UDK 630*222

Nauni rad

IZDANAKE UME BUKVE STAE,

PROBLEMI GAZDOVAA I MOGUNOSTI
IHOVOG REAVAA
MILAN MEDAREVI
STANIA BANKOVI
DAMJAN PANTI
NENAD PETROVI
Izvod: Ukupna povrina uma u centralnoj Srbiji iznosi 1.790.017 ha od ega
izdanake ume bukve, na razliitim stanitima, pokrivaju vie od 12,5%. Povrinski, izdanake ume bukve u dravnom vlasnitvu su najzastupenije u junomoravskom umskom podruju oko 12.700 ha, a u relativnim pokazateima u
niavskom u kome ine 27,2% umom obrasle povrine.
Srazmerno ueu u ukupnom umskom fondu po pojedinim umskim podrujima je
izraen i gazdinski znaaj ovih uma. Druga optereujua okolnost je vezana za
podjednaku starost ovih uma, oko 86% je u granicama starosti od 40 do 70 godina, a
51% od 50 do 60 godina. Time je znatno usloen postupak prevoea ovih uma u
visoki uzgojni oblik konverzijom, restitucijom, supstitucijom ili rekonstrukcijom i zahteva prethodno simulirae moguih reeau odnosu na prioritet po
mestu i vremenu.
Kune rei: izdanake ume bukve, stae, cievi gazdovaa, problemi gazdovaa
i mogunost ihovog reavaa.
COPPICE BEECH FORESTS - STATE, MANAGEMENT PROBLEMS AND THE POSSIBILITIES OF THEIR SOLUTION
Abstract: Total forest area in central Serbia amounts to 1,790,017 ha of which coppice beech
forests, at different sites, cover more than 12.5%. By area, coppice beech forests in state ownership are the most represented in the Junomoravsko Forest Area about 12,700 ha, and by
relative parameters - in Niavsko Forest Area in which they account for 27.2% of forest area.
The management significance of these forests is proportional to their percentage in the total
growing stock per individual forest areas. The other disadvantage is the uniform age of these
forests, about 86% is within the age limits between 40 and 70 years, and 51% is between 50
and 60 years. For this reason, the procedure of conversion of these forests in the high silvicultural form by conversion, restitution, substitution or reconstruction is made much more complex and it requires the previous simulation of the potential solutions regarding the priority by
place and time.
Key words: coppice beech forests, state, aims of management, management problems and
possibility of their solution.

Dr Milan Medarevi, red. prof, Dr Stania Bankovi, red. prof., Dr Damjan

Panti, docent, Dipl.in. Nenad Petrovi, asistent pripravnik, umarski fakultet Univerziteta u Beogradu
JULSEPTEMBAR, 2004.

37

1. UVOD
Ukupna povrina uma u Srbiji iznosi 2.412.940 ha ili sadaa umovitost je 27,3%. Pri tom izdanake ume, ikare i ibaci pokrivaju
46,7%.
U umskom fondu dominira bukva sa ueem od 60% po zapremini
(M e d a r e v i M., et all 2003).
Bukva je zbog svoje iroke ekoloke amplitude u veoj ili maoj meri
zastupena u svim umskim podrujima Kosova i sredie Srbije, a u
Vojvodini samo na niskim planinama, Frukoj gori i Vrakom bregu.
U ukupnoj povrini uma bukve u sredioj Srbiji, izdanake ume i
ikare bukve ine 52,56%.
Izdanake ume bukve se javaju u razliitim namenskim celinama,
tipovima uma, kao iste i meovite sastojine, razliitog stepena ouvanosti, sa nenormalnom starosnom strukturom (u odnosu na klasino shvatae o normalnom razmeru dobnih razreda).

2. METOD RADA
Osnovne informacije o bukovim umama, dobijene na lokalnom, regionalnom i dravnom nivou u okviru informacionog sistema planiraa
gazdovaa umama su na odgovarajui (statistiki) nain sortirane, analizirane i oceene.
Posebna paa posveena je izdanakim umama bukve, oceni ihovog
zateenog staa, problemima gazdovaa i moguem scenariju reavaa tih
problema. Analizom su obuhvaena samo neka umska podruja.

