UDK

Struni radovi

REKONSTRUKCIJA I REVITALIZACIJA
A R B O R E T U M A UMARSKOG FAKULTETA
U BEOGRADU
MARINA VUKIN
Izvod: U radu je dat prikaz o znaaju i multifunkcionalnosti arboretuma umarskog fakulteta u Beogradu i analizirani su uslovi sredine, kao i stae binog
fonda u emu. Na ovoj povrini se nalazi ukupno 460 vrsta i unutarvrsnih taksona,
to ukazuje na veliku vrednost ovog objekta. Na osnovu toga, konstatovana je
potreba za sprovoeem rekonstruktivnog zahvata i definisani su cievi tzv.
uzgojno - sanitarne see kao prve faze intervencije u ovakvom objektu. Date su dae
smernice, predlozi i kompoziciona reea za unos novih elemenata sadraja.
Kune rei: arboretum, dendroflora, rekonstrukcija, revitalizacija Alpinum
Abstract: The significance and multifunctionality of the Faculty of Forestry Arboretum in
Belgrade are surveyed. This paper presents the analysis of environmental conditions and the
state of the growing stock. The Arboretum consists of altogether 460 species and intraspecific
taxa, which points to its great value. Based on the analysis, it was concluded that reconstruction is necessary and the aims of the so called silvicultural - sanitation felling are defined, as
the first stage of the intervention. Further directions, proposals and composition solutions for
the introduction of new elements are recommended.
Key words: arboretum, dendroflora, reconstruction, revitalisation, rock garden

1. UVOD
Arboretum (arbor, lat. - drvo) umarskog fakulteta u Beogradu
predstava kolekciju drvenastih i bunasatih vrsta nameenu prvenstveno praktinoj nastavi, edukaciji i instrukciji studenata ovog ali i
drugih fakulteta Beogradskog Univerziteta.
Ova kolsko- obrazovna funkcija arboretuma svakako da je od velikog znaaja za demonstraciju i odvijae nastave iz fundamentalnih umarskih disciplina.
Pored ostalog, arboretum slui za razna multidisciplinarna istraivaa i znaajne naune oglede, te ima karakteristiku specifine botanike bate naunog profila za prouavae biodiverziteta.
Arboretum je osnovan 1955. godine od strane naeg poznatog profesora, velikog pedagoga i doajena umarske nauke, prof. dr Branislava Jovanovia. Danas arboretum spada u registrovane ive arhive Republike
Srbije, sa preko 460 drvenastih i bunastih vrsta i unutarvrsnih taksona, te oko osamdeset vrsta trajno zeastih biaka, tzv. perena.
Pored ove osnovne funkcije, arboretum od samog svog osnivaa, zajedno sa okunicom fakulteta ima i izrazitu dekorativno- estetsku funMarina Vukin, dipl. in., umarski fakultet u Beogradu
JANUAR-JUN, 2004.

