Вы находитесь на странице: 1из 223

La s t c n ic a s

DEL OBSERVADOR
. L A E VL O L

RR

Ad 4e:it ,

Jonathan Crary es catedrtico Meyer Schapiro


de Teora y Arte Moderno en la Universidad
de Colum bia de N ueva York. Sus textos han
aparecido con frecuencia en publicaciones
como O ctober, Artorum, Grey R oom, Art n
America, Artorum, Assemblage, Film Comment, Grey Room y Domus. Asimismo es el
autor de numerosos ensayos crticos en ca
tlogos de arte. A finales de los ochenta, fue
uno de los fundadores de la editorial Zone,
en la que public, junto a Sanord Kwinter,
Incorporations (1992) una antologa esencial
sobre el problema del cuerpo frente a la tec
nologa. El presente volumen - L as tcnicas
del observa dor- el ms importante estudio
hasta el momento sobre los orgenes de la
cultura visual contempornea, consolid a
Crary como una de las voces ms influyentes
en este campo. Sin duda alguna, su obra ha
sido una de las que ms ha hecho por d ilu ci
dar la im bricacin entre la cultura visual de
nuestros das y los contextos sociales y tecno
lgicos en los que sta se ha desarrollado. En
castellano, se ha traducido tambin su libro
S uspensiones de la percepcin (Akal, 2008).

A d L it e r a m , s v o

Coleccin dirigida por:


TghqUR Ix fUnlOlFUv.Detenno

CENDEAC

CENTRO DE DOCUMENTACIN
Y ES T U D IO S A V A N Z A D O S DE
ARTE CONTEM PORNEO

KI FUNDACIN CAJAMURCIA
Consejera de Cultura,
Juventud y Deportes
Murcia Cultural, S.A.

y
y
y

De esta edicin:
UlFUeMZ LjjE
Ilcghqo qencUR FU IncgRRUn[e
;esURRplZ -x Le ]Relce
T eFnU NRgaUe ,RgtUn T oRgleZ al
jjjL T qnMge
)))xMUlFUeMxlUc
Del texto:
Coleciel nend
De la traduccin:
UnlelFo p]Uv kenM[e
Ilustracin de cubierta:
Deqa[MeP
GWWjZ TeaaeMiqaUcca 1lacgcqcU o 9 7UMiloRohd
7iU T 17 ;nUaaZ e: sngFhUZ TeaaeMiqaUcca
olFnUaZ 1lhRecUnne
Techniques ofthe Observer. On Vision and Modemity in
the Nineteenth Century
7oFoa Roa FUnUMioa nUaUnteFoax D o ]qUFU aUn nU]noFqMgFe
lghqle ]encU FU UacU Rgsno se3o lglh8l :UFgoZ
URUMcnplgMo o :UMPlgMo glMRqgFe Re nU]noFqMMgpl ]on
9ocoMo]geZ hneseMgplZ eR:eMUle:gUlco o UaMelUo agl
UR ]Un:gao ]on UaMngco FU Re ]qsRgMeFonex
AeFo UR MenPMcUn d Re 9gleRgFeF FU Re ]nUaUlcU UFgMgplZ
UR UFgcon aU eMohU eR enc[MqRo L FU Re tghUlcU Ud FU Re
;no]gUFeF 1lcURUMcqeR ]ene Re nU]noFqMMgpl d Mgce FU
osnea FU encgacea ]RPacgMoa nU]nUaUlceFoa ]on r N k I ; Z
S k I N q ocne UlcgFeF FU hUacgplZ celco Ul Na]e-e
Mo:o MqeRwqgUn ocno ]e[a FUR :qlFox

is b n

: 978-84-96898-19-6

8:z mr e a .:y t .Fu G


BRSHBCDDE
W,z ie ,:F- t il :w

s .l

n J - t il : b:. Gt z :.w RHl t Oa


MDDDI u j i 1e t

mi padre

y UR ]nosRU:e FUR osaUnteFon


xxxxxxxxxxxxxxxxxx
G-

Lx e MP:ene oaMqne
y aq aq3Uco
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
x e tgagpl aqs3Ucgte
y Re aU]eneMgpl FU Roa aUlcgFoa
xxxxxxxxxxx
W2

bx ea cJMlgMea FUR osaUnteFonxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx


-x e esacneMMgpl tgagolengexxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxx x x x
G2W

4gsRgohne9[exxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

ZoneZ Sel9onF \)glcUnZ


feR oacUn d TgMiUeR nUUx SUn[e g:]oagsRU nUaq:gn ewq[ Mp:o :U
ie Uacg:qReFo d UlngwqUMgFo Re MUnMel[e e aq cnese3o U gFUeax 7e:z
sgJl :U hqacen[e ehneFUMUn e mgMienF 4ngRRgelc d AetgF moaele aq
e]odo d eRgUlco MolcglqoaZ Ua]UMgeR:UlcU MqelFo Jacoa :U Unel
:Pa lUMUaengoax Sq MolaU3o ie agFo glUacg:esRU ]ene :[ FqnelcU Re
nUFeMMgpl FU UacU ]nodUMcox Nacod Ua]UMgeR:UlcU ehneFUMgFo e mo.
aeRglF \neqaa ]on aqa ]Una]gMeMUa aqhUnUlMgea Mn[cgMea d aq edqFe
Ul 9on:ea FgtUnaeax tUa.IRegl 4oga d ingaco]iUn ;igRRg]a RUdUnol
Rea ]ng:Unea tUnagolUa FUR :elqaMngco d :U igMgUnol osaUnteMgolUa
ehqFea d Ulon:U:UlcU 8cgRUax knel ]encU FU :g gltUacgheMgpl Re
RRUtJ e Meso :gUlcnea Fga9nqcese FU qle sUMe mqFoR9 *gcco)Un
MolMUFgFe ]on UR AU]ence:Ulco FU fgaconge FUR IncU FU Re (lgz
tUnagFeF FU oRq:sgex NR Rgsno 9qU 9gleRgveFo hneMgea e qle sUMe
TURRol Ul Re SoMgUcd o9 URRo)a gl ciU fq:elgcgUaZ ce:sgJl Ul
oRq:sgeZ d wqgagUne Fen Rea hneMgea e :ga e:ghoa FU UlcolMUa Ul
UR fUd:el UlcUnx ;ene ]nU]enen UR :ecUngeR tgaqeR Mol9gJ Ul Re
eagacUlMge FU TUghiel keRUZ IllU TUlagon FUR
c l a m , . 8i &Cx'
,& >J. =. m,a, a,"m a+. a a C2i"+
2i l 2l i l a mi l a m.#m , l im @
,m x l im +M=a m a,+
"#,mi/m m"i mi ,m a m C#&m a a c mOl a +.#l l 2i l l
. m#mm l l i, l im x m a ,#m l . 2l , a m l l a ,m a,L
a, 2i l 2l ,imm?l

y Me:z
sgel aqa MeneMcUn[acgMea FU eMqUnFo Mol Re FUcUn:gz
leMgpl Meceacnp9gMe o cngql9elcU FU ewqUR ]nUaUlcUx
*eRcUn 4Ul3e:glZ Libro de los pasajes

E l campo de la visin siempre me


ha parecido comparable al suelo
de una excavacin arqueolgica
;eqR rgngRgo

NacU Ua ql Rgsno aosnU Re tgagpl d aq MolacnqMMgpl igacpngMex


IqlwqU aU MUlcnU ]nglMg]eR:UlcU Ul eMolcUMg:gUlcoa d FUaez
nnoRRoa elcUngonUa e GE-jZ 9qU UaMngco Ul :UFgo FU qle cnelaz
9on:eMgpl FU Re lecqneRUve FU Re tgaqeRgFeF wqgvP :Pa ]noz
9qlFe wqU Re 9neMcqne wqU aU]ene Re g:ehglUn[e :UFgUteR FU Re
]Una]UMcgte nUleMUlcgacex NR nP]gFo FUaennoRRo FU qle Ulon:U
tengUFeF FU cJMlgMea gl9ohnP9gMea Ul ]oMo :Pa FU qle FJMeFe
9on:e ]encU FU qle nUMol9ghqneMgpl FnPacgMe FU Rea nUReMgolUa
UlcnU UR aq3Uco osaUnteFon d Roa :oFoa FU nU]nUaUlceMgpl wqU
cgUlU ]on U9UMco esoRgn Re :edon ]encU FU Roa aghlg9gMeFoa Uaz

observador
d representacin. e 9on:eRgveMgpl d Fg9qagpl FU Rea g:PhUlUa
hUlUneFea ]on onFUleFon elqlMgel qle g:]RelceMgpl qsgMqe
FU Ua]eMgoa tgaqeRUa 9esngMeFoaZ neFgMeR:UlcU Fg9UnUlcUa FU
Rea 9eMqRceFUa :g:JcgMea FUR MglUZ Re 9ocohne9[e d Re cURUtgz
agplx IR :Uloa ieace :UFgeFoa FU Roa e-oa aUcUlceZ Uacoa cnUa
8Rcg:oa UnelZ Ul hUlUneRZ 9on:ea FU :UFgoa eleRphgMoa wqU
e8l aU MonnUa]olF[el Mol Rea RolhgcqFUa FU olFe p]cgMea FUR
Ua]UMcno d Mol ql ]qlco FU tgaceZ UacPcgMo o :ptgRZ RoMeRgz
veFo Ul UR Ua]eMgo nUeRx NR FgaU-o eagacgFo ]on onFUleFonZ Re
ioRohne9[e aglcJcgMeZ Roa ag:qReFonUa FU tqURoZ Re elg:eMgpl
cesRUMgFoa MqRcqneR:UlcU FU Roa :ga:oa cJn:gloa

[;motion control"Z Roa MeaMoa FU nUeRgFeF tgncqeRZ Re hUlUneMgpl


FU g:PhUlUa ]on nUaolelMge :ehlJcgMe d Roa aUlaonUa :qR.
cgUa]UMcneRUa lo aol aglo eRhqlea FU Rea cJMlgMea wqU UacPl
nUqsgMelFo Re tgagpl Ul ql ]Relo UaMglFgFo FUR osaUnteFon
iq:elox ,stge:UlcUZ ocnoa :oFoa FU tUnZ :Pa elcghqoa d
9e:gRgenUaZ ]UntgtgnPl d MoltgtgnPlZ Mol Fg9gMqRceFZ 3qlco e Roa
lqUtoax ;UnoZ FU 9on:e MnUMgUlcUZ Rea cUMloRoh[ea U:UnhUlcUa
FU ]noFqMMgpl FU Re g:ehUl aU UacPl MoltgncgUlFo Ul Roa :oz
FURoa Fo:glelcUa FU tgaqeRgveMgpl FU eMqUnFo Mol Roa MqeRUa
9qlMgolel Roa ]nglMg]eRUa ]noMUaoa aoMgeRUa d Rea glacgcqMgolUax
Z lecqneR:UlcUZ aU UlcnUMnqvel Mol Rea lUMUagFeFUa FU Rea
glFqacngea FU Re gl9on:eMgpl hRoseR d Mol Roa nUwqUng:gUlcoa
Ul UV]elagpl FU Rea 3Unenwq[ea :JFgMeaZ :gRgcenUa d ]oRgMgeRUax
e :edon ]encU FU Rea 9qlMgolUa igacpngMe:UlcU g:]oncelcUa
FUR o3o iq:elo UacPl agUlFo aq]RelceFea ]on ]nPMcgMea Ul
Rea wqU Rea g:PhUlUa tgaqeRUa de lo nU:gcUl Ul esaoRqco e Re
]oagMgpl FUR osaUnteFon Ul ql :qlFo nUeRZ ]UnMgsgFo p]cgz
Me:UlcUx Sg ]qUFU FUMgnaU wqU Uacea g:PhUlUa nU:gcUl e eRhoZ
Ua e :gRRolUa FU sgca FU Fecoa :ecU:PcgMoa URUMcnplgMoax e
tgaqeRgFeF aU agcqenPZ MeFe tUv :PaZ Ul ql cUnnUlo MgsUnlJcgMo
d URUMcno:ehlJcgMo Ul UR wqU Roa URU:Ulcoa tgaqeRUa esacneMz
coa d Roa Rglh[acgMoa MoglMgFUl d aol Molaq:gFoaZ ]qUacoa Ul
MgnMqReMgpl U glcUnMe:sgeFoa hRoseR:UlcUx
;ene Mo:]nUlFUn Uace esacneMMgpl glMUaelcU FU Ro tgaqeR d
Utgcen aq :gacg9gMeMgpl :UFgelcU UR nUMqnao e UV]RgMeMgolUa cUM
loRphgMeaZ iesn[e wqU ]RelcUenaUZ d nUa]olFUnZ :qMiea MqUacgoz
lUaZ FU UlcnU Rea MqeRUa Rea :Pa MnqMgeRUa aol FU onFUl igacpngMo
SgZ U9UMcgte:UlcUZ aU UacP ]noFqMgUlFo qle cnela9on:eMgpl FU
Re lecqneRUve FU Re tgaqeRgFeFZ ?wqJ 9on:ea o :oFoa aU UacPl aez
Mng9gMelFo ?AU wqJ MReaU FU nq]cqne aU cnece I Re tUvZ ?MqPRUa
aol Roa URU:Ulcoa FU MolcglqgFeF wqU tglMqRel Re g:ehglUn[e
MolcU:]onPlUe Mol onFUleMgolUa :Pa elcghqea FU Ro tgaqeR

[video display terminal] qle UResoneMgpl qRcUngon d ql nU9gle:gUlco FU


Ro wqU kqd AUsonF FUlo:glp Re aoMgUFeF FUR Ua]UMcPMqRoG
?qPR Ua Re nUReMgpl UlcnU Rea FUa:ecUngeRgveFe g:ehglUn[e Fgz
hgceR eMcqeR d Re RRe:eFe Une FU Re nU]noFqMcgsgRgFeF cJMlgMe
ea MqUacgolUa :Pa e]nU:gelcUaZ agl U:senhoZ aol MqUacgolUa
FU :edon UltUnheFqnex ?p:o aU UacP MoltgncgUlFo UR MqUn]oZ
glMRqao UR MqUn]o osaUnteFonZ Ul ql Mo:]olUlcU :Pa FU lqUz
tea :PwqgleaZ UMolo:[ea d e]enecoaZ aUel aoMgeRUaZ RgsgFgleRUa
o cUMloRphgMoa ?AU wqJ :elUne aU UacP MoltgncgUlFo Re aqs3Uz
cgtgFeF Ul qle ]nUMenge glcUn9ev UlcnU agacU:ea neMgoleRgveFoa
FU glcUnMe:sgo d nUFUa FU gl9on:eMgpl
IqlwqU UacU Rgsno lo aU oMq]e FgnUMce:UlcU FU Uacea MqUaz
cgolUaZ a[ wqU glcUlce nUMolagFUnen d nUMolacnqgn ]encU FU aq
cnea9olFo igacpngMox o ieMU UacqFgelFo qle nUonhelgveMgpl
elcUngon FU Re tgagpl wqU cqto Rqhen FqnelcU Re ]ng:Une :gceF
FUR aghRo VgVZ soawqU3elFo eRhqloa FU Roa eMolcUMg:gUlcoa
d 9qUnveaZ Ul MolMnUco FU Rea FJMeFea FU GELj d GEjZ wqU
]noFq3Unol ql lqUto cg]o FU osaUnteFon d 9qUnol MolFgMgoz
lUa ]nUtgea FUMgagtea ]ene Re esacneMMgpl FU Re tgagpl UasoveFe
:Pa enngsex Nace nUonhelgveMgpl cqto nU]UnMqagolUa gl:UFgez
cea wqUZ ag sgUl lo cel Ua]UMceMqRenUaZ 9qUnolZ lo osacelcUZ
]no9qlFeax oa ]nosRU:ea FU Re tgagplZ UlcolMUa Mo:o eioneZ
Unel 9qlFe:UlceR:UlcU MqUacgolUa nURecgtea eR MqUn]o d UR
9qlMgole:gUlco FUR ]oFUn aoMgeRx knel ]encU FU UacU Rgsno
eleRgvenP Mp:oZ FUaFU ]nglMg]goa FUR aghRo VgVZ ql lqUto Molz
3qlco FU nUReMgolUa UlcnU UR MqUn]o ]on qle ]encUZ d 9on:ea
FU ]oFUn glacgcqMgoleR d FgaMqnagto ]on ocneZ nUFU9glgUnol UR
Uacecqa FUR aq3Uco osaUnteFonx
IR cneven eRhqloa FU Roa ]qlcoa FU U:UnhUlMge FU ql
nJhg:Ul FU tgagpl :oFUnlo d iUcUnohJlUoZ :U MUlcno e Re tUv
Ul UR ]nosRU:e U:]enUlceFo FU MqPlFoZ d e MolaUMqUlMge FU
g

rUn :g NMRg]aU o 9 ciU S]UMceMRU nendZ GWEbx

7Ei AP LSPDRDLS O4 O (C V7? 7LA C7(S7CA P L 1 O R VL

clsicos. p:o d
FplFU agcqe:oa ceR nq]cqne hqenFe qle UacnUMie nUReMgpl Mol
Re glcURghgsgRgFeF FU Re tgaqeRgFeF Ul UR aUlo FU Re :oFUnlgFeF
FU Roa aghRoa V gV d VVx e :edon ]encU FU Rea nUa]qUacea eMcqez
RUa e Uace ]nUhqlce eFoRUMUl FU ql glcUnJa UVMRqagto ]on ]noz
sRU:ea FU representacin tgaqeRx e nq]cqne Mol Roa :oFURoa
MRPagMoa FU Re tgagpl e Mo:gUlvoa FUR aghRo V gV 9qU :qMio :Pa
eRRP FU ql ag:]RU Me:sgo Ul Re e]engUlMge FU Rea g:PhUlUa d
Rea osnea FU encUH 9qU glaU]enesRU FU qle teace nUonhelgveMgpl
FUR MoloMg:gUlco d FU Rea ]nPMcgMea aoMgeRUa wqU :oFg9gMenol
FU :8Rcg]RUa 9on:ea Rea Me]eMgFeFUa ]noFqMcgteaZ Mohlgcgtea d
FUaUelcUa FUR aq3Uco iq:elox
Nl UacU UacqFgo ]nUaUlco qle Mol9ghqneMgpl nURecgte:UlcU
FUaMoloMgFe FU Roa os3Ucoa d eMolcUMg:gUlcoa FUR aghRo VgVZ U
FUMgnZ lo:snUa ]no]goaZ Mon]qa FU MoloMg:gUlco U gltUlcoa
cUMloRphgMoa wqU nene:UlcU e]enUMUl Ul Rea igacongea FUR encU
o FUR :oFUnlga:ox (le FU Rea :ocgteMgolUa wqU :U U:]q3el
e ieMUn Uaco Ua Re toRqlceF FU UaMe]en FU Rea Rg:gceMgolUa Ul
wqU glMqnnUl :qMiea FU Rea igacongea Fo:glelcUa FU Re tgaqez
RgFeF FU UacU ]Un[oFoZ d aoncUen Rea lq:Unoaea FUaMng]MgolUa
FUR :oFUnlga:o d FU Re :oFUnlgFeF wqU FU]UlFUl FU ql
FgehlpacgMo :Pa o :Uloa ag:gRen FU Roa on[hUlUa FUR encU d Re
MqRcqne tgaqeR :oFUnlgacea Ul Rea FJMeFea FU GE2j d GEEjx 1lz
MRqao iod F[eZ cnea lq:Unoaea nUtgagolUa d nU.UaMngcqnea UlcnU
Rea wqU aU UlMqUlcnel eRhqloa FU Roa cnese3oa lUo.:enVgaceaZ
9U:glgacea d ]oacUacnqMcqneRgacea :Pa MoltglMUlcUaZ aghqU
tghUlcU ql nUReco MUlcneR gleRcUneFo Ul Ro UaUlMgeRx NacU ]oz
Fn[e nUaq:gnaU ea[K Mol TelUcZ UR g:]nUagolga:o do UR ]oaz
cg:]nUagolga:oZ U:UnhU ql lqUto :oFURo FU nU]nUaUlceMgpl
d ]UnMU]Mgpl tgaqeR wqU MolacgcqdU qle nq]cqne nUa]UMco e
ocno :oFURo FU tgagpl tghUlcU FqnelcU aghRoaZ d wqU ]oFn[e
FU9glgnaU e]noVg:eFe:UlcU Mo:o nUleMUlcgaceZ ]Una]UMcgto
o lon:ecgtox e :edon ]encU FU Rea cUon[ea aosnU Re MqRcqne