3. STAE IZDANAKIH BUKOVIH UMA I PROBLEMI

GAZDOVAA
Izdanake bukove ume u Srbiji se javaju u okviru tridesetsedam
definisanih tipova uma poevi od meovitih uma bukve i kitaka
(na najniim poloajima) i to od:
Tipa ume bukve i kitaka (Querco - Fagetum typicum) na kiselim
smeim i lesiviranim kiselim smeim zemitima i
Tipa ume brdske bukve (Fagetum moesiacae submontanum typicum) na
kiselim smeim zemitima, preko
Tipa ume planinske bukve (Fagetum moesiacae montanum typicum) na
dubokim distrinim ponekad eutrinim smeim zemitima,
Tipa ume planinske bukve sa plemenitim liarima (Fagetum moesiacae montanum aceretosum) na dubokim kiselim smeim zemitima,
Tipa acidofilne ume bukve sa bekicom (Lyzulo - Fagetum moesiacae
montanum) na kiselim smeim zemitima, do
Tipa ume subalpijske bukve (Fagetum moesiacae subalpinum typicum) na
crnicama i varijantama humusno silikatnih i kiselih smeih zemita
(B a n k o v i S., M e d a r e v i M. 2003).
Ukupna povrina bukovih uma u sredioj Srbiji i Vojvodini iznosi 372.600 ha, od ega sa 340.028 ha gazduje JP ''Srbijaume'', sa 26.529 ha JP-a
nacionalnih parkova, sa 85 ha JP ''Vojvodinaume'', sa 4.486 ha JKP ''Beli
Izvor'' i sa 1.472 ha umarski fakultet (M e d a r e v i M. et all 2003)
38

[UMARSTVO

Tabela 1. Osnovni pokazatei o stau bukovih uma po pojedinim

umskim podrujima
Table 1. The basic parameters on the state of beech forests per individual
forest areas

umsko podruje
Forest area

Povrina
ZapreminsPovrina bukovih Zapremki prirast
umskog
ina
uma
podruja
Volume
Area of beech forests Volume
increment
Area
ha

