Kriterijumi Za Kategorizaciju Javnih Puteva

DIREKCIJA CESTA
FEDERACIJE B&H
RS-FBiH/3CS - TEHNIKA SARADNJA U UPOTPUNJAVANJU I IZRADI TEHNIKIH SPECIFIKACIJA ZA PUTEVE
KRITERIJUMI
ZA KATEGORIZACIJU JAVNIH PUTEVA
Sarajevo /Banja Luka 2005
Tehnika saradnja u upotpunjavanju i izradi tehnikih specifikacija za puteve
Kriterijumi za kategorizaciju javnih puteva
SADRAJ
UVOD ..........................................................................................................................................................4
PRAVNE OSNOVE ...................................................................................................................................5
OCJENA POSTOJEEG STANJA .......................................................................................................10
UREENJE U DRAVAMA LANICAMA EVROPSKE UNIJE....................................................12
4.1 PRIMJERI UREENJA U NEKIM ZEMLJAMA EU ....................................................................................13

4.1.1 SLOVENIJA ......................................................................................................... 13
4.1.2 AUSTRIJA ........................................................................................................... 14
4.1.3 SAVEZNA REPUBLIKA NJEMAKA ....................................................................... 17
4.1.4 KRALJEVINA BELGIJA ......................................................................................... 19
4.1.5 NIZOZEMSKA ...................................................................................................... 20
4.2 ZAJEDNIKE KARAKTERISTIKE NAVEDENIH RJEENJA ...................................................21
5
PRIJEDLOG KRITERIJUMA ZA KATEGORIZACIJU PUTEVA .................................................24
5.1 OSNOVE ZA PRIPREMU KRITERIJUMA ZA KATEGORIZACIJU JAVNIH PUTEVA.........24

5.1.1 POSTOJEE STANJE KATEGORISANIH PUTEVA .................................................. 24
5.1.2 KONCEPCIJA MREE PUTEVA SA STANOVITA URBANOG SISTEMA .................. 25
5.1.3 ADMINISTRATIVNA PODJELA ZEMLJE BOSNE I HERCEGOVINE ......................... 26
5.1.4 MOGUNOSTI RACIONALIZACIJE U PROJEKTOVANJU PUTEVA ......................... 28
5.1.5 MOGUNOSTI RACIONALIZACIJE U ODRAVANJU PUTEVA ............................... 28
5.1.6 ZAKLJUAK I PRIJEDLOG ................................................................................... 28
5.2 PRIJEDLOG KRITERIJUMA ZA KATEGORIZACIJU PUTEVA ...............................................28
5.2.1 PRIJEDLOG KATEGORIJA PUTEVA, DEFINICIJE ................................................. 29
5.2.2 SAOBRAAJNA FUNKCIJA................................................................................... 31
5.2.3 PROSTORNA FUNKCIJA ...................................................................................... 31
5.2.4 KRITERIJUMI ZA DEFINISANJE KATEGORIJE JAVNIH PUTEVA.......................... 33
5.2.4.1
5.2.4.2
5.2.4.3
5.2.4.4
5.2.4.5
Osnovni kriterijumi ................................................................................................................. 33

Dodatni kriterijumi ................................................................................................................. 34
Kriterijumi ogranienja u prostoru, koja se odnose na ivotnu sredinu ....................................... 35
Kriterijum dozvoljene uporednosti puteva ................................................................................ 36
Kriterijum zgusnutosti javnih puteva ........................................................................................ 37
PRIMJENA KRITERIJUMA PRI KATEGORIZACIJI JAVNIH PUTEVA ...................................38
6.1 OSNOVNI PRINCIPI KATEGORIZACIJE ......................................................................................38

6.2 PRIMJENA KRITERIJUMA ..............................................................................................................38
6.2.1 PRIMJENA OSNOVNOG KRITERIJUMA ............................................................... 38
6.2.2 PRIMJENA DODATNOG KRITERIJUMA ............................................................... 39
6.2.3 PRIMJENA KRITERIJUMA ZA UTVRIVANJE RAZLIKA IZMEU LOKALNIH
PUTEVA I JAVNIH STAZA .............................................................................................. 40
6.2.4 NESKLADNOSTI NA GRANICAMA........................................................................ 40
6.2.5 CILJEVI PRIMJENE KRITERIJUMA...................................................................... 40
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Sveska 1, Sistem kategorizacije, Poglavlje 1-0
Strana 2 od 45
6.2.6 PRIMJER OBRAZACA ZA USTANOVLJAVANJE ISPUNJAVANJA KRITERIJA ZA

KATEGORIZACIJU......................................................................................................... 41
7
ZAKLJUAK ...........................................................................................................................................42
7.1 POTREBNE PRAVNE OSNOVE ZA PROVEDBU KATEGORIZACIJE .....................................42

7.2 POSTUPAK KATEGORIZACIJE ......................................................................................................42
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Strana 3 od 45
1 UVOD
Geografski oblik regiona (dinarski, panonski i primorski svijet) kao i poloaj u Evropi, uticali su u
proteklih nekoliko milenijuma na transportne pravce na teritoriji Bosne i Hercegovine. Naravno,
vanu ulogu u tome imao je i ovjek sa svojim vjerskim, socijalnim, ekonomskim i vojnim
tenjama. Istorijske promjene vanosti pojedinih kriterijuma uticale su na tok transportnih pravaca
ne samo u prolosti ve i danas.
Raznovrsnost putne mree, koja je u zadnjih 35 godina bila klasifikovana u tri kategorije
(magistralne, regionalne i lokalne puteve), kao i na nekategorisane puteve, ve dugo vremena ne
odgovara zahtjevima ispravnog upravljanja putevima, bez obzira na formalnog upravitelja
putevima koji je u tom razdoblju nekoliko puta mijenjan.
Naroito je Zakon o nacionalnim i samoupravnim putevima (1929-1932) predstavljao osnovu za
upravnu podjelu javnih puteva; na taj nain napravljena je razlika izmeu dravnih i samoupravnih
puteva; koji su se ranije dijelili na banovinske puteve I i II reda i optinske puteve I i II reda.
Nakon 1945. godine javni putevi su bili kategorisani u kategorije od I do III, dok su nakon 1953.
godine bili kategorisani u kategorije od I do IV. Zakonom o javnim putevima iz 1971 godine putevi
su, u pogledu vanosti, bili razvrstani na magistralne, regionalne, lokalne i neklasifikovane puteve.
Ova podjela je na podruju Bosne i Hercegovine ostala nepromijenjena do danas.
Kategorizacija puteva je potrebna iz vie razloga, na primjer:
-
kategorizacijom puteva, tj. dodjeljivanjem putu odreene kategorije, javni put postaje
dostupan korisnicima u okviru zakona, propisa ili posebnih izriitih odredbi;
upravno-pravnom kategorizacijom, koja se vri na osnovu vlasnitva i prava na upravljanje,

odreuje se nadlenost u planiranju i projektovanju puteva, utvruju dunosti u finansiranju i
odravanju, te odgovornosti.
Projektovanje (dimenzioniranje) puteva se vri u

kategorizacijom, koja naroito u obzir uzima saobraaj;
u pogledu toka, putevi mogu da vode kroz naselja ili izvan naselja, ime se takoe odreuju
uslovi pri graenju;
osnovni cilj kategorizacije puteva je, da se izvri uticaj na ponaanje vozaa, kako bi se
dugorono osiguralo vizuelno jedinstvo kao i jedinstven nivo usluga u saobraaju.
skladu
sa
graevinsko-tehnikom
Nekategorisanim putevima smatraju se privatni putevi na koje se ne primjenjuju putni propisi i

propisi koji se odnose na bezbjednost u saobraaju. Takvim putevima upravljaju i odravaju ih
njihovi vlasnici.
Stoga je za upravljanje putevima nuna neophodna funkcionalna i administrativna kategorizacija
puteva.
Kriterijumima treba da se obezbijedi istovremena procjena funkcije puta povezanog u prostoru kao
i njegovih saobraajno-tehnikih svojstava. Kriterijumima se te funkcije moraju tehniki
potkrijepiti kako bi se obezbijedilo kvalitetno, bezbjedno i neometano odvijanje putnog saobraaja
u navedenom prostoru.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Strana 4 od 45
2 PRAVNE OSNOVE
Na podruju Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske trenutno je na snazi sljedee
zakonodavstvo koje predstavlja osnovu za pripremu kriterijuma za kategorizaciju javnih puteva:
-
Zakon o cestama (Slubene novine Federacije Bosne i Hercegovine, br. 13/10)
Zakon
o
prostornom
planiranu
i
koritenju
zemljita
na
nivou
Federacije Bosne i Hercegovine (Slubene novine Federacije Bosne i Hercegovine, br. 4/06)
Zakon o javnim putevima (Slubeni Glasnik RS, br. 3/04)
Zakon o o sigurnosti eljeznikog prometa posebno u vezi problema sa cestama i cestovnim

prometom (Slubeni list Republike Bosne i Hercegovine, br. 33/95 lan 23, 25, 30 i lan 102)
Zakon o eljeznicama RS (Slubeni Glasnik RS, br. 58/01)
Zakon o osnovama sigurnosti saobraaja na cestama Bosne i Hercegovine ("Slubeni glasnik

BiH", broj 6/06),
Zakon o zatiti dobara koja su odlukama Komisije za zatitu nacionalnih spomenika proglaena
nacionalnim spomenicima BiH ("Slubeni list FBiH" br. 27/02)
Zakon o komunalnim delatnostima (Slubeni list RS br. 11/95)
Pravilnik o odravanju javnih puteva ("Slubeni list SRBiH" br. 24/90)
Uredba o sadraju i nosiocima jedinstvenog informacijskog sistema, metodologiji prikupljanja i

obradi podataka, te jedinstvenim obrascima na kojima se vode evidencije(Sl. novine Federacije
BiH br. 34/07
Odluka o utvrivanju magistralnih puteva ("Slubeni list SFRJ" br.39/94 i 4/87)

Odluka o utvrivanju regionalnih puteva ("Slubeni list SRBiH" br.8/91 i 29/91)
Odluka o kriterijumima za utvrivanje regionalnih puteva ("Slubeni list SRBiH" br.23/90)
Zakon o ratifikaciji Evropskog sporazuma o glavnim meunarodnim saobraajnim arterijama

("Slubeni list SFRJ", Meunarodni ugovor br. 5/80)
Zakon o konstituiranju novih optina u Federaciji Bosne i Hercegovine ("Slubeni list FBiH"
br.6/98)
Zakon o utvrivanju naseljenih mjesta i o izmjenama u nazivima naseljenih mjesta u
odreenim optinama ("Slubeni list SRBiH 24/86, 33/90, 32/91 i FBiH" br.14/04)
Prostorni plan Bosne i Hercegovine za period od 1981. do 2000. godine (preieni tekst)
15/89-389
Odluka o utvrivanju gradova i naselja gradskog karaktera 33/75-1254
Neke upotrebljene definicije iz vaeeg zakonodavstva:

Zakon o cestama Federacije Bosne i Hercegovine
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Volume 1, Classification System, Chapter 1-3
Page 5 of 45
lan 2
Cesta je, prema ovom zakonu, svaka povrina na kojoj se odvija saobraaj.
Ceste se dijele na javne i nerazvrstane. Javne ceste, zavisno o njihovom drutvenom, privrednom i
teritorijalnom znaaju mogu biti autoceste, brze, magistralne, regionalne i lokalne ceste, te
saobraajnice u naseljima. Kolovoz ulica u naseljima i gradovima kroz koje prolaze javne ceste
smatraju se dijelovima tih cesta.
lan 3
Javna cesta koju je nadleni organ proglasio za javnu cestu u opoj je upotrebi, u vlasnitvu
Federacije i od opeg interesa za Federaciju. Na javnim cestama se ne moe sticati pravo
vlasnitva niti druga prava po bilo kojoj osnovi osim prava odreenih ovim Zakonom. Izuzetno, na
javnim cestama mogu se sticati prava slunosti samo za ope potrebe, s tim da koritenje tog
prava ne ometa saobraaj i ne ugroava sigurnost saobraaja i stabilnost ceste.
lan 4
Nerazvrstana cesta je povrina koja se koristi za saobraaj po bilo kojoj osnovi i koja je
pristupana veem broju korisnika. Izgradnja, koritenje, odravanje, zatita i rekonstrukcija
nerazvrstanih cesta kao i poslovi nadzora na tim cestama ureuju se gradskim ili opinskim
propisom u skladu sa ovim Zakonom.
lan 5
Javna cesta, prema vrsti saobraaja, moe biti namijenjena za mjeoviti saobraaj ili samo za
saobraaj motornih vozila. Javna cesta ili dio javne ceste moe se odrediti samo za saobraaj
motornih vozila, ako postoji odgovarajua alternativna saobraajnica za druge vrste saobraaja.
Namjena javne ceste koja je u koritenju odreuje se na osnovu stanja i uvjeta saobraaja na
cesti. Namjena novoizgraene ceste odreuje se na osnovu investicijsko-tehnike dokumentacije
za izgradnju ceste u skladu sa odgovarajuim tehnikim propisima.
lan 7
Javnu cestu ine:
- cestovna graevina (posteljica, donji stroj kolovoza, kolovozna konstrukcija, most, vijadukt,
podvonjak, nadvonjak, propust, tunel, galerija, potporni i obloeni zid, nasip, pothodnik i
nathodnik),
- graevine za odvodnju ceste i proiavanje vode,
- cestovni pojas sa obiju strana ceste potreban za nesmetano odravanje irine prema projektu
ceste, a najmanje jedan metar raunajui od crte koja spaja krajnje take poprenog profila ceste,
- zrani prostor iznad kolovoza u visini od 7 m,
- cestovno zemljite koje ini povrina zemljita na kojoj prema projektu treba izgraditi ili je
izgraena cestovna graevina, povrina cestovnog pojasa, te povrina zemljita na kojima su,
prema projektu ceste, izgraene ili se trebaju izgraditi graevine za potrebe odravanja ceste i
pruanje usluga vozaima i putnicima, te naplatu putarine predviene projektom ceste (objekti za
odravanje cesta, upravljanje i nadzor saobraaja, naplata putarine, benzinske pumpe, servisi,
autobusna stajalita, parkiralita, odmorita itd),
- graevine na cestovnom zemljitu, za potrebe odravanja ceste (cestarske kue, punktovi i
stacionari) i pruanje usluga vozaima i putnicima, te naplatu putarine, predviene projektom
ceste,
- stabilni mjerni objekti i ureaji za nadzor vozila,
- prikljuci na javnu cestu izgraeni na cestovnom zemljitu,
- saobraajni znakovi i ureaji za nadzor i sigurno voenje saobraaja i oprema ceste
(horizontalna i vertikalna saobraajna signalizacija, svjetlosno-signalni ureaji, telekomunikacijski
stabilni ureaji, instalacije i rasvjeta u funkciji saobraaja, cestovne znake, detektori-brojai
saobraaja, instalacije, ureaji i oprema u tunelima, oprema parkiralita, odmorita i slino),
- mjerne vage i objekti za vaganje i kontrolu saobraaja,
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 6 of 45
- graevine i oprema za zatitu ceste, saobraaja i okolia (snjegobrani, vjetrobrani, zatita od

