Kavramalar 1

Kavramalar
Vedat Temiz
Makina Elemanlar I - Kavramalar
Tanm ve Snflandrma
Bir makinada dndren eleman (motor) ile dndrlen blm ya da
blmler arasndaki g iletim hattnda iki mil ucu arasnda enerji iletimi
bann salanmas, birok halde de bu iletimin kontrol amac ile
kullanlan elemanlara kavrama denir. Baz yaynlarda kavramalar kaplin ve
kavrama ad altnda iki ayr grupta verilmektedir. Bu ayrm ngilizce
yaynlardaki coupling ve clutch ayrmna dayanmaktadr.
Trleri:
Rijit Kavramalar
Dengeleme Kavramalar
zlebilen-Balanabilen Kavramalar
Emniyet Kavramalar
lk Hareket Kavramalar
Tek Dn Ynnde Balant Salayan Kavramalar (Serbest Dn K.)
Rijit Kavramalar
Rijit kavramalar, iki mil ucunu rijit (kat) bir ekilde birbirine
balayan elemanlardr. Baz uzun aftlarn gerektii
uygulamalarda bu aftlarn birka parann u uca balanmas ile
oluturulmas, gerek imalat gerekse montaj kolayl asndan
daha uygundur. Bu aft paralarnn birbirine balantsnda
genellikle rijit kavramalar kullanlr.
rnekler:
Gemilerde motor ile pervane arasnda kullanlan aftlar
Kprl krenlerin tahrik sistemlerinde kullanlan baz aftlar
Baz tekstil makinalarnda birbirine benzer bir dizi nitenin tek
motorla tahriki durumunda kullanlan uzun aftlar
Rijit Kavramalar-2
Rijit kavramalar, baladklar mil ularnn eksenlerini st
ste getirecek (merkezleyecek) bir yapya sahiptir.
Rijit kavramalar dndrme momentini deil ayn zamanda
sistemde oluan eilme momenti ve eksenel kuvveti de
herhangi bir snm olmakszn iletirler
ok paral uzun aftlarn kullanlmas durumunda bu ok
paral mili yataklamak iin kullanlan yatak says birok
halde ikiden fazladr ve statik belirsiz bir sistem oluur.
Kavramann mil ularnn eksenlerini st ste getirecek
ekilde merkezlemesi, bu milde baz hallerde ar elastik
ekil deitirmeler ve olduka byk yatak kuvvetlerine
neden olabilir.
Rijit Kavramalar-3
Diskli Rijit Kavrama
Bu kavramada moment ba, gbeklerin disk eklinde

temas yzeylerindeki srtnme ile oluur. Ar yk
durumunda cvatalar kesilmeye alarak moment ba
oluumuna katlr ve fazladan bir emniyet oluturur.
Rijit Kavramalar-4
Diskli Rijit Kavramalar
Uygun cvatalarn kullanld

bir diskli rijit kavrama
Diskli rijit kavramaya benzer ekilde

ular dvlerek ekil verilmi iki aft
arasnda uygun cvatalarn kullanld
bir uygulama
Rijit Kavramalar-5
Zarfl rijit kavrama
ki paral kavrama gbei cvatalarla mil yzeyine bastrlr. Temas yzeyindeki

srtnme, moment ban salar. Feder, nispeten byk boyutlu kavramalarda
kullanlr ve fazladan bir emniyet salar. Kavrama, dkme demir malzemeden tek
para dklr ve ilenir. Gbek, delii mil apna uygun olarak ilendikten sonra
krlarak ya da kesilerek iki paraya ayrlr.
Rijit Kavramalar-6
Bilezikli Kavrama
Bilezikli kavrama, as 2...3 kadardr