ha

m3/ha

m3/ha

Povrina
izdanakih
bukovih uma
Area of coppice
beech forests
ha

Zapremina
Volume

Zapreminski
prirast
Volume
increment

m3/ha

m3/ha

1 Junomoravsko

65.654,65

37.353,57

56,9

202

3,91 12.699,94

19,3

125

3,09

2 Jablaniko

36.290,27

23.753,95

65,5

220

5,18

6.968,21

19,2

142

4,51

3 Niavsko

33.504,87

15.776,18

47,1

181

2,95

9.111,09

27,2

130

2,35

4 Moravsko

48.234,74

17.707,58

36,7

227

5,05

7.985,55

16,6

198

5,19

5 Topliko

61.445,32

16.319,07

26,6

231

5,44

3.967,43

6,3

159

4,65

6 Timoko

53.978,49

33.166,20

61,4

158

3,25

8.738,06

16,2

96

2,44

7 Severnokuajsko

56.185,89

39.305,99

70,0

234

4,39

3.529,26

6,3

160

3,43

8 Junokuajsko

39.766,10

24.191,99

60,8

215

4,33

3.088,90

7,8

165

5,66

9 Rasinsko

53.116,15

31.657,88

59,6

243

4,56

9.696,84

18,3

205

4,85

10 Doeibarsko

39.073,86

12.477,66

31,9

239

4,66

1.896,73

4,9

131

5,16

11 Goreibarsko

46.554,83

16.388,19

35,2

155

3,37

8.211,70

17,6

108

2,84

12 umadijsko

25.724,43

9.968,17

38,7

205

5,66

3.929,98

15,3

156

4,71

13 Golijsko

58.618,43

20.498,62

35,0

255

5,62

7.376,73

12,6

217

5,45

Tarsko14
zlatiborsko

33.255,49

6.818,76

20,5

197

5,55

3.486,15

10,5

151

4,75

15 Limsko

54.157,54

14.396,72

26,6

162

3,74

8.239,47

15,2

108

2,68

Podrisko16
kolubarsko

37.041,03

19.600,87

52,9

226

6,67

2.637,84

7,1

158

5,48

Posavsko17
podunavsko

13.479,61

646.49

4,8

239

6,11

586,70

4,4

236

6,39

18 NP Tara

11.754,16

2.665,57

22,7

142

2,75

1.148,33

9,8

84

1,52

19 NP erdap

37.052,89

20.412,45

55,1

295

5,11

5.607,13

15,1

195

3,78

7.094,13

1.910,00

26,9

280

5,13

95,31

1,3

162

2,28

22.518,00

1.540,61

6,8

308

6,27

1.202,66

5,3

303

6,55

7.799,62

4.485,81

57,5

274

5,27

946,47

12,1

188

4,46

20 NP Kopaonik
NP Fruka
21
Gora
22 JKP Beli Izvor
umarski
23
fakultet

5.531,12

1.472,26

26,6

211

3,97

5,58

0,1

55

1,34

Ukupno:

849.579,47

372.599,51

43,9

217

4,55 111.055,61

13,1

152

3,90

Bukva i sastojine bukve dominiraju u Severnokuajskom (70%), Jablanikom (65,5%), Timokom (61,4%), Rasinskom (59,6%), Junomoravskom
(56,9%), Junokuajskom umskom podruju (60,8%), NP erdap (55,1%) i
JKP Beli Izvor (57,5%).
Uee izdanakih bukovih uma, po pojedinim umskim podrujima, u
ukupno obrasloj povrini kree se od 4,4% do 27,2%. Najveu povrinu, u apsolutnom iznosu, zatiemo u Junomoravskom umskom podruju 12.700 ha. Od
5.000 do 10.000 ha izdanakih uma bukve imaju devet umskih podruja, a ispod 5.000 ha, osam umskih podruja.

JULSEPTEMBAR, 2004.

39

Srazmerno apsolutnom i relativnom ueu izdanakih uma bukve u

ukupnom umskom fondu moe se pretpostaviti i ihov ekoloki, ekonomski odnosno gazdinski znaaj.
U odnosu na prethodnu tabelu u podruju sredie Srbije zatiemo
2.537 ha zaikarenih sastojina bukve i 802 ha lisnikih (stabala) sastojina.
Prosene vrednosti osnovnih proizvodnih pokazatea bukve u pojedinim umskim podrujima ukazuju na visok proizvodni potencijal stanita
koja prekrivaju bukove ume. Prosena zapremina (v) po pojedinim umskim
podrujima kree se u granicama od 155 m3/ha do 308 m3/ha, a prosean zapreminski prirast (iv) 2,75 m3/ha do 6,27 m3/ha. Prosena zapremina na obuhvaenoj
povrini je 217 m3/ha, a prosean zapreminski prirast je 4,55 m3/ha.
Prosena vrednost zapremine u izdanakim umama na obuhvaenoj
povrini je 152 m3/ha, a prosena vrednost tekueg zapreminskog prirasta
je 3,90 m3/ha. U odnosu na opti prosek od 217 m3/ha, negativan bilans
(maak) u zapremini u izdanakim umama je 65 m3/ha, u odnosu na prosek u
visokim ouvanim umama (255 m3/ha) ovaj bilans je jo nepovoniji 103
m3/ha, a slian je i u odnosu na orijentacionu normalnu zapreminu od 250
m3/ha (u jednodobnim umama).
Uz svu obazrivost u odnosu na razlike u stanitu, zateenu starosnu
strukturu u uslovima pretpostavenog optimuma prosena zapremina trebala bi da bude vea za oko 100 m3/ha, tj. sadai maak na povrini od
111.055 ha je 11.105.500 m3.
U odnosu na opti prosek u bukovim umama od 4,55 m3/ha, vrednost
proseka tekueg zapreminskog prirasta u izdanakim umama je nia za
0,65 m3/ha, a u odnosu na prosek u visokim ouvanim sastojinama bukve od
5,04 m3/ha ovaj odnos je jo nepovoniji i ukazuje na negativan bilans od
1,14 m3/ha to na ukupnoj povrini, u odnosu na trenutno zateeno stae,
ukazuje na maak u proizvodi od 126.603 m3 godie.
Pri ovom svemu poseban problem je vezan za razliku u kvalitetu trupaca dobijenih od stabala visokog porekla u odnosu na stabla izdanakog
porekla. Prepoznativi pokazatei kvaliteta (i obrnuto) su dostignute
dimenzije stabala (tabela 2), greke na unutraem preseku kao posledica
porekla, bolesti i dr.