117

kciju u okviru gradskog zelenila, jer svojim kompozicionim reeima,

arolikou binih vrsta, razliitim ritmom i ciklusima fenolokih pojava pojedinih predstavnika dendroflore doprinosi posebnom izgledu ovog dela gradske sredine na blagim padinama Koutaka. Tako su
se jo krajem 19. veka umskim vazduhom Koutaka osveavali pripadnici dvora i diplomatije, te ono to je Sen-Klu za Pariane, enbrun
za Belije, to su Topider i Koutak za Beograane.
Treba napomenuti da na prostoru nae zeme, ali i ire, danas postoji veoma mali broj arboretuma gde bi se zainteresovani mogli upoznati sa predstavnicima impozantnog bogatstva dendroflore Balkana i
mnogobrojnim alohtonim vrstama i egzotama koje je mogue uzgojiti u naim klimatskim uslovima ( J o r g i , ., V i d a k o v i , M.,1986, S t e v a
n o v i e t a l l., 1995 ).
U vreme intenzivnog tehnolokog i informatikog razvoja svih
aspekata drutva i civilizacije, kada gradsko stanovnitvo vrlo malo
vremena provodi na otvorenom prostoru, svaki ureeni, odravani i negovani antropogeni ekosistem nastao u oteavajuim urbanim uslovima,
zasluuje posebnu pau i brigu struaka, rukovodeih gradskih i dravnih struktura i celokupnog stanovnitva.
Sigurno da treba istaknuti i sanitarno-higijenski znaaj ovakve
povrine, gde u sadejstvu sa ogromnom parkovskom povrinom gradske
ume Koutak, arboretum predstava vrlo vaan sanitogeni prostor
u gotovo samom centru velike urbane sredine.
Meajui temperaturni i hidriki reim vazduha i pritom, kao i
svaka prirodna sastojina, ublaavajui svojom zelenom masom temperaturne ekstreme, naroito tokom arkih letih dana, te poveavajui relativnu vlanost vazduha, zelenilo arboretuma svakako znatno utie na
ugodniju gradsku atmosferu.
Delujui kao jo jedna vana fabrika vazdunih vitamina , veliki je znaaj ovako vredne povrine u filtraciji i jonizaciji vazduha, te
se danas ukazuje potreba za ezinom posebnom zatitom i odravaem u
optimalnom stau.
Time ova zelena revija vrsta, formi, varijeteta i kultivara ima kompleksne humane i socijalne aspekte koriea projektovanog otvorenog ivotnog prostora, pa ova povrina potencijalno prua iroke
mogunosti stanovnitvu grada (tzv. bliski rekreativni objekti, M e d ar e v i M., 1983).
1.1 Problem i zadatak rada
Uzimajui u obzir potrebu za usklaenou svih navedenih funkcija
ove povrine, kao i zateeno stae, proizaao je sledei zadatak ovoga
rada:
- prouiti uslove sredine na podruju arboretuma
- izvriti analizu radova na rekonstrukciji i revitalizaciji i
predloiti dae mere za rekultivaciju i unapreee ove povrine sa
specifinom namenom.
118

[UMARSTVO

1-2

Slika 1. Pogled na ulaz u arboretum

2. OBJEKAT RADA
Arboretum umarskog fakulteta u Beogradu smeten je u ul. Kneza
Vieslava 1 na Banovom brdu. Povrina samog arboretuma iznosi oko 3
ha uz mogunost proirea na preostalom delu okunice fakulteta.
Treba imati u vidu da je koncepcija arboretuma kao specifine zbirke
drvenastih i bunastih vrsta uvek vezana za vee povrine ( ak i nekoliko desetina ha), nego to je to predvieno za botanike bate.
Pored toga, na povrini cele okunice prisutan je raznovrstan reprezentativni zasad, tako da cela okunica predstava kolekciju u irem smislu.
Na okunici se, pored arboretuma, nalaze i zgrada Instituta za umarstvo, sportski tereni i parking prostor, deo nameen rasadnikoj
proizvodi sa novom staklarom povrine 200 m2, ograenim rasadnikom
u kojem su postavene Dunemanove leje za uzgoj oienog sadnog materijala i cvetnih kultura na otvorenom prostoru, a u neposrednoj blizini
jo jedna staklara koju koristi Institut za umarstvo.
Takoe, postoji i Insektarijum nameen nastavi Katedre za zatitu
uma.
Sve ove povrine povezane su asfaltiranim stazama i ine jedinstven prostor okunice Fakulteta.
JANUAR-JUN, 2004.

