Вы находитесь на странице: 1из 27

1

Kkusojhpsa varjax
ckjkO;k krdakr gseknzh iafMr gsekMiar gk
jkensojk; ;knoakpk iz/kku ea=h Jhdj.kkf/ki gksrk^fcupqU;kP;k bekjrh* vkf.k ^eksMh fyih* gsa vuU;lk/kkj.k foksk egkjkVkyk R;kP;keqGsap izkIr >kysjkensojk; vkf.k gseknzh iafMr nks?kakuhfg egkjkV
Hkkksyk Qkj mkstu fnysa;kp dky[k.Makr egkuqHkkoakuh egkjkV Hkkkspk
loZHkkosa vkf.k euksHkkosa Lohdkj d:u lokxakuh frpsa
vfrk; lao/kZu dsysa- egkuqHkko ok~e;akrhy
^^iwtkolj**;k xzaFkkpk ^izkphu ejkBh x| kSyhpk ,d
uequk* vlk mYys[k dsyk tkrks- egnkf;lk bpsa
^/koGs* Eg.kts ejkBhpsa ,d vuqie izkphu ys.ksa vkgsaxksMok vkf.k jlkGi.kk gha egnkf;lkP;k dkO;jpusarhy izeq[k oSfkBksa vkgsr- vkiyk vkk;
vkVksikhji.ksa vkf.k vks?korh kSyhusa egnkf;lk
eakMrsvkrak KkunsoakP;kdMs ikgwa tkrak ,d vuqiE;
rst vf[ky foo ?koGhr vkgs vkf.k vki.k vokd~

gksu igkr vkgksr] vls okVrsa- thoukpsa vlsa ,dfg


{ks= ukgh dha] T;kyk Kkunso ;k ifjlkpk LikZ >kyk
rjh R;kpsa lksusa >kysa ukgha- Kkunso gk egkjkVakrhy
^u Hkwrks u Hkfo;fr* vlk peRdkj vkgsegkuqHkkoakuh laxksiu o lao/kZu dsysY;k ejkBhyk
Kkunsoakuh ,o<h oSHkolai dsyh dha] frus dhrhZpsa
vR;qP; xkSjhkadj xkBysaKkunsoklkj[kk egkekuo fuekZ.k d:u ukFk
laiznk;kus Hkkjrh; lk/kusP;k bfrgklakr vkiysa uako
fpjLFkk;h d:u Bsoys vkgs- egkjkVh; ikjekfFkZd
lk/kusP;k bfrgklkpk kqHkkjaHkp eqGha KkunsoakP;kiklwu
>kyk- ;k Vhus R;akuk ;qxiq:k Eg.kko;kl gos vkgs;k bfrgklakr R;akpsa uako lqo.kkZ{kjakuh uksanokos ykxsyv/;kRe fopkj vkf.k ok~e; ;k nksUgh Vhauh
Kkunsoh ;k xzaFkkph ijkdkBsph eguh;rk fnlwu ;srs9 gtkj vksO;akph gh iqdj.kh vxf.kr uorsus Ugku
fu?kkyh vkgs- Kkunsoh Eg.kts ys[kdkP;k v/;kfRed
vuqHkokpk vkf.k O;fokpk ,d xfgjk vkfodkj
vkgs- ^;k le gk* vkk dksVharhy gk veksfyd xzaFk
Eg.kts ejkBh kCnl`Vharhy vHkwriwoZ dksjho ys.ksa
vkgsa- Kkunsoakuh lokZFkkZus Hkkxor /keZ-eafnjkpk HkDde
ik;k ?kkryk- Kkunso ledkyhu vkf.k uarj >kysY;k

larakuh iquhr dsysY;k ;k ok~e;hu l`Vhpsa nkZu


[kphr varjax gsykowu Vkd.kkjs vkgas- ,dukFk >kys
ulrs rj Kkunso o Kkunsoh ;k nksUgh veksfyd
jRuakuk vki.k dk;eps eqdyks vlrks- Kkunsoakpsa
yksdkskj O;feo] R;akph vlkekU; izfrHkk]
vykSfdd cqf)ekk] vf}rh; ok~e; laink ;kfok;ha
eq daBkus xq.kxku dj.kk;k vla[; vH;kldakuh
Kkunsoakpsa LFkku tls dkyVhusa ifgys rls xq.kVhusfg ifgys Bjfoys vkgs- ;k larJsBkdMs ,d
eksBk oxZ dsoG ,d vfHktkr dfo vkf.k lkfgfR;d
Eg.kwup igkr ukgh rj v/;kRe {ks=akrhy fl)izK
ekxZnkZd Eg.kwu ikgrks- egkuqHkkoakuh dR;kZlojR;k
cufoysY;k ejkBhP;k ok<R;k iziaP;kpk tksjnkj
iqjLdkj d:u v/;kReklkj[;k fpfdRld fok;kyk
isy.kkbrir Kkunsoakuh ejkBhyk izxYHk cufoyhosnkUrkyk ykfyR;kph tksM fnyh- vkf.k laLrakrwu
mRkUr gksr vkysY;k vksoh NUnkyk Kkusojhar vej
d:u dhfrZeafnjkpk dGl p<foykKkusojh Eg.kts iw.kZrk uOgsa] Kkusojh]
ve`rkuqHko] pakxnso iklVh gh loZ pq.kqd vkgsuo;qxkpsa gsa lwrksokp vkgs- Kkunsokkha dekyhps
,d:Ik gksu xhrsP;k 700 yksdkoj 9 gtkj

