GIP CA S HI HNG
hon thin cc vic lm gic ng, cu mong con c th phc v tt c chng sinh theo
nhu cu ca h bng gio l v tip tc theo ui cc vic lm xut chng trong tt c Kip
[aeon] tng lai.
6. KHAO KHT I CNG CH B TT KHC

Cu mong con kt hp vi cc bn ng hnh, ngi cng chia s cc thc hnh tng t vi
con, v cu mong c mun ca con c ging nh s thc hnh thn, khu, v con.
7. KHAO KHT C CC V THY C HNH V LM HI LNG CC NGI
Cu mong con lun lin kt vi cc thin tri thc, bc dy cho con cc vic lm xut chng,
v cu mong con khng bao gi lm tm cc Ngi tht vng.
8. KHAO KHT C THY V PHC V CH PHT TRONG THN NGI
Cu mong con lun thy ch Pht c cc B tt bao quanh mt i mt v khng mt mi
trong tt c Kip tng lai. Cu mong con lun dng hin cc Ngi vi nhng cng dng
tuyt diu.
9. KHAO KHT BO TN GIO PHP
Cu mong con lun bo tn Gio Php linh thnh ca tt c ch Pht v ta sng cc vic
lm ca s gic ng. Cu mong con rn luyn trong nhng vic lm xut chng mi Kip
tng lai.
10. KHAO KHT C C CC KHO TNG KHNG TH CN
Qua nhng ti sinh trong mi trng thi ca hin hu, cu mong con thu thp v s kho tng
ca cng c v tr tu; cu mong con tr thnh kho tng khng th cn ca mi c hnh
ca phng tin thin xo, tr tu, thin nh, v gii thot.
11. KHAO KHT NHIU PHNG TIN KHC NHAU BT U CC VIC
LM XUT CHNG
a. Bt u ci Thy v ch Pht vi ci Tnh ca cc Ngi
Cu mong con lun thy cc ci tnh nhiu nh nhng vi trn trong th gii, vi ch Pht
phi thng ngi gia ch B tt trong mi ci tnh , v cu mong con thc hin nhng
vic lm gic ng vi cc Ngi.
Cu mong con c th thy khp ni, thm ch trn u mt si lng, i dng ch Pht ca
ba thi v mi phng, vi ci tnh nh bin ca cc Ngi cho i dng ca cc Kip;
cu mong con hon ton i vo vic lm gic ng [trong mi ci tnh ].
b. Bt u s Ch tm v Ng ca ch Pht
Cu mong con ch tm vo ng ca ch Pht, m mi ch u l ging ni thanh tnh ca tt
c ch Pht v mt bin ngn ng thch hp chnh xc vi nhu cu ca tt c chng sinh.
c. Bt u s Nghe v vic chuyn php lun
Cu mong con s hu sc mnh ca tm ch ging ni v tn ca ch Pht ba thi khi
cc Ngi chuyn bnh xe Gio Php.
d. Bt u tt c cc kip
[Nh tr tu Pht] bit [hay i vo] tt c Kip tng lai, nn con cng cu mong bit cc
Ngi ch trong mt khonh khc. Cu mong con bit ch trong mt khonh khc tt c u
c bao gm trong khong thi gian ca ba thi.
e. Bt u vo ci thy tt c ch Pht trong mt chc lt

Cu mong con thy tt c bc s t ca nhn loi, ch Pht ca ba thi ch trong mt khonh
khc.
f. Bt u vo i tng hoan h ca ch Pht
Cu mong con lun c th i vo [nhp] i tng hoan h ca cc Ngi vi nng lc ca
gii thot [nh thy chng nh] huyn o.
f. Bt u vo s thnh tu ca tt c ci tnh
Cu mong con thnh tu trn mi vi trn l s sp xp hon thin ca cc ci tnh ca ba
thi; v cu mong con i vo cc ci tnh ca ch Pht [ca mi vi trn] trong mi
phng.
g. Bt u vo s hin din ca ch Pht
Khi cc bc ta sng tng lai ca Th gian [ch Pht] hiu r cc giai on ca Pht qu,
chuyn Php lun, v vt ln phin no n s an bnh uyn thm ca nit bn, cu mong
con lun c trong s hin din ca cc Ngi.
12. KHAO KHT QUYN NNG GIC NG QUA CHN NNG LC
Cu mong con thnh tu vin mn quyn nng gic ng qua [chn nng lc]: nng lc ca s
huyn diu nhanh chng; nng lc ca mi phng tin lm li ch ngi khc; nng lc ca
s hoan h mi phm tnh c hnh; nng lc ca lng t-i ta khp; nng lc ca cng c
hon ton oan chnh; nng lc ca tr tu thot khi cm xc mnh m; nng lc ca tri
kin, phng tin thin xo, v thin nh.
13. KHAO KHT NHNG GII C LM AN NH CHNG NGI
Cu mong nghip lc c hon ton tnh ha, nng lc ca cm xc c hon ton hng
phc, v nng lc ca vic lm xut chng c vin mn.
14. KHAO KHT CC HOT NG GIC NG
Cu mong con thc hin khng mt mi by hot ng gic ng trong i dng cc Kip;
tnh ha i dng ca x s, gii thot i dng ca chng sinh, hiu r i dng ca
Gio Php, t c bin tr tu, vin mn bin hot ng, thnh tu bin khao kht, v
khng ngng phc v bin ca ch Pht.
15. KHAO KHT RN LUYN I THEO
a. Ch Pht
Cu mong con hon ton p ng mi khao kht v nhng vic lm gic ng ca ch Pht ba
thi nh t n gic ng qua nhng vic lm xut chng.
b. Samantabhadra (Pht Ph Hin)
Con trai trng ca tt c ch Pht chin thng l Pht Samantabhadra. Con hi hng tt c
cng c ny cc vic lm ca con c th tr thnh nh Ngi. Cu mong thn, khu, ,
vic lm, v mi trng ca con lun c thanh tnh. Cu mong con tr nn kh nng
trong nhng khao kht xut chng ny, n c Pht Samantabhadra.
c. Manjushri (c Vn Th)
Cu mong con hon thnh nhng vic lm c hnh khng chn nn ca s xut chng nh
i theo khao kht ca c Manjushri sut tt c Kip tng lai.
16. KHAO KHT KT THC
Cu mong nhng hot ng gic ng v cng c cc hot ng ny ca con khng b gii
hn. Qua v s n lc, cu mong con thnh tu mi s huyn diu [c hnh ca s gic
ng].
Phm Vi Ca Khao Kht
Ging nh chng sinh l v hn nh khng gian, v ging nh nghip v cm xc ca h l
v hn, do vy, cu mong phm vi khao kht ca con c khng gii hn.
Li ch Ca Vic To Khao Kht
1. LI CH CHUNG CA VIC TO KHAO KHT
c nghe bi nguyn hi hng v i ny, bt k ai khao kht mnh lit gic ng ti
thng v pht trin nim tin thm ch ch mt ln, u s c c cng c ln hn vic
cng dng tt c cc ci trong mi phng, t im vi chu bu n ch Pht chin
thng hay cng dng cc Ngi, tt c hoan h cao nht ca tri v ngi trong nhiu Kip
nh vi trn trong cc x s ny.
2. MI BA LI CH CHI TIT
Bt c ai lp nguyn khao kht cc vic lm xut chng ny s (1) khng bao gi b ti sinh
vo a ngc, (2) t b mi bn b xu, v (3) mau chng thy c Pht V Lng Quang
(Pht A Di ).
(4) H s c c mi kh nng thin ph, (5) sng trong hnh phc, (6) c ti sinh lm
thn ngi qu bu, v (7) nhanh chng tr thnh nh chnh c Samantabhadra.
(8) Ngay c ngi phm ti v nm vic lm khng th cu c (ng v gin ti) v v
minh s nhanh chng c tnh ha hon ton nu h tng nim bi nguyn v nhng vic
lm xut chng ny.
(9) H s c ph cho tr tu hon thin, (10) thn th xinh p, nhng biu hin xut sc,
sinh ni quyn qu, v v mt sng ngi. (11) nhng ngi c c, bng b s khng hi h,
v (12) s c knh trng trong ba ci.
(13) H s nhanh chng n cy b v ngi li ch tt c chng sinh, t n gic
ng, chuyn Php lun, v thun phc Mara vi mi th lc ca hn.
3. LI CH TM TT
Bt k ngi no bo tn, ging dy, hay tng nim bi nguyn khao kht cc vic lm xut
chng ny, cui cng s t c Pht qu vin mn. Cu mong khng c s tht vng v
gic ng hon mn.
S Hi Hng Cng c V Kht Nguyn Xng ng Ny

1. HI HNG THEO SAU CH B TT
Nh c Manjushri bit, nh Pht Samantabhadra lm, con hi hng tt c cng c
con c th rn luyn nh i theo cc Ngi.
2. HI HNG I THEO CH PHT
V s hi hng c ch Pht ca ba thi rt tn thn, con hi hng tt c c hnh gc
ny cho vic hon thin nhng vic lm xut chng.
3. HI HNG CHO S HIU THU KT QU
Vo lc cht, cu mong mi nghip che m ca con c loi b con c th thy mt i
mt vi c Pht V Lng Quang v n ci tnh ca Ngi [Sukhavati].
Trong ci tnh cc lc, cu mong con hon ton hiu r v tha mn mi khao kht [ca
nhng vic lm xut chng] v li ch tt c chng sinh chng no v tr cn tn ti.
4. HI HNG CHO S BO TRC CA C PHT
Hnh phc trong tp hi ch Pht ban phc , cu mong con c ti sinh trong mt thn
xinh p, hon ho ca mt hoa sen, v cu mong c Pht Amitabha bo trc s gic ng
ca con.
5. HI HNG CHO VIC PHC V NGI KHC
nhn c li bo trc, cu mong v sau con thc hin nhng li ch to ln cho tt c
chng sinh trong mi phng, nh nng lc tr tu qua v s thn lu xut ca con.
Kt Thc
Bng bt c c hnh nh b no con tch ly do tng nim bi nguyn khao kht nhng
vic lm xut chng, cu mong tt c c mun c hnh ca chng sinh c nhanh chng
thnh tu.
Nh v lng cng c c c bi s hi hng nhng vic lm xut chng, cu mong v
lng chng sinh c thot khi s chm m trong bin kh. Cu mong h t n ci cao
ca Pht Amitabha.
Cu mong Vua ca s Khao kht ny em li ch cho v lng chng sinh; cu mong h
hon thin [nhng c hnh ha nguyn] trong kinh in c c Samantabhadra
tuyn thuyt, v cu mong tt c ci thp c trng rng.
Vua ca cc Bi Nguyn Cao Qu Khao Kht n cc Vic Lm Xut Chng [hay nhng
vic lm ca c Samantabhadra] c hon tt.
Li Cui
Ch thch: Vua ca cc Bi Nguyn Cao Qu Khao Kht n cc Vic Lm Xut Chng
(Phags Pa bZang-Po sPyod-Pai sMon-Lam Gyi rGyal-Po) xut pht t Gandhavyuha
(sDong-Po bKod-Pa hay sDong-Pos brGyan-Pa) ca Avatamsaka-sutra (mDos-sDe Phal-BoChe) chng v Kanjur. Bhadracharya (bZang-Po sPyod-Pa) dch y l nhng vic
lm xut chng, nhng n c hai ngha. Trc tin, v bn vn ny l mt khao kht v rn
luyn hon thin nhng vic lm xut chng nh su hon thin (lc ba la mt), n
c dch l nhng vic lm xut sc. Th hai, v bn vn ny c B Tt

Samantabhadra (Kun-Tu bZang-Po) tuyn thuyt cho Sudhana (gNon-Nu Nor-bZang), v v
tinh hoa ca bn vn ny l em hnh gi vo nhng vic lm gic ng, rn luyn, v c
hnh ca B Tt Samantabhadra, n c dch l nhng vic lm ca c
Samantabhadra, hay nhng vic lm Xut Chng cho Mi Ngi. Ti theo ngha u
tin tr ra cu k bng ting Ty Tng ca bn vn trnh by r rng khc i trong nhng
dng ring.
Ngi Tulku Thondup phin dch v Harold Talbott bin son vi s ph gip ca Lydia
Segal v Toni Kenyon theo Phags-Pa bZang-Po sPyod-Pai sMon-Lam Gyi Grel-Ch'ung
Phags-mChog rNams-Kyi rNam-Par Thar-Pa mTha-Yas La Jug-Pai sGo, mt lun ging
do Ngi Lo-Chen Dharmashri (1654-1717) vit, v ngoi ra Phags-Pa bZang Po sPyod-Pai
Tshid-Don Gyi Grel-Ba Legs-bShad Kun-Las bTus-Pa, mt lun ging do Ngi Grags-Pa
rGyal-mTshan (mt t ca Ngi Khyentse Wangpo) vit. V bn dch t ting Trung
Quc, hy xem Li vo Ci Gii ca Thc Ti, Thomas Cleary phin dch (Boston: Nh
Xut Bn Shambala, 1989) trang 387-394.
23
Jetsun Dragpa Gyaltsen
Bi Ca Mang Li Kinh Nghim V Thc Hnh
NAMO RATNA GURUVE.
Vi may mn gp c thn ngi qu bu,
c nim tin s hi sinh t
c thnh tm thc hnh theo gio l
cc t thng tu, hy gi iu ny trong tm.
em kinh nghim v thc hnh,
hy kin tr n lc to ln;
t b bm luyn, lu li trn ni
v thm t b cuc sng ny.
khi dy nhng phm tnh trong tm thc lin tc,
hy c samaya thanh tnh ca ba gii nguyn
gim thiu s kiu cng v ph phim ca tm
v tn trng mi ngi
nhn c ban phc ca ch guru tn qu,
hy qun tng Ngi tht s nh ch Pht,
thc hnh theo tiu s cc Ngi,
v lin tc cu nguyn dng hin.
Khng xa ri ci thy vo lc hiu bit;
hy xc quyt nhng hnh tng nh tm;
khng t b lun hi hay tip nhn nit bn,
ngoi ra, tnh ha v thy vo trng thi t nhin.
Khng ri b thin nh vo s bm chp ca tm,
hy thot khi bm luyn cc lc ca s trong sng,
ct t hon ton s bm chp ngay chnh ch ca n,

