FINANSIJSKI RIZIK

Predmet: Finansijski menadment

Profesor: Dr. Sci. Sead Muinbegovi

Fakultet za menadment i poslovnu

Sadraj predavanja:

Pojam i osnovne karakteristike rizika

Sistemski i nesistemski rizik

Izvori rizika:

Direktni izvori rizika

Indirektni izvori rizika
Stavovi prema riziku

Rizik i prinos

Oekivani prinos
Standardna devijacija i varijansa
Koeficijent varijacije
Normalna distribucija frekvencija i standardna
devijacija
Pitanja

Pojam i osnovne
karakteristike rizika
Rizik neizvjesnost ishoda posmatranog
dogaaja, pojave, procesa ili projekta
Ako nema neizvjesnosti, nema rizika
Ako ishod dogaaja, pojave, procesa ili
projekta moe imati oprean (pozitivan ili
negativan) rezultat tretira se kao rizian
Rizino: investiranje u dionice

Nije rizino: investiranje novca u

oroeni
depozit

Pojam i osnovne
karakteristike rizika
Rizik odstupanje stvarnih od oekivanih
efekata poslovanja odnosno investiranja
Oprenost mogueg ishoda dogaaja
(rizik) pretpostavlja vjerovatnou
Ako se vjerovatnoa ishoda dogaaja
moe izjednaiti sa 0 ili 1 aktivnost nije
rizina
Rizik se nikada ne moe potpuno
eliminisati

Sistemski i nesistemski rizik

Sistemski rizik globalni rizik okruenja
u kome se odvija dogaaj, pojava, proces
ili projekat iji je ishod rizian
Npr. finansijska kriza - obima finansijskih
transakcija - pad vrijednosti roba i VP
Sudjeluje sa 25 40% u ukupnom riziku
Ne moe se smanjiti mjerama
diverzifikacije
Podrazumijeva premiju na rizik koju
investitori mogu oekivati

Sistemski i nesistemski rizik

Nesistemski rizik
Sistemski rizik

Struktura investicije

Grafik 1: Sistemska i nesistemska komponenta

rizika

Sistemski i nesistemski rizik

Diverzificiranje investicije
Diverzificiranje
Period
20 x 2

Investici
ja

VP1

Prinosi portfolija
dva VP
VP2

VP3

Ix
VP1

Ix
VP2

Ix
VP3

500 KM 350 KM 300 KM 150 KM

Januar

20

15

12

12

35

32

32

Februar

18

17

15

15

35

33

33

Mart

15

12

18

34

27

33

April

12

22

11

24

34

23

36

Maj

26

14

27

35

23

36

Juni

13

21

17

20

34

30

33

Korelacija I x
VP1
Korelacija I x
VP2

0,9910
8

Tabela 1:

0,1206
5
Diverzificiranje

investicije

 Optimalna opcija izbjegavanja rizika je putem

diverzifikacije vrijednosnim papirom 1
(koeficijent korelacije - 0,99108)
Najnepovoljnija opcija je diverzifikacija
vrijednosnim papirom 2 (koeficijent
0,12065)

Diverzificiranje investicije

Grafik 2: Prinosi moguih portfolija diverzificiranjem

poetne investicije

Izvori rizika
Rizik mogunost/vjerovatnoa
odstupanja stvarnog od oekivanog
rezultata poslovanja ili investiranja
Dva izvora rizika:
1. Direktni izvori rizika i
2. Indirektni izvori rizika.

Direktni izvori rizika

Osnovna karakteristika univerzalnost i neovisnost od

bilo kojeg trinog uesnika posebno

Tri reprezentante trinih kretanja iz kojih proizilazi rizik:

a. Trine cijene mogui gubici koji mogu nastati na
osnovu nepovoljnog kretanja trine vrijednosti
finansijskog trita

Direktni rizik (mogunost gubitka usljed nepovoljnog

kretanja imovine referentne za znaajan broj drugih oblika
imovine);
Rizik fluktuacije cijena (mogunost gubitka usljed
nepovoljnih trendova u fluktuiranju cijena);
Rizik krivulje prinosa po terminiranim transakcijama
(eventualna nepovoljna promjena krivulje prinosa referentne
imovine u odnosu na prethodno utvrenu);
Rizik protoka vremena (mogunost gubitka zbog protoka
vremena).

Direktni izvori rizika

b. Devizni kursevi berzanska trgovina se
najee obavlja koritenjem USD valute,
te rast ove valute moe uticati na rast
cijena roba koje se planiraju nabaviti;
c. Kamatne stope kretanje kamatne
stope ima veliki uticaj na veinu
ekonomskih tokova, a izvan kontrole je
investitora.

