MOT SO KY THUAT DAY PHAT AM TIENG VIET Nguyén Van Hué Khoa Viét Nam hoc, Truong DHKHXH & NV, DHQG TP.H6 Chi Mink |. DAT VAN DE Trong linh vue day/hoc tiéng Viét cho ngudi nuée ngoai, mac da phat 4m duge xem 1A mt phén r&t quan trong, nhung trén thuc t6 viéc day/hoc phét dm thudng ft duge gido vién l4n hoc vién quan tam dting mite. Déi véi mét sé gido vién, viéc thiéu kién thite ca ban vé ngit 4m hoe, dac biét 1a ngi 4m hoc c&u 4m, va viée khéng ndm viing phuong phap day phat 4m khién cho ho cam thay gid day phat 4m nang né, khéng httng thd; tham chi mét 6 giao vién tim cach rit ng&n hode bé qua giai doan luyén phat am cho ngudi méi bAt déu hge ngoai ngt. Ciing tugng ty nhu vay, déi véi da sf hee vién, hoe phat 4m duge xem 14 mét hoat déng nham chan, mét mdi. Tam ly chung cha nhiéu hoe vién 1A muén phét 4m ding ngoai ngit nhung lai khong muén m&t nhiéu thai gian vA cong ste vao viée luyén phat 4m. Day cing 14 mét khé khan lén cho gido vién khi day phat 4m. Ngoai ra, cing phai ké dén mét thyc té Ja hién nay tai ligu day phat am tiéng Viét hay cén khé nghéo nan, phan lén chi gidi han & tai ligu in va mét sé bang dia (audio CD) kém theo, chua c6 dng dung céng nghé multimedia. Véi thu té nhu vay, viée dau tu vaoMot sé ky thuat day phat am tiéng Viét 267 ky thuat day phat 4m tiéng Viét, xdy dung tai liéu giang day sinh dong dya trén céng nghé multimedia la viéc lam céin thiét. Dya trén mét sé tai ligu vé ky thuat day phat 4m tiéng Anh va kinh nghiém giang day tigng Viét cla ngudi viét, bao cdo nay sé thi’ néu ra mét 86 ky thuat day phat 4m tiéng Viét cho ngudi nude ngoai. I. MOT VAI KY THUAT DAY PHAT AM TIENG VIET 41. Nguyén tac: Dé day phat 4m c6 két qua, thiét nghi gido vién cdn tudn thi. cae nguyén tic sau: - Day phat am phai gin lién vdi viée luyén nghe, vi hoc vién chi phat 4m dang khi nghe dung. — Ngén ngi ding dé gidi thich vé ngit am phai that gidn di, dé hiéu. C6 hinh anh minh hoa trye quan, sinh déng. - Bai tp luyén phat am phai vui, cé nghia, c6 tinh giao tiép. - Can van dung kién thite cia ngén ngit hoc déi chiéu, cha ¥ luyén nhéng 161 phat 4m thudng gap do anh hudéng cia tiéng me dé cua hoc vién. Trong cac nguyén téc néu trén, nguyén tac “day phat 4m phdi gan lién véi viéc luyén nghe” la nguyén téc quan trong nhét. Gido vién cfin cha trong luyén kha n&ng nhan biét va phan biét cac am cho hoc vién khi luyén phat 4m. 2. M6t val thi dy minh hga: Dé minh hoa viée day phat 4m theo nhing nguyén téc vita néu, ching téi xin néu ra mét thi dy cu thé, dé 1a cach day phat 4m phu 4m [b] va [v]. Day 1a 2 phy 4m ma hoe vién Nhat Ban, Han Quée thudng gap khé khan khi nghe va phat 4m, vi trong hai ngén ngu nay khéng cé phy 4m xat mdi — rang [v].268 Noghién citu, giéng day Viét Nam hoc va tiéng Viét... ¥ Gidng day: Phy 4m [b] Céc buée lén lép: - Cho hgc vién nghe va xem hogt déng cfu 4m cua phu am [b] b&ng cach sit dung file flash’. /o/ @ — Giai thfch: [b] 14 mét phy 4m khi phét Am 2 méi d6ng lei ri méji bat ra; c6 sy rung dng ea day thanh khi phat am. (Cé thé bé qua dc diém tién thanh héu héa (preglottalized) cia Dhu dm [b] tiéng Viét.) - Cho hoe vién nghe va xem lai hoat déng cdu 4m cia phy am [b). - Cho hoc vién nghe va l4p lai nhiing tit va cau cé phu 4m [b] & 2 bude: tée d§ chAm, phy am [b] duge phat Am cuBng digu va tée dQ binh thudng. Hoc vién khéng cn hiéu va nhé nghia ca tit va cu ding dé luyén phat am. Vi dy: 1. Ching tai tam sit dyng céc flash miéu t& hoat dong cu am cia céc pha fm, nguyén am cia tiéng Anh, tiéng Bic va tiéag Tay Ban Nha tit website cia Dai hoc Iowa. http:/ /www.uiowa.edu [~acadtech phonetics. Vé lau dai cdin déu tu dé lam ede flash vé phy 4m, nguyén dm tiéng Viét.MOt sé kp thuét day phat ém tiéng Viet 269 ba, ba, bi, bé, be Bé Ba mua ba chai bia 333. Viée nghe va lap lai mét edch cuéng diéu phu am [b] sé gidp ngudi hoc