a) Konik bilezikler, b) Zarf st yars, c) Zarf alt yars, e, f) Balanan miller.
Feder fazladan bir emniyet iin yerletirilmitir
Rijit Kavramalar-7
O.K. Kavramas
Bu kavramada d
ap delik ap oran
1,51,8 civarndadr.
7. kalitede ilenen
(torna iilii) mil
ularna taklr.
Nispeten byk apl
millerde kullanlan
bir kavramadr. Yzey
basnc ( ya
basnc) 8090
N/mm2 civarndadr.
Koniklik 1/80 dir.
Rijit Kavramalar-8
Sistemin Dinamii
Rejim halinde M1= M2= Mk= M0
Her iki tarafn moment dengesi
yazlp dzenlenirse
Rijit Kavrama ile bal sistemde

momentler
Dengesizlii douran M momenti herhangi bir

tarafa etkiyebilir. Kavrama momentindeki art
Mrij ile gsterilirse bu moment, M momentinin
etkidii tarafa bal olarak
veya
M momentinin etkidii
durum
Dengeleme Kavramalar
Rijit kavramalarda olduu gibi eksenlerin st ste getirilmesi ve bu durumun
korunmas konstrktif adan ek zorluk karan ve ek harcama gerektiren bir
husustur. U uca gelen iki mil arasnda zel bir ayarlama yaplmad takdirde
az ya da ok bir geometrik kaklk sz konusu olur. Bazen bu kaklklar
olduka byk deerlerde de olabilir ve kullanlacak kavramadan bu
durumdaki iki mil ucu arasnda balant salamas istenebilir. Buna ek olarak,
kavrama ile balanan iki taraftan herhangi birinde sistemin bir zellii olarak
dndrme momenti dengesini bozacak bir moment oluabilir. Bu ek
momentin ve sonularnn dier tarafa azaltlarak aktarlmas gerekebilir. Bu
gibi durumlarda kullanlan kavramalar Dengeleme Kavramalar bal
altnda toplanacaktr.
Bu kavramalar iki gruba ayrmak mmkndr.
1.
2.
Mekanizma Hareketli Kavramalar

Elastik Kavramalar
Mekanizma Hareketli Kavramalar

Bu gruptaki kavramalar mil ular arasnda nispeten byk geometrik
uyumsuzluklar ve baz kinematik dzgnszlklerin bulunmas
durumunda kullanlan kavramalardr.
ki milin eksenlerinin birbirine gre durumu ve olas kaklklar; a) Eksen

dorultusunda yer deitirme (kinematik dzgnszlk), b) Paralelden kak
eksenli miller, c) Kesien eksenli miller, d) Aykr eksenli miller (a+b+c)
Byk Asal Kaklklarda Kullanlan

Kavramalar
Kardan Kavramas
ematik olarak
Kardan Kavramas
Kardan Kavramasnn Elemanlar
Kardan Kavramas
Kardan Kavramas
Kardan kavramas kinematik olarak incelendiinde dndren mil sabit asal
hz ile dnerken ikinci milin asal hznn dalgaland, yani 1/2 orannn
sabit olmad grlecektir.
Kardan kavramasnda dndren ve

dndrlen ksmlar tarafndan taranan alar
Byk Asal Kaklklarda Kullanlan

Kavramalar
1=0 ve 1=90 iin evre hzlarnn eitlii yazlrsa

1=0
1=90
1.R=2.R.cos
1
=
=
1.R. cos=2.R
=
Kardan Kavramas-2
Dzgnszlk katsays
1 numaral milin 1 sabit asal hz

ile dnmesi durumunda,
eksenler arasndaki asna bal
olarak, 2 numaral milin 2 asal
hz ile (2-1) dnme alar farknn
yarm dn iin zamana gre
deiimi.
Kardan Kavramas-3
Kardan kavramalarnn seri halde balanmas
Giri mili 1 numaral mil, k mili 3
numaral mil, ara mil (Kardan mili) 2
numaral mil olmak zere zet
olarak aadaki iki koul yerine
getirilmelidir;
kinci koul 1 ve 3 millerinin, dolaysyla

eksenin de ayn dzlemde olmas durumu iin
basite u hali alr; ara milin ucuna takl
kavrama atallar ayn dzlemde bulunmaldr.
1) Ara milin ekseni 1 ve 3 millerinin