119

U direktnom nastavku na park-umu Koutak, arboretum i okunica Fakulteta su okrueni naseima i gradskom infrastrukturom, te zauzimaju specifian i vaan poloaj nadomak samog gradskog jezgra.
2.1 Uslovi sredine
Uslovi sredine su odreeni samom lokacijom arboretuma, i ihovo
poznavae je znaajno zbog pravilnog izbora autohtonih i alohtonih vrsta koje e se unositi u ovu kolekciju, radi postizaa najvee dekorativne vrednosti i maksimalne vitalnosti svakog pojedinog primerka.
2.1.1 Orograf ski uslovi
Arboretum sa okunicom Fakulteta nalazi se na severezapadnoj padini Koutaka, iznad leve obale Topiderske reke, na nadmorskoj visini
od 110-125 m. n.v., blagom nagibu do 6 i ekspoziciji sever- severoistok. Geografske koordinate su: 4448 ist. geograf. duine i 20 28 sev. geograf. irine.
2.1.2 Ge o loka podloga i uslo vi zem i ta
Geoloku podlogu ine silikatne stene ( peari, kvarciti i dr. )
prekrivene slojevima lesa i deluvijalnim nanosima. Poto podloga u
najveoj meri utie na obrazovae pedolokog sloja i tip formiraa
zemita, na osnovu istraivaa zeminih tvorevina na podruju Koutaka, pa i povrine arboretuma ( T o m i Z. e t a l l, 1985 ), utvreno je da je to kreak sa slojevima lesa, a preovlauje tip zemita okarakterisan kao lesivirana gajaa.
2.1.3 Uslo vi kli me
Za prouavae makroklimatskih prilika u uslovima umerene kontinentalne klime Beograda posluili su podaci iz Hidrometeorolokog
zavoda Srbije za stanicu Beograd. Raspolae se sa podacima o mereima
jo od 1880. godine, a ovde su korieni podaci za period od 10 godina
(1985 -1995 ).
Temperatura vazduha
Karakteristike temperaturnog reima date su u tabelama 1, 2 i 3.
Tabela 1 Sreda mesena vrednost temperature vazduha za
vegetacioni period i po godiim dobima za period 1985-1995.
god
I

II

III

IV

VI

VII

VIII

IX

XI

XII

0,3

1,5

6,1

8,0

12,0

16,9

20,3

22,4

21,8

12,3

6,7

2,5

godia
11,7

120

optimalna
22,7

veg.per.
18,6

prolee
11,7

leto
21,5

jesen
12,4

zima
1,9

[UMARSTVO

1-2

Tabela 2 Sreda maksimalana temperatura vazduha po mesecima

I
3,2

II
5,8

III
11,2

IV
17,5

V
22,6

VI
26,1

VII
28,5

VIII
28,3

IX
24,6

X
17,8

XI
10,8

XII
5,7

Tabela 3 Sreda vrednost minimalne i maksimalne temperature,

vezane za godie doba i vegetacioni period
Tmax
Tmin

godia
16,8
7,0

amplituda
25,3
20,1

veg. per.
24,6
13,1

prolee
17,1
6,3

leto
17,6
15,5

zima
4,9
2,5

Sredi godii broj letih dana ( t max => 25C ) iznosi 80 dana.
Sredi godii broj tropskih dana ( t max =>30C ) iznosi 36 dana.
Sredi godii broj hladnih dana ( t max <= 0C ) iznosi 22 dana.
Sreda godia temperatura vazduha za period od 30 godina iznosi
11,7 C.
Iz datih podataka se vidi da su zime u Beogradu relativno blage, a leta topla. Vie od jedne treine svih dana u julu i avgustu ine tropski
dani.
Pluviometrijski

reim

Prosena vrednost padavina za godie doba i vegetacioni period je

data u tabeli 4.
Tabela 4 Prosena vrednost padavina za godie doba i vegetacioni
P

godie
690,0

veg. per.
285,0

prolee
172,0

leto
208,0

jesen
164,0

zima
146,0

Dp
Djp

144,3
20,3

66,6
11,9

38,7
4,9

32,1
6,7

32,5
4,9

41,1
3,8

period
P padavine ( mm )
Dp dana padavina
Djp dana jakih padavina

Na godiem nivou ukupna koliina atmosferskih taloga iznosi

690 mm. Na osnovu izloenog, vidi se da je najmae padavina zimi i iznosi 21% od ukupne godie koliine, a najvie u prolee i leto( 55% ), kada je bikama vlaga najpotrebnija. Sve ovo ukazuje na povoan pluviometrijski reim, odgovarajui raspored i optimalnu koliinu padavina za
vei broj domaih i mnogih introdukovanih vrsta u uslovima klime Beograda.
JANUAR-JUN, 2004.

121

HIDRIKI BILANS I KLASIFIKACIJA KLIME PO

TORNTVAJTU
Tabela 5 Hidriki bilans po Thornthweite-u
I
II

TC
0,3
1,5

i
0,01
0,16

( PE)
1
4

PE
0
3

P
48
44

R
100
100

SE
0
3

M
0
0

V
41
41

III
IV
V
VI

6,1
8,0
12,0
16,9

1,35
2,04
3,76
6,32

22
31
51
78

23
35
65
100

45
54
71
94

100
100
100
94

23
35
65
100

0
0
0
0

22
19
6
0

VII
VIII

20,3
22,4

8,34
9,68

97
110

127
133

59
55

26
0

127
81

0
52

0
0

IX
X
XI

21,8
12,3
6,7

9,29
3,91
1,56

106
53
25

110
49
20

50
54
60

0
5
45

50
49
20

60
0
0

0
0
0

XII
God.

