Doracak Per Pergatitjen e Provimit Te Jurisprudences 2015

DORACAK
PR PRGATITJEN E
PROVIMIT T JURISPRUDENCS
DORACAK
PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

Botimi i ???? | Prishtin 2015
Botuar nga: ?????

Mbshtetur nga: .......
Implementuar nga:
UNDP, Kosov
Projekti pr Provimin e Jurisprudencs
Programi i Sundimit t Ligjit
Virgjina Dumnica
Rrezearta Reka
Prgatitja teknike: XHAD studio

Shtypi: Grafika REZNIQI
ii
PRMBAJTJA
Prof.Dr. Z. Arsim Bajrami dhe Mr.Sc.Z. Xhavit Shala
1. SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS
Sc. Z. Fejzulla Hasani
2. E DREJTA PENALE dhe E DREJTA E PROCEDURS PENALE
Z. Adem Vokshi
3. E DREJTA CIVILE dhe E DREJTA E PROCEDURS CIVILE

- E Drejta Sendore

- E Drejta Familjare

- E Drejta Trashgimore

- E drejta e Detyrimeve

- E drejta e Procedures Civile
49
359
Znj.Suzana Sejdiu
4. E DREJTA TREGTARE (EKONOMIKE)
649
Znj. Meleqe Bexheti

5. E DREJTA E PUNS
741
Dr.Sc. Znj.Mirlinda Batalli dhe SC. Z. Islam Pepaj

6. E DREJTA ADMINISTRATIVE - Konflikti Administrativ
767
Dr. Znj.Gjyljeta Mushkolaj

7. E DREJTA NDRKOMBTARE DHE EVROPIANE
PR T DREJTAT E NJERIUT

iii
805
SISTEMI KUSHTETUES
DHE ORGANIZIMI I
JURISPRUDENCS
KUPTIMI I KUSHTETUTS
sht kushtetuta
Kushtetuta sht nj nocion i njohur pr opinionin e gjr. Ajo nnkupton aktin
m t lart juridiko-politik me t cilin prcaktohen dhe mbrohen vlerat themelore t
nj shteti. Pr kushtetuen mund t jepen definicione nga me t ndryshmet, duke filluar
nga ato juridike-normative, politike, juridiko-politike, sociologjike, filozofike dhe
kndvshtrimet tjera. Pr nevojat praktike t ktij doracaku do t prkufizohemi vetm
n disa qasje pr kushtetutn.
Prkufizimi kushtetues-juridik, kushtetutn e koncipon si akt suprem juridik, ligj
themelor t shtetit, me t cilin duhet t jen n pajtim t gjitha aktet tjera me fuqi
m t ult se kushtetuta. Ky prkufizim nnkupton hierarkin juridike dhe eprsin
e kushtetuts ndaj ligjeve dhe akteve tjera nnligjore. Piramida juridike e nj shteti
sipas hierarikis juridike sht Kushtetuta, Aktet Kushtetuese, Ligji Kushtetues,
Amandamentet Kushtetuese, Ligjet, Aktet nnligjore-urdhresat, Dekretet, Udhzimet,
Aktet e prgjithshme juridike-statutet dhe Rregulloret. N shtetet ku funksionon
shteti ligjor dhe ku respektohet parimi i kushtetutshmris, t gjitha aktet n fuqi nn
kushtetutn duhet t jen n pajtueshmri me kushtetutn, prkatsisht me ligjin
(parimi i ligjshmris).
Prkufizimi politik i kushtetuts, merr pr baz faktin se, kushtetuta paraqet
akt t kufizimit t pushtetit, vendosjen e tij n kornizat e sjelljes kushtetuese dhe
institucionalizimin e gjitha formave t manifestimit t pushtetit shtetror. Kushtetuta
ndrtohet mbi shtylln e parimit t ndarjes s pushteteve, pavarsis s tyre dhe
funksionimit t parimit t kontrollit reciprok midis pushteteve. Duke kufizuar pushtetin,
kushtetuta e shndrron shtetin n nj organizat juridike q funksionon n baz t
rregullave kushtetuese.
SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS
Prkufizimi juridiko-politik sht qasje e plot e dimensionit t kushtetuts dhe

nnkupton kushtetutn si akt me t lart juridik, i cili miratohet nga organi m i lart,
ose populli pr t mbrojtur vlerat themelore t shtetit dhe pr t kufizuar vet shtetin
dhe sjelljen e tij n pajtim me kushtetuten. Qasja juridiko-politike sht e plot dhe
shpreh n plotni misionin e kushtetuts n nj shoqri demokratike, si nj instrument i
promovimit dhe garantimit t vlerave kryesore t nj shteti demokratik.
Kushtetuta si kontrat publike, pr shum teoricient, sidomos sociolog, krijon nj
lloj partneriteti midis qytetarve dhe shtetit, t cilt duke arritur plqim pr kushtetutn
prcaktojn t drejta dhe detyrat reciproke n funksionimin e shtetit dhe politikave
publike. Qytetart, prkatsisht populli si pal kontraktuese legjitimon kushtetutn
prmes referendumit dhe i bart sovranitetin shtetit, duke i krijuar atij legjitimitetin
demokratik pr ndrtimin dhe ushtrimin e politikave publike. Shteti si pal tjetr
kontraktuese, me kushtetut pajiset me tr autoritetin e nevojshm, q t ndrtoj
legjislacionin dhe insitucionet e tij legjislative, ekzekutive e gjyqsore dhe t qeverisjes
s mir n interes t prgjithshm publik. Kjo teori e koncipon kushtetutn si kontrat
sociale dhe sht e pranishme n shtete q zbatojn demokracin e drejtprdrejt
(referendare), ku kushtetuta miratohet nga qytetart, dhe ku njmend krijohet nj
marrveshje kushtetuese midis qeveris dhe qytetarit me t drejta dhe detyra reciproke.
Llojet e kushtetutave
Momenti i par me t cilin do t ballafaqohen hartuesit e kushtetuts, sht
prcaktimi i llojit dhe modelit t Kushtetuts. Dilemat e para kan t bjn me vllimin
e kushtetuts, nj kushtetut e gjat apo e shkurt? N t kaluaren shtetet socialiste
kan prqafuar iden e hipertrofis kushtetuese, duke hartuar kushtetuta t gjata t cilat
rregullojn n detale jetn dhe me norma t strngarkuara juridike ngulfatin qytetarin
dhe lirin e tij. Kto shtete kishin kushtetuta t gjata me nga 500 nene dhe me anekse
shtes (Kushtetuta e Indis njhet si kushtetuta m e gjat n bot me afr 500 nene
dhe 15 anekse). N ann tjetr ka raste t shteteve me kushtetuta t shkurta si jan psh,
SHBA-t, ku kushtetuta ka vetm shtat nene n form parimeve kushtetuese, t cilat
m von jan plotsuar me 27 amandamente.
Prvojat kushtetuese t Kosovs ishin t ndryshme. Kushtetuta e KSA t Kosovs
kishte 480 nene, Kushtetuta e Republiks s Kosovs e vitit 1990 kishte 140 nene,
Korniza Kushtetuese kishte 14 kapituj. Sa i prket prvojave ndrkombtare shumica
e kushtetutave jan t shkurta dhe rregulloj vetm materien kushtetuese, si psh;
Kushtetuta e Francs ka 89 nene, Kushtetuta e Italis 139 nene, Ligji Themelor i
Gjermanis 141 nene, Kushtetuta e Turqis 160 nene, Kushtetuta e Spanjs 169 nene,
Kushtetuta e Sllovenis 174 nene, Kushtetuta e Federats Ruse 137 nene, Kushtetuta
e Norvegjis 112 nene, Kushtetuta e Maqedonis 134 nene, Kushtetuta e Kroacis 142
nene, Kushtetuta e Holands 142 nene, Kushtetuta e Austris 148 nene, etj.
Me rastin e prcaktimit t vllimit dhe gjatsis s Kushtetuts, hartuesit sugjerohen t marin parasysh kto fakte relevante siq jan: Kushtetuta duhet t rregulloj
vetm vlerat themelore t vendit; Kushtetuta duhet t ofroj garancionet kushtetuese
2
pr lirit dhe t drejtat e qytetarve. Kushtetuta prcakton bazat e funksionimit t

institucioneve demokratike. Kushtetuta duhet ti referohet legjislacionit t rregullt n
detalizimin e parimeve t saj si dhe Kushtetuta duhet t reflektoj bazn e sistemit ligjor
dhe t siguroj mekanizmat adekuat pr mbrojtjen e saj.
Dilema kushtetuta e but apo e fort

Dilema e dyt pr hartuesit e kushtetuts, ka t bj me at, se a do t hartojn nj
kushtetut t ngurt, e cila do t ndryshohet n procedur speciale dhe do t siguroj
nj konsensus t gjr, apo nj kushtetut t but q ofron fleksibilitet t mjaftushm
n ndryshimin e shpejt?
N qoft se hartuesit prcaktohen pr modelin e ngurt t kushtetuts, ata duhet t
adoptojn nj procedur t posame t miratimit dhe ndryshimit t saj. Kjo procedur
nuk e bn kushtetutn t pandryshushme fare, por pr ndryshimin e saj krkon
procedura t ndryshme, t cilat dallojn nga procedurat e rendomta legjislative. Modelin
kryesor t Kushtetuts s ngurt e paraqet ajo e SHBA-ve, sepse pr ndryshimin e
saj krahas plqimit me 2/3 t t dy dhomave t kongresit, krkon mbshtetje t njejt
nga 50 legjislaturat e shteteve federale. Edhe Kushtetuta e ish RSFJ-s e vitit 1974 ka
prfaqsuar modelin e kushtetutave t ngurta, sepse pr miratimin dhe ndryshimin e saj,
krahas Kuvendit Federativ, kan dhn plqimin edhe kuvendet e tet njsive federale,
plqim ky q ka nnkuptuar edhe t drejtn e vetos ndaj ndryshimeve kushtetuese.
Edhe Projekt Kushtetuta evropiane i takon modelit t ngurt, sepse krkon ratifikimin
e 25 shteteve antare t Bashkimit Kushtetues pr hyrjen n fui.
Disa rregulla me rndsi pr modelin e kushtetuts

s ngurt dhe t but
a)
b)
Nse hartuesit e draftojn nj model t kushtetuts s ngurt, do t zgjedhin nj

nga kto mekanizma pr miratimin dhe ndryshimin e Kusht- etuts, siq sht:
votimin e kushtetuts me 2/3 e antarve t parlamentit dhe t parlamenteve t
njsive federale; votimin e kushtetuts n shtetet federative me plqimin e njsive
federale, votimin e kushtetuts n mnyr konsensuale n unionet konfederale
si dhe votimin e kushtetuts me shumic t dyfisht, shumicn e deputetve t
shumics, dhe shumicen e deputetve t pakics (Shumica Badinter), etj.
Nse hartuesit do t przgjedhin t draftojn nj kushtetut t but, ata do t
ken parasysh se mekanizmi pr miratimin dhe ndryshimin e Kusht- etuts nuk
dallon shum nga procedurat e rndomta parlamentare. Kjo nuk nnkupton
se procesi kushtetues do t jet krejtsisht i njejt me procesin ligjdhns,
por ndryshimet e kushtetuts jan m t shpejta dhe bhen n parlament
pr nj koh relativisht t shpejt me nj shumic absolute ose shumic t
kualifikuara. N mnyr t veant kushtetutat e buta liberalizojn proceduren
e amandamentimit t shpejt, duke ju prshtat ndryshimeve q krkon realiteti
i krijuar.
3
Me rastin e draftimit t nj kushtetute t but hartuesit do t prcaktojn se: miratimi

dhe ndryshimi i kushtetuts nuk krkon procedur t veant; miratimi dhe ndryshimi
i kushtetuts bhet nga parlamenti n procedura parlamentare me votim absolut ose t
kualifikuar; amandamentimi i kushtetuts sht i shpejt dhe i ngjajshm me procedurat
legjislative si dhe miratimi dhe ndryshimi i Kushtetuts nuk mund t pengohet me t
drejtn e vetos , s njsive federale, t njers dhom t parlamentit, nga presidenti etj.
Kushtetut, fiktive, reale apo pragmatike

N t kaluarn n sistemet komuniste, hartuesit e kushtetuts kan qen nn
ndikimet politike dhe kan draftuar kushtetuta ideologjike, t cilat kan shrbyer
si dekor pr diktatort dhe regjimet shtypse. Ata, n njren an me kushtetut kan
proklamuar rendin demokratik, e n anen tjetr kan zbatuar shtypjen, shpeshher n
emr t kushtetuts, ose m qllim t mbrojtjes s saj. Pr kta diktator, kushtetuta
ka qen e rndsishme vetm pr t ruajtur diktaturn e tyre, ata e kan shkelur at,
sa her q ka paraqitur penges pr realizimin e synime t tyre (shembulli i ardhjes n
pushtet t Hitlerit dhe Millosheviqit), duke shkelur kushtetutn dhe duke rrnuar at, sa
her q ishte penges pr realizimin e qllimeve t tyre. Juristt me kredibilitet t lart
moral asnjher nuk do t pranojn t draftojn nj kushtetut fiktive, e cila pasqyron
rrejshm relitetin faktik dhe q nuk do t implementohet, ose do t prodhoj praktika
diskriminuese n baza t ndryshme etnike, fetare etj.
Objektiv parsor i hartuesve duhet t jet hartimin i nj kushtetute reale, q merr
parasysh realitetin faktik shoqror t nj vendi, objektivat reale zhvillimore t tij, raportin
e forcave shoqrore dhe siguron implementimin e saj n jetn praktike. Hartuesit me
rastin e draftimit t do neni t kushtetuts duhet t mendojn, se sa ai prputhet me
realitetin, dhe a do t mund t implementohet n praktik. T hartosh nj kushtetut
reale, do t thot t jesh i sinqert me qytetart dhe opinion e gjr. Kushtetuta moderne
nuk lejon demagogjin politike t konjukturave politike, ajo duhet t shpreh aspirat
legjitime t popullit dhe nevojat e tij pr nj shtet ligjor, rend demokratik, prosperitet
ekonomik dhe mirqenie publike.
Jo rrall hartuesit marrin udhzime t hartojn nj kushtetut realo- pragmatike.
Ata krahas pasqyrimit t realitetit ekzistues japin nj vizion pr t ardhmen e shtetit
dhe paraqesin nj udhrrefim se kah deshiron shteti t shkoj n t ardhmen. N ket
rast hartuesit jo vetm n preambul (e cila sht tipike pr qasje vizionare), por
edhe n pjesen normative mund t normojn kahjet e zhvillimi t ardhshm t
vendit. psh. Kosova pretendon t aderoj brenda mekanizmeve euro-atlantik, Kosova
do t nnshkruaj dhe bhet pjes e Konventave Evropiane pr t Drejtat e Njeriut, ose
Evropa do t federalizohet me kushtetutn Evropiane etj.
A i duhet nj vendi nj kushtetut ideale apo funksionale?

Nj kushtetut ideale, apo nj kushtetut funksionale sht nj zgjedhje tjetr pr
hartuesit e kushtetuts. Sot edhe pr juristt e rndomt, hartimi i kushtetuts ideale
nuk do t ishte i vshtir. Ata pr nj koh t shkurt prmes internetit do t gjejn me
4
dhjetra modele t kushtetutave dhe shum shpejt mund t kompilojn nj kushtetut

ideale. Ket mund ta bjn duke kombinuar nenet e caktuar t ktyre kushtetutave,
duke marr pjest q ju duken m t mira dhe t hartojn nj kushtetut t re.
N ket kontekst ata mund ta marrin Kushtetutn amerikane si nj lidere botrore e
kushtetutave, ta prshkruajn at dhe frymen e saj dhe ta shpallin si kushtetut t vendit
t tyre. Por, ky do t ishte nj mashtrim, sepse kushtetuta nuk sht nj akt q mund t
importohet, ajo duhet ti prshtatet rrethanave specifike t do shteti.
Shtetari anglez Uilliem E. Gledstaum, e ka cilsuar Kushtetutn si veprn m t
shklqyer q mund t ket nxjerr ndonjher mendja dhe vendosmria njerzore. N
nj bot ndryshimesh dhe trazirash, populli amerikan nuk ka asgj m t vlefshme se
kt dokument t madh.
Hartuesit e mir do ti japin prparsi kushtetuts funksionale n raport me ate
ideale. Kushtetut e mir dhe ideale pr nj vend sht ajo q shpreh aspiratat legjitime
t popullit dhe q siguron nj shtet funksional. Asnj kushtetut, qoft edhe e prkryer
e nj vendi nuk mund t prshkruhet dhe t merret nga vendi tjetr. Ky do t ishte nj
mashtrim, sepse importimi i kushtetuts s nj shteti, nuk sjell realitetet, shkalln e
zhvillimi ekonomik, kulturen politike t atij vendi. Shtrohet pyetja, e ekziston vrtet
nj kushtetut ideale? Prgjegjja sht e kjart jo, nuk ka kushtetut dhe shtet ideal,
sepse edhe shtetet me tradit t gjat demokratike prballen me konflikte shoqrore dhe
konflikte interesash, t cilat n fakt paraqesin ligjshmri t zhvillimit t shoqris dhe
prsosjes s demokracis. Pr ket arsye, hartuesit e kushtetuts, duhet t heqin nga
vetja kompleksin e gjetjes s kushtetuts ideale, sepse n fakt ajo nuk ekziston.
Pr nj shtet, i cili ndodhet n nj transicion demokratik, kushtetut ideale, do t
jet ajo q prshpejton ket transicion demokratik dhe q hap prspektivat e zhvillimit
ekonomik e demokratik dhe mundson integrimet euro-atlantik. Secili vend dhe
shoqri ka veqorit e saj dhe kushtetuta duhet ti shpreh dhe mbroj ato. Kushtetuta e
mir krahas prvojave kompatibile t shteteve tjera duhet t shpreh karakterin burimor
t saj, veqorit social-politike t vendit dhe popullit q i dediktohet. Nisur nga kjo
hartuesit duhet t zgjedhin kushtetutn funksionale e burimore, q nuk do t paraqet
ndonj zbulim t ri kushtetues, por do ti sintetizoj realitetet faktike dhe objektivat
reale t shtetit. Vetm n rastet e tilla ajo do t ishte kushtetuta ideale, t ciln hartuesit
e ndrrojn.
Roli i Kushtetuts n sistemin juridik

Shum konstitucionalist prfaqsojn teorin sipas s cils kushtetuta paraqet nj
kontrat e lidhur mes dy palve, qytetarit n njren an dhe shtetit n anen tjetr. Ata
pohojn, se shteti dhe qytetaret prmes kushtetuts ndertojn koalicion dhe partneritet
duke caktuar t drejtat dhe detyrat reciproke. Qytetart n njren an duke votuar
kushtetutn legjitimojn shtetin dhe at e furnizojn me pushtet t mjaftushm pr t
udhhequr me punet publike dhe pr mbrojtjen e interesave t prgjithshme. Duke votuar
kushtetutn, qytetaret bjn kufizimin dhe institucionalizimin e shtetit dhe mbrohen
nga arbitrariteti dhe keqprdorimi i pushtetit. N anen tjetr, shteti me kushtetut merr
5
si detyrim t garantoj lirin dhe t drejtat e qytetarve, ti mbroj ato nga abuzimet e
shtetit dhe shkeljet e qytetarve t tjer, t siguroj pjesmarrjen e qytetarve n jeten
publike dhe t krijoj nj shtet ligjor q ofron siguri personale dhe publike.
Atributet e Kushtetuts shprehin rolin dhe funksionin e saj n shoqri. Duke qen
akti m i lart juridiko-politik, kushtetuta shquhet me nj varg tiparesh q shprehin tri
funksione kryesore t saj:
a)
b)
c)
t qenurit dokument m i lart juridik,

akt politik q bn institucionalizimin e pushtetit shtetror dhe demokracis, si
dhe
pakt i lirive dhe t drejtave t njeriut dhe qytetarit.
Tiparet kryesore t kushtetuts jan:
Akti m i lart juridiko-politik i nj shteti; baz e sistemit juridik e politik t nj

vendi; ligj themelor me t cilin duhet t jen n pajtim t gjitha aktet tjera juridike;
akt q miratohet n procedur t veant parlamentare ose n mnyr t drejtprdrejt
neprmjet referendumit; akt q shpreh sovranitetin e popullit dhe t drejtn e tij
pr t zgjedhur dhe kontrolluar qeverin; akt i kufizimit t pushtetit shtetror dhe
institucionalizimit t tij, akt q prcakton kufizimet kushtetuese t qeveris; akt t cilit
duhet ti nnshtrohen t gjith, q nga presidenti, e deri te qytetari i rndomt; akt i
garantimit dhe mbrojtjes s t drejtave t njeriut dhe qytetarit; baz e demokracis dhe
proceseve politike t nj shoqrie.
Kushtetuta promovon dhe mbron vlerat fundamentale t nj shteti demokratik.
Kto vlera shprehin parimet dhe bazat e organizimit shtetit dhe t ndertimit t rendit
demokratik.
N epiqendr t do kushtetute sht qytetari dhe t drejtat e tij kushtetuese pr t
qen subjekt dhe barts i t gjitha proceseve politike, duke filluar nga e drejta e tij pr t
zgjedh dhe pr tu zgjedhur n organet prfaqsuese, e deri t vendosja e drejtprdrejt
prmes referendumit pr shtjet m t rndsishme politike t vendit. Gjithashtu,
kushtetuta prcakton parimet e funksionimit t nj shoqrie demokratike, t bazuar
n parimet e sundimit t ligjit dhe barazis s plot t qytetarve para ligjit. Vlerat q
prcakton dhe mbron kushtetuta mundsojn ndertimin e nj shteti demokratik mbi
bazn e rregullave demokratike n t gjitha format e manifestimit t tij.
Jan katr shtje kryesore q jan objekt i rregullimit t Kushtetuts:
Prkufizimi i shtetit, prcaktimi i formes s regjimit politik, i sistemit t qeverisjes,

organizimit territorial, simboleve t shtetit etj; bazat e sistemit politik, ekonomik
dhe social t shtetit (sundimi i ligjit, parimi i barazis dhe mosdiskriminimit, prona
dhe ekonomia e tregut, politikat publike ndaj qytetarve etj) dhe lirit dhe t drejtat
e qytetarve (standartet nderkombtare e t drejtave t njeriut, njohja dhe mbrojtja
6
e ktyre t drejtave, mekanizmat ligjor, detyrat e qytetarve etj) dhe institucionet

demokratike t shtetit (legjislativi, ekzekutivi, gjyqsore, fushveprimi dhe kufizimet
reciproke t tri pushteteve, forcat e siguris dhe rendit, ombduspersoni, agjensionet e
pavarura, etj.
Mnyrat e miratimit dhe ndryshimit t kushtetutave

Procesi kushtetutdhns n rradh t par paraqet nj proces politik me t cilin
shteti realizon qllimet e caktuara politike. Fillimi i nxerrjs s kushtetuts, vlerat q
ajo do t promovoj dhe mbroj, qllimet dhe pretendimet e saj gjithmon manifestojn
nj vullnet politik. Ky vullnet politik duhet t manifestoj dshirat legjitime t popullit
dhe qytetarve, t cilat manifestohen dhe artikulohen drejtprdrejt ose prmes organeve
prfaqsuese.
Dimensioni politik i procesit kushtetues manifestohet n disa elemente
siq jan:
Fillimi i procedurs s nxerrjes s Kushtetuts sht nj vendim politik i parlamentit

ose organit tjetr; para fillimit t draftimit tn kushtetuts ndrtohet konsensusi i
nevojshm politik pr vlerat q do t promovoj dhe mbroj kushtetuta; miratimi i
kushtetuts bhet prmes parlamentit si organ politik, ose nga qytetart n referendum,
ku ata drejtprdrejt manifestojn vullnetin politik pr Kushtetutn si dhe procesi i
amandamentimit t kushtetuts dhe prcaktimi i kahjeve t reforms kushtetuese
paraqet nj vendim politik t institucioneve kompetente.
S kndejmi mund t konkludojm, se hartimi i Kushtetuts paraqet nj proces
politiko-juridik, me t cilin institucionet dhe lidershipi politik vendosin bazat politike t
kushtetuts, kurse ekspertt kushtetues implemendojn kto objektiva, prmes shkrimit
profesional t kushtetuts dhe draftimit t nj teksti kushtetues ku artikulohen apiratat
e popullit.
SUNDIMI I LIGJIT-SHTETI I S DREJTS

Parimi i kushtetutshmris dhe ligjshmris
Me kushtetutshmri n kuptimin pozitiv-juridik, nnkuptohet harmonizimi i t
gjitha akteve juridike me kushtetutn. Ky aspekt bazohet n hierarkin juridike, me
t ciln nnkuptohet harmonizimi, i t gjitha akteve t ulta me ato t larta. Prkufizimi
pozitiv-juridik prputhet me kuptimin formal t kushtetuts. Prderisa, kushtetuta n
kuptimin formal sht akt m i lart juridik i shtetit, kushtetutshmria sht proces,
me t cilin nnkuptohet respektimi i kushtetuts dhe harmonizimi, i t gjitha akteve
juridike me aktet, me fuqi m t lart juridike.
N kuptimin formal, me kushtetutshmri, kuptohet respektimi i kushtetuts dhe
i akteve tjera juridike nga qytetart dhe subjektet tjera t shoqris. Esenca e ktij
kuptimi konsiston n zbatimin e kushtetuts si dokument themelor organik i nj shteti,
q prcakton kompetencat e degve t ndryshme t pushtetit si dhe kufijt e autoritetit
shtetror. Sipas ktij kuptimi, n nj shoqri ekziston kushtetutshmria dhe ligjshmria,
nse respektohet kushtetuta dhe ligji, nse jan prcaktuar mekanizmat institucionale
pr mbrojtjen e tyre. Kuptimi politik i kushtetutshmris konsiston n rolin e saj, n
kufizimin e pushtetit shtetror, kufizimin e funksioneve t organeve dhe institucioneve
shtetrore publike, n prcaktimin dhe mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t individit dhe
qytetarit, etj.
Ligjshmria si nocion dhe proces, sht form e kushtetutshmris, e bazuar n
qeverisjen e s drejts dhe respektimin e ligjit dhe akteve tjera nnligjore. Me ligjshmri
kuptohet procesi i harmonizimit t t gjitha akteve dhe veprimeve juridike me ligjin.
Edhe ligjshmria mund t vshtrohet n aspekte t ndryshme, por ajo para s gjithash
sht proces juridiko-politik, n funksion t ndrtimit t shtetit modern ligjor.
Elementet kushtetuese q prcaktojn

kushtetutshmerin dhe ligjshmrin
Parimi i kushtetutshmris, si baz e rregullimit shoqror dhe politik t shteteve
bashkkohore, bazohet n disa parime, nga t cilat po veojm: sistemi shoqror
dhe ekonomik i shtetit, bazohet dhe buron nga kushtetuta, e cila sht baz e
institucionalizimit politik dhe shoqris; Qeverisja shtetrore e shoqris, prcaktohet
me kushtetut dhe i nnshtrohet asaj; Sistemi juridik i shtetit krijohet dhe bazohet n
kushtetut, si akti m i lart juridik; T drejtat dhe lirit e qytetarve, prcaktohen me
kushtetut dhe ato mund t kufizohen vetm n rastet e prcaktuara me ligj; Kujdesi
pr mbrojtjen e kushtetutshmris, sht detyr e organeve shtetrore, e institucioneve
politike dhe e bartsve t funksioneve politike; do qytetar, ka t drejt t marr nismn
pr mbrojtjen e kushtetutshmris dhe t ligjshmris; N shtetet federative, kushtetuta
federative ka prparsi ndaj kushtetutave t shteteve federale; Aktet juridike, pr t cilat
nga organi kompetent konstatohen se jan kundrkushtetuese, nuk mund t zbatohen
dhe Mbrojtja e kushtetutshmris dhe e ligjshmris sht n kompetenc t gjykatave
8
kushtetuese dhe organeve tjera, t prcaktuara me kushtetut. Ligjshmria bazohet n

harmonizimin e sistemit juridik dhe n bazueshmrin e tij n ligj.
Ndr parimet kryesore t ligjshmris jan:
Parimi i supremacionit t ligjit, ndaj akteve tjera juridike dhe t gjitha kto akte me
fuqi nnligjore, duhet t jen n pajtim me ligjin; Parimi i eprsis s ligjit federativ,
ndaj ligjeve t njsive federale. Ky parim vlen vetm pr shtetet federative, ku ligjet
e njsive federale, nuk mund t jen, n kundrshtim me ligjet federative; Parimi i
shpalljes s obligueshme t ligjeve, para hyrjes s tyre n fuqi. Ky parim, nnkupton
obligimin e organit q nxjerr ligjet, pr ti botuar ato n publikim t posam (Gazetn
Zyrtare) para se t hyjn n fuqi Shpallja dhe publikimi i ligjeve, ka dy qllime kryesore:
e para, ti njoftoj qytetart me prmbajtjen e tij dhe e dyta, ti mundsoj organeve
kompetente shtetrore prgatitjen pr fillimin e zbatimit t ligjit; Parimi i ndalimit t
efektit prapaveprues (retroaktiv) t ligjit. Ky parim, do t thot se, ligjet kan efekt
q nga dita e miratimit t tyre dhe se marrdhniet juridike, t filluara pas para hyrjes
n fuqi t ligjit t ri, zhvillohen dhe prfundojn n baz t ligjit t vjetr. Prjashtim
nga kjo, bjn ligjet penalo-juridike, t cilat mund t ken efekt prapaveprues, vetm
n rast kur jan m t favorshme pr kryesit e veprave penale, p.sh. nse ligji i ri pr
veprn penale prcakton dnimin m t but se ligji i vjetr; Ligjshmria e akteve
dhe veprimeve t organeve shtetrore. T gjitha aktet dhe veprimet e ndrmarra nga
organet shtetrore dhe institucionet q ushtrojn autorizime publike, duhet t jen n
prputhje me ligjin; Procedura e organeve shtetrore pr njohjen e nj t drejte apo pr
prcaktimin e ndonj detyrimi, duhet t zhvillohet n baz t ligjit. Ktu nnkuptohet,
obligimi i organeve shtetrore, q n afatet e caktuara t ndrmarrin, t gjitha veprimet
procedurale pr t mundsuar realizimin efikas t t drejtave t qytetarve; E drejta e
pals, q n procedurn para organeve shtetrore, t shrbehet me gjuhn amtare. Ky
sht parim ligjor, q duhet t siguroj barazin e t gjith qytetarve para ligjit dhe
komunikimin e tyre me organet shtetrore, n gjuhn amtare. Mosnjohja e gjuhs
zyrtare, n t ciln zhvillohet procedura, nuk guxon t jet penges pr paln n
procedurn para organeve shtetrore. Organet shtetrore, jan t obligueshme q tia
lehtsojn prdorimin e gjuhs amtare, e n rast kur kjo gjuh, nuk prputhet me gjuhn
zyrtare, duhet ti sigurojm pals prkthyes, gjat tr rrjedhs s procedurs; dhe e
drejta e qytetarve pr prdorimin e mjeteve juridike, pr mbrojtjen e t drejtave t
tyre individuale dhe kolektive. Me kt parim, nnkuptohet e drejta e qytetarve, pr
prdorimin e ankesave dhe t mjeteve tjera juridike, ndaj akteve t organeve shtetrore.
LEGJISALATIVI - KUVENDI I REPUBLIKS S KOSOVS

Kuvendi n aspektin kushtetues prkufizohet si organ ligjdhns izgje- dhur
drejtprdrejt nga qytetaret me drejt vote. Funksioni primar i parlamentit sht
ligjvnia, kurse funksione tipike pr t jan edhe prcaktimi i politikave dhe vendimarrja
pr shtjet kryesore publike. N Kosov, Kuvendi sht institucion ligjvns i
Republiks i zgjedhur drejtprdrejt nga populli.1 Prbrja dhe mnyra e zgjedhjes s
deputetve sht e percaktuar me Kushtetut, neni 64, ku Kuvendi i Kosovs prbhet
nga 120 deputet t zgjedhur me votim t fsheht bazuar n listat e hapura. Vendet n
kuvend ndahen midis t gjitha partive, koalicioneve, nismave qytetare dhe kandidatve
t pavarura, n prpjestime me numrin e votave t vlefshme t fituara n zgjedhjet pr
kuvend. N kuadr t ksaj ndarje, 20 vende jane t garantuara pr perfaqesimin e
komuniteteve pakice n Kosove. Vendet e rezervuar dhe t garantuara pr komunitete
t cilat nuk jan shumic n Kosov, n mnyrn si n vijim: Dhjet (10) ulse do ti
ndahen partive, koalicioneve, iniciativave qytetare dhe kandidatve t pavarur t cilt
jan deklaruar se prfaqsojn komunitetin serb t Kosovs dhe dhjet (10) ulse do
ti ndahen komuniteteve tjera si n vijim: komuniteti rom nj (1) ulse; komuniteti
ashkali nj (1) ulse; komuniteti egjiptian nj (1) ulse; dhe nj (1) ulse shtes do
ti jepet komunitetit rom, ashkali apo egjiptas, q ka numrin m t madh t votave
t prgjithshme; komuniteti boshnjak tri (3) ulse; komuniteti turk dy (2) ulse dhe
komuniteti goran nj (1) ulse.2
Kompetencat e Kuvendit n Kushtetut prcaktohen sipas metods s enumeracionit
taksativ.3 Kushtetuta n mnyr taksative prcakton fushveprimin e Kuvendit dhe
jasht kompetencave prekluzive kushtetuese, parlamenti nuk ka prgjegjsi. Pra nuk
ka kompetenca t supozuara t parlamentit, por vetm t kompetenca shprehimore t
prcaktuara dhe t numruara n mnyr taksative, Kompetencat e parlamentit jan
mjaft t gjra dhe fillojn me kushtetudhnien dhe ligjdhnien dhe prfundojn me
funksione t gjra zgjedhore.
1 Burimi: kushtetuta e Republikes se Kosovs neni 63

2 Po aty, neni 64 paragrafi, 1, 2, 3 dhe neni 148 dispozitat transicionale pr Kuvendin e Kosoves
3 Po aty, Neni 65 Kompetencat e Kuvendit: (1) miraton ligje, rezoluta dhe akte t tjera t prgjithshme; (2)
vendos t ndryshoj Kushtetutn me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij, prfshir dy
t tretat (2/3) e t gjith deputetve q mbajn vendet e rezervuara dhe t garantuara pr prfaqsuesit
e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov; (3) shpall referendum, n pajtim me ligjin; (4) ratifikon
traktatet ndrkombtare; (5) miraton Buxhetin e Republiks s Kosovs;(6) zgjedh dhe shkarkon Kryetarin
dhe nnkryetart e Kuvendit; (7) zgjedh dhe mund t shkarkoj Presidentin e Republiks s Kosovs n
pajtim me kt Kushtetut; (8) zgjedh Qeverin dhe shpreh mosbesimin ndaj saj; (9) mbikqyr punn e
Qeveris dhe t institucioneve t tjera publike, t cilat, n baz t Kushtetuts dhe ligjeve, i raportojn
Kuvendit; (10) zgjedh antart e Kshillit Gjyqsor t Kosovs dhe t Kshillit Prokurorial t Kosovs,
n pajtim me kt Kushtetut; (11) propozon gjyqtart e Gjykats Kushtetuese;(12) mbikqyr politikn
e jashtme dhe t siguris; (13) jep plqimin pr dekretin e Presidentit mbi shpalljen e Gjendjes s
Jashtzakonshme; si dhe (14) vendos pr shtjet me interes t prgjithshm, t prcaktuara me ligj.
10
Kompetenca e kontrollit parlamentar t qeveris

Parashtrimi i pyetjeve parlamentare (parashtrimi i pyetjeve pr kryeministrin,
ministrat dhe titullart tjer t organeve dhe agjensioneve ekzekutive). Parimi inter
partes raporti midis dy palve; deputetit si parashtrues i pyetjes dhe kryeministrit
ose ministrit si pal t cils i adresohet pyetja. te pyetja parlamentare nuk lejohet
ndrhyrja e pals s tret, nuk ka debat parlamentar dhe mocion t votimit. Interpelanca
parlamentare (mocioni i interpelancs ndaj kryeministrit, ministrave dhe titullarve dhe
agjensioneve ekzekutive t shtetit).
Parimi erga omnes- raporti shumpalsh parlamentar, lejon pjesmarrjen e
palve t treta n mocion, qoft n mbshtetje ose n kundrshtim t mocionit t
interpelancs. Komisionet anketuese-investiguese kan pr detyr t hetojn akuzat pr
tejkalim kompetencash ose keqprdorim t funksioneve t organeve dhe agjensioneve
ekzekutive t shtetit. Si rregull komisionet anketuese udhheqen nga opozita dhe pas
investigimit parlamentar dorzojn raportin hetimor pr shqyrtim dhe miratim parla
mentit. Mocioni i mosbesimit t qeveris4 si dhe fillimi i procedurs dhe ngritja e
akuzs ndaj presidentit.5
Komisionet e Kuvendit jan trupa punues t parlamentit, t cilat ushtrojn
funksione t caktuara nga rrethi i fushveprimit t tij. Numri, prbrja dhe funksionet e
komisioneve parlamentare prcaktohen me rregulloren e puns s Kuvendit.6
Grupet parlamentare paraqesin trupat punues t parlamentit, t cilt tubojn
deputetet e nj partie politike apo t nj koalicioni politik. Kto grupe ha rmonizojn
qndrimet e deputetve t partive politike dhe marrin qndrim pr mnyrn e deklarimit
t tyre, kur n seanc t parlamentit vendoset pr shtje t ndryshme politike.
Shprndarja e parlamentit paraqet nj institucion parlamentar q nnkupton
prfundimin e mandatit t parlamentit para skadimit t mandatit t rregullt pr t
cilin sht zgjedhur. Shprndarja e parlamentit vjen si pasoj e rrethanave t caktuara
kushtetuese dhe politike, t cilat bllokojn punn e tij, bjn t pamundshm ushtrimin
e funksioneve kushtetuese dhe si rezultat i krizave t thella parlamentare, t cilat nuk
mund t tejkalohen me mjete tjera politike. Shumica e kushtetutave njohin institutin e
shprndarjes s parakohshme dhe prcaktojn procedurat e shprndarjes. Si rrethana
kryesore kushtetuese q ndikojn n shprndarjen e parakohshme jan; konfliktet n
mes presidentit dhe parlamentit rreth zgjedhjes s kryeministrit dhe qeveris, votimi
i mocionit t mosbesimit t qeveris, mos zgjedhjes s presidenti t Republiks s
Kosovs brenda afatit t prcaktuar si dhe krizat e thella parlamentare.7
4
5
6
7
Po aty neni 100

Po aty neni 91
Po aty neni 77
Po aty, neni 82, paragrafi 1 dhe paragrafi 2
11
SHEFI I SHTETIT
Presidenti i Republiks s Kosovs
Kushtetutat e prkufizojn shefin e shtetit si kryetar individual t shtetit q
prfaqson unitetin e vendit. N kt mnyr sht prcaktuar edhe n kushtetutn e
Kosovs. Presidenti sht kreu i shtetit dhe prfaqson unitetin e popullit t Republiks
s Kosovs.8 Ai zgjedhet nga Kuvendi me votim t fsheht. T drejtn pr tu nominuar
pr kandidat pr president e ka do shtetas i cili ka mbushur moshn tridhjet e pes
(35) vjeq, dhe nse arrin ti siguroj nnshkrimet e t paktn tridhjet (30) deputetve.
Kandidatt t cilt kan nga tridhjet nnshkrime hyjn n gar pr tu zgjedhur. Zgjedhja
e presidentit bhet me dy t tretat (2/3) e votave t gjith deputetve t Kuvendit.9
Kandidati i cili i merr dy t tretat (2/3) e votave zgjedhet president i Kosovs. Por,
nse asnjri nga kandidatt nuk merr shumicn prej dy t tretave (2/3) n dy votimet e
para, organizohet votimi i tret n mes dy kandidatve t cilt kane marre numrin me t
larte t votave n votimin e dyte dhe kandidati q merr shumicen e votave t t gjith
deputetve, zgjedhet president i Republiks s Kosovs.10
N raste kur edhe n votimin e tret, asnjri kandidat nuk zgjedhet president,
kuvendi shprndahet dhe shpallen zgjedhjet e reja, t cilat duhet t mbahen brenda
dyzet e pes (45) dite.11 Mandati i presidentit sht pes (5) vjet dhe fillon pasi
Presidenti t ket dhn betimin para Kuvendit. Gjat mandatit, Presidenti i Republiks
s Kosovs gzon imunitet nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi pr veprimet
dhe vendimet brenda fushveprimit t prgjegjsive t Presidentit t Republiks s
Kosovs.12 Kompetencat kushtetuese t Presidentit t Republiks s Kosovs jan
prcaktuar me nenin 84 t Kushtetuts.
Bazuar n Kushtetut, Presidenti i Kosovs prfaqson Republikn e Kosovs
brenda dhe jasht; garanton funksionimin kushtetues t institucioneve t prcaktuara
me Kushtetut; shpall zgjedhjet pr Kuvendin e Kosovs dhe thrret mbledhjen e par
t tij; shpall ligjet e miratuara nga Kuvendi; ka t drejtn e kthimit pr rishqyrtim t
ligjeve t miratuara, nse konsideron se jan t dmshme pr interesat legjitime t
Republiks s Kosovs ose t nj a m shum komuniteteve t saj. Presidenti t drejtn
e rikthimit t nj ligji mund ta shfrytzoj vetm nj her. Ai nnshkruan marrveshjet
ndrkombtare n pajtim me Kushtetutn; propozon amendamente pr Kushtetutn;
mund t referoj shtje kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese; udhheq politikn e
jashtme t vendit; pranon letrat kredenciale t shefave t misioneve diplomatike t
akredituar n Republikn e Kosovs; sht Komandant Suprem i Forcave t Siguris
t Kosovs; udhheq Kshillin Konsultativ pr Komunitete; cakton mandatarin pr
formimin e Qeveris, pas propozimit t partis politike ose t koalicionit, q prbn
shumicn e Kuvendit; emron dhe shkarkon Kryetarin e Gjykats Supreme t Kosovs
8 Po aty, neni 83
9 Po aty, neni 86, paragrafi 4
12 Po aty, neni 89
12
me propozimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs; emron dhe shkarkon gjyqtart

e Republiks s Kosovs me propozimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs; emron
dhe shkarkon Kryeprokurorin e Shtetit t Republiks s Kosovs, me propozimin
e Kshillit Prokuroial t Kosovs; emron dhe shkarkon prokurort e Republiks s
Kosovs, me propozimin t Kshillit Prokurorial t Kosovs; emron gjyqtart pr
Gjykatn Kushtetuese, me propozimin e Kuvendit; emron Komandantin e Forcave t
Siguris t Kosovs, pas rekomandimit t Kryeministrit; s bashku me Kryeministrin,
emron Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e Prgjithshm t Agjencis
s Kosovs pr Inteligjenc; vendos pr shpalljen e Gjendjes s jashtzakonshme,
n konsultim me Kryeministrin; mund t krkoj mbledhje t Kshillit t Siguris
t Kosovs dhe i kryeson ato n kohn e Gjendjes s jashtzakonshme; vendos pr
formimin e misioneve diplomatike e konsullare t Republiks s Kosovs, n baz t
konsultimit me Kryeministrin; emron dhe shkarkon shefat e misioneve diplomatike
t Republiks s Kosovs, me propozimin e Qeveris; emron Kryetarin e Komisionit
Qendror t Zgjedhjeve; emron Guvernatorin e Banks Qendrore t Republiks s
Kosovs i cili shrben edhe si Drejtor Menaxhues dhe emron antart e tjer t Bordit
t Banks; jep medalje, mirnjohje dhe mime, n pajtim me ligjin dhe shpall falje
individuale, n pajtim me ligjin si dhe s paku nj her n vit i drejtohet Kuvendit t
Kosovs prkitazi me fushveprimtarin e tij/saj.
Mungesa e Prkohshme dhe Shkarkimi i Presidentit sht e prcaktuar n Kushtetut
n ato raste kur posti i presidentit pr arsye t ndryshme mbetet i lire. At here Kryetari
i Kuvendit t Kosovs do t shrbej si ush- trues i detyrs s Presidentit t Republiks
s Kosovs. n keto raste posti i ushtruesit t detyrs s Presidentit t Republiks s
Kosovs, nuk mund t ushtrohet pr nj periudh m t gjat se gjasht (6) muaj.13
Gjithashtu, Presidenti i Republiks s Kosovs mund t shkarkohet nga Ku-vendi
nse ai/ajo sht dnuar pr kryerjen e krimit t rnd; nse nuk sht i/e aft pr t
ushtruar prgjegjsit e ktij posti pr shkak t smundjes s rnd ose nse Gjykata
Kushtetuese ka prcaktuar se ajo/ai ka br shkelje t rnd t Kushtetuts. Procedura
pr shkarkimin e tij mund t iniciohet nga nj e treta (1/3) e deputetve t Kuvendit, t
cilt nnshkruajn nj peticion, i cili shpjegon arsyet pr shkarkim. N rast se peticioni
supozon ndonj shkelje t rnd t Kushtetuts, peticioni duhet ti dorzohet menjher
Gjykats Kushtetuese, e cila vendos pr kt shtje brenda shtat (7) ditsh nga
marrja e peticionit. Ather nse Presidenti sht dnuar pr ndonj krim t rnd ose
nse Gjykata Kushtetuese konstaton se ajo/ai ka br shkelje t rnd t Kushtetuts,
Kuvendi mund t shkarkoj Presidentin me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith
deputetve t tij.14
13 Po aty, neni 90 paragrafi 3

14 Po aty, neni 91, pragrafi 1,2,3
13
EKZEKUTIVI-QEVERIA
Qeveria si organ ekzekutiv paraqitet me emrtime t ndryshme kushtetuese. Ajo
determinohet nga tradita shtetrore dhe modeli i funksionimi t qeveris n nj shtet.
Mnyra e zgjedhjes dhe format e organizimit t qeveris si organ t pushtetit
ekzekutiv n sistemet parlamentare zgjedhet e kontrollohet nga ana e parlamentit. N
shumicn e shteteve me sistem parlamentare rol t rndsishm n formimin e qeveris,
ka shefi i shtetit, i cili propozon mandatarin (kryeministrin) pr formimin e qeveris.
Varsisht nga mnyra e zgjedhjes s qeveris dhe pozita e saj n raport me parlamentin,
n teorin parlamentare jan t njohura dy modele themelore t funksionimit t
qeveris: qeveria parlamentare dhe qeveria q funksionon sipas modelit t kabinetit.
Prpos ktyre dy modeleve jan t njohura edhe format tjera t qeveris: qeveria
teknike, qeveria e ekspertve, qeveria e shptimit kombtar, qeveria n hije etj.
Modelet kushtetuese t qeveris: Qeveri parlamentare quhet ajo e cila formohet
dhe funksionon sipas rregullave parlamentare. Kjo qeveri zgjedhet pas zgjedhjeve
parlamentare, kur krahas konstituimit t parlamentit t ri zgjedhet edhe qeveria si organ
ekzekutiv. Mandati i formimit t qeveris n sistemet parlamentare i takon partis
politike, e cila i ka fituar zgjedhjet parlamentare. Kjo parti, n rast se fiton shumicn e
mandateve parlamentare, ka t drejt q nga radha e antarve t saj t formoj qeverin.
N rastet, kur asnj parti parlamentare nuk ka shumicn e mandateve n parlament,
vjen deri t formimi i qeveris s koalicionit midis dy apo m shum partive politike.
Qeveria e koalicionit n prbrje t saj ka antar t partive politike t cilat kan hyr n
koalicion politik me rastin e formimit t qeveris.
Qeveria e kabinetit: Kjo form e funksionimit t qeveris, karakterizohet me
pavarsin m t madhe t saj n raport me parlamentin. Edhe pse formalisht emrohet
nga parlamenti, qeveria e kabinetit funksionon si organ i pavarur shtetror. Rolin
dominues n konstituimin e ksaj qeverie e ka kryeministri, i cili pas marrjes s
mandatit nga ana e shefit t shtetit (monarkut apo kryetarit t Republiks) e formon
kabinetin e tij nga personat, t cilt i zgjedh personalisht. Qeveria e cila funksionon
n form t kabinetit ka fun-ksione t gjra shtetrore dhe politike. Ajo, praktikisht,
qeveris me pushtetin shtetror. Autorizimet e parlamentit n drejtim t kontrollit
parlamentar t qeveris s kabinetit jan t kufizuara dhe ai, si rregull, nuk mund t
shtroj shtjen e votbesimit t saj.
Kabineti si organ ekzekutiv formohet sipas rregullave parlamentare. Kjo do t thot
se at e formon partia politike e cila gjendet n pushtet. Ky sistem gjen aplikim n
shtetet dypartriake, ku rivaliteti politik zhvillohet midis dy partive politike. Partia e cila
i fiton zgjedhjet ka t drejt t formoj kabinetin nga radht e saj.
Qeveria e ekspertve-teknike: Prpos organizmit t qeveris n form parlamentare
dhe t kabinetit, n praktik jan shnuar raste t formimit t t ashtuquajturs qeveri
teknike apo e ekspertve. Karakteristik dominuese e ktij modeli t qeveris sht
karakteri jashtpartiak i saj. N t vrtet, kjo qeveri nuk formohet dhe funksionon
n baz t rregullave parlamentare. At nuk e prbjn pjestart e partis politike n
14
pushtet, por ekspertt nga radht e partive t ndryshme politike, prkatsisht

ekspert q nuk i takojn asnj partie politike.
Mandati i ktyre qeverive sht i kufizuar deri n eliminimin e shkaqeve q kan
shkaktuar krizn parlamentare. Qeveria teknike zgjedhet nga parlamenti n baz t
marrveshjes dhe plqimit t partive politike parlamentare N praktikn parlamentare
qeverit teknike m s shpeshti formohen kur shtetet gjenden n kriz parlamentare, si
pasoj e konflikteve ndrpartiake.
Qeveria e unitetit kombtar: Sikurse qeveria teknike edhe ky model i qeveris
aplikohet n rastet e jashtzakonshme, kur shteti gjendet n kriz t thell politike dhe
ekonomike, apo kur sht i prfshir n luft civile dhe ndretnike. Si rrjedh edhe
nga vet emrtimi i saj, kjo qeveri ka pr qllim shptimin e shtetit dhe kombit, n
rastet, kur rrezikohet substanca e tij ekonomike dhe politike, si rezultat i faktorve t
brendshm apo ndrkombtar. Kto rrethana, bjn t pamundshm funksionimin e
sistemit kushtetues dhe institucional dhe shtrojn nevojn e formimit t nj qeverie
gjithkombtare, t cils i besohet qeverisja e shtetit n rrethana t jashtzakonshme.
Kjo qeveri zgjedhet jasht rregullave parlamentare dhe n t hyjn personalitetet m
t shquara t nj shteti (kombi). Mandati i ksaj qeverie sht i kufizuar dhe limituar
me kohzgjatjen e gjendjes s jashtzakonshme. Pas tejkalimit t ksaj gjendjeje,
zakonisht mbahen zgjedhjet e jashtzakonshme parlamentare. Me prfundimin e ktyre
zgjedhjeve, i pushon mandati qeveris s shptimit kombtar dhe formohet qeveria
parlamentare. Ky model i qeveris sht i rrall n praktik.
Qeveria e Republiks s Kosovs

Prbrja Qeveris s Kosovs sht prcaktuar me Kushtetut ndrsa organizimi
dhe funksionimi saj, mnyra e puns dhe procedurat e vendimmarrjes n Qeveri si
dhe bashkpunimi ndrmjet Qeveris dhe institucioneve t tjera t prcaktuara me
Kushtetut rregullohen me ligj dhe me rregulloren e Qeve- ris.
Qeverin e Kosovs e prbjn Kryeministri, zvendskryeministrat dhe ministrat.
Ajo e ushtron pushtetin ekzekutiv n pajtim me Kushtetutn dhe ligj. Qeveria zbaton
ligjet dhe aktet e tjera t miratuara nga Kuvendi i Kosovs dhe ushtron veprimtari tjera
brenda prgjegjsive t prcaktuara me Kushtetut dhe me ligj.
Qeveria ka kto kompetenca t prcaktuar me Kushtetut. Ajo propozon dhe
zbaton politikn e brendshme dhe t jashtme t vendit; mundson zhvillimin ekonomik
t vendit; propozon Kuvendit projektligje dhe akte t tjera; merr vendime dhe nxjerr
akte juridike ose rregullore, t nevojshme pr zbatimin e ligjeve; propozon Buxhetin
e Republiks s Kosovs; udhzon dhe mbikqyr punn e organeve t administrats;
udhzon veprimtarin dhe zhvillimin e shrbimeve publike; i propozon Presidentit t
Republiks s Kosovs emrimet dhe shkarkimet pr shefa t misioneve diplomatike
t Kosovs; propozon amendamentimin e Kushtetuts dhe mund t referoj shtje
kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese si dhe ushtron edhe funksione
t tjera ekzekutive,
15
t cilat nuk u jan caktuar organeve t tjera qendrore ose vendore .
15 Po aty, neni 93
15
Kryeministri i Kosovs ka kto kompetenca: prfaqson dhe udhheq Qeverin;

siguron q t gjitha Ministrit t veprojn n pajtim me politikat qeveritare; siguron
zbatimin e ligjeve dhe t politikave t prcaktuara t Qeveris; ndrron antart e
Qeveris, pa plqimin e Kuvendit; kryeson Kshillin e Siguris t Kosovs; emron
Drejtorin e Prgjithshm t Policis s Kosovs; kshillohet me Presidentin e
Republiks s Kosovs mbi shtjet e Inteligjencs; s bashku me Presidentin, emron
Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e Prgjithshm t Agjencis s Kosovs
pr Inteligjenc dhe kshillohet me Presidentin pr zbatimin e politiks s jashtme
t
16
vendit si dhe kryen edhe pun t tjera, t prcaktuara me Kushtetut dhe me ligj .
Pas zgjedhjeve ose kur Kryeministri jep dorheqje ose kur posti i tij/saj mbetet i
lir, fillon procedura pr formimin dhe zgjedhjen e Qeveris. Presidenti i propozon
Kuvendit mandatarin pr Kryeministr, n konsultim me partin politike ose koalicionin
q ka fituar shumicn e nevojshme n Kuvend pr t formuar Qeverin. Kandidati pr
Kryeministr, jo m von se pesmbdhjet (15) dit pas emrimit, paraqet prbrjen
e Qeveris para Kuvendit dhe krkon miratimin nga ana e tij. N qoft se Qeveria
i merr shumicn e votave t t gjith deputetve konsiderohet
e zgjedhur. Antart e
17
Qeveris pas zgjedhjes e japin betimin para Kuvendit. Por, nse prbrja e propozuar
e Qeveris nuk merr shumicn e votave t nevojshme, Presidenti, brenda dhjet (10)
ditsh emron kandidatin tjetr sipas s njjts procedur. Nse as hern e dyt nuk
zgjidhet Qeveria, ather Presidenti i Kosovs i shpall zgjedhjet, t cilat duhet t
18
mbahen jo m von se dyzet (40) dit nga dita e shpalljes s tyre.
Qeveria pr punn e vet, i prgjigjet Kuvendit, Kryeministri, zvends kryeministrat
dhe ministrat mbajn bashkprgjegjsin pr vendimet q merr Qeveria, dhe
prgjegjsin individuale pr vendimet q marrin n fushat e prgjegjsive t tyre.
Raporti i qeveris dhe Instrumentet e kontrollit parlamentar t qeveris jan:
miratimi i buxhetit; raportet periodike t qeveris, pyetjet parlamentare, Interpelanca
parlamentare, komisionet anketuese parlamentare, mocioni i vot besimit dhe shkarkimi
i qeveris. Pushimi i mandait t qeveris behet me dor heqje e kryeministrit, votimi i
mosbesimit t qeveris nga parlamenti dhe shprndarja e parlamentit.
16 Po aty, neni 94
17 Po aty. Neni 95, paragrafi 6
18 Po aty, neni 95
16
SISTEMI I DREJTSIS
Parimet kushtetuese t gjyqsorit
Pushteti gjyqesor ushtrohet nga gjykatat. Pavarsia e gjykatave garantohet dhe
sanksionohet n Kushtetut dhe n legjislacionin e vendit. T gjitha institucionet
( legjislative dhe ekzekutive ) qeveritare dhe t tjera, kan pr detyr t respektojn
pavarsin e pushtetit
gjyqsore. Gjykatat, gjykojn n baz t Kushtetuts dhe ligjit
19
dhe ky parim sht baz dhe korniz e pavarsis s tyre. Pra, gjykatat realizojn
funksionin e tyre n mnyr t pavarur dhe t paanshem nga institucionet dhe subjektet e
tjera t percaktuar me Kushtetut dhe ligj. Gjykatat i zgjedhin shtjet q u parashtrohen
me paansi, duke u mbshtetur n fakte dhe sipas ligjit, pa kufizime dhe pa qen objekt
ndikimesh, nxitjesh, presionesh ose ndrhyrjesh direkte ose indirekte.
Ne kuadr t parimeve t prgjithshme t sistemit gjyqsorit hyjn: pavarsia e
gjyqsis nga legjislativi dhe ekzekutivi paraqet parakushtin kryesor pr ekzistimin e
kushteve pr pavarsin e gjyqsis. Ky parim konsiston n mos varsin e gjykatave
nga parlamenti dhe qeveria, dhe n mos ushtrimin e kontrollit politik ndaj puns s
tyre; depolitizimi i gjykatave, paraqet nj parim tjetr, pr funksionimin e gjyqsis s
pavarur. Gjykatat dhe antart e saj nuk mund t involvohen drejtprdrejt, aktivisht n
jetn politike. Pra, brenda organizimit gjyqsor sht 20i ndaluar do veprim politik, n
baza partiake ose n forma tjera t organizimit politik; financimi i pavarur paraqet nj
garanci t funksionimit t gjyqsis s pavarur. Kjo nnkupton se, gjykatat duhen t
financohen nga nj buxhet i pavarur i tyre, i cili nuk do t jet nn kontroll t prhershm
t qeveris, por do t administrohet dhe menaxhohet nga vet gjykata; respektimi i
procedurave gjyqsore sht nj kusht tjetr pr ndrtimin e konceptit t gjyqsis s
pavarur dhe t shtetit gjyqsor n prgjithsi; zgjedhja e gjyqtarve me afate t gjata,
paraqet nj element tjetr t ndrtimit t gjyqsis s pavarur, i cili siguron sigurin
juridike t gjyqtarve dhe ushtrimin
e funksioneve t tyre. Duke qen t zgjedhur
21
pr periudhat e gjata kohore, gjyqtart marrin garanci se do t jen t pavarur nga
ndryshimet politike, t cilat pasojn pas do cikli t zgjedhjeve parlamentare.
Mnyra e emrimit dhe shkarkimit t gjyqtarve n Kosov sht e prcaktuar me
Kushtetut. Gjyqtart i emron,
riemron dhe shkarkon Presidenti i Republiks me
22
propozim e Kshillit gjyqsor. Gjyqtart gzojn imunitet nga ndjekja penale, padit
civile dhe shkarkimi nga funksioni pr vendimet e marra, votimet e bra, mendimin e
shprehur dhe pr veprimet e tjera brenda fushveprimit t detyrave dhe prgjgjsive
t tyre.
19 Burimi: Kushtetuta e Republikes se Kosovs 2008, kapitulli VII, sistemi I drejtesise neni 102
20 Burimi: Kushtetuta e Republikes se Kosoves, Neni 106.
21 Po aty, neni 105
22 Po aty, Neni 104
17
Ata nuk jan mbi ligjin. Gjyqtart mund t shkarkohen nga funksioni pr shkak t
dnimit pr nj vepr t rnd penale ose pr mos respektimin e detyrs.
N baz t Kushtetuts, pavarsin,
paanshmrin e sistemit gjyqsor e siguron
23
Kshilli Gjyqsor i Kosovs. Gjykata Supreme e Kosovs sht autoriteti m i lart24
gjyqsor. Organizimi, funksionimi dhe juridiksioni i gjykatave rregullohet me ligj.
Ky Ligj prcakton rregullat e organizimit dhe funksionimit t Gjykatave, statusin e
gjyqtarit, parimet dhe rregullat e gjykimit, paraqitjen dhe shqyrtimin e krkesave,
procedurat e veanta, marrjen e vendimeve dhe ekzekutimin e tyre25.
PROKURORI I SHTETIT
Prokurori i shtetit sht institucion i pavarur me autoritet dhe prgjegjesi pr
ndjekjen t personave t akuzuar
pr ndonj vepr penale ose pr ndonj vepr tjetr,
26
sikurse sht rregulluar me ligj. N prputhje me parimin e akuzativitetit n procedurn
penale, kjo procedur, n parim, nuk mund t filloj dhe t zhvillohet, pa iniciativn
e prokurorit t shtetit. Nga kjo, mund t konkludohet se, funksioni i ndjekjes penale,
i sht besuar subjektit t veant procedural, e ky sht prokurori. Prokurori
i shtetit
27
sht institucioni i paanshm dhe vepron n baz t Kushtetuts dhe ligjit.
28
Organizmi, kompetencat dhe detyrat e Prokurorit t shtetit rregullohen me ligjin
bhen nga Presidenti i Republiks
pr Prokurorin.29 Emrimi i prokurorve t shtetit
30
t propozuar nga Kshilli Prokurorial i Kosovs. Kshilli Prokurorial i Kosovs sht
insitucion i pavarur n kryerjen e funksioneve t tij dhe siguron q Prokurori i shtetit t
jet i pavarur, profesional, i paanshm. Kshilli prokurorial i rekruton, propozon
q ti
31
avancoj, transferoj, dic- iplinoj prokuroret n menyrn e rregulluar me ligj.
Duke pasur parasysh natyrn dhe karakterin e funksionit q kryejn, prokurorit e
shtetit jan t lidhura n vij vertikale mes tyre. N ushtrimin e funksionit t ndjekjes
s kryesve t veprave penale dhe t veprave t tjera t dnueshme, t caktuara me ligj,
prokurori i shtetit prcakton dhe merr masat e nevojshme, n bashkpunim me organet
tjera t autorizuara, lidhur me zbulimin e ktyre veprave dhe kryesve t tyre. N pajtim
me autorizimet e caktuara n ligj, prokurori orienton procedurn paraprake.
23 Po aty, Neni 108

24 Po aty, neni 103
25 Ligji pr Gjykatatsht n process t hartimit. Keshtu qe derisa t miratohet dhe t hyje n fyqi ky ligj,
Gjykatat n Kosove, organizohen dhe funksionojn n baze t Rregulloreve t UNMIK-ut.
26 Burimi: Kushtetuta e Republikes se Kosoves, Neni 109 paragrafi 1.
27 Po aty, neni 109 paragrafi 2.
29 Ligji pr Prokurinsht n process t hartimit. Keshtu qe deri sa t miratohet dhe t hyje n fyqi ky ligj,
Prokurorit n Kosove, organizohen dhe funksionojn n baze t Rregulloreve t UNMIK-ut.
30 Burimi: Kushtetuta e Republikes se Kosoves, neni 84
31 Po aty. Neni 110
18
AVOKATI I POPULLIT (OMBUDSPERSONI)

Institucioni i Ombudsmanit si mbrojts i t drejtave dhe lirive t individit dhe t
personave juridik nga veprimet abuzive t organeve shtetrore dhe t administrats
civile, i ka fillet e tij n Suedi, ku u formua pr her t par n vitin 1809. M von,
gjat shekullit XX, ky institucion u themelua n shum shtete evropiane dhe n SHBA.
Sot, shumica e shteteve antare t Organizats pr Siguri dhe Bashkpunim Evropian
(OSBE), kan t themeluar apo jan n themelim e sipr t institucionit t Ombudsmanit.
Ka dallime prej shteti n shtet, sa i prket bazs ligjore t themelimit, organizimit,
fushveprimit, kompetencave dhe emrtimit t institucionit t Ombudspersonit.
Disa shtete e kan t rregulluar me kushtetut, themelimin e institucionit t
Ombudspersonit e disa t tjera, kt e kan rregulluar me ligj t veant. N disa shtete,
si n Kanada, Itali, Zvicr dhe n SHBA, nuk ka Ombudsman n nivel nacional, por
atje ky institucion ekziton n nivel provincial apo lokal. Shtete t tjera, kt institucion
e kan n nivel nacional. N disa shtete Ombudsmani, sht emrtuar edhe si avokat i
popullit32. Avokatin e popullit t Kosovs e zgjedh kuvendi me shumicn e votave t t
gjith deputeteve t tije, pr nje mandat pesevjeqar pa t drejt rizgjedhje33. Ai pr punn
e vet raporton para kuvendit me raport vjetor. Pr t qen efektiv dhe i respektuar nga
njerzit, Avokati i popullit sht i pavarur nga institucionet dhe nga proceset politike
dhe nuk duhet t jet subjekt i ndrhyrjeve apo influencs, nga ata q mund t ken
interes pr rezultatet e hulumtimit t ankesave.
Avokati i popullit mbikqyr dhe mbron t drejtat dhe lirit e individit 34nga veprimet
ose mosveprimet e paligjshme dhe t parregullta t autoriteteve publike t Kosovs.
do institucion ose autoritet tjetr q ushtron pushtet legjitim n Kosov sht i
detyruar tiu prgjigjet krkesave t avokatit t popullit dhe tia paraqes atyre t gjitha
dokumentacionet dhe informacionet e krkuara n pajtim me ligjin. sht kompetenc
kushtetuese e avokatit t popullit t bj rekomandime dhe t propozoj masa, nse
vren shkelje t t drejtave dhe lirive t njeriut nga ana e organeve t adminstrats
publike si dhe organet e tjera shtetrore.
Por nse, rekomandimet pr masat e propozuara nga avokati i popullit nuk merren
n konsiderat nga institucionet pr ti prmirsuar dhe evituar shkeljet e t drejtave
dhe lirive t njeriut, ai/ajo bazuar
n dispozitat kushtetuese ka t drejt q shtjen t
35
referoj n gjykaten kushtetuese . Avokati i popullit t Kosovs gzon imunitet nga
ndjekjet penale, padit civile ose shkarkimi pr
veprimet ose vendimet q jan brenda
36
fushs s prgjegjsive t avokatit t popullit.
32 Arsim Bajrami, vep e cit. fq. 21

35 Po aty. Neni 135, paragrafi 3, 4
19
GJYKATA KUSHTETUESE
Gjykata kushtetuese sht organ i pavarur i mbrojtjes s kushtetutshmris dhe
bn interpretimin prfundimtar t kushtetuts.37
Ajo sht nje organ i veant kushtetues, t cilit i besohet mbrojtja e kushtetu
tshmris dhe ligjshmeris. Gjykata kushtetuese n shum vende paraqet mekanizmin
kryesor institucional, q n mnyr meritore mbron kushtetutshmrin dhe
ligjshmrin dhe siguron parimin e sundimit t ligjit n shoqri. Kushtetutat i japin
autoritetin e nevojshm kushtetues gjykatave kushtetuese, q t anulojn t gjitha aktet
jokushtetuese dhe joligjore, dhe t konstatojn shkeljet e kushtetuts nga autoritetet
udhheqse t shtetit. I takon gjykats kushtetuese si autoriteti prfundimtar pr
interpretimin e kushtetuts dhe prputhshmris s ligjeve me kushtetutn dhe t
vendos nse sht shkelur kushtetuta nga autoritetet publike.
Me kushtetut sht prcaktuar se autoriteti prfundimtar pr interpretimin e
kushtetues dhe prputhshmris s ligjeve me kushtetutn n Kosov sht Gjykata
Kushtetuese.
Aktualisht jan t njohura disa forma kushtetese t mbrojtjes s kushtetuts
hmeris dhe ligjshmeris:
a) Mbrojta e kushtetuts nga organi prfaqsues-parlamenti,
b) Mbrojtja e kushtetuts nga gjykatat e rregullta-Gjykata Supreme (SHBA),
c)
Mbrojtja e kushtetuts nga nj organ i veant kushtetues, Kshilli Kushtetues
n Franc,
d) Mbrojtja e kushtetuts nga ana e gjykatave kushtetuese,
e) Mbrojtja dhe interpretimi i kushtetuts nga institucionet dhe mekanizmat
ndrkombtare, q zbatohet n vendet me administrim nderkombtar, ku prezenca
nderkombtare ka t drejtat prfundimtare n interpretimin e kushtetutave
t oktruara t ktyre shteteve, psh. Rasti i Bosnjs, ai i Kosovs me Kornizen
Kushtetuese etj.
Kompetencat e prgjithshme
Gjykatat kushtetuese kan autorizime t gjra n mbrojtjen e Kushtetuts. Ato
bjn kontrollin e prgjithshm t sistemit juridik nga aspekti i pajtueshmris t
akteve dhe veprimeve me Kushtetutn. Gjithashtu, gjykatat kushtetuese vlersojn
shkeljen e kushtetuts nga ana e institucioneve shtetrore dhe konstatojn plotsimin e
kushteve pr shkarkimin dhe largimin nga detyra t zyrtarve t lart shtetror, q nga
presidenti, e gjer tek zyrtaret e niveleve t ndryshme. N disa sisteme kushtetuese,
gjykatat kushtetuese vlersojn pajtueshmrin kushtetuese t proceseve elektorale, t
referendumeve dhe akteve tjera juridike dhe politike.

20
N aspektin e prgjithshm kompetencat e gjykatave kushtetuese mund t ndahe

n tri fusha kryesore:
Kontrolli i kushtetshmris dhe ligjshmris dhe vlersimi i ekzistimit t
pajtueshmris s akteve juridike me kushtetutn dhe ligjin, Kontrolli i ekzistimit t
shkeljeve, cenimit, ose mos rrespektimit t kushtetuts nga organet dhe institucionet
shtetrore, prfshir ktu edhe shkarkimin e zyrtarve t lart shtetror, dhe Kontrolli
i kushtetutshmris
dhe ligjshmeris s zgjedhjeve, referendumeve dhe akteve tjera
38
juridike e politike.
Prbrja, organizimi dhe mnyra e zgjedhjes s gjyqtarve

Kushtetuta prcakton prbrjen, organizimin dhe mnyren e zgjedhjes s
gjyqtarve t gjykatave kushtetuese. Gjykatat kushtetuese n prbrjen e tyre kan
nj numer t kufizuar gjyqtaresh, i percaktuar me 39kushtetut. Perberja e gjykates
kushtetuese e Kosoves sht prej nente (9) gjyqetarve, pr zgjedhjen e tyre krkohen
kushtet t veanta, t cilat kan t bjn me pregaditjen profesionale, prvojen e gjat
kushtetuese dhe kredibilitetin e lart moral t gjyqtarve. Zgjedhja e gjyqtarve
bhet nga dy organe: parlamenti 40i propozon dhe presidenti i emron pr nje mandat
nentevjeqar, pa mundesi vazhdimi . Zakonisht antart e gjykatave kushtetuese zgjedhen
pr nj periudh t gjat kohore. Gjykata kushtetuese e Kosovs udhheqet nga kryetari
dhe zvendskryetari i gjykats te 41cilt zgjedhen me votim t fshehet t gjyqtarve t
gjykats pr nje mandat trevjeqar. N kt mnyr ata zgjedhin njerin nga antart e
gjykats pr kryetar pr nj periudh trevjear. Por, zgjedhja n keto funksione, kryetar
apo zevendeskrytar nuk ia zgjate mandatin e gjyqtarit. Gjykata kushtetuese percakton
organizmin e vet t brendshem, rregulloren e punes proceset e vendimmarrjes dhe
eshtjeve t tjera organizative n pajtim me ligjin.42
Procedurat para gjykats kushtetuese jan speciale dhe dallojn nga rregullat
klasike t gjyqsorit. Natyra e kontesteve t kjo gjykat, sht e karakterit t kontestit
kushtetuese dhe procedurat gjyqsore jan t veanta, dhe shprehin veorit e natyres
kushtetuese t kontesteve. Keshtu qe gjykata kushtetuese vendos vetem pr rastet e
ngritura para gjykates n menyre ligjore nga palet e autorizuara siq sht percaktuar
me kushtetut.
Prcaktimi i objektit t kontestit-padis kushtetuese sht nj proces i vlersimit
t pajtueshmris s nj akti, ose veprimi politik me kushtetutn. Ky kontest konsiston
n konstatimin e ekzistimit t shkeljes s kushtetuts dhe n anulimin dhe shfuqizimin
e nj akt jo kushtetues, ose shpalljen jo kushtetuese t nj veprim t caktuar t organeve
38 Arsim Bajrami, Draftimi i kushtetues, prishtine 2007, fq.23
39 Burimi: Kushtetuta e Republikes se Kosves, neni 114 paragrafi 1
42 Ligji pr gjykaten kushtetetuesesht n proces t hartimit. Ky ligj do e rregullon organizimin dhe
funksionimin e Gjykats Kushtetuese t Republiks s Kosovs, procedurat pr paraqitjen dhe shqyrtimin e
krkesave pran Gjykats Kushtetuese, kushtet dhe procedurat pr emrimin dhe shkarkimin e gjyqtarve
t Gjykats, kualifikimet tjera prkatse pr emrimin e gjyqtarve t Gjykats Kushtetuese, parimet dhe
rregullat themelore procedurale dhe shtje tjera organizative.
21
dhe institucioneve shtetrore. Mbi bazn e ktyre shkeljeve mund t ngritet nga subjekti
i autorizuar nj padi kushtetuese.
Objekt i padis kushtetues mund t jen: Aktet ligjore, aktet nnligjore, aktet e
prgjithshme normative t parlamentit, Aktet nnligjore t qeveris, dekretet, urdhresat,
udhzimet, rregulloret, Aktet nnligjore t presidentit, dekretet, urdhresat, rregulloret,
Aktet e prgjithshme t organeve dhe agjencioneve ekzekutive, Aktet e prgjithshme
t pushtetit lokal, statutet, rregulloret, etj, Shkeljet dhe mosrespektimi kushtetuts nga
zyrtaret e lart, shefi i shtetit, antart e parlamentit n procedurat e revokimit dhe
zyrtarve t tjer shtetror, Vlersimi i kushtetutshmris s procesit t zgjedhjeve,
zgjedhjes dhe shkarkimit t presidentit nga parlamenti, respektimi i procedurave
kushtetuese, vlersimi
i kushtetutshmris s referendumeve dhe proceseve tjera t
43
rndsishme, etj.
Palt e autorizuara q mund t fillojn procedurn para gjykats

kushtetuese
shtja e par q parashtrohet t gjykata kushtetuese, ka t bj me prcaktimin
e subjekteve q kan t drejt t fillojn proceduren para ksaj gjykate. Propozuesit e
autorizuar paraqesin subjekte primare t adresimit t gjykata kushtetuese. Kto subjekte
paraqesin organet dhe institucionet kryesore kushtetuese, t cilat jan t detyruara ti
drejtohen gjykats kushtetuese pr mbrojtjen e kushtetutshmeris, sa her q n punen
e tyre zyrtare ndeshen me dukurit jo kushtetuese dhe jo ligjore. Shumica e kushtetutave
parashikojn si detyrime kushtetuese pr organet dhe institucionet kushtetuese kujdesin
pr kushtetutshmri dhe ligjshmri. Rrethi i ktyre organeve dhe institucioneve sht
mjaft i gjr dhe prfshin kta propozues t autorizuar; Kuvendi (numri i caktuar
t deputetve); Presidenti dhe Qeveria, Gjykatat, Avokati i popullit, Komuna dhe
Individt jan t autorizuara t ngrejn shkeljet nga autoritetet
publike pr t drejtat
44
dhe lirit e tyre individuale t garantuara me kushtetut . Kur propozuesit e autorizuar
parashtrojn krkesen pr vlersimin e kushtetutshmris dhe ligjshmris s nj akti
juridik ose veprimi t organeve shtetrore, gjykata kushtetuese do t nis proceduren
n mnyr automatike dhe do t konstatoj ekzistimin e bazave t padis kushtetuese.
Grupi i dyt i subjekteve, q mund t fillojn procedurn e vlersimit t
kushtetutshmris dhe ligjshmris japin t ashtuqujturn iniciativ kushtetuese,
e cila i nnshtrohet vlersimit paraprak t gjykats kushtetuese, lidhur me ate se, a
ekziston baza e dyshimit pr shkelje t kushtetuts dhe ligjit para se t filloj procedura
e vlersimit kushtetues. N kto raste pas marrjes s inciativs, gjykata kushtetuese
paraprakisht shqyrton nismn e arritur, dhe nse ajo prmban elementet e nevojshme
kushtetuese mund t filloj procedurn e vlersimit. Kjo dallon nga rasti i nisms s
procedurs nga propozuesit e autorizuar, t cilt e obligojn n mnyr automatike
gjykatn, q t nis procedurn e vlersimit kushtetues.
43 Burimi: kushtetuta e Kosovs neni 113

44 Po aty, neni 113, paragrafi 2, 3, 4, 5, 6, 7,
22
T drejtn e parashtrimit t iniciativs e kan edhe qytetart, t cilt goditen me

zbatimin e aktit jo kushtetues dhe jo ligjor. Ata krkojn mbrojtjen e lirive dhe t
drejtave kushtetuese t gjykatave kushtetuese.
N praktikn e gjyqsis kushtetuese sht shtje e diskutueshme, se a mund
qytetart t krkojn mbrojtjen e lirive dhe t drejtave kushtetuese t qytetarve para
gjykatave kushtetuese. Lidhur me kt ekzistojn dy praktika kushtetuese;
N rastin e par gjykata kushtetuese nuk merret me shkeljet individuale t t
drejtave dhe lirive t qytatarve, por vetm me kontrollin e akteve t prgjithshme
juridike. Mbrojtjen gjyqsore t t drejtave dhe lirive t qytetarve e bjn gjykatat e
regullta dhe organet administrative n procedurat gjyqsore dhe administrative.
N rastin e dyt, disa kushtetuta po edhe kushtetuta e Republikes se Kosovs
e prcaktojn t drejtn e qytetarve, q t krkojn mbrojtjen e t drejtave t tyre
kushtetuese edhe para gjykats kushtetuese45. Kjo praktik bazohet n teorin, se t
drejtat e qytetarve jan kategori kushtetuese dhe duhet t gzojn mbrojtje t gjykata
kushtetuese.
Cilat jan palt n kontestin kushtetues para gjykats

kushtetuese
Kontesti kushtetues q ka pr objekt vlersimin e kushtetutshmris dhe
ligjshmris ka dy pal kryesore; e para, Propozuesin, q mund t jet njeri nga
propozuesit e autorizuar apo parashtruesit e inisiativs dhe dyta, Kundrpropozuesi, i
cil sht autori i aktit i cili kontestohet ose bartsi i veprimit jokushtetues dhe joligjor.
Kjo shpjegohet n kt menyre. Nese kontestohet ndonj ligj pr shkak t mos
pajtueshmris me kushtetuten, propozues mund t jet presidenti, qeveria ose ndonj
propozues tjetr i autorizuar, kurse kundrpropozues n rastin konkret sht parlamenti
si autor i ligjit kontestues. N rastin tjetr, nse objekt i vlersimit kushtetues jan
shkeljet e kushtetuts nga zyrtaret e lart, cilsin e propozuesit psh, mund ta ket
parlamenti, kurse n cilsin e kundrpropozuesit mund t jet presidenti nse bhet
vlersimi i shkeljeve eventuale kushtetuese nga ana e tij.
Mnyra e marrjes s vendimeve nga gjykata kushtetuese

Gjykata kushtetuese merr vendimet e saj sipas mnyrs s prcaktuar me ligj ose
kushtetut. Vendimet e gjykats kushtetuese merren me shumicen e votave t antarve
t saj, me prjashtim t disa rasteve kur shprehimisht krkohet shumica e kualifikuar
prej 2/3 e votave t antarve t saj, psh, me rastin e vlersimit t ekzistimit t shkeljeve
kushtetuese nga shefi i shtetit dhe shkarkimit kushtetues t tij.
Vendimet e gjykats kushtetuese merren n form t aktvendimit, n t cilin
konstatohet bazueshmria e padis kushtetuese dhe prcaktohet vendimi i gjykats dhe
natyra juridike e tij.
23
Pr dallim nga procedurat gjyqsore vendimi i gjykats kushtetuese nuk kumtohet

publikisht n seanc t gjykats, por i drgohet palve n kontestin kushtetues.
Vendimet e gjykates kushtetuese t Kosovs shpallen n gazeten zyrtare
Natyra juridike e vendimeve t gjykats kushtetuese - Vendimet e gjykats
kushtetuese jan t detyrueshme pr gjyqesorin dhe t gjith personat dhe institucionet
e Kosoves46, t forms s prer dhe t zbatueshme q nga momenti i marrjes. Gjyqsia
kushtetuese vepron vetm n nj instanc dhe ndaj vendimeve t saja nuk mund t
apelohet asnj ankes ose mjet tjetr juridik i rregullt ose i jashtzakonshm.
Pr nga natyra juridike vendimet e gjykats kushtetuese mund t ndahen n grupe:
a) Vendimet me t cilat anulohet legjislacioni ose akti tjetr juridik,
b) Vendimi me t cilin bhet shfuqizimi i nj ligj ose akti juridik dhe
c) Vendimi me t cilin konstatohet shkelja e kushtetuts nga autoriteti zyrtar dhe
konstatohet plotsimi i kushteve kushtetuese pr shkarkimin e tij,
d) Vendimi me t cilin konstatohet jo kushtetutshmeria ose kundrligjshmria e
nj procesi elektoral, referendumi, ose shkelja e47 procedurs pr zgjedhjen dhe
shkarkimin e e ndonj titullari t lart shtetror.
Anulimi i legjislacionit - Nse gjykata kushtetuese konstaton se nj ligj ose akt
tjetr i prgjithshm juridik sht n kundrshtim me kushtetutn dhe ligjin, krahas
konstatimit t till, ajo vendos pr anulimin e ktij akti. Anulimi nnkupton, jo vetm
shfuqizimin e menjihershm t ligjit ose aktit tjetr t prgjithshm, por edhe anulimin
e t gjitha pasojave juridike q ka prodhuar zbatimi i aktit ligjor ose aktit tjetr t
prgjithshm juridik q nuk ka qen n pajtim me kushtetuten.
Shfuqizimi i legjislacionit - Nse vendimi i gjykats kushtetuese shfuqizon nj
ligj ose akt tjetr t prgjithshm juridik, ai pushon t vlej n t ardhmen, por kjo nuk
nnkupton edhe anulimin e pasojave q m par ka prodhuar zbatimi i ktij ligj ose akti
t prgjithshm. Pra, kjo sht nj mas m e but e konstatimit t shkeljes kushtetuese
48
dhe ligjore, q prodhon efekte juridike vetm ndaj ligjit ose aktit kontestues .
Proceduara e ngritjes se shtjes dhe konstatimi i prgjegjsis s presidentit Nj nga prgjegjsit e veanta t gjykatave kushtetuese sht konstatimi i shkeljeve
kushtetuese nga ana e presidentit dhe shkarkimi kushtetues i tij. Kjo vjen n shprehje
n proceduren e impimentit, i cili fillohet nga parlamenti, tridhjet deputet apo m
49
shum ose subjekti tjetr i autorizuar ndaj presidentit me padin kushtetuese pr
shkelje t kushtetuts. Kushtetutat e shum shteteve prcaktojn tri baza kryesore pr
fillimi e impimentit ndaj presidentit; tradhtia ndaj vendit, abuzimi i detyrs zyrtare
(keqprdorimet matriale, skandalet morale) dhe shkeljet e rnda t kushtetuts. N
procesin e impimentit roli i gjykatave kushtetuese sht vendimtar dhe ato vendosin,
47 Po aty, neni 113 dhe neni 116
24
se a e ka shkelur presidenti kushtetutn, a ka prgjegjsi politike dhe kushtetuese

pr veprimet e tij. Nse gjykata kushtetuese konstaton kto shkelje, ajo bn edhe
shkarkimin automatik t presidentit me vendimin e saj. Ky vendim krkon nj votim
50
prej 2/3 t antarve t gjykats.
Implementimi i vendimeve t gjykatave kushtetuese - Vendimet e gjykatave
kushtetuese jan t detyrueshme pr t gjitha institucionet dhe personat t cilve ju
referohen kto vendime. Nse gjykata kushtetuese anulon ose shfuqizon ndonj ligj,
parlamenti duhet ti bindet ktij vendimi dhe t filloj procedurat adekuate legjislative
pr harmonizimin e legjislacionit.
N mnyr t njejt do t veprohet edhe kur jan n pyetje aktet nnligjore t
qeveris dhe shefit t shtetit. N rastet kur gjykatat kushtetuese konstatojn shkeljen
e kushtetuts nga zyrtaret e lart shtetror, sipas fuqis kushtetuese do t prodhohen
pasoja t drejtprdrejta kushtetuese, si psh: shkarkimi i presidentit, anulimi i zgjedhjes
s presidentit pr shkaqe t mos rrespektimit t procedurave kushtetuese, revokimi i
deputetit, anulimi ose prseritja e zgjedhjeve, referendumeve etj.
INSTITUCIONET E PAVARURA - AGJENCIT E PAVARURA

Agjencionet e pavarura t Republiks s Kosovs jan institucione t pavarura t
krijuara me Kushtetut apo me ligje. Institucionet e pavarura jan subjekte kye t
funksionimit t pushtetit, duke garantuar dhe siguruar kontrollin dhe ekuilibrimin si dhe
zbatimin e sundimit t ligjit. N Kosov ka disa agjenci dhe institucione t pavarura q
kryejn funksione t mbikqyrjes t prcaktuar me ligj.Insitucion i pavarur kushtetues
jan: Avokati i Popullit, Auditori i Prgjithshm, Komisioni 51Qendror iZgjedhjeve,
Banka Qendrore e Kosovs dhe Komisioni i Pavarur i Mediave.
Avokati i popullit mbiqkyr dhe mbron t drejtat dhe lirit e individit, nga
veprimet ose mosveprimet e paligjshme dhe t parregullta t autoriteteve publike. N
prmbushjen e funksionit t tyre n monitorimin e institucioneve jan t pavarura, q do
t thot se puna e tyre nuk duhet t ndikohet politikisht apo t kontrollohet nga ndonj
organ i ekzekutivit. Institucion tjetr i pavarur kushtetues sht Auditori i Prgjithsm i
Kosovs, si institucioni m i lart i kontrollit ekonomik dhe financiar.52Auditori zgjedhet
nga Kuvendit n baz t propozimit t Presidentit t Republiks. Edhe komisioni
qendror i zgjedhjeve sht nj institucion i pavarur, i prhershm q prgadit, mbikqyr,
drejton dhe verifikon t gjitha veprimet 53q kan t bjn me procesin e zgjedhjeve e
referendumit dhe shpall rezultatin e tyre.
Nje institucion tjetr i pavarur n Kosov sht Banka Qendrore e Republiks e cila
i prgjigjet vetm Kuvendit t Kosovs. Ajo ushtron kompetencat dhe pushtetin e vet
54
vetm n pajtim me kushtetutn dhe me instrumentet e tjera ligjore t zbatueshme.
51 Po aty, neni 132, neni 136, neni 137 neni 140 dhe neni 141
52 Po aty. Neni 136 paragrafi 1, 2
53 Po aty, neni 139, neni paragrafi 1
54 Po aty neni 140, paragrafi 1, 2
25
Organi i pavarur sht edhe komisioni i pavarur i mediave i cili e rregullon spektrin
e frekuencave transmetuese n Republikn e Kosovs, licencon transmetuesit publik e
privat, prcakton dhe 55zbaton politikn e transmetimit si dhe ushtron kompetenca t tjera
t prcaktuar me ligj. Agjencit e pavarura t Republiks jan institucionet e krijuara
nga Kuve- ndi, n baz t ligjeve prkatse, t cilat rregullojn themelimin, funksionimin dhe kompetencat e tyre. Kto i kryejn funskionet n mnyr t pavarura nga
do organ ose autoritet tjetr n Kosov.
Kushtet themelore q sigurojn pavarsin pr agjencit e pavarura jan:
a)
b)
c)
56
Pavarsi financiare
Pavarsi e zgjedhjes/emrimit dhe kohzgjatjeje;
Pavarsi n vendimmarrje.
Kto institucione vazhdojn t zbatojn t gjitha ligjet dhe rregulloret q kan t

bjn me financimin publik. Ato pr punn e tyre raportojn dhe jan prgjegjs para
Kuvendit t Kosovs. Kuvendi i mbikqyr q organet e pavarura jan duke i prmbushur
mandatet e tyre ashtu si parashihet me ligjet n fuqi.
PARIMET THEMELORE T DRAFTIMIT T KUSHTETUTS

1. Prcaktimi i qllimeve q deshiron ti arrij kushtetuta
Qllimet e kushtetuts i prcakton kushtetutdhnsi dhe faktort tjer politik q jan
aktor t procesit kushtetues. Kushtetutdhns sht organi prfaqsues (parlamenti)
q inicon procesin kushtetues dhe q miraton kushtetutn. N rastet kur miratimi i
kushtetuts bhet prmes popullit n referendumin kushtetues, kushtetutdhns
jan qytetaret dhe populli, por qllimet e procesit kushtetues paraprakisht i cakton
parlamenti si organ prfaqsues i popullit. Prcaktimi i qllimeve politike q pretendon
ti realizoj nj proces kushtetues, bhet n momentin e pranimit t nisms kushtetuese
nga bartsi i ksaj nisme dhe pas konsensusit t arritur n parlament rreth ksaj nisme.
Qllimet politike t reforms kushtetuese mund t konsistojn n: themelimin
e shtetit dhe realizimin e pavarsis, psh., rasti i Sllovenis, Estonis, Lituanis,
Kroacis, Maqedonis, Bosnje e Hercegovins, Kosovs; prmbysja e regjimeve
antidemokratike dhe tranzicioni demokratik, psh. Shqipria, Rumania, Hungaria,
Bullgaria etj; bashkimin me nj shtet tjetr dhe bartjen e sovranitetit, rasti i bashkimi
t Gjermanis, krijimi i Unionit federal ose konfederal, psh. kushtetuta evropianefederalizimi i Evrops; ndryshimi i sistemit t qeverisjes,psh. kalimi nga qeverisja
parlamentare n ate presidenciale; ndryshimi n kompetencat e organeve shtetrore;
55 Po aty, neni 141, paragrafi 1.
56 Po aty. Neni 142, paragrafi 1,2.
26
evitimi i krizave parlamentare dhe krizave politike; implementimi i marrveshjeve

nderkombtare pr prfundimin e armiqsive dhe luftrave, rasti i Bosnjes, Maqedonis,
Kosovs etj; mbrojta kushtetuese e minoriteteve, psh, Kroacia, Sllovenia, Maqedonia,
Kosova etj si dhe reformat ekonomike, sociale, kulturale etj.
Hartuesit e Kushtetuts para fillimit t procesit t draftimit kushtetues marrin
porosin politike, pr qllimet dhe pretendimet q synon t arrij kushtetuta. Ata nuk
mund ti shmangen ksaj porosie, por kan mandat profesional q ate ta implementojn
n mnyren sa m efikase dhe adekuate prmes kushtetuts.
Qllimet e kushtetuts zakonisht shprehen n preambuln e tekstit t saj, ku
theksohen objektivat dhe pritjet kryesore nga kushtetuta. Hartuesit do t prdorin nj
gjuh pragmatike n preambul, pr t justifikuar pse nxerret kushtetuta, far synon t
arrij ajo, dhe cilat jan pretendimet e saj strategjike pr t ardhmen e vendit.
2. Przgjedhja e modeleve kushtetuese q do t konsultohen

T shkruarit e kushtetuts nuk paraqet nj pun shkencore, e as nj vepr akademike.
N rradh t par procesi i hartimi t kushtetuts krkon demonstrimin e shkathsive
teorike dhe praktike t draftimi t kushtetuts. Kjo krkon ekspert q njohin mir
teorin kushtetuese, qasjen krahasuese t instituteve kushtetuese dhe shkathsit
praktike, pra aftsin e normimit kushtetues me standardet e plota nderkombtare.
Menjher pas marrjes s mandatit politik, antart e Komisionit Kushtetues duhet
t przgjedhin modelet e kushtetutave, q do t konsultohen dhe t merren parasysh
n procesin e draftimit t kushtetuts. Nuk ka kushtetut plotsisht burimore dhe t
veant, dhe sht iluzore pritja q draftuesit do t hartojn nj tekst unikat kushtetues.
Por shtrohet pyetja, se cilat modele duhet t przgjedhin hartuesit, cilt faktor
prcaktojn kto modele, a sht kjo nj zgjidhje e hartuesve, apo mandat politik t
cilin e kan prcaktuar faktoret politik. Nese faktoret politik kan arritur konsensus
pr nj republik presidenciale, hartuesit duhet t konsultojn kushtetutat e shteteve
presidenciale, nese ata porosisin formn parlamentare do t konsultohen modelet e
kushtetutave t ktyre shteteve etj. Mirpo, hartuesit nuk duhet t pajtohen me rolin e
tyre krejtsisht teknik. Ata me kompetencen e tyre kushtetuese duhet t przgjedhin
modelet sa ma adekuate dhe sa ma kompatibile me vendin e tyre dhe me realitetin
faktik. Aftsia e ekspertve konsiston n aftsin e tyre q t bjn przgjedhjen e
zgjidhjeve kushtetuese t shteteve t ndryshme, ti prshtatin ato realitetit vendor, duke
i modifikuar, dhe ti bjn sa ma funksionale. Nuk ka vetm nj kushtetut q duhet t
merret si baz, por duhet t konsultohen m shum modele t m shum vendeve.
N przgjedhjen e modeleve hartuesit duhet t marrin pr baz faktet vijuese: suksesin
dhe qendrueshmerin e kushtetutave t vendeve q merren si modele; kompatibilitetin
kushtetuese t modeleve me kushtetutn e vendit; modifikimet e prvojave kushtetuese
t vendeve t ndryshme me ralitetin e vendit t tyre; kompatibilitetin e transicionit dhe
ndryshimeve kushtetuese midis modeleve t ndryshme; kompatibilitetin e teoris dhe
praktikes kushtetuese, gjuhs, terminologjis dhe tradits kushtetuese; faktort tjer
krahasues dhe analog q ndikojn n prmbajtjen e tekstit t kushtetuts, etj. Praktika
27
kushtetuese ka vrtetuar se gjetja e modeleve kushtetuese sot sht proces shum i

leht. T gjitha kushtetutat e vendeve sot jan n web-faqe dhe ekspertt mund t
ken qasje shum t leht57. Por sht e pamundur q nj kushtetut t importohet dhe
nga ekspertt t konvertohet n kushtetut vendore. Kjo do t ishte nj iluzion i madh
profesional e politik, sepse kjo kushtetut nuk do t jet funksionale. Nga modelet
e konsultuara kushtetuese mund t merren zgjidhje konkrete kushtetuese dhe ato t
integrohen n iden vendore kushtetuese dhe t shprehin dhe plotsojn pritjet vendore
pr kushtetuen. Pra, kjo na kthen tek teza jon fillestare-dilema kushtetuta ideale apo
funksionale.
3. Plotsimi i standardeve ndrkombtare pr kushtetutn

Pr t qen demokratike dhe gjithprfshirse, kushtetuta duhet t plotsoj
standardet nderkombtare q jan krijuar dhe q vlejn, qoft sa i prket kushteve t
nj procesi demokratik kushtetues, ose prmbajtjes dhe kushteve q duhet ti prmbush
kushtetuta e nj vendi demokratik. Standardet kushtetuese nuk jan t kodifikuara n
nj tekst t vetm, por ato jan t ngjajshme me standardet legjislative q po krijohen
n nivel t Bashkimit Evropian.
Hartuesit e kushtetuts duhet ti njohin dhe zotrojn mir standardet evropiane
n sferen e legjislacionit dhe t kushtetuts, dhe ti impementojn n mnyr adekuate
n procesin e draftimit t kushtetuts. Kushtetuta nuk lejohet t prmbaj zgjidhje q
shprehimisht jan ndaluar me konventa evropiane pr t drejtat e njeriut, barazis s
qytatarve etj.
Po cekim disa standarde evropiane n sferen kushtetuese q duhet t respektohen n
procesin e draftimit: respektimi i plot i parimit t mosdiskriminimit; parimi i ndarjes
dhe kufizimit reciprok t pushteteve; barazia e qytetarve para ligjit dhe mbrojtja e
minoriteteve; raporti i shteti me religjionin; karakteri laik i shtetit; parimi i sundimit t
ligjit,sfondi i lirive dhe t drejtave t qytetarve dhe mekanizmat ligjor; kontrolli civil
ndaj policis dhe ushtris; gjyqsia e pavarur; ratifikimi dhe impeementim i Konventave
Evropiane pr t drejtat e njeriut; ndalim i torturs; gjykimi i drejt dhe korrekt dhe
heqja e denimit me vdekje.
4. Komisioni i Venecias dhe ekspertiza evropian e plotsimit t

standardeve kushtetuese
N nivelin e Bashkimit Evropian sht themeluar Komisioni i Venecias58 si nj
institucion i specializuar evropian q ofron asistenc dhe konsulenc profesionale
kushtetuese shteteve t ndryshme n proceset kushtetutdhnse. Antar t Komisionit
jan shtete evropiane, t cilat si antar t ktij institucion kan derguar n ket
institucion ekspertet e tyre kushtetuese nga radha e profesorve universitar, gjyqtarve
t gjykatve kushtetuese dhe juristve tjer t shquar. Shtetet e Evrops Juglindore, pas
prmbysjes s diktaturave komuniste dhe fillimit t nj transicioni kushtetues kan
57 Burimi: Shih pasqyren nr.3. Adresat elektronike t disa kushtetutave n bot.
58 Shih Pasqyra nr.2, Shtetet antare t Komisionit t Venedikut dhe Pjsmarrsit e saj.
28
krkuar asistenc profesionale t Komisionit t Venecias, qoft n procesin e draftimit

t kushtetutave t tyre t para demokratike, ose gjat implementimit t kushtetutave
dhe hartimit t legjislacionit organik. Nj rol t veant ky Komision ka pasur n
hartimin e Kushtetuts aktuale t Republiks s Shqipris, duke ofruar asistenc
profesionale n fazen e hartimit t kushtetuts prmes kryetarit t saj La Pergola,
dhe n fazen e mvonshme duke dhn komente rreth implementimit t kushtetuts.
Fushveprimi i ktij institucioni sht shum i gjr dhe prfshin kto angazhime
kryesore si: ofron asistencen shteteve me rastin e hartimit t kushtetutave; zhvillon
konsulencat profesionale n proceset e implementimit dhe rishikimit t kushtetuts;
bn ekspertizen e kushtetutave t vendeve t ndryshme nga aspekti i plotsimit t
standardeve nderkombtare; organizimi i seminareve, konferencave kushtuar parimit
t kushtetutshmeris dhe ligjshmeris, etj. sht i nj rndsie t veant q Komisioni
vendor Kushtetues gjat draftimit, t tekstit t vendos raporte t bashkpunimit me
Komisionin e Venecias.
Ky bashkpunim n radh t par konsiston n prfshirjen e antarve t ktij
Komisioni n konsulencat nderkombtare, trajnimin e antarve t komisionit vendor,
organizimin e ndonji tryeze profesionale lidhur me segmentet e caktuara t hartimit t
kushtetuts, etj.
5. Marrja parasysh e specifikave t vendit, nivelit t zhvillimit

social ekonomik e politik
Me rastin e draftimit t kushtetuts, hartuesit duhet t marrin parasysh veorit e
vendit, t cilit i dediktohet kushtetuta, nivelin e zhvillimit ekonomik, social dhe politik,
nivelin e kulturs politike e demokratike dhe atributet tjera identifikuese t shtetit. do
her hartuesit duhet t ken parasysh, se si do t duket kushtetuta n implementim,
a do t mund t zbatohet, cili sht raporti real i forcave t akterve politik, a siguron
implementimin e saj ky raport, sa teksti sht i kuptushm pr opinionin e gjr
etj. Prkundrejt faktit se institucionet kushtetuese me modifikimet e caktuara kan
tendencen e standardizimit, hartuesit duhet t pretendojn marrjen parasysh t veorive
t vendit t tyre dhe modifikimet e institucioneve kushtetuese t vendeve tjera ti
prshtasin realiteteve t shtetit t tyre.
6. Transparenca e procesit draftues kushtetues

Procesi kushtetudhns sht me interes t gjr publik. Ai duhet t siguroj
transparenc t plot n t gjitha fazat e zhvillimit t saj. Q nga miratimi i nisms
kushtetutdhnse, e deri te shpallja e kushtetuts procesi duhet t jet i hapur pr
opinionin e gjr dhe t mundsoj kyqjen dhe pjesmarrjen e qytetarve n tr rrjedhen
e procesit kushtetues. Si rregull vet shteti siguron transperencen e proceit kushtetues
dhe krijon mekanizma pr pjesmarrjen e drejtprdrejt t qytetarve n diskutimin e
kushtetuts.
Gjat hartimit t kushtetuts, hartuesit duhet t pretendojn nj proces
gjithprfshis t hapur pr qytetar, duke krijuar qasje publike t qytetarve n dhnjen
29
e propozimeve, vrejtjeve dhe sugjerimeve pr zgjidhjet e caktuara kushtetuese. Gjat

draftimit t kushtetuts, n praktiken kushtetues preferohet q hartuesit t ken nj
konfidenc, t mbrohen nga mediat, t mos i shprehin dallimet gjat hartimit dhe mos
japin deklarata publike gjer n prmbylljen e procesit t drafitimi. Kjo konfidenc gjat
draftimit synon t mbroj hartuesit nga sulmet dhe presionet e opinionit dhe ndikimet
tjera, q mund t jen nj lloj presioni i jashtm n punen e tyre. Mirpo, menjher
me t prfunduar procesit t draftimit, teksti i kushtetuts duhet t bhet publik dhe t
mundsohet informimi i plot i drejt dhe i gjithanshm i publikut t gjr.
Praktika kushtetuese tregon nevojen e prmbushjes s kushtetve vijuese n
sigurimin e transparences s procesit kushtetues: informimi me koh i qytetarve pr
prmbajtjen e kushtetuts; krijimi i web-faqes s veqant n t cilen botohet drafti i
kushtetuts; dizajnimi i linkut elektronik n web-faqe ku qytetaret japin vrejtjet, kritikat
dhe opinionet e tyre pr kushtetutn n prgjithsi dhe nenet e caktuara t saj: organizimi
i nj forumi kushtetues, ku qytetart, ekspertet dhe personalitetet tjera publike shfaqin
opinionet e tyre pr kushtetuten, botimi i teksitit n mjetet e informimit, shtypin
elektronik, televizionet, doracak, broshura etj;debati publik i kushtetuts, seminare,
konferencat akademike vendore e nderkombtare, tribunat publike me qytetaret,
oraganet e pushtetit t nivelit lokal e qendror dhe format tjera t komunikimit masiv
me qytetar;organizimi i emisioneve dhe debateve televizive, ku hartuesit spjegojn
kushtetutn dhe japin shpjegime n krkesat e opinionit dhe audiencs s gjr; sigurimi
i pjesmarrjes s akterve t gjr n procesin e debatit kushtetues;transmetimi i seancs
solemne t miratimit t kushtetus, prcjellja e referendumit pr kushtetutn etj;botimi
final i tekstit t kushtetuts pas miratimit n Fletoren Zyrtare, n botime t veanta,
prkthimin n gjuhet e huaja dhe botimi i matrialeve tjera me t cilat jepen shpejegimet
adekuate pr kushtetutn dhe shprndarja e tekstit t kushtetuts n opinionin e gjr.
7. Gjuha e kuptueshme e hartimit t Kushtetuts

Hartuesit e Kushtetuts duhet t prdorin nj gjuh tipike kushtetuese, e cila sht
tradicionale n teorin dhe praktiken kushtetuese t nj vendi. Shkrimi kushtetues
duhet ekskluzivisht t jet normativ dhe ti plotsoj t gjitha standardet e shkrimit
t avansuar kushtetues. Formulimet kushtetuese duhet t jen t kjarta, koncize, t
plota dhe t kuptueshme pr opinioni e gjr. Hartuesit duhet ti shmangin plotsisht
formulimiet e prgjithsuara dhe ato politike, t cilat jan atipike pr tekstin e
kushtetuts. Vetm preambula sht pjesa n t cilen hartuesit mund ti shmangen gjuhs
ekskluzive normative-kushtetuese. Duke qen e karakterit ideor, preambula mund t
shpreh aspirata politike dhe t prmbaj fjali q nuk kan karakter normativ.
Edhepse procesi i draftimit t kushtetuts krkon zbatimin e plot t metods
normative, ajo nuk guxon t shpije n mbylljen dogmatike t hartuesve t kushtetuts.
Autoret e kushtetuts me rastin e shkrimit t do kaptine, neni, alineje, duhet t
ken parasysh lidhjen logjike t tr tekstit, koherencen dhe kompozicionin e tr
tekstit kushtetuese. Ata,gjat hartimi t do neni duhet t shrbehen me nj ekuilibr
ose pasqyr, e cila duhet t tregoj, se si duket implementim praktik i dispozits
kushtetuese q po e hartojn. Gjithnj duhet t mendohet, se a do ta kuptojn mir
30
dhe drejt dispoziten kushtetuese qytetart q duhet ta respektojn dhe organet q

do ta zbatojn. T shkruarit apstrakt i kushtetuts, gjat implementimit praktik do t
shkaktoj interpretime t dyfishta dhe konflikte kushtetuese.
Gjuha e kushtetuts duhet t plotsoj kto standarde kryesore: gjuha kushtetuese
njikohsisht duhet t jet popullore. kushtetutn duhet ta kuptojn qytetaret e kategorive
t ndryshm, t niveleve t ndryshme t shkollimit, t profesioneve t ndryshme;
kjartsia e formulimeve kushtetuese; formulimet kushtetuese t shkurta, koncize dhe t
plota; shmangja e formulimeve politike dhe shprehjeve atipike pr kushtetut; evitimi i
dykuptimsis dhe shprehjeve abstrakte n kushtetut; prdorimi i gjuhs tradicionale
juridike, q i prgjigjet teoris dhe praktiks kushtetuese t nj vendi; si dhe prdorimi i
dialektit, stilit rregullave gramatikore dhe elementeve tjera t drejtshkrimit t avansuar
etj.
8. Terminologjia juridike
Shkrimi i kushtetuts krkon prdorimin e terminoligjis adekuate kushtetuese
dhe ligjore. Disa udhzime terminologjike pr hartues t kushtetuts: pr nj koncept
konkret zgjidhni termin i cili e shpreh at n mnyrn m t sakt, duke patur n
konsiderat n radhe t par legjislacionin n fuqi. Termat jo trsisht juridike duhet
t prdoren n kuptimin e tyre t zakonshm (t prditshm). Si dhe termat nga gjuha
juridike ose nga nj gjuh teknike duhet t prdoren n mnyr t prshtatshme, duke
pasur n konsiderat kuptimin q i sht dhn atyre nga shkenca ose teknika q i
mbulon (trajton).
N veanti, pr termat juridike duhet mbajtur n konsiderat: kuptimi i tyre ligjor
i dhen n kode apo ligje t tjera; kuptimi q i sht dhn nga teoria e jurisprudencs
s konsoliduar dhe nga doktrina mbizotruese.
Nse nj term tekniko-juridik ka nj kuptim t ndryshm nga ai q ka n gjuhn e
prditshme, duhet br e qart nga konteksti, se n cilin kuptim sht prdorur. Mandej,
t njjtat koncepte duhet t shprehen me t njjtat terma, ndrsa termat e njjt nuk
duhet t prdoren me prdorime (kuptime) t ndryshme. Kjo gj vlen jo vetm pr
dispozitat e t njjtit tekst, por edhe n tekste t tjera t ngjashme (n vecanti tekste
t cilat rregullojn t njjtn fushe ose q duhet t ndryshohen apo t integrohen
me tekstin n fjale. Ndrsa, kur ndryshohen ose kur i referohesh teksteve t vjetra
(q u ka kaluar koha) n terminologji ose edhe n stilin e prdorur, paraplqehet t
procedohet me riformulim t tekstit n trsi me terma m t kjarta. Duhet t
shmangni prdorimin e termave t huaj, prve rastit kur kan hyr n prdorimin e
prditshm t gjuhs shqipe dhe nuk kan fjal t tjera korresponduese n shqip.
Aty ku sht e nevojshme, edhe pr termat e huaj jepni prkufizimin prkats. Fjala
e huaj, e pranuar nga gjuha shqipe nuk lakohet, prve rastit kur nj gj e till sht
br e prdorshme n gjuhn e prditshme.
31
9. Debatet publike gjat procesit t draftimit t kushtetutskontaktet me qytetart

Nj rndsi t vaant n procesin kushtetues kan debatet publike dhe kontaktet
me qytetart. Procesi kushtetudhns duhet t jet transparent ndaj qytetarve dhe
gjithprfshirs, duke marr pr baz opinionet e publikut t gjr dhe duke debatuar
publikisht shtjet kritike t kushtetuts. Transparenca e procesit kushtetuese duhet t
sigurohet gjat ter rrjedhes s procesit, q nga nisma, e deri n prmbylljen e tij.
Forma kryesore e komunikimit me publikun e gjr rreth procesit kushtetuese jan
debatet publike. Llojet e debateve publike: debatet me lidership, me partit politike,
debatet mes antarve t komisionit kushtetuese, debatet akademike dhe shkencore,
debatet me ekspertt vendor dhe ndrkombtar, debatet me opinion t gjr, debatet
institucionele me organet e pushtetit lokal e qendror, debatet me me shoqrin civile,
debatet me komunitete,me grupet e interesit, shoqatat dhe asociacionet tjera si dhe
debati parlamentar.
Format e debateve kushtetuese me publikun jan: prezentimi i draftit kushtetues n
media, forumet kushtetuese, emisionet tematike kushtetuese, paraqitja e mendimeve
kritike n media, ballafaqimi mes prkrahsve dhe kundrshtuesve t kushtetuts dhe
shfaqja e oponencs ndaj kushtetuts.
10. Mediat dhe procesi draftues

Faktor relevant n procesin kushtetutdhns paraqesin mediat, qoft ato vizuele,
apo elektronike. Mediat, q n shum vende konsiderohen si pushteti i katrt kan rol
t trefisht n procesin kushtetutdhns; ato njoftojn opinonin publik pr prmbajtjen
e tekstit t kushtetuts, mundsojn debatin publik rreth shtjeve kritike t kushtetuts,
duke siguruar opinionin e gjr pr aspektet kontraverse t reforms kushtetuese dhe
paraqesin nj lloj oponence n procesin kushtetuese, duke vn n spikam qasjen
kritike ndaj zgjidhjeve t caktuara kushtetuese dhe dhnjen e hapsirs pr paraqitjen
publike t kritiks dhe alternativave kushtetuese.
shtjet kryesore t raportit t kushtetuts me mediat jan: transparenca e kushtetuts
ndaj medieve, mosshfaqja e dallimeve n media gjat draftimit t kushtetuts,faza
e konfidencs gjat hartimit t kushtetuts,mbrojtja e hartuesve nga ndikimet
mediale,njoftimi i rregullt i mediave pr procesin e hartimit t kushtetuts,konferencat
e rregullta pr shtyp me prfaqsuesit e medieve, dhe roli i zdhnsit t grupit kushtetues
n kontaktet me media.
32
FAZAT E PROCESIT T DRAFTIMIT T KUSHTETUTS

1. Prcaktimi i dinamiks s procesit kushtetues
Procesi kushtetutdhns duhet t ket nj dinamik kohore me nj agjend, e cila
parashikon afatet e fillimit, zhvillimit dhe prmbylljes s nj procesi kushtetues. T
hartuarit e nj kushtetute duhet t bhet n nj afat t kuptushm kohor, i cili mundson
nj proces normal kushtetues. Dinamika e procesit kushtetues prcaktohet zakonisht
nga parlamenti, i cili pas pranimit t nisms kushtetutdhnse cakton dinamiken e
procesit kushtetues. Dinamika e procesit kushtetues prcakton afatin e prfundimit t
draftit kushtetues, afati brenda s cilit subjektet politike brenda parlamentit duhet t
arrin konsensusin e nevojshm politik, afatin prfundimtar t miratimit t kushtetuts
n Kuvend, kohen e mbajtjes s referendumit dhe momentin e shpalljes dhe hyrjes n
fui t kushtetuts.
Duke qen se procesi kushtetutdhns paraqet procesin kryesor juridiko-politik t
nj shteti, ai nuk mund t improvizohet dhe kryhet shpejt, pa ndertimin e konsensuseve
t nevojshme politike t t gjith akterve relevant n skenen politike. N ann tjetr,
hartimi i kushtetuts nuk guxon t jet nj proces maratonik, q zgjat m vite dhe q
ngadalson procesin e ndryshimeve t domosdoshme shoqrore. Hartuesit e kushtetuts
nuk jan subjekte q prcaktojn dinamiken e procesit t miratimit t kushtetuts. Ata
kan mandatin pr implementimin e nj faze t procesit kushtetues. Kjo faz prfshin
draftimin e kushtetuts dhe mund t kryehet relativisht shpejt, nse nderkoh jan
ndrtuar konsensuset e nevojshme kushtetuese rreth procesit kushtetutdhns. Praktika
kushtetuese vrteton se nj afat normal brenda t s cilit do t prmbyllej nj proces i
miratimit t kushtetuts, do t ishte koha prej nj viti. Brenda ktij afati, do t mund t
prmbyllej procesi kushtetutdhns me t gjitha fazat e zhvillimit t tij.
Po japim nj shembull ideal t dinamiks s nj procesi t miratimit t Kushtetuts
sipas fazave: nisma kushtetudhnse dhe paraqitja dhe miratimi i insisativs pr nxerrjen
ose ndryshimin e kushtetuts-afati 1 muaj. Arritja e konsensusit politik rreth vlerave
q do t mbron kushtetuta(lidershipi, partit politike, komuniteti akademik, grupet e
interesit, shoqria civile) etj-2 muaj; formim i dhe emrimi i Komisioni Kushtetues- 1
muaj; draftimi i tekstit t Kushtetues nga ekspertt- 3 muaj; debati parlamentar pr
kushtetuten- 1 muaj; miratimi i kushtetuts n parlament- 1 muaj; pregaditja dhe
implementimi i referendumit kushtetuese- 2 muaj dhe shpallja dhe implementimi
i kushtetuts- 1 muaj. N praktikn kushtetues jan shnuar raste kur miratimi i
kushtetuts ka zgjatur me vite t tra dhe raste t procedurave urgjente t prfundimit t
ktij procesi. Rasti i par sht tipik pr Kushtetutn Evropiane, procesi i miratimit t
saj pr shkak t divergjencave t saj pa zgjat me vite t tra dhe po has n rrezistenca
serioze nga shtetet evropiane (Franca dhe Holanda madje e refuzuan ket kushtetut).
Edhe procesi i hartimit t kushtetutave t shteteve pas Lufts s Dyt Botrore ka zgjat
me vite. N shtetet postkomuniste, pas prmbysjes s diktaturave komuniste, procesi
kushtetutdhns sht implementuar relativisht shpejt brenda periudhs njvjeqare.
Prjashtim nga kjo ishte Shqipria, e cila tet vite pas fitores s demokracis arriti
33
t miratoj kushtetutn n vitin 1998, duke evituar krizen kushtetuese pas dshtimit
t referendumit kushtetutdhns n vitin 1994. Praktika kushtetuese ka shnuar edhe
raste t miratimit t prshpejtuar t kushtetutave, t cilat n fakt kan arritur efektet
politike t kushtetdhnsit, psh. Kushtetuta e Irakut, Kushtetuta e Bosnj e Hercegovins,
e sidonos Kushtetuta e fundit e Serbis e cila sht miratuar n afatin rekord brenda 1
muaj dhe si e till mund t rradhitet n Librin e Ginisit si kushtetuta m e shpejt n
bot. Dinamika e procesit kushtetues sht shum e shpejt, nse reforma kushtetuese
ka t bj me amandamentimin e kushtetuts. N kto raste procesi sht shum m
i shpejt dhe nese jan n pyetje amandamentet teknike ai mund t prmbylet brenda
muajit, ndrsa n rastet e amandamenteve prmbajtsore ai mund t prmbyllet brenda
3 muajve.
2. Faza e par-fillimi i procesit t draftimit t kushtetuts nisma

kushtetutdhnse
Nisma kushtetuese paraqet aktin e par me t cilin fillon nj proces

kushtetutdhns. Kushetutat e vendeve t ndryshme prcaktojn subjektet
e autorizuara t cilat mund t paraqesin propozimin pr nxerrjen e
kushtetuts, ose ndryshimin e saj.
N praktiken kushtetues t drejtn e paraqitjes s propozimit pr
nxerrjen e kushtetuts, ose pregaditjen e amandamenteve kushtetuese e
kan:
a)
b)
c)
d)
e)
Qytetart prmes nisms popullore;

Parlamenti me mbshtetjen e s paku 1/3 t antarve;
Shefi i shtetit;
Qeveria; dhe
Njsit federale n shtetet federative, etj.
Paraqitja e nisms pr nxerrjen ose ndryshimin e kushtetuts krkon arsyetimin

e saj nga subjekti q inicon ket proces. Arsyetim i nisms kushtetuese ka pr qllim
elaborimin e shkaqeve t fillimit t procesit kushtetuese, prcaktimin e vllimit t
reforms kushtetuese dhe paraqitjen e ojektivave kryesore q mton t realizoj procesi
kushtetues. Arsyetimi i nisms kushtetuese duhet t jet i pregaditur mir, t jet binds
dhe t demonstroj vendosshmrin e inicuesit pr t realizuar reformen kushtetuese.
Praktika kushtetuese tregon se para paraqitjes formale t nisms kushtetuese, brenda
shtetit krijohet nj klim e prshtatshme e cila e bn t domosdoshme reformn
kushtetuese dhe i siguron asaj nj mbshtetje t gjr politike. Jo rrall, nisma kushtetuese
motivohet me qllimet e tejkalimit t krizave kushtetuese me t cilen ndodhet nj shtet.
Shpesh si mnyr e menaxhimit t nj krize kushtetuese paraqitet nevoja e ndryshimeve
kushtetuese. N kto raste me nismn formale t procesit kushtetues prcaktohen
qllimet e saj nga akteret kryesor t cilt marrin pjes n zgjidhjen e krizes kushtetuese.
34
N ket rast paraprakisht arrihet nj marrveshje midis partive dhe liderve relevant
politik pr tejkalimin e krizs, mes tjerash edhe me procesin e ndryshimeve
kushtetuese. Nisma kushtetudhnse si faz e par e procesit krkon nj votim
formal t parlamentit pr aprovimin e saj. N shtetet federale dhe ato q

kan kushtetuta t ngurta, miratimi i nisms kushtetuese krkon plqimin e
njsive federale. Pas miratimit formal t nisms kushtetutdhnse formalisht
fillon procesi kushtetues dhe para draftimit formal t tekstit krkon zgjidhjen
e disa shtjeve paraprake kushtetuese.
3. Prcaktimi i forms s reforms kushtetuese-kushtetuta e re
ose amandamentimi i kushtetuts
Dilema e par e nj reforme kushtetuese konsiston n vllimin e ndryshimeve

kushtetuese. Nese reforma kushtetuese prfshin ndryshime substanciale ather nxjerret
kushtetuta e re si nj akt i plot kushtetues. Kur kjo reform, paraqet ndryshime ose
plotsime konkrete brenda sistemit ekzistues kushtetues, do t miratohen amandamentet
kushtetuese t cilat do t ndryshojn dhe plotsojn dispozitat e caktuara kushtetuese.
Prcaktimi i forms s reforms kushtetuese varet nga qllimet q i parashtron vehtes
kushtetutdhnsi.N rastet historike q karakterizohen me krijimin e shteteve t reja,
pavarsimin ose bashkimin e tyre si dhe n rast t ndryshimeve esenciale t sistmeve
t qeverisjes, kto ndryshime do t prcillen me kushtetuta t reja si akte q prcaktojn
nj epok t re t zhvillimit kushtetues t nj vendi. N shtetet me demokraci t
qndrueshme, ndryshimet eventuale q jan rrjedhoj e zhvillimit t proceseve politike
prcillen me amandamente kushtetuese t cilat dinamizojn sistemin kushtetues t nj
vendi dhe e bjn at t pajtushm me zhvillimet e reja. Pr nga natyra e saj, kushtetuta
nuk paraqet nj akt statik. Kushtetuta dinamizohet prmes amandamentimit t saj, i cili
e bn aktin kushtetues modern dhe efiqent sa i prket zhvillimeve shoqrore.
Varsisht nga fakti se reforma kushtetuese a konsiston n nxerrjen e kushtetuts
s re, apo amandamentimit t saj, varet edhe dinamika e ktij procesi. Miratimi i
kushtetuts s re paraqet nj proces shum m kompleks dhe m t gjat, se sa kur
sht rasti i miratimit t amandamenteve kushtetuese.
4. Ndrtimi i konsensusit politik rreth reforms kushtetuese

Pas prcaktimit t vllimit t reforms kushtetuese, pason akti i ndertimi t
konsensusit politik rreth ndryshimeve kushtetuese. N procesin e nxerrjes s kushtetuts
s re konsensusi politik i paraprin fillimit t draftimit t teksitit t kushtetuts. Ekspertt
kushtetues nuk mund t fillojn draftimin kushtetues pa e marr paraprakisht mandatin
politik rreth parimeve dhe vlerave kryesore q duhet ti promovoj akti kushtetues.
Konsensusi politik ndrtohet nga lidershipi i vendit dhe subjektet politike q jan akter
t procesit kushtetues. Ky konsensus paraqet nj lloj kontrate parakushtetuese midis
partive kryesore rreth ndryshimeve kushtetuese. Kur ekspertt kushtetues marrin ket
konsensus dhe mandat politik, ata e kan leht t przgjedhin modelin e kushtetuts
35
q do t draftojn. Kshtu nese partit politike pajtohen m sitemin parlamentar t

qeverisjes, ekspertt kushtetues do t draftojn modelin e nj kushtetute t nj shteti
parlamentar dhe do ti prshtasin shum zgjidhje kushtetuese ksaj forme t qeverisjes
shtetrore.
Ndrtimi i konsensusit paraprak politik rreth kushtetuts eviton krizat dhe
kundrthnjet e mundshme politike rreth kushtetuts. Nj kushtetut moderne nuk do
t reflektoj interesat e ngushta politike t nj partie n pushtet, por do t reflektoj
nj vizion dhe strategji afatgjate t zhvillimit politik. Konsensusi i gjr politik dhe
qytetar rreth kushtetuts siguron qendrueshmerin dhe pragmatizmin e saj.
5. Identifikimi i shtjeve q jan objekt i normimit kushtetues

Fillimisht para fillimit zyrtar t draftimit t kushtetuts, ekspertt kushtetues duhet
t identifikojn shtjet q jan objekt i normimit kushtetues. Objekti i normimit
kushtetues prfshin t gjitha marrdhniet kushtetuese q prcaktohen me kushtetut.
Disa rregulla pr identifikimin e objektit t normimit kushtetues: normimi kushtetues
prfshin shtjet thelbsore, jo edhe ato sekundare, nuk normohen n kushtetut shtjet
e legjislacionit. Mandej, normim kushtetues duhet t shmang hipertrofin kushtetuese;
normimi kushtetues siguron funksionimi e shtetit dhe degve t pushteti dhe aty ku
prfundon pushtetit duhet t filloj liria absolute e qytetarit.
6. Referimi i Kushtetuts t legjislacionit organik dhe sekundar

Nj nga tiparet qensore t normimit kushtetues sht referimi t legjislacioni organik
dhe sekundar. Kushtetuta prcakton bazat e funksionimit t sistemit kushtetues. Por
kushtetuta matrializohet dhe implementohet prmes nj pakoje t gjr t legjislacionit
primar dhe sekundar. Duke prcaktuar bazat e funksionimit t sistemit kushtetuese,
ekspertt kushtetues duhet t jen t vemendshm, se ka duhet t rregullohet trsisht
n kushtetut, e ka neprmjet legjislacionit. Pr ket arsye, kushtetuta pr shtjet
detale i referohen legjislacionit dhe nuk e ngarkon tekstin kushtetues me prmbajtje
legjislative. Kshtu psh, kushtetuta prcakton bazat e funksionimit, organizimit dhe
pavarsis s gjyqsorit, por referon tek ligji pr gjykatat i cili rregullon detalet e
nevojshme pr funksionimin e ksaj dege t pushtetit. Rasti tjetr, i referohet lirive
dhe t drejtave t qytetarve, ku kushtetuta garanton nj spektr t gjr t ktyre lirive
dhe t drejtave, por udhzon n legjislacionin e rregullt pr mnyren e realizimit t
tyre, psh, kushtetuta garanton lirin e bashkimit politik, kurse Ligji pr partit politike
prcakton format dhe mnyrat e realizimit t ksaj lirie politike.
Me rasin e draftimit t kushtetuts, ekspertt kushtetues nuk mund t udhzojn dhe
referojn legjislacionin e rregullt pr shtjet q jan t karakterit ekskluziv kushtetues
si psh, fushveprimi dhe kompetencat e kuvendit, presidentit, qeveris. Me ket rast
me norma kushtetuese matriale n mnyr prekluzive dhe me metoden e enumeracionit
taksativ prcaktohen kompetencat e ktyre organeve. Por, shtjet e karakterit
organizativ dhe procedural, q kan t bjn me kto organe (parlamenti, presidenti,
36
qeveria) i referohen legjislacionit ose rregullimit nn ligjor, si psh.Rregullorja e Puns

s Kuvendit, Ligji pr Qeverin etj.
Detyr parsore e ekspertve kushtetues para fillimit t draftimit kushtetues sht
pra, identifikimi i kjart i shtjeve q jan objekt i rregullimit kushtetues dhe shtjeve
t cilat duhet t referohen legjislacionit t rregullt.
7. Przgjedhja e Komisionit Kushtetuese

Pas miratimit t nisms pr fillimin e procesit kushtetutdhns, Kuvendi duhet
t formoj trupin kushtetues t cilit do ti besohet draftimi i kushtetuts. Praktikat
kushtetues tregojn se modelet me t shpeshta t organeve q draftojn kushtetutn
jan: komisionet kushtetuese, kshillat kushtetuese, Asambleja Kushtetuese etj.
Edhepse pran parlamenteve funksionojn komisionet e rregullta kushtetuese, draftimi
krkon pjesmarrjen e ekspertve q nuk jan antar t parlamentit, sepse parlamentet
me prbrjen e tyre nuk plotsojn kompetencat e nevojshme q krkon ky proces.
Przgjedhja e antarve t Komisionit Kushtetues bhet sipas procedurave, kritereve
dhe kushteve t prcaktuara me aktet ligjore. Komisioni kushtetues edhepse ka mandat
ekskluziv pr draftimin e kushtetuts shpeshher prbhet edhe nga prfqsuesit
politik q ndertojn konsensusin e nevojshm gjat draftimit dhe personalitete tjera
autoritative q gzojn besim t madh tek popull. Jo domosdoshmrisht antart e
Komisionit Kushtetues duhet t jen jurist t dalluar. Kjo krkohet kryesisht nga
individet q bjn draftimin kushtetues t tekstit. Prvojat nderkombtare tregojn se
numri i antarve t komisioneve kushtetuese sht i ndryshm dhe sillet nga 10 deri n
50 antar. Rast interesant ishte ai i Komisionit Kushtetues t Estonis, i cili numronte
50 antar, n mesin e s cilve gjendeshin edhe artist, kngtar, sportist dhe
personalitete tjera me autoritet tek popull. Megjithat, prkundrejt asaj se komisioni
mund t ket numr t madh, hartimi i kushtetuts i besohet nje numri t kufizuar
individsh 5-10, kurse antart tjer marrin pjes n debatet kushtetues t komisionit gjat
draftimit. N fillim t puns s tij, menjeher pas konstituimit, Komisioni Kushtetues
miraton Rregulloren e Puns, e cila prcakton mnyren e puns s komisionit, mnyren
e udhheqjes s komisionit, mandatin e tij, hartimin e versioneve t para t kushtetuts,
mnyren e marrjes s vendimeve brenda komisionit, mnyren e informimit t opinionit
pr punen e komisionit, afatin e dorzimit t tekstit n parlament dhe shtjet tjera
teknike dhe organizative. Komisioni udhhiqet nga nj, ose m shum kryesues, t cilt
njkohsisht jan edhe bartsit kryesor t draftimit. Fillimisht draftimi i kushtetuts
bhet nga ekspertt n nngrupe sipas Kaptinave, e m von unifikohet teksti dhe
sigurohet koherenca e tij logjike e kushtetuese. Para se kushtetuta t dorzohet n
parlament bhet redaktura ligjore e saj, lektura gjuhsore dhe harmonizimi i saj me
standarde nderkombtare.
8. Faza e tret-Draftimi i i tekstit kushtetues

Fillimi i draftimit t kushtetuts paraqet fazn teknike dhe profesionale t shkrimit
t tekstit t kushtetuts. N praktikn kushtetuese procesi i fillimit t draftimit t
37
kushtetuts, niset me prcaktimin e strukturs s tekstit, duke caktuar kaptinat dhe

pjest e kushtetuts. Si rregull Komisioni Kushtetues ndahet n disa nngrupe dhe
bhet ndarja e punve sipas nngrupeve pr kaptinat prkatse.
Fillimisht sht e nevojshme q komisioni n prbrje t plot t arrij pajtueshmeri
pr standardet e draftimit kushtetues, terminologjin kushtetuese, stilin e normimit
kushtetuese, etj. Nngrupet do t prbhen nga nj numr antarsh dhe ekspertesh
q kan njohuri t thelluara pr lmit e ndryshme q rregullon kushtetuta; psh.
nngrupi pr parimet themelore t kushtetuts, pr kaptinen e lirive dhe t drejtave
t njeriut, nngrupi pr institucionet demokratike, pushtetin lokal, forcat e armatosura,
sistemin gjyqsor, etj. Numri i nngrupeve do t prcaktohet sipas lmive kushtetuese.
Nngrupet do t draftojn kaptinen ose pjesen e caktuar t kushtetuts dhe do t
sigurojn ekspertizen e gjr kushtetuese. Pas prfundimit t puns s nngrupeve
dorzohen pjeset e kaptinave t kushtetuts dhe krijohet nj draft i par punues i
kushtetuts. Duke qen se nngrupet mund t ken prdor gjuh dhe stil kushtetues t
ndryshme, dhe se tekstet e tyre mund t mos jen t harmonizuara, sht e nevojshme
t krijohet nj grup punues pr unisimin e tekstit kushtetues dhe harmonizimin e
tij. Ky grup duhet t prbhet nga ekspertet kryesor kushtetues, t cilt jan njohs
m t mir t lmis kushtetuese. Detyr parsore e ktij grupi sht harmonizim i
tekstit, unifikimi i terminologjis dhe tekniks kushtetuese dhe redaktura profesionale
e kushtetuts. Pas prfundimit t puns t ktij grupi mund t prfundohet drafti i par
i kushtetuts.
Pas prfundimit t draftit t par Kushtetues, Komisioni Kushtetues mund t
organizoj debate profesionale me ekspertet vendor dhe nderkombtar pr tekstin
e kushtetuts, n mnyr q t marr opinionet e gjra rreth tekstit t kushtetuts.
Pas ksaj, teksti mund t jepet n debat publik n opinion t gjr, n media dhe
t bhet publik prmes veb- faqes s veant elektronike. Komisioni prcjell me
vemendje debatin publik verejtjet e arritura prmes mediave ose forms elektronike
dhe para hartimit t verzionit t dyt do ti prfshi n tekstin e kushtetuts propozimet
q pranohen si t arsyshme. M pastaj, Komisioni mund t prfundoj versionin e
tekstit dhe t pregadis ate pr dorzim n parlament. Me ket nuk prfundon puna e
Komisionit Kushtetuese, sepse ai duhet t prcjell debatin parlamentar dhe inkorporoj
t gjitha amandamentet e pranuara nga parlamenti dhe t plotsoj dhe ndryshoj tekstin
e propozuar deri n momentin e votimit t tij n parlament. Pas votimit t tekstit n
parlament, prkatsisht miratimit t tij n referendum prfundon puna e Komisionit
Kushtetues dhe procesi t draftimi t tekstit kushtetues.
9. Hartimi i tekstit shpjegues (komentarit) t Kushtetuts

Hartimi i tekstit spjegues-komentarit kushtetues paraqet nj pun shum t
dobishme pr t spjeguar n opinioni e gjer prmbajtjen, kuptimin dhe qllimin e
kushtetuts. T shkruarit e komentarit mund t filloj vetm pas miratimit dhe hyrjes
n fui t Kushtetuts. Teksti shpjegues (komentari) kushtetues do t ndihmoj n t
kuptuarit sa m t mir t kushtetuts n opinionin e gjr. Komenti i kushtetut sht
nj form e interpretimit t saj nga ekspertet q kan hartuar tekstin e Kushtetuts.
38
Kt koment mund ta hartojn ekspertet kulminant kushtetues, q njohin shkelqyshm,

jo vetem draftimin kushtetues, por edhe teorin kushtetuese. Komenti do t prfshij
shpjegimin e domethnies s do dispozit t veant kushtetuese, nen pr neni, duke
spjeguar domethnjen e normes kushtetuese, kushtet q krkohen pr krijimin ose
pushimin e nj marrdhnie kushtetues dhe shpjegime tjera prcjellse q kompletojn
njohurit pr nj institut kushtetuese. Roli i komentarit kushtetues shprehet m
s miri tek implementimi i kushtetuts, si ndihmes pr organet kompetente q t
kuptojn drejt kushtetutn dhe dispozitn e saj konkrete dhe pr t hequr mundsin e
interpretimeve t ndryshme dhe dykuptimsis s normave kushtetuese. Pr dallim nga
teksti i Kushtetuts, Komentari i Kushtetuts sht shum m i gjer dhe nganjeher i
prngjan nj teksti t gjr akademik.
Hartimi i komentarit sht nj praktik e rregullt pr legjislacionin organik, si
psh. kodet penale, kodet civile, kodet administrative etj. Jo t gjitha kushtetutat kan
komentaret e tyre. Mirpo, ato q kan komentarin e vet jan shum m t kuptushme dhe
lehtsojn kuptimin e saj. Si rregull komentaret botohen nga institucionet e autorizuara
t shtetit, parlamenti, presidenti, ministria prkatse. Komentari i bashkangjitet tekstit
t kushtetuts dhe shkruhet n at mnyr q pas do neni jepet pjesa spjeguese e
domethnies s tij. N praktik komentaret kushtetuese marrin pr baz edhe praktiken
e gjykatave kushtetuese, t cilat duke mbrojtur kushtetutn bjn shpjegime t
domethnies s saj. Gjykata kushtetuese, duke vlersuar kushtetutshmrin e akteve
ligjore dhe nnligjore bn interpretimin kreativ t kushtetuts dhe ndihmon n krijimin
e praktiks kushtetuese. Komentet e gjykatave kushtetuese n zgjidhjen e konteksteve
t nderlikuara kushtetuese jan ndihmes pr hartuesit e kushtetuts n shkrimin e
komentarit kushtetuese.
Krahas hartimit t komentarit kushtetues, shum shtete publikojn edhe publikime
t veanta pr t popullarizuar tekstin e kushtetuts dhe sistemin kushtetuese. Kto
publikime shpesh bhen n publikime speciale n form librash, broshurash, fletushkash
dhe botohen edhe n gjuhet e huaja.
S fundi, kushtetuta e re pas miratimit bhet baz pr hartimin e teksteve shkollore
dhe atyre universitare pr t drejtn kushtetuese dhe deget tjera publike, t cilat afrojn
njohurit e nevojshme, t cilat nxnsit dhe studentt duhet ti msojn pr t kuptuar
sistemi dhe organizimin e sistemit kushtetues t shtetit t tyre.
10. Faza e katrt- Debati Parlamentar lidhur me draftin

kushtetues
Debati parlamentar paraqet pjesen finale t nj procesi kushtetutdhns. Pa marr
parsysh faktin, se a sht parlamenti autor i kushtetuts, apo ajo miratohet n referendum,
debati parlamentar paraqet fazen vendimtare t miratimit t kushtetuts. Debati
parlamentar pr kushtetutn fillon pas dorzimit t tekstit t kushtetuts, t hartuar nga
Komisioni kushtetues. Pr shkak t rndsis s kushtetuts debati parlamentar mund
t zgjat nj koh t gjat pr shkak t rndsis s kushtetuts. Pr parlamentitn nuk ka
ngjarje dhe moment m t rndsishm, se sa miratimi i Kushtetuts. Pr ket arsye jan
39
me fat historik parlamentet t cilat n mandatin e tyre miratojn kushtetuta. Praktika

kushtetuese tregon, se para se kushtetuta formalisht ti dorzohet parlamentit dhe para
se t hapet debati, partit relevente n parlament ndrtojn qendrimet e nevojshme dhe
arrin konsensusin e nevojshm politik, n mnyr q t mos manifestohen divergjenca
t thella parlamentare rreth tekstit t kushtetues. Kto konsensuse politike arrihen n
fazen para kushtetuese, para fillimit t procesit t draftimit, duke i prcaktuar qllimet
e reforms kushtetuese, gjat procesit t draftimit nprmjet antarve t komisionit
politik q prfaqsojn spektrin politik t nj vendi. Para fillimit t debatit parlamentar,
verzioni final i draftit t kushtetuts i dorzohet antarve t parlamentit, grupeve
parlamentare, komisioneve tjera parlamentare dhe mekanizmave t tjer me qllim t
pregaditjes s tyre pr nj debat t kualifikuar kushtetues. Vendet demokratike dhe ato
q shquhen me nj sistem t qeverisjes s mir, kujdesen n mnyr t veant q rreth
kushtetuts t mos lejojn qendrim opozitar dhe t integrojn opoziten dhe partit e
vogla n tr rrjedhjen e procesit kushtetues, q nga fillimi i tij, e deri n miratimin e
kushtetuts. Kjo qasje siguron departizimin e karakterit t kushtetuts dhe destinacionin
e gjr t saj pr popullin dhe shtetin. Praktika ka treguar se do tendenc e partizimit
t kushteuts ka rezultuar me jo qendrueshmerin e saj dhe krizat kushtetuese si pasoj
e mbivotimeve partiake pr shtjet esenciale kushtetuese.
Debati parlamentar pr kushtetutn fillon me prezentimin e saj n seanc nga
Komisioni Kushtetues q ka hartuar kushtetuten. Pas raportimit t komisionit fillon
debati, ku fillimisht partit politike prmes kryetarve t grupimeve politike shprehin
qendrimet pr prkrahjen, ose refuzimin e tekstit t kushtetuts. Sipas rregullave t
debatit parlamentar, mendimin e tyre e shprehin komisionet parlamentare, fillimisht
komisioni legjislativ dhe kushtetues, e pastaj hapet debat i gjr, ku marrin pjes t
gjith antart e parlamentit q deshirojn t diskutojn. Gjat debatit parlamentar, do
antar i parlamentit mund t paraqes amandamente pr ndryshimin dhe plotsimin
e do norme kushtetuese. Nese kto amandamente para votimit pranohen ato hyn
brenda tekstit t kushtetuts dhe nuk paraqiten si amandamente t veanta pas votimit
t kushtetuts. Duke qen se, debati pr kushtetutn zgjon interesimin e gjr dhe ai
nuk prfundon vetem me nj seanc parlamentare, por krkon m shum seanca.
11. Faza e pest- Miratimi i Kushtetuts

Akti i miratimit t kushetuts paraqet momentin final t nj procesi kushtetudhns.
Pas prfundimit t debatit parlamentar bhet votimi i kushtetuts, cili si rregull paraqet
nj akt solemn. Seanca parlamentare n t cilen miratohet kushtetuta paraqet nj
ngjarrje historike pr nj shtet. N ket seanc prpos antarve t parlamentit, marrin
pjes t gjith zyrtaret e lart t nj vendi, prfaqsues t institucioneve vendore
dhe nderkombtare, antar t komisionit kushtetues, prfaqsues, personalitete dhe
intelektual t shquar, prfaqsues diplomatik dhe musafir tjer t lart. Kjo seanc
paraqet nj ngjarrje mediale dhe transmetohet drejprdrejt nga televizionet, radiot dhe
prcillet nga gazetaret e shumt t mediva vendore dhe nderkombtare. N disa vende
dita e miratimit t kushtetuts sht shpall edhe si fest shtetrore dhe shnohet me
jubile t ndryshm. Si rregull seanca solemne pr miratimin e kshtetuts thirret pas
40
prfundimit t debatit parlamentar dhe tejkalimit dhe evitimit t t gjitha kundrshtive

rreth tekstit kushtetues. Kjo seanc hapet me procesin e votimit t kushtetuts.
Votimi i kushtetuts bhet n pajtim me dispozitat kushtetuese n fui q prcaktojn
mekanizmin e miratimit t kushtetuts dhe rishikimit t saj.
Kushtetutat e shteteve t ndryshme prcaktojn kto forma kryesore t votimit dhe
miratimit t kushtetuts:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
votimi dhe miratimi i kushtetuts n mnyr konsensuale nga dy dhomat e

parlamentit;
votimi i kushtetuts n parlamentet bikamerale me 2/3 e votave;
votimi i kushtetuts paraprakisht nga njsit federale, pastaj nga parlamenti
federal;
votimi i kushtetuts nga populli, pas miratimit t saj n parlament;
votimi i kushtetuts me 2/3 e antarve n parlamentet njdhomshe;
votim me shumicn absolute t antarve t parlamentit;
votimi me mekanizmin e dyfisht, shumicn e prgjithshme dhe shumicn e
pakicave (shumica Badinter), etj.
Nse pas votimit t Kushtetuts nuk krkohet edhe shpallja e referendumit,

ather kushtetuta hyn n fui. Nse pas miratimit t Kushtetuts, krkohet shpallja
e referendumit dhe deklarimi i popullit pr tekstin e kushtetuts, parlamenti do t
konvokohet srish pr t shpallur solemnisht Kushtetuten, nese referendumi sht
pozitiv.
12. Referendumi Kushtetues

Referendumi kushtetues paraqet formn m t rndsishme t deklarimit t
qytetarve pr miratimin e nj akti juridik. Kt form t miratimit t kushtetuts e
prcaktojn shtetet e demokracis s drejtprdrejt dhe ato gjysmdirekte. Referendumi
kushtetues n disa shtete sht mekanizm i vetm, kurse n disa ai kombinohet me
parlamentin, i cili paraprakisht deklarohet pr miratimin e kushtetuts. N t dy rastet
e cekura referendumi kushtetues ka karakter t detyrushm dhe paraqet akt konstituitiv
n procesin kushtetutdhns. Rndsia e referendumit kushtetues sht e shumfisht.
Ai siguron nj legjitimitet demokratik dhe krijon qendrueshmri t gjat t kushtetuts.
Prparsit kryesore t referendumit kushtetues konsistojn n kto fakte: sigurimi i
legjitimitetit popullor t kushtetuts, koncentrimi i sovranitetit tek populli, departizimi i
kushtetuts, konsensusi i gjr qytetar dhe popullor i kushtetuts, vendosja e drejtprdrejt
e qytetarve pr vlerat themelore t kushtetuts, qendrueshmerin dhe vlefshmerin
afatgjate e kushtetuts, pamundsin e ndryshimit t kushtetuts pr interesa t ngushta
politike, dhe sigurimi i sistemit t qeverisjes s mir, etj.
41
Referendumi kushtues, si nj ngjarje kryesore politike dhe shtetrore duhet

t pregaditet mir, n mnyr q ai t ket sukses dhe t shpreh vullnetin burimor
t qytetarve pr kushtetuten. Kjo krkon q teksti i kushtetuts t bhet me koh
transparent, n mnyr q qytetart t njoftohen me prmbajtjen e saj, t jet zhvilluar
paraprakisht nj debat publik pr shtjet m t rndsishme t kushtetuts dhe t
ndermerren t gjitha masat teknike pr mirvajtjen e referendumit. Deklarimi i
qytetarve n referendumin kushtetues, bhet me deklarimin e tyre pr, ose kundr
tekstit t kushtetuts. Paraprakisht definohet pyetja pr referendumin kushtetues e cila
vendoset n Fletvotim, psh.:
A e jen pr tekstin e propozuar t Kushtetuts, pason prgjegjja

Pr ose Kundr.
Referendumi konsiderohet i sukseshm nese marrin pjes s paku gjysma e trupit
votues, dhe nse s paku gjysma prej atyre q votojn pranojn tekstin e propozuar t
kushtetuts.
Edhepse form e deklarimit personal n referendumin kushtetues rndsi t
veant kan qendrimet politike t partive pr tekstin e kushtetuts. Kto qendrime,
n mnyr indirekte ndikojn n disponimet politike t qytetarve rreth kushtetuts
dhe n prcaktimin e tyre pr ket tekst. Mirpo, jan shnuar edhe rastet kur teksti
i kushtetuts sht miratur n parlament nga mazhorancat parlamentare, por sht
refuzuar n referendum, kshtu psh. Projekt Kushtetuta e Shqipris sht miratuar n
Kuvend n vitin 1994, por sht refuzuar n referendum nga qytetaret. Rasti m aktual
i referendumit kushtetues paraqet Projekt Kushtetuta Evropiane, e cila sht vendos t
miratohet n dy mnyra; me ratifikimin e saj n parlament e shteteve antare dhe me
referendum. Deri m tani referendumi kushtetues pr ket kushtetut sht mbajtur n
disa shtete, prej t cilave Franca dhe Holanda kan refuzuar ket kushtetut.
N praktikn kushtetuese nuk ka qndrime unike rreth dy aspekteve t referendumit
kushtetues; dshtimit t referendumit dhe rishikimit ose ndryshimit t kushtetuts.
shtja e par ka t bj me pasojat juridike t dshtimit t referendumit kushtetues,
prkatsisht refuzimit t miratimit t saj nga qytetart. Ky dshtim mund t vije si
rezultat i mosdaljes n referendum
t shumics s krkuar t qytetarve n referendum dhe si rezultat i refuzimit t
saj nga shumica e nevojshme e qytetarve q marrin pjes n referendum. N rastin e
par, kur mungon numri i mjaftueshm i zgjedhsve n referendum mund t vij deri
te prseritja e referendumit pas nj periudhe kohore t prcaktuar me kushtetut, psh,
pas tre-gjasht muajve etj. N rastin e dyt kur dshtimi i referendumit sht pasoj e
kundrshtimit t tekstit nga zgjedhsit, prseritja e srishme e referendumit nuk mund
t bhet pa kalimin e nj periudhe m t gjat kohore, psh, jo brenda nj viti.
Rishikimi i kushtetuts prmes referendumit bhet n rastet kur kushtetuta
shprehimisht prcakton se miratimi i amandamenteve kushtetuese do t bhet me
42
referendum. Kjo vjen n shprehje sidomos n rastet kur amandamentet kushtetuese

prekin n parimet themelore t organizimit t shtetit
13. Faza e gjasht- Hyrja n fui dhe periudha kalimtare

Shumica e kushtetutave n nj kaptin t veant, e cila titullohet si Dispozitat
e fundit ose kalimtare, prcaktojn kohen e hyrjes n fui t kushtetuts dhe t
ashtuqujturen periudh kalimtare (t tranzicionit) brenda s cils duhet t harmonizhet
legjislacioni me kushtetuten. Kushtetuta hyn n fui ditn e shpalljes s saj dhe si
rregull ajo nuk mund t ket efekt prapaveprues. Kushtetuta e hyr n fui prodhon
pasoja juridike nga momenti i shpalljes s saj. Krahas hyrjes n fui t kushtetuts,
pushon t vlej kushtetuta e mparshme, prkatsisht akti tjetr m i lart kushtetues.
Jan disa shtje problematike t zbatimit t kushtetuts s re dhe harmonizimit t
legjislacionit me te.
N praktikn kushtetuese paraqiten kto raste t diskutushme t tranzicionit t
kushtetuts s re: afati brenda s cilit duhet t miratohen ligjet e reja pr zbatimin
e kushtetuts s re, vlefshmria e legjislacionit ekzistues, afati i harmonizimit t
legjislacionit t vjetr me kushtetutn,kompetencat dhe mandati i organeve dhe
institucioneve pas miratimit t kushtetuts, afati kohor i formimit t institucioneve t
reja kushtetuese dhe vlefshmria e dispozitave kushtetuese q jan t kufizuara n
pikpamje kohore, etj.
Pas hyrjes n fui t kushtetut s re vazhdon t vlej legjislacioni ekzistues nese ai
nuk sht n kundrshtim me zgjidhjet e reja kushtetuese. Ky legjislacion nuk afektohet
me zgjidhjet e reja kushtetuese dhe ai edhe pas miratimit t kushtetuts s re vazhdon
t jet i zbatushm dhe kompatibil me kushtetuten. N praktikn kushtetuese me rastin
e ndryshimeve kushtetuese, kur ndryshimet jan substanciale, krkohet ndryshimi dhe
plotsimi i vetm nj numri t kufizuar t ligjeve, si rregull t legjislacionit organik,
prderisa ligjet tjera vazhdojn t vlejn edhe me tutje.
Legjislacioni i cili sht n kundrshtim me kushtetutn e re duhet t harmonizohet
brenda periudhs kalimtare. Kushtetuta e re n mnyr taksative cakton afatin kohor,
si dhe listen e ligjeve t cilat duhet t miratohen pas miratimit t kushtetuts s re. Ky
legjislacion bije ndesh me zgjidhjet e reja kushtetuese dhe ai duhet t harmonizohet n
afatin e caktuar kohor. Ky afat sht prekluziv dhe krkon nga parlamenti nj agjend
urgjente legjislative n mnyr q t sigurohet harmonizimi i sistemit ligjor dhe
kushtetues. Periudha kohore e tranzicionit kushtetues caktohet n nj interval 3 deri n 6
muaj nga dita e miratimit t kushtetuts s re. Numri i ligjeve q duhet t harmonizohen
me kushtetutn e re varet nga karakteri dhe vllimi i reforms kushtetuese. Kshtu
psh, nese kushtetuta sjell ndyshime n sistemin e qeverisjes, ose n sistemin gjyqsor
ather duhet t ndyshohen ligjet organike pr legjislativin, ekzekutivin dhe gjyqsorin,
psh, 30 dit pas hyrjes n fui t ksaj kushtetute do t ndryshohet Ligji pr Gjykatat n
pjesen q rregullon zgjedhjen dhe shkarkimin e gjyqtarve.
Periudha tranzitore e zbatimit t kushtetuts s re prcakton edhe mandatin dhe
kompetencat e organeve ekzistuese, e n radh t par t parlamentit, qeveris dhe
43
presidentit. Shtrohet pyetja, a do t funksionojn kto organe me kompetenca t vjetra

sipas kushtetuts s vjetr, apo me kompetencat e parapara me kushtetutn e re. Kjo
varet n rradh t par nga ajo, se a jan ndryshimet e reja esenciale n pikepamje t
fushveprimit t ktyre institucioneve. Nese kompetencat e organeve dhe organizimi i
tyre sjell risi t ndishme kushtetuese ather si rregull, krahas miratimit t kushtetuts
s re organizohen edhe zgjedhje t reja ta parakohshme dhe konstituohen organet e
reja. Kjo vjen si pasoj e paraqitjes s dualizmit kushtetues dhe inkopatibilitetit t
zgjidhjeve kushtetuese. N nj an kemi organet e zgjedhura mbi bazen e kushtetuts s
vjetr, kurse n anen tjetr kemi kushtetutn e re e cila ndryshon kompetencat e organeve
ekzistuese. N situatat e ktilla, krahas kushtetuts s re, krkohet legjitimiteti i ri i
organeve t shtetit prmes zgjedhjeve t reja dhe rritjes s kapacitetit t tyre qeverisse,
psh, brenda 6 muajve nga hyrja n fui i ksaj kushtetute do t mbahen zgjedhjet e reja
parlamentare dhe presidenciale pas t cilave Kuvendi dhe presidenti do t ushtrojn
kompetencat kushtetuese n pajtim me kushtetutn e re.
N periudhn kalimtare t implementimit t kushtetuts s re shpesh caktohet
afati kohor pr themelimin e institucioneve t reja, t cilat i prcakton kushtetuta e re.
Kjo vjen n shprehje kur krijohen organe dhe institucione t cilat nuk kan ekzistuar
me kushtetutn e vjetr. N kto raste, me dispozitat kalimtare caktohet n mnyr
prekluzive afati i themelimit t ktyre institucioneve.psh, tre muaj pas hyrjes n fui t
kushtetuts do t themelohet Gjykata Kushtetuese.
Dispozitat kalimtare t kushtetuts prcaktojn afatin e vlefshmris dhe
shfuqizimit t dispozitave konkrete t kushtetuts q lidhen me afate kohore. Edhepse
limitimi kohor i dispozitave kushtetuese nuk sht nj veori e kushtetutave moderne,
n disa shtete disa nene jan specifike dhe vlejn pr nj periudh kohore. Psh, rast
tipik pr ket situat sht Kosova, prkatsisht Pakoja e Z. Marti Ahtisari, e cila
ka prcaktuar se pas dy mandateve vendet e rezervuara n Kuvend shndrrohen n
vendet e garantuara, ose dispozitat t cilat prcaktojn se pas nj kohe kompetencat e
mbikqyrjes nderkombtare barten tek institucionet e Kosovs.
14 Kriza Kushtetuese- dshtimi i miratimit t kushtetuts

Kriz kushtetuese konsiderohet gjendja juridike pa kushtetut, ose gjendja ku
kushtetuta nuk mund t zbatohet. Shteti gjendet n kriz kushtetuese nse ballafaqohet
me njren nga format vijuese t problemeve kushtetuese si: dshtimit t miratimit t
tekstit t kushtetuts, refuzimi i kushtetuts nga parlamenti, refuzimit t kushtetuts n
referendum,shkeljes s rnd kushtetuts, dhe pamundsis s realizimit t kushtetuts.
Paraqitja e krizs kushtetuese n nj vend, ka pr pasoj paraqitjen e pengesave n
funksionimin e shtetit dhe realizimin e funksioneve t tij. Kriza kushtetuese reflekton
edhe krizen e thell politike n nj vend dhe sht burim i jostabilitetit t prgjithshm
politik. Varsisht nga shkaqet q kan shkaktuar krizen kushtetuese, varen edhe mnyrat
e menaxhimit dhe tejkalimit t saj. Nese kriza kushtetuese sht rezultat i dshtimit
t miratimit t kushtetuts n parlament ose n referendum, vazhdon vlefshmria e
aktit t vjetr kushtetuese ose miratohet ndonj akt i prkohshm, i cili vlen deri n
44
miratimin e Kushtetuts s re. Dshtimi i miratimit t kushtetuts nga parlamenti ose n

referendum, krkon prseritjen e ktij procesi, q nga fillimi dhe kjo merr mjaft koh.
Kriza kushtetuese n ket rast do t tejkalohet me miratimin e srishm t Kushtetuts.
Paraqitja e krizs kushtetuese si pasoj e shkeljes s rnd, manifestohet n veprimet
e njanshme, me t cilen cenohen dispozitat kushtetuse lidhur me ndarjen e pushteteve
dhe kompetencave dhe ajo tejkalohet me rivendosjen e fuis kushtetuese t organeve,
anulimin e veprimeve kundrkushtetuese dhe marrjen e sanksioneve kushtetuese ndaj
shkelsve t kushtetuts, psh, nese Presidenti shkel kushtetutn, ai mund t gjykohet
dhe t largohet nga detyra.
Pamundsia e realizimit t kushtetuts si nj kriz kushtetuse shfaqet kur nuk
mund t implementohen dispozitat e kushtetuts si pasoj e krizave politike ose
si pasoj e rrethanave t jashtzakonshme, psh.pamundsia e mbajtjes s zgjedhjeve
t rregullta n prfundim t mandatit t parlamentit ose presidentit, pamundsia e
realizimit t disa t drejtave politke t qytetarve pr shkak t rrethanave t lufts ose
gjendjes s jashtzakonshme. N kto raste pr shkak t krizave politike nuk mund t
implementohen dispozitat kushtetuese, t cilat prcaktojn detyrimet kushtetuese pr
organet dhe institucionet kushtetuese t shtetit. Tejkalimi i krizes kushteutes n rastet
e ktilla bhet krahas menaxhimit t krizes politike, me marrveshje politike dhe me
ndryshime adekuate kushtetuese, t cilat krijojn nj legjitimitet t ri kushtetues.
BOTIMI I KUSHTETUTS
Pas miratimit teksti i kushtetuts botohet dhe bhet transparent pr opinionin
e gjr. Format m t shpeshta t botimit t kushtetuts jan: Web-saiti i veant i
kushtetuts,botimi n edicione t veanta, botimi n shtypin ditor dhe periodik, botimi
n fletore zyrtare, botimi n gjuht e huaja, dhe botimi i materialeve propaguese pr
kushtetutn.
INTERPRETIMI I KUSHTETUTS
sht interpretimi i kushtetuts?
Nj nga kujdeset kryesore q duhet t ken ekspertt kushtetues gjat procesit t
draftimit, sht hartimi i dispozitave t qarta kushtetuese, me formulime t plota koncize
dhe t kuptushme. Normat kushtetuese nuk guxojn t ken dy ose m shum kuptime,
por duhet t jen decidive dhe prekluzive n rregullimin e marrdhnieve kushtetuese.
Mirpo, n praktikn kushtetuese, jan t shpeshta rastet kur gjat implementimit
praktik t dispozitave kushtetuese ose n rastet e krizave kushtetuese shtrohet nevoja
e prcaktimit t domethnies s sakt t nj ose m shum normave kushtetuese. Ky
proces krkon interpretimin kushtetues.
Interpretimi kushtetues sht nj proces juridiko-politik i prcaktimit t domethnies
s norms kushtetuese. Norma kushtetuese shpesh ka nevoj pr interpretim t saj, n
rastet kur ajo nuk sht e qart, ka kuptime t ndryshme dhe n praktik shkakton
45
dilema rreth domethnies s sakt t saj. T interpretosh nj dispozit kushtetuese do

t thot t prcaktosh domethnien e saj dhe kuptimin q ajo ka. Nevoja e intrepretimit
kushtetues, shtrohet zakonisht gjat zbatimit praktik t kushtetuts, kur organet q jan
prgjegjse pr zbatimin e kushtetuts nuk e kan t qart kuptimin dhe domethnien e
nj ose m shum dispozitave kushtetuese, ose bjn interpretime t ndryshme t ktyre
dispozitave.
Arsyet kryesore q krkojn interpretimin kushtetues t dispozitave kushtetuese jan:
a) Ekzistimi i vakumit kushtetuese;
b) Paraqitja e krizave kushtetuese;
c) Norma kushtetuese jo e plot;
d) Norma kushtetuese jo koncize dhe
e) Norma kushtetuese me dy kuptimsi;
Kush e bn interpretimin e kushtetuts

shtja e par me rastin e nevojs s interpretimit kushtetuese sht prcaktimi i
organit ose subjektit q sht kompetent pr t dhn interpretimin zyrtar kushtetues.
Praktikat kushtetuese t vendeve t ndryshme prcaktojn disa subjekte kompetente
pr t br interpretimin kushtetues:
a) Organi i cili ka br miratimin e kushtetuts-kushtetutdhnsi
b) Komisioni kushtetues q ka hartuar kushtetutn
c) Komisini parlamentar pr shtje kushtetuese
d) Organi i posam i themeluar nga parlamenti ose presidenti pr t interpretuar
kushtetutn
e) Ekspertt nderkombtar dhe institucionet nderkombtare, psh Komisioni i
Vendikut
f) Gjykata kushtetuese ose gjykata supreme
g) Organi ose institucioni tjetr i prcaktuar ose autorizuar n mnyr t veant.
Objekti i interpretimit kushtetues bhet: Nj nen i kushtetuts, Paragrafi i kushtetuts
dhe Nnparagrafi kushtetues ose Nj shpehje kushtetuese.
Llojet e interpretimit kushtetues

Interpretim autentik i Kushtetuts - Ky interpretim sht burimor dhe bhet nga
ana e kushtetutdhnsit, pra subjektit, i cili edhe e ka inicuar dhe udhhequr procesin
kushtetues. Si rregull interpretimin autentik e jep parlamenti ose organi special
kushtetues. Me kt rast vlen parimi se, kushtetutdhnsi e ka t njohur m s mir
domethnien dhe qllimin e kushtetuts dhe vetm ai mund t bj interpretimin autentik
t saj.
46
Interpretimi normativ-dogmatik - Interpretimi dogmatik bazohet n domethnijen

normative t kushtetus dhe bazohet ekskluzivisht n t kuptuarit e drejt t saj. Kjo
metod e interpretimit analizon dispozitn e caktuar kushtetuese nga aspekti i ndrtimit
t norms kushtetuese, duke analizuar secilen pjes t norms kushtetuese, pjess
prcaktuese, dispozitivit, sanksionit kushtetues dhe jep domethnien kushtetuese t saj.
Interpretimi gjuhsor dhe logjik i kushtetuts - Pr dallim nga interpretimi
dogmatik, kuptimi logjik i norms kushtetuese merret me domethnien logjike t
norms, pra cili ka qen shkaku dhe pasoja e nj raporti dhe marrdhnie kushtetuese,
cila sht lidhja logjike midi pjesve t norms kushtetuese dhe cili sht konteksti
i prgjithshm i kushtetuts.Ndrkaq, interpretimi gjuhsor merr pr baz rregullat
gramatikore dhe gjuhsor t shkrimit ligjor dhe interpreton normen kushtetuese n baz
t ktyre rregullave.
Interpretimi q merr pr baz praktikn kushtetuese - Praktika kushtetuese
ka nj rndsi t veant n procesin e interpretimit kushtetuese. Jo rrall krijohen
praktika efikase kushtetuese, t cilat n zbatim praktik bjn interpretimin e norms
kushtetuese. Interpretimi praktik i kushtetuts merr pr baz realitetet faktike t krijuara
nga institucionet shtetrore dhe qytetart, n procesin e zbatimit t kushtetuts. Kto
praktika ndihmojn n tejkalimin e dykuptimsis s normave kushtetuese dhe n
tejkalimin e zbrastirave eventuale kushtetuese.
Interpretimi doktrinar dhe shkencor - Shkenca kushtetuese dhe studimet akademike
dhe doktrinare kan nj rndsi t vaeant n spjegimin dhe interpretimin e kushtetuts.
Aspekti shkencor i spjegimit t kushtetuts merr pr baz t arriturat shkencore n
lmin e s drejts kushtetuese pozitive dhe t drejts kushtetuese krahasuese. Ky
studim, jo vetm q kontribon n studimin e kushtetuts dhe t instituteve kushtetuese,
por kontribon edhe n inovacionet kushtetuese dhe avansimin e zgjidhjeve t caktuara
kushtetuese. Interpretimi shkencor dhe doktrinar bhet nga profesoret, ekspertet dhe
studiuesit e s drejts kushtetuese t cilt me publikimet e tyre shkencore, n form
t teksteve, artikujve, kumtesave shkencore etj, ndihmojn n avansimin e mendimit
shkencor n sferen kushtetuese.
Interpretimi nga gjykatat kushtetuese - S fundi rol vendimtar n procesin
e interpretimit kushtetues kan gjykatat kushtetuese, t cilat duke mbrojtur
kushtetutshmerin dhe ligjshmerin dhe duke zgjidhur kontestet kushtetuese bjn
interpretimin zyrtar t kushtetuts. Vendimet e gjykatave kushtetuese n shum shtete
pranohen si burime formale kushtetuese dhe bhen pjes e sistemit kushtetues t nj
vendi. Duke zgjidh kontestet kushtetuese, gjykatat kushtetuese bjn kontrollin e
kushtetutshmeris dhe shfuqizojn dhe anulojn t gjitha aktet q nuk jan n pajtim
me kushtetutn. Vendimet e gjykatave kushtetuese, jo vetm q mbrojn kushtetutn
nga shkeljet e ndryshme, por edhe bjn interpretimin e saj t gjithanshm, duke
treguar se cila ka qen domethnia e vrtet e kushtetuts dhe qllimet e saj. Ky
interprtim bhet nga gjyqtaret q kan njohuri t larta kushtetuese dhe ka karakter t
nj interpretimi kreativ, sepse shpesh komentet q jep gjykata kushtetuese n mbrojtje
t kushtetuts shrbejn si baz e ndryshimeve dhe plotsimeve t kushtetuts prmes
amandamenteve kushtetuese dhe instrumenteve tjera kushtetuese.
47
BURIMET JURIDIKE KUSHTETUESE

Deklarata e Pavarsis, e miratuar nga Kuvendi i Kosovs me 17 shkurt 2008;
Kushtetuta e Republiks s Kosovs, 2008;
Pakoja e Presidentit Ahtisari;
Konventat ndrkombtare pr t drejtat e njeriut;
Ligjet sistemore dhe ligjet vitale t Kosovs;
Rregulloria e puns e Kuvendit t Kosovs;
Ligji pr Qeverin e Republiks se Kosovs;
Rregulloria e puns s Qeveris (2007/1); Rregulloria 2001/9-UNMIK;
Rregulloria 2001/19-UNMIK;
Ligji pr Gjykatn Kushtetuese t Kosovs;
Rregullorja e puns s gjykats kushtetuese; Ligji pr gjykatat;
Ligji pr prokurorin;
Ligji pr qeverisjen lokale n Kosov; Statuti i komuns;
Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs;
LITERATURA
Prof.dr.Arsim Bajrami, Demokracia Parlamentare, Prishtin, 2006
Prof.dr. Arsim Bajrami,Draftimi i kushtetutes, Prishtin, 2007
Prof.dr Arsim Bajrami, E Drejta e Kosovs n Tranzicion, Prishtin, 2000
Doracaku pr Prgaditjen e Provimit t Jurisprudencs, KIEAI- OSBE, Prishtin, 2004
48
E DREJTA
PENALE
Me dt. 01.01.2013,n Kosov ka hyr n fuqi Kodi i P enal i Kosovs, dhe Kodi
i Procedurs Penale t Kosovs.
Duke u nisur nga fakti se n materialin pr nj doracak, nuk mund t prfshihet e
tr ajo ka nevojitet pr nj punim gjithprfshirs, ktu do t prpiqem q t prfshij
vetm at pjes nga e drejta penale q sht parapar n programin pr provimin e
jurisprudencs, me nj hyrje t shkurtr pr t drejtn penale, funksionin e s drejts
penale n shoqri, burimet e s drejts penale dhe veprimin e legjislacionit penal.
E drejta penale sht nj deg e legjislacionit pozitiv t shtetit dhe nj deg e
shkencs juridike.
Si deg e legjislacionit pozitiv, e drejta penale sht sistem i normave juridike me
t cilat prcaktohet se cilat vepra t njerzve konsiderohen vepra penale, dhe far lloje
t sanksioneve penale do tiu shqiptohen kryersve t tyre.
E drejta penale ushtron mbrojtjen nga kriminaliteti, n at mnyr q me ligj
prcakton se cilat vepra apo sjellje t rrezikshme t njeriut, konsiderohen vepra
penale dhe far lloje t dnimeve apo sanksione penale do tiu shqiptohen. Funksioni
mbrojtsi i s drejts penale sht mbrojtja e shoqris nga kriminaliteti. N kuadrin e
ktij funksioni, e drejta penale n radh t par ka pr detyr q t mbroj lirit dhe t
drejtat themelore t njeriut, rendin juridik dhe sigurin e vendit. Kt funksion e drejta
penale e realizon duke i mbrojtur me mjetet penale juridike, prkatsisht me sanksionet
penale dhe me masa t tjera jo penale, institucionet dhe marrdhniet e reja n drejtim
t ktij zhvillimi t mtejshm n shoqrin e caktuar.
Gjithashtu, e drejta penale ka pr detyr ti mbroj edhe t mirat juridike t posame,
q i prkasin njeriut dhe qytetarit, si jan: jeta e njeriut, integriteti trupor, lirit dhe t
drejtat, nderi dhe autoriteti, barazia dhe siguria e qytetarve.
Funksioni mbrojts i s drejts penale sht fragmentar, ngase me kt deg t
drejtsis mbrohen vlerat m t rndsishme dhe m elementare t individit dhe t
bashksis.
E DREJTA PENALE
Prej ksaj q u tha, rezulton se funksioni mbrojtsi i s drejts penale sht i

karakterit subsidiar, ngase shprehet vetm n rastet kur vlerat e prmendura nuk mund
t mbrohen me mjete apo mnyra t tjera.
Funksioni mbrojts i s drejts penale nga kriminaliteti shprehet edhe n rastin
e shqiptimit, vemas, gjat fazs s ekzekutimit t dnimit dhe sanksioneve tjera
penale, ngase aplikimi i sanksioneve penale nuk ka pr qllim q vetm t rrnoj apo
ti shkaktoj ndonj t keqe tjetr kryersit t veprs penale, por n radh t par t
prmirsoj at, q n t ardhmen t mos kryej vepra penale.
U tha se ka sht funksioni i s drejts penale, pra duhet thn se ka sht
kriminaliteti dhe nocioni i tij.
Veprat e njeriut me t cilat dmtohen, cenohen ose asgjsohen, vlerat juridike t
njeriut dhe t bashksis s caktuar, quhen vepra penale apo me term t prgjithshm
kriminalitet, dhe shoqria mbrohet nga kriminaliteti me t drejtn penale.
Lnda e s drejts penale

Lnda e s drejts penale prbhet nga: vepra penale, kryesi i veprs penale dhe
sanksionet penale. Pra e drejta penale si deg e legjislacionit pozitiv t nj shteti i
prcakton se cilat vepra konsiderohen vepra penale, kushtet t cilat duhet t prmbushen
pr tu konsideruar nj person penalisht i prgjegjshm dhe se far lloji i sanksionit
penal mund ti shqiptohet.
Burimet e s drejts penale

Burimet te s drejts penale ndahen n dy lloje:
Burimet materiale dhe
Burimet formale.
Burimet materiale konsiderohen t gjitha marrdhniet shoqroro-ekonomike dhe
marrdhniet e tjera shoqrore, q e karakterizojn nj shoqri, sistemin e saj shoqror
politik, ekonomik e tjera.
Burimet formale t s drejts penale jan normat juridike ve e ve dhe trsia e
tyre. Ky n fakt sht sistemi juridik i vendit t caktuar.
Burimi formal kryesor sht kodi penal

Burimet tjera formale jan:
Kushtetuta
Konventat ndrkombtare.
Ligjet e tjera, normat nnligjore dhe aktet e prgjithshme,
E drejta zakonore,
Praktika gjyqsore,
Shkenca e s drejts penale.
50
E DREJTA PENALE
Me fjal t tjera si burim formal i s drejts penale sht legjislacioni penal q

gjendet n fuqi, prkatsisht e drejta penale pozitive.
Nocioni i ligjit penal, kodit penal dhe legjislacionit penal.

Pr ti kuptuar kto tri nocione duhet dhn nocionet e tyre.
Pra me ligj penal nnkuptojn do dispozit ligjore me t ciln rregullohen shtjet
nga fusha e s drejts penale.
Me kod penal nnkuptojm ligjin e rndsishm n t cilin n mnyr t trsishme
dhe t sistemuar prmblidhen dispozitat penalo juridike.
Me termin legjislacion penal nnkuptojm t gjitha ligjet penale pra edhe kodin
penal si dhe tr sistemin e ligjeve dhe dispozitave t tjera penale, t cilat jan n fuqi,
t cilat aplikohen n vendin ton apo n sistemin e ligjeve penale q jan n fuqi n
shtetet e tjera.
Pra nga nocionet q u dhan, del se nocioni (ligji penal) ka domethnie m t gjer
s nocioni (kod penal) sepse ligji penal nnkupton do dispozit ligjore t s drejts
penale materiale, pavarsisht se ajo dispozit gjendet n kodin penal apo n ndonj ligj
tjetr.
Parimi i legalitetit
Parimi i legalitetit apo i ligjshmris q shprehet n aforizmin latin Nullum
crimen, nulla poena sine lege n gjuhn shqipe do t thot se nj vepr nuk mund t
konsiderohet vepr penale dhe kryesi i saj nuk mund t dnohet nse m par nuk sht
parapar me ligj.
Ky parim shprehimisht sht i parapar n nenin 1 paragrafi 2 i KPK-s, ku thuhet
askujt nuk mund ti shqiptohet sanksion penal ose masa e trajtimit t detyrueshm pr
nj vepr, nse para kryerjes s veprs, ligji nuk e prcakton si vepr penale dhe nuk
parasheh sanksionin penal ose masn e trajtimit t detyrueshm pr at.
Veprimi i legjislacionit penal

Veprimi i legjislacionit penal do t thot se ai legjislacion penal sht n fuqi dhe
se gjykatat jan t obliguara ta zbatojn.
N legjislacionin penal njihen tri lloje t veprimit, sht fjala pr veprimin e ligjit
penal n kohn e caktuar, n territorin e caktuar dhe ndaj personave t caktuar.
Veprimi i kodit penal n koh do t thot se si edhe ligjet tjera, kodi penal vepron
n koh t caktuar. Nj kod penal fillon t veproj prej momentit t hyrjes s tij n fuqi
dhe aplikohet gjer sa t pushoj s vepruari. Zakonisht kodi penal hyn n fuqi tet dit
pas shpalljes n gazetn zyrtare. Prjashtimisht ligji penal sikundr edhe ligjet tjera pr
shkaqe posarisht t arsyeshme mund t hyj n fuqi brenda afatit m t shkurtr se
tet dit nga dita e shpalljes ose po at dit q sht shpallur.
51
E DREJTA PENALE
Koha q duhet t kaloj prej shpalljes s ligjit n gazetn zyrtare e gjer t hyrja e
ligjit n fuqi, quhet vacatio legis.
Ligji penal zakonisht vepron deri sa t abrogohet me ligjin e ri. Prkatsisht ai
vepron deri n ditn kur hyn n fuqi ligji i ri i cili n mnyr t heshtur e abrogon at
t mparshmin.
Kshtu, shprehimisht ligji penal abrogohet kur ligji i ri prmban dispozit t posame
me t ciln e abrogon at t mparshmin ose n rastet kur ligji i ri prmban klauzol t
prgjithshme me t ciln parashihet se pushojn t veprojn t gjitha dispozitat q jan
n kundrshtim me t.
N mnyr t heshtur ligji penal abrogohet ather kur ligji i ri penal nuk prmban
dispozit mbi abrogimin e ligjit t mparshm, mirpo shtjet e njjta i rregullon n
mnyr t njjt apo t ndryshme.
Prve ktyre dy mnyrave t abrogimit, ligji penal pushon t veproj edhe n
rastet kur i skadon afati pr t cilin sht nxjerr. Kjo ndodh kur ligji penal sht
nxjerr me qllim q t veproj vetm pr nj koh t caktuar dhe se me kalimin e asaj
kohe ai pushon s vepruari.
Rndsia e prcaktimit t veprimit t ligjit penal n koh

Rndsia e prcaktimit t veprimit t ligjit penal n koh sht se prej ksaj varet
se cili ligj penal do t aplikohet ndaj kryesit t veprs penale, ligji q ka qen n fuqi
kur sht kryer vepra penale apo ligji i cili sht n fuqi n kohn kur kryesi i veprs
po gjykohet.
Kt shtje Kodi penal i Kosovs e ka rregulluar me dispozitn e nenit 3 paragrafi
1 sipas t cilit sht parapar se, Ndaj kryesit t veprs penale zbatohet ligji i cili ka
qen fuqi n kohn e kryerjes s veprs penale , ashtu q nse ndrkoh ligji ndryshon,
ndaj kryesit do t aplikohet ligji q ka qen n fuqi n kohn e kryerjes s veprs penale.
Prjashtim nga ky parim ekziston n rastet kur ligji i ri sht m i favorshm, m
i but pr kryesin e veprs penale. N kt rast do t aplikohet ligji i ri edhe pse me
dispozitat e kodit penal sht aprovuar parimi i ndalimit t veprimit retroaktiv t ligjit
penal.
Kjo mundsi shprehimisht sht parapar me dispozitn e nenit 3 paragrafi 2 t
KPPK, n t cilin thuhet:N rast se ligi n fuqi ndryshon para shqiptimit t vendimit t
forms s prer, ather ndaj kryesit zbatohet ligji q sht m i favorshm.
N praktikn gjyqsore shtrohet vetm pyetja se cili ligj sht m i favorshm, m
i but pr kryesin, ligj q ka qen n fuqi n kohn e kryerjes s veprs penale, apo ligji
q sht nxjerr m von?Kjo situat zgjidhet n at mnyr q duhet t krahasohet
pozita e kryesit t veprs penale konkrete, sipas ligjit q ka qen n fuqi n momentin
e kryerjes s veprs penale dhe ligjit q sht n fuqi n momentin e kryerjes s veprs
penale dhe ligjit q sht n fuqi n momentin e gjykimit. N baz t ktij krahasimi
gjykata do t vendos se cili ligj sht m i favorshm pr kryesin e veprs penale q
po gjykohet.
52
E DREJTA PENALE
Nga kjo rezulton se gjykata nuk mundet pr rastin konkret ti aplikoj n mnyr
t kombinuar dispozitat e ligjit q ka pushuar s vepruari dhe ligjit q gjendet n fuqi,
sepse po t lejohej mundsia e till, ather gjykata n fakt sajon ligj t ri penal, ligj i
cili kurr nuk ka qen n fuqi.
VEPRIMI I LIGJIT PENAL N TERRITOR

Ligji penal i nj shteti, sikundr dhe ligjet tjera, zakonisht veprojn n territorin e
shtetit n t cilin jan nxjerr. Pra sipas ktij parimi Kodi Penal i Kosovs vepron dhe
aplikohet n territorin e Kosovs.
Pranimi se ligji apo kodi penal aplikohet n territorin e vendit sht manifestim i
sovranitetit t do shteti.
shtjet t cilat shtrohen dhe rregullohen n kuadrin e institucionit t veprimit t
legjislacionit penal n territor, m tepr kan t bjn me elementet ndrkombtare.
Ktu sht fjala pr veprim t Ligjit penal t Kosovs ndaj shtetasve t huaj q
kryejn vepra penale n territorin e Kosovs apo jasht kufijve t Kosovs, por t cilt
n ndonj mnyr gjenden n Kosov, si dhe t personave q kryejn vepra penale me
t cilat dmtojn t mirat juridike t shtetasve tan apo shtetit t huaj.
Pra shtrohet pyetja, sipas cilit ligj penal do t dnohen shtetasit e huaj q kryejn
vepra penale n territorin e Kosovs, apo shtetasit tan q kryejn vepra penale n
territorin e vendit tjetr? Kto dhe shum shtje t tjera lidhur me kt i rregullon
institucioni i veprimit t legjislacionit penal n territor.
N rastet kur konstatohet se lerosini i caktuar hyn n sfern e legjislacionit ton
penal, duhet t prgjigjet sipas ligjeve penale t Kosovs dhe t gjykohet nga gjykatat
tona.
Me dispozita penalo-juridike t parapara n nenin 99 deri 104 t Kodit penal t
Kosovs, jan aprovuar pes parime, t cilat njherit aplikohen edhe n shumicn e t
drejtave penale t shteteve t tjera bashkkohore.
1)
2)
3)
4)
5)
Kto jan:
Parimi territorial
Parimi real
Parimi i personalitetit aktiv
Parimi i personalitetit pasiv
Parimi universal
Parimi territorial sht parim themelor, kurse parimet e tjera jan t natyrs
plotsuese. Ky parim sht themelor ngase pr shkak t tipareve dhe dimensioneve t
tij, m s shpeshti aplikohet n praktik. Sipas ktij parimi, legjislacioni penal i Kosovs
53
E DREJTA PENALE
zbatohet ndaj t gjith personave q kryejn vepra penale n territorin e Kosovs, pa

marr parasysh se a jan shtetas t tij, shtetas t huaj apo persona pa shtetsi.
Zbatimi i legjislacionit penal sipas parimit territorial rezulton nga sovraniteti i
do shteti q n territorin e vet t ushtroj pushtetin represiv dhe juridiksionin (q
gjykatat e vendit ta gjykojn dhe ti shqiptojn dnimin kryersit t veprs penale
sipas legjislacionit t vet). Arsyeshmria e ktij parimi mbshtetet edhe n efektin e
preventivs s prgjithshme, ngase me t drejt supozohet se sht m efikase q personi
t dnohet n vendin ku e ka kryer veprn penale. Gjithashtu, parimi i territorialitetit
arsyetohet edhe nga shkaqet praktike, ngase e vrteta m s miri mund t konstatohet
n vendin e ngjarjes.
Pr aplikimin e parimit territorial duhet t konstatohet se vepra penal sht kryer n
territorin e vendit (shtetit). S kndejmi, shtrohet pyetja se ka konsiderohet territor i
nj shteti. Sipas dispozitave t Kodit Penal, q jan t natyrs interpretuese, me territor
t Kosovs nnkuptohet siprfaqja toksore, siprfaqja ujore brenda kufijve dhe vijs
kufitare si dhe hapsira ajrore mbi te (neni 120, par. 25). Territori toksor i nj vendi
sht caktuar me kufijt shtetror.
Me dispozitn e paragrafit 2 t nenit 120 t KPK, sht zgjeruar zbatimi i
legjislacionit penal t Kosovs n territor. Kjo q sht parapar n kt paragraf
sht parim i posam i zbatimit territorial t legjislacionit ton penal. Sipas ktij
parimi, shteti e zbaton legjislacionin e vet ndaj secilit person i cili kryen vepr penale
n aeroplan t regjistruar n at shtet, pavarsisht nga vendi ku ndodhet aeroplani n
kohn kur kryhet vepra penale. Kjo sht n pajtim me t drejtn ndrkombtare, nga se
sipas konventave ndrkombtare pr sigurin dhe rendin n qarkullimin ajror, shteti ku
sht regjistruar aeroplani sht i obliguar t garantoj sigurin dhe rendin n aeroplan.
Sipas paragrafit 2, Kodi Penal dhe ligjet tjera penale t Kosovs zbatohen edhe ndaj
secilit q kryen vepr penale n aeroplan t regjistruar n Kosov, pa marr parasysh
se ku gjendet aeroplani n kohn e kryerjes s veprs penale. Me kt dispozit duhet
nnkuptuar q deri sa aeroplani fluturon n hapsirn ajrore t ndonj shteti apo n
hapsirn ajrore mbi detin e hapur, do t zbatohet legjislacioni penal i shtetit ku sht
i regjistruar. Ndrsa nse vepra penale sht kryer n aeroplanin i cili gjendet n
aeroportin e shtetit t huaj, ather do t zbatohet legjislacioni penal i shtetit n territorin
(aeroportin) e t cilit sht kryer vepra.
N paragrafin 1, Kodi Penal e ka prvetsuar parimin real i cili ndryshe emrtohet
parim mbrojts. Zbatimi i legjislacionit ton penal, sipas parimit real apo mbrojts,
shprehet n rastet kur veprat penale kryhen jasht territorit t Kosovs, por me t cilat
dmtohen apo rrezikohen t mirat juridike ndrkombtare. Rrjedhimisht, n paragrafin
1 t ktij neni, zbatimi i parimit real t legjislacionit penal t Kosovs sht parapar
ndaj cilitdo person q jasht territorit t Kosovs kryen kto vepra penale kundr t
drejts ndrkombtare nenet 148-153, 157-160, 164, 165, 166-169, 171, 173-175
t Kodit Penal. Sipas ktij paragrafi, parimi real aplikohet edhe n rastin e kryerjes s
veprave penale t parapara n kto nene t Kodit Penal - 238, 241, 273, 280, 293, 294,
302-304, 336 dhe 337 falsfikimit t paras (neni 244).
54
E DREJTA PENALE
Sipas paragrafit 1, pika 1.2, legjislacioni i Kosovs zbatohet gjithashtu edhe pr

veprat penale t cilat n baz t marrveshjes ndrkombtare e obligon Republikn e
Kosovs q ti gjykoj personat edhe pse veprat penale I kan kryer jasht territorit t
Kosovs.
N paragrafin 2 zbatimi i parimit real apo mbrojts t legjislacionit penal t
Kosovs sht parapar edhe pr disa vepra penale shum t rnda me t cilat rrezikohet
siguria e Kosovs ose popullit t saj. Lidhur me kt, n paragrafin 2 sht parapar se
legjislacioni i Kosovs zbatohet ndaj cilitdo person q kryen vepr penale nga nenet 136145. Kto inkriminime jan: kryerja e veprs terroriste (neni 136), ndihma n kryerjen
e terrorizmit (neni 137), lehtsimi i kryerjes s terrorizmit (neni 138), rekrutimi pr
terrorizm (neni 139), trajnimi pr terrorizm (neni 140), shtytja pr kryerjen e veprave
terroriste (neni 141), fshehja ose moslajmrimi i terroristve dhe grupeve terroriste
(neni 142), organizimi dhe pjesmarrja n grup terrorist (neni 143), prgatitja e veprave
terroriste ose veprave penale kundr rendit kushtetues dhe siguris s Republiks s
Kosovs (neni 144) dhe parndsia e kryerjes s veprs terroriste (neni 145).
Supozim pr aplikimin e parimit real apo mbrojts sht q kryersi i veprs penale
t haset n territorin e Kosovs ose q t ekstradohet nga shteti tjetr.
N paragrafin 3 sht parapar zbatimi i legjislacionit penal t Kosovs sipas parimit
t personalitetit aktiv apo parimit nacional. Sipas ktij parimi, legjislacioni yn penal
zbatohet edhe n rastet kur shtetasit e Kosovs kryejn vepra penale jasht territorit t
Kosovs me kusht q ajo vepr po ashtu t jet e prcaktuar si vepr penale n vendin
ku sht kryer (identiteti i normave). Zbatimi i ktij parimi lajmrohet si plotsues n
raport me parimin territorial dhe real.
Arsyeshmria e aplikimit t parimit t personalitetit aktiv qndron n faktin se
qytetari i Kosovs, sipas kushtetuts son, nuk mund ti ekstradohet shtetit ku edhe e ka
kryer veprn penale, kurse n ann tjetr, nuk duhet t lejohet q personi i ktill t mos
ndshkohet pr shkak se gjendet n vendin ton. Me fjal t tjera, po t mos parashihej
parimi i personalitetit aktiv, shtetasit tan q kryejn vepra penale jasht vendit dhe
kthehen n vendin e tyre, nuk do t mund t ndshkoheshin. Gjithashtu arsyeshmria e
ndshkimit t qytetarve tan pr veprat penale q i kryejn n shtetin tjetr konsiston
edhe n faktin se meq shteti i yn sht i obliguar q t kujdeset pr shtetasit e vet,
sht i autorizuar edhe ti dnoj nse kryejn vepra penale.
Gjithashtu parimi i personalitetit aktiv zbatohet edhe n rastet kur personi pas
kryerjes s veprs penale n shtetin tjetr, bhet banor qytetar (shtetas) i Republiks
s Kosovs.
N dispozitat e nenit 116 sht parapar zbatimi i ligjislacionit penal t Kosovs
sipas parimit t personalitetit pasiv. Sipas ktij parimi Kodi Penal dhe ligjet tjera penale
t Kosovs zbatohen edhe ndaj t huajve, t cilt jasht territorit t Kosovs kryejn
vepra penale kundr shtetasit ton ose kundr vendit ton.
Quhet parim i personalitetit pasiv ngase n aspektin kriminal, qytetart tan apo
Kosova jan pasiv, jan viktima t veprs penale. Me an t ktij parimi shtetasit tan
dhe Kosova mbrohen nga veprat penale q kryhen jasht vendit nga shtetas t huaj.
55
E DREJTA PENALE
Aplikimi i ktij parimi kushtzohet me parimin e identitetit t normave, ngase n

pikn 2 t ktij neni sht parapar shprehimisht se vepra penale duhet t jet e parapar
si e till edhe n vendin ku sht kryer. N rastet kur nuk ekziston identiteti i normave,
ndjekja penale mund t fillohet vetm me lejen paraprake t prokuroris publike t
Kosovs (neni 117, par. 3), me rast, sikundr edhe te parimi i personalitetit aktiv,
sht parapar mundsia e shmangies s ktij parimi, t mos zbatohet ky parim, me
lejen e Kryeprokurorit t shtetit t Kosovs (neni 117, par. 1).
Parimi i personalitetit pasiv n fakt sht parim real apo mbrojts, por n kt rast
ky paraqitet si supsidiar, ngase legjislacioni penal i Kosovs aplikohet vetm n rastet kur
n vendin e huaj nuk sht ushtruar mbrojtja e duhur juridike-penale. Karakteri i ktill
supsidiar i parimit t personalitetit pasiv rezulton nga neni 117, par. 2 i Kodit Penal
n t cilin sht parapar se procedura penale nuk do t fillohet nse: kryersi n trsi
e ka mbajtur dnimin e shqiptuar n nj juridiksion tjetr; kryersi n nj juridiksion
tjetr sht liruar me aktgjykim t plotfuqishm apo sht liruar nga dnimi ose dnimi
sht parashkruar; procedura penale pr veprn penale t kryer n nj juridiksion tjetr
mund t fillohet vetm sipas krkess s t dmtuarit dhe nj krkes e till nuk sht
paraqitur.
Dispozitat e nenit 117. jan t karakterit plotsues n raport me nenet e mparshme
t ktij Kodi. Me kto dispozita prcaktohen disa kufizime lidhur me zbatimin e parimit
territorial t legjislacionit penal. Gjithashtu me kto dispozita zgjidhen edhe disa shtje
t posame t cilat jan t rndsishme pr zbatimin e legjislacionit ton penal.
Paragarfi 1 e rregullon situatn kur ndonj person, qoft ai shtetas i Kosovs po
person pa shtetsi, kryen vepr penale n territorin e Kosovs ndrsa pr shkaqe t
ndryshme ndaj tij sht filluar apo sht prfunduar procedura penale n shtetin e huaj
dhe n ndrkoh ai haset n Kosov. N kso situata shtrohet pyetja nse ai do t
gjykohet srish pr t njejtn vepr n Kosov.
Lidhur me kt q u tha m sipr, nga paragrafi 1 rezulton se parimi territorial nuk
sht gjithmon primar dhe absolut. Ky parim sht fakultativ n rastet kur sipas nenit
114 procedura penale n shtetin e huaj sht filluar apo sht prfunduar. Rrjedhimisht,
sipas dispozits s ktij paragrafi, zbatimi i parimit t territorialitetit mvaret prej
vlersimit t Kryeprokurort t shtetit t Kosovs. Prkatsisht, nse do t fillohet
procedura penale mvaret prej vlersimit t Kryeprokurorit t shtetit se a sht oportune
q edhe te ne t zhvillohet procedura penale.
Me dispozitat e paragrafit 2 sht prcaktuar se n rastet e parapara n nenin 115
dhe 116, nene kto me t cilat sht parashikuar zbatimi i parimit t personalitetit aktiv
dhe pasiv si dhe atij universal, procedura penale pr t njejtn vepr penale nuk do t
fillohet n kto raste: 1) nse kryersi n trsi e ka vuajtur dnimin q i sht shqiptuar
jasht vendit; 2) nse kryersi jasht vendit me aktgjykim t forms s plotfuqishme
sht liruar ose dnimi i sht parashkrir ose i sht falur; 3) nse pr vepr penale,
sipas ligjit t huaj, ndiqet n baz t krkess s t dmtuarit, ndrsa krkesa e till nuk
sht ushtruar.
Si shihet nga kjo q u tha m sipr, sipas paragrafit 2 vlen parimi ne bis in idem
dhe parimi i zbatimit t ligjit m t favorshm.
56
E DREJTA PENALE
shtja nse sht mbajt dnimi, sht parashkruar apo sht fal dhe ka
konsiderohet krkes e t dmtuarit, zgjidhet sipas t drejts penale dhe t drejts s
procedures penale t shtetit t huaj.
Dispozita e par. 3 gabimisht i referohet nenit 118. Kjo dispozit duhet ti
referohet nenit 116 t Kodit Penal.
Paragrafi 4 parasheh nj lloj prjashtimi nga parimi i veprimit territorial t

legjislacionit ton penal. Prkatsisht, ky paragraf e akcepton parimin e juridiksionit
prfaqsues, sipas t cilit n rastet kur shtetasi i huaj kryen vepr penale n territorin e
Kosovs, edhe pse gjykatat tona kan t drejt ta dnojn n baz t parimit territorial,
sht parapar mundsia q vendi yn t heq dor nga kjo e drejt dhe ndjekja penale
ti besohet shtetit t huaj, shtetit, shtetsin e t cilit e ka kryesi i veprs penale, apo q
n at shtet ka vendqndrim t prhershm.
Si kusht q duhet t plotsohet pr tu aplikuar parimi i juridiksionit prfaqsues
apo cedimi i ndjekjes penale, sht q shteti i huaj t ndrmarr ndjekjen penale dhe
q i huaji n vendin ton t ket kryer vepr penale (neni 46 i Ligjit pr Bashkpunim
Ndrkombtar n shtjet Penale. Gjithashtu sipas Kodit Penal si kusht pr aplikimin e
ktij parimi krkohet reciprociteti, prkatsisht q edhe shteti, t cilit i besohet ndjekja
penale, t veproj n t njjtn mnyr ndaj shtetasve tan (neni 117, par. 4.). shtja e
reciprocitetit mund t rregullohet me an t marrveshjeve bilaterale apo multilaterale,
por ai mund t jet edhe faktik.
Juridiksioni prfaqsues nuk do t lejohet n rastet kur i dmtuari sht qytetar
i Kosovs dhe ai e kundrshton kt, prve rasteve kur sht siguruar krkesa e tij
pasurore juridike.
Arsyeshmria e parimit t juridiksionit prfaqsues n botn bashkkohore
konsiston n faktin se mobiliteti i njerzve prej nj shteti n shtetin tjetr sht i madh,
andaj edhe krijohen mundsi q t kryhen vepra penale, posarisht vepra penale
kundr siguris n komunikacion. N ann tjetr, procedura penale dhe ekzekutimi i
dnimit, vshtruar n aspektin e resocializimit, kan efekt m t madh n vendbanimin
e kryesit t veprs penale.
VEPRA PENALE DHE NOCIONI I VEPRS PENALE SIPAS
KODIT PENAL T KOSOVS
Vepra penale, prgjegjsia penale dhe sanksionet penale jan tri institute qendrore,
kryesore n t drejtn penale n t cilat ndrtohet e tr arkitektura e ksaj dege t
drejtsis. N Kapitullin e dyt t Kodit Penal jan t rregulluara dy prej ktyre tri
instituteve qndrore vepra penale dhe prgjegjsia penale.
N kuadr t ktij kapitulli, s pari sht prcaktuar nocioni i prgjithshm formalojuridik i veprs penale (neni 7) dhe n vijim n nenin 11 sht prcaktuar nocioni juridik
material i veprs penale. Pas ktyre nocioneve, jan t parapara dispozita sipas t cilave
prjashtohet ekzistimi i veprs penale n rastet e veprs s rndsis s vogl (neni 11,
57
E DREJTA PENALE
t mbrojtjes s nevojshme (neni 12) t nevojs ekstreme (neni 13) dhe urdhrat nga lart
(neni 16).
Vepra penale dhe prgjegjsia penale jan sistemuar n t njejtin kapitull edhe pse
jan institute t mvetsishme. Kshtu sht vepruar ngase n t drejtn ton penale
sht prvetsuar koncepcioni objektivo-subjektiv i veprs penale. Prkatsisht, pr tu
konsideruar se ekziston nj vepr penale, duhet t plotsohen elementet objektive dhe
subjektive.
Duke u mbshtet n koncepcionin objektivo-subjektiv t veprs penale, me
dispozita vijuese sht rregulluar shtja e prgjegjsis penale (neni 17), paaftsia
mendore dhe aftsia e zvogluar mendore (neni 18), kryerja e veprs penale n gjendje
t dehur (neni 19) dhe lidhja shkakore (neni 20).
Meq vepra penale dhe prgjegjsia penale jan institute kryesore dhe shum
komplekse, po n kt kapitull jan rregulluar format e fajit (dashja dhe pakujdesia),
prgjegjsia pr pasojat m t rnda si dhe lajthimi juridik dhe faktik.
N kuadr t stadeve, fazave t kryerjes s veprs penale, po n kt kapitull
sht rregulluar edhe shtja e tentativs, tentativs s paprshtatshme dhe heqja dor
vullnetare nga kryerja e veprs penale.
Po n kt kapitull, n mnyr t veant sht e rregulluar shtja e pjesmarrjes
s shum personave n kryerjen e veprs penale. Si forma t bashkpunimit, Kodi
Penal e njeh bashkkryerjen, shtytjen, ndihmn, bashkimin kriminal dhe marrveshjen
pr t kryer vepr penale. Njherit me kto dispozita e rregullon edhe shtjen e kufijve
t prgjegjsis penale dhe t ndshkimit pr rastet e pjesmarrjes n kryerjen e veprs
penale.
S fundi, n kuadr t ktij kapitulli gjenden dispozita me t cilat prcaktohet
mnyra, koha dhe vendi i kryerjes s veprs penale.
NOCIONI I PRGJITHSHM I VEPRS PENALE

Kjo dispozit e ligjit nuk e prcakton nocionin e trsishm t veprs penale, ngase i
prcakton vetm disa elemente t saj: veprn, kudrligjshmrin dhe prcaktueshmrin.
Elementet e tjera t nocionit t veprs penale derogojn nga dispozitat e Kodit Penal
lidhur me prgjegjsin penale dhe dnimet dhe sanksionet tjera penale. Rrjedhimisht
nga kjo dispozit dhe dispozitat tjera t Kodit Penal rezulton se veprn penale e
prbjn kto katr elemente themelore: veprimi, kundrligjshmria, prcaktueshmria
dhe fasia. N sensin e s drejts penale, pr tu konsideruar nj vepr vepr penale,
duhet t prmbushen t kto kater elemente n mnyr kumulative. Mungesa vetm e
njrit nga kto elemente nuk ekziston vepra penale.
Nga prbrja e ktyre katr elementeve themelore t cilat e sajojn veprn penale,
rezulton se, ngjashm me t drejtat penale bashkkohore t shteteve t tjera, e drejta e
jon penale e prvetson nocionin objektivo-subjektiv t veprs penale.
Vepra penale sht veprim, sjellje e njeriut e cila dmton apo rrezikon vlerat
elementare t njeriut, t shoqris dhe sistemit juridik. Ktu fjala sht pr vlerat vitale
58
E DREJTA PENALE
nga t cilat varet ekzistenca e individit, e kombit dhe e shoqris. S kndejmi, pr

tu konsideruar nj vepr si vepr penale, ajo patjetr duhet t arrij nj kuantum t
demit apo t rrezikut. N t kundrtn, nse shkalla e dmit apo rrezikut nuk e arrin
kuantumin, vllimin e caktuar, ather mund t bhet fjal pr kundravajtje apo pr
ndonj shkelje tjetr t ligjit.
N baz t shkalls s caktuar t dmit apo t rrezikut t vlerave shoqrore me rndsi
t posame, me legjislacionin penal prcaktohet kufiri dhe sistemi i sanksioneve penale
q do t aplikohen ndaj kryersve t veprave t ktilla. N kt mnyr prcaktohen
edhe kufijt e mbrojtjes juridike-penale. Kjo nga fakti se do lloj dmi apo rrezikim i
vlerave shoqrore dhe t individve, nuk mund t konsiderohet vepr penale.
Si element tjetr i prgjithshm i nocionit t veprs penale sht kundrligjshmria,
e cila sipas ligjdhnsit trajtohet si element m i rndsishm i ktij nocioni. Pr
tu konsidruar nj vepr vepr penale duhet t jet e kundrligjshme. Lidhur me
kt, nocioni i kundrligjshmris duhet kuptuar si kundrligjshmri formale e cila,
n mnyr indirekte e inkludon, e prfshin edhe elementin material. Sipas ktij
kushti, ligjdhnsi mund ti prcaktoj si vepra penale vetm ato vepra, t cilat sipas
Kushtetuts, konventave ndrkombtare dhe sistemit juridik t vendit i dmtojn apo
i rrezikojn t mirat juridike t njeriut apo t shoqris. Ky kusht i prkufizimit ligjor
t veprs penale sht mekanizm i theksuar i parimit t ligjshmris, ngase sht dig
q ligjdhnsi, sipas vlersimit t tij subjektiv, n mnyr arbitrare t mos i parashoh
si vepra penale fardo vepra.Kushti i tret, i cili duhet t prmbushet konsiston n
postulatin q vepra jo vetm t prcaktohet me ligj si vepr penale, por njherit duhet t
prcaktohen me ligj edhe tiparet apo elementet constitutive t veprs penale konkrete
(parimi i prcaktimit t veprs penale n ligj). Ky parim m pr s afrmi i detyron
gjykatat dhe organet e tjera shtetrore q ta respektojn parimin e legalitetit n fushn
e s drejts penale. Gjithashtu ky kusht e obligon edhe ligjdhnsin q me rastin e
formulimit t veprave penale q n masn m t madhe q sht e mundur ti prcaktoj
saktsisht, n mnyr sa m t qart dhe precize figurat e veprave penale.
Meq sht e pamundur q t gjitha veprat penale t parashihen me Kodin Penal,
sikundr edhe n shtetet tjera, edhe n Kosov n rastet e caktuara edhe me ligje tjera
parashihen vepra penale. Kshtu p.sh. me Ligjin pr Mbrotje nga Dhuna n Familje
(Nr. 03/L-182), sht parapar vepr penale shkelja e urdhrave mbrojts e cila sht
e kanosur me dnim me gjob deri n 2000 Euro ose me burgim deri n gjasht muaj
(neni 25), ndrsa me Ligjin pr administratn tatimore dhe Procedura (Nr. 03/L-222),
sht parapar si vepr penale e veant mos raportimi i veprave n fushn e tatimeve
(neni 65).
Kushti i katrt i cili duhet t shprehet n kuadr t nocionit t veprs penale,
konsiston n faktin se ligjdhnsi duhet pr do lloj t veprs penale t parashoh
llojin e sanksionit penal ose llojin e mass s trajtimit t detyrueshm i cili mund t
shqiptohet. Ky kusht sht i domosdoshm nga se parimi i legalitetit krkon q ligji
nuk duhet ti prcaktoj vetm veprat penale dhe tiparet e tyre, por edhe llojin dhe
masn e sanksionit penal q mund t shqiptohet. Me kt kusht mund t parandalohet
arbitrariteti i gjykatave me rastin e shqiptimit t llojit dhe lartsis t sanksionit penal.
59
E DREJTA PENALE
2. Figura e veprs penale. Me figur t veprs penale nnkuptohet trsia e

elementeve t posame t cilat duhet t shprehen n veprn penale t caktuar. Kto
elemente t posame t cilat ndryshe quhen edhe tipare e sajojn veprn penale t
posame, e sajojn anatomin e saj, e cila e dallon prej veprave tjera penale. Elementet
e posame t do vepre penale jan t cekura n dispozitn e norms penale-juridike.
Thn ndryshe, me figur t veprs penale duhet nnkuptuar ato elementet e caktuara
t cilat duhet t shprehen n veprimin njeriut pr tu konsideruar se sht kryer vepra
penale.
Figura e veprs penale sajohet duke prcaktuar elementet e posame ve e ve dhe
duke br sintetizimin dhe prgjithsimin e tyre n dispozitn e caktuar penale-juridike.
Kshtu, p.sh. vepra penale e vjedhjes (neni 325), prbhet prej ktyre elementeve t
posame: marrjes; pasuris s huaj t luajtshme dhe me qllim q me prvetsimin e
saj ti sjell vetes ose tjetrit fitim pasuror n mnyr t kundrligjshme. Vepra penale
e marrjes s ryshfetit (neni 428) posedon kto elemente t posame: personi zyrtar; q
krkon, ose merr dhurat ose ndonj prfitim, ose q pranon premtimin e dhurats; me
qllim q n kuadr t autorizimeve t tij zyrtare t kryej veprimin zyrtar q nuk duhet
ta kryej ose q t mos e kryej veprimin zyrtar q duhet ta kryej.
Elementet e posame t figurs s veprs penale konkrete mund ti referohen
kohs apo vendit t kryerjes, mnyrs apo mjetit me t cilat kryhet vepra penale, vetive
personale t kryersit, motivit, marrdhnies midis kryersit dhe viktims etj.
Elementet e posame t veprs penale ndahen n elemente objektive dhe subjektive.
Elemente objektive t figurs s veprs penale t caktuar jan p.sh. veprimi apo
mosveprimi, pasoja, mjeti dhe mnyra e kryerjes, koha apo vendi i kryerjes, marrdhnia
e kryersit me viktimn, statusi i kryersit, profesioni etj.
Elemente subjektive t figurs s veprs penale jan p.sh. format e ndryshme t
dashjes dhe pakujdesis, lajthimi, motive, qllimi, plqimi etj.
M tutje elementet e figurs s veprs penale t caktuar ndahen n themelore dhe
plotsuese. Elementet themelore e prbjn formn themelore t veprs penale, ndrsa
elementet plotsuese e prbjn formn e kualifikaur apo t privilegjuar. Pr shembull,
formn themelore t vrasjes e prbn vetm privimi i personit tjetr nga jeta, ndrsa
formn e kualifikuar t vrasjes e prbjn mnyra mizore, dinakria, urrejtja nacionale
etj, ndrsa formn e privilegjuar t vrasjes e prbjn vrasja nga pakujdesia, n afekt
etj.
3.Objekti i veprs penale. T mirat juridike apo vlerat q jan t mbrojtuta me t
drejtn penale jan objekt i veprs penale. Thn ndryshe, objekt i veprs penale sht
e mira juridike kundr s cils sht e drejtuar vepra penale. Nocioni i figurs s veprs
penale plotsohet me njohurit q i prkasin objektit t veprs penale, ngase vetm kur
prcaktohet saktsisht objekti i veprs penale dhe t konstatohet se ka mbrohet me
nj dispozit penale-juridike, ather bhet i qart kuptimi i asaj dispozite apo vepre
penale. Andaj prcaktimi i objektit t veprs penale sht piknisje pr do shpjegim,
interpretim t norms s ligjit penal n t cilin parashihet vepra penale.
60
E DREJTA PENALE
Objekt t veprs penale jan t mirat apo vlerat vitale t njeriut, t popullit t nj
vendi dhe t komunitetit ndrkombtar. Kto jan jeta e njeriut, integriteti i tij trupor,
lirit dhe t drejtat themelore t njeriut dhe qytetarit, siguria, paqja, barazia, prona,
rregullimi shoqroro-politik dhe siguria e vendit, martesa, familja, mjedisi, ekonomia,
siguria e vendit etj. Pr shkak t rndsis s madhe pr qytetart dhe shoqrin, kto
dhe vlerat e ngjashme jan t mbrojtura me t drejtn penale nacionale dhe me t drejtn
penale ndrkombtare.
N t drejtn penale njihen dy lloje t objektit t veprs penale: objekti i prgjithshm
dhe objekti grupor.
Objekti i prgjithshm i veprs penale, marr n trsi, sht njeriu dhe bashksia
shoqrore. Prkatsisht, qytetari dhe sistemi kushtetues juridik si dhe siguria e vendit
sipas legjislacionit ton jan objekt i prgjithshm i veprs penale. Gjithashtu sipas
legjislacionit ton penal, objekt i prgjithshm i veprs penale jan edhe vlerat
juridike ndrkombtare, mbar njerzore. S kndejmi, objekti i prgjithshm sht
nj lloj sinteze i t gjitha objekteve grupore dhe individuale t veprave penale. Me
fjal t tjera, trsia e t gjitha t mirave juridike q jan t mbrojtura me t drejtn
penale, paraqesin objekt t prgjithshm t veprave penale.
Objekti grupor i veprs penale sht konkretizim i objektit t prgjithshm t
veprave penale. Objekt grupor jan ato vlera t cilat jan t prbashkta pr grupin e
caktuar t veprave penale. Kshtu, p.sh. objekt grupor i veprave penale sht jeta dhe
trupi i njeriut, pasuria, rregullimi kushtetues- juridik dhe siguria e vendit etj.
T gjitha llojet e veprave penale q jan t parapara n legjislacionin ton penal,
varsisht se cili objekt mbrohet nga to dhe varsisht nga afrsia dhe ngjashmria e tyre,
jan radhitur n grupe t cilat paraqesin kapituj t veprave penale. S kndejmi, kapitujt
e veprave penale q parashihen n legjislacionin ton penal, n fakt paraqesin objekt
grupor t veprave penale. Sistemi i objekteve grupore t veprave penale n pjesn e
posame t Kodit Penal, sht br varsisht prej shkalls s rrezikshmris dhe vlers
s objektit apo t mirs juridike q mbrohet nga veprat penale.
Objekti i veprimit sht perrsonin apo vlera tjetr juridike ndaj t cilit sht
ndrmarr veprimi i kryerjes, me rast dmtohet apo rrezikohet objekti q mbrohet
nga e drejta penale. do vepr penale sht e drejtuar ndaj t mirs s caktuar juridike.
E mira apo vlera juridike ndaj s cils sht e drejtuar vepra penale paraqet objektin e
veprimit. Kshtu, p.sh. te vepra penale e vrasjes objekt i veprimit sht njeriu konkret
jeta e tij, te vepra e spiunazhit, objekt i veprimit jan t dhnat sekrete ushtarake,
ekonomike apo zyrtare; te vjedhja- objekt i veprimit sht sendi i huaj i tundshm, etj.
N t shumtn e herave objekti i veprimit paraqet element t figurs s veprs penale.
4.Subjekti i veprs penale. Personi q kryen vepr penale quhet subjekt i veprs
penale. Prve atyre q ndrmarrin drejtprdrejt veprimin e kryerjes, subjekt t veprs
penale konsiderohen edhe shtytsit, ndihmsit dhe organizatort e shoqats kriminale.
Kta konsiderohen subjekt t ktill ngase kontribuojn n kryerjen e veprs penale.
Lidhur me moshn, subjekt t veprs penale konsiderohen vetm personat q kan
mbushur moshn 14-vjeare. Personat nn moshn 14- vjeare, n t drejtn penale
61
E DREJTA PENALE
konsiderohen fmij, kta jan penalisht t paprgjegjshm dhe si t till gjenden jasht
sfers s t drejts penale (neni 17, par. 3). Kjo kategori e personave nuk mund t
merret n prgjegjsi penale, pa marr parasysh se far vepre penale kan kryer.
Mnyra e kryerjes s veprs penale

N shkencn e s drejts penale, posarisht n doktrinn gjermane, i kushtohet
rndsi e madhe prcaktimit t nocionit t veprimit. Kjo sht e kuptueshme nga fakti
se veprimi apo sjellja e caktuar e njeriut sht nj ndr elementet themelore, konstitutive
t do vepre penale, ngase pa veprim vepra penale nuk kryhet, nuk ekziston (nullum
crimen sine actione). Veprimi sht kushti thelbsor dhe themel i do vepre penale, ai
sht bosht i do vepre penale, ndrsa elementet tjera jan vetm atribute t tij i cili
i bashkon n nj trsi unike. Veprimi konsiderohet i ktill ngase brendia e veprs
penale konsiston n sjelljen e njeriut e jo vetit e tia personale.
Veprimi si element konstitutiv shprehet te veprat penale q kryhen me veprim
dhe mosveprim, te veprat penale t kryera me dashje dhe nga pakujdesia, te tentativa
apo vepra penale e kryer, te format e ndryshme t bashkpunimit n kryerjen e veprs
penale etj.
Me termin veprim, n t drejtn penale nnkuptojm t gjitha sjelljet apo veprimet
e njeriut q manifestohen n botn e jashtme dhe t cilat jan t prcaktuara me ligj
si vepra penale. Veprimet q ngjajn n psikn dhe vullnetin e brendshm t njeriut,
si jan mendimi, dshira, vendimi dhe qllimi pr t kryer vepr penale, nuk mund t
konsiderohen veprime n kuptimin penalo-juridik dhe nuk mund t ndshkohen po qe
se ato nuk manifestohen n botn e jashtme.
Krahas ksaj, pr tu konsideruar nj veprim revelant n t drejtn penale, ai
duhet t jet i vullnetshm. I vullnetshm konsiderohet ai veprim i cili sht ndrmarr
dhe dirigjuar nga ana e personit t vetdijshm dhe n baz t vullnetit t lir. Edhe
mosveprimi si mnyr e kryerjes s veprs penale duhet t jet i vullnetshm. S
kndejmi vullneti konsiderohet si pjes prbrse e veprimit apo mosveprimit.
Veprat penale t kryera me veprim. Shumica e veprave penale kryhen me veprim.
N kuptimin penalo-juridik, veprimi sht lvizje trupore e vullnetshme e njeriut me
t cilin kryhet vepra penale (p.sh. shkrepja me arm te vepra penale e vrasjes, marrja
e sendit t huaj te vepra penale e vjedhjes etj.). Me an t veprave penale t kryera me
veprim, apo si quhen ndryshe, delikte komisive, cenohen normat penalo-juridike, t
cilat e ndalojn veprimin e caktuar. Kto norma ndryshe quhen norma prohibitive.
S kndejmi, me rastin e kryerjes s veprave penale me veprim, personi vepron n
kundrshtim me normn q e ndalon veprimin e caktuar (p.sh. te vepra penale e
vrasjes, cenohet norma e cila ndalon privimin e ndonj personi nga jeta, te vepra
penale e gjaktrazimit apo incestit, cenohet norma e cila ndalon marrdhnien
seksuale me personin q sht n gjini gjaku n vijn e drejt ose me vllan apo
me motrn).
Veprat penale t kryera me mosveprim. Veprat penale me mosveprim, apo si quhen
ndryshe deliktet omisive, kryhen me mosndrmarrjen apo abstenimin nga veprimi
62
E DREJTA PENALE
q ka qen i detyruar, i obliguar ta ndrmarr. Prkufizimi i ktill i delikteve

omisive sht prcaktuar n paragrafin 2. Kjo mnyr e kryerjes s veprs penale
shprehet si qndrim pasiv i njeriut n rrethanat e caktuara, pr shkak t cilit
qndrim shkaktohet pasoja e ndaluar n botn e jashtme. Si vepr penale e kryer
me mosveprim sht p.sh. mosdhnia e ndihms mjeksore (neni 261).
Koha e kryerjes s veprs penale

Zakonisht menjher pas ndrmarrjes s veprimit shkaktohet pasoja e veprs
penale. N kso raste, n t drejtn penale nuk paraqitet kurrfar problemi lidhur me
prcaktimin e kohs s kryerjes s veprs penale, ngase prputhen koha e ndrmarrjes
s veprimit dhe koha e shkaktuarjes s pasojs. Mirpo, n paraktik ndodh q veprimi
t ndrmerret n nj koh, kurse pasoja t shkaktohet n kohn tjetr, m von. Pr
shembull, personi A. me qllim q ta privoj nga jeta personin B. shkrep armn n t
dhe e plagos rnd dhe, prkundr prpjekjeve t mjekve, personi B. vdes n spital
pas nj muaji. N kt rast dhe n rastet e ktilla t ngjashme shtrohet pyetja, a do
t konsiderohet koh e kryerjes s veprs penale koha kur sht ndrmarr veprimi i
kryerjes, apo koha kur sht shkaktuar pasoja.
Me rastin e zgjidhjes s shtjes se cila koh konsiderohet koh e kryerjes s
veprs penale, n t drejtn penale nuk sht e mundur t veprohet sikurse me rastin
e prcaktimit t vendit t kryerjes s veprs penale. Ktu sht e domosdoshme t
konsiderohet koh e kryerjes s veprs penale ose momenti kur sht ndrmarr veprimi
i kryerjes, ose momenti kur sht shkaktuar pasoja. N t kundrtn, shkaktohen v
shtirsi t pakaprcyeshme me rastin e aplikimit t institucioneve t s drejts penale.
Lidhur me prcaktimin e kohs s kryerjes s veprs penale, n shkencn e s
drejts penale dhe n Kodin ton Penal, sikundr n shumicn e legjislacioneve
penale t shteteve tjera, sht prvetsuar teoria e veprimit (tempus commissi delcti).
Kshtu, sipas nenit 9, vepra penale konsiderohet se sht kryer n kohn kur personi ka
vepruar apo ka qen i detyruar t veproj, pa marr parasysh kohn kur sht shkaktuar
pasoja. Me kt dispozit sht zgjidhur nj shtje shum e rndsishme praktike dhe
n kt mnyr jan evituar dilemat e ndryshme lidhur me prcaktimin e kohs s
kryerjes s veprs penale. Nga kjo dispozit del qart se koha e kryerjes s veprs
penale konsiderohet momenti kur personi ka vepruar, kurse te veprat penale t kryera
me mosveprim, kur personi nuk e ka ndrmarr veprimin t cilin ka qen i detyruar
ta ndrmarr, ndrsa koha kur sht shkaktuar pasoja sht irelevante pr t drejtn
penale.
Vendi i kryerjes s veprs penale

Prcaktimi i vendit t kryerjes s veprs penale sht me rndsi pr kto shkaqe:
1) sipas vendit t kryerjes s veprs penale prcaktohet kompetenca territoriale
e gjykatave, 2) te disa vepra penale, vendi i kryerjes s veprs penale konsiderohet
element konstitutiv dhe 3) n disa raste, n aspektin e s drejts penale ndrkombtare,
63
E DREJTA PENALE
sht me rndsi prcaktimi i vendit t kryerjes s veprs penale, kur veprimi i kryerjes
sht ndrmarr n nj shtet, kurse pasoja sht shkaktuar n shtetin tjetr.
N t shumtn e herave pasoja e veprs penale shkaktohet n vendin ku sht
ndrmarr veprimi i kryerjes. N kso raste nuk ka dilema, ngase si vend i kryerjes
konsiderohet vendi ku sht ndrmarr veprimi dhe ku sht shkaktuar pasoja. Mirpo,
n disa raste veprimi i kryerjes ndrmerret n nj vend, kurse pasoja shkaktohet n
vendin tjetr. Pr shembull, personi A. e ven bombn n autobus q sht nis nga
Peja e cila shprthen n Prishtin. N kt shembull veprimi i kryerjes s ksaj vepre
penale sht ndrmarr n Pej, kurse pasoja sht shkaktuar n Prishtin. Kto jan
t ashtuquajturat vepra penale distancionale. Pikrisht te veprat penale distancionale,
shtrohet pyetja cili vend konsiderohet vend i kryerjes s veprs penale, vendi ku sht
ndrmarr veprimi i kryerjes apo vendi ku sht shkaktuar pasoja.
N rastet kur sht fjala pr veprat penale t vazhduara, kolektive apo permanente,
si dhe do lloj tjetr i veprave penale q kryhen n vende t ndryshme, vend i kryerjes
s veprs penale konsiderohet secili vend ku sht ndrmarr ndonj veprim q bn
pjes n figurn e veprave t ktilla.
N rastet kur sht fjala pr veprat penale t vazhduara, kolektive apo permanente,
si dhe do lloj tjetr i veprave penale q kryhen n vende t ndryshme, vend i kryerjes
s veprs penale konsiderohet secili vend ku sht ndrmarr ndonj veprim q bn
pjes n figurn e veprave t ktilla.
PRJASHTIMI I KUNDRLIGJSHMRIS
Vepra e rndsis s vogl
Instituti veprs s rndsis s vogl sht institut i natyrs materiale i s drejts
penale. Shkalla e rrezikshmris apo e pasojs s dmshme, si element material, n
formn e vet t qart shprehet me rastin e kryerjes s do vepre penale konkrete. Ksisoj
mund t ndodhin raste q ndonj person t kryej nj vepr e cila i ka t gjitha tiparet
e veprs penale t prcaktuar me ligjin penal, mirpo, pr shkak se vepra posedon nj
vllim (kuantitet-sasi) tejet t vogl t pasojs s dmshme apo t rrezikshmris, ajo
nuk konsiderohet si vepr penale. Rast i till shkollor sht p.sh. kur personi A.vjedh
n vetshrbim nj qese bonbone apo nj okollat. N veprimin e personit A. jan
prmbushur t gjitha elementet e veprs penale t vjedhjes, mirpo, meq shkalla e
rrezikshmris s ksaj vepre sht e parndsishme, tejet e imt, kjo vepr nuk
konsiderohet si vepr penale, ngase kjo, apo veprat e ngjashme, e humbin karakterin
kriminal dhe si t tilla dalin jasht sfers s t drejts penale.
Instituti i veprs s rndsis s vogl sht parapar pr rastet e lehta t veprave
penale t cilat jo rrall kryhen n jetn e prditshme. Prkatsisht ky institut duhet
t aplikohet pr rastet e veprave penale t lehta si jan p.sh. dmtimi i pasuris,
vjedhjes, mashtrimit, fshehjes, t lndimeve t lehta trupore, kanosjes, privimit t
64
E DREJTA PENALE
kundrligjshm t liris q zgjat shum shkurt (nj apo dy or) etj. Veprat e ktilla
e humbasin karakterin kriminal pr shkak t rndsis s vogl, t parndsishme t
kundrligjshmris dhe fajsis. Nga kjo del qart se pr t drejtn penale nuk sht
relevante do lloj i realizimit t figurs ligjore t veprs penale, do lloj i rrezikimit
apo i dmtimit t t mirs juridike. Prkundrazi, n t drejtn penale, si vepra penale
konsiderohen ato vepra t cilat prmbajn n vete nj vllim apo intensitet t caktuar t
rrezikimit, apo t dmtimit t t mirs juridike, q sht e mbrojtur me t drejtn penale.
Nga e tr dispozita e ktij neni, rezulton se q t mund t aplikohet n praktik ky
institut duhet t prmbushen dy kritere: kriteri objektiv dhe kriteri subjektiv.
Kriteri objektiv. Sipas dispozits s nenit 11, rrezikshmria e parndsishme apo e
vogl, si kriter objektiv, mund t konsiderohet n baz t tri kushteve dhe at: a) natyrs
ose peshs s veprs; b) pasoja e dmshme t jet e parndsishme ose t mungoj dhe
c) rrethanat n t cilat sht kryer vepra.
3.Kriteri subjektiv. Sipas kriterit subjektiv q t mund t konsiderohet nj vepr
e rndsis s vogl duhet t manifestohet a) shkall e ult e prgjegjsis penale t
kryersit apo b) rrethana personale t kryersit.
MBROJTJA E NEVOJSHME
Mbrojtja e nevojshme si e drejt n vetmbrojtje ka qen e njohur qysh n t drejtn
romake dhe n t drejtn e mesjets. Ky institut i prgjithshm sipas t cilit prjashtohet
ekzistimi i veprs penale, n t drejtn romake dhe n mesjet sht shpreh dhe
arsyetuar me sintagmn sht e lejuar q dhuna t zmbrapset me dhun, por vetm t
jet brenda kufijve t mbrojtjes s nevojshme dhe nuk guxon q ti shrbej hakmarrjes.
Ciceroni, mbrojtjen e nevojshme e konsideronte si parim t s drejts natyrore. Sipas tij,
arsyeshmria e mbrojtjes s nevojshme konsiston n natyrn e njeriut n vetmbrojtje,
prkatsisht n mbrojtjen e ekzistencs s njeriut. Edhe e drejta zakonore shqiptare e
njeh mbrojtjen e nevojshme si baz pr prjashtimin e veprs penale.
Nga nocioni i mbrojtjes s nevojshme del se pr tu konsideruar se ekziston mbrojtja
e nevojshme duhet t shprehet a) sulmi dhe b) mbrojtja. Sulmi dhe mbrojtja njherit
jan dy elemente kryesore t mbrojtjes s nevojshme, t cilat duhet ti prmbushin
kushtet e caktuara. Prndryshe, si do t shohim n vazhdim, nse kto dy elemente
kryesore nuk shprehen n kushtet dhe sipas rregullave t caktuara me ligj, nuk mund t
bhet fjal pr ekzistimin e mbrojtjes s nevojshme.
Sulmi sht do veprim i njeriut i cili sht i drejtuar n dmtimin apo
rrezikimin e ndonj t mire juridike. Zakonisht sulmi mund t kryhet vetm
me veprim. Mirpo, prjashtimisht sulmi mund t kryhet edhe me mosveprim.
Pr shembull, mjeku i ndihms s shpejt refuzon ti jap ndihmn mjeksore
personit q gjendet n gjendje rreziku pr jet. N raste t till, do person mund
ta detyroj mjekun q ta kryej detyrn e vet.
65
E DREJTA PENALE
1.Sulmues duhet t jet njeriu. Pr t ekzistuar mbrojtja e nevojshme, sulmi duhet

t ndrmerret nga njeriu. Disa teoricien jan t mendimit se sulmi mund t vij edhe
nga shtazt, egrsirat apo fuqit mbinatyrore. N t drejtn ton penale, n rastet kur
sulmi vjen nga shtazt, egrsirat apo fuqit mbinatyrore, konsiderohet se ekziston
nevoja ekstreme. Prndryshe, sulmi mund t ndrmerret nga do person, nga personi
madhor, nga i mituri, nga fmija apo personi i smur psikik. Sulmi mund t ndrmerret
me qllim, nga pakujdesia, apo rastsisht. N t gjitha kto raste sht e lejuar mbrojtja
e nevojshme. Gjithashtu mbrojtja e nevojshme sht e lejuar edhe ndaj sulmit q
ndrmerret nga personi i cili gzon imunitet.
2. Sulmi mund t jet i drejtuar kundr do t mire. Kodi yn Penal nuk i cek t
mirat juridike t cilat mund t jen objekt i sulmit, por flet n prgjithsi pr zmbrapsjen
e sulmit prej vetes apo tjetrit. Nga kjo rezulton se sulmi mund t jet i drejtuar jo vetm
ndaj t mirave juridike q jan t mbrojtura me t drejtn penale, por edhe ndaj t
mirave juridike q mbrohen edhe me deg t tjera t drejtsis. Ksisoj, sulmi mund t
jet i drejtuar ndaj t mirave juridike q i prkasin personave fizik, personave juridik,
siguris apo integritetit territorial t Kosovs etj. Mirpo n jetn e prditshme m s
shpeshti sulmohet jeta e njeriut, integriteti trupor dhe pasuria.
3. Sulmi duhet t jet i kundrligjshm. Sulmi sht i kundrligjshm kur sht n
kundrshtim me ndonj norm juridike. Prkatsisht, sulmi sht i kundrligjshm kur
sulmuesi nuk ka kurrfar autorizimesh juridike pr veprimet e veta, kur veprimet e veta
e cenojn sistemin juridik.
4. Sulmi duhet t jet i atastshm (aktual). N kuptimin e mbrojtjes s nevojshme,
sulmi konsiderohet i atastshm n rastet kur n do moment pritet se do t filloj, kur
ka filluar t veproj dhe gjersa t zgjas, prkatsisht gjer t prfundoj. S kndejmi
del se nuk sht e lejuar mbrojtja ndaj ndonj sulmi q do t pasoj pas nj kohe si dhe
mbrojtja ndaj sulmit i cili ka prfunduar, ka pushuar s vepruari.
5. Sulmi duhet t jet i vrtet. Pr tu konsideruar se ekziston mbrojtja e nevojshme,
sulmi duhet t jet i vrtet, q t ekzistoj realisht. Nse ndokush gabimisht mendon se
sht i sulmuar dhe duke qen n lajthitje e lndon apo e privon nga jeta sulmuesin,
ather n kso raste sht fjala pr mbrojtjen e nevojshme fiktive, t kujtuar, apo si
quhet ndryshe n t drejtn penale, mbrojtja e nevojshme putative. Pr shembull, nse
personi A. me qllim q t tallet me personin B. n errsir e sulmon kt me revole
fmijsh, kurse personi B. duke menduar se sulmi sht i vrtet e vret sulmuesin
- personin A. N kso rastesh nuk ekziston mbrojtja e nevojshme, ngase si shohim,
sulmi nuk sht i vrtet. S kndejmi veprimet e ndrmarrura n situata t ktilla jan
t kundrligjshme dhe konsiderohen vepr penale.
Mbrojtja e nevojshme putative nuk e prjashton ekzistimin e veprs penale, mirpo
mund t jet baz apo rrethan q e prjashton fajsin, e me kt edhe ndshkimin.
Prkatsisht, te mbrojtja e nevojshme putative sht fjala pr veprn q sht kryer n
lajthim n fakt (real), andaj prgjegjsia penale zgjidhet n baz t nenit 25 t Kodit
Penal.
66
E DREJTA PENALE
KUSHTET T CILAT DUHET T PRMBUSHEN ME RASTIN

E MBROJTJES (ZMBRAPSJES S SULMIT)
Mbrojtja sht do veprim i njeriut me t cilin dmtohet apo rrezikohet ndonj
e mir e sulmuesit. Zakonisht, me rastin e mbrojtjes sulmi zmbrapset prej vetes apo
prej t mirave juridike vetjake. Mirpo, si pam nga prkufizimi i ktij institucioni,
mbrojtja e nevojshme ekziston edhe n rastet kur sulmi zmbrapset edhe nga personi i
tret. Pr shembull, nse personi A. e sulmon personin B., kurse personi C. me qllim
q ta zmbraps kt sulm, e dmton apo e rrezikon ndonj t mir juridike t personit A.
N teorin e s drejts penale mbrojtja e nevojshme e ktill emrtohet edhe si ndihm
e nevojshme apo e domosdoshme. N kso raste nuk sht me rndsi se a ka qen
personi i sulmuar ndonj i afrt me personinin i cili e mbron.
1. Mbrojtja duhet t jet e drejtuar kundr sulmuesit. Pr tu konsideruar se ekziston
mbrojtja e nevojshme, veprimet e mbrojtjes duhet t jen t drejtuara kundr sulmuesit,
kundr asaj t mire juridike t sulmuesit, e cila sht e nevojshme pr zmbrapsjen e sulmit
(p.sh. kundr trupit, jets, pasuris etj.). N rastet kur gjat mbrojtjes sht dmtuar e mira
juridike e personit t tret, ather nuk ekziston mbrojtja e nevojshme, por eventualisht
mund t shprehet nevoja ekstreme. Mirpo, nse sulmuesi si mjet pr sulm prdor mjetet e
personit t tret, ather i sulmuari gjat mbrojtjes ka t drejt q ti dmtoj apo asgjsoj
edhe kto t mira juridike (mjetet e personit t tret).
2. Mbrojtja duhet t jet domosdo e nevojshme pr zmbrapsjen e sulmit. Pr tu
konsideruar nj mbrojtje si mbrojtje e nevojshme ajo duhet t jet domosdo e nevojshme q
personi prej vetes apo tjetrit t zmbraps sulmin. Rrjedhimisht, nj mbrojtje konsiderohet e
nevojshme n rastet kur konstatohet se nuk ka mundur t zmbrapset sulmi pa iu shkaktuar
ndonj dmtim sulmuesit. Se a ka qen mbrojtja domosdo e nevojshme, sht shtje
faktike t ciln gjykata e konstaton n do rast konkret. Pr shembull, nse nj fmij
i moshs 12- vjeare e sulmon me shkop nj person t rritur dhe fizikisht t zhvilluar, i
sulmuari nuk mund t arsyetohet se ka vepruar n mbrojtje t nevojshme nse me rastin
e zmbrapsjes s sulmit fmijs i ka shkaktuar plag t rnda apo e ka privuar nga jeta.
Mbrojtja e ktill n kt rast nuk ka qen domosdo e nevojshme, sepse personi i rritur
sulmin e fmijs ka mundur ta zmbraps edhe pa shkaktuar plagosje apo vrasje.
3.Mbrojtja duhet t jet proporcionale me intensitetin e sulmit. Ky kusht duhet t
vlersohet n kontekstin e domosdoshmris s mbrojtjes. Pr t qen mbrojtja domosdo e
nevojshme, ajo duhet t ekzistoj n proporcionalitet (prpjestueshmri) midis intensitetit
t sulmit dhe mbrojtjes. Parimi i proporcionalitetit sht parim i prgjithshm i drejtsis
i cili vlen jo vetm n situatat konflikte, si sht rasti me mbrojtjen e nevojshme, por
vlen edhe pr organet shtetrore gjat ushtrimit t funksioneve t mbrojtjes s t mirave
juridike.
67
E DREJTA PENALE
Tejkalimi i mbrojtjes s nevojshme

Tejkalimi apo kaprcimi i mbrojtjes s nevojshme shprehet n rastet kur mbrojtja
rmerret pasi q sht
nuk sht proporcionale me sulmin apo kur mbrojtja nd
zmbrapsur ose ka pushuar s vepruari sulmi. Se kur nuk sht mbrojtja proporcionale
me intensitetin e sulmit, pam n shembujt e cekur kur personi i kopshtit vret fmijn
e zn n vjedhjen e qershive etj. Kurse konsiderohet se mbrojtja sht ndrmarr pasi
q sulmi sht zmbrapsur (zotruar) n rastin kur p.sh. i sulmuari ka sukses q tia
thyej dorn dhe tia marr thikn sulmuesit, e mandej po me at thik i shkakton
plag vdekjeprurse. Ndrsa sulmi ka pushuar s vepruari kur p.sh. sulmuesi pasi q i
shkakton disa t qlluara t sulmuarit e ndrpren veprimin dhe fillon t trhiqet, kurse i
sulmuari vrapon n drejtim t tij dhe i shkakton plag t rnda apo e privon nga jeta, e
vret. Lidhur me situatat e ktilla, n paragrafin 3 t nenit 12 t Kodit Penal parashihet:
Disproporcioni ndrmjet sulmit dhe zmbrapsjes s sulmit konsiderohet tejkalim
i kufijve t mbrojtjes s nevojshme. N t gjitha rastet kur i sulmuari i kaprcen,
i tejkalon kufijt e mbrojtjes s nevojshme, do dmtim q i shkakton sulmuesit
konsiderohet vepr penale dhe personi i ktill prgjigjet penalisht sikur pr do vepr
tjetr penale.
NEVOJA EKSTREME
Nevoja ekstreme sht rrethan apo shkak i tret q e prjashton kundrligjshmrin
e veprs, edhe pse vepra e kryer prmban t gjitha tiparet e veprs penale. N krahasim me
mbrojtjen e nevojshme, nevoja ekstreme sht insttitut m i ri n t drejtn penale. Nevoja
ekstreme, pr nga natyra dhe efekti i saj juridiko-penal, sht shkak i prgjithshm q
prjashton kundrligjshmrin, prkatsisht ekzistimin e veprs penale.
Nevojn ekstreme n t drejtn penale e arsyetojn rastet nga jeta e prditshme.
Rjedhimisht, n bashkndodhje t rrethanave t ndryshme, mund t krijohen aso gjendje
(situata) t rrezikshme, t cilat mund t mnjanohen vetm me dmtimin apo asgj
simin e t mirave juridike t personave t tret. Pr shembull: personi A. me qllim
q ta shptoj jetn e fmijs, deprton me dhun n shtpin e personit B. t ciln e
ka kapluar zjarri; duke ikur personi nga salla e kinemas s ndezur e lndon personin
tjetr; personi A. e merr barkn e huaj me qllim q ta shptoj jetn e fmijs q sht
duke u fundosur n uj; shoferi i cili me shpejtsi t lejuar dhe me kujdes t duhur,
me qllim q ta shptoj jetn e fmijs, i cili papritmas i del para automobilit, del n
trotuar me rast lndon kmbsorin.
Sikundr te mbrojtja e nevojshme, shkenctart e s drejts penale pajtohen se edhe
pr veprn e kryer n nevojn ekstreme personi nuk duhet dnuar.
Kodi Penal nuk cek bazat dhe arsyet pr shkak t t cilave prjashtohet ekzistimi
i veprs penale me rastin e nevojs ekstreme, por vetm konstaton se nuk sht vepr
penale ajo vepr q sht kryer n nevojn ekstreme (neni 13, par. 1). Mirpo, edhe pse
Kodi Penal nuk i cek shkaqet e prjashtimit t ekzistimit t veprs penale, teoria dhe
praktika pajtohen se vepra e kryer n nevojn ekstreme nuk sht vepr e rrezikshme
68
E DREJTA PENALE
dhe as e kundrligjshme, andaj pr shkak t mungess s ktyre elementeve nuk mund

t bhet fjal as pr vepr penale.
Nga prkufizimi i nevojs ekstreme, q sht prcaktuar me Kodin penal, del se pr
ekzistimin e ktij institucioni duhet t shprehet a) rreziku dhe b) mnjanimi i rrezikut.
a) Rreziku. Si parakusht pr ekzistimin e nevojs ekstreme sht ekzistimi i rrezikut.
Rreziku zakonisht prkufizohet si situat n t ciln, n baz t rrethanave ekzistuese
objektive, me arsye supozohet se n do moment, aty pr aty, mund t dmtohet e mira
juridike e personit fizik apo juridik. Prkatsisht, rreziku prkufizohet si gjendje e cila
aty pr aty dhe drejprdrejt mund ta dmtoj apo ta asgjsoj t mirn juridike
Rreziku nuk duhet t jet i provokuar apo i shkaktuar. Nuk mund t konsiderohet
se personi i cili ka vepruar n nevojn ekstreme nse me fajin e tij, me dashje apo nga
pakujdesia, e ka shkaktuar rrezikun. Pr shembull, nse personi A. me dashje apo nga
pakujdesia e shkakton zjarrin dhe duke u gjendur edhe vet n rrezik, pr ta shptuar
veten e lndon tjetrin; ose nse personi A. n vendin e banuar vozit me shpejtsi
t madhe me rast papritmas i del n rrug fmija, nuk mund t thirret n nevojn
ekstreme nse pr ta shptuar fmijn, del n trotuar dhe me at rast u shkakton lndime
t rnda disa kmbsorve. Gjithashtu nuk konsiderohet se vepron n nevojn ekstreme
shoferi i cili e di se automjetin nuk e ka n rregull - nuk i punojn frenat dhe pr ti ikur
ndeshjes, ngase nuk mund t frenoj, del n ann e kundrt t rrugs dhe kmbsorit t
rastit i shkakton plag t rnda apo vdekjen.
2. Rreziku mund ti kanoset do t mire juridike. Sikundr edhe te mbrojta e
nevojshme, edhe te nevoja ekstreme Kodi Penal nuk prmban asnj kufizim lidhur
me t mirat juridike q mund t rrezikohen. S kndejmi, parimisht rreziku mund ti
kanoset do t mire juridike q sht e mbrojtur me sistemin juridik, mirpo n praktik
rreziku m s shpeshti sht i drejtuar kundr jets, trupit, shndetit, liris dhe pasuris.
3. Rreziku duhet t jet i vrtet. Rreziku konsiderohet se sht i vrtet n rastet
kur ai realisht ekziston, sht objektiv. Rreziku sht i vrtet apo real kur ka filluar
t veproj apo n do moment pritet t veproj. Nse personi gabimisht mendon se
ekziston rreziku pr ndonj t mir t tij apo t ndonj personi tjetr, ather sht
fjala pr t ashtuquajturn nevoj ekstreme putative, apo nevoj ekstreme fiktive, t
kujtuar.
b)Mnjanimi i rrezikut. Mnjanim i rrezikut konsiderohet veprimi q ndrmerret
me qllim q t shptohet e mira juridike s cils i kanoset rreziku. Kjo sht n fakt
komponentja e dyt e nevojs ekstreme e cila konsiston n evitimin e situats apo
gjendjes s rrezikshme.
69
E DREJTA PENALE
Kushtet q duhet prmbushur me rastin e mnjanimit t rrezikut

1) T mos ket ekzistuar mundsia q rreziku t mnjanohet n ndonj mnyr tjetr.
Ndryshe nga mbrojtja e nevojshme ku, si pam, nuk krkohet q t ket ekzistuar
ndonj mundsi tjetr q sulmi t zmbrapset, pr tu konsideruar se ekziston nevoja
ekstreme duhet t konstatohet se n rastin konkret rreziku nuk ka mundur t mnjanohet
pa u dmtuar apo asgjsuar e mira juridike e personit tjetr. Prndryshe, nse n rastin
konkret konstatohet se rreziku ka mundur t mnjanohet n ndonj mnyr tjetr, p.sh.
duke ikur, duke thirrur n ndihm, duke i skajuar sendet, duke e organizuar mbrojtjen
etj., kurse personi nuk i ka shfrytzuar kto mundsi, por rrezikun e ka mnjanuar duke
e dmtuar t mirn juridike t personit tjetr, nuk do t ekzistoj nevoja ekstreme.
2) Mnjanimi i rrezikut duhet t jet i atastshm, aktual me ekzistimin e rrezikut.
Nj ndr kushtet e nevojs ekstreme sht edhe atastshmria e mnjanimit t rrezikut
dhe ekzistimit t rrezikut. Konsiderohet se sht prmbushur ky kusht n rastet kur
veprimi me t cilin mnjanohet rreziku sht ndrmarr gjat kohs kur vepron rreziku
ose kur pritet, kanoset q rreziku t filloj (t paraqitet) n do moment. Atastshmria
e rrezikut dhe e mnjanimit t rrezikut do t thot q t veprohet me koh, n mnyr
q mbrojtja t mos jet e von dhe pa efekte.
Rreziku duhet t jet aktual, i pranishm, akut apo rrezik ky i cili n do moment
mund t dmtoj apo asgjsosj t mirn juridike. Thn ndryshe, rreziku duhet t jet
i till q aty pr aty krkon kundrveprim n mnyr q mbrojtja t mos bhet me
vones.
3) N mes t keqes s kanosur dhe t keqes s shkaktuar duhet t ekzistoj
proporcionaliteti i caktuar. Proporcionaliteti apo prpjesshmria midis t keqes s
kanosur dhe t keqes s shkaktuar me rastin e mnjanimit t rrezikut, sht nj ndr
elementet m qensore t institucionit t nevojs ekstreme. N nenin 13, par. 2 t Kodit
Penal, fjalia e fundit, shprehimisht parashihet se nevoja ekstreme ekziston kur ... e
keqja e shkaktuar nuk sht m e madhe se e keqja q sht kanosur.
c) Tejkalimi i nevojs ekstreme. Sikundr te mbrojtja e nevojshme, edhe te nevoja
ekstreme mund t shprehet tejkalimi, prkatsisht kaprcimi i kufijve t nevojs
ekstreme (paragrafi 3). Tejkalimi, apo si quhet ndryshe ekscesi i nevojs ekstreme,
shprehet n rastet kur mnjanimi i rrezikut nuk sht br n pajtim me kushtet q
jan prcaktuar me Kodin Penal. Prkatsisht, tejkalimi apo ekscesi i nevojs ekstreme
shprehet n kto raste: a) kur e keqja e shkaktuar sht m e madhe se e keqja e kanosur;
b) kur rreziku ka mundur t mnjanohet duke e dmtuar n prmasa m t vogla t
mirn juridike t personit tjetr dhe c) kur dmtimi i t mirs juridike t personit tjetr
sht br pasi q ka pushuar, pasi q ka kaluar rreziku.
Vepra e cila kryhet me rastin e tejkalimit t kufijve t nevojs ekstreme konsiderohet
vepr penale. Nse tejkalimi sht br me dashje, kryersi do t dnohet pr vepr
penale t kryer me dashje, kurse nse tejkalimi sht br nga pakujdesia, kryesi do
t dnohet vetm po qe se ligji parasheh prgjegjsi penale edhe kur vepra sht kryer
nga pakujdesia.
70
E DREJTA PENALE
DHUNA OSE KANOSJA

Nocioni dhe llojet e dhuns. Dhuna sht prdorim i forcs ndaj nj personi me
qllim q t detyrohet t ndrmarr apo t mos ndrmarr nj veprim me t cilin rea
lizohen tiparet e nj vepre penale. Dhuna e cila ndrmerret ndaj nj personi mund t
jet forc fizike apo mekanike. Ndrsa sipas legjislacioneve penale bashkkohore dhe
sipas Kodit ton Penal, si dhun konsiderohet edhe prdorimi i hipnozs ose mjeteve
t tjera dehse me qllim q ndokush kundr vullnetit t vet t vehet n gjendje t
pavetdijshme ose t bhet i paaft pr rezistenc. Dhuna mund t shkaktohet edhe me
veprimin e forcave natyrore. N kso raste dhuna e ktill quhet vis maior.
Dhuna konsiderohet si rrethan e cila prjashton ekzistimin e veprs penale n
rastet kur personi ka qen i detyruar t ndrmerr veprimin e caktuar apo t mos veproj
dhe nse ajo ka qen e paprballueshme.
Dhuna konsiderohet e paprballueshme ather kur personi nuk ka pasur mundsi
ti kundrvehet dhe kshtu nuk ka mundur t veproj ndryshe. Nga kjo rezulton se do
lloj dhune nuk e prjashton fajsin, s kndejmi edhe veprn penale. Se kur dhuna
sht e paprballueshme, sht shtje faktike t ciln gjykata duhet ta konstatoj n
do rast konkret.
Si dhun e paprballueshme zakonisht duhet t konsiderohet ajo e cila n literaturn
juridike penale emrtohet si dhun absolute (vis absoluta).
Pr tu konsideruar se dhuna kompulsive prjashton ekzistimin e veprs penale,
duhet t konstatohet se ajo nuk ka mundur t evitohet n ndonj mnyr tjetr, p.sh. me
an t mbrojtjes s nevojshme, duke thirr n ndihm, duke ikur etj.
Ndryshe nga dhuna absolute e cila sht e drejtuar vetm ndaj personit q duhet t
ndrmarr veprimin, pra sht gjithher direkte, dhuna kompulsive mund t jet direkte
dhe indirekte. Dhuna kompulsive sht direkte n rastet kur prdoret ndaj personit i
cili detyrohet t veproj apo t mosveproj, kurse indirekte sht n rastet kur p.sh.
ndrmerret ndaj fmijs n mnyr q t detyrohet prindi i tij t kryej ndonj veprim.
N disa raste dhuna kompulsive mund t ndrmerret edhe ndaj sendeve apo pasuris,
me qllim q pronari kundr vullnetit t tij t ndrmarr ndonj veprim t cilin dhunuesi
e krkon prej tij.
Nocioni i Kanosjes. Kanosja sht deklarat apo ndonj veprim tjetr me t ciln i
vehet n dukje, i bhet me dije ndokujt se do ta gjej nj e keqe nse nuk vepron ashtu
si dshiron personi q kanoset. Kanosja, sikundr edhe dhuna, nse plotsohen kushtet
e caktuara e prjashton ekzistimin e veprs penale. Thn ndryshe, vepra e cila kryhet
nn ndikimin e kanosjes nuk konsiderohet vepr penale. Prkatsisht, personi i cili i
kanoset tjetrit konsiderohet kryers i veprs penale (neni 14, par. 3).
Kanosja sht nj lloj presioni, nj lloj dhune psikike me t ciln ndikohet n
vullnetin e personit tjetr q t ndrmarr nj veprim i cili i ka tiparet e veprs penale.
Personi ndaj t cilit sht e drejtuar kanosja gjendet pran alternativs, ose t kryej
veprimin e caktuar ose t pranoj ta godas e keqja q i kanoset.
71
E DREJTA PENALE
Kanosja m s shpeshti kryhet n mnyr verbale, me goj. Me an t deklaratave

t ndryshme. Mirpo, mund t kryhet edhe me shkrim, me telefon, me internet, me
SMS apo veprime konkludente.
Pr ekzistimin e kanosjes nuk sht e domosdoshme q ai q kanoset t mendoj
seriozisht ta realizoj kanosjen. Madje nuk krkohet q t ekzistojn as mundsit reale
pr realizimin e kanosjes. Kshtu, fjala vjen, mundet q ndokush ti kanoset tjetrit edhe
me pushk apo me revole t zbrazt apo me arm imituese. sht e mjaftueshme dhe
kanosja do t konsiderohet se ekziston, po qe se personi ndaj t cilit sht e drejtuar
kanosja, n baz t rrethanave t situats konkrete, t formoj bindje se vrtet do t
realizohet kanosja.
N t drejtn penale, pr tu konsideruar se kanosja e prjashton fajsin, s
kndejmi edhe veprn penale, ajo duhet t jet serioze, aktuale dhe e paevitueshme,
po si thuhet n Kodin Penal e pabrballueshme.
Efekti i dhuns kompulsive dhe i kanosjes. Nga nocioni, intensiteti dhe rrethanat
e tjera n t cilat shprehet dhuna dhe kanosja, varet edhe efekti i tyre n t drejtn
penale. Kjo konstatohet sipas rastit konkret. Mirpo, lidhur me kt teoria dhe praktika
gjyqsore ka sajuar disa kritere t prgjithshme n baz t t cilave mund t zgjidhet
kjo shtje. do dhun dhe kanosje nuk sht shkak i mjaftueshm pr prjashtimin e
ekzistimit t veprs penale.
Dhuna apo kanosja duhet t jen t intensitetit t atill dhe duhet t kryhen n
kushtet e caktuara, t cilat jan identike me kushtet q krkohen pr mbrojtjen e
nevojshme apo t nevojs ekstreme. Po qe se nuk i plotsojn n trsi kto kushte, por
ka ekzistuar dhuna apo kanosja n nj intensitet m t vogl, n kso raste konsiderohet
se sht kryer vepra penale. Mirpo fakti q vepra sht kryer nn ndikimin e dhuns
apo kanosjes, merret parasysh vetm si rrethan lehtsuese dhe kryersi mund t
dnohet m but.
Mund t ndodh q vepra e cila sht kryer nn presionin (ndikimin) e dhuns
apo kanosjes t jet e rndsis s vogl ose q t mos jet shkaktuar fare pasoja e
dmshme. N rastet e ktilla gjykata do t konkludoj se nuk ekziston vepra penale pr
shkak t rndsis s vogl t veprs apo pr shkak t mungess s pasojave dhe ndaj
kryersit t ktill do t aplikohet neni 11 i Kodit Penal.
Urdhrat nga lart

shtja e prgjegjsis penale e personave t cilt kryejn vepra penale n baz t
urdhrit t eprorve t tyre sht rregulluar n mnyr parimore n nenin 16 t Kodit
Penal, ndrsa m detajisht rregullohet me ligje t posame - me ligjin mbi shrbimin
ushtarak, me ligjin mbi shrbimin policor dhe me ligjin mbi shrbimin e detyrave t
caktuara zyrtare. Kosova akoma nuk e ka nxjerr Ligjin pr ushtrin, ngase Forca e
Siguris s Kosovs (FSK-ja) nuk sht avansuar n ushtri. Me Ligjin pr Policin
(Gazeta zyrtare e Republiks s Kosovs nr. 28, t dats 4 qershor 2008), n nenin 13,
paragarfi 1 thuhet shprehimisht se zyrtari policor ka pr detyr ti ushtroj autorizimet
policore n prputhje me urdhrat e dhna n mnyr t drejt nga mbikqyrsi. Ndrsa
72
E DREJTA PENALE
n paragrafin 2 t ktij nenin, sht parapar se zyrtari policor ka pr detyr ti refuzoj

urdhrat t cilt jan qartsisht t paligjshm dhe t raportoj pr ta, pa u friksuar nga
dnimi.
Sipas Kodit Penal, edhe n rastet kur vartsi kryen nj veprim n baz t urdhrit
t eprorit, veprim ky i cili sht i parapar si vepr penale, personi i ktill do t
konsiderohet penalisht prgjegjs dhe do t dnohet. Personi i cili e ekzekuton urdhrin
e ktill t eprorit, s bashku me eprorin konsiderohen kryers t veprs penale. Kshtu
sht parapar n paragrafin 1 t nenit 10 t Kodit Penal, n t cilin thuhet: Fakti q nj
vepr penale sht kryer nga nj person n baz t nj urdhri qeveritar ose t nj eprori,
qoft ushtarak ose civil, nuk e lehtson kryersin nga prgjegjsia penale. Mirpo, n
tri nnparagrafe t ktij neni, jan parapar raste kur vartsi, i cili edhe pse ka kryer vepr
penale n baz t urdhrit t eprorit, nuk konsiderohet penalisht prgjegjs, nuk dnohet.
Kto tri situata apo raste jan nse:Personi ka qen i detyruar ligjrisht (sipas ligjit) ti
bindet urdhrit t till;Personi nuk e dinte q urdhri i till ka qen i kundrligjshm dhe
Urdhri nuk ishte n mnyr t dukshme i paligjshm, i kundrligjshm.
Kto situata apo raste jan alternative. Thn ndryshe, prgjegjsia penale e vartsit
do t prjashtohet vetm nse sht shpreh njra nga kto tri situata.
Shkaqet e prjashtimit t kundrligjshmris sipas pjess s

posame t legjislacionit penal
N pjesn e posame t Kodit penal jan t parapara disa shkaqe q e prjashtojn
kundrligjshmrin e ca veprave penale.
N Kodin penal t Kosovs shkaqet e posame q e prjashtojn kundrligjshmrin
jan t parapara ne nenin 152, 169 par 2.,187 par 4 dhe189 paragrafi 5.
Ndrprerja e palejuar e shtatznis, zbulimi i paautorizuar i fshehtsis, fyerja dhe
zbulimi i rrethanave personale dhe familjare.
Shkaqet e prjashtimit t kundrligjshmris q nuk jan t

parapara n kodin penal
Veprat e kryera gjat ushtrimit t detyrs zyrtare, Rreziku i lejuar,
Veprat apo masat q ndrmerren n baz t se drejts prindrore dhe t drejts s
edukimit,
Intervenimet mjeksore, Plqimi i t dmtuarit,
T vepruarit n interes t dmtuarit dhe plqimi i supozuar, Vetlndimi.
73
E DREJTA PENALE
PRGJEGJSIA PENALE
Prgjegjsia penale si element subjektiv i veprs penale. N t drejtn penale
bashkkohore sht prvetsuar parimi i prgjithshm se pr t mund me u dnuar
kryersi, prve q vepra duhet t jet e parapar me ligj si vepr penale, duhet q
kryersi t jet penalisht i prgjegjshm. Prgjegjsia penale, prkatsisht fajsia
sht nj ndr elementet e prgjithshme e cila duhet t shprehet te do vepr penale.
Kjo njherit sht garanc e t drejtave t njeriut dhe kufizim i t drejts s shtetit
q ti ndshkoj qytetart (ius puniendi). Pra, prgjegjsia penale, prkatsisht fajsia
sht kusht q medoemos duhet t plotsohet pr t mundur kryesit t veprs penale
ti shqiptohet dnimi, parim ky i cili sht formsuar me maksimn nulla poena sine
culpa (nuk ka dnim pa fajsi). Fajsia sht dig mbrojtse nga arbitrariteti i mundshm
i gjykats, ngase gjykata nuk mund ta dnoj asnj person nse nuk e konstaton fajsin
e tij.
N t drejtn penale, nj person konsiderohet penalisht i prgjegjshm nse n
kohn e kryerjes s veprs penale ka poseduar cilsi t caktuara psikike dhe nse te ai
ka ekzistuar nj marrdhnie e caktuar psikike ndaj veprs t ciln e ka kryer. Me fjal
t tjera, nj person konsiderohet penalisht i prgjegjshm nse n kohn e kryerjes s
veprs penale ka qen i prgjegjshm dhe i fajshm.
Elementet e prgjegjsis penale. Duke u mbshtetur n at q tham m sipr, del
se prgjegjsia penale prbhet nga kto dy elemente:
a)
Nga vetit e caktuara psikike t kryersit (nga prgjegjsia) dhe
Nga qndrimi apo marrdhnia e kryersit ndaj veprs q e ka kryer (nga

fajsia).
S kndejmi, prgjegjsia penale n t drejtn penale prbhet prej prgjegjsis dhe
fajsis. Nj person konsiderohet i prgjegjshm ather kur posedon aso veti (cilsi)
psikike q i bjn t mundshme t kuptoj rndsin e veprs dhe ti kontrolloj sjelljet
e veta. Ndrsa kryersi i veprs penale konsiderohet i fajshm ather kur ndaj veprs
s kryer ka pasur asi qndrimi apo raporti i cili bn t mundshme q ti ngarkohet vepra,
prkatsisht kur veprn e konsideron si t veten. Nga kjo rezulton se pr t ekzistuar
prgjegjsia penale, kryersi duhet t jet i prgjegjshm dhe i fajshm.
N paragrafin e par t nenit 17 t Kodit Penal sht prcaktuar nocioni i
prgjegjsis penale. N t thuhet: Kryersi i veprs sht penalisht prgjegjs nse
sht mendrisht i aft dhe veprn penale e ka kryer me dashje apo nga pakujdesia.
Si shihet, pr prgjegjsin penale Kodi Penal nuk prdor termin fajsi, por prdor dy
format e fajsis - dashjen dhe pakujdesin, me t cilat njherit prcakton edhe shkalln
e intensitetit t fajsis s kryesit t veprs penale.
b)
74
E DREJTA PENALE
Nocioni dhe elementet e prgjegjshmris

Nocioni i prgjegjshmris. Pr tu konsideruar nj person penalisht i prgjegjshm
dhe pr t mundur t ndshkohet pr veprn e kryer, ai duhet t jet i prgjegjshm.
Pa prgjegjshmri nuk ka fajsi. Prgjegjshmria sht element i fajsis, ngase pr tu
konsideruar nj person i fajshm ai duhet t jet i aft q ta kuptoj rndsin sociale t
veprs. T mund t dalloj t mirn nga e keja, dhe lirshm t vendos.
N shkencn e s drejts penale dhe n praktikn gjyqsore nj person konsiderohet
i prgjegjshm ather kur posedon aso veti apo aftsi intelektuale (mendore) dhe
volitive q i bjn t mundshme t mendoj, t gjykoj, t vendos dhe ti kontrolloj
sjelljet dhe veprimet e veta. Me fjal t tjera, nj person konsiderohet i prgjegjshm
kur sht n gjendje psikike q t kuptoj, sht i vetdijshm pr rndsin dhe pa
sojn e veprs q e kryen dhe sht n gjendje q ti kontrolloj sjelljet e tij. Pra njeriu
konsiderohet i prgjegjshm kur sht n gjendje psikike normale, gjendje kjo q i
mundson q veprn ta kryej me vetdije dhe vullnet t vetin.
Prej ktij prkufizimi del se prgjegjshmria prbhet prej dy elementesh: elementit
intelektual apo t vetdijes dhe elementit volitiv apo t dshirs - vullnetit.
Elementi intelektual apo vetdija (aftsia mendore), n t drejtn penale ekziston
ather kur kryersi i veprs penale sht i aft q t kuptoj rndsin e veprs s vet,
q t ket pasqyr, prfytyrim t qart se sht duke kryer nj vepr t rrezikshme, t
dmshme dhe t kundrligjshme. Me fjal t tjera, nj person posedon aftsi intelektuale
ather kur sht i vetdijshm se veprimi apo mosveprimi i tij do t shkaktoj nj
pasoj t dmshme ndaj personit tjetr apo ndaj shoqris
Elementi volitiv apo elementi i dshirs, prkatsisht vullnetit, ekziston ather
kur personi sht n aso gjendje apo ka aftsi psikike q t vendos dhe ti kontrolloj
sjelljet e veta. Pra aftsia psikike e personit q i bn t mundshme vullnetarisht t
vendos pr t kryer nj vepr dhe aftsia pr ti kontrolluar sjelljet e veta, sht element
volitiv apo element i vullnetit - dshirs.
Paprgjegjshmria (paaftsia mendore). Sipas prkufizimit t Kodit Penal (par.
1), i paprgjegjshm, prkatsisht me paaftsi mendore konsiderohet personi i cili n
kohn e kryerjes s veprs penale lngon nga nj smundje mendore e prkohshme ose e
prhershme, rregullim mendor apo ngecje n zhvillimin mendor q ka prekur funksio
nimin e tij mendor dhe pr pasoj nuk ka qen n gjendje t kuptoj apo t kontrolloj
veprimet apo mosveprimet e tij apo t kuptoj se kryen vepr penale.
Nga dispozita e paragarfit 1 rezulton se Kodi Penal parasheh tri lloje apo grupe t
smundjeve apo rregullimeve mendore q mund ta bjn nj person t paprgjegjshm.
Me kt rast duhet t theksohet vemas se do lloj i ktyre smundjeve apo rregullimeve
mendore nuk e bn kryersin e veprs penale t paprgjegjshm, t paaft mendrisht,
por vetm nse njra prej ktyre smundjeve ka pasur asi efekti n psikn e njeriut, n
jetn shpirtrore t tij, saq e ka br t paaft q ta kuptoj apo t kontrolloj veprimet
apo mosveprimet e tij apo t kuptoj se kryen vepr penale.
75
E DREJTA PENALE
Prgjegjshmria esencialisht e zvogluar

Gjendja psikike e njeriut, prkatsisht smundjet mendore, rregullimet mendore
apo ngecja n zhvillimin mendor mund t jen edhe t intensitetit t till, t cilat
personin nuk e bjn n trsi t paprgjegjshm, mirpo personi i till, megjithat, t
mos jet edhe n trsi i prgjegjshm. Kto jan n fakt raste kur smundja mendore,
rregullimi apo ngecja n zhvillimin mendor vetm n nj mas, pjesrisht ua ka
privuar personave aftsin q t kuptojn rndsin e veprs dhe q ti kontrollojn
sjelljet e tyre.
Midis paprgjegjshmris dhe prgjegjshmris, n shkencn e psikiatris jan
konstatuar gjendje t ndryshme psikike, t cilat n mas t konsiderueshme mund
ta privojn personin nga aftsia intelektuale dhe volitive, apo njrn prej tyre. Kta
persona, n t drejtn penale quhen persona me prgjegjshmri esencialisht t zvogluar.
N paragarfin 2, Kodi Penal njeh prgjegjshmrin e zvogluar, si gjendje mendore
midis prgjegjshmris dhe paprgjegjshmris. Sipas ksaj dispozite, personi, i cili
ka kryer vepr penale, konsiderohet se ka aftsi t zvogluar mendore nse n kohn
e kryerjes s veprs penale aftsia e tij pr t kuptuar apo kontrolluar veprimet apo
mosveprimet e tij ka qen dukshm e zvogluar pr shkaqet e cekura n paragrafin 1
t ktij neni.
Nga kjo dispozit del se pr tu konsideruar se ekziston prgjegjshmria e zvogluar,
krkohen gjendjet e njjta t smundjes mendore, rregullimit mendor apo ngecjes n
zhvillimin mendor, t cilat jan supozim pr paprgjegjshmrin.
Prgjegjshmria esenciale e zvogluar dhe ndikimi i saj n

ndshkimin
Sipas fjalis s fundit t paragrafit 2, personi, i cili veprn penale e kryen n gjendje
t prgjegjshmris esenciale t zvogluar, konsiderohet penalisht prgjegjs. Me fjal
t tjera, prgjegjshmria e zvogluar nuk e prjashton prgjegjsin penale. Nga kjo
rezulton se n rastet e prgjegjshmris s zvogluar kryersit e ktill mund t kryejn
veprn penale me dashje apo nga pakujdesia.
Prgjegjsia esenciale e zvogluar duhet t konstatohet lidhur me veprn penale
konkrete. Kjo nga fakti se ekziston mundsia q nj person, varsisht prej natyrs s
gjendjes psikike t tij, prkitazi me nj vepr penale t caktuar, t ket vepruar n
gjendje t prgjegjshmris esenciale t zvogluar, kurse pr veprn tjetr t jet
plotsisht i prgjegjshm.
Kryerja e veprs penale n gjendje t dehur

Nse personi ka qen i paprgjegjshm n kohn e kryerjes s veprs penale, ai
nuk mund t konsiderohet penalisht i prgjegjshm pr at vepr. Ky sht parim baz.
Mirpo nga ky parim fundamental ekziston nj prjashtim. Ky prjashtim shprehet
n rastet kur vet personi e shpien, e sjell veten n gjendje t paprgjegjshme duke
konsumuar alkool, drog apo n ndonj mnyr tjetr e bn veten t paaft mendrisht
76
E DREJTA PENALE
dhe n at gjendje kryen vepr penale. N rastet e ktilla personi konsiderohet penalisht
i prgjegjshm pr veprn penale q e ka kryer n gjendjen e paprgjegjshme, t ciln
e ka shkaktuar vet. S kndejmi, ekziston mundsia q n t drejtn penale kryersi
t konsiderohet penalisht i prgjegjshm pr veprn penale q e ka kryer n gjendje t
paprgjegjshme, me kusht q ai me dashje apo nga pakujdesia ta ket sjell veten n
kt gjendje. Rastet e ktilla n shkencn e s drejts penale jan t njohura n gjuhn
latine me shprehjen actiones liberae in causa (veprimet q jan t lira n vendim, e
jo edhe n kryerje).
Raste t institucionit actiones liberae in causa, jan p.sh. personi A. para se t niset
n rrug me vetur, konsumon alkool apo drog dhe duke vozitur, meq aftsia pr t
kontrolluar automobilin i sht dobsuar shum, shkakton aksident n komunikacion
me rast humb jetn njri prej udhtarve t veturs me t ciln sht ndeshur.
N Kodin Penal ky institucion sht parapar n nenin 19. Kuptimi dhe qllimi i
ksaj dispozite sht q t bhet e mundshme t konsiderohen penalisht t prgjegjshm
personat q kan kryer vepr penale n gjendje t paprgjegjshme, t ciln gjendje
ia kan shkaktuar vetes duke prdorur alkool, drog ose n ndonj mnyr tjetr dhe
kshtu nuk kan mundur ta kuptojn rndsin e veprs s vet ose nuk kan mundur ti
kontrollojn sjelljet e veta, edhe pse para se ta ken sjell veten n kt gjendje, e kan
ditur apo kan mundur t din se mund t kryejn vepr penale.
Pra qllimi i institucionit actiones liberae in causa sht q t pengoj keqprdorimin
e parimit se mund t konsiderohet penalisht i prgjegjshm vetm personi i cili n
kohn e kryerjes s veprs penale ka qen i prgjegjshm. Prndryshe, po mos t njihej
institucioni actiones liberae in causa, nuk do t ishte e mundur t dnohen personat q
me vetdije, me qllim apo nga pakujdesia e sjellin veten n gjendje t paprgjegjshme
dhe n kt gjendje kryejn vepra penale.
Sipas nenit 19, kryersi i veprs penale mund ta sjell veten n gjendje t
paprgjegjshme me dashje apo nga pakujdesia. S kndejmi n praktik mund t
shprehet a) actione liberae in causa me dashje dhe b) actione liberae in causa nga
pakujdesia.
2. Actiones liberae in causa me dashje do t shkaktohet n rastet kur personi me
vetdije dhe me qllim sjell veten n gjendje n t ciln nuk ka qen i vetdijshm pr
rndsin e veprs s tij dhe nuk ka mundur ti kontrolloj sjelljet e veta me qllim
q n kt gjendje (n gjendje t paprgjegjshme) t kryej veprn penale t caktuar.
Dashja n kso raste mund t jet direkte apo eventuale.
3. Actiones liberae in causa nga pakujdesia do t ekziston n rastet kur personi
para se ta ket sjell veten n gjendje t paprgjegjshme ka qen i vetdijshm apo ka
qen i obliguar apo ka mund me qen i vetdijshm se n gjendje t till mund t kryej
vepr penale t caktuar.
4. Actiones liberae in causa n relacion me prgjegjshmrin e zvogluar. Me
konsumimin e alkoolit apo t ndonj mjeti tjetr joshs, personi mund ta sjell veten
n gjendje plotsisht t paprgjegjshme apo n gjendje t prgjegjshmris esenciale
t zvogluar. Tani shtrohet pyetja se a mund t konsiderohet se personi ka vepruar n
77
E DREJTA PENALE
gjendje t actiones liberae in cause nse e ka sjell veten n gjendje t prgjegjshmris

esenciale t zvogluar. Meq si u cek, gjendja plotsisht e paprgjegjshme e shkaktuar
nga vet kryersi nuk prjashton prgjegjshmrin penale dhe ndshkimin pr veprn
penale, sht e logjikshme t konkludohet se personi i cili me rastin e konsumimit t
alkoolit apo ndonj mjeti tjetr joshs sjell veten n gjendje t prgjegjshmris esenciale
t zvogluar, ai person do t dnohet pr veprn penale t kryer. Madje, gjendja e
prgjegjshmris esenciale t zvogluar, me rastin e matjes s dnimit, nuk mund ti
merret as si rrethan lehtsuese. Ndrkaq, vshtruar thjesht n aspektin penalo-juridik,
dispozita e nenit 19 t Kodit Penal, n t cilin sht prkufizuar institucioni i actiones
liberae in causa, aplikohet vetm kur vepra sht kryer n gjendje t paprgjegjshme.
Institucioni actiones liberae in causa n brendin e vet do t thot
veprim q sht i lir n vendim por jo dhe n kryerje. Q t aplikohet ky
institucion, duhet t prmbushen kto kushte: a). q personi t jet i vetdijshm n
kohn kur e sjell vetn n gjendje t paprgjegjshme,
b). q personi me fajin e tij (me dashje apo nga pakujdesia) vihet n aso gjendje
(konsumon alkool apo drog),
c). q para se ta sjell vetn n at gjendje t paprgjegjshme, vepra penale e kryer
t jet e prfshir me dashjen apo pakujdesin e tij, dhe
d). q t ket kryer veprn penale e cila n esenc i prgjigjet veprs penale e cila
ka qen e prfshir me dashjen apo pakujdesin e kryesit gjersa ai ka qen n gjendje
t vetdijshme.
Lidhja shkakore
Nocioni dhe rndsia e lidhjes shkaksore n t drejtn penale. Lidhja shkaksore
apo kauzaliteti n shkencn e s drejts penale prkufizohet si lidhje objektive midis
veprimit apo mosveprimit dhe pasojs s shkaktuar. Meq kuauzaliteti sht thjesht
lidhje midis veprimit apo mosveprimit dhe pasojs s shkaktuar, ky institucion duhet
shqyrtuar ndaras nga fajsia e kryersit.
Kauzaliteti n t drejtn penale ka rndsi t madhe, ngase pr tu konsideruar nj
vepr e njeriut si vepr penale dhe pr t mundur ti ngarkohet atij, duhet t konstatohet
se ajo vepr ka shkaktuar pasojn e ndaluar e cila n ligj sht e parapar si vepr
penale. Andaj midis veprimit t njeriut dhe pasojs s shkaktuar duhet t ekzistoj nj
lidhje apo raport i caktuar n baz t t cilit konstatohet se pasoja sht shkak i veprimit
t caktuar t njeriut. Kjo lidhje apo ky raport quhet lidhje shkakore apo kauzale, kurse
veprimi i cili ka shkaktuar pasojn quhet shkak
N shkencn e s drejts penale jan paraqitur disa teori t cilat ofrojn kritere dhe
pikpamje me qllim q ti ndihmojn praktiks gjyqsore n zgjidhjen e ksaj shtjeje
t ndrlikuar. Prej ktyre teorive, m t rndsishmet jan: a) teoria ekuivalente; b)
teoria e dallimit apo diferencimit kualitativ t shkakut dhe kushtit dhe c) teoria e
kauzalitetit adekuat.
78
E DREJTA PENALE
a)
Teoria ekuivalente ndryshe quhet dhe teoria mbi rndsin e njjt t t gjitha
shkaqeve dhe kushteve, apo teoria conditio sine qua non. Sipas ksaj teorie
si shkak i pasojs konsiderohet do veprim apo mosveprim i cili n ndonj
mnyr ka kontribuar q t shkaktohet pasoja e ndaluar. Prkatsisht, sipas ksaj
teorie, rndsi t njjt kan t gjitha shkaqet apo kushtet q kan kontribuar
n shkaktuarjen e pasojs. Lidhur me kt, kjo teori mbshtetet n pohimin se
pasoja nuk do t shkaktohej po t mungonte ndonj shkak apo kusht (conditio
sine qua non).
b)
Teoria e dallimit apo diferencimit kualitativ t shkakut dhe kushtit. Kjo teori
paraqitet si kritik e teoris ekuivalente. Sipas ksaj teorie ekziston dallimi
kualitativ apo esencial midis shkaqeve dhe kushteve q kan kontribuar n
shkaktuarjen e pasojs. Ky dallim konsiston n faktin se vetm shkaqet mund t
shkaktojn pasojn, kurse kushtet vetm ndikojn q pasoja t shkaktohet. N
kuadrin e shkaqeve, sipas ksaj teorie, duhet dalluar ato t cilat sipas kualitetit
dhe efektit t tyre kan mundur t shkaktojn pasoja.
Teoria e kauzaltetit adekuat. Sikundr dy teorit e mparshme, edhe teoria e

kauzalitetit adekuat, n mnyr t posame mundohet ti ndaj shkaqet nga
kushtet. Sipas ksaj teorie, shkak i pasojs sht ai veprim i cili sipas prvojs
s prgjithshme, pra n mnyr gjenerale, pavarsisht nga rasti konkret n
zinxhirin e ngjarjes, sht i prshtatshm q t shkaktoj pasojn e ndaluar. Me
fjal t tjera, sipas ksaj teorie, shkak i pasojs sht ai veprim i cili marr n
prgjithsi mundet, sht i prshtatshm apo adekuat q n bashkndodhje me
disa kushte t tjera t shkaktoj pasojn e dmshme. P.sh., nse personi A. e
qllon personin B. n kok me nj send t fort dhe t rnd, ky veprim n
rastin konkret sht i prshtatshm, adekuat q t shkaktoj vdekjen e personit.
Pasoja e ktill shkaktohet edhe n shum raste t tjera t ngjashme. Andaj,
sipas teoris s kauzalitetit adekuat n rastin e prmendur, veprimi i personit A.
konsiderohet shkak i vdekjes s personit B.
N rastet e kundrta, nse veprimi nuk sht i prshtatshm (adekuat) q n rrethanat
normale t shkaktoj pasojn e ndaluar, ather sipas teoris s kauzalitetit adekuat ai
veprim nuk sht tipik dhe si i till nuk mund t konsiderohet si shkak i pasojs. Pr
shembull, nse personi A. e qllon leht personin B. n kok, i cili pr shkak t lndimit
t mparm ka pasur koma, dhe kshtu nga kjo e rame shkaktohet keqsimi i gjendjes
shndetsore dhe ky vdes, ather sipas ksaj teorie veprimi i personit A. nuk mund t
konsiderohet shkak i vdekjes s personit B.
Prej ktyre tri teorive, n praktikn gjyqsore m s shpeshti aplikohet teoria
ekuivalente apo teoria conditio sine qua non. Madje disa shkenctar, kt e konsiderojn
si teori m adekuate. Kjo teori konsiderohet m adekuate, ngase rekomandon rregulla t
prgjithshme n baz t t cilave mund t zgjidhet shtja e kauzalitetit, ndrprerjen e
lidhjes kauzale dhe m s miri e bn diferencimin e kauzalitetit nga fajsia.
Disa prej rregullave t prgjithshme t cilat jan prvetsuar n teori dhe m pr s
afrmi ofrojn zgjidhje pr prcaktimin e kauzalitetit jan:
c)
79
E DREJTA PENALE
a) Kushtet e drejtprdrejta, t cilat shkaktojn pasojn e veprs penale gjithher

konsiderohen shkak i saj.
b) Kushtet indirekte mund t konsiderohen shkak i pasojs vetm n rastet kur
shkaktojn aso kushte apo rrethana t drejtprdrejta t cilat shkaktojn pasojn e veprs
penale. Pohimi i ktill arsyetohet m s miri nga shembulli vijues: nse personi A. i
shkakton lndim trupor personit B., lndim ky i cili e keqson smundjen ekzistuese
t personit B. dhe kshtu ky vdes, n kt rast lndimi trupor si kusht indirekt mund
t konsiderohet si shkak i vdekjes s personit B., ngase lndimi trupor shfaqet si kusht
indirekt i cili ka shkaktuar vdekjen e personit B.
c) Kusht apo shkak i pasojs s veprs penale konsiderohet edhe rasti kur vetm
shpejtohet shkaktimi i pasojs, e cila edhe ashtu do t shkaktohej. Pr shembull, nse
n spital infermierja gabimisht ia jep injeksionin apo ndonj terapi tjetr pacientit q
lngon nga ndonj smundje e pashrueshme dhe po qe se pacienti menjher vdes,
edhe n kso raste veprimi i ktill konsiderohet shkak i vdekjes si pasoj e veprs
penale t mjekimit t pandrgjegjshm, edhe pse pasoja e ktill do t shkaktohej po
mos t ndr-merrej ky veprim.
) Lidhjen kauzale e ndrpren ndonj veprim apo rrethan tjetr e cila ndrkoh
ndrlidhet n zinxhirin e ngjarjes dhe kshtu shkakton pasoj krejtsisht tjetr nga
ajo q zakonisht shkaktohet. Pr shembull, nse personi A. i shkakton lndim t leht
trupor personit B. dhe po qe se personi B. vdes n spital pr shkak t infeksionit, ngase
plagn ia mbshtjellin me fash t papastr, apo n prgjithsi pr shkak t mjekimit t
pandrgjegjshm, ather n kt rast veprimi i personit A. nuk do t konsiderohet shkak
i vdekjes s personit B., ngase infektimi apo mjekimi i pandrgjegjshm e ndrpren
lidhjen kauzale midis veprimit t personit A. dhe pasojs s vdekjes s personit B.
2. Lidhja shkaksore te veprat penale me mosveprim. N t drejtn penale, rndsi
t posame ka shtja e prcaktimit t kauzalitetit te veprat penale t kryera me
mosveprim. Kjo nga fakti se n kushtet e tanishme t jets bashkkohore gjithnj m
tepr do individ ka nj varg detyrash dhe obligimesh, kshtu q moskryerja e ktyre
detyrave dhe obligimeve, apo qndrimi pasiv ose indiferent ndaj tyre, mund t shkaktoj
pasoja t dmshme pr shoqrin.Konsiderohet se mosndrmarrja e veprimit t caktuar
apo mosveprimi mund t jet shkak i pasojs nse jan prmbushur kto kushte: 1) nse
ka ekzistuar obligimi q t veprohet n mnyr t caktuar pr tu parandaluar pasoja, 2)
nse personi ka pasur mundsi, ka qen n gjendje t parandaloj shkaktuarjen e pasojs
dhe 3) nse konstatohet se me siguri pasoja nuk do t shkaktohej, ose do t shkaktohej
pasoj shum m e vogl, po t ndrmerrej veprimi q sht dashur t ndrmerrej.
Vetm nse prmbushen kto tri kushte n mnyr kumulative, mosveprimi mund t
konsiderohet shkak i pasojs.
80
E DREJTA PENALE
DASHJA
N strukturn e elementeve t prgjithshme t veprs penale, faji sht element
subjektiv i veprs penale. Pr t mundur t ndshkohet nj person pr veprn e tij, nuk
mjafton q t ket kryer vetm vepr t kundrligjshme q parashihet si vepr penale,
por ai at vepr duhet ta ket kryer me fajin e tij. N t drejtat penale bashkkohore, pr
tu konsideruar personi penalisht i prgjegjshm dhe pr t mundur t dnohet, duhet
q veprn ta ket kryer me fajin e tij.
N t drejtn penale shtrohet pyetja se a ka qen personi i caktuar i fajshm apo jo
vetm n rastet kur ai kryen vepr penale. Pra, vepra penale sht supozim, parakusht
n procedurn penale pr tu shqyrtuar se a sht fajtor personi i caktuar pr veprn
e kryer. Pasi q t konstatohet se personi i caktuar ka kryer vepr penale, shqyrtohet
shtja se a ka qen i fajshm pr veprn e kryer.
Nj person konsiderohet se veprn penale e ka kryer me faj n rastet kur ka ditur
se me veprimin apo mosveprimin e tij do t shkaktoj pasoj t ndaluar n botn e
jashtme, pasoj kjo q n ligj sht e parapar si vepr penale, dhe nse ndaj pasojs
- ndaj veprs, ka pasur aso marrdhnie, relacioni, e cila i bn t mundshme gjykats
q tia ngarkoj, tia vj n barr at vepr. Marrdhnia apo relacioni psikik i kryesit
ndaj veprs n t drejtn penale quhet fajsi.
Nga ky prkufizim i fajit del se fajsia prfshin veprimin dhe pasojn e veprs
penale. Pr kt shkak n t drejtn penale flitet pr fajin lidhur me veprimin dhe pr
fajin lidhur me pasojn e veprs penale.
Lidhur me veprimin e veprs penale, faji ekziston ather kur personi sht i
vetdijshm dhe dshiron ndrmarrjen e veprimit, apo kur sht i vetdijshm dhe
dshiron q t mos e ndrmarr veprimin e caktuar, kur me mosveprim kryhet vepra e
caktuar.
Lidhur me pasojn, konsiderohet se nj person sht i fajshm n rastet kur sht i
vetdijshm dhe dshiron q t shkaktohet pasoja e ndaluar n botn e jashtme.
Dashja. Dashja (dolus) konsiderohet forma m e rnd, m tipike dhe forma m
e shpesht e fajit me t ciln kryhen veprat penale. Sipas nenit 21 t Kodit Penal,
vepra penale sht kryer me dashje kur kryersi ka qen i vetdijshm pr veprn e
vet dhe ka dashur q ta kryej, apo kur ka qen i vetdijshm se pr shkak t veprimit
apo mosveprimit t tij mund t shkaktohet pasoja e ndaluar, por e ka pranuar, sht
dakorduar q t shkaktohet ajo pasoj.
Prej ktij prkufizimi q sht dhn n kt dispozit penale del qart se Kodi yn
Penal njeh dy lloje t dashjes: dashjen direkte dhe dashjen eventuale.
Dashja direkte (dolus direktus) ekziston ather kur kryersi sht i vetdijshm
se me veprimin apo mosveprimin e vet do t kryej vepr t dmshme, vepr penale
dhe dshiron kryerjen e asaj vepre, dshiron q t shkaktohet pasoja e ndaluar n botn
e jashtme (neni 21, par.2).
Te dashja direkte, kryersi sht i vetdijshm pr veprimet e veta, sht i
vetdijshm pr rrezikshmrin shoqrore abstrakte t sjelljes s vet, e parasheh
81
E DREJTA PENALE
mundsin e shkaktuarjes s pasojs s dmshme, prkatsisht sht i vetdijshm pr

rrezikun konkret, me vullnet i drejton (qeveris) sjelljet e veta dhe dshiron shkaktuarjen
e pasojs s rrezikshme. S kndejmi, te kjo form e dashjes shprehet elementi i
vetdijes (elementi intelektual) dhe elementi i vullnetit (elementi i dshirs).
Elementi volitiv apo i dshirs (i vullnetit) sht komponent e dyt e dashjes
direkte. Ky element shprehet ather kur kryersi ka dashur, ka dshiruar q me veprimin
apo mosveprimin e vet t shkaktoj pasojn e caktuar. Konsiderohet se personi e ka
dshiruar kryerjen e veprs kur ndrmerr veprimin me qllim q t shkaktoj pasojn,
e cila sht tipare e veprs penale t caktuar.
Dashja eventuale (dolus eventualis) ekziston ather kur kryersi ka qen i
vetdijshm se pr shkak t veprimit apo mosveprimit mund t shkaktohet pasoja e
ndaluar, mirpo me vetdije sht pajtuar, sht dakorduar q ajo t shkaktohet (neni
21, par. 3 i Kodit Penal). Dashja eventuale ka ngjashmri me dashjen direkte, mirpo
ka edhe dallime kualitative n sfern e vetdijes, e edhe m tepr n sfern e vullnetit,
dshirs lidhur me shkaktuarjen e pasojs s ndaluar. Rrjedhimisht, te dashja eventuale,
ndryshe nga dashja direkte, kryersi me veprimet e veta nuk ka pr qllim q t shkaktoj
pasojn e caktuar q sht tipare e veprs s ndaluar, madje shkaktuarjen e asaj pasoje
nuk e parasheh as si t sigurt, mirpo sht i vetdijshm se me ndrmarrjen e veprimit
krijohet nj mundsi e madhe, nj rrezik i madh se do t kryhet edhe ajo vepr dhe do
t shkaktohet edhe ajo pasoj, t ciln vetm e parasheh si t mundshme, por t ciln
nuk e dshiron. Ktu edhe qndron thelbi i dashjes eventuale, dhe themeli i sajimit t
prgjegjsis penale, ngase kryesi, edhe pse sht i vetdijshm se me veprimin apo me
mosveprimin e vet krijon nj rrezik t madh q t shkaktohet pasoja e ndaluar (t kryhet
vepra penale) dhe prkundr saj nuk abstenon nga ajo vepr.
Dijenia, dashja, pakujdesia ose qllimi

Dispozita e nenit 22 sht trsisht risi n Kodin Penal t Kosovs. Kso dispozite
nuk haset n asnj kod penal t shteteve t formuara nga territori i ish Jugosllavis dhe
as n Kodin Penal t Shqipris. Pr kt arsye mungon edhe literatura si dhe praktika
lidhur me zbatimin e ksaj norme shum t rndsishme pr t drejtn penale. Prandaj
edhe pr autorin sht shum vshtir q ta komentoj kt nen. Por prkundr ksaj do
t bjm prpjekje q ta shpjegojm kt nen.
Sipas t gjitha gjasave, dispozita e nenit 22 sht inkorporuar n Kodin Penal
sipas zgjidhjeve dhe rekomandimeve q dalin nga Modeli i Kodit Penal Evropian.
Meq sht koncept dhe trend i prafrimit dhe unifikimit t legjislacioneve penale t
shteteve t Evrops, me siguri edhe kodet penale t regjionit dhe t shteteve t tjera do
ta parashohin kt dispozit.
Paraparaja e dispozits n nein 22 sht br me qllim q ti ndihmoj gjyqsis
penale q t konstatoj se kur vepra penale konsiderohet se sht kryer me dashje dhe
kur nga pakujdesia. Lidhur me kt. tani ve sht pranuar koncepti se n rastet e
caktuara, konstatimi nse sht kryer vepra penale me dashje apo nga pakujdesia mund
t nxirret edhe sipas rrethanave faktike n t cilat sht kryer vepra e caktuar. Pikrisht,
82
E DREJTA PENALE
dipsozita e nenit 22 sajon bazn juridike q gjykatat t mund t konstatojn edhe

n baz t rrethanave faktike, nse vepra sht kryer me dashje apo nga pakujdesia,
prkatsisht nse kryersi i ka dit elementet relevenate t veprs penale dhe me far
qllimi veprn e ka kryer.
Dijenia, dashja, pakujdesia dhe qllimi jan elemente subjektive t veprs penale.
Pr shkak t natyrs s tyre, kto elemente subjektive t veprs penale n disa raste
sht jashtzakonisht vshtir t vrtetohen ngase duhet t deprtohet n psikn, n
mendjen e personit. Pikrisht pr kt arsye, po e prsrisim edhe nj her, sht
parapar dispozita e nenit 22 pr tu krijuar baz juridike gjykatave q n rastet e
caktuara kto elemente subjektive, e sidomos dashja dhe pakujdesia t konstatohen n
baz t rrethanave faktike.
PAKUJDESIA
Pakujdesia (culpa) sht form e dyt e fajit dhe pr nga intensiteti i prgjegjsis
penale form m e leht e fajsis. Pakujdesia ekziston ather kur kryesi nuk e dshiron
pasojn e shkaktuar, prkatsisht kur pasoja shkaktohet kundr vullnetit t tij.
Kodi penal i Kosovs (neni 23 par. 1) i njeh dy lloje t pakujdesis: dhe at pakujdesi
me vetdije apo mendjelehtsin dhe pakujdesia pa vetdije apo neglizhencn.
Kto dy lloje t pakujdesis dallohen mes veti vetm sipas elementit t vetdijes
apo elementit intelektual, kurse n asnjrn variant kryesi nuk e dshiron pasojn(nuk
dshiron q t shkaktohet pasoja n botn e jashtme). ngase n asnj form nuk shprehet
dshira apo vullneti pr t shkaktuar pasojn e ndaluar n botn e jashtme.
Pakujdesia me vetdije
Pakujdesia me vetdije apo mendjelehtsia (luxuria), sipas paragrafit 2 t nenit
16 t KPPK, ekziston ather kur personi sht i vetdijshm se pasoja e ndaluar
mund t shkaktohet si rezultat i veprimit apo mosveprimit t tij, por me mendjelehtsi
mendon se ajo nuk do t shkaktohet apo se ai do t mund t parandaloj shkaktimin e
saj.
Pakujdesia pa vetdije
Pakujdesia pa vetdije apo neglizhenca ekziston kur personi nuk sht i vetdijshm
se pasoja e ndaluar mund t shkaktohet si rezultat i veprimit ose mosveprimit t tij,
edhe pse n rrethanat dhe sipas vetive t tija personale ka mundur t ishte apo duhej t
ishte i vetdijshm pr kt mundsi (neni 23 par. 3 t KPPK).
Pr veprat penale t kryera me dashje, kryesi gjithher prgjigjet penalisht, kurse
t veprat penale t kryera nga pakujdesia, kryesi do t prgjigjet penalisht vetm pr
veprat penal ku me ligj shprehimisht sht parapar prgjegjsia penale dhe pr veprat
penale t kryera nga pakujdesia.
83
E DREJTA PENALE
Prgjegjsia pr veprat penale t kryera nga pakujdesia.

N rastet kur vepra penale kryhet nga pakujdesia, kryersi zakonisht nuk dnohet,
por dnohet vetm prjashtimisht dhe at vetm ather kur me ligj shprehimisht sht
parapar se kryersi do t dnohet edhe pr rastet kur veprn e kryen nga pakujdesia.
N rastet kur me ligj sht parapar q kryesi do t dnohet edhe pr veprat penale t
kryera nga pakujdesia, dnimi i parapar sht m i but sesa pr veprat e kryera me
dashje.
Se pr cilat vepra t kryera nga pakujdesia kryersi do t dnohet, kjo sht shtje
e politiks kriminale. Mirpo, lidhur me kt vendimtare sht rndsia individuale dhe
shoqrore e objektit i cili mbrohet edhe me t drejtn penale. Shikuar n prgjithsi, sipas
Kodit ton Penal, pr pakujdesi dnohen kryersit e veprave penale kundr shndetit t
njeriut, kundr siguris s prgjithshme t njerzve dhe t pasuris n trafikun publik,
mandej pr veprat penale nga pakujdesia t personave q ushtrojn detyra (funksione)
t rndsishme si dhe pr veprat penale kundr jets dhe trupit.
LAJTHIMI FAKTIK
Lajthimi n fakt (lat. error facti), konsiderohet se ekziston n rastet kur kryersi n
kohn e kryerjes s veprs penale nuk ka qen i vetdijshm pr ndonj nga tiparet e saj
t caktuara me ligj, apo kur gabimisht mendon se ekzistojn rrethanat relevante sipas t
cilave, po t ekzistonin ato faktikisht, ajo vepr do lejohej.
Lajthimi n fakt mund t shprehet lidhur me veprimin, pasojn, kauzalitetin,
objektin- t miren ndaj t cils kryhet vepra dhe n prgjithsi ndaj do rrethane e cila
sht tipare e veprs penale.
Nga prkufizim i lajthimit n fakt q sht prcaktuar n Kodin Penal, rezulton se
e drejta jon penale njeh dy lloje t ktij lajthimi: lajthimin n fakt lidhur me tiparet e
veprs penale dhe lajthimni n fakt lidhur me rrethanat t cilat e prjashtojn veprn
penale.
2.Lajthimi n fakt lidhur me tiparet (elmentet) e veprs penale. Ky lloj lajthimi
ekziston ather kur kryersi ka prfytyrim t gabuar apo kur nuk di pr ndonj rrethan
reale, e cila n ligj sht prcaktuar si element prbrs i veprs penale.
Me fjal t tjera ky lloj lajthimi shprehet n rastet kur kryersi ka nj pasqyr t
gabuar apo nuk e di ndonj rrethan reale e cila bn pjes n figurn e veprs penale
dhe pr kt shkak e kryen veprn penale, edhe pse nuk e di dhe as q dshiron ta kryej
at vepr. Meq n rastet e lajthimit n fakt n kuptimin e ngusht kryersi nuk di apo
ka prfytyrim t gabuar pr rrethanat relevante t veprs penale dhe as q e dshiron
kryerjen e saj, ky lloj lajthimi gjithher prjashton ekzistimin e dashjes.
Lajthimi n fakt n kuptimin e ngusht mund ti prket veprimit t kryerjes, pasojs,
objektit t veprimit, kauzalitetit t veprs penale, kohs, vendit apo mnyrs s kryerjes
s veprs dhe t gjitha rrethanave t tjera, t cilat me ligj jan t parapara si elemente t
figurs s caktuar t veprs penale. Gjithashtu kto rrethana mund ti prkasin veprs
penale themelore apo forms s kualifikuar apo t privilegjuar t saj.
84
E DREJTA PENALE
Ja disa shembuj m karakteristik ku mund t konsiderohet se vepra penale sht

kryer n lajthimin n fakt n kuptimin e ngusht, prkatsisht lidhur me elementet
prbrse (konstitutive) t veprs penale: personi merr sendin e huaj duke menduar
gabimisht se sht i tij; ndokush ka marrdhnie seksuale me femrn e cila sht nn
moshn 16-vjeare duke menduar se ajo sht mbi 16 vjee; mjekut i przihen rezultatet
e analizave t dy t smurve, kshtu q terapin q duhet caktuar njrit, ia cakton tjetrit
dhe me kt ia keqson gjendjen shndetsore t smurit; ndokush gabimisht ia jep
tjetrit helmin duke menduar se ia jep barin; ndokush lidh martes t re duke menduar
gabimisht se martesa e mparshme i ka pushuar.
Shmangia(devijim) e veprimit (aberatio ictus sive impetus) sht nj lloj i ngjashm
me lajthimin prkitazi me lidhjen kauzale. Ky lloj lajthimi ekziston kur kryersi ndrmerr
veprimin ndaj subjektit apo objektit t caktuar, kurse pasoja shkaktohet ndaj subjektit
apo objektit tjetr. Rastet e tilla n t drejtn penale quhen sulm i gabuar, apo devijim i
veprimit. Pr shembull, gjuetari shkrep me arm n drejtim t egrsirs, por
e godet personin q ka qen duke prer dru n pyll; bashkshortja ka patur

pr qllim q ta helmoj burrin e vet, por venn e helmuar t ciln e ka vuar
n tavolin e ka pir personi tjetr. Apo rasti tjetr - personi A. shkrep me
arm n drejtim t personit B. me qllim q ta privoj nga jeta, mirpo me
at rast godet personin C. q sht gjendur rastsisht afr.
Lajthimi lidhur me rrethanat t cilat e prjashtojn
kundrligjshmrin.
Ky lloj lajthimi ekziston kur ndokush n kohn e kryerjes s veprs penale,

gabimisht mendon se ekzistojn rrethana sipas t cilave, po t ekzistonin ato faktikisht,
ajo vepr do t ishte e lejuar. Me fjal t tjera, lajthimi n fakt n kuptimin e gjer
ekziston n rastet kur ndonj person ka qen i vetdijshm pr t gjitha tiparet e veprs
penale, mirpo ka pasur prfytyrim t gabuar mbi ndonj rrethan reale, e cila nse
n t vrtet do t ekzistonte ashtu far e paramendon, sipas ligjit do t prjashtohej
kundrligjshmria dhe rrezikshmria shoqrore e veprs s kryer, kshtu q ajo vepr do
t ishte e lejueshme. Pr shembull, polici e privon nga liria nj person duke menduar se
ai sht personi pr t cilin sht shpallur urdhrarrestimi; personi A. mendon gabimisht
se sht i sulmuar nga personi B. dhe shti n t me arm me rast i shkakton plag
t rnd apo e privon nga jeta (mbrojtja e nevojshme putative); personi A. gabimisht
mendon se ai apo dikush tjetr sht i rrezikuar dhe duke qen n kt lajthim ndrmerr
ndonj veprim me rast lndon ndonj person apo asgjson pasurin e tjetrit (nevoja
ekstreme putative).
85
E DREJTA PENALE
Lajthimi n fakt i mnjanuar dhe i pa mnjanuar.

Lajthimi n fakt lidhur me elementet e veprs penale dhe lajthimi n fakt lidhur me
rrethanat t cilat e prjashtojn ekzistimin e veprs penale, mund t jet i mnjanuar
dhe i pamnjanuar.
Lajthimi n fakt i mnjanuar ekziston n rastet kur kryersi pr shkak t pakujdesis
s tij ka qen n lajthim. Me fjal t tjera, nse konstatohet se lajthimi sht rezultat i
moskujdesit t paarsyeshm t kryersit, apo kur konstatohet se sht vet fajtor pr
prfytyrimin e gabuar mbi tiparet e veprs, prkatsisht kur kryersi nuk i ka ndrmarr
t gjitha masat q t ket prfytyrim t drejt mbi veprn, ather n t drejtn penale
konsiderohet se personi ka vepruar n lajthimin e mnjanuar.
Lajthimi n fakt i pamnjanuar ekziston ather kur kryersi nuk ka mundur dhe as
q ka qen i detyruar t ket prfytyrim t drejt pr ato rrethana, pr t cilat ka qen
n lajthim.
Efekti i lajthimit n fakt n prgjegjsi.

Lajthimi n fakt i mnjanuar dhe i pamnjanuar gjithher prjashton dashjen. S
kndejmi, personi q veprn penale e ka kryer n lajthim nuk mund t konsiderohet
se veprn penale e ka kryer me dashje. Gjithashtu lajthimi i pamnjanuar e prjashton
jo vetm dashjen, por edhe pakujdesin. Kryersi i cili veprn e kryen n lajthimin e
pamnjanuar nuk sht penalisht i prgjegjshm dhe nuk dnohet.
Mirpo, n rastet kur sht fjala pr lajthimin e mnjanuar, kryersi mund t jet
penalisht i prgjegjshm dhe penalisht i paprgjegjshm. Meq, si pam, te lajthimi
i mnjanuar personi veprn e kryen nga pakujdesia, ather a do t prgjigjet kryersi
penalisht apo jo, kjo varet se a parasheh ligji prgjegjsi penale edhe pr veprn e
kryer nga pakujdesia. Prkatsisht, n nenin 25, paragrafin 2 t Kodit Penal sht para
par sa vijon: Personi q pr shkak t pakujdesis ka qen n lajthim, sht penalisht
prgjegjs pr veprn penale t kryer nga pakujdesia nse ligji n mnyr specifike
parashikon prgjegjsi penale pr kryerjen e veprs s till nga pakujdesia
LAJTHIMI JURIDIK
Lajthimi juridik (lat. error iuris) prkufizohet si lajthim mbi ndalueshmrin
e veprs. Kryersi i veprs konsiderohet se gjendet n lajthimin juridik n rastet
kur nuk di se vepra e tij sht e ndaluar, sht e parapar si vepr penale. N
lajthimin juridik kryersi sht i vetdijshm pr veprn e tij, mirpo gabimisht
mendon se vepra e tij sht e lejuar.
Lajthimi apo prfytyrimi i gabuar i kryersit mbi kundrligjshmrin e veprs
mund t shprehet n dy forma.
1.Forma e par shprehet n rastet kur kryesi nuk e di se se vepra e tij sht e
kundrligjshme, sht e parapar si vepr penale.Psh.polici i cili privon ndonj person
86
E DREJTA PENALE
nga liria, nuk e din se vendimi mbi ekzekutimin e privimit t liris sht nxjerr n
mnyr t kundrligjshme.
2.Forma e dyt e lajthimit juridik ekziston n rastet kur kryesi gabimisht mendon
se ekziston ndonj rrethan e cila prjashton kundrligjshmrin dhe veprn e bn t
lejueshme.p.sh.ushtari gjat kohs s lufts, n baz t urdhrit t eprorit t tij, kryen
krime t gjenocidit apo krime kundr njerzimit.
Efekti i lajthimit juridik n prgjegjsin sipas Kodit Penal.

Sipas nenit 26.par.1. t KPK: Perssoni I cili pr shkaqe t arsyeshme nuk e ka
ditur ose nuk ka mundur ta dij se vepra sht e ndaluar nuk sht penalisht prgjegjs.
Nga kjo zgjidhje, q sht prvetsuar n kt dispozit, rezulton prfundimi
se Kodi yn Penal n fuqi e ka braktisur koncepcionin tradicional dhe t ngurt se
mosnjohja e ligjit dmton (ignoratio legis nocet).
Gjithashtu nga analiza juridike e nenit 26 t Kodit Penal, ku sht prcaktuar efekti i
lajthimit juridik n prgjegjsin penale, mund t konstatojm edhe nj varg zgjidhjesh
q jan aprovuar lidhur me kt shtje.
Para s gjithash, sipas ksaj dispozite, lajthimi juridik nuk prjashton dashjen, q
do t thot se edhe n rastet kur personi kryen veprn n lajthimin juridik, ai mund t
konsiderohet se ka vepruar me dashje.
M tutje, si pam, lajthimi juridik sht baz pr prjashtimin e prgjegjsis
penale, n rastet kur kryersi i veprs penale ka qen n lajthimin juridik pr shkaqe t
arsyeshme. Shtrohet pyetja se n cilat raste konsiderohet se personi ka qen n lajthimin
juridik pr shkaqe t arsyeshme.
N t drejtn penale konsiderohet se kryersi ka qen n lajthim pr shkaqe t
arsyeshme n rastet kur ka vepruar n lajthimin e pamnjanuar, t paevitueshm. Ndrsa
nse n lajthim ka qen pr shkaqe t paarsyeshme, ather konsiderohet se ka qen
n lajthimin e mnjanuar, t evitueshm. S kndejmi, pr t mundur t konstatohet
nse kryersi ka qen n lajthimin juridik pr shkaqe t arsyeshme apo t paarsyeshme,
duhet prcaktuar se ka nnkuptojm me lajthim t pamnjanuar e ka me lajthim t
mnjanuar.
Lajthimi juridik i pamnjanuar, i paevitueshm, apo pr shkaqe t arsyeshme
ekziston kur kryersi nuk ka mundur t evitoj lajthimin n t cilin sht gjendur.
Prkatsisht, ky lloj lajthimi shprehet n rastet kur kryersi ka vepruar n aso
rrethanash n t cilat vrtet nuk ka mundur t dij se ndonj norm juridike at
vepr e parasheh si vepr penale. Me rastin e prcaktimit nse kryersi ka qen n
lajthimin juridik t pamnjanuar, rndsi t posame ka lloji i veprs penale pr t
ciln kryersi ka qen n lajthim. Kshtu, p.sh. nse sht fjala pr ndonj vepr e
cila nga ana e shoqris dhe moralit t saj n mas t theksuar nuk dnohet, mirpo
prkundrazi ksaj pr shkak t interesit individual dhe t prgjithshm me normat
juridike sht e prcaktuar si vepr penale, ather mund t bhet fjal se kryersi ka
qen n lajthimin juridik t pamnjanuar. Vepr e till do t ishte p.sh. vepra penale
e ushtrimit t kundrligjshm t veprimtaris mjeksore (neni 262).
87
E DREJTA PENALE
Krahas llojit t veprs penale t kryer si rrethana n baz t t cilave duhet

konstatuar nse ka qen kryersi n lajthimin juridik t pamnjanuar, duhet t merret
parasysh aftsia psikike e kryersit, lloji i profesionit t cilin ai e ushtron, rrethanat
objektive n t cilat e ka kryer veprn etj. Me kt rast duhet theksuar se, marr n
trsi, konstatimi i lajthimit juridik t pamnjanuar sht shtje faktike pr t ciln
gjykata n do rast konkret duhet t administroj prova t duhura.
Lajthimi juridik i mnjanuar (apo pr shkaqe t paarsyeshme).