obruavanja i nanosa materijala, zatitne i sigurnosne ograde, putokazi i kilometarske oznake,
odbojnici, zatita od buke i drugih tetnih uticaja na okoli i slino).
lan 8.
Javne ceste iz lana 2. ovog Zakona razvrstavaju se na:
- AC - autoceste,
- BC brze ceste,
- MC - magistralne ceste,
- RC - regionalne ceste,
- LC - lokalne ceste.
AC - autoceste
Autocesta je javna cesta posebno izgraena i namijenjena iskljuivo za saobraaj motornih
vozila, koja je kao autocesta oznaena propisanim saobraajnim znakom, ima dvije fiziki
odvojene kolovozne trake za saobraaj iz suprotnih smjerova sa po najmanje dvije saobraajne
trake i trakom za prinudno zaustavljanje vozila, bez ukrtanja sa poprenim putovima i
eljeznikim ili tramvajskim prugama u istom nivou i u iji saobraaj se moe ukljuiti, odnosno
iskljuiti samo odreenom i posebno izgraenom prikljunom javnom cestom na odgovarajuu
kolovoznu traku autoceste.
Autoceste slue povezivanju velikih gradova i znaajnih ekonomskih podruja drave ili regije;
namijenjene su uglavnom daljinskom saobraaju, te se ukljuuju u sistem evropskih autocesta.
Autoceste ispunjavaju zahtjeve koji se odnose na propisane saobraajno-tehnike elemente, ili
se izgrauju u fazama; njihov sastavni dio su posebno izgraeni prikljuci.
BC brze cesta
Brza cesta je javna cesta namjenjena za saobraaj iskljuivo motornih vozila, ima dvije fiziki
odvojene kolovozne trake za saobraaj iz suprotnih smjerova i sve raskrsnice u dva ili vie nivoa
sa poprenim cestama i drugim saobraajnicama (eljeznikim ili tramvajskim prugama) koja, po
pravilu, nema zaustavnih traka i koja je kao takva oznaena propisanim saobraajnim znakom.
Brze ceste su ceste koje svojim saobraajno-tehnikim elementima omoguavaju brzo
odvijanje daljinskog saobraaja izmeu najvanijih sredita drave, entiteta i podruja;
povezane su sa autocestama i sistemima autocesta susjednih drava; njihov sastavni
dio predstavljaju posebno izgraeni prikljuci.
MC - magistralne ceste
Magistralne ceste prvog reda namjenjene su povezivanju veih gradova i znaajnih ekonomskih
podruja drave ili entiteta; svojim saobraajno-tehnikim elementima omoguavaju brzo
odvijanje saobraaja; povezane su sa cestama iste ili vie kategorije u zemlji te sa sistemima
cesta u susjednim dravama; posebno izgraeni prikljuci, ukoliko su predvieni, ine njihov
sastavni dio.
Magistralne ceste drugog reda namijenjene su za povezivanje regionalnih sredita, kao
i za povezivanje saobraaja na ceste jednake ili vie kategorije; posebno izgraene
pristupne rampe, ukoliko su predviene, ine njihov sastavni dio.
RC - regionalne ceste
Regionalne ceste prvog reda namijenjene su za saobraajno povezivanje ekonomskih
podruja drave ili entiteta, znaajnih sredita lokalnih zajednica, kao i za saobraajno
povezivanje sa cestama iste ili vie kategorije; posebno izgraeni prikljuci, ukoliko su
predvieni, ine njihov sastavni dio.
Regionalne ceste drugog reda namijenjene su za saobraajno povezivanje sredita lokalnih
zajednica u okviru odreenog entiteta, za povezivanje turistikih (turistike ceste) i graninih
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 7 of 45
podruja znaajnih za dravu, te za povezivanje graninih prijelaza sa cestama iste ili vie
kategorije kada po propisanim kriterijima kategorizacije ne dostigne viu kategoriju.
LC - lokalne ceste
Lokalne ceste povezuju naselja u opini sa naseljima iz susjednih opina, ili povezuju vanija
naselja unutar opine, te povezuju saobraaj na druge javne ceste iste ili vie kategorije.
Javne staze su saobraajnice namijenjene za povezivanje naselja ili dijelova naselja u okviru
opine, a ne ispunjavaju propisane kriterije za lokalne ceste, ili su predviene samo za odreenu
vrstu uesnika u saobraaju (ceste i staze u stambenim zonama, seoske ceste i staze, pjeake
staze, biciklistike staze, konjske staze i slino.).
U naseljima u kojima je uveden sistem ulica saobraajnice se mogu podijeliti na podkategorije:
- glavne gradske ceste predstavljaju nastavak cesta kroz gradove, a namijenjene su za
saobraajno povezivanje gradskih podruja i etvrti u skladu sa propisima o sigurnosti cestovnog
saobraaja. Na ovim cestama, ako to uvjeti odvijanja saobraaja dozvoljavaju, moe se
regulirati saobraajnom signalizacijom i vea brzina kretanja od opeg ogranienja brzine u
naselju;
- sabirne gradske ceste ili sabirne lokalne ceste predviene su za prikupljanje i povezivanje
saobraajnih tokova iz pojedinih podruja ili gradskih etvrti, kao i za povezivanje gradskih
etvrti i dijelova naselja sa cestama vie kategorije;
- lokalne gradske ceste predstavljaju nastavak cesta vie kategorije, predviene su za pristup
zatvorenim prostornim jedinicama (stambeni blokovi ili individualni stambeni objekti,
industrijske zone, centri za kupovinu i rekreaciju itd.) u pojedinim urbanim podrujima ili
etvrtima, kao i u dijelovima naselja.
lan 112
Danom stupanja na snagu ovog Zakona na teritoriji Federacije prestaje vaiti Zakon o cestama
Federacije BiH (Slubene novine Federacije BiH, br. 6/02 i 18/02) i Uredba o privremenom
nainu utvrivanja, evidentiranja i iskazivanja finansijskog rezultata u finansijskim izvjetajima JP
Direkcije cesta FBiH d.o.o. Sarajevo (Slubene novine Federacije BiH, broj 9/08).
U roku od est mjeseci od dana stupanja na snagu ovog Zakona prestaje vaiti Uredba o
autocestama
u
Federaciji
BiH
(Slubene
novine
Federacije
BiH,
br.
9/07).
U roku od est mjeseci od dana stupanja na snagu ovog Zakona, kantoni su duni uskladiti svoje
zakone,
kojima
je
regulirana
oblast
cesta,
sa
ovim
Zakonom.
Stupanjem na snagu ovog Zakona sporazumi i ugovori koje su upravitelji cesta zakljuili za poslove
redovnog
odravanja
ostaju
na
snazi
do
isteka
ugovorenog
roka.
Do donoenja podzakonskih akata iz lana 110. ovog Zakona primjenjivat e se podzakonski akti
doneseni na osnovu Zakona iz stava 1. ovog lana.
Predmeti koji su u postupku rjeavanja prije stupanja na snagu ovog Zakona rjeavat e se u
skladu sa Zakonom o cestama Federacije BiH.
Zakon o javnim putevima Republike Srpske
(Navedeni su samo oni lanovi koji se znatno razlikuju od gore navedenih)
lan 2
Put je svaki javni put i nekategorisani put na kojem se vri saobraaj.
Javni put je povrina od opteg znaaja za saobraaj koji svako moe slobodno da koristi pod
uslovima odreenim zakonom i koji je nadleni organ proglasio za javni put, kao ulice u naselju.
lan 6
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 8 of 45
Prema znaaju za saobraaj, javni putevi se razvrstavaju na auto puteve, brze puteve, magistralne
puteve, regionalne puteve, lokalne puteve i ulice u naselju.
lan 5
Auto put je javni put posebno izgraen i namijenjen iskljuivo za saobraaj motornih vozila, koji
je oznaen propisanim saobraajnim znakom i ima dvije fiziki odvojene kolovozne trake za
saobraaj iz suprotnih smjerova, bez ukrtanja sa drugim putem ili eljeznikom i tramvajskom
prugom u nivou i u iji se saobraaj moe ukljuiti, odnosno iskljuiti samo odreenim i posebno
izgraenim prikljunim javnim putevima na odgovarajuu kolovoznu traku auto puta;
brzi put je javni put rezervisan za saobraaj motornih vozila koji svojim saobraajno-tehnikim
karakteristikama i graevinskim elementima omoguava brzo odvijanje saobraaja u smislu
dostizanja veih brzina kretanja i ostvarene vee propusne moi puta i koji se nadovezuje na auto
puteve u Republici Srpskoj i BiH kao i na odgovarajuu mreu puteva susjednih zemalja;
Zakon o prostornom planiranu i koritenju zemljita na nivou Federacije Bosne i
Hercegovine
lan 3:
- Planiranje
prostora
zasniva
se
na
naelima:
1)
zatite
prostora
u
skladu
sa
principima
odrivog
razvoja;
2) zatite integralnih vrijednosti prostora i zatite i unapreenja stanja okolia;
3) usaglaenosti interesa korisnika prostora i prioriteta djelovanja od znaaja za Federaciju;
4) usaglaenosti planskih dokumenata kantona sa planskim dokumentima Federacije i planskih
dokumenata
kantona
meusobno;
5)
usaglaenosti
planskih
dokumenata
Federacije
i
Republike
Srpske;
6) usaglaenosti planskih dokumenata Bosne i Hercegovine sa planskim dokumentima
susjednih
drava;
7) javnosti i slobodnog pristupa podacima i dokumentima znaajnim za planiranje u skladu sa
ovim
Zakonom
i
posebnim
propisima;
8) uspostavljanja sistema informacija o prostoru iz nadlenosti Federacije u svrhu planiranja,
koritenja zemljita i zatite prostora Federacije.
lan 9
Prostorni plan Federacije odreuje dugorone ciljeve i mjere prostornog razvoja u skladu sa planiranim ukupnim
privrednim, drutvenim i historijskim razvojem od znaaja za Federaciju.
Prostorni plan Federacije sadri politiku koritenja zemljita i usmjerava razvoj funkcija i djelatnosti na teritoriji
Federacije.
Prostornim planom Federacije utvruju se podruja od znaaja za Federaciju a naroito:
1) objekti i trase privredne (magistralne) infrastrukture od meunarodnog, dravnog i federalnog znaaja, kao i
interes dvaju ili vie susjednih kantona (cestovna, vodoprivredna, energetska, telekomunikacijska i druga
infrastruktura sa objektima);.
lan 14
- Prostorni plan kantona radi se na osnovu Prostornog plana Federacije i Programa mjera za
odnosni prostor.
- Uz uvaavanje prirodnih, kulturno-historijskih i pejzanih vrijednosti prostorni plan kantona
utvruje osnovna naela planskog ureenja prostora, ciljeve prostornog razvoja, zatitu,
koritenje i namjenu zemljita a naroito:
1) osnovnu namjenu zemljita (poljoprivredno, umsko, graevinsko zemljite, vodne i druge
povrine);
2) sistem naselja i urbana podruja;
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 9 of 45
3) graevine i koridore magistralne i druge infrastrukture od znaaja za Federaciju i kanton sa

zatitnim infrastrukturnim pojasevima (vodoprivredna, saobraajna, energetska, telekomunikaciona
i druga infrastruktura);
lan 17
Prostorni plan podruja posebnih obiljeja Federacije donosi se za podruja od znaaja za
Federaciju utvrena Prostornim planom Federacije.
Podruje posebnog obiljeja Federacije utvruje se naroito za:
1) podruje izgradnje velikih hidroenergetskih graevina (vie od 30 MW instalirane snage)
utvreno Prostornim planom Federacije;
2) slivno podruje hidroakumulacija za potrebe regionalnog snabdijevanja vodom u uvjetima kada
dva
ili
vie
kantona
nisu
osigurali
mogunost
zajednikog
snabdijevanja;
3) koridore i graevine meunarodnog saobraaja (meunarodne ceste sa prateim objektima,
meunarodni aerodromi, luke i sl.);
4) hidromelioracione sisteme na povrinama veim od 2000 ha;
5) posebno ugroena podruja (plavna podruja, goleti, klizita i sl.) ukoliko dva ili vie kantona
nisu uredili odnose na zatiti;
Zakon o prostornom ureenju Republike Srpske
(Navedeni su samo oni lanovi koji se znatno razlikuju od gore navedenih)
lan 3
Republika Srpska, optine i druge teritorijalne jedinice na svom podruju utvruju i ostvaruju
politiku ureenja prostora donoenjem i sprovoenjem odgovarajuih planova, odnosno drugim
aktima i mjerama, u skladu sa njihovim Ustavom i zakonom utvrenim nadlenostima.
lan 5
Naselje je izgraena i funkcionalno objedinjen prostor na kome su obezbjeeni uslovi za ivot,
rad i zadovoljavanje zajednikih potreba stanovnika;
Selo je naselje ije se stanovnitvo preteno bavi poljoprivredom, a nije sjedite optine;
Grad je naselje koje je kao grad utvreno zakonom;
lan 6
U svrhu planske izgradnje naselja, stvaranja i odravanja povoljnih uslova za ivot, rad i odmor
stanovnitva i racionalnog upravljanja prirodnim dobrima, u prostoru se utvruje:
d) zatiena i rekreaciona podruja,

) saobraajne povrine (putevi, pruge, aerodromi i sl.),.
3 OCJENA POSTOJEEG STANJA

U oblasti javnih puteva do sada u Bosni i Hercegovini nisu bili izriito propisani kriterijumi na
osnovu kojih bi se za svaki put posebno vrila procjena kojoj kategoriji, prema navedenim
kriterijumima, pripada.
Za utvrivanje magistralnih i regionalnih puteva propisane su bile samo minimalne vrijednosti
nekih njihovih tehnikih elemenata:
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 10 of 45
za auto-puteve i magistralne puteve: odredbama lana 16 (osovinsko optereenje), lana 17