LAS TECNICAS

DEL OBSERVADOR

1 O V DODBL N V1 ,OCAV C CLAPLSDOSAO

GE

en el
exterior FU Roa :oFoa FU tUn ]nUFo:glelcUax Ia[Z aghqgUlFo Re

versus UV]Ung:UlceMgplx Na FUMgnZ Re Molcgz


lqgFeF UaUlMgeR FU Roa MpFghoa :g:JcgMoa Ua qle MolFgMgpl
lUMUaenge ]ene Re e9gn:eMgpl FU ql etelMU o ]nohnUao FU Re
telhqenFgex e loMgpl FU qle nUtoRqMgpl tgaqeR :oFUnlgace
FU]UlFU FU Re UVgacUlMge FU ql aq3Uco wqU MqUlce Mol ql ]qlz
co FU tgace FgacelMgeFoZ de wqU Ua Uaco Ro wqU ]Un:gcU egaRen eR
:oFUnlga:o .celco Mo:o UacgRoZ Mo:o Ul Mqelco nUagacUlMge
MqRcqneR o ]nPMcgMe gFUoRphgMe. aosnU UR cURpl FU 9olFo FU
qle tgagpl lon:ecgtex NR :oFUnlga:o aU ]nUaUlceZ ]on celz
coZ Mo:o Re e]engUlMge FU Ro lqUto ]ene ql osaUnteFon wqU
]Un:elUMU ]Un]Ucqe:UlcU ghqeRZ o Mqdo Uacecqco igacpngMo
lqlMe Ua MqUacgoleFox
Do Ua aq9gMgUlcU Mol glcUlcen FUaMngsgn qle nUReMgpl Fgez
RJMcgMe UlcnU Rea glloteMgolUa FU Roa encgacea d UaMngconUa F
telhqenFge FU 9gleRUa FUR aghRo V gV FU ql ReFoZ d UR nUeRga:o
d ]oagcgtga:o MolMqnnUlcUa FU Re MqRcqne MgUlc[9gMe d ]o]qRen
FUR ocnox TPa sgUlZ nUaqRce 9qlFe:UlceR tUn e:soa 9Ulp:Uz
loa Mo:o Mo:]olUlcUa aoRe]eFoa FU qle 8lgMe aq]Un9gMgU
aoMgeR aosnU Re wqU Re :oFUnlgveMgpl FU Re tgagpl aU ies[e
glgMgeFo de FJMeFea elcUax o wqU aqhgUno Ua wqU e ]nglMg]goa
FUR aghRo V gV cqto Rqhen qle cnela9on:eMgpl Ul Re Molacgcqz
Mgpl FU Re tgagpl :qMio :Pa g:]oncelcU d e:]Rgex e ]glcqne
:oFUnlgace FU Rea FJMeFea FU GE2j d GEEj d UR FUaennoRRo FU
Re 9ocohne9[e FUa]qJa FU GEW ]qUFUl MolagFUnenaU a[lco:ea
]oacUngonUa o MolaUMqUlMgea FU UacU FUa]Reve:gUlco agac:gMo
wqU de Uacese Ul :enMie ieMge GELjx
;UnoZ RRUheFoa ewq[Z qlo ]qUFU ]nUhqlcenaU ?lo MoglMgFU
Re igaconge FUR encU FU iUMio Mol qle igaconge FU Re ]UnMU]z

y UR Rqhen FU MgUncea ]nPMcgMeaZ


cJMlgMeaZ glacgcqMgolUa d ]noMUFg:gUlcoa FU aqs3UcgteMgplx
e :edon ]encU FU Roa FgMMgolengoa ieMUl ]oMea Fgacglz
MgolUa aU:PlcgMea UlcnU Rea ]eResnea osaUnteFon d Ua]UMcez
FonZ d UR qao Mo:8l e :UlqFo Roa MoltgUncUZ FU iUMioZ Ul
aglplg:oax fU URUhgFo UR cJn:glo observador ]nglMg]eR:Ulz
cU ]on aqa nUaolelMgea Ucg:oRphgMeax I Fg9UnUlMge
spectare,
FU
ne[v Recgle FU Ua]UMceFonZ Re ne[v FU osaUnten lo aghlg9gMe
RgcUneR:UlcU :gnen ex e ]eResne BUa]UMceFon ce:sgJl Molz
RRUte MolloceMgolUa Ua]UM[9gMeaZ Ua]UMgeR:UlcU Ul UR MolcUVco
FU Re MqRcqne FUMg:olplgMeZ wqU ]nU9gUno Utgcen .MolMnUce.
:UlcUZ Rea FU aUn UR eagacUlcU ]eagto FU ql Ua]UMcPMqRoZ Mo:o
Ul qle heRUn[e FU encU o Ul ql cUecnox Nl ql aUlcgFo :Pa
]UncglUlcU ]ene :g UacqFgoZobservare aghlg9gMe Mol9on:en Re
eMMgpl ]no]geZ Mq:]Rgn MolZ Mo:o eR osaUnten nUhReaZ MpFgz
hoaZ nUhqReMgolUa d ]nPMcgMeax IqlwqU aU cnecU ostge:UlcU FU
eRhqgUl wqU tUZ ql osaUnteFon UaZ aosnU coFoZ eRhqgUl wqU tU
FUlcno FU ql Mol3qlco FUcUn:gleFo FU ]oagsgRgFeFUaZ wqU
aU ieRRe glaMngco Ul ql agacU:e FU MoltUlMgolUa d Rg:gceMgoz
lUax ]on MoltUlMgolUa ]nUcUlFo aqhUngn :qMio :Pa wqU

(C9PSDPAO C(COLSAPD LA1OU D


C (7V VPDCO 7E 9DOS 7L
,OCAV C O(Pa=
DP

V1 OD81 9D94

V P7A1E
7DC

SC

(L

efecto FU ql agacU:e gnnUFqMcgsRU:UlcU


iUcUnohJlUo FU nUReMgolUa FgaMqnagteaZ aoMgeRUaZ cUMloRphgMe
glacgcqMgoleRUax Do UVgacU ql aq3Uco osaUnteFon elcUngon e UacU
Me:]o Ul Molcglqe cnela9on:eMgplxL
Sg iU :UlMgoleFo Re gFUe FU qle igaconge FU Re tgagplZ Ua
apRo Mo:o qle ]oagsgRgFeF ig]ocJcgMex qU Re ]UnMU]Mgpl o
Re tgagpl Me:sgUl nUeR:UlcU Ua gnnURUtelcUZ FeFo wqU lo cgUz
lUl qle igaconge eqcplo:ex o wqU Me:sgel aol Rea tengeFea
9qUnvea d nUhRea wqU Mo:]olUl UR Me:]o Ul wqU Re ]UnMU]z
Mgpl eMolcUMUx Ro wqU FUcUn:gle Re tgagpl Ul ql :o:Ulco
igacpngMo FeFo lo Ua qle UacnqMcqne ]no9qlFeZ qle seaU UMoz
lp:gMe o qle 9on:e FU tUn UR :qlFoZ aglo :Pa sgUl UR 9qlz
Mgole:gUlco FU ql Ulae:sRe3U MoRUMcgto FU ]encUa Fga]enUa
Ul qle 8lgMe aq]Un9gMgU aoMgeRx ;qUFU glMRqao wqU aUe lUMUaez
ngo MolagFUnen eR osaUnteFon Mo:o qle FgacngsqMgpl FU 9Ulpz
:Uloa RoMeRgveFoa Ul :qMioa RqhenUa Fgacglcoax DqlMe iqso
lg iesnP ql Ua]UMceFon nU9RUVgto wqU e]nUiUlFe UR :qlFo Ul
qle UtgFUlMge cnela]enUlcUx o wqU ied aol Mo:sgleMgolUa
FU 9qUnvea :Pa o :Uloa ]oFUnoaea e cnetJa FU Rea MqeRUa aU
ieMUl ]oagsRUa Rea Me]eMgFeFUa FU ql osaUnteFonx
Ca V 4 1 O OB1 P R

LAS TCNICAS DEL OBSERVADOR

LL

Nl MgUnco aUlcgFoZ :g ]no]pagco Ul UacU UacqFgo Ua hUlU


aghqgUlFo e TgMiUR oqMeqRcK Do MnUo wqU UR ]nosRU:e ]
RqMgolenaU igacongvelFo UR aq3Uco ceg Mo:o Ro ]no]olUl Ro
:UlpRohoaZ gltUlcelFo ql aq3Uco wqU UtoRqMgole Ul UR Mqnao
igacongex fed wqU ]nUaMglFgn FUR aq3Uco MolacgcqdUlcUZ R
aq3Uco :ga:oZ ]on ea[ FUMgnRoZ ]ene RRUhen e ql elPRgaga wq
Fen MqUlce FU Re MolacgcqMgpl FUR aq3Uco FUlcno FU ql :enM
ngMox Uaco Ua Ro wqU do RRe:en[e hUlUeRoh[eZ Ua FUMgnZ q
igaconge wqU ]Un:gcU UV]RgMen Re MolacgcqMgpl FU aesUnUa
Fo:glgoa FU os3UcoaZ UcMZ agl cUlUn wqU ieMUn nU9UnUlMge
wqU o sgUl Ua cneaMUlFUlceR Ul nUReMgpl e ql Me:]o FU eM
:gUlcoaZ o sgUl aU wqUFe ]nUao Ul aq teM[e :ga:gFeF e Ro Renho
Mqnao FU Re igacongex oqMeqRcZ GWEjK ]x GG2x
SosnU Rea cneFgMgolUa MgUlc[9gMea U glcURUMcqeRUa Ul Rea
aol ehnUheFoa FU ]encUa nURecgte:UlcU glFU]UlFgUlcUaZ tgF
nesUlFZ GWEGZ toRx LK-x

y Re
gl:Ulae FgtUnagFeF wqU MeneMcUngvese Re UV]UngUlMge tgaqeR Ul
ewqUR aghRo ,stge:UlcUZ lo iqso ql osaUnteFon FUMg:olpz
lgMo 8lgMoZ lglh8l U3U:]Ro RoMeRgvesRU U:][ngMe:UlcUx o
wqU FUaUo ieMUnZ lo osacelcUZ Ua e]qlcen eRhqlea FU Rea Molz
FgMgolUa
y 9qUnvea wqU FU9glgUnol o ]Un:gcgUnol Re 9on:eMgpl
FU ql :oFURo Fo:glelcU FU osaUnteFon Ul UR aghRo VgVx Naco
g:]RgMenP UR soawqU3o FU ql Mol3qlco FU eMolcUMg:gUlcoa
U:]enUlceFoa wqU cqtgUnol ql ]e]UR FUMgagto Ul Roa :oFoa
Ul Roa wqU Re tgagpl 9qU FUsecgFeZ MolcnoReFe d UlMenleFe Ul
]nPMcgMea MqRcqneRUa d MgUlc[9gMeax IR :ga:o cgU:]oZ Ua]Uno
:oacnen Mp:o Roa cJn:gloa d URU:Ulcoa :Pa g:]oncelcUa FU
Re onhelgveMgpl elcUngon FUR osaUnteFon FU3enol FU aUn o]Uz
necgtoax o wqU
no aU eMo:UcU Ul UacU UacqFgo aol Rea 9on:ea
:enhgleRUa d RoMeRUa ]on :UFgo FU Rea MqeRUa Rea ]nPMcgMea FU
Re tgagpl 9qUnol nUagacgFeaZ FUatgeFea o MolacgcqgFea FU 9on:e
g:]Un9UMcex e igaconge FU Uacoa :o:Ulcoa FU o]oagMgpl e8l
UacP ]on UaMngsgnaUZ ]Uno apRo Ua RUhgsRU ag aU Molcneace 9nUlcU eR
Mol3qlco FU FgaMqnaoa d ]nPMcgMea iUhU:plgMo Ul wqU Re tgz
agpl co:p 9on:ex ea cg]oRoh[ea d qlgFeFUa ]notgagoleRUa wqU
U:]RUo aol ]encU FU qle UacnecUhge UV]RgMecgte wqU ]nUcUlFU
FU:oacnen qle nq]cqne o FgaMolcglqgFeF hUlUneR e ]nglMg]goa
FUR aghRo VgVx fqURhe aU-eRen wqU lo UVgacUl Moaea ceRUa Mo:o
MolcglqgFeFUa o FgaMolcglqgFeFUa Ul Re igacongeZ aglo apRo
Ul Rea UV]RgMeMgolUa igacpngMeax AU :oFo wqU Rea FgtgagolUa
cU:]oneRUa wqU ]no]olho lo aU ieMUl Ul glcUnJa FU qle igaz
conge tUnFeFUneZ o FU nUaceqnen UR nUhgacno FU Ro wqU oMqz
nngp nUeR:UlcUx o wqU UacP Ul 3qUho Ua :qd FgacglcoK Mp:o

(CD VD-AR O N VBLV ODS7AR O 1AO C7(S7CAO

1AO L8AR O

O L 1PPD LO ( 1aSDPAO 7E VSCRDLAL 1A P LOSC7PPDBL V1


(COLSU [7 7L

9P17NA

VOSAE
7 PDCS O AP LSPDRDLL

S O N (C PO O A 9(LOAO V SC O A=
PSA A 1A DLS1D8D,D1DVAV
V1 =
7LPD LARDLS P LSR( C9L V1 ( VC L 1 P7A1 L L
O SC O RDOR O OSAR O LCVAV OU >
A1O 1PPD LO A=
PSAL
SALS A 7E 1A =CRA V1 (COLS (AC-PA L
PAS7CA1QP R

7E4 ( C 1 P LSCACD 4 O ( L8A L DVLPDA O7 P R( ODPDBL


TDOSBCDPARLS =
A,CDPAVA N VLOARLS OVDRLSAVAU
M (CDLPD(D O V1 OD81 9 D9 O (C V7? 7LA SCALO=CRAPDBL
CAVDPA1 L 1A P LP(PDBL V1 ,OCAV C VLSC V 7L AR(1D
A,ALDP V (C9PSDPAO O PDA1O N CARAO V P L PDRDLS U G
LA
V 1AO (CDLPD(A1O aAO A SCAiO V 1AO P7A1O (COLSAC9OS O
VOACC 11 O OC99ARDLALV 1A DR( CSALPDA V PDCS O VDO( L
ODSD O B(SDP OU Y O A, CV L L =
7LPDBL V 1 O R V1 O V
C(COLSAPDBL 7E DR(1DPAL4 ODL P R R(1A-ARDLS O V
OA,C N ( VC 7E

(CAL VDCPSARLS O ,C 1 P7C(

DLVDDV7 U 2L P LPCS 4 (C ( LVCi 1A P9RACA

V1

OP7CA P R

(ACAVD8R9SDPA V1 OSAS7S V RDLALS V1 ,OCAV C V7CALL


S 1 O OD81 O 9 L N 9R 4 RDLSCAO 7E L 1 PAO V1 OD81 9 D9
S RACi L P LODVCAPDBL PDCSA PALSDVAV V DLOSC7RLS O B(L
SDP O4 N L (ACSDP71AC 1 OSC OP (D 4 P R RVD S@D1 (ACA
O(PD=
DPAC 1AO SCALO=CRAPD LO L 1 OSAS7S V1 ,OCAV CU
Y O VDO( ODSD O B(SDP O L P7OSDBL4 V RALCA OD8LD=
DPASDA4
O L (7LS O V DLSCOPPDBL L 1 O 7E 1 O VDOP7CO O =
D1 OB=
DL
P O4 PDLSa=
DP O N OSiSDP O O O 1A(AL P L SiPLDPAO RP9LDL

LAS TECNICAS

DEL OBSERVADOR

PAO4 CE
7CDRDLS O DLOSDS7PD LA1O N 7=C-AO O PD P LBRDL

06

PAOU EAVA 7L V 11 O (7V LSLVCO L ODR(1RLS L


SALS

,?S

RASCDA14

P R

(ACS V 7LA TDOS CDA V 1A

SPL 1 8aA4 ODL A SCAiO V1 R V


A8LPDARDLS
VCOU 2OS

L 7E O DLOCSA L 7L

R7PT R9O AR(1D V AP LSPDRDLS O N ( L

P LSCACaA P1ACARLS R7PT O V 1 O DL=


17NLSO

C1AS O V 1A TDOS CDA V 1A =S 8CA=


aA N 1 PDL4 PACAPSCD-AV O
( C 7L VSCRDLDOR 1ASLS

9(1aPDS 4 N L 1 O 7E DR(CA

25

YAm o d e r n i d a d

y el

pr o b l e m a

del

o bse r v a d o r

P7A1 9D8 7LA CP LODVCAPDBL V1 OD8LD=


DPAV V1 C
PA1DOR Q
L 1 OD81 9D9U >
AR,DiL O(C VR OSCAC PBR 1AO DVAO R9O
DL=
17NLSO APCPA V1 ,OCAV C A (CDLPD(D O V1 OD81 9 D9 VL
(LVaAL (CD CDSACDARLS V R V1 O V DODBL O7,?SDA4 L
P LSCAOS P L 1A O7(CODBL ODOSR9SDPA V 1A O7,?SDDVAV V 1A
DODBL 7E LP LSCAR O L 1 (LOARDLS V 1 O OD81 O 9L N

.G
0 030 0PQ
?#3 0
#
3
" 3
2#
0 2"0=30
# 3
#3
" ((+90#
3 0 303
( 30L
3+33 2
33
2
? #3
2 0 2LP?
32
3 #
/20 0Q
22 3030
2
0 0+
2
( =
3
93
?2
3
H
2
9
0 #
00 3 #
00
2
0=
"#
3#
( 3
2 0
=
0 32
3 9
2/23 2
3L
+0#
3+0 0 030
2
! 0 33 0 #
E3 303
2 0#
L
?2
3#33 "0
230 03 3
33
2
+
#03 #
E0 L#
30 02 0 3 3
#3
=3
=+03
/= 03L
3
" !9#
E0=
&02 0 #
L
0 3
" ((+ 2
30 3 3 =
30
20
#3 3
2 03
& 9
2
3 #
E/2 0 300
&
303 3
?# #
03 0 =
00 3 0#
#
3 L#
E
03 030
# 303+30#
/0
300 2
3 0#
30
2
(3 0 L
3
2 0
20 #3
033
#
E 0 0
#
3
?# 33 #
E=
#03 3
23
# 30
3
" (( 33+ +
&303
# 0 0
/
#0
" +3 #
E3#30 33 0
#
3
" (( 0
#3
23 300W
& 3 @
3#
0 300 0#
3 3003+&
#
=

LAS TECNICAS

DEL OBSERVADOR

9 DDD

,H

+F5
1
;:1
H
'I

y
kqeccengZ GW2EK Ljj.L6Gx Iwq[ Re :oFUnlgFeF Ua ql Molcglqo ]noz
MUao FU FUacUnngcongeRgveMgplZ ql ieMUn esacneMco U glcUnMe:sgesRU
FU MqUn]oaZ os3Ucoa d nUReMgolUax ;UnoZ Mo:o aqsnedel AURUqvU d
kqeccengZ Re lqUte glcUnMe:sgesgRgFeF FU Rea 9on:ea se3o UR Me]gcez
Rga:o Ua Re MolFgMgpl FU ]oagsgRgFeF FU aq nU.cUnngcongeRgveMgpl Ul
lqUtea 3Unenwq[ea U glacgcqMgolUax e glFqacngeRgveMgpl FUR aghRo V gV
Ua cneceFe Ul cJn:gloa FU FUacUnngcongeRgveMgplZ FUaennegho
draci-
nement) d ]noFqMMgpl FU 9Rq3oa Ul kqgRReq:UZ GW2EK b.bLx