Ekziston n rastet kur kryersi ka qen n lajthimin juridik mirpo, n
rrethanat t cilat kan ekzistuar n kohn e kryerjes s veprs penale dhe sipas
aftsive t tij personale, ai ka mundur t dij se veprn q sht duke e kryer sht
vepr e ndaluar, sht e parapar si vepr penale.
Sipas ktij koncepti t shkencs s t drejts penale, n paragrafin 3 t nenit
26, sht prkufizuar nocioni i lajthimit juridik t evitueshm. N kt dispozit
sht parapar me sa vijon: Lajthimi juridik sht i evitueshm nse doperson,
pra edhe kryersi, ka mundur leht t dij se vepra sht e kundrligjshme, apo
nse sht fjala pr kryesin, i cili, duke marr parasysh thirrjen, profesionin apo
detyrn e tij, ka qen i obliguar t dij se vepra sht e kundrligjshme. N kso
raste lajthimi i ktill juridik nuk mund t konsiderohet si lajthim pr shkaqet
e arsyeshme, andaj lajthimi i ktill vetm mund t merret si baz pr zbutjen e
dnimit sipas paragrafit 2 t nenit 26.
TENTATIVA
N kuptimin e prgjithshm, tentativa konsiderohet n rastet kur sht filluar kryerja
e veprs penale por e cila nuk prfundohet, nuk kryhet vepra. Tentativa sht nj situat
n tr zingjirin e ngjarjes kriminale e cila shprehet midis veprimeve prgatitore dhe
veprs penale t prfunduar. Shikuar n aspektin e katr fazave npr t cilat zakonisht
kalon kryerja e veprs penale, tentative sht m afr veprimeve prgatitore dhe m
larg nga prfundimi i veprs.
Sipas nenit 28, par. 1, tentativa ekziston kur ndokush me dashje ndrmerr veprime
t drejtprdrejta pr kryerjen e veprs penale dhe vepra nuk sht kryer ose elementet
e veprs s qllimshme penale nuk jan realizuar. Sipas ktij prkufizimi ligjor, pr tu
konsideruar se sht kryer tentativa e veprs penale, medoemos duhet t prmbushen
kto tri kushte: a) q t ndrmerret veprimi i kryerjes s veprs penale; b) q veprimi
t ndrmerret me dashje dhe c) q vepra t mos prfundohet, prkatsisht q t mos
shkaktohet pasoja e veprs penale.
Tentativa e plot dhe e met

Meq tentativa konsiderohet se sht kryer si n rastin kur veprimi i kryerjes ka
prfunduar ashtu edhe n rastin kur vetm ka filluar, por gjithher me kusht q pasoja
e veprs penale t mos jet shkaktuar, n t drejtn penale njihen dy lloje t tentativs:
tentativa e plot dhe tentativa e met.
88
E DREJTA PENALE
Tentativa e plot konsiderohet se ekziston n rastet kur veprimi i kryerjes ka filluar

dhe ka prfunduar, mirpo pasoja nuk sht shkaktuar. Pr shembull, personi A. shkrep
nga revolja n personin B. mirpo nuk e godet.
Tentativa e met konsiderohet se ekziston ather kur personi e fillon veprimin
e kryerjes por nuk e prfundon. Pr shembull, personi A. merr n shenj me pushk
personin B. mirpo nuk shkrep.
Dallimi midis tentativs s plot dhe t met sht i rndsishm lidhur me shtjen
e heqjes dor vullnetare nga kryerja e veprs penale dhe matjes s dnimit. Rrjedhimisht
pr tentativn e met n praktikn gjyqsore shqiptohet dnimi m i but n krahasim
me tentativn e plot.
Tentativa e cilsuar
N t drejtn penale konsiderohet se ekziston tentativa e cilsuar n rastet kur me
veprimin e ndrmarr sht tentuar t kryhet vepra penale, mirpo n fakt sht kryer
figura e nj vepre penale tjetr, e cila sht e prcaktuar me ligj si vepr penale e
posame. Raste t tilla m s shpeshti ndodhin lidhur me veprat penale t tentatives
s vrasjes. Pr shembull, personi A. shkrep me arm n personin B. me qllim q ta
privoj nga jeta, mirpo i shkakton vetm lndim t rnd trupor. N kt rast personi A.
n fakt e ka kryer veprn penale t plagosjes s rnd, mirpo meq dashja e tij ka qen
e orientuar q t kryej veprn penale t vrasjes, n t drejtn penale ky person do t
konsiderohet se e ka kryer veprn penale t tentativs s vrasjes, e jo veprn penale t
plagosjes. Pra, n kso raste, pr kualifikimin e veprs penale sht vendimtare dashja
e kryersit. Fakti q personi me kt tentativ ka shkaktuar plagosjen do ti merret
parasysh si rrethan rnduese me rastin e matjes s dnimit me rast gjyqi do ta ket
parasysh edhe dnimin e parapar pr veprn e cila sht kryer me tentativ.
Veprat penale te t cilat nuk sht e mundur tentative

N teorin e s drejts penale dhe n praktikn gjyqsore konsiderohet se te disa
vepra penale nuk sht e mundur tentativa. Lidhur me kt kryesisht njihen dy grupe
t veprave penale te t cilat nuk sht e mundur tentativa. N grupin e par bjn
pjes ato vepra penale t cilat n t drejtn penale konsiderohen se jan kryer nse
jan ndrmarr veprimet prgatitore apo tentativa. Vepra penale t ktilla jan p.sh.
organizimi i grupit pr t kryer krimin e gjenocidit, krime kundr njerzimit, krime t
lufts, pastaj trafikimin me njerz etj.
N grupin e dyt t veprave penale te t cilat nuk sht e mundur tentativa, bjn
pjes ato vepra penale te t cilat pr shkak t natyrs s tyre tentativa nuk sht e
mundur. Pr shembull, nuk sht e mundur tentativa e veprs penale pjesmarrjes
n rrahje, te vepra penale e shkaktimit t rrezikut t prgjithshm, mandej te veprat
penale nga pakujdesia (tek t cilat edhe pse sht e mundur tentativa, ajo nuk sht e
ndshkuar)etj.
89
E DREJTA PENALE
Ndshkimi i tentativs sipas t drejts son penale

Duke marr parasysh natyrn dhe peshn e veprs penale si dhe duke prvetsuar
teorin objektivo-subjektive, e drejta e jon penale e zgjidh shtjen e ndshkimit
pr rastet e tentativs. Rrjedhimisht, sipas paragrafit 1 t nenit 28 t Kodit penal,
pr tentativ personi dnohet kur sht fjala pr veprat penale pr t cilat mund t
shqiptohet dnimi me burgim m s paku tre vjet, ndrsa pr tentativn e veprave t
tjera penale m t lehta, vetm ather kur me ligj shprehimisht parashihet se edhe pr
tentativ dnohet. Pra, ktu pesha e veprs penale apo intensiteti i rrezikshmris sht
prcaktuar me llojin dhe masn e dnimit t parapar.
BASHKPUNIMI
Vepra penale mund t kryhet me veprimin e nj personi apo t shum personave.
N rastet kur n kryerjen e veprs penale marrin pjes dy apo m shum persona, kjo
n t drejtn penale quhet bashkpunim, ndrsa personat me veprimin e t cilve sht
kryer vepra penale quhen bashkpuntor.
Pr tu konsideruar se ekziston bashkpunimi nuk mjafton q n kryerjen e veprs
penale t marrin pjes shum persona, ngase sht e mundur q n kryerjen e veprs
penale t marrin pjes dy apo m shum persona, mirpo me gjith at mos t ekziston
bashkpunimi, p.sh. nj person e thyen marketin dhe nga ai i merr disa sende, pas tij
vjen tjetri edhe ai po ashtu i merr disa sende, pas tij personi tjetr e me radh hyn dhe
marrin sende, por ne rastin konkret nuk ekziston bashkpunimi.
Pr t konsideruar se ekziston bashkpunimi me drejtn penale midis pjesmarrsve
duhet t shprehet lidhja e caktuar objektive dhe subjektive.
Lidhje objektive qndron n at se secili bashkpuntor duhet t ndrmarr ndonj
veprim me t cilin i kontribuon kryerjes s veprs penale.Me fjal t tjera pasoja e
veprs penale duhet t jet rezultat i prbashkt i veprimeve t gjith bashkpuntorve.
Lidhje subjektive qndron n at se t gjith bashkpuntort duhet t jen t
vetdijshm se n kryerjen e veprs penale t caktuar do t marrin pjes, do t veprojn
s bashku n mnyra t ndryshme.
Format e bashkpunimit
Nocioni, format e bashkpunimit si dhe llojet e bashkpuntorve jan prcaktuar
n nenet 31, 32, 33, 34, dhe 35 t KP t Kosovs dhe ato jan, bashkkryerja, shtytja,
ndihma dhe bashkimi kriminal, ndrsa me nenin 38 jan parapar kufijt e prgjegjsis
penale dhe ndshkimi pr bashkpunim.
90
E DREJTA PENALE
BASHKKRYERJA
Sipas dispozits s nenit 31 t KP t Kosovs, bashkkryerja ekziston nse dy apo
m shum persona duke marr pjes n veprimin e kryerjes apo n ndonj mnyr tjetr
s bashku kryejn veprn penale. Nga ky prkufizim del se pr tu konsideruar se sht
shprehur bashkkryerja si form e bashkpunimit duhet q dy apo m shum persona
t marrin pjes n veprimin e kryerjes s veprs penale. P.sh. nse dy apo m shum
persona me thik e sulmojn personin dhe i shkaktojn vdekjen apo lndime t rnda
trupore,
Bashkkryerja si form e bashkpunimit mund t kryhet si me dashje ashtu edhe
nga pakujdesia.
Prgjegjsia dhe ndshkimi i bashkkryesit

Sipas nenit 31 t KP t Kosovs, secili bashk kryes ndshkohet me
dnimin e parashikuar pr vepr penale t kryer. N kt rast bashkkryersi
prgjigjet penalisht brenda kufijve t dashjes apo pa kujdesis. Me fjal t
tjeraKPkaprvetsuarparimineprgjegjsisindividualet bashkkryersve.
Parimi q do bashkkryers prgjigjet brenda kufijve t dashjes s tij nnkupton
edhe kt se bashkkryersi nuk prgjigjet pr eksesin e bashk kryesit tjetr. P.sh. nse
bashkkryersit jan marr vesh q t hyjn n nj shtpi dhe t vjedhin, dhe se n at
rast njeri prej bashkkryersve dhe e dhunon femrn e cila ka qen n shtpi, me kt
rast bashkkryersi tjetr nuk do t prgjigjet pr eksesin e bashkkryersit tjetr, sepse
marrveshja e tyre ka qen vjedhja e jo dhe dhunimi.
SHTYTJA
Sipas dispozits s nenit 32 t KP, shtytja sht njra ndr format e bashkpunimit
n kuptimin e ngusht. Kjo form sht parapar me nenin 32, por n kt nen nuk
sht prcaktuar nocioni i bashkpunimit por n kt dispozit thuhet: kush do q me
dashje e shtyt tjetrin t kryej vepr penale dnohet sikurse ai ta kishte kryer at vepr
penale, nse vepra penale sht kryer nn ndikimin e tij.
Por edhe pse ligjdhnsi nuk e ka prcaktuar nocionin e shtytjes, kt e ka br
teoria e drejts penale dhe praktika gjyqsore, ashtu q n teori dhe praktik shtytja
prkufizohet si ndrmarrje e veprimeve t atilla me t cilat t personi tjetr me dashje
shkaktohet ose forcohet vendimi pr t kryer nj vepr penale.
KP nuk prcakton mnyrat dhe mjetet me t cilat kryhet shtytja, por n praktik
sht prvetsuar koncepcioni se shtytja mund t kryhet me do lloj veprimi me t
cilin t tjetri mund t formohet apo t forcohet vendimi pr t kryer veprn penale, si
veprime t tilla praktika i merr p.sh. dhnien apo premtimin e dhurats, lutja, dhnia e
kshillave, prqeshja pr shkak mos vendosmris. Kryesore sht q nga veprimet e
ktilla t personi tjetr t formohet apo t forcohet vendimi pr t kryer vepr penale.
Shtytja mund t ndermirt nga nj apo m shum persona.
91
E DREJTA PENALE
Shtytja duhet t jet e drejtuar ndaj personi t caktuar si kryes i ardhshm dhe me
qllim q t kryhet vepra penale e caktuar. Shtytja duhet t jet e drejtuar me qllim q
t kryhet vepra penale e caktuar, vepra konkret.
Shtytja sht e mundshme t kryhet, vetm deri sa personi nuk ka vendos ta kryej
veprn penale, p.sh. fare nuk ka menduar t kryej vepr penale e shtytsi me
veprimet e veta e bind q t kryej vepr, ose ka vendos t kryej vepr por sht labil
nuk sht i sigurt kshtu q shtytsi paraqitt si person q ia forcon bindjen q t kryej
veprn pr t ciln kryesi nuk ka qen i sigurt a ta kryej apo jo.
Sipas nenit 32 t KP shtytja mund t kryhet vetm me dashje, dhe dnohet sikurse
ai ta kishte kryer at vepr penale, me kusht q vepra penale sht kryer nn ndikimin
e tij.
N nenin 32 t KP sht prcaktuar ndshkimi i shtytsit dhe sipas ksaj dispozit
shtytsi dnohet pr do lloj vepre penale si n rastet po ta kishte kryer vet veprn penale
pa marr parasysh peshn e saj, me kusht q vepra penale t jet kryer me ndikimin e
tij. Pra si pre supozim q t mund t ndshkohet shtytsi duhet q kryesi t ket kryer
veprn penale.
Prndryshe edhe pse parashihet se shtytsi dnohet sikurse edhe kryesi, nuk
prjashtohet mundsia q shtytsi t dnohet m rnd se kryesi i veprs penale.
Me KP shtytja sht e parapar edhe si vepr e posame penale.psh. nenin 147
nxitja, e urrejtjes, prarjes, ose mosdurimit kombtar, racor, fetar ose etnik, neni 162
shtytja pr luft agresive ose konfliktit t armatosur, neni 183 shtytja n vetvrasje,
neni 247.par.2,bashksia jashtmartesore me personin nn moshn gjashtmbdhjet vjet
e mitur nn 16 vjet.
Kt ligjdhnsi e ka parapar pr shkak t rrezikshmris shum t madhe t
ktyre veprave penale dhe natyrs specifike t tyre.
Shtytja e pa suksesshme
Shtytja e pasuksesshme ekziston n rastet kur personi i shtytur nuk e ka kryer e as
nuk ka tentuar t kryej veprn penale. Meq shtytja dnohet vetm nse sht kryer
vepra penale, s kndejmi rezulton se edhe pr shtytjen e pasukseshme shtytsi nuk
dnohet.
Shkaqet q mund t shpiejn n shtytjen e pasuksesshme mund t jen t shumta
dhe t natyrs s ndryshme. Pr shembull, shtytja e pasuksesshme ekziston kur shtytsi
nuk ka pasur sukses t bind tjetrin pr t kryer vepr penale ose kur shtytsi ka sukses
q t bind, mirpo i shtyturi ndrron mendimin (vendimin) para se t ket filluar
kryerjen e veprimeve q hyjn n zonn kriminale, q konsiderohen vepr penale.
Gjithashtu, shtytja e pasuksesshme shprehet edhe ather kur pr shkaqe objektive i
shtyturi nuk ka mundur t kryej veprn penale. Do t bhet fjal pr shtytjen e pasu
ksesshme edhe ather kur i shtyturi i ka ndrmarr vetm veprimet prgatitore, t
cilat sipas Kodit Penal nuk ndshkohen. Shtytja e pasuksesshme do t ekzistoj edhe
92
E DREJTA PENALE
n rastet kur shtytsi e ka shtytur personin i cili m par ka vendosur t kryej vepr
penale, ose kur i shtyturi fare nuk e ka kuptuar shtytsin.
Duhet theksuar se si shtytje e pasuksesshme konsiderohet edhe rasti kur i shtyturi
kryen krejtsisht tjetr vepr penale nga ajo pr t ciln ka qen i shtytur. N kso
rastesh konsiderohet se sht shprehur i ashtuquajturi eksces kualitativ i shtytjes, i cili
sipas teoris akcesore t limituar nuk ka baz pr prgjegjsin e bashkpuntorit,
prkatsisht t shtytsit. Rast i till sht p.sh. nse personi A e shtyt personin B q
t kryej veprn penale t marrdhnies seksuale me dhun, ndrsa personi B. e kryen
lndimin e rnd trupor apo vjedhjen grabitqare.
NDIHMA
Si form e bashkpunimit, sht e parapar me dispozitn e nenit 33 t KP t
Kosovs. Ndihma sht ndrmarrja e veprimeve me t cilat nj person me dashje
ndihmon tjetrin t kryej vepr penale. Kto jan veprimet me t cilat ndihmohet
kryerja e veprs penale, apo veprime q ndrmerren gjat kohs s kryerjes s veprs
penale me t cilat lehtsohet kryerja e saj. Nga nocioni dhe natyra juridike e ndihms del
se veprimet e ksaj forme t bashkpunimit konsistojn n ndrmarrjen e veprimeve t
tilla me t cilat nuk kryhet vepra penale por vetm ndihmohet kryerja e saj. Prndryshe
veprimet e ndihms duhet t paraqesin kontribut n realizimin e veprs penale. Ndihma
si form e bashkpunimit mund t kryhet vetm pasi q personi tjetr ka vendosur t
kryej vepr penale, ashtu q n rastet kur veprimet ndrmerren para se t ket vendosur
personi tjetr t kryej vepr penale, mund t konsiderohet vetm si shtytje e jo si ndihm.
N nenin 33 par. 2 t KP t Kosovs, n mnyr ekzemplare jan cekur disa mnyra
apo forma me t cilat mund t kryhet ndihma. N kt dispozit sht parapar se
ndihma, kryesit mund ti jepet n dy mnyra, ndihma fizike dhe ndihma psikike. Si
ndihm fizike konsiderohet vnia apo dhnia n disponim e mjetet kryesit, pr kryerjen
e veprs, mnjanimi i pengesave, brja rroje gjat kohs s kryerjes s veprs penale,
kontrollimi i mjeteve me t cilat duhet t kryhet vepra penale e kshtu me radh. Si
ndihm psikike konsiderohet dhnia e kshillave, udhzimeve, premtimit pr fshehje t
veprs, kryesit dhe gjurmve t veprs penale.
Ndryshe nga shtytja e cila pr shkak t natyrs s saj mund t kryhet vetm me
veprim, ndihma mund t kryhet me veprim dhe mos veprim.
Lidhur me kohn, ndihma jepet zakonisht para se t filloj kryerja e veprs penale,
mirpo ndihma mund t kryhet edhe gjat kohs s kryerjes s veprs penale, deri sa
nuk ka prfunduar vepra penale n kuptimin material. Veprimet q ndrmerren pasi t
jet kryer vepra penale nuk mund t konsiderohen si ndihm, me kusht q t mos jet
premtuar m par, para se t ket filluar kryerja e veprs penale. Nse jepet pasi t ket
prfunduar vepra penale, kemi t bjm pr veprn e veant t fshehjes s kryesit pas
kryerjes s veprs penale apo ndihms pas kryerjes s veprs penale.
93
E DREJTA PENALE
Ndihma e pasuksesshme
Do t ekzistoj ather nse personit q i sht dhn ndihma nuk e ka kryer
veprn penale ose nuk ka tentuar ta kryej, apo nuk ka ndrmarr veprimet prgatitore
t cilat ndshkohen. Ndihm e pasuksesshme konsiderohet edhe rasti kur kryersi e
refuzon ndihmn. Gjithashtu do t konsiderohet se ekziston ndihma e pasuksesshme
edhe ather kur me rastin e kryerjes s veprs penale, kryersi i veprs fare nuk i ka
shfrytzuar veprimet e ndihmsit. Pr shembull, personi A. veprn penale t vrasjes e
kryen me pushk, e jo me helmin q ia ka dhn ndihmsi. Ose rasti tjetr, personi A.
veprn penale t vjedhjes e kryen duke e thyer dritaren, e jo me elsin fals q ia ka
dhn ndihmsi.
Kodi yn Penal nuk prmban ndonj norm me t ciln do t rregullonte shtjen
e ndshkimit pr ndihmn e pasuksesshme. Andaj mund t konkludojm se ndihma e
pasuksesshme nuk ndshkohet. Zgjidhja e ktill sht edhe e arsyeshme. Prkatsisht,
sipas prkufizimit q sht dhn n Kodin Penal, ndihma e pasuksesshme nuk
konsiderohet bashkpunim, ngase nuk paraqet kontribut kauzal n kryerjen e veprs
penale. Me fjal t tjera, n rastin e ndihms s pasuksesshme, veprimet e ndihmsit
nuk inkorporohen n rezultatin kriminal, ngase sht br ndrprerja e rrjedhs s
kauzalitetit, sipas vullnetit t kryersit apo nn ndikimin e rrethanave t tjera (pr
shembull, nse revolja t ciln ia ka dhn kryersit t vrasjes ka dshtuar, nuk ka
funksionuar dhe pr kt arsye nuk sht prdorur pr kryerjen e veprs). Mirpo,
ndihma e pasuksesshme mund t inkriminohet si vepr penale e posame.Rasti i till
sht me veprn penale, furnizimi me pajisje ose materiale q jan t destinuara pr
prodhimin apo trafikimin e substancave narkotike ose psikotropike ose analog, (neni
274 par. 4).vepra penale pr t cilin ligji parasheh dnim edhe pr tentativ. Gjithashtu
ndihmsi dnohet edhe n rastet kur kryesi ka ndrmarr veprime prgatitore po q se
edhe pr t sht parapar ndshkimi me ligj.
Ndihma si vepr e posame penale. Pr shkak t natyrs s disa veprave penale,
pr t cilat jepet ndihma dhe pr disa shkaqe kriminalo-politike, ndihma mund t
konsiderohet si vepr e posame dhe e pavarur penale nga vepra penale e kryersit.
Rastet e tilla jan p.sh. ndihma n vetvrasje (neni 183), ndihma gruas shtatzan q
ta ndrpres shtatznsin (neni 184), dhnia ndihm kryersit pas kryerjes s veprs
penale (neni 388), mundsimi i arratisjes s personit t privuar nga liria (neni 406).
Ndihma si vepr penale e posame n disa raste mund t inkriminohet pr vepra
pr t cilat kryersi nuk dnohet, prkatsisht kur vepra e kryersit nuk konsiderohet si
vepr penale. Rast i till sht p.sh. dhnia ndihm personit tjetr q t kryej vetvrasje
ose dhnia ndihm gruas me barr q ajo vet t bj ndrprerjen e shtatznsis. N
kto dy raste, personi q tenton t bj vtvrasje, apo gruaja q n trupin e vet bn
ndrprerjen e shtatznsis, nuk konsiderohet se kan kryer vepr penale, kurse personi
q u ndihmon konsiderohet se ka kryer vepr penale dhe dnohet.
94
E DREJTA PENALE
BASHKIMI RIMINAL
Bashkimi kriminal sht forma m e rnd e bashkpunimit edhe pr nga natyra e tij
juridike dhe kriminalo-politike dallohet nga format e tjera t bashkpunimit. Specifikat
e bashkimit kriminal kan kontribuar q ky lloj bashkpunimit me arsye t trajtohet si
bashkpunim sui generis.
Bashkimi kriminal sipas Kodit Penal. Kodi Penal i kushton rndsi t posame
krimit t organizuar, i cili kryeht n forma t ndryshme t bashkimit kriminal. Kjo nga
fakti se sikundr n shtet e tjera, edhe n Kosov nga bshkimi kriminal kryhen llojet
m t rnda t veprave penale, si jan vrasjet, kidnapimet, tregtia me drog, trafikimi
i njerzve, terrorizmi etj. Krahas ksaj, rregullimin e bashkimit kriminal me norma t
posame penale, ndryshe nga format e tjera t bashkpunimit, e ka determinuar edhe
fakti se n legjislacionet bashkkohore dhe n shkencn e s drejts penale, si cekm
m sipr, rregullat e prgjithshme t cilat i dedikohen pjesmarrjes s shum personave
n kryerjen e veprave penale, nuk jan t mjaftueshme, ngase krimi i organizuar sht
fenomen i posam pr t cilin duhet t prcaktohen rregulla t posame. Suazat juridike
penale pr rregullat e ktilla duhet t sigurojn inkriminimin e formave t ndryshme t
kryerjes s veprave penale n mnyr t organizuar. N frymn e ktij koncepti, tani nj
numr i konsiderueshm i legjislacioneve penale t Evrops i kan braktisur rregullat
restriktive t ndshkimit t bashkimit kriminal. N kt drejtim n dekadn e fundit
jan br ndryshme n Kodin penal t Gjermanis, Zvicrs, Italis, Francs etj.
N pjesn e prgjithshme t Kodit Penal, n paragrafin 1 t nenit 34, sht prcaktuar
nocioni i bashkimit criminal. N Kodin ton Penal prkufizimi i bashkimit kriminal
sht br sipas modelit anglo-amerikan t institutit conspiracy. Duhet theksuar se
tani kt model jan duke e prvetsuar gjithnj m tepr edhe kodet penale t shteteve
t tjera t Evrops.
Nocioni bashkim kriminal sht nocion gjenerik, nocion i prgjithshm, me t cilin
nnkuptohet kryerja e veprs penale n bashkpunim nga dy apo m shum persona.
Kodi i yn Penal, si dhe kodet penale t shteteve t tjera, nuk i cek format e bashkimit
kriminal nprmjet t cilit kryhen s bashku veprat penale, mirpo kt e bn teoria
dhe praktika gjyqsore. Prkatsisht, sipas shkencs s t drejts penale dhe praktiks
gjyqsore, me nocionin gjenerik t bashkimit kriminal duhet nnkuptuar: marr
veshjen, grupin, organizatn, bandn, rrjetin apo ndonj lloj bashkimi tjetr me qllim
t kryerjes s veprave penale. Kta terma si forma t bashkimit kriminal, nprmjet t
cilit kryhet krimi i organizuar i ndeshim edhe n pjesn e posame t Kodit Penal dhe
at si forma t kualifikuara t veprave penale.
Prgjegjsia penale dhe ndshkimi i antarve t bashkimit kriminal. Bashkimi
kriminal si institut i prgjithshm i s drejts penale, sht parapar me qllim t
inkriminimit t fazs m t hershme t kryerjes s veprs penale, n fazn e prgatitjes
s veprs penale. Me kt institut n fakt ndshkohen veprimet prgatitore, vepra kto
t cilat ndryshe quhen delicta preparata. N frymn e ktij koncepti, sipas dispopzits
s paragrafit 1 t nenit 34, personat hyjn n zonn kriminale, ndshkohen vetm nse
95
E DREJTA PENALE
merren vesh, arrijn marrveshje q t kryejn apo shtytin t tjert pr t kryer vepr
penale pr t ciln me ligj sht parapar dnimi me burgim s paku pes vjet dhe nse
ndrmarrin edhe veprimet prgatitore pr realizimin e marrveshjes.
Sipas ksaj dispozite, rezulton se n rastin e bashkimit kriminal, personi konsiderohet
penalisht prgjegjs dhe dnohet nse jan plotsuar kto kushte:
-- nse ka arritur marrveshje n mnyr shprehimore apo t heshtur me nj apo me
shum persona q t kryej vepr penale;
-- nse ka arritur marrveshje me nj apo me shum persona q t shtytin t tjert q
t kryejn vepra penale;
-- kjo marrveshje n t drejtn penale konsiderohet relevante vetm nse sht kryer
me dashje;
-- vepra penale pr t ciln sht arritur marrveshja pr tu kryer duhet t jet e
dnuar s paku me pes vjet burgim dhe
-- nse me qllim t kryerjes s veprs penale, pr t ciln sht arritur marrveshja,
jan ndrmarr edhe veprimet prgatitore pr realizimin e marrveshjs, pr
shembull, sht br furnizimi me arm me qllim t kryerjes s vrasjes, apo jan
bler automjete me qllim t trafikimit t drogs.
T gjitha kto kushte duhet t prmbushen n mnyr kumulative pr tu konsideruar
se ekziston bashkimi kriminal dhe q t mund t ndshkohen personat pr kt form
t bashkpunimit. Lidhur me kt duhet vemas t theksohet se sipas Kodit Penal kjo
form e bashkpunimit do t konsiderohet se ekziston dhe pjesmarrsit e tij do t d
nohen, edhe pse nuk sht kryer apo nuk sht tentuar t kryhet vepra penale pr t
ciln jan marr vesh. Mjafton q t jet arritur marrveshja dhe q t jen ndrmarr
veprimet prgatitore me qllim t realizimit t marrveshjes.
Meq krimi i organizuar, i cili kryhet nga forma t ndryshme t bashkimit kriminal,
vshtir zbulohet nga organet e ndjekjes, ngase organizohet n mnyr shum sekrete,
konspirative, n paragrafin 2 t nenit 34 sht parapar nj dispozit e karakterit
kriminal politik me qllim t lehtsimit t zbulimit dhe t lufts m efikase kundr
krimit t organizuar, prkatsisht t bashkimit kriminal. N kt dispozit sht parapar
shprehimisht se gjykata mund tia zvogloj dnimin apo ta liroj trsisht nga dnimi
antarin e bashkimit kriminal i cili sht penalisht prgjegjs n kto raste:
-- nse vullnetarisht heq dor nga marrveshja;
-- nse vullnetarisht ndrmerr veprime pr parandalimin e ekzistimit t vazhdueshm
t bashkimit kriminal ose t kryerjes s veprs penale n pajtim me qllimet e saj,
ose
-- nse vullnetarisht ia zbulon policis njohurit e marrveshjes n kohn e duhur kur
veprat penale t planifikuara ende mund t parandalohen.
Bashkimi kriminal si vepr penale e posame n Kodin penal. N disa raste pr
shkak t rrezikshmris shum t madhe dhe pr shkaqe t caktuara kriminalo-politike,
n pjesn e posame t Kodit Penal, format e ndryshme t bashkimit kriminal jan
parapar si vepra penale t veanta. Numri i inkriminimeve t bashkimit kriminal,
96
E DREJTA PENALE
t cilat jan t parapara si vepra penale t posame apo si forma t rnda t ktyre
veprave penale, n Kodin Penal sht relativisht i madh. Sa pr ilustrim po i cekim
vetm disa prej tyre: organizimi, prkrahja dhe pjesmarrja n grupet terroriste (neni
143); organizimi i grupit pr kryerjen e krimit t gjenocidit, krimeve kundr njerzimit
dhe krimeve t lufts (neni 160); organizimi i personave apo pjesmarrja n trafikimin
e njerzve (neni 171, par.3); prodhimi dhe prpunimi i paautorizuar i narkotikve t
rrezikshm dhe i substancave psikotropike nga antari i nj grupi (neni 274, par.4, pika
1); organizimi i skemave piramidale dhe bixhozit t ndaluar (neni 300); pjesmarrja ose
organiyimi I grupit kriminal t organizuar (neni 283) etj.
Kufijt e prgjegjsis penale dhe ndshkimi pr bashkpunim

Bashkkryesi sht penalisht prgjegjs brenda kufijve t dashjes apo t pakujdesis
s vet.
Personi i cili shtyt ose ndihmon n kryerjen e veprs penale sht penalisht
prgjegjs brenda kufijve t dashjes s tij. Rrethanat personale, prfshir marrdhniet
dhe cilsit t cilat mund t rezultojn n prjashtimin nga prgjegjsia penale,
lirimin nga dnimi, ekzistimin e formave t rnda apo t lehta t veprs penale ose q
ndikojn n prcaktimin e dnimit, mund t merren parasysh vetm ndaj personit pr
t cilin vlejn. Nse rrethanat personale t cilat ndrlidhen me kryesin kan ndikim n
zbutjen ose ashprsimin e dnimit dhe kto rrethana konstituojn element t veprs
penale, bashkkryesi, shtytsi ose ndihmsi sht prgjegjs dhe dnohet me dnimin
e parapar pr vepr penale kur ai ka ditur pr kt rrethan, edhe nse nuk ka pasur
lidhshmri me t.
Pr format e bashkpunimit, sipas teoris s akcesoritetit t limituar, teori kjo
e cila sht prvetsiuar n Kodin Penal, vlen rregulla parimore se bashkpuntort
prgjigjen brenda kufijve t dashjes s tyre, pavarsisht nga prgjegjsia e kryersit
kryesor. Brenda ktyre kufijve pr prgjegjsin sht me rndsi shkalla e realizimit
t veprs. Nga kjo rezulton se nse vepra sht prfunduar nga kryersi, shtytsi dhe
ndihmsi prgjigjen pr veprn e kryer sipas dispozitave t nenit 32 dhe 33. Nse vepra
penale ka ngel n tentative edhe bashkpuntort do t prgjigjen sipas shkalls s
realizimit, prkatsisht pr tentative.
PRGJEGJSIA PENALE E PERSONAVE JURIDIK

Legjislacioni penal i mparshm i Kosovs nuk e ka njohur personin juridik si
kryers i veprs penale, duke u mbshtet n parimin se personi juridike nuk mund t
prgjigjet pr vepr penale (societas delinquere non potest). Kso koncepti ka qen i
pranishm edhe n legjislacionet e shteteve t Evrops. Mirpo ky koncept ndryshoj
n dekadat e fundit, ngase u lajmruan forma t atilla t kriminalitetit q u kushtzuan
nga korporatat e ndryshme biznesore. Lajmrimin e formave t reja t veprave penale,
madje edhe shum t rrezikshme me pasoja dhe prmasave t mdha e kushtzoi
97
E DREJTA PENALE
edhe fuqizimi i rolit t ktyre korporatave jo vetm n sfern ekonomike por edhe
n sektorin publik, n ndrmarrjet publike dhe ente, n paran publike, tendere etj.
Kto dhe rrethanat tjera e shtruan domosdon q edhe personat juridik t konsiderohen
subjekt t veprs penale.
Obligimi q shtetet n legjislacionet e tyre ta akceptojn konceptim q edhe
personat juridik t konsiderohen subjekt i veprs penale, ka rrjedh edhe nga konventat
ndrkombtare n t cilat jan t inkriminuara format e reja t kriminalitetit si jan;
krimi i organizuar, korupsioni, larja e paras, ndotja e mjedisit etj. Konventa t tilla
me t cilat shtetet obligohen q n legjislacionet e tyre ta akceptojn konceptin se
edhe personat juridik t konsiderohen kryers t veprave penale t caktuara, jan
p.sh. Konventa e Kshillit t Evrops pr larjen e paras si dhe zbulimin, ngrirjen dhe
konfiskimin e fitimit nga vepra penale (1990) si dhe Konventa m e re - Konventa pr
larjen e paras, ngrirjen dhe konfiskimin e fitimit pasuror t realizuar nga kriminaliteti
dhe finansimin e terrorizmit (2005); Konventa e kshillit t Evrops pr parandalimin
e korupsionit (1999) dhe Konventa e Organizats s Kombeve t Bashkuar pr
parandalimin e korupsionit (2003).
Tani nj numr i madh i shteteve t Evrops, n legjilsacionet e tyre e kan
prvetsuar konceptin se edhe personat juridik duhet t konsiderohen kryers t
veprave t caktuara penale dhe gjithashtu parashihen edhe llojet t atilla dnimeve t
cilat ndryshojn nga dnimet e parapara pr personat fizik. Konceptin e ktill p.sh.
e kan prvetsuar Anglija, Irlanda, Norvegjia, ipro, Franca, Belgjika, Finlanda,
Sllovenia, Kroacia etj. Sipas ecurive t gjertanishme mund t thuhet se po vrehet nj
trend ndrkmbtar pr akceptimin e konceptit jo vetm n shtetet e Evrops por edhe
m gjer se edhe personi juridik duhet t konsiderohet subjekt i veprs penale.
Edhe n t drejtn penale t Kosovs sht pranuar koncepti se edhe personi
juridik mund t konsiderohet subjekt, kryers i veprs penale. Kshtu Kodi Penal
i Kosovs i cili hyri n fuqi me 6 prill t vitit 2004, n nenin 106 parashikonte se
shtja e prgjegjsis penale e personave juridik do t rregullohet me ligj t veant.
Tani me ndryshimet dhe plotsimet e Kodit Penal t cilat hyn n fuqi me 1 janar
t vitit 2013, sht parapar neni 4o me katr paragrafe me t cilin sht parapar
edhe prgjgsia penale e peronave juridik. Krahas ksaj dispozite, Kuvendi i Kosovs
e ka aprovuar Ligjin pr prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale i cili hyri
n fuqi me 1, janar 2013. N kt Ligj, sipas modeleve t avansuara t shteteve t
Bashkimit Evropian, n 34 nene n mnyr gjithprfshirse sht rregulluar shtja e
prgjegjsis s personave juridik pr veprat penale.
Dispozita e nenit 40 t Kodit Penal, pr nga natyra dhe prbajtja e saj sht e
karakterit parimor dhe bazik. E njejta dispozit e parapar n kt nen, sht e parapar
edhe n nein 5 t Ligjit pr prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale.
Pr shkak t specifikave t veprave t kundrligjshme t cilat i kryejn personat
juridik, vepra kto t cilat konsiderohen vepra penale, shtja e prgjegjegjsis s
tyre sht rregulluar n mnyr specifike dhe ndryshe nga prgjegjsia e personave
juridik. Marr n prgjithsi, ndryshe nga prgjegjsia e personit fizik, prgjegjsia e
personit juridik supozohet. Lidhur me kt, prgjegjsia e personit juridik bazohet n
98
E DREJTA PENALE
teorin e identifikimit (alter ego), teori kjo e cila e pranon konceptin se vepra e personit
prgjegjs sht vepr edhe e personit juridik.. Kt teori e ka prvetsuarneni 40 i
Kodi Penal Kosovs dhe Ligji pr pregjegjsin e personave juridik pr veprat penale.
DNIMET
Dnimet jan n epiqendr t vmendjes t s drejts penale dhe t politiks
kriminale. shtjet e tjera, t cilat i rregullon legjislacioni penal, sado t rndsishme
q t jen, i referohen parakushteve pr zbatimin e dnimeve dhe sanksioneve tjera apo
shtjeve t tjera lidhur me zbatimin e tyre.
Dnimet jan masa q i ndrmerr shteti me qllim t mbrojtjes nga kriminaliteti.
Kto jan nj lloj i reagimit i shtetit ndaj kryersve t veprave penale dhe ndrmerren
me qllim t mbrojtjes s qytetarve dhe shoqris nga veprat e dmshme. Dnimet
kan pr qllim q t sigurojn kushtet elementare t jets s prbashkt n shoqrin e
organizuar. N t kundrtn, nse zbatimi i dnimeve nuk sht n funksion t luftimit
t kriminalitetit, por i shrben interesave t ngushta burokratike apo partive politike,
gjykatat bhen vegl e tyre.
Dnimi sht i arsyeshm vetm n at mas e cila sht e nevojshme pr
funksionimin e jets s prbashkt. Dnimi sht mjet i fundit i shoqris pr luftimin
e kriminalitetit. Ndshkimi sht i arsyeshm vetm ather kur nuk ka mnyr m
t mir pr mbrojtjen e qytetarit dhe t shoqris (klauzozla ultima ratio). Por kjo
domosdoshmri e aplikimit t dnimit krkon q ndshkimi t realizohet vetm n
mnyrn dhe n formn e cila i prgjigjet konceptit t shoqris s kohs son, t jet n
pajtim me perceptimin e trsishm t kulturs s sotme dhe postulateve demokratike.
Kto postulate njherit i ndalojn dnimet e vrazhda, nnmuese dhe tretmanin johuman
t kryersit t veprs penale.
Dnimet jan masa shtrnguese q zbatohen me dhun dhe paraqesin represion
ndaj kryersit t veprs penale. Me an t dnimeve kryersit t veprs penale i ku
fizohen apo i merren t drejtat, lirit dhe vlerat e tjera shum t rndsishme, si sht
liria e lvizjes, pasuria, ndalimi iushtrimit t profesionit etj. Dnimet, madje edhe ato
ndr m t lehtat, n nj mas jan nj e keqe q godasin personin q ka kryer vepr
penale. Gjithashtu, dnimet, pr shkak t natyrs, peshs dhe implikimeve t tyre ndaj
qytetarve dhe shoqris n prgjithsi, jan shtje edhe t interesit t opinionit t
gjer.
Qllimi i dnimit
Qllimi i dnimit sipas Kodit Penal. Kodi i yn Penal penal i prvetson teorit
e prziera lidhur me qllimin e dnimit. Prfundimi i ktill del nga dispozitat
e nenit 41 t Kodit Penal. N kto dispozita sht parapar se qllimet e dnimit
jan:1) T parandaloj kryesin q n t ardhmen t mos kryej vepra penale dhe t bj
rehabilitimin e tij;2) T parandaloj personat e tjer t mos kryejn vepra penale; 3) T
bj komensimin e viktimave ose t komunitetit pr humbjet ose dmet e shkaktuara
99
E DREJTA PENALE
nga vepra penale; dhe 4) T shpreh gjykimin shoqror pr veprn penale, ngritjen e
moralit dhe forcimin e detyrimit pr respektimin e ligjit.
Nga dispozitat e siprprmendura t Kodit Penal, del qart se e drejta jon e
prvetson preventivn e posame (speciale) dhe t prgjithshme (gjenerale) si qllim
t dnimit.
Preventiva e posame shprehet n pikn 1 t nenit 41, n t ciln si qllim i dnimit
parashihet parandalimi i kryersit t veprs t kryej vepra penale dhe rehabilitimi i
tij.
Preventiva e prgjithshme sht prcaktuar n pikn 2 t nenit t njjt, ku thuhet
se qllimi i dnimit sht t parandaloj personat e tjer q t mos kryejn vepra penale,
prkatsisht ndikimi preventiv ndaj t tjerve q t mos kryejn vepra penale.
N pikn 3 t ksaj dispozite sht parapar shprehimisht se qllim i dnimit sht
edhe kompensimi i viktimave ose t komunitetit pr humbjet ose dmet e shkaktuara
nga vepra penale. Qllimi edhe i ktill i dnimit sht parapar ngase do vepr penale
shkakton nj t kee, i shkakton dm individit ose komunitetit. Kompenzimi i viktims
s veprs penale sht n harmoni me konceptin bashkkohor t drejtsis restorative.
Drejtsia restorative niset nga koncepti se do vepr penale sht n kundrshtim
me ligjin dhe shkakton pasoja t dmshme, andaj dnimi duhet t ket edhe qllim
q ta restauroj, riparoj, ta ndreq dmin e shkaktuar me vepr penale, duke e br
kompenzimin e viktims.
N pikn 4 thuhet se qllim i dnimit sht edhe q t shpreh gjykimin shoqror
pr veprn penale, ngritjen e moralit dhe forcimin e detyrimit pr respektimin e ligjit.
N kohn e fundit ktij aspekti t qllimit t dnimit i kushtohet rndsi e madhe. Ky
qllim ndryshe emrtohet si preventiv pozitive gjenerale. Synimi i ktill i dnimit
ka pr qllim q ti prforcoj nomat e moralit dhe t shoqris. Prforcimi i ktyre
normave sht diga m e fort n parandalimin e kriminalitetit. Koncepti i ngritjes
s moralit dhe t ndiesis pr respektimin e ligjit sht koncept modern i preventivs
gjenerale prforcimit t moralit.
Qllimi i preventivs s prgjithshme apo gjenerale t dnimit, i cili sht
sublimuar n Kodin Penal me postulatin q t ushtroj ndikim edukativ ndaj t tjerve,
q t ndikoj n ndrgjegjsimin e qytetarve pr pasojat e dmshme t veprs penale.
Kjo arrihet edhe me nj atribut t dnimit, i cili shprehimisht nuk sht theksuar n
Kodin Penal, mirpo ai sht imanent n t. Ky sht n fakt efekti friksues i dnimit
ndaj kryersve t mundshm t veprave penale. Rrjedhimisht, me faktin se pr do
vepr penale sht parapar dnimi q do ti shqiptohet kryersit t veprs penale,
kjo sht nj lloj kanosje, nj lloj vrejtje dhe si e till ushtron edhe efekte friksuese.
Ushtron aso efekte q njerzit t mos kryejn vepra penale. I zmbraps ata nga kryerja
e veprs penale. Lidhur me kt, disa autor me t drejt theksojn se nuk mund t
ushtrohet preventiva gjenerale pa friksim. Kjo n brendin e saj do t thot se ata, t
cilt nuk kan kryer vepra penale, duhet t friksohen duke i ndshkuar fajtort. Krahas
ksaj, shum persona nuk kryejn vepra penale ngase e din se do t ndshkohen dhe
kshtu krahas privimeve t tjera, do ta humbasin edhe autoritetin q gzojn n shoqri.
100
E DREJTA PENALE
Koncepti i ktill i efektit friksues t dnimeve me vetm faktin q jan parapar n

legjislacionin penal sht i pranishm edhe n literaturn juridike t Francs.
Ndrsa n kuadr t preventivs gjenerale, edhe pse nuk sht thn shprehimisht,
e drejta penale aspiron q t ushtroj funksionin etik dhe prgjegjsin n shoqri.
Prkatsisht, me faktin se dnimi u shqiptohet atyre personave q cenojn moralin e
shoqris, i cili sht shkelur me kryerjen e veprs penale, del se qllimi i dnimit sht
edhe mbrojtja e moralit n shoqri.
Krahas preventivs speciale dhe gjenerale si qllim i dnimit, n shkencn e s
drejts penale shtrohet pyetja se a sht edhe hakmarrja, retribucioni qllim i dnimit.
Disa autor n mnyr kategorike ia mohojn dnimit kt qllim, disa nuk flasin fare
pr kt, ndrsa grupi i tret i autorve pohojn se dnimi ka edhe qllim hakmarrs.
LLOJET E DNIMEVE
Llojet e dnimeve jan:
1. dnimet kryesore;
2. dnimet alternative; dhe
3. dnimet plotsuese.
Dnimet kryesore jan lloje t cilat mund t shqiptohen si t vetme dnime,
pavarsisht prej llojit tjetr t dnimeve dhe me zbatimin e tyre n trsi mund t
realizohet qllimi i ndshkimit. Kto dnime mund tu shqiptohen vetm kryersve
madhor t veprave penale dhe t cilt jan penalisht t prgjegjshm.
Dnimet alternative n brendin e tyre jan substitute, zvendsim i dnimit me
burgim. Spektri i tyre sht mjaft i gjr dhe i llojllojshm. Kto lloje t dnimeve n
fakt jan lloj i posam i masave parapenale, me t cilat n t gjitha rastet e mundhsme,
kryersi i veprs penale n vend q t dnohet me burgim, atij i trhiqet vrejtja dhe
njherit i caktohen obligime t cilat duhet ti prmbush Brenda afatit t caktuar.
Nse nuk i prmbush obligimet e caktuara nga gjykata, si do t shohim n vazhdim,
dnimet alternative mund t revokohen dhe t shndrrohen n denim me burgim.
Dnime plotsuese jan ato lloje t dnimeve t cilat mund t shqiptohen vetm
s bashku me dnimin kryesor apo alternativ. Dnimet plotsuese n fakt jan dnime
komplementare dhe duhet ta sforcojn efektin e dnimit kryesor. Rrjedhimisht, n rastet
kur gjykata konstaton se vetm me shqiptimin e dnimit kryesor nuk mund t ushtrohet
funksioni i lufts kundr kriminalitetit dhe nuk mund t arrihet qllimi i dnimit, do
ta shqiptoj edhe njrin nga dnimet plotsuese. Gjer me hyrjen n fuqi t Kodit Penal,
shumica drrmuese e nnt llojeve t dnimeve plotsuese t parapara n nenin 62, jan
konsideruar si masa siguruese.
101
E DREJTA PENALE
DNIMET KRYESORE
Llojet e dnimeve kryesore jan:
1. dnimi me burgim t prjetshm;
2. dnimi me burgim dhe
3. dnimi me gjob.
Rendradhitja e dnimeve n Kodin Penal e prcakton relacionin e tyre me rastin
e shqiptimin. Ky sistem sht prcaktuar sipas peshs s dnimeve dhe njherit ka
rndsi praktike n rastet kur shtrohet shtja e zbutjes s dnimit.
Dnimet kryesore jan ato t cilat ligji i parasheh se mund t shqiptohen si mas
kryesore e ndshkimit. Kto jan ato lloje t dnimeve q mund t shqiptohen si t
vetme ndaj kryersit t veprs penale, pavarsisht prej llojit tjetr t dnimit. Kryesisht
kto jan dnime t tilla me t cilat gjykata vlerson se me zbatimin e tyre si t vetme
mund ta realizojn funksionin e ndshkimit.
N t gjitha sistemet ndshkimore t legjislacioneve penale t shteteve bashkkohore,
dnimi me burgim z vend qendror, ngase pr numrin m t madh t veprave penale
sht parapar ky lloj dnimi. Edhe n Kodin Penal t Kosovs, prkundr parashikimit
t nj numri t konsiderueshm t dnimeve alternative si supstitute t dnimit me
burgim, pr numrin m t madh t veprave penale sht parapar dnimi me burgim.
Dnimi me burgim t prjetshm apo me burgim sht gjithher dnim kryesor.
Ndrsa dnimi me gjob, prkatsisht me t holla, mund t jet edhe kryesor edhe
plotsues. Dnimi me gjob n asnj dispozit t Kodit Penal nuk sht parapar si i
vetmi dnim kryesor, por gjithher sht parapar n mnyr alternative me dnimin
me burgim. N rastet kur dnimi me gjob me ligj sht parapar n mnyr alternative
me dnimin me burgim, do t jet kryesor nse gjykata e shqipton si t vetmin dnim,
ndrsa do t jet plotsues nse gjykata, krahas dnimit me burgim, shqipton edhe
dnimin me gjob. Kurse dnimi me gjob sht plotsues n rastet kur pr nj vepr
sht parapar n mnyr kumulative me dnimin me burgim. Gjithashtu dnimi me
gjob mund t shqiptohet si dnim plotsues krahas dnimit me burgim me kusht (neni
52, par. 5). N rastet kur gjykata krahas dnimit me burgim me kusht e shqipton edhe
dnimin me gjob pa kusht, ather dnim kryesor konsiderohet dnimi me kusht, ndrsa
dnimi me gjob sht e karakterit plotsues.
Dnimi me burgim t prjetshm

Paraparja e dnimit me burgim t prjetshm n Kodin Penal sht rrjedhoj e
abrogimit t dnimit me vdekje n Kosov. T gjitha shtetet t cilat e kan hequr
dnimin me vdekje, n vend t tij, n legjislacionet e tyre penale, e kan parapar
dnimin me burgim afatgjat deri n 30 apo 40 vjet, kurse disa shtete t tjera e kan
parapar dnimin me burgim t prjetshm. Si shihet, kshtu sht vepruar edhe n
Kodin penal t Kosovs.
N Kodin Penal q pushoj s vepruari me 31 dhjetor 2012, dnimi m i rnd ka
qen dnimi me burgim afatgjat n kohzgjatje prej 21 deri n 40 vjet. Prkundr
102
E DREJTA PENALE
faktik se ky dnim ishte mjaft i rnd, n kto dhjet vjet e fundit u kryen edhe vepra
penale jashtzakonisht t rnda pr kryersit e t cilave as ky dnim nuk ishte adekuat.
Gjithashtu arsyeshmria e ashprsimit t politiks ndshkimor e cila u manifestuar
me paraparjen e burgimit t prjetshm n vend t burgimit afatgjet konsiston n
faktin se akoma edhe sot e ksaj dite mund t gjenden aso kryers t veprave penale
jashtzakonisht t rnda, kshtu q paraparja e burgimit t prjetshm sht edhe nj lloj
vrejtje dhe krcnimi pr kso kryers potencal. Pr paraoarjen e burgimit t prjetshm,
duke I marr parasysh t gjitha kto q u than dhe arsyet tjera, n rradhn e ekspertve
kosovar si dhe t atyre ndrkombtar, pa kurfar hezitmi u morr qndrim q n Kodin
Penal q hyri n fuqi me 1. janar 2013 t parashihet burgimi i prjetshm pr veprat
penale shum t rnda.
N Kodin Penal dnimi me burgim t prjetshm sht parapar pr format m
t rnda t veprave penale ose t kryera n rrethana veanrisht t rnda ose q kan
shkaktuar pasoja shum t rnda (neni 44, par. 1).
Kufizimet pr paraparjen dhe shqiptimin e burgimit t prjetshm, jan t ngjashme
me ato t cilat kan qen t parapara n legjislacionin penal t mparshm pr dnimin
me vdekje. Kto kufizime jan t ngjashme edhe pr veprat penale, ngase ky denim
kryesisht sht parapar pr llojet dhe format m t rnda t veprave penal pr t cilat m
pare ka mund t shqiptohet dnimi me vdekje. Meq dnimi me burgim t prjetshm
sht lloji m i rend i dnimit n Kodin Penal, sht e kuptueshme q ligjdhnsi ka
caktuar nj varg kufizime pr paraparjen dhe shqiptimin e tij.
N paragarfin 2 sht prcaktuar nj kusht i karakterit parimor, n t cilin thuhet
se dnimi me burgim t prjetsh n asnj rast nuk mund t parashihet si lloj i vetm
i dnimit pr nj vepr penale t veant, madje as pr llojet m t rnda t veprave
penale, si jan veprat penale kundr t drejts ndrkombtare, pr vrasjet e rnda etj.
Nga ky kusht rezulton se dnimi me burgim t prjetshm n t gjitha rastet mund
t parashihet vetm n mnyr alternative me dnimin me burgim, kshtu q i lehet
mundsia gjykats t zgjedh n mes t ktyre dy llojeve t dnimit pr do rast konkret
t veprs penale.
Lidhur me personalitetin e kryersit t veprs penale, n paragrafin 3 jan parapar
edhe dy kufizime pr shqiptimin e burgimit t prjetshm. Kto jan: burgimi i
prjetshm nuk mund ti shqiptojet personit i cili n kohn e kryerjes s veprs penale
nuk i ka mbush njzetenj vjet dhe burgimi i prjetshm nuk mund ti shqiptohet
peronit i cili n kohn e kryerjes s veprs penale ka pasur aftsi esenciale t zvogluar
mendore.
Meq dnimi me burgim t prjetshm sht parapar dhe mund t shqiptohet vetm
pr veprat penale jashtzakonisht t rnda, n mnyr q ky dnim ta ruaj ashprsin,
rerpresionin e domosdoshm, n Kodin Penal kriteret pr mundsin e lirimit me kusht
jan shum t ashpra. Prkatsisht, sipas nenit 94, par. 2. personi i dnuar me burgim t
prjetshm mund t lirohet me kusht pasi t ket mbajtur dyzet (40) vjet.
103
E DREJTA PENALE
Dnimi me burgim
Sikundr n legjislacionet e shteteve tjera, edhe n Kodin Penal t Kosovs, n
krahasim me dnimet t tjera, dnimi me burgim sht parapar pr t gjitha veprat
penale. N shumicn e rasteve sht parapar si i vetmi dnim, ndrsa n disa raste
sht parapar n mnyr alternative apo kumulative me dnimin me gjob. Ndrsa, n
raport me dnimet plotsuese, dnimi me burgim gjithher sht parapar n mnyr
kumulative.N paragrafin 1 sht prcaktuar minimumi i prgjithshm dhe maksimumi
i prgjithshm i dnimit me burgim. Minimumi i prgjithshm i dnimit me burgim
sht tridhjet dit, ndrsa maksimumi i prgjithshm sht njzetepes vjet.
Pr veprat penale ve e ve, n legjislacionin penal m s shpeshti caktohet
n mnyr decidive minimumi dhe maksimumi i posam i ktij lloj dnimi. Nse
minimumi i posam nuk sht caktuar, ather si kohzgjatje m e shkurtr e dnimit
me burgim konsiderohet minimumi i prgjithshm (tridhjet dit). Ndrsa, nse nuk
sht caktuar maksimumi i posam, ather si kufi m i lart i kohzgjatjes s dnimit
me burgim konsiderohet maksimumi i prgjithshm i ktij dnimi (njzetepes vjet).
Sipas paragrafit 2, dnimi me burgim shqiptohet n vite dhe muaj t plot. Ndrsa,
nse kt lloj dnimi gjykata e shqipton n kohzgjatje deri n gjasht muaj, ather
mund ta shqiptoj edhe n dit t plota.
N pajtim me trendet bashkkohore t shkencs s t drejts penale dhe t
legjislacionit penal, n Kodin Penal sht prvetsuar koncepti q n t gjitha rastet
e mundshme pr veprat penale t lehta apo jo shum t rnda, n vend t dnimit me
burgim, sidomos t burgimit afatshkurtr, t shqiptohen dnimet alternative apo dnimi
me gjob, me t cilat kryersi nuk privohet nga liria.
Dnimi me gjob
Dnimi me gjob bn pjes n llojet e dnimeve pasurore. Me an t ktij dnimi,
kryersi i veprs penale detyrohet q brenda afatit t caktuar t paguaj nj shum t
hollash n dobi t shtetit.
Dnimin me gjob apo me t holla e njohin t gjitha legjislacionet penale t
shteteve bashkkohore. Dnimi me gjob sht nj ndr dnimet m t vjetra. N mesin
e dnimeve kryesore, pr nga pesha, dnimi me gjob n sistemin ton ndshkimor
sht lloji m i leht i dnimit. Pas Lufts s dyt botrore ky lloj dnimi ka filluar
t shqiptohet n prmasa m t gjra. Pr shkak t tipareve dhe prparsive, n
legjilsacionet penale bashkkohore, dnimi me gjob gjithnj e m tepr sht duke
u afirmuar dhe duke u masovizuar. Si rrjedhoj e ktij trendi, dnimin me gjob disa
autor me t drejt e konsiderojn sanksion penal t s ardhmes.
Dnimi me gjob sht veanrisht i prshtatshm pr rastet e veprave penale t
lehta, mirpo n mnyr restriktive mund t zbatohet edhe n lmin e kriminalitetit
t mesm. N shkencn e s drejts penale si prparsi t dnimit me gjob vemas
ceken kto arsye: sht m human n krahasim me dnimin me burgim; sht mjet
adekuat pr t mos u zbatuar dnimi me burgim afatshkurtr; i dnuari nuk e mban
vuln e t burgosurit, nuk stigmatizohet pa nevoj; sht i ndar dhe leht mund ti
104
E DREJTA PENALE
prmbush postulatet e individualizimit t dnimit; pr ekzekutimin e tij shteti nuk ka

nevoj t shpenzoj mjete materiale si sht rasti me dnimin me burgim; i dnuari nuk
i ekspozoht ndikimit t delikuentve t rrezikshm; t dnuarin nuk e ndan nga familja;
i dnuari nuk e humb vendin e puns.
Me qllim t gjetjes s zgjidhjeve m t mira n mnyr q dnimi me gjob t
jet sa m i drejt dhe m efektiv, ti godas njsoj si kryersit e varfur ashtu dhe t
pasurit, n legjilsacionet penale jan t njohura sisteme t ndryshme pr paraparjen
dhe shqiptimin e ktij dnimi. Kto sisteme kryesisht jan tri lloje: a) sistemi fiks; b)
sistemi sipas mditjes dhe c) sistemi sipas t ardhurave mujore mesatare dhe ) sistemi
i przier.
Kodi yn Penal e prvetson sistemin fiks t dnimit me gjob. Gjat puns n
prgatitjen e ktij kodi, ka patur mendime q t parashihet sistemi sipas mditjes, por
meq n Kosov shkalla e papunsis sht e madhe (rreth 45%), u vendos pr sistemin
fiks.Sipas paragrafit 1, minimumi i prgjithshm i dnimit me gjob sht 100 euro,
ndrsa maksimumi i prgjithshm sht 25.000 euro. Ndrsa, n rastet veprave penale
t kryera lidhur me terrorizmin, trafikimin me njerz, krim t organizuar ose me qllim
fitimi t dobis pasurore, maksimumi i gjobs sht 500.000 EUR.
N paragrafin 2 t nenit 46 sht prcaktuar afati i pagimit t dnimit me gjob,
i cili nuk mund t jet m i shkurtr se 15 dit e as m i gjat se 3 muaj. Mirpo, n
raste t arsyeshme, gjykata mund t vendos q dnimi me gjob t paguhet edhe me
kste, me kusht q afati i pagess t mos jet m i gjat se dy vjet. N rastet kur gjykata
vendos q dnimi me gjob t paguhet me kste, ather cek edhe se kur duhet t
paguhen kstet dhe njherit n aktgjykim cek n mnyr shprehimore se mundsia e
lejuar q dnimi me gjob t paguhet me kste do t revokohet nse personi i dnuar
nuk e paguan kstin me koh.
Sipas paragrafit 3, nse i dnuari refuzon t paguaj gjobn ose nuk sht n gjendje
ta paguaj at, gjykata mund t zvndsoj dnimin me gjob me dnim me burgim.
Kur dnimi me me gjob zvndsohet me burgim, nj dit burgim gjykata e llogarit
20 euro gjob. Por n kso raste dnimi me burgim nuk mund t tejkaloj tre vjet.
Edhe n paragrafin 4 sht rregulluar shtja kur kryersi i veprs penale nuk
dshiron ose nuk mundet me e paguar jo n trsi por nj pjes t gjobs. N kso
raste gjykata do ta zvndsoj pjesn e mbetur t gjobs me dnim me burgim, sipas
kushteve t parapara n par. 3. Por nse i dnuari e paguan pjesn e mbetur t gjobs,
ekzekutimi i dnimit ndrpritet.
N paragrafin 5 sht rregulluar situata kur personi i dnaur me gjob, kt lloj
dnimi nuk dshiron apo nuk mund ta pagua, N kso raste, edhe pse gjykata mundet
gjobn me e shndrruar me burgim, gjykata prkundr ksaj, nse pajtohet i dnuari,
mund t vendos, q dnimin me gjob ta zvndsoj me dnim me urdhr pr pun
n dobi t prgjithshme. N kso raste urdhri pr pun t prgjithshme llogaritet ashtu
q 8 or pun n dobi t prgjithshme llogariten me 20 euro gjob. Por n pajtim me
nenin 60, par. 2, urdhri pr pun n dobi t prgjithshme nuk mund t zgjat m tepr
se 240 or.
105
E DREJTA PENALE
Kur gjykata vendos ta zvendsoj gjobn me nj urdhr pr pun n dobi t

prgjithshme, duhet t merr parasysh q kryerja e puns n interes t prgjithshm,
sa t jet e mundur t mos paraqes penges n aktivitetet e tij t rregullta t puns.
Ndrsa, nse i dnuari nuk pajtohet me zvendsimin e dnimit me gjob me pun
n dobi t prgjithshme, apo nuk e zbaton dnimin e shqiptuar me pun n dobi t
prgjithshme, edhe pse sht dakorduar m par, gjoba i zvendsohet me dnim me
burgim. N kso raste, gjykata cakton nj dit burgim pr do 20 euro t gjobs, me
kusht q afati i burgimit nuk tejkalon gjasht muaj (par. 4).
Dnimi me gjob nuk do t ekzekutohet pas vdekjes s t dnuarit (par. 6).
Dnimet alternative
Dnimet alternative jan:
1. dnimi me kusht;
2. gjysmliria; dhe
3. urdhri pr pun n dobi t prgjithshme.
4. Kur shqipton dnimin me kusht, gjykata po ashtu mund t shqiptoj:
5. urdhrin pr trajtim t detyrueshm rehabilitues; dhe
6. urdhrin pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues.
Duke u mbshtetur n dispozitat e Rregullave t Tokios, si dhe Rekomandimet e
Kshillit t Evrops pr aplikimin e tyre, dhe n baz t modeleve t kodit penal t Italis,
Francs, Zvicrs, Gjermanis dhe t disa shteteve t tjera t Evrops Perndimore, n
Kodin penal t Kosovs jan br prpjekje q t anticipohet shumica e korpusit t
ktyre dnimeve dhe masave alternative.
Duke e prfillur kt koncept dhe filozofi t re n t drejtn penale dhe duke marr
parasysh edhe rrethanat konkret n Kosov, n Kodin Penal jan parapar tri lloje t
dnimeve alternative, t cilat mund t shqiptohen n vend t dnimit me burgim.
N nenin 49 t Kodit Penal, jan parapar kto tri lloje t dnimeve alternative:
-- dnimi me kusht;
-- gjysmliria; dhe
-- urdhri pr pun n dobi t prgjithshme
N dispozitat e posame t Kodit Penal, kto lloje t dnimeve alternative mund t
shqiptohen ndaj nj numri relativisht t madh t kryersve t veprave penale. Natyrisht,
n kto dispozita jan parapar edhe kushtet t cilat duhet t prmbushen pr t mundur
t shqiptohen kto dnime alternative. Vemas duhet theksuar se me hyrjen n fuqi t
ktij Kodi Penal, n Kosov pr her t par parashihen si lloje t dnimeve alternative,
urdhri pr pun n dobi t prgjithshme dhe gjysmliria.
N nenin 49, ku jan parapar dnimet alternative, n paragrafin 2 t ktij neni sht
parapar se n rastet kur gjykata shqipton dnimin me kusht, s bashku me kt dnim
alternativ, mund t shqipton edhe urdhrin pr trajtim t detyrueshm apo urdhrin pr
mbikqyrje nga shrbimi sprovues.
106
E DREJTA PENALE
Dnimi me kusht
Dnimi me kusht sht lloji i par i dnimeve alternative, i cili sht parapar
n nenin 51 t Kodit Penal. Sipas natyrs, prmbajtjes, kushteve dhe detyrimeve q
mund ti caktohen kryersit t veprs penale, sht i njejt me dnimin me kusht, i cili
parashihej me legjislacionin penal t mparshm, q veproi n Kosov gjer me hyrjen
n fuqi t Kodit Penal.
N pajtim me trendin bashkkohor t akceptimit t dnimeve alternative, krahas
sistemit kontinental t dnimit me kusht t parapar n nenin 49 dhe 51, Kodi yn Penal
i ka parapar mundsin q s bashku me dnimin me kusht, gjykata ta shqiptoj edhe:
-- urdhrin pr trajtim t detyrueshm rehabilitues (neni 57) dhe
-- urdhrin pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues (neni 58).
Me parashikimin e dnimit me kusht me urdhr pr trajtim t detyrueshm
rehabilitues, t dnimit me kusht me urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues,
Kodi Penal e ka prvetsuar sistemin anglo-amerikan t dnimit me kusht me disa
specifika t cilat jan rezultat i t mbrrimeve n shkencn e s drejts penale dhe
praktikn gjyqsore.
Sipas Kodit penal, dnimi me kusht mund ti shqiptohet kryersit penalisht t
prgjegjshm t veprs penale. Kur gjykata konstaton se kryersit sht oportune ti
shqiptohet dnimi me kusht si lloj i dnimit alternativ, ia shqipton dnimin, mirpo
ekzekutimin e tij e pezullon pr nj koh t caktuar, e cila mund t jet prej nj deri pes
vjet, dhe me at rast ia cakton edhe nj apo disa kushte apo obligime t cilat duhet ti
prmbush gjat kohzgjatjes s dnimit me kusht. Njherit, personit t ktill gjykata
ia bn me dije se nse nuk i prmbush kushtet apo obligimet e caktuara, dnimi me
kusht do t revokohet dhe dnimi do t bhet efektiv, prktsisht kryersi i veprs
penale do t detyrohet ta mbaj dnimin me burgim apo t paguaj gjobn. Ksisoj,
dnimi me kusht i prmban elementet e vrejtjes dhe t krcnimit, ngase gjykata
ia bn me dije n mnyr serioze kryersit t veprs penale se nse nuk i prmbush
obligimet gjat kohzgjatjes s dnimit me kusht, posarisht q t mos kryej vepr
tjetr penale si dhe ti prmbush obligimet apo kushtet e tjera t cilat gjykata ia cakton
me dnimin me kusht.
Sipas nenit 7, par.5 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, dnimi me kusht mund tu
shqiptohet edhe t miturve n rastet kur u sht shqiptuar dnimi me burgim pr t
mitur apo masa e drgimit n institucionin edukativ apo edukativo-korrektues deri n
dy vjet.
S bashku me kt lloj t dnimit me me kusht, si dhe dy llojet tjera t dnimeve
alternative t parapara n Kodin Penal, mund t shqiptohet edhe masa e marrjes s
fitimit pasuror (neni 96).
S bashku me dnimin me kusht mund t shqiptohet edhe do lloj i dnimit
plotsues (neni 62, par. 1).
Dnimi me kusht shnohet n evidencn e ndshkimeve, ndrsa shlyhet nga kjo
evidence sipas kushteve t parapara n nenin 103, par. 2, pika 2.2.
107
E DREJTA PENALE
Kushtet pr shqiptimin e dnimit me kusht

N paragarfin 1 prcaktohet se pr cilat vepra penale, duke marr parasysh
lartsin e dnimit, mund t shqiptohet dnimi me kusht. N kt dispozit thuhet
shprehimisht se kryersit mund ti shqiptohet dnimi me kusht pr veprn penale, pr
t ciln sht parapar dnimi me burgim deri n pes vjet. Sipas ksaj dispozite sht
e mundur shqiptimi i dnimit me kusht edhe pr veprn penale m t rnd, pr t
ciln sht parapar dnimi deri n dhjet vjet burgim, nse zbatohen dispozitat pr
zbutjen e dnimit. Nga kjo dispozit shihet se dnimi me kusht mund t shqiptohet
edhe pr vepra penale t rnda. Madje edhe pr veprn penale t vrasjes s kryer nga
pakujdesia. Andaj n rastet e veprave penale t rnda, gjykatat duhet t ken kujdes dhe
kt lloj dnimi ta shqiptoj vetm n rastet shum t arsyeshme, posarisht duhet
marr parasysh pasojn e shkaktuar dhe ndiesin e viktims dhe t mjedisit n mnyr
q t mos shkaktoj paknaqsi, prkatsisht q edhe pr viktimn t paraqet satisfaksion.
Mundsia shum e gjer e shqiptimit t dnimit me kusht e parapar n paragrafin
e msipr, sht kufizuar me dispozitn e paragarfit 3. N kt dispozit sht parapar
se dnimi me kusht mund ti shqiptohet kryersit vetm nse gjykata e cakton dnimin
me gjob ose me burgim m s teprmi deri n dy vjet, qoft pr nj vepr penale, qoft
pr bashkim t veprave penale.
N rastet e bashkimit t veprave penale, nuk sht e mundur q pr nj vepr penale
t shqiptohet dnimi, ndrsa pr veprn tjetr penale t shqiptohet dnimi me kusht,
ngase si dihet, sipas dispozitave penale, pr matjen e dnimit pr veprat penale n
bashkim, gjykata duhet t caktoj dnimin unik i cili mund t jet efektiv, t zbatohet
apo t shqiptoj dnim me kusht.
N dispoziten e paragrafit 3 t nenit 52 jan parapr kushtet t cilat i referohen
personalitetit t kryersit t veprs penale dhe qllimit t dnimit me kusht.
N dispozitn e paaragarfit 5 sht parapar situata kur gjykata kryersit t veprs
penale ia cakton n mnyr kumulative dnimin me burgim dhe dnimin me gjob,
dnimin me kusht mund tia shqiptoj pr t dy dnimet apo vetm pr dnimin me
burgim. N kso raste dnimi me gjob ekzekutohet sipas dispozitave n fuqi, mirpo
ligji nuk e thot si t veprohet nse i dnuari nuk e paguan gjobn.
Revokimi i dnimit me kusht pr shkak t veprave t reja penale

Dnimi me kusht do t dshmohet sanksion i arsyeshm dhe me vend, i qlluar,
nse personi, ndaj t cilit sht shqiptuar, e prmbush kushtin e prgjithshm t mos
kryej vepr tjetr vepr penale dhe nse i prmbush detyrimet (kushtet) e posame t
cilat i jan caktuar. Mirpo, ka raste q i dnuari me kusht nuk i respekton kushtet dhe
nuk i prmbush detyrimet e caktuara nga ana e gjykats. N rastet e tilla nuk sht
realizuar qllimi i dnimit me kusht. N ksi raste, ligjvnsi ka parapar mundsin e
revokimit t dnimit me kusht. Revokimi i dnimit me kusht konsiston n ekzekutimin
e dnimit t shqiptuar me kusht.
N nenet 53, 54 dhe 55 Kodi Penal i parasheh tri kushte, pr shkak t cilave dnimi
me kusht mund t revokohet: nse i dnuari gjat periods s verifikimit kryen vepr t
108
E DREJTA PENALE
re penale; nse pas shqiptimit t dnimit me kusht vrtetohet se i dnuari ka kryer vepr
penale, para se t jet dnuar me kusht; nse i dnuari nuk i ka prmbushur detyrimet,
t cilat i jan caktuar me dnimin me kusht.
N rastet e kryerjes s veprs penale gjat kohzgjatjes s dnimit me kusht, sipas
nenit 53, revokimi i dnimit me kusht mund t jet obligator dhe fakultativ.
N dispozitn e paragrafit 1 t nenit 53. sht parapar revokimi i dnimi me kusht
n mnyr t obliguar nse i dnuari gjat kohs s verifikimit kryen nj apo shum
vepra penale pr t cilat i sht shqiptuar dnimi me burgim prej dy apo m shum
vjetsh.
Gjykata duhet medeomos ta revokoj dnimin me kusht nse sht kryer nj vepr
penale apo m shum vepra penale pr t cilat kryersit i sht shqiptuar dnimi me
burgim prej s paku dy vjet ap m tepr. Nuk sht me rndsi se pr far vepre penale
sht fjala dhe far dnimi sht i parapar pr at vepr. Vendimtare sht lartsia e
dnimit t caktuar me burgim. Kjo don t thot se vendimi pr revokimin e dnimit me
kusht sht n duar t gjykatsist, sepse ai mund ta prshat dnimin n aso mase e cila
nuk do t shpie n revokim t obliguar, t shqiptoj dnim nn dy vjet burgim. Dnimin
me kusht e revokon gjykata e cila vendos pr veprn e re penale. Vendimi pr revokim
duhet t shnohet n dispozitivin e aktgjykimit pr veprn e re.
Nse vepra e re penale sht kryer pas caktimit t dnimin me kusht, por para
aktgjykimit t plotfiqishm, sipas profesorit Baqi, rastet e ktilla duhet vendos n
t njejtn mnyr sikur t ishte kryer vepra e re penale pasi q aktgjykimit pr dnimin
me kusht ta ket marr formn e plotfuqishme. Mirpo situata e ktill sipas profesorit
Baqi duhet t rregullohet me ligj.
N dispozitn e paragarfit 2 sht parapar revokimi i dnimi me kusht n mnyr
fakultative. Kjo situat do t shprehet nse i dnuari gjat kohs s verifikimit kryen nj
apo m shum vepra penale pr t cilat sht shqiptuar dnimi me burgim m pak se dy
vjet apo dnimi me gjob. N raste t tilla, gjykata do t vendos nse do ta revokoj
dnimin me kusht, pasi ti vlersoj t gjitha rrethanat t cilat i prkasin veprs penale t
kryer dhe kryersit, e sidomos ngjashmrin e veprs penale t kryer, peshn e veprs
s kryer, rndsin e saj, motivet nga t cilat sht kryer, a sht kryer vepra me dashje
apo nga pakujdesia, sa koh ka kaluar nga vepra e kryer m pare etj.
Par.3.Nse gjykata e revokon dnimin me kusht, pr t gjitha veprat penale e
shqipton nj dnim unik, duke i zbatuar dispozitat e matjes s dnimit pr veprat penale
n bashkim (neni 80). Me at rast dnimi i shqiptuar m par me kusht merret si i
caktuar, ndrsa pr veprn penale t kryer gjat kohs s verifikimit, shqiptohet dnimi
tejtr, dhe n baz t tyre shqiptohet dnimi unik.
N paragrafin 4 sht rregulluar shtja kur gjykata nuk e revokon dnimin me
kusht. N kso situata mund t shprehen dy situata:
Situata e par sht rasti nse pr veprn penale t kryer gjat kohs s verifikimit
(kohzgjatjes s dnimit me kusht), sht shqiptuar dnimi me burgim apo me gjob,
ather n mnyr paralele ekzistojn dy dnime dnimi me kusht dhe dnimi. N
109
E DREJTA PENALE
ksi raste, nse sht shqiptuar dnimi me burgim, koha e kaluar n burg nuk i llogaritet
n kohn e verifikimit t caktuar me dnimin me kusht.
Situata e dyt sht rasti kur gjykata edhe pr veprn penale t re shqipton dnimin
me kusht. N ksi raste nuk do t ishte e arsyeshme q paralelisht t ekzistojn dy
dnime me kusht, t cilat do t ekzekutoheshin n mnyr sukcesive. Pr kt arsye ligji
parasheh q gjykata n ksi raste do t shqiptoj nj dnim me kusht, duke i zbatuar
dispozitat pr matjen e dnimit pr veprat penale n bashkim (duke e zbatuar nenin 80),
dhe e shqipton nj dnim unik edhe pr veprn penale t mparshme edhe pr veprn
penale t re. N kso raste dnimin me kusht t shqiptuar m par e merr si t caktuar.
N situata t tilla, gjykata e cakton edhe kohn e re t verifikimit, e cila gjithashtu nuk
mund t jet m e shkurtr se nj vit dhe as m e gjat se pes vjet. Kjo koh llogaritet
prej dits s plotfuqishmris s aktgjykimit me t cilin sht shqiptuar dnimi i ri me
kusht.
Revokimi i dnimit me kusht pr shkak t veprave penale t

kryera m par
Pas shqiptimit t dnimit me kusht, mund t ndodh q gjykata ndrkoh t zbuloj
se personi ka kryer edhe ndonj vepr penale, pr t ciln nuk ka ditur n kohn e
shqiptimit t dnimit me kusht. Kt situate ligjvnsi e zgjidh me dispozitn e nenit
54. Sipas ksaj dispozite, n raste t tilla, gjykata mund t revokoj dnimin me kusht
nse vlerson se nuk do t kishte baz pr shqiptimin e dnimit me kusht po t dihej
pr at vepr.
Me rastin e vendosjes nse do ta revokoj dnimin me kusht, gjykata do t marr
parasysh kriteret, t cilat jan parapar pr revokimin e dnimit me kusht pr shkak
t veprs penale t re (neni 53, par.2). Nse gjykata e revokon dnimin me kusht, e
shqipton dnimin unik pr t gjitha veprat penale duke i zbatuar dispozitat mbi matjen
e dnimit pr veprat penale s bashku (neni 80), ndrsa nse nuk e revokon, ather
pr veprn e kryer m par e shqipton dnimin, apo dnimin me kusht. N ksi raste
zbatohen dispozitat lidhur me revokimin e dnimit me kusht pr shkak t veprs penale
t kryer gjat kohs s verifikimit.
Gjykata medoemos duhet ta revokoj dnimin me kusht nse dnimet e caktuara s
bashku tejkalojn dy vite burgim.
Revokimi i dnimit me kusht pr shkak

t mos prmbushjes s kushteve
Sipas ksaj dispozite, mos prmbushja e detyrimeve t caktuara mund t jet shkak
pr revokimin e dnimit me kusht. Detyrimet e veanta, t cilat gjykata ia cakton t
dnuarit me kusht, duhet ti prmbush n afatin e caktuar me aktgjykim.
Detyrimet q duhet ti prmbush personi i dnuar me kusht jan ta kthej
prfitimin pasuror t fituar me veprn penale, ta kompensoj dmin q e ka shkaktuar
110
E DREJTA PENALE
me veprn penale, apo ti prmbush obligimet e tjera t parashikuara me dispozitat

penalo-juridike (shih komentet lidhur me neni 59).
Procedurn pr revokimin e dnimit me kusht e zhvillon gjykata e shkalls s par,
e cila e ka shqiptuar kt dnim sipas propozimit t paditsit ose t dmtuarit ose sipas
detyrs zyrtare (lidhur me procedurn e mtejshme shi m gjersisht nenet prkatse t
Kodit t Procedurs Penale).
Nse gjykata konstaton se i dnuari me kusht nuk i ka prmbush detyrimet e
caktuara brenda afatit t caktuar me aktgjykim, gjykata, sipas nenit 55, mund t vendos
me sa vijon: a) q personit t dnuar tia vazhdoj afatin e prmbushjes s detyrimit
brenda afatit t detyrimit; b) personin e dnuar mund ta liroj nga prmbushja e atij
obligimi, nse bindet se i dnuari, pr shkaqe t arsyeshme, nuk mund ta prmbush
obligimin; c) detyrimin e caktuar m par ta zvendsoj me obligim tjetr t parapar
me ligj, apo ) mund ta revokoj dnimin me kusht.
Para se t vendos pr njrn nga kto zgjidhje, gjykata duhet t vlersoj se pr far
shkae i dnuari nuk i ka prmbush detyrimet e caktuara, prkatsisht se a ka mund
me i prmbush.
N rast se gjykata vendos q ta revokoj dnimin me kusht, ather dnimi i
shqiptuar me kusht bhet i pakusht, ekzekutohet. Prkatsisht, nse gjykata e revokon
dnimin me kusht pr shkak t mos prmbushjes s detyrimeve t caktuara, do ta ekze
kutoj dnimin, i cili ka qen i caktuar me dnimin me kusht.
Revokimi i dnimit me kusht bhet me aktgjykim t gjykats s shkalls s par
dhe e cila e ka shqiptuar kt dnim.
Afatet pr revokimin e dnimit me kusht

N par.1.t nenit 56, ligji parasheh nj zgjidhje parimore sipas s cils, pa marr
parasysh nse sht fjala pr revokimin obligativ apo fakultativ, dnimi me kusht mund
t revokohet gjat kohs s verifikimit. Mirpo, pas fjalis s par t pragarfit 1, sht
caktuar edhe nj afat plotsues n kohzgjatje prej nj viti pas skadimit t kohs s
verifikimit, brenda t cilit gjykata mund ta revokoj dnimin me kusht. Kjo zgjidhje
shprehet n rastet kur i dnuari me kusht, gjat kohs s verifikimit kryen vepr penale
pr shkak t s cils duhet t revokohet dnimi me kusht, ndrsa kjo sht konstatuar
pas skadimit t kohs s verifikimit.
Nga kjo rezulton se pr revokimin e dnimit me kusht pr shkak t veprs penale t
kryer m par (neni 54) ekziston vetm nj afat koha e verifikimit. Mirpo n rastet
kur vepra penale sht kryer gjat kohs s verifikimit, mirpo kjo sht zbuluar pas
skadimit t kohs s verifikimit, dnimi me kusht mund t revokohet edhe gjat afatit
prej nj viti, nga dita kur ka skaduar koha e verifikimit. Ky afat prej nj viti sht afat
prekluziv dhe brenda ktij afati duhet t nxirret aktgjykimi i plotfuqishm me t cilin
konstatohet vepra e re penale dhe me t cilin revokohet dnimi me kusht sipas nenit 53.
N paragrafin 2 gjithashtu sht parapar afati plotsues pr revokimin e dnimit
me kusht n kohzgjatje prej nj viti edhe n rastet e mos prmbushjes s njrs prej
detyrimeve t parapara n nenin 59. Edhe ky afat sht prekluziv dhe brenda fatit prej
111
E DREJTA PENALE
nj viti duhet t nxirret aktgjykimi i plotfuqishm me t cilin duhet t t konstatohet

mos prmbushja e detyrimit t caktuar dhe revokimi i dnimit me kusht.
N t gjitha rastet kur t skadoj nj vit, nga koha e verifikimit, e cila ka qen e
caktuar me vendimin e gjykats, dnimi i shqiptuar me kusht nuk mund t revokohet,
pa marr parasysh nse sht fjala pr revokimin obligator apo fakultativ.
Dnimi me kusht me urdhr

pr trajtim t detyrueshm rehabilitues
Dnimi me kusht me urdhr pr trajtim t detyrueshm rehabilitues sht lloji dnimit
me kusht dhe n brendin e tij sht nj form e modifikuar e dnimit me kusht klasik.
Njkohsisht dnimit sht denim alternativ, i cili ndaj kryersve t veprave penale
mund t shqiptohet n vend t dnimit me burgim. N legjislacionin e mparshm sht
konsideruar si lloj i mass siguruese.
Me kt variant t dnimit, si dhe t dnimit me kusht nn mbikqyrjen e shrbimit
sprovues, q gjithashtu parashihet me Kodin Penal, krahas sistemit kontinental belgofrancez, e drejta jon penale prvetson n mas t konsiderueshme edhe sistemin angloamerikan, i cili sht i njohur si sistem i sprovimit (probation).
Ky dnim me kusht shqiptohet n rastet kur gjykata konstaton se kryersi nuk
mundet vet, pa ndihmn mjeksore n mnyr t organizuar dhe institucionale t lirohet
nga vartsia nga droga apo alkooli.
Krahas kushteve t parapara n nenin 52, gjykata mund ta shqiptoj dnimin me
kusht me urdhr pr trajtim t detyrueshm rehabilitues n kto raste: a) nse personi
i dnuar ka kryer vepr penale pr her t par dhe sht i varur nga droga ose alkooli;
b) nse gjykata konstaton se faktori kryesor q ka ndikuar n kryerjen e veprs penale
sht varsia nga alkooli ose nga droga dhe c) nse konstaton se trajtimi i suksesshm do
ta zvoglonte rrezikun pr kryerjen e veprs tjetr penale. Pr shqiptimin e ktij dnimi
duhet t prmbushen n mnyr kumulative t gjitha kto kushte. Personit t dnuar
me kt dnim, gjykata ia cakton obligimin q ai t mjekohet. Ky mjekim nnkupton
realizimin e nj programi t posam mjeksor me t cilin kihet pr qllim q personi do
t lirohet nga vartsia e alkoolit apo drogs.
Si kusht pr shqiptimin e ktij dnimi ligjvnsi nuk parasheh se duhet t merret
plqimin i kryersit se do ti nnshtrohet ktij lloj trajtimi. Mirpo ky dnimi nuk mund
t zbatohet me dhun. Andaj nse i dnuari refuzon ti nnshtrohet trajtimit rehabilitues
gjat kohs s verifikimit, do t veprohet sipas zgjidhjeve t parapara n paragarfin 4 t
ktij neni.
Programin e trajtimit e prpilon dhe e mbikqyr organi i shrbimit sprovues. Ky lloj
mjekimi bhet n liri n mnyr ambulatore(par 2).
N dispozitn e par.3 sht parapar se ky dnim me kusht do t konsiderohet se sht
mbajtur nse kryhet me sukses programi i trajtimit. Lidhur me kt, shrbimi sprovues
duhet ta informoj gjykatn se programi i trajtimit sht kryer me sukses. N ksi raste
gjykata nxjerr vendim me t cilin konstatohet se dnimi sht mbajtur.
112
E DREJTA PENALE
Sipas ksaj dispozite, periudha e trajtimit t detyrueshm nuk mund t jet m pak se
tre muaj dhe as m gjat se dymbdhjet muaj.
N dispozitn e par.4. jan parapar situatat kur i dnuari me kusht me urdhr pr
trajtim largohet nga programi i trajtimit rehabilitues pa i prmbushur detyrimet lidhur me
urdhrin pr trajtim. N rastet e tilla gjykata i ka tri mundsi: a) ta zvendsoj detyrimin e
mparshm me nj tjetr; b) t shtyj kohzgjatjen e urdhrit pr trajtim ose c) ta revokoj
dnimin me kusht dhe t urdhroj ekzekutimin e dnimit t caktuar n dnimin me
kusht. Pr seciln prej ktyre zgjidhjeve, gjykata duhet t nxjerr vendim t posam.
Dnimi me kusht me urdhr

pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues
Dnimi me kusht me urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues, sht trsisht i
tipit t dnimit me kusht si sistemit anglo amerikan, ngase edhe n Shtetet e Bashkuara
t Ameriks, me rastin e shqiptimit t dnimit me kusht caktohet personi zyrtar i cili
do ta mbikqyr dhe do ti ndihmoj personit t dnuar me kusht gjat periudhs s
kohzgjatjes s ktij dnimi alternativ.
Ky model i dnimit me kusht, si dhe detyrimet dhe urdhrat t cilat ia cakton gjykata
t parapara n nenin 59, dhe ndihma profesionale q i epet nga shrbimi sprovues, n
fakt sht nj lloj tretmani i t dnuarit n liri. Me kt dnim kihet pr qllim q t
parandalohet recidivizmi dhe q kryersi i veprs penale t vetdijesohet, t kuptoj se
ka kryer nj vepr t sanksionuar me ligj.
Dnimi me kusht me urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi sprovuese shqiptohet n
rastet kur gjykata formon bindje se kryersin e veprs penale nuk duhet me e ndshkua,
mirpo duke marr parasysh rrethanat n t cilat jeton dhe duke marr parasysh
personalitetin e tij, dnimi me kusht nuk sht adekuat, nuk sht i mjaftueshm, ngase
jan t nevojshme edhe masa shtes t ndihms dhe mbikqyrjes. Nga kjo rezulton se
pr shqiptimin e ktij dnimi, krahas kushteve t parapara pr shqiptimin e dnimit me
kusht klasik t parapar n nenin 52, gjykata duhet t konstatoj se pr parandalimin e
recidivizmit dhe vetdijesimin dhe prmirsimin, kryersi duhet t mbikqyret dhe ti
ofrohet ndihm profesionale nga shrbimi sprovues dhe ti caktohen detyrime t cilat
duhet me i prmbush gjat kohs s verifikimit.
Pr shqiptimin e ktij dnimi, s pari duhet t prmbushen kushtet pr shqiptimin
e dnimit me kusht klasik t parapara n nenin 51 dhe 52. Sipas dispozitave t ktij
paragrafi, krahas ktyre kushteve, gjykata do ta shqiptoj kt lloj dnimi nse konstaton
se, pr shkak t rrethanave sociale dhe familjare n t cilat kryersi jeton, si dhe
personaliteti i tij, pr prmirsimin dhe integrimi n shoqri arrihet m me sukses nse
i ofrohet ndihm, mbrojtje dhe mbikqyrje gjat kohs s verifikimit.
Sipas dispozits s paragrafit 2, n rastet kur gjykata e shqipton kt dnim
alternative, gjykata e urdhron personin e dnuar q t mbaj kontakt me shrbimin
sprovues. Gjithashtu gjykata mund ti caktoj t prmbush nj ose m shum detyrime t
parapara me nenin 51, par. 3 ose nenin 59. Shrbimi sprovues e mbikqyr prmbushjen
e detyrimit. Kohzgjatja e prmbushjes s nj detyrimi t parapar me nenin 59 nuk
113
E DREJTA PENALE
mund t jet m pak se gjasht muaj dhe jo m tepr se tri vjet. Mirpo, meq edhe
dnimi me kusht me urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues n brendin e tij
sht dnimit me kusht, koha e verifikimit mund t jet prej nj deri n pes vite.
Nse gjykata vendos t ia caktoj nj apo m tepr detyrime t parapara n nenin
59, do t merr parasysh moshn e personit t dnuar, gjendjen e tij t prgjithshme
shndetsore, mnyrn e jetess dhe nevojat e tij, veanrisht nevojat n lidhje me familjen,
shkolln dhe punn, motivet e kryerjes s veprs penale, sjelljen e tij pas kryerjes s
veprs penale, sjelljen e mparshme dhe rrethanat tjera personale dhe familjare, q jan
t rndsishme pr zgjedhjen e llojit t mbikqyrjes dhe t kohzgjatjes s saj.
N rastet kur i dnuari me kusht nn mbikqyrjen e shrbimit sprovues nuk e mban
kontaktin me shrbimin sprovues ose nuk i prmbush detyrimet t cilat ia ka caktuar
gjykata, shrbimi sprovues e njofton gjykatn pas verifikimit t fakteve dhe arsyeve. N
kso raste gjykata mund tia zvendsoj me nj detyrim tjetr apo tia vazhdoj afatin
brenda kohs s verifikimit apo ta revokoj kt lloj t dnimit me kusht. Si shihet nga
kjo dispozit, revokimi i dnimit me kusht nn mbikqyrjen e shrbimit sprovues pr
shkak t mos prmbushjes s detyrimeve, sht zgjidhja e fundit e mundshme, t ciln
gjykata mund ta zbatoj n mnyr fakultative.
Llojet e detyrimeve t caktuara n dnimin me kusht

Dnimi me kusht mund t prfshij edhe urdhrin pr t prmbushur nj apo
m shum nga detyrimet e mposhtme:.mjekimi ose rehabilitimi n entin e kujdesit
shndetsor; nnshtrimi n programin e trajtimit mjeksor ose t rehabilitimit; vizita
te psikologu ose te kshilluesit e tjer dhe veprimi n pajtim me rekomandimet e
tyre; aftsimi profesional n nj profesion t caktuar; kryerja e aktiviteteve punuese;
shfrytzimi i pags dhe i t ardhurave apo pasuris tjetr pr prmbushjen e detyrimeve
familjare; mos ndrrimi i vendbanimit pa informuar shrbimin sprovues; heqja dor nga
prdorimi i alkoolit apo i drogs; heqja dor nga frekuentimi i vendeve apo lokaleve t
caktuara; heqja dor nga shoqrimi ose kontaktimi me persona t caktuar; heqja dor
nga mbajtja e fardo lloji t armve; t kompensoj ose dmshprblej viktimn e
veprs penale; t kthej dobin pasurore t fituar me kryerjen e veprs penale; t mos
posedoj apo prdor kompjuterin ose t mos qaset n internet si krkohet nga gjykata
ose t ofroj raporte financiare si krkohet nga gjykata.
Dnimi me urdhr pr pun n dobi t prgjithshme

Gjykata mund tia shqiptoj personit t dnuar dnimin me urdhr pr pun n dobi
t prgjithshme nse kryesit i shqipton dnim me gjob deri n dymijepesqind (2.500)
Euro ose me burgim deri n nj (1) vit. Puna n dobi t prgjithshme mund t caktohet
vetm me plqimin e personit t dnuar. Nse e shqipton dnimin me urdhr pr pun
n dobi t prgjithshme, gjykata e urdhron personin e dnuar t kryej pa pages, pun
n dobi t prgjithshme pr nj periudh t caktuar prej tridhjet (30) deri n dyqind
e katrdhjet (240) or pune. Shrbimi sprovues vendos pr llojin e puns n dobi t
prgjithshme q duhet t kryhet nga personi i dnuar, cakton organizatn e veant pr
114
E DREJTA PENALE
t ciln personi i dnuar do t kryej punn n dobi t prgjithshme, vendos pr ditt

e javs gjat t cilave puna n dobi t prgjithshme duhet t kryhet dhe mbikqyr
kryerjen e puns n dobi t prgjithshme. Puna n dobi t prgjithshme kryhet brenda
nj periudhe kohore t prcaktuar nga gjykata, e cila nuk e tejkalon nj (1) vit. Nse e
shqipton dnimin me urdhr pr pun n dobi t prgjithshme, gjykata, po ashtu, mund
ti urdhroj personit t dnuar t mbaj kontaktin me shrbimin sprovues ose kryerjen
e nj apo m shum prej detyrimeve t parapara me paragrafin 3. t nenit 51 ose me
nenin 59 t ktij Kodi.
Kohzgjatja e detyrimit t parapar me nenin 59 nuk duhet t jet m e shkurt se
gjasht (6) muaj ose m e gjat se sa tri (3) vjet. Nse personi i dnuar nuk e kryen punn
n dobi t prgjithshme, ose e kryen pjesrisht gjykata mund ta shtyj kohzgjatjen e
mbikqyrjes brenda kohs s verifikimit ose ta revokoj dnimin. Nse pas kalimit t
kohs s caktuar personi i dnuar nuk e ka kryer punn n dobi t prgjithshme ose e ka
kryer vetm pjesrisht punn e till n dobi t prgjithshme, gjykata urdhron dnimin
me burgim. Nj (1) dit burgim do t urdhrohet pr do tet (8) or pune n dobi t
prgjithshme q nuk sht kryer.
N Kodin e Drejtsis pr t Mitue t Kosovs, puna n dobi t prgjithshme sht
parapar si lloj i mass s diversitetit (neni 18 ) dhe si lloj i dnimit pr t miturit (neni
31).
Gjysmliria
Gjysm liria, apo si quhet n gjuhn frnge semi liberte, sht lloji i dnimit
alternativ i parapar n Kodin Penal. Ky lloj dnimi alternativ sht parapar n pajtim
me Rregullat e Tokios dhe si i till sht parapar dhe sht duke u aplikuar me sukses
n Angli, Poloni dhe n disa vende t tjera t Evrops Perndimore.
Gjysm liria, si lloj i dnimit alternativ, konsiston n at q personit t cilit i sht
shqiptuar dnimi me burgim, i mundsohet q n ditt e caktuara, brenda orve t
caktuara (katr, gjasht apo tet or), t mund t qndroj n liri. Ky qndrim n liri
mund ti lejohet pr t vazhduar punn profesionale t ciln e ka kryer edhe para kryerjes
s veprs penale, apo q t kryej punt familjare t rndsishme (p.sh. nse sht fjala
pr nj femr e cila sht nn e fmijve, t prkujdeset pr fmijt dhe punt e tjera t
shtpis), t vijoj shkollimin, t vazhdoj mjekimin etj. Pasi q ti kryej punt brenda
orve t lejuara pr t qndruar n liri, i dnuari sht i detyruar t kthehet n entin penal,
n burg. Prkatsisht, kohn tjetr i dnuari me gjysmliri, duhet ta kaloj n burg.
N paragrafin 2 sht parapar shprehimisht se nse i dnuari nuk i prmbush
detyrimet lidhur me punn, arsimimin apo aftsimin profesional, pr t cilat sht
shqiptuar gjysmliria, gjykata do ta revokoj kt lloj t dnimit dhe do t urdhroj q ky
dnim, apo pjesa e mbetur e ktij dnimi, t ekzekutohet n burg. N rastet kur gjykata
vendos pr revokimin e ktij lloj dnimi pr shkak t mosprmbushjes s detyrimeve
t puns apo aktiviteteve t tjera, do t krkoj raport nga shrbimi sprovues. Natyrisht,
edhe pse nuk thuhet shprehimisht n Kodin Penal, gjysmliria do t revokohet edhe n
rastet kur i dnuari nuk kthehet n burg pas skadimit t orve t lejuara q t qndroj n
115
E DREJTA PENALE
liri apo ka sjellje t kija, devijante apo kryen vepr penale t re gjat kohs s qndrimit
n liri apo n burg.
Dnimet plotsuese
Dnimet plotsuese jan llojet e posame t dnimeve t cilat po paraqiten si rezultat
i njohurive se dnimet kryesore nuk mund t jen t vetmet mjete efikase ndaj t gjith
kryesve t veprave penale. Pr kt arsye n t drejtn penale u formsua mendimi
se krahas dnimit kryesor duhet parapar edhe sanksionet tjera penale t karakterit
komplementar, plotsues me t cilat do t bhej i mundshm parandalimi m efektiv i
kriminalitetit dhe risocializimi i personave t dnuar.
Kryesit t veprs penale i shqiptohet dnimi plotsues me qllim q ti merren apo
ti kufizohen disa t drejta t cilat pr shkak t natyrs s tyre nuk mund t merren apo
t kufizohen me dnime kryesore.
Arsyeja e par qndron n at q funksionimi dhe autoriteti i disa detyrave dhe
profesioneve shtetrore e publike krkon q ti ushtrojn personat t cilt kan nj t
kaluar t pastr. Dhe arsyeja e dyt e marrjes apo kufizimit t disa t drejtave personit
t dnuar sht i natyrs kriminale politike, sht parapar me qllim t parandalimit t
kushteve t cilat ia kan mundsua kryerjen e veprs penale, respektivisht parandalimit
t recidivit. Dnimet plotsuese jan sanksione t posame, me t cilat personit edhe
pasi ta mbaj dnimin i merren apo i kufizohen disa t drejta pr nj koh t caktuar. N
pajtim me parimin e legalitetit, nulla poene sine lege, sikundr edhe dnimet kryesore
edhe dnimet plotsuese mund t shqiptohen vetm nse jan parapar me ligj dhe vetm
ndaj kryesve t veprave penale. Si rezulton nga kjo dnimet plotsuese shqiptohen
krahas dnimit kryesor, kurse n disa raste krahas dnimit alternativ (dnimit me
kusht), ngase me kryerjen e veprs penale personi i ka keqprdor kto liri dhe t drejta.
Dnimi plotsues mund t shqiptohet s bashku me dnimin kryesor ose alternativ.
Dnimet plotsuese jan:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
heqja e t drejts pr tu zgjedhur;

urdhri pr kompensimin e humbjes apo dmit;
ndalimi i ushtrimit t funksioneve n administratn publike ose n shrbimin publik;
ndalimi i ushtrimit t profesionit, i veprimtaris ose detyrs;
ndalimi i drejtimit t automjetit;
marrja e lejes s vozitjes;
konfiskimi;
urdhri pr publikimin e aktgjykimit dhe
dbimi i t huajit nga territori i Republiks s Kosovs.
3. Dnimi plotsues me ndalimin e drejtimit t automjetit ose marrjen e sendit

mund t shqiptohet s bashku me dnimin me kusht, me vrejtjen gjyqsore ose me
lirimin nga dnimi.
116
E DREJTA PENALE
Matja e dnimit
Me matje t dnimit, nnkuptojm caktimin e llojit dhe lartsis s dnimit kryesit
t veprs penale. Me rastin e matjes s dnimit duhet t merren parasysh t gjitha
rrethanat rnduese dhe lehtsuese q jan shprehur n momentin e kryerjes s veprs
penale, n mnyr q t caktohet ai lloj dhe mas e dnimit i cili do ti prgjigjet peshs
s veprs penale dhe rrezikshmris shoqrore t kryesit dhe me t ciln m s miri do
t arrihej qllimi i dnimit.
Duke pasur parasysh se cili organ e bn- matjen e dnimit, n t drejtn penale
njihen tri lloje t matjes s dnimit:
-- matja ligjore,
-- matja gjyqsore,
-- matja administrative.
Matja ligjore e dnimit si tregon dhe vet titulli bhet nga organi q e nxjerr ligjin,
me rast ligjdhnsi cakton llojin dhe lartsin e dnimit me rastin e parashikimit
t veprave penale. Matja e dnimit nga ana e ligjdhnsit bhet sipas rrezikshmris
abstrakte t veprave penale.
Matja gjyqsore e dnimit, kt lloj t matjes s dnimit e bn- gjykata kur n
procedurn penale konstatohet se kryesi i veprs penale sht penalisht prgjegjs pr
veprn e kryer. Sipas rregullave, gjykata mat dnimin brenda kufijve t minimumit
t posam dhe maksimumit t posam i cili sht prcaktuar me ligj pr veprn e
caktuar penale.
Matja administrative e dnimit. Sipas ktij sistemi, dnimin e matin organet
kompetente pr ekzekutimin e dnimit. Kjo matje e dnimit mund t aplikohet vetm
te dnimi me heqje t liris, me rast gjykata cakton vetm llojin e dnimit kurse
kohzgjatjen e dnimit e cakton organi administrativ-. Kt lloj matje t dnimit KP i
Kosovs nuk e njeh.
Individualizimi i dnimit
Me individualizimin e dnimit e nnkuptojm prshtatjen e dnimit, veprs penale
dhe t kryesit t saj. Qllimi i individualizimit sht q t shqiptohet ai dnimi i cili n
mnyr m efikase do t ndikoj n riedukimin e kryesit t veprs penale.
Matja e dnimit nga ana e gjyqit bhet brenda minimumit dhe maksimumit t
dnimit t parapar me ligj pr ato vepra penale dhe duke marr parasysh rrethanat
lehtsuese dhe rnduese. KP me nenin 73 parasheh n mnyr t prgjithsuar se cilat
rrethana gjykata do ti merr parasysh gjat matjes s dnimit dhe me at rast i cek
rrethanat me tipare lehtsuese dhe rnduese, duke i ln mundsi gjykats q n do
rast konkret t merr parasysh edhe rrethana- t tjera t cilat ndikojn q t shqiptohet
dnim m t ashpr apo m t but. N mesin e rrethanave q i parasheh KP, gjenden
rrethanat objektive q i referohen veprs penale dhe rrethanat subjektive q i referohen
kryesit.
117
E DREJTA PENALE
KP (neni 73) si rrethana lehtsuese dhe rnduese i parasheh kto rrethana: shkalln
e prgjegjsis penale, motivet nga t cilat sht kryer vepra penale, sjellja e mparshme
dhe rrethanat personale, pranimi i fajit nga kryesi i veprs penale, sjellja e kryesit pas
kryerjes s veprs penale, intensiteti i rrezikimit apo i dmtimit t s mirs s mbrojtur,
rrethanat n t cilat sht kryer vepra penale, gjendja pasurore e kryesit dhe t gjitha
rrethanat tjera t cilat gjykata i vrteton n procedur e q mund t ndikojn gjat
matjes s dnimit.
Zbutja e dnimit
Sipas nenit 75 t KP t Kosovs njihen dy lloje t zbutjes s dnimit:
a)
Zbutja e dnimit n rastet kur shprehimisht e parasheh ligji (zbutja ligjore).
b) Zbutja e dnimit sipas bindjes s gjykats (zbutja gjyqsore).

Mnyra dhe kufijt e zbutjes s dnimit jan t prcaktuara n mnyr shprehimore
n paragrafin 1 t nenit 76 t KP.
Lirimi nga dnimi

N KP t Kosovs, neni 77 sht parapar mundsia e lirimit nga dnimi nga ana
e gjykats. Mirpo, duhet theksuar faktin se gjykata mund t liroj kryesin e veprs
penale nga dnimi vetm n rastet kur ligji shprehimisht e parasheh kt mundsi (neni
77 par. 1). Sipas KP njihen dy grupe t rasteve kur kryesi mund t lirohet nga dnimi.
Grupi i par i rasteve sht i parapar me dispozitat e pjess s prgjithshme t KP,
ndrsa grupi i dyt me dispozitat e pjess s posame.
Bazat e posame t lirimit nga dnimi

pr veprat penale t kryera nga pakujdesia.
N nenin 78 t KP sht parapar n mnyr shprehimore mundsia e lirimit nga
dnimi pr rastet e posame t veprave penale t kryera nga pakujdesia. Sipas ksaj
dispozite gjykata mund ta liroj nga dnimi kryesin e veprs penale t kryera nga
pakujdesia n kto situata:
-- kur pasojat e veprs penale e godasin aq rnd kryesin e veprs penale sa q
ndshkimi do t ishte i panevojshm pr realizimin e qllimit t dnimit, ose
-- kur kryesi menjher pas kryerjes s veprs penale ka br prpjekje pr evitimin
apo zvoglimin e pasojave t asaj vepre dhe nse n trsi apo n mas t madhe e
ka kompensuar dmin i cili sht shkaktuar n at vepr.
Recidivi
Me recidiv apo fajtor prsrits, nnkuptojm rastet kur personi q ka qen m par
i dnuar kryen vepr penale.
118
E DREJTA PENALE
Matja e dnimit pr veprat penale n bashkim

Me bashkim t veprave penale nnkuptojm rastet kur nj person kryen dy apo m
shum vepra penale, pr t cilat i shqiptohet nj dnim unik.
N pjesn e prgjithshme t Kodit Penal, instituti i bashkimit t veprave penale nuk
sht parapar si institut i veant, por jan parapar sistemet pr matjen e dnimit pr
veprat penale t kryera n bashkim (neni 80 t KPPK).
N teorin e s drejts penale dhe praktikn gjyqsore njihen dy lloje t bashkimit t
veprave penale, bashkimi ideal dhe bashkimi real. Bashkimi ideal ekziston n rastet kur
nj person me nj veprim kryen dy apo m shum vepra penale pr t cilat i shqiptohet
nj dnim i prbashkt, ndrsa bashkimi real ekziston n rastet kur nj person me dy
apo m shum veprime ve e ve kryen dy apo m shum vepra penale pr t cilat i
shqiptohet nj dnim i prbashkt.
Sistemet e matjes s dnimit

pr veprat penale t kryera n bashkim.
Legjislacionet penale e njohin 3 sisteme t matjes s dnimit unik pr veprat penale
n bashkim. Kto jan:
-- sistemi i absorbcionit,
-- sistemi i asperacionit,
-- sistemi i komulacionit
Sistemi i absorbcionit i matjes s dnimit ekziston kur pr veprat penale n
bashkim, matja e dnimit unik bhet n at mnyr q pr seciln vepr penale matet
nj dnim, dhe dnimi m i rnd i absorbon dnimet m t buta (p.sh. pr nj vepr
penale jepet dnimi 5 vite, pr tjetrn 4 vite dhe pr t tretn 2 vite, sipas ktij sistemi
do t shqiptohet dnimi prej 5 viteve sepse ky dnim i absorbon dnimet m t buta).
Sipas sistemit t asperacionit s pari matet dnimi ve e ve pr do vepr penale
n bashkim, mandej dnimi m i rnd merret pr baz, kurse dnimet e tjera i shtohen
ktij dnimi, por me kusht q dnimi unik t mos arrij shumn e dnimeve e as mos t
tejkaloj maksimumin e prgjithshm t atij lloji t dnimit t prcaktuar me ligj (p.sh.
n rastin e cituar m par dnimit prej 5 vite do ti shtohen dnimet prej 4 vite dhe 2
vite dhe dnimi unik duhet t jet m i madh se 5 vite, por m i vogl se 11 vjet sa sht
shuma e ktyre dnimeve, p.sh. 8 vite).
Sipas sistemit t akumulacionit, gjithashtu s pari matet dnimi ve e ve pr do
vepr penale n bashkim e m pas mblidhen t gjitha dnimet dhe shuma e tyre paraqet
dnimin unik t prbashkt )n rastin e cekur m par dnimi- unik do t jet 11 vjet).
KP i Kosovs i njeh t tri sistemet e matjes s dnimit pr veprat penale n bashkim
(neni 80).
Mirpo, prej tri sistemeve q njihen, sipas KP t Kosovs sistemi i asperacionit sht
themelor ngase m s shpeshti aplikohet n praktik, ndrsa sistemet e kumulacionit
dhe absorbcionit jan sisteme plotsuese, komplementare.
119
E DREJTA PENALE
Sipas sistemit t absorcionit, nse gjykata pr ndonj vepr penale t kryer n

bashkim ka shqiptuar dnimin me burgim t prjetshm ather e shqipton vetm kt
dnim (neni 80 par. 2 pika 2.1 KP).
Sistemi i asperacionit m s shpeshti aplikohet, parashikohet pr shqiptimin e
dnimit unik pr veprat penale n bashkim n rastet kur gjykata vendos t shqiptoj
dnime me burgim. Ky sistem sht parapar shprehimisht n paragrafin 2 pika 2.2.t
nenit 80, sipas t cilit, nse gjykata pr seciln vepr penale ka shqiptuar dnimin
me burgim, dnimi unik duhet t jet m i madh se do dnim i veant, por dnimi
unik nuk mund t arrij shumn e t gjitha dnimeve t prcaktuara dhe as t tejkaloj
periudhn prej 25 vjet.
Gjithashtu, sistemi i asperacionit t matjes s dnimit pr veprat penale relativisht
t lehta n bashkim, sht parapar edhe n pikn 2.3 t paragrafit 2 t nenit 80. sipas
ksaj dispozite nse gjykata ka shqiptuar dnimin me burgim deri n 3 vjet pr t ciln
prej veprave penale, dnimi unik nuk mund t jet m i madh se 8 vjet.
Sistemi i akumulacionit me limitet e prcaktuara, aplikohet n rastet kur gjykata
pr veprat penale n bashkim shqipton dnime me gjob. Sipas nenit 80 par. 2 pika 2.4,
nse gjykata ka caktuar dnime me gjob pr seciln nga veprat penale dnimi unik me
gjob nuk mund t tejkaloj shumn prej 25.000 euro, ose 500.00 euro, kur nj apo
m shum vepra penale jan kryer me qllim t prfitimit material. Nse gjykata pr
disa vepra penale pashqiptuar dnime me burgim, ndrsa pr vepra t tjera ka shqiptuar
dnim me gjob, ajo shqipton nj dnim unik me burgim dhe nj dnim unik me gjob,
n pajtim me nenin 80 par. 2 pika 2.5 t KP.
Dnimin plotsues gjykata e shqipton nse sht parapar s paku pr nj vepr
penale, ose nse gjykata ka shqiptuar dnime me gjob pr shum vepra penale, ather
ajo e shqipton nj dnim unik me gjob, sipas par.3 t nenit 80.
Matja e dnimit personit t dnuar.

Sipas dispozits s nenit 82 t KPPK, matja e dnimit personit t dnuar bhet
sipas rregullave t parapara pr veprat penale n bashkim. Sipas ktyre dispozitave, n
rastin e shqiptimit t dnimit unik pr t gjitha veprat penale, dnimin e shqiptuar m
par gjykata e trajton si t prcaktuar, kurse dnimin e mat vetm pr veprat penale
q nuk kan qen t prfshira me aktgjykimin e mparshm. M pas duke i aplikuar
dispozitat e kodit penal q i referohen matjes s dnimit pr veprat penale n bashkim,
e shqipton dnimin unik pr t gjitha veprat penale, zakonisht duke aplikuar sistemin
e asperacionit. N rastet e ktilla dnimin apo pjesn e dnimit t cilin e ka vuajtur i
llogaritet n dnimin e shqiptuar.
Dnimi pr veprat penale n vazhdim

Vepra penale n vazhdim prbhet nga disa vepra t njjta ose t ngjashme t
kryera n lidhshmri kohore nga i njjti kryes, dhe t cilat paraqesin trsi pr shkak t
ekzistimit t s paku dy prej kushteve n vijim:
120
E DREJTA PENALE
1.1. viktims s njjt t veprs penale;

1.2. objekti i njjt i veprs;
1.3. shfrytzimi i situats apo marrdhnies s njjt kohore;
1.4. vendi apo hapsira e njjt e kryerjes s veprs penale; dhe
1.5. dashja e njjt e kryesit.
2. Veprat penale t kryera kundr personit mund t konsiderohen si vepr penale n
vazhdim vetm nse jan kryer kundr t njjtit person.
3. Veprat penale n vazhdim, t cilat pr shkak t natyrs s tyre nuk mund t
bashkohen n nj vepr, nuk konsiderohen vepra penale n vazhdim.
4. Nse vepra penale n vazhdim prfshin forma t rnda dhe t lehta t t njjts
vepr, konsiderohet se vepra penale n vazhdim sht kryer n formn e rnd.
5. Nse vepra penale n vazhdim prfshin veprat penale element i t cilave sht
shuma n para, vepra penale n vazhdim do t prcaktohet nga shuma e trsishme e
realizuar me t gjitha veprat e veanta.
6. Vepra penale e cila nuk sht prfshir n veprn penale n vazhdim n
aktgjykimin e plotfuqishm t gjykats, por sht zbuluar m von, paraqet vepr
penale t veant.
Llogaritja e paraburgimit dhe e dnimit t mparshm

Paraburgimi sht mas penalo juridike e parapar me Kodin Penal dhe Kodin e
Procedurs Penale. Sipas Kodit Penal, koha q i pandehuri ka kaluar n paraburgim, si
dhe do lloj tjetr t privimit nga liria lidhur me veprn penale, detyrimisht llogaritet
n dnimin e shqiptuar me dnim me burgim, burgim afatgjat, dhe n dnimin me
gjob (neni 82 par. 1 t KPPK). Nga kjo rezulton se gjykata me rastin e shqiptimit
t dnimit duhet medoemos tia llogaris t pandehurit tr at koh t ciln e ka
kaluar n paraburgim, kshtu q ai do ta mban vetm pjesn e mbetur. Sipas dispozits
s nenit 82 par. 2 t KPPK, dnimi ose dnimi me gjob t cilin i pandehuri e ka
mbajtur prkatsisht e ka paguar pr kundrvajtje apo pr delikt ekonomik, prfshihen
n dnimin e shqiptuar pr vepr penale, tiparet e s cils prfshijn edhe tiparet e
kundrvajtjes apo deliktit ekonomik.
Masa mbrojtse e cila sht shqiptuar pr kundrvajtje ose pr delikt ekonomik
prfshihet n dnimin plotsues pr vepr penale tiparet e s cils i prfshijn edhe
tiparet e kundrvajtjes apo deliktit ekonomik.
Nj dit paraburgim, nj dit t heqjes s liris, nj dit burgim, nj dit burgim
afatgjat dhe 20 t dnimit me gjob, barazohen pr qllime t llogaritjes sipas ktij
neni.
121
E DREJTA PENALE
Vrejtja e gjykats
Vrejtja e gjykats sht sanksion penal i parapar me dispozitn e nenit 85 dhe 86
t KPPK.
Sipas dispozits s nenit 85 t KPPK, qllimi i vrejtjes s gjykats sht q ti
jepet kryesit qortimi kur duke pasur parasysh t gjitha rrethanat n lidhje me veprn
penale dhe kryesin, vrejtja gjyqsore sht e mjaftueshme pr t arritur qllimin e
dnimit.
Vrejtja gjyqsore mund t shqiptohet pr vepra penale pr t cilat sht parapar
dnimi me burgim deri n nj vit ose dnimi me gjob, n rast kur veprat e tilla jan
kryer n rrethana lehtsuese t cilat i bjn veprat veanrisht t lehta.
Prjashtimisht sipas dispozits s nenit 86 par. 3 vrejtja e gjykats mund t
shqiptohet dhe pr veprat penale pr t cilat sht parapar dnimi me burg deri n tre
vjet.
Pra, vrejtja gjyqsore paraqet qortim serioz dhe publik q i bhet kryesit t veprs
penale nga gjykata dhe njherit i trhiqet vrejtja q n t ardhmen t mos kryej vepra
penale.
Baza e konfiskimit t dobis pasurore

Gjykata sht e obliguar q tia konfiskoj dokujt dobin pasurore q sht
rezultat i veprs penale. Kjo dispozit sht ndrtuar n baz t parimit t prgjithshm
juridik se kryersit t veprs penale si dhe do pjesmarrsi n veprn penale t mos
i lejohet shfrytzimi i fitimit t realizuar me veprn penale. N mnyr sublime dhe
prmbajtsore, profesori Baqi e cek ksisoji dhe e mbshtet arsyeshmrin dhe
bazn juridike, morale dhe etike t marrjes s dobis pasurore t fituar me veprn
penale: N aspektin juridik sht e palejueshme, e padrejt si dhe sht e pamoralshme
q dikush ta mbaj fitimin pasuror t realizuar me veprn penale.
Marrja e dobis pasurore e realizuar me veprn penale bazohet n parimin e
drejtsis. Kjo si e till e ka edhe efektin juridik, ngase e thekson n mnyr decidive
faktin se kryersit detyrimisht do ti merret dobia pasurore. Zbatimi i ksaj mase ka
edhe karakter t preventivs gjenerale.
N rastet kur gjykata konstaton se me veprn penale sht realizuar dobia pasuore,
ajo sht e obliguar edhe pa propozimin e paditsit, eksoficio ta shqiptoj masn e
konfiskimit t dobis pasurore (neni 6 par. 7 i Ligjit pr Kompetencat e Zgjeruara
pr Konfiskimin e Pasuris s Prfituar me vepr Penale). Kt mas gjykata sht e
obliguar ta shqiptoj: pa marr parasysh far sht fitimi pasuror; pa marr parasysh se
a sht dmtuar apo jo ndokush; pa marr parasysh se ka ka br kryersi me pasurin
(p.sh. nse e ka asgjsuar, ia ka fal ndokujt dhe kshtu nuk ka realizuar fitim pasuror).
Pasi q sht konstatuar fitimi pasuror i realizuar nga vepra penale, nuk sht e lejuar
q gjykata ta vlersoj oportunitetin e shqiptimit t ksaj mase.
Nse gjykata nuk e shqipton kt mas kur jan plotsuar kushtet, ather sipas
dispozitave t Kodit t Procedurs Penale kjo konsiderohet shkelje e Kodit Penal.
122
E DREJTA PENALE
Marrja e fitimit pasuror mund t bhet vetm me aktgjykimin e plotfuqishm me

t ciln sht konstatuar kryerja e veprs penale. Kjo mas shqiptohet n rastet kur
kryersit t veprs penale i shqiptohet dnimi kryesor, dnimi alternativ, vrejtja e
gjykats dhe lirimi nga dnimi. Kjo mas u shqiptohet edhe t miturve kur u shqiptohen
masa e diversitetit, masat edukuese apo dnimet. Gjithashtu kjo mas u shqiptohet
edhe personave t paprgjegjshm apo me prgjegjshmri t zvogluar kur u shqiptohet
trajtimi i detyrueshm psikiatrik dhe ruajtja n entin shndetsor si dhe trajtimi i
detyrueshm psikiatrik n liri dhe kryersve n varsi t drogs apo alkoolit.
Pr procedurn e shqiptimit t ksaj mase m detajisht shih dispozitat e neni 267
284 t KPPK. Ndrsa pr ekzekutimin dhe administrimin e pasuris s konfiskuar shih
nenin 10 t Ligjit pr r Konfiskimin e Pasuris t Fituar me vepr Penale.
Kushtet dhe mnyra e konfiskimit

t dobis pasurore
Para s gjithash dobia pasurore merret nga kryersi i veprs penale. Mirpo dobia
pasurore konfiskohet edhe nga do person i cili n ndonj form ka bashkpunuar n
kryerjen e veprs penale dhe q ka pasur dobi pasurore nga vepra penale. Rrjedhimisht
kjo mas shqiptohet edhe ndaj organizatorit t bashkimit kriminal apo antarit, nga
shtytsi, ndihmsi apo ai i cili e ka fshehur veprn penale apo kryersin. Kjo mas
shqiptohet gjithashtu edhe ndaj personit t cilit i sht dhn q ta ruaj pasurin e fituar
me veprn penale. Andaj nuk sht formulim adekuat n dispozitn e paragrafit 1, ku
thuhet se dobia pasurore merret nga kryersi, ngase si shihet kjo mas shqiptohet edhe
ndaj secilit q n ndonj mnyr ka marr pjes n kryerjen e veprs penale dhe nga ajo
ka pas prfitim pasuror.
N praktikn gjyqsore me t drejt jan konsideruar si fitim pasuror edhe nse
kryersit t veprs penale p.sh. i jan paguar shpenzimet e rrugs, pagesa e qndrimi n
shtetin e huaj, pagesa e pushimit veror n det apo pushimi dimror n skijim, apo nse i
sht dhn kredi e benificuar-me kamat m t ult dhe shrbime t ngjashme. N kso
raste i caktohet shuma e paras e cila do t ishte adekuate me vlern e shrbimeve. N
rastet e dmtimit t sendeve apo t zvoglimit t vlers s tyre n ndonj mnyr tjetr,
kryersi obligohet q ti kompensoj.
Vendimtare pr shqiptimin e ksaj mase sht fardo fitimi pasuror i realizuar nga
kryerja e veprs penale.
N rastet kur fitimi pasuror sht realizuar nga kryerja e veprs penale n
bashkpunim, ather duke e respektuar parimin e prgjegjsis subjektive dhe
individuale, kt mas gjykata ia shqipton secilit pjesmarrs dhe pr secilin e cakton
lartsin e fitimit t realizuar. Mirpo n disa raste kjo nuk sht e mundur t konstatohet,
kshtu q sipas dispozitave t Kodit t Procedurs Penale gjykata sht e autorizuar q
sipas bindjes s lir t ia caktoj secilit lartsin e fitimit t realizuar e cila i merret.
Lidhur me kt, mbisundon mendimi n praktikn gjyqsore se n rastet e veprs penale
t kryer n bashkpunim me t ciln sht realizuar fitim pasuror, bashkpuntort nuk
munden t obligohen q n mnyr solidare tu merret fitmi pasuror.
123
E DREJTA PENALE
Kryersit t veprs penale i konfiskohen t gjitha t hollat, sendet me vler dhe

do dobi tjetr pasurore q sht fituar me kryerjen e veprs penale. Ndrsa n rastet
kur konfiskimi i t njjts dobi pasurore nuk sht i mundshm, p.sh. nuk mund t
konfiskohet automobili ngase kryersi e ka shit, ather kryersi detyrohet t paguaj
shumn e t hollave e cila i prgjigjet dobis s fituar pasurore.
Gjykata sipas detyrs zyrtare n procedurn penale sht e obliguar ta prcaktoj
saktsisht vlern e realizuar t dobis pasurore.
N fjalin e fundit t paragrafit 1, sht parapar mundsia q gjykata t lejoj q
kryersi t hollat ti paguaj n kste gjat periudhs e cila nuk i tejkalon dy vite. Sipas
mendimit tone, kjo mundsi duhet t lejohet n raste t rralla, prjashtimisht dhe vetm
ather kur nga kryersi kurrsesi nuk mund t konfiskohet menjher dobia pasurore.
N t kundrtn nse lejohet n mnyr ekstenzive kjo mundsi, ather kjo mas e
humb efektin e saj.
Lidhur me prmbajtjen e ksaj mase, n teori dhe praktik ekzistojn dilema se ka
i merret nse kryersi me parat t cilat i ka fituar me kryerjen e veprs penale ka bler
sende tjera apo nse sendet q i ka fituar me veprn penale i ka ndrrua (kmbye) me
sende tjera, p.sh, me parat e vjedhura ka bler automobil apo kompjuterin lap top
e ka ndrrua me ndonj makin. N kso raste shtrohet pyetja se a do ti merren kto
sende (automobili apo makina), apo do t obligohet t paguaj para n vlern e sendeve
q i ka prokuruar me veprn penale. Lidhur me kt, mbisundon mendimi se mund ti
merren vetm sendet t cilat jan prokuruar me veprn penale, ndrsa nse kjo nuk
sht e mundur, kryersi obligohet q t paguaj shumn e paras n vlern e sendeve
t prokuruara.
Nuk jan raste t rralla q kryesi, dobin pasurore t ciln e ka fituar me veprn
penale, ta bart n persona t tjer n form dhurate apo n ndonj form tjetr. Sipas
paragrafit 2, n rastet e tilla mund t ndodhin dy situata. Situata e par sht kur pasuria
e fituar me veprn penale t bartet n persona t tjer. Ndrsa situata e dyt sht kur
pasuria bartet n t afrmit e kryersit.
1)
2)
Nse dobia pasurore sht bartur n persona t tjer, q t mund t shqiptohet

konfiskimi i dobis pasurore, duhet q t prmbushen dy kushte, kushti objektiv
dhe subjektiv. Kushti objektiv prmbushet n rastet kur pasuria sht bartur pa
kompensim apo me kompensim q nuk i prgjigjet vlers reale. Ndrsa kushti
subjektiv prmbushet n rastet kur personi n t cilin sht bartur pasuria, e ka ditur
apo ka mundur t dij se pasuria sht fituar me veprn penale. Q t mundet gjykata
t shqiptoj kt mas, duhet t prmbushen t dy kushtet n mnyr kumulative.
Rasti i till sht p.sh. nse personi i cili e ka vjedhur nj or t arit, q kushton 1000
euro, kt or t vjedhur ia fal ndokujt apo ia shet shum lir pr 100 euro. Kjo
or mund ti merret personit t cilit i sht falur apo shitur me kt mim shum t
lir.
Nse dobia pasurore e fituar me veprn penale sht bartur n t afrmit e ngusht,
kjo dobi do t konfiskohet nse nuk administrojn prova se si kompensim kan
dhn vlern e plot. Nga kjo rezulton se n rastet kur t afrmit e kryersit t veprs
124
E DREJTA PENALE
penale kan dhn kompensimin e plot, nuk ka arsye q nga kta t konfiskohet
dobia pasurore. N ksi raste dobia pasurore merret nga kryersi i veprs penale.Si
cekm m sipr, qllimi i mass s konfiskimit t dobis pasurore sht q personave
tu bhet e pamundshme t pasurohen me an t kryerjes s veprs penale. Mirpo,
me an t ksaj mase nuk guxohet t merret pasuria e cila nuk sht rezultat i veprs
penale, ngase kjo mas as pjesrisht nuk guxon t shndrrohet n dnim pasuror. Pr
kushtet t cilat duhet t plotsohen pr t mund me u konfiskuar dobia pasurore e
fituar me veprn penale dhe mnyrn e ekzekutimit t ksaj mase, m pr s afrmi
shif nenin 4 11 t Ligjit pr Konfiskimin e Pasuris s Fituar me Vepr Penale.
Mbrojtja e t dmtuarit
Sipas dispozits ligjore q i referohet ksaj shtje (neni 98) personi i dmtuar
me veprn penale ka prparsi n realizimin e krkess pronsoro-juridike. Lidhur me
krkesn e personit t dmtuar me veprn penale, mund t paraqiten dy situata:
-- ku i dmtuari ka paraqitur krkesn pronsoro-juridike,
-- situata kur krkesn pronsoro-juridike nuk e ka paraqitur.
N rastin kur i dmtuari n procedurn penale e paraqet krkesn pronsorojuridike, gjykata mund t vendos pr tr krkesn. Nse fitimi pasuror t cilin i
akuzuari e ka realizuar me veprn penale sht n lartsi t vlers s kompensimit t
dmit, t cilin ia ka caktuar gjykata, ather nuk ka arsye q gjykata t shqiptoj edhe
masn e konfiskimit t pasuris, ngase kjo dobi sht marr. Mirpo nse fitimi pasuror,
t cilin e ka realizuar me veprn penale i akuzuari, sht m i madh se vlera t ciln
gjykata ka vendosur lidhur me krkesn pronsoro-juridike, gjykata do t shqiptoj
masn e marrjes s dobis pasurore.
Mund t ndodh q i dmtuari i cili e ka paraqitur krkesn pasurore juridike n
procedurn penale, lidhur me krkes t udhzohet n kontest civil. N raste t tilla i
dmtuari mund t krkoj q t kompensohet nga shuma e vlers e cila sht konfiskuar,
nse e fillon procedurn kontestimore brenda afatit prej 6 (gjasht) muaj, nga dita e
plotfuqishmris s vendimit me t cilin sht udhzuar n procedurn kontestimore
dhe nse brenda afatit 3 (tre) muaj, nga dita e plotfuqishmris s vendimit me t
cilin sht zgjidhur pozitivisht krkesa e tij, e krkon kompensimin nga vlera e cila
sht konfiskuar. Dhe situata e dyt shprehet n rastin kur i dmtuari nuk e paraqet
krkesn pronsoro-juridike n procedurn penale. N rastin e till i dmtuari mund
t krkoj kompensimin e dmit nga vlera e konfiskuar nse e fillon procedurn e
kontestit civil n afat prej 3 (tre) muaj nga dita kur ka marr vesh pr aktgjykimin me
t cilin sht konfiskuar dobia pasurore dhe m s voni n afatin prej 2 (dy) vitesh nga
plotfuqishmria e vendimit mbi konfiskimin e dobis pasurore dhe nse n afatin prej
3 (tre) muaj nga dita e vendimit t plotfuqishm me t cilin sht vrtetuar krkesa e
tij, krkon kompensimin nga vlera e dobis pasurore e cila sht konfiskuar (neni 98
par. 3 t KP).
125
E DREJTA PENALE
Konfiskimi i dobis pasurore nga personat juridik

Sipas dispozits s nenit 99, nse me an t kryerjes s veprs penale t kryer nga
ana e kryersit, prfiton dobi pasurore nj organizat biznesi ose ndonj person tjetr
juridik, kjo dobi pasurore e organizats s biznesit ose personit juridik konfiskohet.
Rehabilitimi
Rehabilitimi nnkupton kthimin e t drejtave personit t dnuar pasi ta ket mbajtur
dnimin. Gjithashtu, me rehabilitimin nnkuptojm edhe shlyerjen e pasojave juridike
n ato legjislacionit t cilat i njohin kto pasoja, si dhe shlyerjen e dnimeve nga
evidenca e t ndshkuarve.
Institutin e rehabilitimit e njeh edhe KP i Kosovs, neni 102. n kt dispozit sht
parapar shprehimisht se pas dnimit t mbajtur, amnistis, ose faljes, parashkrimit,
personat e dnuar i gzojn t gjitha t drejtat e prcaktuara me ligj dhe me dispozita t
tjera dhe mund ti fitojn t gjitha t drejtat prve rasteve kur ndryshe sht prcaktuar
me kod. Rehabilitimi sht n funksion t risocializimit dhe reintegrimit t personit t
dnuar n shoqri.
KP i njeh dy lloje t rehabilitimit, rehabilitimi ligjor q paraqitet n mnyr
automatike me kalimin e kohs s caktuar me ligj pas dnimit t mbajtur dhe me
kusht q personi i dnuar gjat ksaj periudhe t mos kryej vepr t re penale, dhe
rehabilitimi gjyqsor i cili pr nga efekti sht i njjt me rehabilitimin ligjor, mirpo
ky realizohet ndryshe. Sipas KP t Kosovs neni 102, pasi q i dnuari e mban dnimin,
i fiton t gjitha t drejtat q i ka pasur para se t ket kryer veprn penale pr t ciln
sht dnuar.
N KP t Kosovs jan parapar dy kufizime dhe ato i referohen dnimit me burgim
mbi 15 vjet dhe dnimit me burgim t prjetshm, ku sipas dispozits s nenit 103
parashihet se kto dy dnime nuk mund t shlyhen, dhe kufizimi i dyt sipas nenit 103
par. 4 ekziston se dnimi nuk mund t shlyhet gjat kohs s dnimeve plotsuese dhe
masave t trajtimit t detyrueshm.
PARASHKRIMI
Parashkrimi i ndjekjes penale konsiston n at se pr shkak t kalimit t afatit i
cili sht parapar me ligj nuk mund t ndrmerret ndjekja penale dhe personit nuk
mund ti shqiptohet dnimi pr vepr penale q e ka kryer. Nse ndjekja penale sht
n vazhdim e sipr dhe nse n ndrkoh ka ardh gjer te parashkrimi, ndjekja penale
nuk mund t vazhdohet.
N do faz t procedurs penale, gjykata dhe organet e tjera t ndjekjes penale
si dhe organet e ekzekutimit t sanksioneve penale, jan t detyruara sipas detyrs
zyrtare t kujdesen, ta marrin parasysh dhe ta zbatojn parashkrimin. S kndejmi
parashkrimi shprehet sipas fuqis s ligjit (ex lege), n t gjitha rastet kur skadojn
afatet e parashkrimit.
126
E DREJTA PENALE
Koha q duhet t kaloj pr tu br parashkrimi, quhet afati i parashkrimit.

Kohzgjatja e afatit t parashkrimit sht parapar n paragrafin 1 dhe sht prcaktuar
varsisht prej lartsis s dnimit t parapar pr veprn penale. Rrjedhimisht pr
parashkrimin e ndjekjes penale pr vepra penale t rnda sht e nevojshme t kaloj
periudh m e gjat kohore, ndrsa pr vepra m t lehta afat m i shkurtr. Kshtu
sipas paragarfit 1, afati maksimal i parashkrimit sht 30 vjet, ndrsa afati m i shkurtr
dy vjet. Pr afatin e parashkrimit vendimtare sht kufiri i eprm i dnimit t parapar.
Nse pr veprn penale jan parapar shum dnime, afati i parashkrimit caktohet
sipas dnimit m t rnd (neni 106, par.2). Gjithashtu, nse pr nj vepr jan parapar
dnime alternative, afati i parashkrimit caktohet sipas dnimit m t rnd. Nse pr nj
vepr penale jan parapar n mnyr alternative dnimi me burgim apo me burgim t
prjetshm, afati i parashkrimit caktohet sipas dnimit me burgim t prjetshm. Nse
pr nj vepr penale jan parapar shum dnime n mnyr kumulative, p.sh. dnimi
me burgim dhe dnimi me gjob, afati i parashkrimit caktohet sipas dnimit me burgim
si dnim kryesor.
Parashkrimi fillon t ec nga dita kur sht kryer vepra penale. Afatet e parashkrimit
jan t caktuara sipas viteve, ndrsa vitet llogariten sipas kohs kalendarike. N rastet
kur afati i parashkrimit skadon t dieln apo n ditn e ndonj feste shtetrore apo t
ndonj feste tjetr zyrtare q nuk punohet, kjo nuk ndikon n afatin e parashkrimit,
prkatsisht afati i parashkrimit nuk vazhdohet deri n ditn q punohet.
Nse ekzistojn dilema se n ciln dit sht kryer vepra penale, sipas parimit ind
dubio pro reo merret parasysh varianti e cila sht m e favorshme pr kryersin.
N rastet kur me ligj sht parapar mundsia e zbutjes s dnimit, lirimit nga
dnimi apo mundsia e shqiptimit t vrejtjes s gjykats (si psh. pr tentativn e veprs
penale, pr tejkalimin e mbrojtjes s nevojshme etj), si dhe mundsia e shqiptimit t
dnimit m t rnd (p.sh. pr recidivin e shumfisht), kto rrethana apo mundsi nuk
kan ndikim n prcaktimin e afatit t parashkrimit. N t gjitha kto raste afati i
parashkrimit prcaktohet sipas dnimit t parapar pr veprn penale t kryer.
Pr veprat penale t parapara n form t kualifikuar apo t privilegjuar, afati i
parashkrimit prcaktohet sipas dnimit t parapar t forms prkatse t veprs penale
t kryer. Prkatsisht nse sht kryer forma e rnd e veprs penale, afati i parashkrimit
prcaktohet sipas dnimit t parapar pr formn e rnd. N t kundrtn, nse sht
kryer forma e leht, afati i parashkrimit prcaktohet sipas ksaj forme.
Nse vepra penale ka ngelur n tentativ, vlen afati i parashkrimit q sht parapar
pr vepr penale t prfunduar.
N rastet e bashkimit ideal apo real t veprave penale, afati i parashkrimit
prcaktohet pr do vepr penale n bashkim.
Nse pas kryerjes s veprs penale me ligj sht ndryshuar dnimi dhe nse ai dnim
ka ndikim n kohzgjatjen e afatit t parashkrimit t ndjekjes penale, sipas dnimit t
ri do t prcaktohet afati i parashkrimit vetm nse ai afat sht m i shkurtr. Zgjidhja
e ktill bazohet n paragrafin 2 t nenit 3, dispozit kjo e cila parasheh mundsin e
127
E DREJTA PENALE
veprimit retroaktiv t ligjit n rastet kur sht m i favorshm pr kryersin e veprs

penale.
Fillimi dhe ndrprerja e parashkrimit t ndjekjes penale

Sipas paragrafit 1 t nenit 107 afati i parashkrimit t ndjekjes penale fillon t ec
nga dita kur sht kryer vepra penale apo kur sht tentuar. N rastin e par sht fjala
pr veprn penale t prfunduar. Nse sht fjala pr tentativn e met, parashkrimi
fillon t ec prej momentit kur sht ndrprer fillimi i veprimit t kryerjes, ndrsa te
tentativa e plot parashkrimi fillon t ec n momentin e prfundimit t veprimit.
Te veprat penale me mosveprim, afati i parashkrimit i ndjekjes penale fillon t ec
prej momentit kur ka pushuar obligimi i kryersit q t ndrmarr veprimin e caktuar.
N rastet kur vepra penale sht kryer n bashkpunim, afati i parashkrimit fillon t
ec prej dits kur fillon t ec pr kryersin e veprs penale, prkatsisht prej dits kur
sht ndrmarr veprimi i kryerjes. Ndrsa n rastet kur n bashkpunim jan kryer dy
apo m shum vepra penale, afati i parashkrimit fillon t ec prej momentit t kryerjes
s veprs penale m t rnd.
Afati i parashkrimit sht shtje specifike n rastet e veprs penale t vazhduar,
t veprs penal kolektive dhe t veprs penale permanente.
N rastet e veprs penale t vazhduar e cila sht nj lloj konstruksioni juridik
ku shum vepra penale mund t jen kryera p.sh brenda nj dite apo brenda nj viti,
n raste t tilla parashkrimi fillon t ec nga momenti (dita) prej kur sht ndrmarr
veprimi i veprs penale t fundit e cila bn pjes n veprn penale t vazhduar.
N rastet e veprs penale kolektive afati i parashkrimit fillon t ec prej dits kur
sht ndrmarr veprimi i fundit i cili hyn n prbrje t veprs penale kolektive,
prkatsisht sipas kritereve t cilat vlejn pr veprn penale t vazhduar.
N rastet e veprave penale permanente, si sht p.sh. vepra penale e privimit t
kundrligjshm nga liria apo vepra penale e rrmbimit, si veprim i kryerjes konsiderohet
e tr koha deri sa zgjat gjendja e kundrligjshme. S kndejmi afati i parashkrimit
fillon t ec nga momenti, nga dita kur pushon gjendja e till, kur lirohet personi i
privuar apo i rrmbyer.
N rastet kur vepra penale sht kryer ndaj personit nn moshn 18 vjet, afati i
parashkrimit fillon t rrjedh nga dita kur viktima t ket mbushur tetmbdhjet vjet.
Gjat afatit t parashkrimit mund t paraqiten rrethana t caktuara t cilat e pengojn
ecjen e parashkrimit t ndjekjes penale dhe shpijn n ndalje dhe ndrprerje. N rastet
e ndaljes dhe t ndrprerjes, n fakt vazhdohen afatet e parashkrimit relativ.
Ndalja e parashkrimit. Ndalja e parashkrimit t ndjekjes penale paraqitet ather
kur pr shkak t disa rrethanave t parapara me ligj, ndjekja penale nuk mund t fillohet
apo nse sht filluar nuk mund t vazhdohet sipas ligjit (par. 3). Gjat asaj kohe derisa
jan t pranishme ato rrethana, t cilat e pengojn fillimin apo vazhdimin e ndjekjes
penale, parashkrimi nuk rrjedh. Kjo ngecje e afatit t parashkrimit, pr shkak t efektit
t rrethanave t caktuara, quhet ndalja e parashkrimit. Kur pushojn (evitohen) pengesat
128
E DREJTA PENALE
q e kan shkaktuar ndaljen e parashkrimit, afati i parashkrimit vazhdon t ec. N asi

raste aq koh sa ka zgjatur ndalja, pr aq koh vazhdohet edhe afati i parashkrimit.
N shkencn e s drejts penale njihen dy lloje t pengesave t cilat mund t
shkaktojn ndaljen e afatit t parashkrimit: pengesat faktike dhe pengesat juridike.
Pengesat faktike jan ato rrethana dhe situata reale t cilat e bjn t pamundshm
fillimin apo vazhdimin e ndjekjes penale. Si rrethana apo situata faktike pr shkak t t
cilave nuk mund t filloj apo t vazhdoj ndjekja, n par. 3 jan cek n mnyr ekzemplare
kto rrethana: kur kryersi sht jasht Republiks s Kosovs dhe kjo shkakton vonesa
n procedur; kur kryersi krkohet me urdhr arrest; kur kryeprokurori i shtetit, n
pajtim me Kodin e Procedurs Penale, prpiqet t siguroj dshmi jasht Republiks
s Kosovs; ose gjat kohs sa zgjat procedura pr pranimin e fajsis. Prve ktyre
rrethanave t cilat ceken n Kodin Penal, si rrethana apo situata t tjera pr shkak t t
cilave nuk mund t fillohet apo t vazhdohet ndjekja penale jan p.sh. edhe arratisja e
kryersit t veprs penale; kur nuk dihet vendbanimi i kryersit; okupimi i territorit nga
ana e armikut; trmeti; vrshimet; zjarri; epidemit; kur kryersi sht i panjohur apo
kur sht i paarritshm pr organet e ndjekjes dhe rrethanat e tjera t ngjashme t cilat
e bjn t pamundshme punn e gjykatave.
Pengesat juridike ose ligjore konsiderohen ato t cilat n ligj jan cek n mnyr
shprehimore si shkak q kundr kryersit t caktuar nuk mund t fillohet procedura
penale, ndrsa nse sht filluar ajo duhet t ndalet. S kndejmi pr parashkrimin pr
shkak t pengesave relevante jan dispozitat e Kodit t Procedurs Penale me t cilat
jan parapar rrethanat apo situatat pr shkak t t cilave nuk mund t fillohet apo t
vazhdohet ndjekja penale. Rrethana apo situata t tilla jan p.sh. imuniteti i deputetit
t parlamentit apo i ndonj zyrtari t lart; nevoja e zgjidhjes s ndonj shtjes
procedurale, koha deri sa nuk vendoset lidhur me krkesn pr ekstradim, smundja
psikike e t pandehurit gjat procedurs penale etj.
Paragrafi 5 dhe 6 e rregullon shtjen e ndrprerja e parashkrimit. Ndrprerja e
parashkrimit t ndjekjes penale qndron n faktin se gjat kohs sa zgjasin rrethanat, t
cilat ligji vemas i parasheh, afati i parashkrimit ndrprehet. N kto raste, koha e cila
ka kaluar para ndrprerjes nuk llogaritet, por parashkrimi fillon t ec rishtas.
Kodi Penal njeh dy shkaqe t cilat shpijn ndrprerjen e parashkrimit.
1) S pari, parashkrimi i ndjekjes penale ndrprehet me do veprim t organit shtetror
kompetent, i cili ndrmerret me qllim t ndjekjes s kryersit pr shkak t veprs
penale t kryer (par. 5). Nga kjo rezulton se pr tu ndrprer parashkrimi, veprimi
duhet t ndrmerret nga organet kompetente pr luftimin e kriminalitetit, e kto jan:
prokuroria, gjykata apo policia. Veprimet e organeve kompetente q e ndrprejn
parashkrimin mund t jen p.sh. marrja n pyetje e dshmitarit, nxjerrja e vendimit
pr paraburgim, hetimi n vendin e ngjarjes, ekspertiza, veprimet procedurale t
paditsit privat dhe t t dmtuarit si padits, veprimet e policis t cilat ndrmerren
me krkesn e prokurorit t shtetit apo t gjykats etj.
2) Kryerja e veprs penale t re gjat afatit t parashkrimit sht shkak i dyt q shpie
ndrprerjen e afatit t parashkrimit (paragrafi. 6). Vepra penale e re pr nga pesha
129
E DREJTA PENALE
duhet t jet e njjt apo m e rnd se ajo q sht kryer m par. Me rastin e
vlersimit nse vepra penale sht e njjt apo m e rnd se ajo q sht kryer
m par, vendimtar sht dnimi i parapar n ligj pr at vepr. N kso raste
parashkrimi nuk shprehet deri sa edhe pr at vepr penale t re nuk skadon afati i
parashkrimit.
Nse n kryerjen e veprs penale kan marr pjes shum persona, ndrprerja e
parashkrimit do t ekzistoj vetm ndaj atij personi kundr t cilit sht ndrmarr
veprimi i ligjshm i organit kompetent, prkatsisht vetm ndaj atij i cili gjat afatit t
parashkrimit kryen vepr penale me pesh t njjt apo m t rnd.
Efekti i ndrprerjes n afatin e parashkrimit konsiston n ate q me do ndrprerje
fillon t rrjedh afati i ri i parashkrimit. Thn ndryshe, n rastin e ndrprerjes periudha
kohore e mparshme e parashkrimit nuk llogaritet.
Paragrafi 8 e rregullon shtjen e parashkrimi absolut. Ndalja dhe ndrprerja
e parashkrimit mund t shpijn praktikisht q kurr njher t mos shkaktohet
parashkrimi. Sidomos me ndrprerje gjithher mund t pengohet parashkrimi ngase
organet kompetente shtetrore mund t ndrmarrin veprime me t cilat do t bnin t
pamundshme kuptimin dhe qllimin e parashkrimit. Pr tiu shmangur ksaj mundsie,
e drejta penale bashkkohore parasheh parashkrimin absolut.
N dispozitn e par. 4 sht thuhet se afati i parashkrimit nuk ndrpritet nse vepra
nuk ndiqet pr shkak t mungess s krkess apo autorizimit pr t br ndjekjen ose
pr shkak t mungess s krkess nga ana e shtetit t huaj pr t br ndjekjen.
Parashkrimi absolut i ndjekjes penale paraqitet kur kalon dyfishi i kohs q krkohet
sipas ligjit pr parashkrimin, pa marr parasysh n ndrprerjet apo ndaljet eventuale t
mparshme. N kt sens n paragrafin 8 sht parapar se parashkrimi shprehet n
do rast kur t ket kaluar dyfishi i kohs s afatit t parashkrimit. Kshtu, p.sh. nse
pr ndonj vepr sht parapar se parashkrimi shkaktohet pas pes vjetve, ather
parashkrimi absolut paraqitet pas skadimit t dhjet vjetve.
Parashkrimi i ekzekutimit t dnimeve

Parashkrimi i ekzekutimit t dnimit konsiston n at se pas kalimit t kohs
s parapar me ligj, dnimi i shqiptuar nuk mund t ekzekutohet. Kjo situat mund
t ndodh nse dnimi nuk ka filluar t ekzekutohet, apo nse ekzekutimi i tij sht
ndrprer.
Afati i parashkrimit t ekzekutimit t dnimit fillon t rrjedh nga dita kur aktgjykimi
sht br i plotfuqishm, ndrsa nse sht revokuar dnimi alternativ, nga dita kur
vendimi mbi revokimin sht br i plotfuqishm (paragrafi 1).
Nse parashkrimi sht shpreh para se aktgjykimi t ket marr formn e
plotfuqishme, ather duhet konsideruar se sht fjala pr parashkrimin e ndjekjes
penale.
Parashkrimi i ekzekutimit shprehet si pr dnimet kryesore, ashtu dhe pr dnimet
alternative dhe plotsuese. Mirpo, si do t shohim me komentet lidhur me nenin
130
E DREJTA PENALE
109, parashkrimi i dnimeve plotsuese nuk shprehet n t njjtn koh si pr dnimet

kryesore dhe alternative.
Dnimi i cili pr shkak t parashkrimit nuk mund t ekzekutohet, nuk shlyhet nga
evidenca e t ndshkuarve. Gjithashtu me kt lloj parashkrimi nuk preken interesat
e palve tjera.Kohzgjatja e afatit t parashkrimit varet prej lartsis s dnimit t
shqiptuar. Nuk sht me rndsi dnimi i parapar me ligj pr veprn penale. Kohzgjatja
e afateve t parashkrimit sht prcaktuar sipas dnimit kryesor.
Afati maksimal i parashkrimit sht 30 vjet nga dita e aktgjykimit t plotfuqishm
t dnimit me burgim t prjetshm, ndrsa afati minimal sht dy vjet nga dita e
aktgjykimit t plotfuqishm me t cilin sht shqiptuar dnimi me burgim deri n nj
vit apo dnimi me gjob.
Paragrafi 2 i ktij neni ku thuhet se afati i parashkrimit t dnimeve ndrpritet kur
personi i dnuar nuk paraqitet ose nuk dorzohet pr t mbajtur dnimin me burgim.
Pr parashkrimin e burgimit pr t mitur vlejn dispozitat e Kodit t Drejtsis pr
t Mitur (neni 36).
Parashkrimi i ekzekutimit t dnimeve plotsuese dhe masave t

trajtimit t detyrueshm
Dnimet plotsuese, sikundr edhe dnimet kryesore, jan lloje t sanksioneve
penale, andaj edhe ndaj tyre vlen instituti i parashkrimit. Instituti i parashkrimit
gjithashtu vlen edhe pr masat e trajtimit t detyrueshm.
Pr shkak t specifikave t dnimeve plotsuese dhe masave t trajtimit t
detyrueshm dhe qllimit q dshirohet t arrihet me to, afatet e parashkrimit t
ekzekutimit nuk kan mundur t caktohen njsoj si pr parashkrimin e ekzekutimit t
dnimeve kryesore. Pr kt arsye afatet e parashkrimit t ekzekutimit midis llojeve t
caktuara t dnimeve plotsuese, si dhe t masave t trajtimit t detyrueshm dallojn
dukshm.
Pr shkak t specifikave t dnimeve plotsuese dhe masave t trajtimit t
detyrueshm dhe qllimit q dshirohet t arrihet me to, afatet e parashkrimit t
ekzekutimit nuk kan mundur t caktohen njsoj si pr parashkrimin e ekzekutimit t
dnimeve kryesore. Pr kt arsye afatet e parashkrimit t ekzekutimit midis llojeve t
caktuara t dnimeve plotsuese, si dhe t masave t trajtimit t detyrueshm dallojn
dukshm.
Shkaqet e prgjithshme t cilat shpijn parashkrimin e dnimeve plotsuese dhe
masave t trajtimit t detyrueshm jan t njjta si pr parashkrimin e ekzekutimit
t dnimeve kryesore. Gjithashtu n t njjtat kushte vlejn dispozitat mbi ndaljen
dhe ndrprerjen e parashkrimit t ekzekutimit t dnimeve plotsuese si dhe pr
parashkrimin absolut.
Parashkrimi i ekzekutimit t dnimeve plotsuese shprehet n rastet kur t ken
kaluar pes vjet nga dita e aktgjykimit me t cilin kto dnime bhen t plotfuqishme
(par. 1).
131
E DREJTA PENALE
Parashkrimi i ekzekutimit t mass, trajtimit t detyrueshm, paraqitet kur t

kalojn tre vjet nga plotfuqishmria e aktgjykimit me t cilin sht shqiptuar kjo mas
(paragrafi 2).
N par. 3 sht parapar se parashkrimi i ekzekutimit t dnimeve plotsuese dhe
masave t trajtimit t detyrueshm ndrpritet, kur personi nuk u prmbahet urdhrave t
gjykats lidhur me dnimet plotsuese dhe masat e trajtimit t detyrueshm.
Fillimi dhe ndrprerja e afateve t parashkrimit t ekzekutimit t

dnimit
Parashkrimi i i ekzekutimit t dnimit fillon t rrjedh prej dits kur aktgjykimi
me t cilin sht shqiptuar dnimi sht br i plotfuqishm. N sensin e Kodit t
Procedurs Penale, i plotfuqishm konsiderohet ai aktgjykim i cili nuk mund t atakohet
me ankes apo kur ankesa nuk sht e lejuar.
Krahas ksaj rregulle, fillimi i rrjedhs s afatit t parashkrimit sht prcaktuar
n mnyr specifike pr situatat vijuese: n rastin e revokimit t dnimit me kusht,
afati i parashkrimit fillon t rrjedh prej dits kur vendimi pr revokim sht br i
plotfuqishm;
n rastet e revokimit t lirimit me kusht parashkrimi fillon t rrjedh prej dits s
plotfuqishmris s aktgjykimit me t cilin sht revokuar lirimi me kusht dhe sht
shqiptuar dnimi unik;n rastin kur i dnuari ik nga burgu ku ka qen duke mbajtur
dnimin, parashkrimi fillon t ec prej dits kur i dnuari sht arratisur; n rastet kur
i dnuari nuk kthehet pas skadimit t ditve t pushimit apo t pushimit vjetor i cili
i sht lejuar q ta shfrytzoj jasht institucionit edukues korrektues (jasht burgut),
parashkrimi fillon t ec nga dita kur i dnuari ka qen i obliguar q t kthehet n
entin ku ka qen duke e mbajt dnimin. Sipas ktij parimi do t zgjidhet edhe shtja
e parashkrimit t ekzekutimit t dnimit n rastet e ekzekutimit t dnimit alternativ t
gjysm liris, nse i dnuari nuk kthehet n burg (neni 61).
Ngjashm si te parashkrimi i ndjekjes penale, edhe te parashkrimi i ekzekutimit t
dnimit mund t paraqiten rrethana t cilat shkaktojn ndaljen dhe ndrprerjen e afatit
t parashkrimit
Afati i parashkrimit t ekzekutimit t dnimit ndalet, nuk rrjedh, gjat kohs
kur sipas kushteve t parapara me ligj, dnimi i shqiptuar nuk mund t ekzekutohet.
Periudha kohore sa ka zgjat ndalja nuk llogariteti n afatin e parashkrimit dhe afati
i parashkrimit vazhdon t ec aty ku ka mbet. Rrethana t cilat shpiejn ndaljen e
afatit t parashkrimit jan vetm ato t cilat parashihen me Ligjin mbi Ekzekutimin e
Sanksioneve Penale. Thn ndryshe, rrethana pr shkak t t cilave dnimi nuk mund
t ekzekutohet (prolongohet ekzekutimi i tij), mund t jen vetm ato t cilat jan t
parapara me dispozita juridike. Rrethana t tilla jan p.sh. kur i dnuari smuhet rnd,
apo i vdes ndonj antar i familjes s ngusht, kur organet e ndjekjes penale nuk mund
ta gjejn personin e dnuar, kur i dnuari sht duke e mbajt ndonj dnim tjetr apo
sht n lirimin me kusht etj.
132
E DREJTA PENALE
Afati i parashkrimit t ekzekutimit t dnimit ndrpritet me do veprim t organit

kompetent q ka pr qllim ekzekutimin e dnimit (paragrafi 4).
Sikundr parashkrimi i ndjekjes penale, edhe parashkrimi i ekzekutimit t dnimit
mund t ndrpritet vetm nse veprimi sht ndrmarr nga organet kompetente, nse
veprimi sht i ligjshm dhe nse sht ndrmarr n mnyrn e parapar me ligj.
Gjithashtu veprimi i organit kompetent duhet t jet i drejtuar me qllim t ekzekutimit
t dnimit t caktuar dhe ndaj pesonit t caktuar.
Veprimet apo rrethanat t cilat e shkaktojn ndrprerjen e parashkri
mit t
ekzekutimit t dnimit n shumicn e rasteve jan t parapara me ligjin mbi ekzekutimin
e sanksioneve penale. Veprime t tilla jan p.sh. thirrja nga ana e gjykats e personit t
dnuar q gjendet n liri q t paraqitet pr ta mbajtur dnimin; urdhresa q i dnuari
t sillet me dhun pr ta mbajtur dnimin; masa e gjykats q t gjendet i dnuari i
cili fshihet apo nuk dihet vendbanimi i tij; lshimi i fletarrestit, dhnia e urdhrit pr
arrestimin e t dnuarit q ka ikur etj.
Si dhe te ndrprerja e parashkrimit t ndjekjes penale, edhe te ndrprerja e
parashkrimit t ekzekutimit t dnimit, koha q ka kaluar gjer n momentin e ndrprerjes
s parashkrimit nuk llogaritet. Pra edhe ktu afati i parashkrimit fillon t ec rishtas
(paragrafi 5).
Parashkrimi i ekzekutimit t dnimit paraqitet n do rast kur t kaloj dyfishi
i kohs q krkohet sipas ligjit pr parashkrimin e ekzekutimit t dnimit, pa marr
parasysh sa ndalje dhe ndrprerje kan qen dhe pa marr parasysh kohzgjatjen e tyre.
N teorin e s drejts penale kalimi i dyfisht i afatit t parashkrimit quhet parashkrim
absolut. S kndejmi, n rastet kur shkaktohet parashkrimi absolut i ekzekutimit t
dnimit, dnimi i shqiptuar kurrsesi nuk mund t ekzekutohet.
Mos zbatueshmria e parashkrimit pr veprat penale kundr t

drejts ndrkombtare dhe vrasjes s rnd
Instituti i parashkrimit t ndjekjes penale dhe t ekzekutimit t dnimit parimisht
sht prvetsuar pr t gjitha veprat penale. i vetmi prjashtim nga ky parim jan
veprat penale kundr t drejts ndrkombtare, si jan krimi i gjenocidit, krimet t
lufts etj. Rrjedhimisht, sipas nenit 111 t Kodit Penal, pa marr parasysh sa koh ka
kaluar prej momentit t kryerjes s veprs penale, nuk mund t bhet parashkrimi i
ndjekjes penale dhe t ekzekutimit t dnimit pr veprat penale t gjenocidit, krimeve
t lufts dhe krimeve kundr njerzimit, si dhe pr veprat e tjera penale pr t cilat sipas
t drejts ndrkombtare nuk mund t zbatohet parashkrimi.
Pr kryersit e ktyre veprave penale sht prjashtuar mundsia e parashkrimit
pr shkaqe kriminalo-politike, humane dhe etike. Kjo nga fakti se t gjitha kto vepra
penale jan jashtzakonisht t rrezikshme, gjithashtu dhe pasojat e tyre jan shum
t rnda. N t shumtn e rasteve kto vepra penale kryhen ndaj numrit t madh t
njerzve, ndrsa disa prej tyre, si sht gjenocidi, kan pr qllim q ta shfarosin nj
pjes apo tr grupin e njerzve t prkatsis s caktuar nacionale, fetare racore apo
etnike.
133
E DREJTA PENALE
Paragarfi 2 i ktij neni sht i ri dhe pr her t par sht parapar n legjislacionin
penal t Kosovs. Kshtu, prve veprave penale kundr t s drejts ndrkombtare,
edhe pr llojet e vrasjeve t rnda nuk mund t shprehet parashkrimi i ndjekjes penale
dhe ekzekutimit t dnimt. Kso dispozite pr mos parashkrimin e vrasjeve t rnda
nuk parashohin legjislacionet penale t shteteve t regjionit.
134
E DREJTA PENALE
PJESA E POSAME

E KODIT PENAL
VEPRAT PENALE KUNDR RENDIT KUSHTETUES DHE
SIGURIS REPUBLIKS S KOSOVS (146)
Vshtrime t prgjithshme
Veprat penale me t cilat rrezikohen apo dmtohen t mirat juridike t nj vendi,
prkatsisht t nj shteti, si jan rregullimi kushtetues, siguria dhe pavarsia, integriteti
territorial etj., zn vend t rndsishm n strukturn e pjess s posame t Kodit
Penal t do shteti. Pr shkak t rrezikshmris s madhe dhe pasojave t cilat mund ti
shkaktojn, n kodet penale t mparshme dhe t tanishme t t gjitha shteteve, pr kto
lloje t veprave penale, parashihen dnime t rnda.
Pr shkak t funksionit specifik q mtojn t realizojn veprat penale t ktij
kapitulli, si dhe pr shkak t motiveve nga t cilat m s shpeshti kryhen, n teorin e s
drejts penale, kto vepra shpesh emrtohen vepra penale politike (crimes politique).
N shumicn e kodeve penale t shteteve bashkkohore, kto vepra penale emrtohen
vepra kundr shtetit, kundr siguris s shtetit, kundr rregullimit kushtetues dhe
siguris s vendit, kundr pavarsis dhe rendit kushtetues (Shqipria), kundr
siguris dhe rregullimit kushtetues (Sllovenia) etj. N Kodin Penal t Kosovs ky
kapitull sht emrtuar: Veprat penale kundr rednit kushtetues dhe siguris s
Republiks s Kosovs.
Kalimi i paautorizuar i vendkalimeve kufitare ose vijs kufitare

Vshtrime t prgjithshme. N shtetet aktuale t regjionit por edhe m gjer, kalimi
i paautorizuar i kufirit shtetror konsiderohet si kundrvajtje. Si vepr kundrvajtse
sht konsideruar edhe n legjislacionin e mparshm i cili ishte n fuqi n Kosov
deri n hyrjen n fuqi t Kodit Penal me 6 prill 2004. Mirpo, meq Kodi Penal u
aprovua n kohn kur Kosova akoma nuk e kishte arrit pavarsin dhe sipas Rezoluts
1244 t Kshillit t Sigurimit gjendej nn protektoratin e Kombeve t Bashkuara dhe
t juridiksionit t saj, sipas faktorit ndrkombtar do kalimi i paautorizuar i kufirit t
Kosovs konsiderohej rrezik pr sigurin e Kosovs dhe qytetart e saj.
Forma themelore e parapar n paragrafin 1 konsiderohet se kryhet n rastet kur
ndokush kalon kufirin apo vijn kufitare t Republiks s Kosovs.
Veprime t kryerjes s ksaj vepre penale konsiderohen kalimi i kufirit dhe hyrja
n territorin e Kosovs, madje n hapsirn toksore, ujore dhe ajrore. Si kalim i kufirit
dhe hyrje n territorin e Kosovs konsiderohen edhe fluturimi me aeroplan, lundrimi
n ujrat territoriale etj. Lidhur me kt, shtja e kalimit t kufijve t shteteve sht e
135
E DREJTA PENALE
rregulluar edhe me konventa t shumta ndrkombtare dhe me zakone ndrkombtare.

Por gjithashtu kjo vepr penale duhet t konsiderohet se sht kryer edhe n rastet kur
nj person hyn n vendkalimet e autorizuara kufitare shtetrore n territorin e Kosovs
n mnyr ilegale, p.sh. duke u fsheh ndonj hapsir t kamionit apo t ndonj mjeti
tjetr transportues, apo duke e shfrytzuar neglizhencn e personit zyrtar etj.
N paragrafin 2 sht parapar form e cilsuar e ksaj vepre penale e cila
konsiderohet se kryhet n rastet kur kryersi e kalon kufirin shtetror t Kosovs s
bashku me ndonj fmij apo person tjetr. Ndrsa n paragrafin 3 jan parapar katr
forma edhe m t rnda t ksaj vepre penale.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk krkohet ndonj motiv i posam. Mjafton
q personi i caktuar ta ket kaluar kufirin n mnyr ilegale.
Kryersi i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Sipas paragrafit 5 thuhet se kjo vepr penale nuk konsiderohet se kryhet nse
kalimi i kufirit sht br n nj vendkalim i cili sht hap prkohsisht nga KFOR dhe
kalimi i refugjatve t cilve nga vendi q vijn sht e rrezikuar jeta, trupi dhe lirit
elementare.
Nxitja e urrejtjes, e prarjes ose e mos durimit kombtar, racor,

fetar ose etnik ( Neni 147)
Kusht pr ndrtimin dhe funksionimin e nj sistemi juridik demokratik dhe
t qndrueshm sht njohja dhe respektimi i diversiteteve t grupeve kombtare,
racore, fetare apo etnike. Ky postulat nnkupton njohjen dhe respektimin e t gjitha
dallimeve lidhur me gjuhn, zakonet, veorit historike, prkatsis fetare etj. Njohja
dhe respektimi i ktyre veorive, sipas konventave ndrkombtare dhe t t drejtave
nacionale, bn pjes n lirit dhe t drejtat themelore individuale dhe kolektive. Pr
kt arsye nxitja e urrejtjes, e prarjes ose e mosdurimit n baza t veorive kombtare,
racore, fetare ose etnike sht vlersuar se duhet t konsiderohet vepr penale. Kt
koncept e ka akceptuar edhe e drejta penale e Kosovs.
Forma themelore e ksaj vepre penale sht prcaktuar n mnyr alternative dhe
konsiderohet se kryhet kur ndokush publikisht nxit ose prhap urrejtje, prarje ose
mostoleranc kombtare, racore, fetare ose etnike. Konsiderohet se personi e ka kryer
kt vepr penale nse e ndrmerr vetm njrn nga kto veprime. Por, gjithashtu, do
t konsiderohet se nj person e kryen kt vepr penale edhe n rastet kur i ndrmerr t
gjitha kto veprime.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht nxitja e urrejtjes, prarjes ose
mosdurimit.
Shprehja nxit si form e kryerjes s ksaj vepre penale ka kuptimin e krijimit ose
shkaktimit t urrejtjes, prarjes ose mos durimit. Ndrsa shprehja prhapje presupozon
q njra nga kto ndjenja ka ekzistuar si gjendje latente apo si gjendje e intensitetit m
136
E DREJTA PENALE
t vogl, por q me veprime t ktilla (nxitjes ose prhapjes) urrejtja, prarja apo mos
toleranca zhvillohet, sforcohet ose thellohet.
Nxitja dhe prhapja e urrejtjes, prarjes ose mos tolerancs duhet t kryhet
publikisht, me goj ose me shkrim, si jan p.sh. shkrimet n gazeta dhe fjalimet
n tubime publike, ku nnmohen ose prqeshen vlerat e caktuara t kombit apo t
pakicave kombtare, fyerja ose tallja e ndonj personaliteti historik t kombit ose t
pakics kombtare ose grupit etnik, prqeshja e flamurit apo simboleve t tjera dhe
veprime t ngjashme.
Me urrejtje nnkuptohet ndjenj armiqsore ndaj pjestarit t kombit, racs fes
apo etnis tjetr, intensitetit i s cils sht i till i cili nuk e prjashton mundsin q
ti shkaktohet ndonj e keqe. Urrejtja sht baz psikologjike pr krijimin e situatave
konflikte midis kombeve, racave, feve ose grupeve etnike, gjendje kto t cilat mund
t shkaktojn pasoja t rnda. Prarja sht situat edhe m e rnd dhe nnkupton
krijimin e antagonizmit ose kundrshtimit dhe t krijimit t raporteve armiqsore deri
te konflikti midis pjestarve t kombeve, racave, feve ose t grupeve etnike. Situata
e ktill e krijuar e prjashton gatishmrin pr dialog dhe krijon rrezik latent q t
shprthejn konflikte t hapura.
Mos durimi, prkatsisht mos toleranca sht gjendje e mosbesimit n raport me
pjestart e kombit, racs, fes ose grupit tjetr etnik. Kjo sht gjendje e refuzimit dhe
mos tolerancs ndaj pjestarve t kombit, racs, fes ose grupit etnik. Mos durimi pr
nga potenciali negativ sht i intensitetit m t ult n krahasim me urrejtjen.
Nxitja e urrejtjes, prarjes ose mos durimit duhet t kryhet ndaj kombeve dhe
pakicave q jetojn n Kosov. Si komb n Kosov konsiderohet populli shumic
shqiptar, ndrsa si pakica kombtare jan serbt, boshnjakt, turqit. Ndrsa bashksi
etnike jan romt, ashkalinjt, egjiptiant dhe gorant.
Pasoj e ksaj vepre penale sht shkaktimi, prhapja ose thellimi i urrejtjes,
prarjes ose mosdurimit midis pjestarve t kombit shqiptar dhe pjestarve t
pakicave kombtare dhe grupeve etnike t cilt jetojn n Kosov.
Subjekt pasiv t ksaj vepre penale sht kombi dhe bashksit etnike t cilat jetojn
n Kosov. Nse kjo vepr sht e drejtuar ndaj kombeve apo grupeve etnike, racave
apo feve t cilat nuk jetojn n Kosovs, kjo vepr nuk konsiderohet se sht kryer.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person, shtetasi i Kosovs apo shtetasi
i huaj.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje, direkte apo eventuale.
Vepra konsiderohet se sht kryer me ndrmarrjen e do lloj veprimi me t cilin
nxitet apo prhapet urrejtja, prarja apo mos durimi midis grupeve kombtare, racore,
fetare etnike apo fardo grupi tjetr.
Pasoja e ksaj vepre penale sht cenimi i bashkjetess s kombeve, feve, racave
apo grupeve etnike q jetojn n Kosov.
Sipas paragrafit 2, si form e rnd e ksaj vepre penale konsiderohet nse ndokush
n mnyr a) sistematike e kryen kt vepr penale ose b) e keqprdor pozitn apo
137
E DREJTA PENALE
autorizimet, apo kur si pasoj e kryerjes s ksaj vepre c) shkaktohen trazira, dhun apo
pasoja t tjera t rnda.
a) Kryerja sistematike e ksaj vepre konsiderohet se ekziston nse kryersi
vepron sipas planit t prgatitur, prkatsisht kur vepra sht pjes prbrse e planit.
N rastet e ktilla, kryersi zakonisht e prsrit kryerjen e veprs. Lidhur me kt
konsiderohet se kjo vepr kryhet n mnyr sistematike edhe n rastin kur sht kryer
vetm nj vepr, nse ajo vepr sht vetm fillim i kryerjes s shum veprave t nxitjes
s urrejtjes, prarjes ose mosdurimit nacional, fetar, racor ose etnik.
b) Kjo vepr konsiderohet se sht kryer duke e keqprdorur pozitn ose
autoritetin, n rastet kur kryersi e keqprdor pozitn ose autorizimet e tij, prkatsisht
kur pozitn ose autorizimin e shfrytzon n mnyr q m leht ta kryej kt vepr
penale. Lidhur me kt, duhet t theksohet se pr kryerjen e ksaj vepre penale mund t
shfrytzohen pozita dhe autorizime t ndryshme, prej t cilave disa prej tyre veanrisht
mund t keqprdoren pr kt qllim, si jan p.sh. pozita dhe autorizimet n organet
shtetrore dhe publike, n arsim, n bashksit fetare etj.
c) Shkaktimi i trazirave, dhuns apo pasojave t tjera t rnda si form e
kualifikuar e ksaj vepre penale nnkupton cenimin e rnd t rendit publik dhe paqes,
rrezikimin e trafikut publik, pengimin e funksionimit t shrbimeve publike etj. Dhuna
mund t jet e drejtuar ndaj njerzve dhe pasuris dhe mund t shprehet me rrahje,
rrnime,shkatrrime, ndezje etj. Mirpo nse me kto veprime ndokush sht privuar
nga jeta apo i sht shkaktuar lndim i rnd trupor, do t konsiderohet se ekziston
bashkimi i ksaj vepre penale dhe vrasjes, prkatsisht lndimit t rnd trupor, e kryer
me dashje apo nga pakujdesia, varsisht nga fakti se me far forme t fajit sht kryer
vrasja apo lndimi trupor.
N dispozitn e paragrafit 3 gjithashtu sht parapar form e rnd e ksaj vepre
penale, e cila konsiderohet se ekziston nse vepra kryhet prmes detyrimit, rrezikimit
t siguris duke i prqeshur simbolet kombtare, racore etnike apo fetare, duke dmtuar
pasurin e personit tjetr ose duke prdhosur monumentet apo varrezat.
N dispozitn e paragrafit 3 sht fjala pr mnyra t veanta t kryerjes s ksaj
vepre penale t cilat pr nga prmbajtja dhe natyra e tyre munden shum rnd me i
cenuar ndjenjat nacionale, fetare apo racore t njerzve.
N sensin e ksaj forme t rnd t veprs penale, me dhun duhet nnkuptuar
prdorimin e dhuns apo kanosjes serioze. Me rrezikim t siguris duhet nnkuptuar
shkaktimin e ndjenjs s rrezikut pr jet apo pr integritetin trupor. Ndrsa me prqeshje
t simboleve kombtare, racore, etnike apo fetare duhet nnkuptuar do veprim me t
cilin manifestohet fyerja apo nnmimi i tyre. Me dmtim t pasuris s personave t
tjer nnkuptohet shkatrrim, dmtimi apo brja e paprdorshme e saj. Nga natyra e
ksaj vepre penale rezulton se ktu sht fjala pr pasuri apo sende, dmtimi i t cilave
mund t nxit apo t shkaktoj urrejtja, prarje apo mosdurim midis kombeve, feve,
grupeve etnike apo racave. Prdhosja e monumenteve apo varrezave gjithashtu mund
t kryhet duke i shkatrruar, duke i dmtuar, duke i rrnuar, duke shkruajt n to fjal
apo vizatime fyese apo provokative, duke i dmtuar apo shlye mbishkrimet n to etj.
138
E DREJTA PENALE
Forma edhe m e rnd e ksaj vepre penale sht parapar n paragrafin 4, dhe
konsiderohet se kryhet n rastet kur vepra nga paragrafi 3 e ktij neni kryhet n mnyr
sistematike ose duke keqprdorur pozitn, autoritetin e tij apo nse vepra e ktill
shkakton trazira, dhun ose pasoja t tjera t rnda. Pasojat e veprs penale t parapara
n kt paragraf jan t njjta me paragrafin 3. I vetmi dallim konsiston n faktin se kjo
form edhe m e rnd konsiderohet se ekziston nse kryhet n mnyr sistematike ose
nga personi zyrtar.
VEPRAT PENALE KUNDR NJERZIMIT DHE VLERAVE T

MBROJTURA ME T DREJTN NDRKOMBTARE
1. Vshtrime t prgjithshme
Me kapitullin e veprave penale kundr t drejts ndrkombtare sht synuar q
maksimalisht t inkriminohen t gjitha veprat e mundshme me t cilat dmtohen apo
rrezikohen vlerat ndrkombtare, mbar njerzore.
Katalogu i inkriminimeve t ktij kapitulli sht prgatitur sipas Modelit t
kodeksit t s drejts penale ndrkombtare i cili para njzet vitesh sht prgatitur
nga ekspertt e s drejts penale ndrkombtare. Ky katalog parasheh inkriminime t
cilat rezultojn nga konventat dhe aktet e tjera relevante ndrkombtare si burime t s
drejts penale ndrkombtare.
Objekt i prbashkt mbrojts i ktyre veprave penale jan vlerat e mbrojtura me t
drejtn ndrkombtare. Rrjedhimisht, me kt grup t veprave penale mbrohen vlerat t
cilat bashksia ndrkombtare i konsideron si vlera mbar njerzore si jan: ekzistenca
e grupeve t caktuara - nacionale, etnike, racore apo fetare; paqja si vler sublime e
bashksis ndrkombtare, njerzimi, jeta, trupi dhe shndeti i njerzve, lirit e njeriut
dhe dinjiteti. Gjithashtu mbrohen edhe personat q gzojn mbrojtje ndrkombtare
dhe organizatat ndrkombtare, autoritetin e shteteve t huaja dhe simbolet e tyre,
sigurin e qarkullimit ajror dhe detar etj.
Prcaktimi i veprs penale dhe dnimit me ligj, sht postulat themelor i s
drejts penale bashkkohore, postulat ky i cili sht formsuar me parimin nullum
crimen, nulla poena sine lege. Mirpo, n krahasim me t drejtat nacionale t shteteve
bashkkohore, ku veprat penale dhe sanksionet penale jan t parapara me ligj, n
t drejtn penale ndrkombtare, veprat penale ndrkombtare jan t parapara me
konventa dhe akte t tjera ndrkombtare. Korpusi i konventave ndrkombtare si dhe
i akteve dhe zakoneve ndrkombtare, me t cilat parashihen ose jan t derivuara
veprat penale ndrkombtare sht i madh dhe i induardurshm. Lidhur me kt sipas
nj analize, llogaritet se n periudhn 1815 deri 1988, jan aprovuar rreth 315 akte
ndrkombtare n disa prej t cilave jan t parapara edhe veprat penale ndrkombtare,
si jan agresioni, krimet e lufts, krimet kundr njerzimit, gjenocidi, aparteidi etj.
139
E DREJTA PENALE
T gjitha veprat penale kundr t drejts ndrkombtare n Kodin Penal t Kosovs

jan parapar n 30 nene me tituj prkats. T gjitha kto inkriminime bazohen n
shkeljen e rregullave t caktuara t s drejts ndrkombtare. Pr kt arsye, edhe pse
kto inkriminime jan mjaft voluminoze me shum paragraf dhe nnparagraf, shum
dispozita jan t karakterit blanket, ngase udhzojn q t aplikohen rregullat e s
drejts ndrkombtare, prkatsisht t dispozitave t konventave dhe akteve t caktuara
ndrkombtare.
Kontrabandimi me emigrant (Neni 170)

Baza ndrkombtare e inkriminimit t ksaj vepre sht Protokoli kundr
kontrabandimit t migrantve prmes rrugve, ujrave apo ajrit. Me kt Protokol sht
plotsuar Konventa e OKB-s kundr krimit t organizuar transnacional.
Objekt i mbrojtjes s ksaj vepre penale sht i dyfisht. S pari me kt vepr
mbrohen lirit dhe t drejtat themelore t migrantve dhe s dyti, me kt vepr mbrohet
rezhimi i kalimit t ligjshm t migrantve prej nj shteti n shtetin tjetr.
Trafikimi i emigrantve sht nj form e trafikimit me njerz, mirpo pr shkak t
specifikave t tij, e vemas pr shkak se viktima t ksaj vepre jan vetm emigrantt
dhe se trafikimi bhet duke kaluar kufirin prej nj shteti n shtetin tjetr, n Kodin Penal
t Kosovs sht parapar si vepr penale e veant.
Pr shkak t natyrs s ksaj vepre penale, veprimet me t cilat kryhet jan t
ndryshme dhe komplekse dhe jan prcaktuar n shum paragrafe t ktij neni.
N kt paragraf 1 sht parapar forma themelore e ksaj vepre penale e cila n nj
mnyr e inkriminon llojin e veprimit i cili sht m i theksuar dhe m i drejtprdrejt.
Prkatsisht meq n kt paragraf prdoret shprehja kush merret me trafikim duhet
nnkuptuar veprimin i cili konsiston n transportimin e migrantve, kuptohet n mnyr
ilegale, prej nj shteti n shtetin tjetr. Transportimi apo kalimi ilegal i imigrantve
nnkupton hyrjen apo daljen e migrantve n apo nga shteti duke mos i respektuar
formalitetet pr kalimin e kufirit shtetror apo hyrjen apo daljen nga shteti n ato vija
kufitare ku nuk sht e lejuar (duke kaluar male, lumenj, dete etj).
Subjekt pasiv i ksaj vepre penale sht nj apo m shum migrant, t cilt kalojn
n territorin e shtetit tjetr me qllim q t mbesin n at shtet pr t punuar, pr t lypin
lmosh, q t kryejn vepra penale etj.
Pr shkak t rrezikshmris shum t madhe dhe pr shkaqe kriminalo-politike, me
qllim q t intervenohet me t drejtn penale n nj faz m t hershme t kryerjes
s ksaj vepre penale, n paragrafin 2 t ktij neni jan inkriminuar edhe veprimet
prgatitore t cilat ndrmerren me qllim t kryerjes s veprs s kontrabandimit t
emigrantve. Ksisoj si forma t veanta t kryerjes s ksaj vepre penale konsiderohen
edhe kto veprime: prodhimi, prokurimi, sigurimi ose posedimi i dokumentit t rrejshm
t udhtimit ose t identifikimit me qllim t mundsimit t marrjes me trafikim me
emigrant. Sipas ktij paragrafi t gjitha kto lloje t veprimit ndrmerren me qllim
pr t fituar drejtprdrejt ose trthorazi dobi pasurore apo financiare.
140
E DREJTA PENALE
Krahas kontrabandimit t emigrantve, n paragrafin 3 sht inkriminuar edhe

veprimi i personave t cilt mundsojn qndrimin e emigrantve n shtetet e caktuara.
Si veprimi i kryerjes s ksaj forme t veprs penale konsiderohet rasti kur ndokush
i mundson me dokumente t rrejshme t qndroj n Kosov ndonj personi i cili nuk
sht shtetas i Kosovs apo banor i prkohshm apo i prhershm.
N kt paragraf sht parapar forma m e rnd e ksaj vepre penale dhe
konsiderohet se kryhet n rastet kur ndokush organizon ose urdhron personat tjer pr
t kryer kontrabandimin e emigrantve t parapar n paragrafin 1,2 dhe 3 t ktij neni.
Si form tjetr e rnd e ksaj vepre penale sht parapar n paragrafin 6 t ktij
neni dhe konsiderohet ekziston nse kryersi sht antar i grupit ose n rastet kur kjo
vepr kryhet n aso mnyre q i rrezikon jett e emigrantve ose ka gjas q ti rrezikoj
jett e tyre ose nse kryhet duke i trajtuar n mnyr njerzore apo degraduese apo
duke i eksploatuar emigrantt. Ndrsa n paragrafin 7 sht parapar form edhe m
e rnd e ksaj vepre penale e cila konsiderohet se ekziston nse me rastin e kryerjes
s veprs penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 sht shkaktuar vdekja e nj apo m shum
personave.
Sipas ktij paragrafi, emigrantt t cilt me rastin e kryerjes s ksaj vepre penale
jan viktima, nuk konsiderohen penalisht prgjegjs, nuk dnohen.
Trafikimi i njerzve (Neni 171)

Trafikimi me njerz sht parapar si vepr penale me nj numr relativisht t
madh t konventave ndrkombtare. Konventat m t rndsishme ndrkombtare me
t cilat ndalohet dhe ndshkohet trafikimi me njerz jan: Konventa mbi ndalimin e
tregtis me robr t bardh t vitit 1910; Konventa pr ndshkimin e tregtis me gra
dhe fmij t vitit 1921; Konventa pr ndshkimin e tregtis me gra t rritura, t moshs
madhore t vitit 1933 dhe Konventa pr ndshkimin dhe parandalimin e tregtis me
njerz dhe eksploatimin e tyre pr qllime prostitucioni t vitit 1949 dhe Konventa pr
parandalimin e tregtis me njerz dhe eksploatimi i t tjerve t vitit 1950.
Vet emrtimi trafikimi me njerz mjaft qart e tregon se me kt vepr penale
bhet tregti me njerz, bhet shitblerja e njerzve dhe se qllimi kryesor sht realizimi
i dobis pasurore.
Sipas ktij paragrafi, llojet e veprimit me t cilat kryhet kjo vepr penale jan
prcaktuar n mnyr alternative dhe si t tilla jan t shumta dhe komplekse.
Rrjedhimisht si forma t veprimit t kryerjes s ksaj vepre penale konsiderohet:
rekrutimi, transferim, strehim ose pranim i personave t trafikuar (viktimave) me qllim
t shfrytzimit, prkatsisht me qllim t eksploatimit t tyre n mnyra t ndryshme
si jan: shfrytzimi seksual ose forma t tjera t shfrytzimit seksual, shrbimeve ose
puns s detyruar, skllavris ose veprimeve t ngjashme me skllavrin, robris ose
heqjes s organeve (transplantimin e organeve n mnyr t kundrligjshme).
Ndrlikueshmria e natyrs s figurs s ksaj vepre penale inkludon n vete edhe
mnyrat e ndryshme me t cilat kryhet kjo vepr penale dhe ate: me an t krcnimit
ose t prdorimit t forcs apo me forma t tjera t detyrimit, rrmbimit, falsifikimit,
141
E DREJTA PENALE
mashtrimit, apo keqprdorimit t pushtetit apo t pozits ose t nj pozite t ndjeshme

ose me an t dhnies apo marrjes s pagesave apo prfitimeve pr t arritur plqimin e
personit, q ka kontroll mbi personin tjetr me qllim t shfrytzimit.
N par.2. si form e rnd e veprs penale t trafikimit me njerz konsiderohet
rasti nse vepra penale nga paragrafi 1 t ktij neni kryhet n nj perimetr prej 350
metra nga shkolla apo mjedisi tjetr i cili prdoret pr fmij, ose kur vepra kryhet ndaj
personit nn moshn tetmbdhjet vjet.
N paragrafin 3 sht parapar nj form e posame e ksaj vepre penale e cila
konsiderohet se sht kryer me faktin q ndokush e ka organizuar nj grup, prkatsisht
kur e ka the meluar nj grup personash, me qllim t kryerjes s veprs penale t
trafikimit me njerz e parapar n paragrafin 1 t ktij neni.
N kt paragarfin 4 sht parapar gjithashtu form e rnd e trafikimit me njerz
nse kjo vepr e parapar n tri paragraft e msiprme kryhet nga personi zyrtar duke
e keqprdor pozitn zyrtare. Ndrsa n paragrafin 5 si form e rnd konsiderohet nse
vepra e trafikimit me njerz ka shkaktuar vdekjen e nj apo t ma shum personave.
Rast i till i forms shum t rnd t trafikimit t njerzve me qrast u shkaktua edhe
vdekja e personave ishte trafikimi i shtetasve t Shqipris pr n Itali nprmjet detit
Adriatik me gomone (anije) gome me 9 janar t vitit 2004, ku u mbytn 28 persona.
Gjithashtu rast shum i rnd i ksaj vepre penale ishte trafikimi i kosovarve, ku n
tetor t vitit 2009, n kufirin Serbi Hungari, n lumin Tisa u mbytn 17 njerz, n mesin
e tyre edhe gra dhe fmij.
Kjo vepr penale konsiderohet se sht kryer edhe n rastet kur subjekti pasiv
(personi i trafikuar) e ka dhn plqimin q t trafikohet (paragrafi 6, pika 3).
Lidhur me fajsin, t gjitha format e ksaj vepre penale mund t kryhen vetm me
dashje.
VEPRAT PENALE KUNDR JETS DHE TRUPIT

Jeta e njeriut sht e drejt absolute, e drejt natyrore. E drejta pr jet sht para t
gjitha t drejtave t tjera, sht e drejta m e rndsishme. Me humbjen e jets humbin
t gjitha t drejtat e tjera, humb ekzistenca e njeriut. Krahas jets edhe integriteti trupor
konsiderohet nj ndr vlerat themelore t njeriut. Andaj, sht e kuptueshme prse e
drejta penale i kushton rndsi t madhe mbrojtjes s ktyre t mirave juridike.
E drejta e jets sht e garantuar me aktet m t rndsishme ndrkombtare, si
jan p.sh. Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut e Kombeve t Bashkuara (1948),
Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut dhe Lirive Themelore e Kshillit t
Evrops (1950), Pakti Ndrkombtar i t Drejtave Civile dhe Politike (1966). Kjo e
drejt themelore garantohet dhe mbrohet edhe me kushtetutat dhe ligjet themelore t
shteteve aktuale. N paragrafin 1 t nenit 25 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs
142
E DREJTA PENALE
sht parapar shprehimisht se secili individ gzon t drejtn pr jet. Ndrsa n

paragrafin 2 thuhet se dnimi me vdekje sht i ndaluar.
E drejta penale e mbron jetn e njeriut q nga fillimi i saj deri n fund, deri n
vdekje. Prkatsisht, e drejta penale e mbron jetn e njeriut q nga nisma e saj, ngase
jetn e ardhshme (fetusin) e mbron nga ndrprerja e kundrligjshme e shtatznsis.
Mirpo, njeriu si qenie e gjall konsiderohet prej momentit kur jeta sht autonome,
auto-rregullative dhe auto-reproduktive. Si e ktill jeta konsiderohet prej momentit t
lindjes.
Plqimi i ndonj personi q t privohet nga jeta nga personi tjetr nuk e prjashton
veprn penale. Kjo nga fakti se jeta e njeriut sht vler e patjetrsueshme e cila
posedohet si vlerat e tjera. Andaj, fakti se privimi nga jeta sht br me krkesn
apo plqimin e viktims (rasti i eutanazis) nuk e prjashton nga prgjegjsia penale
kryersin e veprs, por kjo mund t merret parasysh vetm si rrethan lehtsuese me
rastin e matjes s dnimit.
Nga kjo q u tha m sipr rezulton se e drejta n jet sht e drejt absolute, sht
e drejt natyrore pa marr parasysh interesin jetsor t individit dhe pa marr parasysh
se a sht i aft pr jet. Mirpo ekzistojn edhe disa prjashtime nga krkesa absolute
e mbrojtjes s jets s njeriut, si jan: ndrprerja e lejuar e shtatznsis, luftra, dnimi
me vdekje (n disa shtete e caktuara), apo vrasja n mbrojtje t nevojshme.
Mbrojtja e integritetit trupor sht e parapar n mnyr t ngjashme, si edhe
mbrojtja e jets. Lndimet trupore konsiderohen vepra penale, vetm kur ato kryhen
ndaj personit tjetr. Vetlndimi, prkatsisht n rastet kur personi i shkakton lndime
vetes, nuk konsiderohet vepr penale. Vetlndimi prjashtimisht konsiderohet
vepr penale, nse kryhet me qllim t shmangies s ndonj obligimi, si sht p.sh.
obligimi i shrbimit ushtarak, ose me qllim q t realizohet ndonj e drejt n mnyr
kundrligjore, si sht p.sh. e drejta pr pension invalidor, ose e drejta nga sigurimi.
Kshtu p.sh. n paragrafin 3 t nenit 338 sht parapar si vepr penale rasti kur kushdo
q me qllim q nga siguruesi t arktoj parat e sigurimit pr rastet e lndimit trupor
apo t dmtimit shndetsor i shkakton vetes lndim trupor apo dmtim t shndetit dhe
pastaj e paraqet lndimin apo dmtimin, dnohet me gjob dhe me burgim prej gjasht
muaj deri n tre vjet.
Veprat penale kundr jets dhe trupit zakonisht kryhen me dashje. N shumicn
e rasteve kto vepra kryhen me dashje direkte apo eventuale. Pr veprat penale t
vrasjeve dhe t lndimeve t rnda trupore, Kodi Penal parasheh dnime edhe n rastet
kur kryhen nga pakujdesia.
Vrasja (Neni 178)

do vrasje sht vepr penale shum e rnd, ngase privohet personi nga jeta.
Mirpo n aspektin e s drejts penale njihet tri lloje t vrasjeve dhe at vrasje t
rndomta apo forma themelore e vrasjes, vrasjet e cilsuara (t kualifikuara) dhe
vrasjet e privilegjuara.
143
E DREJTA PENALE
Forma themelore e vrasjes e parapar n nenin 178 n literaturn juridiko-penale

emrtohet kushtimisht edhe si vrasje e rndomt. Pr kt form t vrasjes, Kodi
Penal nuk cek tipare t posame, andaj edhe n munges rrethane, mnyre t kryerjes
apo motivi t posam, vrasja e rndomt dallohet nga vrasjet e rnda dhe vrasjet e
privilegjuara. S kndejmi, si vrasje t rndomta konsiderohen t gjitha ato vrasje te
t cilat mungojn tiparet e posame q i karakterizojn vrasjet e rnda dhe t lehta,
prkatsisht vrasjet e privilegjuara.
Formn themelore t vrasjes Kodi Penal e prkufizon me dispozit t thjesht Kushdo q e privon personin tjetr nga jeta.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale konsiston n privimin e personit tjetr
nga jeta. Vrasja zakonisht kryhet me veprim, me ndrmarrje aktive t ndonj veprimi.
Mirpo, kjo vrasje mund t kryhet edhe me mosveprim. Me mosveprim konsiderohet se
kryhet vrasja n ato raste kur ka ekzistuar obligimi juridik q t veprohet.
Lidhur me mnyrn e veprimit t kryerjes, vrasja mund t kryhet me veprim t
drejtprdrejt apo indirekt. Mnyr e drejtprdrejt apo direkte e kryerjes ekziston n
rastet kur kryersi vet, me veprimin e vet drejtprdrejt e privon nga jeta personin tjetr,
p.sh. duke shkrepur nga arm zjarri, duke e goditur me thik, duke ia zn frymn, duke
i hedhur helm n ushqim etj. N mnyr indirekte, vrasja kryhet, jo vetm me veprimin
e kryersit (dorasit), por edhe me ndrmjetsimin e ndonj personi tjetr, madje edhe
t vet viktims. Raste t ktilla do t ekzistonin p.sh. kur kryersi me post ia drgon
paketn personit A. n t ciln gjendet eksplozivi i cili aktivizohet me rastin e hapjes s
drgess dhe e shkakton vdekjen e tij; apo kur kryersi ia prish frenat e veturs personit
A. dhe pr shkak t ksaj ndodh aksidenti n trafik, n t cilin humb jetn personi A.
Krahas ksaj, vrasja mund t kryhet n mnyr fizike dhe psikike. N mnyr
fizike vrasja kryhet me mjete mekanike, kimike, me zjarr dhe me veprime t ngjashme
ndaj trupit t viktims. Ndrkaq, vrasja mund t kryhet n mnyr psikike p.sh. duke
shkaktuar frik t madhe dhe t papritur te viktima, q mund t shkaktoj ngushtimin
e shpejt t enve t gjakut dhe pr pasoj mund t sjell atakun kardiak dhe vdekjen,
ose duke lshuar n trupin e viktims insekte, minj etj. t cilt tek viktima mund t
shkaktojn tronditje dhe ndrprerje t funksionimit t zemrs.
Objekt i mbrojtjes juridiko-penale t ksaj vepre penale sht jeta e njeriut. Thn
ndryshe, objekt i ksaj vepre penale sht vetm njeriu i gjall. Jeta e njeriut mbrohet
prej momentit t lindjes deri n vdekje.
Pasoj e veprs penale t vrasjes sht shkaktimi i vdekjes s personit tjetr.
Midis ndrmarrjes s veprimit dhe shkaktimit t vdekjes duhet t ekzistoj lidhja
kauzale. Kauzaliteti midis veprimit dhe shkaktimit t vdekjes zakonisht konstatohet pa
vshtirsi. Lidhur me kauzalitetin problemet lajmrohen n kto situata: a) kur pasoja
nuk shkaktohet menjher pas ndrmarrjes s veprimit; b) n rastet kur n shkaktimin e
pasojs kontribuojn edhe veprimet e personave t tjer; c) kur n shkaktimin e pasojs
kontribuojn disa rrethana t tjera objektive dhe subjektive.
Kryers i veprs penale. Kt lloj t vrasjes mund ta kryej do person (delicitum
communium).
144
E DREJTA PENALE
Forma e fajit. Ky lloj i vrasjes mund t kryhet me dashje, direkte apo eventuale.
Konsiderohet se personi kt lloj t vrasjes e ka kryer me dashje, nse veprimin e
kryerjes e ka ndrmarr me qllim q tjetrin ta privoj nga jeta (dashja direkte), apo
nse ka qen i vetdijshm se pr shkak t veprimit apo mosveprimit t tij mund t
shkaktohet pasoja e vdekjes dhe nse sht dakorduar q kjo pasoj t shkaktohet
(dashja eventuale).
Tentativa e ksaj vepre penale ndshkohet.
Vrasja e rnd (Neni 179).

1. Me dnim me jo m pak se dhjet (10) vjet burgim ose me burgim t prjetshm
dnohet personi i cili:
1.1. privon nga jeta fmijn;
1.2. privon nga jeta femrn shtatzn;
1.3. privon nga jeta antarin e familjes;
1.4. privon nga jeta personin tjetr n mnyr mizore apo dinake;
1.5. privon nga jeta personin tjetr dhe me at rast me dashje e v n rrezik jetn e
nj ose m shum personave tjer;
1.6. privon nga jeta personin tjetr me qllim t fitimit t dobis pasurore;
1.7. privon nga jeta personin tjetr me qllim t kryerjes apo t fshehjes s ndonj
vepre tjetr penale, ose pr t ndaluar personin nga dhnia e dshmis ose sigurimi n
ndonj mnyr tjetr t informatave pr policin apo n procedur penale;
1.8. privon nga jeta personin tjetr nga hakmarrja e paskrupullt apo nga motive t
tjera t ulta, prfshir hakmarrjen pr dhnien e dshmis ose sigurimin n ndonj
mnyr tjetr t informatave pr policin apo n procedur penale;
1.9. privon nga jeta personin tjetr zyrtar gjat ushtrimit t detyrs zyrtare ose n
lidhje me detyrn zyrtare;
1.10. privon nga jeta personin tjetr pr motive racore, kombtare ose fetare.
1.11. me dashje kryen dy apo m shum vrasje, prve veprave t cilat jan parapar
n nenin 180 dhe 182 t ktij Kodi; ose
1.12. privon nga jeta personin tjetr dhe m par ka qen i dnuar pr vrasje, prve
veprave t cilat jan t parapara n nenin 180 dhe 182 t ktij Kodi.
Nocioni dhe llojet. Vrasje t rnda, apo si emrtohen ndryshe edhe vrasje t
kualifikuara, konsiderohen ato vrasje t cilat kryhen n rrethana posarisht t rnda.
N rastet e vrasjeve t rnda shprehet nj shkall m e lart e kundrligjshmris dhe
e fajsis s kryersit. Pr kt arsye, edhe Kodi Penal pr rastet e vrasjeve t rnda
parasheh dnime m t rnda, s paku dhjet vjet burgim apo burgim t prjetshm.
Llojet e vrasjeve t rnda jan t parapara n nenin 179 t Kodit Penal dhe mund t
sistemohen sipas kritereve t ndryshme: sipas mnyrs s kryerjes: vrasja n mnyr
mizore apo dinake (pika 1.4), vrasja kur me dashje vihet n rrezik jeta e nj ose e
m shum personave (pika 1.5),. Sipas motiveve: vrasja nga motive racore, nacionale
145
E DREJTA PENALE
apo fetare (pika 1.10), vrasja me qllim t fitimit t dobis pasurore (pika 1.6), vrasja
me qllim t fshehjes s ndonj vepre tjetr penale (pika 1.7), vrasja nga hakmarrja
e paskrupullt apo nga motive t tjera t ulta (pika 1.8). Sipas objektit mbrojts
(viktims): vrasja e fmijs (pika 1), vrasja e femrs pr t ciln dorasi e di se ajo sht
shtatzn (pika 2), vrasja e antarit t familjes (pika 1.4.), vrasja e personit zyrtar gjat
kohs s ushtrimit t detyrs n mbrojtje t rendit ligjor, sigurimit t njerzve apo t
pasuris, zbulimit t veprave penale, arrestimit t kryersit t veprs penale, ruajtjes s
personave t privuar nga liria ose ruajtjes s rendit dhe paqes publike (pika 1.9). Sipas
pasojave: vrasja me dashje e dy apo m shum personave, prve veprave t cilat jan
parapar n nenet 180 dhe 182). Sipas sjelljes (t kaluars) s mparshme t dorasit:
vrasja nga personi i cili m par ka qen i dnuar pr vrasje, prve veprave t cilat jan
t parapara n nenet 180 dhe 182.
Ekzistimi i m shum rrethanave kualifikuese sht e rndsishme pr matjen e
dnimit.
Vrasja e fmijs
Sipas konventave ndrkombtare, fmij konsiderohet personi prej moshs zero
deri n moshn tetmbdhjet vjeare. Kualifikimi i vrasjes s fmijs si lloj i vrasjes
s rnd sht shprehje e mbrojtjes m t madhe penalo-juridike t fmijs. Mbrojtja
m e madhe juridike-penale e fmijs sht e pranishme edhe n shum dispozita t
tjera t Kodit Penal. Duke u mbshtetur n konceptin e ktill t ligjdhnsit, por edhe
n aspektin moral dhe shoqror, vrasja e fmijs konsiderohet m e rnd se vrasja e
personit madhor.
Pr tu konsideruar se sht kryer kjo vrasje, kryersi duhet t dij, t jet i
vetdijshm se viktima sht fmij. N rastet kur kryersi nuk sht i vetdijshm
se personi t cilin e vret sht fmij, ather lajthitja e ktill nuk e prjashton nga
prgjegjsia penale pr vrasje dhe n kso rastesh t lajthitjes lidhur me viktimn
kryersi do t prgjigjet pr vrasjen e rndomt apo t rnd, varsisht nga motivi,
rrethanat dhe mnyra e kryerjes, t parapar n nenet 178 dhe 179 t Kodit Penal.
Vrasja e gruas shtatzn

Kualifikimi i ksaj vrasjeje si vrasje e rnd sht tregues se Kodi Penal i kushton
mbrojtje m t madhe gruas shtatzn. Kjo sht e arsyeshme, ngase edhe me t drejtn
zakonores, si dhe n aspektin human, moral dhe religjioz, vrasja e gruas shtatzn
konsiderohet si vrasje m e rnd, n krahasim me vrasjen e rndomt.
N rastet e vrasjes s gruas shtatzn, n fakt, fjala sht pr t ashtuquajturn
vrasje t dyfisht, ngase me kt vepr penale nuk vritet vetm gruaja shtatzn, por
edhe fmija e saj q ende nuk ka lindur. Kjo vepr ekziston pa marr parasysh stadin
e shtatznsis.
Si n rastet e vrasjes s fmijs, edhe ky lloj i vrasjes do t konsiderohet se ekziston
vetm nse kryersi e ka ditur, ka qen i vetdijshm se objekt i ksaj vepre penale
146
E DREJTA PENALE
sht gruaja shtatzn. Rrjedhimisht, n kso raste fjala sht pr t ashtuquajturin

qllim t dyfisht. Qllimi i dyfisht te kjo vepr penale konsiston n faktin se dorasi
i realizon dy qllime: vrasjen e gruas shtatzn, si dhe asgjsimin e frytit (fmijs) q
sht dashur t lind.
N rastet kur dorasi nuk e ka ditur se gruaja t ciln e privon nga jeta sht shtatzn,
ather bhet fjal pr lajthitjen n objekt dhe personi i ktill do t prgjigjet pr
vrasje t rndomt, apo pr ndonj lloj tjetr t vrasjes s rnd, varsisht nga motivi,
rrethanat apo mnyra e kryerjes s vrasjes.
Vrasja e antarit t familjes

N legjislaconin penal t Kosovs, kjo form e vrasjes s rnd pr her t par
sht parapar me amandamentet e Kodit Penal q kan hyr n fuqi me 1 janar t
vitit 2013. Pr tu konsiderouar se ekziton ky lloj i vrasjes, duhet t plotsohet kushti
objektiv i cili konsiston n faktin se ky lloj i vrasjes kryhet ndaj antarit t familjes.
Vrasja n mnyr mizore

Vrasje n mnyr mizore apo barbare, n literaturn juridike-penale dhe n
praktikn gjyqsore konsiderohen rastet kur kryersi, me qllim, ose me vetdije,
ndrmerr aso veprimesh t cilat i shkaktojn dhembje t mdha fizike dhe psikike
viktims. Dhembjet fizike dhe psikike duhet ti tejkalojn ato dhembje dhe mundime
q zakonisht shkaktohen me rastin e do vrasjeje. Me fjal t tjera, dhuna duhet t jet
posarisht e rnd, n mnyr ekstreme e rnd.
Vrasjet n mnyr mizore n veanti shprehen me rastin e privimit gradual nga
jeta, prerja e gjymtyrve t trupit viktims para se t shkaktohet vdekja, duke e hedhur
viktimn n zjarr apo n uj, duke mos i dhn ushqim apo uj, duke ia zgjatur mundimet
vdekjeprurse dhe veprime t ngjashme.
Nga kjo q u tha m sipr, rezulton se pr ekzistimin e vrasjes n mnyr mizore
jan t nevojshme dy elemente t natyrs objektive dhe subjektive.
Vrasja n mnyr dinake

Ky lloj i vrasjes s kualifikuar karakterizohet me nj intensitet t madh t sjelljes
mashtruese apo t fsheht me qllim q viktima t privohet nga jeta pa rezistenc apo
me rezistenc sa m t vogl, me rast dorasi e shfrytzon besimin apo sinqeritetin
apo padjallzin e viktims. Thn ndryshe, vrasje n mnyr dinake konsiderohet
rasti kur kryhet n mnyr mashtruese (himbene) apo t fsheht. Zaten, dinakria sht
veti negative e njeriut. Si vrasje n mnyr dinake rndom konsiderohen vrasjet n
gjum dhe vrasjet me an t helmit. Shembull m tipik i vrasjes n mnyr dinake do t
ishte rasti nse kryersi e thrret shokun e vet (viktimn) n dark dhe i hedh helm n
ushqim. Ose, rasti kur kryersi e thrret viktimn pr t shtitur n parkun e qytetit dhe
duke shtitur prapa shpins shkrep me arm dhe e vret.
147
E DREJTA PENALE
Vrasja kur me dashje rrezikohet jeta e nj apo m shum

personave tjer
Vrasje e ktill konsiderohet kur kryersi pr t kryer veprn prdor aso mjetesh
ose vepron n aso rrethanash dhe v n rrezik jetn e nj ose m shum personave,
prve atij ndaj t cilit sht i drejtuar veprimi i kryerjes. Pr tu konsideruar se sht
kryer vepra e ktill, sht e nevojshme t krijohet rrezikshmri konkrete.
Kjo vepr rndom kryhet kur kryersi prdor aso mjetesh, veprimin e t cilave nuk
mund ta kontrolloj, si eksplozivin, zjarrin, armn automatike etj. Gjithashtu, do t
konsiderohet se sht kryer ky lloj vrasjeje kur kryersi, pr shembull, shkrep me arm
n drejtim t viktims e cila gjendet n shoqri me persona t tjer, ose nse shkrep kur
viktima gjendet n rrug ku ka kalimtar, ose n ndonj lokal me plot njerz.
Vrasja me qllim t fitimit t dobis pasurore

Fakti q ndokush e vret tjetrin me qllim t fitimit t dobis pasurore sht tregues
se bhet fjal pr egoizm ekstrem dhe motiv t paskrupullt q me do kusht t fitohet
pasuri. Vrasja me qllim t fitimit t dobis pasurore konsiderohet n rastet kur privimi
nga jeta i personit tjetr kryhet me qllim q vetes apo tjetrit ti sjell ndonj dobi
pasurore, dobi materiale.
Kjo vepr konsiderohet se sht kryer si n rastin kur pretendohet t realizohet
ndonj dobi materiale, prkatsisht t zmadhohet pasuria, ashtu edhe n rastet kur
pretendohet pengimi i zvoglimit t pasuris q do t ndodhte.
Pr ekzistimin e ksaj vepre nuk sht e domosdoshme q dobia edhe t realizohet.
Madje, pr ekzistimin e ksaj vepre nuk krkohet q dobia t jet e kundrligjshme. S
kndejmi, edhe ai q e vret borxhliun e vet me qllim q ti marr t holla dhe kshtu
t arktoj borxhin e vet, konsiderohet se e ka kryer kt vepr. Krahas vrasjes s
borxhliut, si vrasje e ktill konsiderohet, p.sh., edhe vrasja me qllim t trashgimis,
vrasja e kreditorit me qllim q t mos paguhet borxhi, vrasja e paguar, vrasja me
qllim t eliminimit t konkurrentit etj.
Vrasja me qllim t kryerjes apo t fshehjes s ndonj vepre tjetr penale ose pr
t ndaluar personin nga dhnia e dshmis ose sigurimi n ndonj mnyr tjetr t
informatave pr policin apo n procedurn penale
Si edhe te lloji i mparshm i vrasjes, rrethan kualifikuese te kjo form e rnd e
vrasjes sht gjithashtu qllimi i kryerjes. Ktu, privimi nga jeta i personit tjetr sht
mjet pr realizimin e ndonj qllimi tjetr me qllim t kryerjes s ndonj vepre tjetr
penale apo t fshehjes s veprs penale t kryer m par. Nga kjo rezulton se kjo vrasje
e rnd i ka tri forma.
Forma e par shprehet n rastet kur kryersi e privon nga jeta personin tjetr, me
qllim q t bj t mundur ose t lehtsoj kryerjen e ndonj vepre tjetr penale. Ktu
vrasja i paraprin kryerjes s ndonj vepre tjetr penale. Forma e dyt e ksaj vrasjeje
ekziston n rastet kur kryersi e privon nga jeta personin tjetr me qllim q t pengoj
zbulimin e veprs penale, e cila sht kryer m par ose e cila sht duke u kryer. Pr
148
E DREJTA PENALE
shembull, vrasja e viktims s dhunimit apo vrasja e dshmitarit I cili duhet t jep
dshmi n procedurn penale. Edhe te kjo form e vrasjes nuk sht e rndsishme se
vepra e kujt fshihet, vepra e tij penale, apo vepra e personit tjetr.
Form e tret e ksaj vrasjeje t rnd konsiderohet se kryhet n rastet kur n
ndonj mnyr tjetr pamundsohet dhnia e informatave organeve t ndjekjes,
prkatsisht organeve t policis, prokuroris apo gjykatave n procedurn penale.
Pr ekzistimin e forms s dyt dhe t tret t ksaj vrasjeje t rnd nuk sht e
rndsishme se a sht zbuluar apo jo vepra e kryer m par.
Vrasjet nga hakmarrja e paskrupullt

Nj vrasje nga hakmarrja mund t konsiderohet si vrasje nga hakmarrja e paskrupullt
nse me at rast plotsohet njri prej ktyre kushteve: a) nse hakmarrja sht e drejtuar
ndaj antarit t pafajshm t familjes, psh. ndaj vllahut, motrs etj; b) nse ajo haptas
nuk sht n prpjestim n krahasim me t keqen e psuar m par; c) nse privohen
nga jeta shum persona; ) nse edhe vet sht kryer nga hakmarrja (hakmarrja ndaj
hakmarrjes); d) nse sht kryer ndaj personit i cili pr veprn e mparshme penale
me aktgjykim t plotfuqishm sht dnuar ose liruar nga dnimi; e) nse me rastin e
kryerjes s hakmarrjes cenohen disa rregulla ekzistuese pozitive t s drejts zakonore,
p.sh. hakmarrja gjat kohzgjatjes s bess ose pas arritjes s pajtimit dhe f) nse
hakmarrja sht drejtuar ndaj personit, i cili n baz t ligjit e ka kryer ndonj veprim
ose ka qen i detyruar t veproj ashtu, p.sh.vrasja e gjykatsit, prokurorit, policit,
dshmitarit, vrasja e personit pr shkak se ka dhn ndonj informat n polici apo n
procedurn penale etj.
Vrasja nga motive t ulta

Motive t ulta n kuptimin e ksaj forme t vrasjes s rnd konsiderohen motivet
q jan n kundrshtim t rrept me rregullat ekzistuese sociale-etike dhe pr to kryersi
qortohet ashpr n aspektin moral. Kto jan motive veanrisht t ulta, motive
veanrisht negative t cilat shkaktojn indinjat dhe revolt t thell edhe n opinionin
e gjer. Lidhur me kt, n dispozitn e Kodit Penal t Kroacis (neni 34) ku parashihet
ky lloj i vrasjes s rnd, shprehimisht parashihet se motivet duhet t jen veanrisht
rnduese. Mendoj se edhe n Kodin ton Penal sht dashur t figuroj fjala veanrisht,
ngase m pr s afrmi e prkufizon kt lloj t vrasjes s rnd.
N praktikn e deritashme gjyqsore t Kosovs dhe t vendeve t tjera, si vrasje
nga motivet e ulta jan konsideruar vrasja pr shkak t shovinizmit nacional, vrasja
e bashkshortit ose bashkshortes me qllim t evitimit t pengesave pr t vazhduar
dashurin dhe t ngjashme. Si shembull i vrasjes nga motive t ulta n literatur
ceket edhe vrasja me qllim t realizimit t ndonj avantazhi apo dobie q nuk sht e
nocionit t vrasjes me qllim t realizimit t prfitimit pasuror, p.sh. vrasja me qllim
t avancimit n detyr, vrasja e konkurentit (kundrshtarit) politik, vrasja me qllim t
eliminimit t konkurrentit n ndonj gar sportive etj.
149
E DREJTA PENALE
Me amandamentet e Kodit Penal, si vrasje nga motivet e ulta konsiderohet edhe

rasti i vrasjes s dshmitarit pr shkak t dhnies s dshmis n procedurn penale oe
pr shkak se ka dhnjes s ndonj informate organeve t policis.
Vrasja e personit zyrtar gjat ushtrimit

t detyrs zyrtare ose n lidhje me detyrn zyrtare
Nocioni i personit zyrtar sht prcaktuar n nenin 120, paragrafin 2 t Kodit Penal.
N Kodin Penal t pa amandamentuar i cili ishte n fuqi deri me 31 dhjetor t
vitit 2012 thuhej shprehimisht se si person zyrtar n sensin e ktij inkriminimi nuk
konsiderohej do person zyrtar por prcaktoheshin vetm kta persona zyrtar t cilt
kryejn kto autorizime apo detyra: a) mbrojtjen e rendit ligjor; b) sigurimin e njerzve
apo t pasuris; c)zbulimin e veprave penale; ) arrestimin e kryersit t veprs
penale; d) ruajtjen e personave t privuar nga liria dhe e) ruajtjen e rendit dhe t paqes
publike. Kategoria e personave zyrtar t cilt kan qen t cekur n kt dispozit jan
p.sh. polict, gjyqtart, prokurort, gardiant t cilt i ruajn dhe prkujdesen pr t
burgosurit etj.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person (delictum communium).
Kjo vepr mund t kryhet vetm me dashje. Dashja duhet t prfshij n vete
vetdijen pr statusin (tiparet) e viktims dhe detyrn t ciln ai e kryen. Me fjal t
tjera, kryersi duhet t jet i vetdijshm se e privon nga jeta jo vetm personin zyrtar,
por duhet t jet i vetdijshm se personin e till zyrtar e privon nga jeta gjat ushtrimit
apo lidhur me ushtrimin e detyrave t siprprmendura.
Vrasja pr motive racore, kombtare ose fetare

Pr tu konsideruar se sht kryer kjo form e vrasjes, privimi nga jeta e personit
tjetr duhet t jet kryer nga motive racore, nacionale apo fetare. S kndejmi, motivi
sht vendimtar pr kualifikimin e ksaj vepre. Rrjedhimisht, fakti se vrasja sht kryer
nga ky motiv, sht tregues se motivi sht i ult, shovinist dhe i cili jo vetm nga e
drejta penale, por edhe sipas perceptimit t opinionit konsiderohet si vrasje e rnd n
krahasim me vrasjet e rndomta.
Kjo vrasje mund t kryhet vetm me dashje.
Kryers i ksaj vrasjeje mund t jet do person.
Vrasja me dashje e dy apo m shum personave, prve veprave

t cilat jan parapar n nenin 180 dhe 182
Ky lloj i vrasjes s rnd konsiderohet se sht kryer n rastet kur kryersi me
dashje ka privuar nga jeta dy apo m shum persona, prve atyre q jan t parapara
n nenin 180 dhe 182 t Kodit Penal (vrasja n gjendje t afektit mendor dhe vrasja e
foshnjs gjat lindjes). Meq ky lloj i vrasjes s rnd mund t kryhet vetm me dashje,
edhe vrasjet nga pakujdesia nuk mund t kualifikohen sipas ksaj dispozite. Sipas ksaj
150
E DREJTA PENALE
dispozite, vrasja e ktill konsiderohet se sht kryer nse kryersi dy apo m shum
vrasje i kryen n bashkimin ideal apo real, por me kusht q procedura penale t jet e
njjt dhe fajtori t ndshkohet me dnim unik, t prbashkt. Pra ktu nuk sht fjala
pr recidiv t vrasjes.
Si vrasje e ktill duhet kualifikuar jo vetm vrasja e rndomt dhe e rnd nga
Kapitulli i veprave penale kundr jets dhe trupit, por edhe vrasjet q jan parapar n
kapitujt e tjer, si pr shembull vrasjet nga Kapitulli i veprave penale kundr Kosovs
dhe qytetarve t saj, ose vrasjet nga Kapitulli i veprave penale kundr t drejts
ndrkombtare.
Vrasja nga personi i cili edhe m par ka qen i dnuar pr vrasje,

prve veprave t cilat jan t parapara n nenin 180 dhe 182
Ky lloj i vrasjes s rnd konsiderohet se ekziston n rastet kur personi i njjt
m par ka qen i dnuar pr vrasje dhe srish kryen nj apo m shum vrasje, prve
atyre t parapara n nenet 180 dhe 182 (vrasjen e kryer n gjendje t afektit mendor dhe
vrasjen e foshnjs gjat lindjes). S kndejmi, ktu sht fjala pr recidiv.
Ndrprerja e palejuar e shtatznsis (Neni 184 ))

Kjo vepr penale sht e karakterit blanket dhe konsiderohet se ekziston n rastet
kur kryhet n kundrshtim me Ligjin pr Ndrprerjen e Shtatznsis. Prndryshe
ndrprerja e shtatznsis n pajtim me dispozitat ligjore nuk sht e inkriminuar.
Thn ndryshe, me kt vepr penale kriminalizohet ndrprerja ilegale e shtatznsis.
Ndrprerja e shtatznsis sht asgjsimi i frytit t njeriut dhe nxjerrja e tij nga
barku i gruas. Disa e bjn dallimin midis abortusit dhe ndrprerjes s shtatznsis.
Abortusin e konsiderojn ndrprerjen e shtatznsis e cila kryhet para se t mbushen
3o jav shtatznsie. N aspektin penalo-juridik ky dallim nuk sht relevant ngase pa
marr parasysh dallimet n emrtim sht i inkriminuar.
Me kt paragraf dhe dy paragrafve t tjer t nenit 184 jan t kriminalizuara kto
veprime: 1) ndrprerja e shtatznsis me plqimin e gruas shtatzn por n kund
rshtim me dispozitat mbi ndrprerjen e shtatznsis, 2) ndrprerja e shtatznsis pa
plqimin e gruas shtatzn, dhe 3) rastet e kualifikuara me pasoj t rnd.
Objekt mbrojts n radh t par sht shndeti i gruas. Gjithashtu, Objekt
mbrojts sht edhe integriteti trupor si dhe jeta e gruas shtatzn. Por objekt mbrojts
sht gjithashtu edhe fryti i njeriut, prkatsisht jeta e ardhshme e njeriut. Meq n rastet
e parapara me ligj sht e lejuar ndrprerja e shtatznsis, mbrojtja penalo-juridike e
gruas shtatzn sht e parapar nse ndrprerja bhet n mnyr t kundrligjshme.
Vepra penale e ndrprerjes s palejuar t shtatznsis i ka disa forma. Forma e
themelore e ksaj vepre sht parapar n paragrafin 1.e cila konsiderohet se kryhet
nse ndrprerja e palejuar e shtatznsis bhet me plqimin e gruas shtatzn.
Plqimi i gruas shtatzn pr t ndrprer shtatznsin duhet t jet serioz, i qart dhe
i vullnetshm, pa u prdorur dhuna apo kanosja. Ggruaja shpatzn e paprgjegjshme
151
E DREJTA PENALE
nuk ka mundsi t jap plqimin valid. Plqimi mund t supozohet n rastet kur
ndrprerja e shtatznsis sht n interes t gruas, ndrsa ajo, po t kishte mundsi, do
t vendoste vet pr kt.
Kryers i veprs penale mund t jet do person: mjeku, mamia, ndonj puntor
tjetr shndetsor, apo do person tjetr. Kt vepr penale nuk mund ta kryej vetm
gruaja shtatzn, Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me veprim.
Kjo vepr mund t kryhet vetm me dashje. Dashja, prve t tjerash prfshin n
vete edhe vetdijen pr kundrligjshmrin e cila sht tipar i posam i ksaj vepre
penale.
Forma e dyt e kryerjes s ksaj vepre penale ekziston n rastet kur ndokush e fillon
ose e ndrpret shtatznsin pa plqimin e gruas shtatzn (paragrafi 2). Meq fillimi
apo ndrprerja e shtatznsis pa plqimin e gruas shtatzn n vete prmban doz m
t madhe kriminale, kjo konsiderohet edhe form e kualifikuar e ksaj vepre penale.
Ndrprerja e shtatznsis pa plqimin e gruas shtatzn zakonisht shprehet n rastet
kur kjo vepr kryhet me dhun ose me kanosje. Por kjo vepr duhet t konsiderohet se
sht kryer pa plqimin e gruas shtatzn kur ndrprerja e shtatznsis sht br me
mashtrim. Nuk konsiderohet plqim relevant edhe n rastet kur plqimi sht dhn
nga personi i paprgjegjshm apo fmija, prkatsisht personi i cili nuk i ka mbushur
14 vjet.
N par.3.sht parapar forma edhe m e rnd e ndrprerjes s palejuar t
shtatznsis dhe konsiderohet se sht kryer n rastet kur nga kryerja e ksaj vepre
sht shkaktuar lndimi i rnd trupor, dmtimi i rnd i shndetit ose vdekja e
gruas shtatzn. Lidhur me kto pasoja t rnda, kryersi duhet t ket vepruar nga
pakujdesia. Prkatsisht, personi veprat penale t parapara n paragrafin 1 dhe 2 t ktij
neni i kryen me dashje (dollus), ndrsa lidhur me pasojat e shkaktuara t parapara n
paragrafin 3 (dmtim i rnd i shndetit apo vdekja e gruas shpatzn) vepron nga
pakujdesia. Kto pasoja m t rnda shkaktohen nga pakujdesia ngase kryersi i ksaj
vepre penale fare nuk ka supozuar, nuk I ka shkuar ndrmend se mund t shkaktohen
kto pasoja (pakujdesi pa vetdije), nse e ka parapar kt mundsi ka shpresuar se ato
nuk do t shkaktohen apo se ato do t parandalohen.
Lndimi i leht trupor( Neni 188)

Nocioni dhe klasifikimi i lndimeve trupore. Marr n prgjithsi, lndimet
trupore konsistojn n dmtimin e integritetit fizik apo t shndetit t ndonj personi.
Objekt mbrojts nga kto vepra penale sht integriteti trupor, mendor dhe
shndetsor i njeriut, prej momentit t lindjes deri n vdekje. Lndimi trupor mund t
kryhet edhe ndaj personit i cili lngon nga ndonj smundje e pashrueshme. Integriteti
trupor mbrohet jo vetm nga lndimet por edhe nga rrezikimi, si sht vepra penale
kundr siguris s prgjithshme. Siguria e frytit dhe e integritetit t tij gjithashtu
mbrohet, por vetm nga veprimet e kundrligjshme t ndrprerjes s shtatznsis.
Pasoja e lndimeve trupore konsiston n dmtimin e integritetit trupor apo n
shkaktimin e smundjes fizike apo mendore. Integriteti trupor mund t dmtohet n
152
E DREJTA PENALE
mnyra t ndryshme, si jan p.sh. shkaktimi i plags n trup, shkaktimi i djegies,

fraktura (thyerja) e dors apo kmbs, asgjsimi i ndonj pjese t trupit apo dmtimi i
tyre i pjesrishm dhe pasoja t ngjashme.
Kodi Penal i Kosovs i njeh disa lloje t lndimeve trupore, q jan: 1) lndimi i
leht trupor, 2) lndimi i rnd trupor, 3) lndimi i rnd trupor q ka shkaktuar vdekjen
e personit, dhe 5) lndimi i rnd trupor n afekt.
N sensin e paragrafit 1, si vepr penale e lndimit t leht trupor konsiderohet aso
lndimi trupor q krkon nj minimum t mjekimit apo t prkujdesjes. Kjo vlen edhe
pr dmtimin e shndetit. Thn ndryshe si lndim i leht trupor konsiderohet rasti kur
shkaktohen shenja n integritetit trupor apo dhembje fizike t kohzgjatjes s shkurtr.
Nga kjo rezulton se me nocionin lndim trupor nuk mund t konsiderohet do veprim
mbi trupin, nse me at veprim nuk sht dmtuar integriteti trupor apo shndeti i
njeriut.
Ndryshe nga kodet penale t shteteve t regjionit t cilat nuk prcaktojn kurfar
kritere, n Kodin Penal t Kosovs n mnyr t prgjithsuar jan prcaktuar disa kritere
sipas t cilave nj lndim trupor duhet t kualifikohet si lndim i leht. Rrjedhimisht
sipas paragrafit 1 si lndim trupor i leht duhet t konsiderohet nse me at lndim
kryersi ka shkaktuar: a) dmtimin e prkohshm ose dobsimin e nj organi apo pjese
t trupit t personit tjetr; b) zvoglimin e prkohshm t aftsis s personit tjetr pr
t punuar; c) shmtimin e prkohshm t personit tjetr, ose ) dmtimin e prkohshm
t shndetit t personit tjetr.
Dmtimi i shndetit do t thot shkaktimi i smundjes trupore (somatike) apo
smundjes mendore (psikike). Me dmtim t shndetit duhet nnku
ptuar edhe
shkaktimin e keqsimit t gjendjes ekzistuese t smundjes fizike apo psikike, si dhe
pengimin e shrimit t smundjes.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person (delictum communium).
Kjo vepr penale mund t kryhet me veprim dhe me mosveprim.
Forma e fajit. Kjo form e veprs penale mund t kryhet vetm me dashje. Lndimi
i leht trupor mund t kryhet edhe nga pakujdesia, por kjo nuk sht relevante pr t
drejtn penale, prkatsisht nuk konsiderohet si vepr penale.
N paragrafin 2 sht parapar forma e rnd e ksaj vepre penale dhe konsiderohet
se ekziston nse vepra sht kryer me arm, me ndonj mjet t rrezikshm, me ndonj
send (mjet) tjetr t prshtatshm pr shkaktimin e lndimit t rnd trupor ose dmtim
t rnd t shndetit. Sikundr te lndimi i rnd trupor, edhe te kjo form e veprs kihet
pr qllim q t sigurohet mbrojtja e trsishme e integritetit trupor dhe e shndetit t
njeriut. Ky lloj i lndimit t leht trupor, sikundr forma themelore, mund t kryhet
vetm me dashje.
N dispozitn e paragrafit 3 sht parapar form e cilsuar e veprs penale t
lndimit t leht trupor, e cila konsiderohet se ekziston ns kryhet ndaj viktims s
ndjeshme. N sensin e ksaj dispozite, si viktim e ndjeshme konsiderohet rast kur kjo
vepr kryhet ndaj fmijs, ndaj t moshuarit, ndaj gruas shtatzn, ndaj personit me
aftsi t kufizuara etj.
153
E DREJTA PENALE
N paragrafin 4 sht parapar mundsia e shqiptimit t vrejtjes gjyqsore pr

veprn e parapar n paragraft 1 dhe 2, nse kryersi ka qen i provokuar nga sjellja
njerzore ose e vrazhd e pals s dmtuar.
Shtrngimi (Neni 195)

Shtrngim do t thot prdorimi i forcs apo kanosjes ndaj tjetrit pr ta detyruar
q t veproj apo mos veproj di ose t pajtohet, respektivisht ta detyroj n sjellje t
caktuar. Shtrngimi sipas kuptimit penalo-juridik na paraqitet si mnyr e kryerjes s
disa veprave penale. P.sh., te vepra penale e rrmbimit (neni 194), marrja e deklarats
me an t shtrngimit (neni 197), cenimi i prcaktimit t lir t votuesve (neni 213),
dhunimi (neni 230 etj. Tek disa vepra penale shtrngimi na paraqitet si rrethan
kualifikues, ashtu q vepra bhet shoqrisht m e rrezikshme pr shkak t prdorimit t
forcs dhe kanosjes. N bashkim me ndonj vepr tjetr penale formon vepr penale t
posame si p.sh., grabitja (neni 329) dhe vjedhja grabitqare (neni 328).
Shtrngimi na paraqitet si vepr penale e veant e cila me prdorimin e forcs dhe
kanosjes prjashtohet apo kufizohet tjetri q t vendos lirshm.
Qllimi i ktij inkriminimi sht, ngase sht e pa mundshme q t parashikohen
dhe t prcaktohen t gjitha format e posame t shtrngimit, ashtu q me an t ksaj
vepre penale prshihen ato raste kur me shtrngim nuk prmbushet figura e ndonj
vepre tjetr penale. Sjelljet pr t cilat tjetri shtrngohet jan t prgjithsuara dhe t
pa konkretizuara.
Shtrngimi sipas Kodin ton penal sht vepr penale e drejtuar kundr liris
personale t njeriut, respektivisht kundr vendosjes dhe veprimit t lir. Sipas paragrafit
t par, shtrngimi manifestohet me dhun dhe kanosje serioze ndaj nj personi me
qllim q ai t veproj ose mos veproj apo t prmbahet nga di. Pr t ekzistuar kjo
vepr penale, kryersi duhet me forc ose me kanosje serioze t ndikoj n personin
tjetr ashtu q ai n kundrshtim me vullnetin e vet t ndrmarri ndonj veprim, t
prmbahet nga ndonj detyrim apo t duroj di.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht shtrngimi duke e prdor forcn
apo kanosjen serioze. Me prdorimin e forcs dhe kanosjen ndaj personit tjetr fillon
kryerja e ksaj vepre penale, ndrsa kryhet ather kur realizohet qllimi i kryersit.
Sipas prkufizimit t paragrafit 1 t ksaj vepre penale rrjedh se mjet me t cilin
kryhet kjo vepr penale sht dhuna dhe kanosja serioze. Dhuna mund t jet fizike
kur prdoret forca dhe psikike kur prdoret krcnimi. Me forc do nnkuptojm,
prdorimin e do force mekanike apo ndonj fuie tjetr e edhe prdorimin e hipnozs
apo mjete dehse me qllim q dikush pa vullnetin e vet t vihet n gjendje t pa
vetdijshme apo t pa aft pr rezistenc.
Forca mund t jet absolute e cila e prjashton mundsin e vendosjes. P.sh., personi
cili sht nn hipnoz nuk mund t vendosi mbi bazn e vullnetit t vet. Prjashtohet
mundsia e vendosjes n mnyr absolute. Ose p.sh., kur subjekti pasiv sht i lidhur
kmbe e duar ai prjashtohet n mnyr absolute t marri vendime sipas vullnetit t vet.
154
E DREJTA PENALE
Forca mund t jet kompulzive e cila nuk e prjashton mundsin e vendosjes,

por nn ndikimin e saj mund t merret vendimi n kundrshtim me vullnetin. Forca
kompulzive duhet t jet e atill sa ta nnshtroj vullnetit e t dhunuarit.
Edhe kanosja mund t jet e ushtruar n mnyr direkte kur drejt pr s drejti
kanoset i kanosuni apo kur kanoset personi n marrdhnie familjare me t kanosnin.
Ka mendime se kanosja mund t jet edhe ndaj sendeve t kanosnit nse pritet se edhe
n at mnyr mund t arrihet synimi i kanosit (p.sh., personi detyrohet ta lshoj
banesn pr shkak se kryesi rregullisht ia thyen dritaret). Kanosja si mjet i shtrngimit
mund t ushtrohet me shkrim, me goj, me veprim konkludent, me telefon, me SMS
apo kompjuter e forma tjera.
Kanosja sipas prkufizimit t ksaj vepre penale ekziston edhe ather kur t
kanosnit i bhet me dije nga ushtruesi i kanosjes se e keqja q do ta psoj do ushtrohet
nga nj person tjetr.
Kjo vepr penale kryhet vetm me dashje, dashje direkte apo eventuale. Kryersi
i veprs penale duhet t jet i vetdijshm se me prdorimin e forcs dhe kanosjes e
detyron personin tjetr t veproj, t mos veproj apo t prmbahet, respektivisht se me
forc dhe kanosje e detyron tjetrin n sjellje t cilat e realizojn qllimin e kryesit.
N paragrafin e 2 t ktij neni jan parapar format kualifikuese t ksaj vepre
penale pr shkak t rrethanave nn t cilat mund t kryhet vepra. Kt vepr, sipas
paragrafit 2 t ktij neni e bn t kualifikuar apo t rnd:
Par. 2.1, nse i kanosuni sht kanos me vdekje apo me dmtim t rnd t shndetit;
Par. 2.2, kur kryersi e kryen veprn penale si antar i grupit;
N par. 2.3, sht prkufizuar se vepra themelore e merr karakterin e veprs penale
t kualifikuar, pr shkak t mjetit me t cilin kryhet vepra penale. M konkret, nse
gjat kryerjes s veprs penale prdoret arma apo sendi me t cilin mund t shkaktohet
lndim i rnd trupor apo mund t dmtohet rn shndeti i subjektit pasiv.
N par. 2.4, parashihet forma e kualifikuar t ksaj vepre penale dhe konsiderohet se
kryhet n rastet kur dhuna dhe kanosja serioze sht ushtruar ndaj personit t ndjeshm.
Si person i ndjeshm konsiderohet: fmija, invalidi, i moshuari, personi me rregullime
mendore, gruaja shtatzn dhe do person tjetr i cili pr kah zhvillimi psikik dhe fizik
len prshtypjen e personit t pa fuqishm n aspektin psikik apo fizik.
Sipas par. 3.1 t ktij neni, veprn e bn t kualifikuar kur kryersi vepron si
antar i nj grupi t organizuar. Kur kryersi vepron si antar i nj grupi t organizuar,
vepra penale merr karakter t rrezikshmris shoqrore m t rnd.
N par. 3.2 parashihet form e rnd t ksaj vepre penale kur tek subjekti pasiv
gjat kryerjes s veprs penale shkaktohet lndim i rnd trupor apo vdekja. Vdekja e
subjektit pasiv mund t ndodh edhe pas q t kryhet vepra penale, por pr ekzistimin e
ksaj vepre penale, duhet t ekzistoj lidhja shkaksore n mes t pasojs dhe veprimeve
t kryerjes s ksaj vepre penale.
155
E DREJTA PENALE
Cenimi i paprekshmris s banesave dhe objekteve (Neni 200)

E drejta e pacenueshmris s baness parqet nj nga t drejtat themelore t njeriut
kuptimi i s cils sht mbrojtja m e rndsishme e sfers private, n baz t s cils
as kush nuk mund t shqetsohet n t drejtn e banimit. Sipas nenit 12 t Deklarats
Universale pr t drejtat e njeriut dhe Konventa Korniz e Kshillit t Evrops pr
Mbrojtjen e Pakicave Kombtare, as kush nuk mund t hyj n banes dhe hapsira t
huaja n kundrshtim me vullnetin e mbajtsit, prve n baz t vendimit t gjykats.
Prjashtimisht, pa vendimin e gjykats, hyrja dhe kontrolli i baness sht i lejuar
vetm kur sht e nevojshme q t arrestohet kryersi i veprs penale apo mnjanimi
i rrezikut t at qasshm pr njerz ose pasuris. Me fjal tjera hyrja n banes t huaj
sht i lejuar vetm n rastet kur e lejon ligji ose at e krkon banuesi.
Edhe Kushtetuta e Republiks s Kosovs n nenin 36, qytetarve dhe individve
q jetojn n Kosov u garanton pacenueshmrin e baness. N baz t ksaj edhe e
drejta penale e Republiks s Kosovs, me norm penale e mbron kt drejt t njeriut
q pa penges ta shfrytzoj t drejtn e banimit n banes dhe objekte tjera t dedikuar
pr shfrytzimin e t drejts s banimit. E drejta e shfrytzimit t t drejts s banimit
si e drejt themelore e njeriut bn pjes n kt kapitull t Kodit Penal.
1.Kjo vepr penale prbhet n hyrjen e kundrligjshme n banes ose n objektin e
mbyllur t personit tjetr apo nuk largohet nga objektet e tilla sipas krkess s personit
t autorizuar (par. 1).
Objekti mbrojts tek kjo vepr penale sht banesa dhe objektet tjera t mbyllura
me t cilat disponon personi fizik apo juridik.
Nuk sht e rndsis se banesa apo hapsira e mbyllur sht e ndonj organi
shtetror, organi publik, ndonj personi juridik ose ndonj qytetari. Po ashtu nuk sht
e rndsis dedikimi i objektit t mbyllur.
Po ashtu, pr t ekzistuar kjo vepr penale nuk sht e rndsis se a ekziston
dikush n banes apo jo, kryesore sht se banesa i takon dikujt, t dihet se kujt i takon.
Tek forma themelore e ksaj vepre penale, jan paraqitur dy forma t kryerjes: a)
hyrja n banes ose n objektin e mbyllur pa ndonj autorizim dhe b) mos largimi nga
objektet e tilla me krkesn e personit t autorizuar(personit i cili banon n banes apo
objekt).
Sipas rregullit, hyrja duhet t jet me prdorimin e forcs fizike pr t mnjanuar
pengesat pr t hyr n banes. Hyrja mund t jet nprmes dritares, hapjes s ders
me ndonj qels, apo duke e mposht rezistencn e banorit t autorizuar.
Me mos largim nga banesa apo objekti i mbyllur nnkuptojm qndrimin
e kryersit aty pa vullnetin e personit t autorizuar. M s shumti manifestohet me
qndrimin pasiv e n kundrshtim t thirrjes s personit t autorizuar q ta liroj banesn
apo objektin e mbyllur. Mirpo qndrimi aty mund t manifestohet edhe me veprim
aktiv duke i rezistuar veprimit t personit t autorizuar. E rndsis sht q t ekzistoj
thirrja apo krkesa e personit t autorizuar q ta liroj banesn apo objektin e mbyllur
dhe kryersi nuk vepron sipas krkess. Person i autorizuar sht ai person q ka t
drejtn e shfrytzimit t baness apo t objektit.
156
E DREJTA PENALE
Sa i prket fajsis, kjo vepr penale kryhet vetm me dashje. Tek kryersi duhet t
ekzistoj vetdija se hyn ose qndron n banes apo n objektin e mbyllur pa autorizim,
n mnyr kundrligjore.
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale sht prkufizuar n paragrafin e 3 t ktij
neni. Kjo vepr penale bhet e kualifikuar nse kryhet nga personi zyrtar gjat ushtrimit
t detyrs zyrtare. Pra vepra themelore bhet e rnd n baz t vetive t kryersit. Sa i
prket shpjegimit t kuptimit t shprehjes person zyrtar shihni kuptimin e shprehjeve
n nenin 120 t ktij Kodi.
N paragrafin 4 t ktij neni, ligjdhnsi ka prkufizuar formn edhe m t rnd
t ksaj vepre penale, nse kryesi gjat kryerjes s veprs penale nga paragrafi 1 ose
2 t ktij neni prdor arm ose mjet apo send tjetr t prshtatshm pr t shkaktuar
lndim t rnd trupor apo pr ta dmtuar rnd shndetin. Pra, pr shkak t prdorimit
t arms apo mjetit ose sendit tjetr t prshtatshm pr ta lnduar rnd shndetin apo
pr ta lnduar rnd trupin e subjektit pasiv, vepra themelore e parapar n paragrafin 1
ose 2 t ktij neni merr karakter t rnd ose kualifikues.
VEPRAT PENALE KUNDER TE DREJTAVE TE VOTIMIT

Vshtrime t Prgjithshme.
Veprat penale q kan t bjn me t drejtn e votimit dhe t drejts zgjedhore,
legjislacionet penale t disa shteteve e tani edhe shteti yn i ka sistemuar n kapitull
t veant, pr shkak t rndsis s objektit mbrojts t ktyre veprave penale, dhe
mnyrave t shumta t mundshme t cenimit t ktyre t drejtave.
Kushtetuta e Republiks s Kosov parimisht, kto t drejta i ka garantuar pr
shtetasit e vet sipas nenin 45, t cilat i prkufizon n tre paragraf ku thuhet:
-do shtetas i Republiks s Kosovs q ka arritur moshn tetmbdhjet vje,
qoft edhe ditn e zgjedhjeve, gzon t drejtn t zgjedh dhe t zgjidhet, me prjashtim
kur kjo e drejt i kufizohet me vendimin gjyqsor.
Vota sht personale, e lir, e barabart dhe e fsheht.
Institucionet shtetrore mbshtesin mundsin pr pjesmarrjen e donjrit n
aktivitete publike dhe t drejtn e secilit pr t ndikuar n mnyr demokratike n
vendimet e organeve publike.Kto t drejta kushtetuese, mbrohen edhe me normat penale t ktij kapitulli.
Cenimi i prcaktimit t lir t votuesve (Neni 213).

E drejta e shtetasit q t votoj, prfshin lirin e shfrytzimit t ksaj t drejte pr tu
prcaktuar lirisht me rastin e votimit pr kandidatin ose partin. E Drejta e vots s lir do
t thot se as kush nuk ka t drejt t ndikoj n vullnetin e votuesit, fshehtsin e votimit
dhe t jet i barabart me t tjert pr votim. Pra, me kt dispozit penale juridike mbrohet
e drejta e liris s votimit.
157
E DREJTA PENALE
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale sht liria e votuesit q pa ndikim dhe pa
ushtrim t forcs apo t kanosjes me rastin e votimit q vullnetarisht t prcaktohet
lirshm pr kandidatin apo partin.
Kt vepr penale mund ta kryej do person i cili me prdorimin e dhuns,
kanosjes serioze, ryshfetit, duke prdor varsin ekonomike apo profesionale ndikon
ose e detyron votuesin q t votoj n mnyr t caktuar ose t mos votoj.
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale jan parapar n form alternative, andaj
edhe kemi kto forma t ksaj vepre penale.
Forma e par sht kur kryersi me prdorimin e dhuns ose kanosjes serioze
ndikon n vullnetin e lir t votuesit q t votoj pr kandidatin e caktuar apo partin e
caktuar ose t mos votoj n zgjedhje.
Veprimi i kryerjes s ksaj forme t veprs penale sht prdorimi i dhuns apo
kanosjes serioze. Dhuna ose kanosja duhet t jen t intensitetit t prshtatshm sa t
ndikojn n vullnetin e lir t subjektit pasiv t ksaj vepre penale e q sht votuesi
me t drejt vote.
Vepra do t konsiderohet e kryer me ndikimin n vullnetin e lir t votuesit me
prdorimin e dhuns dhe kanosjes serioze.
Forma e dyt e ksaj vepre penale kryhet me keqprdorimin e varsis ekonomike
ose profesionale t votuesit. Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale ka t bj me
keqprdorimin e varsis ekonomike. P.sh., pundhnsi ia bn me dije votuesit se pr
knd duhet votuar apo t mos votohet, ose ndikimi i mbajtsit t familjes n vullnetin
e antarve tjer t familjes. Me fjal tjera me keqprdorimin e varsis ekonomike,
profesionale ndikon n vullnetin e personit tjetr q t votoj apo t mos votoj. Varsia
profesionale do t ishte p. sh., profesori tek nxnsit, mjeku tek personeli tjetr mjeksor,
zejtari tek shegerti, gjyqtari tek bashkpuntori profesional etj.
Konsideroj se kjo vepr penale mund t kryhet edhe me an t mashtrimit, ngase
edhe mashtrimi mund t konsiderohet si nj form e detyrimit.
Sa i prket fajsis, kjo vepr penale kryhet vetm me dashje.
Pasoja e veprs penale realizohet ather kur votuesi ka votuar nn ndikimin e
kryersit ose nuk ka votuar n zgjedhje.
158
E DREJTA PENALE
VEPRAT PENALE KUNDER TE DREJTAVE NE

MARREDHENIET E PUNES
Vshtrime t Prgjithshme.
Veprat penale t ktij kapitulli paraqesin cenimin e t drejtave individuale t cilat
rrjedhin nga marrdhniet n mes pundhnsit dhe puntorit. Kto t drejta t cilat
i takojn grupit t t drejtave ekonomike dhe sociale t njeriut, jan rregulluar edhe
me Kushtetutn e Republiks s Kosovs, ligjin mbi marrdhniet e puns, ligjin mbi
punn e shrbyesve civil, kontrata kolektive etj.
Po ashtu kto t drejta jan t parapara edhe me aktet ndrkombtare, p.sh., me
Deklaratn e Prgjithshme t Kombeve t Bashkuara pr t drejtat e njeriut -1948, me
Konventa Evropiane pr t drejtat dhe lirit themelore t njeriut dhe protokollet e saja.
T drejtat t cilat i takojn sfers s t drejtave q rrjedhin nga raportet e
pundhnsit dhe puntorit, si nj e drejt individuale jan rregulluar n mnyra t
ndryshme, varsisht nga sistemet shoqroro-politike t shteteve.
T drejtat nga marrdhnia e puns jan garantuar me Kushtetutn e vendit ton,
m pr s afrmi me nenin 49 ku thuhet- E drejta e puns garantohet. Secili person
sht i lir t zgjedh profesionin dhe vendin e puns. Ndrsa, n nenin 28 e ndalon
skllavrin dhe punn e detyruar.
Prve Kushtetuts, t drejtat nga marrdhnia e puns dhe n punsim jan
rregulluar me ligj dhe akte tjera nnligjore dhe kontrata. Pritet t nxirren edhe ligjet pr
t drejtat nga marrdhnia e puns n prputhje me t drejtn bashkkohore Evropiane.
Prve t drejts nga marrdhnia e puns priten t nxirren edhe ligji pr sigurimin
shndetsor, invalidor dhe pensional.
Tani n sistemin ton demokratik, shum t drejta q i takojn sfers nga marrdhnia
e puns rregullohen, prve me ligj dhe akte nnligjore edhe me kontrata kolektive
dhe individuale t cilat lidhen n mes t pundhnsit dhe punmarrsit. Garant pr
zbatimin e ktyre kontratave sht shteti me mekanizmat e vet.
Pr shkak t rndsis q kan kto t drejta, ligjdhnsi duke i zbatuar normat
e kushtetuts ka caktuar edhe veprat penale me t cilat i mbron kto t drejta t cilat
burojn nga marrdhnia e puns.
Duhet cekur se t drejtat e shumta t ksaj natyre realizohen edhe n t drejtn
civile, nga se jan marrdhnie kontraktuese dhe pr to vlejn edhe dispozitat nga Ligji
mbi Marrdhniet Detyrimore. Mirpo veprat penale t cilat prfshijn cenimin e t
drejtave apo kufizimin e tyre q sipas ligjit u takojn, sa i prket punsimit, pushimit
nga puna, pr pagn, pr kohzgjatjen e orarit t puns, pr pushim apo munges n
pun, mbrojtjen e grave, fmijve apo personave me paaftsi, pr pun jasht orarit etj,
jan parapar n kt kapitull t Kodit Penal. Po ashtu n kt kapitull jan parapar
edhe veprat penale q i referohen sigurimit social, rrezikimit t e siguris n pun dhe
t drejtn n pjesmarrje n qeverisje.
159
E DREJTA PENALE
Veprat penale t ktij grupi karakterizohen me disa karakteristika t prbashkta,

prve veprs penale q ka t bj me t drejtn e sigurimit social. Ato karakteristika,
para se gjithash kan dispozitiv blanket(udhzues). Kryhen me shkelje t ligjit dhe
akteve tjera nnligjore si dhe t drejtat q rrjedhin nga kontratat kolektive, t cilat
parashohin ndonj t drejt t puntorit.
Pasoja e ktyre e ktyre veprave t ktij Kapitulli sht mohimi apo kufizimi i t
drejtave t puntorve. Pr t ekzistuar vepra penale duhet t shkaktohet pasoja e jo
vetm t cenohet ndonj dispozit ligjore.
Lidhur me fajsin, kto vepra kryhen me dashje Nse kryhen nga pakujdesia
ather sht fjala pr prgjegjsi disiplinore apo administrative.
Kryers t ktyre veprave penale, zakonisht jan personat t cilt jan t ngarkuar
me zbatimin e ligjit, akteve nnligjore dhe kontratave. Zakonisht jan persona prgjegjs
ose zyrtar t cilt kan autorizime t caktuara. Numri i ktyre veprave penale nuk
sht i madh.
Objekt mbrojts jan t drejta e puntorit. M s shpeshti kto vepra penale kryhen
me cenimin e ndonj ligji, akti ligjor ose kontrat kolektive me ka pushohet, ndalohet
apo i kufizohet nj e drejt e cila i takon puntorit.
Cenimi i t drejtave ne marrdhniet e puns (Neni 221)

Qllimi kriminalo-politik i ksaj norme penale sht q t sigurohen dhe t
realizohen t drejtat e puntorit. E drejta e puntorit sht themelimi dhe pushimi
i marrdhnies s puns, e drejta pr pagn apo t ardhurat tjera(shtesat), t cilat i
takojn n baz t ligjit apo t ndonj akti tjetr juridik, apo kontrate mbi punn, e
drejta pr kohzgjatjen e orarit t puns, pr pushim apo munges n pun, mbrojtjen e
grave, fmijve, invalidve, e drejta jasht orarit t puns apo t nats. Kshtu, objekt
i mbrojtjes s ksaj vepre penale jan t drejtat themelore t puntorit t cilat rrjedhin
nga puna apo marrdhnia e puns sikurse jan cekur n dispozitn e ksaj norme
penalo-juridike.
Kjo norm penale ka karakter blanket, sepse udhzon gjithnj n nj dispozit t
nj ligji t caktuar, akti juridik apo kontrate kolektive e cila sht cenuar apo nuk sht
respektuar. N realitet t gjitha kto t drejta t cilat mbrohen me kt norm penalojuridike jan t rregulluar me ligj, akte tjera nnligjore si jan rregulloret, urdhresat
administrative dhe kontrata kolektive.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale shprehet n rastet kur kryersi me veprim
ose me mos veprim ia mohon(cenon) apo ia kufizon ndonj t drejt q i takon puntorit
n baz t ligjit, ndonj akti tjetr juridik. N realitet veprimi i kryerjes do t ishte n
shkeljen e ndonj dispozite ligjore me t ciln parashihet ndonj e drejt e puntorit.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, kryersi duhet t veproj vetm me dashje, ndrsa
kryers i ksaj vepre penale nuk mund t jet do person, por vetm personi i cili ka
pr detyr q t kujdeset pr zbatimin e ligjit dhe i cili ka mundsi t vendosi mbi t
drejtat e puntorit t cilat rrjedhin nga marrdhnia e puns ose puns. Zakonisht kta
jan personat prgjegjs apo zyrtar, edhe pse n prkufizimin e ksaj vepre penale si
160
E DREJTA PENALE
subjekt aktiv sht prcaktuar kush. Kryers i ksaj vepre penale mund t jet edhe
pundhnsi privat.
Nse cenimi i ndonj t drejte nga marrdhnia e puns bhet pr shkak t dallimit
t prkatsis s nacionale, racs, fes, gjinis, t nj grupi tjetr etnik, gjuhs, arsimit
dhe pozits, ather nuk do t kemi kt vepr penale por veprn penale, shkelje statusit
t barabart t qytetarve t Kosovs nga neni 193. Kto vepra penale nuk mund t jen
n bashkim ideal.
VEPRAT PENALE KUNDER INTEGRITETIT SEKSUAL

Vshtrime t prgjithshme.
E drejta penale bashkkohore n deceniet e fundit ka psuar ndryshme t mdha
lidhur me botkuptimin se q sht normale dhe q sht e ndaluar n sfern e jets
seksuale. Legjislacionet penale t m hershme kan inkriminuar dhe sanksionuar nj
numr t sjelljeve t ksaj sfere, pa marr parasysh se i ka kryer individi me plqimin e
personit tjetr apo jo. Kshtu, koh pas kohe kan ndryshuar qndrimet dhe sanksionet
lidhur me sjelljet e caktuar t ksaj sfere t jets intime.
Rregullativa bashkkohore penalo-juridike m shum kufizohet n ato sjellje
t integritetit seksual t cilat ndrmerren n kundrshtim me vullnetin e tjetrit,
respektivisht n ato sjellje t cilat cenojn integritetin seksual t njeriut si pjes
prbrse e integritetit t prgjithshm personal dhe t lirive t njeriut e edhe t drejts
pr ta zgjedh partnerin. Kjo, vetm kur jan n pyetje personat e rritur, ndrsa kur jan
n pyetje fmijt, mbrojtja penalo-juridike sht m e zgjeruar dhe m e fuqishm pr
mbrojtjen e integritetit seksual. Mbrojtja penalo- juridike m e theksuar sht ather
kur sjelljet e tilla kan t bjn me fmijt pr arsye t pasojave q shkaktohen n
zhvillimin normal, jo vetm seksual, por edhe n zhvillimin psiko- fizik.
Dhuna seksuale sht e pranishme n t gjitha shtetet e shoqrive bashkkohore,
madje edhe n ato vende me zhvillim ekonomik dhe liberalizm demokratik. Sipas disa
studimeve t cilat jan zhvilluar n Kanada, Zeland t re, Britani t madhe, SHBA
dhe n Koren Jugore sht konstatuar se 8- 15% t grave jan dhunuar n mosh t re.
Nse ksaj i shtohen edhe tentim dhunimet, numri rritet deri 20-27 %. Pr kt arsye
frika nga dhunimi sht pjes prbrse e prditshmris s nj gruaje n shumicn e
vendeve t ktij rruzullit toksor.
N nenin 23, Kushtetuta e Republiks s Kosovs proklamon respektimin e
dinjitetit t njeriut si baz themelore i t gjitha t drejtave dhe lirive t njeriut, n nenin
26 prcakton t drejtat e integritetit personal, ku bn pjes edhe integriteti seksual.
N Kodin ton penal jan prfshir konceptet bashkkohore lidhur me t drejtn
e njeriut q t vendosi lirisht pr jetn e tij seksuale, respektivisht pr dinjitetin dhe
integritetin seksual. Koncepti i ktill shprehet me emrtimin e ktij kapitulli. Kshtu
161
E DREJTA PENALE
objekti i prgjithshm mbrojts i ktyre veprave penale t parapara n kt kapitull,

sht e drejta n dinjitetin dhe integritetin seksual t njeriut.
Dhunimi (Neni 230)

Vet emrtimi i ksaj vepre penale nnkupton vepr tipike t detyrimit ndaj personit
tjetr me qllim t kryerjes s aktit seksual. Dhunimi sht nj ndr veprat m t rnda
kundr integritetit seksual.
Forma themelore e ksaj vepre penale konsiston n detyrimin e personit tjetr pr
t kryer akt seksual pa plqimin e tij. Nga prkufizimi i ksaj vepre penale themelore,
bazike, shihet se sht vepr penale e prbr(e zhdrejt-jo e drejt) dhe prbhet nga
detyrimi dhe akti seksual.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person pa marr parasysh prkatsin
gjinore i cili mund t jet si kryers i aktit seksual, ose si shtyts, ose si shtyts i
personit(subjektit pasiv-viktims) q ta kryej aktin seksual me kryersin a me personin
e tret.
Kjo form e kryerjes s ksaj vepre penale do t ishte kur shtytsi n nj form apo
tjetr e shtyt
Vepra penale nga paragrafi 1 sht vepr e prbr e cila prbhet nga akti seksual
dhe nga ndonj form e detyrimit pr ta kryer aktin seksual pa plqimin e subjektit
pasiv-viktims.
Kryersi ksaj vepre penale sht do person pa marr parasysh prkatsin gjinore,
n marrdhnien martesore, n bashkjetes ose n ndonj marrdhnie tjetr e q nuk
paraqet ndonj vepr tjetr speciale.
Objekti, respektivisht subjekti pasiv i ksaj vepre penale sht do person pa marr
parasysh prkatsin gjinore.
Vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni konsiderohet si e kryer n momentin e
bashkimit t organeve seksuale apo penetrim (depertim) n cilndo pjes t trupit apo
me hapjen anale a gjenitale me ndonj objekt ose me cilndo pjes t trupit, me qllim
t shfryrjes s epsheve seksuale.
Vepra penale do t ekzistoj edhe nse nuk shkaktohet deflorimi i femrs, sepse nuk
sht e rndsis se sa deprton organi seksual i mashkullit n rast t virgjinitetit t
viktims.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Dhunimi mund t kryhet edhe nga shum persona ndaj t njejts viktim. N kso
raste kjo vepr penale konsiderohet form e kualifikuar. Personat tjer t cilt nuk e
kan kryer aktin seksual siq sht prkufizuar n nenin 228 par. 3 konsiderohen shtyts,
ose ndihms.
Duke pas parasysh peshn e ksaj vepre penale dhe sanksionin e parapar, sht i
dnueshm edhe tentativa e ksaj vepre penale. Tentativa ekziston ather kur nuk ka
ardhur deri tek akti seksual pr fardo arsyeje objektive prkundr faktit q kryersi i
ka ndrmarr veprimet pr ta kryer veprn e dhunimit.
162
E DREJTA PENALE
Format e kualifikuara t ksaj vepre penale jan parapar n paragrafin 2, 3, 4 dhe

5 t ktij neni.
Pr t ekzistuar vepra penale, nga paragrafi 2 i ktij neni, krkohet q kryesi i v
viktims n pah se do e gjej nj e keqe at ose personin e afrt t saj, nse ajo nuk
pranon t ket mardhnie seksuale.
Format kualifikuese sipas rrethanave t kryerjes s ksaj vepre penale sht
parapar n paragrafin e 3 t ktij neni.
Par. 3.1
Kush do q detyron personin tjetr pr ta kryer aktin seksual me kanosje serioze ose
me kanosje pr prdorim t dhuns.
Par. 3.2
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale parashihet n paragrafin 3 nnparagrafin 2
t ktij neni e cila prbhet nga krcnimi (kanosja) se do ta rrezikoj aty pr aty jetn
apo trupin e viktims a t personit tjetr.
Par. 3.3
Kjo form e kualifikuar e ksaj vepre penale, kryhet duke e shfrytzuar nj situate
n t cilin personi sht i pa mbrojtur dhe siguria e tij sht n rrezik. Situatat n
t cilat personi, viktima sht e pa mbrojtur jan t shumta, zakonisht n rastet kur
viktima gjendet n hapsira t vetmuara,( n fush, mal, rrugica t errta, etj).
Par. 4.
Forma tjetr e kualifikuar sht parashikuar n paragrafin 4 t ktij neni i ci ka
sanksionuar disa alternativa si n vujim;
Par. 4.1
Kur viktima sht torturuar apo sht trajtuar njerzrisht.
do dhunim n nj far mnyre kryhet duke prdor tortur apo trajtim njerzor.
Mirpo kjo form e kualifikuar e veprs penale duhet ti kaloj kufijt e zakonshm t
nj torture apo sjellje njerzore ndaj subjektit pasiv, kur vuajtjet fizike, psikike dhe
maltretimet rnd cenojn dinjitetin e viktims.
Kjo form e veprs penale konsiderohet e kualifikuar pr shkak t mnyrs s
kryerjes s saj.
Par. 4. 2.
N kt nnparagraf parashihet forma vijuese kualifikuese e ksaj vepre penale,
kur viktima n akt seksual sht detyruar me forc. Edhe kjo form sht vepr penale
e prbr, nga se prbhet me prdorimin e forcs dhe aktit seksual. Prdorimi i forcs
sht veprim i ndshkueshm, ndrsa akti seksual si i till nuk sht i ndshkueshm,
pr ve nse kryhet pa vullnetin e personit tjetr.
Forca duhet t prdoret n personin ndaj t cilit kryhet akti seksual, e q mund t
mposhti rezistencn e subjektit pasiv-viktims. Kshtu, forca e cila prdoret duhet
t jet e atij intensiteti sa q ta mposhti rezistencn e viktims. Nuk do t ekzistoj kjo
163
E DREJTA PENALE
vepr penale nse viktima pajtohet pr ta kryer aktin seksual apo pr ta vazhduar at.
Rezistenca duhet t jet serioze, e vrtet dhe e vazhdueshme.
Par. 4.3
N nnparagrain 4.3 sht parashikuar forma e rnd e ksaj vepre penale pr shkak
t pasojs q ka prjetuar viktima- lndime trupore ose rregullime t rnda mendore.
Nse lndimi i rnd trupor ose rregullimi i rnd mendor sht shkaktuar me dashje
ather do t kemi bashkimin e ktyre dy veprave penale. Mirpo, kur kemi t bjm
me veprn penale t dhunimit dhe lndimit t leht trupor sipas prkufizimit n nenin
188 t KP, ather n baz t parimit t konsumimit, vepra penale e lndimit t leht
trupor konsumohet n veprn penale t dhunimit nga neni 23o i ktij Kodi.
Par. 4.4
Veprn penale nga ky nnparagraf e bn t kualifikuar, prdorimii arms ose mjetit
tjetr t rrezikshm. Kjo form e kualifikuar konsiderohet se konsumohet nse kryersi
me qllim t kryerje s aktit seksual, prdor armn, kanoset se do ta prdor me armn
ose ndonj mjeti tjetr t rrezikshm.
Par. 4.5
Kjo form e cilsuar konsumohet kur kryesi dhunimin e kryen duke shkaktuar dehjen
e personit(viktims) me an t alkoolit, drogs apo substancave t tjera dehse. N kt
rast kryersi duhet t udhhiqet me vetdije se me alkool, drog apo substanca tjera
dehse do ta vej viktimn n aso gjendje e cila nuk do t mund ti kontrolloj veprimet
apo nuk sht n gjendje q ta shprehi vullnetin pr akt seksual dhe e shfrytzon nj
gjendje t till pr ta kryer aktin seksual.
Par. 4.6.
Veprn penale nga ky nnparagraf e bn cilsuese fakti se dhunimi kryhet nga m
shum persona. Nse ndonj nga kta nuk e kryen aktin seksual, ai mund t prgjigjet
pr ndonj form tjetr t bashkpunimit(ndihms shtyts ose bashkim kriminal).
Par. 4. 7.
Vepra penale nga ky nnparagraf konsumohet kur dhunimi kryhet ndaj viktims
posarisht t ndjeshme, pr arsye t moshs s vjetr, rregullimit fizik a mendor,
paaftsis a shtatznis. Ktu na paraqitet nj gjendje e posame e subjektit pasiv tek t
cilt rezistenca pr mos dhnien e plqimit pr akt seksual sht m e kufizuar, m leht
mund t mposhtet rezistenca pr mos dhnien e plqimit pr arsye t moshs s vjetr,
rregullimeve fizike a mendore, paaftsis a shtatznis(p.sh., personi invalid, personi
me rregullime mendore t kufizuara a t plot, personi i palvizshm, i smur ashtu q
i zvoglohet aftsia dhe grat shtatzn).
Par. 4.8.
Vepra penela nga ky nnparagraf merr primesa kualifikuse ngase kryhet ndaj
viktims me t ciln kryesi ndodhet n marrdhnie t afrta familjare, (prindi, prindi
adoptues, prindi birsues, njerku, gjyshi ose gjyshja, daja, axha, tezja, halla, vllai ose
motra m e vjetr e personit dhe personi i till sht midis moshs gjashtmbdhjet
dhe tetmbdhjet vjet.)
164
E DREJTA PENALE
Akti seksual i kryer me plqimin e subjektit pasiv t ktij nn paragrafi nuk paraqet
kt vepr penale por veprn penale, marrdhniet seksuale brenda familjes nga neni
243 t ktij Kodi.
Par. 4.9
Forma tjetr kualifikuese e veprs penale konsumohet nse kryhet ndaj viktims
midis moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjeare, me t ciln kryesi sht n
raporte familjare.
Par. 4. 10
Veprat penale nga paragrafi 1 ose 2 t ktij neni e marrin formn kualifikuese pr
shkak t cilsive q ka kryesi n raport me subjektin pasiv. Prkatsisht kjo vepr
konsiderohet se ekziston nse kryhet nga msimdhnsi i viktims, udhheqsi fetar i
viktims, profesionisti i kujdesit shndetsor, personi t cilit iu sht besuar rritja apo
kujdesi i viktims, apo n ndonj mnyr tjetr kryesi ka autoritet ndaj viktims.
Par. 5.
Ndrsa n paragrafin 5 t ktij neni forma kualifikuese konsiderohet se kryhet nse
nga vepra e dhunimit sht shkaktuar vdekja e viktims.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, kryersi ndaj pasojs m t rnd duhet t ket
vepruar me pakujdesi, ndrsa n raport me veprn themelore (dhunimi) me dashja.N
t kundrtn, po qese kryersi e dshiron edhe pasojn e vdekjes s viktims, ather
do t kemi dy vepra penale n bashkim, veprn penale t dhunimit dhe veprn penale
t vrasjes.
Degradimi i integritetit seksual (Neni 233)

Me kt norm penalo juridike jan inkriminuar veprimet q i merr shtytsi lidhur
me degradimin e integritetit seksual.
Me nj inkriminim t till sigurohet ndjekja penale e shtytsit, pa marr parasysh
se cils gjini i takon, i cili shtyt tjetrin ti ekspozoj pjest intime t trupit, t masturboj
ose t kryej nj akt tjetr seksual pa plqimin e vet me rast degradohet integriteti
seksual i tij, me qllim q ti knaqi epshet e veta seksuale apo t tjetrit ose pr prfitime
tjera materiale. Kjo vepr penale ka karakter supsidiar, do t thot se nuk do t ekzistoj
nse veprimet e kryersit do t mund t inkorporohen si ndihm t nj vepre tjetr
penale m t rnd.
Karakteristik e ksaj vepre penale sht se kryersi nuk merr pjes vet n kryerjen
e aktit seksual apo t ndonj veprimi tjetr seksual q kishte pr ta degraduar integritetin
seksual t personit tjetr. Veprimi i kryersit t ksaj vepre penale sht shtytja e cila
pr kah natyra mund t ushtrohet n mnyra t ndryshme, duke filluar nga prdorimi
i forcs, me kanosje t drejtprdrejt t rrezikimit t jets dhe trupit t subjektit pasiv
ose t personit tjetr, duke shfrytzuar nj situat n t ciln personi i shtytur sht i
pa mbrojtur dhe siguria e tij sht n rrezik, me tortur ose me trajtim njerzor, me
shkaktimin lndimeve t rnda ose rregullime t rnda t shndetit mendor dhe fizik,
me prdorimin e armve ose t ndonj mjeti t rrezikshm, duke shkaktuar dehjen e
165
E DREJTA PENALE
personit me an t alkoolit, drogs ose substancave tjera, me ushtrimin e shtytje ndaj

personave q din se jan t ndjeshm pr shkak t moshs s vjetr, rregullimit mendor
ose fizik, paaftsis ose shtatznis, kur vepra sht kryer nga m shum se nj person,
kur sht prind, prind adoptues, prindi birsues, njerku, gjyshi ose gjyshja, daja, tezja,
vllai ose motra e personit dhe personi i till sht midis moshs gjashtmbdhjet
dhe tetmbdhjetvjeare, kur kryesi sht n marrdhnie familjare me personin dhe
personi i till sht midis moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjet ose kryesi
sht msimdhns, udhheqs fetar, profesionist i kujdesit shndetsor, person t cilit
i sht besuar rritja apo kujdesi pr personin e till ose n ndonj mnyr tjetr ka
autoritet ndaj personit. Pra, me t gjitha mnyrat t cilat e nnshtrojn apo e mposhtin
vullnetin e personit pr ti ndrmarr veprimet apo t kryej ndonj akt seksual me t
cilin do t degradohet integriteti seksual.ky nen ka katr paragafe me disa nnparagrafe.
Mundsimi ose detyrimi n prostitucion (Neni 241)

N baz t nj studimi t qendrs studentore Sud- Etudiant q sht br n
Franc, 2% e studenteve t universitetit mes moshs 19-25 vjet shesin trupin e tyre pr
t paguar studimet. N Itali 3-5% italianve jan n krkim t brit seks me meshkujt e
vendeve n zhvillim(si psh. Senegal, Marok,dhe Kuba). Prostitucioni sht paraqit n
forma t ndryshme por n esenc, ka qen i njjt, ka qen i pranishm n t gjitha fazat
e historis s njerzimit. Andaj shum shtete iu jan qas legalizimit t prostitucioni pr
dy arsyeja : Pr ta vn nn kontroll prostitucionin si fenomen negativ shoqror dhe e
dyta pr ti evituar t gjitha dukurit tjera kriminale t cilat e prcjellin prostitucionin si
t till.
Me konventa dhe akte t tjera ndrkombtare jan parapar masa pr luftimin
e ksaj dukurie. Nj ndr t tillat sht: Marrveshja ndrkombtare pr mbrojtjen
efikase nga tregtia kriminale e njohur si Tregtia me robr t bardh(1910); Konventa
ndrkombtare pr luftimin e tregtis me gra dhe fmij(1921); Konventa pr luftimin
e tregtis me gra madhore(1933) dhe Konventa pr luftimin dhe ndalimin e trafikimit
me njerz dhe shfrytzimin e prostitucionit(195o).
E drejta jon penale nuk e inkriminon si vepr penale kur personi vet e ushtron
prostitucionin. Veprimi i ktill konsiderohet si kundrvajtje. Kodi yn penal e
inkriminon ndrmjetsimin dhe shtytjen n ushtrimin e ksaj dukurie shoqrisht t
rrezikshme.
N nenin 228 paragrafi sht dhn kuptimi i ksaj shprehje q do t thot: ofrim
ose dhnia e shrbimeve seksuale n kmbim me t holla, me mallra ose me shrbime,
prfshir, por pa u kufizuar n kryerjen e nj obligimi pr t paguar ose ofrimin e
mallrave apo shrbimeve, prfshir shrbimet seksuale falas apo me zbritje. Nuk sht
me rndsi nse pagesa, mallrat apo t shrbimet i jan dhn apo premtuar personit
t prfshir n shrbime seksuale apo personit t tret. Ktu, nuk duhet kuptuar vetm
aktin seksual por edhe prekjen me qllime seksuale apo forma tjera t knaqjes s
epsheve seksuale.
166
E DREJTA PENALE
Me prostitucion mund t nnkuptohen edhe marrdhniet seksuale n mes t

gjinive t njjta.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale sht i relevante se a prfiton edhe personi i cili
ofron shrbime seksuale(viktima). E rndsis sht q personi i cili ndihmon apo shtyt
pr prostitucion t ket prftime material apo ndonj prfitim tjetr. sht e zakonshme
q nj pjes t prfitimit e merr personi i cili ofron shrbimet. Prostitucionin duhet
kuptuar si veprimtari i cili sjell prfitime materiale ose prfitime tjera jo materiale.
Zakonisht fitimi paguhet nga personi i cili i shfrytzon shrbimet por mund t paguhet
edhe nga personi i tret. Fitimi zakonisht realizohet n para, por fitimi mund t realizohet
edhe n forma tjera.
N paragrafi 1 sht parapar forma themelore e ksaj vepre penale. Veprimet e
kryerjes s ksaj vepre penale jan parapar n mnyr alternative dhe prfshin forma
t ndryshme t ndihms n ushtrimin e prostitucionit, si rekrutimi, organizimi, ndihma
t ndryshme q i epen personit i cili merret me prostitucion, lshuarja e lokalit pr
ushtrimin e prostitucionit dhe kontrollit t personit tjetr pr qllime t prostitucionit
etj.
N paragrafin 2 sht parashikuar forma e kualifikuar e ksaj vepre penale nse
ushtrohet brenda nj rrethi prej 35o metrave nga shkolla ose mjedisi tjetr i cili prdoret
nga fmijt.
N paragrafin 3 parashihet forma e kualifikuar pr shkak t prdorimit t forcs apo
kanosjes serioze ose duke mbajtur personin(viktimn) n situat t varsis personale
a ekonomike me qllim q ta detyroj q t merret me prostitucion. Andaj, prdorimi
i forcs, kanosjes dhe shfrytzimi i varsis personale a ekonomike bjn q vepra
themelore t merr atributet e veprs penale t kualifikuar.
N paragrafin 4, sht parashikuar forma e kualifikuar e ksaj vepre penale, pr
shkak t moshs s viktims -n mes t moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet
vjet.
N paragrafin 5, sht parashikuar forma e kualifikuar e ksaj vepre penale, pr
shkak t moshs s viktims nn moshngjashtmbdhjet vjet,ndrsa n paragrafin
6.nse viktima sht nn moshn 14 vjeare.
VEPRAT PENALE KUNDR MARTESS DHE FAMILJES

Martesa dhe familja jan celulat e para t shoqris brenda s cils krijohen
kushtet pr zhvillimin dhe edukimin normal t individit. Andaj, interesi i prgjithshm
shoqror sht q t krijohen, sigurohen dhe t zhvillohen kushtet pr kt institucion.
Pr kt t drejtat nacionale penale dhe ato ndrkombtare merren me mbrojtjen e ktij
institucioni nga veprimet apo mos veprimet t cilat mund ta rrezikojn dhe dmtojn
kt institucion.
167
E DREJTA PENALE
E drejta ndrkombtare me nj numr aktesh e mbron kt institucioni. Kshtu n

nenin 16 t Deklarats Universale mbi t Drejtat e Njeriut, proklamohet se t gjith
madhort kan t drejt t lidhin martes dhe t themelojn familje pa kurfar kufizimesh
t prkatsis nacionale, racore, ngjyre, dhe fetare. N nenin 23 t Paktit Ndrkombtar
pr t Drejtat Politike dhe Qytetare thuhet: familja sht qeliz natyrore dhe themelore
e secils shoqri dhe ka t drejt t gzoj mbrojtje nga shtetet dhe shteti, dhe secili ka t
drejt t lidh martes n pajtim me vullnetin e vet. Ngjashm, marrdhniet familjare
dhe martesore jan rregulluar edhe me Konventn Evropiane pr t Drejtat e Njeriut,
ashtu q n nenin 8 prkufizohet e drejta n respektimin e privatsis dhe jets familjare.
N nenin 12 rregullohet e drejta pr lidhjen e martess, ose lindjen dhe adoptimin e
fmijve por jo edhe jetesn e prbashkt. N pajtim me kt Komisioni Evropian pr
t drejtat e njeriut ka konstatuar se shtet nuk mund tu ndalojn t burgosurve lidhjen
e martess, por mund tu ndalojn t martuarve apo t fejuarve t jetojn bashku me
bashkshortt n institucionet e burgut.
Kushtetuta e Republiks s Kosovs n nenin 37 parasheh t drejtn n martes dhe
t drejtn q t krijoj familje n baz t plqimit t lir dhe n pajtim me ligjin. Martesa
dhe zgjidhja e saj rregullohet me ligj dhe bazohet n barazin e bashkshortve. Po
ashtu n paragrafin 3 t ktij neni, parashihet mbrojtja e veant e familjes nga ana e
shtetit n mnyrn e rregulluar me ligj.
Objekti mbrojts i veprave penale t ktij kapitulli sht martesa dhe familja, andaj
edhe veprat penale mund t ndahen n vepra penale kundr martess dhe vepra penale
kundr familjes.
Marrja apo mbajtja e kundrligjshme e fmijs (Neni 249)

Kujdesi, edukimi, arsimimi dhe mbajtja e fmijs sht obligim natyror, moral e
posarisht detyrim ligjor i prindit, prindit adoptues, kujdestarit dhe t gjith atyre q
kan detyrim ligjor pr kujdesin e fmijve. Andaj ligjvnsi me kt norm penalojuridike ka pr qllim t mbroj statusin familjar t fmijs dhe interesin e prindrve pr
arsimim, edukim dhe zhvillim normal dhe t krijoj kushte t caktuar pr nj edukim dhe
zhvillim normal nga prindrit, personave t autorizuar pr at qllim dhe institucioneve
t caktuara t cilave iu besohet fmija.
Marrja, rrmbimi apo mbajtja e fmijs n mnyr kundrligjore nuk i cenon vetm
ndjenjat prindrore t personave t cilt kujdesen pr te, por cenohen edhe t drejtat e
fmijs pr edukim, arsimim, jet dhe zhvillim normal.
Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale jan parapar n mnyr alternative.
Mnyra, apo forma e par e kryerjes s ksaj vepre penale sht marrja, mbajtja e
kundrligjshme apo rrmbimi i kundrligjshm i fmijs nga prindi, prindit adoptues,
kujdestarit, institucionit ose nga personat tjer t cilve iu sht besuar fmija.
Shprehjet mbajtje, marrje dhe rrmbim duhet nnkuptuar t gjitha ato veprime me
t cilat shkputet, ndrpritet ose pamundsohet ushtrimi i t drejtave t personave t
autorizuar pr prkujdese ndaj fmijs.
168
E DREJTA PENALE
Marrja e fmijs do t thot shkputje, ndrprerje ose pamundsimi i kundrligjshm

i personit i cili sht i autorizuar t kujdeset pr fmijn, ashtu q nuk ka m mundsi
faktike ti ushtroj t drejtat q i ka me autorizim. Marrja mund t realizohet n mnyra
t ndryshme, p.sh me mashtrim, me forc, etj, por sht e mundur q fmija t merret
edhe me plqimin e tij.
Mbajtja apo marrja e fmijs duhet t bhet n mnyr kundrligjore. Mbajtja apo
marrja sht e kundrligjshme ather kur at e bn personi i cili nuk ka autorizim pr
tu kujdes pr fmijn ose ajo e drejt iu sht marr me vendimin organit t kujdestaris
ose gjykats. P.sh., nj e drejt e till mund ti merret prindit i cili pr shkaqe t ndryshme
nuk sht i prshtatshm t kujdeset, edukoj dhe ti risi fmijt.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Edhe tek kjo form e veprs penale kryersi duhet t jet i vetdijshm se veprimet
e ndrmarra jan t kundrligjshme.
N paragrafin 2 sht parapar nj form m e leht e ksaj vepre penale, kur vepra
penale nga prindi, prindi adoptues, kujdestari apo personi tjetr i cili ushtron t drejtn
prindrore, t cilit me vendim iu jan marr t drejtat dhe detyrimet prindrore ndrsa
fmija iu sht besuar prindit tjetr, pr edukim dhe mbikqyrje apo personit tjetr.
Arsyet q ligjvnsi e ka prkufizuar si form t leht jan ndjenjat natyrore t prindit
ndaj fmijs.
Form e kualifikuar e ksaj vepre penale e parapar n paragrafin 3 konsiderohet se
ekziston nse marrja, rrmbimi, mbajtjen ose pengimi i ekzekutimit t vendimit kryhet
pr interes material apo pr motive t ulta.
N paragrafin 4.sht parashikuar forma e privilegjuar e ksaj vepre penale, kur
kryersi vullnetarisht e dorzon fmijn personit ose institucionit t cilit iu sht besuar
apo e lejon zbatimin e vendimit t detyrueshm. N kso raste kryersi i ktill mund
t lirohet nga dnimi.
Keqprdorimi apo braktisja e fmijs( Neni 250)

Rritja, kujdesi, edukimi, shkollimi dhe krijimi i kushteve pr nj zhvillim normal t
fmijs sht, para se gjithash, ndjen natyrore dhe morale e prindit. Mirpo, sht edhe
interes shoqror, sepse ka raste kur prindrit ose personat tjer me autoritet prindror,
ti anashkalojn, braktisin, keqtrajtojn dhe t mos i prmbushin detyrimet veta ndaj
fmijve. Mos prmbushja e ktyre detyrimeve nga prindi ose nga personat q kan
autoritet prindror shkaktojn rregullime n edukimin, rritjen dhe zhvillimin normat
t fmijs.
N nenin 250 jan parapar pes forma t ksaj vepre penale.
Forma e par sht prkufizuar n paragrafin 1 t ksaj norme. Veprimet me t cilat
kryhet kjo form e veprs penale jan paraqit n mnyr alternative.
Forma e veprimit t par me t cilin kryhet kjo vepr sht keqtrajtimi i fmijs
duke prdor masa fizike a psikike.Me keqtrajtim duhet kuptuar prdorimin e masave
fizike dhe mendore, p.sh., izolimi i fmijs n nj hapsin t kufizuar, mbyllja n nj
169
E DREJTA PENALE
dhom, prdorimi i forcs dhe kanosjes n mnyr sistematike ose koh pas kohe duke
i shkaktuar dhembje fizike a psikike t nj intensiteti m t lart e q nuk do t ishin
lndime trupore ose dmtim i shndetit. Do t ishte nj sjellje e ashpr ndaj fmijs e
cila do ti kalonte kufijt e masave disiplinore lidhur me edukimin e tij. Keqtrajtim do
t ishte nj keqprdorim i t drejtave t prindrve apo t drejtave t personave tjer
q kan autoritet prindror ndaj fmijs sipas dispozitave t Ligjit mbi familjen q
manifestohen n imponimin e krkesave jo reale, t pa nevojshme dhe t pa kuptueshme
me shkaktimin e dhimbjeve fizike dhe psikike.
Veprimi tjetr me t cilin kryhet kjo vepr penale nga paragrafi 1 sht shkelja
e detyrimit pr kujdes dhe edukim nga mos prfillja e tepruar (e madhe) e fmijs.
Detyrimet pr kujdese dhe edukim t prindit, prindit adoptues, kujdestarit apo personit
tjetr q ushtron autoritet prindror burojn nga dispozitat e Ligjit mbi familjen e q
kan t bjn me sigurimin e ushqimit, veshmbathjes, banimit, kujdesit shndetsor dhe
t gjitha masat tjera t nevojshme pr zhvillimin dhe edukimin normal e t socializmit
pozitiv t fmijs.
Subjekti pasiv i ksaj vepre penale sht fmija i moshs deri tetmbdhjet
vjet. Nse me ligjin mbi familjen subjektit pasiv i caktohet kujdesi prindror edhe pas
moshs tetmbdhjet vjet ai mund t jet subjekt pasiv i ksaj vepre penale.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje.
N paragrafin 2 t ktij neni sht prcaktuar forma e veprs penale nga paragrafi 1
i ktij neni e cila kryhet me pakujdesi t vetdijshme.
N paragrafin 3 t ktij neni sht parapa forma tjetr e ksaj vepre penale e cila
kryhet n rastet e braktisjes s fmiut n at mnyr q i rrezikohet jeta apo i dmtohet
rnd shndeti i tij. Me braktisje duhet nnkuptuar situatn kur prindi apo personit
tjetr i cili ka autoritet prindror he dor nga detyrimet e veta ndaj fmijs, me q
rast i rrezikohet jeta apo i dmtohet rnd shndeti fmijs, psh., nna e len foshnjn
n rrugic, pyll, ar, varreza, podrum e vende tjera me rast i rrezikohet jeta apo i
dmtohet shndeti foshnjs s till, ose, n rastet kur prind largohet nga shtpia e nuk
drgon mjete financiar e bashkshorti tjetr ka vshtirsi materiale dhe pr kt fmijs
i rrezikohet jeta apo i dmtohet shndeti rnd.
N paragrafin 4 sht inkriminuar rasti kur fmiu detyrohet t punoj n mnyr t
tepruar ose t bj pun q nuk sht e prshtatshme pr moshn e fmijs, e detyron
fmijn e till t lyp pr para ose pr dobi tjetr materiale ose detyron fmijn e till
t bj veprime q e dmtojn zhvillimin e fmijs.
Me paragrafin 5 sht parashikuar forma e kualifikuar e ksaj vepre penale e cila
konsiderohet se ekziston nse sht shkaktuar lndim i rnd i shndetit mendor apo
fizik t fmijs. Kryersi i ksaj vepre penale n raport me lndimin e rnd t shndetit
mendor dhe fizik duhet t veproi me pakujdesia.
170
E DREJTA PENALE
VEPRAT PENALE KUNDER SHENDETIT PUBLIKE

N kt kapitull jan sistemuar veprat penale t cilat pr objekt t prbashkt
mbrojts e kan shndetin e njerzve dhe t personit ve e ve. Disa nga kto vepra
penale jan vepra penale t posame dhe si kryes mund t jet vetm mjeku, mjeku
i stomatologjis, veterinari, apo personat e autorizuar t veprimtaris veterinare dhe
personat tjer shndetsor.
Trajtimi i pandrgjegjshm mjeksor (Neni 260)

Shndeti publik mbrohet edhe nga trajtimi i pa ndrgjegjshm mjeksor. Ligjdhnsi,
nn kushtet e caktuar ka parapar prgjegjsin penale pr mjekimin e pandrgjegjshm,
respektivisht pr prdorimin e mjetit apo metods s pa prshtatshme t mjekimit, pr
mos prdorimin e masave prkatse higjienike.
Veprimet me t cilat mund t kryhet kjo vepr penale nga paragrafi 1. jan
parapar n mnyr alternative edhe at si: prdorim haptas t mjetit apo metods s pa
prshtatshme t mjekimit; apo mos prdorimin e masave prkatse higjienike.
Veprimet apo mos veprimet e cekura duhet t jen n kundrshtim me mjetet,
metodat, masat prkatse higjienike t parapara me rregullat dhe standardet e
prvetsuara t mjeksis apo t prcaktuara me dispozitat shndetsore. Andaj, edhe
kjo norm ka karakter blanket sepse udhzon n ndonj dispozit shndetsore ose
rregull apo standard t prvetsuar n mjeksi me rastin e dhnies s ndihms ose
trajtimit shndetsor.
Vepra penale nga paragrafi 1. kryhet n rastet kur prdoren haptas mjete apo metoda
t paprshtatshme t mjekimit ose mos prdorimi i masave prkatse higjienike nga
ana e mjekut ose mjekut stomatolog gjat aktivitetit t tyre dhe me kt rast shkakton
keqsimin e gjendjes shndetsore t personit.
Mosprdorimi i masave prkatse higjienike nga ana e mjekut gjat diagnostifikimit
ose me rastin e dhnies s ndihms mjeksore do t ishte kur n rastin konkret mjeku nuk
i prdor masat prkatse higjienike t cilat sipas rregullave mjeksore dhe praktiks do
t duhej ti prdorte dhe pr kt shkak sht keqsuar gjendja shndetsore e personit.
Masat e till do t ishin p.sh., dezinfektimi i hapsirs ku intervenohet, duarve, rrabeve,
sterilizimi i instrumenteve dhe materialit tjetr mjeksor, dezinfektimin e pjess s
trupit t pacientit ku intervenohet etj.
Vepra penale n fjal zakonisht kryhet me mosveprim, por mund t kryhet edhe
me veprim n rastet kur masat prkatse pr kah cilsia dhe mnyra, prdoren n
kundrshtim me rregullat mjeksore ose praktikn mjeksore.
Pasoja e ksaj vepre penale konsiston n keqsimin e gjendjes shndetsore e cila
nnkuptohet si keqsim i smundjes ose si dmtim i shndetit t personit.
171
E DREJTA PENALE
Subjekt pasiv i ksaj vepre penale sht do person.

Pr t ekzistuar vepra penale gjithnj duhet t ekzistoj lidhja shkaksore n mes t
veprimit me t cilin kryhet vepra penale dhe shkaktimit t pasojs, keqsimit t gjendjes
shndetsore,nse lidhja shkaksore mungon, ather nuk ekziston kjo vepr penale.
Kryers i veprs penale nga paragrafi 1 i ktij neni mund t jet vetm mjeku ose
stomatologu.
Vepra penale mund t kryhet me dashje.
Vepra kryhet me dashje ather kur mjekut me vet dije prdor mjete ose metoda
t mjekimit haptas n kundrshtim me dispozitat e mjeksis me standardet dhe
rregullat e mjeksis t prvetsuara nga praktika mjeksore apo nuk prdor masa
adekuate higjienike, ndrsa ndaj pasojs(shkaktimi i keqsimit shndetsor) vepron
nga pakujdesia.
N paragrafin 2 t ktij neni sht parapar forma tjetr e kryerjes s ksaj vepre
penale e cila kryhet me t njjtat veprimet si vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni,
vetm me dallimin se ktu kryes na paraqitet punonjsi shndetsor.
Kryers i ksaj vepre penale (par. 2) sht secili punonjs shndetsor i cili ka
prgatitje shkollore t lmis s mjeksis(fakulteti, shkolla e lart ose e mesme).
Lidhur me fajsin, kjo vepr penale mund t kryhet me dashje dhe nga pakujdesia.
Dashja duhet t prfshij vetdijen se me rastin e dhnies s ndihms mjeksore ose
trajtimit shndetsor veprohet n mnyr t pandrgjegjshme dhe se pr kt arsye mund
t keqsohet gjendja shndetsore e personit. E njjta vlen edhe n rast t prdorimit t
mjetit t pa prshtatshm, apo metods s pa prshtatshme.
Vepra penale mund t kryhet me dashje apo nga pakujdesia. Lidhur me dashjen,
vemas duhet t theksohet se kjo vepr mund t kryhet vetm me dashje eventuale.
N t kundrtn, nse konsiderohet se kjo vepr penale sht kryer me dashje direkte,
ather nuk do t konsiderohet se ekziston kjo vepr penale, por vepra e caktuar penale
kundr jets dhe trupit.
Format e kualifikuara t ksaj vepre penale jan parapar n par. 4 dhe 5 t ktij
neni.
Format kualifikuese t ksaj vepre penale ekzistojn nse pr shkak t veprave
penale nga par 1, 2 shkaktohet lndim i rnd trupor ose fardo dmtimi t rnd trupor
apo vdekja e nj ose m shum personave.
Kjo vepr penale do t ekzistoj edhe n rastet kur mjeku vepron n mnyr t
pandrgjegjshme me rastin e trajtimit t personit t smur rnd pa shans t shrimit.
Kjo sht edhe n kundrshtim me dispozitat e etiks s mjekut ngase nuk sht e lejuar
t eksperimentohet ose pr shkaqe humane ti mohohet trajtimi mjeksor n mnyr q
ti shkurtohen vuajtjet.
172
E DREJTA PENALE
MOSDHNIA E NDIHMS MJEKSORE (NENI 261)

Sipas Ligjit pr Shndetsin do qytetar ka t drejt n ndihmn e nevojshme
mjeksore n kohn kur ajo sht e nevojshme. Detyra e mjekut sht q ta ofroj at
ndihm, ngase nj detyr e till, jo vetm se sht obligim ligjor por buron edhe nga
vet natyra e profesionit t till dhe t drejts kushtetuese e ligjore t qytetarit.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepra penale nga par.1jan; mos dhnie e ndihms
s nevojshme mjeksore personit t cilit i nevojitet. Mos dhnia e ndihms mjeksore
manifestohet me refuzimin e nj krkese t till si dhe me mos marrjen n konsiderat
t nj krkese t till, duke u shtir se nuk dgjon ose nuk sheh dhe nuk vepron me vet
iniciativ.
Vepra penale do t ekzistoj edhe n rastin kur mjeku refuzon t ofroj ndihmn
mjeksore pr shkak t jo kompetencs territoriale ose t organizimit t brendshm
t sistemit shndetsor duke e udhzuar q ai t paraqitet n nj ambulanc ose spital
tjetr shndetsor. Mirpo, mos dhnia e ndihms mjeksore do t paraqes veprim
inkriminues, vetm nse mjeku ka pas mundsi pr ta afruar at ndihm mjeksore. A
ka mund mjeku ta ofroj ndihmn e duhur sht shtje faktike.(p.sh., me far mjetesh
ose pajisje medicinale ka disponuar mjeku n kohn e duhur, a ka qen mjeku i aft n
pikpamje shndetsore ta afroj at ndihm etj).
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm mjeku. Sipas kuptimit t ktij
inkriminimi kryers i ksaj vepre penale mund t jet secili mjek, do t thot personi
i cili ka mbaruar fakultetin e mjeksis ose t stomatologjis, pa marr prsysh a e
ushtron aktivitetin e mjekut apo jo.
Me paragrafin 2 t ktij neni sht parapar forma e kualifikuar e veprs penale, e
cila konsiderohet se kryhet nse rezulton me lndim t rnd t trupor ose dmtim t
rnd t shndetit.
Paragrafi 3 parasheh, po ashtu form t kualifikuar t veprs penale nga paragrafi
1 i ktij neni, nse kjo vepr rezulton me vdekjen e personit t cilit nuk iu sht ofruar
ndihma mjeksore.
VEPRAT PENALE KUNDER EKONOMIS

Marrdhniet e ndrlikuara n kushtet bashkkohor t zhvillimit ekonomik e posarisht
t vendeve n tranzicion dhe synimi i kyjes n ekonomin e lir globale me vendet
e zhvilluara, bjn q rregullativa juridike t ksaj fushe dhe mbrojtja ligjore t jen
sa ma efikase dhe e justifikueshme. Inkriminimet e parapara n kt kapitull duhet t
jen n harmoni me trendet dhe zhvillimet ekonomike e teknologjike t vendeve t
Bashkimit Evropian dhe m gjer. Kjo, jo vetm pr shkak t rndsis s veant q
173
E DREJTA PENALE
ka ekonomia pr nj shtet, por edhe pr shkak t synimit t Republiks s Kosovs q

t jet antare e Bashkimit Evropian.
Secili shtet krijon politika zhvillimore ekonomike dhe synon q ti realizoj ato
synime n mnyrn m t mir t mundshme me qllim t prmbushjes s nevojave
materiale dhe nevojave t tjera t qytetarve e mbar shoqris, andaj kto rregulla
ligjore jan shum t ndryshme, varsisht nga politikat zhvillimore t nj vendi. Prandaj,
sht e kuptueshme se edhe format e cenimit apo t dmtimit t interesit ekonomik
t nj vendi jan t ndryshme dhe marrin karakter t veprimeve kriminale t cilat
sanksionohen me dispozitat e Kodit Penal, t delikteve ekonomike dhe kundrvajtjes,
ngase disa veprime t kundrligjshme n lmin e ekonomis konsiderohen si delikte
ekonomike apo kundrvajtje.
Pr shkak t ndrlikushmris s ekonomis, kushtzohen edhe nevojat pr zgjedhjet
e prshtatshme juridike n lmin e mbrojtjes penale nga kto delikte e q si pasoj kan
karakteristika t posame n t drejtn pozitive penale t ksaj materie. Pr kt arsye
n mas t konsiderueshme quhen edhe si e drejta ekonomike penale. N shkencn e
s drejts penale e drejta ekonomike penale fiton nj interesim t veant n t drejtn
penale bashkkohore, prandaj n sistemimin e t drejts penale zn kapitull t veant.
Tregtia e ndaluar (Neni 305)

Tregtia sht nj ndr degt e ekonomis dhe paraqet veprimtari ekonomike e
cila sht e rndsishme pr ekonomin e secilit vend. Me kt inkriminim mbrohet
tregtia e ligjshme, andaj nse tregtia e mallrave t caktuara me ligj bhet n mnyr t
kundrligjshme konsiderohet tregti e palejuar, prkatsisht konsiderohet vepr penale.
Dispozita nga paragrafi 1 i ktij neni ka karakter blanket(udhzues) ngase udhzon
tek dispozitat e caktuara ligjore, se cilat mallra apo sende jan t lejuara pr tregti ose
lejohen me leje t posame.
Forma themelore e ksaj vepre penale kryhet me disa mnyra. Veprimet e kryerjes
jan parapar n form alternative dhe at: a) shitja, b) blerja dhe c) shkmbimi i
mallrave,pa autorizim.
Kjo form e veprs penale konsiderohet se sht kryer nse sht ndrmarr njra
nga kto veprime. Andaj, nuk krkohet q kryersi t jet marr me tregtin e ktyre
mallrave apo sendeve. Kjo vepr penale konsiderohet e kryer edhe n rastin kur bhet
vetm nj blerje, shitje apo shkmbimi i mallit. N rastet kur pr nj periudh t caktuar
kryersi sht marr me shitblerjen apo me shkmbimin e mallrave apo sendeve t
ktilla, do t konsiderohet se sht kryer nj vepr penale e vazhduar.
Lidhur me fajsin, kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje.
Objekti i ksaj vepre penale jan mallrat, sendet dhe shrbimet.
N paragrafin 2 sht parapar forma e kualifikuar e ksaj vepre penale e cila
konsiderohet se kryhet n rastet kur organizohet rrjeti i strshitsve ose ndrmjetsuesve
apo me vepr sht realizuar prfitim pasuror mbi 15.000 euro. Kjo form e veprs s
kualifikuar penale kryhet vetm me dashje.
Sipas paragrafi 3, malli dhe sendet e tregtis s ndaluar duhet t konfiskohen.
174
E DREJTA PENALE
Prodhimi i ndaluar (Neni 306)

Me kt vepr penale shtrihet mbrojtja juridiko penale prodhimit t ligjshm t
mallit, ndrsa ndshkohet prodhimi ose prpunimi i prodhimit t ndaluar. Edhe kjo
norm penale sht e karakterit blanket- udhzues sikurse edhe vepra penale e tregtis
s pa lejuar.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht prodhimi i pa autorizuar ose
prpunimi i mallit t ndaluar. Me prodhim n kuptim t ksaj vepre nnkuptojm,
krijimin, prodhimin e ndonj malli nga lndt natyrore apo sintetike. Ndrsa prpunimi,
gjithashtu sht nj form prodhimi, ashtu q nga nj mall duke shtuar ose zbrit disa
prmbajts ai mall ndryshon, fitohet mall i ri me kualitet tjetr. Malli prodhohet pr
tu vn n qarkullim, mirpo vepra penale ekziston me vet faktin e prodhimit apo
prpunimit pa marr parasysh a sht vn n qarkullim.
Ndalimi i prodhimit t till sht i bazuar n dispozita ligjore prkatse. P.sh.,
ndalimi i prodhimit t helmeve, armve, drogave etj.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person. Kjo vepr penale mund
t kryhet vetm me dashje, ku prfshihet edhe vetdija pr prodhimin e ndaluar apo
prpunimit t mallit.
N paragrafin 2. parashihet se mallrat dhe sendet nga tregtia e ndaluar konfiskohen.
Kontrabandimi i mallrave(317)
N shumicn e shteteve aktuale kjo vepr sht parapar n Ligjin e Doganor, sepse
eksporti dhe importi i mallrave i nnshtrohen mbikqyrjes doganore, kontrollit dhe me
kt vepr penale sanksionohen veprimet e kalimit ilegal t mallrave brenda apo jasht
territorit t Republiks s Kosovs, respektivisht fshehjen e mallit i cili i nnshtrohet
doganimit.
N paragrafin 1 jan parapar dy mnyra alternative t kryerjes s ksaj vepre
penale: a) duke kaluar vijn kufitare bart mallra dhe shmang kontrollin doganor; b)
duke shmangur kontrollin doganor, kryen bartjen e mallit dhe kalon vijn kufitare.
a)
Mnyra e par e ksaj vepre penale kryhet me bartjen e mallit prtej vijs
kufitare dhe shmang kontrollin doganor. Si shihet, kjo mnyr e kryerjes s
ksaj vepre penale kryhet me veprime kumulative dhe nse mungon njri veprim
nuk do t ekzistoj vepra penale. Kjo mnyr e ksaj vepre penale kryhet me
bartje t mallit prtej kufirit t Republiks s Kosovs dhe njheri i shmanget
kontrollit doganor.
b)
Mnyra e dyt e ksaj vepre penale sht e kundrta e mnyr s par, gjegjsisht
duke iu shmangur kontrollit doganor e bart mallin prtej vijs kufitare. Edhe
tek kjo mnyr vepra kryhet me dy veprime kumulative ashtu q duke iu shmang
kontrollit doganor e kalon vijn kufitare. Veprimet e kryerjes jan shmangia nga
kontrolli doganor dhe kalimi i vijs kufitare. Nse nuk ekziston njeri veprim kjo
form e veprs penale nuk do t ekzistoj.
175
E DREJTA PENALE
Shmangia e kontrollit doganor do t thot fshehja apo mos lajmrimi i mallit pr

kontroll doganim (shferc, kontraband). Me Kodin Doganor sht parapar detyrimi
i personit q kontrollit doganor tia paraqes t gjith dokumentacionin, shnimet dhe t
tjerat t dhna q jan t nevojshme pr shrbimin doganor.
Ndrsa me bartje nnkuptojm kalimin e fardo malli prtej vijs kufitare e cila
sht nj vij e menduar e cila e ndan territorin e Republiks s Kosovs me vendet
tjera t cilat e rrethojn pa mbikqyrjen doganore. Mbikqyrja doganore prfshin
masat e prgjithshme t cilat i ndrmerr shrbimi doganor pr ti zbatuar dispozitat e
ligjit doganor dhe ligjet tjera t cilat aplikohen lidhur me mallin i cili sht objekt i
mbikqyrjes doganore.
Mallrat t cilat i nnshtrohen dogans konsiderohen t gjitha sendet t cilat e
kalojn zonn doganore, brenda apo jasht territorit t Republiks s Kosovs. Mallra
doganore konsiderohen: Kafsht, energjia elektrike, gazi, tubacionet e nafts, nafta,
sendet t cilat kan mbrri n dogan me ciln do mnyr dhe t cilat sipas ligjit i
nnshtrohen doganimit. Si sende t cilat sipas ligjit nuk konsiderohen mallra doganore
jan: Dokumentet personale, drgesat postare deri n nj vler t caktuar apo nuk
prmbajn mallra t cilat i nnshtrohen doganimit, korrespondenca tregtare, librat
afariste, dokumentet financiare, eqet, kambialet etj.
Vepra penale konsiderohet e kryer me ndrmarrjen veprimit pr ta bart mallin prtej
kufirit duke iu shmang kontrollit doganor ose i shmanget kontrollit doganor dhe bart
mallin duke kaluar vijn kufitare pr eksport. Bartja e mallit t kontrabanduar n mnyr
ilegale brenda apo jasht vijs doganore, do t thot kur n mnyra t ndryshme futet
malli ilegalisht prmes vendkalimeve zyrtare doganore me rast malli nuk lajmrohet
ose kur malli futet n territorin e Republiks s Kosovs jasht vendkalimeve zyrtare n
mnyr ilegale, me qllim q ti shmanget kontrollit t procedurave doganore.
Malli si objekt me t cilin kryhet kjo vepr penale mund t jet me prejardhje
vendore apo t huaj.
Kt vepr penale mund ta kryej do person i cili me rastin e kalimit t kufirit nuk
e lajmron puntorin e dogans pr mallin i cili duhet t doganohet, pa marr parasysh
se e ka kaluar vijn doganore n vendin e caktuar apo jo, e fsheh apo nuk e ka fsheh
mallin, a e ka pyetur paraprakisht personeli doganor apo jo se a ka mall pr doganim
dhe a e ka shikuar mallin.
Vepra penale kryhet me dashje direkte. Dashja prfshin vetdijen e kryersit pr
bartjen e mallit pa mbikqyrjen doganore.
176
E DREJTA PENALE
Vjedhja( Neni 325)

Objekti mbrojts i ksaj vepre penale sht pasuria e luajtshme. Legjislacionet tjera
penale tek prkufizimi i ksaj vepre penale e prdorin shprehjen send e jo pasuri. Edhe
legjislacioni yn n nenin 325 e prdor shprehjen pasuri.
Sipas inkriminimit t parapar n kt nen, si vepr penale e vjedhjes duhet kuptuar
pasurin e cila vlersohet prej 50 e m shum Euro. Si pasuri mund t konsiderohet
sendi i luajtshm i cili mund ta ndrroj pozitn n hapsir dhe me at rast nuk e
ndryshon gjendjen e as strukturn e brendshme.
Me send nnkuptojm edhe do energji t prodhuar apo akumuluar e cila
prdoret pr drit, nxehtsi dhe lvizje. Po ashtu me send duhet nnkuptuar edhe
impulset telefonike. Prve q sendi duhet t jet i luajtshm ai duhet t jet i natyrs
materiale(prfshir edhe shtazt) dhe t ket vlern prdoruese, vlern se sht i huaj
dhe gjendet n mbajtje(detencion) t huaj dhe mund t jet objekt i t drejts pronsore
n kuptim t s drejts pasurore. Sendi mund t jet n gjendje t ngurt, t lngt dhe
gjendje t gazit. Nuk mund t konsiderohen si sende ato pjes t materies t cilat nuk
mund t kontrollohen nga njeriu, si p.sh., ajri atmosferik, nxehtsia e diellit, elektriciteti
i lir natyror, shtresat atmosferike, shiu, bora etj.
Gjithashtu objekt i vjedhjes mund t jen pjest e sendeve t cilat sipas s drejts
civile konsiderohen si t paluajtshme. P.sh., nj pjes e nj makine e cila mund t
ndahet, sendet q gjenden n tok (thngjilli, gurt etj.) dhe mbi tok(frytet), pjest
prbrse t shtpive, ndrtesave (dritaret, dyert etj.).
Pr ekzistimin e veprs penale nuk sht e rndsishme se sendi i luajtshm sht
mnjanuar nga sendi i paluajtshm apo sht mnjanuar nga sendi i luajtshm para
kryerjes s veprs penale ose sendi sht mnjanuar me rastin marrjes. S kndejmi
send nuk mund t konsiderohet ai send i cili nuk sht n pushtetin e njeriut dhe as q
mund t jen n pronsi t as kujt. Por, nse ndonj send, material mund t vihet nn
kontrollin e njeriut dhe me at t pronsohet, ather mund t konsiderohet si send, dhe
t jet objekt i vjedhjes. P.sh., ajri nn shtypje, uji i detit, uji i shiut n cisterna, akulli
i mbledhur n ftohs e edhe gjith energjia e prodhuar apo e mbledhur q shrben pr
ndriim, nxehtsi dhe lvizje.
Njeriu nuk mund t konsiderohet si send pr deri sa sht i gjall, por pjest e
trupit(gjymtyrt) nse ndahen nga trupi konsiderohen si send i luajtshm dhe kan
ndonj vler, ather mund t jen objekt i vjedhjes. P.sh., flokt pr prodhimin e
perikave t cilat shiten n treg pr prdorim, ndonj gjymtyr tjetr e cila ka ndonj
vler qarkulluese.
Kufoma e njeriu nuk mund t konsiderohet si send po qe se nuk kan ndonj vler
anatomike, shkencore, dhe far do vlere tjetr lidhur me transplantimin ose t ndonj
vlere tjetr pronsore. P.sh., marrja e veshkave, zemrs, dhmbve t veshur me ari,
argjend, proteza t syrit e sende tjera t vendosura n organizmin e njeriut mund t jen
sende t vjedhjes. Posarisht, sendet e vjedhjes mund t jen rrobet dhe sendet tjera
me vler t cilat gjenden n dhe me kufomn ngase ato jan pron e trashgimtarve
e nse nuk ka trashgimtar jan pron shoqrore- komunale komform me dispozitat e
177
E DREJTA PENALE
ligjit mbi trashgimin. sht qndrim juridik se sendet e kufoms n varr jan sendet e
vjedhjes ngase nuk jan t hedhura t lna pas dore, por jan sende t trashgimtarit dhe
jan n detencionin e tij, e nse trashgimtari vdes sendet kalojn n pron shoqrore.
Me shprehjen detencion nnkuptojm mbajtjen e sendit me dashje.
Objekt i vjedhjes mund t jen edhe dokumentet e ndryshme n baz t cilave mund
t fitohen t drejta pronsore (vrtetimi pr dhnien e sendit n ruajtje n gardroba,
pr pastrim kimik, pr transport-lista prcjellse, list-ngarkesa etj). Pastaj edhe letrat
me vler mund t jen objekt i ksaj vepre penale, p.sh., eku, libreza e kursimit, fletobligimi mbi huan, kambiali, biletat e ndryshme sportive apo t artit q kan vler etj.
Nga gjith kjo q thuhet rrjedh se shprehja pasuri e luajtshme ndoshta sht shprehja
ma adekuate e prdorur n figurn e ksaj vepre penale.
Mashtrimi (336)
Kodi i ri penal pr dallim nga kodi i vjetr (neni 261) q kishte vetm dy (2)
paragrafe, parasheh gjasht (6) paragraf dhe prve paragrafit gjasht (6), pr t gjitha
format tjera t veprs penale, parasheh shqiptimin e dnimit kumulativ ; me gjob dhe
me burgim.
Legjislacion yn penal parashikon nj numr t madh inkriminimesh q kan pr
baz veprime mashtruese, t cilat, sipas disa elementeve t veanta, klasifikohen n
grupe t ndryshme t veprave penale. Prpos ksaj forme t mashtrimit, n kt kapitull
ekziston edhe mashtrimi lidhur me subvencionet, neni 336 (262) dhe mashtrimi lidhur
me pranimin e fondeve nga Komuniteti Evropian, neni 337, ndrsa n grupet tjera
t veprave gjenden, p.sh., t ashtuquajturat skema piramidale, paraqitja e llogaris s
rrejshme te veprat penale mashtrimi n detyr, prdorimi i dokumentit t rrejshm n
komunikimin juridik, (falsifikimi i dokumentit); dhnia e t dhnave t rrejshme pr t
ardhurat e realizuara ligjore te vepra penale fshehja e tatimit etj.
Kjo vepr penale e mashtrimit ka t bj me mashtrimin pasuror dhe sht e
orientuar kundr pasuris n prgjithsi, prkatsisht kundr t drejtave dhe interesave
pasurore dhe paraqet veprn e prgjithshme t mashtrimit, e cila sht subsidiare n
raport me format e tjera t prmendura t mashtrimit.
Shfrytzimi i mashtrimit pr realizimin e dobis pasurore sht nj dukuri e
shpesht n sjelljen e njerzve, e cila nganjher prodhon vetm pasoja civile
juridike, por fatkeqsisht jo rrall paraqitet edhe si vepr penale. T gjitha veprat penale
t mashtrimit sot jan n ekspansion me modalitete t sofistikuara t kryerjes dhe n
forma t reja t paraqitjes s tyre. Veprat penale t mashtrimit q lidhen me pasurin
nuk paraqesin vetm sulm mbi pasurin, por edhe mbi aftsin psikike dhe intelektuale,
si vler e veant personale dhe si atak i siguris n komunikimin juridik. Kshtu,
viktimat e mashtrimit shpesh thon se nuk u vjen keq q jan dmtuar, por q jan
mashtruar dhe kjo l t kuptohet se te mashtrimi pasuria nuk duhet t ket doher
rndsi primare. Nj veti specifike e ktyre veprave penale qndron n karakterin e
raporteve mes kryersit t veprs penale dhe viktims. Viktima nuk sht e vetdijshme
178
E DREJTA PENALE
se ai sht vetm instrument n duart e kryersit, i cili zbaton lojn e tij mashtruese pr
realizimin e qllimit prfitues.
Mashtrimi sht nj vepr penale e orientuar kundr pasuris (s luajtshme dhe t
paluajtshme), duke prfshir edhe t drejtat dhe interesat pasurore.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale qndron n paraqitjen e rrejshme t fakteve
a duke i fshehur faktet.
Me paraqitjen e rrejshme t fakteve nnkuptohet pohimi pr ekzistimin e ndonj
fakti q nuk ekziston, prkatsisht paraqitja e fakteve ndryshe nga ajo q vrtet ekziston,
(ajo q ekziston tregohet jo saktsisht). Fshehja e fakteve ekziston kur kryersi ndonj
person e mashtron pr mosekzistimin e fakteve ekzistuese apo e hesht ekzistimin e tyre,
prkatsisht prmbajtjen e tyre, nse ka ekzistuar detyrimi i tij q ato fakte ti tregonte.
Nga kjo rezulton se mashtrimi mund t kryhet edhe me mosveprim. Ndrkaq, te tregimi
i rrejshm, kryersi e bind ndonj person pr ekzistimin e ndonj fakti q nuk ekziston,
d.m.th., te fshehja ai pengon personin q ti msoj faktet q vrtet ekzistojn e t cilat
jan relevante pr pasjen n dispozicion t pasuris s tij dhe pasuris s huaj dhe t
cilat do ta zmbrapsin nga pasojat e dmshme n raport me kt pasuri.
Veprimi me t cilin personi i mashtruar shtyhet dhe me t cilin ai e dmton pasurin
e tij apo pasurin e tjetrit, mund t jet veprim apo mosveprim. Personi i mashtruar
me mosveprim e dmton pasurin me humbje t mundsis pr t ndrmarr dika me
ciln do ta kishte shmangur dmin q i krcnohej pasuris, (personi i mashtruar humb
mundsin q ndaj debitorit t parashtroj me koh padi). Ndrkaq ndrmerr veprim
me t cilin e dmton pasurin, por duke u ndodhur n lajthim, pa qen i vetdijshm se
far pasojash pr pasurin mund t rezultojn nga veprimi i ndrmarr.
Mashtrimi mund t kryhet si ndaj personave fizik, ashtu edhe ndaj personave
juridik, organeve shtetrore n procedura administrative dhe procedura t tjera.
Me nj veprim t till, personit t mashtruar mund ti dmtohen t drejtat pasurore
ose interesat pasurore, ndrsa te interesat q nuk kan karakter pasuror kjo nuk ndodh,
(p.sh., interesat personale familjare etj), sepse vepra penale e mashtrimit sht vepr
penale kundr pasuris. Veprimi t cilin e ndrmerr personi i mashtruar duhet t
shkaktojn dmtimin - zvoglimin e pasuris s personit t mashtruar apo pasuris s
dikujt tjetr.
Pasoja e ksaj vepre penale qndron n dmtimin e pasuris q kushtzohet
drejtprsdrejti nga veprimi i personit t mashtruar, ndrsa indirekt nga veprimi i
mashtruesit. Pasoja e till mund t qndroj n do zvoglim t pasuris, si n zvoglimin
e aktivit apo n rritjen e pasivit; pasoja mund t shkaktohet edhe si humbje e fitimit
vetm kur ekziston nj krkes e bazuar juridike q fitimi t realizohet, por jo edhe kur
nj fitim i till vetm sht i mundshm.
179
E DREJTA PENALE
Blerja, pranimi ose fshehja e sendeve t prfituara me kryerjen e

veprs penale (345)
Kemi t bjm me fshehjen e cila, sipas natyrs s saj, sht aksesore, ngase
prezumon nj vepr tjetr, e cila kryhet dhe vazhdon pas t pars (auxilium post
delictum). Me veprn e fshehjes prkrahet dhe vazhdohet gjendja e kundrligjshme,
e cila sht krijuar me veprn e mparshme. Ajo lidhet objektivisht me veprn e
mparshme, por, n kuptimin penalo-juridik, nuk paraqet bashkpjesmarrje, ngase
ndrmerret pas prfundimit t veprs s mparshme. Mirpo, nse fshehja ka qen
paraprakisht e premtuar, kryersi i fshehjes do t jet ndihms, (rastet e ndihms
psikologjike), n veprn e mparshme, ( p.sh., t vjedhjes), dhe do t prgjigjet pr
bashkpjesmarrje pr at vepr (nuk ka bashkim me veprn penale t fshehjes).
Esenca e veprs sht pranimi apo fshehja e sendit, i cili sht vn n dor me
kryerjen e veprs penale. Ajo mund t paraqitet n dy forma: a) pranimi i mallrave
t vjedhura (fshehja e sendit) pr t cilin dihet se sht fituar me vepr penale dhe b)
pranimi i mallrave t vjedhura (fshehja e sendit) prejardhja e t cilit nuk sht e njohur
pr kryersin.
Forma themelore e veprs (par. 1) ekziston kur dikush sendin, pr t cilin e di se
sht prfituar me vepr penale ose at q sht fituar me nj send t till t shitur apo t
kmbyer, e blen, e pranon si hipotek apo n ndonj mnyr tjetr e siguron ose e fsheh.
Objekt i veprs penale jan sendet q jan fituar me vepr penale ose ajo q sht
fituar me shitjen apo kmbimin e sendeve t tilla. Fjaln send ktu duhet kuptuar n
nj form m t gjer sesa te vepra penale e vjedhjes, ngase ktu, prpos sendeve t
luajtshme, prfshihen edhe sendet e paluajtshme t fituara me vepr penale ( p.sh.,
shtpia apo toka e fituar me veprn penale t fajdes), si dhe sendi q sht vn n dor
me shitjen, kmbimin apo prpunimin e sendit t fituar me vepr penale, (ari, argjendi,
valuta e huaj apo ndonj send tjetr i bler me para t vjedhura). sht e domosdoshme
q sendi t jet fituar me vepr penale e jo me ndonj veprim tjetr t ndshkueshm,
si sht delikti ekonomik apo kundrvajtja. Kontestuese sht se a mund t jet do
vepr penale me t ciln kryersi mund t prfitoj ndonj send, apo vetm veprat
kundr pasuris. Natyra e veprs penale t fshehjes m tepr i prgjigjet qndrimit se
at e prbjn edhe veprat e tjera me t cilat prfitohet nj send i caktuar, prkatsisht
t gjitha veprat e tilla, si jan, p.sh., fshehja e paras s fituar me vepr penale t
shprdorimit, mashtrimit n detyr etj.
Pr t ekzistuar vepra penale e mashtrimit sht relevante, nse personi q ka
fituar sendin me vepr penale sht penalisht prgjegjs, sht dnuar, sht liruar nga
dnimi, se si ndiqet pr at vepr penale apo sht arritur afati i parashkrimit etj.
Nga esenca e veprs rezulton se veprimi i kryerjes prfshin do veprim q ka pr
synim q sendi i prfituar me vepr penale t mbetet i pazbuluar, prkatsisht q t
mundsohet qarkullimi i tij. N ligj jan t prcaktuara n mnyr alternative veprimet
e kryerjes, si: blerja, pranimi n hipotek, prfitimi n nj mnyr tjetr, fshehja dhe
shprndarja. Me prfitim n nj mnyr tjetr nnkuptohet do mnyr tjetr, prpos
180
E DREJTA PENALE
mnyrave t prmendura, (p.sh., marrja si dhurat etj.), pastaj strshitja, krkimi

blersve, ndrrimi me sende t tjera etj.
Kjo vepr penale kryhet vetm me dashje t drejtprdrejt, q nnkupton dijenin
e kryersit se sendi sht vn n dor me vepr penale.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person, prpos kryersit dhe bashk
kryesit t veprs penale me t cilin sht prfituar sendi.
Vjedhja e pyllit(358)
Kt vepr penale e kryen personi i cili, me qllim t vjedhjes, pret trungje n pyll,
ndrsa sasia e drurve t prer tejkalon dy metra kub.
Kjo vepr penale paraqet nj form t posame t veprs penale t vjedhjes. Veprimi
i kryerjes i ksaj vepre penale sht prerja e nj apo m shum trungjeve.
Vendi i kryerjes sht element ligjor i ksaj vepre penale. Pr ekzistimin e veprs
sht e nevojshme q vepra penale t jet kryer n pyll. Se ka nnkuptojm me
nocionin pyll, shih komentin te neni 357.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale krkohet q, prpos q t jet kryer prerja, ajo t
jet br me qllim t vjedhjes.Ky element ligjor i veprs penale t vjedhjes s pyllit do
t konsumohej nse prerja e drunjtve sht br me qllim q kryersi ti sjell vetes
ose tjetrit prfitim material t kundrligjshme.
Meq pr ekzistimin e veprs penale sht e nevojshme q prerja t jet kryer me
qllim t vjedhjes, rezulton se kjo vepr penale mund t kryhet vetm n pyllin e tjetritn pyll t huaj.
Prerja n pyll e nj apo m shum trungjeve paraqet vepr penale vetm nse sasia
e drunjve t prer sht m tepr se dy metra kub. Ky element i prshkrimit ligjor t
ksaj vepre penale t vjedhjes s pyllit paraqet kusht objektiv t inkriminimit dhe pr
kt nuk duhet t prfshihet n dashjen e kryersit.
Vepra penale sht kryer me prerjen n pyll t nj apo m shum trungjeve me
qllim t vjedhjes. Pr ta konsideruar veprn t kryer, nuk krkohet edhe prvetsimi i
drunjtve t prer.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra mund t kryhet vetm me dashje. Pr kt arsye, nse kryersi n kohn e
prerjes t trungjeve nuk ka qen i vetdijshm se pylli n t cilin ka kryer prerjen e
trungjeve sht i huaj, d.m.th., ka qen n lajthim faktik n raport me kt rrethan
dhe gabimisht ka menduar se prerjen e trungjeve po e bn n pyllin e vet, ather do t
prjashtohej dashja e tij.
181
E DREJTA PENALE
VEPRAT PENALE KUNDR SIGURIS S PRGJITHSHME

T NJERZVE DHE PASURIS
Kryerja e punve t caktuara dhe prdorimi i mjeteve t caktuara mund t paraqes
rrezik pr jetn, integritetin trupor dhe shndetin e njerzve, prkatsisht pr pasurin.
Numri dhe rndsia e veprimeve t ktilla si dhe i mjeteve t prdorura, me prparimin
e shkencs, po shnojn rritje t vazhdueshme. Shfrytzimi i burimeve t fuqishme dhe
sasive t mdha t energjis dhe prdorimi i arritjeve teknike n t gjitha segmentet
e ekonomis, veanrisht n procesin e prodhimit, por edhe n jetn e prditshme t
qytetarve. sht jokontestuese nevoja e shoqris bashkkohore pr nj eksploatim
sa ma t madh t zbulimeve shkencore, t cilat ojn drejt progresit t njerzimit, por
sht e domosdoshme edhe krkesa q mjetet e tilla t shfrytzohen me prdorimin e
masave t siguris, n mnyrn q nuk do t sillte n rrezik sigurin e njerzve dhe t
pasuris. Mbrojtja e njerzve dhe e pasuris nga veprimet prgjithsisht t rrezikshme
realizohet para s gjithash prmes nj sistemi adekuat t masave preventive, por jan t
domosdoshme edhe normat e caktuara penalo-juridike, t cilat, sipas kushteve ligjore,
zbatohen n rastet e shkaktimit t rrezikut t prgjithshm pr njerzit dhe pasurin.
Pr shkak t aktualitetit gjithnj m t madh n jetn bashkkohore, veprat penale
me t cilat vihet n rrezik jeta dhe integriteti trupor i njerzve dhe t mirat materiale
kan qen objekt trajtimi i shum kongreseve ndrkombtare, si ishte ai i Roms, i
mbajtur n vitin 1969. N kt Kongres, ndr t tjera, qe konstatuar se veprimet e tilla,
q vn n rrezik jetn, integritetin trupor dhe pasurin jan n rritje permanente dhe
imponojn nevojn pr zhvillimin e nj mekanizmi n drejtim t mbrojtjes s jets,
integritetit trupor dhe sigurimit t t mirave materiale, duke i urdhruar dokujt q
sjelljet e veta tua prshtat ktyre qllimeve; q situatat e tilla t shprehen edhe n
planin penalo- juridik, nprmjet zhvillimit t rregullave juridike, t cilat kan pr
qllim mbrojtjen e individit - kolektiviteteve t tij dhe sanksionimit t veprimeve dhe
lshimeve q prodhojn rrezik; q n procesin e konstituimit t veprave penale t
sjelljes n rrezik, t respektohet me rreptsi edhe principi i legalitetit, duke i prkufizuar
konkretisht format e rrezikut dhe duke identifikuar juridikisht rrethin e personave q u
nnshtrohen detyrimeve t posame profesionale.
Shkaktimi i rrezikut t prgjithshm(365)

Vepra penale konsumohet kur shkaktohet rreziku pr jetn a pr pasurin n vllim
t madh me veprim prgjithsisht t rrezikshm ose me mjete t rrezikshme a me
veprime t palejueshme, n raport me pajimet q shrbejn pr mbrojtje nga rreziqet
e tilla. Sipas elementeve t saj, ajo sht vepr penale e prgjithshme e ktij grupi;
n t jan t prfshira t gjitha karakteristika e prbashkta t veprs penale kundr
siguris s prgjithshme t njerzve dhe pasuris, ndrsa t gjitha veprat e tjera penale
paraqesin nj form t posame t shkaktimit t rrezikut t prgjithshm. Prandaj, kjo
182
E DREJTA PENALE
vepr penale ekziston vetm po qe se me kryerjen e saj nuk sht realizuar ndonj vepr
penale e posame kundr siguris s prgjithshme t njerzve dhe pasuris.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni qndron n shkaktimin e
rrezikut pr jetn e njerzve a pasurin n vllim t madh dhe at: me zjarr, vrshim,
arm, helm, eksploziv, gaz helmues, rrezatim jonizues, forc mekanike, energji elektrike
ose ndonj energji tjetr dhe fardo veprimi tjetr prgjithsisht i rrezikshm a mjet
prgjithsisht i rrezikshm.
Vepra penale e parashikuar n paragrafin 1 paraqet vepr penale t prgjithshme,
n raport me veprat e tjera penale t ktij kapitulli, t cilat paraqiten si form e veant
e ksaj vepre penale t prgjithshme. Nga karakteri i prgjithshm i ksaj vepre penale
rezulton edhe karakteri i saj subsidiar, ngase ajo do t ekzistoj vetm po qe se n nj
rast konkret nuk jan realizuar elementet ligjore t ndonj vepre tjetr penale t ktij
kapitulli.
Kjo form e veprs penale duhet dalluar nga rrezikimi i jets dhe pasuris me
prdorim t mjetit motorik jo t rregullt, prkatsisht me ngasje jo t rregullt t mjetit
motorik.
Nuk do t bhet fjal pr kt vepr penale, por pr veprn penale kundr siguris
s trafikut publik, nse sjellja n rrezik e jets dhe trupit t njerzve a t pasuris n
vllim t madh sht shkaktuar me mjet motorik n trafik publik.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 konsiderohet e kryer kur, pr shkak t
ndrmarrjes s nj veprimi t rrezikshm n fjal, prkatsisht me prdorimin e mjeteve
prgjithsisht t rrezikshme, me vrshim, helmim etj.) sht shkaktuar rreziku konkret
pr jetn e njerzve apo rrezik pr t shkaktuar dm t konsiderueshm t pasuris.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale sht e domosdoshme q ndrmjet veprimit t
kryerjes dhe pasojs s shkaktuar t ekzistoj nj raport shkaksor.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet mund t jet do person.
Vepra mund t kryhet me dashje, e cila prfshin vetdijen pr karakterin e veprimeve
t ndrmarra dhe pr pasojn dhe nga pakujdesia.
VEPRAT PENALE KUNDR SIGURIS S TRAFIKUT PUBLIK

Zhvillimi normal dhe i sigurt i trafikut sht me rndsi t shumfisht shoqrore.
Trafiku publik sht, para s gjithash, veprimtari e rndsishme ekonomike. Transportimi
i shumics s njerzve, e nj sasie t madhe mallrash dhe t mirash t tjera sot bhet
me mjete t trafikut publik. Zhvillimi tij ka arritur nj nivel t till q bn t mundur q,
brenda nj kohe relativisht t shkurtr, t prfshij territore t tra, gj q kontribuon
n ushtrimin efikas dhe ekonomik t shum veprimtarive t tjera. N trafikun publik,
pa marr parasysh llojin e tij, inkuadrohet nj numr gjithnj e m i madh mjetesh
motorike shpejtsia e t cilave rritet n mnyr konstante. N kt mnyr stimulohet
zhvillimi i mtejm i prodhimit industrial t mjeteve t trafikut. Zhvillimi i trafikut
ndikon pozitivisht edhe n prsosjen dhe ndrtimin e mtejm t siprfaqeve n t
183
E DREJTA PENALE
cilat zhvillohet ndrtimi dhe modernizimi i rrugve, hekurudhave, hapja e vijave t

reja ajrore dhe toksore etj. N kryerjen e shrbimeve publike angazhohet nj numr
gjithnj e m i madh i njerzve, ndrsa numri i pjesmarrsve n trafikun publik rritet
do dit. Sot sht realitet q do person sht pjesmarrs n trafik si drejtues mjeti,
udhtar a kmbsor. T gjitha kto tregojn rndsin e jashtzakonshme ekonomike
dhe shoqrore t trafikut publik.
Trafiku publik i prket asaj veprimtarie t ciln, pr nga vet natyra e saj, e
shoqrojn edhe rreziqe permanente, domethn n trafik kurdoher mund t jet
e pranishme mundsia q t sillet n rrezik jeta dhe integriteti trupor i njerzve,
prkatsisht e pasuris ose t shkaktohen pasoja edhe m t rnda ndaj ktyre t mirave
t njeriut. Me zhvillimin e trafikut, me shtimin gjithnj e m t madh t numrit t
mjeteve n trafik, rritjen e shpejtsis, prfshirjen n trafik t mjeteve t reja t trafikut
etj., (gj q pa dyshim kontribuon n zhvillimin e prgjithshm dhe teknologjik t
shoqris), rreziqet e tilla vijn gjithnj duke u shtuar. Prdorimi i mjeteve n gjendje
jo t rregullt, cilsia e dobt e rrugve dhe pajisjet teknike t dobta, sidomos mungesa
e sinjalistiks, sikurse edhe shum rrethana t tjera objektive dhe subjektive, rrisin
shkalln e rrezikshmris pr njerzit dhe pasurin gjat zhvillimit t ksaj veprimtarie.
T gjitha kto ndikojn q n trafik t ndodhin shpesh aksidente me viktima jo t pakta n
njerz dhe me dme materiale t pallogaritshme. Karakteristik e trafikut bashkkohor
sht rritja e aksidenteve t trafikut, numri gjithnj m i madh i njerzve q humbin
jetn n aksidente t tilla apo psojn lndime t rnda trupore dhe shkaktimi i dmeve
t mdha materiale. Fjala sht pr nj dukuri q ka rndsi t posame shoqrore
dhe kriminalo-politike. Shoqria duhet t mbrohet nga delikuenca n trafik, ndonse
kjo nuk bn t paraqes penges pr zhvillimin e mtejshm teknologjik t ksaj
veprimtarie ekonomike. Pr kt arsye, masat parandaluese, (zhvillimi i kulturs s
trafikut dhe ndjenjs s prgjegjsis te pjesmarrsit n trafik, mbikqyrja efikase n
ushtrimin e ksaj veprimtarie, mirmbajtja e mjeteve t trafikut dhe rrugve, ndrtimi
dhe modernizimi i rrugve, vendosja e pajisjeve teknike adekuate, rregullimi i plot
normativ i trafikut etj.), kan rndsi t posame n pengimin e aksidenteve dhe
mnjanimin e delikuencs n trafik.
Rrezikimi i trafikut publik(378)

Vrejtje kritike: Paragrafi 1. dhe 2. i ktij neni, ka sanksionuar si vepr penale kur
kryesi i veprs penale duke vepruar n kundrshtim me ligjin mbi trafikun publik, tjetrit
i shkakton dm material pa e limituar lartsin e dmit, q shpie n prfundim q pr
do dm material n raste t tilla, do trajtohet si shtje penale. Kjo do sjell probleme
n praktik dhe do i ngarkoj gjykatat me shtje t tilla edhe kur dmi sht fare i
paprfillshm, pr kt arsye sht e domosdoshme q ky paragraf t plotsohet dhe
deliktet e tilla t trajtohen si penale vetm po qe se vlera e dmit t shkaktuar kalon nj
vler t caktuar.
Te kto vepra penale jan prfshir format e ndryshme t rrezikimit t trafikut
publik. E prbashkta e ktyre veprave penale sht ajo se ato kryhen me sjellje t
paligjshme t pjesmarrsve n trafik, prkatsisht me shkelje t dispozitave prkatse
184
E DREJTA PENALE
t trafikut publik, duke vn n rrezik jetn ose integritetin trupor t njerzve a pasurin.
Varsisht nga lloji i trafikut q rrezikohet, mund t dallojm dy forma t ksaj vepre
penale: rrezikimin e trafikut publik rrugor dhe rrezikimin e trafikut hekurudhor, ujor
dhe formave t tjera t trafikut publik.
Kemi t bjm me rrezikim t siguris n rrug (par. 1) kur pjesmarrsi n trafik
nuk u prmbahet dispozitave t trafikut dhe n at mnyr rrezikon trafikun publik, duke
vn n rrezik jetn a trupin e njerzve ose pasurin dhe, pr pasoj, tjetrit i shkaktohet
lndimi i leht trupor a dm pasuror material u tha m sipr nuk sht limituar lartsia
e dmit t shkaktuar ( sipas nenit 297.par.t kodit t vjetr konsiderohej vepr penale
vetm po qe se lartsia e dmit t shkaktuar tejkalon vlern prej 15.000 , kshtu do
duhej t ishte edhe tani).
Veprimi i kryerjes s veprs penale sht mosprfillja e dispozitave t trafikut, gj
q nnkupton sjellje (veprime) t tilla t pjesmarrsit n trafik me t cilat ai cenon
dispozitat q rregullojn trafikun rrugor. Kjo i jep karakter blanket ksaj vepre penale,
ashtu q veprimi i kryerjes duhet prcaktuar duke marr parasysh udhzimet dhe ndalesat
q rezultojn nga dispozitat prkatse pr pjesmarrsit n trafik. Trafiku rrugor sht
rregulluar me dispozita ligjore, urdhresa dhe udhzime. Ndr kto dispozita, rndsi
t posame kan Ligji pr Transportin Rrugor nr.2004/1, dat 24.03.2005 dhe Ligji pr
Sigurin e Trafikut Rrugor nr.02/ L-70 dat 11.01.2007.
Mnyrat e mosprfilljes s dispozitave n trafik, me t cilat kryhet kjo vepr penale,
jan t shumta dhe t llojllojshme. N praktik rrezikimi i trafikut rrugor m s shpeshti
kryhet n kto mnyra: me an t drejtimit t mjetit me shpejtsi m t madhe sesa
q sht e lejuar, me parakalim jo t rregullt, me lvizje jo t rregullt, me drejtim t
mjetit n gjendje jo t rregullt teknike, me drejtim n gjendje t dehur apo kur sht i
lodhur, me ndalim dhe parkim t gabuar, me mosrespektim t shenjave t trafikut q
kan t bjn me prparsit e pjesmarrsve n trafik, me mosrespektim t s drejts
s prparsis s kalimit t kmbsorve n vendkalim kmbsorsh, me shkujdesje
ndaj kmbsorve q gjenden n rrug apo ndaj atyre q i qasen rrugs, me drejtim t
parregullt t mjetit prapa etj.
N kt form t veprs penale jan prfshir rrezikimi i trafikut rrugor, ashtu
q vepra ekziston vetm po qe se dispozitat e trafikut jan shkelur n trafikun rrugor.
Me fjaln rrug, n kuptim t dispozitave t Ligjit pr Sigurin e Trafikut Rrugor,
nnkuptohet do rrug publike dhe rrug e pa kategorizuar, n t ciln zhvillohet trafiku.
Rrug publike sht siprfaqja me interes t prgjithshm pr trafikun, t ciln mund
ta shfrytzoj lirisht dokush n kushtet e prcaktuara me ligj dhe t ciln siprfaqe
organi kompetent e ka shpallur rrug publike; rrugicat n lagje gjithashtu konsiderohen
rrug publike. Si kategori t rrugve publike ligji prcakton: autostradn, rrugn e
rezervuar pr qarkullimin e mjeteve motorike, rrugt ndrkombtare, rrugt magjistrale
dhe rrugt rajonale. Rrug e pakategorizuar sht siprfaqja q shfrytzohet pr trafik
n fardo baze dhe e cila sht e qasshme pr numrin m t madh t shfrytzuesve,
(rrugt e fshatit, t fushs, t pyllit, rrugt e krijuara mbi argjinaturat pr mbrojtje nga
vrshimet etj.). Pra, termi rrug sht prcaktuar n mnyr t gjer dhe prfshin t
gjitha ato siprfaqe q jan destinuar pr trafikun ose q shfrytzohen pr qllime t
185
E DREJTA PENALE
tilla, ashtu q pjesmarrsit n trafik q i shfrytzojn kto siprfaqe jan t detyruar tu

prmbahen dispozitave mbi trafikun.
Te do aksident trafiku, n kuptim t ksaj dispozite ligjore, sht e domosdoshme
t vrtetohet q ai t jet shkaktuar n siprfaqen q konsiderohet rrug, por n praktikn
gjyqsore kjo shpeshher ka krijuar probleme dhe divergjenca n interpretim, kshtu
q si rrug konsiderohen edhe ato siprfaqe n t cilat qarkullojn vetm kategori
t kufizuara mjetesh, si jan, p.sh., hapsirat e brendshme t fabrikave, spitaleve a
organizatave t tjera punuese, n t cilat kan qasje vetm mjetet e tyre; rruga q i
prket nj prone bujqsore, po ashtu, mund jet vend i kryerjes s ksaj vepre penale;
hapsirat brenda garnizoneve n t cilat qarkullojn vetm mjetet ushtarake; aeroportet
etj. N vendimin e saj Ap.nr.123/66 dat 22.2.1966, Gjykata Supreme e Jugosllavis
ka konstatuar se vepra penale e rrezikimit t trafikut publik mund t kryhet edhe n
rrugn q ndodhet n nj mjedis spitalor. Pjesa e hekurudhs mbi t ciln kalojn
mjetet motorike gjithashtu konsiderohet rrug, ashtu q mosveprimi sipas shenjs s
trafikut me rastin e kalimit mbi binar nuk paraqet rrezikim t trafikut hekurudhor, por
t trafikut rrugor. Nuk konsiderohen rrug, n kuptim t ksaj dispozite, oborret private
dhe as ofiinat pr riparimin e mjeteve, pra kur n vende t ktilla sht vn n rrezik
jeta dhe trupi i njerzve me mjet trafiku, nuk do t bhej fjal pr kt vepr penale, por
pr veprn penale t shkaktimit t rrezikut t prgjithshm.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm pjesmarrsi n trafikun rrugor,
(ndonse dispozita ligjore nuk sht formuluar ksisoj, sepse n vend t shprehjes
pjesmarrs n trafik, sht prdorur krejtsisht gabim shprehja kushdo, sepse kt vepr
penale nuk mund ta kryej kushdo, por vetm pjesmarrsi n trafik). Sipas dispozitave
ligjore pjesmarrs n trafik sht personi q drejton n rrug mjetin, (mjet trafiku. sipas
ksaj dispozite, konsiderohet do mjet transportues i destinuar pr qarkullim n rrug,
me prjashtim t karrocave pa motor pr personat me aftsi t kufizuara dhe mjeteve pr
mbartjen e fmijve); personat e tjer q ndodhen n mjet, por q nuk e drejtojn at;
personat q ngasin apo kalrojn kafsh n rrug; personat q vendin e tyre t puns e
kan n rrug, (puntort q ndrtojn, mirmbajn rrugt etj ) dhe kmbsort. N nj
vendim gjyqsor sht marr qndrim se pjesmarrs n trafik konsiderohet jo vetm
puntori q ushtron punt e vendit t tij t puns n rrug, por edhe ai q punt e vendit
t puns i kryen prbri rrugs, n zonn ku mjetet, duke lvizur ans s rrugs, mund t
sjellin n rrezik jetn a trupin e njerzve. Shprehja kmbsor gjithashtu prfshin mjaft
kategori t pjesmarrsve n trafik, si jan: pjesmarrsit n trafik q nuk drejtojn
mjete trafiku e as transportohen me to; personat q shtyjn ose trheqin me fuqin e
vet mjete transportuese pr fmij, biikleta me motor a karroca pr personat me aftsi
t kufizuara; personat handikapat q lvizin me karrige personash t paaft, t cilat
lvizin me fuqin personale t nj personi t till ose me motor, nse ato lvizin me
shpejtsin e ecjes s njeriut. Kur rrezikimi i trafikut publik sht shkaktuar nga ana
e disa pjesmarrsve n trafik, donjri prej tyre konsiderohet kryers i ksaj vepre
penale; n raste t tilla nuk ekziston bashkkryerja, pasi q midis tyre nuk ka ekzistuar
lidhja subjektive vetdija pr veprim t prbashkt. Prkitazi me fajsin, (ann
subjektive), ligji parashikon q te kjo vepr penale sht e mundur edhe dashja(vetm
eventuale), edhe pakujdesia.
186
E DREJTA PENALE
VEPRAT PENALE KUNDR ADMINISTRIMIT T DREJTSIS

DHE ADMINISTRATS PUBLIKE
Pr qllime t ktij Kapitulli, shprehja procedur zyrtare nnkupton fardo
procedure penale si prkufizohet n Kodin e Procedurs Penale t Kosovs; procedurat
pran cilsdo gjykat dhe Gjykats Kushtetuese; procedurn pran Kuvendit t
Republiks s Kosovs dhe kuvendeve komunale; ose ndonj procedur e autorizuar
me ligj pran ndonj ministrie, agjencie apo institucioni t pavarur t Republiks s
Kosovs, prfshir procedurat disiplinore dhe procedurat e noteris.
Rndsia dhe roli i drejtsis n do shoqri jan t shumfishta. Si pjes e sistemit
shtetror, drejtsia sht nj nga mekanizmat pr realizimin e qllimeve e klass n
pushtet n nj shoqri. Funksionimi i saj normal, veanrisht sigurimi i ekzekutimit
t vendimeve t organeve t drejtsis, kontribuon n sigurimin e sistemit ekzistues
shoqror- ekonomik dhe politik. Kjo rndsi e drejtsis nuk sht atribut vetm
i atyre shteteve q kan pranuar sistemin e pushtetit unik, por edhe shteteve t cilat
kan pranuar sistemin e ndarjes s pushteteve. N shoqrin ton funksioni i organeve
t drejtsis sht i orientuar para se gjithash n mbrojtjen e t drejtave dhe lirive t
qytetarve dhe sigurimin e rendit kushtetues t Kosovs.
Ne realizimin e funksionimit t vet, organet e drejtsis ushtrojn veprimtari t
ndryshme, t cilat jan me rndsi t posame shoqrore. Kshtu, ato vendosin pr
t drejta e ndryshme personale, pasurore, shtje nga e drejta e puns, pr t drejtat
dhe obligimet e qytetarve etj. Gjykatat mbrojn t drejtat dhe lirit e qytetarve dhe
sigurojn kushtetutshmrin dhe ligjshmrin. N realizimin e ktij funksioni mbrojts
nj rndsi t posame ka roli i organeve t drejtsis n zbulimin e veprave penale dhe
delikteve ekonomike, kapja dhe gjykimi e kryersve t tyre, shqiptimi dhe ekzekutimi
i sanksioneve t shqiptuara pr vepra penale dhe delikte ekonomike. N funksion t
drejtsis bie edhe vlersimi i ligjshmris s dispozitave dhe akteve t caktuara t
nxjerra nga organet shtetrore, organizatat punuese, kompanit publike. T gjitha kto
flasin pr rndsin e madhe shoqrore t organeve t drejtsis dhe nevojn q ato t
punojn normalisht, gj q realizohet edhe me masa t mbrojtjes penalo juridike.
Deklarimet e rreme(392)
Qllimi i inkriminimit t parashikuar nga ky nen niset nga interesat q ka shoqria
q individt lirisht t marrin pjes n procedurat zyrtare, pran organeve gjyqsore,
shtetrore dhe organeve t tjera, n mnyr q kto organe t mund ti mbshtesin
vendimet e veta mbi gjendjen e vrtet faktike. Cenimi i detyrimeve procedurale q
t flitet e vrteta bn q organet e drejtsis dhe organet tjera t sillen n lajthim me
rastin e vrtetimit t fakteve esenciale, si baz e vendimeve t ligjshme. Me kt vepr
dnohet kryerja e pandershme dhe e pandrgjegjshme e nj detyrimi human dhe qytetar
q, duke marr pjes n procedur, t kontribuohet n zgjidhjen e drejt t do rasti
konkret.
Vrtetimi i drejt dhe i plot i gjendjes faktike paraqet baz pr vendime t drejta
dhe t ligjshme t gjykats dhe t organeve administrative e disiplinore.N numrin
187
E DREJTA PENALE
m t madhe t rasteve kto organe vrtetojn gjendjen faktike n baz t dshmis

s dshmitarve e shpesh edhe n baz t mendimit dhe konstatimit t ekspertit. N
procedurn kontestimore dhe at administrative faktet kontestuese mund t vrtetohen
edhe me dgjimin e palve. N raste t caktuar n procedur shfrytzohen edhe
prkthyesit dhe interprett. Detyrim ligjor i t gjith ktyre pjesmarrsve n procedur
sht q t kontribuojn n zgjidhjen e drejt t rastit. sht detyr e dshmitarit dhe
e palve n procedurn kontestimore q, me rastin e deklarimeve t tyre, ta thon t
vrtetn, ndrsa sht detyr e ekspertit, prkthyesit dhe interpretit q funksionin e vet
n procedur ta kryejn me ndrgjegjeje dhe sipas dijes m t mir t tyre. Shkelja e
ktyre detyrimeve pengon dhe vshtirson funksionimin e organeve t drejtsis dhe
organeve t tjera prkitazi me vrtetimin e fakteve themelore dhe mund t ket pr
pasoj marrjen e vendimeve t padrejta dhe t paligjshme. Me kt inkriminim mbrohet
penalo-juridikisht funksionimi i rregullt i organeve t drejtsis dhe organeve t tjera
shtetrore dhe shoqrore, t cilat, n baz t autorizimeve ligjore, zhvillojn procedura
t caktuara ligjore dhe, n baz t rezultatit t procedurs, marrin vendime me rndsi
pr interesin individual dhe interesin e prgjithshm shoqror.
N kt nen jan parashikuar tri forma t veprs penale t deklarimit t rrejshm:
a)
forma themelore e deklarimit t rrejshm nga ana e palve, dshmitarit,

ekspertit, prkthyesit dhe interpretit,
b)
marrja e deklarimit t rrejshm si baz pr dhnie t vendimit n procedur,
c)
dhnia e deklarimit t rrejshm q ka prodhuar pasoja t rnda pr t akuzuarin.