(svijetli profil za sve javne puteve), lana 18 (irina saobraajne trake, elementi puta u pogledu
brzine vozila, izvoenje raskrsnice, sve za magistralne puteve) i lana 19 (tehniki elementi
auto-puteva i puteva, rezervisani za promet motornih vozila) Zakona o osnovama saobraajne
bezbjednosti (Slubeni list SFRJ, br. 50/88, 80/89, 29/90 i 11/91);
za regionalne puteve, pored odredbi gore navedenih lanova 16 i 17 Zakona o osnovama

saobraajne bezbjednosti, takoe Odluka o kriterijumima za utvrivanje regionalnih puteva
(Slubeni list SRBiH br. 8/91), kojom su kao kriterijum predvieni osnovni principi vanosti puta
i povezivanja u prostoru.
Jedini izuzetak u pogledu gore navedenih propisa predstavljale su osnove i kriterijumi

kategorizacije puteva i drugih saobraajnih povrina u lokalne puteve. Cilj navedenih detaljnijih
kriterijuma bilo je utvrivanje razlike izmeu sljedei vrsta puteva:
- lokalnih puteva kategorisanih kao javni putevi najnieg ranga, upravljanje navedenim putevima
regulisano je Zakonom o putevima, i
- javnih staza, ije upravljanje su dune urediti optine donoenjem odgovarajuih odluka.
Razlika izmeu kategorisanih puteva (magistralnih, regionalnih i lokalnih) i javnih staza je bila
veoma vana zato to prvi predstavljali osnovna sredstva kompanija koje su odravale navedene
puteve, dok su upravljanje javnim stazama obavljale mjesne zajednice.
Treu grupu javnih puteva predstavljaju putevi, ulice i trgovi u gradovima i naseljima urbanog
karaktera, za koje je optina ovlatena da odlui da istima treba da upravljaju i da ih odravaju
javna preduzea, tj. optinske organizacije, u skladu sa Zakonom o komunalnim djelatnostima
(Slubeni glasnik Republike Srpske, br. 11/95, lan 2, taka 10). Meutim, takvu odluku nije bilo
mogue usvojiti za one saobraajne povrine koje su ve bile kategorisane u magistralne ili
regionalne puteve, ak i ako prolaze kroz grad ili naselje urbanog karaktera.
Javne puteve trebalo bi kategorisati u magistralne, regionalne i lokalne puteve u pogledu njihovog
ekonomskog i socijalnog znaaja, zatim u pogledu podruja za koje su predvieni kao i njihovog
znaaja za saobraaj (lan iz starog zakona o putevima). Iz gore navedenih kriterijuma oigledno
je da je akcenat stavljan na tehnike elemente puta, a ne na funkciju povezivanja u prostoru.
Bez obzira na ova ogranienja, takvi putevi su kategorisani u vie kategorije, koje su bile potrebne
za odvijanje daljinskog saobraaja, premda nisu u potpunosti ispunjavale tehnike uslove; te je
oigledno da su postavljeni kriterijumi bili prestrogi.
Primjenom predloenih kriterijuma prevazila bi se samo tehnika kategorizacija javnih puteva I
istodobno bila bi dopunjena kriterijumom za ocjenjivanje funkcije pojedinog puta za povezivanje u
prostoru.
Tanije reeno, navedenim kriterijumima bila bi obezbijeena istovremena procjena funkcije
povezivanja puta u prostoru i saobraajno-tehnikih svojstava puta, te kojim se
realizacija navedene funkcije mora tehniki potkrijepiti kako bi se obezbijedilo kvalitetno,
bezbjedno i neometano odvijanje saobraaja u odreenom prostoru.
Pored navedenog, predloenim rjeenjem proizlazi i:
-
da razlika izmeu funkcije povezivanja puta u prostoru i tehnikih karakteristika propisanih za

navedeno povezivanje, u velikoj mjeri odreuje prioritetne zadatke koji se odnose na
modernizaciju postojee (kategorizovane) mree puteva,
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 11 of 45
i
-
da kriterijumi treba da preuzmu vanu ulogu u povezivanju dugoronih ciljeva u razvoju putne
mree; ovi ciljevi su utvreni prostornim planovima, srednjoronim i kratkoronim planovima
mjera koje je potrebno preduzeti u navedenoj mrei.
4 UREENJE U DRAVAMA LANICAMA EVROPSKE UNIJE

U Evropskoj Uniji ne postoje pravni ili tehniki propisi kojima bi se zemlje lanice obavezivale na
upotrebu ujednaenih kriterijuma za kategorizaciju javnih puteva. To je preputeno pojedinanim
zemljama lanicama, kako u pogledu odreivanja broja i naziva pojedinanih kategorija javnih
puteva tako i u pogledu kategorizacije putne mree navedene kategorije.
Jedini izuzetak predstavlja odreivanje tehnikih elemenata auto-puteva, s obzirom da su oni
putevi najvieg ranga u veini zemalja. Za auto-puteve su propisane odreene karakteristike (npr.
fiziki odvojeni saobraajni pojasevi za oba smjera kretanja, raskrsnice u vie nivoa), koje su opet
vezane za neki ranije utvren cilj, kao to je pravo naplate putarine (u stavci d. lana 7 Direktive
br. 93/89/EEC definie se da je putarinu mogue naplaivati samo korisnicima auto-puteva ili
puteva sa vie saobraajnih traka koji imaju sline karakteristike, kao i korisnicima mostova, tunela
i planinskih prolaza).
Uopteno govorei, kategorizacija javnih puteva u zemljama lanicama Evropske Unije uglavnom
slijedi upravno-teritorijalnu organizaciju drave.
U
-
najveoj mjeri uvaena je funkcionalna kategorizacija, koja puteve djeli na:

avtoputeve
magistralne puteve (negde podeljene na kategorije I. in II.)
sakupljajue puteve
lokalne puteve
gradske puteve
privatne puteve
Kategorizacija puteva po upravnoj podjeli, dijeli ih na:

- savezne (nacionalne) puteve
- dravne/regionalne puteve
- upanijske puteve
- gradske puteve
- seoske puteve
- druge puteve
Osnovni kriterijumi za kategorizaciju puteva su, prema pravilu, ukljueni u samo odreivanje
pojedinih kriterijuma puteva, gdje se akcenat stavlja bilo na tehnike elemente puta (npr. za
austrijske savezne puteve, gdje osnovni uslov predstavljaju elementi puta koji omoguavaju brz
protok saobraaja), ili, kao to je sluaj u veini zemalja, na elemente puta i saobraajnu funkciju
puta u prostoru (npr. u Italiji, nacionalni putevi su povezani sa lukama, aerodromima, vanim
industrijskim centrima, turistikim odmaralitima i zdravstvenim (klimatskim) odmaralitima, te je u
Austriji, naglaena ekonomska meusobna povezanost upravno-teritorijalnih jedinica pokrajinskih i
okrunih puteva, itd.).
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 12 of 45
Odluke o kategorizaciji mree javnih puteva se uvijek primjenjuju "od vrha ka dnu", tj. od dravnih
ka optinskim putevima. Razlike izmeu zemalja je mogue utvrditi na osnovu strunosti onih koji
vre kategorizaciju kao i na osnovu dokumenta kojim kategorizacija puteva stupa na snagu.
Kategorizacija puteva je u svim dravama osnova za podjelu finansijskih sredstava za upravljanje
in odravanje cest.
4.1
4.1.1
Primjeri ureenja u nekim zemljama EU
SLOVENIJA
Slovenija je novu kategorizaciju uvela 1998 godine na osnovu novog zakona o javnim putevima i
na njegovoj osnovi donesene Odluke o kriterijumima za kategorizaciju javnih puteva. Za ovo
odluila se prvenstveno iz razloga, to u tri kategorije podeljena mrea javnih puteva, kao to je
vailo do tada, ne omoguava adekvatno gospodarenja s putnom infrastrukturom; Kod
gospodarenja podrazumeva se tako odravanje puteva kao i izvoenje rekonstrukcija i sa njima
uvaavanje primjerenih tehnikih elemenata puteva kod projektovanja.
Ve od godine 1989 bila je, za potrebe pripreme planova odravanja in obnavljanja dravnih
puteva u vaenju interna Metodologija upotrebe kriterijuma za kategorizaciju puteva, koju je
donjela tadanja Skuptina Skupnosti za ceste Slovenije. Ta metodologija bila je osnova za
pripremu Odluke o kriterijumima za kategorizaciju javnih puteva, koja je bila donesena u 1997
godini i na toj osnovi je bila izvedena i nova kategorizacija svih javnih puteva u Sloveniji.
Stanovnitvo: 1.964.036
Povrina: 20.273 m2
Gustina mree svih puteva (km/km2): 1,00
Broj osobnih vozila na porodicu: 1,30
pred kategoriz.
1998
Kategorija puteva
Avtoputevi
218 km
Brzi putevi
Glavni putevi I. Reda
1.357 km
Glavni putevi II. Reda
po novoj **
kategorizaciji
**
udio %
506 km*
7,90
114 km
1,78
523 km
8,17
451 km
7,04
950 km
14,83
Regionalni putevi II. reda
1.182 km
18,45
Regionalni putevi III. Reda
2.083 km
32,52
596 km
9,31
Regionalni putevi I. Reda
3.395 km
Regionalni putevi III. reda - turistiki putevi

Ukupno
4.970 km
6.405 km
100,00
udio %
16,65
Lokalni putevi
13.814 km
35,91
Javni putevi
18.246 km
47,43
Ukupno svi javni putevi
3.395 km
950 km
100,00
* Avtoputevi se od 1998 godine do danas grade i nisu posledica kategorizacije

** Stanje vai na dan 31.12.2004, i od poetnog se razlikuje u tome, da se sa izgradnjom mree
avtoputeva umanjava mrea G1 puteva in produljava osobito mrea R2 puteva.
V kategoriji E puteva su svi avtoputevi i dio brzih i glavnih puteva; u Sloveniji jih ima 621 km.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 13 of 45
Republika Slovenija je po usporeivanju sa zahodnoevropskim dravama kako po povrini kako po

broju stanovnitva manja drava, preteno planinska in brdovita po konfiguraciji. Mrea puteva se
po kriteriju pristupanosti smatra kao zadovoljavajua. Tako je u Sloveniji 24,9 km
avtoputeva/1000 km2, 48,0 km ostalih magistralnih puteva/1000km2 in 207,9 km regionalnih
puteva/1000km2 njezine povrine. Slovenija ima 1,3 vozila na porodicu. Razlike u gospodarskoj
razvijenosti se reflektiraju i u razvijenosti putne mree. Mnogo manje su razlike u stopi
motorizacije, to dodatno objanjava nezadovoljstvo vozaa na slovenskim putevima sa njihovim
stanjem.
4.1.2
AUSTRIJA
Povrina: 84.034 km
Putna mrea (stanje 2002 g.) u Avstriji se razvrstava na:
savezne puteve, koji se djele na avtoputeve (1645 km ali 19,6 km/1000km2 ) in brze te
druge savezne puteve ( 10.280 km ali 122,5 km/1000km2 );
deelne puteve ( 29.820 km ali 303,4 km/1000km2 );
upanijske puteve, optinske in krajevne puteve (77.030 km ali 916,6 km/1000km2 ).
Kao posebna kategorija postoje jo dostupni putevi do eljeznice, za gradnju i odravanje

kojih su finansijski uestvovane deela, opina in eljeznica.
kategorija puta - primjereno
Avtoput
km 2002
1.645
Brzi put
Magistralan put I. reda
10.280
Magistralan put II. reda

Regionalan put I. reda
29.820
Regionalan put II. reda

Regionalan put III. reda
Regionalan put III. reda turistine ceste
Ukupno
41.745
Lokalan put
77.030
Drugi Javni put
je v LC
118.775
U Avstriji savezni putevi su definirani u obliku spiskova, koji je sastavni dio saveznog zakona,
deelni putevi se definiraju sa deelnim zakonom, upanijski putevi i dostupni putevi do eljeznice
z odlukom deelne vlade, optinski putevi, krajevni i drugi javni putevi sa odlukom optinskog
savjeta.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 14 of 45
Saveznim putevima upravlja drava preko saveznog ministarstva za privredu, u kojemu je