eksenlerini eit alarda kesmelidir;
yani 1=2 olmaldr.
2) K1 kavramasnn ara mile takl
atalnn mafsallarnn ekseni 1-2
dzlemindeyken K2 kavramasnn
ara mildeki atalnn mafsal ekseni
2-3 dzleminde olmaldr.
Kardan Kavramas-4
Hareketin bir milden dierine aktarlmas srasnda moment vektr
dorultu deitirdiinden kavramaya etkiyen momentler millerde
eilme etkisi dourur.
Kardan kavramasnda bileke vektr ve

yataklara gelen kuvvetler
Kardan Kavramas-5
ki uta birer Kardan kavramas bulunan teleskopik bir ara mil. Yandaki
ekillerde kavramann ineli yatakl mafsallar iin iki farkl ekil
grlmektedir. Alttaki szdrmazlk asndan daha uygundur.
Kardan Kavramas-6
Ara milde oluan kinematik dzgnszl ve bunun dinamik sonularn
snrl tutabilmek iin nispeten yksek hzlarda as snrl olmaldr.
Uygulamalarn byk ksmnda bu a 15 nin altnda kalr. Bununla birlikte
yava dnen miller iin 35 ye, zel olarak ekillendirilmi kavramalar ile 45
ye kadar klabilir.
Mafsal yata kaymal
trden olan bir Kardan
kavramas
Kardan Kavramas-7
Hadde merdanelerinin tahrikinde kullanlan
Kardan kavramasnn ematik grn.
Haddelenen malzemenin kalnlnn istee bal
olarak deiebilmesi ve anan merdanelerin
tekrar ilenmesi, iki merdanenin eksenleri
arasndaki araln ayarlanmasn gerektirir.
Flanl ift Kardanl

mafsal
Kardan kavramasnn ticari bir

kamyondaki uygulamas
Sabit Hz Kavramas
Sabit hz kavramas
Sabit hz kavramas, flan
balantl
Sabit hz kavramasnn elemanlar
Sabit Hz Kavramas
Sabit hz kavramasnn uygulamas
Oldham Kavramas
ekilde paralar birbirinden ayrlm halde perspektif resmi
verilmitir. a ve b millere takl kavrama gbekleri (diskleri), c
ise ara disktir. Disklerdeki girinti ve kntlar ekil ba salar.
Kavramadaki diskin de asal hz ayn olmak zorundadr.
Oldham Kavramas
Oldham Kavramas-2
Ara diskin kendi ekseni etrafndaki asal hz, ortak asal hz ya eit
olduu halde bu diskin merkezi a kadar bir apa sahip ve her iki eksene
teet bir ember zerinde 2 asal hz ile dner. Bunun sonucu
olarak Fm=mc.( 2)2.a/2= 2mc.2.a byklnde bir merkezka kuvvet
oluur ve bu kuvvet girinti ve kntlarn zerinden millere aktarlarak
paylalr.
Schmidt Kavramas
Alttaki ekilde bir rnei gsterilen kavramada 1 ve 3 diskleri
millerdeki gbeklere taklmaktadr. 2 ise ara disktir. Diskler arasnda
bulunan ubuklarla bir paralelogram mekanizmas olumaktadr.
alma srasnda ara disk belirli bir konum almakta ve disk ayn
asal hzla dnmektedir.
Kavramann hadde merdanelerinin

dndrlmesindeki kullanl
Schmidt Kavramas
Ara diskli kavrama

Oldham kavramas prensibi ile alan, konstrksiyonu farkl bir kavramadr.
Parmakl kavrama
Eksenel harekete izin veren parmakl kavrama
Dili Kavrama
Montaj yapldnda, diler arasnda bulunan az miktardaki yan boluk ve
bombelik, asal, paralel ya da bunlarn kombinasyonu eklinde kaklklar
bulunan iki mil ucu arasnda balant salama zellii kazandrr. Bunlara ek
olarak, eksen dorultusunda yer deitirme eklindeki kinematik kaklklar da
kavrama iin bir sorun yaratmaz.
st kesitte tek,
alt kesitte ise iki
tarafl kullanm
gsterilmitir.
Dili kavramada dilerin formu