N paragrafin 4 sht parashikuar mundsia e lirimit nga dnimi, nse kryersi e
trheq vullnetarisht deklaratn e rreme.
Vepra penale konsiderohet e kryer me dhnien e deklarats. do dgjim i dshmitarit
konsiderohet nj trsi. Vepra penale nuk do t ekzistoj, po qe se dshmitari, n
kuadr t dgjimit t njjt, s pari deklaron rrejshm e pastaj at dshmi e revokon dhe
deklaron drejt.
Pengimi i t provuarit apo procedurs zyrtare(394)

Me kt vepr penale rrezikohet puna normale e organeve gjyqsore dhe organeve
t tjera, prkatsisht pengohet dhe vshtirsohet puna e ktyre organeve lidhur me
zbatimin e procedurs s provave dhe nxjerrjes s vendimit t drejt dhe t ligjshm.
Vepra penale e parashikuar nga ky nen ka pes forma.
N paragrafin 1 si vepr penale sht parashikuar nxitja e dshmitarit apo ekspertit
pr dhnien e dshmis s rreme; n paragrafin 2 sht parashikuar forma e posame e
pengimit ose vshtirsimit t t provuarit q qndron n pamundsimin e shfrytzimit
t dokumenteve t caktuara q shrbejn pr t provuar, ndrsa sipas paragrafit 3,
objekt i ksaj vepre penale mund t jet guri kufitar, shenjat e toks dhe shenjat e tjera
pr pronsin mbi paluajtshmrin ose pr t drejtn e prdorimit t ujit- d.m.th., fjala
sht pr kufijt (mezhdat) q prkufizojn pronsin - pr vijn kufitare mes pronave.
188
E DREJTA PENALE
Te forma e veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1, veprimi i nxitjes sht

parashikuar si vepr penale e pavarur; dnimi i kryersit nuk mbshtetet mbi parimin
e akcesoritetit, baza e inkriminimt nuk sht e mbshtetur n dispozitat e nxitjes, si
bashkpunim.
Veprimi kryerjes s veprs penale sht shtytja e dshmitarit apo e ekspertit pr t
dshmuar rrejshm apo personave t tjer q nuk kan statusin e dshmitarit. Shprehja
shtytje nnkupton situatn kur te personi i caktuar (dshmitari ose eksperti) nuk
ekziston vendimi pr t dhn dshmi t rreme, prkatsisht kur nj vendimi i till nuk
sht mjaft i fort, definitiv.
do shtytje pr dhnien e dshmis s rreme nuk paraqet veprim kryers t ksaj
vepre penale. Shtytja nga aspekti penalo-juridik sht relevante vetm nse sht kryer
me detyrim ( forma t ndryshme t presioneve shantazheve etj), por pa efekte trupore
dhe detyrime e tilla nuk duhet t marrin primesh t dhuns dhe kanosjes.
Forma t tjera t detyrimit, premtimin e dhuratave ose fardo prfitimi tjetr.
Shprehja forma t tjera t detyrimit prfshin n vete edhe forma t tjera t ndikimit
detyrues n lirin e vendosjes, prkatsisht vullnetin e dshmitarit apo t ekspertit
prkitazi me dhnien e dshmis, t cilat prmbajtsisht nuk jan t prfshira n
shprehjet dhun dhe kanosje t sqaruar m sipr.
Mnyra vijuese e detyrimit pr dhnien e dshmis s rreme sht premtimi i
dhuratave apo fardo prfitimi tjetr. Premtimi i dhurats a fardo prfitimi tjetr
qndron n shprehjen e vullnetit t kryersit q dshmitarit apo ekspertit ti bj dhurat
a fardo prfitimi tjetr, nse dshmitari ose eksperti japin dshmi t rreme.
Dhurata paraqet prfitim t caktuar pasurore q jepet pa kompensim; mund t
bhet fjal pr valut vendore apo t huaj, pr ar, metale t tjera fisnike, letra me vler,
prkatsisht fardo sendi q ke vler pasurore. Objekt premtimi i dhuratave mund t
jet edhe paluajtshmria, (p.sh., toka, banesat, lokal afarist etj.). Me shprehjen prfitim
tjetr nnkuptojm para se gjithash nj prfitim jopasuror, por mund t bhet fjal edhe
pr prfitimin q nuk paraqet dhurat n kuptimin e drejt t fjals, p.sh., pr dhnien
e koncesioneve pr kryerjen e punve t caktuara pa procedur t parashikuar ligjore,
pr punsim pa i plotsuar kushtet e konkursit etj. Sipas rregullit, vlera e dhurats,
prkatsisht vlera e fardo prfitimi tjetr nuk sht relevante pr ekzistimin e veprs
penale. Detyrimi pr t dhn dshmi t rreme duhet t kryhet ndaj dshmitarit ose
ekspertit, dhe dshmia e rreme e dshmitarit dhe ekspertit duhet t jet dhn: n
procedurn gjyqsore, kundrvajtse, administrative, n procedurn para noterit publik
apo n procedurn disiplinore.
Veprn penale mund t kryej do person, (delicta communia).
189
E DREJTA PENALE
Falsifikimi i dokumenteve(398)
Me kodin e mparshm, kjo vepr penale ishte e radhitur n kapitullin e veprave
penale kundr rendit publik dhe veprimit juridik ( neni 332) tani sht radhitur n
grupin e veprave penale kundr administrimit t drejtsis dhe administrats publike.
Falsifikimi i dokumentit sht nj vepr penale me t ciln sanksionohen format
e ndryshme t rrezikimit t qarkullimit juridik, prkatsisht t siguris s qarkullimit
juridik. Ky lloj inkriminimi paraqitet n dy forma: forma themelore dhe forma e rnd.
Karakteristik e veprs penale falsifikimi i dokumentit sht ajo se dokumenti nuk
rrjedh nga personi i cili sht shnuar n t si lshues (dhns) i tij. At e bn t rrem
fakti se ai i atribuohet personit i cili nuk e ka lshuar at dhe tentohet q t krijohet
prshtypja se pikrisht nj person i caktuar sht lshues (dhns) i tij (dokumentit),
edhe pse n fakt ai nuk e ka lshuar. Dokumenti i rrem ekziston edhe ather kur
prmbajtja e tij sht e sakt, por at nuk e ka lshuar personi i cili n dokument sht
shnuar si lshues (dhns) i tij.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr alternative dhe mund t qndron n
prpilimin e dokumentit t rrem apo n ndryshimin e dokumentit t vrtet, me qllim
q nj dokument i till t prdoret si i vrtet. Bhet fjal pr delikte komisive, ngase
vepra penale mund t kryhet vetm me veprim.
Formn themelore t veprs penale e kryen ai q prpilon nj dokument t rrem
apo q ndryshon dokumentin origjinal, me qllim q at ta prdor si t vrtet ose
kushdo q nj dokument t till e prdor si t vrtet. Nga kjo del se kjo vepr penale
paraqitet si: prpilim i dokumentit t falsifikuar apo si ndryshim i dokumentit origjinal.
Objekt i mbrojtjes penalo-juridike i ksaj vepre penale sht dokumenti.
Forma e dyt e ksaj vepre penale sht prdorimi i dokumentit t falsifikuar
prkatsisht prdorimi i dokumentit t rrem apo t ndryshuar si t vrtet, (d.m.th., me
kt dispozit sht kriminalizuar edhe prdorimi i ktij dokumenti).
Ana subjektive e veprs penale sht dashja, d.m.th., kryersi konsiderohet
penalisht prgjegjs nse ka vepruar me qllim q dokumentin e rrem, prkatsisht
t ndryshuar ta prdor si t vrtet dhe nse ka vepruar me dashje, e cila qndron
n vetdijen e kryersit se po prpilon nj dokument t rrem, prkatsisht se po e
ndryshon dokumentin origjinal.
Kryersi q prdor dokumentin e rrem apo t ndryshuar sht penalisht prgjegjs
nse ka vepruar me dashje, e cila qndron n vetdijen e kryersit q ta prdor
dokumentin i cili sht i rrem, prkatsisht i ndryshuar (dashja direkte), prkatsisht
se po e prdor dokumentin pr t cilin supozon se sht i falsifikuar, prkatsisht i
ndryshuar, por megjithat e prdor at (dashja eventuale).
Tentativa e falsifikimit t dokumentit me prpilimin e dokumentit t rrem
prkatsisht ndryshimit t dokumentit origjinal ekziston, nse sht ndrmarr veprimi
i prpilimit, prkatsisht i ndryshimit t dokumentit origjinal me qllim q dokumenti i
rrem, prkatsisht dokumenti i ndryshuar t prdoret si i vrtet, por veprimi (i filluar)
i ndrmarr nuk ka prfunduar, pa marr parasysh arsyet.
190
E DREJTA PENALE
Tentativa e prdorimit t dokumentit t falsifikuar, prkatsisht dokumentit t

ndryshuar ekziston, nse dorzimi i dokumentit (t falsifikuar apo t ndryshuar)
personit t cilit i sht dedikuar ka filluar, por dokumenti nuk ka mbrritur, prkatsisht
nuk i sht dorzuar personit t cilit i sht adresuar ose dorzimi i dokumentit sht
kryer, por dokumenti nuk sht par (vrejtur) nga ai t cilit i ka mbrritur, prkatsisht
i sht dorzuar.
N paragrafin 2 sht parashikuar forma e kualifikuar e ksaj vepre penale, bazuar
n llojin e dokumentit q sht objekt falsifikimi. Pr kt kualifikim (prpilimi i
dokumentit t rrem, ndryshimi i dokumentit origjinal dhe prdorimi i nj dokumentit
t till) krkohet q t jet falsifikuar dokumenti publik, testamenti, kambiali, regjistri
publik a zyrtar ose ndonj regjistr tjetr q ruhet n baz t ligjit.
VEPRAT PENALE KUNDR RENDIT PUBLIK

Pr t gjitha veprat penale t sistemuara n nj grup, e prbashkta e tyre sht
objekti grupor unik i mbrojtur. Kjo paraqet lidhjen kohezive mes veprave t ndryshme
penale n kuadr t grupit t njjt. Ndrkaq, kur bhet fjal pr veprat penale kundr
rendit publik, e vetmja karakteristik e prbashkt e tyre sht mungesa e ktij
objekti t prbashkt t mbrojtur. N kt grup jan radhitur veprat penale me objekte
t mbrojtura m se t ndryshme, (p.sh., pengimi i personit zyrtar n ushtrimin e detyrs
zyrtare, falsifikimi i dokumentit, thirrja pr rezistenc, pengimi i ceremonive fetare,
dmtimi i varreve apo kufomave etj.), ashtu q nuk sht e mundur t nxirret asnj
unifikimin minimal pr t gjitha kto vepra penale prkitazi me objektin grupor t
mbrojtur. Heterogjeniteti i veprave penale t ktij grupi ka pr pasoj at q kuptimi
dhe prmbajtja e disa veprave penale n kt rast nuk mund t caktohet edhe n
pikpamje t sistematiks s tyre n ligjin penal, gj q te veprat e tjera jo vetm q
sht e mundur, por shpesh sht edhe shum e rndsishme. Prpos ksaj, sht e
vshtir edhe sistematika e brendshme e ktyre veprave.
Pengimi i personit zyrtar n kryerjen e detyrave zyrtare(409)

N ushtrimin e autorizimeve t tyre, personat zyrtar ndrmarrin veprime t
caktuara, prkatsisht jan t detyruar ti ndrmarrin ato veprime. Prmbajtja dhe qllimi
i veprimeve t tilla sht mjaft i ndryshm, si sht, p.sh., ekzekutimi i vendimeve t
organeve shtetrore ose organeve t tjera, mbrojtja e interesave shoqrore ose interesave
e individit, ruajtja e rendit dhe qetsis publike, zbulimi dhe kapja e kryersve t
veprave penale, rregullimi dhe sigurimi i trafikut etj. Ndrmarrja e veprimeve zyrtare
n mnyr t plot, efikase dhe t ligjshme sht e rndsishme si pr shoqrin
n prgjithsi, ashtu edhe pr individin, veanrisht n ato raste kur me veprime t
tilla realizohet mbrojtja e lirive dhe t drejtave t tyre. Prandaj kryerja normale dhe
e ligjshme e ktyre obligimeve sigurohet me masa t ndryshme, pra edhe me masa
penalo juridike. Mbrohet para s gjithash jeta dhe integriteti trupor i personave zyrtar
191
E DREJTA PENALE
n kryerjen e detyrs, ashtu q lndimi trupor a vrasja e personave zyrtar konsiderohet

form e cilsuar, (e rnd), e veprs penale. Veprimet e paligjshme t personave zyrtar
n kryerjen e detyrs jan t prfshira n numrin nj t madh t veprave penale kundr
detyrs zyrtare. S fundi kryerja e ligjshme e detyrave zyrtare sht e mbrojtur edhe nga
sulmet e personave t tjer; nj mbrojtje e till sht e siguruar me kt vepr penale
dhe me disa vepra penale t ktij grupi.
Me veprn penale t parashikuar nga neni 409 sigurohet mbrojtja penale e personit
zyrtar n kryerjen e detyrs s tij, d.m.th., ushtrimi i papenguar i detyrave zyrtare.
Prandaj objekt primar i mbrojtur sht detyra, prkatsisht ushtrimi i papenguar i
veprimeve zyrtare nga ana e personit zyrtar, ndrsa trthorazi sigurohet edhe mbrojtja
e vet personit zyrtar. Ligjdhnsi ka parashikuar disa forma t veprs penale: formn
themelore, cilsuese dhe privilegjuese.
Pengimi i personit zyrtar n ushtrimin e detyrs zyrtare ekziston kur, me prdorim
t dhuns a kanosjes pr prdorim aty pr aty t dhuns, pengohet personi zyrtar n
ushtrimin e detyrs zyrtare, t ciln e ka ndrmarr n kuadr t autorizimeve t veta.
Veprimi kryers i ksaj vepre penale sht prcaktuar si pengim i personit zyrtar n
kryerjen e detyrs zyrtare. Me pengim, n kuptim t ksaj vepre penale, duhet kuptuar
do veprim aktiv i kryersit q sht drejtuar n pamundsimin e kryerjes s detyrs
zyrtare. Prandaj veprimi i kryerjes mund t manifestohet vetm si veprim, pra format
e ndryshme t qndrimit pasiv t kryersit, d.m.th., mosveprimi, t cilat jan drejtuar
n pamundsimin e kryerjes s detyrs zyrtare nuk paraqesin veprim kryers t ksaj
vepre penale. Ato jan, p.sh., rastet kur personi nuk do ta tregoj letrnjoftimin apo
nj dokument tjetr me qllim t verifikimit t identitetit t tij, nuk dshiron ta hap
lokalin e mbyllur pr ta kontrolluar, nuk do t largohet nga vendi i caktuar me krkes
t personit zyrtar etj. Sipas formulimit ligjor, vepra e pengimit t personit zyrtar n
kryerjen e detyrs zyrtare kryhet me dhun a me kanosje se aty pr aty ka pr tu
prdorur dhuna.
Sulmi ndaj personit zyrtar gjat kryerjes s detyrs zyrtare(410)

Sulmi mbi personin zyrtar gjat ushtrimit t detyrs zyrtare nuk sht e nevojshme
q do her t jet i motivuar pr t penguar n kryerjen e detyrs zyrtare. sht e
mundur q ky t bhet pr ndonj motiv tjetr,(urrejtja ndaj personit zyrtar a ndaj detyrs
t ciln ai e ushtron, dshira q n kt mnyr t komprometohet personi zyrtar etj.)
ose q kryersi n kto raste t mos jet i udhhequr nga asnj motiv. Rastet e tilla nuk
do t mund t cilsoheshin si vepra e mparshme pengimi i personit zyrtar n kryerjen
e detyrs zyrtare. Po t mos ekzistonte inkriminimi i posam, vepra eventualisht do
t mund t cilsohej si ndonj form e sulmit mbi integritetin trupor, (lndimi i leht
apo lndimi i rnd trupor) ose si detyrim. Mirpo, n raste t tilla ekziston nevoja jo
vetm q t mbrohet jeta dhe trupi i personit zyrtar, por edhe autoriteti dhe rndsia
e detyrs t ciln e ushtron ai. Mbrojtja e shtuar penalo-juridike sht veanrisht e
nevojshme dhe e arsyeshme te punt dhe detyrat q kan t bjn me sigurin publike
192
E DREJTA PENALE
dhe shtetrore, ruajtjen e rendit publik. Nj mbrojtje e till sht realizuar me kt

vepr penale.
Forma themelore e veprs penale, (par. 1), ekziston kur kryersi i veprs e sulmon
apo kanoset seriozisht se do t sulmoj personin zyrtar, gjyqtarin, prokurorin a personin
pr t cilin e di se e ndihmon at n kryerjen e detyrs zyrtare. Veprimi kryerjes sht
prcaktuar si sulm a si kanosje serioze se do t sulmohet subjekti pasiv. Me sulm, n
kuptim t ktij inkriminimi, duhet kuptuar do veprim q krijon rrezik konkret dhe real
pr subjektin pasiv. I till sht, p.sh., veprimi i shtyrjes s personit zyrtar, trheqja pr
krahsh a rrobash, lvizjet me dor a kmb pr ta goditur, hedhja e ndonj objekti q
mund ti shkaktoj lndime trupore etj. Kemi t bjm me veprime t tilla q paraqesin
sulm t nj intensitetit m t ult, sepse sulmi q shkakton lndim trupor on n nj
form m t rnd t veprs.
Nj form tjetr e veprimit t kryerjes sht kanosja serioze se do t sulmohet
personi zyrtar apo personi q e ndihmon at n kryerjen e detyrs zyrtare.
Kryers i veprs penale mund t jet do person, ndrsa vepra penale mund t
kryhet vetm me dashje.
N paragrafin 2 sht parashikuar forma e kualifikuar e ksaj vepre penale, e cila do
t ekzistonte kur me rastin e kryerjes s veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1 i
ktij neni, personit zyrtar ose personit q e ndihmon at i sht shkaktuar lndim i leht
trupor ose kur kryersi i sht kanosur me prdorim t arms.
N paragrafin 3 sht parashikuar forma e cilsuar e veprs penale, e cila ekziston
n ato situata kur, me rastin e kryerjes s veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1,
personit zyrtar a personit q ndihmon at i sht shkaktuar lndim i rnd trupor.
Ligjdhnsi ka parashikuar edhe formn privilegjuese t ksaj vepre penale, e cila
do t ekzistonte po qe se kryersi ndonjrin nga format e prshkruara t veprave penale
i ka kryer pr shkak se ka qen i provokuar nga veprimi i kundrligjshm a brutal i
personit zyrtar.
KORRUPSIONI ZYRTAR
DHE VEPRAT PENALE KUNDR DETYRS ZYRTARE
Dukuria e keqprdorimit t pozits dhe autorizimeve zyrtare dhe, n prgjithsi,
veprimi i kundrligjshm i personave zyrtar, veanrisht korrupsioni, kaher jan
t njohura dhe t inkriminuara n t drejtn penale. Mirpo sistematizimi n t
ashtuquajturat vepra penale zyrtare dhe radhitja e tyre n grupe t posame ndodh
mjaft von, m sakt n legjislacionin penal t shekullit XIX. Prej ather fillon edhe
prpunimi i rndsishm teorik i ktyre veprave penale.
Veprat penale kundr detyrs zyrtare paraqesin sjellje t kundrligjshme t drejtuara
kundr funksionimit t rregullt t shrbimeve publike, t cilat i kryejn personat e
autorizuar apo personat zyrtar gjat ushtrimit t detyrs s tyre zyrtare apo lidhur me
kryerjen e detyrs zyrtare. Kjo form e kryerjes s veprs penale sot bie n kategorin e
kriminalitetit me shkall t lart t rrezikut pr shoqrin. Gj q shprehet jo vetm n
193
E DREJTA PENALE
pasojat materiale q rezultojn nga kryerja e ktyre veprave penale, por veanrisht n
rrnimin dhe rregullimin e rrjedhave themelore t jets shoqrore, duke atakuar vlerat
morale t shoqris.
Marrja e ryshfetit(428)
Kjo vepr penale, s bashku me veprat penale t parashikuara nga neni 428 dhe
neni 429 t KP, sht pjes e masave anti korrupsion n fushn e s drejts penale, e
domosdoshme kjo pr mbrojtjen e pastrtis, ligjshmris, objektivitetit, paanshmris
dhe mos korruptimit t organeve shtetrore dhe organeve t tjera, sepse t gjitha
kto do t viheshin n dyshim, nse personi zyrtar sht i korruptuar, nse mund t
blihet veprimi zyrtar; autoriteti i aparatit shtetrore me kt komprometohet; t
gjitha veprimet dhe procedurat e atij organi vihen n dyshim. Qoft edhe t izoluara,
rastet e tilla shkaktojn paknaqsi tek opinioni i gjer, bjn q t lindin dyshime
ndaj paanshmris s aparatit shtetror. Nse kjo merr prmasa t nj dukurie t
gjer, ajo mund ti paralizoj trsisht aparatin shtetror dhe shrbimet e tjera, gj q
prodhon pasoja t mdha negative dhe hap rrugn e mosndshkimit t veprave penale t
ndryshme, por edhe t veprave m t rnda penale. N nj situat t till, m nuk mund
t bhet fjal pr nj shoqri t shndosh.
Vepra penale e marrjes s ryshfetit apo prfitimeve t tjera paraqet nj vepr themelore
dhe m t rndsishmen nga kategoria e veprave penale me objekt korrupsionin.
Fenomeni i korrupsionit n botn moderne nxit interesim ndrkombtar dhe kombtar.
Kjo sht e qart, nse kihet parasysh se kjo form e kriminalitetit, pas terrorizmit,
pastrimit t paras, formave t ndryshme t trafikimit t njerzve, kontrabands s
drogs dhe formave t tjera t krimit t organizuar transnacional, paraqet krcnimin m
t madh pr shoqrin dhe funksionimin e saj normal. Korrupsioni sht nj nga temat
dominuese t shum debateve ndrkombtare; n planin e luftimit t ksaj t keqeje
t s sotmes jan angazhuar aktivisht organizata t mdha qeveritare dhe joqeveritare.
N mesin e organizatave joqeveritare, m e njohura sht Transparency internacional,
e cila n planin ndrkombtar lufton kundr korrupsionit dhe publikon rezultatet e
krkimeve ndrkombtare t korrupsionit, duke regjistruar shkalln e korrupsionit n
shtete t caktuara.
Nga ajo q u tha rezulton kjo vepr penale, e cila te ne quhet korruptimi pasiv dhe
ka tri forma:
Paragrafi 1 prfshin veprn penale t korruptimit t drejt pasiv q paraqet formn
m t rnd t veprs penale t mitmarrjes;
Paragrafi 2 prfshin t ashtuquajturin korruptim jo t drejt pasiv (t rndomt) dhe
Paragrafi 3 prfshin t ashtuquajturin korruptim t mvonshm.
1)
Korruptimi jo i drejt pasiv (par. 1) ekziston kur personi zyrtar krkon apo merr
ryshfet apo premtimin pr ryshfet pr t kryer veprimin zyrtar t cilin duhet ta
kryente, prkatsisht t mos e kryej veprimin zyrtar t cilin nuk do t duhej ta
kryente.
194
E DREJTA PENALE
2)
Korruptimi pasiv i drejt (par. 2) ekziston kur personi zyrtar apo ai prgjegjs
krkon apo merr dhurat a ndonj prfitim tjetr ose pranon premtimin pr dhurat
a ndonj prfitim tjetr pr vete apo pr personin tjetr n mnyr q, n kuadr t
autorizimeve t tij t kryej nj veprim zyrtar apo nj veprim tjetr t cilin ai nuk do
t duhej ta kryente ose t mos e kryej nj veprim zyrtar a nj veprim tjetr t cilin
ai duhet apo ka mundur ta kryente.
Vepra penale nga paragrafi 3.merr primesa cilsuese, kur kryesi veprs penale nga
paragrafi 1.ka realizuar prfitim n vler q tejkalon pesmbdhjetmij(15.000) Euro.
Kryers i veprs penale t t gjitha formave mund t jet vetm personi zyrtar apo
personi prgjegjs.Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte. te kjo vepr
penale tentativa nuk sht e mundur.
Dhnia e ryshfetit(429)
Nga prshkimi ligjor i veprs penale rezulton se bhet fjal pr formn e dyt t
korrupsionit, e cila sht e lidhur funksionalisht me veprn penale t parashikuar nga
neni 428 i KPK. Me kt vepr penale personi zyrtar shtyhet n shkeljen e kryerjes
ligjore t detyrs. Pr dallim nga veprat e tjera penale t ktij grupi, t cila mund ti
kryej vetm personi zyrtar, veprn penale t dhnies s dhurats apo nj prfitimi
tjetr, e kryen personi i cili nuk e ka cilsin e personit zyrtar dhe kur at e kryen personi
zyrtar, ai at nuk e kryen gjat kryerjes s detyrs. Prandaj me kt vepr zyrtare detyra
rrezikohet nga jasht e jo nga brenda, sikundr ngjan me veprat tjera t ktij grupi. Edhe
pse bhet fjal pr vepr penale jozyrtare, ajo me t drejt sht radhitur n kt grup
t veprave penale, ngase sht e lidhur me kryerjen apo moskryerjen e detyrs zyrtare,
prkatsisht me pranimin e dhuratave apo formave t tjera t prfitimeve.
Sikurse edhe te pranimi i dhuratave, ashtu edhe te kto vepra penale ligji dallon
rastet kur dhurata jepet pr kryerjen e detyrs s kundrligjshme apo mosndrmarrjen
e detyruar t veprimeve nga rastet kur dhurata jepet pr kryerjen e detyrs s ligjshme
apo q t mos kryhet nj veprim i till, i cili edhe pa dhurat nuk do t lejohej t
kryhej. Prpos ksaj, ligji posarisht parashikon edhe ndrmjetsimin n njrn apo
tjetrn form t korrupsionit t personave zyrtar apo prgjegjs. Edhe ktu ligji nuk e
inkriminon kt vepr penale edhe si korrupsion t mvonshm. Mirpo, nse dhurata
e dhn sht kontraktuar m par, ather ajo sht e ndshkueshme, por n rrethana
t tilla nuk bhet fjal pr korrupsion t mvonshm.
N paragrafin 1. parashikohet i ashtuquajturi korrupsion jo i drejt aktiv dhe ai
qndron n dhnien apo premtimin e dhurats personit zyrtar a personit prgjegjs q
ai, n kuadr t autorizimeve t veta, t kryej detyrn zyrtare t ciln ka qen i detyruar
ta kryej apo t mos e kryej detyrn zyrtare t ciln nuk do ti lejohej ta kryente
apo kush ndrmjetson n rastin e korruptimit t ktill t personit zyrtar ose personit
prgjegjs.
Sipas paragrafit 2, vepra penale e dhnies s dhurats apo formave t tjera t
prfitimit, e njohur si dhnie e ryshfetit, (i ashtuquajturi ryshfet aktiv), ekziston kur
dikush personit zyrtar apo personit prgjegjs i jep ose i premton dhurat a ndonj
195
E DREJTA PENALE
prfitim tjetr q ai, n kufijt e autorizimeve t tij, t kryej nj veprim zyrtar i cili
nuk lejohet t kryhet apo t mos e kryej veprimin t ciln do t duhej ta kryente (i
ashtuquajturi korrupsion i drejt aktiv).
Kryers i veprs penale mund t jet do person.
Vepra penale nga paragrafi 3.merr primesa cilsuese, kur vlera e prfituar me vepr
penale nga paragrafi 1. tejkalon pesmbdhjetmij(15.000) Euro. Kjo dispozit ligjore
sht identike me dispozitn e paragrafit 3.t nenit 428 edhe pse ktu kemi nj situat
ndryshe kemi t bjm me dhnien e ryshfetit. Do duhej t ishte nse shuma e ryshfetit
t dhn tejkalon pesmbdhjetmij (15.000) Euro.
N paragrafin 4 sht parashikuar nj baz e posame pr lirimin nga dnimi pr
kt vepr penale, me kusht q ryshfeti t jet dhn me krkes t personit zyrtar
apo t personit prgjegjs dhe q kryersi ta ket paraqitur at para se vepra penale t
zbulohet apo para se t msoj q vepra penale sht zbuluar, (i ashtuquajturi pendim
i vrtet).
196
E DREJTA PENALE
E DREJTA E PROCEDURES PENALE

(PJESA E PAR)
DISPOZITAT E PRGJITHSHME
do procedur q udhheq nj organ i autorizuar pr t zbatuar ligjin ka parimet
e veta themelore. Edhe procedura penale i ka parimet e veta dhe ato prmbahen n
dispozitat e Kapitullit t par t Kodit t Procedurs Penale t Kosovs, n tekstin vijues
KPPK. Shumica nga kto parime n t njjtn koh jan edhe parime t Kushtetuts s
Republiks s Kosovs t parapara n Kapitullin e dyt t drejtat dhe lirit themelore.
N krahasim me legjislacionin e m parm n kt lmi risit kryesore jan parimet
mbi paanshmrin e gjykatave, parimi akuzator dhe ai mbi barabarsin e armve t
palve n procedur.
Parimi akuzator dhe ai i ndjekjes penale sipas detyrs zyrtare i ndjekjes penale
parashihen n dispozitat e nenit 6 t KPPK.
Padits t autorizuar pr t ndrmarr ndjekjen penale sht prokurori publik.
Pr veprat penale q ndiqen sipas detyrs zyrtare prokurori publik detyrohet t
filloj procedurn penale prve n rastet nga dispozitat e neneve 230 dhe 231 t KPPK.
Pr veprat penale q ndiqen n baz t propozimit t t dmtuarit, prokurori publik
me rastin e fillimit t procedurs penale duhet t dshmoj n gjykat se ka siguruar
propozimin t till.
Baz pr t filluar ndjekjen penale sht ekzistimi i dyshimit t arsyeshm s nj
person ka kryer vepr penale q ndiqet sipas detyrs zyrtare.
Prokurori Publik ndrmerr ndjekjen penale sipas detyrs zyrtare pr t gjitha veprat
penale t parapara n Kodin Penal t Kosovs, n tekstin vijues KPK.
Barazia e palve (parimi i barabarsis s armve).

Parimi i barazis para ligjit sht parim themelor q buron nga Kushtetuta e
Republiks s Kosovs. Ky akt juridik kt parim e adreson n nenin 24. Sipas zgjidhjes
s dhn n kt nen t gjith qytetart jan t barabart para ligjit
Ky parim gjen shprehje edhe te nj numr i madh i dispozitave ligjore t prfshira
n Kodin e Procedurs Penale. Megjithat dispozita m prmbajtjesore jan ato t
dizajnuara n nenin 9 t ktij Kodi. Sipas zgjidhjes s dhn n paragrafin 1 t ktij
neni n procedur penale, prve nse me kt Kod parashihet ndryshe, i pandehuri
dhe prokurori i shtetit kan pozit t barabart. Si rrjedhoj, i pandehuri ka t drejt
t deklarohet dhe atij duhet ti lejohet deklarimi pr t gjitha faktet dhe provat q e
ngarkojn dhe ti paraqes t gjitha faktet dhe provat q jan n favor t tij. Ai ka t
drejt ti marr n pyetje ose t krkoj q t merren n pyetje dshmitart kundr tij
dhe t krkoj pranin dhe marrjen n pyetje t dshmitarve n favor t tij, n kushte
197
t njjta q vlejn pr dshmitart kundr tij (paragrafi 2 i nenit 9 i KPP). Po kshtu,

edhe prokurorit t shtetit i mundsohet ti paraqes t gjitha faktet mbi t cilat mbshtet
aktakuzn si dhe t propozoj prova pr vrtetsin e tyre. N mbshtetje t ktij parimi
sht edhe paragrafi 3 i ktij neni. Sipas zgjidhjes s dhn n kt dispozit ligjore
i dmtuari ka t drejt dhe i lejohet t bj deklarat pr t gjitha faktet dhe provat q
ndikojn n t drejtat e tij. Rrjedhimisht, ai ka t drejt t marr n pyetje dshmitart,
tu parashtroj pyetje t trthorta dshmitarve t pals tjetr dhe t krkoj nga prokurori
i shtetit q t thirren dshmitart.
KOMPETENCAT E GJYKATAVE
Gjykata para se t filloj me gjykimin e rastit konkret duhet ti sqaroj dy shtje.
S pari duhet t sigurohet se shtja e shtruar pr gjykim a sht apo jo vepr penale,
dhe s dyti duhet t verifikoj nse shtja penale sht n kompetenc t saj apo t
ndonj gjykate tjetr. Vetm duke vepruar kshtu mundsohet nj fillim dhe zhvillim i
procedurs penale n prputhje me krkesat e legjislacionit n fuqi. Nj shtje e caktuar
q i takon juridiksionit gjyqsor penal nuk mund t shqyrtohet nga do gjykat. Kjo
sht shtje t ciln e zgjidh ligji prmes prcaktimit t kompetencs. S kndejmi,
kompetenca paraqet t drejt dhe detyr t nj gjykate q t zgjidh nj shtje penale
konkrete. Marr n prgjithsi ekzistojn kto lloje t kompetencs: kompetenca
lndore, territoriale, personale dhe funksionale.
KOMPETENCA LNDORE
Kompetenca lndore sht e drejt dhe detyr e prcaktuar me ligj e gjykats konkrete
q n procedur penale t ndrmarr veprime procedurale dhe t gjykoj veprat penale,
varsisht nga natyra dhe rndsia e tyre. Kjo kompetenc n vshtrim t zgjidhjeve t
adresuara me Ligjin pr Gjykatat, ka t bj me prgjegjsit e departamenteve prkatse
t gjykatave t cilave u sht dhn autorizimi pr gjykimin e shtjeve penale si dhe
niveleve (shkall e par apo e dyt) n t cilat ndodhet gjykimi i rastit konkret. S
kndejmi, fillimisht do t bhet fjal pr kompetencn lndore t gjykats themelore,
pastaj t Gjykats s Apelit dhe n fund t Gjykats Supreme t Kosovs.
Kompetenca dhe prbrja e gjykats themelore

Sipas nenit 11 t Ligjit pr Gjykatat gjykata themelore ka kompetenc:
1. T gjykoj n shkall t par gjitha shtjet penale, prve nse me ligj parashihet
ndryshe;
2. T ofroj ndihmn juridike ndrkombtare dhe t vendos pr pranimin e
vendimeve t gjykatave t huaja.
Gjykimi i shtjeve penale n nivel t gjykats themelore i sht ln n kompetenc
Departamentit pr Krime t Rnda, Departamentit pr t Mitur, Departamentit t
Prgjithshm apo ndonj departamenti dhe divizioni tjetr t themeluar brenda gjykats
prkatse sipas paragrafit 3 t nenit 8 t Ligjit pr Gjykatat( psh divizioni pr shtje
198
kundrvajtse). S kndejmi, Departamenti pr Krime t Rnda gjykon veprat penale

nga neni 22.t KPP, fardo krimi tjetr q nuk gjendet i listuar n kt nen i cili bie nn
kompetencn ekskluzive apo vartse t Zyrs s Prokuroris Speciale t Kosovs si
prcaktohet n Ligjin mbi Prokurorin Speciale Nr. 03/L-52 (13.03.2008), dhe fardo
krimi tjetr t dnueshm me 10 ose m shum vjet burgim si parashihet me ligj.
Departamenti pr t Mitur ka kompetenc t gjykoj t gjitha shtjet penale n
t cilat si t pandehur paraqiten t miturit si dhe kur gjykohen personat madhor pr
veprat penale t kryera ndaj fmijve, si parashihet me Kodin e Drejtsis pr t Mitur
(paragrafi 2 i nenit 21 i KPP).
Ndrkaq, n kontekst t zgjidhjeve t adresuara n nenin 16 t Ligjit pr Gjykatat,
Departamentit t Prgjithshm i sht ln n kompetenc q n shkall t par t
vendos pr t gjitha veprat penale, prjashtuar veprat penale t lartprmendura pr
t cilat, si u theksua m lart, kompetenca i takon Departamentit pr Krime t Rnda,
Departamentit pr t Mitur apo ndonj departamenti apo divizioni t themeluar sipas
paragrafit 3 t nenit 8 t Ligjit pr Gjykatat (paragrafi 3 i nenit 21 i KPP).
N kuadr t Gjykats themelore n Prishtin prpos tri departamenteve q i kan t
gjitha gjykatat ekzistojn edhe departamenti pr shtje Ekonomike dhe departamenti
pr shtje administrative pr gjith territorin e Republiks s Kosovs( neni 12
par.1.1.dhe 1.2. t Ligjit pr Gjykatat.
N realizimin e funksionit t gjykimit t shtjeve penale gjykata themelore vepron
n prbrje individuale dhe kolegjiale. N kt aspekt, n prbrje individuale vepron
gjyqtari i vetm i gjykats themelore t cilit i sht ln n kompetenc ti gjykoj,
t gjitha veprat penale t cilat prndryshe nuk jan kompetenc e Departamentit pr
Krime t Rnda apo t trupit gjykues pr t mitur q vepron n kuadr t Departamentit
pr t Mitur.
N kt prbrje gjykata themelore vendos edhe n procedurn paraprake dhe n
procedurn pr shqyrtimin e aktakuzs. M n fund, n prbrje individuale vepron edhe
kryetari i gjykats themelore dhe kryetari i trupit gjykues, kur vendosin pr shtje tjera
t prcaktuara me legjislacionin n fuqi. N prputhje me at q u theksua, rezulton
se n raste t tjera gjykata themelore vepron n prbrje kolegjiale. S kndejmi, n
trup gjykues prej tre gjyqtarsh gjykata themelore duhet t vendos pr t gjitha veprat
penale pr t cilat kompetenca i sht dhn Departamentit pr Krime t Rnda si dhe
rasteve kur vepron trupi gjykues n Departamentin pr t Mitur, dmth. pr t gjitha
veprat penale pr t cilat me ligj mund t shqiptohet dnim me burgim m pak se
dhjet vjet burgim i gjykon gjyqtari i vetm, ndrsa pr veprat penale pr t cilat ligji
parasheh dnim me dhjet e m tepr burgim i gjykon trupi gjykues prej tre gjyqtarve
profesional, nga kjo rezulton se trupi gjykues i przier me gjyqtar laik, do ekzistoj
vetm n procedurn ndaj t miturve.
199
Kompetenca dhe prbrja e Gjykats s Apelit

Gjykata e Apelit, konform nenit 18 t Ligjit pr Gjykatat, ka kompetenc:
1. T vendos n shkall t dyt pr ankesat e ushtruara kundr vendimeve t
gjykatave themelore;
3. T zgjidh konfliktin pr kompetenc t lindur ndrmjet gjykatave themelore;
4. T vendos pr shtjet tjera t parapara me ligj.
Edhe n kuadr t ksaj gjykate shtjet penale gjykohen n Departamentin e
Prgjithshm, Departamentin pr Krime t Rnda dhe n Departamentin pr t Mitur.
Prndryshe edhe Gjykata e Apelit vepron n prbrje individuale dhe kolegjiale.
N kt aspekt, n prbrje individuale vepron Kryetari i Gjykats s Apelit dhe
kryetari i kolegjit kur vendosin pr shtje tjera t prcaktuara me dispozitat e Kodit
t Procedurs Penale. N prbrje kolegjiale Gjykata e Apelit vepron n t gjitha rastet
tjera. Rrjedhimisht, sipas nenit 19 paragrafit 2 t Ligjit pr Gjykatat, Gjykata e Apelit
shqyrton dhe gjykon lndt n kolegj prej tre gjyqtarsh profesionist, prve nse me
ligj parashihet ndryshe.
Kompetenca dhe prbrja e Gjykats Supreme

Gjykata Supreme e Kosovs, n prputhje me nenin 22 t Ligjit pr Gjykatat, kur
jan n pyetje shtjet penale, ka kto kompetenca:
-t vendos n shkall t tret, sipas ankess q sht lejuar me ligj;
-t vendos pr mjetet e jashtzakonshme juridike t ushtruara kundr vendimeve
t forms s prer t gjykatave t Republiks s Kosovs, si sht parapar me ligj,
-t vendos pr shtje t tjera t parapara me ligj.
Prve kompetencave t lartprmendura, Gjykata Supreme ka kompetenc q t
prcaktoj qndrime parimore dhe mendime juridike pr shtjet q kan rndsi pr
zbatimin unik t ligjeve.
Pr zgjidhjen e shtjeve pr t cilat sht e autorizuar Gjykata Supreme vendos
n kolegj prej tre gjyqtarsh profesional.
Kompetenca territoriale
Kompetenca territoriale sht e drejt dhe detyr e gjykats q ta ndrioj dhe ta
zgjidh nj shtje penale n territorin e vet. Secila gjykat vepron brenda nj territori t
njohur, pra ka nj kompetenc territoriale t caktuar, q nnkupton se do vepr penale
e kryer brenda atij territori sht n kompetenc t saj. Megjithat, mund t ndodh q
nj vepr penale t filloj t kryhet n nj territor dhe t prfundoj n territorin tjetr ose
t jet kryer n disa vende q nuk bjn pjes n territorin ku shtrihet kompetenca e nj
gjykate, ose t mos dihet fillimisht se n cilin vend sht kryer ajo vepr.
200
Kriteret parsore t prcaktimit t kompetencs territoriale

Kriteret parsore jan kritere baz, themelore t cilat duhet t merren n konsiderat
me rastin e prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats. Kriter i till para s
gjithash sht vendi i kryerjes s veprs penale, por ktu bjn pjes edhe disa kritere t
tjera t cilat n nj mnyr ose tjetr, jan t ndrlidhura me kt kriter. Trajtimi i tyre
vshtruar n kontekst t radhs, do t bhet duke marr pr baz peshn q kan ato n
prcaktimin e ktij lloji t kompetencs.
Kriteret e prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats q ndrlidhen
me vendin e kryerjes s veprs penale jan:
c)
Kriteri i prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats sipas vendit t

kryerjes s veprs penale. Ky sht kriteri parsor i cili duhet t merret n
konsiderat me rastin e prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats. T
ktill e prcakton kt kriter paragrafi 1 i nenit 29 i Kodit t Procedurs Penale.
Konform ksaj dispozite ligjore e kompetencs territoriale, n radh t par
sht gjykata brenda territorit t s cils sht kryer ose sht tentuar t kryhet
vepra penale, ose brenda vendit ku sht shkaktuar pasoja.
Kriteri i prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats kur nj vepr

penale sht kryer ose sht tentuar t kryhet apo pasojat e saj jan shkaktuar
n territorin e m shum se t nj gjykate ose n kufijt e atyre territoreve
(koneksiteti objektiv apo subjektiv).
N rastet kur nj vepr penale sht kryer ose sht tentuar t kryhet apo pasojat
e saj jan shkaktuar n territorin e m shum se t nj gjykate ose n kufijt e atyre
territoreve, gjykat kompetente sht ajo e cila e para e ka filluar procedurn gjyqsore
si prgjigje n krkesn e prokurorit t autorizuar, e nse procedura nuk sht filluar,
kompetente sht gjykata n t ciln s pari sht dorzuar krkesa pr fillimin e
procedurs.Kt kriter e prcakton paragrafi 2 i nenit 29 i Kodit t Procedurs Penale..
d)
e)
Kriteri i prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats pr rastet e kryerjes

s veprave penale n aeroplan.
Kt kriter e prcakton neni 30 i Kodit t Procedurs Penale. Konform zgjidhjes
s dhn n kt nen, nse vepra penale kryhet n aeroplan, kompetente sht Gjykata
Themelore e Prishtins. Nj zgjidhje e till vlersohet, prve si zgjidhje qartsuese, pa
dyshim edhe pragmatike dhe at, prve tjerash, mbshtetur edhe n faktin q ndrlidhet
me kapacitetin profesional t cilin, si rregull e disponojn gjykatat e kryeqytetit t do
vendi krahasuar me gjykatat tjera.
f)
Kriteri i prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats pr rastet e kryerjes

s veprave penale prmes mediave.
Ky sht kriteri i katrt (i fundit) parsor q duhet t merret n konsiderat me
rastin e prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats. Ky kriter sht prcaktuar
me dy paragraf t veant t nenit 31 t Kodit t Procedurs Penale. Sipas paragrafit 1
t ktij neni n rastet kur vepra penale sht kryer nprmjet gazets kompetente sht
201
gjykata n territorin e s cils sht shtypur gazeta. Megjithat, kur ky vend nuk dihet
ose gazeta sht shtypur n botn e jashtme, kompetente sht gjykata n territorin e s
cils shprndahet informacioni i shtypur.
N rastet e veprave penale t kryera nprmjet shtypit, ather kur sipas ligjit
pr veprn penale t kryer prgjigjet autori i materialit t publikuar, ligjdhnsi me
paragrafin 2 t nenit 31 t KPP ka prcaktuar se kompetente sht gjykata e vendit
n t ciln autori e ka vendbanimin ose gjykata n territorin e s cils sht zhvilluar
ngjarja q ndrlidhet me materialin e publikuar. Rrjedhimisht, sa i prket kompetencs
territoriale t gjykats, kur jan n pyetje kto lloje t veprave penale, ky paragraf
ka parapar aplikimin e prshtatshm t zgjidhjeve t prmendura edhe n rastin
kur materiali sht shpallur nprmjet t radios, televizionit ose ndonj lloji tjetr t
publikimit.
Kriteret dytsore t prcaktimit t kompetencs territoriale

Prve kritereve t lartprmendura t ashtuquajtura parsore, Kodi i Procedurs
Penale me synimin q t ofroj zgjidhjet e duhura sa i prket prcaktimit t kompetencs
territoriale t gjykats, pr do situat q mund t paraqitet, parasheh edhe disa kritere
plotsuese, t ashtuquajtura dytsore t prcaktimit t kompetencs territoriale t
gjykats. N kt aspekt kto jan kritere t cilat mund t merren n konsiderat vetm
n rastet kur prcaktimi i kompetencs territoriale mbshtetur n kriteret parsore
paraqitet si i pamundur. Kritere t tilla jan tri: vendbanimi ose vendqndrimi i t
pandehurit, vendi i arrestimit t t pandehurit dhe kriteri i caktimit t kompetencs nga
Gjykata Supreme e Kosovs. N vazhdim do t bhet fjal pr secilin nga kto kritere.
a)
Kriteri i prcaktimit t kompetencs territoriale sipas vendbanimit ose

vendqndrimit t t pandehurit.
Ky sht kriteri i par dytsor prmes t cilit prcaktohet kompetenca territoriale e
gjykats. Kriteri i prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats sipas vendbanimit
ose vendqndrimit t t pandehurit do t zbatohet n situatn kur kriteret parsore nuk
dihen, gjegjsisht kur rrethanat e rastit imponojn nj zgjidhje t till. S kndejmi,
sipas paragrafit 1 t nenit 32 t Kodit t Procedurs Penale n rastet kur nuk dihet
vendi i kryerjes ose vendi ku sht tentuar t kryhet vepra penale e as vendi ku sht
shkaktuar pasoja e asaj vepre ose ai vend nuk sht n territorin e Kosovs kompetente
sht gjykata n territorin e s cils i pandehuri ka vendbanimin ose vendqndrimin.
Natyrisht, ky kriter nuk vlen as n rastet tjera kur kompetenca territoriale e gjykats
caktohet n mbshtetje t kritereve parsore p.sh., te rastet e kryerjes s veprs penale
n aeroplan.
b)
Kriteri i prcaktimit t kompetencs territoriale sipas vendit t arrestimit ose t

dorzimit t t pandehurit.
Ky sht kriteri i dyt dytsor i prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats.
Kriteri i prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats sipas vendit t arrestimit
ose t dorzimit t t pandehurit vjen n shprehje vetm nse nuk dihet vendi i kryerjes
s veprs penale e as vendbanimi apo vendqndrimi i t pandehurit ose t dyja kto
202
jan jasht territorit t Kosovs. N kto raste sipas paragrafit 3 t nenit 32 t Kodit
t Procedurs Penale e kompetencs territoriale sht gjykata n territorin e s cils i
pandehuri arrestohet ose vet u dorzohet organeve t autorizuara.
c)
Kriteri i prcaktimit t kompetencs territoriale prmes caktimit t saj nga

Gjykata Supreme e Kosovs.
Ky sht kriteri i tret dytsor i prcaktimit t kompetencs territoriale t gjykats.
Konform nenit 34 t Kodit t Procedurs Penale, Gjykata Supreme e Kosovs do t caktoj
njrn nga gjykatat me kompetenc lndore n t ciln do t zbatohet procedura q t
gjykoj shtjen penale konkrete, n do rast kur sipas dispozitave t ktij Kodi, bazuar
n kriteret e lartprmendura, nuk mund t vrtetohet se cila gjykat ka kompetenc
territoriale pr ta gjykuar nj shtje t till. Deri te nj situat e till mund t vij p.sh.,
kur dikush q nuk ka vendbanim ose vendqndrim n Kosov kryen vepr penale n
botn e jashtme e pastaj n baz t procedurs pr transferim i dorzohet vendit ton.
KALIMI I KOMPETENCS TERRITORIALE

Kompetenca territoriale mund t kalohet nga nj gjykat n gjykatn tjetr me
kompetenc lndore n rastet kur gjykata kompetente sht e penguar pr shkaqe
juridike ose reale t zbatoj procedurn. Kompetenca territoriale mund t kalohet
vetm pr vendosjen e nj lnde individualisht t caktuar e jo edhe pr t gjitha lndt
q i ka n pun nj gjykat.
a) Kalimi i kompetencs pr shkaqe reale dhe juridike.
Nse krijohet gjendje e till q ajo gjykat fare smund ta ushtroj funksionin e
saj(shkaqet reale) psh. gjykata nuk mund t formoj trupin gjykues pasi t gjith gjyqtart
jan ftuar n mobilizim, pr shkak t smundjes s gjyqtarve, gjykata nuk mund t
punoj pr shkak t vrshimeve, trmeteve, zjarreve, epidemive etj), ather problemi
duhet zgjidhur n mnyr tjetr (psh.drgimi i prkohshm i gjyqtarve nga gjykata
tjetr, zhvendosja e prkohshme e selis s gjykats, ndrrimi i objektit t gjykats etj)
e jo duke e bart n tersi kompetenca territoriale nga nj gjykat n nj gjykat tjetr.
N situatn e till, kalimi i kompetencs n gjykatn tjetr, mund t bhet vetm n
raport me lndt q nuk mund t shtyhen.
b) Kalimi i kompetencs pr shkaqe procedurale.
Ktu kemi t bjm me kalimin (delegimin) e kompetencs pr shkaqe t arsyeshme
procedurale-oportuniteti procedural, ( nse sht e qart se procedura do zhvillohet
m leht ) ose pr shkaqe tjera t rndsishme( q skan t bjn me oportunitetin
procedural).
-arsyet e oportunitetit procedural jan t shumta( psh.n nj ekskursion ka ardh
deri te konflikti n mes t ekskursionistve ku jan shkaktuar lndimeve trupore t
rnda n territorin e nj gjykate tjetr t Republiks s Kosovs, dhe n kompetencn e
ksaj gjykate nuk e ka vendbanimin i pandehuri, i dmtuari e as dshmitart, prdorimi
i dokumentit t falsifikuar n vendkalimin kufitar etj.).N situatn e till do ishte m
203
oportune q procedura do zhvillohet n gjykatn ku i pandehuri, t dmtuarit dhe

dshmitart kan vendbanimin.
-shkaqet tjera t rndsishme, nuk jan prcaktuar me ligj dhe ndodhen jasht
oportunitetit procedural, e ato mund t jen nga m t ndryshmet psh. ekziston mundsia
q t vij deri te protestat nse procesi mbahet pran gjykats kompetente, shqetsimet e
popullsi vendore lidhur me procesin, mundsit e ndikimit n rrjedhn e procesit nse
i pandehuri apo i dmtuari jan gjyqtart e po asaj gjykate etj.
Kompetenca territoriale nj her e kaluar mbetet tek ajo gjykat gjer n prfundimin
e procedurs me vendim t forms s prer.
Kush e bn kalimin e kompetencs

Deri sa me kodin e mhershme, kalimin e kompetencs nga territori i nj gjykate
t qarkut n territorin e nj gjykate tjetr t qarkut t Republiks s Kosovs e bnte
Gjykata Supreme, tani me fillimin e aplikimit t Ligjit t Ri pr Gjykatat dhe Kodit t
ri t procedurs penale, kalimin e kompetencs nga territori i nj gjykate themelore n
territorin e nj gjykate tjetr themelore e bn Gjykata e apelit, vetm po qe se nuk ka
marrveshje pr kalim kompetence n mes t gjykatave.
N rastet kur gjykata themelore kompetente pr shkaqe juridike ose faktike sht
penguar t zbatoj procedurn, pas dgjimit t palve, kryetari i asaj gjykate mund
t kaloj procedurn te nj deg tjetr brenda gjykats themelore kompetente. N
qoft se kalimi i till i kompetencs, pr arsye t caktuara nuk sht i mundshm,
ather kryetari i gjykats themelore kompetente duhet t konsultohet me nj tjetr
gjykat themelore q ka kompetenc lndore n mnyr q t arrijn t pajtohen pr
transferimin e procedurs. N qoft se dy gjykatat themelore brenda dhjet ditve nuk
arrijn pajtueshmri lidhur me transferimin e procedurs, cilado prej tyre e njofton
menjher pr kt Gjykatn e Apelit, e cila do t caktoj njrn nga gjykatat pr t
zbatuar procedurn (paragraft 2-4 t nenit 37 t KPP).
204
MUNGESA DHE KONFLIKTI I KOMPETENCS

Gjat ushtrimit t kompetencave mund t lindin konflikte midis gjykatave. N
t vrtet konflikti i kompetencs ekziston ather kur dy ose m shum gjykata
konsiderojn se kan kompetenc territoriale apo konsiderojn se u mungon kompetenca
e till pr t vendosur lidhur me nj shtje penale. Si shihet konflikti i kompetencs
mund t jet pozitiv dhe negativ. Konflikti sht pozitiv kur dy ose m shum gjykata
konsiderojn se jan kompetente t vendosin lidhur me nj shtje penale, kurse negativ
kur konsiderojn se asnjra prej tyre nuk sht kompetente.
Zgjidhjet e reja ligjore vejn n dukje faktin se n lidhje me shtjet penale konflikti
pr kompetenc mund t lind vetm midis gjykatave themelore. Kjo pr faktin se nga
1 janari i vitit 2013 Kosova do t ket vetm nj gjykat t shkalls s dyt, Gjykatn
e Apelit, dhe kjo sht e vetmja gjykat e cila konform paragrafit 3 t nenit 18 t Ligjit
pr Gjykatat, ka kompetencn pr t zgjidhur konfliktin e lindur ndrmjet gjykatave
themelore.
Pr kompetencn e vet lndore dhe territoriale gjykatat jan t detyruara t
kujdesen sipas detyrs zyrtare. Gjykata q vlerson se nuk ka kompetenc lndore apo
territoriale pr t vendosur nj shtje penale do t shpallet jo kompetente dhe gjykats
kompetente do tia drgoj lndn pasi aktvendimi mbi shpalljen e jo kompetencs t
merr formn e prer.
Kompetenca territoriale mund t kontestohet nga palt dhe gjykata mund t shpallet
inkompetente n pikpamje t territorit vetm derisa aktakuza t marr formn e prer.
Ndrsa sa i prket kompetencs reale-lndore gjykata jan t detyruar t mbajn
llogari gjat gjith procedurs dhe n momentin kur konstatojn se nuk kan kompetenc
lndore ndrpren do procedim t mtutjeshm, me prjashtim t veprimeve
procedurale pr t cilat ekziston rreziku nga vonesa ( psh. skadimi i afatit t paraburgimit
ndaj t pandehurit).Nse departamenti pr krime t rnda gjat shqyrtimit konstaton se
kompetenc lndore ka departamenti i prgjithshm nuk e ndrpret procedurn pr
tia drguar shtjen departamentit t prgjithshm por vet i vendos shtjen. Kodi i
ri i Procedurs Penale, ka lshuar t rregulloj shtjen kur kemi t bjm me konflikt
kompetence lndore dhe ka rregulluar vetm konfliktin e kompetencs territoriale.
Kujdesi pr kompetencn lndore dhe territoriale ka bazn n nenin 2 t KPPK,
sipas s cilit vetm gjykata kompetente e pavarur dhe e paanshme mund ti shqiptoj
kryesit t veprs penale sanksionin penal n procedur t filluar dhe zbatuar n baz t
KPPK.
Kompetenca personale
N raste t caktuara edhe cilsia e kryersit t veprs penale ka rndsi n
prcaktimin e kompetencs. N situata t tilla sht fjala pr kompetenc personale.
N sistemin ton juridik kur sht n pyetje shtja penale, kjo kompetenc vjen n
shprehje vetm n rastet kur i mituri kryen vepr penale. N raste t tilla pr gjykimin
e t miturit sht kompetent gjyqtari pr t mitur, gjegjsisht trupi gjykues pr t mitur
205
i gjykats kompetente, t cilt n prputhje me Ligjin pr Gjykatat, do t veprojn n

Departamentin pr t Mitur.
shtjet q kan t bjn m kompetencn personale, n disa shtete vijn n
shprehje edhe n rastet kur i pandehuri sht person ushtarak. S kndejmi, n nj
numr t caktuar shtetesh pr gjykimin e ktyre personave jan kompetente gjykatat
ushtarake.
Kompetenca funksionale
Kjo kompetenc caktohet n baz t llojit t veprimeve dhe punve q ushtrohen
n nj gjykat. Pra, kjo kompetenc prcakton se kush dhe n far prbrje duhet t
veproj brenda nj gjykate. N kt rrjedh, kompetenca funksionale prcaktohet si e
drejt dhe detyr e gjykats q n prbrje individuale ose kolegjiale t zhvilloj ndonj
veprim ose disa veprime procedurale penale n nj faz t caktuar t procedurs. Si
sht theksuar m lart, n prbrje individuale vepron gjyqtari i procedurs paraprake,
gjyqtari i vetm gjykues, kryetari i trupit gjykues dhe kryetari i gjykats. Kurse n
prbrje kolegjiale vepron trupi gjykues dhe kolegji gjyqsor.
Bashkimi dhe veimi i procedurs

Si sht theksuar m lart, n procedur penale n disa raste mund t vij deri
te bashkimi apo veimi i procedurs. Situatat e tilla vijn n shprehje te rastet
e lidhshmris apo koneksitetit t veprave penale, gjegjsisht kryersve t tyre.
Koneksiteti (lidhshmria) e veprave penale apo e kryersve t tyre ekziston ather
kur nj person ka kryer disa vepra penale n bashkim, kur disa persona kan kryer nj
vepr penale dhe kur disa persona kan kryer disa vepra penale. Pra, koneksiteti mund
t jet subjektiv (lidhja n mes t veprave penale sht realizuar prmes personalitetit t
kryersit t veprs penale), objektiv (lidhja n mes lndve penale t secilit t pandehur
bhet nprmjet veprs penale) dhe objektivo-subjektiv (kur vijn n shprehje t dy
format e ktyre lidhjeve).
206
PRJASHTIMI ARSYET E PRJASHTIMIT

Prjashtimi i gjyqtarve
Me emrimin gjyqtar personi i till fiton aftsin absolute q t ushtroj funksionin
e gjykimit. Mirpo, posedimi i aftsis absolute pr gjykim nuk do t thot se gjyqtari
me rastin e gjykimit t nj shtje konkrete do t jet objektiv. N t vrtet mund t
ekzistojn raste kur ndonj raport ekzistues (personal, pasuror, familjar,procedural etj.)
ndrmjet gjyqtarit dhe shtjes penale konkrete apo kryersit t saj t shkaktojn dyshim
t arsyeshm n objektivitetin e gjyqtarit nse atij i lihet zgjidhja e asaj shtje penale.
N t vrtet sht vshtir q gjyqtari ose t mbetet krejtsisht objektiv n shtjen
pr t ciln materialisht ose moralisht sht i interesuar. Sidoqoft, edhe sikur t ishte
plotsisht objektiv, nuk sht e arsyeshme q n at rast konkret atij ti lejohet ndarja e
drejtsis, sepse opinioni publik dhe palt mund t dyshojn me arsye n objektivitetin
dhe paansin e tij. Kjo me siguri do ti sillte dm prestigjit dhe autoritetit t gjykats.
Pr kt arsye e drejta e procedurs penale e njeh institutin e prjashtimit t gjyqtarit
n shtjen konkrete.
N procedur penale ekzistojn shkaqe t ndryshme t cilat mund t sjellin deri
te prjashtimi i gjyqtarit, nga gjykimi. Pesha e ktyre shkaqeve sht e natyrave t
ndryshme.
Sidoqoft, konform nenit 39 t Kodit t Procedurs Penale, gjyqtari duhet t
prjashtohet nga ushtrimi i funksionit gjyqsor n rastin kur ai sht:
1. I dmtuar me vepr penale. Dmi mund t jet i karakterit material ose moral dhe
ai zakonisht lind nga marrdhniet e gjyqtarit me personin konkret i cili paraqitet n
cilsi t personit t akuzuar. I till p.sh., mund t jet rasti kur gjyqtari sht viktim e
veprs penale t lndimit trupor;
2. Bashkshort, bashkshort jashtmartesor, person n afri gjinie n vij t drejt n
fardo shkalle ose n vij ansore deri n shkalln e katrt, person n afri krushqie deri
n shkalln e dyt me t pandehurin, mbrojtsin e tij, prokurorin e shtetit, t dmtuarin,
prfaqsuesin e tij ligjor ose prfaqsuesin e autorizuar;
3. Kujdestar ligjor, nn kujdestari ligjore, fmij i adoptuar ose prind adoptues,
prind birsues ose fmij i birsuar i t pandehurit, mbrojtsit t tij, prokurorit t shtetit
ose t dmtuarit;
4. N shtjen e njjt penale ka marr pjes n procedur si prokuror, mbrojts,
prfaqsues ligjor, prfaqsues i autorizuar i t dmtuarit ose sht pyetur si dshmitar
apo ekspert.
5. Ekziston konflikti i interesit si prcaktohet n nenin 6 t Ligjit pr Parandalimin
e Konfliktit t Interesit n Ushtrimin e Funksionit Publik. N kt rast, fjala sht pr
ekzistimin e fardo rrethane q e lidh gjyqtarin me ndonj interes konkret q ndrlidhet
me shtjen penale konkrete apo edhe m gjer.
Rrjedhimisht, gjyqtari prjashtohet nga gjykimi i rastit konkret nse duke qen
gjyqtar i vetm gjykues, kryetar i trupit gjykues, antar i trupit gjykues, antar i Kolegjit
207
t Apelit apo Kolegjit t Gjykats Supreme ka marr pjes n procedura t mhershme

n t njjtin rast penal. Pavarsisht ksaj, nuk do t mund t prjashtohet nga gjykimi i
rastit konkret gjyqtari q ka shrbyer n kolegjin e mundsis hetuese t veant, si dhe
gjyqtari q ka qen vetm i prfshir n procedurat e mparshme n t njjtn shtje
penale, si nj antar i nj paneli shqyrtues (paragrafi 2 i nenit 39 i KPP).
Prve rasteve t lartcekura gjyqtari mund t prjashtohet nga gjykimi edhe n
situatat kur prezantohen dhe vrtetohen rrethana q e ven n dyshim paanshmrin e
tij, ose q duken t paprshtatshme. Nj mundsi e till e parashikuar me nenin 39.3 t
Kodit t Procedurs Penale.
Procedura pr prjashtim mund t iniciohet sipas detyrs zyrtare nga vet gjyqtari
ose me iniciativn e pals procedurale penale. N kt aspekt, gjyqtari posa t msoj
se ekziston ndonjra prej arsyeve pr prjashtim ai duhet t ndrpres do aktivitet
lidhur me shtjen dhe pr kt e njofton kryetarin e gjykats, i cili sipas rregullave
e procedurave t brendshme t gjykats cakton zvendsimin e tij. Kur sht fjala pr
prjashtimin e kryetarit t gjykats themelore zvendsimin e tij do ta caktoj kryetari i
Gjykats s Apelit (paragrafi 1 i nenit 40 i KPP).
N qoft se gjyqtari konstaton se ekzistojn rrethana t cilat arsyetojn prjashtimin
e tij nga neni 39, paragrafi 3 i Kodit t Procedurs Penale (rrethana q ven n dyshim
paanshmrin e tij, t ashtuquajtura rrethana fakultative), ai pr kt duhet ta njoftoj
kryetarin e gjykats. N kt rast gjyqtarit t till i lejohet mundsia q t ndrmerr
veprime t cilat jan domosdo t nevojshme pr t penguar shtyrjen ose vonesn e
palejueshme t shtjes. Nj mundsi t till gjyqtari mund ta realizoj vetm deri sa t
merret vendimi pr prjashtim (paragrafi 2 i nenit 40 i KPP). N t kundrtn, gjyqtari
sht i obliguar q t ndrpres menjher do veprim n lidhje me at shtje (neni 43
i KPP).
Prjashtimin e gjyqtarit nga gjykimi mund ta krkojn edhe palt. Pala mund
t krkoj prjashtimin e gjyqtarit sapo t ket msuar pr ekzistimin e arsyeve pr
prjashtim, e m s largu deri para prfundimit t shqyrtimit gjyqsor, ndrsa te rastet
e prjashtimit t ashtuquajtur fakultativ prjashtimi duhet krkuar para fillimit t
shqyrtimit gjyqsor. Krkesn pr prjashtimin e gjyqtarit t Gjykats s Apelit apo
Gjykats Supreme pala mund ta bj n ankes ose n prgjigje t ankess. Prndryshe
pala mund t krkoj vetm prjashtimin e gjyqtarit konkret duke e identifikuar at me
emr. Krkesa pr prjashtim parashtrohet me akt t shkruar i cili duhet t prmbaj
shkaqet (rrethanat) q mbshtesin pretendimin pr ekzistimin e bazs ligjore pr
prjashtim. Shkaqet e paraqitura n krkesn e mparshme pr prjashtim e cila sht
refuzuar nuk mund t paraqiten prsri n krkes (neni 41 i KPP).
Pr krkesn pr prjashtimin e gjyqtarit vendos kryetari i gjykats. Po qe se
krkohet prjashtimi i kryetarit t gjykats themelore ose i kryetarit t gjykats
themelore dhe gjyqtarit tjetr t s njjts gjykat si dhe t nj gjyqtari t Gjykats
s Apelit vendimin pr prjashtim e merr kryetari i Gjykats s Apelit. N rast se
krkohet prjashtimi i kryetarit t Gjykats s Apelit, kryetarit t Gjykats s Apelit
dhe gjyqtarit tjetr t s njjts gjykat ose i gjyqtarit t Gjykats Supreme t Kosovs
vendimin pr kt e merr kryetari i Gjykats Supreme t Kosovs, ndrsa pr krkesn
208
pr prjashtimin e kryetarit t Gjykats Supreme t Kosovs ose t kryetarit t Gjykats

Supreme t Kosovs dhe gjyqtarve tjer t s njjts gjykat vendos kolegji i
kryesuar nga zvendskryetari i Gjykats Supreme t Kosovs (nnparagraft 1.1-1.4
t paragrafit 1 t nenit 42 t KPP).
Para marrjes s vendimit pr prjashtim t gjyqtarit, sipas rregullit, bhen hetime
t nevojshme (paragrafi 2 i nenit 42 i KPP). Kundr aktvendimit me t cilin lejohet
krkesa pr prjashtim nuk sht e lejuar ankesa. Ndrsa kur krkesa e till sht
refuzuar kundr aktvendimit t marr mbi kt shtje mund t ushtrohet ankes e
posame. Megjithat, kur aktvendimi sht marr pas ngritjes s aktakuzs, aktvendimi
i till mund t goditet vetm me ankes kundr aktgjykimit (paragrafi 3 i nenit 42 i
KPP).
N qoft se krkesa pr prjashtim sht br pa e prcaktuar identitetin e gjyqtarit
dhe pa i shnuar rrethanat n t cilat mbshtetet pretendimi pr ekzistimin e bazs
pr prjashtim ose krkesa pr prjashtim fakultativ sht parashtruar pas fillimit t
shqyrtimit gjyqsor, krkesa hedhet posht n trsi ose pjesrisht. Kundr aktvendimit
me t cilin sht refuzuar nj krkes e till nuk sht e lejuar ankesa.
Aktvendimin e till e merr kryetari i gjykats, kurse n shqyrtim gjyqsor trupi
gjykues. N rast se vendimin e merr trupi gjykues gjyqtari prjashtimi i t cilit krkohet
mund t marr pjes n marrjen e atij vendimi (paragrafi 4 i nenit 42 i KPP).
N nenin 44 t Kodit t Procedurs Penale jan adresuar shkaqet pr prjashtimin e
prokurorve t shtetit. Shkaqet e tilla jan plotsisht identike me shkaqet e prjashtimit
t gjyqtarve. Rrjedhimisht, sipas paragrafit 2 t ktij neni prokurori i shtetit sht
prher i detyruar q t prjashtoj veten sapo t ket msuar pr ekzistimin e arsyeve
pr prjashtimin e tij. N kt aspekt, nse prokurori i shtetit kundrshton prjashtimin
e tij, ai detyrohet t krkoj vendim lidhur me kt nga prokurori i shtetit q sht m i
lart se ai. S kndejmi, kryeprokurori i zyrs vendos mbi prjashtimin e prokurorit
t shtetit t zyrs s tij, ndrsa Kryeprokurori i Shtetit jep vendimin prfundimtar mbi
prjashtimin e nj prokurori t shtetit t zyrs s tij. Pr prjashtimin e Kryeprokurorit
t Shtetit vendos Kshilli Prokurorial i Kosovs n seanc plenare. do vendim i
marr lidhur me prjashtimin e prokurorve krkohet t jet i br me shkrim dhe ti
dorzohet prokurorit t shtetit t cilit i referohet dhe Kshillit Prokurorial t Kosovs
Pr prjashtimin e procesmbajtsit, prkthyesit, specialistit dhe ekspertit vendos
kryetari i trupit gjykues, gjyqtari i vetm gjykues, gjyqtari i procedurs paraprake ose
kryetari i kolegjit shqyrtues apo kolegjit ankimor, n vartsi t rrjedhs s procedurs
dhe shtjes penale (paragrafi 1 i nenit 45 i KPP).
Pr prjashtimin e zyrtarit policor q zbaton veprime hetimore vendos prokurori i
shtetit, kurse pr prjashtimin e procesmbajtsit q merr pjes n zbatimin e hetimeve
vendos personi zyrtar q i ndrmerr veprimet e tilla (paragrafi 2 i nenit 45 i KPP).
Kritere t ngjashme si n raste t prjashtimit t gjyqtarve jan vendosur edhe lidhur
me prjashtimin e mbrojtsit t viktimave. (paragrafi 3 i nenit 45 i KPP).
209
PROKURORI SHTETIT
Palt procedurale penale
Sipas legjislacionit procedural penal n fuqi cilsin e pals procedurale penale n
procedur penale e ka prokurori i shtetit i pandehuri dhe i dmtuari (neni 19.pika 1.15.).
Ky legjislacion ka vendosur korniza t qarta t cilat garantojn, pothuajse pozicion t
barabart t palve gjat zhvillimit t procedurs penale.
Prokurori i shtetit
Prokurori i shtetit sht organ kushtetues q organizohet dhe funksionon n
prputhje me dispozitat q rregullojn veprimtarin e tij. Themi se sht organ
kushtetues sepse autoriteti i tij, n rend t par buron nga dispozitat e Kushtetuts s
Republiks s Kosovs. Rrjedhimisht, me paragrafin 1 t nenit 109 t ktij akti juridik
sht prcaktuar se Prokurori i shtetit sht institucion i pavarur me autoritet dhe
prgjegjsi pr ndjekjen penale t personave t akuzuar pr ndonj vepr penale ose pr
ndonj vepr tjetr, sikurse sht rregulluar me ligj. Kosova, konform legjislacionit
n fuqi ka Kryeprokurorin e Shtetit, gjegjsisht Zyrn e Kryeprokurorit t Shtetit,
Prokurorin e Apelit, Prokurorin Speciale dhe Prokurorit Themelore. Sipas paragrafit
1 t nenit 3 t Ligjit pr Prokurorin e Shtetit Prokurori i shtetit sht institucion i
pavarur q ushtron funksionet e veta n mnyr t paanshme. Ai dhe secili prokuror
tjetr para ligjit siguron trajtim t barabart, objektiv dhe pa paragjykime pr t gjith
personat pavarsisht gjinis, racs, prejardhjes kombtare apo sociale, shoqatave apo
lidhjeve politike, besimeve fetare, gjendjes apo t metave shndetsore apo pozits
shoqrore (paragrafi 2 i nenit 3 i LPSh).
Pavarsia e prokurorve shtetror konsiston n faktin se ligjdhnsi prmes
paragrafit 3 t nenit 3 t Ligjit pr Prokurorin e Shtetit decidivisht ka ndaluar mundsin
q personat fizik e juridik kushdo qofshin ata t mund t ndrhyjn, pengojn, ndikojn
apo t prpiqen t ndrhyjn, pengojn apo ndikojn te prokurori i shtetit gjat kryerjes
s funksioneve prokuroriale lidhur me cilindo hetim, procedur apo lnd individuale.
N kt aspekt, prokurori i shtetit detyrohet q me rastin e hetimit t veprs penale
t analizoj t gjitha provat dhe faktet fajsuese dhe shfajsuese si dhe t siguroj q
hetimi do t kryhet duke respektuar n trsi t drejtat e t pandehurit dhe q mbledhja
e provave t mos bhet duke shkelur dispozitat e procedurs penale (neni 48 i KPP).
Sipas nenit 7 t Ligjit pr Prokurorin e Shtetit prokurori i shtetit ka kto kompetenca
dhe detyra:
1. Ushtrimin e funksioneve prokuroriale n mnyr t pavarur, t drejt, objektive
dhe t paanshme dhe t sigurohet q t gjith personat trajtohen n mnyr t barabart
para ligjit;
2. Zbatimin e standardeve m t larta t kujdesit gjat kryerjes s funksioneve
zyrtare;
210
3. Sjellje t ndershme dhe profesionale si n jetn personale ashtu edhe profesionale

dhe bazuar n ligjin e zbatueshm dhe Kodin e Etiks Profesionale;
4. Ruajtjen e nderit dhe dinjitetit t prokurorit t shtetit;
5. Mbrojtjen e t drejtave ligjore t viktimave, dshmitarve, t dyshimtve, t
akuzuarve dhe personave t dnuar;
6. Ndrmarrjen e veprimeve t nevojshme juridike pr zbulimin e veprave penale
dhe t autorve t krimit si dhe hetimin dhe ndjekjen me koh t veprave penale;
7. Marrjen e vendimeve mbi inicimin, vazhdimin apo ndrprerjen e procedurs
penale ndaj personave t dyshuar apo t akuzuar pr kryerjen e veprave penale;
8. Ngritjen e aktakuzave dhe prfaqsimin e tyre para gjykats;
9. Ushtrimin e mjeteve t rregullta dhe t jashtzakonshme juridike kundr
vendimeve gjyqsore;
10. Bashkpunimin me policin, gjykatat dhe institucionet e tjera;
11. Ndrmarrjen e t gjitha veprimeve t tjera t prcaktuara me ligj.
Prve ksaj, konform paragrafit 1 t nenit 49 t Kodit t Procedurs Penale
prokuroi i shtetit ka edhe kto detyra dhe kompetenca:
1. sht i autorizuar pr t prfaqsuar interesat publike para gjykatave t
Republiks s Kosovs dhe t krkoj nga ato q t urdhroj masa n pajtim me Kodin
e Procedurs Penale, dhe
2. Ka kompetenc q t negocioj dhe t pranoj marrveshje vullnetare pr
bashkpunim apo pranim t fajsis me t pandehurin n lidhje me veprat penale t
cilat ndiqen sipas detyrs zyrtare apo me propozimin e t dmtuarit.
N fakt, prokurori i shtetit ka t drejt dhe detyr ti prcjell dhe ti studioj
edhe marrdhniet dhe dukurit shoqrore t rndsishme pr realizimin e detyrave
prokuroriale dhe pr vrojtimet e realizuara, t njoftoj institucionet prkatse (Kshillin
Prokurorial t Kosovs dhe Kuvendin e Kosovs) si dhe t paraqes propozime pr
parandalimin e dukurive t rrezikshme dhe t dmshme pr shoqrin si dhe pr
prforcimin e sundimit t ligjit. Prokurori i shtetit, po ashtu ka t drejt dhe detyr q
ta informoj opinionin lidhur me gjendjen e kriminalitetit n vend dhe pr problemet e
dukurit tjera me rndsi t prgjithshme, t cilat i ka vrejtur gjat puns s tij.
I PANDEHURI
I pandehuri sht subjekt qendror n procedur penale ndaj t cilit sht drejtuar
krkesa procedurale, gjegjsisht ndaj t cilit fillohet dhe zhvillohet procedura penale.
N Kodin e Procedurs Penale nuk sht sajuar ndonj kapitull i veant i cili normon
pozitn e t pandehurit n procedur penale. Mirpo, kjo nuk do t thot se kt shtje
ky Kod nuk e ka trajtuar fare. N t vrtet, jan t shumta dispozitat ligjore q Kodi
211
i Procedurs Penale i prmban, n form shprndarse pr t pandehurin n shum

kapituj t tij.
Si subjekt procedural ka disa t drejta dhe obligime, ndrsa ndaj tij nn kushtet
e prcaktuara me ligj mund t zbatohen edhe disa masa shtrnguese. I pandehuri n
procedur penale ushtron funksionin e mbrojtjes. N kt rrjedh, ai sht pal e
barabart me prokurorin e shtetit. Barabarsia e tij me prokurorin shihet nga fakti se
pr t pandehurin ekziston prezumimi i pafajsis.
Cilsin e t pandehurit e fiton personi n momentin kur ndaj tij sht ngritur ndonj
akt akuzues, dhe kt cilsi por me terma t cilt i adoptohen stadeve t zhvillimit t
procedurs, ai e ruan deri n prfundim t procedurs penale, d.m.th., deri n momentin
q vendimi i pushimit t procedurs, i pafajsis ose dnimit t ket marr formn e
prer.
Vlen t theksohet fakti se varsisht nga rrjedha e procedurs penale, Kodi i
Procedurs Penale prdor terma t ndryshm pr personin ndaj t cilit pritet t fillohet,
sht filluar ose zhvillohet procedur penale.
Kshtu, I dyshuar konsiderohet personi pr t cilin policia ose prokurori i shtetit
kan dyshim t arsyeshm se ka kryer vepr penale, por kundr tij nuk ka filluar hetimi.
I pandehur konsiderohet personi kundr t cilit zbatohet procedura penale,
gjegjsisht ndaj t cilit zhvillohen hetimet. Kjo shprehje prdoret edhe si emrtim i
prgjithshm pr t pandehurin, t akuzuarin dhe t dnuarin.
I akuzuar konsiderohet personi ndaj t cilit sht paraqitur aktakuza dhe sht
caktuar shqyrtimi gjyqsor, dhe
I dnuar konsiderohet personi i cili me aktgjykim t forms s prer t gjykats
sht shpallur fajtor pr kryerjen e veprs penale.
t se ai ka t drejt t hesht.
Konform paragrafit 3 t nenit 152 t Kodit t Procedurs Penale, para do marrje n
pyetje, i pandehuri duhet t informohet pr:
1. Veprn penale pr t ciln akuzohet;
2. T drejtn se mund t krkoj marrjen e provave pr mbrojtjen e tij;
3. T drejtn pr t heshtur dhe pr t mos u prgjigjur n asnj pyetje, prve
informacionit mbi identitetin e tij;
4. T drejtn q t merret n pyetje me ndihmn e prkthyesit (paragrafi 1 i nenit
153 i KPP);
5. T drejtn n ndihm t mbrojtsit dhe konsultimit me t para dhe gjat marrjes
n pyetje (paragrafi 4 i nenit 152 i KPP) etj.
I pandehuri merret n pyetje gojarisht. Gjat marrjes n pyetje duhet t respektohet
plotsisht dinjiteti i tij. N kt aspekt, sipas paragrafit 4 t nenit 257 t Kodit t
Procedurs Penale, gjat do marrje n pyetje t t pandehurit ndalohet q:
212
1. Liria e t pandehurit pr t formuluar dhe shprehur mendimin e tij t ndikohet

nprmjet keqtrajtimit, lodhjes s shkaktuar, ndrhyrjes fizike, prdorimit t drogs,
torturs, shtrngimit ose hipnotizimit;
2. I pandehuri t kanoset me masa t ndaluara me ligj;
3. T premtohet ndonj prfitim q nuk parashihet me ligj, dhe
4. T dobsohet kujtesa e t pandehurit ose aftsia e tij pr t kujtuar.
N lidhje me marrjen n pyetje t t pandehurit ligjdhnsi ka vendosur edhe kto
rregulla:
1. T pandehurit pyetjet duhet ti parashtrohen n mnyr t qart, t kuptueshme
dhe t prpikt. Kshtu, t pandehurit pyetjet nuk duhet parashtruar n baz t supozimit
q ai ka pranuar dika q n fakt nuk ka pranuar. Rrjedhimisht, t pandehurit mund ti
krkohet q t pohoj ose t mohoj fakte t caktuara. Kto ndalesa zbatohen pavarsisht
nga plqimi i t pandehurit.
2. T pandehurit i parashtrohen pyetje bazuar n provat dhe shkresat q jan
relevante pr procedurn penale. Gjat pyetjeve q kan t bjn me prova apo
dokumente, t pandehurit i paraqitet do prov ose shkres relevante. Provat ose
dokumentet identifikohen qart n procesverbal.
3. Sendet t cilat jan t lidhura me veprn penale ose t cilat shrbejn si prov,
pas prshkrimit t pandehurit i prezantohen pr njohje. Nse kto sende nuk mund t
sillen, i pandehuri drgohet n vendin ku ato ndodhen.
4. Marrja n pyetje e t pandehurit duhet ti ofroj mundsin pr ti kundrshtuar
arsyet e dyshimit kundr tij dhe pr t nxjerr n pah faktet q jan n favor t tij.
Si subjekt themelor i procedurs penale i pandehuri i ka kto t drejta:
1. T deklarohet pr veprn penale;
2. T marr n pyetje dhe t propozoj marrjen n pyetje t dshmitarve dhe ekspertve,
dhe
3. T atakoj vendimin gjyqsor me ankes dhe me mjetin e jashtzakonshm juridik.
N dobi t t pandehurit sht parapar edhe ndalesa reformatio in peius, e cila i
mundson atij q lirisht ta prdor mjetin juridik kundr vendimit gjyqsor, pa frik se
me ankes do t keqsoj pozitn e vet, dhe beneficium cohaesionis si lehtsi q favoret
q i kan nxjerr t bashkakuzuarit t vlejn edhe pr t, pa marr parasysh se ai ka
lshuar afatin e marrjes s veprimit nga i cili jan nxjerr ato favore.
M n fund, Kodi i Procedurs Penale ka parapar institutin e kompensimit t dmit
nse do t vinte deri te situata q me vendim gjyqsor t dnohet personi i pafajshm.
213
MBROJTSI
Mbrojtsi sht ndihms i t pandehurit i cili me njohurit e tij juridike e ndihmon
at n mbrojtje. Themeli i detyrave t mbrojtsit sht dhnia e ndihms t pandehurit
n parashtrimin e fakteve t cilat shkojn n favor t tij dhe t s vrtets. N prputhje
me kt, mbrojta sht shtje kye si n rastet kur i pandehuri nuk sht fajtor, ashtu
edhe n rastin kur ai sht fajtor.
Sigurimi i mbrojtjes ligjore pr t pandehurin ka qen nj arritje e rndsishme
n prpjekjet e gjata dhe t vshtira t forcave prparimtare pr t demokratizuar
procedurn penale. Ajo u arrit fillimisht n vendet e zhvilluara q shpallen t drejtat dhe
lirit themelore t njeriut dhe mbi kt baz miratuan ligjet themelore t veprimtaris
s organeve t drejtsis.
Roli i mbrojtsit n procedur penale erdhi duke u avancuar ashtu q ai u b
faktor i rndsishm n luftn kundr shkeljeve t ligjit dhe padrejtsive. Mbrojtsi
u b nj figur e procedurs penale e respektuar, duke qndruar prball akuzs si
pal kundrshtare e aft pr t zhvilluar nj debat konstruktiv dhe pr t ndikuar n
zgjidhjen e drejt t shtjes.
E drejta e mbrojtjes prmes mbrojtsit sht parashikuar edhe n t drejtn
ton. Kshtu, sipas paragrafit 1 t nenit 53 t Kodit t Procedurs Penale i pandehuri
(dyshuari) ka t drejt n mbrojts gjat t gjitha fazave t procedurs penale. N kt
rrjedh, Policia, prokurori i shtetit, gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari i vetm
gjykues, kryetari i trupit gjykues ose organi tjetr kompetent, para do marrje n pyetje
t t pandehurit, e udhzon at pr t drejtn e tij n angazhimin e mbrojtsit dhe se
mbrojtsi mund t marr pjes gjat gjith kohs s marrjes s tij n pyetje (paragrafi
2 i nenit 53 i KPP).
Pr mbrojts mund t angazhohet vetm avokati i cili sht antar i Ods s
Avokatve t Kosovs. Mbrojtja me avokat arsyetohet me faktin se i pandehuri, n
t shumtn e rasteve sht person laik t cilit i mungon prgatitja juridike. N ann
tjetr, pr shkak se ndaj tij zhvillohet procedur penale, ai gjendet n nj gjendje
t posame shpirtrore. Pr kt arsye edhe veprimet e tij lidhur me mbrojtjen nuk
jan gjithher t menduara dhe t koordinuara mir, kshtu q nga mosdija ose pr
shkak t gjendjes tronditse n t ciln gjendet, shpesh mund ti shptoj paraqitja e t
dhnave t cilat shkojn n favor t tij. Andaj, pr ta ushtruar me sukses funksionin e
mbrojtjes si dhe pr tu barazuar me prokurorin e shtetit, i cili sht person profesional
me prgatitje juridike, i pandehuri gjat gjith zhvillimit t procedurs penale mund t
ket, prkatsisht duhet t ket mbrojts.
Mbrojtsin nn kushte t caktuara mund ta zvendsoj praktikanti i avokatis.
Mirpo, q praktikanti i avokatis ta zvendsoj avokatin kur procedura zbatohet pr
vepra penale pr t cilat sht parapar dnimi prej t paktn pes vjetsh burgim,
krkohet q ai t ket t kryer provimin e jurisprudencs. Kurse, n rast se procedura
zhvillohet n Gjykatn e Apelit dhe Gjykatn Supreme t Kosovs t pandehurin mund
ta prfaqsoj vetm avokati q sht antar i Ods s Avokatve t Kosovs (paragrafi
214
Zgjedhja dhe caktimi i mbrojtsit sht e drejt e t pandehurit. Zgjedhjen e

mbrojtsit ai e bn vet, kurse caktimi i mbrojtsit nga organi i procedurs bhet n rastet
kur i pandehuri tek mbrojtja e detyruar nuk angazhon mbrojts, e kt nuk e kan br as
personat tjer t autorizuar (paragrafi 2 i nenit 57 i KPP). Mbrojtsin t pandehurit mund
tia caktoj edhe prfaqsuesi ligjor i tij, bashkshorti ose bashkshorti jashtmartesor,
personi i gjinis s gjakut n vij t drejt, prindi adoptues, fmija i adoptuar, vllai,
motra dhe prindi birsues, por jo edhe kundr vullnetit t tij (paragrafi 8 i nenit 53 i
KPP). I pandehuri, prve n rastet e mbrojtjes s detyruar, mund t heq dor nga
e drejta e mbrojtjes nse at e bn qart, n mnyr t informuar dhe vullnetarisht.
Heqja dor duhet br me shkrim dhe duhet nnshkruar nga i pandehuri dhe nga organi
kompetent q e zbaton procedurn, ose gojarisht n audio apo videokaset, autenticiteti
i t cils vrtetohet nga gjykata (paragrafi 3 i nenit 53 i KPP). Kur i pandehuri heq dor
nga e drejta n mbrojts dhe e krkon srish kt t drejt, ai mund ta realizoj at
menjher (paragrafi 7 i nenit 53 i KPP).
Personat nn moshn 18 vjet mund t heqin dor nga e drejta pr t angazhuar
mbrojts me plqimin e prindit, kujdestarit ose prfaqsuesit nga qendra pr pun sociale,
prve rasteve t dhuns n familje n t cilat sht prfshir prindi ose kujdestari,
raste kto tek t cilat prindi ose kujdestari i till nuk mund t jep plqim pr heqjen
dor nga kjo e drejt. Ndrsa, personat t cilt tregojn shenja t rregullimeve ose t
paaftsis mendore nuk mund t heqin dor nga e drejta n angazhimin e mbrojtsit
(paragraft 5 dhe 6 t nenit 53 t KPP). Mirpo, kur sht n pyetje mbrojtja e detyruar,
nse i pandehuri dhe personat tjer t autorizuar nuk kan caktuar mbrojts, ather
sipas detyrs zyrtare n shpenzime publike mbrojtsin e cakton gjykata ose organi tjetr
kompetent i cili e zbaton procedurn (paragraft 2 i nenit 57 i KPP).
Nj i pandehur mund t ket deri n tre mbrojts dhe e drejta n mbrojtje konsiderohet
se sht e mjaftueshme kur n procedur merr pjes vetm njri nga mbrojtsit (paragrafi
2 i nenit 55 i KPP). N rast se i pandehuri ka caktuar m shum se nj mbrojts, njri
nga ta caktohet si mbrojts kryesor nga i pandehuri, e nse i pandehuri nuk e bn nj
gj t till, mbrojtsin kryesor e cakton gjyqtari kompetent (paragrafi 3 i nenit 55 i
KPP). N kto raste secili mbrojts, sidomos n fjaln prfundimtare t palve, trajton
nj aspekt t mbrojtjes s t pandehurit p.sh., njri pr rrethanat lehtsuese, tjetri pr
personalitetin e t pandehurit etj. Megjithat, n nj procedur penale mbrojtsi nuk
mund t mbroj dy ose m tepr t pandehur n t njjtn shtje (paragrafi 1 i nenit
55 i KPP).
PRJASHTIMI I MBROJTSIT
Mbrojts nuk mund t jet i dmtuari, bashkshorti apo bashkshorti jashtmartesor
i t dmtuarit, e as personi q sht n gjini gjaku n vij t drejt n cilndo shkall,
n vij ansore deri n shkalln e katrt ose t krushqis deri n shkalln e dyt me t
dmtuarin ose prokurorin; personi i cili sht thirrur si dshmitar n shqyrtimin gjyqsor,
prve nse sipas Kodit t Procedurs Penale sht liruar nga detyra e dshmimit dhe
ka deklaruar se nuk do t dshmoj ose nse mbrojtsi pyetet si dshmitar pr at q i
215
pandehuri i ka besuar atij n cilsin e mbrojtsit t vet, si dhe personi i cili n t njjtn
lnd ka vepruar si gjyqtar ose prokuror i shtetit (paragraft 1-3 t nenit 56 t KPP).
Marr n prgjithsi, n procedurn ton penale njihen tri lloje t mbrojtjes: mbrojta
e detyruar, mbrojtja pr t varfr dhe mbrojtja fakultative.
MBROJTJA E DETYRUAR
Mbrojtja sht e detyruar n situatn kur procedura penale nuk mund t zhvillohet
pa mbrojts. N kt rrjedh, sipas paragrafit 1 t nenit 57 t Kodit t Procedurs Penale
i pandehuri duhet t ket mbrojts:
1. Nga marrja n pyetje pr her t par kur i pandehuri sht memec, i shurdhr
ose shpreh shenja t rregullimeve ose paaftsis mendore dhe kshtu sht i paaft
q t mbrohet vet me sukses;
2. Gjat marrjes n pyetje n seancn pr caktimin e paraburgimit dhe gjat kohs
deri sa ai gjendet n paraburgim;
3. Nga ngritja e aktakuzs kur aktakuza sht ngritur kundr tij pr vepr penale pr
t ciln mund t shqiptohet dnimi me t paktn dhjet vjet burgim;
4. N procedur sipas mjeteve t jashtzakonshme juridike kur i pandehuri sht
memec, i shurdhr ose shpreh shenja t rregullimeve ose paaftsis mendore ose i
sht shqiptuar dnimi me burgim t prjetshm, dhe
5. N t gjitha rastet kur i pandehuri krkon t hyj n marrveshje pr pranimin e
fajsis pr vepr penale pr t ciln parashihet dnimi m s paku nj vit burgim.
M tutje, mbrojtja sht e detyruar edhe:
1. N procedurn pr t mitur;
2. N procedurn e veant t shqiptimit t mass s sigurimit pr mjekim t
detyrueshm psikiatrik dhe ruajtje q nga momenti kur prokurori i shtetit t paraqes
propozimin pr shqiptimin e ksaj mase (paragrafi 2 i nenit 508 i KPP).
3. Kur t akuzuarit i cili nuk ka mbrojts duhet ti dorzohet aktgjykimi me t
cilin i sht shqiptuar dnimi me burgim efektiv, kurse dorzimi nuk mund t bhet n
adresn e mparshme t tij (paragrafi 3 i nenit 478 i KPP).
Duhet theksuar faktin se me prjashtim t rasteve t siprprmendura, n t gjitha
situatat tjera pr t cilat zhvillohet procedur penale mbrojtja sht fakultative.
MBROJTJA PR T VARFR
Mbrojtja pr t varfr ekziston ather kur i pandehuri nuk ka mundsi q vet ti
paguaj shpenzimet e mbrojtjes.
Rrjedhimisht, n prputhje me paragrafin 1 t nenit 58 t Kodit t Procedurs
Penale shpenzimet e mbrojtjes do t paguhen nga buxheti i shtetit, edhe kur nuk jan
prmbushur konditat pr mbrojtje t detyrueshme, nse:
216
dhe
1. Procedura zbatohet pr vepr penale t dnueshme me t paktn tet vjet burgim,
2. Kur kt e krkojn interesat e drejtsis pavarsisht nga dnimi i parashikuar,

n qoft se sipas gjendjes pasurore t tij nuk mund tì prballoj shpenzimet e mbrojtjes
s tij.
Vlen t theksohet fakti se i pandehuri duhet t njoftohet pr t drejtn e tij n
mbrojts me shpenzime publike para se t merret n pyetje pr her t par, ndrsa
krkesa pr caktimin e nj mbrojtsi t till mund t bhet gjat gjith procedurs
penale (paragraft 2 dhe 3 t nenit 58 t KPP).Kryetari i gjykats ose organi kompetent
q zhvillon procedurn vendos pr krkesn dhe cakton mbrojtsin n baz t krkess
s t pandehurit i cili du8het t plotsoj nj formular dhe t deklarohet se nuk mund
ti prballoj shpenzimet e mbrojtsit. Nse policia dhe prokurori i shtetit refuzojn
krkesn pr caktimin mbrojtsit n shpenzime publike, i pandehuri mund ti ankohet
gjyqtarit t procedurs paraprake.
SHKARKIMI I MBROJTSIT
Ligjdhnsi ka parapar se i pandehuri ka t drejt q n vend t mbrojtsit t caktuar
nga gjykata t caktoj vet nj mbrojts tjetr. N raste t tilla mbrojtsi i caktuar nga
gjykata duhet t shkarkohet. Shkarkimin mund ta krkoj edhe vet mbrojtsi por vetm
kur pr kt ekzistojn shkaqet e arsyeshme. Aktvendimi pr shkarkimin e mbrojtsit
para shqyrtimit gjyqsor merret nga gjyqtari i procedurs paraprake, gjat shqyrtimit
gjyqsor gjyqtari i vetm gjykues apo kryetari i trupit gjykues, kurse n procedurn e
apelit nga kryetari i kolegjit t apelit t Gjykats s Apelit apo t Gjykats Supreme.
Kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankes. Po ashtu, me krkes t t pandehurit
kryetari i gjykats mund ta shkarkoj mbrojtsin e caktuar i cili nuk e ushtron si duhet
detyrn, ashtu q n vend t mbrojtsit t shkarkuar ai cakton nj mbrojts t pavarur
me prvoj e kompetent dhe n pajtim me natyrn e veprs penale. N kto raste Oda e
Avokatve duhet t njoftohet pr shkarkimin e mbrojtsit (neni 59 i KPP).
T DREJTAT DHE OBLIGIMET E MBROJTSIT

Mbrojtsi si ndihms i pals procedurale penale n procedur penale ka t drejt ti
ndrmarr t gjitha veprimet t cilat mund ti ndrmarr i pandehuri, kuptohet prve
atyre t cilat ligji ia rezervon vetm t pandehurit. N kt aspekt ai, konform nenit 61
t Kodit t Procedurs Penale ka kto autorizime:
1. T komunikoj lirshm me t pandehurin. Pra ai ka t drejt t komunikoj me t
pandehurin gojarisht ose me shkrim sipas kushteve q garantojn fshehtsin;
2. T propozoj prova pr vrtetimin e fakteve t rndsishme dhe ti shikoj shkresat
e lnds;
3. T njoftohet me koh pr vendin dhe kohn e zbatimit t veprimeve hetimore dhe
t marrdyshkallsh pjes n to;
217
4. T shikoj, t kopjoj ose t fotografoj shkresa, libra, dokumente, fotografi dhe

objekte t tjera materiale q jan n posedim, ruajtje ose kontroll t prokurorit t shtetit,
materiale t cilat shrbejn pr prgatitjen e mbrojtjes ose t cilat kan pr qllim q
t shfrytzohen nga prokurori i shtetit si prova gjat shqyrtimit gjyqsor, ose q jan
marr nga i pandehuri apo kan qen pron e tij, varsisht nga rasti (paragrafi 6 i nenit
213 i KPP);
5. T shikoj, kopjoj ose ti fotografoj t gjitha shkresat dhe provat materiale me t
cilat disponon gjykata. Kto t drejta mbrojtsit i takojn pas prfundimit t hetimit
(paragrafi 4 i nenit 213 i KPP)
Kufizimi i disa t drejtave mbrojtsit

nga ana e prokurorit t shtetit
Prokurori i shtetit mund ti refuzoj mbrojtjes shikimin, kopjimin ose fotografimin
e shkresave t caktuara, t librave, dokumenteve, fotografive dhe objekteve t tjera
materiale q i ka n posedim, ruajtje ose nn kontroll t tij, nse ka gjasa reale se
shikimi, kopjimi ose fotografimi mund t rrezikoj qllimin e hetimit, jetn ose shndetin
e njerzve.
Ankesat n rastet e kufizimeve

t t drejtave t mbrojtsit
N rast t till, mbrojtja mund t krkoj nga gjyqtari i procedurs paraprake,
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues q t lejoj shikimin, kopjimin ose
fotokopjimin, me `rast vendimi i marr nga ai konsiderohet prfundimtar. Por, duhet
pasur parasysh faktin se nn kushte t caktuara ligjore, me qllim t mbrojts s t
dmtuarve dhe dshmitarve, shikimi i informacioneve t caktuara mund t reduktohet.
N kt aspekt, prokurorit t shtetit i lejohet q informacionet e caktuara ti redaktoj
ose shnjoj me vij t trash t zez pr t fshehur t dhna t caktuara n kopjet e
shkresave t cilat prmbajn t dhna t ndjeshme. I pandehuri mund t kundrshtoj
redaktimin e till te gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari i vetm gjykues ose
kryetari i trupit gjykues brenda 3 ditve nga pranimi i kopjes s redaktuar. N kto
raste, prokurorit t shtetit i jepet mundsia q t shpjegoj bazn ligjore t redaktimit pa
zbuluar informacionin e ndjeshm. Gjyqtari shqyrton informacionin e ndjeshm dhe
merr vendim brenda 3 ditve nse redaktimi sht ligjrisht i arsyetuar apo jo (paragrafi
PRFAQSUESIT PROCEDURAL
N procedur penale n ann e t dmtuarit, nn kushtet e prcaktuara ligjore si
u theksua m lart, mund t paraqitet prfaqsuesi procedural, i cili me efekt t plot
ushtron veprimet procedurale n emr dhe n llogari t tij. Prfaqsuesit angazhohen n
procedur penale kur i dmtuari ka aftsin pr t figuruar si pal, por i mungon aftsia
procedurale ose i ka t dy kto cilsi. N rastin e par, i dmtuari sht i paaft (nuk ka
218
zotsi) q vet ti kryej veprimet procedurale, kurse n rastin e dyt ai e ka kt zotsi

por dshiron q dikush tjetr, n mnyr m profesionale, ti kryej veprimet t cilat ka
mundsi ti kryej vet.
Prfaqsues procedural, si u theksua m lart mund t jet prfaqsuesi i cili sht
antar i Ods s Avokatve t Kosovs dhe mbrojtsi i viktimave.
Rrjedhimisht, si prfaqsues procedural mund t paraqitet edhe prindi i fmijs ose
kujdestari i personit t cilit i sht hequr zotsia pr t vepruar, t cilt legjislacioni n
fuqi i njeh si prfaqsues ligjor.
I DMTUARI
Nj pjes e madhe e veprave penale kan pr pasoj dmtimin e personit, gjegjsisht
t personave ndaj t cilve jan kryer ato. Ky dm mund t jet material, shndetsor
dhe moral.
Personi i dmtuar me vepr penale, konform nenit 62 t Kodit t Procedurs Penale,
ka kto t drejta:
1.T trajtohet me respekt nga policia, prokurort, gjyqtart ose organi tjetr q e
zbaton procedurn penale;
2. Nse i dmtuari nga vepra penale mund t identifikohet, policia dhe prokurori
ose organi tjetr q zbaton procedurn penale duhet t kontaktojn at n mnyr t
arsyeshme dhe ta informojn se sht pal e dmtuar;
3. I dmtuari ka cilsin e pals n procedur penale;
4. I dmtuari ka t drejt t paraqes propozimin pr ndjekje penale pr veprn
penale nga e cila ka psuar ndonj dm;
5. N kompensimin e arsyeshm t urdhruar nga gjykata prej t pandehurit ose
t pandehurve q kan pranuar ose jan shpallur fajtor pr dmin material, fizik dhe
emocional t shkaktuar nga kryerja e veprs penale pr t ciln i pandehuri ose t
pandehurit jan shpallur fajtor;
6. Nse gjykata nuk mund t urdhroj kompensimin nga i pandehuri apo t
pandehurit pr shkak t pamundsis s tyre pr t paguar, mungess s kompetencs
s gjykats ose vdekjes, i dmtuari ka t drejt q t krkoj nga gjykata q t drgoj
urdhrin pr kompensim te koordinatori i fondit pr kompensimin e viktimave.
Me qllim q t mundsohet nj realizim m efikas i ktyre t drejtave, t dmtuarit
i sht dhn mundsia e prfaqsimit t interesave t tij n procedur penale.
Rrjedhimisht, sipas nenit 63 t Kodit t Procedurs Penale i dmtuari n procedur
penale mund t prfaqsohet nga:
1. Prfaqsuesi i cili sht antar i Ods s Avokatve t Kosovs dhe
2. Mbrojtsi i viktimave.
Konform zgjidhjes s dhn n kt nen (paragrafi 3 i nenit 63 i KPP) t dmtuarit
i sht dhn mundsia q n procedur penale t mund t prfaqsoj veten e tij. Kjo
219
situat zakonisht vjen n shprehje n rastet kur i dmtuari e konsideron veten t aft
pr t mbrojtur interesat e tij (personale, pasurore apo morale), t cilat mendon se i jan
dmtuar me rastin e kryerjes s veprs penale konkrete.
AFATET
Pr prgatitjen e parashtresave ligjdhnsi ka parapar afate t caktuara. Afatet
tregojn kohn e caktuar pr prpilimin dhe dorzimin e parashtress s caktuar nga
ana e subjektit t procedurs penale dhe nga personat tjer t interesuar pr zhvillimin e
procedurs. Po q se pjesmarrsi n procedur nuk e prpilon dhe dorzon parashtresn
brenda afatit t caktuar, sipas rregullit ai e humb t drejtn q kt ta bj srish.
Duhet pasur parasysh faktin se disa afate tregojn kohn q duhet respektuar
pr t realizuar ndonj t drejt. T tilla jan afatet pr paraqitjen e ankess kundr
aktgjykimeve, aktvendimeve e urdhrave t ndryshm. T tjerat afate tregojn
kohzgjatjen e nj gjendje t caktuar n procedur. T tilla jan afatet e arrestimit apo
ndalimit t personit, paraburgimit etj Afatet mund t ndahen n:
1. Afate ligjore dhe gjyqsore. Afate ligjore jan ato afate kohzgjatja e t cilave
caktohet me ligj. Afat i till sht afati pr paraqitjen e ankess kundr aktgjykimit
t gjykats themelore. Afatet gjyqsore konsiderohen ato afate t cilat i prcakton
gjykata duke u bazuar n autorizimin q asaj ia njeh ligji. Afat i till sht p.sh., afati i
prmirsimit t ankess ose pr paraqitjen e aktakuzs s re.
2. Afate prekluzive dhe joprekluzive. Afat prekluziv konsiderohet ai afat lshimi i
t cilit pr subjektin prkats do t thot humbje e t drejts pr riprtritje t parashtress
s till. I till sht afati pr paraqitje t ankess. Afat joprekluziv konsiderohet afati
lshimi i t cilit nuk ka pr pasoj humbjen e mundsis s paraqitjes s parashtress,
sepse varsisht nga rrethanat e pranishme q kan penguar paraqitjen e saj n koh,
nse ato vlersohen t arsyeshme, subjekti i autorizuar mund t vazhdoj at afat. I till
sht afati pr prmirsimin e aktakuzs s prokurorit t shtetit
3. Afate t rrepta dhe t thjeshta. Afatet e rrepta njherit jan edhe afate ligjore t
cilat, sipas rregullit nuk mund t zgjaten, prve kur me ligj sht parapar nj mundsi
e till. I till sht afati pr prmirsimin e aktakuzs. Afatet e thjeshta kan t bjn me
afatet gjyqsore t cilat si t tilla mund t zgjaten.
Afatet llogariten me or, dit muaj dhe vite. Llogaritja e afateve bhet sipas
kalendarit t zakonshm. Kshtu, nuk llogaritet n afat ora ose dita kur sht br
dorzimi ose njoftimi apo kur ka ndodhur ngjarja q konsiderohet si fillim i afatit. N
kt rrjedh, afati fillon t ec nga ora ose dita e par vijuese (pasardhse). N nj dit
llogariten 24 or kurse muaji llogaritet sipas kalendarit. Afatet e caktuara me muaj apo
vite kalojn me kalimin e dits s fundit t muajit apo t vitit i cili sipas numrit t vet i
prgjigjet dits kur ka filluar afati. Nse nj dit e till nuk ekziston n muajin e fundit,
afati kalon n ditn e fundit t atij muaji. Kur dita e fundit bie n dit feste zyrtare, t
shtunn ose t dieln ose n ndonj dit tjetr kur organi kompetent nuk punon, afati
kalon n fund t dits pasuese t puns (neni 446 i KPP).
220
Pala n favor t s cils sht caktuar nj afat, mund t krkoj shkurtimin e tij
me deklarat t dorzuar n gjykat. Kshtu, sipas paragrafit 1 t nenit 445 t Kodit
t Procedurs Penale nse afati sht parapar me ligj pr realizimin e t drejts s
mbrojtjes dhe t drejtave tjera procedurale t t pandehurit, me krkesn e tij me shkrim
ose prmes krkess gojore t prfshir n procesverbalin e gjykats afati mund t
shkurtohet. Deklarata konsiderohet se sht dhn me afat kur ajo i paraqitet marrsit
t autorizuar para kalimit t afatit (paragrafi 2 i nenit 445 i KPP).
Kur deklarata drgohet prmes posts, posts rekomande ose telegramit ose me
mjet tjetr (telefaks ose mjete t ngjashme), dita e postimit ose drgimit konsiderohet
si dit e dorzimit personit q i sht drguar. N kt rrjedh, drguesi i deklarats
konsiderohet se nuk e ka lshuar afatin kur personi t cilit tentohet ti drgohet deklarata
nuk e ka marr me koh pr shkak t gabimeve n mjetet e drgimit, pr t cilat drguesi
nuk ka qen n dijeni (paragrafi 3 i nenit 445 i KPP).
Deklarat t lidhur me afat mund t jap edhe i pandehuri i cili gjendet n
paraburgim. N raste t tilla deklarata konsiderohet e dorzuar ditn kur ajo sht
prfshir n procesverbalin e gjykats q e zbaton procedurn, gjegjsisht ditn kur ajo
sht drguar n drejtorin e burgut. N mnyr t ngjashme veprohet edhe n rastet
e drgimit t deklaratave t personit i cili gjendet n vuajtje t dnimit ose ndodhet
n ndonj institucion tjetr me urdhr pr trajtim t detyrueshm pr rehabilitimin
e kryersve t veprave penale t varur nga droga ose alkooli. Kshtu, dita kur sht
prpiluar procesverbali i till apo kur deklarata i sht drguar drejtoris s institucionit
konsiderohet dit e dorzimit t marrsit t autorizuar (paragrafi 4 i nenit 445 i KPP).
Kur parashtresa dorzimi i s cils sht i lidhur me afat, pr arsye t mosdijes ose
t gabimit t qart t drguesit i sht drguar gjykats jo kompetente para kalimit t
afatit, do t konsiderohet se sht dorzuar me koh, prkundr faktit se n gjykatn
kompetente arrin pas kalimit t afatit t parapar (paragrafi 5 i nenit 445 i KPP).
KRKESA PR KTHIM N GJENDJE T MPARSHME

Lshimi i afatit mund t ket efekte negative pr t pandehurin n procedur penale.
N t vrtet, pasojat negative t lshimit t afatit m s teprmi vrehen te lshimi i
afatit pr paraqitjen e mjetit juridik, pasi gjykata e hedh at pa e marr fare n shqyrtim.
Por, meqense shkaqet t cilat imponojn lshimin e afatit mund t jen t arsyeshme
ligjdhnsi parasheh mundsin e rivendosjes s afatit n mnyr q t eliminohen
pasojat e pakndshme t lshimit t afatit. Kjo mundsi sht parashikuar me qllim q
ti kontribuohet gjetjes s t vrtets n procedur penale me ka realizohet drejtsia
rreth zgjidhjes s shtjes penale.
Pr t pasur rivendosje t afatit subjekti konkret duhet t paraqes krkes pr kthim
n gjendje t mparshme. Krkesa duhet t paraqitet brenda 8 ditsh nga dita e kalimit
t shkaqeve pr arsye t t cilave nuk sht respektuar afati (paragrafi 1 i nenit 447 i
KPP).
Si u theksua m lart, krkes pr kthim n gjendje t mparshme mund t paraqes
i pandehuri i cili pr shkaqe t arsyeshme nuk paralajmron ose nuk paraqet ankes
221
kundr aktgjykimit ose aktvendimit pr sekuestrimin e dobis pasurore brenda afatit t

parashikuar ligjor (paragrafi 1 i nenit 447 i KPP). Si shkaqe t arsyeshme konsiderohen
fuqia madhore (trmeti, prmbytja, shkatrrimi i rrugve etj.), fatkeqsia personale ose
familjare e paparashikuar (vdekja e antarit t ngusht t familjes) etj. Pr krkesn e
paraqitur brenda afatit vendos kryetari i trupit gjykues i cili e ka shqiptuar aktgjykimin
ose aktvendimin q goditet me ankes. Kundr aktvendimit me t cilin lejohet kthimi n
gjendje t mparshme nuk lejohet ankes. Mirpo, kur i pandehuri ka paraqitur ankes
kundr aktvendimit me t cilin refuzohet kthimi n gjendjen e mparshme, gjykata
detyrohet q kt ankes, s bashku me paralajmrimin e ankess apo ankesn kundr
aktgjykimit ose aktvendimit pr sekuestrimin e dobis pasurore me prgjigjen n ankes
dhe t gjitha procesverbalet, tia drgoj gjykats m t lart pr marrjen e vendimit
(neni 448 i KPP). Krkesa pr kthim n gjendje t mparshme, n parim, nuk e pezullon
ekzekutimin e aktgjykimit apo ekzekutimin e aktvendimit pr sekuestrimin e dobis
pasurore, mirpo me rastin e marrjes s vendimit lidhur me krkesn gjykata mund t
vendos q t ndrpres ekzekutimin e atij vendimi deri sa t merret vendimi lidhur me
krkesn (neni 449 i KPP). N fakt, krkesa pr kthim n gjendje t mparshme nuk
mund t paraqitet nse kan kaluar 3 muaj nga dita e kalimit t afatit (paragrafi 2 i nenit
447 i KPP).
SHPENZIMET E PROCEDURS PENALE

Gjat ndrmarrjes s veprimeve procedurale n procedur penale shkaktohen
shpenzime t caktuara, pr t cilat gjykata duhet t kujdeset dhe t vendos.
Autort e t drejts s procedurs penale flasin pr lloje t ndryshme t shpenzimeve
procedurale. Kshtu, disa autor n trajtimet e tyre bjn fjal pr t ashtuquajturat
shpenzime n kuptim t gjer, shpenzime t cilat prfshijn t gjitha harxhimet
e jurisprudencs penale dhe shpenzime n kuptim t ngusht, t cilat i referohen
shpenzimeve t shkaktuara gjat zhvillimit t procedurs penale konkrete, ose gjat
ndrmarrjes s ndonj veprimi t veant n kuadr t ksaj procedure. Grupi tjetr i
autorve bn fjal pr: shpenzime t prgjithshme ku prfshihen shpenzimet t cilat i
bn shteti lidhur me funksionimin e sistemit gjyqsor dhe shpenzimet e posame, ku
prfshihen shpenzimet t cilat shkaktohen gjat zhvillimit t procedurs penale n t
ciln duhet t ndriohet dhe t zgjidhet shtja penale konkrete. Prkundr ndarjeve
ekzistuese, duhet potencuar se n procedur penale objekt shqyrtimi jan vetm
shpenzimet e ashtuquajtura t posame.
S kndejmi, si shpenzime t procedurs penale (shpenzime t posame)
konsiderohen ato shpenzime t cilat shkaktohen gjat zhvillimit t procedurs penale si
dhe ato t cilat shkaktohen duke qen t lidhura me kt procedur (paragrafi 1 i nenit
450 i KPP). Sipas paragrafit 2 t nenit 450 t Kodit t Procedurs Penale shpenzimet e
procedurs penale prfshijn:
1. Shpenzimet pr dshmitar, ekspert, prkthyes, specialist, stenografim,
regjistrime teknike dhe pr kqyrjen e vendit t ngjarjes;
2. Shpenzimet e transportit t t pandehurit;
222
3. Shpenzimet pr shoqrimin e t pandehurit apo t personit t paraburgosur;

4. Shpenzimet e transportit dhe t udhtimit t personave zyrtar;
5. Shpenzimet e mjekimit t t pandehurit gjat kohs sa gjendet n paraburgim
ose n institucionin shndetsor n baz t vendimit t gjykats, si dhe shpenzimet e
lindjes s fmijs;
6. Shpenzimet paushalle;
7. Kompensimet dhe shpenzimet e nevojshme t mbrojtsit, dhe
8. Kompensimet dhe shpenzimet e nevojshme pr t dmtuarin dhe prfaqsuesin e
tij ligjor, si dhe kompensimet dhe shpenzimet e nevojshme t prfaqsuesit t autorizuar;
shtja e shpenzimeve paushalle rregullohet me akt t veant, prkatsisht me
urdhres administrative t Kshillit Gjyqsor t Kosovs.
N kt rast, shpenzimet nga pika 1-5 dhe kompensimi apo shpenzimet e
nevojshme t mbrojtsit t caktuar dhe t prfaqsuesit t autorizuar t t dmtuarit n
procedur pr veprat penale q ndiqen sipas detyrs zyrtare, parapaguhen nga fondet
e policis, prokuroris s shtetit ose t gjykats q e zbaton procedurn penale, kurse
arktohen m von nga personat q detyrohen ti paguajn ato sipas dispozitave t
ktij Kodi. Natyrisht, me qllim t evitimit t paqartsive t mundshme organi q e
zbaton procedurn penale detyrohet q kronologjikisht ti shnoj t gjitha shpenzimet
e parapaguara n listn e posame e cila krkohet ti bashkngjitet shkresave t lnds
(paragraft 3 dhe 4 t nenit 450 t KPP).
sht e rndsishme t theksohet se n procedur penale shkaktohen edhe
shpenzime t prkthimit. Ktu veanrisht mendohet n shpenzimet e prkthimit n
gjuhn e t pandehurit, t dshmitarit dhe t personit tjetr q merr pjes n procedur
penale t cilat shkaktohen si rezultat i zbatimit t dispozitave t KPPK Penale lidhur
me prdorimin e gjuhs, e t cilat nuk arktohen nga personat t cilt sipas dispozitave
ligjore detyrohen ti paguajn shpenzimet e procedurs. S kndejmi, shpenzimet e
prkthimit nuk mund ti ngarkohen t pandehurit q nuk e di ose nuk e flet gjuhen n t
ciln zbatohet procedura penale (paragraft 5 dhe 6 t nenit 450 t KPP).
Ligjdhnsi n paragrafin 7 t nenit 450 t Kodit t Procedurs Penale ka prcaktuar
se shpenzimet e nevojshme t mbrojtsit t caktuar sipas detyrs zyrtare paguhen nga
mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri.
sht parim i prgjithshm se shpenzimet e procedurs i paguan pala ose personi
i cili ato i ka shkaktuar me fajin e vet. Andaj, edhe prcaktimi nse i pandehuri do t
ngarkohet me shpenzime t procedurs bhet varsisht nga ajo se ai a sht shpallur
fajtor apo sht liruar nga akuza. Natyrisht, n do aktgjykim ose aktvendim me t
cilin prfundohet procedura penale duhet prfshir edhe vendimin pr mbulimin e
shpenzimeve t procedurs dhe shumn e tyre. Ndrkaq n rastet kur mungojn t
dhnat pr shumn e shpenzimeve, sht procesmbajtsi ai i cili mban t drejtn e
marrjes s aktvendimit t posam pr caktimin e shums s shpenzimeve i cili pastaj
do t aprovohet nga ana e kryetarit t trupit gjykues pasi t jen siguruar t dhnat
(paragrafi 2 i nenit 451 i KPPK).
223
Sipas paragrafit 2 t nenit 451 t Kodit t Procedurs Penale personi i cili ka t

drejt t paraqes krkesn pr kompensim t shpenzimeve t procedurs, kt t drejt
mund ta shfrytzoj n afat prej tre muajsh nga dita kur atij i sht dorzuar aktgjykimi,
gjegjsisht aktvendimi i forms s prer. Pala e paknaqur me aktvendimin mbi
caktimin e shpenzimeve t procedurs, sidomos n rastet kur pr to sht vendosur me
aktvendim t posam ka t drejt ankese, mbi t ciln do t vendos kolegji (paragrafi
3 i nenit 451 i KPPK).
N kontekst t asaj q u theksua m lart rezulton se i pandehuri, i dmtuari,
mbrojtsi, prfaqsuesi ligjor, prfaqsuesi i autorizuar, dshmitari, eksperti, prkthyesi
dhe specialisti, pavarsisht nga rezultati i procedurs penale, paguajn shpenzimet
e shoqrimit t tyre forcrisht, t shtyrjes s veprimit hetimor, shpenzimet tjera t
procedurs t shkaktuara me fajin e tyre, si dhe pagesn prkatse t shums paushalle.
Pr lartsin e shpenzimeve t tilla vendoset me aktvendim t posam, prve kur pr
shpenzimet q i paguan paditsi privat ose i pandehuri vendoset me vendim me t cilin
zgjidhet shtja kryesore (paragraft 1 dhe 2 t nenit 452 t KPP).
Kur gjykata e shpall t pandehurin fajtor ajo me aktgjykim vendos detyrimin e
tij pr ti kompensuar shpenzimet e procedurs penale. I pandehuri i shpallur fajtor
detyrohet ti kompensoj shpenzimet e procedurs penale edhe n rastet kur ai dnohet
pr disa vepra penale. Mirpo, personi i till i fajsuar pr disa vepra penale nuk
mund t ngarkohet edhe me kompensimin e shpenzimeve lidhur me veprat pr t cilat
sht liruar nga akuza, po q se kto shpenzime mund t veohen nga shpenzimet e
prgjithshme. Ndrsa, n rastin kur disa t pandehur shpallen fajtor, gjykata obligohet
t caktoj pjesn e shpenzimeve q duhet paguar secili prej tyre, e kur kjo nuk sht
e mundur vendos q t gjith t pandehurit t ngarkohen me shpenzime n mnyr
solidare. N raste t tilla edhe shuma paushalle duhet t caktohet vemas pr secilin t
pandehur (paragraft 1-3 t nenit 453 t KPPK).
Konform paragrafit 4 t nenit 453 t Kodit t Procedurs Penale gjykata mund ta
liroj t pandehurin nga detyrimi i kompensimit n trsi ose pjesrisht t shpenzimeve
t procedurs penale pr dshmitar, ekspert, prkthyes, specialist, stenografim,
regjistrime teknike, kqyrje t vendit dhe shpenzimet paushalle nse vjen n prfundim
se pagesa e tyre do t rrezikonte gjendjen materiale t t pandehurit ose t personave
q ai detyrohet ti mbshtes materialisht. N rastet kur rrethanat e tilla mbi gjendjen
materiale t t pandehurit konstatohen pas marrjes s vendimit lidhur me shpenzimet,
i lejohet mundsia kryetarit t trupit gjykues q me aktvendim t posam t liroj t
pandehurin nga detyrimi i kompensimit t shpenzimeve t procedurs penale ose q ato
ti paguaj me kste.
N rastet kur procedura penale pushohet ose kur merret aktgjykimi me t cilin i
pandehuri lirohet nga akuza ose me t cilin refuzohet akuza gjykata n aktvendim apo
n aktgjykim shnon se shpenzimet e procedurs penale nga neni 450 paragrafi 2 nn
paragraft 1-5 t Kodit t Procedurs Penale, shpenzimet e nevojshme t t pandehurit
dhe kompensimin e shpenzimet e nevojshme t mbrojtsit do t paguhen nga mjetet
buxhetore, prve kur:
224
1. Personi me vetdije ka paraqitur kallzim penal t rrejshm (n raste t tilla ai i

paguan shpenzimet e procedurs penale), dhe
2. I dmtuari i cili sht trhequr nga propozimi pr ndjekje penale dhe si rrjedhoj
procedura pushon, detyrohet ti paguaj shpenzimet e procedurs penale nse i pandehuri
nuk ka paralajmruar se ai do ti paguaj ato (neni 454 i KPPK).
Kompensimi dhe shpenzimet e nevojshme t mbrojtsit ose t dmtuarit detyrohet
ti paguaj personi i prfaqsuar, pavarsisht se kush sipas urdhrit t gjykats detyrohet
ti paguaj shpenzimet e procedurs penale, prve kur mbrojtsi sht caktuar sipas
detyrs zyrtare. Rrjedhimisht, mbrojtsi ose prfaqsuesi i autorizuar, t cilt nuk jan
antar t Ods s Avokatve, nuk kan t drejt n kompensim. Ata kan t drejt n
shpenzimet e nevojshme, kurse antart e Ods s Avokatve kan t drejt edhe n
fitimin e humbur (neni 455 i KPPK).
Vendimin prfundimtar lidhur me detyrimin pr pagesn e shpenzimeve q
shkaktohen n gjykatn themelore e merr gjyqtari apo kolegji kompetent i gjykats
themelore. Ndrkaq, nj vendim t till n Gjykatn e Apelit e merr kryetari i kolegjit
t Gjykats s Apelit e n Gjykatn Supreme e merr kryetari i kolegjit t Gjykats
Supreme (paragraft 1-3 t nenit 456 t KPPK).
Konform paragrafit 4 t nenit 456 t Kodit t Procedurs Penale caktimi i
shpenzimeve t shkaktuara me rastin e procedimit t shtjes penale sipas mjeteve t
jashtzakonshme juridike duhet t bhet duke zbatuar prshtatshmrisht zgjidhjet e
prezantuara gjat shqyrtimit t msiprm t ksaj shtje.
KRKESA PASURORE JURIDIKE

Me rastin e kryerjes s veprs penale nga ana e kryersit t veprs penale personave
t tret mund tù shkaktohet ndonj dm material dhe moral. S kndejmi, pr shkak
t lidhjes q ekziston ndrmjet dmit t shkaktuar dhe veprs penale, i dmtuari ka
mundsi q n procedur penale t paraqes propozimin pr realizimin e krkess
pasurore juridike, edhe pse dihet se shqyrtimi i ksaj shtje sht objekt i procedurs
civile dhe zgjidhja e saj do t duhej shtruar n procedurn kontestimore.
Procedura pr zgjidhjen e krkess pasurore juridike quhet procedur e
bashkangjitur, nga se ajo si e till i bashkngjitet procedurs penale. Por, gjykata do ta
zgjidh at n kuadr t procedurs penale vetm nse zgjidhja e saj, zhvillimin e ksaj
procedure nuk e zvarrit n mnyr t konsiderueshme (paragrafi 1 i nenit 458 i KPP).
Propozimin pr realizimin e krkess pasurore juridike n procedur penale mund
ta paraqes personi i cili sht i autorizuar pr ta ushtruar kt krkes n kontest
civil (paragrafi 1 i nenit 459 i KPP). Kt t drejt, n rend t par e ka i dmtuari,
trashgimtart e tij ligjor ose personat t cilve sipas rregullave t s drejts civile u
ka kaluar krkesa. Megjithat, nse me vepr penale sht dmtuar pasuria n pronsi
publike, shtetrore ose shoqrore autorizimi pr t marr pjes n procedur penale n
t ciln krahas shtjes penale vendoset edhe pr krkesn pasurore juridike, i takon
organit ose personit kompetent i cili sht i autorizuar me ligj t veant pr tu kujdesur
pr mbrojtjen e ksaj pasurie (paragrafi 2 i nenit 459 i KPP).
225
Sipas paragrafit 2 t nenit 458 t Kodit t Procedurs Penale krkesa pasurore

juridike mund t prfshij: kompensimin e dmit, kthimin e sendit ose anulimin e
veprimit t caktuar juridik.
a) N emr t kompensimit t dmit personi i autorizuar mund t krkoj
kompensimin pr dmin material, fitimin e humbur si dhe kompensimin e dmit moral
i cili ka t bj me cenimin e ndonj t drejte personale si nderit, autoritetit, prjetimit t
dhembjes fizike ose shpirtrore etj.
b) I dmtuari me krkes pasurore juridike mund t krkoj kthimin e sendit n
qoft se sendi i marr sht n gjendje t rregullt. I dmtuari, konform legjislacionit
n fuqi, edhe n kt rast mund t krkoj kompensimin e dmit, mirpo duke marr
parasysh faktin se sendi i marr me rastin e kryerjes s veprs penale mund t ket vler
t posame pr t (p.sh., orn e vjedhur e ka kujtim prej dikujt) ai mund t mos jet i
knaqur me kompensimin e dmit.
c) N procedur penale i dmtuari me krkes pasurore juridike mund t krkoj
prishjen e veprimit juridik me karakter pasuror, p.sh., t kontrats s lidhur me forc
ose duke e vn paln e dmtuar n lajthim. N rast t nj krkese t till, gjykata, kur
mon se ajo krkes sht e bazuar, me aktgjykim urdhron anulimin e atij veprimi
juridik. Anulimi mund t jet i plot ose i pjesshm dhe ai do t prfshij edhe pasojat
q kan rrjedhur nga nj veprim i till, natyrisht duke u kujdesur q n kto raste t mos
cenohen t drejtat e personave t tret (neni 465 i KPPK).
Propozimi pr realizimin e krkess pasurore juridike n procedur penale i
paraqitet organit kompetent t cilit i sht parashtruar kallzimi penal ose gjykats
para s cils zhvillohet procedura. Propozimi mund t paraqitet deri n prfundim t
shqyrtimit gjyqsor n gjykatn themelore. Propozimi duhet t prfshij krkesn e
definuar n mnyr t qart dhe t argumentuar me prova. Nse personi i autorizuar
nuk e ka paraqitur propozimin pr realizimin e krkess pasurore juridike n procedur
penale para ngritjes s aktakuzs, ai duhet t njoftohet se propozimin mund ta paraqes
deri n prfundim t shqyrtimi gjyqsor.
N rast se me vepr penale sht shkaktuar dm n pasurin n pronsi publike,
shtetrore ose shoqrore dhe nuk sht paraqitur propozim, gjykata pr kt duhet ta
njoftoj organin, gjegjsisht personin i cili sht i autorizuar me ligj t kujdeset pr
mbrojtjen e pasuris s till (neni 460 i KPPK).
Personat e autorizuar mund t trhiqen nga propozimi pr realizimin e krkess
pasurore juridike n procedur penale deri n prfundim t shqyrtimit gjyqsor, dhe
at ta realizojn n kontest civil. N rast se propozimi sht trhequr ai nuk mund
t prsritet, prve nse me Kodin e Procedurs Penale sht parapar ndryshe. N
qoft se pas paraqitjes s propozimit dhe para prfundimit t shqyrtimit gjyqsor e
drejta n krkes pasurore juridike, sipas rregullave t s drejts pasurore i ka kaluar
personit tjetr, ai person duhet t thirret n mnyr q t deklarohet se a mbetet pran
propozimit. N rast se personi i thirrur nuk i prgjigjet thirrjes, gjykata do t konsideroj
se ai e ka trhequr propozimin (neni 461 i KPP).
226
Pr krkesn pasurore juridike vendos gjykata kompetente. Ajo, konform

paragrafit 2 t nenit 463 t Kodit t Procedurs Penale, mund t vendos pr krkesn
e till n trsi ose pjesrisht. Kur ajo ka vendosur vetm pr nj pjes t krkess
pasurore juridike, pr pjesn tjetr paln e dmtuar e udhzon n kontest civil. Gjykata
do ta udhzoj t dmtuarin n kontest civil n do rast kur t dhnat e mbledhura
n procedur penale nuk paraqesin baz t mjaftueshme pr gjykim t plot ose t
pjesshm t saj. E njjta gj do t prsritet edhe n rastet kur gjykata me aktgjykim
e liron t pandehurin nga akuza, pastaj kur refuzohet akuza si dhe kur me aktvendim
pushohet procedura penale. Kur gjykata shpallet jo kompetente pr procedurn penale,
ajo e udhzon t dmtuarin q krkesn pasurore juridike ta ushtroj n procedur penale
t filluar ose t vazhduar nga gjykata kompetente (paragrafi 3 i nenit 463 i KPP).
Pr sigurimin e krkess pasurore juridike e cila sht rrjedhoj e kryerjes s
veprs penale n procedur penale mund t urdhrohen masat e prkohshme. Masat
e tilla propozohen nga i dmtuari dhe personat tjer t autorizuar dhe ato urdhrohen
konform dispozitave t cilat vlejn n procedurn e prmbarimit. Aktvendimin pr kto
masa n procedurn paraprake merret nga gjyqtari i procedurs paraprake, kurse pas
ngritjes s aktakuzs aktvendimin e merr gjyqtari i vetm ose kryetari i trupit gjykues
pr rastet jasht shqyrtimit gjyqsor, kurse n shqyrtim gjyqsor aktvendimin e merr
trupi gjykues. Kundr aktvendimit t marr t trupit gjykues pr mas t prkohshme
nuk lejohet ankes, kurse pr rastet tjera vendos kolegji prej tre gjyqtarsh. Ankesa e
parashtruar nuk e pezullon ekzekutimin e aktvendimit (neni 467 i KPP).
Marrja dhe komunikimi i vendimeve
Vendimet gjyqsore jan ; aktgjykimi, aktvendimi dhe urdhri (urdhresa).
Aktgjykimin e merr vetm gjykata, ndrsa aktvendimin dhe urdhrin mund t marrin
edhe organet tjera q marrin pjes n procedurn penale.
Vendimet gjyqsore merren n mnyr individuale dhe kolegjiale. N mnyr
individuale vendos gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari i vetm gjykues, kryetari
i trupit gjykues dhe kryetari i gjykats, ndrsa n mnyr kolegjiale trupi gjykues dhe
kolegji gjyqsor.
Marrja e vendimit nga trupi gjykues

n seanc pr kshillim dhe votim.
Vendimi n trup gjykues merret pas kshillimit gojor dhe votimit dhe ai miratohet
kur pr t voton shumica e antarve t atij trupi. Kshillimi dhe votimi drejtohet nga
ana e kryetarit t trupit gjykues i cili voton i fundit. Njra ndr detyrat e kryetarit t
trupit gjykues sht q t kujdeset pr shqyrtimin e t gjitha shtjeve n trsi dhe nga
kndvshtrime t ndryshme (paragraft 1 dhe 2 t nenit 471 t KPP).
Kur votat pr ndonj shtje individuale pr t ciln duhet votuar ndahen n disa
mendime t ndryshme, ashtu q asnjri prej tyre nuk e ka shumicn, shtjet ndahen
dhe votimi prsritet deri sa t arrihet shumica e votave. Nse n kt mnyr nuk
arrihet shumica, merret vendimi sipas t cilit votat t cilat jan m t favorshme pr t
227
pandehurin u shtohen votave q jan m pak t favorshme se kto, dhe kshtu vazhdohet
deri sa t arrihet shumica e nevojshme (paragrafi 3 i nenit 471 i KPP).
sht e rndsishme t theksohet se antart e trupit gjykues nuk mund t refuzojn
votimin pr shtjet q i parashtron kryetari i trupit gjykues, por antari i trupit gjykues
i cili ka votuar pr lirimin e t akuzuarit ose pr revokimin e vendimit dhe ka mbetur
n pakic, nuk detyrohet t votoj pr dnimin. N qoft se ai nuk voton, konsiderohet
se pajtohet me votn q sht m e favorshme pr t pandehurin (paragrafi 4 i nenit 471
i KPP).
Radha e shqyrtimit t shtjeve pr t cilat votohet.
Kur me rastin e votimit shtrohen disa shtje, sht rregull q fillimisht t votohet
pr shtjet bazike e pastaj pr ato q jan m pak t rndsishme. Kshtu, nse shtrohet
pr votim shtja e kompetencs dhe ajo e plotsimit t procedurs, s pari votohet
pr kompetencn e gjykats e pastaj pr nevojn e plotsimit t procedurs e shtje
tjera paraprake. Por nse shtrohet pr votim shtja kryesore, n trsin e elementeve
q at e prbjn, s pari votohet nse i akuzuari ka kryer vepr penale dhe nse ai
sht penalisht prgjegjs, pastaj votohet pr dnimin, pr sanksionet tjera penale ose
masat pr trajtim t detyruar, pastaj pr shpenzimet e procedurs penale, pr krkesn
pasurore juridike dhe pastaj pr shtjet tjera pr t cilat duhet marr vendim. Por kur
ndodh q nj person t akuzohet pr shum vepra penale, sht rregull q s pari t
votohet pr prgjegjsin e tij penale dhe dnimet pr seciln vepr penale, e pastaj t
votohet pr nj dnim unik pr t gjitha veprat penale (neni 472 i KPP).
Kshillimi dhe votimi mbahen n seanc t mbyllur dhe n t marrin pjes vetm
antart e trupit gjykues dhe procesmbajtsi (paragraft 1 dhe 2 t nenit 473 t KPP).
Komunikimi i vendimeve
Vendimi i marr n seancn pr kshillim dhe votim, nse nuk parashihet ndryshe
me Kodin e Procedurs Penale, u komunikohet palve gojarisht nse ato jan t
pranishme, e kur mungojn atyre u drgohet kopja e vrtetuar e vendimit. Fakti se
vendimi komunikohet gojarisht shnohet n procesverbal ose n shkres, kurse personit
t cilit i sht drguar komunikimi, marrjen e vrteton me nnshkrimin e tij. Kur personi
i interesuar deklaron se nuk do t ankohet, kopja e vrtetuar e vendimit t komunikuar
gojarisht parimisht nuk i drgohet (paragraft 1 dhe 2 t nenit 474 t KPP).
M n fund, ligjdhnsi ka parapar obligimin q kopjet e vendimeve kundr t
cilave sht e lejuar ankesa, personave q e kan kt t drejt, duhet tù drgohen se
bashku me udhzimin pr t drejtn e ankess (paragrafi 3 i nenit 474 i KPP)
Forma e prer e vendimeve

Me vendosjen e nj shtje penale n procedur penale n form t prer
konsiderohet se ajo sht shtje e gjykuar pr t ciln nuk mund t zhvillohet srish
procedur penale. N kt rrjedh, mund t thuhet se vendimi gjyqsor i forms s prer,
228
nuk mund t atakohet me ankes ose ankesa kundr tij nuk sht e lejuar. Sidoqoft,
vendimi gjyqsor e merr formn e prer nn kto rrethana:
1. Kur palt heqin dor nga e drejta e paraqitjes s ankess;
2. Kur ka kaluar afati ligjor pr ankes e ai nuk sht shfrytzuar;
3. Kur pasi q sht paraqitur ankesa ankuesi sht trhequr nga ajo para se t
merret vendimi gjyqsor lidhur me t, ose
4. Kur ankesa e paraqitur sht hedhur si e pa afatshme ose e palejuar, apo kur ajo
sht refuzuar si e pabaz.
Ekzekutimi i vendimeve
Ekzekutimi i aktgjykimit. Aktgjykimi para se t ekzekutohet duhet ta marr formn
e prer. Ai bhet i ekzekutueshm pasi t bhet dorzimi pals dhe kur pr zbatimin e
tij nuk ka pengesa ligjore.
Ekzekutimi i aktvendimit. Si rregull, edhe aktvendimet ekzekutohen pasi t ken
marr formn e prer. Aktvendimi, sikur dhe aktgjykimi merr formn e prer kur ai nuk
mund t ankimohet me ankes ose kur kundr tij nuk sht e lejuar ankesa (paragraft
1 dhe 2 t nenit 488 t KPP). Aktvendimi, n parim ekzekutohet nga ana e organit q
e ka marr at.
Ekzekutimi i urdhrit. Urdhri ekzekutohet menjher, prpos kur organi q e lshon
at vendos ndryshe (paragrafi 1 i nenit 488 i KPP).
Drgimi i parashtresave
Drgimi i parashtresave n parim bhet me post. Prve prmes posts parashtresat
mund t drgohen edhe nprmjet organit kompetent komunal.
Thirrja pr t marr pjes n shqyrtim gjyqsor ose thirrjet tjera gjykata mund tia
komunikoj edhe gojarisht personit i cili gjendet n gjykat s bashku me udhzimin pr
pasojat e mosparaqitjes s tij. Thirrja e br n kt mnyr shnohet n procesverbal t
cilin personi i thirrur e nnshkruan, prve kur kjo thirrje sht shnuar n procesverbalin
e shqyrtimit gjyqsor. Kjo mnyr drgimi konsiderohet drgim i rregullt (paragraft 1
dhe 2 t nenit 475 t KPP).
Drgimi i shkresave nprmjet policis

Konform paragrafit 3 t nenit 475 t Kodit t Procedurs Penale gjykata apo
prokurori i shtetit mund t urdhroj Policin e Kosovs q t bj drgimin e shkresave,
nse dorzimi i tyre prmes posts ose njoftimit gojor ka rezultuar t jet i pasuksesshm.
Pavarsisht ksaj, ligjdhnsi e ka autorizuar gjykatn q t mund t urdhroj Policin e
Kosovs pr t drguar thirrjen edhe pa i shfrytzuar mundsit e lartcekura nse mon
se personi i till me gjas nuk do t veproj n pajtim me thirrjen.
229
Dorzimi personal i shkresave

N kt rrjedh, shkresa e cila duhet t drgohet personalisht, duhet ti jepet
direkt personit t cilit i sht adresuar. Nse personi, t cilit shkresa duhet dorzuar
personalisht, nuk gjendet n vendin ku duhet br dorzimi, drguesi mson se ku dhe
kur mund t gjendet ai person dhe l njoftimin me shkrim tek ndonjri nga t afrmit
e atij personi, q marrsi i shkress t gjendet n banesn e tij ose n vendin e puns
n ditn dhe orn e caktuar pr t pranuar shkresn. Kur edhe pas ksaj drguesi nuk e
gjen personin t cilit duhet dorzuar shkresn ather ajo i dorzohet kujdestarit t tij
ose fqinjit nse ai pajtohet q ta pranoj at (neni 476 i KPP).
Dorzimi i shkresave pr t cilat ligji nuk

ka parashikuar se duhet t dorzohen personalisht
Ligjdhnsi e ka rregulluar edhe shtjen e drgimit t shkresave tjera drgimi i
t cilave nuk sht parapar se duhet t dorzohen personalisht. Edhe n kto raste
ligjdhnsi krkon q shkresa ti drgohet marrsit personalisht. Megjithat, te kto
raste kur marrsi nuk gjendet n banes ose n vendin e puns shkresa e till mund
ti drgohet ndonjrit nga antart e rritur t familjes s tij i cili detyrohet t pranoj
shkresn. Por, kur ata nuk gjenden n shtpi, shkresa i dorzohet kujdestarit ose fqinjit
nse pajtohet ta pranoj at. Kur drgimi i shkress bhet n vendin e puns s personit
i cili duhet t pranoj shkresn ndrsa ai nuk gjendet aty, mund ti dorzohet personit
t autorizuar pr marrjen e posts i cili detyrohet t pranoj shkresn, ose personit i
cili sht i punsuar n t njjtin vend pune n qoft se ai pajtohet ta pranoj shkresn
Kur vrtetohet se personit t cilit duhet drguar shkresa mungon dhe se personat t
cilve shkresa u sht ln nuk kan mundur tia drgojn atij me koh, shkresa kthehet
me shnimin se ku gjendet personi q mungon (paragrafi 3 i nenit 477 i KPP).
Nse ndodh q t dshtojn mundsit e lartcekura pr drgimin e shkress ather
marrsit i lihet njoftimi pr postn ku mund t merret shkresa dhe afati deri kur mund ta
marr at shkres. N rast se shkresa nuk merret brenda afatit t parapar ather ajo i
kthehet drguesit (paragrafi 2 i nenit 477 i KPP).
Shkresat q duhet dorzuar personalisht

Ligjdhnsi ka parapar disa situata kur parashtresat duhet t drgohen personalisht.
Kshtu t pandehurit personalisht i drgohet thirrja pr marrje n pyetje n procedur
paraprake dhe n shqyrtim gjyqsor. T pandehurit q nuk ka mbrojts personalisht
i drgohet aktakuza, aktgjykimi dhe vendimet tjera pr t cilat afati i ankess fillon
nga dita e dorzimit, duke prfshir edhe ankesn e pals kundrshtare t dorzuar
pr prgjigje (paragraft 1 dhe 2 t nenit 478 t KPP). Ndrkaq, pr dorzimin e
parashtresave disa kategorive t personave ligjdhnsi ka parapara rregulla t tjera t
cilat jan vendosur konform zgjidhjeve q vlejn pr ato institucione.
230
Dorzimi i shkresave personave t caktuar

(t punsuar n institucione t caktuara)
Policve rojeve t institucionit ku ruhen personat e privuar lirie, t punsuarve n
transportin toksor, ujor dhe ajror parashtresat u dorzohen prmes komands s tyre apo
eprorit t drejtprdrejt, personave t burgosur parashtresat u drgohen prmes gjykats
ose nprmjet institucionit ku ata mbahen t burgosur, kurse personave q gzojn
imunitet n Kosov shkresat u drgohen prmes organizats prkatse ndrkombtare
(neni 481 i KPPK). Prokurorit t shtetit shkresat i drgohen prmes zyrs s regjistrimit
t prokurorit t shtetit (paragrafi 1 i nenit 482 i KPPK).
Procedura e dorzimit
Ligjdhnsi ka parapar se marrsi dhe drguesi duhet t bjn nnshkrimin n
fletdrges si garanci q vrteton dorzimin e shkress. N kt rast n fletdrges
domosdoshmrisht shnohet dita e drgimit. Kur marrsi nuk ka njohuri n t shkruar
ose nuk sht n gjendje t nnshkruaj emrin e tij, pr t nnshkruhet drguesi duke
shnuar ditn e dorzimit dhe arsyen prse sht nnshkruar n vend t marrsit.
Ndrkaq, kur marrsi refuzon t nnshkruaj fletdrgesn, drguesi kt e shnon n
fletdrges si dhe ditn e prmbushjes s dorzimit t drgess (neni 479 i KPPK).
M n fund, kur marrsi ose antari i rritur i familjes refuzon marrjen e shkress,
drguesi shnon n fletdrges ditn, orn dhe shkakun e refuzimit t marrjes dhe
shkresn e l n banesn e marrsit ose n vendin e tij t puns. N kto raste dorzimi
konsiderohet valid (neni 480 i KPPK).
Shikimi i parashtresave (shkresave)

Q subjekti i autorizuar t ket nj pasqyr t qart lidhur me shtjen penale pr
t ciln zhvillohet procedur penale sht e nevojshme q atij ti mundsohet qasje n
shkresat q prbjn dosjen penale konkrete. Natyrisht, kjo sht nj shtje shum e
rndsishme e cila, n instanc t fundit i kontribuon fuqishm zbardhjes s t vrtets
s rastit. Duke par kt rndsi ligjdhnsi prmes zgjidhjeve t prfshira n Kodin e
Procedurs Penale ka parapar nj sr dispozitash me t cilat e rregullon kt shtje.
Kur prokurori i shtetit duhet

tu mundsoj palve qasje n shkresat e lnds
Si rregull, prokurori i shtetit para fillimit t hetimit nuk sht i detyruar pr ti
siguruar t dyshuarit qasje n informatat e mbledhura. Kjo do t thot se me fillimin
e hetimit, prokurori i shtetit sht i detyruar q ti siguroj cilitdo t pandehur apo
mbrojtsve t tyre qasje n shkresat e lnds, prve prjashtimeve t parapara me ligj.
231
N cilat shkresa mbrojtsi duhet t ket qasje pa kufizime

N asnj faz t hetimit mbrojtsit nuk mund ti mohohet shikimi i shkresave lidhur
me procesin e marrjes n pyetje t t pandehurit, materialit t marr nga i pandehuri apo
materialit q i prket atij, materialit lidhur me veprimet hetimore n t cilat sht lejuar
ose sht dashur t lejohet pjesmarrja e mbrojtsit, ose i analizave t ekspertve. N
kt aspekt, mbrojtsi ka t drejt q pas prfundimit t hetimit jo vetm ti shikoj, por
edhe ti kopjoj e fotografoj shkresat e provat materiale me t cilat disponon gjykata.
N fakt, pas ngritjes s aktakuzs, t pandehurit mund ti sigurohet kopja ose kopjet e
shkresave t lnds (paragraft 1-5 t nenit 213 t KPP).
Mbrojtsi gzon t drejtn e shikimit edhe t shkresave, kopjimit e fotografimit t
tyre t librave, dokumenteve, fotografive dhe objekteve tjera materiale t cilat jan n
zotrim, ruajtje ose kontroll t prokurorit t shtetit. Natyrisht, varsisht nga rasti atij i
njihet e drejta q krahas ksaj t shikoj, kopjoj e fotografoj t gjitha materialet t cilat
i shrbejn atij pr prgatitjen e mbrojtjes ose t cilat i shfrytzon prokurori i shtetit si
prova gjat shqyrtimit gjyqsor, ose t cilat jan marr nga i pandehuri apo kan qen
pron e tij.
Mundsia e kufizimet q mbrojtsi

t ket qasje pr shkresat e caktuara
Ligjdhnsi, megjithat ka parapar mundsin q prokurori i shtetit tia refuzoj
mbrojtsit shikimin, kopjimin ose fotografimin e shkresave t caktuara, librave,
dokumenteve, fotografive dhe objekteve tjera materiale t cilat i ka n zotrim, ruajtje
ose nn kontroll, nse ka gjasa reale se shikimi, kopjimi ose fotografimi i tyre mund t
rrezikoj qllimin e hetimit apo jetn dhe shndetin e njerzve.
N raste t tilla prokurori i shtetit e krkon mendimin e gjyqtarit t procedurs
paraprake, gjyqtarit t vetm gjykues ose kryetarit t trupit gjykues ashtu q nse nj
gj e till lejohet nga t njjtit ather mbrojtsit i mundsohet shikimi, kopjimi dhe
fotografimi i shkresave t krkuara (paragrafi 6 i nenit 213 i KPPK).
Fshehja e t dhnave t caktuara(redaktimi)

nga prokurori i shtetit
Prokurori i shtetit (prokurori i shtjes) konform paragrafit 7 t nenit 213 t KPPK,
mund ti redaktoj ose t shnjoj informacionet me vij t trash t zez, pr t fshehur
t dhna t caktuara n kopjet e shkresave t cilat prmbajn t dhna t ndjeshme.
I pandehuri ka t drejt q redaktimet e tilla ti kundrshtoj mund t kundrshtoj
redaktimin te gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i
trupit gjykues brenda 3 ditve nga pranimi i kopjes s redaktuar. Prokurorit t shtetit
i jepet mundsia q t shpjegoj bazn ligjore t redaktimit pa zbuluar informacionin
e ndjeshm. Gjyqtari shqyrton informacionin e ndjeshm dhe merr vendim brenda 3
ditve nse redaktimi sht ligjrisht i arsyetuar.
232
Por, duhet pasur parasysh faktin se gjyqtari dhe prokurori i shtetit i autorizuar, me
rastin e lejimit t mbrojtsit q t shikoj, kopjoj e fotografoj shkresat e provat materiale
gjithnj duhet ti ket n konsiderat rrethanat q kan t bjn me zbatimin e masave
pr mbrojtjen e t dmtuarve, dshmitarve dhe privatsis s tyre, si dhe mbrojtjen e
informacioneve konfidenciale (paragrafi 8 i nenit 213 i KPPK).
Qasja n shkresat e lnds nga i dmtuari

T dmtuarit, prfaqsuesit procedural apo ligjor t tij dhe mbrojtsit t viktimave
konform nenit 214 t KPPK, u lejohet shikimi, kopjimi e fotografimi i shkresave dhe
provave materiale q i disponon gjykata ose prokurori i shtetit. Megjithat, para se
kjo mundsi t bhet e realizueshme krkohet nga autoriteti kompetent q fillimisht
t konstatohet ekzistimi i padyshimt i interesit t t dmtuarit q ti lejohet kontakti i
krkuar n relacion me shkresn, gjegjsisht provn materiale konkrete (paragrafi 1 i
nenit 214 i KPPK).
Kur kjo e drejt mund ti kufizohet t dmtuarit

Prkundr faktit q organi kompetent mund t ket legjitimuar interesin e t
dmtuarit pr shikimin, kopjimin dhe fotografimin e shkresave t caktuara, gjegjsisht
t provave materiale konkrete, gjykata dhe prokurori i shtetit mund t refuzoj krkesn
q i dmtuari e ka mbshtetur mbi kto baza n rast se interesi legjitim i t pandehurit
ose i personave t tjer kalon interesin e t dmtuarit, ose nse ka gjasa reale q shikimi
ose mundsit tjera mund t rrezikojn qllimin e hetimit ose jetn dhe shndetin e
njerzve apo mund t zvarriste n mnyr t konsiderueshme procedurn, ose nse i
dmtuari ende nuk sht pyetur si dshmitar (paragrafi 2 i nenit 214 i KPPK).
M n fund, t dmtuarit i njihet e drejta q t parashtroj ankes n do rast kur
prokurori i shtetit apo gjyqtari i procedurs paraprake i refuzojn atij shikimin e
shkresave. Ankesa, n rastin kur prokurori i shtetit ka br refuzimin i paraqitet gjyqtarit
t procedurs paraprake, kurse n rastin kur ky i fundit refuzon krkesn e t dmtuarit
ankesa i paraqitet kolegjit shqyrtues (paragraft 3 dhe 4 t nenit 214 t KPPK).
PROVAT
Gjat ushtrimit t funksioneve t tyre t prcaktuara me legjislacionin n fuqi,
n veanti me dispozitat e KPPK, subjektet e procedurs penale duhet t vrtetojn
kryerjen e veprs penale, t zbulojn fajtorin q ka kryer veprn penale dhe t sqarojn
t gjitha rrethanat tjera q kan rndsi pr prcaktimin e drejt t shkalls s fajit dhe
t rrezikshmris shoqrore t fajtorit pr mjedisin n t cilin ai jeton.
Vepra penale sht ngjarje q ka ndodhur n t kaluarn e cila ngjarje tentohet
q t improvizohet n proces gjyqsor.Rrethanat e kryerjes s veprs penale( me t
gjitha detajet e saja) dhe fajsia e t pandehurit, mund t prcaktohen vetm me an t
provave. N kt rrjedh, me prov n procedurn penale duhet kuptuar njoftimet mbi
faktet dhe rrethanat q lidhen me veprn penale q merren prej burimeve t parapara
233
me KPPK dhe n prputhje me rregullat e prcaktuara prej tij dhe q shrbejn pr t

vrtetuar kryerjen ose jo t veprs penale, pasojat q ajo i ka shkaktuar, fajsin ose
pafajsin e t pandehurit dhe shkalln e prgjegjsis s tij.
N aspektin e prgjithshm me nocionin fakt duhet nnkuptuar shtjet t cilat
ngrihen n procedur penale q kan lidhje me veprn penale dhe kryersin e saj dhe
t cilat duhet provuar nga gjykata kompetente. N t vrtet, fakti pasqyron ekzistimin
objektivo-real t ndonj sendi, dukurie, procesi, ndodhie, cilsie ose raporti t vrtetuar
n mnyr mendore perceptuese.
MJETET E PROVS
Mjetet e provs n procedurn penale, n t vrtet paraqiten si burim i provs.
Ato jan instrumente prmes t cilave transmetohet prmbajtja e provs nga burimi i
saj deri te gjykata. Si mjete t provs n procedur penale paraqiten personat, sendet
dhe veprimet e caktuara. E prbashkt e t gjitha mjeteve t provs sht se ato duhet
t prcaktohen shprehimisht me ligj.
N lidhje me mjetet e provs, ndr t njra duhet pasur parasysh edhe kto rregulla:
1. do burim i t dhnave nuk mund t jet mjet i provs, meq nj gj e till do t
thoshte pranim i maksims sipas s cils qllimi arsyeton mjetin, ka n procedurn
penale parqet rrezik potencial pr arbitraritet n procedim t provave;
2. Gjat trajtimit t mjeteve t provs gjithsesi duhet pasur parasysh edhe disa
kufizime ligjore q vijn n shprehje me rastin e prdorimit t tyre, sidomos kur jan n
pyetje mjetet e reja t provs t cilat kan t bjn me marrjen e deklarimit, thnies nga
i pandehuri ose dshmitari, si do t ishte rasti i marrjes s deklarats s t pandehurit
me mashtrim apo dredhi, duhet respektuar edhe ndalimet, tashm tradicionale t
prdorimit t dhuns, krcnimit dhe mjeteve tjera me qllim q nga i pandehuri t
merret deklarimi ose pohimi.
Provat e papranueshme dhe pasojat juridike t prdorimit t tyre

Gjykata mund t pranoj dhe t marr parasysh do prov t pranueshme q ajo
konsideron se i kontribuon sqarimit t shtjes penale konkrete. Ajo ka autoritetin t
vlersoj lirisht t gjitha provat e parashtruara me qllim t vlersimit t pranueshmris
(rndsis) ose papranueshmris s tyre. Mbi kt baz, gjykats ka t drejtn q sipas
bindjes s lir t vlersoj rndsin e provave t parashtruara, gjegjsisht q t vendos
se mbi cilat prova do ta mbshtes vendimin e saj.
Provat e papranueshme
Gjykata nuk mund ta mbshtes vendimin e saj n prova t papranueshme, nisur nga
kjo gjykata n mbshtetje t paragrafit 2 t nenit 258 t KPPK, mund t ndaloj marrjen
e provs nse:
234
1. Marrja e provave t tilla pr t plotsuar provat tjera sht e panevojshme dhe e

teprt, sepse shtja sht e njohur n vija t prgjithshme;
2. Fakti q do t provohet sht i parndsishm pr vendimin apo se ai sht
provuar;
3. Prova sht trsisht e paprshtatshme, e pamundshme ose e paarritshme;
4. Krkesa bhet pr t zvarritur procedurn penale.
Prov e papranueshme konsiderohet do informat q sht n thelb nuk ka
mbshtetje, kur origjina e saj sht e panjohur, bazohet n thashetheme si dhe prova apo
informata e cila q n dukje t par konsiderohet e pamundshme ose e pabesueshme.
Sipas ligjit t papranueshme konsiderohen kto prova:

1. Deklarimi i t pandehurit n rastet kur atij i jan shkelur t drejtat e garantuara
(prdorimi i gjuhs, e drejta q t hesht, prkthimi falas, e drejta e mbrojtjes prmes
mbrojtsit, e drejta n trajtim mjeksor etj.) dhe kur deklarimi i tij sht rrjedhoj e
keqtrajtimit, kanosjes, e premtimit t ndonj prfitimi t paparapar me ligj, e dobsimit
t kujtess ose aftsis pr t kuptuar etj.;
2. Pr dshmitar pyetet personi i cili nuk mund t pyetet pr dshmitar;
3. Pr dshmitar pyetet personi q sht liruar nga dshmimi, por nuk sht vn n
dijeni pr kt ose shprehimisht nuk ka hequr dor nga kjo e drejt, apo kur udhzimi
dhe heqja dor nuk sht shnuar n procesverbal;
4. Pr dshmitar pyetet personi q sht fmij i cili nuk kupton t drejtn e tij pr
t refuzuar dshmimin ose
5.Dshmia e dshmitarit sht marr me forc, me kanosje ose me ndonj mjet
tjetr t ngjashm t ndaluar.
6. Deklarimi i ekspertit n rastet kur ai sipas ligjit nuk mund t caktohet si ekspert;
7. Kqyrja ose rikonstruksioni i vendit t ngjarjes t ushtruar nga prokurori i shtetit
ose policia kur i pandehuri ose mbrojtsi i tij nuk jan njoftuar pr ndrmarrjen e
veprimit t till;
8. Kontrolli i personit, shtpis ose lokaleve tjera i zbatuar n kundrshtim me
dispozitat e procedurs penale (pa urdhr t gjyqtarit t procedurs paraprake, zbatimi
i kontrollit n kundrshtim me urdhrin e zbatuar etj.) dhe
9. Prova sht marr nprmjet mass s fsheht dhe teknike t vzhgimit dhe
hetimit e mbshtetur n urdhr t paligjshm.
Ndrsa, n mbshtetje t nenit 257.par.4.t KPPK, ligjdhnsi ka ndaluar do
marrje n pyetje prmes t cils:
1. Liria e t pandehurit pr t formuluar dhe shprehur mendimin e tij ndikohet
nprmjet keqtrajtimit, lodhjes s shkaktuar, ndrhyrjes fizike, prdorimit t drogs,
torturs, shtrngimit ose hipnotizimit;
2. I pandehuri t kanoset me masa t ndaluara me ligj;
3. Premtohet ndonj prfitim q nuk parashihet me ligj dhe
235
4. Dobsohet kujtesa e t pandehurit ose aftsia e tij pr t kuptuar.

Kto veprime t palejuara nuk mund t legalizohen edhe nse i pandehuri
eventualisht ka dhn plqimin (nenit 257. para 5 dhe 6 t KPPK).
Ligji gjithashtu ndalon edhe pyetjet t cilat i bhen t pandehurit t mbshtetura n
supozimin se ai ka pranuar dika q n t vrtet nuk e ka pranuar (pyetjet kapricioze).
Dshmia e dshmitarit
Dshmia sht prov e rndsishme q ndeshet pothuaj n t gjitha shtjet
penale pr t cilat zhvillohet procedur penale. Si e till ajo shrben pr vrtetimin e
rrethanave t kryerjes s veprs penale, pr zbulimin e motivit t saj dhe vrtetimin e
fajsis s t pandehurit. Me fjal tjera, dshmia sht deklarim i personit fizik lidhur
me perceptimet shqisore t tij pr faktet e rndsishme nga e kaluara t dhna n form
procedurale para organit kompetent.
Sipas paragrafit 1 t nenit 124 t Kodit t Procedurs Penale, dshmitar thirret
personi pr t cilin besohet se mund t jep informata pr veprn penale, pr kryersin
dhe pr rrethanat q konsiderohen t rndsishme pr procedurn penale. Rrethi i
personave t cilt mund t paraqiten si dshmitar sht mjaft i gjer. Rrjedhimisht,
pr tu thirrur nj person n cilsi t dshmitarit, nuk ka kufizime sa i prket moshs,
gjinis, cilsive t tij fizike e psikike. Megjithat, gjyqtari dhe prokurori i shtetit pr
shkak t inkompatibilitetit t funksionit t tyre dhe t dshmis n nj shtje penale
nuk mund t jen edhe dshmitar edhe gjyqtar apo prokuror i shtetit. N rast t till,
dshmia ka prioritet ndaj gjykimit apo ndjekjes n at shtje penale, ashtu q personi
i till duhet t paraqitet n cilsin e dshmitarit.
N ann tjetr, si dshmitar mund t merret n pyetje edhe i dmtuari. Pr sa i
prket t pandehurit, ai merret n pyetje, si i pandehur dhe nuk mund t dgjohet si
dshmitar n shtjen e vet.
Obligimi pr t dshmuar
do person i thirrur pr dshmitar detyrohet ti prgjigjet thirrjes, e kur me dispozitat
e ktij Kodi nuk sht parapar ndryshe, detyrohet edhe t dshmoj(Neni 124.par. 3 t
KPPK).Por ky detyrim ligjor pr t dshmuar nuk sht absolut, ngase nuk i prfshin
personat t ciln nuk mund t dgjohen si dshmitar(neni 126 ) dhe kategorin e
caktuar t dshmitarve t cilt pr shkak t raporteve farefisnore apo raporteve t tjera
me t pandehurin jan t liruar nga obligimi pr t dshmuar-dshmitart e privilegjuar(
neni 127).Dshmitarit i drgohet thirrja me shkrim.
Nse, dshmitari i cili pr shkak t pleqris, smundjes ose t metave t rnda
trupore, nuk mund ti prgjigjet thirrjes, mund t pyetet jasht gjykats. Sipas paragrafit
1 t nenit 135 t Kodit t Procedurs Penale n qoft se dshmitari i thirrur me rregull
nuk paraqitet e mungesn nuk e arsyeton, ose pa leje ose pa shkak t arsyeshm largohet
nga vendi ku duhet t pyetet, mund t detyrohet t paraqitet, por edhe mund t gjobitet
deri n 250 Euro pr do her q nuk paraqitet.
236
N qoft se dshmitari, pasi sht paralajmruar pr pasojat, pa shkak ligjor nuk

dshiron t dshmoj, ndaj tij mund t zbatohet dnimi me gjob deri n 250 Euro. Kur
edhe pas ksaj refuzon t dshmoj, ather mund t burgoset. Burgimi zgjat derisa
dshmitari nuk pranon t dshmoj apo derisa dshmimi i tij bhet i panevojshm, ose
derisa procedura t prfundoj, por m s shumti nj muaj (paragrafi 2 i nenit 135 i
KPP). Me dnim me burgim nuk mund t dnohet pjestari i forcave t armatosura dhe
pjestari i policis, i cili ka refuzuar dhnien e dshmis. Sidoqoft, pr kt shtje
duhet t njoftohet komanda e tyre prkatse (paragraft 3 dhe 4 t nenit 135 t KPP.
Zbatimi i marrjes n pyetje t dshmitarit

Pasi dshmitari t jet br i disponueshm pr tu pyetur, sht rregull q ai t
pyetet ndaras, pa pranin e dshmitarve t tjer. Gjat marrjes n pyetje dshmitari
detyrohet q prgjigjet ti jep gojarisht (paragrafi 1 i nenit 130 i KPP). Mirpo, para
se t fillohet me pyetjen e dshmitarit, atij i trhiqet vrejtja se sht i detyruar t
flas t vrtetn dhe se nuk guxon t hesht asgj dhe njoftohet se dhnia e dshmis
s rreme sht vepr penale. Dshmitari, gjithashtu paralajmrohet se nuk mund t
detyrohet t prgjigjet n pyetjet t cilat at ose t afrmit e tij i ekspozon para turpit
ose dmit t konsiderueshm material ose ndjekjes penale, me `rast nj paralajmrim
i till shnohet n procesverbal (neni 129 i KPP).
Me rastin e marrjes n pyetje t personit i cili nuk e ka mbushur moshn 18 vjet,
sidomos kur ai sht i dmtuar me veprn penale duhet t veprohet me kujdes n mnyr
q pyetja t mos ndikoj dmshm n gjendjen e tij shpirtrore. N kt rrjedh, kur
sht e nevojshme ai pyetet me ndihmn e psikologut pr fmij ose pedagogut pr
fmij ose personit tjetr profesional (paragrafi 5 i nenit 130 i KPP).
N procedur penale, krahas dshmitarve tjer, mund t vihet n situat q t
paraqiten edhe dshmitart me nevoja t veanta. Cilsin e dshmitarve t till e kan
personat marrja n pyetje e t cilve, pr shkak t specifikave q ata i karakterizojn (t
qenit persona me nevoja t veanta, t shurdht ose memec) bhet prmes prkthyesit
t specializuar.
Sipas nenit 133.par.2 dhe 3. t KPPK, prokurori i shtetit gjat marrjes n pyetje, s
pari fillon me pyetjen e dshmitarve q i ka caktuar vet e pastaj edhe t dshmitarve
t tjer, kurse mbrojtja s pari merr n pyetje ata q ajo i ka caktuar. Nevoja pr sqarim
t detajuar t shtjes penale ka kushtzuar zgjidhjen q mundson q secils pal ti
jepet mundsia q ti shtroj pyetje dshmitarit. N kt aspekt, dshmitarit mund ti
parashtroj pyetje edhe viktima apo mbrojtsi i viktimave (paragraft 4 dhe 5 t nenit
133 t KPP).
Duke pasur parasysh kt t dhn si dhe faktin se n disa raste dshmit e
dshmitarve mund t jen shum kontradiktore, prkatsisht t mos pajtohen n
pikpamje t fakteve t rndsishme ligjdhnsi ka parapar mundsin e ballafaqimit
t tyre. N rast se organi i procedurs penale organizon ballafaqimin e dshmitarve,
ligji ka parapar rregulln sipas t cils t ballafaquarit duhet t pyeten ve e ve dhe
237
pr seciln rrethan pr t ciln dshmit e tyre reciprokisht nuk pajtohen dhe prgjigja
e tyre shnohet n procesverbal (nenit 133.par.8. i KPPK)
Gjykata mund t krkoj nga dshmitari t jap betimin ndrsa nse dshmitari
betimin e ka dhn n procedurn paraprake gjykata i njofton t pranishmit se dshmitari
sht nn betim.
Mbrojtja e dshmitarve dhe t dmtuarve

Meqense nga dshmitari e shpeshher edhe nga i dmtuari nn kanosjen e
gjobitjes ose t burgimit krkohet q t dshmoj drejt, shteti duhet ti ofroj atij
mbrojtje t nevojshme n mnyr q t mos psoj konsekuenca t pakndshme pr
shkak t dshmimit. Pr kt qllim, KPPK n mnyr shprehimore prmban nj mori
dispozitash lidhur me mbrojtjen e dshmitarit dhe t dmtuarit n procedur penale.
Kto dispozita jan t rndsishme jo vetm pr mbrojtjen e ktyre personave dhe t
familjeve t tyre, por edhe pr zhvillimin e suksesshm t procedurs penale n trsi.
Kto dispozita n fund t fundit, i kontribuojn ndriimit sa m t plot t gjendjes
faktike t shtjes penale konkrete, sidomos n ato raste kur deklaratat e tilla paraqesin
mjet t rrall prove n shtjen penale n fjal.
Me qllim q kjo mbrojtje t mundsohet n mnyr sa m funksionale ligjdhnsi
ka parapar mundsin q ndaj dshmitarit dhe t dmtuarit t zbatohen masat mbrojtse.
Sipas paragrafit 2, n lidhje me paragrafin 1 t nenit 221 t Kodit t Procedurs Penale
masn mbrojtse ndaj dshmitarit dhe t dmtuarit mund ta urdhroj gjyqtari i shtjes,
duke u bazuar n krkesn me shkrim t paraqitur nga ana e prokurorit t shtetit, t
pandehurit, mbrojtsit, t dmtuarit, dshmitarit apo dshmitarit bashkpunues. Mbi
krkesn e till prokurori i shtetit duhet t njoftohet menjher pas pranimit t saj nga
ana e gjyqtarit prkats. Krkesa e parashtruar lidhur me mbrojtjen e dshmitarit ose t
dmtuarit shqyrtohet n seanc dgjimore t mbyllur.
Pas vlersimit se jan prmbushur kushtet nga neni 221.par.4.1 dhe 4.2.t KPPK,
gjyqtari i shtjes ka mundsi ligjore q varsisht nga rrethanat, t jep urdhr pr
ndrmarrjen e njrs apo t m shum masave mbrojtse t parashikuara nga neni 222.
par.1.t KPPK.
Dshmitart bashkpunues
Cilsin e dshmitarit bashkpunues mund ta ket i dyshuari ose i pandehuri. Sipas
nenit 235 t KPPK sht parapar mundsia q i pandehuri pr t cilin ende nuk sht
lexuar aktakuza n shqyrtimin gjyqsor t dshmoj n gjykat kur:
1. Ka gjasa q t parandaloj vepra t tjera penale nga personi tjetr;
2. Ka gjasa t shpie drejt zbardhjes s t vrtets n procedur penale;
3. sht br vullnetarisht dhe me marrveshje t plot pr t dshmuar t vrtetn
n gjykat;
4. sht vlersuar nga gjykata si e vrtet dhe e plot ose
5. Mund t shpie drejt ndjekjes s suksesshme t kryersve tjer t veprs penale.
238
Shpalljen e nj personi dshmitar bashkpunues, kur vlersohet t jen plotsuar

kushtet e lartcekura e bn gjykata, prkatsisht gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari
i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues me urdhr t cilin e merr n seanc, n
baz t krkess s parashtruar me shkrim nga prokurori i shtetit (paragrafi 1 i nenit
236 i KPP). Krkesa e prokurorit t shtetit duhet t jet e arsyetuar dhe me te mund
t krkohet q pretendimet faktike t prfshira n deklarim t mbahen t fshehta nga
palt dhe mbrojtsit e tyre, gj t ciln gjykata mund ta aprovoj (paragraft 2 dhe
3 t nenit 236 t KPP). N seancn e mbyllur dgjimore, n t cilin mund t marrin
pjes, prve gjyqtarit t autorizuar edhe prokurori i shtetit dhe mbrojtsi i dshmitarit
bashkveprues.
Gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues nuk do t lshoj urdhr pr shpalljen e dshmitarit bashkpunues nse prokurori
i shtetit ka ndonj doz dyshimi ndaj dshmitarit t till si dhe kur ai me aktakuz
akuzohet si organizator ose udhheqs i grupit prej dy ose m shum personave t cilt
kan kryer vepr penale (nenit 237.par.5. i KPP).
Urdhri pr dshmitar bashkpunues sht i pa efekt pr vepra penale t kryera nga
dshmitari bashkpunues, pas lshuarjes s urdhrit dhe kur i pandehuri (dshmitari
bashkpunues) shpallet fajtor pr vepr penale t dnueshme me t paktn 10 vjet
burgim. (neni 237 par.6 t KPPK).
KALLZIMI PENAL
Kallzimi penal sht akt akuzues t cilin e prpilon policia e i cili sht manifestim
i veprimtaris s saj n procesin e zbulimit t veprs penale, gjetjes s kryersit t asaj
vepre dhe sigurimit t provave t cilat i referohen rastit penal konkret. Ai si kurorzim i
veprimtaris s policis n shtjen penale konkrete i paraqitet prokurorit kompetent t
shtetit. Sipas paragrafit 2 t nenit 81 t KPPK, s bashku me kallzimin penal prokurorit
t shtetit i dorzohen edhe sendet, skicat, fotografit, raportet e marra, procesverbalet
mbi masat dhe veprimet e kryera, shnimet zyrtare, deklarimet e marra dhe materialet
tjera t cilat mund t kontribuojn n zbatimin efektiv t procedurs.
Kur policia pas paraqitjes s kallzimit penal mson fakte t reja, prova dhe gjurm
t veprs penale, ajo mbetet e detyruar q n vazhdimsi tì mbledh ato dhe q pr t
njjtat menjher tì dorzoj prokurorit t shtetit raport plotsues t kallzimit penal t
paraqitur paraprakisht. Po ashtu, ligjdhnsi ka parapar si t nevojshme q policia tì
paraqes raport t veant prokurorit t shtetit edhe n rastet kur lidhur me shtjen e
ngritur, vjen n prfundim se masat dhe veprimet e kryera dhe t dhnat e mbledhura
nuk sigurojn asnj baz pr kallzim penal dhe kur kjo nuk justifikon ekzistimin e
dyshimit t arsyeshm se sht kryer vepr penale, (neni 81 i KPP).
Prve policis, konform nenit 78 t KPPK, kallzim penal mund t parashtrojn
edhe organet tjera publike. N kt rrjedh, sht parapar detyrimi i t gjitha organeve
publike q tì paraqesin veprat penale q ndiqen sipas detyrs zyrtare pr t cilat jan
informuar nga npunsit e tyre gjat ushtrimit t detyrs ose pr shkak t funksioneve
apo t shrbimit t tyre ose pr t cilat kan marr dijeni n ndonj mnyr tjetr.
239
Kto organe, krahas kallzimit penal, prokurorit t shtetit duhet tìa paraqesin edhe
provat q i disponojn. Detyrimi pr t kallzuar veprat penale q ndiqen sipas detyrs
zyrtare ka t bj edhe me puntort social, ata shndetsor, arsimtart, edukatort dhe
personat tjer q kryejn pun me cilsi t ngjashme, t cilt msojn ose zbulojn se
ekziston dyshim i arsyeshm se fmija sht viktim e veprs penale, sidomos n rastet
e veprave penale t drejtuara kundr integritetit seksual, pr t cilat kallzimi penal
duhet t paraqitet menjher.
Po ashtu, ligji ka parashikuar obligimin e do qytetari q ti kallzoj veprat penale
t cilat ndiqen sipas detyrs zyrtare dhe ata detyrohen t bjn kt dhe nse nuk
prmbushet nj detyrim i till ata konsumojn veprn penale nga neni 386 t KPK,
me disa prjashtime (paragraft 1 dhe 2 t nenit 79 KPPK). Kallzimi nga qytetart
sht nj reagim i tyre ndaj kriminalitetit, prkatsisht akt i ndrgjegjshm q synon t
ndihmohet lufta kundr dukurive negative n shoqri.
Kur ndjekja pr vepr t caktuar penale varet nga propozimi pr ndjekje i t
dmtuarit apo nga leja paraprake e organit kompetent, prokurori i shtetit nuk mund
t zbatoj hetimin, t ngrit aktakuzn pa dorzimin e provave q dshmojn se sht
dhn propozimi apo leja. Pavarsisht ksaj, megjithat n raste t ngutshme, prokurori
i shtetit mund t veproj n baz t propozimit gojor pr ndjekje i cili duhet konfirmuar
me shkrim brenda 48 orve, (paragrafi 3 i nenit 79 i KPP).
Kallzimi penal n vshtrim t paragrafve 1 dhe 2 t nenit 80 t KPPK, i paraqitet
prokurorit t shtetit kompetent me shkrim, me mjete teknike t komunikimit ose
gojarisht. Ai si sht theksuar m lart, prmban shnimet mbi t dhnat personale t
t dyshuarit, t dhnat e subjektit q ka prpiluar kallzimin dhe emrtimin ligjor t
veprs penale. sht me rndsi t theksohet se nse kallzimi penal paraqitet gojarisht,
kallzuesi duhet t paralajmrohet pr pasojat e kallzimit t rrem dhe pr t hartohet
procesverbal. Kurse, n rastet kur kallzimi penal bhet prmes telefonit organi i
autorizuar duhet t prpiloj shnim zyrtar.
M n fund, kur kallzimi penal i paraqitet gjykats, policis ose prokurorit t
shtetit jo kompetent ai duhet t pranohet dhe pa vones tì drgohet prokurorit t shtetit
kompetent, (paragrafi 3 i nenit 80 i KPPK).
Detyrat e prgjithshme dhe autorizimet e

prokurorit t shtetit lidhur me kallzimin penal
Si sht theksuar m lart, kallzimi penal i paraqitet prokurorit kompetent t shtetit
i cili duke muar bazueshmrin e tij, varsisht nga situata konkrete mund t vendos:
a).Ta hedh kallzimin penal. Kt vendim prokurori i shtetit, konform paragrafit
1 t nenit 82 t Kodit t Procedurs Penale, do ta ndrmarr ather kur prej kallzimit
penal t pranuar nga policia ose burime tjera, brenda 30 ditve, prkatsisht nga raporti
rezulton qart se: Nuk ekziston asnj dyshim i arsyeshm se sht kryer vepr penale;
2. Ka kaluar afati i parashkrimit pr ndjekje penale;Vepra penale sht prfshir
n amnisti ose falje; I dyshuari gzon imunitet dhe heqja e tij nuk sht e mundur ose
240
nuk sht miratuar nga autoriteti kompetent ose 5. Ekzistojn rrethana tjera t cilat
prjashtojn ndjekjen.
N t gjitha kto raste, prokurori i shtetit nj kopje t aktvendimit menjher
i drgon policis, ndrsa brenda 8 ditsh, nga dita e hedhjes s kallzimit duhet ta
njoftoj t dmtuarin pr ndrmarrjen e ktij veprimi dhe arsyet q e kan shtyr at ta
bj nj gj t till (neni 82.par.2 dhe 3 i KPPK).
b). Krkon informata plotsuese. Nse prokurori i shtetit mbshtetur n kallzimin
penal t ushtruar nuk mund t prcaktohet se pretendimet e prfshira n t jan t
mundshme, ose t dhnat n kallzim penal nuk sigurojn baz t mjaftueshme pr
fillimin e hetimit dhe nse prokurori vetm ka dgjuar se sht kryer vepr penale, ai
nse nuk sht n gjendje vet t siguroj informacionet e duhura, krkon nga policia
q t mbledh t dhnat e tilla, e cila sht e detyruar q t veproj n do rast t
paraqitjes s krkesave t ligjshme t prokurorit. Prokurori i shtetit gjithashtu mund
t mbledh vet t dhna t tilla ose nprmjet organeve tjera publike, duke prfshir
bisedn me dshmitar, t dmtuarin dhe prfaqsuesit e tyre ligjor.
c). Fillon zbatimin e hetimeve. Kur prokurori i shtetit pas pranimit t kallzimit
penal apo pas mbledhjes s t dhnave plotsuese, formon bindjen se ekziston dyshimi
i arsyeshm se personi i caktuar ka kryer veprn penale e cila ndiqet sipas detyrs
zyrtare, dhe se n rast t till duhet t hetohet shtja, ai merr aktvendim pr fillimin e
hetimeve dhe i zbaton ato.
d). Kur kemi t bjm me kallzimin penale, pr vepra penale pr t cilat nuk jan
t dnueshme m shum se tre(3) vjet, ndrsa prokurori vlerson se ekziston dyshimi
i bazuar mir pr t mbshtetur akuzn, ai mund t ngris aktakuz sipas nenit 241 t
KPPK, pa i zhvilluar hetimet (neni 101.par.2. t KPPK).
Masat e fshehta dhe teknike t vzhgimit dhe hetimit

N kushtet bashkkohore, masat e fshehta dhe teknike t vzhgimit dhe hetimit
konsiderohen masa me pesh t veant prmes t cilave arrihet t konstatohen fakte
t rndsishme si dhe t sigurohen prova materiale t vlefshme pr zhvillimin e
suksesshm t procedurs penale. Kto masa, konform paragrafit 1 t nenit 84 t Kodit
t Procedurs Penale, zbatohen apo krkohet t zbatohen nga prokurori kompetent
dhe gjyqtari i procedurs paraprake. Rrjedhimisht, pr autorizimin e zbatimit t ktyre
masave prokurori i shtetit ose gjyqtari i procedurs paraprake nuk sht e domosdoshme
t ket dyshim t arsyeshm pr identitetin e t dyshuarit apo t dyshuarve t cilt kan
kryer, jan duke kryer ose s shpejti do t kryejn vepr penale. N rast t autorizimit
t zbatimit t ktyre masave prokurori i shtetit mund t marr n pyetje informator,
dshmitar apo dshmitar bashkpunues. N kto raste, ai duhet ti ndrmarr masat
konkrete pr t ruajtur privatsin e personave t cilt nuk jan prfshir n vepr
penale (paragraft 1, 2, 3 dhe 5 t nenit 84 t KPPK).
Si masa t fshehta t vzhgimit dhe hetimit konsiderohen:
Vzhgimi i fsheht fotografik ose me video, monitorimi i fsheht i bisedave,
kontrolli i drgesave postare, prgjimi i telekomunikimeve, prgjimi i komunikimeve
241
nprmjet rrjetit kompjuterik, drgimi i kontrolluar i drgesave postare, shfrytzimi i

mjeteve pr prcjellje t vendndodhjes, blerja e simuluar e ndonj sendi, simulimi i
veprs s korrupsionit, hetimi i fsheht, regjistrimi i thirrjeve telefonike dhe zbulimi i
t dhnave financiare. Vzhgimi i fsheht fotografik ose me video, monitorimi i fsheht
i bisedave n vende publike, regjistrimi i thirrjeve telefonike ose zbulimi i t dhnave
financiare, konform paragrafit 1 t nenit 88 t Kodit t Procedurs Penale, mund t
urdhrohet kundr nj personi apo vendi t caktuar, nse:
1. Ekziston dyshimi i bazuar se vendi sht prdorur ose personi i till ka kryer
vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare ose n rastet kur tentativa sht e
ndshkueshme, ka tentuar t kryej vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare dhe
2. Informacioni i cili mund t merret nga masat e urdhruara ka gjas t ndihmoj
n hetimin e veprs penale dhe nuk do t kishte mundsi t merrej me masa t tjera
hetimore pa shkaktuar vshtirsi t paarsyeshme ose rrezik potencial pr t tjert.
Regjistrimi i bisedave telefonike ose zbulimi i t dhnave financiare po ashtu,
konform paragrafit 2 t nenit 88 t Kodit t Procedurs Penale, mund t urdhrohet
kundr personave tjer, prpos t dyshuarit, nse ekziston dyshim i bazuar se:
1. Personi i till pranon ose transmeton komunikime q burojn prej t dyshuarit
ose q i dedikohen t dyshuarit apo q merr pjes n transaksionet financiare t t
dyshuarit ose
2. I dyshuari prdor telefonin e personit t till.
Monitorimi i fsheht i bisedave n vende private, kontrollimi i drgesave
postare, ndrprerja e telekomunikimeve, ndrprerja e komunikimeve me an t
rrjetit kompjuterik, drgimi i kontrolluar i drgesave postare, shfrytzimi i mjeteve
pr prcjellje t vendndodhjes, blerja e simuluar e ndonj sendi, simulimi i nj vepre
t korrupsionit apo hetimi i fsheht, konform paragrafit 3 t nenit 88 t Kodit t
Procedurs Penale, mund t urdhrohen kundr nj personi, vendi apo sendi konkret,
nse: Ekziston dyshim i bazuar se vendi apo sendi i till prdoret pr kryerje t veprs
penale ose personi i till ka kryer, apo n rastin kur tentimi ndshkohet, ka tentuar t
kryej vepr penale nga neni 90 i ktij Kodi; Informacioni i cili mund t merrej nga
masat e urdhruara me gjas do t ndihmonte n hetimin e veprs penale dhe nuk do
t kishte mundsi t merrej me veprime t tjera hetimore pa shkaktuar vshtirsi t
paarsyeshme ose rrezik potencial pr t tjert.
Kontrollimi i drgesave postare, prgjimi i telekomunikimeve ose prgjimi i
komunikimeve me an t rrjetit kompjuterik po ashtu mund t urdhrohen kundr
personit, prpos t dyshuarit, kur plotsohen kushtet e prcaktuara me dispozitat
gjegjse t Kodit t Procedurs Penale (paragrafi 3, nnparagrafi 1 dhe paragrafi 3,
nnparagrafi 2 t nenit 88 t KPP) dhe kur ekziston dyshim i bazuar se: Personi i till
pranon ose transmeton komunikime q burojn prej t dyshuarit ose q i dedikohen
t dyshuarit ose i dyshuari prdor telefonin e personit t till ose ka qasje n sistemin
kompjuterik.
Duhet theksuar faktin se provat e siguruara n pajtim me masn e urdhruar n
prputhje me ligjin jan t pranueshme n shqyrtim gjyqsor, pa marr parasysh nse
242
jan apo jo t prfshira n aktakuz pr veprat penale t adresuara n paragrafin 1 t

nenit 90 t Kodit t Procedurs Penale (paragrafi 2 i nenit 90 i KPP).
Konform paragrafit 1 t nenit 91 t Kodit t Procedurs Penale, gjyqtari i procedurs
paraprake, me krkes t prokurorit t shtetit mund t urdhroj seciln nga masat e
mposhtme:
1. Fotografimin e fsheht ose vzhgimin me video n vende publike; Monitorimin
e fsheht t bisedave n vende publike; Hetimin e fsheht; Regjistrimin e bisedave
telefonike;
5. Fotografimin e fsheht ose vzhgimin me video n vende private; Monitorimin
e fsheht t bisedave n vende private; Kontrollimin e drgesave postare; Prgjimin
e telekomunikimeve, prfshir tekstet e mesazheve ose mesazhet e tjera elektronike;
Prgjimin e komunikimeve me an t rrjetit kompjuterik; Drgimin e kontrolluar t
drgesave postare;
11. Shfrytzimin e mjeteve pr prcjellje t vendndodhjes; Blerjen e simuluar t
ndonj sendi; Simulim t nj vepre t korrupsionit ose Zbulimin e t dhnave financiare.
Prokurori i shtetit mund t urdhroj prkohsisht njrn nga masat e prcaktuara n
paragrafin 2 t ktij neni vetm n procedura penale urgjente, ose n procedura penale
t cilat jan duke u hetuare nn Kapitullin XXIV ose Kapitullin XXXIV t Kodit Penal,
ose rasteve t shplarjes s paras n raste t nevojshme, nse pritja e lshimit t urdhrit
prej gjyqtarit t procedurs paraprake do t rrezikonte sigurin e hetimeve ose jetn dhe
sigurin e pals s dmtuar, dshmitarit, informatorit ose antarve t familjes s tyre.
Urdhri i till i prkohshm pushon t ket efekt nse nuk konfirmohet me shkrim nga
gjyqtari i procedurs paraprake brenda tri ditve nga lshimi i tij. Me rastin e vrtetimit
t urdhrit t prkohshm t prokurorit t shtetit, gjyqtari i procedurs paraprake, sipas
detyrs zyrtare, do t bj vlersim me shkrim t ligjshmris s tij (paragrafi 1 i nenit
91 i KPP).
Sipas paragrafit 3 t nenit 91 t Kodit t Procedurs Penale krkesa pr lshim
t urdhrit pr masat e siprprmendura duhet t prfshij kto t dhna: Identitetin e
zyrtarit t autorizuar policor, zyrtarit t organit t autorizuar pr t zbatuar ligjin penal
apo prokurorit t shtetit q bn krkesn; Arsyet dhe faktet q mbshtesin krkesn mbi
plotsimin e kushteve pr zbatimin e ktyre masave dhe T dhnat lidhur me fardo
krkese paraprake t njohur pr paraqitsin e krkess q ka t bj me personin e njjt
dhe veprimet e ndrmarra nga zyrtari i autorizuar gjyqsor lidhur me krkesn e till.
Konform paragrafit 1 t nenit 92 t Kodit t Procedurs Penale, urdhri pr zbatimin e
ndonjrs prej masave t fshehta dhe teknike t vzhgimit dhe hetimit duhet t prmbaj:
Emrin dhe adresn e personit ose t personave q u nnshtrohen urdhrit; Llojin e mass
dhe bazn ligjore; Arsyet e zbatimit t mass mbshtetur n gjetjet q kan t bjn
me rastin dhe Personin e autorizuar pr zbatimin e mass dhe zyrtarin prgjegjs pr
mbikqyrjen e zbatimit t mass.
Urdhri pr vzhgim t fsheht fotografik ose me video n vende private, monitorim
t bisedave n vende private, prgjim t telekomunikimeve, prgjim t komunikimeve
nprmjet rrjetit kompjuterik ose shfrytzim i mjeteve pr prcjellje t vendndodhjes
243
mund ta autorizoj zyrtarin e autorizuar t policis t hyj n lokale private, nse gjyqtari
i procedurs paraprake vlerson se hyrja e till sht e domosdoshme pr t aktivizuar
ose pamundsuar mjetet teknike pr zbatimin e masave t tilla. Kur zyrtart e autorizuar
t policis hyjn n lokale private n pajtim me urdhrin nga ky paragraf, veprimet e
tyre n lokalet private duhet t kufizohen n veprimet e nevojshme pr t aktivizuar apo
aktivizuar pajisjet teknike (paragrafi 3 i nenit 92 i KPPK).
Urdhri pr regjistrimin e bisedave telefonike ose prgjimin e komunikimeve
nprmjet rrjetit kompjuterik duhet t prfshij t gjitha elementet pr identifikimin
e secilit telefon ose secils pik t qasjes n rrjetin kompjuterik q duhet t prgjohet.
Prpos prjashtimeve t definuara me ligj, urdhri pr prgjim t telekomunikimeve
duhet t prmbaj t gjitha elementet pr identifikimin e secilit telefon q duhet t
prgjohet (paragrafi 4 i nenit 92 i KPP).
Me krkesn e prokurorit t shtetit, urdhri pr prgjimin e telekomunikimeve mund
t prfshij vetm nj prshkrim t prgjithshm t telefonave q mund t prgjohen,
kur gjyqtari i procedurs paraprake t gjykats themelore kompetente mon se ekziston
dyshim i bazuar q: I dyshuari shfrytzon telefona t ndryshm me qllim t shmangies
nga vzhgimi i zyrtarit t autorizuar t policis dhe nj telefon apo telefonat e paraqitur
n urdhr shfrytzohen ose do t shfrytzohen nga i dyshuari.
Rrjedhimisht, kur urdhri pr prgjimin e telekomunikimeve sht lshuar nga
gjyqtari i procedurs paraprake t gjykats themelore krkohet q: Zyrtart e autorizuar
t policis, pas zbatimit t urdhrit pr nj telefon t caktuar, menjher informojn me
shkrim gjyqtarin e procedurs paraprake mbi faktet e rndsishme, duke prfshir edhe
numrin e telefonit; urdhri nuk mund t shfrytzohet pr t prgjuar telekomunikimet e
personit i cili nuk sht i dyshuar dhe kohzgjatja e urdhrit duhet t jet e kufizuar deri
n 15 dit dhe mund t riprtrihet deri n 90 dit nga dita e lshimit t urdhrit.
Urdhri pr kontrollin e drgesave postare ose drgesave postare me drgim t
kontrolluar duhet t prfshij adresn n drgesat postare q duhet t kontrollohen
ose drgohen. N kt rast adresa e till duhet t prputhet me adresat e personave t
prfshir n urdhr (paragrafi 7 i nenit 92 i KPP).
Masat e fshehta dhe teknike t vzhgimit dhe hetimit i zbaton zyrtari i autorizuar
i policis. Ai fillon zbatimin e urdhrit pr masn konkrete, jo m von se 15 dit
nga dita e lshimit t urdhrit pr zbatim t mass. Pr zbatimin me sukses t disa
masave (prgjimit t telekomunikimeve, prgjimit t komunikimeve nprmjet rrjetit
kompjuterik, kontrollit t drgesave postare, drgimit t kontrolluar t drgesave
postare dhe regjistrimit t thirrjeve telefonike) personat prgjegjs t institucioneve
prkatse (t telekomunikimeve, rrjeteve kompjuterike e shrbimet postare) duhet
t lehtsojn zbatimin e urdhrit i cili mund t bhet nn mbikqyrjen e drejtorit ose
zyrtarit tjetr prgjegjs t institucionit. T njjtn gj lidhur me urdhrin pr zbatimin
e mass s zbulimit t t dhnave financiare duhet ta bj edhe punonjsi i institucionit
financiar. Kur ndonjri prej kushteve pr urdhrimin e masave pushon t vlej, zyrtari
i autorizuar i policis duhet t ndrpres zbatimin e urdhrit dhe ta njoftoj me shkrim
zyrtarin e autorizuar gjyqsor. Nse urdhri sht lshuar nga gjyqtari i procedurs
244
paraprake, zyrtari i policis duhet ta informoj prokurorin e shtetit (paragraft 1, 2, 3, 5

Sipas paragrafit 8 t nenit 93 t Kodit t Procedurs Penale me rastin e zbatimit t
urdhrit pr hetime t fshehta, simulim t blerjes s nj sendi ose stimulim t nj vepre
t korrupsionit: Personi i cili zbaton urdhrin nuk mund t nxis personin tjetr t kryej
vepr penale t ciln personi nuk do ta kryente sikur t mos ishte intervenimi i personit
i cili zbaton urdhrin dhe personi i cili n pajtim me dispozitat e ktij kapitulli zbaton
urdhrin e till, nuk kryen vepr penale.
Me rastin e zbatimit t urdhrit pr prgjimin e telekomunikimeve, prgjimin e
komunikimeve nprmjet rrjetit kompjuterik ose kontrollimin e drgesave postare,
urdhri i till nuk mund t zbatohet pr komunikimet ndrmjet t dyshuarit dhe
mbrojtsit t tij, prve nse ekziston dyshim i bazuar se i dyshuari dhe mbrojtsi i tij
jan angazhuar s bashku n veprimtari kriminale q prbn bazn e urdhrit (paragrafi
Urdhri pr vzhgim t fshehte fotografik ose me video n vende publike, monitorim
t fsheht t bisedave, kontroll t drgesave postare, prgjim t komunikimeve nprmjet
rrjetit kompjuterik, drgim i kontrolluar i drgesave postare, shfrytzim i mjeteve
pr prcjellje t vendndodhjes, hetim t fsheht, regjistrim t thirrjeve telefonike ose
zbulim t t dhnave financiare mund t zgjas m s shumti deri n gjashtdhjet dit.
Urdhri i till mund t riprtrihet vetm pasi t ken kaluar 360 dit nga dita e lshimit
t urdhrit paraprak. S kndejmi, urdhri pr vzhgim t fshehte fotografik ose me video
n vende private apo prgjimi i telekomunikimeve mund t zgjatet deri n gjashtdhjet
dit, por mund t riprtrihet edhe pr gjashtdhjet dit t tjera (paragraft 2 dhe 3 t
nenit 94 t KPPK) Sidoqoft gjyqtari i procedurs paraprake mund t ndryshoj e pushoj
n do koh urdhrin e lshuar kur parakushtet pr urdhrimin e mass kan ndryshuar,
gjegjsisht pushuar s vlejturi. Vazhdimi i urdhrit pr masn e urdhruar nga gjyqtari
i procedurs paraprake mund t urdhrohet vetm kur ekziston propozimi prkats i
prokurorit t shtetit (paragraft 5, 6 dhe 7 t nenit 94 t KPPK).
Pasi t pushoj zbatimi i mass konkrete, zyrtari i autorizuar i policis duhet tia
drgoj prokurorit t shtetit t gjitha shkresat, shiritat dhe sendet tjera q kan t bjn
me urdhrin dhe zbatimin e tij. Materialet e tilla duhet t ruhen n vende t sigurta. N
rast se drgesat postare nuk prmbajn t dhna q do t ndihmonin hetimin e veprs
penale ato menjher duhet drguar marrsit (neni 95 i KPPK).
Me paragrafin 4 t nenit 96 t Kodit t Procedurs Penale jan prcaktuar personat
t cilt duhet t njoftohen pr masat e vendosura. T till n varsi t mass s urdhruar,
mund t jen: personi i akuzuar, personat tjer nn vzhgim, personat q kan poseduar
ose jetuar n lokale private nn vzhgim n kohn kur masa ka hyr n fuqi, drguesi
dhe i adresuari i drgesave postare etj.
Njoftimi duhet t bhet sa m shpejt q t jet e mundur, por duke pasur kujdes
q t mos rrezikohet qllimi i hetimit, jeta, integriteti fizik dhe liria personale e tjetrit,
ose pasuria e rndsishme, prfshir edhe mundsin e shfrytzimit t vazhdueshm
t hetuesit t fsheht. N rast se njoftimi vonohet, arsyet duhet t dokumentohen n
dosje. Ndrkaq, nse njoftimi nuk sht br brenda dymbdhjet muajve pas pushimit
245
t mass, ai patjetr duhet ti nnshtrohet miratimit t gjykats (paragraft 5 dhe 6 t

nenit 96 t KPPK).
Prova e marr nprmjet ndonjrs nga masat e fshehta dhe teknike sht e
papranueshme nse urdhri pr masn dhe zbatimin e saj sht i kundrligjshm. S
kndejmi, prova e cila sht marr nga monitorimi i fsheht i bisedave n vende private,
kontrollimi i drgesave postare, prgjimi i telekomunikimeve, prgjimi i komunikimeve
nprmjet rrjetit kompjuterik, drgimi i kontrolluar i drgesave postare, shfrytzim i
mjeteve pr prcjellje t vendndodhjes, simulimi i blerjes s ndonj sendi, simulimi
i nj vepre t korrupsionit ose hetimi i fsheht lejohen vetm n procedur penale
lidhur me veprn penale t prcaktuar n nenin 88, paragrafi 3. t Kodit t Procedurs
Penale. N fakt, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues, n do koh
para se aktgjykimi t merr formn e prer sipas detyrs zyrtare mund t shqyrtoj
pranueshmrin e materialeve t mbledhura pr kto vepra penale (neni 88 i KPP) pr
shkelje t t drejtave kushtetuese t t pandehurit nse ka indikacione se materialet jan
mbledhur n mnyr t kundrligjshme. Kur aktvendimi pr paligjshmrin e urdhrit
ose t zbatimit t tij merr formn e prer, gjyqtari i vetm gjykues apo kryetari i trupit
gjykues i cili drejton procedurn heq tr materialin e mbledhur nga procesverbali dhe
materialet e tilla ia drgon Panelit pr Shqyrtimin e Vzhgimit dhe Hetimit nprmjet
kryetarit t Gjykats Themelore pr vendim mbi kompensim (neni 97 i KPPK).
N rast t ushtrimit t ankess lidhur me vendimin e gjykats pr pranueshmrin
e provs, ajo si rregull i paraqitet Panelit pr Shqyrtimin e Vzhgimit dhe Hetimit, i
cili pasi t konstatoj kundrligjshmrin e mass gjegjse t zbatuar, mund t vendos
q:T pushoj urdhrin nse ende sht n fuqi; t urdhroj asgjsimin e materialeve t
mbledhura dhe t kompensoj personin ose personat q i jan nnshtruar urdhrit.
Pavarsisht ksaj, n do rast pasi aktvendimi pr paligjshmrin e urdhrit ose
t zbatimit t tij merr formn e prer, gjyqtari i vetm gjykues apo kryetari i trupit
gjykues i cili drejton procedurn heq tr materialin e mbledhur nga procesverbali dhe
materialet e tilla ia drgon Panelit pr Shqyrtimin e Vzhgimit dhe Hetimit nprmjet
kryetarit t Gjykats Themelore pr vendim mbi kompensimin (paragrafi 5 i nenit 97
i KPPK).
M n fund, duhet theksuar se dispozitat lidhur me masat e fshehta dhe teknike t
vzhgimit dhe hetimit, pa paragjykuar kompetencat e personave zyrtar sipas ligjit n
fuqi, vlejn pr zbatim t vzhgimit dhe hetimit edhe me rastin e ofrimit t shrbimeve
doganore dhe shrbimeve t tjera t ngjashme (neni 100 i KPPK).
246
KUPTIMI I HETIMIT
ZBATIMI, QLLIMI DHE KOHZGJATJA E HETIMIT
Hetimi sht faza e par e procedurs penale q shrben si premis pr zhvillimin
e mtejshm t saj. N kt faz zgjidhen nj sr shtjesh t procedimit penal, si:
fillimi i procedimit, caktimi i masave t sigurimit t t pandehurit n procedur ose
t provave materiale, njoftimi i aktakuzs, merren provat q nuk mund t prsriten,
kryhen kontrollime, sekuestrime, ekspertime dhe eksperimente, grumbullohen t
dhnat e nevojshme pr prcaktimin e veprs penale dhe individualizimin e atij q e ka
kryer veprn etj.
Hetimi, paraqet fazn e par t procedurs penale t ciln e zhvillon prokurori i
shtetit kundr personit t caktuar pr t cilin ekziston dyshimi i arsyeshm se ka kryer
veprn penale, (paragrafi 1 i nenit 101 i KPPK).
Hetimin n t drejtn ton t procedurs penale e zbaton dhe e mbikqyr prokurori
kompetent i shtetit. Pra, prokurori i shtetit mund t ndrmarr veprime hetimore, ose
t autorizoj policin q t ndrmarr veprime hetimore lidhur me marrjen e provave,
(paragraft 3 dhe 4 t nenit 104 t KPPK).
Prokurori i shtetit e fillon hetimin kundr personit t caktuar ather kur sht
informuar nprmjet kallzimit penal ose burimeve tjera, dhe nse ekziston dyshimi
i arsyeshm se ai person ka kryer vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare,
Pr zbatimin e hetimit prokurori nxjerr aktvendim, me t cilin prcakton personin
kundr t cilit kryhet hetimi, kohn e fillimit t hetimit, prshkrimin e veprs e cila
tregon elementet e veprs penale, emrtimin ligjor t veprs penale, rrethanat dhe
faktet q arsyetojn dyshimin e arsyeshm pr veprn penale, shnimin lidhur me
masn e fsheht dhe teknike t vzhgimit dhe hetimit, nse sht urdhruar dhe provat
e informacionin e mbledhur deri n at moment, me `rast nj kopje t tij pa vones ia
drgon gjyqtarit t procedurs paraprake, (paragrafi 1 i nenit 104 i KPPK).
Qllimi i hetimit sht mbledhja e provave dhe e t dhnave t nevojshme pr t
vendosur pr ngritjen e aktakuzs apo pr pushimin e procedurs, dhe t tuboj prova
mbledhja e t cilave n shqyrtimin gjyqsor do t ishte e pamundur ose e vshtirsuar,
Hetimi, duhet t prfundoj brenda 2 vjetve (nenit 159. par.1.t KPPK). Nse
hetimi nuk prfundon brenda 2 vjetve nga fillimi i hetimit paraprak dhe nuk sht
ngritur aktakuz, ose nuk sht pezulluar hetimi, hetimi duhet t pushohet menjher.
Pavarsisht ksaj, ligjdhnsi megjithat i ka dhn t drejt gjyqtarit t procedurs
paraprake q t mund t autorizoj nj vazhdim deri n 6 muaj t hetimit, n rastet
kur kjo arsyetohet me ndrlikueshmrin e shtjes, me prfshirjen n hetim t 4
apo m shum t pandehurve (natyrisht me prjashtime), n rastet kur shtja penale
ka t bj me disa t dmtuar, te situatat kur sht br krkesa pr ndihm juridike
ndrkombtare, si dhe kur ekzistojn rrethana tjera t jashtzakonshme.
247
Pezullimi, pushimi dhe prfundimi i hetimit

Hetimi i filluar duhet t ket edhe ecurin prmbyllse t tij. N kt aspekt,
prokurori i shtetit dhe kryeprokurori i zyrs s prokuroris prkatse, do 3 muaj
detyrohen t shqyrtojn lndn dhe konstatojn nse hetimi duhet t mbetet i hapur,
t pezullohet, t pushohet apo t ngritt aktakuza. S kndejmi, marr n prgjithsi,
hetimet mund t pezullohen, t pushohen ose t prfundohen.
Hetimet mund t pezullohen, ather kur pr zhvillimin e mtejshm t procedurs
penale paraqiten pengesa procedurale (neni 157). Kshtu, prokurori i shtetit mund t
pezulloj hetimin me aktvendim ather kur:
1. I pandehuri pas kryerjes s veprs penale vuan nga nj rregullim ose paaftsi e
prkohshme mendore ose smundje tjetr e rnd;
2. I pandehuri sht arratisur jasht vendit dhe
3. Kur ekzistojn rrethana t tjera t cilat prkohsisht e pengojn ndjekjen me
sukses t t pandehurit. Ktu sht menduar n rrethana t jashtzakonshme, si mund
t jen gjendja e lufts, trmetit etj.
Para se t pezullohet hetimi mblidhen t gjitha provat e mundshme t cilat i
referohen veprs penale dhe prgjegjsis penale t t pandehurit. Fakti i pezullimit t
hetimit duhet t shnohet n procesverbal t veant. N at procesverbal shnohet koha
dhe arsyet e pezullimit t hetimit si dhe koha e rifillimit t hetimit. Koha e pezullimit t
hetimit nuk llogaritet n afatin e hetimit e as n kohn e parashkrimit t veprs penale.
sht e qart se hetimi i pezulluar mund t rifillohet, por kjo mund t ndodh vetm
ather kur t pushojn pengesat q kan shkaktuar at pezullim, (paragraft 2-5 t
nenit 157 t KPP).
Hetimi pushohet me aktvendim t prokurorit t shtetit, (me `rast faktikisht pushon
procedura penale n prgjithsi) kurdo q sht provuar nga provat e mbledhura se:
1. Nuk ekziston dyshim i arsyeshm q personi konkret ka kryer veprn penale pr
t ciln dyshohet;
2. Vepra e kryer nuk sht vepr penale q ndiqet sipas detyrs zyrtare;
3. Ka kaluar afati i parashkrimit;
4. Vepra penale sht prfshir me amnisti ose falje ose
5. Ekzistojn rrethana tjera t cilat prjashtojn ndjekjen.
Kur prokurori i shtetit pushon hetimin, ai duhet q brenda 8 ditsh ta lajmroj t
dmtuarin lidhur me kt fakt dhe arsyet mbi bazn e t cilave ka marr nj vendim t
till. Lidhur me vendimmarrjen e till prokurori i shtetit duhet ta njoftoj edhe gjyqtarin
e procedurs paraprake, (paragrafi 2 i nenit 158 i KPPK).
Hetimin prokurori i shtetit e pushon edhe nse gjat rrjedhs s procedurs penale
vrtetohet se i pandehuri ka vdekur, (neni 160 i KPPK).
M n fund, duhet theksuar faktin se hetimi pushon edhe me kalimin e afateve
kohore pr t cilat sht folur m lart. N kto raste hetimi pushon automatikisht,
pavarsisht mungess se ndonj vendimi prkats, (paragrafi 3 i nenit 158 i KPP).
248
Prokurori i shtetit e prfundon hetimin kur mon se shtja sht sqaruar mjaft,
gjegjsisht se jan kryer t gjitha veprimet e mundshme dhe jan grumbulluar t dhnat
e nevojshme n mnyr q t ngritt aktakuza. Pr prfundimin e hetimeve prokurori i
shtetit, si rregull, duhet ta njoftoj t pandehurin dhe mbrojtsin e tij.
Mundsia hetuese e veant

Me zgjidhjet ligjore n fuqi ligjdhnsi ka ln mundsin q prjashtimisht,
prokurori i shtetit, viktima, mbrojtsi i viktimave, i pandehuri ose mbrojtsi i tij t
mund t krkojn nga gjyqtari i procedurs paraprake q t merr dshmi nga dshmitari
ose t krkoj ekspertiz me qllim t ruajtjes s provs, kur ekziston nj mundsi e
veant pr marrjen e provs s rndsishme ose kur ka rrezik t konsiderueshm se
kjo prov nuk do t mund t merrej gjat shqyrtimit gjyqsor. Si rregull, gjyqtari i
procedurs paraprake do t miratoj nj krkes t till vetm ather kur procedura
penale zbatohet pr hetimin e veprs penale pr t ciln sht parapar dnimi prej 5
ose m shum vjet burgim. Por, nse gjyqtari i procedurs paraprake nuk e aprovon
krkesn pr marrjen e dshmis s till vendimin definitiv lidhur me kt do ta marr
kolegji shqyrtues, (paragraft 1, 2 dhe 5 t nenit 149 t KPP).
Sidoqoft n rastet e mundsis hetuese t veant gjyqtari i procedurs paraprake
merr masat e nevojshme pr t siguruar efikasitetin dhe trsin e procedurs, dhe n
veanti pr t mbrojtur t drejtat e t pandehurit. N seancn e dgjimit q zhvillohet
lidhur me kt shtje duhet t marrin pjes i pandehuri, mbrojtsi i tij dhe prokurori i
shtetit, kurse viktima dhe mbrojtsi i viktimave njoftohen pr seancn, por ajo mund t
mbahet edhe pa pranin e tyre.
N kto raste deklarata e marr n panelin e mundsis hetuese t veant incizohet
audio apo audio dhe video incizohet dhe ajo i bashkngjitet shkresave t lnds, dshmia
e till mund t merret edhe me an t teknologjis q mundsojn video-konferencat
nse dshmitari nuk gjendet n Kosov dhe ka gjas q mos t kthehet n Kosov, apo
n pajtim me masn pr mbrojtjen e dshmitarve, (paragraft 6-8 t nenit neni 149.t
KPPK).
VEPRIMET HETIMORE
Deklarimi i t pandehurit
Deklarimi i t pandehurit, marr n prgjithsi parqet njrn nga provat m t
rndsishme e cila mund t shfrytzohet si baz pr marrjen e vendimit gjyqsor. Ajo,
n shum raste prfaqson nj burim shum t vlefshm pr ndriimin e t dhnave
t rndsishme n procedur penale. Marrja n pyetje e t pandehurit bhet pr shkak
t rndsis q ka deklarimi, eventualisht pohimi i tij si prov pr ndriimin dhe
zgjidhjen e shtjes penale. Pr arsye se i pandehuri m s miri e ka t njohur faktin
se a sht kryers i veprs penale apo jo. N ann tjetr, organet e procedurs penale
249
nuk disponojn gjithher me prova t mjaftueshme me t cilat do t ndriohej shtja

penale, sepse sa m e rnd t jet vepra penale, aq m tepr i pandehuri kujdeset q ti
eliminoj provat, prandaj organet e procedurs penale jan t obliguara edhe n marrjen
e deklarats s t pandehurit
Marrja n pyetje e t pandehurit

Marrja n pyetje e t pandehurit rregullohet me shum dispozita t Kodit t
Procedurs Penale, t cilat dispozita parashohin mundsin q organet procedurale ta
thrrasin t pandehurin e nn kushte t caktuara ligjore, ta shoqrojn pr ta marr n
pyetje edhe pse pasi t arrij n gjykat dhe t njoftohet mbi t drejtat e tij, i pandehuri
mund t hesht (paragrafi 3 i nenit 125 i KPPK). N baz t nenit 257 par.4.t KPPK,
pavarsisht se i pandehuri hesht apo deklaron, rreptsisht sht e ndaluar q gjat
marrjes n pyetje liria e t pandehurit pr t formuluar dhe shprehur mendimin e tij t
ndikohet nprmjet keqtrajtimit, lodhjes s shkaktuar, ndrhyrjes fizike, prdorimit t
torturs, shtrngimit ose hipnotizimit; q i pandehuri t kanoset me masa t ndaluara me
ligj, q atij ti premtohet ndonj prfitim i paparapar me ligj, q ti dobsohet kujtesa
ose aftsia pr t kuptuar, pavarsisht nga fakti se i pandehuri pr kt paraprakisht
mund t ket dhn plqimin (paragrafi 5 i nenit 257 i KPPK). Po ashtu, gjat marrjes
s deklarats s t pandehurit ligji ndalon n mnyr shprehimore prdorimin e drogave
dehse t cilat kan refleksione n mendimin e tij (neni 257.par.4.1). Dispozitat ligjore
n fuqi ndalojn edhe prdorimin e hipnozs pr arsye se personi n gjendje hipnotizuese
nuk sht n gjendje t disponoj mendjen e vet, gjegjsisht se ai nuk sht n gjendje
t ket kontroll mbi fjalt dhe mendimet e veta.
Me qllim t vrtetimit t fakteve t rndsishme n procedur penale, edhe pa
plqimin e t pandehurit, mund t bhet kontrolli mjeksor i tij. N kt drejtim, kur
konsiderohet e nevojshme mund t merret mostra e flokut dhe e folikuls, pshtyms,
urins, sekretit t hunds, pjess siprfaqsore t lkurs, duke prfshir edhe zonn
e ijeve, thonjt e mostra t pjess s poshtme t thoit si dhe mostra tjera t ngjashme
t cilat nuk prbjn ndrhyrje trupore. Mirpo, ekzaminimi fizik q ndrlidhet me
ndrhyrje trupore si sht marrja e mostrave t gjakut mund t bhet vetm me urdhr
t gjykats ose me plqimin e personit n fjal (nenit 144 parag. 4, 5 dhe 6 t KPPK).I
pandehuri merret n pyetje m s voni para prfundimit t hetimit si dhe n shqyrtim
gjyqsor.
Gjat fazs s hetimit t pandehurin e merr n pyetje prokurori i shtetit ose policia.
Deklarimi i t pandehurit dhn policis dhe prokurorit t shtetit mund t jet prov e
pranueshme n gjykat nse deklarimi i tij sht marr duke respektuar t drejtat e tij
dhe n prputhje me obligimet q i parasheh KPPK. por ajo assesi nuk mund ta shpall
t akuzuarin fajtor duke u mbshtetur vetm n nj deklarat t till dhe duke i dhn
rndsi vendimtare asaj(neni 162.par.2. t KPPK).
Para do marrje n pyetje, pavarsisht se a sht i ndaluar ose n liri, i pandehuri
duhet t informohet pr:.Veprn penale pr t ciln akuzohet;. Faktin se ai mund t
krkoj marrjen e provave pr mbrojtjen e tij;. t drejtn n ndihm t mbrojtsit dhe
250
konsultim me t para dhe gjat marrjes n pyetje; t drejtn pr t heshtur dhe pr t

mos u prgjigjur n asnj pyetje, prve informacionit mbi identitetin e tij;t drejtn
n prkthim falas nse ai nuk e kupton ose flet gjuhn e personit q pyetjen; faktin se
deklarimi i tij mund t merret si prov n gjykat dhe para por edhe gjat marrjes n
pyetje i pandehuri duhet t njoftohet edhe pr t drejtn q i takon pr tù kshilluar me
mbrojtsin e tij (neni 151.par.1. neni 152.par.3.t KPPK).
sht rregull q t gjitha njoftimet t cilat i bhen t pandehurit duhet t regjistrohen
n procesverbal. Megjithat, kur t pandehurin e merr n pyetje policia dhe prokurori i
shtetit, njoftimet e tilla si dhe veprimet tjera q ndrmerren ndaj tij (p.sh., kontrollimet),
mund t regjistrohen edhe n mnyr audio ose vizuale, natyrisht duke i respektuar
t gjitha zgjidhjet ligjore n fuqi, pr t cilat sht folur m lart. Nse regjistrimet
auditive dhe vizuale praktikisht jan t pamundura ather gjithsesi duhet t hartohet
procesverbali, me `rast n t gjithsesi duhet t shnohen arsyet pse marrja n pyetje
nuk ka mundur t regjistrohet n mnyr audio dhe vizuale (neni 152 par.5.i KPPK).
Gjat marrjes n pyetje nga ai, konform paragrafit 1 t nenit 154 t Kodit t
Procedurs Penale, krkohet t tregoj emrin dhe mbiemrin e tij dhe nofkn nse ka,
emrin dhe mbiemrin e prindrve t tij, mbiemrin e vajzris s nns, vendlindjen dhe
vendbanimin e tij, ditn, muajin dhe vitin e lindjes, numrin e tij personal t identifikimit,
kombsin dhe shtetsin, profesionin e tij dhe rrethanat familjare, a di shkrim e lexim,
shkollimin e tij, a ka t ardhura personale edhe pozitn e tij materiale, a sht ndonj
procedur penale kundr tij pr ndonj vepr tjetr penale n zbatim e sipr, dhe nse
sht i mitur, identitetin e prfaqsuesit t tij ligjor, pastaj pyetet edhe pr veprn penale.
Megjithat, pa marr parasysh mnyrn n t ciln sht marr n pyetje i pandehuri,
deklarata e tij e dhn gjat hetimeve mund t prdoret si mundsi pr ta kundrshtuar
deklarimin e tij para gjykats.
N shqyrtim gjyqsor i pandehuri gjithashtu pyetet duke respektuar zgjidhjet ligjore
n fuqi. Edhe n kt faz t procedurs penale i pandehuri, fillimisht pyetet pr t
dhnat personale ku nuk mund t prfshihet pyetja lidhur me dnimet e mparshme t
tij, si dhe pas leximit t aktakuzs kryetari i trupit gjykues krkon nga ai q t deklarohet
rreth fajsis. Kur n shqyrtim gjyqsor i akuzuari merret n pyetje pr veprn me t
ciln sht akuzuar, prokurori i shtetit i pari i bn pyetje t pandehurit pastaj mbrojtsi
i tij. I dmtuari, prfaqsuesi procedural i tij, i bashkakuzuari dhe eksperti mund ti
bjn pyetje t drejtprdrejta t akuzuarit vetm me lejen e gjyqtarit t vetm gjykues
ose t kryetarit t trupit gjykues. M n fund, t akuzuarit mund ti shtroj pyetje edhe
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues dhe antart e trupit gjykues.
I pandehuri merret n pyetje gojarisht, mirpo n procedurn paraprake nse ai
dyshohet pr vepr penale pr t ciln nuk mund t shqiptohet dnim me tepr se tri(3)
vjet burgim, mjafton q atij ti jepet mundsia q mbrojtjen ta paraqes me shkrim (neni
151.par.1.t KPPK). Gjat marrjes n pyetje atij mund ti lejohet t mbaj shnime.
Marrja n pyetje duhet ti ofroj mundsin t pandehurit pr t kundrshtuar arsyet
e dyshimit kundr tij dhe t nxjerr n pah faktet n favor t tij (paragraft 2 dhe 8 t
nenit 154 t KPP). N kt rrjedh, atij duhet ti bhet e mundur q pa asnj penges
251
ta parashtroj mbrojtjen e vet duke i kundrshtuar faktet t cilat e ngarkojn dhe duke i
paraqitur t gjitha rrethanat q atij i shrbejn pr mbrojtje.
Kur i pandehuri nuk e di gjuhn n t ciln zhvillohet procedura marrja n pyetje
e tij bhet me ndihmn e prkthyesit. Kur sht i shurdhr ose memec, ai merret n
pyetje me ndihmn e nj prkthyesi t kualifikuar pr gjuhn e shenjave ose me shkrim,
e kur marrja n pyetje n mnyr t till nuk mund t zbatohet ather personi i cili di
t komunikoj me t pandehurin ftohet n rolin e prkthyesit, prve nse ka konflikt
interesash. Duhet theksuar se kur marrja n pyetje bhet me ndihmn e prkthyesit,
si rregull nga ai krkohet q t betohet. Ky veprim ndrmerret n at mnyr q
prkthyesi betohet se me besnikri do ti prkthej pyetjet t cilat i bhen t pandehurit
dhe deklarimet e dhna t tij (paragraft 1-3 t nenit 153 t KPP).
Gjat marrjes n pyetje duhet t respektohet plotsisht dinjiteti i t pandehurit.
N kt rrjedh, atij pyetjet duhet ti bhen n mnyr t qart, t kuptueshme dhe t
prpikt. Me kt rast sht e ndaluar q t pandehurit ti bhen pyetje t cilat nisen nga
supozimi se i pandehuri ka pranuar dika q ai, n t vrtet nuk e ka pranuar. Pr m
tepr, pyetjet e tilla nuk lejohet t bhen as n rastet kur pr kt sht siguruar plqimi
i t pandehurit. N fakt, t pandehurit mund tì krkohet t pohoj ose mohoj fakte t
caktuara (paragraft 3 dhe 4 t nenit 154 t KPP).
Ligjdhnsi ka parapar pasoja radikale n rast se nuk respektohen dispozitat rreth
marrjes n pyetje t t pandehurit. Rrjedhimisht, prova e marr me shkelje t dispozitave
procedurale sht prov e papranueshme dhe gjykata nuk mund ta mbshtes vendimin
gjyqsor n prova t tilla (paragraft 1 dhe 2 t nenit 257 t KPP). Andaj, gjykata
si sht theksuar m lart, detyrohet q gjat procedurs t siguroj q asnj prov e
papranueshme t mos prfshihet n shkresa t lnds dhe t mos paraqitet n shqyrtim
gjyqsor.
M n fund, ligjdhnsi ka parapar mundsin q pr sqarimin e ndonj shtje
teknike ose profesionale e cila mund t shtrohet lidhur me provat e mbledhura ose gjat
marrjes n pyetje t t pandehurit ose gjat ndrmarrjes s veprimeve tjera hetimore,
prokurori i shtetit t krkoj nga ndonj specialist ose institut i specializuar q t jep
sqarime t nevojshme pr shtjet e tilla. N raste t tilla, i pandehuri ose mbrojtsi i
tij, nse jan t pranishm gjat dhnies s sqarimeve, mund t krkojn q specialisti
t jap sqarime m t hollsishme dhe ato t shnohen n procesverbal (nenet 136-142
t KPP).
Pohimi i t pandehurit
Si dihet, me rastin e marrjes n pyetje gjat zhvillimit t procedurs penale i
pandehuri mund t pranoj se e ka kryer veprn penale ose mund ta pranoj si t vrtet
ndonj fakt i cili i ngarkohet. Nuk ka dyshim se meq i pandehuri m s miri e di t
vrtetn lidhur me veprn pr t ciln sht akuzuar, deklarimi e posarisht pohimi i
tij i dhn n mnyr t sinqert, ka rndsi t madhe pr ndriimin e shtjes penale.
Sipas nenit 155.lidhur me parag. 2 t nenit 261 t KPPK, gjykata mund ta konsideroj
prov t pranueshme deklarimin e t pandehurit dhn policis ose prokurorit t shtetit,
252
por ajo assesi nuk mund ta shpall t akuzuarin fajtor duke u mbshtetur vetm n nj
deklarat t till dhe duke i dhn rndsi vendimtare asaj(neni 162.par.2. t KPPK). N
t vrtet, me gjith rolin q mund t ket pohimi i t pandehurit si prov n procedur
penale, sht e qart se organi q e zhvillon procedurn penale mbetet i detyruar q
t mbledh, pa hezitim, edhe prova t tjera. N do rast, pohimi i t pandehurit duhet
t jet i qart, detal dhe konkret. Ai duhet t prshkruaj rrjedhn e tr ngjarjes, duke
prfshir motivin, vendin, kohn, mnyrn e kryerjes s veprs etj.
M n fund, duhet theksuar faktin se deklarimi i t pandehurit si prov dhe pohimi
i tij mohen s bashku me provat tjera procedurale sipas bindjes s lir t gjykats.
MASAT PR SIGURIMIN E PROVAVE MATERIALE

DHE T INTERESAVE PASURORE
Gjat zhvillimit t procedurs penale shtrohet e nevojshme t tubohen sende t cilat
kan atributin e provave materiale e t cilat gjenden n posedim t t pandehurit ose t
personave t tjer. Pr sigurimin e tyre Kodi i Procedurs Penale parasheh mundsin
e ndrmarrjes s masave t caktuara. Masat e tilla duhet t zbatohen sipas forms s
caktuar, duke pasur kujdes q n at rast, sa u prket t drejtave t qytetarve t bhen
kufizime vetm aq sa sht e domosdoshme pr zhvillimin e suksesshm t procedurs
penale. Masa pr sigurimin e provave materiale konsiderohen: kontrolli i baness
dhe i personit, masat e fshehta dhe teknike t vzhgimit dhe hetimit, sekuestrimi i
prkohshm i sendeve dhe kqyrja e rikonstruksioni. T ktij karakteri mund t jen
edhe: identifikimi i personave dhe sendeve, ngrirja e aseteve dhe urdhrat ndalues dhe
masat e prkohshme pr sigurimin e pasuris.
Kontrollimi
Kontrollimi, marr n prgjithsi paraqet njrn nga masat m t rndsishme t
cilat jan n funksion t sigurimit t provave materiale dhe t interesave pasurore pr
mbarvajtje t procedurs penale. Kjo mas, n shoqrin bashkkohore shnon nj
aplikueshmri tejet t madhe. Ky aplikim i shpesht i kontrollimit sht determinuar
nga fakti se objektet q trajtohen si prova materiale, t shumtn e rasteve, arrihen t
sigurohen vetm prmes zbatimit t ksaj mase.
Kontrollimi, meqense prek vlerat elementare t personave, krkohet q t zbatohet
vetm ather kur ka arsye t bazuara pr t besuar se personi fsheh prova materiale
ose se jan fshehur ato n shtpin apo lokalet tjera t tij.
M n fund, duhet theksuar se n aspektin procedural penal njihen dy lloje t
kontrollimeve: kontrollimi i shtpis dhe kontrollimi i personit. Pr t dy kto dy lloje
t kontrollimit, pr shum arsye do t flitet bashkrisht.
253
Kontrollimi i shtpis dhe i personit

Kontrollimi i shtpis si mas pr sigurimin e provave materiale, si u theksua
m lart, gjen nj aplikim mjaft t avancuar n procedur penale. Ky lloj kontrollimi
prfaqson nj mas t ndrlikuar, sepse n shtpi ka shum hapsira pr tù fshehur
sendet. N do rast, shprehjen kontrollim i shtpis duhet kuptuar, n aspekt t
zgjeruar. Themi kshtu ngase n kuadr t ksaj shprehje prfshihen edhe kontrollet
q zbatohen n banesa, lokale t tjera dhe t prons tjetr. S kndejmi, shprehja
kontrollim i shtpis prdoret si nj shprehje gjenerale pr t gjitha situatat kur
zbatohet kontrollimi i objekteve t ndryshme.
Sipas paragrafit 3 t nenit 105 t KPPK gjyqtari i procedurs paraprake mund t
urdhroj kontrollin e nj shtpie, lokaleve t tjera dhe pasuris s nj personi t caktuar,
kur:
1. Ekziston dyshimi i bazuar se personi i till ka kryer vepr penale dhe
2. Ka gjasa reale q kontrolli t rezultoj me arrestimin e atij personi ose me
zbulimin dhe sekuestrimin e provave t rndsishme pr procedur penale.
Rrjedhimisht, gjyqtari i procedurs paraprake, konform paragrafit 4 t nenit 105 t
KPPK mund t urdhroj edhe zbatimin e kontrollit t shtpis apo lokaleve tjera dhe t
pasuris t nj personi q nuk dyshohet pr vepr penale. Mirpo, ky kontroll mund t
autorizohet vetm n rastet kur
1. Ka gjasa reale se kontrolli do t rezultoj me arrestimin e t pandehurit ose
2. sht e nevojshme t ruhen provat e veprs penale ose t konfiskohen sendet
prkatse t cilat nuk mund t sigurohen pa zbatim t kontrollit dhe ka gjasa reale se
provat e sendet e tilla ndodhen n lokalet ose pasurin q i nnshtrohet kontrollit.
Gjyqtari i procedurs paraprake gjithashtu mund t urdhroj kontrollin personal
t nj personi konkret kur ka gjasa reale se ky kontroll do t rezultoj n zbulimin
e gjurmve ose sekuestrimin e provave t nj vepre penale (paragrafi 5 i nenit 105 i
KPPK).
Kontrolli i shtpis, i lokaleve tjera dhe i prons si dhe i personit bhet n baz
t urdhrkontrollit me shkrim t cilin e lshon gjyqtari i procedurs paraprake sipas
krkess s prokurorit t shtetit, ndrsa n raste t ngutshme edhe sipas krkess me
shkrim t zyrtarit t autorizuar t policis. Urdhrkontrolli prfshin: identifikimin e
vendit apo personit kundr t cilit lshohet urdhri, prshkrimin e veprs penale pr
t ciln lshohet urdhri, shpjegimin e arsyeve pr dyshim, prshkrimin e sendeve t
krkuara gjat kontrollit, prshkrimin e veant t personit, t lokaleve apo pasuris
ku zbatohet kontrolli dhe informacionin tjetr t nevojshm pr zbatimin e kontrollit
N rastet kur ka arsye t bazuar pr t kontrolluar pajisjet elektronike, prfshir por
pa u kufizuar n kompjuter, kamera, telefona celular, pajisje elektronike mobile ose
pajisje elektronike mobile pr ruajtje, urdhrkontrolli duhet t autorizoj sekuestrimin
e prkohshm t pajisjes apo pajisjeve t tilla dhe duhet t prshkruaj llojin e t
dhnave elektronike pr t cilat zyrtari i autorizuar i policis mund t kontrolloj dhe ti
254
kopjoj (paragrafi 8 i nenit 105 i KPPK). Konform paragrafit 9 t nenit 105 t KPPK,
dispozitat t cilat i referohen kontrollit t shtpis, lokaleve t tjera dhe prons zbatohen
prshtatshmrisht edhe gjat kontrollit t vendeve t fshehta n vetura ose n mjete t
tjera t transportit.
Urdhrkontrollin e ekzekutojn zyrtart e autorizuar policor me ndihmn e
nevojshme t zyrtarve t tjer t policis. Kontrolli duhet t zbatohet brenda 48 orsh
nga momenti i lshimit t urdhrit. Si rregull, zyrtart e autorizuar t policis e ekzekutojn
urdhrin e kontrollit brenda intervalit kohor q prfshin kohn prej ors 06.00 deri n
22.00. Megjithat, ligjdhnsi ka ln mundsin q kontrolli prjashtimisht t zbatohet
edhe jasht ksaj kohe, dhe kjo mund t ndodh ather kur kontrolli ka filluar brenda
ksaj kohe e nuk ka arritur t prfundoj deri n orn 22.00, pastaj kur pr kt ekziston
plqimi i personit te i cili kryhet kontrolli ose ekzistojn arsyet pr mbrojtjen e njerzve
dhe pasuris etj., si dhe kur gjyqtari i procedurs paraprake mon q vonesa mund t
ndikonte n arratisjen e personit t krkuar ose asgjsimin e gjurmve ose provave t
veprs penale ashtu q ai lejon nj kontroll t till t zgjatur (neni 106 i KPPK).
Para fillimit t kontrollit zyrtari i autorizuar policor ia prezanton urdhrin personit
t cilit i drejtohet urdhri i till, me `rast at e njofton se ka t drejt t kontaktoj
me avokatin e tij i cili mund t jet i pranishm gjat kontrollit. Kur personi krkon
pranin e avokatit gjat kontrollit, zyrtari i autorizuar i policis e shtyn kontrollin derisa
t arrij avokati, por jo m shum se 2 or nga njoftimi i avokatit pr kontroll. N
ndrkoh, deri sa pritet ardhja e avokatit, zyrtari i autorizuar policor mund t kufizoj
lvizjen e personit prkats dhe personave t tjer n lokalet t cilat do t kontrollohen.
Megjithat, ligjdhnsi lejon q n raste t ngutshme zyrtart e autorizuar t policis t
fillojn kontrollin edhe para mbarimit t afatit kohor t ardhjes s avokatit (paragraft
1 dhe 2 t nenit 107 t KPPK).
sht rregull q para fillimit t kontrollit, zyrtari i autorizuar policor t krkoj nga
personi q vullnetarisht t dorzoj personin ose sendet q krkohen, ashtu q kontrolli
mund t mos zhvillohet nse ve ka ardhur deri te plotsimi i krkesave t tilla t
parashtruara (paragrafi 3 i nenit 107 i KPPK).
Prjashtimisht, kontrolli mund t filloj edhe pa prezantimin e urdhrit ose pa krkes
t mparshme pr dorzim t personit ose sendeve t krkuara. Nj mundsi e till do
duhej shfrytzuar vetm n rastet kur pritet rezistenc e armatosur ose ka mundsi t
dshtoj efekti i kontrollit nse ai nuk zbatohet menjher dhe pa paralajmrim ose kur
kontrolli zbatohet n lokalet publike (paragrafi 4 i nenit 107 i KPPK).
Gjat kontrollimit t shtpis ose lokaleve tjera personi, shtpia, lokalet ose
pasuria e t cilit kontrollohen ose prfaqsuesi i tij kan t drejt t jen t pranishm.
Gjat kontrollimit krkohet t jen t pranishm edhe dy dshmitar madhor, t cilt
paralajmrohen q me kujdes t vzhgojn zbatimin e kontrollit dhe njoftohen mbi
t drejtn e tyre pr t br vrejtje kur ata mund t ken n procesverbalin mbi
kontrollimin t cilin do ta nnshkruajn pas prfundimit t kontrollit (paragraft 1 dhe
2 t nenit 108 t KPPK).
255
Sipas paragrafit 3 t nenit 108 t KPPK gjat kontrollit t personit duhet zbatohet
rregulla sipas s cils kontrolli i femrave t kryhet nga femrat. N kt rast krkohet q
edhe dshmitart t jen femra.
Me rastin e zbatimit t kontrollit t shtpive e lokaleve t tjera krkohet q t
veprohet me kujdes n mnyr q t mos prishet qetsia. Pavarsisht ksaj, ligjdhnsi
lejon hapjen e lokaleve t mbyllura, mobilieve dhe sendeve tjera edhe prmes zbatimit
t forcs. N fakt, kjo mundsi lejohet vetm ather kur pronari i tyre nuk sht i
pranishm ose refuzon hapjen n mnyr vullnetare. Rrjedhimisht, gjat hapjes s ktyre
objekteve krkohet q t shmangen me kujdesin m t madh dmtimet e panevojshme
Kontrolli i personit mund t prfshij kontrollin intim, i cili zbatohet nga mjeku
ose infermieri i kualifikuar n pajtim me rregullat e shkencs s mjeksis dhe me
respektim t plot t dinjitetit t personit(paragrafi 5 i nenit 108 i KPPK).
Prve shtpis e lokaleve n pronsi private ligjdhnsi ka rregulluar edhe shtjen
e kontrollit t lokaleve t organeve publike. Konform paragrafit 6 t nenit 108 t KPPK
te ky lloj kontrolli duhet gjithsesi t jet i pranishm kryesuesi i organit t till publik.
Pr do kontroll t personit, shtpis ose lokaleve prpilohet procesverbal.
Procesverbalin e till e nnshkruan personi i kontrolluar ose personi lokalet ose pasuria
e t cilit sht kontrolluar, avokati i tij nse sht i pranishm gjat kontrollit dhe personat
tjer prania e t cilve sht e detyruar. Gjat zbatimit t kontrollit mund t konfiskohen
vetm sendet dhe shkresat q kan lidhje me qllimin e kontrollit t caktuar. Sendet dhe
shkresat e konfiskuara prfshihen dhe prshkruhen qart n procesverbal, dhe e njjta
gj shnohet edhe n vrtetimin q i jepet menjher personit sendet dhe shkresat e t
cilit jan konfiskuar (paragrafi 7 i nenit 108 i KPPK).
Konfiskimi i sendeve t gjetura gjat kontrollit q nuk kan t

bjn me veprn penale pr t ciln sht urdhruar kontrolli
Nse ndodh q gjat kontrollit t personit, shtpis ose lokaleve t gjenden sende
t cilat nuk kan t bjn me veprn penale pr t ciln sht zbatuar kontrolli, por q
tregojn nj vepr tjetr penale q ndiqet sipas detyrs zyrtare, kto sende gjithashtu
prshkruhen n procesverbal, konfiskohen dhe menjher lshohet vrtetimi q tregon
pr sekuestrimin e tyre. N kt rast prokurorit t shtetit menjher i drgohet informata
q ai t mund t filloj procedurn penale apo t ndryshoj procedurn penale ekzistuese.
Sendet e tilla do t kthehen menjher kur prokurori i shtetit konstaton se nuk ka baz
pr ndjekje penale e as ndonj baz tjetr ligjore pr konfiskim t atyre sendeve (neni
109 i KPPK).
Kontrollimi pa urdhr t gjyqtarit

N prputhje me paragrafin 1 t nenit 110 t KPPK, kur sht e domosdoshme
dhe n mas e nevojshme, zyrtart policor mund t hyjn n shtpin dhe lokalet tjera
t personit dhe t zbatoj kontrollin pa urdhr t gjyqtarit t procedurs paraprake,
256
nse: Personi prkats me dije dhe vullnet pajtohet me kontrollin; Personi thrret pr
ndihm; Kryersi i kapur n flagranc gjat kryerjes s veprs penale duhet arrestuar
pas ndjekjes; Arsyet pr mbrojtjen e njerzve dhe pasuris krkojn nj veprim t till
ose5. Personi kundr t cilit lshohet urdhrarresti nga gjykata gjendet n shtpi apo
n lokale t tjera.
N kontrollimet e ktij lloji zyrtari policor nuk shkruan procesverbal por personit t
till i jepet nj shnim zyrtar n t cilin theksohen arsyet e hyrjes n shtpi dhe lokale
t tjera (paragrafi 2 i nenit 110 i KPPK).
Kontrollimi n baz t urdhrit me goj t gjyqtarit t procedurs

paraprake
Prjashtimisht, kur kt e krkojn rrethanat e ngutshme, kur urdhri me shkrim
pr kontroll nuk mund t merret me koh dhe nse ekziston rrezik real pr vones, q
mund t rezultoj me humbjen e provave ose rrezik ndaj jets dhe shndetit t njerzve,
zyrtari i autorizuar i policis mund t filloj kontrollin n baz t lejes gojore t gjyqtarit
kompetent.
Kontrollimi pa pranin e dshmitarve

Prjashtimisht kontrolli mund t zbatohet edhe pa pranin e dshmitarve kur
prania e tyre nuk mund t sigurohet menjher dhe vonesa e fillimit t kontrollit do t
ishte e rrezikshme. Arsyet e zbatimit t kontrollit pa pranin e dshmitarve duhet t
shnohen n procesverbal.
Kontrollimi pa urdhr dhe pa pranin t dshmitarve

Policia do t mund t zbatoj kontrollin e personit pa urdhr ose pa pranin e
dshmitarve kur ekziston aktvendimi mbi sjelljen forcrisht t personit ose kur e bn
arrestimin e tij nse ekziston dyshimi i bazuar se personi i till mban arm ose mjet
pr sulm ose se mund t mnjanoj, fsheh, apo asgjsoj sendet t cilat duhet nga ai t
merren si prov n procedur penale (paragraft 3-5 t nenit 110 t KPPK).
Kur policia bn kontroll pa urdhr gjyqsor, ajo lidhur me kt brenda afatit prej
12 orsh i drgon raport prokurorit t shtetit dhe gjyqtarit kompetent nse pr shtjen
sht caktuar ndonj gjyqtar i till (paragrafi 6 i nenit 110 i KPPK).
shtja e papranueshmris s provave q jan siguruar gjat procesit t kontrollimit
sht rregulluar me dispozitat e nenit 111 t KPPK.
Kqyrja dhe rikonstruksioni

Sipas paragrafit 1 t nenit 150 t KPPK prokurori i shtetit mund t urdhroj kqyrjen
ose rikonstruksionin e vendit t ngjarjes pr t shqyrtuar provat e mbledhura ose pr t
qartsuar faktet e rndsishme pr procedurn penale.
257
Kqyrjen ose rikonstruksionin e vendit t ngjarjes e kryen prokurori i shtetit dhe

policia. Prokurori i shtetit dhe policia mund t realizojn kqyrjen ose rikonstruksionin
e till pr tu njohur personalisht me gjendjen e cila do t ju ndihmonte n prcaktimin
e besueshmris ose gjetjen e fakteve por, n rastin e till rezultatet pr gjykatn jan
t pranueshme. Prokurori i shtetit mund t prsris kqyrjen ose rikonstruksionin e
till me njoftimin e t pandehurit dhe mbrojtsit, me `rast rezultatet e tilla jan t
pranueshme (paragrafi 2 i nenit 150 i KPPK).
Sipas paragrafit 3 t nenit 150 t Kodit t Procedurs Penale i pandehuri dhe
mbrojtsi i tij kan t drejt t jen t pranishm n kqyrje ose rikonstruksion t vendit
t ngjarjes, nse identiteti i tyre sht i njohur. Por, nse i dyshuari, prkatsisht i
pandehuri apo mbrojtsi i tij jan t panjohur pr prokurorin e shtetit, gjyqtari i
procedurs paraprake merr pjes dhe vzhgon kqyrjen dhe rikonstruksionin (paragrafi
Rikonstruksioni kryhet me rikrijimin e fakteve ose t situatave nn rrethanat e t
cilave sht zhvilluar ngjarja, bazuar n provat e mbledhura. Nse faktet ose situatat
paraqiten ndryshe n dshmit e dshmitarve konkret, n parim rikonstruksioni i
ngjarjes zbatohet vemas me secilin dshmitar. Gjat rikonstruksionit t ngjarjes duhet
pasur kujdes q t mos shkelet ligji dhe rendi, t mos fyhet morali publik apo t vihet n
rrezik jeta ose shndeti i njerzve (paragraft 4 dhe 5 t nenit 150 t KPPK).
Kqyrja dhe rikonstruksioni i vendit t ngjarjes mund t ndihmohet nga specialistt
e mjeksis ligjore, trafikut dhe lmenjve tjera q mund t angazhohen pr t mbrojtur
ose prshkruar provat, pr t br matjet ose incizimet e nevojshme, pr t br
skicat apo pr t mbledhur informata t tjera. Eksperti, gjithashtu, mund t thirret t
jet i pranishm n kqyrje apo n rikonstruksion t vendit t ngjarjes kur prania e tij
konsiderohet e nevojshme nga prokurori i shtetit
M n fund, duhet theksuar faktin se pas ngritjes s aktakuzs, kryetari i trupit
gjykues mund t urdhroj rikonstruksionin e vendit t ngjarjes nga ky nen vetm
nse fajsia apo pafajsia e t pandehurit krkon q trupi gjykues t ket njohuri t
drejtprdrejt nga rikonstruksioni i vendit t ngjarjes apo nga vizita n vendin e kryerjes
s veprs penale (paragrafi 10 i nenit 150 i KPP).
MASAT TJERA Q JAN N FUNKSION

T SIGURIMIT T PROVAVE MATERIALE
Identifikimi i personave dhe sendeve
Kur sht e nevojshme t vendoset nse nj dshmitar e njeh personin ose sendin,
nga dshmitari i till s pari krkohet t prshkruaj dhe tregoj tiparet dalluese t
personit ose sendit t till. Kshtu, kur bhet prshkrimi i personit, prshkrimi duhet
t prqendrohet n pasqyrimin e pamjes s jashtme t personi, si jan: shtati, gjinia,
tiparet e fytyrs, veshja etj., sidomos veorit q n kto aspekte e karakterizojn at
258
person. Procedur e ngjashme zbatohet edhe gjat prshkrimit t sendit, pra n mnyr
t veant duhet t prshkruhen veorit t cilat e dallojn at send nga sendet tjera t
ngjashme. Pas zbatimit t ksaj ecurie dshmitarit i tregohet personi me persona t tjer
t panjohur pr dshmitarin ose fotografit e tyre, ose sendi me sende t tjera t llojit t
njjt ose fotografit e tyre. Me kt rast ai duhet t tregoj shenjat n baz t t cilave
ka arritur ta identifikoj at send (paragraft 1 dhe 2 t nenit 120 t KPPK).
Gjat zbatimit t ktij procesi dshmitarit i bhet me dije se nuk detyrohet t zgjedh
personin ose sendin ose ndonj fotografi, dhe se sht po aq e rndsishme pr t treguar
se nuk e njeh personin, sendin ose fotografin sikurse t thoshte se e njeh (paragrafi 3
i nenit 120 i KPP).
Gjat zbatimit t veprimit t identifikimit t personave apo sendeve mbahet
procesverbal. Procesverbali i till duhet t prfshij kohn dhe datn e realizimit t
identifikimit si dhe emrat e personave t pranishm, dhe ai u bashkngjitet shkresave
tjera t lnds (paragrafi 4 i nenit 120 i KPPK).
M n fund, ligjdhnsi ka parashikuar se procedura e identifikimit t personave
apo sendeve mund t mbikqyret nga ana e policis apo prokurori i shtetit (paragrafi 5
i nenit 120 i KPPK).
MASAT PR SIGURIMIN E PRANIS

S T PANDEHURIT N PROCEDUR PENALE
N procesin e zbatimit t veprimeve procedurale n procedur penale vjen n
shprehje angazhimi i shum subjekteve procedurale. Q zhvillimi i procedurs penale t
ket rrjedh normale dhe q aq sa sht e mundur, t procedohet n prputhje me afatet
e prcaktuara, gjegjsisht t synuara me Kodin e Procedurs Penale sht parapar
mundsia e ndrmarrjes s nj sr masash. Masat e tilla n fakt, sjellin deri te heqja
ose kufizimi i lirive dhe t drejtave t personit ndaj t cilit zhvillohet procedura penale.
Ato kan si qllim t mundsojn zhvillimin normal t procedurs penale, por edhe t
parandalojn veprimtarin e mtejshme kriminale t atij q ka kryer vepr penale, t
pengoj shmangien e tij nga procedura, prpjekjet q ai mund t bj pr t vn n rrezik
marrjen e provs ose vrtetsin e saj, si dhe t garantojn shlyerjen e detyrimeve q
rrjedhin nga vepra penale.
Ligjdhnsi ka parapar se gjykata me rastin e vendosjes se ciln nga masat do
ta zbatoj pr t siguruar pranin e t pandehurit n procedur penale, duhet ti marr
parasysh kushtet e prcaktuara pr zbatim t mass konkrete si dhe t siguroj q t
mos zbatoj mas m t rnd kur pr arritjen e qllimit mjafton zbatimi i mass m t
but (paragrafi 2 i nenit 173 i KPP). N kt rrjedh, me paragrafin 3 t t njjtit nen
sht prcaktuar detyrimi pr organin e procedurs q t ndrpres aplikimin e mass
n momentin kur pushojn shkaqet q kan kushtzuar zbatimin e saj, gjegjsisht q
ta zvendsoj masn e shqiptuar me mas m t but, n do rast kur vlerson se edhe
prmes saj do ta arrihet qllimi i parapar.
259
Si masa pr sigurimin e t pandehurit n procedur penale konsiderohen: thirrja,

urdhrarresti, premtimi i t pandehurit se nuk do ta braktis vendqndrimin, ndalimi
pr tiu afruar vendit ose personit t caktuar, paraqitja n stacionin policor, dorzania,
arresti shtpiak, diversioni dhe paraburgimi si masa m e rnd e cila mund t aplikohet
vetm ather kur vrtetohet se masat tjera m t buta nuk mund t arrihet ndonj nga
kto tri qllime( nenit 173 i KPP)..
Kto masa kan tri qllime. Sigurimin e pranis s t pandehurit n procedur,
pengimin e prsritjes s veprs penale dhe sigurimin e zhvillimit t suksesshm i
procedurs penale.
Thirrja gjyqsore
Thirrja sht masa themelore dhe m e but nprmjet t cils synohet t sigurohet
prania e t pandehurit n procedur penale. Thirrjen t pandehurit ia drgon gjykata.
Ajo drgohet n letr t mbyllur e cila si rregull prmban (prfshin): emrin dhe adresn
e gjykats e cila drgon thirrjen, emrin dhe mbiemrin e t pandehurit, prcaktimin e
veprs penale pr t ciln akuzohet, vendin, ditn dhe orn kur i pandehuri duhet t
paraqitet, njoftimin se thirret n cilsi t t pandehurit, paralajmrimin q n rast t
mosparaqitjes kundr tij do t lshohet urdhrarresti ose do t sillet n gjykat forcrisht,
vuln zyrtare dhe emrin e gjyqtarit q ka lshuar thirrjen(paragraft 1 dhe 2 t nenit 174
t KPPK).. Kur i pandehuri thirret pr her t par, ai n thirrje duhet t udhzohet pr
t drejtn e tij pr t angazhuar mbrojts dhe se mbrojtsi mund t jet i pranishm gjat
marrjes s tij n pyetje (paragrafi 3 i nenit 174 i KPP).
Urdhrarresti
Urdhrarresti sht mas pr sigurimin e pranis s t pandehurit n procedur
penale t ciln me krkes t prokurorit t shtetit, ose sipas detyrs zyrtare e lshon
gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetrari i trupit gjykues.
Urdhrarresti mund t lshohet edhe me krkes t policis kur ekziston dyshimi i
bazuar se i pandehuri q ka kryer vepr penale mund t fshihet ose ik, asgjsoj, fsheh
ose falsifikoj provat e veprs penale, pengoj rrjedhn e procedurs penale duke ndikuar
n dshmitar, n t dmtuarin ose bashkpjesmarrs, dhe kur pesha e veprs penale,
mnyra dhe rrethanat n t cilat sht kryer ajo, karakteristikat personale t kryersit,
jeta e tij e mparshme etj., tregojn rrezikun se ai mund t prsris veprn penale, ta
prfundoj veprn e tentuar penale, ose t kryej veprn penale t ciln sht kanosur
ta kryej, ose kur i pandehuri i cili pasi sht thirrur me rregull nuk paraqitet dhe nuk
e arsyeton mungesn e tij, ose kur sipas rrethanave q e karakterizojn rastin (thirrja
nuk ka mundur tì drgohet) sht e qart se ai do t prpiqet ti shmanget pranimit t
thirrjes (paragrafi 1 i nenit 175 i KPP).
260
Premtimi i t pandehurit se nuk do t braktis vendqndrimin

Prmes dhnies s premtimit t t pandehurit se nuk do t braktis vendqndrimin
bhet kufizimi i liris s qarkullimit t t pandehurit pa heqje t liris. Kt mas
konform paragrafit 1 t nenit 176 t KPPK.Me an gjykata krkon nga i pandehuri
premtimin se nuk do t fshihet ose largohet nga vendqndrimi pa leje t dhn, me
`rast premtimi i dhn shnohet n procesverbal.
Me rastin e dhnies s premtimit, i pandehuri paralajmrohet se kundr tij mund
t caktohet paraburgimi po q se nuk e respekton premtimin (paragrafi 3 i nenit 176 i
KPPK).
Ndalimi pr tiu afruar vendit ose personit t caktuar

Me an t ksaj mase personit t caktuar i ndalohet vajtja n nj vend t caktuar, i
cili mund t jet nj ose m shum fshatra apo komuna si dhe shoqrimi me personin
e caktuar, q po ashtu mund t jet nj apo shum persona t till. Kjo mas sht e
prshtatshme t shqiptohet ndaj personave q dyshohet se kryejn vepra penale n m
shum vende dhe q ato i kryejn n bashkpunim. Kjo mas, si rregull nuk e ndalon
personin q t lviz n trsi dhe q t komunikoj me personat n trsi, por i ndalon q
t shkoj, prkatsisht ti afrohet vendit (vendeve) apo personit (personave) t caktuar.
Ndalimin e t pandehurit pr tiu afruar vendit apo personit t caktuar gjykata e
shtjes e ndrmerr me qllim t pengimit t kryerjes s serishme t veprs penale, ose
me qllim q t sigurohet zhvillim i suksesshm i procedurs penale. Gjykata,.
Me rastin e caktimit t ksaj mase gjykata gjithsesi duhet t prcaktoj edhe largsin
prkatse nga vendi i specifikuar ose nga personi t cilin i pandehuri qllimisht nuk
duhet ta kaloj (paragrafi 3 i nenit 177 i KPPK).
Nse i pandehuri vepron n kundrshtim me kushtet e vna t ksaj mase, gjykata
kundr tij do t caktoj paraburgimin. Natyrisht, gjykata duhet ta informoj me koh
t pandehurin pr pasojat t cilat mund ta godasin at nse nuk i respekton kushtet e
vendosura (paragrafi 5 i nenit 177 i KPPK).
Konform paragrafit 6 t nenit 177 t KPPK edhe personi i mbrojtur me kt mas
mund t dnohet, n kt rast me gjob, nse qllimisht cenon distancn e till t
vendosur pr t pandehurin.
Paraqitja n stacionin policor

Paraqitja n stacionin policor sht gjithashtu mas e cila sht n funksion t
sigurimit t prezencs s t pandehurit n procedur penale. Prmes zbatimit t ksaj
mase gjykata vendos q i pandehuri t paraqitet her pas here n koh t caktuar n
stacionin policor, n regjionin ku i pandehuri ka vendbanimin apo vendqndrimin, ose
vendin ku i pandehuri sht ndodhur n momentin e dhnies s urdhrit. Qllimi ktu
sht q prmes paraqitjes i pandehuri t argumentoj faktin e prezencs s vazhdueshme
n vendbanimin ose vendqndrimin e tij.
261
Gjykata mbi zbatimin e ksaj mase vendos me aktvendim, i cili prve tjerash,
duhet t prfshij edhe informatat q prcaktojn prmbushjen e kushteve t lartcekura
dhe nevojn pr zbatimin e nj mase t till. Kopja e aktvendimit t till duhet ti
dorzohet t pandehurit dhe stacionit policor prkats n territorin e s cils masa duhet
t zbatohet (paragraft 2 dhe 3 t nenit 178 t KPP).
N rastet e shkeljes s kushteve t vendosura me aktvendim gjykata ndaj t
pandehurit mund t caktoj paraburgimin. Pr kt dhe pasojat tjera gjykata duhet ta
njoftoj me koh t pandehurin (paragrafi 4 i nenit 178 i KPP).
Gjykata krahas mass s paraqitjes n stacionin policor mund t marr aktvendim
edhe pr konfiskim t prkohshm t pasaports s t pandehurit. Kundr ktij
aktvendimi sht e lejuar ankesa por ajo nuk e pezullon ekzekutimin e tij (paragrafi 7
i nenit 178 i KPP).
Dorzania
Dorzania gjithashtu sht mas pr sigurimin e t pandehurit n procedur penale.
Kjo mas konsiston n deponimin e shums s caktuar t parave nga i pandehuri, apo
dikush tjetr n emr t tij, pr t zvendsuar paraburgimin.
Dorzania caktohet me aktvendim t gjyqtarit t procedurs paraprake, kurse pas
ngritjes s aktakuzs at e cakton gjyqtari i vetm ose kryetari i trupit gjykues. Para se
t merret nj aktvendim i till duhet t dgjohet prokurori i shtetit, kur vepra penale
ndiqet sipas detyrs zyrtare, si dhe duhet t dgjohet edhe mendimi i t pandehurit ose
mbrojtsit t tij. N do rast aktvendimi duhet ti dorzohet t pandehurit dhe ai duhet
t prmbaj arsyetimin mbi plotsimin e kushteve t caktimit t dorzanis dhe nevojs
s zbatimit t saj dhe i njjti duhet ti dorzohet t pandehurit (paragraft 1-4 t nenit
180 t KPP).
Shuma e parave t cilat deponohen n emr t dorzanis caktohet n baz t peshs
s veprs penale, rrethanave personale e familjare t t pandehurit dhe gjendjes materiale
t personit q jep dorzanin. Dorzania mund t jepet me para t gatshme, me letra me
vler, sende t vlefshme dhe me pasuri t tjera t luajtshme me vler t konsiderueshme
t cilat leht mund t shndrrohen n para dhe t ruhen (ari, pajisje t amvisris etj.),
me vnien e hipoteks pr shumn e dorzanis mbi vlerat e paluajtshme t personit q
jep dorzani, ose me detyrim personal t nj ose m shum personave q n rast t ikjes
s t pandehurit zotohen t paguajn shumn e caktuar t dorzanis (paragraft 1 dhe
2 t nenit 181 t KPP).
Nse i pandehuri, prkundr pretimit t dhn, largohet ather gjykata do t marr
aktvendim t posam me t cilin caktohet q vlera e dhn si dorzani t derdhet n
fondin pr kompensimin e viktimave (paragrafi 3 i nenit 181 i KPPK).
Arresti shtpiak
Arresti shtpiak sht mas pr sigurimin e t pandehurit n procedur penale e cila
konsiston n vendosjen e detyrimit ndaj t pandehurit q ai t mos largohet nga lokalet
262
ku e ka vendbanimin ose vendqndrimin apo nga institucioni publik ku ndodhet pr

trajtim ose prkujdesje.Caktimin e ksaj mase bhet me aktvendim t posam prmes
t cilit ajo prcakton plotsimin e kushteve ligjore dhe nevojn pr zbatimin e mass.
Krahas ksaj, gjykata me aktvendim vendos se i pandehuri nuk guxon t largohet nga
lokalet ku ai e ka vendbanimin ose vendqndrimin apo nga institucioni publik ku ai
ndodhet pr trajtim dhe prkujdesje, si dhe mund t kufizoj ose ndaloj kontaktin e t
pandehurit me persona t tjer me t cilt ai nuk jeton apo t cilt nuk jan t varur nga
i pandehuri. Me kt rast i pandehuri nuk izolohet plotsisht nga shoqria. Ai ruan t
drejtn e komunikimit me personat me t cilt bashkjeton, por atij mund ti kufizohet
ose ndalohet kontakti me personat tjer.
Prkundr ndalesave q i vihen t pandehurit ligjdhnsi megjithat ka ofruar
zgjidhjen sipas s cils t pandehurit mund ti lejohen disa favore. N t vrtet,
gjykats i sht ln mundsia q prjashtimisht ti lejoj t pandehurit q pr koh
t caktuar t largohet nga lokalet ku mbahet arresti shtpiak (paragrafi 3 i nenit 183 i
KPPK). Kjo zgjidhje sht n funksion t mundsimit t t pandehurit q ti prmbush
disa nevoja jetsore ose t kryej disa pun q jan t domosdoshme pr mbijetes t tij
dhe familjes s tij.
Me mbikqyrjen e zbatimit t ksaj mase sht ngarkuar gjykata e shtjes
drejtprdrejt ose nprmjet policis. Rrjedhimisht, policia edhe pa krkes t gjykats,
n do koh mund t verifikoj zbatimin e mass s arrestit shtpiak, si dhe llogaritjen e
arrestit shtpiak dhe pa vones e njofton gjykatn pr do cenim t mundshm t mass
Diversioni
Diversioni si mas e re n KPPK ( neni 184) sht nj przierje e mass pr
sigurimin e pranis s t pandehurit (pika 1.2.), dnim alternativ (1.3.) dhe mas pr
pezullimin procedurs.
Paraburgimi
Paraburgimi sht masa m e rnd pr sigurimin e pranis s t pandehurit n
procedur penale. sht kshtu, meqense zbatimi i ksaj mase shpie n kufizimin e
liris s lvizjes t personit t till. N kt aspekt, t pandehurit i kufizohet mundsia
e realizimit t njrs prej t drejtave themelore t njeriut e garantuar me t drejtn e
brendshme dhe at ndrkombtare.
Duke pasur parasysh peshn e madhe q ka liria e lvizjes, me paragrafin 1 t
nenit 185 t Kodit t Procedurs Penale sht parapar se paraburgimi si mas q e
kufizon at (lirin e lvizjes), t mund t caktohet vetm nn kushtet dhe n pajtim me
procedurat e parapara ligjore. N kt rrjedh, krkohet q paraburgimi t reduktohet n
kohn m t shkurtr t mundshme e n situatn kur i pandehuri mbahet n paraburgim
krkohet nga t gjitha organet t cilat marrin pjes n procedur penale dhe organet q
ofrojn ndihm juridike t veprojn me urgjenc t posame. N kt drejtim prfshihet
edhe zgjidhja me t ciln sht prcaktuar se paraburgimi duhet t hiqet, n do faz
263
t procedurs, posa t pushojn shkaqet pr caktimin e tij (paragraft 2 dhe 3 t nenit

185 t KPP).
Paraburgimin e detyrueshm KPPK, ka parashikuar vetm n situatn kur kryesi
i veprs penale sht shpall fajtor dhe i sht shqiptuar dnim me pes(5) apo m
tepr burgim (neni 367 par.3 KPPK).N t gjitha rastet tjera paraburgimi nuk sht i
detyrueshm mirpo gjykata mund ta caktoj nse kumulativisht prmbushen dy kushte
edhe at: kur ekziston dyshimi i bazuar se personi i caktuar ka kryer vepr penale dhe
nse ekzistojn t dhna t cilat tregojn se ekzistojn ndonjra nga bazat ligjore pr
caktimin e paraburgimit nga neni 187.t KPPK.
shtja e dyshimit t bazuar si njra nga kushtet pr caktimin paraburgimit, nuk
mund t vehet n dilem pasi marrjes s aktvendimit pr fillimin e hetimit dhe pas
ngritjes s aktakuzs s drejtprdrejt. Dyshimi i bazuar se i pandehuri ka krye vepr
penale vrtetohet n baz t informacioneve apo provave q ka siguruar prokuroi
prokurori publik n procedurn paraprake apo gjat hetimit. Ato mund t jen
rezultatet nga kqyrja e vendit t ngjarjes, sendet e konfiskuar me rastin e kontrollit,
deklaratat e dshmitarve dhe t pandehurit dhn n polici, etj
Kush e cakton paraburgimin

Paraburgimin n fazn e hetimeve e cakton, vazhdon dhe e heq gjyqtari i
procedurs paraprake, me krkesn e prokurorit publik, ndrsa pas ngritjes s aktakuzs
paraburgimin e cakton e vazhdon dhe e heq: kryetari i trupit gjykues ; trupi gjykues apo
gjyqtari i vetm me krkes apo pa krkes t prokurorit publik.
Bazat pr paraburgim alternativ jan:
1. Ekziston rreziku se ai do t fshihet, kur identiteti i tij nuk mund t vrtetohet ose
kur ekzistojn rrethana t tjera q tregojn se ekziston rrezik i ikjes s tij( neni 187.
par.1pika 1.2. t.KPPK;
Rrethana q vrtetojn se i pandehuri fshihet jan; mos mundsia e dorzimit t
thirrjes n adresn e vendqndrimit apo vendbanimit, nse sht i punsuar e nuk
paraqitet n vendin e puns, etj.
Nuk mund t vrtetohet identiteti i t pandehurit kur ai nuk tregon identitetin e vet,
kur policia identitetin e tij nuk mund ta vrtetoj me bazn e t dhnave q ajo posedon
apo kur identiteti i tij nuk mund t vrtetohet me ndihmn e personave tjer.
Ndr rrethanat q tregojn rrezikun e ikjes mund t jen: i pandehuri nuk banon
n adresn q i ka dhn gjykats; furnizimi me dokument t udhtimit apo vazhdimi
afatit t vlefshmris s dokumentit t udhtimit; shitja e pasuris s luajtshme apo t
paluajtshme; largimi i antarve t familjes jasht shtetit; transferimi i parave nga
llogaria n vend n llogarit n banka n shtetet tjera, etj.
2. Ka arsye pr t besuar se ai do t asgjsoj, fsheh, ndryshoj ose falsifikoj provat e
veprs penale ose kur rrethanat e posame tregojn se do t pengoj rrjedhn e procedurs
penale duke ndikuar n dshmitar, n t dmtuarit ose bashkpjesmarrsit;
264
Caktimi prkatsisht vazhdimi i paraburgimit, nga baza e ekzistimit t friks s

bazuar se i pandehuri nse ndodhet n liri mund t asgjsoj,fsheh,ndryshoj ose falsifikoj
provat relevante sht i mundur vetm po qe se provat e tilla nuk jan siguruar, ndrsa
nse provat e tilla jan t siguruar dhe nuk ka mundsi as abtsrakte q provat e tilla ti
nnshtrohen asgjsimit, ndryshimit apo falsifikimit nuk mund t caktohet paraburgimi
nga kto arsye.
Gjykata m s shpeshti prcaktojn kt rrethan si baz pr caktimin e paraburgimit,
ndrsa n t shumtn e arsyetojn me at se i pandehuri ka tentuar q t v lidhje me
dshmitar t caktuar, nse nuk ka dshmi se i pandehuri ka tentuar q t ndikoj te
personi i caktuar pr t dshmuar rrejshm.
Prfundimi pr ekzistimin e friks s bazuar se i pandehuri do pengoj hetimet duke
ndikuar n dshmitar apo bashk kryes duhet t jet e konkretizuar qart me faktet t
cilat tregojn se i pandehuri personalisht ka tentuar t ndikoj te ndonj dshmitar apo
bashk kryes, prkatsisht se ndikimin e till e ka tentuar nprmjet personave tjer.
Prandaj caktimi prkatsisht vazhdimi i paraburgimit n kuptim t ksaj dispozite sht
i arsyeshm vetm po qe se me fakte sht verifikuar tentimi i drejtprsdrejti apo i
trthort i t pandehurit pr t ndikuar te ndonj dshmitar apo bashk kryes, e jo vetm
t supozohet se ndrmarrja e veprimit t till sht i mundshm.
3.kur pesha e veprs penale, mnyra ose rrethanat n t cilat sht kryer vepra
penale, karakteristikat e tij personale, sjellja e mparshme, ambienti dhe kushtet nn
t cilat ai jeton ose ndonj rrethan tjetr personale tregojn rrezikun se ai mund ta
prsris veprn penale, ta prfundoj veprn e tentuar penale ose ta kryej veprn
penale pr t ciln sht kanosur ta kryej.
Caktimi i paraburgimit sipas ksaj baze, ka t bj me situat e ekzistimit t rrezikut
t serishm kriminal n ann e t pandehurit. Rrethanat konkretet me rastin e caktimit
t paraburgimit nga kjo baz mund t radhiten n tri grupe :rrethanat q kan t bjn
me veprn ( recidivist, special, mnyra e kryerjes, intervali i shkurtr kohor n t ciln
i pandehuri ka kryer shum vepra penale, karakteri i raporteve n mes t pandehurit
dhe viktims) ; vetit personale t pandehurit ( patologjia e personalitetit, gjendja
shndetsore ) dhe faktort social ( i pandehuri nuk ka vendbanim t caktuar, sht i
papun, sht i prir pr bredhje, mjetet pr jetes t siguruar me vepr penale etj. ).
Paraburgimi obligativ
Kur gjykata t akuzuarin e ka deklaruar fajtor dhe i ka shqiptuar dnim me pes
(5) vjet apo m tepr burgim, t akuzuarit i cakton paraburgimin nse ai nuk ndodhet
n paraburgim ose i vazhdon paraburgimin pavarsisht kushteve nga neni 187 t
KPPK(neni 367.par.2.i KPPK).
265
Kohzgjatja e paraburgimit
Sipas aktvendimit t gjyqtarit t procedurs paraprake i paraburgosuri mund t
mbahet n paraburgim m s shumti 1 muaj duke filluar nga dita e arrestimit t tij.
Pas ksaj kohe ai mund t mbahet n paraburgim vetm me aktvendim t gjyqtarit t
procedurs paraprake, gjyqtarit t vetm gjykues ose kryetarit t trupit gjykues me t
cilin urdhrohet vazhdimi i paraburgimit (paragrafi 1 i nenit 190 i KPPK). Konform
paragrafit 2 t nenit 19 t KPPK, para ngritjes s aktakuzs, paraburgimi nuk mund t
zgjas m shum se:katr (4) muaj kur procedura zhvillohet pr vepr penale pr t ciln
sht parapar dnimi me m pak se pes vjet burgim dhe tet (8) muaj kur procedura
zhvillohet pr vepr penale pr t ciln sht parapar dnimi mbi pes vjet burgim.
Megjithat, duke pasur parasysh rrethanat e jashtzakonshme t cilat ndrlidhen me
ndrlikueshmrin e rastit ose faktor t tjer t cilt mund ti atribuohen prokurorit t
shtetit, prjashtuar afatet e siprprmendura t para ngritjes s aktakuzs, paraburgimi
mund t vazhdohet m s shumti edhe deri n 4 muaj pr nj maksimum t prgjithshm
t paraburgimit prej 12 muaj (paragrafi 3 i nenit 190 i KPPK).
Kur ekziston ndonj shkak i bazuar dhe binds pr t besuar se ekziston rrezik
i prgjithshm apo rrezik i dhuns nse lirohet i pandehuri n procedur paraprake,
paraburgimi mund t vazhdohet edhe pr 6 muaj tjer pr nj maksimum t prgjithshm
t paraburgimit prej 18 muaj. Rrjedhimisht, nse aktakuza nuk ngritt para kalimit t
ktyre afateve (maksimalisht brenda 18 muajve) i paraburgosuri lirohet (paragraft 4
Ligjdhnsi ka prcaktuar se paraburgimi, sipas bazave dhe kohzgjatjes
s prcaktuar m lart, n fazn e hetimeve mund t zgjatet vetm me propozim t
prokurorit t shtetit. N propozimin e till prpos arsyeve pr zgjatje ai duhet t ofroj
edhe informacionin se e ka filluar hetimin dhe se jan ndrmarr t gjitha veprimet e
nevojshme pr t prshpejtuar zbatimin e tij. I dmtuari apo mbrojtsi i viktimave mund
t krkoj formalisht apo joformalisht nga prokurori i shtetit q t krkoj vazhdimin e
paraburgimit. Mbi propozimin e till t prokurorit t shtetit duhet t informohen me
koh i pandehuri dhe mbrojtsi n afat jo m von se 3 dit para skadimit t paraburgimit
t caktuar me aktvendimin e fundit (paragraft 1 dhe 2 t nenit 191 t KPPK).
Ndrprerje e paraburgimit
Gjyqtari i procedurs paraprake, n do koh derisa hetimi sht duke u zbatuar,
mund t ndrpres paraburgimin sipas detyrs zyrtare, pasi t ket paralajmruar
prokurorin e shtetit 3 dit m par. Prokurori i shtetit mund t paraqes ankes te kolegji
shqyrtues kundr aktvendimit t gjyqtarit t procedurs paraprake pr t ndrprer
paraburgimin, kurse kolegji shqyrtues do t nxjerr aktvendimin e tij lidhur me kt
brenda 48 orsh nga pranimi i ankess s prokurorit t shtetit (paragrafi 1 i nenit 192 i
KPPK).
266
Mbrojtja e t dmtuarve dhe dshmitarve

Meqense nga dshmitari e shpeshher edhe nga i dmtuari nn kanosjen e
gjobitjes ose t burgimit krkohet q t dshmoj drejt, shteti duhet ti ofroj atij
mbrojtje t nevojshme n mnyr q t mos psoj konsekuenca t pakndshme pr
shkak t dshmimit. Pr kt qllim KPPK n mnyr shprehimore prmban nj mori
dispozitash lidhur me mbrojtjen e dshmitarit dhe t dmtuarit n procedur penale.
Kto dispozita jan t rndsishme jo vetm pr mbrojtjen e ktyre personave dhe t
familjeve t tyre, por edhe pr zhvillimin e suksesshm t procedurs penale n trsi.
Kto dispozita n fund t fundit, i kontribuojn ndriimit sa m t plot t gjendjes
faktike t shtjes penale konkrete, sidomos n ato raste kur deklaratat e tilla paraqesin
mjet t rrall prove n shtjen penale n fjal.
Me qllim q kjo mbrojtje t mundsohet n mnyr sa m funksionale ligjdhnsi
ka parapar mundsin q ndaj dshmitarit dhe t dmtuarit t zbatohen masat mbrojtse.
Sipas paragrafit 2, n lidhje me paragrafin 1 t nenit 221 t KPPK masn mbrojtse ndaj
dshmitarit dhe t dmtuarit mund ta urdhroj gjyqtari i shtjes, duke u bazuar n
krkesn me shkrim t paraqitur nga ana e prokurorit t shtetit, t pandehurit, mbrojtsit,
t dmtuarit, dshmitarit apo dshmitarit bashkpunues. Mbi krkesn e till prokurori
i shtetit duhet t njoftohet menjher pas pranimit t saj nga ana e gjyqtarit prkats.
Krkesa e parashtruar lidhur me mbrojtjen e dshmitarit ose t dmtuarit shqyrtohet n
seanc dgjimore t mbyllur. N seancn e till gjyqtari i shtjes mund t urdhroj
masn mbrojtse pr t dmtuarin apo dshmitarin, kur konstaton se: Ekziston rrezik
serioz pr t dmtuarin, dshmitarin bashkpunues, dshmitarin ose pr antarin e
familjes s tij dhe masa mbrojtse sht e domosdoshme pr t parandaluar rrezikun
serioz pr t dmtuarin, dshmitarin bashkpunues, dshmitarin ose antarin e familjes
s tij.
Pas vlersimit se jan prmbushur kto dy kushte, paragrafit 1 i nenit 222 i KPPK i
ofron mundsi gjyqtarit kompetent q varsisht nga rasti, t jep urdhr pr ndrmarrjen
e njrs apo t m shum masave mbrojtse vijuese: Lnien bosh ose shlyerjen e
emrave, adresave, vendit t puns, profesionit ose ndonj informate ose t dhne tjetr
q mund t prdoret pr t identifikuar t dmtuarin, dshmitarin bashkpunues ose
dshmitarin;moszbulimin e ndonj shkrese q identifikon t dmtuarin, dshmitarin
bashkpunues ose dshmitarin;prpjekjen pr t fshehur veorit ose prshkrimin
fizik t t dmtuarit, dshmitarit bashkpunues apo dshmitarit q jep dshmin, duke
prfshir dhnien e dshmis prapa nj mburoje jo t tejdukshme, prmes pajisjeve
pr ndryshimin e fotografis ose t zrit, ose marrjen n pyetje t njkohshme nga
nj vend tjetr q komunikon me gjykatoren me an e qarkut t mbyllur televiziv,
ose videoregjistrim para seancs s dgjimit n pranin e mbrojtsit;caktimin e
pseudonimit;seancn e mbyllur pr publikun;urdhrat ndaj mbrojtsit pr t moszbuluar
identitetin e t dmtuarit, dshmitarit bashkpunues ose dshmitarit apo t ndonj
materiali q do t shpie n zbulimin e identitetit t tij;largimin e prkohshm t t
pandehurit nga gjykatorja nse dshmitari bashkpunues ose dshmitari refuzon
t dshmoj n prani t t pandehurit ose nse rrethanat ia bjn t ditur gjykats
se dshmitari nuk do t flas t vrtetn n prani t t pandehurit ose cilindo nga
267
kombinimet e masave t prmendura m lart pr t parandaluar zbulimin e identitetit

t t dmtuarit, dshmitarit bashkpunues ose dshmitarit, ndrsa sipas paragrafit
2 t nenit 5 t Ligjit pr Mbrojtjen e Dshmitarve, pr mbrojtjen e ksaj kategorie
personash mund t aplikohen masat mbrojtse si n vijim: Mbrojtja fizike;zhvendosja
e prkohshme;procedurat e veanta pr qasje n t dhna dhe dokumente nga zyrat e
lshimit t dokumenteve dhe bazs s t dhnave tjera formale;ndrrimi i vendbanimit,
puns apo shkollimit;ndrrimi i identitetit;ndryshimi i pamjes fizike, duke prfshir
edhe operacionin plastik;mbshtetja financiare;mbshtetja sociale, ligjore dhe fardo
mbshtetje tjetr e nevojshme;regjimi i veant n institucione korrektuese.
Urdhri pr mas mbrojtse jepet me shkrim, por ai nuk duhet t prfshij informata
t cilat mund t qojn n zbulimin e identitetit t t dmtuarit, dshmitarit bashkpunues,
dshmitarit ose antarit t familjes s tij, ose e cila mund t rrezikoj seriozisht sigurin
e veprimeve hetimore dhe fshehtsin e tyre.
Vendosja e dshmitarit nn anonimitet

Kur masat mbrojtse t siprprmendura nuk jan t mjaftueshme pr t garantuar
mbrojtjen e dshmitarit, i cili sht propozuar nga mbrojtja, zgjidhjet n fuqi ofrojn
mundsi q n rrethana t jashtzakonshme gjyqtari t mund t urdhroj anonimitet pr
publikun, por edhe pr t dmtuarin dhe pr prfaqsuesit e tij ligjor ose prfaqsuesit
e autorizuar (paragrafi 1 i nenit 223 i KPP).
Rrjedhimisht, gjyqtari pas mbajtjes s seancs s dgjimit me dyer t mbyllura, n
t ciln merret n pyetje dshmitari prkats ose personeli tjetr i nevojshm si jan
policia dhe personeli ushtarak q kujdeset pr sigurin e n t ciln mund t asistoj
vetm prokurori i shtetit, personeli kryesor i gjykats, i prokuroris dhe mbrojtsi,
merr urdhr pr anonimitet kur mon se: Ekziston rrezik serioz pr dshmitarin dhe
antarin e familjes s tij dhe anonimiteti i plot i dshmitarit sht i nevojshm pr
t parandaluar rrezikun e till serioz;dshmia e dshmitarit sht e rndsishme pr
shtjen sa q e bn t pamundshm realizimin e mbrojtjes pa t;besueshmria e
dshmitarit sht hetuar dhe zbuluar plotsisht pr gjyqtarin n seanc t mbyllur dhe
nevoja pr anonimitetin e dshmitarit sht m e rndsishme se sa efekti i interesit t
t dmtuarit pr ta ditur identitetin e dshmitarve n zbatimin e procedurs (paragraft
Kur masat mbrojtse t lartprmendura konsiderohen t pamjaftueshme pr t
garantuar mbrojtjen e t dmtuarit, dshmitarit bashkpunues ose t dshmitarit i cili
nuk sht propozuar nga mbrojtja, gjyqtari kompetent n rrethana t jashtzakonshme
mund t marr urdhr pr anonimitet me t cilin i dmtuari, dshmitari bashkpunues
ose dshmitari mbetet anonim edhe pr t pandehurin dhe mbrojtsin e tij (paragrafi 1
i nenit 224 i KPPK).
Sipas paragrafit 5 t nenit 224 t KPPK, gjyqtari kompetent mbi bazn e krkess
s prokurorit t shtetit, merr urdhr pr anonimitet kur pas mbajtjes s seancs s
mbyllur n t ciln merret n pyetje i dmtuari ose dshmitari n fjal dhe personeli
policor ose ai ushtarak, me `rast t pranishm mund t jen prokurori i shtetit, personat
268
tjer t nevojshm, si sht personeli i gjykats dhe ai i prokuroris q kujdesen

pr rendin (paragraft 2-4 t nenit 224 t KPP), mon se:Ekziston rrezik serioz pr
t dmtuarin, dshmitarin bashkpunues ose dshmitarin apo antarin e familjes s
tij nse nuk ruhet anonimiteti i plote i t dmtuarit, dshmitarit bashkpunues ose
dshmitarit dhe sht e nevojshme t parandalohet rreziku i till;dshmia e dshmitarit,
dshmitarit bashkpunues ose e t dmtuarit sht aq e rndsishme pr shtjen sa q
e bn t padrejt realizimin e ndjekjes pa t;besueshmria e dshmitarit, dshmitarit
bashkpunues ose e t dmtuarit sht hetuar dhe zbuluar plotsisht pr gjyqtarin
kompetent n seanc t mbyllur dhe nevoja pr anonimitetin e t dmtuarit, dshmitarit
bashkpunues ose e dshmitarit n vnien e drejtsis vlen m shum se interesi i t
pandehurit pr t msuar identitetin e dshmitarit, dshmitarit bashkpunues ose t
dmtuarit gjat zbatimit t mbrojtjes.
PROCEDURAT ALTERNATIVE
Me qllim t evitimit t procedurave gjyqsore, prshpejtimit t vendosjes s
shtjeve penale, shmangies s shpenzimeve procedurale dhe me qllim t shkarkimit
t gjykatave nga shtjet e caktuara penale, n Kodin e Procedurs Penale jan ndrtuar
procedura alternative, ku n rrethanat t caktuar i lejon prokurorit publik q t shmang
parimin e ligjshmris dhe t aplikoj parimin e oportunitetit( me ligjet e mhershme
parimi i oportunitetit vlente vetm n procedurn ndaj t miturve).
Prokurori i shtetit shqyrton dhe shfrytzon procedurat alternative nga ky kapitull
ose diversionin nga neni 184 i ktij Kodi kur procedura e till apo diversioni sht n
pajtim me detyrat dhe kompetencat e prokurorit t shtetit nga neni 49 i ktij Kodi.
Pezullimi i prkohshm i procedurs

Prokurori i shtetit, me plqimin e t dmtuarit mund t pezulloj ndjekjen pr vepr
penale t dnueshme me gjob ose me burgim deri n tre (3) vjet, duke pasur parasysh
natyrn, rrethanat dhe karakterin e veprs penale dhe t kryersit, nse i pandehuri
zotohet se do t sillet si sht udhzuar nga prokurori i shtetit dhe se do ti prmbush
detyrimet e caktuara q paksojn ose mnjanojn pasojat e dmshme t veprs penale,
duke prfshir: eliminimin ose kompensimin e dmit; pagesn e nj kontributi ndaj nj
institucioni publik ose humanitar apo t fondeve pr kompensimin e dmit t viktimave
t veprave penale; ose kryerjen e puns n interes t prgjithshm. Nse brenda nj afati
prej jo m shum se gjasht (6) muajsh i pandehuri i prmbush detyrimet, kallzimi
penal hudhet ose pushohet hetimi. Kur i pandehuri nuk i ndrmerr veprimet n pajtim
me paragrafin 1. t ktij neni, prokurori i shtetit mund t rifilloj ndjekjen e veprs
penale. N rastet e dhuns n familje ose dhuns seksuale ky nen nuk zbatohet(neni
230.par.4 KPPK).
269
Kushtet kur ndjekja nuk sht e detyrueshme Prokurori i shtetit nuk detyrohet
t filloj ndjekjen penale ose mund t heq dor nga ndjekja: kur ligji penal parasheh
q gjykata mund ta liroj nga dnimi kryersin e veprs penale dhe prokurori i shtetit
mon se nga aspekti i rrethanave aktuale t shtjes vetm gjykimi pa sanksion nuk
sht i nevojshm; ose kur kryersi i veprs penale t dnueshme me gjob ose burgim
deri n nj (1) vit sinqerisht pendohet pr veprn penale dhe ndalon pasojat e dmshme
ose bn kompensimin e dmit, kurse prokurori i shtetit mon se nga aspekti i rrethanave
t shtjes sanksioni penal nuk do t ishte i arsyeshm(neni 231.KPPK).
Procedura e ndrmjetsimit
Prokurori i shtetit mund ta drgoj kallzimin penal pr nj vepr penale t
dnueshme me gjob ose me burgim deri n tre (3) vjet pr ndrmjetsim. Para se t
veproj kshtu, prokurori i shtetit merr parasysh llojin dhe natyrn e veprs, rrethanat
n t cilat ajo sht kryer, personalitetin e kryersit dhe dnimet e mparshme t tij pr
t njjtn vepr penale apo pr vepra penale t ndryshme, si dhe nivelin e prgjegjsis
penale t tij. Ndrmjetsimi bhet nga ndrmjetsi i pavarur. Ndrmjetsi detyrohet ta
pranoj shtjen e drguar nga prokurori i shtetit dhe t ndrmarr masa pr t siguruar
se prmbajtja e marrveshjes sht n proporcion me seriozitetin dhe pasojat e veprs.
Marrveshja mund t arrihet prmes ndrmjetsimit vetm me plqimin e t pandehurit
dhe t dmtuarit, me marrjen e njoftimit pr arritjen e marrveshjes, prokurori i shtetit
e hudh kallzimin penal. Ndrmjetsi detyrohet t informoj prokurorin e shtetit pr
dshtim n arritjen marrveshjes dhe pr arsyet e dshtimit t till. Kohzgjatja pr
arritje t marrveshjes nuk mund t kaloj tre (3) muaj. Procedura mbi zbatimin e
ndrmjetsimit zbatohet prshtatshmrisht sipas dispozitave t Ligjit mbi Marrdhniet
e Detyrimeve, dhe Ligjin pr ndrmjetsim (neni 232 KPPK)..
Negocimi i marrveshjes mbi pranimin e fajsis

Marrveshja mbi pranimin e fajsis prfaqson nj institucion t rndsishm
nprmjet t cilit mundsohet q i akuzuari ta pranoj fajin dhe n kmbim t ksaj
t prfitoj lehtsira t caktuara q lidhen me dnimet, prkatsisht sanksionet penale.
Kshtu, konform paragrafit 1 t nenit 233 t Kodit t Procedurs Penale, n do koh
pas ngritjes s aktakuzs prokurori i shtjes dhe mbrojtsi mund t negociojn kushtet
e marrveshjes s shkruar pr pranimin e fajsis, n baz t s cils i akuzuari pranon
fajsin n shkmbim pr: pajtimin e prokurorit t shtetit q ti rekomandoj gjykats
dnim m t but, por jo nn minimumin e parapar me ligj ose minimumin e prcaktuar
n paragrafin t ktij neni; ose konsiderime tjera n interes t drejtsis, si sht lirimi
nga dnimi sipas nenit 234 t ktij Kodi.
N do koh pas ngritjes s aktakuzs dhe para prfundimit t shqyrtimit gjyqsor,
prokurori i shtetit dhe mbrojtsi mund t negociojn kushtet e marrveshjes s shkruar
pr pranimin e fajsis, n baz t s cils i pandehuri pranon fajsin n shkmbim
pr: pajtimin e prokurorit t shtetit q ti rekomandoj gjykats dnim m t but, por
jo nn minimumin e parashikuar me ligj ose minimumin e prcaktuar n paragrafin 7.
270
t ktij nenin; ose konsiderime tjera n interes t drejtsis, si sht lirimi nga dnimi
sipas nenit 234 t ktij Kodi.
N rastet kur i pandehuri dshiron t arrij marrveshje mbi pranimin e fajsis,
mbrojtsi i t pandehurit, ose i pandehuri nse nuk prfaqsohet nga mbrojtsi, krkon
nga prokurori i shtetit nj takim paraprak pr t filluar negocimin pr marrveshjen mbi
pranimin e fajsis. N t gjitha negociatat e tilla, i pandehuri duhet t prfaqsohet nga
mbrojtsi, n pajtim me paragrafin 1. t ktij neni.
Pas pranimit t krkess pr takim paraprak, prokurori i shtetit informon
kryeprokurorin e zyrs s tij prkatse, i cili jep autorizim me shkrim pr mbajtjen e
takimit pr diskutimet mbi pranimin e fajsis, n t cilin deklaratave t t pandehurit
do ti jepet imunitet i kufizuar, si parashihet me paragrafin 11. t ktij neni. T gjitha
marrveshjet mbi pranimin e fajsis duhet t jen n form t shkruar dhe t pranuara
nga kryeprokurori i zyrs prkatse t prokuroris para se formalisht ti ofrohen t
pandehurit.
N rastet kur prokurori i shtetit dshiron t arrij marrveshje mbi pranimin e
fajsis, prokurori i shtetit merr miratimin e kryeprokurorit t zyrs s tij prkatse
pr t filluar negociatat pr marrveshjen mbi pranimin e fajsis. Pas miratimit nga
kryeprokurori i zyrs s tij prkatse, prokurori i shtetit: i drgon letr mbrojtsit t t
pandehurit n t ciln prshkruhet marrveshja e ofruar, prfshir kushtet e prcaktuara
n paragrafin 12. t ktij neni; ose takohet me mbrojtsin dhe t pandehurin pr t
negociuar mundsin dhe kushtet e marrveshjes mbi pranimin e fajsis. Paragrafi 4.
i ktij neni zbatohet prshtatshmrisht.
Marrveshja me shkrim mbi pranimin e fajsis mund t prfshij dispozitn q
prokurori i shtetit, n pajtim me nenin 236 t ktij Kodi, do t krkoj nga gjykata dhnien
e urdhrit q t shpall t pandehurin si dshmitar bashkpunues, si prkufizohet
n nenin 235 t ktij Kodi. Nse i pandehuri i ndihmon si dshmitar bashkpunues,
prokurori i shtetit do ti rekomandoj gjykats nj dnim m t but n pajtim me
paragrafin 7. t ktij neni q reflekton nivelin e ndihms dhe bashkpunimit t dhn
nga i pandehuri, duke pasur parasysh shkalln e rrezikshmris s veprs penale.
N pajtim me marrveshjen me shkrim mbi pranimin e fajsis, prokurori i shtetit
mund t rekomandoj dnim m t but nga paragrafi 1. nn-paragrafi 1.1., paragrafi 2.
nnparagrafi 2.1. dhe paragrafi 6. t ktij neni por vetm deri n at shkall q lejohet
sipas formulimit t mposhtm: pr marrveshjet mbi pranimin e fajsis t arritura
n shqyrtim gjyqsor, i pandehuri mund t dnohet s paku 90% t minimumit t
dnimit t prcaktuar me dispozitat prkatse t KPPK.Pr marrveshjet mbi pranimin
e fajsis t arritura para shqyrtimit gjyqsor, i pandehuri mund t dnohet s paku
80% t minimumit t dnimit t prcaktuar me dispozitat prkatse t Kodit Penal. pr
marrveshjet mbi pranimin e fajsis t arritura para shqyrtimit gjyqsor, n rastet kur
i pandehuri merr pjes si dshmitar bashkpunues dhe siguron prova n procedur
penale, i pandehuri mund t dnohet s paku 60% t minimumit t dnimit t prcaktuar
me dispozitat prkatse t Kodit Penal.Pr marrveshjet mbi pranimin e fajsis t
arritura para shqyrtimit gjyqsor, n rastet kur i pandehuri merr pjes si dshmitar
bashkpunues n hetim t fsheht dhe siguron prova n procedur penale, i pandehuri
271
mund t dnohet s paku 40% t minimumit t dnimit t prcaktuar me dispozitat

prkatse t Kodit Penal.
I pandehuri dhe mbrojtsi i tij duhet t jen t pranishm gjat takimeve mbi
negocimin e pranimit t fajsis dhe duhet t pajtohen me kushtet e marrveshjes me
shkrim mbi pranimin e fajsis para se ajo ti paraqitet gjykats.
N do koh para se gjykata t pranoj marrveshjen mbi pranimin e fajsis,
prokurori i shtetit ose i pandehuri mund t refuzojn marrveshjen mbi pranimin e
fajsis dhe gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues do t caktoj shqyrtimin
gjyqsor si parashihet me Kapitullin XIX t ktij Kodi. N qoft se prokurori i shtetit
dhe mbrojtsi apo i pandehuri nuk arrijn marrveshje mbi pranimin e fajsis, ose
nse marrveshja nuk pranohet nga gjykata, deklaratat e t pandehurit t dhna gjat
negocimit t pranimit t fajsis, si parashihet n paragraft 3., 4. dhe 5. t ktij neni
jan prov e papranueshme n shqyrtim gjyqsor ose n procedur tjetr t ndrlidhur.
Nse gjykata bindet se jan prmbushur t gjitha kushtet e parapara n paragrafin
18. t ktij neni, gjykata pranon marrveshjen mbi pranimin e fajsis dhe urdhron q
marrveshja t vendoset n shkresat e lnds n gjykat. Gjykata cakton datn kur palt
do t japin deklaratat e tyre n lidhje me dnimin, pas s cils gjykata shqipton dnimin.
Dshmitart bashkpunues
Cilsin e dshmitarit bashkpunues mund ta ket i dyshuari ose i pandehuri. N
t vrtet sipas nenit 235 t Kodit t Procedurs Penale sht parapar mundsia q i
pandehuri pr t cilin ende nuk sht lexuar aktakuza n shqyrtimin gjyqsor t dshmoj
n gjykat kur: Ka gjasa q t parandaloj vepra t tjera penale nga personi tjetr;ka
gjasa t shpie drejt zbardhjes s t vrtets n procedur penale;sht br vullnetarisht
dhe me marrveshje t plot pr t dshmuar t vrtetn n gjykat;sht vlersuar
nga gjykata si e vrtet dhe e plot ose mund t shpie drejt ndjekjes s suksesshme t
kryersve tjer t veprs penale.
Shpalljen e nj personi dshmitar bashkpunues, kur vlersohet t jen plotsuar
kushtet e lartcekura e bn gjykata, prkatsisht gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari
i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues me urdhr t cilin e merr n seanc, n
baz t krkess s parashtruar me shkrim nga prokurori i shtetit (paragrafi 1 i nenit
236 i KPPK). Krkesa e prokurorit t shtetit duhet t jet e arsyetuar dhe me te mund t
krkohet q pretendimet faktike t prfshira n deklarim t mbahen t fshehta nga palt
dhe mbrojtsit e tyre, gj t ciln gjykata mund ta aprovoj (paragraft 2 dhe 3 t nenit
236 t KPPK). Prndryshe, seanca e dgjimit sht e tipit t mbyllur dhe n t mund
t marrin pjes, prve gjyqtarit t autorizuar edhe prokurori i shtetit dhe mbrojtsi i
dshmitarit bashkveprues. N seanc vlersohet fakti i besueshmris s dshmitarit
bashkpunues dhe pr faktin se a jan plotsuar kushtet e lartcekura. Me kt rast,
duhet theksuar se deklarimet e dshmitarit bashkpunues nuk mund t prdoren n
procedur penale kundr dshmitarit t till ose kundr ndonj personi tjetr si prova
q mbshtesin zbulimin e fajsis (paragrafi 1 i nenit 237 i KPPK).Me rastin e marrjes
n pyetje t dshmitarit bashkpunues, n mnyr t prshtatshme duhet t zbatohen
272
dispozitat q vlejn pr marrjen n pyetje t dshmitarve prgjithsisht (paragrafi 2 i

nenit 237 i KPPK).
Pr cilat vepra penale urdhri sht irelevant

Urdhri nuk e ndalon fillimin apo vazhdimin e procedurs penale kundr dshmitarit
bashkpunues pr vepra penale t kryera pas lshimit t urdhrit ose pr vepra penale q
dnohen me t paktn 10 vjet burgim (paragrafi 6 i nenit 237 i KPPK).
N cilat situatat nuk mund t lshohet urdhresa

Gjyqtari i procedurs paraprake, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues nuk do t lshoj urdhr pr shpalljen e dshmitarit bashkpunues nse prokurori
i shtetit ka ndonj doz dyshimi ndaj dshmitarit t till si dhe kur ai me aktakuz
akuzohet si organizator ose udhheqs i grupit prej dy ose m shum personave t cilt
kan kryer vepr penale (paragrafi 5 i nenit 237 i KPPK).
Dshmitari bashkpunues paralajmrohet pr pasojat e dhnies s dshmis s
rreme n ndonj pjes t rndsishme t saj ose kur qllimisht nuk e tregon t vrtetn
e plot para se t merret n pyetje nga gjyqtari i procedurs paraprake dhe para se t
dshmoj nn mbrojtjen e urdhrit. do dshmim i till duhet t jet qoft n form t
shkruar n gjuhn e dshmitarit bashkpunues dhe e nnshkruar nga ai pr t vrtetuar
saktsin e saj ose e incizuar n audio ose video trak e cila pr gjykatn sht autentike
N mbshtetje t krkess s prokurorit t shtetit kolegji shqyrtues do ta revokoj
urdhrin pr shpalljen e dshmitarit bashkpunues kur vrtetohet se ai ka paraqitur
dshmi t rreme n ndonj pjes t rndsishme t saj, ose kur dshmitari i till nuk
prezanton t vrtetn e plot (paragrafi 1 i nenit 238 i KPPK).
Lirimi nga dnimi dhe zbutja e dnimit t pandehurit i cili nuk e ka

statusin e Dshmitarit bashkpunues
Ligjdhnsi ka parapar mundsin q gjykata n baz t krkess s prokurorit t
shtetit, ta liroj nga dnimi kryersin i cili sht dshmitar bashkpunues ose kt dnim
ta ul n pajtim me nenin 75 t KPK, kur kryersi bashkpunon vullnetarisht ose kur
bashkpunimi i tij ka parandaluar veprat penale tjera nga t tjert ose ka rezultuar me
ndjekje t suksesshme ndaj kryersve tjer t veprave penale. Megjithat, kur kryersi
shpallet fajtor pr vepr penale t dnueshme me t paktn 10 vjet burgim, gjykats
nuk i njihet autorizimi q dnimin e dhn ta pezulloj ose ta heq (paragraft 1 dhe 2
t nenit 234 t KPP).
273
AKTAKUZA DHE SHQYRTIMI I SAJ

Ngritja dhe shqyrtimi i aktakuzs prfaqson fazn e dyt t procedurs penale
e cila, si rregull, pason pas prfundimit t hetimit. N kt aspekt, pas prfundimit
t hetimit, kur prokurori i shtetit gjykon se ka prova t mjaftueshme pr fajsin e t
pandehurit, ai vendos pr drgimin e shtjes n gjykat. Pr kt qllim ai prpilon
krkesn pr gjykim, gjegjsisht aktakuzn n t ciln tregohen t dhnat personale t
t pandehurit dhe t dmtuarit nga vepra penale, rrethanat e faktit dhe shtjet tjera pr
t cilat do t bhet fjal n vazhdim t ktij kapitulli.
AKTAKUZA
Aktakuza sht akt akuzues i prokurorit t shtetit q paraqitet pas prfundimit t
hetimit ose kur ai konsideron se informacionet me t cilat disponon pr veprn penale
dhe kryersin e saj paraqesin baz t mjaftueshme pr ngritjen e ktij akti, (paragrafi
1 i nenit 240 i KPP). Me paraqitjen e aktakuzs n kt faz t procedurs penale
realizohet parimi akuzator nemo iudex sine actore.
Aktakuzn e prpilon prokurori i shtjes. Aktakuza sht akt formal procedural q i
paraqitet gjykats n form t shkruar, ose prjashtimisht duke shnuar n procesverbal
t shqyrtimit gjyqsor kur sht n pyetje ndryshimi ose zgjerimi i saj.Aktakuza si
akti m i rndsishm akuzues i prokurorit t shtetit, konform paragrafit 1 t nenit
241 t KPPK, duhet t prmbaj: Prcaktimin e gjykats ku do t mbahet shqyrtimi
gjyqsor;emrin dhe mbiemrin e t pandehurit dhe t dhnat e tij personale;t dhnat
nse sht shqiptuar paraburgimi dhe sa koh ka zgjatur ose masat e urdhruara kundr
t pandehurit pr sigurimin e pranis s tij, nse ai ndodhet n liri dhe nse ai sht
liruar para ngritjes s aktakuzs, sa sht mbajtur n paraburgim;kohn dhe vendin e
kryerjes s veprs penale, objektin n t cilin sht kryer dhe mjetin me t cilin sht
kryer vepra penale, si dhe rrethanat tjera t nevojshme pr t prcaktuar me saktsi
veprn penale;emrtimin ligjor t veprs penale duke iu referuar dispozitave t Kodit
Penal;rekomandimin pr provat q duhet prezantuar n shqyrtimin gjyqsor s bashku
me emrat e dshmitarve dhe ekspertve, shkresat q duhet lexuar dhe sendet q duhet
marr si prov, shpjegimin e arsyeve pr ngritjen e aktakuzs bazuar n rezultatet e
hetimit dhe provat q vrtetojn faktet kryesore;nse sht zbatuar mundsia hetuese
e veant, n aktakuz duhet t ceken emrat e gjyqtarve t kolegjit q kan drejtuar
mundsin hetuese t veant dhe prcaktimin me saktsi t do ndrtese, pasurie t
paluajtshme, pasurie t luajtshme, fondeve apo pasurie tjetr q mund tì nnshtrohen
konfiskimit. Aktakuza po ashtu prshkruan provat e nevojshme q krkohen pr t
arsyetuar konfiskimin e sendeve apo pasuris s prkufizuar me dispozitat e KPPK.
Nse i pandehuri gjendet n liri, prokurori i shtetit n aktakuz mund t propozoj
q t jepet urdhri pr paraburgim, e kur i pandehuri gjendet n paraburgim, ai mund t
propozoj q i njjti t lirohet. Rrjedhimisht, nj aktakuz mund t ngritet pr nj apo
m shum vepra penale t cilat mund t jen t llojeve t ndryshme si dhe ndaj disa t
pandehurve, kur konform zgjidhjeve prkatse t Kodit t Procedurs Penale mund t
zhvillohet procedur penale e prbashkt, (paragraft 2 dhe 3 t nenit 241 t KPPK).
274
Aktakuza i paraqitet gjykats kompetente n aq kopje sa ka t pandehur dhe

mbrojts t tyre dhe nj kopje shtes pr gjykatn. S bashku me aktakuzn n gjykat
drgohet edhe lnda komplete e hetimit, (paragrafi 1 i nenit 242 i KPPK). S bashku
me aktakuzn, prokurori i shtetit, konform paragrafit 1 t nenit 243 t KPPK, ia dorzon
gjykats s shtjes edhe kto dokumente: Vrtetimin e pohimit q prfshin prshkrimin
e dshmive, deklaratn ose provn tjetr n t ciln mendon t mbshtetet s bashku
me deklaratat e dshmitarve, dshmitarve bashkpunues, viktimave, dshmitarve t
mbrojtur dhe ekspertve apo provat e siguruara prmes rrugve joformale t qeverive
t huaja, organeve pr zbatim t ligjit, prokurorive, gjykatave etj., t cilat synon tì
paraqes si prova t drejtprdrejta pa pranin e dshmitarve. N vrtetim duhet t
prshkruhen provat e pavarura q vrtetojn deklaratat t cilat prokurori i shtetit synon
tì paraqes si prova t drejtprdrejta. I njjti mund t plotsohet ose t paraqitet n nj
koh m t vonshme nse dshmitari pr t cilin zbatohet kjo dispozit nuk sht m n
dispozicion pr t dshmuar n shqyrtim gjyqsor. Krkesn pr t vazhduar apo pr t
zbatuar ndonj nga masat pr sigurimin e pranis s t pandehurit n procedur penale;.
Rrjedhimisht, prokurori i shtetit mund tì paraqes vrtetimet apo krkesat e
lartcekura edhe m pas, kuptohet nse nuk ka mundur ta dij bazn pr paraqitjen e
njoftimit apo krkess n kohn kur sht ngritur aktakuza.
Sipas paragrafit 1 t nenit 244 t KPPK, prokurori i shtjes, jo m von se nga
ngritja e aktakuzs, duhet tì siguroj mbrojtsit materialet e mposhtme ose kopjet e tyre
t cilat jan n procedim, kontroll ose mbrojtje, nse kto materiale nuk i jan dhn
mbrojtsit gjat hetimit:Procesverbalet mbi deklarimet ose pohimet, t nnshkruara
apo t pannshkruara nga i pandehuri;emrat e dshmitarve t cilt prokurori i shtetit
ka ndrmend tì thrret pr dshmim dhe do deklarim t mhershm t dhn nga
dshmitart e till;t dhnat mbi identifikimin e personave pr t cilt prokurori i shtetit
ka njohuri se posedojn prova t pranueshme dhe shfajsuese ose informata lidhur
me shtjen dhe do procesverbal t deklarimeve, t nnshkruar apo t pa nnshkruar
nga personat e till pr at shtje; rezultatet e ekzaminimit fizik dhe mental, testet
shkencore ose eksperimentet e bra lidhur me shtjen; kallzimet penale dhe raportet
e policis dhe prmbledhjet ose referencat pr provat materiale t mbledhura gjat
hetimit.
Prokurori i shtjes brenda dhjet ditve pas ngritjes s aktakuzs, duhet tì
siguroj mbrojtsit fardo materiali t ri t pranuar q korrespondon me materialet e
specifikuara m lart. Deklarimet e dshmitarve i vihen n dispozicion t pandehurit
n gjuhn q ai e kupton dhe e flet. sht evident fakti se n raport me kto materiale
duhet pasur gjithnj n konsiderat dispozitat lidhur me mbrojtjen e t dmtuarve dhe
t dshmitarve, (paragraft 2-4 t nenit 244 t KPPK).
Shqyrtimi i aktakuzs
Ngritja e aktakuzs kundr t pandehurit dhe procedimi penal sipas saj sht jo e
kndshme pr t pandehurin, bile edhe ather kur procedura prfundon me lirimin e
tij. Prandaj, ligjdhnsi ka parapar kontrollin e aktakuzs n seanc pr shqyrtimin
275
e aktakuzs, n mnyr q t pengohet nxjerrja e tij n shqyrtim gjyqsor pa baz

t mjaftueshme. Ana tjetr pozitive e seancs pr shqyrtim t aktakuzs manifestohet
gjithashtu n ruajtjen e autoritetit t organeve shtetrore i cili cenohet nse n gjykat
arrijn numr i madh i aktakuzave t pabazuara. Parimisht, shqyrtimi i aktakuzs,
para se i pandehuri t nxirret n shqyrtim gjyqsor, zhvillohet n dy nivele dhe at n
shqyrtim fillestar dhe n shqyrtim t dyt.
Shqyrtimi fillestar i aktakuzs

N seancn e shqyrtimit fillestar si rregull i bhet nj vlersim paraprak ligjshmris
s aktakuzs, por edhe i rrethanave tjera q i kan paraprir ngritjes s saj. Pr seanc
t shqyrtimit fillestar t aktakuzs thirren prokurori i shtetit, i pandehuri dhe mbrojtsi
i tij, pa t cilt edhe nuk mund t mbahet ajo. Rrjedhimisht, para se t fillohet me
zhvillimin e seancs n fjal, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues duhet
tìa dorzoj t pandehurit kopjen e aktakuzs, nse ai kt nuk e ka pranuar m par,
kurse m pas ai do t vendos pr t gjitha propozimet q mund t jen parashtruar
lidhur me zbatimin apo vazhdimin e masave pr sigurin e t pandehurit n procedur
penale, (paragraft 1-3 t nenit 245 t KPPK).
Me t filluar t shqyrtimit fillestar t aktakuzs gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari
i trupi gjykues e udhzon t pandehurin pr t drejtn e tij pr t mos u deklaruar
n shtjen e tij ose t mos prgjigjet n pyetje dhe nse ai deklaron pr shtjen,
se nuk ka pr detyr t inkriminoj vetveten ose t afrmin, as t pranoj fajsin,
t mbrohet vet ose nprmjet ndihms juridike nga mbrojtsi sipas zgjedhjes s tij,
t kundrshtoj aktakuzn dhe pranueshmrin e provave t paraqitura n aktakuz.
Krahas ksaj, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupi gjykues mon edhe faktin
nse e drejta e t pandehurit n mbrojts sht respektuar dhe nse prokurori i shtetit
ka prmbushur detyrimet q kan t bjn me zbulimin e provave (p.sh., njoftimin mbi
emrat e dshmitarve q do tì thrras n shqyrtim gjyqsor, njoftimin mbi qllimin
e pranimit t alibis etj.). M n fund, i pandehuri dhe mbrojtsi i tij informohen pr
mundsin e paraqitjes s kundrshtimit n lidhje me provat e prfshira n aktakuz
dhe t paraqitjes s krkess pr hedhje t aktakuzs. Pastaj i jepet fjala prokurorit t
shtetit, i cili ia lexon aktakuzn t pandehurit. Pas leximit t aktakuzs kur gjyqtari i
vetm gjykues ose kryetari i trupi gjykues bindet se i pandehuri e kupton at, t njjtit
i ofrohet mundsia q t pranoj fajsin ose t deklarohet i pafajshm. Nse ndodh
q i pandehuri t mos e ket kuptuar aktakuzn, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari
i trupi gjykues thrret prokurorin e shtetit q tìa shpjegoj aktakuzn t pandehurit n
mnyr q ai ta kuptoj pa vshtirsi. N t kundrtn, nse i pandehuri nuk dshiron t
bj ndonj deklarim lidhur me fajsin e tij, konsiderohet se ai nuk e pranon fajsin,
(neni 246 i KPP).
N vazhdim t seancs prezantohet marrveshja pr pranimin e fajsis (nse
ekziston nj marrveshje e till), me c`rast gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues, pasi ta ket vlersuar at, vendos mbi pranimin apo refuzimin eventual t saj,
ose n lidhje me t cakton shqyrtim t veant n pajtim me dispozitat ligjore prkatse.
Rrjedhimisht, nse i pandehuri deklarohet i pafajshm, gjykata nuk mund ta dnoj
276
at, prve nse i pandehuri e ndryshon deklaratn e tij dhe pranon fajsin, ose nse
gjykata e shpall fajtor at pas shqyrtimit gjyqsor, pavarsisht nga marrveshja mbi
pranimin e fajsis, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 247 t KPP).
Megjithat, kur i pandehuri, konform paragrafit 1 t nenit 248 t Kodit t Procedurs
Penale, pranon fajsin pr t gjitha pikat e aktakuzs gjyqtari i vetm gjykues ose
kryetari i trupit gjykues duhet t bindet nse: I pandehuri kupton natyrn dhe pasojat
e pranimit t fajit; pranimi bhet vullnetarisht nga i pandehuri pas kshillimeve t
mjaftueshme me mbrojtsin, nse i pandehuri ka mbrojts;pranimi i fajit mbshtetet
n faktet e shtjes q prmban aktakuza, n materialet e prezantuara nga prokurori i
shtetit pr plotsimin e aktakuzs t pranuar nga i pandehuri dhe do prov tjetr, si
sht dshmia e dshmitarve e paraqitur nga prokurori i shtetit ose i pandehuri; dhe
aktakuza nuk prmban asnj shkelje t qart ligjore ose gabime faktike.
Me rastin e vlersimit t shtjes s pranimit t fajsis s t pandehurit, gjyqtari i
vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund t krkoj mendimin e prokurorit t
shtetit, mbrojtsit dhe t dmtuarit. Kur autoriteti n fjal nuk bindet se jan vrtetuar
faktet e lartprmendura, ai merr aktvendim me t cilin refuzon pranimin e fajsis dhe
procedon shqyrtimin fillestar sikur pranimi i fajsis t mos ishte br. Megjithat, kur
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues bindet se jan vrtetuar faktet
e tilla, ai merr aktvendim me t cilin pranon pranimin e fajsis nga i pandehuri dhe
vazhdon me shqiptimin e dnimit, caktimin e seancs pr vrtetimin e ndonj fakti
relevant pr dnimin ose pezullon dnimin deri n prfundimin e bashkpunimit t t
pandehurit me prokurorin e shtetit. Sidoqoft, i pandehuri i cili nuk pranon fajsin
gjat shqyrtimit fillestar ai megjithat mund t ndryshoj deklaratn e tij dhe t pranoj
fajsin n do koh, (paragraft 2-5 t nenit 248 t KPPK). Rrjedhimisht, marrveshja
mbi pranimin e fajsis ose pranimi i fajsis mund t shqyrtohen nga gjykata n do
koh para se t ket prfunduar shqyrtimi gjyqsor, (paragrafi 4 i nenit 247 i KPPK).
Konform paragrafit 1 t nenit 249 t KPPK, para shqyrtimit t dyt, t pandehurit
i lejohet mundsia q t paraqes kundrshtim ndaj provave t caktuara n aktakuz,
bazuar n kto arsye: Provat nuk jan marr n mnyr t ligjshme nga policia, prokurori
i shtetit ose organi tjetr qeveritar; provat jan n kundrshtim me rregullat e vendosura
n dispozitat prkatse t Kodit t Procedurs Penale; ose ka baz t artikulueshme q
gjykata t moj provn si thelbsisht t pambshtetshme.
N lidhje me kundrshtimet e paraqitura t t pandehurit prokurorit t shtetit duhet
tì jepet mundsia pr t dhn prgjigje qoft gojore ose me shkrim. Mbi kundrshtimet
e parashtruara gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues vendos me
aktvendim, pjes e t cilit duhet t jet arsyetimi mbi lejimin ose prjashtimin e provs.
Natyrisht, kundr ktij aktvendimi mund t ushtrohet ankes brenda 5 ditsh nga dita
e pranimit t tij. Rrjedhimisht, t gjitha provat kundr t cilave nuk sht paraqitur
kundrshtim konsiderohen prova t pranueshme n shqyrtim gjyqsor, prve nse
gjykata sipas detyrs zyrtare prcakton se pranueshmria e provs s caktuar do t
cenonte t drejtat e t pandehurit t garantuara me Kushtetutn e Republiks s
Kosovs. Ndrkaq, n rast se ka prova t papranueshme, t njjtat ndahen nga shkresat
tjera t lnds dhe mbyllen n zarf t veant, si dhe ato nuk mund t shqyrtohen apo t
277
shfrytzohen n procedur penale, prve n rastin e ankess kundr aktvendimit mbi

pranueshmrin e tyre, (paragraft 2-6 t nenit 249 t KPPK).
T pandehurit ligjdhnsi i ka dhn t drejt q para fillimit t shqyrtimit t dyt
t mund t paraqes krkes pr hedhjen e aktakuzs. Nj mundsi t till, konform
paragrafit 1 t nenit 250 t KPPK, i pandehuri mund ta shfrytzoj nse konsideron
se: Vepra pr t ciln akuzohet nuk prbn vepr penale;ekzistojn rrethana t cilat e
prjashtojn prgjegjsin penale; ka kaluar afati i parashkrimit t veprs penale, vepra
penale sht e prfshir n amnisti apo falje ose ekzistojn rrethana t tjera t cilat e
pengojn ndjekjen; ose nuk ka prova t mjaftueshme pr t mbshtetur nj dyshim t
bazuar mir se i pandehuri ka kryer veprn penale pr t ciln akuzohet n aktakuz.
Lidhur me krkesn e t pandehurit pr hedhje t aktakuzs prokurorit t shtetit
duhet tì mundsohet q t paraqes mendimin e tij, qoft n mnyr gojore apo me
shkrim. N raste t tilla aktvendimin me shkrim t arsyetuar me t cilin refuzohet
krkesa ose hedhet aktakuza e merr gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues. Kundr ktij aktvendimi, ankes mund t paraqesin palt brenda 5 ditve nga
dita e pranimit t tij, (paragraft 2-4 t nenit 250 t KPPK).
Pavarsisht asaj q u theksua m lart, konform paragrafit 1 t nenit 251 t KPPK,
prokurorit t shtetit duhet dhn mundsia q t prgjigjet, qoft me goj ose me shkrim,
n kundrshtimet dhe krkesat e paraqitura nga i pandehuri, pr t cilat sht folur m
lart. Pr kt qllim atij duhet ln n dispozicion nj koh prej 1 jave, prkatsisht 7
dit, ndonse ai (prokurori) n vend t prgjigjes ndaj krkess pr hedhje t aktakuzs,
mund t paraqes aktakuz t ndryshuar, (paragraft 2-4 t nenit 251 t KPPK).
Rrjedhimisht, nse krkesa e paraqitur nga i pandehuri pr hedhjen e aktakuzs
mund t rregullohet me ndryshim t saj, prokurori i shtetit brenda 1 jave, prkatsisht 7
ditve nga dita e mbajtjes s shqyrtimit t dyt mund t paraqes aktakuz t ndryshuar.
N raste t tilla, pavarsisht faktit se aktakuza e ndryshuar a ka t bj me nj apo
m shum t pandehur, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues cakton
shqyrtim fillestar, sikur t ishte fjala pr aktakuz t re. T pandehurit edhe n kto raste
duhet tì ofrohet mundsia q t paraqes kundrshtime t reja ose krkesa prkatse,
por vetm pr ato pjes t aktakuzs t cilat jan ndryshuar. N kt rrjedh, nse i
pandehuri nuk i prsrit kundrshtimet apo krkesat e mparshme, gjyqtari i vetm
gjykues ose kryetari i trupit gjykues do t konsideroj se t njjtat nuk jan relevante
pr aktakuzn e ndryshuar dhe nuk i shqyrtojn m tej. N fakt, prokurorit t shtetit
i sht dhn mundsia q n kt faz t procedurs t ndryshoj aktakuzn vetm
njher, kuptohet prve n rastet kur ai siguron t dhna t reja q bjn t nevojshme
ndryshimin e saj, (neni 252 i KPPK).
Hedhja e aktakuz gjat shqyrtimit t par fillestar

Konform paragrafit 1 t nenit 253 t KPPK, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari
i trupit gjykues, me rastin e vendosjes mbi krkesn e t pandehurit pr hedhje t
aktakuzs, do ta hedh at kur e vlerson t bazuar, dhe kshtu shkakton pushimin e
procedurs penale kur mon se:vepra pr t ciln akuzohet nuk prbn vepr penale;
278
Ekzistojn rrethana t cilat e prjashtojn prgjegjsin penale; ka kaluar afati i

parashkrimit t veprs penale, vepra sht prfshir me amnisti apo falje, ose ekzistojn
rrethana t tjera t cilat e pengojn ndjekjen; ose nuk ka prova t mjaftueshme pr t
mbshtetur nj dyshim t bazuar mir se i pandehuri ka kryer veprn penale pr t ciln
akuzohet n aktakuz.
Duhet theksuar faktin se me rastin e marrjes s aktvendimit mbi hedhjen e aktakuzs,
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues nuk detyrohet me cilsimin juridik
t veprs penale si sht parashtruar nga prokurori i shtetit n aktakuz, (paragrafi 2 i
nenit 253 i KPPK).
Po ashtu ligjdhnsi e ka br t qart faktin se n seancn e shqyrtimit fillestar t
aktakuzs nuk lejohet marrja n pyetje e dshmitarve dhe ekspertve, e as paraqitja e
provave, prve nse deklarimi i dshmitarit sht i nevojshm pr marrjen e vendimit
mbi vazhdimin ose zbatimin e masave pr t siguruar pranin e t pandehurit n
procedur penale.
Rrjedhimisht, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues duhet t
ndrmarr t gjitha masat q vlersojn t nevojshme pr prgatitjen e shqyrtimit t
dyt, t cilin si rregull obligohen ta caktojn jo m hert se 30 dit dhe jo m von
se 40 dit pas mbajtjes s shqyrtimit fillestar, si dhe krkon paraqitjen e propozimeve
eventuale t palve duke caktuar nj dat, deri kur kjo mund t bhet, por gjithsesi
brenda periudhs e cila nuk mund t jet m e gjat se 30 dit nga dita e mbajtjes s
shqyrtimit fillestar, (paragraft 4 dhe 5 t nenit 245 t KPPK).
Shqyrtimi i dyt i aktakuzs

Shqyrtimi i dyt sht vazhdimsi logjike e shqyrtimit t par t aktakuzs. Si
rregull, edhe n seancn e shqyrtimit t dyt duhet t marrin pjes prokurori i shtetit, i
pandehuri dhe mbrojtsi i tij, kuptohet prve nse gjyqtari i vetm gjykues apo kryetari
i trupit gjykues ka krkuar vetm paraqitjen e propozimeve deri n datn e shqyrtimit t
dyt, (paragrafi 1 i nenit 254 i KPPK).
Gjat shqyrtimit t dyt, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues duhet
t verifikoj nse mbrojtsi i ka prmbushur t gjitha detyrimet lidhur me zbulimin
e provave, t shqyrtojn kundrshtimet dhe krkesat e parashtruara nga i pandehuri
dhe t krkoj nga prokurori i shtetit q t prgjigjet gojarisht gjat shqyrtimit ose
me shkrim n lidhje me krkesat e kundrshtimet e tilla. Kto shtje gjyqtari i vetm
gjykues ose kryetari i trupit gjykues, nse e vlerson t nevojshme, i adreson n seanca
dgjimore. Megjithat, kur n lidhje me kto shtje ende nuk sht vendosur, ata do
t vendosin mbi to me aktvendim t posam pas shqyrtimit t dyt, (paragraft 2, 3, 4
dhe 6 t nenit 354 t KPPK).
Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues do t vendos mbi krkesat
dhe kundrshtimet e paraqitura nga palt me aktvendim, sa m par q t jet e mundur,
por jo m von se tre jav nga dita e mbajtjes s shqyrtimit t dyt, (paragrafi 2 i nenit
255 i KPPK).
279
Rrjedhimisht, n shqyrtim t dyt, konform paragrafit 1 t nenit 256 t KPPK,

mbrojtja i paraqet prokurorit t shtetit:Njoftimin pr qllimin e prezantimit t alibis,
duke precizuar vendin ose vendet ku i pandehuri pohon t ket qen n kohn e kryerjes
s veprs penale dhe emrat e dshmitarve dhe do prov tjetr q e mbshtet alibin;
njoftimin pr qllimin e prezantimit t arsyeve pr prjashtim t prgjegjsis penale,
duke precizuar emrat e dshmitarve dhe do prove tjetr q e mbshtet arsyen e
till; dhe njoftimin pr emrat e dshmitarve t cilt mbrojtja synon tì thrret pr t
dshmuar.
Sidoqoft, mbrojtsit, n do koh para shqyrtimit gjyqsor, i lejohet mundsia
q t plotsoj me shkrim informatat e lartprmendura sipas krkess s prokurorit
t shtetit. Kur mbrojtsi nuk kryen detyrimet n fjal dhe gjykata nuk gjen shkaqe t
arsyeshme pr nj gj t till, ajo mund ta gjobit mbrojtsin deri n 250 Euro dhe pr
kt e njofton Odn e Avokatve t Kosovs, (paragraft 2 dhe 3 t nenit 256 t KPPK).
Pas prfundimit t shqyrtimit t dyt t aktakuzs, gjyqtari i vetm gjykues ose
kryetari i trupit gjykues cakton shqyrtimin gjyqsor, prve nse ende nuk ka marr
aktvendim mbi kundrshtimet e dhe krkesat e paraqitura nga palt. Ai cakton
shqyrtimin gjyqsor me urdhr me shkrim, t cilin e nxjerr n t njjtn koh me
aktvendimin apo aktvendimet me shkrim pr propozimet e lartprmendura, (paragrafi
SHQYRTIMI GJYQSOR DHE AKTGJYKIMI

Shqyrtimi gjyqsor
Shqyrtimi gjyqsor prfaqson fazn m e rndsishme t procedurs penale. Ai
prfshin trsin e veprimeve procedurale q duhet t kryhen pr paraqitjen e palve
n gjykat dhe dgjimin e pretendimeve t tyre, pr marrjen e provave dhe vlersimin e
tyre, pr zgjidhjen e drejt t shtjes dhe dhnien e vendimit gjyqsor t bazuar n ligj
dhe n prova. Ai zhvillohet n seanc gjyqsore n prputhje me rregullat e caktuara
me Kodin e Procedurs Penale, si jan publiciteti i seancs dhe mnyra e drejtimit t
saj, prania e t akuzuarit n seanc, gjykimi i pandrprer, mbajtja e procesverbalit etj.
Shqyrtimi gjyqsor sht i hapur dhe n t mund t marrin pjes personat madhor,
por t cilt nuk mund t mbajn arm dhe mjete tjera t rrezikshme, me prjashtim t
zyrtarve t policis q ruajn t akuzuarin.
Prgatitjet pr shqyrtim gjyqsor

Veprimet procedurale t fazs s shqyrtimit gjyqsor kryhen sipas radhs dhe
mnyrs s caktuar me KPPK. t cilat, si rregull duhet respektuar n mnyr t prpikt.
Ato fillojn me veprimet prgatitore dhe vazhdojn radhn me hapjen e seancs, me
njoftimin e prbrjes s trupit gjykues dhe me shqyrtimin e mundshm t krkesave
280
pr prjashtimin e gjyqtarve dhe zvendsimin e prokurorit, me dgjimin e aktakuzs

dhe t pretendimeve t palve, me marrjen e provave, e n fund me dhnien e vendimit.
Si rregull, shqyrtimi gjyqsor mbahet n selin e gjykats dhe n ndrtesn e
gjykats. Megjithat, kur lokalet n ndrtesn e gjykats nuk jan t prshtatshme
pr mbajtjen e shqyrtimit gjyqsor pr shkak t mungess s hapsirs ose pr shkaqe
t tjera t arsyeshme, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupi gjykues mund t
vendos q shqyrtimi gjyqsor t mbahet n ndonj ndrtes tjetr, (neni 286 i KPPK).
N kuadr t prgatitjeve pr shqyrtim gjyqsor thirret i akuzuari dhe mbrojtsi i tij,
prokurori i shtetit i dmtuari dhe prfaqsuesit e tyre ligjor, prfaqsuesit e autorizuar
dhe prkthyesi. Pr shqyrtim gjyqsor thirren edhe dshmitart e ekspertt e propozuar
qoft nga prokurori i shtetit apo i akuzuari. N thirrjen e drguar t akuzuarit dhe
dshmitarve, prve t dhnave q adresojn personalitetin e tyre, duhet t prfshihen
edhe t dhnat q kan t bjn me veprn penale, kohn dhe vendin e mbajtjes s
shqyrtimit, cilsin n t ciln thirren, shnohen edhe paralajmrimet pr pasojat e
mosparaqitjes n gjykat dhe njoftimet tjera t rndsishme. N thirrje, t akuzuarit i
bhet me dije se do t konsiderohet se ka hequr dor nga ankesa nse nuk e paralajmron
ankesn brenda 8 ditve nga dita e shpalljes s aktgjykimit. Kur mbrojtja nuk sht e
detyrueshme, i akuzuari n thirrje udhzohet pr t drejtn e tij n mbrojts, por q
shqyrtimi gjyqsor nuk mund t shtyhet nse mbrojtsi nuk vjen n t ose pr shkak se
i akuzuari ka angazhuar mbrojts n shqyrtimin gjyqsor. Me qllim q tì lihet koh e
mjaftueshme pr tù prgatitur pr mbrojtje, t akuzuarit thirrja duhet tì dorzohet jo
m von se 8 dit para shqyrtimit gjyqsor. Megjithat, ky afat mund t shkurtohet nse
ekziston krkesa e t akuzuarit, gjegjsisht e prokurorit t shtetit dhe kur pr kt sht
siguruar plqimi i t akuzuarit, (paragraft 1-3 t nenit 287 t KPPK).
Krahas njoftimeve t lartcekura, gjykata bn edhe njoftime pr subjekte e persona
t tjer. Kshtu, t dmtuarin i cili nuk thirret si dshmitar, gjykata n thirrje e njofton
se shqyrtimi gjyqsor do t mbahet edhe pa pranin e tij dhe se deklarata e tij pr
krkesn pasurore juridike do t lexohet. Pr pasojat e mosparaqitjes n shqyrtim
gjyqsor prmes thirrjes njoftohen edhe i akuzuari, dshmitari dhe eksperti. Po ashtu,
me krkes t Avokatit t Popullit, gjykata duhet ta njoftoj at pr shqyrtimin gjyqsor
me qllim t monitorimit t procedurs penale n shtjet q kan t bjn me shkeljen
e t drejtave t njeriut dhe t veprimeve q prbjn shprdorim t pushtetit, (paragraft
4-6 t nenit 287 t KPPK).
Propozimet pr prova pas caktimit t shqyrtimit gjyqsor

Palt, mbrojtsi dhe i dmtuari edhe pas caktimit t shqyrtimit gjyqsor, mund
t krkojn q n shqyrtim gjyqsor t thirren dshmitar dhe ekspert t rinj ose t
mblidhen prova t reja. Krkesa e tyre n raste t tilla duhet t jet e arsyetuar si dhe t
prmbaj shnimet se cilat fakte duhet provuar dhe me cilat prova do t argumentohet
kjo.
281
Aprovimi i propozimeve pr prova t reja

Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues e aprovon krkesn pr
thirrjen e dshmitarve apo ekspertve t rinj ose marrjen e provave t reja nse
dshmitari i ri, eksperti i ri apo prova e re ka qen e panjohur n kohn e shqyrtimit t
dyt t aktakuzs, ose kur kjo nuk sjell deri te prsritja n mnyr t konsiderueshme
e thnieve t dshmitarit, ekspertit apo provs tjetr dhe kur e drejta e t pandehurit n
gjykim t drejt mund t dmtohet nse refuzohet nj krkes e till.
Refuzimi i propozimeve pr prova t reja

Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues ka mundsi q ta refuzoj nj
propozim t till, megjithse refuzimi i till mund t ankimohet brenda 48 orve nga
pranimi i urdhrit pr refuzimin e krkess. N rast t aprovimit t krkess pr marrje
t provave t reja palt dhe mbrojtsi duhet t njoftohen me vendimin q adreson kt
shtje para fillimit t shqyrtimit gjyqsor, (neni 288 i KPPK).
Caktimi i gjyqtarve shtes

Nse parashihet se shqyrtimi gjyqsor do t zgjas m shum se zakonisht, kryetari
i trupit gjykues mund t krkoj nga kryetari i gjykats t caktoj nj gjyqtar pr t
marr pjes n shqyrtim gjyqsor pr t zvendsuar antart e trupit gjykues, n rast se
ata jan t penguar t marrin pjes n shqyrtimin gjyqsor. N rastet kur gjat procedurs
penale sht zbatuar mundsia hetuese e veant, nj nga dy gjyqtart q kan shrbyer
n at kolegj, por q nuk kan qen gjyqtar n procedur paraprake, shrben si antar
i trupit gjykues ndrsa tjetri si gjyqtar zvendsues, (neni 289 i KPPK).
Marrja n pyetje e dshmitarve-ekspertve

n vendin ku ai banon
Kur dshmitari ose eksperti i thirrur n shqyrtim gjyqsor nuk mund t paraqitet
pr shkak t smundjes kronike ose pr shkak t pengesave t tjera, dshmitari i till
ose eksperti mund t merret n pyetje n vendin ku ai banon, prve nse dshmitari
apo eksperti i till sht marr n pyetje gjat mundsis hetuese t veant. Palt,
mbrojtsi dhe i dmtuari informohen pr kohn dhe vendin e marrjes n pyetje nse
kjo sht e mundshme duke pasur parasysh ngutsin e procedurs. Nse i akuzuari
ndodhet n paraburgim, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund
t vendos nse prania e tij gjat marrjes n pyetje sht e nevojshme, duke siguruar
q n munges t t akuzuarit, mbrojtsi i tij t jet i pranishm. Kur palt, mbrojtsi
dhe i dmtuari jan t pranishm, ata i gzojn t gjitha t drejtat t cilat u takojn n
procedur penale, (neni 290 i KPPK).
282
Parakushtet pr mbajtjen e shqyrtimit gjyqsor

