Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
PARTIZIPIOA
INPERATIBOA/ AGINTERA
BALDINTZAK
a) BALDINTZA ERREALA: aditza INDIKATIBOAN
Jaten baduzu, ama poztuko da.
TESTU ANTOLATZAILEAK
Hasierakoak
Hasteko,
Lehenengo eta behin,
Ezer baino lehen,
Ezeri ekin baino lehen,
Bazen behin
Lehen-lehenik,
z hitz egin behar dudalarik,
Sarrera gisa esango dugu
Ordena
Alde batetik, Bestetik,
Ildo beretik,
Era berean,
Halaber,
Lehenik/ bigarrenik,
(Arestian) esan bezala,
(Gorago) esan bezala,
Lehengo hariari jarraituz,
Gauzak horrela,
Adibideak jartzeko
Adibidez,
Esate baterako,
Hau da,
Ikus, adibidez, -ren kasua:
Kasu (bat aipatzeko )
Hori erakusteko, aipa dezagun
Arrazoitzeko
bait -(e)lako
-(e)la eta
-(e)la bide
-t(z)eagatik
Horregatik
Izan ere,
Hori dela eta,
Horrela, ba,
Beraz,
Hortaz,
Horiek horrela,
Bai bai
Ez ez
Indartzea
Aipatu bezala,
Aipatu dugunez,
Berriro esanda,
Beste era batera esanda,
Ideia bat aurkezteko
Zehatzago esanda,
-ri dagokionez,
Hobeto esanda,
dela eta, komeni da esatea
(Gorago) esan bezala,
Oro har,
Are gehiago,
Gainera,
Kontuan hartu,
Jarraipena
gainera,
(Honen) ondorioz,
Onarpena (ziurtasuna)
Horren haritik,
Ez dago dudarik
Hari beretik,
Seguruenik
Era berean,
Ziur aski
Bigarrenik,
Zer esanik ez
Gero,
Egia da -(e)la
Honen ostean,
Dudarik gabe
Hau (ikusi) eta gero,
Zalantzarik gabe
Argi dago (e)la
Bistan da (e)la
Beharrezkoa da garbi uztea
, noski / , jakina
Kontrakotasuna
Baina
Dena dela, / Dena den,
Hala (eta guztiz) ere,
Edozein modutan ere,
Edonola ere,
Nolanahi ere,
Esanak esan,
Hori(ek) gorabehera,
, ordea,
, berriz,
, aldiz,
(e)la dirudi
Dakigunez,
Irakurr dugunez,
Ordea, ostera, aldiz, berriz: antzekoak dira, eta oro har, perpausa
hasieran, tartean, zein bukaeran ager daitezke. Ordeak, berriz, lekua murriztuagoa
dauka.
Bada: hiru balio dauzka: ondorioa (= beraz), kausa (= zeren) eta hitz
indargarri gida.
Izan ere: perpausaren hasieran ipintzen da, eta beste partikula batzuekin
ere ager daiteke.
Zeren: perpausaren hasieran agertzen da, eta eta izaten du, indargarri gisa.
-t(z)en
Egitura honek zertan galderari erantzuten dio eta normalean jarduera, hau da, subjektua
zer egiten ari den adierazten du, ekintza hori denboran luzatzen dela adieraziz.
Umeak ikasten utzi ditut.
Zu beti adarra jotzen ari zara.
Xabier lana amaitzen geratu da.
Etxetik irteten ikusi dut.
Aditz nagusia joan (ari izanen zentzuan) denean -t(z)en ordez -z erabiltzen da. (Ahal
izanez gero, hobe baliabide hau baztertzea eta horren ordez ari erabil
tzea):
-z, -az
Forma hau partizipioari instrumentala erantsiz lortzen da. Esanahi bat baino gehiago
aurki genitzake; hala ere, nagusiki bitartekoa, instrumentua adieraztekoa da.
Nola lortu zuen? Erosiz.
Kristala apurtuz. sartu dira.
Irakurriz asko ikasten da.
Botoi hau sakatuz pizten da.
Batzuetan, hala ere, modua, aurrekotasuna, azalpena edo kausa-ondoria adieraz
dezake, nahiz eta hauek egiteko beste baliabiderik egon.
Kantatuz etorri gara bide osoan. (Kantatzen etorri gara bide osoan).
Orduan, pistola atereaz, tiroka hasi zen. (Orduan, pistola atera(ta) (eta) tiroka hasi
zen).
Musu bat emanez, alde egin zuen. (Musu bat eman eta alde egin zuen).
Etxera deitu dizut, han zeundela pentsatuz. (Han zeundela pentsatu dut eta deitu dizut).
Ezin zuela ikusiz, lagun bati deitu zion. (Ezin zuelako lagun bati deitu zion).
-ta, -rik
Batez ere, denboran aurrekotasuna edo kausa-ondorioa adierazteko erabiltzen da.
Atea itxita, alde egin zuen (Atea itxi ondoren alde egin zuen).
Hau kenduta, besteak ondo daude. (Hau kenduz gero, besteak ondo daude).
Horrela izanik, hobe isilik egotea. (Horrela denez gero, hobe isilik egotea).
Hori esanda, jesarri egin zen. (Hori esan ondoren, jesarri egin zen).
Hau konpondu ezinik nabil.
-an :-t(z)en formaren parekoa da hau eta zenbait aditzekin horren ordez erabiltzen da.
Egonean eman dut goiz osoa.
Hemen nabil inorekin hitz egin ezinean.
Noiz ezagutu nuen gogoratu nahian nabil.
-ki
Forma hau aditz-oinari (izan, etor) -ki erantsiz lortzen da. Aditz trinkoen ordez
erabiltzen da, baina oso zabalera mugatua du.
Beste eginkizunik ez izaki eta hor aritzen da hizketan.
-la(rik)
Denbora nahiz modua adierazteko erabiltzen da, gehienbat aditz trinkoei nahiz ari
dutenei lagunduz.
-ka
Gehienetan ekintza errepikakorra adierazteko erabiltzen da, eta izenei nahiz aditzei
eransten zaie.
Gau osoa eman dut eztulka.
Hor dabiltza denak oihuka.
Nitaz gaizki esaka dabil.
Bultzaka sartzea lortu zuten.