PCAPDBL DLPOALS N A7S '(C(S7ALS V L7AO LPODVAVO4


L7 P LO7R N L7A (C V7PPDBLU;Y? O V OC 9SCD C A
OS (C PO 4 1 ,OCAV C4 P R O7?S T7RAL 4 O P R(1L
SARLS DLRALLS A i1U M 1 1AC8 V1 OD81 9D94 1 ,OCAL
V C S7 7E (CAC PAVA - R9O L 1 DLSCD C V O(APD O
7C,AL O OPDLVDV O N VO=
ARD1DACD-AV O4 V 1AO VDO1 PAPD LO

y cU:]oneRUa FU Roa tge3Ua Ul cnUlZ UR cURJhne9oZ


Re ]noFqMMgpl glFqacngeR d Roa 9Rq3oa FU Re gl9on:eMgpl cg]oz
hnP9gMe d tgaqeRx IR :ga:o cgU:]oZ Re gFUlcgFeF FgaMqnagte
FUR osaUnteFon Mo:o os3Uco FU nU9RUVgpl 9gRoap9gMe d UacqFgo
U:][ngMo aq9ngp qle nUloteMgpl ghqeR:UlcU FnPacgMex
NR cnese3o cU:]nelo FU CUel 4eqFngRRenF FUceRRe eRhqlea
FU Rea MolFgMgolUa FU UacU lqUto cUnnUlo Ul UR wqU aU agcqez
se UR osaUnteFon FUMg:olplgMox ;ene 4eqFngRRenFZ qle FU Rea
MolaUMqUlMgea MnqMgeRUa FU Rea nUtoRqMgolUa ]oR[cgMea sqnh
aea e 9gleRUa FUR aghRo V t: Une Re 9qUnve gFUoRphgMe wqU elg:p
Roa :gcoa FU Roa FUnUMioa FUR io:snUZ UR FUnUMio e Re ghqeRFeF
d e Re 9URgMgFeFx Nl UR aghRo VgVZ ]on ]ng:Une tUv aU igvo lUMU
aenge Re ]nqUse osaUntesRU ]ene FU:oacnen wqU Re 9URgMgFeF d Re
ghqeRFeF aU ies[el eRMelveFo nUeR:UlcUx e 9URgMgFeF FUs[e
aUnmensurable Ul cJn:gloa FU os3Ucoa d aghloaZ eRho wqU aUz
n[e UtgFUlcU ]ene UR o3o e :oFo FU MngcUngoa
visiblesColerengea
(CP(SDAO

LAS TECNICAS DEL OBSERVADOR

LE

AU ei[ Re UV]RoceMgpl FU coFe Re lecqneRUve d Re s8awqUF


tea MqeRgFeFUa 8cgRUa Ul Rea MoaeaH FU ei[ UR glcUnMe:s
qlgtUnaeR FU ]noFqMcoa 9esngMeFoa se3o coFoa Roa MRg:ea d
Roa ]e[aUaH Roa lqUtoa cnece:gUlcoa encg9gMgeRUa e]RgMeFo
coa lecqneRUa ]ene FocenRoa FU lqUtoa teRonUa FU qao xxx" A
UV]RoneMgpl FU Re cgUnne Ul coFoa Roa aUlcgFoaZ celco ]ene
lqUtoa os3Ucoa qcgRgvesRUa Mo:o ]ene oconhen lqUtea ]no]gU
FU qcgRgveMgpl e Roa elcghqoaH xxx" UR FUaMqsng:gUlcoZ
Re aecga9eMMgpl FU lqUtea lUMUagFeFUa ]notUlgUlcUa FU R
:ga:eH Re MqRcqne FU coFea Rea MqeRgFeFUa FUR io:snU aoMge
]noFqMMgpl FU ql io:snU aoMgeR wqU cUlhe UR :PVg:o FU lUM
FUaZ agUlFo ngMo Ul MqeRgFeFUa d esgUnco e coFo UR ]noFq
:Pa eMeseFo d qlgtUnaeR ]oagsRUx TenVZ GW2K bjE.bjWx
Gj 4eqFngRRenFZ GW2jK 6jx SqsnedeFo Ul UR onghgleRx IRhqlo
Me:sgoa iel agFo FUaMngcoa ]on IFonlo Mo:o Re eFe]ceMgpl F
osaUnteFon" eR onFUl FU Re neMgoleRgFeF sqnhqUae dZ 9gleR:U

y os3Ucoa Ul MgnMqReMgpl Mqdoa


U9UMcoa MoglMgFUl Mol aq tgaqeRgFeF oZ Ul ]eResnea FU IFonloZ
Anschaulichkeitoll
NR elPRgaga wqU 4eqFngRRenF ]no]olU FU Re :oFUnlgFeF
soawqU3e qle MnUMgUlcU FUaUacesgRgveMgpl d :otgRgFeF FU Roa
aghloa d Roa MpFghoa wqU aU glgMge Ul UR mUleMg:gUlcoZ aghloa
elcUngon:UlcU UlnegveFoa Ul ]oagMgolUa nURecgte:UlcU 9gn:Ua
FUlcno FU 3Unenwq[ea aoMgeRUa 9g3eax

pr o bl e m a

del

o bse r v a d o r

e :oFe lo UVgacU Ul qle aoMgUFeF FU Meacea d nelhoaZ FeFo


wqU e MeFe qlo aU RU eaghle gnnUtoMesRU:UlcU ql Rqhenx ;on celz
coZ Re :otgRgFeF FU MReaU lo UVgacUx (le glcUnFgMMgpl ]nocUhU
Roa aghloa d RUa eaUhqne qle coceR MRengFeFH MeFe aghlo aU nU9g
glUwq[toMe:UlcU e ql Uacecqcoxxx Nl Rea aoMgUFeFUa FU Meacea
9UqFeRUa o enMegMeaZ aoMgUFeFUa MnqURUaZ Roa aghloa aol
Foa Ul l8:UnoZ d lo UacPl e:]Rge:UlcU Fg9qlFgFoaZ MeFe qlo
9qlMgole Mol coFo aq teRon Mo:o glcUnFgMMgplZ MeFe qlo Ua
qle osRgheMgpl nUM[]noMe UlcnU MeaceaZ MRelUa o ]Unaoleax
aghloa lo aolZ ]qUaZ ensgcnengoax NR aghlo ensgcnengo aU glgMg
MqelFoZ Ul Rqhen FU tglMqRen Foa ]Unaolea Ul qle nUMg]noMgFeF
glwqUsnelcesRUZ UR aghlg9gMelcU U:]gUve e nU9UngnaU e ql qlg
tUnao FUaUlMelceFo FUR aghlg9gMeFoZ FUlo:gleFon Mo:8l FUR
:qlFo nUeRZ ieMge UR wqU leFgU cgUlU de lglhqle osRgheMgplxGG

x em o d e r n i d a d

y el

Une glFqacngeR etelveFeZ MolacnqgFe ]on UR o3o MqelFo JacU aU eM


cq:snp e ]UnMgsgn Re nUeRgFeF Mo:o qle nUeRgFeF FU os3Ucoa dZ
celcoZ sPagMe:UlcU FU :UnMelM[eax IFonloZ GWEGK WWx
GG
IR lUhen Re lecqneRUve g:]R[Mgce:UlcU MolMU]cqeR FUR encUZ
:e FU Re tgaqeRgFeF nUg9gMe Re tgaqeRgFeF Ul qle MqeRgFeF o]eMe
]UlUcnesRU .q l e nJ]RgMe FUR ]Ucng9gMeFo :qlFo UVcUngonZ Meqc
Mol coFo Ro wqU ]qFgUne glcUn9Ungn Mol Re en:ol[e wqU Re osne U
Mgex IFonloZ GWEbKGW.Gbjx
GL 4eqFngRRenFZ GW26K 2Ex
LW

MOa4 (ACA JA7VCD11ACV4 1A R VCLDVAV OS9OSCPTARLS C1AL


PD LAVA P L 1A PA(APDVAV 7E 1AO P1AOO N 1AO PAS8 CaAO O PDAL
1O CPDiL 118AVAO A1 ( VC SDLL V O7(CAC 1PA 9P17ODDVAV
V 1 O OD8L OQN V (C R C 1PA (C 1D=
CAPDBL V 1 O OD8L O
O8@
L 1A VRALVAQ
U YAO DRDSAPD LO4 1AO P (DAO4 1AO =
A1OD=
DPAL
PD LO N 1AO SiPLDPAO (ACA (C V7PDC1AO
ALSC 1AO 7E O LP LL
SCACaAL 1 SASC DSA1DAL 4 1A (CO(PSDA 1DLA1 N 1A P9RACA OL
P7CABO7(7ODC L S VAO 11AO VOA=
a O A1 R L ( 1D N P LSC 1
ACDOS PC9SDP V 1 O OD8L OU 21 (C ,1RA V 1A RDRODO AE
7a L
O NA 7L (C ,1RA V OSiSDPA ODL V ( VC O PDA14 7L ( VC
7LVAV L 1A PA(APDVAV V (C V7PDC E
=
7DA1LPDAOU
sACA JA7VCD11ACV N R7PT O
RLS L 1 OD81 9 D9 P7ALV

SC O4 L

,OSALS4 O (CPDOAL

O7C8 7L L7

SD( V OD8L 4

?7LS P L 1 VOACC 11 V L7AO SiPLDPAO DLV7OSCDA1O N L7AO


=CRAO V ( VC ( 1aSDP U 2OS O L7 O OD8L O4 P,?S O ( SLL
PDA1RLS DViLSDP O (C V7PDV O L OCDO DLV=
DLDVAOQ
4 AL7LPDAL
1 R RLS L 7E VOA(ACPC91 (C ,1RA V 1A RDRODOU

YA C1APDBL LSC 11 O NA L O 1A V 7L CD8DLA1 P L O7 DRDSAL


PDBL4 LD ALA1 8aA LD C=
1? 4 ODL 1A E
7DA1LPDA4 1A DLVD=
CLPDAU
2L 1A OCD4 1 O ,?S O O P LDCSL L ODR71APC O DLV=
DLDV O
1 O 7L O V 1 O

SC OUUU C
A,R O E
7 T N O L 1 LD1 V 1A

C(C V7PPDBL RR VA4 RVD O4 (7,1DPDVAV4 CVO V DL=CRAL


PDBL N P R7LDPAPDBLRL 1 LD1 V 1 E
7 3AC9 VL RDLAL
,A VOP7DVAVARLS 1 O

fauxfrais heacoa g:]nUtgacoa" FUR Mez

]gceRx xxZ Ua FUMgnZ Ul Re Ua9Une FUR ag:qReMno d UR MpFghoZ FolF

LAS TCNICAS

DEL OBSERVADOR

aU qnFU Re qlgFeF FUR ]noMUao Mol3qlco FUR Me]gceRga:oxG

30

AUlcno FU UacU lqUto Me:]o FU Roa os3Ucoa ]noFqMgFoa Ul


aUngUZ Roa :Pa aghlg9gMecgtoaZ Ul Mqelco e aq g:]eMco aoMgeR d
MqRcqneRZ Unel Re 9ocohne9[e d qle hnel MelcgFeF FU cJMlgMea
eaoMgeFea e Re glFqacngeRgveMgpl FU Re MnUeMgpl FU g:PhUlUaxGb
G
Gb

4eqFngRRenFZ GW26K E6x


NR :oFURo :Pa g:]oncelcU ]ene Re ]noFqMMgpl glFqacngeR Ul aUngU
FqnelcU UR aghRo V gV 9qU UR FU Re :qlgMgpl d Roa nU]qUacoa :gRgcenU

Thinking Photography, UFx rgMcon


4qnhgl olFnUaZ GWELZ ]]x GGj.GbGH d IRel SUqReZ 7iU 7ne9gRU gl
;iocohne]iaZ Ul Photography Against the Grain: Essays and Photo
Works 1973-1983 feRg9eVZ GWEbZ ]]x W6.GjGx
G6 TenVZ GW62K WGx

S 8CA=
aA P R S V 7L R7LV O PDA1 O C(COLSAV N P LOL
SDS7DV 9P17ODARLS P R OD8L OU
YA =S 8CA=
aA4 ODL R,AC8 4 L O 1 SRA V OS 1D,C U M
(OAC V 1

VPDODA 7E TANA ( VDV

OC 1A =S 8CA=
aA (ACA

1 VOSDL

V 1A DO7A1DVAV V1 OD81 9 D9 L AV1ALS4 O7 DLL

LPDBL O OP7LVACDA (ACA 1 O AP LSPDRDLS O 7E DLSLS


VO8CALAC AE
7aU COSL8 7E L 1 OD81 9 D9 O (C V7P 7LA
C C8ALD-APDBL V1 ,OCAV C P L ALSCD CDVAV A 1A A(ACDPDBL
V 1A =S 8CA=
aAU Y

7E SDL 178AC A(C 9DRAVARLS VOV

:v:x TAOSA :v6x O 7L VOACCAD8 V 1A DODBL P L CO(PS A


1AO C1APD LO OSA,1O N D
=A
? O LPACLAVAO ( C 1A P9RACA OP7CAU
D
C 1A P9RACA OP7CA4 L SALS P LP(S 4 O7,ODOSaA P R ,AO
,?SDA V CVAV DO7A14 VDCO O VDOP7CO O N (C9PSDPAO RL
D1 O a=A4 L PDLPDA N L 1 O (C PVDRDLS O V L CRA1D-AL
=
PDBL O PDA1RSDLVL A A, 1DC 1 O =
7LVARLS O V OA ,AO A
(CDLPD(D O V1 OD81 9D9U 2L PDCS

OLSDV 4 1 7E P7CC O

7LA L7A A1 CAPDBL V 1A 9(CDLPDA DO7A1FO 1 VA 7LA


R D1DVAV DLSCPAR,DA,D1DVAV ODL (CPVLSO4 A,OSCAaVA V
S V 178AC

C=
CLS =
7LVALSOU

2L 1 PA(aS71 n VOPCD, PDCS O AO(PS O V OSA CA17AL


PDBL L 1A ,CA V 8 ST N C
PT (LTA7C N L 1A (ODP 1 8aA
N 1A D
= OD 1 8aA V (CDLPD(D O V1 OD81 9D94 L 1AO P7A1O 1A LAS7L
CA1-A RDORA V 1A OLOAPDBL N 1A (CP(PDBL AO7R R7PT O
V 1 O CAO8 O V E
7DA1LPDA DLVD=
CLPDA 7E PACAPSCD-AL
C9L R9O SACV A 1A =S 8CA=
aA N A SCAO CVO V RCPALPaAO N
OD8L OU 2O OS L
PDTD1DOR QDO7A1 1 7E O LP7LSCA L 1A

LAS TECNICAS

DEL OBSERVADOR

(CDRCA 1aLA V 1 O OS7VD O R(aCDP O V 1A DODBL O7,?SDA4

n0

7LA DODBL 7E L81 ,A 7LA (CP(PDBL A7SBL RA OPDLVDL


VA V S V C=
CLS 9SCL U KAN 7E COA1SAC4 ODL R,AC8 4
7E OSAO L7AO A7S L RaA N A,OSCAPPDBL V 1A DODBL L O L
OB1 7LA P LVDPDBL LPOACDA (ACA 1A (DLS7CA R VCLDOSA V
DLA1O V1 OD81
=

9D94 ODL

SAR,DiL (ACA =CRAO V 1A P71S7L

CA DO7A1 V RAOAO 7E A(ACPDC L ALSOU 2L 1 PA(aS71

64

ALA1D- PBR VDO( ODSD O B(SDP O 7E O P LDCSDC L L =CL

y Re tgagplx Ia[Z MgUncea 9on:ea FU UV]UngUlMge tgz


aqeR MecUhongveFea e :UlqFo eMn[cgMe:UlcU Mo:o nUeRga:o
UacPlZ FU iUMioZ tglMqReFea e cUon[ea
no verdicas FU Re tgagpl
wqU cgUlUl ]on U9UMco elgwqgRen Re UVgacUlMge FU ql :qlFo
nUeRx I ]Uaen FU coFoa Roa glcUlcoa FU eqcUlcg9gMenRe
y lecqnez
RgvenReZ Re UV]UngUlMge tgaqeR ]UnFgpZ FqnelcU UR aghRo V gV Z Roa
]ngtgRUhgoa e]oF[McgMoa FU wqU aU teR[e Re MP:ene oaMqne ]ene
g:]olUn Re tUnFeFx Nl ql lgtUR aq]Un9gMgeRZ Rea 9gMMgolUa FU
nUeRga:o o]Unel glceMceaZ ]Uno Roa ]noMUaoa FU :oFUnlgvez
Mgpl FUR aghRo V gV lo FU]UlF[el FU ceRUa gRqagolUax DqUtoa
:oFURoa FU MgnMqReMgplZ Mo:qlgMeMgplZ ]noFqMMgplZ Molaqz
:o d neMgoleRgveMgpl FU:elFenol y FgUnol 9on:e Mol3qlcez
:UlcU e ql lqUto cg]o FU osaUnteFon.Molaq:gFonx
o wqU RRe:o osaUnteFon UaZ Ul nUeRgFeFZ apRo ql U9UMco FU
Re MolacnqMMgpl FU ql lqUto cg]o FU aq3Uco o glFgtgFqo Ul UR
aghRo VgVx NR cnese3o FU TgMiUR oqMeqRc ewq[ ie agFo MUlcneRZ
eR nUtURen Roa ]noMUaoa U glacgcqMgolUa wqU neMgoleRgvenol d
:oFUnlgvenol eR aq3Uco Ul UacU MolcUVco FU cnela9on:eMgoz
lUa aoMgeRUa
y UMolp:gMeaxG2 Sgl UacesRUMUn nUReMgolUa MeqaeRUaZ
oqMeqRc FU:qUacne wqU Re nUtoRqMgpl glFqacngeR MoglMgFgp
Mol Re e]engMgpl FU lqUtoa :JcoFoa ]ene eF:glgacnen e teaz
cea ]osReMgolUa FU cnese3eFonUaZ e Re ]osReMgpl qnseleZ e Uacqz
FgelcUaZ ]ngagolUnoaZ ]eMgUlcUa ioa]gceRengoa
y ocnoa hnq]oax I
:UFgFe wqU Roa glFgtgFqoa 9qUnol ennelMeFoa FU Roa elcghqoa
nUh[:UlUa FU ]oFUnZ FU Re ]noFqMMgpl ehnenge d encUaele d
FU Rea hnelFUa UacnqMcqnea 9e:gRgenUaZ aU MolMgsgUnol lqUtoa
]noMUFg:gUlcoa ]ene MolcnoRen d nUhqRen Uaea :eaea FU aq3Uz
coa nURecgte:UlcU eselFoleFoa e aq aqUncUx ;ene oqMeqRcZ Re
:oFUnlgFeF FUR aghRo V gV Ua glaU]enesRU FU Re 9on:e Ul wqU
Roa :UMelga:oa FU ]oFUn MoglMgFUl Mol lqUtoa :oFoa FU
G2

oqMeqRcZ GW22x

O7,?SDDVAV N4 AOa4 L7RCA 7L A,ALDP V SiPLDPAO 1 PA1O N


(LSCALSO O7C8DVAO (ACA P LSC 1AC4 RALSLC N P LCSDC L
S@D1O 1AO L7AO R71SD(1DPDVAVO V DLVDDV7 OU YA R VCLDL
-APDBL P LODOS L OSA (C V7PPDBL V O7?S O RALD(71A,1O A
SCAiO V 1 7E i1 11ARA 7PLA PDCSA ( 1aSDPA V1 P7C( 4 7LA
PDCSA RALCA V 1C A 7L 8C7(

V T R,CO VBPD1 N S@D1U

2OSA ( 1aSDPA CE
7CaA 1A (ACSDPD(APDBL V VSCRDLAVAO C1AL
PD LO V ( VCW
A(1A,A A 7LA SiPLDPA V O7?PDBL N ,?SDAL
PDBL O7(C(7OSAO4 N APACCB P LOD8 L7 O (C PVDRDLS O
V DLVDDV7A1D-APDBLUQ
v:
M7LE
7 7 7PA71S ALA1D-A

OSLOD,1RLS DLOSDS7PD LO

V
P DOPD(1DLACDAOQP R 1AO RD1DSACO4 1AO (CDOD LO N 1AO OP71AO4
SAR,DiL VOPCD, 1 (A(1 V 1AO CPDLSRLS P LOSDS7DVAO
PDLPDAO T7RALAO L 1A C871APDBL N R VD=
DPAPDBL V1 P RL
( CSARDLS V 1 O DLVDDV7 OU YA 8OSDBL N VDCPPDBL V 1 O
O7?S O V(LVaA O ,C S V V 1A AP7R71APDBL V OA,CO APCL
PA V iOS O4 ,DL =
7CA L 1A RVDPDLA4 1A V7PAPDBL4 1A (ODP 1 L
8aA4 1A D
= OD 1 8aA4 1A CAPD LA1D-APDBL V1 SCA,A?