N ditn dhe orn kur sht caktuar mbajtja e shqyrtimit gjyqsor, gjyqtari i vetm
gjykues ose kryetari i trupit gjykues e hap seancn si dhe shpall shtjen penale q
sht lnd gjykimi dhe prbrjen e trupit gjykues. Pastaj konstaton nse kan ardhur t
gjith personat e thirrur dhe kur vren se ndonjri prej tyre mungon, ather ai verifikon
nse t njjtit i sht dorzuar thirrja me rregull dhe nse e ka arsyetuar mungesn e tij,
(neni 305 i KPPK).
Mos ardhja e palve dhe t ftuarve tjer n shqyrtim

Si parakusht pr mbajtjen e shqyrtimit gjyqsor paraqitet prania e subjekteve
themelor t procedurs penale dhe parimisht edhe e mbrojtsit.
Kur n shqyrtim gjyqsor i cili sht caktuar n baz t aktakuzs s prokurorit t
shtetit nuk paraqitet ky i fundit (prokurori), shqyrtimi gjyqsor shtyhet dhe pr kt
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues njofton mbikqyrsin e prokurorit
t shtetit;kur n shqyrtim gjyqsor, prkundr drgimit t rregullt t thirrjes, nuk
paraqitet i akuzuari dhe mungesn nuk e arsyeton, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari
i trupit gjykues pr t lshon urdhrarrest. Kur i akuzuari nuk mund t sillet menjher,
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues e shtyn shqyrtimin gjyqsor dhe
urdhron q i akuzuari n seancn e ardhshme t sillet me forc. S kndejmi, n rast
se i akuzuari e arsyeton mungesn e tij para se t jet arrestuar, gjyqtari i vetm gjykues
ose kryetari i trupit gjykues revokon urdhr arrestin.
Paraburgimi ndaj t akuzuarit pr mosprfillje t gjykats
Ndaj t akuzuarit t padisiplinuar mund t caktohet edhe paraburgimi. N t
vrtet, kur shihet qartazi se i akuzuari i thirrur me rregull i shmanget paraqitjes s tij
n shqyrtim gjyqsor, edhe pse nuk ekzistojn shkaqet pr paraburgimin e tij, gjyqtari
i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund t caktoj paraburgimin n mnyr
q t siguroj pranin e tij n shqyrtim gjyqsor. Paraburgimi i till mund t zgjas m
s shumti 1 muaj
Mos prezenca n shqyrtim e mbrojtsit

Kur n shqyrtim gjyqsor nuk paraqitet mbrojtsi i thirrur me rregull dhe pr arsyet
e mosardhjes nuk e njofton gjykatn posa t ket msuar pr to, ose nse mbrojtsi
lshon shqyrtimin gjyqsor pa lejen e gjyqtarit t vetm gjykues ose t kryetarit t
trupit gjykues, gjykata krkon nga i akuzuari q menjher t angazhoj mbrojts tjetr.
Nse i akuzuari nuk e bn kt, kurse mbajta e shqyrtimit do t ndikoj n dmtimin e
mbrojtjes, shqyrtimi gjyqsor shtyhet.
283
Mungesa e dshmitarve dhe e ekspertve

Kur n shqyrtim gjyqsor mungon pa arsye dshmitari ose eksperti i thirrur me
rregull, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund t urdhroj sjelljen
e tij t menjhershme me forc. Sjellja me dhun e tyre n shqyrtim gjyqsor mohet
varsisht nga rasti dhe rndsia e deklarimeve t tyre. Kjo do t thot s shqyrtimi
gjyqsor mund t filloj edhe pa pranin e dshmitarit ose ekspertit t thirrur, duke i
ln ligjdhnsi mundsi gjyqtarit t vetm gjykues ose kryetarit t trupit gjykues q
gjat shqyrtimit gjyqsor t vendos nse pr shkak t mungess s dshmitarit ose t
ekspertit, shqyrtimi gjyqsor duhet ndrprer ose shtyr.
Drejtimi i shqyrtimit gjyqsor

N shqyrtimin gjyqsor pr shkak t peshs s madhe q ka duhet t jen vazhdimisht
t pranishm gjyqtari i vetm gjykues, prkatsisht kryetari i trupit gjykues, antart e
trupit gjykues, procesmbajtsi dhe gjyqtari zvendsues, (paragraft 1 t neneve 297
dhe 298 t KPPK). Pr prezencn e tyre dhe pr nevojn q trupi gjykues t jet i
prbr n prputhje me ligjin, duhet t kujdeset gjyqtari i vetm, prkatsisht kryetari i
trupit gjykues. N kt aspekt, konform paragrafit 2 t nenit 297 dhe paragrafit 2 t nenit
298 t KPPK, ata duhet t shikojn nse ka arsye ligjore pr prjashtim t ndonjrit prej
antarve t trupit gjykues (kjo sht prgjegjsi e kryetarit t trupit gjykues) dhe t
procesmbajtsit.
Gjyqtari i vetm gjykues apo kryetari i trupit gjykues drejton shqyrtimin gjyqsor
dhe fton palt, t dmtuarin, prfaqsuesit ligjor, prfaqsuesit e autorizuar, mbrojtsin
dhe ekspertt pr tì prezantuar dshmit e tyre dhe pr t parashtruar pyetje. Po ashtu,
antart e trupit gjykues mund tì parashtrojn pyetje cilitdo dshmitar apo ekspert.
N kt rrjedh, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues detyrohet t
kujdeset pr shqyrtimin e gjithanshm dhe t drejt t shtjes penale n pajtim me
administrimin e provave, pr marrjen e tyre n prputhje me dispozitat ligjore n
fuqi, si dhe vendos pr propozimet e palve. N t gjitha kto raste vendimmarrja e
gjyqtarit t vetm gjykues ose kryetarit t trupit gjykues konkretizohet me nxjerrje t
aktvendimit t veant, por t njjtat evidencohen edhe n procesverbalin e shqyrtimit
gjyqsor, (neni 299 i KPPK)
Shqyrtimi gjyqsor zhvillohet sipas rregullave t cilat i ka vn KPPK. Megjithat,
pr shkaqe t arsyeshme, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund
t ndryshoj procedurn e zakonshme t shqyrtimit t provave sidomos, pr shkak t
numrit t t akuzuarve, numrit t veprave penale dhe t vllimit t materialit provues,
(neni 300 i KPPK).
Prishja e rendit n shqyrtimin gjyqsor

Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues detyrohet t kujdeset pr
mbajtjen e rendit n gjykatore dhe ruajtjen e dinjitetit t gjykats. Kshtu, ai menjher
pas hapjes s seancs paralajmron personat e pranishm n shqyrtimin gjyqsor q t
284
sillen si duhet dhe t mos e pengojn zhvillimin e procedurs. Pr qllime t tilla, gjyqtari
i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund t urdhroj kontrollin personal t
personave n shqyrtim gjyqsor. Kur masat pr mbajtjen e rendit n shqyrtim gjyqsor
nuk jan treguar efikase, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund t
urdhroj largimin e publikut nga shqyrtimi gjyqsor.
Masat e lartcekura, dhe jo vetm ato, zbatohen ndaj disa pjesmarrsve n procedur.
Kshtu, kur i akuzuari, mbrojtsi, i dmtuari, prfaqsuesi ligjor ose prfaqsuesi i
autorizuar, dshmitari, eksperti, prkthyesi ose personi tjetr q merr pjes n shqyrtim
gjyqsor prish rendin ose nuk u nnshtrohet urdhrave t gjyqtarit t vetm ose kryetarit
t trupit gjykues pr mbajtjen e rendit, ai atyre ua trheq vrejtjen. Kur vrejtja sht e
pasuksesshme, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund t urdhroj
q i akuzuari t nxirret jasht gjykatores, kurse personat tjer jo vetm q mund tì
nxjerr jasht, por mund tì dnoj edhe me gjob deri n 1.000 Euro, (paragrafi 1 i nenit
302 i KPPK).
Me urdhr t gjyqtarit t vetm ose kryetarit t trupit gjykues, i akuzuari mund t
nxirret prkohsisht nga gjykatorja, e kur ai sht marr n pyetje n shqyrtim gjyqsor,
ather ai mund t nxirret gjat tr kohs s shqyrtimit t provave. Para prfundimit
t procedurs s provave gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues e thrret
t akuzuarin dhe e njofton at pr rrjedhn e shqyrtimit gjyqsor. Kur i akuzuari me
veprimet e tij vazhdon ta prish rendin dhe t ofendoj dinjitetin e gjykats, gjyqtari i
vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues prsri mund ta nxjerr at nga seanca. N
kt rast, seanca prfundon pa pranin e t akuzuarit, kurse aktgjykimin ia komunikon
gjyqtari i vetm ose kryetari i trupit gjykues ose gjyqtari tjetr q sht antar i trupit
gjykues, n pranin e procesmbajtsit, (paragrafi 2 i nenit 302 i KPPK).
Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues, mbrojtsit ose prfaqsuesit
t autorizuar mund tìa mohojn t drejtn pr t mbrojtur ose prfaqsuar klientt e tyre
n shqyrtim gjyqsor kur pas dgjimit ata vazhdojn ta prishin rendin, dhe me kt rast,
nga pala krkon q t angazhoj nj mbrojts tjetr apo prfaqsues t autorizuar. Kur
i akuzuari nuk mund t angazhoj mbrojts tjetr menjher, apo at gjykata nuk mund
ta caktoj m von pa e dmtuar mbrojtjen, shqyrtimi gjyqsor ndrpritet ose shtyhet.
Aktvendimi pr kt shtje s bashku me arsyetimin, shnohet n procesverbalin e
shqyrtimit gjyqsor dhe kundr tij nuk lejohet ankes e veant, (paragrafi 3 i nenit 302
i KPP).
Kur prokurori i shtetit prish rendin, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues pr kt e njofton mbikqyrsin e prokurorit t shtetit dhe gjithashtu mund t
pezulloj shqyrtimin gjyqsor dhe t krkoj nga mbikqyrsi i prokurorit t shtetit, q
pr kt shtje t caktoj prokuror tjetr t shtetit, (paragrafi 4 i nenit 302 i KPPK).
Kur nga gjykatorja largohet avokati ose avokati praktikant ose kur gjykata e gjobit
at pr prishje t rendit, njoftohet Oda e Avokatve, (paragrafi 5 i nenit 302 i KPPK).
T gjitha aktvendimet lidhur me aplikimin e ktyre masave, dnimet me t holla dhe
dnimet tjera prkitazi me drejtimin e shqyrtimit gjyqsor shnohen n procesverbal t
shqyrtimit gjyqsor. Ankesa sht e lejuar vetm kundr vendimit mbi dnimin, ndrsa
285
kundr vendimeve tjera lidhur me mbajtjen e rendit dhe me drejtimin e shqyrtimit

gjyqsor, nuk lejohet ankes, (neni 303 i KPPK).
Procesverbali i shqyrtimit gjyqsor

Pr t gjitha veprimet e ushtruara gjat zhvillimit t shqyrtimit gjyqsor mbahet
procesverbal. Procesverbali i till emrtohet si procesverbali i shqyrtimit gjyqsor.
Ai prpilohet me shkrim dhe n t duhet shnuar esencn e rrjedhs s shqyrtimit
gjyqsor. Prve n procesverbal, shqyrtimi gjyqsor mund t regjistrohet edhe n
mnyr auditive dhe vizuale ose n mnyr stenografike. Me at rast procesverbali
i shqyrtimit gjyqsor prfshin kopjen e shkruar t regjistrimit auditiv t shqyrtimit
gjyqsor dhe shnimin mbi rrjedhn e shqyrtimit gjyqsor, pjest kryesore t tij dhe
vendimet e marra. Kur i akuzuari dnohet me burgim pas paraqitjes s ankess n nj
shkall m t lart, regjistrimet audio dhe vizuale t shqyrtimit gjyqsor prshkruhen
trsisht brenda 3 ditve t puns nga prfundimi i shqyrtimit gjyqsor. Ky afat mund
t zgjatet nga gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues pr nj afat prej 15
ditsh kur ekzistojn rrethana t arsyeshme pr nj gj t till. Gjyqtari i vetm gjykues
ose kryetari i trupit gjykues rishikon dhe konfirmon prshkrimin dhe at e vendos n
procesverbal si pjes prbrse t procesverbalit t shqyrtimit gjyqsor. Pr mnyrn e
regjistrimit t shqyrtimit gjyqsor vendos gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupi
gjykues, (neni 315 i KPP).
Kur shqyrtimi gjyqsor regjistrohet vetm me shkrim, gjyqtari i vetm gjykues
ose kryetari i trupit gjykues, me propozim t pals ose sipas detyrs zyrtare, mund
t urdhroj q deklarimet q i konsideron t nj rndsie t veant t prshkruhen
n procesverbal tekstualisht. N kto situata dhe n do rast kur kjo konsiderohet e
nevojshme, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund t urdhroj
q pjes t caktuara t procesverbalit t lexohen menjher kur kt e krkon pala,
mbrojtsi ose personi deklarimi i t cilit sht prfshir n procesverbal, (neni 316 i
KPP).
Procesverbali i shqyrtimit gjyqsor ka rndsi pr gjykatn e shkalls s par pr
t kontrolluar n kohn q jep aktgjykimin, saktsin e prshtypjeve lidhur me faktet e
caktuara, veanrisht n rastin kur shqyrtimi gjyqsor nuk ka prfunduar prgjat nj
seance gjyqsore. Mirpo, procesverbali i shqyrtimit gjyqsor ka rndsi t veant
pr gjykatn e shkalls s dyt e cila verifikon saktsin e prfundimeve t gjykats s
shkalls s par nprmjet shqyrtimit t shkresave. Procesverbali i shqyrtimit gjyqsor,
shqyrtimit fillestar dhe shqyrtimit t dyt t aktakuzs prfundohet me mbarimin e
seancs. Ai nnshkruhet nga gjyqtari i vetm gjykues, kryetari i trupit gjykues dhe
procesmbajtsi, (paragrafi 1 i nenit 317 i KPP). Rrjedhimisht, procesverbali prbhet
nga pjesa hyrse, pjesa qendrore dhe pjesa prmbyllse (prfundimtare).
Pjesa hyrse e procesverbalit duhet t prfshij: gjykatn ku mbahet shqyrtimi
gjyqsor, numrin e lnds, vendin dhe kohn e seancs, emrin e gjyqtarit t vetm
gjykues ose kryetarit t trupit gjykues, t antarve t trupit gjykues, t procesmbajtsit,
prokurorit t shtetit, t akuzuarit dhe mbrojtsit t tij, t dmtuarit dhe prfaqsuesit t
286
tij ligjor ose prfaqsuesit t autorizuar, mbrojtsit t viktims dhe emrin e prkthyesit,
veprn penale q shqyrtohet dhe nse dgjimi zbatohet n shqyrtim gjyqsor t hapur
apo t mbyllur, (paragrafi 1 i nenit 318 i KPP).
Pjesa qendrore e procesverbalit, si rregull ndr t tjera prfshin: identifikimin e
aktakuzs, nse prokurori i shtetit e ka ndryshuar apo e ka zgjeruar aktakuzn, cilat
propozime jan br nga palt dhe ka sht vendosur pr to nga gjyqtari i vetm
gjykues apo kryetari i trupit gjykues ose trupi gjykues, cilat prova jan paraqitur, nse
provat ose shkrimet e tjera jan lexuar ose nse regjistrimi audio dhe regjistrimet tjera
jan riprodhuar, si dhe komentet e palve pr kt. Nse publiku prjashtohet nga
shqyrtimi gjyqsor, n procesverbal shnohet se gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i
trupit gjykues ka paralajmruar t pranishmit pr pasojat e zbulimit t paautorizuar t
informacionit t fsheht q e kan msuar n shqyrtimin gjyqsor, (paragrafi 2 i nenit
318 i KPP). N kt pjes t procesverbalit shnohet edhe dispozitivi i aktgjykimit dhe
fakti se aktgjykimi sht shpallur publikisht si dhe vendimi pr paraburgim, (neni 319
i KPP).
Pjesa prfundimtare e procesverbalit, si rregull duhet t prmbaj shnimet mbi
at se ka apo jo vrejtje n lidhje me t dhnat e lartshnuara pr t cilat sht mbajtur
shnim apo ka nevoj pr korrigjime ose shtesa tjera n procesverbal si dhe nnshkrimi
i kryetarit t trupit gjykues dhe procesmbajtsit.
Si rregull n procesverbal prfshihet vetm prmbajtja kryesore e deklarimit t t
akuzuarit, dshmitarve dhe ekspertve. Me krkes t pals, n procesverbal shnohet
edhe pyetja ose prgjigjja e refuzuar si e palejueshme nga gjyqtari i vetm gjykues ose
trupi gjykues, (paragraft 3 dhe 4 t nenit 318 t KPP).
Procesverbali i shqyrtimit gjyqsor mbahet n mnyr t rregullt dhe pedante. Si
sht theksuar m lart, palt kan t drejt q t shikojn procesverbalin ose ndonj pjes
t tij, t paraqesin vrejtjet e komentet e tyre dhe t krkojn korrigjimin e tij. Korrigjimet
zakonisht kufizohen n emrat e shnuar gabimisht, numra t shkruar pasakt dhe n
gabime t tjera t qarta n shkrim. Komentet mund t bhen n deklarimet e palve
ose provat tjera dhe ato s bashku me vrejtjet e bra prfshihen si shtojc e veant e
procesverbalit. Rrjedhimisht, n shtojc shnohen arsyet e mospranimit t sugjerimeve
dhe komenteve t caktuara dhe ajo ngjashm me procesverbalin, nnshkruhet nga
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues dhe procesmbajtsi, (paragraft 3
M n fund, duhet theksuar se mbi seancn pr kshillim dhe votim kur edhe merret
aktgjykimi (e cila mbahet pas fjals prfundimtare t palve) mbahet procesverbal i
veant, i ashtuquajturi procesverbali pr vendimmarrje dhe votim. N kt procesverbal
duhet t prfshihet rrjedha e votimit dhe vendimi i marr. At e nnshkruajn t gjith
antart e trupit gjykues dhe procesmbajtsi. Nse ka mendime t ndara dhe kur ato
nuk jan prfshir n procesverbal t njjtat i bashkngjiten atij. Procesverbali pr
vendimmarrje dhe votim i gjyqtarve mbyllet n zarf t posam dhe qasje n t
mund t ket vetm gjykata m e lart kur vendos lidhur me mjetin juridik, me `rast
detyrohet q at ta mbyll prsri n zarf t posam n t cilin shnon informatn se ai
sht shqyrtuar, (neni 320 i KPPK).
287
Rrjedha e shqyrtimit gjyqsor

Natyra e ndrlikuar e shqyrtimit gjyqsor krkon prgatitje t gjat, studim t
thell t shtjes dhe plan t prpunuar mir nga ana e gjyqtarit t vetm gjykues ose
kryetarit t trupit gjykues. Gjat ktij aktiviteti gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari
i trupit gjykues duhet t respektoj n mnyrn m t prpikt t mundshme, radhn
e veprimeve procedurale t prcaktuara n mnyr decidive n dispozitat e KPPK.
Gjith veprimtaria e shqyrtimit gjyqsor prmblidhet n: fillimin e shqyrtimit gjyqsor
deklarimin e t akuzuarit, prezantimin e provave dhe fjaln prfundimtare t palve.
Hapja e shqyrtimit gjyqsor dhe deklarimi i t akuzuarit

Si dihet, sht nn autoritetin e gjyqtarit t vetm gjykues, prkatsisht kryetarit
t trupit gjykues, q t bj hapjen e seancs dhe t shpall lndn e gjykimit si dhe
prbrjen e trupit gjykues. Pas ksaj ai shikon se a jan plotsuar supozimet pr mbajtjen
e shqyrtimit gjyqsor. Kur konstaton se n shqyrtim gjyqsor jan t pranishm t gjith
personat e thirrur, ose kur gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues vendos
q shqyrtimi gjyqsor t mbahet n munges t ndonj personi t thirrur apo vendimin
pr kto shtje e ka ln pr m von, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues e thrret t akuzuarin dhe nga ai i merr t dhnat personale pr t vrtetuar
identitetin e tij, (paragrafi 1 i nenit 321 i KPPK). Pas ksaj gjyqtari i vetm gjykues ose
kryetari i trupit gjykues e udhzon t akuzuarin q me vmendje ta prcjell zhvillimin
e shqyrtimit, se mund t paraqes fakte dhe t propozoj prova pr mbrojtjen e vet,
tù shtroj pyetje t bashkakuzuarve, dshmitarve dhe ekspertve si dhe t bj pyetje
dhe t jep shpjegime rreth deklarimeve t tyre, (paragrafi 1 i nenit 323 i KPP). Pastaj,
gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues, konform paragrafit 2 t nenit
323 t KPPK, e udhzon t akuzuarin se: Ka t drejt t deklarohet lidhur me shtjen
e tij ose t mos prgjigjet n asnj pyetje;nse deklarohet lidhur me shtjen, ai nuk
detyrohet t inkriminoj vetveten ose t afrmit e tij as t pranoj fajsin dhe ai mund
t mbrohet personalisht ose nprmjet ndihms ligjore t mbrojtsit sipas zgjedhjes s
tij.
M tutje gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues, i drgon dshmitart
dhe ekspertt n vendin e caktuar pr ta, ku presin deri sa t ftohen pr t dshmuar.
Nse ka nevoj, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues mund tì ndal
ekspertt n gjykatore q ta prcjellin zbatimin e shqyrtimit gjyqsor. Kur i dmtuari
sht i pranishm dhe ende nuk ka paraqitur krkesn pasurore juridike, gjyqtari i
vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues e udhzon se mund t paraqes propozim
pr realizim t ksaj krkese n procedurn penale dhe e udhzon at edhe pr t drejtat
tjera q i ka n procedur penale. Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues
mund t ndrmarr masat e nevojshme pr t penguar marrveshjen e fsheht midis
dshmitarve, ekspertve dhe palve, (neni 322 i KPPK).
288
Fillimi i shqyrtimit gjyqsor

Shqyrtimi gjyqsor fillon me leximin e aktakuzs nga prokurori i shtetit, megjithse
t pandehurit i njihet e drejtas q t heq dor nga leximi i saj, (neni 324 i KPPK).
Pas leximit t aktakuzs, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues e
pyet t akuzuarin se a e ka kuptuar aktakuzn, dhe pasi ai t bindet se e ka kuptuar at
i jep mundsin atij q ta pranoj ose t mos e pranoj fajsin. Kur i akuzuari nuk e
kupton aktakuzn, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues krkon nga
prokurori q ta shpjegoj at n mnyrn q i akuzuari t mund ta kuptoj pa vshtirsi.
Kur i akuzuari nuk dshiron t bj deklarat lidhur me fajsin e tij, konsiderohet se
nuk e pranon fajsin, (neni 325 i KPPK).
Pranimi i fajsis nga i akuzuari

Kur i akuzuari ka pranuar fajsin pr t gjitha pikat e aktakuzs n shqyrtim
gjyqsor, trupi gjykues vendos nse jan plotsuar kushtet pr plotsimin e procedurs,
prkatsisht vendos nse do t thrras dshmitart dhe ekspertt.
Gjat shqyrtimit t pranimit t fajsis s t akuzuarit, kryetari i trupit gjykues mund
t dgjoj mendimin e prokurorit t shtetit t mbrojtsit dhe t dmtuarit. Nse gjat
pranimit t fajsis ekzistojn supozime se i akuzuari nuk i kupton pasojat e pranimit t
fajit, ose se faji sht pranuar jo me vullnetin e lir t tij etj., procedohet sikur pranimi i
fajsis t mos ishte br. N t kundrtn, trupi gjykues vazhdon shqyrtimin gjyqsor
me paraqitjen e fjals prfundimtare t palve (paragraft 2-4 t nenit 326 t KPPK).
Kur ka disa t pandehur dhe nj apo m shum prej tyre pranojn fajsin, shqyrtimi
gjyqsor vazhdon vetm pr t pandehurit t cilt jan deklaruar t pafajshm. Gjyqtari i
vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues shtyn shqiptimin e dnimit pr t pandehurit
t cilt pranojn fajsin n fillim t shqyrtimit gjyqsor deri n prfundim t shqyrtimit
gjyqsor. Nse provat t cilat jan paraqitur n shqyrtimin gjyqsor e inkriminojn t
pandehurin i cili ka pranuar fajsin, por nuk jan prova relevante kundr t pandehurve
t tjer t cilt nuk e kan pranuar fajsin, provat e tilla nuk mund t merren parasysh
kundr t pandehurve tjer, (paragrafi 5 i nenit 326 i KPPK).
M n fund, kur i pandehuri pranon fajsin sipas marrveshjes mbi pranimin e
fajsis, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues, si rregull, vazhdon me
marrjen n pyetje t t bashkakuzuarve t tjer, (paragrafi 6 i nenit 326 i KPPK).
Prezantimi i provave
Prezantimi i provave prfshin trsin e t gjitha fakteve t cilat gjykata i
konsideron t rndsishme pr nj gjykim t sakt dhe t drejt. Prezantimi i provave,
konform nenit 327 t KPPK, sipas ksaj radhe: fillohet me fjaln hyrse, vazhdohet me
provat e propozuara nga prokurori i shtetit, provat e propozuara nga i dmtuari (nse ka
t dmtuar), provat e paraqitura nga mbrojtsi (nse ka mbrojts) dhe prfundohet me
fjaln prfundimtare t palve.
289
N parim, s pari prezantohen provat e propozuara nga prokurori i shtetit, pastaj

provat e propozuara nga i dmtuari dhe n fund provat e propozuara nga mbrojtsi.
Nse i pandehuri nuk e pranon fajsin n fillim t shqyrtimit gjyqsor, gjyqtari i
vetm gjykues apo kryetari i trupit gjykues thrret prokurorin e shtetit, t dmtuarin
dhe mbrojtsin pr t prmbledhur provat q mbshtesin rastin apo krkesn e tyre.
Rrjedhimisht, personat n fjaln hyrse mund tù referohen provave t pranueshme,
ligjit n fuqi dhe mund t prdorin tabela, diagrame, transkripte t kasetave t lejuara
nga gjykata, prmbledhje dhe krahasime t provave nse ato bazohen n prova t
pranueshme, si dhe zmadhim t ekzemplarve t tyre pr tì demonstruar ose pr tì
paraqitur si ilustrim n gjykat. Fjala hyrse e palve mund t kufizohet n koh nga
gjyqtari i vetm gjykues apo kryetari i trupit gjykues, (neni 328 i KPPK).
Prezantimi i provave ka t bj me t gjitha faktet q gjykata i konsideron t
rndsishme pr nj gjykim t sakt dhe t drejt. Prndryshe, deri n prfundim t
shqyrtimit gjyqsor, palt dhe i dmtuari mund t propozojn shqyrtimin e fakteve
t reja, mbledhjen e provave t reja dhe t prsrisin propozimet t cilat gjyqtari i
vetm gjykues, kryetari i trupit gjykues ose trupi gjykues m hert i ka refuzuar. Prve
provave t propozuara nga palt dhe i dmtuari, trupi gjykues ka t drejt t shqyrtoj
edhe do prov q e konsideron t nevojshme pr verifikimin e drejt dhe t plot t
shtjes penale, (neni 329 i KPPK).
Procedura e prezantimit t provave, sipas rregullit vazhdon duke i pyetur
dshmitart, ekspertt, duke i lexuar procesverbalet e ndryshme t cilat jan prpiluar
mbi veprimet e ndrmarra jasht shqyrtimit gjyqsor, dokumentet, librat, dosjet dhe
shkresat tjera, si dhe duke i dgjuar e shikuar incizimet teknike q shrbejn si prov.
Dokumentet q kan rndsin e provs, sipas mundsis, duhet tì paraqiten gjykats
n origjinal. Po ashtu, gjat procedurs provuese mund t shikohen sendet t cilat mund
t shrbejn pr sqarimin e shtjes dhe t shikohet fotodokumentacioni i vendit t
ngjarjes.
Marrja n pyetje e dshmitarit

Me rastin e verifikimit t t dhnave personale t dshmitarit, kryetari i trupit
gjykues duhet t shikoj nse sht fjala pr dshmitar t privilegjuar, i cili sipas ligjit
duhet t prjashtohet, (neni 126 i KPPK), ose i cili mund t prjashtohet nga dshmimi,
(neni 127 i KPPK), dhe kur konstaton se ka t bj me person t till, duhet ta njoftoj
at pr mundsit q atij ia njeh ligji. Po q se dshmitari i privilegjuar e shfrytzon
mundsin e refuzimit t dhnies s dshmis, gjykats i mbetet q t orientohet n
shfrytzimin e provave tjera. Gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues duhet
tìa trheq vrejtjen dshmitarit se duhet t flas t vrtetn dhe se nuk guxon t hesht
asgj dhe ia bn me dije se dshmia e rreme sht vepr penale. Dshmitari gjithashtu
paralajmrohet se nuk detyrohet t prgjigjet n ndonj pyetje nse prgjigja n t ka
gjasa q ta v at ose ndonj t afrm t tij para turpit t rnd, dmit t konsiderueshm
material ose ndjekjes penale dhe paralajmrimi i till shnohet n procesverbal.
290
N parim, dshmitari i cili ende nuk sht marr n pyetje, nuk duhet t jet prezent
gjat shqyrtimit t provave. Po ashtu, edhe eksperti i cili nuk ka dhn konstatimin
dhe mendimin e tij, nuk mund t jet i pranishm n seanc derisa eksperti tjetr jep
deklarimin e tij mbi shtjen e njjt, (neni 330 i KPPK). N shqyrtimin gjyqsor,
si rregull nuk lejohet marrja n pyetje e personit nn moshn 16 vje, i cili sht
viktim e veprs penale kundr jets dhe trupit, integritetit seksual dhe shmangies s
alimentacionit, nse dshmia e tij sht marr n procedurn paraprake dhe nse trupi
gjykues mon se marrja srish n pyetje e tij nuk sht e nevojshme. Megjithat, n
rast se vendoset t merret n pyetje dshmitari i till trupi gjykues mund ta prjashtoj
publikun. Nse si dshmitar merret n pyetje fmija, ather ai do t largohet nga
gjykatorja posa prania e tij m nuk sht e nevojshme, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 239
t KPPK).
Dhnia e betimit nga dshmitarit

Para marrjes n pyetje gjyqtari i vetm gjykues, kryetari i trupit gjykues ose gjyqtari
i procedurs paraprake mund t krkoj nga dshmitari dhnien e betimit e nse ai sht
betuar n procedurn paraprake, i bhet me dije se sht nn betim. Fmija dhe personi
pr t cilin sht vrtetuar t ket kryer vepr penale ose me arsye dyshohet se ka kryer
vepr penale ose ka marr pjes n kryerjen e veprs penale pr t ciln merret n
pyetje, nuk i nnshtrohet betimit. Dshmitari memec q ka njohuri n shkrim dhe lexim
e bn betimin me nnshkrimin e librit t betimit, ndrsa dshmitari q sht i shurdht
e lexon librin e betimit. Kur dshmitari shurdh-memec sht analfabet, betimin e bn
para prkthyesit, (paragraft 1 dhe 5 t nenit 340 t KPPK).
Si rregull pala e cila e ka propozuar dshmitarin fillon e para me marrjen n pyetje
t tij, ndrsa palve tjera duhet tù jepet mundsia pr marrjen e trthort n pyetje
ose kundrshtimin e besueshmris s dshmitarit, (neni 332 i KPPK). Natyrisht,
pals q e ka propozuar dshmitarin duhet dhn mundsia q edhe n fund t sqaroj
prgjigjet me dshmitarin ose t rehabilitoj besueshmrin e dshmitarit. N kt
aspekt, pala e cila e ka propozuar dshmitarin mund tì parashtroj pyetje konkrete pr
t sqaruar dshmin e paqart, t shpjegoj mosprputhjet n dshmi, dyshimet lidhur
me besueshmrin e dshmis si dhe tìa paraqes provn materiale atij. Po ashtu,
edhe pala e cila e bn marrjen e trthort n pyetje t dshmitarit, t konfirmoj ose
mohoj nj fakt, kur ai jep prgjigje n kundrshtim me provn e pranueshme ia paraqet
ose ia lexon atij provn q sht n kundrshtim me t, me `rast mund t krkoj aga
dshmitari q tù shpjegoj mosprputhjet e tilla, (nenet 333, 334 dhe 335 t KPPK).
Marrja n pyetje e ekspertit

Eksperti ia komunikon gjykats konstatimin dhe mendimin e tij prmes raportit
q i drgohet asaj gojarisht. Rrjedhimisht, eksperti n raport prshkruan konstatimet
dhe shpjegon analizat e tij. N kt aspekt, ai mund t prdor provat materiale n
mbshtetje t dshmis s tij. Sidoqoft, n shqyrtim gjyqsor, raporti duhet t futet
n procesverbal, (neni 341 i KPPK). N fakt, edhe para marrjes n pyetje t ekspertit,
291
gjyqtari i vetm gjykues apo kryetari i trupit gjykues mund t krkoj nga ai dhnien
e betimit. Para shqyrtimit gjyqsor, eksperti mund t betohet vetm para gjykats
dhe vetm kur ekziston rreziku se ai nuk do t jet i pranishm n shqyrtim gjyqsor.
Arsyeja e dhnies s betimit shnohet n procesverbal. Ekspertit t prhershm i cili ka
dhn betim t prgjithshm pr ekzaminime prkatse, n shqyrtimin gjyqsor vetm
i prkujtohet betimi i dhn. Eksperti memec q din shkrim dhe lexim e bn betimin
me nnshkrim t tekstit t betimit, ndrsa eksperti shurdh e lexon tekstin e betimit.
Nse eksperti shurdh ose memec sht analfabet, betimi bhet prmes prkthyesit,
Leximi i deklarimeve-procesverbaleve t mhershme n

shqyrtimin gjyqsor
Prve rasteve t parapara me dispozitat prkatse t KPPK, procesverbalet mbi
deklarimet e dshmitarve, t bashkakuzuarve ose pjesmarrsve t dnuar pr vepr
penale, si dhe procesverbalet dhe shkresat tjera mbi konstatimin dhe mendimin e
ekspertit, konform paragrafit 1 t nenit 338 t KPPK, sipas vendimit t trupit gjykues
mund t lexohen vetm n kto raste: Kur personat e marr n pyetje kan vdekur, kan
rregullime ose paaftsi mendore, nuk mund t gjenden ose ardhja e tyre n gjykat
sht e pamundur apo dukshm e vshtirsuar pr shkak t pleqris, smundjes ose
shkaqeve t tjera t rndsishme; kur dshmitart ose ekspertt, pa arsye ligjore, nuk
dshirojn t dshmojn n shqyrtim gjyqsor; ose kur palt pajtohen q n vend
t marrjes s drejtprdrejt n pyetje t dshmitarit apo ekspertit i cili nuk sht i
pranishm, pavarsisht se ka qen i thirrur, t lexohet procesverbali mbi dshmin e tij
t mparshme.
Kufizimet e leximit t deklarimeve procesverbaleve

Procesverbalet mbi marrjen e mparshme n pyetje t personave t cilt jan liruar
nga detyra e dshmimit nuk lexohen nse kta persona nuk jan thirrur n shqyrtim
gjyqsor ose nse kan deklaruar se nuk dshirojn t dshmojn n shqyrtimin
gjyqsor. Kur personat e till, pasi t ken dshmuar m par, e prdorin t drejtn e
tyre pr t mos dshmuar n shqyrtim gjyqsor, ose nse nuk kan ardhur n shqyrtim
kur jan thirrur, procesverbali mbi dshmin e mparshme sht prov e papranueshme.
Arsyet e leximit t procesverbalit shnohen n procesverbalin e shqyrtimit gjyqsor,
e me rastin e leximit tregohet nse dshmitari ose eksperti sht betuar, (paragraft 2
Si rregull, dshmitart dhe ekspertt e marr n pyetje mbeten n gjykatore, prpos
nse gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues, pas marrjes n pyetje t
palve, i lejon t shkojn ose prkohsisht t largohen nga gjykatorja. Gjyqtari i vetm
gjykues ose kryetari i trupit gjykues, me propozim t palve ose sipas detyrs zyrtare,
mund t urdhroj q dshmitart dhe ekspertt e marr n pyetje t largohen nga
gjykatorja dhe m von t thirren prsri dhe t merren n pyetje edhe nj her n prani
ose n munges t dshmitarve dhe ekspertve t tjer, (neni 342 i KPPK).
292
Kur n shqyrtim gjyqsor msohet se dshmitari ose eksperti i thirrur nuk mund
t vij n gjykat ose kur paraqitja e tij do t shkaktonte vshtirsi t konsiderueshme,
gjyqtari i vetm gjykues ose trupi gjykues, kur mon se deklarimi i tij sht i
rndsishm, urdhron q ai t merret n pyetje jasht shqyrtimit gjyqsor, ose marrja
n pyetje t bhet nga gjyqtari i procedurs paraprake brenda kompetencs territoriale
ku banon dshmitari apo eksperti. Po ashtu, gjyqtari i vetm gjykues, kryetari i trupit
gjykues ose gjyqtari antar i trupit gjykues, kur e sheh t nevojshme e zbaton kqyrjen
ose rikonstruksionin jasht shqyrtimit gjyqsor. Rrjedhimisht, palt dhe i dmtuari
gjithmon njoftohen kur dhe n cilin vend do t merret n pyetje dshmitari apo do t
zbatohet kqyrja ose rikonstruksioni dhe njoftohen se kan t drejt t jen t pranishm
n kto veprime. Kur palt dhe i dmtuari jan t pranishm gjat kryerjes s ktyre
veprimeve, atyre u takojn t gjitha t drejtat e parapara me legjislacionin n fuqi, (neni
343 i KPPK).
Leximi dhe riprodhimi i provave materiale

N vazhdim bhet prezantimi i prmbledhur i procesverbaleve t kqyrjes s
vendit jasht shqyrtimit gjyqsor, t kontrollimit t lokaleve dhe t personit, marrjes
s sendeve, dokumenteve, librave, dosjeve dhe shkresave t tjera si dhe i incizimeve
teknike me vler provuese, t cilat lexohen ose riprodhohen pr vrtetimin e prmbajtjes
s tyre. Trupi gjykues gzon t drejt diskrecioni t lejoj prezantim t prmbledhur
gojor t ktyre t dhnave, si dhe riprodhim t regjistrimit audio ose video t rrjedhs s
ktyre veprimeve hetimore. N kto raste, sendet q gjat shqyrtimit gjyqsor mund t
shrbejn pr sqarimin e shtjes, mund tì tregohen t akuzuarit, e n rast nevoje edhe
dshmitarve dhe ekspertve, (neni 344 i KPPK).
Marrja n pyetje e t akuzuarit

Pas marrjes n pyetje t dshmitarve e ekspertve dhe pas prezantimit t provave
materiale vazhdohet me marrjen n pyetje t t akuzuarit i cili nuk ka pranuar fajsin.
Natyrisht, ai merret n pyetje pa qen t pranishm t bashkakuzuarit t cilt ende nuk
jan marr n pyetje, (paragraft 1 dhe 3 t nenit 345 t KPP). Rrjedhimisht, i akuzuari
ka t drejt q t mos dshmoj. Ai merret n pyetje nga mbrojtsi kryesor i tij, prokurori
i shtetit, i bashkpandehuri dhe i dmtuari. Pas prfundimit t marrjes n pyetje nga
kta persona, kur gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues sigurohet se
t njjtit nuk kan pyetje t tjera, ai mund t vazhdoj tì shtroj pyetje t akuzuarit
nse n deklarimin ose n prgjigjet e tij ka zbrazti, paqartsi apo kundrthnie. Pas
ksaj, edhe antart e trupit gjykues mund tì bjn pyetje t drejtprdrejta t akuzuarit.
Rrjedhimisht, pas prfundimit t marrjes n pyetje, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari
i trupit gjykues e pyet t akuzuarin nse ka dika pr t shtuar pr mbrojtjen e tij. Kur
i akuzuari shtjellon m tej mbrojtjen e tij, atij mund tì shtrohen pyetje prsri, (neni
346 i KPP).
Pas prfundimit t marrjes n pyetje t t akuzuarit t par, vazhdohet me marrjen
n pyetje t t bashkakuzuarve t tjer. N kt drejtim, do i akuzuar ka t drejt
293
tù bj pyetje t bashkakuzuarve t tjer t pyetur m par. Sidoqoft, deklarimet e

mparshme t t bashkakuzuarve gjat shqyrtimit gjyqsor mund t prdoren nga palt
pr t parashtruar pyetje dhe krkuar sqarime t nevojshme prej tij. Kur deklarimet e t
bashkakuzuarve pr rrethana t njjta ndryshojn, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari
i trupit gjykues mund t bj ballafaqimin e t bashkakuzuarve, (neni 347 i KPP).
Ndryshimi dhe zgjerimi i aktakuzs

Kur prokurori i shtetit gjat shqyrtimit gjyqsor konstaton se provat e shqyrtuara
tregojn se gjendja faktike e paraqitur n aktakuz sht ndryshuar, ai n shqyrtim
gjyqsor mund ta ndryshoj aktakuzn gojarisht dhe mund t propozoj q shqyrtimi
gjyqsor t ndrpritet pr prgatitjen e aktakuzs s re. Natyrisht, kur vjen deri t
ndryshimi i aktakuzs, edhe i akuzuari ose mbrojtsi tij mund t propozojn ndrprerjen
e shqyrtimit gjyqsor pr prgatitjen e mbrojtjes, dhe trupi gjykues mund ta ndrpres
at n rast se sht ndryshuar ose zgjeruar thelbi i aktakuzs. Nse trupi gjykues lejon
ndrprerjen e shqyrtimit gjyqsor pr prgatitjen e aktakuzs s re, ather cakton afatin
kur prokurori i shtetit detyrohet t paraqes aktakuzn e re. T akuzuarit i drgohet
kopja e aktakuzs s re. Nse prokurori i shtetit n afatin e caktuar nuk paraqet aktakuz
t re, gjykata vazhdon shqyrtimin gjyqsor n baz t aktakuzs s mparshme, (neni
350 i KPP).
Kur i akuzuari gjat shqyrtimit gjyqsor kryen vepr penale

Nse i akuzuari gjat shqyrtimit gjyqsor kryen vepr penale ose nse vepra
penale e mparshme e t akuzuarit zbulohet gjat shqyrtimit gjyqsor, trupi gjykues n
shqyrtimin gjyqsor mund t prfshij edhe kt vepr n baz t akuzs s prokurorit
t autorizuar, e cila mund t paraqitet edhe gojarisht. N rastin e till, gjykata mund
t ndrpres shqyrtimin gjyqsor pr tì dhn koh mbrojtjes pr tù prgatitur, e pas
dgjimit t palve, mund t vendos q pr veprn e till ta gjykoj vemas t akuzuarin.
Por, kur pr gjykimin e t akuzuarit pr veprn penale t kryer gjat shqyrtimit gjyqsor
konstatohet se kompetenca i takon nj departamenti tjetr n kuadr t gjykats
themelore, ather trupi gjykues pas dgjimit t palve, vendos nse do tìa drgoj
shtjen pr t ciln sht duke e drejtuar shqyrtimin gjyqsor gjykats drejtprdrejt m
t lart kompetente pr t marr vendim, (neni 351 i KPPK).
Pas prfundimit t procedurs s provave, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari
i trupit gjykues i pyet palt dhe t dmtuarin nse kan propozim pr plotsimin e
procedurs s provave. S kndejmi, nse askush nuk ka propozim pr plotsim t
procedurs s provave ose propozimi refuzohet dhe gjykata mon se shtja sht
sqaruar, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues shpall t prfunduar
procedurn e provave, (neni 348 i KPP).
M n fund, vlen t theksohet fakti se t dhnat penale nga evidenca e t dnuarve,
si dhe t dhnat tjera pr dnimet pr vepra penale mund t lexohen pas prfundimit
t procedurs s provave. Kur i akuzuari pranon fajsin, t gjitha informatat lidhur
294
me dnimet e mparshme t t akuzuarit lexohen para se palt t paraqesin fjaln

prfundimtare, (neni 349 i KPP).
Fjala prfundimtare e palve

N fjaln prfundimtare palt gojarisht i paraqesin dhe arsyetojn argumentet dhe
prfundimet n t cilat ato kan arritur lidhur me t gjitha shtjet pr t cilat duhet t
vendos gjykata. Fjala prfundimtare zhvillohet sipas ksaj radhe: s pari i jepet fjala
prokurorit t shtetit, pastaj t dmtuarit, mbrojtsit dhe n fund t akuzuarit. Personat
n fjaln prfundimtare mund tù referohen provave t pranueshme dhe procedurs,
ligjit n fuqi dhe karakterit dhe sjelljes s dshmitarve gjat procedurs gjyqsore.
Me at rast ata mund t prdorin tabela, diagrame, prshkrime incizime, si dhe zbatim
t ekzemplarve t tyre pr tì demonstruar ose pr tì paraqitur si ilustrim n gjykat,
(neni 352 i KPPK).
Prokurori i shtetit n fjaln e tij prfundimtare paraqet vlersimin e tij pr provat e
shqyrtuara n shqyrtim gjyqsor, shpjegon konkluzionet e tij mbi faktet e rndsishme
pr marrjen e vendimit, paraqet dhe arsyeton propozimin e tij pr prgjegjsin penale
t t akuzuarit, pr dispozitat e Kodit Penal t cilat duhet zbatuar si dhe pr rrethanat
lehtsuese dhe rnduese q duhet t merren parasysh me rastin e caktimit t dnimit.
Prokurori i shtetit nuk mund t propozoj lartsin e dnimit, por mund t propozoj
shqiptimin e vrejtjes gjyqsore ose ndonj dnim alternativ nga neni 49 i Kodit Penal,
(neni 353 i KPP). Prokurori i shtjes n fjaln e tij prfundimtare bn analizn dhe
muarjen e provave n mnyr t hollsishme, prcakton qndrimin e tij lidhur me
besueshmrin dhe fuqin provuese t provave t caktuara lidhur me faktet konkrete.
Pasi prokurori tì ket analizuar provat n baz t t cilave gjen se sht provuar fajsia
e t akuzuarit, kalon n cilsimin juridik t veprs penale. N kt rast ai duhet t
justifikoj se veprimtaria e t akuzuarit prmban elementet e nj figure t caktuar t
veprs penale. N kt aspekt, qndrimi i prokurorit t shtetit duhet t jet i qart. N
kto raste nuk lejohet kurrfar alternative, pra nuk lejohen variante t ndryshme pr
kualifikimin e veprs penale. Rrjedhimisht, prokurori i shtetit duhet t prcaktohet pr
kualifikim konkret.
Kur kalon te krkesa pr masn e dnimit e cila sipas mendimit t tij duhet tì
shqiptohet t akuzuarit, prokurori i shtetit duhet t ndalet n disa tregues t cilt
jan baz pr individualizimin e dnimit. Kshtu, ai duhet t prcaktoj shkalln e
rrezikshmris shoqrore t veprs s kryer nga i akuzuari, rolin q ai ka luajtur n
kryerjen e veprs penale, motivet nga t cilat sht udhhequr me rastin e kryerjes s
saj etj. Varsisht nga rezultati i procedurs provuese prokurori i shtetit mund t trhiqet
nga aktakuza, t ndryshoj ose t zgjeroj aktakuzn, ose t qndroj pran aktakuzs
s vet dhe t krkoj q i akuzuari t dnohet sipas ligjit.
Prokurori i shtetit trhiqet nga ndjekja penale n fjaln prfundimtare t tij kur
rezultatet e procedurs provuese nuk argumentojn bazn e akuzs.
Ndryshimi dhe zgjerimi i aktakuzs, si sht theksuar m lart mund t bhet kur
prokurori i shtetit gjat shqyrtimit gjyqsor konstaton se provat e shqyrtuara tregojn
295
se gjendja faktike e paraqitur n aktakuz sht ndryshuar. Ndrsa, zgjerimi i aktakuzs

bhet kur gjat shqyrtimit gjyqsor konstatohet se i akuzuari ka kryer edhe vepr
penale tjetr ose kur vepra penale e mparshme e t akuzuarit zbulohet gjat shqyrtimit
gjyqsor.
Prokurori i shtetit n fjaln e vet prfundimtare mbetet pran aktakuzs s paraqitur
kur mon se me provat e proceduara n gjykat sht vrtetuar baza e tij se i akuzuari
ka kryer veprn penale me t ciln sht akuzuar dhe se pr t mban prgjegjsi
penale. N rast t till krkon nga gjykata q t akuzuarin ta shpall fajtor dhe ta dnoj
sipas ligjit.I dmtuari ose prfaqsuesi i autorizuar i tij, n fjaln prfundimtare mund
t shpjegoj krkesn e tij pasurore juridike dhe potencon provat q ndrlidhen me
prgjegjsin penale t t akuzuarit, (neni 354 i KPP).
Mbrojtsi n fjaln prfundimtare personalisht paraqet argumentet t cilat shkojn
n favor t mbrojtjes s t akuzuarit dhe mund t komentoj pretendimet e prokurorit
dhe t dmtuarit. Pasi mbrojtsi t ket prezantuar argumentet pr mbrojtjen, i akuzuari
ka t drejt t deklarohet personalisht nse pajtohet me mbrojtjen e prezantuar nga
mbrojtsi i tij dhe mbrojtjen e till ta plotsoj. Prokurori i shtetit dhe i dmtuari kan
t drejt t prgjigjen n mbrojtje, kurse mbrojtsi apo i akuzuari kan t drejt q
kto prgjigje tì komentojn. Fjaln i fundit gjithmon e merr i akuzuari, (neni 355
i KPP).Pas mbrojtsit fjala i jepet t akuzuarit, i cili deklarohet se e aprovon apo jo
mbrojtjen e mbrojtsit, apo sipas nevojs e plotson at. Kshtu, duke folur i fundit
i akuzuari ka mundsi t vlersoj nga pikpamja e mbrojtjes s interesave t tij
rezultatet e procedurs provuese, ndrsa gjykata gjithashtu sht e interesuar t dgjoj
mendimin e t akuzuarit dhe qndrimin e tij prfundimtar pikrisht para se t trhiqet
pr t marr vendim. Prndryshe, n fjaln prfundimtare i akuzuari mund t merret
me do problem i cili sipas tij meriton vmendje nga ana e gjykats, mjafton q kto t
ken lidhje me veprn penale.
Me rastin e zhvillimit t fjals prfundimtare t palve mund t vij deri te replika.
N t vrtet prokurori apo ndonjri prej subjekteve tjer srish mund t marrin fjaln,
me `rast duhet tù mundsohet edhe subjekteve tjer q ta thon fjaln e tyre. Fjala
e fundit, edhe n kto raste i takon t akuzuarit. Paraqitja e fjals prfundimtare nga
palt mund t kufizohet n koh. S kndejmi, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i
trupit gjykues, pasi t ket br vrejtje paraprake, mund t ndrpres personin i cili n
fjaln e tij prfundimtare fyen rendin publik dhe moralin, fyen personin tjetr, prsrit
ose jep shpjegime t gjata t cilat qartazi nuk ndrlidhen me shtjen. Kur aktakuzn
e prfaqsojn disa persona ose mbrojtjen disa mbrojts, vetm prokurori apo
mbrojtsi kryesor ose mbrojtsi i caktuar nga mbrojtsi kryesor mund t paraqet fjaln
prfundimtare n emr t pals q prfaqsojn. M tutje, gjyqtari i vetm gjykues ose
kryetari i trupit gjykues, pas prezantimit t fjals prfundimtare, pyet nse ka ndokush
ndonj deklarat tjetr, (neni 356 i KPP).
Nse palt nuk kan propozime t reja dhe kur pas fjals prfundimtare t palve,
gjyqtari i vetm gjykues ose trupi gjykues nuk mon se duhet marr prova t reja, ai e
shpall shqyrtimin gjyqsor t prfunduar Pas ksaj, gjyqtari i vetm gjykues ose trupi
296
gjykues trhiqet n seancn pr kshillim dhe votim pr marrjen e aktgjykimit, (neni

357 i KPP).
M n fund, konform paragrafit 1 t nenit 358 t Kodit t Procedurs Penale,
gjyqtarit t vetm gjykues ose trupit gjykues i sht dhn autorizimi q gjat shqyrtimit
gjyqsor, pa kaluar n seancn pr kshillim dhe votim ose edhe gjat ksaj seance,
me aktvendim e hedh aktakuzn kur:Procedura sht zbatuar pa krkesn e prokurorit
t autorizuar;ka munguar propozimi i krkuar i t dmtuarit ose leja e organit publik
kompetent, apo nse organi publik kompetent e ka trhequr lejen ose ekzistojn rrethana
t tjera t cilat prkohsisht pengojn ndjekjen.
Shtyrja dhe ndrprerja e shqyrtimit gjyqsor

Pesha e madhe q ka shqyrtimi gjyqsor pr procedurn penale n trsi krkon
q ai t zhvillohet n mnyr koherente dhe pa zvarritje n mnyr q pas prfundimit
t tij t shpallet aktgjykimi. Nj mnyr t till t zhvillimit t shqyrtimit gjyqsor
e krkojn rregulla t shumta procedurale. Mirpo, pr shkaqe t caktuara shqyrtimi
gjyqsor megjithat mund t shtyhet dhe ndrpritet. Shkaqet t cilat imponojn shtyrjen
e shqyrtimit gjyqsor jan t shumta dhe t llojllojshme. S kndejmi, n prputhje me
paragrafin 1 t nenit 310 t KPPK, prve rasteve t ashtuquajtura t prgjithshme,
si shkaqe t cilat imponojn nevojn pr shtyrje t shqyrtimit gjyqsor, ndr t tjera
konsiderohen: Nevoja pr t mbledhur prova t reja;paraqitja e rregullimit ose
paaftsis mendore t prkohshme te i akuzuari, pas kryerjes s veprs penale dhe
ekzistimi i pengesave tjera pr zbatim t suksesshm t shqyrtimit gjyqsor.
Pr shtyrje t shqyrtimit gjyqsor vendos gjyqtari i vetm gjykues ose trupi
gjykues me aktvendim, me t cilin caktohet dita dhe ora e vazhdimit t tij si dhe mund
t urdhrohet edhe mbledhja e provave t cilat me kalimin e kohs mund t humbin.
Kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankes, (neni 310 i KPPK).
Vazhdimi i shqyrtimit t shtyr gjyqsor

shtja e vazhdimit t shqyrtimit gjyqsor t shtyr sht rregulluar varsisht nga
prbrja e trupit gjykues q e vazhdon at dhe nga kohzgjatja pr t ciln sht shtyr
seanca. Kshtu, kur prbrja e trupit gjykues sht ndryshuar, shqyrtimi gjyqsor i
shtyr fillon rishtas. Por, n rastin e till, trupi gjykues pas dgjimit t palve mund t
vendos q dshmitart dhe ekspertt t mos merren srish n pyetje dhe t mos bhet
kqyrja e re e vendit, por t lexohen deklarimet e dshmitarve dhe ekspertve t dhna
n shqyrtimin e mparshm gjyqsor dhe procesverbali i kqyrjes s vendit t ngjarjes.
Kur prbrja e trupit gjykues nuk ka ndryshuar, shqyrtimi gjyqsor i shtyr vazhdohet
para t njjtit trup gjykues dhe kryetari i trupit gjykues shkurtimisht paraqet rrjedhn e
shqyrtimit gjyqsor t mparshm. Por, edhe n kt rast trupi gjykues mund t caktoj
q shqyrtimi gjyqsor t filloj rishtas. Kur shtyrja e shqyrtimit gjyqsor ka zgjatur m
shum se 3 muaj ose kur shqyrtimi gjyqsor mbahet para nj kryetari tjetr t trupit
gjykues, shqyrtimi gjyqsor duhet t filloj rishtas dhe prsri t shqyrtohen t gjitha
provat, (neni 311 i KPP).
297
Ndrprerja e shqyrtimit gjyqsor

Ndrprerja e shqyrtimit gjyqsor, si rregull bhet pr nj koh t shkurtr. N kt
aspekt, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues, konform paragrafit 1 t
nenit 312 t KPPK, mund ta ndrpres shqyrtimin gjyqsor: Pr nj pushim t shkurtr;
pr shkak t kalimit t orarit t puns; pr t lejuar nj koh t shkurtr q t sigurohet
prov konkrete ose, pr prgatitje t akuzs ose mbrojtjes.
Vazhdimi i shqyrtimit t ndrprer

Si rregull, shqyrtimi gjyqsor i shtyr gjithmon fillon para t njjtit gjyqtar gjykues,
prkatsisht t njjtit trup gjykues. Por, kur shqyrtimi gjyqsor nuk mund t vazhdoj
para t njjtit gjyqtar gjykues, prkatsisht t njjtit trup gjykues ose kur ndrprerja ka
zgjatur m shum se 8 dit duhet vepruar si n rastin e shtyrjes s shqyrtimit gjyqsor,
(neni 312 i KPPK).
M n fund, kur shqyrtimi gjyqsor sht drejtuar nga gjyqtari i vetm gjykues,
ndrsa faktet n t cilat bazohet aktakuza tregojn se pr shqyrtimin e veprs penale
sht kompetent trupi gjykues prej tre gjyqtarve, ather gjykimi i kalohet trupit
prkats gjykues n kuadr t gjykats themelore dhe shqyrtimi gjyqsor fillon rishtas,
(neni 313 i KPP).
Koha e prfundimit t shqyrtimit gjyqsor

Pr prfundimin e shqyrtimit gjyqsor dispozitat ligjore n fuqi kan parapar
afate t caktuara. S kndejmi, konform paragrafit 1 t nenit 314 t KPPK, prve n
rastet kur gjyqtari i vetm gjykues ose trupi gjykues shtyn shqyrtimin gjyqsor mbi
bazn e arsyeve t theksuara m lart, shqyrtimi gjyqsor duhet t prfundoj brenda
ktyre afateve kohore: nse shqyrtimit gjyqsor mbahet para gjyqtarit t vetm gjykues,
shqyrtimi gjyqsor duhet t prfundohet brenda 90 ditsh, prve nse gjyqtari i vetm
gjykues nxjerr aktvendim t arsyetuar pr vazhdimin e kohs pr shqyrtim gjyqsor
pr shkak t ndonjrs prej arsyeve q determinojn shtyrjen e till dhe nse shqyrtimit
gjyqsor mbahet para trupit gjykues, shqyrtimi gjyqsor duhet t prfundohet brenda
120 ditsh, prve nse trupi gjykues nxjerr aktvendim t arsyetuar pr vazhdimin e
kohs pr shqyrtim gjyqsor pr shkak t ndonjrs prej arsyeve q determinojn nj
shtyrje t till.
Sipas paragrafve 2 dhe 3 t nenit 314 t KPPK, shqyrtimi gjyqsor mund t
vazhdohet deri n 30 dit me aktvendim t arsyetuar kur ekzistojn rrethana t cilat
krkojn m shum koh pr sqarim t shtjes penale, prfshir por pa u kufizuar n:
Numr t shumt t dshmitarve; dshmia e nj apo m shum dshmitarve sht
shum e gjat; numri i provave sht jashtzakonisht i madh ose siguria e shqyrtimit
gjyqsor bn t nevojshme vazhdimin.
298
Hedhja e aktakuzs
Kjo dispozit ligjore n aspektin strukturor nuk e ka vendin n kt pjes, nga se
sht sistemuar pas dispozits q bn fjal pr kshillimin dhe votimin ( nuk sht e
mundur q t mos hetohen kto pengesa procedurale deri n prfundimin e shqyrtimit
gjyqsor) dhe kto arsye t theksuari tanim n kt dispozit, do duhej t ishin arsye
pr marrjen e aktgjykimit refuzues n kuptim t nenit 363 t KPPK.
Po iu referuam paragrafit 2.t nenit 358 t KPPK, rezulton se kjo dispozit sht
menduar t jet funksionale para se shqyrtimi gjyqsor t filloj, dmth. gjat prgatitjes
s shqyrtimit gjyqsor, edhe nse sht caktuar shqyrtimi por akoma nuk ka filluar.
Si do q t jet sipas nenit 358 t KPPK, trupi gjykues me aktvendim e hedh
aktakuzn kur: procedura sht zbatuar pa krkesn e prokurorit t shtetit; ka munguar
propozimi i krkuar i t dmtuarit ose leja e organit publik kompetent, apo nse organi
publik kompetent e ka trhequr lejen; ose ekzistojn rrethana t tjera t cilat e pengojn
ndjekjen.
Aktvendimin mbi hedhjen e aktakuzs mund ta merr gjyqtari i vetm gjykues ose
trupi gjykues edhe pas caktimit t shqyrtimit gjyqsor ( neni 358.par.2.).
AKTGJYKIMI
Aktgjykimi sht vendim gjyqsor me t cilin zgjidhet shtja penale konkrete. Ai
mbshtetet mbi bazn e provave t administruara gjat shqyrtimit gjyqsor. Aktgjykimi
shpreh bindjen e gjyqtarve pr ekzistimin ose jo t veprs penale, pr fajsin e t
pandehurit dhe shkalln e prgjegjsis dhe rrezikshmris s tij shoqrore.
Marrja e aktgjykimit
Aktgjykimi si lloji kryesor i vendimit gjyqsor merret dhe shpallet n emr t
popullit. At e nxjerr gjykata nse gjat kshillimit mon se nuk nevojitet q prsri
duhet hapur shqyrtimin gjyqsor pr plotsimin e procedurs ose pr sqarimin e
ndonj shtje konkrete, (neni 359 i KPPK). Nprmjet aktgjykimit zbatohen masat
e shtrngimit shtetror kundr atyre q vrtetohet se kan kryer ndonj vepr penale.
Dhnia e aktgjykimit sht e drejt ekskluzive e gjykats. Ai jepet pas prfundimit t
shqyrtimit gjyqsor, dhe kur ai merr formn e prer e ka fuqin e ligjit pr shtjen penale
konkrete q sht zgjidhur, dhe si i till sht i detyrueshm pr t gjith. Rrjedhimisht,
pas mbylljes s shqyrtimit gjyqsor, trupi gjykues s bashku me procesmbajtsin
trhiqen n seancn pr kshillim dhe votim n t ciln merr aktgjykimin. Seanca pr
kshillim dhe votim, si sht theksuar m lart, zhvillohet nn udhheqjen e kryetarit t
trupit gjykues dhe n t trajtohen t gjitha shtjet paraprake t cilat jan t rndsishme
pr zgjidhjen e lnds s procedurs si dhe shtja kryesore.
Aktgjykimi i marr mund tì referohet vetm personit t akuzuar dhe vetm veprs
q sht objekt i akuzs t prfshir n aktakuzn e paraqitur fillimisht, t ndryshuar
ose t zgjeruar n shqyrtimin gjyqsor. sht me rndsi t theksohet se gjykata
299
aktgjykimin e marr e bazon vetm n faktet dhe provat e proceduara n shqyrtimin

gjyqsor. Gjykata detyrohet q me ndrgjegje t vlersoj do prov nj nga nj dhe n
lidhje me provat tjera, dhe n baz t vlersimit t till t nxjerr prfundim nse fakti
konkret sht provuar, (neni 361 i KPPK).
Llojet e aktgjykimit
N seancn pr kshillim dhe votim, n varsi t fakteve dhe provave t shqyrtuara,
gjykata mund t marr aktgjykim meritor dhe jomeritor. Me aktgjykimin meritor
gjykata e zgjidh shtjen penale konkrete trsisht. I till sht aktgjykimi dnues
dhe aktgjykimi lirues. Prkundrazi, me aktgjykim jomeritor gjykata fare nuk lshohet
n zgjidhjen dhe vendosjen e shtjes kryesore pr t ciln sht filluar procedura.
Rrjedhimisht, deri te nj situat e till vihet n ato raste kur n lidhje me rastin konkret
paraqitet ndonj penges procedurale, ashtu q gjykata duhet t orientohet n marrjen e
aktgjykimit me t cilin refuzohet akuza.
Vlen t theksohet fakti se nj aktgjykim njkohsisht nuk mund t jet edhe aktgjykim
meritor edhe aktgjykim jomeritor, sikurse nuk mundet q gjykata njkohsisht pr t
njjtn vepr ndaj t njjtit kryers t shqiptoj edhe aktgjykim lirues edhe aktgjykim
dnues. Megjithat, te rasti i koneksitetit t veprave penale, ekziston mundsia q pr
nj vepr penale me aktgjykim t refuzohet akuza e pr tjetrn t lirohet apo t shpallet
fajtor personi, gjegjsisht personat e akuzuar.
N seancn pr kshillim dhe votim gjykata mund t merr kto lloje t aktgjykimeve:
aktgjykimin refuzues, aktgjykimin lirues dhe aktgjykimin dnues.
Aktgjykimi refuzues
Aktgjykimi refuzues sht aktgjykim me t cilin shtja kryesore mbetet e
pazgjidhur. Kt aktgjykim, si u theksua m lart, gjykata e shqipton ather kur n
rrug pr zgjidhjen e shtjes kryesore paraqitet ndonj penges procedurale. Kshtu,
konform paragrafit 1 t nenit 363 t KPPK, gjykata merr aktgjykimin me t cilin
aktakuza refuzohet kur: Prokurori i shtetit sht trhequr nga aktakuza nga hapja deri
n prfundim t shqyrtimit gjyqsor; i akuzuari pr t njjtn vepr sht gjykuar me
aktgjykim t forms s prer ose procedura kundr tij sht pushuar me aktvendim t
forms s prer ose ka kaluar afati i parashkrimit dhe vepra prfshihet n amnisti ose
falje ose kur ekzistojn rrethana tjera q prjashtojn ndjekjen penale.
Pr t gjitha shkaqet pr t cilat refuzohet aktakuza gjykata duhet t mbaj llogari
sipas detyrs zyrtare. Prndryshe, kur gjykata jep aktgjykim refuzues, n dispozitiv
duhet t prfshihet prshkrimi i veprs pr t ciln i pandehuri sht akuzuar, vendimi
mbi shpenzimet e procedurs penale dhe vendimi mbi krkesn pasurore juridike nse
ajo ka qen e paraqitur. M n fund, gjykata me aktgjykim refuzues duhet t urdhroj
lirimin e menjhershm t t akuzuarit t paraburgosur dhe t deklaroj heqjen e masave
tjera t siguris t cilat mund t jen shqiptuar ndaj tij.
300
Aktgjykimi lirues
Aktgjykimi lirues sht aktgjykim meritor me t cilin gjykata e zgjidh trsisht
shtjen penale. N kt rast, zgjidhja e shtjes penale bhet prmes lirimit t personit
t akuzuar nga akuzat me t cilat ka qen i ngarkuar. Sipas paragrafit 1 t nenit 364 t
KPPK, gjykata merr aktgjykim me t cilin i akuzuari lirohet nga akuza ather kur:
1) Vepra pr t ciln i akuzuari akuzohet nuk prbn vepr penale. N situatn e till
bhet fjal pr rastet kur vepra e prshkruar n aktin akuzues nuk i prmban ato
elemente t cilat doher duhet t ekzistojn pr t mundur q sjelljet e caktuara
t ndshkohen (kuptimi i prgjithshm i veprs penale ) apo elementet e posame
t veprs s caktuar penale t prmbajtur n prshkrimin ligjor t veprs. N KP t
Republiks s Kosovs si elementet t prgjithshme t veprs penale parashihen :
kundrligjshmria, vepra n ligj duhet t jet e parapar si vepr penale, dnueshmria
e veprs ( dmth prpos q vepra duhet t jet e parashikuar me ligj si vepr penale,
duhet me ligj t parashihet edhe sanksioni penal), veprimi i kryerjes dhe pasojat e
veprs penale, kauzaliteti (pasoja sht rezultat i veprimit t ndrmarr).
Aktgjykimi lirues sipas piks 1.1. t nenit 364 t KPPK, mund t shqiptohet vetm
ather kur vepra e prshkruar n aktakuz nuk sht vepr penale dmth. kur vrtetohet
se nuk jan realizuar elementet e prgjithshme dhe t posame t prshkrimit ligjor t
veprs penale apo ka rrethana q i prjashton ato. N KPK si baz pr prjashtimin e
kundrligjshmris jan parapar: mbrojtja e nevojshme (neni 12) dhe nevoja ekstreme
(neni 13).Gjithashtu si baz pr prjashtimin e kundrligjshmris nn kushtet e caktuara
merren ushtrimi i t drejtave qytetare dhe zyrtare apo ushtrimi i veprimeve t caktuara
n baz t autorizimeve ligjore ( psh.privimi nga liria i personit t caktuar (arrestimi dhe
mbajtja), prdorimi i forcs nga ana e personave t autorizuar n prputhje me ligjin etj),
nn konditat e caktuara edhe plqimi i t dmtuarit dhe vetlndimi nuk konsiderohen
vepr penale.Me KPK, sht parashikuar se pr mosparaqitje t prgatitjes s veprs
penale ( neni 385.par..3.), moslajmrimi i veprs penale apo kryesit (neni 386.par.3),
mos lajmrimi i personit t akuzuar nga TNP -tribunali ndrkombtar penal, (neni 387.
par..2.) dhnia e ndihms kryesit pas kryerjes s veprs penale ( neni 388 par.5), dhe
ndihma personit t akuzuar nga tribunali ndrkombtar penal( neni 389.par. 2), nuk
jan penalisht prgjegjs prkatsisht nuk dnohen: Prindi, fmija,bashkshorti apo
bashkshortja, vllai ose motra, prindi adoptues apo fmija i adoptuar apo personi me
t cilin kryesi jeton n bashksi jashtmartesore ;
2)
Ekzistojn rrethana q prjashtojn prgjegjsin penale. Lirimi nga akuza sipas

ksaj baze nnkupton se gjykata ka vrtetuar se i akuzuari ka kryer veprn penale
pr t ciln sht akuzuar, mirpo ekzistojn rrethana q prjashtojn prgjegjsin
penale si jan : kryerja e veprs penale n gjendje t paaftsis mendore(neni
18),mos ekzistimi i forms s caktuar t fajsis q krkohet pr vepra penale t
caktuara ( psh disa vepra penale mund t kryhen vetm me dashje dmth.nuk sht e
ndshkueshme pakujdesia) dhe lajthimi faktik dhe juridik( neni 25 dhe 26 t KPK)
dhe,
301
3)
Nuk sht provuar se i akuzuari ka kryer veprn penale pr t ciln akuzohet. N

kt rast vepra penale ekziston dhe ekzistenca e saj vrtetohet pa asnj mdyshje,
por nuk ka prova q vrtetojn n mnyr t padyshimt se at e ka kryer i akuzuari.
Sipas ksaj baze gjykata sht obliguar q t merr aktgjykim lirues si ather kur
sakt ka vrtetuar se i akuzuari nuk e ka kryer veprn penale pr t ciln akuzohet
gjithashtu edhe ather kur gjykata ngel n mdyshje ka dileme prkitazi me at
se sht apo nuk sht i akuzuari kryes i veprs penale. Gjithashtu t gjitha faktet t
cilat shkojn n dm t akuzuarit ( in peius) duhet n mnyr t sigurt t vrtetohendshmohen e nse kjo nuk arrihet ather merret sikur ato nuk ekzistojn,ndrsa t
gjitha faktet t cilat i shkojn n favor t akuzuarit ( in favorem) merren sikur ato
ekzistojn kur jan vrtetuar me besueshmri po jo n mnyr t sigurt( kur saktsia
e ktyre rrethanave ka ngel n mdyshje).
Pr dallim nga pika 1.1. sipas t cils aktgjykimi lirues merret ather kur prshkrimi
faktik nga aktakuza nuk prmban elementet qensore t veprs penale apo ekzistojn
rrethana q prjashtojn ekzistimin e elementeve ligjore t veprs penale, sipas piks
1.3. gjykata merr aktgjykim me t cilin t akuzuarin e liron nga akuza, kur provat q
jan proceduar n shqyrtim gjyqsor nuk ofrojn baz t mjaftueshme pr t prfunduar
se ekzistojn t gjitha fatet relevante juridike nga prshkrimi i veprs penale nga e cila
rezulton prshkrim ligjor i veprs penale dhe me t cilat vrtetohet prgjegjsia penale.
Aktgjykimi dnues
Kur gjykata pas prfundimit t shqyrtimit gjyqsor dhe t seancs pr kshillim
dhe votim vjen n prfundim se ekzistojn prova t mjaftuara n baz t t cilave
konstatohet lidhja e rrethanave t veprs penale me veprimet apo mosveprimet e t
akuzuarit, gjegjsisht n mbshtetje t t cilave provohet fajsia e t akuzuarit pr
kryerjen e veprs penale pr t ciln sht akuzuar, ajo merr aktgjykim me t cilin t
akuzuarin e shpall fajtor.
Duhet theksuar faktin se me rastin e shqiptimit t aktgjykimit dnues gjykata duhet
t merr parasysh t gjitha rrethanat rnduese dhe lehtsuese pr t akuzuarin. Si rregull,
gjykata para se ta shqiptoj aktgjykimin e till duhet me kujdes t vlersoj t gjitha
rrethanat t cilat eventualisht do t ndikonin n shqiptimin e aktgjykimit refuzues apo
lirues, dhe vetm ather kur nuk gjen arsye pr t shqiptuar ndonjrin nga kto dnime
e shqipton aktgjykimin me t cilin t akuzuarin e shpall fajtor.
Gjykata n aktgjykimin me t cilin t akuzuarin e deklaron fajtor, konform paragrafit
1 t nenit 365 t Kodit t Procedurs Penale, shnon:
1) Veprn penale pr t ciln shpallet fajtor s bashku me faktet dhe rrethanat q
prbjn figurn e veprs penale, si dhe faktet dhe rrethanat nga t cilat varet zbatimi
i dispozits prkatse t Kodit Penal;
2) Emrtimin ligjor t veprs penale dhe dispozitat e Kodit Penal t zbatuara gjat
marrjes s dnimit. Ktu sht fjala pr kualifikimin ligjor t veprs i cili bhet duke
u thirrur n dispozitn prkatse t Kodit Penal;
3) Dnimin e shqiptuar t akuzuarit, duke prfshir edhe dnimin alternativ ose lirimin
nga dnimi. Gjykata n aktgjykimin dnues duhet t precizoj, n mnyr t qart
302
4)
5)
6)
llojin e dnimit t cilin ia ka shqiptuar t akuzuarit dhe kohzgjatjen e tij. Ky

prshkrim ka t bj me rastet kur t akuzuarit i sht shqiptuar dnimi me burgim.
Ndrsa, n rastet kur gjykata shqipton dnimin me gjob, ose dhe lirimin nga dnimi
n raste t tilla, n dispozitivin e aktgjykimit shnohen lartsia e dnimit, afati i
prmbushjes dhe mnyra e ekzekutimit t tij, gjegjsisht fakti i lirimit t t akuzuarit.
Urdhrin pr shqiptimin e trajtimit t detyrueshm pr rehabilitimin e kryersve t
veprave penale t varur nga droga ose alkooli, apo pr konfiskimin e dobis pasurore
t fituar me vepr penale. Ktu sht fjala pr definim t qart t llojit t mass s
shqiptuar, pra a sht shqiptuar masa e mjekimit t detyruar psikiatrik t kryersit
t paprgjegjshm, kryersit me prgjegjsi t zvogluar apo masa e mjekimit t
detyruar t narkomanve dhe alkoolistve dhe detyrimet t cilat mund ta shoqrojn
kohn e zbatimit t mass s shqiptuar;
Vendimin pr llogaritjen e paraburgimit ose dnimit t mparshm t vuajtur n
lartsin e dnimit. Sipas Kodit Penal koha e kaluar n paraburgim si dhe do privim
lirie lidhur me veprn penale llogaritet n dnimin e shqiptuar me burgim (cilido
qoft ai) dhe dnimin me gjob. N kt rrjedh, n do llogaritje barazohet 1 dit
paraburgim ose 1 dit privim lirie me 1 dit burgim, prkatsisht 1 dit burgim
afatgjat dhe 15 Euro t dnimit me gjob me 1 dit burgim, prkatsisht 1 dit
burgim afatgjat;
Vendimin pr shpenzimet e procedurs penale, pr krkesn pasurore juridike si
dhe prcaktimin se a duhet shpallur aktgjykimin e forms s prer n shtyp, radio
ose televizion. Ktu zakonisht sht fjala pr caktimin e lartsis s shpenzimeve
gjyqsore me t cilat ngarkohet i akuzuari q tì paguaj n llogari t buxhetit t
shtetit, caktimin e lartsis e cila do duhej paguar n emr t realizimit t krkess
pasurore juridike t personit t dmtuar me vepr penale si dhe definimin e qart t
ekzistimit apo jo t mundsis s shpalljes s aktgjykimit t shqiptuar n mjetet e
informimit publik.
Shpallja e aktgjykimit
Pasi gjykata t marr aktgjykimin, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues, si rregull e shpall at menjher. Kur gjykata nuk ka mundsi q n t
njjtn dit pas prfundimit t shqyrtimit gjyqsor t merr aktgjykimin, shpalljen e
aktgjykimit e shtyn m s shumti pr 3 dit, duke caktuar kohn dhe vendin e shpalljes
s aktgjykimit, (paragrafi 1 i nenit 366 i KPP).
Shpallja e aktgjykimit si sht theksuar m lart, bhet n emr t popullit dhe n
seanc t hapur. Shpalljen e bn gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues
n prani t palve, t prfaqsuesve t tyre ligjor, t prfaqsuesve t autorizuar dhe
t mbrojtsve, me `rast lexon dispozitivin dhe prezanton n pika t shkurtra arsyet
e aktgjykimit, kuptohet prve rasteve kur ka arsye t jashtzakonshme pr t shtyr
leximin e dispozitivit deri n nxjerrjen e aktgjykimit me shkrim. Shpallja e aktgjykimit
bhet edhe kur pala, prfaqsuesi ligjor, prfaqsuesi i autorizuar ose mbrojtsi nuk
jan t pranishm. N kt rrjedh, kur i akuzuari nuk sht i pranishm, gjyqtari i
vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues ia komunikon atij aktgjykimin gojarisht ose
303
kopja e aktgjykimit i drgohet me shkrim. Shpallja e aktgjykimit, prkatsisht leximi

i dispozitivit t aktgjykimit bhet gjithmon publikisht, pavarsisht asaj se shqyrtimi
gjyqsor mund t jet zhvilluar pa t ashtuquajturin publicitet t prgjithshm. Ndrsa
sa i prket leximit t arsyetimit shtja sht rregulluar paksa m ndryshe. N fakt,
trupi gjykues sht autoriteti q vendos se a do ta prjashtoj publikun me rastin
e prezantimit t arsyeve t aktgjykimit dhe n `mas do ta prjashtoj at. sht e
rndsishme t theksohet se me rastin e leximit t dispozitivit t pranishmit e dgjojn
at duke qndruar n kmb, (neni 366 i KPP). Shpallja e aktgjykimit publikisht
shrben pr njohjen e palve dhe publikut solemnisht me prmbajtjen e aktgjykimit
ashtu q n masn aq sa sht e mundur, shpreh transparencn e puns s gjykats
karshi qytetarve.
Shpallja e aktgjykimit dhe paraburgimi

shtje me rndsi q shtohet me rastin e shpalljes s aktgjykimit sht shtja e
paraburgimit. N t vrtet me rastin e marrjes s aktgjykimit me t cilin i akuzuari
dnohet me burgim, gjyqtari i vetm gjykues ose trupi gjykues cakton paraburgimin kur
ekzistojn kushtet pr caktimin e tij, ose e heq paraburgimin nse i akuzuari ndodhet n
paraburgim n rastet kur pushojn s ekzistuari shkaqet pr t cilat sht paraburgosur.
Rrjedhimisht, me rastin e marrjes s aktgjykimit me t cilin i akuzuari dnohet me
burgim, konform paragrafit 1 t nenit 367 t Kodit t Procedurs Penale, gjyqtari i
vetm gjykues ose trupi gjykues:
1) Cakton, prkatsisht vazhdon paraburgimin kur ekzistojn kushtet pr caktimin apo
vazhdimin e tij; ose
2) Ndrpren paraburgimin nse i akuzuari ndodhet n paraburgim kur pushojn s
ekzistuari shkaqet pr t cilat sht paraburgosur.
Nse gjyqtari i vetm gjykues ose trupi gjykues ka shpallur aktgjykimin me t
cilin shqipton dnim prej 5 apo m shum vjet burgim, ai ia cakton ose ia vazhdon
paraburgimin t akuzuarit, (paragrafi 2 i nenit 367 i KPP).
Nse gjyqtari i vetm gjykues ose trupi gjykues ka shpallur aktgjykimin me t cilin
shqipton dnim me burgim q sht m pak se 5 vjet burgim, ai urdhron caktimin ose
zgjatjen e paraburgimit vetm nse konsideron se jan plotsuar kushtet e prcaktuara
ligjore pr caktimin e paraburgimit, (paragrafi 3 i nenit 367 i KPP).
S kndejmi, trupi gjykues gjithmon ndrpren paraburgimin dhe urdhron
lirimin e t akuzuarit nse:
1) sht liruar nga akuza;
2) sht deklaruar fajtor, por sht liruar nga dnimi;
3) sht dnuar vetm m gjob ose i sht shqiptuar vrejtja gjyqsore;
4) sht shqiptuar nj nga dnimet alternative, prve dnimit me gjysmliri;
5) Pr shkak t llogaritjes s paraburgimit n lartsin e dnimit, ai ve e ka mbajtur
dnimin ose
6) Akuza sht refuzuar, prve n rastin kur sht refuzuar pr shkak t moskompetencs
s gjykats.
304
Para caktimit ose heqjes s paraburgimit, vshtruar kjo n kontekst t dy situatave

t fundit, prkatsisht rasteve t parashikuara me paragraft 3 ose 4 t nenit 367 t
KPPK, gjyqtari i vetm gjykues ose trupi gjykues s pari dgjon mendimin e prokurorit
t shtetit, nse procedura sht filluar me krkesn e tij dhe pastaj dgjon t akuzuarin
apo mbrojtsin e tij, (paragrafi 5 i nenit 367 i KPPK).
Kur i akuzuari gjendet n paraburgim dhe gjyqtari i vetm gjykues ose trupi gjykues
mon se ende ekzistojn shkaqet pr t cilat ishte caktuar paraburgimi, paraburgimin
e vazhdon me aktvendim t posam. Po ashtu, gjyqtari i vetm gjykues ose trupi
gjykues me aktvendim t posam e cakton ose e heq paraburgimin. N kto raste,
paraburgimi i caktuar ose i vazhduar mund t zgjas derisa aktgjykimi t merr form
t prer, por jo m shum se koha e dnimit t shqiptuar n aktgjykimin e gjykats
themelore. Megjithat, ligjdhnsi ka parashikuar se i akuzuari i dnuar me burgim, i
cili gjendet n paraburgim, me krkesn e tij t mund t transferohet me aktvendim t
gjyqtarit t vetm gjykues ose t kryetarit t trupit gjykues n institucionin pr mbajtjen
e dnimit para se aktgjykimi t merr form t prer.
ka i udhzon gjykata palt pas shpalljes s aktgjykimit

Pas shpalljes s aktgjykimit gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues i
udhzon palt pr t drejtn n ankes. Udhzimi i dhn shnohet n procesverbalin
e shqyrtimit gjyqsor. Krahas ksaj, kur shqiptohet dnimi alternativ gjyqtari i vetm
gjykues ose kryetari i trupit gjykues paralajmron t akuzuarin pr rndsin e dnimit
dhe kushtet t cilat duhet respektuar ai n lidhje me at. M n fund, gjyqtari i vetm
gjykues ose kryetari i trupit gjykues i njofton palt pr detyrimin e tyre q deri n
prfundim t procedurs, t njoftojn gjykatn pr do ndryshim t adress, (neni 368
i KPP).
Prpilimi dhe dorzimi i aktgjykimit

Pas shpalljes, aktgjykimi duhet t prpilohet n form t shkruar. Prpilimi me
shkrim i aktgjykimit, si rregull duhet t bhet brenda 5 ditve nga shpallja e tij kur
i akuzuari sht drguar n mbajtje t burgimit, prkatsisht brenda 15 ditve kur i
akuzuari gjendet n paraburgim dhe brenda 30 ditve n rastet tjera. Megjithat, kur
rasti sht i ndrlikuar, gjyqtari i vetm gjykues apo kryetari i trupit gjykues mund
t krkoj nga kryetari i gjykats q t zgjas afatin pr prpilimin me shkrim t
aktgjykimit deri n 60 dit, (paragrafi 1 i nenit 369 i KPPK).
Aktgjykimin e nnshkruajn gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues
dhe procesmbajtsi. Kopja e vrtetuar e aktgjykimit e cila prmban udhzimin pr
t drejtn n ankes u drgohet palve. Ajo s bashku me udhzimin pr t drejtn
n ankes i drgohet edhe t dmtuarit, personit t cilit i sht konfiskuar sendi me
aktgjykim, si dhe personit juridik t cilit i sht konfiskuar dobia pasurore e fituar me
vepr penale. N fakt, kopje t vrtetuar t aktgjykimit gjykata e shtjes u dorzon
edhe gjykatave tjera t cilat kan shqiptuar aktgjykime ndaj t akuzuarit, kur ajo sht
305
gjendur n situat q t shqiptoj dnimin unik pr rastet e veprave penale t kryera n

bashkim, (paragraft 2-5 t nenit 369 t KPPK).
Prmbajtja e aktgjykimit
Aktgjykimi i prpiluar me shkrim duhet t jet identik me aktgjykimin e shpallur.
Si i till, aktgjykimi i prpiluar prbhet prej tri pjesve: hyrjes, dispozitivit dhe
arsyetimit, (paragrafi 1 i nenit 370 i KPPK).
Hyrja e aktgjykimit prfshin: shnimin se aktgjykimi merret n emr t popullit,
emrin e gjykats, emrin dhe mbiemrin e gjyqtarit t vetm gjykues ose kryetarit dhe t
antarve t trupit gjykues dhe t procesmbajtsit, emrin dhe mbiemrin e t akuzuarit,
veprn penale pr t ciln i akuzuari sht dnuar dhe nse ka qen i pranishm n
shqyrtimin gjyqsor, ditn e shqyrtimit gjyqsor, nse shqyrtimi gjyqsor ka qen i
hapur, emrin dhe mbiemrin e prokurorit t shtetit, mbrojtsit, prfaqsuesit ligjor dhe t
prfaqsuesit t autorizuar t cilt kan qen t pranishm n shqyrtim gjyqsor, datn
e shpalljes s aktgjykimit t shqiptuar dhe datn e prpilimit t aktgjykimit, (paragrafi
Dispozitivi i aktgjykimit prfshin t dhnat personale t t akuzuarit dhe vendimin
me t cilin i akuzuari shpallet fajtor pr vepr penale pr t ciln akuzohet, ose me t
cilin lirohet nga akuza pr at vepr apo me t cilin refuzohet aktakuza. Kur i akuzuari
sht dnuar, dispozitivi i aktgjykimit prfshin t gjitha t dhnat e nevojshme t
parapara n nenin 365 t ktij Kodi, ndrsa kur ai sht liruar nga akuza ose akuza
sht refuzuar, dispozitivi i aktgjykimit prfshin prshkrimin e veprs pr t ciln
sht akuzuar dhe vendimin pr shpenzimet e procedurs penale dhe krkesn pasurore
juridike, nse nj krkes e till sht paraqitur. N rastin e gjykimit t veprave penale
n bashkim, gjykata n dispozitivin e aktgjykimit shnon dnimet e shqiptuara pr
seciln vepr penale, e pastaj dnimin pr t gjitha veprat n bashkim, (paragraft 3-5
t nenit 370 t KPP).
Gjykata n arsyetimin e aktgjykimit paraqet arsyet pr do pik t aktgjykimit. N
kt aspekt, gjykata paraqet qart dhe n mnyr t plot se cilat fakte dhe pr far
arsyesh i konsideron t vrtetuara apo t pavrtetuara. Gjykata gjithashtu, n mnyr
t veant vlerson saktsin e provave kundrthnse, arsyet e mosmiratimit t
propozimit konkret t palve, si dhe arsyet n t cilat sht bazuar me rastin e zgjidhjes
s shtjeve juridike, veanrisht me rastin e vrtetimit t ekzistimit t veprs penale
dhe prgjegjsis penale t t akuzuarit, si dhe me rastin e zbatimit t dispozitave t
caktuara t Kodit Penal ndaj t akuzuarit dhe veprs s tij, (paragraft 6 dhe 7 t nenit
370 t KPP).
Kur i akuzuari dnohet me burgim, arsyetimi prfshin rrethanat t cilat gjykata i
ka marr parasysh me rastin e caktimit t dnimit. Gjykata veanrisht arsyeton se n
cilat shkaqe sht bazuar kur ka konstatuar se ka t bj veanrisht me rast t rnd
dhe se duhet shqiptuar dnim m t rnd se dnimi i parapar, ose ka konstatuar se
sht e nevojshme t ul apo t heq dnimin, t shqiptoj dnim alternativ ose masn
pr trajtim t detyruar rehabilitimi ose t konfiskohet dobia pasurore e fituar me vepr
penale, (paragrafi 8 i nenit 370 i KPP).
306
Kur n aktakuz prcaktohet pasuria q i nnshtrohet konfiskimit, aktgjykimi

prcakton nse pasuria konfiskohet apo jo. Aktgjykimi prmban arsyetimin pr
konfiskimin e secils pasuri pr t ciln urdhrohet konfiskimi dhe arsyetimin pr
seciln pasuri pr t ciln nuk urdhrohet konfiskimi, (paragrafi 9 i nenit 370 i KPP).
Kur i akuzuari lirohet nga akuza, varsisht nga rasti, n arsyetim veanrisht
shnohen arsyet pse vepra me t ciln sht akuzuar i akuzuari nuk paraqet vepr
penale, cilat jan rrethanat q prjashtojn prgjegjsin penale t t akuzuarit dhe si
erdhi n prfundim se i akuzuari nuk e ka kryer veprn penale me t ciln sht akuzuar
Kur t akuzuarit i sht shqiptuar aktgjykimi me t cilin sht refuzuar akuza,
n arsyetim gjykata nuk do t ndalet n vlersimin e shtjes kryesore, por ajo do t
kufizohet vetm n arsyet e refuzimit t akuzs, (paragrafi 11 i nenit 370 i KPP).
Prmirsimi i aktgjykimit
Gabimet n emra dhe numra, gabimet tjera n shkrim dhe llogaritje, parregullsit
n mnyrn e prpilimit t aktgjykimit me shkrim dhe mosprputhja e aktgjykimit
origjinal me kopjet, me krkes t palve, t mbrojtsit ose sipas detyrs zyrtare, me
aktvendim t posam prmirsohen nga gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit
gjykues. N rast se gabimet e tilla jan objekt i ankess, ato si rregull i prmirson
Gjykata e Apelit, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 371 t KPPK).
Kur ekziston papajtueshmri midis aktgjykimit t hartuar me shkrim dhe
origjinalitetit t tij prkitazi me t dhnat kryesore t tij, aktvendimi pr prmirsim u
drgohet personave t cilt kan t drejt ankese kundr aktgjykimit. N rastin e till,
afati i ankess kundr aktgjykimit llogaritet nga dita e dorzimit t aktvendimit. Kundr
ktij aktvendimi nuk lejohet ankes e posame, (paragrafi 3 i nenit 371 i KPP).
Kur gjykata vendos pr vazhdimin ose caktimin e paraburgimit pas shpalljes s
aktgjykimit dhe i akuzuari pajtohet me kt, ose kur gjykata e shqipton dnimin me
burgim (m i gjat apo m i shkurtr se 5 vjet), ose kur me aktgjykim t forms s prer
me shkrim shqiptohet dnimi unik pr rastet e veprave penale t kryera n bashkim,
konsiderohet se i akuzuari sht n vuajtje t dnimit dhe ai do t ekzekutohet sipas
Ligjit pr Ekzekutimin e Sanksioneve Penale. Ndrsa, kur me aktgjykim shqiptohet
dnimi me burgim (m i gjat apo m i shkurtr se 5 vjet ), ose kur me aktgjykim
t forms s prer me shkrim shqiptohet dnimi unik pr rastet e veprave penale t
kryera n bashkim, ndrsa i akuzuari ka ikur jasht Kosovs apo i shmanget mbajtjes s
dnimit, gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues lshon urdhrarrest pr t
akuzuarin, (neni 372 i KPP).
M n fund, duhet theksuar faktin se investitort, aksionart apo kreditort e personit
juridik nuk mund t kundrshtojn aktgjykimet dhe ekzekutimin e tyre kundr personit
juridik, prve nse personi i till sht prfaqsues i personit juridik t pandehur nga
neni 20 i Ligjit pr Prgjegjsin e Personave Juridik pr Vepra Penale, (neni 373 i
KPP).
307
PROCEDURA SIPAS MJETEVE JURIDIKE

Ankesa kundr aktgjykimit t gjykats s shkalls s par
Si dihet procedura penale para gjykats s shkalls s dyt, prkatsisht Gjykats
s Apelit mund t zhvillohet vetm pasi t ket prfunduar gjykimi n shkall t par
dhe pasi t jet adresuar iniciativa e personit t autorizuar pr paraqitjen e ankess.
Gjykimi n gjykatn e shkalls t dyt sht stad i veant i procedurs penale q ka
krkesa e detyra t posame. Pr plotsimin e tyre, si rregull, prdoren mjete e metoda
t ndryshme, por t cilat, n esenc, jan t ngjashme me ato q zbatohen n procedurn
para gjykats s shkalls s par, prkatsisht gjykats themelore. Pavarsisht nga kjo
edhe gjykimi n gjykatn e shkalls s dyt konsiderohet pjes prbrse e procedurs
dhe si i till i shrben qllimit prfundimtar t saj. Gjykimi n gjykatn e shkalls s
dyt iniciohet me ankes. Kt mjet juridik e paraqesin personat e autorizuar ather
kur konsiderojn se me aktgjykimin e dhn sht br ndonj gabim i natyrs faktike
ose juridike. Gabimi i natyrs faktike ekziston nse me aktgjykim sht vrtetuar
gjendja faktike gabimisht ose n mnyr jo t plot, ndrsa gabimi i natyrs juridike
ekziston po q se me aktgjykim sht shkelur ndonj dispozit e legjislacionit penal
ose procedural penal. N parim, procedura e jon penale sht procedur dyshkallshe.
Megjithat, n rastet shprehimisht t prcaktuara me nenin 407 t KPPK, me ankes
mund t ankimohet edhe aktgjykimi i gjykats t shkalls s dyt, prkatsisht Gjykats
s Apelit.
E drejta n ankes
Kundr aktgjykimit t marr nga gjyqtari i vetm gjykues ose trupi gjykues i
gjykats themelore, ankes mund t paraqesin personat e autorizuar, n radh t par
palt (prokurori i shtetit dhe i akuzuari), mbrojtsi, prfaqsuesi ligjor i t akuzuarit
dhe i dmtuari, personi, pasuria e t cilit sht konfiskuar ose nga i cili sht konfiskuar
dobia pasurore e fituar me vepr penale si dhe personi juridik, pasuria e t cilit sht
konfiskuar nn prshtypjen se ajo sht fituar nga vepra penale, (paragraft 2-4 t nenit
381 t KPPK).
Prokurori i shtetit mund t paraqes ankes n dm dhe n dobi t t akuzuarit.
I dmtuari mund t ankimoj aktgjykimin vetm pr vendimin e gjykats lidhur me
sanksionet penale pr veprat penale kundr jets dhe trupit, kundr integritetit seksual,
kundr siguris s trafikut publik dhe pr shpenzimet e procedurs penale.
Afati pr paraqitjen e ankess

Ankesa paraqitet brenda 15 ditsh nga dita e dorzimit t kopjes s aktgjykimit. N
rastet kur ankesa paraqitet brenda aftit ligjor ajo e pezullon ekzekutimin e aktgjykimit,
(neni 380 i KPPK).
308
Palt disponojn lirshm me t drejtn e tyre n ankes. Kshtu, derisa gjykata e

shkalls s dyt nuk merr vendim, ankuesi mund t trheq ankesn. Megjithat, duhet
pasur parasysh faktin se trheqja e ankess nuk mund t revokohet.
Prmbajtja e ankess
Ligjdhnsi me qllim q t krijoj rregullsi dhe mundsi sa m t gjera n aspektin
q procesi ankimor t zhvillohet pa pengesat me t cilat ai vazhdimisht mund t prballet,
ka prcaktuar se far duhet t prmbaj ankesa me t ciln subjekti i autorizuar pr
paraqitjen e saj e atakon vendimin e gjykats themelore. Kshtu, sipas paragrafit 1 t
nenit 382 t Kodit t Procedurs Penale, ankesa duhet t prmbaj:
1. T dhnn mbi aktgjykimin i cili ankimohet (p.sh., numrin dhe datn);
2. Arsyet e kundrshtimit t aktgjykimit. Ktu subjekti i ankess duhet t prezantoj
arsyet mbi bazn e t cilave e mbshtet ankesn e tij. Ato mund t bjn me shkeljet e
dispozitave ligjore apo gjendjen faktike;
3. Propozimin pr anulimin e trsishm apo t pjesshm t aktgjykimit ose pr
ndryshimin e tij. N fakt ankuesi n ankesn e tij duhet t precizoj faktin se a krkon
ndryshimin e aktgjykimit apo anulimin e tij. N rast se krkon anulimin e aktgjykimit
ai duhet t evidencoj prmasat e krkess pr anulim t aktgjykimit dhe
5. Nnshkrimin e ankuesit.
Kur ankesn e paraqet i akuzuari ose i dmtuari i cili nuk prfaqsohet nga
mbrojtsi dhe ankesa nuk sht prpiluar n pajtim me krkesat e lartcekura, gjyqtari
i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues krkon nga ankuesi q n afat t caktuar
t ndryshoj ankesn me parashtres t veant. Nse ankuesi nuk e prmbush
krkesn e till, ndrsa ankesa nuk prfshin t dhnat mbi numrin e aktgjykimit, emrin
dhe mbiemrin e t akuzuarit, prshkrimin e bazs ligjore t atakimit t aktgjykimit,
nnshkrimin e ankuesit etj., gjyqtari i vetm gjykues ose kryetari i trupit gjykues e hedh
ankesn nse t dhnat nuk mund t zbulohen leht, (paragrafi 3 i nenit 382 i KPPK).
N ankes mund t paraqiten fakte dhe prova t reja, por ankuesi detyrohet t
arsyetoj prse ato nuk i ka paraqitur m par. Kur ankuesi thirret n fakte t reja,
detyrohet t paraqes prova me t cilat ato fakte mund t provohen, e kur u referohet
provave t reja detyrohet tì paraqes faktet q ai synon tì vrtetoj me to. Kur
ankuesi pretendon n ankes arsye t cilat nuk i ka ngritur n gjykatn themelore gjat
shqyrtimit fillestar ose shqyrtimit t dyt t aktakuzs, apo gjat shqyrtimit gjyqsor,
ankuesi nuk mund t ankohet mbi kto baza, prve nse vrteton se ka pasur shkaqe t
jashtzakonshme pse ato prova ose fakte t reja nuk i ka prezantuar m par, (paragraft
Arsyet e ushtrimit t ankess kundr aktgjykimit

Arsyet e ushtrimit t ankess kundr aktgjykimit qndrojn n t metat t cilat
figurojn ose t paktn supozohet se i prmban aktgjykimi. T metat e tilla, si sht
theksuar m lart, mund t jen reale ose juridike dhe ato vijn si pasoj e lshimeve dhe
309
gabimeve t subjekteve procedurale. N kt rrjedh, ankesa mund t paraqitet kundr

aktgjykimit n trsi ose edhe kundr pjesve t veanta t tij.
Sipas paragrafit 1 t nenit 383 t Kodit t Procedurs Penale aktgjykimi mund t
ankimohet pr shkak t:
1. Shkeljes esenciale t dispozitave t procedurs penale;
2. Shkeljes s Kodit Penal;
3. Vrtetimit t gabueshm ose jo t plot t gjendjes faktike ose
4. Vendimit lidhur me sanksionet penale, konfiskimit t dobis pasurore t fituar me
vepr penale, shpenzimeve t procedurs penale, krkesave pasurore juridike, si dhe
pr shkak t vendimit mbi publikimin e aktgjykimit.
Shkeljet esenciale t dispozitave t procedurs penale

Si shkelje esenciale t dispozitave t procedurs penale konsiderohen t gjitha ato
shkelje t cilat i ka br gjykata themelore, t cilat drejtprdrejt kan ndikuar n vendim.
Shkeljet esenciale t dispozitave t procedurs penale mund t jen t karakterit absolut
dhe relativ.
Shkeljet esenciale absolut jan parashikuar n nenin 384.par.1.t KPPK, ndrsa
shkelje esenciale relative jan t parashikuar n paragrafin 2. t ktij neni.
Shkeljet esenciale absolute nga neni 384.par.1.t KPPK, kushtzojn anulimin
e aktgjykimit t ankimuar, nse nuk sht fjala pr shkelje t tilla t cilat gjykata e
shkalls s dyt mund ti evitoj me vendimin e saj, ndrsa shkeljet esenciale relative
mund t kushtzojn anulimin e aktgjykimit, dmth. aktgjykimi anulohet pr shkak t
shkeljeve esenciale t karakterit relativ vetm po qe se shkeljet e tilla kan ndikuar n
ligjshmrin e vendimit (sht e mundur q t ekzistoj shkelje till por q nuk imponon
anulimin e aktgjykimit si sht rasti me shkeljet esenciale me natyr absolute).
Shkeljet e Kodit Penal

Shkeljet e Ligjit Penal kan t bjn me moszbatimin ose zbatimin e gabuar t
ndonj dispozite e cila referon shtje q kan t bjn me ekzistimin e veprs penale,
prgjegjsin penale dhe sanksionin penal. Secila nga kto shkelje trajtohen si shkelje
absolute pr t cilat gjykata duhet t kujdeset sipas detyrs zyrtare.
Sipas nenit 385 t KPPK, shkelja e Ligjit Penal ekziston ather kur ai sht
shkelur n shtjet:
1. Nse vepra pr t ciln i akuzuari ndiqet nuk sht vepr penale;
2. Nse ekzistojn rrethana q prjashtojn prgjegjsin penale;
3. Nse ekzistojn rrethana q prjashtojn ndjekjen penale e sidomos nse ndjekja
penale sht parashkruar ose sht prjashtuar pr shkak t amnistis ose faljes, ose m
par sht gjykuar me aktgjykim t forms s prer;
4. Nse lidhur me veprn penale t gjykuar sht zbatuar ligji i cili nuk mund t
zbatohet;
310
5. Nse n marrjen e vendimit pr dnimin, dnimin alternativ, vrejtjen gjyqsore

ose n marrjen e vendimit pr masn e trajtimit t detyrueshm pr rehabilitim ose pr
konfiskim t dobis pasurore t fituar me vepr penale, gjykata ka tejkaluar kompetencat
ligjore ose
6. Nse jan shkelur dispozitat mbi llogaritjen e paraburgimit dhe t dnimit t
mbajtur.
Vrtetimi i gabuar dhe jo i plot i gjendjes faktike

shtja m problematike n nj proces gjyqsor sht vrtetimi i fakteve, ngase
t metat n gjendjen e fakteve kushtzojn, shkeljet procedurale edhe gabimet n
aplikimin e ligjit penal. Shkeljet n kt segment mund t jen dy llojesh : vrtetimin i
gabuar i gjendjes faktike dhe vrtetimin jo i plot i gjendjes faktike.
Vrtetimi i gabuar i gjendjes faktike ekziston ather kur gjykata ka vrtetuar
gabimisht ndonj fakt t rndsishm apo kur prmbajtja e dokumentit, procesverbalit
mbi provat e shqyrtuara ose incizimit teknik e vejn n pikpyetje saktsin ose
besnikrin e vrtetimit t fakteve t rndsishme, (paragrafi 2 i nenit 386 i KPP).
Vrtetimi jo i plot i gjendjes faktike ekziston ather kur gjykata nuk ka vrtetuar
ndonj fakt t rndsishm, gjegjsisht kur ajo ka lshuar tì vrtetoj t gjitha faktet
relevante dhe provat konkrete pr marrjen e vendimit t duhur, (paragrafi 3 i nenit 386
i KPPK).
Procedura e ankimit
Sipas dispozitat prkatse t KPPK veprimtaria gjyqsore lidhur me ankesn
e parashtruar kundr aktgjykimit t gjykats themelore zhvillohet n dy nivele: n
gjykatn themelore dhe n Gjykatn e Apelit.
Procedura lidhur me ankes n gjykatn e shkalls s par

Ankesa kundr aktgjykimit paraqitet n gjykatn e cila e ka marr aktgjykimin pr
gjykatn q sht kompetente q t vendos n lidhje me t. Ankesa paraqitet n kopje
t mjaftueshme pr gjykatn dhe palt kundrshtare. N kt rast, pals kundrshtare i
njihet e drejta q n afat prej 8 ditsh t paraqes prgjigje n ankes, (paragraft 1 dhe
2 t nenit 388 t KPPK).
Ankesn s bashku me prgjigjen n ankes dhe me t gjitha shkresat tjera t lnds,
gjykata vendimi i t cils goditet me ankes ia drgon gjykats q sht kompetente pr
shqyrtimin e ankess dhe vendimmarrjen n lidhje me t, (paragraft 3 dhe 4 t nenit
388 t KPPK).
311
Kufijt e shqyrtimit t aktgjykimit t gjykats themelore t goditur

me ankes
Gjykata e Apelit, konform paragrafit 1 t nenit 394 t Kodit t Procedurs Penale, e
shqyrton aktgjykimin e gjykats themelore vetm n pjesn n t ciln sht atakuar me
ankes, ndrsa pjest tjera t aktgjykimit konsiderohen shtje t gjykuara. Prkundr
ksaj, ligjdhnsi n kt dispozit ligjore ka parapar se megjithat Gjykata e Apelit,
gjat vendosjes mbi ankesn e parashtruar, doher sipas detyrs zyrtare duhet t
shqyrtoj:
1. Nse ekziston shkelje e dispozitave t procedurs penale n shtjet q kan
t bjn me prbrjen e trupit gjykues (prbrja e gjykats a ka qen n pajtim me
ligjin), me faktin se mos n shqyrtim gjyqsor ka marr pjes gjyqtari i cili sht
dashur t prjashtohet, me faktin se mos aktgjykimi i atakuar sht bazuar n prov t
papranueshme si dhe me faktin se mos aktgjykimi i prpiluar me shkrim nuk sht n
prputhje me aktgjykimin e shpallur;
2. Nse shqyrtimi gjyqsor, n kundrshtim me dispozitat e Kodit t Procedurs
Penale, sht mbajtur n munges t t akuzuarit;
3. Nse n shtjen e mbrojtjes s detyrueshme, shqyrtimi gjyqsor sht mbajtur
pa pranin e mbrojtsit dhe
4. Nse n dm t t akuzuarit sht shkelur Kodi Penal.
Nse ankesa e paraqitur n dobi t t akuzuarit nuk prfshin t dhnat e aktgjykimit
q ankimohet, arsyet e kundrshtimit t aktgjykimit dhe propozimin pr anulimin e
trsishm ose t pjesshm, prkatsisht pr ndryshimin e tij, Gjykata e Apelit do t
kufizohet vetm n shqyrtimin e shkeljeve t cilat cilsohen si shkelje esenciale t
dispozitave t procedurs penale dhe n shqyrtimin e vendimit mbi dnimin, caktimin
e mass s trajtimit t detyrueshm pr rehabilitim dhe konfiskimin e dobis pasurore
t fituar me vepr penale, (paragrafi 2 i nenit 394 i KPP).
N lidhje me shtjen e prcaktimit t kufijve t shqyrtimit t ankess, n Kodin e
Procedurs Penale jan vn edhe tri rregulla baz, pr njrn nga t cilat do t bhet
fjal tani, kurse pr dy t tjerat (benificium cohaesionis dhe reformatio in peius) do t
flitet m von n kuadr t ktij kapitulli. N kt rrjedh, sipas nenit 396 t Kodit t
Procedurs Penale ankesa e paraqitur pr shkak t vrtetimit t gabuar dhe jo t plot
t gjendjes faktike, ose pr shkak shkeljes s Kodit Penal n dobi t t akuzuarit,
prfshin edhe ankesn kundr vendimit lidhur me dnimin, trajtimin e detyrueshm
pr rehabilitim dhe marrjen e dobis pasurore t fituar me vepr penale.
Vendimet e Gjykats s Apelit lidhur me ankesn dhe aktgjykimin

e gjykats themelore
Me rastin e shqyrtimit t aktgjykimit t gjykats themelore t goditur me ankes,
Gjykata e Apelit, konform paragrafit 1 t nenit 398 t Kodit t Procedurs Penale, n
seanc t kolegjit ose n shqyrtim gjyqsor ka kto mundsi:
1. T hedh ankesn si t paafatshme ose t palejuar;
312
2. T refuzoj ankesn si t pabaz dhe t vrtetoj aktgjykimin e gjykats

themelore;
3. T anuloj aktgjykimin dhe shtjen tìa kthej gjykats themelore pr rigjykim
dhe vendim ose
4. T ndryshoj aktgjykimin e gjykats themelore.
sht rregull parimor se Gjykata e Apelit sht e detyruar q t vendos pr t
gjitha ankesat e drejtuara kundr t njjtit aktgjykim ose aktvendim me nj vendim
gjyqsor t vetm.
Rrjedhimisht, Gjykata e Apelit sipas nenit 399 dhe 400 t Kodit t Procedurs
Penale me aktvendim e hedh ankesn si t paaftshme ose t palejuar kur:
a)
Konstaton se ajo sht paraqitur pas kalimit t afatit ligjor dhe
b)
Konstaton se ajo sht paraqitur nga personi pa t drejt ankese ose nga personi
q ka hequr dor nga ankesa, apo kur ankesa sht trhequr ose kur ankesa e
trhequr paraqitet srish, ose ankesa sipas ligjit nuk sht e lejuar.
N ann tjetr, Gjykata e Apelit, konform nenit 401 t Kodit t Procedurs Penale,
me aktgjykim refuzon ankesn si t pabaz dhe vrteton aktgjykimin e gjykats
themelore kur:
a)
Vrteton se nuk ekzistojn shkaqet pr t cilat ankimohet aktgjykimi dhe
b) Kur vrteton se:

1. Nuk ekzistojn shkeljet esenciale t dispozitave t procedurs penale;
2. Nuk ekzistojn shkeljet e dispozitave t Kodit t Procedurs Penale mbi mbajtjen
e shqyrtimit gjyqsor n munges t t akuzuarit;
3. Nuk ekzistojn shkeljet e dispozitave t Kodit t Procedurs Penale t cilat
rregullojn shtjen e mbrojtjes s detyrueshme dhe
4. Nuk ekzistojn shkeljet e Kodit Penal n dm t t akuzuarit.
Gjykata e Apelit, sipas paragrafit 1 t nenit 402 t Kodit t Procedurs Penale, e
anulon aktgjykimin e gjykats themelore dhe shtjen e kthen n rigjykim vetm n
raste t jashtzakonshme kur vlerson se:
a)
Ekziston shkelje esenciale e dispozitave t procedurs penale, dhe ajo nuk mund
t ndryshoj aktgjykimin e gjykats themelore dhe
b)
Duhet urdhruar shqyrtim t ri gjyqsor n gjykatn themelore pr shkak t

vrtetimit t gabuar dhe jo t plot t gjendjes faktike, pr rastet kur ajo nuk
mund t ndryshoj aktgjykimin e gjykats themelore.
Gjykata e Apelit me aktvendim e anulon aktgjykimin e gjykats themelore dhe e
refuzon aktakuzn edhe ather kur konstaton se procedura sht zbatuar pa krkesn
e prokurorit t autorizuar, ka munguar propozimi i krkuar i t dmtuarit ose leja e
organit kompetent, apo nse organi publik kompetent e ka trhequr lejen, ose ekzistojn
rrethana tjera q pengojn ndjekjen. N fakt, Gjykata e Apelit do t veproj n kt
mnyr edhe kur gjen se gjykata themelore nuk ka pasur kompetenc lndore pr
313
gjykimin e rastit, prve kur ankesa sht paraqitur n favor t t akuzuarit, (paragrafi
N ann tjetr, ligjdhnsi i ka dhn autorizim Gjykats s Apelit q t anuloj
edhe pjesrisht aktgjykimin e gjykats themelore, kur ka mundsi q pjes t veanta
t aktgjykimit mund t veohen pa pasoj pr gjykim t drejt, (paragrafi 3 i nenit 402
i KPP).
N kto raste, nse, kur i akuzuari gjendet n paraburgim, Gjykata e Apelit shqyrton
nse ende ekzistojn shkaqet pr paraburgim dhe vendos me aktvendim pr vazhdimin
ose heqjen e paraburgimit. Kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankes, (paragrafi 4 i
nenit 402 i KPP).
Gjykata e Apelit, konform paragrafit 1 t nenit 403 t Kodit t Procedurs Penale,
duke aprovuar ankesn e ndryshon aktgjykimin e gjykats themelore me aktgjykim
kur vrteton se gjykata themelore ka br vrtetim t gabuar apo jo t plot t gjendjes
faktike, dhe pr kt qllim:
1. N baz t krkess s palve ose sipas detyrs zyrtare zbaton shqyrtim pr t
marr prova t reja apo pr t prsritur shqyrtimin e provave n mnyr q t vlersoj
drejt dhe t moj provat materiale ose
2. Mund t vrtetoj dhe t moj provat materiale pa mbajtur shqyrtim, nse nuk
ka nevoj pr t marr prova t reja apo pr t prsritur shqyrtimin e provave.
Gjykata e Apelit me aktvendim e ndryshon aktgjykimin e gjykats themelore edhe
n rastet kur mon se ekzistojn kushtet ligjore pr shqiptimin e vrejtjes gjyqsore,
Kur pr shkak t ndryshimit t aktgjykimit t gjykats themelore ka arsye pr
caktimin ose heqjen e paraburgimit, (kur sht deklaruar fajtor por sht liruar nga
dnimi ose sht liruar nga akuza), Gjykata e Apelit merr aktvendim t posam kundr
t cilit nuk lejohet ankes, (paragrafi 3 i nenit 403 i KPP).
T gjitha vendimet e saj Gjykata e Apelit duhet tì arsyetoj. Rrjedhimisht, n rastet
e aktgjykimit apo t aktvendimit, Gjykata e Apelit bn vlersimin e pretendimeve t
ankess dhe tregon shkeljet e ligjit t cilat i ka shqyrtuar sipas detyrs zyrtare. Kur
aktgjykimi i gjykats themelore anulohet pr shkak t shkeljeve esenciale t dispozitave
t procedurs penale, n arsyetim shnohen dispozitat e shkelura dhe n ka kan
konsistuar shkeljet e tilla. Ndrkaq, kur aktgjykimi i gjykats themelore anulohet pr
shkak t vrtetimit t gabuar ose jo t plot t gjendjes faktike, n arsyetim shnohen t
metat n vrtetimin e gjendjes faktike apo arsyet prse provat dhe faktet e reja jan t
rndsishme dhe me ndikim n marrjen e vendimit t drejt, (neni 404 i KPP).
Gjykata e Apelit mund t urdhroj gjykatn themelore q t caktoj nj tjetr
gjyqtar t vetm gjykues, kryetar t trupit gjykues ose trup gjykues sipas nj sistemi t
caktimit t lndve q t jet objektiv dhe transparent, nse Gjykata e Apelit vlerson
se gjyqtari i vetm gjykues, kryetari i trupit gjykues ose trupi gjykues q e ka gjykuar
rastin n mnyr t vazhdueshme nuk e ka zbatuar ligjin si duhet, ka vlersuar shum
gabimisht provat ose moscaktimi i gjyqtarit apo trupit gjykues tjetr do t rezultonte n
keqprdorim t drejtsis ose konflikt t interesit, (paragrafi 2 i nenit 398 i KPP).
314
Vendimi i Gjykats s Apelit nnshkruhet nga t gjith gjyqtart e kolegjit, prve

aktvendimit t marr me t cilin hedhet ankesa si e paafatshme ose e paraqitur nga
personi i paautorizuar. Natyrisht, nj antar i kolegjit mund t jap mendim t ndar,
mospajtues ose pajtues pr shtjet juridike ose faktike lidhur me ankesn dhe mendimi
i till i bashkngjitet vendimit kryesor, (paragrafi 4 i nenit 398 i KPP).
Pas zhvillimit t procedurs dhe marrjes s vendimit gjyqsor, Gjykata e Apelit
ia kthen lndn me t gjitha shkresat gjykats themelore n numr t mjaftueshm
kopjesh t vrtetuara t vendimit t saj pr tùa drguar palve dhe personave t tjer
t interesuar. N qoft se i akuzuari sht n paraburgim, Gjykata e Apelit ia drgon
vendimin dhe shkresat gjykats themelore jo m von se 3 muaj nga dita e marrjes s
shkresave nga kjo gjykat, (neni 405 i KPP).
Procedura lidhur me ankes n Gjykatn e Apelit

Kur Gjykata e Apelit pranon lndn s bashku me ankes, ajo si rregull i dorzohet
kryetarit t kolegjit t caktuar sipas orarit t saj. Kryetari i kolegjit, fillimisht ia
procedon lndn gjyqtarit raportues, i cili ka pr detyr ta studioj lndn, sidomos
pretendimet e ankuesit, por ai sht i detyruar q t zhvilloj edhe aktivitete tjera t cilat
ndihmojn n procedim t mtutjeshm t shtjes. N kt aspekt, gjyqtari raportues
sipas nevojs mund t krkoj nga gjykata e shkalls s par raport pr shkeljen e
dispozitave t procedurs penale, e nprmjet ksaj gjykate ose n ndonj mnyr tjetr,
t vrtetoj pohimet e ankuesit lidhur me provat dhe faktet e reja, ose i siguron raportet
dhe dokumentet e nevojshme nga organet ose nga personat tjer juridik. Po ashtu,
nse i akuzuari sht n paraburgim, gjyqtari raportues brenda 5 ditsh pas pranimit
t shkresave t lnds shqyrton sipas detyrs zyrtare nse ende ekzistojn arsyet pr
mbajtje n paraburgim t tij, (neni 389 i KPP). Pas kryerjes s detyrave t prcaktuara
gjyqtari raportues e informon kryetarin e kolegjit, i cili sipas rregullit i ndrmerr t
gjitha masat e nevojshme pr mbajtjen sa m par t seancs s kolegjit. N funksion t
realizimit t ktij qllimi, ai cakton datn e mbajtjes s seancs dhe ndrmerr veprime
t tjera t nevojshme.
N t vrtet Gjykata e Apelit merr vendim n seanc t kolegjit ose n shqyrtim
gjyqsor. Se a do t vendos n seanc t kolegjit apo n shqyrtim vendoset n seancn
e kolegjit. Kur vepra penale ndiqet sipas detyrs zyrtare pr seanc t kolegjit ftohen:
prokurori kompetent i shtetit, i dmtuari, i akuzuari dhe mbrojtsi i tij. Kur i akuzuari
gjendet n paraburgim ose n mbajtje t dnimit dhe dshiron t merr pjes n seanc,
kjo duhet mundsuar atij, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 390 t KPP). Prndryshe,
mospjesmarrja e palve t thirrura me rregull nuk pengon mbajtjen e seancs s
kolegjit. Rrjedhimisht, kur i akuzuari nuk e ka njoftuar gjykatn pr ndrrimin e adress
ose t vendqndrimit, seanca e kolegjit mund t mbahet edhe pa njoftimin e t akuzuarit,
Seanca e kolegjit fillon me raportimin e gjyqtarit raportues prkitazi me faktet.
Parimisht, kolegji mund t krkoj nga palt dhe mbrojtsi q t prezantojn n seanc
sqarime t nevojshme lidhur me pretendimet e tyre n ankes. Palt dhe mbrojtsi
315
mund t propozojn q pr plotsim t raportit t lexohet ndonj shkres dhe mund t

japin shpjegime t nevojshme pr qndrimet e tyre n ankes apo prgjigje n ankes
pa prsritur prmbajtjen e raportit, (paragrafi 3 i nenit 390 i KPP). Prndryshe, edhe
n seancn e kolegjit vlen parimi i publicitetit, prve rasteve t prcaktuara me Kodin
e Procedurs Penale, si dhe hartohet procesverbal i cili i bashkngjitet shkresave t
lnds.
Pas dgjimit t raportit dhe propozimeve eventuale t palve, kolegji ankimor e
mbyll seancn dhe trhiqet n seanc jopublike n t ciln merr vendim lidhur me
ankesn dhe aktgjykimin e ankimuar.
Si u theksua m lart, n seancn e kolegjit vendoset q Gjykata e Apelit t zhvilloj
shqyrtim gjyqsor ose q shtjen e till ta vendos n kolegj. Si rregull, Gjykata e
Apelit vendos t mbaj shqyrtim gjyqsor vetm ather kur sht e nevojshme q pr
shkak t vrtetimit t gabueshm ose jo t plot t gjendjes faktike, duhet t merren
prova t reja ose t prsriten provat e marra m par, dhe kur ekzistojn shkaqe t
arsyeshme q lnda t mos i kthehet gjykats themelore n rigjykim, (paragrafi 1 i nenit
392 i KPP).
N shqyrtim t Gjykats s Apelit thirren i akuzuari dhe mbrojtsi i tij, prokurori
i shtetit, i dmtuari, prfaqsuesi ligjor dhe prfaqsuesi i autorizuar i t dmtuarit si
dhe dshmitart dhe ekspertt t cilt gjykata me propozim t palve apo sipas detyrs
zyrtare vendos tì pyes. N qoft se i akuzuari gjendet n paraburgim ose n mbajtje t
dnimit, kryetari i trupit gjykues i Gjykats s Apelit ndrmerr masat e nevojshme pr
t siguruar pranin e t akuzuarit n shqyrtim, (paragrafi 2 dhe 3 i nenit 392 i KPP).
Shqyrtimi n shkall t dyt nuk sht prsritje e thjesht e shqyrtimit gjyqsor t
zhvilluar n gjykatn e shkalls s par. Si konkludim, gjykata e till duhet t orientohet
n administrimin e atyre provave n saktsin e t cilave dyshon.
Edhe shqyrtimi gjyqsor para Gjykats s Apelit fillon me raportimin e gjyqtarit
raportues i cili n fjaln e tij prezanton gjendjen faktike, por pa dhn mendimin e
tij pr bazueshmrin e ankess. Pas ksaj, me propozim te palve ose sipas detyrs
zyrtare, lexohet aktgjykimi ose pjesa e tij q sht atakuar me ankes, dhe sipas nevojs
edhe procesverbali i shqyrtimit gjyqsor. Me t prfunduar kryerja e ktyre veprimeve
procedurale, thirret ankuesi q ta arsyetoj ankesn e pastaj thirret pala kundrshtare q
tì prezantoj prgjigjet asaj. T akuzuarit dhe mbrojtsit t tij n shqyrtimin gjyqsor t
Gjykats s Apelit, kuptohet pr arsye t njjta me ato q vlejn n gjykatn themelore,
gjithmon fjala i jepet n fund. Prndryshe palt gjat shqyrtimit mund t paraqesin
prova dhe fakte t reja, prfshir provat dhe faktet t cilat nuk i kan prezantuar m par
gjat zhvillimit t procedurs penale n gjykatn themelore ose me rastin e paraqitjes
s ankess. Varsisht nga rezultati i shqyrtimit gjyqsor, prokurori i shtetit mund t
trhiqet plotsisht apo pjesrisht nga akuza ose at ta ndryshoj n dobi t t akuzuarit,
(neni 393 i KPP).
Duke i prjashtuar rastet e lartcekura, dispozitat pr shqyrtimin gjyqsor n gjykatn
e shkalls s par, prshtatshmrisht zbatohen n procedurn e gjykats s shkalls s
dyt, (neni 414 i KPP).
316
Rigjykimi i shtjes penale nga gjykata themelore

Gjykata themelore, pas pranimit t vendimit t Gjykats s Apelit me t cilin sht
prishur aktgjykimi i ksaj t pars, dhe pranimit edhe t shkresave tjera t lnds, hap
shqyrtimin gjyqsor dhe procedon sipas aktakuzs s mparshme. Megjithat, kur
aktgjykimi i gjykats themelore sht anuluar vetm pjesrisht, gjykata themelore do t
procedoj sipas pjess s aktakuzs e cila ka t bj me pjesn e anuluar t aktgjykimit.
N shqyrtimin e ri gjyqsor, palt kan t drejt t prezantojn fakte dhe prova t reja,
pavarsisht nga ajo se sipas krkess s cils pal sht prishur aktgjykimi i mparshm.
Po ashtu, gjykata themelore n rigjykim i ndrmerr t gjitha veprimet procedurale
dhe shqyrton t gjitha shtjet kontestuese t theksuara n vendimin e Gjykats s
Apelit, (paragraft 1-3 t nenit 406 t KPP). Mirpo, sht me rndsi t theksohet
se pas zbatimit t veprimeve procedurale t sugjeruara nga Gjykata e Apelit, gjykata
themelore merr aktgjykim n mnyr t pavarur. Pra, Gjykata e Apelit nuk mund tì
urdhroj gjykats themelore far vendimi duhet t merr n rastin konkret. Pr kt
kjo gjykat nuk ka nevoj tìa kthej lndn gjykats themelore ngase ajo pr kt mund
t vendos vet. Deri te rigjykimi mund t vij edhe n rastet kur aktgjykimi prishet
sipas mjetit t jashtzakonshm juridik.
Duhet theksuar faktin se me rastin e marrjes s aktgjykimit t ri, gjykata themelore
sht e lidhur me ndalesn reformatio in peius, (paragrafi 4 i nenit 406 i KPP).
M n fund, nse i akuzuari sht n paraburgim, kolegji i gjykats themelore
pasi t kalojn 2 muaj nga aktvendimi i fundit pr paraburgim, edhe pa propozimin e
palve shqyrton nse ekzistojn apo jo arsyet pr kt mas t sigurimit t prezencs
s t pandehurit n procedur penale, dhe n varsi t ktij vlersimi, merr aktvendim
pr zgjatjen apo heqjen e tij, gjithnj duke respektuar dispozitat prkatse t Kodit t
Procedurs Penale, (paragrafi 5 i nenit 406 i KPP).
Benificium coahesionis dhe reformatio in peius

Benificium cohaesionis dhe reformatio in peius prfaqsojn institute juridike t
cilat jan parapar n interes t t akuzuarit. Ato jan ngushtsisht t lidhura me mjetet
juridike dhe ofrojn garanci t caktuara t mbrojtjes s interesave t t akuzuarit n nj
faz t ndjeshme t procedurs penale.
Benificium cohaesionis, prkatsisht benificioni i bashkngjitjes konsiston n
detyrimin e gjykats q prshtatshmrit pr t cilat ka konstatuar se ekzistojn pr t
akuzuarin i cili ka prdorur mjetin juridik, tì zbatoj edhe ndaj t akuzuarve t tjer
edhe pse ata nuk kan paraqitur mjet juridik ose jo n at aspekt. Zgjidhja e till sht
prfshir n mnyr shum t kompletuar edhe n Kodin e Procedurs Penale. Kshtu,
sipas nenit 397 t ktij Kodi, kur me rastin e paraqitjes s ankess t cilitdo t akuzuar,
Gjykata e Apelit mon se arsyet pr t cilat ka marr vendim n dobi t t akuzuarit, e q
nuk jan t natyrs personale, shkojn n dobi edhe t ndonjrit nga t bashkakuzuarit
i cili nuk ka paraqitur ankes ose at nuk e ka paraqitur n at aspekt, vepron sipas
detyrs zyrtare sikurse ankesa e till t ishte paraqitur nga i bashkakuzuari.
317
Si shihet benificium cohaesionis vjen n shprehje te koneksiteti i veprave penale.

Kshtu, nse shum persona jan prfshir me nj procedur penale unike dhe ndaj tyre
sht dhn nj aktgjykim, instituti i bashkngjitjes vjen n shprehje po q se ndonjri
nga t akuzuarit me sukses ushtron ankes kundr atij aktgjykimi. Vlen t theksohet
fakti se ky institut sht n funksion t sigurimit t barazis s qytetarve para ligjit.
Ndalesa reformatio in peius, prkatsisht moskeqsimi i pozits s t pandehurit
sht institut i cili gjithashtu sht instaluar n favor t t akuzuarit. Ky institut mundson
q n rastet kur ankesa paraqitet vetm n dobi t t akuzuarit, aktgjykimi nuk guxon t
ndryshohet n dm t tij. N t vrtet, sipas nenit 395 t Kodit t Procedurs Penale, n
qoft se ankesa sht paraqitur vetm n dobi t t akuzuarit, aktgjykimi pr sa i prket
cilsimit juridik t veprs penale dhe sanksionit penal, nuk mund t ndryshohet n dm
t tij. Nj zgjidhje e till nuk e pengon gjykatn q t merret me vrtetimin e fakteve q
jan m t favorshme pr t akuzuarin, por vetm ndalon do ndryshim i cili ka t bj
me cilsimin juridik t veprs ose dhe t dnimit me t cilin do t keqsohej pozita e t
akuzuarit n krahasim me aktgjykimin q atakohet me ankes.
Ky institut sht vendosur me synimin q tì siguroj t akuzuarit liri n prcaktimin
e tij pr paraqitje t ankess kundr vendimeve q ai i mon t padrejta dhe t paligjshme.
Kjo ndales ka karakter absolut, ngase kur njher krijohen kushtet pr zbatimin e saj,
ajo vlen deri n prfundim t procedurs penale n at shtje penale.
Ankesa kundr aktgjykimit t Gjykats s Apelit

Si rregull, me marrjen e aktgjykimit nga Gjykata e Apelit, konsiderohet se shtja
penale sht shtje e gjykuar, sepse aktgjykimi n parim e fiton formn e prer.
Megjithat, ligjdhnsi ka lejuar mundsin q n disa raste t caktuara, procedura
penale t zhvillohet edhe n shkall t tret. N kt aspekt, sipas paragrafi 1 t nenit
407 t Kodit t Procedurs Penale, ankes kundr aktgjykimit t Gjykats s Apelit
mund t paraqitet vetm n rastet kur Gjykata e Apelit e ndryshon aktgjykimin lirues t
gjykats themelore dhe e zvendson me aktgjykim dnues pr t akuzuarin ose kur me
aktgjykimin e Gjykats Themelore ose Gjykats s Apelit, t akuzuarit i sht shqiptuar
dnimi me burg t prjetshm.
Ankesa kundr aktgjykimit t Gjykats s Apelit mund t paraqitet sipas t gjitha
bazave pr t cilat mund t ushtrohet ankes. Mbi ankesn e till vendos Gjykata
Supreme e Kosovs. Ajo vendos n seanc t kolegjit t gjyqtarve sipas dispozitave
q vlejn pr procedur t apelit n Gjykatn e Apelit, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 407
t KPP).
Aktgjykimet e Gjykats Supreme t Kosovs nnshkruhen nga t gjith antart e
kolegjit. Nj antar i kolegjit edhe ktu mund t paraqes mendim t ndar, mospajtues
ose pajtues mbi ndonj shtje ligjore ose faktike q lidhet me ankesn, i cili i
bashkngjitet aktgjykimit, (paragrafi 3 i nenit 407 i KPP).
318
Ankesa kundr aktvendimit

Ngjashm si te aktgjykimi edhe ankesa kundr aktvendimit prfaqson mjet t
rregullt juridik i cili sht n funksion t pengimit t mundsis q aktvendimi kundr
t cilit ushtrohet, n prmbajtjen e dhn t fitoj formn e prer.
N lidhje me ankesn kundr aktvendimeve ligjdhnsi ka parapar zgjidhjet sipas
t cilave, pr nj grup aktvendimesh lejon mundsin e atakimit me ankes, kurse pr
grupin tjetr kt mundsi e prjashton. Sa i prket ksaj shtje, me nenin 408 t Kodit
t Procedurs Penale, jan parashikuar kto zgjidhje:
1. Kundr aktvendimeve t gjyqtarit t procedurs paraprake si dhe kundr
aktvendimeve tjera t gjykats themelore, palt dhe personat tjer t drejtat e t
cilve jan shkelur, mund t paraqesin ankes, prve kur me dispozitat e ktij Kodi
shprehimisht nuk lejohet ankes e till;
2. Kundr aktvendimit t marr n procedur paraprake nga kolegji shqyrtues i
prbr prej tre gjyqtarve, nuk lejohet ankes, me prjashtim t rasteve kur ky Kod
parasheh zgjidhje tjetr;
3. Aktvendimet q merren pr prgatitjen e shqyrtimit gjyqsor dhe t aktgjykimit
mund t ankimohen vetm me ankes kundr aktgjykimit, prve kur me kt Kod
sht parapar ndryshe dhe
4. Kundr aktvendimeve t Gjykats Supreme t Kosovs nuk lejohet ankes.
Rrethi i subjekteve q mund t paraqesin ankes kundr aktvendimit sht shum
m i gjer se sa te ankesa kundr aktgjykimit. Deri te ky konkludim vihet pr shkak se
prve personave q kan t drejt t paraqesin ankes kundr aktgjykimit, n lidhje me
aktvendimin ankes mund t paraqesin edhe personat tjer t drejtat e t cilve preken
me rastin e shqiptimit t tij. Kshtu, kundr aktvendimeve t caktuara ankes mund t
paraqes edhe dshmitari, eksperti, prkthyesi apo edhe personi tjetr.
Ankesa kundr aktvendimit mund t paraqitet sipas po t njjtave baza pr t cilat
paraqitet ankes edhe kundr aktgjykimit. Ankesa i paraqitet gjykats e cila e ka marr
aktvendimin dhe ajo, me prjashtim t rasteve kur me Kodin e Procedurs Penale
parashihet ndryshe, paraqitet n afatin prej 3 ditsh nga dita e dorzimit t aktvendimit,
(neni 409 i KPP). Mirpo te disa aktvendime afati sht m i shkurtr ose m i gjat.
I till sht aktvendimi mbi caktimin e paraburgimit, kundr t cilit ankesa duhet t
paraqitet brenda 24 orve nga momenti i pranimit t aktvendimit.
Ankesa kundr aktvendimit, me prjashtim t rasteve kur Kodi i Procedurs Penale
parasheh ndryshe, ka karakter suspenziv, (neni 410 i KPP) dhe devolutiv. S kndejmi,
ka rastet kur ankesa e till nuk i ka kto karakteristika. Rrjedhimisht, ankesa kundr
aktvendimit t gjyqtarit t procedurs paraprake mbi caktimin e paraburgimit nuk e
pezullon ekzekutimin e tij,
Konform paragrafit 1 t nenit 415 t Kodit t Procedurs Penale aktvendimi i
gjyqtarit t procedurs paraprake, gjyqtarit t vetm gjykues, kryetarit t trupit gjykues
ose trupit gjykues mund t ankimohet kur ai shkel:
1. T drejtn e cila i njihet pals me Kushtetutn e Republiks s Kosovs;
319
2. T drejtn thelbsore t pals t parapar me kt Kod;

3. T drejtn thelbsore t pals t parapar me ndonj ligj tjetr t Kosovs dhe
4. T drejtn procedurale q ka pr qllim garantimin e t drejts s pals t
garantuar me Kushtetut, me kt Kod ose me ndonj ligj tjetr.
Mbi ankesn e ushtruar kundr aktvendimeve t gjykats themelore dhe t
Gjykats s Apelit, prve nse me Kodin e Procedurs Penale sht parapar ndryshe,
vendosin kolegjet prkatse shqyrtuese dhe t njjtat duhet t arsyetohen.
Q ankesa e parashtruar kundr aktvendimit t mund t shqyrtohet duhet q pala e
cila kundrshton at t demonstroj se shkelja e s drejts s pretenduar i shkakton asaj
dm t parevokueshm, (paragrafi 2 i nenit 415 i KPP).
Kur vendoset mbi ankesn gjykata me aktvendim mund ta hedh ankesn si t
paafatshme ose t papranueshme, ta refuzoj si t pabaz, ta aprovoj ankesn dhe
ta ndryshoj aktvendimin ose ta anuloj dhe sipas nevojs shtjen ta kthej pr
rivendosje. Kur vendos mbi ankesn kundr aktvendimit me t cilin hedhet aktakuza,
gjykata mund t marr aktgjykim refuzues nse mson se pr aktgjykim t till ka
arsye. Gjat shqyrtimit t ankess s ushtruar kundr aktvendimit, gjykata sipas detyrs
zyrtare vlerson nse gjykata themelore ka pasur kompetenc lndore pr marrje t
aktvendimit t till dhe nse ai sht marr nga ana e organit t autorizuar, (neni 416 i
KPP).
Mjetet e jashtzakonshme juridike

Me marrjen e vendimit n Gjykatn e Apelit, gjegjsisht n Gjykatn Supreme
t Kosovs pr rastet shprehimisht t parashikuara me Kodin e Procedurs Penale,
vendimi gjyqsor fiton formn e prer. Si rregull, vendimi gjyqsor i forms s prer
sht definitiv dhe i pandryshueshm. Mirpo, meqense ekziston mundsia q nj
shtje juridike e gjykuar n form t prer t mos jet e gjykuar drejt, pr shkak se
gabimisht jan vrtetuar faktet dhe provat, apo jan paraqitur fakte dhe prova t reja
nga t cilat shihet qart se gjendja faktike nuk sht vrtetuar drejt, ose pr arsye se
gjykata n gjendjen faktike t vrtetuar gabimisht ka aplikuar Kodin Penal, ose pr
arsye se rrethanat e reja, pr ekzistimin e t cilave gjykata ka msuar me vones, ose
ato jan paraqitur m von, tregojn se gjykata, duke vepruar n kufijt e ligjit, ka
shqiptuar dnim tepr t ashpr. N kt aspekt, prkundr faktit se shtja e gjykuar
konsiderohet si gjendje faktike e vrtetuar drejt dhe e gjykuar sipas ligjit, e me qllim
q t pengohet zbatimi i vendimeve me t meta t caktuara, Kodi i Procedurs Penale
prjashtimisht lejon mundsin e atakimit t aktgjykimit t forms s prer me mjete
t jashtzakonshme juridike. Atakimi i aktgjykimit me mjet juridik t jashtzakonshm
mund t bhet pr shkak t lajthimeve t natyrs faktike dhe t gabimeve juridike.
Mjete t jashtzakonshme juridike jan: rishikimi i procedurs penale, krkesa pr
zbutje t jashtzakonshme t dnimit dhe krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris
320
Rishikimi i procedurs penale

Rishikimi i procedurs penale sht mjet i jashtzakonshm juridik prmes t cilit
mund t goditen vendimet gjyqsore t cilat kan marr formn e prer.
N kuptim t gjer, me rishikim t procedurs penale kuptohet shqyrtimi edhe nj
her i shtjes penale t prfunduar me vendim gjyqsor t forms s prer me qllim
modifikimi ose shfuqizimi. Si rregull, ai bhet pr shkaqe t caktuara, t lidhura me
bazueshmrin e aktgjykimit, n ligj e n fakte. Rishikimi i procedurs penale mund
t paraqitet:
1. Kundr aktvendimit me t cilin sht pushuar procedura penale ose
2. Kundr aktgjykimit n rastet kur vlersohet se me t gjendja faktike nuk sht
vrtetuar n mnyr plot dhe t drejt.
Si rregull, pr t ardhur deri te rishikimi i procedurs penale duhet t paraqiten
fakte dhe prova t reja. Kto prova e fakte duhet t ken t bjn me esencn e shtjes
penale dhe pr to gjykata nuk duhet t ket ditur se ekzistojn ose q ato t jen shfaqur
m von. Rishikimi i procedurs penale mund t rezultoj n tri forma:
Si vazhdim i procedurs penale;
Si rishikim jo i drejt i procedurs penale dhe
Si rishikim i drejt i procedurs penale.
Vazhdimi i procedurs penale. Konform nenit 421, n lidhje me nenin 253 dhe
paragrafin 1 nnparagrafin 2 t nenit 358 t Kodit t Procedurs Penale, procedura
penale e pushuar me aktvendim pr shkak t ekzistimit t pengesave t caktuara
t cilat sjellin deri te hedhja e akuzs n seanc pr shqyrtimin e aktakuzs ose n
shqyrtim gjyqsor mund t vazhdohet posa t eliminohen ato pengesa. N fakt, kur n
munges t kompetencs lndore aktakuza hedhet me aktvendim t forms s prer, me
krkes t prokurorit t autorizuar procedura pr shtjen e till vazhdohet n gjykatn
kompetente, (neni 421 i KPP).
Rishikimi jo i drejt i procedurs penale. Kjo form e rishikimit t procedurs
penale mundson q aktgjykimi i forms s prer t ndryshohet pa u zhvilluar veprimet
procedurale t cilat n t vrtet e karakterizojn rishikimin e rregullt apo standard
t procedurs penale. Sipas paragrafit 1 t nenit 420 t Kodit t Procedurs Penale,
aktgjykimi i forms s prer mund t ndryshohet edhe pa prsritje t procedurs
penale, n rastet kur:
1. N dy ose m shum aktgjykime t t njjtit person t dnuar jan shqiptuar n
form t prer disa dnime pa i zbatuar dispozitat pr shqiptimin e dnimit unik pr
vepra penale n bashkim;
2. Me rastin e shqiptimit t dnimit unik sipas dispozitave pr vepra penale n
bashkim, dnimi i prfshir n dnimin unik sipas nj aktgjykimi t mparshm pr
vepra penale n bashkim, gjithashtu sht marr parasysh ose
321
3. Aktgjykimi i forms s prer me t cilin pr disa vepra penale sht shqiptuar

dnim unik, pjesrisht nuk mund t ekzekutohet pr shkak t amnistis, faljes ose pr
shkaqe t tjera.
N situatat kur vlersohet se ekziston ndonjri nga rastet e lartcekura, me propozim
t prokurorit t shtetit, kur procedura sht filluar me krkesn e tij ose t t akuzuarit,
por pas dgjimit t pals kundrshtare, gjykata n seanc t kolegjit me aktgjykim t ri
ndryshon aktgjykimin e mparshm pr dnimet e shqiptuara dhe shqipton dnim unik,
Marrja e aktgjykimit t ri n rastet kur dy ose m shum aktgjykime ndaj t njjtit
person t dnuar jan shqiptuar n form t prer pa i zbatuar dispozitat mbi shqiptimin
e dnimit unik pr vepra penale n bashkim, sht kompetenc e gjykats themelore
q e ka gjykuar shtjen n t ciln ka shqiptuar llojin m t rnd t dnimit. Kur jan
shqiptuar dnime t llojit t njjt, aktgjykimin e ri e merr gjykata e cila ka shqiptuar
dnimin e fundit, (paragrafi 2 i nenit 420 i KPP).
N rastet kur gjat shqiptimit t dnimit unik sipas veprave penale n bashkim,
dnimi i prfshir n dnimin unik sipas nj aktgjykimi t mparshm pr vepra penale
n bashkim, gjithashtu sht marr parasysh, aktgjykimin e ndryshon gjykata e cila me
rastin e shqiptimit t dnimit unik gabimisht ka prfshir dnimin i cili sht prfshir
n ndonj aktgjykim t mparshm, (paragrafi 3 i nenit 420 i KPP).
Kurse, n rastet kur aktgjykimi i forms s prer me t cilin pr disa vepra penale
sht shqiptuar dnim unik, pjesrisht nuk mund t ekzekutohet pr shkak t amnistis,
faljes ose pr shkaqe t tjera, gjykata themelore q ka gjykuar shtjen e ndryshon
aktgjykimin e mparshm sa i prket dnimit dhe shqipton dnim t ri, ose vendos cila
pjes e dnimit t shqiptuar me aktgjykim t mparshm duhet ekzekutuar, (paragrafi
Gjat shqiptimit t dnimit unik n rastet kur jan marr parasysh aktgjykimet e m
shum gjykatave, kopja e vrtetuar e aktgjykimit t ri t forms s prer duhet gjithsesi
tù drgohet gjykatave t tilla, (paragrafi 6 i nenit 420 i KPP).
Rishikimi i drejt i procedurs penale. Ky lloj rishikimi vjen n shprehje n
rastet kur procedura penale ka prfunduar me vendim gjyqsor t forms s prer.
Rrjedhimisht, procedura penale e prfunduar me aktgjykim t forms s prer, konform
paragrafit 1 t nenit 423 t Kodit t Procedurs Penale, mund t rishikohet vetm n
rastet kur:
1. Provohet se aktgjykimi sht mbshtetur n dokument t falsifikuar ose n
deklarim t rrem t dshmitarit, ekspertit ose t prkthyesit;
2. Provohet se aktgjykimi sht pasoj e veprs penale t kryer nga gjyqtari ose
personi q ka ndrmarr veprimet hetimore;
3. Zbulohen fakte t reja ose paraqiten prova t reja t cilat vet ose s bashku me
provat e mparshme ka t ngjar t arsyetoj fajsin e personit t dnuar ose dnimin
e tij sipas nj dispozite m t but penale;
322
4. Personi pr t njjtn vepr sht gjykuar disa her ose kur disa persona jan
dnuar pr vepr t njjt t ciln ka mundur ta kryej vetm nj person ose disa prej
tyre;
5. N rastin e dnimit t veprs penale t vazhduar ose veprave penale tjera t cilat
sipas ligjit prfshijn disa veprime t njjta ose t ndryshme, zbulohen fakte t reja ose
paraqiten prova t reja q tregojn se i dnuari nuk ka kryer veprimin q sht prfshir
n veprn penale pr t ciln ai sht dnuar dhe ekzistimi i fakteve t tilla do t ishte
me ndikim vendimtar n caktimin e dnimit.
Procedura penale e prfunduar me aktgjykim t forms s prer mund t rishikohet
vetm n favor t t pandehurit, prve nse vrtetohet se rrethanat e lartcekura jan
pasoj e veprs penale t kryer nga i pandehuri ose agjenti i tij kundr nj dshmitari,
eksperti, prkthyesi, prokurorit t shtetit apo gjyqtarit ose t afrmit t tyre, me `rast
procedura penale e prfunduar me aktgjykim t forms s prer mund t rishikohet
kundr t pandehurit. Mirpo, rishikimi i procedurs penale n dm t t pandehurit
lejohet vetm brenda 5 vjetve nga koha e shpalljes s aktgjykimit t forms s prer,
N rastet kur provohet se aktgjykimi sht bazuar n dokument t falsifikuar, ose
n deklarim t rrem t dshmitarit, ekspertit ose t prkthyesit ose se aktgjykimi sht
pasoj e veprs penale t kryer nga gjyqtari ose personi q ka ndrmarr veprimet
hetimore ose se rrethanat e lartcekura jan pasoj e veprs penale t kryer nga i pandehuri
ose agjenti i tij kundr dshmitarit, ekspertit, prkthyesit, prokurorit, gjyqtarit, gjyqtarit
laik ose t afrmve t tyre, me aktgjykimin e forms s prer duhet vrtetuar se personat
e till jan shpallur fajtor pr veprat penale prkatse. N rastet kur procedura kundr
ktyre personave nuk mund t zbatohet pr shkak se ata kan vdekur ose ekzistojn
rrethana t cilat prjashtojn ndjekje penale, faktet e lartcekura mund t vrtetohen
edhe me prova t tjera, (paragrafi 3 i nenit 423 i KPP).
Rrjedhimisht, procedura penale e pushuar n form t prer para fillimit t
shqyrtimit gjyqsor mund t rishikohet kur prokurori i shtetit trhiqet nga aktakuza dhe
vrtetohet se trheqja sht pasoj e veprs penale t keqprdorimit t pozits zyrtare
nga ana e tij. Po ashtu, kur aktakuza hedhet bazuar n munges provash t mjaftueshme
pr t mbshtetur dyshimin e bazuar mir se i pandehuri ka kryer veprn penale t
prshkruar n aktakuz dhe nse zbulohen dhe mblidhen fakte dhe prova t reja, mund
t ngritet aktakuz e re kur kolegji shqyrtues vendos se provat dhe faktet e reja e
arsyetojn kt, (neni 422 i KPP).
Rishikimin e procedurs penale mund ta krkojn palt dhe mbrojtsi. Pas vdekjes
s personit t dnuar, rishikimin mund ta krkoj prokurori i shtetit, bashkshorti,
bashkshorti jashtmartesor, farefisi n vij t drejt deri n shkall t par, prindi
adoptues, fmija i adoptuar, vllai, motra ose prindi birsues i t dnuarit. Rishikimi
mund t krkohet edhe pasi i dnuari ta ket mbajtur dnimin, pavarsisht nga afati i
parashkrimit, amnistis ose faljes. Rrjedhimisht, kur gjykata e cila sht kompetente
pr t vendosur pr rishikimin e procedurs penale mson se ekzistojn shkaqe pr
rishikim t procedurs, pr kt pa vones duhet t njoftoj t dnuarin apo personin
tjetr t autorizuar pr paraqitje t krkess, (neni 424 i KPP).
323
Krkesa pr rishikimin e procedurs penale mund t paraqitet brenda 2 vjetve nga

aktgjykimi i forms s prer ose aktvendimi i forms s prer pr pushimin e procedurs
penale, (paragrafi 1 i nenit 418 i KPP) dhe pr t vendoset nga kolegji shqyrtues i
gjykats themelore i cili ka gjykuar shtjen n procedurn e mparshme. N kto raste,
n prbrje t kolegjit nuk lejohet t merr pjes gjyqtari i cili ka marr pjes n marrjen
e aktgjykimit n procedurn e mparshme, (paragraft 1 dhe 3 t nenit 425 t KPP).
N krkes duhet shnuar bazn ligjore sipas s cils krkohet rishikimi si dhe
provat me t cilat argumentohen faktet n t cilat mbshtet krkesa. Nse krkesa nuk
i prmban kto t dhna, gjykata e thrret parashtruesin q brenda afatit t caktuar, t
plotsoj krkesn, (paragrafi 2 i nenit 425 i KPP).
Sipas paragrafit 1 t nenit 426 t Kodit t Procedurs Penale, gjykata me aktvendim
e hedh krkesn kur n baz t saj dhe shkresave t lnds nga procedura e mparshme
e zhvilluar, vrteton se:
1. Krkesn e ka parashtruar personi i paautorizuar;
2. Nuk ka baz ligjore pr rishikim t procedurs;
3. Faktet dhe provat n t cilat mbshtetet krkesa jan paraqitur n krkesn e
mparshme pr rishikim t procedurs e cila sht refuzuar me aktvendim t forms
s prer;
4. Faktet dhe provat nuk ofrojn arsye pr lejim t rishikimit t procedurs ose
5. Parashtruesi i krkess n krkesn e tij nuk ka shnuar bazn sipas s cils
krkohet rishikimi dhe provat me t cilat argumentohen faktet n t cilat e mbshtet
krkesn.
Kur gjykata nuk e hedh krkesn, kopja e saj i drgohet pals kundrshtare e cila
ka t drejt q brenda 8 ditve t prgjigjet n krkes. Pasi gjykata t merr prgjigje
n krkes ose kur kalon afati pr paraqitjen e prgjigjes, kryetari i kolegjit shqyrtues
urdhron gjurmimin dhe shqyrtimin e fakteve dhe provave t paraqitura n krkes dhe
n prgjigje t saj, (paragrafi 2 i nenit 426 i KPP).
Pas marrjes s shkresave nga prokurori i shtetit si dhe t mendimit t tij n lidhje me
shtjen, gjykata bazuar n rezultatet e hetimit e aprovon krkesn dhe lejon rishikimin
e procedurs penale ose e refuzon at. N aktvendim me t cilin lejohet rishikimi i
procedurs penale, gjykata urdhron caktimin e menjhershm t shqyrtimit t ri ose
kthimin e shtjes n fazn e hetimit, apo fillimin e hetimit kur ai nuk sht zbatuar
m par. Kur gjykata mon se shkaqet pr t cilat ka lejuar rishikimin e procedurs
jan edhe n dobi t ndonjrit nga t bashkakuzuarit i cili nuk ka paraqitur krkes
pr rishikim t procedurs, vepron sipas detyrs zyrtare sikur krkesa e till t ishte
paraqitur, (paragraft 1-3 t nenit 427 t KPP).
Konform paragrafit 4 t nenit 427 t Kodit t Procedurs Penale, gjykata urdhron
q ekzekutimi i aktgjykimit t shtyhet ose t ndrpritet nse, bazuar n provat e
paraqitura mon se:
1. I dnuari n procedur t prsritur mund t dnohet me dnim t till q pas
llogaritjes s dnimit t mbajtur do t duhej t lirohet;
324
2. I dnuari mund t lirohet nga akuza ose

3. Akuza e ngritur kundr personit t till mund t refuzohet.
Kur aktvendimi me t cilin lejohet rishikimi i procedurs penale merr form t
prer, pushohet ekzekutimi i vendimit, megjithat nse ekzistojn kushtet pr caktimin
e paraburgimit, gjykata mund ta ndrmarr aktvendimin prkats q adreson kt
shtje, (paragrafi 5 i nenit 427 i KPP).
N procedurn e re q zbatohet n baz t aktvendimit me t cilin lejohet rishikimi
i procedurs penale vlejn dispozitat e njjta si ato t procedurs penale t ashtuquajtur
t rregullt, me prjashtim se n procedurn e re gjykata nuk detyrohet me aktvendimet
e marra n procedurn e mparshme, (paragrafi 1 i nenit 428 i KPP).
N qoft se procedura e re pushohet para fillimit t shqyrtimit gjyqsor, aktgjykimi
i mparshm anulohet me aktvendim mbi pushimin e procedurs, (paragrafi 2 i nenit
428 i KPP).
Duhet theksuar faktin se me rastin e marrjes s aktgjykimit t ri, gjykata anulon
aktgjykimin e mparshm apo vetm nj pjes t tij, ose e l n fuqi aktgjykimin e
mparshm. N dnimin e shqiptuar me aktgjykim t ri gjykata t akuzuarit ia llogarit
dnimin e mbajtur, e kur lejohet rishikimi vetm pr ndonj vepr pr t ciln i akuzuari
ka qen dnuar ose liruar, gjykata shqipton dnim t ri unik sipas dispozitave prkatse
t Kodit Penal, (paragrafi 3 i nenit 428 i KPP).
M n fund, duhet theksuar se gjykata edhe n procedurn e re detyrohet me
ndalesn reformatio in peius, (paragrafi 4 i nenit 428 i KPP).
Krkesa pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit

Me krkesn pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit krkohet q aktgjykimi i
forms s prer t ndryshohet pr sa i prket vendimit mbi dnim. S kndejmi, ky mjet
juridik mund t paraqitet nse pas forms s prer t aktgjykimit paraqiten rrethana t
cilat nuk kan ekzistuar n kohn e marrjes s aktgjykimit ose megjithse kan ekzistuar
n at koh gjykata nuk ka qen n dijeni pr to, kurse ato dukshm do t ndikonin n
shqiptimin e dnimit m t but. Megjithse rrethanat q mund t sjellin deri te zbutja
e dnimit jan t shumta, sht evidente se do rrethan megjithat nuk sjell favore t
ksaj natyre. Si rrethana q mund t sjellin deri te zbutja e dnimit t forms s prer
mund t jen: smundja e rnd e t dnuarit, gjendja e vshtir familjare etj. N fakt,
krkesa pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit mund t ushtrohet vetm n dobi t
t dnuarit.
Krkesn pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit mund ta paraqes prokurori i
shtetit kur procedura penale sht zhvilluar me krkes t tij, i dnuari dhe mbrojtsi i
tij. Kjo krkes si rregull nuk sjell deri te pezullimi i ekzekutimit t dnimit, (neni 430
i KPP).
Krkesn pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit personat e autorizuar mund ta
paraqesin n do koh gjat periudhs s mbajtjes s dnimit, por jo n rastet kur kan
325
mbetur 6 muaj e m pak deri n prfundimin e dnimit me burgim, (paragrafi 2 i nenit

418 i KPP).
Krkesa pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit i paraqitet gjykats themelore
e cila fillimisht e ka marr aktgjykimin. N kt gjykat, s pari krkesa i drgohet
gjyqtarit t vetm gjykues ose kryetarit t trupit gjykues i cili e ka gjykuar lndn
n shkall t par, me `rast ai do t merret me konstatimin e faktit nse krkesa i
prmban t dhnat e nevojshme, prfshir prshkrimin e bazs ligjore dhe t fakteve
t rndsishme. N kt drejtim, kur ai konstaton se krkesa nuk i prmban t dhnat
e tilla ather ai e hedh posht at. Nse krkesa nuk i prmban kto mangsi, n
vazhdim nga gjykata themelore do t verifikohet fakti nse ekzistojn shkaqet pr zbutje
t jashtzakonshme t dnimit dhe pas dgjimit t prokurorit t shtetit nse procedura
sht zbatuar sipas detyrs zyrtare, dhe personit t dnuar ose mbrojtsit t tij, shkresat
me propozimin e arsyetuar i drgohen Gjykats Supreme t Kosovs e cila do t marr
vendimin definitiv lidhur me krkesn e till, (paragraft 1-4 t nenit 431 t KPP).
Rrjedhimisht, Gjykata Supreme e Kosovs refuzon krkesn kur mon se nuk ka
baz ligjore pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit. N t kundrtn ajo e aprovon
krkesn, me `rast me aktvendim e ndryshon aktgjykimin e forms s prer lidhur me
vendimin mbi dnimin, (paragrafi 6 i nenit 431 i KPP).
Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris

Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris mund t paraqitet kundr vendimit t forms
s prer ose kundr procedurs gjyqsore e cila i ka paraprir marrjes s vendimit t
till. S kndejmi, konform paragrafit 1 t nenit 432 t Kodit t Procedurs Penale,
krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris mund t paraqitet n rastet vijuese:
1. N rast t shkeljes s Kodit Penal;
2. N rast t shkeljes esenciale absolute t dispozitave t procedurs penale ose
3. N rast t shkeljeve t tjera (relative) esenciale t dispozitave t procedurs
penale kur shkeljet e tilla kan ndikuar n ligjshmrin e vendimit gjyqsor.
Me gjith faktin e numrimit taksativ t shkaqeve pr t cilat mund t paraqitet
krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris, ligjdhnsi ia njeh t drejtn Kryeprokurorit t
Shtetit q kt krkes ta paraqes edhe pr shkelje t tjera t ligjit. Prjashtimisht, kjo
krkes mund t paraqitet edhe gjat procedurs penale e cila nuk ka prfunduar n
form t prer, por vetm kundr vendimeve t forms s prer lidhur me caktimin ose
vazhdimin e paraburgimit, (paragraft 3 dhe 4 t nenit 432 t KPP).
Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris nuk mund t paraqitet pr shkak t vrtetimit
t gabuar ose jo t plot t gjendjes faktike, e as kundr vendimit t Gjykats Supreme
t Kosovs me t cilin sht vendosur pr krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris,
Krkes pr mbrojtjen e ligjshmris mund t paraqes Kryeprokurori i Shtetit,
i pandehuri dhe mbrojtsi i tij. Pas vdekjes s t pandehurit, krkes pr mbrojtje t
ligjshmris n emr t tij, mund t paraqesin bashkshorti, bashkshorti jashtmartesor,
326
farefisi n vij t drejt deri n shkalln e par, prindi adoptues, fmija i adoptuar,
vllai, motra ose prindi birsues i t dnuarit.
Kryeprokurori i shtetit, i pandehuri, mbrojtsi i tij dhe personat tjer t autorizuar
mund t paraqesin krkes pr mbrojtje t ligjshmris brenda 3 muajve nga dita kur t
pandehurit i sht dorzuar vendimi gjyqsor i forms s prer. Nse kundr vendimit
t gjykats themelore nuk paraqitet ankes, afati rrjedh nga dita kur vendimi merr form
t prer, (paragrafi 2 i nenit 433 i KPP).
Kur me vendimin e Gjykats Europiane mbi t drejtat e njeriut sht vrtetuar se
me vendim prfundimtar jan shkelur t drejtat e njeriut n dm t t pandehurit, afati
pr paraqitjen e krkess pr mbrojtjen e ligjshmris rrjedh nga dita kur vendimi i
Gjykats Europiane mbi t drejtat e njeriut i dorzohet t pandehurit, (paragrafi 3 i
KPP).
Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris i paraqitet gjykats themelore e cila e ka
marr vendimin n shkall t par, (paragrafi 1 i nenit 434 i KPP). N kt gjykat,
konform paragrafit 2 t nenit 434 t Kodit t Procedurs Penale, krkesa i procedohet
gjyqtarit t vetm gjykues ose kryetarit t trupit gjykues i cili ka vendosur mbi rastin,
me `rast ai ka mundsi q me aktvendim ta hedh posht krkesn pr kt mjet juridik.
Nj aktvendim t till ai do t mund ta marr ather kur:
1. Krkesa sht paraqitur kundr vendimit t Gjykats Supreme t Kosovs pr
shkeljet pr t cilat, si rregull, nuk autorizohet paraqitja e nj krkese t till (autorizimi
i takon vetm Kryeprokurorit t Shtetit), me prjashtim t rasteve kur kt shprehimisht
e lejon Kodi i Procedurs Penale;
2. sht paraqitur nga personi i paautorizuar ose
3. Krkesa sht paraqitur jasht afatit.
Vlen t theksohet fakti se kundr aktvendimit t gjyqtarit t vetm gjykues ose
kryetarit t trupit gjykues t gjykats themelore mund t paraqitet ankes n Gjykatn
e Apelit, (paragrafi 3 i nenit 434 i KPP).
Gjykata themelore me rastin e vendosjes mbi kt krkes, varsisht nga prmbajtja
e saj, mund t vendos q ekzekutimi i vendimit gjyqsor i forms s prer t shtyhet
apo ndrpritet, (paragrafi 4 i nenit 434 i KPP).
Pr krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris vendos Gjykata Supreme e Kosovs.
Kjo gjykat me aktvendim e hedh krkesn nse gjen se ajo sht e papranueshme
ose sht paraqitur jasht afatit. N t kundrtn, kopjen e krkess ia drgon pals
kundrshtare e cila n afat prej 15 ditve nga dita e dorzimit t krkess mund t
paraqes prgjigje n krkes. Pas ksaj dhe para marrjes s vendimit mbi krkesn,
gjyqtari raportues sipas nevojs mund t krkoj raport mbi shkeljet e pretenduara
ligjore. N fakt, Gjykata Supreme e Kosovs varsisht nga prmbajtja e krkess, mund
t caktoj shtyrjen ose ndrprerjen e ekzekutimit t vendimit gjyqsor t forms s
prer, (neni 435 i KPP).
Me rastin e vendosjes mbi krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris, Gjykata Supreme
e Kosovs kufizohet vetm n verifikimin e shkeljeve ligjore n t cilat paraqitsi i
krkess pretendon. N kt rrjedh, kur gjykata n fjal vrteton se shkaqet pr t
327
cilat ka marr vendim n dobi t t akuzuarit ekzistojn edhe pr ndonjrin nga t

bashkakuzuarit q nuk ka paraqitur krkes pr mbrojtje t ligjshmris, vepron
sipas detyrs zyrtare sikurse krkesa e till t ishte paraqitur nga personi i till. Kur
krkesa sht paraqitur n dobi t t akuzuarit, Gjykata Supreme e Kosovs me rastin e
vendosjes detyrohet me ndalesn reformatio in peius, (neni 436 i KPP).
Gjykata Supreme e Kosovs me aktgjykim e refuzon si t pabaz krkesn pr
mbrojtjen e ligjshmris, kur vrteton se nuk ekziston shkelje e ligjit pr t ciln
pretendon paraqitsi i krkess, ose kur krkesa sht paraqitur pr shkak t vrtetimit
t gabuar ose jo t plot t gjendjes faktike, (neni 437 i KPP).
Kur Gjykata Supreme e Kosovs vrteton se krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris
sht e bazuar ajo, konform paragrafit 1 t nenit 438 t Kodit t Procedurs Penale,
merr aktgjykim me t cilin duke pasur parasysh llojin e shkeljes:
1. Ndryshon vendimin e forms s prer;
2. N trsi ose pjesrisht anulon vendimin e gjykats themelore dhe t gjykats
m t lart dhe lndn e kthen pr vendim t ri ose pr rigjykim n gjykatn themelore
ose gjykatn m t lart ose
3. Kufizohet vetm n vrtetimin e shkeljes s ligjit.
Kur Gjykata Supreme e Kosovs mon se krkesa e paraqitur pr mbrojtjen e
ligjshmris n dm t t pandehurit sht e pabazuar, vetm konstaton shkeljen e ligjit
pa ndikuar n vendimin e forms s prer. Po ashtu, kur Gjykata e Apelit sipas Kodit
t Procedurs Penale nuk ka pasur t drejt ta mnjanoj shkeljen e ligjit e cila sht
br me vendimin e gjykats s shkalls s par ose n procedur gjyqsore q i ka
prir atij vendimi dhe Gjykata Supreme e Kosovs vrteton se krkesa e paraqitur n
dobi t t akuzuarit sht e bazuar, dhe se pr mnjanimin e asaj shkelje duhet anuluar
ose ndryshuar vendimin e shkalls s par, Gjykata Supreme e Kosovs e anulon ose
e ndryshon edhe vendimin e Gjykats s Apelit edhe pse me t nuk sht shkelur ligji,
Kur me rastin e vendosjes mbi krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris ka dyshim t
konsiderueshm lidhur me saktsin e fakteve vendimtare t vrtetuara n vendimin
kundr t cilit sht paraqitur krkes, Gjykata Supreme e Kosovs me aktgjykim
me t cilin vendos mbi krkesn pr mbrojtje t ligjshmris anulon vendimin dhe
urdhron mbajtjen e shqyrtimit t ri n gjykatn e njjt ose n gjykatn tjetr themelore
kompetente, (neni 439 i KPP).
N qoft se aktgjykimi i forms s prer anulohet dhe lnda kthehet pr gjykim t
ri, gjykata merr pr baz aktakuzn e mparshme ose at pjes t saj q ka t bj m
pjesn e anuluar t aktgjykimit. N kto raste gjykata e till duhet tì ndrmerr t gjitha
veprimet procedurale dhe tì shqyrtoj t gjitha shtjet pr t cilat e ka paralajmruar
Gjykata Supreme e Kosovs. Gjat rigjykimit, qoft n gjykatn themelore apo
n Gjykatn e Apelit palt kan t drejt t paraqesin fakte e prova t reja. Vlen t
theksohet fakti se edhe n kt rast, gjat marrjes s vendimit t ri gjykata detyrohet me
ndalesn reformatio in peius. Kur krahas vendimit t Gjykats s Apelit anulohet edhe
vendimi i gjykats themelore, lnda i drgohet gjykats themelore nprmjet Gjykats
s Apelit, (neni 440 i KPP).
328
PROCEDURAT E VEANTA
Prve llojeve t procedurave penale t trajtuara m lart, t cilat kan pr objekt
shqyrtimi shtjen penale konkrete n tr dimensionet e saj deri n marrjen e vendimit
definitiv, me Kodin e Procedurs Penale jan parapar edhe t ashtuquajturat procedurat
e veanta n t cilat shtrohen pr zgjidhje shtje dhe lnd procedurale t posame dhe
plotsuese. Lndt e tilla me qllim t zgjidhjes mund t shtrohen ose pas prfundimit
t veprimtaris mbi shtjen themelore, por edhe krahas zgjidhjes s ksaj shtjeje.
Pr kto procedura do t flitet n trajtimet n vazhdim.
Procedura pr dhnien e urdhrit ndshkimor

Procedura pr dhnien e urdhrit ndshkimor prfaqson institut procedural prmes
t cilit ofrohet mundsia e prfundimit t shtjes penale pa u mbajtur shqyrtimi
gjyqsor. S kndejmi, me paragrafin 1 t nenit 493 t Kodit t Procedurs Penale sht
parashikuar mundsia q pr veprat penale pr t cilat sht parapar dnimi me gjob
ose me burgim deri n 3 vjet, pr t cilat prokurori i shtetit sht informuar n baz t
provave t besueshme nga kallzimi penal, ai mund t krkoj n aktakuz q gjykata
t jep urdhr ndshkimor n t cilin t akuzuarit do tì shqiptohet dnimi prkats pa u
mbajtur shqyrtimi gjyqsor.
N krkesn e tij pr dhnie t urdhrit ndshkimor, prokurori i shtetit mund t
krkoj shqiptimin e nj ose m shum masave vijuese: dnim me gjob, ndalim t
drejtimit t automjetit, urdhr pr publikim t aktgjykimit, konfiskim t sendit, vrejtje
gjyqsore ose konfiskim t dobis pasurore t fituar me vepr penale, (paragrafi 2 i
nenit 493 i KPP).
Gjyqtari i vetm konform paragrafit 1 t nenit 494 t Kodit t Procedurs Penale,
do ta hedh krkesn pr dhnien e urdhrit ndshkimor ather kur:
1. Konstaton se pr veprn e till penale nuk mund t paraqitet krkes e till dhe
2. Prokurori i shtetit krkon shqiptimin e dnimit i cili sipas ligjit nuk sht i
lejueshm.
N kto raste, nse ka ankes t adresuar nga prokurori i shtetit, pr te vendos
kolegji shqyrtues n afat prej 48 orve nga momenti i pranimit t aktvendimit mbi
hedhjen e krkess (paragrafi 1 i nenit 494 i KPPK).
Kur gjyqtari i vetm mon se t dhnat n aktakuz nuk ofrojn baz t mjaftueshme
pr dhnien e urdhrit ndshkimor, ose nga t dhnat e tilla mund t pritet shqiptim i
ndonj dnimi tjetr nga ai q ka propozuar prokurori i shtetit, pasi ta pranoj aktakuzn,
cakton shqyrtim gjyqsor dhe thrret personat q duhet t marrin pjes n shqyrtim,
Kur gjyqtari i vetm gjykues pajtohet me krkesn e prokurorit t shtetit, ai jep
urdhr ndshkimor me aktgjykim. Me kt rast n urdhr ndshkimor shnohet se
pranohet krkesa e prokurorit t shtetit dhe se shqiptohet dnimi nga krkesa ndaj t
pandehurit, t dhnat personale t t cilit duhet shnuar qart.
329
Urdhri ndshkimor i dorzohet t pandehurit dhe mbrojtsit t tij, nse ka mbrojts

si dhe prokurorit t shtetit. I pandehuri dhe mbrojtsi i tij n afat prej 8 ditve pas
pranimit mund t paraqesin kundrshtim kundr urdhrit ndshkimor me shkrim ose me
goj n procesverbal t gjykats. Kundrshtimi nuk duhet domosdo t arsyetohet.
Kur gjyqtari nuk e hedh kundrshtimin si t paafatshm ose t paraqitur nga personi
i paautorizuar, cakton shqyrtim gjyqsor lidhur me aktakuzn e prokurorit t shtetit dhe
me kt rast e thrret t akuzuarin dhe mbrojtsin e tij, prokurorin e shtetit, t dmtuarin
dhe prfaqsuesit ligjor e t autorizuar, dshmitart, ekspertt dhe prkthyesin, dhe i jep
t pandehurit udhzimet dhe paralajmrimet e nevojshme si dhe vazhdohet me leximin
e aktakuzs dhe ndrmarrje t veprimeve tjera procedurale deri n marrjen e vendimit
gjyqsor.
Procedura pr shqiptimin e vrejtjes gjyqsore

Vrejtja gjyqsore sht sanksion penal i posam q mund t shqiptohet pr vepra
penale pr t cilat sht parashikuar dnimi me burgim deri n 1 vit apo dnimi me
gjob, t cilat jan kryer n rrethana lehtsuese, t cilat i bjn ato vepra veanrisht
t lehta. Me an t ktij sanksioni penal kryersit i bhet me dije se ka kryer nj
vepr t dmshme dhe t rrezikshme e cila me ligj sht parapar si vepr penale dhe
njkohsisht i trhiqet vrejtja nga gjykata se nse kryen prsri vepr penale t till
do tì shqiptohet dnim m i rnd. Vrejtja gjyqsore mund t shqiptohet edhe pr
vepra penale pr t cilat sht parapar dnimi deri n 3 vjet burgim n qoft se pr ato
vepra penale shprehimisht sht parapar mundsia e shqiptimit t vrejtjes gjyqsore.
Gjykata mund t shqiptoj vrejtjen gjyqsore pr m shum se nj vepr penale t
kryer n bashkim, nse pr donjrn nga kto vepra penale ekzistojn kushtet pr
shqiptimin e saj. Me rastin e vendosjes nse do t shqiptoj vrejtjen gjyqsore, gjykata
duke marr parasysh qllimin e vrejtjes gjyqsore, veanrisht do t marr parasysh
t kaluarn e personit t pandehur, sjelljen e tij pas kryerjes s veprs penale, shkalln
e prgjegjsis penale, pjesmarrjen vullnetare n trajtimin mjeksor dhe programin e
rehabilitimit dhe rrethanat tjera n t cilat sht kryer vepra.
Vrejtja gjyqsore shqiptohet me aktgjykim, me `rast gjykata do tì zbatoj
prshtatshmrisht dispozitat e Kodit t Procedurs Penale lidhur e aktgjykimin me t
cilin i pandehuri shpallet fajtor, (neni 498 i KPP). Aktgjykimi pr vrejtjen gjyqsore
shpallet menjher pas prfundimit t shqyrtimit gjyqsor me arsyet esenciale,
N dispozitiv t aktgjykimit pr vrejtje gjyqsore shnohen t dhnat personale t
t akuzuarit, shnohet se sht shqiptuar vrejtje gjyqsore pr veprn q sht objekt
i aktakuzs dhe emrtimi ligjor i veprs penale. Dispozitivi i aktgjykimit prfshin
edhe t dhnat mbi urdhrin pr shqiptimin e trajtimit t detyrueshm pr rehabilitimin e
kryersve t varur nga droga ose alkooli, ose pr konfiskimin e dobis pasurore t fituar
me vepr penale, si dhe vendimin mbi shpenzimet e procedurs penale, pr krkesn
pasurore juridike si dhe prcaktimin se a duhet shpallur aktgjykimin e forms s prer
n shtyp, radio ose televizion, (paragrafi 2 i nenit 499 i KPP).
330
Gjykata n arsyetim t aktgjykimit paraqet arsyet n t cilat sht bazuar me rastin

e shqiptimit t vrejtjes gjyqsore, (paragrafi 3 i nenit 499 i KPP).
Kundr aktgjykimit mbi shqiptimin e vrejtjes gjyqsore mund t paraqitet ankes
pr shkak t shkeljes s dispozitave esenciale t Kodit t Procedurs Penale, shkeljes s
Kodit Penal, vrtetimit t gabueshm ose jo t plot t gjendjes faktike si dhe pr shkak
t mosekzistimit t rrethanave q e arsyetojn shqiptimin e vrejtjes gjyqsore.
Procedura pr shqiptimin
e masave t trajtimit t detyrueshm
Si dihet si kryers t veprave penale paraqiten edhe personat t cilt lngojn
nga smundje e rregullime mendore. S kndejmi, konform paragrafit 1 t nenit 508
t Kodit t Procedurs Penale, n do koh gjat procedurs, duke prfshir kohn
gjat shqyrtimin gjyqsor, nse ekziston dyshimi se i pandehuri ka qen n gjendje t
paaftsis mendore ose n gjendje t aftsis s zvogluar mendore n kohn e kryerjes
s veprs penale apo nse ka ndonj rregullim mendor, gjykata sipas detyrs zyrtare
ose me propozimin e prokurorit t shtetit apo t mbrojtsit, mund t caktoj ekspert pr
t kryer ekzaminimin psikiatrik t t pandehurit pr t konstatuar nse:
1. N kohn e kryerjes s veprs penale i pandehuri ka qen n gjendje t paaftsis
mendore ose aftsis s zvogluar mendore ose
2. I pandehuri sht i paaft pr t prballuar gjykimin.
N urdhr pr caktimin e ekspertit shnohet koha kur duhet kryer ekzaminimin
psikiatrik e cila nuk mund t jet m gjat se 2 jav nga dita e lshimit t urdhrit si
dhe emrohet mbrojtsi me shpenzime t shtetit, nse i pandehuri nuk ka angazhuar
vet mbrojts. N do rast t till mbrojtsit duhet dhn mundsia pr t marr pjes
n ekzaminimin psikiatrik pr t konstatuar aftsin e t pandehurit pr t prballuar
gjykimin, prve nse eksperti konstaton se prania e tij do t pengonte vlersimin e
drejt t t pandehurit, (paragraft 2 dhe 3 t nenit 508 t KPP).
Propozimin pr shqiptimin e mass s trajtimit t detyruar psikiatrik e paraqet
prokurori i shtetit. Ai kt propozim si rregull e paraqet para hapjes s shqyrtimit gjyqsor,
kur mendon se i pandehuri ka kryer vepr penale n gjendje t paaftsis mendore dhe
nse ekzistojn arsyet pr shqiptimin e mass s till si parashihet n nenet 88 dhe 89
t Kodit Penal. Pavarsisht ksaj, prokurori i shtetit mundet q edhe gjat shqyrtimit
gjyqsor ta ndryshoj aktakuzn dhe t paraqes propozim pr shqiptimin e mass s
trajtimit t detyrueshm psikiatrik, nse provat e paraqitura n shqyrtimin gjyqsor
dshmojn se i pandehuri ka kryer vepr penale n gjendje t paaftsis mendore dhe
nse ekzistojn arsyet pr shqiptimin e mass s till. Mbrojtja pr t pandehurin sht
e obliguar q nga momenti i dorzimit t propozimit pr shqiptimin e mass s trajtimit
t detyrueshm psikiatrik, (neni 512 i KPP).
331
Procedura pr shqiptimin e mass s trajtimit t detyrueshm

rehabilitues ndaj personave t cilt kan kryer vepr penale nn
ndikimin e alkoolit ose drogs
Trajtimi i detyrueshm pr rehabilitim t personave t cilt kan kryer vepr penale
nn ndikimin e alkoolit ose drogs sht mas relativisht e re, q shqiptohet s bashku
me sanksionet e caktuara penale dhe ka pr qllim q tì evitoj rrethanat dhe shkaqet q
ndrlidhen me alkoolin apo drogn si faktor kriminogjen. Hulumtimet shkencore kan
treguar se vetm dnimi ndaj kryersve t cilt veprat penale i kan kryer si alkoolist
apo narkoman nuk mund t ushtroj efekte t duhura n luftn kundr kriminalitetit.
N raste t ktilla, trajtimi mjeksor psikiatrik ka efekt m t madh preventiv se dnimi.
Gjykata mund t urdhroj zbatimin e ksaj mase me qllim q t mbroj shoqrin
prej personave q jan t prirur q nn ndikimin e alkoolit ose drogs t kryejn vepra
penale, por n t njjtn koh personave t till nprmjet mjekimit u jepet ndihm q
tì rrnjosin shprehit, prkatsisht t lirohen nga varsia e alkoolit dhe drogs.
Kt mas gjykata mund tìa shqiptoj kryersit n rastet kur atij ia ka shqiptuar
dnimin, vrejtjen gjyqsore ose kryersin e ka liruar nga dnimi, kur ai e ka kryer
veprn penale pr shkak t varshmris nga alkooli apo droga, kur ekziston lidhja
kauzale n mes t veprs penale t kryer dhe varshmris s kryersit nga droga ose
alkooli dhe kur mon se ka gjasa pr mjekimin e tij t suksesshm. Natyrisht, me rastin
e caktimit t ksaj mase gjykata do t dgjoj vlersimin e ekspertit, si dhe mendimin e
prokurorit t shtetit dhe t mbrojtsit.
Gjykata pushon zbatimin e mass s trajtimit t detyrueshm rehabilitues kur
trajtimi ose rehabilitimi m nuk jan t nevojshm ose kur ka kaluar koha e prcaktuar,
(3 vjet sipas nenit 90 t Kodit Penal).
Kjo mas nuk mund t shqiptohet ndaj personit i cili veprn penale e ka kryer nn
ndikimin e drogs apo alkoolit, por i cili prndryshe nuk sht i varur nga droga ose
alkooli.
Procedura pr marrjen e vendimit pr shlyerjen

e dnimit nga evidenca e t ndshkuarve
Sipas nenit 103 t Kodit Penal, dnimi do t shlyhet nga evidenca e t ndshkuarve
nse ai sht parashkruar apo sht falur ose i dnuari nuk kryen vepr penale t re.
Pr t gjitha kto raste ligjdhnsi krkon kalimin e nj periudhe t caktuar kohore.
Lidhur me kt Kodi i ka parapar edhe afatet brenda t cilave mund t vjen deri te
shlyerja e dnimit nga evidenca. Kshtu: pr personin, t cilit i sht shqiptuar vrejtja
gjyqsore, dnimi me kusht dhe dnimi me gjysmliri, 1 vit nga dita e plotfuqishmris
s aktgjykimit, prkatsisht 1 vit prej dits kur ka kaluar periudha e verifikimit, pr
personin t cilit i sht shqiptuar dnimi me gjob, dnimi plotsues ose dnimi me
burg deri n 1 vit, tri vjet, pr personin t cilit i sht shqiptuar dnimi me burgim prej
1-3 vjet, pes vjet; pr personin t cilit i sht shqiptuar dnimi me burgim prej 3-5
vjet, tet vjet; pr personin t cilit i sht shqiptuar dnimi me burgim prej 5-10 vjet,
dhjet vjet, pr personin t cilit i sht shqiptuar dnimi me burgim prej 10-15 vjet,
332
15 vjet. Ndrkaq pr personin t cilit i sht shqiptuar dnimi me burgim mbi 15 vjet
burgim apo dnimi me burgim afatgjat dhe dnimi me burgim t prjetshm, dnimi
nuk shlyhet. M n fund duhet theksuar faktin se nuk mund t shlyhen as dnimet
plotsuese e as masat e trajtimit t detyrueshm gjat kohzgjatjes s tyre.
Aktvendimin pr shlyerjen e dnimit nga evidenca e merr organi publik kompetent
pr shtje gjyqsore. Para marrjes s aktvendimin t till krkohet t bhen gjurmime
t nevojshme, veanrisht n mbledhjen e t dhnave t cilat tregojn nse kundr t
dnuarit zbatohet procedur penale pr ndonj vepr penale t re t kryer para kalimit
t afatit t parapar pr shlyerjen e dnimit, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 520 t KPP).
Shlyerja e dnimit mund t bhet n dy mnyra: n rrug administrative nga ana e
organit publik dhe n procedur gjyqsore.
N t vrtet kur konstatohet se jan plotsuar kushtet pr shlyerjen e dnimit,
organi publik kompetent n lmin e shtjeve gjyqsore si rregull merr aktvendim pr
shlyerjen e dnimit, (paragrafi 1 i nenit 521 i KPP).
Nse organi publik kompetent n lmin e shtjeve gjyqsore nuk merr aktvendim
mbi shlyerjen e dnimit, personi i dnuar mund t krkoj t konstatohet se shlyerja e
dnimit sht br n baz t ligjit. Kur organi i till nuk merr aktvendim sipas krkess
s t dnuarit brenda 30 ditve nga dita e paraqitjes s krkes, i dnuari mund t
krkoj q gjykata themelore e cila n shkall t par ka marr aktgjykim, t merr
aktvendim pr shlyerje t dnimit. Gjykata do t vendos mbi kt krkes pasi ta
dgjoj mendimin e prokurorit t shtetit kur procedura sht filluar sipas krkess s
tij, (neni 521 i KPP).
Kur dnimi alternativ nuk revokohet pas 1 viti nga dita e pushimit t kohs s
verifikimit, gjykata themelore e cila ka gjykuar n shkall t par, merr aktvendim me
t cilin shlyen dnimin. Ky aktvendim i drgohet t dnuarit, prokurorit t shtetit, kur
procedura sht filluar me krkes t tij si dhe organit publik kompetent n lmin e
shtjeve gjyqsore, (neni 522 i KPP).
Krkesa pr shlyerjen e dnimit n rrug gjyqsore i adresohet gjykats themelore
e cila ka vendosur mbi shtjen n shkall t par. Ajo iniciohet me krkesn e t
dnuarit. Me kt rast, gjyqtari t cilit i caktohet shtja, s pari konstaton nse ka
kaluar afati i parapar ligjor i nevojshm, pastaj bn gjurmime t nevojshme, vrteton
faktet t cilat i pohon krkuesi dhe mbledh prova mbi t gjitha rrethanat e rndsishme
pr vendim. Pr sjelljet e krkuesit gjykata mund t krkoj raport nga policia n
territorin e t cilit ai ka banuar pas mbajtjes s dnimit, ndrsa raport t till mund t
krkoj edhe administrata e institucionit ku i dnuari ka mbajtur dnimin, (paragraft
1-4 t nenit 523 t KPP).
M n fund dnimi i shlyer nuk shnohet n certifikatn e lshuar bazuar n
evidencn e dnimeve pr realizimin e t drejtave t individve, (neni 524 i KPP).
333
Procedura pr kompensim dmi, rehabilitim dhe pr ushtrimin

e t drejtave t tjera t personave t dnuar pa arsye ose t
arrestuar pa baz
Nga titulli i specifikuar rezulton se n rastin konkret, sht fjala pr tri lloje t
procedurave t veanta: procedura pr kompensimin e dmit personave t dnuar ose
t arrestuar pa baz, procedura pr rehabilitimin e personave t dnuar apo t arrestuar
pa baz dhe procedura pr realizimin e t drejtave tjera t personave t dnuar ose t
arrestuar pa baz.
Procedura pr kompensimin e dmit personave t dnuar ose t

arrestuar pa baz
Prkundr intencs q t mos zhvillohet procedur penale kundr personit i cili nuk
ka kryer vepr penale, dhe t mos shqiptohet dnim i paarsyeshm ose t mos kufizohet
liria e t pandehurit pa baz, megjithat nuk prjashtohet mundsia q dika e till
t ndodh n punn praktike t organeve q zhvillojn procedur penale. Duke pasur
parasysh kt fakt, Kodi i Procedurs Penale parashikon q personi i dnuar pa arsye
ose i privuar lirie pabaz, ka t drejt kompensimi t dmit t shkaktuar nga mjetet
shoqrore.
Kshtu, konform paragrafit 1 t nenit 525 t Kodit t Procedurs Penale, t drejt
n kompensim dmi pr dnim t paarsyeshm ka personi kundr t cilit sht shqiptuar
sanksioni penal n form t prer ose q sht shpallur fajtor dhe sht liruar nga dnimi
por q m von, sipas mjetit t jashtzakonshm juridik, procedura e re sht pushuar
n form t prer ose me aktgjykim t forms s prer sht liruar nga akuza ose akuza
sht refuzuar, prve n kto raste:
1. Kur deri te pushimi i procedurs ose aktgjykimi me t cilin akuza sht refuzuar
ka ardhur pr arsye se n procedurn e re i dmtuari sht trhequr nga propozimi pr
ndjekje si rezultat i marrveshjes s arritur me t pandehurin dhe
2. Kur n procedurn e rishikimit me aktgjykim sht refuzuar akuza pr shkak t
mos kompetencs s gjykats, e prokuroi i shtetit e ka ndrmarr ndjekjen n gjykatn
kompetente.
N rast t dnimit pr vepra penale n bashkim, e drejta n kompensim dmi ekziston
vetm pr veprn penale pr t ciln plotsohen kushtet pr njohjen e kompensimit,
Sipas paragrafit 1 t nenit 529 t Kodit t Procedurs Penale e drejta e kompensimit
t dmit i takon edhe personit i cili:
1. Ka qen n paraburgim e kundr tij nuk sht filluar procedura penale ose
procedura sht pushuar me aktvendim t forms s prer ose ai me aktgjykim t
forms s prer sht liruar nga akuza ose akuza sht refuzuar;
2. Ka mbajtur dnimin me heqje t liris dhe me rastin e rishikimit t procedurs
penale ose krkess pr mbrojtjen e ligjshmris i sht shqiptuar dnimi me burgim
n kohzgjatje m t shkurtr se dnimi t cilin e ka mbajtur ose sht deklaruar fajtor
dhe sht liruar nga dnimi;
334
3. I cili pr shkak t gabimit ose veprimit t paligjshm t nj organi, pa arsye sht

arrestuar ose sht mbajtur nj koh n paraburgim ose n nj institucion korrektues pr
mbajtjen e dnimit ose mass s shqiptuar dhe
4. I cili n paraburgim ka kaluar koh m t gjat se sa dnimi me burgim me t
cilin sht gjykuar.
Kompensimi i dmit i takon gjithashtu edhe personit i cili sht arrestuar pa baz
ligjore nse kundr tij nuk sht caktuar paraburgimi ose koha e arrestimit nuk i sht
llogaritur n dnimin e shqiptuar pr vepr penale ose kundrvajtje, (paragrafi 2 i nenit
529 i KPP).
Mirpo nga kto rregulla ekzistojn edhe disa prjashtime. Kjo do t thot se
prkundr ekzistimit t kushteve t lartprmendura, n disa raste deri te kompensimi
i dmit nuk mund t bhet. Rrjedhimisht, kompensimi i dmit nuk i takon personit
i cili me pohimin e tij t rrem ose n ndonj mnyr tjetr ka shkaktuar me qllim
arrestimin e tij, (paragrafi 3 i nenit 529 i KPP).
Krkesn pr kompensim dmi ka t drejt ta paraqes personi i dmtuar, kurse
trashgimtart e tij mund ta vazhdojn krkesn pr kompensim t dmit material
apo ta fillojn nj procedur t till n qoft se i dmtuari ka vdekur para kalimit t
parashkrimit dhe nse nuk ka hequr dor nga krkesa pr kompensim, (neni 528 i KPP).
Krkesa mund t orientohet n kompensimin e dmit t shkaktuar pr shkak t
humbjes ose zvoglimit t t ardhurave personale, pr shkak t mosshfrytzimit t t
drejtave t cilat i kan takuar atij nga marrdhnia e puns, pr shkak t dmtimit
ose keqsimit t gjendjes shndetsore, pr shkak t mbajtjes s dnimit, pr shkak
t pagimit t dnimit me t holla, pagimit t shpenzimeve t procedurs penale,
prmbushjes s krkess pasurore juridike etj.
Krkesa pr kompensim dmi parashkruhet 3 vjet pas forms s prer t aktgjykimit
t shkalls s par me t cilin i akuzuari sht liruar nga akuza ose me t cilin sht
refuzuar akuza, apo nga forma e prer e aktvendimit me t cilin procedura sht pushuar.
Kur pr ankes vendos gjykata m e lart, e drejta pr kompensim parashkruhet pas 3
vjetsh nga dita e marrjes s vendimit nga gjykata e till, (paragrafi 1 i nenit 526 i KPP).
Krkesa pr kompensimin e dmit, me qllim miratimi, s pari i paraqitet organit
publik kompetent n lmin e shtjeve gjyqsore. N kt aspekt, synohet arritja e
marrveshjes pr ekzistimin e dmit, llojin dhe lartsin e kompensimit, (paragrafi 2 i
nenit 526 i KPP).
N rast se krkesa e parashtruar nuk miratohet nga ana e organit publik kompetent
n lmin e shtjeve gjyqsore dhe i dmtuari nuk arrin marrveshje brenda 3 muajsh
nga dita e paraqitjes s krkess, i dmtuari mund t paraqes padin pr kompensim
dmi n gjykatn kompetente. Nse sht arritur marrveshje vetm pr nj pjes t
krkess, i dmtuari mund t paraqes padi pr pjesn tjetr t krkess. Duhet theksuar
se deri sa zgjat procedura e arritjes s marrveshjes pr kompensim dmi afati i
parashkrimit t krkess nuk rrjedh. Padia paraqitet kundr organit kompetent n lmin
e shtjeve gjyqsore, (neni 527 i KPP).
335
Rehabilitimi i personave t dnuar apo t arrestuar pa baz

N kuptimin e prgjithshm me rehabilitim nnkuptohet kthimi i t drejtave personit
t dnuar pasi ta ket mbajtur dnimin si dhe shlyerja e pasojave juridike t dnimit
dhe shlyerja e dnimeve nga evidenca e t ndshkuarve. Kur rehabilitimi ka t bj me
arrestime e dnime t pabazuara ather Kodi i Procedurs Penale, pr realizimin e
mundsive q ofron ky institucion, parasheh zhvillimin e procedurs s veant.
N kt aspekt, kur rasti i dnimit t paarsyeshm ose arrestimit t pabaz t ndonj
personi sht paraqitur nprmjet mjeteve publike t informimit dhe me kt rast sht
cenuar prestigji i personit, gjykata, me krkesn e tij, shpall n gazet ose n mjetin
tjetr t informimit publik njoftimin mbi vendimin nga i cili shihet qart se dnimi
ishte i paarsyeshm ose arrestimi i pabaz. Kur rasti nuk sht paraqitur n mjetet e
informimit publik, me krkesn e personit, njoftimi i till i drgohet pundhnsit t tij.
Pas vdekjes s t dnuarit, e drejta pr paraqitjen e ksaj krkese i takon bashkshortit
t tij apo bashkshortit jashtmartesor, fmijve, prindrve, vllezrve dhe motrave t
tij. Duhet theksuar faktin se krkesa pr rehabilitim mund t paraqitet edhe n rastet
kur nuk sht paraqitur krkesa pr kompensim dmi. Po ashtu, kjo krkes mund
t parapritet edhe n rastin kur me paraqitjen e mjetit t jashtzakonshm juridik
ndryshohet cilsimi juridik i veprs, kur pr shkak t cilsimit juridik me aktgjykimin e
mparshm sht cenuar rnd reputacioni i personit t dnuar, (paragraft 1-3 t nenit
530 t KPP).
Krkesa pr rehabilitim sipas ksaj baze, mund t paraqitet brenda 6 muajsh n
gjykatn themelore e cila n procedurn penale ka gjykuar n shkall t par. Pr
krkesn vendos kolegji shqyrtues i Gjykats s Apelit. Me rastin e vendosjes mbi kt
krkes zbatohen prshtatshmrisht dispozitat q adresojn shtjen e kompensimit t
dmit, dhe at paragraft 2 dhe 3 t nenit 525 dhe paragrafi 3 i nenit 529 t Kodit t
Procedurs Penale, (paragrafi 4 i nenit 530 i KPP).
Gjykata themelore e cila ka gjykuar n procedur penale n shkall t par, sipas
detyrs zyrtare merr aktvendim me t cilin e anulon regjistrimin e dnimit t paarsyeshm
n evidencn e dnimeve. Aktvendimi i drgohet organit publik kompetent n lmin e
shtjeve gjyqsore, kurse t dhnat nga vendimi i anuluar nuk i komunikohen askujt,
(neni 531 i KPP).
Duhet theksuar faktin se personi i autorizuar pr shikim dhe kopjim t shkresave
q kan t bjn me dnimin e paarsyeshm ose me heqjen e liris pabaz t personit
nuk mund tì prdor kto shnime n mnyr t dmshme pr rehabilitimin e personit
kundr t cilit sht zbatuar procedura penale. Kryetari i gjykats detyrohet q pr
kt t paralajmroj personin t cilit i lejohet shikimi dhe kjo shnohet n shkres me
nnshkrimin e atij personi, (neni 532 i KPP).
336
Procedura pr realizimin e t drejtave t tjera t personave t

dnuar ose arrestuar pa baz
Personit t cilit pr shkak t dnimit t paarsyeshm ose heqjes s liris pabaz i ka
pushuar marrdhnia e puns ose sigurimi social sipas sistemit t mirqenies sociale, ka
t drejt t prfitoj kohn e humbur t papunsis dhe sigurimit duke ia llogaritur kohn
e humbur t papunsis sikur t ishte i punsuar gjat dnimit dhe arrestimit t pabaz.
N stazh llogaritet edhe koha q ka qen papun pr shkak t dnimit t paarsyeshm
ose heqjes s liris pabaz, nse humbja e vendit t puns nuk sht shkaktuar me fajin
e atij personi. N fakt, me rastin e do vendimmarrje pr t drejtn n t ciln ndikon
gjatsia e stazhit t puns apo stazhit t sigurimit social, organi kompetent duhet t merr
parasysh stazhin e njohur si m lart, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 533 t KPP).
Kur organi kompetent me rastin e vendosjes mbi t drejtn n t ciln ndikon gjatsia
e stazhit nuk merr n konsiderat kt stazh, i dmtuari mund t krkoj q gjykata t
konfirmoj njohjen e asaj kohe sipas ligjit. Padia paraqitet kundr organit kompetent i
cili refuzon t pranoj stazhin e pranuar dhe kundr organit publik kompetent n lmin
e shtjeve gjyqsore, (paragrafi 3 i nenit 533 i KPP).
Rrjedhimisht, me krkes t organit n t cilin realizohet ndonjra nga t drejtat
e lartprmendura (p.sh., e drejta lidhur m stazhin e puns), kontributi i caktuar pr
kohn e pranuar duhet t paguhet nga mjetet buxhetore. S kndejmi, stazhi social i
pranuar n trsi llogaritet n stazhin pensional si dhe duhet t sigurohet realizimi i
kompensimit t t ardhurave personale t parealizuara gjat kohs s papunsis s
prkohshme s personit dhe i t ardhurave tjera t cilat atij i takojn sipas ligjit n fuqi,
Procedura pr dhnien e letr-rreshtimit dhe shpalljeve publike

Si sht theksuar m lart pr zhvillimin e procedurs penale, posarisht t
shqyrtimit gjyqsor, nevojitet prania e t pandehurit. Kur nuk dihet vendbanimi ose
vendqndrimi i t pandehurit, kurse sipas legjislacionit n fuqi kjo sht e nevojshme,
gjykata krkon nga policia q ai t krkohet dhe q ajo t njoftohet pr adresn e tij,
(neni 534 i KPP). Mirpo, kur nuk mund t msohet adresa e t pandehurit, mund t
urdhrohet dhnia e letr-rreshtimit me qllim q i pandehuri t sillet para organit q e
zhvillon procedurn.
N kt aspekt, konform paragrafit 1 t nenit 535 t Kodit t Procedurs Penale,
lshimi i letr-rreshtimit mund t urdhrohet kur i pandehuri, kundr t cilit sht filluar
procedura penale pr vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare dhe pr t ciln
sipas ligjit mund t shqiptohet dnimi me t paktn 2 vjet burgim gjendet n arrati dhe
kur sht lshuar urdhrarrest ose aktvendim pr caktimin e paraburgimit.
Lshimi i letr-rreshtimit urdhrohet nga gjykata e cila e zbaton procedurn
penale. Kshtu, n procedurn paraprake lshimi i letr-rreshtimit, me propozim t
prokurorit t shtetit, urdhrohet nga gjyqtari i procedurs paraprake. Letr-rreshtimin
mund ta urdhroj edhe drejtori i institucionit n rastet kur i pandehuri sht arratisur
337
nga institucioni ku mban dnimin, ose nga institucioni ku mban masn e trajtimit t
detyrueshm q konsiston me heqje lirie, (paragraft 2 dhe 3 t nenit 535 t KPP).
Nse jan t nevojshme t dhnat pr sendet e caktuara lidhur me veprn penale
ose kto sende duhet t gjenden, sidomos nse jan t nevojshme pr identifikimin
e kufoms s paidentifikuar, organi kompetent i cili e zbaton procedurn, urdhron
shpalljen me t ciln krkon q t dhnat dhe njoftimet tì drgohen organit i cili zbaton
procedurn, (paragrafi 1 i nenit 536 i KPPK).
Urdhri i gjykats ose i drejtorit t institucionit pr lshimin e letr-rreshtimit
i drgohet policis pr ekzekutim, (paragrafi 4 i nenit 535 i KPP). Prndryshe, pr
njoftimin e publikut me letr-rreshtim ose shpallje mund t shfrytzohen edhe mjetet e
informimit publik, (paragrafi 2 i nenit 538 i KPPK).
Nse sht e besueshme se personi pr t cilin sht urdhruar letr-rreshtimi gjendet
jasht shtetit, organi kompetent mund t lshoj edhe letr-rreshtim ndrkombtar,
Me lutjen e organit t jashtm, organi publik kompetent pr pun t brendshme
mund t lshoj letr-rreshtim pr personin pr t cilin dyshohet se gjendet n Kosov,
me kusht q n lutje t shnohet se n rast se gjendet ky person do t krkohet transferimi
i tij, (paragrafi 4 i nenit 538 i KPPK).
Policia sht e detyruar q t mbaj evidenc mbi letr-rreshtimet e lshuara. T
dhnat pr personat ndaj t cilve sht lshuar letr-rreshtim fshihen nga evidenca
posa organi kompetent e revokon letr-rreshtimin, (paragrafi 7 i nenit 535 i KPPK).
Prve ksaj, duhet theksuar faktin se ligjdhnsi ia ka mundsuar policis q t
publikoj fotografit e kufomave dhe t personave t zhdukur kur ekzistojn arsye pr
dyshim se vdekja apo zhdukja e personave t till sht rrjedhoj e veprs penale,
Procedura ndaj t miturve kriminaliteti i t miturve

dhe reagimi i shoqris ndaj ksaj dukurie negative
Kriminaliteti si dukuri negative nuk sht vetm karakteristik e t rriturve.
Shpeshher si kryers t veprave penale paraqiten edhe t miturit. N kt rrjedh,
t dhnat empirike dshmojn se kriminaliteti i t miturve, sidomos pas Lufts s
Dyt Botrore, sht n rritje e sipr. Nga t dhnat e forumeve t specializuara t
Organizats s Kombeve t Bashkuara dhe t asociacioneve t cilat merren me
prcjelljen e kriminalitetit vrehet se gjat dekadave t fundit, sht rritur dukshm
pjesmarrja e t miturve n kriminalitetin e prgjithshm. Kjo rritje vrehet sidomos te
vendet me zhvillim t lart ekonomik. Prqindja e pjesmarrjes s t miturve, varsisht
nga vendi, n numrin e prgjithshm t kryersve t veprave penale, shikuar sipas
evidencave t policis, prokuroris s shtetit dhe gjykatave sillet prej 5-15%. Madje
n disa vende kjo pjesmarrje e t miturve n kriminalitetin e prgjithshm shkon mbi
30%. Kshtu qndron shtja n Franc, Gjermani, ShBA etj. Sipas disa t dhnave n
Kroaci, n periudhn dhjetvjeare (1978-1987) pjesmarrja e t miturve n numrin
e prgjithshm t personave t paraqitur pr vepra penale sillet rreth 11%. N ShBA
338
pjesmarrja e t miturve n kriminalitetin e prgjithshm, gjat periudhs 1996-2000,

sillet rreth 30%. N Kosov sipas t dhnave t fundit, kjo pjesmarrje sillet rreth 10%.
Disa nga karakteristikat themelore

t procedurs penale ndaj t miturve
Duke u bazuar n dispozitat penale me t cilat rregullohen shtjet penale q kan
t bjn me t miturit, mund t konkludohet se si veori t procedurs penale e cila
zhvillohet ndaj ksaj kategorie t kryersve t veprave penale jan:
Procedura penale ndaj t miturve zbatohet ndaj personave q kan kryer vepr
penale si t mitur (moshat 14-18 vje) dhe t cilt n kohen e fillimit t procedurs,
apo t gjykimit nuk kan mbushur moshn 21 vjeare. N kt rrjedh, duhet sqaruar
se disa nga dispozitat e Kodit t Drejtsis pr t Mitur aplikohen edhe n procedurn
ndaj madhorit i cili n kohn e gjykimit nuk ka mbushur moshn 21 vjeare, me
`rast gjykata duke marr parasysh personalitetin e tij dhe rrethanat nn t cilat e ka
kryer veprn penale, mund t caktoj mas edukative. Po ashtu, sht e nevojshme t
theksohet fakti se n qoft se gjat zhvillimit t procedurs penale personi i caktuar nuk
i ka pasur 14 vjet, procedura penale pushohet me aktvendim ngase personat e till, sipas
Kodit Penal nuk konsiderohen penalisht prgjegjs;
I mituri nuk mund t gjykohet n munges, n procedur penale kundr t miturit
karakteristik sht paraqitja e prindit dhe organit t kujdestaris. Prindi, prindi adoptues
dhe kujdestari i t miturit kan t drejt ta shoqrojn t miturin n t gjitha procedurat
gjyqsore. Ata mund t detyrohen t marrin pjes n procedur nse mohet t jet
n interes t t miturit. Sa i prket organit t kujdestaris, ligjdhnsi ka parapar q
prokurori i shtetit ta njoftoj at kurdoher q fillon procedurn penale ndaj t miturit,
kurse gjyqtari pr t mitur varsisht nga situata konkrete, mund t lejoj pjesmarrjen
e prfaqsuesit t autorizuar t organit t kujdestaris gjat ndrmarrjes s veprimeve
n procedurn prgatitore si dhe e thrret at n shqyrtim gjyqsor. N do rast,
organi i kujdestaris merr pjes n procedur me qllim q t njoftohet me rrjedhn e
procedurs, por ai ka t drejt t bj edhe propozime dhe t paraqes fakte e prova t
rndsishme pr marrjen e vendimit gjyqsor;mbrojtja n procedur penale pr t mitur
sht e obligueshme,n procedur penale pr t mitur askush nuk mund t lirohet nga
detyra pr t dshmuar mbi rrethanat q vlersohen t nevojshme pr konstatimin e
zhvillimit psikologjik t t miturit, pr njohjen e personalitetit t tij dhe kushteve n t
cilat ai jeton;n procedur penale pr t mitur nuk ka publicitet,procedura penale pr t
mitur zhvillohet me urgjenc.
Prbrja e trupit gjykues pr t mitur

dhe emrimi i gjyqtarve
Trupi gjykues pr t mitur n gjykatn e shkalls s par (gjykats themelore)
dhe trupi gjykues pr t mitur n gjykatn e shkalls s dyt (Gjykats s Apelit), me
prjashtim t kolegjeve n Gjykatn Supreme t Kosovs, prbhet nga nj gjyqtar
339
pr t mitur dhe dy gjyqtar porot. Gjyqtari pr t mitur gjithnj sht kryetar i trupit
gjykues, (paragrafi 1 i nenit 51 i KDM).
Kompetenca e gjykats n procedurn penale pr t mitur

Kompetenca lndore e gjykats n procedur penale pr t mitur rregullohet me
dispozita t prgjithshme t Kodit t Procedurs Penale dhe t Ligjit pr Gjykatat. N
procedurn penale pr t mitur, konform paragrafit 1 t nenit 52 t Kodit t Drejtsis
pr t Mitur, prokurori mund t pezulloj ndjekjen penale dhe t shqiptoj masn
e diversitetit nse i mituri pranon prgjegjsin pr veprn penale, nse shpreh
gatishmri q t pajtohet me paln e dmtuar si dhe kur ka pajtueshmri nga ana e t
miturit, prindit, prindit adoptues apo kujdestarit pr tù zbatuar nj mas e till. Q kjo
t mund t ndodh krkohet q i mituri t jet i akuzuar pr vepr penale pr t ciln
sht parapar dnimi me gjob ose dnimi me burgim deri n 3 vjet, ose 5 vjet n rast
se ai at vepr e ka kryer nga pakujdesia.
Konform paragrafit 1 t nenit 53 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, gjykata e
shkalls s dyt (Gjykata e Apelit) sht kompetente:
1. T vendos mbi ankesn kundr vendimit t trupit gjykues pr t mitur t
shqiptuar n shkall t par, prkatsisht nga gjykata themelore;
2. T vendos mbi ankesn kundr vendimit t prokurorit;
3. T vendos mbi ankesn kundr vendimit t gjyqtarit pr t mitur; dhe
4. T vendos mbi rastet tjera t parashikuara me ligj.
Kompetenca territoriale sht rregulluar ndryshe n krahasim me procedurn
penale pr t rritur. N t vrtet pr zhvillimin e procedurs penale pr t mitur
prparsi i jepet vendbanimit t t miturit. Kshtu, sipas paragrafit 1 t nenit 54 t
Kodit t Drejtsis pr t Mitur pr zhvillimin e procedurs penale pr t mitur sipas
rregullit kompetente sht gjykata n territorin e t cils sht adresa e prhershme e
vendbanimit t t miturit. Pavarsisht ksaj, n rastet kur i mituri nuk ka vendbanim t
prhershm, ose kur adresa e tij sht e panjohur kompetente pr gjykimin e t miturit
mbetet gjykata e vendqndrimit t tij, (paragrafi 2 i nenit 54 i KDM).
Arrestimi i prkohshm, ndalimi n polici dhe paraburgimi

Arrestimi i prkohshm, ndalimi n polici dhe paraburgimi si masa t sigurimit t
prezencs s t miturit n procedur penale urdhrohen si masa t fundit dhe at pr
nj koh sa m t shkurtr t mundshme, (neni 64 i KDM). Arrestimi i prkohshm
dhe ndalimi n polici, si rregull zbatohen nga policia n mbshtetje t urdhrit t lshuar
nga gjyqtari pr t mitur, n prputhje me kushtet e parapara me Kodin e Procedurs
Penale. Kto masa nuk mund t zgjasin m shum se 24 or, ashtu q pas kalimit t
ksaj periudhe, policia ose duhet ta liroj t miturin ose duhet q rastin tìa procedoj
gjyqtarit pr t mitur t gjykats kompetente, i cili konform Kodit t Procedurs Penale,
mund t marr aktvendim mbi caktimin e paraburgimit, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 65
t KDM).
340
Paraburgimi mund t caktohet ather kur plotsohen kushtet e parapara pr

caktimin e paraburgimit n procedurn penale e cila zbatohet ndaj t rriturve, dhe
nse masat tjera pr sigurimin e prezencs s t miturit n procedur vlersohen
t pamjaftueshme pr t siguruar prezencn e t miturit t till n gjykatore, pr
t parandaluar kryerjen e serishme t veprs penale dhe pr t siguruar zbatimin e
suksesshm t procedurs. Paraburgimin e cakton gjyqtari pr t mitur, mirpo para se
t marr nj vendim t till ai duhet t shqyrtoj se masat tjera t parapara pr sigurimin
e prezencs s t miturit t pandehur n procedur (p.sh., thirrja) apo masat tjera t cilat
kan t bjn me vendosjen e t miturit n strehimore, ose n institucionin edukativ apo
t ngjashme, me vendosjen e t miturit nn mbikqyrje t organit t kujdestaris ose
transferimin e t miturit n familje tjetr, kur sht e nevojshme ndarja e t miturit nga
ambienti i tij jetsor ose pr tì ofruar ndihm, mbrojtje apo strehim mund t urdhrohet
si alternativ paraburgimi. N do rast aktvendimi mbi caktimin e paraburgimit duhet
t prfshij nj shpjegim t arsyetuar pr pamjaftueshmrin e alternativave t tilla
kundrejt paraburgimit, (paragrafi 1 i nenit 66 i KDM).
N baz t aktvendimit t gjyqtarit pr t mitur, i mituri i pandehur mund t mbahet
n paraburgim pr nj periudh kohore maksimale prej 1 muaji, duke llogaritur nga
dita kur ai sht arrestuar. Pas ktij afati i mituri mund t mbahet n paraburgim n
baz t aktvendimit t kolegjit pr t mitur mbi vazhdimin e paraburgimit. Ky vazhdim
i paraburgimit mund t bhet pr nj periudh shtes prej 2 muajsh, pas paraqitjes
s propozimit pr dnim t miturit mund ti vazhdohet paraburgimi, n raste t tilla
krkohet q kolegji n prani t t miturit, mbrojtsit t tij dhe prokurorit ta rishikoj
aktvendimin n fjal brenda 1 muaji nga dita e marrjes s tij, (paragraft 2 dhe 3 t nenit
66 t KDM), mirpo prkundr ktyre mundsive ta vazhdimit t paraburgimit ndaj t
miturit, ai nuk mund t mbahet n paraburgim m tepr se 12.muaj nga dita e arrestit (
neni 68.par.2).
Zbatimi i paraburgimit ndaj t miturit

T miturit mbahen n paraburgim n qendrn e paraburgimit t ndar nga t
paraburgosurit madhor, (paragrafi 1 i nenit 67 i KDM). Megjithat, n rastet kur
konsiderohet t jet n interes t t miturit ai mund t mbahet n paraburgim edhe
n institucionin edukativo korrektues, (paragrafi 2 i nenit 67 i KDM). Me lejen e
gjyqtarit pr t mitur, t miturin e paraburgosur mund ta vizitojn t afrmit e tij e me
krkesn e mjekut edhe persona tjer. Po ashtu, i mituri i paraburgosur mund t mbaj
korrespondenc dhe kontakte tjera me personat jasht institucionit t paraburgimit me
lejen dhe nn mbikqyrjen e gjyqtarit pr t mitur. Nn kushte t caktuara ligjore, kur
kjo konsiderohet e dmshme pr zhvillimin e procedurs, t miturit mund tì ndalohet
prkohsisht dorzimi ose pranimi i drgesave si dhe kontakti me personat tjer, por
kjo duhet t jet prjashtim. Sidoqoft, nuk mund t ndalohet drgimi i krkesave,
ankesave dhe komunikimi i t miturit me mbrojtsin e tij.
341
Masat disiplinore ndaj t miturit

Ndaj t miturit t padisiplinuar mund t shqiptohet dnimi disiplinor i cili konsiston
n ndalimin e pranimit t drgesave apo t korrespondencs. I mituri mbahet n
paraburgim i ndar nga personat e rritur. Mirpo nse sht n interes t t miturit,
gjyqtari pr t mitur mund t vendos q ai t qndroj n institucion edukativo
korrektues. Derisa mbahet n paraburgim i mituri, konform paragrafit 3 t nenit 67
t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, kur kjo vlersohet e nevojshme dhe n prputhje
me moshn, gjinin dhe personalitetin e tij, duhet tì ofrohet ndihma e nevojshme
sociale, edukative, profesionale, psikologjike, mjeksore dhe fizike. I mituri, prve
prjashtimeve t prcaktuara me ligj, nuk mund t mbahet n paraburgim m shum
se 12 muaj, (paragrafi 2 i nenit 68 i KDM). Organet procedurale kan obligim q t
veprojn me urgjencn m t madhe t mundshme, n rastet kur sht n pyetje gjykimi
i t miturit t paraburgosur.
Rrjedha e procedurs penale pr t mitur

Procedura penale pr t mitur vihet n lvizje posa t paraqitet supozimi se sht
kryer vepra penale, qllimi i t cils sht konstatimi i faktit se a sht kryer vepra
penale dhe kush sht i mituri q e ka kryer at vepr. Ajo iniciohet nga prokurori i
shtetit n baz t kallzimit penal t policis apo t personave tjer t autorizuar ose kur
kjo msohet nga burime tjera.
Procedura penale pr t mitur prbhet prej: procedurs prgatitore, shqyrtimit
gjyqsor, procedurs lidhur me mjetin juridik dhe ekzekutimit t sanksionit penal.
Fillimi dhe zbatimi i procedurs prgatitore

Si sht theksuar m lart, procedura penale ndaj t miturit vihet n lvizje nga ana e
prokurorit t shtetit. Ai e bn kt n baz t kallzimit penal t policis, kallzimit penal
t personave t tjer si dhe kur pr kryerjen e veprs penale nga i mituri, informacionet
prezantohen nga burime t tjera, por t cilat besueshm dshmojn kt fakt, (paragrafi
1 i nenit 55 i KDM). N fakt, inicimin e procedurs penale ndaj t miturit mund ta
krkoj edhe i dmtuari. Ai n kto raste paraqet propozim pr fillimin e procedurs
penale. Kt propozim ia paraqet prokurorit t shtetit brenda afatit prej 3 muajsh nga
dita kur kan msuar se sht kryer vepra penale, (paragrafi 2 i nenit 55 i KDM).
Parimi i legalitetit dhe oportunitetit

n procedurn penale ndaj t miturve
Si rregull, prokurori i shtetit sht i obliguar q ta filloj ndjekjen penale, n do rast,
kur merr informacion se i mituri ka kryer vepr penale. Megjithat, konform paragrafit
1 t nenit 56 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, prokurorit t shtetit, kur jan n pyetje
veprat penale t dnueshme me burgim prej m pak se 3 vjet ose me gjob, i sht
ln mundsia q t vendos t mos e filloj procedurn prgatitore edhe pse ekziston
dyshimi i bazuar se i mituri ka kryer veprn penale. Kt mundsi do ta shfrytzoj
342
prokurori i shtetit, kur vlerson se, n rastin konkret, nuk do t ishte e prshtatshme t
zbatohet procedura ndaj t miturit pr shkak t natyrs s veprs penale, t rrethanave
n t cilat sht kryer ajo, mungess s dmit t madh ose t pasojave pr viktimn si
dhe t kaluars s t miturit dhe t karakteristikave t tij personale.
Gjithashtu, sipas paragrafit 2 t nenit 56 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur,
prokurorit t shtetit i sht ln mundsia q t vendos t mos e filloj procedurn
penale ndaj t miturit edhe n rastet kur i mituri kryen vepr penale t re, derisa ndaj tij
sht duke u ekzekutuar dnimi ose masa edukative pr veprn penale t kryer m par.
Fillimi i procedurs prgatitore

Prokurori i shtetit e fillon procedurn prgatitore me aktvendim. N aktvendim
shnohen t dhnat personale t t miturit, koha e fillimit t procedurs prgatitore,
prshkrimi i veprs penale, emrtimi ligjor i saj, rrethanat dhe faktet q arsyetojn
dyshimin e bazuar pr veprn penale, provat dhe informatat e mbledhura si dhe t
dhnat pr ndonj dnim ose mas t shqiptuar m par ndaj t miturit. Prokurori i
shtetit, pa vones nj kopje t aktvendimit pr fillimin e procedurs ia drgon gjyqtarit
pr t mitur, (paragrafi 1 i nenit 58 i KDM). Prokurori i shtetit, duke pasur parasysh
natyrn, rrethanat dhe rndsin e veprs penale si dhe arsyet q lidhen me t miturin,
me plqimin e t dmtuarit mund t pezulloj ndjekjen pr vepr penale t dnueshme
me gjob ose me burgim deri n 3 vjet, nse i mituri zotohet se do t sillet si sht
urdhruar nga prokurori i shtetit dhe se do t prmbush detyrimet e caktuara q
paksojn ose mnjanojn pasojat e dmshme t veprs penale.
Gjat rrjedhs s procedurs prgatitore gjyqtari pr t mitur duhet tì garantoj
t drejtat e t miturit. Ai me qllim t mbrojtjes m t mir t interesave t t miturit,
n procedurn prgatitore mund t lejoj pjesmarrjen e mbrojtsit, prindit, prindit
adoptues dhe t kujdestarit t t miturit. Personat n fjal mund t bjn propozime dhe
tì parashtrojn pyetje personit q sht duke u marr n pyetje, qoft si dshmitar apo
ekspert. Gjyqtari pr t mitur mund t lejoj q n kt procedur, gjat marrjes n pyetje
t t miturit, t marr pjes edhe prfaqsuesi i organit t kujdestaris, i cili gjithashtu
mund t bj pyetje dhe propozime t caktuara. N rastet kur shtrohet e nevojshme i
mituri mund t merret n pyetje me ndihmn e kshilltarit, i cili merret me mbikqyrjen
e fmijve ose t ndonj profesionisti tjetr t kualifikuar, pedagogut, psikologut,
defektologut etj. (paragraft 1-3 t nenit 59 t KDM).
Pushimi i procedurs prgatitore

Procedura prgatitore e filluar duhet t ket rrjedhn e vet prfundimtare. N kt
rrjedh, konform paragrafit 1 t nenit 60 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, prokurori
i shtetit e pushon procedurn prgatitore kurdo q nga provat e mbledhura konstaton
se:Nuk ka dyshim t bazuar se i mituri ka kryer veprn penale t caktuar;ka kaluar
afati i parashkrimit t ndjekjes penale;vepra penale sht prfshir me amnisti dhe
falje;kur pr vepra penale t dnueshme me burgim prej m pak se 3 vjet ose me gjob
prokurori i shtetit mendon se nuk sht e prshtatshme q t zbatohet procedura ndaj t
343
miturit pr shkak t natyrs s veprs penale, t rrethanave n t cilat sht kryer ajo,
mungess s dmit t rnd ose t pasojs pr viktimn, si dhe t kaluars s t miturit
dhe t karakteristikave t tij personale dhe kur ekzistojn rrethana tjera q e pengojn
ndjekjen.
Pr pushimin e procedurs prgatitore prokurori i shtetit duhet ta njoftoj menjher
gjyqtarin pr t mitur. Pr ndrmarrjen e nj veprimi t till, prokurori i shtetit pa vones
e informon edhe t miturin, prve n rastet kur nuk jan ndrmarr akoma veprime n
procedur prgatitore, (paragrafi 2 i nenit 60 i KDM).
Pezullimi i procedurs prgatitor

Ligjdhnsi ka parapar mundsin q n raste t caktuara t mund t vij deri
te pezullimi i procedurs prgatitore. Deri te kjo situat mund t vij n rrethanat
kur:I mituri pas kryerjes s veprs penale vuan nga ndonj rregullim ose paaftsi e
prkohshme mendore ose nga ndonj smundje tjetr ose kur ekzistojn rrethana tjera
t cilat prkohsisht e pengojn ndjekjen me sukses t t miturit t pandehur (sht
fshehur).
Me rastin e pezullimit t procedurs prgatitore, prokurori i shtetit mban shnime
n procesverbal mbi kohn dhe arsyet e pezullimit.
Prokurori i shtetit 15 dit para se ta prfundoj procedurn prgatitore, e njofton
mbrojtsin e t miturit pr qllimin e till. Gjat ksaj periudhe mbrojtsi mund t
parashtroj krkes pr marrjen parasysh t fakteve dhe provave t reja. Kur prokurori
i shtetit miraton krkesn e till, procedura prgatitore po ashtu mund t prfundohet.
Kohzgjatja e procedurs prgatitore

Procedura prgatitore duhet t prfundoj brenda gjasht (6) muajve Prokurori
i shtetit, n rastet kur procedura prgatitore nuk prfundon brenda periudhs prej 6
muajve, pasi t vlersoj t nevojshme mund tì dorzoj gjyqtarit pr t mitur lutje t
arsyetuar me shkrim pr vazhdimin e procedurs prgatitore, (neni 61 i KDM).
Si mund t rezultoj, prokurori i shtetit e prfundon procedurn prgatitore kur
mon se shtja sht sqaruar mjaft n mnyr q t paraqes propozimin e arsyetuar
te trupi gjykues pr t mitur ose gjyqtari pr t mitur pr shqiptimin e mass edukative
ose t dnimit.
Propozimi i arsyetuar i prokurorit t shtetit

Pas prfundimit t procedurs prgatitore prokurori i shtetit paraqet propozimin e
arsyetuar n mnyr q shtja penale t kaloj n gjykat. Prokurori i shtjes prmes
propozimit t arsyetuar, si rregull krkon shqiptimin e mass edukative ose t dnimit
kundr t miturit t akuzuar, (paragrafi 1 i nenit 63 i KDM). Propozimi i arsyetuar si
akt akuzues sht rezultat i zhvillimit t procedurs prgatitore ose rezultat i faktit
se prokurori i shtetit konsideron se informacionet me t cilat disponon pr veprn
344
penale dhe pr t miturin e pandehur paraqesin baz t mjaftueshme pr paraqitjen e

propozimit.
Propozimi i arsyetuar sht akt formal procedural i cili i paraqitet gjykats nga
ana e prokurorit t shtetit n form t shkruar, ose prjashtimisht duke e shnuar n
procesverbal t shqyrtimit gjyqsor, kur vjen deri te zgjerimi ose ndryshimi i propozimit
gjat ksaj faze t procedurs.
Propozimi i arsyetuar duhet t prfshij: t dhnat personale t t miturit (emrin dhe
mbiemrin, moshn, klasn n t ciln vijon msimin etj.), prshkrimin e veprs penale,
emrtimin ligjor t veprs penale me prcaktimin e dispozitave t Kodit Penal, provat
t cilat tregojn se i mituri ka kryer veprn penale, rezultatet e ndonj ankete sociale t
zbatuar nga Shrbimi Sprovues dhe propozimin pr shqiptimin e mass edukative ose
dnimit ndaj t miturit, (paragrafi 2 i nenit 63 i KDM).
Propozimi i arsyetuar i drgohet gjykats kompetente (gjyqtarit pr t mitur) n
kopje t mjaftueshme. S bashku me propozimin, gjykats s shtjes i drgohet edhe
lnda e kompletuar, prfshir t dhnat e grumbulluara gjat zhvillimit t procedurs
prgatitore.
Shqyrtimi gjyqsor
Shqyrtimi gjyqsor prfaqson faz t veant t procedurs penale pr t mitur
n t ciln gjykata pas shqyrtimit t gjithanshm t provave, duhet t vendos pr
arsyeshmrin e propozimit t arsyetuar t prokurorit t shtetit. S kndejmi, sipas
paragrafit 1 t nenit 69 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, gjyqtari pr t mitur pas
pranimit t propozimit t arsyetuar, mund t merr aktvendim pr hedhjen e propozimit
t parashtruar apo pr transferin e shtjes n ndonj gjykat tjetr. Nj aktvendim t
till gjyqtari pr t mitur mund ta marr ather kur mon se vepra me t ciln sht
ngarkuar i mituri, nuk paraqet vepr penale, kur ekzistojn rrethanat t cilat prjashtojn
prgjegjsin penale, kur ka kaluar afati i parashkrimit apo kur vepra sht prfshir
me amnisti ose falje apo ekzistojn rrethana tjera t cilat e pengojn ndjekjen, kur nuk
ka prova t mjaftuara q mbshtesin dyshimin e bazuar se i mituri ka kryer veprn
penale me t ciln ngarkohet, kur propozimi nuk sht ngritur nga prokurori i shtetit
kompetent dhe kur mon se gjykimi i veprs penale sht n kompetenc t gjykats
tjetr. Nse gjyqtari pr t mitur nuk merr aktvendim pr hedhjen e propozimit ose
transferin e shtjes n gjykat tjetr, ai do t caktoj shqyrtimin gjyqsor brenda 8
ditve nga dita e pranimit t propozimit, (paragrafi 2 i nenit 69 i KDM).
Rrjedhimisht, trupi gjykues pr t mitur mund t pushoj procedurn e shqyrtimit
gjyqsor dhe t shqiptoj masn e diversitetit, nse i mituri pranon prgjegjsin penale
pr veprn e kryer dhe kur shpreh gatishmri q t pajtohet me paln e dmtuar. Para
se t marr nj mas t till trupi gjykues pr t mitur dgjon t miturin, prindin e tij,
prindin adoptues, kujdestarin dhe mbrojtsin, (paragrafi 3 i nenit 69 i KDM).
Shqyrtimi gjyqsor si rregull mbahet n selin dhe lokalet e gjykats. Megjithat,
n raste t caktuara seanca mund t mbahet edhe n lokale t tjera.
345
Publiciteti
Sipas paragrafit 1 t nenit 71 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, kur gjykohet i
mituri, publiku prjashtohet nga shqyrtimi gjyqsor. Pavarsisht ksaj, trupit gjykues
pr t mitur megjithat i sht ofruar mundsia q t lejoj q n shqyrtim gjyqsor t
marrin pjes ekspert dhe persona t tjer, t cilt profesionalisht trajtojn mirqenien
dhe edukimin e t miturve ose luftimin e sjelljeve kriminale t t miturve, (paragrafi 2
i nenit 71 i KPP). Gjat seancs gjyqsore trupi gjykues pr t mitur mund t urdhroj
q t gjith personat ose personat e caktuar t largohen nga seanca me prjashtim t t
miturit, prokurorit, mbrojtsit, prfaqsuesit t organit t kujdestaris dhe prfaqsuesit
t Shrbimit Sprovues. N fakt, trupi gjykues pr t mitur mund t urdhroj q prindi,
prindi adoptues ose kujdestari t largohen nga shqyrtimi gjyqsor vetm n rrethana t
jashtzakonshme, nse ka arsye pr t besuar se kjo sht n interesin m t mir t t
miturit, (paragrafi 3 i nenit 71 i KDM).
Shtyrja e shqyrtimit gjyqsor

Gjyqtari pr t mitur, me propozimin e palve, por vetm n situata shum specifike
mund t vendos q shqyrtimi gjyqsor i caktuar t shtyhet pr nj dit tjetr. Pr do
shtyrje apo ndrprerje t shqyrtimit gjyqsor, gjyqtari pr t mitur duhet ta njoftoj
kryetarin e gjykats, duke ia paraqitur arsyet pr kt, (neni 72 i KDM). M tutje, nse
prokurori i shtetit trhiqet nga ndjekja para fillimit t shqyrtimit gjyqsor, gjyqtari pr
t mitur njofton personat e thirrur n shqyrtim gjyqsor pr ndrmarrjen e veprimit t
till nga ana e prokurorit.
Palt dhe i dmtuari n thirrjen pr shqyrtim gjyqsor njoftohen pr pranimin e
fajsis s t miturit, nse ka ardhur deri te nj situat e till, ndonse n procedurn
penale pr t mitur fakti i pranimit t veprs penale duhet t merret me shum kujdes
dhe rezerv.
Aplikimi i dispozitave t KPPK, n procedurn ndaj t miturve

N procedurn penale pr t mitur aplikohen prshtatshmrisht dispozitat e Kodit
t Procedurs Penale lidhur me drejtimin e shqyrtimit gjyqsor, procesverbalin dhe
zhvillimin e shqyrtimit gjyqsor (neni 76 i KDM).
sht e rndsishme t theksohet se trupi gjykues pr t mitur nuk sht i lidhur me
propozimin e prokurorit t shtetit me rastin e marrjes s vendimit t tij lidhur me llojin
e mass ose dnimit q do t shqiptohet, (paragrafi 1 i nenit 73 i KDM).
Ndryshimi dhe zgjerimi i propozimit

N procedur pr t mitur, po ashtu aplikohet ndryshimi dhe zgjerimi propozimit.
Megjithat, trupi gjykues pr t mitur sht i autorizuar t marr vendim madje edhe
nse prokurori i shtetit nuk ka ndryshuar propozimin e tij ose nse nuk ka prgatitur
propozim t ri, n baz t gjendjes faktike e cila ka ndryshuar n shqyrtim gjyqsor,
(paragrafi 3 i nenit 70 i KDM).
346
Procedura lidhur me bashkim veprash penale

N rast se i mituri prgjigjet pr vepra penale n bashkim, pa marr parasysh se kur
konstatohet se jan kryer ato, para ose pas shqiptimit t mass edukative apo dnimit
me burgim pr t mitur, gjykata i shqipton t miturit vetm nj mas edukative ose
vetm dnimin me burgim pr t mitur.
Format e vendimeve n procedurn ndaj t miturve

Vendimet n procedur penale pr t mitur jepen n form t aktvendimit dhe
aktgjykimit. Me aktvendim n procedur penale pr t mitur zgjidhen si shtjet
procedurale ashtu edhe shtja kryesore. Me aktvendim vendoset kur: Pushohet
procedura penale, (paragrafi 2 i nenit 73 i KDM).. Kur trupi gjykues shqipton masn
edukative, masn e trajtimit t detyrueshm ose dnimin plotsues.
ka prmban dispozitivi i aktvendimit

te procedura ndaj t miturit
N dispozitivin e aktvendimit shnohet vetm masa q shqiptohet, por i mituri nuk
shpallet fajtor pr veprn penale t prshkruar n propozimin e prokurorit t shtetit. N
kto raste, n arsyetimin e aktvendimit bhet prshkrimi i veprs penale dhe i rrethanave
q e arsyetojn aplikimin e mass s shqiptuar, (paragrafi 3 i nenit 73 i KDM).
Gjykata vendos me aktgjykim kur t miturit ia shqipton dnimin, (paragrafi 4 i nenit
73 i KDM). Aktgjykimi merret konform dispozitave t KPPK, me t cilat rregullohet
aktgjykimi dnues. N aktgjykim, prve t dhnave t cilat i prmban aktgjykimi
dnues n procedurn penale t rregullt prfshihet edhe urdhri pr shqiptimin e trajtimit
t detyrueshm pr rehabilitimin e kryersve t mitur t varur nga droga ose alkooli, kur
jan n pyetje persona me kto varsi si dhe dnimi alternativ kur gjykata ka shqiptuar
dnimin e till.
Kur i mituri mund t obligohet ti paguaj shpenzimet

e procedurs dhe krkesn pasuroro-juridike
Gjykata mund t urdhroj t miturin q t paguaj shpenzimet e procedurs penale
dhe t plotsoj krkesn pasurore juridike vetm kur t miturit i shqipton dnimin.
Ndrsa, n rastet kur t miturit i shqiptohet masa edukative, shpenzimet e procedurs
paguhen nga mjetet buxhetore, kurse pr realizimin e krkess pasurore juridike i
dmtuari udhzohet n kontest civil. Mirpo, nse vlersohet se i mituri ka t ardhura
t veta financiare ose pron, gjykata mund t urdhroj q i mituri tì paguaj shpenzimet
e procedurs si dhe t prmbush krkesn pasurore juridike edhe n rastin kur atij i
sht shqiptuar masa edukative, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 75 t KDM).
Shpallja e vendimit gjyqsor n procedurn ndaj t miturve
Mungesa e publicitetit n procedurn penale kundr t miturit prfshin edhe
momentin e shpalljes s vendimit gjyqsor. N t vrtet, n kuadr t ksaj procedure,
347
publikisht mund t shpallet vetm ajo pjes e vendimit pr t cilin ekziston leja, por
duke pasur kujdes q t mos prmendet emri i t miturit dhe t dhnat tjera n baz t t
cilave mund t konkludohet se pr cilin t mitur sht fjala. Kto ndalesa jan parapar
n interes t t miturit dhe kjo me qllim q aq sa sht e mundur, t mos dmtohet e
ardhmja e tij.
Afati pr hartimin e aktgjykimit n procedurn ndaj t miturve

M n fund, duhet theksuar se n procedurn penale kundr t miturve aktvendimi,
prkatsisht aktgjykimi duhet t prpilohet me shkrim brenda 8 ditve nga dita e
shpalljes s tij, kurse n raste q vlersohen t ndrlikuara brenda 15 ditsh nga dita e
shpalljes s tij, (neni 74 i KDM).
Mjetet juridike
Edhe n procedurn penale pr t mitur, ngjashm si dhe n procedurn penale t
prgjithshme hasen mjetet juridike. Ato edhe n kt procedur jan t rregullta dhe t
jashtzakonshme. Mjet i rregullt juridik sht ankesa. Sipas paragrafit 1 t nenit 77 t
Kodit t Drejtsis pr t Mitur personat e autorizuar pr paraqitjen e ankess mund t
paraqesin at kundr aktvendimit mbi shqiptimin e mass s diversitetit, aktvendimit
pr pushim t procedurs n shqyrtim gjyqsor, aktvendimit pr shqiptimin e mass
edukative, aktgjykimit mbi shqiptimin e dnimit dhe aktgjykimit apo aktvendimit pr
shqiptimin e mass s trajtimit t detyrueshm, brenda afatit prej 8 ditve nga dita e
pranimit t aktvendimit ose aktgjykimit.
Duke pasur parasysh interesat e t miturit dhe pr dallim nga procedura penale q
zhvillohet pr persona t rritur, me paragrafin 2 t nenit 77 t Kodit t Drejtsis pr t
Mitur sht parapar mundsia q mbrojtsi, prokurori i shtetit, bashkshorti, prindi,
prindi adoptues ose kujdestari, i afrmi i gjakut n vij t drejt n fardo shkalle, vllai
dhe motra t mund t ushtrojn ankes edhe kundr dshirs s t miturit. Karakteristik
e veant e procedurs penale pr t mitur sht se i mituri nuk mund t heq dor nga
e drejta e tij n ankes. Rrjedhimisht, ankesa e paraqitur kundr aktvendimit me t
ciln sht shqiptuar masa edukative e mbajtjes n institucion e pezullon ekzekutimin
e mass s till. Sidoqoft gjykata mund t vendos t ekzekutoj masn edukative
pavarsisht nga ankesa, nse vjen n prfundim se kjo sht n interesin m t mir t
t miturit, por kt ajo mund ta bj vetm pasi ta ket dgjuar t miturin, prindin e tij,
prindin adoptues apo kujdestarin, (paragraft 3 dhe 4 t nenit 77 t KDM).
348
Veorit e procedurs ndaj t miturve n gjykatn e shkalls s

dyt (Apelit)
Sidoqoft Gjykata e Apelit edhe n procedurn penale pr t mitur ka autoritetin q
n varsi t gjendjes q e karakterizon rastin konkret, vendimin e gjykats s shkalls
s par ta vrtetoj, ndryshoj apo anuloj. Parimisht, vendimet e tilla Gjykata e Apelit
i merr n prputhje me rregullat e prgjithshme q vlejn lidhur me kto shtje n
procedurn q zhvillohet pr persona t rritur. Veoria e ksaj procedure ktu qndron
n faktin se Gjykata e Apelit mund t ndryshoj vendimin kundr t cilit sht ushtruar
ankesa dhe t shqiptoj mas m t rnd vetm nse nj gj t till e ka krkuar prokurori
i shtetit me ankesn e tij. Po ashtu, Gjykata e Apelit mund t shqiptoj burgimin pr
t mitur prkundr asaj q kt nuk e ka br gjykata themelore, por vetm nse ajo
mban shqyrtim. E njjta mundsi sht parapar edhe n rastin kur Gjykata e Apelit
shqipton ndonj mas edukative institucionale, (paragraft 1 dhe 2 t nenit 78 t KDM).
Pra, edhe n kto raste, pr t ardhur deri te kjo situat, Gjykata e Apelit duhet t mbaj
shqyrtim gjyqsor.
Prmbajtja e ankess dhe bazat pr paraqitjen e saj jan t njjta si n procedur
penale q zbatohet pr persona t rritur.
Mjetet e jashtzakonshme juridike n procedurn ndaj t miturve

Si mjete t jashtzakonshme juridike edhe n procedurn penale pr t mitur jan:
rishikimi i procedurs penale, krkesa pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit dhe
krkesa pr mbrojtje t ligjshmris. N kt rrjedh, ngase kemi t bjm me shtje
thuajse identike, dispozitat e Kodit t Procedurs Penale t cilat rregullojn shtjen e
rishikimit t procedurs penale t prfunduar me aktvendim t forms s prer dhe ato
mbi krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris, zbatohen prshtatshmrisht pr rishikim
t procedurs penale ndaj t miturit, e cila sht pushuar n shqyrtim gjyqsor, me
aktvendim t forms s prer me t cilin sht shqiptuar masa edukative ose aktgjykim
t forms s prer me t cilin sht shqiptuar dnimi dhe pr krkesn pr mbrojtjen
e ligjshmris. N ann tjetr, krkesa pr zbutjen e jashtzakonshme t dnimit sht
parapar si mundsi pr tù ushtruar vetm kundr aktgjykimit t forms s prer me
t cilin sht shqiptuar dnimi, prkatsisht aktvendimit t forms s prer me t cilin
sht shqiptuar masa edukative.
349
PROCEDURAT GJYQSORE Q PRFSHIJN VEPRAT

PENALE T KRYERA NDAJ FMIJVE
Me Kodin e Drejtsis pr t Mitur, krahas dispozitave t Kodit t Procedurs
Penale, jan parapar nj mori garancish t cilat kan pr qllim mbrojtjen adekuate t
fmijve dhe t miturve, t cilt jan atakuar me veprn penale dhe at jo vetm gjat
zhvillimit t procedurs penale por edhe gjat ushtrimit t aktiviteteve t Shrbimit
Sprovues dhe organit t kujdestaris. Vemas kjo prkujdesje n mbrojtjen e fmijs
s atakuar me veprn penale t kryer nga personi madhor sht shprehur duke siguruar
mnyr t veant t marrjes s deklaratave nga fmijt, pastaj n statusin e dshmitarit
dhe n prgjithsi duke pasur kujdes q gjat veprimeve procedurale t mos shkaktohen
pasoja t dmshme n edukimin dhe zhvillimin e personit t ri.
Si rregull procedura penale ndaj kryersve madhor t veprave penale zhvillohet n
prputhje me dispozitat e Kodit t Procedurs Penale. Mirpo, n rastet kur procedura
zhvillohet pr disa vepra penale t cilat i kan kryer personat madhor ndaj fmijve,
me t cilat sht cenuar rnd dinjiteti, morali dhe zhvillimi i drejt i fmijs, Kodi i
Drejtsis pr t Mitur ka parapar shprehimisht se n raste t tilla, gjykimi i personave
madhor do t bhet nga trupi gjykues pr t mitur apo nga gjyqtari pr t mitur.
Trupi gjykues pr t mitur ose gjyqtari pr t mitur, krahas dispozitave t Kodit
t Procedurs Penale, n rastet kur personat madhor kryejn disa vepra penale ndaj
fmijve t cilat do t pasqyrohen n vazhdim, do tì zbatoj edhe dispozitat e posame
t Kodit t Drejtsis pr t Mitur. Kto dispozita t posame jan parapar me qllim
q gjat zbatimit t procedurs penale, maksimalisht t kursehet personaliteti i fmijs,
dhe at jo vetm nga traumat dhe t kqijat q ka psuar si viktim e veprs penale
por edhe n kontekst t shmangies t pasojave t mundshme t dmshme q mund ta
prcjellin edukimin dhe zhvillimin e tij t mvonshm.
Lloji i veprave penale t cilat sht i autorizuar tì gjykoj trupi

gjykues pr t mitur ose gjyqtari pr t mitur, kur gjykohen
personat madhor pr veprat penale t kryera ndaj fmijve
Sipas paragrafit 1 t nenit 145 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur trupi gjykues pr
t mitur dhe gjyqtari pr t mitur, jan kompetent tì gjykojn personat madhor pr
kto vepra penale t parapara me Kodin Penal t Kosovs t cilat kryhen ndaj fmijve:
Dhunimin;kryerjen e akteve seksuale me krcnim t nderit dhe autoritetit;sulmin
seksual;degradimin e integritetit seksual;keqprdorimin seksual t personave me
rregullime mendore ose emocionale ose me paaftsi mendore;keqprdorimin
seksual t personave nn moshn 16 vjeare;nxitjen e akteve seksuale ose t prekjes
seksuale nga personat nn moshn 16 vjeare;shprdorimin seksual duke keqprdor
pozitn, autoritetin ose profesionin;mundsimin e prostitucionit;keqprdorimin e
fmijve n pornografi;tregtimin e materialit pornografik personave nn moshn 16
vjeare;marrdhniet seksuale brenda familjes;bashkjetesn me persona nn moshn
16 vjeare;ndryshimin e statusit familjar t fmijs;rrmbimin e kundrligjshm t
fmijs;keqtrajtimin ose braktisjen e fmijs;shkeljen e detyrimeve familjare;shmangien
350
nga ndihma pr mjete jetese;pengimin dhe mosekzekutimin e masave pr mbrojtjen e

fmijve;rekrutimin dhe regjistrimin e personave ndrmjet moshs 15 e 16 vjeare n
konflikt t armatosur;vendosjen e skllavris, kushteve t ngjashme me skllavrin dhe
puns s detyruar;trafikimin me njerz dhe fshehjen e dokumenteve t identifikimit t
viktimave t skllavris dhe trafikimit me njerz.
Kur merret n pyetje si dshmitar, fmija ndaj t cilit sht kryer ndonjra nga veprat
penale t lartcekura, ai mund t merret n pyetje m s shumti dy her. Kjo marrje n
pyetje, pr arsyet q u theksuan m lart, duhet t zbatohet me ndihmn e pedagogut,
psikologut apo ekspertit tjetr. Fmija ndaj t cilit sht kryer ndonjra nga veprat
penale t lartcekura mund t merret n pyetje si dshmitar jasht gjykatores prmes
televizionit n qark t mbyllur. Madje, pr tìu shmangur gjykats dhe procedurave t
cilat zhvillohen n gjykat, e cila pr shkak t natyrs dhe atmosfers e cila zakonisht
sht e pranishme dhe e cila mund t shkaktoj pasoja t dmshme ndaj fmijs, trupi
gjykues mund t vendos q fmija t merret n pyetje n shtpin e tij ose n ndonj
lokacion tjetr ku ndodhet ai ose n qendrn pr pun sociale. Edhe n kt rast marrja
n pyetje zbatohet me ndihmn e personave profesionist. Incizimi teknik i marrjes n
pyetje prmes televizionit me qark t mbyllur, duhet t asgjsohet brenda 5 vjetve nga
hyrja n fuqi e vendimit, (paragraft 2, 3 dhe 4 t nenit 174 t KDM). Procedura e till
duhet t jet konfidenciale, ashtu q incizimet e tilla sht e ndaluar q t bhen publike
pa autorizim t gjykats. N rast se incizimi i till bhet publik, sht e ndaluar q t
zbulohen t dhnat personale t cilat do t mundsonin identifikimin e fmijs.
KOMPETENCA TERRITORIALE E GJYKATS KUR

GJYKOHEN PERSONAT MADHOR PR VEPRAT PENALE
T KRYERA NDAJ FMIJVE
Sipas nenit 150 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, pr zhvillimin e procedurs
penale pr personat madhor kur ata kryejn vepra penale ndaj fmijve, kompetente
sht gjykata n territorin e t cils sht adresa e prhershme e vendbanimit t pals
s dmtuar, n kt rast e fmijs. Edhe n lidhje me shtjen e definimit t ksaj
kompetence, ligjdhnsi ka pasur parasysh interesat e fmijs.
Prkundr faktit se kur sht n pyetje kompetenca territoriale, prparsi i sht
dhn gjykats s vendbanimit t pals s dmtuar, ligjdhnsi ka parapar mundsin
q n rastet kur vlersohet se procedura do t zbatohet m leht n gjykatn n territorin
e t cils sht kryer vepra penale, q procedura t zhvillohet para asaj gjykate, (neni
150 i KDM).
351
PRBRJA E TRUPIT GJYKUES PR T MITUR ME RASTIN

E GJYKIMIT T PERSONAVE MADHOR PR VEPRAT
PENALE T KRYERA NDAJ FMIJVE
Sipas paragrafit 1 t nenit 152 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, personat madhor
pr veprat penale t kryera ndaj fmijve, gjykohen nga trupi gjykues pr t mitur.
Megjithat, n do situat krkohet q aplikimi i ktyre dispozitave tì prshtatet rastit
konkret.
Prbrja e trupit gjykues

Trupi gjykues pr t mitur i gjykats themelore do t prbhet nga gjyqtari pr t
mitur dhe dy gjyqtar porot. Megjithat, n rastet kur sht n pyetje vepra penale
e dnueshme prej s paku 15 vjet burgim, trupi gjykues i gjykats themelore do t
prbhet nga pes gjyqtar, prej t cilve dy profesional dhe tre porot. N kt rast
sht parashikuar obligimi q njri prej gjyqtarve profesional t jet gjyqtar pr t
mitur, (paragrafi 1 i nenit 152 i KDM).
N Gjykatn Supreme t Kosovs trupi gjykues kur gjykohen personat madhor
pr veprat penale t kryera ndaj fmijve, prbhet prej tre gjyqtarve n rastet kur
gjykon n shkall t dyt. Ndrkaq kur procedura zhvillohet pr vepr penale pr t
ciln sht parapar dnimi prej t paktn 15 vjet burgim, trupi gjykues prbhet nga
pes gjyqtar, prej t cilve tre duhet t jen gjyqtar pr t mitur. Kur gjykon n shkall
t dyt (Gjykatn e Apelit), n seanc shqyrtimi, trupi gjykues pr t mitur prbhet nga
dy gjyqtar pr t mitur dhe tre porot. Ndrkaq, kur gjykon n shkall t tret dhe
vendos pr mjetet e jashtzakonshme juridike, trupi gjykues prbhet n prputhje me
zgjidhet t cilat Kodi i Procedurs Penale i parasheh pr rastet kur zhvillohet procedur
penale ndaj t rriturve. Trupi gjykues do t ket prbrje n prputhje me zgjidhjen e
lartcekur edhe kur shtja gjykohet n seanc n t ciln nuk ka shqyrtim. N kt rast
s paku nj antar i trupit gjykues duhet t jet gjyqtar q gjykon shtjet e t miturve,
(paragraft 2 dhe 3 t nenit 152 t KDM).
M n fund duhet theksuar se n rastet e prcaktuara me ligj personat madhor
pr veprat penale t kryera ndaj fmijve mund t gjykohen edhe nga gjyqtari i vetm
gjykues.
KARAKTERISTIKAT TJERA T PROCEDURS PENALE

Q PRFSHIJN VEPRAT PENALE T KRYERA NGA
PERSONAT MADHOR NDAJ FMIJVE
Prve karakteristikave t theksuara m lart, procedura penale e cila zhvillohet
ndaj personave madhor q kryejn vepra penale ndaj fmijve, i prmban edhe disa
karakteristika tjera t cilat e bjn at t veant n krahasim me procedurn penale q
zhvillohet n situatat e rndomta, ndaj personave madhor.
352
Karakteristik e veant e ksaj procedure sht se gjyqtari pr t mitur sht i

obliguar q n mnyr t rregullt ta informoj organin e kujdestaris pr t gjitha faktet
dhe provat e vrtetuara n procedur penale, t cilat kan kontribuuar ose mundsuar
kryerjen e veprs penale. Ky aktivitet sht parashikuar me qllim q organi i till tì
ndrmarr prball obligimeve q ka, masat e duhura pr mbrojtjen e t drejtave dhe
mirqenien e fmijs.
Karakteristik e veant e ksaj procedure sht edhe fakti se nse gjat ksaj
procedure vrtetohet se prindi po i keqprdor ose s teprmi po i l pas dore detyrat
prindrore, prkatsisht t drejtat ose po i shkel t drejtat e fmijs, prokurori i shtetit
do ta filloj procedurn jokontestimore pr heqjen e t drejtave pr prkujdesje prindrore
nga ana e prindit t till.
M n fund njra prej karakteristikave thelbsore t procedurs penale e cila
zhvillohet ndaj personave madhor pr veprat penale t kryera ndaj fmijve, sht
urgjenca. Pra, ngjashm dhe pr arsye identike si n rastin kur gjykohen t miturit,
edhe n kto situata ligjdhnsi krkon q procedura n fjal t zbatohet shpejt dhe pa
vonesa t paarsyeshme.
353
LIGJI MBI EKZEKUTIMIN

E SANKCIONEVE PENALE
PJESA E PAR
DISPOZITAT E PRGJITHSHME
DISPOZITAT THEMELORE
Sipas dispozitave t Ligjit mbi Ekzekutimin e Sanksioneve Penale (LESP),
ekzekutohen dnimet kryesore, dnimet alternative, dnimet plotsuese, masa e
trajtimit t detyrueshm psikiatrik t kryesit t veprs penale me paaftsi mendore ose
aftsi t zvogluar mendore, masa e trajtimit me an t rehabilitimit t detyrueshm t
personave t varur nga droga dhe alkooli si dhe vrejtja gjyqsore.
Sipas dispozitave t ktij ligji ekzekutohen edhe sanksionet penale q gjykatat
e huaja u kan shqiptuar shtetasve t Republiks s Kosovs. Ekzekutimi i ktyre
sanksioneve, kryhet vetm n baz t marrveshjeve ndrkombtare ose me zbatimin
e parimit t reciprocitetit. Aktgjykimin pr ekzekutimin e sanksionit penal t shqiptuar
nga gjykata e huaj, e merr kolegji prej tre gjyqtarve i gjykats kompetente t qarkut.
Ekzekutimi i dnimit me burgim, dhe i dnimit me gjob

Pr ekzekutimin e sanksioneve penale kompetente, sht gjykata themelore Q ka
shqiptuar dnimin n shkall t par, gjithashtu edhe n situatat kur Gjykata e Apelit ka
shqiptuar dnimin, kompetente pr ekzekutimin e dnimit sht gjykata themelore, q
e ka proceduar shtjen n shkall t par.
Ekzekutimi i dnimit me burgim, me burgim t prjetshm, kryhet nprmjet
drgimit t t dnuarit pr mbajtjen e dnimit n institucionin korrektues pr vuajtje
t dnimit.
Ditn e fillimi t dnimit me burgim-me burgim t prjetshm, t personit t dnuar
q sht n liri, gjykata e urdhron me shkrim dhe urdhri i drgohet personit t gjykuar.
N urdhr, prcaktohet dita kur i dnuari, duhet t paraqitet n institucionin korrektues
pr mbajtjen e dnimit.
I dnuari i urdhruar pr tu paraqitur ditn e caktuar n institucionin pr mbajtjen
e dnimit me burgim, me burgim t prjetshm mund t paraqes krkes pr shtyrjen
e ekzekutimit t dnimit. Krkesn e till mund ta paraqes vetm i dnuari. Krkesa
duhet t mbshtetet n prova q vrtetojn se ekzistojn arsyet e pretenduara pr shtyrje
t ekzekutimit t dnimit. N krkes, duhet treguar kohn pr t ciln krkohet, shtyrja
e ekzekutimit t dnimit.
354
Smundja, si arsye pr shtyrjen e ekzekutimit t dnimit, duhet t jet n t njjtn

koh akute dhe e rnd. Ekzistimi i smundjes s rnd dhe akute, provohet me raport
mjeksor t lshuar nga institucioni mjeksor, n t cilin trajtohet i dnuar. Raportet
mjeksore, jan raporte tremujore, mirpo n krkes t gjykats ato mund, t jen
edhe raporte pr periudha kohore m t shkurtra. Kohzgjatja e shtyrjes s ekzekutimit
t dnimit pr kt arsye, nuk sht e kufizuar dhe ajo mund t zgjat gjer n shrimin
e t dnuarit.
Arsye pr shtyrjen e ekzekutimit t dnimit personit t dnuar t gjinis femrore,
sht shtatznia e saj dhe mosha e fmijris. Shtatznia duhet t ket prfunduar
muajin e gjasht, ndrsa mosha e fmijs, duhet t jet m e re se nj vit. Pr kto
arsye ekzekutimi i dnimit me burgim, mund t shtyhet gjer sa fmija i lindur nga
shtatznia ekzistuese apo fmija i lindur me par, i moshs nn nj(1) vje, t mbush
moshn tre(3) vje. Shtatznia, vrtetohet me dokumentacionin mjeksor ndrsa mosha
e fmiut me certifikatn nga libri amz i t lindurve.
Vdekja e bashkshortit, fmijs, fmijs s adoptuar, prindit ose prindit adoptues
t t dnuarit, sht arsye pr shtyrjen e ekzekutimit t dnimit n kohzgjatje gjer n
tre muaj nga dita e fillimit t shtyrjes s dnimit. Vdekja, provohet me certifikatn nga
libri i amzs pr t vdekur.
Shtatznia e bashkshortes s t dnuarit, sht arsye pr shtyrjen e ekzekutimit t
dnimit pr gjasht muaj, nse koha e lindjes s bashkshortes shtatzne, sht m e
shkurtr se tre muaj nga dita e fillimit t shtyrjes s ekzekutimit t dnimit. Pr kt dhe
pr arsyen se bashkshortja e t dnuarit ka lindur gjat muaj m par nga dita e fillimit
t shtyrjes s ekzekutimit t dnimit dhe nuk ka antar tjer t familjes q mund ti
ndihmonin asaj fillimi i ekzekutimit t dnimit, mund t shtyhet pr m s largu gjasht
muaj.
M s largu gjasht muaj dit nga dita e fillimit t shtytjes s ekzekutimit t dnimit
personit t dnuar, mund ti shtyhet ekzekutimi i dnimit, nse bashkshorti i t dnuarit
apo antari i bashksis s prbashkt, sht n mbajtje t dnimit, apo ata pr ta,
sht urdhruar fillimi i vuajtjes s dnimit n t njjtn koh me t dnuarin. Fakti se
bashkshorti apo i afrmi i familjes, sht n mbajtje t dnimit, provohet me vrtetim
nga institucioni korrektues, ndrsa fakti se ndonjri prej tyre, sht ftuar n mbajtje t
dnimit. Vrtetohet me urdhrin e drguar atyre pr fillimin e ekzekutimit t dnimit.
Punt sezonale n bujqsi, jan t atilla q ato duhet kryer n kohn e caktuar.
Moskryerja e tyre n sezonin e caktuar, mund t ket pasoja t rnda pr t dnuarin.
I dnuari, mund t ket psuar ndonj fatkeqsi q i ka shkaktuar dm material dhe
fillimi i ekzekutimit t dnimit, mund t ket pasoja pr t dnuarin, nse fillon ta mbaj
dnimin, pa eliminuar pasojat e fatkeqsis. Nevoja pr kryerjen e punve sezonale
dhe nevoja pr eliminimin e pasojave t fatkeqsis, mund t jen arsye pr shtyrjen
e dnimit, vetm nse ato pun familja e t dnuarit, nuk to t mund ti kryente pa t
dnuarin n munges t fuqis puntore. Pr kto arsye fillimi i ekzekutimit t dnimit,
mund t shtyhet pr m s largu tre(3) muaj.
355
Pun e filluar para dits s fillimit t ekzekutimit t dnimit, sht arsye pr shtyrjen
e ekzekutimit t dnimit m s largu tre muaj. Puna e filluar, duhet t jet e natyrs s
till q moskryerja e saj, do t mund ti shkaktonte t dnuarit dm t konsiderueshm.
Si pun t tilla, mund t jen fillimi i ndrtimit t shtpis, fillimi i nj procesi prodhues
q zgjat nj koh t caktuar etj.
Ekzekutimi i sanksioneve penale, n mes tjerash, ka qllim edhe prgatitjen e t
dnuarit pr jet dhe sjellje t ndrgjegjshme. Shkollimi sht nj ndr veprimtarit q
e prgatit njeriun pr jet, prandaj nevoja pr t prfunduar shkollimin ose pr tiu
nnshtruar nj provimi t prgatitur, sht arsye pr shtyrjen e fillimit t ekzekutimit t
dnimit m s largu pr nj koh prej gjasht muajsh.
Ekzistimit t arsyeve pr t cilat, krkohet shtyrja e fillimit t ekzekutimit t
dnimit, gjykata mund ta hetoj gjithnj sipas detyrs zyrtare.
I dnuari Lutjen pr shtyrjen e fillimit t mbajtjes s dnimit, duhet ta paraqes
m s voni shtat (7) dit, nga dita e pranimit t urdhrit me t cilin sht urdhruar t
paraqitet ditn e caktuar n institucionin korrektues pr mbajtjen e dnimit. I dnuari,
mund ta paraqes krkesn e till m s voni deri n ditn kur n baz t urdhrit pr
fillimin e mbajtjes s dnimit, do t duhej t paraqitet n institucionin korrektues, vetm
nse n kohn n mes t kalimit t afatit prej shtat (7) ditsh dhe kohs kur do t
duhej t paraqitej n institucion pr mbajtje t dnimit, sht smur rnd nga ndonj
smundje akute ose i ka vdekur bashkshorti, fmiu, fmija i adoptuar, prindi ose prindi
adoptues.
Nse Lutje pr shtyrjen e fillimit t ekzekutimit t dnimit, nuk prmban prova me
t cilat, vrtetohen pretendimet q arsyetojn shtyrjen, kryetari i gjykats kompetente
komunale krkon nga personi i dnuar tia bashkngjis krkess provat, n afat prej
tet (8) ditsh. Krkesa e kryetarit t gjykats, drguar t dnuarit pr bashkngjitjen e
provave, q vrtetojn pretendimet nga Lutja, duhet t prmbaj edhe paralajmrimin
se krkesa, do t refuzohet nse n afatin e ln asaj nuk i bashkngjiten provat e
krkuara.
Procedura pr shtyrjen e ekzekutimit t dnimit, sht urgjente dhe kryetari i
gjykats themelore, duhet vendosur lidhur me lutjen pr shtyrjen e dnimit brenda tri
(3) ditsh nga dita e pranimit t krkess, prve pr nse nga i dnuari sht krkuar
q krkess ti bashkngjis provat e krkuara.
Kompetencat e kryetarit t gjykats themelore, jan t aprovoj lutjen dhe ta shtyj
fillimin e mbajtjes s dnimit, t refuzoj lutjen, t hedh t pa lejuar lutjen, nse ajo sht
paraqitur jasht afatit prej tri ditsh, kur lutja sht paraqitur nga personi i paautorizuar
ose kur i dnuari nuk i bashkngjit provat, q mbshtesin krkesn n afatin e caktuar
(neni 23 paragrafi 2).
N rastin e hedhjes s krkess dhe kur ajo refuzohet e pabazuar, zbatohet parimi i
dy shkallshmris,. Pr hedhjen dhe refuzimin e krkess, kryetari i gjykats themelore
merr aktvendim, kundr t cilit i dnuari ka t drejt ankese n afat prej tri ditve,
kryetarit t Gjykats s Apelit.
356
Krkesa pr shtyrjen e fillimit t ekzekutimit t dnimit, pengon ekzekutimin gjersa

lidhur me t, vendoset me vendim t forms s prer.
Shtyrja e ekzekutimit t dnimit, mund t urdhrohet edhe n procedurn sipas
mjeteve t jashtzakonshme juridike, krkess pr rishikimin e procedurs penale
dhe krkess pr mbrojtjen ligjshmris. Me dispozitn e nenit 29 paragrafi 2 i LESP,
gabimisht sht theksuar se mbajtja e dnimit mund t shtyhet edhe me rastin e
ushtrimit t krkess pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit, sepse sipas nenit 418.
par.2 t KPPK,krkesa pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit mund t paraqitet
gjat mbajtjes s dnimit, ndrsa sipas nenit 430.par.2. t KPPK, krkesa pr zbutje t
jashtzakonshme t dnimit, nuk pezullon ekzekutimin e dnimit.
Pr shtyrjen e fillimit t ekzekutimit t dnimit n procedurn pr rishikimin e
procedurs penale, kompetente sht gjykata q ka marr aktgjykimin n shkall t par,
q sht edhe gjykat kompetente, pr t vendosur lejimin e rishikimit t procedurs
penale.
Krkesn pr mbrojtje t ligjshmris mund t paraqesin : i pandehuri, mbrojtsi dhe
Prokurori Publik i Kosovs. I pandehuri dhe mbrojtsi n krkes mund t propozojn
shtyrjen e fillimit t ekzekutimit t dnimit dhe kompetenc pr t shtyr ekzekutimin e
dnimit, kan gjykata e shkalls s par dhe Gjykata Supreme e Kosovs.
Kur krkesn pr shtyrjen e ekzekutimit t dnimit e paraqet Prokurori Publik i
Kosovs, shtyrja e ekzekutimit t dnimit, sht e domosdoshme.
Ekzekutimi i dnimit me gjob

Dnimin me gjob, e ekzekuton gjykata q ka shqiptuar dnimin e till. Dnimin e
till mund ta shqiptojn t gjitha gjykatat, ato themelore, E Apelit dhe Gjykata Supreme
e Kosovs. Kur personi i dnuar, nuk dshiron apo nuk mund ta paguaj dnimin me
gjob, gjykata mundet q dnimin me gjob tia zvendsoj me dnim me burgim,
duke llogaritur nj dit burgimi njzet euro(20), ndrsa pa marr parasysh lartsin e
dnimit me gjob, dnimi i zvendsuar me burgim, nuk mund t jet m i gjat se tre
(3) vjet, ose tia zvendsoj dnimin me gjob me dnim me Urdhr pr pun n dobi
t prgjithshme nse pr nj pun t till pajtohet i gjykuari (neni 46 i KPK).
357
E DREJTA
CIVILE
PJESA E PRGJITHSHME
E drejta civile sht dega m e vjetr e s drejts. Njhersh, ajo sht edhe nj ndr
degt m me rndsi t sistemit juridik t nj shteti. E drejta civile pozitive nnkupton
trsin e normave juridike t cilat rregullojn marrdhniet shoqrore me karakter
pasuror, prkatsisht t atyre marrdhnieve shoqrore qllimi i fundit i t cilave sht
karakteri pasuror.
I. PARIMET E S DREJTS CIVILE

Marrdhniet juridike civile karakterizohen me parimet e prbashkta q kan,
andaj edhe kto parime i prcaktojn marrdhniet ndrmjet subjekteve. T gjitha
marrdhniet shoqrore t cilat kan karakter pasuror e q jan t rregulluara me norma
t cilat i prkasin t drejts civile bazohen n kto parime:
1) Barazia e palve dhe e vullneteve t tyre,
2) Iniciativa e lir e palve,
3) Qarkullueshmria e t drejtave subjektive civile dhe
4) Sanksioni pasuror.
1. Barazia e palve dhe e vullneteve t tyre n marrdhniet

juridike civile.
N marrdhniet juridike civile subjektet jan t barabarta, pavarsisht nga statuset
e veta q kan n shoqri, t barabarta jan edhe vullnetet e tyre. N kt mnyr
vullneti i njrs pal nuk i nnshtrohet vullnetit t pals tjetr, si sht n t drejtn
dhe n marrdhniet administrative. Barazia e palve dhe e vullneteve t tyre sht
359
E DREJTA CIVILE
parapar edhe n dispozitat ligjore me t cilat rregullohen marrdhniet juridike civile

konkrete. Ky parim sht parashikuar edhe me nenin 3 t Ligjit Pr Marrdhniet e
Detyrimeve (LMD), sipas s cils dispozit pjesmarrsit n marrdhnien detyrimore
jan t barabart.
2. Iniciativa e lir e palve (liria e vullnetit).

Ky parim nnkupton iniciativn e lir t palve n themelimin e marrdhnieve
juridike civile. Shum marrdhnie juridike civile themelohen dhe varen nga dispozitat
ligjore t cilat jan me karakter detyrimor, apo t atilla q, pavarsisht nga vullneti
i subjekteve, jan t pranishme n marrdhniet civile juridike. Mirpo, subjektet
juridiko civile lirisht vendosin nse do t hyjn n ndonj marrdhnie juridike civile,
me knd dhe kur do t hyjn, se far do t jet ajo, ka sht kryesore e ka e dors s
dyt, etj. Autonomia e vullnetit n t drejtn sendore vjen n shprehje nprmjet liris
s shfrytzimit dhe disponimit t prons, n t drejtn e detyrimeve nprmjet t liris
s kontraktimit (neni 2 i LMD) dhe prgjegjsis pr shprblimin e dmit mbi bazn e
fajsis, ndrsa n t drejtn e trashgimis nprmjet t shprehjes s vullnetit t fundit
me an t testamentit.
3. Qarkullueshmria e t drejtave subjektive civile.

T drejtat subjektive civile, bartsit e tyre, sipas marrveshjes s lir, mund ti bartin
nga njri n tjetrin. Pronari i nj sendi, nprmjet nj pune juridike, pronsin e bart
n personin tjetr, ky n t tretin e kshtu me radh. Autori mundet t drejtn e botimit
t veprs s vet ta bart n botuesin. N kt aspekt, qarkullimi i s drejts ekziston
vetm n t drejtn civile. Ky qarkullim nuk ekziston n t drejtn administrative, ku t
drejtat dhe detyrimet e organit administrativ, sipas ligjit, jan t lidhura pr at organ.
4. Sanksioni pasuror.
Nse nuk realizohet marrveshja e lidhur n baz t vullnetit t lir t subjekteve
juridiko civile, apo nse ndonjri subjekt nuk sillet n pajtim me at q sht prcaktuar
sipas asaj marrveshje, do to vije n shprehje sanksioni ndaj atij subjekti, si shprehje
e domosdoshme e ndonj norme t caktuar ligjore. Me kt sanksion goditet masa
pasurore e subjektit. Ksisoj, n marrdhniet juridike civile sanksioni sht gjithnj
pasuror dhe i prket pasuris s pals pjesmarrse n marrdhnien juridike civile. Ky
sanksion nuk ka asgj t prbashkt me at penal apo administrativ.
360
E DREJTA CIVILE
II. SUBJEKTET E S DREJTS CIVILE

Me marrdhnie juridike civile nnkuptojm marrdhnien juridike e cila bazohet
n rregullat e s drejts civile nga edhe krijohet, ndryshohet apo shuhet ndonj e
drejt subjektive, e bazuar n t drejtn objektive. Marrdhniet juridike civile jan t
llojllojshme, qoft sipas llojit, sipas mnyrs si krijohen, varsisht nga afati i zgjatjes,
apo nga veprimi etj. Mirpo pavarsisht nga lloji, mnyra e krijimit, zgjatjes dhe efektit,
t gjitha ato kan elementet e prbashkta e kto jan:
1)
2)
3)
Subjekti n marrdhniet juridike civile,

Objekti i marrdhnies juridike civile dhe
T drejtat dhe detyrimet nga marrdhnia juridike civile.
T drejtat dhe detyrimet n marrdhniet juridike civile ndryshojn varsisht nga

vet marrdhnia juridike civile, prandaj varsisht nga marrdhnia e caktuar juridiko
civile mund t bhet fjal edhe pr t drejtat dhe detyrimet e subjekteve nga kjo
marrdhnie.
5. Llojet e subjekteve t s drejts civile

Subjektet n marrdhniet juridike civile jan bartsit e t drejtave dhe t
detyrimeve, q nnkupton subjektin t cilit i prket ndonj e drejt apo ndonj detyrim
nga nj marrdhnie juridike civile. Subjekte t s drejts civile mund t jen:
a)
b)
personat fizik dhe

personat juridik.
6. Personi fizik, si subjekt i s drejts-fitimi i subjektivitetit,

zotsia juridike
do qenie njerzore q lind e gjall, prpos ndonj monstrumi, n t drejtn civile
tek ne trajtohet si person fizik me cilsi t subjektit n marrdhniet juridike civile.
Nga kjo rrjedh se personi fizik fiton subjektivitetin e s drejts nga momenti i lindjes.
Prjashtim nga kjo rregull paraqet fmija i zn i cili akoma nuk ka lindur, me kusht q
t lind i gjall. Sipas Ligjit t trashgimis (neni 7.1 i LTK)1 edhe fmija i cili ka qen
i zn n momentin e vdekjes s trashgimlnsit, ka t drejt n trashgimi, me kusht
q t lind i gjall brenda 300 ditve nga vdekja e trashgimlnsit (neni 7.2 i LTK).
1 Ligji pr Trashgimin i Kosovs (m tutje LT) nr. 2004/26 i dats 28 korrik 2004 i shpallur nga ana e
Prfaqsuesit Special t Sekretarit t Prgjithshm t Kombeve t Bashkuara (m tutje PSSP) me dt. 04
shkurt 2005.
361
E DREJTA CIVILE
Kjo do t nnkuptonte se do person fizik si dhe fmija i porsazn ka zotsi

juridike dhe mund t jet subjekt i s drejts civile, q nnkupton se mund t jet
barts i t drejtave dhe detyrimeve n tr vllimin e prcaktuar me dispozitat konkrete
ligjore. Prndryshe, personi fizik, prpos zotsis juridike, mund t ket edhe zotsin
e veprimit dhe zotsin e deliktit.
7. Shuarja e subjektivitetit
Zotsia juridike do t zgjas gjat gjith kohs sa sht gjall personi fizik,
prkatsisht ajo do t shuhet me vdekjen e personit fizik, apo me shpalljen e personit
fizik pr t vdekur.
Vdekja e njeriut sht shtje faktike, nga edhe nuk ka problem pr caktimin e
kohs s vdekjes. Vdekja regjistrohet n librin amz pr t vdekurit, ku shnohet edhe
koha e vdekjes. Mirpo, mund t ndodh q, pr shkak t mungess s ndonj personi
pr nj koh m t gjat, vshtir sht t konkludohet nse sht i gjall apo i vdekur.
Me qllim t sigurimit t ekzistimit t t drejtave, ekziston instituti i shpalljes pr t
vdekur.
Pr t iniciuar procedurn pr shpalljen e personit pr t vdekur nevojitet q ai
person t mungoj nga vendqndrimi i tij nj koh t caktuar dhe t mos dihet ku ndodhet
dhe nse sht gjall apo jo. Ky institut vemas sht b aktual n Kosov pas lufts s
fundit t viteve 1998 dhe 1999, nga se shum persona jan t zhdukur dhe nuk dihet ku
ndodhen dhe nse jan gjall apo jo.
Kushtet dhe procedura pr t shpallur nj person pr t vdekur jan rregulluar
me Ligjin e Procedurs Jokontestimore2. Pr t vendosur lidhur me propozimin pr
shpalljen e personit t zhdukur pr t vdekur kompetente sht gjykata themelore sipas
vendbanimit t prhershm t fundit, e nse nuk ka pasur vendbanim t prhershm,
sipas vendbanimit t prkohshm t personit i cili duhet shpallur pr t vdekur (neni
63 lidhur me nenin 50 t LPJ). Procedurn e zhvillon dhe aktvendimin e merr gjyqtari
individual (neni 63 lidhur me nenin 50.2 t LPJ).
Procedurn mund ta inicioj do person i cili ka interes juridik t drejtprdrejt
si dhe Organi i Kujdestaris 61 i LPJ). Me aktvendimin me t cilin nj person do t
shpallet pr t vdekur, nse mund t vrtetohet, do t caktohet edhe dita, nse sht e
mundur edhe ora, pr t ciln konsiderohet se ka vdekur. Nse ora dhe dita e vdekjes
nuk mund t vrtetohen, ather konsiderohet se vdekja ka ndodhur ditn e par pas
kalimit t afateve t parapara ligjore nga neni 59 i LPJ (neni 65.3 i LPJ) pr shpalljen e
personit t zhdukur pr t vdekur. N t drejtn trashgimore, n rastet kur nuk ka mund
t vrtetohet dita e vdekjes, si dit e vdekjes e personit t zhdukur konsiderohet dita
kur aktvendimi me t cilin personi sht shpallur pr t vdekur, sht b i plotfuqishm
(neni 125.1 i LTK). Nse pas plotfuqishmris s aktvendimit pr shpalljen e personit
t zhdukur pr t vdekur kuptohet se personi ka vdekur tjetr dit nga ajo q sht
2 Ligji pr Procedurn Jokontestimore (m tutje LPJ) 2008/03-L-007 i dats 20.11.2008 i shpallur me
Dekretin e Presidentit t Republiks s Kosovs DL-068-2008 i dats 13.12.2008 dhe i publikuar n Gazetn
Zyrtare t RK nr. 45 t dt. 12.01.2009.
362
E DREJTA CIVILE
konstatuar n aktvendim, me propozimin e do personi i cili ka interes juridik, gjykata,

pas zhvillimit t procedurs, sa i prket dats s vdekjes, do t ndryshoj aktvendimi e
mparshm.
Aktvendimi me t cilin personi i zhdukur shpallet pr t vdekur vetm supozon
vdekjen e personit dhe ky supozim do t qndroj dhe ekzistoj deri sa nuk provohet e
kundrta. Personi i cili sht shpallur pr t vdekur, nse sht gjall, duhet t paraqitet
personalisht n gjykat. Gjykata, pasi t vrtetohej identitetin e tij, pa procedur tjetr
do ta abrogoj aktvendimin me t cilin ai person sht shpallur pr t vdekur. Nse
pas plotfuqishmris s aktvendimit pr shpalljen e personit t zhdukur si t vdekur
gjykata, n fardo mnyre informohet se ai person sht i gjall, n baz t propozimit
t personit i cili ka interes juridik ose sipas detyrs zyrtare, do t zhvilloj procedurn
pr abrogimin e aktvendimit me t cilin ai person sht shpallur si i vdekur.
Sa u prket efekteve juridike t shpalljes s personit t zhdukur pr t vdekur, ato
jan t njjta si te vdekja natyrore, nga se hapet trashgimia, nse ka pasur martes ajo
shuhet, si edhe me rastin e vdekjes. Nse sht zhvilluar dhe sht prfunduar procedura
e trashgimis, n rast t kthimit t personit i cili sht shpallur pr t vdekur, ai mund
t krkoj ti kthehet pasuria e tij, e nse ndonjri trashgimtar i shpallur ka qen me
keqbesim, e ka ditur se nuk ka vdekur, do ta kthej edhe at pasuri q e ka shpenzuar,
e trashgimtart me mirbesim, t cilt nuk e kan ditur se sht gjall, do ta kthejn
vetm pasurin t ciln e kan n momentin e kthimit t saj.
8. Zotsia e veprimit e personave fizik

Zotsia e veprimit e personit fizik nnkupton zotsin e nj personi pr t ndrmarr
personalisht veprime juridike me qllim t prfitimit t drejtave dhe marrjes s
detyrimeve.
Sipas ligjit n fuqi zotsia e plot e veprimit n rregull fitohet me arritjen e moshs
madhore (neni 15.2 dhe 3 i LFK)3 ose me lidhjen e martess, n baz t lejimit nga
ana gjykats, pasi q personi ti ket mbushur 16 vjet. Personat fizik t cilit nuk i
kan mbushur 18 vjet jan persona t mitur, andaj edhe nuk e kan zotsin e plot
t veprimit. Mirpo, te personat nn moshn 18 vjeare zotsia e veprimit nuk sht e
njjt.
Personat nga mosha 15 vjeare deri n moshn madhore e kan zotsin e veprimit
t kufizuar nga se kan mundsi t lidhin kontrat t puns, dhe t disponojn vet t
ardhurat e tyre personale dhe pasurin q e kan fituar me punn e tyre (neni 217.2 i
LFK). Ata kan detyrim q sipas mundsive t kontribuojn n ushqimin, edukimin
dhe arsimimin e tyre si dhe pr ushqimin e familjes n nivel t arsyeshm (neni 217.2
i LFK). Personi i cili i ka mbushur 16 vje mund t prpiloj edhe testament (neni
70.2 i LTK). Personat fizik t mitur, para se ti mbushin 14 vje, nuk kan zotsi
veprimi, si dhe personat e moshs madhore t cilve u sht marr zotsia e veprimit.N
t drejtn ton personi madhor mund t shpallet i paaft pr t vepruar nse nuk sht
3 Ligji pr Familjen i Kosovs (m tutje LFK) 2004/32, Gazeta Zyrtare e IPVQ-ve, nr. 4/2006 e dats 1
shtator 2006,
363
E DREJTA CIVILE
n gjendje t kujdeset pr t drejtat dhe interesat e veta (neni 31 i LPJ). Arsye pr kt,
n rregull, mund t jet smundja mendore dhe shpirtrore e n raste t veanta edhe
t metat fizike. Procedura pr heqjen e zotsis pr t vepruar fillohet dhe zhvillohet
sipas detyrs zyrtare, sipas propozimit t personave t interesuar pr kt ose sipas
propozimit t vet personit t cilit duhet ti hiqet zotsia, nse ai sht n gjendje t
kuptoj rndsin dhe pasojat e propozimit. Procedura zhvillohet sipas rregullave t
procedurs jokontestimore n gjykatn themelore sipas vendbanimit, prkatsisht
vend - qndrimit t fundit t personit t cilit duhet ti hiqet zotsia e veprimit. Vendos
gjyqtari individual. Me aktvendim mund ti hiqet vetm pjesrisht apo n trsi zotsia
e veprimit (neni 31 i LPJ).
9. Zotsia deliktore e personit fizik

Marrdhnia juridike mund t rrjedh edhe nga veprimi i ndaluar delikti. Delikti
juridiko civil dallon nga ai penal. Pasoja e deliktit civil (ai i cili n t drejtn civile
prfaqson veprimin e ndaluar) sht lindja e detyrimit pr dmshprblim. N kt
aspekt zotsia deliktore nnkupton zotsin e personit fizik t prgjigjet pr veprimet e
veta nga masa e vet pasurore.
Sipas nj rregulle t prgjithshme, edhe n t drejtn civile, pr veprimin e ndaluar
shkaktuesi i dmit prgjigjet vetm nse ka qen i vetdijshm pr veprimin e vet, q
nnkupton se edhe zotsin e deliktit nuk e ka do person fizik. N kt aspekt personi
i mitur nn moshn 14 vje dhe personi madhor t cilit i sht hequr n trsi zotsia e
veprimit nuk e kan zotsin deliktore. Pr veprimet e tyre prgjigjen personat t cilt
kan pasur detyrim t kujdesen pr ata, q prfaqson edhe prgjegjsin e personave
t tret.
10. Personi juridik, si subjekt i s drejts - fitimi dhe shuarja e

subjektivitetit
Subjekt i s drejts civile, prpos personit fizik, mund t jet edhe personi juridik.
Cilsia e personit juridik t nj subjekti duhet ta pranohet edhe nga rendi juridik i
shtetit, nga se personi juridik, prkundr personit fizik i cili sht krijes natyrore,
ai sht krijes shoqrore, e cila prbhet nga nj grup njerzish apo disa njerz t
organizuar n baz t ligjit.
Kjo krijes shoqrore duhet t ket edhe pasuri t angazhuar pr ushtrimin e
veprimtaris pr t ciln sht formuar.
364
E DREJTA CIVILE
-----
Nga kjo rrjedh se personi juridik duhet:

T ket organizimin formal (organet dhe aktet normative),
T ket pasuri t vetn pr tu prgjigjur pr detyrimet q rezultojn nga marrdhniet
juridike civile,
T ushtron veprimtari t caktuar dhe
T jet e regjistruar si subjekt juridik sipas ligjit.
Duke pasur parasysh faktin se personat juridik me cilsi t subjektit juridik n t

drejtn civile jan disa llojesh, edhe fitimi i subjektivitetit t personave juridik dallon
varsisht se pr cilat persona juridik sht fjala. N rregull, personi juridik e fiton cilsin
e subjektit juridik n momentin e regjistrimit n regjistrin zyrtar t parashikuar me ligj.
N kt mnyr e fitojn cilsin e personit juridik shoqrit tregtare, ndrmarrjet e
ndryshme punuese, shoqatat e ndryshme, partit politike etj. N dallim nga kto vet
shteti dhe njsit tjera shtetrore e fitojn kt cilsi n baz t Kushtetuts dhe ligjit.
Personi juridik shuhet me regjistrimin nga regjistri zyrtar, me t cilin regjistrim
edhe e ka fituar kt cilsi.
11. Dallimet prkitazi me zotsin juridike dhe t veprimit mes

personave fizik dhe juridik
Zotsia juridike dhe ajo e veprimit e personit juridik ndryshon nga zotsia juridike
dhe ajo e veprimit e personit fizik. Personat juridik e kan t ashtuquajturn zotsi
juridike dhe t veprimit t specializuar, t cilat jan m t ngushta dhe t kufizuara
n krahasim me ato t personit fizik. Personi juridik mund t jet barts i t drejtave,
detyrimeve dhe prgjegjsive vetm n kuadr t veprimtaris pr t ciln sht
themeluar. Prndryshe kufijt e zotsis juridike dhe t veprimit t personit juridik jan
t prcaktuara me ligj ose statut t atij personi juridik.
III. OBJEKTET E MARRDHNIEVE JURIDIKE CIVILE

Prkitazi me objektin marrdhnia juridike civile krijohet, ndryshohet dhe shuhet.
Nga kjo objekti sht parakusht pr krijimin e marrdhnies juridike civile. Objekt i t
drejts civile mund t jet gjith ajo q, n nj mnyr apo n tjetrn, mund t shprehet
n vler ekomomike - monetare. Andaj edhe objekte t s drejts civile n marrdhnie
juridike civile jan.
1) Sendet,
2) Veprimet e njeriut,
3) Vlerat personale dhe
4) Pasuria si objekt i s drejts civile.
365
E DREJTA CIVILE
1. Sendet
Sendet jan objekti m me rndsi i t drejts civile. Gjat zhvillimit historik t
njerzimit ka ndryshuar edhe kuptimi i sendeve. Pavarsisht nga kjo, sendet jan pjes
materiale e natyrs. Pjesa e natyrs pr t qen send n aspektin e t drejts civile duhet
t plotsoj dy kushte:
a)
b)
Kushti fizik ajo pjes e natyrs t mund t jet n pushtetin e njeriut,

Kushti juridik sistemi juridik duhet tia pranoj cilsin e sendit.
N kt aspekt n kuptimin fizik si sende mund t konsiderohen t gjitha pjest e

natyrs t cilat mund t jen n pushtetin e njeriut dhe q i shrbejn ndonj nevoje
t njeriut. Mirpo vetm kjo nuk mjafton. Ka shum sende q, edhe pse e plotsojn
kt kusht, nuk jan sende n t drejtn civile, ato jan jasht qarkullimit dhe si t tilla
ndaj tyre nuk mund t fitohen t drejtat civile, si konsiderohen sot t mirat publike, si
rrugt, publike, parqet, tregjet, ujrat etj. N kt aspekt, sipas t drejts ton, ato jan
sende, t mira publike nn rexhimin administrativ, jasht qarkullimit, nuk mund t jen
objekt i marrdhnieve juridike civile.
2. Veprimet e njeriut
do veprim i njeriut nuk e ka cilsin e objektit t marrdhnieve civile juridike.
Kt cilsi e ka vetm ai veprim i njeriut i cili n ndonj mnyr sht shprehur n vler
monetare. N baz t nj pune konkrete juridike njra pala mund t merr pr detyrim
t kryen veprime t caktuara, ndrsa pala tjetr ta shprblen at. N kt marrdhnie
juridike veprimi i njeriut sht objekt. sht i shprehur n vler monetare.
Edhe prmbajtja nga nj veprim i caktuar i cili n rregull sht i lejuar, mosveprimi,
nse ajo prmbajtje prfaqson ndonj interes pr paln tjetr, mund t jet objekt i s
drejts civile, p.sh. moskultivimi i kulturave t larta n ar t vetn pr t mos penguar
dritn n paluajtshmrin e fqinjit.
3. Vlerat personale
Vlerat personale, n kuptimin m t gjer e jo vetm n at ekonomik, jan vlerat
m t mdha n jetn e njeriut. Kto jan t mbrojtura nga t gjitha degt e s drejts.
Mirpo n t drejtn civile ato prfaqsojn objekte t s drejts dhe gzojn mbrojtjen
juridike civile vetm n ato raste nse mund t shprehen n vler ekonomike.
Vlerat personale shrbejn si objekt i t drejtave personale, andaj edhe ato jan
t lidhura pr personin dhe i takojn atij. Ato nuk mund t barten n tjetrin e as t
trashgohen dhe shuhen me vdekjen e tij.
366
E DREJTA CIVILE
4. Pasuria si objekt i s drejts civile

Pasuria sht grup t drejtash t cilat i takojn nj personi. Ktu bjn pjes vetm
t drejtat subjektive civile, q nnkupton ato t drejta t cilat n mnyr t drejtprdrejt
apo t trthort pr objekt kan sendet, prkatsisht parat, si lloj t veant t sendeve.
Subjektet e ndryshme juridike hyn ndrmjet veti n marrdhnie juridike civile me
qllim t krijimit t vlerave pasurore, nga edhe rrjedh se edhe pasuria sht e krijuar
n qarkullimin ekonomik, nga edhe paraqitet objekt i s drejts civile. N kt aspekt
pasuria si objekt i s drejts civile nnkupton tersin e t gjitha t drejtave dhe detyrimeve
t nj subjekti juridik.
T gjitha t drejtat nga t cilat prbhet pasuria si trsi, prkatsisht t drejtat n
pasuri quhet masa pasurore. Masa pasurore gjithmon prbhet nga sendet e caktuara,
mirpo q ato gjithmon t mund t shprehen n vler monetare. Nga kjo rrjedh se
masa pasurore mund t jet n qarkullim juridik, q nnkupton bartjen e t drejtave n
sendet nga masa pasurore. Pasuria ndahet n aktiv dhe pasiv. Aktiven e prbjn t
gjitha t drejtat, ndrsa pasiven t gjitha detyrimet.
IV. T DREJTAT SUBJEKTIVE CIVILE

5. Nga rrjedhin dhe ka prmbajn
E drejta e subjektit, qoft person fizik apo juridik, n nj marrdhnie juridike civile
e cila rrjedh nga e drejta objektive (e zbatueshme) nnkupton t drejtn subjektive.
E drejta subjektive mund t rrjedh nga vet ligji (e drejta e fmijs pr ushqim nga
prindrit dhe e kundrta) apo nga ndonj pun juridike (kontrata).
E drejta subjektive prmban nj apo m shum autorizime, p.sh. e drejta e pronsis
pr pronarin nnkupton tri autorizime kryesore: 1. q sendin, pronar i t cilit sht, ta
mbaj n posedim, 2. ta siguroj dhe ta shfrytzoj dhe 3. t disponoj me at send (neni
1 i LPDTS)4.
do t drejte subjektive i prgjigjet detyrimi i nj apo m shum personave. Ajo
q paraqet t drejt pr nj subjekt, pr subjektin tjetr paraqet detyrim, p.sh. e drejta
pr ushqim e fmijs nga ana e prindit, si e drejt subjektive civile ligjore, ushqimi pr
fmijn paraqet nj t drejt e kjo njhersh pr prindrit paraqet detyrim t kontribuojn
pr ushqimin e fmijs dhe anasjelltas.
Subjekti n nj marrdhnie juridike i cili disponon me nj t drejt quhet edhe
titullar apo person i autorizuar. Prkundr ksaj, subjekti i cili n at marrdhnie
juridike civile ka detyrime thirret person prgjegjs.
Prpos autorizimit, element tjetr i s drejts subjektive civile sht krkesa, apo
padia n aspektin material. Krkesa definohet si mundsi e realizimit t dhunshm t
4 Ligji pr Pronsin dhe t Drejtat tjera Sendore (m tutje LPDTS) Ligji nr. 03/L-154, GZ nr. 57 dat
04.08.2009,
367
E DREJTA CIVILE
autorizimit nga e drejta subjektive, zakonisht nprmjet t gjykats. Pr nga prmbajtja

e drejta subjektive sht pushtet i cili sigurohet me t drejtn objektive. Ky pushtet
sht i orientuar gjithmon ndaj personave tjer.
6. Ndarja e t drejtave subjektive civile

Varsisht nga elementet e prbashkta q kan dhe varsisht nga raporti q ekziston
ndrmjet t drejtave dhe detyrimeve, t drejtat subjektive civile ndahen n:
1)
T drejtat subjektive civile absolute,
2)
T drejtat subjektive civile relative.
7. Llojet e t drejtave subjektive civile absolute varsisht nga

objekti
1)
2)
Varsisht nga objekti i s drejts t drejtat subjektive civile absolute ndahen

T drejtat sendore,
T drejtat personale.
T drejtat sendore pr objekt i kan sendet. M kryesorja nga kto sht e drejta
e prons e nga kjo rrjedhin t drejtat tjera sendore si e drejta e servitutit dhe e pengut.
T drejtat personale jan t drejta t karakterit personal dhe pr objekt kan t
mirat personale ashtu q nuk hyn n kuadr t pasuris s personit dhe n rregull nuk
trashgohen. Ato ndahen n:
1) T drejtat personale nga marrdhniet familjare dhe statuset personale, t cilat kan
t bjn me statusin juridiko civil t personit, t cilat ndryshe quhen edhe t drejta
personale jo pronsore, si jan: mosha madhore, zotsia juridike, zotsia e veprimit,
e drejta pr t qen trashgimtar ligjor etj.
2) T drejtat e personalitetit t cilat pr objekt i kan vlerat e personalitetit, t
parashikuara edhe me kushtetut, si jan: e drejta n integritetin personal, moral
dhe shpirtror, n lirin e lvizjes, lirin e mendimit dhe t shprehurit, n pun,
zgjedhjen e profesionit, etj.
3) T drejtat e autorit e q jan ato t drejta t cilat pr objekt kan produktin e mendjes
dhe shpirtit t njeriut, si jan: puna shkencore, vepra letrare, piktura skulptura etj.
8. Dallimi mes t drejtave absolute dhe relative varsisht nga

raporti ekzistues mes t drejtave dhe detyrimeve
Absolute jan ato to drejta subjektive a. T cilat veprojn ndaj t gjithve erga
omnes, pra t drejts s titullarit i prgjigjet detyrimi i t gjith personave tjer; b.
Paraprakisht nuk sht i prcaktuar dhe nuk dihet numri i personave prgjegjs; c.
Detyrimi i personave prgjegjs sht gjithmon negativ, q nnkupton se qndron n
368
E DREJTA CIVILE
prmbajtje nga ndonj veprim i caktuar me t cilin do t pengohej titullari n autorizimet

q ka; . Raporti i titullarit ndaj personave tjer nuk sht i konkretizuar paraprakisht,
andaj edhe paraprakisht nuk sht i shprehur n para; d. Detyrimi i t gjith personave
ndaj titullarit t s drejts sht i plot dhe dh. Nuk vjetrsohen me kalimin e kohs.
N dallim nga t drejtat absolute, te t drejtat relative: a. Detyrimi i prket vetm
personave t caktuar; b. Zakonisht detyrimi sht pozitiv q nnkupton se personi
prgjegjs duhet t ndrmerr nj veprim ose t jep dika; c. Raporti ndrmjet titullarit t
s drejts me personat tjer sht paraprakisht i ditur dhe i konkretizuar; . Autorizimi
i titullarit t s drejts sht detyrim pr subjektin tjetr; d. Detyrimi gjithmon sht i
konkretizuar dhe i njohur dhe dh. Me kalimin e kohs s parashikuar me ligj vjetrsohen.
N kt mnyr te t drejtat absolute sht i caktuar vetm titullari, p.sh. te e drejta
e pronsis paraprakisht dihet vetm pronari i nj sendit t caktuar, ndrsa personat
prgjegjs paraprakisht nuk dihen, pasi q kjo e drejt vepron ndaj t gjith personave
tjer, andaj edhe do person mund t jet prgjegjs. Te t drejtat relative jan t caktuar
edhe titullari i s drejts edhe ai i detyrimit, si p.sh. n marrdhnien juridike nga
shitblerja.
9. Krijimi, ndryshimi dhe shuarja e t drejtave subjektive civile

- Faktet juridike
Paraqitja e fakteve t caktuara juridike mundson krijimin, ndryshimin apo shuarjen
e t drejtave subjektive civile. Vetm ekzistimi i norms objektive nuk nnkupton edhe
krijimin e ndonj t drejte subjektive. Pr krijimin e nj t drejte subjektive konkrete
t parapar me t drejtn objektive, prkatsisht t nj marrdhnie juridike, sht e
nevojshme t ekzistoj nj rrethan shoqrore konkrete e jets e cila edhe mundson
zbatimin e dispozits s caktuar nga e drejta objektive. N kt aspekt faktet juridike
jan ato rrethana t jets pr shkak t ekzistimit, ndryshimit apo shuarjes s t cilave, n
baz t drejts objektive, krijohet, ndryshohet apo shuhet nj marrdhnie juridike. Kto
konsiderohen fakte vendimtare pr t cilat sht e lidhur ndonj e drejt subjektive. N
t drejtn civile vendimtare jan ato fakte pr t cilat sht i lidhur krijimi, ndryshimi
apo pushimi i marrdhnies juridike civile.
Faktet juridike ndahen n ndodhi apo ngjarje natyrore (si lindja, vdekja,
smundja shpirtrore, kalimi i kohs, fatkeqsit elementare etj.) dhe n veprime t
njeriut (punt juridike, deliktet etj.). Ndodhit natyrore nuk varen nga vullneti i njeriut.
Veprimet e njeriut ndahen n veprime t lejuara dhe t palejuara (deliktet). Ato t
lejuara ndahen n veprime n pajtim me t drejtn, q nnkupton se nuk jan t ndaluara
me ligj por nuk jan ndrmarr me qllim t krijimit, ndryshimit apo t shuarjes s ndonj
marrdhnie juridike civile si p.sh. gjetja e sendit dhe veprimet e dshirueshme t cilat
nnkuptojn shprehjen e vullnetit me qllim t krijimit, ndryshimit apo t shuarjes t
ndonj marrdhnie juridike civile, si jan punt juridike.
369
E DREJTA CIVILE
10. Supozimet dhe fiksionet juridike

Procedura lidhur me vrtetimin e ekzistimit apo mos ekzistimit t nj apo disa
fakteve juridike, n t shumtn e rasteve, sht e mundimshme, krkon koh dhe
shkakton shpenzime. Pr kt arsye, si n teori poashtu edhe n praktik, shum fakte
juridike nnkuptohen, qoft si fakt i supozuar (prezumcion) qoft si fiksion juridik.
Supozimet juridike jan mjete juridike teknike me ndihmn e t cilave, nga faktet e
njohura nxirret konstatimi pr ekzistimin e fakteve t panjohura. Fakt juridik i supozuar
konsiderohet ai fakt juridik pr t cilin mund t kuptohet nga vet rrethanat konkrete, pr
t ciln arsye edhe nuk provohet nse di e till nuk krkohet posarisht. Me Ligjin pr
Procedurn Kontestimore (neni 321 par. 4)5 jan parapar pasojat procedurale juridike
t supozimeve, ashtu q sht parashikuar se faktet e supozuara nuk argumentohen nse
posarisht ajo nuk krkohet.
Prkitazi me mundsin e kundrshtimit, supozimet ndahen n ato t rrzueshme
dhe t parrzueshme. Kjo ndarje sht me rndsi nga se ligji lejon mundsin
e argumentimit vetm t supozimeve t rrzueshme, ndrsa te ato t parrzueshme
prjashtohet mundsia e argumentimit t s kundrts.
Edhe fiksionet jan mjete t tekniks juridike. Si fiksion juridik konsiderohet ai fakt
juridik pr t cilin dihet se nuk ekziston por merret se ekziston, ose e kundrta, dihet
se ekziston por merret se nuk ekziston p.sh. Fmija i zn n momentin e vdekjes s
trashgimlnsit merret si i lindur, me kusht q t lind i gjall edhe pse dihet se nuk
ekziston (neni 7.1 i LTK). N kohn e sotme fiksionet jan shum t rralla.
11. Mnyra e fitimit t drejtave subjektive civile

T drejtat subjektive civile fitohen n baz t ligjit apo me pun juridike. Mbi kt
baz ligjore shkenca juridike dallon dy mnyra t fitimit t t drejtave subjektive civile
dhe at: 1. Derivative apo rrjedhse dhe 2. Origjinere apo burimore.
Fitimi i s drejts subjektive civile nga shkaku se ashtu sht parashikuar me ligj
nnkupton fitimin origjinar ose burimor. Kjo nnkupton se ajo e drejt nuk bazohet
n t drejtn e paraardhsit t saj, n ndonj pun juridike e as q ndodhet n ndonj
varshmrri me ndonj subjekt tjetr. N kt mnyr t fitimit bjn pjes fitimi i s
drejts nga jopronari, n baz t posedimit etj.
Mnyra derivateve e fitimit nnkupton fitimin e nj t drejte subjektive civile n
baz t puns juridike, q nnkupton kalimin e nj t drejte nga titullari i mparshm
i saj. Kjo mnyr e fitimit sht me rndsi nga se vllimi i t drejtave t paraardhsit
sht me ndikim vendimtar n vllimin e t drejtave t pasardhsit sukcesorit. N t
drejtn vlen parimi i prgjithshm se askush nuk mund t bart n tjetrin m tepr t
drejta se q ka ai vet.
5 Ligji pr Procedurn Kontestimore (m tutje LPK), Ligji nr. 03/L-006 i dats 30.06.2008 i shpallur me
Dekretin e Presidentit t RK nr. DL-04502008 i dats 29.07.2008 i cili zbatohet prej 06 tetor 2008 dhe
Ligji nr. 04/L-118 i dt. 13.09.2012 Pr ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit nr. 03/L-006 pr Procedurn
Kontestimore i shpallur me Dekretin e Presidentit t RK DL-045-2012 i dats 28.09.2012.
370
E DREJTA CIVILE
Qarkullimi juridik n t drejtn civile nnkupton kalimin e t drejtave nga nj

subjekt n tjetrin, nga nj titullar n tjetrin. Ngjashm me qarkullimin e mallit ku bartet
malli nga nj subjekt n tjetrin, te qarkullimi juridik barten t drejtat nga nj titullar n
tjetrin.
T drejtat subjektive civile t cilat barten me qarkullim juridike jan t drejtat
absolute, si jan: prona, servituti, pengu etj. N rastet e kalimit t ktill t t drejtave,
t drejtat absolute jan objekt i qarkullimit juridik ndrsa punt juridike me t cilat
bhet ky kalim i s drejts sht mjeti me t cilin bhet qarkullimit juridik. Nprmjet
t puns juridike palt dshirojn t arrijn qllimin kauzn si efekt ekonomik t cilin
e dshirojn.
Pr t fituar nj t drejt subjektive civile duhet patjetr t ekzistoj baza juridike e
prcaktuar me ligj. Nse sht n pyetje puna juridike si baz juridike pr fitimin e nj
t drejte subjektive, ajo medoemos duhet t jet e vlefshme sipas ligjit dhe vetm si e
till mund t shrbej si baz juridike pr fitimin e nj t drejte subjektive civile. Nse
puna juridike sht me t meta n baz t saj nuk mund t fitohet e drejta edhe pse bartet
objekti, ekonomikisht kalon nga njri subjekt n tjetrin, por n kt rast nuk do t kalon
edhe e drejta subjektive civile.
Sipas t drejts ton pr fitimin e t drejtave absolute n baz t qarkullimit juridik
sht e nevojshme baza juridike (titulus) dhe mnyra e fitimit (modus acquirendi). Nga
kjo rrjedh se kusht dhe krkes edhe sipas ligjit edhe sipas puns juridike, pr fitimin e
s drejts subjektive civile, sht baza juridike. Mnyra e fitimit sht ajo q duhet b
sipas ligjit, si veprim me qllim t realizimit t bartjes, prkatsisht pr tu realizuar e
drejta e fitimit t nj t drejte subjektive civile.
12. Sukcesioni universal dhe sukcesioni singular

Shikuar nga kndvshtrimi i vllimit t kalimit t t drejtave subjektive civile n
mnyr derivateve dallojm:
1) Sukcesionin universal dhe
2) Sukcesionin singular.
Sukcesioni universal nnkupton bartjen, qoft t pasuris s prgjithshme apo
vetm t ndonj pjese t saj, si grumbull t drejtash dhe detyrimesh. N sukcesorin
kalojn edhe t drejtat edhe detyrimet. Sukcesionin universal e kemi te trashgimia,
konfiskimi etj.
Sukcesioni singular nnkupton bartjen e ndonj t drejte subjektive civile apo t
disa t drejtave subjektive t caktuara. Sukcesori universal e fiton t drejtn ashtu si e
ka pasur paraardhsi i saj, n t njjtn prmbajtje dhe vllim. Ksisoj n sukcesorin
kalojn vetm t drejtat e jo edhe detyrimet.
371
E DREJTA CIVILE
V. PUNT JURIDIKE
1. Kuptimi dhe kushtet pr krijimin e puns s vlefshme juridike
Me pun juridike n kuptim t gjer nnkuptojm do shprehje t vullnetit me t
ciln krijohet, ndryshohet ose shuhet ndonj marrdhnie juridike civile. Shprehjet e
vullnetit prfaqsojn fakte juridike me t cilat krijohen marrdhnie t llojllojshme
juridike. Nj lloj i shprehjeve t vullnetit dallohet pr nga efekti, e kto jan shprehjet e
vullnetit me t ciln jo vetm q ndryshohet ndonj marrdhnie juridike por me t cilat
bartet ndonj send apo ndonj vler tjetr pasurore nga nj pasuri n tjetrn. Nga kjo
mund t konstatohet se me pun juridike, si mjet t qarkullimit juridik, nnkuptojm
shprehjen e vullnetit e cila krijon t drejta relative (detyrime).
Pr t qen e vlefshme nj pun juridike duhet n mnyr kumulative t plotsohen
kto kushte:
------
t ekzistoj shprehja e vullnetit,

t ekzistoj qllimi (kauza),
t ekzistoj objekti,
t ekzistoj lejueshmria ligjore dhe
t mos ket t meta formale.
Vullneti duhet t jet i lir dhe serioz. Ai mund t shprehet shprehimisht ose
drejtprdrejt dhe me t nnkuptuar ose trthorazi. Drejtprdrejt mund t shprehet
me goj ose me shkrim, apo edhe n mnyr t heshtur, ndrsa me t nnkuptuar ose
trthorazi mund t rrjedh nga veprimet apo mos veprimet konkludente.
Qllimi definohet si efekt ekonomik t cilin palt duan ta arrijn me punn juridike,
p.sh. te shitblerja qllimi i blersit sht marrja e sendit ndrsa i shitsit pagesa e
mimit. Shikuar nga praktika gjyqsore tek ne, kauza sht qllimi i kontraktimit t
cilin kontraktuesit e kan parasysh, i cili edhe sht pjes prbrse e kontrats.
Objekti duhet patjetr t jet i mundshm i lejuar dhe i caktuar, n t kundrtn
puna juridike sht nule.
Pjesmarrsit n qarkullimin juridik duhet t silln brenda kufijve t asaj q sht e
lejuar me ligj. N kt aspekt pr t qen e vlefshme puna juridike duhet medoemos t
jet e lejuar me ligj, n t kundrtn nse ligji e ndalon ajo sht nule.
Pr punt e caktuara juridike sht e parapar forma e caktuar ligjore, andaj edhe
puna juridike duhet t lidhet n formn e parashikuar me ligj, N munges t forms s
parashikuar me ligj puna juridike sht nule.
372
E DREJTA CIVILE
2. Llojet e punve juridike

Sipas numrit t vullneteve t shprehura punt juridike ndahen n pun juridike t
njanshme, n t cilat kemi shprehjen e vullnetit vetm t njrs pal, si jan premtimi
i shprblimit, dhnia e letrave me vler, etj.
Punt e dyanshme juridike jan ato pun juridike vlefshmria e t cilave varet nga
deklarimi i t dy palve, dy vullneteve. Kto pun juridike n t drejtn civile njihen
si kontrata.
------------
Kontratat mund t jen:

me efekt detyrimor vetm pr njrn pal (kontrata e dhurimit), apo pr t dy palt
(kontrata e shitblerjes),
reale, kur ekzistimi i kontrats varet nga dorzimi i sendit dhe konsensuale, kur
dorzimi i sendit nuk sht element qensor,
komutative, kur me rastin e kontraktimit dihet objekti, dihet vllimi i t drejtave
dhe detyrimeve apo s paku jan t prcaktueshme dhe
aleatore, kur me rastin e kontraktimit nuk dihet vllimi i t drejtave dhe detyrimeve
por varet nga e ardhmja,
me barr, n rastet kur nga kontrata rrjedhin detyrime dhe bamirse, n rastet kur
sipas kontrats pala nuk ka detyrim,
formale, ather kur me ligj sht parashikuar forma e kontrats,
joformale kur sipas ligjit nuk parashihet forma e caktuar,
abstrakte, kur nga kontrata nuk shihet qllimi dhe
kauzale, shihet qllimi i lidhjes s asaj kontrate,
pun juridike mes t gjallve, (inter vijos) dhe
pun juridike pr rast t vdekjes, (mortus causa).
3. Punt juridike t pavlefshme, llojet

Nse mungon ndonjri nga pes kushtet e siprshnuara pr themelimin e nj pune
juridike, ather edhe puna juridike ende nuk ekziston. Mirpo n rastet kur njri nga
ato kushte nuk sht i vlefshm ather edhe puna juridike sht e pavlefshme. Sipas
ligjit n fuqi punt juridike t pavlefshme jan dy llojesh: 1. Punt juridike nule dhe 2.
Punt juridike t rrzueshme (nenet 89 102 t LMD)6.
6 Ligji pr Marrdhniet e Detyrimeve (m tutje LMD) Ligji nr. 04/L-077 i dats 10 maj 2012 i shpallur me
Dekretin e Presidentit t RK DL-024-2012 i dats 30 maj 2012 dhe i shpallur n GZ nr. 16 t dt. 19 qershor
2012.
373
E DREJTA CIVILE
4. Punt juridike nule (nulitetit absolut), shkaqet e nulitetit

Nj nga kushtet pr vlefshmrin e nj pune juridike ishte q t jet i lejuar me ligj.
Mbi kt baz juridike, nule jan punt juridike t cilat jan n kundrshtim me normat
e detyrueshme ligjore ose q jan n kundrshtim me normat morale t shoqris. Nga
kjo, varsisht nga shkaku i nulitetit ato mund t grupohen n dy grupe: punt juridike
n kundrshtim me ligjin dhe n punt juridike amorale. Kjo nnkupton se nule jan
t gjitha punt juridike t cilat jan n kundrshtim me ligjin. Nule do t jen edhe
ato pun juridike t cilat shprehimisht me ligj nuk jan t ndaluara, mirpo jan n
kundrshtim me moralin shoqror.
Kto pun juridike nuk prodhojn efekte juridike q nga fillimi dhe jan nule sipas
fuqis ligjore. Anulimin e tyre mund ta krkoj do person i interesuar e lidhur me kt
gjykata kujdeset sipas detyrs zyrtare.
Pun juridike nule jan edhe punt juridike me fajde, punt juridike fiktive (me
qllim t shplarjes s parave lidhet kontrata e shitblerjes), punt juridike simulative
(fsheht shitblerja me kontratn e dhurimit). Pun juridike nule mund t jet edhe ajo
e cila sht lidhur me detyrim, nse detyrimi ka qen i till sa q nuk ekziston fare
vullneti i personit t detyruar, ashtu q nuk ka as pun juridike (neni 97 i LMD).
Karakteristik e prbashkt e punve juridike nule sht se e drejta n padi nuk
vjetrsohet e as q mund t bhet konvalidimi i tyre me kalimin e kohs, q nnkupton
se kalimi i kohs nuk mund t ket ndikim n vlefshmrin e tyre (neni 96 i LMD).
5. Punt juridike t rrzueshme (nuliteti relativ), shkaqet e

anulimit
Pun juridike t rrzueshme jan ato pun juridike t cilat prodhojn efekte juridike
t caktuara mirpo, pr shkak t t metave q kan, mund t anulohen nn kushtet e
parashikuara ligjore. Kto jan punt juridike t cilat n momentin e krijimit kan t
meta prkitazi me deklarimin e lir t vullnetit, kur e ka lidhur pala me aftsi t kufizuar
pr t vepruar, apo n ndonj element tjetr i cili sht qensor, mirpo e cili mund t
konvalidohet. Anulimin e tyre mund t krkojn vetm ata persona t cilt kan interes
juridik pr konstatimin e nulitetit respektivisht pala kontraktuese, n interesin e s cils
sht vrtetuar rrzueshmria, mund t krkoj q kontrata t shpallet e pavlefshme
(neni 98.1 i LMD).
Prkitazi me deklarimin e lir t vullnetit ka t meta nse puna juridike sht lidhur
n ndikim: t krcnimit, duke e friksuar lidhur me jetn ose ndonj t mir tjetr me
rndsi t pals kontraktuese apo personit tjetr (neni 45 i LMD); lajthimit, prkitazi
me objektin, subjektin apo natyrn e puns juridike (neni 46 i LMD); dhe mashtrimit,
duke e sjell me vetdije n lajthim paln tjetr kontraktuese, pavarsisht nse sht apo
jo lajthimi esencial (neni 49 i LMD).
374
E DREJTA CIVILE
Pun juridike t rrzueshme jan edhe ato t cilat i lidhin t miturit, personat t cilt
nuk kan zotsi t plot veprimi, t cilve u sht hequr zotsia e veprimit si dhe pr
shkak t dmtimit prtej mase (neni 97 i LMD).
Pr anulimin e kontratave t rrzueshme pr shkak t t metave n deklarimin e lir
jan parashikuar me ligj afatet brenda t cilve mund t krkohet anulimi i tyre, asht
q pas kalimit t ktij afati nuk mund t paraqitet krkesa pr anulim (neni 102 i LMD).
6. Kundrshtimi i punve juridike (Actio Pauliana)

Me padin Actio Pauliana i mundsohet kreditorit mbrojtja nga debitori i
pandrgjegjshm. Kreditori mund t dmtohet n mnyr q nuk mund t realizon
krkesn e vet nga se debitori ka tjetrsuar me kt qllim vlerat nga masa pasurore e
tij. Nse debitori ka ndrmarr nj pun juridike me nj person t tret me qllim q ti
pamundsoj kreditorit realizimin e krkess, kreditori ka t drejt ta konteston me padi
at pun juridike. N kt rast pal paditse sht kreditori, ndrsa pal t paditura jan
debitori dhe personi i tret me t cilin debitori ka lidhur punn juridike. Pr t pas t
drejt n kt padi duhet plotsuar kto kushte: a. q pr shkak t ndrmarrjes s puns
juridike kontestuese kreditori nuk ka mundsi t realizon krkesn nga pjesa tjetr e
pasuris s debitorit, b. q debitori t ket qen i pandrgjegjshm, prkatsisht t ket
ditur se me ndrmarrjen e ksaj pune juridike i pamundson kreditorit realizimin e
krkess dhe c. q personi i tret t sht i pandrgjegjshm, t ket ditur pr qllimin
e pandrgjegjshm t debitorit.
Me kt padi nuk mund t krkohet q puna juridike e cila kontestohet t shpallet
pa efekt juridik n trsi, nga se ajo nuk sht as nule e as e rrzueshme. Ajo pun
juridike nuk sht n kundrshtim me normat imperative e as nuk ka t meta prkitazi
me shprehjen e vullneteve t palve. Me kt padi do t krkohet q puna juridike t
shpallet juridikisht e pavlefshme vetm prkitazi me paditsin, kreditorin dhe deri n
lartsi t krkess s kreditorit. Ma aprovimin e krkess debitorit i kthehet pasuria e
tjetrsuar vetm n lartsi t krkess s kreditorit, me qllim t realizimit t saj.
7. Pasojat juridike t punve t pavlefshme juridike

N rastet kur nj pun juridike shpallet e pavlefshme, ather nuk kemi m as bazn
juridike pr t drejtat dhe detyrimet q do t rrjedhin nga ajo, ashtu q n rregull secila
pal duhet ti kthen pals tjetr at q e ka marr n baz t ksaj pune juridike (neni
90 i LMD), q nnkupton se duhet kthyer gjendja para ksaj pune juridike e nse kjo
nuk sht e mundur duhet t bhet kompensimi prkats n t holla sipas mimeve n
kohn e nxjerrjes s vendimit gjyqsor, prve nse prcaktohet ndryshe me ligj (neni
90.1 i LMD).
Nga kjo rregull e prgjithshme ligji n fuqi parasheh prjashtime, varsisht nga
mirbesimi apo keqbesimi i palve. N kt mnyr, nse puna juridike pr nga
prmbajtja sht n kundrshtim me parimet themelore kushtetuese dhe dispozitat
ligjore imperative, gjykata mundet pals me keqbesim tia refuzoj pjesrisht apo n
375
E DREJTA CIVILE
trsi krkespadin pr kthimin e asaj q i ka dhn pals tjetr (neni 90.2 i LMD).
N keqbesim sht pala nse ka ditur apo ka mund t dij pr pavlefshmrin e puns
juridike.
Pala e cila sht fajtore pr lidhjen e kontrats s pavlefshme, me anulimin e puns
juridike, ka prgjegjsi pr dmin e shkaktuar ndaj pals tjetr kontraktuese, nse ai
nuk ka ditur dhe nuk ka mund t dij pr shkaqet e anulimit (neni 100 i LMD).
8. Mundsia e konvalidimit t punve juridike t pavlefshme

Konvalidimi nnkupton prmirsimin e puns juridike t rrzueshme nga pala e
cila ka t drejt t krkon anulimin e saj. Pr t qen konvalidimi i vlefshm duhet q:
1. iniciativa pr konvalidim t rrjedh nga pala e cila ka t drejt t krkoj anulimin
e kontrats dhe 2. n momentin e konvalidimit t ket pushuar s ekzistuari shkaku i
rrzueshmris s puns juridike. N kt mnyr kontrata t ciln e ka lidhur pala me
zotsi veprimi t kufizuar mund t konvalidohet pasi ajo pal t ket fituar zotsin
e plot t veprimit. N ann tjetr nse nj person e ka lidhur kontratn n lajthim,
nn ndikimin e mashtrimit apo detyrimit, konvalidimi mund t bhet pas evitimit t
shkaqeve q e bjn kontratn t pavlefshme.
Prndryshe, konvalidimi mund t bhet n dy mnyra: a.. shprehimisht dhe b. n
mnyr t heshtur. Shprehimisht bhet ather kur personi i cili ka pasur t drejt t
krkon anulimin e puns juridike shprehimisht deklaron se heq dor nga kjo e drejt dhe
punn juridike e konsideron juridikisht t vlefshme. Ndrsa, n mnyr t heshtur bhet
kur personi i cili ka t drejt t krkon anulimin, duke kuptuar paraprakisht pr shkaqet
e anulimit, e prmbush detyrimin q rrjedh nga puna juridike dhe ksisoj heshtazi e
fuqizon punn juridike.
Nga mnyrat e paraqitura t konvalidimit rrjedh se ai sht akt juridik i njanshm
dhe pr vlefshmrin e ktij akti nuk krkohet plqimi i pals tjetr. Ky akt ka veprim
retroaktiv ashtu q konsiderohet se puna juridike ka qen e vlefshme q nga momenti
i lidhjes s saj.
9. Modifikimi i punve juridike (kushti, afati dhe urdhri).