2,5
10,9

O,35
46,78

6
671

54
688

93

6
559

0
113

0
129

v.p.

16,9

571

383

458

113

25

Indeks humidnosti je 19,21, indeks aridnosti iznosi 16,76 i klimatski indeks je 9,16 .

Izraunati elementi hidrikog bilansa ( odnosno maka i vika vode u zemitu ) ukazuju da na istraivanom podruju vlada SUBHUMIDNA VLANIJA KLIMA, TIPA C2 .
S obzirom na izloene klimatske karakteristike, moe da se zakui da je klima Beograda pod uticajem subatlantskih faktora koji dolaze
sa zapada, te kontinentalnih sa istoka i submediteranskih sa juga. Sve
ovo stvara uslove umerene kontinentalne klime, povone za obrazovae
specifinih botanikih zasada u kojima se, pored autohtonih primeraka,
mogu gajiti i razliite alohtone vrste i neke egzote. Detano izuavae
mikroklimatskih uslova, svakako, od velikog je znaaja za ocenu povonosti unosa pojedinih predstavnika vrsta i unutarvrsnih taksona u kolekciju jer, upravo, drvenaste vrste, zbog specifinosti svoje ivotne
forme, najosetivije su meu bikama na spoae uslove sredine ( J o v
a n o v i J u g a C. 1998.).
2.1.4 Fi to ce noloka i ti po loka pripad nost
Ovo je podruje tipine klimatogene zajednice unutrae Srbije
(prema J o v a n ov i u B., 1971) Quercetum frainetto- cerris, Rudski, gde su zastupene najee vrste hrastova umadije, sladun i cer.
Potrebno je napomenuti, da se na mnogim mestima okunice Fakulteta spontano javaju facijesi kostrike, Ruscus aculeatus, L., koja u irem
podruju Beograda predstava ostatke nekadae flore i vegetacije (na
zaravenim ili blago nagnutim terenima ). Na osnovu navedenog, prema
G a j i u M., 1952, lokalitet arboretuma pripada sledeoj fitocenozi:
122

[UMARSTVO

1-2

stanite ume sladuna i cera - Querceto- frainetto cerris aculeatetosum (

Jov.).
Prema prouenim uslovima zemita i fitocenolokoj pripadnosti, arboretum pripada sledeem tipu stanita:
stanite ume sladuna i cera (Querceto- frainetto cerris aculeatetosum
Jov.) na lesiviranoj gajai.