v vt ln li ni, t duy, v i tng.
Duy tr hnh khng ly v b,
hy gii thot s bm chp nh nguyn trong chnh ch ca n,
lm ngang bng hon ton tm Php th gian,
v thot khi s gii c ca nhn bit tt.
Khng hy vng cho kt qu v sau,
hy c s hiu r trc tip.
Ha nhp c hai thin nh v hu thin nh,
v lm cn tham mun thnh tu ca bn.
thc hin li ch ca cc chng sinh ang sng khc,
hy lp nguyn khao kht y ,
khi dy nguyn nhn v iu kin ca l duyn sinh,
v rn luyn trong lng bi khng i tng.
Bi ca nh b v tm khn cu ny,
c ht cho ngi thng tu.
Trong cch ny, s thu sut c th c c.
Trong lc cha c n, hy ko di vic pht trin thin nh.
Bi Ca Gi Cm Hng Cho Chnh Ti
Con nh l n c Manjughosha1
b nhim but cht, con chung thy vi Php ca samsara,
thch ni chuyn, con st sng ni v li lm ngi khc;
khng hiu bit li ca chnh mnh, con ganh ua vi ngi thp km;
quay lng khi hnh ny, l s i nghch c li ch!
Sing nng nh li cc li lm ca nhng php ca lun hi;
lun nh vic th quy y
n Tam Bo c ngy ln m;
sing nng trong bt c nguyn gii thot c nhn no t c.
nm gi dng truyn ca ch B Tt,
hy tht chung thy vi b tm,
tng nim bi Nguyn By Chi2
v Kinh v Ba n3 trong ba thi4.
Khng ng, hy sing nng thc hnh yoga [ca sadhana nghi qu]
Trong phn u v cui ca m.5
Sau khi xut ra t thi thin nh,
hy thc hnh con ng ca hnh
nh tm thy trong kinh in v lun th.
Hy bo tn samaya gc v nhnh;
sing nng cng dng n cc Guru Linh Thnh;
bo b tm thc ca tt c chng sinh.
Khi nhng cn sng ca khi nim tiu cc xy ra,
hy t b chng nh pht trin tt s gii c.
Nu khng t gi cm hng,
Th ai s cho bn cm hng?
Trong cch ny, bn s c cm hng tt!
Thc hnh theo cc bn vn l rt him c;
nu ngi ta khng km ch t nhng hnh khng tm linh ny,
h s khng t c kt qu tch cc.
Son tho cm hng ny cho chnh mnh,
Con khn cu ch o s tha th cho bt c s ci li no.
Bi cm hng ny c vit rt k lng bi Ngi Shakya upasaka Dragpa Gyaltsen.
Ch Thch
1. Manjushri, c Vn Th, v B Tt ca tr tu.
2. By chi l l bi, cng dng, sm hi, hoan h trong cng c ca ngi khc, khn
thnh ging dy Gio Php, cu khn ch Pht ng nhp nit bn, v hi hng cng c.
3. Mt kinh in ph bin cho sm hi ti li, hoan h, v hi hng cng c.
4. Sng, tra, v ti
5. Phn u ca m l bui chiu, v phn cui l sng sm.
24
Knh L n c Pht
Bc Thc Hin Mi Hai Vic Lm Gic Ng
Ngi Tulku Thondup PHIN DCH
Ngi l bc thin xo, bi mn, sinh ra trong dng truyn Shakyas,
Khng th tht bi bi ngi khc, bc tiu dit cc mara,
Thn Ngi huy hong nh Ni Tu Di bng vng rng,
V Vua ca Shakyas con knh l di chn Ngi.
Ngi l bc u tin pht trin tm gic ng,
[K ] vin mn hai tch ly v cng c v tr tu,
V trong thi i ny thc hin nhng hot ng gic ng bao la
V tr thnh ng bo h chng sinh n Ngi con dng cng tn thn.
p ng nhu cu ca ch thin v bit thi gian iu phc [ci ngi] ,
Ngi i xung t ci tri, n th gian trong dng mt con voi,
V thy dng tc [Shakyas],
i vo bng ca Mayadevi [hong hu Maya] n Ngi, con t lng tn knh.
Vo lc mi thng, con trai ca Shakyas [dng Thch Ca]
Sinh ra trong vn ct tng Lumbini [Lm T Ni]. Vo lc ,
Tri Brahma (Phm Thin) v Indra ( thch) tn thn Ngi, v nhng du hiu ca Ngi,
Xc quyt Ngi trong dng truyn gic ng - n Ngi, con t lng tn knh.
Tui thanh xun hng mnh, bc s t ca nhn loi, ngi
ph by s kho lo mnh m ti Anga Magadha,
nh bi nhng i th kiu ngo,
V tr thnh v ch n Ngi, con t lng tn knh.
Ph hp vi phong tc th gian
V trnh s vu khng,
Ngi c h tng bi ty tng ca honh hu.
Vi phng tin thin xo, Ngi phc v vng quc - n Ngi, con t lng tn knh.
Do thy rng nhng hot ng th tc khng c tinh ty,
Ngi ri b nh v du hnh qua bu tri,
Gn Bo Thp Namdag, Ngi th [s th phong ca]
Vic t b t chnh Ngi n Ngi, con t lng tn knh.
D nh t gic ng bng n lc,
Ti b sng Neranjana trong su nm
Ngi thc hnh kh hnh. Do hon thin s kin tr,
Ngi t c th nhp cao nht n Ngi, con t lng tn knh.
hon thin n lc ca Ngi t thi v thy,
Ti ci b Magadha,
Vi t th kit gi bt ng, do t c trng thi ton gic,
Ngi vin mn s gic ng ca Ngi - n Ngi, con t lng tn knh.
Nhanh chng quan st chng sinh vi lng bi
Trong ni cao nht nh Varanasi (Ba La Ni),
Bng vic chuyn Php lun, Ngi dn dt chng sinh
Vo ba tha - n Ngi, con t lng tn knh.
nh bi cc i th xu c khc,
Ngi iu phc su v thy d gio, Devadatta ( B t a),
V Mara (Ma vng) trong x s Khormojig,
n v Thnh, bc chin thng s xung t th ch - con t lng tn knh.
Vi c hnh v song trong tam gii,
Ngi hin by s huyn diu to ln Sravasti
c tt c ch thin v nhn loi th phng.
Ngi l bc lm Gio Php pht trin - n Ngi, con t lng tn knh.
gi cm hng cho ngi li bing vi Gio Php,
Trong vng t sch s Kushinagara,
Thn nh kim cng bt t ca Ngi vin tch

V nhp nit bn - n Ngi, con t lng tn knh.
V s vin mn l bt hoi,
V nh i tng chng sinh trong tng lai to cng c,
Ngi biu hin s tn ti ca Ngi bng nhiu x li
V li chng nh tm loi thnh tch - n Ngi, con t lng tn knh.
Ngi, bc th tn ca chng sinh, khi c sinh ra,
i by bc trn chnh tri t ny,
V cng b, Ta l bc cao nht trong nhn loi th gian ny.
n Ngi, bc i tr trong thi , con t lng tn knh.
Ngi l bc u tin h xung t ci tri Tushita (u Sut)
Sau i vo bng m Ngi trong chnh quyn hong gia
V sinh ra nh bc Thnh trong vn Lumbini;
ng Ban Phc, v tri ca nhng v tri - n Ngi, con t lng tn knh.
Trong cung in hong gia, Ngi c tm bo mu yu mn;
Gia cc thanh nin Shakya (Thch Ca), Ngi biu hin s khe mnh kho lo;
V trong Kapilavastu (Thnh Ca T La V), Ngi chp nhn lp gia nh vi Gopa;
Thn v song trong tam gii hin hu - n Ngi, con t lng tn knh.
Ngi cho thy s bun phin v bn ci thy ti bn cng thnh,
Ngi ct tc ti Bo Thp Namdag,
V thc hnh kh hnh trn b sng Neranjana;
n Ngi, bc thot khi nhng chng ngi, con t lng tn knh.
Rajgriha, bc Thnh hng phc voi d;
Vaishali, mt con kh cng dng mt ong cho Ngi,
V Magadha, Ngi t gic ng.
n Ngi, bc ta sng vi tr tu, con t lng tn knh.
Ti Varanasi, Ngi chuyn Php lun;
Ti vn Jeta, Ngi ph by php i huyn diu;
Ti Kushinagara, Ngi vin tch nhp nit bn.
n Ngi, bc c tm nh khng gian, con t lng tn knh.
V th, nh cng c tn thn cc vic lm ca
ng Ban Phc, bc thy ca hc thuyt,
Cu mong nhng hot ng ca tt c chng sinh
Cng tr nn ngang bng vi nhng vic lm ca Ngi.
Cu mong tt c chng con u tr thnh nh
Thn ca ng Nh Lai [c Pht]
V cu mong chng con c ty tng, trng th, ci Pht,

V nhng du hiu xut chng ging Ngi.
Nh nng lc cu nguyn v cng dng tn thn n Ngi,
Trong khu vc chng con ang c tr,
Cu mong bnh tt, ngho kh, v chin tranh c an nh
V cu mong Gio Php v ct tng tng trng.
Cu mong s ct tng ca hc thuyt c trng tn
Vi ch Pht xut hin trong th gian,
Hc thuyt ta sng nh nh sng mt tri,
V s pht trin, thnh vng ca cc bc nm gi hc thuyt, nhng v thy, v t.
Ch thch: ngun ca ba cu k cui l khng chc chn. Ngi Kyabje Dudjom Rinpoche
vit trong Chos-sPhyod rng li nguyn th hai l ca Ngi Acharya Asura, v theo mt s
ngun khc, c u tin do Ngi Drikung Kyobpa son tho.
25
Lch s ca phi sakya
V vua u tin ca Ty Tng l Nyatri Tsanpo, ngi m mt s hc gi ni l sinh nm
126 trc cng nguyn. Triu i ca ng l du n r rng ca Ty Tng nguyn thy (Bod)
nh mt nc c ch quyn. Trong lc khng c nhiu ngi bit v Ty Tng trong giai
on ny, cc ghi chp thi xa trnh by ngi Ty Tng am tng v y hc, thin vn, v
nhiu ngh thut thit yu khc.
Pht gio c gii thiu n x s ny trong triu i ca v vua th hai mi tm, Lha Tho
Tho Ri (sinh nm 254 sau cng nguyn).
Gn bn trm nm sau, s kin quan trng chnh k tip ca o Pht Ty Tng l s xut
hin ca b ba ng v chu (mes dbon rnams gsum). V u tin l Srong Tsan Gampo (617650 sau cng nguyn), v vua th ba mi lm. Trong triu i Ngi, ko di t nm 629 n
lc Ngi cht vo nm 650, Ngi thit lp s bo tr ca hong gia cho Pht gio v xy
dng nhng ngi cha Pht gio u tin ca Ty Tng. Ngi c xem l thn lu xut ca
B Tt Avalokiteshvara (Qun T Ti).
K tip l v vua th ba mi tm, Trisrong Detsen (740-798 sau cng nguyn), Ngi ng
vai tr quan trng nht trong vic gii thiu Pht gio n Ty Tng v c xem l thn
lu xut ca c Manjushri (Vn Th). Ngi thnh c hai v B Tt tu vin trng
Shantarakshita v Padmasambhava n thm. Trong vic lm nh th, Ngi mt mt tn knh
tu vin v nhng hnh gi tantric o chong-trng v mt khc ca triu nh Ngi, gi tm
c c hai sangha ngang bng vi nhau.
Cui cng, Tritsug Detsen (794-839) cng c bit nh Tri Ralpachan, tr thnh v vua th
bn mi bn trong nm 817. Con trai nh nht ca Tride Srongtsen v chu ca Trisrong
Detsen, Ngi chu trch nhim hon thnh thut ng hc v Gio Php, c cc dch gi s
dng.
Lch s ca Khon
Du vt Khon nguyn thy cho mt b tri c gi l wosel lha (ch thin ca tnh quang
minh trong sng). Cc bin nin s ca dng truyn Khon (gdung rabs) trch dn t tc gi
Ngorchen Konchog Lhundrup, th k th mi lm:
Dng ha thn ca Manjushri,
Sakyapa quang vinh, bt u trong x s cc v tri quang minh trong sng.
C ba anh em, Chiring, Yuring, v Yuse [Use].
Yuse, c to ra l vua ca con ngi, cha ca bn con trai.
Anh trai Ngi, Yuring n gip .
Con trai ca Yuring v Muza Dembu
l nhm ca by maza. Su anh em ln tui nht
vi cha h tr v vng t ca ch thin.
Ngi con trai nh nht, Masang Chije,
v Thogcham Wurmo c mt con trai, Pawo Tag.
Ngi v ngi v rng ca Ngi, Trama, c mt con trai
c gi l Lutsa Tagpo Woechan.
Lutsa v phu nhn Mon, Tsomo Gyal,
trong lc sng vi nhau, c mt con trai
vo lc phn chia gia phin v c,
nn Ngi c tn l Yahpang Kyes,
mt v anh hng m ngi khc khng th nh bi.
c Manjushri c ni l lu xut ra ba v tri ca tnh quang minh trong sng
Chiring, Yuring, v Yuse li ch ngi khc. iu quan trng l nhng v tri ny
c ngh l s lu xut t c Manjushri, v tt c phi nam ca dng di Khon cng c
xem l ha thn ca B Tt v hu du ca ba v tri.
Ba anh em i xung ci ngi, y h c yu cu cai qun nhn loi. Yuse, ngi tr
nht c bt lm vua. ng sinh bn con trai, c bit nh bn anh em Se Chi Li. Cha
v con cng nhau chin u vi mi tm b lc chnh ca Dong, mt trong bn th tc
nguyn thy ca ngi Ty Tng.1 Vi s gip ca Yuring, anh trai ca Yuse, h chin
thng th tc Dong v lm nhng thnh vin ca th tc ny thnh nc ch hu.
Yuring ci con gi ca Mu,2 Muza Dembu, cc con trai ca h l by anh em Masang, su
ngi trong h quay tr v x s ca ch thin cng vi cha. Masang Chije, ngi tr nht
li th gian. Ngi lp gia nh vi Thogcham Wurmo, con gi ca Thoglha Woedchan, v h
c mt con trai c bit l Thogtsad Bangpo Tag.
Thogtsad ci Lucham Drama, con gi ca mt Naga (Rng) sinh ra con trai c tn l Lutsa
Tagpo Woechan, Lutsa v mt phu nhn Mon,3 Tsomo Gyal ly nhau; con trai duy nht ca
h sinh ra trn nh ni, nn ng c t tn l Yahpang Kyes (Sinh Ra ti Di Phn Cch
Gia Phin V C). Theo v tr hc Ty Tng, ch thin sng trn cao nht trn nh
ngn ni, trong lc con ngi sng pha di.
Khon trong Giai on C Uy Quyn Ln
Bn m t ca Konchog Lhundrup tip tc:
Sau , git cht ngi Srinpo tn l Kyareng Khragmey v
cp v ng ta, Yahdrum Silima,
Ngi [Yahpang] ly c lm v.
H c mt con trai tn Khonpar Kye.
Con trai ca Khonpar Kye v phu nhn Chambu Dron ca Chan,
p trai v thng tu, him c trong x s con ngi.
Tn l Khonpa Jegung Tag,
Ngi c bit nh Khonton Palpoche, ngi n Nyantse.
Yahpang nh nhau vi mt Srinpo tn Kyareng, git cht ng ta v ci v ca ng y. Bi
v s hp nht ca h sinh ra a con ca mi th hn gia tri (lha) v qu (srin po), a b
c t tn l Khonpar Kye (Sinh ra trong mi Hn th) y l ngun gc ca danh hiu
th tc Khon.
Khonpar Kye, con ca tri, ngi, v qu, lp gia nh vi mt phu nhn t mt b tri thp
hn ca Ty Tng, Tsan. Tn b l Chambu Dron. Con trai ca h c gi l Khonton
Palpoche (V Thy Khon lm Gia Tng Ti Bo) v sau khi c b nhim thnh mt trong
nhng b trng thn cn ca triu nh vua Trisong Detsan, ng lm gia tng ti sn cho
nh vua.
Khonton Palpoche lp gia nh vi Lang Zang Nechung, em gi ca dch gi Lang Khampa.
Bn m t thay i khc nhau l h c hai hay bn con trai, nhng phn ln nhng hc gi
sau ny tin rng l c hai; ngi anh l i hc gi Khon Lotsawa Lui Wangpo, v ngi em
l Khon Dorje Rinchen. Ngi Jetsun Dragpa Gyaltsen ch thch trong Bin nin s v dng
di Khon (khon gyi gdung rabs), Khon Lui Wangpo Srungs l ngi u tin trong by
ngi c th thch.4 Em trai ca Khon Dorje Rinchen tr thnh t ca bc Thy
Padmasambhava v tr thnh mt tantrika.
Khon Lui Wangpo c th phong bi B Tt Shantarakshita v c ban danh hiu
Nagendrarakshita (Lui Wangpo Srungs). Ngi tr thnh mt dch gi kho lo, lm vic u
tin vi nhng dch gi n Devachandra, Jnanagarbha, v Vidyakarasimha, v nhn c
nhng hng dn t c Padmasambhava (Lin Hoa Sanh).
Ngi con trai nh hn, Khon Dorje Rinchen, l mt t trc tip ca bc Thy
Padmasambhava; Ngi nhn c nhiu gio l Mantra B mt, rn luyn v t c tt c
dng thnh tu. Ngi lp gia nh vi mt phu nhn ca Dro, Yanglon Kyid, v h c by
con trai.
Nm anh em ri khi nh h Nyantse v sinh sng trong nhiu vng khc nhau pha ty
ca Ty Tng, nhng ngi nh nht li x s ca cha mnh. Ngi con trai th su,
Sherab Yontan, sinh sng Thung lng Yah. ng c hai con trai, v ngi con trai ln,
Yontan Jungney l ngi nm dng truyn Gio Php ca t tin Khon truyn li.
Yontan Jungney c ba con trai, v ngi con ln nht, Tsultrim Gyalpo li Drompa v duy
tr Gio Php. ng cng c ba con trai: ngi con c v con t li Thung lng Yah. Ngi
em gia tn l Tsugtor Sherab, hay Dorje Tsugtor v ng c by con trai.. cng vi ngi em
ca Tsugtor Sherab, h c bit nh Nhm Tm ngi ca Khon.
Anh c ca by anh em, Gethong c mt con trai gi l Khon Balpo, thc hnh
Vajrakilaya hang ng Tsamo Rong. ng t c nhiu thnh tu v dng mi hai
Tenma nh nhng ngi phc v ng.
Con trai ca Khon Balpo l Sakya Lodro, ngi cai qun Thung lng Jyaru, vng thng v
h ca Shab, v t tin gi Thung lng Yah. ng c hai con trai: Khonrog Sherab Tsultrim
v Khon Konchog Gyalpo. Ngi con c, Sherab Tsultrim th nguyn ca hnh gi c s c
thn; hnh ca ng ni ting thanh tnh, v ng khng c con. ng tht thin xo trong Gio
Php ca t tin Khon v t cc thnh tu ca Vajrakilaya. ng ni ting v nng lc phi
thng v kh nng thc hin nhng php huyn diu, ng uyn thm c hai tantra mi v c
xa. thc hnh Yangdag v Vajrakilaya, Sherab Tsultrim t thnh tu v c th ph by
nng lc ca ng n cc v h php Karmo Nyida v Dudgon.
Nn Tng ca Sakya
Cu chuyn v phi Sakya (sa skya) bt u vi Ngi Khon Konchog Gyalpo (1034-1103 sau
cng nguyn), ban u c bit nh Khon Sakyapa. Sinh ra trong nm con ch c g (tut
mc), Ngi nhn c cc qun nh v hng dn ca cha v anh trai ngay t thi nin
thiu, v Ngi tr nn thin xo trong Gio Php ca t tin Khon truyn li.
C ln, khi quan tm cao vo truyn thng tantric mi, Khon Konchog v anh Ngi,
Sherab Tsultrim n hi ch trong Thung lng Dro. Trong l hi, nhiu v Ngagpa mc trang
phc v mang nhng dng ca hai mi tm Ishvaris,5 thc hin mt v iu kt hp vi
Mamo Ekajati.6 H c m theo vi trng v thc hin gia m ng. Chng kin iu
ny, Khon Konchog Gyalpo ni vi anh, Gi y Mantra B mt tr thnh c x sai lc.
T gi tr i v nhng du hiu ca vic t thnh tu trong phi Nyingma s rt him, ti s
che du ba quyn sch chng ta s dng nh kho tng. Mc d mun du tt c gio l,
Ngi lp nguyn vi cc h php gi Ngi khi vic che du Yangdag v Vajrakilaya. Sau
ny, nhng th h Khon k tc nhng bn vn ny nh cc thc hnh chnh ca h v vn
cng dng torma (bnh bt) cho Dharmapala (H Php) Karmo Nyida v Dudgon.
Sherab Tsultrim ni, Ta l mt ngi gi. Nhng v ngi cn tr, ngi nn rn luyn h
thng mi ca Mantra B mt. Ngi Drogmi Sakya Yeshe by gi l v thy uyn bc nht,
vy hy nhanh chng i n Ngi.
Khon Konchog Gyalpo nhn c nhiu gio l t cc v dch gi ng u ca thi
Ngi, trc tin tip nhn qun nh Hevajra v tantra t Ngi Khyin Lotsawa, v khi Khyin
Lotsawa vin tch sau ny, nhng gio l cao hn c tip nhn t Drogmi Lotsawa, Khon
Konchog Gyalpo dng cng mi by con nga qu, dc tho, chu ngc, v cn na cho
Drogmi, tip nhn t Sung Ngag Rinpoche (Nhng Hng Dn Ming Qu Bu.), hay
gio l n p Con ng v Kt qu.
Ngi cng nhn c gio l Guhyasamaja t Oddiyana Pandita Guhyaprajna, gio l
Chakrasamvara t Mal Lotsawa, v cn na. Ngi cng c nim tin vo cc v thy khc nh
Bari Lotsawa, Putrab Lotsawa, cc anh em Namkau, Khon Gichuwa, v Kyura Aseng, v
hon ton thng tho tt c cc tantra c v mi.
Sau Ngi xy mt in th cho cha v anh Ngi Jagbasin trong vng Zhang. Bn cnh
, Ngi t mt cy (acacia) kilaya ban phc. K tip Ngi thit lp mt trung tm nhp
tht nh trong Thung lng Trawo (by gi c bit nh Sakya Ruins) v c tr vi
nm.
Mt ngy n, Khon Konchog Gyalpo v cc t i chi tiu khin. Nhn t ngn ni i
qua, Ngi thy Ni Ponpori nhn ging nh mt con voi nm nghing; bn phi ca n mu
trng, c nhng m sng chi, nh nc chy xung v nhiu du hiu ct tng tt p
khc. Ngi ngh, Nu xy mt cha y, s li ch bao la cho gio l v chng sinh.
Ch nhn ca khu t, Jowo Dong Nag, cho php Ngi c xy cha. Sau Khon
Konchog Gyalpo hi Gurab (ch nhn ca vng Zhang Zhung), bn chnh quyn tu s, v
by chnh quyn ca thn thnh v ngi, liu h c phn i vic xy cha hay h mun
bao nhiu. Tt c h u tr li, chng ti khng cn tr bi thng. Xin hy xy cha ca
ng.
V thy ni, Ngi cha phi c nhng th h sau chp nhn, v Ngi t gi mt con
nga ci trng, mt vng c bng ngc, mt b y phc qu ca phu nhn, v cn na phn
pht gia h.
Khon Konchog Gyalpo l ngi sng lp u tin ca Sakya. Ngi y mnh rng ri gio l
ca Drogmi, ging dy Gio Php cho nhiu t, v vin tch Gorum khi Ngi su mi
chn tui gia nhiu du hiu l k.
Nm Bc Thy Nn Tng ca Sakya
Trong s cng b tin tri t Dng Truyn Ming ca Khng Gian Trong Sng ca Dakini
[klong gsal mkha gro snyan brgyud], c Guru Rinpoche trnh by,
Kunga Nyingpo, Sakya Lotsawa,