sastavu savezna uprava za puteve. Ta uprava je kao struna upravna organizacija zaduena za
organizacione oziroma koordinacione zadatke. To su pre svega planiranje i financiranje izgradnje
saveznih puteva te praenje izvoenja normativnih, planskih in drugih zakona ili smernica, koji se
odnose na savezne puteve.
Operativni zadatki u vezi sa saveznim putevima su povjereni deelnim vladama odnosno je za
njihovo izvoenje, v skladu sa definiranim programima, zaduen deelni glavar. Njemu je
odgovorna uprava za puteve, koja ima u svom sustavu tabno organizirane strune slube (za
podruje pripreme izgradnje, geodetskih radova, projektiranja, normativnih stvari, graevinske
tehnike, izgradnje puteva, izgradnje mostova in odravanje puteva i mostova) i biroe za puteve.
Biroi za puteve su organizirani teritorialno po regijama i imaju v svom sustavu baze za puteve, koje
neposredno izvode zadatke odravanja saveznih puteva.
Deelna uprava za puteve u okviru prije navedene organizacione strukture upravlja in odrava i sve
deelne puteve.
Iznimo od navedenih rjeenja predstavlja finansijski najzahtjevni projekti avtoputeva, za realizaciju
kojih je Republika Avstrija zajedno sa deelami u godini 1982 registrilala posebno dioniarsko
drutvo ASFINAG (dioniarsko drutvo za financiranje avtoputeva i brzih puteva). To drutvo ima
koordinacionu ulogu izmeu drave i ddioniarskim drutvima, kojima je bio povjeren zadatak
izgradnje zahtjevnih avtoputeva i upravljanje s njima ( Brenner Autobahn AG, Tauern Autobahn
AG, Pyhrn Autobahn AG, Arlberg Autobahn AG, Autobahn u. Schnellstrasen AG ).
Optinskimi putevima upravljaju i njih odravaju optine odnosno njihove uprave za puteve. U
pogledu izvoenja pojedinanih zadataka, kada je to bitno, optinske uprave za puteve se mogu
meusobno povezivato u okviru upanije, u kojoj su sastavni dio.
Izgradnja i odravanje puteva se financira iz saveznog bueta. Deele i optine za te namjene po
pravu nemajo vlastitih prihoda ili su ti oogranieni na neke iznimke plaanja naknade za upotrebu
puteva (npr. vanredni prevozi) ili iamju obvezu sofinanciranja izgradnje puteva bolje kvalitete od
projektirane sa strane korisnika (drutva), koji e takav put zbog svoje djelatnosti prekomereno
upotrebljavati.
Sredstva saveznog bueta na deele in optine ne djeli se namjenski za puteve, nego u globalu.
Osnova za takvu podjelu je pre svega veliina tih upravnih jedinica i broj stanovnitva u njima.
Unutarnja podjela tako dotiranih sredstava za pojedinane namjene buetske potronje
preputena je upravnim jedinicama.
Planiranje razvoja putne mree radi se u vie navrata. Najprije se definira prednostni red graenja
pojedinih puteva ili putnih dionica te ocena rokova za poetak tih gradnji. Sljedi priprema
viegodinjeg plana sa detajlnim rokovima graenja prednostnih puteva za tu razdoblje. U treoj
fazi se izradi graevni program, u kojem su predviene gradnje finansijski vrednovane po opsegu i
dinamici financiranja.
Prednostni red graenja dravnih puteva je temelj dugoronog plana, u kojem se definiraju i
razliiti razvojni ciljevi na podroju puteva, podeljeni u vremenu na takozvane prednostne stope.
Viegodinji finansijski plan konkretno definira dinamiku graenja pojedinih putnih dionica i visinu
sredstava za pojedinu godinu. Ta plan zasniva se tako, da daje itav pregled za petogodinje
razdoblje i optu orientaciju za narednih pet godina. Najkonkretniji elemenat finansijskog
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 15 of 45
planiranja je godinji plan graenja puteva, koji sastoji iz konanih odluka za godinu, za koju se
usvaja. Definira pojedine graevinske zahvate i nivo njihovog financiranja.
Za tehniko planiranje graevinskih zahvata na saveznim putevima brine deele, osim za puteve,
koje grade pojedina dionika drutva. To planiranje obuhvata sve struno-tehnike zadatke od
predloga planskog zadatka do izrade investiciono-tehnike dokumentacije.
Graenje puteva se u izvoenje predaje na javnom nadmetanju najpogodnijem izvoau. O
trasi novog puta odllui pristojno ministarstvo za privredu, koje mora predhodno u procesu
usklaivanja garantovati ekonominost projekta, zatitu spomenika i suskladnost trase sa okolinom
te funkcionalnost puta u pogledu saobraajnog znaenja. U procesu usklaivanja sudjeluju sve
upravne jedinice, kroz kkoje prolazi trasa novog puta.
V zakonskem ureenjeu najvie normi za puteve, kako na saveznom kako na deelnom nivou,
snosi se na zatitu puteva i ureenje odnosa sa vlasnicima nekretnina uz puteve. Po sadraju
savezni kao i deelni zakoni veoma precizno definiraju prava i obaveze upravljaa puteva i
korisnika puteva ili vlasnika zemljita uz put. Istotako definiraju i obavezu i uslove prava na otetu
za zahavate, koji su izvdeni na zasebnom vlasnitvu. Navodimo nekoliko tipinih primera:
- zatita susjeda uz put obuhvata zahvate, koje je mogue izvesti sa ekonomsko opravdanim
trokovima u pogledu na vrstu ugroenog zemljita ili objekta, koji se titi. Zahvat na samom
objektu (npr. zatita od buke ugradnjom odgovarajuih prozora) izvede se u primjeru, ako vlastnik
preuzme obavezu odravanja i eventualne obnove ugraenih elemenata;
- za specialne radove na zemljitu uz put ( minerski radovi, vrtanja, iskopi, senja drvea itd.),
koji bi mogli neposredno ili posredno ugroziti put, moe se sa odlukom nadlenog organa odrediti,
da je potrebno pribaviti predhodnu saglasnost upravljaa puta. Ako je vlasnik zemljita zbog toga
ometan kod njegove proste upotrebe ili je ta sa uslovima iz saglasnosti ometana, ima pravo
uvaavati primjerenu odtetu u postopku pred redovnim sudom;
- uz javne puteve postoji zatitni pojas, u kojem je gradnja ili rekonstrukcija objekata
zabranjena. Zatitni pojas je razliito irok ovisno o kojoj se kategoriji puta radi, od 40 m kod
avtoputeva do 15 m kod deelnih puteva van naselja. Dozvoljeni su specifini zahvatiu zatitni
pojasputa uz predhodnu dozvolu upravljaa puta. To ureenje se odnosi i na graenje nasipov,
ograda, privatnih povrin za parkiranji i slino;
- graenje prikljuaka na put je dozvoljena samo sa saglasnou upravljaa puta. Prikljuci,
izgraeni bez saglasnosti, se rue na trokove vlasnika;
- u 100-metarskom pojasu uzdu saveznog puta je zabranjeno oglaavanje in reklamiranje,
koje nije u optem interesu uesnika u saobraaju;
- slevanje vode na put je zabranjeno. Preduzee za odravanje puta ima pravo odvesti vodu sa
puta na susenje parcele i odlagati snijeg sa puta na zemljite uz put bez plaanja otete. Ako je
zbog upotrebe zemljita za put teeno granino zemljite (promjenjena podtalnica, nestanak
zdenca, i slino) vlastnik zemljita ima pravo do uvaavanja primjerene otete. Isto vai u
primjerima veeg umanjenja prinosa na zemljitu (npr. zbog umanjenja prirodne osvjetlenosti
zemljita);
- u primjeru elementarnih nepogoda zakon predpisuje uoptu obavezu u radnoj pomoi, u
pomoi tehnikim sredstvima i materialu, sve prema odgovarajuoj oteti. Eventualnu teti na
tehnikim sredstvima kod uklanjanja posledica elementarnih nepogoda moraju oteenici zatraiti
u postupku pred redovnim sudom.
Kao poslednju vanu sutinu navedenog zakonskog ureenja za puteve navodimo, da je u velik
akcenat dan odnosu upravljanje-financiranje-odravanje u tom smislu, da zakon propisuje ili daje
mogunost odravanja samo djela pute vie kategorije nioj upravnoj jedinici (npr. savezne aii
deelne puteve optini), ali pak definira i nain financiranja takvih radova. Isto vai za
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 16 of 45
definiranu vrstu opreme puta. Tako moe npr. drava preuzeti obavezu financiranja javne razsvjete
na saveznom putu kroz naselje uz uslov, da se optina obavee za njeno odravanje po predaji
puta u saobraaj.
4.1.3
SAVEZNA REPUBLIKA NJEMAKA
Povrina: 357.021 km
Putna mrea je u Njemakoj razvrstana na:
savezne puteve, koji se djele na savezne avtoputeve ( 12.037 km ali 33,7 km/1000km2 ) i
savezne puteve za tranzit kroz naselja 41.321 km ali 115,7 km/1000km2 );
dravne puteve, koji su ukupno sa saveznim putevima u funkciji tranzitnog saobraaja (

89.599 km ali 250, km/1000km2 );
druge dravne puteve ( 88.300 km ali 247,3 km/1000km2 );
upanijske, optinske in gradske puteve te druge javne puteve ( 410.000 km ali 1.148,3
km/ 1000km2 ).
Kategorija puta - primjereno
Avtoput
km 2002
12.037
Brzi put
Magistralan put I. reda
41.321

Regionalan put I. reda
89.599

Regionalan put III. reda
88.300
Ukupno
Lokalan put
231.257
410.000
Drugi Javni put
v lokalnih cestah
Kolesarske poti
40.000
V kategoriji E puteva, koje su sve avtoputevi i deo brzih ili glavnih puteva u Njemakoj je 10.446
km puteva.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 17 of 45
Za planiranje i financiranje saveznih puteva po ustavu je odgovorna savezna drava. Ta sa

putevima upravlja preko saveznog ministra za saobraaj, kome je sa zakonom dano ovlatenje, da
moe svoje nadlenosti da prenese sasvim ili delomino na najvie organe pokrajinskih upravnih
organa za saobraaj.
Na nivou drava odnosto deela sa dravnim putevima upravljaju deelna ministarstva za
saobraaj, kojima su na operativnom nivou podleene deelne uprave za puteve. Te izvravaju
strune i izvrne zadatke u vezi sa upravljanjem, graenjem i odravanjem saveznih i dravnih
puteva. Usporedno su u deelama organizirane jo takozvane avtocestne direkcije, koje izvode
zadatke u vezi sa graenjem avtoputeva. Sljedi, da su savezne nadlenosti djeloino prenesene na
deelne uprave za puteve i djelomino na avtocestne direkcije.
Za upravljanje sa upanijskim putevima su sa dravnim zakonom ovlatene upanije, koje u tu
svrhu mogu da imajo upanijske urede za puteve ili zadatke prenesu na optinske urede za
puteve. V drugom primjeru morajo optinski uredi uvaavati smernice odnosno direktive upanijske
vlasti, sam prijenos izvri se sa pismenim sporazumom.
Optinski uredi za puteve upravlja sa optinskim i gradskim putevima te drugim javnim putevima
(npr. saveznim putem kroz naselje) u primjeru, da za takav put zbog razliitih mogunosti
investitorstva sa zakonom nije drugije odreeno.
Investitor izgradnje saveznih puteva, osim njihovih dionica kroz naselja u optinama sa vie od
80.000 stanovnika, jest savezna drava. Iznimno je za posebne dionice iz predhodnoh
stavka investitor po pravu optina. Plan graenja saveznih puteva donosi se za razdoblje pd pet
godina i njegova je finanansijska konstrukcija zatvorena osobito jer se za isto razdoblje donosi i
plan buetske potronje. Izvoenje toga plana se konkretizira sa godinjim planom. Sve planske
zadatje izgradnje i odravanja puteva se izvode po ovlatenju savezne drave preko deel i
financiraju se sa sredstvima saveznog bueta.
Investitor za dravne puteve je drava odnosno deela, osim onih dionica, koje prolaze kroz
gradska naselja sa vie od 25.000 stanovnika. V tom sluaju je investitor optina.
Investitor za upanijske puteve je po pravilu upanija ili optina izvan upanije, za optinske i
gradske puteve investitor je optina.
Za navedeno zakonsko rjeenje slino kao u Republici Avstriji krakteristini jest, da je
opredeljenjem investitorstva avtomatski definisan upravlja puta i sa time i njen odriva (op.: po
saveznom zakonu pojam investitorstva obuhvata sve zadatke, koji su u vezi sa gradnjom i
odravanjem puteva ). Zato je u saveznom i deelnim zakonima podruje investitorstva za
specifine kategorije puteva vrlo detajlno ureeno, jednako kao i njihovo kasnije odravanje.
Za razliku od avstrijskog ureenja je u njemakom zakonu predvien inspekcijski nadzor nad
putevima, koji je osnovan na nadzoru izvoenja programiranih zadataka graenja i odravanja
puteva. Za saveznu dravu za taj nadzor nadleni su deelni organi. Ti nadgledaju i deelne i
upanijske puteve, meutim ostale puteve nadgledaju pristojni organi upanije.
Slino kao Avstrija ima zatitu puteva i saobraaja sreeno i Njemaka. Meu specialna rjeenja
ubrajamo institut preglednog trokuta, koji se odnosi na propovjed gradnje i rekonstrukcije
objekata na podruju ukrtanja u nivou puta i eljeznice te ukrtanja puteva van naselja.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 18 of 45
4.1.4
KRALJEVINA BELGIJA
Povrina: 30.528 km
Belgija ima:
-
1729 km avtoputeva ( 56,6 km/1000km2 ) in 12.600 km ostalih saveznih puteva ( 412,7 km/
1000km2 );
1.349 km regionalnih puteva ( 44,2 km/1000km2 );
132.540 km optinskih puteva ( 4341,5 km/1000km2 ).

Kategorija puta primjereno
Avtoput
km 2002
1.729
Brzi put
Magistralan put I. Reda
12.600

Regionalan put I. Reda
1.349

Regionalan put III. Reda
Ukupno
Lokalan put
15.378
132.540
Drugi Javni put

143.364
V kategoriji E puteva, koji su svi avtoputevi i dio brzih ili glavnih puteva u Belgiji jest 1.840 km
puteva.
Ve sama razgranost i struktura kategorija puteva ukazuje na to, da je bio u Belgiji temeljni cilj
ostvariti temelje za brzo i sigurno odvijanje saobraaja. U zadnjim godinama daje se akcent i na
ekoloke ciljeve kod planiranja novih puteva u smislu faktora ograniavanja.
Moderan siste avtoputeva bio je graen uglavnom zajmovima, koje je unajmio belgijski putni fond.
Veinu tih zajmova je zatim preuzela na odplatu drava na taj nain, da je te zajmove ukljuila u
svoj javni dug.
V godini 1989 Belgija se upravno preoblikuje u federaciju triju regija ( valonska, flamska i briselska
regija ), koje su u cjelini preuzele u upravljanje puteve na svom teritoriju. Regije vode brigu za
gradnjo i odravanje saveznih i regijskih puteva, sredstva garantuju u okviru svojih bueta.
Unato visokim izdavanjima za gradnju avtoputeva u Belgiji jo nemaju uvedenu
putarinu za njihovu upotrebu. Putarina je bila prvi put uvedena za tunel Liefkenshoe, koji je
bio izgraen na komercialnoj osnovi, izgradnji je financirao konzorcij domaih banak. To je
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 19 of 45
i prvi primjer koncesijske gradnje puta u toj dravi, osnova za takvu odluku bila je zahtjevnost
projekta.
4.1.5
NIZOZEMSKA
Povrina: 41.528 km2
Kategorija puta primjereno
km u 2002
g.
2291
Avtoput
Brzi put
Magistralan put I. Reda
1.470
5.180
Regionalan put I. Reda
57.500