3. STAE ARBORETUMA
Prema posledem katastru arboretuma, uraenom 2002. godine, na
ovom prostoru je zastupeno oko 460 taksona. Ukupan broj stabala je 600, a
bunova oko 550. Pojedini primerci nekih binih vrsta (C e d r u s s p
P s e u d o t s u g a sp.) stari su danas 50-tak godina i ihovi prsni prenici iznose preko 60 cm, to ukazuje na vanost arboretuma i kao eksperimentalne povrine za praee rasta i razvoja alohtonih vrsta na ovom
stanitu. Postoje vrste koje treba naknadno determinisati, kao i nove
vrste koje se unose posle dugogodieg zastoja.
Cela povrina je podeena na 7 odeaka, svaki odeak na vei broj
parcela, meusobno odvojenih asfaltiranim alejama i poploanim stazama. Na svakoj parceli nalaze se bliski predstavnici pojedinih rodova
ili familija.
Poetniki entuzijazam i konkretni rezultati doveli su do porasta
broja uneenih vrsta, tako da se od osnivaa, tokom godina fond stalno
obogaivao. Sadni materijal je nabavan iz raznih izvora sa teritorija
bive Jugoslavije. Domae vrste su nabavane, uglavnom, sa terena Srbije, alohtone vrste i egzote potiu iz tadaih rasadnika cele zeme. Vei broj dekorativnih vrsta nabaven je iz Arboretuma Voliji Potok u
Sloveniji. Izvestan broj vrsta je poklon od strane botanikih bata iz
Skopa, Bea i Ciriha ( P u r i D a s k a l o v i O. 1977. ).
Meu ima se svojom vrednou i znaajem posebno istiu endemiti,
rariteti, zakonom zatiene vrste, te vrlo retke vrste koje zasluuju da
uu u proireno izdae Crvene kige isezlih i ugroenih taksona Srbije, kao to su: Prunus laurucerasus L, Juniperus foetidissima W i l d., Picea
omorica ( P a n i ) P u r k y n e, Pinus peuce G r i s., Acer heldreichii O r p
h., Acer intermedium P a n ., Forsythia europea D e g. e t B a l d., Petteria ramentacea P r e s l. , Fraxinus pallisae W i l l m o t t, Ilex aquifolium L., Quercus imbricaria, Quercus acutissima C a r r u t h., Metasequoia glyptostroboides
C h e n g et H u, najstariji primerak u Beogradu; Pinus walichiana A .B .
J a c k s.
Od svog osnivaa, arboretum je pripadao Katedri Gajea uma u okviru Zavoda za dendrologiju i fitocenologiju umarskog fakulteta u
Beogradu.
Danas arboretum organizaciono pripada Nastavnoj bazi Beograd, u
okviru Centra za nastavno-naune objekte Fakulteta.
U proteklih 50 godina, od poetka osnivaa arboretuma, unoen je
esto vei broj primeraka pojedinih vrsta, kao i po jedan pripadnik nekih retkih i dragocenih taksona. Vremenom su se mnoga stabla znatno razvila i tako se formirao pregust sklop koji je doprineo potiskivau onJANUAR-JUN, 2004.

123

ih primeraka koji sporije rastu. Sve ovo je ukazalo da je struna intervencija bila neophodna da bi se pomoglo pravilnom razvoju eenih i reprezentativnih stabala.

4.REKONSTRUKCIJA I REVITALIZACIJA ARBORETUMA

Usled svih nesretnih okolnosti u dravi, teke materijalne situacije fakulteta i nedovono brige za obnovu i proiree osiromaenog
binog fonda, arboretum se tokom niza godina naao u zaputenom stau. Ukazala se potreba za neizbenom rekonstrukcijom kako bi se arboretum ponovo priveo svojim osnovnim funkcijama i postao nae osnovno
uilo, biblioteka na otvorenom i ponos umarskog fakulteta i umarske struke.
4.1 Uzgojno- sanitarna sea
Uzimajui u obzir zateeno stae i izgled arboretuma poetkom 2003.
godine, moglo se konstatovati da je egova osnovna funkcija bila zapostavena. Pojedini delovi su se nenamenski i neracionalno koristili,
mnoge parcele su bile zakorovene, a neke i nedostupne. Na nekima ve
dugo raste prirodna prizemna flora karakteristina za navedenu zajednicu cera i sladuna sa kostrikom na Koutaku. Sve ovo je ukazalo na potrebu za rekonstrukcijom ovog prostora.
Primarni zadatak bio je da se pristupi detanom projektu obnove u
kojem su istaknuti prioritetni radovi. Podneen je zahtev Odeleu za
komunalne i graevinske poslove optine ukarica za odobree sanitarno proredne see u arboretumu i na teren je izala komisija struaka umarskog fakulteta koja je izvrila doznaku stabala predvienih za uzgojno-sanitarnu seu. Prilikom obilaska svih parcela u arboretumu, konstatovana je neravnomernost u zastupenosti pojedinih vrsta,
neke su bile unikatne, a veliki broj vrsta (preko 100) potrebnih za redovno odvijae praktine nastave studenata naeg fakulteta, nedostajao je.
Kod izvesnog broja vrsta dolo je do prirodnog generativnog i vegetativnog podmlaivaa, te su tako neke vrste postale prekobrojne to
vie nije opravdavalo reprezentativnost ovakvog objekta ( Populus tremula L., C o r y l u s c o l u r n a, L., T i l i a t o m e n t o s a D e s f., T a x u s b
a c c a t a L., G l e d i t s c ia t ri a c a n t h o s L., H ed e r a h e l i x L., A k e b i
a q u i n a t a i druge povijue i peaice ).
Uzimajui u obzir sve ovo, bilo je neophodno sprovoee specifine
uzgojne i sanitarne see jer se radi o ovako vrednoj namenskoj zelenoj povrini. Cievi takve see definisani su sledeim redosledom:
1. uklaae svih suvih, polusuvih, bolesnih i oteenih stabala iz
sanitarnih razloga (usled fitopatolokih, entomolokih, mehanikih
i antropogenih oteea, te zbog gubitka vitalnost i dr.)
2. uklaae stabala koja ometaju razvoj reprezentativnim stablima,
te uklaae odreenog broja prezastupenih stabala i oslobaae povrina za unos novih vrsta drvea i bua radi popune i obogaivaa binog asortimana
3. uklaae stabala koja zaseuju retke primerke pojedinih vrsta.
124