vksO;k Eg.kts dakghap ukgh vktP;k dkGkyk vuq:Ik


vkk 90 gtkj vksO;k fdaok rRle dakgha r;kj
djkos ykxsy- rsOgakp KkunsoakP;k _.kakrwu vki.k
dakgha vakha mrjkbZ >kyks vls gksbZydfo ekul to the point d/khp ulras- R;kpk
,d eqNUn vlrks- ;keqGsa dakgha =qVh jkgwu tkrkrmnkgj.kkFkZ ^^izfrinha >kMk nsbZu** vFkok^^inkph dksj
u lakfMrk**;kckcr Kkusojhar vkuanh vkuan vkgsmyV ^izfrinh* Eg.kr vlrkuk laiw.kZ yksdp lqVwu
xsyk vkgs- Kkusojhar vkk Hkk;Vkk fdrhrjh
m.khok vlwufg KkusojhP;k JsBrsyk R;keqGsa
yskek=fg m.ksi.k vkysysa ukgh] gk Kkusojhpk
[kjks[kj foksk vkgsxhrsizek.ksa 18 v/;k;akr foHkkxysyk gk xzaFk
v{kjk% fnO;Rokpk v{k; Bsok vkgs- ;k xhrsP;k
lanHkkr] dsoG
egkjkVakrp
uOgsa] rj laiw.kZ
Hkjr[k.Makr] frP;kojhy fofo/k Hkkksarhy gtkjks
Hkk;akr Kkunsoakpsa LFkku ,desokf}rh; vkgs] ;akr
eqGhlq)k lak; ukgh- ,da ,o vf)rh;e~
LoxhZP;k nsoakukfg gsok okVkok vls gas egkjkVkpsa
HkkXk vkgsa-

Kkusojhar varjaxkpk iw.kZ izlkn vkf.k


Okkd~pkrq;kZph lhek vkgs- ,o<s eksBs dk;Z nql;k
dks.kR;kfg /keZlaLFkkidkus brD;k vYikodkkakr
dsysysa ukgha- y{kko/kh yksdakP;k n;akr vkRelq[kkph
khryrk fuekZ.k dj.kkjk nSfnI;eku fgjk gsa egkjkVkpsa
vkf.k ejkBh Hkkkspsa fpjdkyhupsa ije ,so;Z vkgsdkfynklkph miek] Hkkjohpsa vFkZxkSjo] naMhpas
inykfyR; gs laLr lkfgR;akrhy frUghfg xq.k
KkunsoakP;k fnO; ok.khar izdkkZusa izdV >kys vkgsrdfoRokP;k vks?kkcjkscj vpwd fl)kUr xGha
mrjfo.kkpsa R;akpsa dkSkY; vR;wr vkgs- th th
vksoh leksj ;srs rh rh nzk{kikd! dBksjrk dksBsp
ukgh- rks.Makr dkuakr iMY;kcjkscj lek/kku! izse]
izlkn vkf.k izfrHkk ;akpk jE; la;ksx KkunsoakP;k
ok.khar >kyk vkgs^^-fookP;k ok~e;akr Kkusojhlkj[kk lokxlqanj xzaFk
>kykp ukgh-**
Kkunsoakps voyksdu LOkr%fl)i.ksa brds
O;kid gksrs dha] R;akuk rikhyokj if<d v/;;ukph
vkokdrk iMyh vlkoh vlsa ekurk ;sr ukgha-

R;akpk vH;kl lekU;i.ks vfrk; foLr`r gksrk


gh xksV [kjh] rjh R;akpk fV{ksi vfrk; [kksy gksrk
ghp [kjh egRokph xksV vkgs- fokky vkf.k [kksy
fV{ksi vl.kk;k O;hyk Qkjp FkksMkk vH;klakr
,danj loZ fok;akpsa v/;;u gksr vlrsaoSfnd] laLr] vkf.k izkr ;k frUgh lgt
vkf.k f=e oG.kkuarjph Kkusojhph gh lai Hkkkk
vkgs- ;akr fdrhizdkjpk xq.kesG lk/kyk vkgs rs
igk&
- -laLrakrhy vFkZlkeF;Z
1
vkf.k
izkrakrhy Lojek/kq;Z
2

Kkunso iwoZdkyhu ejkBhph uoksfnrrk


vkf.k
Kkunsodkyhu ejkBhpsa rk:.k
Ukkxj ejkBhpk HkkjnLri.kk
vkf.k
xzkeh.k ejkBhph lqyHkrk

x|akrhy vks?k
vkf.k
i|akrhy xksMh

czfl)kUr izfriknuakrhy izsjdrk


vkf.k
dkO;lj.kharhy jlkGi.kk

lkekU; O;ogkjakrhy izR;{krk


vkf.k
dfol`Vharhy dkYifudrk

ekuol`Vharhy ifjpk;drk
vkf.k
ouLirh o izk.kh l`Vharhy dkSrqd

fl)kUr izfriknuakrhy vf/kdkj


8
vkf.k
Lkn~xq: larkiq<s lakx.kkP;k Hkwfedsarhy kkyhurk
Xkhrsyk vuql:u Vhdk Eg.kwu e;kZnk
9
vkf.k
Lora= fopkj izfrHksarhy eqrk