1 P7DVAV V

1 O LDDOU l OS O OA,CO (C DL 1 7E 7 7PA71S VL RDLA


7PLA SPL 1 8aA R7N CA14 1A SPL 1 8aA V 1 O DLVDDV7 OQ
4 7E4
DLODOS4 OS9D
P LOPCDSA L 7L (C PO TDOSBCDP AR(1D F1 VOAL
CC 11 4 A(C 9DRAVARLS A1 RDOR SDR( 4 V R7PTAO SCAO
SPL 1 8aAO RA8CACDAO4 DLV7OSCDA1O4 P LBRDPAOUQ
;:
7LVARLSA1 (ACA 1 VOACC 11

V OSAO L7AO SiPLDPAO

normas Mqelcgcez
cgtea d UaceF[acgMea FU Mo:]once:gUlcoxLj e Uacg:eMgpl FU

LAS TCNICAS

DEL OBSERVADOR

VDOPD(1DLACDAO V1 O7?S

34

7 1A =
=
D?APDBL V

GE oqMeqRcZ GW22Kj-x
GW oqMeqRcZ GW22K LLb.LL-x
Lj ;ene kUonhUa elhqgRiU:Z Roa ]noMUaoa FU lon:eRgveMgpl aU
Mol Re :oFUnlgveMgpl FqnelcU UR aghRo V gV K IR ghqeR wq
9on:e ]UFehphgMeZ Re nU9on:e ioa]gceRenge UV]nUae qle FU:e
neMgoleRgveMgpl wqU ce:sgJl e]enUMU Ul Re ]oR[cgMeZ ea[ M
UMolo:[eZ se3o UR U9UMco FU qle leMgUlcU :UMelgveMgpl
y
glF
wqU 9gleR:UlcU eMese Ul Ro wqU FUaFU UlcolMUa aU ie FeFo Ul RRe:en
lon:eRgveMgplx elhqgRiU:Z GWEWK L2.LEx elhqgRiU: e9gn:e
wqU UR tUnso lon:eRgven aU U:]RUe ]on ]ng:Une tUv Ul GEbx

visible. o wqU :U glcUnUae Ua tUn


Mp:o UR glFgtgFqoZ Ul celco osaUnteFonZ aU Moltgncgp Ul ql
os3Uco FU gltUacgheMgpl d Ul UR Rqhen FU ql aesUn Ul Rea ]ng:Uz
nea FJMeFea FUR GEjjZ d Mp:o aU cnela9on:p UR Uacecqco FUR aqz
3Uco osaUnteFonx o:o de iU glFgMeFoZ Re tgagpl aqs3Ucgte Une
ql os3Uco FU UacqFgo MRetU Ul Rea MgUlMgea UV]Ung:UlceRUaZ qle
tgagpl wqU ies[e agFo UVcne[Fe FU Rea nUReMgolUa glMon]pnUea FU
Re MP:ene oaMqne d nUqsgMeFe Ul UR MqUn]o iq:elox SU cnece
FU ql FUa]Reve:gUlco aU-eReFo ]on UR ]eao FU Re hUo:Ucn[e
p]cgMe FU Roa aghRoa V tl d V t: e qle hUo:Ucn[e 9gagoRphgMe
wqU Fo:glp Roa FUsecUa celco MgUlc[9gMoa Mo:o 9gRoap9gMoa Ul
conlo e Re tgagpl Ul UR aghRo VgVx Ia[ aU eMq:qRp MoloMg:gUlco
eMUnMe FUR ]e]UR Molacgcqcgto FUR MqUn]o Ul Re e]nUiUlagpl
FUR :qlFo tgagsRUZ d ]nolco aU igvo ostgo wqU Re U9gMgUlMge
d Re neMgoleRgveMgpl FU :qMiea PnUea FU Re eMcgtgFeF iq:ez
le FU]UlF[el FU Re gl9on:eMgpl eMUnMe FU Rea Me]eMgFeFUa
FUR o3o iq:elox (l nUaqRceFo FU Re lqUte p]cgMe 9gagoRphgMe
9qU UV]olUn Re gFgoaglMneage FUR o3o lon:eRx ea ]oacg:Pz
hUlUa nUcglgeleaZ Re tgagpl ]Ung9JngMeZ Re tgagpl sgloMqRen d
Roa q:sneRUa FU ecUlMgpl 9qUnol UacqFgeFoa Ul 9qlMgpl FU
Re FUcUn:gleMgpl FU lon:ea d ]enP:Ucnoa Mqelcg9gMesRUax e
UVcUlFgFe ]nUoMq]eMgpl ]on Roa FU9UMcoa FU Re tgagpl iq:ele
FU9glgp FU :elUne :Pa ]nUMgae e8l Roa Molconloa FU Ro lonz
:eRZ d hUlUnp lqUtea cUMloRoh[ea ]ene g:]olUn qle tgagpl
lon:ecgte aosnU UR osaUnteFonx
IR :ga:o cgU:]o wqU aU FUaennoRRenol Uacea gltUacgheMgoz
lUaZ aU gltUlcenol tengoa Fga]oagcgtoa p]cgMoa wqU :Pa cenz
FU aU MoltUncgn[el Ul URU:Ulcoa ]no]goa FU Re MqRcqne tgaqeR
FU :eaea FUR aghRo VgVx NR 9UlewqgacgaMo]goZ qle FU UlcnU
Rea :8Rcg]RUa :Pwqglea FgaU-eFea ]ene ag:qRen Re gRqagpl FU

R DRDLS 4 O (C V7? A1 AR(AC V1 OS7VD 9(CDRLSA1


V 1AO ( OS'DR98LO CSDLDALAOW1 OSC OP (D 4 7LA =CRA
V RDLALS V P LO7R
S R9O V RVD
O=
7C-

V 1AO DR98LO =S 8C9=


DPAO V7CALL

OD81 4 =
7 VOACC 11AV

L (CDLPD(D

( C P7ALSD=
DPAC N =CRA1D-AC 1AO

1B8DPAO V 1A DODBL ,DL P71ACU Y

L 7L

(CAPD LO =
DOD L

DR( CSALS4 (7O4 O 7E

OS O P R( LLSO PLSCA1O V1 C
PA1DOR QVPDR LBLDP 4

precedieron Re gltUlMgpl FU Re
9ocohne9[e den ningn modo requirieron FU ]noMUFg:gUlcoa
9ocohnP9gMoa d lg cel agwqgUne FUR FUaennoRRo FU cJMlgMea FU
]noFqMMgpl :eagtex TPa sgUlZ FU]UlFUl glUVcngMesRU:UlcU
FU qle lqUte onFUleMgpl FUR MoloMg:gUlco FUR MqUn]o d Re
nUReMgpl Molacgcqcgte FU UaU MoloMg:gUlco Mol UR ]oFUn aoMgeRx
Nacoa e]enecoa aol UR nUaqRceFo FU qle Mo:]RU3e nUMolacnqMz
Mgpl FUR glFgtgFqoZ Ul celco osaUnteFonZ Ul eRho MeRMqResRU d
nUhqResRUZ d FU Re tgagpl iq:ele Ul eRho :UlaqnesRU dZ ]on
celcoZ glcUnMe:sgesRUxLG e UacelFengveMgpl FU Re g:ehglUn[e
tgaqeR FqnelcU UR aghRo V gV FUsU UlcUlFUnaUZ UlcolMUaZ lo apRo
Ul UR MolcUVco FU Rea lqUtea 9on:ea FU nU]noFqMMgpl :UMelgz
veFeZ aglo ce:sgJl Ul nUReMgpl e ql ]noMUao :Pa e:]Rgo FU
lon:eRgveMgpl d aq3UMgpl FUR osaUnteFonx Sg aU ]noFqMU qle
nUtoRqMgpl Ul Re lecqneRUve d 9qlMgpl FUR aghlo Ul UR aghRo VgVZ
Jace lo eMolcUMU FU :elUne glFU]UlFgUlcU e Re nUMolacnqMz
Mgpl FUR aq3UcoxLL
V 1A P71S7CA DO7A1 V RAOAO4

LAS TECNICAS DEL OBSERVADOR

LG

NlcnU GEjj d GE-jZ Re :UlaqneMgpl eFo]ce ql ]e]UR 9qlFe:UlceR


ql e:]Rgo nelho FU MgUlMgea 9[agMeax e 9UMie MRetUZ aUh8
\qilZ aUn[e GEbj \qilZ GW2WK LGW.LLjx e :ga:e MolMRqag
cgUlU 1el feMglhK TPa o :Uloa e ]encgn FU GEjj aU ]noFqMU q
eteRelMie FU l8:UnoaZ aosnU coFo ]ecUlcU Ul Rea MgUlMgea aoM
qgvP ql ]qlco FU gl9RUVgpl aU UlMqUlcnU Ul GELZ UR e-o U
ienRUa 4essehUZ gltUlcon FU Re Mo:]qceFone FghgceRZ ]qsRg
snUtU ]el9RUco Ul UR wqU eRUlcese Re ]qsRgMeMgpl FU cesRea
Roa l8:Unoa MolacelcUa MoloMgFoa Ul Rea MgUlMgea d Ul Re
feMglhZ GWEK Lb.L-x
LL e loMgpl seqFngRRenFgele FU ql FUa]Reve:gUlco FU Roa aghlo
FU Rea aoMgUFeFUa 9UqFeRUa d engacoMnPcgMea eR nJhg:Ul a
glcUnMe:sgo FU Re :oFUnlgFeF UlMqUlcne qle cnela9on:eMgpl n
]noMe wqU oqMeqRc encgMqRe Ul cJn:gloa FUR glFgtgFqoK NR

DEL OBSERVADOR

Vigilary castigar e :UlqFo iel nU]eneFo Ul


Re FUMReneMgpl MecUhpngMe FU oqMeqRcZ DqUacne aoMgUFeF lo Ua
qle aoMgUFeF FUR Ua]UMcPMqRo aglo FU Re tghgRelMgexxx Do loa
UlMolcne:oa lg Ul UR el9gcUecno lg Ul UR UaMUlengoZ aglo Ul Re
:Pwqgle ]elp]cgMexL IqlwqU UacU Mo:Ulcengo aU nUeRgve Ul
:UFgo FU qle Mo:]eneMgpl UlcnU Roa pnFUlUa FUR ]oFUn Ul Re
elcghUFeF d Ul Re :oFUnlgFeFZ UR qao wqU oqMeqRc ieMU FUR
cJn:glo Ua]UMcPMqRo UacP MRene:UlcU tglMqReFo e Rea ]oRJz
:gMea FUR ]oac.6E 9nelMJax qelFo UaMngsgp UR RgsnoZ e ]nglMgz
]goa FU Re FJMeFe FU GW2jZ Ua]UMcPMqRo Une qle eRqagpl ostge
e Roa elPRgaga FUR Me]gceRga:o MolcU:]onPlUo RRUteFoa e Meso
]on kqd AUsonF d ocnoaxLb ;oFU:oa g:ehglenloa 9PMgR:UlcU
UR FUaFJl FU oqMeqRcZ wqgUl ies[e UaMngco qle FU Rea :U3oz
nUa :UFgceMgolUa Ul conlo e Re :oFUnlgFeF d UR ]oFUnZ ieMge
MqeRwqgUn qao aq]Un9gMgeR o ag:]Rgace FUR Ua]UMcPMqRo Mo:o
UV]RgMeMgpl tPRgFe ]ene Mo:]nUlFUn Mp:o Rea :eaea aol Molz
cnoReFea o U:seqMeFea ]on Rea g:PhUlUa FU Roa :UFgoaxL;Uno Re o]oagMgpl 9oqMeqRcgele UlcnU tghgRelMge d Ua]UMcPz
MqRo ]enUMU ]eaen ]on eRco ieace wqJ ]qlco ]qUFUl MoglMgz
Fgn Roa U9UMcoa FU Uacoa Foa nUh[:UlUa FU ]oFUnx IR U:]RUen
UR ]elp]cgMo FU 4Ulcie: Mo:o ql os3Uco cUpngMo FU tgceR
g:]oncelMgeZ oqMeqRc aqsnede glMUaelcU:UlcU Roa :oFoa Ul
wqU Roa aq3Ucoa iq:eloa aU MoltgncgUnol Ul os3Ucoa FU osaUnz
teMgplZ se3o Re 9on:e FUR MolcnoR glacgcqMgoleR o FU Roa Uacq.

] ] x EW.GG2x

. l.A MODERNIDAD

Y IiL PROBLEMA

co wqU ]nUaUlMgp Re cnelagMgpl FU Roa :UMelga:oa igacpngMo.ngc


FU 9on:eMgpl FU Re glFgtgFqeRgFeF e Roa :UMelga:oa MgUlc[9gMo.
Mg]RglengoaZ Ul wqU Ro lon:eR nUU:]Revp e Ro elMUacneRZ d Re :U
eR UacecqaZ aqacgcqdUlFo ea[ Re glFgtgFqeRgFeF FUR io:snU :U:on
sRU ]on Re FUR io:snU MeRMqResRUZ UaU :o:Ulco Ul wqU Rea MgU
FUR io:snU aU igMgUnol ]oagsRUa Ua UR :o:Ulco Ul wqU qle lqUte
cUMloRoh[e FUR ]oFUn d qle lqUte eleco:[e ]oR[cgMe FUR MqUn]o
glaceqnenolx oqMeqRcZ GW2WK GWx
L oqMeqRcZ GW2WK LG2
Lb AUsonFZ GWWjx e ]ng:Une UFgMgpl aU ]qsRgMp Ul nelMge Ul G
L- IMUnMe FU Re ]oagMgpl FU Re tgagpl Ul UR ]Ulae:gUlco FU oqM
tgFx AURUqvUZ
FoucaultZ GWEEK b6.bWx rgFx ce:sgJl me3Mi:elZ GWEEK

37

VD O PDLSa=
DP O

V1 P R( CSARDLS W(C V?A V 1AV 1AO

L7AO =CRAO RVDALS 1AO 7E 1A (C (DA DODBL O P LDCSDB


L 7L SD( V VDOPD(1DLA

R V V SCA,A? U Y O VDO( ODSD O

DO7A1O VPDR LBLDP O V 1 O 7E R P7( 4 L RL O 7E


1 (ALB(SDP 4 DR(1DPAC L VDO( ODPD LO V 1 O P7C( O L 1
O(APD 4 C871APD LO V APSDDVAV N 1 VO(1D87 V P7C( O
DLVDDV7A1O 7E P VD=
DPA,AL N L CRA1D-A,AL A1
L ODOSRAO V P LO7R

,OCAV C

DO7A1 Ca8DVARLS V=
DLDV OU 7L

C L SiPLDPAO (ACA 1A AVRDLDOSCAPDBL V 1A ASLPDBL4 (ACA 1A


DR( ODPDBL V T R 8LDVAV4 (C PVDRDLS O ALSD'LBRAVAO
7E D
= ?AC L N ADO1AC L A1 ,OCAV C R(1ALV 1PA (ACSDPDBL
N 1A P171ACDVAVUUU L 1AO 7E 1 DLVDDV7 O CV7PDV L SALL
S 7E =
7C-A ( 1aSDPAUQYA P71S7CA V RAOAO L O C8ALD-B
A (ACSDC V 7L O(APD

OP7LVACD

O7(COSC7PS7CA1 V 1A

(C9PSDPA O PDA1WOSA,A P R(1SARLS DLOCSA L 1AO RDORAO


SCALO=CRAPD LO A(7LSAVAO ( C 7 7PA71SU
5

7EDC

VPDC P L OS 4 ODL R,AC8 4 7E 1A O


P PDVAV

V1 O(PS9P71 QA(AC-PA C(LSDLARLS L (ACA11

A1 O

VOACC 11 O 7E OS N L7RCALV U 21
P O(PS9P71 4QSA1 P R
l, CV R(1A 1 SiCRDL 4 (C ,A,1RLS L

S RA =CRA

=
PSDA TAOSA (AOAVAO ACDAO ViPAVAO V1 OD81 9 9 U0H
2L OS
1D,C

C
=-P A187LAO L SAO APCPA V O7 (CTDOS CDA4 APCPA V

1 O ALSPVLSO SR(CAL O V1 O(PS9P71 U l, CV4 L 7L


P L PDV (AOA?4 (1ALSA 7L V O7O (CDLPD(A1O CAO8 OF

21 O(PS9P71 4 P R

SLVLPDA V

hacer ver, e cnetJa FU Fg9Uz

LAS TECNICAS DEL OBSERVADOR

nUlcUa :UFgeMgolUa Ua]UMgeRgveFeaZ UR :qlFo wqU ie FU3eFo FU


aUn FgnUMce:UlcU e]nUiUlagsRUZ UlMqUlcne lon:eR:UlcU Ul Re
tgace UR aUlcgFo iq:elo ]ngtgRUhgeFo wqU 9qU Ul ocnea J]oMea
L6

SghqgUlFo ql snUtU Mo:Ulcengo FU AUsonFZ iU ]no]qUaco agcqen UR


Mo:gUlvo FU Re aoMgUFeF FUR Ua]UMcPMqRo e 9gleRUa FU Re FJMeFe FU
GWLjZ ]eneRURe:UlcU e Roa on[hUlUa cUMloRphgMoa U glacgcqMgoleRUa FU
Re cURUtgagplZ Roa glgMgoa FUR aolgFo aglMnolgveFo Ul UR MglUZ UR qao F
Rea cJMlgMea FU Roa :UFgoa FU :eaea ]on UR ]encgFo levg Ul IRU:elgeZ
UR eqhU FUR qnselga:o d UR 9neMeao ]oR[cgMo FUR aqnnUeRga:o Ul nelz
Mge Ul :g S]UMceMRUZ IccUlcgolZ oqlcUn.TU:ond nendZ GWEWx

5C
38

x v iil
4t be r a 1e t 1e ms b: t 1a A x e r t jE: .: r eyj: e:s: .jy t i :s :.
,t i1a y:s:it . b: jst rP:zt it 1ems b: .a r r :seba r QA b: jst
i:1a s ey jit 1ems e s bjr ie t . b:. 1j:iza jE: e:s: .jy t i bjit s:
:. r ey.a g e g v G
s t x : jE: :. t 1a b:Om b: r :i js 1a ,za s:s :
1a s 1:z jt . b: .t x e r e msw :. a Oa r : b:r .ey m b: .t i:b i: :i:s1et .
:s1t ist bt :s .t t 1 e .e bt b : ese 1e m js t i:.t 1ems r jl O: ex t 1a s
:. :r zt 1ea z:i1e l eba v 9r t t j a sa ,e t 1e ms b: .t x e r t w jE:
jx a .jy t i :s be :i:s:r f ,l e a r w j: jst 1a s be1e ms c er mie 1t
zt it .t i:1a s r ij11ems b: js a l r :ix t ba i c :1c a t .t ,:be L
bt b: .t r t i:t r b:. 1a s r j,a :Pr z:1t 1j.t iQ
v 9. t e r .t ,e :s a
:,zFie 1a b: .t x e r ems sa r m.a za r el e .e m r j 1jt s e e 1t 1e ms A
c a ,a y :s:e t 1emsw r esa jE: t ,l e6s z:i,e em t .a r sj:x a r
a l O:a r b: .t x e r e ms T j:it s ,:i1t s1Ft r w a a y it Ft r a :. t 1a
b: z:i1:z1e ms :s r F ,er ,a V t r j,e i js t e b:s e bt b ,e r e e 1t bt
A t l r it 1t w :r 1es be bt b: a bt i:.t 1ems 1a s .t za r e1e ms b:.
a l r :ix t ba i b:sia b: js 1t ,za js e e 1t ba 1a y se ex t ,:s :v

Ye Na j1t j. b:r 1ie l : t .y js t r b: .t r 1a sbe 1e a s:r :ze r :,a L


.my e1t r : es r e j1e a st .:r b:. a l r :ix t ba i b:. r ey.a g e g w a ia r
c t s :r jbe t ba ,f r 1a s1i:t ,:s: .t a i,t A .t b:sr e bt b
b:. 1t ,za :s :. jE: jx a .jy t i .t it s r a i,t 1e ms b: .t z:iL
1:z1emsv [je f ,f r jE: s e s y Qs a ia w tN.:i J:s Ot ,e s c t
t st .e t ba .t c ::ia y6s:t :g jit b: .a r t 1a s :1e,e :sa r A
a l O:a r b: .a r jE: :r t l t 1a ,zj:r a :. a l r :ix t ba i b: t jE:.