Tabela 2. Distribucija zapremine po debinskim razredima (erdap, 2001.)

Table 2. Volume distribution per diameter classes (erdap, 2001.)
G. klasa1

Svega (m3)

Ia

Ib

II

III

IV

VI

VII

26664631

364.610

40.665

92.557 114.066

74.255

32.464

7.747

26665631

84.963

950

11.811

25.791

13.950

6.436

465

25.560

VIII

2.616

243

Ekonomski efekat fizikog i smaea proizvode u odnosu na

prosenu cenu na pau od 25 evra/ m3 iznosi oko 3.165.075 evra.
1) 26664631 - Visoke jednodobne ume bukve na tipu ume brdske bukve (Fagetum
moesiacae submontanum typicum) na kiselom smeem do lesiviranom kiselom
smeem zemitu,
26665631 Izdanake ume bukve u okviru prethodnog tipa
40

[UMARSTVO

Izdanake bukove ume se javaju u razliitim namenskim celinama, a

time su vezane za obezbeivae razliitih posebnih cieva gazdovaa umama (tabela 3).

Tabela 3. Distribucija izdanakih uma bukve po namenskim celinama

Table 3. Distribution of coppice beech forests per special entities
Namenska
celina
Special entity
10
14;16;94
19;20;21;22;
26;27
41
47

Povrina
Area
(ha)
%
83.331 75,0
539
0,5
2.455
2,2
17.401 15,7
5
34

1.347

1,2

66

723

0,7

67;68

164

0,2

55

0,1

444

0,4

79

2.145

1,9

83

1.900

1,7

84

366

0,3

85

22

125

0,1

55;56;57

86
73;74;98

96;97

Posebni ci gazdovaa umama

Special aim of forest management
Proizvoda tehnikog drveta
Proizvoda, uzgoj i zatita divai
Zatita izvorita voda
Zatita zemita od erozije
Zatita od negativnog imisionog dejstva
Zatita od negativnog ulnog dejstva (maskirna
uloga ume)
Zatita stanita retkih, ugroenih i vrednih
umskih i dr. Ekosistema
Zatita zemita od erozije (klisure, krevi i
kameari)
Zatita vidikovaca i prirodnih spomenika
(stanita, stabala i sastojina)
Istraivae osnovnih karakteristika umskih
ekosistema
Intenzivno rekreativno koriee
Zatita biodiverziteta, zatitom stanita, vrsta
i zajednica
Zatita i ouvae prirode i predela (posebno
vrednih prirodnih ambientalnih celina)
Zatita osnovnih prirodnih vrednosti i retkosti
zatita biodiverziteta
Zatitta genetskog fonda (pojedinih vrsta flore i
faune)
Zatita prirode i ambienta u okviru prirodnih i
memorijalno istorijskih spomenika

111.056 100,0

U odnosu na polifunkcionalan pristup korieu ukupnih potencijala umskih ekosistema moe se konstatovati da se izdanake ume javaju
u okviru dvadesetosam namenskih celina u kojima je planirano ostvarivae
esnaest posebnih cieva gazdovaa umama, razliitog intenziteta
izraenosti.
Izdanake bukove ume u veini ovih namenskih celina su ekstenzivna
kategorija s obzirom na mogunost ostvarivaa prioritetnih posebnih
cieva gazdovaa.
Ostvarivae posebnih cieva gazdovaa po pojedinim namenskim
celinama esto je usloveno i razlikom u merama uzgojne i ureajne prJULSEPTEMBAR, 2004.