cé cim han ré rang vé d&e diém nga 4m va cach phat 4m ca phu am dang hoe. Phy 4m [vy] Cac butéc lén lép: — Gido vién cho hge vién nghe va xem hoat déng c&u am cla phy &m [v] v/i®@ — Gidi thich: [v] 1A mét phy khi phat 4m méi duéi gén cham vao rang trén (2 m6i khéng d6ng lai nhu khi phat 4m [b]; 6 su rung déng cua day thanh khi phat 4m). — Cho hge vién nghe va xem lai hoat d6ng cu 4m cha phu am [¥]. — Cho hoc vién nghe va lap lai nhiing ti va edu c6 phy am [vy] & 2 bude: tée d6 cham, cudng digu va tée 46 binh thudng. Hoe vién khong céin hiéu va nhé nghia cia tit va cu ding dé luyén phat am. Vi du: va, vé, vao, vo.270 Nghién ctu, giang day Viét Nam hoc va tiéng Vie - So saénh, gidp hec vién phan biét (nghe va phat 4m dung) hai phy 4m [b] véi [v]. Vi dy: T6i vita vé thém ba udi vg vd con. T6i hoc tiéng Viét vdi théy Binh va thdy Vinh. ¥ Luyén tap & Tré choi: Buée tiép thec 1a phén luyén tap va tré choi, nhim muc dich giap hoc vién luyén nghe va phan biét duge [b] véi [v] mot cach sinh dong. Sau day la mét 86 ggi ¥, dy ti bai viét cla David F. Dalton: Luyén tap: — Gido vién viét lén bang cdc tit vA 86 tuong ting nhu sau: ba od bi vi be vé bE vé bin vin 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 - Giéo vién doe, hoe vién nghe va lap lai. - Giao vién doc, hoe vién nghe va cho biét s6 tang ting véi tit vita duge doc. - Hoe vién doc, hoc vién khac cho cho biét sé tuong tng véi tt vita duge doc. Tro chai: Trd choi nhén ra 86 dién thoai: — Gido vién yéu cdu hgc vién cho biét sé dién thoai bang cach nghe gido vién doc cac tit da ghi trén bang: vi, vé, bdn, vi, vé, bd, bon. — Hoe vién cho biét sé dién thoai cia gido vién: 378 3708. ~- Gido vién yéu céu hoc vién trong lép doc va cae hee vién kha&e cho biét sé digén thogi cia minh, Cac hoc vién c6 thé lam viéc theo nhém, thao luan véi nhau truéc khi n6i két qua.M6i s6 ky thudt day phat am tiéng Viét 271 - Gido vién sé giai thich lai nhiing ché hoc vién thuéng nghe nham, chi ra céch phan biét va cach phat am dting. Trd choi nay gitip hoc vién nghe va nhan dién ding phy 4m [b]) va [v], déng thai dap tng due yéu cdu cia mét bai luyén tap phat 4m 14 phai vui va c6 tinh giao tiép. Gido vién cé thé thay cho viéc nh4n biét sé dién thoai bang viée nh4n biét gia ca, s6 nha... tl, KET LUAN - Viée day phat 4m tiéng Viét sé cé higu qua hon, dd nham chan hon néu giao vién cé kién thite cd ban vé ngit Am hoc cu am, c6 duge cdc eéng cu hé tré nhu cdc phuéng tién nghe nhin. Nhung may mée, cac phucng tign nghe nhin khéng phai la diéu kién bat bude phai cé. - Viée thay cc bai luyén phat 4m tuy c4n thiét nhung nham chan bang cdc bai luyén tap vui nhdn, mang tinh giao tiép, 88 khién hoc vién hoc phat am hing thi va c6 higu qua hon. Cae tré choi, cde bai hat 1A nhiing ngd liéu gitp hoe vién luyén phat am rat hiéu qua. — Day va hoc phat 4m JA mét qué trinh lau dai, 6 moi trinh d. Tay theo trinh dé va 16 cia hoe vién ma gido vién thiét ké nhimg bai luyén phat 4m pha hgp, dé gitip cho hoc vién phat am tiéng Viét ngay cdng chinh xéc, liu loat. Tai ligu tham khao 1. Douglas, Brown H. (1994).. Teaching by Principles — An Interative Approach to Language Pedagogy. Prentice Hall Inc. 2, Cao Xudn Hao (1998). Tiéng Viet - May van dé ngit am, ngit phép, ngit nghia. NXB Gido duc, Ha N6i. 3. Dalton, David F. (1997). Some Techniques for Teaching Pronunciation, The Internet TESL Journal, Vol. Il, No. 1, http/www.aitech.ac.jp~itesly; dalton [at] academO1.chs.itesm.mx.272 Noghién citu, giang day Viét Nam hoc va tiéng Viét... 4. Nguyén Dang Liém (1970). Vietnamese pronounciation (Cach phat 4m tiéng Viét). Honolulu, Univ. of Hawaii Press, XI. 5. Nguyén Van Hué (chi bién) (2007). Gido trinh tigng Viét danh cho ngutti nude ngodi. Tép 1. NXB DHQG TP. Hé Chi Minh. 6. Website cha Dai hoe Iowa: http:/www.uiowa.edu/~acadtech/ phonetics/