Y EL PROBLEMA

zt i e 1j.t i,:s : :x eb:s:v

. I.A MODERNIDAD

:. jE: :r t l i:1c t :si: .t t s y e l e .e bt b A .t x e r jt .e bt b r : c t 1:

DEL OBSERVADOR

9. :r :i:a r 1a zea :r js .jy t i 1j. jit . b: y it s e ,z a i t s 1e t :s

CI 8:l a ibw e SSDFr :1v REv \n e t it bj1e bt b:. a ie y e s t . it s 16r FPj A 8:B
l a ibwLa Socit du spectacle GW62Z ;en[aK keRRg:enFZ GWWLZ aUMMx GEZ
]xWx DxFx7x"x

39

OD81 U 2L VDCO O =
CA8RLS O V O7O OPCDS O4 LP LSCAR O
7L ,OCAV C AR,71ALS P LOSDS7DV ( C 1A P LC8LPDA V
L7AO SPL 1 8aAO4 V L7 O O(APD O 7C,AL O N V L7AO
7LPD LO P LBRDPAO N ODR,B1DPAO V 1AO DR98LO N 1 O (C L
=
V7PS OF=CRAO V D17RDLAPDBL ACSD=
DPDA14 L7 O 7O O V 1 O
O(? O4 ACE
7DSPS7CA V PCDOSA1 N APC 4 aAO V SCL4 R7O O4
?ACVDLO4 =S 8CA=
aA4 R VA4 R7PTV7R,COU YA (CP(PDBL4
(ACA JL?ARaL4 CA O7RARLS SR( CA1 N PDLiSDPA4 N V?A
P1AC PBR 1A R VCLDVAV O7,DCS 1A ( OD,D1DVAV RDORA V
7L O(PSAV C P LSR(1ASD U 57LPA APPVR O A 7L ,?S
L O7 (7CA 7LDPDVAVW1A DODBL ODR(C O R@
1SD(14 P LSD87A
N O7(C(7OSA A SC O

,?S O4 VO O N PS COU 5D ODE


7DCA

1 O(APD

V1 R7O

(SCD=
DPAV

O PA(A- V SCAOPLVC 7L

R7LV L 1 7E S V OS9L PDCP71APDBLU


5
VDV
iOSA L

V,CaA (AOAC DLAVCSDV 7L SRA L 8LCA1 VOASLL


( C JL?ARDLF1A (DLS7CA V1 OD81 9D9U C
LPD11ARLS4
P LOSDS7N 7L P R( LLS OD8LD=
DPASD

APCPA V1 P7A1 (C ( CPD LA 7L CDP

V1 PAR(

DLLSACD U 2LSC

SCAO

DR(1DPAPD LO4 OSA RDODBL DLVDPA4 PDCSARLS4 7E 1A (DLL

primordial Ul Re nUMol9ghqz
neMgpl FU Re ]UnMU]Mgpl FqnelcU UR aghRo V gV xGE NR osaUnteF
FU ]glcqneaZ Ul UR aghRo VgVZ Une ce:sgJl ql osaUnteFon wqU
Molaq:[eZ e Re tUvZ qle he:e ]noRg9UnelcU FU UV]UngUlMgea p]z
cgMea d aUlaongeRUax Nl ocnea ]eResneaZ Rea ]glcqnea ]noFqM[el
d eaq:[el aUlcgFo lo Ul qle aqUncU FU egaRe:gUlco UacJcgMo
g:]oagsRUZ lg Ul Re MolcglqgFeF FU qle cneFgMgpl FU MpFghoa
]gMcpngMoaZ aglo FUlcno FU ql Meoa Ul UV]elagpl FU g:PhUlUaZ
:UnMelM[ea d Uac[:qRoaZ Mo:o qlo :Pa FU UlcnU ocnoa :qz
Mioa URU:Ulcoa Molaq:gsRUa d U9[:Unoax
(lo FU Roa ]oMoa encgacea tgaqeRUa FU Roa wqU aU oMq]e 4Ulz
3e:gl Ua ienRUa TUndolZ 9gRcneFo e cnetJa FU Re aUlagsgRgFeF

LAS TCNICAS

DEL OBSERVADOR

S7CA L CA (ACA i1 7L 1RLS

bj

LE

rgFxZ ]on U3U:]RoZ 4Ul3e:glZ GW2EKG-GK ol UR MnUMgU


Roa agacU:ea FU Mo:qlgMeMgolUaZ Re g:]oncelMge FU Re ]glc
Mo:qlgMeMgpl FU gl9on:eMgpl ie wqUFeFo nUFqMgFex

flanur, ql
Molaq:gFon :ptgR FU qle glMUaelcU aqMUagpl FU g:PhUlUa gRqz
aongea Mo:o :UnMelM[eaxj ;Uno UR Fgle:ga:o FUacnqMcgto FU Re
:oFUnlgveMgpl ]Un:gcgp ce:sgJl qle tgagpl wqU nUagacgn[e aqa
U9UMcoaZ qle ]UnMU]Mgpl nUtgtg9gMeFone FUR ]nUaUlcU UltqURce Ul
aqa ]no]gea ]oac.g:PhUlUa igacpngMeax 1nplgMe:UlcUZ Re ]UnMU]z
Mgpl UacelFengveFe d FUalecqneRgveFe FU Rea :eaeaZ ]ene Re
wqU 4Ul3e:gl glcUlcese MolaUhqgn eRcUnlecgtea neFgMeRUaZ FUs[e
Re :edon ]encU FU aq 9qUnveZ Ul UR aghRo VgVZ eR UacqFgo U:][ngMo
d e Re Mqelcg9gMeMgpl FU Rea ]oac.g:PhUlUa nUcglgelea d aq cU:z
]oneRgFeF Ua]UM[9gMeZ Mo:o UV]RgMenJ Ul Roa Me][cqRoa d bx
e ]glcqne FUR aghRo V gV 9qU ce:sgJl FUaecUlFgFeZ ]on :oz
cgtoa FgacglcoaZ ]on Roa 9qlFeFonUa FU Re igaconge FUR encU :oz
FUnleZ qle hUlUneMgpl o Foa elcUa FU 4Ul3e:glx mUaqRce 9PMgR
oRtgFen wqU Re igaconge FUR encU Mo:o FgaMg]Rgle eMeFJ:gMe
cgUlU aqa on[hUlUa Ul UacU :ga:o Ulconlo FUMg:olplgMox 7nUa
]noMUaoa FUaennoRReFoa FqnelcU UR aghRo V gV glaU]enesRUa FU Re
LW 4Ul3e:[lZ GW2K E6.EWx
j rgFx 4qM.TonaaZ GWE6K WW.Gbjx

DLOSDS7PD LA1D-APDBL V 1A (C9PSDPA TDOSBCDP

ACSaOSDPA O LFD
AB

1 O R V O TDOS CDPDOSAO N 17PD LDOSAO V (LOARDLS 7E


(CRDSDC L 7E 1AO =CRAO =
7CAL
OD87DLV

7L VOACC 11

CVLAVAO N P1AOD=
DPAVAO

SR( CA1W0AB1AO SCALO=CRAPD LO

O PD ( 1aSDPAO DR(1DPAVAO L 1A PCAPDBL V1 SDR( V PD N


1A RALPD(APDBL P71S7CA1 V OPS CO R9O AR(1D O V 1A ( L
,1APDBL 7C,ALA4 7L V P7N O CO71SAV O =
7 1 R7O V ACS
(@
,1DP W
N nAB1 O L7 O RiS V O OCDA1O V C(C V7PPDBL V
1A DRA8L4 7E (CRDSDC L SALS 1A PDCP71APDBL 81 ,A1 P R
1A N79SA( ODPDBL V P (DAO PAVA - R9O D
= 1O V

,CAO V

ACS R7N VDCOAOU C


DL R,CA8 4 OD 1A R VCLDVAV V1 OD81
9 D9 P LOSDS7NB L (ACS 1A RASCD- V 1A TDOS CDA V1 ACS4 1AO
,CAO V ACS V OA R VCLDVAV 7=C L 9P17DVAO V 1 O OL
7ERAO 9(1DPASD O N P1AOD=
DPAS CD O V RDLALSO V 1A TDOS L
CDA V1 ACS4 DLP17O NA DLDPDAV 1 OD81 99U
s C ?R(1 4 V O SCAVDPD LO 7=LVARLSA1O4 7LA (C LDLL
S V 3 C11D N SCA V 1A 2OP71A V A
NC,7C84 7=C L DLPA(APO
CSDPLSO A DLP17DC 1 ACS V1 OD81 9D9 VLSC V1 R
9 ,DS V
O7O DLOSD8APD LOU MOS A (OAC V 1A C1APDBL VDA1iPSDPA V
OSAO (C9
PSDPAO P L 1 R RLS TDOSBCDP V O7 (C (DA A(ACDPDBLF
1A C7VDPDBL R C11DALA DLSCOAVA L 1A A7S CaA N 1A CD8DLA1DVAV
O (C V7P P7ALV L7AO SPL 1 8aAO N =CRAO V DLSCPAR,D
( LL L P7OSDBL L PD LO P R 1A R
PAL 4Q 1A A7S CaA N 1A
CD8DLA1DVAVW
N 1A ,@
O7EVA V =CRAO ODR,B1DPAO P R 9(CL
ODBL V 1 O =
7LVARLS O O(DCDS7A1O V 7LA P71S7CA 7LD=
DPAVA
( C (ACS V 1 O C7VDS O V 1A OP71A V A
NC,7C8 P DLPDV P L

LAS TECNICAS

DEL OBSERVADOR

7LA ALODVAV P71S7CA1 P 1PSDA ALS 1A A7OLPDA

42

DR( OD,D1DVAV

V SA1O =CRAO L 1 (COLSU MOa4 OS O R V O O7(C(7OS O


V TDOS CDA V1 ACS S RAC L P R

,?S O (CDD18DAV O 1 ACS

D
= 87CASD V 1A MLSD8T
VAV N 1 oLAPDRDLS U
Y

DLSCOALS AE
7a O 1 (CO(DPA- CP L PDRDLS

7E

P R(ACSL 1 O =
7LVAV CO V 1A TDOS CDA V1 ACS R=
7CA O7'
,1DRDLA1

V SCA O(PDRV 1A VDOP LSDL7DVAV =


7LVARLL

SA1 V1 ACS V1 OD81 9 D9 CO(PS A1 V 1 O OD81 O (CPVLSOU

y Re U9UMcgtgFeF FU UaU
encU FU]UlFUl FU ql osaUnteFony FU qle onhelgveMgpl FU Ro
tgagsRU wqU UVMUFU Mol :qMio UR P:sgco FU elPRgaga MoltUlMgoz
leR FU Re igaconge FUR encUx NR egaRe:gUlco FU Re ]glcqne FUa]qJa
FU Re FJMeFe FU GEj Mo:o qle MecUhon[e FU UacqFgo tgesRU d
eqcoaq9gMgUlcU aU ieMUZ Mo:o :[lg:oZ eRce:UlcU ]nosRU:Pz
cgMex e MgnMqReMgpl d nUMU]Mgpl
toda ReFUg:ehglUn[e tgaqeR
UacP cel ]npVg:e:UlcU glcUnnUReMgoleFe e :UFgeFoa FU aghRo
wqU lglh8l :UFgo o 9on:e FU nU]nUaUlceMgpl tgaqeR MqUlce de
Mol qle gFUlcgFeF eqcplo:e aghlg9gMecgtex oa aghlg9gMeFoa d
U9UMcoa FU MeFe g:ehUl aol agU:]nU Molcghqoa e UacU Ulconlo
aUlaongeR aosnUMenheFo d ]RqneRZ d eR osaUnteFon wqU Ro iesgcex
4Ul3e:glZ ]on U3U:]RoZ lo tgo UR :qaUo FU encU FU :UFgeFoa
FUR aghRo V gV aglo Mo:o qlo FU Roa lq:Unoaoa Ua]eMgoa FU
aqU-o UV]Ung:UlceFoa d ecnetUaeFoa ]on UR osaUnteFonZ ghqeR
wqU Roa ]eae3UaZ Roa 3enFglUa socPlgMoaZ Roa :qaUoa FU MUneZ Roa
MeagloaZ Rea UaceMgolUa FU cnUl d Roa MUlcnoa Mo:UnMgeRUax
DgUcvaMiU FUaMngsU Re ]oagMgpl FUR glFgtgFqo wqU aU Ulz
Molcnese FUlcno Ul UacU Ulconlo Ul cJn:gloa FU qle Mngaga FU
eag:gReMgplK

SUlagsgRgFeF gl:Ulae:UlcU :Pa gnngcesRUHxxx esqlFelMge FU


g:]nUagolUa Fga]enUa :edon wqU lqlMe elcUaK Moa:o]oRgce.
lga:o Ul Re Mo:gFeZ Re RgcUnecqneZ Roa ]UngpFgMoaZ Rea 9
Roa hqacoaZ glMRqao Roa ]egae3Uax NR cU:]o FU UacU gl9R
prestissimo-, Rea g:]nUagolUa aU sonnel qlea e ocneaH qlo aU
nUagacU glacglcgte:UlcU e eag:gRenZ e eag:gRen leFe ]no9qlFez
:UlcUZ e FghUngn leFex o:o nUaqRceFoZ aU ]noFqMU ql FUz
sgRgce:gUlco FUR ]oFUn FU FghUngnH Roa io:snUa FUae]nUlFUl Re

rgFx 4Ul3e:glZ GWELZ toRx GK -Gj.-Lx

45

. 1,A MODERNIDAD

Y EL PROBLEMA

DEL OBSERVADOR

Este tipo de conocimiento parece el ms verdadero, el


ms autntico, pues tiene al objeto ante s en su totalidad
y complecin. Este hecho evidente, no obstante, es en realidad la clase ms abstracta y ms pobre de verdad.
kx*xx fUhUR
En las discusiones metodolgicas prevalece una tendencia
a abordar los problemas del conocimiento, por as decirlo,
aqs a]UMgU eUcUnlgcecgax
Los enunciados son comparados
entre s sin atender a su historia y sin tener en cuenta que
podran pertenecer a estratos histricos diferentes.
;eqR UdUnesUlF
e :edon ]encU FU Roa glcUlcoa FU cUongven Re tgagpl d Re tgz
aqeRgFeF aU nUReMgolel Mol :oFURoa wqU glagacUl Ul qle cnez
FgMgpl tgaqeR oMMgFUlceR Molcglqe U glcUhneFonex AUaFU RqUhoZ
e :UlqFo aU ieMU UacnecJhgMe:UlcU lUMUaengo Uasoven qle
cneFgMgpl Ua]UMqRecgte o UaMp]gMe wqU Fo:gle glglcUnnq:]gz
Fe:UlcU Re igaconge FU Re tgagpl Ul oMMgFUlcUK ]on U3U:]RoZ
FUaFU ;Recpl ieace Re eMcqeRgFeFZ o FUaFU UR qeccnoMUlco
ieace 9gleRUa FUR aghRo VgVx Tg ]no]pagco lo Ua celco ]no]olUn
enhq:Ulcoa Ul Molcne FU ceRUa :oFURoa wqU lo FU3el FU
cUlUn aq qcgRgFeF Mo:oZ :Pa sgUlZ aqsneden wqU UVgacUl g:z
]oncelcUa FgaMolcglqgFeFUa wqU iel wqUFeFo U:]e-eFea ]on
Uacea MolacnqMMgolUa :oloR[cgMeax o wqU :U glcUnUae ce:z
sgJl ewq[Z :Pa MolMnUce:UlcUZ Ua eleRgven qle gFUe wqU aU ie

P LCSDV L (C9PSDPARLS 7,DP7A N 7E4 A@


L T N4 P LSDL@
A
ACSDP719LV O V ACDAO =CRAOF1A DVA V 7E 1A A(ACDPDBL
V 1A =S 8CA=
aA N 1 PDL L 1 OD81 9 D9 O 1A CA1D-APDBL
P7R(1DRDLS

V 7L 1AC8 VOACC 11 SPL 1B8DP N< DV 1BL

8DP 7E S7 178AC L PPDVLS N A SCAiO V1 P7A1 1A P9RACA


OP7CA 17PD LB TAOSA 1A P9RACA =S 8C9=
DPAU 2OS OE
7L
RA DR(1DPA 7E4 L PAVA SA(A V VDPTA 17PDBL4 (CRAL
LPCaAL D8LSO 1 O RDOR O (CO7(7OS O O ,C 1A C1APDBL
V1 ,OCAV C P L 1 R7LV 9SCD CU s VCaAR O L7RCAC
7LA V PLA V 1D,C O O ,C 1A TDOS CDA V1 PDL
L P7N
81

(CDRC PA(aS71

x v i i

A(ACP 1

,1D8AV

i2i a,m a l #a m 9mim l #i m+l l ,im,mim

#a m 2 =l im a2a, l a m#"#i m a,i l #a m


mi"m mm l #, m
,l l l
x, l im l i

l a , a #m x m a l 2m l 2l i

2l l a 2l /, m i"a, + a#l +

m a,,,m l l a im l i ,a a m 2i l 2l ai im, l
#a 2i l "i l 2i ia, x m m m i l ,#
m i2i a,maW a ,+m 2i2,m ia m a,,m . m =l L
, l "i m=/m a #m im a a,i l
#Em a, , l ,m a, l ,?l
,m x, l im

m m #E@
m #a

m Pa a m,#i mQ a

m a m l m #,#i m+ m 9mim l #i m

,im
#
l l #a m ,m2m mii l l m a m
m l im a a l "l ( . ( a #i l 2m m m#L
#m a

l a l a , l mim m +&# m a, .

l ?l

l ai,a a 2m i, #a m #a m 2i l "i m

LAS TECNICAS

DEL OBSERVADOR

#ia , l . l "i l #E i"a x mm #a ,#l .

i2i a,m a m m &9(m , l #a l /=l a ,i


l m l a ,a , l #E #a ,mmi a ,m #a m
="#i m a m a a a m 2i2,m a m a "l (+m
miiim 8m l + m l im a #,m 6, l a . m m2m iL
a 2i l i,9a l
0l i #2m i,+ l x, l im l i imm #a l aimi
m m 9mim l #i m . a ,ix m a, a #m l m #a

8CA,AV

1A =S 8CA=
aA
V1 ODL

49

bb Aa
c ma r a

o sc u r a

y su

s u je t o

50

y ce:sgJl Mo:o e]eneco cJMlgMo qaeFo


Ul hnel MelcgFeF FU eMcgtgFeFUa MqRcqneRUaxG AqnelcU Foa agz
hRoa ]Un:gcgp UV]RgMenZ celco ]ene UR ]Ulae:gUlco neMgoleRgaz
ce Mo:o ]ene UR U:]gngaceZ Mp:o Re osaUnteMgpl MolFqMU e
FUFqMMgolUa tUn[FgMea aosnU UR :qlFoH eR :ga:o cgU:]oZ Ul
celco wqU os3Uco :ecUngeRZ UaU :oFURo Une ql :UFgo e:]Rgez
:UlcU qcgRgveFo ]ene osaUnten UR :qlFo tgagsRUZ ql glacnqz

e UVcUlae RgcUnecqne aosnU Re MP:ene oaMqne Ua nUaq:gFe Ul SMien9Z


GW2b d Ul ko)glhZ GW-Lx NacqFgoa hUlUneRUa wqU lo aU :UlMgolel
Ul Uacea osnea aol Tongcv tol moinZ Zu r Etwicklung der dunkeln
Kammer 4UnRglZ GWL- d3o i l Cx fe::olFZ The Camera Obscura: A
Chronicle 4ngacoRZ GWEGx ;ene gl9on:eMgpl teRgoae eMUnMe FU Roa qaoa
FU Re MP:ene oaMqne Ul UR aghRo V t : Z tgFx ngcaMiUZ GW6KG-E.GWbZ d
kgoaU99gZ GW-Wx NlcnU Roa cnese3oa aosnU UR qao enc[acgMo FU Re MP:ene
oaMqne Ul UR aghRo V t l aU UlMqUlcnelK SUd:oqnZ GW6bK L.GH glZ
GW2GK bW.-j-xH TedonZ GWb6K G-.L6H SMi)envZ GW66K G2j.GEjH *iUU.
RoMZ GW22H glFUnZ GWEjK bWW.-L6x