Regionalan put III. Reda
Ukupno
66.441
Lokalan put
59.400
Drugi Javni put
12.960
56.800
U kategoriji E puteva, u kojoj mrei su svi avtoputevi, brzi i glavni putevi, u Nizozemskoj jest
...... km puteva.
National and provincial roads by function, 2003
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 20 of 45
4.2
ZAJEDNIKE KARAKTERISTIKE NAVEDENIH RJEENJA
a) Kategorizacija puteva
Kategorizacija puteva po pravilu sljedi upravno-teritorialnoj organiziranosti drave i zato se putevi
djele na savezne ili dravne, deelne ili regionalne te optinske. Osobito po njihovim tehnikim
elementima i manje po saobraajnoj funkciji djele se i na podkategorije.
Velik znaaj je dat kategorizaciji saveznih ili dravnih puteva. Te kategorije su uvjek definisane u
samom zakonu odnosno je njihova kategorija izdata kao prilog zakonu.
b) Normativno ureenje puteva
V evropskim dravama po pravilu ureuju se putevi sa dva zakona. Sa prvim, saveznim, ureuje ae
gospodarenje sa saveznim ili dravnim putevima, sa drugim, deelnim, sreuje
se gospodarenje sa deelnim i optinskim putevima.
c) Upravljanje sa putevima
Putevi su dravna vlast. Za njihovu izgradnju i odravanje vodi brigu drava preko svojih upravnih
jedinica. esto je upravljanje sa saveznim odnosno dravnim putevima preneseno na regiju, uz
zadranje nadlenosti drave za donoenje planskih odluka i za izvoenje nadzora nad tako
prenesenim zadacima.
Regije uvjek upravljaju sa deelnim putevima i svoje nadlenosti i obaveze ne mogu prenositi na
niu upravnu jedinicu - optinu.
Za izvoenje strunih i izvoakih zadataka u vezi sa izgradnjom i odravanjem puteva su
formirane posebne upravne organizacije ( uprava, direkcija ili biro za puteve ), u nekim primjerima
takve zadatke izvravaju dravna preduzea ( Italija - A.N.A.S., Francija - S.E.T.R.A. ).
Iznimka od pravila predstavlja upravljanje avtputeva, za koje izgradnju i odravanje odnosno
iskoritavanje u gospodarskom smislu esto se registriraju dionika drutva za svaki projekat
posebno. Njihova ukupna karakteristika jest, da je u njima uvjek kapitalsko uestvovana i drava,
koja preuzima srazmeran dio rizika za njihovo poslovanje. Takva drutva prikupljaju izvorne
prihode sa putarinom za upotrebu avtoputeva.
) Financiranje puteva
Financiranje puteva jest veinom buetsko na svim nivoima upravljanja sa putevima. To se
dopunjuje sa kreditnim aranmanima, po pravilu preko dioniarskih drutava ( primer Avstrije ) ili
sa kapitalom dioniarskih drutava, kojim je poverena gradnja i izkoritavanje pojedinog avtoputa.
Zakoni o putevima ne sreuju izvore financiranja puteva ili poreza, naknade i drugo, koji su
neposredno ili posredno vezani za upotrebu puteva ( op.: meu koje Meunarodna organizacija za
puteve - International Road Federation ubraja carine i porez od prodanih vozila, godinje
registarske takse, takse za vozake dozvole, porez na naftne derivate i avtomobilske gume, porez
na promet robe u tranzita stranih korisnika puteva, putarine i druge specialne takse ). Definisani su
samo pojedini primjeri naplate naknade za specialnu upotrebu puteva i korisnici do tih naknada.
Vrlo precizno jesu u zakonima sreeni odnosi izmeu pojedinih upravljaa puteva kod definiranja
obaveza za izgradnju i odravanje puteva, sa kojim upravljaju. Sve ovo iz razloga, jer itava
djelatnost na putevima temelji na buetsko osnovanom programu radova.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 21 of 45
d) Planiranje in programiranje radova na putevima

Planiranje in programiranje radova na putevima se obino izodi u upravnim organizacijama ili
dravnim preduzeima, koja su organizaciono na istoj upravnoj razini kao upravljai puteva.
Normativno je posebice definirana obaveza usklaivanja izmeu upravnim razinama, posebice u
primjeru izgradnje novih puteva vie kategorije. Nije pak detajlno definiran sadraj planskih
dokumenata niti postupak njihovog donoenja oonosno usklaivanja sa finansijskim planom
buetske potronje.
Detajlnije se definira trase planiranih izgradnji putev, rezervacija prostora za izgradnju puteva (sa
vremenskim ogranienjem upotrebe tog instituta na 4 godine, prikupljanje potrebnih zemljita
(odkup, ekspropriacija ) i slino. Nadlenost za definisanje trase puta obino je data investitoru
odnosno upravljau puta, koji mora trasu predhodno uskladiti sa nadlenim resorima za prostor,
varstvo kulturne batine, resorom za saobraajnu bezbjednost i slino i niim upravnim jenicama.
e) Odravanje puteva
Za izvonje odravanja puteva su na razini saveznih i regionalnih puteva organizirane dravne
operativne slube u sastavu uprave za puteve ili kao dravna preduzea i ovlatena dioniarska
drutva, koja imaju pojedine puteve u upravljanju i izkoritavanju. Radovi odravanja se
programiraju sa godinjim finansijskim planom, njihovo izvoenje je nadzireno interno (Avstrija) ili
preko vladinih organa (Njemaka, vajcarska). Nivo odravanja obino nije tehniki regulisano,
osim sa optim stavkom, da moraju biti putevi odravani tako, da omoguavaju bezbjedno i tekue
odvijanje saobraaja. Odgovornost za takav nivo odravanja puteva je zadatak upravljaa,
utvruje se u civilnom pravnom postupku.
f) Zahvati za zatitu puteva i saobraaja
To podruje je normativno detajlno sreeno naroito u avstrijskim i njemakim zakonima o
putevima. Odnosi se na prava i obveze korisnika puteva, vlasnika nekretnina uz put i upravljala
puteva. Zabranjeni su svi zahvati, koji bi ugroavali put ili saobraaj na putu. Istodobno su
definirane i obaveze upravljaa puta u pogledu zatite zemljita uz put i objekata, kojih vlasnici bi
zbog puta mogli trpjeti tetu. Te obaveze su definisane ili u obliku naknade za tetu ili u obvezi
izgradnje zatitnih mjera.
g) Gradnja puteva
Uz ve navedeno, detajlnija razgranienja investitorstva, za tu zakonodaju je karakteristino, da
daje velik znaaj pripremi investicijsko-tehnike dokumentacije i njezinoj strunoj provjeri kako sa
saobraajno-tehnikog kao i sa ekonomskog aspekta.
Gradnjo puteva predaje investitor sa javnim nadmetanjem. Po pravilu investitor izgradnje puta je i
njen budui odriva.
h) Saetak
Jedna od glavnih karakteristika navedenih evropskih ureenja gospodarenja sa putevima jest, da
se sa zakonima o putevima sreuje prvenstveno tehnike stvari i manje organizacione. U prvom
smislu je zamiljen i odnos u pogledu obveza financiranja i izvoenja pojedinih investicionih radova
ili zadataka odravanja. Organiziranost, radno podruje i nain financiranja zadataka moguih
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 22 of 45
investitora i upravljaa puteva se normativno sreuje u okviru sistema upravne organiziranosti i

javnih financa.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 23 of 45
5 PRIJEDLOG KRITERIJUMA ZA KATEGORIZACIJU PUTEVA

5.1
OSNOVE ZA PRIPREMU KRITERIJUMA ZA KATEGORIZACIJU JAVNIH PUTEVA
Kao osnove za pripremu kriterijuma za kategorizaciju javnih puteva usvojeni su sljedei dokumenti:
-
vaee zakonodavstvo iz oblasti puteva, eljeznice i voda,

vaee zakonodavstvo iz oblasti prostora,
struna graa:
-
The Study on the Transport Master Plan in Bosnia and Herzegovina (Japan International
Cooperation Agency JICA, March 2001)
Regional Balkans Infrastructure Study Transport (EU, REBIStransport JV, July 2003)
Statistiki bilten 2003, Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina,

Sarajevo, Trg Bosne i Hercegovine 1
Iskustva i pravna regulativa u evropskim zemljama
5.1.1 POSTOJEE STANJE KATEGORISANIH PUTEVA

E putevi na teritoriji BIH, koji predstavljaju navezivanje na mreu meunarodnih puteva
su:
E-73
amac - Doboj - Zenica - Sarajevo - Mostar - Metkovi
E-761 Izai - Biha - Jajce - Travnik - Sarajevo - Viegrad - Vartite

E-762 Sarajevo - Foa/Srbinje - Hum
E-661 Gradika - Banja Luka - Jajce
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 24 of 45
Postojee stanje magistralnih i regionalnih puteva:
5.1.2
KONCEPCIJA MREE PUTEVA SA STANOVITA URBANOG SISTEMA
Saobraajna mrea je osnovni sastavni dio urbanog sistema, a urbana sredita su najvanije
polazne take i odredita saobraajnih tokova. Pod saobraajnom mreom ne podrazumijeva se
samo putna mrea ve i svi drugi pod-sistemi (eljezniki, pomorski, vazduhoplovni i logistiki).
Sa stanovita urbanih naselja i urbanih sistema sljedei faktori utiu na stvaranje saobraajne
mree:
-
prostorna razpodjela naselja,

demografsko-ekonomski sastav i funkcija naselja,
saobraajna privlanost urbanih sredita,
hijerarhija naselja,
meunarodni saobraajni tokovi,
ekonomska, kulturna i politika sredita izvan Bosne i Hercegovine.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 25 of 45
Prilikom planiranja nove kategorizacije puteva potrebno je uzeti u obzir injenicu da su putevi
samo dio saobraajnog sistema, koji moe da funkcionie samo ukoliko je pravilno povezan.
Za potrebe razmatranja predloenih kriterijujma i utvrivanja broja ili hijerarhije kategorija puta,
potrebno je izvriti analizu dostupnosti regionalnih i optinskih sredita. Naime, u pitanju je
osnovna geografska analiza dostupnosti naselja, koja se mjeri udaljenou i vremenom, kao i
analiza topoloke dostupnosti, kojom se saobraajna mrea i vrijednosti njenih puteva utvruju
brojem veza na pojedinim raskrsnicama ili brojem veza na najkraem spoju izmeu raskrsnica. U
svakodnevnom ivotu najvie nas zanima udaljenost i vrijeme. Novi GIS softver omoguuje znatno
detaljniju prostornu analizu, te stoga i dublji uvid u strukturu saobraajnih mrea.
5.1.3 ADMINISTRATIVNA PODJELA ZEMLJE BOSNE I HERCEGOVINE

Bosna i Hercegovina je sloena drava koja se sastoji od dva entiteta: Federacije Bosne i
Hercegovine (F BiH), Republike Srpske (RS) i distrikt Brko.
FBiH, koja ima 2.323.339 stanovnika, je administrativno podjeljena na 10 kantona-upanija,
kantoni-upanije su podjeljeni na 79 optine:
Republika Srpska je administrativno podjeljenja na 62 optine. Grad Brko je zasebna
administrativna jedinica - Distrikt.
Optina
Broj
stanovnika
Unsko
Sanski
Kanton
Biha
Bosanska Krupa
Bosanski Petrovac
Buim
Cazin
Klju
Sanski Most
Velika Kladua
60.707
29.580
8.151
18.251
61.094
16.020
60.537
49.841
Posavski
Kanton
Domaljevac amac
Odak
Oraje
5.007
15.918
22.633
Tuzlanski
Kanton
Banovii
eli
Doboj-istok
Graanica
Gradaac
Kalesija
Kladanj
Lukavac
Sapna
Srebrenik
Teoak
Tuzla
ivinice
Breza
Doboj-jug
Kakanj
Maglaj
Olovo
Teanj
Usora
Zeniko
Dobojski
Kanton
P.ref.: RS-FB&H/3CS
28.918
15.378
10.607
53.381
47.494
36.147
15.779
51.978
14.349
42.218
7.052
133.861
53.053
13.867
4.798
44.124
21.474
13.004
48.673
7.116
Optina
Kanton
Sarajevo
Centar
Hadii
Ilida
Ilija
Novi Grad
Novo Sarajevo
Stari Grad
Trnovo
Vogoa
Hercegbosanski
kanton
Bosansko Grahovo
Drvar
Glamo
Kupres
Livno
Tomislavgrad
R Srpska
Banja Luka
Mrkonji Grad
Novi Grad
Kozarska Dubica
Prijedor
Gradika
Laktai
Srbac
Prnjavor
elinac
Kotor Varo
Kneevo
Ribnik
ipovo
Jezero
Broj
stanovnika
68.067
20.133
47.924
15.325
116.832
74.402
38.211
836
19.966
2.488
13.006
4.981
3.018
32.454
27.754
Page 26 of 45
Optina
Vare
Visoko
Zavidovii
Zenica
epe
Foa
Gorade
Pale
Bugojno
Busovaa
Dobretii
Donji Vakuf
Fojnica
Gornji Vakuf-Uskoplje
Jajce
Kiseljak
Kreevo
Broj
stanovnika
10.099
40.432
36.692
128.495
30.718
2.293
31.582
1.371
37.425
11.451
3.262
13.388
11.111
19.999
23.688
21.322
5.937
Optina
Broj
stanovnika
Kupres
Istoni Drvar
Bijeljina
Lopare
Ugljevik
Bosansko
Zvornik
Podrinjski
Osmaci
Kanton
ekovii
SrednjoVlasenica
bosanski
Bratunac
Kanton
Milii
Srebrenica
Doboj
Bosanski Brod
Derventa
Vukosavlje
Modria
Petrovo
Novi Travnik
51.369
Tesli
Vitez
21.354
amac
Hercegovako apljina
19.402
Pelagievo
Donji abar
Foa
Neretvanski itluk
16.419
Kanton
Jablanica
13.074
Trnovo
Konjic
30.009
Kalinovik
Mostar-ukupno
105.448
Ustipraa
Neum
4.778
ajnie
Istono Sarajevo
Prozor
17.326
Ravno
1.855
Novo Sarajevo - istok
Stolac
10.912
Stari grad-Istok
Zapadno
Grude
13.372
Kasindo
Pale
Hercegovaki Ljubuki
22.077
Sokolac
Kanton
Posuje
16.122
Han Pijesak
iroki Brijeg
29.952
Rogatica
Viegrad
Rudo
Lukavica
Trebinje
Istoni Mostar
Nevesinje
Gacko
Berkovii
Ljubinje
Bilea
Blagaj
Bosanska Kostajnica
Distrikt Brko
Drini
Krupa
Otra Luka
Potoci
Republika Srpska je administrativno podjeljenja na 62 opine. Grad Brko je zasebna administrativna jedinica - Distrikt.
Slika....
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 27 of 45
5.1.4 MOGUNOSTI RACIONALIZACIJE U PROJEKTOVANJU PUTEVA

Racionalizaciju graninih zahtjeva za elemente projektovanja mogue je izvriti u zavisnosti od
funkcionalne sloenosti i prostornog poloaja pojedinih vrsta puta.
Samo odgovarajua kategorizacija svih javnih puteva moe obezbijediti odgovarajue osnove za
drugo zakonodavstvo (npr. pravilnik o projektovanju) ili za racionalnije upravljanje putevima u
cjelosti.
5.1.5 MOGUNOSTI RACIONALIZACIJE U ODRAVANJU PUTEVA