Dili Kavrama-2
Dili kavramann kesitinin perspektif grn
Dili kavrama tarafndan snrl

olarak karlanan kinematik
dzgnszlkler
Dili Kavrama-3
ki konik mil ucunun dili kavramayla birletirilmesi
Dili Kavrama-4
Dili Kavrama-5
Zincirli Kavrama-1
ki gbek arasnda balant iin ift sra makaral zincirin
kullanlm olduu basit bir dili kavrama. Bu amala dili
zincirin (sessiz zincir) kullanld tipleri de vardr.
Zincirli Kavrama-2
Elastik Kavramalar
Bu kavramalar esneklik zellikleri ve buna bal olarak kullanm amalar
bakmndan iki grupta toplanabilir.
1. Burulma rijitlii olan elastik kavramalar: Burulma esneklikleri pratik
olarak olmayan, buna karlk, geometrik kaklklarn ve eksen
istikametindeki yer deitirme eklindeki kinematik dzgnszln
nispeten kk kald ve bu nedenle mekanizma hareketli bir kavrama
yerine bir elastik kavramann yeterli olduu durumlarda kullanlan
kavramalar.
2. Birinci gruptaki kavramalarn sahip olduu esnekliklere ek olarak nemli
derecede burulma esneklii de bulunan kavramalar: Bu kavramalar,
kavrama ile balanan sistemde, herhangi bir yana ya da ayn anda her iki
yana olmak zere sistemin dndrme momenti dengesini bozacak
momentlerin etkimesiyle sistemde oluacak rahatszlklar snrlayacak
zelliklere de sahiptir. Yani pratik olarak darbe etkilerini azaltc ve
titreimleri sndrc ilev yaparlar. Elastik kavramalarn ounluu bu
gruba giren, burulma esneklii bulunan kavramalardr.
Elastik Kavramalar-2
Burulma esneklii olan kavramalarda kullanlan metal yay
elemanlara alma prensipleri ile ilgili rnekler
Elastomer yay elemanlar ve zorlanma ekilleri
Burulma rijitlii olan kavramalarda kullanlan metal yay
elemanlara rnekler
Yaylanma Karakteristii ve Snm
Non-lineer karakteristikte yaylanma rijitlii
Yaylanma Karakteristii ve
Snm-2
Snm, kavramaya titreimleri sndrme zellii kazandracaktr. Titreim
yapan tm sistemlerde olduu gibi bu snm iki farkl karakterde snmden
biri ya da bunlarn karm olabilir. Bunlardan birincisi kuru ve snr srtnme
durumunda ortaya kan ve basite Coulomb srtnmesi diyebileceimiz
durum dieri ise viskoz snmdr.
Coulomb karakterinde
(a) ve viskoz (b)
karakterde snm iin
snm momentinin (ya
da kuvvetinin) zaman
iinde deiimi. MR:
snm momenti
Snmn etkisi
Yk taraf
Tahrik taraf
a) Rijit kavrama
b) Elastik kavrama
c) Snml kavrama
Snmn etkisi
Elastik kavrama kullanlarak ve kullanlmadan elde
edilen karakteristikler
Snml Kavramalarn Statik

Karakteristikleri
Asal ekil deiiminin herhangi bir

deeri iin ykleme ve boalma
momentleri Md yk ve Md bo ile
gsterilirse statik deneyde bir
periyottaki snm ii

Karakteristikleri
alma srasnda kavrama, rejim halini temsil eden bir M0 momentinin
zerine eklenmi deiken bir bileenin etkisinde kalacak ve yklenme
ve boalma erileri alttaki gibi olacaktr.
Kavramann iki yars
arasndaki asal sapma 1
ve 2 deerleri arasnda
salnm (osilasyon) yapyor
ise bir periyottaki snm ii
ykleme ve boalma erileri
arasnda kalan alana eit
olur ve dorusal
karakteristikli bir kavrama
iin