Sonam Tsemo, Dragpa Gyaltsen,
nhng thn lu xut B Tt ca ba gia nh7 s xut hin Tsang...
Sau khi Sakya Lotsawa c gi tn Kunga,
v ngi c tn Phagpa n,
con ngi v nhng chng sinh ca Ty Tng s c hnh phc v mnh khe.
H s duy tr gio l ca c Pht trong nm mi nm,
Nhng thn lu xut hin nay ca Manjusri.
S ra i ca gongma nga (nm v t sng lp) c nhiu v thy tin on bao gm
Ngi Atisha.
Sachen Kunga Nyingpo (1092-1160 C.E.)
V t u tin ca nm v t l Sachen Kunga Nyingpo. Ngi Khon Konchog Gyalpo khng
th c con trai vi ngi v u tin, Dorje Chugmo. Khi nm mi lm tui, Ngi theo li
khuyn ca Khau Chenpo b mt ly ngi v th hai, Machig Zhangmo, con gi ca ch
nhn vng Zhang Zhung. Do vn may, h c mt con trai trong nam con kh c nc (thn
thy-1092) gia nhiu du hiu l thng. H t tn ng l Sakyapa Chenpo Kunga
Nyingpo.
Sachen Kunga Nyingpo l mt lu xut ca Avalokiteshvara. iu ny c v t v i
Nam Khaupa Chenpo xc nhn, Ngi trong trng thi thin nh ch tm mt im trong
tnh quang minh trong sng thy tm thc sinh ra ca Sachen trong mt lu bng cu
vng trong bu tri trn thung lng Machig Zhangmo. Tm thc khoc v ngoi ca
Kasarpani, thn tng hai tay ca Avalokiteshvara, do vy v t hiu rng mt lu xut ca
Avalokiteshvara s c sinh ra trong th tc Khon. V l do ny, Ngi khuyn khch Khon
Konchog Gyalpo ly v ln th hai.
T lc cn nh, Sachen c th c v tnh ton. Ngi nghin cu nhng bn vn uyn
thm, v Ngi hiu c n ng, ph n, loi vt, cc tnh cht ca ngc, tr chi, cha
bnh, vn phm, thi ca, lun vn, v cn na. V nhng phm tnh thng minh bnh thng,
Ngi lm nhiu ngi hnh phc.
Nhng phm tnh him thy ca Ngi l v hn v c chia thnh hai phn trong truyn
thng cc tiu s: nhng phm tnh v rn luyn v nhng phm tnh v s thu sut.
Ngi nhn qun nh Hevajra u tin t cha, cha Ngi vin tch khi Ngi c mi mt
tui. Sau , theo li khuyn ca m Ngi theo hc vi Bari Lotsawa, cng l mt trong cc
guru ca cha Ngi.
Bari Lotsawa khuyn Ngi thc hnh sadhana (nghi qu) ca Manjushri Arapacana. Trong
lc lm thc hnh ny, Ngi gp chng ngi do tinh linh Pekar gy ra, nn Bari Lotsawa
ban cho Ngi thc hnh ca Acala cng vi nghi l bo v nc. Sau khi dp yn chng
ngi, Sachen nhp tht thc hnh su thng v c mt linh kin trc tip v c Manjushri.
Trong lc c linh kin ny Ngi tip nhn bn gio l Rn luyn Tm ni ting ca Sakya
T b Bn Bm Luyn, trong , cc quan im ct ty ca con ng Mahayana c
thy cng lc. Vo lc , Ngi cng t c cc Dharani (Chn Ngn) khng th qun v
tr tu phn tch v song.
Khi c mi hai tui, Ngi n Rong Ngur Mig, Ngi hc Abhidharmasamucaya vi
v thy Drangti Tharma Nyingpo. Sachen li du tay trn ti y m hin nay vn
cn tn ti. Sau khi Drangti vin tch, Ngi hc lun l v Madhyamaka (Trung o) vi
t ca Ngi Drangti, Khyung Rinchen Trag, Nyang thng.
Ngi tr v vi Bari Lotsawa, Ngi nhn c nhiu gio l, nh hai h thng chnh ca
Guhyasamaja, Krishnayamari, v ba tantra ca vng Hevajra. K tip, Ngi n hc vi i
Khon Gyichu Dralha Bar, t v ny Ngi tip nhn ba tantra ca Hevajra, nhng gio l v
cc bi ca ca tm mi bn i thnh tu gi v cc hng dn khc.
Nh th, vo tui hai mi chn, Ngi hc vi nhiu bc thy ng u ca n v Ty
Tng vo thi Ngi.
Chuyn k v bui gp g vi v guru gc ca Ngi, Zhangton Chobar, khi Sachen c hai
mi chn tui c ngi khc tng thut y chi tit.8 T v guru ny, Ngi nhn
c qun nh ca bc thy v Con ng Lamdre v gio l Kt qu, Ngi gi hon
ton b mt nhng hng dn Zhangton trong mi tm nm.
Khi Sachen bn mi by tui, Ngi b u c trong khi c tr Gunthang, v qun mi
Gio Php Ngi bit, Ngi mt mnh tch bit mt s ln, dng cng khn cu n guru
Ngi, v c th nh li mt cu k nhiu ni.
Guru ca Ngi, Je Gonpa,9 xut hin trong gic m ca Ngi v dy mi Gio Php m Ngi
qun, do vy Sachen c th nh li mi th. Sau iu ny, Ngi nhn c nhiu gio l
hn t mahasiddha (i thnh tu gi) Virupa, t Ngi vit ra nhng bi ca tn thn ni
ting. iu ny minh ha dng truyn b mt him c ca Lamdre, v Sachen nghe tt c
gio l trc tip t Virupa trong thn ngi.
Sau iu ny, Ngi bt u dy Lamdre cho nhng t tuyn chn v vit ra cc bi k
Vajra, m trc y ch c ban trong truyn thng ming.
Nhng tc phm c su tp tng phn ca Sachen lm thnh ba b trong Sakya Kabum v
bao gm mt lun ging quan trng v tantra gc y Laghusamvara ca vng
Chakrasamvara, c gi l Chui Ngc Trai (mu tig phreng ba), v nhiu bn vn khc tp
trung vo nhng kha cnh khc nhau v l thuyt v thc hnh Vajrayana. Trong mt tuyn
tp tch bit, Ngi vit mi mt lun ging v gio l Con ng v Kt qu, ni ting
nht trong l lun ging Nyagma (nyags ma) v Sey Donma (sras don ma).
Thm vo nhng t c trong nghin cu ny, Sachen l mt bc thu sut cao v
ph din nhiu du hiu ca s thnh tu trong sut cuc i Ngi. Ni chung, tm Ngi
thm nhp lng bi v lng t i. Nh nhc n, Ngi thy Manjushri trong thn ngi
v duy tr s trang nghim ca Acala v Arya Tara.
Sachen Kunga Nyingpo l mt hnh gi v i, ngi cha tng tch ri hai giai on pht
trin v hon thin, dn thn vo bn cch thc lm li ch cho chng sinh ang sng cho
n lc Ngi su mi by tui. Ngi vin tch n ci tnh trong chu trnh th ba ca su
mi nm, vo ngy mi bn ca Asvina (thng mi) trong nm con cp c t (dn
th). Vo lc , thn lu xut ca Ngi c bn ni: ci tnh Dewachen, tnh Potala,
Oddiyana, v h thng th gii Vng Rng phng bc.
Theo tin tri ca Lama Zhang, Sachen c ba t t siddhi (tt a - thnh tu) trong lc h
trong thn ngi. Ngi c by hay mi mt t, bao gm Jetsun Dragpa Gyaltsen, t n
giai on nhn nhc ca con ng ng dng (gia hnh o), v mi lm t bao gm
Loppon Sonam Tsemo, t c i nhit trn con ng ng dng. Ba mi mt t ca
Ngi, bao gm Kyara Akyabs, t c nhit trung bnh, v v s t, bao gm Khampa
Aseng t c tri kin ca nhng du hiu v t c siddhi an tr trong nhit nh.
Sachen Kunga Nyingpo ci hai phu nhn v c bn con trai. Ngi con trai u tin, Kunga
Bar sinh ra vi ngi v tr nht ca Ngi, Phu nhn Cxhamphurmo. Kunga i n n
v tr thnh mt hc gi nhng vin tch Magadha khi hai mi hai tui.ba con trai khc
ca Sachen c sinh ra vi ngi v khc, Phu nhn Machig Woedrn. Ngi ln nht l
Sonam Tsemo sinh ra khi cha Ngi c nm mi lm tui. Con trai th hai, Dragpa
Gyaltsen sinh ra sau nm nm, v ngi tr nht, Palchen Woedpo, sinh ra sau ba nm.
Ngi sau ny c o to thnh bc s v l cha ca Sakya Pandita lng danh, Kunga
Gyaltsen.
Lopon Sonam Tsemo (1142-1182 C.E.)
Nh trnh by, Sonam Tsemo sinh ra bi Sachen v Machig Woedron trong nm con ch
c nc (tut thy). Ngay khi Ngi sinh ra, ch dakini vit, Sonam Tsemo, Thn lu xut
ca Manjushri, sinh ra ti Sakya trn cng ca Vajrasan ti Bodh Gaya (B o
Trng) n .
Sonam Tsemo rt p trai, v ngi ta ni rng s c x ca Ngi vt ln tt c tr con.
Ngi ngi xp bng mi lc. Khi c mi hai tui, Ngi thy v mt ca cc bn tn
Hevajra, Manjushri, Tara, v Acala. Ngi ging dy ba tantra ca Hevajra, Laghusamvara v
Jnanasarasamucaya t k c. Ngi cng nh li mi mt ti sinh hc gi n ca Ngi,
bao gm trong l bc thy quan trng ca dng truyn Dombhi Heruka Lamdre, Ngi
Durgacandra.
Khi c mi by tui, Sonam Tsemo dy bn phn tantra t k c, v Ngi ni ting khp
Ty Tng v n nh mt hc gi ca tt c gio l Vajrayana (Kim Cng Tha). Ngi
hc tt c vng gio l Vajrayana ca cha Ngi v thu sut chng trong thc hnh.
Trong nm 1161, nm sau khi Ngi Sachen vin tch, Sonam Tsemo giao ph ngai ca Sakya
cho em trai Jetsun Dragpa Gyaltsen c mi ba tui, v i n Sangphu tip tc hc
vi nh lun l v i hc gi Chapa Chokyi Senge. Ngi hc mi mt nm, hc vn
phm, l lun, Madhyamaka, s hon thin ca vn chng tr tu; Ngi tr nn rt uyn bc
trong nhng ch ny.
C ln, khi ging dy Lamdre Utse Nyingpo, Ngi xut hin mt cch ln lt nh
Manjushri, Virupa, v Avalokiteshvara n kin thanh tnh ca cc hc gi Jepa, Zhujya, v
Mogton. Ngi l mt bc thnh tu nhng phm tnh khng th ngh bn.
Trong s cc tc phm chnh ca Ngi l mt lun ging chi tit v Samputatantra; lun
ging v Bodhicharyavatara c bit sm nht Ty Tng; v Gii Thiu Chung v nhng
Phn Chia ca Tantra (rgyud sde spyi rnams) c nh hng su xa v sau, s gii thiu b ba
l lun v ba lun ging bao hm ton din ca Ngi c vit trn nn tng nguyn vn ca
h thng Lamdre (hai phn sau c em trai Ngi hon tt, Jetsun Dragpa Gyaltsen, sau khi
Sonam Tsemo vin tch).
Lopon Sonam Tsemo chnh thc gi ngai ca Sakya trong mi ba nm, t tui mi by
n ba mi, vo lc Ngi chuyn qua cho em, Dragpa Gyaltsen.
Nh mt du hiu i thu sut ca Ngi, khi c bn mi tui, Lopon Sonam Tsemo
biu hin thn cu vng thn ca nh sng vajra ting nhc v mi hng d chu trong
lc ging dy Gio Php trn mt ngai gia tp th tm mi t. Nhng t ny pht
trin tr tu vo ngy mi mt ca thng mi mt nm con cp c nc (1182).
Mt ngi thng sut i sng c thn, Lopon Sonam Tsemo chng li ngi tha k.
Jetsun Dragpa Gyaltsen (1147-1216 C.E.)
Ngay trc lc Dragpa Gyaltsen sinh ra, mt vua Naga (Rng) xut hin trong gic mng
ca m Ngi. Cu b c sinh ra gia nhng im bo ct tng trong nm con th la
(mo ha). Ngi bt u ni chuyn lc tui cn nh v thng thch dng thi gian mt
mnh, khng bm luyn mnh m, tinh tn trong vic pht trin nhng phm tnh, v vt ln
nhng hot ng tr con.
Khi tm tui, Ngi th nguyn hnh gi c s c thn t B Tt Dawa Gyaltsen, v c
hnh ca Ngi c tn knh hn nhng ngi cng th gii. Ni chung, Ngi cha bao gi
ung ru hay n tht ngoi cc cht liu samaya trong nhng ba tic cng dng. C ln
Ngi k li chi tit mt gic mng trong Ngi rt khao kht ung ru, nhng Ngi quyt
nh rng iu ny l hot ng ca mara nn Ngi king khng ung. Sau , Ngi
khng cn thm mun n, nn ru v tht chng bao gi Ngi chm mi trong cuc sng
hng ngy.
Tip nhn truyn thng nghi qu Saroruhavajra ca Hevajra khi Jetsun Rinpoche c mi
mt tui, mt nm sau, Ngi ban mt thuyt ging chi tit v n v tt c ai nghe Ngi u c
n tng rt mnh. Ngoi ra, khi mi hai tui Ngi nm m khn cu ba tantra ca Hevajra,
sau Ngi nhn thc thu o tht tnh ca mi hin tng.
Khi cha Ngi vin tch, Dragpa Gyatsen c mi ban gio l ti mt bui l hi ln v Gio
Php. Mt ln na Ngi gy n tng cho nhiu t vi s gii thch v Hevajra-tantra.
Ngi nhn c nhiu gio l t cha Ngi, Sachen Kunga Nyingpo. Nh ngi gi ngai ca
Sakya, Ngi cng nhn c nhiu gio l t nhng o s nh Nyan Tsugtor, Zhang
Tsultrim Drag, Nyan Wangyal, Nepali Jayasena, v Lotsawa Palchog Dangpo Dorje. Thc
hnh hng ngy ca Ngi bao gm y by mi mn la. Chng hn, Ngi thin nh
ton b thc hnh Hevajra trong lc a Ngi ln ngai khi ging dy Gio Php. Trong cch
, Ngi cha tng tch ri thn, khu, v ca Ngi khi hai giai on pht sinh hay hon
thin.
V mt kh nng gii ngha gio l, khng c lun th no qu kh vi Ngi lm cho d
hiu, v khi Ngi ging gii ngay c nhng bn vn kh nht, nhng t ca Ngi u thy
rt d hiu. Tng t, Ngi c kh nng loi b nghi ng v nhn thc sai lc vi nhng
ngi m Ngi tranh lun, v nhng tr li ca Ngi lun lun ph hp hon mn vi Gio
Php.
Jetsun Dragpa Gyaltsen vit nhiu lun ging quan trng. Ngi hon tt b tam l lun
bt u bi anh Ngi, mt gii thch y v ton b nn tng, con ng, v kt qu ca
thc hnh Hevajra c gi l Cy Nh Qu bu (rin po che ljong shing). Bn vn ny vn
gi vng lp trng nh s trnh by xc quyt ca quan im v thc hnh ca Sakya, v n
l mt trong nhng vin ngc qu tht s ca truyn thng Sakya. Ngi cng vit lun ging
xc quyt ca Sakyapa v Hevajra-tantra, c Ph Bm Vi S Thanh Tnh (dag ldan). Hai
bn vn ny cng vi S Gii Thiu Chung V Cc Phn Chia Ca Tantra ca Ngi Lopon
Sonam Tsemo, hnh thnh ct ty s gii thch v gio l Vajrayana ca phi Sakya. Mt
cch tng qut, chng c xem l s bnh lun y ca dng truyn gii ngha Dombhi
Heruka v Con ng v Kt qu, nh s i nghch vi truyn thng hng dn su sc
truyn xung qua Krishnapa. Dragpa Gyaltsen cng vit mt lun ging y v
Vajrapanjara-tantra, nn Ngi v anh trai gp phn hon tt nhng lun ging v ba tantra
chnh ca phi Sakya Hevajra, Vajrapanjara, v Samputa.
Jetsun Rinpoche cng vit nhng sadhana chi tit v cc sch gio khoa thc hnh cho
truyn thng Khon Vajrakilaya, v Ngi duy tr cc hng dn ming ca c
Padmasambhava ban cho Yeshe Tsogyal c truyn xung trong truyn thng Khon v
Vajrakilaya. Mt vng cc bn vit quan trng khc ca Ngi l Kho Tng ca Vua v Vng
Tr Liu Y Khoa (gso dpyad rgyal poi skor mdzod), bao trm mi kha cnh v ngh thut
cha lnh bnh v lun th quan trng v y hc Ty Tng ny cn tn ti cho n ngy nay.
Cui cng, Ngi son tho bn m t sm nht ca nhng v vua Ty Tng, bt u vi
Nyatri Tsanpo.
Ni chung, cc tc phm su tp ca Ngi hnh thnh bn b. Vi nhng tc phm thm vo