[UMARSTVO

1-2

Posle izlaska Komisije Gradskog sekretarijata za komunalno inspekcijske poslove na teren i pregleda doznaenih stabala, te dobijaa
saglasnosti, pristupilo se izvoeu see u sloenim uslovima ovakve
namenske povrine. Trebalo je voditi rauna da se nijedno stablo, niti
bun ne otete prilikom same see i izvoza poseenog materijala to je
iziskivalo primenu odgovarajue mehanizacije. Usledilo je iee pojedinih parcela od korova i nepoene prizemne vegetacije, kao i primena ostalih mera nege u ciu saniraa i revitalizacije ove povrine.
4.2 Formirae novog ulaza i alpinuma
Rekonstrukcija arboretuma bila je neophodna i iz kompozicionih
razloga, usled potrebe da se formira nov reprezentativan ulaz sa kapijom i ogradom, koji e naglasiti specifinost i jedinstvenost ove povrine u okviru cele okunice Fakulteta, zatim uspostavaa novog rasporeda i proirea postojeih aleja i staza, te unoea novih dekorativnih, arhitektonskih i graevinskih elemenata sadraja.
Tako je posle samog ulaza u jesen 2003. zapoeto sa formiraem alpinuma (slika 1) koji predstava jedinstvenu geoloku, botaniku i dendroloku kolekciju. Ona je kao uilo nameena studentima naeg Fakulteta iz niza umarskih disciplina, kao dopuna praktinom delu nastave
(petrografija sa geologijom, botanika, dendrologija, dekorativna dendrologija, cvearstvo, proizvoda sadnog materijala).
Zemini supstrat je paivo odabran i naneen na dve susedne povrine odvojene irokom alejom, pri emu su se oblikovale nepravilne
forme alpinuma. U ovoj prvoj fazi stvaraa alpinuma nastojalo da se
odabere onaj stenski materijal na kom se formiraju umska zemita i
rastu bine umske formacije u unutraoj Srbiji, te tako naglasila
reprezentativnost ovakve geoloke zbirke. Pored ostalih namena, ona
treba da predoi petrografsku heterogenost podruja Srbije (Kneevio r e v i V., J ok s i mo v i V., 1986 ). Zastupeni su predstavnici sledeih grupa stena:
MAGMATSKE STENE
1. GRUPA granodiorita, kvarcdiorita, kvarclatita i dacita
g r a n o d i o r i t - lokalitet Go, Bela reka, Prerovska reka
d a c i t ig, rudnik Slavkovica
2. Grupa peridotita
s e r p e n t i n i s a n i p e r i d o t i t- lokalitet Go
3. Grupa monconita, diorita, latita i andezita
a n d e z i t Go, Kamenica
SEDIMENTNE STENE
1. Klastine sedimentne stene
Grupa psamiti i psamitoliti - c r v e n i p e a r, lokalitet
Straa,
estobrodica, ist. Srbija
2. Hemijske i organogene sedimentne stene
k r e a k Go;
b i g a r ( siga) Debeli Lug, lokalitet Feeana
JANUAR-JUN, 2004.