41

irode, recimo, duini trajaa proizvode (ophode), razlici u izboru

see, veliini seita, u izboru naina nege, odnosu prema zateenim
vrstama drvea i razlikama u karakteristikama stanita.
Stvarni razmer dobnih razreda u izdanakim umama bukve je nenormalan poevi od dravnog nivoa pa do nivoa umskih podruja (tabela 4)

Tabela 4. Stvarni razmer dobnih razreda u pojedinim umskim

podrujima u nam. cel. ''10''
Table 4. Actual proportion of age classes in individual forest areas - in entity ''10''
umsko podruje

P (ha)

II

III

IV

VI

VII

VIII

%
Niavsko

6.069,27

37,41

14,62

63,78

471,47

482,67

2.333,39

2.291,46

100,0

0,6

0,2

1,1

7,8

8,0

38,4

37,8

6,1

Goreibarsko

2.241,14

144,42

96,17

48,65

548,08

1.072,92

314,63

16,27

6,4

4,3

2,2

24,5

47,9

14,0

0,7

Limsko

7.032,22

2,53

43,07

12,02

37,17

919,03

2.720,67

2.388,00

909,73

100,0

0,6

0,2

0,5

13,1

38,7

34,0

12,9

Golijsko

4.827,34

13,99

65,66

395,23

690,28

3.250,77

261,05

150,36

0,3

1,4

8,2

14,3

67,3

5,4

3,1

5,67

13,13

103,03

599,39

2.368,72

6.552,84

511,05

383,17

100,0

100,0
Junokuajsko
Severnokuajsko
Svega

10.537,00

373,47

100,0

0,1

1,0

5,7

22,5

62,2

4,9

3,6

3.433,33

5,00

55,50

78,26

456,46

1.011,92

1.504,49

216,24

105,46

100,0

0,1

1,6

2,3

13,3

29,5

43,8

6,3

3,1

34.140,30

51,61

284,73

418,92

2.008,37

6.020,70

17.435,08

5.982,43

1.938,46

100,0

0,2

0,8

1,2

5,9

17,6

51,1

17,5

5,7

F10=83.331 ha; FN=10.416 ha; u=80 god.;

EN10=1.583.232 m3 + 1.108.308 m3 (proredni prinos, 1%V)
U odnosu na ukupnu povrinu uma ove namenske celine od 83.331 ha i
ophodu od 80 godina, normalna povrina jednog dobnog razreda je 10.416 ha
u umama kojima gazduje JP ''Srbijaume'' (grafikon 1).

4. MOGUNOST REAVAA PROBLEMA GAZDOVAA

IZDANAKIH UMA BUKVE
Nedovoan proizvodni fond, sa istaknutim i poznatim nedostacima
izdanakih u odnosu na visoke ume, postava prevoee izdanakih uma
bukve u visoki uzgojni oblik u gazdinsku neminovnost i krupan savremeni
zadatak umske privrede (M i l i n . 1976).
Ova konstatacija je posledi put zakonski formulisana u Prostornom
planu Srbije (1995) koji u prioritetne zadatke usmerene ka popravci
zateenog staa uma, izmeu ostalog, istie: prevoee izdanakih uma
u visoke i melioraciju degradiranih uma u visoko produktivne sastojine.
Tabelom su obuhvaene samo izdanake ume bukve koje pripadaju namenskoj
celini ''10''-proizvoda tehnikog drveta
42

[UMARSTVO

Grafikon 1. Odnos stvarne i normalne povrine dobnih razreda izdanake

ume bukve (namenska celina ''10'')
Figure 1. Ratio of actual and normal areas of age classes - coppice beech forests (''10'')