(verkehrte Welt Ua MnqMgeR


]ene Rea nUMqaeMgolUa ]oacUngonUa eR :oFURo FU Re MP:ene oaMqneH tgFx
fUhURZ GW62K Lj.Lj2x rgFx ce:sgJl \o9:elZ GW2H ;UlRUdZ 4Unhaz
cno: Uc eRxZ GW26K .GjZ d TgcMiURRZ GWE6K G6j.LjEx
;ene FUceRRUa eMUnMe FU Fgacglcoa :oFURoa FqnelcU UacU ]Un[oFoZ tgFxZ
]on U3U:]RoZ kgoaU9NZ GW-WK G.LLx

o sc u r a

y su

s u je t o

enunciadas qle d ocne tUv Mol qle MgUnce


nUhqRengFeF d qlg9on:gFeFZ glFU]UlFgUlcU:UlcU FU Re iUcUz
nohUlUgFeF o FU Re lqRe nUReMgpl wqU hqenFUl UlcnU a[ Roa Rqz
henUa FU Uaoa UlqlMgeFoax
Do Ua :g glcUlMgpl aqhUngnZ lo osacelcUZ wqU Re MP:ene
oaMqne cqtgUne apRo qle gFUlcgFeF FgaMqnagtex Sg ]oFU:oa FUz
aghlenRe Ul cJn:gloa FU UlqlMgeFoaZ MeFe qlo FU Uacoa Ulqlz
MgeFoa e]enUMU lUMUaenge:UlcU RgheFo e aq3UcoaZ ]nPMcgMea U
glacgcqMgolUax qgvPa UR osacPMqRo :Pa g:]oncelcU ]ene Re
Mo:]nUlagpl FU Re MP:ene oaMqneZ o FU MqeRwqgUn e]eneco p]z
cgMoZ aUe Re gFUe FU wqU celco Fga]oagcgto p]cgMo Mo:o osaUnz
teFon aol Foa UlcgFeFUa Fg9UnUlMgeFeaZ wqU Re gFUlcgFeF FUR
osaUnteFon UVgacU glFU]UlFgUlcU:UlcU FUR Fga]oagcgto p]cgMoZ
UR MqeR lo Ua :Pa wqU ql glacnq:Ulco cJMlgMo 9[agMox o wqU
MolacgcqdU Re MP:ene oaMqne Ua ]nUMgae:UlcU aq gFUlcgFeF
:8Rcg]RUZ aq Uacecqco :gVco Mo:o 9ghqne U]gacU:oRphgMe
FUlcno FU ql onFUl FgaMqnagto
y Mo:o os3Uco FUlcno FU qle
Fga]oagMgpl FU ]nPMcgMea MqRcqneRUax- e MP:ene oaMqne Ua Ro
wqU kgR[Ua AURUqvU RRe:en[eagenciamientoZ
ql
eRho wqU UaZ
e Re tUv U glaU]enesRU:UlcUZ ]on qle ]encUZ ehUlMge:gUlco
:ewq[lgMo dZ ]on ocne ]encUZ ql ehUlMge:gUlco FU UlqlMgez
MgplZ ql os3Uco eMUnMe FUR MqeR aU FgMU eRho dZ e Re tUvZ ql osz
3Uco wqU Ua qaeFox6 qhen Ul UR MqeR qle 9on:eMgpl FgaMqnagte
aU UlcnUMnqve Mol ]nPMcgMea :ecUngeRUaZ Re MP:ene oaMqne lo
]qUFU aUn nUFqMgFe e ql os3Uco cUMloRphgMo lg FgaMqnagtoK Une
qle Mo:]RU3e e:eRhe:e aoMgeR Mqde UVgacUlMge Mo:o 9ghqne
cUVcqeR lo ]oF[e aU]enenaU FU aqa qaoa :ewq[lgMoax
o wqU Uaco g:]RgMe Ua wqU FUsU:oa RgsUnen e Re MP:ene oa.

ea FgacglMgolUa Mol Rea wqU U:]gUve UR :JcoFo :ecUngeRgaceZ F


Mng:gleFon FUaFU UR ]nglMg]goZ aol FgacglMgolUa FUlcno FU UacU
co eRce:UlcU :UvMReFoZ d lo ]qUFU ]nUaUlcen UacU os3Uco Mo:o lo
:UvMReFo o lo aq9gMgUlcU:UlcU Mn[cgMox 4Ul3e:[lZ GW2K Gjx

AURUqvU d kqeccengZ GWE2K -jbx

.. L

c ma r a

53

y ]nPMcgz
Mea neFgMeR:UlcU Fg9UnUlcUx
o:o Une FU aq]olUnZ Roa igacongeFonUa FUR encU cgUlFUl e
glcUnUaenaU ]on Roa os3Ucoa enc[acgMoaZ
y Re :edon[e aU ie oMqz
]eFo FU Re MP:ene oaMqne Ul 9qlMgpl FUR :oFo Ul wqU Jace
ie ]oFgFo FUcUn:glen Re UacnqMcqne FU Rea ]glcqnea o Roa hnez
seFoax TqMioa elPRgaga FU Re MP:ene oaMqneZ Ul MolMnUco Roa
nURecgtoa eR aghRo Vt: Z ]no]UlFUl e MolagFUnen UVMRqagte:Ulz
cU aq qao Mo:o glacnq:Ulco ]ene Mo]gen d Mo:o eqVgRgo Ul Re
MnUeMgpl FU ]glcqnea ]on ]encU FU Roa encgaceax I :UlqFo aU
]nUaq:U wqU Uacoa encgacea cnese3esel Mol ql aqMUFPlUo FU
Ro wqU wqUn[el nUeR:UlcUZ d wqU e]enUMUn[e ]nolcoZ e aesUnK Re
MP:ene 9ocohnP9gMexW NacU Ul9owqU g:]olU coFo ql Mol3qlco
FU aq]qUacoa ]no]goa FUR aghRo VVZ Ul ]encgMqRen qle RphgMe
]noFqMcgtgaceZ aosnU ql Fga]oagcgto Mqde 9qlMgpl ]nglMg]eR
no
Une MnUen g:PhUlUax o]gen Mol Re MP:ene oaMqne Ua FUMgnZ
cneven d ieMUn ]Un:elUlcU Re g:ehUl lo Une aglo apRo qlo
FU aqa lq:Unoaoa qaoaZ U glMRqao ieMge :UFgeFoa FUR aghRo
V t : FU3p FU aUn FUaceMeFo Ul tengea FUaMng]MgolUa g:]oncelz
cUax NR enc[MqRo FUFgMeFo e Re MP:ene oaMqne
EncycloUl Re
pdieZ ]on U3U:]RoZ Ulq:Une aqa qaoa Ul UacU onFUlK Inno3e

o sc u r a

y su

su je t o

Inciqn \x *iUURoM ]RelcUe wqU Re tUnoag:gRgcqF FU Re MP:en


oaMqne aecga9gvo Roa g:]qRaoa lecqneRgacea FU Roa ]glconUa 9Re:UlM
FUR aghRo V t l Z wqU UlMolcnesel Re ]Una]UMcgte FU:eageFo :UMPlgM
d esacneMcex ;ene Roa encgacea ioRelFUaUaZ esaoncoa Ul Re UV]RoneM
FUR :qlFo wqU RUa noFUeseZ Re MP:ene oaMqne Une ql glacnq:Ulz
co 8lgMo ]ene 3qvhen Re e]engUlMge wqU FUsUn[e cUlUn qle ]glcqnex
*iUURoMZ GW22eK W.GjGx I Re tUv wqU ]no]olU Re ]nosRU:Pcg
loMgpl FU qle ]glcqne tUnFeFUne:UlcU lecqneRZ *iUURoM eaq:U
wqU UR Fga]oagcgto ]Un:gc[e qle ]nUaUlceMgpl lUqcneR d e]nosRU:P.
cgMe FU Re nUeRgFeF tgaqeRx ;Un9gRe ql ]noMUao FU Me:sgo UacgR
aghqgUlFo e]enUlcU:UlcU e ko:sngMi Ul UR MqeR UR qao FU Re MP:ez
ne oaMqne glcUneMcqese Mol ]nPMcgMea d UawqU:ea cneFgMgoleRUa
]noFqMgn g:PhUlUa :Pa nUeRgaceax rgFx *iUURoMZ GW22XG6-.G
StUcRele IR]Una ce:sgJl e9gn:e wqU Re MP:ene oaMqne aq]qao qle
g:ehUl :Pa tUnev IR]UnaZ GWEK L.x
b Aac m a r a

55

A,7LVALS 17- O ,C 1A LAS7CA1-A V 1A DODBLW(C ( CPD LA


7L O(PS9P71

R7N LSCSLDV 4 L 1 7E (COLSA DR98L

LO 7E O AOR?AL (C=
PSARLS A O7O ,?S OWC(COLSA
1 O P 1 CO N 1 O R DRDLS O V 1 O ,?S O R? C V 1 7E
P7A1E
7DC

SCA P1AO V C(COLSAPDBL (7VA TAPC1 UQC


B1

R9O AV1ALS A(7LSA 7E (P C RVD


A187DL 7E L O(A VD,7?AC (7V4 L

V OS DLOSC7RLS
,OSALS4 TAPC1 P L

9APSDS7V 9SCRAUQ
x: YAO VOPCD(PD LO L DLOSC7RLSA1O V
1A P9RACA

OP7CA CAL 8LCA1D-AVAO4 N 1A COA1SA,AL P R

VR OSCAPDBL A7S O7=


DPDLS V O7 (C (D

7LPD LARDLS
=

N4 ( C ALA1 8aA4 V1 V 1A DODBL T7RALAU sACA AE


7i11 O 7E
P R(CLVDCAL O7O ,AOO B(SDPAO4 1A P9RACA OP7CA =
CPaA 1
O(PS9P71 V1 =
7LPD LARDLS V 1A C(COLSAPDBL (CALL
V V =CRA S SA1RLS SCALO(ACLS4 N (ACA AE
711 O 7E 1AO
D8L CACAL4 1A P9RACA 1O (C ( CPD LA,A 1 O (1APCO V 1A D17L
ODBLU C
DL R,AC8 4 D87A1 7E 1A (CO(PSDA P LSLaA L O7 DLL
SCD C 1AO (CS7C,AV CAO ( OD,D1DVAVO V 1A ALAR C=ODO4 SARL
,DiL 1A CAPDVAV V 1A P9RACA OP7CA OSA,A ARLA-AVA ( C
O7 (C 9DRDVAV A 1AO SiPLDPAO V 1A (COSDVD8DSAPDBL N 1A D17ODBLU
YA 1DLSCLA R98DPA4 VOACC 11AVA (ACA11ARLS A 1A P9RACA
OP7CA4 S7

1A PA(APDVAV V A(C (DACO V 1A OSC7PS7CA V

OSA @
1SDRA N O7,CSDC O7 =
7LPD LARDLS 4 DR(C8LALV O7
DLSCD C V DR98LO C=
1?AVAO N (C NPSAVAO RVDALS 1 7O
V 17- ACSD=
DPDA1U::5

EncyclopdieZ G2-K62-64. IlcUa Ul UR :ga:o aghRo V t : Z Coil fe.


nnga lo :UlMgole aq qao ]on ]encU FU Roa encgacea lg Re ]oagsgRgFeF
FU nUhgacnen Rea g:PhUlUa ]nodUMceFeax Nl Me:sgoZ aqsnede aq Uacez
cqco Mo:o UlcnUcUlg:gUlco ]o]qRen U gRqacneMgpl FgFPMcgMe FU Roa
]nglMg]goa FU Re tgagpl fenngaZ G2jbK L6b.L2x *gRRge: ToRdlUqV
ce:]oMo :UlMgole lglh8l qao enc[acgMo FUR Fga]oagcgtoZ ]Uno Ro
nUReMgole UacnUMie:UlcU Mol Re RglcUnle :PhgMe d Roa Moa:one:ea
ToRdlUqVZ GW6LK 6.bGx ;ene ql :elqeR ]nPMcgMo eMUnMe FUR qao FU
Re MP:ene oaMqne ]ene encgaceaZ tgFx Co:sUncZ G2--K G2.G-6x
GG NR cnese3o FUR aeMUnFocU 3Uaq[ce Icieleagqa \gnMiUn G6jL.G6Ej d
aq RUhUlFenge cUMloRoh[e FU Re RglcUnle :PhgMe Ua ql Molcne.U:]RUo
9qlFe:UlceR FU Roa agacU:ea p]cgMoa MRPagMoax rgFx
Ars aq
magna
lucis et umbrae \gnMilUnZ G6b6KG2.GEbx Nl Rqhen FUR eMMUao cnelaz
]enUlcU FUR osaUnteFon eR UVcUngonZ \gnMiUn MolMUs[e cJMlgMea wqU

LAS TCNICAS DEL OBSERVADOR

:x

56

,OSALS4 OS P LSCA'VO(1D87 V 1A

Complete System o f Optiks FU mosUnc S:gci


S:gciZ G2EK EbZ d Coil fenngaZ
Lexicn Technicum, fenngaZ G2jbK
bjx

y cgU:]o ]oF[el aUn tgacoa d UV]Ung:UlceFoaZ


]Uno lqlMe nU]nUaUlceFoaxG
,cno :eRUlcUlFgFo MRetU Ul conlo e Re MP:ene oaMqne Ua
wqU aU cnece FU ql :oFURo FU tgaqeRgFeF Ul MgUnco :oFo glz
cn[laUMe:UlcU lpnFgMoxBb StUcRele IR]UnaZ Ul MolMnUcoZ ie
FUaennoRReFo Uace ]oagMgplZ eR nUMeRMen wqU Rea MeneMcUn[ac
UaUlMgeRUa FU Re ]glcqne ioRelFUae FUR aghRo V tl aol glaU]enez
sRUa FU Rea UV]UngUlMgea wqU aU RRUtenol e Meso Mol Re MP:ene
oaMqne Ul UR DoncU FU Nqno]exG- Sgl U:senhoZ aq enhq:Ulcez
Mgpl lo cgUlU Ul MqUlce wqU Re :UcP9one FU Re MP:ene oaMqneZ
Ul celco 9ghqne FU Re tgagpl iq:eleZ Fo:glp Ul coFe Nqno]e
e Ro Renho FUR aghRo Vtl x 4eaPlFoaU Ul Roa g:]oncelcUa Ulqlz
MgeFoa FU \U]RUn eMUnMe FU Re MP:ene oaMqne d Re g:ehUl nU.
cglgeleZ IR]Una eRqFU e ql :oFo FUaMng]cgto lpnFgMo Mo:o
UR :oFo U]RUngelox ;Uno \U]RUn wqU nUeRgvp aqa UacqFgoa
p]cgMoa Ul Re UMRJMcgMe d sgUl ]oMo lpnFgMe MqRcqne tgaqeR FU
Re MoncU ]nehqUlaU FU moFoR9o 11 lo Une :Pa wqU qlo FU Roa
FUaceMeFoa ]UlaeFonUa FUR aghRo V tl 3qlco e UgslgvZ AUaz
G

e MgUlMge MRPagMe FU Roa aghRoa V t l d V t : UVcne[e nU


tgFqeRUa FUR Mo:]RU3o
continuum wqU Rea lqcn[e d RUa Fese 9on:eZ Rea

ieM[e :elU3esRUaZ glMRqao glcURghgsRUaZ ]Uno agU:]nU Rea cnela9on:ez


se Ul UaUlMgex SU]eneFoa FU ewqURRoa ]nUMengoa ea]UMcoa FU Roa 9Ulpz
:Uloa wqU apRo ]qUFUl RRe:enaU aq FUtUlgn Uaco UaZ aq etUlcqne
eRUeconge d cnela9on:eFoneen el tiempoZ glMRqdUlFo aq e :UlqFo
UVcnU:e aUlagsgRgFeF e ]noMUaoa aUMqlFengoaZ cUnMgengoaZ UacoMPacgMo
o ]noMUaoa ag:]RU:UlcU gltgagsRUaZ ea[ Mo:o egaReFoa FU aqa Me]eMgz
FeFUa U9UMcgtea ]ene e9UMcen o FUcUn:glen e aq tUv Roa U9UMcoa Ul UR
Monevpl FU Uacoa :ga:oa ]noMUaoa .Re MgUlMge FU Re lecqneRUve ie
UVMRqgFo UR cgU:]o d aU ie tqURco glMe]ev FU ]Ulaen UR Me:sgo o Re
lotUFeF Ul a[ o ]on a[ :ga:ex Sel9onF \)glcUnZ Immanence and
Event lo ]qsxx
Gb SUh8l hnel MelcgFeF FU Ua]UMqReMgolUaZ Re MP:ene oaMqne cUlFn[e
on[hUlUa :UFgcUnnPlUoaK iesn[e agFo FUaMqsgUnce eMMgFUlceR:UlcU
MqelFo Re Rqv sngRRelcU FUR aoR Ulcnese e cnetJa FU qle ]UwqU-e esUnz
cqne Ul Roa ]oacghoax
G- IR]UnaZ GWEK L2.x

transnacional FU Re tgFe glcURUMcqeR d MgUlc[9gMe Ul


Nqno]e FqnelcU UacU ]Un[oFo dZ :Pa MolMnUce:UlcUZ Rea aU:Uz
3elvea 9qlFe:UlceRUa wqU nUReMgolesel Rea FUaMng]MgolUa FU
Re MP:ene oaMqne Ul Fgacglcea ]encUa FU Nqno]eZ ]notglgUnel
Jacea FU neMgoleRgacea o U:]gngaceaxG2
IqlwqU IR]Una aU MUlcnU Ul ql ]nosRU:e cneFgMgoleR FU Re
igaconge FUR encU UR UacgRo FUR DoncU 9nUlcU Re ]glcqne gceRgeleZ
e Ro Renho FU aq enhq:UlceMgpl ]RelcUe eRhqlea Ua]UMqReMgoz
lUa :Pa hUlUneRUa nURecgtea eR ]e]UR igacpngMo FU Re MP:ene
oaMqnex IqlwqU ewq[ lo ]oFU:oa nUaq:gn aq nevole:gUlco
Ul aq coceRgFeFZ IR]Una ]Un9gRe ql :oFo FU tUn FUaMng]cgto d
U:][ngMoZ wqU MoglMgFU Mol Re UV]UngUlMge FU Re MP:ene oaMqz
neZ Mo:o qle o]Mgpl enc[acgMe ]Un:elUlcU FUR encU oMMgFUlz
ceRx Na qle o]Mgpl o :oFo ]gMcpngMo wqU ie agFo nUco:eFo
Ul :o:Ulcoa Fg9UnUlcUa d ]on :ocgtoa Fg9UnUlcUaZ d aghqU agl
Uacen MReno Ul wqJ :UFgFe FUsUn[e MolagFUnenaU wqU Molacgcqz
dU ql FUaennoRRo igacpngMo Ul d FU a[ :ga:oxGE e eqcone e9gnz
:e wqU Roa on[hUlUa 8Rcg:oa FU Re 9ocohne9[e lo nUagFUl Ul Re
G6

mUaqRce aghlg9gMecgto wqU IR]Una o:gce Re FUaMng]Mgpl FU Re tga


MP:ene oaMqne RRUteFe e Meso ]on AUaMencUa
La dioptrique G62Z
Ul

.. La CMARA

OSCURA

Y SU SU JETO

FeFo wqU AUaMencUa tgtgp Ul foRelFe FqnelcU :Pa FU tUglcU e-oaZ


FU G6LE e G6bWZ d wqU aq cUon[e p]cgMe Uacesel cel nUReMgoleFe Mol
Re FU \U]RUnx e aU:U3elve UlcnU UR osaUnteFon U]RUngelo d UR Menz
cUagelo cgUlFU e aoMeten Re loMgpl epistemes
FU
nUhgoleRUa Fgacglceax
I ]no]pagco FU AUaMencUa d foRelFeZ tgFxZ ]on U3U:]RoZ x oqgaU
7ig3aaUlZ U MencJagelga:U eqV ;eda.4ea Ul Ag3acUniqgaZ GW-jK
GE.L6jx kJnenF Sg:pl glagacU Ul wqULa dioptrique FU AUaMencUa
apRo Mol9gn:ese d ieM[e :Pa ]nUMgaoa coFoa Roa neahoa g:]oncelcUa
FU Re p]cgMe FU \U]RUnZ glMRqdUlFo Re cUon[e FU Re g:ehUl nUcglgeleZ
Sg:plZ GW2bx
G2 Nn)gl ;elo9adZ aU MUlcnp Ul qle MqUacgpl nUReMgoleFeZ Roa Fg9Uz
nUlcUa qaoa FU Re ]Una]UMcgte Ul UR DoncU d UR Sqnx Sgl U:senhoZ JR
lo FU3e Rqhen e FqFea nUa]UMco e wqU Ro wqU e:soa qaoa cgUlUl Ul
Mo:8lZ Mo:o agacU:e d cJMlgMeZ Ua :qMio :Pa g:]oncelcU wqU aqa
gFgoaglMneagea nUhgoleRUax ;elo9adZ GWLb.L-x
GE IR]UnaZ GWEK ]x LbbZ lx 2x