125

METAMORFNE STENE
1. Kristalasti krici
g n a j s;
f i l i t i , Golija
2. Masivne metamorfne stene
s e r p e n t i n i t i, Go;
m e r m e r, Go
3. Kontaktnometasomatske stene
skarn, Rudnik
Asortiman dendrolokih vrsta u alpinumu ini sadni materijal nabaven iz nekoliko vodeih rasadnika nae zeme i to su najnoviji kultivari i forme koji, pre svega, zadovoavaju potrebe nastave iz dendrologije i dekorativne dendrologije, poput sledeih etinara:
Cephalotaxus haringtonia ' fastigiata ';Chamecyparis lawsoniana ' mini nova ';
Chamecyparis lawsoniana ' saguero ';Chamecyparis lawsoniana' nidiformis compacta'; Chamecyparis lawsoniana ' sulphurea '; Juniperus communis ' conferta '; Juniperus communis ' davurica '; Juniperus horizontalis ' albovariegata'; Juniperus x
intermedia ' blauw'; Juniperus x intermedia ' blue alps '; Juniperus squamata ' pigmea'; Juniperus procumbens ' nana '; Juniperus procumbens ' bonin islands '; Juniperus virginiana ' cupressifolia '; Juniperus sabina ' blue Danube '; Juniperus sabina ' femina '; Juniperus sabina ' maas '.
Od predstavnika posaenih liarskih vrsta navodimo:
Cotoneaster microphyllus ' timifolius '; Cotoneaster dammeri 'radicans stribes
findling '; Euonymus fortunei ' minimus '; Ilex aquifoliun ' ferox '; Pachisandra terminalis; Sarcoccoca humilis; Viburnum davidi, i dr.
Botaniku kolekciju trajno zeastih biaka, tzv. perena, ini preko
80 cvetnih vrsta, meu kojima spomiemo nekoliko specifinih vrsta,
upravo nameenih za formirae kameara i alpinuma:
Achillea filipendulina;Achillea millefolium; Carex oshimensis 'Evergold ';
Festuca glauca; Hosta japonica; Iris pallida variagata; Yucca filamentosa; Yucca
gloriosa; Phlox subulata; Physostegia virginiana; Salvia splendens; Sedum album;
Sedum spurium; Sempervivum; Thymus citrodorus; Thymus serpilum; Tradescantia virginiana i dr.
Posebno treba istai da je, prilikom obeleavaa 83-a godine od osnivaa umarskog fakulteta u Beogradu, dana 5. decembra 2003. godine u alpinum posaena nova forma lovorvie, P r u n u s l a u r o c e r a s u s, koja
je u ast osnivaa arboretuma, prof. dr Branislava Jovanovia, nazvana
forma jovanovicii. Ovaj novi takson proizveo je u svom rasadniku dipl.
in. uro Jorgi, jedan od osnivaa poznatog Arboretuma Lisiine.

5. ZAKUAK
Znaaj ovako vane kolekcije drvenastih i bunastih vrsta na teritoriji Beograda i na nivou itave zeme, svakako je neizmeran.
Usled niza tekoa zbog kojih se ova zbirka nala u prilino zaputenom stau, ukazala se potreba za radikalnom uzgojnom i sanitarnom
strunom intervencijom, kao i rekonstrukcijom i revitalizacijom ovog
prostora.
126

[UMARSTVO

1-2

Konstatovana je neravnomernost u zastupenosti pojedinih vrsta,

ugroenost pojedinih vrlo vrednih unikatnih rariteta i utvreno da veliki broj vrsta, preko 100, potrebnih za redovno odvijae praktine nastave studenata naeg Fakulteta, nedostaje.
Tokom izrade detanog projekta za revitalizaciju i rekonstrukciju
datog prostora, pristupilo se definisau cieva sanitarno uzgojne see u arboretumu na visokim strunim principima.
Potujui svu zakonom propisanu proceduru, tokom 2003. godine pristupilo se postupnoj realizaciji ovog zadatka, pri emu je izvrena sea
svih doznaenih stabala i odgovarajue mere nege na veem delu parcela.
U sledeoj fazi obnove arboretuma planira se uspostavae novog dinaminog rasporeda staza i aleja, kao i drugih elemenata kompozicije (klupe i povrine za odmarae, cvetaci). Sadom novih vrsta treba postii to boe vizuelne efekte pojedinih grupacija drvea i bua (igra
svetlosti i senke, punog i praznog volumena, mogunost sagledavaa pojedinih formi i elemenata sa vie strana...).
Potrebno je poploati kulijeom glavnu stazu izmeu alpinuma, i izgraditi letu uionicu.
Na kraju, treba naglasiti da usled postojaa povonih prirodnih
uslova, dovono povrine za potpuno iskoritee dendrofloristikog kapaciteta i proiree arboretuma i unosa novih tzv. perspektivnih vrsta; posedovaa dovono unutrae infrastrukture za formirae trajne izlobe dendroflore; atraktivnost lokacije uz samu ivicu
najvee gradske park ume; blizine gradskih saobraajnica i druge urbane infrastrukture, ovoj povrini treba pristupiti sa posebnom paom.
Zbog svega navedenog, u projektu za revitalizaciju, rekonstrukciju i
unapreee arboretuma, kao vana stavka, planira se podnoee Zahteva za proglaee ove povrine Spomenikom prirode, Zavodu za zatitu
prirode Republike Srbije. Ovim bi se vanost i vrednost ovakvog jednog
objekta podigao na vii nivo, to ovakva kolekcija u svakom sluaju zasluuje.