Mora se, pri tom, istovremeno voditi rauna o potrebi zatite i ouvaa retkih, ugroenih, reliktnih i endeminih vrsta i u pojasu bukve.
Osnovni problemi u operativnom smislu u odnosu na prethodne konstatacije zahtevaju odgovor na pitaa:
1. Koliko?
2. Gde?
3. Kada?
4. Kako?
5. Kojim sredstvima?
1) Koliko? Odgovor na prvo pitae globalno (na nivou drave) i regionalno (na nivou umskog podruja) reava se analizom staa ukupnog
umskog fonda i odnosa stvarnog i normalnog razmera dobnih razreda. U
odnosu na princip trajnosti, strogo trajno gazdovae vezano za povrinu
obezbeuje se periodinim korieem od 10.416 ha.
Koriee u kvantitativnom smislu dobije se jednostavnim postupkom
(uz rezervu koja je osigurana prosenom zapreminom u izdanakim bukovim
umama):

E=10.416 ha x 152 m3/ha= 1.583.232 m3

Proredni prinos se dobije:

152 m3/ha x 0,1= 15,2 m3/ha

72.915 ha x 15,2 m3/ha= 1.108.308 m3
Ukupno 2.691.540 m3, odnosno 269.154 m3/godie.
S obzirom na zateeno stae uma i primeenu metodologiju, ovo se
moe smatrati doom granicom prinosa na dravnom nivou.
JULSEPTEMBAR, 2004.

43

2) Gde? Odgovor na drugo pitae zahteva prethodno analizirae prostornog rasporeda izdanakih uma bukve na dravnom i regionalnom
nivou, odnosno analizom uea ove kategorije uma po pojedinim umskim podrujima u umskom fondu, i u vezi s tim, izraenosti problema
gazdovaa.
Pri tom se mora imati u vidu:
da je problem gazdovaa izdanakim umama bukve direktno proporcionalan ihovoj povrinskoj zastupenosti (i na dravnom i na
regionalnom nivou);
da jednovremenom seom i obnavaem stvaramo starosno homogene
sastojine koje su bioekoloki nestabilnije i esto udaene od funkcionalnog optimuma;
da jednovremenom seom i obnavaem naruavamo osnovne, zateene, ambientalne vrednosti i sutinski meamo izgled prirode i
predela i odnosa u ima;
da, bar trenutnu (u vreme see), pozitivne ekoloke efekte koji su
rezultat postojaa izdanake ume na odreenim lokalitetima
svodimo na minimum;
da su izdanake ume bukve pripadajue razliitim tipovima uma
(stanitima);
da je razbijae homogenosti u odnosu na starost jedan od osnovnih
problema gazdovaa ovim umama;
da razbijae seita na mae povrine poskupuje radove na korieu uma.
3) Kada? Odgovor na tree pitae, takoe zavisi od vie faktora od
kojih emo ovom prilikom istai samo neke: zateena sastojinska starost,
zateeno sastojinsko stae, godine punog uroda semena sastojina (ranije,
dobrih na dobrom stanitu), zdravstveno stae, a i svi parametri navedeni
pod prethodnom takom jednako utiu i na odgovor na ovo pitae.
4) Kako? Odgovor na etvrto pitae problemski je blie materiji gajea uma i ovom prilikom emo istai miee S t o j a n o v i a i K rs t i a (2003) da ''izdanake bukove ume u zavisnosti od sastojinskog
staa, kvaliteta i uslova sredine u kojima se nalaze, prevode se u visoke
sastojine putem konverzije, restitucije, supstitucije i rekonstrukcije''.
U odnosu na istaknute ienice u okviru planova gazdovaa umama
planiraju se i izrauju planovi meliorativnog karaktera, sa odgovarajuim naslovom i sadrajem: plan konverzije, plan restitucije, plan supstitucije i plan rekonstrukcije.
U nepovonim ekonomskim uslovima, miea smo da je navedeni redosled blizak rangu prioriteta pri konanoj izradi planova.
5) Kojim sredstvima? Odgovor na peto pitae usko je povezan sa umarskom politikom na nivou drave koja je bar delimino pokrivena postojeim zakonskim aktima. U isto vreme, ovaj problem je i ekonomske prirode, jer, najee, bar u uslovima u kojima se planira restitucija, supstitucija i rekonstrukcija, troak izvoea ovih restriktivnih mera premauje trenutne oekivane prihode.
Drugi aspekt je vezan za primeiv gazdinski postupak koji je najee
razliit od podruja do podruja usloveno viestrukum faktorima. Za
44