Mreu javnih puteva koja je podjeljena u nekoliko kategorija mogue je racionalnije odravati, s
obzirom da je nivo odravanja mogue prilagoditi pojedinanoj kategoriji puta ili je mogue
odrediti razliiti nivoe usluga. U osnovne trokove odravanja spadaju rad zimske slube i
minimalno godinje odravanje koje se odnosi na obezbjeenje redovnog funkcionisanja puta bez
veih usluga odravanja za bezbjedno odvijanje saobraaja, te odravanje i obnavljanje
saobraajnih znakova i putne opreme, krpljenje kolovoza, ispunjavanje pukotina, itd.
5.1.6 ZAKLJUAK I PRIJEDLOG

Na osnovu gore navedenih razmatranja mogue je zakljuiti sljedee:
1. Bez obzira na upravnu podjelu Bosne i Hercegovine, potrebno je obezbijediti prostornu
homogenizaciju drave i ireg etnikog podruja.
2. Prilikom navoenja nivoa povezanosti i ponovnog vrednovanja pod-sistema puta ne
smijemo zaboraviti jednu injenicu, a to je da su se saobraajni putevi oblikovali nekoliko
milenijuma; i da su stalno bili podreeni geografskim karakteristikama i naseljavanjem.
3. Potrebno je obezbijediti dobru saobraajnu povezanost sredita nieg stepena centralnosti
sa dravnim sreditem, odnosno sreditem entiteta, kao i meusobnu povezanost i
dostupnost sredita slinog stepena centralnosti. Meutim, pri tome je potrebno potovati i
postojee saobraajne tokove i postojee veze, kao i geografske karakteristike Bosne i
Hercegovine.
4. Uspostavljanje novih saobraajnih veza ili rekonstruisanje postojeih puteva u potrebnom
obimu da bi se uvrstili u vie kategorije treba, osim u izuzetnim sluajevima, izvriti bez
provjeravanja ekonomske opravdanosti. Razmatranje samo kriterijuma najkraih
povezivanja ne bi trebalo da bude jedina smjernica prilikom odreivanja smjerova buduih
saobraajnih veza.
5. Takoe, odgovarajuom saobraajnom mreom potrebno je obezbijediti dostizanje priblino
jednakog kvaliteta ivljenja za sve stanovnike Bosne i Hercegovine.
6. Odgovarajuom mreom puteva Bosnu i Hercegovinu treba povezati sa susjednim
dravama i Evropom.
5.2 PRIJEDLOG KRITERIJUMA ZA KATEGORIZACIJU PUTEVA

Kategorija puta oznaava vrstu puta, koja odgovarajuim svojstvima prilikom prolaska kroz
karakteristian prostor, omoguava realizaciju odreenih saobraajnih funkcija.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 28 of 45
Stoga, isti put moe da ima razliite funkcije u razliitim prostorima, s obzirom da se sa prostorom
mijenja obim realizovanih funkcija ili njihov meusobni odnos.
Kako bi se izvrila kategorizacija puteva, potrebno je navesti njihovu saobraajnu funkciju kao i
kvalitet navedene funkcije. Takoe, potrebno je odrediti prostor kroz koji put, pod odreenim
uslovima moe da prolazi. Potrebno je utvrditi sljedee:
-
veliinu i ekonomsku mo urbanih aglomeracija u prostoru, iz kojih proizilazi razliit obim

saobraajnih potreba,
veliinu teritorije u okviru koje se pojavljuju pojedinane vrste saobraajnih funkcija odreenog
puta,
osnovne vrste saobraajnih funkcija (kao to su: funkcija povezivanja, skupljanja, pristupa)
koje su karakteristine za odreenu kategoriju puta,
saobraajnu stopu u odreenoj teritorijalnoj oblasti kao i saobraajnu stopu koja predstavlja
tranzit u navedenom prostoru;
kriterijum umnoavanja puteva u prostoru, to nije ni potrebno ni poeljno.
Kriterijumi za kategorizaciju nisu samo tehniki; oni takoe predstavljaju rezultat ekonomskih,
socijalnih i kulturnih potreba. Iz poslednjeg proizlaze svjesna socialna opredeljenja do pojedine
vrijednosti u prostoru.
Za odreivanje kategorije puta u pojedinanom saobraajnom smjeru, potrebno je pripremiti
sljedee osnove:
-
Utvrditi prostorna sredita i njihovo rasporeivanje po vanosti, kako u okviru drave tako i u
okviru entiteta, optine i analogno tome u okviru veih ili manjih urbanih jedinica (gradova);
kriterijumi za odreivanje navedenog mogu biti:
funkcionalni: raspodjela aktivnosti u sistemu gradova i drugih naselja, broj i struktura
stanovnitva, vrste saobraajnih sistema, vrste ostalih infrastrukturnih objekata u prostoru,
dostupnost javnih i drugih servisnih aktivnosti,...,
morfoloki: vrste i raspored struktura naselja, karakteristike okoline...
Pripremiti karte saobraajnih smjerova razliite sloenosti, za svaku teritorijalnu dimenziju
posebno (prvo na dravnom, a zatim na niim nivoima).
Izdvojiti saobraajne smjerove koji se podudaraju sa smjerovima vee jaine ili koji su iz nekog
drugog razloga neizvodljivi u prostoru (ogranienosti u prostoru).
Izdvojiti saobraajne smjerove jednake ili za jedan stepen nie jaine, koji prolaze kroz
neprikladan (preuzak) koridor, te sauvati samo jedan saobraajni smjer, dok ostalim
saobraajnim smjerovima treba dodijeliti nii nivo funkcije.
Formirati putne mree, i to posebno mreu dravnih puteva, posebno mreu regionalnih
puteva, a posebno optinskih; sve ove mree zajedno treba da ine zajedniku mreu javnih
puteva.
5.2.1 PRIJEDLOG KATEGORIJA PUTEVA, DEFINICIJE

Primedba: oznake su navedene kao predlog
AC - autoceste
Autocesta je javna cesta posebno izgraena i namijenjena iskljuivo za saobraaj motornih
vozila, koja je kao autocesta oznaena propisanim saobraajnim znakom, ima dvije fiziki
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 29 of 45
odvojene kolovozne trake za saobraaj iz suprotnih smjerova sa po najmanje dvije saobraajne

trake i trakom za prinudno zaustavljanje vozila, bez ukrtanja sa poprenim putovima i
eljeznikim ili tramvajskim prugama u istom nivou i u iji saobraaj se moe ukljuiti, odnosno
iskljuiti samo odreenom i posebno izgraenom prikljunom javnom cestom na odgovarajuu
kolovoznu traku autoceste.
Autoceste slue povezivanju velikih gradova i znaajnih ekonomskih podruja drave ili regije;
namijenjene su uglavnom daljinskom saobraaju, te se ukljuuju u sistem evropskih autocesta.
Autoceste ispunjavaju zahtjeve koji se odnose na propisane saobraajno-tehnike elemente, ili
se izgrauju u fazama; njihov sastavni dio su posebno izgraeni prikljuci.
BC brze cesta
Brza cesta je javna cesta namjenjena za saobraaj iskljuivo motornih vozila, ima dvije fiziki
odvojene kolovozne trake za saobraaj iz suprotnih smjerova i sve raskrsnice u dva ili vie nivoa
sa poprenim cestama i drugim saobraajnicama (eljeznikim ili tramvajskim prugama) koja, po
pravilu, nema zaustavnih traka i koja je kao takva oznaena propisanim saobraajnim znakom.
Brze ceste su ceste koje svojim saobraajno-tehnikim elementima omoguavaju brzo
odvijanje daljinskog saobraaja izmeu najvanijih sredita drave, entiteta i podruja;
povezane su sa autocestama i sistemima autocesta susjednih drava; njihov sastavni
dio predstavljaju posebno izgraeni prikljuci.
MC - magistralne ceste
Magistralne ceste prvog reda namjenjene su povezivanju veih gradova i znaajnih ekonomskih
podruja drave ili entiteta; svojim saobraajno-tehnikim elementima omoguavaju brzo
odvijanje saobraaja; povezane su sa cestama iste ili vie kategorije u zemlji te sa sistemima
cesta u susjednim dravama; posebno izgraeni prikljuci, ukoliko su predvieni, ine njihov
sastavni dio.
Magistralne ceste drugog reda namijenjene su za povezivanje regionalnih sredita, kao
i za povezivanje saobraaja na ceste jednake ili vie kategorije; posebno izgraene
pristupne rampe, ukoliko su predviene, ine njihov sastavni dio.
RC - regionalne ceste
Regionalne ceste prvog reda namijenjene su za saobraajno povezivanje ekonomskih
podruja drave ili entiteta, znaajnih sredita lokalnih zajednica, kao i za saobraajno
povezivanje sa cestama iste ili vie kategorije; posebno izgraeni prikljuci, ukoliko su
predvieni, ine njihov sastavni dio.
Regionalne ceste drugog reda namijenjene su za saobraajno povezivanje sredita lokalnih
zajednica u okviru odreenog entiteta, za povezivanje turistikih (turistike ceste) i graninih
podruja znaajnih za dravu, te za povezivanje graninih prijelaza sa cestama iste ili vie
kategorije kada po propisanim kriterijima kategorizacije ne dostigne viu kategoriju.
LC - lokalne ceste
Lokalne ceste povezuju naselja u opini sa naseljima iz susjednih opina, ili povezuju vanija
naselja unutar opine, te povezuju saobraaj na druge javne ceste iste ili vie kategorije.
(JP) Javne staze su saobraajnice namijenjene za povezivanje naselja ili dijelova naselja u
okviru opine, a ne ispunjavaju propisane kriterije za lokalne ceste, ili su predviene samo za
odreenu vrstu uesnika u saobraaju (ceste i staze u stambenim zonama, seoske ceste i staze,
pjeake staze, biciklistike staze, konjske staze i slino.).
U naseljima u kojima je uveden sistem ulica saobraajnice se mogu podijeliti na podkategorije:
LG glavne gradske ceste predstavljaju nastavak cesta kroz gradove, a namijenjene su za
saobraajno povezivanje gradskih podruja i etvrti u skladu sa propisima o sigurnosti cestovnog
saobraaja. Na ovim cestama, ako to uvjeti odvijanja saobraaja dozvoljavaju, moe se
regulirati saobraajnom signalizacijom i vea brzina kretanja od opeg ogranienja brzine u
naselju;
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 30 of 45
LZ sabirne gradske ceste ili sabirne lokalne ceste predviene su za prikupljanje i povezivanje
saobraajnih tokova iz pojedinih podruja ili gradskih etvrti, kao i za povezivanje gradskih
etvrti i dijelova naselja sa cestama vie kategorije;
LK lokalne gradske ceste predstavljaju nastavak cesta vie kategorije, predviene su za pristup
zatvorenim prostornim jedinicama (stambeni blokovi ili individualni stambeni objekti,
industrijske zone, centri za kupovinu i rekreaciju itd.) u pojedinim urbanim podrujima ili
etvrtima, kao i u dijelovima naselja.
Postoje dva razloga iz kojih se vri podjela lokalnih puteva u naseljima na pod-kategorije:
-
Prvi je, dopustiti mogunost navoenja razliitih nivoa odravanja lokalnih puteva; koji bi za
viu pod-kategoriju bili vii od opteg nivoa koji je predvien za kategoriju lokalnih puteva.
Drugi razlog jeste, da na pojedinim putevima u naseljima maksimalna dozvoljena brzina moe
da iznosi do 70 km/h, ukoliko bezbjednost saobraaja i propisani saobraajno-tehniki elementi
to omoguavaju, te ukoliko je odreeno propisanim saobraajnim znakom (zamiljene su
gradske ulice sa vie odvojenih saobraajnih traka).
5.2.2 SAOBRAAJNA FUNKCIJA

Saobraajna funkcija se vri izmeu polazne take i cilja, koji odreuju pojedine urbane sredine
(dalje u tekstu: centri), koji se jedan od drugog razlikuju po sloenosti i intenzitetu saobraajnih
potreba.
Vrste saobraajnih funkcija su:
-
daljinsko povezivanje glavnih (dravnih) centara ili centara entiteta, kao i centara izvan drave,
povezivanje centara kantona i sekundarnih (optinskih) centara sa ciljem izjednaavanja
urbanih aglomeracija,
prikupljanje saobraajnih tokova sa ciljem udruenog voenja do sekundarnih (optinskih)
centara i centara entiteta, i
pristup pojedinim zatvorenim prostornim jedinicama i pojedinim lokacijama.
Pod teritorijalnom opsenou saobraajnih funkcija na tom prostoru podrazumijeva se:

-
Evropa,
Bosna i Hercegovina,
entitet (Federacija Bosne i Hercegovine, Republika Srpska),
kanton ili statistika regija,
optina ili nekoliko optina,
urbana jezgra (naselja) i
granina podruja.
Znaaj saobraajne funkcije se, kada je teritorija u pitanju, moe podijeliti na:
-
trans-teritorijalni nivo (putevi koji vode izvan teritorije), i

teritorijalni nivo (putevi vode unutar teritorije).
5.2.3 PROSTORNA FUNKCIJA
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 31 of 45
U pogledu uticaja koji put ima na svoju okolinu sasvim je razumljivo da putni pravci moraju biti
predvieni i za naseljena podruja, koja dosadanji propisi nisu poznavali.
Prostorna funkcija se definie na osnovu sljedeeg:
- lokacije u prostoru (izvan, kroz ili unutar naselja),
- gustoe zgrada u urbanom prostoru, i
- veliine, znaaja i dimenzija urbanog centra.
Prema pravilu, razlikujemo pet grupa:

A
B
C
D
E
povezujui put bez zgrada uz put, izvan naselja,

povezujui put bez zgrada uz put, unutar naselja,
povezujui put sa zgradama uz put, unutar naselja,
zbirni put sa zgradama uz put, unutar naselja,
pristupni put sa zgradama uz put, unutar naselja.
saobraajn funkcija
A
teritorialni nivo
drava
regija
optina
Povezivanje
B
BI
BI
B II
B III
B IV
BV
C II
C III
C IV
CV
skupljanje
D
pristup
E
kategorija
van naselja u naselju
AC
HC
M1
M2
R1
R2
LC
JP
U1
U1
U2
U3
U4
U5
U6
AI
AI
A II
A III
A IV
AV
A VI
D III
D IV
DV
D VI
E IV
EV
E VI
E VII
Svi putevi se nalaze unutar gore navedenih pet grupa. Za odreene puteve primjenjuju se
ogranienja za njihov prolazak kroz pojedina podruja. Razlog za to su saobraajna bezbjednost i
ekologija.
Za jasniju predstavu navodimo neke od opisa:
-
AC, HC: A I, B I prvenstvena funkcija je povezivanje na dugim relacijama, kroz naselja ne

prolaze odnosno prolaze uslovno;
M1: A II, B II, C II prvenstvena funkcija je povezivanje glavnih gradova in vanih
gospodarskih teritorija drave ili regije (entiteta), indirektno skupljaju saobraaj u regiji, kroz
naselja prolaze u obzidanom prostoru uslovno (zaobilaznice) U1;
M2: A III, B III, C III prvenstvena funkcija je povezivanje izmeu sredita regionalnog
znaenja (kantoni, upanije), indirektno skupljaju saobraaj u regiji, prolaze kroz naselja,
direktno sakupljanje saobraaja je uslovno U2;
R1: A IV, B IV, C IV, D IV prvenstvena funkcija je sakupljanje za daljinski saobraaj i
povezivanje sekundarnih centara preko granice regije, indirektno, iznimno direktno skupljanje
saobraaja u regiji, prolaze i kroz naselja, direktni pristupi do pojedinih lokacija uslovno U3;
R2: A V, B V, C V, D V, E V prvenstvena funkcija je sakupljanje saobraaja u optini te
povezivanje sekundarnih centara u regiji, prolaze kroz naselja, direktni pristupi do pojedinih
lokacija sa uvaavanjem saobraajne bezbjednosti U4;
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 32 of 45
LC A VI, D VI, E VI prvenstvena funkcija je sakupljanje saobraaja iz osnovnih urbanih

sredina te povezivanje tih, te omoguavanje direktnog pristupa do pojedinih lokacija - U5;
JP: E VII izkljuivo za pristup do pojedinih lokacija U6.
5.2.4 KRITERIJUMI ZA DEFINISANJE KATEGORIJE JAVNIH PUTEVA
5.2.4.1 Osnovni kriterijumi

Kriterijumi funkcije povezivanja i saobraajno-tehnika svojstva koja pojedinana kategorija javnih
puteva mora da ispuni, odnose se na prostor koji put povezuje, na socijalno-ekonomski i upravnoteritorijalni znaaj naselja koja put povezuje, na saobraajni znaaj puta u pogledu vrste i
strukture prometa, te na tok puta u prostoru u odnosu na naselje. Ovi kriterijumi su:
Legenda:
O
D
N
= obavezni
= dopustivi
= nedopustivi
Kriterijumi za funkcije povezivanja i saobraajni

znaaj javnih puteva
Serijski br.
kriterijuma
Kategorije javnih puteva

AC
HC
M1
M2
R1
R2
LC
JP
LG
LZ
LK
N
N
1. Prostor koji povezuje put:

- Povezivanje drave sa susjednim dravama;
1.1
- Meuregionalno povezivanje
1.2
- Povezivanje optina i unutar optina;
1.3
- Povezivanje u gradovima i naseljima.
1.4
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2. Znaaj naselja koga put povezuje

- Glavni centri u dravi i susjednim dravama (vie od
50.000 stanovnika, razvijene ekonomske i
neekonomske aktivnosti);
- Regionalna sredita u dravi i u susjednim dravama
(20.000 do 50.000 stanovnika, razvijene ekonomske i
neekonomske aktivnosti);
- Regionalna sredita u dravi (5.000 do 20.000
stanovnika, razvijene ekonomske aktivnosti);
- Lokalna sredita (manje od 5.000 stanovnika,
ekonomske aktivnosti);
- Povezivanje drugih naselja koja pripadaju razliitim
optinama kao i povezivanje naselja unutar optine;
- Povezivanje gradova i naselja.
3. Saobraajna funkcija puta:
- Daljinski povezujui put (udaljenosti preko 100 km);
- Povezujui put za udaljenosti od 50 do 100 km;
3.1
3.2
- Povezujui put za udaljenosti od 20 do 50 km;

- Povezujui put za udaljenosti manje od 20 km;
povezivanje turistikih i graninih podruja koja su
znaajna za dravu;
- Sabirni put za povezivanje saobraaja na puteve
viih kategorija;
- Povezujui i sabirni put u gradu ili naselju;
3.3
3.4
3.5
3.6
- Pristupni put u gradu ili naselju.
3.7
4. Struktura saobraaja:
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 33 of 45
Kriterijumi za funkcije povezivanja i saobraajni

znaaj javnih puteva
Serijski br.
kriterijuma

AC
HC
M1
M2
R1
R2
LC
JP
LG
LZ
LK
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
5. Tok puta u odnosu na naselja:

- Izvan naselja;
5.1
- Izvan i u naseljima;
5.2
- U naseljima.
5.3
- Procenat tranzitnog saobraaja vei od 15% i/ili

PGDP > 20.000 mv/dan;
- Procenat meuregionalnog saobraaja vei od 30%
i/ili PGDP > 10.000 mv/dan;
- Procenat meuregionalnog saobraaja vei od 15%
i/ili PGDP > 4.000 mv/dan;;
- Procenat regionalnog saobraaja vei od 50% i/ili
PGDP = 2.000 4.000 mv/dan;
- Procenat lokalnog saobraaja vei od 80%.
5.2.4.2 Dodatni kriterijumi

Dodatni kriterijumi, koji su uvedeni za odreivanje puteva najviih kategorija, odnose se na
saobraajno-tehnika i vozno-dinamina svojstva puteva, na saobraajno-bezbjednosna svojstva
puta, od kojih zavisi brzina, bezbjednost i neometano odvijanje saobraaja, te se odnose na uticaj
saobraaja na ivotnu sredinu. Navedeni dodatni kriterijumi su:
Dodatni kriterijumi za kategorizaciju javnih

puteva
Serijski br.
kriterijuma

AC
HC
M1
M2
R1
R2
LC
JP
LG
O
O
N
N
O
O
O
O
O
O
120 100
80
80
O
N
O
O
O
80
60
O
N
O
O
O
80
50
O
N
O
O
O
80
40
O
N
O
O
80
40
O
N
O
O
O
-
O
N
-
O
N
-
N
D
N
D
N
D
D
D
N
D
D
D
D
D
80
70
60
80
50
60
70
50
50
70
50
40
70
60
50
50
50
40
50
50
40
1. Saobraajno-tehnika i vozno-dinamina
svojstva puta:
Tok saobraaja:
- u dva smjera;
- u jednom smjeru.
Poveano saobraajno optereenje (AADT)*
Povean procenat kamiona*
Krae vrijeme putovanja (kanjenja)*
Najvia doputena brzina izvan naselja (km/h)
Najnia doputena brzina izvan naselja (km/h)
Ogranienja brzine ispod najnie dozvoljene
vrijednosti:
- trajna;
- privremena.
Brzina putovanja (km/h):
- normalna;
- u naselju;
- u oteanim uslovima.
Komunalna infrastruktura:
- ispod kolovoza;
- uz kolovoz, zemaljska
- uz kolovoz, vazduna
Optimalna upotreba puteva od strane uesnika u
putnom saobraaju:
- put rezervisan za promet motornih vozila;
P.ref.: RS-FB&H/3CS
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9
1.10
1.11
1.12
N
D
N
D
130 100
70
80
80
1.13
1.14
1.15
N
N
N
N
N
N
N
D
N
N
D
N
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
1.16
Page 34 of 45

puteva
- put namijenjen svim uesnicima u saobraaju;
- put namijenjen samo za odreene vrste
saobraaja;
Ogranienja upotrebe puta u pogledu njegove
namjene:
- stalna;
- privremena.
Obezbjeenje prohodnosti puta prednost u
redoslijedu za redovno odravanje:
- prvi prioritet;
- drugi prioritet;
- trei prioritet;
- etvrti prioritet.
Serijski br.
kriterijuma

AC
HC
M1
M2
R1
R2
LC
JP
LG
1.17
1.18
1.19
1.20
N
D
N
D
N
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
1.21
1.22
1.23
1.24
O
N
N
N
O
N
N
N
O
N
N
N
D
O
N
N
D
O
N
N
N
D
O
N
O
N
N
N
N
D
O
N
N
D
O
N
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
O
N
N
O
N
N
O
N
N
O
N
N
D
O
N
O
D
N
D
O
N
D
O
N
D
O
N
D
O
N
D
O
D
D
O
N
D
O
D
D
O
N
D
D
O
D
D
O
D
D
O
D
D
O
2.8
2.9
2.10
N
N
O
N
N
O
N
O
D
D
O
D
D
O
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
2.11
2.12
2.13
N
N
N
N
N
N
N
N
N
D
N
N
D
D
N
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
2.14
2.15
N
O
N
O
N
O
O
D
O
D
O
D
O
D
O
D
O
D
2.16
2.17
N
O
N
O
D
O
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
2.18
2.19
O
N
O
N
O
N
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
2. Saobraajno-bezbjednosna svojstva puta:

Fiziki odvojene trake:
Vrste i oprema za raskrsnice:
- raskrsnice na vie nivoa;
- kanalisana raskrsnica;
- nekanalisana raskrsnica.
- posebna oprema;
- normalna oprema;
- minimalna oprema.
Povezivanje prikljunih puteva:
- direktno;
- na regulisanim raskrsnicama;
- u vie nivoa.
Gustina prikljunih taaka izvan naselja:
- do najvie 1 prikljuna taka na svakih 400 m;
- do najvie 4 prikljune take na svakih 400 m
- vie od 4 prikljune take na svakih 400 m.
Raskrsnice sa eljeznicom:
- u nivou;
- u vie nivoa
Prinudno zaustavljanje:
- na kolovozu;
- izvan kolovoza.
Parkiranje:
- na parkingu;
- u traci za parkiranje.
* Ovi kriterijumi se provjeravaju na osnovu rezultata brojanja saobraaja i prosjenog vremena putovanja za razliite vrste vozila
5.2.4.3 Kriterijumi ogranienja u prostoru, koja se odnose na ivotnu sredinu

Uticaji putnog saobraaja na okolinu utvruju se na osnovu studije, koja se zasniva na izvjetaju o
uticaju na ivotnu sredinu, a u skladu sa Zakonom o zatiti ivotne sredine. Navedena studija se
bavi razlikama izmeu postojeih uticaja i uticaja koji e vjerovatno nastati kao posljedica
prekategoizacije svake od razmatranih varijanti javnog puta.
Prilikom kategorizacije puta u viu kategoriju, prednost ima onaj put koji e do najvie mogue
mjere poboljati uslove ivotne sredine i/ili prouzrokovati najmanji dodatni negativni uticaj na
ivotnu sredinu. Na osnovu pregleda komponenti ivotne sredine, studija treba da se bavi onim
uticajima koji imaju razliite vrijednosti u pogledu razmatranih varijanti.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 35 of 45
Serijski br.
kriterijuma

puteva

AC
HC
M1
M2
R1
R2
LC
JP
LG
3. Komponente ivotne sredine:

a) prirodno definisana ivotna sredina:
- tlo;
- vode;
- vazduh;
- ivi svijet.
b) socijalno definisana ivotna sredina:
- potencijali prostora za upotrebu;
- kulturoloki kvaliteti prostora;
- stambeni kvaliteti prostora;
- ureenje prostora.
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
Ekoloke karakteristike, koje je potrebno uvaavati odnosno provjeravati, su sledee:
AC,HC
M1
M2
R1
R2
LC
Ekoloka osjetljivost
- visoka
- srednja
- niska
Ogranienja saobraaja:
- kamioni
- tranzitni
Zatitne mjere
- nepotrebne
- potrebne
- nune
Ogranienja brzine
- trajna
- v posebnim sluajevima
5.2.4.4 Kriterijum dozvoljene uporednosti puteva

U pogledu dosad navedenih kriterijuma moe se desiti, da se u odreenom smjeru proteu dva
praktino paralelna puta. Ovo se naroito odnosi na dravne puteve (nova daljinska povezivanja
koja se proteu paralelno sa starim putem). Potrebno je izvriti sljedeu provjeru alternativnih
povezivanja:
Obilazni faktor
1,00 - 1,25
1,25 - 1,50
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Procjena upotrebljivosti obilaznog smjera

pogodno
upotrebljivo
Page 36 of 45
1,50 - 1,75
> 1,75
manje pogodno
nepogodno
Da bi se sprijeili kapaciteti udvostruavanja, potrebno je definisati sljedee kriterijume dozvoljene

paralelnosti puteva:
-
po zavretku izgradnje auto-puta ili brzog puta, kategorija postojeeg glavnog puta ili dionica
navedenog puta, koji se protee paralelno sa novoizgraenim daljinskim putem, te koji
povezuje najmanje dva sredita od kantonalnog znaaja, mijenja se u kategoriju regionalnog
puta kako bi se obezbijedilo neprekidno paralelno povezivanje ove kategorije;
po zavretku izgradnje dravnog puta, tj. zaobilaznice naselja, njegova do tada postojea
dionica koja prolazi kroz navedeno naselje dobija kategoriju optinskog puta.
5.2.4.5 Kriterijum zgusnutosti javnih puteva

Mrea javnih puteva je sastavljena iz mrea pojedinih kategorija puteva, koje, u naelu, u
odreenom prostoru imaju iste funkcije povezivanja i saobraajno-tehnika svojstva. Gustoa
navedenih mrea je obrnuto proporcionalna kategoriji puta i poveava se proporcionalno
smanjenju kategorije puta, od mree auto-puteva, kao najvie mogue kategorije javnih puteva,
do najnie kategorije. Dodatni kriterijumi su predvieni za utvrivanje mrea puteva na osnovu
kategorija javnih puteva i pod-kategorija lokalnih puteva. To bi, u sluajevima da je kategorizacija
javnih puteva izvrena na osnovu kriterijuma ocjenjivanja samo funkcije povezivanja, dovelo do
udvostruavanja kapaciteta putne mree iste kategorije:
Tabela: Kreiterijum zgusnutosti puta (gustoa mree) u mrei (tj. koliki prostor opsluuje
pojedina vrsta puta) i preporuen postotak puteva u jednoj kategoriji
kategorija
puteva
AC in HC
M1
M2
R1
R2
LC
JP
Gravitaciiono
podruje (km)
30
26
25
8
4
1
0,5
preporuen udio (%) km

puteva u svakoj kategoriji
5 10
5 10
5 10
15 25
15 25
30 50
60 80
Sljedei prijedlog vanijih osnovnih koridora puteva u Bosni i Hercegovini preuzet je iz studije The
Study on the Transport Master Plan in BiH (by Japan International Cooperation Agency JICA,
mart 2001) . Smatramo da ovaj prijedlog predstavlja odgovarajuu osnovu za pripremu nove
kategorizacije:
Primarni I. meunarodni
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Federacija BiH
(km)
Republika Srpska
(km)
Brko (km)
Ukupno (km)
526
469
995
Page 37 of 45
II.
981
943
29
1953
III.
517
578
1095
2024
1990
29
4043
Ukupno
6 PRIMJENA KRITERIJUMA PRI KATEGORIZACIJI JAVNIH PUTEVA