y ... Re ]glcqne g:]nUagolgace aol coFoa U3U:z


]Roa FU Uace o]Mgpl enc[acgMe MolacelcU Ul UR encU oMMgFUlceRxGW
Tg ]no]pagcoZ eR MolcnengoZ Ua ]no]olUn wqU Rosepara
wqU e Re
9ocohne9[e FU Re ]Una]UMcgte
y FU Re MP:ene oaMqne Ua :qMio
:Pa aghlg9gMecgto wqU Ro wqU cgUlUl Ul Mo:8lx
TgUlcnea wqU :g elPRgaga FU Re MP:ene oaMqne UacP seaeFo
Ul Roa MolMU]coa FU
continuidad y diferencia, IR]UnaZ Mo:o
:qMioa ocnoaZ ]RelcUe loMgolUa FU
continuidad Ul aq soawqUz
3o FU Roa on[hUlUa FU Re 9ocohne9[eZ
y FU identidad Ul aq gFUe
FU ql osaUnteFon e]ngon[acgMo wqU cgUlU eMMUao ]Un:elUlcU e
Uacea o]MgolUa tgaqeRUaZ 9RocelcUa
y cnelaigacpngMeaxLj ;Uno ag
Uacea o]MgolUa 9qUnel MolacelcUaZ UR osaUnteFon Ul MqUacgpl
UaMe]en[e FU Rea MolFgMgolUa :ecUngeRUa U igacpngMea Ua]UM[9gz
Mea FU Re tgagplx IR nUtUacgnaU FU Rea MolaesgFea ]oRengFeFUa
UacgR[acgMeaZ ceR enhq:Ulco MonnU UR ngUaho FU MoltUncgnaU U
qle aqUncU FU lUo.)pR99Rglga:ox
ea FUaMng]MgolUa eR qao FU Re MP:ene oaMqne aqURUl ieMUn
nqcglenge:UlcU eRhqle :UlMgpl Ua]UMgeR eR aesgo le]oRgcez
lo kgotellg 4eccgace FURRe ;onceZ gFUlcg9gMPlFoRo e :UlqFo
Mo:o qlo FU aqa gltUlconUaxLG DqlMe MoloMUnU:oa Mol esz
aoRqce MUncUve Uacoa FUceRRUaZ ]Uno a[ Molce:oa Mol aq FUaMng]z
Mgpl FU Re MP:ene oaMqneZ wqU UaMngsgp Ul aq e:]Rge:UlcU
RU[FoMagia Naturalis FU G--EZ Ul UR MqeR UV]RgMe UR qao FU ql
Ua]JMqRo MplMeto ]ene Utgcen wqU Re g:ehUl ]nodUMceFe e]ez
nUMgUne gltUncgFex Nl Re aUhqlFe UFgMgpl FU G-EWZ AURRe ;once
FUceRRe UR :oFo Ul wqU qle RUlcU MplMete ]qUFU agcqenaU Ul
Re e]Uncqne FU Re MP:ene ]ene ]noFqMgn qle g:ehUl FU nUaoRq.

GW IR]UnaZ GWEK ]x LbbZ lx 2x


Lj ;ene ql g:]oncelcU FUsecU eMUnMe FU Re gFUlcgFeF d Re Fg9UnUl
Rea UV]RgMeMgolUa igacpngMeaZ rgFx nUFngM Ce:UaolZ Ten
fgacongMga: Ul Ce:UaolZ GWEEK GbE.G22x
LG rgFx kRgovvgZ GWLx

y ql :UFgo FU osaUnten
Uace qlgFeFK Nace:oa MoltUlMgFoa FU wqU ]oFU:oa Moloz
MUn Rea Moaea aUMnUcea :UFgelcU Re MolcU:]ReMgpl FUR :qlFo
Ul aq coceRgFeFZ e aesUnZ UR :otg:gUlcoZ UR UacgRo d Re 9on:e
FUR :ga:oxL Nl ocne ]encUZ AURRe ;once glagacU Ul wqU qlo
FUsU :gnen Roa 9Ulp:Uloa Mol Roa o3oa FU ql RglMUZ FU 9on:e
ceR wqUZ Mo:]RUceFe Re osaUnteMgplZ qlo ]qUFe U:]Uven e
:elg]qRenRoaxLb Iwq[Z UR osaUnteFon aU Ua9qUnveZ Ul 8Rcg:e
glacelMgeZ Ul MolaUhqgn UR UlcUlFg:gUlco FU ql RUlhqe3U qlgz
tUnaeR FU a[:soRoa d eleRoh[ea wqU ]qUFel U:]RUenaU ]ene
Fgnghgn d e]notUMien Rea 9qUnvea FU Re lecqneRUvex ;UnoZ aUh8l
TgMiUR oqMeqRcZ AURRe ;once g:ehglese ql :qlFo Ul wqU
coFea Rea Moaea Unel MolcghqeaZ qlgFea UlcnU a[ Ul MeFUleK

Nl Re teace aglceVga FUR :qlFoZ Roa Fgacglcoa aUnUa aU e3qacel


Roa qloa e Roa ocnoaZ Re ]Relce aU Mo:qlgMe Mol UR elg:eRZ UR
elg:eR Mol UR :enZ UR io:snU Mol coFo Ro wqU RU noFUexxx e
nUReMgpl FU U:qReMgpl ]Un:gcU e Rea Moaea g:gcenaU UlcnU a[ FU
ql Mol9[l FUR qlgtUnao eR ocnoxxx eR nUFq]RgMenaU Ul ql Ua]U3o
UR :qlFo espRU Re FgacelMge wqU RU Ua ]no]geH FU Uace :elUneZ
aq]Une UR Rqhen eaghleFo e MeFe Moaex ;Uno ?MqPRUa FU Uacea
g:PhUlUa wqU nUMonnUl UR Ua]eMgo aol Rea g:PhUlUa onghgleRUa
?qPR Ua Re nUeRgFeF d MqPR Re ]nodUMMgplL-

LL

AURRe ;once Ua gFUlcg9gMeFo Mo:o ql ]nU.:oFUnlo Ul UlosRU


GW6WK L2x
L AURRe ;onceZ G6-EK G-x
Lb gcx Ul kenglZ GW6-KGWjx
L- oqMeqRcZ GW2K GE.GWx

2OS LSC1A-ACO V 1A LAS7CA1-A N O7 C(COLSAPDBL4 OSA


DLVDOSDLPDBL LSC 1A CA1DVAV N O7 (C NPPDBL4 OC9A, 1DVA
( C 1A P9RACA OP7CA4 N L O7 178AC DLOSDS7DC97L Ci8DRL B(L
SDP 7E O(ACAC9N VDOSDL87DC9A (CD CD 1A DRA8L V1 ,?S U0x
l TPT 4 1A VOPCD(PDBL 7E l11A s CSA TAP V 1A P9RACA
OP7CA =
7 7L 1RLS

P1A L 1A =CR71APDBL SBCDPA V

1A DRA8L CSDLDALA V
K(1CU0I2CLOS EAOODCC ODS@
A A l11A
s CSA L 1A SCAVDPDBL CLAPLSDOSA V 1

R98DP 4 L 1A P7A1

P LSR(1AC 7L ,?S

OD8LD=
DPA P LCSDCO L 7L

P L i1U sC OSA 7LDVAV OB1 O

( OD,1 OD 1 O7?S N 1 ,?S 4 1 P L PV C N 1 P L PDV 4 O L


V 1A RDORA LAS7CA1-AW
iOS O V,L OC RDR,C O N (ACSO V
7L N 1 RDOR

P R(1? DSA1U E7A1E


7 DC (CP(PDBL OLO L

CDA1 O 7L APS V =
7ODBL N C7LD=
DPAPDBLU0v

sACA 1A RA8DA LAS7CA1 V l11A s CSA4 1 7O


OP7CA CA ODR(1RLS 7L
(CRDSaAL A1

V 1A P9RACA

V 1 O VDOSDLS O RiS V O 7E

,OCAV C P LPLSCAO V RALCA R9O (1LA

L 7L ,?S P LPCS WL SLaA (CD CDVAV 9P17ODA L SALS


7E 178AC

R V

V ,OCAPDBLU sC (ACA 1 O 1PS CO V

0H C
D
A1R O 1A DLVD=
CLPDA V l11A s CSA TAPDA 1 OSAS7O CA1

D17L

O CD V 1 E
7 O TAP DOD,1 P L 1A P9R ACA OP7CAFP
5 AVA (7V OC
R9O A8CAVA,14 (ACA 1 O 8CALVO T R,CO4 1 O C7VDS O N 1AO (CO L
LAO DL8LD OAO4 E
7 P LSR(1AC E
74 L 7LA E9R ACA )OP7CA \lACO
ETAR,CSO ,C O9,ALAO ,1ALPAO4 7L (7VA C P1ACA N LaSDVARLL
S4 P R

OD OS7DCAL ALS O7O ? O4 EAPCaAO4 JALE


7SO4 2?iCPDS O

LRD8 O4 .78 O N S V

7 7L
E

VOU [7 TANA =
CLS A OA

LAS TECNICAS DEL OBSERVADOR

E9R ACA4 L 1A E
7 VOAO C(COLSAC OSAO P OAO4 A187LA Y1AL7CA

0H

O(APD OA L 1A E
7 (7VA OC D17RDLAV

1D,CRLS ( C 1 O 1FOD

O ,C 11A P 1 PAO 9C, 1O L )CVL4 AOa P R


oa O N MLDRA1O RE
7 1
V 3AVCA

OAL CA1RLS

J OE
7O4 3 LSAD
A O4

PCAV O ( C 1 MCS4

P7A1E
7DC SCA RASCDAUUU 1 O E
7 OSiL L 1A E9R ACA

C9L MC, 1O4 MLDRA1O4 EA-AV CO4 EACAO4 SPU P L SA1 P1ACDVAV
7 L ( VC9L VDOSDL87DC OD O L CVAVC O
E

D17OD LOF1AO 2O(AVAO

VD,7?A VAO ,CD11AC9L L 1 A87?C U


QA
l 11A s CSA4 >
:HvFnH
6'nH
>B
U
0I MPCPA V 1A DL=
17LPDA V l11A s CSA O ,C K
(1C4 DVU YDLV,C84
:;IH
F:v0'0xH
U
0v

EAOODCC4 :;I0 F(U :6vU 39O O ,C l11A s CSA L oDLOSCA4 :;H


nU

o sc u r a

y su

su je t o

ascesis o nUcgneFe FUR :qlFoZ Mol UR 9gl FU nUhqRen d ]qng9gMen


Re nUReMgpl FU qlo Mol Roa :8Rcg]RUa MolcUlgFoa FURZ eioneZ
:qlFo UVcUngonx Ia[Z Re MP:ene oaMqne Ua glaU]enesRU FU
MgUnce :Uce9[agMe FU Re glcUngongFeFH Ua qle 9ghqne celco FUR
osaUnteFonZ wqU Ua lo:gleR:UlcU ql glFgtgFqo RgsnU d aosUz
neloZ Mo:o FU ql aq3Uco ]ngtecgveFo d nUFqMgFo Ul ql Ua]ez
Mgo Mqeag.Fo:JacgMoZ aU]eneFo FUR :qlFo ]8sRgMo UVcUngonxLW
CeMwqUa eMel ie Mo:UlceFo wqU UR osga]o 4UnURUd d ocnoa
UaMngsgUnol aosnU Rea nU]nUaUlceMgolUa tgaqeRUa Mo:o ag Jacea
9qUnel qle ]no]gUFeF ]ngteFexjIR :ga:o cgU:]oZ ocne 9qlz
Mgpl FU Re MP:ene oaMqneZ U:]enUlceFe U ghqeR:UlcU FUMgagteZ
Molagacgp Ul MUnMUlen UR eMco FU Re tgagpl nUa]UMco FUR MqUn]o
9[agMo FUR osaUnteFonK Ul FUaMon]onUgven Re tgagplx e MP:ene
oaMqne eqcUlcg9gMe d RUhgcg:e UR ]qlco FU tgace :olPFgMo FUR
glFgtgFqoZ ]Uno Re UV]UngUlMge 9[agMe d aUlaongeR FUR osaUnteFon

kUonh qPMa FUaMngsU UacU cg]o FU glFgtgFqo egaReFo encg9gM


qPMaZ GW2GKG-.GE rgFx ce:sgJl ql UVMURUlcU elPRgaga aosnU
ngFeF d ]ngtecgveMgpl aUVqeR Ul UR aghRo Vtl Ul 4enUnZ GWEbK ]]x
eMelZ GW2EK ]x EGx
.. L.a c m a r a

LW

63

Optica FU DU)col G2jb d UREnsayo


sobre el entendimiento humano FU oMU G6Wjx o wqU e:z
soa FU:qUacnel Ua Mp:o Re MP:ene oaMqne aUnt[e e Re tUv FU
:oFURo ]ene Re osaUnteMgpl FU 9Ulp:Uloa U:][ngMoa 3d ]ene Re
glacnoa]UMMgpl nU9RUVgte d Re eqco.osaUnteMgplx NR Rqhen FU Roa
]noMUFg:gUlcoa glFqMcgtoa FU DU)col e Ro Renho FU aq cUVco
Ua Re MP:ene oaMqneH Jace Ua Re seaU wqU ieMU ]oagsRU aq Moloz
Mg:gUlcox feMge UR ]nglMg]go FUOpticaZ
Re
Mo:UlceK

DgUcvaMiUZ GW6EK G2

\dark chambe, Ul ql ehq3Uz


no nUFolFo FU e]noVg:eFe:UlcU qle cUnMUne ]encU FU qle
]qRheFe FU elMiqne ]neMcgMeFo Ul UR ]oacgho FU qle tUlceleZ
MoRowqJ ql ]nga:e FU tgFngoZ e cnetJa FUR MqeR UR nedo FU Re Rqv
FUR aoRZ wqU Ulcnese ]on ewqUR ehq3UnoZ ]oF[e aUn nU9neMceFo
ieMge enngse Ul FgnUMMgpl eR :qno o]qUaco FU Re MP:ene dZ eRR[Z
9on:en qle g:ehUl MoRonUeFe FUR aoRxL
e eMcgtgFeF 9[agMe wqU DU)col FUaMngsU Ul ]ng:Une ]Unaole
lo eRqFU eR 9qlMgole:gUlco FU aq ]no]ge tgagplZ aglo :Pa
sgUl eR FU ql glacnq:Ulco FU nU]nUaUlceMgpl cnela]enUlcU
d nU9neMcgtox DU)col Ua :Uloa UR osaUnteFon wqU UR onhelgz
veFonZ UR :olceFon FU ql e]eneco FU Mqdo 9qlMgole:gUlco
U9UMcgto UacP 9[agMe:UlcU Fg9UnUlMgeFox IqlwqU UR e]eneco Ul
MqUacgpl lo UaZ UacngMce:UlcUZ qle MP:ene oaMqne ql ]ngaz
:e aqacgcqdU e Re RUlcU ]Rele o UR UacUlo]oZ aq UacnqMcqne
Ua 9qlFe:UlceR:UlcU Re :ga:eK Re nU]nUaUlceMgpl FU ql 9Uz
lp:Ulo UVcUngon eMolcUMU Ul UR glcUngon FU Roa R[:gcUa nUMcgz
R[lUoa FU qle iesgceMgpl oaMqneZ qle MP:ene oZ Ul ]eResnea
FU oMUZ ql hesglUcU teM[ox NR ]Relo sgFg:UlagoleR Ul
UR MqeR Re g:ehUl FU ql UVcUngon aU ]nUaUlce e a[ :ga:e lo
aqsagacU aglo ]on aq nUReMgpl Ua]UM[9gMe FU FgacelMge Mol qle
e]Uncqne Ul Re ]enUF o]qUacex ;Uno UlcnU Uacoa Foa RqhenUa
ql ]qlco d ql ]Relo UVgacU ql Ua]eMgo FU UVcUlagpl glFUz
cUn:gleFe Ul UR MqeR UR osaUnteFon aU agc8e e:sghqe:UlcUx
I Fg9UnUlMge FU qle MolacnqMMgpl ]Una]UMcgteZ wqU ce:sgJl
aq]ol[e :oacnen qle nU]nUaUlceMgpl onFUleFe os3Ucgte:UlcUZ
Re MP:ene oaMqne lo g:]ol[e ql Rqhen o ql PnUe nUacnglhgFoa
FUaFU Roa wqU Re g:ehUl aU ]nUaUlcene Mol coceR MoiUnUlMge d
MolagacUlMgexb ;on qle ]encUZ URRe osaUnteFone Ua Fga3qlcoe
L

DU)colZ GW-LK6.L
oMUZ GW-WK gZ ggZ G-x SosnU eRhqlea FU Rea g:]RgMeMgolUa U]gacU:oRpz
hgMea FUR cnese3o FU DU)colZ tgFx 7oqR:glZ GW2WK G.G6x
fqsUnc Ae:gaMi ie nUaeRceFo wqU Rea MolacnqMMgolUa ]Una]UMcgtea
FU 9gleRUa FUR qeccnoMUlco ]Un:gc[el eR Ua]UMceFon ql Rg:gceFo
Me:]o FU :otgRgFeF Ul UR glcUngon FUR MqeR Re MolagacUlMge FU Re

y cneaMUlFUlceR
FU Re os3UcgtgFeF FUR :qlFox ;on ocne ]encUZ lo osacelcUZ aq
]nUaUlMge Ul Re MP:ene Ulcne-e qle ag:qRcelUgFeF Ua]eMgeR
y cU:]oneR FU Re aqs3UcgtgFeF iq:ele y UR e]eneco os3Ucgtox
Ia[Z URRe Ua]UMceFone Ua ql iesgcelcU FU Re oaMqngFeF :Pa
g:]nUMgaoZ qle ]nUaUlMge aq]RU:Ulcenge
y :enhgleR glFU]Ulz
FgUlcU FU Re :ewqglenge FU Re nU]nUaUlceMgplx o:o oqMeqRc
FU:oacnp Ul aq elPRgaga FU
Las Meninas FU rURPvwqUvZ aU cnez
ce FU ql aq3Uco glMe]ev FU eqco.nU]nUaUlcenaU e Re tUv Mo:o
aq3Uco d os3Ucox- e MP:ene oaMqne g:]gFU
a priori wqU URRe
osaUnteFone tUe aq ]oagMgpl Mo:o ]encU FU Re nU]nUaUlceMgplx
NR MqUn]oZ ]on celcoZ MolacgcqdU ql ]nosRU:e wqU Re MP:ene
lqlMe ]oFn[e nUaoRtUn aglo :enhglPlFoRo d MoltgncgJlFoRo
Ul ql 9elcea:eZ Mol UR 9gl FU UacesRUMUn ql Ua]eMgo neMgoz
leRx6 Nl MgUnco aUlcgFoZ Re MP:ene oaMqne aUn[e qle :UcP9one
]nUMenge FU Ro wqU NF:qlF fqaaUnR FU9glgp Mo:o UR :edon
]nosRU:e 9gRoap9gMo FUR aghRo Vtl K p:o ql 9gRoao9en wqU
sqaMe aqa 9qlFe:Ulcoa 8Rcg:oa Ul Ro aqs3Ucgtoxxx ]qUFU nUgz
tglFgMen qle rUnFeF os3Ucgte d qle teRgFUv :Uce9[agMe:UlcU
cneaMUlFUlcUx2
qgvP Re g:ehUl :Pa MJRUsnU FU Re MP:ene oaMqne aU Ulz
MqUlcnU Ul UR
Ensayo sobre el entendimiento humano G6Wj FU
oMUK

ea aUlaeMgolUa UVcUnlea U glcUnlea aol Rea 8lgMea t[ea w


]qUFo UlMolcnen FUR MoloMg:gUlco eR UlcUlFg:gUlcox SpRo J
cea aolZ Ul Re :UFgFe Ul Re wqU ]qUFo FUaMqsngnZ Rea tUlcele
e cnetJa FU Rea MqeRUa aU FU3e Ulcnenhabitacin
e Re Rqv e Uace
oscura Fen noo:"x e wqUZ MnUoZ UR UlcUlFg:gUlco lo Ua FUz