c a ra nh sng gn y, Ngi son tho khong gn nm b y v cc lun
ging, nghi qu, v nhng tc phm v tt c th loi khc nhau.
Ni ring, Jetsun Rinpoche vit mt s bi ca da trn kinh nghim, cng c gii thiu
trong sch ny, c xut bn ln u bi Manjushri Bo trong chui Th Kin. Cc bi ca
ny l kho bu ln ca truyn thng Sakya, nht l Bi Ca V i ca Kinh Nghim (nyams
mgur chen mo), trong Ngi Jetsun Rinpoche trnh by gio l thm su nht v Kin v
thc hnh bao gm mi h thng Gio Php ca Ty Tng, kin uyn thm v tnh t-gii
thot ca rigpa, v v ca kinh nghim ni ti v mt trong nhng hnh gi v i nht ca
Ty Tng.
Ngi biu hin nhiu du hiu ca s thu sut cao cp trong sut i v qua nhng gic
mng ca Ngi. Ngi c nhiu bn tn thin nh ban phc, v c s thu th (tin tri);
ngay c nhng v tri, rng u n vi Ngi xa b nhng nghi ng ca h. Ngi c
nim tin nh th nn nhn thc v guru gc ca Ngi khng khc vi Pht Vajradhara (Kim
Cng Tr), v khi cng vi cc v thy mnh, Ngi lm hi lng cc v bng vic hon thnh
cc nhu cu v thn, khu, v ca cc v v khng bao gi tham gia ni chuyn v ngha v
cc v thy. Khi guru ca Ngi vin tch, Ngi tiu dng mi th Ngi c, khng bm luyn
cng dng v.v... V d, Ngi xy mt in th c bit l Utse Nyingma. Ngi cng
xy dng nhng cng trnh k nim cho ng ni, cha v anh trai Ngi, v u n cng
dng mt trm ngn n pha trc mi ni.
Jetsun Rinpoche c nhiu kinh nghim trong nhng gic m ca Ngi. Khi hai mi tui,
trong lc chp mt Ngi nm m thy ang tng nim bi kinh cu nguyn hng danh c
Manjushri (Manjushri-namasamgiti); Ngi thc gic m vn tng nim bn kinh. Hn hai
nm sau , Ngi c mt s gic mng tng t lin quan n cc kip sng trc ca Ngi
n .
Khi Ngi nm mi lm tui, trong nm con ch c la (tut ha), Ngi c mt gic m
c bit quan trng v tnh quang minh trong sng, trong Ngi Sachen Kunga Nyingpo
xut hin v ban cho Ngi dng truyn b mt v gio l Con ng v Kt qu, khai th c
bit lm sng t ngha ca biu tng:
Tt c Gio Php ta dy cho con u c bao gm y:
Tht tnh ca b tm,
Php tnh bn nguyn, c lm thnh ch ngi ca hnh gi
Gi cht nguyn t gi,
v pht trin tt sc nng ca la vi tumo.
Dng chy ca b tm phi i vo kinh mch trung ng
v cn na, em cc nguyn t chu di s kim sot.
Thc t ha nm tr tu,
hnh gi t c trng thi bt t.
S thu sut ca Jetsun Rinpoche cng c nh hin trit Kashmiri Sakya Sribhadra cng
nhn, ngi sau ny n Sakya trong khong nm 1208 v ban th phong v Sakya Pandita
vo lc .
Vo mt dp, v i Panchen tin on c nht thc. Jetsun Rinpoche ni, Xin ng ni iu
. N s khng xy ra ngay by gi. V pandita thp hn rt bi ri, nhng s che khut
khng xy ra. Jetsun Rinpoche ngn chn n bng vic chn li gi di chuyn vo kinh
mch rasana v lalana v bng vic lm cho b tm v trng i vo v ha trn vo
kinh mch trung ng. Panchen ni, Lo c s s lm bt c iu g c th ch chng
minh ta sai. Chng c g ni thm. Ta hiu. Lo c s tht ng t ho.
Vo lc khc, khi Jetsun Rinpoche ang thin nh ti Zim Chil Karpo, v i Pandita, ngi
sp ri Sakya, hi Sapan, Ch ca ng ang lm g?
Sapan tr li, ng ta ang tr trong thin nh.
Pandita ni, Chng ta nn n v gp ng y.
a tr p, Con s i trc tin.
Nhng v Pandita ngh, Hy cng nhau i.
Do vy h i cng vi nhau. Jetsun Rinpoche ang lm cng dng v tn thn n bn
tn Guhyasamaja Ngi to ra trc mt. Ngi ngh rng nn by t tn knh n khch,
Ngi ng ln cho hi v Pandita, c nh l t chung v vajra ln bn, nhng chng
li treo trong khng trung.
V i Pandita ni, iu , thc s gy kinh ngc,
Jetsun Rinpoche tr li khim tn, iu ny hon ton khng c g ng ngc nhin c.
Sau v Pandita nh l Jetsun Rinpoche, nhng v pandita thp hn phn nn vic nh
l dng hin n c s l khng thch hp. Ngay c d ng lm, xin hy ng lm thm.
V i Pandita tr li, Jetsun Dragpa Gyaltsen l v Mahavajradhara tht s. Ngi thy
mandala ca Guhyasamaja. Sau ng lm trang hong nh u Jetsun Rinpoche.
Jetsun Rinpoche cng c th giao tip vi nhng sinh linh phi nhn, chng hn Ngi ni vi
hc long Kunshe, Ta mun xy mt in th y, vy hy ly ht ti sn ca ngi v i
ni khc.
Tm kim k lng, v rng p, Ti tm khp ni, v cch mt khong khng gian nh trn
b bin, chng c ch no chn c.
Jetsun Rinpoche ra lnh, Vy, hy chn mt ni no .
Kunshe than vn, Nu ti ch ly vng, chc phi hng ngn nm,
Tuy vy, hy y v lm mt s phng, v t yu cu.

V rng chuyn i ni khc, c dn dt bi Mon Dorje Raja v c Ngi Jetsun Rinpoche
y t sau. Ni ng ta c tr l tn tch ca tng hin nay ti pha ng Ladrang. Sau
Jetsun Rinpoche xy in th m Ngi gi l Utse Nyingma.
Khi Jetsun Rinpoche c su mi mt tui, Ngi c mt gic m trong mt ng c.
Mt s ph n mu xanh dng ni vi Ngi, Hy n thin ng ca dakini, Khechari.
Jetsun Rinpoche hi, Ti sao ti phi n Khechari? V ch Pht khng hin hu no khc
hn l li ch chng sinh, ti khng i.
C mt tng trng, nhn pha trc Ngi, v h thc dc, Hy n v bc ln v ng s
n Khechari.
Nhng Ngi khng bc ln tng .
Vo mt bui chiu thng chn khi Ngi su mi by tui, Sachen xut hin c bao
quanh bi tm i B Tt; bn phi Ngi l l chn bn tn mandala Hevajra v bn tri l
c Pht Shakyamuni c bao quanh bi tm v Arhat, Kaudinya, v cn na. Sachen hi,
Nu ngi c th phong, vy ai c th phong? Nu ngi nhn qun nh, vy ai nhn
n?
Jetsun Rinpoche tr li, Nu con th gii v nhn qun nh, bc Php Vng (Sachen)
l v tu vin trng v bc thy ca con.
Ngi Sachen p, Con hiu r theo cch nh n l.
Trong gic mng, Jetsun Rinpoche c th loi b nhiu nghi ng ca Ngi nh hi cc vn
.
Mt nm sau, nhiu s gi linh thnh mi Ngi n ci tnh ca c Pht Amitabha,
nhng Ngi mi i. Nm sau d nhiu v tri gi li mi Ngi, khng tn thn v tr10 Saha
cng khng tn thn ci tnh , Ngi cng khng nghing v pha tnh cng khng chn
ght cc ci xu. Ngi ni, Nhng ngi khng c s bo v u tin tng ti, do vy ti
khng i, v mi nhng s gi v.
Nhng s gi ni, Bng mi phng tin Ngi phi i khi c by mi tui, v Ngi
thy ci tnh Sukhavati. Trong nhn thc ca ngi bnh thng, mt t rung chuyn,
cc m thanh c nghe, v nhiu nh sng k diu xut hin.
Mt bui chiu trong nm Ngi by mi tui, mt s ngi thy tp hi cc bn tn mi
Ngi n ci tnh , v c ni rng Sapan, chu Ngi cng chng kin iu ny. Sng hm
sau, Sapan i Jetsun Rinpoche hin din, vi u ta vo du gi. ng c mt gic m
ngn, trong m ng thy mt tp hi bn tn n t ci tnh ng trn nhng tia sng trn
y bu tri v bao quanh bng cc mng li chu bu. Cc Ngi mang mt ngai s t
khm ngc cng vi nhiu cng dng. Cc Ngi ni xin Jetsun Rinpoche n Sukhavati, v
hnh nh v thy quan tm. Cc bn tn ni, Hy nhn xem ci tnh , v lm biu tng
nh l. Sapan thy mt t c lm bng ngc bch, v c nhiu s vt p nh cy lm
bng chu bu.
Vo lc , khi Sapan thc dy, cng dng Bi Nguyn By Chi v thin nh trn
mandala ca ng, Jetsun Rinpoche ni vi Sapan, Ta sp n ci tnh ,. Ta s khng
y lu, v sau ta s tr thnh v hong ca php gii trong th gii Mu-Vng rng,
nh ta gii thch vi ng, v tnh ha ci Pht ca ta. Sau , trong hn ba kip sng, ta s
t c thnh tu ti thng ca Mahamudra trong mt i khng cn t b thn ta trong
s ty thuc vo ty thuc bn nguyn ca Mantra B mt.
Do vy, bc thy v i ri b th gian ny n ci tnh vo ngy mi hai thng hai
ca ngi Ty Tng trong nm con chim trng la (1216)
Sakya Pandita Kunga Gyaltsen Palzangpo (1182-1253 C.E.)
Con trai t ca Ngi Sachen, Palchen Woedpo c hai con trai vi v ng, Machig Garphuma
Nyitri Cham. Con trai ln nht l Php Vng Sakya Pandita, tn l Kunga Gyaltsen. Khi
mang thai Ngi, m Ngi c mt gic m trong mt v rng chu ngc nhn b vi ci
nhn trng trng khng th chu ni v ni, Ti s n v vi b. Sau b kinh nghim
mt trng thi xut chng ca thin nh. Khi Ngi sinh ra ngy hai mi su thng hai nm
con cp c nc (dn thy), bu tri trn y nh sng. Cha Ngi lc c ba mi ba
tui.
Sau khi Ngi sinh ra, do s kch hot cc du vt trc, Ngi c th ni mt s ting Phn v
ni ting n v Ty Tng khng cn rn luyn. Ngi c sinh ra nh mt pandita n
v c c Manjushri bo v trong hai mi lm kip sng.
V phn xc nh ngha, v Kashmiri pandita Shakya Sribhadra nhn c mt tin tri lin
quan n Sakya Pandita t c Tara. Bc s Biji, v hc gi Tsang Nag v nhng c nhn
khc thy Ngi nh thn lu xut ca Manjushri, iu ny r rng trong tiu s ca Ngi.
V mt ngha tm thi, Sakya Pandita c th thu hiu mi phm vi hc tp ch nh nghe
chng mt ln.
Ngi th nguyn hnh gi c s c thn t ngi ch, Jetsun Dragpa Gyaltsen, v c ban
danh hiu Kunga Gyaltsen. Ngi tip nhn hai h thng gii nguyn ca B Tt cng nh
bn qun nh ca Mahayoga.
T cha Ngi, Sakya Pandita tip nhn qun nh Hevajra v c xy dng trong ba nguyn.
Khi c mi tm tui, Ngi tip nhn gio l Abhidharma (A T m) t v i hc gi
Vasubhandu (Th Thn) trong trng thi quang minh trong sng, v Ngi thu sut r rng
tng ch ca bn vn. V th, phi Sakya c mt dng truyn ngn c bit v Abhidharma
vn tip tc cho n hin nay. Khi Sakya Pandita tip nhn gio l Abhidharma sau ny t v
pandita Shakya Sribhadra, hon ton khng c ngha no khc bit.
Ngi cng c mt gic m trong Ngi gp hc gi Dignaga v tip nhn nhng im