10

O;k[;kuakrhy oDr`Ro
vkf.k
xzaFkys[kuakrhy ekstdsi.kk

11

fl)kUr izfriknuakrhy rst


vkf.k
Hkkph lgt oknfoeq[krk

fookfok;ha d:.kk
12
12
vkf.k
Kkufl)hpsa ,so;Z
vkk loZrgspk xq.ke; esG lk/kysyk
KkusojhP;k Hkkksar fnlwu ;srks- ;k Vhusa Kkusojhph
Hkkkk dsoG vf}rh;p ekukoh ykxsy- ;kfkok;
xhrsojhy Hkkjrh; Hkkksarhy vusdfo/k Vhdk vkf.k
Hkk;sa ;ke/;sa Kkusojhbrds ;k dks.kkykfg ykHkys
ukgh- ewG xhrsizek.ks Q Kkusojhp ^/keZxzaFk* ;k
inohyk ikspwa kdyh- /keZ dhrZu gsa fl)h xsysA
xhrsojhy brjakpsa ys[ku fk{k.k xzaFkklkj[ks izca/kLo:Ik >kysa- ek= Kkusojh gh t.kwa ewG xhrkp
ejkBhP;k oSHkokkyh oluakr vkf.k c`gn~:iakr iq<s
;sr vkgs] vkh fLFkrh izkIr >kyh-

xhrsyk Kkunsoklkj[kk mitr dfo vkf.k lkfgfR;d


izrhpk Hkk;dkj feGkY;keqGsa osnkUrkpk rksikosrkas tks
:{krskh laca/k gksrk] R;kyk fryaktyh feGkyhKkunsoakP;keqGsa osnkUrkpk ek/kq;kZkh laca/k izLFkkfir
>kyk- fonX/k ok~e;akrhy oSkf;drk dk<wu Vkdwu
fLFkj kakrjlkph izLFkkiuk dj.kakr Kkunsoakuh ejkBh
Hkkksoj vijaikj midkj dsys vkgsrfLFkj kakrjl Eg.kts fpkkph v{kksHk voLFkk
vFkkZr~ fpkkph izlrk- ;k izlrseqGsa] ;k izlknkeqGsa
thouakrhy fokkn lewG uV gksrks- ^^izlkns loZ
nq%[kkuak gkfu jL;ksitk;rsA izl psrlks kkq% cqf)%
i;ZofrBrsAA ukfLr cqf)% v;qL; upk;qL; Hkkouk
upkHkko;r% kkfUr%A vlk gk kakrjl fok;laca/kkpk
okluskha] k`axkjkkha] Hkksxoknkkha tks laca/k vlrks rks
uV d:u eu%izkUrakr dkO;kpsa vorj.k ?kMforks
vkf.k ;kpk ifj.kke Eg.kts thouakr
jfldrspk
v:.kksn; gksrks- nql;k kCnkar thou lkQY;kP;k
ijrokP;k lw;ksZn;kpk kqHkkjaHk Eg.kwu izkIr gks.kkjh
^jfldrk* gh v:.kizHkk vkgs- ;kpk varhe ifjikd
thou lkejL;akr gksrksokps cjos dfoRoA dfoRoha cjos
jfldRoAA T;kP;k thouakr dkO; vorjr ukgh]
Eg.kts T;kph okP;k dkO; izlor ukgha rh oak>

10

letkoh dkj.k frP;ke/;sa xksMok ukgha] ek/kq;Z ukgha]


thoukph jgL;e;rk lwfpr dj.;kph {kerk ukghathokP;k O;kogkfjd vkthfodsyk rh Bhd
vkgs- ^^dfoRoha cjos jfldRo** cq)har] euakr] okpsar
dkO; ulsy rj jfldRo vkSk/kkykfg feGk;ps ukghajfldrk gk kq) var%dj.kkpk /keZ vkgs- Hkksxh
jfld vlrks gsa lehdj.k loZFkk pwd vkgs- Hkksxh
dsoG Hkksxyksyqi vlrks- R;kxkr~ kkfUr% vuarje~A vls xhrk Eg.krsegkjkt Eg.krkr ^Hkksxh >kyk R;kxA xhrha xkrk
ikaMqjaxAA Kkunso Eg.krkr ^gs kCnsfo.k laoknhts* rsp
uarj ^cksyh v:ikpas :Ik nkohu* vls Eg.krkr- gs
lxGs lanHkZ fHk vlys rjh R;akr ,dp ro
vuqL;wr vkgsjfldRoha ijrokfok;ha Kkunso lakxrkr- okLroakr
^dfo* ;k laKsrp gs loZ varHkwZr vkgs- dfo kCnkph
fu:fp eqGh kURknkhZ vkh vkgs- nsg] eu]
cq)hP;k iyhdMps igk.kkjk vlk kURknkhZpk vFkZ
vkgs- bZkkokL; Eg.krs]