Karakteristikleri
Metal yayl kavramalarda snm, genellikle Coulomb snm
karakterindedir, yani osilasyon hzndan pratik olarak bamszdr ve statik
deneylerle elde edilen snm karakteri dinamik halde de geerli olacaktr.
Elastomer yayl kavramalar karma bir snm karakteri gsterir.
Kavramadaki snm, kavramann iki yars arasndaki asal hz farknn
yani asal ekil deiimi nin zamana gre trevinin de bir
fonksiyonudur.
MR = MRC + MRV ve MRV=RK.d/dt
Viskoz snml bir kavramada
salnm frekansna bal olarak
yklenme ve boalma erileri. 1:
daha dk frekans, 3: daha
yksek frekansl durum
Statik ve dinamik karakteristik

Poliretan malzemeden
yaplm bir kavramada
statik ve dinamik
karakteristik
Elastik Kavramalarn Kullanld

Sistemlerin Dinamik Davran
Elastik kavramalarn kullanld sistemlerin en basit fiziksel modeli
altta grld gibidir. Kavrama dndaki paralarn esneklii ihmal
edilir ve ktleler kavramann da bulunduu eksene indirgenirse iki
ktleli bir sistem ortaya kar.
M0;rejim halini yani iletilmekte olan ve sabit

varsaylabilecek gc temsil eden dndrme
momenti
Ck; kavramann burulma

yaylanma says
Rk ; viskoz snm katsays
Mi1(t) ve Mi2(t) ; srasyla sol
ve sa tarafa etki eden ve
sistemin moment dengesini
bozan anlk ek momentler
Mk ;kavramann iki yarsnn
birbirine uygulad moment
;anlk asal ekil deiimi
1 ve 2 ; sol ve sa yanlarn
dnme asal koordinatlar
Basamak giri halinde elastik

kavramann davran

Sistemin sol ve sa tarafnn hareket denklemleri
=1 - 2,
, MC=Ck. ve
yazlrsa
Yukardaki denklemleri tek hareket denklemine indirgemek mmkn olur.

Bu denklem, titreim hareketi yapan tek serbestlik dereceli sistemlerin
hareket denklemidir ve ikinci mertebeden lineer homojen bir diferansiyel
denklemdir.

Harmonik kaz Durumunda Sistemin Davran

Mi1(t)=M.cosit ve Mi2(t)=0 varsaym ile tek taraftan harmonik bir ikaz momentine maruz sistemin
cevab iin hareket denklemi zlmelidir.
Genlii M olan bir harmonik momentle ikaz edilen sistemde kavrama momentinin deiken
ksmnn genlii MkG=Mk max M0 olacaktr. zm sonunda M=MkG/M eklinde, moment iin
bytme fonksiyonu yazlabilir. M ile i/n arasnda ekilde verilen iliki elde edilir.
ekilden grlebilecei gibi i/n<<1 iin
yani kritik alt alma iin kavrama bir rijit
kavrama gibi davranmaktadr. i/n1
durumunda ise kavrama momenti ar
bymekte, doal olarak bu momente
byk genlikli salnmlar elik etmektedir.
i/n>>1 iin ise elastik kavrama rijit
kavramadan ok daha kk momentleri
iletmekte ve titreim sndrc ilevi
yerine getirmektedir. Bu kritik st alma
durumu, uygun kavrama seimi ile
salanmas gereken durumdur.
Yaylanma Karakteristii Dorusal Olamayan Kavramalarn

Kullanlmas Durumunda Ortaya kan Farklar
Elastik Kavrama rnekleri

Diskli elastik kavrama (Elastik manonlu kavrama)
dd (44,5)d,
d1 (33,2)d,
0,35d+10 mm,
lG 1,5d
Elastik Kavrama rnekleri -2

Elastik manonlu kavrama Ticari rnekler
Elastik Kavrama rnekleri-3
Poligon Kavrama
Kado Kavramas
Rollastic Kavramas
Kegelflex Kavramas
Periflex kavramasnn deiik konstrksiyonu
Elastik parmakl kavrama

Radaflex Kavramas

Bibby kavramas. Gbekteki dilerin zel ekli kavramaya belirgin
lde ykselen karakteristik kazandrr. Kavramann geometrik
kaklklar karlama zellii snrldr. Snm zellii ok azdr.