6
2

]glcqne aU :elcUl[eZ Ul Rqhen FU Re gl:otgRgFeF FU ql ]qlco 8lgMo


d 9g3ox Ae:gaMiZZ GWEEx rgFx ce:sgJl Iq:olcZ GWEx
oqMeqRcZ GW2K.G6x rgFx ce:sgJl AnUd9qa d mesglo)Z GWELK L-x
I ]no]pagco FU keRgRUoZ AUaMencUa d Re oMqRceMgpl FUR aq3Uco Ulqlz
MgelcU Ul Re eMcgtgFeF FgaMqnagteZ tgFx mUgaaZ GWELK E.bx
fqaaUnRZ GW2jK EGx

superiorZ FUngteFe FU
Re lecqneRUve d :U3oneFe ]on UR iPsgco d Re nU9RUVgplxW
Nl ocno ]eae3U oMU Fe ql aghlg9gMeFo Fg9UnUlcU e Re gFUe
FU Re iesgceMgplK Ro wqUZ Ul Re 1lhRecUnne FUR aghRo Vtl Z aghz
lg9gMese RgcUneR:UlcU Uacen
in cameraZ Uaco UaZ FUlcno FU Rea
MP:enea FU ql 3qUv o FU ql losRUx ea aUlaeMgolUaZ UaMngsUZ
aU cnela:gcUl FUaFU UR UVcUngon eR MUnUsnoZ wqU UaZ ]on ea[ FUz
MgnRoZ Re aeRe
chamber"
!
FU eqFgUlMgeZ FolFU aol ]nUaUlceFea
eR Ua][ngcqxbjIFU:Pa FU UacnqMcqnen UR eMco FU Re osaUnteMgpl

E oMUZ GW-WKGGZ VgZ G2x


W fq:UZ GW--K ]x G6 UR aqsnedeFo Ua :[ox TeqngMU TUnRUeq.;o
e]qlce qle agcqeMgpl ag:gRen Ul AUaMencUaZ Ul Re MqeR UR Ua]
Ua qle nUF FU nUReMgolUa UlcnU Roa os3UcoaZ ceR Mo:o Ro tUn
cUacgho FU :g tgagpl o ql hUp:UcneZ UVe:glPlFoRe d nUMolacnqdJlz
FoRe FUaFU 9qUne NdU elF TglFZ Ul TUnRUeq.;olcdZ GW6bK G
CeMwqUa eMel FUsecU UR ]Ulae:gUlco MencUagelo Ul nUReMgpl
9pn:qRe TU tUo e :[ :ga:o tgJlFo:U e :[ :ga:oZ Ul eMelZ
GW2EK Ej.EGx
bj oMUZ GW-WKGGZ gggZ Gx

P R 1 (C PO ( C 1 P7A1 A18 O ,OCAV ( C 7L O7?S 4


Y PO
SAR,DiL S C8A 7L (A(1 ?7CaVDP A1 ,OCAV C 7E O
LP7LSCA L 1 DLSCD C V 1A P9RACA

OP7CAU MOa4 R VD=


DPA

1A =
7LPDBL CP(SDA N L7SCA1 V1 A(ACAS O(PD=
DPALV 7LA
7LPDBL A7S '18DO1ASDA N V A7S CDVAVF1A P9RACA OP7CA (CL
=
RDS A1 O7?S 8ACALSD-AC N D8D1AC 1A P CCO( LVLPDA LSC 1
R7LV
1

9SCD C N 1A C(COLSAPDBL DLSCD C4 N 9P17DC S V

7E OA VO CVLAV

DLVDOPD(1DLAV U YA DLSC O(PPDBL

C=
19DA O O7(C( L P L 7L Ci8DRL V A7S VDOPD(1DLAU
2O L OS P LS9S

L 1 7E oDPTACV o CSN A=
DCRA 7E

Y PO
N lOPACSO VOPCD,L 7L

,OCAV C VD=
CLS L 1

7LVARLSA1 V 1AO P LP(PD LO V1 (LOARDLS


=
RVDA1U sACA o CSN4 1 1 8C

8CD8 N

V OS O V O (LOAV CO =
7

1PA P LP(PDBL V 1A RLS T7RALA P R 7L O(APD DLSCD C


L 1 P7A1 O (AOA,A CDOSA SALS A 1 O O7=
CDRDLS O P R

1AO DVAO P1ACAO N VDOSDLSAO ALS 7L )? <


LSCD CUUU Y

L L

V O CA 1A L PDBL V 7L O(APD DLSCD C @


LDP L 1 P7A1 1AO
OLOAPD LO P C( CA1O N (CP(SDAOUUU CAL ,?S V P7AOD'
,OCAPDBLQ
U6:
2L OS OLSDV 4 Y PO
(7V OC C1APD LAV P L lOPACSOU

Meditacin SegundaZ AUaMencUa e9gn:e wqU Re ]UnMU]z


MgplZ o Re eMMgpl ]on Re wqU ]UnMgsg:oaZ lo Ua qle tgagplxxx aglo
wqU Ua 8lgMe:UlcU qle gla]UMMgpl RRUteFe e Meso ]on UR Ua][z
ngcqxbL I MolcglqeMgplZ MqUacgole Re MolMU]Mgpl aUh8l Re MqeR
MoloMU:oa UR :qlFo e cnetJa FU Re tgaceK Na ]oagsRU wqU do
lo cUlhe agwqgUne o3oa Mol Roa wqU tUn leFexb ;ene AUaMencUaZ
MoloMU:oa UR :qlFo 8lgMe:UlcU ]on Re ]UnMU]Mgpl FUR Ua][z
ngcqZ d lqUacno 9gn:U ]oagMgole:gUlco FUlcno FU ql Ua]eMgo
glcUngon teM[o Ua qle MolFgMgpl ]nUtge ]ene MoloMUn UR :qlFo
UVcUnlox NR Ua]eMgo FU Re MP:ene oaMqneZ aq eMoce:gUlcoZ aq
oaMqngFeFZ aq aU]eneMgpl FU ql UVcUngonZ UlMenle UR Iione MU.

LAS TCNICAS DEL OBSERVADOR

2L 1A

68

bG

moncdZ GW2WK bW.-jx ;ene ql ]qlco FU tgace o]qUacoZ tgFx


GWEbK LxLL.LLx
bL AUaMencUaZ GWEbZ toRx LK ]x LGx
b AUaMencUaZ GWEbZ toRx LK ]x LGx

El
Gemetra y E l AstrnomoZ e:sea ]glceFea ieMge G66Ex eFe
g:ehUl nU]nUaUlce qle 9ghqne :eaMqRgle aoRgcenge esaonce Ul
UnqFgcea gltUacgheMgolUaZ FUlcno FU ql glcUngon Ul ]Ulq:sne
ioneFeFo e]enUlcU:UlcU ]on qle aoRe tUlcelex NR eacnplo:o
UacqFge ql hRoso MURUacU Mol Rea MolacUReMgolUa Fgsq3eFeaH UR
hUphne9o cgUlU elcU a[ qle Mence lPqcgMex I:soa cgUlUl Re :gz
neFe e]enceFe FU Re e]Uncqne wqU Fe eR UVcUngonx Do MoloMUl UR
:qlFo UVcUngon :UFgelcU ql UVe:Ul aUlaongeR FgnUMcoZ aglo
e cnetJa FU Re gltUacgheMgpl :UlceR FU aq nU]nUaUlceMgpl MRene
d Fgacglce FUlcno FU Re iesgceMgplx NR ao:sn[o egaRe:gUlco
FU Uacoa :UFgcesqlFoa UnqFgcoa Ul aqa glcUngonUa e:qneRReFoa
lo osaceMqRgve aq e]nUiUlagpl FUR :qlFo UVcUnloZ de wqU Re
Fgtgagpl UlcnU UR aq3Uco glcUngongveFo d UR :qlFo UVcUngon Ua
bb
b-

AUaMencUaZ GWEbZ toRx LK ]x Lbx


T g elPRgaga aosnU rUn:UUn lo aU FUcgUlU Ul Rea UVcUlaea Ua]UMq
lUa igacpngMea eMUnMe FU aq ]oagsRU qao FU Re MP:ene oaMqne ]e
MnUeMgpl FU aqa MqeFnoa tgFx nU9UnUlMgea Ul loce GK ?RRUhp e
ag Ro igvoZ ?Mp:o e9UMcp e Re Mol9ghqneMgpl FU aqa ]glcqnea Iqlw
Uacea ]nUhqlcea ]qUFel cUlUn aq glcUnJa ]ene Roa Ua]UMgeRgaceaZ
lo :U ]nUoMq]el Rea nUa]qUaceaZ aUel Ul qlo q ocno aUlcgFox NacU
cg]o FU gltUacgheMgolUa cgUlFUl e nUFqMgn UR ]nosRU:e FU Re MP
oaMqne e qle MqUacgpl FU U9UMcoa p]cgMoa dZ Ul 8Rcg:e glacelMg
UacgRo ]gMcpngMox ;ene :[Z Re MP:ene oaMqne FUsU UlcUlFUnaU
ReMgpl eR :oFo Ul wqU FU9glgp Re ]oagMgpl d Rea ]oagsgRgFeFUa FU
aq3Uco osaUnteFonK
no Une ag:]RU:UlcU qle o]Mgpl ]gMcpngMe o Uacgz
R[acgMeZ qle URUMMgpl UlcnU ocnea e Fga]oagMgpl FU ql aq3Uco lUqcneR
d eigacpngMox 1lMRqao ag rUn:UUn lo RRUhp e coMen lqlMe UR e]eneco
:UMPlgMo FU Re MP:ene oaMqne d aol ocnoa Roa 9eMconUa wqU UV]RgMel
aq lg:seFo FU nU9RU3oa d ]Una]UMcgte eMUlcqeFeZ aqa ]glcqnea UacPlZ
lo osacelcUZ ]no9qlFe:UlcU glaMngcea Ul UR :oFURo U]gacU:oRphgMo
FU Re MP:enex

LAS TECNICAS

DEL OBSERVADOR

71

.. L

a c m a ra

o scu ra

y su

s u je t o

7LA P LVDPDBL (CDA (ACA 1 P L PDRDLS

V OS 1@SDR U

YAO (DLS7CAO O L4 (7O4 1A VR OSCAPDBL P LO7RAVA V 1A


7LPDBL CP LPD1DAV CA 7E AO7RaA 1A P9RACA OP7CAFO7 DLSL
=

LAS TECNICAS

DEL OBSERVADOR

CD C O 1A DLSC=
A- LSC 1AO A,O 17SARLS VDO(ACO
res cogitans
y res extensa MencUageleaZ UlcnU UR osaUnteFon
y UR :qlFoxb6 e
MP:eneZ o Re iesgceMgplZ Ua UR Rqhen Ul UR glcUngon FUR MqeR qle
]nodUMMgpl onFUleFe FUR :qlFoZ FU Re aqacelMge UVcUlaeZ aU
o9nUMU e Re gla]UMMgpl FUR Ua][ngcqx e MP:ene ]noFqMU agU:z
]nU qle ]nodUMMgpl aosnU qle aq]Un9gMgU sgFg:UlagoleR Ul
UacU MeaoZ :e]eaZ hRosoaZ MqeFnoa U g:PhUlUax eFe ]UlaeFonZ
Ul aq ]RPMgFe cnelwqgRgFeFZ ]olFUne Uae MeneMcUn[acgMe 9qlFez
:UlceR FUR :qlFoZ aq UVcUlagplZ cel :gacUngoae:UlcU Fgacglz
ce FU Re glUVcUlae gl:UFgecUv FU aqa ]no]goa ]Ulae:gUlcoa
d wqUZ agl U:senhoZ aU ]nUaUlce FU 9on:e glcURghgsRU elcU UR
Ua][ngcq :UFgelcU Re MRengFeF FU Uaea nU]nUaUlceMgolUa d aqa
nUReMgolUa :ehlgcqFgleRUax TPa wqU o]olUnaU ]on UR os3Uco
nUa]UMcgto FU aq UacqFgoZ Re cgUnne d UR MgURoZ UR hUphne9o
eacnplo:o Mo:]encUl qle U:]nUae Mo:8lK osaUnten Fgacglz
coa ea]UMcoa FU ql UVcUngon 8lgMo U glFgtgagsRUxb2 I:soa d
:qd sgUl ]qFgUnel aUn UR :ga:o io:snU aol 9ghqnea FU qle
glcUngongFeF ]ng:onFgeR d aosUneleZ FU ql Uho glFgtgFqeR d
eqcplo:oZ wqU ie iUMio aqde Re Me]eMgFeF FU RRUhen e Fo:gz
len Re UVgacUlMge gl9glgce FU Roa MqUn]oa Ul UR Ua]eMgox
e FUaMng]Mgpl wqU AUaMencUa ieMU FU Re MP:ene oaMqne Ul
La dioptrique G62 MolcgUlU eRhqloa neahoa ]oMo Mo:qlUax
IR ]nglMg]goZ UacesRUMU Re eleRoh[e MoltUlMgoleR UlcnU UR o3o d
Re MP:ene oaMqneK

2L

b6

e e9glgFeF UlcnU rUn:UUn d UR ]Ulae:gUlco MencUagelo Ua F


]on TgMiUR SUnnUa
La Traduction
Ul
SUnnUaZ GW2bKGEW.GW6x

b2

AUaMencUa nUMievp Re FgacglMgpl UaMoRPacgMe UlcnU UR :qlFo aqsRqlen


o cUnnUacnU d UR MqeRgcecgte:UlcU Fg9UnUlMgeFo P:sgco MURUacgeR
Los
Ul
principios de la FilosofaZ ]qsRgMeFo ]on ]ng:Une tUv Ul foRelFe Ul
G6bbx AU :elUne ag:gRenZ Re cgUnne d UR MgURo UacPl Mo:]qUacoa FU
qle d Re :ga:e :ecUngeZ d lo ]qUFU iesUn :qMioa :qlFoax AUaz
MencUaZ GWE-Z toRx gK LLx 9x Inciqn \x *iUURoMZ
Vermeer DqUte
onZ GWEEZ Isne:aZ ]x GjEx

\chambre\ Mo:]RUce:UlcU MUnneFe


e UVMU]Mgpl FU ql 8lgMo ong9gMgoZ d wqU agcqe:oa qle RUlcU
FU tgFngo 9nUlcU e UacU ong9gMgo Mol qle aPsele sRelMe UVcUlz
FgFe e MgUnce FgacelMge FUcnPa FU JacUZ FU 9on:e wqU Re Rqv wqU
]notgUlU FU Roa os3Ucoa UVcUngonUa 9on:e g:PhUlUa aosnU Re
aPselex SU FgMU wqU Re iesgceMgpl nU]nUaUlce eR o3oH UR ong9gMgoZ
e Re ]q]gReH Re RUlcUZ eR iq:on MngaceRgloxxxbE
;UnoZ elcUa FU etelvenZ AUaMencUa eMolaU3e e aq RUMcon wqU RRUz
tU e Meso qle FU:oacneMgpl wqU aq]olU co:en UR o3o :qUnco
FU qle ]Unaole nUMgJl 9eRRUMgFe oZ e 9eRce FU JaceZ UR o3o FU
ql sqUd q ocno elg:eR hnelFU d qaen UR o3o UVcne[Fo Mo:o
RUlcU Ul UR ong9gMgo FU qle MP:ene oaMqnex Ia[Z ]ene AUaMencUaZ
Rea g:PhUlUa osaUnteFea Ul UR glcUngon FU Re MP:ene aU 9on:el
e cnetJa FU ql o3o FUaMon]onUgveFo d MgMRp]UoZ FgacelMgeFo
FUR osaUnteFonZ ql o3o wqU wqgvP lo aUe agwqgUne iq:elox
IFU:PaZ AUaMencUa Molcgl8eZ
SUMMgole Rea cnUa :U:snelea MgnMqlFelcUa ]on Re ]encU cnez
aUne ]ene UV]olUn qle ]encU :edon FUR iq:on agl FUnne:en
leFexxx Dglhqle Rqv FUsU Ulcnen Ul Uace iesgceMgplZ e UVMU]z
Mgpl FU Re wqU aU glcnoFqMU e cnetJa FU UacU o3oZ Mqdea ]encUa
coFea aesUa wqU aol Mo:]RUce:UlcU cnela]enUlcUax 7nea ieMUn
UacoZ ag :gnea e Re aPsele sRelMeZ tUnPa eRR[Z wqgvP lo agl ]Rez
MUn d :enetgRReZ qle g:ehUl wqU nU]nUaUlce coFoa Roa os3Ucoa
UVcUngonUa Ul ]Una]UMcgte lecqneRxbW
TUFgelcU Uace UaMgagpl neFgMeR FUR o3o nUa]UMco FUR osaUnteFon
d aq glaceReMgpl Ul UacU e]eneco 9on:eR FU nU]nUaUlceMgpl osz
3UcgteZ UR o3o :qUnco ]qUFU wqU glMRqao sotglo UV]Ung:Ulce
qle aqUncU FU e]ocUoaga d aU URUte e ql Uacecqco glMon]pnUox-j
bE AUaMencUaZ GWE-Z toRx GKG6 6 H AUaMencUaZ GW6.2Z toRx GK 6E6.6E2x
bW AUaMencUaZ GWE-Z toRx GK G66x
-j rgFx UR Me][cqRo oUgR FU soUq9K AUaMencUa Uc Re]nJa.Moq] gFJoRohg.
wqUZ Ul \o9:elZ GW2K 2G.26x

-L

de ju re 9qUne FUR :qlFoZ Ua FUMgnZ


FUaFU UR ]qlco FU tgace FgtgloZ eR MqeR UR eR:e iq:eleZ MnUeFe e
g:ehUl FU AgoaZ cqto eMMUao eR ]nglMg]gox Ia[Z Re MgUlMge MRPagMe e8l
]UnaghqU FUaMqsngn Re tUnFeF 8lgMe aosnU UR :qlFoZ Re RUlhqe 8lgMe
wqU FUaMg9nenP Re coceRgFeF FU Re lecqneRUvex ;nghohglU d ScUlhUnaZ
GWEbK -Lx
IMUnMe FUR nUMURo FU AUaMencUa ]on UR ]oFUn FU9on:elcU FU Re ]Una
]UMcgteZ tgFx fenngUaZ GW2K LE.bLx rgFx ce:sgJl ;eqR mgMoUqnZ e
MqUacgpl FUR aq3UcoK UR FUae9[o FU Re aU:goRoh[eZ Ul mgMoUqnZ GW
L6.L66x NR ]Ulae:gUlco MencUageloZ ]ene mgMoUqnZ Ua MolcU:]onPz
lUo FU qle tgagpl FUR :qlFo Ul Re MqeR Re coceRgFeF FU Re os3Ucgtgz
FeF aU Fga]Unae Mo:o ql Ua]UMcPMqRo aosnU UR MqeR
cogitoUR
]nodUMce
aq :gneFe aosUnele mgMoUqnZ GW2bK L6x
e Fg:Ulagpl cUoRphgMe FU Re :oloMqRengFeF 9qU e]qlceFe ]on Aez
lgUR AU9oUK fe aqnhgFo qle lqUte hUlUneMgpl wqUZ ]ene aoRqMgolen
Rea Fg9gMqRceFUa FU Roa agacU:ea aq]nelecqneRUaZ g:ehgle ql aUn teaz
co d ]oFUnoao wqU lo cgUlU 9on:eZ ]Uno wqU nU]nUaUlcel Mo:o ql
knel ,3ox Nace p]cgMe gl9glgce wqU g:ehglel UaNatura Naturans...
UR eR:e iq:eleZ ]on MolaghqgUlcUZ Ul Re o]glgpl FU Uacoa lecqneRgaz
ceaZ Ua ql teaco ;oFUn , ]cgMoxxx FU Ro wqU nUFqMUl e coFoa Roa SUnUa
e ,3oax AU9oUZ G2j-K -2x

.KTX-EC'.ASTECNI D O29o.
BR

E R(ACAPDBL LSC 1 ? N 1A P9RACA OP7CAU sCDRCA RDSAV V1 OD81 9R U

D e revolutionibus lo iesRe lqlMe FU Uaco


Mo:o qle iq:gRReMgpl dZ :Pa cenFUZ \U]RUn lqlMe FU3p FU URohgen
UR FUaMUlcne:gUlco FU Re cgUnneK aq pnsgce Une ]ene JR Re ]oagMgpl :Pa
etUlce3eFe ]oagsRU ]ene UVe:glen UR qlgtUnaox feRRdlZ GWWjK LELx

77

.. La

c ma r a

o sc u r a

y su

su je t o

Вам также может понравиться