11

dfo% euhfk ifjHkw%


O;n/kkr~ kkorhH;%
vFkZ&dfo gk eukpk
vkRefuB] ;FkkFkZ Hkkkh
ns.kkjk vlrks-

Lo;aHkw% ;kFkkrF;r% vFkkZu~


lekH;% AA ;kpk ljG
ekyd] fooizsekus Hkjysyk]
vkf.k kkor dkGkoj utj

jfldrspk v:.kksn; >kY;koj R;kpk varhe


ifjikd lkejL;kP;k lw;ksZn;kar gksrks- gsa lkejL;
ijrokP;k vuqHkoakrwu izkIr gksrsnqljsa vls dha] kkUrq k`axkkjkrsa ft;s vFkok
kakrjl k`axkjkP;k ekF;koj ik; Bsorks vls Kkunso
Eg.krkr- gk kakrjl ykSfddakrhy Eg.kts dkO;
lkfgR;akrhy eqGhp ukgh gs vxksnj /;kuha ?;kosKkusojhar ykSfdd vFkZ vkgsr- ek= dsoG
ykSfddkFkkZlkBha Kkusojh ukgh- ;klkBha dkfynkl
txkFk] rakcs] dskolqr vkfn ksdMks dfo vkgsr
jk-ka-okfGacs ;kauh]^Kkusojharhy fonX/k jlo`fk* ;k
xzUFkakr ^dfoikskdk* bR;kfn kCnakpk vk/kkj ?ksu ts
ifjJe ?ksrys rs eu FkDd dj.kkjs vkgsr- ek= R;akrwu
R;akuh fudkZ pqdhpk dk<yk vkgs- R;akuk v/;kRe]
vkRekuqHko vkk xksVhakha dakgha drZO; ukgh- R;akph
gh bgoknh fV vuFkZdkjh vkgs- Kkunso Eg.krkr] gsa
cksykps];kpk vFkZ rsa bgoknh ukgh vlk vkgs&uksgsa

12

kkL=A iS lalk: th.krs kL=A &Eg.kts lalkjkpk


mike- Eg.ktsp gas vlrfp ljsA ,sls oeZ vkgs ck
jsAA iq<s rs Eg.krkr] vkRek vorjfors ea= v{kjsa b;sa;k ,safnz; l`VhP;k iyhdMs ts vykSfdd vkgs ts eu
cq)hP;k d{ksarhy d/khp ulrs] R;kP;k vuqHkoklkBha
,d udkjkRed lk/kuk i)fr lkax.kkjh xhrk vkf.k
Kkusojh vkgs- ^ukek Eg.ks xzaFk JsB KkusojhA ,d
rjh vksoh vuqHkokohAA R;kph fnkk gh vkh vkgs^,drjh vksoh vuqHkokoh* ;kpk ,d dk;Ze
vkEgh d:u Bsoyk vkgs- gsp ukenso Eg.krkr]
^ve`rkgwfu xksM uke rq>sa nsokA eu ek>sa dskok dak
ck us?ks\* R;akP;kp Hkkksar cksyk;ps >kY;kl vls
Eg.kkos ykxsy dha] ^Kkunsoh gk JsB xzaFk vkgs- ekkk
eukyk ,d rjh vksoh vuqHkokoh vls dak cjs okVr
ukgh\* /;s; fo/kk;d vlsy rj lk/ku udkjkRed
vlrs- czizkIrh fo/kk;d vlY;keqGsa R;kpsa lk/ku
v}Sr gas udkjkRed vkgas- lR; gas fo/kk;d
vlY;keqGsa R;kpsa lk/ku vfgalk gh udkjkRed vkgsLokLF; fo/kk;d vlY;keqGsa R;kpsa lk/ku O;k/khfuokj.k gsa udkjkRed vkgaskkarjl Eg.kts fpkkph {kksHkjfgr voLFkk
dkekr~ ks/k% vfHktk;rsA vls xhrk Eg.krs- ;sFks ks/k