Indirektni izvori rizika

Izvori rizika koji su u direktnoj relaciji sa

tretmanom rizika od strane svakog
investitora ili poslovnog izvora pojedinano

Najvaniji indirektni izvori rizika su:

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Kreditni rizik,
Poslovni rizik,
Rizik likvidnosti,
Pravni rizik,
Rizik modeliranja rizika i
Rizik procesa i sl.

1. Kreditni rizik

Rizik gubitka koji nastaje zbog nemogunosti ili

nepostojanja volje druge strane da izmiri svoje finansijske
obaveze
Osnovni oblici kreditnog rizika su:
a. Direktni rizik neizvjesnost naplate finansijskog
potraivanja (kredit, VP, potraivanje od kupca) i
gubitaka koji iz toga mogu nastati;
b. Trgovinski rizik postoji kod bilateralnih obaveza
zasnovanih na izvedenicama ili ugovorima o prodaji i
otkupu VP;
c. Uslovni nepredvidivi rizik izbjegavanje ili
prolongiranje obaveza plaanja za moguu, jo uvijek
nerealizovanu kreditnu transakciju (revolving);
d. Korelacijski rizik istovremeno raste izloenost riziku
druge strane, a opada njenja likvidnost;
e. Rizik zakljuenja transakcije preko noi rizik
gubitka usljed uplate novca za nabavku npr. odreenog
iznosa deviza prije prijema ekvivalentne vrijednosti.

2. Poslovni rizik

Neizvjesnost realizacije poslovnih ciljeva

strukturiranih u poslovnom planu

Tri najvanije komponente ovog rizika:

a. Rizik generiranja oekivanih prihoda
na tranju za proizvodima/uslugama
moe uticati: pojava supstituta, pojava
konkurenata, fluktuacija cijena i dr;
b. Rizik cijena poslovnih inputa
proizilazi iz fluktuacije trinih cijena
inputa (sirovina, energija, radne snage);
c. Rizik operativnog leverida omjer
fiksnih i varijabilnih trokova (ako su fiksni
trokovi vei i rizik je vei).

Rizik likvidnosti, pravni i

procesni rizik
3. Rizik likvidnosti rizik gubitka koji moe
nastati zbog problema u realizaciji planiranih
novanih tokova;
4. Pravni rizik propusti u mehanizmima pravne
zatite finansijskih transakcija (konfirmacije,
kolaterali, garancije i dr.);
5. Rizik modela gubitak koji moe nastati zbog
koritenja neadekvatnog modela i analitikih
pomagala za vrednovanje finansijskih ugovora;
6. Procesni rizik moguu gubitak usljed greaka
u internim procedurama i kontrolnim procesima,
nedostatne primjene modernih softverskih
pomagala i organizaciono upravljakih slabosti.

Stavovi prema riziku

Koji bi iznos zadovoljio investitora da odustane od

investiranja u rizine projekte (vrijednosne papire)?
Prinos
(x)

Mogunosti
(fi)

Distr.
Vjerovatnoe
p (xi)

Oekivani
prinos E
(xi)

Fi*xi

Fi*xi2

0,5

1.000

0,5

500

1.000

1.000.000

Ukupno

500

1.000

1.000.000

Tabela 2: Distribucija vjerovatnoe oekivanih

Racionalan investitor bi prinosa
odustao od preuzimanja rizika u
zamjenu za isnos ispod 500 KM (oekivane vrijednosti)

Ekvivalent sigurnosti - iznos novca koji bi investitor

uzeo nasigurno
- prinos bez rizika ili nerizini prinos

Stavovi prema riziku

Ekvivalent sigurnosti odreuje stav prema

riziku investitora:

Ukoliko je ekvivalent sigurnosti manji od

oekivanog prinosa ( 500 KM), investitor
izraava nesklonost prema riziku;
Ukoliko je ekvivalent sigurnosti jednak
oekivanom prinosu (500 KM), investitor
izraava indiferentnost prema riziku;
Ukoliko je ekvivalent sigurnosti vei od
oekivanog prinosa ( 500 KM), investitor
izraava sklonost prema riziku.

Premija na rizik

Veina investitora je nesklona prema riziku

Preuzimanje rizika podrazumijeva premiju na

rizik
PREMIJA NA RIZIK =
RAZLIKA IZMEU PROSJENE MOGUNOSTI
ZARADE (OEKIVANOG PRINOSA) I
EKVIVALENT SIGURNOSTI (NERIZINOG
PRINOSA)

Ukoliko je nerizina zarada 200 KM, oekivana

zarada 500 KM, premija za preuzimanje rizika:
500 200 = 300 KM

Rizik i prinos

Prinos (povrat) od investicije se sastoji od dvije

komponente:

Efekte koji proizilaze iz posjedovanja

investicije (stan, preduzee, dionica i sl.)
Razlike izmeu kupovine i prodajne cijene
investicije.
Stopa prinosa na dionice:

Rizik i prinos

Prinos od investicije:
Dionice prihodi od dividende
Investiranje u nekretnine neto prihodi od
zakupnine
Kvantifikacija rizika strukturiranje skale moguih
ishoda rizine investicije te utvrivanje vjerovatnoe
svakog pojedinanog ishoda
Skalu moguih ishoda i vjerovatnou njihovog
deavanja mogue je ustanoviti na osnovu:

Historijskih kretanja prinosa predmetne investicije;

Relevantnih transakcija koje se trenutno odvijaju i
Terminskih transakcija koje se zakljuuju s ciljem
reduciranja rizika u strukturiranju buduih prinosa
slinih investicija.