Bibby kavramas

Bur yay paketli kavrama (Renk firmas).Yay paketindeki yaylar
arasndaki srtnme ile belirgin bir snm kapasitesi sz konusudur.
Geometrik kaklklar dengeleme kapasitesi snrldr.

Helisel yayl kavrama (Cardeflex kavramas). Pratik olarak
lineer karakteristikli bir kavramadr. Geometrik kaklklar
karlama zellii belirgindir. Snm kapasitesi snrldr.

Yaprak yayl kavrama
(Geislinger kavramas).
Kavrama yalnz dinamik
dengeleme amac ile
kullanlabilir. Tam olarak
kapal ve ii yala dolu olan
kavramada yapraklar
arasndaki srtnmeye ek
olarak yan boluklar aras
geii ek viskoz snm
zellii kazandrr. Kavrama
kk bir deiiklikle
burulma titreimlerine kar
damper olarak kullanlabilir.

Yaprak yayl kavrama (Geislinger kavramas).
Voith-Maurer
kavramas. Pratik
olarak dorusal
karakteristikli, kk
snml bir
kavramadr.

Elastik elik diskli kavrama. Burulma rijitlii olan bir
kavramadr. Geometrik kaklklar dengelemek iin
kullanlabilir.

Metal krkl
kavrama. Servo
motorlarla tahrik
edilen konum
kontroll
sistemlerde
kullanlr.
Burulmaya kar
rijit bir
kavramadr.
Olduka byk
geometrik
kaklklarda
kullanlabilir.

Metal krkl kavrama.

Kk momentlerde kullanlan ve her trl geometrik kaklkta
alabilen bir elastik kavrama. Alminyum alamndan imal edilmitir.
zel yaplm trleri 30 lik asal kaklklarda kullanlabilir. Burulma
asndan olduka rijit bir kavramadr.

Burulma rijitlii olan kavramalara dier bir rnek. Burada elik
disk yerine, d altgen elikten lamine paket kullanlmtr.
36.000 Nm lik nominal momentlere kadar mevcuttur.

Kavramalar 1

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Kavramalar 1

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Bu kavramada moment ba, gbeklerin disk eklinde

Uygun cvatalarn kullanld

Diskli rijit kavramaya benzer ekilde

ki paral kavrama gbei cvatalarla mil yzeyine bastrlr. Temas yzeyindeki

Bilezikli kavrama, as 2...3 kadardr

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Rijit Kavrama ile bal sistemde

Dengesizlii douran M momenti herhangi bir

Mekanizma Hareketli Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Mekanizma Hareketli Kavramalar

ki milin eksenlerinin birbirine gre durumu ve olas kaklklar; a) Eksen

Byk Asal Kaklklarda Kullanlan

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Kardan Kavramasnn Elemanlar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Kardan kavramasnda dndren ve

Byk Asal Kaklklarda Kullanlan

1=0 ve 1=90 iin evre hzlarnn eitlii yazlrsa

Makina Elemanlar I - Kavramalar

1 numaral milin 1 sabit asal hz

Makina Elemanlar I - Kavramalar

kinci koul 1 ve 3 millerinin, dolaysyla

1) Ara milin ekseni 1 ve 3 millerinin

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Kardan kavramasnda bileke vektr ve

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Flanl ift Kardanl

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Kardan kavramasnn ticari bir

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Sabit hz kavramasnn elemanlar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Sabit hz kavramasnn uygulamas

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Kavramann hadde merdanelerinin

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Ara diskli kavrama

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Dili kavramada dilerin formu

Dili kavrama tarafndan snrl

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar

Makina Elemanlar I - Kavramalar