13

;kpk
vFkZ
{kksHk
vlkp
vkgsvkpk;Z
Eg.krkr^dkekRdqrfpr~ izfrgrkr~ ks/k%vfHktk;rs dke
gk izR;sd osGha vo:) gksrksp vls ukgh- rks izfrgr
>kyk ukgh rj ex ks/k dlk fuekZ.k gksbZy\ vkf.k
;sFks ks/k rj vokaHkkoh vkgs- [kjh fLFkrh vkh
vkgs dha] dkeuk mRi >kyh dha] fpkkph kakr
voLFkk uV gksu R;akr {kksHk fuekZ.k gksrks- R;kykp
ks/k EgVys tkrs- ks/k gk dkekgwu osxGk ukghdkekphp rh iq<hy voLFkk vkgs-^^dke ,k% ks/k
,k% jtksxq.k leqo%A v03 tks dke rksp ks/k vls
xhrk Lor%p [kqyklk djrs Eg.kwu kadsyk tkxk jgkr
ukgh- eh gs KkunsoakP;k kkar jlkpsa LiVhdj.k djrks
vkgs- k`axkkjkP;k ekF;koj ik; Bso.kkjk kakrjl gk
k`axkjfojks/kh ekuyk xsyk vkgs&vusd yksdakuhdkj.k gk kakrjl dkO; lkfgR;akrhy vkgs vkh
R;akph HkksGh letwr vkgs- xzUFkakr dsoG kCn
vlrkr] vFkZ thouakr vlrsk- iqLrdakr ^?kksMk* vlk
uqlrk kCn vlrks ek= R;kpk vFkZ rcsY;akr xsY;koj
dGrks- vH;kl d:u Kkusojh d/khp dG.kkj ukghrqEgh HkkkkizHkw Ogky ,o<kp Qk;nk- vktph dhrZusa
izopusa eukph dsoG lakRouk >kysyh vkgsr&Lor%P;k
vkf.k nql;akP;k Kkusojh thou txY;kfkok;
dG.kkj ukgh- ek= thoukyk lxGs cxy nsu

14

pkyysr- eBkeafnjakr vkEgh kakrh lek/kkukP;k


ksk/kklkBha tkrks- gh lq[kkph ykylk vkgs- xhrk
Eg.krs]^^uls nq%[kkar m}sxA lq[kkph ykylk ulsAA;kP;k
myV vkEgh okxrks- Q psgjs cnyrks] eq[koVs
cnyrks] dsoG dk;Ze cnyrks] vkeP;akr dakghap
cny gksr ukgh- ijekFkhZ vlY;kpk vkEgakl fuOoG
Hkze vkgs- brjklkj[ksp vkEgh vxnh kaHkjVDds
laklkfjd vkgksr- brjkis{kak vkeps dk;Ze tkLr
lksQsfLVdsVsM vlY;keqGsa brjkgwu vkEgh osxGs fujkGs
vkgksr vkk xksM letqrhar vk;q; O;FkZ ?kkyorksvtwufg osG xsysyh ukgh-^,drjh vksoh vuqHkokoh*
;kpk [kjk vFkZ /;kuha ?;kokjkx}skfo;qSLrq fok;ku~ bfUnz;Spju~ A fok;-lsou
vFkok fok;R;kx ;k nksUghaph bPNk izkjC/kk/khu vkgsek= R;akrhy dkeuk vFkok okluk vKkutU; vkgsrsp ojhy yksdpj.kakr lkafxrys vkgs- ^^vkiw;Zek.ka
vfi vpya izfrBa leqnza ;}r~ vki% izfokfUr r}r~
losZ dkek% fok;ksiHkksx ;a izfokfUr l% kakfra
vkIuksfr dkedkeh u AA
dkedkeh
Eg.kts
HkksxyqC/k-

15

u Hkax ikos Hkjrkfg fuR;


leqnz ?ksrks ftjowuh ik.kh
tkrh rls T;kar ft:uh Hkksx
rks ikoyk kkarh] u HkksxyqC/k
kkarh gh v{kksHk voLFkk vkgs- Eg.kts fpkkph
izlrk- jkek;.kkar ,d yksd vkgs&
vdnZee~ bna rhFkZe~ Hkkj}kt fukke;A
je.kh;a izla p lTtukuak euks;FkkAA
izlrsar fueZyrk vdnZe vlrsp- tls
flOgxMkojhy nsoVkD;kpsa ik.kh- xnG ulysysa
vdnZe- brds fueZy dha] R;akr o:u [kMk Vkdk]
rGki;ZUrpk R;kpk izokl vxnh LiV fnlrksKkusojhyk
[kkyh
vks<wa
udkKkusojhP;k
vH;kldkyk Kkunso d/khp gkrha ;s.kkj ukghrKkusojh txwup Kkunso dGrhy- vkeP;k thoukkha
Kkunsoakpk dakghap laca/k ukgh- okpsar] eUkakr] cq)har
R;akuk lkBfoys vkgs- thouakr R;akuk LFkku vkgs dak\
ckjdkbZusa igk- xhrsfok;ha eyk >ksisarwu mBowu fopkjk]
vpwd mkj nsbZu- gh ldZkhlkj[kh dljr vkgsvkk vH;klkph ,dnak dk ukk p<yh dha]

16

vkthfodk vfrk; mke pkyrsa- xhrslkj[kk fok;


vlY;keqGsa lektakr ekuejkrc vlrks] yksd Qkj
eku nsrkar- vktph oLrqfLFkrh MksGs m?kMs vkf.k Mksds
rkGkkoj Bsu igky rj iqjk.kdkj] dhrZudkj]
izopudkj] gjnkl] O;k[;krsa vFkok ekkk lkj[ks
yss[k fyfg.kkjs] >kMwu lxGs ;kp pkSdVhar clrkrlko/k gks.ks Qkj t:jhps vkgsKkunsoakph fl)izKrk&
rSlh nksph okV u ikgrkaA
vkf.k o;lsfp;k xakok u ;srakA
ckGi.khp loZKrkA ojh r;krsAA
fr;sa
fl)izKspsfu
ykHksaA
eufp
lkjLorsa
nqHksA
ex ldG kkL=sa LOk;aHksA
fu?krh eq[ksaAA

ygku eqysa ,dsd v{kj okprkr- lkekU;


tu kCn vkf.k okD;sa okprkr- R;kgwu JsB eqs
okprkr- R;kgwu izkS< tk.krs fopkjakpsa okpu djrkrv{kjsa] kCn] okD;sa] fopkj] fdacgquk i`Basfg T;k