Modifikimet (kufizimet) e punve juridike mund t parashihen nga palt t cilat
veprimet e veta i kushtzojn:
-- me kusht,
-- me afat dhe
-- me urdhr.
Kushti sht nj rrethan e ardhshme jo evidente, nga paraqitja e t cils varet
paraqitja apo pushimi i ndonj t drejte. Kushti duhet t jet i ligjshm, i moralshm
dhe i mundshm, n t kundrtn punt juridike jan nule.
376
E DREJTA CIVILE
Varsisht nga pasojat e shkaktuara me kusht n punn juridike, kushti mund t

paraqitet n dy forma: Shtyes apo suspenziv dhe shkputs apo rezolutiv.
Shtyes ose suspenziv sht ai kusht nga paraqitja, prkatsisht mosparaqitja e t
cilit varet veprimi i puns juridike. Nse kushti plotsohet, dmth. paraqitet rrethana e
ardhshme jo evidente, puna juridike do t prodhon efekte juridike. Nse nuk paraqitet
rrethana e ardhshme jo evidente puna juridike nuk do t prodhon efekte juridike.
Shkputs ose rezolutiv sht ai kusht paraqitja e t cilit shkakton ndrprerjen e
veprimit t puns juridike e cila sht paraqitur dhe ka filluar t veproj m para, vjen
deri te shkputja e puns juridike e cila ka vepruar deri ather.
Varsisht nga kush varet paraqitja e rrethans s ardhshme jo evidente kushtet
ndahen n: potestative, kauzale dhe t prziera.
Potestativ sht kushti paraqitja e t cilit varet nga subjekti i asaj pune juridike.
Kauzal sht ai kusht paraqitja e t cilit nuk varet nga vullneti i subjekteve.
I przier sht ai kusht paraqitja e t cilit varet edhe nga vullneti i subjekteve edhe
nga paraqitja e ndonj fakti pavarsisht nga vullneti i tyre.
Kushtet ndahen edhe n pozitive dhe negative.
Pozitiv sht kur me paraqitjen e kushtit fillon, prkatsisht pushon veprimi juridik
i nj pune juridike.
Negativ sht ather kur veprimi juridik i puns juridike fillon ose pushon me
mosparaqitjen e kushtit (neni 59-64 i LMD).
do pun juridike nuk mund t kushtzohet. Zakonisht kushtzohen punt juridike
nga e drejta detyrimore dhe ajo trashgimore. Punt juridike nga e drejta familjare n
rregull nuk mund t kushtzohen si p.sh. lidhja e martess, pranimi i atsis, birsimi
etj.
Afati nnkupton nj periudh t caktuar kohore apo momentin e caktuar n koh,
me t cilin lidhet fillimi i veprimit ose pushimi i veprimit t nj pune juridike. N dallim
nga kushti afati sht rrethan e sigurt e ardhshme e cila sigurisht do t ndodh n t
ardhmen.
Edhe afatet ndahen n shtyse dhe shkputse. Shtyes sht afati nga paraqitja e t
cilit varet fillimi i veprimit t puns juridike. Shkputs sht afati nga paraqitja e t
cilit varet pushimi i veprimit t puns juridike.
Urdhri sht prkufizim i punve juridike bamirse (dhurimi), me t cilin
prfituesit i urdhrohet t kryen at q i sht urdhruar.
377
E DREJTA CIVILE
PRFAQSIMI
Prfaqsimi nnkupton ndrmarrjen e punve juridike n emr dhe n llogari
t huaj. Personi i cili ndrmerr punt juridike n emr dhe n llogari t tjetrit quhet
prfaqsues, ndrsa personi n emr t t cilit ndrmerren ato pun juridike quhet i
prfaqsuar.
Varsisht nga personi i cili duhet prfaqsuar kemi prfaqsimin e personave fizik
dhe prfaqsimin e personave juridik. Varsisht nga rrjedh e drejta pr prfaqsim
dallojm:
1) Prfaqsimin kontraktues (me autorizim),
2) Prfaqsimin ligjor,
3) Prfaqsimin gjyqsor,
4) Prfaqsimin statutar (t personave juridik).
Si personat fizik ashtu edhe personat juridik mund t autorizojn personin tjetr
t ndrmerr punt e caktuara juridike n emr dhe n llogari t tij. Ky lloj prfaqsimi
zakonisht bhet me shprblim, nga edhe quhet prfaqsim kontraktues. Prfaqsuesi
sht i kufizuar n ndrmarrjen e punve juridike ashtu si sht prcaktuar me autorizim.
Prfaqsues mund t jen personat e moshs madhore me zotsi t plot veprimi.
Prfaqsimi ligjor rrjedh nga vet ligji. T prfaqsuar jan personat e mitur, pa
zotsi veprimi, me zotsi veprimi t kufizuar pr pun juridike t caktuara, personat
madhor t cilve u sht vazhduar e drejta prindore dhe personat madhor t cilve u
sht marr zotsia e veprimit.
Sipas Ligjit t Familjes personat e mitur pa zotsi veprimi, t miturit me zotsi
veprimi t kufizuar si dhe personat e rritur t cilve u sht vazhduar e drejta prindore
i prfaqsojn prindrit e tyre. Personat t cilve u sht marr zotsia e veprimit i
prfaqson kujdestari i tyre.
Prfaqsuesi gjyqsor caktohet me vendim t gjykats gjat zhvillimit t nj
procedure gjyqsore nn kushtet e parashikuara me ligj (neni 79 i LPK). Prfaqsuesi i
caktuar nga ana e gjykats i ka n procedur t gjitha t drejtat dhe detyrat e prfaqsuesi
ligjor.
Personi juridik nuk ka zotsi veprimi, nga e cila arsye edhe punt juridike i ndrmerr
nprmjet t prfaqsuesit. Prfaqsuesi i personit juridik sht i caktuar me ligj ose
me akte normative t personit juridik, ku sht i caktuar edhe vllimi i autorizimeve.
378
E DREJTA CIVILE
VI. PARASHKRIMI
1. Kuptimi, afatet e prgjithshme dhe t veanta
Parashkrimi sht institut juridik sipas t cilit titullari, pas kalimit t afatit
t parashikuar me ligj, nuk mund ta realizon nj t drejt n mnyr t dhunshme,
nprmjet t gjykats, nse deri ather nuk e ka ushtruar at t drejt. Me kalimin e
afatit t parashikuar ligjor e drejta subjektive nuk shuhet por humbet e drejta n padi,
kjo nnkupton se titullari i s drejts nuk ka mundsi nprmjet t gjykats ta realizon
at, pra gjykata n rastin kur titullari i s drejts i drejtohet gjykats me padi n situatn
kur pala kundrshtare thirret n institutin e parashkrimit (pra gjykata nuk vepron sipas
detyrs zyrtare) nuk mund ti ofroj mbrojtje gjyqsore titullarit t s drejts. Kjo dmth.
se gjykata nuk kujdeset pr parashkrimin sipas detyrs zyrtare, kshtu q do t vendos
lidhur me parashkrimin vetm nse pala thirret n parashkrimin e krkess. Kt
krkes pala mund ta bj vetm pran gjykats s shkalls s par por jo edhe n
procedurn ankimore (neni 180.3 i LPK).
Nuk parashkruhen t gjitha t drejtat por vetm ato detyrimore e t cilat nuk
rrjedhin nga e drejta familjare. Nuk parashkruhen t drejtat absolute, qofshin ato reale
apo personale si dhe t drejtat detyrimore q rrjedhin nga e drejta familjare si ushqimi
ndrmjet antarve t familjes, por jo edhe shuma e gjykuar mbi kt baz.
Me ligj sht parashikuar afati i prgjithshm pr parashkrim (neni 352 i LMD),
ndrsa afatet e veanta ndryshojn varsisht nga e drejta subjektive civile. Ato jan afate
prekluzive dhe nuk mund t ndryshohen me pun juridike nga ana e palve. Prndryshe
deri te vjetrsimi vjen me kalimin e afatit t parashikuar me ligj gjat s cilit kreditori
ka pasur t drejt t krkon prmbushjen e detyrimit. N qoft se debitori e prmbush
detyrimin e parashkruar, ai nuk ka t drejt t krkoj q ti kthehet ajo q ka dhn
edhe ather kur nuk e ka ditur, se detyrimi sht parashkruar (neni 348 i LMD).
Kur parashkruhet krkesa kryesore, ather parashkruhen edhe krkesat akcesore,
sikurse jan: krkesat e kamats, frutave, shpenzimeve dhe dnimeve kontraktuese
(neni 350 i LMD).
Krkesat e vrtetuara me aktgjykim t plotfuqishm t gjykats ose me ujdi
gjyqsore apo t ndonj organi tjetr kompetent parashkruhen brenda 10 viteve, edhe
pr ato ku me ligj sht parashikuar afati m i shkurtr (neni 361 i LMD).
2. Rrjedha, ndrprerja dhe ndalja e rrjedhs s afatit

Afati i parashkrimit fillon t rrjedh nga dita e par kur kreditori ka pasur t drejt
t krkoj prmbushjen e detyrimit. Deri te parashkrimi vjen me kalimin e dits s fundit
t afatit t parashikuar me ligj pr parashkrim.
Afati ligjor pr parashkrim mund t ndrprehet. Ndrprerja e afatit t parashkrimit
nnkupton mos llogaritjen e afatit deri n ndrprerje dhe fillimin e llogaritjes rishtas
t afatit t parashkrimit. Deri te ndrprerja vjen: a. me pranimin e detyrimit dhe b. me
379
E DREJTA CIVILE
paraqitjen e padis. Pranimi mund t bhet me deklarim ose me pagesn e ndonj pjese
t detyrimit, t kamats ose me dhnien e sigurimit pr pages t krkess.
Ndalja e parashkrimit nnkupton kur pr shkaqe t ndryshme nj pjes e kohs s
kaluar nuk llogaritet n afatin e parashkrimit, dmth. pr nj koh ndalet rrjedha e afatit.
Shkaqet e ndaljes s afatit mund t jen objektive dhe subjektive.
3. Afatet prekluzive
Nga parashkrimi duhet dalluar afatet prekluzive. Afatet prekluzive nnkuptojn
ushtrimin e ndonj t drejte brenda afatit t parashikuar me ligj. N dallim nga
parashkrimi me kalimin e afatit prekluziv humbet jo vetm e drejta n padi por edhe
vet e drejta. N ann tjetr te afatet prekluzive nuk kemi as ndrprerje e as ndalje t
afatit. Afati prekluziv si edhe afati n prgjithsi mund t jet subjektiv dhe objektiv
(p.sh. afati pr paraqitjen e padis pr pengim posedimi).
VII. CENIMI DHE MBROJTJA E T DREJTAVE SUBJEKTIVE

CIVILE
1. Cenimi i t drejts subjektive civile
T drejtat subjektive civile jan t shumllojshme, andaj edhe varsisht nga lloji
dhe prmbajtja e t drejtave subjektive civile shprehet edhe ushtrimi i tyre. Nga dshira
e titullarit t s drejts subjektive civile varet nse do ta ushtron ai at apo jo dhe n
far mase dhe vllimi. Mirpo, ekziston parim i prgjithshm n t drejtn se duke
ushtruar t drejtn tnde tjetrit nuk guxon ti shkakton dm. Pavarsisht nse titullari e
ushtron apo jo nj t drejt, me ligj nuk lejohet q ajo e drejt t cenohet nga t tjert.
N t drejtn ton ekzistojn dy forma t mbrojtjes subjektive civile: 1. Vetmbrojtja
dhe 2. Mbrojtja gjyqsor.
VETMBROJTJA
N rregull t drejtat mbrohen nga ana e organeve shtetrore. Parimisht vetgjyqsia
n realizimin e t drejtave, e edhe t drejtave civile sht e ndaluar. Prjashtimisht nga
kjo, sipas ligjit lejohet vetmbrojtja e t drejtave civile, q nnkupton zmbrapsjen e
sulmit me t cilin sht cenuar e drejta dhe nevoja ekstreme q nnkupton flijimin e
sendit t huaj me qllim t evitimit t rrezikut personal apo t tjetrit. Vetmbrojtja e s
drejts sht e lejuar me kusht q rreziku t jet i drejtprdrejt, q vetmbrojtja t jet
e domosdoshme dhe n pajtueshmri me rrethanat e imponuara. Te nevoja ekstreme
duhet shprblyer dmin personit sendi i t cilit sht flijuar me qllim t evitimit t
rrezikut.
380
E DREJTA CIVILE
MBROJTJA GJYQSORE
do sistem juridik organizon mbrojtjen e t drejtave civile. Organet shtetrore
t cilat mbrojn t drejtat civile jan gjykatat. N dallim nga e drejta penale dhe e
drejta administrative, t drejtat civile nuk mbrohen nga gjykata sipas detyrs zyrtare,
por vetm me iniciativn e palve, titullarve t ktyre t drejtave (neni 3.1 i LPK).
Mbrojtja e t drejtave civile iniciohet me padi. Padia n kuptimin material nnkupton
krkesn si element t s drejts subjektive civile. N rregull, ka edhe prjashtime,
padin e paraqet titullari i s drejts, duke e paraqitur me padi krkesn e caktuar,
kundr personit detyrimor i cili sht i paditur. I padituri mund t paraqet kundrshtim
t natyrs materialo juridike duke e theksuar ndonj t drejt t vetn e cila e bn
joefikase krkesn nga padia, apo edhe duke parashtruar kundrpadi.
Pas zhvillimit t procedurs, administrimit t provave t nevojshme, gjykata do t
vendos me aktgjykim apo aktvendim lidhur me mbrojtjen gjyqsore t s drejts civile
t krkuar me padi, prkatsisht kundrpadi.
381
E DREJTA SENDORE
E DREJTA SENDORE
E drejta sendore sht deg e s drejts civile e cila rregullon marrdhniet shoqrore
t cilat i kan pr objekt sendet. N kt aspekt marrdhnia juridike sendore mund t
paraqitet vetm ndrmjet titullarit t s drejts sendore dhe t gjith personave tjer
t cilat mund t vijn n kontakt me sendin. N t drejtat sendore klasike numrohen
pronsia, servituti dhe pengu. Varsisht nga sistemet juridike ekzistuese ndryshojn
edhe t drejtat sendore q rregullohen me t drejtn objektive. Kjo nga arsyeja se e
drejta objektive parasheh dhe rregullon nj pr nj t drejtat sendore. N baz t drejts
objektive subjektet realizojn t drejtat subjektive lidhur me sendet. N t drejtn ton,
prve pronsis si m kryesorja, si t drejta sendore konsiderohen edhe e drejta e
servitutit, e drejta e pengut, e drejta e ndrtimit e drejta e prparsis s blerjes dhe
ngarkesat sendore.
E drejta sendore n kuptimin subjektiv nnkupton autorizimin konkret t titullarit
t s drejts sendore t cilin ai e ka ndaj t gjith personave tjer prkitazi me sendin
e caktuar.
I. PARIMET THEMELORE ME T CILAT KARAKTERIZOHEN

T DREJTAT SENDORE
1)
2)
3)
4)
T drejtat sendore karakterizohet me kto parime t prbashkta:

Parimi i absolutitetit,
Parimi i numrit t prkufizuar t drejtave sendore,
Parimi i publicitetit dhe
Parimi i (specialitetit) prcaktueshmris s t drejtave sendore.
1. Parimi i absolutitetit
T drejtat sendore bjn pjes n grupin e t drejtave absolute, andaj edhe parimi
i absolutitetit sht karakteristika themelore e tyre, q nnkupton veprimin e ktyre t
drejtave ndaj t gjithve, erga omnes. Nga vetia e ktill e ktyre t drejtave rrjedh
se mbrojtja juridike e tyre sht gjithprfshirse, vepron ndaj t gjithve. Titullari i t
drejts sendore e ka pushtetin juridik ndaj sendit, dhe ky pushtet shprehet ndaj gjith
t tjerve.
Deri sa kto t drejta veprojn ndaj t gjithve, e jo vetm ndaj nj personi apo
numrit t caktuar t personave, si edhe te t drejtat tjera absolute, detyrimi i personave
tjer paraprakisht nuk dihet, prpos q veprimi i t gjith personave tjer ndaj titullarit t
ksaj t drejte sht negativ, q nnkupton se t gjith personat tjer duhet t prmbahen
nga fardo veprimi me t cilin do t cenohej e drejta sendore.
382
E DREJTA SENDORE
N rast t cenimit t drejts subjektive sendore, qoft me marrjen e sendit apo me

shqetsim t ushtrimit t drejts sendore mbi at send, titullari ka t drejt mbrojtje me
padi, me krkes n aspektin material. T drejtat sendore si edhe e drejta n padi ndaj
personave nga t cilt cenohen kto t drejta nuk vjetrsohet.
2. Parimi i numrit t kufizuar i t drejtave sendore

Ky parim nnkupton se t drejtat sendore jan t caktuara nj pr nj me t drejtn
objektive. Kjo nuk do t thot se numri i t drejtave sendore sht i njjt n t gjitha
sistemet juridike. Mirpo, duke pasur parasysh faktin se ato jan t drejta absolute, me
t drejtn objektive duhet prcaktuar se cilat jan ato t drejta dhe kujt i prkasin. N
kt mnyr me legjislacionin e do sistemi juridik jan shprehimisht t parashikuara t
drejtat sendore. Varsisht nga sistemi juridik ndryshon edhe numri i t drejtave sendore
t cilat jan t parashikuara me legjislacion. Nga t gjitha t drejtat sendore, m kryesorja
sht e drejta e pronsis, nga e cila arsye edhe, mund t themi, se ekziston n t gjitha
sistemet juridike. T drejtat tjera sendore t cilat edhe rrjedhin nga e drejta e pronsis
ndryshojn, varsisht nga sistemet juridike, prkatsisht legjislacionet ekzistuese.
N t drejtn klasike, nga t drejtat sendore, kan qen t njohura e drejta e
pronsis, e drejta e servitutit dhe e drejta e pengut. N t drejtn e sotme, prpos
tyre, jan t parashikuar edhe t drejta tjera sendore si e drejta e ndrtimit, superficies,
e drejta e prons n kate, e drejta e prparsis s blerjes, ngarkesat sendore etj. Me
legjislacionin e nj vendi mund t parashikohen edhe t drejta tjera sendore me t cilin
legjislacion, medoemos duhet rregulluar si prmbajtjen ashtu edhe mnyrn e fitimit,
ndryshimit dhe shuarjes t do t drejts sendore t parashikuar me ligj.
Parimi i numrit t kufizuar t t drejtave sendore nnkupton jo vetm se numri i
ktyre t drejtave sht i kufizuar dhe i prcaktuar me legjislacionin e nj vendi por
edhe se sht e rregulluar saktsisht edhe prmbajtja e ktyre t drejtave sendore, ashtu
q edhe nuk sht e lejuar q palt, sipas dshirs s tyre, ta ndryshojn prmbajtjen e
ktyre t drejtave nga ajo si sht parashikuar me ligj.
3. Parimi i publicitetit
Nga vet fakti se t drejtat sendore jan t drejta absolute dhe veprojn ndaj t
gjithve, jep t kuptohet se ato jan publike, t gjith t tjert duhet t din se kush sht
titullar i t drejts sendore. Ky parim nnkupton se t drejtat sendore jan publike, jan
t njohura pr t gjith.
Te t drejtat sendore n paluajtshmri funksionin e publicitetit e luan regjistri i
paluajtshmrive. T gjitha t drejtat apo ngarkesat n paluajtshmri jan t regjistruara
n kta regjistr. do person ka t drejt t marr informata prkitazi me shnimet n
regjistr t paluajtshmrive. Askush nuk mund ti referohet mos informimit prkitazi
me t drejtat sendore n paluajtshmri nga fakti se nuk ka marr informata sipas regjistrit
t paluajtshmrive, nga edhe i heq t gjitha pasojat juridike t sendit t paluajtshm i
cili sht na qarkullimin juridik.
383
E DREJTA SENDORE
Publiciteti i t drejtave sendore n sende t luajtshme sigurohet nprmjet t

ushtrimit t pushtetit faktit - t posedimit ndaj nj sendi. Nga vet fakti se dikush e ka
nj send t luajtshm n posedim nnkupton se e ka t drejtn sendore mbi at send dhe
ajo e drejt sht e njohur pr t tjert.
Manifestimi i publicitetit t t drejtave sendore n sendet e paluajtshme nga ai n
sendet e luajtshme dallon nga vet fakti se pasojat juridike n rast gabimi nuk jan t
njjta.
Nga parimi i publicitetit rrjedh edhe parimi i mbrojtjes s prfituesit t s drejts
n mirbesim, nga se prfitimi bazohet n regjistrin e paluajtshmrive pr sendet e
paluajtshme dhe posedimin pr sendet e luajtshme.
4. Parimi i (specialitetit) caktueshmris s t drejtave sendore

Ky parim i t drejts sendore nnkupton se t drejtat sendore mund t konstituohen
vetm n sendet saktsisht t caktuara, n do send individualisht vemas t caktuar.
Nj subjekt i caktuar ka t drejta sendore aq sa ka edhe sende individualisht t caktuar.
Kjo dmth. se nuk ekziston e drejta e pronsis n grup sendesh , por n do send
individualisht t caktuar nga ai grup sendesh. N rregull, objekti i t drejts sendore
gjithmon sht individualisht dhe saktsisht i caktuar. Ky parim ka prjashtime nga
se disa t drejta sendore mund t konstituohen edhe n t drejta, p.sh. e drejta e pengut
n krkesa.
II. SENDET
1. Kushtet q di t ket kuptimin e sendit
Kuptimi m adekuat pr sendet do t mund t konsiderohej se sendet jan pjes
materiale t natyrs t cilat ndodhen n pushtetin e njeriut dhe n t cilat ekziston e
drejta e pronsis ose ndonj e drejt tjetr subjektive civile. Nga nj definim i ktill
rrjedh se me sende nnkuptojm pjest materiale t natyrs t cilat i plotsojn dy
kushte.
Kushti i par q duhet plotsuar sht kushti fizik q nnkupton se sendi duhet
t jet pjes e bots materiale, me mundsi nnshtrimi pushtetit t njeriut, t jet nn
kontrollin e njeriut. Nga kjo do t rrjedh se energjia e lir dhe elektriciteti i lir n
natyr nuk jan sende n kuptimin juridiko civil. Mirpo, pr t pas di kuptimin e
sendit nuk sht medoemos e nevojshme q ai send t kt ndonj form dhe t mund t
preket. Ksisoj, sende jan edhe forcat natyrore dhe energjia n formn e elektricitetit,
nxehtsis, gazit etj. nse ato mund ti nnshtrohen pushtetit t njeriut dhe t vihen n
shrbim t njeriut.
384
E DREJTA SENDORE
Kushti i dyt q duhet plotsuar sht kushti juridik, q nnkupton se ajo pjes e
bots materiale e cila sht n pushtetin e njeriut njhersh duhet t jet edhe objekt i t
drejts s pronsis ose ndonj t drejte tjetr subjektive civile.
N kt aspekt, duke u bazuar n kto dy kushte, sipas nenit 141 t Kodit Civil t
Republiks s Shqipris Send sht do gj q mund t prbj objekt pronsie ose i
t drejts tjetr reale.
2. Ndarja e sendeve me rndsi pr t drejtn civile

Ndarja e sendeve si objekte t s drejts civile dallon varsisht nga sistemi juridik
dhe legjislacioni i nj vendi. Duke u nisur nga fakti se e drejta sendore rregullon
marrdhniet ndrmjet subjekteve lidhur me sendet, ndarja e sendeve sht me rndsi
t veant pr kt deg t s drejts. Sipas ligjit, lloji i sendeve sht me ndikim
prkitazi me mnyrn e fitimit dhe shuarjes s t drejtave sendore, prmbajtjen e t
drejts sendore, mbrojtjen e tyre, kompetencn dhe prbrjen e gjykats n rastet e
vendosjes lidhur me ato etj.
Varsisht nga qllimi ekonomik i sendit dhe duke pasur parasysh objektin e llojeve
t caktuara t marrdhnieve juridike dallojm kto lloje t sendeve:
a)
T luajtshme dhe t paluajtshme. Kjo sht ndarja m kryesore e sendeve. N t

drejtn ton pozitive nuk jepet kuptimi i sendeve t luajtshme dhe t paluajtshme.
Kt e ka b teoria juridike dhe praktika gjyqsore, sipas s cils t luajtshme
jan ato sende t cilat mund t barten nga nj vend n tjetrin pa dmtimin e
substancs s tyre. Sende t paluajtshme nuk mund t barten nga nj vend n
tjetrin, e t mos ndryshojn nga forma apo nga substanca. Send i paluajtshm
sht toka dhe gjith ajo (sendet e luajtshme) q sht, n mnyr organike apo
mekanike, e lidhur pr tokn. T gjitha sendet tjera q nuk bjn pjes ktu
jan sende t luajtshme. Rndsia juridike e ksaj ndarjeje t sendeve sht
e shumfisht. Sipas ligjit tretmani juridik i sendeve t paluajtshme sht m
i rrept nga ai i sendeve t luajtshme. Edhe fitimi edhe humbja e te drejtave
sendore n sendet e paluajtshme regjistrohet n regjistr t paluajtshmrive,
ndrsa pr sendet e luajtshme nuk bhet kjo. Prndryshe, sipas t drejts ton,
ky regjistrim i t drejts n paluajtshmri prfaqson mnyrn e fitimit t s
drejts (modus acquirendi) (neni 36 i LPDTS). Prkundr ksaj mnyra e
fitimit e sendeve t luajtshme sht m e thjesht, nevojitet vetm dorzimi i
thjesht i sendit (neni 32.1 i LPDTS). Afatet pr fitimin e t drejts s pronsis
n paluajtshmri mbi bazn e posedimit jan m t gjata se ato pr sendet e
luajtshme. Fitimi i t drejts s pronsis nga jopronari sht e mundur vetm
te sendet e luajtshme. Procedura trashgimore zhvillohet medoemos nse
trashgimlnsi ka ln pasuri t paluajtshme e nse ka ln vetm pasuri t
luajtshme nuk sht e thn t zhvillohet. Pr kontratn pr bartjen e t drejts
s pronsis n paluajtshmri ligji krkon formn e shkruar dhe vrtetimin e
nnshkrimeve t palve te noteri, gj q nuk krkohet pr sendet e luajtshme.
385
E DREJTA SENDORE
b)
c)
d)
Pr t vendosur n kontestet gjyqsore prkitazi me krkesat n sendet e

paluajtshme kompetencn toksore e ka gjykata n territorin e s cils ndodhet
paluajtshmria e cila sht objekt i asaj krkese, ndrsa vendndodhja e sendit
t luajtshm nuk sht me ndikim n kompetencn vendore t gjykats. Tretmani
juridik ndryshon nse sht objekt i pengut sendi i luajtshm nga ai i paluajtshm
(hipoteka). Ndryshon edhe procedura e shitjes publike t sendit t paluajtshm
nga ajo e sendit t luajtshm.
Sendet n qarkullim dhe jasht qarkullimit. Kjo ndarje e sendeve bhet
varsisht nga mundsia e qarkullimit juridik t sendeve. N rregull sendet jan
n qarkullim juridik. Edhe sipas t drejts ton pozitive disa sende jan jasht
qarkullimit. Kto jan sendet t cilat shrbejn pr prdorim t prgjithshm,
pr shkak t vetive natyrale q kan, shrbejn pr plotsimin e nevojave t
prgjithshme t njerzve. N kt grup t sendeve bjn pjes t mirat me interes
t prgjithshm, andaj edhe, pr shkak t rndsis ekonomike shoqrore q
kan, gzojn mbrojtje t veant dhe shfrytzohen n kushte dhe n mnyr
si sht rregulluar me ligj. N grupin e sendeve jasht qarkullimit bjn pjes:
rrugt publike, pavarsisht nse jan t kategorizuara apo jo, rrjedhat natyrale
t lumenjve, liqejt natyral, urat, ujrat, tregjet, parqet, xehet dhe pasurit
xehtare etj. Kjo ndarje e sendeve sht me rndsi pr t drejtn civile nga se
n sendet jasht qarkullimit nuk mund t konstituohet as e drejta pronsore e
as ndonj e drejt tjetr sendore, n kt aspekt as e drejta e posedimit, ashtu
q subjektet nuk mund t ken t drejta sendore mbi kto sende, andaj edhe as
q mund t krkohet mbrojtja gjyqsore e ndonj t drejte sendore mbi sendet
jasht qarkullimit.
Sendet e konsumueshme dhe t pakonsumueshme. T konsumueshme jan ato
sende qllimi ekonomik i t cilave sht t shpenzohen me nj prdorim, si jan
gjrat ushqimore, pijet, paraja etj. Sendet e pakonsumueshme mund t prdoren
m shum her, si jan: libri, ora, objekti banesor, etj. Kuptimi juridik i ksaj
ndarje ndryshon nga ai fizik. Varsisht nga destinimi i njjti send mund t jet
n nj rast i konsumueshm e n tjetrin i pakonsumueshm. Druri me destinim
pr nxehje sht send i konsumueshm, e ai me destinim pr ndrtimtari sht
i pakonsumueshm. Kjo ndarje e sendeve sht me rndsi pr t drejtn civile
nga se disa marrdhnie shoqrore mund t themelohen vetm n sendet e
konsumueshme, ndrsa t tjerat vetm n ato t pakonsumueshme. Shfrytzimi
i frutave mund t ekzistoj vetm n sendet e pakonsumueshme, e nse ka t bj
me sendet e konsumueshme ather shndrohet n marrdhnie detyrimore.
Objekt i kontrats s huas mund t jen vetm sendet e konsumueshme, ndrsa
objekt i kontrats s qiras mund t jen vetm sendet e pakonsumueshme.
Sendet e zvendsueshme dhe t pazvendsueshme. I zvendsueshm sht
ai send nse n vend t tij mund t vije sendi tjetr i ngjashm pr nga tiparet,
ngjashmria, destinimi dhe vlera. Nse kjo nuk sht e mundur ather kemi t
bj me sende t pazvendsueshme. Sende t zvendsueshme jan automobili
nga prodhimi serik deri sa sht n fabrik, libri i caktuar n librari, sasia e
386
E DREJTA SENDORE
e)
f)
g)
caktuar e llojit t caktuar t drithit, etj. Sende t pazvendsueshme jan piktura

e caktuar e nj piktori, shtpia e caktuar n udhkryqin e rrugs s caktuar.
Sendi mund t jet i pazvendsueshm nga aspekti subjektiv si p.sh. sendi i
zvendsueshm i dhn pr kujtim, libri me nnshkrimin t autorit etj. Rndsia
juridike e ktij kategorizimi t sendeve sht me rndsi n rastet e shprblimit t
dmit. Nse jan dmtuar sendet e zvendsueshme ato kompensohen n natyr.
Te sendet e pazvendsueshme shprblimi i dmit gjithmon bhet n t holla.
Sendet e pjestueshme dhe t papjestueshme. Sende t pjestueshme
konsiderohen ato sende t cilat mund t ndahen fizikisht dhe secila pjes e
fituar me ndarje ka vlern e vet n prpjestim me vlern e trsishme t ati
sendi para ndarjes. Sende t ndashme jan shuma e caktuar e t hollave, toka,
kaca e djathit etj. Sende i papjestueshm konsiderohet sendi i cili fizikisht nuk
mund t ndahet n mnyr q secila pjes e fituar me ndarje t ket cilsin
dhe vlern e vet qarkulluese n prpjestim me vlern qarkulluese t trsis.
Kriteriumi i ndarjes s ktill sht juridik, prkatsisht ekonomik e jo fizik, pasi
q n aspektin fizik nuk ka sende t pandashme, dhe se varsisht nga destinimi i
njjti send n nj rast mund t jet i ndashm e n tjetrin i pandashm.Rndsia
juridike e ksaj ndarje t sendeve sht te bashkpronsia dhe te detyrimet me
m shum debitor.
Sendet kryesore dhe akcesore. Send kryesor konsiderohet ajo pjes e sendit q
prmban n vetvete karakteristikat e tr sendit, i cili mund t jet objekt i ndonj
t drejte sendore, ndrsa aksesor konsiderohen pjest prbrse pa t cilat sendi
kryesor do t pushonte t ishte me t vrtet ai q ka qen. LPDTS n nenin 14
n paragrafin 1 parasheh se: Sendet aksesore jan sende t luajtshme q nuk
jan pjes prbrse, por q kan pr qllim t shrbejn vijueshm qllimeve
ekonomike t nj sendi kryesor t luajtshm ose paluajtshmrie dhe pr kt
arsye jan vendosen n afrsi prkatse t sendit kryesor. Kjo ndarje sht
me rndsi juridike nga se n qarkullimin juridik, n rastet kur i nijeti person
sht pronar edhe i sendit kryesor edhe i ati t dors s dyt, sendi kryesor e
prcakton fatin e ati t dors s dyt dhe, nse nuk ka marrveshje tjetr, punt
juridike prkitazi me sendin kryesor vlejn edhe pr ato t dors s dyt.
Frutat. Jan lloj i veant i sendeve t dors s dyt t cilat i jep periodikisht
sendi kryesor dhe t cilat jan t destinuara t ndahen nga ai. Frutat mund t jen
natyrale, si frutat nga bimt dhe shtazt dhe artificiale, si prodhimet periodike
nga puna e njeriut. Prpos ktyre kemi edhe frutat civile, e kto jan t ardhurat
periodike n t holla nga ndonj send apo nga ndonj e drejt, si jan kamata,
qiraja, etj. Deri sa nuk ndahen frutat natyrale jan pjes prbrse t sendit
kryesor dhe e ndajn fatin e tij juridik. Me rastin e ndarjes bhen sende n vete
dhe si t tilla mund t jen objekt i punve juridike t veanta. N parim, frutat
i takojn pronarit t sendit kryesor, mirpo ka edhe t drejta subjektive t tilla
n baz t s cilave frutat u takojn ndonj personi tjetr (shfrytzimi i frutave,
qiraja). Rndsia juridike e frutave sht te kthimi i sendeve, rei vindikacio,
varsisht nse poseduesi jo pronar ka qen n mirbesim apo keqbesim.
387
E DREJTA SENDORE
III. POSEDIMI (Possesio).

1. Kuptimi dhe rndsia e posedimit
Juridikisht posedimi ka dallim t madh nga pronsia. Ksisoj, posedimi nnkupton
pushtetin faktik t nj personi ndaj nj sendi apo nj t drejte, n dallim nga pronsia
e cila nnkupton pushtetin juridik t nj personi ndaj nj sendi. Nga kjo rrjedh se
te posedimi sht i nevojshm t ekzistoj pushteti faktik, ndrsa te pronsia pushteti
juridik.
Posedimi ekziston pavarsisht nga ajo nse poseduesi ka apo jo edhe t drejt n
posedim, prkatsisht nse pushtetin faktik e ushtron mbi bazn e ndonj t drejte.
Pronari i nj sendi, sipas rregullit, njhersh sht edhe posedues, nga se kt autorizim
e ka nga e drejta e pronsis, mirpo gjithmon nuk ndodh kshtu. Nj person mund ta
ket t drejtn e pronsis n nj send e mos ta ket pushtetin faktik ndaj atij sendi dhe
e kundrta, ta ket pushtetin faktik e mos ta ket t drejtn e pronsis, pasi q posedimi
sht nj fakt e jo e drejt.
Instituti i posedimit sht me rndsi t shumfisht:
-----
--
---
Posedimi prfaqson mjetin dhe formn pr bartjen e pronsis n sendet e

luajtshme (neni 21.1 i LPDTS),
Nprmjet t posedimit te sendet e luajtshme vjen n shprehje parimi i publicitetit
i t drejtave sendore,
Poseduesi gzon prezumimin e pronarit t nj sendi apo bartsit t nj t drejte
reale, deri sa mos t vrtetohet e kundrta,
Posedimi si fakt juridik, n rrethana t parashikuara me ligj, prodhon efekte juridike
t dobishme pr poseduesin - posedimi i ligjshm dhe me mirbesim, apo s paku
ai me mirbesim, pas kalimit t afateve t caktuara ligjore, shndrohet n pronsi
(neni 28 i LPDTS),
Nse sendi i luajtshm ka dal nga pushteti faktik i poseduesit pa vullnetin e tij, mbi
at send nuk mund ta fiton pronsin as personi i cili ka qen me mirbesim me
rastin e marrjes s ati sendi n pushtetin faktik t tij,
Poseduesi i nj sendi apo nj t drejte gzon t drejtn n mbrojtje juridike deri sa
e ka pushtetin faktik ndaj atij sendi apo t drejte,
Poseduesi ka prgjegjsi t prezumuar pr dmin e shkaktuar nga sendi i rrezikshm
(pavarsisht nga fakti kush sht pronar i sendit t rrezikshm, pr dmin eventual
t shkaktuar nga ai, prgjegjs sht poseduesi i atij sendi).
388
E DREJTA SENDORE
2. Objekti i posedimit
Objekt i posedimit mund t jet do send n qarkullim. Nse n nj send sht e
mundur pronsia, ose ndonj e drejt tjetr sendore ose detyrimore q ka t bj me
shfrytzimin e sendit, n at send sht i mundur edhe posedimi.
Ligji i zbatueshm dallon posedimin e sendit dhe posedimin e s drejts. N kt
aspekt posedimi i sendit nnkupton pushtetin e plot faktik ndaj nj sendi. Mirpo, nse
personi i caktuar nuk e ka pushtetin e plot faktik mbi sendin ,por vetm ndonj pushtet
tjetr t kufizuar i cili prfaqson prmbajtjen e ndonj t drejte sendore prkitazi me
at send, kjo prfaqson posedimin e s drejts. Sipas ligjit n fuqi, nga posedimi i
s drejts kemi vetm posedimin e t drejts t servituteve reale (neni 252 i LPDTS).
Posedimin e t drejts e ka edhe trashgimtari pasi q konsiderohet posedues nga
momenti i vdekjes s trashgimlnsit, pavarsisht nga fakti q nuk e ka pushtetin
faktik (neni106 i LPDTS).
3. Ndarjet e posedimit varsisht nga llojet - Posedimi i ligjshm

dhe jo i ligjshm
Sipas ligjit duhet plotsuar dy kushte pr t qen posedimi i ligjshm. Kushti i par
pr t qen i ligjshm posedimi sht q t ket mbshtetje n nj pun t vlefshme
juridike t nevojshme pr fitimin e t drejts s pronsis ( sht posedues i ligjshm
personi i cili sendin e luajtshm e ka marr me kompensim nga jopronari i cili merret me
tregtin e atij sendi).
Kushti tjetr sht q mos t jet fituar me dhun, mashtrim apo me keqprdorim t
mirbesimit. Pr t qen posedues i ligjshm i nj sendi t luajtshm nuk mjafton vetm
baza juridike kontrata e blerjes, nga se vetm me kontratn nuk fitohet pronsia por
vetm e drejta n posedim. Pr t qen i ligjshm duhet b edhe dorzimin n mnyrn
e lejuar ligjore, e jo t jet marr me dhun, mashtrim apo keqprdorim t mirbesimit
(neni 22 i LPDTS).
E kundrta e t m larts prfaqson posedim t kundrligjshm.
Kjo ndarje sht me rndsi te fitimi i t drejts n baz t posedimit.
--
Posedimi i drejt dhe me t meta

Posedimi me t meta sht ai i cili sht fituar me forc, me mashtrim apo me
keqprdorim t besimit, q nnkupton se fjala sht edhe pr posedim t paligjshm.
Nse posedimi nuk sht fituar n kt mnyr ather fjala sht pr posedimin e
drejt.
Edhe kjo ndarje sht me rndsi te fitimi i t drejts s pronsis (neni 28 i LPDTS).
389
E DREJTA SENDORE
--
Posedimi i pavarur (autonom) dhe bashkposedimi

N kuptim t nenit 108 t LPDTS rrjedh se edhe disa persona mund t jen
posedues t nj sendi apo nj t drejte, q nnkupton se, prpos mundsis q nj
person t jet posedues i nj sendi apo nj t drejte, ekziston mundsia q disa persona
t jen bashkposedues i nj sendi apo nj t drejte.
Te posedimi autonom, poseduesi i prjashton t gjith personat tjer nga pushteti
faktik ndaj ati sendi. Te bashkposedimi disa persona e ushtrojn pushtetin faktik mbi
sendin, n mnyr q donjri bashkposedues sht i kufizuar me pushtetin faktik t
bashkposeduesve tjer.
Kjo ndarje e posedimit sht me rndsi prkitazi me vllimin e t drejtave dhe
marrdhnieve mes bashkposeduesve.
--
Posedimi i drejtprdrejt dhe i trthort

Varsisht nga raporti hapsinor me sendin, ligji dallon posedimin e drejtprdrejt
dhe t trthort. Posedues i drejtprdrejt sht ai i cili personalisht dhe drejtprdrejt e
ushtron pushtetin faktik ndaj nj sendi. Prkundr ksaj, poseduesi i trthort e ushtron
pushtetin faktik mbi sendin nprmjet t tjetrit (neni 109 i LPDTS).
Poseduesi i trthort gzon mbrojtjen gjyqsore t posedimit edhe n raport me
poseduesin e drejtprdrejt, edhe n raport me personat e tret, sipas gjendjes s fundit
t posedimit t krijuar me pun juridike, n t cilin rast nuk ka ndikim vlefshmria e
puns juridike pr krijimin e posedimit, si dhe rrethana se personi i tret e ka penguar
poseduesin e trthort me plqimin e poseduesit t drejtprdrejt.
Kjo ndarje sht me rndsi juridike prkitazi me marrdhniet mes poseduesit t
drejtprdrejt dhe atij t trthort.
--
Posedimi me mirbesim dhe keqbesim

Posedimi sht me mirbesim nse poseduesi mendon se nuk sht vetm posedues
por edhe titullar i ndonj t drejte sendore, pra duhet vrtetuar se, n baz t t gjitha
rrethanave t rastit konkret, poseduesi nuk ka mund t dyshon se nuk sht titullar i s
drejts.
Posedimi sht me keqbesim ather kur poseduesi din ose, n baz t t gjithave
rrethanave t rastit, patjetr sht dasht t din se nuk ka t drejt t posedon sendin.
Poseduesi me mirbesim bhet posedues me keqbesim nga momenti kur i dorzohet
padia pr kthimin e sendit, me kusht q ta humb kontestin.
Kjo ndarje sht me rndsi te fitimi i t drejts n baz t posedimit dhe prkitazi
me t drejtat dhe detyrimet me rastin e kthimit t sendit pronarit.
Mirbesimi supozohet deri sa nuk vrtetohet e ndryshe.
390
E DREJTA SENDORE
4. Pozita juridike e poseduesit me mirbesim dhe atij me

keqbesim
Pozita juridike e poseduesit me mirbesim ndryshon n disa aspekte nga ajo e
poseduesit me keqbesim.
Si n sendet e luajtshme (neni 28 i LPDTS), ashtu edhe n ato t paluajtshme (neni
40 i LPDTS), mbi bazn e posedimit, pas kalimit t afatit t parashikuar ligjor, mund
ta fitoj t drejtn pronsore vetm poseduesi me mirbesim. Pavarsisht nga kalimi i
kohs poseduesi me keqbesim nuk mund asnjher, nga shkaku se pr nj koh ka qen
posedues, ta fitoj t drejtn e pronsis.
Pozita mes tyre vemas ndryshon prkitazi me t drejtat dhe detyrimet q kan me
rastin e kthimit t sendit pronarit.
N kt mnyr, poseduesi me mirbesim ka detyrim tia kthen pronarit sendin
bashk me frutat q ndodhen n at send n momentin e paraqitjes s padis pr
kthimin e atij sendi. Pr frutat t cilat i ka marr nga ai send, ndaj pronarit t atij sendi
nuk ka kurrfar detyrimi. Poseduesi me mirbesim nuk ka detyrim ndaj pronarit n
emr t kompensimit pr shfrytzimin e sendit, e as nuk ka prgjegjsi pr dmtimin
apo shkatrrimin e sendit gjat kohs s posedimit t tij me mirbesim, nga se ndaj
sendit sht sjell si pronar, e pronari ka t drejt edhe ta shkatrroj sendin pronar i
t cilit sht, p.sh. poseduesi me mirbesim nuk ka detyrim ta kthen apo kompenson
automobilin t cilin e ka shkatrruar plotsisht n aksident.
Sa i prket t drejtave, poseduesi me mirbesim ka t drejt n kompensimin
e shpenzimeve t domosdoshme q ka pasur pr mirmbajtjen e sendit si dhe n
kompensimin e shpenzimeve prfituese t bra me qllim t rritjes s vlers, deri n
lartsi t vlers s rritur. Kompensimi i shpenzimeve t domosdoshme dhe t atyre
prfituese do t paguhet pr aq sa ato tejkalojn lartsin e prfitimeve q ka pasur
poseduesi nga ai send. Pr kompensimin e shpenzimeve t bra pr knaqsi t vetn
dhe me qllim t zbukurimit t sendit ka vetm nse sht rritur vlera e sendit dhe n
lartsi t rritjes s vlers. Poseduesi me mirbesim ka t drejt ta mbaj sendin deri sa
nuk i paguhen shpenzimet e domosdoshme dhe prfituese q ka pasur n lidhje me
mirmbajtjen e sendit (neni 96 i LPDTS).
Prkundr ksaj, poseduesi i pandrgjegjshm jo vetm q ka detyrim tia kthej
pronarit sendin bashk me frutat q ndodhen n at (krkes kjo e natyrs juridike
sendore), por ka detyrim tia kompensoj vlern e t gjitha frutave t marra dhe t
shpenzuara gjat kohs sa ka qen posedues me keqbesim (krkes juridiko detyrimore
fitimi i humbur). Ai sht prgjegjs ndaj pronarit pr fardo dmtimi apo shkatrrimi
t sendit, prpos nse vrtetohet se ky dm do t shkaktohej edhe sikur sendi t ndodhej
te pronari.
Sipas ligjit edhe poseduesi i pandrgjegjshm ka t drejt n disa shpenzime
q i ka pasur lidhur me sendin. Ai ka t drejt n kompensimin e shpenzimeve t
domosdoshme, pasi q ato shpenzime do t shkaktoheshin edhe sikur sendi t ishte
te pronari. Sa i prket shpenzimeve n t mir t sendit me t cilat sht rritur vlera e
sendit, poseduesi i pandrgjegjshm mund ti krkoj ato vetm nse jan me interes
391
E DREJTA SENDORE
personalisht pr pronarin, prndryshe nuk ka t drejt n kompensimin e tyre. Poseduesi

i pandrgjegjshm nuk ka t drejt n kompensimin e shpenzimeve t bra pr knaqsi
t vetn apo pr zbukurimin e sendit por, nse mund t ndahen pa dmtimin e sendit,
mund ti ndaj nga sendi dhe ti merr.
5. Fitimi dhe shuarja e posedimit

Posedimi fitohet me marrjen n pushtetin faktik t nj sendi apo nj t drejte. I vetmi
prjashtim nga kjo rregull sht te trashgimia. Trashgimtari konsiderohet posedues i
nj sendi apo nj t drejte nga momenti i vdekjes s trashgimlnsit, pavarsisht nga
koha kur do ta ket edhe pushtetin faktik (neni 106 i LPDTS). Sipas ksaj dispozite
ligjore trashgimtari, nga momenti i vdekjes s trashgimlnsit, fiton t njjtin lloj t
posedimit t cilin e ka pasur trashgimlnsi.
Prndryshe deri te marrja n pushtetin faktik t nj sendi apo nj t drejte mund t
vij me pun juridike, me trashgim ose me pushtim.
Posedimi shuhet kur poseduesi pushon t ushtron pushtetin faktik ndaj nj sendi
(neni 107 i LPDTS). Posedimi nuk shuhet n rastet kur poseduesi, prkundr dshirs
s tij, prkohsisht i sht b e pamundur t ushtron pushtetin faktik ndaj atij sendi.
Shuarja e posedimit mund t bhet sipas dshirs dhe kundr dshirs s poseduesit t
deriathershm. Sipas dshirs sht nse poseduesi e braktis sendin. Kundr dshirs
posedimi shuhet nse personi i tret ia merr sendin nga posedimi (vjedhja) ose nse e
humb sendin q e ka pasur n posedim.
6. Mbrojtja gjyqsore e posedimit

do posedim sht i mbrojtur nga marrja e sendit kundr dshirs s poseduesit apo
nga trazimi (shqetsimi) i poseduesit i cili kryhet pa marrjen e sendit, nse marrja apo
trazimi juridikisht nuk jan t lejuara (neni 113 i LPDTS). Nga kjo rrjedh se poseduesi
i sendit apo t drejts ka t drejt n mbrojtje nga trazimi ose marrja e posedimit. Marrja
e sendit ka pr rrjedhim shuarjen e posedimit t sendit, p.sh. marrja e kundrligjshme
e sendit me prdorim t forcs, me krcnim, me vjedhje, etj. Trazimi nnkupton do
pengim t posedimit i cili nuk rezulton me marrjen e sendit, p.sh. kalimi npr tok
t huaj, lshimi i ujerave t zeza n tok t huaj, pengimi n shfrytzimin e drits, etj.
Si me rastin e marrjes s posedimit ashtu edhe me rastin e trazimit themi se fjala
sht pr pengim posedimi.
Mbrojtja e posedimit mund t bhet n dy mnyra: a. me vetndihm ose b. n
mnyr institucionale.
Mbrojtja institucionale mundsohet prmes gjykats. Qllimi i mbrojtjes gjyqsore
nga pengim posedimi sht moslejimi, prkatsisht evitimi i vetgjyqsis.
392
E DREJTA SENDORE
Mbrojtja gjyqsore mundson kthimin e gjendjes s fundit cila ka ekzistuar para

cenimit t posedimit.
Varsisht nga fakti se poseduesi mund t pengohet me marrjen e posedimit apo me
pengim (trazim) t posedimit, edhe mundsia e mbrojtjes me padi sht e dyllojshme:
1) Padia pr shkak t marrjes s posedimit (sendit).
a)
b)
c)
d)
e)
f)
Posedues sht poseduesi i mparshm,

I paditur sht poseduesi i tanishm, c, Krkesa: Kthimi i sendit,
Provat: Se posedues sht i padituri i cili ia ka marr posedimin paditsit (se
paditsi e ka pasur posedimin),
Kundrshtimet: Kundrshtimet e prgjithshme pr padi poseduese,
fatet prekluzive: subjektiv 30 dit, objektiv 1 vit,
Afati pr paraqitjen e propozimit pr prmbarim: 30 dit pas kalimit t afatit
pr prmbushje vullnetare.
2) Padia pr mbrojtjen e posedimit, me rastin e trazimit, pengimit n posedim.
a)
b)
c)
d)
e)
f)
Paditsi: Poseduesi,
I padituri: Personi i cili pengon apo ai sipas urdhrit t cili bhet pengimi,
Krkesa: (1). Ndrprerja e pengimit, (2). Kthimi n gjendjen e mparshme (3).
Ndalesa e pengimit n t ardhmen nn krcnimin e shqiptimit t dnimit me
gjob,
Provat: Posedimi, pengimi i shkaktuar,
Kundrshtimet: (1). Mungesa e legjitimitetit aktiv apo pasiv, (2). Mungesa e
moslejueshmris,
Afatet: Si te padia paraprake.
7. Specifikat e procedurs pr pengim posedimi

Rregullat e procedur n kontestet pr pengim posedimi jan parapar n pjesn
e III-t, kreu i XVII t Ligjit t Procedurs Kontestimore ku parashihen rregullat pr
procedurat e posame kontestimore, dhe at nga neni 478 prfundimisht me nenin 483
t LPK. Nse n kt pjes t ligjit nuk ekzistojn dispozita t veanta pr kontestet e
pengimit n posedim, ather prshtatshmrisht zbatohen dispozitat tjera t LPK.
Padia pr pengim posedimi mund t paraqitet nga dy arsye:
a) Pr shkak t marrjes s sendit, prkatsisht privimit n tersi nga ushtrimi i t
drejts s mparshme t poseduesit dhe
b) Kufizimit t posedimit t sendit apo ushtrimit t ndonj t drejte t shkaktuar me
trazim ose pengim t posedimit t qet t mparshm nga i padituri (neni 113 i
LPDTS).
393
E DREJTA SENDORE
Paraqitja e padis pr pengim posedimi sht me afat t kufizuar, ashtu q kjo padi
mund t paraqitet brenda 30 ditsh nga dita kur paditsi ka kuptuar pr pengimin e
shkaktuar dhe kryesin (afati subjektiv), prkatsisht brenda nj viti nga dita e pengim
posedimit (afati objektiv). Padia e paraqitur pas afateve t msiprme duhet hedh
posht si e pasafatshme (neni 114 i LPDTS).
N kontestet pr pengim posedimi gjykata shqyrton gjendjen e fundit faktike, me
qllim t mbrojtjes s saj si dhe aktin e pengim posedimit t ndrmarr nga i padituri,
prkatsisht nse veprimi apo mosveprimi (prmbajtja) i t paditurit prfaqson aktin
e pengim posedimit. Gjykata nuk shqyrton t drejtn n posedim, bazn juridike t
posedimit, ndrgjeshmrin apo jo ndrgjeshmrin e posedimi si dhe krkesat eventuale
pr dmshprblim (neni 480 i LPK). Nse i padituri bn kundrshtim se paditsi ia ka
marr posedimin me forc, me mashtrim apo fshehtazi, gjykata prjashtimisht do t
shqyrton lidhur me kt kundrshtim nse nuk kan kaluar 30 dit nga dita kur ai e ka
kthye sendin n posedim (neni 112 i LPDTS).
Procedura n kontestet pr pengim posedimi sht e natyrs urgjente, ka qllim q
sa m shpejt t rivendoset gjendja ekzistuese para shkaktimit t pengim posedimi, gj
q edhe sht parashikuar afati subjektiv pr paraqitjen e padis, 30 dit, prkatsisht
objektiv prej nj viti. Afatet pr prmbushjen e detyrimit, varsisht nga rasti, jan
m t shkurta se zakonisht. Afati pr paraqitjen e ankess sht 7 dit (neni 481.2 i
LPK). Propozimi pr prmbarim me t cilin do t krkohej ekzekutim i aktvendimit
nga kontesti pr pengim posedimi, me t cilin i sht urdhrua t paditurit t ndrmerr
veprimin e caktuar duhet t paraqitet brenda 30 ditsh pas kalimit t caktuar pr kryerjen
e atij veprimi.
Vetm n kontestet pr pengim posedimi forma e vendimit t gjykats sht
aktvendimi (neni 142.3 i LPK), n t gjitha kontestet tjera vendoset me aktgjykim.
Kundr aktvendimeve t marra n kontestet pr pengim posedimi nuk sht i lejuar
revizioni (neni 481.4 i LPK). N kto konteste lejohet prsritja e procedurs vet nga
shkaqet e prcaktuara n nenin 323 pika a. dhe b. t ktij ligji, brenda afatit prej 30
ditsh nga dita n t ciln sht br i forms s prer aktvendimi prfundimtar (neni
483 i LPK).
8. Masat e prkohshme
Ligji i Procedurs Kontestimore n fuqi, n pjesn ku jan parapar rregulla
t posame pr kontestet pr pengim posedimi, e as n ndonj pjes tjetr, nuk ka
parashikuar mundsin e caktimit t masave t prkohshme. Nga kjo arsye kt mundsi
duhet shfrytzuar n baz t dispozitave t Ligjit t Procedurs s Prmbarimore (LPP),
ku sht parapar mundsia e caktimit t mass s prkohshme me qllim t sigurimit
t krkess.
394
E DREJTA SENDORE
9. Vetndihma
Poseduesi mund t prdor forcn e arsyeshme pr mbrojtje nga veprimet e
paligjshme n pengimin e posedimit t tij, n qoft se ndrhyrja sht atastshme dhe
jan ndrmarr masat adekuate (proporcionale) pr mbrojtje, menjher me paraqitjen
e ndrhyrjes (rrezikut). Nse nj send i luajtshm i merret poseduesit me pengim t
kundrligjshm, poseduesi mundet t prdor forc t arsyeshme q ta heq sendin nga
penguesi i cili sht zn n vepr ose ndiqet. Po ashtu t drejtn pr vetndihm e ka
edhe detentori (neni 112 i LPDTS)7.
Vetndihma nnkupton t drejtn e poseduesit, n rastin kur i sht marr sendi,
q at send ta kthen n posedim t vetin. Kjo mund t bhet vetm brenda nj kohe t
caktuar. Kthimi si i sendit t luajtshm edhe t paluajtshm mund t bhet brenda afatit
pr padi pr pengim posedimi - 30 ditsh.
PRONSIA
1. Kuptimi dhe prmbajtja e t drejts s pronsis
E drejta e pronsis nnkupton pushtetin e plot juridik t nj personi ndaj nj
sendi. E drejta e pronsis sht e drejt absolute pronsore. Personi i cili e ka pushtetin
juridik ndaj nj sendi, n rregull, ai e ka edhe pushtetin faktik, mirpo kjo nuk ndodh
gjithmon, nga se edhe pse e ka pushtetin juridik, mund mos ta ket at faktik.
Aktualisht e drejta e pronsis tek ne sht e rregulluar me Ligjin pr Pronsin dhe
t Drejtat tjera Sendore (LPDTS).
E drejta e pronsis ndaj nj sendi nuk prfaqson vetm t drejtn mbi at send por,
si marrdhnie juridike, prfaqson edhe marrdhnien themelore,m t rndsishme
juridike pronsore. Prmbajtja e t drejts s pronsis sht parashikuar n nenin 18
t LPDTS, sipas t cilit nen edhe sht prcaktuar se ajo sht e drejt nga e cila pr
pronarin rrjedhin autorizimet: a. q ai sendin pronar i t cilit sht 1. ta mbaj, 2. ta
shfrytzoj dhe 3. t disponoj me at. Kto t drejta dhe kto autorizime n nj mnyr
i kufizohen pronarit brenda kufijve t prcaktuar me ligj, si sht parashikuar n nenin
5 t ktij ligji.
Kushtetuta e Republiks s Kosovs prkitazi me t drejtn e shfrytzimit t prons
ka prcaktuar se shfrytzimi i prons do t rregullohet me ligj, n pajtim me interesin
publik (neni 46.2 i Kushtetuts)8.
Duke prcaktuar tri autorizimet e pronarit si m lart, ligji ka parapar edhe
mbrojtjen gjenerale t s drejts s pronsis, prkatsisht detyrimin e donjrit t
prmbahet nga cenimi i ksaj t drejte, pasi q ajo vepron ndaj t gjithve.
7 Detentori sht personi i cili e ushtron pushtetin faktik mbi nj send pr ndonj person tjetr ose pr
biznesin e ndonj personi tjetr apo n ndonj raport t ngjashm (neni 105 i LPDTS).
8 Kushtetuta e Republiks s Kosovs e miratuar me 9 prill 2008,
395
E DREJTA SENDORE
2. Subjektet e t drejts s pronsis

Subjekt i t drejts s pronsis, n radh t par, mund t jet qytetari si person
fizik (neni 2 i LPDTS) i cili prcakton se titullar i t drejtave sendore jan 1. do person
mund t fitoj t drejta sendore, prve nse sht parapar ndryshe me ligj dhe 2.
Titullari i nj t drejte sendore mund t paraqes kt t drejt kundrejt cilitdo person,
prve nse me ligj parashihet ndryshe.
Barts t drejts s pronsis mund t jen edhe personat juridik, t regjistruar
si t till n regjistrin prkats si sht rregulluar me ligj. Sipas ktij ligji, barts t
drejts s pronsis mund t jen edhe shoqatat e qytetarve. N baz t Kushtetuts
s Republiks s Kosovs edhe personat fizik t huaj mund t sigurojn t drejtn e
pronsis, n pajtim me ligj ose marrveshje ndrkombtare (neni 121 i Kushtetuts).
Varsisht nga forma e prons Kushtetuta e Republiks s Kosovs prcakton
edhe bartsin e t drejts s prons. N kt aspekt sipas nenit 159.1 t Kushtetuts s
Republiks s Kosovs t gjitha ndrmarrjet q kan qen n pronsi shoqrore para
hyrjes n fuqi t Kushtetuts, do t privatizohen. Ndrsa sipas par. 2 t ktij neni, t
gjitha interesat n pronsi shoqrore n prona dhe ndrmarrje n Kosov, do t jen n
Pronsi t Republiks s Kosovs. Republika e Kosovs i ka n pronsi t vetn edhe t
gjitha ndrmarrjet publike (neni 160 par. 1 i Kushtetuts). Sipas par. 2 t ktij neni edhe
komuna mund t jet barts i t drejts s prons.
3. T drejtat e tjera t pronarit t objektit banesor t ndrtuar n

baz t ligjit n pronsi shoqrore
LPDTS, prpos t drejts s pronsis, parasheh dhe rregullon pr raste t caktuara
edhe t drejtn e shfrytzimit. Ky ligj n nenin 1.2 t tij rregullon pronsin si dhe t
drejtat sendore t kufizuara si posedimin, t drejtat sendore t sigurimit si dhe t drejtat
sendore t shfrytzimit. Kto t drejta sendore t kufizuara mund t krijohen n pronsi
apo n t drejta sendore t tjera q mund t jen t prshtatshme pr kt qllim.
Paragrafi 3 i nenit 1 t ktij ligji parasheh se t drejtat tjera sendore mund t
krijohen vetm prmes ligjit. Dispozitat e prgjithshme dhe parimet themelore t ktij
ligji gjithashtu vlejn pr t drejtat sendore t cilat nuk parashihen n paragrafin 2 t
ktij neni, prve nse ligjet e veanta parashohin ndryshe.
Pr t fituar t drejtn e shfrytzimit t toks n pronsi shoqrore si m sipr duhet
plotsuar disa kushte. N radh t par, personi q e ka ndrtuar objektin sht dasht
t ket t drejt ndrtimi t atij objekti, qoft mbi bazn se n kohn e ndrtimit ajo
tok ka qen n pronsi t tij e m von ka kaluar n pronsi shoqrore, apo n kohn e
ndrtimit ka qen pron shoqrore e ndrtuesit i sht ndar n shfrytzim me vendim
t organit shtetror, me qllim t ndrtimit t objektit. Kjo nnkupton se objekti sht
ndrtuar n baz t lejes pr ndrtim. Kusht tjetr sht q ndrtuesi i objektit ta ket t
drejtn e pronsis mbi at objekt.
Ma plotsimin e ktyre dy kushteve pronari i ndrtess ka t drejt t shfrytzon
tokn ndrtimore nn objekt dhe t pjess tjetr e cila shrben pr shfrytzimin e
396
E DREJTA SENDORE
rregullt t ktij objekti (oborrit). Kt t drejt e ka deri sa t jet objekti ndrtimor. E

drejta e shfrytzimit t toks ndrtimore n pronsi shoqrore, n t ciln sht ndrtuar
objekti ndrtimor n baz t ligjit, mund t bartet, mirpo jo ndaras nga e drejta e
pronsis n objekt, nga se me kalimin e t drejts s pronsis n objekt n personin
tjetr, automatikisht kalon edhe e drejta e shfrytzimit t toks ndrtimore n pronsi
shoqrore.
4. Bashkpronsia, prona e prbashkt dhe prona n etazhe

Prpos rasteve kur nj person e ka t drejtn e pronsis n nj send, ndodh q disa
persona t kan t drejtn e pronsis n t njjtin send. N kt aspekt sipas LPDTS
dallojm:
-- Bashkpronsin,
-- Pronn e prbashkt dhe
-- Pronsin n njsin e ndrtess
Bashkpronsia sht institut juridik i cili nnkupton se m shum veta e kan
t drejtn e bashkpronsis n nj send t pandar e pjesa e secilit nga ata sht e
prcaktuar n pjes ideale, pasi q sendi nuk sht realisht i ndar. T drejtn e pronsis
e kan t gjith bashkpronart dhe asnjri nga bashkpronart nuk sht pronar i gjith
sendit (neni 51 i LPDTS). Nse pjest e bashkpronarve nuk jan t caktuara as n
pjes ideale, vetm thuhet se jan bashkpronar pa u prmend pjest ideale t tyre,
supozohet se jan bashkpronar n pjes t barabarta, deri sa nuk vrtetohet ndryshe
(neni 56.4 i LPDTS). Ka mjaft konteste gjyqsore kur njri nga bashkpronart, pjesa
e t cilit nuk sht e caktuar n mnyr ideale, padit bashkpronart tjer dhe krkon
t vrtetohet pjesa ideale e tij n krahasim me pjest e bashkpronarve tjer.
T drejtat e bashkpronarve jan t drejta pronsore, me nj prkufizim q t drejtat
e bashkpronarve jan n nj bashksi juridike t interesave t bashkpronarve tjer.
donjri bashkpronar e ka t drejtn individuale n sendin, n mnyr q ajo duhet
patjetr harmonizuar me t drejtat e bashkpronarve tjer. N kt mnyr bashkpronari
ka t drejt q sendin ta mbaj dhe ta shfrytzoj bashk me bashkpronart tjer, n
proporcion me pjesn e vet q e ka, duke mos cenuar t drejtn e bashkpronarve
tjer. Asnj nga bashkpronart nuk mund t jet posedues i vetm, prpos nse nuk
merren vesh ndrmjet veti pr kt. Ai mund t disponoj me pjesn e vet pa plqimin e
t tjerve mirpo, n rast t shitjes s pjess s vet, tjert e kan t drejtn e prparsis
s blerjes, vetm nse ashtu sht parapar me ligj. Nse bashkpronari disponon me
gjith sendin pa marrveshje me bashkpronart tjer, disponimi i ktill prfaqson
disponimin e paautorizuar t personit me sendin e huaj.
T drejtn e shfrytzimit e ka bashk me bashkpronart tjer, varsisht nga pjesa
n t ciln e ka t drejtn e bashkpronsis. Bashkpronart bashkrisht administrojn
me sendin t cilin e kan n bashkpronsi.. Pr ndrmarrjen e veprimeve me qllim
t administrimit t rregullt me sendin krkohet plqimi i atyre q kan mbi 50%.. Nse
397
E DREJTA SENDORE
nuk ka marrveshje, vendos gjykata n procedurn jokontestimore. Pr veprimet tjera

jasht administrimit t rregullt si shitja, dhnie me qira, etj. krkohet plqimi i t gjith
bashkpronarve, pavarsisht nga madhsia e pjesve q kan.
Bashkpronari ka t drejt n do koh, pa plqimin e t tjerve, t krkon ndarjen
e sendit, prpos n kohn e cila do t ishte n dm t bashkpronarve tjer. Kjo e
drejt nuk vjetrsohet. Ndarja bhet sipas marrveshjes e nse nuk arrihet ajo, bhet
n procedur jokontestimore nprmjet t gjykats. Nse ndarja fizike nuk sht e
mundur, bhet ndarja civile, sendi shitet n ankand publik e t hollat e marra i ndajn
bashkpronart varsisht nga pjest q kan.
E drejta e bashkpronsis mund t fitohet me przierjen e sendeve t disa vetave,
me pun juridike (blerje t prbashkt), me trashgim, etj.
Prona e prbashkt nnkupton t drejtn e pronsis t disa personave n nj send
t pandar, pjest e t cilve paraprakisht nuk jan t caktuara por mund t prcaktohen
(neni 51 i LPDTS). Prona e prbashkt vetm prmendet dhe jepet kuptimi i saj n
dispozitn e siprshnuar. Normat t cilat e rregullojn kt n detale ndodhen n ligje
tjera9. Kjo form e prons ekziston vetm n rastet shprehimisht t prcaktuara me ligj
dhe rregullohen me ato ligje, varsisht nga materia t ciln e rregullojn.
Te prona e prbashkt, n rastet e prcaktuara me ligj, m shum persona e kan t
drejtn e pronsis n nj send, ashtu q e drejta e pronsis u takon t gjithve atyre
s bashku. Pronart e prbashkt administrojn dhe disponojn me sendin bashkrisht,
me vendim unanim, nse me ligj nuk sht parashikuar ndryshe pr rastet konkrete.
Pronari i prbashkt nuk e ka pjesn e vet t veant. Ai sht pronar i tr sendit
i prkufizuar me t drejtn e pronsis t pronarve tjer t prbashkt, nga kjo arsye
edhe nuk mundet t disponoj me asnj pjes t prons s prbashkt pa plqimin e
pronarve tjer t prbashkt. Pr detyrimet eventuale t sendit t prbashkt pronart
e prbashkt prgjigjen solidarisht. Sikur te bashkpronsia, pronari i prbashkt ka t
drejt t krkoj ndarjen e prons s prbashkt, e cila edhe bhet n t njjtn mnyr.
Sipas t drejts ton, prona e prbashkt paraqitet n baz t ligjit dhe ekziston
n kto forma: a. Prona e prbashkt e antarve t familjes; b. Prona e prbashkt
e bashkshortve dhe c. Prona e prbashkt e bashktrashgimtarve para ndarjes s
trashgimis.
E drejta e prons n njsin e ndrtess - N rastet dhe nn kushtet e prcaktuara
me ligj, ekziston edhe e drejta e prons n nj pjes t nj ndrtese (njsi ndrtese)
sht pronsi e veant n nj banes, nj hapsir (lokal) afariste ose nj vend parkim
garazhi s bashku me pjesn e bashkpronsis n paluajtshmri n t ciln ndodhet
pjesa e ndrtess (neni 57 i LPDTS). Pronsia n njsin e ndrtess nnkupton t
drejtn e pronsis n pjesn fizike t ndrtess, qoft asaj banesore apo afariste.
Objekt i ksaj forme t prons sht banesa apo lokali afarist si pjes e veant
e ndrtess, pjest e prbashkta t ndrtess (korridoret, shkallt, etj) dhe toka n t
ciln ndodhet ndrtesa. Nga kjo arsye edhe e drejta e prons n njsin e ndrtess sht
9 Shih Komentarin e Ligjit pr Familjen i Kosovs botimi i par Prishtin 2012 i autorve Aliu Abdulla,
Gashi Haxhi & Vokshi Adem faqet 550 573,
398
E DREJTA SENDORE
komplekse dhe n vete prmban: 1. T drejtat dhe detyrimet nga pronsia n banes,
apo lokal afarist; 2. T drejtat dhe detyrimet prkitazi me shfrytzimin e pjesve t
prbashkta t ndrtess dhe 3. T drejtat dhe detyrimet prkitazi me siprfaqen e toks
ku ndodhet ndrtesa.
Titullart e t drejts s pronsis n njsin e ndrtess kan t drejtn e prons s
prbashkt n pjest e prbashkta t ndrtess, q shrbejn pr plotsimin e nevojave
t prbashkta t tyre, si jan: muret, pullazi, korridoret, shkallt, kthinat pr terjen e
teshave, etj.
Kryesorja ktu sht e drejta e prons n banes apo lokal afarist, si pjes e veant
e ndrtess, ashtu q t drejtat tjera sekondare prcjellin fatin e t drejts kryesore.
Nga kjo rrjedh se e drejta e prons n banes apo lokal afarist dhe t drejtat n pjest e
pandashme t ndrtess nuk mund t ndahen.
5. Fitimi i t drejts s pronsis (sipas ligjit, me pun juridike,

me trashgim dhe me vendim t organit shtetror)
N baz t mundsive t parashikuara ligjore pr fitimin e t drejts s pronsis,
teoria juridike njeh dy forma t fitimit t drejts s pronsis: origjinare apo burimore
dhe derivative apo rrjedhse. Forma origjinare nnkupton rastet kur e drejta e pronsis
nuk rrjedh nga e drejta e titullarit paraprak t saj por nga faktet tjera juridike. N
rastet e ktilla nuk ka sukcesim t s drejts. Fitimi derivativ i t drejts s pronsis
nnkupton rastet kur e drejta e pronsis rrjedh nga titullari paraprak i saj.
Kto dy forma t fitimit t s drejts s pronsis jan t parapara edhe me LPDTS,
ashtu q shikuar n mundsit e parashikuara ligjore pr fitimin e t drejts s pronsis,
ajo fitohet: a. sipas ligjit; b. n baz t puns juridike; c. me trashgim dhe . n baz t
vendimit t organit shtetror, n mnyr dhe n kushte t parapara ligjore.
6. Mnyra origjinere e fitimit t drejts s pronsis.

Kjo mnyr e fitimit sht parapar n nenin 31 t LPDTS, sipas t cils dispozit,
e drejta e pronsis n baz t ligjit fitohet me krijimin e sendit t ri, me bashkimin e
sendeve, me przierjen e sendeve, me ndrtim n tok t huaj, me ndarjen e frutave nga
sendi q jep fruta, mbi bazn e posedimit, nga jopronari, me okupim dhe n rastet tjera
t parashikuara me ligj.
--
Krijimi i sendit t ri
LPDTS i cili edhe aktualisht rregullon mnyrn e fitimit t drejts s pronsis,

prcakton tri raste t ndryshme t fitimit t drejts s pronsis mbi bazn e krijimit t
sendit t ri.
399
E DREJTA SENDORE
Se kush do t jet pronar i nj sendit t ri t krijuar varet se i kujt sht materiale nga
i cili sht krijuar ai send, kush ka punuar n krijimin e tij dhe nga ndrgjegjshmria e
krijuesit sendit t ri (neni 31 i LPDTS).
N rastin e par ligji prcakton se personi i cili me material t vetin dhe pun t
vetn ka krijuar nj send t ri, ai sht edhe pronar i ati sendi. N rastin tjetr, nse sendi
i ri i luajtshm krijohet prmes prpunimit apo ndryshimit me materialin e personave
tjer, e fiton pronsin n sendin e ri t krijuar, prve n rast se vlera e prpunimit
sht qensisht m e vogl se vlera e materialit me t cilin sht krijuar sendi i ri (neni
31.2 i LPDTS). S fundi, nse nj person nga materiali i huaj e me pun t vetn krijon
sendin e ri, fitimi i t drejts s pronsis mbi at send varet nse ai person ka qen i
ndrgjegjshm apo i pandrgjegjshm, e nse ka qen i ndrgjegjshm pronsia mbi at
send t ri varet edhe nga vlera e puns dhe e materialit me t cilin sht krijuar ai send.
Nse vlera e tyre sht prafrsisht e barabart do t kemi bashkpronsin.
Fitimi i t drejts s pronsis nga jopronari
Sipas ktij instituti juridik fitohet e drejta e pronsis n nj send t luajtshm me
bartjen e t drejts s pronsis nga personi i cili as nuk sht pronar i atij sendi e as
q sht i autorizuar t disponoj me at. N baz t ksaj dispozite ligjore personi me
mirbesim e fiton t drejtn e pronsis mbi sendin e luajtshm t cilin e ka marr me
kompensim nga jopronari i cili merret me tregtin e ati sendi, nga jopronari t cilit
at send ia ka dhn pronari me pun juridike t pavlefshme pr fitimin e t drejts s
pronsis apo e ka marr n ankand publik.
Pr t fituar t drejtn e pronsis mbi kt baz sht e nevojshme ndrgjegjshmria
e fituesit drejts s pronsis, sendi t sht marr me kompensim nga personi i cili
merret me tregtin e atij sendi ose n ankand publik. Me rastin e fitimit t drejts s
pronsis nga jopronari marrin pjes tre persona: titullari i mhershm i t drejts
(pronari i mhershm), tjetrsuesi i sendit dhe personi i tret i cili e fiton t drejtn. N
kt rast pronari i vrtet e humb t drejtn e pronsis edhe pse ai nuk ka marr pjes
n punn juridike t arritur mes personit q e tjetrson sendin dhe personit t tret t
ndrgjegjshm.
--
Fitimi i t drejts s pronsis n baz t posedimit (parashkrimit fitues)

Fitimi i t drejts mbi kt baz nnkupton fitimin e t drejts s pronsis n baz
t posedimit t ligjshm dhe me mirbesim, me kalimin e afatit t caktuar kohor. Te
posedimi vjen n shprehje parimi se mosqndrueshmria e mospajtimit (konfliktit) t
prhershm ndrmjet pushtetit faktik dhe juridik mbi nj send prfundon n favor t
pushtetit faktik.
T drejtn e pronsis mbi bazn juridike t posedimit mund ta fitoj vetm
poseduesi i ligjshm dhe n mirbesim (neni 4 i LPDTS). Nse sht apo jo posedimi
i ligjshm duhet argumentuar, ndrsa mirbesimi (ndrgjegjshmria) supozohet, ai q
e kundrshton duhet argumentuar t kundrtn. Pavarsisht nga kalimi i afatit kohor,
poseduesi me keqbesim nuk mund ta fitoj t drejtn e pronsis mbi kt baz juridike.
--
400
E DREJTA SENDORE
Me ligj dallojn afatet kohore t nevojshme pr fitimin e t drejts s pronsis

me posedim, varsisht nse poseduesi sht edhe i ligjshm edhe n mirbesim (afati
i rregullt) apo nuk sht i ligjshm por vetm me mirbesim (afati absolut), si dhe n
rastet kur jan n pyetje sendet e luajtshme nga ato t paluajtshme (neni 40 i LPDTS).
--
Posedimi i rregullt
- poseduesi i ligjshm dhe n mirbesim i sendit t luajtshm, afati kohor 10 vite,
- poseduesi i ligjshm dhe n mirbesim i sendit t paluajtshm, afati kohor 10 vite.
--
Posedimi absolut
- poseduesi n mirbesim i sendit t luajtshm, afati kohor 10 vite,
- poseduesi n mirbesim i sendit t paluajtshm, afati kohor 20 vite.
Afati fillon t rrjedh nga momenti kur poseduesi e ka marr sendin n posedim e
prfundon me kalimin e dits s fundit t afatit t parashikuar ligjor pr vjetrsim.
N rastet kur poseduesi paraprak i pandrgjegjshm vdes, trashgimtari i tij bhet
posedues n mirbesim nga momenti i vdekjes s trashgimlnsit, nse nuk ka ditur
dhe nuk ka mundur t dij pr se paraardhsi ka qen i pandrgjegjshm, ndrsa afati i
posedimit fillon t rrjedh nga momenti i hapjes s trashgimis. N kohn e nevojshme
pr posedim llogaritet edhe koha gjat s cils paraardhsit e poseduesit t tanishm
kan qen posedues t ligjshm dhe n mirbesim, prkatsisht vetm n mirbesim
(neni 344 i LMD).
Mirbesimi n posedim duhet t ekzistoj gjat gjith kohs s parashikuar me ligj
pr fitimin e t drejts s pronsis mbi kt baz juridike. Prkitazi me ndrprerjen
dhe ndaljen e posedimit zbatohen dispozitat ligjore t zbatueshme pr ndrprerjen dhe
ndaljen e vjetrsimit t krkesave sipas LMD.
--
Fitimi i t drejts s pronsis me ndrtim

Ndrtimi n tok t huaj paraqet rast specifik, nga edhe paraqiten situata t ndryshme,
pr t ciln arsye edhe krkojn tretman t posam. Personi i cili mund t jet barts i
t drejts s pronsis, i cili ndrton objektin ndrtimor n tok n t ciln tjetri e ka t
drejtn e pronsis, e fiton t drejtn e pronsis edhe n siprfaqen toksore nn objekt
dhe t asaj e cila shrben pr shfrytzimin e rregullt t objektit, nse nuk ka ditur dhe
nuk ka mund t di se po ndrton n tok t huaj e pronari i toks ka ditur pr ndrtimin
dhe nuk ka kundrshtuar menjher. N rastet e ktilla kur personi q ndrton sht i
ndrgjegjshm, ndrsa pronari i toks i pandrgjegjshm, nga se nuk ka kundrshtuar
ndrtimin, pronari i toks nuk mund t krkon rrnimin e objektit. N kt rast personi
q ndrton e fiton t drejtn e pronsis jo vetm n objektin ndrtimor t cilin po e
ndrton, por edhe n siprfaqen toksore nn objekt dhe siprfaqen tjetr e cila sht e
nevojshme pr shfrytzimin e rregullt t objektit (neni 90 i LPDTS).
401
E DREJTA SENDORE
Pronari i toks ka t drejt n vlern e toks n lartsi t mimit t tregut n kohn

e marrjes s vendimit gjyqsor. Krkesa e ktill duhet paraqitur brenda afatit subjektiv
prej 1 viteve dhe atij objektiv prej 5 viteve nga dita e prfundimit t ndrtimit.
Nse pronari i toks ka kundrshtuar menjher, pavarsisht nse ndrtuesi ka ditur
apo jo se po ndrton n tok t huaj, pronari i toks ka t drejt t zgjedh dhe mund t
krkon: ti takon atij e drejta e pronsis n objektin e ndrtuar; personi q ka ndrtuar
ta rrnon objektin, ta heq materialin ndrtimor dhe tia dorzoj tokn si ka qen m
par; ose personi q ka ndrtuar tia paguaj vlern e tregut t toks.
Nse personi q ndrton sht i ndrgjegjshm e pronari i toks nuk ka ditur pr
ndrtimin, n rastet kur objekti ka vler shum m t madhe se toka, objekti bashk
me tokn i takon n pronsi personit i cili e ka ndrtuar objektin, e pronari i toks
ka t drejt n vlern e tregut t toks. Nse toka ka vler shum m t madhe, sipas
krkess s pronarit t saj, gjykata do tia jep atij n pronsi objektin, duke e detyruar
tia kompensoj ndrtuesit vlern ndrtimore t tij. Nse vlera e objektit dhe e toks jan
prafrsisht t njjta, gjykata vendos cilit do ti jepet n pronsi, varsisht nga rrethanat
tjera.
--
Okupimi
Okupimi nnkupton marrjen e sendit t luajtshm n posedim, t cilin pronari e ka
braktisur, me qllim q mbi at t fitohet e drejta e pronsis (neni 32 i LPDTS). N
sendet e paluajtshme nuk mund t fitohet e drejta e pronsis mbi kt baz juridike,
pasi q paluajtshmria e braktisur kalon n pronsi shoqrore nga momenti i braktisjes
(neni 42.2 i LPDTS).
Pr tu konsideruar se nj send sht i braktisur sht e nevojshme q pronari i tij
e heq nga posedimi at me qllim t heqjes dor edhe nga e drejta e pronsis. Kt
veprim juridik mund ta bj vetm personi i cili ka zotsi pr t vepruar. Prkundr
braktisjes s sendit, marrjen n posedim t sendit t braktisur me qllim t fitimit t
drejts s pronsis mund ta bjn edhe personat t cilt nuk e kan zotsin e veprimit
(fmijt).
7. Mnyra derivateve e fitimit t drejts s pronsis

- baza juridike (titulus) dhe mnyra e fitimit (modus acquirendi).
Mnyra derivateve e fitimit t drejts s pronsis nnkupton kalimin e t drejts
s pronsis nga titullari i mparshm, n baz t puns juridike. N dallim nga ajo
origjinere, te mnyra derivative e drejta fitohet n baz t vullnetit t pronarit t
mparshm.
Pr fitimin derivativ t drejts s pronsis sht e nevojshme q: n sendin e caktuar
dikush t jet barts i t drejts s pronsis; qe ajo e drejt e pronsis t bartet nga
titullari i mparshm n tjetrin; gjer te kjo bartje t vjen me dshirn e paraardhsit t
402
E DREJTA SENDORE
ksaj t drejte. Prpos ktyre tri kushteve paraprake, pr fitimin e t drejts s pronsis
n mnyr derivative, t cilat edhe prfaqsojn bazn juridike pr fitimin e t drejts
s pronsis, duhet plotsuar edhe kushti i katrt e ai sht mnyra e fitimit. Mnyra e
fitimit e t drejts s pronsis dallon varsisht nga ajo nse bartet e drejta e pronsis
n sendin e paluajtshm apo t luajtshm.
E drejta e pronsis n sende t paluajtshme, n baz t puns juridike, fitohet me
regjistrimin e ksaj t drejte n regjistrin e paluajtshmrive (neni 36 i LPDTS). Pr
fitimin e t drejts s pronsis n paluajtshmri nuk mjafton vetm baza juridike e
vlefshme pr fitimin e ksaj t drejte (p.sh. lidhja e kontrats s shitblerjes n formn
e parashikuar ligjore) nga se sipas ligjit nevojitet edhe mnyra e fitimit e kjo sht
regjistrimi i ksaj t drejte n regjistr t paluajtshmrive.
Pr sendet e luajtshme, mnyra e fitimit t drejts s pronsis e parashikuar me
ligj, dallon nga ajo q sht parashikuar pr sendet e paluajtshme (neni 21 i LPDTS). E
drejta e pronsis mbi sendet e luajtshme, n baz t puns juridike, fitohet me dorzimin
e sendit n posedim. Nse ndodh q disa persona kan lidhur pun juridike pr fitimin
e t drejts s pronsis n t njjtin send t paluajtshm, t drejtn e pronsis e fiton
personi t cilit i dorzohet sendi m par.
8. Llojet e padis pr mbrojtjen e t drejts s pronsis

Si mbrojtje gjenerale, jocenueshmria e t drejts s prons sht parim kushtetues.
Kushtetuta e Republiks s Kosovs t drejtn e prons e garanton dhe askush nuk
mund t privohet n mnyr arbitrare nga prona (neni 46 i Kushtetuts). Kjo e drejt
sht e mbrojtur edhe me konventa ndrkombtare.
Actio Reivindicatio (Padia e reivindikimit)
T gjitha format e prons me ligj gzojn mbrojtje edhe si t drejta individuale.
Duke u nisur nga autorizimet q ka titullari i t drejts s prons edhe pr ta mbajtur
sendin pronar i t cilit sht, pronari mund me padi t krkon nga poseduesi kthimin e
sendit individualisht t caktuar (neni 93 i LPDTS). Kjo padi pronsore pr kthimin e
sendit sht e njohur q nga e drejta romake me emrin Actio Reivindicatio.
Ajo paraqitet nga pronari jo posedues kundr poseduesit jo pronar, prkatsisht
padits sht pronari i sendit e i paditur poseduesi i ati sendit. Paditsi duhet t paraqet
prova dhe t argumenton se sht pronar i sendit kthimin e t cilit e krkon. Krkesat
q mund t paraqiten jan: kthimi i sendit individualisht t caktuar, dmshprblimi
eventual n emr t dmtimit t sendit dhe kthimi i frutave (sasia e frutave varsisht
nga rrethana nse poseduesi sht n mirbesim apo jo). I padituri mund t paraqet kto
kundrshtime: se ka ndonj t drejt sendore sipas s cils ka autorizim pr nj koh
t caktuar ta mbaj sendin n posedim apo ka ndonj t drejt detyrimore ndaj paditsit
e cila e autorizon ta mbaj sendin pr nj koh t caktuar p.sh. ka paguar qiran pr nj
koh m t gjat.
403
E DREJTA SENDORE
Actio publiciana (Padia nga e drejta e supozuar e pronsis)

Edhe kjo padi rrjedh q nga e drejta romake. Padia Publiciana sht mjet kontesti
mes dy pjesmarrsve rreth posedimit t sendit, n t cilin kontest asnjri nuk mund
t argumentojn se ka t drejtn n sendin, mirpo sendi i jepet poseduesit me baz
m t mir pr posedim. Paditsi n kt kontest duhet t argumentoj ligjshmrin
e posedimi, bazn juridike t posedimit titulus, se posedimin e ka fituar n baz t
puns s vlefshme juridike n baz t s cils edhe fitohet e drejta e pronsis. Pse nuk
e ka fituar t drejtn e pronsis, n t shumtn e rasteve personi q e ka tjetrsuar at
send nuk ka pas t drejt t disponoj me at, e pr kt fakt poseduesi nuk ka ditur, sht
n mirbesim (neni 94 i LPDTS).
Nse dy persona konsiderohen pronar t supozuar bazn juridike me t fort e ka ai
i cili sendin e ka fituar n baz t puns juridike me barr, n krahasim me at pa barr.
Nse bazat juridike jan t njjta prparsi ka personi te i cili ndodhet sendi.
Padits sht poseduesi i mparshm i cili edhe sendin individualisht t caktuar e ka
fituar n mnyr t ligjshme dhe sipas bazs juridike t vlefshme, ndrsa i paditur sht
poseduesi i tanishm. Krkesa sipas ksaj padie sht dorzimi i sendit individualisht
i caktuar, kthimi i frutave si dhe dmshprblimi eventual nse sendi sht dmtuar. Sa
u prket kundrshtimeve, n radh t par i padituri mund t bn kundrshtim se ai
sht pronar i sendit, ashtu q kjo padi mund t ndikoj ndaj t gjithve por jo edhe ndaj
pronarit t sendit. I padituri mund t bn kundrshtim edhe se ka baz m t fort pr
posedim, apo s paku njsoj si paditsi.
Actio nagatoria (Padia negatore pr shkak t pengimit t pronsis)
N dallim nga dy rastet e m siprme kur me padi pronari mbrohej pr shkak t
marrjes s sendit individualisht t caktuar nga posedimi, kjo padi paraqitet kur deri te
marrja e sendit nuk ka ardhur por pronari ose pronari i supozuar, pa baz, n ndonj
mnyr, nga personi i tret, sht shqetsuar, trazuar n t drejtn e pronsis (neni.
113 i LPDTS).
Numri m i madh i trazimeve t pronsis s paluajtshme rrjedh nga imisionet si
jan: prcjellja e tymit, aromave jo t kndshme, lshuarja e nxehtsis, ujrave t zeza,
pastaj hedhja e gurve, dheut, lshuarja e kafshve, etj.
Padits sht pronari apo pronari i supozuar i sendit t paluajtshm apo t luajtshm.
I paditur sht personi i cili kryen shqetsimin e pronsis personalisht apo e urdhron
tjetrin pr kt.
Krkesa sht ndrprerja e shqetsimeve t mtejshme pronsore, pengimit t
pronsis
404
E DREJTA SENDORE
9. Humbja e t drejts s pronsis

Nse e drejta e pronsis humbet vetm pr pronarin e deriathershm kemi
humbjen apo shuarjen relative t drejts s pronsis. Nse ajo shuhet nga ekzistenca
juridike, ather kemi humbjen apo shuarjen absolute t saj.
Prndryshe e drejta e pronsis humbet: 1. me kalimin e sendit n pronsi shoqrore
(nacionalizimi, konfiskimi, eksproprijimi, braktisja e paluajtshmris, me ngeljen e
pasuris pa trashgimtar, me pun juridike etj.); 2. me kalimin e t drejts s pronsis
n personin tjetr (n baz t puns juridike); 3. me braktisjen e sendit (paluajtshmria
e braktisur kalon n pronsi shoqrore); 4. me shkatrrimin e sendit si dhe eventualisht
n rastet tjera, nse sht prcaktuar me ligj.
IV. E DREJTA E PRPARSIS S BLERJES KUPTIMI DHE

RASTET
E drejta e prparsis s blerjes paraqet kufizim t s drejts s pronsis, pasi q
titullari i saj, n rastet e prcaktuara me ligj apo n baz t kontrats, n rast t shitjes
t sendit pronar i t cilit sht, paraprakisht duhet ofruar ta blejn, nn kushte t njjta,
personat si sht parashikuar me ligj apo me kontrat.
E drejta e prparsis s blerjes nnkupton t drejtn e titullarit t saj q sendi
duhet m par, n rast t shitjes, ti ofrohet atij q ai ta blej para t tjerve nn kushte
t njjta (e drejta e prparsis s blerjes), e nse kjo nuk respektohet , titullari i saj
ka t drejt t krkoj nga blersi ti dorzohet sendi nn t njjtat kushte si e ka bler
ai si dhe kontrata e shitblerjes t shpallet pa efekt juridik prkitazi me at (e drejta e
parablerjes).
Sipas ktij instituti t s drejts mbrohet interesi i personave t caktuar me qllim t
marrjes dhe fitimit t sendeve t caktuara. Kta persona, qoft n baz t kontrats apo
ligjit, kan prparsi n krahasim me blersit tjer dhe n kt mnyr u mundsohet ta
marrin (blejn) sendin para se t hyjn blersit tjer n bisedime pr blerjen e tij.
E drejta e prparsis s blerjes prbhet prej dy pjesve, n baz t s cils edhe
n gjykat mund t paraqiten dy lloj krkesash.
S pari ajo mund t paraqitet si e drejt e prparsis s blerjes. Kshtu, kur pronari
vendos ta shet sendin, ka detyrim paraprakisht tia ofroj at pr blerje personit i cili,
sipas kontrats apo ligjit, ka t drejtn e prparsis s blerjes, e pasi q ai ta refuzon
kt ose mos t prgjigjet n ofert n afatin e parapar, pronari mund t ia shet sendin,
nn t njjtat kushte, fardo personi tjetr.
Nse ndodh q pronari i sendit mos ta prfill kt detyrim dhe mos tia ofron sendin
pr blerje personit i cili e ka t drejtn e prparsis s blerjes, duke e lidhur kontratn
e shitblerjes me personin tjetr, e drejta e prparsis s blerjes merr karakter tjetr dhe
paraqitet si e drejt e parablerjes t sendit nga dora e blersit. N kt rast personi i cili
e ka t drejtn e parablerjes nprmjet gjykats do t krkon q kontrata e shitblerjes t
shpallet pa efekt juridik dhe sendi i shitur ti dorzohet atij me mim dhe sipas kushteve
nga kontrata e shpallur pa efekt juridik.
405
E DREJTA SENDORE
Nga t paraqiturat e msiprme rrjedh se kushtet pr t mos cenuar, pr t realizuar

kt t drejt, jan:
-- Pronari i sendit q shitet, duhet tu drgon ofertn me shkrim t gjith personave t
cilt kan t drejtn e prparsis s blerjes, me t ciln ata njoftohen lidhur me
qllimin e shitjes s sendit;
-- N ofert duhet t paraqitjen t gjitha kushtet e shitjes (mimi, afatet dhe kushtet
e pagess).
-- Personat t cilt e kan kt t drejt duhet t prgjigjen n ofert brenda afatit t
caktuar;
-- Nse nuk prgjigjem brenda ktij afati konsiderohet se nuk jan t interesuar pr
blerjen e atij sendi, ashtu q pronari, nn t njjtat kushte nga oferta, mund tia shet
sendin personit t tret, sikur t lajmrohej se nuk e pranon ofertn;
-- Nse e lajmron shitsin se pranon kushtet nga oferta, nn t njjtat kushte duhet t
kryhet shitblerja n formn ligjore;
-- Nse shitblerja sht kryer n kundrshtim me rregullat e parashikuar ligjore, pa
respektuar t drejtn e prparsis s blerjes, ose me kushte m t volitshme nga ato
t paraqitura n ofert, personi i cili e ka t drejtn e prparsis s blerjes, brenda
afatit pr paraqitjen e padis duhet t deponoj n gjykat shumn e t hollave
n lartsi t mimit t shitblerjes dhe t paraqet padi me krkes q kontrata e
shitblerjes me t ciln sht cenuar e drejta e tij pr prparsi n blerje, t bartet n
emr t tij si blers.
E drejta e prparsis s blerjes mund t rrjedh n baz t kontrats apo n baz t
ligjit. Kto dy lloje t s drejts s prparsis s blerjes, pavarsisht nga disa ndryshime
q kan, ato kan edhe mjaft ngjashmri, andaj edhe rregullat q vlejn pr t drejtn
e prparsis s blerje n baz t kontrats, vlejn edhe pr at n baz t ligjit (neni
516.3 i LMD).
M s shpeshti e drejta e prparsis s blerjes n baz t kontrats paraqitet si
element sekondar te kontrata e shitblerjes n favor t shitsit, te kontrata e dhurimit n
favor t dhuratdhnsit, te kontrata e kmbimit n favor t njrs apo t dy palve apo
te kontrata e pengut n favor t pengmarrsit.
Ekzistojn forma t shumta t drejts s prparsis s blerjes n baz t ligjit
si jan: me rastin e shitjes t toks bujqsore, t pyllit apo t toks pyjore, t toks
ndrtimore, t ndrtess apo baness familjare, t lokalit afarist, sipas Ligjit pr
Qarkullimin e paluajtshmrive, t pjess s pasuris s bashkshortit nga pasuria e
prbashkt (neni 94 i LFK), etj.
406
E DREJTA SENDORE
V. E DREJTA E SERVITUTIT
E drejta e servitutit sht nj e drejt reale q nnkupton t drejtn e nj personi q,
n prmas dhe n mnyr t caktuar, t shfrytzon sendin pronar i t cilit sht personi
tjetr.
Tri jan karakteristikat themelore t drejts s servitutit. S pari, kjo e drejt
ekziston mbi sendin e huaj. E dyta sht se, nga ajo rrjedh autorizimi pr bartsin e saj
q nga pronari i t mirs shrbyese t krkon t duron (p.sh. t kalohet npr pronn
e tij). Karakteristika e tret sht q duke e shfrytzuar kt t drejt, duhet sa sht e
mundur m pak t ngarkohet e mira shrbyese.
Servitutet ndahen: n servitute reale dhe servitute personale.
1. Servitutet reale kuptimi dhe ndarja e tyre varsisht nga

prmbajtja dhe vllimi
Servituti real sht e drejt e pronarit t nj paluajtshmrie (e mira e privilegjuar) q
pr nevoja t asaj paluajtshmrie t ndrmerr veprime t caktuara n paluajtshmrin e
pronarit tjetr (e mira shrbyese), apo t krkon nga pronari i t mirs shrbyese q ai t
prmbahet nga ndrmarrja e ndonj veprimi pr t cilin ka t drejt (neni 252 i LPDTS).
Nga kuptimi i ktill i dhn ligjor i t drejts s servitutit real, duke pasur parasysh
edhe kufizimin e dhn t ksaj t drejte, rrjedhin edhe tri karakteristikat dhe parimet
e siprshnuara t drejts s servitutit. Servitutet reale si marrdhnie juridike sendore
ndahen n: servitute t fushs dhe servitute urbane. Servitutet e fushs mundsojn
shfrytzimin e shum t drejtave si p.sh. e drejta e rrugkalimit t njerzve npr t
mirn shrbyese; e drejta e kalimit t kafshve; e drejta e marrjes s ujit nga e mira
shrbyese; e drejta e kullotjes s kafshve etj. Nga servitutet urbane mund t rrjedhin
t drejtat si p.sh. e drejta e mbshtetjes s murit n murin e huaj; mbshtetja e traut n
murin e huaj; hapja e dritares n murin e huaj etj.
Sipas prmbajtjes servitutet ndahen n pozitive dhe negative. Te servitutet pozitive
autorizohet titullari i t drejts s servitutit t shfrytzon t mirn shrbyese n vllim
dhe mnyr t caktuar. Negative jan ato servitute te t cilat titullari i s drejts ka
autorizim t krkoj q pronari i t mirs shrbyese t prmbahet nga shfrytzimi i t
mirs shrbyese n mnyr dhe vllim t caktuar (t mbjell kultura t larta afr t mirs
s privilegjuar).
407
E DREJTA SENDORE
2. Mnyra e fitimit e t drejts s servituteve reale

----
E drejta e servitutit real mund t fitohet:

n baz t puns juridike,
me vendim t organit shtetror dhe
mbi bazn e nj ligji (neni 253 i LPDTS).
Pr t fituar t drejtn e servitutit me pun juridike, sikur edhe te e drejta e pronsis,

nevojiten baza juridike dhe mnyra e fitimit. Baza juridike n baz t s cils fitohet e
drejta e posedimit zakonisht sht kontrata. Mnyra ligjore e fitimit sht regjistrimi n
regjistr t paluajtshmrive.
N baz t vendimit t organit shtetror e drejta e servitutit real fitohet nga dita e
plotfuqishmris s atij vendimi. Kjo ndodh nga gjykata n rast t konstituimit t ksaj
t drejte apo me rastin e ndarjes fizike t paluajtshmris ather kur nuk ekziston
mundsia q t gjitha pjest e ndara t paluajtshmris t ken dalje n rrug.
3. Shuarja e t drejts s servitutit sendor

Pr shuarjen e servitutit sendor jan t nevojshme deklarata e pronarit t
paluajtshmris dominuese pr heqjen dor nga servituti sendor dhe regjistrimi n
Regjistrin e t drejtave n paluajtshmrit.
Gjithashtu edhe pronari i paluajtshmris s ngarkuar mund t krkoj shlyerjen
e servitutit sendor, nse servituti sendor nuk sht m i nevojshm pr shfrytzimin e
paluajtshmris dominuese ose nse n mnyr substanciale kan ndryshuar rrethanat.
Shlyerja e servitutit duhet t regjistrohet n regjistrin e t drejtave n paluajtshmri.
4. Llojet e padis ngas praktika gjyqsore prkitazi me fitimin,

humbjen dhe vrtetimin e ekzistimit t s drejt s servitutit
Duke u nisur nga mundsit ligjore pr t fituar apo mbrojtur t drejtn e servitutit
real, prkatsisht kundrshtuar ekzistimin e ksaj t drejte, mund t paraqiten kto padi:
--
--
padia pr konstituimin e t drejts s servitutit real. Padits sht pronari i

paluajtshmris n favor t s cils duhet konstituar kjo e drejt. I paditur sht
pronari i paluajtshmris n t ciln duhet t konstituohet kjo e drejt. Krkesa do
t jet konstituimi i t drejts s servitutit real. Kundrshtimet mund t jen vemas
se paditsi nuk ka nevoj pr kt ose ka mundsi tjera, me m pak ngarkes t
t mirs shrbyese. Edhe pronari i t mirs shrbyese si i paditur mund t paraqet
krkes me kundrpadi me t ciln krkon shprblimin nga pronari i t mirs s
privilegjuar.
Padia pr vrtetimin e ekzistimit t drejts s servitutit real. Padits sht pronari
i paluajtshmris s privilegjuar i cili konsideron se e ka kt t drejt mbi ndonj
408
E DREJTA SENDORE
--
--
baz ligjore. I paditur sht pronari i t mirs shrbyese. Fjala sht pr padi
pr vrtetim t nj t drejte. Krkesa sht vrtetimi i ekzistimit t s drejts s
servitutit real. I padituri mund t bn kundrshtim se kjo e drejt nuk sht fituar
mbi ndonj baz ligjore e n kt mnyr edhe nuk ekziston. N gjykatn ngel t
vrteton nse ekziston apo jo e drejta e servitutit e fituar n ndonjrn baz ligjore
pr fitimin e saj.
Padia pr vrtetimin e mosekzistimit t drejts s servitutit real. Padits sht
pronari i paluajtshmris e cila konsiderohet si e mir shrbyese i cili konsideron
se i padituri nuk e ka kt t drejt. I paditur sht pronari i paluajtshmris e cila
konsiderohet si e mir privilegjuese e i cili konsideron se kt t drejt e ka fituar
mbi ndonj baz t parashikuar ligjore. Edhe ktu fjala sht pr padi pr vrtetim.
Krkesa t vrtetohet mosekzistimi i t drejts s servitutit real n favor t t mirs
s privilegjuar e n dm t mirs shrbyese. I padituri mund t kundrshton se
paditsi nuk e ka fituar kt t drejt mbi ndonj baz ligjore, ose at e ka humbur
n ndonj mnyr t parashikuar me ligj.
Padia pr ndrprerjen e t drejts s servitutit real. Padits sht pronari i t
mirs shrbyese. I paditur sht pronari i t mirs s privilegjuar. Krkesa sht
ndrprerja e t drejts ekzistuese t servitutit real. Nuk sht kontestuese se
kjo e drejt ekziston andaj edhe krkohet ndrprerja e saj pr shkak se sht e
panevojshme pr shfrytzimin e t mirs s privilegjuar (sht krijuar mundsia
t kalohet drejtprdrejt n rrug publike) ose pushon s ekzistuari arsyeja tjetr
n t ciln sht bazuar kjo e drejt. Varsisht nga arsyeja pr t ciln krkohet
ndrprerja, i padituri mund t bn kundrshtim duke paraqitur fakte se nuk jan
paraqitur rrethana t reja pr shkak t t cilave kjo e drejt do t ishte e panevojshme
ose se n ndrkoh nuk ka pushuar t ekzistoj arsyeja n t ciln sht bazuar ajo.
5. Servitutet personale (kuptimi, llojet dhe prkufizimi n koh)

Me servitutin personal nnkuptojm t drejtn reale n send t huaj. Kjo e drejt
mundson prdorimin, prkatsisht shfrytzimin e sendit t huaj dhe i prket vetm
personit t caktuar. Servitutet personale nuk mund t barten n tjetrin e as t trashgohen
dhe jan t kufizuara n koh (neni 261 i LPDTS).
Servitutet personale ju takojn personave t caktuar t cilt kan autorizime q,
ekonomikisht n trsi ose vetm pjesrisht t shfrytzojn sendin e luajtshm apo t
paluajtshm t huaj. N kt mnyr servitutet personale jan t prkufizuara n koh
(nse eventualisht nuk sht kontraktuar ndryshe) nga se jan t lidhura me personin
dhe pushojn me vdekjen e titullarit e t drejts s servitutit personal, n dallim nga
servitutet reale t cilat jan t lidhur me paluajtshmrin dhe nuk jan t kufizuara n
koh.
409
E DREJTA SENDORE
----
Numri i servituteve personale me ligj sht i prcaktuar nj pr nj e ato jan:

Shfrytzimi i frutave (usufruktus)
Prdorimi i sendit (usus) dhe
E drejta e banimit apo bujtjes (habitatio).
Shfrytzuesi i frutave ka t drejt n t gjitha t mirat dhe frutat t cilat i sjell sendi
pr kohn sa e shfrytzon sendin. Frutat i merr me rastin e ndarjes s tyre nga sendi i cili
jep fruta. Shfrytzuesi i frutave ka detyrim q sendin ta mirmbaj dhe mos ta ndryshoj
substancn ekonomike t tij. Ai njhersh mban shpenzimet rreth prodhimit t frutave
dhe ngarkesat publike (tatimi etj). Shpenzimet e jashtzakonshme i mban pronari i
sendit, nga se ai i merr edhe t ardhurat e jashtzakonshme nga sendi. Prndryshe,
shfrytzuesi i frutave prgjigjet pr do lloj dmi ndaj sendit, prpos asaj t rastsishme.
Nuk prgjigjet pr zvoglimin e vlers s sendit t shkaktuar nga prdorimi i rregullt.
Prdorimi i sendit (usus) ka t bj me prdorimin e sendit t huaj dhe marrjen e
frutave nga ai send vetm pr nevoja personale t veta dhe t antarve t familjes s
tij. Pr shkak t vllimit t prdorimit edhe dallohet nga usufruktusi. Shpenzimet rreth
mirmbajtjes s sendit i mban pronari.
E drejta e banimit apo bujtjes (Habitatio) sht nj lloj servituti i prdorimit t
lokaleve pr banim pr nevoja personale t titullarit t ksaj t drejte dhe antarve t
familjes s tij. Shpenzimet lidhur me mirmbajtjen e baness i mban pronari. Titullari
i ksaj t drejte ka autorizim ta shfrytzon ndrtesn pr nevoja personale dhe t
antarve t familjes s tij, pa cenuar substancn e baness.
VI. E DREJTA E PENGUT

E drejta e pengut (pengu) do t thot krijimi i ndonj interesi mbi pasurin e
luajtshme ose mbi ndonj t drejt me an t marrveshjes ose me an t ligjit, i cili i
jep pengmarrsit t drejtn pr t marr n posedim at pasuri ose pr ta shfrytzuar at
t drejt me qllim t prmbushjes s ndonj obligimi ekzistues dhe t identifikueshm
q sht siguruar me an t pengut. Pra, pengu sht e drejt sendoren baz t s cils
kreditori fiton t drejtn q t realizon krkesn nga sendi apo e drejta e ln peng
para t gjith kreditorve tjer, pavarsisht kush sht pronar i ati sendi n momentin
e kompensimit. E drejta e pengut sht e rregulluar n kapitullin e II, konkretisht me
dispozitat e neneve 133 171 t Ligjit mbi pronsin dhe t drejtat tjera sendore. M
par pengu ishte trajtuar me Rregulloren e UNMIK-ut pr Pengun nr. 2001/5 dat
07.02.2001, e cila kishte t bnte vetm me pengun kontraktues.
410
E DREJTA SENDORE
1. Objekti i pengut
Objekt i pengut Peng mund t lihet fardo vlere pasurore e luajtshme ose ndonj
e drejt e cila mund t bartet n mnyr t ligjshme.
Pasurit nntoksore dhe hidrokarburet si dhe t drejtat n to mund t lihen peng n
prputhje me dispozitat ligjore pr bartjen dhe pr t t drejtn n ngarkim pr pasurit
nntoksore dhe hidrokarburet apo t drejtat e tilla (neni 138 i LPDTS).
N kt aspekt, sipas ligjit, kusht pr t qen objekt i pengut sht t jet e lejuar
mundsia e qarkullimit juridik t s drejts mbi at send. Objekti i pengut duhet t jet
individualisht i prcaktuar dhe i pakonsumueshm. Po t ishte objekti i pengut send i
konsumueshm ather te pengmarrsi do t kalon e drejta e pronsis mbi at send dhe
pr kthimin e sendit t marr peng do t kishte detyrim ta kthen sendin tjetr n sasi t
njjt nga edhe n at rast do t kishim t bjm me nj marrdhnie detyrimore.
Edhe pasuria e cila sht pron e prbashkt (pasuria e prbashkt e bashkshortve
apo ajo e antarve t familjes) mund t jet
objekt i pengut, me kusht q pr kt t japin plqimin pronart tjer t prbashkt
t ksaj pasurie. Prkundr ksaj pasuria e cila sht n bashkpronsi t disa personave
mund t jet objekt (bashkpronart n baz t trashgimis) i pengut edhe pa plqimin
bashkpronarve tjer.
Prpos sendeve, objekt pengu mund t jet edhe do e drejt e pengdhnsit q
rrjedh nga sendi i ln peng, e q ka ndonj vler pasurore, e parashikuar sipas ndonj
kontrate apo marrveshje, si dhe do pasuri apo e drejt q n ndrkoh m von
bhet pjes apo i bashkngjitet kolateralit, nse me marrveshjen e pengut nuk sht
parashikuar ndryshe.
S fundi, objekt i pengut mund t jet edhe e drejta nga e cila do t mund t
prmbushej krkesa e kreditorit. Kto t drejta duhet t jen n qarkullim juridik, t ken
vler ekonomike dhe mos t jen t lidhura me personalitetin e debitorit pengdhns, si
p.sh. e drejta e autorit dhe zbulimit si dhe t drejtat tjera nga pronsia industriale.
2. Llojet e t drejts s pengut

Pengu mund t jet standard dhe posedimor ose peng i blerjes (neni 134 i LPDTS).
Pengu standard nnkupton sigurimin e detyrimit me kolateralin e ln peng i cili
ngel n posedim t pengdhnsit.
Pengu posedimor ose peng i blerjes ekziston ather kur pengdhnsi, sipas
marrveshjes pr pengun, e bart t drejtn e posedimit t kolateralit n pengmarrsin
dhe pr gjith kohn ai ngel n posedim t tij. Ky lloj pengu mund t krijohet edhe
ather kur n kohn e nnshkrimit t marrveshjes kolaterali ndodhet, mbi ndonj
baz tjetr, n posedim t pengmarrsit apo t ndonj depozitmarrsi i autorizuar nga
ai.
411
E DREJTA SENDORE
3. Krijimi i t drejts s pengut

Varsisht nga mnyra e krijimit t drejts s pengut dallojm:
a) Pengun kontraktues,
b) Pengun ligjor dhe
c) Pengun gjyqsor.
Te pengu kontraktues kontrata sht titulli juridik n baz t s cils edhe themelohet
e drejta e pengut. N kt rast vet kontrata sht e karakterit detyrimor, ndrsa t
drejtat dhe detyrimet q rrjedhin nga ajo jan t karakterit sendor. Sipas nenit 136 t
LPDTS ajo ka formn e marrveshjes s prpiluar me shkrim.
E drejta e pengut ligjor krijohet n momentin e plotsimit t kushteve t parashikuara
ligjore pr kt. Ksisoj ktu nuk kemi vullnetin e shprehur t palve e as q nevojitet
ai. Nga vet fakti se ligji parasheh kushtet pr themelimin e pengut, me prmbushjen e
ktyre kushteve dhe me paraqitjen e rrethanave t caktuara si sht p.sh. transportuesi
ka t drejtn e pengu n mallin e transportuar me kompensim, deri sa nuk e merr
kompensimin pr shrbimin e transportit t mallit.
E drejta e pengut mund t themelohet edhe me vendim t gjykats, n t cilin
rast edhe fjala sht pr pengun gjyqsor. Titull juridik pr themelimin e pengut sht
vendimi i gjykats, andaj edhe kjo ndodh n kundrshtim me vullnetin e debitorit.
Kjo ndodh n procedurn e prmbarimit, me rastin e regjistrimit dhe marrjes peng t
sendeve t luajtshme t debitorit me qllim t shitjes s tyre.
4. Marrveshja e pengut
Marrveshja e pengut mund t lidhet pr nj ose m shum detyrime. Pr t qen
ajo e vlefshme duhet t jet e forms s shkruar dhe duhet t prmban, identifikimin e
pengdhnsit, personit tjetr prgjegjs dhe t pengmarrsit, prcaktimin e detyrimit t
siguruar me pengun: prshkrimin e sendit t ln peng, konstatimin se me marrveshje
themelohet pengu n favor t pengmarrsit, datn e prpilimit t marrveshjes dhe
nnshkrimet e palve (neni 136 ILPDTS).
Sipas ligjit nuk krkohet q marrveshja e pengut t noterizohet, prve nse palt
merren vesh ndryshe.
Lejohet mundsia q marrveshja e pengut t ndryshohet m von nga palt, ashtu
q n at t prfshihen edhe shtje tjera pr t cilat palt merren vesh.
412
E DREJTA SENDORE
5. T drejtat dhe detyrimet e palve n lidhje me sendin e ln

peng
T drejtat dhe detyrimet e ndrsjellta t pengdhnsit dhe pengmarrsit prcaktohen
me marrveshje q e lidhin mes veti, ashtu q edhe ato jan t lira n rregullimin e
tyre prpos nse nuk sht prcaktuar ndryshe me ligj. Zakonisht me marrveshje pr
pengun themelohet pengu standard, n mnyr q sendi i ln peng ngel n posedim
t pengdhnsit, ai vazhdon ta prdor at dhe n do mnyr tjetr ti gzoj t gjitha t
drejta mbi at send. Vetm n rastet e parashikuara me ligj ose nse pengdhnsi dhe
pengmarrsi kan pranuar shprehimisht me marrveshjen e pengut, ai mund t jet
posedimor, ashtu q pengmarrsi ta merr kolateralin n posedim.
Nse me marrveshje t pengut nuk parashikohet ndryshe, pengdhnsi mund ta
prdor sendin e ln peng n proces prodhimi ose veprimtari tjetr dhe ti merr t gjitha
t ardhurat nga ai, duke u kujdesur mos t dmtohet dhe q ta mirmbaj normalisht.
Mirpo, pengdhnsi nuk ka t drejt ta huazoj sendin e ln peng, ta jep me qira ose
ta tjetrsoj n ndonj mnyr tjetr. Ai ka prgjegjsi ndaj pengmarrsit pr dmet e
shkaktuara pr shkak t mosrespektimit t detyrimeve t msiprme. Frutat e sendit
t ln peng mbesin pjes e tij deri sa nuk ndahen e me rastin e ndarjes u takojn
pengdhnsit, prve nse nuk sht parashikuar ndryshe me marrveshje.
6. Shuarja e t drejts s pengut

E drejta e pengut sipas dispozits s nenit 161 t LPDTS shuhet nse:
1.1 pengdhnsi dhe pengmarrsi merren vesh pr kt;
1.2 krkesa e siguruar prmbushet ose shuhet pr ndonj arsye tjetr;
1.3 sendi ose e drejta e pengut apo ndonj zvendsim i tyre shuhet;
1.4 sendi ose e drejta e pengut ndryshohet ose inkorporohet me ndonj send ose t
drejt tjetr e cila uk ekziston n nj form t identifikueshme apo t ndashme;
1.5 pengmarrsi bhet pronar i sendit ose i t drejts t pengut;
1.6 n rastin e pengut posedimor, prfundon pronsia e pengmarrsit mbi sendin e
ln peng;
1.7 bartet krkesa e siguruar me an t s drejts s pengut, por kjo bartje nuk e
prfshin t drejtn e pengut;
1.8 nj pal e tret n mnyr t vlefshme e fiton sendin ose t drejtn e pengut n
pajtim me dispozitat e ktij ligji .
Sipas paragrafit 2 t nenit 161 t LPDTS sht parapar q pas prfundimit t nj
pengu posedimor, pengmarrsi ia kthen pengdhnsit sendin e ln peng.
413
E DREJTA SENDORE
7. Marrja e sendit t ln peng nga ana e pengmarrsi n rast

mosprmbushjeje nprmjet t gjykats
Mosprmbushja e detyrimit sipas marrveshjes pr pengun ndodh nse nuk shlyhet
detyrimi i siguruar ose kur n ndonj mnyr tjetr shkelen kushtet e marrveshjes s
pengut nga pengdhnsi ose personi i cili sht prgjegjs pr pengun e siguruar. N
rast t mosprmbushjes s ktill, pengmarrsi ka t drejt ta marr n posedim sendin e
ln peng e kt mund ta bj (neni 166 t LPDTS):
----
n procedur gjyqsore,
duke e marr sendin e ln peng nga vet pengmarrsi, nse kjo ndodh pa prishjen
e qetsis publike dhe
nprmjet t administrats, duke e caktuar nj person, n marrveshje me zyrn e
regjistrimit, q ai ta merr n posedim sendin e ln peng, n rastet kur pengmarrsi
nuk mund ta merr vet sendin e ln peng.
Nga tri mundsit e parashikuara ligjore t siprshnuara ngel n pengdhnsin t

zgjedh. N rast se zgjedh procedurn gjyqsore, q zakonisht ndodh tek ne, pengmarrsi
duhet t paraqes n gjykatn kompetente nj krkes me t ciln krkohet q gjykata
brenda 5 dit pune nga dita e dorzimit t krkess, t lshon urdhrin sipas t cilit, edhe
pa njoftimin e pengdhnsit, personit tjetr q sht prgjegjs pr detyrimin e siguruar
ose garantuesit apo borxhliut tjetr, do ti sekuestrohet sendi i ln peng dhe do ti
dorzohet n posedim pengmarrsit.
Pas pranimit t nj urdhri t till nga gjykata kompetente, pengdhnsi ose personi
tjetr prgjegjs pr detyrimin e siguruar mund t bjn kundrshtim prkitazi me
vlefshmrin e trsishme apo vetm t pjesshme t pengut. N baz t nj kundrshtimi
t paraqitur gjykata duhet t vendos prkitazi me arsyeshmrin e tij. Nse gjen se
kundrshtimi sht i bazuar, urdhri i dhn mund t ndryshohet apo t revokohet n
trsi, n t cilin rast pengmarrsi ka detyrim pr shprblimin e dmit t shkaktuar nga
urdhri i sekuestrimit dhe dorzimit t sendit t ln peng.
Shitja e sendit t ln peng mund t bhet n ankand publik ose n shitje private, me
kusht q metoda, mnyra, koha, vendi dhe kushtet e shitjes duhet t jen sipas kushteve
t arsyeshme tregtare.
414
E DREJTA SENDORE
VII. HIPOTEKA
1. Objekti i hipoteks
Hipoteka n Kosov po ashtu sht e rregulluar me Ligjin pr pronsin dhe t
drejtat tjera sendore dhe at n Kapitullin e III me dispozitat e neneve 172 217 t
LPDTS. Hipoteka m par ishte trajtuar me Ligjin nr. 2002/4 pr Hipotekat, i cili ligj
rregullonte vetm nj lloj t hipotekave dhe at hipotekat e kontraktuara.
Ligji pr Hipotekat prcakton kuptimin e hipoteks ashtu q sipas ktij ligji:
Hipoteka do t thot krijimi i interesit n pasurin e paluajtshme me an t
marrveshjes apo ligjit, q kreditorit t hipoteks (pengmbajtsit) i jep t drejtn t
inicioj procedurn pr heqjen e t drejts mbi pronn e vn n hipotek pr pasurin
e till t paluajtshme, me qllim t prmbushjes s nj detyrimi q sht siguruar me
hipotek dhe q duhet t paguhet.
Nga kuptimi i ktill i dhn i hipoteks rrjedh se objekt i hipoteks mund t jet
pasuria e paluajtshme, me t ciln pronari posedon brenda kufijve t prcaktuar me ligj.
Pr t qen objekt i hipoteks, sendi i paluajtshm duhet t jet n qarkullim juridik dhe
t ket vler pasurore. Njhersh, sendi i paluajtshm duhet t jet i individualizuar,
pasi vetm si i till edhe mund t jet objekt i ndonj t drejte sendor, pra t jet n
qarkullim juridik dhe t ket vler pasurore. N kt mnyr sendi i ardhshm nuk
mund t jet objekt i hipoteks. Hipoteka shtrihet mbi t gjitha pjest e paluajtshmris
s ngarkuar, duke prfshir edhe ndrtesat q aty qndrojn apo jan t lidhura n
mnyr t pandashme me tokn. Prjashtimisht mund t krijohet nj hipotek e pavarur,
e cila nuk shtrihet mbi pjest e tjera t paluajtshmris n nj ndrtes, n nj banes
ose n nj ndrtes pra sendi i paluajtshm sht objekt i hipoteks bashk me frutat t
cilat nuk jan t ndara dhe me t gjitha pjest tjera prbrse si dhe ato aksesore. Objekt
i hipoteks mund t jen edhe disa paluajtshmri.
T gjitha ato duhet t jen individualisht t prcaktuara. E drejta e hipoteks
regjistrohet n donjrn nga kto paluajtshmri t cilat jan objekt i hipoteks mirpo,
t gjitha ato paraqiten si nj send i prbashkt, nga edhe me rastin e regjistrimit
evidencohet si hipotek e prbashkt.
Objekt i hipoteks mund t jet edhe vetm pjesa e caktuar ideale e nj sendi t
paluajtshm.
N nj pjes t bashkpronsis ose t pronsis s prbashkt nuk mund t vihet
hipoteka pa plqimin e bashkpronarve t tjer ose t pronarve t prbashkt.
Njhersh nj paluajtshmri mund t jet objekt i hipoteks t disa kreditorve
t ndryshm, n t cilin rast rangimi i tyre me rastin e realizimit bhet sipas kohs s
regjistrimit t hipoteks n librat publike.
Objekti i cili shrben si lnd e hipoteks nuk duhet t pson ndryshime prkitazi
me vlern q ka. N qoft se pr shkak t veprimeve apo mosveprimeve t pronarit t
paluajtshmris s siguruar ose t nj personi t tret sht paraqitur apo rrezikon t
paraqitet zvoglimi i vlers s paluajtshmris, kreditori hipotekues mund t padit
415
E DREJTA SENDORE
pr prmbajtjet nga sjelljet e tilla. N rast t veprimeve ose mosveprimeve t pronarit

t paluajtshmris s ngarkuar, t cilat sjellin n t ardhmen nj zvoglim t vlers s
paluajtshmris, me krkes t kreditorit hipotekues, gjykata mund t urdhroj masa
pr evitimin e rrezikimit (neni 185 i LPDTS).
2. Krkesat e siguruara me hipotek

Prpos nse nuk sht parashikuar ndryshe me dokumentin e hipoteks, me hipotek
sigurohet pagesa e detyrimit kryesor, kamata e papaguar, dnimet kontraktuese,
shpenzimet e zbatimit, t mirmbajtjes dhe shitjes s objektit t pengut (neni 181 lidhur
me nenet 143 dhe 144 t LPDTS).
3. Shuarja e hipoteks
Sipas nenit 193 t LPDTS Hipoteka shuhet prmes shlyerjes s regjistrimit n
Regjistrin pr t drejtat n paluajtshmrit.
Paragrafi 2 i ktij neni e rregullon shuarja e hipoteks sipas krkess duke dhn
prcaktuar se kur mund t krkohet shuarja dhe at:
a)
b)
c)
d)
e)
Nse debitori i krkess s siguruar ka prmbushur krkesn prmes pagess

ose n ndonj mnyr tjetr;
Nse krkesa e siguruar shuhet pr arsye t tjera;
Nse kreditori hipotekues heq dor nga hipoteka n formn me shkrim dhe
duke vrtetuar nnshkrimin e tij;
Nse kreditori hipotekues dhe pronari i paluajtshmris s ngarkuar jan ose
bhen i njjti person dhe
Nse paluajtshmria e ngarkuar shitet pr t prmbushur krkesn e siguruar.
4. Prmbarimi i paluajtshmris s ln n hipotek.

Ligji pr pronsin dhe t drejtat tjera sendore ka parapar rregullat pr shitjen e
paluajtshmris s hipotekuar edhe me marrveshjen e palve e edhe prmes procedurs
gjyqsore dhe n munges t dispozitave prkatse pr zhvillimin e ksaj procedure
ather prshtatshmrisht zbatohen dispozitat e Ligjit pr Procedurn Prmbarimore10.
N ndrkoh n Kosov sht n shqyrtim e sipr Ligji i ri pr Procedurn
Prmbarimore ku parashihet veprimtaria e prmbaruesve privat t cilt edhe do t ken
kompetencn e zbatimit t procedurs s prmbarimit t paluajtshmrive t lna nn
hipotek.
10 Ligji pr Procedurn Prmbarimore 2012/04-L-139 i dats 20.12.2012 i dekretuar nga ana e Presidentes s
Republiks s Kosovs me dekretin Dl-01-2013 t dt. 03.01.2013.
416
E DREJTA FAMILJARE
E DREJTA FAMILJARE
VIII. MARTESA DHE MARRDHNIET JURIDIKE N MARTES
Kuptimi dhe rndsia shoqrore e familjes, fejess dhe martess
Martesa dhe marrdhniet familjare n Kosov jan t rregulluara me Ligjin
pr Familjen i Kosovs (m tutje LFK) nr. 2004/32, i shpallur n Gazetn Zyrtare t
Institucioneve t Prkohshme Vetqeverisse t Kosovs (IPVQ-ve), nr. 4/2006 t
dats 1 shtator 2006. Me kt ligj rregullohen familja, fejesa, martesa, marrdhniet
martesore, marrdhniet ndrmjet prindrve dhe fmijve, mbrojtja e fmijve pa
kujdesin prindror, adoptimi (birsimi), kujdestaria, ushqimi, marrdhniet pasurore
n familje dhe procedurat e veanta gjyqsore n kontestet nga marrdhniet familjare.
Sipas ligjit n fuqi familja sht bashksia e jets e prindrve dhe fmijve t tyre
si dhe personave tjer n gjini. Nga kjo rrjedh se ligji, prpos prindrve dhe fmijve
t tyre, nuk prcakton shprehimisht edhe kush konsiderohet antar i familjes, q
nnkupton se mund t jet edhe do person tjetr q sht n gjini dhe jeton n at
bashksi. Lloji i gjinis i antarve t familjes me ligj nuk prcaktohet andaj edhe ata
mund t jen nga cili do lloj i gjinis.
AFRSIA GJINORE
1. Llojet e gjinis
Gjinia nnkupton lidhjen biologjike - shoqrore ndrmjet dy apo m shum
personave e pranuar me ligj. Lidhjet gjinore mund t bazohen n fakte t ndryshme.
Varsisht nga fakti n t cilin bazohet kto lidhje dallojm: 1. Gjinin e gjakut, 2.
Gjinin e krushqis dhe 3. Gjinin civile.
Gjinia e gjakut sht lidhja mes personave t cilt rrjedhin njri nga tjetri apo
mes personave t cilt rrjedhin nga paraardhsi i prbashkt. Kjo bazohet n lidhjen
natyrore t gjakut mes personave. Mund t jet martesore dhe jashtmartesore. sht
me rndsi me rastin e lidhjes s martess, n t drejtn trashgimore, te prcaktimi i
veprave t caktuara penale, n procedurat gjyqsore etj.
Gjinia e krushqis ose martesore prfaqson lidhjen e njrit bashkshort me t
afrmit e bashkshortit tjetr. Sipas t drejts ton, t afrmit e njrit bashkshort nuk
konsiderohen se jan n gjini me t afrmit e bashkshortit tjetr. Kjo gjini pr baz e
ka martesn. Marrdhniet jashtmartesore nuk krijojn lidhje gjinore t krushqis. Kjo
gjini sht me karakter t prhershm, ashtu q vazhdon t ekzistoj edhe pas pushimit
t martess. Edhe kjo sht me rndsi te lidhja e martess, n t drejtn penale dhe
procedurat gjyqsore.
417
E DREJTA FAMILJARE
Gjinia civile sht lidhje gjinore e cila themelohet n mnyr artificiale, sipas
procedurs s prcaktuar me ligj, ndrmjet adoptuesit dhe t afrmit t tij, n nj an
dhe t adoptuarit dhe t afrmeve t tij, n ann tjetr. Kjo gjini sht me rndsi t
veant nga se me kt mundsohet q fmijt pa prind dhe kujdes prindror bhen
me prind t ri. sht me rndsi te lidhja e martess, n t drejtn n trashgimi, n
procedura gjyqsore etj.
2. Llogaritja e gjinis
Afrsia gjinore llogaritet sipas shkalls s gjinis ndrmjet personave t cilt jan
n gjini. Gjinia e gjakut, pr nga afrsia, sht dy llojesh: 1. n vijn e drejtprdrejt apo
vertikale dhe 2. t trthort apo horizontale. N gjini t gjakut n vijn vertikale jan t
gjith paraardhsit dhe pasardhsit ndrsa n at horizontale jan vlla dhe motra prej
nj ati dhe nj nne dhe pasardhsit e tyre, xhaxhai dhe halla dhe pasardhsit e tyre,
daja dhe tezja dhe pasardhsit e tyre.
FEJESA
Ligji i Familjes n fuqi pr her t par n Kosov e rregullon fejesn. Ksisoj
sipas ktij ligji akti i fejess konsiderohet premtim reciprok i dy personave me gjini
t kundrta pr tu martuar ndrmjet veti (neni 9 i LFK). Nga fakti se sht dhn
premtimi pr martes, sht lidhur fejesa, nuk mund t paraqitet padi n gjykat dhe
t krkohet q ajo martes edhe t lidhet. Njhersh nga kjo edhe sht e pavlefshme
fardo marrveshje me t ciln do t parashihej fardo shprblimi nse nuk vjen deri
te martesa ndrmjet t fejuarve.
1. E drejta dhe prgjegjsia pr dmshprblim pr heqje dor nga

fejesa
I fejuari i cili pa ndonj arsye heq dor nga fejesa ka detyrim t paguaj gjith dmin
e shkaktuar t fejuarit tjetr, prindrve t t fejuarit apo personave tjer t cilt kan
vepruar n emr t tyre. Ai sht prgjegjs pr do shpenzim apo investim t br gjat
pritjes s martess, si dhe pr fitimin e humbur eventual nga punsimi apo n pasuri.
Padia pr dmshprblim mund t paraqitet brenda dy viteve nga dita e heqjes dor nga
fejesa. Nse pr heqjen dor nga fejesa sht fajtor i fejuari tjetr ai sht njhersh
edhe prgjegjs pr do lloj dmi t prcaktuar m sipr nga bashkshorti i cili heq
dor nga fejesa.
2. Fati i dhuratave t kmbyera n rast t heqjes dor nga fejesa

Zakonisht, n baz t adeteve t vendit, bashkshortt e ardhshm, me rastin e
fejess, shkmbejn dhurata ndrmjet veti. N rast se fejesa nuk prfundon me martes
secili nga t fejuarit ka t drejt t krkoj nga tjetri kthimin e dhuratave t cilat ia ka
418
E DREJTA FAMILJARE
dhuruar atij me rastin e fejess. Krkesa e ktill duhet mbshtetur n rregullat pr

begatim t pabaz nga Ligji pr Marrdhniet e Detyrimeve.
E DREJTA MARTESORE
Sa i prket martess, sipas ligjit n fuqi ajo definohet si bashksi mes dy personave
t gjinive t ndryshme e rregulluar me ligj, e lidhur n baz t vullnetit t lir me qllim
t jets s prbashkt dhe krijimit t familjes (neni 14 i LFK). Nga vet fakti se martesa
si bashksi e jets sht e rregulluar me ligj nnkupton se ajo ka rndsi t posame
shoqrore, pasi q edhe konsiderohet se martesa sht baz e familjes, ndrsa familja
baz e shoqris. Nga kjo arsye edhe, sipas dispozitave t ktij ligji, rol i veant i
kushtohet mbrojtjes shoqrore dhe juridike t familjes dhe antarve t saj, vemas
nns dhe fmijs.
1. Kushtet pr lidhjen dhe vlefshmrin e martess

Me LFK jan t prcaktuara edhe marrdhniet juridike martesore. N kt mnyr
jan t prcaktuara edhe kushtet pr ekzistimin e martess. Kto jan kushtet t cilat
patjetr duhet plotsuar pr themelimin e martess. Nga vet kuptimi ligjor i martess
rrjedh se pr t lidhur martes sht e domosdoshme q dy persona t gjinive t
ndryshme, para organit kompetent, n mnyrn e prcaktuar me ligj, t japin plqimin
pr lidhjen e martess, me qllim t jets s prbashkt dhe krijimit t familjes. Sipas
ksaj kushtet esenciale pr themelimin e martess jan:
1)
2)
3)
4)
Martesa mund t lidhet vetm ndrmjet dy personave t sekseve t ndryshme (neni

14 i LFK),
T ekzistoj pajtimi i vullneteve t tyre pr lidhjen e martess, i shprehur personalisht
(neni 34 i LFK),
Forma e caktuar me ligj pr lidhjen e martess, e kjo sht q martesa t lidhet para
organit kompetent n mnyr t prcaktuar me ligj (neni 28 i LFK).
Pr t qen e vlefshme nj martes, n momentin e lidhjes s saj nuk duhet t ekzistoj
ndonj penges apo ndales martesore e parapar me ligj. Me LFK jan t parapara
njprnj pengesat martesore ekzistimi i t cilave martesn e bjn t pavlefshme..
2. Ndalesat dhe pengesat martesore-Pengesat martesore

kuptimi dhe llojet
Pengesat martesore jan ato rrethana t parashikuara me ligj t cilat pengojn
lidhjen e martess s vlefshme.
1)
N baz t kritereve t ndryshm pengesat martesore mund t ndahen n disa lloje:

Varsisht nga fakti se kush ka t drejt n paraqitjen e padis dhe rndsis shoqrore
t pengesave martesore ato ndahen n pengesa martesore t cilat kan pr pasoj
419
E DREJTA FAMILJARE
2)
3)
nulitetin absolut dhe ato t cilat kan pr pasoj nulitetin relativ t martess. Pengesat
martesore t cilat kan pr pasoj nulitetin absolut t martess jan: ekzistimi i
martess tjetr t ndonjrit nga bashkshortt (neni 19 i LFK), smundja shpirtrore
dhe pamundsia pr t gjykuar e ndonjrit nga bashkshortt nga e cila arsye edhe
me vendim t gjykats i sht hequr zotsia e veprimit (neni 20) dhe shkalla e caktuar
e gjinis ndrmjet bashkshortve (neni 21, 22 dhe 23 i LFK). Pengesat martesore t
cilat kan pr pasoj nulitetin relativ t martess jan: mosekzistimi i vullnetit t lir
(neni 18 i LFK) dhe mosha jomadhore (neni 16 i LFK).
Varsisht nga fakti nse mundet apo jo nj penges martesore t evitohet me
lejimin paraprak ose t mvonshm t gjykats, apo nuk mund t evitohet n asnj
mnyr, ato ndahen: n pengesa martesore t evitueshme dhe n t paevitueshme.
Pengesat martesore t paevitueshme jan: ekzistimi i martess tjetr t ndonjrit nga
bashkshortt, smundja shpirtrore dhe paaftsia pr t gjykuar dhe gjinia e gjakut
n vijn vertikale pavarsisht nga shkalla, ndrsa n at horizontale deri n shkalln
e katrt t gjinis. Pengesat martesore t evitueshme jan: gjinia e krushqis dhe
mosha e mitur.
Varsisht nga fakti nse jan apo jo n koh t kufizuara, pengesat martesore ndahen:
n pengesa martesore t prhershme dhe t prkohshme.
Ndalesat martesore
Ndalesat martesore jan rrethanat e caktuara me ligj ekzistimi i t cilave e pengon
lidhjen e martess, mirpo mosrespektimi i tyre nuk ka pr pasoj nulitetin e martess.
Martesa e lidhur n pranin e ndaless martesor mbetet n fuqi, por pasojn sanksionet
tjera. Ndales martesore prfaqson raporti i kujdestaris mirpo, nga shkaqet e
arsyeshme(paragrafi 2 i nenit 24 i LFK), ligji u lejon lidhjen e martess personave
n kto raporte. N rastet e ktilla, me lidhjen e martess ndrmjet kujdestarit dhe t
kujdesurit ndrpritet raporti i kujdestaris (neni 24 i LFK).
3. Vendi dhe procedura e lidhjes s martess zyrtare

Pr t qen martesa e vlefshme ajo duhet t lidhet n formn e parapar ligjore.
Ligji parasheh t ashtuquajturn formn solemne pr lidhjen e martess. Fletparaqitja
pr lidhjen e martess, bashk me dokumentet tjera t nevojshme, i paraqitet ofiqarit.
Me ligj nuk sht prcaktuar kompetenca toksore e organit pr lidhjen e martess,
ashtu q bashkshortt kan t drejt t pakufizuar t zgjedhjes s vendit ku do t lidhin
martesn (neni 25 i LFK). Akti solemn i lidhjes s martess mbahet n lokal t caktuar,
por sipas krkess s bashkshortve e pr shkaqe t arsyeshme mund t mbahet edhe
n ndonj vend tjetr (neni 27 i LFK).
Pjesmarrs n lidhjen e martess jan: Bashkshortt, dy dshmitar dhe ofiqari.
Lidhja e martess fillon me raportimin e ofiqarit prkitazi me pranin e bashkshortve
t ardhshm dhe se, n baz t dokumentacionit dhe deklaratave t tyre dhe t
dshmitarve, sht vrtetuar se nuk ekzistojn pengesa dhe ndalesa pr lidhjen e
martess. Pas ksaj bashkshortve t ardhshm ofiqari u lexon pjest e ligjit prkitazi
420
E DREJTA FAMILJARE
me t drejtat dhe detyrimet e bashkshortve. Pas ksaj ai i pyet nse jan t pajtimit t
lidhin martes ndrmjet veti. Pas dhnies s deklaratave se pajtohen t lidhin martes
me njri tjetrin, ofiqari e shpall martesn e lidhur. Ofiqari e regjistron faktin e lidhjes
s martess n regjistrin amz pr t martuarit, n t ciln nnshkruajn bashkshortt,
dshmitart dhe ofiqari. Pas ksaj bashkshortve u lshohet certifikata e kurorzimit e
cila shrben si prove pr lidhjen e martess.
4. Kushtet pr lidhjen e martess religjioze dhe regjistrimi i saj

Bashkshortt t cilt paraprakisht e kan lidhur martesn zyrtare, mund t lidhin
martes edhe sipas rregullave religjioze. Nga kjo rrjedh se bashkshortt t cilt
paraqiten pr lidhjen e martess fetare duhet t dshmojn se paraprakisht e kan lidhur
at zyrtare (neni 36 i LFK). Kjo martes lidhet para zyrtarit t bashksis religjioze,
i cili ka pr detyr q dokumentin pr lidhjen e martess religjioze, brenda 5 ditsh
nga dita e lidhjes s ksaj martese, tia drgoj ofiqarit ku sht lidhur martesa zyrtare.
N baz t ktij dokumenti, brenda pes ditsh nga dita e pranimit t ktij dokumenti,
ofiqari e regjistron martesn religjioze n librin amz pr t kurorzuarit dhe e lshon
certifikatn e martess fetare.
5. Kushtet pr lidhjen e martess s shtetasve t huaj dhe

shtetasve tan n botn e jashtme
Kosovart mund t lidhin martes n botn e jashtme sipas ligjit t shtetit ku
ndodhen. Kjo martes e lidhur n botn e jashtme sht e vlefshme nse jan plotsuar
kushtet ligjore sipas ligjit t shtetit ku lidhet martesa dhe kushtet materiale ligjore pr
lidhjen e martess sipas LFK. Sa i prket forms, pr t qen ajo martes e vlefshme,
me rastin e lidhjes s martess duhet patjetr plotsuar forma sipas ligjit t vendit ku
lidhet martesa.
Sipas ligjit n fuqi edhe shtetasit e huaj mund t lidhin martes n Kosov sipas
dispozitave t ktij ligji. Me rastin e paraqitjes s krkess pr lidhjen e martess, prpos
dokumenteve nga neni 25 i LFK, duhet t paraqet edhe certifikatn nga shteti i tij me t
ciln dshmon se ka t drejt t lidh martes sipas ligjit t vendit t tij (neni 17 i LFK).
6. Shuarja e martess -Mnyrat e shuarjes

Sipas ligjit, gjykata kompetente n kontestet martesore duhet t kujdeset dhe
angazhohet sa sht e mundur q martesa t ruhet, e nse kjo nuk sht e mundur,
ather q shuarja e martess t krijoj sa m pak shqetsime pr bashkshortt dhe
fmijt e tyre, t promovohen marrdhnie sa m t mira mes fmijve dhe prindit
t cilit nuk i jan besuar ata, procedura t prfundoj me sa m pak shpenzime dhe t
shmanget do rrezik pr dhun ndaj bashkshortve dhe fmijve.
Deri sa martesa konsiderohet bashksi e jets mes dy personave t gjinive t
ndryshme, me rastin e vdekjes s njrit nga bashkshortt, prkatsisht me shpalljen e
bashkshortit t zhdukur pr t vdekur martesa do t shuhet. N rast t vdekjes martesa
421
E DREJTA FAMILJARE
shuhet nga momenti i vdekjes, ndrsa n rast t shpalljes s personit t zhdukur pr t

vdekur, martesa shuhet nga data e konstatuar si dat e vdekjes n aktvendimin me t
cilin sht shpallur pr t vdekur. N rastet kur kjo nuk ka mund t vrtetohet dhe nuk
sht konstatuar, data e plotfuqishmris s aktvendimit me t cilin sht shpallur pr
t vdekur merret si dat e vdekjes.
Deri sa ligji parasheh lidhjen e martess, me kt ligj sht parapar edhe mundsia
e zgjidhjes s martess. Ksisoj, sipas ligjit n fuqi martesa mund t zgjidhet n dy
mnyra: 1. me anulim dhe 2. me shkurorzim.
Martesat e pavlefshme, kuptimi dhe llojet

T pavlefshme jan martesat me rastin e lidhjes s t cilave nuk jan plotsuar
kushtet pr ekzistimin, prkatsisht pr plotfuqishmrin e tyre, gj q edhe sipas LFK
kjo sht arsye pr zgjidhjen e martess me anulimin e saj. Sipas ligjit dallojm dy lloje
t martesave t pavlefshme: martesat absolutisht nule dhe ato relativisht nule.
7. Martesat absolutisht nule, shkaqet e nulitetit

Sipas LFK shkaqet e nulitetit absolut t martess jan:
a)
Nse me rastin e lidhjes s martess, n mnyr kumulative, nuk jan plotsuar

kushtet esenciale pr vlefshmrin e martess, e ato jan q dy persona t gjinive
t ndryshme, n formn e parapar ligjore, t ken shprehur vullnetin e lir pr
lidhjen e martess (neni 64 par. 1 lidhur me nenin 14 t LFK).
b) Nse martesa sht lidhur gjat kohs s ekzistimit t martess s mparshme t
ndonjrit nga bashkshortt, pasi q askush nuk mund t lidh martes deri sa
nuk pushon ose nuk zgjidhet martesa e lidhur m para (neni 62 i LFK).
N rast se n nj procedur t filluar pr anulimin e martess pr kt arsye ligjore
bashkshortt theksojn se martesa e mparshme sht e pavlefshme, ather gjykata
do ti udhzoj ata t iniciojn procedurn kontestimore pr anulimin e martess s
mparshme, me t cilin rast edhe do ta ndrpres procedurn e cila rrjedh, deri sa mos
t vendoset me aktgjykim t plotfuqishm ajo procedur.
c) Nse ka lidhur martes personi i cili pr shkak t smundjes shpirtrore ose nga
arsyet tjera nuk sht i aft pr t gjykuar (neni 64 par. 1 nnpar. 1 i LFK).
Paaftsia pr t gjykuar mund t jet e prhershme dhe e prkohshme. Pr anulimin
e martess nga kjo arsye ligjore me rndsi sht gjendja e prhershme shpirtrore
e jo ajo momentale, ashtu q e pavlefshme sht edhe martesa e lidhur gjat kohs
s momenteve t ndritshme lucida intervala n t ciln koh bashkshorti ka qen
plotsisht i aft pr t gjykuar 11.
11 Shih Komentarin e Ligjit pr Familjen i Kosovs botimi i par Prishtin 2012 i autorve Aliu Abdulla,
Gashi Haxhi & Vokshi Adem faqet 179 181,
422
E DREJTA FAMILJARE
d)
e)
Nse kan lidhur martes ndrmjet veti personat n gjini t gjakut, sipas
adoptimit ose sipas krushqis ndrmjet t cilve ligji e ndalon martesn (neni
64 par. 2 i LFK)12.
Nse martesa nuk sht lidhur me qllim t jets s prbashkt, por me lidhjen
e saj fshehin ndonj pun tjetr juridike ose dshirojn realizimin e ndonj
qllimi tjetr. Nse vetm njri bashkshort ka lidhur martesn pr qllime tjera,
martesa nuk do t anulohet sipas ksaj baze ligjore. Mosekzistimi i qllimit t
jets s prbashkt duhet t ekzistoj si n momentin e lidhjes s martess ashtu
edhe gjat ekzistimit t asaj martese (neni 66 i LFK)13.
8. Martesat relativisht nule, shkaqet e nulitetit

Sipas LFK shkaqet e nulitetit relativ t martess jan:
a)
b)
c)
Nse njri nga bashkshortt ka pranuar t lidh martes nga frika e shkaktuar
me dhun ose me kanosje serioze (neni 63 i LFK). Frika e shkaktuar n kt
mnyr nnkupton se nuk ka ekzistuar vullneti i lir i bashkshortve t
ardhshm, por plqimi sht dhn me detyrim ose n lajthim (neni 18 i LFK).
Frika duhet t jet e intensitetit t madh dhe t ket zgjatur m shum koh.
Nuk sht me rndsi kush e ka prdorur dhunn ose kanosjen serioze, pasi q
nuk sht patjetr q ajo t rrjedh nga bashkshorti tjetr, e as q ajo ti sht
drejtuar bashkshortit t dmtuar ose t afrmve t tij (saj).
Nse martes ka lidhur personi para moshs madhore pasi ti ket mbushur
16 vjet, pa lejen e gjykats pr lidhjen e martess para moshs madhore (neni
16 i LFK). N rastet e ktilla nse leja e gjykats pr lidhjen e martess para
moshs madhore sigurohet n ndrkoh martesa nuk do t anulohet, ose nse
gjat zhvillimit t procedurs bashkshorti i mitur e arrin moshn madhore.
Nse martesa sht lidhur n lajthim prkitazi me personalitetin e bashkshortit
(neni 65 par. 1 i LFK), nga se martesa nuk mund t lidhet nse nuk ekziston
plqimi i lir i bashkshortve pr lidhjen e martess, por plqimi sht dhn
duke qen n lajthim.
Lajthimi sht pasqyrimi i gabuar mbi realitetin objektiv, ashtu q n rastin e

lajthimit ekziston disharmonia ndrmjet vullnetit t vrtet dhe veprimit juridik, nga se
po t ishin t njohura ato fakte reale nuk do t vinte deri te ai veprim juridik.
Sipas ligjit ekzistojn dy lloje t lajthimit prkitazi me personalitetin: Lajthimi
prkitazi me personalitetin fizik dhe prkitazi me personalitetin civil. Lajthimi prkitazi
me personalitetin fizik ekziston nse ka menduar se po lidh martes me nj person
12 Po aty faqe 179-181,
13 Po aty faqe 184-186,
423
E DREJTA FAMILJARE
e martesn e ka lidhur me personin tjetr. Lajthimi prkitazi me personalitetin civil

nnkupton prezantimin e rrejshm, duke fshehur identitetin e vrtet prkitazi me
veorit esenciale q ka.
d)
Nse ka lidhur martes personi i cili pr shkak t smundjes shpirtrore ose

nga ndonj arsye tjetr nuk ka qen i aft t gjykoj n momentin e lidhjes s
martess, mirpo gjat martess paaftsia pr t gjykuar ka pushuar. Personi i
ktill n kt koh m von, kur sht i aft pr t gjykuar do t jep plqimin pr
lidhjen e martess, gj q edhe prfaqson vullnetin e lir t tij.
9. E drejta n padi pr anulimin e martess absolutisht dhe

relativisht nule
Pr anulimin e martesave absolutisht nule kan t drejt t paraqesin padi
bashkshortt, t gjith personat tjer q kan interes juridik t drejtprdrejt pr
kt dhe prokurori publik. E drejta pr paraqitjen e padis pr anulimin e martess
absolutisht nule nuk vjetrsohet. Vetm n rast se martes ka lidhur personi me
smundje shpirtrore, apo pr shkaqe tjera ka qen i paaft pr t gjykuar, pas kalimit
t ksaj gjendje, t drejtn n padi e ka vetm ai, brenda nj viti nga dita e kalimit t
ksaj gjendje (neni 67 i LFK). Nse padia nuk paraqitet brenda afatit t msiprm kjo e
drejt vjetrsohet dhe martesa mbetet n fuqi.
10. Pasojat e anulimit t martess

Pasojat e nulitetit t martess paraqiten nga dita e anulimit t saj, e jo edhe pr
kohn para anulimit t plotfuqishm. Martesa konsiderohet e anuluar nga dita e
plotfuqishmris s aktgjykimit me t cilin sht anuluar ajo. Pasojat jan t njjta si
pr at absolutisht ashtu edhe pr at relativisht nule.
Pasojat e nulitetit t martess kan t bjn me: 1. Mbiemrin e bashkshortve pas
anulimit t martess, 2. Pozitn juridike t fmijve dhe ushqimin i tyre, 3. Marrdhniet
pasurore t bashkshortve, dhe 4. Trashgimin.
1)
2)
3)
N kuptim t nenit 96 t LFK, bashkshorti i cili me rastin e lidhjes s martes ka

ndrruar mbiemrin, pas anulimit t saj, n baz t nj deklarate t paraqitur ofiqarit
brenda 6 muajve nga anulimi i martess, mund t rimarr mbiemrin q e ka mbajtur
m para.
Fmijt e lindur gjat martess s anuluar jan fmij martesor. shtja e besimit n
ruajtje, kujdes dhe edukim njrit nga prindrit si dhe ushqimit t tyre vendoset n t
njjtn mnyr si n rastin e shkurorzimit t martess (neni 140 i LFK).
Prkitazi me marrdhniet pasurore t bashkshortve vendoset n t njjtn mnyr
si n rastin e shkurorzimit t martess, ashtu q mirbesimi prkatsisht keqbesimi
i bashkshortit me rastin e lidhjes s martess s anuluar nuk sht me rndsi n
zgjidhjen e marrdhnieve pasurore ndrmjet tyre (neni 89 i LFK).
424
E DREJTA FAMILJARE
4)
Pas anulimit t martess pushon e drejta e ndrsjell n trashgimi, si n baz t

ligjit ashtu edhe n baz t testamentit t prpiluar para anulimit t martess (neni
98 i LFK).
11. Shkaqet e shkurorzimit

Shkurorzimi nnkupton zgjidhjen e martess s plotfuqishme gjat jets s
bashkshortve, n procedur gjyqsore, pr shkaqe t parashikuara me ligj. Martesa
mund t zgjidhet me shkurorzim vetm n baz t vendimit t gjykats. Shkaqet e
shkurorzimit jan rrethanat e parashikuara me ligj pr shkak t t cilave mund t
zgjidhet martesa me shkurorzim (neni 69 i LFK).
Shkaqet nga t cilat bashkshorti mund t krkoj shkurorzimin sipas ligjit jan:
1) Nse marrdhniet bashkshortore jan rregulluar n mnyr serioze dhe t
vazhdueshme,
2) Kur pr shkaqe tjera nuk mund t arrihet qllimi i martess.
Ligji prcakton shprehimisht disa nga shkaqet pr shkurorzim. Shumica e
ktyre shkaqeve t parashikuara me ligj jan edhe arsye pr rregullimin serioz dhe
t vazhdueshm t marrdhnieve mes bashkshortve. Prpos tyre si shkak pr
shkurorzim ligji parasheh edhe smundjen shpirtrore t pashrueshme, paaftsin e
vazhdueshme pr t vepruar, ndrprerjen e paarsyeshme t jets faktike m tepr se 1
vit dhe shkurorzimin me marrveshje t dyanshme.
rregullimin e marrdhnieve bashkshortore mund t shkaktojn rrethanat e
ndryshme, t cilat jetn e prbashkt e bjn t pamundur, n t cilin rast shkurorzimi
sht zgjidhja m e mir pr t dal nga ajo situat e krijuar.
Qllimi i martess nuk mund t arrihet nse nuk ekziston bashksia e jets e
harmonizuar mes bashkshortve, si pr shkak t mosparaqitjes s bashkshortit pr
nj koh t gjat, smundja psikike apo t ngjashme.
Procedura pr shkurorzim iniciohet me padi ose me propozim t prbashkt t
bashkshortve pr shkurorzim me marrveshje. Padia paraqitet n rastet kur nuk
ekziston pajtimi mes bashkshortve pr shkurorzim. N rast se bashkshortt pajtohen
t shkurorzohen paraqitet propozimi i prbashkt pr shkurorzim me marrveshje.
Nse sht paraqitur padia pr shkurorzim e bashkshorti i paditur nuk e konteston
krkesn pr shkurorzim, padia e paraqitur konsiderohet propozim i bashkshortve
pr shkurorzim me marrveshje (neni 68 par. 4 i LFK).
Nse bashkshortt kan fmij t prbashkt t mitur, bashk me propozimin pr
shkurorzim me marrveshje duhet t paraqesin marrveshjen me shkrim prkitazi me
ruajtjen, edukimin dhe ushqimin e fmijve dhe mnyrn e mbajtjes s kontakteve
personale me ta (neni 70 par. 2 i LFK). Shkurorzimi n baz t marrveshjes nuk sht
shkak por mnyr e shkurorzimit, andaj edhe sipas ligjit shkurorzimi me marrveshje
425
E DREJTA FAMILJARE
nuk prfaqson lirin e plot t bashkshortve pr shkurorzim, pa kurrfar kufizimi.

Ksisoj, pavarsisht nga marrveshja pr shkurorzim e bashkshortve, gjykata mund
ta refuzoj krkesn pr shkurorzim nse kjo sht n interes t fmijve t tyre t
mitur.
12. E drejta n padi pr shkurorzim dhe propozim t prbashkt

pr shkurorzim me marrveshje
Me LFK jan parapar rregulla t veanta pr shqyrtimin e kontesteve martesore
dhe kontesteve tjera familjare. N munges t rregullave t veanta sipas ktij ligji,
zbatohen dispozitat e Ligjit t Procedurs Kontestimore (LPK).
Pr shqyrtimin e kontesteve pr shkurorzim kompetenca lndore i prket gjykatave
themelore (neni 11 par. 1i Ligjit pr Gjykatat)14. Sa i prket kompetencs toksore
ajo sht e rregulluar me LPK. Ksisoj, n kontestet pr shkurorzim, prpos gjykats
s kompetencs s prgjithshme (neni 38 i LPK), kompetente sht edhe gjykata n
territorin e s cils bashkshortt kan pasur vendbanimin e fundit t prbashkt (neni
44 i LPK). Nse bashkshortt, prkatsisht i padituri, nuk kan pasur vendbanimin,
prkatsisht vendqndrimin n Kosov, e pr t gjykuar kompetente sht gjykata
Kosovare, kompetente sht gjykata sipas vendbanimit, prkatsisht vendqndrimit t
paditsit. Nse edhe ky nuk e ka vendbanimin, prkatsisht vendqndrimin n Kosov,
Gjykata Supreme e Kosovs cakton cila gjykat territorialisht do t jet kompetente
(neni 65 i LPK). N kontestet martesore procedurn e zhvillon dhe vendos n shkall t
par trupi gjykues i prbr nga nj gjyqtar profesionist dhe dy gjyqtar porot, ndrsa
n shkall t dyt trupi gjykues n prbrje prej tre gjyqtarve profesionist (neni 73 i
LFK).
13. Procedura e shkurorzimit

Procedura gjyqsore pr shkurorzim mund t iniciohet me padi ose me propozim t
prbashkt t bashkshortve pr shkurorzim me marrveshje. E drejta pr t paraqitur
padi pr shkurorzim, prkatsisht propozimi i prbashkt sht e drejt personale e
bashkshortve, ashtu q edhe kjo e drejt u takon vetm atyre. Kjo e drejt nuk mund
t bartet n personin tjetr e as t trashgohet. Mirpo, nse procedura pr shkurorzim
sht iniciuar, trashgimtart e paditsit mund t vazhdojn procedurn e filluar, me t
cilin rast gjykata do t vendos nse ka qen e bazuar krkesa pr shkurorzim ose jo
(neni 68 par. 3 i LFK). Nse gjat procedurs vdes i padituri, gjykata do ta pezulloj
procedurn, pasi q trashgimtart e t paditurit nuk kan t drejt ta vazhdojn
procedurn.
Pr bashkshortin e smur shpirtrisht, prkatsisht pr personin e paaft pr t
gjykuar, t drejtn n padi pr shkurorzim e ka kujdestari i tij me lejen paraprake t
Organit t Kujdestaris (neni 74 i LFK).
14 Shih Ligjin pr Gjykatat ligji nr. 03/L-199 i dats 22.07.2010, dhe ligji pr ndryshimin dhe plotsimin e
Ligjit nr. 03/L-199 pr Gjykatat,
426
E DREJTA FAMILJARE
Gjat shtatznis s gruas dhe deri sa fmija i prbashkt nuk ka mbushur nj vit,
bashkshortt nuk kan t drejt t paraqesin padi pr shkurorzim, e kan t drejt t
krkojn shkurorzimin vetm me marrveshje (neni 70 i LFK).
Nse t dy bashkshortt paraqesin padi pr shkurorzim, bhet bashkimi i
procedurs, zhvillohet nj procedur unike dhe vendoset me nj aktgjykim t prbashkt.
Procedura n kontestet martesore prbhet nga dy faza:
1. Procedura e pajtimit t bashkshortve dhe 2. Procedura e shqyrtimit.
1. Pajtimi i bashkshortve
N kontestet pr shkurorzim m para zhvillohet procedura e pajtimit, t ciln e

zhvillon gjykata ose Organi i Kujdestaris, varsisht nse bashkshortt kan fmij t
prbashkt t mitur apo jo. Procedura e pajtimit nuk do t zhvillohet: a. kur njri nga
bashkshortt sht i paaft pr t gjykuar, b. kur njri ose t dy bashkshortt jetojn
n botn e jashtme dhe c. kur sht i panjohur vendqndrimi i njrit prej bashkshortve
(neni 76 i LFK).
Pals s paditur padia pr shkurorzim i dorzohet pas prfundimit t procedurs s
pajtimit, nse pajtimi nuk ka pasur sukses.
Procedurn e pajtimit e zhvillon Organi i Kujdestaris n rastet kur bashkshortt
kan fmij t mitur t prbashkt, e nse nuk kan, procedurn e pajtimit e zhvillon
gjykata t cils i sht paraqitur padia pr shkurorzim, nse kryetari i trupit gjykues
nuk vlerson se sht e nevojshme q procedura e pajtimit ti besohet Organit t
Kujdestaris (neni 80 par. 3 i LFK). Nse sht paraqitur padia pr shkurorzim, pr
zhvillimin e procedurs s pajtimit kompetent jan Organi i Kujdestaris n territorin
e t cilit ndodhet vendbanimi ose vendqndrimi i t paditurit dhe Organi i Kujdestaris
n territorin e t cilit bashkshortt kan pasur vendbanimin e fundit t prbashkt. Kur
procedura sht filluar me propozimin pr shkurorzim me marrveshje, kompetent pr
procedurn e pajtimit jan Organi i Kujdestaris n territorin e t cilit e ka vendbanimin
ose vendqndrimin njri nga bashkshortt si dhe Organi i Kujdestaris n territorin e
t cilit bashkshortt e kan pasur vendbanimin e fundit t prbashkt.
Kur procedurn e pajtimit e zhvillon Organi i Kujdestaris, ai ka detyrim q sa m
para e m s voni brenda tre muajve, nse bashkshortt nuk propozojn q procedura
e pajtimit t vazhdohet edhe pas kalimit t ktij afati, tia prcjell gjykats raportin me
shkrim me t cilin e njofton gjykatn nse ka pasur sukses pajtimi apo jo. Nse pajtimi
nuk ka pasur sukses, me t njjtin raport Organi i Kujdestaris do ta jep mendimin se cilit
prind duhet besuar fmijt e mitur n ruajtje, kujdes dhe edukim n rast shkurorzimi
t bashkshortve.
Ather kur procedura pr shkurorzim sht iniciuar me padi, n rastet kur
procedurn e pajtimit t bashkshortve e zhvillon gjykata, ajo cakton seanc t veant
gjyqsore pr tentim pajtimi t bashkshortve, e cila mbahet para kryetarit t kolegjit.
N kt seanc ftohen vetm t dy bashkshortt q personalisht t jen t pranishm.
427
E DREJTA FAMILJARE
Po q se bashkshortt kan t autorizuar, t autorizuarit nuk ftohen n kt seanc

e as q mund t jen t pranishm. Nse n seancn e par pajtimi nuk ka sukses,
gjykata mund t caktoj dhe t mbaj edhe nj ose m tepr seanca tjera pr pajtimin e
bashkshortve, deri sa nuk bindet se deri te pajtimi nuk mund t vjen. Nse n seancn
pr tentim pajtimi mungojn njri ose t dy bashkshortt t cilt kan qen t ftuar n
rregull, varsisht nga t gjitha rrethanat, gjykata do t vlersoj nse duhet t caktohet
seanca e re pr pajtim apo t konstaton se pajtimi nuk ka pasur sukses.
N rastet kur procedura sht iniciuar m propozimin e prbashkt t bashkshortve
pr shkurorzim me marrveshje, e n seancn pr pajtim mungojn njri ose t dy
bashkshortt, do t konsiderohet se sht trhequr propozimi (neni 79 par. 2 i LFK).
2. Procedura e shqyrtimit
Nse procedura pr shkurorzim sht iniciuar me propozim t prbashkt, gjykata

nuk heton dhe shqyrton arsyet e paraqitura n propozim, prpos nse konstaton se ajo
martes duhet t ruhet pr shkak t interesave fundamentale t fmijve t prbashkt
t tyre. Pavarsisht nga fakti q bashkshortt kan paraqitur propozimin pr ruajtjen,
kujdesin dhe mbajtjen e fmijve t mitur, gjykata mund t vendos t hetoj faktet dhe t
administroj prova, nse bindet se propozimi nuk sht n interes t fmijve.
Gjat gjith procedurs n kontestet martesore gjykata, sipas detyrs zyrtare (ex
officio), me aktvendim mund t caktoj masat e prkohshme prkitazi me mbrojtjen,
vendosjen dhe ushqimin e fmijve t prbashkt t mitur (neni 327 i LFK), ndrsa
prkitazi me dhnien e ushqimit bashkshortit dhe vendosjen e tij, vetm sipas
propozimit t tij (neni 71 i LFK). Ankesa kundr ktyre aktvendimeve nuk e ndal
prmbarimin.
14. Veorit e procedurs n kontestet martesore jan:

N seancat gjyqsore prjashtohet publiku.
Parimi i disponimit t palve nuk vjen n shprehje, nga se gjat ksaj procedur
gjykata mund t vendos t vrteton edhe ato fakte n t cilat bazohet krkesa, edhe nse
ato nuk jan kontestuese mes palve.
N kontestet martesore nuk mund t merret aktgjykimi pr shkak t mungess e as
aktgjykimi n baz t pranimit (neni 85 par. 2 i LFK).
Nse procedura sht iniciuar me propozimin e prbashkt pr shkurorzim me
marrveshje, nuk hetohen faktet n t cilat mbshtetet propozimi pr shkurorzim,
mirpo gjykata mund t vendos t bhet kjo, duke administruar prova sikur te padia
par shkurorzim, nse vlerson se interesat e arsyeshme t fmijve t mitur krkojn
q t ruhet martesa.
N dallim nga kontestet tjera kur paditsi, pa plqimin e t paditurit, mund t
trheq padin deri sa ajo nuk i sht dorzuar t paditurit, n kontestet martesore
padia mund t trhiqet deri n prfundimin e shqyrtimit kryesor, e me plqimin e tij
428
E DREJTA FAMILJARE
deri n plotfuqishmrin e aktgjykimit. Propozimi i prbashkt pr shkurorzim me

marrveshje mund t trhiqet deri sa aktgjykimi pr shkurorzim t marr formn e
prer. Propozimi konsiderohet se sht trhequr edhe nse vetm njri bashkshort heq
dor nga propozimi (neni 86 i LFK).
Aktgjykimi me t cilin sht zgjidhur martesa me shkurorzim sipas propozimit
t prbashkt pr shkurorzim me marrveshje, n pjesn prkitazi me shkurorzimin
mund t kundrshtohet me ankes vetm pr shkak t shkeljeve esenciale t dispozitave
procedurale apo pr shkak se propozimi sht dhn n lajthim ose nn ndikimin e
shtrngimit ose mashtrimit (neni 87 i LFK).
Kundr aktgjykimit me t cilin sht zgjidhur martesa me shkurorzim apo anulim
nuk mund t paraqiten mjetet e jashtzakonshme juridike (neni 88 i LFK).
15. Pasojat e shkurorzimit

Pas shkurorzimit paraqiten pasoja t shumta t cilat kan t bjn: a. me
bashkshortt dhe b. mes bashkshortve dhe fmijve t tyre t prbashkt.
a) Pasojat t cilat kan t bjn me bashkshortt i prkasin: mbiemrit;
trashgimis; dhuratave; pasuris s prbashkt; ushqimit t bashkshortit dhe
kompensimit t dmit.
Mbiemri. Bashkshorti i cili me rastin e lidhjes s martess e ka ndrruar mbiemrin,
duke e marr mbiemrin e bashkshortit tjetr ose duke ia shtuar mbiemrit t vet edhe
mbiemrin bashkshortit, pas zgjidhjes s martess mund t marr mbiemrin q e ka
mbajtur para lidhjes s martess. Kjo bhet me nj deklarat t ciln duhet paraqitur
ofiqaris brenda 6 muajsh pas zgjidhjes s martess. Deklarata duhet paraqitur ofiqaris
ku sht lidhur martesa ose ofiqaris ku e ka vendqndrimin paraqitsi i deklarats.
Trashgimia. E drejta n trashgimi mes bashkshortve pushon me shkurorzim.
E drejta n trashgimi pushon edhe nse bashkshorti gjat jets ka paraqitur padin
pr shkurorzim, gjat zhvillimit t procedurs vdes, e pas prfundimit t procedurs t
vazhduar nga trashgimtart e tij vrtetohet se padia pr shkurorzim ka qen e bazuar.
Bashkshorti nuk ka t drejt t trashgoj as n baz t testamentit n rast t vdekjes
s testamentlnsit, nse testamenti sht ln para shkurorzimit.
Dhuratat. Prkitazi me dhuratat e ndrsjella mes bashkshortve dhe t tjerve
ndaj tyre, LFK n fuqi nuk prmban dispozita me t cilat do t rregullohej kjo shtje.
Andaj edhe kjo duhet zgjidhur n baz t Ligjit pr Marrdhniet e Detyrimeve.
Pasuria e prbashkt. Kjo sht pasuria t ciln bashkshortt e kan fituar
me pun gjat martess. Ndarjen e ksaj pasurie bashkshortt mund ta bjn me
marrveshje, e nse nuk arrihet marrveshja, ndarja do t bhet nprmjet t gjykats
n procedurn e veant kontestimore. Prkitazi me ndarjen e pasuris s prbashkt
nuk shqyrtohet dhe nuk mund t vendoset n kontestin martesor.
Ushqimi. Prkitazi me ushqimin e bashkshortve gjat dhe pas martess do t
bhet fjal n pjesn DETYRIMI LIGJOR PR USHQIM.
429
E DREJTA FAMILJARE
Kompensimi i dmit. Me rastin e shkurorzimit mund t dmtohet njri ose

bashkshorti tjetr. Edhe kjo shtje nuk sht rregulluar m LFK, andaj edhe
kompensimi i dmit eventual material apo jomaterial do t shqyrtohen sipas LMD.
b)
Pasojat e shkurorzimit n fmijt e prbashkt kan t bj me ruajtjen,

edukimin dhe mbajtjen e fmijve t mitur dhe atyre t rritur ndaj t cilve sht
vazhduar e drejta prindore.
N rastet e shkurorzimit t martesave me fmij t mitur gjykata vendos se cilit
nga prindrit do ti besohen ata n ruajtje dhe edukim. Pr kt bashkshortt mund
t merren vesh. Mirpo, pavarsisht nga kjo, gjykata sipas detyrs zyrtare e vlerson
at nse sht n interes t fmijve apo jo. Nse nuk ka marrveshje mes prindrve
prkitazi me besimin e fmijve t mitur, ose marrveshja e tyre nuk sht n interes
t fmijve, me aktgjykimin e shkurorzimit vendoset edhe pr ruajtjen, edukimin
dhe mbajtjen e fmijve t mitur. Gjykata para se t vendos pr kt merr mendimin
dhe propozimin nga Organi i Kujdestaris dhe heton t gjitha rrethanat me rndsi pr
vendosje, si q jan: mosha e fmijve, lidhja emocionale e tyre me prindrit, kushtet
e jetess (materiale, t banimit etj), gjendja shndetsore e fmijve dhe prindrve, e
nse fmija ka mbushur 10 vjet edhe mendimi i tij. Pasi t hetohen t gjitha rrethanat
mund t vendoset: t gjith fmijt ti besohen njrit prind, disa fmij ti besohen njrit
e disa tjetrit prind ose fmijt ti besohen ndonj personi t tret a ndonj organizate t
specializuar.
Kur bashkshortt kan fmij t prbashkt t mitur, mund t shkurorzohen me
marrveshje vetm nse jan marr vesh edhe pr ruajtjen, edukimin dhe ushqimin dhe
mbajtjen e kontakteve personale me ta.
Prindi t cilit i jan besuar fmijt e ushtron t drejtn prindore efektivisht. Prindi t
cilit nuk i jan besuar fmijt ka t drejt t mbaj kontakte personale me ta n mnyr
si merren vesh ose si e cakton gjykata.
430
E DREJTA FAMILJARE
MARRDHNIET PASURORE T BASHKSHORTVE

Varsisht nga prkatsia e pasuris, bashkshortt mund t ken:
1. Pasurin e veant dhe
2. Pasurin e prbashkt (neni 45 i LFK),
1. Pasuria e veant e bashkshortit, e drejta e qeverisjes
dhe e disponimit me at
Pasuri e veant e njrit bashkshort sht ajo pasuri t ciln ai e ka pasur para
lidhjes s martess, t ciln ai e ka fituar gjat martess, por jo me pun, po me
trashgim, dhurim ose me forma tjera t fitimit pa barr si dhe pasuria q i takon atij
me ndarjen e pasuris s prbashkt t bashkshortve. Edhe pasuria e fituar n lojn
n fat paraqet pasuri t veant t njrit bashkshort, nse ai e ka deponuar n kt loj
pasurin e vet t veant.
Prpos rasteve t msiprme t fitimit t pasuris s veant, t cilat jan edhe rastet
m t shpeshta, n pasurin e veant bjn pjes edhe t gjitha t drejtat sendore dhe
ato detyrimore t fituara nga pasuria e veant, si frutat, qiraja, kamata nga kursimet, etj.
Pasuri t veant t bashkshortit prfaqsojn edhe sendet q shrbejn pr prdorimin
e tij personal si sendet e veshmbathjes, stolit, etj, me kusht q vlera e tyre nuk sht
joproporcionale n krahasim me vlern e prgjithshme t pasuris s prbashkt. S
fundi pasuri t veant prfaqson edhe pasuria t ciln e ka fituar njri bashkshort
gjat martess por gjat kohs kur bashkshortt kan jetuar ndaras, nuk ka ekzistuar
jeta faktike e prbashkt mes tyre. Bashkshorti n mnyr t pavarur administron dhe
disponon me pasurin e tij t veant, e mund t administroj dhe disponoj me te edhe
prkundr dshirs s bashkshortit tjetr (neni 46 i LFK).
2. Pasuria e prbashkt e bashkshortve,
mnyra e disponimit, qeverisjes dhe ndarja
Pasuri e prbashkt e bashkshortve sht ajo pasuri t ciln ata e kan fituar me
pun t prbashkt gjat martess si dhe t hyrat nga ajo pasuri (neni 47 i LFK). Pr t
qen pasuri e prbashkt e bashkshortve duhet plotsuar dy kushte: a. T sht fituar
gjat martess, b. T sht fituar me pun.
Pasuria e fituar gjat martes sht pasuria e fituar nga momenti i lidhjes s martess
deri n momentin e ndrprerjes s saj (nse sht e vlefshme ndrprehet me vdekjen e
njrit bashkshort ose me shkurorzim, nse sht e pavlefshme me anulim).
Fakti se ekziston martesa nuk do t thot se ekziston edhe bashksia faktike e jets
mes bashkshortve. Nse pr nj koh gjat martess bashkshortt nuk jetojn n
bashksi faktike t jets, por jetojn ndaras dhe t pavarur njri nga tjetri, pasuria e
fituar me pun e njrit bashkshort do t prfaqsonte pasuri t veant t tij, nse n
fitimin e saj n asnj mnyr nuk ka kontribuar bashkshorti tjetr.
431
E DREJTA FAMILJARE
Prndryshe edhe ne rastet kur bashksia faktike e jets pr nj koh mes

bashkshortve nuk ekziston, (pr shkak t puns, aftsimit profesional, etj), ashtu q
edhe pse ata jetojn ndaras, bashkshorti tjetr kujdeset n mnyra t ndryshme pr
familje dhe n kt mnyr kontribuon n fitimin e ksaj pasurie, ajo paraqet pasuri t
prbashkt t bashkshortve.
Pasuria sht e fituar me pun pavarsisht nga ajo nse sht fituar me pun t
prbashkt t bashkshortve, me pun direkte ose indirekte t tyre.
Mnyra e qeverisjes dhe disponimit

Pjest e bashkshortve n pasurin e prbashkt nuk dihen, por mund t caktohen.
Nga kjo arsye bashkshorti, me pjesn e vet n pasurin e prbashkt t pandar,
nuk mund t disponoj e as ta ngarkoj me ndonj pun juridike mes t gjallve. Me
pasurin e prbashkt bashkshortt administrojn dhe disponojn bashkrisht dhe me
marrveshje (neni 49 i LFK), n rast t mosmarrveshjes vendos gjykata n procedurn
jokontestimore.
T drejtat e bashkshortve n sendet e paluajtshme t cilat jan pasuri e prbashkt,
n regjistrat publik pr evidencn e pasurive t paluajtshme, regjistrohen ne emr t
dy bashkshortve, si pasuri e prbashkt e tyre, n pjes t paprcaktuara (neni 50 i
LFK). Nse sht regjistruar si pronar i pasuris s prbashkt vetm njri bashkshort,
konsiderohet sikur regjistrimi sht br n emr t dy bashkshortve.
Ndarja e pasuris s prbashkt

Bashkshortt mundin n do koh t bjn ndarjen e pasuris s prbashkt me
marrveshje. Marrveshja duhet t jet e forms s shkruar (neni 52 i LFK). N rast se nuk
arrihet marrveshja, n rast kontesti, pjest e bashkshortve n pasurin e prbashkt
caktohen n procedur gjyqsore, n baz t kontributit t secilit bashkshort, duke
vlersuar t gjitha rrethanat me rndsi pr fitimin e saj. Me rastin e ndarjes s pasuris
s prbashkt merren parasysh jo vetm t ardhurat e secilit bashkshort, por edhe
ndihma e njrit bashkshort tjetrit, mnyra e udhheqjes s punve familjare, kujdesi
dhe mirmbajtja e pasuris nga ata, eventualisht shpenzimet e teprta t ndonjrit nga
ata si dhe do form tjetr e puns n mirmbajtjen dhe rritjen e pasuris s prbashkt.
Kompetente pr t vendosur sht gjykata themelore. Pjest e bashkshortve caktohen
n prpjestim t njjt n t gjitha sendet dhe t drejtat n pasurin e prbashkt, ashtu
si jan n momentin e ndrprerjes s bashksis martesore.
N rregull ndarja e pasuris s prbashkt krkohet pas ndrprerjes s martess,
e mund t krkohet edhe gjat martess. T drejtn t krkojn ndarjen e pasuris
s prbashkt e kan: bashkshortt, trashgimtart e bashkshortit t vdekur ose t
bashkshortit t shpallur pr t vdekur dhe kreditori i njrit bashkshort, nse krkesn
e vet nuk mund ta realizoj nga pasuria e veant e atij bashkshorti (neni 56 i LFK).
Me LFK jan t rregulluara edhe marrdhniet pasurore t bashkshortve
jashtmartesor, ashtu q pasuria e fituar me punn e burrit dhe t gruas n bashksin
432
E DREJTA FAMILJARE
jashtmartesore sht pasuri e prbashkt e tyre, e ne marrdhniet pasurore t

tyre zbatohen n mnyr analoge dispozitat pr ndarjen e pasuris s prbashkt t
bashkshortve (neni 58 i LFK).
BASHKSIA JASHTMARTESORE (FAKTIKE)

Efektet juridike t bashksis jashtmartesor
Sipas LFK bashksi jashtmartesore konsiderohet marrdhnia faktike ndrmjet
burrit dhe gruas t cilt jetojn n qifte, e karakterizuar nga nj jet e prbashkt q
paraqet nj karakter stabiliteti dhe vazhdueshmrie (neni 39 i LFK). Pavarsisht nga
fakti q ajo bashksi nuk sht e rregulluar me ligj, sipas ligjit n fuqi ajo barazohet me
bashksin martesore shikuar nga aspekti i t drejtave dhe detyrimeve pr prkujdesje
t ndrsjell, mbshtetje financiare reciproke dhe prkitazi me t drejtat pasurore t
tyre.
Pr t pasur efektet juridike t siprshnuara, n momentin e formimit t bashksis
jashtmartesore, nga pengesat martesore t parashikuara me ligj, nuk duhet t ken
ekzistuar: martesa e ndonjrit nga bashkshortt jashtmartesor me ndonj person
tjetr, t mos jen n gjini t gjakut apo at civile deri n shkalln e cila ndalohet me
ligj dhe mos t jen shpirtrisht t smur dhe t paaft pr t gjykuar. Konsiderohet se
nj qift jeton n bashksi jashtmartesore nse, sipas ligjit kan t drejt t martohen
mes veti por nuk kan lidhur martes ligjore dhe kan bashkjetuar haptazi si nj qift
bashkshortor.
Bashkshortet jashtmartesor kan detyrim pr respekt t ndrsjell, mirkuptim
dhe ndihm ndaj njri tjetrit, n t njjtn mnyr sikur t ishin bashkshort martesor
(neni 41 i LFK).
Nga jeta faktike e prbashkt bashkshortt jashtmartesor, me punn e tyre ata
mund edhe t krijojn pasuri. Kjo pasuri e fituar gjat bashksis faktike konsiderohet
pasuri e tyre e prbashkt dhe i nnshtrohet ndarjes apo pjestimit si edhe pasuria e
prbashkt e bashkshortve martesor. Dispozitat ligjore me t cilat rregullohet ndarja
e pasuris s prbashkt e bashkshortve martesor, n mnyr analoge zbatohen edhe
prkitazi me marrdhniet pronsore t personave n bashksi jashtmartesore (neni
58 i LFK).
433
E DREJTA FAMILJARE
IX. MARRDHNIET NDRMJET PRINDRVE DHE FMIJVE

Kuptimi dhe burimet e s drejts prindrore
Me LFK rregullohen t gjitha marrdhniet n martes dhe familje, ashtu q edhe
prfaqson nj kodifikim t normave juridike me t cilat rregullohen kto marrdhnie.
Edhe marrdhniet ndrmjet prindrve dhe fmijve dhe personave tjer n gjini jan
t rregulluara me kt ligj.
1. Prezumimet e atsis martesore

Fmij martesor jan fmijt e lindur gjat ekzistimit t martess, edhe nse ajo m
von shpallet e pavlefshme, si dhe fmijt t cilt kan lindur brenda 300 ditsh pasi
martesa ka pushuar s ekzistuari. Fmij martesor konsiderohet edhe fmija i lindur
jasht martess nse prindrit e tij lidhin martes ndrmjet veti. Nse fmija ka lindur
gjat martess s mvonshme t nns s vet pas kalimit t afatit prej 270 ditsh e
deri n afatin prej 300 ditsh pas zgjidhjes s martess s saj t mparshme, at do t
konsiderohet burri i nns nga martesa e mparshme, prve nse burri i nns nga
martesa e mvonshme, me plqimin e nns s fmijs, e pranon fmijn pr t vetin
(neni 99 par. 2 i LFK).
2. Kundrshtimi i atsis martesore

Kundrshtimi i atsis nnkupton kundrshtimin e prezumimit ligjor se burri i
nns sht i ati i fmijs t cilin ajo e ka lindur n martes ose 270 300 dit pas
zgjidhjes s martess. Kundrshtimi bhet me padi t ushtruar pran gjykats themelore
e cila e ka kompetencn toksore, nga kta persona:
Burri mund t kundrshtoj atsin e fmijs t cilin e ka lindur gruaja e tij gjat
martess ose pas kalimit t 300 ditve pas zgjidhjes s martess. Afati i padis sht 6
muaj nga marrja n dijeni pr faktin i cili e ve n dyshim atsin e tij, por jo pasi fmija
ti mbush 10 vite.
Nna mund t kundrshtoj se sht i ati i fmijs s saj personi i cili sipas ligjit
konsiderohet se sht i ati i fmijs.. Afati pr paraqitjen e padis sht 6 muaj nga
lindja e fmijs.
Fmija mund t kundrshtoj atsin e personit i cili me ligj konsiderohet si at i tij.
E drejta e padis s fmijs nuk parashkruhet (neni 115 par 3 i LFK).
3. Kundrshtimi i atsis jashtmartesore

Personi q e konsideron veten at i fmijs s lindur jasht martese, mund tia
kundrshtoj atsin personit i cili e ka pranuar at fmij si t vetin me kusht q t
434
E DREJTA FAMILJARE
krkoj edhe vrtetimin e atsis s fmijs. Afati pr paraqitjen e padis sht nj vit
nga regjistrimi i atsis s kundrshtuar.
Edhe gruaja e cila sht regjistruar nn e fmijs mund ta kundrshtoj amsin e
vet brenda 6 muajve nga marrja n dijeni t faktit se nuk sht nn e fmijs, e m s
voni brenda afatit prej 7 vjetsh nga lindja e fmijs (neni 118 par. 2 i LFK).
Gruaja e cila e konsideron veten nn t fmijs, mund tia kundrshtoj amsin
gruas tjetr n emr t s cils sht regjistruar fmija me kusht q t krkoj edhe
vrtetimin e amsis, brenda 6 muajve nga marrja n dijeni se ajo sht nn e fmijs,
e m s voni brenda afatit prej 7 vjetsh nga lindja e fmijs (neni 119 i LFK).
E drejta e padis s fmijs pr kundrshtimin e amsis nuk parashkruhet. Pas
vdekjes s fmijs nuk sht e lejuar padia pr kundrshtimin e atsis dhe amsis. E
drejta n kt padi nuk kalon n trashgimtar.
4. Pasojat e atsis s kundrshtuar

Me plotfuqishmrin e aktgjykimit me t cilin sht aprovuar krkesa pr
kundrshtimin e atsis, fmija e humb statusin e fmijs martesor. N baz t
aktgjykimit t plotfuqishm, ndryshimet prkitazi me atsin regjistrohen n librat
amz pr t lindurit, me efekt prapaveprues nga se fmija konsiderohet jashtmartesor
nga momenti i lindjes.
Pas plotfuqishmris s aktgjykimit, fmija i humb t gjitha t drejtat q ka pasur
ndaj burrit t nns e cila e ka lindur, e edhe ta mbaj mbiemrin e tij.
5. Fmijt jashtmartesor
Ligji pr Familjen i Kosovs nuk prmban dispozita t veanta se cilt fmij
konsiderohen jashtmartesor. Mirpo, duke u nisur nga dispozitat ligjore sipas s
cilave sht prcaktuar se cilt fmij konsiderohen si fmij martesor t gjith fmijt
nga lindjet tjera konsiderohen jashtmartesore, si p.sh.: fmija i lindur nga gruaja e
pamartuar; ai i lindur nga gruaja e ve apo e shkurorzuar pas 300 ditsh nga dita e
pushimit t martess dhe ai i lindur n martes ose 300 dit pas ndrprerjes s martess
atsia e t cilit me sukses sht kundrshtuar.
6. Konstatimi i atsis dhe amsis jashtmartesore

Atsia e fmijs jashtmartesor mund t pranohet ose t vrtetohet me vendim
gjyqsor.
Atsin mund t pranoj mashkulli i aft pr t gjykuar i cili i ka mbushur 16 vjet, n
baz t deklarats s dhn para ofiqarit, Organit t Kujdestaris, gjykats ose t ndonj
organi tjetr shtetror t autorizuar pr prpilimin e dokumenteve publike. Atsia mund
t pranohet edhe me testament. Pranimi i atsis sht i vlefshm vetm nse me at
pajtohet nna e fmijs, e nse fmija ka mbushur 16 vjet krkohet edhe plqimi i
fmijs.
435
E DREJTA FAMILJARE
T drejtn n padi pr vrtetimin e atsis e kan: personi i cili veten e konsideron

at i fmijs, fmija dhe nna e fmijs. Nna mund t paraqet padi deri sa e ushtron
t drejtn prindrore, ndrsa vet fmija mund t paraqet padi n do koh (neni 110 i
LFK).
Pr t vendosur lidhur me vrtetimin e atsis, kompetencn lndore e ka n shkall
t par gjykata themelore. N kto konteste pal n procedur jan personi atsia e
t cilit vrtetohet, fmija dhe nna e fmijs. Nuk mund t shqiptohet aktgjykimi pr
shkak t mungess e as aktgjykimi n baz t pranimit, e as q mund t lidhet ujdi
gjyqsore.
Krkimi i atsis s fmijs t zn me mbarsim artificial t nns nuk sht i lejuar.
Pr vrtetimin e amsis LFK n dispozitn e nenit 112 parasheh zbatimin e
dispozitave t ktij ligji lidhur me vrtetimin e atsis.
7. Pasojat e atsis dhe amsis s vrtetuar jashtmartesore

N baz t deklarats s mashkullit t dhn para organeve t siprshnuar
prpilohet procesverbali e pas marrjes s deklarats s nns, nse fmija ka mbushur
16 vjet edhe t fmijs, bhet regjistrimi i atsis n librat amz pr t lindurit dhe nga
ai moment sht i njohur edhe i ati i fmijs.
Nse atsia ose amsia sht vrtetuar me vendim t gjykats, ky vendim ka
karakter statusor, andaj edhe vepron ndaj t gjithve dhe prodhon efekte juridike nga
dita e plotfuqishmris. N baz t aktgjykimit t plotfuqishm regjistrohet edhe atsia,
prkatsisht amsia e fmijs n librat amz pr t lindurit.
8. Legjitimimi i fmijve t lindur jasht martese dhe pasojat e

legjitimit
Fmija jashtmartesor konsiderohet se ka lindur n martes nse prindrit e tij m
von lidhim martes ndrmjet veti. N kt mnyre fmijs jashtmartesor me aktin e
lidhjes s martess ndrmjet prindrve t tij i pranohet statusi i fmijs martesor.
Nse prindrit e fmijs s lindur jasht martess kan pasur qllimin t lidhin
martesn por kan qen t penguar me vdekjen e njrit prej tyre, me krkesn e prindrit
t gjall ose t fmijs, gjykata n procedurn jokontestimore do t shpall se fmija ka
lindur n martes. Kt krkes mund ta paraqet edhe Organi i Kujdestaris nse prindi
i gjall nuk ka mundsi t bj kt (neni 100 par. 2 i LFK).
Pavarsisht nga mundsit e msiprme ligjore t legjitimimit t fmijs
jashtmartesor, duke pasur parasysh faktin se fmijt jashtmartesor jan plotsisht t
barabart n t gjitha t drejtat dhe detyrimet me ata martesor, legjitimimi i fmijve
jashtmartesor nuk ka ndonj rndsi juridike, pasi q me kt akt nuk zgjerohen as
ngushtohen t drejtat e tyre.
436
E DREJTA FAMILJARE
E DREJTA PRINDRORE
Prindrit kan t drejt dhe detyr q t kujdesen pr personalitetin, t drejtat
dhe interesat e fmijve t tyre t mitur. Ata jan t detyruar ti rrisin fmijt duke u
kujdesur pr jetn dhe shndetin e tyre, pr edukimin e tyre t drejt, pr shkollimin dhe
aftsimin profesional varsisht nga prirjet dhe dshira q kan, duke i aftsuar pr jet
t pavarur. Kan pr detyr t kontribuojn n ushqimin e tyre, varsisht nga mundsit
q kan, t kujdesen pr pasurin e tyre dhe ti prfaqsojn ata. T gjitha detyrimet
e msiprme quhen t drejta prindrore, pasi q nevojat emocionale dhe dshira e
prindrve q t rrisin fmijt e tyre dhe drejtprdrejt t kujdesen pr ata, atyre u japin
karakter t drejtave t cilat i kryejn prindrit n interes t fmijve t tyre.
1. Ushtrimi i t drejts prindore

Ushtrimi i t drejts prindore u prket vetm prindrve. Duke e ushtruar kt t
drejt ata realizojn edhe interesat e veta duke prmbushur nevojat e tyre emocionale t
cilat rrjedhin nga marrdhniet natyrore t prindrve dhe fmijve.
Prindrit e ushtrojn t drejtn prindore bashkrisht dhe me marrveshje, e n rast
t mospajtimit t tyre vendos Organi i Kujdestaris. Kjo nnkupton barazin e plot
t prindrve n ushtrimin e t drejts prindrore. N rastet kur sht i njohur vetm
njri prind (te fmijt jashtmartesor), kur njri prind ka vdekur, ose i sht hequr e
drejta prindrore, kur i sht hequr zotsia pr t vepruar, ose pr shkak t rrethanave
tjera nuk sht n gjendje t ushtroj t drejtn prindrore, kt e ushtron prindi tjetr.
Nse prindrit, qofshin ata martesor ose jashtmartesor, jetojn ndaras, ose me rastin e
zgjidhjes s martess, me vendim t gjykats, fmija i sht besuar n ruajtje, kujdes dhe
edukim njrit prind, t drejtn prindrore e ushtron prindi t cilit i sht besuar fmija
(neni140 i LFK). Pr ushtrimin e t drejts prindore t prindrve jashtmartesor si dhe
t atyre martesor gjithmon vendos gjykata (neni 139 i LFK), n baz t krkess s
paraqitur. Gjykata sipas detyrs zyrtare vendos pr ushtrimin e t drejts prindrore nga
njri prind vetm n kontestet martesore n rastet kur vendos pr zgjidhjen e martess.
Lidhur me shtjet t cilat jan me rndsi qensore pr zhvillimin e fmijs,
pavarsisht q njri prind nuk e ushtron t drejtn prindrore, prindrit jan t barabart
dhe vendosin me marrveshje. N rast t mosmarrveshjes, sipas kundrshtimit t
prindit i cili nuk e ushtron t drejtn prindrore, do t vendos Organi i Kujdestaris
nse veprimi i till sht n interes t fmijs apo jo (neni 141 i LFK).
Prkitazi me mbajtjen e kontakteve personale me fmijt, prindrit vendosin me
marrveshje. N rast se nuk merren vesh do t vendos gjykata. Me aktgjykimin me t
cilin zgjidhet martesa gjykata do t vendos edhe lidhur me mbajtjen e marrdhnieve
personale t fmijs me prindin t cilit nuk i jan besuar fmijt, nse prindi tjetr e
pengon n kt, ose nse gjykata konstaton se kjo sht e nevojshme pr mbrojtjen
e fmijs. Pavarsisht nga fakti nse gjykata ka vendosur apo jo pr mbajtjen e
marrdhnieve personale t prindrve me fmijt, gjykata kompetente mundet n do
koh t rregulloj mnyrn e mbajtjes s kontakteve personale t prindrve me fmijt
varsisht nga rrethanat e ndryshuara (neni 145 i LFK).
437
E DREJTA FAMILJARE
Ushtrimi i t drejts prindrore, n mnyr t gjithanshme dhe t vazhdueshme,

mbikqyret nga Organi i Kujdestaris (neni 138 i LFK). Kjo mbikqyrje bhet si
prkitazi me zhvillimin e personalitetit t fmijs s mitur ashtu edhe prkitazi me
administrimin me pasurin e tij. Organi i Kujdestaris ka detyrim t ndrmerr masat e
nevojshme me qllim t mbrojtjes s t drejtave personale dhe pasurore n interes t
fmijs s mitur. Organi i Kujdestaris mund t caktoj mbikqyrjen e prhershme t
ushtrimit t s drejts prindore, prkitazi me t gjith fmijt ose t ndonjrit nga ata,
nse kt e krkojn interesat e fmijve.
2. Kufizimi dhe heqja e s drejts prindrore

Sipas kushteve t parapara me ligj ushtrimi i t drejts prindrore prindrve mund
tiu kufizohet ose tiu hiqet n trsi.
N rast rreziku lidhur me edukimin e drejt t fmijs, Organi i Kujdestaris mund
t vendos q fmija t merret nga prindi dhe ti besohet personit tjetr ose organizats
pr ruajtje dhe edukim. N kt rast prindrit nuk lirohen nga t drejtat dhe detyrimet
tjera ndaj fmijs. Sa i prket pasuris s fmijs, m qllim t mbrojtjes s saj, Organi
i Kujdestaris mund t krkoj q gjykata n procedurn jokontestimore t lejoj masa
t siguris n pasurin e prindrve, ose q prindi, prkitazi me administrimin e pasuris
s fmijs, t ket pozitn e kujdestarit (neni 148 i LFK).
Ndaj t gjith fmijve ose ndaj fmijs s caktuar prindrve mund tu hiqet e
drejta prindrore nse:
1)
2)
E keqprdorin ushtrimin e t drejts prindrore,

N mnyr serioze e neglizhojn ushtrimin e t drejts prindrore.
Pasi t ket hetuar t gjitha rrethanat e rastit dhe marrjes s mendimit nga Organi
i Kujdestaris, vendimin pr heqjen e t drejts prindrore e merr gjykata themelore
kompetente n procedurn jokontestimore. Kt procedur mund ta inicioj prindi
tjetr ose Organi i Kujdestaris. Kt vendim, sipas detyrs zyrtare, mund ta merr
gjykata edhe n kontestet martesore dhe n ato nga marrdhniet ndrmjet prindrve
dhe fmijve (vrtetimi ose kundrshtimi i atsis dhe amsis), nse konstaton se pr
kt ekzistojn shkaqet e parapara me ligj. Me heqjen e t drejts prindrore prindrit
humbin t gjitha t drejtat dhe detyrimet ndaj fmijve, prpos detyrimit pr ushqimi
(neni 149 i LFK).
E drejta prindrore mund ti kthehet prindit me vendim t gjykat, kur pushojn
arsyet q kan sjell heqjen e saj. Propozimin pr kthimin e t drejts prindrore mund ta
paraqesin prindi dhe Organi i Kujdestaris. Edhe pr kthimin e t drejts prindrore (si
pr heqjen e saj), sipas detyrs zyrtare gjykata mund t vendos n kontestet martesore
dhe n kontestet nga marrdhniet mes prindrve dhe fmijve, nse konstaton se jan
plotsuar kushtet pr kt(neni 151 i LFK).
438
E DREJTA FAMILJARE
3. Pushimi i s drejts prindrore

Marrdhnia prindrore ekziston nga fakti i ekzistimit t marrdhnies s afrsis,
e cila themelohet me lindjen e fmijs, dhe ekziston deri sa prindrit dhe fmija t jen
gjall. Ndrsa, e drejta prindrore nuk ka karakter t prhershm, dhe nuk ekziston deri
sa t ekzistoj marrdhnia prindrore, pasi q ajo ekziston vetm pr interes t fmijs.
----
Andaj edhe e drejta prindrore pushon:

me vdekjen e fmijs ose t prindit,
me arritjen e moshs madhore t fmijs,
me emancipimin e fmijs.
4. Zgjatje e t drejts prindrore

E drejta prindrore ushtrohet deri n moshn madhore t fmijs, nse nuk sht
ndrpre m hert pr shkak t emancipimit t tij. Mirpo, e drejta prindrore mund
t zgjatet edhe pas moshs madhore nse fmija, pr shkak t smundjes shpirtrore,
zhvillimit shpirtror t ngecur, t metave fizike, ose pr shkaqe t tjera, nuk sht n
gjendje t kujdeset vet pr personalitetin t drejtat dhe interesat e veta.
Prkitazi me zgjatjen e t drejts prindrore vendos gjykata kompetente n
procedurn jokontestimore, me propozimin e prindrve ose t Organit t Kujdestaris.
Propozimi pr zgjatjen e t drejts prindrore duhet paraqitur para se t mbush fmija
moshn madhore, ose pas mbushjes s moshs madhore me kusht q n kohn e mbushjes
s moshs madhore t kan ekzistuar shkaqet pr zgjatjen e t drejts prindrore. Me
vendimin pr zgjatjen e t drejts prindrore gjykata duhet t caktoj nse personi sht
i barazuar me personin m t ri ose m t vjetr se 14 vjet (neni 153 i LFK).
Me pushimin e shkaqeve pr vazhdimin e t drejts prindrore gjykata, me
propozimin e atij personi, t prindrve t tij ose t Organit t Kujdestaris, do t vendos
pr pushimin e t drejts s vazhduar prindrore.
Vendimet pr heqjen, kthimin, zgjatjen dhe pushimin e t drejts s vazhduar
prindrore, regjistrohen n librin amz pr t lindurit.
439
E DREJTA FAMILJARE
X. ADOPTIMI (birsimi)
Kuptimi. Me adoptim, ndrmjet adoptuesit dhe t adoptuarit, themelohen t
drejtat dhe detyrimet q ekzistojn ndrmjet prindrve dhe fmijve (neni 167 i LFK).
Interesimi, kujdesi dhe dashuria e prindrve ndaj fmijve mundsojn kushte t
pazvendsueshme pr zhvillimin fizik, mental dhe shoqror t personalitetit t fmijs.
Fmijt pa kujdesin e prindrve konsiderohen m t rrezikuarit, andaj edhe gzojn
mbrojtjen juridiko familjare. Me adoptimin fmijs i sigurohet zhvillimi n familje me
t cilin rast adoptuesi merr rolin e prindit dhe kryen t gjitha t drejtat dhe detyrimet
nga e drejta prindrore.
1. Kushtet ligjore pr adoptim prkitazi me adoptuesit dhe t

adoptuarit
Adoptimi lejohet nse sht i dobishm pr t adoptuarin. Kusht formal pr
vlefshmrin e adoptimit sht q adoptuesi dhe prindrit, prkatsisht kujdestari i tij,
t japin plqimin pr adoptim. Pr adoptimin e t miturit mbi 14 vjet sht i nevojshm
edhe plqimi i tij. Mund t adoptohet vetm personi i mitur (neni 174 i LFK) i cili nuk
sht n gjini n vijn e drejt me adoptuesin e as vllai dhe motra e tij (neni177 i LFK).
Ndrsa adoptues mund t jet vetm personi q ka zotsin pr t vepruar, q posedon
cilsi t nevojshme personale pr ushtrimin e t drejts prindrore dhe q ka arritur
moshn 21 vjeare. Nse adoptojn bashkshort, njri duhet doemos t ket arritur
moshn 25 vje e tjetri 21 vje. Ligji shprehimisht prcakton kush nuk mund t jet
adoptues, dhe at: nse me vendim gjyqsor i sht hequr kujdesi prindror; nse me
baz dyshohet se pozitn e adoptuesit do ta prdor n dm t adoptuarit; nse e krkon
adoptimin pr prfitime materiale apo nuk jap garanci t mjaftueshme pr edukimin
dhe arsimimin e drejt t adoptuarit; dhe nse lngon nga ndonj smundje shpirtrore
ose ndonj smundje tjetr nga e cila do t rrezikohet shndeti dhe jeta e t adoptuarit.
Prndryshe askush nuk mund t adoptohet nga dy persona, prpos nse adoptuesit
jan bashkshort.
2. Autoritetet kompetente dhe procedura pr adoptim

Adoptimi themelohet sipas procedurs s posame t parapar me ligj. Kompetente
pr zhvillimin e procedurs dhe pr vendosje sht gjykata themelore sipas vendbanimit,
prkatsisht vendqndrimit t adoptuarit. Propozimin e paraqesin bashkrisht prindrit
adoptues, t cilit duhet bashkangjitur plqimi me shkrim i prindrve natyror t fmijs,
certifikatn e lindjes s fmijs dhe dokumentet tjera t nevojshme pr marrjen e
informatave pr adoptuesin, t adoptuarin dhe kushtet e adoptimit (neni 182 i LFK).
Paraprakisht, kta do t njoftohen nga ana e gjykats me t drejtat, detyrimet dhe pasojat
e adoptimit. Para marrjes s vendimit gjykat mund t vendosi q i adoptuar t kaloj nj
koh n familjen e adoptuesit, m s shumti nj 3 muaj (neni 166 i LFK).
440
E DREJTA FAMILJARE
Nse konstatohet se nuk jan plotsuar kushtet ligjore pr adoptim, ose se adoptimi
nuk sht i dobishm pr t adoptuarin, propozimi pr adoptim do t refuzohet (neni
185i LFK).
Pas hetimit t gjithanshm t shtjes, vemas pas marrjes edhe t mendimit t
sociologut, psikologut, mjekut dhe ekspertve tjer, nse gjykata konstaton se jan
plotsuar kushtet ligjore, do t themeloj adoptimin. Me rastin e themelimit t adoptimit
duhet t jen t pranishm adoptuesi, bashkshorti i tij, prindrit, prkatsisht kujdestari
i t adoptuarit si dhe vet i adoptuari nse sht m i vjetr se 10 vjet.
Me kt rast mbahet procesverbali ku duhet shnuar t dhnat pr t gjitha veprimet
e marra, informatat e mbledhura, deklaratat e palve dhe shpalljen e adoptimit t
themeluar. Ai nnshkruhet nga t gjith personat e pranishm dhe nga gjyqtari.
Vendimi mbi adoptimin u dorzohet vetm palve t cilat, n pajtim me ligjin,
marrin pjes n procedur si dhe organit kompetent pr regjistrim n librat amz t
lindurve bashk me procesverbalin pr themelimin e adoptimit.
3. T drejtat dhe detyrimet mes adoptuesit dhe t adoptuarit

N baz t nenit 167 t LFK, mes pals adoptuese dhe t adoptuarit themelohen
t njjtat te drejta dhe detyrime q ekzistojn mes prindrve dhe fmijve. N baz t
ksaj dispozite ligjore edhe rrjedh se gjith ajo q sht parashikuar me kt ligj lidhur
me t drejtat dhe detyrimet mes fmijve dhe prindrve vlen edhe pr t drejtat dhe
detyrimet ndrmjet adoptuesit dhe t adoptuarit. Ksisoj adoptuesi, si prind, prkujdeset
dhe administron me pasurin e t adoptuarit, ndrmerr n emr t t adoptuarit punt
juridike, ushtron n tersi kujdesin prindror me t gjitha t drejtat dhe detyrimet e
parashikuar me ligj. Ndrmjet veti kan t drejtn dhe detyrimin pr ushqim.
N rastet kur fmija adoptohet nga bashkshortet ose nse bashkshorti e adopton
fmijn e bashkshortit tjetr, fmija i adoptuar fiton statusin ligjor t fmijs s
prbashkt t bashkshortve. N rastet tjera kur nuk adoptohet nga t dy bashkshortt,
i adoptuari e fiton statusin ligjor t fmijs s prindit adoptues.
4. Shuarja e adoptimit dhe pasojat e shuarjes

---
Adoptimi shuhet n dy mnyra:

ex officio,
me anulim.
Ex officio.- Gjat kohs sa sht i adoptuari i mitur, n baz t iniciativs s do

personi, gjykata kompetente do t inicioj, sipas detyrs zyrtare, procedurn pr shuarjen
e adoptimit t vlefshm nse konstaton se kt e krkojn interesat e t adoptuarit t
441
E DREJTA FAMILJARE
mitur (neni 198 i LFK). Adoptimi do t shuhet edhe n baz t krkess dhe marrveshjes
s adoptuesit ose t adoptuarit nse pr kt ekzistojn shkaqe t arsyeshme.
N rastet kur kan adoptuar t dy bashkshortt, mund t vije deri te shuarja e
adoptimit mes fmijs dhe vetm njrit nga bashkshortt, nse ai pajtohet t merr
prsipr kujdesin i cili nuk do t ishte n kundrshtim me mirqenien e fmijs.
Anulimi.- Ligji prcakton shprehimisht shkaqet dhe arsyet pr t cilat mund t
anulohet adoptimi. Edhe pr anulimin e adoptimit kompetente sht, prpos gjykats s
kompetencs s prgjithshme, edhe ajo sipas vendbanimit, prkatsisht vendqndrimit
t adoptuarit. N baz t padis s paraqitur gjykata me aktvendim do t anuloj
adoptimin nse nuk kan ekzistuar kushtet ligjore pr themelimin e tij, para se gjithash
nse nuk ka pasur krkes pr adoptim nga adoptuesi apo nuk sht dhn plqimi
pr adoptim nga fmija ose prindi i tij (neni 196 i LFK). T drejtn n padi e kan
i adoptuari, prindrit e tij, adoptuesi dhe personat tjer t cilt drejtprsdrejti kan
interes juridik pr anulimin e adoptimit (nuliteti absolut).
Gjykata mund t anuloj adoptimin nse ai sht themeluar pa plqimin e personave
i cili sht i nevojshm sipas ligjit, nse kta persona nuk kan deklaruar m von
para organit kompetent se pajtohen me adoptimin, me t cilin rast adoptimi nuk do t
anulohet (nuliteti relativ).
Padia pr anulimin e adoptimit mundet t paraqitet n afatin subjektiv prej gjasht
muajsh nga dita kur paraqitsi i padis ka kuptuar pr shkaqet e anulimit t adoptimit
dhe n afatin objektiv prej nj viti nga dita e themelimit t adoptimit. Pas kalimit t
afatit prej nj viti nuk lejohet paraqitja e padis.
Pasojat. Efektet juridike t shuarjes s adoptimit vlejn nga momenti i shuarjes.
Shuarja e adoptimit ka pr pasoj ndrprerjen e marrdhnies s fmijs dhe pasardhsve
t tij me kushrinjt nga adoptimi bashk me t drejtat dhe detyrimet e krijuara me
adoptim. Me kt njhersh prtrihen marrdhniet, bashk me t drejtat dhe detyrimet
e t adoptuarit dhe pasardhsve t tij me kushrinjt natyral. Nse gjykata e shef t
arsyeshme, prindrve biologjik ua kthen kujdesin prindror ndaj fmijs.
Sa i prket mbiemrit, me shuarjen e adoptimit, fmija e humb edhe mbiemrin e
adoptuesit, nse gjykata, me krkesn e fmijs, nuk vendos q ai ta mban mbiemrin e
fituar me rastin e adoptimit.
442
E DREJTA FAMILJARE
XI. KUJDESTARIA
Kuptimi dhe rndsia e kujdestaris
Kujdestaria sht nj nga format e mbrojtjes sociale sipas s cils bashksia
shoqrore u siguron mbrojtje t veant t miturve pr t cilt nuk kujdesen prindrit,
si dhe personave tjer t cilt pr shkak t paaftsis ose nga arsyet tjera nuk jan n
gjendje t kujdesen vet dhe t mbrojn t drejtat dhe interesat e veta.
Qllimi i kujdestaris sht: mbrojtja e plot e personalitetit; mbrojtja e t drejtave
dhe interesave t miturit; dhe mbrojtja e pasuris s personit t paaft pr pun. Prkitazi
me t miturit rndsia e kujdestaris sht q t miturit ti mundsoj zhvillimin sa m
t mir t personalitetit t tij, duke e ngritur, edukuar dhe arsimuar si dhe zhvillimin e
aftsis pr t br jet t pavarur. Pr personat madhor t paaft qllimi sht mbrojtja
e personalitetit t tyre, shrimi dhe aftsimi i tyre pr jet t pavarur. Te t dy kategorit
e m larta sigurohen edhe t drejtat pasurore dhe t drejtat dhe interesat tjera t tyre
(neni 215 i LFK).
Kujdestari, kushtet pr caktimin, detyrat dhe t drejtat e

kujdestarit
Kujdestar caktohet personi i aft pr t kryer detyrat e kujdestarit, pasi q ai
paraprakisht t jep plqimin pr kt. Kujdestari n radh t par caktohet nga mesi
i personave n familjen e personit nn kujdestari. Pr kt Organi i Kujdestaris do
t vendos nse kjo gj sht n interes t t kujdesurit. Kta persona kan detyrim
t pranojn kt detyr. Nuk jan t detyruar t pranojn detyrn e kujdestarit personi
n gjini gjaku nse nuk ka mbushur moshn 10 vjeare; nse pr shkak t smundjes
ose puns q kryen nuk pritet q drejt t kryen kt detyr: nse e ushtron detyrn e
kujdestarit ndaj dy apo m shum fmijve t huaj; ose nse ka tre a m shum formoj
t vet t mitur (neni 238 t LFK).
Nuk mund t caktohet pr kujdestar personi:
-- t cilit i sht hequr e drejta prindrore,
-- t cilit i sht hequr aftsia pr t vepruar,
-- interesat e t cilit jan n konflikt t dukshm me interesat e personit q do t
vendoset nn kujdestari,
-- pr t cilin, nga arsyet tjera, nuk pritet t ushtron me sukses kt detyr.
Detyrat e kujdestarit n vllimin e caktuar t autorizimeve mund ti besohen edhe
personit shoqroro juridik, e kt detyr mund ta kryen edhe vet Organi i Kujdestaris.
Me aktvendimin me t cilin caktohet kujdestari caktohen edhe detyrat dhe vllimi
i autorizimeve t tij.
443
E DREJTA FAMILJARE
Kujdestari posarisht ka pr detyr t kujdeset pr personalitetin, t drejtat dhe

interesat e personit q sht vn nn kujdestari, t administroj me kujdes me pasurin
e tij, ta informoj Organin e Kujdestaris pr kryerjen e ktyre detyrave dhe t kujdeset
pr sigurimin e mjeteve materiale t nevojshme pr prmbushjen e ktyre detyrave.
Prpos ksaj kujdestari e prfaqson t kujdesurin dhe n emr dhe n llogari t tij
ndrmerr veprime n mnyr t pavarur lidhur me administrimin e pasuris s tij.
Prndryshe vetm me lejen e Organit t Kujdestaris mund t ndrmerr veprime me t
cilat ngarkohet ose tjetrsohet pasuria e paluajtshme e t kujdesurit si jan: tjetrsimi i
pasuris s luajtshme me vler m t madhe; heqja dor nga trashgimia, nga legu ose
ta refuzoj dhurimin ose t ndrmerr masa tjera t prcaktuara me ligj.
N rregull kujdestari i kryen detyrat e veta pa shprblim, e ka t drejt n kompensimin
e shpenzimeve t arsyeshme t bra gjat kryerjes s punve t kujdestarit.
1. Kujdestaria ndaj t miturve

Kujdestari i caktohet t miturit i cili nuk sht nn kujdesin prindror. Ai ka pr
detyr t kujdeset pr shndetin, edukimin, arsimimin dhe pr aftsimin e tij pr jet
t pavarur (neni 216 i LFK). Nse i mituri i ka mbushur 14 vjet, mund t ndrmerr
vet veprime juridike, e nse ato jan me rndsi m t madhe pr vlefshmrin e
tyre nevojitet leja e kujdestarit t tij, ose t Organit t Kujdestaris. Nse i mituri nn
kujdestari ka krijuar marrdhnie pune, ai mund t disponoj me t ardhurat personale
dhe ka detyrim edhe t kontribuoj pr ushqimin, arsimimin dhe aftsimin e vet.
--
----
Kujdestari, pa lejen e Organit t Kujdestaris, nuk mundet:

tia besoj t miturin pr ruajtje, edukim arsimim dhe kujdes shtpis s fmijve
bonjak, ndonj organizate tjetr ose ndonj personi tjetr, apo ta vendos t miturin
pr nj koh m t gjat pr mjekim n ndonj organizat shndetsore,
tia ndrpres shkollimin ose tia ndrroj shkolln t miturit,
t vendos pr profesionin e t miturit,
t marr masa tjera t rndsishme prkitazi me personalitetin dhe interesat e t
miturit.
Kujdestaria ndaj t miturit pushon: me arritjen e moshs madhore t t miturit;

me lidhjen e martess para moshs madhore; me adoptim dhe me kthimin e kujdesit
prindror prindit t tij.
2. Kujdestaria ndaj personave t cilve u sht hequr zotsia pr

t vepruar
Me vendim t gjykats n procedurn jokontestimore personave madhor mund tiu
hiqet n trsi ose vetm pjesrisht zotsia pr t vepruar. N trsi u hiqet zotsia pr t
vepruar personave t cilt (pr shkak t smundjes shpirtrore apo ndonj arsye tjetr)
444
E DREJTA FAMILJARE
nuk jan n gjendje t kujdesen plotsisht pr t drejtat dhe interesat e veta. Ndrsa
personat t cilt, nga arsyet e cekura msiprm ose nga arsyet tjera, me veprimet e veta
rrezikojn t drejtat dhe interesat e veta apo t tjerve, zotsia pr t vepruar u hiqet
pjesrisht.
Personat t cilve me vendim t gjykats pjesrisht ose plotsisht u sht hequr
zotsia pr t vepruar, pas marrjes s vendimit nga gjykata, Organi i Kujdestaris,
brenda 30 dite, u cakton kujdestarin.
Ky kujdestar posarisht kujdeset q i kujdesuri t aftsohet pr jet t pavarur,
duke evituar shkaqet pr t cilat i sht hequr zotsia pr t vepruar.
Kujdestari i personit q i sht hequr plotsisht zotsia pr t vepruar ka detyrat dhe
t drejtat e kujdestarit t personit t mitur q nuk ka mbushur 14 vjet, ndrsa kujdestari
i personit q i sht hequr pjesrisht zotsia pr t vepruar ka detyrat dhe t drejtat e
kujdestarit t personit mbi 14 vjet.
Me inicimin e procedurs pr heqjen e zotsis pr t vepruar, gjykata duhet ta
njoftoj pr kt Organin e Kujdestaris. Nse e shef t arsyeshme ai mundet menjher,
me mas t prkohshme, ati ti caktoj kujdestarin e prkohshm, detyra e t cilit zgjat
deri n caktimin e kujdestarit t prhershm.
3. Kujdestart pr raste t veanta

Kujdestari pr raste t veanta caktohet nga ana e gjyqit, Organit t Kujdestaris
ose organit tjetr i cili e zhvillon procedurn, me qllim q t ndrmerr veprimet e
caktuara n emr t personit vendbanimi, prkatsisht vendqndrimi i te cilit nuk dihet,
n emr t pronarit t panjohur t pasuris nse sht e nevojshme q dikush t kujdeset
pr at pasuri, si dhe n rastet tjera me qllim t mbrojtjes s t drejtave dhe interesave
t personave t caktuar. Organi i cili ka marr kt vendim duhet pa vones ta njoftoj pr
kt Organin e Kujdestaris.
Kujdestari pr raste t veanta i caktohet edhe personit ndaj t cilit prindrit e
ushtrojn t drejtn prindrore, ose i cili sht nn kujdestari, pr zhvillimin e kontestit,
pr ndrmarrjen e veprimeve juridike ndrmjet tij dhe prindit prkatsisht kujdestarit,
si dhe n rastet tjera nse interesat ndrmjet tyre jan t kundrta.
4. Shkarkimi i kujdestarit nga detyra

Organi i Kujdestaris sipas detyrs zyrtare pa vones do ta shkarkoj kujdestarin
nse kupton se po i keqprdor autorizimet, nse rrezikon interesat e t kujdesurit ose
nse paraqitet ndonjra nga rrethanat pr shkak t s cils nuk mund t jet kujdestar.
Organi i Kujdestaris do ta shkarkoj kujdestarin nga detyra brenda afatit prej 30 ditsh
nse kupton se sht i pakujdesshm n kryerjen e autorizimeve, apo nse konsideron
se pr t kujdesurin do t ishte e dobishme q ti caktohet kujdestari tjetr.
Organi i Kujdestaris do ta shkarkoj kujdestarin nga detyra, kur kujdestari krkon
kt, m s voni brenda tre muajve nga dita e paraqitjes s krkes.
445
E DREJTA FAMILJARE
Me rastin e shkarkimit nga detyra t kujdestarit, Organi i Kujdestaris posarisht

kujdeset pr mbrojtjen e pasuris s t kujdesurit, duke b regjistrimin dhe vlersimin
e saj dhe dorzimin kujdestarit t ri.
XII. DETYRIMI LIGJOR PR USHQIM

E drejta, prkatsisht detyrimi n ushqim, sht nj marrdhnie juridike sipas
s cils nj person ka detyrim ti paguan tjetrit, n para apo n natyr, me qllim t
plotsimit t nevojave t tij t domosdoshme pr jet. Kjo nnkupton sigurimin e
ekzistencs dhe mundsimin e zhvillimit t drejt t personalitetit, si jan shpenzimet
pr ushqim, veshmbathje, banim, nxehje, mbajtje t higjiens, n rast smurje shrimi,
e kur jan n pyetje t miturit edhe shpenzimet pr arsimim dhe edukim.
Detyrimi pr ushqim rrjedh n baz t kontrats (kontrata pr ushqimin e
prjetshm), n baz t legatit, nga delikti n baz t fajsis, ose n baz t ligjit.
Edhe pr rastet tjera t detyrimit n ushqim, e drejta prkatsisht detyrimi pr ushqim
sht i parashikuar dhe i rregulluar me ligj, mirpo paraprakisht duhet ndrmarr nj
veprim tjetr juridik pr t ekzistuar kjo e drejt, prkatsisht detyrim. Ndrsa e drejta,
prkatsisht detyrimi pr ushqim ligjor rrjedh nga ligji pa ndrmarr ndonj veprim
tjetr juridik paraprakisht. Duke pasur parasysh faktin se n esenc t detyrimit ligjor
pr ushqim gjithnj ndodhen marrdhniet familjare, kjo e drejt, prkatsisht detyrim,
sht rregulluar me Ligjin e Familjes, n pjesn e tet, nga neni 278 prfundimisht me
nenin 336.
1. Detyrimi ligjor pr ushqim mes bashkshortve

----
Bashkshorti ka t drejt n ushqim nga bashkshorti tjetr:

nse nuk ka mjete t mjaftueshme pr ushqim,
nse sht i paaft pr pun ose nuk mund t punsohet,
nse bashkshorti tjetr sht n gjendje t jep ushqimin.
Edhe nse plotsohen kushtet e msiprme, gjykata mund t refuzoj krkesn pr

ushqim nse at e krkon bashkshorti i cili me qllim t keq apo pa ndonj shkak t
arsyeshm e ka braktisur bashkshortin dhe jetn e prbashkt (neni 298 i LFK).
N rregull krkesa pr ushqim duhet paraqitur gjat kontestit martesor. Prjashtimisht
mund t paraqitet n kontestin e ndar, pas ndarjes, deri sa bashkshorti kujdeset dhe
e mban fmijn e prbashkt, pr t ciln arsye edhe nuk sht n gjendje t punoj, ose
kt nuk sht n gjendje ta bj pr shkak t smundjes. N rregull ushqimi ndrmjet
bashkshortve caktohet me marrveshje, e nse nuk mund t arrihet marrveshja, me
vendim t gjykats.
Bashkshorti i cili nuk ka, krkuar ushqimin n kontestin martesor ai mund ta bn
kt n kontest t ndar brenda afatit prej 2 vjetsh, pas zgjidhjes s martess, me
kusht q prezumimet pr ushqim t jen krijuar para zgjidhjes s martess dhe t ken
446
E DREJTA FAMILJARE
vazhduar gjer n mbylljen e seancs gjyqsore t kontestit pr ushqimi. Afati fillon t

rrjedh nga dita kur aktgjykimi pr zgjidhjen e martess merr form t prer.
Nse bashkshortt jan marr vesh pr ushqim jasht procedurs gjyqsore,
ose njri nga bashkshortt pa marrveshje t br shprehimisht ka marr pjes n
ushqimin e bashkshortit tjetr n ndonj mnyr, pr t ciln arsye bashkshorti i cili
ka marr ushqim nuk ka paraqitur krkes pr ushqim n kontestin martesor, nse n
ndrkoh pas shkurorzimit ndrpres t jep ushqimin, afati pr paraqitjen e krkess
pr bashkshortin q ka marr ushqimin n kt mnyr llogaritet nga data kur sht b
dhnia e fundit n emr t ushqimit.
Pavarsisht nga fakti q jan plotsuar kushtet e msiprme pr t pasur t drejt n
ushqim, gjykata mund ta refuzoj krkesn n rast se: a) ushqimin e krkon bashkshorti
i cili, pa ndonj shkak serioz nga bashkshorti tjetr, sht sjell n mnyr t vrazhd
ose t padenj n bashksin martesore, ashtu q krkesa do t paraqiste padrejtsi t
hapt pr bashkshortin tjetr; b) bashksia faktike e jets mes bashkshortve sht
ndrpre dhe vite me radh kan jetuar n mnyr t pavarur nga njri tjetri dhe kan
siguruar mjete pr ushqim pr vete deri n shkurorzim dhe c) paditsi me qllim
shkakton nevojshmrin pr ushqim.
N rregull ushqimi caktohet n koh t pacaktuar. Prjashtimisht mund t caktohet
pr nj afat nse krkuesi i ushqimit ka mundsi pr nj koh t shkurtr, n ndonj
mnyr tjetr, t siguroj mjetet pr ushqim, ose nse martesa ka zgjatur nj koh t
shkurtr (neni 312 i LFK). Gjykata mund t vendos q ushqimi n koh t caktuar t
vazhdohet edhe pr nj koh tjetr t caktuar apo n koh t pacaktuar. Krkesa duhet
paraqitur para kalimit t afatit pr t cilin sht caktuar ushqimi.
E drejta n ushqim e bashkshortit t shkurorzuar pushon nse pushojn kushtet
ligjore pr ushqim; pas kalimit t afatit pr t cilin sht caktuar dhe ather kur
shfrytzuesi i ushqimit lidh martes ose themelon bashksi jashtmartesore apo vdes
(neni 312 i LFK).
2. Detyrimi ligjor pr ushqim mes prindrve dhe fmijve

Ajo q sht detyrim pr prindrit ndaj fmijve prfaqson t drejt t fmijve
nga prindrit dhe anasjelltas. Ksisoj fmijt kan t drejt t krkojn nga prindrit
e tyre q ata ti ruajn, ushqejn, edukojn, arsimojn sipas mundsive q kan, ti
prfaqsojn prkitazi me t drejtat dhe interesat e tyre dhe t administrojn me
pasurin e tyre.
Ushqimi i fmijve sht detyrim i natyrs pasurore. Prindrit jan t detyruar t
ushqejn fmijt e tyre t mitur, e nse jan n shkollim deri n moshn 26 vjeare.
Nse fmija madhor, pr shkak t smundjes apo t metave shpirtrore, sht i paaft
pr pun, nuk ka mjete t mjaftueshme pr jet, apo nuk mund kt ta realizoj nga
pasuria e vet ekzistuese, prindrit kan detyrim ti ushqejn ata deri sa t zgjas kjo
gjendje (neni 291 i LFK). Rrethana se prindi sht privuar nga e drejta prindrore nuk
e liron at nga detyrimi q t ushqen fmijn e vet.
447
E DREJTA FAMILJARE
Ushqimi i fmijve sht detyrim i prbashkt i prindrve, pavarsisht nse jetojn

bashk apo jo. N ushqimin e fmijve prindrit marrin pjes n prpjestim me
mundsit q kan. Ky problem nuk paraqitet deri sa prindrit jetojn bashk. Nse
prindrit jetojn ndaras detyrimi pr ushqim i tyre caktohet sipas nevojave t fmijve
e n prpjestim me mundsit e donjrit prind. Prindrit nuk mund t heqin dor apo
n fardo mnyre t lirohen nga ky detyrim.
N kontestin martesor, me aktgjykimin me t cilin zgjidhet martesa gjykata, sipas
detyrs zyrtare, vendos edhe pr ushqimin e fmijve t mitur. Vendimi pr ushqim i
marr n kt kontest mundet m von, n procedur t zhvilluar n gjykatn themelore,
pr shkak t ndryshimit t rrethanave, sipas padis s t miturit, i prfaqsuar nga
prindi, t ndryshohet.
Fmijt kan detyrim moral q t kujdesen pr prindrit e tyre. Prpos aspektit
moral, sipas ligjit fmijt madhor kan detyrim t marrin pjes n ushqimin e prindrve
t tyre (neni 294 i LFK). Kt detyrim e ka edhe fmija i cili ka mbushur 15 vjet nse
realizon t ardhura nga puna. Detyrimi i fmijve t ushqejn prindrit e tyre qndron
pavarsisht nse kan kontribuar prindrit n ushqimin e tyre apo jo. Prjashtimisht
gjykata mund t refuzoj krkesn e prindit pr ushqim nse kt e krkon prindi i
cili sht privuar nga e drejta prindrore dhe nuk e ka ushqyer fmijn edhe pse ka
pasur mundsi ta bn kt. Detyrimi i fmijve pr ushqimin e prindrve ekziston
vetm nse prindi sht i paaft pr pun dhe nuk ka mjete t mjaftueshme pr ushqim,
apo nuk mund t realizoj mjete t mjaftueshme nga pasuria q ka, ndrsa fmija ka
mundsi t kontribuoj n ushqimin e tij. Ky detyrim zgjat deri n vdekjen e prindit ose
deri sa gjendja ekonomike e tij nuk prmirsohet n at mas q mos t ket nevoj pr
ushqim nga tjetri.
3. Detyrimi ligjor pr ushqim mes personave tjer n gjini

Detyrimi i ushqimit ekziston edhe mes personave tjer n gjini n vijn e drejt
ngjitse dhe zbritse, pavarsisht n ciln shkall jan. E drejta n ushqim nga personat
n gjini t gjakut realizohet sipas asaj radhe q kan t drejt n trashgimi. N rastet
kur disa persona kan detyrim pr ushqim, detyrimi i ushqimit nga ata caktohet sipas
mundsive t secilit prej tyre.
Prpos mes prindrve dhe fmijve, ligji parasheh detyrimin n ushqim edhe
ndrmjet personave tjer n gjini. Sipas LFK vllezrit dhe motrat kan detyrim t
ushqejn vllezrit dhe motrat e tyre t mitur t cilt nuk kan mjete pr ushqim, nse
prindrit e tyre nuk jan gjall ose jan gjall por nuk kan mundsi ta bjn kt.
Ksisoj detyrimi n ushqim ndaj vllezrve dhe motrave t mitur sht kushtzuar me
pamundsin pr ushqim nga ana e prindrve.
LFK parasheh edhe t drejtn dhe detyrimin pr ushqim t njerks dhe njerkut ndaj
thjeshtrit t tyre t mitur dhe anasjelltas (neni 295 dhe 296 i LFK).
Njerku dhe njerka kan detyrim t ushqejn thjeshtrit e tyre t mitur nse kta
nuk kan t afrm t cilt sipas ligjit kan detyrim ti ushqejn, ose nse ata nuk kan
448
E DREJTA FAMILJARE
mundsi ta bjn kt. Njerku dhe njerka kan kt detyrim edhe pas vdekjes s prindit
t thjeshtrit t mitur me t cilin njerku apo njerka kan qen n martes, nse deri n
vdekjen e saj (tij) ka ekzistuar bashksia familjare. Kjo e drejt pushon nse martesa
mes prindit dhe njerks apo njerkut shkurorzohet apo anulohet.
Njhersh edhe thjeshtrit kan detyrim pr ushqimin e njerks dhe njerkut, nse
kta i kan ushqyer dhe jan kujdesur pr ta. Nse njerku apo njerka kan fmij, ky
detyrim sht i prbashkt me ata fmij.
4. Format e dhnies s ushqimit ligjor

Edhe pse pjesa e ligjit me t ciln rregullohet e drejta, prkatsisht detyrimi, n
ushqim sht titulluar MBAJTJA FINANCIARE, n nenin e par t ksaj pjese t
ligjit (278 i LFK) konstatohet se kjo nnkupton detyrimin financiar dhe material,
nga edhe rrjedh se ushqimi mund t jepet n t holla ose n natyr. N kt mnyr
me kontributin pr ushqim nuk nnkuptohet vetm pagesa e shums s caktuar e t
hollave por edhe t gjitha vlerat tjera pasurore t ushqimdhnsit t cilat i realizon
ushqimmarrsi pr ushqim.
Dhnia e ushqimit zakonisht sht n para. Nse n nj rast konkret, n nj moment
t caktuar, duhet zvendsuar detyrimin pr ushqim n t holla me ndonj form tjetr,
pr kt duhet t vendoset me vendim t gjykats.
Prkitazi me detyrimin financiar t dhnies s ushqimit nuk ka nevoj pr ndonj
sqarim t posam, pasi kjo nnkupton pagesn e shums s caktuar t paras pr ushqim.
Mirpo, detyrimi material pr ushqim si nj nga format e ushqimit ligjor, mund t jet
i shumllojshm. Ksisoj kjo mund t ndodh n rastet kur ushqimdhnsi e merr n
familje t vet dhe aty kujdeset pr ushqimmarrsin, nse ia le n shfrytzim siprfaqen
e caktuar banesore, ia le n shfrytzim siprfaqen e caktuar t toks bujqsore, lokalin
afarist ose n ndonj mnyr tjetr.
Duke u nisur nga dispozita e nenit 278 t LFK, n pjesn lidhur me parimet pr
ushqim, rrjedh se parimisht ushqimi mund t jepet n para ose n natyr. Mirpo,
dhnia e detyrimit n natyr vjen n shprehje zakonisht te ushqimi i bashkshortit ose
ushqimi i prindrve nga fmijt. Kjo form e ushqimit nuk sht e mundur te detyrimet
e prindrve ndaj fmijve. N kt mnyr detyrimi i prindit pr dhnien e kontributit
pr ushqimin e fmijs mund t jet vetm n para, nga edhe prindi nuk e ka t drejtn
e zgjedhjes t forms tjetr t ushqimit.
Pr personat n gjini t gjakut detyrimi pr ushqim caktohet sipas radhs me t
ciln thirren n trashgimi. Nse detyrimi pr ushqim ekziston mes disa t afrmve,
kt detyrim e kan m para pasardhsit e pastaj t afrmit nga vija e paraardhsve
(282 t LFK).
Nga t paraqiturat e msiprme rrjedh se padits n procedurn e filluar pr ushqim
ligjor sht personi i cili, sipas ligjit, ka t drejt n ushqim, ose prfaqsuesi i tij, si dhe
Organi i Kujdestaris (326 i LFK), ndrsa t paditur jan personat t cilt, sipas ligjit,
kan detyrim pr ushqim. Si t paditur mund t na paraqiten disa persona t t njjts
radh me detyrim pr ushqim, apo t radhve t ndryshme.
449
E DREJTA FAMILJARE
5. Caktimi i lartsis s detyrimit pr ushqim ligjor

N kontestin pr ushqim gjykata duhet t caktoj shumn e prgjithshme t mjeteve
pr ushqim. Caktimi i nevojave t prgjithshme pr ushqim sht me rndsi nga se
n rastet kur i padituri nuk ka mundsi t prmbush ato nevoja, gjykata e njofton pr
kt Organin e Kujdestaris i cili mund ta zgjeroj padin duke prfshir persona t tjer
t cilt sipas radhs n baz t ligjit e kan kt detyrim. Nse edhe kjo nuk mjafton
Organi i Kujdestaris ndrmerr masat tjera t nevojshme (332 i LFK).
Lartsia e ushqimit caktohet n prpjestim me mundsit e personit q duhet
t jep ushqimin, e brenda kufijve t nevojave t krkuesit t ushqimit. Pr do rast
konkret gjykata duhet t vlersoj nevojat e krkuesit t ushqimit, gjithmon duke
pasur parasysh gjendjen e tij pasurore dhe financiare, zotsin pr t punuar, mundsin
faktike pr punsim, gjendjen shndetsore, nevojat personale dhe rrethanat tjera me
ndikim pr caktimin e ushqimit. Ksisoj, si bashkshort i pasiguruar konsiderohet edhe
bashkshorti i punsuar t ardhurat personale t t cilit nuk i mjaftojn pr prmbushjen
e nevojave pr t jetuar, andaj edhe mund t krkon ushqim plotsues. N ann tjetr,
bashkshorti i cili, pas shkputjes s bashksis martesore, ka hequr dor nga pjesa
e vet e trashgimis, nga t ardhurat e s cils ka mundur t jetoj, nuk ka t drejt
n ushqim nga bashkshorti tjetr. N t njjtn mnyr nuk do t kishte t drejt n
ushqim edhe personi i cili e ndrpren, pa ndonj arsye, marrdhnien e puns dhe e
sjell veten n situat pa mjete pr ushqim. N rastet kur krkohet ushqimi pr fmijn
e mitur me ndikim sht edhe mosha e fmijs dhe nevoja pr edukim dhe arsimim
profesional t tij (330.3 i LFK).
Sa i prket vlersimit t mundsive t personit nga i cili krkohet ushqimi, gjykata
duhet pasur parasysh t gjitha t ardhurat q realizon ai, si ato t rregullta ashtu edhe
ato periodike (p.sh. t ardhurat nga bujqsia, honorari i autorit, t ardhurat nga puna n
teren, etj.). N ann tjetr n mnyr t njjt duhet vlersuar edhe zvoglimin eventual
t t ardhurave si p.sh. pr shkak t smurjes s prkohshme, pushimit mjeksor, etj.
Pr ti ikur detyrimit ose me qllim q ai t jet sa m i ult, personi nga i cili krkohet
ushqimi mund t shrbehet edhe me keqprdorime t ndryshme si p.sh. duke zvogluar
t ardhurat e veta n kohn e zhvillimit t procedurs. Nga kjo arsye gjykata duhet
vlersuar mundsit pr ushqim jo vetm n momentin e vendosjes pr ushqimin, por
pr nj koh m t gjat, zakonisht brenda nj viti.
Ma rastin e vlersimit t mundsive pr t kontribuar n ushqimin e fmijve,
gjykata do t vlersoj edhe mundsit reale pr realizimin e fitimit nga personi nga i
cili krkohet ushqimi, nevojat e tij vetanake dhe detyrimet tjera pr ushqim q ka. Kjo
nnkupton se prindit kan detyrim t kontribuojn pr ushqimin e fmijve edhe nse
rrezikojn mjetet e tyre financiare, prkatsisht n dm t vetin (280.2 i LFK).
Me rastin e caktimi t lartsis s kontributit pr mbajtje, nga t ardhurat e
prgjithshme t personit i cili ka detyrim t kontribuon pr ushqim, zakonisht n praktik
llogaritet se 50% t t ardhurave ky person i shpenzon pr nevoja personale, nse duhet
t kontribuon pr ushqimin e m shum fmijve duhet llogaritur 1/3 e t ardhurave
pr nevoja personale, ashtu shpenzimet tjera t ndahen pr ushqim t personave tjer,
450
E DREJTA FAMILJARE
nse ka kt detyrim, dhe pastaj pjesa tjetr caktohet pr ushqimin e krkuar, gjithmon
duke pasur parasysh edhe nevojat e personit i cili krkon ushqimin. Duke u nisur nga
rregulla se lartsia e kontributit pr ushqimin e fmijs varet nga mundsit ekonomike
t prindit n nj an dhe nevojave t fmijs n ann tjetr, nuk mund t detyrohet prindi
t paguan n emr t pjess s kontributit t tij pr ushqimin e fmijs, m tepr se sa
realisht jan nevojat e fmijs, edhe nse ai prind ka mundsi t jep ushqimin n at
lartsi. N kontestet pr ushqimin e fmijve, si kontribut pr prindin q i sht besuar
fmija, gjykata e merr edhe punn dhe prkujdesjen e tij t prditshme ndaj fmijs.
E drejta pr ushqim paraqitet dhe pushon me paraqitjen, prkatsisht pushimin e
kushteve t parapara ligjore e jo n baz t vendimit gjyqsor, q nnkupton se vendimi
gjyqsor, n kontestet pr ushqim, ka karakter deklarativ e jo konstituiv. N kt
mnyr qllimi i kontributit pr ushqim sht plotsimi i nevojave pr jet t krkuesit
t ushqimit, nga momenti i paraqitjes s krkess n t ardhmen. Nga kjo edhe n asnj
mnyr nuk mund t krkohet ushqimi pr kohn e kaluar por vetm pr t ardhmen.
6. Kompetenca lndore dhe vendore e gjykatave pr vendosje

lidhur me ushqim
Sa i prket kompetencs lndore, lidhur me krkesat pr ushqim ligjor, n shkall
t par vendoset nga ana e gjykats themelore. N rastet kur vendoset prkitazi me
anulimin apo shkurorzimin e martess, e njjta gjykat, me t njjtin aktgjykim,
duke vendosur sipas detyrs zyrtare, do t vendos edhe pr ushqimin e fmijve t
mitur, ndrsa pr ushqimin e bashkshortit ajo do t vendos vetm nse sht paraqitur
krkesa e ktill n kontestin martesor.
Sa i prket kompetencs vendore, me rastin e vendosje pr ushqimin ligjor jasht
kontestit martesor, pos gjykats e cila e ka kompetencn e prgjithshme, kompetente
sht edhe gjykata sipas vendbanimit, prkatsisht vendqndrimit t paditsit.
Pr ushqimin e fmijve gjykata kujdeset sipas detyrs zyrtare. Ksisoj, n kontestin
martesor, me rastin e vendosjes pr ushqimin e fmijve t mitur sipas krkess s tyre,
detyrimi pr ushqim duhet caktuar nga dita e paraqitjes s krkess, e nse vendos
zyrtarisht pa krkes, nga data e marrjes s aktgjykimit. Pr kohn para paraqitjes s
krkess, pjesa e shpenzimeve n prpjestim me mundsit e prindit tjetr, mund t
krkohen me padi n nj procedur tjetr.
Dispozitat ligjore prkitazi me ushqimin ligjor jan t karakterit imperativ, andaj
edhe n kontestet e ktilla nuk mund t merret aktgjykimi n baz t pranimit. Njhersh,
fardo marrveshje e arritur mes prindrve lidhur me ushqimin e fmijve t mitur nuk
e obligon gjykatn, ashtu q edhe n rast t marrveshjes mes prindrve, gjykata mund
t heton rrethanat pr t vendosur lidhur me ushqimin e fmijs, dhe at do ta pranoj
vetm nse ajo sht n harmoni me dispozitat e LFK prkitazi me caktimin e ushqimit.
Vendimi i gjykats prkitazi me ushqimin sht me karakter t prkohshm nga
se, personi me t drejt ose ai me detyrim ushqimi, mundet t paraqet padi n gjykatn
kompetente, me krkes q ushqimi i caktuar me vendim t mparshm gjyqsor,
pr shkak t ndryshimit t rrethanave n baz t cilave sht vendosur, t ndryshohet
451
E DREJTA FAMILJARE
ashtu q ai t ndrpritet, shtohet ose zvoglohet, ose t ndryshohet forma dhe mnyra e
dhnies s ushqimit (331 i LFK). Ndryshimi i rrethanave hetohet prkitazi me nevojat
personale dhe rritjen e shpenzimeve t jets t ushqimmarrsit dhe statusit financiar t
ushqimdhnsit. Me qllim t vrtetimit nse jan ndryshuar apo jo rrethanat, gjykata
do t krahason gjendjen n kohn e paraqitjes s krkess s fundit pr ndryshimin e
vendimit pr ushqim me gjendjen n kohn e marrjes s vendimit ndryshimi t cilit
krkohet. Rritja apo zvoglimi i kontributit pr ushqim, pr shkak t ndryshimit t
rrethanave n baz t t cilave sht vendosur m para, mund t krkohet vetm pr
kohn e ardhshme, e jo edhe pr at t kaluar.
XIII. MARRDHNIET PASURORE T ANTARVE T

BASHKSIS FAMILJARE
Sipas ligjit n fuqi, bashksin familjare e prbjn bashkshortt dhe familja e tyre
e ngusht. Antar t familjes s ngusht jan fmijt dhe prindrit e bashkshortve.
Duke pasur parasysh faktin se n mjaft familje kosovare, prve bashkshortve dhe
fmijve dhe prindrve t tyre, n bashksi familjare jetojn edhe persona tjer, t cilt
edhe bashkrisht punojn, krijojn, administrojn dhe mund t disponojn pasurin e
krijuar n at bashksi familjare, me ligj jan rregulluar edhe marrdhniet pasurore t
antarve t bashksis familjare (pjesa e shtat e LFK - nga neni 271 277). N kt
mnyr edhe gjith pasuria e fituar gjat ekzistimit ta bashksis familjare konsiderohet
pasuri e prbashkt e t gjith antarve t bashksis familjare t cilt kan kontribuar
n fitimin e saj. Me ligj nuk sht prcaktuar ndonj minimum i moshs pr tu fituar
statusi i pronarit t pasuris s prbashkt, nga vet fakti se kjo sht nj shtje faktike
dhe varet nga rasti konkret, ashtu q ekziston mundsia q edhe personat nn moshn
15 vjeare t kontribuojn n fitimin e pasuris s prbashkt.
1. Administrimi i pasuris s prbashkt

Me pasurin e prbashkt t bashksis familjare administrojn dhe disponojn
bashkrisht, me marrveshje, antart e bashksis familjare t cilt kan kontribuar n
fitimin e saj, nse kjo nuk i sht besuar me marrveshje nj apo m shum antarve
t bashksis familjare. Nse nuk mundet t arrihet marrveshja, sipas propozimit t
ndonjrit nga pronart e prbashkt, lidhur me kt do t vendos gjykata themelore n
procedurn jokontestimore.
E drejta n pronn e paluajtshme t prbashkt e antarve t bashksis familjare
regjistrohet n librat publike pr vrtetimin e t drejts s pronsis, n regjistrat e
toks, ku edhe ata do t figuronin si pronar t prbashkt t asaj paluajtshmrie. N t
shumtn e rasteve kjo nuk ndodh, pasi q ajo zakonisht regjistrohet n emr vetm t
njrit nga antart e bashksis familjare, zakonisht n emr t kryefamiljarit. N rastet
e ktilla, statusi juridik i prons s prbashkt mund t ndryshohet me nj propozim t
452
E DREJTA FAMILJARE
prbashkt t gjith antarve t bashksis familjare t cilt kan kontribuar n fitimin

e saj.
Nse antari i bashksis familjare n emr t t cilit evidentohet pasuria e
paluajtshme e bashksis familjare e tjetrson, apo n ndonj mnyr e ngarkon at,
antart tjer t bashksis familjare munden ta kundrshtojn kontratn me t ciln
sht b kjo, nse n regjistr ka pasur fakte pr pronsin e prbashkt, apo nse pala
tjetr kontraktuese ka ditur apo ka mundur t dij se ajo paluajtshmri ka qen pasuri e
prbashkt e antarve t bashksis familjare. Prndryshe, n rastet e ktilla, antart
tjer t bashksis familjare gjithsesi kan t drejt n shprblim n para t pjess s
tyre (neni 274 i LFK).
Prkitazi me administrimin e pasuris s prbashkt t antarve t familjes,
n mnyr analoge zbatohen rregullat prkitazi me marrdhniet pasurore mes
bashkshortve.
2. Marrveshjet kontraktuese mes antarve t pasuris s

prbashkt
Antart e bashksis familjare mundin me marrveshje t rregullojn marrdhniet
reciproke pasurore. Kontrata me t ciln rregullohen kto marrdhnie duhet t jet me
shkrim dhe t prfshij t gjith antart q kan kontribuar n fitimin e saj. Ajo duhet
vrtetuar n gjykat nga ana e gjyqtarit, pasi t lexohet nga gjyqtari dhe tu trhiqet
vrejtja palve prkitazi me pasojat e kontrats. Nse pronar i pasuris s prbashkt
sht personi i mitur, para vrtetimit t kontrats gjykata do t krkoj mendimin pr
kt nga Organi i Kujdestaris.
Prndryshe, nse ndryshe nuk sht parashikuar me Ligjin e Familjes, n
marrdhniet pasurore t antarve t bashksis familjare zbatohen rregullat e
prgjithshme t drejts pasurore.
MBROJTJA KUNDR DHUNS N FAMILJE

1. Dhuna n familje sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Duna n
Familje15
Marrdhniet shoqrore, ekonomike dhe juridike n martes dhe familje jan t
rregulluara me ligj. Qllimi i intervenimit shoqror n marrdhniet martesore dhe
familjare sht mbrojtja e familjes, q nnkupton ndrmarrjen e masave t ndryshme,
qllimi i prbashkt i t cilave sht q ti sigurohet asaj kryerja e funksioneve shoqrore,
posarisht pr ngritjen, kujdesin, arsimimin dhe aftsimin e fmijve dhe n dhnien e
ndihms antarve t familjes t cilt nuk jan n gjendje t kujdesen pr vete.
15 Ligji pr Mbrojtjen nga Dhuna n Familje, Ligji nr. 03/L-182 i dt. 01.07.2010,
453
E DREJTA FAMILJARE
Ndodh q antari i familjes n ndonj mnyr t keqtrajtohet nga ndonjri nga

antart tjer t familjes, andaj edhe me qllim t mbrojtjes ligjore efektive dhe
mundsis s prdorimit t mekanizmave ndihms pr viktimat e dhuns n familje,
sht nxjerr Ligj i veant Ligji pr Mbrojtjen nga Dhuna n Familje. M par kjo
shtje ishte e rregulluar me Rregulloren e UNMIK-ut nr. 2003/12/, t dt. 07.05.2003.
Dhuna n familje sipas ligjit nnkupton nj ose m shum vepra apo lshime
t qllimshme q i bn nj person personit tjetr me t cilin sht ose ka qen n
marrdhnie familjare si kto, por nuk kufizohet n: 1. prdorimin e forcs fizike ose
presionin psikik t ushtruar ndaj antarit tjetr t familjes; 2. do veprim tjetr i nj
antari t familjes q mund t shkaktoj apo kanos, se do t shkaktoj dhembje fizike dhe
vuajtje psikike; 3. shkaktimi i ndjenjs s friks, rrezikshmris personale apo cenimin
e dinjitetit; 4. sulmi fizik pa marr parasysh pasojat; 5. ofendimi, sharja, thirrja me emra
ofendues dhe mnyra t tjera t shqetsimit t vrazhd; 6. prsritja e vazhdueshme e
sjelljeve me qellim te pruljes se personit tjetr; 7. marrdhnia seksuale pa plqim dhe
keqtrajtimi seksual; 8. kufizimi i kundrligjshm i liris s lvizjes ndaj personit tjetr;
9. dmtimi apo shkatrrimi i pasuris dhe kanosja q ta bj kt; 10. vnia e personit
tjetr n pozitn qe ai t friksohet pr gjendjen fizike, emocionale dhe ekonomike; 11.
hyrja apo largimi me dhun nga banesa e prbashkt apo banesn e personit tjetr dhe
12. rrmbimi. Pra Ligji pr Dhunn n Familje n mnyr taksative ka prcaktuar se
ka nnkuptohet me dhunn n familje.
Sipas Ligjit pala e mbrojtur sht personi ndaj t cilit sht ushtruar dhuna n
familje dhe vartsit n dobi t t cilit sht krkuar urdhri pr mbrojtje, urdhri pr
mbrojtje emergjente ose urdhri pr mbrojtjen e prkohshme emergjente.
2. Masat mbrojtse
Me qllim t mbrojtjes s viktims dhe evitimit t dhuns n familje, varsisht nga
lloji dhe intensiteti i saj, n dispozitat e neneve 4 - 11 t ktij ligji jan parashikuar
masat mbrojtse t cilat mund t shqiptohen nga ana e gjykats ndaj personit prgjegjs
pr dhun n familje.
Prpos masave mbrojtse t parapara n kto nene, varsisht nga situata e paraqitur,
mund t caktohet edhe ndonj mas tjetr, e cila sht e domosdoshme pr mbrojtjen
e siguris, shndetit ose mirqenies s pals s mbrojtur. N kt aspekt, gjykata ka
autorizim t cakton edhe masa tjera, prpos atyre q jan parashikuar me kto nene
dhe at urdhrin pr mbrojtje, urdhrin pr mbrojtje emergjente ose urdhri pr mbrojtje
emergjente t prkohshme.
Propozimin pr caktimin e nj ose m shum masave mbrojtse mund ta paraqes:
pala e mbrojtur ose prfaqsuesi ligjor apo i autorizuar i saj, antari tjetr i familjes,
qendra pr pun sociale dhe do person tjetr i cili sht n dijeni pr ushtrimin e
dhuns n familje.
454
E DREJTA FAMILJARE
3. Llojet e urdhrave pr mbrojtje nga dhuna n familje

Me propozimin e paraqitur mund t krkohet t lshohet:
1)
2)
3)
Urdhri pr mbrojtje,
Urdhri pr mbrojtje emergjente dhe
Urdhri pr mbrojtje t prkohshme emergjente.
Ditve t puns dhe gjat orarit t puns s gjykats propozimi i paraqitet gjykats
q t lshoj urdhrin pr mbrojtje apo urdhrin pr mbrojtje emergjente. Ditve t
pushimit dhe jasht orarit t puns s gjykats propozimi i paraqitet Shefit t njsitit
rajonal t Policis s Kosovs kundr dhuns n familje, q ai t lshoj urdhrin pr
mbrojtje t prkohshme emergjente.
Me nj urdhr mund t caktohen nj apo m shum masa mbrojtse. Me urdhr pr
mbrojtje mund t caktohen t gjitha masat e parashikuara n nenin 18 t Ligjit.
4. Organet kompetente pr lshuarjen e urdhrave

Pr t vendosur lidhur me propozimin pr dhnien e urdhrit pr mbrojtje dhe urdhrit
pr mbrojtje emergjente sht kompetente gjykata themelore sipas vendbanimit ose
vendqndrimit t pals s mbrojtur. Propozimi mund t paraqitet edhe gjat procedurs
e cila sht duke u zhvilluar n gjykat prkitazi me besimin e fmijve apo t ushqimit
ligjor. Pas dgjimit t palve dhe administrimit t provave n seanc gjyqsore t
zhvilluar sipas rregullave t parapara n kt ligj, e n munges t tyre sipas rregullave
t Ligjit t Procedurs Kontestimore16, nse vrtetohet se ekziston dyshimi i arsyeshm
se kryesi i dhuns sht krcnuar se do t kryej ndonj vepr t dhuns n familje,
me qllim t mbrojtjes s siguris, shndetit ose mirqenies s pals s mbrojtur, apo
t personit me t cilin pala e mbrojtur ka lidhje familjare, gjykata lshon urdhrin pr
mbrojtje ose urdhrin pr mbrojtje emergjente. Me njrin apo tjetrin urdhr caktohen nj
apo m shum masa mbrojtse me afat t zgjatjes m s shumti 12 muaj me mundsi
vazhdimi gjer n 24 muaj, duke ia trhequr vrejtjen kryesit t dhuns se urdhri
zbatohet nga momenti kur atij i dorzohet aktvendimi me t cilin sht dhn urdhri
dhe se moszbatimi i tij paraqet vepr penale. Prpos kryesit t dhuns urdhri i dorzohet
edhe pals s mbrojtur, stacionit lokal t policis, dhe qendrs pr pun sociale, sipas
vendbanimit, prkatsisht vendqndrimit t viktims.
Nse rrethanat n baz t cilave sht dhn urdhri pr mbrojtje ndryshojn para
kalimit t afatit t caktuar pr at urdhr, sipas krkess s pals s mbrojtur ose kryesit
t dhuns gjykata mund t vendos q ai t ndryshohet ose edhe t ndrpritet.
Gjat 15 ditve t fundit para kalimit t afatit t caktuar pr zgjatjen e urdhrit
pr mbrojtje pala e mbrojtur ose prfaqsuesi i autorizuar mund t paraqet krkesn
pr vazhdimin e urdhrit pr mbrojtje. Pas shqyrtimit t krkess n seanc gjyqsore
16 Shih nenin 15 t Ligjit pr Mbrojtje nga Dhuna n Familje,
455
E DREJTA FAMILJARE
gjykata mund t vazhdoj urdhrin edhe pr nj afat tjetr, m s shumti edhe 12 muaj
tjer, ose t vrtetoj ndrprerjen e tij.
5. Pasojat e shkeljes s urdhrave

Nse kryesi i dhuns n familje nuk e zbaton urdhrin pr mbrojtje, prkatsisht
urdhrin pr mbrojtje emergjente t lshuar nga gjykata, ose urdhrin pr mbrojtje t
prkohshme emergjente t lshuar nga Shefi i Njsitit rajonal t Policis s Kosovs, ai
kryen vepr penale, e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare e pr t ciln parashihet dnimi
me gjob ose me burgim deri n gjasht muaj17.
17 Po aty neni 25,

456
E DREJTA TRASHGIMORE
I. Institutet e prgjithshme:
1. Trashgimia, nocioni dhe prezumimet e trashgimit;
Vdekja e nj personi, n njrn an, ka pr pasoj shuarjen e disa t drejtave dhe
detyrimeve, ndrsa n ann tjetr kalimin e ktyre te drejtave dhe detyrimeve tek
personat tjer, konkretisht t trashgimtart e tij. Si pasoj e vdekjes do t shuheshin si
t drejtat pasurore, po ashtu edhe ato jo pasurore. Nga ktu do t rrjedh edhe nocioni
se trashgimia sht kalimi me ligj apo n baz t testamentit i pasuris, disa t
drejtave dhe detyrimeve t personit t vdekur tek nj apo m shum persona tjer.
Duke u nisur nga kjo, personi i vdekur sht ai person pasuria e t cilit trashgohet
q ndryshe Ligji pr Trashgimin i Kosov (LTK) e njeh me emrin trashgimlns.
Pasuri trashgimore sht pasuria t ciln e ka poseduar trashgimlnsi deri n
momentin e vdekjes, ndrsa personat n t cilt pasuria trashgimore pas vdekjes s
trashgimlnsit do t trashgohej, quhen trashgimtar.
2. Objekti i trashgimit;
Pasuria e nj personi e humb titullarin e saj me rastin e vdekjes s atij personi, Kjo
pasuri prbehet nga sendet apo t mirat materiale, t drejtat dhe detyrimet q ka pasur
ai person. Pikrisht, kto sende apo t mira materiale jan objekt i trashgimit, t cilat
pas vdekjes s titullarit t tyre duhet t kaloj n trashgimtar. Prve ktyre, si objekt
i trashgimit apo shqyrtimit t trashgimis, sipas LTK paraqiten edhe t drejtat dhe
detyrimet q ka pasur personi i caktuar para vdekjes s tij.
3. Fitimi i trashgimit;
Q nj trashgimtar apo m shum sish t fitojn cilsin e trashgimtarit duhet
t ndodh vdekja. Vdekja provokon thirrjen e trashgimtarve si testamentar po ashtu
edhe atyre ligjor. Momenti i vdekjes s nj personi fizik, sht momenti i cili prcakton
subjektet t cilt kan t drejtn ne trashgim. Sipas LTK vetm personat fizik mund t
jen trashgimlns (neni 4.2 i LTK).
4. Koha dhe vendi i hapjes s trashgimit;

Vdekja e nj personi sht momenti kur edhe provokohet hapja e trashgimis, gj
q pr kt arsye, e drejta n trashgim fitohet n momentin e vdekjes, t njjtin efekt e
ka edhe shpallja e personit t vdekur. Kt cilsi e fitojn t gjith ata persona t cilt n
momentin e vdekjes s personit apo shpalljes s tij t vdekur, kan fituar t drejtn pr
t qen trashgimtar (neni 5.1 i LTK), po ashtu, kt t drejt e kan t gjith personat
457
q jan t aft pr t trashguar, po q se me ligj nuk parashihet ndryshe (neni 5.2 i

LTK).
Ndrsa si vend i hapjes s trashgimis konsiderohet vendi ku trashgimlnsi n
kohn e vdekjes ka pasur vendbanimin e prhershm apo t prkohshm apo vendi
n t cilin gjendet pjesa me e madhe e pasuris trashgimore t tij (neni 95 i Ligjit t
Procedurs Jokontestimore, (LPJ)).
5. Barazia n trashgimi;
Sipas LTK t barabart n trashgim jan t gjith ata persona fizik, t cilt kan
qen gjall n momentin e vdekjes s trashgimlnsit (neni 3.1 ), n kushte t njjta,
jan t aft pr t trashguar edhe personat e paslindur apo t cilt ende nuk kan lindur,
me kusht q t njjtit t ken qen t zn n momentin e vdekjes s trashgimlnsit
(neni 7 i LTK). Gjithashtu, jan t barabart n trashgim edhe ata fmij q kan lindur
jasht martese por t cilve me ndonj vendim t gjykats apo organi administrativ ju
njihet atsia, apo t njjtit jan adoptuar nga ana e trashgimlnsit (neni 3.2 i LTK),
qoft edhe nse t njjtit jan shtetas t huaj, me kusht reciprociteti nga shteti i huaj, i
cili reciprocitet do t prezumohej (neni 3.4 i LTK).
6. Marrveshjet pr trashgimin e ardhshme;

Ligji pr Trashgim i Kosovs, nuk lejon kurrfar marrveshje mes trashgimtarve
t ardhshm, apo trashgimtarve t ardhshm dhe personave t tret lidhur me
trashgimin e cila nuk sht hapur ende, fardo marrveshje mbi kt baz, do t
ishte e pavlefshme.
7. Zotsia pr t trashguar;
T gjith personat t cilt kan qen gjall n momentin e vdekjes s trashgimlnsit,
apo t cilt kan qen t zn para vdekjes s trashgimlnsit, por t cilt kan lindur t
gjall, jan t aft apo kan zotsi pr t trashguar (neni 7.1 i LTK). Do t konsiderohej
se kan qen t zn n kohen e hapjes s trashgimis, n rast se ai person ka lindur
i gjall brenda 300 ditve nga vdekja e trashgimlnsit. Mirpo, edhe n rast se kta
persona plotsojn kushtet e lartcekura, jo t gjith ata t cilt kan qen t thirrur pr
t trashguar, qofshin ata trashgimtar ligjor apo me testament, mund t trashgojn,
ngase pr t fituar cilsin e trashgimtarit duhet qe t mos plotsohen kushtet q t
njjtit t jen t padenj n trashgim apo t njjtit jen t prjashtuar nga trashgimia.
8. Bazat e thirrjes n trashgimi;

Kalimi i pasuris prej trashgimlnsit n trashgimtar bhet n dy mnyra:
a) Mnyra e pr sht ajo ligjore, ku vet ligji sht ai i cili prcakton trashgimtart
dhe radht e tyre dhe
458
b)
Mnyra tjetr sht me testament, pra, dshira q ka trashgimtari duke e

shpreh vullnetin e tij t fundit me t cilin ai mund t ndikoj n caktimin e rendit
t trashgimtarve duke u nisur nga interesat e tij. Nga kjo vijm n prfundim
se jan dy baza t thirrjes n trashgim, testamentare dhe ligjore (neni 8 i LTK).
9. Nocioni i trashgimtarit;
Me LTK, nuk prcaktohet nocioni i trashgimtarit. Mirpo duke pas parasysh
prmbajtjen e dispozitave t LTK, si dhe duke pas parasysh aspektet teorike dhe
shkencore arrijm n prfundim se trashgimtar jan t gjith ata persona t cilt do t
trashgonin, pasurin trashgimore, pas vdekjes s trashgimlnsit.
10. Dallimi n mes t trashgimtarit dhe sukcesorit t vetm;

Sukcesioni i t drejts nnkupton pasimin e nj subjekti n t drejtat dhe detyrimet
t cilat i ka pasur subjekti tjetr. N kt aspekt sukcesori sht pasuesi i t drejtave dhe
detyrimeve t cilat i ka pasur trashgimlnsi, pas zhvillimit t procedurs trashgimore.
Nga kjo rrjedh se para se t zhvillohet procedura trashgimore, akoma nuk dihet
nse do t mundin t trashgojn t gjith personat t cilt sipas ligjit konsiderohen
si trashgimtar. Prkundr ksaj e drejta n trashgimi e sukcesorit sht vendosur
n baz t procedurs s zhvilluar trashgimore, n kt edhe qndron dallimi mes
trashgimtarit dhe sukcesorit.
11. Trashgimia ligjore n prgjithsi;

Me trashgimi ligjore nnkuptojm fitimin e trashgimis sipas rendit trashgimor
dhe n vllim t prcaktuar me ligj.
12. Disponimet n rast vdekje.

Prpos tjerash, punt juridike ndahen edhe n pun juridike gjat jets (inter vivos)
dhe n rast vdekje (mortis causa). sht karakteristik se t dy kto lloje t punve
juridike themelohen gjat jets s personave t cilt i ndrmarrin, ashtu q kriter i
dallimit t tyre mes veti nuk sht koha e themelimit - paraqitjes s tyre, por sht
koha e fillimit t efekteve juridike t tyre. N kt aspekt efektet t punve juridike
inter vivos paraqiten gjat jet s personave t cilt i kan ndrmarr ato. Ndrsa, tek ato
mortis causa efektet juridike fillojn pas vdekjes s personit q e ka ndrmarr at pun
juridike, ashtu q vdekja e personit sht kusht themelor q ajo pun juridike t ket
efekt juridik.
Sipas LTK pun juridike n rast vdekje jan testamenti dhe kontrata pr ushqimin
e prjetshm.
459
II.
Trashgimia n baz t ligjit:
Trashgimia n baz t ligjit nnkupton trashgimin n baz t

fakteve t caktuara, t cilat i parasheh ligji, n rastet kur nga kto fakte
nuk ka mundur t vij deri t trashgimia n baz t testamentit.
II. Trashgimia n baz t ligjit:
Deri t trashgimia n baz t ligjit vjen: a. kur trashgimlnsi
Trashgimia n baz t ligjit nnkupton trashgimin n baz t fakteve t caktuara,
nuk kaligji,
lnnasnj
apofakte
kurnuk
testamenti
sht
revokuar,
t cilat i parasheh
rastet testament
kur nga kto
ka mundur
t vij
deri t apo kur
trashgimlnsi
me
testament
nuk
ka
prfshir
gjith
pasurin
e tij, si dhe
trashgimia n baz t testamentit.
b. kur trashgimtari testamentar ka vdekur para trashgimlnsit.
Deri t trashgimia n baz t ligjit vjen: a. kur trashgimlnsi nuk ka ln asnj
testament apo kur testamenti sht revokuar, apo kur trashgimlnsi me testament nuk
Rrethi
i trashgimtarve
ka prfshir 1.
gjith
pasurin
e tij, si dhe b. kur trashgimtari testamentar ka vdekur para
trashgimlnsit.
Ligji i Trashgimis i Kosovs, njeh tri radh t trashgimit.

Mirpo,
nse trashgimlnsi nuk ka trashgimtar t cilt do t
1. Rrethi
i trashgimtarve
trashgonin n baz t ligjit, autoritetet publike, gjegjsisht komuna do t
Ligji i paraqitej
Trashgimis
i Kosovs, njeh
tri iradh
t s
trashgimit.
si trashgimtar
ligjor
radhs
fundit. Mirpo, nse
trashgimlnsi nuk ka trashgimtar t cilt do t trashgonin n baz t ligjit, autoritetet

publike, gjegjsisht komuna do t paraqitej si trashgimtar ligjor i radhs s fundit.
2. Radht e trashgimis;
2. Radht e trashgimis;
Sipas ligjit, radht e trashgimis jan t prcaktuara varsisht nga
shkallt
gjinis tjantrashgimtarve
t mundur
ligjor
me
Sipas ligjit,
radht ee trashgimis
t prcaktuara varsisht
nga shkallt
e
trashgimlnsin.
Duhet
theksuar
se,
trashgimtart
e
radhs
m
t
afrt
i
gjinis t trashgimtarve t mundur ligjor me trashgimlnsin. Duhet theksuar se,
trashgimtart
e radhs m nga
t afrt
i prjashtojn
nga trashgimia
personat
radhs m
prjashtojn
trashgimia
personat
e radhs
m te largt
(neni 11.4 i
t largt (neni
11.4 i LTK).
LTK).
a)
a. tRadhn
e pare prbejn
t trashgimis
e prbejn
bashkshorti
dhe
Radhn e par
trashgimis
bashkshorti
dhe pasardhsit
e
pasardhsit Pra,
e trashgimlnsit.
para t gjithve e
trashgimlnsit.
trashgimlnsin Pra,
paratrashgimlnsin
t gjithve e trashgojn
bashkshorti
dhe fmijt
e tij (neni dhe
12.1 i fmijt
LTK), kta
n pjes
t
trashgojn
bashkshorti
e trashgojn
tij (neni 12.1
i LTK),
kta
barabarta
(neni
12.2
i
LTK).
trashgojn n pjes t barabarta (neni 12.2 i LTK).
Trashgimlnsi
Bashkshortja 1/3
Djali 1/3
Vajza 1/3
Fig.
Fig.11
460
b. 1. Radhn e dyt t trashgimis e prbejn: prindrit dhe

DREJTA TRASHGIMORE
bashkshorti i trashgimlnsit. N kt rast,Etrashgimlnsin
i cili nuk
ka Radhn
ln pasardhs
e tijprindrit
dhe bashkshorti
pasjetues
b 1)
e dyt te trashgojn
trashgimis prindrit
e prbejn:
dhe bashkshorti
i i
cilitrashgimlnsit.
zbret nga radha
e
par
n
t
dyt
dhe
trashgon
s
bashku
N kt rast, trashgimlnsin i cili nuk ka ln pasardhsme
trashgimtart
e radhs
por jopasjetues
m pak
e radha
pasuris
e trashgojn prindrit
e tijs
dhedyt,
bashkshorti
i cili se
zbretnga
e
trashgimore
14.1 i sLTK).
e pasuris
e strashgojn
par n t dyt(neni
dhe trashgon
bashkuGjysmn
me trashgimtart
e radhs
dyt, por
jo m pak
e pasuris
trashgimore
Gjysmn e pasuris
e
prindrit
nsepjes
t barabarta.
N (neni
rastet14.1
kuri LTK).
trashgimlnsi
nuk ln
trashgojn
n pjes pasjetues,
t barabarta.
rastettkur
trashgimlnsi
pasardhs
e asprindrit
bashkshort
nNpjes
barabarta
me nganuk
e
pasardhs
e as bashkshort pasjetues,
n pjes
t barabarta
nga 14.3
e i
trln
pasuris
s trashgimlnsit
e trashgojn
prindrit
e tijme
(neni
tr
pasuris
s
trashgimlnsit
e
trashgojn
prindrit
e
tij
(neni
14.3
i
LTK).
LTK).
Prindrit nga
Prindrit
Bashkshorti
Trashgimlnsi
Trashgimlnsi pa trashgimtar dhe

bashkshort pasjetues
Fig. 2
Fig. 2
Fig. 3
Fig. 3
b. 2. Gjithashtu n radhn e dyt t trashgimis hyjn edhe

vllezrit dhe motrat e trashgimlnsit dhe pasardhsit e tyre se bashku me
bashkshortin e trashgimlnsit (neni 15 i LTK).
Nj gj e till ndodh n rastin kur njri nga prindrit e
trashgimlnsit ka vdekur para trashgimlnsit, pjesn trashgimore q
do ti takonte atij e trashgojn fmijt e tij, konkretisht (vllezrit dhe
motrat e trashgimlnsit), sipas dispozitave t ktij ligji q vlejn pr
rastin kur trashgimlnsin e trashgojn fmijt dhe pasardhsit e tjer
t tij (neni 15.1 i LTK). N rastin konkret duhet pasur parasysh se
(vllezrit dhe motrat e trashgimlnsit dhe pasardhsit e tyre),
trashgojn n pjes t barabarta me prindin tjetr (neni 14.2 i LTK).
461
b 2) Gjithashtu n radhn e dyt t trashgimis hyjn edhe vllezrit dhe motrat

e trashgimlnsit dhe pasardhsit e tyre se bashku me bashkshortin e
trashgimlnsit (neni 15 i LTK). Nj gj e till ndodh n rastin kur njri
nga prindrit e trashgimlnsit ka vdekur para trashgimlnsit, pjesn
trashgimore q do ti takonte atij e trashgojn fmijt e tij, konkretisht
(vllezrit dhe motrat e trashgimlnsit), sipas dispozitave t ktij ligji q vlejn
pr rastin kur trashgimlnsin e trashgojn fmijt dhe pasardhsit e tjer t
tij (neni 15.1 i LTK). N rastin konkret duhet pasur parasysh se (vllezrit
dhe motrat e trashgimlnsit dhe pasardhsit e tyre), trashgojn n pjes t
barabarta me prindin tjetr (neni 14.2 i LTK).
Prindi
Prindi
Trashgimlnsi
Bashkshorti 2/4
Vllezrit e trashgimlnsit dhe pasardhsit e tyre
Fig.
Fig.
44
b. 3. Pjest trashgimore t cilat do tu takonin prindrve t

trashgimlnsit (sikurse t ishin gjall), t cilt kan vdekur para
trashgimlnsit dhe at e trashgojn pasardhsit e tyre, n rastin konkret
vllezrit dhe motrat e trashgimlnsit si sht prcaktuar n paragrafin 1
t nenit 15 t LTK, ndrsa pjesn tjetr prej e trashgon bashkshorti
pasjetues, me kusht q trashgimlnsi t mos ket ln pasardhs.
Prindi
Prindi
1/2
462
Fig. 4
b. 3. Pjest trashgimore t cilat doE DREJTA
tu takonin
prindrve t
TRASHGIMORE
trashgimlnsit (sikurse t ishin gjall), t cilt kan vdekur para
dhetat
do
e trashgojn
pasardhsit
e tyre, n rastin
konkret
b 3) trashgimlnsit
Pjest trashgimore
cilat
tu takonin prindrve
t trashgimlnsit
(sikurse
vllezrit
dhe
motrat
e
trashgimlnsit
si
sht
prcaktuar
n
paragrafin
t ishin gjall), t cilt kan vdekur para trashgimlnsit dhe at e trashgojn 1
tpasardhsit
nenit 15 ettyre,
LTK,
ndrsa
pjesn
tjetr prej
e trashgon
bashkshorti
n rastin
konkret
vllezrit
dhe motrat
e trashgimlnsit
si
pasjetues,
me
kusht
q
trashgimlnsi
t
mos
ket
ln
pasardhs.
sht prcaktuar n paragrafin 1 t nenit 15 t LTK, ndrsa pjesn tjetr prej
e trashgon bashkshorti pasjetues, me kusht q trashgimlnsi t mos ket
ln pasardhs.
Prindi
Prindi
1/2
Trashgimlnsi
Bashkshorti 1/2
Fig.Fig.
5 5
b. 4. n rast se njri nga prindrit e trashgimlnsit ka
b 4) vdekur
n rast se
njri
nga prindrit e trashgimlnsit
ka vdekur
para trashgimlnsit
para
trashgimlnsit
e nuk ka ln asnj
pasardhs,
pjesn e tij do
e
nuk
ka
ln
asnj
pasardhs,
pjesn
e
tij
do
ta
trashgonte
tjetr,
ta trashgonte prindi tjetr, e n qoft se edhe ky ka prindi
vdekur
parae
n
qoft
se
edhe
ky
ka
vdekur
para
trashgimlnsit,
pasardhsit
e
tij,
t
cilt
trashgimlnsit, pasardhsit e tij, t cilt ka mundur ti ket nga ndonj
ka
mundur
ti
ket
nga
ndonj
martes
tjetr
e
tij
apo
jashtmartesor,
do
t
martes tjetr e tij apo jashtmartesor, do t trashgonin pjesn e pasuris
trashgonin pjesn e pasuris trashgimore q do tu takonin t dy prindrve.
trashgimore q do tu takonin t dy prindrve.
c)
N radhn e tret t trashgimit hyjn gjyshi dhe gjyshja e trashgimlnsit.

Gjyshi dhe gjyshja e t njjtit trung trashgojn n pjes t barabarta. Pasurin
trashgimore t trashgimlnsit i cili nuk ka ln pasardhs, bashkshort,
prindr dhe pasardhs t tyre, e trashgojn gjyshrit dhe gjyshet e tij. Gjysmn
e pasuris trashgimore apo , n pjes t barabarta e trashgojn gjyshi dhe
gjyshja nga ana e t atit, ndrsa gjysmn tjetr apo , t pasuris trashgimore,
n pjes t barabarta e trashgojn gjyshi dhe gjyshja nga ana e nns.
Sipas LTK si trashgimtar i radhs s fundit paraqitet komuna. Pasuria

trashgimore e trashgimlnsit i cili nuk ka ln as trashgimtar testamentar
e as trashgimtar ligjor, i takon komuns n t cilin trashgimlnsi ka pasur
vendbanimin ose vendqndrimin e tij t fundit.
463
3. Raporti n mes t radhve t trashgimis;

N do rast, sa her q kemi t bjm me trashgimtart ligjor, duke prjashtuar
trashgimtart testamentar, trashgimtart e radhs m t afrt, me rastin e ndarjes s
pasuris trashgimore, i prjashtojn nga ndarja e pasuris trashgimtart e radhs m
t largt.
4. E drejta e prfaqsimit;
N munges t nj trashgimtari i cili ka vdekur para trashgimlnsit, deklarohet
i padenj pr t trashguar, heq dor nga trashgimia apo prjashtohet nga e drejta
pr t trashguar, n vend t tij, n shkall t njjt dhe me t drejta t njjta futet
nj trashgimtar tjetr. Shembull. Trashgimlnsi Hasani pas vdekjes s tij ka ln
bashkshorten Yllken, fmijt Besn, Arbrin ndrsa fmija i tret Arbeni ka
vdekur para trashgimlnsit dhe ka ln djalin Drenin. N kt rast bashkshortja
trashgon , Besa , Arbri dhe Dreni me t drejt t prfaqsimit trashgon
e pasuris trashgimore e cila pasuri do ti takonte t atit t tij. Kjo e drejt njihet
me emrin e drejta n prfaqsim. Kta persona t cilt zvendsojn trashgimtarin i
cili do t duhej t trashgonte, trashgojn n pjes t barabarta me trashgimtart tjer.
E drejta e rritjes dhe e zvoglimit t pjess trashgimore

1. Pozita trashgimtare e fmijve, trajtimi i barabart i fmijve
t trashgimlnsi;
Kur bm fjal pr radhn e trashgimis tham se aty trashgojn t gjith
pasardhsit e trashgimlnsit n pjes t barta, q do m thn se n kt rreth bjn
pjes si fmijt e lindur n martes po ashtu edhe ata t lindur jasht martess. Me
fmijt legjitim barazohen edhe fmijt e adoptuar si dhe fmijve t cilve u sht
njohur atsia me vendim t gjykats nga ana e trashgimlnsit para vdekjes s tij.
2. Shtimi i pjess trashgimore t fmijve;

Ligji parasheh, n rastet e veanta, shtimin e pjess trashgimore t fmijve,
prkatsisht zvoglimin e asaj t bashkshortit. Nse ekzistojn fmijt t cilt
bashkshortin e trashgimlnsit nuk e kan prind, e pasuria e t cilit sht m e madhe
nga ajo q do ti takonte me ndarjen e trashgimis n pjes t barabarta, ather do
fmij i trashgimlnsit ka t drejt t trashgoj dy her m shum nga bashkshorti,
nse varsisht nga rasti gjykata kt e shef t arsyeshme.
Nuk sht me rndsi nga cila martes jan fmijt, nse ata jan martesor apo
jashtmartesor. Shembull: Trashgimlnsi ka pasur dy fmij nga martesa e par dhe
dy t tjer nga martesa e dyt. Fmijt nga martesa e par kan t drejt t paraqesin
krkesn pr shtimin e pjess s tyre. Nse gjykata vlerson se jan plotsuar t
gjitha kushtet ligjore, bashkshortit do ti cakton pjesn ideale n lartsi prej 1/9 t
464
trashgimis, ndrsa t gjith fmijt e trashgimlnsit (fmijt nga martesa e par

dhe fmijt nga martesa me bashkshortin pasjetues) do t marrin nga 2/9 t pjess
s trashgimis. Matematikisht do t shprehej 4 x 2 + 1 = 9, q do t thot se numri i
fmijve t trashgimlnsit shumzohet pr 2 dhe shums s fituar i shtohet nj (neni
23 i LTK).
E drejta e trashgimit t adoptuarit dhe adoptuesit;

Fmijt t cilt jan e adoptuar si dhe pasardhsit e tyre, t cilt jan adoptuar me
vendim t gjykats, kan t drejta t barabarta me fmijt e adoptuesit (trashgimlnsit),
ata trashgojn njjt sikurse fmijt e adoptuesit, pra, konkurrojn n trashgim n
pjes t barabarta me fmijt e adoptuesit.
3. T drejtat e bashkshortit;
Bashkshorti i trashgimlnsit nnkupton si burrin ashtu edhe gruan t cilt kan
t drejt t trashgojn bashkshortin e vdekur. Bashkshorti pasjetues ka t drejt
t trashgoj n pjes t barabarta me fmijt e trashgimlnsit apo e pasuris s
trashgimlnsit kur trashgon n rrethin e dyt trashgimor. Mirpo bashkshorti
pasjetues ka t drejt t krkoj q nga masa trashgimore t veohet pjesa e tij e
pasuris e fituar gjat jets s prbashkt me trashgimlnsin (se cila do t jet kjo
pjes do t vendos gjykata n procedur kontestimore nse palt nuk do t merren vesh
n mes veti) dhe pjesa tjetr e pasuris s trashgimlnsit do t jet objekt i shqyrtimit
n procedur trashgimore (neni 26.1 i LTK).
4. Kur bashkshorti nuk ka t drejt pr t trashguar;

LTK parasheh situatn kur bashkshorti pasjetues t prjashtohet nga trashgimia.
N dispozitn e nenit 27 taksativisht jan parapar shkaqet pr prjashtim nga e drejta
n trashgim;
a)
b)
c)
shkaku i par ka t bj me zgjidhjen e martess me shkurorzim. N rastin kur

trashgimlnsi ka paraqitur padin pr shkurorzim deri sa ka qen gjall,
mirpo, pas vdekjes s tij sht zgjidhur martesa me shkurorzim me aktgjykim
t forms s prer.
shkaku tjetr ka t bj me zgjidhjen e martess me anulim. N rastin kur pas
vdekjes s trashgimlnsit anulohet martesa me aktgjykim t forms s prer
pr shkaqet q bashkshorti pasjetues i ka ditur n kohn e lidhjes s martess
dhe
shkaku i fundit ka t bj me fajin e bashkshortit pasjetues q si pasoj ka
pasur pushimin e bashkjetess me trashgimlnsin.
465
5. E drejta e trashgimit t bashkshortit jashtmartesor;

E drejta Trashgimore n Kosov i njeh t drejtn n trashgim bashkshortit
jashtmartesor vetm n rast t plotsimit t disa kushteve. Kushtet q duhet plotsuar
jan bashkjetesa e cila ka zgjatur m s paku
10 vite ose nse bashkjetesa ka zgjatur m s paku 5 vite, me kusht q nga kjo
bashkjetes bashkshortet jashtmartesor t ken fmij (neni 28.1 a i LTK). Si dhe deri
n momentin e vdekjes s trashgimlnsit asnjri nga personat q kan bashkjetuar t
mos ken lidhur martes me ndonj person tjetr (neni 28.1 b i LTK).
Ndrsa si trashgimtar i domosdoshm sipas LTK nuk mund t konsiderohet
bashkshorti jashtmartesor (neni 28.2 i LTK).
6. Trashgimia e domosdoshme;
N nenin 30 t LTK parashihet se kush mund t jen trashgimtar t domosdoshm.
Kt t drejt e kan, prpos bashkshortit t trashgimlnsit, n vij t drejt pasardhsit
e trashgimlnsit dhe prindrit e tij, si dhe t adoptuarit e tij dhe pasardhsit e tyre.
Ndrsa sa i prket vijs trthort si trashgimtar t domosdoshm mund t thirren:
motrat dhe vllezrit e trashgimlnsit, me kusht q t njjtt t jen plotsisht t
paaft pr pun dhe t mos ken mjete pr ekzistenc. Personat n vij t drejt dhe ata
n vij trthore t cekur m lart thirren n trashgim sipas radhs ligjore.
7. Pjesa e domosdoshme dhe disponibile e pasuris

trashgimore;
Pjesa e domosdoshme e pasuris trashgimore sht ajo pjes e pasuris me t
ciln trashgimlnsi nuk mundet t disponoj. N kt pjes, t drejt ekskluzive n
trashgim kan trashgimtart e domosdoshm (neni 31 i LTK), pr trashgimtart e
radhs s par (fmijve dhe bashkshortit) ajo prbn t pasuris q do tu takonte
secilit si trashgimtar ligjor. Ndrsa, pr radht e tjera, ajo prben 1/3 e pasuris
trashgimore q do tu takonte si trashgimtar ligjor.
8. Llogaritja e pasuris s domosdoshme;

Pr t llogaritur pjesn e domosdoshme s pari duhet prcaktuar vlern e pasuris
trashgimore. Kjo bhet me vlersimin e t gjitha t mirave me t cilat sht disponuar
me testament, t mirave tjera t trashgimlnsit n momentin e vdekjes s tij dhe
t gjitha borxhet q ia kan pasur prkatsisht ia kan trashgimlnsit. Nga kjo
vler zbritet lartsia e borxheve t trashgimlnsit ndaj t tjerve, shpenzimet
rreth prcaktimit t vlers si msiprm si dhe lartsia e shpenzimeve t varrosjes s
trashgimlnsit. Lartsis t ktij ndryshimi i shtohet vlera e t gjitha dhurimeve
eventuale t trashgimlnsit ndaj trashgimtarve ligjor si dhe vlera e dhurimeve t
cilat i ka b trashgimlnsi vitin e fundit ndaj personave t tjer.
466
9. Pasuria q veohet nga pasuria trashgimore;

Pasuria e trashgimlnsit, e fituar nga pasardhsit t cilt kan bashkjetuar me
t dhe t ciln e kan fituar me punn e tyre, fitimin e vet apo n fardo mnyre q
i kan ndihmuar trashgimlnsit, kan t drejt t krkojn q nga pjesa e pasuris
trashgimore, t veohet ajo pjes e cila u prgjigjet kontributeve t tyre. Kjo pjes
nuk i takon pasuris trashgimore, e n asnj mnyr kjo pjes nuk mundet t merret
pr baz n llogaritjen e pjess s domosdoshme. E drejta q t krkohet kjo pjes e
pasuris, vjetrsohet pas kalimit t 5 viteve nga dita kur sht hapur trashgimia (neni
36.3 i LTK).
10. Zvoglimi i disponimit me testament;

N rastet kur preket dhe n nj mnyr zvoglohet pjesa e domosdoshme, ather
t gjitha dhurimet t cilat jan br nga ana e trashgimlnsit kthehen me qllim
t plotsimit t pjess s domosdoshme. Gjithashtu edhe disponimet me testament
zvoglohen.
Zvoglim t pjess s domosdoshme kemi ather kur dhurimet q jan br dhe
disponimet me testament kalojn pjesn disponibile, pra, prekin pjesn e domosdoshme
t pasuris trashgimore.
11. Llogaritja e dhurimeve dhe legeve n pjesn trashgimore;

Me rastin e llogaritjes s pjess trashgimore pr secilin trashgimtar ligjor,
n pjesn trashgimore pr secilin do t llogaritet do gj q ka marr si dhurim n
fardo mnyre nga ana e trashgimlnsit. Frytet apo t mirat nga sendi i dhuruar nuk
llogariten, si nuk llogariten edhe dhurimet t cilat vet trashgimlnsi i ka deklaruar
si dhurime n testament apo nse kuptohet se ky ka qen vet vullneti i trashgimlnsit
TRANSAKSIONET JURIDIKO-TRASHGIMORE:
1. Cedimi dhe ndarja e pasuris n prgjithsi;
Prve mnyrs ligjore dhe asaj me testament, me LTK jan parashikuar edhe
mundsi tjera t kalimit t pasuris nga paraardhsi n pasardhs. Neni 58 i LTK
parasheh se paraardhsi me an t veprimit juridik, pr s gjalli mund tua cedoj dhe
pjestoj pasurin e vet pasardhseve t vet. Nj veprim t till mund ta kryen me an
t kontrats pr ndarjen e pasuris gjat jets.
467
2. Kushtet pr vlefshmrin e cedimit;

Q nj cedim apo pjestim i pasuris t jet i vlefshm LTK-ja parasheh kushte t
caktuara, ato jan: a. pajtimi i t gjith trashgimtarve ligjor pr kontratn pr cedimin
e pasuris. Pra, q cedim apo pjestim i pasuris t jet i vlefshm duhet q pr kt
kontrat t jen pajtuar t gjith pasardhsit e ceduesit, t cilt do t ishin trashgimtar
t tij n kohn kur sht br cedim, t jen pal kontraktuese dhe b. kontrata pr
cedimin e pasuris duhet t jet e forms s shkruar dhe t vrtetohet nga gjyqtari, pasi
q i njjti tua lexon dhe tregon kontraktuesve ne pasojat e ksaj kontrate.
3. Objekti i cedimit dhe pjestimit;

Objekt i cedimit apo pjestimit sht vet pasuria e trashgimlnsit, oft si trsi
apo vetm si nj pjes e saj.
4. Prjashtimi i pasuris s ceduar nga pasuria trashgimore;

Q cedimi t jet i vlefshm pr t duhet t jen pajtuar t gjith trashgimtart
ligjor. Mirpo, n rastet kur pr t nuk sht pajtuar ndonjri nga trashgimtart ligjor,
pjest t cilat u jan ceduar me an t kontrats trashgimtarve tjer, do t veohen nga
pasuria trashgimore. Kjo pjes e pasuris trashgimore nuk merret parasysh me rastin
e prcaktimit t pasuris trashgimore t trashgimlnsit pas hapjes s trashgimis.
5. Kur konsiderohet pjesa e ceduar si dhurime;

Pjest e pasuris trashgimore t cila iu jan ceduar trashgimtarve ligjor, por, me
t cilin cedim nuk sht pajtuar ndonj trashgimtar, konsiderohen si dhurime. Me t,
pas vdekjes s ceduesit do t veprohet njjt sikurse me dhurime t cilat iu jan br
trashgimtarve.
6. Ruajtja e s drejts me rastin e cedimit dhe pjestimit;

Ceduesi n rastet kur cedon apo pjeston pasurin e tij, mundet q nga pasuria e
tij t ruan t drejtn e uzufruktit n t gjitha sendet e ceduara si pr veten e tij po
ashtu edhe pr bashkshortin apo ndonj person tjetr apo t caktoj rent pr mbajtje t
prjetshme. N rast se uzufrukti apo renta caktohet pr ceduesin dhe bashkshortin e tij
dhe ndonjri nga ta vdes, pjesa e tij do to takonte tjetrit deri n vdekjen e tij.
7. T drejtat e bashkshortit t ceduesit;

Bashkshorti i ceduesit gzon t drejtn e dhnies ose mosdhnies s plqimit me
rastin e nnshkrimit t marrveshjes pr cedim apo pjestimin e pasuris nga ana e
ceduesit. Kjo e drejt sht kusht pr vlefshmrin e cedimit apo pjestimit t pasuris
(neni 59 i LTK).
468
8. Borxhet e ceduesit;
Pr borxhet e ceduesit, nuk prgjigjen pasardhsit t cilve vet ceduesi ju ka
ceduar apo pjestuar pasurin, me kusht, q me rastin e cedimit t mos sht caktuar
ndonj detyrim tjetr. Mirpo, prkundr ksaj, kreditort e ceduesit sipas dispozitave
t parapara pr kundrshtimin e disponimeve pa shprblim, mund t kundrshtojn
cedimet apo pjestimet e bra.
9. Shuarja e kontrats;
Ceduesi ruan t drejtn q t krkoj shkputjen e kontrats n mnyr t njanshme
dhe kthimin e sendit t ceduar, n rast se prfituesit e cedimit apo pjestimit kan treguar
nj mosmirnjohje t vrazhd ndaj tij. Nse kthimi i sendit sht i pamundur ather
duhet t kthehet vlera e sendit t ceduar n pajtim me dispozitat pr pasurim t pabaz.
Nj veprim t till ceduesi mund t ndrmerr edhe n rastet kur prfituesi i cedimit
nuk i jep atij apo ndonj personi tjetr ushqimin e caktuar, nuk paguan borxhet e
ceduesit apo ndonj personi tjetr, t cilat detyrime i kan parapar n kontratn pr
cedimin apo pjestimin e pasuris. Gjykata, n kto konteste doher duhet ti kushton
kujdes rndsis s detyrimit, me rastin e vendosjes pr kthimin e t mirave apo t
vendos pr prmbushjen e detyrimit.
10. T drejtat e trashgimtarve pas shuarjes s kontrats;

Trashgimtari i cili ka qen i detyruar q ti kthej ceduesit at q ka marr me
cedim, pas shkputjes s kontrats pr cedim, ruan t drejtn t krkoj pjesn e
domosdoshme, q do ti takonte si trashgimtar ligjor, pas vdekjes s ceduesit, me
kusht q t mos ket hequr dor nga trashgimia, t mos jet i padenj pr trashgim si
dhe t mos jet prjashtuar nga e drejta n trashgim.
TRASHGIMIA N BAZ T TESTAMENTIT

1. Nocioni i testamentit;
Pr sa i prket testamentit, dispozitat e nenit 69 t LTK, japin kt nocion apo
kuptim t testamentit, testamenti sht shprehje e vullnetit t fundit e dhn n
form t parapar me ligj, me t cilin trashgimtari urdhron si t veprohet me
pasurin e tij pas vdekjes.
2. Kushtet e prgjithshme pr vlefshmrin e testamentit;

Ligji i Trashgimis parasheh kushte t caktuara, plotsimi i t cilave do t bnte
q nj testament t jet i vlefshm. Kusht kryesor pr vlefshmrin e testamentit sht
469
zotsia pr t br testament. Personat e moshs madhore t cilt kan mbushur moshn

18 vjeare, si dhe personat 16 vje, t cilt kan fituar zotsin pr t vepruar mbi bazn
e lidhjes s martess gjegjsisht emancipimit, jan ata t cilt e kan kt cilsi (neni
70 i LTK).
3. Forma e testamentit;
Dallohen dy forma t testamentit, forma e shkruar dhe ajo gojore. Forma e shkruar
detyrimisht duhet t prmbaj nnshkrimin e testatorit, t shkruhet dhe t jet e datuar
nga ai apo i njjti duhet t vn shenjn e gishtit n t. Data duhet t tregon patjetr
ditn, muajin dhe vitin si dhe t vendoset n fund t testamentit.
4. Llojet e testamentit;
Ligji yn i Trashgimis njeh disa lloje t testamentit, t cilat mund t prmblidhen
n dy grupe.
Private sht ai testament t cilin e prpilon vet testatori pa pjesmarrjen e
personit zyrtar, t till jan:
testamenti i shkruar nga vet testatori, sht ai testament i cili sht shkruar,
nnshkruar dhe datuar nga vet testatori apo i shkruar nga dikush tjetr e n t cilin
ka vu shenjn e gishtit vet testatori.
testamenti me shkrim n pranin e dshmitarve, sht ai testament t ciln
testatori e nnshkruan me dorn e vet pa marr parasysh se kush e ka shkruar at
testament, duke deklaruar para dshmitarve se i njjti sht i tij, me kusht q
testatori t din shkrim dhe lexim n gjuhn n t ciln sht shkruar testamenti.
testamenti n rrethana t jashtzakonshme,sht testamenti me t cilin testatori
me goj e deklaron vullnetin e tij t fundit, pasi q pr shkak t rrethanave t
jashtzakonshme nj gj t till nuk ka mund ta bej me shkrim.
a)
--
--
--
b)
--
Publik - sht ai testament t cilin e prpilon dhe vrteton vet gjykata me

krkesn e testatorit, t till jan:
testamenti gjyqsor, sht testamenti t cilin e prpilon gjyqtari i gjykats themelore,
pas vrtetimit t identitetit t tij, me krkesn e ktij t fundit.
5. Dshmitart testamentar;
Dshmitar testamentar mund t jan t gjith personat madhor t cilt kan zotsi
pr t vepruar dhe t cilt din t shkruajn, lexojn dhe kuptojn gjuhn n t ciln
sht prpiluar testamenti (neni 79.1 i LTK). Nga kta persona, si dshmitar nuk mund
t jen: gjyqtari, pasardhsit e trashgimtarit, t adoptuarit dhe pasardhsit e tyre,
paraardhsit e testatorit, prindrit e tij adoptues, personat e tij n gjini ne vij t trthort
470
deri n shkalln e katrt, bashkshortt e t gjith ktyre personave dhe bashkshorti i

testatorit (neni 79.2 i LTK)
6. Prmbajtja e testamentit;
Zakonisht testamenti prmban caktimin e trashgimtarve, pasurin q trashgohet,
dhnien e legeve si dhe caktimin e personave t cilt do t ekzekutojn testamentin.
7. Legu;
Legu konsiston n lnien e sende t veanta ose kryerjen e nj veprimi t
caktuar. Kjo nnkupton se testatori me testament mundet t urdhroj trashgimtarin
ose ndonj person tjetr t cilit i ka ln nj pjes t pasuris s tij, ti jap personit t
caktuar nj shum t hollash, ta liroj nga ndonj borxh t prmbahet nga ndonj veprim
ose t fitoj dika n dobi t tij, apo t bj dika pr t (nenin 93 i LTK).
8. Ekzekutimi i testamentit;
Me qllim q testatori t jet i sigurt q testamenti i tij do t ekzekutohet, ai me
testament mund t caktoj nj apo m shum persona pr ekzekutimin e tij. Ekzekutuesi
nuk sht i detyruar t marr prsipr kt detyr. I njjti duhet t ket aftsi pr t
vepruar. Ekzekutuesi ka pr detyr q me rastin e ekzekutimit t testamentit t
kujdeset pr ruajtjen e pasuris trashgimore, ta administroj me at, t kujdeset pr
pagimin borxheve dhe legeve dhe pr gjithka q ka dashur testatori. Pr t gjitha kto
veprime ekzekutuesi sht i detyruar t jep llogari para gjykats, i njjti ka t drejt n
kompensimin e shpenzimeve dhe shprblim pr punn e vet.
9. Revokimi i testamentit.
Trashgimlnsi n do koh mund ta revokoj n trsi apo pjesrisht testamentin
e vet. Revokimi i testamentit bhet sipas rregullave q vlejn pr prpilimin e
testamentit. I njjti, testamentin e vet mund ta revokon me shkrim, sipas procedurs s
parashikuar ligjore apo me asgjsim t dokumentit.
Pasi ta revokoj testamentin trashgimlnsi, revokimi shnohet n testamentin q
ruhet n gjykat (neni 190 i Ligjit pr Procedurn Jokontestimore).
471
III. PADENJSIA DHE PRJASHTIMI

I TRASHGIMTARVE T DOMOSDOSHM
Padenjsia trashgimore sht nj dnim civil q prjashton nga trashgimia ab
intestat trashgimtarin fajtor pr fajet e rnda, t shkaktuara ndaj trashgimlnsit.
Sipas nenit 111 t LTK, t padenj n trashgim jan ata trashgimtar t cilt
a)
b)
c)
)
d)
me dashje e ka vrar apo ka tentuar ta vras trashgimlnsin, bashkshortin,

fmijt apo prindrit t trashgimlnsit;
ka br kallzim penal t rrem pr trashgimlnsin;
duke prdorur dhun, mashtrim apo kanosje ndaj trashgimlnsit, ka ndryshuar
apo shfuqizuar testamentin e prpiluar nga vet trashgimlnsi;
sht sjell n mnyr poshtruese ndaj trashgimlnsit dhe
Nuk ka mbushur detyrimin pr t mbajtur apo ndihmuar trashgimlnsin.
Padenjsia e ndonjrit trashgimtar, nuk i pengon pasardhsit e tij q t trashgojn,

e pjesa t ciln ata do ta trashgonin sht e njjt sikurse personi i padenj t kishte
vdekur para trashgimtarit. Gjykata do t kujdeset kryesisht pr padenjsi.
Po ashtu trashgimlnsi, me testament, mundet t prjashton nga trashgimia
trashgimtarin nga pjesa e domosdoshme. Q nj prjashtim t ket efekt juridik, s
pari duhet q kt prjashtim vet trashgimlnsi ta shpreh n mnyr t qart dhe
t tregoj shkakun e prjashtimit e ky shkak duhet t ekzistoj n kohn e prpilimit t
testamentit (neni 116 i LTK) n ann tjetr duhet q t ekzistojn shkaqet e nevojshme
t sipr shnuara pr prjashtim (neni 114i LTK) t cilat mund t grupohen n tri forma:
a. shkelja e ndonj detyrimi ligjor apo moral q ka pas pr pasoj cenimin e rnd
ndaj trashgimlnsit; b. nse me dashje ka br ndonj vepr t rnd penale ndaj
trashgimlnsit, bashkshortit apo fmijve t tij dhe c. nse sht plngprishs dhe i
dhn pas jets s pandershme.
Prjashtimi mund t jet i plot ose i pjesshm. Me rastin e prjashtimit t
trashgimtarit, i njjti i humb t drejtat trashgimore n vllimin n t cilin sht
prjashtuar (neni 117 i LTK).
472
IV. KREDITORT E TRASHGIMLNSIT

1. Prgjegjsia e trashgimtarve dhe legatarve pr borxhet e
trashgimlnsit.
Trashgimtart jan prgjegjs pr borxhet e trashgimlnsit vetm me at
vllim t pjess trashgimore sa do tu takonte si trashgimtar ligjor. N ndryshim nga
trashgimtart, legatari nuk prgjigjet pr borxhet e trashgimlnsit, me kusht q
trashgimlnsi t mos ket prcaktuar ndryshe me testament.
V. Kalimi i pasuris trashgimore te trashgimtart:

1. Hapja e trashgimis;
Vdekja e nj personi ka pr pasoj hapjen e trashgimis. Gjithashtu edhe shpallja
e personit t vdekur sht momenti kur hapet trashgimia. Dita e plotfuqishmris s
aktvendimit me t cilin shpallet personi si i vdekur konsiderohet si dit e hapjes s
trashgimis, po q se n aktvendimin pr shpalljen e personit t vdekur, nuk sht
caktuar dita e vdekjes s tij. Nga ky moment caktohet vllimi i pasuris q duhet t
trashgohet, radht e trashgimis si dhe zotsia e trashgimtarve pr t trashguar.
Ky moment sht i rndsishm edhe pr fillimin e llogaritjes s afateve. N kt rast,
trashgimtar mundet t jet vetm personi q n momentin e vdekjes s trashgimlnsit
ka qen gjall ose i zn me kusht q t lind i gjall.
Procedura pr hapjen e trashgimis fillohet me propozimin pr inicimin e
trashgimis. Procedura iniciohet sipas detyrs zyrtare nga ofiqari e kt propozim
mundet t paraqet do person q pr kt ka interes t drejtprdrejt juridik. Mund
t konstatohet se n praktik rregullisht procedura trashgimore iniciohet sipas
propozimit t ndonjrit nga trashgimtart e mundshm ligjor. Dokumenti i cili sht
i domosdoshm pr inicimin e procedurs s trashgimore sht aktvdekja. Ky sht
nj dokument pa t cilin nuk mund t filloj procedura trashgimore. N kuptim t
nenit 100 t Ligjit pr Procedurn Jokontestimore, aktvdekjen e prpilon npunsi i
gjendjes civile n baz t t dhnave q jan marr nga kushrinjt e t vdekurit, nga
personat me t cilt ka bashkjetuar i vdekuri ose informatave t mbledhura n mnyr
tjetr. Aktvdekja, prpos tjerash, duhet t prmban emrin dhe mbiemrin e t vdekurit
dhe emrin e t atit t tij, profesioni, data e lindjes, shtetsia, ndrsa pr femrat edhe
mbiemri i vajzris, pastaj dita, muaji, viti, vendi dhe sipas mundsis ora e vdekjes,
emri e mbiemri, data e lindjes, profesioni, vendbanimi i prhershm ose i prkohshm
i bashkshortit, i fmijve t lindur nga martesa, jasht martess dhe t fmijve t
adoptuar. Gjithashtu duhet t shnohet vlera e prafrt e pasuris s paluajtshme dhe ajo
e pasuri s luajtshme, vendi ku gjendet kjo pasuri, letrat me vler, gjrat e mueshme,
librezat e kursimit etj. Nse ka fmij t zn, n aktvdekje do t shnohet se pritet
lindja e fmijs s zn i cili, nse lind i gjall ka t drejt n trashgimi, nj fakt q
sht shum i rndsishm pr caktimin e radhve t trashgimit.
473
Pas kompletimit t t gjith dokumentacionit t lartcekur, si n rastin e vdekjes ashtu

edhe n at t shpalljes pr t vdekur t personit, trashgimtart apo pala e interesuar pr
hapjen e trashgimit, parashtrojn pran gjykats trashgimore propozimin pr hapjen e
trashgimit s bashku me gjith dokumentacionin prkats.
Propozimi pr inicimin e procedurs trashgimore patjetr duhet t prmbaj: emrin
e gjykats q sht kompetente pr kt procedur, pasuria q duhet t trashgohet,
certifikata e vdekjes e trashgimlnsit, emrat dhe mbiemrat e trashgimtarve t
mundur, pr t cilt paraqiten certifikatat e lindjes, aktvdekjen dhe n fund lutjen q
gjykata trashgimore pas zhvillimit t procedurs t nxjerr aktvendimin pr trashgim.
Sipas propozimit t paraqitur pr inicimin e procedurs trashgimore, gjykata
cakton seancn e shqyrtimit n t ciln thrret trashgimtart e mundur ligjor dhe krkon
nga ata q t japin deklaratn trashgimore. Ky sht nj akt pa t cilin trashgimia nuk
realizohet. Trashgimtart e mundshm ligjor, me deklaratn e dhn, kan mundsi t
pranojn pjesn e trashgimis q u takon sipas ligjit dhe t pjesve nse dikush nga
trashgimtart ligjor heq dor n favor t atij, mos t pranojn pjesn trashgimore q
u takon ose t heqin dor n favor t ndonjrit nga trashgimtart apo n favor t gjith
trashgimtarve tjer.
2. Heqja dor nga trashgimia;

Heqja dor nga trashgimi sht shprehje e njanshme e vullnetit e cila mund t
jepet n procedurn e trashgimit dhe e njjta shnohet n procesverbalin e shqyrtimit
t trashgimit. Heqja dor nga trashgimia, ushtrohet vetm ather kur nj person
sht vn n dijeni se sht trashgimtar i nj pasurie trashgimore. Deklarata pr
heqjen dor nga trashgimi mund t behet n dy mnyra. E para sht kur nj deklarat
e till bhet gjat zhvillimit t procedurs dhe shnohet n procesverbal, ndrsa tjetra
bhet nga distanca, pra ather kur personi nj deklarat t till e shkruan, e vrteton n
gjykat apo n ndonj organ tjetr dhe kt ja parashtron gjykats kompetente, derisa
zhvillohet procedura e trashgimit.
Shembuj t deklaratave t dhna trashgimore n rastet kur trashgimtari heq dor
n favor t njrit trashgimtar, n favor t t gjith trashgimtarve dhe n fund, kur heq
dor vetm n emr t vetin e jo edhe pr pasardhsit e tij.
thirrem n trashgimi pas vdekjes s babait tim Hasan Hasani, nga Prishtina
dhe njhersh heq dor nga pjesa trashgimore q m takon sipas ligjit si dhe nga
pjesa nse eventualisht ndonjri nga trashgimtart heqin dor n emr timin, n
favor t vllait tim Hysen Hasani, nga Prishtina. Trashgimtarve tjer nuk ua
mohoj t drejtn n trashgimi
thirrem n trashgimi pas vdekjes s babait tim Hasan Hasani, nga Prishtina
dhe njhersh heq dor nga pjesa trashgimore q m takon sipas ligjit dhe nga pjesa
nse eventualisht ndonjri nga trashgimtart heqin dor n emr timin, n favor t
trashgimtarve tjer, n pjes t barabarta. Trashgimtarve tjer nuk ua mohoj t
drejtn n trashgimi
474
thirrem n trashgim pas vdekjes s babait tim Hasan Hasani, nga Prishtina
dhe njhersh heq dor nga pjesa trashgimore q m takon sipas ligjit dhe nga pjesa
nse eventualisht ndonjri nga trashgimtart heqin dor n emr timin. Kjo heqje
dor nga trashgimia nuk vlen pr pasardhsit e mij. Trashgimtarve tjer nuk ua
mohoj t drejtn n trashgimi
Deklarata pr heqjen dor nga trashgimi, vlen edhe pr pasardhsit e atij q ka
hequr dor nga trashgimi, prve nse shprehimisht ka deklaruar se heq dor vetm
n emr t vet. N rast se pasardhsit e personit q heq dor nga trashgimia jan t
mitur, pr heqjen dor nga trashgimia nuk nevojitet leja e Organit t Kujdestaris.
Trashgimtari i cili ka hequr dor nga trashgimi n emr t vetin, konsiderohet sikur
t mos ket qen trashgimtar.
Heqja dor nga trashgimi do t jet e pavlefshme kur ajo behet me kusht, me
afat, ose pr nj pjes t trashgimit. Ndrsa sa i prket t drejts q t heqin dor
nga trashgimi, shtrohet pyetja nse kjo e drejt u takon t gjithve trashgimtarve.
Ligji i Trashgimis i Kosovs, kt t drejt ia mohon vetm trashgimtarit i cili
ka disponuar tr pasurin ose nj pjes t saj, pra ky trashgimtar nuk mundet t
deklarohet pr heqjen dor nga trashgimi.
Duhet theksuar se heqja dor nga trashgimi q nuk sht hapur nuk ka kurrfar
efekti juridik, pr shkak se vetm ather kur personi sht vn n dijeni t faktit q
sht trashgimtar n nj pasuri trashgimore, vetm ather ai mund t heq dor nga
trashgimia e cila ka kaluar n favor t tij.
Deklarata pr heqjen dor nga trashgimi apo pr pranimin e trashgimis nuk
mund t revokohet. LTK njeh t drejtn e krkess pr anulimin e deklarats pr heqjen
dor nga trashgimia. N kt rast trashgimtari apo pasardhsit e tij, mund t krkojn
anulimin e ksaj deklarate n rast se deklarata sht dhn me kanosje, dhun, pr shkak
t mashtrimit ose lajthimit. Kto jan bazat t mjaftueshme q t krkohet anulimi i
ksaj deklarate. Pra, kt t drejt e kan titullart e ksaj deklarate dhe pasardhsit e
tij.
3. Ndarja e pasuris trashgimore;

Secili trashgimtar ka t drejt q t krkoj ndarjen e trashgimis, duke pasur
parasysh q kjo ndarje t mos krkohet n kohn e paprshtatshme. Kjo e drejt nuk
parashkruhet.
fardo kontrate me t ciln trashgimtari heq dor nga e drejta q t krkoj
ndarjen si dhe do testament me t cilin ndalohet e drejta q t krkoj ndarjen e
pasuris sht nule, dhe ashtu q ato nuk prodhojn kurfar efekti juridik.
4. Vjetrsimi i t drejts pr t krkuar pasurin trashgimore

Me ligj jan t parashikuara afatet ligjore pas kalimit t cilve vjetrsohet e drejta
t krkohet trashgimia. N kt mnyr, kjo e drejt ndaj poseduesit me mirbesim
475
vjetrsohet brenda nj viti nga dita q trashgimtari ka kuptuar pr t drejtn e vet

dhe pr poseduesit e sendeve nga pasuria trashgimore, si afat subjektiv prkatsisht
brenda 10 vjetsh, si afat objektiv, pr trashgimtarin ligjor nga dita e vdekjes s
trashgimlnsit, ndrsa pr at testamentar nga shpallja e testamentit, kur edhe llogaritet
se trashgimtari ka kuptuar pr testamentin. Me kalimin e afateve t siprshnuara
pason vjetrsimi relativ i ksaj t drejte.
Nse poseduesi i pasuris trashgimore ka qen me keqbesim, kjo e drejt
vjetrsohet pas kalimit t afatit prej 20 vjetsh nga koha si sht prshkruar m sipr.
476
E DREJTA E DETYRIMEVE
1. Nocioni i detyrimeve
E drejta e detyrimeve sht nj deg e veant e s drejts dhe bn pjes n grupin
e lndve civile. N kuptimin objektiv, ajo prfshin normat juridike, t cilat rregullojn
marrdhniet juridike t detyrimeve. Regullativa juridike pozitive n Kosov nuk e
pcakton kuptimin e marrdhnieve juridike t detyrimeve, si nuk e bjn kt edhe
shum kode civile dhe ligje t marrdhnieve t detyrimeve n t drejtn krahasuese.
M prcaktimin e nocionit t marrdhnieve t detyrimeve merret doktrina e s
drejts s detyrimeve. N kt doktrin ekzistojn shum prkufizime prkitazi me
kuptimin e marrdhnieve t detyrimeve, ndr t cilt zotron prkufizimi sipas t cilit
marrdhniet e detyrimeve jan marrdhnie juridike mes dy subjekteve, nga t cilat
njri quhet debitor dhe tjetri kreditor, sipas t cilave kreditori ka t drejt t krkoj nga
debitori nj dhnie (dare), brje ose veprim (facere), mos brje ( non facere) ose psim
(pati), ndrsa debitori sht i detyruar q ta prmbush at.
Megjithat n disa kode civile sht prcaktuar nocioni i detyrimit. Sipas Kodit
Civil t Shqipris detyrimi sht nj marrdhnie juridike, me ann e s cils nj
person (debitori) detyrohet t jap dika ose t kryej a t mos kryej nj veprim t
caktuar n dobi t nj personi tjetr (kreditori), i cili ka, gjithashtu, t drejt t krkoj
ti jepet dika ose t kryhet apo t mos kryhet veprimi (neni 419).
E drejta e detyrimeve, n kuptimin subjektiv, prfshin pushtetin juridik t subjekteve
pjesmarrse n marrdhniet e detyrimeve, t cilin e nxjerrin nga e drejta objektive
e q ka t bj me autorizimet e kreditorit pr t krkuar nga debitori prmbushjen e
detyrimeve t caktuara.
Fjala detyrim rrjedh nga fjala latine obligatio q do t thot lidhje, ndrsa n t
drejtn romake sht kuptuar si lidhje mes debitorit dhe kreditorit.
do detyrim prmban krkesn e caktuar t kreditorit dhe detyrimin e debitorit,
prkatsisht borxhin e debitorit.
E drejta e detyrimeve prfshin normat juridike, t cilat rregullojn marrdhniet
pasurore mes personave. Pra, ajo merret me kalimin e pasuris nga pasuria e nj
subjekti n pasurin e subjektit tjetr, kalim ky q bhet me vullnetin e palve ose
kundr vullnetit t tyre dhe me shprblim ose pa shprblim. E drejta e detyrimeve, si
deg e s drejts, e cila merret me studimin e marrdhnieve t detyrimeve me an t
cilave bhet qarkullimi i mallrave dhe i shrbimeve, sht superstruktur n ekonomin
e tregut.
Subjektet e detyrimeve
Marrdhnia e detyrimeve sht marrdhnie juridike mes dy a m shum
subjekteve me cilsi t kreditorit dhe debitorit, me krkesa dhe detyrime t ndrsjella,
t cilt Ligji pr Marrdhniet e Detyrimeve (LMD) i cilson si pjesmarrs n
477
marrdhniet e detyrimeve. do marrdhnie e detyrimeve supozon ekzistimin e dy

anve - palve, prandaj do t ishte m e drejt t flitet pr palt e marrdhnieve t
detyrimeve, n cilsin e t cilave paraqiten subjektet si pjesmarrs, t cilt, sipas
LMD, mund t jen persona fizik dhe persona juridik. Pjesmarrs n marrdhniet
e detyrimeve, jan personat juridik shoqror, personat fizik dhe personat juridik
civil. Personat juridik shoqror paraqiten n forma t ndryshme t organizimit,
si: ndrmarrje, shoqri tregtare, bashksi politiko- shoqrore, institucione t tjera,
si jan bashksit pr sigurimin e pasuris dhe t personave, kooperativat bujqsore
etj. Ndrkaq, personat juridiko-civil mund t paraqiten n form t institucioneve t
ndryshme, si jan: bashksit fetare, fondacionet e themeluara me mjete t individve
ose antarve t ndonj asociacioni, t cilat kan destinim t caktuar pr arritjen e
ndonj qllimi t caktuar humanitar, shkencor, kulturor etj. ose institucione n form
asociacionesh t ndryshme, t cilat ushtrojn ndonj veprimtari t caktuar ekonomike,
t regjistruar pran organit kompetent pr regjistrimin e biznesit.
Karakteristikat e marrdhnieve t detyrimeve

sht thn se marrdhnia juridike e detyrimeve sht ajo marrdhnie q sht e
rregulluar me rregulla juridike t s drejts s detyrimeve. Pr dallim nga marrdhniet
e tjera faktike, materiale ekonomiko-shoqrore, LMD nuk flet pr karakteristikat
e marrdhnieve t detyrimeve, me t cilat merret teoria juridike. Pr dalim nga
marrdhniet e tjera faktike materiale ekonomiko shoqrore, n shkencn juridike
ekziston mendimi se marrdhniet e detyrimeve kan kto karakteristika:
1)
2)
Marrdhniet e detyrimeve jan marrdhnie juridike, ngase jan t rregulluara me

norma juridike. N t vrtet, nga faktet juridike prkatse e drejta e detyrimeve
lidh: krijimin, ndryshimin dhe shuarjen e marrdhnieve juridike t detyrimeve.
Fakti se n marrdhniet e detyrimeve subjektet pjesmarrse kan t drejta dhe
detyrime t ndrsjella dhe se prestimet nuk prmbushen gjithher me vullnet, pr
realizimin e prestimeve n raste t tilla ekziston sanksioni civilo-juridik dhe mnyra
e parashikuar me norma juridike, me t ciln debitori, detyrohet prmes gjykats t
prmbush detyrimin e vet.
Marrdhniet e detyrimeve jan me karakter relativ. Parimisht, ato kan efekt juridik
ndaj subjekteve pjesmarrse n to - ndaj kreditorit dhe debitorit. Pr dallim nga
e drejta reale, q ka karakter absolut dhe Kalorsi i saj ka pushtet t krkoj nga
donjri sjellje t caktuar, marrdhnie juridike t detyrimeve kan efekt inter partes
dhe kreditori mund t krkoj nj sjellje t caktuar vetm ndaj debitorit. Prjashtim
nga ky parim bjn rastet e lidhjes s kontrats n dobi t personit t tret. Kur
dikush kontrakton, n emr t vetin, krkes n dobi t personit t tret, ky i fundit
fiton t drejtn e tij t drejtprdrejt ndaj debitorit, po qe se nuk sht kontraktuar
dika tjetr ose nuk rezulton nga rrethanat e veprimit juridik.
478
3)
4)
5)
Marrdhniet detyrimore jan marrdhnie juridike t krijuara mes personave t

caktuar t kreditorit, i cili sht i autorizuar t krkoj nj dhnie, nj brje, nj mos
brje ose nj psim dhe debitorit, i cili sht i detyruar ta prmbush prestimin e
caktua t kreditorit. N ann e kreditorit ose t debitorit mund t jen, si pjesmarrs
t detyrimit, nj apo m shum persona. Te detyrimet me shum persona, si sht
rasti me detyrimet e pjestueshme ose detyrimet solidare, n ann e kreditorit apo t
debitorit mund t ket dy apo m shum t till.
Marrdhniet detyrimore jan me prmbajtje t caktuar. Secila an n marrdhniet
e detyrimeve ka autorizime t krkoj nga pala tjetr prmbushjen e nj prestimi me
prmbajtje t caktuar dhe detyrime. Te kontrata e shitblerjes, shitsi sht i detyruar
tia dorzoj sendin blersit n pronsi, prkatsisht n disponim, ndrsa blersi tia
paguaj shitsit mimin e shitblerjes. Kreditori, si titullar i s drejts s servituts,
sht i autorizuar ta shfrytzoj t drejtn e kalimit npr pasurin e paluajtshme t
pronarit, ndrsa pronari, si debitor sipas kontrats ose bazs tjetr juridike t fitimit
t s drejts s servituts, sht i detyruar t psoj dhe kreditorit ti lejoj kalimin
npr paluajtshmrin e caktuar, edhe pse sipas ligjit nuk do t psonte nj kalim
t till, sikur t mos ekzistonte baza juridike, mbi t ciln sht fituar e drejta e
servituts.
Marrdhniet e detyrimeve jan me karakter pasuror. Karakteri pasuror i marr
dhnieve t detyrimeve i dallon kto nga marrdhniet e tjera juridike. Nga prvoja
e prgjithshme mund t thuhet se njerzit, pr ti plotsuar nevojat e veta materiale,
jan t prirur ndaj njri- tjetrit dhe se, me an t marrdhnieve t detyrimeve,
i plotsojn ato nevoja, ngase, n kuadr t tyre, zhvillohet qarkullimi i rregullt
ekonomik i t mirave materiale dhe shrbimeve. Marrdhniet e detyrimeve jan
marrdhnie pasurore, q shprehen me vlera ekonomike dhe vlersohen me para. Nga
ky rregull bjn prjashtim veprimet juridike bamirse me detyrime t njanshme, t
cilat nuk kan ndikim t drejtprdrejt n pasurin e debitorit.
Burimet e marrdhnieve t detyrimeve

N teorin juridike jan t njohura dy lloje t burimeve t se drejts s detyrimeve:
burimet formale dhe burimet materiale t s drejts. N teorin juridike ekziston
mendimi sipas t cilit burimet formale jan forma dhe trajta me t cilat paraqiten
rregullat juridike, t cilat rregullojn marrdhniet detyrimore. Burimet formale t s
drejts s detyrimeve n Kosov, aktualisht, jan t shumta dhe t shprndara, ngaq
nuk ekziston nj ligj unik a kod civil. Tani pr tani, si burime formale s drejts s
detyrimeve duhen konsideruar: akti m i lart juridik, Ligji pr M marrdhniet e
Detyrimeve, aktet ligjore dhe aktet e tjera (shtetrore) t prgjithshme nnligjore.
479
Aktet juridike sipas fuqis juridike q kan nj hierarki

Shteti, prkatsisht subjekti q ka n dispozicion monopolin e pushtetit shtetror,
cakton se ka sht burim i s drejts dhe prcakton hierarkin e ktyre burimeve. Neni
16 i Kushtetuts18 s Kosovs parasheh se Kushtetuta sht akti m i lart juridik i
Republiks s Kosovs. Ligjet dhe aktet e tjera juridike duhet t jen n pajtim me kt
Kushtetut. Nga kjo rrjedh se n rast mospajtimi midis Kushtetuts s Kosovs dhe do
ligji t Kuvendit, prparsi zbatimi ka Kushtetuta. Pastaj kemi Ligjin pr Marrdhniet e
Detyrimeve. Rregullorja e UNMIK-ut nr. 1999/24 dhe 2000/59 t cilat parashohin ligjin
n fuqi n Kosov sipas s cilit ligj n fuqi n Kosov jan: Rregulloret e shpallura nga
Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm (PSSP) dhe instrumentet ndihmse t
nxjerra n prputhje me to (neni 1.par.1.1(a)dhe legjislacionin n fuqi n Kosov m
22 mars 1989, por n qoft se nj shtje nuk mund t mbulohet nga legjislacionin nn
par. 1.1 (a), ajo do t vihet nn nj ligj tjetr q ka qen n fuqi n Kosov pas 22 marsit
1989, me kusht q t mos jet diskriminues dhe t jet n prputhje me standardet e
njohura ndrkombtare t parashikuara me konventat ndrkombtare (par 1.2 - 4).
Sistemi juridik n Kosov sht n ndrtim e sipr dhe pr kt arsye hierarkia e
burimeve formale juridike t s drejts s detyrimeve do t ishte jo e plot. Megjithat,
nga ajo q u tha m sipr mund t thuhet se aktualisht si burime formale juridike t
ksaj dege juridike mund t prmendn kto akte t prgjithshme juridike pozitive:
1)
2)
3)
4)
5)
rregulloret e shpallura nga PSSP dhe instrumentet ndihmse t nxjerra n prputhje

me to;
ligjet n fuqi n Kosov m 22 mars 1989;
n kushtet e caktuara me ligj, edhe ligjet q ishin n fuqi n Kosov e t nxjerra pas
22 marsit 1989, t cilat nuk jan diskriminuese dhe jan n prputhje me standardet
e njohura ndrkombtare, t parashikuara me konventat ndrkombtare pr t drejtat
e njeriut;
konventat ndrkombtare, t cilat sipas kapitullit II neni 22 i Kushtetuts s
Republiks s Kosovs e t cilat mund t zbatohen drejtprsdrejti, si pjes e
Kushtetuts dhe n mnyr t trthort.
Praktika e gjykatave dhe shkenca juridike.
Burimet materiale t s drejts s detyrimeve

Marrdhniet juridike t detyrimeve s pari paraqiten si marrdhnie faktike,
materiale ekonomiko - shoqrore. Marrdhniet ekonomiko - shoqrore krijohen,
ndryshohen dhe shuhen ather kur n jetn reale lindin disa fakte prkatse. Kjo
vlen edhe pr marrdhniet detyrimore. Pasi q e drejta e detyrimeve, e cila shrben si
rregulluese i marrdhnieve t detyrimeve, medoemos duhet ta respektoj strukturn
ekzistuese t marrdhnieve ekonomike, edhe marrdhnia juridike e detyrimeve mund
t krijohet, t ndryshoj ose t shuhet, po ashtu, kur lindin fakte t caktuara. Faktet e
18 Kushtetuta e Republiks s Kosovs e miratuar me dt. 09.04.2008 e cila ka hyr n fuqi me dt. 15.06.2008,
480
tilla quhen fakte juridike. Pra, fakte juridike jan t gjitha ato fakte t nevojshme pr t
cilat e drejta, n kt rast e drejta e detyrimeve, e lidh krijimin, ndryshimin ose shuarjen
e marrdhnieve juridike t detyrimeve, e lidhur me t edhe krijimin, ndryshimin ose
shuarjen e s drejts subjektive t detyrimeve.
Burimet juridike materiale t detyrimeve jan fakte juridike nga t cilat krijohen,
ndryshohen dhe shuhen marrdhniet juridike t detyrimeve. LMD, prmban dispozita
t veanta pr burimet materiale t marrdhnieve t detyrimeve, ashtu q me kt
ligj rregullohen marrdhniet e detyrimeve, t cilat krijohen nga kontrata, shkaktimi
i dmit, fitimi pa baz, gjrimi (kryerja) e punve pa urdhr, deklarimi i njanshm i
vullnetit dhe faktet e tjera t caktuara me ligj. Kto burime materiale t marrdhnieve
t detyrimeve jan t rregulluara n pjesn e prgjithshme t ktij Ligji.
Parimet themelore t Ligjit t Marrdhnieve t Detyrimeve

LMD n pjesn e par prmban parimet themelore t marrdhnieve juridike t
detyrimeve, t formuluara n dispozitat e nenit 1 - 14. Nisur nga nevojat pr t cilat sht
destinuar doracaku, mjafton t flitet pr disa parime, t cilat jan m t rndsishmet
e q mund t shrbejn si ide udhrrfyese te zbatimi i dispozitave prkatse t ligjit.
Parimi i liris s rregullimit t marrdhnieve t detyrimeve

E drejta e detyrimeve sht nj superstruktur e marrdhnieve t mallit dhe t
hollave dhe e ekonomis s tregut. N do shoqri, n t ciln ekziston prodhimi i
mallrave dhe shkmbimi i tyre, medoemos duhet t ekzistoj edhe e drejta e detyrimeve
me institucionet e saja themelore, ndr t cilat bn pjes liria e kontraktimit. Se n
far mase ekziston liria e rregullimit t marrdhnieve t detyrimeve varet nga
sistemi shoqror i nj shteti dhe sistemi i marrdhnieve ekonomike. Parimi i liris s
rregullimit t marrdhnieve t detyrimeve sht i pranuar n t gjitha sistemet juridike
t shteteve me ekonomi tregu. Kufijt e ktij parimi varen nga ajo se n mas normat
juridike, t cilat i rregullojn marrdhniet e detyrimeve, jan me karakter dispozitiv.
Parimi i liris s rregullimit t marrdhnieve t detyrimeve, sipas LMD, sht
shprehur n dispozitn e nenit 2, sipas s cils, pjesmarrsit n qarkullim i rregullojn
lirisht marrdhniet e detyrimeve. Sipas dispozits s nenit 2 t ktij Ligji, pjesmarrsit
mund ti rregullojn ndryshe marrdhniet e veta t detyrimeve nga ajo se si sht
caktuar me kt Ligj, n qoft se nga ndonj dispozit e ktij Ligji ose nga kuptimi i saj
nuk rezulton dika tjetr.
Pra, nga kjo dispozit rezulton qndrimi i s drejts se detyrimeve n t drejtn
pozitive n Kosov autonomia e vullnetit sht rregull, kurse kufizimi sht prjashtim.
Liria e rregullimit t marrdhnieve t detyrimeve qndron n at se pjesmarrsit
e atyre marrdhnieve: l. vendosin vet se a do t krijojn marrdhnie t detyrimeve,
2. e zgjedhin vet paln tjetr me t ciln do t krijojn marrdhnien e detyrimeve,
3. e caktojn vet prmbajtjen e marrdhnieve t veta t detyrimeve, 4. n kuadr t
dispozitave juridike t karakterit dispozitiv, 5. e caktojn vet t drejtn e aplikueshme,
481
dhe 6. n rastet e caktuara me ligj, n rast kontesti, vendosin vet se a do tia besojn
zgjidhjen e tij gjykats apo arbitrazhit.
Kufijt e liris s rregullimit t marrdhnieve t detyrimeve

N t gjitha shtetet me ekonomi tregu shteti, me rregullativ juridike, ndrhyn n
lmin e liris s rregullimit t marrdhnieve t detyrimeve, duke prcaktuar kufijt,
q i prgjigjen Rendit publik t do shteti. sht parim juridik se e gjith ajo q nuk
sht e ndaluar sht e lejuar, mirpo, me intervenimin e shtetit hapsira e autonomis
s vullnetit sht kufizuar, ngase me Rendin publik (n t drejtn komparative Order
publik), me t cilin kuptohen t gjitha ato rregulla t cilat me kontrat nuk mund t
preken, caktohet minimumi i ndalesave.
Kufizimi i liris s rregullimit t marrdhnieve t detyrimeve sht shprehur n
dispozitat e LMD, sipas s cilave sht caktuar q pjesmarrsit nuk mund ti rregullojn
marrdhniet e detyrimeve n kundrshtim me parimet e rregullimit shoqror t
caktuara me Kushtetut, dispozitat imperative dhe rregullat e moralit shoqror. Kritere
t njjta jan caktuar pr vlersimin e lejueshmris se Objektit s detyrimeve. Objekti
e detyrimeve nuk sht i lejueshm, n qoft se sht n kundrshtim me dispozitat
imperative, rendin publik dhe doket e mira (neni 4.2 i LMD), kur baza e detyrimeve
sht e palejueshme (neni 37 dhe 39 i LMD), kur flitet pr nulitetin e kontrats lidhur
me kushtin e palejuar ose t pamundur (neni 35, 61 e 125 t LMD) dhe vlefshmrin
juridike t kontrats.
Doket e mira, prkatsisht rregullat e moralit, kan t bj me t gjith at q nuk
sht prfshir n dispozitat imperative dhe rendin publik.
Barazia juridike e pjesmarrsve n marrdhniet e detyrimeve

Barazia juridike e pjesmarrsve n marrdhniet e detyrimeve, prkatsisht
kontraktore, nnkupton pozitn e barabart t pjesmarrsve n fitimin e t drejtave,
kalimin e detyrimeve dhe prgjegjsive. Sipas LMD, barazia juridike sht nj ndr
parimet themelore t s drejts kontraktore, ashtu q n dispozitn e nenit 3 t ktij Ligji
ky parim sht shprehur me maksimn se pjesmarrsit n marrdhniet e detyrimeve
jan t barabart. Legjislacioni krahasues tregon se n shoqrit ekonomikisht t
zhvilluara shteti, me legjislacionin e vet, gjithnj e m shum ndikon n rregullimin e
marrdhnieve shoqrore n prgjithsi, pra edhe t atyre kontraktore. N t drejtn e
detyrimeve mund t thuhet n pikpamje t mbrojtjes s pjesmarrsve ekonomikisht
m t dobt nga ata q jan m t fort. Mbrojtja u nevojitet konsumatorve dhe
biznesmenve t vegjl. Barazia e palve n marrdhniet kontraktore, e cila synohet
t arrihet me kt parim ligjor, shpesh nuk ekziston, ngase sot rrall mund t ndodh q
palt kontraktuese t gjenden n pozit t barabart. Kjo ndodh jo vetm te kontratat
e ad-hezionit - formulare, por edhe m gjer, gj q krkon mbrojtje t ciln pjesrisht
e siguron ligji, i cili i rregullon marrdhniet kontraktore.
482
Parimi i ndrgjegjshmris dhe i ndershmris

Parimi i ndrgjegjshmris dhe i ndershmris sht nj ndr parimet dominante, i
cili sht i grshetuar n tr t drejtn e detyrimeve. Ky parim ka ekzistuar edhe n t
drejtn romake, i njohur si bona fides, q do t thot: besnikri dhe mbajtja e fjals s
dhn, sjellje me mirbesim. Ky parim sht i pranuar n t gjitha shtetet e civilizuara.
Bona fides sht kriter pr sjellje n marrdhniet e detyrimeve - n qarkullimin e
mallrave dhe dhnien e shrbimeve. Ky parim ka qen i parashikuar n nenin 3 t
uzansave t prgjithshme pr qarkullimin e mallrave q nga viti 1954, por LMD, n nenin
4, e ka prmirsuar formulimin e ktij parimi, ashtu q sht parashikuar q n krijimin
e marrdhnieve t detyrimeve dhe realizimin e t drejtave dhe detyrimeve nga ato
marrdhnie, pjesmarrsit jan t detyruar ti prmbahen parimit t ndrgjegjshmris
dhe t nderit. Funksioni i ktij parimi sht dhnia e forms dhe vrtetimit m t
afrt t prmbajtjes s nj marrdhnieje ekzistuese t detyrimeve, si dhe ekzistimit
t nj marrdhnieje t till. Parimi i ndrgjegjshmris dhe i ndershmris shrben
si themel juridik pr situatat e rishkaktuara t institucioneve juridike. Ky parim e
detyron si at q ushtron t drejtn e vet, ashtu edhe at q e prmbush detyrimin q,
me rastin e prmbushjes s detyrimit, t marr parasysh edhe interesat e pals tjetr.
Ky parim u referohet kritereve m t gjera juridike dhe jo juridike t sjelljes. Detyr
e praktiks s gjykatave dhe e shkencs juridike sht q ato kritere ti konkretizojn,
duke i mbajtur parasysh marrdhniet juridike, pr t cilat sht fjala, meq synimi
thelbsor i ktij parimi ktu paraqitet mbrojtja e besimit t ndrsjell n marrdhniet e
detyrimeve. Edhe pse LMD nuk ka dispozita shprehimore, nga dispozita e nenit 85 del
se parimi i ndrgjegjshmris dhe i ndershmris sht kriter themelor i interpretimit t
veprimeve juridike dhe akteve juridike. Sipas ksaj dispozite, me rastin e interpretimit
t dispozitave kontestuese t kontratave nuk sht e thn ti prmbahemi shkronj
pr shkronj domethnies s shprehjeve t prdorura n nj kontrat, por duhet t
hulumtohet qllimi i kontraktuesve, domethn kjo dispozit duhet kuptuar ashtu q
ajo tu prgjigjet parimeve t s drejts s detyrimeve t caktuara me kt ligj.
Parimi i ndrgjegjshmris dhe i nderit sht nj rregull e sjelljes mbi marrdhniet
e ndrsjella t palve kontraktuese dhe rregull e moralit n raportet shoqrore n
shoqri. Prandaj, ndrgjegjshmria dhe nderi vlersohen n pajtim me moralin.
Ndalimi i keqprdorimit t s drejts

E drejta objektive ua pranon individve t drejtat subjektive civile, prkatsisht
t drejtat e detyrimeve. Titullart e s drejts, duke i ushtruar t drejtat e tyre
subjektive, mund t ndodh tua cenojn subjekteve t tjera t drejtat e tyre. Lidhur me
keqprdorimin e s drejts, ekzistojn dy teori: teoria subjektive, sipas s cils duhet t
ekzistoj qllimi i bartsit t s drejts q tjetrit ti shkaktohet dmi, duke ushtruar nj
t drejt t veten dhe teoria objektive, sipas s cils mjafton q t ekzistoj ushtrimi i
padrejt i s drejts s bartsit, n kundrshtim me qllimin pr t cilin i sht pranuar
ajo e drejt dhe ajo t konsiderohet keqprdorim i s drejts.
483
Institucionin juridik t keqprdorimit t s drejts LMD e ka rregulluar, duke

ndaluar ushtrimin e s drejts nga marrdhniet e detyrimeve n kundrshtim me
qllimin pr t cilin ajo sht themeluar ose sht pranuar me ligj.
Mirpo, duhet dalluar keqprdorimin e s drejts nga prgjegjsia pr rrezikun,
n rastin kur edhe me ushtrimin e rregullt t s drejts tjetrit i shkaktohet dmi, i cili
medoemos duhet ti shprblehet n trsi.
Se a ekziston keqprdorimi i s drejts n marrdhniet e detyrimeve, gjykatat
n do rast konkret nisen nga qllimi i palve kontraktuese, duke iu prmbajtur edhe
parimit bona fides.
Ndalimi i shkaktimit t dmit