LITERATURA
G a j i M., (1952 ): '' O vegetaciji Koutaka'' , Glasnik umarskog fakulteta br. 1,
Beograd
J o r g i ., V i d a k o v i , M., (1986 ), Arboretum Lisiine, posebno izdae, VINKOVCI
J o v a n o v i B., ( 1971 ), '' Dendrologija sa fitocenologijom '', Beograd
J o v a n o v i J u g a S., (1998 ), ''Taksonomsko-horoloka analiza postojee i perspektivne dendroflore Botanike bate ' Jevremovac ' Univerziteta u Beogradu '', posebno izdae, Beograd
K n e e v i o r e v i V., J o k s i m o v i V., (1986.), Petrografija sa geologijom kore raspadaa, Beograd
M e d a r e v i M., (1991), Funkcije uma i ihovo obezbeivae pri planirau gazdovaa umama, doktorska disertacija, Beograd
JANUAR-JUN, 2004.

127

P u r i D a s k a l o v i O., (1977), Subspontano razmnoavae alohtonih vrsta u

Arboretumu umarskog fakulteta u Beogradu, Glasnik umarskog fakulteta br.
52, Beograd., str. 319-329
S t e v a n o v i V., V a s i , V., (1995), Biodiverzitet Jugoslavije, Bioloki fakultet Univerziteta u Beogradu
V u k i e v i E.,( 1982 ), Dekorativna dendrologija, Beograd.
T o m i Z., J o v i N., K n e e v i M., C v j e t i a n i n R., (1994), Stanita i
vegetacija park-ume Koutak. Zbornik radova '' Zelenilo u urbanistikom
razviju grada Beograda''. Beograd

RECONSTRUCTION AND REVITALISATION OF THE FACULTY OF FORESTRY

A R B O R E T U M IN BELGRADE
Marina Vukin
Sum mary
The Faculty of Forestry Arboretum in Belgrade is situated on about 3 ha and it is composed of
about 460 species and intraspecific taxa. The works on reconstruction and revitalisation of the Arboretum bere carried out during 2003. This paper proposes tha silvicultural-sanitation felling with the following aims:
- removal of all dead, dying, diseased and damaged trees for sanitation reasons
- removal of trees which disturb the development of representative trees, removal of a number of
too much represented trees and liberation of the area for the introduction of new species
- removal of trees which shade the rare specimens of individual species.
A rock garden is established at the entrance of the Arboretum. It is a unique geological, botanical, dendrological and ornamental collection. It consists of tens of new forms and cultivars of individual dendro-species and perennial plants, as well as about 15 different rocks from the region of
Serbia.
Finally, it should be noted that this area should be treated with special attention, due to favourable natural conditions, sufficient area for the complete utilisation of the dendrofloristic capacity and
the extension of the Arboretum, as well as for the introduction of the prosperous species; vicinity of
the city roads and other urbane infrastructure.
For this reason, an important item of the Project for the revitalisation, reconstruction and improvement of the Arboretum is the planned application to the Institute of Nature Conservation of the
Republic of Serbia, i.e. the Demand for the designation of the Arboretum area as the Monument of
Nature. In this way, its importance and value would be elevated to a higher level, which this collection
deserves by all means.

128

[UMARSTVO

1-2