17

voLFksar xkS.k Bjrkr] R;k voLFksyk fl)izK voLFkk


Eg.krkrfoLr`r vH;kl rlsp fokky vkf.k [kksy
fV{ksi vl.kk;k iq:kkyk Qkjp FkksMkk vH;klkar
,danj loZ fok;kapsa voyksdu gksu tkrsKkunsoakP;k ;k fl)izKsoj rRdkyhu ifjfLFkrhpk
vkafkd ifj.kke fnlwu ;srks- dls rs igk
jkensojk; ;knoakP;k dkGakr egkjkVakr lq[kle`)rk gksrh- iw.kZ jktoSHkoakr gk egkjkV uaknr
gksrk- dkO;] lkfgR;] fp=] fkYi] LFkkiR; bR;kfn
dyakph
ikSf.kZek
foylr
gksrhlkgftdp
k jktoSHkokpk KkunsoakP;k Hkkksoj ifj.kke >kysyk
vkgsKkunsoakP;k Hkkksarhy oSHkoh njckjh >akd]
fouezrspk ljkbZri.kk] xkSjowu cksy.kkph ?kVysyh
/kkV.kh] gh iq<siq<s ejkBharwu toGtoG yqIrizk;
>kyhmiek] HkkkklkSan;Z] roKku] v}SrHkf ;kcjkscj
vykSfdd fujh{k.k kf] vizfrgr dfoRokSyh]
vyksV ok~ek/kq;Z ;k loZ xq.kakP;k lafeJ.kkusa

18

^Kkusojh* gk xzaFk ^^u Hkwrks u Hkfo;fr** vlk gksu


jkfgyk vkgsHkkouakph dkseyrk] dYiukkhph mnkjrk]
lqe/kqj kCnakph le`f)] jpusph lgtrk vkf.k ljyrk
gsa loZ izFke Js.kharhy dkO;kps foksk Kkusojhar
vk<GrkrtxkP;k ok~e;akrhy vR;qP; Js.khe/khy
dks.kR;kfg dkO;kph cjkscjh d:a kdsy brdh
KkunsoakP;k HkkokFkZ nhfidsph Fkksjoh vkgsKkunsoakuh ikjekfFkZd lR; iVfo.kklkBha
VkUr fnys vkgsr- ygku o;akrlq)k Kkunsoakpsa
fujh{k.k vR;Ur O;kid o lw{e gksras vlsa fnlrsadkO; izHkkokkyh gks.kkl izlkn] ek/kq;Z
bR;kfn xq.kakph vko;drk vlrs- fueZy o kakr
tykk;akr igk.kk;kl vkiysa izfrfcac LiV fnlrsaR;kizek.ksa izklkfnd xzUFkakr izfrfcafcr >kysysa izes;
okpdakP;k LiV vuqHkokl ;srsa- xgu fok; lgtlaqnj
Hkkksar lkax.ks gsa dk;Z dBh.k vkgas- R;akrwu izlkn
xq.kkl uknek/kq;kZph tksM feGkY;kl ikg.kklp udksvls mHk; xq.k;q dkO; Eg.kts Kkunsoakpkp Vakr

19

|k;pk rj lgts ey;kfuy eanq lqxa/kqA r;k ve`rkpk


gks; LoknqA vkf.k rsFksfp tksMs uknqA nSox;kAA rjh
LiksZ lokx fuoohA Loknsa ftOgsrsa ukpohA rsohph
dkukdjohA Eg.koh ckiq ek>kAA Kkunsoakuk vls
izle/kqj dkO; fuekZ.k djk;ps gksrsafdR;sd osGak Kkunsoakps VkUr ,dkis{kak ,d
p<rs vlrkr- rkfodV;k R;akpk Qkj mi;ksx
gksrks- vkh VkUr ekfydk ns.kkl dohps l`fV o
O;ogkj ;akpsa fujh{k.k O;kid o lw{e vlkos ykxrs,dkp miekukpk osxosxGkk vakkus mi;ksx dj.kakr
Kkunsoakpsa cqf)oSHko izdV >kys vkgs- Kkunsoakpk
v/;kfRed vuqHko vkf.k dkO;LQwfrZ nksUgh JsB
dksVhph vkgsr- KkunsoakP;k :idakph ekSt vkh
vkgs dha] R;kiSdh cgqrsd v/;kRe kkL=karhy
fujfujkGkk vuqHkokoj vk/kkjysyh vkgsr- 16O;k
v/;k;kP;k vkjaHkha lw;kZP;k :idkusa dsysysa fpRlw;kZpsa
o.kZu igk-mRizs{kk vyadkj rj vfreksgd lk/kyk vkgsdha xhrk deGhps Hk`axA gsa xhrk lkxj rjaxA dha gjhps
rqjaxA xhrk jFkhpsAA v018 vksoh 1674KkunsokaP;k dkO;kpk ifgyk foksk Eg.kts R;akr
fnlwu ;s.kkjh fuO;x vkf.k lq< ekufld fLFkrh