trng yu cho v lng bn vn, v Ngi tr thnh ton tr trong nhiu ch , nh lun l.
Ngi tip nhn lun th Maitreya t Zhudon Dorje Kyab, vng L lun t dng truyn c v
l lun t Majya Changston v Tsurton Zhon Seng. Ngi cng nhn c gio l v bn h
thng nguyn l t Tsegpa Wangchug Senge. Ngi c ban vng Shijey ca Ngi Padampa
Sangye, Dzogchen, Chod, v gio l Kadampa ca Chiwo Lhepa Changchub Wod, v Ngi
hiu ht tt c.
Khi Ngi hai mi ba tui, Sakya Pandita gp mt trong cc v thy c tm nh hng quan
trng nht, Kashmiri pandita Shakya Sribhadra, i cng l Sangha Sri, Sugata Sri, v Dana
Sri. Ngi Sakya Pandita tip nhn nm khoa hc l lun chnh v ph v cn na t h, v
Ngi c cng b l pandita.
Khi Sakya hai mi by tui, Ngi nhn th phong y (th c tc gii) t Shakya Sri,
tip nhn php danh ca tu vin l Bhadra Sri (hay Palzang theo ting Ty Tng). Trong
khong thi gian ny Ngi cng tip nhn y gio l c duy tr bi v guru gc v ch
ca Ngi, Jetsun Dragpa Gyaltsen. c bit khi Sakya Pandita khn cu gio l uyn thm v
guru yoga, Ngi thy ch Ngi nh c Manjushri trong thn ngi, tinh hoa ca tt c ch
Pht, v hiu r nhng im trng yu ca tt c Gio Php khng c sai st, do vy Ngi t
c i nh v thu sut khng th ngh bn.
Ngi ging dy sut cuc i Ngi. Khi ln chn tui, Ngi dy sadhana ca Hevajra; lc
mi mt tui dy tantra ca Hevajra v Buddhasamayoga, v lc mi hai dy Vajrapanjara
v Samputa. Ngi cha tng ngng ging gii cho n khi Ngi by mi tui.
Mt v thuc phi Vedanta ca n (V V n ) tn l Harinada cng nm ngi
ng hnh t n n tranh lun vi Sakya Pandita. Ngi tranh lun thng v ct tc
ca ng ta, chuyn ha ng v nhng ngi i theo sang Pht gio.
Sakya Pandita vit nhiu sch, bn quyn quan trng nht trong nhng sch ny l Kho Tng
ca s Suy Lun (tshad ma rigs gter) cho l lun o Pht; Lm Trong Sng Mc ch ca
Muni (thub pai dgongs gsal) cho con ng Mahayana; S Phn Bit Ba Gii Nguyn
(sdom gsum rab phye) loi b nhn thc sai lc v thc hnh Vajrayana; v tc phm
Ngi yu thch nht m phn ln ngi Ty Tng ghi nh thuc lng nhiu phn Kho
Tng Qu Bu ca Li Hng Bin (legs bshad rin po che mdzod) cp n i sng hng
ngy. Thm vo , Ngi vit nhng lun th quan trng v vn phm, m nhc, y khoa,
ngh thut, th ca, v nhng ch khc. Ngoi ra, Ngi l mt dch gi kho lo v chu
trch nhim cho ln xut bn cui v Pramanavarttika ca Dharmakirti (Php Xng), cng
nh cc bn vn khc. Nh tm thy v phin dch Tc phm cha Hon thnh v Tantra Gc
Vajrakilaya (phur bal rtsa rgyud dum bu), c chnh tay c Padmasambhava vit trn
l cy c, Sakya Pandita thit lp vng chc gi tr hiu lc v truyn thng Vajrakilayatantra ca phi Nyingma, gio l do t tin truyn li ca gia tc Khon v l mt trong cc
thc hnh chnh ca Ngi.
Khi su mi tui, Ngi c mi n Trung Quc bi v th lnh Mng C Godon Khan.

Ngi khng th t chi li mi thnh ny, v xut pht t hnh thc e da xm lng Ty
Tng. bo v ngi dn Ty Tng t ngi Mng C, m gn y xm lng v nh
thng Trung Quc, Sakya Pandita v hai ngi chu Chogyal Phagpa chn tui, v Chagna,
ngi em nm tui bt u ln ng n Trung Quc trong nm 1244. sau chuyn i
trong nm nm, cui cng h n triu nh khan Trung Quc, Ngi Sakya Pandita lu
li cho n cui i.
Mt trong nhng s kin ni ting v ng ngc nhin m Ngi thc hin khi nh vua mi
Ngi n mt in th o c to ra bi thy ph thy Trung Quc. V t lm cho in
th ny tr thnh tht qua nng lc thin nh ca Ngi, v iu ny lm cho vua v triu
nh c nim tin trn vn vo Gio Php.
Ni chung, Sakya Pandita l v hc gi c nh hng ln nht trong lch s Pht gio Ty
Tng. Ngi xy dng mt ngi lng nh cho vic hc tp v cp hc bng, v Ngi
khi u thi hong kim ca Pht gio Ty Tng. Nhng lun th ca Ngi, d c th gy
tranh lun n mt s phm vi, u c xem l c cn c ch xc trn cc ch v l
lun, Pht gio Vajrayana v Mahayana. Ngi biu hin ra ngoi nhng du hiu ca s thu
sut (gic ng), nh l ushnisha (nhc k) trn nh u Ngi. Sau khi vin tch Ngi tip tc
tr thnh mt v Pht c gi l Vimala Sri trong Th Gii Mu Vng Rng.
Drogon Chogyal Phagpa (1235-1280)
Drogon Chogyal Phagpa sinh ra gia nhng du hiu xut chng n em trai Ngi Sakya
Pandita, Zangtsa Sonam Gyaltsen (1184-1239), v v l Machig Kunkyi, trong nm con cu
ci g (mi mc), lc cha Ngi nm mi hai tui. Ngi nh li nhng kip trc ca Ngi
nh Saton Riwa, Langriwa, v nhng ngi khc. Chogyal Phagpa dy nghi qu
Saroruhavajra khi Ngi c ba tui, v Jatakas khi Ngi ln tm; khi chn tui Sakya
Pandita dy Ngi Hevajra-tantra. lm mi ngi ngc nhin, Phagpa a ra mt gii
ngha v Nhng Li Khuyn Cho S Thu Thp Tch Ly (Sambharaparikatha) ca v t
Vasubhandu cng nm , v nim t ho ca cc hc gi b suy gim khi h nghe s gii
thch ny t mt cu b. Ngh rng mt ngi bnh thng khng th c tr tu nh vy, h
xem Ngi l mt Arya (bc Thnh). V th, Ngi c tt c bit n mh Phagpa, c ngha
Arya
Vo lc chn tui Ngi n pha bc chm sc Sakya Pandita. Trong lc Lhasa, Chogyal
Phagpa tip nhn th phong cho ngi mi tu (sa di) trc tng Pht Jowo, v Kyormo
Lung, Ngi tip nhn nguyn Getsul t Sherab Pal.
Ngi dng ht thi gian ca Ngi chm sc Sakya Pandita trong chuyn du hnh v cu tr
Trung Quc, cho n lc mi by tui, Chogyal Phagpa ri khi Mongolia (Mng C).
Sakya Pandita rt hi lng v Ngi v thnh tho nhng gio l bn ngoi v bn trong ca
Vajrayana, v ban cho Ngi mt c x c trng tuyn thuyt Gio Php v mt bt kht
thc. Giao ph cc t cho Ngi, v t ni, n lc ngi ging dy li ch cho
nhiu chng sinh, v nh li nhng li ha ca ngi. Sau Sakya Pandita vin tch v
hon thnh tt c nhng nh ca Ngi.
c Khan (Vua) ca Mng C mi, Phagpa xy dng nim tin nh vua bng vic thc hin
cc php mu, nh vic cho thy mt trong nm gia nh Pht mt cch tch bit bng vic
ct ri nm chi ca thn Ngi vi mt thanh kim bn. Bt u vi Khan, Chogyal Phagpa
ban qun nh Hevajra trn hai mi lm t v em Vajrayana n vng quc Mng C.
Nh Vua ban tc v Tishri v mi ba vng t chung quanh Ty Tng nh s cng dng
ca nh vua.
Vo lc hai mi mt tui, Chogyal Phagpa th c tc gii ti bin gii Trung quc v
Mng C t v tu vin trng Dragpa Senge, ca Nyethang; bc thy v nghi l l Jodan
Sonam Gyaltsen. Phagpa tip nhn gio l v Abhisamayalankara v nhng bn vn khc t
v tu vin trng v v Vinaya (Gii lut) t bc thy ca nhng nghi l.
Hai nm sau, Ngi nhn li mi n ni nm-nh v tip nhn nhiu gio l v Yamari t
Tong Ton. Sau , Ngi tr v cung in ca Khan, v khi mt tp th Gio Php c triu
tp, Ngi chin thng hai mi ba v thy Trung Quc trong tranh lun v cho h thy quan
im ng.
Khi ba mi tui, Ngi tr li ngai ca Sakya, m Ngi vng mt t lc chn tui. Ngi
ban nhiu gio l ; v cng nhn c nhiu gio l v nhng khoa hc bn ngoi, bn
trong, mt bin trao truyn v hng dn t Nyan Wod Srung, thnh tu gi Yontan Pal,
Chim Namkhai Drag, Tsog Gom Kunga Pal, Lowo Lotsawa, Chiwo Lheypa Joo Sey, v cc
v khc.
Sau , Ngi c Khan triu hi li Trung Quc v n khi Ngi ba mi ba tui. Ngi
b nhim mi ba v tr qun l nhng trch nhim khc nhau v c dng cng phn
cn li ca ba tnh Ty Tng nh mt cng dng cho s qun nh.
Vo lc bn mi hai tui, ln th hai Trung Quc trong chn nm, Ngi tr li Sakya.
Ngi ging dy mt Php hi ln v s dng ton b ti sn ca Ngi khng gi li th g,
cho s kin ny. Ngi thit lp nn tng cho trng i hc Gio Php v xy nhng in th
(cha) thn, khu, v ca ch Pht. Ngi b th cho tt c ngi ngho trong vng v ch
biu hin nhng hot ng tch cc n chng sinh. Ngi hong Php n Ty Tng, Trung
Quc, v Mng C; th gii cho 450.000 ngi mi tu (sa di) v tu s th c tc gii; ban
qun nh v Vajrayana trn mi ngi ca mi bn ngn ng khc nhau. Ngoi ra, Ngi
thit lp v s t trong s gii thot v chn mui qua s ban phc ca trao truyn v
hng dn. Ngi ban nhng lun ging v sutra (kinh in), lun th, v nhng giai on
thc hnh trong Hinayana v Mahayana; tr li nhng cu hi; v vit nhiu bn vn tht d
hiu.
Sng sm ca thng mi mt nm con rng c st (thn kim); khi Ngi bn mi su tui,
c gng to ln lm li ch ngi khc, Chogyal Phagpa ngi kit gi, cm chy vajra v
chung. Ngi chp hai tay cho nhau, v gia nhng m thanh, hng thm, v ma hoa,
Ngi vin tch.
Chogyal Phagpa l v t cui ca nm v t sng lp phi Sakya. Cm n nhng n lc ca
Ngi, h phi hng dn dn Ty Tng gn mt th k; m rng khp ni; v tr thnh
vin nghin cu c nh hng ln ca x s cho hai trm nm k tip, sn sinh ra cc hc
gi ni ting nht trong lch s Ty Tng, nh cc Ngi Buton, Dolbuwa, Longchenpa,
Rendawa, Tagtsang Lotsawa, Tsongkhapa v hai t chnh, Rongton, Dagpo Tashi
Namgyal, Gorampa, v Shakya Chogden.
V nm v t, Ngi Sachen c xem l thn lu xut ca c Avalokiteshvara; Lopon
Rinpoche, Jetsun Rinpoche, v Sapan c xem l thn lu xut ca c Manjushri; v
Chogyal Phagpa c xem l thn lu xut ca c Vajrapani (Kim Cng Th).
Ngor v Tshar
Hai ph phi chnh ca truyn thng Sakya l truyn thng Ngor v Tshar. Dng truyn
Ngor c sng lp bi Ngorchen Kunga Zangpo (1382-1456 C.E.). Ngi sinh nm tut
thy, rn luyn ti Sakya v cc tu vin khc. V thy u tin ca Ngi l thnh tu gi
Buddha Sri, v Ngi l mt trong nhng v thy chnh ca Gorampa Sonam Senge.
Nm 1430, khi bn mi tm tui, Ngi thnh lp tu vin Ngor chnh ca Evam Choden gn
Sakya. Ngi t c cp thu sut rt cao v vin tch trong nm t ha, khi Ngi by
mi bn tui.
Ngorchen vit nhiu lun ging Vajrayana quan trng, v tt c gio l Lamdre ch yu
u qua Ngi. Cc v thy v i khc ca Ngor bao gm Konchog Lhundrup; Panchen
Ngawang Chodrag; v gn y hn, Ngi Loter Wangpo l t Sakya chnh ca Ngi
Khyentse Wangpo. Ngor cng c ni ting v s bo tn ca h v ci gi l by mandala
ca Ngor: Guhyasamaja, Hevajra, Chakrasamvara, Vajrayogini, Vajrabhairava, Sarvavidya,
v Mahakala.
Dng truyn Tshar c thnh lp bi v t c bu Tsarchen Losal Gyatso (1502-1567
C.E.), ngi bt u hot ng o Pht ca mnh nh mt tu s Gelugpa. Ngi sinh nm tut
thy, th gii sa di t Dalai Lama th nht, Gendun Gyatso, v tu hnh ti tu vin Tashi
Lungpo. V Ngi c nim tin mnh m vo truyn thng Sakya v v t Sakya, Doringpa,
v thy chnh ca Ngi, Tsarchen Losal Gyatso nhn c tin tri t Vajrayogini trong thn
ngi, nn Ngi i tm Doringpa, ang c tr trong khu rng bao quanh Pho i Kau
gn Sakya.
Tsarchen t n cp thu sut cao v vin tch vo lc su mi lm tui, thn vt cht
ca Ngi tan ha vo dharmadhatu (php gii). Ngi khng thnh lp gii lut mi ca tu
vin, nhng dng truyn Tshar c thit lp ti tu vin Rongton Sheja Kunrig ca
Nalendra Phanpho. Bn thn Ngi Tsarchen c nhiu v thy v nhiu t, v c nhic bc
thy v i trong dng truyn Ngi, bao gm c Dalai Lama th nm, ngi nhn c c
hai Lamdre v Vajrayogini t Nesar Je trong th k mi by.
Cc Hc Thuyt ca Phi Sakya
Phi Sakya ging dy y phm vi cc ch thch hp vi ba tha c gii thiu chung
trong Pht gio Ty Tng l Hinayana, Mahayana, v Vajrayana (hay i Tha Mantra
B Mt Him Thy).
Khi trnh by trit hc o Pht, n chia gio l thnh bn phn: Vaibhashika (Thng Lun
Tng), Sautrantika (Kinh Lng B), Chittamatra (Duy Thc), v Madhyamaka (Trung
o). Ging nh tt c hc phi ca Ty Tng, quan im ca Sakya c xem l
Madhyamaka.
Quan im cu cnh ca n c gi l quan im ca t do t s pht trin (spros bral lta
ba) c xc nh r rng trong S Phn Bit V Nhng Quan im (lta ba shan dbyed) ca
Gorompa Sonam Senge. S gii thch ca hai phi chnh khc ca Madhyamaka Ty Tng l
phi Khc Tnh Khng ca Dobulwa Sherab Gyaltsan, khi nguyn trong phi Jonang, v s
gii ngha ca Je Tsongkhapa v Prasanga Madhyamaka (Trung Qun ng Thnh). Phi
Sakya tm thy ngun gc quan im Madhyamaka ti hu t dng truyn c gii thiu
n Ty Tng bi dch gi Patshab Nyima Dragpa th k mi hai, ngi cng vi pandita
Jayananda thit lp nhng bn vn Madhyamaka ca Chandrakirti nh s gii ngha xut sc
ca n v phi Madhyamaka ca Nagarjuna (Long Th). S yu thch ban u ca ngi
Ty Tng v h thng Madhyamaka ca Bhavaviveka v Shantarakshita gii thiu th k
th tm li b lu m.
Khng ging nh nhng ngi c uy tn ca Ty Tng sau ny, nh Tsongkhapa v Jonang,
phi Sakya tranh lun vi s gii thch thn trng hn v Madhyamaka, theo sau gn gi vi
nhng pandita n v chng li s gii thch mi m.
Lamdre, Con ng v Kt Qu ca N
Gio l ch yu trn cu trc truyn thng thc hnh ca Sakya l vng hng dn kt ni
vi Hevajra-tantra c bit nh Hng Dn Ming Qu Bu v Con ng v Kt Qu ca
N (gsung ngag rin po che lam dang bras bu dang bcas). Gio l ny bt ngun t v pandita
n Sri Dharmapala ca Nalanda th k th chn, ngi thc hnh Vajrayana trong
nhiu nm. Sau mt lot cc chng ngi v kinh nghim, Ngi gp ha thn lu xut ca
bn tn Nairatma phi ngu ca Heruka, ban qun nh v lm Ngi nhn bit su bhumi
(a) trong su ngy. Sau khi hnh cp tin ca Ngi c bit, Ngi b trc xut khi tu vin
v tr thnh mt yogin lang thang trc khi t c thn cu vng v tan ha vo trng thi
ca c Avalokiteshvara min nam n .
Ngi c hai t chnh, t h cc dng truyn ch yu ca gio l Con ng v Kt qu
u c ngun gc t Dombhi Heruka v Krishnapa.
Dombhi Heruka rt thng minh v t c nhn bit y trong lc qun nh, nn ch