Oekivani prinos

Oekivani prinos ponderisana aritmetika

sredina svih moguih ishoda rizine investicije i
njima pripisane vjerovatnoe deavanja:

Mogue ishode rizine investicije moe se

predstaviti pripisivanjem vjerovatnoe svakom
pojedinanom ishodu:

Primjer rasporeda prinosa po

vjerovatnoama i oekivanog
prinosa
Scenario i
Vjerovatno
Prinos
Pi*Ri
a Pi

Ri

Najgori
scenario

10%

-120

Blagi pad

25%

-40

-10

Nepromijenjen
o

40%

Blagi porast

20%

50

10

moguih 160
scenarija
NajboljiTabela 3: Raspored5%
oekivanih prinosa
scenario

-12

Moe se oitati negativni

oekivani
prinos na -4
Oekivani
prinos
investiciju (4,00), iroka lepeza moguih scenarija

Postoji potreba razmatranja irine disperzije moguih

rezultata, kao odstupanja od oekivanog prinosa

Standardna devijacija

Mjera varijabiliteta

to je varijabilitet rizine investicije vei, pri

oekivanoj vrijednosti, rizik je vei
to je nivo rizika kojem je izloen odreen
poslovni dogaaj vei, oekivana vrijednost
prinosa na preuzeti rizik je vea

Standardna devijacija prosjeno odstupanje

svih moguih ishoda od oekivane vrijednosti

Varijansa

Mjera varijabiliteta

Varijansa - kvadratno odstupanje moguih ishoda

rizinog dogaaja od njegove oekivane vrijednosti

Scenario i
Najgori
scenario
Blagi pad
Nepromijenjen
o
Blagi porast
Najbolji
scenario

Pi*Ri
-12

(Pi*Ri)2
144

-10

100

10

100

64

Tabela 4: Mogua odstupanja od srednje

408vrijednosti

Koeficijent varijacije
Koeficijent varijacije - relativan znaaj
standardne devijacije:

to je koeficijent varijacije vei, uz isti

oekivani prinos, rizik je vei

Uz uslov da je ista standardna devijacija,
riziniji je dogaaj koji ima manju
oekivanu vrijednost

Koeficijent varijacije
Pozicija

VP 1

VP 2

VP 3

VP 4

Oekivani prinos R

15%

13%

4%

7,25%

Standardna devij. kao

mjera relativnog rizika
Koef. varijacije kao mjera
apsolutnog rizika V

12%

9%

2,75%

4,35%

0,80

0,69

0,69

0,60

Rangiranje po relativnom
riziku

Rangiranje po apsolutnom
3
2
2
1
Tabela 5: Odnos koef. varijacije, oekivanog prihoda i
riziku

odnosnog rizika

Prilikom odabira investicije CILJ je da uz zadani

oekivani prinos, pronaemo investiciju ije prosjeno
odstupanje od te vrijednosti je najmanje, ili, uz zadatu
toleranciju varijabiliteta, cilj je pronai investiciju sa
max oekivanim prinosom

Normalna distribucija frekvencija i

standardna devijacija
Svi ekonomski procesi kod kojih se realni
ishodi mogu strukturirati tako da ih je:
do 68% unutar granica jedne
standardne devijacije,
95% vrijednosti unutar granica jedne
standardne devijacije,
Praktino sve vrijednosti u granicama
tri standardne devijacije,
mogu se aproksimirati normalnim
rasporedom.

Normalna distribucija frekvencija i

standardna devijacija
Obrazac za standardizirani Z
raspored:

Osnovna karakteristika
standardiziranog rasporeda jeste da
mu je oekivana vrijednost 0, a
standardna devijacija 1.

Primjer:
Distribucija vjerovatnoe potencijalnih prinosa sa
pripadajuom oekivanom vrijednou,
standardnom devijacijom i koeficijentom
varijabilnosti, ukoliko se upustimo u investiciju A.

Primjer funkcija NORMDIST:

Da li e investicija imati prinos 0 funkcija
NORMDIST u Excelu:
NORMDIST(x;oekivani prinos;standardna
devijacija;logika funkcija)

=
Postoji 23% vjerovatnoe da
e investicija zavriti s
negativnim prinosom.

Hvala na panji!
Pitanja