20

R;akP;k pfj=kyk ikfFkZo dksBsfg fpdVysysa ukghaR;keqGsa ikih o`khpk yskfg laiw.kZ Kkusojhar v.kqek=
vk<Gr ukgh- ejkBh Hkkkspk vkf.k kq) ijekFkkZpk
xkSjo dj.kkdfjrak bZojha rst KkunsoakP;k nsgakrwu
pedwu xsysaR;akP;k dkO;kpk nqljk foksk Eg.kts
vykSfdd dkO;LQwfrZ- R;akP;k dkO;LQwrhZpsa yksdkskj
lkeF;Z T;akuk igko;kps vlsy R;akuh 13 O;k
v/;k;akrhy ^^vKkua ;rrksU;Fkk** ;k yksdakojhy
Hkk; igkos- rlsp ^vfgalk* ;k inkpsa O;k[;ku
igkosaKkunsoakpk LolkeF;kZfok;ha vlysyk vkReizR;; gk R;akP;k dkO;kpk frljk foksk vkgsEkk>k ejkBkfp cksywa dofrdsaA ifj ve`rkrasfg
iStk ftadsAA ejkBhfp;sa uxjhaA czfo|spk lqdkGq djhA
ns.ks ?ks.ks lq[kfp ojhA gksa nsbZ ;k txkAA rwa vkiqysuh
LusgiYyosA ekrsa iak?kqjlh lnSosA rjh vkrakfp gs
vk?kosA fuehZu ek;sAA
Kkunsoakph ys[ku i)fr Lora= vkgs- vkiyk
HkkokFkZ lgt-laqnj jhrhusa JksR;kiq<s eakM.kkdMs R;akpk

21

dVk{k vkgs- rFkkfi Kkusojhar U;k;?kfVr kkL=ppkZ


LiVi.ksa ulY;keqGsa rks xzaFk izkr tukdfjrak vkgs
vls eku.ks pqdhps vkgs- osnkUrkph Hkkkk o vFkZ
ipowu HkkokFkZ nhfidsarhy cksy fu?kkys vkgsr gs
y{kakr Bsoys ikfgtsxhrsP;k jle;rspsa ts o.kZu R;akuh dsys vkgs
rs R;akP;k xzaFkklfg ykxw iMrs-^^rSls gsa fuR;uwru
nsf[ktsA xhrkroAA** xhrk uouoksUeskkkyh vkgsrkhp Kkusojh- frykfg gkp U;k; ykxw gksrks-izfr{k.k
uos :i] uok vFkZ] uok vkk;KkusojhP;k 6O;k v/;k;akrhy ;ksxekxZ gk
vqrjE; vkf.k dkO;e; o.kZukpk Hkkx vkgs- rks
^ukFkiaFkhpk ladsrq* vlY;keqGsa Lora= xzaFkp gksbZyek= R;kpk xhrskha okLrfod laca/k ukghKkunso iwoZdkyhu fdrh izdkjps fopkj-izokg
vFkok fopkjkS?k Kkusojhae/;sa ifjikd Lo:iakr
vk<Grkr- rs igk&

22

- 1 thouakrhy var%LQwfrZ &oSfnd dky2 thouakrhy vknkZ &jkek;.k dky3 thouakrhy oSfo| o O;ogkjkkL= &
egkHkkjr dky4 thouakrhy dyk&vfgalk& tSuckS) dky
5 thouakrhy roKku &vkpk;Z dky6 thouakrhy lkoZf=d mikluk&Hkf] lar dky
1&oSfnd ok~e;akrhy var%LQwrhZpk fopkjizokg Kkusojhar iw.kkZFkkZus vkRelkr gksu ,dk viwoZ
:iakr izdV >kyk vkgs- Kkunsoakps xhrsojhy foospu
Eg.kts xhrk yksdakpk vUo;kFkZ ykowu fopkjeaFkukusa
dsysysa Hkk; ukgh( rj laiw.kZ yksd voyksdu
dsY;koj R;koj Vhdk djrkuk ,dk|k [kMdkpk Vodk
mMwu >jk mlGkok rkh R;akph okd~xaxk nqFkMh Hk:u
ogkrs vkgs vls tk.korsa- Kkunsohyk kCnkFkZ Kkunsoh
Eg.kr ukghr- fryk HkkokFkZ nhfidk Eg.krkr- ;keqGsa
^inkph dksj u lakfMrk* gas R;akpsa dFku kCnkFkkZus