6.1
OSNOVNI PRINCIPI KATEGORIZACIJE
Kriterijumi za kategoriju javnog puta jesu brojano i/ili opisno definirane funkcije povezivanja i
saobraajo-tehnike osobine, karakteristine za pojedinu kategoriju javnih puteva.
U sklopu odreene putne mree, koja je sastavljena iz javnih puteva, koji se kreu od najnie do
najvie kategorije, odreeni javni put koji pripada odreenoj kategoriji ne smije biti
povezan na put nie kategorije, ve samo na put iste ili vie kategorije.
Mora se vriti kategorizaciju samo izgraene putne mree i nikako se ne sme preuzeti
automatski iz planskih dokumenata predvienu kategorizaciju, bez obzira da li izgradnju treba vriti
u fazama ili etapama.
Znai kao primjer: ako se neka dionica, inae u planskim dokumentima predviena kao autoput,
izgradi sa nivojskim raskrima, ta se ne moe kategorizirati kao autoput.
6.2 PRIMJENA KRITERIJUMA
6.2.1
Primjena osnovnog kriterijuma
Kategorizaciju javnog puta treba izvriti na sljedei nain:
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 38 of 45
prvo je potrebno utvrditi koje su, u odnosu na propisane kriterijume, osnovne karakteristike
povezivanja u odreenom prostoru (oznaene su sa O u tabelarnom prikazu kriterijuma).
zatim se vri provjera po preostalim kriterijumima, kako bi se utvrdilo da li predmetni put
posjeduje zahtjevane karakteristike, koje se smatraju dopustivim (oznaene su sa D u
tabelarnom prikazu kriterijuma).
Ukoliko javni put ispunjava najmanje tri propisana osnovna kriterijuma i maksimalno dva
doputena kriterijuma ili svojstva, moe biti kategorisan u provjerenu kategoriju.
Nasuprot navedeno, ukoliko javni put za provjeravanu kategoriju posjeduje karakteristike koje su
oznaene kao nedopustive (oznaene su sa N u tabelarnom prikazu kriterijuma), provjera njegove
kategorizacije se nastavlja na niem stepenu kategorija javnih puteva.
Bez obzira na gore navedeni pasus, javni put koji ispunjava maksimalno jedan od pet obaveznih
kategorija, te ima funkciju ili karakteristike koje su oznaene kao nedopustive (oznaka N) za
odreenu kategoriju javnih puteva, moe biti kategorisan u viu kategoriju ukoliko ispunjava sve
ostale kriterijume. Meutim, ovo se primjenjuje u izuzetnim sluajevima, kada se
navedenom kategorizacijom zaokruuje mrea puteva iste kategorije i njeno povezivanje
na mreu puteva vie kategorije.
Upravlja puteva u tom primeru, mora planirati sanaciju stanja u srednjoronom planu.
6.2.2
Primjena dodatnog kriterijuma
Ukoliko postoji dva ili vie puteva, koji bi mogli biti kategorisani u istu kategoriju javnih puteva ili
pod-kategoriju lokalnih puteva, a koji u prostoru imaju istu funkciju povezivanja, tada se, prilikom
kategorizacije takvih puteva primjenjuju dodatni kriterijumi za utvrivanje povezanosti puta najvie
kategorije.
U dodatne kriterijume spadaju saobraajno-tehnika i vozno-dinamika svojstva javnih puteva,
saobraajno-bezbjednosna svojstva javnih puteva kao i uticaj putnog saobraaja na okolinu du
javnog puta. Ovi kriterijumi se definiu opisno ili brojanim vrijednostima.
Postupak procjene kategorije javnog puta prema dodatnim kriterijumima je pojednostavljen, tako
da prema njemu svi osnovni kriterijumi imaju jednak znaaj.
Razlog takvog rjeenja je to, to jo ne postoje raspoloiva struna rjeenja, na osnovu kojih bi se
za pojedine kriterijume mogao odrediti znaaj za ili uticaj na neometano i bezbjedno odvijanje
saobraaja, prihvatljivo za okolinu.
Meu javnim putevima iz prethodnog pasusa, u naviu kategoriju se moe razvrstati put koji
ispunjava najvie kriterijuma za brzo, bezbjedno i neometano odvijanje saobraaja, kao i za zatitu
okoline kroz koju put prolazi, odreenih po dodatnim kriterijumima.
U pogledu zatite ivotne sredine, najvia kategorija se ne moe dodijeliti prema kriterijumima
utvrenom najpogodnijem povezujuem putu, ve drugom (po pravilu sljedeem) od uporeivanih
povezujuih puteva. Drugim rjeima, takvim rjeenjem je mogue, ukoliko je opravdano, uveati
interes zatite ivotne sredine od uticaja putnog saobraaja.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 39 of 45
6.2.3
Primjena kriterijuma za utvrivanje razlika izmeu lokalnih puteva i javnih staza
Kriterijumi koje javni put mora da ispunjava da bi bio kategorisan u lokalni put su sljedei:
-
sabirna saobraajna funkcija puta: udruivanje saobraaja sa javnih staza sa ciljem njegovog
povezivanja i neprekidnog odvijanja na putevima iste ili vie kategorije;
irina kolovoza i trase puta: najmanje jedna saobraajna traka koja se sastoji od serije
proirenja za zaobilaenje vozila, koja moraju biti izgraena u zavisnosti od pregledne
razdaljine, premda razmak izmeu njih ne bi trebalo da prelazi 500 m; irina jednosmjernog
kolovoza treba da iznosi najmanje 3.00 m; na rubu kolovoza potrebno je predvidjeti bankinu
irine 0.50 m ili trotoar, stoga ukupna irina kolovoza treba da iznosi 4.00 m ili vie;
stabilizacija kolovoza: makadamska ili bolja, stabilizacija se vri kako bi kolovoz mogao da izdri
osno optereenje vozila od najmanje 6 tona.
Javni putevi, koji nisu u skladu sa kriterijumom za kategorizaciju u lokalne puteve treba da budu
kategorisani kao javne staze.
Iznimna kategorizacija lokalnih puteva:
Bez obzira na odredbe navedenog kriterijuma, javni put moe biti kategorisan kao lokalni put ili
pod-kategorija lokalnog puta, koji je namjenjen za pristup eljeznikoj ili autobuskoj stanici,
aerodromu, luci, iarama i podrujima znaajnim za razvoj turizma u optini.
6.2.4
NESKLADNOSTI NA GRANICAMA
Na granicama, tako dravnim, entitetskim ili optinskim, moe iznimno doi do primjera,
kako se kategorije puteva, koje dolaze na granicu, ne podudaraju. To je iznimno mogue u
primjerima, ako je u koridoru avtoputa/brzeg puta na dravnoj granici mogue, da imamo
sluaj neizgraenosti mree i da onda put dalje ide kao M1; u tom sluaju mora biti obaveza u
prostornom planu i planu izgradnje da e izgradnja avtoputa/brzeg puta slediti.
Magistralni putevi moraju ii kontinuirano preko razliitih granica, osobito je to obavezno
preko meunarodnih graninih prelaza. Osobito regionalni putevi I. reda moraju ii
kontinuirano preko razliitih granica, tako granica entiteta kao drave. Za puteve niih
kategorija vai, da moraju u istoj kategoriji ii preko optinskih i entiteskih granica, a ne nuno i
preko dravnih granica; u primjeru, da se itav put zakljui na
granici optine ili entiteta odnosno unutar istih, kategorija puta nije mjerodavna.
6.2.5 CILJEVI PRIMJENE KRITERIJUMA

Na osnovu razmatranja i primjene kriterijuma postiu se sljedei ciljevi:
-
Jedinstven izgled puteva i jedinstven nivo usluga za korisnike puta;

Jedinstveno upravljanje i planiranje puteva u Bosni i Hercegovini;
Jasno definisani zahtjevi kod urbanistikog planiranja;
Racionalni zahvati na putevima;
Pojednostavljen nadzor nad redovnim odravanjem puteva;
Ispravno definisani uslovi za izdavanje dozvola za vrenje zahvata u zatienom pojasu puta;
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 40 of 45
Ostali ciljevi koji ne mogu biti postignuti bez takvih definicija.
6.2.6
PRIMJER OBRAZACA ZA USTANOVLJAVANJE ISPUNJAVANJA KRITERIJA ZA

KATEGORIZACIJU
(vidi sljedeu stranicu)
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 41 of 45
7 ZAKLJUAK
7.1
POTREBNE PRAVNE OSNOVE ZA PROVEDBU KATEGORIZACIJE
Za kategorizaciju javnih puteva na osnovu predloenog kriterijuma, potrebno je sljedee:

U Zakonu o javnim putevima potrebno je izmijeniti podjelu na pojedinane kategorije puta;
U Zakonu o javnim putevima potrebno je predvidjeti lan, na osnovu kojeg bi na snagu
stupili potrebni propisi, kao to su:
o Uredba o kriterijumu za kategorizaciju javnih puteva;
o Uredba o kategorizaciji dravnih puteva;
o Pravilnik o nainu oznaavanja javnih puteva i evidenciji javnih puteva i objekata na
njima;
U Zakonu o javnim putevima potrebno je navesti odredbe koje se odnose na obaveznost
kategorizacije optinskih puteva;
U Zakonu o bezbjednosti u putnom saobraaju potrebno je uskladiti definicije i pojmove sa
gore navedenim izmjenama Zakona o javnim putevima;
U dravnim i optinskim prostornim planovima potrebno je predvidjeti razvojni koncept
navedenih podruja, koji utie na osnove primjene kriterijuma za kategorizaciju.
7.2
POSTUPAK KATEGORIZACIJE
Na osnovu kriterijuma kategorizacija se vri od vrha ka dnu: prvo se na osnovu prijedloga

Direkcije za puteve odreuju dravni putevi i njihove kategorije. Navedeni prijedlog mora biti
odobren od strane Vlade, te mora biti u skladu sa Zakonom o javnim putevima.
Nakon kategorizacije dravnih puteva slijedi kategorizacija optinskih puteva. Za kategorizaciju
optinskih puteva prvenstveno je potrebno ispuniti sljedee uslove: izdate moraju biti dvije uredbe
o kriterijumima za kategorizaciju javnih puteva, dok za kategorizaciju dravnih puteva navedena
uredba mora biti izdata od strane Vlade (parlamenta?); pored navedenog, na snagu mora stupiti
pravilnik o nainu oznaavanja javnih puteva i voenja evidencije o javnim putevima i objektima
na njima. Pravilnik predstavlja uslov koji mora biti ispunjen u postupku kategorizacije javnih
puteva, s obzirom da je to utvreno oznaavanjem javnih puteva.
Sva tri dokumenta, koja su naznaena u prethodnom pasusu su tematski meusobno povezana i
treba da budu usklaena; isto mora biti usklaena kategorizacija javnih puteva i na dravnom kao i
na optinskom nivou. Stoga, prikladno je da se u sklopu Zakona o javnim putevima utvrdi
jedinstven rok za izdavanje odgovarajuih propisa.
Prijedloge kategorizacije optinskih puteva treba prethodno da pregleda Direkcija za puteve, te da
na struan nain utvrdi da li je navedeni kriterijum za kategorizaciju optinskih puteva u potpunosti
uzet u obzir, te da li su putevi oznaeni na ispravan nain.
Postoji nekoliko razloga za predlaganje navedenog postupka:
obezbjeenje usklaene kategorizacije cjelokupne mree javnih puteva,
nadzor nad oznaavanjem pojedinih javnih puteva; Direkcija za puteve je ovlatena za
izdavanje i upravljanje jedinstvenim registarskim kljuem, i
obaveze drave u vezi sa obezbjeenjem fondova za optine, u skladu sa zakonodavstvom o
finansiranju optina; iz ovog razloga potreban je nadzor nad ispravnou kategorizacije
optinskih puteva, koji treba da se vri u skladu sa jedinstvenim kriterijumom koji je naveden u
datoj uredbi.
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 42 of 45
Priloga: oblika obrazca za ugotavljanje izpolnjevanja meril za kategorizacijo
P.ref.: RS-FB&H/3CS
Page 43 of 45
tev. zaetek
ceste
na
konec
potek ceste
na
dolina
v km
AVTOCESTE:
Povezovalne funkcije in prometni pomen

krit 1.1 1.2 1.3 1.4 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
AC
A1
entilj - Pesnica -[Maribor(Tezno)] - Slivnica -Celje - Arja vas Vransko - Loica [ - Ljubljana (Zadobrova)] - Malence - Kozarje meja A Radrto - Divaa - Kozina [- Dekani] - kriie Dekani - Koper
A2
Predor Karavanke - Vrba-[Lesce - rnivec-Podtabor] -Kranj Z Ljubljana [entvid-Koseze]-po cesti A1- Malence - Vinja gora meja A [Novo mesto-Obreje]
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
5.1
5.2
5.3
11
168.989
meja RH
67.114
meja I
13.430
A3
A1
Divaa (Gabrk)-Seana V- Fernetii
A4
A1
[Fram - Hajdina - Grukovje]
meja RH
A5
A1
[Pesnica - Lendava - meja H]
meja H
Prometno-tehnine in vozno-dinamine lastnosti

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 1.23 1.24
O
A1
A2
O 130 80
130
80
11
168.989
meja RH
67.114
meja I
13.430
A3
A1
A4
A1
meja RH
A5
A1
meja H
Prometno-varnostne lastnosti
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19
O
A1
A2
11
168.989
meja RH
67.114
meja I
13.430
A3
A1
A4
A1
meja RH
A5
A1
meja H
P.ref.: RS-FB&3CS
Page 44 of 45
TESTNI POKUAJ KATEGORIZACIJE PUTEVA DO

NIVOJA R1 PO OBAVEZNIM KRITERIUMIMA IZ
ELABORATA
PRILOG I
P.ref.: RS-FB&3CS
Page 45 of 45

Kriterijumi Za Kategorizaciju Javnih Puteva

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Kriterijumi Za Kategorizaciju Javnih Puteva

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

DIREKCIJA CESTA

RS-FBiH/3CS - TEHNIKA SARADNJA U UPOTPUNJAVANJU I IZRADI TEHNIKIH SPECIFIKACIJA ZA PUTEVE

Sarajevo /Banja Luka 2005

Tehnika saradnja u upotpunjavanju i izradi tehnikih specifikacija za puteve