yu cu mt t hng dn v khng li lu vi Virupa. Dng truyn Con ng v Kt qu
ca Ngi c xem nh dng truyn v s bnh lun Hevajra-tantra.
Tri li, Krishnapa l mt pandita n i du hnh v li vi Virupa vng quanh n
v l ngi c Virupa thay i tn ngng. Ngi khng sc bn nh Dombhipa nn
Virupa ban cho nhng hng dn chi tit hn, m ngy nay cn hin hu nh Bi K Vajra
ca Con ng v Kt Qu. V th, dng truyn ca Krishnapa c xem l dng truyn
hng dn su sc, hay upadesha.
C hai dng truyn ny tri qua mt s v thy cho n khi c ti kt hp bi Lotsawa
Drogmi ca Ty Tng. Cuc sng v vic lm ca Drogmi khng bao hm rng ri y v
c trnh by chi tit ni khc.11 Ch cn ni rng Drogmi nm trong s nhng dch
gi vit nhiu nht ca giai on mi, phin dch Hevajra-tantra, Vajrapanjara-tantra,
Samputa-tantra, v nhiu bn vn khc. Ngi cng gom li nhiu dng hng dn su sc
khc nhau t mi hai nm tm tr n nh mt tu s o Pht. V phn ln, tt c cc
ti liu th m sau dn n vic hnh thnh s gii thiu ring bit ca Sakya v Pht gio
Vajrayana l ba tantra bt ngun ban u t Drogmi.
Gio l Con ng v kt qu t nn tng trn phm vi cc bi k vajra ca Virupa. Nhng
cc bi k ny ban u cp n vic thc hnh nng cao giai on hon thin v cc kinh
nghim ca mi ba giai on ca hnh gi nhn bit tantric. Phn ln phn cn li ca gio
l v thc hnh bt ngun t truyn thng Sahaja Mahamudra ca Saraha v Nagarjuna c
gi gn trong bn vn c gi l t Ti Pha Trc Mt Thp (mchod rten drung thob), v
t s Khng Th Ngh Bn (Acantyakramo-upadesha) ca Kotalipa.
Phng php ca giai on pht sinh xut pht ch yu t Saroruhavajra cng c bit nh
Padmakara v Padmavajra, ngi ni ting l Mahasiddha (i thnh tu) hin l
Hevajra-tantra. Cc v t ban u ca Sakya cng da trn nghi thc ca Saroruhavajra cho
thc hnh ca cc Ngi, nhng truyn thng sau ny thay th nghi thc ny vi h thng
su chi ca Durjayacandra c sp xp hp l hn, bt ngun t dng truyn Con ng v
Kt qu ca Dombhi Heruka.
Nhng hng dn khc bao gm tumo yoga (du gi ni ha) t Krishnacarya, v thc cht
tng ng tumo yoga tm thy trong Su Php Du Gi ca Naropa ca truyn thng Kagyu
v bt ngun t cng v t. Hng dn Sahajasiddhi ca Dombhi Heruka, nhng hng dn
ca Indrabhuti, v nhng hng dn v tm v Mahasiddha khc tt c u c kt hp vi
bi k vajra ca Virupa thnh mt h thng hp nht v thc hnh cho cc giai on pht
sinh v hon thin ca Hevajra-tantra.
C nhiu thc hnh nhnh ca Con ng v Kt qu, guru yoga (o s du gi), nhng thc
hnh tiu tr chng ngi, v cn na, khin hnh gi dn dn c nhn lm con khi h
tin b trong h thng ny cho n khi thnh tu ti thng ca thn cu vng. Bn vn n
chnh c h tr bi kin thanh tnh ca Sachen Kunga Nyingpo, ngi nhn nhng
hng dn cao hn t Virupa nh nhc n trc y, v nhng hng dn c bit ny
c chn du v gi gn trong vi th h. Nhiu im c bit ca quan im

Madhyamaka ca Sakya c chi tit ha trong vic kt ni vi gio l Con ng v Kt
qu, nht l trong Cy Nh- ca Ngi Jetsun Dragpa Gyaltsen.
Do , tr ct v xng sng ca gio l Sakya l s thc hnh hng ngy v cc giai on
pht sinh v hon thin kt hp vi sadhana Hevajra. Thm vo thc hnh hng ngy ny l
Hevajra guru yoga v thc hnh bo v ca Virupa.
Vajrayogini
Thc hnh quan trng th hai l thc hnh vng m ch chnh l su tp danh ting ca
Sakya v Mi Ba Gio Php nh Vng Rng. y l vng rt thng dng ca Khechari ca
Naropa, hay Naro Khachod khi b c bit Ty Tng. Nu Hevajra l ct tr ca dng
truyn Sakya th Vajrayogini l tri tim. Lopon Sonam Tsemo ni vi em, Jetsun Rinpoche,
V tt c hng dn ta c, Vajrayogini l uyn thm nht. V th, gio l Vajrayogini c
nht ca Naropa ch c gi gn trong phi Sakya hng trm nm v khng tht s bt u
lan rng n cc phi khc cho ti khi Dalai Lama th nm tip nhn t Nesar Je.
Gio l Vajrayogini l trao truyn c nht ca Naropa. Ngi tip nhn chng trong mt linh
kin v Vajrayogini v ch truyn cho hai t chnh ngi Nepal, anh em Phamthings,
ngi lm nh ca h ngay di hang ng Asura Pharphing gn Kathmandu, Nepal.
Sau mt th h, nhng gio l ny cng vi Chakrasamvara-tantra, n Ty Tng vi Ngi
Mal Lotsawa, mt guru ca Khon Konchog Gyalpo v Sachen Kunga Nyingpo. Gio l
Vajrayogini t trng tm ni bt trong mt sadhana ngn v mt b hng dn uyn thm
v giai on hon thin, c bit l hng dn v thin nh vt ln t duy.
Ni chung, nhng gio l c dng ph thng v b mt, ch yu khc nhau trong chi tit v
thc hnh guru yoga v giai on hon thin. C ni rng nhiu bc thy trong dng truyn
Sakya thu sut Pht tnh qua s thc hnh Vajrayogini hn l qua bt c thc hnh khc
no. so snh vi h thng Hevajra, Vajrayogini c bit hiu v d thc hnh; v l do
ny, truyn thng Sakya v Vajrayogini tr nn ph bin khp Ty Tng, bt chp v
truyn thng.
Vajrakilaya
Truyn thng Khon v Vajrakilaya c nhc n. N ch l Kama, hay Long, dng
truyn v gio l Vajrakilaya c thc hnh lin tc cho n ngy nay. Trong lc s
qun nh v thc hnh dng truyn ca truyn thng Kama khc v Vajrakilaya c
duy tr, th truyn thng Nyingma a chung thc hnh v cc terma, nh Kilaya phm vi
rng ca Rigzin Godem. im c trng khc l Khon Kilaya khng ging nh cc truyn
thng Kama khc v Kilaya, l mt h thng thc hnh Anuyoga, hn l h thng
Mahayoga. V th, ch c h thng Kama Anuyoga v thc hnh Kilaya vn tip tc tn ti.
Mahakala
V h php chnh ca truyn thng Sakya l i Mahakala bt ngun t Vajrapanjara-tantra,

c bit n Ty Tng nh Gurgon (Panjaranatha). Panjaranatha Mahakala l thc hnh
nh c hai dharmapala (h php) v yidam (h Pht). Dng truyn thc hnh dharmapala l
mt kt hp dng truyn v truyn thng Mahakala em n Ty Tng bi mt s v t.
Dng truyn u tin bt ngun t Sri Virupa v truyn qua Drogmi. Th hai xut pht t
Pandita Amoghavajra qua Bari Lotsawa v cng thc hnh nh mt bn tn. Th ba xut
pht t i pandita Sraddhakaravarman qua cc i dch gi Rinchen Zangpo, Trag Tenpa, v
Mal Lotsawa v l thc hnh bo v thng thng vn cn s dng trong Sakya cho n nay.
Dng truyn th t xut pht t Sakya Sri qua Sakya Pandita.
Mahakala Nh hn l Chaturmukha Mahakala, c xem l v bo v hc thuyt ca Sakya
v n Ty Tng vi Nyan Lotsawa. Dng truyn bo v ny c kt hp vi
Guhyasamaja-tantra v tantra gii thch v Chakrasamvara.
Nhng Hc Gi Sau Ny trong Truyn Thng Sakya
Cc hc gi-thnh tu ca truyn thng Sakya l qu nhiu tnh m, nhng nh hng
ca cc Ngi trn ton th truyn thng Ty Tng c tnh then cht. Cc hc gi-thnh tu
ca truyn thng Sakya nh Yagton, Tagtsang Lotsawa, Rongton, Gorampa, Sakya Chogden,
v trong thi hin i l Jamyang Khyentse Wangpo v Loter Wangpo nh hnh gi v nh
hc gi u k diu nh nhau.
Truyn thng Sakya gi ngn c v kin thc v thu sut cao trong bu tri Gio Php
t khi thnh lp. Nhng bc thy Sakya h tr v nui dng nhng hc gi ca cc phi
khc trong nhng th k. V d, Drugpa Kagyu siddha Yangonpa l t ca Sakya Pandita;
Longchenpa l t ca Lama Dampa Sonam Gyaltsen; Tsongkhapa l t ca c hai
Lama Dampa Sonam Gyaltsen v Rendawa Zhonnu Lodo; v gn y hn, i Kongtrul v
Mipham u l cc t ca Jamyang Khyentse Wangpo.
Ch Thch
1. Dong, sBra, Bru, v sGa l s ni ting rus chen bzhi (bn th tc ln). Chogyal Namkhai
Norbu.
2. Mu l mt b thn thnh c ca Ty Tng.
3. Ngi Mon thng c nhn dng vi khu vc ca Bhutan.
4. By ngi m Shantarakshita th gii xem ngi Ty Tng c th duy tr gii lut tu
vin hay khng.
5. Hai mi tm thin n thng xut hin trong nghi qu ca Nyingma Mahayoga.
6. N h php ng u ca phi Nyingma v bo v chnh ca gio l Dzogchen.
7. Avalokiteshvara, Manjushri, v Vajrapani.
8. Cyrus Stearn, Cuc Sng Minh Bch (Boston: Nh Xut Bn Tr tu, 2001).
9. Zhangton Chobar.
10. Saha, hay khng th chu ni, php gii m ch v tr ca chng ta vi cc hnh tinh,
nhng thin h, v cn na.

11. Stearn, 2001.
TIU S CC TC GI
Jetsun Rinpoche Dragpa Gyaltsen (1147-1216) ngi th ba trong ba v t c s sng lp
truyn thng Sakya ca Pht gio Ty Tng, Ngi sinh nm mo ha, con ca Sachen Kunga
Nyingpo v Jomo Machig Oddron. Khi cn b, Ngi thch mt mnh, sing nng thc hnh
cc phm tnh c hnh, v khng bao gi th hin tnh tr con hay nhng khao kht th tc.
Ngi nhn nguyn c s t B Tt Dawa Gyaltsen khi c tm tui. Hnh gi gii ca Ngi
hn hn nhng tu s; Ngi cha bao gi chm n ru, tht ngoi tr cht liu samaya trong
nhng ba tic cng dng ganachakra.
Nhng guru chnh ca Ngi l cha, Sachen, v anh trai Ngi, Sonam Tsemo. Ngi cng nhn
c nhiu gio l v ba u t v bn b tantra t nhiu bc thy ngi Ty Tng, n , v
Nepal, nh Nyan Tsugtor Gyalpo, Zhang Tsultrim Drag, Nyag Wang Gyal, Jayasena, dch
gi Pachog Dangpo Dorje, v yogi Avadhutipa.
Jetsun Rinpoche bt u ging dy vo lc mi mt tui, sau khi cha Ngi vin tch, Ngi
lm tt c ngc nhin khi ban hng dn v hai mi nguyn v sadhana Hevajra phm vi
rng. Vo lc mi ba tui, Ngi tip nhn ba tantra ca vng Hevajra trong mt gic mng
v hiu r thc ti ca tt c s vt. Ngi cng ti tr v ging dy ti bui i Gio Php thu
thp trong k c v ngi cha qu c ca Ngi, ton b ngi nghe ngc nhin trc
kh nng c tng Hevajra-tantra t k c ca Ngi. Ngi tip tc hc tp, thc hnh, v
ging dy Saky theo mnh lnh ca anh Ngi, sau anh Ngi bt u tip tc hc tp ti
Sangphu trung tm Ty Tng.
Jetsun Rinpoche khng bao gi tch ri khi samadhi (i nh) ca cc giai on pht sinh
v hon thin. V cch ban gio l, Ngi thin nh v Hevajra, v khi ngi ln ngai, Ngi
kt thc thc hnh nim du n ca ch nhn gia nh Pht ca Ngi. Nhng cng dng
thng thng ca Ngi tiu biu cho cng dng torma hng ngy, v vic ging dy Gio
Php ca Ngi thay th cho vic tng nim mantra. Khi tr li ni c tr, Ngi thin nh v
Chakrasamvara. Do , trong hai mi bn gi, Ngi thin nh v by mandala bn tn
khc nhau.
Nh mt du hiu ca s thnh tu ca Ngi, khi Kashmiri pandita Shakya Sribhadra cng
b mt nht thc, Jetsun Rinpoche thc hin mt thc hnh yogic v nht thc khng
xy ra. V pandita ni, Jetsun Rinpoche phi i qua mi kh khn chng minh ta sai.
Khi v pandita n thm, Jetsun Rinpoche t ngt ng dy v chung, chy vajra ca
Ngi treo trn h khng. V nhng du hiu thnh tu ca Ngi vt ln s hiu bit, Shakya
Sribhadra tn thn Ngi, Mahavajradhara Guhyasamaja! v tip nhn cam l ca gio l.
Jetsun Rinpoche tr thnh s trang hong trn nh u ca tt c cc bc Arya