Dispozita e LMD, e cila prmban parimin e shkaktimit t dmit, sht nj dispozit
juridike, me t ciln caktohet detyrimi juridik i t prmbajturit (frenimit) nga shkaktimi
i dmit tjetrit. dokush sht i detyruar t prmbahet nga veprimet me t cilat mund ti
shkaktohet dmi tjetrit (neni 9 i LMD). Sanksioni i nj detyrimi t till sht parashikuar
me dispozitat e tjera, t cilat kan t bjn me shprblimin e dmit (neni 169 i LMD )
etj.
Detyrimi pr tu prmbajtur nga shkaktimi i dmit nuk ka t bj vetm me veprimet
aktive (brja), por edhe me veprimet pasive (mos brja), kur mund t kontribuohet n
shkaktimin e dmit ose q dmi t jet m i madh. Detyrimi juridik i prmbajtjes nga
veprimi aktiv sht rregull, kurse detyrimi juridik i prmbajtjes nga qndrimi pasiv
duhet t ket baz juridike n ligj, n kontrat ose n ndonj akt tjetr juridik.
Veprimet me t cilat mund ti shkaktohet dmi tjetrit, parimisht, jan t
kundrligjshme. Mirpo, kjo rregull nuk mund t jet absolute. Nga kjo rregull bjn
prjashtime rastet e shkaktimit t dmit gjat ushtrimit t veprimtaris me interes t
prgjithshm dhe n baz t lejes s lshuar nga organi shtetror kompetent, n kushtet
e parashikuara me ligj, me rastin e mbrojtjes s nevojshme, nevojs ekstreme, vet
ndihms s lejuar dhe pranimit t t dmtuarit me veprimin dmtues t tjetrit.
Parimi pacta sunt servanda

Pacta sunt servanda sht nj ndr parimet themelore t s drejts kontraktore.
Ky sht parashikuar n dispozitn e nenit 8 par. 1 t LMD. Sipas ksaj dispozite,
pjesmarrsit n marrdhniet e detyrimeve jan t detyruar ti prmbushin detyrimet
e veta dhe jan prgjegjs pr prmbushjen e tyre. Detyrimi mund t shuhet vetm me
pajtimin e vullnetit t pjesmarrsve n marrdhniet e detyrimeve ose n baz t ligjit.
Nga kjo rregull bhet prjashtim n rast t lindjes s rrethanave t jashtzakonshme
dhe n rast t ndryshimit t rrethanave pas lidhjes s kontrats (neni 565-566 t LMD).
Ky parim sht n pajtim me parimin e liris s rregullimit t marrdhnieve t
detyrimeve dhe duhet t respektohet me rreptsi.
484
Parimi i sjelljes n prmbushjen e detyrimeve dhe realizimin e t

drejtave
Nga pjesmarrsit n marrdhniet e detyrimeve, LMD krkon q n prmbushjen
e detyrimeve dhe realizimin e t drejtave t veprojn me kujdesin q krkohet n
qarkullimin juridik n llojin prkats t marrdhnieve t detyrimeve. Pjesmarrsi
n marrdhniet e detyrimeve sht i detyruar q, n prmbushjen e detyrimit t vet,
t veproj me kujdesin e shtpiakut t mir ose t ekonomistit t mir, varsisht
prej asaj se a sht fjala pr marrdhnie juridiko-civile apo juridiko-ekonomike t
marrdhnies s detyrimit (neni 5 par. 1 i LMD). Derisa nga qytetart krkohet kujdesi
i shtpiakut t mir, nga pjesmarrsit e veprimtarive profesionale krkohet kujdesi i
shtuar sipas rregullave t profesionit dhe t zakoneve (neni 5 par. 2 i LMD).
Kriteri pr vlersimin e kujdesit sht objektiv, duke filluar nga kujdesi i tipit
abstrakt, duke pasur kujdes pr interesat e ndrsjella t kreditorit dhe t debitorit. N
kt mnyr arrihet siguria juridike n qarkullimin juridik.
LMD krkon edhe nga kreditori t prmbahet nga veprimet me t cilat do tia
vshtirsonte prmbushjen e detyrimit t vet pals tjetr - debitorit ( neni 6 par. 3 i
LMD), ngase n veprimet juridike me detyrime t dyanshme t dy palt kan pozitn
edhe t kreditorit edhe t debitorit, kshtu q veprimet me t cilat vshtirsohet pozita
e debitorit kan pr pasoj uljen e prgjegjsis s debitorit, por kan pasoja edhe pr
vet kreditorin n rastet e caktuara me ligj.
KRIJIMI I DETYRIMEVE
Pjesa e 1
KONTRATA
1) Kontrata si burim i marrdhnieve t detyrimeve
Kontrata sht burimi themelor i marrdhnieve t detyrimeve n t gjitha sistemet

juridike. Nocioni i kontrats gjithashtu sht i njjt n t gjitha sistemet juridike,
d.m.th., ajo sht marrveshje, prkatsisht manifestim i ndrsjell i pajtimit t vullnetit
t dy a m shum personave t caktuar dhe ka pr qllim t krijoj, t ndryshoj a t
shuaj nj ose m tepr marrdhnie t detyrimeve.
Kontrata sht nj veprim i dyanshm juridik, me t cilin arrihet ndonj efekt juridik
detyrimor. Kontrata sht institut i s drejts civile. Kontratn n t drejtn detyrimore
e dallon karakteri i saj pasuror nga kontratat n degt e tjera t s drejts. N t drejtn
e detyrimeve dhe ekonomike ka hapsir t gjer t zbatimit si n qarkullimin e
mallrave, ashtu edhe n dhnien e shrbimeve ndrmjet pjesmarrsve n marrdhniet
e detyrimeve.
485
2) Lidhja e kontrats
Kushtet e prgjithshme
Kontrata lind me pajtimin e vullnetit t palve. Ajo supozon persona t caktuar q
shprehin vullnetin, me t ciln dshirojn t arrijn ndonj efekt juridik. Pr t lindur nj
kontrat dhe pr t prodhuar efekt juridik, medoemos duhet t plotsohen kto kushte t
prgjithshme: 1. aftsia punuese e palve; 2. pajtimi i vullnetit t palve kontraktuese,3.
objekti i kontrats, 4. baza ose kauzs i kontrats dhe, te kontratat formale, edhe forma e
kontrats e parashikuar me ligj. Kto kushte duhet t plotsohen n mnyr kumulative
dhe jan t nevojshme pr lidhjen e do kontrate.
Kushtet e veanta
N teori, si kushte t veanta prmenden: 1. forma e kontrats, 2. dhnia e plqimit
pr lidhjen e kontrats dhe 3. te lidhja e kontrats me dorzimin e sendit, dorzimi i
sendit.
Kushtet e prgjithshme t kontrats dallohen nga elementet thelbsore t kontrats,
ngase kushtet e prgjithshme jan t domosdoshme pr lindjen e do kontrate, ndrsa
elementet thelbsore jan t nevojshme pr lindjen e kontrats konkrete.
Aftsia punuese e kontraktimit sht kusht i prgjithshm pr lidhjen e kontrats.
Personi i cili lidh kontratn duhet t ket aso cilsish q, me veprimet e veta, deklarimin
e vullnetit t vet, me kontrat t fitoj t drejta dhe t krijoj detyrime.
Sipas LMD, pr lidhjen e kontrats juridikisht t vlefshme nevojitet q kontraktuesi
t ket aftsi veprimi, e cila krkohet pr lidhjen e nj kontrate t till (neni 41i LMD).
Aftsin kontraktuese personi e fiton me arritjen e moshs madhore. Se kur arrihet
mosha madhore sht caktuar me dispozitat e s drejts familjare. Nj aftsi t till
mund ta fitoj edhe personi i mitur me an t emancipimit n rastin kur, n baz t
vendimit t gjykats kompetente, i lejohet lidhja e martess edhe para moshs madhore.
I mituri i moshs 15 vje, po qe se sht i punsuar, mund t lidh kontrat n mnyr t
pavarur, n kuadr t t ardhurave t tij t fituara nga marrdhnia e puns. I mituri deri
n moshn 14 vjee nuk posedon aftsi kontraktuese, Aftsin e kufizuar kontraktuese
e fiton prej moshs 14-18 vje. Kontrata e lidhur nga personi deri n moshn 14 vje
sht e nule. Mirpo, kontrata me t ciln personi i mitur me paaftsi vepruese fiton
vetm dobi materiale (p.sh. kontrata e faljes dhe kontratat e dyanshme detyrimore q
kan objekt shitjeje sendet me vler t vogl - blerja e gazets ditore, buks, sendeve
ushqimore n shitore, prodhon efekt juridik. Kontratat e lidhura nga personat me aftsi
t kufizuar vepruese, pa lejen e prfaqsuesit ligjor, jan relativisht nule, por mund t
konvalidohen me dhnien e lejes m von.
Kontraktuesi i personit me pazotsi pr t vepruar, i cili ka lidhur me t kontrat
pa lejen e prfaqsuesit ligjor, mund ta thrras kt t fundit q t deklarohet nse
pranon ose jo at kontrat. Nse prfaqsuesi ligjor nuk deklarohet brenda afatit prej 30
486
ditsh nga dita e nj ftese t till, konsiderohet se e ka refuzuar pranimin (neni 43 par.
2 i LMD). Pala e aft pr t vepruar mund t krkoj anulimin e kontrats, t ciln e ka
lidhur gjat kohs s aftsis s tij t kufizuar vepruese brenda afatit prej tre muajsh,
nga dita kur ka fituar aftsin e plot vepruese (neni 44 i LMD). Pala tjetr kontraktuese
e personit t paaft, i cili nuk ka ditur pr paaftsin dhe n rastin kur e ka ditur se
i mungon paaftsia kontraktuese, por pala e paaft pr t vepruar e ka mashtruar se
posedon lejen e prfaqsuesit ligjor, mund t heq dor nga kontrata q e ka lidhur me
t pa lejen e prfaqsuesit ligjor, prkatsisht me an t mashtrimit se posedon lejen
e prfaqsuesit ligjor. Nj e drejt e till mund t shuhet pas skadimit t afatit prej 30
ditsh nga dita kur ka marr dijeni pr mungesn e paaftsis kontraktuese, prkatsisht
pr mungesn e lejes s prfaqsuesit ligjor. T njjtn t drejt e ka edhe pala t ciln
pala a paaft pr lidhjen e kontrats e ka mashtruar.
Personat juridik fitojn aftsin e veprimit n momentin e regjistrimit n regjistrin
prkats t organit kompetent shtetror pr regjistrimin e biznesit. N teori ka qen
kontestuese se kur e fiton aftsin e veprimit personi juridik pr tu paraqitur si i pavarur
n qarkullimin juridik n momentin e miratimit t aktit mbi themelimin e personit
juridik apo n momentin e regjistrimit t personit juridik n regjistrin prkats pran
organit kompetent shtetror. Sipas nj pikpamje, regjistrimi n regjistrin prkats nuk
sht relevant pr lindjen (krijimin) e personit juridik, pra kjo ka rndsi pr evidencimin
dhe jo rndsi konstituive. Praktika e gjykatave ka mbshtetur qndrimin se regjistrimi
i themelimit ka rndsi konstitutive n pikpamje t lidhjes s veprimeve juridike n
qarkullimin juridik, ngase, sipas ktij qndrimi, organi regjistrues me regjistrimin n
regjistrin prkats ka vrtetuar se themelimi i personit juridik sht br sipas ligjit.
Ky qndrim mund t prkrahet vetm me kusht q n t vrtet organi regjistrues, me
rastin e regjistrimit n regjistrin prkats, t ket dshmuar ligjshmrin e themelimit
t personit juridik.
Personi juridik mund t lidh kontratat n qarkullimin juridik n kuadr t aftsis
s tij vepruese. Kontratat t cilat i lidh jasht kufijve t aftsis vepruese nuk kan efekt
juridik dhe, si t tilla, ato jan nule. Nuliteti i kontratave t tilla sht relativ, ngase me
to cenohet interesi individual i subjektit t caktuar, kurse nulitetin e kontratave t tilla
mund t krkojn peronat q kan interes juridik. Kto kontrata mund t konvalidohen
n kushtet e parashikuara pr anulimin e kontratave relativisht t pavlershme.
Pajtimi i vullnetit t palve kontraktuese sht nj ndr kushtet thelbsore pr
lindjen e kontrats. Kjo del nga vet nocioni i kontrats s dyanshme, te e cila paraqiten
dy vullnete nga pajtimi i t cilave lindin t drejtat dhe detyrimet. do kontrat supozon
ko ekzistencn e dy vullneteve, nga t cilat njra ka veti t iniciativs dhe kjo quhet
ofert, ndrsa tjetra ka veti t pranimit t asaj iniciative, pranimit t oferts.
Pajtimi i vullnetit duhet t jet i dyanshm, sepse kur vullneti i dy palve
dakordohet, thuhet se sht lidhur kontrata. Sipas LMD, kontrata sht lidhur kur palt
kontraktuese jan marr vesh pr elementet thelbsore t saj (neni 15 i LMD). Ligji
nuk flet lidhur me at se kuptohet me elementet thelbsore t kontrats. N teori
theksohet se ajo q e identifikon do tip t kontrats, si tip t veant, sht objekti i
detyrimit t kontrats, prandaj objekti i detyrimit kontraktues n do rast paraqitet si
487
pjes prbrse thelbsore e kontrats. do tip kontrate krijon detyrime, t cilat jan
specifike, andaj elementet thelbsore t kontrats dallohen sipas tipit t tyre. Elementet
thelbsore t kontrats s shitblerjes kan t bjn me dorzim t sendit kalim t s
drejts s pronsis s sendit, si objekt i detyrimit kontraktues, dhe pages t mimit.
N praktikn e gjykatave konsiderohet se elemente thelbsore t kontrats jan ato pa
t cilat kontrata nuk mund t ekzistoj.
Objekti i kontrats sht nj kusht i prgjithshm pr lidhjen e kontrats juridikisht
t vlefshme. Objekti i kontrats sht ajo pr far palt jan marr vesh. N shkencn
juridike nuk ka nj mendim unik lidhur me nocionin e objektit t detyrimit. Megjithat,
mbizotron mendimi se objekt detyrimi sht prestimi, prkatsisht veprimi i
prmbushjes. Prestimi sht do veprim pozitiv ose negativ i njeriut, t cilin debitori,
n marrdhniet e detyrimeve, sht i detyruar tia prmbush kreditorit. Prestimi
ka prmbajtjen e tij, e cila qndron n dhnie (dare), brje (facere), mos brje (non
facere) ose psim (et pati). Ligji e ka identifikuar objektin e kontrats me prmbajtjen e
detyrimit t kontrats. Sipas LMD, objekti i kontrats ka t bj me dhnie, brje, mos
brje ose psim (neni 34 i LMD). Mirpo, kontrata mund t ket m shum detyrime,
prandaj mund t ket shum objekte kontratash, p.sh., te kontrate e shitblerjes objekt
i kontrats mund t jet kalimi i s drejts s pronsis s sendit dhe pagesa e mimit;
te kontrata e veprs objekt kontrate sht kryerja e nj pune t caktuar dhe pagesa e
shprblimit.
Dhnie ose dare, si nj ndr format e prmbajtjes s prestimit n kuptimin juridik,
domethn q debitori sht i detyruar ta kaloj t drejtn e pronsis ose ndonj t
drejt tjetr sendore. Me prestimin i cili si prmbajtje ka brjen (facere) kuptohet brja
e puns e cila qndron n prmbushjen e detyrimit me an t shpenzimit t fuqis
s puns. Mirpo, objekt prestimi mund t jet edhe rezultati i puns, (si sht rasti
te kontrata e veprs - siprmarrjes). Prmbajtja e prestimit mund t jet mosveprimi
(non facere), q domethn mos brja e disa veprimeve nga ana e debitorit t cilat ai
prndryshe do ti bnte sikur t mos ishte n marrdhnie detyrimore. Psimi (pati) sht
nj form e prmbajtjes q nnkupton mos pengimin e veprimit t huaj, t cilin debitori
do t ishte i autorizuar ta pengonte sikur t mos ishte n marrdhnie t detyrimeve.
Sipas LMD, pr t pasur efekt juridik, objekti i kontrats medoemos duhet ti
kt kto karakteristika: ajo medoemos duhet t jet e mundshme, e lejueshme dhe e
prcaktuar, prkatsisht e prcaktueshme (neni 38 dhe 39 i LMD). N teori shtrohet
edhe krkesa q prestimi t ket karakter pasuror dhe t jet veprim i njeriut.
Objekti i kontrats sht i mundur nse prestimin i detyrimit qndron n at q
mund t kryhet.
Prestimi mund t jet objektivisht i pamundur, nse nj detyrimi t till nuk do
t mund ta kryente askush (p.sh. detyrimi q dikush t drejtoj automjetin Prishtin
- Tiran me shpejtsi prej 200 km/h, gj q praktikisht sht e pamundur). Prestimi
mund t jet subjektivisht i pamundur kur at nuk mund ta kryej nj debitor konkret,
por nse dikush tjetr do t gjendej n pozitn e tij, me angazhimin e vet normal, do
ta kishte kryer nj prestim t till ( p.sh. debitori A, i cili nuk sht skulptor, nuk do
t mund ta prmbush prestimin e tij duke punuar nj skulptur, por t njjtin punim,
488
me nj angazhim normal, do ta bnte personi B, i cili ka kualifikimin e skulptorit). N

nj rast t till kontrata lind dhe ka efekt juridik, por debitori, n vend t prmbushjes
s prestimit, sht i prgjegjs pr shprblimin e dmit. Kontrata nuk mund t lind n
rast t ekzistimit t pamundsis fillestare (p.sh. n astin e lidhjes s kontrats nuk ka
ekzistuar sendi. Pamundsia juridike ekziston kur prodhimi i sendit, i cili sht objekt
prestimi, sht ndaluar me ligj ose sht jasht qarkullimit. Pamundsia fizike ekziston
kur debitori me kontrat merr prsipr nj detyrim, i cili sht fizikisht fare i pamundur
( q ta prek qiellin me dor). Te pamundsia e mvonshme e objektit t kontrats,
kontrata ka lindur, por ekzistimi i mvonshm i saj varet nga fakti se pamundsia sht
shkaktuar pr fajin e debitorit ose pr shkak t forcs madhore; n rastin e par, debitori
sht prgjegjs pr shprblimin e dmit, ndrsa n t dytin detyrimet kontraktuese
shuhen. Objekti i kontrats duhet t jet juridikisht i lejueshm dhe jo i ndaluar me ligj
ose me rregullat e moralit shoqror.
Objekti i kontrats mund t jet i prcaktuar individualisht dhe sipas llojit. Objekti
i kontrats sht individualisht i prcaktuar kur, n momentin e lidhjes s kontrats
ose m von, deri n momentin e dorzimit t sendit, bhet specifikimi i tij, ashtu q
caktohen t dhnat n baz t cilave mund t bhet identifikimi i sendit konkret, i cili
sht objekt i prmbushjes s detyrimit. Kjo do t thot se, kur objekt kontrate sht
sendi, palt duhet t din saktsisht se ka sht objekti i kontrats. N rast t blerjes s
sendit t luajtshm, p.sh., veturs. duhet t shnohen marka e automjetit me t dhnat
teknike nga libreza e qarkullimit dhe targa regjistrimit; te sendi i paluajtshm, p.sh.,
ngastra e toks, individualizimi bhet me an t t dhnave kadastrale ose t shtpis s
banimit, me an t dhnave kadastrale - vendi, rruga, numri, dimensionet etj.
Objekti i kontrats sht i prcaktueshm, nse kontrata prmban t dhna me
an t cilave ai mund t prcaktohet ose palt e kan autorizuar paln e tret ta bj
prcaktimin. Por, nse personi i tret nuk do ose nuk mund ta prcaktoj objektin e
kontrats, kontrata sht nule (neni 38 i LMD).
Baza e kontrats (kauza) sht nj ndr kushtet thelbsore pr lidhjen e kontrats.
Kauza sht shkasi, arsyeja, qllimi i drejtprdrejt juridik pr marrjen prsipr t
detyrimit t kontraktuar. Ligji nuk prcakton kuptimin e kauzs, por as n teori nuk
ekziston nj mendim unik lidhur me nocionin e bazs. Ekzistojn: teoria kauzaliste,
e cila kauzn e konsideron si kusht thelbsor t kontrats dhe teoria antikauzaliste,
e cila mohon q kjo t jet kusht thelbsor pr lidhjen e kontrats. Pr kauzalistt
kauza shpjegohet ashtu q te kontratat e dyanshme detyrimi i njrs pal shpjegohet
me detyrimin e pals tjetr kontraktuese. Te kontrata e shitblerjes, kauza e detyrimit
t blersit pr pagimin e mimit t shitblerjes sht arsyeja q shitsi, me dorzimin e
sendit, i kalon t drejtn e pronsis atij; baz e detyrimit t shitsit pr dorzimin dhe
kalimin e prons s sendit sht pagimi i mimit t shitblerjes, me an t t cilit ky merr
n dispozicion nj sasi t t hollave. Kto shpjegime mund t vlejn edhe pr kontratat e
tjera t dyanshme, si, p.sh., pr kontratat e qiras, t huas, t siprmarrjes etj. Te kontratat
e njanshme detyrimore - kontrata e dhurimit, si baz e kontrats paraqitet qllimi i
bamirsis s dhuratdhnsit (animus donandi). Objekti i kontrats shpjegohet me at
se me ka ka t bj lnda e kontrats, ndrsa baza e kontrats sht ajo pr far arsye
489
debitori merr prsipr detyrimin. Baza, pra, sht arsyeja e drejtprdrejt juridike, e cila
e ka nxitur paln kontraktuese t marr prsipr detyrimin. Baza mund t ket shum
arsye, por, pr dallim nga arsyeja e drejtprdrejt, e cila prfaqson bazn e kontrats,
jan m t largta. Motivi sht arsyeja m e largt shtytse pr lidhjen e kontrats
dhe marrjen prsipr t detyrimit. Baza sht pjes prbrse e do kontrate. Nuk ka
kontrat pa baz. Supozohet se ekziston baza edhe n rast se nuk sht e shprehur n
kontrat ( neni 39 par. 3 i LMD). N qoft se nuk ekziston baza, kontrata sht nule.
do baz e kontrats medoemos duhet t jet e lejueshme. Baza sht e palejueshme,
n qoft se sht n kundrshtim me dispozitat juridike imperative, me rendin publik
dhe me moralin shoqror.
Motivi nga i cili sht lidhur kontrata nuk ndikon n vlefshmrin e saj. Por, nse
motivi i palejueshm ka ndikuar thellbsisht n vendimin e njrs nga palt q ta lidh
kontratn, nse kt e ka ditur pala tjetr kontraktuese ose ka qen e detyruar ta dij,
kontrata do t jet pa efekt juridik. Kontrata e shprblimit nuk ka efekt juridik edhe kur
pala tjetr nuk ka ditur q motivi i palejueshm ka ndikuar thellbsisht n vendimin e
pals tjetr kontraktuese (neni 40 par. 3 i LMD).
T metat e vullnetit
Pr lidhjen e kontrats s vlefshme krkohet q vullneti i palve t shprehet lirisht.
N qoft se me rastin e lidhjes s kontrats ka pasur t meta n shprehjen e vullnetit, si
pasoj e t cilave vullneti i njrs pal kontraktuese nuk ka qen i lir, kontrata mund
t anulohet.
Kemi t bjm me t meta t vullnetit, n qoft se kontrata sht lidhur nn ndikimin
e krcnimit, t lajthimit dhe t mashtrimit.
1)
2)
Krcnimi ekziston kur njra pal kontraktuese ose ndonj person i tret, me
krcnim t palejueshm, ka shkaktuar frik t arsyeshme te pala tjetr pr shkak
t s cils ajo ka lidhur kontratn. Q krcnimi t ket ndikim n shprehjen e lir
t vullnetit, frika duhet t jet e arsyeshme, prndryshe anulimi i kontrats nuk do
t mund t krkohet pr do lloj krcnimi. Sipas Ligjit, kemi t bjm me frik
t arsyeshme, kur nga rrethanat konkrete del se sht rrezikuar seriozisht jeta ose
ndonj vler e rndsishme e pals kontraktuese ose e personit t tret (neni 45 i
LMD). Frika e arsyeshme mund t shkaktohet n mnyra t ndryshme: me krcnim
fizik se do t sulmohet me mjete fizike, si sht arma e zjarrit, dhe me krcnimin
psikik, si sht deklarata e personit t tret se do t prdor dhunn fizike kundr
pals kontraktuese, se do ti shkaktoj ndonj t keqe atij apo t afrmit t tij.
Lajthimi, n kuptimin e gjer, prkufizohet si prfytyrim i gabuar pr ndonj
rrethan. Ajo n t vrtet sht mosprputhje mes aktit psikik - vullnetit t
brendshm dhe shprehjes s nj akti t till - vullnetit lidhur me ndonj rrethan. Q
t mund t ket ndikim n vlefshmrin e kontrats, lajthimi duhet t jet thelbsor.
Lajthimi sht thelbsor, nse ka t bj me cilsin e objektit, me personin me
t cilin lidhet kontrata, nse kjo lidhet duke pasur parasysh personin e caktuar, si
dhe me rrethanat t cilat, sipas dokeve n qarkullim ose sipas qllimit t palve,
490
3)
konsiderohen si vendimtare, ndrsa pala q sht n lajthim nuk do ta kishte lidhur

kontratn me nj prmbajtje t till (46 i LMD). Lajthim thelbsor te kontrata pa
shprblim prfaqson edhe lajthimi lidhur me motivin i cila ka qen vendimtar pr
marrjen prsipr t detyrimit.
Mashtrimi ekziston ather kur njra pal e v ose e mban n lajthim paln tjetr, me
qllim q ashtu ta shtyj t lidh kontratn, t ciln ajo nuk do ta kishte lidhur, sikur
ta dinte ose ishte dashur ta dinte se sht n lajthim. Pala q ka qen n lajthim mund
t krkoj anulimin e kontrats edhe n rast se lajthimin e ka shkaktuar personi i
tret.
Forma e kontrats
Forma e kontrats sht kusht i veant thelbsor pr lidhjen e disa kontratave, pr
t cilat me ligj ose me marrveshje t palve kontraktuese sht parashikuar forma e
caktuar me shkrim.
LMD dallon formn e shprehjes s vullnetit (neni 28 ) nga forma e kontrats.
Vullneti mund t shprehet n forma t ndryshme (me fjal, me shenja t zakonshme ose
me ndonj sjellje tjetr, nga e cila mund t konkludohet me siguri pr ekzistimin e tij),
prmes s cilave vullneti i brendshm i subjektit shfaqet jasht.
Me form t kontrats kuptohen ato forma t shfaqjes s vullnetit, n t cilat mund
t shprehet prmbajtja e plot e kontrats. Forma sht shfaqje e jashtme e prmbajtjes
s kontrats.
do kontrat ka nj form t caktuar qoft me goj, qoft me shkrim, ndonse
LMD pr lidhjen e kontrats nuk krkon nj form t caktuar t saj, prve kur me ligj
sht caktuar ndryshe. Megjithat, pr lidhjen e disa kontratave t detyrimeve krkohet
forma me shkrim e tyre, si, p.sh., pr: kontratn e shitjes s sendeve t paluajtshme,
kontratn e kredis, kontratn e qiras, kontratn e shkmbimit etj. Kur pr kontratn
sht parashikuar forma me shkrim, kjo vlen edhe pr ndryshimet dhe plotsimet e
mvonshme t saj, prve ndryshimeve q kan t bjn me klauzolat dytsore, pr
t cilat n kontratn formale nuk sht thn asgj, nse nuk sht n kundrshtim me
qllimin pr t cilin sht caktuar forma (neni 52 i LMD). Prve forms s parashikuar
me ligj, palt mund t merren vesh q forma me shkrim t jet kusht pr vlefshmrin
juridike t kontrats, e cila nuk sht formale. Nj forme e till sht form kontraktore
(neni 54 i LMD).
Forma e kontrats ka rndsi, ngase ajo sht nj element konstitutiv i kontrats
(forma ad solemnitatem), pastaj ka rndsi pr t provuar ekzistimin e kontrats n rast
kontesti (forma ad probationem), pr t paditur dhe pr regjistrimin n regjistrin publik.
N rast mosrespektimi t forms s parashikuar me shkrim, qoft ajo e parashikuar
me ligj, qoft me vet kontratn, parimisht, kontrata nuk ka efekt juridik, po qe se nga
qllimi i dispozits, me t ciln sht parashikuar forma, nuk rezulton dika tjetr,
prkatsisht palt nuk e kan kushtzuar vlefshmrin juridike t kontrats me nj
form t veant t saj (neni 58 i LMD).
491
Kontrata q nuk sht lidhur n formn me shkrim sht e vlefshme, edhe po t mos
jet lidhur n at form, n qoft se palt kontraktuese i kan prmbushur plotsisht ose
n masn m t madhe detyrimet q dalin prej saj, prve nse nga qllimi, pr t cilin
sht parashikuar forma, nuk rezulton qartazi dika tjetr.
LIDHJA E KONTRATS
Kontrata lidhet me pajtimin e vullnetit t palve pr elementt thelbsore t saj.
Pr tu arritur pajtimi i vullnetit t palve, njra pal duhet t marr nismn dhe ti
propozoj pals tjetr lidhjen e kontrats. Personi q bn i propozim personit tjetr pr
lidhjen e kontrats quhet propozues ose ofertues dhe nj propozim i till quhet ofert.
Ndrkaq, personi t cilit i drejtohet propozimi pr tu lidhur kontrata quhet pranues i
propozimit ose i ofertuari.
Oferta sht propozim pr lidhjen e kontrats q i bhet personit t caktuar dhe e
cila prmban t gjitha elementet thelbsore t kontrats, kshtu q me pranimin e saj
mund t lidhet kontrata. Pra oferta sht shprehje e njanshme e vullnetit, me t ciln
thirret personin tjetr pr ta lidhur kontratn n kushtet e caktuara n ofert.
Kushtet.-do propozim q ka kuptimin e oferts duhet ti plotsoj kto kushte: ajo
t bhet nga personi q ka pr qllim t lidh kontrat ose personi q sht i autorizuar
t prfaqsoj pr lidhje t kontrats; t prmbaj elementet thelbsore t kontrats,
ashtu q me pranimin saj t mund t lidhet kontrata; t prmbaj vullnetin t shprehur
t qart t ofertuesit se dshiron t lidh kontrat sipas kushteve t cekura n ofert; ti
jet drejtuar personit t caktuar.
Oferta ekziston edhe kur i drejtohet nj rrethi t caktuar t personave. Propozimi
pr lidhjen e kontrats i br ndaj nj numri t pacaktuar t personave, i cili prmban
elementet thelbsore t kontrats, pr lidhjen e s cils ia sht dedikuar, vlen si ofert,
po qe se nga rrethanat e rastit ose doket e mira nuk rezulton dika tjetr. N rast se pr
lidhjen e kontrats prkatse me ligj sht parashikuar q ajo t lidhet n formn me
shkrim, oferta duhet t jet e br n at form.
Kushtet e cekura medoemos duhet t plotsohen n mnyr kumulative, sepse pa
plotsimin qoft edhe t njrit prej tyre, kontrata nuk mund t lidhet.
Oferta, parimisht, sht nj akt joformal me prjashtim kur pr lidhjen e ndonj
lloji t kontrats me ligj sht parashikuar forma me shkrim. Ajo mund t bhet me
goj, me shkrim, me shenja t rndomta, me an t ekspozimit t e mallit me mim t
caktuar, me veprime konkludente.
Efekti.- Oferta ka efektin e vet juridik, ashtu q, parimisht, propozuesi sht i
detyruar ti prmbahet asaj, prve n rastin kur detyrimin e vet e ka prjashtuar ose
nj prjashtim i till rezulton nga rrethanat e veprimit juridik (neni 25 par. 1 i LMD).
Propozuesi sht i lidhur pr ofertn nga momenti i brjes s saj derisa t skadoj afati
i caktuar n ofertn e br me shkrim ose form tjetr pr pranimin e oferts. Ecja e
afatit t oferts fillon nga data e caktuar n letr, nse n letr nuk sht shnuar data
492
e pranimit t oferts, afati pr pranimin e saj llogaritet nga data e dorzimit posts,
prkatsisht nga data e dorzimit t telegramit n post.
Oferta mund ti behet personit t pranishm ose personit jo t pranishm.
Konsiderohet se oferta i iu ka br personit t pranishm jo vetm kur palt jan
ndodhur n t njjtin lokal, por edhe kur kan qen n lidhje t drejtprdrejt me an
t mjeteve teknike t informimit - telefonit, teleprinterit, internetit etj. Oferta q i bhet
personit jo t pranishm konsiderohet ajo q bhet me an t letrs ose telegramit.
Kur oferta i bhet personit t pranishm ose personit jo t pranishm dhe sht
caktuar afati pr pranimin e oferts, i ofertuari sht i detyruar t deklarohet nse e pranon
ose jo ofertn brenda afatit t caktuar. Oferta e br ndaj personit jo t pranishm, n t
ciln nuk sht caktuar afati i pranimit, e obligon propozuesin pr kohn q zakonisht
sht e nevojshme q oferta ti arrij t ofertuarit q ai ta shqyrtoj, t vendos lidhur
me t dhe t jap prgjigjen e cila do ti arrij ofertuesit (26 par. 3 i LMD).
Ofertuesi sht i lidhur pr ofertn e br t ofertuarit dhe, sipas rregullit, ai nuk
mund ta revokoj at. Megjithat, nga kjo rregull ka prjashtime.Ofertuesi mund
ta revokoj ofertn deri ather kur revokimi i ka mbrritur t ofertuarit para se ti
mbrrij oferta ose njkohsisht me ofertn (neni 28par 3 i LMD). Nse revokimi arrin
pasi i ofertuari ta ket pranuar ofertn, revokimi nuk do t ket efekt juridik.
Pranimi i oferts.- Pranimi i oferts sht shprehje e vullnetit t ofertuarit, drguar
ofertuesit, me t cilin e njofton kt t fundit se e pranon propozimin pr lidhjen e
kontrats n kushtet e caktuara n ofert. Oferta quhet e pranuar kur ofertuesi pranon
deklaratn e t ofertuarit se pranon ofertn (neni 28 par. 1 i LMD). Pranimi i oferts, pr
t krijuar efekt juridik, duhet ti plotsoj kto kushte: a) q t prmbaj deklaratn e t
ofertuarit ose t autorizuarit tij se e pranon ofertn; b) q t prmbaj s paku elementet
thelbsore pr lidhjen e kontrats dhe ato t jen n prputhje me ofertn e propozuesit.
LMD nuk prmban dispozita me t cilat caktohet se cilat elemente t kontrats jan
thelbsore, por n teorin juridike dhe n praktikn gjyqsore cilsimi i elementeve
thelbsore varet nga tipi i kontrats. Prandaj, palt kontraktuese duhet t merren vesh
s pari pr llojin e kontrats dhe, varsisht prej saj, konsiderohet se elemente thelbsore
jan ato pa t cilat kontrata e nj lloji prkats nuk mund t ekzistoj; p.sh., te kontrata
e shitblerjes elemente thelbsore t kontrats jan sendi q i kalohet blersit n pronsi
dhe mimi t cilin blersi ia paguan shitsit; te kontrata e siprmarrjes, si elemente
thelbsore jan vepra kryerjen e s cils e ka marr prsipr kryersi i i saj dhe shprblimi
t cilin porositsi detyrohet tia paguaj atij pr veprn e kryer; c) q pranimi i oferts
t prmbaj vullnetin e shprehur n mnyr t qart pr dshirn q t lidhet kontrata
n prputhej me kushtet e cekura n ofert. Prndryshe, po qe se pranimin e oferts e
kushtzon me kushte t cilat i ofertuari i paraqet pr pranimin e oferts, konsiderohet se
i ofertuari nuk e ka pranuar ofertn. Deklarata me t ciln pranohet oferta duhet t jet
e qart dhe e padyshimt; d) deklarata pr pranimin e oferts duhet ti arrij ofertuesit
brenda afatit t caktuar n ofert, por, nse afati nuk sht i caktuar n ofert, kjo duhet
t ndodh brenda afatit t caktuar n ligj, prkatsisht brenda afatit t arsyeshm.
493
Pranimi i oferts dhe brja e saj mund t realizohen n mnyra t ndryshme: me

shprehjen e vullnetit n mnyr t drejtprdrejt (shprehimisht) dhe n mnyr t
trthort (heshtazi). N mnyr t drejtprdrejt ajo mund t bhet me shkrim, me goj,
dhe me prdorimin e mjeteve t tjera t komunikimit me telegram, teleprinter, me
veprime konkludente, si, p.sh., me lvizje t koks, zgjatje t dors, dhnie t kaparit
etj.
Heshtja e t ofertuarit, parimisht, nuk ka domethnie t pranimit t oferts (neni
30 par 1 i LMD). Nuk ka efekt juridik as klauzola e oferts, sipas s cils heshtja e
t ofertuarit ose ndonj lshim tjetr (p.sh.. nse nuk refuzohet oferta brenda afatit t
caktuar ose sendi i drguar, pr t cilin ofrohet lidhja e kontrats, nuk kthehet brenda
afatit t caktuar) do t konsiderohet si pranim (neni 30 par. 2 i LMD). Megjithat,
nga kjo rregull ka prjashtime. Ekzistojn raste kur heshtja mund t quhet pranim i
oferts. Nj rast i till mund t jet ai kur palt jan marr vesh q heshtja e njrs pal
mund t jet e mjaftueshme pr ta quajtur t lidhur kontratn. Nj marrveshje e till
mund t arrihet me rastin e negociatave pr lidhjen e kontrats ose n ndonj mnyr
tjetr. Pastaj, n qoft se palt ndodhen n lidhje t prhershme t afarizmit pr sa i
prket ndonj malli t caktuar, heshtja pr at mall t livruar konsiderohet pranim i
oferts pr lidhje kontrate. Kt rregull e prmban dispozita e LMD, sipas s cils, kur
i ofertuari gjendet n lidhje t prhershme afariste me ofertuesin pr sa i prket nj
malli t caktuar, heshtja konsiderohet pranim i oferts e cila ka t bj me at mall, nse
menjher ose brenda afatit t caktuar nuk e ka refuzuar at (neni 30 par. 3 i LMD).
Me raste t tilla kemi t bjm edhe kur kontrata sht lidhur pr nj afat t caktuar;
mund t vazhdoj afati i kontrats, po qe se pala tjetr sillet si t jet vazhduar afati i
kohzgjatjes s kontrats, ndrsa pala tjetr hesht dhe nuk reagon ndaj nj sjelljeje t
till t pals tjetr (p.sh., konsiderohet se sht vazhduar kontrata e qiras, e lidhur pr
nj afati t caktuar, po qe se qiramarrsi vazhdon ta shfrytzoj sendin q sht objekt
qiraje, ndrsa qiradhnsi hesht dhe n at mnyr bie dakord me nj sjellje t till t
qiramarrsit). Gjithashtu, personi q i sht ofruar personit tjetr pr ti zbatuar urdhrat
e tij pr kryerjen e punve t caktuara, si dhe personi n veprimtarin e t cilit bn
pjes zbatimi i urdhrave t tilla, sht i detyruar ta zbatoj urdhrin e pranuar nse nuk
e ka refuzuar menjher at (neni 30 par. 4 i LMD). Nse i ofertuari nuk dshiron ta
zbatoj nj urdhr t till, t cilin e kishte pranuar, duhet ta refuzoj shprehimisht at
me deklarat.
Kushti.- Palt, me rastin e lidhjes s kontrats, efektin juridik mund ta bjn t
varur nga ndonj rrethan e mvonshme juridike t pasigurt, nga ndodhja ose mos
ndodhja e s cils varet lindja ose shuarja e kontrats. Kushti mund t jet suspenziv
ather kur kontrata lind pas ndodhjes ose mos ndodhjes s rrethans s pasigurt. Kushti
sht rezolutiv ose shues, kur kontrata shuhet pas ndodhjes s rrethans s pasigurt. Do
t thot se kushti sht nj dispozit plotsuese (sekondare) e shtuar e kontrats, me t
ciln palt efektin juridik t kontrats e bjn t varur nga ndonj rrethan e mvonshme
e pasigurt. Kur kontrata sht lidhur me kushtin suspenziv dhe kushti plotsohet,
kontrata ka efekt juridik q nga momenti i lidhjes s saj, prve nse nga ligji, natyra
494
e kontrats ose vullneti i palve nuk rezulton dika tjetr (59 par. 2 i LMD ). N rast
t lidhjes s kontrats me kusht rezolutiv ose shues, kur kushti plotsohet, kontrata
pushon t vlej. Me qllim t siguris juridike t palve, pr t penguar plotsimin ose
mosplotsimin e kushtit me veprime t pandrgjegjshme t palve, ligji ka parashikuar
fiksionin e plotsimit ose t frustrimit t kushtit. Konsiderohet se kushti sht plotsuar
nse realizimin e tij, n kundrshtim me parimin e ndershmris dhe nderit, e ka
penguar pala nn ngarkes t s cils sht caktuar ai, ndrsa konsiderohet se ky nuk
sht plotsuar, kur realizimin e tij, n kundrshtim me parimin e ndershmris dhe
nderit, e ka br pala n dobi t s cils sht caktuar.
Kushti medoemos duhet t jet i mundshm dhe i lejueshm. Kontrata e cila
sht lidhur me kusht suspenziv ose rezolutiv n kundrshtim me rendin publik, me
dispozitat imperative dhe me moralin shoqror sht nule. Kontrata sht nule edhe kur
sht e lidhur me kusht t pamundshm suspenziv, ndrsa kushti shues i pamundshm
konsiderohet i paqen (neni 61 i LMD).
Afati.- Afati sht nj moment i caktuar i kohs ose n koh, nga i cila ose n t
cilin lind ose pushon kontrata. Edhe afati mund t jet suspenziv ose rezolutiv a shues.
Rregullat t cilat vlejn pr kushtin suspenziv apo rezolutiv prshtatshmrisht mund
t zbatohen edhe te afati. Afati i caktuar n njsi kalendarike - me dit fillon t ec
nga dita e par pas ngjarjes nga e cila afati llogaritet, ndrsa prfundon me skadimin
e dits s fundit t afatit (p.sh..te kontrata e huas huadhnsi detyrohet q huamarrsit
ti paguaj shumn n emr t huas brenda afatit prej 15 ditsh, nga dita e lidhjes s
kontrats). Afati i caktuar n jav, muaj, dhe vite prfundon n datn e cila, pr nga
emri dhe numrit, prputhet me ditn e shkaktimit t ngjarjes, nga e cila fillon t ec
afati, por nse nj dit e till nuk ekziston n muajin e fundit, fundi i afatit sht dita e
fundit e atij muaji. Nse dita e fundit t afatit bie n ditn kur me ligj sht caktuar si
dit jo pune, si dit e fundit e afatit llogaritet dita e ardhshme e par e puns (p.sh., 1
janar), dit e fundit e afatit do t jet dita e par e puns, pas 1 janarit. Fillimi i muajit
konsiderohet dita e par e muajit, gjysma - i pesmbdhjeti, ndrsa fundi - dita e fundit
e muajit (neni 65 i LMD).
Rregullat e prmendura m sipr pr llogaritjen e afateve t caktuara sipas LMD
jan t natyrs dispozitive dhe me plqimin e palve ato mund t ndryshohen.
Kapari.- Kapari sht nj shum e caktuar t hollash ose nj sasi e caktuar e
sendeve t zvendsueshme, t cilat njra pal ia paguan pals tjetr kontraktuese, si
shenj se kontrata sht lidhur. Konsiderohet se kontrata sht lidhur ather kur sht
br pagimi i t hollave ose dorzimi i sendeve (neni 67 i LMD). Domethn, kapari
shrben si prov q kontrata sht lidhur.
Kapari sht nj instrument i sigurimit t prmbushjes s detyrimit kontraktues.
Nse pr mosprmbushjen e kontrats sht prgjegjse pala e cila ka dhn kaparin,
pala tjetr, prve s drejts q t krkoj prmbushjen e kontrats, shkputjen e
kontrats dhe shprblimin e dmit, sipas zgjedhjes s saj, mund t knaqet me mbajtjen
e kaparit, por n qoft se pr mosprmbushjen e kontrats sht fajtore pala q ka
495
pranuar kaparin, pala tjetr, sipas zgjedhjes s saj, mund t krkoj prmbushjen e
kontrats, t krkoj shprblimin e dmit dhe kthimin e kaparit ose t knaqet me
kthimin e kaparit t dyfishuar (neni 68 par. 2 i LMD).
N rast t prmbushjes s detyrimeve kontraktuese, kapari mund t llogaritet si
prmbushje e pjesshme e kontrats. Kapari sht nj lloj kontrate aksesore dhe reale,
ngase konsiderohet se sht lidhur me dorzimin e shums s t hollave, prkatsisht
shums s caktuar t sendeve t zvendsueshme, ndrsa rrjedhimi i saj varet nga
ekzistimi i kontrats kryesore.
Masn e kaparit e prcaktojn palt sipas marrveshjes, por, me krkes t pals s
interesuar, gjykata mund t ul kaparin nse ky sht tepr i lart.
Pendesa sht marrveshje e palve kontraktuese, sipas s cils njra apo pala tjetr
autorizohet q, me dhnien e nj shume t caktuar t hollave ose sendit t zvendsueshm
(pendess), t heq dor nga kontrata. Kjo marrveshje mund t arrihet me rastin e
lidhjes s kontrats n form klauzole kontraktuese, por mund t arrihet edhe m von
dhe pr kt t lidhet nj kontrat tjetr, e cila sht e natyrs aksesore n raport me
kontratn kryesore, ngase rrjedhimet e saj varen nga epilogu i kontrats kryesore. Nse
kontrata kryesore sht nule, shuhet edhe efekti i marrveshjes s pendess.
Pala kontraktuese, n dobi t s cils sht kontraktuar pendesa, nuk mund t
detyrohet nga pala tjetr q t heq dor nga kontrata. Por, nse i deklaron pals tjetr
se do t jap pendesn, ajo m von nuk mund t krkoj prmbushjen e kontrats.
Detyrimi i pagess s pendess arrin n momentin e dhnies s deklarats sipas s
cils hiqet dor nga kontrata dhe pala n dobi t s cils sht kontraktuar pendesa sht
e detyruar ta paguaj shumn e t hollave n emr t pendess njkohsisht me dhnien
e deklarats se heq dor nga kontrata.
Pala e autorizuar mund t heq dor nga kontrata brenda afatit t caktuar me
marrveshje t palve, por nse ky nuk sht caktuar me kontrat, at mund ta bj
derisa nuk ka skaduar afati i caktuar pr prmbushjen e detyrimit t saj.
E drejta pr t hequr dor nga kontrata pushon n momentin kur pala, n dobi t
s cils sht kontraktuar pendesa, fillon ta prmbush detyrimin e saj kontraktues ose
ta pranoj prmbushjen e detyrimit t pals tjetr, sepse konsiderohet q ka hequr dor
nga pendesa dhe sht prcaktuar pr t drejtn alternative - prmbushjen e kontrats.
PRFAQSIMI
Me fjaln prfaqsim, n kuptimin e gjer t fjals, nnkuptohen t gjitha format e
prfaqsimit t interesave ekonomike t prfaqsuarit, pa marr parasysh se prfaqsuesi
ka autorizime q n emr dhe pr llogari t prfaqsuarit t marr prsipr t drejta dhe
detyrime n qarkullimin juridik.
Prfaqsimi, n kuptimin e ngusht, nnkupton vetm ato forma t prfaqsimit
te t cilat prfaqsuesi merr (prve urdhresave) edhe autorizimeve (autorizim) q,
me deklarimin e vullnetit n emr dhe pr llogari t prfaqsuarit, t marr prsipr t
drejta dhe detyrime n qarkullimin e mallrave dhe dhnien e shrbimeve.
496
Parimisht, personat fizik, n cilsin e palve kontraktuese, kontratat i lidhin

personalisht, prve kur si pal kontraktuese sht personi t cilit i mungon zotsia pr
t vepruar, ndrsa n emr t personit juridik kontratn e lidh personi i autorizuar me
ligj, me statut ose me aktin e themelimit t personit juridik. Mirpo, kontrata apo nj
veprim tjetr juridik mund t lidhet edhe nprmjet prfaqsuesit. LMD ka prcaktuar
t gjitha format e prfaqsimeve, prve prfaqsimit nga ana e prfaqsuesit ligjor
t personit juridik, i cila sht rregulluar me nenin 13.7 dhe nenin 13.8 t Ligjit pr
Shoqrit Tregtare19 i cili caktohet me statut ose aktin e themelimit t shoqris tregtare.
Baz juridike e autorizimit t prfaqsimit sht ligji, Statuti apo akti tjetr
i prgjithshm pr themelimin e personit juridik dhe deklarimi i vullnetit t t
prfaqsuarit (prokura).
Kontrata, t ciln e lidh prfaqsuesi n emr t pals s prfaqsuar dhe n kuadr
t autorizimeve t veta, prodhon efekt juridik drejtprdrejt pr t prfaqsuarin dhe
paln tjetr, me supozimin se prfaqsuesi e ka njoftuar paln tjetr t paraqitet n
emr t pals s prfaqsuar ose at pala tjetr ka qen e detyruar ta dij nga rrethanat
e veprimit juridik, prkatsisht ka mundur t konkludon se ai paraqitet si prfaqsues
(neni 73 par. 3 i LMD).
N qoft se prfaqsuesi i tejkalon kufijt e autorizimit, i prfaqsuari e merr
prsipr detyrimin, nse jep plqimin e tejkalimit. Nse i prfaqsuari nuk e jep plqimin
brenda afatit t nevojshm, n t cilin kontrata e nj lloji t till mund t shqyrtohet
dhe vlersohet, konsiderohet se plqimi sht refuzuar. Nse pala tjetr nuk ka pasur
dijeni dhe as nuk ka qen e detyruar t dij pr tejkalimin e autorizimeve, menjher
pasi t ket marr dijeni pr tejkalimin, pa pritur q i prfaqsuari t deklarohet, mund
t deklaroj q nuk konsideron se ka marr prsipr detyrime nga nj kontrat e till.
Kontratn t ciln e lidh personi si prfaqsues, n emr t personit tjetr, pa
autorizimin e tij, e detyron t prfaqsuarin pa autorizim, po qe se ai m von e pranon
at. Pala tjetr, me t ciln sht lidhur kontrata, mund t krkoj nga pala e prfaqsuar
pa autorizim q, brenda nj afati t arsyeshm, t deklarohet nse e pranon ose jo
kontratn dhe, nse e refuzon kt, konsiderohet se kontrata nuk sht lidhur (neni 76
par. 3 i LMD).
Ekzistimi dhe vllimi i autorizimit jan t pavarura nga marrdhnia juridikedetyrimore, n baz t s cils sht dhn prokura. Prokurn pr prfaqsim mund ta
jap do person fizik dhe person juridik.
Prokura mund t jepet me goj dhe me shkrim, por nse me ligj sht parashikuar
forma e caktuar pr nj kontrat ose veprim tjetr juridik, kjo vlen edhe pr formn e
prokurs pr lidhjen e s cils sht dhn prokura (p.sh., pr lidhjen e kontrats s
shitblerjes s paluajtshmris, ndrtimit, sigurimit sht parashikuar forma me shkrim),
prandaj edhe prokura pr lidhjen e ktyre kontratave detyrimisht duhet t jepet me
shkrim.
19) Ligji pr Shoqrit Tregtare Ligji nr. 02/L-123 i dats 27.09.2007 dhe Ligji pr Ndryshimet dhe Plotsimet
e Ligjit pr Shoqrit Tregtare nr. 04/L-006 i dats 23.06.2011.
497
Prfaqsuesi mund t ndrmarr vetm ato pun juridike pr ndrmarrjen e t

cilave sht i autorizuar.
Prokura mund t jet e prgjithshme dhe e veant. I autorizuari, n baz t
autorizimit t prgjithshm, mund ti lidh ato kontrata dhe t ndrmarr ato veprime
juridike t cilat bjn pjes n veprimtarin e rregullt t pushtet dhnsit. Veprimin q
nuk bn pjes n veprimtarin e rregullt i autorizuari mund ta ndrmarr vetm nse
sht ka autorizim t veant pr ndrmarrjen e atij veprimi. I autorizuari pa autorizim
t veant nuk mund t marr prsipr detyrimin e kambialit, t lidh kontrat t
dorzanis, ujdi, t kontraktoj kompetencn e gjykats s zgjedhur - arbitrazhit e as t
heq dor nga ndonj e drejt pa shprblim (neni 79 par. 4 i LMD).
Prve autorizimit t veant, ekziston edhe autorizimi afarist. Autorizimin afarist
mund ta jap, n kuadr t ligjit, personi juridik ose pronari i puntoris individuale, me
t cilin e autorizojn t autorizuarin t lidh kontrata dhe t kryej pun tjera, t cilat
jan t zakonshme n ushtrimin e veprimtaris s tyre afariste.
I autorizuari afarist nuk mund t ndrmarr veprime juridike, pr lidhjen e
kontratave pr kredi ose pr pranimin e t ardhurave t shitjeve, prve nse posedojn
autorizim t veant pr shitje t kredis ose pr pranimin e t ardhurave t shitjeve
(neni 84 par. 3 i LMD.
Pushtet dhnsi, sipas dshirs s tij, mund ta ngushtoj ose t revokoj prokurn.
Kt t drejt e ka edhe n rast se me kontrat ka hequr dor nga ajo e drejt. Reduktimi
i autorizimeve t prfaqsuesit ose revokimi i prokurs nuk kan efekt juridik ndaj
personit t tret, i cili ka lidhur kontrat me prfaqsuesin dhe nuk ka ditur dhe nuk ka
qen i detyruar t dij q prokura sht reduktuar ose revokuar.
Agjenti tregtar sht i autorizuar t ndrmarr vetm ato veprime t cilat kan t
bjn me shitjen e mallit ose t cilat jan t prmendura n prokurn t ciln pushtet
dhnsi ia ka dhn atij. N rast dyshimi, konsiderohet se agjenti tregtar nuk sht i
autorizuar t lidh kontrata, por vetm t mbledh porosi; megjithat, kontrata t ciln
e ka lidhur, mund t mbetet n fuqi, n qoft se pushtet dhnsi m von e pranon at.
Agjenti tregtar, i cili sht i autorizuar ta shes mallin, nuk sht i autorizuar t
inkasoj mimin, as ta shes mallin me kredi, prve nse sht i autorizuar ta bj
kt. Ndrkaq, ai sht i autorizuar q pr pushtet dhnsin ti pranoj reklamimet pr
t metat e mallit dhe deklaratat e tjera lidhur me prmbushjen e kontrats s lidhur me
afarizmin e tij dhe n emr t pushtet dhnsit t ndrmarr masat e duhura pr ruajtjen
e t drejtave t tija nga ajo kontrat (neni 84 par. 4 i LMD).
Prokura shuhet: sipas ligjit; me shuarjen e personit juridik, si prfaqsues; me
vdekjen e personit fizik, si prfaqsues; me shuarjen e personit juridik, prkatsisht
t personit juridik, si dhns i prokurs, prve nse veprimi i filluar nuk mund t
ndrpritet pa dmtuar pasardhsit juridik ose nse prokura vlen edhe n rast vdekjeje
t pushtet dhnsit qoft sipas dshirs s tij, qoft duke marr parasysh natyrn
juridike t veprimit. Mirpo, ndonse n ligj nuk jan cekur forma t tjera, prokura,
sidoqoft, shuhet edhe n kto raste: me arritjen e qllimit t prmendur n prokur;
me revokimin e prokurs; me skadimin e kohs pr t ciln prokura sht dhn; me
498
shkaktimin e kushtit rezolutiv n t cilin prokura sht dhn; me humbje t aftsis

vepruese t personit fizik, t cilit iu ka dhn prokura dhe me fillimin e falimentimit t
personit juridik.
INTERPRETIMI I KONTRATS
Gjat realizimit t detyrimeve kontraktuese paraqitet nevoja q disa dispozita
kontraktuese ose e tr prmbajtja e kontrats t interpretohen, ngase palt nuk pajtohen
lidhur me domethnien e vrtet t tyre. N qoft se palt kontraktuese nuk mund ta
zgjidhin kontestin me marrveshje, ato mund ti drejtohen gjykats, arbitrazhit ose, me
plqimin e tyre, pals s tret, me krkesn q t zgjidhet kontesti i lindur. Interpretim
i kontrats do t thot t vrtetohet domethnia e drejt (e vrtet) e ndonj dispozite
kontraktuese apo e prmbajtjes s trsishme t kontrats. Parimisht, objekt interpretimi
sht vullneti i shprehur i palve kontraktuese n rastet kur nuk ekziston prputhja n
mes asaj q sht manifestuar dhe vullnetit t vrtet (vullnetit t brendshm), prandaj
edhe shtrohet pyetja se cili sht vullneti relevant juridik. Si piknisje, me rastin e
interpretimit t kontrats, merret qllimi i prbashkt i palve, n t vrtet far kan
dashur ato, duke mos ln anash edhe doket dhe mentalitetin e mjedisit, n t cilin
kontrata sht lidhur.
Ligji fillon nga siguria juridike, duke iu prmbajtur parimit pacta sun servanta,
domethn, dispozitat e kontrats zbatohen ashtu si jan theksuar n kontrat.
Ndrkaq, me rastin e interpretimit t dispozitave kontestuese, nuk duhet rreptsisht
ti prmbahemi prmbajtjes s shprehjeve t prdorura, por duhet t hetohet qllimi i
prbashkt i palve dhe dispozitat, duke kuptuar ashtu si i prgjigjet parimeve t s
drejts s detyrimeve. Kur prmenden parimet e detyrimeve, n radh t par, mendohet
pr parimin e ndrgjegjshmris dhe ndershmris (neni 4 i LMD).
Prve rregulls s msiprme, e cila konsiderohet si rregull e prgjithshme,
ekzistojn edhe rregulla plotsuese pr interpretimin e kontrats. Te kontratat t cilat i
ka hartuar njra nga palt kontraktuese, si jan kontratat formulare, n rast t ndonj
dispozite t pakuptueshme, sht rregull q nj dispozit e till t interpretohet n
dm t asaj pale kontraktuese e cila e ka hartuar kontratn dhe i ka caktuar kushtet e
kontrats.
Te kontratat pa shprblim, dispozitat e pakuptueshme duhen interpretuar n
kuptimin i cili sht m pak i rnd pr debitorin, ndrsa te kontratat e dyanshme
detyruese, ato duhet t interpretohen n kuptimin q t realizohet parimi i drejt i
prestimeve t ndrsjella.
Palt mund t parashikojn q, n rast mospajtimi lidhur me domethnien e
dispozitave kontraktuese, ato ti interpretoj ndonj pal e tret. Me at rast, nse
me kontrat nuk sht parashikuar dika tjetr, palt nuk mund ti drejtohen gjykats
me krkes pr interpretimin e kontrats, prderisa paraprakisht nuk e sigurojn
interpretimin nga pala e tret, prve nse pala e tret refuzon ta bj at (neni 88 par.
2 i LMD).
499
PAVLEFSHMRIA E KONTRATS
Kontrata t pavlefshme jan ato kontrata t cilat jan lidhur n kundrshtim
me rendin juridik, dispozitat imperative dhe me moralin dhe q cenojn interesin e
prgjithshm apo individual. Ligji njeh dy lloje t pavlefshmris: pavlefshmrin
absolute (nuliteti absolut) dhe relative ose (kontratat relativisht t pavlefshme - t
rrzueshme).
Kontratat q lidhen n kundrshtim me rendin juridik, dispozitat imperative dhe me
moralin jan absolutisht nule, nse qllimi i rregulls s cenuar nuk i referohet ndonj
sanksioni tjetr ose nse ligji, n rastin e caktuar, nuk prcakton dika tjetr (neni 89 i
LMD ). Nj kontrat e till sht e pavlefshme dhe ajo nuk prodhon efekt juridik q nga
fillimi. T metat e nj kontrate t till, prve palve kontraktuese, mund ti vrej edhe
donjri q nuk ka qen pal kontraktuese, ngase sht fjala pr t meta thelbsore.
Nse kontrata e pavlefshme i sht ndaluar vetm njrs pal kontraktuese, ligji ka
parashikuar se ajo kontrat do t mbetet n fuqi apo, thn m drejt, do t vlej nse
n ligj nuk sht parashikuar dika tjetr pr raste t tilla, ndrsa pala q ka cenuar
ndalesn ligjore do ti heq pasojat prkatse.
Vrtetimin e nulitetit t kontrats absolutisht nule mund ta krkoj do person
q ka interes juridik, palt kontraktuese, pasardhsit e tyre universal apo singular,
prokurori publik dhe at sht e detyruar ta bj edhe gjykata, sipas detyrs zyrtare - ex
officio. Kt nuk mund ta krkoj pala e pandrgjegjshme.
Vendimi i gjykats ka karakter deklarativ - vrtetues, ngase pr faktin se kontratat
nule nuk prodhojn efekt juridik, nuk ka nevoj as t anulohen, por vetm mund t
konstatohet nuliteti i tyre.
E drejta e krkess pr vrtetimin e nulitetit t kontrats nuk parashkruhet.
N rast nuliteti absolut t kontrats, duhet t bhet kthimi n gjendjen e mparshme
- restitutio in integrum, ashtu q secila pal kontraktuese sht e detyruar ti kthej
pals tjetr at q ka marr sipas bazs s nj kontrate t till, e nse kjo nuk sht e
mundur, ose natyra e asaj q sht prmbushur i kundrvihet kthimit, duhet t jepet
shprblimi prkats n t holla, sipas mimeve t cilat vlejn n ditn e marrjes s
vendimit gjyqsor, nse ligji nuk ka caktuar dika tjetr. Kthimi i prestimit t palve
bhet duke pasur parasysh mirbesimin e palve kontraktuese, ashtu q gjykata mund
t refuzoj pjesrisht ose n trsi krkesn e pals s pandrgjegjshme pr kthimin e
asaj q i ka dhn pals tjetr, por mund t vendos q pala tjetr kontraktuese at q
ka marr sipas nj kontrate t till, tia dorzoj komuns n territorin e s cils ajo ka
selin.
Pasoja e vrtetimit t nulitetit absolut ndaj personave t tret, t cilt nuk kan qen
pal kontraktuese, varet nga ajo nse personi i tret ka fituar ndonj t drejt duke qen
me mirbesim apo pa mirbesim. Nse nuk ka ditur, as nuk ka pasur mundsi t dij pr
pavlefshmrin absolute t kontrats, Kalojsi i s drejts sipas kontrats s pavlefshme
nuk mund t krkoj kthimin e sendit nga personi i tret i ndrgjegjshm.
500
Edhe pse kontrata nule nuk prodhon efekt juridik, n rast se i plotson kushtet e
ndonj kontrate tjetr, kjo e fundit mund t jet e juridikisht e vlefshme.
KONTRATAT RELATIVISHT T PAVLEFSHME

(KONTRATAT E RRZUESHME)
Jan ato kontrata q i ka lidhur personi q nuk ka fare zotsi pr t vepruar, personi
me zotsi pr t vepruar t kufizuar, kur me rastin e lidhjes s kontrats ka pasur t
meta n pikpamje t shprehjes s lir t vullnetit t njrs pal kontraktuese. Ligji
flet pr t metat e vullnetit, kur njra pal lidh kontrat nn ndikimin e krcnimit,
lajthimit, mashtrimit si dhe kur lidhet kontrata fiktive. Me ligj sht rregulluar actio
Pauliana (neni 45 50 i LMD), me t ciln goditen kontratat pr shkak t dmtimit
prtej mase neni 122 i LMD etj. Kontrata relativisht e pavlefshme nuk prmban t meta
t paevitueshme, por prmban t meta t cilat mund t mnjanohen, ngase nj kontrat
e till mund t konvalidohet.
Kontrata relativisht e pavlefshme prodhon efekt juridik dhe nuliteti relativ nuk
shkaktohet ex lege. Veprimi relativisht i pavlefshm sht i vlefshm aq gjat sa nuk
goditet me padi. Vrtetimin e pavlefshmris relative t kontrats mund ta krkoj
pala e dmtuar, trashgimtari i saj dhe personi i tret, i cili ka interes juridik. Mirpo,
kontraktuesi tjetr mund t krkoj nga pala e interesuar q, brenda afatit t caktuar,
por jo m pak se 30 dit, t deklarohet nse i qndron kontrats ose jo, sepse, n t
kundrtn, konsiderohet se kontrata sht anuluar (neni 98 par. 2 i LMD).
E drejta pr anulimin e kontrats relativisht t pavlefshme parashkruhet brenda
afatit subjektiv prej nj viti, nga dita kur pala e dmtuar ka marr dijeni pr shkakun e
nulitetit, prkatsisht brenda afatit objektiv prej tri vjetsh. Afati fillon t ec nga dita e
lidhjes s kontrats (neni 102 i LMD).
Pala n dobi t s cils mund t anulohet kontrata mund t mos shfrytzoj t
drejtn e anulimit dhe shprehimisht mund t heq dor nga ajo e drejt ose heshtazi
t mos e shfrytzoj at t drejt dhe t prmbush detyrimet kontraktuese dhe, n at
mnyr, kontrata relativisht e pavlefshme t konvalidohet dhe t bhet e vlefshme.
N rast anulimi t kontrats relativisht t pavlefshme, vendimi i gjykats ka karakter
konstitutiv. Pasojat e anulimit jan kthimi n gjendjen e mparshme, shprblimi i dmit
dhe pasojat ndaj personave t tret.
Kontratat e dyanshme detyruese (kontratat me shprblim)
Te kontratat me shprblim, secila pal kontraktuese prgjigjet pr t metat e
detyrimit t prmbushur (neni 103 i LMD). Ligji njeh dy lloje t t metave: t metat
materiale dhe t metat juridike t detyrimit.
1. Prgjegjsia pr t metat materiale t prmbushjes

Rregullat e prgjegjsis pr t metat materiale t prmbushjes m s teprmi
jan t prpunuara n pjesn e rregullave t prgjegjsis s shitsit pr t metat e
501
sendit, prandaj ato zbatohen prshtatshmrish ndaj t gjitha detyrimeve t kalojsit t

detyrimeve, prvese kur me ligj sht parashikuar dika tjetr.
Prgjegjsia pr t metat materiale t prmbushjes ka t bj me detyrimin e
kalojsit q marrsit tia kaloj sendin pa t meta pr shkak t t cilave ai nuk mund t
prdoret. Sendi sht me t meta materiale (fizike): nse sendi nuk ka cilsi t duhura
pr prdorim t rregullt ose pr qarkullim; nse sendi nuk ka cilsi t duhura pr
prdorim t veant, pr t cilin blersi e ka bler, e t ciln munges shitsi e ka ditur
ose ka qen i detyruar ta dij; nse sendi nuk ka cilsi ose veti t cilat shprehimisht ose
heshtazi jan kontraktuar ose parashikuar me ligj dhe nse shitsi ka dorzuar sendin
q nuk sht i njjt me mostrn ose modelin, prve nse mostra ose modeli iu kan
treguar blersit me qllim njoftimi (neni 462 par. 1.4 i LMD). Prandaj, sendi ka t meta
fizike kur nuk ka cilsi t parashikuara me kontrat, me ligj ose cilsi pr t cilat sht
destinuar prdorimi i rregullt i tij.
Kalojsi nuk i prgjigjet marrsit pr t metat e cekura m par, nse marrsi n
momentin e lidhjes s kontrats ka pasur dijeni ose nuk ka qen e mundur t mos dij
pr t metat e tilla. Konsiderohet se blersit nuk kan mundur ti mbesin t panjohura
ato t meta t cilat personi i kujdesshm, me dijeni dhe prvoj mesatare t personit dhe
t degs, sikurse edhe blersi, do t mund ti vrente me lehtsi me rastin e kontrollimit
t sendit. Mirpo, edhe n rast se blersi ka mundur ti vrej leht t metat e sendit
me rastin e kontrollimit t mallit, shitsi sht prgjegjs pr t metat e sendit, nse ka
deklaruar se sendi nuk ka t meta ose ka cilsi t caktuara.
T metat e sendit mund t jen t dukshme dhe t padukshme (t fshehta).
Blersi sht i detyruar q sendin, t cilin e ka pranuar, ta kontrolloj n mnyr t
zakonshme dhe pr t metat e vrejtura (t dukshme) ta njoftoj shitsin brenda afatit
prej 8 ditsh, ndrsa te kontratat n ekonomi menjher, pa zvarritje, prndryshe e
humb t drejtn q i takon sipas ksaj baze.
Kemi t bjm me t met t fshehur t sendit ather kur, me nj kontrollim t
zakonshm t sendit, ajo nuk mund t zbulohet.
Kur, pas pranimit t sendit nga ana e blersit, zbulohet se sendi ka t meta, t cilat
nuk kan mundur t zbulohen me nj kontrollim t zakonshm me rastin e pranimit
t mallit (e meta e fshehur), blersi sht i detyruar ta njoftoj shitsin pr t metat e
tilla brenda afatit prej tet ditsh, nga dita e zbulimit t s mets, ndrsa te kontratat
n ekonomi - menjher, pa zvarritje, prndryshe do ta humbas t drejtn e cila do ti
takonte mbi kt baze. Shitsi nuk prgjigjet pr t metat q paraqiten pas skadimit t
afatit prej gjasht muajve, prve kur me kontrat t jet caktuar nj afat m i gjat.
Kt t drejt blersi nuk e humbet edhe pas skadimit t afatit prej gjasht muajsh, n
qoft se shitsi ka ditur pr t metn e sendit ose nuk ka mundur t mbetet pa e ditur.
Palt kontraktuese mund ta kufizojn me kontrat ose ta prjashtojn plotsisht
prgjegjsin e shitsit pr t metat materiale t sendit. Mirpo, dispozita e kontrats,
me t ciln kufizohet ose prjashtohet prgjegjsia e shitsit, sht nule, n rast se
shitsi ka ditur pr ekzistimin e s mets s sendit dhe nuk e ka njoftuar blersin pr
kt, si dhe n rastin kur shitsi ka shfrytzuar pozitn e tij monopoliste.
502
Kur blersi ka zbuluar t metn e sendit, pr t ciln e ka njoftuar me koh

shitsin, blersi mund ti realizoj kto t drejta: t krkoj mnjanimin e t mets s
sendit, zvendsimin e sendit me t meta me sendin pa t meta, t krkoj zvoglimin
proporcional t mimit blers t sendit, mund t zgjidh kontratn n kushtet prkatse
t parashikuara me ligj dhe t krkoj shprblimin e dmit (neni 471 i LMD).
2. Prgjegjsia pr t metat juridike t prmbushjes

Te kontrata me shprblim ekziston edhe prgjegjsia pr t metat juridike t
prmbushjes. Kjo prgjegjsi ka t bj me detyrimin e njrs pal kontraktuese q ta
mbroj paln tjetr nga t drejtat dhe krkesat e personave t tret, me t cilat e drejta e
saj t jet prjashtuar ose ngushtuar (neni 491 i LMD).
Nga kjo rregullativ rezulton se prgjegjsia pr t metat juridike t sendit
(eviksioni) ekziston n rastet e shqetsimit t blersit nga persona t tret, pr shkak t
pretendimit t tyre se kan t drejtn e pronsis mbi sendit ose sendi sht i ngarkuar
me ndonj t drejt, si sht, p.sh., e drejta e servituts, e pengut, e hipoteks apo
ndonj ngarkes tjetr, e cila ka ekzistuar para se blersi ta blinte at send. Krkesat
e personave t tret m s shpeshti shfaqen me marrjen e posedimit t sendit. Q t
ekzistoj prgjegjsia pr t metat juridike, duhet t plotsohen kto kushte: q e meta
juridike t ket ekzistuar n momentin e lidhjes s kontrats, q blersi t mos ket ditur
pr nj t met t till dhe shitsi t jet njoftuar me koh pr shqetsimin juridik nga
ana e blersit.
Blersi i cili ka hyr n kontest me personin e tret, pa e njoftuar shitsin, dhe
kontestin e humbet, mund ti referohet prgjegjsis s shitsit, prve nse shitsi
provon se ai ka poseduar prova, n baz t cilave do t ishte refuzuar krkespadia e
personit t tret.
N qoft se shitsi nuk vepron sipas krkess s blersit dhe nuk i ofron mbrojtjen
e krkuar, n rast t marrjes s sendit, kontrata shkputet sipas vet ligjit, ndrsa, n rast
t kufizimit ose zvoglimit t s drejts s blersit, blersi mund ta shkput kontratn
ose t krkoj zvoglimin proporcional t mimit. Nse shitsi, brenda nj afati t
arsyeshm nuk i mnjanon pretendimet e personave t tret, blersi mund ta shkput
kontratn, kur pr at arsye nuk mund t realizohet qllimi i kontrats dhe t krkoj
shprblimin e demit. Shprblimin e dmit nuk mund ta krkoj, nse n momentin e
lidhjes s kontrat ka pasur dijeni pr mundsin q sendi ti merret ose e drejta ti
kufizohet ose zvoglohet, por n at rast ka t drejt t krkoj zvoglimin, prkatsisht
kthimin e mimit (neni 493 par. 4 i LMD).
Palt me kontrat mund ta kufizojn ose ta prjashtojn prgjegjsin pr t metat
juridike t sendit, prvese kur shitsi ka ditur pr ekzistimin e mungesave t tilla ose e
shfrytzon pozitn monopoliste dhe, n rast t kontraktimit t nj klauzole t till, ajo
nuk do t ket efekt juridik, prkatsisht do t jet nule.
E drejta e blersit pr realizimin e t drejtave sipas bazs s t metave juridike
t sendit parashkruhet brenda afatit prej nj viti, nga dita kur ai ka marr dijeni pr
ekzistimin e s drejts s personit t tret, kurse n rast se pala e tret e ka filluar
503
kontestin para skadimit t atij afati, kurse blersi e ka thirrur shitsin t ndrhyj n
kontest, e drejta e blersit shuhet brenda afatit prej gjasht muajve, pasi aktgjykimi t
marr formn e prer (neni 498 i LMD).
Kundrshtimi i mosprmbushjes s kontrats

Kontratat me shprblim sajojn detyrime t ndrsjella t palve kontraktuese dhe
q t dy kto pal jan debitor. Prandaj, sht rregull q, nse nuk sht kontraktuar
ndryshe, t dy palt t jen t detyruara q ti prmbushin njkohsisht detyrimet e veta.
Mirpo, n qoft se njra pal nuk e ka prmbushur detyrimin e saj dhe iu ka drejtuar
gjykats me padi, me t ciln krkon q t detyrohet pala tjetr ta prmbush detyrimin
kontraktues, pala tjetr mund t paraqes prapsimin e mosprmbushjes. N raste t
tilla gjykata do ti urdhroj asaj q ta prmbush detyrimin e vet ather kur edhe
pala tjetr ta prmbush detyrimin e saj. Prapsimi i prmbushjes njkohsisht mund
t paraqitet n kto kushte: t ekzistojn detyrimet e ndrsjella, prmbushja e t cilave
duhet t jet e njkohshme; t ekzistoj krkesa e vlefshme juridike e pals s paditur,
q krkesa e pals s paditur t jet borxhi kryesor dhe q asnjra nga palt nuk e ka
prmbushur detyrimin e vet kontraktues.
Kundrshtimin pr mosprmbushjen e detyrimit mund ta paraqes edhe pala e
detyruar me kontrat pr ta prmbushur e para detyrimin, n rast se pas lidhjes s
kontrats rrethanat materiale t pals tjetr jan keqsuar deri n at mas saq nuk
sht e sigurt q ajo mund ta prmbush detyrimin e vet ose ajo pasiguri rezulton nga
arsye t tjera, ashtu q mund ta shtyj prmbushjen e detyrimit, prderisa pala tjetr
nuk e prmbush detyrimin e saj apo nuk ofron garanci se do ta prmbush at (neni 104
par. 1dhe 2 i LMD).
N qoft se pala tjetr, brenda afatit t arsyeshm, nuk ofron siguri, pala e par
mund ta shkput kontratn.
Kundrshtimi i mosprmbushjes s kontrats sht i natyrs materiale dhe
devolutive.
Shkputja e kontrats pr shkak t mosprmbushjes

Te kontratat me detyrime t dyanshme, nj ndr t drejtat e pals kontraktuese q ka
prmbushur detyrimin sht e drejta e shkputjes s kontrats. Kushtet pr shkputjen
e kontrats dallohen sipas asaj nse prmbushja brenda afatit t caktuar sht element
thelbsor apo jo.
Q t mund t shkputet kontrata pr shkak t mosprmbushjes s kontrats
duhet t plotsohen kto kushte: t jet fjala pr kontrat me detyrime t dyanshme
- me shprblim; kontrata t mos jet prmbushur dhe debitori t jet fajtor pr
mosprmbushjen e kontrats.
Kur prmbushja e detyrimit brenda afatit t caktuar paraqet element thelbsore t
kontrats, ndrsa debitori nuk e prmbush detyrimin brenda ktij afat, kontrata shkputet
sipas vet ligjit dhe pr kt nuk sht e nevojshme kurfar deklarate e kreditorit. Afati i
504
caktuar i prmbushjes sht element thelbsor kur shprehimisht sht thn se detyrimi
ka pr tu prmbushur n afatin e fiksuar, m s largu deri ose n ndonj mnyr
tjetr nga e cila mund t kuptohet qart afati brenda t cilit debitori sht i detyruar
ta prmbush detyrimin (neni 107 par. 1 i LMD). Kur prmbushja e detyrimit brenda
afatit t caktuar nuk sht element i kontrats, kreditori sht i detyruar q debitorit ti
lr nj afat t arsyeshm plotsues pr prmbushjen e detyrimit, pas t cilit, nse nuk
e prmbush detyrimin, lindin t njjtat pasoja sikurse edhe te kontrata tek e cila afati
sht element thelbsor (108 i LMD).
Pas skadimit t afatit, brenda t cilit kreditori nuk e ka prmbushur detyrimin e vet,
kreditori nuk sht i detyruar ti lr nj afat plotsues, por ta shkput kontratn n
rast se nga sjellja e debitorit del qart se ai nuk do ta prmbush detyrimin e vet brenda
afatit t caktuar.
Kreditori mund ta shkput kontratn edhe para skadimit t afatit t caktuar
pr prmbushjen e detyrimit kontraktues, kur del qart se debitori nuk dshiron ta
prmbush detyrimin e vet.
Kur kontrata shkputet, konsiderohet sikur t mos ishte lidhur fare. Palt
kontraktuese lirohen nga detyrimet e veta, prvese nga detyrimi pr shprblimin
eventual t dmit. Shkputja e kontrats ka efekt prapaveprues dhe secila pal mund
t krkoj kthimin n gjendje t mparshme (restitutio in integrum), si ka qen ajo
para lidhjes s kontrats dhe secila prej tyre sht e detyruar ta paguaj shprblimin
pr dobin t ciln e ka fituar nga ajo q sht e detyruar ta kthej, prkatsisht nse
sht fjala pr kthim t detyrimit n t holla, t paguaj kamatn nga dita kur sht br
pagesa (114 i LMD).
Shkputja ose ndryshimi i kontrats pr shkak t rrethanave t

ndryshuara (klauzola rebus sic stantibus)
Palt lidhin kontrat pr t arritur nj qllim t caktuar. Me rastin e lidhjes s
kontrats, ato kan parasysh rrethanat prkatse, t cilat ekzistojn n momentin e
lidhjes s kontrats dhe n t cilat detyrimet e veta mund ti prmbushin pa ndonj
vshtirsi t jashtzakonshme. Mirpo, n praktik ndodh q, pas lidhjes s kontrat,
t lindin rrethana t cilat njrs pal ia vshtirsojn prmbushjen e detyrimeve n at
mas saq qartazi kontrata m nuk i prgjigjet asaj q palt kontraktuese kan pritur
dhe, sipas mendimit t prgjithshm, do t jet e padrejt q nj kontrat e till t
mbetet n fuqi ashtu si sht lidhur.
Q t mund t shkputet ose t ndryshohet kontrata pr shkak t ndryshimit t
rrethanave, duhet t prmbushen kot prezumime: q kontrata t jet me detyrime t
dyanshme; q rrethanat t ken lindur pas lidhjes s kontrats; q rrethanat e shkaktuara
njrs pal tia vshtirsojn prmbushjen e detyrimeve ose pr shkak t tyre t mos
mund t realizohet qllimi i kontrats; q t jet e qart se kontrata e lidhur m nuk i
prgjigjet asaj q palt kan pritur dhe, sipas mendimit t prgjithshm, do t ishte e
padrejt t mbetet n fuqi, si e till, dmth. si ka qen e lidhur; q rrethanat t ken
lindur pavarsisht nga vullneti i palve dhe pa fajin e pals s cils iu ka vshtirsuar
505
prmbushja e detyrimeve kontraktuese dhe q prmbushja e detyrimit pr debitorin do

t ishte nj barr e rnd.
Pr shkak t rrethanave t ndryshuara, kontrata me prestime t prhershme, mund
t shkputet me krkes t njrs pal kontraktuese, por edhe mund t ndryshohet,
nse pala tjetr ofron ose pranon q kushtet t ndryshohen, ashtu q t mundsohet
prmbushja e saj.
N qoft se gjykata merr vendim me t cilin e shkput kontratn, me krkes t
pals tjetr, do t detyroj paln q ka krkuar shkputjen q pals tjetr tia caktoj
pjesn e kompensimit t drejt t dmit, t cilin, pr at arsye, e ka psuar (neni 116
par. 5 i LMD).
Kontrata nuk mund t shkputet dhe as t ndryshohet, nse pala s cils iu ka
vshtirsuar prmbushja e detyrimit, menjher pasi t ket marr dijeni se jan
shkaktuar rrethana t jashtzakonshme,nuk e njofton paln tjetr pr qllimin e vet
pr t krkuar shkputjen e kontrats. Nse kt nuk e bn sht prgjegjse pr
shprblimin e dmit.
Gjykata, me rastin e vendosjes lidhur me shkputjen ose ndryshimin e kontrats, do t
veproj n prputhje me parimet e qarkullimit t ndershm, rrezikun e jashtzakonshm
te kontrata e llojit prkats dhe interesin e t dy palve kontraktuese (neni 118 i LMD).
Palt me kontrat mund t prjashtojn t drejtn e krkess pr shkputjen ose
ndryshimin e kontrats, prvese kur nj klauzol e till sht n kundrshtim me
parimin e ndrgjegjshmris dhe t nderit.
Pamundsia e prmbushjes
N kuptim t LMD, kemi t bjm me pamundsi t prmbushjes kur te kontratat
e dyanshme prmbushja e detyrimit t njrs pal sht br e pamundur pr shkak
t rrethanave t shkaktuara pas lidhjes s kontrats, pr t cilat nuk sht prgjegjse
asnjra pal. Kur pamundsia e prmbushjes nga njra pal sht shkaktuar si pasoj e
rrethanave, pr t cilat nuk sht prgjegjse as pala tjetr, ather shuhet edhe detyrimi
i pals tjetr.
N rast se pr shkak t rrethanave t shkaktuara, pr t cilat nuk sht prgjegjse
asnjra nga palt, njrs pal iu ka br pjesrisht e pamundur prmbushja, pala tjetr
mund ta shkput kontratn, nse prmbushja e pjesshme nuk u prgjigjet nevojave
t saj; sidoqoft, kontrata mbetet n fuqi, meq pala tjetr ka t drejt t krkoj uljen
proporcionale t detyrimit t vet (neni 120 par. 2 i LMD).
Kur prmbushja e detyrimit te kontratat e dyanshme sht br e pamundur pr
rrethanat pr t cilat sht fajtore pala tjetr, detyrimi i saj shuhet, ndrsa ajo mund ta
mbaj t drejtn e vet ndaj pals tjetr, meq krkesa e saj zvoglohet pr aq sa ajo do t
kishte mundur t kishte dobi nga lirimi prej detyrimit t saj. Nga kjo rezulton se qllimi
i ksaj rregulle sht q debitori, detyrimi i t cilit shuhet, t mos prfitoj nga situata e
shkaktuar pr fajin e tij. Gjithashtu, ajo sht e detyruar q pals tjetr tia kaloj edhe
t gjitha t drejtat, t cilat i ka ndaj personave t tret lidhur me objektin e detyrimit t
saj.
506
Dmtimi prtej mase (laesio in ormis)

Dmtim i prtej mase ekziston n qoft se mes detyrimeve t palve, te kontratat
e dyanshme, n kohn e lidhjes s kontrats, ka ekzistuar nj shprpjestim i qart dhe
pala e dmtuar, n momentin e lidhjes s kontrats, nuk ka ditur dhe as nuk ka qen e
detyruar t dinte vleftn e vrtet t prestimit t saj (neni 122 i LMD).
Q t mund t ekzistoj dmtimi prtej mase, duhet t plotsohen kto kushte: t
jet fjala pr kontratat me detyrime t dyanshme; q mes detyrimeve t ndrsjella t
palve kontraktuese, n kohn e lidhjes s kontrats, t ket ekzistuar nj shprpjestim
i qart; dhe q pala e dmtuar, n momentin e lidhjes s kontrats, t mos ket ditur dhe
t mos ket qen e detyruar t dinte pr vleftn e vrtet t sendit ose shrbimit, i cili
sht objekt i detyrimit t saj.
Pasojat juridike te kontratat te t cilat ekziston dmtimi prtej mase qndrojn n t
drejtn e pals s dmtuar q t krkoj anulimin e kontrats, ngase nj kontrat e till
sht e rrzueshme (relativisht e pavlefshme). E drejta pr anulimin e kontrats shuhet
pas t ket kaluar nj vit nga dita e lidhjes s kontrats.
Kontrata mund t mbetet n fuqi nse pala tjetr ofron plotsimin e prestimit t saj
deri te vlera e vrtet e prestimit t pals s dmtuar.
Nuk mund t krkohet anulimi i kontrats pr shkak t shprpjestimit t prestimit
t detyrimeve t palve te kontrata e fatit, te shitja publike, si dhe n rast t dhnies s
mimit m t madh pr shkak t prirjeve t veanta.
Kontratat me fajde
Kontrat pr fajden sht ajo kontrat e dyanshme n baz t s cils njra
pal, duke shfrytzuar gjendjen e mjer ose gjendjen e vshtir materiale, prvojn e
pamjaftueshme, mendjelehtsin a varsin e pals tjetr, kontrakton pr vete ose pr
nj tjetr dobi pasurore e cila sht n shprpjestim t qart me at q pals tjetr i ka
dhn ose ka br pr t ose q sht i detyruar ti jap a t bj.
Elementet thelbsore t ksaj kontrate, si sht parashikuar me LMD, jan: t
jet e dyanshme detyruese; q prestimet e palve kontraktuese, n momentin e lidhjes
s kontrats, t jen n shprpjestim t qart; q njra pal kontraktuese ta ket
shfrytzuar pozitn e vshtir, n t ciln sht ndodhur pala tjetr (gjendja e mjer ose
gjendja e vshtir materiale, prvoja e pamjaftueshme, mendjelehtsia ose vartsia),
nga e cila ka rezultuar nj shprpjestim i qart mes prestimeve t ndrsjellta t palve;
q pala e cila ka shfrytzuar nj pozit t till t pals tjetr t ket pasur dijeni ose t
ket qen e detyruar t dinte q pala tjetr ndodhet n nj situat t till.
Kontrata pr fajden dmton interesin e individit dhe prandaj mund t thuhet se
sht fjala pr nj kontrat relativisht t pavlefshme. Por, kontrata pr fajden bn
pjes edhe n radhn e kontratave t ndaluara dhe, sikurse tek ato, edhe ktu zbatohen
rregullat e nulitetit absolut. Me gjith faktin se kontratat absolutisht nule nuk mund t
konvalidohen, LMD prmban dispozitn sipas s cils, nse pala e dmtuar krkon q
detyrimi i saj t zvoglohet n shum t drejt, gjykata do ta pranoj nj krkes t till,
507
po qe se sht e mundur dhe ather kontrata, me ndryshime prkatse, do t mbetet

n fuqi. I dmtuari krkesn pr zvoglimin e detyrimit mund ta bj brenda afatit prej
pes vjetsh, nga lidhja e kontrats (neni 123 par. 4 i LMD).
Kushtet e prgjithshme (kushtet e prgjithshme t afarizmit)

Kushtet e prgjithshm (formulare) t kontrats jan nj prmbledhje klauzolash, t
cilat jan formuluar paraprakisht me shkrim, t cilat, n form t till ose t ndryshuar,
do t jen baz e t drejtave dhe detyrimeve t palve kontraktuese me rastin e lidhjes
s nj kontrat konkrete n t ardhmen. Ato jan t prmbajtura n kontratn formulare
t shtypur m par nga njra pal kontraktuese ose shpallen n mnyr t veant.
Kushtet e tilla e obligojn paln tjetr, nse ka qen e njohur m to ose ka qen e
detyruar ti njoh me rastin e lidhjes s kontrats. N rast t mospajtimit t kushteve t
prgjithshme dhe klauzolave t veanta, vlejn kto t fundit. Me qllim t mbrojtjes
s pals m t dobt nga kushtet q i formulon m par pala me pozit m t volitshme
ekonomike, ligji konsideron se jan nule ato klauzola t kushteve t prgjithshme t
cilat jan n kundrshtim me qllimin e vet kontrats s lidhur ose me doket e mira
afariste, edhe n rast se kushtet e prgjithshme t afarizmit kan qen t lejueshme nga
organi kompetent.
Gjykata mund t refuzoj zbatimin e ndonj dispozite t kushteve t prgjithshme,
t cilat paln tjetr e privojn nga e drejta pr t paraqitur prapsime ose jan tepr t
rrepta ndaj saj ( neni 125 par. 2 i LMD).
Kalimi i kontrats
Kalimi i kontrats sht nj ndr efektet e veanta q i karakterizon kontratat e
dyanshme detyruese. Kalimi i kontrats ndodh n baz t marrveshjes mes njrs pal
kontraktuese - cedentit t kontrats dhe personit t tret - cesionarit, n baz t s cils,
me plqimin e pals tjetr kontaktuese - cesuesit, kalojn t drejtat dhe detyrimet q
prmban ajo kontrat te personi i tret - cesionari.
Me kalimin e kontrats nnkuptohet ardhja e personit t tret n marrdhnien
e detyrimeve n pozitn e njrs pal kontraktuese, meq t drejtat dhe detyrimet e
prfshira n at kontrat kalojn te pala e tret dhe shuhen ato t ceduesit. Me an t
kalimit t kontrats bhet ndrrimi i njrs nga palt kontraktuese, e cila bhet edhe
kreditor edhe debitor n t njjtn kontrat.
Kalimin e kontrats duhet dalluar nga kalimi i krkess (kalimit), ngase me kalimin
e kontrats mund t bhet ndrrimi i njrs apo pals tjetr kontraktuese, sepse te
kontratat e dyanshme detyruese, secila nga palt ka pozitn e debitorit dhe kreditorit
dhe, n baz t marrveshjes s njrs pal kontraktuese dhe me plqimin e pals tjetr,
kalojn ta paln e tret t gjitha t drejtat dhe detyrimet, ndrsa te kalimi i krkess
mund t ndodh vetm ndrrimi i kreditorit por jo edhe i debitorit dhe se te pala e tret cesionari kalon vetm krkesa e cedentit dhe jo edhe detyrimet e tij. Kalimi i krkess
mund t bhet jo vetm te kontratat e dyanshme detyruese, por te t gjitha llojet e
kontratave.
508
Q t mund t jet kalimi i kontrats i vlefshm, duhet t plotsohen kto kushte:

kalimi i kontrats mund t ndodh vetm kur kemi t bjm me kontrat t dyanshme
detyruese, e cila nuk sht ekzekutuar; q n marrveshjen e kalimit mes njrs
pal kontraktuese dhe personit t tret ta ket dhn m par plqimin pala tjetr
kontraktuese, njkohsisht kur sht lidhur marrveshja mes njrs pal kontraktuese
dhe pals s tret ose kt plqim ta ket dhn m von; plqimi i till mund t jepet
me goj apo n formn e caktuar me ligj pr kontratn e kaluar dhe nse kontrata nuk
sht lidhur nisur nga cilsit personale t pals kontraktuese (intuitu personae). Kto
kushte duhet t plotsohen n mnyr kumulative.
Cedenti i prgjigjet personit t tret pr vlefshmrin juridike t kontrats s kaluar,
por nuk i garanton q pala tjetr do ta prmbush detyrimin e vet q prmban kontrata
e kaluar, prve nse shprehimisht ka marr prsipr nj detyrim t till.
Mjetet e sigurimit t prmbushjes s krkess, t dhna nga ana e ceduesit, kalojn
te pala e tret, ndrsa mjetet e dhna nga personat e tjer nuk kalojn me kalimin e
kontrats, ngase ato mjete kan qen t lidhura me personalitetin e vet ceduesit.
EFEKTET E PRGJITHSHME T KONTRATS

Efektet e prgjithshme t kontratave kan t bjn me krijimin, ndryshimin dhe
shuarjen e marrdhnieve detyrimore. Nga kontrata dalin t drejta dhe detyrime t
palve kontraktuese, pa marr parasysh nse e kan lidhur kontratn personalisht
apo, n emr dhe pr llogari t tyre, e kan lidhur prfaqsuesit e tyre ligjor ose t
autorizuarit e tyre. Kjo do t thot se kontrata krijon t drejta dhe detyrime pr palt
kontraktuese (neni 130 par. 1 i LMD). Kontratat detyrimore krijojn t drejta relative,
t cilat kan efekt inter partes - ndaj palve kontraktuese dhe, parimisht, nuk kan
efekt ndaj personave t tret, sepse pr ta kontrata sht res inter alios acto. Mirpo, n
t drejtn bashkkohore, nga rregulla e mparshme ekziston prjashtimi kur kontrata
ka efekt juridik edhe ndaj personave q nuk jan pjesmarrs n lidhjen e kontrats,
por t drejtat dhe detyrimet q dalin nga kontrata jan t kalueshme nga nj person te
personi tjetr. N raste t tilla ligji ka parashikuar se kontrata ka efekt juridik edhe pr
sukcesort juridik t palve kontraktuese, prve nse sht kontraktuar dika tjetr
ose kur nga natyra e vet kontrats nuk del dika tjetr( neni 132 par. 2 i LMD).
Efekti i kontrats mund t shtrihet edhe mbi sukcesort singular, nse ndodh kalimi
i nj kontrate t dyanshme detyruese, kalimi i krkess ose pranimi i borxhit me an t
nj kontrate t njanshme.
Kontrata n dobi t personit t tret

Prjashtim nga rregulla se kontrata ka efekt juridik vetm ndaj palve kontraktues
bn edhe kontrata e lidhur n dobi t personit t tret.
Kontrata n dobi t personit t tret sht marrveshje mes dy personave - palve
kontraktuese, sipas s cils njra pal, e cila quhet premtues (promitent), obligohet ndaj
509
pals tjetr, q quhet stipulant, q tia prmbush nj prestim t caktuar pals s tret, e
cila quhet shfrytzues ose beneficiar. Te kjo kontrat, pala q quhet stipulant ka pozitn
e kreditorit, pala q quhet promitent ka pozitn e debitorit, ndrsa personi i tret, e cila
quhet beneficiar, nuk merr pjes n lidhjen e kontrats, por ka pozitn e shfrytzuesit
dhe nga kontrata nxjerr prfitime.
Pr tu lidhur nj kontrat juridikisht e vlefshme n dobi t pals s tret, duhet t
plotsohen kto kushte: kontrata t lidhet mes premtuesit (promitentit) dhe kontraktuesit
(stipulantit); nj kontrat e till t prmbaj klauzoln se kontrata lidhet n dobi t
personit t tret; kontraktuesi (stipulanti) t ket ndonj interes. Kto kushte duhen
plotsuar n mnyr kumulative.
Sipas LMD, kur dikush kontrakton, n emr te vetin, krkesn n dobi t tretit, i
treti fiton t drejtn e vet t drejtprdrejt ndaj debitorit, nse nuk sht kontraktuar
dika tjetr ose nuk del nga rrethanat e kontrats (neni 132 i LMD). Nga kjo del se
si kontraktuesi, ashtu edhe personi i tret beneficiari fiton t drejtn e drejtprdrejt
q debitori - promitenti tia prmbush prestimin t cilin ia ka premtuar n baz t
kontrats s lidhur me stipulantin.
Stipulanti mund ta revokoj ose ta ndryshoj dobin e kontraktuar pr t tretin beneficiarin deri ather kur beneficiari nuk deklaron se pranon at q sht kontraktuar
n dobi t tij.
Kontrata n dobi t personit t tret lidhet m s shpeshti me qllim q stipulanti
t lirohet n at mnyr nga detyrimi i vet, t cilin e ka ndaj beneficiarit, ashtu q do ta
udhzoj promitentin q t prmbush dika pr beneficiarin dhe jo pr t.
Nse beneficiari refuzon dobin q sht kontraktuar pr t ose stipulanti e revokon
at, dobia i takon kontraktuesit - stipulantit, ngase pushon t ekzistoj kontrata n dobi
t personit t tret dhe ajo do t ket efekt juridik mes palve kontraktuese.
SHKAKTIMI I DMIT
Nocionii dmit.-Dmi sht nj ndr burimet materiale t marrdhnieve t
detyrimeve. Marrdhnia juridike lind ngase i sht shkaktuar dm tjetrit dhe ai
duhet ti shprblehet atij. Q t mund t bhet fjal pr shprblimin e dmit, sht e
nevojshme q, s pari, t ekzistoj dmi, q t jet shkaktuar nj humbje n pasurin
e dikujt ose, prgjithsisht, t jet cenuar ndonj e drejt e tij. Dmi sht njri nga
kushtet themelore pr prgjegjsin juridike-civile. N bisedat e rndomta me fjaln
dm nnkuptohet do humbje, pavarsisht nga natyra e saj. N kt kuptim, thuhet se
sht dm kur dikush smuret, kur lshon nj rast t mir etj. Me fjaln dm kuptohet
do prjetim i ndonj t keqeje. Por, n kuptimin e ngusht juridik, me fjaln dm
konsiderohet cenimi i vlerave juridikisht t mbrojtura. LMD, si dhe ligjet e detyrimeve
n shum shtete, nuk e prcakton saktsisht kuptimin e dmit, por jep orientime n
baz t cilave mund t prcaktohet kuptimi i tij. N kuptimin juridik, dmi paraqet
510
zvoglimin e pasuris s ndokujt (dmi i thjesht) dhe pengimin e shtimit t saj (fitimi i
humbur), si dhe shkaktimin e dhimbjeve fizike ose psikike ndaj tjetrit ose friks (dmi
jomaterial - neni 137 i LMD).
Dmi mund t jet material (pasuror) dhe jomaterial ose moral.
a) Dmi material dhe llojet e tij.- Me dmin material kuptojm cenimin e vlerave
pasurore t ndonj personi fizik apo juridik. Dmi material shkaktohet m s shpeshti
me asgjsimin, dmtimin apo marrjen e sendit, brjen t pamundur ose vshtirsimin e
shfrytzimit t sendit, pr mnjanimin e t cilave krkohen shpenzime. Kemi t bjm
me dm material edhe n rast t shkaktimit t lndimeve trupore cenimi i integritetit
fizik, humbja e aftsis pr pun, pr t cilin shkak mund t humbasin t ardhurat mbi
baz t puns, si dhe n rast t shkaktimit t vdekjes s ndonj personi.
Dmi material mund t ndahet n dm real ose t thjesht (damnum emergens) dhe
fitim t humbur (lucrum cesans). Dm material sht zvoglimi i pasuris ekzistuese t
dmtuarit. Kshtu ndodh kur dikujt i dmtohet n trsi automjeti n aksident trafiku, kur
dikush ia thyen dorn personit tjetr, kur dikush u ekspozohet shpenzimeve lidhur me
fikjen e zjarrit t vn nga nj person tjetr. Fitimi i humbur ekziston n rast t pengimit
t shtimit t pasuris s personit t dmtuar. Fitimi i humbur sht ai q, sipas rrjedhs
s rregullt t gjrave ose rrethanave t veanta, me t drejt sht pritur t realizohet,
por kjo sht penguar me veprimin ose lshimin e dmtuesit (neni 137 i LMD). Kjo
ndodh kur shoferit, i cili ushtron profesionin e taksistit, dmtuesi ia dmton automjetin,
pr t cilin shkak ai, pr nj koh t caktuar, nuk mund ta ushtroj profesionin, apo kur,
pr pasoj t lndimeve trupore, tek i dmtuari sht shkaktuar humbja e aftsis pr
pun, pr t cilin shkak nuk mund t realizoj t ardhura nga marrdhnia e puns, t
cilat do ti kishte realizuar sikur t mos ndodhte ngjarja dmtuese.
b) Dmi moral ose jomaterial.- Me dm jomaterial kuptojm cenimin e vlerave
jopasurore, prkatsisht cenimin e vlerave personale t ndonj personi.Dmi jomaterial
ekziston n rast t shkaktimit t dhimbjeve fizike, dhimbjeve shpirtrore, zvoglimit
t aktivitetit jetsor, shmtimit, cenimit t prestigjit e t nderit, cenimit t lirive dhe t
drejtave t personalitetit, shkaktimit t vdekjes s personit t afrm dhe shkaktimit t
friks (neni 182 189 t LMD).
Bazat e prgjegjsis.- N t drejtn pozitive t detyrimeve, n Kosov ekzistojn
dy baza themelore t prgjegjsis dhe nj baz plotsuese pr shprblimin e dmit:
prgjegjsia sipas fajit dhe prgjegjsia objektive ose pa faj dhe baza plotsuese e
prgjegjsis sipas parimit t drejtshmris.
Prgjegjsia pr dmin sipas bazs s fajit.- Q t ekzistoj prgjegjsia pr
shprblimin e dmit, duhet t plotsohen kto kushte: t ekzistoj dmi, q dmi t
jet shkaktuar me veprim ose lshim t kundrligjshm t dmtuesit, q t ekzistoj
511
faji i dmtuesit dhe t ekzistoj lidhja shkaksore mes veprimit dmtues dhe pasojave
- dmit.
Veprimi sht i kundrligjshm kur sht n kundrshtim me normn juridike,
moralin shoqror, me t cilin cenohet ndonj e drejt subjektive e t dmtuarit.
Megjithat, ekzistojn veprime t njeriut t cilat nuk jan t kundrligjshme, por
dmtuesi sht prgjegjs pr shprblimin e dmit. Nj prgjegjsi e till ekziston: kur
dmtuesi e shkakton dmin, duke ushtruar ndonj t drejt q i takon, por me rastin
e shfrytzimit t saj nuk bn ti kaloj kufijt e lejuar, kur shfrytzimi i s drejts do
t shndrrohej n keqprdorim t s drejts; kur dmi shkaktohet me plqimin e t
dmtuarit; kur dmi sht shkaktuar nga personi zyrtar gjat kryerjes s puns zyrtare,
n kuadr t autorizimeve t veta; kur dmi shkaktohet n mbrojtje t nevojshme; kur
dmi sht shkaktuar n gjendje t nevojshme ekstreme dhe n rastin kur dmi sht
shkaktuar n vetndihm t lejuar.
Faji ekziston kur dikush ka br dika q nuk sht dashur ta bj dhe q nuk do ta
kishte br njeriu i arsyeshm ose kur ka lshuar ndonj veprim, t cilin nuk do ta kishte
lshuar njeriu i arsyeshm. Sipas LMD, faji ekziston edhe kur dmtuesi e shkakton
dmin me dashje ose nga pakujdesia (neni140 i LMD). Domethn, kjo dispozit njeh
shkallt e fajsis - dashjen ose qllimin dhe pakujdesin. Qllimi ekziston kur dmtuesi
ka qen i vetdijshm pr veprimet e veta dhe ka dashur t shkaktohet pasoja ose kur
ka qen i vetdijshm q, pr shkak t veprimeve t tij, mund t shkaktohen pasoja
dhe ka pranuar t ndodhin ato. Pakujdesia ekziston kur dmtuesi nuk ka vepruar me
kujdesin e njeriut mesatarisht t kujdesshm (pakujdesia ekstreme) ose nuk ka vepruar
me kujdesin e njeriut shum t kujdesshm (pakujdesia e rndomt).
Lidhja kauzale (shkaksore).-Lidhja kauzale sht nj ndr kushtet e prgjithshme
pr prgjegjsin pr dmin e shkaktuar. Lidhja kauzale sht lidhje mes ngjarjes pr
t ciln pala sht prgjegjse dhe pasojave t saj, t cilat paraqesin dmin. Nj person
prgjigjet pr dmin e shkaktuar vetm n rast se ekziston lidhja kauzale mes veprimeve
t tij dhe pasojs s shkaktuar - dmit. Veprimi sht shkak i dmit, n qoft se paraqet
kusht t drejtprdrejt dhe t pandrprer dhe nse, sipas efektit t tij t rregullt, sht
shkaktuar dmi.
Prgjegjsia pr tjetrin
N t drejtn e detyrimore ekziston nj rregull e prgjithshme sipas s cils,
dokush sht prgjegjs pr veprimet e veta dmtuese lidhur me shprblimin e dmit t
shkaktuar ndaj personit tjetr. Sipas LMD, kush tjetrit i shkakton dm, ai sht i detyruar
tia shprblej at (neni 136 i LMD) Por, me qllim t siguris juridike t personit
t dmtuar q ti shprblehet dmi i shkaktuar, nga kjo rregull ligji ka parashikuar
prjashtime, kur pr dmin e shkaktuar nuk prgjigjet shkaktuesi i dmit, por personi
tjetr, si sht rasti me prgjegjsin e prindit, prkatsisht kujdestarit pr dmin e
shkaktuar nga ana e fmijs s moshs jomadhore ose personit ndaj t cilit iu ka besuar
512
kujdesi dhe mbikqyrja si dhe n rast t prgjegjsis s ndrmarrjes, prkatsisht t

personit tjetr juridik pr dmin e shkaktuar nga puntori i tij.
Prgjegjsia e prindit pr dmin e shkaktuar nga fmija i mitur dhe
prgjegjsia e kujdestarit pr dmin e shkaktuar nga personi i privuar nga zotsia
pr t vepruar.
Prindrit jan prgjegjs pr dmin e shkaktuar nga fmija i tyre deri n moshn
shtatvjeare, pavarsisht nga ajsia. Nga kjo prgjegjsi mund t lirohen vetm nse
provojn se ekzistojn arsye pr prjashtimin e prgjegjsis sipas rregullave pr
prgjegjsin, pavarsisht nga faji.
Pr veprimet dmtuese t fmijs mbi 7 vje, prindi dhe kujdestari prgjigjen sipas
parimit t fajit t supozuar. Nga kjo prgjegjsi mund t lirohen kur provojn se kan
br mbikqyrjen e nevojshme dhe se dmi sht shkaktuar pa fajin e tyre. Pr dmin
e shkaktuar nga fmija i moshs mbi 7 vje, prve prindit, mund t prgjigjet edhe
fmija, n rast se provohet se n momentin e shkaktimit t dmit, ai ka qen i aft
pr t gjykuar, pr ta kuptuar rndsin e veprimeve t veta, ndrsa i mituri mbi 14
vjear konsiderohet se posedon aftsi pr t gjykuar dhe sht prgjegjs sipas bazs s
fajsis, sikurse edhe personi i moshs madhore dhe ndaj personit t dmtuar ekziston
prgjegjsia solidare e t miturit dhe prindrve.
Pr t ekzistuar prgjegjsia e prindrve pr dmin e shkaktuar nga fmijt e tyre,
duhet t prmbushen kto kushte: ekzistimi i dmit; dmi t jet shkaktuar nga fmija
i mitur; n momentin e shkaktimit t dmit fmija i mitur t kt jetuar s bashku me
prindin, prkatsisht fmija t mos jet nn mbikqyrjen e nj personi tjetr.
Prgjegjsia e pundhnsit dhe e personave t tjer juridik pr dmin q i
shkaktohet personit tjetr nga punonjsi e tyre apo organet e tyre.
Pr dmin t cilin ia shkakton personit t tret punmarrsi n pun ose lidhur
me punn, prgjigjet pundhnsi n t ciln punmarrsi ka punuar n momentin e
shkaktimit t dmit, prve nse provon se punmarrsi ka vepruar ashtu si sht
dashur t veprohet. Por, nse punmarrsi e ka shkaktuar dmin me dashje ose nga
pakujdesia ekstreme, i dmtuari mund t krkoj shprblimin e dmit drejtprdrejt edhe
nga punmarrsi. Kjo do t thot se, n kushte t caktuara, mund t jet prgjegjsia
solidare e pundhnsit dhe punmarrsit pr shprblimin e dmit personit t tret.
Sipas t njjtit parim, sikurse pundhnsi, edhe personat e tjer juridik prgjigjen
pr dmin t cilin organi i tyre ia shkakton personit t tret gjat ushtrimit ose lidhur me
ushtrimin e funksioneve t tij (neni 153 i LMD).
Pr t ekzistuar prgjegjsia e pundhnsit ose e pesonave t tjer juridik
pr dmin t cilin e shkaktojn punonjsit, prkatsisht organet e tyre n kushtet e
prmendura m sipr duhet t plotsohen kto kushte: t jet shkaktuar dmi; dmi t
jet shkaktuar nga punonjsi n pun ose lidhur me punn, prkatsisht gjat ushtrimit
t funksionit ose lidhur me funksionin dhe dmi t mos jet shkaktuar me dashje ose
nga pakujdesia ekstreme.
513
Prgjegjsia pr dmin e shkaktuar nga sendi i rrezikshm ose veprimtaria e

rrezikshme
Prgjegjsia pr dmin e shkaktuar nga sendi i rrezikshm ose veprimtaria e
rrezikshme sht nj ndr prgjegjsit civile sipas parimit t prgjegjsis objektive. Si
sende t rrezikshme konsiderohen ato q, pr shkak t pozits s tyre, ndikimit, cilsive
ose vet ekzistimit t sendit, si t till, prbjn rrezik t shtuar pr mjedisin. M s
shpeshti prgjegjsia objektive ka t bj me lmenj, n t cilt punohet me energji
elektrike, lnd shprthyese, makina me avull ose me gaz, pajisje me energji nukleare,
instalime pr kalimin e energjis elektrike. Si rrezik i shtuar konsiderohet edhe ndezja e
zjarrit n hapsir t hapur, prhapja e ndotsve dhe ndotja e mjedisit. Dmi i shkaktuar
lidhur me sendin e rrezikshm ose nga veprimtaria e rrezikshme konsiderohet se
rrjedh nga ai send ose veprimtari, prvese kur provohet se ato nuk kan qen shkak
i dmit (neni 154 i LMD). Pr dmin e shkaktuar nga sendi i rrezikshm prgjigjet
zotruesi i saj, kurse pr dmin nga veprimtaria e rrezikshme prgjigjet personi q
merret me te. Prezumimet pr shprblimin e dmit t shkaktuar nga sendi i rrezikshm
apo veprimtaria e rrezikshme jan: q t jet shkaktuar dmi dhe t ekzistoj lidhja
shkaksore mes dmit dhe prdorimit t sendit, prkatsisht ushtrimit t veprimtaris
s rrezikshme q paraqet rrezik t shtuar pr mjedisin. Prgjegjsia e pronarit t sendit
t rrezikshm apo veprimtaris s rrezikshme pr shprblimin e dmit prjashtohet nse
dmi sht shkaktuar me ndikimin e forcs madhore, me veprimin e t dmtuarit apo
me veprimet e personave t tret.
PRGJEGJSIA N RAST FATKEQSIE T SHKATUAR ME

AUTOMJET N LVIZJE
Pr shprblimin e dmit t shkaktuar me automjetin n lvizje ekzistojn rregulla t
veanta. Prgjegjsia pr dmin e shkaktuar me automjetin n lvizje bazohet n fajsin
e shfrytzuesit t automjetit. N qoft se dmi sht shkaktuar pr fajin ekskluziv t
njrit drejtues t automjetit, ai sht prgjegjs pr shprblimin e tr dmit t shkaktuar
me automjetin n lvizje. Por, n qoft se ekziston fajsia e dyanshme, secili drejtues i
automjetit prgjigjet pr shprblimin e dmit n prpjestim me shkalln e fajsis pr
tr dmin e shkaktuar. N rast t mungess s fajsis pr dmin e shkaktuar, drejtuesit
e automjetit jan prgjegjs pr shprblimin e dmit n pjes t barabarta, nse arsyet e
drejtshmris nuk krkojn dika tjetr. Pr dmin e shkaktuar ndaj personave t tret,
drejtuesit e automjeteve jan prgjegjs solidar (neni 159 par. 4 i LMD).
Prgjegjsia pr t metat e produkteve

Produkti me t meta q vihet n qarkullim prbn rrezik t shtuar pr shkaktimin
e dmit ndaj njerzve dhe sendeve. Pr kt arsye, me LMD ka rregulluar shtjen e
prgjegjsis s prodhuesit t sendeve t tilla. Prodhuesi i cili e v n qarkullim sendin
514
q ka prodhuar, i cili, pr shkak t ndonj t mete pr t ciln ai nuk e ka ditur, paraqet

rrezik pr dmtimin e njerzve dhe sendeve, sht prgjegjs pr shprblimin e dmit
t shkaktuar si pasoj e asaj t mete. Prodhuesi prgjigjet edhe pr cilsit e rrezikshme
t sendit, n qoft se nuk ka ndrmarr t gjith at q krkohet n mnyr q dmin,
t cilin ka munduar ta parashikoj, ta pengoj me trheqjen e vrejtjes, me ambalazh t
sigurt ose me masa t tjera prkatse (neni 160 i LMD). Prodhuesi i sendit me t meta,
pr dmin e shkaktuar, prgjigjet mbi baz t prgjegjsis objektive, sepse sendet me
t meta jan sende t rrezikshme si pasoj e cilsive t tilla q kan. Q prodhuesi i
sendit me t meta t mund t jet prgjegjs pr tia shprblyer dmin personit tjetr,
duhet t plotsohen kto kushte: dmi ti jet shkaktuar ndonj personi; dmi t jet
shkaktuar si pasoj e t metave t sendit dhe sendi me t meta t jet vn n qarkullim.
PRGJEGJSIA PR DMIN MATERIAL

Qllimi i shprblimit t dmit sht rivendosja e gjendjes s mparshme t pasuris
s t dmtuarit, domethn, ashtu si ka qen ajo para se t ndodhte ngjarja dmtuese.
Ky qllim, sipas LMD, mund t arrihet n dy mnyra: n natyr dhe n t holla. N
qoft se t dmtuarit iu ka marr ose dmtuar sendi, rikthimi i gjendjes s mparshme
n natyr arrihet me kthimin e sendit, prkatsisht riparimin e sendit t dmtuar apo
zvendsimin me nj send tjetr t njjtit lloj dhe me vler t njjt. Mirpo, kjo form
nuk sht e mundur gjithher dhe n kso rastesh ose kur gjykata konsideron se nuk
sht e nevojshme q kt ta bj personi prgjegjs, ajo do t caktoj q t dmtuarit
ti paguhet shuma prkatse e t hollave, n emr t shprblimit t dmit. Ligji e lejon
shprblimin e dmit n t holla edhe n rast se kt e krkon i dmtuari dhe kt e
lejojn rrethanat e rastit konkret (neni 169 i LMD).
Shprblimi i dmit n t holla i bhet t dmtuarit edhe kur sendi i sht marr n
mnyr t palejueshme atij dhe sht asgjsuar nga forca madhore.
Shprblimi n form t rents

Kur dmi i sht shkaktuar personit fizik dhe ai ka t bj me vdekjen, lndimin
trupor ose dmtimin e shndetit, shprblimi i dmit, sipas rregullit, bhet n form
t rents s prjetshme ose rents n koh t caktuar. Kreditori mund t krkoj ti
jepet nj garanci pr pagesn e rents, prve nse ajo, sipas rrethanave t rastit, nuk
do t ishte e arsyeshme. Renta n t holla paguhet pr do muaj prpara, n qoft se
gjykata nuk cakton di tjetr (neni 172 par. 2 i LM). Nse nuk i sigurohet nj garanci
e till, i dmtuari ka t drejt t krkoj q, n vend t rents, ti paguhet nj shum
e prgjithshme, lartsia e s cils caktohet sipas shums s rents dhe kohzgjatjes s
jets s debitorit, duke zbritur kamatat prkatse (neni 172 par. 4 i LMD).
515
Shprblimi i dmit n rast t vdekjes, lndimit trupor dhe dmtimit t

shndetit
N rast t vdekjes, lndimit trupor dhe dmtimit t shndetit t personit fizik
shkaktohet dmi material n forma t ndryshme. LMD prmban dispozitat, me t
cilat sht rregulluar shprblimi i dmit. N rastet e lndimit trupor, dmtuesi sht i
detyruar tia shprblej dmin t dmtuarit lidhur me mjekimin nga lndimet e marra
dhe shpenzimet e tjera q kan t bjn me t, si dhe t ardhurat e humbura nga puna si
pasoj e humbjes s aftsis s prkohshme a t prhershme pr pun dhe zvoglimit t
ksaj aftsie. Nse i dmtuari, pr pasoj t paaftsis s prkohshme ose t prhershme
pr pun, humb t ardhurat nga puna ose i shtohen nevojat n mnyr t prhershme ose
i zvoglohen apo i zhduken mundsit e zhvillimit dhe t avancimit, dmtuesi sht i
detyruar ti paguaj t lnduarit rentn e caktuar n t holla, si shprblim t nj dmi t
till (neni 177 179 i LMD).
N rast t vdekjes s personit, antart e familjes s tij kan t drejtn tu shprblehet
dmi material: shpenzimet e varrimit; ushqimi i personave t cilt i vdekuri, sipas ligjit,
ka qen i detyruar ti ushqej. Shprblimi i dmit pr ushqimin e humbur paguhet n
form t rents, shuma e s cils caktohet duke i pasur parasysh t gjitha rrethanat e
rastit konkret, por e cila nuk mund t jet m e madhe se ajo t ciln i dmtuari do ta
kishte fituar nga i vdekuri, sikur t kishte mbetur gjall.
Shuma e rents s caktuar, pas ndryshimit t rrethanave, mund t rritet sipas me
krkes t dmtuarit apo t zvoglohet, prkatsisht t shuhet me krkess s dmtuesit.
E drejta e ushqimit t caktuar n form t rents pr shkak t vdekjes s personit t
afrm, lndimit trupor ose shmtimit trupor nuk mund ti kalohet nj personi tjetr,
prve shumave t arritura pr pages, t cilat jan caktuar me marrveshje me shkrim
t palve ose me aktgjykim t forms s prer.
Shprblimi i dmit material n rast t cenimit t nderit dhe prhapjes s

fakteve t pavrteta
Veprimet dmtuese, t cilat kan t bjn me cenimin e nderit, prhapjen ose
kalimin e fakteve t pavrteta pr t kaluarn, dijen dhe aftsit e personit tjetr, pr
t cilat dmtuesi ka pasur dijeni ose sht i detyruar t dij q jan t pavrteta, jan
baz e veant e prgjegjsis pr shprblimin e dmit material, t cilin e pson i
dmtuari. Me veprime t tilla t dmtuarit i cenohen vlerat jo materiale, me t cilat i
shkaktohet dmi material. Me veprime t tilla t dmtuarit mund ti rrezikohet seriozisht
ekzistenca materiale. Kjo sht arsyeja pr t ciln dmtuesi detyrohet tia shprblej
dmin t dmtuarit, t cilin ky e ka psuar nga veprimet dmtuese (neni 185 i LMD).
Pr vlersimin e ekzistimit t cenimit t interesave materiale t dmtuarit, si pasoj e
cenimit t integritetit t tij, sht relevante q dmtuesi t prhap fakte t pavrteta pr
t kaluarn e t dmtuarit, pr cilsit e tij personale, duke ditur se faktet e tilla jan t
pavrteta, si dhe me prhapjen e tyre pa interes material t personit i cili prhap dhe
para t cilit bhet prhapja, mund ti rrezikohet ekzistenca materiale e t dmtuarit.
516
Shprblimi i dmit jomaterial

Prve dmit material dhe pavarsisht nga ekzistimi i tij, mund t shkaktohet
edhe dmi jomaterial. Nj dm i till mund t shkaktohet me cenim t integritetit t
njeriut, i cili ka t bj me shkaktimin e dhimbjeve fizike, dhimbjeve shpirtrore, uljen
e aktivitetit jetsor, shmtimin, me cenimin e prestigjit dhe nderit, lirive ose t drejtave
t personalitetit, me shkaktimin e vdekjes s personit t afrm dhe shkaktimin e friks.
Qllimi i shprblimit t dmit sht q t rivendoset gjendja e mparshme e pasuris
s t dmtuarit, ajo para se t shkaktohej dmi. Te dmi material, parimisht, kjo mund
t realizohet n natyr. Pr dallim nga kjo, te shprblimi i dmit moral rivendosja
e gjendjes s mparshme realizohet varsisht nga forma e dmit t till. N rast t
cenimit t s drejts s personalitetit, kjo mund t arrihet me publikimin e aktgjykimit
me shpenzime t dmtuesit ose me revokimin e deklarats nga ana e dmtuesit, me
t ciln sht shkaktuar dmi ose n nj mnyr tjetr, me t ciln arrihet qllimi i
shprblimit t dmit. N raste t tjera gjykata t dmtuarit ia cakton shprblimin e
drejt n t holla, i cili ka karakter t satisfaksionit moral. Shprblimin e drejt pr
dhimbjet shpirtrore t prjetuara gjykata mund tia caktoj edhe personit i cili, me an
t mashtrimit, shtrngimit ose t keqprdorimit t ndonj raporti, t nnshtrimit ose
vartsis, sht shtrnguar t ket marrdhnie seksuale ose sht kryer ndonj vepr
tjetr kundr dinjitetit t personalitetit dhe moralit t tij (neni 185 i LMD).
N rast t vdekjes s personit t afrm, t drejtn e shprblimit t drejt n t holla
e kan antart e familjes s ngusht (bashkshorti, fmijt dhe prindrit e t vdekurit),
por kjo e drejt mund tiu prkas edhe vllezrve dhe motrave t vdekurit, n rast se
mes tyre dhe t vdekurit ka ekzistuar bashksia e prhershme jetsore. Pr dhimbjet e
psuara shpirtrore, gjykata mund tiu caktoj shprblimin e drejt antarve t familjes
s ngusht edhe n rast t invaliditetit t rnd t ndonj personi.
Si kriter pr vrtetimin e mass s dmit merret parasysh shkalla e intensitetit t
dhimbjeve fizike, friks dhe kohzgjatja e tyre.
PRGJEGJSIA E DISA PERSONAVE PR T NJJTIN DM

Pr shprblimin e dmit t shkaktuar me pjesmarrjen e shum personave me
veprime t tyre t drejtprdrejta apo t trthorta si nxits, ndihms si dhe ata q
ndihmojn q personat prgjegjs t mos zbulohen, t gjith kta jan prgjegjs n
mnyr solidare. Ata t gjith konsiderohen pjesmarrs n shkaktimin e dmit, ngase
q t gjith, n ndonj mnyr, kan pasur dor n shkaktimin e dmit. Prgjegjsia
solidare pr shprblimin e dmit ekziston edhe kur dmin e kan shkaktuar dy a m
shum persona ve e ve, pavarsisht nga njri- tjetri, n qoft se nuk mund t vrtetohet
shkalla e kontributit t secilit prej tyre n shkaktimin e dmit. Prgjegjsia solidare
pr shprblimin e dmit ekziston edhe kur sht e sigurt se dmin e kan shkaktuar
dy ose m shum persona t caktuar, t cilt n ndonj mnyr jan t lidhur mes
tyre, por nuk mund t vrtetohet cili nga ata e ka shkaktuar dmin (neni 190 par. 4 i
LMD). Pas pagess s dmit nga njri prej debitorve solidar, ky ka t drejt t krkoj
pjest prkatse n procedurn e regresit, shuma e t cilave caktohet sipas shkalls s
517
pjesmarrjes n shkaktimin e dmit, por, po qe se nuk mund t vrtetohet nj shkall

e till e secilit pjesmarrs t shkaktimit t dmit, donjri duhet t paguaj pjes t
barabarta t shprblimit, prve nse arsyet e drejtsis nuk e lejojn kt.
PASURIMI PA BAZ
Pasurimi pa baz sht nj ndr burimet materiale t s drejts s detyrimeve.
Pasurimi pa baz sht kalimi pa baz juridike i pasuris s nj personi, i cili quhet
i varfruar, n pasurin e personit tjetr, i cili quhet i pasuruar. Pasurim i pabaz
do t thot rritje e pasuris ose kursimi n pasurin e nj personi, duke u zvogluar
pasurin e personit tjetr pa baz t vlefshme juridike. Kjo mund t shkaktohet me
veprimet e t varfruarit (kur dikush dy her e paguan t njjtin borxh ose e paguan
borxhin q nuk ekziston), me veprimet e t pasuruarit (kur ky shfrytzon materialin e
huaj ndrtimor pr ndrtimin e objektit t vet) dhe pr shkak t forcs madhore (kur
dikujt i rritet pasuria pr pasoj t ndikimit t prmbytjeve). Pr tu quajtur pasurim i
pabaz (Conditio sine causa) duhet t plotsohen kto prezumime: rritja e pasuris s
t pasuruarit; zvoglimi i pasuris s t varfruarit; mosekzistimi i bazs s vlefshme
juridike; mnyra e lejueshme e kalimit t pasuris dhe lidhja kauzale. Ekziston nj
rregull e prgjithshme se kur dikush pasurohet pa baz juridike, lind detyrimi i kthimit,
prkatsisht i shprblimit t vlers s saj n t holla t varfruarit (neni 194 par. 4 i
LMD).
Me pasurimin e pabaz krijohet marrdhnia detyrimore mes personit t pasuruar
dhe t varfruar, ashtu q personi i pasuruar sht i detyruar tia kthej personit t
varfruar at q ka pranuar pa baz juridike.
Ligji prmban rregulla pr kthimin e fitimit pa baz. Sipas ktyre rregullave, nuk
mund t krkoj kthimin ai q e ka br pagesn duke ditur se nuk sht i detyruar ta bj
at, prve n rast se e ka rezervuar t drejtn t krkoj kthimin ose pagesn e ka br
pr tiu shmangur dhuns. Nuk mund t krkohet as ajo q sht dhn ose sht br
n emr t prmbushjes s ndonj detyrimi natyror, moral ose shoqror, si dhe t asaj
q sht paguar n emr shprblimit t dmit, pr shkak t lndimit trupor, dmtimit t
shndetit ose vdekjes, nse pagesa iu ka br personit t ndrgjegjshm.
N t gjitha format e pasurimit t pabaz ekziston detyrimi i t pasuruarit q prve
asaj q sht fituar pa baz, ti kthej edhe frytet dhe kamatn, nga dita e paraqitjes s
padis dhe kur fituesi sht i pandrgjegjshm, nga dita e fitimit pa baz.
KRYERJA E PUNVE T HUAJA PA AUTORIZIM

(NEGOTIORUM GESTIO)
Parim i prgjithshm sht q askush nuk bn t ndrhyj n punt e huaja. Nga ky
parim ekziston prjashtimi n rastet kur dikujt i nevojitet ndihma e tjetrit. Ekziston edhe
parimi moral pr ta ndihmuar njri-tjetrin jo vetm kur vrehet ekzistimi e nevojs, por
edhe kur dikujt i kanoset rreziku t psoj humbje personale apo materiale, t ciln nuk
mund ta pengoj vet, m s shpeshti pr shkak se pr kt as q ka dijeni. Pr kto
518
arsye, e drejta e detyrimeve bn prjashtime nga rregulla se askush nuk bn t przihet

n punt e huaja, duke lejuar kshtu kryerjen e punve t huaja pa autorizim.
Kryerja e punve t huaja pa autorizim sht nj ndr burimet materiale t
detyrimeve. Ky institucion juridik sht rregulluar me dispozitat e LMD (neni 203 211). Kryerja e punve t huaja pa autorizim ekziston kur dikush kryen pa autorizim
pun fizike ose juridike t ngutshme, me qllim t mbrojtjes s pasuris nga dmi ose
rritjes s pasuris s t zotit t puns.
Pr t ekzistuar kryerja e punve t huaja pa autorizim, duhet t ekzistojn kto
prezumime: q kryersi i punve pa autorizim vrtet t ket ndrmarr kryerjen e
punve t huaja; q puna t jet e huaj; q puna t jet kryer me qllim t mbrojtjes s
interesit t huaj dhe q kryersi i puns t mos jet i autorizuar sipas ligjit, me kontrat
apo n ndonj mnyr tjetr pr ti kryet punt e huaja.
N teorin juridike prmenden kto lloje t kryerjes s punve t huaja pa autorizim:
kryerja e domosdoshme e punve t huaja pa autorizim, kryerja e dobishme e punve
t huaja pa autorizim (kur kryersi i punve t huaja ndrmerr veprime pr t evituar
dmin, i cili i kanoset t zotit t puns ose pasuris s tij); kryerja e ndaluar e punve
t huaja pa autorizim (kur kryersi i puns pa autorizim ndrmerr veprimin pr t zotin
e puns prkundr ekzistimit t ndaless s t zotit t puns dhe kryerja jo juridike e
punve t huaja pa autorizim (kur kryersi i punve ndrmerr veprime me qllim t
sigurimit t dobis materiale pr vete).
N rast t kryerjes s punve pa autorizim, krijohet marrdhnia e detyrimeve mes
kryersit t punve pa autorizim dhe t zotit t pasuris.
Detyrimet e kryersit t punve pa autorizim jan: ta njoftoj t zotin sa m par q
sht e mundur, t vazhdoj punt e filluara deri sa nuk i merr prsipr vet i zoti, q
punt e tilla ti kryej me kujdesin e shtpiakut t mir ose t ekonomistit t mir dhe,
pas prfundimit t puns, ti paraqes llogari dhe tia kaloj gjith at q ka siguruar me
kryerjen e puns pa autorizim atij q i prket kjo pun.
Kryersi i puns s huaj pa autorizim ka t drejt t krkoj nga i zoti i pasuris: q
i zoti ta liroj nga t gjitha detyrimet t cilat, pr ta kryer punn e tij, i ka marr prsipr
dhe detyrimet nga veprimet juridike, t cilat i ka lidhur n emr t tij; q tia paguaj t
gjitha shpenzimet e nevojshme dhe t dobishme dhe tia shprblej dmin e psuar si
dhe tia paguaj shprblimin pr punn e kryer.
Kryersi i punve pa autorizim, i cili ka kryer pun t huaja prkundr ekzistimit
t ndalimit t zotit t puns, i cili ka pasur dijeni ose ka qen i detyruar ta dij, nuk ka
t drejta q do ti takonin sipas rregullave t kryerjes s punve t huaja pa autorizim.
Prkundrazi, ai sht i detyruar tia shprblej dmin eventual t zotit t puns edhe
ather kur dmi t jet shkaktuar pa fajin e tij, prve n rast se ndalesa pr kryerjen
e punve t tilla iu ka br n kundrshtim me ligjin ose moralin, n t cilin rast vlejn
rregullat e mparshme t kryerjes s puns s huaj pa autorizim.
Kur dikush i kryen punt e huaja pa autorizim, me qllim q dobin pasurore t
arritur ta ndal pr vete, edhe pse ka ditur se puna sht e huaja, jo vetm q nuk i
gzon t drejtat sipas rregullave t kryerjes s punve t huaja pa autorizim, por sht
519
i detyruar q t zotit t puns ti paraqes llogari dhe tia dorzoj tr dobin e arritur
dhe tia shprblej dmin e shkaktuar, prve n kur i zoti i puns m von e ka pranuar
nj pun t till.
SHPREHJA E NJANSHME E VULLNETIT

Premtimi publik i dhurats
Premtimi publik i dhurats sht nj ndr burimet juridike materiale t s drejts
s detyrimeve. Ky sht nj veprim juridik i njanshm, sipas t cilit premtuesi - nj
person fizik a juridik, n baz t shprehjes s njanshme t vullnetit, t br publikisht
nj numri t pacaktuar personash ose nj rrethi t caktuar personash, obligohet se do ti
bj nj dhurat atij personi q kryen nj pun, arrin ndonj sukses, gjendet n ndonj
situat t caktuar, brenda afatit t caktuar.
Ky institucion juridik sht i rregulluar me dispozitat e LMD neni 212 -216.
Q premtimi publik i dhurats t mund t jet nj veprim juridikisht i vlefshm,
duhet t plotsohen kto prezumime: q nj person fizik apo juridik t ket premtuar
dhuratn prkatse pr nj pun t kryer; q premtimi t jet br publikisht - nprmjet
shtypit, radios, televizionit, konkursit apo n mnyra tjera prmes mjeteve publike t
komunikimit; q premtimi ti jet br nj numri t pacaktuar t personave ose nj
rrethi t caktuar, si jan: rrethi i artistve, skulptorve, arkitektve etj. dhe q dhurata
t jet caktuar n t holla ose sende tjera t caktuara.
Premtimi publik i dhurats bhet m s shpeshti nprmjet konkursit, n t cilin
caktohen kushtet e konkursit dhe dhurata. Kushtet e konkursit kan t bjn me t
dhnat n baz t cilave bhet prshkrimi i puns, e cila duhet t kryhet, afati n t
cilin puna duhet t kryhet, lloji dhe vlera e dhurats, e cila do ti paguhet kryersit m
t suksesshm, mnyra e prmbushjes s pagess si dhe qllimi q synohet t arrihet.
Efektet juridike t premtimit publik t dhurats kan t bjn me detyrimin e
premtuesit q ti prmbush detyrimet lidhur me dhuratn e premtuar. Nj detyrim i
till krijohet n momentin e deklarimit publikisht t vullnetit dhe duhet ti prmbushet
atij personi q e ka kryer i pari punn dhe ka qen m i suksesshmi. N rast se m shum
persona e kan kryer punn n t njjtn koh dhe njsoj kan qen t suksesshm,
secilit prej tyre i takon pjesa e njjt e dhurats, nse sipas parimit t drejtshmris nuk
krkohet ndonj ndarje tjetr.
Me qllim t sigurimit n qarkullimin juridik dhe pr shkak t rndsis juridike
t premtimit publik t dhurats, me ligj sht parashikuar se revokimi i nj premtimi t
till mund t bhet n po at mnyr, n t ciln sht br premtimi. Revokimi mund t
bhet deri brenda afatit t caktuar pr kryerjen e puns. Revokimi nuk ka efekt juridik
pas kryerjes s puns, pr t ciln sht premtuar dhurata. Pjesmarrsi i konkursit, i
cili e ka kryer punn edhe pas revokimit t premtimit t dhurats publike, por nuk ka
pasur dijeni dhe as nuk ka mundur t dij pr revokimin, ka t drejt t krkoj dhuratn
520
e premtuar, ndrsa person q ka pasur shpenzime lidhur me kryerjen e puns s caktuar

n shpalljen publike deri n momentin e revokimit t dhurats, ka t drejt t krkoj
shprblimin, prve n rast se premtuesi provon se shpenzimet e bra kan qen t kota,
ngase nuk do t kishin dhn rezultatin e pritur, t prcaktuar n premtimin publik t
dhurats.
N rast t premtimit publik t dhurats me konkurs, pr dhnien e dhurats vendos
organizuesi i konkursit - nj ose m shum persona t cilt i cakton ai. Nse me kushtet
e konkursit apo me dispozitat ligjore, t cilat vlejn pr konkursin e caktuar, jan
parashikuar rregulla t caktuara sipas t cilave bhet dhnia e dhurats, vendimi pr
dhnien e saj mund t anulohet n qoft se dhurata nuk sht dhn n pajtim me ato
rregulla.
Detyrimi i premtuesit shuhet n qoft se brenda afatit t caktuar askush nuk e
njofton premtuesin e dhurats se ka kryer punn ose ka arritur sukses t caktuar n
konkurs, kurse n rast se n konkurs nuk sht caktuar afati i kryerjes s puns, detyrimi
shuhet pas kalimit t nj viti nga dita e shpalljes publike.
LETRAT ME VLER
Ligji i Marrdhnieve t Detyrimeve, n nenin 217, letrn me vler e ka prkufizuar
si dokument me shkrim, me t cilin emetuesi (lshuesi) i saj detyrohet se do ta
prmbush detyrimin e shkruar n kt dokument poseduesit t saj t ligjshm.
Veti themelore juridike e letrave me vler sht ajo se e drejta e shnuar n at
dokument publik sht aq e lidhur me at dokument saq realizimi, disponimi dhe
kalimi i asaj t drejte mund t bhet vetm s bashku me t. Letra pa t drejtn e shnuar
n t sikurse edhe e drejta e shnuar jasht letrs me vler, nuk mund t trajtohen si
letr me vler.
Kush konsiderohet i zoti ligjor i letrs me vler sht nj ndr shtjet kryesore n
lmin e s drejts se letrave me vler, sepse dhnsi i saj nuk detyrohet q detyrimin
e shnuar n letr tia prmbush secilit person q e ka letrn, por vetm t zotit t saj
ligjor. Se kush sht i zoti ligjor i letrs me vler, varet nga lloji i saj.
a) Elementet thelbsore t letrave me vler
do letr me vler medoemos duhet t prmbaj kto elemente: 1) emrtimin e
llojit t letrs me vler; 2) firmn, prkatsisht emrtimin dhe selin, prkatsisht emrin
dhe vendbanimin e lshuesit t letrs me vler; 3) firmn respektivisht, emrtimin ose
emrin e personit me urdhr t s cilit sht dhn letra me vler ose emrtimi se letra
me vler i sht e pagueshme prursit; 4) detyrimin e prshkruar sakt t lshuesit t
letrs me vler; 5) vendin dhe datn e lshimit t letrs me vler, kurse tek ato t cilat
emetohen n seri, edhe numrin e saj serik; 6) nnshkrimin e dhnsit t letrs me vler,
prkatsisht faksimilin e nnshkrimit t lshuesit t letrs me vler q emetohet n seri.
521
Me ligj t veant pr ndonj lloj t letrave me vler mund t caktohen edhe

elemente tjera thelbsore.
Dokumenti q nuk prmban elementet e cekura m sipr nuk mund t konsiderohet
letr me vler.
Sipas lshuesit t s drejts q prmban letra me vler, letra me vler mund t jet
sipas prursit, sipas emrit t shnuar n letrn me vler dhe sipas urdhrrit. Prandaj,
letrat me vler ndahen n tri lloje: letrat sipas emrit, sipas urdhrit dhe sipas prursit.
Letrat me vler sipas prursit jan ato t cilat prmbajn klauzoln sipas prursit
ose fare nuk e prmbajn kt, por nga prmbajtja e tyre kuptohet se sht fjala pr
letrn me vler sipas prursi. Si person i cili sht i autorizuar t krkoj realizimin e
krkess nga kjo letr sht personi i cili letrn e mban n dor - i zoti i saj.
Letrat me vler sipas emrit jan ato n t cilat e drejta q prmbajn ato i takon
personit emri i t cilit sht shnuar n to.
Letrat me vler sipas urdhrit jan ato n t cilat e drejta q prmban letra i takon jo
vetm atij personi emri i t cilt sht shnuar i pari n letr, por ajo mund tu kalohet
edhe personave t tjer.
Detyrimi nga letrat me vler, sipas ligjit, krijohet n momentin kur dhnsi i letrs
me vler ia dorzon at shfrytzuesit t saj.
Realizimi i t s drejts
Krkesa q prmban letra me vler sht e lidhur me vet letrn dhe i takon t zotit
t saj ligjor. I zoti ligjor i letrs me vler sipas prursit konsiderohet prursi i saj; i zoti
i letrs me vler sipas emrit ose sipas urdhrit konsiderohet personi emri i t cilit sht
shnuar n letr ose t cilit i ka kaluar letra.
Prokuruesi i ndrgjegjshm i letrs me vler sipas prursit bhet i zoti i saj ligjor
dhe fiton t drejtn e krkess me regjistrim edhe ather kur letra me vler ka dal nga
dora e dhnsit t saj prkatsisht t zotit t saj t mparshm edhe pa vullnetin e tij.
Kalimi i letrave me vler

E drejta q prmban letra me vler sipas prursin kalohet me dorzimin e saj.
E drejta q prmban letra me vler sipas emrit mund t kalohet te tjetri. Me ligj t
veant mund t jet caktuar q kjo e drejt t kalohet edhe me indosament. E drejta
q prmban letra me vler sipas urdhrit kalohet me an t indosamentit. Indosamenti
sht mnyra e kalimit t s drejts q prmban letra me vler, ashtu q n letrn me
vler shnohet emri i personit tek i cili kalohet e drejta q prmban letra (indosadarit
) dhe nnshkrimi i kaluesit (indosatit). Ky lloj indosamenti quhet indosament i plot.
Indosamenti blanko ekziston kur prmban vetm nnshkrimin e indosantit. N rast t
kalimit te prursi, n vend t emrit t indosatarit shnohet fjala prursi.
522
Letra me vler mund t kalohet ashtu si kalohet prokura, prkatsisht si ndodh

kalimi i pengut.
Me kalimin e s drejts nga letra me vler kalojn t gjitha t drejtat nga i zoti i
mparshm tek i zotin i ri.
Indosatari i fundit e provon t drejtn e vet q prmban letra me vler sipas radhs
s pandrprer t indosamentave. Ndalesa e kalimit t s drejts te letra me vler
sipas urdhrit bhet me klauzoln jo sipas urdhrit ose me shnimin e nj klauzole t
ngjashme. Pas ksaj ndalese, kalimi i letrs me vler mund t bhet me an t cesionit.
Shuarja e detyrimit
sht normale se detyrimi q prmban letra me vler shuhet me prmbushjen e tij,
domethn, ather kur dhnsi i letrs me vler ia prmbush t zotit ligjor t letrs
me lr detyrimin q sht objekt i drejts q prmban letra me vler. Kjo mnyr e
prmbushjes sht parashikuar me dispozitn e nenit 236 par. 1 i LMD. Krkesa q
prmban letra me vler shuhet edhe me an t fuzionimit, prkatsisht kur krkesa i
takon dhnsit t letrs me vler, nse me ligj t veant nuk sht caktuar ndryshe.
Dhnsi i ndrgjegjshm i letrs me vler sipas prursit lirohet nga detyrimi me
prmbushjen e detyrimit sipas prursit edhe ather kur prursi nuk sht i zoti ligjor
i letrs me vler. Mirpo, n qoft se dhnsi i letrs me vler sipas prursit ka pasur
dijeni ose ka qen i detyruar t dij se prursi nuk sht i zoti ligjor i letrs me vler
as nuk sht autorizuar nga i zoti ligjor i letrs me vler, sht i detyruar t refuzoj
prmbushjen, n t kundrtn, do t jet prgjegjs pr shprblimin e dmit. Dhnsi i
letrs me vler sht i detyruar ta refuzoj prmbushjen e detyrimit edhe n rast se at
ia ka ndaluar organi kompetent shtetror ose kur ka ditur ose ka qen i detyruar t dij
se ka filluar procedura pr amortizimin ose anulimin e letrs me vler.
Prapsimet kundr krkesave pr prmbushjen e detyrimeve q prmban

letra me vler
Kundrshtimet n krkesn pr prmbushjen e detyrimit q prmban letra me vler
jan parashikuar me dispozitn e nenit 239 i LMD.
Kundr krkes s t zotit t letrs me vler, dhnsi i letrs mund t paraqes
prapsime, t cilat kan t bjn me dhnien e vet letrs, si sht falsifikimi; prapsime
q dalin nga prmbajtja e letrs, si jan, afatet ose kushtet dhe prapsime ndaj vet t
zotit t letrs, si jan kompensimi, t metat e procedurs s parashikuar me ligj pr
fitimin e letrs me vler dhe mungesa e autorizimit.
N qoft se letra me vler gjendet ende n duart e t zotit t par (t drejtprdrejt),
ather dhnsi i letrs me vler, kundr krkess s tij, mund ti paraqes t gjitha
prapsimet nga kontrata themelore.
N qoft se letra me vler gjendet n duart e personit tek i cili i zoti i par i letrs me
vler e ka kaluar t drejtn q prmban letra me vler, ather dhnsi mund ti paraqes
kundr krkess s tij vetm ato prapsime, t cilat dalin nga vet letra me vler, por jo
523
edhe ato prapsime t cilat dalin nga kontrata themelore. Nga kjo rregull bn prjashtim
rasti kur i zoti i letrs me vler sht marr vesh me t zotin e mparshm q ky tia
kaloj t drejtn q prmban letra me vler, me qllim t shmangies s prapsimit, t
cilin do tia bnte dhnsi i letrs t zotit t par sipas kontrats themelore. N at rast,
dhnsi do t mund ti paraqet t gjitha ato prapsime ndaj krkess s t zotit t dyt
t letrs me vler q do ti kishte paraqitur edhe ndaj t zotit t par, q kan t bjn
me kontratn themelore.
Letrat dhe shenjat e legjitimimit

Nga letrat me vler duhen dalluar letrat dhe shenjat e legjitimimit, t cilat nuk jan
letra me vler. Sipas s drejts s detyrimeve, si letra t legjitimimit konsiderohen
biletat e hekurudhs, biletat e teatrit dhe biletat e tjera hyrse, triskat dhe dokumentet
e ngjashme, t cilat prmbajn nj detyrim t caktuar t dhnsit t tyre, n t cilat nuk
sht shnuar kreditori. Dhnsi i letrs legjitimuese detyrohet ta prmbush detyrimin
e shnuar n letr ndaj poseduesit t saj. Si person i autorizuar q mund t krkoj
prmbushjen e detyrimit konsiderohet prursi i letrs me vler. N qoft se nga letrat
e tilla nuk mund t kuptohet nse sht fjala pr letrn sipas prursit, sipas emrit apo
sipas urdhrit, prkatsisht nse mund t kalohet e drejta e prmbajtur n to, ather
lidhur me to do t zbatohen prshtatshmrisht dispozitat prkatse q kan t bjn me
letrat me vler (neni 241 i LMD).
Shenjat e legjitimimit gjithashtu nuk jan letra me vler. Si shenja t legjitimimit
konsiderohen shenjat e gardrobs dhe shenja t ngjashme, t cilat prbhen nga copa
letre, metali ose materiali tjetr, n t cilat zakonisht sht shtypur ndonj numr ose
sht shnuar numri i sendeve t dorzuara, t cilat rndom nuk prmbajn dika t
caktuar pr detyrimin e dhnsit t tyre dhe shrbejn vetm pr t treguar se kush sht
kreditori n marrdhnien e detyrimit me rastin e krijimit t s cils jan dhn.
Dhnsi i shenjave t legjitimimit lirohet nga detyrimi, kur prursit ia prmbush
me mirbesim detyrimin, por pr prursin nuk vlen supozimi se ai sht kreditori i
vrtet ose q ai sht i autorizuar t krkoj prmbushjen dhe, n rast kontesti, sht i
detyruar t provoj cilsin e vet t kreditorit. Kreditori mund t krkoj prmbushjen
e detyrimit, edhe po ta ket humbur shenjn e legjitimimit. N pikpamje t shtjeve
t tjera, n do rast t veant duhet respektuar vullneti i prbashkt i dhnsit dhe
marrsit t shenjs dhe ajo q sht e rndomt.
524
EFEKTET E DETYRIMEVE
Rregullat e prgjithshme
1) Prmbushja e detyrimit dhe pasojat e mosprmbushjes
Efektet themelore t detyrimit, pa marr parasysh bazn e krijimit t tij, jan q

debitori ta prmbush at ashtu si sht prcaktuar, kurse autorizimet e kreditorit
jan q t krkoj nga debitori ta prmbush detyrimin. Debitori sht i detyruar ta
prmbush detyrimin e vet sipas prmbajtjes s detyrimit n vendin, kohn dhe mnyrn
e parashikuar pr prmbushjen e tij. Te detyrimet kontraktuese n rast se nuk sht
caktuar afati i prmbushjes s detyrimit, kurse qllimi i veprimit, natyra e detyrimit
dhe rrethanat tjera nuk krkojn nj afat t caktuar t prmbushjes, kreditori mund t
krkoj prmbushjen menjher. N rast se nuk sht caktuar vendi i prmbushjes s
detyrimit, kur detyrimi ka t bjn me dorzimin e sendit t paluajtshm, prmbushja e
detyrimit t till bhet n vendin ku gjendet paluajtshmria, kur ka t bjn me sendin
e luajtshm, n vendin ku gjendet selia, prkatsisht vendbanimi i debitorit, ndrsa
n rast se detyrimi duhet t prmbushet n t holla, vendi i prmbushjes sht n
selin, vendbanimin prkatsisht vendqndrimin e kreditorit. N rast se debitori nuk e
prmbush fare detyrimin e vet, nuk e prmbush me rregull ose e prmbush me vones,
kreditori mund t krkoj prmbushjen e detyrimit dhe shprblimin e dmit, t cilin e
pson pr at shkak.
Q kreditori t mund t krkoj shprblimin e dmit pr shkak t mosprmbushjes
ose prmbushjes jo t rregullt duhet t plotsohen kto kushte: 1) q debitori t mos e
ket prmbushur fare detyrimin e vet ose ta ket prmbushur me vones at; 2) q t
mos ekzistoj ndonj baz e parashikuar me ligj pr lirimin e debitorit nga prgjegjsia;
3) q kreditori vrtet t ket psuar dmin; 4) q t ekzistoj lidhja kauzale mes dmit
dhe mosprmbushjes s detyrimit, prkatsisht voness s debitorit n prmbushjen e
detyrimit dhe 5) q kreditori t provoj ekzistimin e dmit, llojin dhe masn e tij si dhe
lidhjen kauzale.
Supozohet se debitori sht fajtor pr mosprmbushjen e detyrimit ose prmbushjen
e parregullt t tij. Mirpo, ai mund t lirohet nga prgjegjsia pr shprblimin e dmit
t shkaktuar nga mos prmbushja ose prmbushja e parregullt, n rast se provon se mos
prmbushja e detyrimit ose vonesa n prmbushjen e detyrimit kan ardhur pa fajin
e tij, pr shkak t ndikimit t forcs madhore, pr shkak t rrethanave t shkaktuara
pas lidhjes s kontrats, t cilat nuk ka mundur ti parandaloj, ti mnjanoj ose tu
shmanget pr fajin e kreditorit ose t personit t tret.
N rast t mosprmbushjes ose prmbushjes me vones t detyrimit nga ana e
debitorit, kreditori ka t drejtn e shprblimit t dmit real dhe t fitimit t humbur, t
ciln debitori n kohn e lidhjes s kontrats ka qen i detyruar ta parashikoj si pasoj
t mundshme t cenimit t kontrats, duke i pasur parasysh faktet t cilat ather i ka
ditur ose ka qen i detyruar ti dinte. N rast se debitori ka vepruar me mashtrim, me
525
qllim, me pakujdesi ekstreme, kreditori ka t drejtn e shprblimit t plot t dmit,

pa marr parasysh q debitori nuk ka ditur pr rrethanat e veanta, si pasoj e t cilave
sht shkaktuar dmi.
Pr t gjitha shtjet q nuk jan rregulluar me dispozitat t cilat kan t bjn me
shprblimin e dmit t shkaktuar pr pasoj t cenimit t detyrimeve kontraktuese,
vlejn rregullat e prgjithshme pr shprblimin e dmit jo kontraktor.
Penalet gjyqsore
Penalet gjyqsore LMD i njeh si ndshkim kontraktor. Ky sht nj mjet i sigurimit
personal lidhur me prmbushjen e kontrats. Ky paraqet nj marrveshje me t
cilin debitori detyrohet ti paguaj kreditorit nj shum t caktuar t hollash ose tia
shprblej ndonj dobi tjetr materiale, n rast t mosprmbushjes ose mosprmbushjes
s rregullt t kontrats (neni 275 i LMD). N qoft se nga kontrata nuk del dika
tjetr, ekziston supozimi se ndshkimi sht kontraktuar pr rastin kur debitori e ka
prmbushur detyrimin me vones.
Kushti penal ose ndshkimi kontraktor n doktrinn juridike sht i njohur me
emrin stipulatio poenae, ndshkimi konvencional etj. Ai ka kuptim t dyfisht: si
shum e caktuar m par e dmit t supozuar, e cila ka pr tiu paguar kreditorit n
rast t mosprmbushjes ose prmbushjes me vones t kontrats dhe si ndshkim
kontraktor, ngase shuma e caktuar m par, fakti se sht kontraktuar dhe kontrata
nuk sht prmbushur fare ose nuk sht prmbushur me rregull, ka pr tu paguar
pavarsisht se kreditori nuk ka psuar kurrfar dmi.
Masa e ndshkimit kontraktor mund t caktohet n nj shum fikse (p.sh. 1.000 ),
me prqindje nga vlera e prgjithshme e detyrimit kryesor (0,5% nga vlera e detyrimit
kryesor pr do dit vonese) ose n ndonj mnyr tjetr.
Marrveshja e kushtit penal mund t kontraktohet n form t parashikuar pr
kontratn kryesore me prmbushjen e s cils ka t bj, si pjes prbrse e saj n
form t nj klauzole ose n form t marrveshjes s veant, por n do rast ka
karakter aksesor dhe e pson rrjedhimet e kontrats kryesore.
Kur ndshkimi kontraktor sht kontraktuar n rast t mosprmbushjes s
kontrats, kreditori mund t krkoj ose prmbushjen e kontrats, ose pagesn e
ndshkimit kontraktues, ndrsa kur sht kontraktuar pr rastin e mosprmbushjes s
rregullt, kreditori mund t krkoj prmbushjen e kontrats dhe pagesn e ndshkimit
kontraktues. Nse kreditori ka pranuar prmbushjen e kontrats, sht i detyruar q
ta njoftoj debitorin pa vones se e rezervon edhe t drejtn e pagess s shums s
ndshkimit kontraktues, prndryshe nuk do t mund ta krkonte pagesn e asaj shume.
N qoft se shuma e kushtit penal sht kontraktuar me nj shum tepr t lart, me
krkes t debitorit, gjykata do ta ul at.
Kreditori ka t drejt t krkoj ndshkimin kontraktues edhe n qoft se tejkalon
shumn e dmit t shkaktuar, por nuk ka t drejt t akumuloj (bashkoj) t dy kto
krkesa, prve kur dmi sht m i lat sesa shuma e ndshkimit kontraktues, n t
cilin rast ka t drejt t krkoj dallimin deri te shprblimi i plot i dmit.
526
Kamatvonesa
N teorin juridike kamata konsiderohet si mim, t cilin dikush e paguan pr
prdorimin e t hollave t huaja ose sendeve t tjera t zvendsueshme, qoft ato
sende ti jen ln atij n dispozicion me kontrat, qoft ti ket shfrytzuar pa kontrat.
Kur flitet pr kamatvonesn, mendohet pr mimin e prdorimit t hollave ose t
sendit, por edhe pr shprblimin e dmit real ose t supozuar, t cilin kreditori e pson
pr shkak se sht privuar nga mundsia e prdorimit t hollave ose t sendit pr pasoj
t voness s debitorit.
LMD prmban dispozita q rregullojn shtjen e kamatvoness si n rastin kur pr
shkak t voness kreditori ka psuar dm, ashtu edhe n rastin kur nuk e ka psuar at.
Debitori q vonohet n prmbushjen e detyrimit n t holla sht i detyruar t paguaj,
prve kryegjs, edhe kamatn (neni 382 par. 1 i LMD). Lartsia e kamatvoness tet
prqind (8%) n vit (neni 382 par. 2 i LMD).
Ndshkimi kontraktues, prkatsisht kushti penal nuk mund t kontraktohet te
detyrimet n t holla.
Kreditori ka t drejtn e kamatvoness pa marr parasysh nse ka psuar ndonj
dm pr shkak t voness s debitorit, por nse ka psuar dm q sht m i lart sesa
shuma q do ta marr n emr t kamatvoness, ai ka t drejt t krkoj dallimin deri
te shprblimi i trsishm i dmit.
Mbi kamatn e arritur e t papaguar kontraktore ose mbi kamatvones nuk rrjedh
kamatvonesa. Kjo do t thot se nuk sht e lejuar llogaritja e kamats mbi kamat.
Ajo mund t llogaritet nga dita e paraqitjes s krkess n gjykat pr pagimin e saj.
Kundrshtimi i veprimeve juridike t debitorit (Padia pauliana - actio

pauliana)
Kundrshtimi i veprimeve juridike t debitorit sht nj institucion juridik, me an
t cilit kreditori, me qllim t prmbushjes s krkess s vet, kundrshton veprimin
juridik t debitorit, me t cilin e zvoglon pasurin e tij n dobi t pasuris s personave
t tret, duke synuar ti bishtnoj prmbushjes s detyrimit ndaj kreditorit. N t drejtn
e detyrimeve ky institut sht rregulluar me dispozitat e neneve 261 266 t LMD.
Kundrshtimin e veprimeve juridike t debitorit kreditori mund ta ndrmarr pasi m
par nuk ka mundur ta realizoj krkesn e arritur pr pages as me an t dhuns
nprmjet t gjykats. Kt kreditori e bn me paraqitje t padis, e cila quhet padia
pauliana (actio pauliana) ose me kundrshtim kundr personit t tret, t cilit debitori
ia ka kaluar pasurin e tij dhe ky m s shpeshti sht bashkkontraktuesi i tij ose i
personave t tjer, t cilt n mnyr t drejtprdrejt ose t trthort nxjerrin ndonj
prfitim pasuror.
Si veprim juridik kuptohet edhe disponimi tjetr i debitorit, q ka t bj me
lshimin e realizimit t ndonj t drejte, pr t cilin shkak zvoglohet ose nuk rritet
pasuria e tij.
527
Objekt kundrshtimi mund t jen veprimi juridik, me t cilin kalohet e drejta e

pronsis s sendit apo ndonj e drejte tjetr reale, marrja e borxhit, falja e borxhit,
heqja dor nga e drejta e trashgimis etj.
Q t mundur t paraqitet padia pauliana duhet t plotsohen kto prezumime: 1)
q kreditori t jet i dmtuar me veprimin juridik t debitorit; 2) q debitori t ket
pasur pr qllim ta dmtoj kreditorin; 3) q personi i tret t ket pasur dijeni pr
keqbesimin e debitorit q dshiron ta dmtoj kreditorin, por dijenia e personave t
tret pr keqbesimin e debitorit, pr synimin e tij pr ta dmtuar kreditorin nuk duhet
t provohet kur debitori pasurin e vet ia tjetrson personave t afrm ose pasurin e
tjetrson pa shprblim.
Nuk mund t kundrshtohen pr shkak t dmtimit t kreditorit dhuratat e
rndomta, t bra n raste solemne, dhuratat shprblyese, si dhe dhuratat e bra n
shenj mirnjohjeje, n prpjestim me mundsit materiale t debitorit.
I padituri mund ti shmanget kundrshtimit, n qoft se e prmbush detyrimin e
debitorit.
N qoft se gjykata e pranon krkespadin, veprimi juridik e humb efektin juridik
vetm ndaj paditsit dhe vetm pr aq sa sht e mjaftueshme pr prmbushjen e
krkess s tij. Kjo do t thot se i padituri sht i detyruar tia kthej pasuris s
debitorit at q ka marr sipas bazs s veprimit t kundrshtuar n masn q sht e
nevojshme t prmbushet krkesa e kreditorit.
E drejta e paraqitjes s padis parashkruhet brenda afatit njvjear, kur veprimet e
tij jan me keqbesim, dolozive (dolus) dhe familjare, ndrsa brenda afatit trevjear n
rastet kur disponimi i pasuris sht realizuar pa shrbimet t cilat i bn debitori ndaj
pasuris s vet. Afati llogaritet nga dita e ndrmarrjes s veprimit juridik.
E drejta e ndorsis (jus retentionis)

E drejta e ndorsis ose e retencionit sht e drejt e kreditorit q ta ndormbaj
sendin e debitorit, i cili gjendet n duart e tij, prderisa nuk i paguhet krkesa e arritur.
Kreditori nj t drejt t till mund t shfrytzoj edhe kur debitori bhet insolvent pr
t paguar borxhin edhe ather kur e drejta e tij nuk ka arritur pr pages.
E drejta e ndorsis mund t realizohet n kto kushte: e drejta e ndorsis mund
t realizohet vetm lidhur me krkesat e arritura pr pages; mund t realizohet mbi
sende t caktuara t debitorit, prve mbi ato q prjashtohen me ligj; kjo e drejt
realizohet n baz t krkess n t holla dhe q sendi t gjendet n posedim t kreditorit.
E drejta e ndorsis prjashtohet n kto raste: 1) kur posedimi i sendit i sht
marr debitorit pa vullnetin e tij; 2) kur debitori ia ka dhn kreditorit sendin pr ruajtje
dhe kur sht fjala pr prokurn, letrnjoftimin, korrespodencn dhe sende t ngjashme,
si dhe pr sende q nuk mund ti ekspozohen shitjes publike.
Kreditori sht i detyruar ta kthej sendin sapo ti paguhet krkesa ose ti jepet
garancia prkatse se do ti bhet pagesa e krkess. Kreditori ka t drejt q, nga
sendi i debitorit t cilin e ka ndalur, t arktoj krkesn nga vlefta e sendit njsoj
528
sikurse edhe kreditori pengmarrs, por sht i detyruar q, para se t filloj realizimin e
arktimit, pr qllimin e vet ta njoftoj me koh debitorin.
T drejtat e kreditorit n disa raste t veanta

Dispozitat e neneve 271-275 t LMD ia mundsojn kreditorit q n ca raste t
veanta, shum m leht dhe m shpejt ti realizoj dhe ti mbroj t drejtat e tij. N vend
q t drejtat e tij ti realizoj n procedur kontestimore dhe prmbaruese: t paraqes
padi, gjykata t marr vendim t forms s prer, me t ciln e detyron debitorin tia
prmbush nj detyrim kreditorit, t kaloj pa sukses afati pr prmbushjen vullnetare
t detyrimit dhe n fund t krkohet realizimi i krkess n procedurn prmbaruese
-me kto dispozita sht parashikuar q varsisht nga lloji i detyrimit, kreditori t
ndrmarr veprime, me t cilat do ti realizonte ato t drejta.
Kur detyrimi i debitorit ka t bj me dhnie t sendit t caktuar, sipas llojit, ndrsa
debitori bie n vones, kreditori, pasi q m par ta ket njoftuar debitorin, mundet
q, sipas zgjedhjes s vet, ta blej sendin e llojit t njjt dhe t krkoj nga debitori
shprblimin e mimit dhe shprblimin e dmit ose t krkoj sendet q debitori i ka
borxh dhe shprblimin e dmit.
Kur detyrimi ka t bj me ndonj brje dhe debitori at detyrim nuk e prmbush
me koh, kreditori, pasi m par ta njoftoj debitorin, mundet vet, me shpenzime t
debitorit, ta kryej punn t ciln sht dashur ta bnte debitori, t krkoj nga debitori
shprblimin e dmit pr shkak t voness dhe shprblimin e dmit tjetr, t cilin do ta
kishte psuar pr shkak t mnyrs s ktill t prmbushjes.
Kur detyrimi i debitorit ka t bj me mos brje, kreditori ka t drejtn e shprblimit
t dmit pr vet faktin q debitori ka vepruar n kundrshtim me detyrimin e vet. N
qoft se dika sht ndrtuar n kundrshtim me detyrimin, kreditori mund t krkoj
q ajo t mnjanohet me shpenzime t debitorit dhe debitori tia shprblej dmin t
cilin e ka psuar lidhur me ndrtimin dhe mnjanimin e objektit ndrtimor, por nse
gjykata gjen se interesi i kreditorit dhe interesi shoqror krkon q ajo q sht ndrtuar
mos t rrnohet, debitori mund t detyrohet q kreditorit tia shprblej dmin n t
holla.
529
SHUARJA E DETYRIMEVE
Qllimi i fundit i krijimit t do marrdhnieje t detyrimeve sht realizimi,
prkatsisht prmbushja e tyre. Prmbushja sht kryerja e atij veprimi nga ana e
debitorit, t cilin ka qen i detyruar t kryej, prkatsisht realizimi i s drejts s
kreditorit, e cila i takon nga detyrimi. Ekzistojn shum mnyra t shuarjes s
detyrimeve, por prmbushja sht mnyra e rregullt, m e natyrshme dhe m e shpesht
e shuarjes s detyrimit. LMD rregullat e shuarjes s detyrimeve i ka parashikuar me
dispozitat e neneve 276 -374.
Detyrimi shuhet kur prmbushet dhe n rastet e tjera t parashikuara me ligj.
LMD, me dispozitn e nenit 277 par. 1-5, ka parapar rregullat e prgjithshme,
sipas t cilave detyrimi mund t shuhet me prmbushje.
Kush mund ta bj prmbushjen

Ekziston nj rregull e prgjithshme se detyrimin e prmbush debitori, sepse ai
sht i detyruar ndaj kreditorit. Por, kt mund ta bj edhe personi i tret, kur ka ndonj
interes juridik q detyrimi t prmbushet, si sht rasti me dorzanin, pengdhnsin,
kundrshtarin sipas padis pauliana. N kto raste kreditori sht i detyruar t pranoj
prmbushjen edhe kur kt e kundrshton debitori. Prmbushjen mund ta bj edhe
personi i tret, i cili nuk ka ndonj interes juridik dhe kreditori sht i detyruar ta pranoj
nj prmbushje t till me kusht q me t jet dakorduar edhe debitori, me prjashtim
kur, sipas kontrats ose natyrs s vet detyrimit, kt duhet ta bj personalisht debitori.
Kreditori mund t pranoj prmbushjen e detyrimit nga personi i tret pa dijenin e
debitorit, bile edhe kur debitori ta ket njoftuar se nuk sht dakord q personi i tret
ta prmbush detyrimin e tij. Nga kjo rregull del se kreditori ka t drejt t pranoj
prmbushjen e detyrimit nga personi i tret, pa dijenin dhe plqimin e debitorit, ngase
me kt mnyr t prmbushjes s detyrimit assesi nuk i rrezikohet e drejta e debitorit.
Kreditori nuk mund t pranoj prmbushjen e detyrimit nga personi i tret, pa plqimin
e debitorit vetm n rast se debitori ka ofruar q vet ta prmbush menjher detyrimin.
Prmbushjen juridikisht t vlefshme mund ta bj vetm debitori i aft pr t
vepruar. Nga kjo rregull ekziston prjashtimi n rastin kur ekzistimi i detyrimit sht
i padyshimt dhe n qoft se ka arritur pr pages (neni 278 par. 1 i LMD). Por, mund
t kontestohet prmbushja e detyrimit t parashkruar ose borxhit i cili rrjedh nga loja
ose basti.
Prmbushja me subrogim
Prmbushja me subrogim sht nj ndr mnyrat e shuarjes s detyrimit, prkatsisht
prmbushja e detyrimit nga personi i tret. N rast se nj person e prmbush detyrimin
n vend t debitorit n baz t kontrats se lidhur me kreditorin, para prmbushjes
ose me rastin e prmbushjes, te prmbushsi kalojn t gjitha t drejtat ose nj pjes e
tyre nga kreditori i mparshm ndaj debitorit (neni 280 par. 1 i LMD). Prmbushja me
subrogim, prve n baz t kontrats, mund t jet edhe n baz t ligjit. Kjo mund
530
t ndodh n rast se detyrimin e prmbush personi q ka interes juridik, me rast te

prmbushsi kalon krkesa e kreditorit t mparshm sipas vet ligjit dhe kjo ndodh
n momentin e prmbushjes s detyrimit. Persona t till mund t jen: pengdhnsi,
dorzani, kundrshtari i kundrshtimit t veprimeve juridike t debitorit etj.
N rast t prmbushjes s detyrimit t pjesshm, te prmbushsi kalojn t gjitha
krkesat aksesore, me t cilat sht siguruar prmbushja e krkess, vetm n qoft se
nuk jan t nevojshme pr prmbushjen e pjess tjetr t pa prmbushur, por mund t
kontraktohet q prmbushsi ti shfrytzoj garancit n prpjestim me krkesat e tij,
por mund t kontraktohet edhe q prmbushsi t kt t drejt prparsie t inkasimit.
Kreditori sht i detyruar q prmbushsit ti dorzoj provat, me t cilat provohet
ose sigurohet krkesa. Prmbushsi nuk mund t krkoj nga kreditori m tepr sesa
iu ka paguar atij sipas bazs s subrogimit. Kreditori q ka pranuar prmbushjen nga
personi i tret nuk prgjigjet pr ekzistimin dhe pagueshmrin e krkess, por n nj
rast t till nuk prjashtohet zbatimi i rregullave t pasurimit pa baz.
Kujt i bhet prmbushja

Ekziston nj rregull e prgjithshme se prmbushja medoemos duhet ti bhet
kreditorit ose personit t caktuar me ligj, me aktgjykim, me kontrat t lidhur mes
kreditorit dhe debitorit apo personit q sht caktuar nga vet kreditori. Prmbushja
mund ti bhet edhe personit t tret, n qoft se kreditori, m von, dakordohet me at
prmbushje ose sht shrbyer me t (neni 286 par. 1 e 2 t LMD). Nse prmbushja
i bhet kreditorit trsisht t paaft pr t vepruar, debitori lirohet nga prgjegjsia, n
qoft se nj prmbushje e till sht e dobishme pr kreditorin ose objekti i prmbushjes
akoma gjendet tek ai.
Lnda e prmbushjes
Lnd e prmbushjes sht ajo q debitori i ka borxh kreditorit. Ky prbhet nga
prmbajtja e detyrimit, t ciln debitori sht i detyruar ta prmbush dhe nuk mund
ta prmbush me asgj tjetr, por as kreditori nuk mund t krkoj di tjetr (neni
288 par. 1 LMD). Mirpo, debitori dhe kreditori mund t merren vesh q debitori
ta prmbush detyrimin me di tjetr e jo me at q ka borxh. N at rast ekziston
zvendsimi i prmbushjes. Te zvendsimi i prmbushjes fjala sht pr ndrrimin
e lnds s detyrimit dhe bazs s tij. (p.sh., n vend t rrobave, dorzon stofin etj.).
Nga zvendsimi i prmbushjes duhet dalluar dhnia pr prmbushje, e cila ekziston
n qoft se debitori ia jep kreditorit ndonj send ose t drejtn e shitjes s tij dhe nga
mimi i realizuar t arktoj krkesn e vet.
Koha e prmbushjes
LMD prmban rregulla q kan t bjn me kohn e prmbushjes s detyrimit (neni
295 - 299). Detyrimi duhet t prmbushet brenda afatit t caktuar me kontrat. Nse
afati nuk sht caktuar me kontrat, kurse qllimi i veprimit, natyra e detyrimi dhe
531
rrethanat e tjera nuk krkojn ndonj afat pr prmbushjen e detyrimit, kreditori mund
t krkoj prmbushjen e tij menjher, por edhe debitori mund t krkoj nga kreditori
q menjher ta pranoj prmbushjen. N rastin kur sht kontraktuar afati n interes
t debitorit, ai ka t drejt ta prmbush detyrimin para afatit t caktuar, por sht i
detyruar ta lajmroj kreditorin pr qllimin e vet, duke pasur kujdes q prmbushja t
mos bhet n koh t paprshtatshme. N raste tjera, kur debitori ofron prmbushjen
para afatit, kreditori mund t refuzoj prmbushjen, por edhe mund ta pranoj dhe ta
rezervoj t drejtn e shprblimit t dmit, n qoft se pr kt e njofton menjher
debitorin. N rastin kur afati sht kontraktuar n interes t kreditorit, ndrsa debitori
nuk i ka dhn sigurimin e premtuar, ai ka t drejt t krkoj prmbushjen e detyrimit
para afatit. Kur caktimi i afatit sht ln n vullnetin e kreditorit apo t debitorit, pala
tjetr, po qe se i autorizuari nuk e cakton afatin as sipas trheqjes s vrejtjes, mund t
krkoj nga gjykata q ta caktoj nj afat t prshtatshm pr prmbushjen e detyrimit.
Vendi i prmbushjes s detyrimit

Debitori sht i detyruar ta prmbush detyrimin, ndrsa kreditori ta pranoj
prmbushjen n vendin e caktuar me veprim juridik ose me ligj. Kur vendi i prmbushjes
nuk sht caktuar, as nuk mund t caktohet sipas qllimit t veprimit juridik, natyrs
s detyrimit ose rrethanave tjera, prmbushja e detyrimit bhet n vendin e selis,
prkatsisht n vendbanimin ose vendqndrimin e debitorit, t cilin ky e ka pasuar n
kohn e lindjes s detyrimit
Detyrimet n t holla prmbushen n vendin e kreditorit. N qoft se detyrimi
prmbushet me an t virmanit, detyrimi n t holla prmbushet n vendin ku gjendet
banka, n t ciln administrohen mjetet financiare t kreditorit.
Llogaritja e prmbushjes (Imputation)

Efekti themelor i prmbushjes sht shuarja e detyrimit. Kur mes debitorit dhe
kreditorit ekzistojn shum marrdhnie t detyrimeve dhe debitori detyrimet e veta t
njllojta (p.sh. n t holla) i prmbush pjesrisht, ngase nuk ka mundsi ti prmbush
t gjitha detyrimet n trsi dhe sipas radhs s arritjes, shtrohet shtja e radhs s
llogaritjes s prmbushjes s detyrimeve. Llogaritja e radhs s prmbushjes s
detyrimeve bhet sipas ktyre rregullave: 1) s pari llogaritja bhet sipas deklarats
s debitorit, t ciln mund ta bj m s voni me rastin e prmbushjes s detyrimit
(debitori mund t cek se cilin nga borxhet e konsideron t prmbushur, ai mund t
thekson q borxhi i arritur m von t shuhet me brjen e nj pagese para borxhit t
arritur m hert); 2) n munges t deklarats s debitorit pr llogaritjen e radhs s
prmbushjes s detyrimit, detyrimet prmbushen sipas radhs s arritjes s detyrimit
pr pages; 3) nse m shum detyrime kan arritur njkohsisht, s pari paguhen ato
detyrime t cilat m s paku jan siguruar, po kur t gjitha jan njsoj t siguruara, s
pari prmbushen detyrimet t cilat pr debitorin jan barr m e rnd; 4) nse t gjitha
detyrimet jan njsoj t rnda, prmbushen sipas radhs s sajimit, por nse jan sajuar
532
njkohsisht, ajo q sht paguar n emr t prmbushjes radhitet n t gjitha detyrimet

proporcionalisht me shumat e tyre. N rast se debitori, prve kryegjs, ka borxh edhe
kamatn dhe shpenzimet, llogaritja bhet ashtu q s pari prmbushen shpenzimet,
pastaj kamata dhe n fund kryegjja.
Dhnia e dftess dhe kthimi i fletobligacionit
a)
b)
Debitori q ka prmbushur detyrimin, ka interes t siguroj provn me t ciln

do t provoj se detyrimi sht prmbushur, n mnyr q t mbrohet nga
krkesat e kreditorit, t cilat mund ti paraqiten m von pr t njjtin borxh.
Nse prmbushja sht br prmes banks, ather si prov pr pagesn e br
shrben dftesa e ekut. Ekziston supozimi se, nse debitori posedon dftesn
pr pagesn e borxhit kryesor, i ka paguar edhe shpenzimet dhe kamatn, po qe
se ato kan ekzistuar. Kur sht fjala pr detyrimet e kohpaskohshme, si jan
qiraja dhe krkesat e tjera, krkesat e sajuara me an t shpenzimit t rryms,
telefonit, ujit, debitori q posedon dftesn, me t ciln e ka paguar krkesn e
arritur m von, supozohet se i ka paguar edhe krkesat e arritura m hert.
Debitori q ka marr dftesn pr pagimin e borxhit, ka t drejt t krkoj edhe
kthimin e fletobligacionit, prkatsisht dokumentin pr borxhin e paguar, ngase
kreditori nuk ka arsye ta mbaj fletobligacionin pr borxhin q sht paguar.
Pas kthimit t fletobligacionit supozohet se debitori e ka prmbushur detyrimin
n trsi ndaj kreditorit. Ky supozim sht i rrzueshm, ngase mund t provohet
e kundrta, por barrn e provs e mban kreditori.
533
VONESA
1. Vonesa e debitorit dhe kreditorit
Vonesa prgjithsisht ekziston ather kur debitori detyrimin e vet nga marrdhnia
detyrimore e arritur pr pages nuk e prmbush m koh, si dhe kur kreditori, pa arsye,
e refuzon pranimin e prmbushjes s detyrimit t ofruar nga debitori.
Debitori bie n vones kur nuk e prmbush detyrimin e vet brenda afatit t caktuar.
Nuk sht me rndsi pr far arsye debitori nuk e ka prmbushur detyrimin e vet
brenda afatit t caktuar. Nse afati i prmbushjes s detyrimit nuk sht caktuar,
debitori bie n vones kur kreditori ia trheq vrejtjen q ta prmbush detyrimin e
vet, prkatsisht, e fton gojarisht, me shkrim, me vrejtje jo gjyqsore ose n ndonj
mnyr tjetr q ta prmbush detyrimin, prve n rastet kur vonesa sht shkaktuar
pr arsyet pr t cilat me ligj prjashtohet prgjegjsia e debitorit pr shprblimin e
dmit.
Debitori q bie n vones e keqson pozitn e vet, ngase kreditori ka t drejt ta
shkput kontratn dhe t krkoj edhe shprblimin e dmit pr mosprmbushje, pr t
ciln prgjigjet.
Vonesa e kreditorit sht nj rast shum m i rrall n raport me at t debitorit.
Vonesa e kreditorit ekziston kur ai, pa arsye t bazuara, refuzon pranimin e prmbushjes
ose, me sjelljet e tij, e pengon at. Vonesa e kreditorit ekziston edhe n rastin kur ai
sht i gatshm t pranoj prmbushjen e detyrimit t njkohshm t debitorit, por nuk
ofron prmbushjen e detyrimit t arritur t tij. Kreditori nuk bie n vones, po qe se
provon q n kohn e oferts s prmbushjes ose n kohen e caktuar pr prmbushje,
debitori nuk ka mundur ta prmbush detyrimin e vet.
Efektet e voness s kreditorit jan t tilla, ashtu q me rnien e kreditorit n
vones shuhet vonesa e debitorit, dhe tek ai kalon rreziku i zhdukjes s rastsishme ose
i dmtimit t sendit, pastaj nuk ecn afati i kamats dhe sht i detyruar q debitorit ti
shprblej dmin e shkaktuar pr at shkak, pr t cilin dm edhe prgjigjet.
Depozitimi dhe shitja e sendit borxh

Pr tiu shmangur debitori pasojave, t cilat mund t shkaktohen nga pengesat,
pr shkak t cilave nuk mund ta prmbush detyrimin e vet, ligji e autorizon at t
ndrmarr veprimin e depozitimit dhe shitjen e sendit. Kt mund ta bj n kto
raste: kur kreditori sht n vones, i panjohur, kur nuk sht e sigurt se kush sht
kreditor dhe ku gjendet dhe kur kreditori sht i paaft pr t vepruar e nuk ka t
autorizuar. Debitori depozitimin e sendit mund ta bj te gjykata kompetente n vendin
e prmbushjes e, sipas nevojs, edhe te do gjykat kompetente lndore, ndrsa kto
gjykata jan t detyruara ta pranojn nj depozitim t till. Sendet t cilat nuk jan t
prshtatshme pr depozitim n gjykat, gjykata mund tia besoj personit t tret pr
ruajtje me shpenzime dhe n llogari t kreditorit. Te kontratat n ekonomi, depozitimi
534
i sendit bhet n depo publike. Pr depozitimin debitori sht i detyruar ta njoftoj

kreditorin, sapo t jet e mundur.
Me depozitimin e sendit n gjykat apo n depon publike shkaktohen kto efekte
juridike: a) debitori lirohet nga detyrimi n momentin e dorzimit t sendit n gjykat,
prkatsisht n depon publike; b) nse debitori ka qen n vones, vonesa e tij ndrpritet;
c) nga momenti i dorzimit, prkatsisht depozitimit, rreziku i zhdukjes s rastsishme
ose dmtimit kalon te kreditori; dhe d) nga dita e depozitimit ndrpritet ecja e afatit t
kamats.
N qoft se sendi sht i paprshtatshm pr ruajtje ose shpenzimet e ruajtjes s
tij tejkalojn vlern e vet sendit, debitori mund ta shes n shitje publike, n vendin e
prmbushjes ose n ndonj vend tjetr, nse sht n interes t kreditorit dhe shumn e
realizuar t hollave, pas zbritjes s shpenzimeve t shitjes, do ti depozitoj n gjykatn
e atij vendi. Sendet e vlers s vogl ose ato q kan mimin vijues, debitori mund ti
shes pa ankand publik. Malli q prishet leht duhet t shitet pa zvarritje. Debitori sht
i detyruar q, para shitjes, ta njoftoj kreditorin pr qllimin pr ta shitur sendin dhe,
pas shitjes, ta njoftoj pr mimin e realizuar dhe depozitimin e tij n gjykat.
Gjykata do ti dorzoj kreditorit sendin e depozituar n kushtet e caktuara nga
debitori.
MNYRAT TJERA T SHUARJES S DETYRIMEVE

1. Shuarja e detyrimit me kompensim (Compensatio)
Kompensimi sht nj ndr mnyrat e shuarjes vullnetare t detyrimit. Kompensimi
sht nj lloj llogaritjeje e krkesave t ndrsjella t dy personave, nga t cilt njri ka
rolin e kreditorit dhe tjetri t debitorit. Ajo bhet n at mnyr q nj person, n nj
marrdhnie detyrimore, sht n rolin e kreditorit, ndrsa n marrdhnien tjetr t
detyrimit ndaj personit t njjt sht n rolin e debitorit; mes debitorit dhe kreditorit
bhet llogaritja e borxhit me krkesn. Kompensimi ka rolin e dy pagesave. Qllimi
i kompensimit sht thjeshtimi i procedurs s prmbushjes s dy detyrimeve t
ndrsjella.
Prezumimet pr tu br kompensimi jan: a) ekzistimi i krkesave t ndrsjella; b)
krkesat t jen t nj lloji dhe 3) krkesat t ken arritur. Kompensimi nuk realizohet
me prmbushjen e vetm t ktyre kushteve, por sht e nevojshme q njra pal
t deklaroj se e bn kompensimin dhe, pas nj deklarate t till, konsiderohet se
kompensimi sht br n momentin kur jan plotsuar kushtet e cekuar m sipr.
Kompensimi mund t jet: a) i plot, kur shuma e vlefts s krkesave sht e njjt
dhe me kryerjen e kompensimit t detyrimeve t tilla, detyrimet shuhen n trsi dhe
b) i pjesshm, kur detyrimet, sipas vlers, jan t ndryshme dhe me kompensimin e
krkesave t tilla, detyrimi me vler m t vogl shuhet, ndrsa detyrimi m vler m
535
t madhe shuhet pjesrisht deri n masn e vlers s detyrimit m t vogl, kurse pr

pjesn tjetr m t madhe mbetet edhe m tutje.
Kompensimi sipas mnyrs s sajimit mund t jet: a) n baz t kontrats
(kompensimi kontraktues); b) kompensimi ligjor, i cili sajohet sipas forcs ligjore dhe
c) kompensimi i njanshm, i cili sajohet n baz t krkess jasht gjyqsore ose
gjyqsore t njrs pal.
Me an t kompensimit nuk mund t shuhen kto krkesa: 1) krkesat q nuk
mund t sekuestrohen; 2) krkesa e sendit ose e vlers s sendit, i cili iu ka dhn
debitori pr ruajtje ose hua ose t cilin debitori e ka marr padrejtsisht ose e ka mbajtur
padrejtsisht; 3) krkesat e krijuara me dmin e shkaktuar me dashje; 4) krkesa e
shprblimit t dmit t shkaktuar me dmtimin e shndetit ose me shkaktimin e vdekjes
dhe 5) krkesa q rrjedh nga detyrimi i ushqimit ligjor (alimentacionit).
2. Falja e borxhit
Falja e borxhit sht nj ndr mnyrat e shuarjes s detyrimit. Falja e borxhit sajohet
ather kur kreditori i deklaron debitorit se nuk do t krkoj borxhin dhe debitori bie
dakord me kt. Falja e borxhit domethn sht kontrat, n baz t s cils kreditori
dhe debitori e shuajn detyrimin pa prmbushjen e borxhit. Prderisa nuk ekziston
plqimi i vullnetit t dy palve, nuk mund t ket as falje t vlefshme juridike t borxhit,
por mund t ekzistoj eventualisht deklarata e njanshme e kreditorit q nuk do ta
krkoj borxhin. Motiv i faljes s borxhit mund t jet qllimi i dhurimit (bamirsis)
apo me shprblim. Sipas vllimit, falja e borxhit mund t jet e plot, n t cilin rast
n trsi shuhet krkesa e borxhit kryesor dhe e krkesave dytsore, ndrsa falja e
pjesshme e borxhit ekziston kur borxhi shuhet pjesrisht n masn q sht falur. Falja
e pjess s borxhit kryesor ka pr pasoj edhe faljen e krkesave dytsore (dorzania,
kamata etj.), t cilat kan t bjn me pjesn e falur t borxhit, por jo edhe e kundrta.
Falja e prgjithshme i shuan t gjitha krkesat e kreditorit ndaj debitorit, prve t
atyre pr t cilat kreditori nuk ka ditur se ekzistojn n momentin kur sht br falja.
3. Prtritja (novacio)
Prtritja sht form e shuarjes s detyrimit. Kjo sht nj kontrat e lidhur mes
kreditorit dhe debitorit, me t ciln detyrimin e vjetr e zvendsojn me nj detyrim
t ri. Q t mund t jet prtritja juridikisht e vlefshme, duhen plotsuar kto kushte:
a) duhet t ekzistoj detyrimi i vjetr juridikisht i vlefshm; b) t sajohet detyrimi
i ri juridikisht i vlefshm; c) t ekzistoj ndrrimi i objektit ose bazs juridike mes
detyrimit t vjetr dhe atij t ri; t ekzistoj qllimi i prtritjes ,i cili duhet t shprehet
n mnyr t qart.
Marrveshja pr modalitetet e afatit, vendit, mnyrs s prmbushjes s detyrimit,
kamats, kontraktimi i kushtit penal, sigurimit t prmbushjes s detyrimit, dhnies s
dokumentit t ri pr borxhin nuk konsiderohen prtritje.
536
Efektet juridike t prtritjes kan t bjn me shuarjen e detyrimit t vjetr dhe

sajimin e detyrimit t ri. Me shuarjen e detyrimit t vjetr shuhen edhe pengu dhe
dorzania, prve kur me dorzansin dhe pengdhnsin sht kontraktuar di tjetr.
Kshtu ndodh edhe me t drejtat e tjera sekondare.
4. Konfondimi
Detyrimi shuhet edhe n at mnyr q i njjti person bhet kreditor dhe debitor n
t njjtn marrdhnie t detyrimit. N kt rast, detyrimi shuhet ngase logjikisht askush
nuk mund ti ket borxh vetvetes. Kur sht rasti me persona fizik, Konfondimi ndodh
kur kreditori e trashgon debitorin ose anasjelltas. Kur bhet fjal pr persona juridik
shuarja e detyrimit vjen me an t integrimit apo fuzionimit t kreditorit dhe debitorit.
Kur dorzani kalon n rolin e kreditorit, detyrimi i borxhliut kryesor nuk shuhet. N
rastin kur detyrimi ka t bj me krkesn q regjistrohet n librat publik, q t mund
t konsiderohet detyrimi i shuar n baz t konfondimit, sht e domosdoshme t bhet
regjistrimi nga librat publik.
5. Pamundsia e prmbushjes s detyrimit

Pamundsia e prmbushjes s detyrimit sht nj ndr mnyrat e shuarjes s
detyrimit. Detyrimi shuhet kur prmbushja e tij bhet e pamundur pr shkak t rrethanave
pr t cilat debitori nuk prgjigjet. Q t shuhet detyrimi pr shkak t pamundsis s
prmbushjes, duhet t plotsohen kto kushte: a) q pamundsia t jet shkaktuar pas
sajimit t detyrimit; b) q t mos jet shkaktuar pr fajin e debitorit, por me ndikimin e
forcs madhore - si pasoj e ngjarjes t ciln debitori nuk ka mundur t parashikoj dhe,
nse ka parashikuar, nuk ka mundur ta pengoj ose ta shmang dhe c) debitori t mos
jet vonuar me prmbushjen, t mos ket kaluar afati i caktuar i prmbushjes.
Shuarja e detyrimit pr pamundsis ndodh vetm me krkes t debitorit. Debitori
sht i detyruar t provoj rrethanat t cilat prjashtojn prgjegjsin e tij.
Detyrimi nuk shuhet kur objekt prmbushjeje t detyrimit jan sendet e caktuara
sipas llojit, por nse kemi t bjm me sende q duhen marr nga nj mas e caktuar,
detyrimi shuhet kur zhduket e tr masa (neni 336 i LMD).
6. Kalimi i kohs - denoncimi

Marrdhnia e prhershme e borxhit me afat t caktuar shuhet kur skadon afati,
prve kur me kontrat ose ligj sht caktuar q, pas skadimit t afatit, marrdhnia
e borxhit t vazhdohet n koh t pacaktuar, nse nuk denoncohet me koh (neni 338
i LMD). Pr t ekzistuar ky rast i shuarjes s detyrimit sipas ksaj dispozite, duhet t
plotsohen kto kushte: t ekzistoj marrdhnia juridike mes kreditorit dhe debitorit;
marrdhnia e detyrimeve t jet me prestime t prhershme; detyrimi duhet t jet i
afatizuar. Edhe marrdhniet n t cilat nuk sht caktuar afati i kohzgjatjes, mund t
shuhen me an t denoncimit. Me an t denoncimit detyrimi pushon pas skadimit t
afatit t caktuar me kontrat, me ligj ose brenda afatit t arsyeshm. Palt mund t merren
537
vesh me kontrat q marrdhnia detyrimore t shuhet me vet dorzimin e denoncimit.

Denoncimi mund t jepet n do koh, prvese n koh t paprshtatshme. N rast t
shuarjes s detyrimit me denoncim, kreditori ka t drejt t krkoj prmbushjen e asaj
pjese t detyrimit e cila ka arritur para skadimit t afatit t denoncimit, prkatsisht
shuarjes s detyrimit.
7. Vdekja
Vdekja e njrit pjesmarrs n marrdhnien e detyrimeve, parimisht, nuk shpie te
shuarja e detyrimit, ngase detyrimet kan karakter pasuror dhe t drejtat dhe detyrimet
pasurore t vdekurit kalojn te pasardhsit e tyre universal apo singular.
Shuarja e detyrimit pr shkak t vdekjes s kreditorit a debitorit mund t ndodh
vetm n rast se veprimi juridik sht lidhur duke pasur parasysh cilsit personale t
pjesmarrsve t detyrimit (neni 340 i
LMD), si sht rasti me kontratn e siprmarrjes, detyrimin e shprblimit t dmit
jomaterial (n rastin e vdekjes s t dmtuarit), detyrimin ushqimor (n rastin e vdekjes
s personit q ka marr ushqim). Krkesat e tilla periodike mund t trashgohen vetm
ather kur ato kan arritur pr pages para vdekjes s bartsit t ksaj t drejte.
8. Parashkrimi
Parashkrimi sht nj institucion i s drejts s detyrimeve, sipas t cilit kreditori,
pr shkak t qndrimit tij pasiv ndaj s drejts s tij brenda afatit e caktuar me ligj, e
humb t drejtn e mbrojtjes s asaj t drejte, po qe se debitori shpreh vullnetin q t
shfrytzoj t drejtn, e cila sajohet pr t nga sjellja e till e kreditorit. Kjo do t thot se
me an t parashkrimit shuhet e drejta q pr t krkuar me an t padis prmbushjen e
detyrimit (neni 341 par. 1 i LMD). Sipas ksaj dispozite ligjore, me an t parashkrimit
nuk humbet e drejta, si e till, por shuhet e drejta pr mbrojtje gjyqsore t s drejts
subjektive civile, prkatsisht detyrimore. Parashkrimi ndodh kur kalon afati i caktuar
me ligj, brenda t cilin kreditori ka mundur t krkoj prmbushjen e detyrimit.
N t drejtn pozitive t detyrimeve te ne parashkrimi vetvetiu nuk prodhon efekt
juridik, por sht e nevojshme q debitori ti referohet atij me paraqitje t prapsimit.
Me ligj caktohen afatet e prgjithshme dhe ato t veanta. Afati i prgjithshm i
parashkrimit sht caktuar me nenit 352 t LMD, sipas t cilit krkesat parashkruhen
pr 5 vjet, prve kur me ligj t veant sht caktuar ndonj afat tjetr i parashkrimit.
Afati tre vjear vlen pr parashkrimin e krkesave t ndrsjella q prmbajn kontratat
e qarkullimit t mallrave dhe t shrbimeve (neni 355 i LMD), krkesat e vrtetuara
me aktgjykim t forms s prer t gjykats ose me vendim t organit tjetr kompetent
(neni 361 i LMD) parashkruhen n afat prej 10 vitesh ndrsa krkesat pr shprblimin e
dmit t shkaktuara me vepr penale (neni 358 t LMD), parashkruhen n afat subjektiv
prej tre vitesh dhe afatin objektiv prej pes vitesh prve kur pr ndjekjen penale sht
parashikuar nj afati m i gjat i parashkrimit.
538
Krkesat e palve kontraktuese, sipas bazs s kontrats s sigurimit, prkatsisht

t pals s tret t kontrats s sigurimit t jets, parashkruhen pr 5 vjet, ndrsa pr
kontratat e tjera pr 3 vjet. Afati fillon t llogaritet nga dita kur i dmtuari ka marr dijeni
pr dmin e shkaktuar (afati subjektiv), por te sigurimi i jets krkesa parashkruhet
brenda afatit objektiv prej 10 vjetsh, ndrsa n rastet tjera brenda afatit prej 5 vjetsh.
Afatet e veanta t parashkrimit jan m t shkurtra. Afati njvjear vlen pr
parashkrimin e krkesave pr kto raste: pagimin e shprblimit pr shpenzimin e
energjis elektrike, gazit, ujit, shrbimeve t ndrmarrjeve komunale, shrbimet e
televizionit, shrbimet e PTT- s. Brenda afatit prej 3 vjetsh parashkruhen krkesat
sipas bazs s kontrats s qiras t banesave dhe lokaleve afariste.
Gjat ecjes s afatit t parashkrimit mund t ndodhin disa ngjarje, t cilat e
ndalin apo ndrpresin afatin e parashkrimit. Afati pushon t ec n kto raste: mes
bashkshortve; mes prindrve dhe fmijve, prderisa zgjat e drejta prindore; mes t
mbrojturit dhe kujdestarit t tij dhe organit t kujdestaris derisa zgjat kujdestaria dhe
mes dy personave t cilt jetojn n bashksi jashtmartesore; gjat mobilizimit dhe
rrezikut t drejtprdrejt t lufts, lidhur me krkesat e personave n detyra ushtarake;
pr krkesat e personave t punsuar n amvisni t huaj ndaj pundhnsit ose
antarve t familjes s tij, t cilt jetojn me t; gjat kohs pr t ciln kreditori, pr
shkak t ekzistimit t pengesave t pakaprcyeshme q nprmjet gjykats t krkohet
prmbushja e detyrimit.
Ndrprerja e parashkrimit ekziston n kto raste: kur debitori e pohon borxhin;
me paraqitjen e padis n gjykat dhe me do veprim tjetr t kreditorit, t ndrmarr
kundr debitorit n gjykat, me qllim t vrtetimit t ekzistimit t sigurimit ose
realizimit t krkess, me prjashtim kur kreditori e trheq padin, kur refuzohet ose
hidhet posht padia ose anulohet veprimi i ndrmarr i sigurimit.
N rast t ndrprerjes s parashkrimit, afati i parashkrimit fillon t ec q nga
fillimi, ndrsa koha e cila ka skaduar para ndrprerjes s shkaktuar nuk llogaritet.
Afati subjektiv i parashkrimit ka t bj me fillimin e ecjes s afatit t parashkrimit
nga dita kur i dmtuari ka marr dijeni pr dmin e shkaktuar dhe dmtuesin.
Afati objektiv i parashkrimit ka t bj me fillimin e ecjes s afatit prej momentit
t shkatrrimit t dmit.
539
LLOJET E NDRYSHME T DETYRIMEVE

1. Detyrimet n t holla
Detyrimi n t holla prkufizohet si detyrim, objekt pagimi i t cilit sht shuma
e t hollave qoft ajo t jet caktuar q n fillim t sajimit t detyrimit (te kontrata e
huas, e shitblerjes etj.), qoft t caktohet m von (shprblimi i dmit kontraktues ose
dmit deliktor jokontraktues). Sipas s drejts pozitive, ekziston parimi i prgjithshm
i nominalizmit monetar sipas t cilit, kur debitori merr prsipr detyrimin objekt i t
cilit sht shuma e t hollave, sht i detyruar t paguaj at numr t njsive t t
hollave sa ka qen numri i njsive t t hollave n momentin e krijimit t detyrimit,
prve kur ligji cakton dika tjetr (neni 375 i LMD). Mirpo, n ekonomin jostabile
mund t ndodhin ndryshime n fuqin blerse t t hollave dhe t ndryshoj vlera
reale e detyrimit prej momentit t krijimit t detyrimit deri brenda afatit t arritjes s
detyrimit pr pages, ashtu q, po qe se nj parim i till respektohet me rreptsi, mund
t dmtohet kreditori apo, e kundrta, kur fuqia blerse e monedhs rritet, n at rast
mund t dmtohet debitori, ngase me pagesn e t njjts njsi t shums s t hollave,
t cilat jan caktuar n momentin e krijimit t detyrimit, debitori do t paguaj nj vler
reale m t madhe. Pr kto arsye, ligji bn prjashtime nga parimi i nominalizmit
monetar dhe lejon kontraktimin e t ashtuquajturave klauzola t indeksit, sipas t
cilave, shuma e detyrimit n t holla lidhet me ndryshimin e mimeve t mallit ose
shrbimeve t shprehura n indeksin e mimeve, t cilat jan n lidhje t drejtprdrejt
ekonomike me objektin e veprimit juridik, me kusht q t mos ken karakter spekulativ
dhe kontraktimi i nj klauzole t till t jet sigurimi i standardit jetsor t palve
kontraktuese (neni 376 i LMD).
Ekzistojn edhe klauzola kontraktuese, t cilat mund t prmbajn shkalln
rrshqitse (evazive), sipas t cilave lejohet t kontraktohet mimi q varet nga mimi i
materialit dhe puns dhe elementeve t tjera, t cilat ndikojn n masn e shpenzimeve
t prodhimit n koh t caktuar dhe n nj vend t caktuar. Kjo mundsi zbatohet te
kontratat sipas t cilave, njra pal detyrohet t prodhoj dhe t drgoj prodhime t
caktuara si dhe te kontrata e ndrtimit.
2. Detyrimet alternative
Detyrimi alternativ ekziston kur detyrimi prbn disa objekte, por debitori, pr tu
liruar nga prgjegjsia, sht i detyruar t dorzoj vetm nj objekt. Nj detyrim i
till ekziston kur debitori detyrohet ti dorzoj kreditorit njrin prej dy sendeve: nj
televizori apo lavatrie. E drejta e zgjedhjes i takon debitorit, prve kur me kontrat
sht kontraktuar dika tjetr (neni 387 i LMD). Kjo e drejt mund ti takoj edhe
kreditorit ose nj personi t tret. Debitori mund ta shfrytzoj t drejtn t zgjedh
kohn brenda s cils, n procedurn e prmbarimit, njra nga sendet q e ka borxh t
mos i dorzohet kreditorit sipas zgjedhjes s tij. Pr zgjedhjen e br personi i autorizuar
duhet ta njoftoj paln tjetr dhe nga ai moment zgjedhja nuk mund t ndrrohet. Me
540
brjen e zgjedhjes konsiderohet se detyrimi q nga fillimi ka qen i thjesht dhe objekti
i detyrimit ka qen sendi i zgjedhur.
N qoft se zgjedhjen duhet ta bj personi i tret dhe ai nuk e bn kt, secila pal
mund t krkoj q zgjedhjen ta bj gjykata.
N rastin kur nj objekt detyrimi bhet i pamundur pr pasoj t rrethanave, pr t
cilat palt nuk jan prgjegjse, detyrimi kufizohet n sendin tjetr t mbetur.
N rastin kur sendi zhduket pr fajin e debitorit, t cilit i takon e drejta e zgjedhjes,
ai do ta dorzoj sendin tjetr t mbetur. N rastin kur sendi zhduket pr fajin e
kreditorit, e drejta e zgjedhjes i takon debitorit, i cili mund t zgjedh sikur tia kishte
dorzuar sendin e zhdukur ose tia dorzoj sendin e mbetur dhe t krkoj nga kreditori
shprblimin e dmit. N rastin kur sendi zhduket pr fajin e debitorit, ndrsa e drejta e
zgjedhjes i takon kreditorit, ky mund t krkoj ose sendin e mbetur, ose shprblimin
e dmit.
3. Detyrimet fakultative
Detyrimi fakultativ ekziston kur debitori ka borxh nj send t caktuar, por i lejohet
q t lirohet nga detyrimi i tij me dorzimin e nj sendi tjetr t caktuar. Kreditori sht
i autorizuar q nga debitori t krkoj vetm sendin q sht objekt detyrimi. Nse
objekti i detyrimit zhduket pr shkak t forcs madhore, kreditori nuk mund ta krkoj
sendit tjetr.
Me kontrat ose me ligj mund t parashikohet q kreditori, n vend t sendit t cilin
debitori ia ka borxh, t krkoj dorzimin e ndonj sendi tjetr t caktuar, n t cilin
rast debitori sht i detyruar tia dorzoj at send, po qe se kt e krkon kreditori. N
krkesat fakultative zbatohen rregullat e detyrimeve fakultative dhe alternative.
4. Detyrimet e pjestueshme
Detyrimi sht i pjestueshm n qoft se ajo q debitohet mund t pjestohet dhe
t prmbushet n pjest q kan cilsi t njjta si ka i tr objekti dhe n qoft se me
kt pjestim nuk humbet asgj nga vlera e vet, ndrsa n t kundrtn detyrimi sht i
papjestueshm. Kemi t bjm me detyrim t pjestueshm, sipas dispozits s nenit
396 par. 1 i LMD, n qoft se borxhi mund t ndahet dhe t prmbushet n pjes t
cilat kan t njjtat cilsi sikurse i tr objekti i detyrimit dhe n qoft se me at ndarje
ai nuk humb asgj nga vlera e tij. Pr vrtetimin e ktyre cilsive t detyrimit jan me
rndsi dy elemente: a) q borxhi t mund t ndahet n pjes t cilat kan cilsi t njjta
sikurse edhe trsia (p.sh. detyrimet n t holla; e pjestueshme sht edhe sasia e
drithit, e pemve t llojit prkats etj.) ; b) dhe se ajo q sht borxh, me nj ndarjen t
till t mos humbet nga vlera e saj (n qoft se detyrimi n shumn prej 1.000 ndahet
n dy detyrime prej nga 500 ose n qoft se detyrimi prej 1.000 kg grur ndahet n
dy dhnie prej nga 500 kg.).
Detyrimet e pjestueshme krijohen n baz t kontrats, trashgimis ose n baz
t ligjit. Detyrimet e pjestueshme ndahen n ato aktive dhe pasive, varsisht nga ajo
541
se n ciln an ka m shum persona: n qoft se ka m shum kreditor, do kreditor

mund t krkoj pjesn q i takon e nse ka m shum debitor, do debitor ka borxh
vetm pjesn q ka n ngarkes. N rast se detyrimi ndahet n m shum debitor
ose kreditor dhe nuk ekziston nj marrveshje e kundrt, detyrimi ndahet n pjes t
barabarta mes tyre dhe secili nga debitort prgjigjet pr pjesn e vet, ndrsa secili nga
kreditort mund t krkoj vetm pjesn e tij prkatse.
5. Detyrimet solidare
Detyrimi solidar ekziston kur n nj marrdhnie detyrimore marrin pjes shum
persona, qoft n ann e debitorit, qoft n ann e kreditorit. Detyrimi solidar mund t
krijohet n baz t veprimit juridik, ligjit dhe me testament.
Varsisht nga ajo se n ciln an t debitorit apo kreditorit marrin pjes shum
persona, detyrimet ndahen n detyrimet solidare aktive dhe detyrimet solidare pasive.
1)
2)
Detyrimi solidar pasiv ekziston kur n marrdhnien e detyrimit ka nj kreditor dhe

shum debitor dhe secili debitor i detyrimit solidar sht prgjegjs ndaj kreditorit
pr tr detyrimin dhe kreditori mund t krkoj prmbushjen e tij nga cilido debitor
deri ather kur detyrimi t prmbushet n trsi, por kur nj debitor e prmbush
detyrimin, detyrimi shuhet dhe t gjith debitort tjer lirohen prej tij.Nga shum
debitor solidar, secili mund t ket borxh me afat tjetr prmbushjeje dhe n
kushte t ndryshme e me dallime t tjera. Secili debitor solidar mund ti referohet
prapsimit t kompensimit dhe t bj kompensimin deri n masn e pjess s vet t
borxhit, pr t ciln pjes borxhi zvoglohet ndaj debitorve t tjer. Falja e borxhit
ndaj njrit prej debitorve i liron t gjith debitort e tjer, po qe se kjo nuk sht br
me qllim q ta liroj nga borxhi vetm debitorin t cilit iu ka falur borxhi dhe me
kt rast do t zvoglohet borxhi pr pjesn e tij. Me prtritjen e borxhit me njrin
prej debitorve mund t shuhet detyrimi n trsi, por nse kreditori dhe debitori
detyrimin e kan kufizuar vetm n pjesn e detyrimit t debitorit, me t cilin sht
arritur marrveshja e prtrirjes s detyrimit, detyrimi i debitorve t tjer nuk shuhet,
por zvoglohet pr pjesn e debitorit pjesmarrs t prtritjes s borxhit. Ujdia e
lidhur mes kreditorit dhe njrit nga debitort nuk ka efekt juridik ndaj debitorve
t tjer, por ata kan t drejt ta pranojn at ujdi, prve n rastin kur ujdia sht
kufizuar vetm me debitorin q ka lidhur ujdin. Kur te nj person bashkohen cilsia
e kreditorit dhe e nj debitori t detyrimit t njjt solidar, detyrimi i debitorve
t tjer solidar zvoglohet me shumn q i prket debitorit t fuzionuar. Vonesa
e kreditorit ndaj njrit prej debitorve ka efekt juridik ndaj t gjith debitorve
t tjer, ashtu q n at rast detyrimi shuhet n trsi edhe ndaj debitorve tjer.
Debitori q ka prmbushur borxhin ka t drejt t krkoj nga bashkborxlinjt e
tjer tia kompensojn pjesn e detyrimit prkats e cila ju takon atyre. Nse n
mes t debitorve nuk ka marrveshje lidhur me pjesn prkatse t borxhit, borxhi
ndahet n pjes t barabarta.
Detyrimi aktiv solidar ekziston kur n ann e kreditorit marrin pjes shum persona,
ndrsa n ann e debitorit nj person. do kreditor sht i autorizuar ta krkoj
542
3)
prmbushjen e tr detyrimit. N rast se nj kreditor e ka arktuar borxhin, detyrimi

shuhet edhe pr kreditort e tjer. Ky lloj i detyrimit solidar nuk mund t supozohet,
por ekziston vetm kur sht kontraktua ose sht caktuar me ligj. Debitori mund tia
prmbush detyrimin atij kreditori t cilin e zgjedh vet, deri ather kur ndonj nga
kreditort nuk krkon prmbushjen e detyrimit. Secili prej kreditorve solidar sht
i autorizuar t ndrmarr ato veprime me t cilat i mbron edhe interesat e kreditorve
t tjer. Debitori mund t bj kompensimin e krkess s tij me krkesn e njrit
nga kreditort, n t cilin rast borxhi ndaj kreditorve t tjer zvoglohet deri n
masn e krkess s debitorit. Borxhi i debitorit ndaj kreditorve t tjer zvoglohet
edhe n rast t faljes s borxhit nga ana e njrit prej kreditorve ose prtritja e
borxhit me njrin nga kreditort. Ujdia e lidhur mes njrit nga kreditort solidar dhe
debitorit nuk ka efekt ndaj kreditorve t tjer, por ata kan t drejt ta pranojn
ujdin, prve n rastin kur ajo sht kufizuar n pjesn e borxhit t kreditorit, i cili
e ka lidhur ujdin. Pjesa e borxhi q kalon te njri nga kreditort n rast fuzionimi,
secili nga kreditort e tjer ka t drejt ta krkojn pjesn e vet prkatse. Vonesa e
debitorit ndaj njrit nga kreditort ka efekt edhe ndaj kreditorve t tjer. T njjtin
efekte e ka edhe pohimi i borxhit nga debitori. Renoncimi i debitorit nga e drejta e
parashkrimit ndaj njrit prej kreditorve ka efekt edhe ndaj t gjith kreditorve t
tjer. Secili nga kreditort solidar ka t drejt t krkoj nga kreditori q ka br
arktimin e borxhit prej debitorit q tia dorzoj pjesn q i takon. N qoft se me
marrveshje mes kreditorve nuk sht caktuar ndryshe, secilit kreditor solidar i
takon pjesa e barabart e borxhit.
Detyrimet e papjestueshme jan ato detyrime objekti i t cilave nuk mund t ndahet
n shum pjes alikuote e t mos ndryshoj thelbi i tij dhe t mos zvoglohet vlefta
e tij (p.sh. kafsha e gjall, fotografia artistike etj.). N detyrimet e ktilla, n t cilat
ka shum debitor ose kreditor, zbatohen prshtatshmrisht dispozitat q kan t
bjn me detyrimet solidare.
NDRRIMI I KREDITORIT OSE I DEBITORIT

Ndrrimi i kreditorit ose debitorit sht nj form e kalimit t krkess me kontrat
(kalimi - cessio). Kalimi sht kontrat me t ciln kreditori kalues - cedenti e kalon
krkesn t ciln e ka ndaj debitorit (cesusit) te personi i tret - pranuesi (cesionarin).
Kalimi i krkess n t drejtn pozitive t detyrimeve sht rregulluar me dispozitat
e neneve 420 - 429 t LMD. Sipas ktyre rregullave, kreditori me kontratn e lidhur
me personin e tret mund tia kaloj krkesn e vet atij personi. Q t mund t bhet
kalimi i ligjshm i krkes sipas kontrats s kalimit, duhet t plotsohen kto kushte:
a) q t lidhet kontrata e kalimit t krkess - kjo kontrat parimisht mund t lidhet n
fardo forme, me prjashtim kur sht fjala pr krkesn q ka t bj me pasurin
e paluajtshme, kur duhet t lidhet n formn me shkrim dhe nnshkrimet e palve t
legalizohen; b) q debitori t njoftohet pr kalimin e krkess dhe c) q krkesa t jet
e mundshme t prmbushet - detyrimet n t holla ose ato q kan t bjn me ndonj
brje.
Kontrata e kalimit nuk ka efekt juridik ndaj debitorit, n qoft se kalimi i krkess
sht i ndaluar me ligj ose sht e lidhur me personalitetin e kreditorit ose, pr nga
543
natyra e saj, sht e till q nuk mund t kalohet; n qoft se debitori dhe kreditori
jan marr vesh q krkesa t mund t kalohet te tjetri ose t mos mund t kalohet pa
plqimin e debitorit.
Me kalimin e krkess krijohen raporte t reja mes cedentit, cesusit dhe cesionarit.
Cesionari merr pozitn e kreditorit dhe fiton t gjitha t drejtat ndaj debitorit, t cilat i
ka pasur kreditori i vjetr. Pozita e debitorit nuk ndryshon. Ai ka t drejt ti paraqes t
gjitha prapsimet ndaj kreditorit t ri, t cilat ka mundur ti paraqes edhe ndaj kreditorit
t vjetr si dhe prapsimet t cilat ai i ka personalisht.
Cedenti sht i detyruar ti dorzoj cesionarit fletobligacionet ose dokumentet e
tjera, me t cilat mund t provohet ekzistimi i krkess s kaluar. N qoft se kalimi
i krkes sht br me shprblim, cedenti sht prgjegjs ndaj cesionarit edhe pr
ekzistimin e krkess n momentin e brjes s kalimit.
Cedenti prgjigjet pr pagueshmrin e krkess s bartur n qoft se ka qen e
kontraktuar me cesuesin - kreditorin e ri, por vetm deri n lartsi t shums t ciln e
ka marr nga cesionari, si dhe pr pagueshmrin e kamats, shpenzimeve lidhur me
kalimin dhe shpenzimet e procedurs ndaj debitorit.
Rastet e veanta t bartjes s krkess ekziston kur kreditori i vjetr nuk e ka
njoftuar debitorin pr kalimin q sht br dhe n at rast debitori sht i detyruar q
detyrimin tia prmbush kreditorit t vjetr ndrsa kreditori i vjetr tia kaloj t riut.
Kur debitori n vend t prmbushjes e kalon krkesn e vet me lidhjen e kontrats
s kalimit, detyrimi i debitorit shuhet deri n shumn e kaluar, por kur krkesn e kalon
vetm me qllim arktimi, detyrimi i tij shuhet prkatsisht zvoglohet ather kur
kreditori e bn arktimin e krkess s kaluar.
NDRRIMI I DEBITORIT
Marrja e borxhit sht kontrat e lidhur mes debitorit dhe personit t tret, sipas s
cils personi i tret, me plqimin e kreditorit, merr prsipr detyrimin e debitorit dhe
bhet vet debitor n vend t debitorit t vjetr. Kjo mnyr e ndrrimit t debitorit
sht rregulluar me dispozitat e neneve 430-437 t LMD. Prmbajtja e detyrimit, pas
arritjes s marrveshjes s marrjes s borxhit, mbetet e njjt. Debitori i ri ka t njjtn
pozit q e ka pasur debitori i vjetr ndaj kreditorit. Ai mund ti paraqes t njjtat
prapsime ndaj kreditorit, t cilat rrjedhin nga veprimi juridik i lidhur mes kreditorit
dhe debitorit t vjetr dhe prapsimet t cilat i ka vet ndaj kreditorit. N rast se n
kohn kur kreditori ka dhn plqimin n kontratn e lidhur mes debitorit t vjetr dhe
debitorit t ri, debitori i ri ka qen tepr i ngarkuar me borxhe dhe kt kreditori nuk e
ka ditur e as ka qen i detyruar ta dij, ather debitori i vjetr nuk lirohet nga borxhi,
ndrsa kontrata e marrjes s borxhit konsiderohet si kontrat e hyrjes n borxh dhe
debitori i ri ka t njjtn pozit q ka pasur debitori i vjetr.
Kur lidhet kontrata mes kreditorit dhe personit t tret sipas s cils personi i
tret detyrohet ta prmbush detyrimin e debitorit ndaj tij, i treti hyn borxh krahas me
debitorin. N at rast kemi t bjm me kontrat t hyrjes borxh.
544
Kontrata e marrjes prsipr t prmbushjes sht kontrat e lidhur mes debitorit

dhe personit t tret, sipas s cils personi i tret detyrohet ndaj debitorit ta prmbush
detyrimin e tij ndaj kreditorit. Ai sht prgjegjs ndaj debitorit, nse nuk e prmbush
detyrimin me koh, por ai nuk e ka marr prsipr borxhin e as nuk ka hyr n borxh
ndaj kreditorit.
LLOJET E CAKTUARA T KONTRATAVE

1. KONTRATA E SHITJES
Kontrata e shitjes sht ai lloj kontrate sipas s cils nj person (shitsi) detyrohet
q personit tjetr (blersit) tia kaloj pronsin e sendit prkatsisht ndonj t drejt,
ndrsa personi tjetr (blersi) detyrohet q shitsit ti paguaj mimin e caktuar. Sipas
LMD, me kontrat t shitjes shitsi detyrohet q sendin t cilin e shet tia dorzoj
blersit, ashtu q blersi t fitoj t drejtn e disponimit prkatsisht t pronsis,
ndrsa blersi detyrohet q shitsit ti paguaj mimin (neni 438 i LMD). Shitsi i
ndonj t drejte detyrohet q blersit tia kaloj t drejtn e shitur dhe kur ushtrimi
i asaj t drejte krkon dorzimin e posedimit t sendit, detyrohet tia dorzoj edhe
posedimin e sendit.
Kontrata e shitjes ka kto karakteristika: sht kontrat e dyanshme detyrimore,
kontrat me shprblim, komutative; sht kontrat me emr, ngase sht e rregulluar
me ligj dhe n qarkullimin juridik ka emr t caktuar; sht kontrat konsensuale, ngase
lidhet thjesht me arritjen e plqimit t vullnetit t palve, me prjashtim t kontrats s
shitjes s paluajtshmris pr lidhjen e s cils krkohet forma me shkrim dhe legalizimi
i nnshkrimit t palve kontraktuese.
Pr lidhjen e kontrats s vlefshme t shitjes duhet t plotsohen kushtet e
prgjithshme, pr t cilat sht br fjal m pjesn e prgjithshme dhe kushtet e
veanta, t cilat kan t bjn me elementet thelbsore t ksaj kontrate, q jan sendi
dhe mimi.
a)
b)
Sendi sht element thelbsor i kontrats, pa t cilin kontrata nuk mund t

ekzistoj. Ai, sipas dispozits s nenit 34 par. 2 t LMD, mund t jet do send
dhe e drejt q sht n qarkullim juridik, prve sendit i cili, sipas ligjit, sht
jasht qarkullimit. Sendi, si element i ksaj kontrate, mund t jet edhe send i
mvonshm. E drejta mund t jet element i ksaj kontrate, n qoft se sht
vetm e drejt e kalueshme pasurore (e drejta e pronsis, e uzusfruktit, e autorit
etj).
mimi sht shuma e t hollave, t ciln blersi sht i detyruar tia paguaj
shitsit, si kundrvler pr sendin ose t drejtn t ciln e ka bler nga shitsit.
mimi duhet t jet i caktuar apo i caktueshm.
545
Detyrimet e shitsit jan:

-- ta ruaj sendin me kujdes t shtpiakut t mir derisa tia dorzoj blersit;
-- tia dorzoj blersit n kohn dhe vendin e caktuar me kontrat.
Dorzimi i sendeve t luajtshme bhet me dorzimin e thjesht fizik t sendit
(traditio) (dorzimi i nj lavatrieje); dorzimi simbolik (traditio brevi manu) (dorzimi
i elsit t baness, automjetit etj); kur sendin e ka n posedim sipas kontrats s qiras,
por m von, sipas kontrats s shitjes, e blen dhe vazhdon ta mbaj dhe ekziston
dorzimi constitutum possessorium, kur pronari e tjetrson sendin, por vazhdon ta
mbaj sipas bazs s qiras.
N qoft se kontrata e shitjes prfshin edhe transportin e sendit - mallit, dorzimi
i bhet transportuesit t par t blersit ose personit q organizon transportin. Kur me
kontrat nuk sht caktuar vendi i dorzimit t sendit, sipas LMD, ai dorzohet n vendin
n t cilin n kohn e lidhjes s kontrats shitsi e ka pasur vendbanimin e n munges
t vendbanimit, vendqndrimin e tij, por n qoft se shitsi e ka lidhur kontratn n
kuadr t ushtrimit t veprimtaris s rregullt ekonomike, dorzimi bhet n vendin ku
gjendet selia e tij. N qoft se n momentin e lidhjes s kontrats, kontraktuesi ka pasur
dijeni pr vendndodhjen e sendit, prkatsisht ku duhet t prodhohet, dorzimi bhet n
at vend (neni 454 par. 1dhe 2 t LMD).
Dorzimi faktik i sendit t paluajtshm bhet n vendin ku ndodhet sendi, ndrsa
dorzimi juridik bhet me regjistrimin e sendit n librat publik t toks.
Dorzimi i sendit bhet n kohn e caktuar me kontrat, prve n rastin kur data e
dorzimit nuk sht caktuar: Shitsi sht i detyruar tia dorzoj blersit sendin brenda
afatit t arsyeshm pas lidhjes s kontrats, duke pasur parasysh natyrn e sendit dhe
rrethanat e tjera. Nse natyra e detyrimit ose rrethanat e tjera nuk krkojn ndonj afat
t caktuar pr dorzimin e sendit, shitsi mund t krkoj dorzimin e menjhershm
t sendit.
Shitsi sht i detyruar ti dorzoj blersit sendin individualisht t prcaktuar ose
t prcaktuar sipas llojit t caktuar, sipas kontrats, n at gjendje n t ciln ka qen n
momentin e lidhjes s kontrats.
Rrezikun e zhdukjes ose t dmtimit t rastsishm t sendit e mban shitsi dhe,
n rast t zhdukjes apo dmtimit t sendit individualisht t prcaktuar, pr pasoj t
rrethanave pr t cilat palt nuk jan prgjegjse, kontrata shuhet, ndrsa kur sht fjala
pr zhdukjen apo dmtimin e sendeve t prcaktuara sipas llojit, shitsi sht i detyruar
ti dorzoj blersit sendin tjetr. Refuzimi i dorzimit t sendit mund t bhet n rast
se sht caktuar prmbushja e nj astshme e detyrimeve - dorzimi i sendit dhe pagesa
e mimit njkohsisht.
--
--
Shitsi sht i detyruar ta mbroj blersin nga t metat fizike dhe juridike t sendit.
Pr kt m gjersisht u shpjegua n pjesn q ka t bj me prgjegjsin pr t
metat materiale dhe juridike t prmbushjes (neni 461 t LMD).
Shitsi sht i detyruar ta pranoj mimin e shitblerjes n mnyrn, kohn dhe
vendin e parashikuar me kontrat. Nse pa arsye refuzon pranimin e mimit, shitsi
546
bie n vones dhe blersi mimin mund ta depozitoj n gjykat dhe ti shfrytzoj
autorizimet e veta ligjore, t cilat rezultojn nga cenimi i detyrimit kontraktor,
si jan kalimi i rrezikut t zhdukjes ose dmtimit t rastsishm t sendit, ecja e
kamats etj.
--
--
Detyrimet e blersit jan :

pagimi i mimit n kohn dhe vendin e caktuar me kontrat. N qoft se me kontrat
nuk sht caktuar koha dhe vendi dhe nuk ekziston ndonj mnyr e caktuar sipas
dokeve t tjera, pagesa bhet n momentin dhe vendin n t cilin dorzohet sendi.
N qoft se blersi nuk e prmbush detyrimin ne kohn dhe vendin e parashikua
sipas ktyre rregullave, ai bie n vones dhe i mban pasojat q rrjedhin nga vonesa
e tij.
Blersi sht i detyruar ta marr sendin nga shitsi n kohn dhe vendin e caktuar
sipas kontrats. N rast t refuzimit pa arsye t pranimit t sendit, ai bie n vones
dhe pr kt arsye rreziku i zhdukjes s sendit kalon tek ai.
RASTET E VEANTA T KONTRATS PR SHITJE

Shitja me t drejtn e parablerjes
Sipas kontrats s shitjes me t drejtn e parablerjes, shitsi e rezervon pr vete t
drejtn q n rast se blersi vendos ta tjetrsoj sendin, s pari tia ofroj shitjen atij.
Sipas ksaj kontrate, blersi sht i detyruar ta njoftoj shitsin pr qllimin shitjes s
sendit nj personi t caktuar, pr kushtet e shitjes dhe ti ofroj atij pr ta bler sendin
me t njjtin mim (neni 510 i LMD). Palt me kontrat mund t caktoj nj afat brenda
t cilit shitsi sht i detyruar t deklarohet nse do ose jo ta shfrytzoj t drejtn e
parablerjes. Nse kjo nuk sht caktuar me kontrat, ather vlen afati prej 30 dite nga
dita kur shitsi e ka njoftuar pr qllimin e shitjes s sendit nj personi tjetr. Shitsi
q deklaron se do ta blej sendin, sht i detyruar q njkohsisht ta paguaj mimin
e ofruar personit tjetr ose ta depozitoj at n gjykat dhe nse personit tjetr iu ka
caktuar afati pr pagesn e mimit, ai mund ta shfrytzoj kt afat, po qe se ofron
sigurim t mjaftueshm. N qoft se blersi e tjetrson sendin pa e njoftuar shitsin
ose nuk e ka njoftuar saktsisht at pr kushtet e shitjes dhe nse tjetri ka pasur dijeni
ose nuk ka qen i detyruar t dij pr t drejtn e parablerjes, prkatsisht pr njoftimin
e pasakt t shitjes, shitsi ka t drejt q brenda afatit prej 6 muajve, nga dita kur
ka marr dijeni pr kalimin e s drejts s sendit, prkatsisht pr kushtet e sakta t
kontrats, t krkoj anulimin e kontrats s shitjes q i sht br nj personi t caktuar
dhe kalimin e pronsis s sendit mbi shitsin n kushte t njjta. E drejta e parablerjes
shuhet pes vjet pas lidhjes s kontrats, nse me kontrat nuk sht parashikuar ndonj
afat m i shkurtr. E drejta e parablerjes sht e drejt personale, e cila nuk mund t
tjetrsohetdhe as t trashgohet.
547
E drejta ligjore e parablerjes mund t jet e parashikuar me ligj. Sipas ksaj t

drejte, nj person sht i autorizuar t krkoj nga personi tjetr q dshiron ta shes
nj send q atij ti ofroj shitjen e atij sendi. Rregullat e shitjes me t drejt parablerjeje
zbatohen prshtatshmrisht edhe tek e drejta ligjore e parablerjes.
E drejta e parablerjes sht caktuar me ligje t veanta. Ajo ekziston n kto raste: a)
e drejta e parablerjes e bashkpronarve t sendeve (toks, objektit ndrtimor, baness),
kur secili bashkpronar ka pjesn alikuote dhe donjri ka t drejtn e parablerjes; b) e
drejta e parablerjes s materialit arkivor, monumenteve historike (e drejta e Kuvendit
Komunal pr t bler material arkivor dhe monumente historike); e drejta e parablerjes
s toks ndrtimore, ndrtesave (e drejta e Kuvendit Komunal); c) e drejta e parablerjes
s toks bujqsore (e drejta e kooperativs bujqsore); d) e drejta e parablerjes s pyllit
(e drejta e ekonomis s pyjeve); e) e drejta e parablerjes s toks bujqsore n dobi t
kooperativs bujqsore, prkatsisht t pronarit kufitar t toks bujqsore.
Prve ktyre llojeve t kontrats s shitjes, ekzistojn edhe kto lloje t tjera :
kontrata e shitjes me prov (blerja me prov); shitja sipas modelit apo mostrs; shitja
me specifikim; shitja me kushte; shitja me pagim t mimit me kste; shitja me an t
akreditivit; urdhri i shitjes.
Kontrata pr kmbimin (Permutatio)

Kontrata pr kmbimin sht nj kontrat e dyanshme detyruese, sipas s cils secili
kontraktues detyrohet ndaj bashkkontraktuesit t vet ta dorzoj sendin q kmbehet,
kshtu q ai t fitoj t drejtn e pronsis.
Kjo kontrat sht nj ndr kontratat m t vjetra. sht shfaqur n kohn kur ka
ekzistuar ekonomia e pazhvilluar. N qarkullimin e mallrave nuk ka ekzistuar ndonj
send q t ket shrbyer si mjet i ligjshm i pagess, ashtu q qarkullimi i sendeve sht
dashur t bhet me shkmbimin e sendit pr send.
Kjo kontrat edhe tani e ka rndsin e vet n qarkullimin e mallrave.sht e
rregulluar me ligj (nenet 534 dhe 535 t LMD). Si pal kontraktuese paraqiten si
personat fizik, ashtu edhe personat juridik. Tani shkmbimi sht i zakonshm n
rastin e arondacionit dhe shpronsimit t toks kur mund t bhet shkmbimi i toks
pr tok, shkmbimi i s drejts s sendit t luajtshm pr nj send t luajtshm ose
shkmbimi i t drejtave t cilat jan n qarkullimin juridik.
Pr lidhjen e ksaj kontrate sht e nevojshme t plotsohen kushtet e prgjithshme
pr lidhjen e kontrats.
Nga kontrata e shkmbimit pr secilin bashkkontraktues krijohen t drejta dhe
detyrime si ato q krijohen te kontrata e shitjes pr shitsin dhe blersin.
548
Kontrata pr huan (Mutum)

Sipas kontrats pr huan, nj person (i cili quhet huadhns) detyrohet q nj
personi tjetr (i cili quhet huamarrs) tia dorzoj nj shum t caktuar t hollash ose
nj mas t caktuar sendesh t zvendsueshme, kurse huamarrsi detyrohet q, pas
skadimit t afatit t caktuar, ta kthej shumn e njjt t hollave prkatsisht masn e
njjt t sendeve me cilsi dhe t llojit t njjt.
Kontrata e huas sht me detyrime t dyanshme. sht kontrat me emr, ngase
sht e rregulluar me ligj (neni 567 - 576 t LMD). Pr sajimin e ksaj kontrate, prve
kushteve t prgjithshme q krkohen pr lidhjen e do kontrate, duhet t plotsohen
kto kushte: t jet arritur plqimi lidhur me objektin e huas, me kohn e kthimit dhe me
shprblimin (nse kontrata lidhet me shprblim) dhe t bhet individualizimi i objektit
(t caktohet shuma e t hollave ose e sendeve t zvendsueshme).
--
---
Detyrimet e huadhnsit:
huadhnsi sht i detyruar tia dorzoj huamarrsit shumn e t hollave ose
sendeve n kohn e caktuar me kontrat, por nse koha nuk sht kontraktuar,
ather kjo bhet sipas krkess s huamarrsi. Mirpo, huadhnsi mund ta
refuzoj dorzimin e objektit t huas, n qoft se gjendja materiale e huamarrsit
sht e till q nuk sht e sigurt nse ky do t mund ta kthej huan ose jo, ndrsa
pr kt huadhnsi n momentin e lidhjes s kontrats nuk ka pasur dijeni ose
gjendja materiale e huamarrsit sht keqsuar pas lidhjes s kontrats. Huadhnsi
sht i detyruar ta prmbush detyrimin e vet vetm po qe se huamarrsi ose dikush
tjetr pr t jep sigurim t mjaftueshm se huaja do t kthehet;
huadhnsi sht i detyruar ta mbroj huamarrsin pr t metat materiale t sendeve,
t cilat jan objekt i kontrats dhe
huamarrsit tia shprblej dmin e shkaktuar pr pasoj t metave materiale t
sendeve. Mirpo, n rast se huaja ka qen pa shprblim, huadhnsi sht prgjegjs
pr shprblimin e dmit, po qe se ka qen me keqbesim, domethn, kur ka pasur
dijeni ose nuk ka mundur t mos kishte dijeni pr faktin q ka t bj me t metat e
sendit, pr t cilat nuk e ka njoftuar huamarrsin.
549
--
Detyrimet e huamarrsit jan:

huamarrsi sht i detyruar q, brenda afatit t caktuar me kontrat, tia kthej
huadhnsit t njjtn sasi dhe cilsi t sendit dhe n qoft se nuk sht caktuar afati
i kthimit, sht i detyruar ta kthej objektin e huas brenda afatit t arsyeshm, i cili
nuk mund t jet m i shkurtr se dy muaj, nga dita kur huadhnsi ka krkuar ti
kthehet huaja. N qoft se borxhi sht dhn n form sendesh t zvendsueshme
e huamarrsi nuk sht n gjendje t kthej sasin dhe cilsin e njjt t sendeve,
ky sht i detyruar q huadhnsit ti paguaj shumn e t hollave, e cila i prgjigjet
vlers s sendeve q kan n kohn e kthimit n vendin e caktuar me kontrat pr
kthimin e sendit. Huamarrsi mund ta kthej borxhin edhe para afatit t caktuar,
por sht i detyruar q pr kt ta njoftoj me koh huadhnsin dhe tia shprblej
dmin.
N praktik lidhen disa lloje t kontratave pr huan: huaja e destinuar (kur me

kontrat sht caktuar qllimi i prdorimit t hollave t marra hua); huaja investive
e lidhur mes banks dhe huamarrsve (ndrmarrjet, zejtart, prodhuesit bujqsor
individual); huaja e emisionit krijohet kur huadhnsi q ka shpallur huan ka lshuar
fletobligacionet pr huan e dhn; kontrat pr huan me anuitete lidhet kur huaja kthehet
n anuitete t caktuara; kontrata pr kontratn e huas s lombardit lidhet ather kur
huaja merret n at mnyr q, pr sigurimin e kthimit t borxhit, jepen peng letra me
vler, metale t mueshme dhe sende tjera.
KONTRATA E QIRAS (LOKATIO CONDUKTIO OPERUM)

Sipas kontrats s qiras, nj person (qiradhnsi) detyrohet tia dorzoj sendin e
caktuar personit tjetr (qiramarrsit) pr prdorim, ndrsa ky person (qiramarrsi ) ti
paguaj pr t nj shprblim t caktuar dhe t njjtin send tia kthej pas skadimit t
afatit t caktuar.
Kjo kontrat ka kto karakteristika: sht kontrat me emr, ngase sht e
rregulluar me ligj (neni 585- 614 t LMD); me detyrime t dyanshme; me shprblim;
konsensuale; me prestime t vazhdueshme; formale n raste t caktuara me ligj (qiraja
e lokalit afarist, e shtpis); kauzale dhe e pavarur.
Kushtet pr lidhjen e ksaj kontrate jan kushte t prgjithshme, t cilat jan t
domosdoshme pr lidhjen e t gjitha kontratave t tjera detyrimore dhe kushtet e
veanta q jan: objekti i kontrats s qiras - sendi q sht i pakonsumueshm; qiraja
- e cila mund t caktohet n t holla apo n natyr dhe kohzgjatja e qiras - e cila mund
t jet e caktuar dhe e pacaktuar.
Detyrimet e qiradhnsit jan: a) tia dorzoj qiramarrsit sendin n gjendje t
caktuar me kontrat dhe, nse kjo nuk sht caktuar me kontrat, n gjendje q t mund
t prdoret pr qllimin pr t cilin sht lidhur kontrata; b) ta mbroj qiramarrsin
lidhur me t metat materiale dhe juridike t sendit; c) ta mirmbaj sendin n gjendje t
rregullt dhe ti paguaj t gjitha detyrimet lidhur me sendin, prve riparimeve t imta
t cilat vijn si pasoj e prdorimit t rndomt t sendit gjat kohzgjatjes s kontrats.
550
Detyrimet e qiramarrsit jan: a) ta marr sendin dhe ta prdor me kujdesin e

shtpiakut prkatsisht t ekonomistit t mir, ashtu si sht caktuar me kontrat ose
sipas destinimit t sendit; b) t paguaj qiran brenda afatit dhe shumn e caktuar me
kontrat ose ligj dhe, n munges t marrveshjes ose ligjit, ashtu si sht e zakonshme
n vendin ku sendi i sht dorzuar qiramarrsit. N qoft se nuk sht kontraktuar
ndryshe e as nuk ekzistojn doke t mira n vendin e dorzimit t sendit, qiramarrsit
i paguhet qiraja n do gjysmvjetor, kur sendi sht dhn me qira n kohzgjatje
m shum se nj vit dhe, kur qiraja zgjat m pak, pas skadimit t atij afati. c) ta ruaj
sendin gjat kohzgjatjes s kontrats dhe ta prdor at sipas destinimit t sendit dhe
) pas shuarjes s qiras, ta kthej sendin t padmtuar n vendin ku iu ka dorzuar.
Kontrata e qiras shuhet: a) pas skadimit t afatit, po qe se kontrata sht lidhur
pr nj afat t caktuar, prve kur qiramarrsi vazhdon ta shfrytzoj sendin, ndrsa
qiradhnsi nuk kundrshton, kur konsiderohet se sht lidhur kontrat e re pr nj afat
t pacaktuar; b) me denoncim, kur kontrata sht lidhur n koh t pacaktuar dhe, pr
pasoj t rrethanave t rastit ose dokeve t vendit, nuk mund t caktohet afati. Secila
pal mund ta denoncoj kontratn, duke respektuar afatin e denoncimit, t caktuar me
kontrat dhe me ligj, e n munges t marrveshjes ose ligjit, afati i denoncimit sht 8
dit; c) n rast t zhdukjes s sendit pr shkak t forcs madhore.
NNQIRAJA
Kontrata e nnqiras sht e rregulluar me dispozitat e neneve 603 605 t
LMD. sht nj kontrat e veant e qiras, sipas s cils nj person q ka cilsin
e qiramarrsit detyrohet q sendin e marr me qira tia dorzoj pr prdorim dhe
shfrytzim (nnqira) personit tjetr, i cili quhet nnqiramarrs n prdorim, ndrsa ky
detyrohet q pr t ti paguaj nj shprblim t caktuar.
Kontrata e qiras ka efekt juridik inter partes. Nga kjo rregull ekziston prjashtimi,
kur qiramarrsi sendin e marr me qira ia jep me qira tjetrit vetm n qoft se me
t nuk i shkaktohet dm qiradhnsit dhe me kusht q qiramarrsi t garantoj se
nnqiramarrsi do ta prdor sendin sipas kontrat s qiras.
Kontrata e nnqiras mund t lidhet pa lejen e qiradhnsit, prve kur ekziston
ndonj rast i arsyeshm q krkon plqimin e tij, pr shkak t cilit mund ta refuzoj
dhnien e lejes. N qoft se sendi i marr me qira sht dhn me gjith mungesn
e lejes s qiradhnsit, ndrsa sigurimi i nj lejeje t till ka qen i parashikuar me
kontrat ose ligj, qiradhnsi mund t krkoj denoncimin e kontrats s qiras.
N mes t qiradhnsit dhe nnqiramarrsit nuk krijohet marrdhnie e
drejtprdrejt, mirpo, qiradhnsi, pr realizimin e krkesave t veta nga qiramarrsi,
t krijuara nga qiraja, mund t krkoj drejtprdrejt nga nnqiramarrsi arktimin e
shums t ciln ky i ka borxh qiramarrsit sipas bazs s nnqiras.
Kontrata e nnqiras shuhet n do rast kur shuhet kontrata e qiras.
551
TJETRSIMI I SENDIT T MARR ME QIRA

Kontrata e qiras mund t shuhet edhe me tjetrsim t sendit, i cili sht objekt
dorzimi n prdorim t qiramarrsit. N rast tjetrsimi t sendit i cili m par sht
dhn me qira, n vend t qiradhnsit vjen fituesi i sendit dhe, pas ksaj, krijohen t
drejta dhe detyrime t qiras mes fituesit dhe qiramarrsit. Shuarja e ksaj kontrate
sht e rregulluar me dispozitn e nenit 606 t LMD, ashtu q, kur sendi pr t cilin
sht lidhur kontrata e qiras i sht dorzuar ndonj tjetrit me qira, fituesi i sendit
paraqitet n vend t qiradhnsit dhe merr prsipr detyrimet e tij ndaj qiramarrsit, po
qe se n momentin e lidhjes s kontrats s tjetrsimit ka pasur dijeni pr ekzistimin
e kontrats s qiras. Fituesi i sendit nuk mund t krkoj nga qiramarrsi kthimin e
sendit para skadimit t afatit t caktuar me kontrat, por n qoft se afati nuk sht
caktuar me kontrat ose me ligj, kjo ndodh para skadimit t afatit denoncues. N qoft
se fituesi i sendit n momentin e lidhjes s kontrats s tjetrsimit nuk ka pasur dijeni pr
ekzistimin e kontrats s qiras, ai nuk sht i detyruar tia dorzoj sendin qiramarrsit.
N nj rast t till kontrata e qiras shuhet dhe qiramarrsit i mbetet mundsia q nga
qiradhnsi t krkoj shprblimin e dmit.
Kur pr shkak t tjetrsimit t sendit t dhn me qira t drejtat dhe detyrimet
kalojn te fituesi i sendit, qiradhnsi mund ta denoncoj kontratn e qiras, duke
respektuar afatet e parashikuara me kontrat dhe ligj.
KONTRATA E DEPOZITS (DEPOSITUM)

Kontrata e depozits sht nj kontrat e till, sipas s cils nj person
(depozitmarrsi) detyrohet ta pranoj sendin nga personi tjetr (depozituesi), ta ruaj
dhe ta kthej at kur ky ta ket krkuar nj gj t till.
Kjo kontrat sht me emr, ngase sht e rregulluar me dispozitat e neneve 726 743 t LMD. Kjo kontrat sht konsensuale, e dyanshme detyruese, kontrat bamirse
ose me shprblim dhe kontrat e vazhdueshme.
--
--
Detyrimet e depozitmarrsit jan: a) ta ruaj sendin, n rast se depozita sht pa

shprblim, sikurse sendin e vet, ndrsa n rast se depozita sht me shprblim, me
kujdesin e shtpiakut t mir, prkatsisht ekonomistit t mir; b) ta kthej sendin
me t gjitha frytet pas skadimit t afatit t kontraktuar, kurse para skadimit t afatit
- sapo ta krkoj depozituesi, prve nse afati i kthimit nuk sht kontraktuar
ekskluzivisht n dobi t depozituesit dhe c) depozituesit tia shprblej dmin pr
shkak dmtimit eventual t sendit gjat kohzgjatjes s depozits.
Detyrimet e depozituesit jan: a) tia paguaj depozitmarrsit shpenzimet e
arsyeshme t bra lidhur me ruajtjen e sendit; b) tia shprblej dmin e psuar
gjat ruajtjes s sendit dhe c) tia paguaj shprblimin pr ruajtjen e sendit (po qe
se kontrata sht me shprblim).
552
Ligji parashikon lloje t veanta t depozits: a) depozita jo e rregullt (n rastin

kur n depozit jan dhn sendet e zvendsueshme me t drejtn q depozitmarrsi
ti shpenzoj ato dhe me detyrimin q ti kthej sendet n t njjtn sasi dhe me t
njjtn cilsi, n t cilin rast n marrdhniet e palve zbatohen rregullat e kontrats
s huas, prve kohs dhe vendit t kthimit t sendeve, kur zbatohen rregullat e
kontrats s depozits; b) depozita e domosdoshme (kur sendi i besohet depozitmarrsit
n rast t ndonj nevoje t domosdoshme - n rast zjarri, trmeti, prmbytjesh, kur
depozitmarrsi sht i detyruar ta pranoj sendin pr ruajtje dhe ta ruaj at me kujdes
t shtuar - t shtpiakut prkatsisht ekonomistit t mir dhe c) depozita hoteliere, sipas
s cils hotelieri konsiderohet si depozitmarrs lidhur me sendet q i sjellin mysafirt
dhe prgjigjet pr humbjen ose dmtimin e tyre n masn e vlers s sendit t dmtuar
por jo m tepr se deri n shumn prej pesmij (5.000,00 ) Euro prve n rastin kur
ekzistojn rrethanat q prjashtojn prgjegjsin e depozitmarrsit (neni 738 i LMD).
Hotelieri sht i detyruar ta shprblej dmin e tr, nse mysafiri ia ka dhn sendin
pr ruajtje dhe dmi sht shkaktuar pr fajin e tij apo t personelit pr t cilin prgjigjet
738 par. 3 i LMD. Hotelieri sht i detyruar ta pranoj sendin t cilin mysafiri e
sjell, prve kur pr kt nuk posedon kushte t prshtatshme hapsinore ose ruajtja e
sendeve tejkalon mundsit e hotelierit.
N teori dhe praktik ekzistojn edhe kto lloje t depozitave: depozita e prbashkt
- kur disa persona depozitojn pr ruajtje nj sasi t sendeve t zvendsueshme;
depozita gjyqsore kur ruhen sendet e sekuestruara sipas urdhrit t gjykats; depozitat
e mbyllura kur dorzohen pr ruajtje sendet e mbyllura n zarf ose ambalazh t vulosur.
KONTRATA E PENGUT
Kontrata e pengut sht kontrat e till, sipas s cils nj person (pengdhnsi),
debitori ose ndonj person i tret i dorzon personit tjetr (pengmarrsit ) nj send t
luajtshm ose i kalon ndonj t drejt (interes pasuror), n t ciln ekziston e drejta e
pronsis, me qllim q para kreditorve t tjer t mund t arktoj nga vlera e tij, n
qoft se krkesa nuk do ti jet paguar pas arritjes.
Kontrata e pengut sht kontrat me emr, ngase sht e rregulluar me dispozitat
e Ligjit pr Pronsin dhe t Drejtat Tjera Sendore (LPDTS nenet 136 - 148). M par
kjo lmi rregullohej me dispozitat e LMD e cila ishte n fuqi n at koh (nenet 966
996) dhe me Rregulloren e Pengut t UNMIK-ut nr. 2001/5 e cila ka hyr n fuqi m 7
shkurt 2001 por me hyrjen n fuqi t Ligjit pr Marrdhniet e Detyrimeve t Kosovs
m kto dispozita ligjore nuk aplikohen nga se me dispozitn e nenit 1058 t LMD
sht parapar se dispozitat e Ligjit mbi Marrdhniet e Detyrimeve (Gazeta zyrtare
e RSFJ-s, nr. 29/78, 39/85 dhe 57/89) pushojn s ekzistuari. N kt dispozit jan
parapar edhe prjashtimet nga kjo rregull por kto nuk kan t bjn me pengun. N
kt vend sht me rndsi t theksohet edhe prmbajtja e dispozits s nenit 1057 i
LMD e cila parasheh kt: Dispozitat e ktij ligji nuk zbatohen n marrdhniet e
detyrimeve q kan lindur para hyrjes n fuqi t ktij ligji. Pra n marrdhniet e
detyrimeve t palve t cilat jan krijuar pas dats 16 dhjetor 2012 pra gjasht muaj pas
553
publikimit t Ligjit n Gazetn Zyrtare t Republiks s Kosovs20 aplikohen dispozitat

e LMD ndrsa pr raportet e krijuara para ksaj date vlejn dispozitat e theksuara m
lart.
Pengu sht mjet real i sigurimit t prmbushjes s kontrats. Palt kontraktuese
mund t jen do person fizik dhe juridik. Nga kontrata e pengut krijohet detyrimi
juridik i pengut mes kreditorit dhe debitorit.
N t drejtn kontraktore t pengut, pengdhns sht personi q i jep pengmarrsit
t drejtn e pengut mbi sendin ose t drejtn q sht objekt i kontrats, ndrsa
pengmarrs sht personi n favor t cilit jepet pengu, i cili ka krkes sipas kontrats
juridike detyrimore.
Objekt kontrate mund t jet do pasuri e luajtshme ose e drejt (interes pasuror), e
cila sht n pronsi t dhnsit t sendit peng q, sipas ligjit, mund t jet n qarkullim.
Pasurit nntoksore dhe hidrokarburet si dhe t drejtat n to mund t lihen peng n
prputhje me dispozitat ligjore pr bartjen dhe pr t drejtn n ngarkim me pasurit
nntoksore dhe hidrokarburet apo t drejtat e tilla. Sendi q sht n bashkpronsi
mund t lihet peng vetm n qoft se t gjith bashkpronart ose pronart e prbashkt
e japin plqimin pr kt. Nj person q sht pronar i nj pjese t nj pasurie t
luajtshme mund ta l peng at interes edhe pa plqimin e pronarve t pjesve t tjera
t pasuris (neni 139 par. 3 i LPDTS).
Ligji dallon kto lloje t pengut: a) pengu posedimor sht ai lloj pengu sipas t cilit
pengmarrsi merr n posedim sendin i cili sht ln peng dhe e mban deri n shuarjen
e pengut sipas ndonj baze t caktuar ligjore; b) pengu standard sht ai lloj pengu sipas
t cilit sendi i ln peng ngel n posedim t pengdhnsit edhe pas lidhjes s kontrats
s pengut dhe pengdhnsi sht i autorizuar ta shfrytzoj at sipas destinimit tij t
caktuar; c) pengu ligjor.
Pengu standard mund t krijohet: a) kur ekziston nj marrveshje e vlefshme e
pengut; b) kur pengmarrsi ka dhn disa vlera ose, n fakt, i ka dhn para pengdhnsit;
c) kur pengdhnsi ka t drejt mbi pasurin e dhn peng dhe ) kur n rastin e pengut
posedimor, sendi i ln peng sht n posedim t pengmarrsit.
Supozohet se pengu nuk sht posedimor, prve kur palt kontraktuese t pengut
shprehimisht kan parashikuar q pengu t jet posedimor, prndryshe, pengdhnsi
ruan t drejtn ta posedoj, ta prdor dhe n do mnyr tjetr ti gzoj t gjitha t
drejtat mbi sendin e ln peng (neni 134 par. 1 i LPDTS). Pengu posedimor krijohet,
vendoset dhe perfeksionohet n kohn kur pengdhnsi dhe pengmarrsi nnshkruajn
marrveshjen e pengut dhe sendi i ln peng sht n posedim t pengmarrsit ose t
autorizuarit t tij (neni 134 par. 2 i LPDTS).
Kontrata e pengut sht nj kontrat aksesore, ngase vlefshmria juridike e saj
varet nga fakti nse detyrimi i siguruar pr t cilin jepet pengu sht i vlefshm dhe i
ekzekutueshm.
Q t jet nj kontrata e pengut e vlefshme, duhet t jen plotsuar, prve kushteve
t prgjithshme q nevojitn pr lidhjen t gjitha kontratave t tjera detyrimore, edhe
20 LMD sht publikuar n Gazetn zyrtare t Republiks s Kosovs nr. 16 t dt. 19 qershor 2012,
554
kto kushte t veanta: a) kontrata duhet t jet e hartuar me shkrim; b) t jet i

prshkruar detyrimi i cili duhet t sigurohet; c) t jet prshkruar sendi i cili sht ln
peng ) t jen shnuar t dhnat se qllimi i kontrats sht caktimi i nj pengu pr
pengmarrsin; d) t prmbaj nnshkrimet e palve kontraktuese ose t autorizuarve
t tyre dhe dh) t prmbaj datn e lidhjes s kontrats. Si dat e lidhjes s kontrats
konsiderohet data kur palt ose t autorizuarit e tyre e kan nnshkruar kontratn.
Kto kushte konsiderohen si kushte thelbsore t kontrats s pengut dhe duhet t jen
plotsuar n mnyr kumulative. Mungesa e njrit prej tyre ka pr pasoj nulitetin e
kontrats. Palt mund t parashikojn me marrveshje edhe kushte t tjera dhe ato ti
ndryshojn m von, sipas vlersimit t tyre.
Kontrata e pengut nuk i nnshtrohet detyrimit t noterizimit, prve kur caktohet
me marrveshje t palve kontraktuese.
Pr t perfeksionuar nj kontrat t pengut standard sht e nevojshme t regjistrohet
nj deklarat njoftimi, e cila regjistrohet n zyrn e regjistrimit t pengut dhe duhet t
prmbaj t dhna t nevojshme lidhur me: pengdhnsin, personin q sht prgjegjs
pr detyrimin e siguruar (n qoft se nuk sht pengdhns) dhe pengmarrsin,
identifikimin specifik ose t prgjithshm t detyrimit t siguruar, shumn maksimale
t borxhit, t siguruar e t shprehur n para, identifikimin specifik ose t prgjithshm
t sendit t ln peng, nnshkrimin e pengdhnsit ose t autorizuarit t tij si dhe
datn e lidhjes s kontrats s pengut. Personi i cili nnshkruan deklaratn n emr t
pengdhnsit duhet t jet i pavarur nga pengmarrsi.
Kohzgjatja e regjistrimit sht tri vjet, nga data e regjistrimit. Pas skadimit t ktij
afati, pengu bhet i pa perfeksionuar, prve kur perfeksionohet me posedim.
Pengmarrsi mund t regjistroj nj njoftim vazhdimi brenda tre muajve, para
skadimit t kohs s regjistrimit t deklarats fillestare t njoftimit.
Shuarja e pengut.- Pengu shuhet n kto raste: kur pengmarrsi jep nj deklarat
t nnshkruar nga ai, e cila prmban t dhna se pengmarrsi nuk ka m krkesa pr
pengun q prmban deklarata e njoftimit; sipas marrveshjes s palve kontraktuese;
me prmbushjen e detyrimit t siguruar ose me shuarjen pr ndonj arsye tjetr; me
shuarjen e sendit ose t drejts s pengut apo ndonj zvendsimi t tyre; kur sendi i
ln peng ose e drejta e pengut ndryshohet ose inkorporohet me ndonj send tjetr ose
t drejt tjetr e cila nuk ekziston n ndonj form t identifikueshme apo t ndashme;
kur sendi ose e drejta e ln peng bhet pron e pengmarrsit; kur n rastin e pengut
posedimor, prfundon pronsia e pengmarrsi mbi sendin e ln peng; kur krkesa e
siguruar me an t s drejts s pengut bartet, por kjo bartje nuk e prfshin t drejtn
e pengut dhe n kur nj pal e tret n mnyr t vlefshme e fiton sendin ose t drejtn
e pengut n pajtim me dispozitat e LPDTS.
Mosprmbushja dhe ekzekutimi.- N rast t mosprmbushjes s detyrimit t
siguruar me peng, pengmarrsi mund t marr n posedim kolateralin nprmjet: a)
555
procedurs gjyqsore; b) nga vet pengmarrsi, n qoft se kjo mund t bhet pa prishur
qetsin publike dhe c) administrativisht.
N rast t mosprmbushjes, pengmarrsi mund ta shes, ta jap me qira ose ta
tjetrsoj sendin e ln peng n nj mnyr tjetr dhe nga t ardhurat e realizuara n at
mnyr t arktoj krkesn e siguruar me peng si dhe shpenzimet, t cilat shkaktohen
lidhur me t. Shitja e sendit t ln peng mund t bhet me ankand publik ose me shitje
t drejtprdrejt. Metoda, koha, vendi dhe kushtet e shitjes duhet t jen n frymn e
kushteve t arsyeshme tregtare. Pr kushtet dhe kohn e shitjes s kolateralit duhet t
njoftohet pengdhnsi t paktn 14 dit para shitjes s sendit.
Pengmarrsi nuk mund t blej kolateralin, prve kur shitja bhet publike ose
private, n qoft se sendi i ln peng shitet n nj treg t njohur ose pr kolateralin
ekzistojn mime t njohura standarde. Pengdhnsi, personi prgjegjs pr detyrimin e
siguruar ose do garantues tjetr a borxhli i dyt mund t fitoj sendin e ln peng, duke
prmbushur t gjitha detyrimet e siguruara nga sendi i ln peng, si dhe shpenzimet e
arsyeshme t bra nga pengmarrsi lidhur me marrjen e sendit t ln peng n posedim,
shpenzimet lidhur me shitjen e sendit t ln peng dhe shpenzimet e tjera t shkaktuara
n procedurat e prmbarimit gjyqsor prkatsisht administrativ.
KONTRATA PR DORZANIN
Kontrata e dorzanis sht kontrat e till, sipas s cils dorzani obligohet ti
prmbush kreditorit detyrimin e plotfuqishm t debitorit, n qoft se ky nuk e bn
kt (neni 1009 i LMD). Kontrata e dorzanis sht nj mjet personal i sigurimit
t prmbushjes s kontrats. Kjo kontrat sht kontrat formale, ngase deklarata e
dorzanis ka efekt juridik vetm nse sht br n formn me shkrim. Kontrata e
dorzanis sht kontrat aksesore, ngase sht e lidhur me kontratn kryesore si n
pikpamje t lindjes, ashtu edhe t shuarjes s kontrats si dhe vlefshmris juridike
t saj. Detyrimi i dorzanit nuk mund t jet m i madh se detyrimi i debitorit dhe nuk
mund t transferohet pa kalimin e detyrimit kryesor.
Objekt detyrimi mund t jet do detyrim juridikisht i vlefshm, pa marr parasysh
prmbajtjen e tij.
Dorzania mund t jepet edhe pr detyrimin e kushtzuar dhe detyrimin e caktuar
t ardhshm.
Ligji dallon a) dorzanin e rndomt (dorzania supsidiare), sipas s cils kreditori
mund t krkoj nga dorzani prmbushjen e detyrimit pasi m par t ket krkuar nga
debitori, i cili, me gjith thirrjen me shkrim, nuk e ka prmbushur detyrimin brenda
afatit t caktuar. Kreditori nuk sht i detyruar q pr realizimin e krkess s vet ti
drejtohet m par debitorit: n qoft se sht e qart se nga mjetet e debitorit nuk mund
ta realizoj krkesn ose debitori kryesor ka falimentuar dhe b) dorzanin solidare,
n qoft se dorzani, i detyruar si dorzan pagues, i prgjigjet kreditorit si debitori
kryesor pr tr detyrimin dhe kreditori mund t krkoj prmbushjen e detyrimit
qoft nga debitori kryesor, qoft nga dorzani ose nga t dy n t njjtn koh; c)
bashkdorzania ekziston kur shum dorzan prgjigjen solidarisht, pa marr parasysh
556
nse i kan garantuar kreditorit s bashku ose secili ve e ve, prve kur detyrimi i tyre
me kontrat sht rregulluar ndryshe; ) dorzani i dorzanit ekziston kur nj person
garanton pagesn e krkess s kreditorit, n qoft se at nuk e prmbushin as debitori
kryesor, as dorzani. Kreditori mund t krkoj pagesn nga dorzani i dorzanit pasi q
m par pa sukses t ket krkuar kt nga debitori kryesor dhe dorzani. Nse dorzani
i dorzanit e prmbush detyrimin, ai ka t drejtn e regresit vetm ndaj debitorit kryesor.
KONTRATA PR DRGIMIN - ASIGNACIONI (ASIGNATIO)

Asignacion do t thot drgim. Asignacioni n t drejtn pozitive t detyrimeve
sht rregulluar me dispozitat e neneve 1032 -1046 t LMD.
Asignatio sht deklarim i vullnetit t nj personi (drguesit - asignantit), me t
cilin e autorizon personin tjetr (ekzekutuesin e drgimit - asignatin) q, pr llogari t
tij, ti kryej dika t caktuar personit t tret, marrsit t asignacionit (asignatarit) dhe e
autorizon kt q t pranoj kt kryerje n emr t vet.
Prezumimet pr ekzistimin e asignacionit juridikisht t vlefshm jan: marrveshja
paraprake mes drguesit (asignantit) dhe shfrytzuesit t drgimit (asignatarit) dhe
deklarata e ekzekutuesit - t drguarit (asignatit) pr pranimin e drgimit. Me plotsimin
e ktyre kushteve lind veprimi i tre anshm juridik.
Me an t asignacionit krijohen kto raporte juridike: a) raporti mes drguesit
(asignantit) dhe ekzekutuesit t drgimit (asignatit); b) raporti mes drguesit (asignantit)
dhe shfrytzuesit t drgimit (asignatarit); c) raporti i shfrytzuesit t drgimit
(asignatarit) dhe ekzekutuesit t drgimit (asignatit).
Asignacioni prmban autorizim t dyfisht. Njri, i dhn asignatit q ta kryej
nj pun pr llogari t asignantit dhe tjetri, i dhn personit t tret - asignatarit q ta
pranoj at prmbushje n emr t vetin.
Asignacioni mund t filloj mbi baza t ndryshme. Asignanti dshiron ti siguroj
nj dobi t caktuar asignatarit (causa donandi), ti paguaj borxhin, t cilin e ka ndaj tij
(causa solvendi) ose ta kreditoj (causa credendi).
Raporti mes drguesit (asignantit ) dhe pranuesit t drgimit (asignatarit)
Ky m s shpeshti sht raport mes debitorit dhe kreditorit. N qoft se drguesi, si

debitor, merret vesh me pranuesin e drgimit si kreditor t vetin q borxhin e vet, t cilin e
ka ndaj tij, do tia paguaj n at mnyr q, me autorizimin e drguesit do ta prmbush
personi i tret - ekzekutuesi i drgimit (asignati), ather mes drguesit - asignantit dhe
shfrytzuesit -asignatarit sht lidhur kontrata e modalitetit t prmbushjes se detyrimit,
me kusht suspenziv q personi i tret ekzekutuesi (asignati), ti deklaroj asignatarit
se e pranon drgimin. Mirpo, detyrimi i drguesit ndaj asignatarit shuhet vetm pas
pagess s borxhit nga ana e asignatit. Prandaj, marrveshja e arritur mes drguesit dhe
shfrytzuesit t drgimit prmbushet vetm ather kur prmbushet prestimi (borxhi)
nga ana e asignatit. Pr kt arsye thuhet se drgimi nuk sht prmbushje.
557
Raporti mes ekzekutuesit - asignatit dhe shfrytzuesit t drgimit

asignatarit
Pr kt raport sht me rndsi q ekzekutuesi asignati ta njoftoj shfrytzuesin

asignatarin pr plqimin e pranimit t drgimit. N at rast asignatari fiton t drejtn q
t krkoj nga asignati prmbushjen e detyrimit q sht objekt drgimi. Deklarata e
pranimit t drgimit sht e parevokueshme.
N momentin kur shfrytzuesi i drgimit ka pranuar nga ekzekutuesi (asignati)
deklaratn se e pranon drgimin, mes t tyre krijohet nj marrdhnie e detyrimeve,
e cila sht plotsisht e pavarur dhe e ndar nga ajo q ekziston mes drguesit dhe
ekzekutuesit t drgimit.
Raporti mes drguesit - asignantit dhe ekzekutuesit t drgimit - asignatit
Edhe ky raport sht i pavarur dhe i ndar nga raporti mes ekzekutuesit t drgimit
dhe shfrytzuesit t drgimit, nga njra an, dhe raportit t drguesit dhe ekzekutuesit
t drgimit, nga ana tjetr. N qoft se mes drguesit dhe shfrytzuesit t drgimit
sht arritur marrveshja e drgimit dhe n qoft se ekzekutuesi i drgimit sht debitor
i drguesit, ather ekzekutuesi i drgimit sht i detyruar t prmbush objektin e
detyrimit, n baz t autorizimit t drguesit - drejtprdrejt shfrytzuesit t drgimit.
Kalimi.-Drgimi mund ti kalohet nj personit tjetr dhe kshtu me radh personave
t tjer, sipas rregullave t parashikuara pr kalimin e letrave me vler sipas prursit,
prkatsisht sipas urdhrit. Kjo rezulton nga fakti se ligji parasheh dy forma t drgimit:
a) drgimi n form t letrs n prursin (neni 1045 LMD) dhe n form t letrs sipas
urdhrrit (neni 1046 i LMD).
Parashkrimi.- LMD afatin e parashkrimit e ka rregulluar me dispozitn e nenit
1036 par. 1 vetm prkitazi me realizimin e s drejts s asignatarit ndaj asignatit. Sipas
ksaj dispozite, e drejta e tij parashkruhet brenda afatit prej nj viti. Parashkrimi, n
qoft se pr prmbushjen e prestimit nuk sht caktuar afati, fillon t ec kur asignati
ka pranuar drgimin e kur ai e ka pranuar at para se ti jepet asignatarit, afati fillon
t ec prej dits kur ktij tiu ket dhn ai. Pr shtje t tjera, q kan t bjn me
parashkrimin, vlejn dispozitat e parashkrimit n prgjithsi (neni 341 -374 t LMD).
558
KONTRATA PR URDHRIN - DEKRETIT (CONTRAKTUS

MANDATI)
Sipas kontrats pr urdhrin, dekretmarrsi detyrohet ndaj dekretdhnsit q pr
llogari t tij t kryej pun t caktuara, ndrsa dekretdhnsi detyrohet q dekretmarrsit
ti paguaj shprblimin e caktuar.
Kontrata e urdhrrit sht kontrat me emr, ngase sht e rregulluar me ligj (nenet
763-784 t LMD).
Kontrata e urdhrrit sht kontrat e veant e s drejts s detyrimeve dhe e s
drejts tregtare. Palt kontraktuese t kontrats s urdhrrit mund t jen persona
fizik dhe juridik. Objekti i ksaj kontrate mund t jet kryerja e punve juridike ose
punve fizike dhe shrbimet intelektuale nga ana e dekretmarrsit, me shprblim ose pa
shprblim. Baza e detyrimit t dekretdhnsit shrben si baz e kryerjes s punve nga
ana e dekretmarrsit.
--
--
Detyrimet e dekretmarrsit jan: a) t kryej urdhrin sipas udhzimeve t marra nga

dekretdhnsi, me kujdesin e ndrmarrsit t mir, prkatsisht shtpiakut t mir,
duke mbetur n kufijt e tij dhe t kujdeset krejtsisht pr interesat e dekretdhnsit
dhe t udhhiqet prej tyre. Kur konsideron se kryerja e urdhrit sipas udhzimeve
t tij do t ishte e dmshme pr dekretdhnsin, dekretmarrsi sht i detyruar
tia trheq vrejtjen pr t dhe t krkoj udhzime t reja e nse dekretdhnsi
nuk jep udhzime t reja pr kryerjen e puns, t ciln duhet kryer, dekretmarrsi
sht i detyruar ti ket parasysh interesat e dekretdhnsit; b) ta kryej detyrimin e
dekretdhnsit personalisht, prve kur dekretdhnsi ka lejuar q punt tia besoj
nj personit tjetr ose pr shkak t rrethanave t veanta sht e domosdoshme q
ta bj at; c) ti paraqes llogari dekretdhnsit pr punt e kryera dhe ti kthej
tr at q ka marr n baz t kryerjes s punve t besuara; ) ti paraqes llogari
dekretdhnsit pr gjendjen e punve dhe ta bj kt edhe para afatit t caktuar; d)
n qoft se sht shrbyer pr nevojat e veta me t hollat e dekretdhnsit, t cilat
i ka marr nga ai, sht i detyruar ti paguaj kamatn me prqindjen m t lart
kontraktore t lejuar (neni 770 i LMD).
Detyrimet e dekretdhnsit jan: a) q sipas krkess s dekretmarrsit ti jap
shumn e caktuar t hollave pr shpenzimet e parashikuara; b) tia paguaj t gjitha
shpenzimet e nevojshme, t cilat i ka br lidhur me zbatimin e dekretit, edhe
ather kur mundi i tij ka qen i pasuksesshm, me kamat nga dita kur jan br;
c) sht i detyruar ti marr prsipr t gjitha detyrimet, t cilat i ka marr mbi vete,
duke i kryer n emr t vetin punt e besuara ose, n ndonj mnyr tjetr, ta liroj
prej tyre; ) dekretdhnsi ka pr detyr tia shprblej dmin dekretmarrsit, t
cilin e ka psuar pa fajin e vet gjat zbatimit t dekretit t marr me nj shum t
zakonshme, por nse pr kt nuk ka doke, tia paguaj kompensimin e drejt; nse
nuk sht kontraktuar ndryshe, ti paguaj shprblimin pr punn e kryer.
559
Shuarja e dekretit.- Kontrata e dekretit shuhet n kto mnyra: a) me an t

dorheqjes (dekretdhnsi mund t heq dor nga kontrata, n t cilin rast dekretmarrsit
i takon e drejta e shprblimit prkats dhe shprblimi pr dmin t cilin e pson me
dorheqjen nga kontrata, n qoft se pr dorheqje nuk ka pasur arsye); b) me an t
denoncimit (dekretmarrsi mund ta denoncoj kontratn kur t dshiroj, por jo n
koh t paprshtatshme dhe sht i detyruar tia shprblej dmin dekretdhnsit, t
ciln ky e pson pr shkak t denoncimit t dekretit n koh t paprshtatshme, prve
kur pr denoncimin kan ekzistuar arsye t bazuara); c) me vdekjen e personit fizik,
prkatsisht shuarjen e personit juridik; dhe ) me an t humbjes s aftsis pr pun t
personit fizik qoft ky dekretdhnsi, qoft dekretmarrsi, prkatsisht me falimentimin
e personit juridik; d) me marrveshje t palve kontraktuese dhe dh) me prmbushjen
e kontrats.
KONTRATA PR DHURATN (DONATIO)

Sipas kontrats s dhurats, nj person (dhuratdhnsi) detyrohet q personit tjetr
(dhuratmarrsit), ti kaloj pa shprblim t drejtn e pronsis s sendit t vet ose
ndonj t drejt tjetr. sht kontrat e s drejts s detyrimeve, e cila sht e rregulluar
me dispozitat e LMD (nenet 536 548).
Karakteristikat e ksaj kontrate jan: sht kontrat formale, ngase lidhet n form
t shkruar ose me dorzim t sendit; sht kontrat bamirse; kontrat me detyrime t
njanshme, me t cilat bhet kalimi i prhershm i s drejts s pronsis s sendit ose
ndonj t drejte tjetr pa pages nga nj person te personi tjetr.
Pr lidhjen e ksaj kontrate, prve kushteve t prgjithshme t cilat jan t
nevojshme pr lidhjen e do kontrate detyrimore, duhen plotsuar edhe kto kushte
t veanta: arritja e marrveshjes pr kalimin pa pages t s drejts s sendit ose t
ndonj t drejte tjetr; prcaktimi i sendit ose i s drejts q sht objekt kontrate; forma
e lidhjes s kontrats prkatsisht dorzimi i sendit.
Objekt i kontrats s dhurats mund t jen sendet e luajtshme, t paluajtshme dhe
t drejtat pasurore, t cilat jan t kalueshme dhe jan n qarkullim. Baza e kontrats
sht qllimi i bamirsis (animus donandi) t dhuratdhnsit pr ti dhn sendin apo
pr tia kaluar ndonj t drejt pasurore dhuratmarrsit pa shprblim.
Detyrimet e dhuratdhnsit jan: q tia dorzoj sendin ose tia kaloj t drejtn
dhuratmarrsit n kohn, mnyrn dhe n vendin e caktuar n kontrat, ndrsa kur
nuk ka afat t dorzimit t sendit, dorzimi duhet t bhet kur dhuratmarrsi krkon
kt ose brenda afatit t arsyeshm plotsues, i cili sht afat i arsyeshm sipas dokeve
t mira ose moralit; t kujdeset pr ruajtjen e sendit deri n momentin e dorzimit; ta
kaloj rrezikun e zhdukjes s rastsishme t sendit deri n momentin e dorzimit t tij
dhe ti prgjigjet dhuratmarrsit pr shprblimin e dmit t shkaktuar pr t metat e
sendi,t t cilat kan ekzistuar n qoft se dhuratdhnsi ka qen i pandrgjegjshm kur sendi ka pasur t meta t fshehura, pr t cilat dhuratdhnsi ka pasur dijeni dhe
pr to nuk e ka njoftuar dhuratmarrsin.
560
Kontrata pr dhuratn lidhet n form t shkruar (neni 541 i LMD), prve nse
sendi apo e drejta nuk sht bartur menjher nga dhuratdhnsi tek dhuratmarrsi
n mnyr q dhuratmarrsi t mund t disponoj pa pengesa me sendin apo t drejtn
e dhuruar. Nse kontrata nuk sht lidhur n mnyrn e parapar si ma lart ather
dhuratmarrsi nuk ka mundsi q t krkoj me an t padis prmbushjen e saj.
N praktik jan t njohura disa lloje t veanta t kontrats s dhurats: a) kontrata
e ndrsjell e dhurats, e cila n t vrtet sht nj lloj e kontrats s shkmbimit,
ndrsa n rast se prestimet e ndrsjella nuk jan ekuivalente, pr pjesn e teprt t vlers
s prestimit t njrs pal do t ekzistoj kontrata e dhurats; b) kontrata e przier e
dhurats ekziston kur, prve kontrats s dhurimit, sht lidhur edhe kontrata e shitjes;
kontrata me dekret ekziston kur dhuratdhnsi i jep nj send dhuratmarrsit me nj
ngarkes t caktuar q dika ti jap ose ti bj personit tjetr.
Parimisht, kontrata e dhurats sht e parevokueshme. Mirpo, ekzistojn rastet n
t cilat ajo mund t revokohet. Dhuratdhnsi mund ta revokoj dhuratn n kto raste:
kur dhuratmarrsi sht treguar deri n fund mosmirnjohs ndaj dhuratdhnsit
(neni 543 i LMD); n qoft se dhuratdhnsi sht varfruar dhe ka mbetur pa mjete
materiale t nevojshme pr ekzistenc, t cilat rrethana jan shkaktuar pas lidhjes
s kontrats; q me revokimin e kontrats dhuratmarrsi t mos mbetet pa mjete
t nevojshme pr ekzistenc; q sendi i cili sht objekt i dhurimit ose vlera e tij t
gjenden n pasurin e dhuratmarrsit; dhuratdhnsi mund ta revokoj dhuratn n
qoft se ndodh anulimi i martess pr fajin e dhuratmarrsit, me kusht q dhurata t
jet me vler t madhe. Trashgimtart e domosdoshm mund t krkojn reduktimin
e dhurats, n qoft se iu ka cenuar pjesa e tyre e domosdoshme trashgimore, e cila
nuk mund t plotsohet nga reduktimi i disponimeve testamentare t trashgimlnsit.
Kontrata e dhurats mund t revokohet brenda nj viti nga dita kur dhuratdhnsi
ka msuar pr arsyet e evokimit ndrsa heqja dor nga e drejta e revokimit t kontrats
mbi dhuratn sht e pavlefshme.
KONTRATA PR DORZIMIN DHE NDARJEN E PASURIS

(KONTRATA E DORZIMIT)
Sipas kontrats pr dorzimin dhe ndarjen e pasuris dorzuesi merr prsipr
t dorzoj dhe ndaj pronn tek pasardhsit e tij/saj, tek fmijt e adoptuar dhe
pasardhsve t fmijve t adoptuar. sht po ashtu kontrat e s drejts s detyrimeve,
e cila sht e rregulluar me dispozitat e LMD (nenet 549 559).
t aktit noterial; sht kontrat bamirse; kontrat me detyrime t njanshme, me t
cilat bhet kalimi i prhershm i s drejts s pronsis s sendit ose ndonj t drejte
tjetr pa pages nga nj person te personi tjetr.
nevojshme pr lidhjen e do kontrate detyrimore, duhen plotsuar edhe kto kushte
t veanta: duhet t sigurohet plqimi i t gjith pasardhsve, nse ndonjri prej
pasardhsve nuk e jep plqimin, ai kt mund ta bj m von n t njjtn form;
561
vetm pasuria ekzistuese e dorzuesit, pjesrisht ose n trsi mund t prfshihet n

dorzim dhe ndarje; kontrata duhet t jet n form t aktit noterial.
KONTRATA PR MBAJTJEN E PRJETSHME

Me an t kontrats pr mbajtjen e prjetshme, nj pal kontraktuese (dhnsi i
mbajtjes) merr prsipr t ndihmoj paln tjetr kontraktuese apo ndonj person tjetr
(marrsin e mbajtjes) dhe pala tjetr kontraktuese deklaron se ai apo ajo do ti dorzoj
t parit (dhnsit t mbajtjes) t gjith pasurin apo nj pjes t pasuris s tij apo saj,
e prbr nga pasuria e prgjithshme dhe pasuria e luajtshme e dedikuar pr ta prdorur
dhe gzuar pasurin e prgjithshme. Me rast dorzimi i till shtyhet deri n kohn e
vdekjes s dorzuesit. sht po ashtu kontrat e s drejts s detyrimeve, e cila sht e
rregulluar me dispozitat e LMD (nenet 560 566).
t aktit noterial; sht kontrat aleatore me q prestimet e saj nuk jan t prcaktuara
saktsisht n pikpamje t kohzgjatjes s saj prkatsisht ajo zgjat gjersa t vdes
dorzuesi; kontrat me detyrime t dyanshme.
nevojshme pr lidhjen e do kontrate detyrimore, duhen plotsuar edhe kto kushte t
veanta: me kt kontrat gjithashtu mund t prfshihen edhe pasuri tjetr e luajtshme
t marrsit t mbajtjes, e cila duhet t theksohet n kontrat; kontrata duhet t jet n
form t aktit noterial.
Ndryshimi i rrethanave mund t ndryshoj marrdhniet e tyre n kontrat ose t
shkaktoj anulimin e kontrats mbi mbajtjen e prjetshme. Kt mund ta bj gjykata
me propozimin e njrs prej palve kontraktuese.
562
E DREJTA E PROCEDURS CIVILE

1. Nocioni:
E drejta procedurale civile sht pjes e s drejts pozitive dhe si e till i prfshin t
gjitha rregullat juridike n baz t s cilave zhvillohet realizimi i t drejtave subjektive
nga marrveshjet juridiko-civile n jetn e prditshme.
E drejta procedurale civile si e till prmban rregullat themelore mbi organizmin
e gjykatave si dhe t organeve tjera q kan pr detyr t bashkpunojn me gjykatat.
Poashtu, ajo prmban edhe rregulla juridike n baz t s cilave prcaktohen prezumimet
pr kryerjen e aktivitetit procedural, si dhe rregulla me t cilat prcaktohen pasojat
juridike t ktij aktiviteti.
2. Llojet e procedurave gjyqsore civile:

As mbrojtja gjyqsore n procedur civile nuk sht e organizuar n mnyr unike.
Kjo varet kryesisht nga cilsit e raportit juridiko-civil lidhur me t cilin zhvillohet
procedura konkrete, andaj pr kt mbrojtja juridike jepet n rend t par n procedurn
kontestimore, por edhe n at jokontestimore dhe prmbaruese ose n at t falimentimit.
a)
b)
Pra, duke u nisur nga e gjith kjo procedura kontestimore mund t themi lirisht
se sht metod apo rrug e veprimit, ose ecuri q ndiqet me rastin e dhnies
s mbrojtjes gjyqsore pr t drejtn konkrete subjektive. Procedurn si trsi
e prbjn veprimet t cilat i kryejn subjektet e nj procesi kontestimor. T
gjitha ato e prbjn nj trsi t vetme sepse i lidh i njjti qllim. Veprimet e
tilla i quajm procedurale dhe ato kryesisht kryhen nga ana e tre subjekteve
kryesore t procesit konkret gjyqsor: paditsit (apo paditsve), t paditurit
(apo t paditurve) dhe gjykats. Padits sht personi i cili paraqet krkes
(kjo bhet prmes padis) n gjykat pr sigurimin e mbrojtjes gjyqsore pr
nj t drejt t tij subjektive civile pr t ciln ai konsideron se i sht cenuar. I
paditur sht personi kundr t cilit drejtohet nj krkes e till e parashtruar
n gjykat ndrsa gjykata sht subjekti i tret i cili me an t vendimit t vet
e jep mbrojtjen gjyqsore t krkuar n rastin konkret. Gjykata n kto raste
vepron sipas rregullave t procedurs kontestimore. Me kontest duhet kuptuar
situatn n t ciln nj person pretendon se i takon nj e drejt subjektive civile
ndaj personit tjetr, e ky e mohon ekzistimin e saj apo nga ndonj shkak tjetr e
mohon detyrimin e tij q t sillet n mnyrn e caktuar nga ana e atij personi.
Procedurn prmbaruese e prbjn veprimet t cilat i kryejn subjektet e
interesuara: kreditori n njrn an, dhe debitori si pal kundrshtare n
ann tjetr. Kjo procedur vihet n veprim n baz t vendimit prfundimtar t
procedurs kontestimore me t cilin gjykata e ka detyruar t paditurin q t sillet
n mnyrn e caktuar. Kshtu, nse i padituri nuk ka vepruar n pajtimin me
563
c)
vendimin e till (detyrues- kondemnator) brenda afatit t caktuar nga gjykata,

paditsi mund ti drejtohet gjykats kompetente me krkes q vendimi i till
prfundimtar t ekzekutohet me dhun.
Procedurn jokontestimore e prbjn veprimet procedurale q kryhen nga
subjektet e caktuara me qllim t rregullimit t nj raporti t caktuar, t ndryshimit
t statusit t nj personi, t themelimit apo ndryshimit t nj t drejte pasurore
etj. T gjitha procedurat pr t cilat u b fjal m lart e prbjn procedurn
gjyqsore civile. T gjitha ato jan rregulluar me ligj, si n pikpamje t rolit
t subjekteve procedurale, ashtu edhe n pikpamje t vlefshmris, radhs s
kryerjes dhe efektit t veprimeve t kryera nga ta.
3. Burimet juridike:
N ushtrimin e funksionit gjyqsor gjykatat jan t pavarura dhe gjykojn n baz t
kushtetuts, ligjit dhe akteve juridike t prgjithshme t tjera. N sistemet bashkkohore
juridike, ku bn pjes edhe sistemi i yn, burim t s drejts, parimisht, jan vetm
rregullat e shkruara juridike. Kontratat ndrkombtare zbatohen nga dita e hyrjes n
fuqi, n mnyr direkte pasi t jen shpallur n mnyrn e parapar me kushtetut.
Kushtetuta sht burim themelor i s drejts procedurale civile, sepse me disa nga
dispozitat e saja parashihen disa parime mbi gjyqsin n prgjithsi, e vetvetiu edhe
pr gjyqsin civile, si pjes prbrse e saj.
Procedura kontestimore, jokontestimore dhe prmbarimore rregullohen
ekskluzivisht me ligj.Burim kryesor i procedurs kontestimore sht Ligji pr
Procedurn Kontestimore (L. nr. 03/L-006 i dt. 30.06.2008 i shpallur me Dekretin e
Presidentit t RK nr. DL-04502008 i dats 29.07.2008 i cili zbatohet prej 06 tetor 2008
Gaz. Zyrtare e Republiks s Kosovs nr. 38 e dt. 20.09.2008) dhe ligji nr. 04/L-118
i dt. 13.09.2012 Pr ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit nr. 03/L-006 pr Procedurn
Kontestimore i shpallur me dekretin e Presidentit t RK DL-045 2012 i dats 28.09.2012;
Procedura jokontestimore sht rregulluar me Ligjin pr procedurn jokontestimore
Ligji 2008/03 L 007 i dats 20.11.2008 i shpallur me dekretin e Presidentit t RK
DL-068-2008 i dats 13.12.2008; Procedura prmbarimore sht rregulluar me Ligjin
pr Procedurn Prmbarimore nr. 2012/04/L-139 t dt. 20.12.2012 i dekretuar me
dekretin e Presidentit t RK DL nr. 01-2013 t dt. 03.01.2013; Dispozitn lidhur me
ekzekutimin e vendimeve t dhna n shtjet q kan t bjn me martesn dhe me
statusin prindror e prmban Ligji pr Familjen i Kosovs nr. 2004/32 i dt. 20.01.2006
(Reg. e UNMIK-ut nr. 2006/7 e dt. 16.02.2006).
Me kt rast dhe n kt vend duhet potencuar se Kosova poashtu ka obligim t
respektimit t konventave dhe rekomandimeve ndrkombtare detyrim ky i cili ka
rrjedh nga rregullorja nr. 1999/24 dhe 2000/59 t cilat kan t bjn me Ligjin n
fuqi n Kosov e t cilat n dispozitat fillestare t tyre parashohin se ligj n fuqi n
Kosov do t jen prve rregulloreve t shpallura nga Prfaqsuesi Special i Sekretarit
t Prgjithshm dhe ligjit n fuqi n Kosov i cili prfundimisht ka vlejte gjer me dt.
22.03.1989 edhe respektimi i standardeve t drejtave t njeriut ndrkombtarisht t
564
njohura e pastaj taksativisht jan theksuar 7 konventa dhe marrveshje ndrkombtare

e me Kushtetutn e Republiks s Kosovs e cila ka hyr n fuqi me dt.15.06.2008
n kapitullin e II-t t saj konkretisht n nenin 22 parashihet Zbatimi i drejtprdrejt
i Marrveshjeve dhe Instrumenteve Ndrkombtare t cilat kan prioritet, n rast t
konfliktit ndaj dispozitave e ligjeve dhe akteve t tjera t institucioneve publike e q
jan:
1) Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut;
2) Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut
dhe Protokollet e saj;
3) Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile e Politike dhe Protokollet e saj;
4) Konventa Korniz e Kshillit t Evrops pr Mbrojtjen e Pakicave Kombtare;
5) Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit Racor;
6) Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit ndaj Gruas;
7) Konventa pr t Drejtat e Fmijs;
8) Konventa kundr Torturs dhe Trajtimeve e Ndshkimeve t tjera Mizore,
Jonjerzore dhe Poshtruese.
PROCEDURA KONTESTIMORE
-Subjektet n procedurn kontestimoreKontesti juridiko-civil lind midis dy personave. Cilsin e palve n gjykim ata
e fitojn n momentin e paraqitjes s padis n gjykat. Pr ekzistimin e procesit
kontestimor nevojitet ekzistimi i tri subjekteve: palt dhe gjykata. Palt ndrgjyqse
jan: pala paditse dhe pala e paditur. Paditsi me padi e cakton t paditurin. Gjyqtari pr
zgjidhjen e kontestit t palve caktohet nga ligji (apo me vullnetin e palve te gjykatat
jo-shtetrore - arbitrazhi) dhe akti mbi ndarjen vjetore t puns n gjykat. Prve
subjekteve t prmendura q jan t domosdoshme, n procesin kontestimor mund t
paraqiten edhe subjekte t tjera si jan: prfaqsuesi i pals (ligjor apo me prokur),
prokurori publik, ndrhyrsi, dshmitart, ekspertt, interpreti, dhe procesmbajtsi.
Me ligjin mbi procedurn kontestimore caktohen rregullat e procedurs n baz t
cilave gjykata ordinere shqyrton dhe vendos n kontestet nga marrdhniet personale
e familjare, nga marrdhniet e puns si dhe nga marrdhniet pasurore dhe nga
marrdhniet e tjera civilo-juridike t personave fizik e t personave civil-juridik, t
bashksive shoqroro-politike e personave shoqroro juridik t tjer, prve nse disa
nga kontestet e theksuara jan vn me ligj t veant n kompetenc t gjykats tjetr
ose t organit shtetror respektivisht t organit shoqror. (rasti i zgjedhjes s kontesteve
tek e ashtuquajtura HPD dhe AKP).
N procedurn kontestimore gjykata vendos brenda kufijve t krkesave q jan
vn n procedur. Ktu posarisht duhet potencuar se gjykata nuk mund t refuzoj
t vendos mbi krkesn pr t ciln sht kompetente.
565
PARIMET E PROCEDURS KONTESTIMORE

-NocioniMe nocionin e parimit n procedurn kontestimore nnkuptojm rregullat themelore
n baz t s cilave zhvillohet aktiviteti gjat tr procedurs i subjekteve t procesit
e me t vetmin qllim q t arrihet mbrojtja juridike e s drejts s supozuar t cenuar
subjektive apo me qllim q t konstatohet se pr nj gj t till nuk ka vend (veprimi i
pals kundrshtare). Parimet e ksaj procedure i caktojn metodat e veprimit q kryhen
gjat shqyrtimit t shtjes juridike dhe vendosjes mbi t. Parimet pra i japin vuln
kryesore institucioneve t procedurs kontestimore n baz t s cilave zhvillohet kjo
procedur.
Pr zhvillimin e procedurs kontestimore vlejn parimet si jan:
Parimi i disponibilitetit dhe oficialitetit (ex oficio):
Sipas ktij parimi paditsit si iniciator i procedurs kontestimore i njihet e drejta
q procedurn e inicuar me padi ta prfundoj me trheqjen e padis apo me heqjen
dor nga krkespadia veprime kto procedurale t mundsuara me dispozitn e nenit
149 t LPK. Procesi mund t prfundoj edhe me veprimet disponibile t palve edhe
ather kur ato arrijn q t lidhin ujdi gjyqsore pr objektin e kontestit pr t cilin
zhvillohet procedura. Mirpo, edhe procedura ankimore poashtu mund t prfundoj
me an t veprimit t till disponibil t palve dhe at me trheqjen e mjetit t goditjes
s vendimit (neni 186.3 t LPK). Ky parim m s miri sht i prcaktuar n maksimn
latine: nemo iudex sine actore- q do t thot se nuk ka proces kontestimor pa
krkesn e personit t autorizuar.
1)
2)
Parimi i dgjimit t dyanshm t palve (kontradiktor):
Sipas ktij parimi gjykata ka detyr q do njrs nga palt tia jap mundsin q
ta paraqes mendimin lidhur me shtjen mbi t ciln sht duke u zhvilluar procedura,
e gjithashtu edhe mundsin e deklarimit rreth thnieve dhe pretendimeve t pals
kundrshtare. Ky parim, i cili sht i njohur edhe si parimi i kontradiktorialitetit obligon
gjykatn q secils nga palt n kontest ti mundsoj pjesmarrje aktive dhe njherit t
siguroj barazin e palve procedurale para gjykats n prezantimin dhe grumbullimin
e fakteve relevante pr t vendosur n mnyr meritore nj shtje konkrete juridike
(neni 5 i LPK). Vetm n rastet e prcaktuara me ligj gjykata ka t drejt t vendos mbi
krkesn pr t ciln pals kundrshtare nuk i sht dhn mundsia q t deklarohet
(neni 5.2 i LPK).
3)
Parimi i udhzimit t pals:
Me qllim t evitimit t dmit eventual q mund ta psoj pala e pa udhzuar n

punt juridike sht parapar detyra e gjykats q at ta udhzoj se cilat veprime
procedurale mund ti kryej, sa her q konstaton se pala nga padijenia nuk i shfrytzon
566
t drejtat procedurale q i takojn sipas ktij ligji (neni 11 i LPK). Njherit, gjykata
gjat ktij udhzimi e njofton paln edhe me pasojat e moskryerjes s veprimeve t
tilla procedurale. Mirpo, kjo detyr e gjykats ka t bj vetm me udhzimin pr t
drejtat procedurale e jo edhe pr t drejtat e natyrs materialo-juridike. Gjykata nuk
guxon paln ta udhzoj mbi t drejtn e saj materialo juridike nga se ajo prfaqson
tejkalim t kompetencave t gjykats por thjesht, duhet ngel vetm brenda suazave
t detyrs s parapar me ligj, p.sh. duke i shpjeguar pals domethnien e instituteve
procedurale, ndrprerjen e procedurs, trheqjen e padis, etj.
Parimi i ekonomicitetit t procedurs:
Aktiviteti procedural duhet t kryhet n koh sa m optimale, me pun sa m t
pakt si dhe me harxhime sa m t vogla. Pr kt qllim, ligji ka parapar se procedura
e shkalls s par, si rregull, prbhet prej dy seancave gjyqsore: seancs prgatitore
dhe seancs pr shqyrtimin kryesor t shtjes, pastaj n procedurn e shkalls s
par dhe procedurn sipas propozimit pr prsritjen e procedurs, vepron gjyqtari
individual (i vetm) ndrsa n procedurn e shkalls s dyt dhe procedurn sipas
revizionit vepron trupi gjykues prej tre gjykatsve, poashtu sht parapar p.sh. marrja
e provave nprmjet gjykats s porositur, bashkimi i dy gjykimeve, mos caktimi i
seancs prgatitore, bashkimi i krkes - padive, prfshirja e dy t paditurve me nj
padi t vetme si dhe situatn kur gjykata ka mundsi t nxjerrjes s aktgjykimit pr
shkak t padgjueshmris (mosbindjes neni 150 i LPK) etj.
4)
5)
Parimi shkresor dhe verbal:
Para se t jepet vendimi pr krkes-padin, nga gjykata krkohet (neni 7 i LPK)

q t vrtetoj plotsisht dhe saktsisht gjendjen faktike n t ciln mbshtetet krkes
padia. N kt drejtim ligji obligon palt q gjykats ti paraqesin t gjitha faktet mbi
t cilat mbshtesin krkesat e veta dhe t propozojn prova me t cilat konstatohen
faktet e tilla. Komunikimi i palve me gjykatn n fazn prgatitore (parashtrimi i
krkesave, propozimeve dhe informatave t tjera) dhe at sipas mjeteve t goditjes s
vendimeve kryhet kryesisht n formn e shkruar. Komunikimi i palve me gjykatn
bhet n mnyr verbale gjat seancave kur ato me vet iniciativ apo me krkesn e
gjykats marrin pjes n seanc prgatitore apo n shqyrtimin kryesor t shtjes.
6)
Parimi i publicitetit:
Sipas ktij parimi gjykata pr krkes-padin zakonisht vendos n baz t

shqyrtimit t shtjes juridike t zhvilluar n seanc t drejtprdrejt dhe publike. Ky
parim sht shprehur n nenin 4 t LPK- s, pra seanca gjyqsore mbahet me dyer t
hapura. Gjykata e shqyrton shtjen n seanc jo-publike vetm n rastet e prcaktuara
me ligj. Pr nj veprim t till gjykata duhet t sjell vendim prkats mbi mbajtjen e
seancs jo-publike prve te kontestet statusore n t cilat sipas ligjit procedura sht
jo-publike.
567
7)
Parimi i vlersimit lirisht t provave:
Sipas ktij parimi gjykata nuk sht e lidhur e as e kufizuar me rregulla t posame
formale pr t provuarit. Pretendimin e caktuar gjykata e merr si t provuar vetm pasi
t jet bindur n saktsin dhe vrtetsin e tij duke mos qen e kufizuar me kurrfar
dispozite ligjore.
8)
Parimi i pandrmjetsis:
Sipas ktij parimi e q sht i shprehur n nen. 4. t LPK gjykata vendos pr

krkes-padin pas shqyrtimit t shtjes juridike n seanc t drejtprdrejt dhe
publike. Por ky parim nuk mund t zbatohet n procedurat instancionale, sepse n to
vendoset n baz t shkresave prve kur gjykata instancionale m e lart vendos q
shtjen ta hapi dhe t bjen vendim vet lidhur me at shtje juridike. Sipas ktij parimi
gjykata drejtprdrejt dhe me an t shqisave personale njoftohet me natyrn dhe
prmbajtjen e mjeteve provuese t ofruara nga palt dhe pa ndrmjetsimin e tjetrkujt
vendos pr vlern provuese t tyre.
Parimi i shfrytzimit me ndrgjegje i t drejtave procedurale:
Nj prej standardeve kryesore n t drejtn bashkkohore sht ai se titullari i nj t
drejte nuk guxon ta keqprdor at. Atij i njihet nj e drejt me qllim q t shfrytzohet
pr at q sht dedikuar, e jo pr qllime t tjera. Me LPK (neni 9) krkohet nga palt
q me ndrgjegje ti shfrytzojn t drejtat procedurale t cilat ua njeh ligji, kurse nga
gjykata q ta pamundsoj keqprdorimin e tyre.
9)
KOMPETENCA E GJYKATAVE
Nocioni dhe llojet e kompetencs
Me termin kompetenc n pikpamje objektive kuptojm rrethin e punve t nj
organi apo fush veprimtarin e nj organi. N pikpamje subjektive, kompetenca sht
e drejt dhe detyr e organit q t veproj n shtjen e caktuar juridike. Me rregullat
me t cilat prkufizohet rrethi i punve t gjykatave, caktohet kompetenca lndore,
vendore (e prgjithshme dhe e veant) dhe funksionale n procedurn kontestimore.
1. Kompetenca lndore:
N procedurn kontestimore gjykatat n Kosov gjykojn brenda kufijve t
kompetencs s vet lndore t caktuar me ligj.
E ktij lloji sht kompetenca n baz t s cils gjykatat e nj kategorie kan
t drejt dhe detyr t gjykojn disa shtje juridike pr shkak t llojit, natyrs dhe
vlers s objektit t tyre. Me rregullat pr kt kompetenc caktohet rrethi i punve t
gjykatave t llojeve t ndryshme si dhe ai i gjykatave t rangut t ndryshm, por t llojit
568
t njjt. Kriteret pr caktimin e kompetencs lndore jan: objekti i kontestit, (kriteri

kauzal) dhe vlera e objektit t kontestit (kriteri vlersor).
Gjykata Supreme sht kompetente t vendos mbi krkesn pr mbrojtjen e
ligjshmris; duke prfshir edhe kontestet mbi shprblimin e dmit q lindin nga
veprimet juridike kundrkushtetuese dhe kundrligjore, apo nga veprimet me t cilat
organizatat apo pundhnsit n territorin e Kosovs vihen n nj pozit t pa-barabart
n tregun unik. Poashtu, Gjykata Supreme sht kompetente t vendos edhe mbi
revizionin e ushtruar kundr vendimeve t plotfuqishme si mjetin e jashtzakonshm
juridik. Kjo gjykat poashtu sht kompetente t ushtroj edhe veprime t tjera q i jan
vn n kompetenc me ligj.
M pastaj n ligj n nenin 30 t LPK theksohet se kur pr prcaktimin e vlers
s objektit t kontestit si mas pr caktimin e kompetencs lndore t prbrjes s
gjykats, t s drejts pr deklarimin e revizionit e n raste t tjera t parashikuara
n ligj sht kompetente vlera e objektit t kontestit e si vler e objektit t kontestit
merret parasysh vetm vlera e krkess kryesore. Kamatat, shpenzimet procedurale,
penalitetet e kontraktuara dhe krkesat tjera akcesore, nuk merren parasysh nse nuk
prbjn krkesn kryesore.
N qoft se krkesa ka t bj me dhniet e ardhshme q prsriten, vlera e objektit
t kontestit llogaritet sipas shums totale t tyre, por jo m tepr se deri n shumn q i
prgjigjet shums totale t dhnieve pr nj koh prej pes vjetsh.
N qoft se nj padi e ngritur kundr nj t padituri prfshin disa krkesa q
mbshteten n t njjtn baz faktike dhe juridike, ather vlera e objektit t kontestit
caktohet sipas shums s prgjithshme t vlers s t gjitha krkesave.
N qoft se krkesat n padi rezultojn nga baza t ndryshme, apo n qoft se jan
theksuar kundr disa t paditurve, vlera e objektit t kontestit caktohet sipas vlers s
secils krkes ve e ve.
Ndrsa, kur kontesti zhvillohet mbi ekzistimin e raportit mditjes apo t qiras, ose
nga raporti i shfrytzimit t baness apo i lokaleve t puns, vlera e kontestit llogaritet
sipas shums njvjeare t mditjes, respektivisht t qiras, prve n qoft se sht fjala
pr raportin mdits apo t qiras q vlen pr nj koh m t shkurtr t kontraktuar.
N qoft se me padi krkohet vetm dhnia e siguris pr ndonj krkes apo pr
vendosjen e t drejts s pengut, vlera e objektit t kontestit caktohet sipas shums s
krkess q duhet siguruar. N qoft se objekti i pengut ka nj vler m t vogl se
krkesa q duhet siguruar, si vler e objektit t kontestit do t merret vlera e objektit t
pengut.
N qoft se krkespadia nuk ka t bj me t holla, por paditsi n padin e tij
thekson se pranon q n vend t prmbushjes s krkespadis t marr shumn e
caktuar t hollave, ather si vler e objektit t kontestit do t merret kjo shum.
N raste t tjera, kur krkespadia nuk ka t bj me t holla, vendimtare do t jet
vlera e objektit t kontestit t ciln e ka theksuar paditsi n padin e tij.
N qoft se n rastin si m lart paditsi e ka theksuar pa dyshim tepr lart ose
shum m pak vlern e objektit t kontestit, kshtu q shtrohet pyetja e kompetencs
569
lndore, t prbrjes s gjykats apo t s drejts s deklarimit t revizionit, gjykata, jo

m von se n seancn prgatitore e n qoft se seanca prgatitore nuk sht mbajtur
ather n seancn pr shqyrtimin kryesor t shtjes juridike, por para se t filloj
shqyrtimi, shpejt dhe n mnyr t prshtatshme do ta caktoj, prkatsisht do ta
verifikoj saktsin e vlers s treguar n padi nga paditsi.
2. Kompetenca territoriale:
E ktij lloji sht kompetenca n baz t s cils gjykata, q sht kompetente n
pikpamje lndore, mund t gjykoj shtjen juridike q ka ndonj lidhje me territorin
ku ajo e zhvillon veprimtarin e saj. Gjykatave t shkalls s par me ligj u sht caktuar
territori brenda t cilt e ushtrojn funksionin e tyre gjyqsor. Varsisht nga raporti q
ekziston midis palve dhe territorit t gjykats s caktuar, apo midis objektit t kontestit
dhe territorit t gjykats s caktuar, caktohet se cila prej disa gjykatave t llojit t njjt
do t jet e kompetencs territoriale pr gjykim n shtjen konkrete juridiko-civile.
Prve se me ligj, kompetenca territoriale mund t caktohet me marrveshje t palve,
e n rastet e parapara me ligj me vendim t gjykats s lart. Kompetenca territoriale e
caktuar me ligj sht e prgjithshme (forum generale) ose e posame (forum speciale).
Kompetenca territoriale e posame sht ose ekskluzive (forum exclusive), ose e
zgjedhur (forum electivum) ose ndihmse (forum subsidiale) ose retorzive.
a) Kompetenca e prgjithshme territoriale:
Pr kt kompetenc sht parapar rregulli actor sequitur forum rei. Me ligj
sht parapar q pala paditse padin kundr pals s paditur ta ngrit n gjykat
n territorin e s cils kjo e ka vendbanimin e nse jo ather n territorin e s cils
e ka vendqndrimin. Kur si i paditur paraqitet personi juridik - e kompetencs s
prgjithshme territoriale sht gjykata n territorin e s cils ndodhet selia e tij. Pra,
n qoft se me ligj nuk sht caktuar kompetenca ekskluzive territoriale e ndonj
gjykate tjetr, pr gjykim sht kompetente gjykata q ka kompetenc t prgjithshme
territoriale pr t paditurin.
b) Kompetenca e veant territoriale:
Me rregullat pr kt kompetenc caktohet gjykata e cila do t jet ekskluzivisht
kompetente q ta zgjidh kontestin konkret. Konteste t tilla jan ato n lidhje me
pronsin dhe t drejtat sendore t tjera mbi sendet e paluajtshme, n kontestet pr
shkak t pengim- posedimit mbi sendin e paluajtshm, si dhe n kontestet nga raportet
e qiradhnies s paluajtshmris, ose nga kontratat pr shfrytzimin e banesave apo t
lokaleve t puns, pr kto konteste sht kompetente vetm gjykata n zonn n t
ciln ndodhet sendi i paluajtshm. E nse sendi i paluajtshm ndodhet n zonn e disa
gjykatave ather sht kompetente donjra nga to. Ndrsa pr kontestet pr pengimposedimi n sendet e luajtshme sht kompetente, prpos gjykats me kompetenc
t prgjithshme territoriale, edhe gjykata n zonn e s cils ka ndodhur pengimi.
570
Pra, Gjykata n territorin e s cils ndodhet sendi i paluajtshm sht ekskluzivisht

kompetente (forum rei sitae) pr zgjidhjen e kontestit lidhur me t.
c)
Kompetenca territoriale e zgjedhur:

Me dispozitat ligjore pr kt kompetenc paditsi autorizohet q t zgjedh se a
do tia paraqes padin kundr t paditurit gjykats e cila pr t sht e kompetencs
s prgjithshme territoriale apo gjykats tjetr t ciln e ka caktuar ligji duke e marr
parasysh interesin e paditsit. Kjo kompetenc sht parapar pr kontestet familjare,
pr kontestet lidhur me ushqimin ligjor, pr shprblimin e dmit, pr kontestet nga
garancioni i prodhuesit, nga marrdhnia e puns etj. Kshtu p.sh. n kontestin pr
shprblimin e dmit padia mund t paraqitet qoft n gjykatn n territorin e t cils
i padituri e ka vendbanimin, qoft n gjykatn n territorin e s cils sht shkaktuar
dmi ndrsa n qoft se dmi sht shkaktuar pr shkak t vdekjes apo t lndimit t
rnd trupor, kompetente sht prpos gjykatave si m lart, edhe gjykata n zonn e s
cils paditsi (i lnduari apo antari i familjes s t vdekurit) e ka vendqndrimin e vet.
Pr gjykim n kontestet pr mbrojtjen e s drejts n baz t garancis shkresore
kundr prodhuesit q e ka dhn garancin sht kompetente prpos gjykats s
kompetencs s prgjithshme territoriale pr t paditurin, edhe gjykata me kompetenc
t prgjithshme territoriale pr shitsin, i cili gjat shitjes s sendit i ka dhn blersit
garancin shkresore t prodhuesit.
Tek kontestet martesore pr konstatimin e ekzistimit apo t mosekzistimit t martess,
pr anulimin apo zgjidhjen e saj, kompetente sht prpos gjykats s kompetencs s
prgjithshme territoriale, edhe gjykata n territorin e s cils bashkshortt kan pasur
vendbanimin e fundit t prbashkt.
Te vrtetimi i (mos) ekzistimit t atsis apo t amsis, fmija mund t ngrej
padi qoft n gjykatn e kompetencs s prgjithshme territoriale qoft n gjykatn n
territorin e s cils e ka vendbanimin apo vendqndrimin.
Tek shtjet nga marrdhnia trashgimore juridike prpos gjykats s kompetencs
s prgjithshme territoriale, me kompetenc territoriale sht edhe gjykata n territorin
e s cils ndodhet gjykata q zbaton procedurn trashgimore- kjo, gjersa procedura
trashgimore t mos prfundoj me vendim t forms s prer.
) Kompetenca territoriale ndihmse:
Me rregullat pr kt kompetenc mundsohet caktimi i gjykats q do t
jet kompetente n rastet n t cilat nuk mund t zbatohen rregullat themelore pr
kompetencn territoriale. Kshtu, mundsohet q paditsi padin ta paraqes n
gjykatn e shtetit ton, edhe pse pr t paditurin nuk ekziston kompetenca e prgjithshme
toksore n vendin ton, si dhe ngritja e padis kundr m tepr pjesmarrsve n nj
raport juridiko-civil nga i cili ka lindur kontesti. Kshtu p.sh., kur kemi t bjm me
bashkndrgjygjsin materiale, paditsi mund ta paraqes padin n cilndo gjykat
e cila sht e kompetencs s prgjithshme territoriale, bile pr njrin prej t paditurve.
571
d) Kompetenca territoriale retorzive:

Nse n shtetin e huaj shtetasi i jon mund t paditet n gjykatn e cila sipas
kritereve t LPK-s nuk do t ishte kompetente, ather edhe kundr shtetasit t shtetit
t till n vendin ton mund ti paraqitet padia gjykats n baz t njjtit kriter (neni
62 i LPK).
3. Kompetenca funksionale:
Me rregullat pr kompetencn funksionale caktohet kompetenca e gjykatave pr
vendosje pr mjetet e goditjes s vendimeve, apo pr kryerjen e punve t caktuara.
Kshtu, p.sh. me rregullat e tilla bhet ndarja e instancave midis gjykatave t ndryshme,
apo caktimi i gjykats prkatse si gjykat kompetente pr sigurimin e provave dhe pr
dhnien e ndihms juridike, ose caktimi i gjykats e cila e zgjidh konfliktin lidhur me
kompetencn.
4. Kompetenca kontraktuale:
Kjo sht rasti kur palt merren vesh q nj shtje t caktuar t tyre juridike ta
gjykoj gjykata, e cila sipas rregullave ligjore nuk do t ishte kompetente n pikpamje
territoriale pr nj gj t till. Kjo marrveshje mund t lidhet vetm me shkrim dhe
t jet e firmosur nga t dy palt dhe t ket t bj me kontestin konkret, ose me disa
konteste, por q rezultojn nga nj raport i caktuar materialo-juridik dhe vetm para
se t jet ngritur padia n gjykat. Dokumentin mbi marrveshjen, paditsi duhet tia
bashkangjes padis. Ajo mund t jet pjes (klauzol) e kontrats materialo-juridike.
Me marrveshjen mbi kompetencn territoriale mund t kontraktohet edhe kompetenca
territoriale e gjykats s huaj, por vetm kur njra pal sht me shtetsi t huaj. Me
t njhersh themelohet kompetenca territoriale e gjykats s caktuar nga palt dhe
prjashtohet ajo e caktuar me ligj.
Gjykata vlerson kryesisht menjher pas marrjes s padis, nse sht kompetente.
Ky vlersim i kompetencs bhet n baz t thnieve n padi dhe n baz t fakteve
q i ka t njohura gjykata.
Po q se gjat procedurs ndryshohen rrethanat n t cilat sht bazuar kompetenca
e gjykats, apo n qoft se paditsi e pakson krkespadin, gjykata e cila ka qen
kompetente n kohn e paraqitjes s padis mbetet gjithnj kompetente megjithse pr
shkak t ktyre ndryshimeve do t ishte kompetente gjykata tjetr ordinare e t njjtit
lloj.
Gjykata gjat krejt procedurs kujdeset kryesisht nse zgjidhja e kontestit hyn ose
jo n kompetencn gjyqsore.
Kur gjykata gjat procedurs vrteton se pr zgjidhjen e kontestit nuk sht
kompetente ordinere por ndonj organ tjetr i vendit apo i huaj do t deklarohet
inkompetente, do ti abrogoj veprimet e zbatuara n procedur dhe do ta hedh posht
padin.
572
N rastin kur sht mbajtur seanca prgatitore, apo n seancn e par pr n seancn
kryesore ka hyr n shqyrtim rreth shtjes kryesore, gjykata m e lart e shkalls s
par, si me rastin e kundrshtimit ashtu edhe kryesisht nuk mund t deklarohet me
inkompetenc lndore pr objektet nga kompetenca e gjykats m t ult t shkalls s
par t njjtit lloj.
Gjykata mund t shpallet jokompetente n pikpamje territoriale vetm sipas
prapsimit t pals s paditur t parashtruar me an t prgjigjes n padi. Ndrsa,
kryesisht mund t shpallet inkompetente vetm kur ekziston kompetenca territoriale
ekskluzive e ndonj gjykate tjetr, por m s voni deri n momentin e paraqitjes s
prgjegjs n padi.
5. Konflikti n lidhje me kompetencn:

Kur gjykata t cils i sht paraqitur padia konstaton se nuk sht kompetente, ajo
me aktvendim shpallet jokompetente dhe lndn ia drgon gjykats pr t ciln mendon
se sht kompetente. Po q se gjykata t cils i sht drguar lnda konsideron se sht
kompetente pikrisht gjykata q ia ka drguar lndn, ose ndonj gjykat tjetr, ather
ajo do tia drgoj lndn, brenda afatit prej tri ditsh, gjykats q duhet ta zgjidh kt
konflikt kompetence. Kjo sht pra situata e cila quhet konflikt kompetence. Konflikti
lind si po shihet sikurse kur gjykata e dyt mendon se sht kompetente pikrisht
gjykata e par, ashtu edhe kur mendon se pr gjykim sht kompetente gjykata e tret.
Gjykata e dyt pa dhn vendim, lndn ia drgon gjykats q sht m e lart. Kjo
gjykat vendos se cila nga gjykatat n konflikt do ta gjykoj shtjen juridike. Kur
bien n konflikt dy gjykata komunale, konfliktin e zgjidh gjykata e Apelit. Kundr
vendimit t ksaj gjykate nuk lejohet ankimi, sepse ai sht i natyrs administrative e
jo veprim procedural i gjykats. Sipas dispozits s nenit 15.3 t LPK-s, caktimin e
kompetencs territoriale dhe zgjidhjen e konfliktit pr kompetenc e bn trupi gjykues
prej tre gjykatsve.
6. Kompetenca e gjykatave n kontestet me element

ndrkombtar:
Prkufizimi i kompetencs midis gjykatave tona dhe atyre t huaja bhet sipas
rregullave mbi kompetencn gjyqsore ndrkombtare (competence internationale)
t vendit ton. Kompetenca ndrkombtare duhet dalluar nga ajo territoriale, edhe
pse e para zakonisht lidhet me at t dytn. Rregullat pr kt kompetenc gjykats
son i japin prgjigje n pyetjen se a sht kompetente apo jo pr shtjen juridike
me element t huaj e cila i sht paraqitur me padi. Sipas LPK-s, gjykata jon sht
kompetente pr zgjidhjen e shtjes juridike, nse: a) kompetenca e saj pr zgjidhjen
e kontestit me element ndrkombtar sht parapar shprehimisht me ligj apo me
kontrat ndrkombtare, ose, nse b) kur kompetenca e saj del nga dispozitat e ligjit pr
kompetencn territoriale (neni 28 i LPK). Vendimi i gjykats s huaj i dhn n pajtim
me rregullat procedurale pr kompetencn ndrkombtare gzon njohje n vendin ton.
573
Ai nuk do t gzoj njohje n shtetin ton pose pr shtjen pr t ciln sht dhn
ai ka qen e parapar kompetenca ekskluzive e gjykats son.
7. Caktimi i kompetencs territoriale nga gjykata e lart:

Caktimi i kompetencs territoriale nga gjykata e lart bhet n dy forma: n form
t delegimit apo n form t ordinimit. Sipas rregullave t delegimit, gjykata e lart
e cakton gjykatn e cila do t gjykoj n shtjen juridike n vend t gjykats s
parapar me LPK si kompetente pr gjykimin e saj (neni 63 dhe 64 i LPK). N disa
raste delegimi (forum delegatum) paraqitet si mas e domosdoshme, si p.sh. kur n
gjykatn kompetente, me numr t vogl gjyqtarsh, sht br prjashtimi i t gjith
gjyqtarve apo numrit t pamjaftueshm t tyre pr gjykim. N rastet tjera delegimi i
shtjes n gjykatn jokompetente bhet pr shkaqe t arsyeshme dhe t dobishme, si
p.sh. kur n territorin e saj ndodhen mjetet provuese. Kt delegim mund ta propozoj
pala apo gjykata kompetente. Kompetente pr vendosje pr propozimin sht gjykata
m e lart e vendit.
N rastet kur sipas dispozitave t ligjit nuk mund t konstatohet se cila gjykat
e vendit ton sht kompetente n pikpamje territoriale, edhe pse me siguri shtja
juridike konkrete hyn n juridiksionin civil t vendit ton. N rast t till at e cakton
Gjykata Supreme me propozim t pals e cila e ngrit padin (neni 65 i LPK).
8. Vazhdimi i kompetencs:
Kompetencn e saj gjykata e mon sipas detyrs zyrtare duke i marr parasysh
rrethanat q ekzistojn n momentin e ngritjes s padis (neni 17 i LPK). Ndryshimet
q kan ndodhur pas momentit t prmendur nuk jan relevante. Kt situat
procedurale e quajm perpetuatio fori (vazhdim i kompetencs). Mirpo, nuk mund t
ket perpetuatio fori nse gjat gjykimit ndryshojn rrethanat t cilat e bjn kompetent
pr shtjen juridike organin administrativ.
574
PRBRJA E GJYKATS DHE PRJASHTIMI I GJYQTARIT

NGA GJYKIMI
1. Prbrja e gjykats:
Me prbrjen e gjykats kuptojm prbrjen n t ciln ajo gjykon, q domethn
vendos pr themelsin e krkespadis, apo pr mjetin e goditjes s vendimit gjyqsor.
Me an t dispozitave pr prbrjen e gjykats parashihet se kush e jep vendimin, n
rastet e prmendura, trupi gjykues apo gjyqtari i vetm. Gjykata e shkalls s dyt dhe
n procedurn sipas revizionit vepron trupi gjykues i cili prbhet prej tre gjykatsve
profesional. N gjykatn e shkalls s par si dhe n procedurn sipas propozimit pr
prsritjen e procedurs sipas dispozitave t LPK neni 15.1 vepron gjyqtari individual
(i vetm).
2. Prjashtimi i gjyqtarit nga gjykimi:

Objektiviteti dhe paansia e gjyqtarit q duhet ta zgjidh kontestin midis palve
sht krkes nga plotsimi i s cils varet autoriteti i puns s organeve gjyqsore. N
gjykimin konkret mund t ekzistojn rrethanat t ndryshme t cilat e sjellin n dyshim
objektivitetin dhe paansin e gjyqtarit. Ato mund t jen t natyrs materiale, morale
etj. Disa nga rrethanat e tilla e prjashtojn gjyqtarin ex lege nga gjykimi, kurse t tjerat
ndikojn q me vendim t kryetarit t gjykats (vendimi ky i natyrs administrative)
t bhet prjashtimi i gjyqtarit. Shkaqet e prjashtimit t gjyqtarit n ligj numrohen
shprehimisht dhe taksativisht. T tilla jan p.sh. qenia e gjyqtarit pal, prfaqsues i
pals, bashkkreditor, apo bashkdebitor i pals ose i obliguar pr regresim, apo n
qoft se n t njjtn shtje sht dgjuar si dshmitar ose si ekspert; n qoft se
pala ose prfaqsuesi ligjor apo me prokur i saj sht kushri gjaku n vijn vertikale
deri n cilndo shkall, kurse n vijn horizontale deri n shkall t katrt, apo n
qoft se sht bashkshort, apo gjini e krushqis deri n shkall t dyt, pavarsisht
nse martesa ka pushuar ose jo, n qoft se sht kujdestar, adoptues ose i adoptuar i
pals, i prfaqsuesit t saj ligjor ose me prokur, n qoft se n t njjtn shtje ka
marr pjes n dhnien e vendimit t gjykats m t ult, ose te organit tjetr, ose n
procedurn e ndrmjetsimit, n qoft se ka vepruar n shtjen n t ciln sht br
ujdia gjyqsore, e me padin e ngritur krkohet anulimi i ujdis s ktill, n qoft se
sht aksionar apo antar i shoqris tregtare q sht pal n procedurn e iniciuar me
padi.
Kur vrtetohet se ekzistojn rrethanat n fjal, vet gjyqtari krkon nga kryetari
i gjykats q t caktoj zvendsin e tij. Nse ai nuk vepron kshtu, pala ka t drejt
q t bj krkes pr prjashtimin e tij dhe caktimin e zvendsit. Shkaqet nga neni
67 paragrafi 1 pika g) pr prjashtimin e gjyqtarit nga gjykimi theksohen kshtu: n
qoft se ekzistojn rrethana t tjera q e vejn n dyshim paansin e tij pra nuk
numrohen shprehimisht dhe taksativisht n ligj. Mirpo, shkaqe t tilla mund t jen
p.sh. gjinia e gjakut e gjyqtarit me njrn pal n shkall m t largt se ajo e parapar si
575
shkak pr prjashtimin e tij nga gjykimi, mandej miqsia apo armiqsia e tij me paln,
etj. Edhe ktu iniciativn mund ta marr gjyqtari apo pala.
Nuk sht e lejuar krkesa pr prjashtimin e gjyqtarit n kto raste, si vijon:
a)
b)
c)
Me t ciln krkohet prjashtimi i t gjith gjyqtarve t gjykats q do t mund

t gjykonin n nj kontest t caktuar;
Pr krkesn pr t ciln sht vendosur njher;
N t ciln nuk sht arsyetuar shkaku n baz t t cilit krkohet prjashtimi.
Nj krkes t till e hedh posht gjyqtari q sht duke proceduar shtjen dhe
kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankes e posame.
Mbi krkesn e pals pr prjashtimin e kryetarit t Gjykats
Supreme t Kosovs vendos seanca e prgjithshme e gjyqtarve t saj.
Kundr aktvendimit me t cilin aprovohet krkesa pr prjashtimin e gjyqtarit
nuk lejohet ankimi, kurse kundr aktvendimit me t cilin refuzohet krkesa e till nuk
lejohet ankim i veant.
Dispozitat mbi prjashtimin e gjyqtarve do t zbatohen n mnyr t prshtatshme
edhe ndaj procesmbajtsve.
Mbi prjashtimin e procesmbajtsit vendos gjyqtari i shtjes.
PALT DHE PRFAQSUESIT E TYRE

1. Nocioni i pals- Zotsia pr t qen pal:
N procesin kontestimor gjithmon paraqiten dy pal: paditsi (actor) dhe i padituri
(reus). Subjekti i s drejts (personi fizik apo personi juridik) e fiton cilsin e pals
paditse apo t pals s paditur me vet faktin e paraqitjes s padis n gjykat. I
padituri bhet subjekti i s drejts pa vullnetin e tij.
Personi fizik e fiton zotsin pr t qen pal q nga momenti i lindjes kurse personi
juridik q nga momenti i regjistrimit n regjistrin prkats. Zotsin procedurale
(pra mundsin pr t kryer veprime procedurale n gjykim) personi fizik e fiton me
moshn 18 vjeare (madhore) ndrsa i mituri q nuk e ka fituar plotsisht zotsin pr
t vepruar, ka zotsi procedurale brenda kufijve n t cilt i njihet zotsia pr t vepruar.
Zotsia procedurale sht cilsi e pals q personalisht dhe vleftsisht t kryej veprime
procedurale. Pala me mosh m t vogl se 18 vje nuk e ka zotsin procedurale, dhe
n emr dhe llogari t saj, kryen veprime procedurale prfaqsuesi i saj ligjor (prindi
apo kujdestari). Pr paln q sht person juridik, veprime procedurale n gjykim kryen
personi fizik i caktuar me statutin e tij.
576
2. Prfaqsuesit e palve:
E drejta procedurale, sikurse edhe ajo materiale, i njeh tre lloj prfaqsuesish:
prfaqsuesin ligjor, prfaqsuesin e personit juridik dhe prfaqsuesin me prokur
(vullnetar).
a)
Prfaqsuesi ligjor.- Prfaqsues t ktill jan prindrit dhe kujdestari. Ata

nuk i emron vet pala. Autorizimet e prfaqsuesit ligjor dalin drejtprdrejt
nga ligji apo nga akti i organit t kujdestaris. T miturin, i cili nuk sht nn
kujdestari, e prfaqsojn, sipas ligjit, prindrit e tij bashkrisht. Kjo q u
tha vlen edhe pr at t moshs madhore, t cilve u sht vazhduar e drejta
prindore. Pr pjesmarrje n seanc gjykata i thrret t dy prindrit, por n
letrthirrje shnohet vrejtja se prfaqsimi do t konsiderohet i rregullt edhe
po q se n gjykat paraqitet vetm njri nga ata. Parimisht, prfaqsuesi ligjor
ka t drejt q n emr t pals ti kryej t gjitha veprimet procedurale t cilave
u jep shkas procesi gjyqsor konkret (nen. 77.1 i LPK).
N qoft se gjat procedurs para gjykats t shkalls s par tregohet se procedura

e zakonshme rreth prcaktimit t prfaqsuesit ligjor pr t paditurin do t zgjaste
shum, kshtu q pr kt arsye do t mund t lindin pasoja t dmshme pr njrn apo
pr t dy palt, gjykata do ti caktoj t paditurit prfaqsuesin e prkohshm.
Nn kushtin nga paragrafi 1 i nenit 79 t LPK gjykata do ti caktoj t paditurit
prfaqsuesin e prkohshm sidomos n kto raste:
a)
n qoft se i padituri nuk e ka zotsin procedurale, ndrsa nuk ka prfaqsuesin

ligjor, b) n qoft se ekzistojn interesat e kundrta t t paditurit dhe t
prfaqsuesit ligjor t tij, c) n qoft se t dy palt kan t njjtin prfaqsues
ligjor, Gjykata do ti caktoj pals s paditur prfaqsuesin e prkohshm edhe
n kto raste: a) n qoft se vendqndrimi i t paditurit sht i panjohur, kurse i
padituri nuk ka prfaqsues me prokur, b) n qoft se i padituri ose prfaqsuesi
ligjor i tij, nuk kan prfaqsues me prokur, ndodhen jasht shtetit, kurse
drgimi i shkresave nuk ka mundur tu bhet. Pr caktimin e prfaqsuesit t
prkohshm gjykata do ta njoftoj pa shtyrje organin e kujdestaris, si dhe paln
kur kjo sht e mundshme. Prfaqsuesi i prkohshm ka n procedur, pr t
ciln sht caktuar, t gjitha t drejtat dhe detyrat e prfaqsuesit ligjor. Kto
t drejta dhe detyra prfaqsuesi i prkohshm i ushtron derisa t paraqiten n
gjykat i padituri apo prfaqsuesi me prokur i tij, gjegjsisht derisa organi
i kujdestaris ta njoftoj gjykatn se e ka caktuar kujdestarin. N qoft se
prfaqsuesi i prkohshm i sht caktuar t paditurit pr shkaqe t treguara
n nenin 79 paragrafi 3 a dhe b t ktij ligji, gjykata brenda afatit prej shtat
ditsh do t jap shpallje, e cila do t botohet n gazetn zyrtare dhe afishohet
n tabeln e gjykats s shtjes, e sipas nevojs edhe n ndonj mnyr tjetr
t prshtatshme. Sipas ligjit t Kosovs para gjykats t s cils zhvillohet
577
procedura, pala mundet vet t ndrmarr veprime n procedur. Prfaqsuesi

i tij ligjor mund t ndrmarr veprime n procedur vetm gjersa ky shtetas t
mos deklaroj se e ndrmerr vet zhvillimin e kontestimit.
b)
Prfaqsuesi i personit juridik.- Personat juridik marrin pjes n qarkullimin

juridik me an t personave fizik, t cilt kryejn veprime relevante. Personat
fizik q veprojn n emr t personave juridik caktohen zakonisht me statutin e
tyre.
c)
Prfaqsuesi me prokur.- Pala ka t drejt q gjykimin ta ndjek personalisht

ose me an t prfaqsuesit t zgjedhur (nen. 85 i LPK). Ai e mbshtet autorizimin
pr prfaqsim n vullnetin e pals. Prfaqsuesin me prokur pala q nuk ka
zotsi procedurale e cakton nprmjet prfaqsuesit ligjor t saj. Autorizimi pr
prfaqsim quhet prokur e cila sht shkres (dokument) n t ciln prmbahet
autorizimi i till. Varsisht nga vllimi i autorizimeve q jepen prfaqsuesit
nga pala, prokura mund t jet e prgjithshme dhe n baz t saj prfaqsuesi
mund ti kryej t gjitha veprimet procedurale t cilave u jep shkas procesi, apo
speciale, q do t thot se n baz t saj prfaqsuesi mund ti kryej veprimet
procedurale t caktuara.
3. Legjitimimi real dhe procedural:

Prfaqsuesi sht i detyruar q gjykats tia paraqes prokurn me shkrim qysh
me rastin e kryerjes s veprimit procedural t par. Nuk ka penges q prfaqsuesi
me prokur tia kaloj kt personit tjetr (substituimi i prfaqsuesit). Personi t cilit i
kalohet prokura (substituti) e prfaqson paln, e jo prfaqsuesin e par (substituensin).
Me kalimin e prokurs ndryshimi bhet vetm n raportin e jashtm (ndaj gjykats dhe
pals kundrshtare). Avokatin, si prfaqsues t pals, mund ta zvendsoje ex lege
praktikanti i zn me pun n zyrn e tij, por vetm n gjykatn e shkalls s par (neni
90.4 i LPK). Pala e prfaqsuar ka t drejt q t paraqitet n seanca gjyqsore dhe t
kryej veprime procedurale krahas prfaqsuesit t saj, ta plotsoj do veprim t tij, si
dhe ta ndryshoj apo ta revokoj veprimin e tij. Kshtu, nga shkaku se pala sht dominus
litis. Paln e prfaqsuar gjykata ka t drejt ta thrras n seanc me qllim q nga ajo
drejtprdrejt t informohet lidhur me faktet e rndsishme.
Gjykata i cakton afat pr dorzimin e prokurs personit q pretendon se sht
autorizuar nga pala pr prfaqsim. Deri ather, mund ti lejohet kryerja e veprimeve
procedurale. Nse afati kalon pa sukses, gjykata m tutje vepron sikurse t mos ishte
kryer veprimi procedural nga prfaqsuesi i till (negociorum gestior). Pala ka t drejt
q m von ti njoh veprimet e tija.
Palt mund t ndrmarrin veprime n procedur personalisht ose me an t
autorizuesit, por gjykata mund t ftoj paln, q ka prfaqsues q n gjykat
personalisht t deklarohet pr faktet q duhet vrtetuar n procedurn konkrete.
578
Pala t ciln e prfaqson autorizuesi mund t vij kurdoher para gjykats dhe t
jap deklarata prpos autorizuesit t vet.
Prfaqsues me prokur i pals mund t jet do person q ka zotsi t plot pr t
vepruar.
N qoft se gjykata konstaton se prfaqsuesi i pals, q nuk sht avokat nuk sht
i zoti ta kryej kt detyr, ather ajo duhet ta njoftoj paln me pasojat e dmshme q
mund t lindin pr shkak t prfaqsimit t ktill.
Veprimet n procedur t cilat i kryen prfaqsuesi i pals brenda kufijve t
autorizimit kan efekte juridike sikur ti ket kryer vet pala. Pala mund ta ndryshoj
ose ta revokoj deklaratn e prfaqsuesit t vet n seancn n t ciln sht dhn
deklarata e till.
N qoft se prfaqsuesi i pals e ka pohuar ndonj fakt n seanc, n t ciln
nuk ka qen e pranishme pala, apo n qoft se ai e ka pohuar ndonj fakt me an t
parashtress, kurse pala m von e ndryshon apo revokon pohimin e till, gjykata i
vlerson t dy deklaratat n pajtim me kt ligj.
Pala mund ta autorizoj prfaqsuesin e saj q ti kryej vetm disa veprime t
caktuara apo t gjitha veprimet n nj procedur.
N qoft se pala ia ka dhn prokurn pr ndjekjen e shtjes n gjyq personit
q sht avokat, por pa i caktuar m pr s afrmi autorizimet e tij, avokati n baz t
prokurs s ktill sht i autorizuar q:
a)
b)
c)
d)
ti kryej t gjitha veprimet n procedur, e sidomos t paraqes padin, ta

trheq at, ta parashtroj prgjigjen n padi, ta pohoj krkespadin ose t
heq dor nga krkespadia, t lidh pajtimin gjyqsor, t parashtroj mjetin e
goditjes s vendimit si dhe t heq dor nga kjo e drejt apo ta trheq mjetin e
till t parashtruar, por edhe t propozoj caktimin e masave t prkohshme t
sigurimit t krkesave;
t parashtroj krkes pr ekzekutimin ose sigurimin dhe t kryej veprime t
nevojshme lidhur me krkesn e till;
t pranoj prej pals kundrshtare shpenzimet procedurale t caktuara nga
gjykata;
ta autorizoj avokatin tjetr me shkrim q t kryej disa veprime t caktuara
procedurale, por jo edhe q t veproj n seancn pr shqyrtimin kryesor t
shtjes.
Pr paraqitjen e propozimit pr prsritjen e procedurs avokatit i nevojitet prokur

e veant, n qoft se nga koha kur vendimi sht br i forms se prer kan kaluar
m tepr se gjasht muaj.
Avokatin mund ta zvendsoj praktikanti q sht duke punuar tek ai, por vetm
para gjykats s shkalls s par, nn konditat nga neni 90.4 i LPK.
579
N qoft se pala n prokur nuk ia ka caktuar me hollsisht autorizimet prfaqsuesit,

prfaqsuesi q nuk sht avokat mundet n baz t prokurs s till, ti kryej t gjitha
veprimet procedurale, por gjithmon i nevojitet autorizim shprehimor pr trheqjen e
padis, pr pohimin e krkespadis apo pr heqjen dor nga ajo, pr lidhjen e pajtimit
gjyqsor, pr heqjen dor nga e drejta e paraqitjes s mjetit t goditjes s vendimit, apo
pr trheqjen e tij dhe pr kalimin e prokurs nj personi tjetr, si dhe pr paraqitjen e
mjeteve t jashtzakonshme t goditjes se vendimeve.
Prfaqsuesi me prokur i pals q sht person juridik edhe kur nuk sht avokat,
mund ti kryej t gjitha veprimet nga paragrafi l i ktij neni pa pasur nevoje pr
autorizim shprehimor t saj. Pala e jep autorizimin pr prfaqsim n form t shkruar
ose gojarisht n procesverbal tek gjykata.
Pala q nuk di shkrim /lexim ose q nuk sht n gjendje t nnshkruhet do t
vej n prokurn e shkruar, shenjn e gishtit tregues. N qoft se n kt rast prokura
i jepet personit q nuk sht avokat, nevojitet prania e dy dshmitarve, t cilt do t
nnshkruhen ne prokure.
Po q se dyshohet n vrtetsin e prokurs, gjykata mund t vendos me aktvendim
q t paraqitet prokura e verifikuar. Kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankimi.
I autorizuari pr prfaqsim ka pr detyr q n veprimin e par gjat procedurs
t paraqes prokurn.
Gjykata mund t lejoj q veprimet n procedur pr paln prkohsisht ti kryej
personi q nuk e ka paraqitur prokurn, por njkohsisht do ti urdhroj ktij personi q
m von n nj afat t caktuar, ta paraqes prokurn ose autorizimin e pals pr kryerjen
e shqyrtimit kontestimor.
Pr derisa t mos kaloj afati pr paraqitjen e prokurs, gjykata do ta shtyj marrjen
e vendimit prfundimtar. N qoft se ky afat kalon pa sukses, gjykata do ti anuloj
veprimet procedurale t kryera nga personi pa prokur, dhe do t vazhdoj ta procedoj
shtjen pa i marr n konsiderat veprimet e kryera nga ai.
Gjykata ka pr detyr q gjat gjith procedurs t kujdeset nse personi q
prezantohet si prfaqsues sht i autorizuar pr prfaqsim. Po q se gjykata konstaton
se personi q prezantohet si prfaqsues nuk sht i autorizuar nga pala pr nj gj t
till, do ti anuloj veprimet procedurale t kryera nga personi i till, po q se veprimet
e tija pala nuk i ka pranuar m von.
Pala mund ta revokoj n do koh prokurn, kurse autorizuesin mund ta denoncoj
n do koh.
Revokimi, respektivisht denoncimi i prokurs duhet ti komunikohet gjykats para
s cils zhvillohet procedura, me shkrim ose me goj n procesverbal.
Revokimi, respektivisht denoncimi i prokurs vlen pr paln kundrshtare q nga
momenti kur ti jet komunikuar.
Neni 94.4 i LPK parasheh q pas denoncimit t prokurs prfaqsuesi ka pr detyr
q edhe 15 dit t kryej veprime procedurale pr paln q ia ka dhn at, po q se
sht nevoja q t evitohet ndonj dm q mund ti shkaktohet brenda ksaj kohe.
580
Ndrsa neni 95.1 i LPK parasheh kt risi: Me vdekjen e personit fizik, gjegjsisht
me shuarjen e personit juridik shuhet edhe prokura t ciln ai e ka dhn. M pare t
autorizuarit i cili ishte avokat nuk i shihej prokura si ndodhte me prfaqsuesin me
prokur i cili nuk ishte avokat (neni 100 i LPK paraprake).
GJUHA N PROCEDUR
Palt dhe pjesmarrsit e tjer n procedur kan t drejt q n procedurn para
gjykats t prdorin gjuhn e vet apo gjuhn t ciln e kuptojn.
N qoft se procedura nuk zhvillohet n gjuhn e pals, gjegjsisht t pjesmarrsve
t tjer n procedur, do t sigurohet sipas krkess s tyre prkthimi gojarisht n gjuhn
e tyre apo n gjuhn q e kuptojn, i t gjitha parashtresave dhe provave shkresore, si
dhe i asaj q parashtrohet n seanc gjyqsore.
Palt dhe pjesmarrsit e tjer n procedur do t njoftohen me t drejtn q
procedurn verbale ta ndjekin ne gjuhn e tyre me an t prkthyesit. Ato mund t
heqin dor nga e drejta e prkthimit, po q se deklarojn se e njohin gjuhn n t ciln
zhvillohet procedura. N procesverbal do t shnohet se u sht dhn udhzimi pr t
drejtn e prdorimit t gjuhs s tyre, si dhe deklaratat e palve dhe t pjesmarrsve t
tjer lidhur me udhzimin e dhn nga gjykata.
Prkthimin e bjn prkthyesit.
Shpenzimet e prkthimit mbetn n ngarkim t buxhetit te gjykats.
Letrthirrjet, vendimet dhe shkresat tjera gjyqsore u drgohen palve dhe
pjesmarrsve t tjer n procedur n gjuhn q sht n prdorimin zyrtar n gjykat.
Palt dhe pjesmarrsit e tjer n procedur i drgojn gjykats padit, ankesat dhe
parashtresat e tjera t tyre n gjuhn q sht n prdorim zyrtar n gjykat.
N qoft se n gjykat sht n prdorim edhe ndonj gjuh e pakicave n Kosov
gjykata do tu drgoj n kt gjuh letrat gjyqsore atyre palve dhe pjesmarrsve, n
procedur q i prkasin ksaj pakice dhe q n procedur e prdorin kt gjuh. Palt
dhe pjesmarrsit e tjer n procedur mund t krkojn q letrat gjyqsore tu drgohen
n gjuhn n t ciln zhvillohet procedura.
Shpenzimet e prkthimit n gjuhn e kombit dhe t pakicave t Kosovs, q lindin
me aplikimin e dispozitave t kushtetuts dhe t ktij ligji mbi t drejtn e pjesmarrsve
t kombeve dhe t pakicave t Kosovs pr prdorimin e gjuhs s vet, ngarkojn
mjetet e buxhetit t gjykats.
PARASHTRESAT
Forma e veprimeve procedurale.- Veprimet procedurale palt i kryejn sipas
rregullit n seanca gjyqsore gojarisht, kurse jasht seancave me shkrim. Disa nga
veprimet e palve gjithmon kryhen n form t shkruar. T tilla jan: padia, prgjigja
n padi, mjetet e goditjes s vendimeve deklaratat e tjera, propozimet e njoftimet etj.
581
Pjest prbrse t parashtress.- N aspektin e jashtm parashtresa prbhet

prej tri pjesve: pjess hyrse, prmbajtjes s deklarats dhe nnshkrimit (firms) t
parashtruesit.
Pjesa hyrse e prmban: emrin e gjykats s cils i drejtohet parashtresa; numrin
e dosjes s lnds po q se kontesti sht inicuar m par; emrtimin e pals, t
prfaqsuesit ligjor apo me prokur (pala emrtohet duke u treguar roli procedural i saj,
emri dhe mbiemri i saj, profesioni vendbanimi - kur sht n pyetje personi fizik - emri
apo firma dhe selia, kur si pal paraqitet personi juridik); vlera e objektit t kontestit
(kur nga ajo varet kompetenca lndore e gjykats); emrtimin e parashtress; numrin e
kopjeve dhe shkresave q i bashkngjiten parashtress, me vrejtje se a jan origjinal
apo kopje.
Prmbajtjen e parashtress e prbn deklarata, t ciln pala ia parashtron gjykats.
Deklarata mund t ket rndsin e krkess, propozimit apo t kumtess. Kur kemi t
bjm me krkesn, pr ve krkess s formuluar kjartas, n kt pjes t parashtress
duhet t tregohen faktet n t cilat mbshtetet krkesa, si dhe mjetet provuese lidhur me
do fakt. Krahas saj, n fund t deklarats mund t tregohet propozimi i pals lidhur
me krkesn e saj, e n rast se pals i duket e arsyeshme tregohet edhe mendimi juridik
lidhur me krkesn.
Parashtresa n fund nnshkruhet nga ana e pals apo prpiluesit t saj si prfaqsuesit
ligjor t pals apo ai me prokur duke ja bashkangjitur t njjts edhe autorizimin
prkats.
Shkresat t cilat i bashkngjiten parashtress i dorzohen gjykats n origjinal ose
t kopjuara (nen. 101 i LPK). Ato zakonisht e kan rndsin e mjetit provues. Kopja e
shkress i bashkngjitet secilit ekzemplar t parashtress (nen. 101 i LPK).
582
DRGIMI I SHKRESAVE
MNYRA E DRGIMIT
Parimi kontradiktoritetit mund t realizohet n trsi vetm nse palve u jepet
mundsia q t njoftohen me prmbajtjen e veprimeve procedurale t shkruara si dhe
me kohn dhe vendin e caktuar pr kryerjen e veprimeve procedurale. Realizimit t
ksaj detyre i shrben instituti i komunikimit. Veprimet shkresore t pals kundrshtare,
vendimet gjyqsore, urdhresat, kumtesat dhe thirrjet n form shkresore barten dhe i
dorzohen personit t cilit i jan dedikuar ato- adresantit. Veprimi i till i gjykats quhet
komunikim. Komunikimi i kryer protokollohet me nj lloj t posam procesverbali t
cilin e quajm dftes t komunikimit.
Drgimin e shkresave e bn gjykata sipas detyrs zyrtare, nprmjet posts, me
an t npunsit gjyqsor apo nprmjet organit shtetror t komuns. N disa raste
adresanti dhe marrsi i shkress nuk sht person i njjt. Kur pala vepron n procedur
nprmjet prfaqsuesit, shkresat nuk i dorzohen pals, edhe pse ajo sht adresant,
vese prfaqsuesit t saj ligjor apo me prokur.
Prfaqsuesi pr pranimin e shkresave

Kur paditsi apo prfaqsuesi i tij ndodht n botn e jashtme, e nuk kan
prfaqsues n Kosov, kan pr detyr q me rastin e paraqitjes se padis n gjykat
t emrojn prfaqsuesin pr pranimin e shkresave. Po q se ata nuk veprojn kshtu,
gjykata me shpenzimet e paditsit ia emron ktij prfaqsuesin pr marrjen e shkresave
dhe nprmjet tij thirret paditsi apo prfaqsuesi i tij, q brenda afatit t caktuar ta
emrojn prfaqsuesin pr marrjen e shkresave. Po q se pala apo prfaqsuesi i saj
nuk e cakton prfaqsuesin pr marrjen e shkresave brenda afatit t caktuar, gjykata e
hedh posht padin me an t aktvendimit t cilin ia drgon paditsit, apo prfaqsuesit
t tij, nprmjet prfaqsuesit pr marrjen e shkresave t emruar nga ajo.
Drgimi i shkresave nga vet palt

Drgimi i shkresave pals kundrshtare, prve shkresave q duhet dorzuar
personalisht, mund t bhet me plqimin e gjykats, edhe nga vete pala.
N situatn e till, pala nj ekzemplar do tia drgoj pals kundrshtare n pajtim
me dispozitat e ktij ligji mbi komunikimin, kurse ekzemplarin tjetr gjykats, me
njoftim se pals tjetr i sht br drgimi q m par.
583
SEANCAT DHE AFATET

Seancat
Seanc quhet pjesa e kohs gjat s cils subjektet kryesore t procesit dhe
pjesmarrsit e tjer t tij kryejn veprime procedurale. Seancn e cakton ex officio
gjykata ather kur nj gj e till e parasheh ligji apo e krkojn nevojat procedurale.
Personat q duhet t jen t pranishm n seanc i thrret gjykata. Nj gj t till
ajo e bn me an t letrthirrjes, n t ciln tregohet lnda, koha dhe vendi i kryerjes
s aktivitetit procedural si dhe roli procedural i t ftuarit. Ajo duhet t prmbaj edhe
udhzimin pr pasojat q lindin n rast t mosardhjes n seanc (nen. 123.4). S bashku
me thirrjen apo ftesn pr seanc gjykata ka pr obligim q palt s paditur ti drgoi
edhe nj kopje t aktit inicial t procedurs (padin) s bashku me shkresat eventuale t
prezantuara nga ana e personit i cili ka inicuar procedurn prve kur caktohet seanca
pr pajtim te kontestet martesore.
Afatet
1)
2)
Shqyrtime hyrse- Zakonisht,veprimet procedurale nga gjykata dhe palt kryhen

n kohn e caktuar dhe n vendin e caktuar, Gjykatat shtetrore jan t prhershme
dhe veprimtaria e tyre lidhet pr vendin e caktuar me ligj n t ciln ndodhet lokali
ku ushtrohet aktiviteti gjyqsor. Prjashtimisht, veprimet procedurale gjykata i
kryen jasht ndrtess gjyqsore. I till sht rasti me komunikimin e shkresave dhe
marrjen n pyetje t dshmitarve dhe palve t smura, mandej me shikimin n
vend t sendit t paluajtshm etj. Pr kryerjen e veprimeve procedurale nga gjykata
dhe palt LPK i parasheh seancat dhe afatet. N t kundrtn gjykimet nuk do t
mbaronin shpejt. Afatet caktohen zakonisht pr kryerjen e veprimeve t shkruara,
kurse seancat pr kryerjen e veprimeve orale (gojarisht).
Afatet ligjore dhe gjyqsore.- Afat quhet distanca kohore brenda s cils duhet t
kryhet apo mund t kryhet veprimi procedural i caktuar. Varsisht nga ajo se kush
i cakton, afatet ndahen n afate ligjore dhe gjyqsore. Afatin e caktuar nga ligji
nuk mund ta ndryshoj as gjykata e as palt. Ligjor sht p.sh. afati pr paraqitjen e
ankess (neni 176 i LPK): ai pr paraqitjen e propozimit pr restitutio in integrum
(neni 130 i LPK), ai pr krkimin e shpenzimeve n rast t trheqjes s padis (neni
463 i LPK) etj. Afatet gjyqsore gjykata sht e autorizuar ti caktoj vet p.sh. n baz
t nenit 102 t LPK, pr korrigjimin e parashtress, pr dorzimin e dokumentit, pr
dorzimin e mendimit t shkruar nga eksperti (neni 366 i LPK) etj.
Afatet ligjore quhen prekluzive, sepse pas skadimit t tij nuk mund t kryhet
veprimi procedural i afatizuar. T gjitha afatet e kan ditn e fillimit (dies a quo) dhe t
fundit (dies ad quem). Afati sht i natyrs subjektive nse fillimi i tij varet nga dijenia
e pals pr ngjarjen q sht relevante pr llogaritjen e afatit, apo nga mundsia e saj q
ta kryej veprimin procedural. Afati sht i natyrs objektive, nse llogaritja e tij bhet
584
nga momenti n t cilin shkaktohet fakti relevant, duke mos marr parasysh dijenin
subjektive t pals pr faktin e till.
Afatet t cilat caktohen nga gjykata mund t zgjaten me propozimin e personit
t interesuar, po q se pr kt gj ekzistojn shkaqet e arsyeshme. Propozimi duhet
t paraqitet para skadimit t afatit zgjatja e t cilit krkohet. Po q se gjykata e lejon
zgjatjen e afatit kundr nj vendimi t till ankesa nuk sht e lejuar (neni 125.4 i LPK).
Njsia kohore pr llogaritjen e afateve sipas ligjit e edhe pr afatet e caktuara nga
gjykata jan ditt, muajt dhe vitet. Kur afati sht caktuar n dit, prjashtohet nga
llogaritja dita n t ciln ka filluar ngjarja ose koha nga e cila duhet t filloj afati, kshtu
q pr fillim t afatit merret dita e par e ardhshme. N qoft se p.sh., ngjarja (dorzimi
i vendimit) nga e cila duhet llogaritur afatin 15 ditor (pr ankes) ka ndodhur me 28
shkurt, afati fillon t nesrmen pra me 29 shkurt e nse nuk ka kt dit ather me 1
mars sht dita e par e afatit i cili do t skadoj me 15 mars n mesnat. Kur dita e
fundit e afatit bie t dieln ose n nj dit feste shtetrore apo ndonj dit tjetr kur nuk
punon gjykata, afati mbaron n ditn e puns, q vjen pas asaj t pushimit.
Afatet e caktuar n muaj, respektivisht n vite prfundohen me skadimin e asaj dite
t muajit t fundit respektivisht t vitit q sipas numrit t vet i prgjigjet dits kur ka
filluar afati. N qoft se nuk ka dit t till n muajin e fundit afati prfundon ditn e
fundit t atij muaji.
Kur parashtresa sht e lidhur me afat, konsiderohet se sht dhn n afat, po q
se para se t ket skaduar afati, i dorzohet gjykats kompetente.
N qoft se parashtresa sht drguar me an t postes me letr rekomande apo n
rrug telegrafike, dita e dorzimit n post konsiderohet si dit e dorzimit n gjykatn
t cils i sht drejtuar. Po q se parashtresa sht drguar me an t telefaksit si dit e
dorzimit konsiderohet dita kur telefaksi sht pranuar n gjykat.
N qoft se parashtresa sht drguar n rrug telegrafike kurse nuk prmban do
gj q nevojitet pr t vepruar sipas saj, do t konsiderohet se sht dhn n afat,
vetm po q se brenda afatit tre ditor nga dita kur telegrami i sht dorzuar posts, n
gjykat dorzohet parashtresa drejtprsdrejti apo me an t letrs rekomande.
Pr personat q ndodhn n ushtri n shrbim t detyrueshm ushtarak, dita e
dorzimit t parashtress n njsin ushtarake, gjegjsisht n institucionin ushtarak
konsiderohet si dit e dorzimit n gjykat.
Pr personat e privuar nga liria dita e dorzimit t parashtress n drejtorin e
burgut, t institucionit ndshkimor korrektues apo t shtpis edukative korrektuese
konsiderohet si dit kur i sht dorzuar gjykats.
N qoft se parashtresa q lidhet me afat i sht dorzuar apo drguar gjykats
jokompetente brenda afatit, kurse n gjykatn kompetente arrin pas skadimit t afatit,
do t konsiderohet se sht ruajtur afati po q se paraqitja e saj n gjykatn jokompetente
mund ti vishet padijenis apo gabimit t hapur t parashtruesit.
585
KTHIMI N GJENDJEN E MPARSHME

Kthimi n gjendjen e mparshme i njohur me maksimn - restitutio in integrum.sht situata kur pala pr shkaqe t arsyeshme (smundja, aksidenti n komunikacion,
mosarritja me koh e mjetit t komunikacionit publik n qendrn e gjykats, prishja
n automobilin me t cilin pala sht nisur pr n gjykat, vrshimi, trmeti e shum e
shum raste t tjera t ndryshme) nuk ka mundur t marr pjes n seanc, apo ta kryej
veprimin procedural brenda afatit prekluziv, ajo ka t drejt q nga gjykata t krkoj
kthimin n gjendjen e mparshme.
Kt krkes pala duhet ta paraqes brenda afatit 7 ditor nga dita n t ciln sht
hequr pengesa pr kryerjen e veprimit procedural (nen. 130.2 i LPK). Pas kalimit
t 60 ditve nga dita e mosveprimit nuk mund t krkohet kthimi n gjendjen e
mparshme(neni 130.3), pa marr parasysh se kur sht hequr pengesa. Ky afat brenda
t cilit fillon dhe mbaron s ecuri afati 7 ditor (subjektiv) pr paraqitjen e propozimit
pr restitutio quhet objektiv.
Propozimit pr restitutio pala duhet tia bashkangjes veprimin procedural (p.sh.
ankesn) t ciln nuk e ka kryer brenda afatit ligjor prekluziv. Seancn gjykata nuk e
cakton fare n qoft se jan t ditura botrisht (notore) faktet mbi t cilat sht bazuar
propozimi i pals pr restitutio (nen. 133.2 i LPK).
Kundr aktvendimit t gjykats mbi lejimin e kthimit n gjendjen e mparshme nuk
lejohet ankesa e veant dhe n nenin 133.4 t LPK parashihet se kundr aktvendimit
me t cilin refuzohet propozimi pr kthimin n gjendje t mparshme nuk lejohet ankim
i veant, prve kur propozimi paraqitet nga shkaku i dhnies s aktgjykimit pr shkak
t mungess s pals s paditur nga seanca gjyqsore.
PROCESVERBALET
Procesverbali gjyqsor sht dokument publik t cilin e prpilon gjykata pr
veprimet procedurale t kryera gojarisht, n seanc apo jasht seancs, nga palt dhe
pjesmarrsit e tjer n procedur (neni134 i LPK). Procesverbali prmban shnime
t protokolluara mbi veprimet e ndrmarra procedurale gjat seancave dhe jasht tyre.
Procesverbali e ka prmbajtjen e tij n kuptimin formal dhe n kuptimin material.
Prmbajtjen n kuptimin formal (pjest prbrse) t procesverbalit e prbjn: pjesa
hyrse, prshkrimi i veprimeve t kryera dhe nnshkrimi. N pjesn hyrse procesverbali
duhet ti prmbaj: emrin e gjykats, vendin ku kryhet veprimi, ditn dhe orn kur
kryhet veprimi, objektin e kontestit dhe emrat e palve t pranishme ose t personave
t tjer, si dhe t prfaqsuesve ligjor ose me prokur t tyre, procesverbali duhet t
prmbaj t dhna esenciale pr prmbajtjen e veprimit t kryer. N procesverbalin e
seancs pr shqyrtimin kryesor t shtjes duhet t prfshihet sidomos: nse seanca
sht mbajtur me dyer t hapura apo t mbyllura, prmbajtja e deklaratave t palve,
propozimet e tyre, provat q i kan ofruar, provat q jan shfrytzuar, duke u treguar
prmbajtja e thnieve t dshmitarve dhe ekspertve, vendimet e gjykats t marra n
586
seanc, por edhe vendimi burimor i dhn pas prfundimit t seancs pr shqyrtimin
kryesor t shtjes juridike.
Procesverbali duhet t mbahet rregullisht, n t nuk guxon te fshihet asgj, t
shtohet ose t ndryshohet. Pjest e tija t anuluara duhet t mbeten t lexueshme.
Prpilimi i procesverbalit bhet n at mnyr q i njjti prpilohet duke i treguar
gjyqtari procesmbajtsit me z se ka do t shkruaj n procesverbal. Me lejen e
gjyqtarit, pjesmarrsit n procedur prmbajtjen e deklaratave t tyre mund ta diktojn
n procesverbal nprmjet procesmbajtsit.
Palt kan t drejt ta lexojn ose t krkojn q tu lexohet procesverbali, si dhe
t paraqesin kundrshtimet e veta n prmbajtjen e procesverbalit. Kt t drejt e kan
edhe personat e tjer, deklarata e t cilve sht prfshir n procesverbal, por vetm sa
i prket pjess s procesverbalit q e prmban deklaratn e tyre.
Korrigjimet apo shtesat lidhur me kundrshtimet e palve apo t personave t
tjer n prmbajtjen e procesverbalit, apo me iniciativn e gjyqtarit, bhen n fundin
e procesverbalit. Me krkesn e subjekteve t prmendura shkruhen n procesverbal
edhe kundrshtimet e tyre t pa aprovuara nga gjyqtari.
Gjyqtari mund t vendos q procesverbali t mbahet me an t mjeteve teknike
gjegjse, apo me an t stenografimit.
Po q se procesverbali nuk sht mbajtur n form t shkruar, procesverbali i shkruar
duhet t prpilohet brenda afatit prej tri ditsh. Brenda tri ditve te tjera palt kan t
drejt ta shikojn dhe kopjojn procesverbalin e shkruar dhe t bjn kundrshtime
lidhur me parregullsit eventuale t tij.
Mbi kundrshtimin nga paragrafi 3 i ktij neni vendos gjyqtari jasht seance.
Shiriti i magnetofonit mund t shlyhet pas skadimit t afatit pr kundrshtim, e nse
pala ka br kundrshtim lidhur me saktsin e procesverbalit, pasi t bhet i form s
prer vendimi mbi shtjen kryesore.
Procesverbali nnshkruhet nga gjyqtari, procesmbajtsi, palt, prkatsisht nga
prfaqsuesi ligjor apo me prokur i pals, si dhe nga interpreti.
Dshmitari dhe eksperti e nnshkruajn deklaratn e vet n procesverbal vetm
ather kur dgjimi i tyre bhet n gjykatn e porositur.
Personi q nuk din shkrim dhe lexim ose personi q nuk mund t nnshkruhet do
te vej n procesverbal shenjn e gishtit tregues, kurse procesmbajtsi e shkruan nn
shenjn e gishtit emrin dhe mbiemrin e tij.
Po q se pala, prfaqsuesi ligjor apo me prokur i saj, dshmitari apo eksperti
largohet para se t nnshkruhet n procesverbal apo refuzon t nnshkruhet, kjo rrethan
shnohet n procesverbal dhe tregohet arsyeja e mos nnshkrimit.
N qoft se vendimi merret n trup gjykues, pr kshillimin dhe votimin prpilohet
procesverbal i veant. Po q se n gjykatn e lart, lidhur me mjetin e goditjes s
vendimit, vendimi sht marr unanimisht, nuk do t prpilohet procesverbal, por n
vendimin burimor do t vihet shnim pr kshillimin dhe votimin.
587
Procesverbali mbi kshillimin dhe votimin duhet t prmbaj rrjedhn e votimit

dhe vendimin q sht marr. Procesverbalin e nnshkruajn antart e trupit gjykues
dhe procesmbajtsi.
Procesverbali mbi kshillimin dhe votimin mbyllet n nj zarf t veant.
Ky procesverbal mund t shikohet vetm nga gjykata m e lart kur vendos mbi
mjetin juridik, e n kt rast procesverbali do t mbyllet prsri n nj kopertin t
veant n t ciln do t shnohet se procesverbali sht shikuar.
VENDIMET GJYQSORE
Gjykata e prfundon shqyrtimin kryesor kur konsideron se objekti i gjykimit sht
shqyrtuar mjaft dhe se mund t filloj vendosje meritore. Mirpo kolegji mund t
vendos q shqyrtimi t rihapet n qoft se me rastin e kshillimit konstaton se shtja
ende nuk sht prgatitur pr vendosje.
N shumicn drmuese t rasteve procedura kontestimore merr fund me vendim
gjyqsor. Me vendimin me t cilin pranohet apo refuzohet krkespadia, gjykata e kryen
detyrn e saj. Efekt t njjt ka edhe vendimi me t cilin gjykata e hedh posht padin
pr shkak se nuk ekzistojn kushtet e natyrs procedurale (prezumimet procedurale)
t domosdoshme pr vendosje meritore mbi krkespadin. Vendimin e par e quajm
meritor, sepse me t shtja juridike (kontesti) zgjidhet n themel. Vendimi i dyt sht
i natyrs procedurale, sepse me t gjykata nuk shprehet n themel t shtjes. Edhe t
parin e edhe t dytin i quajm vendime prfundimtare, sepse me dhnien e tyre merr
fund procedimi i nj shtjeje nga gjykata kompetente.
Parimisht, n procedurn kontestimore gjykata nuk krijon t drejta subjektive e as
q i ndryshon apo i ndrpret t drejtat e tilla ekzistuese. Ajo vetm bn konkretizimin
e s drejts materiale duke e zbatuar normn juridike abstrakte mbi gjendjen faktike
t konstatuar n procesin kontestimor. Nga ky parim prjashtim bn aktgjykimi
transformues. Me t cilin ndryshohen ose prishen raportet juridike q jan objekt i
trthort i gjykimit.
Ligji pr Procedurn Kontestimore n dispozitn e nenit 141.1 parasheh q kur
Gjykata Evropiane pr t Drejtat e Njeriut konstaton se sht shkelur ndonj e drejt ose
liri themelore e njeriut e parapar n Konventn Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave
dhe t Lirive t Njeriut dhe n Protokollin plotsues t Konvents, pala brenda afatit prej
tridhjet (30) ditsh nga dita q ka marr form t prer vendimi i Gjykats Evropiane
pr t Drejtat e Njeriut, mund t parashtroj krkes pr ndryshimin e vendimit me t
cilin sht shkelur ajo.
Krkesa parashtrohet n Gjykatn e Kosovs q ka vepruar n shkall t par, n
procedurn n t ciln sht marr vendimi, me t cilin sht shkelur e drejta ose liria
themelore e njeriut.
N procedurn sipas krkess pr ndryshimin e vendimit me t cilin sht shkelur e
drejta apo liria e njeriut, n mnyr t prshtatshme zbatohen dispozitat e ktij ligji pr
prsritjen e procedurs.
588
N procedurn e prsritur gjykata sht e detyruar q ti marr n konsiderat

qndrimet e shprehura n vendimin e forms s prer t Gjykats Evropiane pr t
Drejtat e Njeriut me t cilin sht konstatuar shkelja e t drejtave dhe lirive themelore
t njeriut.
Gjykata jep vendime n seanc gjyqsore apo jasht seance. Ato jepen n form
t aktgjykimit apo t aktvendimit. Mbi krkespadin gjykata vendos me aktgjykim,
kurse n procedurn sipas padis pr shkak t pengimit t posedimit me aktvendim. N
procedurn e dhnies s urdhrpagess aktvendimi me t cilin aprovohet krkespadia
jepet n form t urdhrpagess. Pr t gjitha shtjet tjera gjykata vendos me an
t aktvendimit kurse vendimi mbi shpenzimet procedurale i prmbajtur n aktgjykim
konsiderohet aktvendim.
AKTGJYKIMI
Me aktgjykim gjykata vendos pr themelsin e krkespadis e cila sht objekt
i gjykimit (procedimit). Prve vendimit pr krkespadin, n aktgjykim prmbahet
edhe vendimi pr krkesn aksesore (kamata dhe dnimi kontraktual), e edhe vendimi
pr shpenzimet gjyqsore, pr vetm n qoft se nj gj t till e kan krkuar ndonjra
nga palt. Pjesa e aktgjykimit q i prmban kto vendime quhet dispozitiv. Prve tij ai
e ka edhe pjesn hyrse edhe pjesn arsyetuese.
Sipas llojit t mbrojtjes, t cilin e jep me pranimin e krkespadis, aktgjykimi
mund t jet detyrues (kondemnator), vrtetues (deklarator) ose transformues
(konstitutiv). Aktgjykimi me t cilin refuzohet krkespadia, gjithmon sht vrtetues,
pa marr parasysh llojin e padis lidhur me t cilin sht dhn. Me t konstatohet se
krkespadia sht e pathemelt.
Aktgjykimi dnues sht aktgjykimi me t cilin pranohet krkespadia dhe
detyrohet i padituri q t prmbush prestimin e detyruar n dobi t paditsit. Me t
caktohet afati pr ekzekutimin vullnetar t prestimit (afati paritiv).
Aktgjykimi vrtetues quhet aktgjykimi me t cilin gjykata n dispozitivin e tij njeh
vetm qenien ose mosqenien e nj marrdhnie juridike, t nj t drejte, t nj fakti
juridik, vrtetsin apo jo vrtetsin e nj dokumenti. Kt aktgjykim gjykata e jep
lidhur me padi njohje pozitive kur konstaton se krkespadia sht e themelt, prandaj
edhe e pranon at.
Aktgjykimi transformues sht aktgjykimi me t cilin pranohet si e themelt
krkespadia e parashtruar me padi transformimi. Me kt aktgjykim gjykata e
ndryshon apo e anulon raportin juridik nga i cili pr palt dalin t drejta dhe detyrime.
Ky aktgjykim ndikon ndaj t gjithve (erga omnes). Ndrkaq ai me t cilin refuzohet
krkesa e paditsit ndikon vetn midis palve (inter partes). Mirpo, n disa raste,
si p.sh., n kontestet martesore apo t atsis, edhe aktgjykimi me t cilin refuzohet
krkespadia ndikon erga omnes.
Sipas rndsis, t cilin e ka pr prfundimin e kontestit, aktgjykimi mund t jet
prfundimtar apo i ndrmjetshm.
589
Aktgjykimi i ndrmjetshm quhet ai me t cilin gjykata vendos vetm pr

themelsin e bazs juridike n t cilin paditsi e mbshtet krkespadin, por jo edhe
lartsin e krkespadis. Kt aktgjykim gjykata e jep n gjykimin n t cilin objekt
kontesti sht krkesa n t holla apo n sende t zvendsueshme.
Duke e marr parasysh pjesmarrjen e t paditurit n procedur, aktgjykimi mund
t jet aktgjykim pr shkak t mungess, apo kontradiktor.
Ndrsa duke marr parasysh formen mund t kemi aktgjykim n baz t pohimit,
n baz t heqjes dor nga krkespadia, aktgjykim pr shkak t padgjueshmris
mosbindjes, aktgjykim pr shkak t mungess.
a) Aktgjykimi i pjesshm
Ky lloj aktgjykimi nxjerrt nga ana e gjykats n rastet kur disa prej krkespadive,
pr shkak t pohimit ose n baz t shqyrtimit t mjaftueshm, njra ose disa sosh, jan
pjekur pr vendim definitiv dhe meritor apo n qoft se vetm pjesa e nj krkese sht
pjekur pr vendim meritor, gjykata mundet, n pikpamje t krkesave t prgatitura,
prkatsisht t pjess s krkess s prgatitur, ta prfundoj shqyrtimin dhe ta jep
aktgjykimin (aktgjykimi i pjesshm).
b) Aktgjykimi n baz t pohimit
N rastin kur i padituri deri n prfundimin e shqyrtimit kryesor t shtjes e
pohon krkespadin pjesrisht apo trsisht, gjykata e jep, pa shqyrtim t mtejm,
aktgjykimin me t cilin e aprovon pjesn apo gjith krkespadin (aktgjykimi n baz
t pohimit).
c)
Aktgjykimi n baz t heqjes dor nga krkespadia

Po q se paditsi heq dor nga krkespadia apo nj pjes e saj gjykata pa shqyrtim
t mtejshm e jep aktgjykimin me t cilin e refuzon krkespadin n pjesn nga e cila
paditsi ka hequr dor apo n trsi.
d) Aktgjykimi pr shkak t padgjueshmris - mosbindjes
Ky lloj i aktgjykimit i parapar n dispozitn e nenit 150 t LPK nxjerrt nga ana e
gjykats n qoft se i padituri, brenda afatit t prcaktuar me kt ligj, nuk e paraqet n
gjykat prgjigjen n padi, gjykata jep aktgjykim me t cilin e aprovon krkespadin
(aktgjykimi pr shkak t mosbindjes),
N situatn kur nga faktet e treguara n padi nuk del themelsia e krkespadis,
gjykata cakton seanc prgatitore dhe po q se ne seancn e ktill paditsi nuk e
ndryshon padin, jep aktgjykim me te cilin e refuzon krkespadin.
Kundr aktvendimit t gjykats me t cilin refuzohet propozimi i paditsit q t
jepet aktgjykimi pr shkak t mosbindjes nuk lejohet ankimi.
590
e)
Aktgjykimi pr shkak t mungess

N situatn kur t paditurit padia nuk i sht drguar pr prgjigje, por vetm
bashk me letrthirrje pr n seanc prgatitore, e ai nuk vjen n seanc deri n
prfundimin e saj, apo n seancn e par pr shqyrtim kryesor, nse seanca prgatitore
nuk sht caktuar fare, gjykata me propozimin e paditsit apo sipas detyrs zyrtare e jep
aktgjykimin me t cilin aprovohet krkespadia.
f)
Aktgjykimi pa shqyrtim kryesor t shtjes

Po q se i padituri me an t prgjigjes n padi i ka pohuar faktet vendimtare,
prkundrejt kontestimit t krkespadis, gjykata mundet pa caktuar seance gjyqsore,
t jep aktgjykim (neni 143 dhe 147 t LPK), nse nuk ekzistojn pengesa t tjera pr
dhnien e tij.
DHNIA, HARTIMI ME SHKRIM DHE DRGIMI I

AKTGJYKIMIT
Gjykata e jep aktgjykimin m s voni brenda afatit prej pesmbdhjet (15) ditsh
nga dita e prfundimit t shqyrtimit kryesor. Koha n t ciln jepet aktgjykimi quhet
dita n t ciln ai hartohet me shkrim.
Pas prfundimit t shqyrtimit kryesor gjykata i njofton palt e pranishme pr ditn
e dhnies s aktgjykimit. Po q se ndonjra nga palt nuk ka marr pjes n seancn
pr shqyrtimin kryesor, gjykata me shkrim do t njoftoj at pr ditn e dhnies s
aktgjykimit.
N qoft se palt jan njoftuar rregullisht pr ditn e dhnies s aktgjykimit, afati
pr ankim kundr aktgjykimit fillon te ec ditn e nesrme pas dorzimit t aktgjykimit.
Pjest prbrse t aktgjykimit.- nga prmbajtja e nenit 160 t LPK, del se
aktgjykimi i hartuar me shkrim prbhet nga tri pjes: a. Pjesa e hyrjes, b. Pjesa
urdhruese dispozitivi dhe c. Pjesa arsyetuese dhe udhzimin mbi t drejtn e ankimit
kundr aktgjykimit.
Pjesa hyrse e aktgjykimit prmban: emrin e gjykats, emrin dhe mbiemrin e
gjyqtarit, emrin dhe mbiemrin, vendbanimin, gjegjsisht vendqndrimin e palve, t
prfaqsuesve t tyre ligjor dhe me prokur, tregimin e shkurtr t objektit t kontestit
dhe vlern e tij, ditn e prfundimit t shqyrtimit kryesor, tregimin e palve, t
prfaqsuesve t tyre ligjor dhe me prokur q kan qen t pranishm n seancn pr
shqyrtimin e till si dhe ditn kur sht dhn aktgjykimi.
Dispozitivi i aktgjykimit prmban: vendimin me t cilin aprovohen apo refuzohen
krkesat e veanta q kan t bjn me shtjen kryesore dhe krkesat aksesore,
vendimin pr ekzistimin apo mosekzistimin e krkess s parashtruar me qllim
kompensimi t saj me krkespadin si dhe vendimin mbi shpenzimet procedurale.
Arsyetimi i aktgjykimit prmban: krkesat e palve, faktet q i kan parashtruar dhe
provat q i kan propozuar, cilat nga faktet e tilla i ka vrtetuar, pse dhe si i ka vrtetuar
591
ato fakte, e po q se i ka vrtetuar me an t provave, cilat prova i ka shfrytzuar dhe

si i ka vlersuar ato.
Gjykata posarisht tregon se cilat dispozita t s drejts materiale i ka zbatuar me
rastin e vendosjes mbi krkesat e palve. Kur sht nevoja gjykata deklarohet edhe
lidhur me qndrimet e palve pr bazn juridike t kontestit, si dhe pr propozimet dhe
prapsimet e tyre, pr t cilat gjykata nuk ka br arsyetime t vendimeve q i ka dhn
me hert gjat procesit gjyqsor.
N pjesn arsyetuese t aktgjykimit pr shkak t mosbindjes, aktgjykimit n baz
t pohimit, aktgjykimit n baz t heqjes dor nga krkespadia, apo t aktgjykimit
pr shkak t mungess, jepen vetm arsyet q e justifikojn dhnien e aktgjykimeve t
ktilla.
Po q se palt pas shpalljes s aktgjykimit kan hequr dor nga e drejta e ankimit,
si dhe kur ato nuk kan krkuar shprehimisht q aktgjykimi, q do tu drgohet, ta
prmbaj pjesn arsyetuese, gjykata nuk do ta arsyetoj posarisht aktgjykimin e
dhn, por vetm do t tregoj se palt kan hequr dor nga ankimi dhe se nga ky shkak
aktgjykimi nuk sht arsyetuar.
Aktgjykimi plotsues
Po q se gjykata nuk ka vendosur mbi t gjitha krkesat q sht dashur t prfshihen
me aktgjykim, ose kur vetm nj pjes e krkess ka mbetur pa u prfshir me t,
pala mundet brenda afatit prej pesmbdhjet (15) ditsh nga dita kur i sht dorzuar
aktgjykimi ti propozoj gjykats q t bj plotsimin e tij.
Po q se pala nuk paraqet propozim pr plotsimin e aktgjykimit do t konsiderohet
se padia sht trhequr n pjesn q ka mbetur pa u prfshir me aktgjykimin e dhn.
Propozimi i vonuar apo i pathemelt pr plotsimin e aktgjykimit, hidhet posht
prkatsisht refuzohet nga gjykata pa u caktuar seanc gjyqsore.
Korrigjimi i aktgjykimit
Gabimet n emra dhe numra, si dhe gabimet tjera n shkrim dhe llogaritje,
mungesat n aspektin e forms s aktgjykimit dhe mospajtimi i kopjes me origjinalin e
aktgjykimit, i korrigjon gjykata n do koh.
Korrigjimi i gabimeve bhet me aktvendim t posam q shkruhet n fund t
origjinalit t aktgjykimit, kurse palve u drgohet kopja e aktvendimit t till.
Po q se midis origjinalit dhe kopjes s aktgjykimit ekziston mospajtimi n
pikpamje t ndonj vendimi t prmbajtur n dispozitivin e aktgjykimit, palve do tu
drgohet kopja e korrigjuar e aktgjykimit, duke treguar se me kt kopje t aktgjykimit
zvendsohet kopja e mparshme e aktgjykimit. N rast t ktill afati pr ankim
kundr pjess s korrigjuar t aktgjykimit fillon t ec nga dita e dorzimit t kopjes s
korrigjuar t aktgjykimit.
Pr korrigjimin e aktgjykimit gjykata vendos pa dgjimin e palve.
592
Forma e prer e aktgjykimit

Vendimet e forms s prer. sikurse interesat e prgjithshme ashtu edhe ato
individuale krkojn q marrdhniet juridike t palve t prcaktuara n vendimet e
gjykatave, t jen t qndrueshme, prfundimtare dhe t pandryshueshme n kuptimin,
q m von kto marrdhnie t mos ken mundsi t kundrshtohen. Nj gj t
till e krkon edhe siguria juridike q duhet t ekzistoj n do sistem shoqror dhe
juridik. Marrdhniet e ndryshme juridike t palve n grindje caktohen n mnyr
prfundimtare ather kur vendimi i gjykats merr form t prer.
N shkencn juridike pr formn e prer t vendimeve bhet fjal n dy kuptime. S
pari, ajo e ka domethnien se vendimi nuk mund t goditet m me mjet t zakonshm
goditjeje (forma e prer n kuptimin formal). S dyti me form t prer kuptohet efekti
i vendimit si akt juridik (forma e prer n kuptimin material).
Vendimi bhet i forms s prer n kuptimin material n momentin kur bhet i forms
s prer n kuptimin formal ndaj t dy palve. Forma e prer n kuptimin material ka t
bj me prmbajtjen e vendimit dhe shprehet n efektin e tij ndaj kontestit t zgjidhur.
Mirpo, duhet theksuar se palt t drejtat dhe detyrimet mund ti rregullojn ndryshe
nga ajo q sht thn n vendimin e forms s prer. Kshtu sepse do marrveshje e
palve e lidhur n pajtim me ligjin, sht m e fort se vet ligji dhe vendimi gjyqsor
qoft ai edhe i forms s prer.
N aspektin subjektiv vendimi i forms s prer ndikon n palt q kan marr
pjes n procedurn n t ciln sht dhn vendimi. Kjo sht e kuptueshme kur dihet
se palt me aktivitetin dhe sjelljet e tyre kan ndikuar q t jepet vendimi i prmbajtjes
s caktuar. Ndrkaq n aspektin objektiv me fuqin juridike t vendimit prfshihet
vendimi mbi krkespadin.
Andaj lirisht mund t thuhet se vendimi i shkalls s par merr form t prer: a)
kur nuk sht br ankim kundr tij brenda afatit t caktuar nga ligji, b) kur pala heq
dor nga e drejta e ankimit, c) kur ankesa e paraqitur sht trhequr, ) kur ankesa e
paraqitur me vendim t gjykats s shkalls s dyt refuzohet si e pathemelt e vendimi
i shkalls s par, i goditur me ankes vrtetohet (lihet n fuqi). Vendimi i gjykats s
shkalls s dyt menjher bhet i forms s prer sepse kundr tij nuk lejohet fare
ankimi (si mjet i goditjes s zakonshme).
AKTVENDIMET
Duke marr parasysh formn n t ciln jepen ato, vendimet gjyqsore ndahen
n aktgjykime, dhe aktvendime. Me aktgjykim gjykata gjithmon vendos pr
krkespadin, dmth. pr objektin e kontestit, kurse me aktvendim gjykata vendos pr
shtje tjera. Gjykata vetm prjashtimisht vendos pr krkespadin me aktvendim
dhe at n procedurn sipas padis pr shkak t pengim posedimit (neni 142 i LPK) dhe
n procedurn mandatore n t ciln krkespadia pranohet me an t urdhrpagess, e
cila konsiderohet si nj lloj i aktvendimit (neni 142.4 i LPK). Vendimi mbi shpenzimet
procedurale n aktgjykim konsiderohet aktvendim.
593
T gjitha aktvendimet q jepen n seanc gjyqsore i shpall gjyqtari. Aktvendimi

i shpallur n seancn gjyqsore u drgohet palve n kopje t verifikuara vetm nse
mund t goditen me ankes t posame, apo nse n baz t aktvendimit mund t
krkohet menjher prmbarimi, apo nse nj gj t till e krkon drejtimi i procesit.
Gjykata sht e lidhur pr aktvendimet e saja, po q se ato nuk i prkasin drejtimit
t procesit, apo nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. N rastet n t cilat
aktvendimi nuk i drgohet palve, ai ndaj tyre prodhon efekt posa t jet shpallur.
Aktvendimet t cilat gjykata i jep jasht seancave gjyqsore u komunikohen palve
duke iu drguar kopja e vrtetuar e aktvendimit.
Po q se me an t aktvendimit refuzohet propozimi i njrs nga palt, pa dgjim
paraprak t pals kundrshtare, ather ksaj t dyts nuk i drgohet aktvendimi i till.
Aktvendimi duhet ta ket arsyetimin po q se kundr tij mund t bhet ankim
i veant, e mund t prmbaj at edhe n ndonj rast tjetr kur gjykata e quan t
nevojshme nj gj t till.
Aktvendimet e forms s prer gjobat e shqiptuar sipas dispozitave t ktij ligji
prmbarohen sipas detyrs zyrtare.
N fund t prkujtojm se dispozitat e neneve 146, 153, 160 dhe 169 paragrafi 2
t LPK n mnyr t prshtatshme aplikohen edhe kur kem t bjm me aktvendimet.
MJETET E ZAKONSHME T GODITJES

E drejta e ankimit
Gjyqtari sa do i mir, i kujdesshm dhe i prgatitur q t jet mund t gaboj n
dhnien e vendimeve. Gabimi mund t bhet si n t muarit e fakteve ashtu edhe
me rastin e zbatimit t normave procedurale apo t atyre materiale. Pr ndreqjen dhe
zhdukjen e gabimeve t vendimeve sht pranuar prej sistemit procedural q nprmjet
mjeteve t goditjes t bhet shqyrtimi i shtjes nga nj gjykat tjetr.
Andaj kundr aktgjykimit t dhn nga gjykata e shkalls s par palt mund t
bjn ankim brenda afatit prej pesmbdhjet ditsh (15) nga dita e dorzimit t kopjes
s aktgjykimit, po q se me kt ligj nuk sht caktuar ndonj afat tjetr. N kontestet
nga raportet n t cilat sht dhn aktgjykimi n baz t kambialit apo ekut, afati pr
ankim sht shtat (7) ditor. Ankimi i br brenda afatit t prcaktuar me ligj pengon
q aktgjykimi t bhet i forms s prer n pjesn e goditur me ankim dhe n fund mbi
ankimin kundr aktgjykimit vendos gjykata e shkalls s dyt.
Sipas LPK neni 176 184, ankesa kundr aktgjykimit dhe neni 206 207 ankesa
kundr aktvendimit jan mjete t goditjes s zakonshme t vendimeve gjyqsore.
Mjetin me t cilin goditet urdhrpagesa ligji e quan prapsim (kundrshtim - neni 497.1
i LPK).
594
Pala mund t heq dor nga e drejta e ankimit q nga momenti kur i sht dorzuar
aktgjykimi, deri ne momentin e dhnies s vendimit t gjykats s shkalls s dyt pala
mund ta trheq ankesn e paraqitur.
Deklarata pr heqjen dor nga e drejta e ankimit dhe ajo pr trheqjen e ankess
nuk mund t revokohet.
Prmbajtja e ankess
Ankesa sht mjet i rregullt i goditjes s aktgjykimit t shkalls s par, pa
prjashtim. E drejta e ankimit kundr aktgjykimit sht e garantuar me kushtetut. Ajo
prodhon efekt suspenziv, sepse e pengon aktgjykimin q t marr form t prer, si dhe
efekt devolutiv, sepse me paraqitjen e saj themelohet kompetenca e gjykats s shkalls
s dyt q ta shqyrtoj dhe ekzaminoj aktgjykimin e goditur. N kt aspekt, kufizime
ka kur sht n pyetje aktgjykimi n baz t pohimit dhe aktgjykimi n baz t heqjes
dor nga krkespadia t cilat mund t goditen pr shkak t shkeljes s dispozitave
t procedurs kontestimore, apo nga shkaku se deklarata e pohimit, gjegjsisht e
heqjes dor nga krkespadia, sht dhn n lajthitje apo nn ndikimin e dhuns apo
mashtrimit.
Ankesa shprehet n form t aktit t shkruar. Prve elementeve q duhet ti ket
do veprim i shkruar procedural ankesa duhet t prmbaj: tregimin e aktgjykimit
kundr t cilit paraqitet ankimi, deklaratn se aktgjykimi kundrshtohet n trsi ose
n pjesn e caktuar, shkaqet e ankimit me arsyetim dhe nnshkrimin e paraqitsit t
ankimit. sht e preferuar q ankesa t prmbaj edhe propozimin pr vendimin t cilin
gjykata e shkalls s dyt duhet ta jep sipas mendimit t ankuesit.
N qoft se ankesa nuk i prmban elementet e m larta (pra ankesa sht jo e plot),
gjykata e shkalls s par me an t aktvendimit, kundr t cilit nuk lejohet ankimi, e
thrret ankuesin q brenda afatit prej shtat ditsh ta plotsoj ankesn e paraqitur dhe
po q se ankuesi brenda afatit t m lart nuk vepron sipas krkess s gjykats, gjykata
me aktvendim e hedh posht ankesn si jo t plot.
N ankes nuk mund t paraqiten fakte t reja dhe t propozohen prova t reja,
prve se kur ankuesi jep prova se pa fajin e vet nuk ka mundur ti paraqes, prkatsisht
ti propozoj gjer n prfundimin e shqyrtimit kryesor n gjykatn e shkalls s par.
Duke i treguar faktet e reja, ankuesi ka pr detyr q ti prmend provat me t cilat
faktet e tilla do t vrtetoheshin, kurse duke i treguar provat e reja, ka pr detyr ti
prmend faktet t cilat me provat e tilla duhet vrtetuar.
Prapsimi i parashkrimit dhe prapsimi me qllim kompensimi, q nuk jan
paraqitur n gjykimin e shkalls s par, nuk mund t paraqiten me ankes.
Po q se me paraqitjen e fakteve t reja dhe me propozimin e provave t reja,
shkaktohen shpenzime procedurale n procedurn e ankimit, shpenzimet e tilla i
mbetn n ngarkim pals q i ka paraqitur faktet e reja, prkatsisht q i ka propozuar
provat e reja.
595
Shkaqet nga t cilat mund t goditet aktgjykimi

Duke i marr parasysh gabimet dhe parregullsit n t cilat bazohet ankesa, n ligj
shprehimisht sht br klasifikimi i shkaqeve t ankimit n kto tri lloje: a) pr shkak
t shkeljes s dispozitave t procedurs kontestimore, b) pr shkak t konstatimit t
gabuar apo jo t plot t gjendjes faktike dhe c) pr shkak t zbatimit t gabuar t s
drejts materiale.
Shkeljet thelbsore t dispozitave t procedurs kontestimore- Veprimi i gjykats
sht me t meta formale n qoft se me rastin e kryerjes s tij nuk sht zbatuar fare,
apo sht zbatuar gabimisht dispozita e caktuar procedurale. Mirpo, nuk jan t
rndsis s njjt t gjitha shkeljet e dispozitave procedurale. Disa nga to as q jan
parapar si shkak pr ankim. Shkeljet e tilla mund ti quajm jothelbsore. Thelbsore
jan ato shkelje t ligjit t cilat jan n lidhje kauzale, efektivisht apo potencialisht, me
vendimin e padrejt apo me cenimin e ndonj interesi tjetr t mbrojtur juridikisht n
procesin kontestimor. As shkeljet thelbsore nuk jan t rndsis s njjt. Pr disa
nga to vet ligji prezumon se ndikojn ose mund t ndikojn gjithmon n dhnien
e vendimit t gabuar. Kt lloj shkeljesh shkenca juridike e quan shkelje thelbsore
absolute.
Shkeljet thelbsore relative- Ligji nuk prmend ve e ve shkeljet thelbsore
relative. Nj gj e till as q sht e mundur. Sepse, me do veprim procedural t
saj gjykata mund t shkel ndonj dispozit procedurale. Shkelje thelbsore relative
sht, p.sh. refuzimi i paarsyeshm i propozimit t pals pr shfrytzimin e ndonj
mjeti provues, e nj gj e till ka mundur t ndikoj q gjendja faktike t mos vrtetohet
n mnyr t plot. Mos marrja e plqimit nga pala pr caktimin e ekspertit; refuzimi
i pa justifikuar i propozimit pr prjashtimin e gjyqtarit nga shkaku t cilin e vlerson
vet gjykata, lejimi n kundrshtim me ligjin i pjesmarrjes s publikut n sance, mos
njoftimi nga ana e gjykats paln me t drejtn e saj q n gjykim ta prdor gjuhn e
tij etj. Shkeljet thelbsore relative gjykata e shkalls s dyt i merr parasysh vetm n
qoft se ankuesi shprehimisht i prmend ato n ankesn e tij.
Shkeljet thelbsore absolute- Kur kemi shkelje t ktilla aktgjykimi i goditur
anulohet pa marr parasysh se a sht i drejt apo jo i drejt n aspektin materialo
juridik. N rast t till ai anulohet nga shkaqet formale (procedurale) pr vet faktin se
jan shkelur dispozitat procedurale. Shkeljet q gjithmon e kan pr pasoj anulimin e
vendimit, LPK shprehimisht dhe taksativisht i ka prmendur n nen. 182.2.
T gjitha shkeljet esenciale absolute mund ti klasifikojm n tri grupe. N grupin e
par bjn pjes shkeljet e dispozitave t prezumimeve procedurale. N grupin e dyt
bjn pjes shkeljet q kan t bjn me disa parime t procedurs kontestimore. N
grupin e tret bjn pjes shkeljet e rregullave t vendosjes dhe t vendimit.
Varsisht nga ajo se me ka kan t bjn shkeljet e grupit t par i ndajm: n
shkelje t prezumimeve n lidhje me gjykatn; n shkelje n lidhje me palt; n shkelje
t prezumimeve n lidhje me objektin kontestit.
596
-----
Shkeljet e prezumimeve n lidhje me gjykatn jan:

prbrja jo e rregullt e gjykats,
gjyqtari i prjashtuar,
jo kompetenca gjyqsore,
jo kompetenca lndore e gjykats.
----
Shkeljet e prezumimeve n lidhje me palt jan:

pazotsia pr t qen pal,
pazotsia procedurale (pr t vepruar n procedur),
prfaqsimi jo i rregullt i pals.
--
Shkeljet e prezumimeve n lidhje me objektin e kontestit jan:

ekzistimi i prezumimeve procedurale negative (shkelja e parimit Ne bis in idem).
Shkeljet e grupit t dyt kan t bjn me shkeljet e dispozitave t cilat i prbjn

disa nga parimet e procedurs kontestimore, e ato jan:
-- shkeljet e parimit t pa ndrmjetsis,
-- shkeljet e parimit t dgjimit t dy palve n procedur,
-- shkelja e parimit t kontradiktoritetit,
-- shkelja e parimit t publicitetit (gjykimit me dyer t hapura) dhe
-- shkelja e rregullave pr gjuhn n t ciln duhet t zhvillohet procedura.
Shkelja e grupit t tret kan t bjn me rregullat mbi vendosjen n prgjithsi
dhe me rregullat q kan t bjn me prpilimin me shkrim t aktgjykimit. Shkelje t
ktilla jan:
-------
vendosja n kundrshtim me paragrafin 3 t nenit 3 t LPK (disponimi i palejueshm

i palve),
dhnia e aktgjykimit pr shkak t pohimit,mosbindjes,mungess,heqjes dor nga
krkespadia, ose pa mbajtjen e shqyrtimit kryesor,
pohimit pa qen t plotsuara kushteve pr nj gj t till.
dhnia e aktgjykimit pr shkak t mungess pa qen t plotsuara kushtet ligjore,
tejkalimi i krkespadis dhe
shkelja e rregullave pr formn dhe prmbajtjen e aktgjykimit.
Konstatimi i gabuar apo jo i plot i gjendjes faktike- Sipas LPK (neni183)

ekziston vrtetimi i gabuar apo jo i plot i gjendjes faktike kur gjykata gabimisht e ka
vrtetuar ndonj fakt vendimtar, prkatsisht kur faktin e till nuk e ka vrtetuar fare.
597
Zbatimi i gabueshm i s drejts materiale ekziston kur gjykata nuk e ka zbatuar

dispozitn e s drejts materiale q sht dashur ta zbatoj, apo kur dispozitn e till
nuk e ka zbatuar n mnyr t drejt.
Procedura sipas ankess

Procedura sipas ankess zhvillohet n dy seksione. N t parin vepron gjykata e
shkalls s par kurse n t dytin gjykata e shkalls s dyt.
Ankesa i paraqitet gjykats e cila e ka dhn aktgjykimin e shkalls s par, n nj
numr t mjaftueshm ekzemplarsh pr gjykatn dhe paln kundrshtare. Ankesn e
paraqitur tej afatit t parashikuar me ligj, at t palejueshme ose jo t plot, e hedh
posht me aktvendim gjykata e shkalls s par pa caktuar fare seanc gjyqsore.
Prgjigja n ankes bhet n afat prej 7 dite.
Pas pranimit t prgjigjes n ankes, apo pas skadimit t afatit pr prgjigje n
ankes, gjykata e shkalls s par ankesn dhe prgjigjen n ankes, nse sht paraqitur
me t gjitha shkresat e lnds ia drgon gjykats s shkalls s dyt n afat prej shtat
ditsh m s shumti.
Gjyqtari relator, po q nevoja, nga gjykata e shkalls s par mund t krkoj raport
pr shkeljet e dispozitave procedurale dhe mungesat tjera t prmendura n ankes, si
dhe t krkoj q, me qllim t konstatimit t shkeljeve, prkatsisht mungesave t tilla,
t bhen hetimet e duhura.
Kufijt e ekzaminimit t aktgjykimit t shkalls s par

Gjykata e ankimit ekzaminon aktgjykimin e shkalls s par n at pjes n t ciln
sht goditur me ankes dhe at brenda kufijve t shkaqeve t treguara n ankes, duke
u kujdesur sipas detyrs zyrtare pr zbatimin e s drejts materiale si dhe pr shkeljen e
dispozitave t procedurs kontestimore nga neni 182 paragrafi 2, pika b), g), j), k) dhe
m) t LPK.
Vendimet e gjykats s shkalls s dyt mbi ankesn

Vendimi i gjykats s ankimit sipas ankess sht ose i natyrs procedurale ose i
natyrs meritore. sht u natyrs procedurale vendimi me t cilin ajo nuk shprehet n
lidhje me vet krkespadin. Pr shkak t rndsis s tij procedurale ai jepet n form
t aktvendimit. T natyrs procedurale jan: aktvendimi me t cilin hedh posht ankesn
si t vonuar jo t plot apo t palejueshme, ta prish aktgjykimin e goditur dhe ta hedh
posht padin, aktvendimi me t cilin anulohet aktgjykimi i goditur dhe shtja juridike
kthehet pr rigjykim n gjykatn e shkalls s par. Vendimi i gjykats s ankimit
sht i natyrs meritore n qoft se me t ajo shprehet n lidhje me krkespadin. Pr
shkak t rndsis s tij materialo-juridike vendimi i natyrs meritore jepet n form
t aktgjykimit. I till sht aktgjykimi me t cilin refuzohet ankesa si e pathemelt dhe
vrtetohet aktgjykimi i goditur, aktgjykimi me t cilin gjykata e ankimit e ndryshon
598
aktgjykimin e goditur. Gjykata e shkalls s dyt nuk sht e lidhur pr propozimin e

parashtruar ne ankes.
Gjykata e shtjes ka pr detyr q menjher pasi ti arrij aktvendimi i gjykats
s shkalls s dyt, t caktoj seancn prgatitore apo seancn pr shqyrtimin kryesor
t shtjes e cila duhet t mbahet m s voni brenda afatit tridhjet (30) ditor pas
arritjes s aktvendimit t gjykats s shkalls s dyt, si dhe ti kryej t gjitha veprimet
procedurale dhe ti shqyrtoj t gjitha shtjet kontestuese q i ka ofruar gjykata e
shkalls s dyt n aktvendimin e saj.
Gjykata e shkalls s dyt nuk mund ta ndryshoj aktgjykimin e shkalls s par n
dm t pals ankuese, po q se vetm ajo ka br ankim, e jo edhe pala kundrshtare.
Kjo rregull (ndalimi i t a.q. reformatio in peius) shprehimisht sht parapar vetm
kur sipas ankess jepet aktgjykimi me t cilin ndryshohet ai i goditur me ankes.
N arsyetimin e aktgjykimit, gjegjsisht t aktvendimit, gjykata e shkalls s dyt
duhet ti vlersoj thniet n ankes q kan qen t rndsis vendimtare pr dhnien
e vendimit t saj.
Gjykata e shkalls s dyt ia kthen t gjitha shkresat e lnds gjykats s shkalls
s par me nj numr t mjaftueshm ekzemplarsh t vendimit t vet pr t ua drguar
palve dhe personave t interesuar, si dhe nj ekzemplar pr gjykatn e shkalles s par.
Gjykata e shkalls s dyt e bn nj gj t ktill brenda afatit tridhjet (30) ditor nga
dita e dhnies s vendimit t saj.
ANKESA KUNDR AKTVENDIMIT

Sipas ankess s posame kundr aktvendimit zhvillohet procedur e veant. Kjo
ankes sht mjet goditjeje me karakter devolutiv, i njanshm dhe zakonisht me efekt
suspenziv.
N procedurn q zhvillohet sipas saj n mnyr adekuate zbatohen dispozitat pr
ankesn kundr aktgjykimit.
Kundr aktvendimit t gjykats s shkalls s par lejohet ankimi, po q se me kt
ligj parashihet shprehimisht se ankimi i veant nuk lejohet,
Aktvendimi kundr t cilit nuk lejohet ankim i veant mund t prmbarohet
menjher.
MJETET E JASHTZAKONSHME T GODITJES

Revizioni sht mjet i goditjes s jashtzakonshme me t cilin pala e godit pr shkak t
shkeljes s ligjit aktgjykimin e forms s prer t gjykats s shkalls s dyt t dhn
sipas ankess kundr aktgjykimit t shkalls s par. Shkaqet pr paraqitjen e revizionit
nga pala jan:
a)
shkelja thelbsore dispozitave t procedurs kontestimore nga neni 182.

paragrafi 2 t LPK, me prjashtim t shkeljeve t parapara n nenin 182
paragrafi 2 pikat (f,h,i dhe m).
599
b)
c)
d)
shkelja thelbsore e dispozitave t procedurs kontestimore nga neni 182

paragrafi 1 t ktij ligji q sht br n procedurn e gjykats s shkalls s
dyt.
zbatimi i gabuar i t drejts materiale.
tejkalimit i krkespadis, n qoft se kjo shkelje sht br n procedurn
para gjykats s shkalls s dyt.
2) Revizioni nuk mund t paraqitet pr shkak t konstatimit t gabuar apo jo t plot t

gjendjes faktike.
3) Kundr aktgjykimit t dhn n procedurn e shkalls s dyt me t ciln vrtetohet
aktgjykimi n baz t pohimit, revizioni mund t paraqitet vetm pr shkaqet nga
paragrafi 1 pika a), b) dhe d) t ktij neni.
4) Kundr aktgjykimit t shkalls s dyt me t cilin vrtetohet aktgjykimi i shkalls s
par revizioni nuk mund t paraqitet pr shkak t shkeljeve thelbsore t dispozitave
t procedurs kontestimore nga paragrafi 1 pika a) e ktij neni, prve nse ekzistimi
i tyre nuk sht prmendur n ankes, prpos kur bhet fjal pr shkeljet pr t cilat
kujdeset sipas detyrs zyrtare gjykata e shkalls s dyt dhe ajo e revizionit.
Me revizion pala nuk mund t godit vendimin e gjykats s shkalls s dyt t

dhn n kontestet vlera e t cilave sht m e vogl se ajo e caktuar me ligj (neni 211.2
t LPK).
N kontestet pasurore-juridike me rndsi sociale t posame revizioni sht i
lejueshm pa marr parasysh vlern e objektit t kontestit. T tilla jan: a) kontestet n
lidhje me ushqimin ligjor, b) kontestet pr shprblimin e dmit pr ushqimin e humbur,
pr shkak t vdekjes s dhnsit t ushqimit, c) n kontestet nga marrdhniet e puns
t cilat i fillon i punsuari kundr vendimit pr shuarjen e marrdhnies s puns.
Kompetente pr vendosje lidhur me revizionin sht Gjykata Supreme. Afati pr
paraqitjen e tij sht 30 dit nga dita n t ciln pals i sht dorzuar aktgjykimi
i shkalls s dyt. As afati pr paraqitjen e revizionit e as revizioni i paraqitur nuk
jan penges pr prmbarimin e aktgjykimit t forms s prer t goditur. Ai, pra, nuk
prodhon efekt suspenziv. N procedurn sipas revizionit n mnyr prkatse zbatohen
dispozitat e parapara pr ankesn kundr aktgjykimit, por vetm n qoft se ligji nuk ka
dispozita q vlejn posarisht pr procedurn sipas tij (nen. 227 t LPK).
Pasi t arrij prgjigja n revizion (afati 7 ditor) apo pas skadimit t afatit pr
prgjigje (poashtu afati 7 ditor), revizionin dhe prgjigjen, nse sht paraqitur, gjykata
e shkalls s par ia drgon gjykats s revizionit, bashk me dosjen e lnds, brenda
afatit shtat ditor, nprmjet gjykats s shkalls s dyt.
Revizioni kundr aktvendimit

Sipas nen. 228 t LPK palt mund t paraqesin revizion edhe kundr aktvendimeve
t gjykats s shkalls s dyt me t cilin prfundon procedura (dhe shuhet litispendenca)
n mnyr t prer. Mirpo, n qoft se sht fjala pr aktvendimet t cilat jepen n
600
kontestet n t cilat nuk lejohet revizioni kundr aktgjykimit, ather revizioni nuk
lejohet as kundr aktvendimeve t tilla. Ligji shprehimisht parasheh se n dy raste
revizioni lejohet gjithmon: a) kundr aktvendimit t gjykats s shkalls s dyt me
t cilin hidhet posht ankesa, dhe b) kundr aktvendimit t gjykats s shkalls s dyt
me t cilin vrtetohet aktvendimi i gjykats s shkalls s par me t cilin sht hedhur
posht revizioni i paraqitur kundr vendimit prfundimtar. Revizioni sht i lejueshm
edhe kundr aktvendimit t gjykats s shkalls s dyt me t cilin sht vendosur mbi
propozimin pr prsritjen e procedurs. Revizioni nuk lejohet kundr aktvendimit mbi
shpenzimet procedurale.
N procedurn sipas revizionit kundr aktvendimit n mnyr adekuate aplikohen
dispozitat e ktij ligji mbi revizionin kundr aktgjykimit.
Prsritja e procedurs
Sipas ligjit, do procedim i prfunduar me vendim t forms s prer (qoft ai
aktgjykim apo aktvendim), mund t prsritet sipas propozimit t pals, kur pr nj gj
t till ekzistojn shkaqet e prmendura n nenin 232 t LPK. Propozimi pr prsritjen
e procedurs sht mjet i jashtzakonshm i goditjes, i kufizuar, jo suspenziv, i dy
anshm. Procedura mund t prfundoj me an t aktgjykimit, me an t aktvendimit
me t ciln padia hidhet posht apo me an t aktvendimit me t ciln konstatohet se ka
prfunduar procedura me an t veprimit procedural disponibil t palve.
Shkaqet n baz t cilave pala mund ta propozoj prsritjen e procedurs n shkenc
klasifikohen n tri grupe: a) shkeljet m t rnda t dispozitave procedurale; b) veprat
penale t pjesmarrsve n procedur t cilat kan mundur t ndikojn n prmbajtjen
e vendimit, dhe c) faktet dhe provat e reja.
Afati pr paraqitjen e propozimit pr prsritjen e procedurs sht tridhjet (30)
ditor dhe fillon t ec nga dita n t ciln pala ka marr dijeni pr shkakun e prsritjes,
prkatsisht nga dita n t cilin e ka fituar mundsin pr shfrytzimin e shkakut t
till, por jo m von se 5 vite nga dita n t ciln vendimi ka marr formn e prer,
prvese kur prsritja krkohet nga shkaqet e prmendura n nenin 232 pika a dhe b
e ktij ligji. (kur pals me veprim t kundrligjshm e sidomos n rast t mos thirjes
pr n seanc nuk i jepet mundsia q t marr pjes n shqyrtimin e shtjes kryesore
dhe kur si pal ka marr pjes personi q nuk mund t jet pal ndrgjygjse, paln
nuk e ka prfaqsuar personi i autorizuar apo prfaqsuesi ligjor te pala me pazotsi
procedurale, dhe kur ky nuk ka patur autorizim pr kryerjen e veprimeve t caktuara
procedurale).
Mbi propozimin pr prsritjen e procedurs vendos si sht shpjeguar m
par gjykata e shkalls s dyt, dhe at gjyqtari individual i cili nuk ka marr pjes n
dhnien e vendimit t shkalls s dyt n procedurn e mparshme.
Propozimi pr prsritjen e procedurs i paraqitet gjithmon gjykats q e ka
dhn vendimin e shkalls s par duke treguar n propozim sidomos: bazn ligjore n
mbshtetje t s cils krkohet prsritja e procedurs, rrethanat nga t cilat rezulton
601
se propozimi sht paraqitur n afatin ligjor dhe mjetet provuese me t cilat arsyetohen
thniet e propozuesit.
Propozimin pr prsritjen e procedurs t paraqitur pas afatit ligjor, at jo t plot,
apo t palejueshm, e hedh posht gjykata e shkalls s par me an t aktvendimit
pa mbajtur seanc gjyqsore. Mirpo, po q se gjykata e shkalls s par nuk e hedh
posht propozimin, nj ekzemplar t tij ia drgon pals kundrshtare, e cila ka t drejt
q brenda afatit pesmbdhjet (15) ditor t prgjigjet lidhur me t.
Pasi t arrij prgjigja lidhur me propozimin, apo pasi t skadoj afati pr prgjigje,
gjykata propozimin, bashk me prgjigjen n t, po q se sht paraqitur, me t gjitha
shkresat e lnds ia drgon gjykats s shkalls s dyt brenda afatit prej tet (8) ditsh.
Gjykata e shkalls s dyt vendos mbi propozimin pr prsritjen e procedurs
zakonisht jasht seance pr shqyrtim kryesor. Po q se gjykata vjen n prfundim se
sht i domosdoshm shqyrtimi i till, ajo do t veproj n pajtim me dispozitat e
neneve 191 dhe 193 t ktij ligji (hapja e seancs para ksaj gjykate).
N aktvendimin me t cilin lejohet prsritja e procedurs shqiptohet vendimi me
t cilin anulohet ai i dhn n procedurn e mparshme. Kundr aktvendimit t gjykats
s shkalls s dyt me t cilin aprovohet propozimi pr prsritjen e procedurs nuk
lejohet ankimi. Ankesa kundr aktvendimit t gjykats s shkalls s dyt me t cilin
refuzohet propozimi pr prsritjen e procedurs i paraqitet t njjts gjykat, e cila
sipas ankess vendos n trup gjykues t prbr nga tre gjyqtar.
N procedurn e prsritur n gjykatn e shkalls s par nuk mund t veproj
gjyqtari q ka dhn vendimin n procedurn e mparshme ndrsa Gjykata e shkalls
s par e cakton seancn prgatitore menjher pasi ti arrij aktvendimi i gjykats s
shkalls s dyt, e m s voni brenda afatit tet (8) ditor.
RAPORTI MIDIS REVIZIONIT DHE PROPOZIMIT PR

PRSRITJEN E PROCEDURS
N qoft se n afatin pr paraqitjen e revizionit pala e paraqet propozimin pr
prsritjen e procedurs vetm nga shkaqet pr t cilat mund t paraqitet revizioni, do
t konsiderohet se pala e ka paraqitur revizionin. Po q se pala paraqet revizionin pr
shkakun se n procedurn e shkalls s par apo t shkalls s dyt sht vendosur mbi
krkesn pr t ciln ka ekzistuar vendimi i forms s prer, apo pr krkesn nga e cila
paditsi ka hequr dor n nj procedur t mhershme apo, pr t ciln ekziston ujdia
gjyqsore, dhe n t njjtn koh, apo m, von paraqet propozimin pr prsritjen e
procedurs, nga cilido shkak i prmendur n nenin 232 t ktij ligji, gjykata e ndrpren
procedurn sipas propozimit pr prsritjen e procedurs derisa t prfundoj procedura
sipas revizionit.
Po q se pala paraqet revizionin nga cilido shkak, prvese nga shkaqet e prmendura
n paragraft e siprm, dhe n t njjtn koh, apo m von, paraqet propozimin pr
prsritjen e procedurs, nga shkaqet e nenit 232 pika c) dhe d) t ktij ligji q jan
argumentuar me an t aktgjykimit penal t forms s prer, gjykata do ta ndrpres
602
procedurn sipas revizionit derisa mos t prfundoj procedura lidhur me propozimin

pr prsritjen e procedurs.
N t gjitha rastet e tjera n t cilat pala paraqet revizionin, kurse n t njjtn koh
apo me von e paraqet propozimin pr prsritjen e procedurs, gjykata do t vendos
se ciln procedur do ta vazhdoj e ciln do ta ndrpres, duke i marr parasysh t
gjitha rrethanat e rastit, e sidomos shkaqet nga t cilat jan paraqitur t dy mjetet e
goditjes si dhe provat e propozuara nga palt.
Dispozitat e nenit 242 paragraft 1 dhe 3 te ktij ligji do t aplikohen edhe kur pala
se pari ka paraqitur propozimin pr prsritjen e procedurs e pas ksaj e ka paraqitur
revizionin. N t gjitha rastet tjera n t cilat pala e paraqet propozimin pr prsritjen
e procedurs e pas ksaj e paraqet revizionin gjykata, zakonisht, e ndrpret procedurn
sipas revizionit derisa mos t prfundoj procedura sipas propozimit pr prsritjen e
procedurs, prvese kur konstaton se ekzistojn shkaqe t justifikueshme pr veprim
ndryshe.
Aktvendimin nga neni 242 t ktij ligji e jep gjyqtari i gjykats s shkalls s par
po q se propozimi pr prsritjen e procedurs arrin n gjykatn e shkalls s par para
se lnda sipas revizionit ti jet drguar gjykats s revizionit. N qoft se propozimi
pr prsritjen e procedurs arrin pasi ti jet drguar lnda gjykats s revizionit,
aktvendimin nga neni 242 t ktij ligji e jep gjykata e revizionit.
Aktvendimin nga neni 242 t ktij ligji e jep gjyqtari i gjykats s shkalls s par,
prve kur lnda, n kohn kur revizioni arrin n gjykatn e shkalls s par, sipas
propozimit pr prsritjen e procedurs i sht drguar gjykats s lart pr vendosje,
n t cilin rast aktvendimin e jep gjykata e lart. Kundr aktvendimeve t m larta nuk
lejohet ankimi.
KRKESA PR MBROJTJEN E LIGJSHMRIS

Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris sht mjet goditjeje jo suspenziv, devolutiv,
por i kufizuar me t cilin prokurori publik e godit vendimin e forms s prer pr shkak
t shkeljeve esenciale t dispozitave t procedurs, n qoft se shkelja ka t bj me
kompetencn territoriale, po qe se gjykata e shkalls s par e ka nxjerr aktgjykimin
pa seanc kryesore, kurse e ka pasur detyr ta mbaj seancn kryesore, po qe se sht
vendosur pr krkesn, rreth s cils kontestimi sht n vazhdim, apo n qoft se n
kundrshtim me ligjin, sht prjashtuar publiku n seancn kryesore dhe pr shkak t
aplikimit t gabueshm t s drejts materiale.
Prokurori publik nuk mund t ngrej krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris pr
shkak t kaprcimit t krkes-padis dhe as pr shkak t vrtetimit t gabueshm apo
jo t plot t gjendjes faktike.
Sipas dispozitave te ktij ligji gjykata me kompetenc pr t vendosur pr krkesn
pr mbrojtjen e ligjshmris do t veproj edhe kur vrteton se ekziston shkelja
esenciale e dispozitave t procedurs kontestimore q sht br n procedur para
gjykats t shkalls s par.
603
Kompetent pr ngritjen e krkess pr mbrojtjen e ligjshmris sht Prokurori

publik i Kosovs. Pr t vendos Gjykata Supreme. Nuk sht me rndsi se a sht
br vendimi i forms s prer n shkall t par apo n shkall t dyt. Kjo vlen edhe
kur jan n pyetje aktvendimet.
Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris mund t paraqitet brenda afatit tre mujor
nga dita n t cilin vendimi sht br i forms s prer. Mirpo, n qoft se kundr
vendimit t shkalls s dyt sht paraqitur revizioni afati pr paraqitjen e krkess pr
mbrojtjen e ligjshmris sht 30 ditor, dhe fillon nga dita n t ciln prokurorit publik
i sht drguar nj ekzemplar i revizionit t asaj pale revizioni i s cils i sht drguar
m hert. N qoft se kundr t njjtit vendim paraqitet edhe revizioni i pals e edhe
krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris e prokurorit publik, gjykata pr kto dy mjete
goditjeje vendos me nj vendim t vetm (neni 249 i LPK). Pr seancn n t ciln
shqyrtohet dhe vendoset pr Krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris, gjykata e lajmron
prokurorin.
GJYKIMI N SHKALL T PAR: NGRITJA E PADIS

Nocioni dhe prmbajtja e padis
Padia sht veprim i par procedural me t ciln vihet n veprim procesi kontestimor.
Padin e paraqet paditsi. Ai me t nga gjykata krkon mbrojtje juridike t prmbajtjes
s caktuar, duke pasur parasysh t paditurin e caktuar. Mbrojtjen juridike gjykata e jep
me an t vendimit t saj.
Aspektin material t padis e prbn krkesa e paditsit q gjykata t vendos mbi
shtjen juridike kontestuese. Kur flasim pr padin n aspektin procedural (formal) e
kemi parasysh vet shkresn (dokumentin-parashtresn) n t ciln paditsi e shpreh
krkesn q gjykata ti jap mbrojtje juridike me an t vendimit t prmbajtjes s
caktuar.
Me prmbajtjen e padis caktohet programi i procesit kontestimor.
Padia n kuptimin formal (shkresa) e ka pjesn e prmbajtjes q sht e detyrueshme,
dhe mund ta ket pjesn e prmbajtjes q sht fakultative. Ajo duhet ta ket pjesn nga
e cila shihet se cils gjykat i drejtohet, cilat jan palt dhe shnimet pr identifikimin
e tyre. Prve ksaj, padia patjetr duhet ti ket edhe kto elemente:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
krkesn e caktuar n pikpamje t shtjes kryesore dhe krkesave aksesore;

faktet mbi t cilat paditsi e bazon krkesn;
provat me t cilat vrtetohen faktet e tilla;
vlern e kontestit;
bazn juridike dhe
t dhnat e tjera q duhet ti ket do parashtres (neni 99 i ktij ligji).
604
Gjykata nuk sht e lidhur me bazn juridike t krkespadis. Gjykata do t

veproj sipas padis edhe kur paditsi nuk e ka treguar bazn juridike t krkespadis.
Paditsi ka pr detyr q padis tia bashkangjes vrtetimin mbi taksn gjyqsore
t paguar.
N qoft se paditsi nuk e paguan taksn gjyqsore t prcaktuar pr padin as
pas vrejtjes s drguar nga gjykata, edhe pse nuk ekzistojn konditat pr lirim nga
detyrimi i pagimit t takss gjyqsore, do t konsiderohet se padia sht trhequr.
Llojet e padive- Padit i ndajm ose i klasifikojm n lloje t ndryshme sipas
njrit nga kto kritere q ndiqen: materialo-juridike ose proceduralo-juridike. Nga
pikpamje t s drejts materiale padit u prshtaten degve t ksaj t drejte, prandaj
ato i ndajm n civile, familjare, t puns etj. Nga pikpamja e s drejts procedurale
padit ndahen n disa lloje varsisht nga qllimi q ndjek paditsi me an t padis
dhe varsisht nga fakti se far vendimi krkon t marr gjykata. Sipas qllimit t
paditsit, padit i ndajm n padi vrtetimi (njohje apo deklarative), n padi detyrimi
(kondemnatore) dhe n padi ndryshimi (transformimi, konstitutive).
a)
b)
Padi vrtetimi (njohje, deklarative)- Padi njohje e quajm padin me t ciln

paditsi mund t krkoj me padi q gjykata vetm t konstatoj ekzistimin,
prkatsisht mosekzistimin e nj t drejte apo t nj raporti juridik, ose vrtetsin,
gjegjsisht mos vrtetsin e ndonj dokumenti. Intervenimi i gjykats me kt
lloj padie krkohet para se t bhet shkelja e norms juridike n t ciln bazohet
e drejta subjektive e paditsit. Me vendimin e gjykats pengohet shkelja q mund
t bhet n t ardhmen. Me t vetm konstatohet gjendja juridike ekzistuese,
pa u detyruar i padituri q t bj dika. N baz t ktij vendimi nuk mund
t inicohet procedura prmbarimore. Me padi vrtetimi nuk mund t krkohet
nga gjykata q ta vrtetoj ndonj fakt apo gjendje faktike. Me kt padi mund
t krkohet p.sh., vrtetimi se ekziston kontrata e shitblerjes, kontrata mbi
ndrtimin, mandej se ekziston e drejta e pronsis, e drejta e autorit, e drejta e
trashgimit, e drejta e shfrytzimit. E ktij lloji sht edhe padia pr vrtetimin
e martess, atsis, amsis etj.
Padi detyrimi (kondemnatore) - Me kt lloj padie paditsi krkon nga gjykata
q me aktgjykim ta urdhroj t paditurin q n dobi t paditsit ta prmbush nj
prestim (ta dorzoj nj send, ta paguaj nj shum t hollash, ta kryej ose jo nj
pun ose shrbim). Me kt padi paditsi mund t krkoj q i padituri t psoj
di: p.sh. ta lejoj paditsin q ta shfrytzoj t drejtn e kalimit mbi sendin e pa
luajtshm t tij, ose q t mos veproj, p.sh. q ta ndrprej shqetsimin e mtejm
t paditsit n shfrytzimin e qet t baness, q n t ardhmen t mos prdor
firmn e paditsit etj. Me padin n fjal mund t krkohet detyrimi i pals s
paditur q t jap deklaratn e prmbajtjes s caktuar: p.sh. shkresn n baz
t cils mund t regjistrohet e drejta e caktuar n regjistrin publik (clausula
intabulandi).
605
c)
Padi ndryshimi- Parimisht, me an t vendimit gjyqsor nuk mund t krijohen,

ndryshohen apo shuhen raportet juridiko-civile, e as t drejtat subjektive civile.
Pr nj gj t till shrbejn veprimet materialo- juridike dhe deklaratat e
vullnetit t subjekteve t s drejts. Mirpo, n disa raste t veanta, sidomos
pr ndryshimin e raporteve juridike t caktuara, nevojitet q t ekzistoj vendimi
gjyqsor i forms s prer. N rastet e tilla, me padin n fjal nga gjykata
mund t krkohet q ajo me aktgjykim ta themeloj nj raport juridik, mandej
q ta ndryshoj prmbajtjen e raportit ekzistues apo q ta anuloj at. E ktill
sht p.sh. padia me t ciln krkohet zmadhimi i mjeteve pr ushqim i caktuar
m par me aktgjykim, caktimi i kohs pr prmbushjen e detyrimit ose dhnia
e deklarats materialo-juridike nga i padituri me t ciln lejohet regjistrimi i
t drejts reale n librin e tokave. N shembullin e fundit, kur vendimi bhet
i forms s prer, supozohet se i padituri e ka dhn deklaratn e prmendur,
dhe n baz t tij mund t bhet regjistrimi prkats. E ktij lloji sht edhe
padia me t ciln krkohet zvoglimi i dnimit t kontraktuar apo zvoglimi
i shprblimit t kontraktuar pr punn e avokatit. Shembull pr padin me t
ciln nga gjykata krkohet anulimi ose shuarja e raportit juridik sht padia pr
shkurorzim t bashkshortve apo pr anulimin e martess s tyre, mandej pr
anulimin e kontrats apo firms etj.
N disa raste me kt padi nga gjykata mund t krkohet q me vendimin e saj

ta ndryshoj situatn procedurale. Padi t ktilla procedurale jan: padia pr anulimin
e aktgjykimit t arbitrazhit; padia me t ciln personi i tret krkon q nga gjykata
ta shpall t palejueshm ekzekutimin me t ciln sht prfshire pjesa e pasuris s
tij; padia me t ciln debitori gjat ekzekutimit parashtron prapsime, duke krkuar
q gjykata me vendim t saj ta shpall ekzekutimin si t pa lejueshm. As n baz t
aktgjykimit t dhn sipas ksaj padie nuk mund t inicohet procedura prmbaruese
sepse me t nuk kemi detyrim pr prestim t t paditurit.
Prfshirja e disa krkespadive n nj padi

N nj padi paditsi mund ti prfshij disa krkesa kundr t njjts pal t paditur
me kusht q ato t gjitha jan t lidhura me t njjtn baz faktike dhe juridike.
N qoft se krkesat nuk jan t lidhura me t njjtn baz faktike dhe juridike,
ato mund t prfshihen n nj padi kundr t njjts pal t paditur vetm po q se
e njjta gjykat sht e kompetencs lndore pr seciln nga kto krkesa dhe kur
pr t gjitha krkesat sht e prcaktuar i njjti lloj i procedurs, e gjykata vjen n
prfundim se prfshirja e krkespadive t tilla n nj padi i kontribuon ekonomis
s procedimit (bashkimi kumulativ i krkespadive). Po q se nj gj e till nuk i
kontribuon ekonomis s procedimit, gjykata, m s voni n seancn prgatitore, sjell
aktvendim pr ndarjen e procedurs.
606
Paditsi mundet n nj padi ti prfshij dy apo m tepr krkespadi q jan

t ndrlidhura midis tyre, dhe t krkoj q gjykata ta aprovoj t dytn me radh
vetm po q se e para refuzohet (bashkimi eventual i krkespadive). Ky bashkim i
krkespadive mund t bhet vetm po q se gjykata sht e kompetencs lndore pr
donjrn nga krkesat e prfshira n nj padi, dhe nse pr t gjitha krkesat sht
prcaktuar i njjti lloj i procedurs.
Me aktgjykimin me t cilin aprovohet krkespadia nn nj shuhet gjyqvarsia e
krijuar lidhur me krkespadin n numrin 2.
Kundrpadia
Kundrpadia sht padi e pals s paditur kundr paditsit e parashtruar n
procesin t cilin i dyti e ka vn n veprim me padi kundr pals s paditur. Me an
t kundrpadis i padituri (n procesin e par sipas padis) n t njjtn gjykat dhe
n t njjtin proces e parashtron krkespadin e tij t veant (neni 256 i LPK). Me
kundrpadi themelohet edhe nj raport proceduralo - juridik, me role t kundrta
t palve. Pals s paditur kundrpadia i shrben si mjet mbrojts. Ajo nuk sht e
detyruar q krkesn (kundrkrkesn) e saj q e ka ndaj paditsit ta realizoj me an t
kundrpadis. Nj gj e till ajo mund ta bj me an t padis me t ciln inicon proces
kontestimor t veant.
Ligji i njeh tri lloj kundrpadish:konekse, kompenzuese dhe prejudiciale. T parn
i padituri mund ta paraqes n qoft se n mes t krkess s prfshir me kundrpadi
dhe asaj t prfshir me padi nuk ka dallim n pikpamje t bazs juridike, sepse t
dyja e kan t njjtn baz juridike. Kshtu p.sh. nse paditsi me padi ka krkuar q i
padituri tia dorzoj sendin, i padituri me kundr padi mund t krkoj q paditsi tia
paguaj mimin blers t sendit. T dytn i padituri mund ta paraqes n qoft se krkesa
e tij mund t kompensohet me krkesn e paditsit. Kjo mundsi sidomos shfrytzohet
kur edhe krkespadia e edhe kundrkrkesa prbhen n t holla. T tretn i padituri
mund ta paraqes kur me kundrpadi krkohet vrtetimi i ndonj t drejte apo raporti
juridik nga ekzistimi apo mosekzistimi i t cilit varet trsisht apo pjesrisht vendimi
mbi krkesn e paditsit (kundrpadia prejudiciale). Me kundrpadin prejudiciale i
padituri krkon, p.sh. q gjykata me aktgjykim t konstatoj se sendi, kthimin e t
cilit paditsi e krkon n baz t pronsis, sht i tij e jo i paditsit. Kjo kundrpadi
gjithmon ka karakter deklarativ. Kur gjykata e pranon kundrkrkesn si t themelt
ajo me t njjtin aktgjykim e refuzon krkespadin si t pa themelt.
Edhe kundrpadia sht padi, prandaj po q se gjat gjykimit trhiqet padia
apo hudhet posht si e palejueshme, ather gjykimi vazhdon t zhvillohet lidhur
me kundrpadin. Kundrpadia mund t paraqitet derisa nuk ka prfunduar seanca
prgatitore, gjegjsisht seanca e par pr shqyrtimin kryesor, po q se seanca prgatitore
nuk sht mbajtur fare. Pas ktij afati kundrpadia mund t ngrihet vetm me plqimin
e paditsit.
607
Ndryshimi i padis
Ndryshim t padis prbn ndryshimi i njjtsis s krkespadis, zmadhimi i
krkespadis apo parashtrimi edhe i nj krkese tjetr krahas asaj ekzistuese.
Padia nuk quhet e ndryshuar po q se paditsi e ka ndryshuar bazn juridike t
krkespadis, po q se e ka zvogluar krkespadin, apo po q se i ka ndryshuar,
plotsuar apo prmirsuar, thniet e caktuara n padi.
Paditsi mund ta ndryshoj padin m s voni deri n prfundimin e seancs
prgatitore apo deri n fillimin e seancs pr shqyrtim kryesor t shtjes, po q se
seanca prgatitore nuk sht caktuar fare. N rast t ktill gjykata t paditurit duhet ti
jep koh t nevojshme q t prgatitet pr shqyrtim t padis s ndryshuar.
Pas prfundimit t seancs prgatitore, e m s voni deri n mbylljen e seancs pr
shqyrtim kryesor, gjykata mund ta lejoj ndryshimin e padis vetm po q se konstaton
se ndryshimi nuk ka pr qllim zvarritjen e gjykimit dhe po q se i padituri pajtohet me
ndryshimin e padis.
Konsiderohet se ekziston plqimi i t paditurit pr ndryshimin e padis po q se ai
fillon t marr pjes n shqyrtimin e shtjes s padis t ndryshuar, pa e kundrshtuar
m par ndryshimin.
Kundr aktvendimit me t cilin lejohet apo refuzohet ndryshimi i padis nuk lejohet
ankim i veant.
N qoft se paditsi e ndryshon padin, duke krkuar nga e njjta baz faktike
sendin tjetr apo nj shum t hollash, i padituri nuk mund ta kundrshtoj at po q se
ndryshimi sht pasoj e rrethanave t krijuara pas ngritjes s padis.
Po q se paditsi e ndryshon padin ashtu q n vend t t paditurit t par ta padis
nj person tjetr pr nj ndryshim t till sht i nevojshm plqimi i personit q duhet
t hyj n gjykim n vend t paditurit, e po q se i padituri ka filluar t marr pjes
n shqyrtimin e shtjes kryesore, nevojitet edhe plqimi i tij. Personi i cili hyn n
gjykim n vend t pals s paditur duhet ta pranoj at n gjendjen n t ciln ndodhet
n momentin kur hyn n t.
Paditsi mund ta trheq padin pa plqimin e t paditurit deri n momentin n t
cilin i padituri e paraqet n gjykat prgjigjen n padi. Padia mund t trhiqet edhe m
von, deri n prfundimin e shqyrtimit kryesor, n qoft se i padituri e jep plqimin
pr nj gj t till. Po q se i padituri brenda shtat (7) ditsh nga dita e njoftimit
pr trheqjen e padis nuk deklarohet pr kt gj, do t konsiderohet se e ka dhn
plqimin pr trheqjen e padis.
Po q se padia sht trhequr, gjykata jep aktvendim me t cilin konstatohet se
sht trhequr padia. Ky aktvendim i drgohet t paditurit vetm po q se padia i sht
dorzuar me par. Kundr aktvendimit me t cilin konstatohet se sht trhequr padia
nuk lejohet ankimi. Padia e trhequr konsiderohet se nuk sht paraqitur asnjher dhe
mund t paraqitet n gjykat prsri.
608
Ekzistimi i gjyqvarsis (Litispedenca)

Gjyqvarsia krijohet q n momentin n t cilin t paditurit i dorzohet padia, pra
nga momenti kur pala kundrshtare sht njoftuar
pr krkesn e parashtruar pr zhvillimin e procedurs kundr saj. Gjat kohs s
ekzistimit t gjyqvarsis pr t njjtn krkespadi nuk mund t iniciohet gjykim i ri
midis palve t njjta. Po q se, prapseprap, bhet nj gj e till, gjykata do ta hedh
posht padin.
Gjykata gjat gjith procedurs, sipas detyrs zyrtare, kujdeset nse sht n
zhvillim e sipr gjykimi tjetr pr t njjtn krkespadi midis palve t njjta.
N qoft se ndonjra nga palt e tjetrson, gjat zhvillimit t procedurs sendin
apo t drejtn e krkuar me padi, nj gj e till nuk pengon q procedimi t prfundoj
midis palve t njjta dhe personi q e ka fituar sendin apo t drejtn gjat zhvillimit
t gjykimit mund t hyj n procedur, n vend t paditsit apo t paditurit, vetm
me plqimin e t dy palve ndrgjyqse ndrsa aktgjykimi i cili do t nxjeret nga ky
rast prodhon efekt edhe ndaj fituesit t sendit apo t drejts gjat zhvillimit t procesit
gjyqsor.
Bashkndrgjyqsia
Prve se kur me nj padi prfshihen disa krkesa, me nj procedur kontestimore
t vetme mund t prfshihen disa raporte procedurale dhe n rastin n t ciln me nj
padi disa persona paraqiten n rolin e pals paditse apo n rolin e pals s paditur
(bashkndrgjyqsia, bashkimi subjektiv). N procesin kontestimor t ktill ka a
raporte proceduralo-juridike sa jan edhe padits apo t paditur. N procesin e till
gjyqsor do bashkndrgjyqs e parashtron krkespadin e vet apo ndaj do njrit
nga ta sht e drejtuar krkespadia e pals kundrshtare. Nga kjo del prfundimi se
n do procedim n t ciln kemi bashkndrgjyqsi, njkohsisht kemi edhe bashkim
objektiv t disa krkesave materialo - juridike. Kjo vlen edhe pr gjykimin n t ciln
bashkndrgjyqsia sht unike, ku krkesat e bashkuara jan plotsisht identike.
Me rregullat pr institutin e bashkndrgjyqsis arrihen dy qllime kryesore:
ekonomia e gjykimit dhe siguria juridike (zgjidhja e njjt e kontesteve t njjta).
Bashkndrgjyqsia sht institut fakultativ.
Ajo sht e domosdoshme vetm prjashtimisht (bashkndrgjyqsia e
detyrueshme). Ajo sht gjithmon rezultat procedural i aktivitetit t pals paditse. As
pala e paditur e as gjykata, me vendimin e saj nuk mund t krijoj bashkndrgjyqsin.
Mirpo, n disa raste at mund ta krijojn faktet jasht procedurale, si p.sh. vdekja e
pals gjat gjykimit. N rast t ktill n vend t pals s vdekur vijn trashgimtart
universal.
Bashkndrgjyqsia quhet aktive kur m tepr subjekte n nj proces kontestimor
marrin pjes me cilsi t paditsit. Ajo sht pasive, kur m tepr subjekte paraqiten n
rolin e pals s paditur. Bashkndrgjyqsia sht e dyanshme ather kur edhe n rolin
e pals paditse, e edhe n rolin e pals s paditur, paraqiten m tepr subjekte.
609
Ekzistojn tri lloj bashkndrgjyqsis: bashkndrgjyqsia materiale dhe formale,

bashkndrgjyqsia primare dhe e mvonshme dhe bashkndrgjyqsia ligjore.
a) Bashkndrgjyqsia materiale dhe formale Bashkndrgjyqsi materiale kemi n ato raste n t cilat midis bashkndrgjyqsve
ekziston, qysh para se t filloj procesi kontestimor, dhe jasht tij, lidhja e caktuar
juridike apo reale (faktike) n aspektin e objektit t kontestit. Mund t ekzistoj
bashksia juridiko procedurale midis bashkpronarve, bashktrashgimtarve,
bashkshortve, (kur ushtrojn padi apo kur i padit tjetri - rasti i padis s fmiut
kundr t dy prindrve pr vrtetimin apo mohimin e atsis apo amsis). N bashksi
reale (faktike) jan p.sh., bashkkryersit e nj delikti civil, apo t dmtuarit n nj
aksident t komunikacionit. N gjykimin e vn n veprim kundr tyre, apo nga ta kemi
bashkndrgjyqsi materiale.
Bashkndrgjyqsi formale kemi n rastet n t cilat midis bashkndrgjyqsve,
jasht dhe para procesit kontestimor, nuk ekziston as bashksia juridike e as ajo faktike
n aspektin e objektit t kontestit. Bashkndrgjyqsit e ktill i lidh vetm procesi
kontestimor i njjt i vn n veprim me padi me t ciln bashkrisht padisin apo paditn
m tepr subjekte t s drejts. N situata t till jan, p.sh., disa padits t cilt nga
bashksia e sigurimit krkojn dmtim t bazuar n ngjarjen jetsore t ngjashme;
disa t paditur nga t cilt krkohet pagimi i qiras pr banesat q i shfrytzojn ve e
ve.
b) Bashkndrgjyqsia primare dhe e mvonshmePrimare quhet bashkndrgjyqsia q themelohet me an t padis dhe n momentin
e ngritjes s saj. Kjo varet nga vullneti i paditsit. N rast t bashkndrgjyqsis
formalisht e kemi vetm nj padi, por n pikpamje materialo-juridike i kemi a padi
sa edhe bashk-padits apo bashk t paditur. Prandaj, lidhur me do padi materialojuridike themelohet nga nj raport proceduralo - juridik. do njri nga ta prbn gjykim
(proces) n veti dhe sht i pavarur nga t tjert, por prap se prap formalisht prbjn
nj trsi procedurale dhe zakonisht jepet nj aktgjykim i vetm. N nenin 264 t
LPK prmenden kushtet nn t cilat dy apo m tepr subjekte padisin apo paditen
bashkrisht. Nj gj e till sht e mundur:
1) n qoft se jan n bashksi juridike n pikpamje t objektit t kontestit, apo nse t
drejtat ose detyrimet e tyre burojn nga e njjta baz faktike apo juridike; 2) n qoft
se objekt kontesti jan krkesat apo detyrimet e llojit t njjt, q jan t bazuara n
themelin faktik apo juridik esencialisht t ngjashm dhe nse ekziston kompetenca
lndore dhe territoriale e t njjts gjykat pr seciln krkes dhe pr secilin t
paditur, dhe 3) n qoft se nj gj e till parashikohet me ndonj ligj tjetr.
Bashkndrgjyqsia e mvonshme themelohet pas ngritjes s padis: 1) n qoft
se deri n prfundimin e shqyrtimit kryesor paditsi primar i bashkohet paditsi tjetr,
apo n qoft se padia zgjerohet, duke e prfshir edhe nj t paditur tjetr (neni 264.2 t
610
LPK); 2) n qoft se shkaktohet sukcesioni procedural n ann e pals paditse apo t

paditur dhe n vend t paditsit apo t paditurit primar n gjykim hyjn dy a m tepr
pasardhs juridik t tyre.
Pala e re ka detyr q gjykimin n t ciln hyn ta pranoj n gjendjen ekzistuese.
Andaj edhe krkohet plqimi i saj.
c) Bashkndrgjyqsia ligjore- Me LPK dhe dispozitat e disa ligjeve t tjera
posarisht sht parapar mundsia e bashkndrgjyqsis pr disa situata
juridike. T tilla jan p.sh.: bashkndrgjyqsia me t paditurin eventual (neni
265 i LPK), bashkndrgjyqsia e palve sipas padis s personit t tret
(ndrhyrsit kryesor, neni 266 i LPK), bashkndrgjyqsia e debitorit kryesor
dhe e dorzanit (neni 267 i LPK). Te rasti i bashkndrgjyqsis me t paditurin
eventual paditsi mund ti prfshij me nj padi t vetme dy t paditur duke i
propozuar gjykats q krkes padia kundrejt t dytit t pranohet vetm n qoft
se kundrejt t parit tregohet si e pa-themelt.
Te rasti i bashkndrgjyqsis s palve sipas padis s personit t tret, ky i fundit
me padin e tij p.sh. nga gjykata krkon q ti dorzohet sendi i lidhur me t cilin sht
duke u zhvilluar procesi gjyqsor.
Sipas padis s ktill, palt kundrshtare bhen bashkndrgjyqs.
Pozita procedurale e bashkndrgjyqsve- Bashkndrgjyqsia si efekt t
prbashkt e ka at se dy apo m tepr gjykime n pikpamje formale zhvillohen si
nj. Aktiviteti procedural q kryhet n gjykimet e tilla e prbn nj trsi t vetme
procedurale e bashkndrgjyqsve mund t jet e ndryshme n llojet e ndryshme t
bashkndrgjyqsve. Varsisht nga pozita e till bhet dallimi midis bashkndrgjyqsis
s thjesht dhe unike.
Te rasti i bashkndrgjyqsis s thjesht (neni 268 i LPK) pozita procedurale e
nj bashkndrgjyqsi nuk varet nga pozita procedurale e bashkndrgjyqsit tjetr.
do njri nga ta sht pal e pavarur n gjykim dhe veprimet apo mosveprimet e tij
nuk i shkojn as n dm e as n dobi t bashkndrgjyqsit tjetr. Pozita e tyre, pra
sht e njjt sikurse t ishin paditur apo t kishin paditur posarisht. Ktu gjykata
ndaj donjrit bashkndrgjyqs mund t marr vendim me prmbajtje t ndryshme.
Mirpo, mund t marr edhe vendim unik.
Te rasti i bashkndrgjyqsis unike (neni 269 i LPK) karakteristik themelore sht
ajo se kontesti, sipas ligjit apo pr shkak t natyrs s raportit materialo-juridik nga i cili
ka lindur, mund t zgjidhet vetm n mnyr t njjt ndaj t gjith bashkndrgjyqsve,
t cilt e prbjn nj pal unike. Ktu procesi gjyqsor jo vetm formalisht, vese
edhe materialisht sht nj, sepse vendimi meritor mund t jet i njjt ndaj t gjith
bashkndrgjyqsve. Unike, p.sh., sht bashkndrgjyqsia n gjykimin n t ciln
bashkpronart e krkojn sendin nga i padituri apo n t ciln bashkshortt jan
paditur me padi pr anulimin e martess etj. Ktu ligji e ka parapar fiksionin, sipas t
cilit t gjith bashkndrgjyqsit konsiderohen si nj pal (neni 269 i LPK).
Fillimisht u theksua se bashkndrgjyqsia sht institut procedural fakultativ.
Mirpo, n disa raste ajo sht e domosdoshme, dhe n to paditsi patjetr me padi
611
duhet ta themeloj bashkndrgjyqsin pasive, duke i prfshir me padi t gjitha

subjektet q jan pjesmarrs t raportit materialo-juridik. N qoft se paditsi nuk
vepron kshtu, ather gjykata me aktvendim duhet ta hedh posht padin pr shkak
t mungess s legjitimimit procedural n ann e pals s paditur. Rregullat procedurale
q vlejn pr bashkndrgjyqsin unike, vlejn edhe pr bashkndrgjyqsin e
domosdoshme. Mirpo, e kundrta nuk vlen. Bashkndrgjyqsi t domosdoshme kemi
p.sh. n gjykimin sipas padis pr anulimin e martess s ngritur nga personi i tret; n
gjykimin n t cilin njri nga bashkpronart e krkon ndarjen e sendit t prbashkt;
n gjykimin n t cilin krkohet anulimi i kontrats s lidhur nga debitori, sepse me
padi, prve debitorit duhet patjetr t prfshihet edhe personi i tret.
Pjesmarrja e personave t tret n procesin kontestimor

T drejtat dhe interesat e palve ndrgjyqse, t cilat mbrohen n procesin
kontestimor, jan dukuri shoqrore dhe nuk mund t ekzistojn t izoluara nga t drejtat
dhe interesat e subjekteve me t cilat ndodhen n marrdhnie familjare, ekonomike etj.
Kto marrdhnie ndikojn q pasojat e veprimit t nj subjekti t reflektohen, herher edhe n interesat e subjekteve t tjera. E gjith kjo mund t ndikoj q personat
e tret t jen t interesuar se si do t prfundoj procesi kontestimor midis palve
ndrgjyqse. Kjo vlen sidomos n rastet n t cilat aktgjykimi i dhn n nj gjykim e
shtrin efektin e tij, pr ve se ndaj palve ndrgjyqse, edhe ndaj personit t tret, q
nuk ka qen pjesmarrs n gjykim. Ndikimi i aktgjykimit mund t jet i favorshm
apo i disfavorshm pr t tretin. N disa raste aktgjykimi mund t ket ndikim edhe n
interesat e bashksis shoqrore. Nuk ka dyshim se n rastet e prmendura personit t
tret duhet mundsuar q me aktivitetin procedural t tij ti mbroj interesat personale
n procesin q sht duke u zhvilluar midis paditsit dhe t paditurit.
Personin q merr pjes n procesin e huaj e quajm ndrhyrs apo intervenient,
kurse pjesmarrjen e tij e quajm ndrhyrje apo intervenim. Konditat e ndryshme nn
t cilat mund t ndrhyhet n gjykimin e huaj, si dhe pozita procedurale q mund ta
ket ndrhyrsi, e shkaktojn dallimin midis tri llojeve t ndrhyrsve: ndrhyrsit e
zakonshm dhe ndrhyrsit me pozit t bashkndrgjyqsit unik. Kushdo mund t
ndrhyj n nj proces kontestimor q zhvillohet ndrmjet personave t tjer, kur
ka interes juridik pr t mbshtetur njrn ose tjetrn pal ndrgjyqse, me t ciln
bashkohet n gjykim pr ta ndihmuar at.
a) Pjesmarrja e ndrhyrsit t zakonshm- Ndrhyrsi i zakonshm ndrhyn n
gjykimin e huaj duke iu bashkuar njrs nga palt me qllim q ta ndihmoj dhe
ta kontrolloj mnyrn, n t ciln ajo e ndjek shtjen juridike n procedim.
Ky ka interes juridik q pals s cils i bashkohet ta fitoj gjykimin (neni 271.1 i
LPK). Ndrhyrsi nuk sht as pal e as prfaqsues i pals s cils i bashkohet.
Ndrhyrsi ka t drejt q ti kryej t gjitha veprimet procedurale prve atyre
t natyrs disponibile. Ai mund t ndrhyj n gjykim deri n prfundimin e
tij me aktgjykim t forms s prer, si dhe gjat procedurs s vazhduar me
an t mjetit t goditjes s zakonshme apo t jashtzakonshme (neni 273.2 i
LPK). Deklaratn pr ndrhyrje ndrhyrsi e jep me shkrim apo gojarisht n
612
b)
gjykatn e shkalls s par. Kur ndonjra nga palt e kundrshton ndrhyrjen,

pr lejueshmrin e tij vendos gjykata. Kundr aktvendimit t gjykats me t
cilin aprovohet pjesmarrja e ndrhyrsit nuk lejohet ankesa e posame, (neni
272.3 i LPK).
Pjesmarrja e ndrhyrsit me pozit t bashkndrgjyqsit unik- Personi i
tret q ndrhyn n gjykimin e huaj e fiton pozitn e ndrhyrsit me pozit t
bashkndrgjyqsit unik, n qoft se aktgjykimi, q duhet t jepet n t prodhon
efekte t njjta sikurse ndaj pals ashtu edhe ndaj ndrhyrsit (neni 274).
Efektin e till e cakton vet ligji, apo natyra e raportit juridik lidhur me t ciln
jepet aktgjykimi. Ndrhyrs i ktij lloji sht p.sh. personi i tret q ka t drejt,
sipas ligjit, ta krkoj anulimin e martess s palve, personi q gjat gjykimit
lidhur me nj send e blen at nga njra pal dhe i bashkohet asaj, pasi q
kundrshtari i saj nuk ka pranuar q t bhet suksedimi procedural, kreditori n
procedurn falimentuese etj. Ktij ndrhyrsi sipas dispozits s nenit 274.2 i
LPK i njihet e drejta q t godit edhe vendimin e forms s prer edhe po q se
nuk ka marr pjes n gjykimin e till n t cilin ai tani ndrhyn.
Emrimi i paraardhsit juridik

Personi q sht paditur si posedues i nj sendi apo si shfrytzues i nj t drejte
pasurore dhe q pretendon se sendin e posedon, respektivisht se t drejtn e shfrytzon
n emr t personit t tret mundet, m s voni n seancn prgatitore, e po q se
kjo nuk sht mbajtur, ather n seancn pr shqyrtim kryesor t shtjes, nprmjet
gjykats ta thrras at person t tret (paraardhs juridik) q n vend t tij t hyj si pal
e paditur n gjykim.
Plqimi i paditsit, q n vend t pals s paditur nga ai t hyj n gjykim paraardhsi
juridik, nevojitet vetm n qoft se paditsi kundr t paditurit parashtron edhe krkesa
q nuk varen nga ajo se a e mban n posedim ose jo sendin n emr t paraardhsit,
respektivisht e ushtron ose jo t drejtn e caktuar n emr t paraardhsit juridik.
N qoft se paraardhsi juridik q sht thirr rregullisht nuk vjen n seanc gjyqsore
apo nuk pranon q t hyj n procesin kontestimor n vend t pals s paditur, ather
ky i fundit nuk mund t kundrshtoj pjesmarrjen n shqyrtimin e shtjes s ngritur
me padi kundr tij.
Njoftimi i personit t tret pr procesin gjyqsor

Secila pal mund t thrret n gjykimin e shtjes nj person me t cilin mendon se
e ka t prbashkt shtjen, ose nga i cili mund t krkohet nj garanci ose shprblim,
q lidhet me prfundimin e shtjes. Personi i tret thirret me krkes t shkruar
q mund t paraqitet deri n prfundimin e gjykimit me vendim t forms s prer.
N shkresn e till, e cila personit t tret i drgohet nprmjet gjykats s shtjes,
tregohet shkaku i thirrjes dhe gjendja n t ciln ndodhet procesi kontestimor. Pala
q e ka njoftuar personin e tret pr procesin gjyqsor nuk mund t krkoj pr kt
613
arsye ndrprerjen e gjykimit, shtyrjen e seancs, apo zgjatjen e afateve pr kryerjen e

veprimeve procedurale.
Ndrprerja e gjykimit dhe pushimi i gjykimit

Aktiviteti procedural i subjekteve kryesore zakonisht kryhet pa ndrprerje dhe
prfundonb me dhnien e vendimit meritor pr krkespadin. Mirpo, mund t
krijohen situata n t cilat veprimtaria procedurale domosdo duhet t ndalet, prkundr
faktit se ende nuk jan krijuar kushtet pr vendosje meritore, gj q sht qllim kryesor
i do procesi kontestimor. N rastet e tilla rrethanat e krijuara, me vullnetin e subjektit
kryesor, por her-her, edhe pa vullnetin e tyre, e vonojn dhnien e vendimit meritor.
Rrethanat e tilla e shkaktojn, zakonisht, vetm ndaljen e prkohshme t aktivitetit
procedural. Raporti proceduralo-juridik kryesor ende ekziston. Kur kalojn shkaqet e
ndaljes, aktiviteti procedural vazhdon t zhvillohet nga pika n t ciln sht zhvilluar
para ndaljes, bashkohet n nj trsi unike me pjesn q zhvillohet nga momenti kur
kalojn shkaqet e ndaljes.
Ndalja n fjal bhet n dy forma: n form t ndrprerjes dhe n

form t pushimit.
Ndrprerja e procedurs- Shkaqet e ndrprerjes LPK i ndan n dy grupe. N t parin
bjn pjes ngjarjet jasht procedurale pr shkak t cilave ndrprerja bhet sipas fuqis
ligjore. Grupin e dyt t shkaqeve e prbjn rrethanat n t cilat gjykata me vendimin
e saj mund ta ndrpres procedurn. Efektet e ndrprerjes jan t njjta n t dy rastet.
a) ndrprerja e procedurs sipas fuqis ligjore.- Kt lloj ndrprerje e shkaktojn:
-- kur pala ndrgjyqse vdes ose e humb zotsin procedurale, e nuk ka caktuar
prfaqsues me prokur n gjykim; b) kur prfaqsuesi ligjor i pals vdes ose
shuhet autorizimi i tij pr prfaqsim, e pala nuk ka t caktuar prfaqsues me
prokur n gjykim; c) kur pala q sht person juridik pushon s ekzistuari,
respektivisht kur organi kompetent jep vendim t forms s prer pr ndalimin
e puns tij; ) kur paraqitet propozimi pr fillimin e procedurs s falimentimit
n kontestet n t cilat i padituri sht debitor falimentues; d) kur pr shkak t
lufts ose pr shkaqe t tjera pushon puna n gjykat; dh) kur ndrprerja e gjykimin
parashihet me ndonj ligj tjetr.
b) Ndrprerja e procedurs me vendimin e gjykats- Gjykata e ndrpret procedurn:
-- po q se ka vendosur q vet t mos e zgjidh shtjen paraprake (neni13 i ktij
ligji);
-- po q se pala ndodhet n zonn e cila, pr shkak t ngjarjeve t jashtzakonshme
(vrshimet, trmeti etj) sht shkputur nga gjykata.
614
Gjykata mund ta caktoj ndrprerjen e gjykimit n qoft se vendimi mbi

krkespadin varet nga fakti nse sht kryer delikti ekonomik apo vepra penale q
ndiqet sipas detyrs zyrtare, kush sht kryersi dhe nse ai sht i prgjegjshm, e
sidomos kur paraqitet dyshimi se dshmitari ose eksperti ka dhn deklarat t rreme,
apo se dokumenti i prdorur si mjet provues sht i rrem.
Pushimi i gjykimit shkaktohet kur vdes pala, apo kur mbaron se ekzistuari, po
q se objekt kontesti jan t drejtat q nuk mund t kalojn n trashgimtart e pals,
prkatsisht n pasardhsin juridik t saj. N kt rast aktvendimi pr pushimin e
gjykimit i drgohet pals kundrshtare, trashgimtarve, prkatsisht pasardhsit
juridik t pals, pasi t jen caktuar ata.
Trashgimtarve t pals s vdekur, sipas propozimit t pals kundrshtare apo
sipas detyrs zyrtare, gjykata ua cakton prfaqsuesin e prkohshm t cilit ia drgon
aktvendimin mbi pushimin e gjykimit, po q se konstaton se procedura trashgimore
mund t zgjas shum koh. Deri sa t bhet i forms s prer aktvendimi mbi pushimin
e gjykimit, lidhur me afatet pr kryerjen e veprimeve juridike, me t drejtat e palve
dhe veprimet e gjykats n mnyr adekuate zbatohen dispozitat mbi ndrprerjen e
gjykimit.
Ndihma juridike
Gjat procesit kontestimor nganjher tregohet e nevojshme q t sigurohet ndonj
prov e cila gjendet n territorin e gjykats tjetr territoriale dhe e gjendur n nj situat
t till gjykata e cila duhet siguruar at prov i drejtohet gjykats prkatse pr ndihm.
N nj situat t till gjykatat kan pr detyr ti japin njra tjetrs ndihm juridike. N
qoft se gjykata e lutur nuk sht kompetente pr kryerjen e veprimit pr t cilin sht
lutur, do tia drgoj lutjen gjykats kompetente, respektivisht organit tjetr shtetror, e
pr kt gj do ta njoftoj gjykatn nga e cila i ka ardhur lutja. Po q se gjykats s lutur
nuk i sht e njohur gjykata kompetente, prkatsisht organi shtetror tjetr, gjykata e
lutur ia kthen lutjen gjykats s shtjes.
Gjykatat u japin ndihm juridike gjykatave t huaja n rastet e prcaktuara me an
t kontratave ndrkombtare, si dhe kur ekziston reciprociteti n dhnien e ndihms
juridike. N rast dyshimi pr ekzistimin e reciprocitetit, njoftime jap Ministria prkatse.
N qoft se me kontrat ndrkombtare nuk sht prcaktuar ndryshe, gjykatat do
ti marrin n procedim lutjet pr dhnien e ndihms juridike t gjykatave t huaja vetm
po q se jan drguar n rrug diplomatike dhe n qoft se lutja dhe shkresat q i jan
bashkangjitur jan hartuar n gjuhn q sht n prdorim zyrtar n gjykat, apo n
qoft se sht bashkangjitur prkthimi i tyre i legalizuar n at gjuh.
Po q se me kontrat ndrkombtare nuk sht prcaktuar ndryshe, lutjet e gjykatave
t vendit pr ndihm juridike u drgohen gjykatave t huaja n rrug diplomatike. Lutjet
dhe shkresat tjera q i bashkngjiten duhet t hartohen n gjuhn e shtetit t lutur, ose
duhet tu bashkngjitet prkthimi i tyre i legalizuar n at gjuh.
615
Mosrespektimi i gjykats
Gjykata gjat zhvillimit t procedurs has n situata t ndryshme kur pala qoft
paditse apo e paditur tregon mos respekt ndaj saj pr far me ligj sht parapar
mundsia e dnimit me gjob deri n 500 Euro pr paln, prfaqsuesin ligjor,
prfaqsuesin me prokur, apo ndrhyrsin i cili me veprimet procedurale i ka
keqprdorur rnd t drejtat q i jan njohur me kt ligj.
N situatn kur me veprimin procedural si ma lart ndonjrit nga pjesmarrsit n
procedur i sht shkaktuar dm i natyrs juridiko civile, me krkesn e t dmtuarit
gjykata vendos pr kompensimin e dmit n t njjtin proces gjyqsor.
Me dnim n t holla prej 100- 500 Euro gjykata e gjobit paln apo pjesmarrsin
tjetr n procedur i cili me an t parashtress e fyen gjykatn.
N qoft se pjesmarrsi n procedur apo personi q sht i pranishm n vendin
ku mbahet seanca pr shqyrtimin e shtjes e fyen gjykatn, apo pjesmarrsit tjer n
procedur, e pengojn punn apo nuk i respektojn urdhrat e gjyqtarit pr mbajtjen e
rendit dhe qetsis, gjykata do ta qortoj at. Po q se qortimi tregohet i pasuksesshm,
gjykata personin e qortuar do ta largoj nga vendi ku mbahet seanca gjyqsore ose do ta
dnoj me gjob deri ne 500 Euro, kurse mundet edhe ta largoj edhe ta dnoj me gjob.
N qoft se pala apo prfaqsuesi me prokur i saj largohet nga vendi i seancs,
seanca do t mbahet pa pranin e tyre. Po q se prfaqsuesi me prokur i pals edhe
gjat zhvillimit t mtutjeshm t procedurs bn veprime t m larta, gjykata mund
tia ndaloj prfaqsimin e mtutjeshm t pals.
Gjykata e dnon me gjob deri ne 500 Euro prfaqsuesin pr marrjen e shkresave
i cili n kundrshtim me obligimin e tij ligjor nuk e njofton gjykatn pr ndrrimin e
adress. Prfaqsuesin e ktill, me krkesn e pals, gjykata e detyron me shpenzimet
e shkaktuara me mos njoftimin pa justifikim pr ndryshimin e adress.
Personin q pa arsye refuzon ta marr shkresn, si dhe at q n mnyr tjetr e
pengon dorzimin e shkress, duke vshtirsuar apo pamundsuar kshtu zbatimin e
dispozitave t ktij ligji mbi dorzimin e shkresave, gjykata e dnon me gjobe deri n
500 Euro.
Kur dshmitari q sht thirrur nuk paraqitet pa shkaqe t arsyeshme, ose pa leje
apo shkak t arsyeshm largohet nga vendi ku duhet t dgjohet, gjykata do t urdhroj
sjelljen e tij me detyrim dhe pagimin e shpenzimeve t sjelljes me detyrim, si dhe do ta
dnoj me gjob deri n 500 Euro.
N qoft se dshmitari vjen n vendin e mbajtjes s seancs dhe prkundrejt
paralajmrimit mbi pasojat, refuzon t dshmoj apo t prgjigjet n pyetjet konkrete,
kurse gjykata shkaqet e refuzimit i quan t pa arsyeshme, mund ta dnoj me gjob deri
n 500 Euro, e n qoft se edhe pas ksaj refuzon t dshmoj, mund ta burgos. Burgimi
zgjat gjersa dshmitari t mos pranoj t dshmoj, apo gjersa dshmia e tij t mos
bhet e panevojshme, por jo m tepr se tridhjet (30) dit.
616
Me krkesn e pals, gjykata do t vendos q dshmitari e ka pr detyr ti paguaj

shpenzimet t cilat i ka shkaktuar me mosardhjen e vet t paarsyeshme, respektivisht
me refuzimin e pajustifikuar pr t dshmuar.
Gjykata mund ta dnoj me gjob deri n 1000 Euro ekspertin q pa ndonj shkak t
arsyeshm nuk e dorzon brenda afatit t caktuar konstatimin dhe mendimin e vet, apo
q pa arsye nuk vjen n seanc edhe pse sht thirrur rregullisht.
Me dnim t njjt gjykata e dnon ekspertin q pa ndonj arsye refuzon ekspertimin.
I njjti kriter vlen edhe pr interpretin gjyqsor.
SIGURIMI I KRKESPADIS
Nganjher tregohet e domosdoshme q t bhet sigurimi krkespadis nga
shkaku se po q se pritet rezultati prfundimtar i kontestit i cili pritet t zhvillohet
ather ekziston frika se do t bhet i pamundur realizimi i krkess s pritur nga
gjykimi i ardhshm dhe n nj situat t till ligja parasheh mundsin e sigurimit t
krkespadis.
Pr vendosje mbi propozimin pr sigurim t paraqitur para se t jet ngritur padia
pr fillimin e procedurs kontestimore, si dhe gjat procedurs s till, sht kompetente
gjykata q vepron sipas padis. Vendimin mbi masn e sigurimit e jep gjykata q vepron
n shkall t par, kurse gjykata m e lart ather kur propozimi pr marrjen e saj sht
paraqitur pas drgimit t dosjes s lnds sipas ankess n kt gjykat.
Pasi t jet br i forms s prer aktgjykimi mbi krkespadin, pr propozimin e
sigurimit vendos gjykata q do t ishte kompetente pr vendosje mbi krkespadin
n shkall t par.
Masa e sigurimit mund t caktohet:
a) n qoft se propozuesi i sigurimit e bn t besueshme ekzistimin e krkess
apo t s drejts subjektive t tij, dhe b) n qoft se ekziston rreziku se pa
caktimin e mass s ktill pala kundrshtare do t mund ta pamundsonte apo
vshtirsonte dukshm realizimin e krkess, sidomos me tjetrsimin e pasuris
s vet, me fshehjen e saj, me ngarkimin apo me ndonj mnyr tjetr, me t ciln
do ta ndryshonte gjendjen ekzistuese t gjrave, ose n ndonj mnyr tjetr
do t ndikonte negativisht n t drejtat e propozuesit t sigurimit. Po q se nuk
sht prcaktuar ndryshe me ligj, gjykata e cakton masn e sigurimit vetm
nn kushtet q propozuesi i sigurimit, brenda afatit t caktuar nga gjykata,
ashtu si parashihet me Ligjin mbi Procedurn Prmbarimore, jep garanci n
masn dhe n llojin e caktuar nga gjykata, pr dmin q mund ti shkaktohet
pals kundrshtare me caktimin dhe ekzekutimin e mass s sigurimit. Po q se
propozuesi nuk jep garanci brenda afatit t caktuar gjykata e refuzon propozimin
pr caktimin e mass s sigurimit. Me krkesn e propozuesit gjykata mund ta
liroj at nga detyrimi i dhnies s garancis po q se konstatohet se nuk ka
mundsi financiare pr nj gj t till.
617
Pr sigurimin e krkess n t holla mund t caktohen kto masa t sigurimit:

a) ndalimi kundrshtarit t sigurimit q ta tjetrsoj, fsheh, ngarkoj ose
disponoj me pasurin e caktuar me vler t mjaftueshme pr sigurimin e
krkess s propozuesit t sigurimit. Ky ndalim do t regjistrohet n regjistrin
publik prkats;
b) ruajtja e pasuris me t ciln ka t bj ndalimi nga pika e siprme nga gjykata
n depozitn e saj, kur ka mundsi pr nj gj t till, apo duke iu dhn n
posedim propozuesit t sigurimit apo personit t tret;
c)
d)
ndalimi debitorit t kundrshtarit t sigurimit q ktij t fundit ti prmbushet

krkesa apo dorzohet sendi, si dhe ndalimi kundrshtarit t sigurimit q ta
pranoj sendin, ta realizoj krkesn apo t disponoj me t;
parashnimi i s drejts s pengut mbi sendin e paluajtshm t kundrshtarit
t sigurimit, apo mbi t drejtn e regjistruar n sendin e paluajtshm, gjer n
vleftn e krkess kryesore, me kamata dhe shpenzime procedurale, pr t ciln
sht dhn aktgjykimi i cili ende nuk sht br i ekzekutueshm.
Aktvendimi me t cilin caktohet masa e sigurimit i drgohet kundrshtarit t

sigurimit, debitorit t kundrshtarit t sigurimit, e kur sht rasti edhe regjistrit publik
prkats. Masa e sigurimit konsiderohet e zbatuar n momentin kur aktvendimi i
dorzohet kundrshtarit t sigurimit apo debitorit t tij, po q se i sht dorzuar ktij
t fundit, apo regjistrit publik prkats, varsisht nga ajo se cila nga kto tri data t
dorzimit sht m e hershme n pikpamje kohore. Kundrshtari i sigurimit i cili
vepron n kundrshtim t aktvendimit pr ndalimin e tjetrsimit, fshehjes, ngarkimit
apo t disponimit me pasurin prgjigjet sipas rregullave t s drejts civile. Pas
parashnimit t ndalimit, e deri sa ai t jet n fuqi, nuk sht i mundshm regjistrimi
n regjistrin publik i asnj ndryshimi t t drejtave t krijuara n baz t disponimit
vullnetar t kundrshtarit t sigurimit.
Tjetrsimi apo ngarkimi n kundrshtim me urdhrin e gjykats mbi ndalimin e
tjetrsimit, fshehjes apo disponimit me pasurin nuk ka efekt juridik ndaj propozuesit,
prpos kur ka vend pr aplikimin e rregullave mbi mbrojtjen e fituesit t ndershm.
Masa e sigurimit si u vrejt m lart mund t propozohet para inicimit dhe
gjat zhvillimit t procesit gjyqsor kontestimor si dhe pas prfundimit t tij, derisa
ekzekutimi t prfundoj plotsisht. Propozimi paraqitet n form t shkruar. N qoft
se propozimi sht i lidhur me procesin gjyqsor q sht n zhvillim e sipr, ai mund
t paraqitet edhe gojarisht n seanc gjyqsore.
N propozimin pr caktimin e masave t sigurimit propozuesi i sigurimit duhet ta
tregoj n t krkesn, pr sigurimin e t cils bn propozim, masn e sigurimit q
e propozon, mjetet dhe objektin e mass t sigurimit. N propozim duhet t tregohen
edhe faktet mbi t cilat mbshtetet krkespadia, si dhe t propozohen mjetet provuese
me t cilat mund t provohen pretendimet e parashtruara n propozim. Propozuesi i
618
sigurimit ka pr detyr, po q se ka mundsi, q mjetet provuese tia bashkngjit

propozimit.
Prvese n rastet e prcaktuara me kt ligj, masa e sigurimit nuk mund t
caktohet po q se kundrshtari i sigurimit nuk ka pasur mundsin q t deklarohet pr
propozimin e caktimit t saj. Propozimin pr caktimin e masave t sigurimit gjykata,
bashk me shkresat q i jan bashkangjitur, ia drgon kundrshtarit t sigurimit me
njoftim se mund t paraqes prgjigje t shkruar brenda afatit shtat (7) ditor.
Me propozim t propozuesit t sigurimit t paraqitur me propozim pr caktimin e
mass s sigurimit gjykata mund ta caktoj masn e prkohshme t sigurimit pa njoftim
dhe dgjim paraprak t kundrshtarit t sigurimit, po q se propozuesi i sigurimit e bn
t besueshm pretendimin se masa e sigurimit sht e bazuar dhe urgjente dhe se me
veprim ndryshe do t humbte qllimi i mass s sigurimit.
Vendimin nga paragrafi 1 t ktij neni gjykata ia drgon kundrshtarit t sigurimit
menjher. Kundrshtari i sigurimit brenda afatit prej tre (3) ditsh n prgjigjen e tij
mund ti kontestoj shkaqet pr caktimin e mass s prkohshme t sigurimit, e pas
ksaj gjykata duhet t caktoj seanc n tri ditt e ardhshme. Prgjigja e kundrshtarit
t sigurimit duhet t prmbaj pjesn arsyetuese.
N aktvendimin mbi caktimin e mass s sigurimit gjykata e prcakton llojin
e mass, mjetet me t cilat ajo do t realizohet dhunshm dhe objektin e mass s
sigurimit, duke i aplikuar prkatsisht rregullat e procedurs gjyqsore prmbaruese.
Gjykata sipas detyrs zyrtare ia drgon aktvendimin mbi caktimin e mass s sigurimit
gjykats prmbaruese kompetente me qllim t ekzekutimit t tij t prdhunshm dhe
regjistrit publik me qllim t regjistrimit n t.
Kur masa e sigurimit caktohet para se t jet ngritur padia, me vendimin me t cilin
caktohet masa e sigurimit caktohet edhe afati jo m i shkurtr se tridhjet (30) ditor
brenda t cilit propozuesi i sigurimit duhet t ngrit padin.
Kundr aktvendimit t shkalls s par mbi masn e sigurimit mund t paraqitet
ankesa brenda afatit prej shtat (7) ditsh nga dita e dorzimit t tij. Ankesa i drgohet
kundrshtarit t sigurimit i cili brenda afatit prej tre (3) ditsh nga dorzimi ka t drejt
t paraqes n gjykat prgjigjen n ankes.
Mbi ankesn vendos gjykata e shkalls s dyt brenda afatit pesmbdhjet (15)
ditor nga dita n t ciln i arrin prgjigja n ankes apo skadimit t afatit pr paraqitjen
e saj.
Ankesa nuk e shtyn ekzekutimin e aktvendimit.
Kundr aktvendimit mbi masn e prkohshme nuk lejohet ankimi. Masat e
sigurimit t krkespadis i zbaton gjykata q do t ishte kompetente pr ekzekutimin
e aktgjykimit t forms s prer.
619
MJETET PROVUESE DHE MARRJA E PROVAVE

Veprimet kryesore t ndrmarra nga ana e gjykats kan pr t vetmin qllim
zbulimin e s vrtets rreth shtjes n kontest, dhe do gjykim pr zbulimin e ksaj t
vrtete nuk sht gj tjetr, vese nj proces njohje. Njohje racionale nnkupton qenien
e tri elementeve: objektit t njohjes, mjetet me t cilat realizohet njohja dhe vet procesi
i njohjes.
Objekti i t provuarit- Objekti i t provuarit jan pretendimet e palve pr ekzistimin
apo mosekzistimin e fakteve nga t cilat varet zbatimi i t drejts materiale n procesin
kontestimor. Me nocionin e faktit prfshihet do rrethan, pr t ciln norma juridike
e lidh ndonj efekt, e i cili sht i prcaktuar konkretisht n hapsir dhe koh. Fakt
relevant mund t jet ngjarja q ka ndodhur n t kaluarn apo gjendja e cila ka ekzistuar
ose aktualisht ende ekziston. Fakti relevant juridik mund t jet i bots materiale apo
shpirtrore. Ja disa fakte pr t cilat norma juridike mund t lidh efekte juridike:
veprimi apo mosveprimi me t cilin sht shkaktuar nj dm; pagimi i nj shume t
hollash; cilsia fizike e nj sendi; vnia n dijeni e nj personi n lidhje me deklarat
apo me prmbajtjen e saj; vlera e nj shrbimi; dijenia n lidhje me nj rrethan etj.
Objekt i t provuarit bhet vetm me faktet relevante q jan kontestuese midis
palve. Kontestuese jan faktet lidhur me t cilat palt shprehin mendime t kundrta.
Nuk kan nevoj t provohen faktet e pohuara nga palt, mandej faktet e ditura
botrisht, si dhe faktet e prezumuara nga ligji (por mund t provohet mosekzistimi i
tyre). Prezumimi ligjor sht rregulli sipas t cilit gjykata sht e detyruar q t marr si
ekzistues nj fakt n oft se ekziston tjetri fakt i prcaktuar nga ligji. P.sh. kur debitorit
i sht kthyer dokumenti pr borxhin, prezumohet se borxhi sht shlyer. Pohimi i
fakteve sht veprim procedural i njanshm me t cilin pala deklaron se jan t vrteta
faktet n t cilat kundrshtari i saj e bazon krkesn e tij. Kto tri llojesh gjykata i merr
pr themel t vendimit t saj pa i provuar fare.
Mjetet provuese- Mjet provues quajm do burim nga i cili me an t organeve t
shqisave nxjerrim njohuri pr vrtetsin e thnies se ekziston apo nuk ekziston nj fakt
pr t cilin lidhet pasoja juridike e caktuar. Me ligj si mjete provuese jan parashikuar:
kqyrja n vend, shkresat, dshmitart, ekspertt dhe palt.
Secila nga palt ndrgjyqse ka pr detyr t provoj faktet mbi t cilat i bazon
krkimet dhe pretendimet e veta. Provat merren n seancn pr shqyrtimin kryesor t
shtjes (prve prjashtimeve kur kjo prov duhet t merret prpara nj gjykate tjetr
gjykats s porositur).
KQYRJA N VEND
Kqyrja n vend ndrmerret sa her q mohet e nevojshme q pr vrtetimin e
ndonj fakti, apo pr sqarimin e ndonj rrethane, duhet t bhet vrojtimi i drejtprdrejt
nga gjykata e shtjes. Ky mjet provues shrben pr t vn gjyqtarin n mundsi q t
marr dijeni pr gjendjen dhe cilsit e personave dhe sendeve.
620
Marrja e provs me an t kqyrjes s drejtprdrejt mund t bhet edhe me

bashkveprimin e ekspertit. Po q se sendi q duhet kqyr nuk mund t sjellt n
gjykat apo n qoft se sjellja e tij do t shkaktonte shpenzime t mdha, gjykata e bn
kqyrjen e sendit n vendin ku ai ndodhet dhe me at rast hartohet procesverbali.
SHKRESAT
Fuqia provuese e shkresave
Shkresat jan objekt material n t cilin me an t shenjave t shkruara sht

shprehur nj mendim. Duke marr parasysh hartuesin, Ligji i dallon shkresat publike
dhe shkresat tjera.
Shkresa t ciln e ka hartuar n formn e caktuar organi shtetror brenda kufijve
t kompetencs s vet, si dhe shkresa t ciln n form t till e ka hartuar ndrmarrja
apo organizata tjetr n ushtrimin e autorizimeve publike q i jan besuar me ligj
(dokumenti publik), provon saktsin e asaj q konfirmohet apo caktohet n t. T
njjtn fuqi provuese e kan edhe shkresat tjera t cilat, me dispozita t veanta, n
pikpamje t fuqis provuese jan barazuar me shkresat publike. Lejohet q t provohet
se n shkresn publike faktet jan konstatuar jo saktsisht apo se shkresa sht hartuar
n mnyr jo t rregullt. Po q se gjykata dyshon n autenticitetin e shkress, mund t
krkoj q pr kt t deklarohet organi nga i cili shkresa duhet t jet hartuar. Po q
se me kontrat ndrkombtare nuk sht prcaktuar ndryshe, shkresat publike t huaja
t legalizuara sipas ligjit, kan, me kusht reciprociteti, t njjtn fuqi provuese sikurse
shkresa publike e vendit.
DSHMITART
Dshmitar sht personi i cili i jep gjykats deklarat n lidhje me perceptimin
e fakteve n t kaluarn duke mos e dhn mendimin e tij mbi faktin e perceptuar.
Parimisht, do person, pa marr parasysh moshn e tij, ka zotsi pr t qen dshmitar
dhe po q se thirret nga ana e gjykats si dshmitar ka pr detyr ti prgjigjet thirrjes, e
n qoft se me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe, ka pr detyr edhe t dshmoj.
Si dshmitar mund t pyetn vetm personat q kan aftsi t japin informata mbi
faktet q duhet t provohen. N kt drejtim t miturit nn katrmbdhjet vje mund
t pyeten si dshmitar vetm kur thniet e tyre jan t domosdoshme pr zgjidhjen e
shtjes.
Dshmitari mund t refuzoj t dshmoj n kto raste:
a)
b)
c)
mbi at q pala ndrgjyqse ia ka besuar si prfaqsuesit t vet me prokur;

mbi at q pala ose personi tjetr ia ka treguar dshmitarit si rrfyesit t vet;
mbi faktet q i ka marr n dijeni dshmitari si avokat, si mjek ose n ushtrimin
e ndonj profesioni apo veprimtarie tjetr, po q se ekziston detyrimi q t ruhet
si sekret ajo q merr n dijeni gjat ushtrimit t profesionit apo t veprimtaris
s vet.
621
Personat e ktill gjykata i njofton me t drejtn e refuzimit t dhnies s deklarats

s dshmitarit.
Dshmitari mund t refuzoj prgjigjen n pyetjet e caktuara, n qoft se pr kt
ekzistojn arsye t rndsishme, e sidomos n qoft se me prgjigjen n kto pyetje,
do tia ekspozonte prgjegjsis penale vets, apo t afrmit e tij t gjinis s gjakut
n vij vertikale deri n cilndo shkall, e n vij horizontale deri n shkalln t tret
prfundimisht, bashkshortin e vet, ose t afrmit e gjinis s krushqis deri n shkall
t dyt prfundimisht, edhe po q se ka pushuar martesa, personin me t cilin jeton n
bashksi jashtmartesore, apo kujdestarin e vet, ose personin nn kujdestarin e tij,
adoptuesin apo t adoptuarin e vet.
Gjykata ka pr detyr ta njoftoj dshmitarin me t drejtn e refuzimit t prgjigjes
n pyetjet e natyrs s prmendur m lart.
EKSPERTT
Pr dhnien e prgjigjes n pyetjet, n t cilat gjykata has gjat gjykimit, shpeshher
sht e nevojshme dijenia profesionale nga lmi i shkencs, ekonomis, mjeksis, artit,
apo nga ndonj veprimtari tjetr shoqrore. Dhnia e ndihms s till n t shumtn e
rasteve qndron n at se ai ia bn t mundur gjykats konstatimin e faktit i cili sht
objekt i t provuarit.
Marrjen e provs me an t ekspertizs gjykata e cakton me vendim i cili duhet t
prmbaj:
a) emrin, mbiemrin dhe profesionin e ekspertit;
b) objektin e kontestit;
c) vllimin dhe lndn e ekspertimit;
d) afatin pr paraqitjen me shkrim t konstatimit dhe mendimit.
Eksperti gjithmon thirret n seancn pr shqyrtimin kryesor t shtjes.
Mendimin e ekspertit gjykata e mon lirisht, sikurse edhe provat tjera. Mirpo, n
praktikn gjyqsore, n t shumtn e rasteve gjykata e prvetson mendimin e ekspertit.
Dispozitat ligjore lidhur me ekspertimin n mnyr t prshtatshme zbatohen edhe
pr interprett gjyqsor.
DGJIMI I PALVE
N t drejtn ton duhet dalluar rreptsisht provn me an t dgjimit t palve nga
i ashtuquajtur dgjim informativ i tyre apo thjesht deklarim i tyre rreth pretendimeve
t tyre rreth kontestit konkret. Kur palt shrbejn si mjet provues, roli i tyre sht i
ngjashm me at t dshmitarit. Kjo prov ka karakter subsidiar, sepse gjykata mund
ta prdor (por nuk sht e obliguar) n oft se nga provat e tjera nuk ka mundur t
622
formoj bindjen e saj pr saktsin e fakteve, apo kur nuk ekzistojn prova t tjera.
Gjykata vendos ta marr n pyetje vetm njrn nga palt, n qoft se sht e bindur
se tjetra nuk ka dijeni pr faktin kontestues. Ky mjet provues nuk sht i besueshm,
sepse interesi personal i palve ndikon q ato mos ta flasin gjithmon t vrtetn. Nga
kjo arsye sht parapar se pala nuk sht e detyruar t pranoj rolin e mjetit provues.
Mirpo, kur e pranon nj gj t till, pala prgjigjet penalisht pr dhnien e dshmis
s rreme.
Duhet pasur kujdes t veant me rastin e administrimit t ksaj prove edhe pr
faktin se t dy palt kundrshtare njkohsisht duhet ftuar me ftesa t posame pr tu
marr n pyetje n cilsin e palve dhe duhet njoftuar se n rast t mosardhjes s tyre
pala kundrshtare do t merret n pyetje dhe se n nj situat t till kur palt nuk i
prgjigjen ftess s gjykats ndaj tyre nuk mund t prdoret kurfar mase shtrngimi e
as q t njjtat t detyrohen pr t dhn deklarat.
SIGURIMI I PROVS (PARAPROVA)

N situatn kur nj prov, nga e cila varet zgjidhja e kontestit ose q ndikon n
sqarimin e tij, ka rrezik t zhduket ose t vshtirsohet marrja e saj, me krkesn e
pals s interesuar mund t urdhrohet marrja para kohs s saj, qoft gjat zhvillimit
t procesit gjyqsor qoft para fillimit te tij.
Krkesa pr sigurimin e provs mund t bhet para dhe gjat procedurs s iniciuar
pr prsritjen e gjykimit t prfunduar me vendim t forms s prer por gjithsesi po
q se plotsohen kushtet e msiprme.
Kompetente pr sigurimin e provs sht gjykata q sht duke shqyrtuar shtjen
e n rast se padia nuk sht ngritur ende, gjykata e vendit ku ka banim personi qe do
t pyetet ose ku ndodhet sendi q duhet t kqyret. N rastet e ngutshme krkesa pr
sigurimin e provs mund t paraqitet n gjykatn e vendit ku ka banim personi q do
t pyetet ose ku ndodhet sendi q duhet t kqyret, prkundrejt faktit se padia sht
ngritur.
N krkesn pr sigurimin e provs duhet t tregohen prova q do t merret,
rrethanat dhe faktet pr vrtetimin e t cilave shrben ajo dhe arsyet q e justifikojn
marrjen e saj prpara se t vij koha normale pr marrjen e provave. N krkes duhet
t tregohet emri dhe mbiemri i pals kundrshtare, prve kur ajo sht e panjohur.
Kopja e krkess i komunikohet pals kundrshtare, prve kur ajo nuk dihet ose
kur marrja e provs nuk lejon shtytje.
N qoft se pals kundrshtare nuk i sht drguar me par krkesa pr sigurimin
e provs, ather ajo i drgohet bashk me aktvendimin me t cilin sht pranuar dhe
caktuar seanca pr marrjen e provs.
Pals kundrshtare t panjohur, apo t cils nuk i dihet vendbanimi, gjykata mund
tia emroj prfaqsuesin e prkohshm me qllim q t marr pjes n seancn e
caktuar pr marrjen e provs. Pr emrimin e prfaqsuesit t prkohshm nuk ka
nevoj t bhet shpallje publike.
623
N rastet e ngutshme gjykata mund t vendos q prova t merret para se ti drgohet

vendimi, me t cilin sht pranuar krkesa pr sigurimin e provs, pals kundrshtare.
Kundr aktvendimit t gjykats, me t cilin pranohet propozimi pr sigurimin e
provs, si dhe kundr aktvendimit me t cilin vendoset q marrja e provs t filloj para
se aktvendimi ti drgohet pals kundrshtare, nuk lejohet ankimi.
Mosparaqitja e pals q ka krkuar sigurimin e provs n seancn pr marrjen e
provs sjell refuzimin e propozimit, prve kur marrjen e saj e krkon pala kundrshtare
ose kur gjykata mon se kjo sht n dobi t procesit gjyqsor.
PRGATITJA E SHQYRTIMIT KRYESOR

Gjykata menjher pasi ti arrij padia i fillon prgatitjet pr shqyrtim kryesor t
shtjes. Kto prgatitje prfshijn ekzaminimin paraprak t padis, drgimin e padis
pals s paditur pr prgjigje t domosdoshme, mbajtjen e seancs prgatitore dhe
caktimin e seancs pr shqyrtim kryesor t shtjes. Gjat prgatitjes s shqyrtimit
kryesor palt mund t drgojn parashtresa n t cilat i tregojn faktet dhe provat t
cilat mendojn ti propozojn pr marrje.
Me qllim q shtja t prgatitet sa m mir pr tu zgjidhur shpejt e drejt, gjykata
q nga momenti i arritjes s padis e deri n momentin e caktimit t seancs pr shqyrtim
kryesor t shtjes me aktvendim vendos pr:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
n)
o)
p)
q)
r)
dhnien e prgjigjes n padi nga pala e paditur;

sigurimin e provs;
trheqjen e padis;
ndryshimin e padis;
ndrprerjen e procedurs;
pjesmarrjen e ndrhyrsit;
hyrjen e paraardhsit juridik n procesin gjyqsor;
veimin apo bashkimin e dy proceseve gjyqsore;
caktimin apo zgjatjen e afateve gjyqsore;
caktimin apo shtytjen e seancave;
rivendosjen n gjendjen e mparshme;
masat e prkohshme t sigurimit;
sigurimin e shpenzimeve procedurale;
lirimin e pals nga pagimi i shpenzimeve procedurale;
deponimin e paradhnies pr shpenzimet e veprimeve procedurale;
caktimin e ekspertit;
emrimin e prfaqsuesit t prkohshm;
drgimin e shkresave gjyqsore;
624
s)
t)
u)
v)
w)
masat pr prmirsimin dhe plotsimin e parashtresave;

rregullsin e prfaqsimit dhe t prokurs;
mos kompetencn e gjykats;
bashkimin e padive;
pushimin e gjykimit kur hedhet posht padia apo kur trhiqet ajo, si dhe t gjitha
shtjeve tjera q kan t bjn me drejtimin e gjykimit.
Kundr aktvendimeve t dhna gjat prgatitjes s shqyrtimit kryesor q kan t

bjn me drejtimin e gjykimit nuk lejohet ankimi.
Gjat fazs s prgatitjes s shqyrtimit kryesor gjykata mund t jap aktgjykimin
n baz t pohimit, aktgjykimin n baz t heqjes dor nga krkespadia, aktgjykimin
pr mos bindje, aktgjykimin pr shkak t mungess si dhe t miratoj ujdin gjyqsore
t palve.
SHQYRTIMI PARAPRAK I PADIS

Pas shqyrtimit paraprak t padis gjykata mund t nxjerr aktvendim mbi shpalljen
jokompetente dhe lndn t ja drgoj gjykats pr t ciln mendon se sht kompetente
pr gjykimin e shtjes s ngritur me padi (mungesa e kompetencs territoriale apo
lndore), prvese kur kemi t bjm me shtjet pr t cilat pr nga natyra e tyre, apo
sipas dispozitave t ktij ligji, aktvendimi mund t jepet vetm n fazn e mtutjeshme
t procesit kontestimor.
Nse gjykata konstaton se padia sht e pakuptueshme apo jo e plot, apo se
ekzistojn mungesa q kan t bjn me zotsin e paditsit apo t paditurit q t
bhet pal ndrgjyqse, apo me prfaqsimin ligjor t tyre, apo mungesa q i prkasin
autorizimit t prfaqsuesit q ta inicioj procedurn kontestimore, kur autorizimi i till
krkohet me ligj, gjykata me qllim t heqjes s mungesave t tilla i ndrmerr masat
e nevojshme t prcaktuara me kt ligj (neni 79 dhe 102 i ktij ligji respektivisht
caktimi i prfaqsuesit t prkohshm apo ftesa pals pr eliminimin e t mets s
vrejtur).
Pas shqyrtimit paraprak t padis gjykata me aktvendim e hedh posht padin si t
palejueshme po q se konstaton se:
a)
b)
c)
d)
shtja e ngritur me padi nuk hyn n kompetencn gjyqsore;

palt kan lidh kontrat pr zgjidhjen e kontestit t tyre nga arbitrazhi;
pr shtjen e ngritur me padi ekziston gjyqvarsia (litispendenca);
shtja sht gj e gjykuar (res iudicata);
625
e)
f)
g)
pr objektin e kontestit sht lidhur ujdia gjyqsore, se paditsi n gjykat ka

hequr dor nga krkespadia, se nuk ekziston interesi juridik i paditsit pr padi
vrtetimi;
padia sht paraqitur pas skadimit t afatit, po q se me dispozita t posame
sht parashikuar afati pr paraqitjen e saj;
paditsi brenda afatit t caktuar nga gjykata nuk i ka hequr mungesat nga neni
79 dhe 102 t ktij ligji.
Gjykata, n qoft se konsideron se nuk ka material procedural t mjaftueshm pr

dhnien e aktvendimit mbi ndonj shtje q sht paraqitur gjat shqyrtimit paraprak
t padis, do t vendos lidhur me t pasi t arrij prgjigja n padi e t paditurit ose
gjat seancs prgatitore apo n seancn pr shqyrtim kryesor t shtjes, po q se nuk
sht mbajtur seanca prgatitore.
PRGJIGJA N PADI
Gjykata padin, me shkresat e bashkangjitura, ia drgon t paditurit pr prgjigje
brenda afatit prej pesmbdhjet (15) ditsh nga dita kur sht paraqitur n gjykat padia
e rregullt dhe e plot. I padituri, pasi ti dorzohet padia, me shkresat e bashkangjitura
eventualisht, ka pr detyr, q brenda afatit prej pesmbdhjet (15) ditsh, t prgjigjet
me shkrim n padi. Me rastin e drgimit t padis gjykata do ta udhzoj t paditurin
pr detyrimin e tij, pr prmbajtjen q duhet ta ket prgjigja n padi si dhe pr pasojat
procedurale n rast se nuk e paraqet n gjykat, brenda afatit t duhur, prgjigjen n
padi.
N prgjigje i padituri duhet ti parashtroj prapsimet procedurale eventuale dhe
t deklaroj se a e pohon apo e kundrshton krkespadin, si dhe t tregoj t dhnat
q domosdo duhet ti ket do parashtres.
Po q se i padituri e konteston krkespadin, prgjigja n padi duhet ti prmbaj
edhe faktet mbi t cilat i padituri i mbshtet thniet e tij dhe provat me t cilat provohen
faktet e tilla.
Kur gjykata, pasi ti arrij prgjigja n padi, konstaton se ndrmjet palve nuk
sht kontestuese gjendja faktike, dhe se nuk ekzistojn pengesa t tjera pr dhnien e
vendimit meritor, ather ajo, pa caktuar fare seanc gjyqsore, mund ta jep aktgjykimin
me t ciln e pranon si t themelt krkespadin.
Kur gjykata, pasi ti arrij prgjigja n padi, konstaton se nga faktet e treguara n
padi nuk del themelsia e krkespadis, ather ajo do te jep vendimin meritor me t
cilin refuzohet si e pathemelt krkespadia.
Krkespadia sht e pathemelt, po q se qartazi sht n kundrthnie me faktet
e treguara n padi, apo, po q se faktet mbi t cilat mbshtett krkespadia qartazi
jan n kundrthnie me provat t cilat i ka propozuar paditsi, apo me faktet q jan
botrisht t ditura.
626
SEANCA PRGATITORE
Pasi t arrij prgjigja n padi gjykata e konvokon seancn prgatitore.
Po q se i padituri nuk ka paraqitur prgjigje n padi, e nuk jan plotsuar kushtet
pr dhnien e aktgjykimit kontumacional, gjykata do ta konvokoj seancn prgatitore
pas skadimit t afatit ligjor pr paraqitjen e prgjigjes n padi.
Datn e mbajtjes s seancs prgatitore gjykata do ta caktoj, sa her q sht e
mundur, pasi t jet konsultuar me palt ndrgjyqse.
Seanca prgatitore mbahet, si rregull, m s voni brenda afatit prej tridhjet (30)
ditsh nga dita n t ciln gjykats i ka arritur prgjigja n padi e t paditurit.
Seanca prgatitore sht e detyrueshme, prvese n rastet n t cilat gjykata, pasi
ti kt arritur prgjigja n padi, konstaton se ndrmjet palve nuk ka fakte kontestuese
apo kur, nga shkaku i pandrlikueshmris s kontestit, vjen n prfundim se nuk ka
nevoj t konvokohet seanca prgatitore.
N letrthirrjen pr n seanc prgatitore gjykata i njofton palt pr pasojat e
mosardhjes n seanc, si dhe pr detyrn q m s voni n seancn prgatitore duhet ti
parashtrojn t gjitha faktet n t cilat i mbshtesin krkesat e tyre, si dhe ti propozojn
t gjitha provat q dshirojn t merren gjat procedurs, por edhe q n seanc ti
sjellin t gjitha shkresat dhe sendet q dshirojn ti prdorin si mjete provuese.
Letrthirrja pr n seanc prgatitore, si rregull, u drgohet palve s paku shtat
(7) dit para dits n t ciln mbahet ajo.
Varsisht nga rezultati i shqyrtimit n seancn prgatitore gjykata do t vendos se
ka do t jet objekt shqyrtimi dhe cilat prova do t merren, n seancn pr shqyrtimin
kryesor t shtjes.
N qoft se n seancn prgatitore nuk vjen pala paditse, edhe pse sht thirrur
rregullisht, padia konsiderohet e trhequr, prve kur i padituri krkon q seanca t
mbahet.
Po q se n seancn prgatitore nuk vjen i padituri q sht thirrur rregullisht
shqyrtimi vazhdon t bhet me paln paditse t pranishme.
Ndrmjetsimi dhe pajtimi gjyqsor

Po q se gjykata e gjen t nevojshme nj gj t till, ather ajo m s voni n
seancn prgatitore, duke marr parasysh natyrn e kontestit dhe rrethanat tjera, u
propozon palve ndrgjyqse q kontestin ta zgjidhin n procedurn e ndrmjetsimit
t rregulluar me ligj t veant. Zgjidhjen e kontestit me an t ndrmjetsimit mund ta
propozojn edhe vet palt me marrveshjen e tyre. Propozimin e ktill palt mund ta
bjn deri n prfundimin e seancs pr shqyrtimin kryesor t shtjes.
Gjykata gjat gjith procedurs, e sidomos n seancn prgatitore, bn t gjitha
prpjekjet, por n mnyrn q nuk e rrezikon paansin e saj, pr t zgjidhur kontestin
me pajtim, kur e lejon natyra e shtjes. Me qllim q t kontribuoj n pajtimin gjyqsor
627
gjykata mund tua bj palve propozimin si t arrijn pajtimin, duke i marr parasysh
dshirat e palve, natyrn e kontestit, raportet midis tyre si dhe rrethanat e tjera.
Po q se pajtimi gjyqsor bhet pas dhnies s aktgjykimit t shkalls s par,
ather gjykata me aktvendim e anulon aktgjykimin e till. Aktgjykimi anulohet nga
gjykata e shkalls s par edhe kur pajtimi sht br gjat zhvillimit t procedurs s
shkalls s dyt.
Pajtimi gjyqsor mund t goditet vetm me an t padis.

Pajtimi gjyqsor anulohet, n qoft se sht prfunduar nn ndikimin e lajthimit,
mashtrimit apo dhuns. Pajtimi gjyqsor anulohet edhe po q se n prfundimin e tij ka
marr pjes pala me pazotsi procedurale, apo nse paln e till nuk e ka prfaqsuar
prfaqsuesi ligjor apo nse paln e ka prfaqsuar personi i pa autorizuar, ose personi
q nuk ka pasur autorizimin e nevojshm pr kryerjen e veprimeve procedurale t
veanta, prve kur veprimet e tilla jan aprovuar m von nga vet pala.
Padia pr anulimin e pajtimit gjyqsor nga paragrafi 2 dhe 3 t ktij neni mund t
ngrihet brenda afatit prej tridhjet (30) ditsh nga dita e marrjes s dijenis pr shkakun
e anulimit, e m s voni brenda afatit prej nj (1) viti nga dita e prfundimit t pajtimit
gjyqsor.
Konvokimi i seancs pr shqyrtimin kryesor t shtjes

N seancn prgatitore gjykata me aktvendim e cakton:
a) ditn dhe orn e mbajtjes s seancs pr shqyrtim kryesor t shtjes;
b) shtjet q do t shqyrtohen dhe bisedohen n seancn kryesore ;
c) provat q do t merren n seancn kryesore;
d) personat q do t thirren pr n seanc kryesore.
Seanca kryesore do t mbahet, si rregull, m s voni brenda afatit tridhjet (30)
ditor nga dita n t ciln sht mbyllur seanca prgatitore.
Gjykata mund t vendos q seanca pr shqyrtim kryesor t shtjes t mbahet
menjher pas asaj prgatitore.
Pals q nuk ka qen e pranishme n seancn prgatitore, bashk me letrthirrjen
pr n seanc kryesore i drgohet edhe kopja e procesverbalit t verifikuar nga seanca
prgatitore.
628
SHQYRTIMI KRYESOR
1. Zhvillimi i shqyrtimit kryesor
Shqyrtimi kryesor sht faza qndrore e procedurs kontestimore. At e prbjn
veprimet procedurale t gjykats dhe palve, t kryera n nj apo m tepr seanca, me
qllim t shoshitjes dhe shqyrtimit t fakteve nga t cilat varet themlsia e krkespadis.
Seancn e hap gjyqtari i shtjes si dhe e shpall objektin e shqyrtimit, e mandej
verifikon paraqitjen e t ftuarve dhe heton shkaqet e mosparaqitjes n seanc si dhe
rregullsin e thirjeve t atyre q nuk kan ardhur. Kur konstatohet se thirrja e palve
nuk sht br me rregull, seanca shtyhet dhe caktohet pr nj dit tjetr. Mungesa pa
arsye e paditsi do t ket si konsekuenc q t konsiderohet se e ka trhequr padin,
prvese kur i padituri deklaron se krkon q t zhvillohet shqyrtimi kryesor i shtjes
n munges t paditsit e po q se n seancn pr shqyrtim kryesor nuk vjen i padituri
q sht thirrur rregullisht, ather shqyrtimi kryesor i shtjes bhet pa pranin e tij.
Po q se m par nuk sht mbajtur seanca prgatitore, shqyrtimi kryesor i shtjes
zhvillohet n kt mnyr:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
paditsi jep shpjegime t thukta rreth krkesave t parashtruar n padi;

i padituri n mnyr t thukt e paraqet prgjigjen n padi;
po q se sht propozuar marrja e provs me an t dgjimit t palve, s pari
pyetet paditsi e mandej i padituri;
merren n pyetje dshmitart, s pari ata t propozuar nga pala paditse e
mandej ata t propozuar nga pala e paditur;
merren provat e tjera, prfshir edhe ekspertimin;
pas marrjes s t gjitha provave, t dy palt, por s pari paditsi e mandej
i padituri, i drejtohen gjykats me shpjegimet prfundimtare, me t cilat i
prmbledhin aspektet faktike dhe juridike t shtjes kryesore;
gjykata mund ti lejoj paditsit q shkurtimisht t deklarohet lidhur me fjaln
prfundimtare t pals s paditur;
po q se paditsit i sht lejuar deklarimi rreth fjals s fundit t pals s paditur,
ather edhe ksaj i lejohet q shkurtimisht t deklarohet rreth thnieve t fundit
t pals paditse.
Kshtu gjykata e formon bazn faktike t vendimit t saj.

Nga deklarata e palve gjykata njoftohet me krkesat e palve, me faktet relevante
si dhe me mjetet provuese q i ka n disponim. N baz t ktyre elementeve gjykata
e jep aktvendimin pr t provuarit, n t caktohet objekti i t provuarit, pranohet apo
refuzohet prova e propozuar nga pala dhe caktohet mnyra e marrjes s provave (mnyra
e shfrytzimit t informatave q i japin provat lidhur me faktin). Gjykata e prfundon
629
shqyrtimin kryesor kur konsideron se objekti i gjykimit sht shqyrtuar mjaft dhe se
mund t filloj vendosja meritore.
2. Shtyrja dhe vazhdimi i seancs gjyqsore pr shqyrtimin

kryesor
Gjykata mund ta shtyj seancn e konvokuar pr shqyrtim kryesor para se t filloj
ajo, po q se konstaton se nuk jan plotsuar prezumimet ligjore pr mbajtjen e saj, apo
se provat e caktuara pr marrje nuk do t mund t bhen t pranishme deri n fillimin
e seancs.
Gjykata ka pr detyr q, m s voni shtat (7) dit para fillimit t seancs, q t
bj verifikimin nse jan plotsuar kushtet pr mbajtjen e shqyrtimit kryesor.
Kur e shtyn seancn, gjykata, pr kohn e mbajtjes s seancs s shtyr menjher
i njofton t gjith personat e thirrur m par.
Me propozimin e pals gjykata mund ta shtyj seancn e filluar vetm nga kto
shkaqe:
a) n qoft se pa fajin e pals q e propozon shtyrjen e seancs nuk ka mundsi
q t merret ndonj prov e caktuar pr marrje, e q sht e rndsishme pr
dhnien e vendimit te ligjshm;
b) n qoft se t dy palt bashkrisht e propozojn shtyrjen e seancs me qllim t
zgjidhjes paqsore t kontestit apo me qllim t pajtimit gjyqsor.
Pala mund ta propozoj shtyrjen e seancs vetm nj her nga shkaku i njjt.
Gjykata nuk ka pr detyr q ta njoftoj pr vendin dhe kohn e seancs s re paln
q nuk ka qen e pranishme n seancn e shtyr prkundrejt thirrjes s rregullt.
N seancn e re t caktuar pas shtyrjes s shqyrtimit t shtjes, veprimet procedurale
t kryera do t kryhen prsri vetm po q se gjykata konsideron se nj gj e till sht
e domosdoshme pr dhnien e vendimit t ligjshm.
Seanca pr shqyrtimin kryesor t shtjes nuk mund t shtyhet pr koh t pa
caktuar.
Seanca kryesore dgjimore nuk mund t shtyhet m shum se tridhjet (30) dit,
prve rasteve t prcaktuara me ligj.
Gjyqtari ka pr detyr ta njoftoj kryetarin e gjykats pr seciln shtyrje t seancs.
Ky i fundit mban evidenc pr shtyrjet e seancave pr secilin gjyqtar.
N qoft se shtyhet seanca, gjyqtari ka pr detyr q ti merr t gjitha masat e
mundshme me qllim q t hiqen shkaqet q e kan shkaktuar shtyrjen, si dhe me
qllim q n seancn e ardhshme t prfundoj normalisht shqyrtimi i shtjes
630
3. Mbajtja e seancs kryesore me dyer t hapura

Shqyrtimi kryesor i shtjes n parim bhet publikisht.
Gjykata lejon, me vendim t arsyetuar, q gjykimi i shtjes trsisht apo pjesrisht,
t bhet n seanc me dyer t mbyllura (jo publike), vetm kur:
a) sht e nevojshme t ruhet nj sekret zyrtar dhe rendi publik;
b) prmendn sekrete tregtare, apo shpikjesh, nga publikimi i t cilave do t
cenoheshin interesa q mbrohen me ligj;
c) prmenden rrethana nga jeta intime private e palve dhe e pjesmarrsve t
tjer n proces.
Aktvendimin pr zhvillimin e gjykimit me dyer t mbyllura gjykata duhet ta
arsyetoj dhe ta shpall publikisht.
SHPENZIMET PROCEDURALE
1. Prbrja e shpenzimeve procedurale
Shpenzimet procedurale prbhen nga harxhimet e bra gjat dhe lidhur me
procesin gjyqsor. Shpenzimet procedurale prfshijn edhe shprblimet pr punn e
avokatit e t personave t tjer t cilve ligji u jep t drejtn e shprblimit.
Secila pal paraprakisht vet i bart harxhimet q i ka shkaktuar me veprimet
procedurale t veta.Shpenzimet pr dshmitart, ekspertet dhe pr kqyrjen e sendeve
ose kqyrjen n vend parapaguhen nga pala q i ka krkuar, n shumn q ka caktuar
gjykata me aktvendim.
Kur marrjen e provs e propozojn t dy palt bashkrisht, ather gjykata vendos
q shumn e nevojshme pr pagimin e shpenzimeve paraprakisht ta deponojn t dy
palt n pjes t barabarta. Gjykata do t heq dor nga marrja e provs n qoft se
shuma e nevojshme pr mbulimin e shpenzimeve nuk deponohet n afatin e caktuar
nga gjykata.
Prjashtimisht nga dispozitat e paragrafit 3 t ktij neni, n qoft se gjykata cakton
sipas detyrs zyrtare marrjen e provave pr vrtetimin e fakteve lidhur me zbatimin e
nenit 3 paragrafi 3 t ktij ligji, kurse palt nuk e deponojn shumn e caktuar, ather
shpenzimet pr marrjen e provave do t paguhen nga mjetet e gjykats.
Pala e cila e humb procesin gjyqsor trsisht ka pr detyr q pals kundrshtare
gjyqfituese, dhe ndrhyrsit q i sht bashkuar, tia shprblej t gjitha shpenzimet
gjyqsore.
Po q se paditsi vetm pjesrisht ka sukses n procesin gjyqsor, ather gjykata
mundet, duke marr parasysh suksesin e arritur, t caktoj q secila pal ti bart
631
shpenzimet e veta apo q njra pal tia shprblej tjetrs, dhe ndrhyrsit q i sht
bashkuar, pjesn proporcionale t shpenzimeve.
Gjykata mund t vendos q njra pal ti shprblej t gjitha shpenzimet q kan
pasur pala kundrshtare dhe ndrhyrsi q i sht bashkuar, n qoft se pala kundrshtare
nuk ka pasur sukses vetm n pjesn proporcionalisht t pa rndsishme t krkess s
vet, kurse pr shkak t ksaj pjese nuk jan krijuar shpenzime t veanta.
Me rastin e vendosjes se cilat shpenzime do ti shprblehen pals, gjykata do t
marr parasysh vetm ato shpenzime q kan qen t nevojshme pr ndjekjen e shtjes
n gjyq. Se cilat shpenzime kan qen t nevojshme, si dhe mbi shumn e shpenzimeve,
vendos gjykata duke muar me kujdes t gjitha rrethanat.
Pala ka pr detyr q, pavarsisht nga ajo se cili e ka fituar procesin gjyqsor, tia
shprblej pals kundrshtare shpenzimet q ia ka shkaktuar me faj t vet ose me rastin
q i ka ndodhur asaj.
N qoft se i padituri nuk i ka dhn shkas padis, nga shkaku se e ka pohuar
krkespadin dhe ka qen i gatshm ta prmbush detyrimin e vet, paditsi duhet tia
shprblej t paditurit shpenzimet e procedurs.
Kur prokurori publik apo Ombudspersoni marrin pjes n procesin kontestimor si
pal ndrgjyqse, atyre u takon e drejta n shpenzimet procedurale sipas dispozitave t
ktij ligji, por jo edhe e drejta e shprblimit pr punn e kryer.
Pr pagimin e shpenzimeve procedurale gjykata vendos vetm me krkesn e
specifikuar t pals, pa br asnj shqyrtim verbalisht lidhur me krkesn.
Pala duhet ta paraqes krkesn pr pagimin e shpenzimeve m s voni deri n
prfundimin e shqyrtimit q i paraprin vendosjes mbi shpenzimet, e po q se sht
fjala pr dhnien e vendimit pa u br shqyrtim paraprakisht, ather pala ka pr detyr
q krkesn pr shpenzimet e procedurs ta parashtroj n propozimin mbi t cilin
gjykata duhet t vendos.
N rastin nga neni 456 i LPK, n qoft se trheqja e padis, apo e mjetit me t
cilin sht goditur vendimi i shkalls s par, nuk sht br gjat shqyrtimit direkt t
shtjes nga gjykata e shkalls s dyt, krkesa pr shprblimin e shpenzimeve mund
t paraqitet brenda afatit prej pesmbdhjet (15) ditsh pas marrjes s njoftimit pr
trheqjen e padis, prkatsisht mjetit t goditjes.
Kur gjykata e hedh posht ose e refuzon mjetin e goditjes s vendimit, ather ajo
duhet t vendos edhe pr shpenzimet e krijuara n procedurn sipas mjetit t till t
goditjes.
632
2. Shpenzimet n procedurn e sigurimit t provs

Shpenzimet e procedurs pr sigurimin e provave i bart pala e cila e ka paraqitur
krkesn pr sigurimin e provs (paraprova). Ajo ka pr detyr q ti paguaj edhe
shpenzimet pals kundrshtare, respektivisht prfaqsuesit t prkohshm t emruar
t asaj.
Kto shpenzime propozuesi i sigurimit t provs mund ti realizoj me von si
shpenzime gjyqsore, varsisht nga suksesi n procesin gjyqsor t mvonshm.
3. Lirimi nga pagimi i shpenzimeve gjyqsore

Gjykata e liron nga pagimi i shpenzimeve gjyqsore paln e cila, sipas gjendjes
s vet t prgjithshme pasurore sht n pamundsi ti prballoj ato shpenzime pa
dmtuar ushqimin e domosdoshm t vet dhe t familjes s ngusht t saj.
Ky lirim prfshin lirimin nga pagimi i taksave gjyqsore dhe lirimin nga deponimi
i paradhnies pr shpenzimet e dshmitarve, t ekspertve t kqyrjes n vend si dhe
t shpalljeve gjyqsore.
Gjykata mund ta liroj paln vetm nga taksat gjyqsore po q se me pagimin e tyre
do t paksoheshin dukshm mjetet pr ushqimin e saj dhe t familjes s ngusht t saj.
Vendimin mbi lirimin nga shpenzimet gjyqsore gjykata e jep brenda afatit prej
shtat (7) ditsh nga dita e paraqitjes s krkess.
Kur pala sht liruar nga pagimi i t gjitha shpenzimeve gjyqsore, gjykata e
shkalls s par, me krkesn e saj, vendos q ta prfaqsoj avokati, po q se kjo sht
e nevojshme pr mbrojtjen e t drejtave t saja.
Kur pala sht liruar nga t gjitha shpenzimet gjyqsore, nga mjetet financiare t
gjykats bhet parapagimi pr shpenzimet e dshmitarve, ekspertve, kqyrjes direkte
si dhe t publikimit t shpalljeve gjyqsore dhe harxhimeve faktike t prfaqsuesit t
caktuar.
Aktvendimi mbi lirimin nga pagimi i shpenzimeve gjyqsore dhe mbi emrimin e
prfaqsuesit mund t anulohet nga gjykata e shkalls s par gjat zhvillimit t procesit
gjyqsor, po q se vrtetohet se pala sht n gjendje ti bart t gjitha shpenzimet
procedurale. N rast t ktill gjykata duhet t vendos nse pala do ti kompensoj
krejtsisht apo pjesrisht shpenzimet dhe taksat gjyqsore nga t cilat sht liruar me
par, si dhe harxhimet faktike dhe shprblimin pr prfaqsuesin e emruar nga gjykata.
Taksat dhe shpenzimet e paguara nga mjetet financiare t gjykats, si dhe
harxhimet faktike dhe shprblimi pr prfaqsuesin e emruar t pals prbjn pjes
t shpenzimeve gjyqsore.
N qoft se kundrshtari i pals s liruar nga pagimi i shpenzimeve gjyqsore
sht ngarkuar me pagimin e shpenzimeve gjyqsore, kurse konstatohet se ai nuk
sht n gjendje ti paguaj ato, gjykata pas konstatimit t till mund t vendos q
shpenzimet e tilla ti paguaj trsisht apo pjesrisht pala e liruar, pikrisht nga objekti
i kontestit q i takon si pal gjyqfituese. Me kt detyrim t pals gjyqfituese, t liruar
633
m par nga pagimi i shpenzimeve gjyqsore, nuk prekt e drejta e saj q ti paguhen
nga pala kundrshtare gjyqhumbse t gjitha shpenzimet gjyqsore sipas rregullave t
prgjithshme.
PROCEDURAT E POSAME KONTESTIMORE

Dispozitat e LPK jan t prshtatshme n rend t par pr zgjidhjen e kontesteve
thjesht pasuroro-juridike. N disa konteste me veori t posame dispozitat e tilla
nuk mund t jen instrument plotsisht adekuat pr zgjidhjen e tyre. Nga ky shkak
ka pasur nevoj t instituohen procedime t posame pr zgjidhjen e tyre. Rregullat
pr zhvillimin e procedimeve t tilla i prbjn procedurat e posame kontestimore.
Procedurat e posame jan parapar pr shkaqe t ndryshme. Disa nga to jan pasoj e
llojit t raporteve materialo-juridike nga t cilat lindin kontestet, kurse t tjerat pasoj e
rndsis shoqrore t cilin e kan raportet e tilla. N disa raste vendimmarrse ka qen
nevoja q mbrojtja juridike t realizohet sa m shpejt e cila gj ka ndikuar q procedura
t reduktohet n mas t madhe. Mirpo, rregullat e procedurs s prgjithshme
kontestimore aplikohen (si burim subsidiar) edhe n gjykimet e posame n lidhje me
t gjitha shtjet pr t cilat nuk jan parapar rregulla t veanta.
Vet LPK i ka rregulluar disa procedura t posame: procedurn e zgjedhjes s
kontesteve nga marrdhnia e puns; kontestet pr shkak t pengimit t posedimit;
kontestet e vlers s vogl; at pr dhnien e urdhrpagess; kontestet tregtare, dhe
Procedura e gjykimeve t arbitrazhit edhe pse kto gjykime mbahen edhe sipas
Rregullave t posame mbi arbitrazhin.
PROCEDURA N KONTESTET NGA MARRDHNIA E

PUNS
N kontestet nga marrdhnia e puns, e sidomos me rastin e caktimit t afateve
dhe konvokimit t seancave gjyqsore, gjykata gjithmon do t ket parasysh nevojn
e zgjidhjes s ngutshme t kontesteve nga marrdhnia e puns. Pra te kto konteste
krkohet zgjidhja e shpejt e kontestit n drejtim LPK parasheh afate shtat ditore
pr prmbushjen e ndonj detyrimi (afati paritiv), i njjti afat sht i parapar edhe pr
ankes vendimit gjyqsor dhe n fund meqense nuk ka dispozita t tjera t posame n
kt kapitull prshtatshmrisht zbatohen dispozitat tjera t LPK.
PROCEDURA N KONTESTET PR SHKAK T PENGIMIT T

POSEDIMIT
Me rastin e caktimit t afateve dhe konvokimit t seancave edhe te kto konteste
LPK obligon gjykatn q gjithmon ti kushtoj kujdes nevojs s zgjidhjes s ngutshme
t kontesteve pr shkak t pengimit t posedimit, por duke marr parasysh natyrn e
secilit rast konkret.
634
Shqyrtimi i shtjes sipas padis pr shkak t pengimit t posedimit do t kufizohet

vetm n konstatimin dhe t provuarit e fakteve t gjendjes s fundit t posedimit dhe t
pengimit t br. Prjashtohet mundsia e shqyrtimit lidhur me t drejtn e posedimit, me
bazn juridike, ndrgjegjshmris ose pandrgjegjshmrin e posedimit. Prjashtohet
mundsia q n kontestet pr shkak t pengimit t posedimit t parashtrohet krkesa pr
shprblimin e dmit t shkaktuar me an t veprimeve me t cilat sht br pengimi i
posedimit.
Afatin pr prmbushjen e detyrimeve q u jan caktuar palve gjykata e cakton
varsisht nga rrethanat e do rasti konkret ndrsa afati pr paraqitjen e ankess sht
shtat (7) ditor. Pr shkaqe t rndsishme gjykata mund t vendos q ankesa mos ta
pengoj prmbarimin e aktvendimit.
Kundr aktvendimeve t dhna n kontestet pr shkak t pengimit t posedimit
revizioni nuk sht i lejuar.
Paditsi e humbet t drejtn q n procedurn prmbaruese t prmbush detyrimin
e aktvendimit me t cilin i padituri urdhrohet q ta prmbush detyrimin e caktuar,
po q se nuk e ka iniciuar procedurn prmbaruese brenda afatit prej 30 ditsh pas
skadimit t afatit paritiv.
Prsritja e procedurs s prfunduar me vendim t forms s prer n kontestet pr
shkak t pengimit t posedimit lejohet vetm nga shkaqet e prcaktuara n nenin 232
pika a) dhe b) t LPK, dhe vetm brenda afatit prej tridhjet (30) ditsh nga dita n t
ciln sht br i forms s prer aktvendimi prfundimtar.
Edhe te kto konteste meqense nuk ka dispozita t tjera t posame n kt kapitull
prshtatshmrisht zbatohen dispozitat tjera t LPK.
PROCEDURA N KONTESTET E VLERS S VOGL

Konteste t vlers s vogl, n vshtrim t dispozitave t LPK, jan kontestet n t
cilat krkespadia ka t bj me krkesa n t holla, shuma e t cilave nuk sht m e
madhe se 500 Euro. Por si konteste t vlers s vogl konsiderohen edhe kontestet n
t cilat krkespadia nuk ka t bj me krkes n t holla, por n t cilat paditsi n
padin e tij ka theksuar se pranon q, n vend t prmbushjes s krkess jo n t holla,
ti paguhet shuma e t hollave q nuk sht me e madhe se 500 Euro. Kontest i vlers
s vogl konsiderohet edhe ai n t cilin objekt i krkespadis nuk sht shuma e t
hollave, por dorzimi i sendit t luajtshm vlera e t cilit, e treguar n padi nga paditsi,
nuk e kalon shumn prej 500 Euro.
Nuk konsiderohen konteste t vlers s vogl, n kuptimin e dispozitave t ktij
ligji, kontestet lidhur me sendet e paluajtshme, kontestet nga marrdhniet e puns dhe
kontestet pr shkak t pengimit t posedimit.
N procedurn sipas padis pr zgjidhjen e kontestit m vler t vogl ankimi i
veant lejohet vetm kundr aktvendimit me t cilin prfundon procesi gjyqsor i
shkalls s par. Aktvendimet e tjera, kundr t cilave sipas ktij ligji lejohet ankimi i
veant mund t goditn vetm me an t ankess kundr vendimit me t cilin prfundon
635
procedura dhe kto aktvendime nuk u drgohen palve posarisht, por shpallen n
seanc gjyqsor dhe inkorporohen n vendimin prfundimtar.
N procedurn pr zgjidhjen e kontesteve me vler t vogl, procesverbali nga
seanca pr shqyrtimin kryesor, prve t dhnave nga neni 135 paragrafi 1 i LPK,
prmban:
a)
b)
c)
d)
deklaratat e palve me rndsi esenciale, e sidomos ato me t cilat trsisht apo

pjesrisht pohohet krkespadia, ose hiqet dor nga krkespadia, me t cilat
ndryshohet apo trhiqet padia, si dhe deklarata mbi heqjen dor nga e drejta e
ankimit;
prmbajtjen esenciale t provave t marra;
vendimet kundr t cilave lejohet ankimi dhe q jan shpallur n seancn pr
shqyrtimin kryesor t shtjes;
nse palt kan qen t pranishme me rastin e shpalljes s aktgjykimit, e po q
se kan qen t pranishme, a jan udhzuar n cilat kushte mund t bjn ankim.
Po q se pala paditse e ndryshon krkespadin me an t zmadhimit t saj

duke kaprcyer kshtu kufirin prej 500 Euro, procedura e filluar do t vazhdohet dhe
prfundohet sipas dispozitave pr procedurn kontestimore t prgjithshme t ktij ligji.
Po q se paditsi deri n prfundimin e seancs pr shqyrtimin kryesor t shtjes
q sht duke u zhvilluar sipas dispozitave mbi procedurn e prgjithshme kontestimore
e zvoglon krkespadin nn shumn prej 500 Euro, procedura e mtejme do t
zhvillohet sipas rregullave t ktij ligji pr procedurn pr zgjidhjen e kontesteve me
vler t vogl.
N qoft se paditsi nuk vjen n seancn e par t shqyrtimit kryesor t shtjes,
prkundrejt thirrjes s rregullt, do t konsiderohet se e ka trhequr padin, prvese
kur i padituri n seancn e till krkon q t vazhdohet me shqyrtimin e shtjes n
munges t paditsit.
Po q se nga seanca e par pr shqyrtimin e shtjes kryesore mungojn t dy palt
ndrgjyqse, prkundrejt thirrjes s rregullt, do t konsiderohet se paditsi e ka trhequr
padin.
Aktgjykimi ose aktvendimi me t cilin prfundohet procedura e zgjidhjes s
kontestit me vler t vogl mund t goditet me ankes vetm pr shkak t shkeljes
esenciale t dispozitave mbi procedurn kontestimore dhe pr shkak t zbatimit t
gabuar t s drejts materiale.
N aktgjykimin, prkatsisht aktvendimin nga paragrafi 1 t ktij neni ,gjykata ka
pr detyr ti prmend shkaqet n baz t t cilave mund t bhet ankimi.
Kundr aktgjykimit ose aktvendimit t shkalls s par, palt mund t ankohen
brenda afatit prej shtat (7) ditsh.
636
N procedurn e zgjidhjes s kontesteve me vler t vogl afati paritiv pr

prmbushjen e premtimit dhe ai pr dhnien e vendimit plotsues sht shtat (7) ditor.
PROCEDURA E DHNIES S URDHRPAGESS

Kur krkespadia ka t bj me krkes n t holla q sht br e realizueshme,
e q provohet me dokument t besueshm q i sht bashkangjitur padis n origjinal
apo kopje t legalizuar, ather gjykata do ta urdhroj t paditurin q ta prmbush
krkespadin (urdhrpagesa).
Dokumente t besueshme konsiderohen sidomos:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
dokumentet publike;
dokumentet private, n t cilat nnshkrimin e debitorit e ka verifikuar organi
kompetent pr verifikime;
kambialet dhe eqet me protest dhe fatur kthyese, po q se jan t nevojshme
pr themelimin e krkess;
ekstraktet e verifikuara nga librat afariste pr pagesat e shrbimeve komunale
t furnizimit me uj, energji elektrike dhe bartjen e mbeturinave;
faturat;
dokumentet q sipas dispozitave ligjore t posame kan rndsin e
dokumenteve publike.
Gjykata e jep urdhrpagesn, edhe kur paditsi nuk e krkon nj gj t till, po q

se i gjen t plotsuara kushtet pr dhnien e saj.
N rastet n t cilat, sipas Ligjit mbi procedurn prmbaruese, mund t krkohet
ekzekutimi n baz t dokumentit t besueshm, gjykata e jep urdhrpagesn vetm
po q se paditsi e bn t besueshm ekzistimin e interesit juridik pr dhnien e
urdhrpagess.
Po q se paditsi nuk e bn t besueshm ekzistimin e interesit juridik pr dhnien
e urdhrpagess, gjykata e hedh posht padin si t palejueshme.
Kur krkespadia ka t bj me krkesn n t holla q sht br e realizueshme e
q nuk sht m e madhe se 500 Euro, gjykata e jep urdhrpagesn kundr t paditurit
edhe po q se padis nuk i sht bashkangjitur dokumenti i besueshm, por n padi
sht treguar baza juridike e krkess dhe shuma e detyrimit si dhe provat me an t t
cilave mund t provohet vrtetsia e pretendimeve t paditsit.
Urdhrpagesa nga paragrafi l e ktij neni mund t jepet vetm kundr debitorit
kryesor.
637
N urdhrpages gjykata do t caktoj se i padituri ka pr detyr q brenda shtat

(7) ditsh, kurse n kontestet lidhur me kambialin dhe ekun brenda tri (3) ditsh,
pasi ti dorzohet urdhrpagesa me shkrim ta prmbush krkesn e padis bashk me
shpenzimet gjyqsore q i ka caktuar gjykata, ose q brenda t njjtit afat ta paraqes
prapsimin kundr urdhrpagess. N urdhrpages gjykata e paralajmron t paditurin
se prapsimi i paraqitur me vones do t hedhet posht.
N qoft se gjykata nuk e aprovon propozimin pr dhnien e urdhrpagess, ather
ajo do ta vazhdoj procedurn e prgjithshme sipas padis.
I padituri mund ta godit urdhrpagesn vetm me an t prapsimit.
Po q se urdhrpagesa goditet vetm n pikpamje t vendimit mbi shpenzimet
procedurale, ather vendimi i ktill mund t goditet vetm me an t ankess kundr
aktvendimit.
N aktgjykimin mbi shtjen kryesore gjykata do t vendos nse urdhrpagesa
mbahet n fuqi trsisht apo pjesrisht ose anulohet.
N qoft se gjykata pas dhnies s urdhrpagess shpallet jokompetente n
pikpamje lndore, ather ajo e anulon urdhrpagesn dhe pasi t bhet i forms s
prer aktvendimi mbi inkompetencn ia drgon lndn gjykats pr t ciln mendon se
sht e kompetencs lndore.
Po q se gjykata pas dhnies s urdhrpagess konstaton se sht inkompetente n
pikpamje territoriale, ajo nuk do ta anuloj urdhrpagesn, por pasi t bhet i forms
s prer aktvendimi mbi inkompetencn do tia drgoj lndn gjykats pr t ciln
mendon se sht e kompetencs territoriale.
PROCEDURA N KONTESTET TREGTARE

Kontestet tregtare konsiderohen mosmarrveshjet q lindin midis subjekteve
t veprimtaris ekonomike n lidhje me kontratat dhe veprimet tjera juridike t cilat
shrbejn kryerjes s veprimtaris ekonomike dhe qarkullimit t mallrave apo t
shrbimeve t ndryshme. N kto konteste kompetenca toksore caktohet n baz
t vendit n t cilin i padituri sht dashur ta mbush prestimin. N procedurn pr
zgjidhjen e kontesteve tregtare zbatohen dispozitat e ktij ligji pr procedurn e
prgjithshme kontestimore, po q se n dispozitat e ktij kreu nuk sht prcaktuar di
tjetr.
Rregullat procedurale pr procedurn e zgjidhjes s kontesteve tregtare zbatohen
n t gjitha kontestet pr t cilat sipas Ligjit mbi Gjykatat sht kompetente gjykata
tregtare, prvese n kontestet pr t cilat sht kompetente sipas trheqjes (atraksionit)
s kompetencs lndore.
N kto konteste gjyqtari sht i autorizuar q n rastet e ngutshme t konvokoj
seanca me an t telefonit apo telegramit.
Revizioni n kontestet tregtare nuk lejohet n qoft se vlera e objektit t kontestit
n pjesn e goditur t aktgjykimit t forms s prer nuk i kalon 10.000 Euro.
638
N procedurn e zgjidhjes s kontesteve tregtare vlejn kto afate:

a) afati prej shtat (7) ditsh pr prgjigje n padi;
b) afati prej pesmbdhjet (15) ditsh pr paraqitjen e propozimit pr kthimin n
gjendjen e mparshme nga neni 130 paragrafi 3 i ktij ligji;
c) afati prej shtat (7) ditsh pr ankesn kundr aktgjykimit apo aktvendimit;
d) afati prej tri (3) ditsh pr paraqitjen e prgjigjes n ankes;
e) afati prej shtat (7) ditsh (afati paritiv) pr prmbushjen e detyrimit n t holla,
e pr prmbushjen e premtimit jo n t holla gjykata mund t caktoj afat m t
gjat.
N procedurn pr zgjidhjen e kontesteve tregtare t vlers s vogl konsiderohen
vetm ato konteste n t cilat padia ka t bj me krkes n t holla e cila nuk e kalon
shumn prej 3. 000 Euro.
Konsiderohen konteste t vlers s vogl edhe kontestet n t cilat padia nuk ka t
bj me krkes n t holla, por paditsi n padin e tij deklaron se pranon q, n vend
t premtimit jo n t holla, ti paguhet shuma e t hollave q nuk e kalon at prej 3.000
Euro.
Konsiderohet kontest i vlers s vogl edhe kontesti n t cilin objekt kontesti nuk
sht shuma e t hollave por dorzimi i sendit t luajtshm vlera e t cilit, e prmendur
nga paditsi n padi, nuk e kalon shumn prej 3.000 Euro.
PROCEDURA E GJYKIMEVE T ARBITRAZHIT

Me Ligjin pr ndryshimin dhe plotsimin e Ligjit pr Procedurn Kontestimore
sht parapar q procedura e Arbitrazhit rregullohet me ligj t veant dhe njohja dhe
prmbarimi i vendimeve t tribunaleve t huaja bhet n prputhje me Konventn e
NJU JORK-ut pr njohjen dhe prmbarimin e vendimeve t huaja t arbitrazhit.
Pra, procedura e arbitrazhit sht e rregulluar me Ligjin pr Arbitrazhin21, dhe
tani pas hyrjes n fuqi t ndryshimit dhe plotsimit t LPK nuk ka m dualizm rreth
procedurs s arbitrazhit t ciln procedur e parashihnin n mnyr paralele dhe LPK
pa ndryshimet e prmendura e edhe Ligji pr Arbitrazhin.
Arbitrazhi nnkupton marrveshjen e arritur ndrmjet dy ose m shum personave,
q disa ose t gjitha kontestet juridike, t cilat kan lindur ose q mund t lindin
ndrmjet tyre, do ti nnshtrohen arbitrazhit. E vet arbitrazhi sht institucion jo
shtetror i prbr prej nj apo m tepr subjektesh t cilve palt me marrveshje ia
besojn zgjidhjen e kontestit me an t vendimit t cilin ligji e barazon me aktgjykimin
e forms s prer. Arbitrat e arbitrazhit i zgjedhim vet palt. Vendimi i arbitrazhit jepet
n form t shkruar dhe sipas ligjit ai quhet vendim n dallim prej urdhrrit t cilin ka
t drejt ta bie arbitrazhi me rastin e ndrprerjes s procedurs s arbitrazhit (neni 33.2
i Ligjit pr Arbitrazhin).
21 Ligji pr Arbitrazhin nr. 2007/02 L75 i dats 26.01.2007 i shpallur nga ana e PSPP me dt. 05.06.2008 n
Rregulloren e UNMIK-ut nr. 2008/30,
639
Ekzistojn arbitrazhet instuticionale (t prhershme) dhe ato t prkohshme (ad hoc).

T parat zakonisht formohen pran Odave Ekonomike. Arbitrazhi ad hoc themelohet
me an t kontrats s palve me detyr q ta zgjidh vetm kontestin konkret. Pas
zgjidhjes s tij ai pushon s ekzistuari. Ndryshe nga ky arbitrazhi instuticional sht
organizat permanente e themeluar me qllim q ta kryej funksionin gjyqsor sa her
q palt i paraqiten me krkes q ta zgjidhin kontestin e tyre.
Pra, palt mund t merren vesh q zgjidhjen e kontestit, lidhur me t drejtat me t
cilat mund t disponojn lirisht, tia besojn arbitrazhit.
Marrveshja pr arbitrazh mund t bhet nga palt pr zgjidhjen e kontestit
t caktuar apo pr zgjidhjen e kontesteve q mund t lindin midis tyre nga raporti
materialo-juridik i caktuar. Marrveshja pr arbitrazhin sht e vlefshme vetm po q
se sht lidhur n form t shkruar.
Marrveshja pr arbitrazh konsiderohet e lidhur n form t shkruar edhe kur
sht lidhur me kmbimin e letrave, telegrameve, telekseve apo mjeteve tjera t
telekomunikacionit q e mundsojn provn e shkruar mbi marrveshjen e prfunduar.
Marrveshja pr arbitrazh konsiderohet e lidhur n form t shkruar edhe po
q se sht lidhur duke u kmbyer padia, n t ciln paditsi pretendon se ekziston
marrveshja dhe prgjigja n padi, n t ciln i padituri nuk e mohon nj gj t till.
Numri i arbitrave t arbitrazhit duhet t jet gjithmon tek.
Po q se me marrveshjen e palve nuk sht caktuar numri i arbitrave, ather
secila nga palt e emron nga nj arbitr, kurse kta t dy bashk e zgjedhin kryetarin
e arbitrazhit.
N qoft se palt pr zgjidhjen e kontestit t caktuar e kan kontraktuar kompetencn
e arbitrazhit, gjykata t cils i sht paraqitur padia pr zgjidhjen e t njjtit kontest
dhe midis palve t njjta, sipas prapsimit t t paditurit shpallet jokompetente, i
anulon veprimet procedurale t kryera dhe me aktvendim e hedh posht padin si t
palejueshme.
Prapsimin pala e paditur mund ta parashtroj m s voni n momentin e paraqitjes
s prgjigjes n padi.
Paln e cila n baz t marrveshjes pr arbitrazh duhet ta emroj arbitrin mund
ta ftoj pala kundrshtare q brenda afatit pesmbdhjet (15) ditor ta bj emrimin e
till si dhe ta njoftoj pr emrimin e br.
Ftesa sht e vlefshme vetm po q se pala e cila e ka br at e ka emruar arbitrin
e vet dhe pr nj gj t ktill e ka njoftuar paln kundrshtare.
Kur n baz t marrveshjes pr arbitrazh emrimin e arbitrave duhet ta bj personi
i tret, donjra nga palt mund tia bj ftesn personit t till.
Personi i ftuar q ta bj emrimin e arbitrit t arbitrazhit sht i lidhur me emrimin
e kryer posa t njoftohet pr emrimin pala kundrshtare, respektivisht njra nga palt.
Ne qoft se arbitri nuk emrohet n kohn e duhur, e nga marrveshja nuk del di
tjetr, arbitrin e propozon gjykata shtetrore sipas propozimit t pals.
640
Po q se arbitrat nuk mund t pajtohen rreth zgjedhjes s kryetarit, e nga marrveshja

e palve pr arbitrazh nuk del di tjetr, kryetarin e arbitrazhit, sipas propozimit t
cilitdo arbitr apo t cilsdo pal, e emron gjykata shtetrore.
Pr emrimin e arbitrit, prkatsisht t kryetarit t arbitrazhit sht kompetente
gjykata e shkalls s par e cila do t ishte kompetente pr zgjidhjen e kontestit po t
mos ekzistonte marrveshja pr arbitrazh.
Secila nga palt mund t krkoj me padi q gjykata shtetrore ta shfuqizoj
marrveshjen pr arbitrazh n qofte s:
a) palt brenda afatit prej tridhjet (30) ditsh nga ftesa e par pr emrimin e
arbitrit nuk mund t merren vesh pr zgjedhjen e arbitrit q do t duhej ta
emronin bashkrisht;
b) personi i cili n vete marrveshjen pr arbitrazh sht emruar arbitr nuk
dshiron apo nuk mund ta ushtroj misionin e besuar.
Pr n seancn pr shqyrtimin e krkess s paditsit gjykata i fton t dy palt, por
ajo mund t merr vendim edhe kur palt e ftuara rregullisht nuk paraqitn n seancn
e ktill.
Deklaratn pr pranimin e misionit q i sht besuar arbitri duhet ta bj me shkrim.
Nj gj t till arbitri mund ta bj edhe ashtu q e nnshkruan marrveshjen e palve
pr arbitrazh.
Arbitri ka pr detyr t prjashtohet kur ekzistojn shkaqet e prjashtimit t
parashikuara pr prjashtimin e gjyqtarit t gjykats shtetrore me kt ligj.
Prjashtimi i arbitrit mund t krkohet nga palt edhe ather kur arbitri nuk i ka
kualifikimet e duhura pr t cilat ato jan marr vesh, si dhe kur ai nuk i prmbush
detyrat.
Pala e cila vet, apo bashkrisht me paln tjetr, e ka emruar arbitrin mund ta
krkoj prjashtimin e tij vetm nse shkaku i prjashtimit ka lindur, apo pala ka marr
dijeni pr t, pasi t jet emruar arbitri.
Kur mungon marrveshja, pala duhet tia paraqes krkesn pr prjashtimin e arbitrit
arbitrazhit brenda afatit pesmbdhjet (15) ditor nga dita n t ciln ka marr dijeni
pr emrimin e arbitrit apo pr cilndo rrethan e cila arbitrin e bn t paprshtatshm
pr detyrn e besuar. Krkesa pr prjashtimin e arbitrit duhet te jet me shkrim dhe ti
prmbaj shkaqet e prjashtimit.
Po q se arbitri, prjashtimin e t cilit e ka krkuar pala, nuk trhiqet nga arbitrazhi,
vendimin mbi prjashtimin e merr gjykata e arbitrazhit n prbrjen e te cils paraqitet
edhe arbitri i till.
N qoft se krkesa pr prjashtimin e arbitrit mbetet e pasuksesshme, pala q e
ka br krkesn e till mund ti drejtohet gjykats shtetrore q ta merr vendimin pr
prjashtimin e arbitrit. Kt krkes pala duhet ta paraqes brenda afatit prej tridhjet
(30) ditsh nga dita n t ciln i sht dorzuar vendimi i arbitrazhit me t cilin sht
641
refuzuar krkesa e saj pr prjashtimin e arbitrit (m hollsisht pr procedurn e

prjashtimit shih nenin 11 t Ligjit pr Arbitrazhin).
Gjykata e arbitrazhit ka t drejt q t vendos pr kompetencn e vet, si dhe mbi
prapsimet e palve lidhur me ekzistimin dhe vlefshmrin e marrveshjes pr arbitrazh
(neni 14 i Ligjit pr Arbitrazhin).
Prapsimin pr inkompetencn e arbitrazhit i padituri duhet ta parashtroj me
an t prgjigjes n padi. Kur konstatohet se paraqitja me vones e prapsimit sht e
justifikueshme, arbitrazhi mund ta marr n konsiderat prapsimin e vonuar.
Po q se arbitrazhi e quan veten kompetent pr zgjidhjen e kontestit, secila nga
palt mund t krkoj nga gjykata shtetrore q t vendos lidhur me problemin e
lindur. Krkesa duhet t paraqitet brenda afatit prej tridhjet (30) ditsh nga dita n t
ciln pals i sht dorzuar vendimi i arbitrazhit.
Ne qoft se palt nuk jan marr vesh ndryshe, procedurn e arbitrazhit e cakton
vet arbitrazhi.
Ndaj dshmitarve, palve dhe personave t tjer q marrin pjes n procesin e
arbitrazhit, arbitrazhi nuk mund t prdor mjete shtrnguese e as t shqiptoj dnime.
Arbitrazhi mund t krkoj nga gjykata shtetrore e kompetencs territoriale
ndihm juridike n form t marrjes s provave t cilat nuk mund ti merr vet.
N procedurn e marrjes s provave do t zbatohen dispozitat e ktij ligji mbi
marrjen e provave nga gjykata e porositur.
Arbitrazhi mund t jep vendim n mbshtetje t parimit t ndershmris (ex aequo
et bono) vetm po q se palt e kane autorizuar pr nj gj t till.
Kur arbitrazhi prbhet prej disa arbitrave, aktgjykimi merret me shumicn e
votave, po q se me marrveshjen pr arbitrazh nuk sht prcaktuar di tjetr.
Vendimi i arbitrazhit duhet ta ket pjesn arsyetuese prve nse palt jan pajtuar
q arsyet t mos ceken.
Origjinalin e vendimit dhe t gjitha kopjet e tij i firmosin t gjith arbitrat.
Vendimi quhet i vlefshm edhe po q se ndonjri nga arbitrat e refuzon firmosjen e
tij, por vetm n qoft se at e kan firmosur shumica e arbitrave. N rast t ktill n
vendim konstatohet arsyeja e refuzimit apo mungess s nnshkrimit t ndonjrit prej
arbitrave.
Vendimi i arbitrazhit e ka ndaj palve fuqin e vendimit t forms s prer po q se
me marrveshjen pr arbitrazh nuk sht prcaktuar mundsia e goditjes s vendimit n
arbitrazhin e shkalls s dyt.
Vendimi i arbitrazhit mund t anulohet sipas krkess s pals. Pra, secila pal mu
d t krkoj nga gjykata anulimin e vendimit t arbitrazhit.
642
Anulimi i vendimit t arbitrazhit mund t krkohet nse:

a)
Paditsi dshmon se:
(i) njra pal n marrveshjen e arbitrazhit nuk ka pasur zotsin

pr t vepruar;
(ii) marrveshja e arbitrazhit nuk sht e vlefshme sipas s drejts
s caktuar nga palt ose nga tribunali i arbitrazhit ose, n munges
t nj caktimi t till, sipas ligjit t zbatueshm n Kosov;
(iii)paditsi nuk sht njoftuar me rregull n lidhje me emrimin e
nj arbitri ose mbi procedurn e arbitrazhit, ose pr arsye tjera nuk
ka qen n gjendje t paraqes rastin e tij;
(iv) vendimi nuk ka t bj me shtjen e shqyrtuar nga tribunali
i arbitrazhit ose ka t bj me nj shtje pr t ciln nuk sht
kompetent tribunali i arbitrazhit, ose vendimi prfshin shtje pr
t cilat nuk sht kompetent tribunali i arbitrazhit. N kto raste,
nse vendimi mbi shtjet pr t cilat sht kompetent tribunali i
arbitrazhit mund t ndahet nga shtjet tjera, ather kjo pjes e
vendimit mund t ekzekutohet;
(v) prbrja e tribunalit t arbitrazhit ose procedura e arbitrazhit
nuk ka qen n pajtim me dispozitat e ktij ligji ose me marrveshjen
e arbitrazhit, me kusht q mangsia e till t ket patur ndikim n
vendimin e tribunalit; ose
b)
Gjykata konstaton se:
(i) arbitrazhi n fjal sht i ndaluar me ligj; ose

(ii) ekzekutimi i vendimit do t cenonte ose do ishte n kundrshtim
me rendin publik (ordre public).
Padia pr anulimin e vendimit t tribunalit t arbitrazhit i dorzohet gjykats jo m
von se nntdhjet dit pas pranimit t vendimit t tribunalit t arbitrazhit nga pala
prkatse prve nse palt jan marr vesh ndryshe.
Kur krkohet anulimi i vendimit t tribunalit t arbitrazhit, Gjykata mundet, nse
kjo sht e arsyeshme, ta anuloj vendimin dhe tia kthej lndn tribunalit t arbitrazhit
q ta inicoj srish procedurn e arbitrazhit ose q ti merr ato veprime, t cilat sipas
vlersimit t tribunalit t arbitrazhit do t mnjanojn arsyet pr anulimin e vend
Sa i prket arbitrazhit ndrkombtar duhet theksuar se subjektet e ndryshme
ndrkombtare t cilat hyjn n raportet juridiko civile me subjektet vendore
posarisht kur sht fjala pr vlera t larta t ktyre raporteve nuk jan t gatshme
q t pranojn zgjidhjen e ktyre kontesteve n rast t mosmarrveshjeve eventuale
643
tek arbitrazhi vendor jo vetm pse nj arbitrazh i till ende nuk sht jetsuar sa duhet
tek ne n Kosov por edhe nga shkaku se t njjtat m me knaqsi pranojn q kto
konteste eventuale nga marrveshjet e lidhura ti zgjidh ndonj prej arbitrazheve tani t
njohura ndrkombtare t cilat kan prvoj t duhur dhe kan arbitra t profesionalizuar
n lmit prkatse pr zgjidhjen e ktyre kontesteve andaj edhe n marrveshjet dhe
kontratat e tyre bilaterale me partnert vendor gati gjithnj paraplqejn q kontestin
eventual ta zgjidhin tek arbitrazhi ndrkombtar.
Prndryshe duhet theksuar se te ne n Kosov n kuadr t Ods Ekonomike sht
themeluar nj mekanizm arbitrazhi. Ky mekanizm i njohur si Gjykata e Arbitrazhit
sht themeluar n baz t aktit themelues t tribunalit t prhershm t arbitrazhit
n Odn Ekonomike t Kosovs me dt. 27.06.2011 dhe pr momentin numron 27
arbitra vendor dhe ndrkombtar dhe rregulla institucionale, si dhe ka filluar t nxjerr
vendime t arbitrazhit.
N kuadr t Ligjit t Kosovs pr Arbitrazhin nuk ekzistojn rregulla ose dispozita
t veanta t cilat aplikohen pr rastet me karakter ndrkombtar. Por ka sht edhe
m e rndsishme, n Ligjin e Kosovs pr Arbitrazhin nuk ekziston asnj ndales pr
zbatimin e tij pr rastet e kontesteve ndrkombtare. Pra, sht e qart q edhe n rastet
me karakter ndrkombtar, Ligji i Kosovs pr Arbitrazhin do t mund t zbatohej dhe
at n dy situata:
1)
2)
Ather kur palt jan pajtuar pr ta zbatuar at, dhe

Ather kur rregullat e s drejts private ndrkombtare shpien n zbatimin e tij.
644
BURIMET JURIDIKE DHE LITERATURA

Kushtetuta e Republiks s Kosovs 2008;

Amandamentimi i Kushtetuts s Republiks s Kosovs lidhur me prfundimin
e mbikqyrjes ndrkombtare t Pavarsis s Kosovs -vendimi i Kuvendit
t RK nr. 04-V-436 i dats 07.09.2012 i shpallur n G. Z. t RK nr. 25 t dt.
07.09.2012;
Amandamentimi i Kushtetuts s Republiks s Kosovs vendimi i Kuvendit
t RK nr. 04-V-553 i dats 14.03.2013 i shpallur n G. Z. t RK nr. 7 t dt.
26.03.2013;
Rreg. e UNMIK-ut nr. 1999/10 Pr shfuqizimin e legjislacionit diskriminues
lidhur me shtjet banesore dhe t drejtat mbi pronn;
Rreg. e UNMIK-ut nr. 1999/24 dhe nr. 2000/59 dt. Pr Ligjin n fuqi n Kosov;
Ligji pr Pronsin dhe t Drejtat tjera Sendore, Ligji nr. 03/L-154 i dats
25.06.2009 i dekretuar me Dekretin e Presidentit t RK DL-016-2009 dhe i
shpallur n GZ nr. 57 dat 04.08.2009;
Ligji pr Marrdhniet e Detyrimeve, Ligji nr. 04/L-077 i dats 10 maj 2012 i
shpallur me Dekretin e Presidentit t RK DL-024-2012 i dats 30 maj 2012 dhe
i shpallur n GZ nr. 16 t dt. 19 qershor 2012;
Ligji pr Familjen i Kosovs, 2004/32, Gazeta Zyrtare e IPVQ-ve, nr. 4/2006 e
dats 1 shtator 2006;
Ligji pr Trashgimin i Kosovs (m tutje LT) nr. 2004/26 i dats 28 korrik
2004 i shpallur nga ana e Prfaqsuesit Special t Sekretarit t Prgjithshm t
Kombeve t Bashkuara (m tutje PSSP) me dt. 04 shkurt 2005;
Ligji pr Gjykatat ligji nr. 03/L-199 i dats 22.07.2010, dhe ligji pr ndryshimin
dhe plotsimin e Ligjit nr. 03/L-199 pr Gjykatat;
Ligji pr Prdorimin e Gjuhve (L. nr. 02/L-37 i dt. 27.07.2006 Gaz. Zyrtare e
Republiks s Kosovs nr. 10 e dt. 01.03.2007);
Ligji Pr Arbitrazhin (L. nr. 02/L-75 i dt. 26.01.2007 i shpallur nga ana e PSPP
me rregulloren nr. 2008/30 me dt. 05.06.2008 Gaz. Zyrtare e Republiks s
Kosovs nr. 37 e dt. 10.09.2008);
Ligji pr Shoqrit tregtare 02/L-123 i dt. 27.09.2007 dhe ligji pr ndryshimin
dhe plotsimin e Ligjit pr Shoqrit tregtare nr. 04/L-006 i dt. 23.6.2011;
Ligji pr Mbrojtjen nga Dhuna n Familje, Ligji nr. 03/L-182 i dt. 01.07.2010;
Ligji pr Shitjen e Banesave pr t cilat ekziston e drejta banesore ligji nr. 04/L061 i dt. 21.12.2011 i shpallur n GZ t RK nr. 1 t dt. 12.01.2012;
Ligji mbi Noterin (ligji nr. 03/L-010 i shpallur n GZ t RK nr. 42 t dt.
25.11.2008, me ndryshimet dhe plotsimet Ligji nr. 04/L-002 i shpallur n GZ t
RK nr. 7 t dt. 10.08.2011;
Ligji pr Ndrmjetsimin, nr. 03/L-057 i shpallur n GZ t RK nr. 41 t dt.
01.11.2008;
645
Ligji pr Procedurn Kontestimore (L. nr. 03/L-006 i dt. 30.06.2008 i shpallur

me Dekretin e Presidentit t RK nr. DL-04502008 i dats 29.07.2008 i cili
zbatohet prej 06 tetor 2008 Gaz. Zyrtare e Republiks s Kosovs nr. 38 e dt.
20.09.2008);
Ligji nr. 04/L-118 i dt. 13.09.2012 Pr ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit nr.
03/L-006 pr Procedurn Kontestimore i shpallur me dekretin e Presidentit t
RK DL-045-2012 i dats 28.09.2012;
Ligji pr Procedurn Jokontestimore Ligji 2008/03 L 007 i dats 20.11.2008
i shpallur me dekretin e Presidentit t RK DL-068-2008 i dats 13.12.2008;
Ligji pr Procedurn Prmbarimore nr. 2012/04/L-139 t dt. 20.12.2012 i
dekretuar me dekretin e Presidentit t RK DL nr. 01-2013 t dt. 03.01.2013;
Abdulla Aliu, E Drejta Civile, Pjesa e prgjithshme, Prishtin 2013;
Abdulla Aliu, Burimet e s Drejts Civile n Kosov, Prishtin 1999;
Alajdin Alishani, E drejta e detyrimeve, pjesa e prgjithshme, botimi i dyt,
Prishtin, 2002;
Alajdin Alishani, E drejta e detyrimeve, pjesa e veant, botimi i dyt,Prishtin,
2002;
Andrija Gams, Hyrje n t Drejtn Civile, Prishtin, 1986;
Komentari i Ligjit pr Familjen i Kosovs botimi i par Prishtin 2012 i autorve
Aliu Abdulla, Gashi Haxhi & Vokshi Adem
KONVENTAT NDRKOMBTARE:

Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut;

Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive
Themelore t Njeriut dhe Protokollet e saj;
Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile e Politike dhe
Protokollet e saj;
Konventa Korniz e Kshillit t Evrops pr Mbrojtjen e Pakicave
Kombtare;
Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit Racor;
Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit ndaj Gruas;
Konventa pr t Drejtat e Fmijs;
Konventa kundr Torturs dhe Trajtimeve e Ndshkimeve t tjera
Mizore, Jonjerzore dhe Poshtruese.
646
SHKURTESAT

LMD Ligji pr Marrdhniet e Detyrimeve

LPDTS Ligji pr pronsin dhe t drejtat tjera sendore
LFK Ligji pr Familjen e Kosovs
LPK Ligji pr Procedurn Kontestimore
LPP Ligji pr Procedurn Prmbarimore
LTK Ligji pr Trashgimin
LPJ Ligji pr Procedurn Jokontestimore
PSPP Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm t OKB
HPD Habitati Drejtoria pr shtje pronsoro - banesore
AKP Agjencioni Kosovar i Prons
GZ Gazeta Zyrtare e Republiks s Kosovs
RK Republika e Kosovs
IPVQ Institucionet e Prkohshme Vetqeverisse
Par. Paragrafi
UNMIK United Nation Mission in Kosovo (Misioni i Kombeve t
Bashkuara n Kosov).
647
E DREJTA
TREGTARE
HYRJE
E drejta tregtare sht nj deg juridike komplekse e cila merret me pozitn juridike
t subjekteve ekonomike dhe komerciale si dhe me afarizmin e tyre juridik n treg.
Ekonomit n tranzicion, sikurse sht kjo e Republiks s Kosovs, ndrmarrin
hapa q t zhvillojn nj legjislacion i cili prve se rregullon afarizmin n ato ekonomi,
kta hapa edhe prkrahin tranzicion e prshpejtuar, rrjedhimisht edhe rregullimin e
afarizmit n Kosov.
Nevoja e Kosovs pr zhvillim t shpejt dhe t qndrueshm ekonomik ka bashkuar
burimet dhe resurset e institucioneve t Republiks s Kosovs me pal t interesuara
dhe donator t huaj drejt zhvillimit dhe implementimit t nj legjislacioni ekonomik,
q prkrah kt zhvillim. Zhvillimi dhe implementimi i ktij legjislacioni, edhe pse
tani n mas m t madhe i prfunduar, vazhdon t mbetet sfid, si pr ndrmarrjet dhe
afaristt, ashtu edhe pr ushtruesit e detyrave juridike dhe sistemin gjyqsor.
N vazhdn e ktyre prpjekjeve t vazhdueshme, n Kosov tanim aplikohen
nj sr ligjesh tregtare dhe ekonomike. Por, prve ktyre ligjeve q jan ne fuqi e
q jan t publikuara n Gazetn Zyrtare t Republiks s Kosovs, ka edhe burime
tjera t rndsishme q duhen konsultuar gjat ushtrimit t profesionit e q ndrlidhen
me t drejtn tregtare. Kto burime tjera, q nuk duhet anashkaluar, jan: Konventa e
Ne York e vitit 1958 pr Njohjen dhe Zbatimin e Vendimeve t Huaja t Arbitrazhit,
Konventa e Kombeve t Bashkuara mbi Kontratat pr Shitjen Ndrkombtare t
Mallrave si dhe Konventa e dokumente tjera t rndsishme dhe t domosdoshme n
ushtrimin e profesionit t juristit.
Pra, doracaku pr prgatitjen e provimit t jurisprudencs, prkatsisht pjesa e
doracakut q trajton t Drejtn Tregtare shpalos kornizn ligjore q mbulon sfern e s
drejts ekonomike q rregullon pozitn juridike t subjekteve ekonomike dhe afarizmin
e tyre n tregun e Republiks s Kosovs.
649
E DREJTA TREGTARE
SHOQRIT TREGTARE
Ligji pr Shoqrit Tregtare sht ligj elementar mbi t cilin ndrtohet e Drejta
Tregtare (e Drejta Ekonomike). Ligji i Shoqrive Tregtare prfshin mnyrn e detalizuar
n do aspekt, q ka t bj me shoqrit tregtare, prmes t cilave mund t zhvillohen
veprimtarit afariste n Kosov, i cakton kushtet e regjistrimit, i prcakton dispozitat
ligjore t cilat nxisin dhe lehtsojn themelimin, funksionimin dhe shprbrjen e
rregullt dhe efektive t shoqrive tregtare, duke inkuadruar n ligj edhe funksionet e
Agjencis s Regjistrimit t Bizneseve t Kosovs(ARBK).
LLOJET E SHOQRIVE TREGTARE N KOSOV

Ligji pr Shoqrit Tregtare shprehimisht prcakton se n Kosov nprmes njrs
nga format e shoqrive tregtare zhvillohen veprimtarit tregtare n Kosov:
Biznesi Individual B.I.
Ortakria e Prgjithshme O.P.
Shoqria Komandite SH.K.M
Shoqria me Prgjegjsi t Kufizuar SH.P.K
Shoqria Aksionare SH.A.
BIZNESI INDIVIDUAL (B.I.)

Biznesi individual sht shoqri tregtare e personave q nuk sht i ndar nga
pronari i saj. Biznesi individual sht organizuar n at mnyr q nj (1) person
e ushtron afarizmin n emr t vet dhe pr llogari t vet. Personi i cili ushtron nj
veprimtari afariste, de jure ose de fakto, prmes nj biznesi individual, ka prgjegjsi
t pakufizuar personale, qoft t regjistruar apo t pa regjistruar, ka prgjegjsi t
pakufizuar personale pr t gjitha borxhet dhe detyrimet tjera t shkaktuara, ose t
imponuara nga nj ligj ose kontrat n nj biznes individual nse:
-- personi ka mundsi q t kontrolloj shfrytzimin dhe disponimin e ktyre pronave
ose aseteve, dhe
-- ka dshmi t mjaftueshme pr t konkluduar se nj person ose shoqri tjetr sht
emruar formalisht si pronar kryesor me qllim t mbrojtjes s prons ose aseteve
nga prgjegjsia e personit q menaxhon biznesin individual.
Prgjegjsia dhe prona.- Personi i cili ushtron nj veprimtari afariste, de jure ose
de fakto, prmes nj biznesi individual ka prgjegjsi t pakufizuar personale pr t
gjitha borxhet dhe detyrimet tjera q dalin nga Biznesi Individual (B.I), ose t cilat
imponohen me Ligj ose me kontrat. Prgjegjsia sht e pa kufizuar dhe prfshin
pronn dhe pasurit e fardo lloji t cilat n mnyr t drejtprdrejt ose t trthort
jan n pronsi t pronarit t biznesit individual, pa marr parasysh se a shfrytzohet
650
E DREJTA TREGTARE
prona ose pasurit n fjal pr qllime afariste, personale apo familjare. Kjo prgjegjsi
mund t mbroj asetet ose pronn dhe nuk prjashtohet prgjegjsia n rast se:
-- kontrata e cila ka krijuar kt prgjegjsi shprehimisht i prjashton nga prgjegjsia
pronn ose asetet,
-- personi ose shoqria q ka pretendime sht pajtuar q kto asete ose prona t mos
i nnshtrohen pretendimeve t tij, ose
-- nj akt themelor normativ pr prmbarimin e vendimeve gjyqsore ose
pr falimentim, shprehimisht i lejon gjykats ose organit t arbitrazhit
q t mbroj pronn ose asetet e caktuara nga kjo prgjegjsi.
Biznesi individual nuk sht person juridik, pavarsisht nga kjo, ai mund t lidh
kontrat, t posedoj pron, t ushtroj padi dhe t jet i paditur, n emr t tij apo t
pronarit.
ORTAKRIA E PRGJITHSHME (O.P.)

Ortakria e prgjithshme sht shoqri e dy apo m shum personash dhe/ose
shoqri e bashkpunimit n ushtrimin e veprimtarive tregtare, pavarsisht nga ajo se a
vendoset ky bashkpunim n baz t nj kontrate t shkruar, marrveshjeje gojore apo
mirkuptimi.
Ortakria definohet thjesht si kontrat, prmes s cils dy apo m shum persona
pajtohen ti kombinoj asetet apo fuqin puntore me qllim t realizimit t prfitimit t
prbashkt, nga dy ose m shum persona, t cilt angazhohen n afarizm me qllim t
prfitimit dhe i ndajn s bashku prfitimet dhe detyrimet e shoqris.
Ortakria e prgjithshme themelohet prmes regjistrimit ose si pasoj e ligjit.
Ortakria e Prgjithshme, sipas ligjit, themelohet kur dy apo m shum persona
dhe/ose shoqri bashkpunojn n ushtrimin e veprimtarive tregtare, pavarsisht nga
ajo se a vendoset ky bashkpunim n baz t nj kontrate t shkruar, marrveshjeje
gojore apo mirkuptimi.
Nse Ortakria e Prgjithshme themelohet prmes regjistrimit, ortakt e
prgjithshm jan persona dhe/ose shoqri t prcaktuara si ortak t prgjithshm n
memorandumin O.P. dhe marrveshjen e s njjts, nse ajo ekziston.
NseO.P sht themeluar n baz t ligjit, personat dhe/ose shoqrit t cilat
bashkpunojn n ushtrimin e veprimtaris tregtare, jan ortak t prgjithshm t
O.P.
Ortakria e Prgjithshme nuk sht person juridik. Pavarsisht nga kjo, ai mund t
lidh kontrat, t posedoj pron, t ushtroj padi dhe t jet i paditur, n emr t saj.
Interesi i nj ortaku t prgjithshm n ortakrin e prgjithshme prfshin t drejtn
e ndarjes s fitimit dhe shprndarjes, si dhe t drejtat tjera t ortakut t prgjithshm,
po edhe detyrimet e ortakut t prgjithshm, q jan prcaktuar n kt pjes. Numri i
651
E DREJTA TREGTARE
ortakve t prgjithshm n ortakri t prgjithshme mund t ket dy (2) ose m shum

persona dhe/ose shoqri, duke prfshir shoqrin tregtare, si ortak t prgjithshm.
Prgjegjsia n nj ortakri t prgjithshme sht te secili ortak i O.P., secili
sht prgjegjs pr t gjitha borxhet dhe detyrimet e tjera t O.P. Prgjegjsia
sht e pakufizuar, njsoj si pr B.I. Prgjegjsia shtrihet n tr pronn dhe asetet
t cilat jan n pronsi t drejtprdrejt ose t trthort t ortakve t prgjithshm,
pavarsisht nga shfrytzimi i prons ose aseteve. T gjith ortakt jan bashkrisht dhe
personalisht prgjegjs, pa kufizim pr t siguruar funksionin e O.P n pajtim me
detyrimet ligjore dhe rregullatore n Kosov. Nse nj person ose shoqri bashkohet n
O.P, q m von i bashkohet O.P ekzistuese, ai person po ashtu bhet bashkrisht
dhe personalisht prgjegjs pr t gjitha borxhet dhe detyrimet e O.P, prfshir edhe
detyrimet paraprake, n mnyr t njjt sikurse edhe ortakt e prgjithshm ekzistues.
Kjo prgjegjsi e prbashkt nuk mund t shmanget, njri prej tyre t jet prgjegjs,
ndrsa tjetri jo. T drejtat e palve tjera kundr ortakve t prgjithshm, nuk preken
nga marrveshja e O.P..
Prgjegjsia ndrmjet ortakve t prgjithshm rregullohet me marrveshjen pr
O.P., nse ekziston. Ortakria e prgjithshme duhet ta rregulloj emrin e saj tregtar n
Agjencin e Regjistrimit t Bizneseve. Emri zyrtar i O.P. duhet t prfshij, s paku,
emrin e njrit ortak t prgjithshm, nse ortaku i prgjithshm sht pr, t shfrytzohet
emri i plot zyrtar. Duhet t prfshihet n fund shkurtesa O.P., adresa n Kosov ku
ushtrohet veprimtaria kryesore, adresa e zyrs s regjistruar t O.P. tregtare, emri dhe
adresa e secilit ortak t prgjithshm, deklarata me shkrim e nnshkruar nga secili ortak
i prgjithshm.
Ortakria e prgjithshme duhet t regjistroj emrin e saj tregtar n Agjencin e
Regjistrimit t Bizneseve t Kosovs (ARBK).
Themelimi i O.P. bhet me marrveshje pr O.P., por kjo nuk krkohet me ligj.
Me themelimin e marrveshjes O.P. shmanget nga problemet t cilat mund t shfaqen
n t ardhmen.
Marrveshja pr O.P. rregullon marrdhniet e brendshme ndrmjet ortakve dhe
O.P., ajo n asnj mnyr nuk i rregullon t drejtat e palve t tjera. Me marrveshje
ortakt e prgjithshm mund t prcaktojn: ka ndodh n rast se nj ortak largohet nga
O.P. ose vdes pjesmarrja n fitim dhe humbja;
Antart e O.P., kontributet n ortakrin e prgjithshme dhe shtjet e tjera t
organizimit t brendshm.
Fitimet, humbjet, alokimet dhe shprndarja e nj ortakrie t prgjithshme ndodhen
n mnyr t barabart ndrmjet ortakve t prgjithshm, kjo mund t ndryshohet
prmes marrveshjes pr ortakrit e prgjithshme.
Prve nse prcaktohet ndryshe n marrveshjen e O.P., t gjith ortakt e
prgjithshm kan nj ndarje t barabart t t gjitha fitimeve, humbjeve alokimive dhe
shprndarjes s O.P..
652
E DREJTA TREGTARE
Brenda afatit prej gjashtdhjet (60) ditsh, nga prfundimi i do viti kalendarik,
O.P. duhet t llogaris dhe t regjistroj t gjitha fitimet apo humbjet gjat atij viti dhe
t ndaj prqindjen e fitimeve ose t humbjeve n llogarit e ortakve t prgjithshm.
Nse ortakria e prgjithshme ka pasur humbje t parave, ortakt e prgjithshm
jan prgjegjs pr at humbje. Secili ortak i prgjithshm sht personalisht prgjegjs
pr do detyrim t ortakris s prgjithshme, secili ortak duhet t kontribuoj n
mnyr t barabart pr t kompensuar humbjet e psuara, prve nse prcaktohet
ndryshe n marrveshje e O.P.-s, t gjith ortakt e prgjithshm kan t drejt n
nj ndarje t barabart t t gjitha fitimeve, humbjeve, alokimive dhe shprndarjeve t
O.P. do ortak i prgjithshm i O.P. duhet t jap kontributin e tij pr mbulimin e
barabart t humbjeve q rrjedhin nga veprimtaria tregtare e O.P., prve nse sht
prcaktuar ndryshe n marrveshjen O.P..
Shprbrja dhe likuidimi vullnetar i O.P..- Prve nse sht prcaktuar
ndryshe n marrveshjen e O.P. dhe sipas dispozitave t ligjit n fuqi, O.P. mund t
shprbhet dhe t likuidohet, pas votimit me shumicn e thjesht t votave t ortakve
t prgjithshm.
SHOQRIA KOMANDITE (SH.K.M)

Shoqria Komandite (SH.K.M) sht form e ortakris q prve nj ose
m shum ortakve t prgjithshm ka edhe nj ose m shum ortak t kufizuar
q bashkpunojn me qllim t ushtrimit t veprimtaris afariste fitimprurse si
bashkpuntor. Ortakt e prgjithshm, n t gjitha aspektet kryesore, jan juridikisht
n t njjtn pozit sikurse ortakt e O.P.. Sidoqoft, ortakt e kufizuar, njlloj sikurse
aksionart e nj korporate, kan prgjegjsi t kufizuar dhe nuk kan kompetenca
menaxhuese.
Shoqria Komandite nuk e ka cilsin e personit juridik. Pavarsisht nga kjo, ajo
mund t lidh kontrat, t posedoj pron, t ushtroj padi dhe t paditet n emrin e saj.
Cilido person ose shoqri tregtare mund t jet ortak i prgjithshm ose i kufizuar
i Shoqris Komandite.
Prgjegjsia.- N nj SH.K.M, ortaku i prgjithshm, bashkrisht dhe
personalisht, pa kurrfar kufizimi, sht prgjegjs pr borxhet dhe detyrimet e
Shoqris Komandite. N ann tjetr, ortaku i kufizuar nuk sht prgjegjs pr borxhet
ose detyrimet e tjera t Shoqris Komandite.
SH.K.M themelohet pas regjistrimit t Memorandumit n Agjencin e Regjistrimit
t Bizneseve Kosovare ARBK.
Gjithashtu, do Shoqri Komandite sht e detyruar ta ket nj Marrveshje
SH.K.M. Kjo marrveshje sht dokument ligjor i cili rregullon shtjet e brendshme
ndrmjet ortakve t kufizuar dhe atyre t prgjithshm. Secili ortak i Shoqris
Komandite sht i detyruar ta zbatoj marrveshjen n fjal dhe ta theksoj n t, nse
ky ortak sht i prgjithshm apo i kufizuar. Marrveshja e SH.K.M-s duhet t
prmbaj s paku:
653
E DREJTA TREGTARE
--
dispozitat q rregullojn menaxhimin e Shoqris Komandite dhe veprimtarin e

saj afariste;
-- dispozitat q rregullojn t gjitha shtjet e tjera t cilat ortakt dshirojn ti
prfshijn n marrveshje.
Kufizimet dhe prgjegjsia e ortakve t kufizuar: Edhe pse SH.K.M nuk sht
person juridik, ajo mund t hyj n marrveshje dhe t detyrohet nga ato. Megjithat,
vetm ortaku i prgjithshm (personi ose shoqria) ka autorizim t veproj n emr t
SH.K.M, ose ti krijoj asaj detyrime. Pr ndryshe, ortaku i kufizuar nuk ka kurrfar
autorizimi t veproj n emr t SH.K.M ose ti krijoj detyrime asaj. Nse nj ortak
i kufizuar prfshihet n nj transaksion n emr t SH.K.M, transaksioni i till sht i
detyrueshm vetm nse nj ortak i prgjithshm, formalisht dhe me shkrim, e miraton
transaksionin e till.
Kufizimet mbi kontrollimin dhe menaxhimin: Ortaku i kufizuar nuk mund t
marr pjes n kontrollimin ose menaxhimin e veprimtaris afariste ose aktiviteteve t
Shoqris Komandite. Megjithat, shprehimisht sht prcaktuar se aktivitetet n vijim
nuk prbjn shkelje t ndaless s sipr cekur:
-- nse sht puntor ose kontraktues i Shoqris Komandite ose i nj ortaku t
prgjithshm;
-- nse sht ortak, pronar, menaxher, aksionar, drejtor ose zyrtar i nj ortaku t
prgjithshm i cili sht shoqri tregtare;
-- nse voton pr miratimin e nj ndryshimi ose plotsimi t memorandumit ose
marrveshjes s Shoqris Komandite,
-- nse ortaku i kufizuar ka t drejt vote pr miratimin e ktyre ndryshimeve dhe
plotsimeve;
-- nse voton pr shprbrjen ose jo t Shoqris Komandite, nse ortaku i kufizuar
ka t drejt vote mbi kt shtje, ose
-- nse ndrmerr masa pr zbatimin (ekzekutimin) ose mbrojtjen e t drejtave t
ortakve t kufizuar.
Nse ortakt e kufizuar marrin pjes n kontrollimin dhe menaxhimin e
veprimtaris ose aktiviteteve t SH.K.M, ata do t jen prgjegjse pr t gjitha
borxhet dhe detyrimet tjera t Shoqris Komandite, n shkall t njjt sikurse ortakt
e prgjithshm.
Bartja e interesit n SH.K.M.- N rast se nuk sht prcaktuar ndryshe me
marrveshje, ortaku i kufizuar mund ta bart (transferoj) interesin e tij n Shoqrin
Komandite, vetm pas dhnies s plqimit nga t gjith ortakt e prgjithshm. Bartja
e interesit n Shoqrin Komandite prfshin edhe bartjen e t gjitha t drejtave dhe
detyrimeve t ortakut t kufizuar.
Edhe nj shtje e cila rregullohet n mas t madhe me Marrveshjen e SH.K.M
sht bartja e interesit t SH.K.M n rast t vdekjes s nj ortaku t kufizuar. Nse
nuk sht prcaktuar me Marrveshje, ather me vdekjen e ortakut t kufizuar, i cili
sht person fizik, interesi i tij n Shoqrin Komandite kalon te trashgimtart e tij/
654
E DREJTA TREGTARE
saj ligjor. N rast t shprbrjes ose t likuidimit t nj ortaku t kufizuar, i cili sht
shoqri tregtare, interesi i ortakut n fjal n Shoqrin Komandite bartet n prputhje
me ligjin sipas t cilit bhet shprbrja e shoqris s till.
Pranimi i ortakve t prgjithshm plotsues:Nse marrveshja e SH.K.M nuk
i prcakton kushtet dhe procedurat n fjal, ather pranimi i ortakve t prgjithshm
plotsues bhet vetm pas dhnies s plqimit me shkrim nga t gjith ortakt e
prgjithshm dhe t kufizuar.
Fitimet dhe humbjet.- Prve nse sht prcaktuar ndryshe n marrveshjen
e SH.K.M, fitimet do t shprndahen dhe humbjet do t ndahen njlloj ndrmjet
ortakve t prgjithshm dhe t kufizuar, n baz t vlers s kontributeve t tyre
prkatse.
Trheqja e ortakut t kufizuar: Nse nuk sht prcaktuar me marrveshjen e
SH.K.M, ather ortaku i kufizuar mund t trhiqet nga SH.K.M, pas dorzimit
t nj njoftimi me shkrim t t gjith ortakve t prgjithshm, brenda nj afati prej
jo m pak se nntdhjet (90) ditsh, para kohs s trheqjes. Me kt rast, ortaku i
cili trhiqet, ka t drejt n ndarje e cila sht e barasvlershme me interesin e tij n
SH.K.M.
N prgjithsi, trheqja e nj ortaku t kufizuar, nuk e detyron SH.K.M
t shprbhet. Mirpo, duhet t shprbhet, nse trheqja e ortakut t kufizuar e l
SH.K.M pa asnj ortak t kufizuar.
Shprbrja dhe prmbyllja e veprimtaris.- SH.K.M mund t vazhdoj t
ekzistoj prderisa ajo prbhet nga s paku nj ortak i prgjithshm dhe s paku nj
ortak i kufizuar. Prve nse sht prcaktuar ndryshe n marrveshjen e SH.K.M,
ortaku i kufizuar nuk sht i autorizuar ta bj shprbrjen e Shoqris Komandite.
Prve nse sht prcaktuar ndryshe n marrveshjen e Shoqris Komandite,
neto asetet e Shoqris Komandite u shprndahen n mnyr t barabart ortakve t
kufizuar dhe atyre t prgjithshm.
SH.K.M e ndrpret veprimtarin afariste dhe duhet t shprbhet, pr shkak t:
-- skadimit t afatit ose kohzgjatjes s Shoqris Komandite, nse afati ose
kohzgjatja ekzistojn;
-- ndonj ngjarjeje tjetr t specifikuar me memorandumin ose marrveshjen e
Shoqris Komandite, si ngjarje q krkon shprbrjen e Shoqris Komandite;
-- nj vendimi t ortakve pr shprbrjen e shoqris, n prputhje me marrveshjen
e Shoqris Komandite;
-- nxjerrjes dhe dorzimit nga udhheqsi i ARBK, t njoftimit pr regjistrimin e
Shoqris Komandite
-- nxjerrjes s nj vendimi gjyqsor pr shprbrjen e Shoqris Komandite, ose
-- nj vendimi t gjykats pr falimentimin, n baz t Ligjit pr Falimentimin, me
t cilin Shoqria Komandite shpallet e falimentuar dhe krkohet shprbrja e saj.
655
E DREJTA TREGTARE
Shoqria Komandite nuk e ka cilsin e personit juridik, por ajo, pavarsisht nga
statusi i saj, mund t hyj n marrdhnie kontraktuese, t lidh kontrata, t posedoj
pron, t ushtroj padi t paditet n emr t saj.
SHOQRIA ME PRGJEGJSI T KUFIZUAR (SH.P.K)

Shoqria me prgjegjsi t kufizuar SH.P.K sht struktur e re e organizimit e
cila sht parapar me ligj. Shoqria me prgjegjsi t kufizuar sht person juridik e
cila sht e ndar edhe e dallueshme nga pronart. Nj pronar i shoqris me prgjegjsi
t kufizuar nuk sht bashkpronar dhe nuk disponon me interes t transferueshm n
pronn e Shoqris me Prgjegjsi t Kufizuar. sht form e organizimit e cila ofron
prgjegjsi t kufizuar t t gjith pronarve te saj. Pronart kan prgjegjsi personale
t kufizuar pr borxhet dhe veprimet SH.P.K. Veori t njjta t SH.P.K i prngjajn
m shum nj ortakrie, e cila lejon fleksibilitet n menaxhimin dhe prfitimin nga
tatimi i kanalizuar.
Parimet e prgjithshme t SH.P.K.- SH.P.K sht person juridik dhe ka
personalitet juridik t ndar nga pronart e saj. Ka kompetenca pr t ushtruar padi ose
pr t qen i paditur, t lidh kontrata, t huazoj t holla dhe tiu nnshtrohet borxheve
dhe detyrimeve tjera, t votoj, t shes ose n mnyr tjetr t disponoj me aksionin
ose interesin, tjetrson n nj shoqri tjetr tregtare, prve Biznesit Individual, t
zgjedh ose t emroj menaxhert, punonjsit dhe agjentt e shoqris, duke prcaktuar
detyrat dhe kompensimin e tyre.
Prgjegjsia.- SH.P.K sht prgjegjse pr t gjitha borxhet saj dhe detyrimet
tjera me t tra asetet. Megjithat, prgjegjsia nuk shtrihet n asetet personale
t provave t saj, d.m.th pronart nuk jan personalisht prgjegjs pr borxhet dhe
detyrimet e SH.P.K-s.
Themelimi.- SH.P.K themelohet vetm pas regjistrimit t statutit sipas Ligjit t
Shoqrive Tregtare. Statuti sht dokument themelues dhe konstituiv i shoqris me
prgjegjsi t kufizuar. Statuti, para se t regjistrohet SH.P.K, duhet t dorzohet n
Agjencin e Regjistrimit t Biznesit t Kosovs (ARBK), n Ministrin e Tregtis dhe
Industris.
do ndryshim i statutit bhet prmes ndryshimit dhe plotsimit t statutit, i cili
ekziston n dosjen e ARBK-s. Asnj ndryshim dhe plotsim n statut nuk ka karakter
detyrues ndaj palve t treta derisa kto ndryshime dhe plotsime t dorzohen n
mnyr t rregullt n ARBK.
do shoqri me prgjegjsi t kufizuar duhet t ket nj marrveshje t shoqris
t nnshkruar nga pronart e evidentuar n statutin burimor i cili prmban dispozitat
q rregullojn menaxhimin dhe veprimtarin e shoqris. Marrveshja rregullon
pjesn m t madhe t marrdhnieve t brendshme ndrmjet pronarve t SH.P.K.
Marrveshja nuk mund ti kufizoj t drejtat e palve t treta.
656
E DREJTA TREGTARE
-------
----
---------
Marrveshja pr SH.P.K, s paku, duhet t ket dispozitat:

se shoqria do t menaxhohet nga nj ose m shum drejtor menaxhues;
rregullat specifike n lidhje me kohn, bendin, qllimin ose procedurn e votimit
n mbledhjen e pronarve;
specifikimet lidhur me kategorit e pronarve dhe t drejtat e tyre t votimit (ose
mos votimit), preferencat tjera;
prcaktimin e votave dhe aksioneve t pronarve (nse do t bhet n baz t
kapitalit, ose n ndonj mnyr tjetr);
listn e veprimeve t cilat krkojn shumicn absolute, ose ato t cilat mund t
merren nga drejtori menaxhues, pa votim t pronarve;
mnyrn e zgjedhjes s shtjeve kur pronart nuk mund t arrijn marrveshje
pr zgjidhjen e shtjeve, kur pronart nuk mund t arrijn marrveshje/t marrin
vendim;
t drejtat e pronarve pr tua shitur interesat e tyre nj ose m shum pronarve
tjer n baz t kushteve t akorduara paraprakisht;
se disa menaxher t caktuar do t ken detyra dhe autorizime specifike, dhe/ose
rregullat pr rregullimin e bartjes s interesit pronsor n pajtim me kt Ligj.
Marrveshja e shoqris nuk mund t prfshij dispozitat:
q jan n kundrshtim me statutin e shoqris,
q kufizojn t drejtat e nj pronari n informacion ose qasje sipas Ligjit t
Shoqrive Tregtare,
q eliminojn ose zvoglojn detyrimet pr mbrojtjen, mirbesimin, lojalitetin dhe
mos konkurrencn sipas Ligjit t Shoqrive Tregtare,
q eliminojn ose zvoglojn kufizimet lidhur me shprndarjet pr pronart ose,
prgjegjsin personale pr shkeljen e kufizimeve t parapara n Ligjin e Shoqrive
Tregtare,
q n fardo mnyre i kufizojn t drejtat, sipas Ligjit t Shoqrive Tregtare t
kreditorve ose palve t tjera t treta, ose
q eliminojn ose zvoglojn krkesat e ktij ligji, prve nse
dispozitat prkatse t marrveshjeve t shoqris jan lejuar sipas Ligjit t
Shoqrive Tregtare,
Ajo dispozit prmban ose i nnshtrohet fjalve prve nse marrveshja e
shoqris prcakton ndryshe ose fjal t ngjashme.
657
E DREJTA TREGTARE
N rast t konfliktit ndrmjet statutit dhe marrveshjes s shoqris, statuti

mbizotron.
Kontributet e pronarve: Kontributi i nj pronari n shoqrin me prgjegjsi t
kufizuar n shkmbim me nj interes pronsor, mund t bhet n
-- t holla,
-- pron tjetr materiale ose jo-materiale ose
-- me pun ose shrbime t ekzekutuara pr shoqrin. Premtimi pr ekzekutimin e
punve ose shrbime n t ardhmen nuk kualifikohet si kontribut i vlefshm dhe
nuk kompensohet me interesa pronsore.
---
Vlera e kontributeve jo materiale prcaktohet:

n baz t dispozitave t aplikuara t marrveshjes s shoqris, ose
nse marrveshja e shoqris nuk prmban dispozita pr vlersimin e kontributeve
jo materiale, pas marrveshjes unanime t t gjith pronarve.
Shprndarja e pronarve: Shoqria me prgjegjsi t kufizuar mund t shprndaj

pronart e saj n do koh, me miratimin unanim t pronarve ose me metod tjetr
votimi, q krkon numr m t vogl t votave, si parashihet n marrveshjen e
shoqris. Prve nse sht prcaktuar ndryshe n marrveshjen e shoqris, do
shprndarje pr pronart, duhet t jet e barabart pr t gjith. Kur pronari fiton t
drejtn pr marrjen e shprndarjes, ai bhet kreditor i pa siguruar i shoqris n raport me
shprndarjen. Prve nse caktohen ndryshe me marrveshjen pr SH.P.K, pranuesi
sht prgjegjs pr detyrimet e bartsit pr dhnien e kontributeve dhe pr t kthyer
kontributet e ndaluara, prve nse pranuesi nuk e ka ditur (dhe nuk ka mundur) t
informohet pr ato prgjegjsi kur ai sht br pronar. Pronari barts mbetet prgjegjs
ndaj shoqris pr detyrimet q jan mbledhur para mbajtjes.
Pronari i cili dshiron t bart interesin e tij, duhet t informoj shoqrin,
prndryshe bartja nuk sht e vlefshme.
Prfundimi i pronsis.- Nj person ose shoqri prfundon s qeni pronar n nj
shoqri me prgjegjsi t kufizuar, n rast t:
-- vdekjes s pronarit ose shprbrjes s shoqris,
-- trheqjes vullnetare t personit ose shoqris
-- prjashtimit ose kur shoqria bhet debitor n falimentim,
-- personi ose shoqria prfundojn t ken nj interes pronsor n shoqri, ose
-- rasteve tjera t cilat jan prcaktuar n marrveshjen e shoqris t cilat krkojn
prfundimin e pronsis s nj pronari ose shoqrie.
658
E DREJTA TREGTARE
Trheqja ose prjashtimi e nj pronari.- Pronart e SH.P.K mund t trhiqen

nga shoqria, n do koh, pasi ti dorzohet shoqris dhe t gjith pronarve t tjer nj
njoftim me shkrim, me kusht q, nse trheqja e shkel marrveshjen e shoqris, shoqria
mund t krkoj dmshprblim nga pronari i cili trhiqet, pr shkelje t marrveshjes.
N prgjithsi, marrveshja pr SH.P.K prcakton kushtet, procedurat dhe pasojat e
trheqjes apo prjashtimit. Me marrveshjen e shoqris mund te parashikohet edhe
ndalimi i bartjes s atij interesi. Personi ose shoqria prfundon s qeni pronar, ky
person ose kjo shoqri brenda nntdhjete (90) ditsh nga prfundimi ka t drejt t
pranoj: fardo pagese ose shprndarje n t ciln ka t drejt sipas marrveshjes s
shoqris dhe, nse nuk sht e prcaktuar me marrveshjen e shoqris, vlern e drejt
t interesit pronsor. Shums q duhet t paguhet, i zvoglohet shuma e dmeve t
shkaktuara nga trheqja ose prjashtimi. Vlera e shprndarjes q i jepet nj pronari q
trhiqet bhet n baz t vlers s drejt t tregut.
Qeverisja dhe menaxhimi.- Prve, nse sht prcaktuar ndryshe, n marrveshjen
e shoqris, t gjitha t drejtat e votimit t pronarve n shoqri jan t barabarta dhe
vendimi pr shumicn e thjesht gjat votimit do ti kontrolloj t gjitha shtjet. Ne
prgjithsi, t drejtat e votimit t pronarve rregullohen nga marrveshja pr SH.P.K.
Nse nuk bhet marrveshje e till, ather t drejtat e votimit t pronarve jan t
barabarta. Megjithse ka disa shtje t cilat duhet t vendosen me vot unanime,
shumica e shtjeve vendoset me shumic votash. Marrveshja pr SH.P.K mund t
vendos krkesa m t larta apo m t ulta t votimit kur vendoset pr shtje specifike,
ku krkohet pr disa shtje vota unanime e pronarve.
Emrimi dhe shkarkimi i drejtorve menaxhues.- Pronart e shoqris do t
prcaktojn n statut ose n nj ndryshim dhe plotsim t statutit ose t marrveshjes
s shoqris, personin ose personat e caktuar, pr t shrbyer si drejtor menaxher.
Pronart duhet t votojn dhe t emrojn nj ose m shum drejtor menaxhues t
SH.P.K. Drejtor menaxher mund t jet, por nuk ka nevoj t jet, njri nga pronart,
por duhet t jet person fizik. Drejtori menaxher vazhdon t punoj n at cilsi deri
sa t shkarkohet ose t zvendsohet nga pronart dhe pronart nuk kan nevoj t
deklarojn arsyen pr shkarkimin (zvendsimin) e tij. Nj drejtor menaxher nuk ka
nevoj t jet pronar.
Drejtori menaxher sht i autorizuar t prfaqsoj SH.P.K, prfshir udhheqjen
e veprimtaris s shoqris dhe nnshkrimin e marrveshjeve ose dokumenteve tjera
t nevojshme pr ushtrimin e veprimtaris afariste n emr t shoqris. Kto veprime
t drejtorve menaxher jan t detyrueshme pr shoqrin prve nse veprimi sht
jasht autorizimit t drejtorit menaxher sipas marrveshjes s shoqris dhe personi ose
shoqria n t ciln drejtori menaxher ka punuar dhe ka ditur se drejtorit menaxhues
i mungon autorizimi pr at veprim. Drejtori menaxher sht i detyruar t prgatis
dhe t mbaj librat dhe dokumentet e shoqris dhe t prgatis nj pasqyr financiare
vjetore, raportin pr menaxhimin e shoqris dhe kto tia prezantoj pronarve n
do vit financiar t shoqris dhe tu mundsoj t gjith pronarve t shoqris qasje
659
E DREJTA TREGTARE
n t gjitha kto dokumente pr shqyrtim dhe kopjim. Drejtori menaxhues i shoqris

sht i detyruar t veproj gjithmon me mirbesim, duke vepruar me autoritet dhe n
interesin m t mir t shoqris me kujdesin dhe vmendjen pr prgjegjsit e tij.
Detyrimi i kujdesit afarist sht obligues pr drejtorin menaxhues dhe prfshin
detyrimin e kryerjes s obligimeve me ndershmri, prgjegjsi profesionale. Drejtori
menaxhues dhe personat tjer prgjegjs nuk japin prgjegjsi dhe llogari, po q
se detyrat i kryejn me ndershmri. Kujdesi i afaristit t mir nnkupton shkalln e
kujdesit q kishte pr t vepruar personi me kujdes t arsyeshm i cili kishte pr t
poseduar dije profesionale, shkathtsi dhe prvoj pr ushtrimin e detyrs n mnyr t
arsyeshme ndaj shoqris.
Drejtori menaxher i SH.P.K nuk mund t angazhohet, t merr pjes ose t ket
interes n ndonj veprimtari afariste, e cila i bn konkurrenc SH.P.K-s.
Shprbrja dhe likuidimi.-SH.P.K mund t shprbhet n disa raste t veanta.
SH.P.K do t shprbhet dhe veprimtaria e saj tregtare do t prmbyllet, n raste t:
-- skadimit t kohzgjatjes (nse ka t till) t theksuar n statut ose n ndonj rrethan
tjetr t prcaktuar n statut ose n marrveshjen e shoqris q mund t shkaktoj
shprbrjen ose prfundimin e ekzistencs;
-- vendimit t pronarve pr shprbrjen apo prfundimin e ekzistimit t shoqris;
-- pranimit t njoftimit pr regjistrim nga ARBK;
-- pranimit t nj urdhri t gjykats me t ciln krkohet prfundimi i ekzistencs
s shoqris ose shprbhet sipas nj dorzimi t ligjit t zbatueshm n Kosov
(duke prfshir, por pa u kufizuar n ligjin pr falimentim) ; nse
-- koha pr ankes n kt urdhr ka skaduar dhe
-- nuk ka ankes n pritje n shqyrtim nga ndonj gjykat e nivelit m t lart.
Nse shprbhet vullnetarisht, veprimtaria e shoqris prmbyllet dhe asetet
likuidohen sipas ligjit. Nse shprbhet dhe shoqria nuk ka falimentuar, gjykata do ta
mbikqyr prmbylljen e veprimtaris dhe likuidimin sipas procedurave t prcaktuara
me ligj. Nse shprbrja krkohet sipas ligjeve t zbatueshme pr falimentim, gjykata
zbaton dhe respekton dispozitat e ligjeve pr falimentim q rregullojn prmbylljen e
veprimtaris dhe likuidimin e shoqris.
Nse shprbrja e SH.P.K sht e detyruar, SH.P:K ndjek procedurat e caktuara
n baz t mbikqyrjes s gjykats, prmbyllet dhe likuidohet, ose ndjek procedurat e
caktuara me ligjin e Kosovs pr likuidimin dhe Riorganizimin e Personave Juridik
(kur SH.P.K ka falimentuar).
Gjat likuidimit, asetet e shoqris do t paguhen dhe/ose shprndahen sipas rendit
t prparsis s prcaktuar n Ligjin pr Likuidim, Falimentim dhe Riorganizim.
660
E DREJTA TREGTARE
N ekonomi, bashkimi i shoqris me prgjegjsi t kufizuara mbahet sipas planit

pr bashkim, q sht n pajtim me ligjin, pr nj ose me shum shoqri me prgjegjsi
t kufizuar, mund t bashkohet me nj kompani t themeluar sipas Ligjit t Shoqrive
Tregtare SH.P:K t cilat duan t bashkohen duhet t ken planin pr bashkim, q sht
nj dokument i hollsishm q prcakton tr kornizn e bashkimit t dy shoqrive
t cilat duan t bashkohen. Pas prfundimit t bashkimit, palt e bashkimit duhet t
dorzojn planin e bashkimit n ARBK. Bashkimi hyn n fuqi pas regjistrimit dhe
shoqrit q bashkohen vazhdojn t jen nj subjekt i vetm, i cili do t merr t gjitha
prgjegjsit, t drejtat dhe interesat e shoqrive q bashkohen.
SH.P.K-s i lejohet t bashkohet me personin juridik t huaj me kusht q ai t
siguroj se ky bashkim bhet n pajtim me krkesat q zbatohen nga Ligji i Shoqrive
Tregtare dhe shoqria tregtare mbijetuese, duhet t zbatoj t gjitha krkesat q
zbatohen me kt ligj.
Bashkimi i shoqris dhe i personave t huaj juridik: Nj ose m shum
persona t huaj juridik dhe nj ose me shum shoqri me prgjegjsi t kufizuar t
Kosovs, mund t bashkohen si vijon:
-- secila shoqri me prgjegjsi t kufizuar e Kosovs e cila merr pjes n bashkim
sht prgjegjse pr t siguruar se bashkimi do t bhet n pajtim me ligjin;
-- korporata e mbijetuar duhet ti zbatoj, ti respektoj t gjitha krkesat e
zbatueshme t ktij ligji dhe elementet e tjera t ligjit t zbatueshm n Kosov.
Pa kufizuar prgjegjsin e detyrimit t msiprm, sht me rndsi t veant q,
nse shoqria tregtare themelore sipas ligjeve ose nj juridiksioni t huaj jasht
Kosovs, shoqria tregtare e mbijetuar duhet ti prmbush plotsisht dispozitat e
zbatueshme sipas ligjit.
SHOQRIA AKSIONARE (SH.A.)

Shoqria aksionare SH.A. sht shoqri afariste e lejuar sipas Ligjit t Shoqrive
Tregtare. Shoqria aksionare sht person juridik n pronsi t aksionarve t saj,
por sht juridikisht e ndar dhe e veant nga aksionart. Aksionari i nj shoqrie
aksionare nuk sht bashkpronar dhe nuk ka interes t transferueshm n pronn ose
asetet e shoqris. Shoqria aksionare mund t kt vetm nj aksionar. Aksionet n
shoqrin aksionare jan njsit n baz t t cilave ndahen interesat pronsore n
shoqri. Shoqria aksionare sht n pronsin e nj ose m shum aksionarve dhe
e cila sht juridikisht e ndar dhe e veant nga aksionart e saj (praktikisht sht
korporat). Shoqria lshon certifikata t pronsis ose aksione n shkmbim t secilit
kontribut dhe aksionart jan t lir t bartin interesin e tyre pronsor ose tiu shesin
aksionet e tyre personave t tjer n do koh.
Sipas Ligjit t Shoqrive Tregtare, shoqria aksionare sht person juridik, si u cek
m lart, n pronsi t nj ose m shum pronarve (aksionarve). Shoqria aksionare
ka kompetenca t ushtroj padi ose t paditet, t lidh kontrata, t huazoj t holla dhe
ti nnshtrohet borxheve dhe detyrimeve tjera, t zgjedh ose t emroj menaxhert,
661
E DREJTA TREGTARE
punonjsit dhe agjentt e shoqris dhe t prcaktoj detyrat dhe kompensimet e tyre
etj.
Pronsia mbi njsit SH.A. sht interes personal dhe mund t bartet varsisht
prej kufizimeve t prcaktuara n ligj ose n marrveshjen e shoqris. Shoqria
aksionare lshon certifikata si dshmi pr pronsin, megjith kto certifikata nuk jan
t domosdoshme.
Shoqria aksionare sht prgjegjse pr t gjitha borxhet dhe detyrimet e tjera me
t tra asetet dhe pasurin e saj. Kjo prgjegjsi nuk shtrihet edhe n asetet personale t
pronarve d.m.th. pronart nuk jan prgjegjs personalisht pr borxhet dhe detyrimet e
shoqris aksionare, ka do t thot se asnj person, shoqri tregtare ose shoqri tjetr,
nuk sht prgjegjs pr detyrimet e shoqris aksionare, vetm pr shkak se sht
aksionar n kt shoqri.
Statuti dhe rregulloret.- Shoqria aksionare themelohet pas regjistrimit t
statutit t saj sipas ligjit. Statuti sht dokument themelues dhe konstitutiv i shoqris
aksionare. Ndryshimet dhe plotsimet n statut nuk kan efekt juridik pr derisa t
miratohet nga aksionart dhe t dorzohet n Agjencin e Regjistrimit t Bizneseve t
Kosovs (ARBK) n prputhje me Ligjin e Shoqrive Tregtare.
Rregulloret.- Jan dokumente, t cilat miratohen, ndryshohen ose revokohen nga
aksionart ose bordi i drejtorve. Rregulloret prmbajn dispozitat pr menaxhimin dhe
funksionimin e shoqris. Rregulloret rregullojn shtjet e brendshme, por nuk mund
t rregullojn t drejtat e palve t treta.
Nse shfaqet konflikt ndrmjet statutit dhe rregulloreve t shoqris, statuti
mbizotron. N raste t tilla, dispozitat prkatse t rregulloreve, konsiderohen t
revokuara ose t ndryshuara n masn e nevojshme pr eliminimin e mos prputhjes.
Menjher pas regjistrimit t shoqris aksionare, drejtort fillestar t emruar me
statut, duhet t mbajn mbledhje organizative pr t kompletuar organizimin e shoqris
prmes zgjedhjes s zyrtarve fillestar, si dhe t ushtrojn veprimtarit prkatse nn
autorizimin e tyre.
Shoqria aksionare mund t emetoj dy lloj aksionesh, aksione t thjeshta dhe
aksione t privilegjuara. Shoqria duhet t emroj se paku nj aksion t thjesht.
Aksionet duhet t ken vlern e theksuar nominale. Nse aksioni ka vlern e theksuar
nominale, ather kjo vler duhet t jet m s paku 1 (nj) Euro cent. Vlera e theksuar
nominale n nj aksion t thjesht ose t privilegjuar, mund t jet
-- por nuk sht e detyrueshme,
-- m e madhe se 1 (nj) euro.
Aksionet e certifikuara.- Jan aksione t cilat prfaqsohen nga certifikata e
aksioneve, kurse aksionet e pa certifikuara jan aksione t cilat nuk e prfaqsojn
asnj lloj dokumenti.
662
E DREJTA TREGTARE
Shoqria aksionare mund t krijoj dhe t emitoj letra t tjera me vler, prve
aksioneve
-- bonde,
-- letra me vler t konvertueshme n aksione, dhe
-- mundsi pr blerjen e aksioneve.
Aksionet paguhen proporcionalisht dhe mund t paguhen n t holla dhe prmes
letrave me vler. Bondet jan njra prej mnyrave q shoqria aksionare t rris
kapitalin e saj pr investime.
Kapitali themeltar.- Kapitali themeltar pr nj shoqri aksionare sht 10.000 ,
ose shuma e gjithmbarshme e vlers nominale e t gjitha aksioneve t emetuara nga
shoqria n kohn e regjistrit fillestar. Kapitali themeltar paraqet shumn nominale q
sht n dispozicion n prmbushjen e pretendimeve t kreditorve.
Shprndarjet.- Bordi i drejtoreve t shoqris aksionare, nse sht i autorizuar
n baz t statutit ose me vendim t aksionarve, mund t deklaroj dhe t paguaj
dividend (shprndarje) n t gjitha, por jo m pak se t gjitha aksionet e emetuara t
fardo lloji ose kategorie. Bordi i drejtoreve ka t drejt t ndrmerr kt veprim n
do koh.
Pr blerjen e aksioneve t veta shoqria aksionare duhet t autorizohet me vendim
t aksionarve q miratojn blerjen. Ky vendim duhet t miratohet me shumic votash.
Shoqria aksionare nuk mund t pranoj aksionet e veta si sigurim (garanci) pr
ndonj detyrim q nj person ose shoqri e ka ndaj shoqris aksionare.
Bordi i drejtoreve.- do shoqri aksionare duhet t ket nj bord t drejtorve.
Veprimtaria tregtare e shoqris menaxhohet nga ose sipas udhzimeve t bordit t
drejtorve. do drejtor duhet t jet person fizik. Statuti i shoqris mund t prcaktoj
kushte t tjera pr kualifikimin e drejtorit. Drejtori nuk sht i detyruar q t jet banor
i Kosovs, prve nse sht prcaktuar ndryshe n statutin e shoqris. Nuk sht e
nevojshme q drejtori t jet aksionar i shoqris prve nse sht prcaktuar ndryshe
n statutin e shoqris. Bordi i drejtorve merr vendime pr menaxhimin strategjik q
i rezervohet aksionarve. Bordit i takojn disa t drejta vendimmarrse ekskluzive t
prcaktuara me ligj. Antart e bordit t drejtorve zgjidhen n mbledhjen vjetore t
aksionarve, mirpo ndodh q ata t zgjidhen edhe n mbledhjet e veanta.
Numri i antarve n bordin e drejtorve duhet t caktohet me statut. Pr nj shoqri,
me m pak se dhjet aksionar, bordi duhet t ket nj (1) ose m shum antar, pr
nj shoqri me dhjet ose m shum aksionar, bordi duhet t ket jo m pak se tre (3)
antar, pr nj shoqri me pesqind (500) ose m shum aksionar, bordi duhet t ket
jo m pak se shtat (7) antar t bordit.
Bordi duhet t mbaj s paku nj mbledhje vjetore, por mund t mbaj edhe m
shum. Drejtorve duhet tiu drgohet njoftimi pr mbledhje dhe vendimet kryesore
663
E DREJTA TREGTARE
merren gjat ktyre mbledhjeve, n mnyr q nj veprim i huaj t hyj n fuqi. Shumica
e drejtorve q jan t pranishm duhet t votojn pr at veprim.
Bordi i drejtorve punson zyrtart, kryesisht menaxhmentin e lart t shoqris
aksionare. Kta zyrtar drejtojn veprimtarin e prditshme t shoqris dhe kan t
gjitha autorizimet q u jan dhn nga bordi prmes rregulloreve t shoqris.
Deyrimet e drejtorve dhe zyrtarve.- Drejtort dhe zyrtart kan detyrimin e
kujdesit ndaj shoqris aksionare dhe detyrimin e moskonkurrencs. Kto parime jan
shpjeguar n hollsi n pjesn q flet pr SH.P.K. Megjithat, drejtort dhe zyrtart
e shoqris jan t mbrojtur sipas Rregullit t Gjykimit Afarist, nse ata ushtrojn
detyrn n prputhje me kt rregull. Detyrimet t cilat drejtort dhe zyrtart i kan
ndaj kompanis mund t zbatohen prmes proceseve gjyqsore.
Kompetencat e aksionarve.- Si u tha m lart, shoqria aksionare duhet t
mbaj mbledhjen vjetore t aksionarve brenda 60 ditsh pasi bordi t merr pasqyrat
e audituara financiare t shoqris pr secilin vit kalendarik. Shoqria aksionare mund
t mbaj edhe mbledhje t jashtzakonshme t aksionarve. Edhe aksionart kan disa
kompetenca ekskluzive q rezervohen pr ata me ligj. Gjat marrjes s vendimeve,
votimi nga aksionari mund t bhet personalisht ose prmes prfaqsuesit. Aksionart
kan disa kompetenca ekskluzive dhe at pr:
-- ndryshimin dhe plotsimin e statutit dhe t rregulloreve t shoqris,
-- zgjedhjen dhe shkarkimin e drejtorve,
-- miratimin e planit t bashkimit,
-- shprndarjen e shoqris,
-- emrimin e auditorve t pavarur, dhe
-- miratimin e pasqyrave financiare t shoqris.
Aksionart votohen personalisht apo prmes prfaqsuesve t tyre. Kuorumi
i shumics s votave t aksionarve q kan t drejt vote sht i nevojshm pr
vendimmarrje t vlefshme n kuvendin e shoqris s aksionarve. Vendimet jan t
vlefshme nse votojn shumica e aksionarve q kan t drejt vote dhe q prezantojn
n mbledhje. Nse nuk mbahet mbledhja e aksionarve brenda 6 muajsh, pas prfundimit
financiar t shoqris, apo 14 muaj pas mbledhjes s fundit t aksionarve, apo pas
12 mujash, pas regjistrimit fillestar t shoqris, gjykata kompetente mund t nxjerr
vendim pr mbajtjen e mbledhjes me krkesn e drejtorit ose aksionarit i cili ka t drejt
pjesmarrjeje dhe vote n mbledhjen e caktuar.
Bashkimet.- Pr bashkimin e shoqris bordi i drejtorve harton palnin e bashkimit
q i dorzohet kuvendit t aksionarve pr miratim. Ky plan duet t prmbaj t gjitha
informatat e nevojshem ekonomike dhe ligjore, e sidomos llojin e shoqris, kushtet
dhe rrethanat e bashkimit t propozuar, mnyrn dhe bazat e kuvendit t aksioneve t
secils shoqri q bashkohet, mjetet financiare ose pasurin tjetr, aksionet, letrat me
664
E DREJTA TREGTARE
vler, borxhet e shoqris s mbajtur ose t cilido aksionar t shoqris mbijetuese dhe
informatat tjera me rndsi, tekstin e plot t statutit dhe rregulloreve t shoqris, t
drejtat q jan bartur nga shoqria e mbijetuar n poseduesin e aksioneve dhe informatat
tjera m rndsi. Pr planin e bashkimit t shoqris duhet t votojn s paku 2/3 e
aksionarve t cilt kan t drejt vote n shoqri. Bashkimi hyn n fuqi kur plani i
bashkimit dorzohet n ARBK.
Aksionart mund t refuzojn, po edhe t krkojn pagesa t plota nga shoqria, nse
ka reperkusione negative me ndryshimin dhe plotsimin e statutit, t cilat manifestohen
nprmes bashkimit ose ndarjes. Vlera q duhet ti paguhet aksionarit q nuk pajtohet
sht vlera e tregut t aksioneve.
Shprbrja dhe likuidimi.- Shoqria aksionare mund t shprbhet dhe veprimtaria
e saj t likuidohet, n do koh, me nji vendim t bordit t drejtorve dhe aksionarve,
si vijon:
-- bordi i drejtorve i shoqris apo aksionart duhet t miratojn nj vendim pr
shprbrjen ose likuidimin e propozuar dhe duhet ta dorzojn pr miratim n
mbledhjen e aksionarve, q mund t jet mbledhje vjetore ose e jashtzakonshme,
-- njoftimi me shkrim pr propozimin dhe planin duhet tiu drgohet t gjith
aksionarve q kan t drejt pjesmarrjeje n mbledhje dhe
-- n mbledhje, propozimi miratohet me votn pohuese t s paku 2/3 t
-- aksionarve q kan t drejt vote n propozim n kt mbledhje.
Statuti i shoqris.- Duhet t zvensohet me 2/3 e votave q krkohen, duke
cekur fardo metode t votimit q i tejkalon dy t tretat e votave t aksionarve q
kan t drejt vote n shtejn dhe jo m pak se dy t tretat e aksioneve t secilit grup
votues, q ka t drejt n votim grupor mbi at shtje.
Shoqria aksionare n mnyr t detyruar shprbhet n kto raste, dhe at;
-- me skadimin e periudhs kohore n shoqri n pajtim me ligjin n fuqi;
-- me urdhrin e gjykats pr shprbrjen e shoqris pr shkak se nuk mund t
vazhdoj veprimtarin tregtare si pasoj e paligjshmrive;
-- bllokimit n vendimmarreje, pa ftesn paguese apo falimentimit t shoqris dhe
shprbrjes s saj sipas Ligjit pr Likuidim, Riorganizim t Personave Juridik n
Falimentim;
-- kur vlera e aseteve n to sht m e vogl se minimumi i kapitalit themelor q
krkohet sipas ligjit.
Shprbrja e aseteve t shoqris n likuidim duhet t bhet n baz t prioritetit t
caktuar n ligjet prkatse t faliemtimit.
665
E DREJTA TREGTARE
AGJENCIA E REGJISTRIMIT
T BIZNISEVE T KOSOVS (ARBK)
Themelimi i Agjencis s Regjistrmit t Bizneseve t Kosovs (ARBK): Agjencia e
Regjistrmit t Bizneseve t Kosovs regjistron emrat tregtar n Kosov, themelohet si
agjenci e pavarur ekzekutive n kuadr t Ministris s Tregtis dhe Industris.
ARBK ka pr detyr t regjistroj shoqrit tregtare dhe shoqrit e huaja tregtare,
n pajtim me dispozitat dhe krkesat e Ligjit t Shoqrive Tregtare. ARBK sht
gjithashtu e autorizuar dhe prgjegjse pr kryerjen e funksioneve tjera t prcaktuara
me kt ligj. ARBK nuk esht n asnj mnyr agjenci pr kontrollimin e saktsis
s informacionit t dhn nga paraqitsi i dokumenteve apo ndonj organ licencues.
Detyrimi pr ofrimin e informacionit t sakt pr formulart e regjistrmit dhe pr
marrjen e t gjitha licencave q krkohen pr veprimtari tregtare mbetet prgjegjsi
e paraqitsit t dokumentave. ARBK e udhheq drejtori i Zyrs s Regjstrimit t
Shoqrive Tregare dhe Emrave Tregtar.
ARBK menaxhon me dokumente pr t cilat sht prgjegjse. Kto dokumente
krijohen si pjes e procesit t regjistrmit ose pr prkrahjen e ktij procesi. T gjitha
dokumentet e dorzuara n ARBK, apo t krijuara nga ajo, jan dokumente publike pa
prjashtim dhe duhet t vendosen n dispozicion t t gjith personave q i krijojn ato.
T gjitha dokumentet e dorzuara duhet t jen t nnshkruara nga personi i
autorizuar, ndrsa ARBK-ja duhet ti prmbahet procedurave t parapra me ligj. Roli
i ARBK- sht vetm formal, informues dhe administrativ. Ata thjesht e regjistrojn
dokumentin ashtu si sht dorzuar n prputhje me kushtet e prcaktuara me ligj. Pra,
nuk verifikon informatat.
Kushtet e regjistrimit- ARBK sht rreptsisht e detyruar q formalisht dhe
zyrtarisht t regjistroj nj dokument t dorzuar n at zyr, nse ky dokument i dorzon
kushtet e prcaktuara me ligj dhe kushtet tjera specifike t prcaktuara me ligj.
Shqyrtimi i shtjeve kontestuese bhet me procedur administrative. Mjetet
juridike jan n dispozicion t personave ose shoqrive t prekura, t cilat n mirbesim
i besojn ARBK-s, e regjistrimit q ka shkelur ligjin. Megjithat, pr t fituar kt t
drejt, personat e prekur duhet t ndjekin udhzimet procedurale t caktuara me ligje.
Kto procedura jan t domosdoshme pr t fituar t drejtn pr qasje n gjykat.
Emri i Shoqris.- Pr tu regjistruar n ARBK, shoqria tregtare duhet t ket emrin
e saj. Megjithat, regjistrimi i emrit t shoqris tragtare n ARBK nuk ofron mbrojte t
prons intelektuale pr emrin e biznesit. Emri duhet t prmbaj kto shkurtesa:
-- pr Biznes Indivdual B.I.
-- pr Ortaksi t Prgjithshme O.P.
-- pr Shoqri Komandite SH.K.M
-- pr Shoqri me Prgjegjsi t Kufizuar SH.P.K
-- pr Shoqri Aksionare SH.A.
666
E DREJTA TREGTARE
ARBK mund t korrigjoj gabimet e saj n do koh. N kt rast, ajo duht ti

bashkngjitet me shnim q tregon natyrn, datn, kohn dhe arsyet e korrigjimit dhe
menjher ia dorzon shoqris prkatse tregtare shnimin e sipr cekur.
Nj shoqri tregtare mund ti korrigjoj gabimet e saj n do koh me paraqitjen e
aplikacionit gjegjs n ARBK.
ARBK duhet t ruaj prher t gjitha shnimet dhe dokumentat, duke prfshir
dokumentet e pranuara ose t regjistruara, duhet t ruaj kopjet elektronike t t gjith
arkivs n nj baz t sigurt kompjuterike t t dhnave. ARBK duhet t mbaj kopjet
origjinale n letr t t dhnave pr s paku pes (5) vite. T dhnat n letr, q jan
m t vjetra se pes (5) vite, nuk duhet t shkatrrohen, por t njjtat barten n Arkivin
e Kosovs.
Shoqria tregtare nuk mund t angazhohet n veprimtari tregtare me nj emr tjetr
tregtar nga emri zyrtar i regjistruar n ARBK.
Certifikata e regjistrimit t emrit tregtar- Pas pranimit t krkeses s parapar
me ligj, ARBK-ja lshon certifikatn e regjistrmit t emrit tregtar dhe ia drgon at
paraqitsit t krkess. Kjo agjenci mund t refuzoj lshimin e ksaj certifikate vetem
nse konstaton se emri tregtar aktualisht sht i rezervuar ose i regjistruar n ARBK nga
nj person ose shoqri tjetr tregtare, q nuk e lejon shfrytzimin e emrit nga paraqitsi
i krkess.
Certifikata e Regjistrimit t Emrit Tregtar sht dshmi se emri i treguat sht
regjistruar n ARBK pr shfrytzim eksluziv nga paraqitsi i krkess, e cila hyn n
fuqi n ditn e lshimit t certifikats.
Regjistrimi i emrit tregtar n ARBK nuk krijon fardo t drejtash mbi markat
tregtare lidhur me kt emr tregtar. ARBK-ja pas pranimit t njoftimit formal me
shkrim mbi vendin q shfrytzohet nga nj person ose shoqri , menjher duhet ta
revokoj certifikatn e regjistrimit t emrit tregtar.
Regjistrmi i emrit tregtar sht i vlefshm pr nj periudh kohore prej tri (3) vitesh
nga hyrja n fuqi e Certifikats s Regjistrmit. Krkesa pr vazhdimin e till prmban
t dhnat e njjta si ato q krkohen me ligj dhe duhet t ceket se krkesa vjen pr
vazhdimin e nj regjistrimi ekzistues. Vazhdimi vlen pr pes (5) vite. Nse regjistrmi i
nj emri tregtar skadon n nntdhjet (90) ditt e ardhme, ARBK duhet menjher ti
drgoj shoqris prkatse tregtare nj njoftim me shkrim me t cilin
-- e njofton shoqrin tregtare pr skadimin e afrt t afatit, dhe
-- e njofton shoqrin tregtare mbi t drejtn e saj pr vazhdim sipas ligjit.
667
E DREJTA TREGTARE
NDRMARRJET PUBLIKE
Sipas Ligjit pr Ndrmarrjet Publike, ndrmarrjet publike (NP) jan ndrmarrje
n pronsi t Republiks s Kosovs apo t komunave prkatse. Ato NP q jan n
pron t Republiks quhen Ndrmarrje Publike Qendrore, ndrsa ato n pronsi t
komunave, quhen Ndrmarrje Publike Lokale.
Ndrmarrjet publike organizohen si shoqri aksionare n prputhje me Ligjin e
Shoqrive Tregtare. Nse nj NP nuk sht e organizuar si shoqri aksionare, n datn
e hyrjes n fuqi t Ligjit pr Ndrmarrjet Publike, prkatsisht m 15 qershor 2008, ato
NP kan afat prej 150 ditsh pr tu organizuar si shoqri aksionare. Aksionari ekskluziv
i NP qendrore sht Republika e Kosovs dhe Qeveria ka kompetenca ekskluzive pr
ushtrimn e t drejtave t aksionarit. Sa u prket NP lokale, komuna prkatse sht
aksionari ekskluziv dhe komisioni komunal i aksionarve ka kompetenca ekskluzive
pr ushtrimin e t drejtave t aksionarit.
Ndrmarrjet e reja publike mund t themelohen vetm me vendim t Qeveris dhe
ndrmarrja e re publike do t jet NP qendrore.
do NP qendrore do t ket nga pes deri n shtat drejtor. N NP qendrore,
ata zgjedhen nga Qeveria, prve njrit, prkatsisht kryeshefit ekzekutiv, q zgjedhet
nga bordi i drejtorve. Drejtort zgjedhen nga ata kandidat q rekomandohen nga
komisioni rekomandues.
N NP lokale duhet t ken pes drejtor, prej t cilve katr zgjedhen n mbledhjen
e aksionarve. Drejtori i pest, prkatsisht kryeshefi ekzekutiv, zgjedhet nga bordi i
drejtorve t NP-s lokale.
Me ligj parashtrohen kushtet pr t shrbyer si drejtor i nj ndrrmarjeje publike,
si vijon:
t mos jet denuar pr vepr penale apo civile ( prgnjeshtrim, korrupsion, vjedhje
etj),
t mos jet shpallur njeri q ka ndrmarr sjellje jo profesionale, q ka shkelur
kodin etik, ka prvetsuar-keqprdorur parat publike apo informatat e fituara si zyrtar
publik ose ka keqprdorur postin pr prfitime personale,
-- nuk ka br prgnjeshtrime materiale nn fardo dshmie nn betim,
-- nuk ka falimentuar n 10 vitet e fundit.
Krkohet q drejtort t jen t pavarur, sipas kritereve t numruara me ligj,
q secili bord t ket s paku dy drejtor, q jan ekspert t kontabilitetit, t mos
prgnjeshrojn gjat procesit t aplikimit pr drejtor dhe do drejtor t vijoj nj kurs
trajnimi n vit pr qeverisje t korporatave.
Detyrat e bordit.- Jan mbikqyrja e veprimtaris s zyrtarve t NP pr tu siguruar
se veprimtaria e zyrtarve sht n prputhje me Planin e Biznesit pr at vit financiar.
Njherit drejtort kan detyra t besuara (fiduciare), shkelja e t cilave krkon shkarkim
t drejtorit nga posti i tij, pas nj hetimi t hollsishm dhe t kohshm.
668
E DREJTA TREGTARE
Zyrtart e NP-ve zgjedhen dhe emrohen nga bordi i drejtorve t NP. Zyrtart
shrbejn n prputhje me detyrate e tyre t caktuara n rregulloret e brendshme t
NP-s. Secila NP duhet t ket kryeshefin ekzekutiv, zyrtarin kryesor financiar dhe t
thesarit, kshilltarin e prgjithshm/sekretarin korporativ dhe nj zyratr pr auditim
t brenshm. Prve saj, nse NP sht m e madhe dhe ka veprimtari t llojllojshme,
ather bordi i drejtorve mund t prcaktoj me rregullore edhe dy zyrtar, prkatsisht
dy poste t zvends kryetarit. Drejtort edhe zyrtart kan detyra t besuara (fiduciare),
shkelja e t cilave ka pr pasoj shkarkimin e zyrtarit nga posti i tij.
Konfliki i interesave.- Nj ndr krkesat m t rndsishme ligjore sht q drejtort
dhe zyrtart e nj NP mos t hyjn n marrveshjen me NP ku jan t angazhuar, prve
nse ato marrveshje miratohen paraprakisht nga aksionart. Gjithashtu, fardo interesi
personal i drejtorve dhe zyrtarve t NP-s q mund t ket ndikim n vendimmarrje
pr NP-n, duhet t zbulohet trsisht me shkrim para bordit t drejtorve t NP-s.
Natyrisht, kur nj drejtor ka interesa personale, atij i ndalohet pjesmarrja n mbledhje
apo ndikimi n diskutime rreth interesave t tij, n prputhshmri me interesat e tyre
n NP.
TRANSFERIMI I PRONS SHOQRORE N

AT PRIVATE N REPUBLIKN E KOSOVS
Transferimi i prons shoqrore n at private n Republiken e Kosovs sht br
kusht specifik i statusit politiko- shoqror q ka Kosova nn mbikqyrje ndrkombtare
t saj nga ana e UNMIK-ut dhe m pastaj nga EULEX-i. Kjo sht br me themelimin
e Agjencis Kosovare t Mirbesimit me t ciln ka udhhequr UNMIK-u.
N qershor t vitit 2008, n baz t Ligjit pr Agjencin Kosovare t Privatizimit,
i cili sht i aplikueshm prej 29 qershorit 2008, themelohet Agjencia Kosovare e
Privatizimit sipas ardhjes s Agjencis Kosovare t Mirbesimit, t gjitha asetet dhe
prgjegjsit e saj do t jen astete dhe prgjegjsi t agjencis.
Agjencia Kosovare e Privatizimit si suksesor juridik (AKM-s) sht themeluar
si organ i pavaruar q kishte zotsi t plot juridike, n veanti aftsi pr t lidhur
kontrata, pr t marr vendime, pr ta ruajtur dhe pr ta shitur pasurin dhe kompetenca
ligjore pr prmbushjen e obligimeve q dalin nga afarizmi. AKP ka zotsi juridike
q t padis dhe t paditet n emr t saj. Ksisoj, ajo i administronte ndrmarrjet
shoqrore dhe pasurin e tyre, kujdesej pr ruajtjen apo pr rritjen e vlerave dhe t
seancave pr sukses t aktiviteteve t atyre subjekteve q i administron. AKP sht e
autorizuar q t administroj:
-- ndrmarrjet n pronsi shoqrore, pavarsisht nse iu kan nnshtruar transformimit
apo jo.
669
E DREJTA TREGTARE
--
t gjitha asetet q ndodhen n territorin e Kosovs, pavarsisht a jan t organizuara

si subjekte apo jo, t cilat kan qen pron n pronsi shoqrore me ose para 22
marsit 1989, pavarsisht nse iu kan nnshtruar transferimit apo jo, sipas ligjit i
AKP-s,
-- pjest e ndrmarrjeve jasht territorit t Kosovs, nse Agjencia ka qasje n
administrimin e asaj pasurie.
Agjencia kujdeset q paraprakisht ta vrtetoj se a sht br transferimi i prons
konform me dispozitat ligjore n fuqi, e jo vetm improvizimi i transferimit dhe ta
vrtetoj faktin se transferimi eventual nuk ka qen diskriminues dhe nuk i ka shkelur
parimet e Konvents Evropiane mbi t Drejtat e Njeriut.
Agjencia emron dhe zvendson kryetarin apo drejtort dhe menaxhert
e ndrmarrjes; konstituon, konfirmon, ose riformon bordin mbikqyrs, bordin
menaxhes, kshillin e puntorve ose t organit tjetr menaxhues. Agjencia miraton
planet e biznesit dhe planet e investimit t ndrrmarrjes, nxjerr dhe ndryshon afatet
e themelimit dhe t akteve t prgjithshme normative, regjistron ndrmarrjet t cilat
nuk jan regjistruar n mnyr adekuate, organizon, riorganizon, menaxhon ato, jep
koncesione q lidhen me ndrmarrjet, transferimin, ndrmarrjen n korporata, dhnien
me koncesion- kontrat me qiran e nj pjese t veprimtraris s ndrmarrjes, apo krejt
ndrmarrjen, falimentimin dhe likuidimin.
Privatizimi i ndrmarrjeve shoqrore.- Prmes themelimit t Agjencis
Kosovare t Privatizimit dhe t delegimit t autorizimeve n kt agjenci t gjrave
publike administrative mbi kto ndrmarrje dhe asete, duke prfshir, por pa ua kufizuar
mandatin dhe autoritetin pr shitjen ose bartjen e ktyre ndrmarrjeve dhe/ose aseteve
n investitor privat, ose likuidimin e tyre prmes nj procesi t hapur, transparent
konkurrues dhe pa vonesa.
Metoda e preferuar e agjencis pr t privatizuar ndrmarrjet shoqrore t cilat
kan afarizm t qndrueshm sht metoda espin Off-it, prmes s cils astetet dhe
detyrimet e kufizuara t nj ndrmarrjeje shoqrore barten n njsin e themeluar t
NSH.
Ndrmarrja e re (New co).- Ndrmarrja e re do ti shitet nj investitori dhe t
hyrat nga shitja do t depozitohen n nj llogari, t cilat do t pdoren pr prmbushjen
e obligimeve t mbetura t NSH, si dhe krkesat tjera, duke prfshir edhe krkesat n
pronsi. Pastaj NSH do t likuidohet.
Agjencia mund t bj likuidimin e NSH-ve t cilat nuk do t jen subjekt i
psocedurs s spin-Offit.
N rrethanat e jashtzakonshme dhe pr nj numr t kufizuar t rasteve, agjencia
me miratimin e bordit, mund ti jap me qira nj investitori asetet e nj NSH-je t
caktuar nprmes t nj kontrate afatgjate t qiradhnies.
Agjencia do ti njoftoj, s paku dhjet dit prpara, puntort e NSH-ve dhe
administartn prkatse komunale lidhur me publikun e planifikuar t njoftimit pr
tenderim pr shitjen e aseteve t NSH-ve, likuidimit apo t nj forme tjetr t privatizimit.
670
E DREJTA TREGTARE
Asetet e NSH-s pr listn pr spin-Off do tu ofrohen pr shitje investitorve t

mundshm prmes procedurs s tenderimit t hapur publik.
Kualifikueshmria e ofertuesve.- N parim, t gjith personat fizik dhe juridik,
do t konsiderohen ofertues t kualifikuar, pavarsisht nga vendndodhja ose veprimtaria
e tyre, afarizmi, shtetsia apo vendbanimi, prve:
-- ndrmarrjeve publike dhe shoqrore,
-- departamenteve t qeveris ose institucioneve qeveritare,
-- personave fizik ose juridik t cilt aktualisht jan n procedur t falimentimit
ose t josolvencs (paaftsis pr t paguar) dhe
-- personave fizik t cilt jan fajtor pr ndonj krim i cili sht kryer pas qershorit
1999, apo t cilt jan subjekt i zhvillimit t procedurave kriminale ndaj tyre.
Likuidimi i ndrmarrjeve shoqrore.N prputhje me Ligjin pr Agjencin Kosovare t Privatizimit, likuidimi vullnetar
i ndrmarrjeve shoqrore bhet me inciativn e Agjencis Kosovare t Privatizimit, nse
likuidimi sht n interes t kredtiorve ose pronarve prkats. Procesi i likuidimit do
t ushtrohet n baz t procedurs s prcaktuar n Ligjin e Shoqrive Tregtare, prve
nse nuk sht parapar ndryshe n kt ligj dhe n prputhje me Ligjin pr Lukidimin
dhe Riorganizimin e Personave Juridik n Falimentim. N raste t likuidimit, t
gjitha kompetencat e organeve menaxhuese dhe mbikqyrse t ndrmarrjeve t tilla
i kalohen komisionit t likuidimit. Secili komision i likuidimit do t ket nj antar
ndrkombtar, i cili emrohet nga Prfaqsuesi Civil Ndrkombtar. Antart tjer, t
cilt duhet t ken prvoj prkatse, emrohen nga Agjencia, e cila duhet t ket s
paku nj antar nga komuniteti jo shqiptar n Kosov. Prndryshe, procesi i shprbrjes
dhe likuidimit bhet n prputhje me Ligjin pr Shoqrit Teragtare dhe Ligjin pr
Likudim dhe Riorganizim t Personave Juridik n Falimentim.
Riorganizimi i ndrmarrjeve shoqrore.- Riorganizimi i ndrmarrjeve shoqrore
bhet n prputhje me Ligjin pr Likuidim dhe Riorganizimin e Personave Juridik n
Falimentim.
Procedura n Dhomn e Posame t Gjykats Supreme pr shtje t Agjencis
Kosovare t Mirbesimit, tani Agjencis Kosovare t Privatizimit:
Ligji pr Agjencin Kosovare t Privatizimit i jep juridiksion ekskluziv Dhoms
s Posame t Gjytats Supreme t Kosovs pr t gjitha padit kundr Agjencis.
Dhoma e Posame e pranon vet padin kundr Agjencis, nse pala ankuese dorzon
dshmin se e ka njoftuar kryesuesin e bordit pr dorzimin e nj padie t till, s paku
60 dit para dorzimit t padis n Dhomn e Posame.
Dhoma e Posame ka juridiksion pr shtjet q kan t bj me Agjencin Kosovare
t Mirbesimit. Kjo u themelua me Rregulloren e UNMIK-ut nr. 2002/13. Dhoma e
671
E DREJTA TREGTARE
Posame prbhet nga kolegji prej pes (5) gjyqtar, nga t cilt tre jan ndrkombtar,
ndrsa dy jan banor t Republiks s Kosovs.
Krkesat.- T drejt pr paraqitjen e krkesave pr pagesa n Dhomn e Posame
kan personat q krkojn pronsi apo t drejta pronsore, huadhnsit dhe personat e
tjer q krkojn interesat e drejtprdrejta n lndn e paraqitur, agjencia, ndrmarrjet
apo korporatat q jan nn autoritetin administrativ t agjencis pr t marr vendime
pr lndn.
Ndrsa t akuzuarit n proceset gjyqsore n Dhomn e Posame do t kufizohen
n agjenci, ndrmarrje e korporat, q sht apo ka qen nn kontrollin administrativ
t agjencis, personat ndaj t cilve agjencia ka ndonj pretendim, personat q
konsiderohen plotsisht t nevojshm nga Dhoma e Posame pr t marr vendime pr
lndn.
Krkuesi i pagess mund t bj krkesn pr kundrshtimin e nj vendimi ose
veprimi t agjencis brenda 9 ditsh.
FALIMETIMI, LIKUIDIMI DHE RIORGANIZIMI

I PERSONAVE JURIDIK
Procedura e falimetimit n Kosov rregullohet me Ligjin pr Likuidim dhe
Riorganizim t Personave Juridik n Falimetim. Ndrsa ish pasurit e ndrmarrjeve
shoqrore mbesin jasht shtrirjes s ligjit dhe rregullohen me dispozita t veanta. Si
pasoj, ka nj moskoordinim n prdorimin e rregullave komerciale t falimentimit
pr zgjidhjen e nj procesi i cili ka ndikim shoqroro-ekonomik dhe madje personal
t mbylljes s kompanive t m parshme me prbrje t ndryshme. Ligji prcakton
rregullat e prparsit n mes t kreditorve si nj baz pr praktikn e udhheqjes
komerciale pr falimentimet.
Falimentimi sht nj gjendje e shpallur ligjore e pamundsis apo mundsis s
zvoglauar t nj personi fizik apo juridik q ti paguaj detyrimet ndaj kreditorve. Sipas
ligjit, do person juridik mund t jet debitor, duke prfshir kompanit komerciale,
ortakrit e kufizuara dhe t prgjithshme. Ligji nuk kujdeset pr falimentuesit
konsumator. Mirpo kto jan t prjashtuara nga shtrirja e ligjit, nga agjencit
qeveritare, zotrimi i ndrmarrjeve shoqrore, kompanit e sigurimeve, pensionale dhe
institucionet financiare. Falimentimi mund t jet vullnetar apo i detyrueshm.
Falimentimi vullnetar.- sht proces i iniciuar nga vet personi q ka vshtrsi
me pagesn e detyrimeve ndaj kreditorve, pra, krkimi i tij pr mbrojtje nga gjykata.
Falimentimi i detyruar.- Ndodh kur kreditort e nj personi paraqesin krkesn e
falimentimit q ti shptoj nj pjes e kredis q debitori ia ka borxh apo q t filloj
riorganizimin e nj shoqrie.
672
E DREJTA TREGTARE
Kompetente pr paraqitjen e krkess pr falimentim t perosonave juridik

sht Gjykata Themelore n Prishtin-Departamenti pr shtje Ekonomike (pr tr
territorin e Republiks s Kosovs).
Fillimi i procedurs s falimentimit.- Rasti i falimentimit fillon me paraqitjen e
krkess me shkrim n gjykat nga ana e debitorit, kreditorit apo grupit t kreditorve.
Forma dhe prmbajtja e krkess prcaktohet me rregulloret e ekzekutimit.
Debitori mund t paraqes krkes vetm nse:
-- sht me plqimin e debitorit t drejtorve ose organit udhheqs n prputhje me
statutin, dokumentet e themelimit ose marrveshjen e ortakris, dhe
-- nse debitori i plotson kushtet vijuese:
a) debitori ka dshtuar n pagesn e borxhit pr m shum se 60 dit;
b) borxhi sht pr m shum se 5000 dhe
c) debitori n prgjithsi nuk sht duke i paguar borxhet e tij brenda afatit t
caktuar.
Menjher pas paraqitjes s krkess, gjykata e informon ARBK-n.
Debitori ka nj afat prej (5) pes ditsh q ta kundrshtoj krkesn, duke paraqitur
n gjykat njoftimin me shkrim t kundrshtimit, me rast gjykata mban nj senc
brenda (7) ditsh, ku vendos fatin e krkess. Kushtet pr refuzim t krkess jan t
parapara me ligj. N rastin kur gjykata pranon rastin, ajo fillon procedurn e faliemtimit.
Kur pranohet rasti nga gjykata, debitori ka t drejt q t parashtroj nj deklarat
pr qllimin e riorganizimit brenda nj afati 2 ditor. Nse debitori sht i paaft pr
riorganizim, ather procedura shndrrohet n likuidim.
Administratori dhe bordi i kreditorve.- Administratori emrohet nga gjykata
brenda nj afati (2) dy ditor pas pranimit t rastit. Debitort q kan (60%) gjashtdhjet
prqind apo m shum t shums s borxhit t debitorit, mund t krkojn nprmes
krkess me shkrim nga gjykata zvendsimin e administratorit t rastit.
Pr administrator falimentues mund t emrohet vetm personi fizik, i cili ka
kualifikim shkollor superior, t drejtimit ekonomik, apo juridik, t cilitdo nndrejtim,
q ka provim profesional pr administrator falimentues, q sht i pajisur me licenc,
q sht i prfshir n listn e administratorve, q ka aftsi profesionale dhe prvoj
pr t menaxhuar dhe pr t udhhequr procedurn e falimentimit.
Prve t drejtave t prcaktuara me ligj dhe rregullat e zbatimit, administratori ka
t drejt:
-- t merr menjher n posedim pasurin e debitorit;
-- t thrret seancn e kreditorve dhe t kryesoj seancat e tilla
-- t filloj dhe t vazhdoj procedurat gjyqsore dhe administrative q kan t bjn
me realizimin e t drejtave t debitorit;
673
E DREJTA TREGTARE
------
t shprbej si prfaqsues i autorizuar zyrtarisht pr pasurin e debitorit me

plqimin e gjykats,
t punsoj dhe t mbikqyr punn e t punsuarve t vartsve dhe ekspertve pr
administrimin e drejt t rastit,
t mbyll llogarin bankare t debitorit dhe t hap llogarin e veant t falimentimit
n bankn e lejuar nga gjykata,
t bj pagesn e kreditorve n llogari t krkesave t miratuara dhe
t detyroj debitorin apo prfaqsuesin e caktuar t menaxhmentit t debitorit t
pasuris s debitorit.
Administratori sht i detyruar ta rris vlern e pasuris, t mirmbaj dhe t mbroj

pasurin, t kryej shpejt dhe n mnyr t bindshme zgjedhjen e rastit, dhe, kur sht
e duhur, t udhheq me biznesin e pasuris.
Pasuria e falimentimit.- Me regjistrimin e krkess themelohet pasuria e
falimentimit q prbhet nga e gjith pasuria e debitorit n kohn e paraqitjes s
krkess, si dhe nga e tr pasuria e mbledhur nga administratori n emr t debitorit
gjat kohs s procedurs ose rrjedhjes normale t biznesit. Kjo pasuri nuk prfshin
mjetet e pensioneve ose t drejtat e fituara. fardo shitje, disponim, bartje apo dhnie
me qira e pasuris sht e ndaluar totalisht para emrimit t administratorit, ndrsa pas
emrimit t tij/saj, kjo mund t bhet vetm me vendim t gjykats. Prej dhe nga data
e emrtimit t admninistartorit, prve ndalesave t cekura m lart, ndalohet krijimi i
pengjeve ose hipotekave kundr pasuris gjat rrjedhs normale t biznesit kur biznesi
vazhdon t funksionoj.
Kur pasuria gjendet jasht Kosovs, administratori do tiu drejtohet gjykatave
kompetente me njoftimin e sekuestrimit, vulosjes ose marrjes s pronsis s till. Duhet
t ceket se administratori ka t drejt t shes mallrat q prishen shpejt n prputhje me
procedurat e parapara t ktij ligji.
Admninistartori klasifikon dhe bn inventarizimin fizik t pasuris jo m von
se dyzet e pes (45) dit pas emrtimit t tij. Me krkes t adnimistartorit, gjykata
mund t zgjas kt afat me rast veanrisht t rndsishm apo t komplikuar ose kur
ekzistojn rrethanat e arsyeshme.
fardo shitje, disponim, bartje apo dhnie me qira e pasuris sht e ndaluar
totalisht, para emrtimit t administratorit, ndrsa pas emrtimit t tij/saj kjo mund t
bhet vetm me vendim t gjykats.
674
E DREJTA TREGTARE
RIORGANIZIMI
Propozimi pr riorganizim quhet Plan i Riorganizimit. do propozim pr
debitorin, q nuk krkon likuidimin e menjhershm nga administratori do tu
nnshtrohet dispozitave t riorganizimit. Propozimi do t formulohet me dokument
me shkrim, i njohur si plani i riorganizimit. Planin pr riorganizim mund ta paraqes
debitori, administratori, kreditort q posedojn s paku 30% t krkesave t siguruara,
kreditori me 30% t krkesave t pa siguruara ose personat q posedojn s paku 30%
t kapitalit n pronsi e debitorit, qoft n form t aksioneve, ose t ngjashme.
Plani i riorganizimit prmban nj paraqitje t shkruar t prgjithshme n
veprimtarin biznesore t debitorit dhe rrethanat q shpien n vshtirsin financiare,
t gjitha jo m shum se dy faqe, metodat dhe mjetet pr realizimin e planit, periudhat
kohore pr realizimin e planit, deklarimin se kush do ta menaxhoj organizatn, pjest
e tjera t parapara me ligj.
Kreditort e siguruar dhe t pa siguruar kan t drejt t votojn pr apo kundr
planit t riorganizimit. Nse plani konfirmohet nga vota e kreditorve, ather kjo
konsiderohet nj kontrat e re pr prmbushjen e krkesave t paraqitura n t. N at
rast, prona e falimentimit shuhet dhe pronat i kthehen debitorit. Prej atij momenti dhe
tutje, debitori dhe menaxheri i tij vazhdojn me zbatimin e planit t riorganizimit.
N rastin kur debitori shkel planin e riorganizimit, do kreditor ka t drejt q ta
njoftoj gjykatn pr kt shkelje. Nse gjykata konstaton se ka ndodhur shkelje e
planit, ather ajo nxjerr vendim pr evitimin e shkeljes, pr shndrrimin e rastit n
likuidim, i lejon debitorit t paraqes amendamente t planit (ku krkohet miratimi i tij
nga kreditort), apo ndonj vendim tjetr konform me kt ligj.
LIKUIDIMI
Likuidimi sht shitja e tr pasuris s falimentimit nga ana e administratorit. T
gjitha t ardhurat nga shitja e pasuris bhen pron e pasuris s falimentimit (pasuria
e falimentos). Kjo pasuri financiare pastaj prdoret pr tu paguar detyrimet e debitorit
ndaj kreditorve, sipas prioriteteve t prcaktuara me ligj, q jan:
-- krkesat e siguruara, pa shpenzimet e arsyeshme t shitjes, konform ligjit
-- krkesat prioritare, duke prfshir:
-- shpenzimet gjyqsore,
-- shpenzimet e administratorit,
-- shprblimin i administratorit,
-- shpenzimet e administratorit pr mirmbajtjen e pasuris,
-- shpenzimet e riorganizimit,
-- financimet e riorganizimit,
-- pagesat dhe shpenzimet e personelit gjat kohs s administrimit t rastit,
-- shpenzimet e bordit t kreditorve,
675
E DREJTA TREGTARE
----
krkesat e preferuara pr nnpunsit e pa paguar,

krkesat e pasiguruara,
krkesat e pronarve t debitorit, aksionarve, antarve themelues, pjesmarrsve.
N do kategori, krkesat e siguruara do t prmbushen n pajtim me prioritet e

tyre n baz t ligjit.
N likuidim, pas mbylljes s rastit, debitori n pikpamje ligjore do t konsiderohet
i shprbr. Gjykata do t nxjerr njoftim pr mbylljen e rastit dhe prfundimin, jo m
von se (5) pes dit pas mbylljes s rastit. Gjykata poashtu mund t nxjerr vendim pr
heqjen e emrit t kompanis s shprbr nga regjistri aktiv i bizneseve.
N rastin e riorganizimit, pas mbylljes s rastit, debitori do t konsiderohet
financiarisht i rimkmbur dhe mund t vazhdoj veprimtarin biznesore pa kufizim t
mtejm apo mbikqyrje.
PUNT BANKARE
RREGULLAT E PRGJITHSHME T PUNVE BANKARE
Punt bankare jan pun t atilla ligjore t cilat pr objekt kan qarkullimin e
parave dhe t letrave me vler, si dhe shrbimet e caktuara t cilat i kryejn bankat
pr klientt e tyre lidhur me pagesat (qarkullimin e parave) dhe t letrave me vler. N
lidhje me pagesat bankat i kryejn punt e ndryshme bankare, nga t cilat disa jan me
origjin shum t vjetr, ndrsa t tjerat jan relativisht t kohve t fundit. Edhe punt
bankare klasike me zhvillimin e ekonomis bashkkohore dhe me p modifikime t
caktuara. Prve ksaj zhvillohen edhe t ashtuquajturat pun parabankare, si dhe llojet
e specializuara t punve t cilat i kryejn bankat n t ashtuquajturin treg financiar.
Afarizmi bankar sht veprimtari i veant ekonomike, i cili prpve qarkulimit t
parave prmban edhe disa transaksione dhe produkte tjera finansiare. N prgjithsi,
bankat dhe institucionet financiare lehtsojn veprimet afariste dhe shpesh ndodh q
bankat dhe institucionet financiare lehtsojn veprimet afariste dhe shpesh ndodh q
bankat t specializohen pr shtje specifike financiare q krkohen nga tregu.
-----
LlojetPunt bakare n teorin juridike klasifikohen n: aktive, pasive dhe neutrale, duke
u nisur nga kriteret e funksionit t banks n punn e caktuar.
Si pun aktive bankare konsiderohen ato pun tek t cilat banka paraqitet si ktreditor
i klientit t saj (format e ndrshyshme t kontratave pr kredi),
Si pun pasive bankare konsiderohen punt tek t cilat banka paraqitet si debitor i
klientit t saj (depozitat e kursimit, llogarit rrjedhse etj). S fundi:
Pun neutrale bankare konsiderohen ato pun bankare tek t cilat banka nuk paraqitet
si kreditor as si debitor i klientit t saj, por kryen pun t caktuara t pagesave si
prfaqsues, komisionar ose ndrmjetsues i klientit (akreditues, garantues etj).
676
E DREJTA TREGTARE
Depozitat bankare.- Jan pun t atilla bankare tek t cilat klienti deponon te
banka mjete financiare ose sende t tjera (depozit monetar),
Punt e kredis.- Jan pun t atilla t cilat banka i l n dispozicion klientit mjete
t caktuara monetare ( forma t ndryshme t kontratave pr kredi).
Punt shrbyese bankare.- Jan pun t atilla tek t cilat banka, sipas urdhrit t
klientit t saj, i kryen shrbime t caktuara personit t tret (akreditiv, garanci bankare,
dhnie e letrave me vler, pagesa, inkasimi dokumentar, si dhe pun t tjera shrbyese
q kan t bjn me parat dhe letrat me vler).
Prgjegjsia e banks nga punt t cilat i kontrakton me klientt e vet jan t natyrs
kontraktuale dhe u nnshtrohet rregullave t prgjithshme t prgjegjsis kontraktuale
dhe t lirimit nga prgjegjsia ( sipas ligjit ose n baz t klauzols kontraktuale,
prve n rast t qllimit apo t neglizhencs s madhe dhe ndonjher t neglizhencs
s zakonshme). Nga ana tjetr, prgjegjsia e banks ndaj personave t tret sht e
natyrs s deliktit. Prgjegjsia profesionale e banks n teorin juridike shpjegohet me
iden e rrezikut ose me misionin e shrbimit publik t saj.
Kushtet dhe procedura pr licencimin e institucioneve financiare

dhe siguruese
Asnj institucion financiar apo sigurues nuk mund t ket veprim afarist n
Republikn e Kosovs pa u licencuar nga Banka Qendrore e Republiks s Kosovs.
Pr t aplikuar pr licenc preliminare, aplikanti duhet t dorzoj:
-- kualifikimet dhe prvojn e antarve administrues;
-- shumn e kapitalit;
-- planin e biznesit;
-- informatat bazike dhe t dhnat financiare pr aksionart;
-- informatat shtes q aplikanti i konsideron t rndsishme.
-Pr institucionet e huaja, q nuk dshirojne t licencohen n Republikn e Kosovs,
ka kushte tjera t cilat aplikohen pr licencim.
Forma dhe struktura korporative e bankave dhe istitucioneve financiare:
Forma dhe struktura korporative e bankave dhe institucioneve financiare sht
si Shoqri Aksionare. Pra, bankat mund t regjistrohen dhe t licencohen vetm nse
organizohen sikur shoqri aksionare.
677
E DREJTA TREGTARE
Forma dhe struktura korporative e ndrmarrjeve siguruese:

Forma dhe struktura korporative e ndrmarrjeve siguruese sht si shoqri aksionare
anonime. Ndrmjetsuesit e shitjes s ndrmarrjeve siguruese mund t jen edhe forma
tjera t shoqrive tregtare t njohura nga Ligji pr Shoqrit Tregtare.
-----------
----
Kompetencat dhe instrumentet e Banks Qendrore t Republiks s Kosovs

Banka Qendrore e Republiks s Kosovs ka kompetenca:
t rekomandoj udhzime t gjera politike Kuvendit dhe Qeveris n fushat q i ka
n prgjgjsi;
t vendos dhe t zbatoj masat pr sistemet e marrveshjeve mbi transaksionet e
valutave vendore dhe t huaja n Kosov, t mbikqyr dhe t rreguloj pagesat;
t posedoj dhe t veproj me nj apo m shum sisteme pagesash;
t veproj si bankar n Ministrin e Ekonomis dhe Financave dhe t ofroj kshilla
financiare me krkes t ksaj Ministrie;
t veproj si agjent fiskal i Ministris s Ekonomis dhe Financave;
t mbaj depozita t valutave t huaja pr Ministrin e Ekonomis dhe Financave
dhe subjektet tjera publike;
t siguroj furnizim adekuat t banknotave dhe monedhave pr rregullimin e
transaksioneve me para t gatshme;
t mbaj thesar pr ruajtejen e sigurt t valutave dhe letrave me vler;
t licencoj, t mbikqyr dhe t rregulloj institucionet financiare;
t kryej analiza t rregullta ekonomike dhe monetare t ekonomis s Kosovs, t
bj publike rezultatet dhe ti paraqes propozime e masa Kuvendit dhe Qeveris n
baz t analizave t tilla;
t mbikqyr dhe t rregulloj agjentt e shitjes n kmbimin e valutave,
ndrmjetsuesit e ujdis dhe fondet e ndrsjella;
t miratoj auditort e jashtm t institucioneve financiare;
t vendos standarde t kontabilitetit pr institucione financiare n Kosov n
harmoni me standardet ndrkombtare financiare t raportimit.
Transakcionet e pagesave.- Funksionet kryesore t bankave kan t bj pikrisht

me transaksionet e pagesave. Ka disa lloje t transaksioneve q jan t ofruara pr
nevojat e ndryshme t klientve dhe rrethanave t afarizmit, disa prej tyre jan:
Urdhrpagesat.- Urdhrpagesa sht nj instrument financiar n t cilin nj person
paguan nj shum t caktuar n bank n t mir t nj prfituesi tjetr. Kjo procedur
zvendson pagesn e drejtperdrejt t personit perfitues dhe banka shfrytzohet si
ndrmejtsues. Me rastin e pagess, banka i lshon paguesit urdhrpagesn.
678
E DREJTA TREGTARE
KONTRATA E KREDIS
Me kontratn e kredis banka detyrohet q shfrytzuesit t kredis tia lr n
dispozicion nj shum t caktuar t t hollave n koh t caktuar ose t pa caktuar, me
destinim ose pa destinim t caktuar. N kt rast shfrytzuesi-kreditmarrsi duhet tia
paguaj banks kamatn e kontraktuar, shumn e marr tia kthej banks n kohn dhe
mnyrn e prcaktuar n kontrat. Kur nnshkruhet kontrata, banka sht e detyruar
tia transferoj shfrytzuesit shumn e t hollave t parapara me kontrat me pritjen se
shfrytzuesi do ti kthej ato n kohn dhe metodn e prcaktuar me kontrat.
N ann tjetr, kontrata pr debit sht nj kontrat ku klienti deponon nj shum
t hollash n xhirollogari rrjedhse n bank dhe trheq t holla nga bankomatt, apo
ngarkon at xhirollogari n vende t ndryshme afariste, nprmes nj kartele t lshuar
nga banka. Ngarkesa lejohet deri n shumn e deponuar n xhirollogarin bankare. Pra,
kjo zvendson bartjen e t hollave nga klienti dhe zvendson ato me nj kartel t
lshuar dhe t autorizuar pr prdorim nga banka.
Prgjegjsia juridike e bankave

Bankat dhe instuticionet financiare q ofrojn produkte financiare n tregun e
Kosovs duhet ti prmbahen ligjeve dhe akteve nnligjore q jan n fuqi n Kosov.
Prve ksaj, mund t ndodh q bankat e huaja q veprojn n Kosov t ken detyrime
ligjore q ti zbatojn edhe ligjet e vendeve am ku jan t regjistruara. Prandaj, do
bank q vepron n Kosov, duhet t ket parasysh kornizn e plot ligjore vendore dhe
ndrkombtare me qllim q t evitoj ndonj prgjegjsi t pa dshirueshme.
Letrat me vler
Letrat me vler jan dokumente t shkruara, me lshimin e t cilave krijohet
detyrimi me shprehje t njanshme t vullnetit, pra, letra me vler sht dokument i
shkruar, me t cilin poseduesi i saj detyrohet ta plotsoj detyrimin e regjistruar n
at dokument t poseduestit ligjor t saj. Poseduesi ligjor i letrs me vler ka t drejt
t krkoj prej lshuesit t saj t prmbush detyrimin e shnuar n at letr me vler.
Ekzistojn letra me vler ve e ve (kambiali) dhe serik (aksioni). Letrat me vler mund
t lshohen nga personat juridik (aksionet) dhe fizik (eku).
Kontrata pr depozitn e t hollave

Kontrata pr depozitn e t hollave sht nj kontrat e thjesht n mes t banks
dhe klientit, q mund t jet fizik apo juridik, me an t s cils banka garanton ruajtjen
e t hollave pr klientin, si sht kamata, kamata m e lart pr afatizimin, etj.
Me kt kontart banka e fiton t drejtn t disponoj t hollat e depozituara, ndrsa
klienti rezervon t drejtn q t trheq t hollat e deponuara.
679
E DREJTA TREGTARE
Kontrata pr akreditivin
Akreditivi sht nj instrument pagese, me t cilin banka akredituese (banka
e lshimit) detyrohet q, sipas urdhrit t komitentit, n baz t dokumentave t
perezantuara n prputhje me kushtet e kontraktuara (apo pa dokumneta), ta kryej
pagesn ose ta autorizoj bankn tjetr (bankn korrensponduese) q tia bj pagesn
personit t tret (shfrytezuesit t akreditivit) ose me urdhrin e saj (kalimi i urdhrit)
ose sipas urdhrit t komitentit, vet ajo ose me ndihmn e banks tjetr, t paguaj,
akceptoj ose ta blej kambialin e trhequr prej shfrytzuesit t akreditivit, me kusht q
t jet vepruar n prputhje me akreditivin e hapur t banks s lshimit.
Ka disa lloje t akreditivit dokumentar:
-- akreditivi i revokuar dhe ai i parevokuar,
-- akreditivi i konfirmuar dhe i pakonfirmuar,
-- akreditivi i kalueshm dhe i pakalueshm
-- akreditivi i ndashm dhe i pandashm.
Kontrata pr sigurim
Kjo kontrat lidhet n mes t kompanis t sigurimeve dhe t sigurusarit si
kontraktues i sigurimit. Me kt kontrat kontraktuesi i sigurimit detyrohet q n baz
t parimit t reprocitetit dhe t solidaritetit, t bashkoj nj sasi t mjeteve n bashksit
e sigurimit, kurse bashksia e sigurimit detyrohet q, nse ndodh ngjarja q prbn rasti
i sigurimit, tia paguaj t siguruarit ose ndonj personi tjetr kompensimin ose shumn
e kontraktuar ose t bj di tjetr.
Polica e sigurimit
sht prov pr lidhjen e kontrats s sigurimit dhe ajo i prmban t gjitha elementet
e kontrats.
-- palt kontraktuese,
-- sendin apo personin e siguruar
-- rrezikun e prfshir me sigurin
-- kohzgjatjen e sigurimit dhe afatet e mbuless
-- shumn e sigurimit
-- premin, datn e lshimit dhe nshshkrimin e palve.
Kontrata e sigurimit sht kontrat formale sipas qasjes, e dyanshme me ngarkim.
Ajo konsiderohet e lidhur kur palt nnshkruajn policn e sigurimit ose fletmbulesn
e sigurimit dhe ajo paraqet dshmi pr lidhjen e kontrats.
680
E DREJTA TREGTARE
T siguruarit jan t detyruar: ta bj pagesn e premis brenda afatit t parashikuar

n kontrat, ti paraqesin rrethanat pr vlersimin e rrezikut, t marrin masa, sa sht e
mundur, pr t penguar shkaktimin e dmit, ta lajmrojn siguruesin brenda nj afati sa
m t shkurtr pr ndodhjen e rastit t siguruar.
T siguruarit jan t detyruar: ta njoftojn t siguruarin pr kushtet e sigurimit, tia
dorzojn atij policn e sigurimit, tia kompensojn dmin kur ndodh rasti i siguruar, t
bjn pagesn e shpenzimeve t detyrushme dhe t domosdoshme.
Sigurimi pa Polic- Me kushtet e sigurimit mund t parashikohen rastet nn t cilat
marrdhniet kontraktuese nga sigurimi lind nga vet pagimi i primis.
Kontrata pr faktoring
Kontrata pr faktoring paraqet transaksion t atill ligjior n t cilin faktori e blen
krkesn e klientit me zbritje (n maturim ose para maturimit) me ose pa t drejtn
e regresit t faktorit t shitsit t krkess-faktoring i vrtet, apo i puns ligjore me
t ciln ceduesi i krkess e obligon q t transferoj n faktort ekzekutues apo n
krkesat e ardhshme pr ta paguar, kurse faktori obligohet q prmes provizionit dhe
pagess s shpenzimeve t bj pagesat e krkesave (dhe eventualisht t garantoj pr
pagesn e klientit-faktoring i vrtet, n t dy rastet, varsisht nga kontrata, faktori
mund t kryej edhe shrbime t tjera t faktoringut. Te fektoringu i par mungon
funksioni garantues i faktoringut, sepse krkesa prfunimisht sht bler, kurse nga
ana tjetr, n baz t dispoziatve t veanta n kontrat, transferuesi (shitsi) i krkess
(klienti) mund ti garantoj faktorit pagesn e krkess nga debitori (t drejtn e regresit
t faktorit nga klienti).
Kjo kontrat paraqet nj pun t atill kredituese-bankare me t ciln klienti i
banks obligohet ti bart n bank krkesat ekzekutuese ose krkesat e ardhme q i
prmban kontrata pr shitjen e mallit, respektivisht t kryej shrbime q lidhen me
blersin, prkatsisht shfrytzuesin e shrbimeve, kurse pr kt banka obligohet q
me provizion dhe me kompensim t shrbimeve t arktoj krkesat dhe eventualisht t
garantoj arktimin, si dhe t kreditoj klientin.
Faktori (banka) mund ti ofroj klientit t tij shrbime t tjera prkatse, si jan:
marketingu, hulumtimi i bonitetit t partnerve potencial t komitentit, udhheqja e
kontabilitetit, drejtimi i kontesteve e t tjera.
N baz t kontrats t faktoringut, komitenti detyrohet t bart n bank t gjitha
krkesat e veta t cilat i ka ndaj partnerve n nj rajon t caktuar n momentin e lidhjes
s kontrats dhe t cilat krijohen gjat kohs sa zgjat ajo. N kt mnyr, banka merr
rolin e kreditorit sipas atyre krkesave pr ti relizuar ato ndaj debitorve t komintentit.
Komintenti ka t drejt t krkoj nga banka q prej vlers s krkesave t kaluara t
paguaj nj prqindje t caktuar-diskontin (kamatat e paarritura, shpenzimet e veta dhe
provizionet) n mmonetin e cedimit t krkeses me ka banka e krediton komintenin e
vet. Kontrata lidhet zyakonisht me afat t gjat, por ajo ka t bj me krkesa t shkurta
t arritjes-deri n 6 muaj. Kreditimi bhet me plasimin e mallit.
681
E DREJTA TREGTARE
Kontrata pr forfeting
Kontrata pr forfeting sht nj transakcion ligjor n t ciln forfetingieri blen nga
komintenti i vet krkesn e paarritur t kredis, me zbritje t caktuar q e ngarkon
komitentin (klientin) dhe me mohimin e asaj t drejte pr regres, sipas shitsit t
krkess s atill (komitentit-klientit) nse kjo krkes mbetet e pa paguar nga pala e
tret. Prandaj, kontrata pr forfeting, pr nga natyra e vet ligjore, prfaqson kontratn
e przier, e cila me vete prfshin nj numr kontratash tjera, para s gjithash kontratn
pr shitje (blersi merr krkesn dhe me t mund t disponoj m tutje lirisht, kurse
prgjegjsia e shitsit pr pagesn e krkess sht e prjashtuar) dhe kontrata pr kredi
(koha nga shitja e krkess deri te maturimi i saj).
Kontrata e forfetingut sht pun bankare tek e cila banka (forfetuesi) e blen nga
komintenti i saj krkesn e pa arritur n t holla, me nj diskont t caktuar, n t ciln
ngarkohet ai dhe heq dor nga regresi ndaj shitsit t nj krkese t till, nse kjo
krkes mbetet e pa ralizuar nga personi i tret.
Palt kontraktuese n kt kontrat jan bankat dhe komintenti i saj. Kjo kontrat
prdoret sidomos n afarizmin ndrkombtar ekonomik, si pun n t ciln marrin pjes
eksportuesi, si komintetni, banka e tij dhe importuesi, si dhe debitori i eksportuesit. N
kt marrdhnie t forfetingut nuk mund t marr pjes edhe banka e importuesit, e
cila quhet banka korresponduese.
Forfetingu ka t bj me krkesat q arrijn pr nj afat m t gjat mbi 6 muaj
n punt ekonomike me afat t gjat, p.sh livrimi i pajimeve industriale, kryerja e
punimeve investuese n botn e jashtme etj. Pra, karakteristik e ksaj kontrate sht
se komitenti detyrohet tia bart banks krkesn e caktuar, kurse banka detyrohet ta
marr dhe ta blej krkesn prej komintentit, duke e ulur vlern e krkess pr aq sa
sht diskonti i kontraktuar. Banka merr prsipr rrezikun n rast t mos realizimit t
krkess dhe pr kt nuk ka t drejtn e kompensimit nga komintenti.
KONKURRENCA N TREG
Konkurrenca sht nj situat n nj treg n t ciln shitsit e nj produkti apo
shrbimi prpiqen n mnyr t pavarur t trheqin blers pr t arritur nj objektiv t
caktuar tregtar, pr shembull, fitime shitje dhe/ose pjes t tregut. Rivaliteti konkurrues
midis firmave mund t ekzistoj pr mimet, shrbimet, cilsin, ose nj kombinim i
tyre dhe faktorve t tjer, q mund t vlersojn klientt.
N disa raste konkurreca ka pr qllim uljen e mimi me qllim q t godas
konkurrentt. N raste t tjera ndrmarrjet mund t shkojn prtej prcaktimit t tregut,
konkurrenca shihet si nj proces rivaliteti ndrmjet ndrmarrjeve t cilat krkojn t
fitojn klientel me kalimin e kohs. Ky rivalitet mund t ndodh n shum mnyra t
ksaj, duke prdorur aftsit novatore e siprmarrse t tyre, pr t zhvilluar produkte
dhe shrbime t reja, t prdor fuqi t veanta, mundsi apo prparsi t tjera q ato
kan, me synim kryesor q t plotsojn nevojat e konsumatorve m shum se sa
konkurrentt e tyre.
682
E DREJTA TREGTARE
Konkurrenca e ndershme dhe e pashtrembruar sht gurthemeli i nj ekonomie

tregu. Pr kt arsye, Komisioni Evropian (mekanizm i BE) ka miratuar legjislacion
prkats pr t promovuar nj konkurrenc lojale n mes t shteteve antare t BE-s.
Konkurrenca njihet si nj ndr shtyllat kryesore dhe shtjet m sensitive n politikat
e BE-s. Para se t antarsohen n BE, t gjitha shtetet duhet t plotsojn nj numr
t madh kriteresh q kan t bjn me ekonomin e tregut, prej t cilave shumica jan
t ndrlidhura me konkurrencn. Pr m tepr, Komisionit Evropian iu kan dhn
kompetencat e nevojshme pr t ushtruar kontroll mbikqyrs dhe zbatues n lidhje me
ligjin e BE-s pr konkurrencn, pr t garantuar nj konkurrenc efektive n tregun e
brendshm t shteteve evropiane.
N vazhdim t prpjekjeve pr t miratuar legjislacion n prputhje me kriteret e
BE-s, Kuvendi i Kosovs ka miratuar Ligjin pr Konkurrencn.
Marrveshjet e ndaluara te prjashtimet