[UMARSTVO

reee ovog problema usko je vezan i problem proirivaa areala etinara uopte, i pri tom:
U kojim namenskim celinama i na ijim stanitima (kojih vrsta
drvea) treba ostvariti ovaj ci?
Da li u jednakoj meri kod visokih i izdanakih uma bukve?
Istiui problem prevoea izdanakih uma u visoke M i l i n (1976)
istie da sprovoee ove odluke otvara sledee dileme:
- na kojim povrinama i kada pristupiti rekonstrukciji izdanakih
uma u visoke: pre nastupaa zrelosti maksimalne proizvode mase?
- na kojim povrinama i kada pristupiti izvoeu uzgojnih pripremnih mera za uspeno izvoee konverzije?

5. ZAKUAK
Izdanake ume bukve, u dravnom vlasnitvu, u sredioj Srbiji
pokrivaju 111.055 ha. S velikom sigurnou se moe konstatovati da se bar
jednaka, odnosno, ne maa povrina izdanakih bukovih uma nalazi u privatnom vlasnitvu. Time izdanake bukove ume u sredioj Srbiji
pokrivaju oko 12,0% zbog ega je neosporan ihov gazdinski znaaj na
dravnom nivou.
Izdanake ume bukve u dravnom vlasnitvu su zastupene u dvadesetosam namenskih celina u kojima je utvreno esnaest prioritetnih posebnih cieva gazdovaa umama. Pri tom su najzastupenije u namenskoj celini nameenoj proizvodi tehnikog drveta (''10'') u kojoj pokrivaju 83.331 ha
ili 75%.
Starosnu strukturu ove kategorije uma karakterie potpuna nenormalnost povrina stvarnog razmera dobnih razreda, sa izraenim vikom
povrina sastojina u V (41 50 god.), VI (51 60 god.) i VII dobnom razredu
(61 70 god.).
S obzirom na opredeee struke da je potrebno izdanake ume (bukve)
u narednom periodu meliorativnim merama prevoditi u visoki uzgojni oblik, osnovna pitaa koja se generalno moraju reiti su:
Koliko? Odgovor na prvo pitae globalno (na nivou drave) i regionalno (na nivou umskog podruja) reava se analizom staa ukupnog umskog fonda i odnosa stvarnog i normalnog razmera dobnih razreda.
Gde? Odgovor na drugo pitae zahteva prethodno analizirae prostornog rasporeda izdanakih uma bukve na dravnom i regionalnom nivou.
Kada? Odgovor na tree pitae, takoe zavisi od vie faktora od
kojih emo ovom prilikom istai samo neke: zateena sastojinska starost,
zateeno sastojinsko stae, godine punog uroda semena sastojina (ranije,
dobrih na dobrom stanitu) i zdravstveno stae.
Kako? U odnosu na istaknute ienice u okviru planova gazdovaa umama planiraju se i izrauju planovi meliorativnog karaktera, sa odgovarajuim naslovom i sadrajem: plan konverzije, plan restitucije, plan
supstitucije i plan rekonstrukcije.
Kojim sredstvima? Odgovor na peto pitae usko je vezan sa umarskom
politikom pti emu je problem i ekonomske prirode, jer najee, bar u uslovima u kojima se planira restitucija, supstitucija i rekonstrukcija,
troak izvoea ovih restriktivnih mera premauje trenutne oekivane
prihode.
JULSEPTEMBAR, 2004.