Vajradhara.
Vo tui nm mi su, Ngi tip nhn hng dn c bit v dng truyn Con ng v
Kt qu cc b mt ( Ngha Trn Vn Ca Nhng Du Hiu) t s biu hin thn tr tu ca
cha Ngi ti tu vin Tsangkha Nyemo Rutsam. iu ny xy ra vo ban m trong trng
thi thanh tnh quang.
Vo nm su mi tm v su mi chn tui, Ngi ban phc v ko di cuc sng bng
cch nhiu ln t chi li mi ca cc dakini t Sukhavati.
Jetsun Rinpoche truyn b Pht gio qua cc bi thuyt trnh, tranh lun v tc phm ca
Ngi. Ni ring, Ngi gii thot nhiu ngi may mn qua gio l Con ng v Kt qu.
Ngi li ch v s chng sinh sut by mi nm ca Ngi v vin tch trong nm 1216,
nm t ha.
Cc t chnh l chu Ngi, Sakya Pandita v Zangtsa. Ngi cng c tm t vi tn cui
l Dragpa, bn t nm gi gio l v Vajrapanjara, bn t l i Vidyadhara, v nhiu
ngi khc.
Jetsun Rinpoche tin on rng Ngi s ti sinh nh con trai ca vua Chakravartin ca Ci
gii Mu Vng rng, Ngi thnh tu hu ht cc con ng v giai on, v ln ti sinh
th ba Ngi s thnh Pht.
Jetsun Rinpoche Dragpa Gyaltsen hon ton thng tho mi phng din ca kin thc o
Pht, nhng phn ln cc tc phm ca Ngi tp trung vo h thng Vajrayana m Ngi nhn
c t cha v nhng v thy khc. Nhng tc phm ny bao gm cc lun ging v tantra,
sadhana, v nghi l qun nh t h thng Hevajra v Chakrasamvara, bao gm Vajrayogini.
Sakya Pandita
Sakya Pandita (1182-1251 C.E.) l mt trong nhng ngi thnh lp truyn thng Sakya ca
Pht gio Ty Tng v c ni l thn lu xut ca i B Tt Vn Th. Trong sut i,
Ngi t bhumi u tin (s a) qua thc hnh guru yoga ca Vajrayana. T v sau, Ngi
t c thu sut cao hn. Ngi cng bt u ging dy v ph din nhiu hot ng to ln
ca Con ng. V iu ny, Ngi c xem l mt trong nhng hc gi v i nht sng
Ty Tng.
gii thch iu ny, trc lc Sakya Pandita sinh ra c nhiu hc gi Ty Tng thm ch
khng ai c th thng tho v nm khoa hc chnh v ph. Nm khoa hc chnh bao gm cc
mn hc nh xy dng hnh tng v nh ca, y hc, Phn ng, l lun, v trit hc Pht
gio; nm khoa hc ph gm cc mn hc nh thin vn, m nhc, th ca, chuyn tc phm
thnh th, v l thuyt v thc hnh bin son t in. Sakya Pandita tm ra cc gio l v
nm khoa hc ph t nhiu hc gi n , vit nhng quyn sch v chng v thit lp gio
l ca chng Ty Tng. S ni ting nh mt hc gi ca Ngi Ty Tng v n tht
ln khin ngi ta th thch tnh trit hc kinh vin ca Ngi, su hc gi Hindu t n
n tranh lun vi Ngi. Sakya Pandita thng tt c h, iu m khng ai khc c th

lm c.
n , danh hiu ca mt i hc gi l Pundit, hay Pandita, v n c ban cho ngi rt
uyn bc khng ch trong Gio Php m cn trong tri kin th gian v kho lo khc. Ngi
Ty Tng u tin c danh hiu ny l Sakya Pandita, c tip nhn t bc thy v i n
Shakya Sribhadra. Ngi c ban v thng tho tht s trn nhiu lnh vc ca hc tp.
Trc lc Sakya Pandita, bt c ngi no phin dch kinh in o Pht t ting Phn sang
Ty Tng u da vo hay lm vic vi cc i hc gi o Pht n . Sakya Pandita l
ngi u tin v tri thc v i ca Ngi, khng cn da vo ngi khc phin dch. Qua
s uyn bc v thng tho ting Phn, Ngi c th dch nhng bn vn sang ting Ty Tng
theo kh nng Ngi. Nhng hc gi sau ny c th i theo du chn Ngi.
Sakya Pandita cng l ngi u tin truyn b gio l Pht gio Ty Tng ra ngoi t
nc. Khi ngi Mongol cai tr Trung Quc, mt trong cc hong Mongol nh, Godan
Khan, mi Sakya Pandita truyn b Gio Php Mongolia. Theo lch s Mng C ngi
thnh lp phi Sakya, Sachen Kunga Nyingpo, c mi n Mng C ging dy Gio
Php t nhiu nm trc, nhng khng th thc hin. Theo nhng bn vn Mng C, chu
ca Ngi, Sakya Pandita mi tht s truyn b gio l. Chu ca Sakya, Chogyal Phagpa,
cng truyn b gio l rng ri sau Ngi. C hai bn vn ca Trung Quc v Mng C u
nhc n vic Sakya Pandita n Mng C v s sp t h thng Gio Php ca Ngi.
Theo lch s Ty Tng, gio l ca c Pht thm ch n Trung Quc trc Sakya Pandita.
Khong 110 nm sau khi c Pht nhp nit bn, v c hai gio l Hinayana v Mahayana
c dy. C ni rng nhiu ngi Trung Quc trong truyn thng Hinayana c th t
c nhiu giai on khc nhau ca gic ng Arhat (A La Hn), v nhiu ngi trong truyn
thng Mahayana c th thc hin nhng thc hnh B Tt nng cao nh b th thn th cho
ngi khc. Ngay c gio l Vajrayana truyn b t n sang Trung Quc, mc d ch
l mt phn nh ca tantra thp v khng c tantra cao. Ch khi Ngi Sakya Pandita chp
nhn li mi ca Godan v khi Chogyal Phagpa sau ny ban qun nh Hevajra trn Kublai
Khan th tantra cao hn mi c gii thiu vo Trung Quc. T lc tr v sau,
Vajrayana c nui dng trong x s .
Cng qua Sakya Pandita, Chogyal Phagpa v nhng v khc, Mahayana thit lp vng
chc khp nhng phn ca Trung Quc. Khi Chogyal Phagpa Trung Quc, Ngi hot ng
nh v thy ring ca hong . Trong v tr ca mnh, Ngi c th truyn b gio l ca c
Pht mt cch rng ri; c ln, by mi ngn v tng lng nghe Ngi ging dy. Sau Sakya
Pandita v Chogyal Phagpa, nh hng ca phi Sakya bt u suy yu. Truyn thng Kagyu
tr nn ni bt, nhng sau mt s nm, nh hng ca n cng gim bt, v phi Gelugpa
tr nn ph bin.
Khi Sakya n Mng C, khng c dng ch vit ca ting Mng C. Ngi sng to ra
bng ch ci ting Mng C, sau ny c cc hc gi sa li. Khi to ra bng mu t, tt
c kinh in v gio l ca c Pht, Tripitaka (tam tng gio in), s gii thch vn
chng, v nhng gio l Ty Tng khc c phin dch sang ting Mng C.
Sakya Pandita c xem l ngi phi thng. Chng hn, trc lc Ngi nhp nit bn,
nhiu ngi thy nhng du n khc nhau ca s gic ng trn thn v i ca Pht
Shakyamuni v Nagarjuna nh nhc k trn nh u v lp lng gia hai chn my xut
hin trn Sakya Pandita.
Ngi vit nhiu tc phm v nhng kha cnh khc nhau ca trit hc o Pht, cng nh
v nm khoa hc chnh v ph. Ngi cng vit nhiu lun ging v tp sch v Gio Php.
nh ca nh Hin Trit l gio l cn bn ca Mahayana. N bao gm nhng giai on khc
nhau ca B Tt o lin quan n mt s gio l v i ca Kadampa, nh s gii thch v
nhng giai on khc nhau m hnh gi phi kinh qua t lc nhp mn n lc gic ng y
v vin mn.
Gio l trong nh ca nh Hin Trit t cn bn trn hai bi k c ging dy bi
i b Tt Maitreya (Di Lc). Ngi ta ni rng c Maitreya dy nm tp sch khc nhau
cho v thnh n Asanga (V Trc), mt trong s c bit nh Mahayanasutralankara. Sakya Pandita ly hai bi k t sch ny v vit sch cho ring Ngi.
Mahayana-sutralankara bn lun tt c gio l ca c Pht v c chia thnh mi mc
chnh, nhng Sakya Pandita c ng li thnh su mc.
Chogyal Phakpa
Chogyal Phakpa (1235-1280 C.E.) l v t th nm sng lp phi Sakya ca Pht gio Ty
Tng. Cha Ngi l Zangtsa Sonam Gyaltsen, v m l Machig Kunkyi. Ngi bt u ban gio
l vo lc ba tui, v nhng hc gi rt ngc nhin vi tri kin ca Ngi, gi Ngi l Phakpa
(ng Cao Qu). Khi mi tui, Ngi th nguyn tu s trc ngai Pht Jowo Shakyamuni
Lhasa t ch Ngi, Sakya Pandita.
Vo lc mi by tui, Chogyal Phakpa du hnh n Mng C vi Sakya Pandita, v hc
cc mn hc ph thng ca o Pht v nhiu gio l tantric vi Sakya Pandita. Trc khi
vin tch, Sakya Pandita tng Ngi mt v c x c trng (biu tng vic truyn b Gio
Php c xa v gn) v mt bnh bt ca tu s (biu tng vic thit lp truyn thng tu vin),
v yu cu Ngi gip ngi khc bng vic nh li s quyt tm v gii nguyn qu
kh. Chogyal Phakpa sp xp l tang k lng cho ch ca Ngi.
i vng Kublai Khan ca Mng C mi Chogyal Phakpa, lc mi chn tui, ban qun
nh Hevjra cho hai mi lm thnh vin ca gia nh hong tc v khai tm cho h vo Pht
gio Kim Cng Tha. p li, nh vua dng hin mt phn ca Ty Tng, lc chu s
kim sot ca Mng C, v ban cho Ngi tc hiu Tishri. Sau iu ny, Sakya tr thnh
ngi cai tr tm linh tm thi ca Ty Tng, v Chogyal Phakpa tr thnh v tu s u tin
hay lama trong lch s cm quyn t nc Ty Tng.
Khi hai mi mt tui, Ngi th c tc gii t Tu vin trng Nyethangpa Dakpa Senge,
di s dn dt ca tu vin trng, Ngi hc mt s mn hc ca o Pht. Hai nm sau,
Chogyal Phakpa mi Tongton n ni nm-nh ca Trung Quc nhn nhiu gio l.
Vo lc , Ngi cng mi triu nh hong gia v trong lc ban gio l, nh bi mi
by ngi d gio. Khi ba mi tui, Chogyal Phakpa tr v Sakya v ban nhiu gio l, v
tr thnh v t v i ca Gio Php. Vo tui ba mi ba, Ngi du hnh ln na n Trung
Quc theo li mi ca nh vua v c ch nh trch nhim Ty Tng n mi ba ngi
i din. cm t s qun nh ca Chogyal Phakpa, nh vua ban nhiu cng dng cho
Ngi v dn Ty Tng. Tt c cng dng u c s dng trong vic phc v Gio Php
xy dng v ti tr cho vic tn to php kh tn gio, v cho li ch ca tu s vi ngi
ngho.
Chogyal Phakpa truyn b Gio Php Ty Tng, Trung Quc, Mng C, v tr thnh tu
vin trng ca bn trm ngn tu s. Hn na, Ngi son tho nhiu bn vn v cc lun
ging, nhng hng dn thit thc, v nhng cu hi v p. Ngi vin tch lc bn mi
lm tui.
Ngorchen Kunga Zangpo
Ngorchen sinh nm tut thy (1382). Ngi tu hnh ti Sakya v nhiu tu vin khc, v bc
thy u tin ca Ngi l thnh tu gi Buddha Sri. Ngi l mt trong nhng v thy chnh
ca Gorampa Sonam Senge. Nm 1430, khi bn mi tm tui Ngi thnh lp tu vin Ngor
chnh ca Evam Choden gn Sakya. Ngi t c trnh thu sut rt cao v vin tch
trong nm t ha (1456). Ngorchen vit nhiu lun ging Vajrayana quan trng, v tt c gio
l Lamdre u truyn qua Ngi.
Php Vng Sakya Trizin sinh ra Tsedon, gn Shigatse trong vng nam Ty Tng vo
ngy mng mt thng tm (7/9/1945), Sakya Trizin c ngha ngi nm gi ngai ca
Sakya. Php vng l v Gio trng th bn mi mt ca phi Sakya, mt trong bn phi
chnh ca Pht gio Ty Tng. Ngi cng l ngi ni di trc tip t dng truyn Khon,
mt dng di tn gio c xa ca ngi Ty Tng, m theo truyn thuyt c ngun gc t
ci tri.
Ngi bt u chnh thc hc tp vo lc nm tui, mc d thm ch trc Ngi nhn
mt s qun nh t cha Ngi. Trong thc t, Ngi nhn qun nh ln u tin, mt v
trng th, ngay khi Ngi c sinh ra.
Trong giai on hc tp cao ti Sakya, Ngor, Lhasa, v sau ny n , Ngi tip
nhn tt c trao truyn ch yu ca Dng truyn Sakya, nh gio l Lamdre (Con ng v
Kt qu) cng truyn v mt truyn, Druthab Kuntu (mt su tp nhng qun nh v thc
hnh tantric), cc hng dn ca Vajrayogini, v Zenpa Zidal. T thi nin thiu, Ngi
nh li nhiu bn vn, nh Hevajra-tantra, thc hin nhiu ln nhp tht, v ban nhiu qun
nh. Ngi cng nhn c nhiu gio l t cc truyn thng khc ca Pht gio Ty Tng.
Cc guru chnh ca Ngi l nhng tu vin trng ca Ngor; Ngawang Lodro Shenpen
Nyingpo; Khangsar Shabdrung; Lama Ngawang Lodro Rinchen; thng ta Jamyang
Khyentse Rinpoche; i yogi ca Nyingmapa; Drubchen Rinpoche; Phende Khenpo; Sakya