23

?;ko;kps ukgh- LokjL;kusa ?;ko;kps- t.kwa xhrk yksd


KkunsoakP;k varjakr izfr/ofur gksrkr vkf.k rks izdV
>kysyk izfr/ofu Eg.kts ^^HkkokFkZ nhfidk**oSfnd dky[kaM vkk var%LQwrhZpk gksrk
^^vukfn fu/kuk fuR;k% okxqRl`Vok Lo;aHkqo%** vkk
osnok~e;kpk ;kKoYD;klkj[kk rstLoh nzVk _fkoj
vkeP;k ;k egkjkV Hkwehae/;sa vkEgak ejkBh
HkkfkdklkBha t.kwa KkunsoakP;k :ikusa vorjyk- ;keqGsa
KkunsoakP;k ^Kkunsoh* ;k dkO;/kkjsyk oSfnd
laLrhph rh ikouh xaxkp Eg.kkoh ykxsyoSfnd ok~e; gas ,d izkfrHk-nkZu vkgas
R;kP;k izdVhdj.kklkBha kCn fFkVs vlY;keqGsa osn
Nankse; xw< Hkkksar vorh.kZ >kys vkgsr- Kkunsoakph
fLFkrh myVh vkgs- R;akuk kCnakph ok.kp iMr ukghkCnljLOkrh gkr tksMwu R;akP;kiq<sa mHkh vkgskCnakph] miek mRizs{kakph eqi.ksa m/kG.k dj.kkjs
Kkunso vf/kdkjok.khus dls cksyrkr igk&
lkpfp cksykpsa uksgsa kkL=A
iS lalk: th.krs kL=A
vkRek vorjfors ea=A
v{kjsa b;s AA

24

ioZrka`xkoj clwu oSfnd ea=akpsa lkexk;u


dj.kk;k _fko;kZizek.ksa b;sa ejkBhfp;sa uxjha
czfo|spsa lkexku dj.kkjk gk _fkojp ukgha dk;!
blohlu iwoZ 20 gtkj okkiklwu 12 O;k
krdki;ZUrP;k loZ fopkjakP;k izokgakr Kkunsoakuh ;k
egkjkVkyk lqLukr dsys vkgsKkuxq.kkoj vkf.k nSohlainsoj Kkusojhpk
eksBk Hkj vkgs- gh vknkZ dk[k.Makrhy fopkjkS?kkph
lgtkoLFkk vkgs- gk iq<hy izokl Kkusojhus dsyk
vkgsvkpk;kP;k iwohZpk tSu ckS)akpk vfgalspk
fopkj-izokg Kkusojhar fou;] uezrk] kkyhurk ;k
Lo:iakr loZ=p eqjysyk vkgs- ;kfkok; R;akpsa
vfgalsojhy O;k[;ku Eg.kts ejkBh Hkkksarhy vfgalsph
loksZke dyke; ewfrZ vkgsT;kizek.ksa] QG rsap i.k rsa fidY;kuarj
R;kph voLFkk vfrk; jle; gksu tkras( R;kizek.ksa
Kkunsoakuh vkpk;kpsa ckSf)d roKku vR;Ur n;axe
dsysa vkgsavkrak lardkyhu fopkj izokg igk&

25

Kkukskj Hkf gk v}SrkuqHkop- gh viwoZ voLFkk gs


KkunsoakP;k Hkhpsa oSfkBk vkgsa- R;akph Hkf dsoG
lk/kuakr jgkr ulwu rh lk/; lk/kukyk O;kiwu
jgk.kkjh fnO; Hkf vkgs-

With Dnyanadeo the Ovi trips,


it gallops, it dances, it whirls, it ambles, it thots,
it run, it takes long leaps or short jumps, it halts
or sweeps along, evoles a hundred and one
graces of movement at the master s command.
In the music of sound too it reveals a
mysterious capacity of manifold evolution. The
thrill quiver, the thunder, the bellow, the
murmur, the grumble in fact, every shade of
sound it wields when occasion demands. It is
an instrument that he has only to touch, and it
responds to any key high or low, and to any
note and tune.
Unparalleled in Marathi literature,
Dnyaneshvari is so exquisite, so beautiful, so
highly poetic in its metaphors and comparison,
similes
and
analogical
illustrations,
so
perspicuous and in style, so lofty in its flights,
so sublime in tone, so melodious in wordmusic, so in its concepts, so pure in tastethat,
notwithstanding the profundity, the recondite
nature of the subject, and the inevitable

26

limitations attendant upon the cirumstance that


the authors main object was to make original
intelligible rather that edd anything new, the
reader is simply fascinated, floats rapturously on
the crest of the flow, and is lost in the eadence
of rhythm and the sweet insinuating harmonies
till all is thanks giving and thought is net.
W. B. Patwardhan,
Wilson Philogical Lectures,
Lecture III
Quoted by Prof. R. D. Ranade,
Mysticism in Maharashtra, Page 36

Kkunsoakpsa T;k T;k osGha Lej.k gksrs R;k R;k osGha


OkkVrsa] ^^vkbZ] Fkksj rq>s midkj!**
^^>kys cgq] vkgsr cgq] gksrhyfg cgq] ifj ;kle
gkp** Kkunsoakpas ;k egkjkVakr vls vuU;lk/kkj.k
LFkku vkgs-

bfr ys[kulhek

vkIik Bksacjs-

Hkknzin oAA =;ksnkh


fnukad % 12@10@2004

27

Вам также может понравиться