45

LITERATURA
B a n k o v i S., M e d a r e v i M., P a n t i D., P e t r o v i N. (2002): Distributin,
condicions and management policy in mixd fir forests in Serbia, s 201 208, kologie und
Waldbau der Waisstanne (Abies alba Mill.). Taguusberisht Zun 10. Internationalen IUFRO
Tannen symposium 2002. Trippstadt.
B a n k o v i S., M e d a r e v i M (2003): Kodni prirunik za informacioni sistem
o umama Republike Srbije, Ministarstvo za zatitu prirodnih bogatstava i
ivotne sredine Uprava za ume, Beograd.
J o v i D., et all. (1977): Stae i potencijali uma Srbije. Glasnik umarskog
fakulteta br. 52, Jubilarni broj, Beograd.
J o v i D., B a n k o v i S., M e d a r e v i M. (1991): ume Srbije stae, znaaj, perspektive. Struni skup povodom 100 godina umarstva Srbije Prolost,
sadaost i budunost srpskog umarstva kao inioca razvoja Srbije. Zbornik
radova DIT Srbije, (str. 9-16).
J o v i D., T o m a n i L., B a n k o v i S., M e d a r e v i M. (1992): umski fond
Srbije, Monografija: umarstvo i prerada drveta u Srbiji kroz vekove, Beograd
(str.1-22).
J o v i D., B a n k o v i S., M e d a r e v i M. G r b i P. (1993): Budui prinos
uma kao sirovinska baza za preraivake kapacitete u Srbiji. Monografija:
Uzroci i posledice erozije zemita i mogunosti kontrole erozionih procesa. Beograd, (str. 149 - 159).
J o v i D., M e d a r e v i M. (1995): Potencijali uma i umskih podruja i ihov
znaaj za razvoj Srbije. Simpozijum: Potencijali uma i umskih podruja i
ihov znaaj za razvoj Srbije. Monografija, umarski fakultet, Beograd.
J o v i D., M e d a r e v i M. (1995): ume kao prirodni resursi (Prostorni plan
Srbije). Simpozijum: Potencijali uma i umskih podruja i ihov znaaj za
razvoj Srbije. Monografija, umarski fakultet, Beograd.
K r s t i M., M e d a r e v i M., S t o j a n o v i ., B a n k o v i S. (2002): Stae
i uzgojni problemi bukovih uma severoistone Srbije, str. 161 172, Glasnik
umarskog fakulteta, Beograd.
M e d a r e v i M. et. all. (2001): ume erdapa, monografija JP "Nacionalni park
erdap", Doi Milanovac i IP "Ekolibri", Beograd.
M e d a r e v i M., P e t r o v i N. (2002): Forests and forestry in Serbia (str. 1-15),
Meunarodni simpozijum "Foresterranee 2002", Marsej, maj 2002.
M e d a r e v i M., B a n k o v i S., P a n t i D. (2003): Stae bukovih uma u
Srbiji, umarstvo br.1-2. Beograd.
M i l i n . (1976): Problemi gazdovaa i ureivaa izdanakih uma hrasta i
bukve. Glasnik umarskog fakulteta, Posebno izdae 2, serija A, Beograd.
S t o j a n o v i ., K r s t i M. (2003): Osnovni problemi gajea bukovih uma.
umarstvo br. 1-2. Beograd.

46

[UMARSTVO

COPPICE BEECH FORESTS - STATE, MANAGEMENT PROBLEMS

AND THE POSSIBILITIES OF THEIR SOLUTION
Milan Medarevi
Stania Bankovi
Damjan Panti
Nenad Petrovi
Summary
Coppice beech forests in state ownership in central Serbia cover 111.055 ha. It is certain that at
least the same area, i.e., not smaller area of coppice beech forests, is in private ownership. Therefore,
coppice beech forests in central Serbia cover about 12,0%, so their management significance at the
state level is indisputable. Coppice beech forests in state ownership are represented in twenty-eight
special entities in which sixteen priority aims of forest management have been established. They are
most represented in the entity intended for the production of technical timber (''10'') in which they
cover 83,331 ha or 75%.
The age structure of this forest category is characterised by the completely abnormal area of the
proportion of age classes, with the surplus area of stands in the following age classes: V (41 - 50
years), VI (51 - 60 years) and VII (61 - 70 years).
Taking into account the commitment that coppice forests (beech) should be converted by reclamation measures into a high silvicultural form in the next period, this paper proposes the basic issues
that must be generally resolved.

JULSEPTEMBAR, 2004.

47

48

[UMARSTVO