Khenpo Jampal Sangpo; cha Ngi, Dezhung Rinpoche; v Chogye Rinpoche.
Ngi chnh thc nhm chc ln ngai ca Sakya vo u nm 1959. Hu nh ngay sau khi
nghi l i mo ln u, Ngi phi ri i n v Cng sn Trung Quc tip qun Ty
Tng. Trc tin Ngi Sikkim, Ngi bt u hc ting Anh, sau chuyn n
Darjeeling, Ngi hc thng tho trit hc trong ba nm vi Khenpo Rinchen. Cui cng,
Ngi n Mussoorie v trong thng ba nm 1964 Ngi thnh lp Trung tm Sakya Rajpur,
Dehra Dun. Ngi hc chuyn su cc tantra v nhn c nhiu gii ngha su xa t Khenpo
Appey cho n nm 1967. Ngi cng tip tc hc ting Anh. T nm 1971-1972 Ngi tip
nhn Gyude Kuntu, mt su tp chnh v cc tantra, t Thng ta Chogye Trichen
Rinpoche.
Vo lc hai mi hai tui, ln u tin Ngi ban gio l Lamdre cho mt hi hp c quy m
ln ti Sarnath, Varanasi (Ba La Ni). Trong cng nm Ngi cng dn xp s tn phong
phc hi cho Sakya ti Puruwala Himachal Pradesh cch Dehra Dun bn mi dm.
Php vng ban Druthab Kuntu cho mt tp hi rng ln Ladakh trong nm 1976. nm
nm sau, Ngi khnh thnh in th mi ti Puruwala, by gi l trung tm nghi l ca
Sakya. K t , Ngi ban nhiu gio l Lamdre trn ton th gii.
Php Vng phc v Gio Php khng ngng ngh. Ngi c nhiu t n v
nhng nc khc, v c mt s chuyn ging dy trn phm vi ton cu.
His Eminence (Gio Th) Chogye Trichen Rinpoche
Chogye Trichen Rinpoche l lama thm nin nht ca Sakya v l ngi ng u ph phi
Tsarpa. Sinh ra nm 1920 trong gia tc Kushang, tnh Tsang ca trung tm Ty Tng, Ngi
c nhn ra nh Chogye Rinpoche th mi tm ca Tu vin Nalendra bi c Dalai
Lama th mi ba. Vo lc mi mt tui, Ngi th gii sa di v chnh thc ln ngai ti
Nalendra. Trong nhng nm u Ngi tp trung hc tt c nhng nghi thc v nghi l cn
bn ca Tu vin Nalendra. Hai v o s gc chnh ca Ngi l Zimwog Tulku Ngawang
Tenzin Thrinley Norbu Palzangpo i th t (thn lama chnh ti sinh khc ca Tu vin
Nalendre) v Dampa Rinpoche Shenphen Nyingpo ca Ngor Evam. T hai v thy v i
ny, Chogye Rinpoche tip nhn tt c gio l chnh v ph ca Sakya, nh hai truyn thng
Lamdre, i v Tiu Mahakala, bn tantra, Mi ba Gio Php nh Vng rng, v
Kalachakra.
Danh hiu Chogye c ngha mi tm v xut pht t thi Ngi Khyenrab Choje, v tu
vin trng th tm ca Nalendra, cng thuc dng di qu tc ca gia tc Kunshang.
Khyenrab Choje v thy v i s hu dng truyn trc tip v Kalachakra tip nhn t
Vajrayogini, c mi l tu vin trng bi Sakya Trizin Dagchen Lodro Gyaltsen (14441495). Khyenrab Choje ving thm hong Trung Quc, ngi rt n tng bi hc gi
tantric t Ty Tng v ban cho ng mi tm tng phm qu bu. Dng truyn ca Chogye
Rinpoche bt u vi Khyenrab Choje. V Chogye hin nay, Ngawang Khyenrab Thubten

Lekshe Gyatso, l v th mi tm trong dng.
Sau khi Lhasa ni dy i mt vi s xm lng ca Trung Quc trong nm 1959, Rinpoche
ri Ty Tng v s tr n an ton ca Lo Monthang. Mc d nm quyn thng tr ngi Ty
Tng, Lo Monthang (Mustang) v mt chnh tr li l mt phn ca Nepal. Nh ngi ch
ca v vua hin hnh, Chogye Rinpoche tm thy ni n tr an ton v lu li mt s lc, ban
gio l v thc hin nhiu l hi ti nhiu tu vin khc nhau. Sau Ngi vit mt thin nh
Hevajra ngn Vo Thi im ca Con ng trong dng bi k. Phn ln tu vin trong
vng Lo Monthang l ca phi Ngorpa, v tu vin chnh c thnh lp trong th k mi
lm bi Ngorchen Kunga Zangpo.
Sau ny, Rinpoche du hnh n n D v sng vi nm Dharamsala, Ngi gp
Thomas Merton vo thng mi mt nm 1968. Nm 1963 trong mt cuc hnh hng,
Rinpoche ving thm ni c Pht n sinh Lumbini, Nepal. Cm thy iu g rt c
bit v ni linh thing ny, Ngi v v vua ca Lo Monthang ha xy dng mt tu vin ti
y. Sau mi hai nm, li ha nguyn hon thnh. Khc trn tm bng cm thch trc
tu vin l nhng li ca Chogye Rinpoche:
y, trong Rng cy Lumbini l du vt ban phc ni Thi t Siddhartha n sinh. y
l bng chng hin nhin bn cy tr thng ng ca Hong Ashoka (A Dc), trn
c khc nhng ch, c Pht Shakyamuni n sinh ti y. S ni ting ca tiu
Lumbini m rng n khp ni trn th gii, v l ni linh thing ng knh ca tt c mi
ngi yu mn. y trong nm 1963 ti v Mustang Raja quyt nh xy dng mt tu vin.
Trong nm 1967 chng ti yu cu H.M. Vua Mahendra ca Nepal gip , v trong s tr
li lng, chng ta c cp mi katha (n v o lng c ca n ) t di s
gim st ca Ngi Ch huy v Ban Tham mu ca B Kin Trc H.M.G. s lm vic
c bt u sau , v sau su nm lao ng khng mt mi, tu vin hon tt v bn
trong v bn ngoi, bao gm vic xy dng tng chnh v c Pht. Sau , vo ngy 2
thng ba nm 1975, nhng ha hn cng lc xy ra vi l ng quang ca Vua H.M.Birenda,
tu vin c khnh thnh trong mt nghi l c dn dt bi v i din ca Chnh Quyn
H.M., Gio s Surendra Bahadur Shrestha, i biu chnh quyn trung ng ca Khu vc
Lumbini. K , v li ch thm nhun tu vin vi s Ban phc Siu phm cho n cui a
tng k (aeon), mt l hi thnh ha c thc hin trong thi gian hn ba ngy bi H.H.
Sakya Trizin, ngi ng u Phi Sakya, c tr gip bi mt nhm i biu quc hi v
nm mi v tng. Trong sut l hi bn ngy, chng ti c nhiu tn gio v cc chc sc
chnh quyn chc mng dn dp, tt c nhng khch mi v khch thm ving, vt hn
mt ngn ngi, hoan h d phn vi lng lun tn knh su xa n c Pht v s ti sinh
ca Ngi y. Trong tinh thn , l hi kt thc mt cch m p. Nh cng c nh
nhau ca nhng thin hnh ny bi ngi bo tr v cc tu s, y l li cu nguyn nhit
thnh ca ti, cu mong gio l ca c Pht c nui dng v cu mong tt c chng
sinh cui cng u c thit lp trong gic ng vin mn.
in th chnh ca tu vin mi c mt tng Pht Shakyamuni m vng cao tm b (khong
2m4), bn tay phi Ngi trong mt k thy tinh l tng ca Rongton, ngi sng lp ban
u ca Tu vin Nalendra. Cng c mt tng ca Lowo Khenchen, v lama ni ting nht

xut thn t Lo Monthang, ngi vit din gii chnh v nhng tc phm ca Sakya Pandita,
v l ngi nm gi dng truyn trung tm trong truyn thng Khon v Vajrakilaya. Vua ca
Lo Monthang cng tng nhiu tng v cc php kh tn gio t cung in ca ng.
Hin nay, Rinpoche c hai tu vin thun li u trong Thung lng Kathmandu. Tu vin u
tin ti Thp Boudhanath, v tu vin th hai l mt ni nhp tht thun tin trong phn ng
nam ca thung lng. Rinpoche cng dy nhiu v lama cao cp hin nay, bao gm c Dalai
Lama (c bit l ban gio l v Kalachakra), Php Vng Sakya Trizin, v Dudjom
Rinpoche vin tch. Chogye Rinpoche c xem l ngi c thm quyn cui cng v
Kalachakra. Bn cnh vic dn dt mt s cuc nhp tht ba nm, Ngi s dng nhiu thi
gian ca Ngi thin nh. Ngi thng ng ngi v ngi ta ni rng Ngi ch cn ng
mt gi trong mi m.
Khenpo Appey Rinpoche (sinh nm 1939) tip nhn gio dc v tu hnh ca tu vin u tin
tnh Kham, pha ng Ty Tng, ni Ngi sinh ra. Sau ny Ngi chuyn n Tu vin Ngor
trung tm Ty Tng, v tip tc vic hc . Ngi l tu vin trng ca i hc
Dzongsar pha ng Ty Tng trc khi ln trn n n lc Cng sn xm chim.
Ngi c tr n k t , v cho n nm 1967, Ngi l thy ph o cho Php Vng
Sakya Trizin ti y. Ngi v Php Vng Sakya Trizin c cng lc thc y ng sau vic
thnh lp trng i Hc Sakya v Trit hc Pht gio trong nm 1972 Mussoorie, n .
Khenpo Appey Rinpoche phc v nh hiu trng v ging dy ti trng i hc trong
nhiu nm, cho n lc chuyn n Nepal bt u mt trng i hc Sakya khc ti
Boudhanath. Ngi l mt khenpo (tu vin trng) uyn bc nht ngy nay cn sng v thnh
tho c hai sutra v tantra. Ngi thc hin nhiu nhp tht v ban v s gio l cng l
nhp mn.
Tulku Thondup Rinpoche
Tulku Thondup Rinpoche (sinh nm 1939) l tc gi ca nhiu quyn sch c ca ngi, bao
gm quyn Nng lc Cha lnh ca Tm, s Cha lnh V bin, cc bc Thy ca Thin
nh v iu Huyn diu, v gn y nht, Cht An bnh, Ti sinh Hnh phc: Sch Ch dn
ca o Pht Ty Tng. Vo nm bn tui, Ngi c nhn ra nh s ti sinh ca Konchog
Dronme, mt hc gi tinh thng v c tn dng ca Tu vin Dodrupchen, mt hc vin
ni ting ca Pht gio pha ng Ty Tng. Nm 1980, Tulku Thondup n M nh mt
hc gi thm ving ti i Hc Harvard.
Trong hai mi lm nm v sau, Ngi sng Cambridge, Massachusset, Ngi vit v
hng dn nhng cuc hi tho v cha lnh, thin nh, v Pht gio. bit thm chi tit
v cuc i v tc phm ca Ngi, hy thm ving www.tulkuthondup.com.
Acharya (i Hc gi) Lama Migmar Tseten sinh nm 1956 Ty Tng. Ngi cng vi gia
nh ri khi Ty Tng nm 1959 sau s chim ng ca Trung Quc v tip nhn nn gio
dc s cp ti trng tiu hc ca ngi Ty Tng n . Nm 1970, Ngi gia nhp Hc
Vin Ty Tng Sarnath, Ngi hc trit hc o Pht Sutrayana (Gio Tha), ch yu
vi Khenpo Rinchen vin tch, cng nh ting Phn, ting Anh, v lch s. Ngi nhn hc
v Acharya v c b nhim lm gim c Trung Tm Sakya v Hc Vin Sakya trong nm
1981. Trong lc phc v nh gim c, Ngi tip tc hc, tip nhn trao truyn nh Lamdre
t Php Vng Sakya Trizin, Gio Ch Chogye Trichen Rinpoche, v Gio Ch Luding
Khen Rinpoche. Nm 1989, Ngi c b nhim lm thy dy hc Sakya Chokhor
Yangtse ti Massachusetts. Hin nay Ngi phc v nh mt gio s Pht gio ti i Hc
Harvard Cambridge.

Migmar Tseten. Kho Bau Cua Dong Truyen Thua Sakya

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Migmar Tseten. Kho Bau Cua Dong Truyen Thua Sakya

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

KHO BU CA DNG TRUYN SAKYA

Dch t bn ting Anh: Treasures of the Sakya Lineage

Li ni ca cc bc thy v i ging nh nc cho ngi kht, nh thuc cho ngi bnh v

tn tm gn gi y truyn thng Sutra v Tantra ca n mt cch y nht m

Vi lng cm kch su sc, ti gi li cm n n Kunga Namdrol v Ani Jamyang v s

Ch khi no s thu sut c thit lp (thnh tu),

Nu ct t nghi ng, l kin.

nhng khi kin v thin c ha nhp vo hnh,

c hai iu ny xy ra cng lc.

c hai iu ny xy ra cng lc.

nu nhn ra s bt sinh, ngi ta c gii thot.

nu tm c nhn bit, [mahamudra] s nhn ra.

Vo lc c c cuc sng lm ngi y ,

Ging nh vic nm hn vo i dng,

Nu khng nng ta vo nhng guru thing ling,

hy thy s ni kt gia thin nh v hu thin nh;

chp nhn Mahayana (i Tha) l Gio Php,

nu c th, i nh cp ti sn ca nh hng xm,

Hnh lin tc xy ra t nhin,

u l ngha tinh ty ca Madhyamaka.

nhn ra tr tu nh la ca con ng ca ci thy.

Cu mong tp hi tu s thc hnh gio l c Pht lun ko di cc cng vic ca h ta

H; Vo lc ny Ngi cng nhn c gio l tn gio phi khng?

Trong nhng ln ving thm ny, ti kh nh li Hevajra Tantra, l bn vn cn bn cho

Ti li Lhasa khong su thng, ban mt s gio l nh v thc hin mt v iu thing

Nhng chng ti vn ch i, cho n mt ngy, tin tc n t i pht thanh n ni

C l ti cn cp n nhng ngi bn Ty phng chung vi ti trong sut 3 nm

ngi nhn bit c iu ny nn vic ti sinh lm ngi l him bi nguyn nhn ca n.

Bodhisattva c Sinh Ra V Tnh Thng V Lng Bi

v h chng th tm thy iu g. H khng tha mn bi s gii thch rng Thng sng

thy m khng kho st quan im ca ngi bnh thng. Mt cch tng i th c ti

qu. Ngay t lc bt u bn ngh v chnh bn nh c Pht vi tt c phm tnh, ba mi

cnh ca ca tantra. Khng c wang bn chng th lm c g. Wang ging nh vic gieo

PVST: o Pht ni rng bt lun th no, d bn u trong th gian hin hu, th l

PVST: D nhin, n hin hu mt cch tng i. Mt cch rt ro n l shunyata, nhng

chn l tuyt i, khng iu g c th c ni l hin hu hay khng hin hu hoc c hai

Thi Pht Kip

ngy cng mong c c khu vn cho chnh b. Nh vua, chng b ni, Mc d ta l ch

v ni nhng li hng bin v thi trang nghim nh vy. Vo lc y, c Pht i by

bo v ca cc phng dng cng s phc v ca h n hong t, mi v nhc mt chn

nhng hot ng lch s v i nht ca tt c v Pht t ton gic. Gautama dng su

Phi Theravada ch yu tp trung v nhng g chng ta bit nh bn i n ca Gio

(Thanh Vn) v Pratyekabuddha (Pht c Gic) gic ng, tt c nhng ngi c kh

i vo Con ng qua truyn thng ca qun nh Vajrayana ch yu, bt u

y l iu c bit l lng t i. Mi ngi c th t suy ngm v v d ny v sau bt

V ngha uyn thm v s ban phc ca n, nu ngi ta c th tip nhn qun nh

Khi chng ta xem xt ba phm tr chnh ca s quy y ngi th gian, Hinayana, v

Vi ngi th gian, mc ch ca th quy y l vt qua nhng ni s hi v thnh tu nhiu

Gio l c phin dch bi cc i dch gi t ting n sang ngn ng khc nh

Mt s ngi cng ni rng khng cn thit hc tp v hiu bit gio l ca c Pht. iu

Con ng ca s gic ng5 thin nh v hu thin nh

vo l ha nguyn dn thn vo nguyn nhn ca vic t kt qu . N s dng nhiu

ct c v lm ci bn. Vi tin kim c t cng vic ca ngi hu h thc hin nhiu

hnh Con ng t gic ng. V y l hon cnh, nn chng c l do g chng ta khng

Chng ta cng nn thy rng ba loi nghip qu c th xut hin:

Ngi khng tm thy n. Vo lc , thm ch Ngi ci ht qun o v ng trn tri trc

Vo lc , Dignaga xem xt rng i li nhng g Ngi lm cho Gio Php l ru, tc

kho st tng phn ca c th, chng ta khng th tm thy bt c ch no hay bt k th g

SK: Trong vic da vo mt li ni ra ca c Pht, ngi ta c th thc hnh vic lng

ct ht nhng gi nh sai lc nh phng tin ca thin nh v v th t c php ca s

chng c vt cht cng khng c s vt ca tinh thn. Trong ng un ny chng ta nghin

nhng th khc m c kinh nghim theo s c li v gy hi ca i tng. Mi cm gic

Khi chng ta c nim tin vo Tam Bo Pht, Php, v Tng on

mi v hc gi n cung in. V hc gi li mt t l Angulimala gi nh v bo v