Marrveshja ndrmjet ndrmarrjeve, vendimi i nj shoqate t ndrmarrjeve ose
nj praktike t ndrmarrjeve sht e ndaluar nse mund t ndikoj n tregtin brenda
Kosovs dhe mund t ndikoj n mnyr t dukshme n parandalimin, kufizimin ose
rregullimin e konkurrencs n Kosov.
Ndalesat e vendosura n mnyr specifike zbatohen pr nj marrveshje, vendim
ose praktik q:
-- n mnyr t drejtprdrejt ose t trthort prcakton mimin shits ose blers ose
fardo afati apo kushti tjetr n tregti ose biznes;
-- kufizon ose kontrollon prodhimin, tregun, zhvillimin teknologjik ose investimet;
-- kufizon, ndan ose merr pjes n tregun ose n nj apo m shum burime t furnizimit;
-- zbaton kushte t ndryshme pr transaksione t ngjashme me ndrmarrje t tjera,
duke i vendosur ato n nj pozit t paplqyeshme konkurruese;
-- kushtzon q lidhja e kontrats t varet nga palt tjera kontraktuese, prmes kushteve
t tjera plotsuese q pr nga natyra e tij/saj e q sipas natyrs dhe praktiks s
zakonshme tregtare, nuk kan lidhshmri me objektin e kontrats s till.
Marrveshja ose vendimi q sht i ndaluar me kto rregulla sht e pavleshme
dhe e pazbatueshme. Personi, ndrmarrja ose shoqata e ndrmarrjeve q tenton t
ekzekutoj, detyroj dhe/ose ushtroj marrveshjen, vendimin ose praktikn n fjal,
do t dnohet me gjoba administrative dhe penale q prcaktohen me kt ligj.
Prjashtimet dhe lirimet.- Ndalimet e lartprmendura nuk zbatohen pr disa
marrveshje t veanta. Ktu n radh t par prfshihet:
-- nj marrveshje ndrmjet dy ose m shum ndrmarrjeve, nse ndrmarrjet e tilla
jan pjes e nj njsie t vetme ekonomike. N veanti, marrveshjet ndrmjet
ndrmarrjes am dhe degve t saj, ose degve q kan nj ndrmarrje t prbashkt,
nuk u nnshtrohen; ose
683
E DREJTA TREGTARE
--
nj marrveshje q ka pr qllim t ndikoj n shkrirjen e dy ndrmarrjeve; me

kusht q ky prjashtim t vlej vetm pr dispozitat e asaj marrveshjeje q sht
drejtprdrejt e lidhur dhe e nevojshme pr kryerjen e shkrirjes.
Gjithashtu, ekzistojn prjashtime nga ndalesa, prkastsisht prjashtohen
marrveshjet mbi:
a) zbatimin e njllojshm t standardeve ose kushteve biznesore;
b) specializmin;
c) racionalizmin;
d)
disa raste tjera specifike t caktuara.
Marrveshjet vertikale
Ndalimi themelor n marrveshjet q kufizojn lirin e palve pr caktimin
e mimeve dhe kushteve n transaksionet me palt e treta: Marrveshja ndrmjet
ndrmarrjeve lidhur me mallrat ose shrbimet dhe q ndikon n nj treg brenda
Kosovs sht e ndaluar pr aq sa ajo e kufizon lirin e pals pr vendosjen e mimeve
n ngarkim t palve t treta ose fardo kushti thelbsor n marrveshjet e lidhura me
palt e treta.
Kontrollimi i shprdorimit t transaksioneve ekskluzive tregtare.- Marrveshja
ndrmjet ndrmarrjeve q prfshin mallrat ose shrbimet dhe q vendos mbi njrn
pal nj kufizim t liris s shfrytzimit t mallrave t furnizuara ose t mallrave ose
shrbimeve tjera; nj kufizim t liris s blerjes ose shitjes s mallrave dhe shrbimeve
t tjera pr palt e treta; nj kufizim mbi lirin e shitjes s mallrave t furnizuara
palve t treta; ose nj obligim pr blerjen e mallrave ose shrbimeve q nga karakteri
i tyre ose praktika e zakonshme komerciale, nuk kan t bjn me lndn themelore
t marrveshjes n nj fjal, ndalohen nse kufizimet ose obligimet e tilla dukshm e
dmtojn tregun e mallrave ose shrbimeve prkatse.
Marrveshjet mbi pronn intelektuale dhe sekretin afarist

Marrveshja mbi shitjen ose licencimin e t drejtave t prons intelektuale apo
sekretit afarist ndalohet gjer n at mas sa vendos kufizime ndaj veprimtarive
ekonomike t blersit ose licencmarrsit q nuk kan t bjn me shfrytzimin ose
mbrojtjen e t drejtave prkatse apo sekretet.
N kt kategori hyjn:
-- marrveshjet pr shitjen ose licencimin e patents ose modelit praktik (qoft t
dhn ose t krkuar) ose topografin e qarkut t mbyllur t mbrojtur me ligj ose
modifikimet gjenetike t fars;
-- marrveshjet pr shitjen ose licencimin e zbulimeve, metodave t prpunimit,
projektimeve, arritjeve tjera q ojn prpara teknologjin e arritjeve q ojn
prpara kultivimin e bimve n lmin e rritjes s bimve, pr at sa ato prfaqsojn
684
E DREJTA TREGTARE
---
sekrete t rndsishme afariste dhe jan njjtsuar n mnyr mjaft t arsyeshme

n marrveshje;
marrveshjet e prziera pr shitjen ose licencimin e t dyjave, t drejts s mbrojtur
t siprtheksuar; dhe
marrveshjet pr shitjen ose licencimin e t drejtave t prons intelektuale, si jan
markat tregtare, modelet e depozituara, t drejtat autoriale (prfshir programet
kompjuterike), pr aq sa kjo marrveshje lidhet me marrveshjen pr t drejtn e
mbrojtur, ose nj arritje e pambrojtur apo nj marrveshje e przier dhe ndihmon
pr arritjen e qllimit kryesor t shitjes ose licencimit t t drejtave t prons
intelektuale ose arritjeve t pambrojtura.
Keqprdorimi i pozits dominuese

Sipas ligjit n Kosov, ndalohet shprdorimi i pozits dominuese nga nj apo m
shum ndrmarrje. Pr t konstatuar shprdorimin e pozits dominuese, s pari duhet t
prcaktohet ekzistimi i ksaj pozite.
Konstatimi i ekzekutimit t pozits dominante

Ndrmarrja ka pozit dominuese nse, si furnizues ose blerse e disa llojeve t
caktuara t mallrave ose shrbimeve, ajo:
-- nuk i nnshtrohet konkurrencs s vrtet; ose
-- ka fuqi superiore n treg n krahasim me konkurrentt e saj ekzistues ose potencial.
Pr t konstatuar kt, merret parasysh veanarisht pjesmarrja dhe pozita e saj n
tregun prkats, fuqia e saj financiare, qasja e saj ndaj furnizimeve ose tregjeve, lidhjet
e saj me ndrmarrjet e tjera, pengesat juridike ose faktike pr hyrjen e ndrmarrjeve
t tjera n treg, konkurrenca aktuale ose potenciale me ndrmarrjet e themeluara
brenda ose jasht Kosovs, lehtsia ose vshtirsia me t ciln ajo mund t ndryshoj
furnizimin e mallrave ose shrbimeve t tjera, si dhe aftsia e furnizuesve ose klientve
t saj q t zhvillojn afarizm me ndrmarrje t tjera.
Nj ndrmarrje konsiderohet t ket pozit dominuese nse ka pjesmarrje me t
madhe se 40% n treg. Ky konsiderim nuk sht i aplikueshm n rast se ndrmarrja n
fjal bindshm demonstron se sht e ekspozuar para nj konkurrence t konsiderueshme
ose q nuk ka pozit superiore n treg n krahasim me konkurrentt e vet, duke i marr
parasysh faktort e specifikuar m lart.
Konstatimi i shprdorimit t pozits dominuese.- Shprdorimi i ndaluar i pozits
dominuese ekziston nse, si furnizues ose blers i disa llojeve t caktuara t mallrave
ose shrbimeve, nj ose m shum ndrmarrje me pozit dominuese:
a) ndikojn negativisht n konkurrenecn e tregut, duke dmtuar aftsin e
ndrmarrjeve tjera pr konkurrim n treg;
685
E DREJTA TREGTARE
b)
c)
krkojn pagesa ose kushte t tjera afariste, q dallojn nga ato q do t

mbizotronin po t kishte konkurrenc efektive;
shfrytzojn pozitn n treg pr t krijuar ndrmarrje tjera q i dhurojn atij
qllime priviligjuese, prve nse qllimi sht i arsyeshm pr nj trajtim t
till favorizues.
Praktikat e ndaluara
Ndalimi i diskriminimit dhe i pengimit t padrejt.- Nj ndrmarrje dominuese, nj
shoqri e ndrmarrjeve ose nj ndrmarrje q i cakton mimet me pakic, nuk duhet
ta pengoj drejtprsdrejt apo trthorazi nj ndrmarrje tjetr n aktivitetet e saja
afariste, ose drejtprsdrejt apo trthorzi ta trajtoj at ndryshe nga ndrmarrjet tjera
t ngjashme, prve nse ekziston arsyetimi objektiv pr trajtimin e till. Nj pengim i
till ekziston kur n ndrmarrje, pa arsye objektive, shpesh ofron mallra ose shrbime
me mimin i nj malli apo shrbimi t till.
Ndalimi i bojkotimeve dhe praktikave t tjera kufizuese.- Asnj person ose
ndrmarrje nuk duhet t krkoj nga nj person ose ndrmarrje tjetr q t refuzoj
e (bojkotoj) shitjen ose blerjen, me qllim t dmtimit t nj personi ose ndrmarrje
tjetr. Ligji gjithashtu ndalon personat apo ndrmarrjet q t krcnojn apo ti
shkaktojn dme personave ose ndrmarrjeve t tjera, ose t nxisin ato q t zhvillojn
aktivitete t ndaluara me ligj.
Ndalimi i rekomandimeve.- Asnj ndrmarrje ose shoqat e ndrmarrjeve nuk
duhet t bj rekomandime q kan pr qllim t ndikojn n shmangien e nj ndalimi
t vendosur nga ligji. Gjithashtu, nuk duhet tu bj rekomandime blersve t mallrave
pr t krkuar ose ofruar mime t caktuara gjat rishitjes palve t treta, pr prdorimin
e metodave t caktuara t vendosjes s mimeve, ose t ruajtjes s mimeve m t larta
ose m t ulta.
Sanksionet juridike.Nse konstatohet se ka pasur shkelje t Ligjit pr Konkurrencn, ather, ekzistojn
pasojat juridike pr personin i cili e ka br at shkelje.
Komisioni Kosovar i Konkurrencs, pr shkeljen e ligjit, mund t nxjerr urdhr q
krkon:
-- prmbajtjen nga ekzekutimi, zbatimi dhe/ose kryerja e marrvshjes;
-- shpalljen e marrveshjes t pavler, t shfuqizuar dhe t pazbatueshme;
-- nga individi shkels ndrmarrjen e masave t nevojshme pr t siguruar eliminim e
veprimeve antikonkurrente, p.sh. q shkelja t mos prsritet m;
-- t shpall gjoba mbi pronart, zyrtart ose menaxhert e prfshir n aktin
antikonkurrent;
686
E DREJTA TREGTARE
----
t shpall gjoba mbi ndrmarrjen e prfshir n aktin antikonkurrent

prmbajtjen nga sjeljet e tilla ;
t krkoj nga ndrmarrja shkelse marrjen e masave t nevojshme pr t siguruar
eliminim e veprimeve antikonkurrente dhe q shkelja t mos prsritet m;
-- t shpall gjoba mbi pronart, zyrtart ose menaxhert e prfshir n aktin e sjelljes
shkelse;
-- t shpall gjob mbi ndrmarrjen e prfshir n aktin e sjelljes shkelse.
Natyrisht, personat e dmtuar nga ana e personit apo ndrmarrjes q shkel kt ligj
kan t drejt t parashtrimit t ankess n gjykatn prkatse, duke krkuar ndr t
tjera kompensim t dmit dhe ndrprerje t aktivitetit t ndaluar.
INVESTIMET E HUAJA
Mjedisi i favorshm ligjor pr ekonomin e tregut, liria e aktivitetit ekonomik dhe
siguria e prons garantohen me Kushtetutn e Republiks s Kosovs. Pr t gjith
investitort, si t jashtm ashtu edhe ata t brendshm, parashikohen garancione
kushtetuese sa i prket t drejtave ligjore t barabarta. N mnyr specifike, Kushtetuta
parasheh se investitorve t jashtm u garantohet nxjerrja e lirshme e fitimit dhe kapitalit
t investuar jasht vendit, n pajtim me legjislacionin e aplikueshm.
Kushtetuta e Kosovs paraqet nj bazament pr sigurimin e kornizs ligjore e cila
ndihmon dhe inkurajon investimet e huaja, legjislacioni baz, n fakt, sht miratuar
vite m par, pikrisht pr shkak t rndsis s ofrimit t mbrojtjes ligjore pr ata
investitor t huaj q jan t interesuar t investojn n Kosov. Investitorve para s
gjithash u intereson t investojn n nj vend ku sundon ligji, ku t drejtat pronsore
jan t garantuara dhe natyrisht, ku u ofrohet trajtim i barabart.
Prmes miratimit t Ligjit pr Investimet e Huaja pranohet fakti se investimet e
huaja luajn nj loj t rndsishme n zhvillimin e mirfillt ekonomik dhe mirqenien
e prgjithshme ekonomike t Kosovs dhe, n t njejtn koh, paraqiten kto tri synime
kryesore t ligjit:
1) T mundsoj integrimin e plot t Kosovs n ekonomin regjionale, evropiane dhe
botrore, duke inkurajuar bartjen e kapitalit, teknologjis moderne, njohuris (knoho), shrbimeve financiare dhe intelektuale, aftsive menaxhuese dhe informative
n Kosov;
2) T prmirsoj dhe t zgjeroj kapacitetin e Kosovs pr t pranuar dhe drguar
mallra, shrbime dhe kapital n tregjet e huaja; dhe
3) T ngris parashikueshmrin, stabilitetin dhe transparencn e sistemit ligjor n
Kosov dhe paluajtshmrin e tij me standardet evropiane dhe ndrkombtare.
687
E DREJTA TREGTARE
T drejtat, garancit dhe privilegjet e investitorve t huaj:

Trajtimi i prgjithshm.- Kosova u ofron trajtim t drejt dhe t barabart
investitorve t huaj dhe investimeve t tyre n Kosov. N asnj rast trajtimi,
mbrojta ose siguria q krkohet nga ligji nuk duhet t jet m i disfavorshm se sa ai
q garantohet sipas ligjit ndrkombtar. Ligji obligon Kosovn q t mos pengoj me
an t veprimeve ose mosveprimeve t pa arsyeshme ose diskriminuese veprimtarin,
menaxhimin, mirmbajtjen, shfrytzimin ose largimin e nj shoqrie investuese n
Kosov, ose ndonj investim nga investitort e huaj n Kosov dhe n veanti t mos
ndrhyj n veprimtarit e ligjshme, t drejtat dhe investimet e ligjshme t investitorve
t huaj. T gjitha autoritete publike q dshtojn ose nuk i respektojn t drejtat dhe
garancit e siguruara me ligj pr investitort e huaj dhe investimet e tyre, jan prgjegjs
pr t paguar kompensim pr dmet e shkaktuara si pasoj e veprimeve t tyre dhe asnj
lloj imuniteti ligjor nuk mund t shfrytzohet si mbrojtje nga kjo prgjegjsi.
Mosdiskriminimi- Prve t drejtave specifike, garancioneve dhe privilegjeve q
u mundsohen investitorve t huaj dhe investimeve t tyre, sipas ligjit, investitort e
huaj dhe investimet e tyre duhet t jen n pajtim t plot me ligjin e zbatueshm n
Kosov dhe ti bartin t drejtat dhe detyrimet njlloj si edhe investitort e brendshm. Pa
paragjykuar marrveshjet ndrkombtare dhe ato bilaterale q mund ti lidh Kosova,
sht e paligjshme q t diskriminohen n fardo mnyre investitort e huaj n baz
t shtetsis, prejardhjes, vendbanimit, bendit t themelimit, autorizimit ose kontrollit.
N mnyr t veant, ligji parasheh se Kosova nuk duhet t diskriminoj investitort
e huaj n kto fusha:
-- mbrojtjen dhe sigurin,
-- brjen e investimit,
-- aktivitetet ekonomike dhe t tjera n t cilat mund t bhet investimi, dhe
-- blerjen, zgjerimin, menaxhimin ose largimin e investimeve.
Prputhshmria dhe detyrimet.-T gjitha aktet q nxirren nga ndonj autoritet
publik, q kan t bjn me t drejtat ose detyrimet e investitorve t huaj, duhet t jen
n prputhje t plot me autorizimet e atij autoriteti publik. N t kundrtn, investitort
e huaj, t drejtat ose detyrimet e t cilve jan prekur me at akt, kan t drejt t
krkojn kompensim pr t gjitha dmet e shkaktuara si pasoj e besimit n aktin ose
detyrimin e till. Kjo e drejt pr kompensim natyrisht q nuk merret parasysh n rastet
kur investitori i huaj ka qen i njoftuar me koh se akti n fjal tejkalon autorizimet e
autoritetit publik q e ka nxjerr at akt.
T gjitha llojet e detyrimeve ndaj investitorve t huaj, qofshin ato t krijuara
me ligj, marrveshje, akt administrativ, ose ndryshe, duhet t prmbushen n baz t
shpejt, t vazhdueshme dhe me mirbesim.
688
E DREJTA TREGTARE
Stabiliteti i regjimit t investimeve.- Ligjet, rregulloret apo aktet e tjera juridike

nuk mund te zbatohen n mnyr retroaktive n dm t investitorve t huaj. Megjithat,
Ligji pr Investimet e Huaja parasheh q nse investitori i huaj ka br nj investim n
Kosov dhe branda periudhs pesvjeare, menjher pas brjes se investimit, ndonj
dispozit e atij ligji ndryshohet ose revokohet dhe kjo ka ndikim negativ n investimet
e huaj ose ne investimin e tij, ather investitori i hauj ka t drejt n kompensim
nga Qeveria e Kosovs pr t gjitha dmet dhe shpenzimet e shkaktuara si pasoj e
ndryshimit ose revokimit t till.
Shpenzimi dhe kompensimi.- Nacionalizimi dhe shpronsimi i pronave t
investitorve t huaj nuk mund t bhet, prve n raste prjashtimore t parapara me
ligj, pr t cilat prcaktohet kompensimi proporcional sipas vlers n treg t prons s
caktuar.
Nacionalizimi.- Ligji prcakton se investimet n vijim nuk i nshtrohen asnj
forme t nacionalizimit
-- investimi i br n Kosov nga nj investitor i huaj,
-- organizata e investimeve t huaja, ose
-- asetet e investitorit t huaj, organizats s investimeve t huaja ose nj personi t
hauj, qoft apo jo i ndrlidhur me nj investim n Kosov.
Shpronsimi.- Investimet e huaja n Kosov, organizata e investimeve t huaja dhe
asetet e investitorit ose investimeve t huaja, gjithashtu nuk i nshtrohen shpronsimit
(eksproprijimit). Megjithat, prkundr ksaj ndalese, Ligji prcakton se Kosova mund
t eksproprijoj astetet e nje investitori t huaj, organizate t hauj ose personi t huaj
nse eksproprijimi:
-- bhet pr nj qllim t qart dhe legjitim publik,
-- nuk bhet me synime diskriminimi,
-- bhet n mnyr jo diskriminuese,
-- bhet n prputhshmri me proceset e parashtruara me ligj dhe prcillet me nje
pages apo kompensim efektiv, adekuat dhe t menjehershm.
Kompensimi.- Nse iu ka shkaktuar dmi, investitori i huaj ka t drejt n
kompensim t shpejt dhe n valut t konvertueshme. Kompensimi gjithashtu duhet
t jet sipas vlers s tregut t asetit prkats, menjher pasi q akti i eksproprijimit t
jet ndrmarr, me kusht q vlera e tregut e asetit prkats:
t rregullohet n rast t ndryshimit t vlers s tregut si pasoj e vet eksproprijimit,
ose ndonj njohurie paraprake ose pritje t eksproprijimit privat ose publiku, dhe
-- te vendoset n baz t nj valute t konvertueshme.
689
E DREJTA TREGTARE
N rastet kur me ligj krkohet q t bhet kompensimi pr dmet dhe shpenzimet

e shkaktuara nga veprimet ose mos veprimet q nuk prbjn nj akt eksproprijimi,
shuma e kompensimit n fjal duhet t jet e barabart me vlern e tregut t dmeve dhe
shpenzimeve t shkaktuara, q llogariten nga data e shkaktimit t dmit (sipas Ligjit pr
Investimet e Huaja). Pagesa e t gjitha kompensimeve q krkohen me ligj garantohet
nga Qeveria e Kosovs edhe nse veprimi q ka shkaktuar dme ose shpenzime bhet
nga ndonj autoritet tjetr publik n Kosov. Nse Qeveria e bn kt kompensim n
emr t autoritetit tjetr publik, pastaj ka t drejt t krkoj kompensim nga ai autoritet
prmes procedurave ligjore dhe proceseve administrative.
Zgjidhja e kontesteve lidhur me investimet e huaja.Mekanizmat pr zgjidhjen e kontesteve t investimitSikur edhe n do kontart, edhe n marrveshje ne mes t nj investitori t huaj
dhe n Kosov mund t prcaktohet mnyra dhe procedura e zgjidhjes s kontesteve
eventuale q mund t lindin. Nse nj marrveshje e till ka ekzistuar dhe mund t
evitohet si dokument i shkruar, investitori i huaj mund t krkoj q mosmarrveshja
t zgjidhet sipas procedurs apo kushtit t parapar me shkrim. N munges t
marrveshjes ndrmjet palve, investitori i huaj mund t krkoj q kontesti t zgjidhet
prmes arbitrazhit. Pr m tepr, investitori i huaj mund t zgjedh edhe rregulla
procedurale t arbitrazhit q do t prdoren pr zgjidhjen e kontestit. Sipas Ligjit pr
Investimet e Huaja, investitori mund t zgjidh nga kto rregulla procedurale:
-- Konventn e QNZKI-s (ICSID- Qendra Ndrkomtare pr Zgjidhjen e Kontesteve
t Investimit), nse investitori i hauj sht shtetas i nj vendi t huaj dhe vendi i tij
dhe Kosova jan pal n konventn n fjal n kohn e dorzimit t krkess pr
arbitrazh,
-- Rregullat Lehtsuese Shtes t QNZKI-s, nse kushtet juridike ratione personae
t nenit 25 t Konvents s QNZKI-s jan prmbushur n kohn e dorzimit t
krkess pr arbitrazh,
-- Rregullat e UNCITRAL-it dhe n raste t ktilla autoriteti emrues i prmendur n
to eht Sekretari i Prgjithshem i QNZKI-s, ose
-- Rregullat e Organizats Ndrkomtare t Tregtis.
Plqimi i Kosovs pr dorzimin e nj Kontesti t Investimit pt arbitrazh jepet me
Ligjin pr Investimet e Huaja, pra nuk krkohet pajtim eksplicit dhe marrveshje e ndar
nga Kosova. Ndrkaq, plqimi i investitorit t huaj mund t jepet n do koh, qoft
me dorzimin e nj krkes pr arbitrazh ose duke i paraqitur Agjencis nj krkes
me shkrim n t ciln jepet plqimi sipas (Ligjit pr Investime t Huaja). Prve nse
investitori i huaj dhe Kosova pajtohen ndryshe me shkrim, t gjitha arbitrazhet lidhur
me raste t investimit duhet t mbahenn n nj vend antar t BE-s q gjithashtu sht
pal n Konventn e Ne York-ut pr Njohjen dhe Zbatimin e Vendimeve t Huaja t
Arbitrazhit.
690
E DREJTA TREGTARE
Ligji i aplikueshm n zgjidhjen e kontesteve t investimit.- Palt zakonisht

merren vesh me shkrim pr rregullat procedurale dhe pr ligjin q do t aplikohet nga
gjykata ose tribunali i arbitrazhit pr zgjidhjen e kontestit. N rast se nj marrveshje e
till mungon, Ligji parasheh zgjidhjen e kontestit prmes gjykats ose tribunalit sipas
rregullave t s drejts ndrkombtare private (konfliktit t ligjit) dhe rregullave tjera t
s drejts ndrkombtare publike q jan t zbatueshme pr shtjet kontestuese (sipas
Ligjit pr Investimet e Huaja).
Natyra prfundimtare e vendimeve t arbitrazhit.- T gjitha vendimet e
arbitrazhit t marra n lidhje me kontestet e investimeve q mbulohen nga Ligji pr
Investimet t Huaja konsiderohen prfundimtare dhe obligative pr palt n kontestet,
duke prfshir Kosovn. Sipas Ligjit, nj vendim i till sht i zbatueshm n Kosov
n t njjtn menyr si edhe vendimet e gjykats m t lart n Kosov. Asnj lloj i
imunitetit nuk mund t shfrytzohet si mbrojtje ndaj zbatimit t vendimit n fjal (sipas
Ligjit pr Investimet e Huaja).
Marrveshjet bilaterale pr investime.- Marrveshjet bilaterale pr investime
kryesisht lidhen n form t traktateve dhe kan pr qllim prcaktimin e kushteve pr
investime private t shtetasve apo kompanive t nj shteti n nj shtet tjetr. Ky lloj
investimi njihet me emrin Investim i huaj direkt.
Shumica e marrveshjeve bilaterale lidhen me qllim t garantimit t t drejtave t
investitorve t huaj n territorin e shtetit ku ata investojn, q kryeshtisht prfshijn
garanca si trajtimi i barabart, mbrojtja nga eksproprijimi (shpronsimi), mekanizmat
alternative pr zgjidhjen e kontesteve (si sht arbitrazhi) etj.
Marrveshjet pr investime zakonisht aplikohen pr t gjitha llojet e aseteve, pa
marr parasysh a jan pron e luajtshme apo e paluajtshme dhe pa marr parasysh
sektorin e investimit. Kjo do t thot se ktu prfshihen edhe t drejtat n pronsi
intelektuale, t cilat pa marr parasysh a jan regjistruar apo jo, jan investime t
mbrojtura sipas marrveshjeve bilaterale pr investim.
Sot n bot ekzekutohen me mijra marrveshje bilaterale q kan t bjn me
fusha t ndryshme t investimeve. Kosova ka lidhur nj numr marrveshjesh pr tregti
t lir me shtetet e rajonit t cilat kan pr qllim inkurajimin e investimeve t ktyre
shteteve n Kosov.
KONCESIONET
Koncesioni nenkupton nj kontrat t lidhur ndrmjet nj autoriteti kontraktues
dhe nj koncesioneri ku objekti kryesor i kontrats sht zbatimi i nj projekti t
infrastrukturs dhe ku prmushja e kontrats nga koncesionari shprblehet trsisht
ose pjesrisht me dhnien e s drejts s shfrytezimit t infrastrukturs. Autoriteti
kontraktues prfshin autoritetet publike q n baz t ligjit n fuqi t standardeve n
Kosov, i sht dhn e drejta pr t dhn koncesione. Ktu, n radh t par, hyn
691
E DREJTA TREGTARE
do organ publik qendror, rajonal, komunal, apo lokal, do ministri, departament apo
agjenci q ushtron kompetenca ekzekutive, legjislative, rregulative, administrative ose
gjyqsore, do organ i s drejts publike, si dhe do asoacicion i nj ose m shum
organeve t tilla.
Duke patur parasysh nevojn pr harmonizimin e procedurave pr dhnien e
koncesioneve n pajtim me standardet dhe praktikat e pranuara ndrkombtare, n
vitin 2006 sht miratuar Ligji pr Procedurn e Dhnies s Koncesioneve. Ky Ligj u
miratua me qllim t zhvillimit t mtejm t parimeve t prgjithshme t transparencs,
ekonomis dhe drejtsis gjat dhnies s kontratats s koncesionit, prmbajtjen e
kontrats s koncesionit si dhe shtje t tjera t ndrlidhura.
Paraseleksionimi i ofertuesve.Procedura e paraseleksinimit t ofertuesve sht parapar me Ligjin pr
Procedurn e Dhnies s Koncesioneve. Autoriteti Kontraktues zhvillon procedurn
e paraseleksionimit me qllim t identifikimit t ofertuesve t kualifikuar pr zbatimin
e projektit t parapar. Ftesa pr pjesmarrje n procedurn e paraseleksionimit
publikohet n pajtim me dispozitat prkatse t ligjit pr prokurim publik dhe kjo ftes
prmban kto t dhna:
a) prshkrimin e infrastrukturs;
b) nj indikacion t elementeve tjera thelbsore t projektit, si p.sh. shrbimet q
duhen t kryhen nga koncesioneri ose aranzhmanet financiare t parapara nga
autoriteti kontraktues;
c) nj prmbledhje t kushteve kryesore t Kontrats s Koncesionit q do t lidhet,
nse kto kushte jan t njohura n kt faz;
d) mnyra dhe vendi i dorzimit t krkesave pr paraseleksionim dhe afati i
dorzimit si dat dhe koh e specifikuar q i jep ofertuesit koh t mjaftueshme
pr prgatitjen dhe dorzimin e krkess; dhe
e) mnyrn dhe kohn e marrjes s dokumentacionit t para-seleksionimit.
Dokumentacioni i paraseleksionimit duhet t plotsoj kriteret e paraseleksionimit
t parapara me Ligj. Pr tu kualifikuar pr procedur seleksionimi, ofertuesit e interesuar
duhet t plotsojn kritere objektivisht t arsyeshme t cilat autoriteti kontraktues
i konsideron si t prshtatshme pr procedurn prkatse, si jan t cekura n
dokumentacionin e paraseleksionimit. Kto kritere prmbajn s paku kto elemente:
-- kualifikime adekuate profesionale dhe teknike, fuqi puntore, pajisje dhe mjete
tjera fizike q jan t nevojshme pr zbatimin e projektit, prfshir dizajnimin,
ndrtimin, veprimin dhe mirmbajtjen;
-- aftsi t mjaftueshme pr t drejtuar aspektet financiare t projektit dhe aftsi pr t
prmbushur nevojat e financimit ;
-- aftsi t nevojshme drejtuese dhe organizative, besueshmri dhe provoj, prfshir
aty edhe provojn n veprimin e infrastrukturave t ngjajshme.
692
E DREJTA TREGTARE
Autoriteti kontraktues merr vendim lidhur me kualifikimet e secilit ofertues i

cili ka dorzuar krkes pr paraseleksionim, duke marr parasysh vetm ato kritere
q jan parapar n dokumentacionin e paraseleksionimit. Pas ksaj procedure,
autoriteti kontraktues radhit sipas rangut t ofertuesit t cilt i plotsojn kriteret
e paraseleksionimit dhe prgatit listn e ofertuesve q do t ftohen pr t dorzuar
propozimet e tyre. Gjat prgatitjes s lists autoriteti kontraktues prcakton rangun
vetm sipas mnyrs s parapar n dokumentacionin e paraseleksionimit.
Krkesa pr propozime.- N fazn e par t procedurs ofertuesit ftohen t
dorzojn propozime fillestare lidhur me specifikaconet e projektit, indikatort pr
vlersimin e kryerjes s puns, aranzhmanet financiare dhe karakteristikat tjera t
projektit, si dhe lidhur me kushtet kryesore t kontrats s propozuar nga autoriteti
kontraktues. Autoritei kontarktues fton n mbledhje dhe mban diskutime me secilin
ofertues lidhur me krkesn fillestare pr propozime. Pas shqyrtimit t propozimeve t
pranuara, autoriteti kontraktues mund t rishqyrtoj dhe, sipas nevojs, t riformuloj
krkesn fillestare pr propozime duke shlyer, modifikuar ose shtuar ndonj element
t specifikacioneve fillestare t projektit. N fazn e dyt t procedurs, autoriteti
kontarktues fton ofertuesit t dorzojn propozime prfundimtare prkitazi me nj pako
t vetme t specifikimeve t projektit, indikatorve pr vlersimin e kryerjes s puns
ose kushteve t kontrats.
Krkesa pr propozime prmban s paku kto t dhna:
-- informata t prgjithshme q mund t krkohen nga ofertuesit kshtu q ata t
mund t prgatisin dhe t dorzojn propozimet e tyre, prfshir aty edhe afatin
pr dorzim ;
-- specifikacionet e projektit dhe indikatort pr vlersimin e kryerjes s puns,
prfshir aty edhe krkesat e autoritetit kontraktues q i prkasin standardeve t
siguris dhe mbrojtjes s mjedisit;
-- kushtet e kontrats t propozuar nga autoriteti kontraktues, duke theksuar se cilat
kushte konsiderohen si jo t negocueshme;
-- kontraktues, nse ka t till, pr t identifikuar propozime t pamjaftueshme;
-- peshn prkatse q i jepet do kriteri t vlersimit dhe mnyrn n baz t s cils
kto kritere zbatohen gjat vlersimit dhe refuzimit t propozimeve.
Krkesa pr propozime prcakton kushtet lidhur me nayrn, formn, vlern dhe
kushtet tjera q kan t bjn me mjetin e sigurimit i cili krkon pr t siguruar ofertn,
si dhe kushtet lidhur me personin q e jep nj mjet t till sigurues.
Me rastin e vlersimit dhe krahasimit t propozimeve teknike merren parasysh
korrektsia teknike, paluajtshmria me standarde pr mbrojtjen e mjedisit,
zbatueshmria operacionale, si dhe cilsia e shrbimeve dhe masat q merren pr t
siguruar vazhdimin e ksaj cilsie. Ndrkaq, n vlersimin e propozimeve financiare
693
E DREJTA TREGTARE
dhe komerciale shqyrtohen n veanti vlerat aktuale t taksave, t njsive t mimeve

dhe pagesave tjera gjat periudhs s koncesionit, vlera aktuale e pagesave t
drejtprdrejta t propozuara nga autoriteti kontraktues, shpenzimet e dizajnit dhe
ndrtimit, t veprimit dhe t mirmbajtjes, vlera aktuale e shpenzimeve kapitali, si dhe
t veprimit dhe mirmbajtjeve, vllimi i ndihms financiare nga ndonj autoritet publik,
nse ka nevoj pr nj gj t till, korrektsia e aranzhmaneve financiare t propozuara,
shkalla e pranueshmris s kushteve t negocueshme t kontrats s propozuar nga
autoriteti kontraktues n krkesn pr propozime dhe potenciali pr zhvillim ekonomik
dhe shoqror i ofruar nga propozimet.
Negociatat pr lidhjen e kontrats s koncesionit.- Pas vlersimit t propozimeve
bhet rangimi i t gjitha propozimeve n baz t kritereve t vlersimit dhe autoriteti
kontraktues e fton n negociata prfundimtare pr lidhjen e kontrats s koncesionit
ofertuesin q ka rangun m t lart. Nse bhet e qart pr autoritetin kontraktues q
negociatat me ofruesin e ftuar nuk do t rezultojn n lidhjen e kontrats s koncesionit,
ather autoritti kontraktues e njofton oferruesin se e ka ndrmend t ndrprej negociatat
dhe i jep atij koh t mjaftueshme q t formuloj m mir ofertn e tij prfundimtare.
Nse autoriteti kontraktues nuk e konsideron kt propozim si t pranueshm, ather
i ndrpret negociatat me ofertuesin prkats. N vijim, autoriteti kontraktues fton pr
negociata ofertuesit tjer sipas rangut q kan deri sa t arrihet lidhja e kontrats s
koncesionit ose t refuzohen t gjitha propozimet e mbetura. Autoriteti kontraktues nuk
mund t rifilloj negociata me nj ofertues me t cilin jan ndrprer negociatat pr
shkak t arsyeve t lartprmendura.
Pas prfundimit t negociatave me ofertuesit t cilve vendoset ti jepet koncesioni,
autoriteti kontraktues shpall publikisht dhnien e kontrats n pajtim me dispozitat
prkatse t Ligjit pr Prokurimin Publik. Shpallja duhet ta identifikoj koncesionarin
dhe ta jap nj prmbledhje t elementeve kryesore, t identifikoj koncesionarin dhe t
jep nj prmbledhje t elementeve kryesore t kontrats s koncesionit.
Kontrata e koncesionit.- Sipas Ligjit pr Procedurn e Dhnies s Koncesioneve,
kontrata e koncesionit prmban s paku kto elemente:
-- natyrn dhe vllimin e punve dhe shrbimeve q duhet t kryhen nga koncesionari,
-- kushtet pr kryerjen e ktyre shrbimeve dhe vllimin e ekskluzivitetit t t drejtave
t koncesionarit sipas kontrats s koncesionit, nse parashihet nj gj e till,
-- ndihmesn q autoriteti kontraktues mund tia jap koncesionarit pr marrjen e
licencave dhe lejeve nse kto jan t nevojshme pr zbatimin e projektit,
-- do krkes q ka t bj me themelimin dhe kapitalin baz t nj personi juridik,
-- pronsia mbi mjetet q kan t bjn me projektin dhe detyrimet e palve, sipas
nevojs, lidhur me prvetsimin e vendit ku do t zbatohet projekti dhe t servituteve
t nevojshme,
-- shrbimin e koncesionarit, qoft n form t tarifave ose t taksave pr shfrytzimin
ose kryerjen e shrbimeve, metodave dhe formulat pr llogaritjen ose prshtatjen
694
E DREJTA TREGTARE
e tarifave ose taksave t tilla dhe pagesat, nse ka t tilla, q mund t kryhen nga
autoriteti kontraktues ose ndonj autoritet tjetr publik,
-- procedurat pr shqyrtim dhe miratimin e dizajneve inxhinjerike, planeve t ndrtimit
dhe specifikacioneve t autoritetit kontraktues, si dhe procedurat pr testimin dhe
inspektimin prfundimtar, miratimin dhe pranimin e infrastrukturs,
-- vllimin e detyrimit t koncesionarit pt t siguruar, sipas nevojs, modifikimin
e shrbimeve me qllim t prmbushjes s krkess aktuale pr shrbimin,
vazhdimsin dhe ofrimin e shrbimit nn kushte kryesisht t barabarta pr t
gjith shfrytzuesit,
-- t drejtn e autoritetit kontraktues ose t ndonj autoriteti tjetr publik pr t
mbikqyrur kryerjen e punve dhe shrbimeve nga ana e koncesionarit si dhe
vllimin dhe kushtet nn t cilat autoriteti kontraktues ose ndonj autoritet tjetr
publik i autorizuar mund t urdhroj ndryshime q i prkasin puns dhe kryerjes
s shrbimit ose ndrmerr masa tjera t prshtatshme pr t siguruar q nj
infrastruktur mbahet n veprimin n mnyr t duhur dhe q shrbimet kryhen n
pajtim me ligjin dhe me dispozitat e kontrats,
-- vllimin e detyrimit t koncesionarit q ti raportoj dhe ta informoj autoritetin
kontraktues ose ndonj autorite tjetr publik mbi veprimet e veta,
-- mekanizmat q merren me shpenzimet shtes dhe pasojat tjera q mund t realizojn
nga nj urdhr i autoriteti kontraktues ose t ndonj autoriteti tjetr publik, prfshir
aty do lloj kompensimi q mund ti takoj koncesionarit,
-- pr aq sa konsiderohet e nevojshme, t drejtat e autoritetit kontraktues q t
shqyrtoj dhe miratoj kontrata t rndsishme t cilat do t lidh koncesionari, n
veanti ato me aksionart e koncesionarit ose persona t tjer t ndrlidhur,
-- garancionet e prmbushjes dhe polisat e sigurimit q do t sigurohen nga
koncesionari lidhur me implementimin e projektit,
-- t drejtat dhe detyrimet e palve nse ndonjra pal nuk e prmbush kontratn,
-- kushtet nn t cilat ndonjra pal mund t lirohet nga prgjegjsia pr mos
prmbushjen ose vonesn n prmbushjen e nj detyrimi q rrjedhin nga kontrata e
koncesionit pr shkaqe q jan jasht kontrollit t pals,
-- kohzgjatja e kontrats s koncesionit, si dhe t drejtat dhe detyrimet e palve pas
kalimit t kohzgjatjes ose t shkputjes s kontrats,
-- mnyrn e llogaritjes s konpensimit,
-- t drejtn kompetente dhe mekanizmat pr zgjidhjen e konflikteve q mund t
krijohen mes autoritetit kontraktues dhe koncesionarit,
-- t drejtat dhe detyrimet e palve lidhur me informatat sekrete.
Ofertuesi i suksesshm ka pr detyr t themeloj nj informat t veant t nj
shoqrie tregtare, nse kjo sht krkuar nga autoriteti kontraktues. do krkes lidhur
me kapitalin minimal t nj personi juridik t till dhe t procedurs pr marrjen e
miratimit ga ana e autoritetit kontraktues pr statutin dhe rregulloret e puns s tij, si
dhe pr ndryshimet thelbsore t tyre duhet t prcaktohen n kontratn e koncesionit
695
E DREJTA TREGTARE
n pajtim me kushtet e parapara n krkesn pr propozime. Kontrata e koncesionit

gjithashtu specifikon se cilat mjete jan ose do t bhen pronsi publike dhe t cilat
mjete jan ose do t bhen pronsi private e koncesionarit. T drejtat dhe detyrimet
e koncesionarit sipas kontrats s koncesionit nuk mund ti barten palve t treta pa
plqimin e autoritetit kontraktues.
Kohzgjatja, vazhdimi dhe shkputja e kontrats s koncesionit.- Kohzgjatja
e koncesionit prcaktohet n kontratn e koncesionit, duke marr parasysh kohzgjatjen
maksimale t lejuar n ligjin prkats. Autoriteti kontraktues mund ta jap plqimin pr
vazhdimin e kohzgjatjes s kontrats s koncesionit pr nj periudh kohore prej jo m
shum se 10 vjet, prve nse nuk sht parapar ndryshe me ligj t veant. Autoriteti
kontratktues ka pr detyr ta jap plqimin pr vazhdimin e kontrats s koncesionit,
kur:
-- ka vones n kryerjen e puns ose ndrprerje t puns pr arsye t fuqis madhore,
-- projekti suspendohet nga autoriteti kontraktues ose ndonj autoritet tjetr publik,
ose
-- ka nj rritje t shpenzimeve si pasoj e krkesave t autoritetit kontraktues t cilat
nuk kan qen t parapara fillimisht n kontratn e koncesionit, nse koncesionari
nuk sht n gjendje t mbuloj kto shpenzime pa nj vazhdim t kontrats s
koncesionit.
Shkputja e kontrats s koncesionit nga autoriteti kontraktues lejohet nse nuk
mund t pritet me arsye q koncesionari do t jet n gjendje ose i gatshm t prmbush
detyrimet e veta, ose pr arsye madhore n interesin publik, me kusht q koncesionari
ti paguhet kompensimi i parapar n kontratn e koncesionit.
N ann tjetr, koncesionari mund ta shkput kontratn e koncesionit vetm n
rastet vijuese:
-- n rast se autoriteti kontraktues ose ndonj autoritet tjetr publik nuk prmbush nj
detyrim thelbsor lidhur me kontratn e koncesionit,
-- nse jan plotsuar kushtet pr nj revidim t kontrats s koncesionit sipas ligjit,
mirpo palt nuk jan pajtuar pr revidimn e kontrats s koncesionit, ose
-- nse shpenzimet e koncesionarit pr prmbushjen e kontrats s koncesionit jan
ngritur dukshm ose nse vlera e shrbimit q koncesionari merr pr prmbushjen
e kontrats bjen dukshm si rezultat i nj veprimi ose mosveprimi t autoritetit
kontraktues, dhe
-- palt jan pajtuar pr nj revidim t kontrats s koncesionit.
Secila pal ka t drejt ta shkput kontratn e koncesionit nse prmbushja e
detyrimit t saj bhet e pamundur pr arsye t fuqis madhore. Poashtu, palt mund ta
shkpusin kontratn e koncesionit me marrveshje. Kontrata e koncesionit parasheh
se si llogaritet kompensimi q i takon pals kontraktuese prkatse n rast t nj
shkputjeje t kontrats s koncesionit, duke prfshir n llogaritjen e kompensimit,
696
E DREJTA TREGTARE
sipas rrethanave, vlern e puns s kryer sipas kontrats s koncesionit, shpenzimet ose
humbjet q ka pasur ndonjra pal, prfshir aty edhe fitimin e humbur.
PRONSIA INTLEKTUALE
Pronsia intelektuale po z vend gjithnj m t madh n tregtin ndrkombtare
dhe, duke ditur rndsin e krijimit t nj sistemi efikas pr mbrojtjen, jo vetm t
bartsve t t drejtave t prons intelektuale, por edhe t shoqris n prgjithsi. E
drejta n pron prfshin t drejtn pr t poseduar, shfrytzuar, shitur dhe asgjsuar
nj objekt apo mall q t takon. Megjithat, e drejta pronsore nuk kufizohet vetm me
t drejtn pr t pasur mall t luajtshm apo patundshmri. Kjo e drejt prfshin edhe
veprn apo rezultatin q rezulton nga puna origjinale apo produktet mendore, quhet
pron intelektuale.
Pronsia intelektuale n esenc prfshin katr lloje t ndryshme produktive mendore
q mund t dalin si rezultat i puns intelektuale t nejerzve. Ato jan:
-- markat tregtare
-- t drejtat e autorit
-- patentat
-- dizajnet industriale.
Prve ktyre katr llojeve, shum autor theksojn se si pron intelektuale
mbrohen edhe t drejtat e prafrta, si jan, p.sh, fshehtsit tregatere.
Mbrojtja e t drejtave t pronsis intelektuale tashm sht br nj ndr fushat
m t rndsishme pr bizneset e tyre, identifikohen me nj emr, shenj, form, dizajn
dhe produkt t caktuar. Prandaj, me qllim q dikush tjetr t mos krijoj avantazhe
nga prdorimi i ktyre shenjave, llogove, etj, n pothuajse secilin vend t bots, kto
t drejta mbrohen me ligj. Tashm sht miratuar nj numr i madh i konventave
ndrkombtare t cilat merren me kt shtje.
Pronsia intelektuale paraqet t drejta specifike edhe t drejta t tjera t cilat i kan
autort, shpiksit dhe bartsit tjer t prons intelektuale. Pronsia intelektuale nuk
sht pronsi konkrete materiale mbi ndonj lnd, por sht e drejt, prkatsisht
prmbledhje e autorizimeve t cilat rregullimin shtetror t vendit e njohin si barts
t s drejts s prons intelektuale. Duke iu falnderuar konventave multilaterale t
shumhershme, lmia e pronsis intelektuale sht njra nga degt e rralla t drejts e
cila gzon shkall t lart t harmonizimit n sisteme t mdha juridike.
Pronsia intelektuale (PI).- I referohet krijimeve mendore, shpikjeve, veprave
letrare dhe artistike, simboleve, emrave, imazheve, dizajneve t prdorura n afarizm.
Titullart e ktyre t drejtave mund ti ndalojn t tjert q ti prdorin krijimet e tyre
697
E DREJTA TREGTARE
pa autorizime paraprake ose mund t lejojn shfrytzimin dhe prdorimin e tyre n

shkmbim t kompensimit material prpjekjet dhe investimet e tyre gjat krijimtaris.
Pronsia intelktuale shnon edhe t drejtat t cilat kan t bjn me:
-- letrsi, vepra artistike dhe shkencore
-- interpretime artistike dhe interpretuse dhe kryejn veprime artistike, fonograme
dhe radio emisione,
-- shpikje n t gjitha lmit e aktiviteteve njerzore,
-- zbulime shkencore ,
-- mostra dhe modele industriale,
-- marka tregtare dhe shrbyese, si dhe emra tragtar dhe emrtime tregtaere,
-- mbrojtjen nga konkurrenca jo lojale dhe t gjitha t drejtave tjera lidhur me pronsin
intelektuale n lmin e industris, shkencs, letrsis dhe lmin artistike.
---------
Pronsia intelektuale ndahet n dy kategori:

N pronsi industriale, q prfshin t drejtat lidhur me:
markat tregtare
emrat tragtar,
patentat,
dizajnet industriale,
indikacionet (treguesit) gjeografik,
varietetet e reja bimore,
tipografit e qarqeve te integruara, dhe
mbrojtjen nga konkurrenca e pa drejt
T drejtat e autorit dhe t drejtat tjera te prafrta.T drejtat e autorit jan t drejtat q u njihen personave t caktuar pr krijimrtarit
e tyre n fushn e letrsis, shkencs dhe artit dhe prfshijn n mes tjerash: romanet,
poezit, kompozimet muzikore, skulpturat, pikturat, vizatimet, krijimet kinematografike,
arkitekturn, koreografin, fotografin dhe krijimet tjera t ngjashme.
Kjo deg e pronsis intelektuale prfshin edhe t ashtuqujtuarat t drejta t tjera t
prafrta me t drejtn e autorit,
-- t drejtat e artistve intepretues (kngtart, muzikantt tjer, valltart, aktort dhe
t tjert t cilt interpretojn vepra),
-- producentt e fonogrameve, producentt e filmave dhe organizatat transmetuese.
Mbojtja e te drejtave t prons intelektuale eht nj ndr shtjet e rndsishme
t zhvillimit t s drejts, t drejtatve t njeruit, tregtis, administrats publike dhe
kriminalitetit.
698
E DREJTA TREGTARE
Mbrojtja e t drejtave t pronsis intelektuale nuk prmban n vete nj shtje

t nj vendi, por sht pjes e pa ndar e zhvillimeve rajonale dhe ndrkombtare,
realizimi me efektivitet i mbrojtjes s ksaj t drejte, prmban nj shqetsim n t gjith
botn duke marr parasysh mundsit e mdha q ekzistojn pr ralizimin e shkeljeve,
si rrjedhoj e zhvillimeve globale dhe teknologjike.
Shkeljet e t drejtave t pronsis intelektuale, sot konsiderohen si krime t
dimensioneve globale me efkte t gjera n ekonomi dhe qeverisje t nj vendi.
Trafikimi i produkteve fallce dhe pirateria, sht nj nga aktivitet kriminale me
fitimprurse t krimit t organizuar.
Pronsia intelektuale mbrohet edhe me Direktivat e Kshillit t Evrops edhe me
ligjet e Republiks s Kosovs, Direktivat e Parlamentit dhe Kshillit Evropian pr
mbrojten ligjore t shpikjeve bioteknologjike, Direktivat e Parlamentit dhe Kshillit
Evropian pr zbatimin e t drejtave dhe t pronsis intelektuale dhe me Direktiavat e
Parlamentit dhe Kshillit Evropian pr Mbrojtje Ligjore t Dizajneve.
N Republikn e Kosovs jan miratuar ligjet pr mbrojtjen e pronsis inteletkuale
dhe industriale:
-- Ligji pr t Drejtat e Autorit dhe t Drejtat e Prafrta,
-- Ligji pr Patentat,
-- Ligji pr Markat Tregtare,
-- Ligji pr Dizajnin Industrial,
-- Ligji pr Treguesit Gjeografik dhe pr Emrtimet e Origjins,
-- Ligji pr Prcaktimin e t Drejtave dhe Mbrojtjen e Topografis se Qarqeve t
Integruara.
PRONSIA INDUSTRIALE
MARKAT TREGTARE
Marka tregtare sht nj shenj dalluese e cila identifikon mallra apo shrbime
t ofruara nga nj individ apo ndrmarrje .Markat tregtare konsiderohen si pron
intelektuale, sepse jan rezultat i puns artistike dhe intelektit t personave apo
ndrmarrjeve t cilat identifikohen me kte mark, prandaj mbrohen edhe me ligj. N
Kosov, kt fush e rregullon Ligji pr Markat Tregtare, i miratuar nga Kuvendi i
Kosovs .
Numri i shkeljeve t t drejtave mbi markat tregtare sht i shumt, sidomos n
vendet ku nuk ka sundim t ligjit. Shfrytzuesit e paautorizuar t markave tregtare mund
t prfshinj shum keqprdorus markash t tjetrkujt, duke shkaktuar konfuzion tek
konsumatort.
699
E DREJTA TREGTARE
Shenjat t cilat mund t mbrohen si Marka Tregtare.- T gjitha shenjat, n

veanti fjalt, duke prfshir edhe emrat personal, vizatimet, shkronjat, numrat,
markat zrore (audio), trajtat tredimensionale, duke prfshir edhe trajtat e mallreve
ose mbshtjelljen apo paketimin tjetr t tyre, ngjyrat, kombinimet e ngjyrave, q jan
n gjendje t dallojn nj mall ose shrbim q ofrohet nga nj ndrmarrje nga mallrat
dhe shrbimet q ofrohen nga ndrmarrje t tjera, mund t mbrohen si marka tregtare.
Qllimi dhe fushveprimi i Ligjit pr Markn Tregtare.- Qllimi i miratimit
t ktij ligji sht mbrojtja adekuate e markave tregtare, emrtimeve tregtare n
prputhshmri me konventat ndkomtare, si dhe me legjislacionin dhe praktikat e BEs. Ky ligj zbatohet pr t gjith personat, ndrmarrjet dhe autoritetet publike.
Mbrojtja e Marks Tregtare: Masat mbrojtse q sigurohen me ligj, vlejn pr
shenjat q:
-- jan regjistruar si marka tregtare n Regjistrin e Markave Tregtare,
-- deri n at mas sa ajo shenj, prmes shfrytzimit gjat ushtrimit t aktiviteteve
afariste, njihet si mark tregtare brenda qarqeve prkatse afariste,
-- q sht br e njohur si mark tregtare.
Emrtimet tregtare.- Simbolet e kompanive, si dhe emrtimet e punve mbrohen
si mark tregtare. Simboli i kompanis sht shenja q shfrytzohet gjat aktiviteteve
afariste si emr, si emr i firms ose si emrtim i veant i nj ndrmarrjeje. Simboli i
kompanis ose shenjat e tjera q kan pr qllim t dallojn nj aktivitet nga nj tjetr
dhe q jan t njohura brenda qarqeve prkatse si shenj dalluese e nj kompanie t
caktuar sht e barabart me emrtimet e veanta t nj ndrmarrjeje.
Me ligj mbrohen edhe titujt e punimeve nga fushat e ndryshme. Titulli i nj pune
sht emri ose emrtimi i veant i nj publikimi t shtypur, nj vepre kinematografike,
vepre muzikore, shfaqjeje teatrore ose pune t ngjashme.
Simbolet e kompanive, si dhe emertimet e puns mbrohen si emrtime tregtare.
-- Simbolete kompanive, si dhe emrtimet e punve, mbrohen si emrtime tregtare.
-- Simboli i kompanis sht shenja q shfrytzohet gjat aktiviteteve afariste si emr,
si emr i firms ose si emrtim i veant i nj ndrmarrjeje.
-- Simboli i kompanis ose shenjat e tjera q kan pr qllim t dallojn nj aktivitet
nga nj tjetr dhe q jan t njohura brenda qarqeve prkatse si shnj dalluese e nj
kompanie t caktuar sht e barabart me emrtimet e veanta t nj ndrmarrjeje.
Me ligj mbrohen edhe tituj e punimeve nga fushat e ndryshme. Titulli i nj pune
sht emri ose emrtimi i veant i nj publikimi t shtypur, nj vepre kinematografike,
vepre muzikore, shfaqjeje teatrore ose pune t ngjashme.
Markat tregtare t cilat mund t regjistrohen jan t pakufizuara. Markat mund
t jen kombinim fjalsh, skkronjash dhe numrash.Ato mund t prbhen nga skica
700
E DREJTA TREGTARE
, simbole, shenja tredimensionale, si form dhe ambalazhimi i mallrave, shenja

dgjimore, si tingujt muzikor ose vokalet, aromat ose ngjyrat q prdoren si tipare
dalluese.
Prve markave q identifikojn burimin tregtar t mallrave dhe shrbimeve,
ekzistojn edhe kategori t tjera t markave tregtare:
Markat kolektive zotrohen nga nj shoqat, antart e s cils i prdorin ato pr
t identifikuar me nj nivel cilsie dhe krkesa t tjera t vendosura nga shoqata (pr
shembull shoqata e kontabilistve, inxhinierve ose arkitektve).
Markat certifikuese prdoren si tregues cilsie, prejardhjeje, metode t prodhimit
apo karakteristikave tjera t prbashkta t mallrave apo shrbimeve.
Pronari i nj marke tregtare ka t drejt t vendos se kush mund t prdor ose jo
markn tregtare. Pronari i marks mund ti jap autorizim apo licencn palve t tjera
pr perdorimin e marks, n baz t kushteve pr t cilat sht rn dakord n mnyr
t ndrsjellt. Pronari mund tia shes, gjithashtu t drejtn dikujt tjeter, i cili m pas,
bhet pronari i ri i ksaj marke.
Mbrojtja e marks mbaron me prfundimin e afatit t saj dhe kjo mark mbehet
e vlefshme pr prdorim publik. Kjo nnkupton q pronari nuk zotron me t drejta
ekskluzive mbi markn e cila iu vihet t tjerve n dispozicion pr tu shfrytzuar pr
qllime tregtare.
N Republikn e Kosovs markat tragtare regjistrohen nga Agjencia e Pronsis
Industriale (API) n Ministrin e Tregtis dhe Industris.
Prparsia dhe vjetrsia.E drejta e mbrojtjes s Marks Tregtare sht e kushtzuar me datn e fitimit t s
drejts s prparsis si dat e prcaktimit t vjetrsis.
N rast t nj konflikti ndrmjet t personave apo ndrmarrjeve se kujt i takon nj
mark tregtare, vjetrsia e s drejts mbi at mark e prcakton prparsin e t drejtave
pr secilin. Pr nj mark t paraqitur pr regjistrim ose t regjistruar, data e paraqitjes
sht ajo q e prcakton datn e prparsis.
Kushtet pr mbrojtjen e Markave Tregtare me Regjistrim.N meny, q t mbrohet marka tregtare, duhet t ekzistoj pronsia mbi at mark
t regjistruar tregtare. Markn tregtare mund ta regjistroj:
-- personi fizik,
-- personi juridik, dhe
-- nj ndrmarrje q nuk sht person juridik, nse ka zotsi juridike pr ti fituar t
drejtat dhe prgjegjsit.
701
E DREJTA TREGTARE
Bazat absolute pr refuzimin e regjistrimit.Si mark tregtare nuk mund t regjistrohen markat t cilat prmbajn kto
karakteristika:
-- markat tregtare q nuk prmbajn ndonj veori dalluese,
-- markat tregtare t cilat prbhen ekskluzivisht prej shenjave ose indikacioneve q
mund t shfrytzohen n tregti pr prcaktimin e llojit, cilsis, sasis, qllimit,
vlers, prejardhjes gjeografike, kohs s prodhimit t mallrave, ofrimit t
shrbimeve dhe veorive tjera t mallrave dhe shrbimeve,
-- markat tregtare t cilat prbhen ekskluzivisht prej shenjave ose indikacioneve t
cilat jan t zakonshme n gjuhn e prditshme ose me mirbesim, si dhe praktikat
e zakonshme tregtare,
-- markat tregtare q jan t nj natyre t till q mund t pritet se do t mashtrojn
publikun, vemas pr llojin, cilsin, ose prejardhjen gjeografike t mallrave ose
shrbimeve,
-- markat tregtare q prmbajn stemn shtetrore, flamurin ose emblemn e nj
shteti,
-- markat tregtare q prmbajn stemn shtetrore, flamurin ose ndonj emblem
tjetr zyrtare t Kosovs, ose ndonj komune, asoacioni komunash ose asoacioni
tjetr komunal brenda Kosovs,
-- markat tregtare q prmbajn nj shenj zyrtare, emblem ose vul, q ndikon n
kontrollin ose garantimin e nj autoriteti publik ose ndrmarrjeje publike,
-- markat tregtare q prmbanj stemn shtetrore, flamurin, vuln ose ndonj shenj
tjetr t nj organizate ndrkombtare,
-- markat tregtare, shfrytzimi i t cilave sht n kundrshtim me ndonj dispozit
tjetr ligjore ose rregullative n Kosov,
-- markat q jan n kundrshtim me moralin dhe rendin publik,
-- markat tregtare q nuk mund t paraqiten grafikisht.
----
--
Bazat relative pr refuzimin e regjistrimit.Regjistrimi i nj marke tregtare do t refuzohet ose anulohet n rastet si n vijim;
nse marka tregare sht identike me nj mark t mhershme tregtare,
nse mallrat e shrbimet mbrohen nga marka e mhershme tregtare,
nse, pr shkak t identitetit ose ngjajshmris me nj mark t mhershme t
paraqitur pr regjistrim ose t regjistruar, si dhe ngjashmris s mallrave ose
shrbimeve t ofruara nga t dy markat tregtare, ekziston mundsia e orientimit t
publikut n lidhje me at se cila sht marka tregtare e regjistruar e cila sht ajo
pr t ciln krkohet regjistrimi,
nse marka tregtare sht identike ose e ngjashme me ndonj mark t paraqitur pr
regjistrim ose t regjistruar t mhershme tregtare,
702
E DREJTA TREGTARE
--
--
nse regjistrimi i marks tregare krkohet pr mallrat ose shrbimet q nuk jan t
ngjashme me ato q mbulohen nga markat tregtare t mhershme t paraqitura pr
regjistrim ose jan t regjistruara,
nse shfrytzimi i marks s mvonshme tregtare, pa arsye t mira, do t shfrytzohej
n mnyr t padrejt, ose do t ishte shkatrruese pr regjistrim ose t regjistruar.
Efekti i markave t regjistruara tregtare.Pronari i marks s regjistruar tregtare mban t drejta ekskluzive lidhur me mallrat
ose shrbimet e mbuluara nga regjistrimi. Ai ka t drejt n:
-- shfrytzimin e marks tregtare,
-- autorizimin pr t tjert pr shfrytzimin e marks tregtare,
-- lejimin e shfrytzimin nga t tjert, ose
-- shfrytzimien mjete juridike kundr shkeljes s marks tregtare.
Shkelja e t drejts s marks s regjistruar tregtare.Asnj person ose ndrmarrje gjat aktiviteteve tergtare nuk mund t shfrytzoj
nj shenj q sht n mas substancionale identike, ose e ngjashme me nj mark t
regjistruar tregtare, pa lejen e pronarit t marks tregtare. Shfrytzimi i paautorizuar i
marks tregare konsiderohet si shkelje e t drejtave pr markn e regjistruar tregare.
Personat dhe ndrmarrjet nuk mund t shfrytzojn nj shenj gjat ushtrimit t
aktiviteteve afariste kur ekziston mundsia se shfrytzimi i till mund t mashtroj
ose t shkaktoj hamendje t publikut, duke prfshir edhe ngatrrimin e shenjs me
markn tregtare.
703
E DREJTA TREGTARE
T DREJTAT E AUTORIT
T drejtat e autorit jan ndr format m t vjetra t prons intelektuale dhe prfshin
t drejtat mbi veprat e autorve n lmin e letrsis, shkencs dhe artit. Nga t gjitha
t drejtat tjera q burojn nga prona intelektuale, t drejtat e autorit jan ato q shkilen
m s shumti dhe kontrabandimi i ktij lloji t prons tashm ka marr formn e krimit
t organizuar n nj numr t madh vendesh. Me qllim t luftimit t ksaj dukurie dhe
krijimit t infrastrukuts ligjore pr mbrojtjen e ktyre t drejtave, Kuvendi i Kosovs
ka miratuar Ligjin pr t Drejtat e Autorit n vitin 2006.
Qllimi dhe fushveprimi i ligjit.Ligji pr t Drejtat e Autorit prcakton pronsin intelektuale q u takon
interpretuesve t artit, producentve dhe autorve t t drejtave t autorit dhe mbrojtjen
e tyre, si dhe zbatimin e Ligjit ndaj Personave t Huaj.
Prona intelektuale q mund t mbrohet si e drejt e autorit.E drejta e autorit sht e posame, e cila i takon autorit si subjekt t prons
intelektuale mbi veprn e vet. Kjo e drejt i takon autorit me vet faktin e krijimit t
veprs, prandaj nuk krkohet plotsim paraprak i fardo formaliteti administrativ. E
drejta e autorit prmban:
-- autorizimet ekskluzive personale pr mbrojtjen pacenueshmrin s veprs s
autorit dhe personalitetit t autorit (n vijim: t drejtat morale t autorit),
-- autorizimet ekskluzive ekonomike pr t mbrojtur interesat ekonomike t autorit
(n vijim; t drejtat ekonomike t autorit),
-- autorizimet tjera t autorit (n vijim, t drejtat tjera t autorit).
Veprat e mbrojtura.Vepra t autorit jan krijimet intelektuale origjinale n lmin e letrsis, t shkencs
dhe artit, q jan t shprehura n fardo mnyre. Vepra t autorit konsiderohen sidomos:
-- veprat gojore, si jan fjalimet, leksionet, tregimet dhe veprat e ngjashme t
shprehura gojarisht,
-- veprat e shkruara, si jan tekstet n librat, broshurat, gazetat ditore dhe tekstet t
tjera n lmin e letrsis, t literaturs shkencore e profesionale, si dhe programet
kompjuterike,
-- veprat muzikore, me ose pa tekst, pavarsisht a jan t shnuara prmes notave apo
n ndonj mnyr tjetr,
-- veprat teatrore, teatrore-muzikore dhe t kukullave, prfshir edhe radiodramat,
-- veprat filmike (kinematografike dhe televizive) dhe veprat e tjera audiovizuale n
vijim: veprat audiovizuale),
704
E DREJTA TREGTARE
----
-----
veprat fotografike dhe veprat e bra ngjashm procesit fotografik, si jan fotografit
artistike, fotomontazhet, fotoafishet, fotografit e raportve, etj,
vepra e artit figurativ n lmin e vizatimit, t pikturs, grafiks, skulpturs,
veprat e arkitekturs, si jan skicat, planet, maketat dhe objektet e ndrtuara t
veprave arkitekturore dhe t inxhinjeris nga fusha e arkitekturs, urbanizmit,
arkitekturs s peizazhit dhe rrregullimit t enterierit,
veprat skenografike,
veprat e artit aplikativ, si dhe t dizajnit industrial e grafik,
veprat hartografike (hartat, planet, skicat, demonstrimet tredimensionale) n lmin
e gjeografis dhe topografis,
prezantimet e natyrs shkencore, edukative e teknike (vizatimet teknike, grafikonet,
tabelat, ekspertizat, demonstrimet tredimensionale).
Autori .-Autor sht personi fizik i cili e ka krijuar veprn. Personi, emri i t cilit,
prkatsisht firma, pseudonimi apo shenja e tij sht n ekzemplarin e veprs ose sht
theksuar me rastin e publikimit t veprs, supozohet autor i veprs, respektivisht titullar
i s drejts, derisa nuk provohet ndryshe. T drejtat e autorit n veprat e botuara, autori
i t cilave sht i panjohur (vepra anonime dhe vepra e botuar me pseudonim apo
shenj), supozohet se sht i autorizuar ti realizoj botuesi, prderisa nuk zbulohet
identiteti i autorit. Po q se edhe botuesi mbetet anonim, supozohet se sht i autorizuar
ti realizoj personi q ka br publikimet e veprs. E drejta e autorit zgjat gjat gjith
jets s autorit dhe 70 vjet pas vdekjes s tij, ndrkaq e drejta e autorit ndaj veprs
anonime ose me pseudonim zgjat 70 vjet q nga dita e shpalljes s ligjshme t veprs.
Autori mund t ushtroj t drejtat e tij personalisht apo prmes agjentit. T drajtat
morale t autorit nuk mund t kalohen prej autorit n persona t tjer ndrsa t drejtat
ekonomike dhe t drejtat e tjera, si dhe zbatimi i t drejtave morale q zgjasin pas
vdekjes s auorit, kalohen n prputhje me legjislacionin pr trashgimi.
Shkelja e t drejtave t autorit
Personi, t cilit i jan cenuar t drejtat q mbrohen me kt ligj (titullari i s drejts),
mund t krkoj mbrojtejn e t drejtave t tij dhe zhdmtimin prkats n varsi me
cenimin. Ai gjithashtu mund t krkoj kompensim pr dmin e shkaktuar nga shkelja,
duke prfshir edhe trheqjen e gjith fitimit pr shkak t dmit t shkaktuar nga shkelja,
duke prfshir edhe trheqjen e gjith fitimit q shkelsi ka prfituar nga prdorimi i
t drejts s huaj t autorit. Kur prodhuesi apo shprndarsi i kopjes shkel t drejtat e
autorit, me krkes t bartsit t t drejtave ato kopje do t konfiskohen nga autoritetet
doganore gjat importit apo eksportit n raste kur shkelja sht evidente.
705
E DREJTA TREGTARE
PATENTAT
Patentat jan shpikje apo zbulime q mundsojn zgjidhjen e nj problemi specifik
n nj fush t teknologjis. Shpikje mund t jet nj produkt ose proces, ose mund t
ket t bj me nj produkt dhe nj proces. Konsiderohet e patentueshme do shpikje,
nga do fush teknike, q sht risi, ka shkall risie dhe q sht e zbatueshme n
industri. Shpikjet e patentueshme mbrohen me patent sipas Ligjit. N Kosov, kjo lmi
rregullohet me Ligjin mbi Patentat.
Qllimi dhe fushveprimi i ligjit.Ky ligj, sikurse edhe ligjet pr marka tregtare dhe t drejtat e autorit, ka pr qllim
mbrojtjen e t drejtave mbi pronn intelektuale. Shpikjet jan pjes e rndsishme e
ksaj prone dhe prkundr numrit jo aq t madh t shpikjeve teknike e industriale n
Kosov, sht miratuar ligji pr mbrojtjen e tyre. Ky Ligj prcakton dispozitat pr
shpikje t cilat n fushn e teknologjis mundsojn zgjidhjen e nj problemi specifik.
Lndt e Mbrojtura me Patentim

Shpikja sht risi nse nuk prmbahet n njohurin e mparshme. Pr prcaktimin
e risis, detajet e njohuris s mparshme mund t shqyrtohen vetm individualisht. Me
njohuri t mparshme kuptohet gjithka q iu ka br e njohur publikut n bot, me ane
t shkrimit ose n form gojore, nprmjet prdorimit ose ne fardo mnyre tjetr para
dats s aplikimit pr patentim.
----
------
Lndt q mbrohen me patentim jan shpikjet q kan t bjn me:

produktin q prbhet nga materiali biologjik ose q prmban material biologjik,
procesin me t cilin prodhohet, prpunohet ose prdoret ai material biologjik,
material biologjik i izoluar nga mjedisi i tij natyror ose q prodhohet me proces
teknik madje edhe kur me hert ka ndodhur n natyr.
Ligji prjashton nga patentimi:
zbulimet, teorit shkencore dhe metodat matematikore,
krijimet estetike,
skemat, rregullat dhe metodat pr kryerjen e akteve mendore, lojrat ose kryerje
veprimtarish tregtare,
programet kompjuterike,
prezantimet e informacioneve.
706
E DREJTA TREGTARE
Nuk do t konsiderohen t patentueshme shpikjet, shfrytzimi komercial i t cilave

do t ishte nekundrshtim me rendin publik ose moralin publik, veanarrisht:
-- proceset e klonimit t qenieve njerzore,
-- proceset pr modifikimin identitetit gjenetik t linjes gjenezore (embrionale) t
qenieve njerzore,
-- prdorimi i embrioneve njerzore pr qellime industriale ose komerciale,
-- proceset pr modifikimin e identitetit gjenetik t kafshve q potencialisht mund t
shkaktojn vuajtje t tyre pa kurrfar dobie t rndsishme medicinale pr njerz
ose kafsh, si dhe shtazve q krijohen si rezultat i proceseve t tilla.
Shpiksi dhe e drejta e patentimit.Shpiksi sht person, i cili me punn e vet krijuese ka br shpikjen. Shpiks nuk
konsiderohet personi i cili gjat shpikjes ka ofruar vetm ndihm teknike. Shpiksi e
ka t drejtn e patjetrsueshme q t njihet titulli i shpiksit dhe pronarit t patents
n aplikimin pr patentin n t gjitha dokumentet e nxjerra n lidhje me njohjen e
patentimit, si jan aplikimi i publikuar dhe specifikimi i patentimit dhe regjistrin e
patentimeve, me prjashtim t rastit kur shpiksi krkon q t mos prmendet emri i tij.
E drejta e patentimit i prket shpiksit ose trashgimtarit t tij t ligjshm. Nse
shpikja sht krjuar me punn e prbashkt t dy e m shum shpiksve, e drejta e
patentimit u prket shpiksve ose trashgimtarve t ligjshm t tyre, perve n rast se
ata merren vesh ndryshe.
Patenta i ofron mbrojtsit t saj mbrojtje ligjore pr nj shpikje. Mbrojtja jepet pr
nj afat t caktuar prej 20 vjetsh.
Mbrojtja me patent do t thot se nj shpikje nuk mund t hidhet n treg, t
pedoret, t shprndahet apo t shitet pa miratimin e pronarit t patents. Kto t drejta
mbi patentn zbatohen nga gjykata, e cila ka autoritetin t ndaloj shkeljen e patents.
Nga ana tjetr, gjykata mund t vendos edhe shpalljen e nj patente si t paligjshme,
si rezultat i nj krkese t suksesshme nga t trett.
707
E DREJTA TREGTARE
DIZAJNI INDUSTRIAL
Dizajni industrial sht aspekti dekorativ apo estetik i nj produkti. Dizajni
nnkupton formn e jashtme t produktit n trsi apo t nj pjese t produktit,
veanrisht nga forma, trajta, ngjyra, teksti dhe materiali i vet produktit. Sikurse edhe
t drejtat tjera, edhe dizajni industrial mbrohet si pron intelektuale me Ligjin pr
Dizajnin Industrial t miratuar nga Kuvendi i Kosovs
Qllimi dhe fushveprimi i ligjit.Me ligj rregollohen kushtet e mbrojtjes s dizajnit industrial, e drejta e mbrojtjes,
fitimi, vllimi dhe vlefshmria e mbrojtjes, t drejtat ekskluzive, procedurat pr
regjistrim, ndryshimet n dizajnin industrial, ndrperja e vlefshmris dhe anulimi
i dizajnit industrial, depozitimi ndrkombtar i dizajnit, mbrojtja juridiko-civile dhe
dispozitat kundrvajtse.
Fitimi dhe mbrojtja e dizajnit industrial.Dizajni industrial fitohet me nxerrjen e vendimit pr regjistrimin e dizajnit industrial
dhe regjistrimin n regjistr. Data e regjistrimit n regjistr sht data e nxerrjes t
vendimit pr regjistrimin e dizajnit industrial.
Me deizajn industrial mbrohet dizajni n at mas n t ciln sht risia dhe i cili
ka karakter t veant. Dizajni i produktit konsiderohet risi nse nuk sht identik me
dizajnin e vn n dispozicion t publikut para dats s aplikimit pr regjistrimin e
dizajnit industrial, gjegjsisht nse sht krkuar e drejta e prparsis. Nuk mbrohet
dizajni i cili sht n kundrshtim me interesin publik dhe parimet morale.
Mbrojtja e dizajnit industrial zgjatet n periudhe prej 5 vjetsh, e me s teprmi
pr periudhn prej njzet e pes (25) vitesh, duke llogaritur nga data e paraqitjes s
aplikacionit. Bartsi i dizajnit industrial, i cili krkon vazhdimin e mbrojtjes, duhet q
gjat vitit t fundit t ia paraqes Zyrs krkesn pr vazhdimin e mbrojtjes t dizajnit
industrial. Periudha e re e mbojtjes fillon me datn e kalimit t afatit t periudhs s
mparshme t mbrojtjes.
Mbrojtja e dizajneve industriale ndihmon zhvillimin ekonomik duke nxitur
elementin krijues n sektort industrial dhe prodhues, si dhe n artet e artizanatet
tradicionale. Ato ndikojn n zgjerimin e veprimtarive tregtare dhe eksportin e
produkteve vendore.
Sipas Ligjit pr t Drejtn e Autorit, dizajni industrial gjithashtu mund t mbrohet
si vepr arti nse i plotson kushtet e prcaktuara me Ligjin pr t Drejtn e Autorit.
Dizajni mund t gzoj mbrojtje paralele me t drejtn e autorit dhe t regjistrimit t
dizajnit.
Dizajnuesi- sht prsoni fizik i cili ka krijuar dizajnin industrial. Nse dizajni
sht krijuar n baz t kontrats me porosi, e drejta pr dizajnin i takon porositsit t
dizajnit nse me kontrat nuk sht parapar ndryshe.
708
E DREJTA TREGTARE
Nse dizajnin e ka krijuar dizajnuesi gjat kryerjes s detyrave t puns si i punsuar

apo duke i zbatuar kshillat e pundhnsit ka t drejten pr fillimin e procedurs pr
fitimin e dizajnit industrial, nse me kontrat nuk sht parapar ndryshe.
Prsonat fizik dhe juridik, vendas dhe t huaj gzojn t drejta t barabarta pr
fitimin dhe mbrojtjen e dizajnit sipas ligji.
Regjistrimi ndrkombtar i dizajnit bhet n pajtim me dispozitat e Marrveshjes
s Hages.
Aplikacioni pr regjistrim ndrkombtar t dizajnit industrial paraqitet drejt pr
drejt n Zyren Ndrkombtare.
KONTRATAT TREGTARE /KOMERCIALE

KONTRATA PR SHITJEN
Baza juridike e rregullimit t kontratave t shitjes s mallrave mbshtetet n
Rregulloren e Shitjes s Mallrave dhe n Ligjin e Mardhnieve Detyrimore.
Rregullorja e shitjes s mallrave bazohet kryesisht n Konventen e KB-s.
Kontrata e shitjes s mallrave sht kontrat me e shpesht n qarkullimin juridikoekonomik dhe se pa t nuk mund t paramendohet qarkullimi i mirfillt i mallrave.
-------
Veorit specifike n kontratat e shitjes s mallrave jan:

palt kontraktuese n t shumtn e rasteve jan Shoqrit Tregtare, personat juridik
dhe personat tjer q merrn me veprimtarin e ndersjellt afariste;
si rregull i kontrats s qarkullimit t mallrave paraqiten sendet e luajtshme t
dedikuara pr treg;
n raste t caktuara, objekt i ksaj kontrate mund t jen edhe paluajtshmrit, si
edhe disa t drejta (e drejta e prons industriale);
si rregull, kto kontrata jan joformale. Kontrata konsiderohet e lidhur nse palt
n fardo mnyre kan arritur plqimin pr elementet esenciale t kontrats;
kto kontrata jan t plotfuqishme nse jan lidhur n formn me shkrim n raste
kur sht parashikuar ashtu.
palt n afarizmin e qarkullimit t mallrave e ushtrojn-kryejn veprimtarin e vet
me shprblim, pra nxjerrin prfitime, prandaj edhe prgjegjsia e tyre sht m e
gjer kundrejt pjesmarrsve tjer n qarkullimin juridik. Pasi q kto i kryejn nga
veprimtaria e rregullt, supozohet se i njohin mir rregullat e profesionit dhe jan t
detyruar sipas tyre dhe t bartin rrezikun e prgjegjsive.
Kontrata e shitjes sht kontrat detyrimore.- Me kt kontrat krijohet raporti

detyrimor n mes t palve kontraktuese - blersit dhe shitsit.
709
E DREJTA TREGTARE
Kjo kontrat sht kontrat konsesuale e cila lidhet thjesht n baz t vullnetit
t shitsit dhe blersit t cilt merren vesh pr objektin dhe qmimin, elemente kto
esenciale t lidhjes s kontrats.
Elementet kryesosore t kontratat e shitjes s mallrave jan: objekt i kontrats dhe
mimi dhe pa kto elemente nuk ekziston kontrata. Kontraktuesit mund me vulnetin
e tyre ta zgjerojn rrethin e elementeve thelbsore. Dallimi ndrmjet elementeve t
parashikuara me ligj dhe vullnetin e palve sht vetm n krijimin e tyre t cilat
kushtzojn ekzistimin e kontrats.
N kt lloj kontrate, shitsi detyrohet q mallin q sht tia dorzoj blersit, ashtu
q blersi t fitoj t drejtn e disponimit dhe pronsis mbi mallin e shitur, dhe tia
paguaj shitsit mimin prkats pr at mall.
Formimi i kontrats s shitjes.Oferta:
Propozimi pr lidhjen e kontrats paraqet nj ofert, nse:
a) i drejtohet nj apo m shum personave specifik;
b) tregon qllimmin e ofertuesit pr t qen i lidhur (i obliguar) nga ajo ofert, n
rast t pranimit;
c) prcakton cilsin dhe sasin e mallit; dhe
d) prcakton mimin e mallit n mnyr t qart apo trthorzi.
Oferta konsiderohet e efektshme n momentin kur ajo i arrin t ofertuarit n selin
e tij t biznesit, apo nse ajo nuk dihet, n rezidencn e tij.
Pranimi:
Pranimi paraqet nj deklarat t shprehur n mnyr gojore apo n mnyr tjetr,
q qart shpreh vullnetin e lir pr tu pajtuar me kushtet e paraqitura n nj ofert.
Efektshmria e pranimit fitohet n momentin kur ky pranim arrin t ofertuesi (paraqitsi
i oferts). Heshtja apo mosveprimi nuk paraqesin pranim t oferts n kontratat e
shitjes. Megjithat, ka raste kur palt mund t merren vesh q heshtja pr mosveprimin
e njrs pal do t konsiderohet si pajtim apo pranim, edhe pse rastet e tilla jan t
rralla. Pranimi gjithashtu mund t bhet prmes nj veprimi, nse palt jan marr vesh
ashtu ose kan krijuar praktika t tilla n kontrata t mhershme.
Kundroferta.Ka raste kur prgjigja nuk paraqet pranim t oferts, por kundrofert. Nj deklarat
q sht prgjigje ndaj nj oferte, por q paraqet elemente t ndryshme nga ato t
paraqitura n ofert, paraqet kundrofert. Megjithat, nse e elmentet q ndryshojn
nuk kan rndsi esenciale, ather, nuk konsiderohen refuzim dhe nuk prbjn
kundrofert. Elemente esenciale, n radh t par, konsiderohen pjest e oferts q
710
E DREJTA TREGTARE
kan t bjn me mimin, cilsin dhe sasin e mallit, kohn e dorzimit t mallit,
mnyrn e zgjidhjes s mosmarreveshjeve eventuale, etj.
Revokimi i oferts dhe i pranimit.Si oferta ashtu edhe pranimi i saj mund t revokohen nse plotsohen kushtet e
caktuara. Oferta mund t revokohet nse letra (apo informata) mbi revokimin e saj arrin
te i ofertuari, para se ta nis ai pranimin.
sht me rndsi t theksohet se ka disa oferta q konsiderohen t parevokueshme:
a) n radh t par, oferta bhet e parevokueshme nse ajo prcakton kohn
brenda s cils mund t bhet pranimi, pra cakton datn deri kur ajo ofert
duhet t pranohet m s largu,
b) s dyti, oferta bhet e parevokueshme, nse mnyra se si sht br ajo e ka shtyr
t ofertuarin t mbshtetet n t dhe t besoj se ajo sht e parevokueshme.
Pranimi, n ann tjetr, mund t revokohet nse letra (apo informata) pr revokimin
arrin te ofertuesi para pranimit apo n t njejtn koh me pranimin.
Momenti i lidhjes s kontrats.Momenti i lidhjes s kontrats sht kur pranimi i oferts arrin efektshmerin e
vet. Pra, nj kontrat konsiderohet prfundimisht e lidhur ather kur pranimi arrin te
ofertuesi. Momenti i arritjes konsiderohet t jet momenti kur vullneti pr pranim
i shprehet ofertuesit n mnyr gojore apo i drgohet atij personalisht, n adresn e
biznesit t tij ose n rezidencn e tij.
Si do t paraqitet m posht, q nga momenti i lidhjes s kontrats, pr palt lindin
t drejta dhe detyrime t caktuara, t cilat n rast se nuk prmbushen, mund t sjellin si
pasoj kompensimin pr dmin e shkaktuar pals s dmtuar.
T drejtat dhe detyrat e shitsit dhe t blersit.Secila kontrat parasheh t drejta dhe obligime t caktuara pr palt. Zakonisht,
kto t drejta dhe obligime jan t barabarta, pra, asnjra pal nuk sht n pozit t
disfavorshme.
T drejtat dhe detyrat e shitsit.N do kontrat t shitjes obligimet kryesore t shitsit jan dorzimi i mallit dhe
i dokumenteve me an t t cilave transferohet e drejta pronsore mbi at mall. N
kmbim t ksaj, shitsi ka t drejt n vlern n para t atij malli, pra, ta pranoj
pagesn e mimit nga blersi.
Shitsi ka pr detyr ta dorzoj mallin n datn e prcaktuar me kontrat, por nse
palt nuk jan marr vesh pr kt shtje, ather malli duhet t dorzohet brenda
afati t arsyeshm. Afati i arsyeshem prcaktohet varsisht nga rrethanat dhe lloji i
711
E DREJTA TREGTARE
mallit. P.sh, nse malli q shitet jan fruta apo ndonj lloj ushqimi tjetr, ather afati
i arsyeshm konsiderohet t jet shum m i shkurtr se sa n raste kur mund t shitet
materiali ndrtimor apo ndonj mall tjetr q nuk prishet apo dmtohet me kalimin e
kohs.
Ndr obligimet m t rndsishme t shitsit sht edhe drgimi i mallit q sht n
prputhje me kushtet e parapara n kontrat, sa i prket cilsis, sasis dhe prshkrimit.
Konsiderohet se mallrat jan konform kontrats, nse:
a) jan t prshtatshme me qllimet pr t cilat mallrat e prshkrimit t njjt
zakonisht do t prdoreshin;
b) jan t prshtatshme pr fardo qllimi t veant pr t cilin sht njoftuar
shitsi n kohn e nnshkrimit t kontrats;
c) posedojn cilsit e mallrave t cilat shitsi i ka treguar blersit si mostr ose
model;
d) jan t mbajtura apo t paketuara n mnyrn e zakonshme pr mallrat e tilla
n mnyr q ato t ruhen dhe t mbrohen.
Prve kushteve t lartprmendura, shitsi gjithashtu duhet t drgoj mallin n t
cilin nuk ka krkuar apo t drejtn, personi i tret dhe i cili nuk shkel ndonj t drejt
t prons intelektuale.
N rast se blersi nuk prmbush pjesn e tij t kontrats, ather shitsi ka t
drejt t krkoje anulimin e kontrats. Ai mund ta shfrytezoje kt t drejt vetm
nse mosprmbushja e blersit kualifikohet si shkelje fundamentale e kontrats. Kjo
kryesisht lidhet me raste kur bleresi nuk paguan mimin e mallit apo refuzon t pranoj
mallin q shitsi ia ka drguar sipas kontrats. Shitsi poashtu ka t drejt t krkoj
kompenzimin e dmit q i sht shkaktuar n rast se blersi nuk kryen obligimet e veta.
T drejtat dhe detyrat e blrsit.Detyrimi kryesor i blresit sht pagesa e mimit pr mallin q e drgon shitsi, si
dhe pranimi i atij malli. Detyrimi i blrsit pr ta paguar mimin prfshin ndrmarrjen
e hapave dhe formaliteteve q parashihen me kontrat apo me ligj. Ka raste kur palt
nuk jan marr vesh pr mimin e sakt q duhet t paguhet, por thjesht pajtohen t
paguhet mimi i tregut n vendin e njrs apo tjetrs pal. N raste t tilla, blersi duhet
ta bj pagesn sipas mnyrs q sht prcaktuar n kontrat. Blersi poashtu duhet
t ndrmarr t gjitha veprimet e arsyeshme pr t pranuar mallin q e drgon shitsi.
Prve dy detyrimeve kryesore t lartprmendura, blersi gjithashtu duhet t bj
inspektimin apo ekzaminimin e mallit q ta shoh nse ai prputhet me krkesat e
percaktuara n kontrat. N rast se ai vren ndonj mosprputhje n cilsin apo sasin
e mallit, ka pr obligim q menjher ta njoftoj shitsin. Nse kjo ndodh, blersi ka
t drejt t krkoj nga shitsi dy gjra: e para, ta zvendsoj mallin, pra ta drgoj
mallin q prputhet me krkesat cilsore, dhe s dyti, nse nuk mund t drgohet mall
tjetr, t zbritet mimi n proporcion me mungesat e mallit.
712
E DREJTA TREGTARE
Sikurse shitsi, ashtu edhe blersi, ka t drejt t krkoj anulimin e kontrats n

rast t shkeljeve fundamentale nga ana e shitsit dhe mund t krkoj kompensim t
dmit t shkaktuar nga ajo shkelje.
Pasojat pr mosprmbushjen e kontrats.Zakonisht, pr fardo shkelje t kontrats, pra, pa marr parasysh seriozitetin e
shkeljes, pala e dmtuar ka t drejt t krkoj kompensimin e dmit t shkaktuar, si
dhe t krkoj fitimin e humbur.
T drejtat m specifike pr kompensim palt mund ti ken vetm n rast t
shkeljes fundamentale t kontrats. Shkelja e kontrats, e br nga njra prej palve,
konsiderohet fundametale nse rezulton n dmtim t till pr paln tjetr n masn sa
thellsisht ta zhvesh nga ajo q i takon me kontrat. Zakonisht kemi raste t tilla nse
shitsi ka drguar mall jo konform me kontratn dhe vetm nse:
-- malli nuk mund t shitet srish n treg, dhe
-- malli sht trsisht i pa paprdorshm.
Prkundr ktij standardi shum t lart pr prcaktimin e shkeljes fundamentale,
shum gjykata kan vendosur se ajo ekziston nse pjesa drmuese e mallit nuk prshtatet
me krkesat e blersit.
Si pasoj e mosprmbushjes s kontrats, secila nga palt mund t krkoj anulimin
e kontrats. Pas anulimit, shitsi e ka pr detyr t kthej mimin e paguar, ndrsa blersi
t kthej mallin. Nse, megjithat, malli nuk mund t kthehet n gjendje t njjt, sepse
sht dmtuar gjat prdorimit, ather blersi duhet ta kompensoj shitsin pr dmin
e shkaktuar.
KONTRATA PR TRANSPORTIN E MALLRAVE

sht kontrat me t ciln transportuesi detyrohet q t kryej me shprblim
transportin e mallit n vendin caktuar, drguesit ose prsonit t caktuar (marrsit).
Karakteristik e ksaj kontrate sht ajo q, prve kontraktuesve, mund t paraqitet
edhe personi i tret, pranuesi i drgess. Kontrata pr transportin sht kontrat reale e
dyanshme me ngarkes.
-----
Detyrat kryesore t transportuesit jan:

pranimi i mallit prej drguesit dhe transportimi e atij malli deri n vendin e
kontraktuar,
ruajtja e mallit gjat tr kohs sa zgjat transporti,
plotsimi i urdhrave t drguesit ose pranuesit t mallit, dhe
dorzimi i mallit t pranuesit pas prfundimit t transportit.
713
E DREJTA TREGTARE
Transporti i mallit mund t kryhet me rrug t ndryshme, kshtu q, varsisht nga

lloji i transportit, ekzistojn lloje t ndryshme t kontratave pr transportin, si jan:
kontrata pr transport rrugor, kontrata pr transport hekurudhor, kontrata pr transport
detar, kontrata pr transport prmes lumenjve dhe liqeneve, dhe kontrata pr transport
t przier.
INCOTERMET
Rregullat Incoterms (International Commercial Terms) apo Termat Ndrkombtare
Tregtare jan nj seri e termave t para - prcaktuara komerciale botuar nga Dhoma
Ndrkombtare e Tregtis (ICC), q jan prdorur gjersisht n transaksionet tregtare
ndrkombtare apo proceset e prokurimit. Nj seri e termave t tregtis t paraqitura
n form t tri shkronjave lidhur me praktikat kontraktuese t zakonshme t shitjes.
Rregullat Incoterms jan t destinuara kryesisht pr t komunikuar n mnyr t qart
detyrat, kostot dhe rreziqet q lidhen me transportin dhe shprndarjen e mallrave.
Rregullat Incoterms pranohen nga qeverit, autoritetet ligjore dhe praktikuesit
e gjith bots pr interpretimin e termave q prdoren m s shpeshti n tregtin
ndrkombtare. Ato kan pr qllim reduktimin ose heqjen e t gjitha pasigurive q
lindin nga interpretimet e ndryshme t rregullave n vende t ndryshme. Si t tilla, ato
jan prfshir rregullisht n kontratat e shitjes n gjith botn.
Botuar pr her t par n vitin 1936, rregullat Incoterms jan azhurnuar
periodikisht. Azhurnimi i fundit, ai i teti, sht versioni Incoterms 2010 - pasi q sht
publikuar m 1 janar 2011.
Rregullat jan zhvilluar dhe mirmbahen nga ekspert dhe praktikant q bhen
s bashku nga ICC dhe jan br standard n vendosjen e rregullave t biznesit
ndrkombtar.
Pr m shum, t gjitha kontratat e bra sipas Incoterms 2000, do t mbeten
t vlefshme edhe pas 2011. Pr m tepr, edhe pse ne rekomandojm prdorimin e
Incoterms 2010, pas vitit 2011, palt n nj kontrat pr shitjen e mallrave mund t
bien dakord pr t zgjedhur do version t rregullave Incoterms pas 2011. Megjithat,
sht e rndsishme q t specifikoj qart Incoterms zgjedhur versionin e vitit 2010
apo Incoterms 2000, apo ndonj version m par.
Incotermat 2010 kan hyr n fuqi m 1 janar 2011.
714
E DREJTA TREGTARE
Vetm transporti toksor i lundrueshm dhe detar

CFR Shpenzimet dhe transporti i mallrave (porti i destinimit)
Shitsi duhet t paguaj kostot dhe transportin e mallrave n mnyr q t sjell
mallrat n portin e destinuar. Megjithat, rreziku transferohet tek blersi n momentin
q mallrat hyjn brenda n anije. Vetm transporti detar dhe sigurimi i mallrave NUK
prfshihet. Sigurimi sht n koston e blersit.
CIF Shepnzimet, sigurimi dhe transporti i mallrave (porti i destinimit)
Pikrisht njjt si CIF prve se shitsi duhet t siguroj dhe paguaj pr sigurimin
pr blersin. Vetm transporti detar.
FAS Pa pages pran anijes (porti i caktuar pr ngarkim)
Shitsi duhet t vendos mallrat pran anijes n portin e caktuar. Shitsi duhet ti
siguroj mallrat pr eksport. T prshtatshme vetm pr transportin detar, por jo edhe
pr transportin e kombinuar detar n kontejner (shih Incoterms 2010, ICC Publikimi
715). Ky term sht prdorur zakonisht pr ngarkesa t rnda ose mallra masive.
FOB pa pages n anije (porti i caktuar pr ngarkim)
Shitsi duhet vet t ngarkoj mallrat n anijen e caktuar nga blersi ku kostoja
dhe rreziku do t ndahet n binart e anijes. Shitsi, por JO transporti i kombinuar
n kontejner (shih Incoterms 2010, botimi ICC 715). Blersi sht i obliguar q t
udhzoj shitsin pr detajet e anijes dhe t portit ku mallrat do t ngarkohen dhe ku
nu ka referenca apo rregulla pr prdorimin e bartsit apo drguesit. Ajo nuk prfshin
transportin ajror. Ky term sht keqprdorur n mas t madhe gjat tre dekadave t
fundit, q nga viti 1980 ka parapar q FCA duhet t prdoret pr ngarkesat n kontejner.
Cila do mnyr e transportit

CIP Ngarkesa dhe sigurimi paguhet (emrtimi i vendit dhe destinimit)
Transporti n kontejner/i kombinuar sht ekuivalent me CIF. Shitsi paguan pr
ngarkesn dhe sigurimin deri n pikn e destinimit, por kur mallrat dorzohen, rreziku
klon te blersi i par.
CPT Ngarkesa i paguhet (emrtimi i vendit dhe destinimi)
Transporti gjeneral n kontejner/ i kombinuar sht ekuivalent me CFR: Shitsi
paguan pr ngarkesn dhe sigurimin deri n pikn e destinimit, por kur mallrat
dorzohen, rreziku kalon te bartsi i par.
715
E DREJTA TREGTARE
DAP Dorzuar n vendin ( emrtimi i vendit)

Sipas DAP, dorzimi bhet kur shitsi ia v mallrat n destinacionin e blersit n
vendin e caktuar, n veturn cila sht e gatshme pr dorzim (q do t thot, nuk sht
dorzuar ende).
DAT Dorzuar n terminal (emrtimi i vendit)
Sipas DAP, dorzimi bhet kur shitsi v mallrat n destinacionin e blersit pr
pranim n terminalin e caktuar.
DDP Dorzuar, detyrimi sht paguar (emrtimi i vendit t destinuar)
Ky term nnkupton q shitsi paguan pr t gjitha shpenzimet e transportit dhe ka
barrn e rrezikut deri n dorzimin e mallrave dhe pagess s detyrimit. Gjithashtu,
prdoret n shkmbim me termin vendbanimi i lir, term m i kompletuar pr blersin.
N shumicn e vendeve importuese, taksat sikurse q jan (po jo vetm ato) TVSH-ja
dhe akcizat nuk duhet t konsiderohen si parapagim q sht kryer si taks prfunduese.
Prandaj, TVSH-ja dhe akcizat zakonisht nuk paraqesin shpenzim t drejtprdrejt pr
importuesin, pasi q ato do t kompensohen me shitjen e tyre n tregun vendor.
EX Es orks (emrtimi i vendit)
Shitsi i v mallrat n disponim n lokacionin e vet. Blersi sht prgjegjs pt
t gjitha shpenzimet. Ky term tregtar v prgjegjsin m t madhe te blersi dhe
detyrimet m t vogla te shitsi. Ky term shpesh her prdoret kur bhen koutimet
fillestare pr shitjen e mallrave pa ndonj shpenzim t prfshir. Ky term nnkupton se
shitsi i ka t gatshme mallrat pr marrjen n datn sipas marrveshjes. Blersi paguan
t gjitha shpenzimet e transportit dhe gjithashtu mban rrezikun pr sjelljen e mallrave
n destinimin prfundimtar.
FCA Transporti i lir (emrtimi i vendit)
Shitsi i dorzon n kujdestari bartsit t par (t caktuar nga blersi) mallrat e
gatshme pr eksport, n vendin e caktuar. Ky term sht i prshtatshm pr t gjitha
format e transportit, duke prfshir bartjen me avion, tren, rrug dhe n transport detar
n kontejner/t kombinuar. Kjo sht mbledhje kargo, term ky i cili prdoret pr
ngarkesat detare n kontejner, si LCL apo FCL.
716
E DREJTA TREGTARE
KONTRATA PR LICENCN
Me kt kontrat, dhnsi i licencs detyrohet tia kaloj marrsit t licencs, n
trsi ose pjesrisht, t drejtn e shfrytzimit t shpikjes, patents, prvojs dhe dijes
teknike, mostrs ose modelit, kurse fituesi i licencs detyrohet q pr kt tia paguaj
atij nj kompensim t caktuar.
Pra, licenca sht form juridike e kalimit t autorizimit pr shfrytziminprdorimin e objektit t s drejts s pronsis industriale, p.sh. kalimin e s drejts s
shfrytzimit t modelit t mbrojtur, patents, dijes dhe prvojs. Kjo kontrat mund t
lidhet n koh t pacaktuar ose n koh t caktuar prej 5-10 vjetsh
Kontrata e licencs (licenca e kontraktuar) sht formale dhe ajo mund t jet e
rndomt, ekskluzive dhe e przier.
Licenca e rndomt.- I jep shfrytzuesit t drejtn e shfrytzimit t objektit t
licencs n prputhje me kontratn, por dhnsi i licencs e ruan t drejtn q licencn
pr t njjtin objekt tua jep personave t tjer, prkatsisht, ruan t drejtn q t
shfrytzoj vet at.
Licenca ekskluzive.- I jep shfrytzuesit t drejtn ekskluzive t shfrytzimit t
objektit t asaj licence, ashtu q dhnsi i licencs nuk ka t drejt q licencn pr t
njjtin objekt tua jap personave t tjer dhe as nuk ka t drejt ta shfrytzoj vet
objektin e licencs.
Licenca e przier.- sht ajo me t ciln shfrytzuesit t licencs i jepet e drejta
ekskluzive e objektit t licencs n nj rajon, kurse e drejta joeksluzive ne rajonin tjetr.
Nse n kontrat pr licencn nuk sht prcaktuar lloji i licencs, ather konsiderohet
se kemi t bjm me licenc t rndomt.
KONTRATA PR DEPOZITN
Kontrata pr depozitn sht nj lloj i kontrats pr shrbimin me an t s cils
depozitari apo ruajtsi detyrohet q sendin q e ka dorzuar deponenti (lnsi) ta
ruaj dhe tia kthej deponentit pas kalimit t kohs s caktuar. Ky shrbim kryhet
pa shprblim ose n rast t caktuar paraprakisht, prcaktohet shprblimi adekuat me
kontrat. N kontratn pr depozitn, depozitari ka t drejt q thjesht ta ruaj lndn e
depozits, pra nuk fiton t drejtn e pronsis mbi at lnd.
Nj lloj i veant i kontrats pr depozitn sht kontrata pr depozitat financiare
me t ciln banka detyrohet q t pranoj, kurse depozituesi t depozitoj n bank
nj shum t caktuar t hollash. N kt kontrat banka sht depozitari dhe e fiton t
drejtn ti depozitoj t hollat e depozitara. Banka hap llogarin e klientit t vet n dobi
dhe n barr t t cilit regjistrohen krkesat dhe borxhet lidhur me shumn e depozituar.
Me krkes t klientit, banka sht detyruar tia kthej atij shumn e depozituar.
717
E DREJTA TREGTARE
KONTRATA PR MAGAZINIM
Me an t ksaj kontrate magazinieri detyrohet ta pranoj, strehoj dhe ta ruaj
mallin, q i takon pals tjetr dhe t veproj sipas urdhrave t saj, kurse ajo kontrat
sht reale, e dyanshme, me ngarkes. Me punt e magazinimit mund t merren vetm
subjektet ekonomike.
-------
---
Detyrimet e magazinierit jan:

t publikoj kushtet e prgjithshme n t cilat e merr mallin pr strehim dhe ruajtje;
t mbaj libra afarist, posarisht ditarin e magazinimit;
t marr n ruajtje dhe magazinimin e ofruar, nse merret me magazinimin dhe
ruajtjen e atij t mallit dhe nse e ka t angazhuar ambientin e magazins;
tia kompensoj t gjitha dmet komitentit, prve atyre t cilat kan ardhur si
pasoj e t metave vetjake ose fuqis madhore;
ta shes mallin n rast urgjence dhe pr kt sa m shpejt ta njoftoj komitentin, t
cilit ia lshon fletmagazinimin, nse sht fjala pr magazin publike, si dhe
t veproj sipas urdhrit t komitentit n lidhje me mallin e magazininuar, p.sh. t
siguroj mallin, tia dorzoj mallin e personit t tret, etj.
T drejtat e magazinierit jan:
e drejta e provizionit pr ruajtjen e provizionit pr ruajtjen e mallit, dhe;
e drejta e kompensimit t shpenzimeve t domosdoshme t shkaktuara nga ruajtja
e mallit.
Pr sigurimin e t drejtave t veta, respektivisht pr pegesn e provizionit dhe t

shpenzimeve, magazinierit i prket e drejta ligjore e pengut dhe e retencionit t mallit
t depozituar.
Kemi disa lloje t magazinave: magazina doganore, magazina publike, magazina e
lir doganore dhe magazina e kosignacionit.
KONTRATA PR URDHRIN
Kontrata pr urdhrin ndryshe njihet edhe me emrin kontrat pr dekretin. N
kt kontrat dekretmarrsi merr pr detyr t kryej pun t caktuara n llogari
t dekretdhnsit. Kjo kontrat mund t prfshij kryerjen e punve faktike ose
juridike nprmes nj personi t tret t veant. Kjo sht nj kontrat e dyanshme,
konsensuale q krijon t drejtat dhe detyrime pr t dyja palt, pra dekretdhnsi dhe
dekretmarrsin. Gjithashtu, sht kontrat me shprblim dhe komutative.
718
E DREJTA TREGTARE
KONTRATA PR KOMISIONIN
Kontrata pr komisionin sht kontrat joformale edhe pse rekomandohet t jet
e forms s shkruar. Me an t ksaj kontrate nj person (komisioner) detyrohet q
me kompensim (provizion), t lidh kontrat n emr t vet dhe pr llogari t tjetrit
(komitentit), kurse komitenti detyrohet q komisionarit pr kt tia paguaj provizionin
e kontraktuar. N qarkullimin e mallrave komisionet paraqiten si komisione t shitjes,
t blerjes dhe t transportit, t cilat njihen si komisione t rregullta, ku komisionari
prgjigjet vetm pr zgjedhjen e ndrgjegjshme t personit t tret, me t cilin lidh
kontrat, por nuk prgjigjet pr kompensimin e detyrimit nga personi i tret.
---
Detyrimet e komisionarit jan:

t zbatoj urdhrin me kujdesin e ekonomistit t mir,
t veproj sipas urdhrave t komitentit,
ti mbroj interesat e komitentit,
t ruaj mallin e komitentit,
t informoj komitentin pr t gjitha faktet dhe rrethanat me rndsi lidhur me
zbatimin e urdhrit t komitentit,
ti jap llogari komitentit pr urdhrin e zbatuar, dhe
tia dorzoj komitentit t gjitha fitimet pr punn e kryer.
----
T drejtat e komisionarit jan:

e drejta e provizionit,
e drejta e kompensimit t shpenzimeve, dhe
e drejta e pengut.
------
KONTRATA PR PRFAQSIM TREGTAR

Sipas ksaj kontrate, prfaqsuesi tregtar detyrohet q t kujdeset gjithmon
q personat e tret t lidhin kontrata me urdhrdhnsin e tij dhe n at kuptim, t
ndrmjetsoj midis tyre, si dhe me t marr t autorizimit, t lidh kontrata me
persona t tret, n emr dhe pr llogari t urdhrdhnsit, kurse ky i fundit detyrohet
q prfaqsuesit tia paguaj kompensimin e caktuar (provizionin e prfaqsimit).
Edhe kjo kontrat sht joformale, e dyanshme me ngarkes, e cila mund t lidhet
vetm duke i dhn urdhr prfaqsuesit tregtar.
----
Detyrimet e prfaqsuesit tregtar jan:

q gjat realizimit t kontrats t paraqitet si ekonomist i mir;
tiu prmbahet udhzimeve t urdhrdhnsit;
t lajmroj urdhrdhnsit pr t gjitha ngjarjet me rndsi;
719
E DREJTA TREGTARE
-----
ti mbroj interesat e urdhrdhnsit;

t ruaj fshehtsin afariste;
t mbaj librat afarist;
t lshoj vrtetimin pr punn e kryer; etj.
----
T drejtat e prfaqsuesit tregtar jan:

e drejta e provizionit;
e drejta e kompensimit t shpenzimeve t veanta; dhe
e drejta e paradhnies lidhur me shpenzimet, me qen se prfaqsimi sht
veprimtari q kryhet n koh t vazhduar.
KONTRATA PR NDRMEJTSIMIN
Kontrata pr ndrmjetsimin sht kontrat e till e qarkullimit t mallrave, n baz
t s cils ndrmjetsuesi detyrohet q paln tjetr komitentin, ta sjell n kontakt me
ndonj person tjetr t tret, me qllim q komitenti t lidh me t ndonj kontrat t
qarkullimit t mallrave. sht karakteristike se kjo sht nj kontrat e dyanshme me
ngarkes, joformale dhe zakonisht, sht kontrat sipas qasjes, kurse urdhrdhnsi
detyrohet ta paguaj nj provizion t caktuar pr ndrmjetsim.
------
Detyrimet e ndrmjetsimit jan:

gjetja e partnerit prkats afarist pr komitentin e vet;
mbrojtja dhe ruajtja e interesave t komitentit dhe t personave t tret;
ruajtja e fshehtsis afariste,
mbajtja e ditarit t ndrmjetsimit;
ruajtja e mostrave dhe kujdesit q ato t mos ngatrrohen (nse lidhja e kontrats
sht br me an t mostrave).
---
T drejtat e ndrmetsuesit jan:

e drejta e provizionit dhe
e drejta e kompensimit t shpenzimeve, nse kto jan parapar shprehimisht me
kontrat.
720
E DREJTA TREGTARE
KONTRATA PR FRASHINZINGUN
Kontrata mbi frashinzingun sht kontrat e dyanshme detyruese, ngase palve
kontraktuese i krijon t drejta dhe detyra. sht kontrat me prestime t prhershme,
sepse marrdhniet e krijuara n baz t ksaj kontrate, zgjasin disa vjet. Prestimet
midis frashinzingdhnsit dhe frashizingmarrsit zgjasin prej krijimit t ksaj kontrate
deri n shuarjen e saj. Kjo kontrat sht kontrat kumutative, sepse palt kontraktuese
konkretisht dhe me afr i din t drejtat dhe detyrat e veta.
sht kontrat me t ciln midis dy subjekteve ekonomike si pal kontraktuese
vendoset marrdhnia afariste pr nj koh m t gjat, gjat s cils dhnsi i
franshizs i jep pranuesit t saj nj grup t caktuar t shrbimeve afariste dhe t drejtave
t mbrojtura, t cilat pranuesi i franshizs ka t drejt ti shfrytzoj n afarizmin e vet,
n kushte saktsisht t prcaktuara dhe me kompensim t kontraktuar.
Kontrata mbi frashinzingun sht kontrat me shprblim, sepse do pal
kontraktuese pr at ka merr kjo kontrat jep kundrshprblim t caktuar.
Kontrata mbi frashinzingun sht kontrat formale, sepse duhet t prpilohet n
formn me shkrim dhe t nnshktuhet nga palt kontraktuese. Ktu duhet theksuar se
kjo dispozit sht di m tepr se dispozita pr sanksionimin e forms s kontrats.
Pr lidhjen e do kontrate n t drejtn civile duhet t plotsohen kto kushte. Pra
duhet t ekzistoj pajtimi i vullnetit t palve kontraktuese, lnda e kontrats, baza e
kontarats, aftsia punuese e palve.
Objektet e franshizs munt t jen: emri tregtar, ose ndonj shenj e jashtme,
dija dhe prvoja teknike ose afariste, shkollimi i kuadrove t pranuesit t franshizs,
konsultimet prkatse gjat afarizmit n baz t franshizs, etj.
Franshizn zakonisht ua japin subjekteve t tjera ekonomike firmat e suksesshme t
cilat jan t njohura n treg pr mallra ose shrbime t caktuara (franshiza prodhuese,
tregtare ose afariste). N kt mnyr krijohet nj zinxhir i tr subjektesh ekonomike
t lidhur me t njjtin dhns t franshizs, t cilat punojn n mnyr t pavarur, por
q njihen n mnyr unike n treg.
Frashinzingu afarist m shpesh paraqitet si vijon.Frashinzingu prodhues.- sht lloj i veant i kontrats mbi frashinzingun.
Ekziston kur n baz t kontrats mbi frashizingun, frashinzingdhnsi i bart
frashinzingmarrsit prodhimin e caktuar t mallit, p.sh. prodhimi i Coca cols, prodhimi
i ushqimit t shpejt (McDonalds), prodhimi i Pepsi Cols.
Frashinzingu afarist (pr qarkullim).- Frashinzingu afarist ose pr qarkullim
sht lloj i veant i kontrats mbi frashinzingun. Me an t ksaj kontrate bhet
qarkullimi i caktuar i prodhimeve ose mallrave t caktuara. Kontratat pr frashizingun
afarist ose pr qarkullim vijn n shprehje n shum lmi. Kt e themi, sepse zbatohet
n lmin e prodhimit t automobilave dhe mjeteve t ndryshme motorike, n shitjen e
721
E DREJTA TREGTARE
tyre, n shitjen e pijeve t ndryshmje alkoolike dhe joalkoolike, me shitjen e benzins

ose n shitjen e ushqimit t prgatitur shpejt.
Frashinzingu pr dhninen e shrbimeve.- Frashinzingu pr dhnien e
shrbimeve t caktuara sht lloj i veant i kontrats mbi frashinzingun. Kjo kontrat
supozon kontratn mbi frashinzingun midis frashizingdhnsit dhe frashizingmarrsit,
sepse me kt bart t drejta pr dhnien e shrbimeve nga ana e frashizingmarrsit.
Zakonisht, kto shrbime jan n lmin e organizimit t pastrimit kimik, n lmin e
turizmit, n lmin e dhnies s kredis dhe marrdhnieve kreditore, n lmin e dizajnit
industrial etj.
KONTRATA PR LIZING
sht nj kontrat sipas s cils dhnsi i lizingut detyrohet q shfrytzuesit t
lizingut tia dorzoj pr shfrytzimin t prkohshm ndonj send (ose grup sendesh),
kurse ky detyrohet q dhnsit tia paguaj kompensimin e caktuar, me t drejtn q
shfrytzuesi i lizingut, pas skadimit t afatit t lizingut, ta blej at send ose ta vazhdoj
lizingun.
Objekt t lizingut jan rndom sendet (pajisjet, pajimet, automjetet, etj). Dhnsi
i lizingut, prve dorzimit t sendit, ka pr obligim edhe mirmbajtjen, remontin,
aftsimin e kuadrit t shfrytzuesit t lizingut. Rndsi t madhe ka lizingu financiar, i
cili mundson kreditimin pr furnizimin e sendit t caktuar.
Kemi disa lloje t lizingut dhe kto sipas natyrs s objektit t lizingut:
------
lizingu i sendeve t konsumueshme (automjete, aparatet emvisris);

lizingu investues, q jepet n form t pajimeve (makinave investive);
lizingu i sendeve t luajtshme dhe t paluajtshme;
lizingu sipas kohzgjatjes (q mund t jet afatshkurtr dhe afatgjat);
lizingu sipas pozits s dhnsit t lizingut (lizingu q e realizojn shoqrit e
lizingut, lizingu i koncerneve dhe lizingu i prodhuesit financiar).
722
E DREJTA TREGTARE
KONTRATA MBI KNO-HO

Kontrata kno ho ( mbi bartjen) sht nj grup dijesh (idesh) dhe prvojash t
caktuara t cilat jan t zakonshme n nj lmi t tekniks, n afarizmin n prgjithsi
dhe sht produkt i praktiks afariste amerikane, t cilat sot jan pranuar n tr botn
e afarizmit.
Me lidhjen e kontrats mbi kno-ho krijohet marrdhenie juridike ndrmjet
bartsit t dijes dhe t prvoje dhe fituesit, shfrytzuesit t dijes dhe t prvojs, ku
bartsi obligohet q t cedoj dije dhe provoj t shfrytezuesit, kurse shfrytzuesi
obligohet q t shfrytzoj kt dije dhe provoj, duke paguar shprblim t caktuar.
Nga ky prkufizim padyshim rrjedh se dija dhe provoja mund t bartet n baz t ksaj
kontrate.
Me kontratn kno-ho njra pal kontraktuese detyrohet tia bart dijen apo
prvojn afariste n pikpamje t tekniks apo teknologjis, si dhe dijen e saj afariste
dhe financiare te pala tjetr, kurse pala tjetr obligohet q asaj, pr kt, tia paguaj
shprblimin e kontraktuar n baz t shfrytzimit t fshehtsis afariste.
Bartesi i kno-ho, me an t ktij institucioni civil bart dije dhe provoj n lmin
e tekniks, n lmin e financave, n lmin e rrjedhave n treg, n lmin e rrjedhave t
administrats, n rrjedhat e prodhimtaris, n rrjedhat e propagands ose reklamimit, n
lmin e inzhinjeringut, n lmin e ndrtimtaris s ult dhe t lart etj.
Kt kno-ho t krijuar titullari e ruan si sekret t vetin pr kryerjen e aktivitetit
t vet me cilsi t duhur. N qoft se dija dhe provoja i bartet personit tjetr, ather
kno-ho humb karakterin sekret ndaj personave t tret, ose m s paku ndaj
shfrytzuesit t dijes dhe prvojs konkrete.
Parimisht mund t thuhet se kontrata mbi kno-ho sht kontrat pa emr,
sepse ende nuk sht sanksionuar n shumicn e ligjeve n mnyr transparente ose
t qndrueshme. Meq duhet thn se doktrina juridike dhe praktika gjyqsore dhe
pjesrisht disa ligje, at e sanksionojn ose at e prkrahin.
Kontrata mbi kno-ho sht kontrat e dyanshme detyruese, sepse i krijon t
drejta dhe detyra bartsit dhe shfrytzuesit t dijes dhe prvojs s caktuar.
Kjo kontrat e prmendur, dija dhe prvoja e bartur, u sjellin prparsi prkatse
pals kontraktuese para konkurrentve t saj, q nuk i din kto prvoja. Pra, i mundson
kontraktuesit ta posedoj dijen se si duhet t veprohet konkretisht n prodhimin ose n
afarizm n prgjithsi.
Kno-ho ka lindur n lmin e tekniks dhe zhvillimin e saj e ka prfaqsuar nga
shpikja e patentuar. Por m von ai e ka fituar prmbajtjen me t pasur dhe kuptimin
m t gjer, kshtu q, prve lmis s tekniks ka filluar t paraqitet si faktor i
rndsishm n afarizmin ekonomik, duke u br i domosdoshm pr organizimin e
puns dhe afarizmit, at financiar, komercial, pr marketing, arsimimin e kuadrove dhe
lmin e afarizmit etj.
723
E DREJTA TREGTARE
Kjo sht kontrat formale q nuk e gzon mbrojtjen e drejtprdrejt juridike, sepse
nuk sht e parapar shprehimisht me ligj, por n disa prmbajtje mbrohet ve e ve n
baz t fshehtsis afariste t ndrmarrjes.
KONTRATA PR MENAXHMENT
Sipas ksaj kontrate, pronari i ndrmarrjes ose vetm ndrmarrja ia beson nj
personi tjetr menaxhimin dhe kontrollin e afarizmit t asaj ndrmarrjeje pr nj
periudh dhe kompensim t caktuar.
Menaxhimi i ndrmarrjes m s shpeshti i besohet ndrmarrjes s specializuar pr
llojin prkats t veprimtaris, pra q ofron dije dhe prvoj n fushn e planifikimit,
organizimit, financave, marketingut dhe t ngjashme, e cila n kt pun paraqitet si
menaxhuese dhe operatore. Ndrmjet kontraktuesve krijohet marrdhnia afariste. N
kt mnyr, ndrmarrjes i mundsohet shfrytzimi i prvojs dhe dijes s huaj pr
menaxhim, duke u krijuar kshtu pr nj afarizm dhe zhvillim m t suksesshm t saj.
Kohzgjatja e kontrats sht zakonisht prej 2-5 vjet, me mundsi prsritjeje.
ZGJIDHJA JASHTGJYQSOSE E KONTESTEVE

EKONOMIKE
N botn bashkkohore t afarizmit dhe teknologjis, bizneset kan interes pr
zgjidhjen e kontesteve jasht procedurs gjyqsore. Nj vmendje e posame sht
prqendruar n marrveshjet paraprake, t cilat n shumicn e rasteve e prjashtojn
juridiksionin e gjykatave. Opsionet t cilat jan n dispozicion t palve, prve
gjykatave, si forma alternative jan:
negocimi;
-- ndrmjetsimi dhe
-- arbitrazhi.
N terminologjin juridike t sotme kto zgjidhje quhen Metoda Aternative pr
Zgjedhjen e Kontesteve. N botn bashkkohore t afarizmit dhe teknologjis, bizneset,
m shum se kurdoher, jan t prira pr ti zgjidhur kontestet jasht procedurs klasike
gjyqsore. Nj vmendje e posame sht prqendruar n marrveshjet paraprake, me
rast palt pajtohen lidhur me llojin e mekanizmit pr zgjidhjen e kontestit i cili do
t shfrytzohet n rast t paraqitjes s ndonj kontesti mes tyre. Kto marrveshje
paraprake, n shumicn e rasteve, shprehimisht e prjashtojn juridiksionin e gjykatave.
N dekadat e kaluara, megjithat, bizneset po vetdijsohen pr rndsin e zgjidhjes s
kontesteve t tyre n mnyr joformale dhe ndrmarrin t gjith hapat e nevojshm pr
tiu shmangur procedurave gjyqsore.
724
E DREJTA TREGTARE
Megjithat, nevojat dhe synimet e biznesit ndryshojn varsisht nga lloji i

transaksionit sht me rndsi t vlersohet se cila mnyr e zgjedhjes s kontestit
i prgjigjet m mir transaksionit n fjal. Kjo e imponon nevojn pr prfshirjen e
klauzolave t ndryshme t Zgjidhjeve Alternative t Kontesteve n kontratat shabllon
t kompanive. N shumicn e rasteve, kompanit zgjedhin nj lloj t Zgjidhjeve
Alternative t Kontesteve dhe n kontrat prfshijn klauzola t cilat rregullojn t
gjitha kontestet eventuale ndrmjet palve. Megjithat, ka raste, si jan kontratat
komplekse me shuma t mdha parash, kur aplikohet nj proces me shum nivele pr
zgjidhjen e kontesti. Pr shembull, klauzola pr zgjidhjen e kontestit mund ta prcaktoj
prdorimin edhe t ndrmjetsimit edhe t arbitrazhit, ose mund t filloj duke
prcaktuar se zgjidhja e kontesit do t bhet me an t negociatave me mirbesim mes
palve dhe m pas t vazhdoj me ndrmjetsim, si zgjidhje e dyt dhe t prfundoj,
me arbitrazhin si zgjidhje e fundit.
ARBITRAZHI
Arbitrazhi sht nj nga mnyrat alternative dhe e fikase t zgjedhjes s kontesteve,
i cili mund t plotsoj nevojat e kompanive pr zgjedhje t shpejt t kontesteve.
Arbitrazhi sht procedur e cila ditve t tashme globalisht dominon n kontestet n
mes t bizneseve, individve, dhe shteteve. Kontestet m t komplikuara dhe me vlera
m t mdha zgjidhen nga Tribunalet e arbitrazheve npr bot. Procedura e arbitrazhit
sht transparente dhe ofron mjete t kontrollit t procedurs nga palt. Procedura
sht e parapar me rregullat e arbitrazhit, por kohzgjatja, administrative i provave
dhe shtjeve t tjera mund t vendosen me pajtimin e palve n konteste. Palt kan
t drejt t zgjedhin arbitrit.
Kosova nuk ka histori t gjat t prdorimit t arbitrazhit si mekanizm pr
zgjedhjen e kontesteve. Ka raste shum t rralla kur bizneset parashohin arbitrazhin n
rast t mosmarrveshjeve eventuale, edhe pse kohve t fundit numri i ktyre rasteve
po rritet, n veanti kur palt n kontrat vijn nga dy vende t ndryshme, pra kur kemi
marrveshje me element ndrkombtar.
Nevoja pr promovimin e arbitrazhit si alternativ ndaj gjykatave sht evidente,
n veanti pr shkak t strngarkess s gjykatave me lnd, t prparsive q i ofron
arbitrazhi, t prshtatshmris s arbitrazhit pr zgjedhjen e kontesteve ekonomike, t
mundsis s palve t prcaktojn procedura me shum m pak formalitete, dhe shum
prparsi t tjera. Si rezultat i ksaj, dhe duke e par nevojn pr prkrahjen e metodave
alternative pr zgjedhjen e mosmarrveshjeve, Kuvendi i Kosovs ka miratuar Ligjin
pr Arbitrazhin.
725
E DREJTA TREGTARE
Tribunali i Prhershm i Arbitrazhit

n Ods Ekonomike t Kosovs
Tribunali i Prhershm i Arbitrazhit (TPA), sht i themeluar nga Kuvendi
i Ods Ekonomike (OEK) t Kosovs dhe sht n prputhje me Ligjin pr
Arbitrazhin dhe Ligjin pr Odn Ekonomike t Kosovs.
Tribunali i Prhershm i Arbitrazhit funksionon n kuadr t Ods Ekonomike t
Kosovs.
Tribunali i Abritrazhit themelohet pas inicimit t procedurs s arbitrazhit dhe
prbhet nga nj ose tre arbitra.
N Tribunalin Prhershm t Arbitrazhit n Odn Ekonomike t Kosovs zgjidhen
kontestet ekonomike n mes t shoqrive tregtare/biznisore t regjistruara n Kosov
n ARBK apo jasht saj, pavarsisht statusit t tyre (biznes individual, ortakri e
prgjithshme, shoqri komandite, shoqri me prgjegjsi t kufizuar, apo shoqri
aksionare).
Prparsit dhe mangsit e arbitrazhit
Ekzistoj shum prparsi t arbitrazhit si mekanizm pr zgjidhjen e kontesteve.
Megjithat, ka edhe disa shqetsime t prceptuara lidhur me shfrytzimin e arbitrazhit
nga bizneset. Efikasiteti n shpenzime dhe koh, ruajtja e fshehtsis (kofidencialiteti),
fleksibiliteti, parashikueshmria, neutraliteti dhe ekspertiza e arbitrave, natyra
prfundimtare e vendimeve dhe ekzekutimi m i leht i vendimeve, jan disa prej
prparsive t perceptuara t arbitrazhit. Sidoqoft, nj numr i madh i bizneseve e
konsiderojn fleksibilitetin mundsin pr ta prshtatur arbitrazhin sipas nevojave
dhe rrethanave specifike si prparsin m t madhe t arbitrazhit. Dobit dhe
shqetsimet potenciale t arbitrazhit ndryshojn varsisht nga kompania, transaksioni
dhe nga kontesti. Pr m tepr, prderisa disa veti t arbitrazhit konsiderohen si t
prparsis nga disa biznese (p.sh vendimi prfundimtar pa mundsi ankese ose heqje
dor nga mbrojtja procedurale), disa t tjer i shohin kto veti penges. N ann tjetr,
edhe pse n shumicn e rasteve thuhet se arbitrazhi kushton m lir se procedura
gjyqsore, ka raste kur shpenzimet jan t barabarta.
Przgjedhja e llojit t duhur t arbitrazhit
Palt gzojn mjaft fleksibilitet lidhur me prcaktimin e procedurs dhe nivelit
t formalitetit. Kshtu q, edhe kur nj krkes sht paraqitur para Tribunalit t
Arbitrazhit palt mund t vendosin pr llojin specifik t arbitrazhit q ata dshirojn.
Pasi q palt jan prcaktuar pr arbitrazhin si formn e dshiruar pr zgjidhjen e
kontesteve, ata duhet t vendosin nse dshirojn t arbitrojn n baz t rregullave t
nj instituti t arbitrazhit, apo t procedurave ad-hoc.
Arbitrazhi institucional.- Ky lloj i arbitrimit ka nj numr prparsish, prej
t cilave veohet mundsia e prfshirjs s rregullave t institucionit t zgjedhur t
726
E DREJTA TREGTARE
arbitrazhit n kontrat. Pr kt arsye, n vend se t hartohet nga fillimi, palt mund t

mbshteten n rregullat e arbitrazhit t nj institucioni t caktuar, t cilat jan formuluar
nga profesionistt. Edhe nj prparsi sht klauzol shabllon i arbitrazhit i cili ofrohet
nga institucionet arbitruese. N shum raste, palt e shikojn klauzoln shabllon t
siguruar nga institutet dhe thjesht e prfshijn n kontrat. Nj gj e till i shmang
konfliktet eventuale lidhur me vlefshmrin e klauzols, t cilat mund t shfaqen nse
klauzola nuk sht hartuar sakt nga palt. Przgjedhja e arbitrave sht, padyshim,
nj prej prparsive me t rndsishme q ofron arbitrazhi institucional. N vend t
ballafaqimit t mundshm n mes t palve lidhur me przgjedhjen e arbitrave, sht
m leht q ket shrbim ta ofroj agjencia administruese. Institucionet e arbitrazhit
jan shum t avancuara n kt aspekt dhe posedojn lista me arbitr t cilt zakonisht
jan m t mirt q mund t emrohen. Prve ksaj, prmes arbitrazhit institucional,
palt nuk kan nevoj t negociojn mimin e arbitrit. Kt ua ln institucionit dhe e
lirojn veten nga kjo barr. Edhe prparsi tjetr e ktij lloji t arbitrazhit sht respekti
gjyqsor kundrejt integritetit t vendimeve t marra nga institucioni i arbitrazhit. sht
m shum e mundshme q gjykata ta l anash vendimin e nj arbitrazhi ad hoc se sa
t nj arbitrazhi instutcional. Edhe nj karakteristik tjetr e dobishme e arbitrazhit
institucional sht mundsia e dgjimit t lnds dhe marrjes s vendimit, edhe nse
njra pal dshton t paraqitet. Kjo mundsi e procedimit, n munges t pals s sfiduar,
zakonisht sht e prfshir n rregullat e arbitrazhit t institucioneve t ndryshme. N
ann tjetr, nj vendim i till sht shum vshtir t zbatohet n arbitrazhet ad doc.
Arbitrazhi Ad Hoc.- Prparsia kryesore e ofruar nga kjo form e arbitrazhit sht
fleksibiliteti. Palt kan t gjith hapsirn e nevojshme pr t marr vendime lidhur me
procedurat dhe ta prshtatin procesin sipas dshirave dhe nevojave t tyre. Nj prparsi
tjetr jan shpenzimet. Arbitrazhi ad hoc zakonisht kushton m pak se nj arbitrazh
institucional, pasi q palt nuk kan nevoj ti paguajn shpenzimet instutcionale, por
thjesht t negociojn mimin e shrbimeve t arbitrave. Pr m tepr, arbitrazhi ad hoc
sht vlersuar si m i shpejt se arbitrazhi institucional, sepse nuk ka nevoj ti kaloj
procedurat t cilat zakonisht marrin koh.
Arbitrazhi i prgjithshm.- sht nj veori e re e arbitrazhit, kryesisht i
shfrytzuar n procese t arbitrazhit ndrkombtar. Ekzistojn vetm nj numr i vogl
instutcionesh t cilat kan prfshir dispozitat e arbitrazhit t prshpejtuara n rregullat
e tyre procedurale. Pr kt arsye, kjo veori e re nuk mund t hyj n fuqi, prve
nse palt e kan parapar at n klauzoln e tyre t arbitrazhit. sht m e preferuar
q vet institucionet t ofrojn rregulla specifike t cilat do t aplikoheshin n rast
t proceseve t prjashtuara. Kto procedura do t shkurtonin kohn e paraqitjes s
krkesave, prgjigjeve dhe dokumenteve t tjera relevante, si dhe do t prcaktonte
procedurn q duhet ndjekur nga kolegji arbitrues. Pr m tepr, instutcionet duhet t
sigurojn q proceset e prshpejtuara t lejohen vetm pr raste t caktuara dhe duhet
t sigurojn dispozita q qartsojn se cilat jan kto raste. Tribunalit duhet ti jepet
727
E DREJTA TREGTARE
kompetenca pr t vendosur anash do shtje e cila sht trajtuar n mnyr jo t

mirfillt n formn e prjashtuar.
Marrveshja e Arbitrazhit
Arbitrazhi zakonisht prfshihet n klauzoln e zgjedhjes s forumit pr t treguar
marrveshjen e palve mbi prdorimin e ksaj forme pr zgjedhjen e kontesteve
eventuale mes tyre. Si sht cekur m lart, arbitrazhi mund t prdoret vetm nse palt
shprehimisht jan pajtuar pr kt. Pa e specifikuar, arbitrazhi nuk mund t organizohet
dhe t mbahet pa prcaktimin e tij n klauzoln e zgjedhjes s forumit. Palt mund t
pajtohen pr prdorimin e arbitrazhit n nj nga mnyrat n vijim.
Duke prfshir nj klauzol t arbitrazhit n kontratn e tyre.- Mnyra m
e zakonshme e prcaktimit t arbitrazhit si form e zgjidhjes s kontesteve eventuale
mes palve sht duke iu referuar arbitrazhit n klauzoln e zgjedhjes s forumit. N
kt klauzol zakonisht prcaktohet edhe institucioni i arbitrazhit para t cilit do t
zhvillohet procesi, si dhe rregullat procedurale q do t aplikohen gjat dgjimeve.
Disa klauzola jan edhe m t hollsishme dhe prcaktojn edhe mnyrat e zgjedhjes
s arbitrave dhe prcaktojn shkalln e sekretit q do t aplikohet pr rastin n fjal.
Klauzolat e arbitrazhit mund t ken forma t ndryshme, por m t shpeshta jan dy
forma:
---
---
klauzolat q nxjerrin n arbitrazh mosmarrveshjet ekzistuese (n gjuhn frnge:

kompromis)
kto klauzola nuk prdoren shpesh, posarisht kur marrin parasyshfaktin se nse
nj mosmarrveshje tashm ekziston sht shum vshtir t arrihet nj marrveshje
pr shkak t nivelit t mosbesimit dhe armiqsis mes palve. Megjithat, palt
mund t pajtohen pr nj klauzol t arbitrazhit pas shfaqjes s kontestit, sepse
mund t ken interesa t prbashkta pr zgjedhjen e nj mekanizmi t zgjidhjes
s kontestit q sht m ekonomike dhe m efikase n aspektin kohor dhe m
kofidencial dhe m pak kundrshtues.
klauzolat q mbulojn kontestet q mund t shfaqen n t ardhem (n gjuhn
frnge: clause compromissoire)
kjo klauzol sht m e shpesht dhe me t m leht arrihet nj marrveshje para
shfaqjes s nj kontesti
Duke hartuar nj marrveshje t arbitrazhit, vemas nga kontrata kryesore.Kjo marrveshje sht zakonisht m e hollsishme sesa nj klauzol e thjesht e
arbitrazhit dhe i referohet shtjes n fjal (apo marrveshjes kontraktuese) q e mbulon.
Marrveshjet e veanta t arbitrazhit plqehen nga kompanit q rregullisht e zgjedhin
arbitrazhin si form t zgjidhjes s kontesteve dhe q dshirojn ta prshtatin at sipas
728
E DREJTA TREGTARE
nevojave t tyre specifike. Pr kt arsye, ata hartojn marrveshje m t hollsishme

dhe i shmangen prfshirjes s nj klauzole t shkurtr t arbitrazhit n kontrat.
Termi marrveshje e arbitrazhit prdoret pr tiu referuar cilsdo nga format e
prmendura m sipr. sht jashtzakonisht e rndsishme pr palt t vendosin pr
shkalln e detajeve q dshirojn ta prfshijn n kt klauzol apo marrveshje.
Me posht jan paraqitur disa shtje q duhet t konsiderohen gjat hartimit t
marrveshjeve pr arbitrazh.
Elemente t prgjithshme:
Disa shtje t prgjithshme q duhet t merren parasysh me rastin e hartimit t
klauzolave t arbitrazhit jan konsiderimi i mostrave t klauzolave q ofrohen nga
institucionet e ndryshme t arbitrazhit, shqyrtimi i versioneve t ndryshme t rregullave
t arbitrazhit, zgjedhja midis arbitrazhit institucional ose ad-hoc, drgimi nga pjes t
caktuara t rregullave t zgjedhura t arbitrazhit, shqyrtimi i mundsis pr arbitrazh
online (prmes internetit) dhe s fundi, q sht edhe m e rndsishmja, shikohen
shpenzimet e arbitrazhit, pra, tarifat e arbitrave dhe shpenzimet tjera q ndrlidhen me
organizimin e procedurave t arbitrazhit.
Elementet themelore.Pasi q t merren parasysh faktort e prgjithshm t cekur m lart, palt duhet
t pajtohen pr elementet themelore q do ti prmbaj klauzola e arbitrazhit. Ktu
prfshihen miratimi i arbitrazhit si metod pr zgjedhjen e kontestit n fjal, natyra
prfundimtare e vendimeve q do t merret nga tribunali i arbitrazhit, fushveprimi i
klauzols s arbitrazhit (d.m.th. fardo lloj kontestesh q dalin nga kontrata prfshihen
dhe mund t zgjidhen prmes arbitrazhit), numri i arbitrave, vendi ku do t mbahet
arbitrazhi, gjuha q do t prdoret gjat arbitrazhit, si dhe instuticioni dhe rregullat e
arbitrazhit q do t aplikohen.
Elemente t tjera ndihmse.Prve elementeve kye, disa elemente t tjera ndihmse, do duhej t shqyrtohen
dhe t vendoset nse sht e nevojshme t hyjn n klauzoln ose marrveshjen e
arbitrazhit. Ktu kryesisht prfshihen metoda e zgjedhjes s arbitrave, kualifikimet e
arbitrave, fshehtsia (kofidencialiteti) i procedurs s arbitrazhit, masa e zbulimeve
(hulumtimeve) q lejohen, rregullat pr masat e prkohshme, mundsia e ankimit ndaj
vendimit prfundimtar t arbitrazhit, shpenzimet dhe honoraret e arbitrave.
Tribunali i Arbitrazhit:
Ligji i Kosovs pr Arbitrazhin thekson se Tribunali i Arbitrazhit prbhet nga nj
arbitr i vetm ose nga nj trup arbitrash, me kusht q numri i arbitrave t ktij trupi t
jet nj numr tek. Kjo do t thot se palt mund t zgjedhin q t ken nj arbitr t
729
E DREJTA TREGTARE
vetm ose m shum arbitra, varsisht nga specifikat e rastit. Jan nj varg faktorsh t
cilt duhet t merren parasysh gjat marrjes s ktij vendimi.
Shuma e parave n fjal.- N prgjithsi kshillohet q palt t zgjedhin nj
arbitr t vetm kur kan t bjn me shuma t vogla t parave dhe, n ann tjetr, t
zgjedhin nj panel prej tre arbitrash kur kan t bjn me shuma t mdha t parave. Po
ashtu besohet se kur palt jan nga shtete t ndryshme, nga sisteme t ndryshme ligjore
dhe ekonomike, paneli prej tre arbitrash sht zgjedhje m e mir.
Ekspertiza e arbitrave.- N rastet e ndrlikuara kur krkohet ekspertiz e
konsiderusheme n lndn e kontestit n fushn e ndrtimtaris ose prons intelektuale,
sht gjithmon m mir t kemi nj panel q prbhet nga arbitra me prvoj nga fusha
prkatse. N kto raste, kshillohet q t kemi nj panel prej tre arbitrash, sepse nj
tribunal me shum antar mund tu ofroj palve nj shumllojshmri t ekspertizave.
Orari.- Prcaktimi i orarit sht n fakt nj argument kundr shfrytzimit t
paneleve, pr shkak se sht shum m e vshtir pr nj panel prej tre ose m shum
arbitrash q t pajtohet mbi datat e mbajtjes s dgjimeve dhe procedurave t tjera. Ky
sht nj problem i cili shfaqet sidomos nse arbitrit vijn nga shtete t ndryshme dhe
kshtu palt do t prfundojn duke i prshtatur oraret e tyre si dhe ato t arbitrave.
Mditjet e arbitrave.- Mditjet t cilat duhet t paguhen nga palt jan shum
m t ulta, nse kemi t bjm me nj arbitr t vetm. Mirpo, n raste t mdha,
shpenzimet shtes pr pagesn e dy arbitrave t tjer nuk kan nj mim shum i lart
pr nj panel i cili sht n gjendje q t bashkoj ekspertizn e m shum individve
dhe ta analizoj nj shtje s bashku.
Atributet kryesore t nj arbitri efektiv konsiderohen paanshmria, pavarsia,
efikasiteti dhe prvoja profesionale. Paanshmria sht atributi m i rndsishm q
nj pal do t krkoj nga nj arbitr. Ndonjher nuk sht e qart, q nga fillimi, nse
nj arbitr sht plotsisht i paanshm pr arsye se anshmria e tij do t dallohet vetm
gjat vazhdimit t procedurave. Paanshmria sht nj nga standardet e krkuara nga
nj arbitr edhe me Ligjin e Kosovs pr Arbitrazhin. N krahasim me paanshmrin,
pavarsia sht nj nocion objektiv dhe mund t prcaktohet n fazn e hershme, duke
filluar nga procesi i emrimit. Mungesat e pavarsis s nj arbitri mund t jen rezultat
i mardhnieve paraprake ekonomike, financiare ose t tjera me paln. Pavarsia e
arbitrit, poashtu, krkohet me Ligjin e Kosovs pr Arbitrazhin. Gjithashtu, efikasiteti
i nj arbitri mohet shum, posarisht pasi q arbitrazhi njihet si nj mekanizm
i shpejt pr zgjidhjen e kontesteve dhe palt e zgjedhin at pikrisht pr shkak t
efikasitetit n koh. Prandaj, sht me rndsi q t zgjedhen arbitrat t cilt jan n
gjendje q ta gjejn t vrtetn n mnyr efikase. Kualifikimet profesionale t nj arbitri
jan elemente t rndsishme pr palt gjat procesit t przgjedhjes, pasi q sht e
730
E DREJTA TREGTARE
rndsishme t kemi arbitra t cilt posedojn trajnim dhe shkollim t prshtatshm, si

dhe t cilt kan prvojn e dshirueshme n rolin e arbitrit dhe profesionin e tyre n
prgjithsi. Kualifikimet t cilat krkohen nga palt n marrveshjen e arbitrazhit duhet
ti ken arbitrit dhe kjo poashtu sht e parapar n Ligjin e Kosovs pr Arbitrazhin.
PROCEDURA E ARBITRAZHIT
Nj shtje mund t drgohet n arbitrazh n dy raste: rasti i par sht kur mes
palve tashm ekziston nj marrveshje e arbitrazhit e cila e prcakton arbitrazhin si
metodn e zgjedhur pr zgjidhjen e kontestit dhe situata e dyt sht kur palt pajtohen
pr prdorimin e arbitrazhit pasi q kontesti t ket lindur.
N t dyja kto raste, sht gjithmon paditsi ai i cili e inicion rastin, duke paraqitur
padin para Tribunalit t Arbitrazhit t przgjedhur nga palt. N vijim jan radhitur
hapat q ndrmerren gjet procesit t arbitrazhit:
-- Krkesa pr Arbitrin e parashtruar nga Paditsi;
-- Padia e parashtruar nga Paditsi;
-- Prgjiigja n Padi e parashtruar nga i Padituri;
-- Emrtimi i Arbitrit ose Arbitrave
-- Konstituimi i Tribunalit t Arbitrazhit;
-- Fillimi i dgjimeve gojore;
-- Argumentet gojore nga Paditsja dhe nga i Padituri;
-- Paraqitja e provave (dshmitar, ekspert, etj);
-- Shqyrtimi nga ana e Tribunalit t Arbitrazhit;
-- Marrja e vendimit.
Sa i prket hapit t par, ligje t ndryshme prmbajn rregulla t ndryshme lidhur
me kohn kur konsiderohet t ket filluar procedura e arbitrazhit. Megjithat, rregulla
m e prdorur sht ajo e parapar edhe n Ligjin e Kosovs pr Arbitrazhin, ku thuhet
se nse palt nuk jan pajtuar ndryshe, procedura e arbitrazhit lidhur me nj kontest t
caktuar fillon n ditn kur krkesa q kontesti ti nnshtrohet arbitrazhit pranohet nga
pala e paditur.
Edhe pse Ligji u lejon t palve t merren vesh pr ndonj procedur tjetr, ligji
parasheh q n rast se nj marrveshje e till nuk ekziston, ather procedura fillon
n kohn kur pala e paditur e pranon nj kopje t Krkesn pr Arbitrim, t ciln pala
paditse ia ka drguar Tribunalit t arbitrazhit. Pala e paditur, zakonisht konsiderohet ta
ket pranuar kopjen e Krkess pr Arbitrin n ditn kur ajo dorzohet personalisht, apo
n adresn e saj postare, n vendin ku banon, ose n vendin ku e ushtron veprimtarin
afariste.
Krkesa pr Arbitrin zakonisht pasohet me Padin e Paditsit, e cila paraqet pozitn
e Paditsit lidhur me rastin. Pas pranimit t Krkess pr Arbitrim dhe t Padis nga
i padituri, ai duhet t prgatit Prgjigjen n Padi. Ligji i Kosovs pr Arbitrazhin,
gjithashtu, parasheh disa parime t prgjithshme t cilat aplikohen gjat procesit t
731
E DREJTA TREGTARE
arbitrazhit, si jan, trajtimi i barabart i palve, liria e palve t zgjedhin prfaqsuesit

e tyre dhe t pajtohen pr procedurn e arbitrazhit, si dhe t drejtn e Tribunalit t
Arbitrazhit pr t caktuar procedurn dhe rregullat e aplikueshme pr rastin, n rast se
palt nuk jan pajtuar vet pr kto shtje.
Procedura e marrjes s vendimit t arbitrazhit
Vendimi i Arbitazhit sht vendim prfundimtar i Tribunalit t Arbitrazhit pr rastin
prkats dhe sht i barabart me vendimin e lshuar nga nj gjykat.
Rregullat pr marrjen e vendimit jan mjaft t detajuara n t gjitha ligjet dhe
institucionet e arbitrazhit. Ligji i Kosovs pr Arbitrazhin s pari e sqaron se cilin ligj
duhet ta zbatoj Tribunali i aAbitrazhit gjat marrjes s vendimit. N kt aspekt, Ligji
parasheh q Tribunali i Arbitrazhit mund ti referohet ktyre tri ligjeve, si jan:
----
ligji i prcaktuar nga palt si i aplikueshm pr lndn e kontestit;

n rast se nuk sht prcaktuar nga palt, ather ligji i prcaktuar n baz z
rregullave t s drejts private ndrkombtare; dhe
n t gjitha rastet tjera, legjislacioni i Kosovs.
N rastin e par vlen ligji i zgjedhur nga vet palt, kurse n rastin e dyt, tribunali
duhet ti referohet rregullave t s drejts private ndrkombtare. N rastet me elementet
ndrkombtare, Tribunali i Arbitrazhit zbaton t drejtn t ciln palt e kan caktuar si
t drejt kompetente pr aspektet materiale t kontestit. N munges t nj caktimi t
till nga palt, Tribunali i Arbitrazhit zbaton t drejtn e prcaktuar nga rregullat e s
drejts ndrkombtare private. N t gjitha rastet tjera, Tribunali i Arbitrazhit e zbaton
legjislacionin e Kosovs. N t githa rastet, Tribunali i Arbitrazhit vendos n pajtim
me dispozitat e kontrats, duke marr parasysh uzancat tregtare q vlejn pr rastin
konkret.
N procedurn e arbitrazhit me m shum se nj arbitr, do vendim i Tribunalit t
Arbitrazhit merret me shumic votash t t gjith antarve t Tribunalit t Arbitrazhit,
prve nse palt pajtohen ndryshe. Prve shtjes procedurale drejtuesi i Tribunalit
t Arbitrazhit vendos vet, nse pr kt sht i autorizuar nga palt ose nga t gjith
antart e Tribunalit t Arbitrazhit.
FORMA DHE EFEKTI I VENDIMIT

Ligji i Kosovs pr Arbitrazhin parasheh kushtet formale minimale pr nj vendim
t nxjerr nga nj Tribunal i Arbitrazhi. Tribunali i Arbitrazhit mund t marr vendim t
veant pr shtje t ndryshme n koh t ndryshme.
Duhet t plotsohen kushte pr nj vendim t arbitrazhit, dhe at:
732
E DREJTA TREGTARE
----
--
--
t gjitha vendimet duhet t prpilohen me shkrim dhe do t jen prfundimtare dhe

detyruese pr palt. Palt do t zbatojn t gjitha vendimet pa vones;
Tribunali i Arbitrazhit do t deklaroj arsye mbi t cilat sht bazuar vendimi,
prve nse palt jan pajtuar se nuk duhet t jepen arsye;
vendimi duhet t nnshkruhet nga arbitrat dhe duhet t prmbaj datn n t ciln
sht marr vendimi, si dhe t tregoj vendin e arbitrazhit. Kur ka m shum se
nj arbitr dhe asnjri prej tyre nuk arrin t nnshkruaj, vendimi do t prmbaj
arsyetim pr mungesn e nnshkrimit. Tribunali i Prhershm do t vrtetoj ve
vendimi sht miratuar sipas rregullave t brendshme t Tribunalit t Prhershm;
vendimi mund t bhet publik me plqimin e t gjitha palve, ose ku dhe n masn
q zbulimi sht i nevojshm nga nj pal sipas ligjit, pr t mbrojtur ose pr t
ndjekur nj t drejt ligjore, ose n lidhje me procedurat ligjore prpara nj gjykate
ose organi kompetent;
kopjet e vrtetuara t vendimit, t nnshkruara nga arbitrat, do ti dorzohen palve
nga Tribunali i Prhershm.
Nj shtje t ciln ligji nuk e adreson sht shtja nse Tribunali i Arbitrazhit
do t publikoj edhe mendimet kundrshtuese t arbitrave t cilt nuk jan pajtuar me
vendimin e shumics. Me qen se kjo shtje varet nga sistemi ligjor i secilit vend,
tribunalet e arbitrazhit dhe gjykata n Kosov duhet t nxjerrin vendime n baz t
praktikave ligjore t vendit.
Si rregull e prgjithshme, vendimi i arbitrazhit sht prfundimtar dhe i detyrueshm
pr palt. Vendimi pr palt e ka efektin e njjt juridik sikurse nj aktgjykim i
plotfuqishm dhe detyrues i gjykats. Kjo sht pikrisht arsyeja pse bizneset zgjedhin
arbitrazhin pr ti zgjidhur kontestet. Megjithat, ka edhe prjashtime pr rrethana
t caktuara, kur vendimi i Tribunalit t Arbitrazhit lejohet t shqyrtohet nga gjykata
kompetente.
Arbitrit gzojn diskrecion t gjer n strukturimin e vendimit dhe kjo prkrahet
fuqishm nga kufizimet e spektrit t shqyrtimit gjyqsor t vendimeve t arbitrazhit.
Shum shpesh, shtja se a ka nevoj pr shqyrtim gjyqsor t vendimit t arbitrazhit,
varet nga mnyra se si arbitrit i prpilojn vendimet. Pr kt arsye, nse kjo nuk
sht parapar n ligjin e zgjedhur nga palt, ata duhet t prpilojn nj marrveshje
t arbitrazhit e cila parasheh q arbitrit t cekin arsyet n vendimin e arbitrazhit.
Megjithat, nj numr i ekspertve dhe i autorve t arbitrazhit n fakt kan deklaruar
q nj vendim i publikuar i cili prfshin arsyeshmrin e vendimit, mund ti rrit shanset
pr nj shqyrtim gjyqsor. Kjo pr shkak se arsyetimi i vendimit zakonisht i jep palve
arsye shtes pr ta kontestuar vendimin dhe pr ta apeluar at para nj gjykate.
Palt, n ann tjetr, mund t pajtohen n kontratn e tyre q vendimi i arbitrazhit
t mos jet prfundimtar dhe i detyrueshm dhe t pajtohen q t apelohet n gjykat.
N kt mnyr ata mund t pajtohen pr nj shqyrtim t zgjedhur gjyqsor ose pr
nj shqyrtim privat t vendimit. Edhe pse kjo u mundson palve ta shqyrtojn rastin
edhe m tutje, sidomos n rastet kur vendimi i nxjerr nga Tribunali i Arbitrazhit sht i
733
E DREJTA TREGTARE
paarsyeshm, megjithat, dobit e ksaj duhet t peshohen kundr shpenzimeve shtes

dhe obligimeve t tjera t cilat palt duhet ti bartin.
Nj element i rndsishm pr tu mbajtur n mend sht q gjykatat nuk mund ta
shfuqizojn nj vendim t nxjerr nga Tribunali i Arbitrazhit pr fardo arsye. Shumica
e sistemeve ligjore lejojn vetm shqyrtimin gjyqsor deri n at mas q gjykata
thjesht t analizoj nse arbitrit kan tejkaluar kompetencat e tyre, nse vendimi sht
i bazuar n nj marrveshje t vlefshme t arbitrazhit, ose nse vendimi sht fituar
prmes korrupsionit, falsifikimit, ose nga keqprdorimi i detyrs nga arbitrit. Kshtu
q, gjykata nuk mund ta shfuqizoj vendimin n baz t aplikimit t gabueshm t ligjit
ose pr gabime n fakte.
Prmbarimi dhe njohja e vendimeve t arbitrazhit

Varsisht nga vendi ku ndodhet arbitrazhi, vendimet e arbitrazhit kan nj spektr
t gjer. Ato m t zakonshmet jan pr kompensim financiar t dmeve t pals. Prve
asaj, n disa raste mundsia sht q paneli i arbitrave t lshoj vendime t tjera q
urdhrojn nj pal t bj dika, apo ta pangoj nj pal nga kryerja e ndonj veprimi.
Gjithashtu, mund t urdhroj veprim n prputhje me detyrimet e pals sipas kontrats
n fjal, ose ta anulojn ndonj dokument zyrtar (p.sh. kontrat, titull, etj).
Nj nga arsyet pr prdorimin e madh t arbitrazhit n zgjidhjen e mosmarrveshjeve
n tregtin ndrkombtare sht lehtsia e zbatimit dhe ekzekutimit t vendimeve t
arbitrazhit n vendet e huaja, sidomos n krahasim me vendimet e gjykatave. Arsyeja
pr zbatimin m t leht t ktyre vendimeve sht Konventa e Ne York-ut e vitit
1958, q ka hyr n fuqi m 7 qershor 1959.
Kjo konvent zbatohet pr njohjen dhe ekzekutimin e vendimeve t arbitrazhit, q
jan n territorin e nj shteti t ndryshme prej atij ku krkohen njohja dhe ekzekutimi
i vendimeve dhe q u prkasin marrveshjeve midis personave fizik dhe juridik.
Ajo zbatohet gjithashtu pr vendimet e arbitrazhit q nuk konsiderohen si vendime
t arbitrazhit n shtetin ku krkohet dhe ekzekutimi i tyre. Vendimet e arbitrazhit do
t prfshijn jo vetm vendimet q kan dhn arbitrat e emruar pr do rast, por
gjithashtu edhe ato q kan dhn organet e prhershme t arbitrazhit t cilave iu kan
nnshtruar palt.
N momentin kur do t nnshkruhet, ratifikohet ose do t thirret n kt Konvent,
ose do t njoftohet zgjatja sipas nenit 10, do shtet mundet, n baz reciprociteti, t
deklaroj se do t zbatoj konventn pr njohjen dhe ekzekutimin e vendimeve, q
jan dhn vetm n territorin e shtetit tjetr. kontraktues. Mund t deklaroj gjithashtu
se do t zbatohet konventa vetm pr mosmarrveshjet e lindura nga marrdhniet
juridike, kontraktor ose jokontraktor, t cilat konsiderohen si marrdhnie tregtare
mga legjislacioni kombtar i shtetit q bn kt deklarat. Gati t gjitha vendet e
mdha komerciale jan nnshkruese t ksaj konvente.
Prmbarimi i nj vendimi sht gjja m e rndsishme n arbitrazh. Vendimi i
arbitrazhit, i cili nuk njihet ose nuk prmbarohet nga gjykata kompetente vendore,
nuk ka asnj vler praktike. Pikrisht pr kto arsye, Ligji i Kosovs pr Arbitrazhin
734
E DREJTA TREGTARE
i parasheh kushtet ligjore pr prmbarimin edhe njohjen e vendimeve t arbitrazhit

vendor dhe atij ndrkombtar.
Pr sa u prket vendimeve t arbitrazhit vendor, Ligji parasheh q Vendimi i
arbitrazhit i cili sht nxjerr nga nj tribunal i arbitrazhit brenda Kosovs ekzekutohet
pasi q t shpallet i ekzekutueshm nga Gjykata. Gjykatat e Kosovs i njohin vendimet
e arbitrazhit t nxjerra jasht Kosovs si t plotfuqishme dhe i ekzekutojn ato nse
vendimet e arbitrazhit t nxjerra jasht Kosovs si t plotfuqishme i ekzekutojn ato
nse vendimet n fjal jan njohur dhe jan shpallur t ekzekutueshme.
Ligji i Kosovs pr Arbitrazhin i trajton vendimet e lshuara nga arbitrazhi komercial
ndrkombtar n mnyr t unisuar, pa marr parasysh se ku jan nxjerr ato, dhe nxit
prmbarimin e tyre n Kosov. Kto dispozita, t cilat e trajtojn prmbarimin dhe
njohjen, jan t bazuara n Konventn e Ne- Jorkut t vitit 1958 mbi Njohjen dhe
Pmbarimin e Vendimeve t Arbitrazhit t Huaj.
Pr t krkuar q vendimi i arbitrazhit t ekzekutohet, pala e interesuar duhet t
veproj si n vijim:
-- ta prgatis krkesn pr njohje dhe prmbarim;
-- ta bashkngjes nj kopje t vrtetuar t vendimit n fjal;
-- ta prkthej vendimin n gjuhn zyrtare t gjykats (nse sht n gjuh t huaj);
-- ta bashkngjit nj kopje t marrveshjes s arbitrazhit e cila sht lidhur n form
t shkruar;
-- duhet t sigurohet q nuk ekziston asnj baz pr refuzimin e prmbarimit nga
gjykata.
Kur t plotsohen kto kushte, pala mund t krkoj njohjen dhe prmbarimin e
vendimit n gjykat.
Vendimi i arbitrazhit i drgohet Gjykats Themelore n Prishtin Departamenit
pr shtje Ekonomike.
Gjykata Themelore n Prishtin - Deparatamenti pr shtje Ekonomike njeh
vendimet e arbitrazhit.
Pas njohjes s vendimit t arbitrazhit, ekzekutimi bhet prmes procedurs s
rregullt, t njjt me procedurn e ekzekutimit t vendimeve gjyqsore.
735
E DREJTA TREGTARE
NDRMJETSIMI
Ndrmjetsimi.- sht veprimtari jashtgjyqsore, q realizohet nga nj person
i tret (ndrmjetsuesi), pr zgjidhje t mosmarrveshjeve ndrmjet subjektve t s
drejts n pajtim me kushtet e parashikuara n ligj.
Ndrmjetsuesi sht pala e tret, neutrale, e autorizuar t ndrmjetsoj n
mes dy palsh me qllim t zgjidhjes s mosmarrveshjeve n pajtim me parimet e
ndrmjetsimit.
Ngjashm me arbitrazhin, edhe ndrmjetsimi ka nj histori t gjat q fillon q nga
koht e lashta, me rastet e para t paraqitura n kohn e Babilonit, Greqis Antike dhe
Roms. N fakt, gjat disa periudhash historike ndrmjetsuesit jan konsideruar njerz
me status dhe respekt t lart n shoqri. N koht moderne, ndrmjetsimi i ka rrnjt
n diplomaci. Prderisa tani, ndrmjetsimi zakonisht sht hapi i par q ndrmerret
n mosmarrevshjet biznesore.
Ndrmjetsuesi luan rolin e vetm t ndihmsit e jo t zgjidhsit t mosmarrveshjeve.
Pra, ai i ndihmon palt q ta kuptojn konfliktin dhe t punojn drejt zgjidhjes s
konfliktit. Varsisht nga ndrmjetsuesi, ka disa lloje t ndrmjetsimit.
Ndrmjetsimi vlersues: Ktu, ndrmjetsuesi e vlerson rastin dhe iu tregon
palve argumentet e forta dhe t dobta t qndrimit t tyre, nse ato vendosin ta
paraqesin lndn n gjykat.
Ndrmjetsimi ndihmues: Ky lloj i ndrmjetsimit prqendrohet n ndihmimin
e palve q ta arrijn nj marrveshje dhe zgjidhje t problemit. Kjo marrveshje nuk
sht imponuese, pra, palt nuk jan t detyruara ta pranojn at.
Ndrmjetsimi transformues: Nprmes ktij lloji t ndrmjetsimit, ndrmje
tsuesi mundohet q tiu ndihmoj palve q t komunikojn m mir, sepse mendimi
sht q mosmarrveshja sht rezultat i kumunikimit t dobt dhe i armiqsis s
palve.
Disa nga krkesat dhe parakushtet kryesore pr do ndrmjetsues jan:
-- detyrat pr ti informuar palt pr procesin e ndrmjetsimit;
-- nevoja q ndrmjetsuesi t ket qndrim neutral dhe ti paraqes konfliktet e
interesit;
-- do informat q paraqitet n ndrmjetsim duhet t mbahet konfidenciale;
-- ndrmjetsuesit nuk duhet t ofrojn udhzime ligjore, por ti drejtojn palt n
ligjet q aplikohen;
-- ndrmjetsuesit duhet t ndrmjetsojn vetm n sfera n t cilat jan ekspert.
736
E DREJTA TREGTARE
-------------
----
--
Prparsit e ndrmjetsimit
Ndrmjetsimi ka shum prparsi n zgjidhjen e kontesteve dhe mosmarrevshjeve
biznesore. Disa nga ato jan:
t gjitha diskutimet gjat ndrmjetsimit jan konfidencilae,
ndrmjetsuesi sht neutral,
asgj q thuhet gjat ndrmjetsimit nuk mund t prdoret si fakt nse lnda shkon
n gjykat,
palt nuk armiqsohen sikur kur lnda sht n gjykat,
ndrmjetsuesi sht ekspert n lmin rreth s cils ka mosmarrveshje,
kushton shum m lir, sepse zakonisht angazhohet vetm nj ndrmjetsues,
sht proces m efikas,
zakonisht i prmirson raportet mes palve,
inkurajon palt q t zgjidhin problemin,
atmosfera sht m e relaksuar me proceset gjyqsore apo arbitrazhin,
rregullat procedurale jan m fleksibile.
T metat e ndrmejtsimit.Disa nga t metat e ndrmjetsimit q prmenden m s shpeshti jan:
nuk ka vendim t ndrmjetsuesit pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve;
ju jep rast palve q t strzgjasin zgjidhjen e problemit duke iu qasur ndrmjetsimit
vetm pr t humbur koh;
korporatat e mdha mund t bjn presion t palejueshm mbi ndrmjetsuesin n
mosmarrveshje t mdha komerciale, duke iu krcnuar atij/asaj me humbje t
puns n t ardhmen;
meq ndrmjetsimi nuk bazohet n rregulla t definuara q m par, mund t ket
befasi dhe ta z nj pal t paprgaditur.
Procedura gjat ndrmjetsimit.Procedura gjat ndrmjetsimit sht joformale dhe zakonisht e padefinuar para
se t filloj ndrmjetsimi. Mirpo, zakonisht palt paraqesin nga nj dokument
fillestar ku prshkruajn qndrimin e tyre rreth mosmarrveshjeve dhe bashkngjesin
dokumentacionin q ka t bj me mosmarrveshje (p.sh. kontratat, dokumentet
zyrtare, komunikimet mes palve, etj). Ai prezantim pastaj pasohet nga disa takime n
mes palve t ndrmjetsuara nga ndrmjetsuesi dhe t kufizuara n temat nga rendi
i dits i prcaktuar nga ndrmjetsuesi. Pas asaj, nse arrihet nj marrveshje, palt
pajtohen pr pikat e marrveshjes, nga t cilat pastaj prpilojn marrveshjen formale
q nnshkruhet nga palt.
Pr t arritur nj marrveshje rreth problemit t palve, ndrmjetsuesi zakonisht
ua ofron ekspertizn e tij palve, duke iu ndihmuar palve q t komunikojn, t
737
E DREJTA TREGTARE
negociojn, duke e prmirsuar ambientin emocional (zvoglimin e agresionit,

armiqsis, etj), duke ua dhn palve nj korniz procedurale si dhe sugjerime pr
zgjidhjen e mosmarrevshjes.
Zgjedhja e ndrmjetsuesit
Zgjedhja e ndrmjetsuesit ka nj rndsi t veant, sepse ai sht person i
cili ndihmon dhe lehtson zgjidhjen e mosmarrvshjes s palve. Kur zgjedhet nj
ndrmjetsues, palt, ndr t tjera , duhet t ken parasysh:
-- vetit personale (komunikimin, inteligjencn, durimin, optimizmin, etj);
-- kualifikimet profesionale dhe prvojn n fushn e ndrmjetsimit n prgjithsi
dhe n fushn e mosmarrveshjes n veanti;
-- konfliktet e interesit;
-- mimin e ndrmjetsuesit.
Ndrmjetsues mun t jet do person i cili i plotson kushtet e prgjithshme pr
punsim n prputhje me ligjin n fuqi.
Ndrmjetsuesi sipas ligjit duhet ti plotsojedhe kto kushte:
-- t ket diplom universitare;
-- t ket kaluar me sukses kursin e trajnimit pr ndrmjetsim;
-- t ket ndrmjetsuar nn mbikqyrjen e nj ndrmjetsuesi, t paktn n gjasht
seanca;
-- t mos ket qen i dnuar pr vepr penale me dashje pr t ciln parashihet dnimi
mbi gjasht muaj burgim;
-- t ket cilsi t larta morale;
-- t jet i regjistruar n regjistrin e ndrmjetsuesve.
T drejtat dhe detyrimet e ndrmjetsuesit, n njrn an dhe t palve n ann
tjetr, caktohen para fillimit t procedurs s ndrmjetsimit. Ndrmjetsuesi dhe palt
pajtohen pr t drejtat dhe detyrimet t cilave duhet tu prmbahen deri n prfundim t
procedurs, n pajtim me ligjin n fuqi dhe normat e moralit.
Shtetasi i huaj mund t shrbej si ndrmjetsues n Kosov n raste individuale
dhe sipas kushtit t reciprocitetit, pas marrjes s plqimit paraprak nga Ministria e
Drejtsis.
738
E DREJTA TREGTARE
BURIMET JURIDIKE
----------------------
KUSHTETUTA E REPUBLIKS S KOSOVS

LIGJI Nr.02./L-123 PR SHOQRIT TREGTARE
LIGJI Nr.02/L-33 PR INVESTIMET E HUAJA
LIGJI Nr.02/L-44 PR PROCEDURN E DHNIES S KONCESIONEVE
LIGJI Nr.2003/4 PR LIKUIDIM DHE RIORGANIZIMIN E PERSONAVE
JURIDIK N FALIMENTIM
LIGJI Nr.03/L-087 PR NDRMARRJET PUBLIKE
LIGJI Nr.02/L-75 PR ARBITRAZHIN
LIGJI Nr.03/L-057 PR NDRMJETSIM
KONVENTA E NJU JORKUT 1958 PR NJOHJEN DHE EKZEKUTIMIN E
VENDIMEVE T HUAJA T ARBITRAZHIT
LIGJI Nr.03/L-209 PR BANKN QENDRORE T R. S KOSOVS
LIGJI Nr.03/L-229 PR MBROJTJEN E KONKUKRRENCS
LIGJI Nr.04/L-028 PR DIZAJNIN INDUSTRIAL
LIGJI Nr.04/L-026 PR MARKAT TREGTARE
LIGJI Nr.04/L-029 PR PATENTAT
LIGJI Nr.04/L-033 PR DHOMN E POSME T GJYKATS SUPREME T
KOSOVS, PR SHTJET N LIDHJE ME AKP
LIGJI Nr.03/L-067 PR AGJENCIN KOSOVARE T PRIVATIZIMIT
LIGJI Nr.04/L-065 PR T DRJETAT E AUTORIT DHE T DREJTAT E
PRAFRTA
LIGJI Nr.04/L-093 PR BANKAT INSTITUCIONET MIKROFINANCIARE
DHE INSTITUCIONET FINANCIARE JOBANKARE
LIGJI Nr.04/L-077 PR MARRDHNIET E DETYRIMEVE
LIGJI Nr.04/L-121 PR MBROJTJEN E KONSUMATORIT
739
E DREJTA
E PUNS
HYRJE
Burimet e brendshme t s drejts s puns jan aktet juridike t cilat i nxjerr organi
m i lart legjislativ i shtetit me t cilt rregullohen dhe sanksionohen kto marrdhnie
shoqrore. Kushtetua sht akti m i lart juridik i shtetit me t ciln prcaktohen parimet
e prgjithshme dhe bazat e rregullimit t marrdhnieve shoqrore, ekonomike dhe
politike t shtetit e n kuadr t tyre prcaktohen edhe parimet dhe bazat e rregullimit
t marrdhnieve shoqrore t puns, prandaj kushtetua sht burim themelor edhe i
s drejts s puns. Ligji pas kushtetuts sht burimi m i rndsishm i s drejts n
prgjithsi pra edhe i s drejts s puns.
Aktet nnligjore jan tri lloje: aktet t cilat i nxjerrin organet ekzekutive dhe ato
administrative, aktet dypalshe dhe shumpalshe dhe aktet autonome t cilat i nxjerrin
subjektet e ndryshme autonome t cilat i nxjerrin subjektet e ndryshme juridike,
ndrmarrjet, shoqatat, institucionet si dhe organizatat dhe Bashksit tjera. Interpretimi
i normave juridike e nnkupton shpjegimin t cilin e jep organi kompetent i shtetit
pr at se si duhet kuptuar nj dispozit ligjore. Nga kjo rezulton se interpretimi i
detyrueshm nuk e ka karakterin e dispozits juridike, prandaj shikuar nga ky aspekt
interpretimi nuk konsiderohet si burim i s drejts. Megjithat n teorin e s drejts,
ekziston mendimi se interpretimi i detyrueshm i dispozitave ligjore i obligon zbatuesit
e ligjit sidomos gjat aplikimit t tij, prandaj n kto raste interpretimi konsiderohet
pjes prbrse e ligjit dhe si i till ai mund t shrbej edhe si burim i s drejts n
prgjithsi edhe i s drejts s puns.
Praktika gjyqsore-n parim nuk sht burim i s drejts. Kjo sepse qndrimet
juridike n baz t t cilave sajohet praktika gjyqsore nuk prfaqsojn norma juridike,
pr ka gjykatat nuk kan pr detyr q tu prmbahen atyre. Shikuar nga pikpamja
e karakterit dhe prmbajtjes, praktika gjyqsore prmban qndrime t prgjithshme n
form udhzimesh pr at se si duhet vepruar n rastin e vendosjes n shtje konkrete
741
E DREJTA E PUNS
dhe n raste t ngjashme, ndrsa qllimi i tyre sht q t prmirsohen gabimet t

cilat bhen nga gjykatat dhe q ato t mos prsriten m. Pr rrjedhoj, pasi q normat
juridike n baz t t cilave sajohet praktika gjyqsore jan t obligueshme pr gjykatat
dhe duke qen se praktika gjyqsore jepet me qllim t zbatimit t drejt t atyre
normave, rrjedh konkludimi se praktika gjyqsore bashk me normat juridike sht
detyruese pr gjykatat, prandaj shikuar nga kjo pikpamje mund t thuhet se ajo n nj
far mnyre edhe prfaqson burim t s drejts.
BURIMET E JASHTME
N burimet e jashtme t s drejts s puns bjn pjes marrveshjet dhe aktet tjera
juridike t miratuara apo t lidhura n shkall ndrkombtare. Kto akte e prbjn
t drejtn ndrkombtare t puns, e cila n form t caktuar ka efekte juridike n
t drejtn nacionale t puns t shteteve prkatse. Varsisht nga ajo se cili organ i
nxjerr aktet ndrkombtare si dhe nga fakti se kush merr pjes n lidhjen e tyre dallojn
kto lloje t burimeve ndrkombtare t s drejts: 1.burimet universale; 2.burimet
regjionale; 3.marrveshjet apo kontratat ndrkombtare dhe 4.aktet e miratuara nga
organizatat e specializuara.
BURIMET UNIVERSALE
Burimet universale jan ato akte t cilat jan miratuar nga Organizata e Kombeve t
Bashkuara dhe nga organet e saj t cilat prmbajn rregulla dhe dispozita t karakterit
universal. T tilla ndr m kryesoret konsiderohen Deklarata Universale pr t Drejtat
e Njeriut dhe Pakti Ndrkombtar pr t Drejtat Ekonomike Sociale dhe Kulturore.
BURIMET E S DREJTS S PUNS

E drejta e puns ka dy lloje t burimeve t rregullimit burimet t jashtme
(ndrkombtare) dhe burime t brendshme (kombtare). Kjo nuk do t thot se kto
dy lloje burimesh duhet t jen t ndryshme. Prkundrazi burimet e brendshme duhen
t jen n prputhje me parimet dhe standardet e burimeve t jashtme, (me konventat,
protokollet dhe rekomandime). Edhe harmonizimi i burimeve t brendshme gjithnj e
m tepr po bhet kusht pr pranimin dhe aderimin e shteteve n organizmat e caktuar
ndrkombtar si antare e tyre.
BURIMET E JASHTME T S DREJTS S PUNS-KONVENTAT

E ONP
Ndarja ndrkombtare e puns migrimi i fuqis puntore prej nj vendi n tjetrin,
veprimi, zhvillimi dhe prhapja e kompanive multinacionale n shtete dhe kontinente
me sisteme shoqrore-ekonomike dhe me shkall t zhvillimit q ndryshon shum prej
nj vendi n tjetrin, pastaj tendenca e klass puntore pr t prmirsuar kushtet e puns
dhe pozitn e vet, ka ndikuar q, n planin ndrkombtar, t bhet njfar unifikimi i
742
E DREJTA E PUNS
s drejts s puns. Ky unifikim ka pasur parasysh krkesat objektive t kohs dhe t

kushteve t caktuara. N kt drejtim, rolin m t rndsishm e ka luajtur Organizata
Ndrkombtare e Puns, si agjenci e specializuar e OKB-s. Prej themelit t vet (n
vitin 1919), kjo organizat deri m tash ka miratuar shum akte q i prkasin s drejts
s puns, qofshin ato konventa, rekomandime a protokolle, pr shtje, veprimtari dhe
fusha t ndryshme t s drejts s puns. Ktu po prmendim disa nga konventat:
1) Konventa nr. 2 n lidhje me papunsin (1921).
2) Konventa nr.4 (dhe ajo nr.89) n lidhje me punn e grave n ndrrimin e nats (1921
prkatsisht 1951).
3) Konventa nr.5 (dhe nr.123) prcaktimin e moshs minimale pr punsim n industri
dhe n miniera (1921, respektivisht 1966).
4) Konventa nr.18 (dhe nr.42) pr kompensimin e puntorve pr smundjet profesionale
(1927, prkatsisht 1936).
5) Konventa nr.29 (dhe nr.105) mbi punn e detyruar (1932, prkatsisht 1959).
6) Konventa nr.47, pr uljen e orve t puns n 40 or n jav (1957).
7) Konventa nr.48, pr krijimin e skems ndrkombtare pr Mbrojtjen e t Drejtave t
Invalidve dhe Sigurimet Sociale t t moshuarve, t t vejave dhe jetimve (1938).
8) Konventa nr.52 (dhe nr.132) pr lejet vjetore t paguara (1939, prkatsisht 1970).
9) Konventa nr.6 (dhe nr.86) pr kontratn e puns pr puntort vendas (1948,
prkatsisht 1953).
10) Konventa nr.87, pr lirit sindikale dhe mbrojtjen e t drejtave sindikale (1950).
11) Konventa nr.81 (dhe rekomandimi 89) pr inspektimin e puns n industri e tregti
(1950).
12) Konventa nr.88, pr organizimin e shrbimit t punsimit (1950).
13) Konventa nr.97, pr migrimin pr punsim (1952).
14) Konventa nr.98, pr t drejtn e organizimit dhe negociatat kolektive (1951).
15) Konventa nr.100, pr barazin e pagave t meshkujve dhe t grave pr pun t njjta
(1953).
16) Konventa nr.102 (dhe nr.117) pr standardin minimal t sigurimit social (1955,
prkatsisht 1964).
17) Konventa nr.111, kundr diskriminimit n punsim dhe profesion (1960).
18) Konventa nr.122, pr politikn e punsimit (1960).
19) Konventa nr.144, pr negociatat tri palshe pr zbatimin e standardeve ndrkombtare
t puns (1976).
20) Konventa nr.148, pr mbrojtjen n pun (1979).
21) Konventa nr.151, pr marrdhniet e puns n sektorin publik (1989).
22) Konventa nr.154, pr marrveshje kolektive (1983).
23) Konventa nr.155, pr mbrojtjen e shndetit n pun (1983).
24) Konventa nr.168, pr nxitjen e punsimit dhe mbrojtjen kundr papunsis (1991).
743
E DREJTA E PUNS
Prmbledhja e t gjitha ktyre akteve prbn nj sistem t tr t burimeve

heteronome t s drejts ndrkombtare t puns, sistem ky q mund t konsiderohet
si nj kodeks ndrkombtar i puns. Me parimet dhe normat e ktyre konventave e
rekomandimeve rregullohen pothuajse t gjitha elementet m kryesore t s drejts s
puns punsimi, mosha, kushtet e puns, orari i puns, pagat, pushimet, mbrojtja n
pun, lirit dhe t drejtat sindikale, mbrojtja e veant e femrave, rinis dhe invalidve,
mbrojtja shndetsore, politika dhe sigurimet sociale, orientimi dhe rehabilitimi
profesional e shtje t tjera.
KARTA SOCIALE EVROPIANE.

Karta sociale evropiane mund t konsiderohet si nj plotsim i nj konvents
evropiane i t drejtave t njeriut prsa u prket t drejtave ekonomike e sociale t
puntorve dhe t qytetarve n prgjithsi. Ndonse kt Kart e ka miratuar Kshilli
i Evrops (n Torino m 1961), n mirmbajtjen dhe miratimin e saj ka kontribuar
shum Organizata Ndrkombtare e Puns, me standardet q prmbajn konventat e
ksaj organizate.
Karta sociale evropiane, si kontrat ndrshtetrore e shteteve amtare t Kshillit t
Evrops, q ka hy n fuqi m 1965, me dy protokollet e saj (1988 dhe 1991), garanton
nj mbrojtje gjithprfshirse t t drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore. N kart
dhe protokolle jan prshir 23 t drejta e parime themelore, t cilat m tutje jan
zbrthyer n 80 nn standarde t atyre t drejtave si dhe obligimet e shteteve amtare.
Karta dhe sidomos protokolli i vitit 1991, ka prcaktuar edhe mekanizmat dhe organet
e kontrollit t zbatimit t t drejtave t caktuara e t pranuara nga shtetet amtare. Karta
ka prcaktuar kto t drejta themelore:
1) t drejtn n pun,
2) t drejtn pr kushte t arsyeshme t puns,
3) t drejtn pr kushte t siguruara dhe t shndosha t puns,
4) t drejtn pr pag t drejt,
5) t drejtn pr organizim,
6) t drejtn pr negociata kolektive,
7) t drejtn e fmijve dhe t rinjve pr mbrojtje t veant,
8) t drejtn e grave t punsuara pr mbrojtje t veant,
9) t drejtn pr orientimin profesional,
10) t drejtn pr arsimimin profesionale
11) t drejtn pr mbrojtjen shndetsore,
12) t drejtn pr sigurimin social,
13) t drejtn pr shfrytzimin e shrbimeve sociale,
14) t drejtn pr ndihm sociale dhe mjeksore,
15) t drejtn e personave me t meta fizike ose psikike pr arsimin profesional dhe rehabilitim
social,
16) t drejtn e familjes pr mbrojtje sociale, juridike dhe ekonomike,
744
E DREJTA E PUNS
17)
18)
19)
20)
t drejtn e nns dhe fmijs pr mbrojtje sociale dhe ekonomike,

t drejtn pr tu marr me aktivitete (pune) t paguara n territorin e palve tjera,
t drejtn e puntorve migrante dhe t familjeve t tyre pr mbrojtje dhe nidhm,
t drejtn e mundsis dhe orientimit t barabart n lmin e punsimit dhe t
profesionit, pa diskriminim n baz t gjinis,
21) t drejtn pr informim dhe zhvillim,
22) t drejtn e pjesmarrjes pr caktimin dhe prmirsimin e kushteve t puns dhe t
ambientit, dhe
23) t drejtn e personave t moshuar pr sigurim social.
LIGJI I PUNS
Ky ligj ka pr qllim t rregulloj t drejtat dhe detyrimet nga marrdhnia e puns,
si prcaktohen me kt ligj.
Dispozitat e ktij ligji zbatohen pr t punsuarit dhe pundhnsit e sektorit
privat dhe publik n Republikn e Kosovs. Dispozitat e ktij ligji zbatohen edhe pr
t punsuarit dhe pundhnsit, punsimi i t cilve rregullohet me ligj t veant
nse ligji i veant nuk parashikon zgjidhje pr shtje t caktuara nga marrdhnia
e puns. Dispozitat e ktij ligji zbatohen edhe pr t punsuarit me shtetsi t huaj
dhe personat pa shtetsi, t cilt jan t punsuar tek pundhnsit n territorin e
Republiks s Kosovs, nse me ligj nuk sht rregulluar ndryshe. Dispozitat e
ktij ligji nuk jan t aplikueshme pr marrdhniet e punsimit brenda misioneve
ndrkombtare, misioneve diplomatike dhe konsulore t shteteve t huaja. Pranis
Ushtarake Ndrkombtare t vendosur n Republikn e Kosovs n baz t propozimit
gjithprfshirs pr statusin dhe organizatat ndrkombtare qeveritare. Me nenin 3 t
ktij ligji jan caktuar prkufizimet-shprehjet e prdorura n kt ligj dhe kuptimet e
tyre: i punsuari-personi fizik i punsuar pr t kryer pun ose shrbime me pages pr
pundhnsin; pundhnsi-personi fizik ose juridik i cili siguron pun t punsuarit
dhe i paguan pagn pr punn ose pr shrbimet e kryera; organizatat e t punsuarvesindikatat t cilat jan t pavarura, vullnetare e themeluar pr realizimin dhe mbrojtjen
e t drejtave t t punsuarve; Kontrata kolektive-marrveshja ndrmjet organizatave
t pundhnsve dhe organizatave t t punsuarve me t ciln rregullohen t drejtat,
detyrat dhe prgjegjsit q rrjedhin nga marrdhnia e puns, n pajtim me kt ligj
dhe me kontratn kolektive.
Akti i brendshm i pundhnsit-akti i cili rregullon t drejtat, detyrat dhe
prgjegjsit q rrjedhin nga marrdhnia e puns, n pajtim me kt ligj dhe me
kontratn kolektive. Marrdhnia e puns-nj marrveshje ose rregullim kontraktuar
ndrmjet nj pundhnsit dhe t punsuarit pr kryerjen e detyrave dhe prgjegjsive
specifike nga i punsuari nn mbikqyrjen e pundhnsit, kundrejt nj pages t
dakorduar, zakonisht n form t parave. Kontrata e puns-akti individual e cila lidhet
ndrmjet pundhnsit e t punsuarit, me t ciln rregullohen t drejtat, detyrat dhe
prgjegjsit q rrjedhin nga marrdhnia e puns n pajtim me kt ligj, me kontratn
kolektive dhe me aktin e brendshm t pundhnsit. Praktikanti-personi i kualifikuar
745
E DREJTA E PUNS
i cili themelon pr her t par marrdhnie pune, me qllim q gjat puns praktike t
aftsohet pr pun t caktuara.
Neni (5) t ktij ligji rregullon ndalimin e t gjitha llojeve t diskriminimit.
Diskriminimi sht i ndaluar n punsim dhe profesion, lidhur me rekrutimin n
punsim, trajnimin, promovimin e punsimit, kushtet, masat disiplinore, ndrprerjen e
kontrats s puns ose shtjeve t tjera nga marrdhnia e puns t rregulluara me kt
ligj dhe me ligje tjera n fuqi. Dispozitat e ligjit nr.2004/3 Kundr Diskriminimit do t
zbatohen drejtprsdrejti kur sht n pyetje marrdhnia e puns e lidhur n mes t t
punsuarit dhe pundhnsit. Me nenin (6) t ktij ligji parashihet ndalimi i puns s
detyruar ose t dhunshme, prjashtimisht pun e detyruar nuk konsiderohet puna t cilin
e kryejn personat e dnuar me aktgjykim t forms s prer gjat vuajtjes s dnimit
ose n raste t shpallur sipas nenit 131 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs.
KUSHTET DHE KRITERET PR THEMELIMIN E

MARRDHNIES S PUNS
Marrdhnia e puns mund t themelohet me do person prej moshs 18
(tetmbdhjet) vje. Ndrkaq marrdhnia e puns mund t themelohet edhe me
personat t moshs 15 (pesmbdhjet) deri n 18 (tetmbdhjet) vje, t cilt mund
t punsohen pr pun t lehta q nuk paraqesin rrezik pr shndetin ose zhvillimin
e tyre dhe nse ajo pun nuk sht e ndaluar me ndonj ligj ose akt nnligjor, ndrsa
asnj pundhns nuk mund t lidh kontrat pune me ndonj person nn moshn 15
(pesmbdhjet) vje. Pr pranimin e punmarrsve n marrdhnie pune, pundhnsi
n sektorin publik sht i obliguar q t shpall konkurs publik sa her q pranon nj
punmarrs.
KONTRATA E PUNS.
Kontrata e puns lidhet n form t shkruar dhe nnshkruar nga pundhnsi dhe
i punsuari. Kontrata prfshin elementet e prcaktuara sipas nenit 11 t ktij ligji.
Kontrata e puns mund t lidhet pr: nj periudh t pacaktuar; nj periudh t caktuar
dhe pr pun specifike. Kontrata e puns sht rregulluar sipas nenit 10 t Ligjit t
Puns, ndrsa prmbajtja e kontrats s puns, drejtat dhe detyrimet t pundhnsit
dhe punmarrsit jan rregulluar me nenin 11 t ktij ligji.
T drejtat dhe detyrimet t cilat nuk jan t prcaktuara me kontratn e puns,
rregullohen me dispozitat e ktij ligji, kontratn kolektive dhe aktin e brendshm t
pundhnsit. Neni 13 t ligjit rregullon t drejtat e t punsuarit n rast t ndrrimit t
pundhnsit-ndrrimit statusor, prkatsisht t ndrrimit t pundhnsit, pundhnsi
i ardhshm nga pundhnsi paraprak n prputhje me kontratn kolektive dhe kontratat
e puns i merr prsipr t gjitha detyrimet dhe prgjegjsit nga marrdhnia e puns t
cilat jan t aplikueshme n ditn e ndrrimit t pundhnsit. Obligimet e pundhnsit
si dhe drejtat e punmarrsit rregullohen me pikn 2,3 dhe 4 t ktij neni.
746
E DREJTA E PUNS
Me Ligjin e Puns rregullohen, pun provuese lidhjen e kontrats me praktikantt,

caktimi i t punsuarit n vendin e puns si dhe sistemimi i prkohshm i punsuarit
prkohsisht pa plqimin paraprak kryerja e t cilave krkon prgatitje m t ult
profesionale nga prgatitja t cilin posedon raste t caktuara me nenin 18 t ktij ligji.
ORARI I PUNS
Orari i puns nnkupton, periudhn kohore gjat s cils i punsuari kryen pun ose
shrbime m t mira t pundhnsit. Me kt ligj rregullohet orari jo i plot i puns,
orari i shkurtuar i puns, puna m e gjat se orari i plot i puns, ndarja dhe ndryshimi
i orarit t puns, puna e nats si dhe ndalimi i zgjatjes s orarit t puns.
Me Kreun V t Ligjit rregullohen pushimet dhe mungesat nga puna gjat orarit
t puns, pushimi ditor, pushimi javor, pushimi vjetor, pushimi vjetor pr puntort
e arsimit, pushimi n ditn e festave zyrtare, orari i shfrytzimit t pushimit vjetor,
kompensimi pr mosshfrytzimin e pushimit vjetor, dhe mungesa nga puna me pages.
MBROJTJA DHE SIGURIA N PUN

Ligji rregullon shtjen e mbrojtjes dhe sigurin n pun. I punsuari ka t drejt
n sigurin n pun, mbrojtje t shndetit n ambientin e prshtatshm t puns, n
prputhje me kt ligj dhe ligjin pr sigurin n pun, mbrojtje t shndetit t punsuarve
dhe mbrojtjen e ambientit t puns. Pundhnsi sht i detyruar t siguroj kushtet e
nevojshme pr mbrojtje n pun me t cilat sigurohet mbrojtja e jets e shndetit t t
punsuarve n pajtim me ligjin.
Mbrojtja e prgjithshme n pun m detaisht rregullohet me nenin 42 t Ligjit t
Puns. Neni 43 t ktij ligji rregullon n t cilat raste i punsuari mund t caktohet
n punt q jan me rrezik t shtuar. N punt dhe detyrat e puns n t cilat ekziston
rreziku i shtuar i lndimit, smundjes profesionale ose smundjeve tjera, mund t
caktohet i punsuari i cili i plotson kushtet e veanta pr pun, n baz t aftsive
shndetsore; kualifikimit profesional; prvojs s fituar n pun dhe moshs. Me kt
ligj sht caktuar, mbrojtja e t rinjve, femrave dhe personave me aftsi t kufizuara,
nenet prej 46-48.
Pushimi i lehonis neni 49 i ktij ligji sht caktuar prej 12 muajve. Me prezantimin
e certifikats mjeksore femra e punsuar mund ta filloj pushimin e lehonis deri n 45
dit para dats kur pritet t lind. N periudhn prej 28 ditve para dats kur pritet t lind,
pundhnsi me plqimin e femrs shtatzn, mund t krkoj q ajo ta filloj pushimin
e lehonis. Gjasht muajt e par pushimit t lehonis pagesa bhet nga pundhnsi
me kompensim prej 70% t pags baz. Tre muajt n vijim pushimi i lehonis paguhet
nga Qeveria e Kosovs me kompensim 50% t pags mesatare n Kosov. Femra e
punsuar ka t drejt me kt ligj q t zgjas pushimin e saj t lehonis edhe pr 3 muaj
t tjer pa pages. Femrs s punuar i takon pushimi i lehonis pr humbjen e fmijs,
nse femra e punsuar lind fmijn e vdekur, ose nse fmija i vdes para skadimit t
pushimit t lehonis. Sipas konstatimit t mjekut pr sa koh i nevojitet t kndellet
747
E DREJTA E PUNS
nga lindja dhe nga gjendja psikike e shkaktuar nga humbja i fmijs, por ajo m pak se
45 dit dhe pr kt koh i takojn t gjitha t drejtat mbi bazn e pushimit t lehonis.
Gjat kohs s shtatznis, pushimit t lehonis dhe mungess n pun pr shkak t
prkujdesjes s veant ndaj fmijs, pundhnsi nuk mund tia shkpus kontratn t
punsuarit dhe tia ndrroj vendin e puns, prve n rastet e shkputjes s kontrats
sipas nenit 76 t ktij ligji.
N rast t smundjes ose t paaftsis s prkohshme pr pun, i punsuari sht i
obliguar t informoj pundhnsin menjher ose m s largu gjat dits s mungess
nga puna pika 2,3 dhe 4 sht rregulluar me nenin 84 t ktij ligji.
PAGA DHE BENIFICIONET E T PUNSUARVE

Me nenin 55 t ktij ligji rregullohet, paga, kompensimi i pags dhe t ardhurat e
tjera. I punsuari ka t drejt n pag, e cila prcaktohet me kontratn e puns, n pajtim
me kt ligj, kontratn kolektive dhe aktin e brendshm t pundhnsit. T drejtn pr
pag, pagn shtes, kompensimin n pag dhe t ardhurat tjera i punsuari i realizon
sipas marrveshjes s arritur me pundhnsin pr punn e kryer dhe kohn e kaluar
n pun, t prcaktuar me kontratn e puns. Paga paguhet n afatet e prcaktuara me
kontrat kolektive, aktin e brendshm t pundhnsit ose kontratn e puns m s
paku 1 her n muaj. Ligji rregullon edhe pagn shtes, pagn minimale (nenet 56 dhe
57), kompensimi i pags neni (neni 58), kur i punsuari ka t drejt pr kompensim
n pag, gjat ditve t festave, n t cilat nuk punohet, gjat kohs s shfrytzimit t
pushimit vjetor; gjat aftsimit dhe prsosjes profesionale pr t ciln sht drguar dhe
gjat ushtrimit t funksioneve publike pr t cilat nuk paguhet. Kompensimi i pushimit
mjeksor neni (59), kompensimi i lndimit n pun, mungesa n pun pr shkak t
pasiguris dhe mbrojtjes s shndetit (neni 61), kompensimi i dmit nga i punsuari
neni (63), kompensimi i dmit pr pundhnsin (neni 65), rregullohet me Ligjin e
Puns t Kosovs.
NDRPRERJA E MARRDHNIES S PUNS

Ndrprerja e marrdhnies s puns sht njri ndr institucionet kye t marrdhnies
juridike t puns. Ajo drejtprsdrejti sht i ndrlidhur me themelimin e marrdhnies s
puns, me ekzistimin e ksaj marrdhnie si dhe me realizimin e t drejtave dhe detyrimeve
t punonjsit dhe pundhnsit nga marrdhnia e puns. Me ndrprerjen e marrdhnies
s puns punonjsi e humb statusin q e kishte dhe si rrjedhoj ai pushon t gzoj t drejtat
nga marrdhnia e puns, t cilat i realizonte gjat ekzistimit t saj, si sht e drejta n
pag dhe n pagesa dhe kompensime tjera etj. Pr kt arsye e duke pasur parasysh pasojat
e ndrprerjes s marrdhnies s puns, ligjdhnsi i ka prcaktuar rastet dhe kushtet n t
cilat punonjsit mund ti ndrprehet marrdhnia e puns. N kt mnyr pr punonjsit
sht garantuar siguri juridike n marrdhnien e puns si dhe mundsia q punonjsi t
mund krkoj mbrojtjen e t drejtave t cnuara me ndrprerjen e marrdhnies s puns,
n rastet kur ajo sht br n kundrshtim me ligjin.
748
E DREJTA E PUNS
Sipas ligjit n fuqi (Ligji i Puns) marrdhnia e puns themelohet me lidhjen e

kontrats s puns, prandaj ajo edhe prfundon me ndrprerjen e marrdhnies s puns.
Sipas nenit 67 t Ligjit t Puns ndrprerja e kontrats s puns sipas fuqis ligjore
ndrpritet: me vdekjen e t punsuarit, me vdekjen e pundhnsit kur puna e kryer apo
shrbimet e ofruara nga puntori jan t natyrs personale, ather kur kontrata nuk mund
t vazhdohet me pasardhsit e pundhnsit, me skadimin e kohzgjatjes s kontrats, kur
i punsuari e mbush moshn e pensionimit, prej 65 (gjashtdhjet e pes) vje, me ditn
e dorzimit t aktvendimit t plotfuqishm pr vrtetimin e humbjes s aftsive pr pun,
nse i punsuari shkon n vuajtje t dnimit i cili do t zgjas m tepr se 6 (gjasht) muaj,
me vendimin e gjykats kompetente, vendim q pason ndrprerjen e marrdhnies s puns,
me falimentimin dhe likuidimin e ndrmarrjes dhe rastet e tjera t prcaktuara sipas ligjeve
n fuqi.
Ndrprerja e marrdhnies s puns mund t ndrpritet me marrveshje (neni 68),
ndrmjet pundhnsit dhe t punsuarit e cila marrveshje bhet n form t shkruar
n t cilin rast pundhnsi sht i obliguar ti paguaj t punsuarit pagn, pr ditt e
puns deri n ndrprerje. Ndrprerja e marrdhnies s puns mund t ndrpritet edhe
nga ana e t punsuarit i cili ka t drejt t ndrprej kontratn n mnyr t njanshme.
N kt rast i punsuari me kontrat n koh t caktuar pr ndrprerjen e kontrats s
puns, duhet ta informoj pundhnsin paraprakisht n form t shkruar n afatin prej
15 (pesmbdhjet) ditsh, ndrsa i punsuari me kontrat n koh t pacaktuar n
afatin prej 30 (tridhjet) ditsh.
NDRPRERJA E KONTRATS S PUNS

NGA ANA E PUNDHNSIT
Me kt ligj rregullohet e drejta e pundhnsit q mund tia ndrpres kontratn
e puns t punsuarit me nj periudh paralajmrimi t caktuara me (neni 70 nga pika
1.1 gjer n pikn 1.3). Me pikn 1.4 rregullohet q pundhnsi mund tia ndrpres
kontratn e puns t punsuarit n periudhn e krkuar t paralajmrimit t ndrprerjes
n: raste t rnda t sjelljes s keqe t punonjsit; dhe pr shkak t prmbushjes s
paknaqshme t detyrave t puns. Pundhnsi duhet ta njoftoj t punsuarin pr
largimin e tij/saj menjher pas rastit q shpie n largim, ose sapo pundhnsi t jet
vn n dijeni t atij rasti. Me pikn 1.6 rregullohen rastet kur pundhnsi mund tia
ndrpres kontratn e puns t punsuarit pa periudhn e krkuar t paralajmrimit t
ndrprerjes, ather kur: i punsuari sht fajtor pr prsritjen e nj t keqe, sjelljeje
m pak serioze ose t shkeljes s detyrimeve; performanca e t punsuarit mbetet e
paknaqshme prkundr paralajmrimi me shkrim. Neni 70.2 dhe 3 rregullon obligimet
e pundhnsit lidhur me ndrprerjen e marrdhnies s puns pr rastet e cekura m lart.
Marrveshjet kolektive ose Aktet e Brendshme t pundhnsit mund t specifikojn
llojet e keqe t sjelljeve ose t shkeljeve t detyrimeve t cilat bjn q i punsuari ti
nnshtrohet ndrprerjes t kontrats s puns pa periudh t paralajmrimit, qoft pas
nj rasti t vetm dhe qoft pas shkeljeve t prsritura. Koha e njoftimit pr ndrprerjen
e kontrats s puns rregullohet me nenin (71) t ktij ligji.
749
E DREJTA E PUNS
LARGIMI I PRKOHSHM NGA PUNA

I punsuari mund t largohet prkohsisht nga puna kur ndaj tij kan filluar
procedurat penale, pr shkak t dyshimit t bazuar t veprs penale, kur i punsuari
sht n vuajtje t paraburgimit; kryen shkelje t obligimit t puns t prcaktuara me
kt ligj. Kompensimi i pags gjat largimit t prkohshm nga puna t punsuarit
i takon e drejta n pag n lartsi prej 50%. Largimi i prkohshm nga puna sipas
nenit 73 t ktij ligji, mund t zgjas m s shumti 6 (gjasht) muaj, periudh n t
ciln pundhnsi sht i obliguar q t punsuarin ta kthej n pun ose tia shkpus
kontratn e puns.
Pundhnsi mund ta ndrpres kontratn e puns pr shkak t largimit kolektiv
nga puna neni (76), nga par.1 t nenit 70 t ktij ligji ku prfshihen s paku 10% t
punsuarve por jo m pak se 20 (njzet) t punsuar, t larguar brenda intervalit kohor
prej 6 (gjasht) muajsh, e cila ndrprerje llogaritet si largim kolektiv nga puna. N rastet
e largimit t shkalls s gjr nga puna, zbatohen dispozitat nga par.3 i ktij neni. Gjat
kohs s largimit t prkohshm nga puna, sipas nenit 73 t ktij ligji, t punsuarit i
takon e drejta e kompensimit n pag n lartsi prej 50%. Largimi i prkohshm nga
puna sipas nenit 73 t ktij ligji mund t zgjas m s shumti 6 (gjasht) muaj, periudh
n t ciln pundhnsi sht i obliguar q t punsuarin ta kthej n pun ose tia
shkpus kontratn e puns.
MBROJTJA E T DREJTAVE NGA MARRDHNIA E PUNS

Me dispozitat e Ligjit t Puns sht rregulluar mbrojtja e t drejtave pr t
punsuarit. I punsuari i cili vlerson se pundhnsi ka shkelur t drejtn e marrdhnies
s puns, mund t paraqes krkes te pundhnsi pr realizimin e t drejtave t
shkelura. Sipas dispozitave t ktij ligji punonjsi ka t drejt t krkoj mbrojtjen e
t drejtave nga marrdhnia e puns te organet e pundhnsit, n gjykat, mbrojtja
prmes ndrmjetsimit, te inspektorati i puns dhe te organet tjera t parapara me ligj.
Sipas krkess s punsuarit pr realizimin e t drejtave t shkelura nga marrdhnia
e puns, pundhnsi sht i obliguar pr t vendosur sipas krkess s t punsuarit,
n afatin brenda 15 ditve nga dita e pranimit t krkess, ndrsa vendimi nga par.2 t
(nenit 78), t Ligjit t Puns i dorzohet t punsuarit n form t shkruar brenda afatit
prej 8 ditsh. do i punsuar i cili nuk sht i knaqur me vendimin me t cilin mendon
se i jan shkelur t drejtat e tij (neni 79), ose nuk merr prgjigje brenda afatit nga neni
78 par.2 t ktij ligji n afatin vijues (prej 30 ditsh), mund t inicioj kontest pune n
gjykatn kompetente.
Gjykata ofron mbrojtjen e t drejtave nga marrdhnia e puns nse paraprakisht
punonjsi ka krkuar mbrojtjen interne, nse me ligj nuk sht caktuar ndryshe dhe
nse padia sht dorzuar n gjykat n afatin e parapar. Gjat vendosjes lidhur me
ndrprerjen e kontrats s puns, gjykata vepron sipas (neni 80), t Ligjit t Puns. I
punsuari dhe pundhnsi mund ti zgjidhin mosmarrveshjet nga puna dhe n baz
t puns prmes ndrmjetsimit. Inspektorati i puns ofron mbrojtjen administrative e
750
E DREJTA E PUNS
cila gjithashtu realizohet n procedur administrative i cili sipas ankess t punsuarit

duhet t nxjerr vendim lidhur me ankesn brenda 30 (tridhjet) ditve. Pr shkeljen e
dispozitave t ktij ligji nga ana e pundhnsit, Inspektorati i Puns do ti shqiptoj
masat ndshkuese bazuar n Ligjin pr Inspektoratin e Puns.
MASAT DISIPLINORE PR SHKELJEN

E DETYRAVE T PUNS
Me Ligjin e Puns neni (85), parashihen masa disiplinore pr shkeljen e detyrave
t puns, t punsuarit q do ti shqiptohet, si vrejtje me goj, vrejtje me shkrim, ulje
n pozit, suspendimit t prkohshm dhe ndrprerje t marrdhnies s puns. Masat
ndshkuese, vrejtje me goj, vrejtje me shkrim dhe ulje, degradim t pozits, do t
shqiptohen pr shkelje t lehta t detyrave t puns n pajtim me Kontratn Kolektive,
Aktin e Brendshm t Pundhnsit dhe Kontratn e Puns, ndrsa masat ndshkuese,
suspendimi i prkohshm dhe ndrprerja e marrdhnies s puns do t shqiptohen
pr shkelje t rnda t detyrave t puns n pajtim me Kontratn Kolektive, Aktin
e Brendshm t Pundhnsit dhe Kontratn e Puns. Sipas (nenit 86) t ktij ligji
vendimi pr shqiptimin e masave ndshkuese pr shkeljen e detyrave t puns e nxjerr,
organi kompetent i pundhnsit apo pundhnsi. Pundhnsi i cili nuk e ka statusin
e personit juridik ose personi t cilin ai e autorizon.
MARRVESHJA KOLEKTIVE
Marrveshja kolektive mund t lidhet ndrmjet organizats s pundhnsve ose
prfaqsuesit t tij dhe organizats s t punsuarve ose kur nuk ekzistojn organizata,
marrveshje mund t lidhin edhe prfaqsuesit e t punsuarve. Marrveshja kolektive
mund t lidhet n nivel t vendit, nivel t degs dhe nivel t ndrmarrjes. Marrveshja
duhet t jet n form t shkruar n gjuht zyrtare t Republiks s Kosovs. Marrveshja
kolektive mund t lidhet pr nj periudh t caktuar me kohzgjatje jo m shum se 3
(tri) vjet. Marrveshja kolektive nuk mund t prfshij dispozitat e tilla q kufizojn t
drejtat e t punsuarve q kan si pasoj kushte m pak t favorshme t puns se sa ato
t prcaktuara n kt ligj.
Mbikqyrjen e zbatimit t dispozitave t ktij ligji t cilat rregullojn marrdhnien
e puns, sigurin dhe mbrojtjen n pun e bn Inspektorati i Puns n baz t Ligjit pr
Inspektoratin e Puns dhe Ligji nr.2003/19 pr sigurin n pun, mbrojtje dhe shndetit
t punsuarve dhe mbrojtjen e ambientit t puns. Pundhnsit jan t obliguar q
aktet e brendshme me t cilat rregullohen marrdhniet e puns, ti harmonizojn me
dispozitat e ktij ligji, jo m von se 6 (gjasht) muaj pas hyrjes n fuqi t tij. Deri
n nxjerrjen e akteve t brendshme n afatin e lartcekur, drejtprsdrejti aplikohen
dispozitat e ktij ligji.
751
E DREJTA E PUNS
MARRDHNIA E PUNS N SHRBIMIN CIVIL

N legjislacionin e puns pr shrbimin civil dhe sektor t ndryshm t Shrbimeve
Publike miratohen ligje t veanta, me t cilat rregullohen marrdhniet e puns dhe
kushtet specifike n ato lmi. Prej ksaj ka rrjedh edhe kategorizimi n puntort
dhe npuns (t administrats shtetrore), q si emrtime prdoren gati n t gjitha
legjislacionet e puns t vendeve t ndryshme. Marrdhnia e puns n shrbimin civil
jan t rregulluara me Rregulloren e UNMIK-ut nr.2001/36 Mbi Shrbimin Civil t
Kosovs, me Urdhresn Adminsitrative nr.2003/2 pr Zbatimin e Rregullores dhe me
nj numr aktesh dhe udhzimesh t nxjerra n pajtim me dispozitat e Rregullores
t Urdhress. Ligji pr Shrbimin Civil t Republiks s Kosovs 03/L-149 dat
13.05.2010, i shpallur me dekretin nr.DL-022-02010 dat 14.06.2010, nga Presidenti
i Republiks s Kosovs me t cilin kreu X. neni (94) Dispozitat Prfundimtare dhe
Kalimtare prcakton se pas hyrjes n fuqi ky ligj shfuqizon: Urdhresn Adminsitrative
nr.2003/02-pr Zbatimin e Rregullores s UNMIK-ut nr.2001/36 mbi Shrbimin Civil n
Kosovs, Udhzimin Adminsitrativ nr.MSHP.2006/12-Masat pr Ngritjen e Punsimit
t Npunsve Civil n organet e Administrats Publike, Udhzimin Administrativ
nr.09/2006 mbi Zbatimin e Procedurave pr Funksionimin e Komisionit pr Emrime
t Larta Publike, Dispozitat e Rregullores s ndryshuar t UNMIK-ut nr.2001/36 mbi
Shrbimin Civil n Kosovs dhe t Urdhress Administrative nr.2003/02 pr Zbatimin
e Rregullores s UNMIK-ut nr.2001/36 mbi Shrbimin Civil n Kosov, do t vazhdojn
t zbatohen pr t gjitha kategorit e npunsve q nuk rregullohen shprehimisht me
kt ligj. Me nenin 95 t ktij ligji jan prcaktuar rregullat e aplikueshme deri n
miratimin e rregulloreve t reja, me kusht q t mos jen n kundrshtim me kt
ligj dhe deri shqyrtimin dhe miratimin e rregulloreve nga Ministria prgjegjse pr
Administrat Publike ose Qeveria, udhzime t caktuara me nenin (95), vazhdojn t
mbeten n fuqi. Brenda 1 (nj) vit nga data e hyrjes n fuqi t ktij ligji, t gjitha
kontratat e puns n Shrbimin Civil t Kosovs pr pozitat t cilat pr nga natyra,
funksioni dhe detyrat jan pozita t prhershme, zvendsohen me shkresa t emrimit
si sht prcaktuar me kt ligj dhe me aktet e reja nnligjore.
Ligji pr Shrbimin Civil t Republiks s Kosovs rregullon statusin e npunsve
civil si dhe marrdhnien e tyre t puns n Institucionet e Administrats Qndrore dhe
Komunale. Pr qllim t ktij ligji, institucionet e administrats qndrore dhe komunale
q hyjn n fushn e veprimit t ktij ligji prfshijn: administratn e Kuvendit,
administratn e Presidencs, Zyrn e Kryeministrit dhe ministrit, agjencit ekzekutive,
agjencit e pavarura dhe ato rregullatore dhe administratn komunale.
Npunsit e administrats s Kuvendit t Republiks s Kosovs jan pjes e
Shrbimit Civil t Kosovs. Kushtet specifike pr orarin e puns dhe kompensimet
rregullohen me akt t veant t Kryesis s Kuvendit.
-- Personeli diplomatik dhe konsullar, si dhe personeli administrativ i drguar jasht
vendit ose i punsuar n Ministrin e Punve t Jashtme t Kosovs, sht pjes e
Shrbimit Civil t Kosovs dhe i nnshtrohet ktij ligji dhe legjislacionit prkats
n fuqi;
752
E DREJTA E PUNS
--
--
Personeli civil i punsuar n Policin e Kosovs, n Forcn e Siguris s Kosovs,

n doganat e Kosovs n Shrbimin Korrektues t Kosovs, sht pjes e Shrbimit
Civil t Kosovs dhe i nnshtrohet ktij ligji dhe legjislacionit prkats n fuqi;
Personeli administrativ i punsuar n sistemin gjyqsor dhe prokuroria sht pjes
e Shrbimit Civil t Kosovs dhe i nnshtrohet ktij ligji dhe legjislacionit prkats
n fuqi; me prjashtim t gjyqtarve dhe prokurorve.
Me kt ligj neni (4) jan prcaktuar kategorit e punonjsve publike t cilt nuk
jan pjes e shrbimit civil. N baz t ktij ligji statusi i npunsit civil nuk aplikohet
pr kategorit e mposhtme: stafi msimor i sistemit arsimor, stafi mjeksor i sistemit
shndetsor, krijuesit dhe prformuesit e artit, zyrtart policor t Policis s Kosovs,
zyrtart doganor t Doganave t Kosovs, zyrtart korrektues t shrbimit korrektues
t Kosovs dhe pjestart e forcs s siguris s Kosovs, t emruarit politik dhe t
gjith ata q emrohen n pozita nga t emruarit politik dhe antarve t kabineteve
t tyre q nga kabineti i Presidentit, Kryetarit t Kuvendit, Kryeministrit dhe Kabinetet
e Ministrave. Marrdhnia e tyre e puns rregullohet me Ligjin e Puns, ligje t
veanta me marrveshje kolektive ose me rregullore sektoriale. Instituti i Kosovs pr
Administrat Publike (KAP), sht prgjegjs pr zbatimin e politikave dhe strategjive
t trajnimit, arsimimit dhe zhvillimit t kapaciteteve n shrbimin civil. Kshilli i
Pavarur Mbikqyrs pr Shrbimin Civil sht nj institucion i pavarur pr mbikqyrjen
e ligjshmris s menaxhimit n shrbimin civil dhe rregullohet me ligj t veant.
Pranimi n shrbimin civil t Kosovs bhet n pajtim me parimet e merits,
aftsis profesionale, paanshmris, mundsive t barabarta, mosdiskriminimit dhe
prfaqsimit t barabart; n baz t konkursit publik dhe pas verifikimit t zotsis s
veprimit t kandidatve. N shrbimin civil t Kosovs ekzistojn pozitat e npunsve
civil t karriers-t cilt ushtrojn funksionet n bazat t prhershme pr arritjen e
objektivave t prgjithshme institucionale dhe pozitat e npunsve civil t jo karrierst cilt ushtrojn funksionet me kohzgjatje t kufizuar deri n 2 (dy) vjet, pr zbatimin
e projekteve t caktuara, zvendsimi i prkohshm i npunsve t prhershm civil
dhe n rastet t mbingarkesave n pun. Funksionart publik nuk mund t emrohen
me vendim ekzekutiv t Qeveris n pozitat t cilat me ligj u jan rezervuar npunsve
civil dhe shrbimit civil nuk do t rezervoj asnj pozit pr zyrtart publik.
MARRDHNIA E PUNS N SHRBIMIN CIVIL

Npunsit civil themelojn marrdhnien e puns pas prfundimit me sukses t
procedurave t pranimit t prcaktuara me kt ligj dhe me aktet prkatse nnligjore
dhe pas pranimit t nj shkrese t emrimit brenda 30 (tridhjet) ditve pas prfundimit
t procedurs nga institucioni kompetent i administrats publike n t ciln do t
gjej pun npunsi civil. Npunsi civil n pozita e karriers pranohen n pun pa
afat. Npunsit civil n pozitat t jo karriers pranohen n pun me afat t caktuar.
Npunsit civil n pun provuese t cilt nuk jan konfirmuar n pozicionin e puns,
mund t paraqesin ankes kundr ktij vendimi n Kshillin e Pavarur Mbikqyrs,
753
E DREJTA E PUNS
n afat prej 30 (tridhjet) ditsh, prej komunikimit t vendimit nga njsia e personelit.
Personeli i punsuar n shrbimin civil ndahet n katr kategori funksionale: npuns
civil t nivelit t lart drejtues, npunsi civil t nivelit drejtues, npuns civil t nivelit
profesional dhe npuns civil t nivelit tekniko-administrativ.
Me nenin (28) t Ligjit pr Shrbimin Civil rregullohet transferimi i npunsve
civil i cili mund t bhet n form t ricaktimit n vend tjetr t puns dhe si transferim
i prkohshm n detyra tjera. Me nenin 31 t ktij ligji rregullohet mnyra n cilat raste
npunsit civil mund t refuzojn kryerjen e funksioneve dhe detyrave, prve atyre
t prcaktuara me prshkrimin e detyrave t puns, nse kryerja e ktyre funksioneve
apo detyrave do t ishte n dm t interesave dhe t drejtave t tyre t ligjshme; do
t rrezikonte shndetin e tyre; do t krkonte nj kualifikim m t lart ose trajtim
t ndryshm profesional nga ai i dhn. Orari i puns s npunsve civil nuk do t
tejkaloj 40 (dyzet) or n jav, prve nse sht prcaktuar ndryshe me kt ligj.
do npunsit civil me kt ligj sht caktuar pushimi gjat orarit t puns si dhe
drejtat e femrave shtatzn, nnave me fmij deri n moshn 3 vje dhe npunsve
civil me aftsi t kufizuara. Me nenin (39) t ktij ligji sht rregulluar pushimi vjetor,
kohzgjatja e pushimit, ndrsa pushimi vjetor nuk mund t shndrohet n form tjetr
kompensimi monetar ose jo monetar. Drejta n pag npunsit civil kompensohet
prmes sistemit t pagave i cili rregullohet me ligj t veant.
Ligji pr shrbimin civil parasheh masat disiplinore pr shkelje t detyrs, q
ka ndodhur si rezultat i fajit t tyre, sikur q sht prcaktuar me ligj. Prgjegjsia
personale pr kryerjen e nj vepre penale ose kundravajtje gjat ushtrimit t detyrave
administrative nuk e prjashton prgjegjsin disiplinore t npunsit civil, me kusht
q vepra gjithashtu t prbj shkelje t detyrs, si sht prcaktuar me kt ligj. N
rast t inicimit t procedurs penale kundr npunsit civil pr kryerjen e veprs penale
gjat ushtrimit t mandatit, q mund t rezultoj n krijimin e kushteve pr ngritjen
e padis kundr npunsit civil, t gjitha procedurat disiplinore lidhur me rastin nuk
mund t inicohen deri n marrjen e vendimit prfundimtar nga gjykata kompetente.
Nse npunsi civil i akuzuar pr kryerjen e veprs penale shpallet i pafajshm: ai do
t kthehet n vendin e puns, asnj mas disiplinore nuk do t merret kundr npunsit
civil, pas shpalljes i pafajshm ose prjashtimit nga nj procedur penale. Npunsit
civil jan prgjegjs pr fardo shkelje t parimeve t prcaktuara sipas ktij ligji t
prshkruar n nenin (64).
Masat disiplinore zbatohen n mnyr graduale dhe n proporcion me pasojat dhe
dmet e shkaktuara nga sjellja e npunsit civil. Rastet e shkeljeve jashtzakonisht t
rnda prcaktohen me akt nnligjor. Shkeljet e detyrave t puns ndahen n shkelje t
lehta dhe t rnda-serioze. Pr shkelje t lehta shqiptohen masat disiplinore: vrejtje
gojore, vrejtje me shkrim q vendoset n dosjen personale t shrbyesit civil. Pr
shkelje t rnda serioze shqiptohen masat disiplinore: pezullimi nga puna dhe ndalimi
1/3 t rrogs pr nj periudh deri n 2 (dy) muaj nga Komisioni disiplinor pas krkess
nga mbikqyrsi i drejtprdrejt; largimi nga zyra dhe transferimi n nj lokacion tjetr
me detyra t ngjashme dhe ndalimi i gradimit deri n 5 (pes) vjet nga Komisioni
disiplinor dhe ndrprerja e marrdhnies s puns n shrbimin civil nga komisioni
754
E DREJTA E PUNS
disiplinor. Ligji rregullon neni (67) masa disiplinore q mund t zbatohen pr shkeljet
e detyrave t prcaktuara pr shkelje t lehta dhe pr shkelje t rnda.
do institucion i administrats publike i cili punson npuns civil themelohet nj
komision disiplinor pr marrjen e masave disiplinore n rast t shkeljes s rnd t
ligjit t shrbimit civil apo t akteve nnligjore. Kryesuesi dhe antart e komisionit
disiplinor emrohen nga Sekretari i Prgjithshm apo nga pozitat ekuivalente t
institucioneve prkatse dhe antart e komisionit disiplinor nuk mund t shrbejn
si antar t komisionit t ankesave t institucionit prkats. Kryesuesi dhe antart
e komisionit disiplinor jan nga radht e npunsve civil me prgatitje superiore
shkollore, emrohen n periudh 2 (dy) vjear, me mundsi vazhdimi dhe duhet t
pasqyrojn diverzitetin e shoqris Kosovare duke prfshir sidomos diverzitetin
gjinor. Kompetencat e komisionit disiplinor sht rregulluar me nenin 71 t ktij ligji.
PEZULLIMI, NDRPRERJA DHE PRFUNDIMI I

MARRDHNIES S PUNS N SHRBIMIN CIVIL.
Marrdhnia e puns n shrbimin civil mund t pezullohet, ndrpritet dhe t
prfundoj sipas kushteve t parapara me kt ligj nenet (83, 84 dhe 85). Npunsit
civil shkarkohet nga shrbimi civil pr shkak t performancs dhe rezultateve t
dobta, shkeljes s kodit t mirsjelljes dhe shkeljes s ligjit i cili ka rezultuar me
vepr penale, si sht prcaktuar me ligj. Pas zhvillimit t procedurs disiplinore,
organi prgjegjs pr menaxhimin e personelit n institucionin pundhns i dorzon
npunsit prkats civil nj njoftim me t cilin bhet e ditur ndrprerja e marrdhnies
s puns dhe shkaqet e ndrprerjes dhe udhzimin pr hapat e mtejm. Procedurat e
shkarkimit nga shrbimi civil prcaktohen me akte nnligjore nga Ministria prgjegjse
pr administrat publike. Marrdhnia e puns e npunsit civil prfundon me krijimin
e kushteve dhe fakteve, pavarsisht nga dshira e npunsit civil ose institucionit neni
(90) t ktij ligji. Npunsit civil informohet pr prfundimin e punsimit, 6 (gjasht)
muaj mosha 65 (gjashtdhjet e pes) vje, para dats s pensionimit, nga organi
prgjegjs pr menaxhimin e personelit t institucionit pundhns. Npunsit civil
mund t krkojn pensionim t parakohshm jo m shum se 2 (dy) vjet para afatit t
prcaktuar pr pensionimin e tyre.
Pas hyrjes n fuqi, ky ligj shfuqizon Urdhresn Administrative dhe Udhzimet
Administrative t cekura n nenin (94). Rregullat e aplikueshme deri n miratimin e
rregulloreve t reja, me kusht q t mos jan n kundrshtim me kt ligj dhe deri
n shqyrtimin dhe miratimin e rregulloreve nga Ministria prgjegjse pr administrat
publike ose Qeveria, Udhzimet Administrative t caktuara me nenin (95) vazhdojn
t mbeten n fuqi.
Ligji pr Shrbimin Civil neni (96) rregullon zvendsimin e kontratave t puns
t shrbimit civil me shkresa t emrtimit. T gjitha procedurat disiplinore t iniciuara
para hyrjes n fuqi t ktij ligji, zhvillohen n prputhje me Udhzimin Administrativ
nr.2003/04 procedurat e disiplins t ktij ligji.
755
E DREJTA E PUNS
Pjes prbrse e ligjit pr shrbimin civil sht:

-Ligji pr Kshillin e Pavarur Mbikqyrs pr Shrbimin Civil t Kosovs
nr.03/L-192 i cili ka hy n fuqi m 02.09.2010. Ky ligj prcakton organizimin dhe
funksionimin e Kshillit t Pavarur Mbikqyrs t Shrbimit Civil t Kosovs (n
tekstin e mtejm Kshilli) Kshilli i Pavarur Mbikqyrs i Shrbimit Civil sht organ
i pavarur q i raporton Kuvendit t Republiks s Kosovs dhe i cili zgjedh ankesat e
npunsve si dhe siguron respektimin e t gjitha rregullave dhe parimeve q rregullojn
shrbimin civil n Republikn e Kosovs. Kshilli prbhet prej 7 (shtat) antarve
q emrohen nga Kuvendi i Republiks s Kosovs n baz t procedurave t hapura
dhe transparente. Prbrja e kshillit pasqyron karakterin shum etnik dhe gjinor t
Kosovs. S paku 2 (dy) antar emrohen nga komunitetet jo shqiptare dhe s paku
2 (dy) antar t jen gjinis femrore. Pr tu zgjedhur antar i kshillit kandidati
duhet t ket kualifikime dhe ti plotsoj kushtet t caktuara me nenin 5 t ktij ligji.
Brenda 60 (gjashtdhjet) ditsh para kalimit t mandatit antarit t kshillit apo pas
shpalljes s vendit t lir t puns pr arsye t tjera, Kuvendi i Kosovs n pajtim me
Rregulloren e Puns nxjerr shpalljen publike, brenda nj periudhe jo m t shkurtr
se afati i prcaktuar me ligj. Emrimet e propozuara q pranohen, shqyrtohen nga nj
komision ad hoc i Kuvendit t Kosovs. Antart e Kshillit emrohen pr mandat
5 (pes) vjear, me mundsi t rizgjedhjes vetm edhe pr nj mandat tjetr. Antari
i Kshillit nuk ka t drejt q gjat mandatit t tij t ushtroj ndonj funksion tjetr
apo t merr pjes aktive n aktivitete politike. Kryetari i Kshillit udhheq punn dhe
koordinon aktivitetet e antarve t kshillit.
FUNKSIONET E KSHILLIT.
Kshilli shqyrton dhe merr vendime pr ankesat e npunsve civil kundr
vendimeve t organit t punsimit n t gjitha institucionet e shrbimit civil n prputhje
me rregullat dhe parimet e parashtruara n Ligjin pr Shrbim Civil t Republiks s
Kosovs. Npunsi civil i cili sht i paknaqur me vendim t organit t punsimit,
lidhur me pretendimin pr shkeljen e rregullave dhe parimeve t parashtruara n Ligjin
pr Shrbim Civil, ka t drejt t ankohet n Kshill. N emr t Kshillit ankesat i
shqyrton dhe i vendos kolegji i prbr nga 3 (tre) antar t kshillit. Rregullat dhe
procedurat pr ankesa caktohen nga Kshilli i prcaktuar me nenin 12 t ktij ligji. N
rastet kur kshilli bindet se prmes vendimit t kundrshtuar jan shkelur parimet apo
rregullat e shrbimit civil, ai nxjerr vendim me shkrim i cili i drejtohet zyrtarit t nivelit
t lart drejtues apo prgjegjsit kryesor t organit prkats t punsimit i cili sht
prgjegjs pr zbatimin e vendimit t kshillit.
Vendimi i kshillit paraqet vendimin administrativ t forms s prer dhe
ekzekutohet nga zyrtarit t nivelit t lart drejtues ose personi prgjegjs i institucionit
q e ka marr vendimin e par ndaj pals. Ekzekutimi duhet t bhet brenda afatit prej
15 (pesmbdhjet) ditsh nga dita e pranimit t vendimit. E drejta e ankess sht
rregulluar me nenin 14 t ktij ligji. Moszbatimi i vendimit t Kshillit nga personi
prgjegjs i institucionit paraqet shkelje t rnd t detyrave t puns sipas ligjit pr
Shrbimin Civil n Republikn e Kosovs. Brenda afatit prej 30 (tridhjet) ditve nga
756
E DREJTA E PUNS
dita e kalimit t afatit pr ekzekutim, pala mund t filloj procedurn e ekzekutimit

n Gjykatn Komunale (Themelore) sipas Ligjit pr Procedurn Prmbaruese kundr
personit dhe institucionit prgjegjs pr ekzekutim, pr dmet materiale dhe jo materiale
q jan shkaktuar me kt vendim. Kshilli miraton Rregulloren e Puns dhe Kodin e
Etiks.
Pas hyrjes n fuqi t ktij ligji (02.09.2010), shfuqizohet Rregullorja e UNMIK-ut
nr.2008/12 pr ndryshimin e rregullores nr.2001/36 mbi Shrbimin Civil n Kosov.
SIGURI N PUN, MBROJTJE T SHNDETIT T

PUNSUARVE DHE AMBIENTIT T PUNS.
Qllimi i Ligjit pr siguri n pun, mbrojtje t shndetit t t punsuarve dhe
ambientit t puns, sht q t parandalohen, lndimet n pun, smundjet profesionale
n vendin e puns dhe t mbrohet ambienti i puns. Pundhnsi sht i obliguar t
krijoj kushtet pr siguri n pun, mbrojtjen e shndetit t t punsuarve dhe ambientit
t puns pr punmarrsit e tij. Pundhnsi sht i obliguar pr ti mbuluar t gjitha
shpenzimet pr krijimin e t lnduarve n pun dhe smundjeve profesionale. Krijimi
i Fondit pr sigurimin shndetsor, nga kontributet e pundhnsve pr t gjith
punmarrsit, i liron pundhnsit prej obligimeve pr bartjen e shpenzimeve. Ligji ka
prcaktuar obligimet dhe prgjegjsit e pundhnsit dhe t drejtat dhe prgjegjsit e
punmarrsit dhe vemas mbrojtjen e kategorive t veanta m t rrezikuara (t rinjt,
grat shtatzna, personat me aftsi t kufizuar). Caktohen masa dhe krijimi i kushteve
t mbrojtjes n pun nga uji, ajri, drita, zjarri, elektriciteti, zhurma, dridhjet, substancat
kimike.
Me akte nnligjore, n zbatim me ligjin dhe me standardet prkatse, Ministria e
Puns i prkufizon m hollsisht kushtet, masat, mnyrn dhe mjetet e mbrojtjes n pun.
Ligji parashikon masa ndshkimore (gjoba) prej 100 deri 35.000 , pr pundhnsit
t cilt nuk i zbatojn masat e caktuara t mbrojtjes n pun. Me kt ligj sht caktuar
kategoria e personave t cilt gzojn t drejtn e mbrojtjes s prgjithshme dhe asaj t
veant n pun duke prfshir (prfaqsuesit e administrats shtetrore, shfrytzuesit
e shrbimeve, bashkpuntort afarist), punmarrsit n shrbim civil. Ky ligj nuk ka t
bj me Pjestart e Trupave Mbrojtse t Kosovs, Shrbimit Policor t Kosovs dhe
Shrbimit t Zjarrfiksve.
Pundhnsi sht i obliguar t organizoj dhe t ndrmerr masa t nevojshme pr
siguri n pun, mbrojtjen e shndetit t t punsuarve dhe ambientit t puns prfshir
parandalimin e rreziqeve n pun ofrimin e informatave, trajnimeve organizimit prkats
dhe masave t duhura pr t siguruar, mirmbajtur makinerin, instrumentet, pajisjet,
veglat, vendin e puns mundsit pr t shkuar n vendin e puns. Pundhnsi pr
sigurin e punmarrsve sipas nevojs sht detyruar t bj kualifikimin dhe trajnimin
e punmarrsve n pajtim me standardin evropian. Pundhnsi pajis t punsuarin me
pajisjet personale mbrojtse, e cila sht e parapar pr mbrojtjen kundr ekspozimit
757
E DREJTA E PUNS
t dmtimeve edhe rreziqeve n pun. Pundhnsi do ti bart shpenzimet dhe do t

bj zvendsimin e pajisjeve personale mbrojtse n intervale t rregullta kohore dhe
do her kur sht e domosdoshme. Pundhnsi i prgjigjet punmarrsit pr dmin
e shkaktuar me rastin e lndimit n pun dhe smundjen profesionale q ka t bj me
punn, sipas parimit t prgjegjsive objektive t s drejts s detyrimeve.
T DREJTAT DHE PRGJEGJSIT E PUNMARRSIT

Punmarrsi ka t drejt dhe obligim pr siguri n pun, mbrojtje t shndetit dhe
ambientit t puns. Punmarrsi sht i obliguar ti prmbahet masave t nevojshme pr
siguri n pun, mbrojtjes s shndetit t t punsuarve dhe ambientit t puns, kujdesit
pr sigurin dhe shndetin e tij dhe t personave t tjer t ndikuar nga veprimet e tija n
pun, shfrytzon n mnyr t duhur mjetet e siguris dhe pajisjet personale mbrojtse
(PPM), ato i prdor me kujdes dhe i mban n gjendje funksionale. Punmarrsit
gjithashtu duhet t ken prgjegjsi pr t siguruar mbrojtjen dhe shndetin e t gjith
personave e t ndikuar nga veprimet n punn e tyre. Punmarrsi ka t drejt ta
refuzoj punn, nse ai ka arsye t ksaj se ekziston rrezik i drejtprdrejt pr jetn
dhe shndetin e tij. Nse pundhnsi konsideron se refuzimi i puns sht i pabazuar
menjher duhet t lajmroj inspektorin e puns.
Autoritetet e inspektoratit t puns do t autorizohen ti kontrollojn dhe prcjellin
implementimin dhe zbatueshmrin e masave pr siguri n pun, mbrojtjen t shndetit
t t punsuarve dhe ambientit t puns.
LIGJI PR INSPEKTORATIN E PUNS N KOSOV

Punt e mbikqyrjes s zbatimit t Ligjit t Puns dhe t ligjeve t tjera, t cilat
kan t bjn me marrdhniet n pun, kushtet e puns, mbrojtjen n pun dhe shtje
t tjera n pun e n lidhje me punn i kryen organi kompetent i pushtetit shtetror, i
caktuar me ligj t veant-Ligji pr Inspektoratin e Puns. N lmin e s drejts s
puns, inspektimi bhet duke i shkuar aktet e prgjithshme dhe ato individuale, si dhe
kushtet dhe mnyrn e puns s subjekteve juridike ose atyre fizike t mbikqyrura.
Inspektoratet jan t autorizuar dhe t detyruar t ndrmarrin masa administrative,
me qllim q gjendjen e konstatuar dhe veprimtarin e subjekteve t mbikqyrura
ta vn n prputhje me ligjet dhe aktet e tjera. Nuk sht e mjaftueshme vetm t
kemi institucionin e inspektoratit, por ai duhet t jet i organizuar mir dhe efikas. Nj
inspektorat efikas mund t kontribuoj shum q puna jo formale (jo legale, puna e
zez), t vihet n binar ligjore. Kemi prshtypjen se inspektorati i puns do t gjente
shkelje t ligjeve t puns te secili subjekt q do ta kontrollonte, si n sektorin shoqrorpublik ashtu edhe n sektorin privat. Me veprimet parandaluese dhe me nj politik
adekuate ndshkimore, inspektorati i puns do t kontribuonte q tu mbrohen t drejtat
shum puntorve, por edhe ti detyronte puntort dhe pundhnsit t paguanin
obligimet e tyre tatimore e t kontributeve t caktuara me ligj.
758
E DREJTA E PUNS
FUNKSIONET E INSPEKTORATIT T PUNS

Inspektorati i Puns do t mbikqyr zbatimin e Ligjit t Puns, kushtet e puns
dhe mbrojtjen n pun. Do tiu siguron informacion teknik dhe kshilla pundhnsve
dhe puntorve pr shtjet m t efektshme t zbatimit t dispozitave ligjore. Do t
njoftoj Ministrin e Puns dhe Mirqenies Sociale apo ndonj organ tjetr kompetent pr
ndonj munges apo ndonj shprdorim n Ligjin e aplikueshm. Do tu jep kshilla pr
shtje lidhur me Ligjin e Puns dhe mbrojtjen e puntorve me rastin e riorganizimit
apo ristrukturimit t ndonj ndrmarrjeje. Inspektori i puns si autoritet ekzekutiv
themelohet nga Ministria pr Pun dhe Mirqenie Sociale dhe sht prgjegjs para
ksaj Ministrie n lidhje me koordinim e veprimeve ekzekutive sa i prket Inspektoratit
t Puns n Kosov. Autoriteti i Inspektoratit t Puns prbhet nga Kryeinspektori i
Puns dhe Inspektort e Puns t cilt ushtrojn funksionet e tyre n tr Kosovn. Me
qllim t zbatimit t Ligjit nga fushveprimtaria e tij autoriteti i inspektoratit t puns
koordinon veprimet dhe bashkpunon me qeverit komunale, inspekcionet tatimore,
inspekcionet shndetsore me autoritet tjera relevante dhe me Policin e Kosovs.
Kryeinspektorin e puns e emron Qeveria me propozim t Ministris pr Pun dhe
Mirqenie Sociale. Inspektort Komunal i zgjedh Kuvendi i Komuns. Ligji ka
prcaktuar autorizimet e kryeinspektorit (neni 4) dhe t inspektorve t puns (neni
5), pr sa u prket veprimeve, kontrollit, urdhrave, vendimeve, gjobave, procedurave
t ankess, raportimeve dhe shtjeve t tjera lidhur me kontrollin e zbatimit t ligjeve
n lmin e puns.
Ligji pr Inspektoratin e Puns nr.2002/9 ka pasur ndryshimet lidhur me fjalt
n ligj dhe disa plotsime me ligjin nr.03/L-017. Pr ndryshimin dhe plotsimin e
ligjit pr Inspektoratin e Puns nr.2002/9 m 29.04.2008. Me nenin 1 t Ligjit pr
Ndryshimin e Ligjit fjalt Autoritet i Inspektoratit t Puns sht zvendsuar me
fjalt Inspektorati i Puns. Ndryshimet n fjalt jan rregulluar me nenin 3,4,5 dhe 6
t Ligjit t lartprmendur.
759
E DREJTA E PUNS
E DREJTA E PUNS DHE PROCESI I PRIVATIZIMIT

-Agjencia Kosovare t Privatizimit
Agjencia Kosovare e Privatizimit (m tej Agjencia), sht organ i pavarur publik
i cili ushtron funksionet dhe prgjegjsit n mnyr plotsisht autonome. Agjencia ka
zotsi t plot juridike, posarisht pr t br kontrata, pr t marr, mbajtur dhe shitur
pronn si dhe ka t gjitha kompetencat e vetkuptueshme pr prmbushjen n trsi
t detyrave dhe kompetencave t dhna me kt ligj, si dhe t padis e t paditet n
emr t saj. Agjencia sht pasardhse e Agjencis Kosovare t Mirbesimit (AKM),
q sht themeluar dhe rregulluar n baz t Rregullores s UNMIK-ut nr.2002/12 Mbi
Themelimin e Agjencis Kosovare t Mirbesimit dhe t gjitha asetet dhe prgjegjsit
e saj do t jen asete dhe prgjegjsi t Agjencis. N pajtim me kushtet e prcaktuara
n kt ligj, Agjencia sht e autorizuar pr administrim, duke prfshir autorizimin pr
shitjen, transferimin dhe (ose likuidimin e ndrmarrjeve dhe aseteve t prkufizuara).
Me nenin 2 t ktij ligji jan caktuar autorizimet dhe administrimi i agjencis.
Agjencia ka kompetenca q t administroj, ndrmarrjet n pronsi shoqrore,
pavarsisht nse i jan nnshtruar transformimit apo jo, t cilat kan qen pron n
pronsi shoqrore me ose pas 22 marsit 1989, prve rasteve t rregulluara sipas par.2
t ktij neni (5) dhe t gjitha aksionet n korporata dhe korporatat vartse t themeluara
sipas ktij ligji dhe t gjith interesat n pronsi shtetrore n nj ndrmarrje apo subjekt
tjetr juridik, pavarsisht nse ajo ndrmarrje apo subjekt juridik i sht nnshtruar
transformimit. Nse ndrmarrja i sht nnshtruar transformimit, ky transformim
nuk do t ndikoj n t drejtat dhe kompetencat e Agjencis sipas par.1 dhe 2 t ktij
neni si dhe neneve 6,8 ose 9 t ktij ligji, prve nse: transformimi sht bazuar dhe
sht kryer n prputhje t plot me ligjin n baz t cilit sht br transformimi;
jan prmbushur t gjitha obligimet q ndrlidhen me Transformimin, qofshin ato q
kan dal gjat apo pas transformimit, qofshin ato t shqiptuara n baz t ligjit apo
ndonj kontrate-prfshir, por duke mos u kufizuar vetm n, prmbushjen e plot t
detyrimeve q krkojn pagesn e kompensimit t plot dhe lshimin e aksioneve;
dhe transformimi nuk ka qen diskriminues dhe nuk i ka shkelur parimet e Konvents
Evropiane pr t Drejtat e Njeriut.
Agjencia ka kompetenca t gjra dhe ekskluzive administrative mbi t gjitha
ndrmarrjet, asetet, interesat, aksionet dhe pronn q bie n fushveprimin e nenit 5.1
dhe 5.2 t ktij ligji. Ky autoritet prfshin do veprim q agjencia e konsideron t
arsyeshm dhe t duhur, brenda kufijve t burimeve administrative t Agjencis, pr
t mundsuar m mir shitjen likuidimin, transferimin apo ndonj zgjidhje tjetr t
ndrmarrjes, asetit apo interesit n pronsi shtetrore. Bordi i Agjencis mund t inicioj
likuidimin e ndonj ndrmarrje, korporate, aseti ose nj pjes t saj, prmes lshimit t
vendimit pr likuidim nse mendon se procedura e till sht n interes t kreditorve
ose pronarve prkats. Procesi i likuidimit do t ushtrohet n baz t procedurave
t prcaktuara t ktij ligji. Me nenin (11) t ktij ligji sht caktuar organizimi dhe
menaxhimi i Agjencis. Agjencia ka Bordin e Drejtorve, Drejtorin Menaxhes dhe
760
E DREJTA E PUNS
dy Zvends Drejtor Menaxhues, Drejtori i Sekretaris Ekzekutive si dhe personelin

profesional dhe teknik.
Prbrja e bordit sht caktuar me nenin (8) t ktij ligji. Procedurat e Bordit caktohen
me aktet nnligjore t Agjencis t miratuara nga Bordi. Pr zbatimin e kompetencave
t saj sipas ktij ligji, Agjencia mund t lshoj urdhra dhe shqiptoj gjobat e prcaktuara
n nenin (27) ndaj ndrmarrjeve, punonjsve dhe personave t tjer me funksione
menaxhuese ose mbikqyrse mbi ndrmarrjet pr rastet t caktuara me kt nen. do
drejtor i ndrmarrjes dhe do person tjetr me funksion menaxhues dhe mbikqyrs
mbi ndrmarrjen sht prgjegjs pr fardo dmi t shkaktuar ndrmarrjes si rezultat
i mosrespektimit t udhzimeve t ligjshme t prfaqsuesit t autorizuar t Agjencis
q vepron sipas autorizimeve t Agjencis: Agjencia autorizohet t krkoj n emr t
ndrmarrjes n fjal pagimin e dmit t till n gjykatn kompetente. Asnj procedur
ligjore kundr nj ndrmarrje nuk do t mbahet n gjykat nse krkuesi nuk siguron
dshmi me shkrim se Agjencis i sht paraqitur njoftimi me shkrim lidhur me ngritjen
e padis n t ciln duhet t specifikohet emri i krkuesit, emri i ndrmarrjes dhe t
dhnat e tjera identifikuese, baza e ankess dhe ndihma e krkuar. Agjencia ka t drejt
ligjore q t krkoj fardo t drejtash pr nj ndrmarrje n gjykatn kompetente
n emr t asaj ndrmarrje. Dhoma e Veant ka juridiksion ekskluzivisht pr t
gjitha padit kundr Agjencis. Dhoma e Veant nuk do t pranoj asnj padi kundr
Agjencis prve nse pala paditse dorzon dshmin se e ka njoftuar kryesuesin e
Bordit pr dorzimin e nj padie t till s paku 60 (gjashtdhjet) dit para dorzimit t
saj. Me krkesn e Agjencis Dhoma e Veant mund t pezulloj hapjen e procedurs
s padis q sht br kundr Agjencis pr nj afat i cili nuk mund ti kaloj 60
(gjashtdhjet) dit nga dita e pranimit t padis s till pr t mundsuar nj zgjidhje
miqsore.
Ky ligj mbisundon do dispozit tjetr t s drejts n Kosov q sht n
kundrshtim me t. Pa paragjykim ndaj aplikimit t prgjithshm t fjalis s
mparshme, parashihet n mnyr specifike q Ligji pr Procedurn Administrative
nuk do t vlej: pr fardo veprim t ndrmarr nga Agjencia sipas autorizimeve
t ktij ligji lidhur me privatizimin, likuidimin, shitjen, transferimin, ristrukturimin,
riorganizimin apo mnyrat tjera t zgjedhjes s nj ndrmarrje, korporate apo aseti, dhe
pr trajtimin pr caktimin nga Agjencia t autoritetit t likuidimit t fardo pretendimi,
apo interesi t br apo t pohuar nga cilido person si kreditor apo pronar i supozuar.
Me kt ligj shfuqizohet ligji nr.03/L-067, pr Agjencin Kosovare t Privatizimit.
Agjencia merr prsipr t gjitha asetet dhe detyrimet t cilat ajo ose paraardhsja e saj
i ka mbajtur, fituar apo shkaktuar sipas Rregullores s UNMIK-ut nr.2002/12. Bordi
dhe Menaxhmeti i Agjencis i prmbushin t gjitha prgjegjsit e cilido bordi ose
menaxhmenti paraardhs t emruar sipas Rregullores s UNMIK-ut nr.2002/12.
Pa paragjykim ndaj fushveprimit t prgjithshm t paragrafit t mparshm apo
paragrafit 2 t nenit 3 t ktij ligji, parashihet n mnyr specifike q Agjencia sht
trashgimtarja ligjore dhe ekskluzive e cilsdo apo t gjitha t drejtave dhe obligimeve
t AKM-s q jan specifikuar apo kan dal n lidhje me ndonj kontrat q sht
ekzekutuar m par nga AKM-ja dhe nj apo m shum pal t treta q si objekt kryesor
761
E DREJTA E PUNS
t tyre kan pasur menaxhimin, operimin, shitjen, transferimin, likuidimin apo ndonj
mnyr tjetr t disponimit me ndrmarrjen, korporatn asetin apo fardo interesi
n cilndo nga kto. do referim i kontratave t tilla n AKM do t interpretohet n
mnyr prfundimtare se nnkupton Agjencin.
Me Rregulloren nr.2003/13 mbi Transformimin e s Drejts pr Prdorimin e Prons
s Patundshme n Pronsin Shoqrore me nenin (10) t Rregullores jan rregulluar t
drejtat t punsuarve. Pr shkak t statusit t veant t t punsuarve n ndrmarrjet
shoqrore prkitazi me kto ndrmarrje dhe ndikimit q privatizimi do t ket n kt
status, t punsuarit e till kan t drejt parsore t prfitojn nj pjes t t ardhurave
nga privatizimi. Kjo pjes do t jet 20% e t ardhurave nga shitja e aksioneve t
nj filiali korporate n varsi t nj ndrmarrjeje me pronsi shoqrore, q sht
privatizuar n prputhje me nenin 8 t Rregullores nr.2002/12. Shuma ndahet n dobi
t t punsuarve me t drejta legjitime n prputhje me kt nen. Organi prfaqsues
i t punsuarve t ndrmarrjes me pronsi shoqrore n fjal, n bashkpunim me
Federatn e Sindikatave t Pavarura t Kosovs, harton, n baza jo diskriminuese dhe
ia drgon Agjencis, listn e t punsuarve me t drejta legjitime q kan t drejt pr t
marr pagesat n pajtim me nenin 10.1. Agjencia shqyrton listn dhe bn ndryshimet
e nevojshme pr t siguruar qasje t barabart pr t gjith punonjsit me t drejta
legjitime n Fondet q duhen shprndar. Lista zyrtare e t punsuarve me t drejta
legjitime e lshuar nga Agjencia, s bashku me njoftimin pr t drejtn e ankess, n
pajtim me nenin 10.6 publikohen n dy dit pune t njpasnjshme dhe me fundjavn
vijuese n gazetat kryesore n gjuhn shqipe e me tirazh t gjr n Kosov dhe n
gazetat kryesore n gjuhn serbe.
Puntori konsiderohet si legjitim nse sht regjistruar si puntor i ndrmarrjes n
pronsi shoqrore n kohn e privatizimit dhe nse konstatohet se ka qen n listn e
pagave t ndrmarrjes pr jo m se 3 (tri) vite. Kjo krkes nuk i ndalon puntorit, t
cilit pretendojn se edhe ata do t ishin regjistruar apo punsuar, nse nuk do t kishin
qen t diskriminuar, q t paraqesin ankes n Dhomn e Posame n pajtim me nenin
10.6.
Agjencia e vendos shumn e rezervuar, n nenin 10.1, n nj llogari garacimbajtjeje
t ciln Federata e Sindikatave t Pavarura t Kosovs ua shprndan t punsuarve me
t drejta legjitime si vijon: 75% e shums i shprndahet n sasi t njjta secili prej t
punsuarve me t drejta legjitime.
-25 prqindshi i mbetur i shums u shprndahet t punsuarve me t drejta
legjitime n shuma n prpjestim me numrin e muajve q do i punsuar ka punuar n
ndrmarrjen me pronsi shoqrore.
Pas paraqitjes s krkess nga indivi apo individt me t drejt t cnuar, ankesa
lidhur me listn e t punsuarve me t drejta legjitime, e prcaktuar nga Agjencia
dhe shprndarja e fondeve nga llogaria e garancimbajtjes e parapar me nenin 10.5 i
nnshtrohet shqyrtimit nga Dhoma e Posame, n pajtim me nenin 4.1 (g) t Rregullores
2002/13 (shtje t tjera t tilla q mund ti caktohen me ligj). Ankesa duhet t dorzohet
n Dhomn e Posame brenda 20 ditve pas shpalljes prfundimtare n media nga
Agjencia, n baz t nenit 10.3 t lists s t punsuarve me t drejta legjitime. Dhoma
762
E DREJTA E PUNS
e Posame shqyrton fardo ankese n baz t prparsis dhe merr vendim pr kto
ankesa brenda 40 ditve pas dorzimit t tyre. fardo ankes e dorzuar n Dhomn e
Posame me baz diskriminimi si shkak pr mos prfshirjen n listn e t punsuarve me
t drejta legjitime, duhet t shoqrohet me dshmi t dokumentuara pr diskriminimin
e pretenduar. Shuma e plot e fondeve nga llogaria pr garancimbajtje, n fo rast do
t lirohet pr tu shprndar nga agjencia jo m von se 60 dit pas dats s botimit
prfundimtar t lists s t punsuarve me t drejta legjitime.
ANKESAT E BRA SIPAS RREGULLORES NR.2003/13.

-Ankesat lidhur me listn e puntorve t cilt gzojn t drejtn.
Procedura pr ankesat e bra sipas nenit 10.6 t Rregullores s UNMIK-ut nr.2003/13
t dats 09.05.2003, (Ankesat nga neni 10.6), do t udhhiqet sipas ksaj Urdhrese
Administrative (nr.2008/6) dat 11.06.2008, e cila do t zbatohet prshtatshmrish
(mutatis mutandis), pr ankesat nga neni 10.6. Pas pranimit t lists s puntorve t
cilt gzojn t drejtn sipas nenit 10 t Rregullores s UNMIK-ut nr.2003/13, Agjencia
Kosovare e Mirbesimit publikon nj list t prkohshme t puntorve t cilt gzojn
t drejtn bashk me nj njoftim pr publikun mbi t drejtn e do personi q brenda 20
ditsh t parashtroj ankes n kt agjenci pr prfshirje n list ose kundrshtimin e
lists s puntorve t cilt gzojn t drejtn.
Krkesa ose kundrshtimi i till duhet t mbshtetet n fakte dhe t prmbaj bazn
ligjore pr krkesn apo kundrshtimin shqyrtuar nga AKM-ja gjat hartimit t lists
n gjuhn angleze dhe n gjuhn e ankuesit. Kto komente drgohen brenda 3 ditve
ankuesit. Njoftimi i publikut prmban nj kopje t formularit pr dorzimin e krkess
ose kundrshtimit. Ky formular prcakton se duhet t prfshihen informacione q i
duhen Agjencis Kosovare t Mirbesimit pr t vlersuar at krkes ose kundrshtim.
Pas pranimit t krkess ose kundrshtimit n lidhje me listn e puntorve t cilt
gzojn t drejtn Agjencia Kosovare e Mirbesimit krkon paraqitjen e dshmive dhe
informacioneve t tjera nse jan t nevojshme pr t vlersuar si duhet ato krkesa ose
kundrshtime. Pas parashtrimit t t gjitha dshmive Agjencia Kosovare e Mirbesimit
i jep mundsin secils pal ose avokatit ose q e prfaqson paln t paraqesin
argumentet e tyre pr mbshtetjen e krkess ose kundrshtimit.
Pas zgjidhjes s t gjitha krkesave dhe kundrshtimeve, nse sht e nevojshme,
Agjencia Kosovare e Mirbesimit e bn prshtatjen e lists s puntorve t cilat e
gzojn t drejtn dhe me vendim t Bordit t Drejtorve n pajtim me nenin 10.2 t
Rregullores s UNMIK-ut nr.2003/13, e cila prmban nj arsyetim pr prfshirjen ose
prjashtimin e secilit person n list dhe pranimin ose refuzimin e kundrshtimeve
t tjera ndaj lists, krijon zyrtarisht listn e puntorve t cilat gzojn t drejtn.
Lista e krijuar e puntorve t cilt gzojn t drejtn publikohet n pajtim me nenin
10.3 t Rregullores nr.2003/13. Ankesa e br n pajtim me nenin 10.6 t Rregullores
s UNMIK-ut nr.2003/13 para Dhoms s Posame bhet me shkrim, e cila duhet
763
E DREJTA E PUNS
t prmbaj emrin ose emrat e personit ose t personave n emrin e t cilve bhet
ankesa (ankuesit) dhe adresn e secilit ankues pr drgim. Bazat e detajuara ligjore dhe
faktike ku mbshtet krkesa pr prfshirje ose kundrshtim t lists s puntorve t
cilat gzojn t drejtn t krijuar nga Agjencia apo shprndarjen e fondeve nga llogaria
garancimbajtse e parapar me nenin 10 t Rregullores nr.2003/13. Dhoma e Posame
ia drgon nj kopje t ankess Agjencis Kosovare t Mirbesimit brenda tri ditve nga
dita e regjistrimit n regjistr.
LIGJI MBI PENSIONET N KOSOOV NR.2001/35.

E drejta e sigurimit social, n prgjithsi dhe e drejta e sigurimit pensional, n
veanti, kan nj trajtim t rndsishm n normat juridike. Kjovvva e drejt sht
objekt garantimi edhe me kushtetuta dhe ligje sistemore, por edhe me ato t veanta.
E drejta e pensionit, si e drejt origjinare pasurore, personale, fitohet n baz t puns
individuale, ndarjes dhe deponimit n fonde t caktuara t kontributit t puntorit e
t pundhnsit, gjat marrdhnies s puns, sipas kushteve t caktuara me ligj. Me
Rregulloren nr.2001/35, pr Pensionet n Kosov, sht br nj shkputje totale nga
sistemi i mparshm i pensioneve. Rregullorja aplikon nj sistem t sigurimit pensional
qeveritar (publik) dhe privat. Ndrkaq, parashikon tri forma (shtylla) t pensioneve:
-- pensionin baz,
-- pensionin e bazuar n kontribute t obligueshme, dhe
-- pensionin plotsues.
Dy format e para jan t obligueshme pr puntort dhe pundhnsit, ndrsa
forma e tret sht mbi baza vullnetare. Pension baz (m tej pension baz), do t
thot nj pension q administrata pensionale u paguan t gjith qytetarve t Kosovs e
kan arritur moshn e pensionimit. Pensioni i bazuar n kursime individuale (m tej
pensioni i kursimeve individuale) do t thot nj pension q Fondi ua paguan t gjith
personave n moshn e pensionimit q i plotsojn kushtet sipas ksaj Rregulloreje
lidhur me kontributet pensionale. Pension plotsues i pundhnsit do t thot nj
pension q pundhnsi ua siguron punonjsve t vet n prputhje me kt Rregullore.
Pension plotsues individual do t thot nj pension q qytetart e blejn
nga personat fizik dhe nga dhnsit e licencuar t pensioneve n prputhje me kt
Rregullore. Dy forma e para jan t obligueshme pr puntort dhe pundhnsit,
ndrsa forma e tret sht mbi baza vullnetare. Pensioni baz, si form e obligueshme,
u paguhet t gjith qytetarve t Kosovs me banim t prhershm n Kosov, t cilt
kan arritur moshn 65 vje. Kjo mosh vlen pr t dy gjinit. Pensioni baz paguhet
nga mjetet e buxhetit t Kosovs. Administrata e Pensioneve sht themeluar n kuadr
t Ministris s Puns dhe Mirqenies Sociale. Shumn e pensionit baz e cakton
Kuvendi i Kosovs, ndrsa mjetet sigurohen n buxhetin e Kosovs. Shuma e pensionit
baz do t prcaktohet sipas metodologjis t ciln do ta miratoj Kuvendi, kshtu q e
764
E DREJTA E PUNS
njjta shkall do t zbatohet pr t gjith pensionistt q i plotsojn kushtet e pensionit

t pleqris dhe se shkalla e pensionit pr vitin vijues do t prcaktohet gjat procesit
t buxhetit brenda kufijve t gjithmbarshm t fondeve q u ndahen institucioneve t
prkohshme t vetqeverisjes pr pensionet baz t pleqris nga Buxheti i Konsoliduar
i Kosovs.
Forma e dyt e obligueshme e sigurimit pensional sht Fondi si person juridik
i pavarur me qllimin e vetm dhe ekskluziv t administrimit dhe menaxhimit t
llogarive individuale pr pensionet e bazuara n kursime, n investim t kujdesshm
dhe n ruajtjen e mjeteve pensionale dhe pagimin e t ardhurave q krijohen n
llogarit individuale pr blerjen e anuiteteve pr pensionet e bazuara n kursime, si nj
administrues i besuar q vepron n emr t pjesmarrsve dhe shfrytzuesve. Fondi
sht person juridik jo fitimprurs i aft pr t paditur dhe pr tu paditur n emr t vet.
ARKTIMI I KONTRIBUTEVE PR FINANCIMIN E

PENSIONEVE T KURSIMEVE INDIVIDUALE.
do pundhns sht i obliguar q t kontribuoj n emr t punonjsve t vet n
Fondin e kursimit pensional. Punonjsit obligohen q t kontribuojn n emr t vet n
kursimet pensionale. Obligimet e pundhnsit dhe t punonjsit fillojn n ditn e par
t punsimit te pundhnsi pr punonjsit q kan arritur moshn (18) vjear. do
pundhns paguan nj shum q sht baras me 5% t rrogs s trsishme t tij ose t
saj. Pundhnsit mund t kontribuojn vullnetarisht nj shum plotsuese deri n 10%
t rrogs vjetore, pr nj shum t prgjithshme prej 15% t rrogs. Po ashtu punonjsit
mund t kontribuojn vullnetarisht nj shum plotsuese deri n 10% t rrogs s
tyre vjetore, pr kontributin e prgjithshm prej 15% t rrogs. N rastet kur rrogat
paguhen kryesisht n natyr, pundhnsit paguhen 5% t vlers s tregut t pagess n
natyr dhe punonjsi i paguan 5% t vlers s tregut t pagess n natyr Administrats
Tatimore. N rastet kur rrogat jan m t vogla se paga minimale, pundhnsi i paguan
5% t rrogs minimale Administrats Tatimore dhe punonjsi paguan 5% t rrogs
minimale Administrats Tatimore. Administrata Tatimore ka prgjegjsi dhe t drejta t
njjta lidhur me inspektimin, vlersimin dhe zbatimin e pagesave t kontributeve q ajo
i ka rreth tatimit n t ardhura. Llogaria individuale sht pron e personave prkats.
Ajo pron nuk mund t ndalet, t transformohet as t tjetrsohet n ndonj mnyr
tjetr. Mirpo shfrytzimi i mjeteve nga ajo llogari sht e kushtzuar me arritjen e
moshs s pensionit. N rast t vdekjes s puntorit, parat nga llogaria e tij mund ti
trheq familja.
Fondi duhet t emroj nj mbrojts t vetm, t cilit ia delegon obligimin pr
mbrojtjen e mjeteve pensionale dhe lidh marrveshje pr mbrojtjen e tyre. Mbrojtsi
dhe punonjsit e tij t cilt kan liri veprimi sa u prket fondit pensional, sipas ksaj
Rregulloreje jan t besuarit e Fondit. Fondi e przgjedh mbrojtsin me konkurs
ndrkombtar. Kushtet dhe procedura pr udhheqjen e tenderit, duke prfshir edhe
krkesat paraprake t kualifikimit pr mbrojtsin, shumn dhe prbrjen e aksioneve
t tij, arsyet dhe procedurn e pezullimit ose anulimit t licencs s tij i prcakton n
765
E DREJTA E PUNS
prputhje me kt Rregullore subjekti i prokurimit qendror t Kosovs ose trashguesi

e tij.
Forma e shtylla e tret e sigurimit pensional sht nj form plotsuese vullnetare
e kontributit t puntorve dhe pundhnsve. Pundhnsi mund t formoj fond
plotsues pensioni pr puntorin e vet, ndrsa edhe puntort mund t blejn pension
plotsues nga kompania e caktuar ose ti depozitoj mjetet vullnetare (si kursimet) t
nj banke t licencuar.
Pagesa e kontributeve t obligueshme pr pension ka filluar t zbatohet n mnyr
t diferencuar, n dy data t ndryshme:
-- pundhnsit q jan agjenci shtetrore ndrmarrje shtetrore ose shoqrore, ose
pundhnsi t mdhenj me 500 ose m tepr punonjs, me 1. mars 2002;
-- t gjith pundhnsit e tjer, 1 janar 2002;
-- personat e vetpunsuar nga t cilat krkohet q t kontribuojn si pundhns dhe
si punonjs, m 1 mars 2003;
-- pundhnsit e puntorve bujqsor dhe puntort e vetpunsuar bujqsor, me 1 mars
2003, dhe
-- kontributet vullnetare mund t fillojn prpara datave efektive t paraqitura ktu.
Nse Kuvendi konstaton se kontributet e krkuara nga pundhnsit nuk mund t
fillojn me datat e siprshenuara, ai mund ti ndrroj kto data. Prve, mnyrs s
prcaktuar me kt nen, data efektive e ksaj Rregulloreje do t jet 01.03.2002, nse
Kuvendni nuk e prcakton ndryshe. Duke filluar nga data 1 janar 2005, personat me
banim t prhershm n Kosov mund t zgjidhen nj opcion alternativ t menaxhimit
t Fondit, me ksuht q BQK-ja t ket licencuar sigurues t tjer alternativ t
pensioneve t kursimeve individuale dhe t ket nxjerr rregulla pr menaxhimin e
mjeteve, mbrojtjen dhe marketingun e aranzhmaneve t tilla alternative. Departamenti
i pensioneve i BQK-s sht i autorizuar q ti licencoj kt sigurues duke filluar nga
viti 2005 n prputhje me procedurat e miratuara nga Kuvendi.
Me nenin 35 t ligjit sht caktuar se ky ligj e shfuqizon do dispozit t ligjit n
fuqi q sht n kundrshtim me te.
Me Ligjin nr.03/L-084 pr Ndryshimin e Rregullores s UNMIIK-ut 2005/20 pr
Ndryshimin e Rregullores s UNMIK-ut 2001/35 pr Fondin Pensional t Kosovs
dat 15.06.2008, jan br ndryshimet me fjalt, ashtu q seciln her q prmendet
Rregullorja ajo zvendsohet me fjaln Ligji. N vend t Autoritetit Bankar
dhe pagesave t Kosovs-BPK zvendsohet me Banka Qendrore e Republiks s
Kosovs-BQK. Teksti i tr pjess hyrse t Rregullores zvendsohet me formuliminKuvendi i Republiks s Kosovs dhe nenit 7 t Ndryshimit me nenin 4.1 t Rregullores
shprehje PSSP zvendsohet me fjaln Kuvendi dhe fshihet shprehja dhe t
miratuar nga PSSP-ja. Me nenin 8 fshihet shprehje Institucioneve t Prkohshme
t Vetqeverisjes. N vend t-Fondi i Kursimeve Pensionale i Kosovs zvendsohet
me fjaln Fondi. Me nenin 13 t Ndryshimeve n nenin 5.7 t Rregullores shprehja
UNMIK zvendsohet me fjaln Qeveris.
766
KONFLIKTI
ADMINISTRATIV
1. Shqyrtime t prgjithshme lidhur me konfliktin administrativ

Zhvillimi i konfliktit administrativ paraqet nj garanci pr mbrojtjen e t drejtave t
palve nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme. Kur organi kompetent administrativ e
prfundon procedurn administrative duke nxjerrur nj akt administrativ prfundimtar,
kundr t cilit pala e paknaqur nuk ka mundsi q t zbatoj mjetin e rregullt juridik
(ankesn), ather lind konflikti n mes t pals dhe organit kompetent qe ka nxjerrur
aktin prkats administrativ.
Sipas ksaj, konflikti administrativ mund t definohet si nj situat juridike e re q
fillohet prmes padis, kundr nj akti administrativ t cilin paditsi e konsideron si t
paligjshm dhe krkon anulimin e tij.
dokush q paraqet nj interes t ligjshm mund ti drejtohet gjykats, me qllim
q kjo e fundit t prcaktoj dhe t prmirsoj situatn juridike t pavlefshme q ka
krijuar akti, pavarsisht se nga ky atakim mund t preket nj pal tjetr.
Sistemi yn i s drejts ka pr qllim q t arrij funksionimin e nj administrate
efikase me qllim t realizimit t drejtprdrejt t interesave shoqrore (objektive), nga
njra an dhe interesave individuale (subjektive) n ann tjetr.
Konsiderohet q koncepti i konfliktit administrativ duhet t prcaktohet prmes
precizimit t lnds s konfliktit t caktuar dhe shkaqeve t ngritjes s atij konflikti, n
lidhje me qllimin.
Gjykata kompetente duke vendosur mbi konfliktin administrativ i qaset zgjidhjes
s nj konflikti duke vendosur mbi krkesat qe parashtrohen n padi pa i tejkaluar
kompetencat e saj. Gjykata n do rast mon provat n baz t bindjes s saj t
brendshme.
N kt kuptim roli i gjykats sht nj rol rishikues, por brenda ktij roli ajo
sht arbitri q t prcaktoj ligjshmrin e veprimit, mosveprimit apo aktit t organit
t administrats shtetrore apo publike, duke vendosur nj balanc n mes t interesit
t prgjithshm, interes t cilin kan detyrim ta mbrojn dhe ta realizojn organet e
767
KONFLIKTI ADMINISTRATIV
administrats, dhe interesit privat, t subjekteve t tjera, interesa t cilat ato nuk kan t
drejt ti cenojn, vese n mnyrn e prcaktuar me ligj dhe n prputhje me t.
Konflikti administrativ do t thot rishikimi gjyqsor i veprimtaris administrative
dhe njherit konsiderohet si nj element i rndsishm i kontrollit t gjith veprimtaris
administrative n prgjithsi.
Ky kontroll i puns s administrats i kontribuon kultivimit t nj fryme ligjore n
ushtrimin e t gjitha veprimeve nga ana e administrats. Nse pa administrat nuk do
t mund t funksiononte shoqria, pa nj kontroll t arsyeshm nga ana e gjykats nuk
do t mund t jetonim n nj shtet t s drejts, nuk do t mund t jetonim n nj klim
t sundimit t ligjit, por n t kundrtn, do t gjendeshim para abuzimeve t organeve
t pushtetit.
Drejtsia administrative mund t konsiderohet si nj faz n procesin e vendimmarrjes
s administrats dhe si nj instrument pr t justifikuar veprimet administrative. N
traditn e doktrins kontinentale gjejm frazat si: gjykimi i administrats sht ende
pjes e procesit t administrimit ose shqyrtimi gjyqsor i veprimit administrativ sht
vazhdim i veprimtaris s administrats publike me mjete t tjera .1
Pr vite t tra hulumtimet empirike jan prpjekur t prcaktojn shkalln e
ndikimit t shqyrtimit gjyqsor n marrjen e vendimeve administrative. Kjo detyr
sht prcjellur me vshtirsi sepse hulumtimet empirike vuajn nga mungesa e puns
analitike duke izoluar ndikimin e shqyrtimit gjyqsor nga shum presione t tjera
normative brenda fushs administrative. Por n vitet e fundit, prvojat e vendeve t
ndryshme tregojn se me rritjen e mirqnjes sociale, legjislacionet n fushn e rishikimit
gjyqsor t veprimtaris administrative kan filluar t japin vmendje ndaj mosveprimit
t paligjshm t qeveris pr t mos frenuar, por pr t stimuluar qeverin.2
Shqyrtimi gjyqsor i veprimtaris administrative pr koh t gjat sht kufizuar
n shumicn e vendeve evropiane. Ky kufizim sht krijuar mbi iden se, pr shkak t
parimit t ndarjes s pushteteve, gjyqtart nuk duhet t ndrhyjn n detyra ekzekutive.
Pr m tepr, ka pasur nj opinion t prhapur q gjyqtart nuk jan n gjendje pr t
ndrhyr n mnyr efikase n shtje administrative. Megjithat, kjo pikpamje ka
ndryshuar n mas t madhe n 50 vitet e fundit dhe ideja se nj veprim administrativ
do ti nnshtrohet nj kontrolli gjyqsor ka arritur nj progres t madh.3
1 Jean-Marie Woehrling, SIGMA Support for Improvement in Governance and Management. A joint
initiative of the OECD and the European Union, principally financed by the Protecting Legality: Public
administration and judiciary in EU countries . How to conciliate executive accountability and judicial
review, Conference on Public Administration Reform and European Integration, Budva, Montenegro, 26-27
March 2009, p.8.
2 Jerry L. Mashaw, Richard A. Merrill and Peter M. Shane, Administrative Law, The American Public Law
System: cases and Material 816 ( 3rd edition, West Publishing, 1992).
3 Jean-Marie Woehrling, SIGMA Support for Improvement in Governance and Management. A joint
initiative of the OECD and the European Union, principally financed by the Protecting Legality: Public
administration and judiciary in EU countries . How to conciliate executive accountability and judicial
review, Conference on Public Administration Reform and European Integration, Budva, Montenegro, 26-27
March 2009, p.3.
768
Veprimtaria e organeve administrative prshin trsin e akteve dhe t veprimeve

t ndryshme, nprmes t cilave formohet dhe shfaqet vullneti i administrats shtetrore.
Ky vullnet i administrats shtetrore, i shprehur n aktet administrative individuale
apo normative gjen pasqyrimin e tij n Kushtetut, n ligje apo dispozita t tjera me
karakter nnligjor, por kjo nuk mund t konceptohet si nj veprimtari e pagabueshme
dhe aq m tepr e pakontrollueshme nga askush. Andaj, mbikqyrja e ksaj veprimtarie
ekzekutive i nnshtrohet kontrollit t brendshm dhe atij t jashtm.

Kontrolli paraqet nj raport t atill shoqror n t ciln njra pal-ushtruesi i
kontrollit, ushtron veprime t kontrollit t puns s tjetrit (apo rezultateve t asaj pune)
prmes caktimit t masave paraprake, vlersimit t efikasitetit t arritur, dhe n fund,
sipas nevojs, vjen edhe deri te intervenimi i ushtruesve t kontrollit, n lidhje me
kontrollin e lnds.
Nj ndr format e kontrollit t jashtm sht kontrolli q ushtrohet nga ana e
gjykatave.
Sipas juristit t njohur amerikan Horsky, gjykata nuk sht q t prcaktoj rastin
sipas kndvshtrimit t saj, por n vend t ksaj, t prcaktoj nse organi i administrats
shtetrore ushtron diskrecionin e deleguar apo jo.
Lidhur me ushtrimin e kontrollit ndaj akteve administrative, n teorin juridike
dhe praktike ekzistojn tri sisteme:
Sistemi sipas t cilit konfliktet administrative-juridike i zgjidh vet administrata.
Ky sistem m s shumti sht zbatuar n ish Republikn Socialiste Sovjetike, dhe
n disa vende ish socialiste. Sipas sistemit t till konfliktet administrativo-juridike
jan zgjidhur nga organet e administrats shtetrore n procedur instancionale apo
hierarkike. Gjykatat kan zgjidhur konfliktet e tilla vetm n raste t veanta (p.sh,
konfliktet e marrdhnieve t puns )
Sistemi i gjykatave t veanta (specializuara) administrative sipas t cilit sistem,
zgjidhja e konflikteve administrative bhet nga gjykatat administrative. Ky sistem
ekziston n Franc, Gjermani, Austri, dhe vende t tjera perndimore
Sistemi Anglosakson, sipas t cilit zgjidhja e konflikteve administrative bhet nga
gjykatat e kompetencs s prgjithshme.
Sistemi Evropian paraqet themelimin e gjykatave t specializuara administrative
pr zgjidhjen e konflikteve administrative. N kt drejtim, gjykatat e specializuara
administrative jan t autorizuara n shqyrtimin e ligjshmris s akteve administrative.
Shtetet q i prkasin ktij sistemi4 jan t bazuara n parimin e rrept t ndarjes
s pushteteve, sipas t cilit sistemi gjyqsor nuk ka t drejt t shqyrtoj ligjshmrin
e akteve administrative. Prandaj, gjykatat e veanta administrative nuk ushtrojn
funksione t tjera prve ushtrimit t mbikqyrjes gjyqsore ndaj akteve administrative
prfundimtare
Franca konsiderohet si djepi i krijimit t gjykats s par t specializuar
administrative, ku Kshilli i Shtetit (Conseil d-Etat) sht themeluar n vitin 1801,
4 Gjermania, Austria, Belgjika, Finlanda, Franca, Greqia, Italia, Luksemburgu, Holanda, Polonia, Bullgaria, etj.
769
ndrsa kjo tradit u zgjerua m von n vende t tjera si Gjermania (1863), Austria
(1875) etj. N vendet q i prkasin ktij sistemi, gjykatat administrative ose tribunalet
nuk kan funksione t tjera prve shqyrtimit gjyqsor t ligjshmris s akteve
administrative.
N sistemin Anglo-Saxon, kontrolli gjyqsor mbi aktet e lshuara nga administrata
publike ushtrohet nga gjykatat e kompetencs s prgjithshme. Ky sistem zbatohet
n Angli, Shtetet e Bashkuara, Australi, Zeland t re, Izrael, etj. Kto vende nuk
kan gjykatat administrative si organe t veanta gjyqsore pr t kontrolluar aktet
administrative, por kto procedura kryhen nga gjykatat e rregullta.
Sot, dallimet ndrmjet ktyre dy sistemeve jan duke u zvogluar dhe jan duke
u zbatuar disa zgjidhje t prziera n lidhje me kontrollin gjyqsor t vendimeve
administrative.
Lidhur me fillimin e konfliktit administrativ ekzistojn dy sisteme: 1) sistemi
i klauzols s prgjithshme dhe 2) sistemi i numrimit.
Sipas sistemit t klauzols s prgjithshme, konflikti administrativ mund t ngritt
kundr t gjitha akteve administrative. Sipas ktij sistemi, mundsia e ngritjes s
konfliktit administrativ bhet me nj klauzol t prgjithshme, e jo me numrim t
materieve t veanta administrative.5

Sipas sistemit t numrimit, konflikti administrativ mund t fillohet vetm ndaj
disa akteve t caktuara administrative.
N histori, s pari ka filluar t zbatohet sistemi i numrimit, pr shkak se fillimisht
kan qen t lejuara vetm disa akte administrative kundr t cilave mund t fillohej
konflikti administrativ, e tek m von ka filluar aplikimi i sistemit t klauzols s
prgjithshme i cili ka prparsi, n krahasim me sistemin e numrimit.

N t drejtn ton sht prvetsuar sistemi i klauzols s prgjithshme
me enumeracion negativ, ku jan prcaktuar prjashtime nga rregulli i klauzols s
prgjithshme, q do t thot se tek ne, konflikti administrativ mund t fillohet kundr t
gjitha akteve administrative, prve rasteve t veanta t parapara ekskluzivisht me ligj,
n t cilat nuk mund t ngritt konflikti administrativ. Neni 15 i LKA-s6, shprehimisht
prcakton se konflikti administrativ nuk mund t zhvillohet:
a) a) kundr akteve t nxjerra n shtjet, n t cilat sht siguruar mbrojtja
gjyqsore jasht konfliktit administrativ;
b) b) kundr akteve t nxjerra n shtjet rreth t cilave, sipas dispozits s ligjit
nuk mund t zhvillohet konflikti administrativ; dhe
c) c) kundr akteve administrative, q prbjn nj detyrim t prgjithshm, t
nxjerra nga organet e administrats, prve kur ato cenojn t drejtat e ligjshme
t palve.
5 Slavoljub Popovic , Jovanka Savinsek, Komentar Zakona o upravnim sporovima, Beograd, 1997.
6 Ligji Nr. 03/L-202, Pr Konfliktet Administrative, Gazeta Zyrtare e Republiks s Kosovs, Prishtin: Viti
V, Nr.82, 21 Tetor 2010.
770
N konfliktin administrativ gjykata nuk sht n pozit t mbivarsis as n raport

me paditsin e as me paln e paditur, prandaj gjykata vendos n mnyr autoritative,
objektive dhe profesionale.
2. Objekti i konfliktit administrativ

Objekt i shqyrtimit n procedurn e konfliktit administrativ sht akti administrativ.
Akt administrativ quhet do urdhr, vendim, apo veprim q merret nga autoritetet
administrative pr rregullimin e nj rasti t veant ose rasteve t prgjithshme n
sfern e t drejts publike.7
Akti administrativ, duke qen i autorizuar nga ligji ka automatikisht pasoja ligjore.
N kt kuptim, nj akt administrativ sht nj akt juridik. Aktet administrative mund t
krijojn t drejta, privilegje, pushtete, prgjegjsi dhe detyra, ose mund ti ndryshojn,
apo shuajn ato.
Akt administrativ sht do vendim i organit8 t administrats publike cili merret
n fund t nj procedure administrative n ushtrimin e autorizimeve publike dhe q
prek, n mnyr t favorshme ose jo t favorshme t drejtat e njohura ligjrisht, lirit
ose interesat e personave fizik ose juridik prkatsisht pals tjetr n vendosjen e
shtjes administrative.9
Akti administrativ sht nj nga format, mund t themi m kryesore, n veprimtarin
ekzekutive dhe vendim marrse t administrats publike. E gjith veprimtaria ekzekutive
e do organi administrativ publik konkretizohet prfundimisht n momentin e nxjerrjes
s aktit, sepse sht akti administrativ, ai q krijon marrdhnie t reja juridike pr
subjektet q ju drejtohet, q i ndryshon kto marrdhnie t krijuara m par, duke i
prsosur m shum, ose edhe i shuan kto marrdhnie.
Akti administrativ pr t qen objekt i konfliktit administrativ duhet t plotsoj
kto kushte:
Vendimi duhet t nxirret nga ana e organit shtetror, organizats ose bashksis
tjetr q ushtron autorizime publike;
Akti administrativ duhet t jet i nxjerrur n nj shtje administrative;
Me aktin administrativ duhet t vendoset mbi ndonj t drejt ose detyrim t
individit apo organizats;
Akti administrativ duhet t jet konkret dhe individual;
Akti administrativ duhet t jet prfundimtar n procedurn administrative.10
7 Esat Stavileci, Mirlinda Batalli, Sokol Sadushi, E Drejta Administrative Organizimi dhe Veprimtaria
Administrative, Prishtin 2012, fq. 129.
8 Neni 3 i LKA-s, shprehjes Organ prcakton kuptimin e organeve t administrats publike, organeve t
qeverisjes qendrore dhe organeve tjera n varsi t tyre, organeve t vetqeverisjes lokale dhe organeve n
varsi t tyre, kur n ushtrimin e autorizimeve publike vendosin pr shtjet administrative.
9 Ligji Nr. 03/L-202, Pr Konfliktet Administrative, neni 3.1.2. Gazeta Zyrtare e Republik s Kosovs,
Prishtin: Viti V, Nr.82, 21 Tetor 2010.
10 Agur Sokoli, E Drejta Procedurale Administrative, Prishtin, 2014, fq. 222.
771
Konflikti administrativ mund t fillohet kundr aktit administrativ t nxjerr n

shkall t dyt, si dhe ndaj aktit administrativ t nxjerr n shkall t par ndaj t cilit
pala nuk ka t drejt ankese. Konflikti administrativ mund t fillohet edhe kur organi
kompetent nuk ka nxjerrur akt prkats administrativ n rast t heshtjes s administrats,
si pr shembull: n rast se organi kompetent n afatin e caktuar nuk nxjerr aktin
administrativ, i cili do t duhej t ishte prfundimtar, prkatsisht kundr t cilit nuk
ka vend pr ankes, pals i sht dhn mundsia q t ngrit konfliktin administrativ,
pr shkak se n kt rast organi i administrats ka heshtur, duke mos e nxjerrur aktin
administrativ prfundimtar n procedurn administrative.11
3. Shkaqet e fillimit t konfliktit administrativ

N t drejtn ton dallohen dy grupe t shkaqeve pr fillimin e konfliktit admini
strativ:
a) shkaqet formalo - juridike ( jokompetenca, shkelja e procedurave ligjore,
vrtetimi i gabuar i gjendjes faktike, etj);
b) shkaqet materialo - juridike (shkelja e t drejtave ligjore dhe keqprdorimi i
autorizimit).
3.1 Shkaqet formalo-juridike
a)
b)
Jokompetenca. Me jokompetenc kuptojm pamundsin juridike te nj organi

q t nxjerr nj akt pr shkak se ai organ nuk ka autorizim ligjor pr t vendosur
nj shtje t caktuar administrative. N kt aspekt dallohet: a) jokompetenca
reale-lndore, e cila ekziston n rast se nj organ nxjerr nj akt kur ai organ
sipas ligjit nuk ka t drejt t nxjerr akte t tilla dhe
jokompetenca territoriale, e cila ekziston n rast se nj akt administrativ e ka
nxjerrur organi i nj komune, e n fakt sht dashur q ai akt t nxirret nga
organi i nj komune tjetr.
shtja e jokompetencs vlersohet nga gjykata sipas detyrs zyrtare. Pr shkak t

jokompetencs, gjykata mund t prish aktin administrativ n procedur paraprake apo
t rregullt.
a)
Shkelja e rregullave procedurale (gabimet n form). Ekziston mundsia q

nj akt administrativ t kontestohet pr shkak se n procedurn e nxjerrjes s
atij akti, nuk sht vepruar sipas rregullave ligjore meq n kt rast gjykata
11 Shih si e prshkruan kt situat neni 29.1 i LKA-s: Konflikti administrativ si pasoj e heshtjes s organit
t administrats s shkalls s dyt mund t filloj n qoft se ky organ n afatin e caktuar kohor ( 30 ditsh
dhe as n afatin e mtejm prej 7 ditsh pas krkess s prsritur nga pala) nuk e nxjerr aktin administrativ
i cili do t duhej t ishte prfundimtar. Mirpo, konflikti administrativ si pasoj e heshtjes s administrats
mund t fillohet edhe ndaj organit t administrats s shkalls s par (nn kushtet e njjta si te organi i
shkalls s dyt) n qoft se ndaj aktit prfundimtar t ktij organi nuk sht e lejuar ankesa.
772
b)
sht e autorizuar q ta anuloj aktin e till administrativ. Shkelja e rregullave

procedurale mund t qndroj n at q jan shkelur rregullat sipas t cilave
duhet t nxirret akti dhe shkelja e rregullave ligjore n baz t cilave sht
nxjerrur akti.
Vrtetimi i gabuar i gjendjes faktike. N lidhje me kontrollin gjyqsor t gjendjes
faktike n t drejtn ton sht prvetsuar sistemi sipas t cilit gjykats i njihet e
drejta q t hyj n vrtetimin e gjendjes faktike dhe ta prish aktin administrativ
nse vrteton se organet q e kan nxjerrur aktin nuk e kan vrtetuar plotsisht
gjendjen faktike. Megjithat, n raste t veanta prvetsohet edhe sistemi sipas
t cilit gjykats i lejohet q jo vetm t lshohet n kritikn e gjendjes faktike,
por edhe i njihet e drejta q vet t vrtetoj gjendjen faktike.
Gjykata sht e autorizuar q ta prish aktin administrativ pr shkaqet vijuese:

s pari, nse gjykata vlerson se n procedurn administrative nuk sht vrtetuar
gjendja faktike n pika t caktuara. Sipas ksaj, ligji mban llogari pr rrethana t tilla t
cilat mund t shpijn drejt nxjerrjes s aktit jo ligjor;
s dyti, gjykata mund t prish aktin administrativ, po qe se vrteton se ekzistojn
kontradikta n mes t gjendjes s vrtetuar faktike t paraqitur n aktin e kontestuar
dhe shkresave t lnds;
s treti, gjykata sht e autorizuar q ta prish aktin e kontestuar administrativ nse
vrteton se n baz t gjendjes s vrtetuar faktike sht nxjerrur prfundim jo i drejt .
3.2 Shkaqet materialo-juridike
a)
b)
Zgjidhja jo e drejt e shtjeve ligjore (shkelja e rregullave materialo-juridike).

Nse gjat procedurs administrative nuk vrtetohet ekzistimi i shkaqeve
formalo-juridike pr prishje t aktit administrativ, gjykata do ta prish aktin e
till n rast se vrteton se nj shtje e caktuar juridike sht zgjidhur n mnyr
t gabuar. Zgjidhja jo e drejt e nj shtje juridike ekziston n rast se me aktin
administrativ sht shkelur ndonj rregull materialo-juridike, n rast se me
rastin e nxjerrjes s aktit administrativ nuk sht zbatuar fare ligji apo ai sht
zbatuar n mnyr t gabuar.
Keqprdorimi i autorizimit. Ky shkak prmendet n t drejtn franceze n
kuptim t teoris s keqprdorimit t autorizimit. Ky shkak pr prishjen e nj
akti administrativ bazohet n iden se organet administrative jan t detyruara
q ti ushtrojn autorizimet e tyre n interes dhe n t mir t detyrs zyrtare.
Nse para nxjerrjes s aktit administrativ ekziston qllim tjetr e jo ai pr t
cilin sht dhn autorizimi, ather organi do ta shkel autorizimin e tij. Sipas
ksaj, keqprdorim t autorizimit kryen ai organ i cili autorizimin e tij e prdor
pr qllime t tjera, e jo pr ato t cilat i jan besuar.
773
4. Llojet e konfliktit administrativ

Mbi ndarjen e konflikteve administrative ekzistojn kritere t ndryshme. Kjo ndarje
bhet n: konflikte administrative mbi ligjshmrin e aktit administrativ dhe konflikt
i juridiksionit t plot,12 konflikte administrative subjektive dhe objektive, e poashtu
n teori prmenden edhe konfliktet administrative paraprake dhe plotsuese, konfliktet
administrative t prgjithshme dhe t veanta si dhe konflikte administrative t shkalls
s par dhe shkalls s dyt.
4.1 Konflikti administrativ mbi ligjshmrin e aktit administrativ
do akt administrativ i nxjerrur n pajtim me dispozitat ligjore, konsiderohet si akt

administrativ i ligjshm. Por, ndodh q organet dhe subjektet e tjera gjat ushtrimit t
autorizimeve publike t nxjerrin akte administrative jo t ligjshme, me t cilat vendoset
pr t drejtat dhe detyrimet e personave juridik dhe palve t tjera n procedurn
administrative. N rastin e till gjykata vlerson se me aktin administrativ kontestues a
sht shkelur ligji n kuptim formal apo material. Pra, objekt i konfliktit administrativ
mbi ligjshmrin e aktit, sht vlersimi i ligjshmris t atij akti e jo edhe zgjidhja
e shtjes administrative. N rast se gjykata vrteton se akti administrativ nuk sht
nxjerrur n mnyr t ligjshme, ajo do t anuloj aktin e till dhe do t ja drgoj organit
apo subjektit tjetr, n vendosje t srishme me qllim t mnjanimit t paligjshmris.
4.2 Konflikti i juridiksionit t plot
Konflikti i juridiksionit t plot ka pr qllim mbrojtjen e t drejtave subjektive,

do t thot se objekt i ktij konflikti sht vrtetimi i situats individuale juridike. N
situat t till gjykata ka mundsi q ta ndryshoj, ta prish apo ta vrtetoj aktin e
caktuar administrativ. Vendimi i nxjerrur n procesin administrativ t juridiksionit t
plot, n trsi e zvendson aktin e anuluar administrativ. Konfliktet e juridiksionit
t plot paraqiten qoft pavarsisht, qoft lidhur me konfliktet mbi ligjshmrin e aktit
administrativ.
Ligji mbi konfliktet administrative parasheh disa lloje t konfliktit administrativ
t juridiksionit t plot. I pari sht ai n t cilin gjykata pos vlersimit t ligjshmris
vendos edhe pr kompensimin e dmit t shkaktuar me rastin e ekzekutimit t aktit
administrativ.
Lloji i dyt i konfliktit administrativ t juridiksionit t plot sht ai n t cilin
gjykata vet e zgjidh shtjen administrative n rast se plotsohen disa kushte, si:
1) q natyra e shtjes e lejon kt, 2) q t dhnat e procedurs sigurojn baz t
mjaftueshme pr zgjidhje t till.
N konfliktin e juridiksionit t plot, autorizimet e gjykats jan shum m t
mdha se sa n konfliktet mbi ligjshmrin e akteve administrative. Ky lloj i konfliktit
sht m efikas ngase mundson realizimin m t shpejt t drejtave t pals, sepse
12 Dr. Esat Stavileci, Hyrje n Shkencat Administrative, Prishtin, 1997, fq. 185.
774
shtja administrative prfundon n gjykat dhe nuk i kthehet m organit kompetent

pr vendosje.
4.3 Konfliktet administrative subjektive dhe objektive
Konflikte administrative subjektive jan ato konflikte t cilat ngritn nga ana e
personit fizik apo juridik, pr shkak t shkeljes s t drejts subjektive.
Konflikte administrative objektive jan ato konflikte t cilat ngritn nga ana e
personit fizik apo juridik pr shkak t shkeljes s t drejts objektive, prkatsisht pr
vrtetimin e ligjshmris s aktit pa marr parasysh se pr t drejtat e kujt sht fjala.
4.4 Konflikti paraprak dhe plotsues
Konflikt administrativ paraprak quhet ai konflikt n t cilin gjykata vendos pr

konfliktin administrativ n at shtje administrative q m par nuk ka vepruar organi
kompetent, ndrsa konflikt administrativ plotsues sht ai konflikt n t cilin gjykata
vendos pas nxjerrjen s aktit administrativ n procedur administrative.
4.5 Konflikti administrativ i prgjithshm dhe i veant
Konflikti i veant administrativ ka karakter t veant dhe ka t bj me shtjet

n t cilat ndryshe nga ligji sht eliminuar mbrojtja administrative gjyqsore - e
n t cilat organi para se t nxjerr aktin konkret, ka tejkaluar kufijt e kompetencs.
Parimisht, konflikti administrativ ka karakter t prgjithshm, pasi q mund t fillohet
dhe zhvillohet kundr t gjitha akteve administrative.
4.6 Konflikti administrativ i shkalls s par dhe shkalls s dyt
Konflikti administrativ i shkalls s par, respektivisht shkalla e par n t ciln

prfundon procedura e konfliktit administrativ paraqet nj ndr parimet themelore.
Kjo do t thot se vendimi i gjykats mbi prfundimin e nj procedure administrativegjyqsore bhet menjher i plotfuqishm.
Mirpo, dyshkallshmria e konfliktit administrativ sht parapar si mundsi
edhe n vendin ton sepse pals i sht dhn mundsia e apelimit t gjitha vendimeve
gjyqsore t cilat nxirren pr gjat ksaj procedure nga gjykata e shkalls s par.
Ndrkaq, vendimi i gjykats s shkalls s dyt, gjegjsisht vendimi i gjykats s apelit
sht i forms s prer.
775
5. Procedura e konfliktit administrativ

Procedura e Konfliktit Administrativ sht procedur e veant gjyqsore e cila
rregullohet me Ligjin pr Konfliktet Administrative (tutje LKA).13 Sipas ktij ligji,
rregullohet kompetenca, prbrja e gjykats dhe rregullat e tjera procedurale n baz t
cilave gjykata kompetente vendos pr ligjshmrin e akteve administrative me t cilat
organet kompetente t administrats publike, vendosin pr t drejtat, detyrimet dhe
interesat juridike t personave fizik, juridik dhe palve t tjera, si dhe pr ligjshmrin
e veprimeve t organeve administrative.
Prmes procedurs s konfliktit administrativ sigurohet mbrojtja gjyqsore e t
drejtave dhe interesave juridike t personave fizik, juridik dhe palve t tjera, t cilat t
drejta dhe interesa jan cenuar me vendime individuale ose me veprimet e organeve t
administrats publike.
Gjykata n konfliktin administrativ vendos pr ligjshmrin e akteve administrative
prfundimtare, me t cilat organet e administrats, gjat ushtrimit t autorizimeve
publike, vendosin pr t drejtat, detyrimet dhe interesat juridike t personave fizik dhe
juridik n shtjet administrative (neni 9 i LKA-s).
5.1 Gjykata kompetente pr zgjidhjen e konfliktit administrativ
N Republikn e Kosovs, si gjykat kompetente pr t vendosur n procedurn e

konfliktit administrativ n shkall t par sht Departamenti pr shtjet Administrative
q vepron n Gjykatn Themelore t Prishtins, pr gjith territorin e Republiks s
Kosovs.14
Departamenti pr shtje Administrative i Gjykats Themelore n Prishtin gjykon
dhe vendos n konfliktet administrative sipas padive kundr akteve administrative
prfundimtare dhe pr shtjet e tjera t prcaktuara me ligj. T gjitha shtjet n
Departamentin pr shtje Administrative, gjykohen nga nj (1) gjyqtar profesionist,
prpos nse me ligj nuk parashihet ndryshe.15
Neni 32 i Kushtetuts s Republiks s Kosovs prcakton se Secili person ka
t drejt t prdor mjetet juridike kundr vendimeve gjyqsore dhe administrative t
cilat cenojn t drejtat ose interesat e saj/tij n mnyrn e prcaktuar me ligj, n kt
kontekst si gjykat kompetente pr t gjykuar n shkall t dyt n procedurn e konfliktit
administrativ sht Gjykata e Apelit. Andaj, mbi bazn e ankess n procedurn e
konfliktit administrativ, vendos Gjykata e Apelit, gjegjsisht, Departamenti pr shtje
Administrative q vepron n kuadr t ksaj gjykate. Gjykata e Apelit - Departamenti
pr shtje Administrative shqyrton dhe gjykon lndt n kolegj prej tre (3) gjyqtarve
profesionist, prve nse me ligj parashihet ndryshe.16
13 Ligji Nr. 03/L-202, Pr konfliktet administrative, Gazeta Zyrtare e Republik s Kosovs, Prishtin: Viti V,
Nr.82, 21 Tetor 2010.
14 Neni 11, paragrafi 3 dhe neni 12, paragrafi 1.2. i Ligjit Nr. 03/L-199 pr Gjykatat.
15 Neni 14 i Ligjit Nr. 03/L-199 pr Gjykatat.
16 Neni 19 dhe 20 i Ligjit Nr. 03/L-199 pr Gjykatat.
776
Aktgjykimet e Gjykats s Apelit jan t forms s prer. Mirpo, sipas nenit 22 t

Ligjit pr Gjykatat e po ashtu edhe sipas nenit 24 t LKA-s, sht Gjykata Supreme e
Kosovs q vepron si instanc e fundit brenda sistemit gjyqsor t vendit ton e q sht
kompetente pr shqyrtimin e mjeteve t jashtzakonshme juridike kundr vendimeve t
forms s prer t gjykatave t Republiks s Kosovs.
5.2 Parimet e procedurs s konfliktit administrativ
Ashtu si procedurat e tjera gjyqsore, edhe procedura e konfliktit administrativ i

parasheh pothuajse t gjitha parimet juridike q e pasqyrojn shtetin e s drejts. N
kt kontekst edhe ligji pr Konfliktet Administrative i vendit ton, si parime themelore
t ksaj procedure prcakton: Parimin e ligjshmris; Parimin e deklarimit t pals;
Parimin e shqyrtimit verbal; Parimin e efikasitetit dhe Parimin e ndihms s pals s
painformuar.
5.3 Parimi i ligjshmris
Parimi i ligjshmris sht parimi themelor i t gjitha procedurave juridike duke

prfshir edhe procedurn e konfliktit administrativ. Parimi i ligjshmris, prve se
sht parimi themelor i procedurs s konfliktit administrative, ky parim sht edhe
parim kushtetues, e i cili sht parapar n t gjitha kushtetutat e vendeve demokratike,
e poashtu, kt parim e proklamon edhe Kushtetuta e Republiks s Kosovs sepse mbi
bazn e parimit t ligjshmris, realizohet nnshtrimi ndaj normave juridike i t gjith
qytetarve e po ashtu edhe organeve shtetrore. N kt kontekst, shih nenin 4 t LKAs ku shprehimisht thot se: n konfliktin administrativ gjykata kompetente vendos n
baz t kushtetuts dhe ligjeve.
Andaj, si funksion i veant i parimit t ligjshmris n procedurn e konfliktit
administrative mund t themi s sht realizimi i ligjshmris n procedur.
5.4 Parimi i deklarimit t pals
Sipas parimit t deklarimit t pals n procedurn e konfliktit administrativ, gjykata

duhet q ti jep mundsin secils pal q t deklarohet, mbi t gjitha krkesat dhe
pretendimet e palve t tjera dhe mbi t gjitha faktet dhe shtjet juridike, q jan
objekt i konfliktit administrativ. Pra, mbi bazn e ktij parimi, gjykata duhet ti jep
mundsi secils pal q t deklarohet rreth krkesave dhe thnieve t pals kundrshtare.
Nj mundsi e till mund t ju kufizohet palve n kt procedur vetm n rastet e
parashikuara me ligj (shif nenin 5 t LKA-s).
777
5.5 Parimi i shqyrtimit verbal
Sipas parimit t shqyrtimit verbal, gjykata n procedurn e konfliktit administrativ,

vendos pr gjendjen faktike prmes shqyrtimit verbal dhe vlersimit t fakteve. Pra,
sipas ktij parimi, gjykata vendos n baz t shqyrtimit verbal, t drejtprdrejt dhe
publik.
Parimisht, mbi bazn e ktij parimi, n procedurn e konfliktit administrativ, gjykata
vendos pas shqyrtimit verbal i cili mbahet n seancn e shqyrtimit kryesor t konfliktit
dhe e cila seanc duhet t jet e hapur pr publikun. Mirpo, gjykata mund t vendos
edhe n seanc t mbyllur n rast se mund t zbulohen faktet q kan t bjn me jetn
private t palve, mbi sekretin shtetror, profesional, tregtar dhe me adoptimin (neni
38.3 i LKA-s). Pra n baz t vlersimit t vet, gjyqtari mund t prjashton publikun
nga seanca e shqyrtimit verbal me an t vendimit dhe t cilin ju komunikon palve t
procedurs s konfliktit administrativ (shih nenin 38.5 dhe 38.6 t LKA-s).

Mirpo, pavarsisht ktij parimi, gjykata mund t vendos shtjen e konfliktit
administrativ edhe pa shqyrtim verbal, nse ka fakte t mjaftueshme dhe kur pr nj gj
t till, palt kan dhn plqimin e tyre n form t shkruar (neni 38.5 i LKA-s).
Mungesa e pals n shqyrtimin verbal nuk e pezullon punn e gjykats, gjegjsisht
procedurn e konfliktit administrativ. Pr shkak t mungess s palve nuk mund t
konstatohet se ato kan hequr dor nga krkesat e tyre, porse n kt rast vetm lexohen
parashtresat e tyre. Andaj, nse n shqyrtim nuk merr pjes paditsi dhe as pala e
paditur, ndrsa shqyrtimi nuk shtyhet, n kt rast gjykata e vazhdon procedurn dhe e
shqyrton konfliktin administrativ edhe pa pranin e palve (shih nenin 41 t LKA-s).
5.6 Parimi i efikasitetit
Sipas parimit t efikasitetit n procedurn e konfliktit administrativ gjykata duhet

ta zbaton procedurn dhe ta zgjidh konfliktin administrativ shpejt dhe pa zvarritje,
duke iu shmangur veprimeve dhe shpenzimeve t panevojshme, me ka e pamundson
keqprdorimin dhe zvarritjen e realizimit t drejtave t palve, t pjesmarrsve t tjer
n konflikt dhe vendimin e nxjerr n afat t parashikuar.
Pra, mbi bazn e parimit t efikasitetit, gjykata ka pr detyr t prpiqet q procedura
e konfliktit administrativ t zhvillohet pa zvarritje dhe me sa m pak shpenzime, si dhe
t bj t pamundur do shprdorim t drejtave procedurale q u takojn palve sipas
ligjit pr konfliktet administrative.
5.7 Parimi i ndihms s pals s painformuar
Sipas parimit t ndihms s pals s pa informuar n procedurn e konfliktit

administrative gjykata duhet t kujdeset q mos informimi i pals dhe pjesmarrsve t
tjer n konflikt, t mos jet n dm t drejtave, t cilat i kan n baz t ligjit. Andaj,
mbi bazn e ktij parimi, gjyqtari i cili e zhvillon procedurn e konfliktit administrativ
778
ka pr detyre q ta informon paln pr t drejtat e saj n procedur si dhe pr t drejtat

q pala i ka n baz t dispozitave materiale.
Gjithashtu, m kt parim nnkuptojm s gjyqtari i cili e zhvillon procedurn e
konfliktit administrativ duhet ta udhzoj paln se cilat veprime procedurale mund ti
kryej, sa her q konstaton se ajo nga pa dijenia nuk i shfrytzon t drejtat procedurale
q i takojn sipas ligjit pr konfliktet administrative.
6. Fillimi i konfliktit administrativ

Sipas nenit 13 dhe 14 t LKA-s, konflikti administrativ ne vendin ton mund t
filloj apo iniciohet nprmes tri mnyrave si m posht:
-- Konflikti Administrativ mund t iniciohet vetm kundr aktit administrativ t
nxjerr n procedurn administrative n shkall t dyt;
-- Konflikti administrativ mund t fillohet edhe kundr aktit administrativ t shkalls
s par, kundr t cilit n procedurn administrative ankimi nuk sht i lejuar;
-- Konflikti administrativ mund t filloj edhe kur organi kompetent nuk ka nxjerr
akt prkats administrativ sipas krkess ose ankess s pals, nn kushtet e
parashikuara me ligj.17
6.1 Mundsia e fillimit t konfliktit administrativ si pasoj e heshtjes s
administrats
N rast se organi kompetent n afatin e caktuar nuk nxjerr aktin administrativ, i

cili do t duhej t ishte definitiv, prkatsisht kundr t cilit nuk lejohet ankesa, pals i
sht dhn mundsia q t inicioj konfliktin administrativ, pr shkak se n kt rast
organi i administrats ka heshtur.
Rastet m t shpeshta t zbatimit t ktij instituti jan rastet kur organi i shkalls s
dyt lidhur me ankesn e pals nuk ka nxjerrur aktin prkats administrativ n afat prej
tridhjet (30) ditsh nga dita e dorzimit t saj, ndrsa nuk e ka nxjerrur as n afatin
plotsues prej shtat (7) ditsh q nga intervenimi i pals. Mirpo kemi raste kur mund
t hapet konflikti administrativ edhe n rastin e heshtjes s organit t administrats s
shkalls s par, por vetm ather kur kundr aktit administrativ t organit shkalls s
par nuk sht e lejuar ankesa.
Sipas parimit t dyshkallshmris s procedurs administrative, n qoft se organi
i shkalls s par nuk nxjerr akt administrativ sipas krkess s pals n afatin e
caktuar, pala ka t drejt ti paraqes ankes organit t shkalls s dyt, dhe ti krkoj
ktij t fundit q t urdhroj organin e shkalls s par pr nxjerrjen e aktit prkats
administrativ ose q organi i shkalls s dyt vet t nxjerr aktin administrativ nse
arsyet e organit t shkalls s par, pr shkak t mos nxjerrjes s aktit nuk jan t
bazuara dhe t pranueshme. N rast se edhe organi i shkalls s dyt nuk ndrmerr
17 N kt rast kemi t bjm me institutin e heshtjes s administrats.
779
kurrfar veprimi, sipas krkess s pals, mund t ngritt konflikti administrativ, duke
krkuar intervenimin e gjykats kompetente.
Konflikti administrativ ndaj organit t shkalls s par pr shkak t heshtjes s
administrats mund t fillohet n qoft se kundr aktit administrativ t ktij organi nuk
lejohet ankesa. Ky konflikt administrativ mund t fillohet n qofte s brenda tridhjet
(30) ditsh18, organi i administrats nuk e ka nxjerr aktin administrativ (pozitiv apo
negativ) sipas krkess s pals, ndrsa ky organ nuk e nxjerr aktin administrativ as n
afatin e mtejm prej shtat (7) ditsh me krkes t prsritur nga ana e pals. Pra, n
qofte se kan kaluar tridhjet (30) dit nga dita kur sht parashtruar krkesa e pals
dhe organi i njjt nuk e ka nxjerr asnj vendim n lidhje me kt krkes, ndrsa
pala e ka parashtruar edhe nj krkes t prsritur si form e rikujtimit t ktij organi
q t veproj n lidhje m krkesn e tij/saj dhe kan kaluar edhe shtat (7) dit t tjera
pa prgjigje t organit t shkalls s par t administrats, n kto raste, pala mund t
filloj konfliktin administrativ sikur ti sht refuzuar ankesa. Do t thot, ne kt rast,
pala ka t drejt t filloj konfliktin administrativ ndaj organit t shkalls s par, pr
shkak t heshtjes s administrats.
N nj form thuajse t njjt, n vendin ton mund t filloj konflikti administrativ
pr shkak t heshtjes se administrats edhe ndaj organit t shkalls s dyt. Neni 29,
pika 1 e LKA-s prcakton se nse organi i shkalls s dyt nuk e ka nxjerr vendimin
brenda tridhjet (30) ditsh ose n nj afat m t shkurtr t caktuar me dispozita t
veanta rreth ankimit t pals kundr vendimit t organit t shkalls s par, ndrsa
nuk e nxjerr as n afatin e mtejm prej shtat (7) ditsh me krkes t prsritur, pala
mund t filloj konfliktin administrativ sikur ti sht refuzuar ankesa.
6.2 Padia ne procedurn e konfliktit administrativ
Procedura e konfliktit administrativ fillohet me an t padis.

N aspektin formal-juridik, padia sht nj veprim i shkruar, q n t njjtn
koh i drejtohet gjykats nga pala paditse, me qllim t inicimit t mekanizmave pr
realizimin e mbrojtjes gjyqsore, n nj shtje administrative.
Neni 3 i LKA-s e ka sqaruar edhe kuptimin e shtjes administrative duke e trajtuar
si situata e veant, e pakontestueshme, e me interes publik, n t ciln drejtprdrejti
nga dispozitat juridike, rezulton nevoja q sjellja e ardhshme e pals, t prcaktohet n
mnyr juridike autoritative.
N aspektin material-juridik, padia sht krkes e subjektit juridik pr shqyrtimin
e situats kontestuese me ann e anulimit t aktit konkret administrativ pr t cilin
pohohet se sht i paligjshm.19
Padia n kt procedur, nuk e ndalon ekzekutimin e aktit administrativ kundr t
cilit sht paraqitur prve kur kjo me ligj sht parashikuar ndryshe. Porse, paditsi,
18 Ose n nj afat m t shkurtr t caktuar me dispozita t veanta rreth ankimit t pals kundr vendimit t
organit t shkalls s par.
19 Agur Sokoli, E Drejta Procedurale Administrative, Prishtin, 2014, fq. 222. fq.231
780
mund t krkoj nga organi, akti i t cilit ekzekutohet q ta shtyj ekzekutimin deri n
vendimin definitiv gjyqsor, nse ekzekutimi do ti sillte dm paditsit, e i cili dm
vshtir s do t riparohej, kurse shtyrja nuk sht n kundrshtim me interesin publik, e
as q shtyrja do ti sillte ndonj dm t madh pals kundrshtare prkatsisht personit t
interesuar. Organi kompetent i administrats nxjerr vendim pr shtyrje t ekzekutimit
brenda afatit prej tri (3) ditve nga data e marrjes s krkess pr shtyrje ( neni 22.4
i LKA-s). Paditsi mund t krkoj edhe nga gjykata shtyrje t ekzekutimit t aktit
administrativ i cili sht objekt i konfliktit administrativ deri n marrjen e vendimit
gjyqsor ku pr kt krkes, gjykata duhet t vendos brenda tri (3) ditve nga data e
marrjes s krkess s till (neni 22.6. dhe 22.7 i LKA-s).
N procedurn e konfliktit administrativ, me padi mund t krkohet:
- anulimi ose shpallja e pavlefshme e aktit kontestues;
- nxjerrja e aktit administrativ, i cili nuk sht nxjerrur n afatin e parashikuar; dhe
- kthimi i sendeve t marra dhe kompensimi i dmit i shkaktuar me ekzekutimin e
aktit administrativ t kontestuar (nenit 26 t LKA-s).
Sipas rregullit me nj padi, mund t goditet vetm nj akt administrativ, ndrkaq
rasti i padis kolektive ekziston kur disa persona me nj padi kontestojn t njjtin akt
administrativ, p.sh bashkshorti dhe bashkshortja paraqesin padi kundr vendimit me
t cilin ju merret banesa. Objekt i padis, sht nj akt administrativ i cili goditet n
trsi apo pjesrisht.
6.3 Palt e autorizuara pr parashtrimin e padis n konfliktin
administrativ
Si pal t autorizuara pr t parashtruar padi apo si pal q ka t drejt pr t filluar

procedurn e konfliktit administrativ (me an t padis) jan:
- Personi fizik si dhe personi juridik, nse vlerson se me aktin administrativ
prfundimtar n procedurn administrative, i sht shkelur ndonj e drejt apo interes
ligjor;20
- T drejt t inicioj konfliktin administrativ ka edhe organi i administrats,
kundr vendimit, q sht marr n baz t ankess n procedurn administrative, nse
konsideron se sht shkelur ndonj e drejt ose interes i tij;21
20 Shih Aktgjykimin A.nr.928/2013 t Gjykats Themelore n Prishtin Departamenti pr shtje
Administrative, ku pal paditse ka qen personi fizik ndrkaq pal e paditur ka qen organi i administrats
gjegjsisht Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale Departamenti i Administrats Pensionale t
Republiks s Kosovs. Po ashtu shih edhe aktgjykimin e Gjykats s Apelit n shtjen e konfliktit
administrative sipas ankess ku pal paditse ka qen personi juridik gjegjsisht N.P.P,AMO ndrsa pal e
paditur ka qen Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale Trupi Ekzekutiv i Inspektoratit t Puns.
21 Shih Aktgjykimin A.nr. 659/2012 t Gjykats Themelore n Prishtin Departamenti pr shtje
Administrative, ku pal paditse ka qen organi i administrats, kundr vendimit, q sht marr n baz
t ankess n procedurn administrative, gjegjsisht MBPZHR-Agjencia Pyjore e Kosovs n Prishtin,
ndrkaq pal e paditur ka qen Kshilli i Pavarur Mbikqyrs pr Shrbimin Civil t Kosovs.
Kto aktgjykime jan t qasshme n kt link: http://www.md-ks.net/?page=1,214&offset=0
781
- Avokati i Popullit;
- Shoqatat dhe organizatat e tjera, t cilat veprojn n mbrojtje t interesave publike.
- Prokurori shtetror kompetent ose organi tjetr i autorizuar me ligj, nse me aktin
administrativ sht shkelur ligji n favor t personit fizik apo personit juridik.
Po ashtu, konfliktin administrativ mund ta inicioj prokurori shtetror kompetent
ose personi i autorizuar nse me aktin administrativ sht shkelur ligji n dm t
organeve t qeverisjes qendrore dhe t organeve t tjera n varsi t tyre, t organeve
t vetqeverisjes lokale dhe t organeve n varsi t tyre, kur jan shkelur t drejtat
pronsore t ktyre organeve (neni 10 i LKA-s).
6.4 Palt n procedurn e konfliktit administrativ
Pal n konfliktin administrativ jan: a) paditsi, b) i padituri dhe c) personi i

interesuar (neni 18-21 i LKA-s).
a) Paditsi n konfliktin administrativ
Padits n konfliktin administrativ quhet personi i cili me qllim t mbrojtjes s t
drejtave subjektive ose interesave t drejtprdrejta t bazuara n ligj paraqet padi pr
konfliktin administrativ.
Padits pra sht ai person i cili nuk sht i knaqur me aktin administrativ
prfundimtar t nxjerrur ne procesin administrativ.
Padits n konfliktin administrativ mund t jen: personat fizik; personat juridik;
organet shtetrore; shoqatat dhe organizatat (grupet e njerzve); prokurori shtetror dhe
avokati i popullit.
b) I padituri n konfliktin administrativ
Pal e paditur n konfliktin administrativ sht organi, akti i t cilit kontestohet.
Po ashtu, pal e paditur n procedurn e konfliktit administrativ mund t jet edhe
organi i cili sipas krkess s pals ose ankess s saj nuk e nxjerr aktin n afatin e
caktuar ligjor dhe t njjtin nuk ia drgon pals (heshtja e administrats).
Pal e paditur mund t jet edhe organi shtetror prkatsisht organizata apo
bashksia tjetr e cila ushtron autorizime publike, akti i s cils kontestohet, apo n
qoft se ky organ nuk e nxjerr aktin n afatin e caktuar ligjor dhe t njjtin nuk ia
drgon pals (heshtja e administrats).
N nj shtje administrative n t ciln vendosin dy apo m shum organe
dhe secila prej tyre ka pr detyr q t vendos mbi at shtje, kto organe arrijn
marrveshjen se cili prej tyre do t nxjerr vendimin ashtu q n kt rast pal e paditur
konsiderohet organi i cili e ka nxjerrur aktin administrativ.
782
c)
Personi i interesuar n konfliktin administrativ

Person i interesuar n konfliktin administrativ konsiderohet personi t cilit anulimi
i aktit administrativ do ti shkaktonte dm. Ky person n konfliktin administrativ ka
interes q akti i kontestuar t mbetet n fuqi, q do t thot q interesat e tij jan t
kundrta me ato t pals paditse. Personi i interesuar ekziston kur sht fjala pr
shtjet administrative dypalshe apo shumpalshe.
Personi i interesuar mund t paraqitet n konfliktin administrativ kur prokurori
shtetror ka filluar konfliktin administrativ kundr nj akti administrativ i cili supozohet
si i kundrligjshm dhe me at akt sht shkelur ligji n dobi t nj individi apo personi
juridik. N kt rast ekziston pala e paditur, paditsi dhe pala e tret e interesuar.
6.5 Afati kohor pr paraqitjen e padis
N procedurn e konfliktit administrativ, padia paraqitet brenda afatit prej tridhjet

(30) ditsh, q nga data e dorzimit t aktit administrativ prfundimtar pals. Ky afat
vlen edhe pr organet e autorizuara pr paraqitjen e padis n konfliktin administrativ,
ndrkaq nse akti nuk ju drgohet atyre organeve, padia mund t paraqitet n afat prej
gjashtdhjet (60) ditsh nga dita e drgimit t aktit administrativ pals n favor t s
cils sht nxjerr akti (neni 27 i LKA-s).
Padia i dorzohet gjykats drejtprdrejt apo me post. N rast se padia dorzohet
me an t posts, ajo dorzohet n formn urgjente, ngase si dit e dorzimit t padis
konsiderohet dita e dorzimit gjykats drejtprdrejt, qoft gojarisht, n procesverbal
apo me shkrim. Nse padia nuk ju sht dorzuar gjykats por organit tjetr, ndrsa
i arrin gjykats kompetente pas skadimit t afatit t caktuar, do t konsiderohet e
paraqitur me koh po q se paraqitja e saj para ktij organi ka qen si pasoj e mosdijes
apo e ndonj gabimi t paraqitsit (neni 28 i LKA-s).
----
Padia duhet t prmbaj:

Emrtimin e gjykats t cils i paraqitet padia;
Emrin, mbiemrin dhe vendbanimin, respektivisht selin e paditsit dhe t paditurit,
aktin administrativ kundr t cilit sht drejtuar padia;
Arsyet pse ngritt padia, si dhe n cilin drejtim dhe vllim propozohet anulimi i
aktit administrativ;
Aktin administrativ kundr t cilit sht e drejtuar padia;

Krkesn e caktuar n pikpamje t sendit apo shums s dmit t psuar, nse me
padi krkohet kthimi i sendit ose kompensimi i dmit.
Bashk me padin paraqitet edhe nga nj kopje e padis dhe aneksit pr organin e
paditur dhe pr do person t interesuar, nse ekzistojn t till.
Duke pasur parasysh se procedura e konfliktit administrativ fillon sipas maksims
private, do t thot kjo procedur iniciohet do her m krkesn e pals, gjegjsisht
783
me parashtrimin e padis gjykats kompetente si mjet juridik pr fillimin e konfliktit

administrativ. N kt kontekst, paditsi mund t heq dor nga padia gjithnj derisa t
merret vendimi, n t cilin rast gjykata e pezullon procedurn me vendim. Procesi ndrpritet
edhe n rastin kur organi gjat konfliktit administrativ nxjerr aktin e ri administrativ, me
t cilin ndryshohet apo lihet jasht fuqis akti i kontestuar administrativ apo n rastin e
heshtjes administrative nxjerr akt t ri administrativ, ndrsa paditsi deklaron se me aktin e
nxjerrur sht i knaqur. N rast se paditsi nuk do t ishte i knaqur me at akt, gjykata do
t vazhdoj procesin (neni 31 i LKA-s).
6.6 shtja paraprake n procedurn e konfliktit administrativ

Neni 32 i LKA-s e ka prcaktuar edhe mundsin e zgjidhjes s shtjes
paraprake nga gjykata q zhvillon konfliktin administrativ, n qoft s nj gj e till
mund t haset pr gjat zhvillimit t ksaj procedure. Gjithashtu, sipas ktij neni,
gjykata q e zhvillon konfliktin administrativ, n qoft s has n shtjen paraprake,
ka mundsi edhe t ndrpres procedurn e konfliktit administrativ deri n nxjerrjen e
vendimit mbi shtjen paraprake, nga ana e organit kompetent. 22
Vendimi i gjykats mbi shtjen paraprake ka efekt juridik vetm n konfliktin
administrativ, n t cilin ajo shtje sht zgjidhur (neni 32 i LKA-s).
22 Pra, sipas ksaj dispozite, mund t vrejm s n vendin ton sht inkorporuar sistemi austriako-gjerman
sa i prket zgjidhjes s shtjes paraprake n procedurn e konfliktit administrativ, sepse sipas ktij sistemi,
organi q vendos n shtjen kryesore, i njjti organ mund t vendos sipas vlersimit t lir nse vet do
ta zgjidh shtjen paraprake nga kompetenca e organit tjetr, apo do ta ndrpren procedurn pr shtjen
kryesore.
784
7. Fillimi i procedurs s konfliktit administrativ mbi bazn e padis.

Ashtu si sht cekur edhe me lart procedura e konfliktit administrativ fillohet
me an t padis dhe e njjta i drejtohet gjykats kompetent pr zhvillimin e ksaj
procedure.23 Pra, padia sht veprim mbi bazn e s cils iniciohet/fillohet procedura e
konfliktit administrativ. Pa padi nuk ka konflikt administrativ, sepse ne kt procedur
vlen maksima private q do t thot s gjykata nuk mund ta filloj konfliktin administrativ
pa e pranuar padin nga ana e paditsit.

N procedurn e konfliktit administrativ, dallohen dy faza themelore lidhur
me trajtimin e padis si jan: a) procedura paraprake sipas padis dhe b) procedura e
rregullt sipas padis.
7.1 Procedura paraprake e konfliktit administrativ.
N kt proces konstatohet rregullsia formale e padis, prkatsisht se padia a sht

paraqitur n rregull n pikpamje t prmbajtjes s saj, t paraqitjes brenda afatit, a
sht e lejueshme dhe e paraqitur nga personi i autorizuar. N kt proces ekzistojn dy
faza: N fazn e par vlersohet padia n pikpamje t prmbajtjes s saj, prkatsisht
se a sht padia e plot dhe e kuptueshme, gjersa n fazn e dyt vlersohet rregullsia
e padis n pikpamje t paraqitjes s saj n koh, t lejueshmris dhe se a sht
paraqitur nga personi i autorizuar.
Nse padia nuk sht e plot, ose sht e pakuptueshme, n kt situat, gjyqtari
duhet ta ftoj paditsin sipas nevojs, edhe me an t gjykats tjetr ordinare, q brenda
afatit prej tet (8) ditve, ti mnjanoj t metat e padis. Me kt rast paditsi do t
udhzohet se si duhet t veproj, si dhe njherit do t paralajmrohet pr pasojat q do
t lindin n rast se nuk vepron sipas krkess s gjykats. Nse paditsi brenda afatit
prej tet (8) ditve, nuk i mnjanon t metat e padis, ndrkaq ato jan t atilla sa q e
pengojn punn e gjykats, n kt rast, gjykata do ta hedh posht padin me vendim.
Mirpo, gjykata mund t hedh posht padin n kt faz t ksaj procedure edhe
mbi arsyet si m lart, vetm nse nuk konstaton se akti administrativ i kontestuar
sht i pavlefshm (neni 33.2 i LKA-s). N t kundrtn, gjykata nuk mund t hedh
posht padin n kt faz nse konstaton se akti administrativ, mbi bazn t cilit ka
filluar konfliktit administrativ sht i pavlefshm. Pra, n kt situat, gjykata duhet t
vazhdoj procedurn pavarsisht mos veprimit t paditsit sipas udhzimit t gjykats sa
i prket mnjanimit t t metave t padis, apo edhe pas kalimit t afatit tet ditor kur
paditsi nuk i mnjanon kto mangsi t padis.
Sipas nenit 34 t LKA-s, gjykata e hedh posht padin me vendim pr arsyet e
mposhtme:
-- N qoft se padia sht paraqitur pas kalimit t afatit ose sht e parakohshme;
-- N qoft se akti q kontestohet me padi nuk sht akt administrativ;
-- N qoft se sht e qart se me aktin administrativ, q kontestohet me padi,nuk
23 N vendin ton, kjo padi i drgohet Gjykats Themelore n Prishtin Departamentit pr shtje
Administrative.
785
---
preken t drejtat e paditsit ose interesi i tij i drejtprdrejt i bazuar n ligj;

N qoft se kundr aktit administrativ, i cili kontestohet me an t padis,mund
t bhet ankimi, kurse ankimi nuk sht br fare apo nuk sht br n kohn e
duhur;
-- N qoft se sht fjala pr shtjen pr t ciln sipas dispozits shprehimore t ligjit
nuk mund t zhvillohet konflikti administrative dhe;
-- N qoft se ekziston vendimi i forms s prer, i nxjerr n konfliktin administrativ,
pr t njjtn shtje.
N qoft se organi gjat kohs s procedurs s konfliktit administrativ nxjerr
aktin tjetr me t cilin ndryshohet apo humbet fuqia e aktit administrativ kundr t
cilit sht ngritur konflikti administrativ, si dhe n rastin kur nxjerr m von aktin
administrativ, ky organ pos paditsit do t njoftoj edhe gjykatn, para s cils sht
ngritur konflikti administrativ. N kt rast gjykata do t ftoj paditsin q brenda
afatit prej pesmbdhjet (15) ditsh t deklaroj nse me aktin e nxjerr n afatin e
mvonshm sht i knaqur ose nuk heq dor nga padia, respektivisht nse padin e
zgjeron edhe n aktin tjetr.
Nse paditsi deklaron se me aktin e nxjerrur n afatin e mvonshm sht i knaqur
apo nse nuk e jep deklaratn brenda afatit te caktuar, gjykata do t nxjerr vendimin
mbi pezullimin e procedurs.
Nse paditsi deklaron se nuk sht i knaqur me aktin e ri, gjykata do t vazhdoj
procedurn e rregullt.
7.2 Procedura e rregullt e konfliktit administrativ
Procedura e rregullt e konfliktit administrative zhvillohet n qoft se ka prfunduar

procedura paraprake dhe ne kt procedur, gjykata nuk ka nxjerr asnj vendim sa i
prket hedhjes posht t padis apo t pezullimit t procedurs s konfliktit administrativ
mbi kushtet e parapara dhe t prcaktuara m lart te faza e procedurs paraprake.
Andaj, n qoft s gjykata nuk e ka hedhur posht padin, pr shkaqe formale,
ather kalon n procedurn e rregullt sipas padis. Pra, n kt faz, gjykata lshohet
n shqyrtimin e ligjshmris s aktit administrativ brenda kufijve krkess nga padia,
prkatsisht, arsyeshmris s heshtjes prfundimtare nga administrata.24
Procedura e rregullt e konfliktit administrativ fillon kur gjykata nga nj kopje t
padis dhe t dokumenteve t bashkngjitura n prgjigje ja drgon pals s paditur dhe
personave t interesuar. Prgjigjja n padi jepet n afat prej tridhjet (30) ditve nga
dita e dorzimit t padis n prgjigje pals. N afatin e caktuar pala ka pr detyr ti
drgoj gjykats t gjitha shkresat q kan t bjn me lndn. Nse pala e paditur edhe
pas krkess s dyt nuk i drgon shkresat e lnds, apo nse deklaron se nuk mund ti
drgoj, gjykata do t vendos pr shtjen edhe pa shkresat e lnds (neni 37 LKAs). Pas kalimit t afatit pr dhnien e prgjigjes n padi, gjykata kalon n vendosjen e
24 Agur Sokoli, E Drejta Procedurale Administrative, Prishtin 2014, fq. 238.
786
konfliktit administrativ, gjegjsisht n vlersimin e ligjshmris s aktit administrativ

t kontestuar.
Nse gjykata nuk e hedh posht padin n procedurn paraprake, kurse konstaton
se akti administrativ i kontestuar prmban t meta esenciale, q e pengojn t muarit
e ligjshmris s aktit, n kt rast gjykata mund t anulon me aktgjykim aktin
administrativ t kontestuar, edhe pa e drguar padin n prgjigje tek pala e paditur dhe
personi i interesuar (neni 35 i LKA-s).
7.3 Seanca gjyqsore n konfliktin administrativ
N konfliktin administrativ gjykata vendos n seanc t hapur. Pas pranimit t

prgjigjes n padi, nga pala e paditur, respektivisht personi i interesuar, gjyqtari cakton
ditn e shqyrtimit dhe n shqyrtim i fton palt dhe personat e interesuar.
Parimisht, gjykata ne kt procedur vendos pr gjendjen faktike prmes shqyrtimit
verbal dhe vlersimit t fakteve (neni 38.2 i LKA-s). Mirpo, gjykata mund t vendos
shtjen edhe pa shqyrtim verbal, nse ka fakte t mjaftueshme dhe kur palt kan
dhn plqimin e tyre n form t shkruar. Gjithashtu, mungesa e pals n shqyrtimin
verbal nuk e pezullon punn e gjykats, gjegjsisht rrjedhn e procedurs s konfliktit
administrativ. Pr shkak t mungess s palve nuk mund t konstatohet se ato kan
hequr dor nga krkesat e tyre, porse ne kt rast lexohen parashtresat e tyre dhe n
qoft se gjykata nuk e shtyn shqyrtimin, konflikti administrativ shqyrtohet edhe pa
pranin e palve (neni 41 i LKA-s).
Prjashtimisht, n procedurn e konfliktit administrativ, gjykata mund t vendos
n seanc t mbyllur n rast se mund t zbulohen faktet q kan t bjn me jetn private
t palve, mbi sekretin shtetror, profesional, tregtar me adoptimin, etj. Palt,ekspertt
dhe prkthyesit ( nse sht e nevojshme), duhet t jen t pranishm n seancn e
mbyllur (neni 38.3 dhe 38.4 i LKA-s).
Seanca e shqyrtimit drejtohet nga gjyqtari i cili e gjykon shtjen e konfliktit
administrativ.
Pas ksaj i jepet fjala paditsit q ta arsyetoj padin, e pastaj prfaqsuesit t pals
s paditur dhe personave t interesuar, q ti arsyetojn pretendimet e tyre (neni 42 i
LKA-s).
Mungesa e pals n shqyrtimin verbal nuk e pezullon punn e gjykats, prkatsisht
rrjedhn e procedurs s konfliktit administrativ. Andaj, pr shkak t mungess s
palve nuk mund t konstatohet se ato kan hequr dor nga krkesat e tyre, porse n
kt rast, lexohen parashtresat e tyre. Nse n shqyrtim nuk vjen as paditsi dhe as
pala e paditur, ndrsa shqyrtimi nuk shtyhet, n kt rast, gjykata e shqyrton konfliktin
edhe pa pranin e palve (neni 41 I LKA-s). Mbi shqyrtimin mbahet procesverbali n
t cilin prfshihen faktet dhe rrethanat esenciale dhe i cili nnshkruhet nga gjyqtari q
gjykon shtjen dhe procesmbajtsi.
787
8. Mnyra e vendosjes s konfliktit administrativ

Akti administrativ mund t kundrshtohet si pr shkak t aplikimit jo t drejt t s
drejts materiale, ashtu edhe pr shkak t aplikimit jo t drejt t rregullave procedurale.
N rast t anulimit t aktit administrativ, gjykata mund t ja kthej lndn organit n
riprocedur apo vet ta vendos shtjen administrative.
Pra, n procedurn e konfliktit administrativ, gjykata vendos pr shtjen e konfliktit
n baz t fakteve t vrtetuara n procedurn administrative. N procedurn e konfliktit
administrativ, vrtetohen faktet mbi bazn e t cilave sht nxjerr akti administrativ q
sht objekt i konfliktit administrativ. Poashtu, n procedurn e konfliktit administrativ
vrtetohet edhe rrjedha e t gjitha fazave t procedurs administrative, gjegjsisht,
gjykata e vrteton se a jan respektuar t gjitha rregullat e procedurs administrative q
do t kishin rndsi pr zgjidhjen e shtjes administrative, gjegjsisht nxjerrjen e aktit
administrative te kontestuar.
Nse gjykata konstaton se zhvillimi i prsritur i procedurs n organin administrativ
kompetent do t shkaktonte pr paditsin ndonj dm, i cili me vshtirsi do t riparohej,
apo nse n baz t dokumenteve zyrtare ose t provave t tjera n shkresat e lnds
sht e qart se gjendja faktike ndryshon nga ajo q sht vrtetuar n procedurn
administrative, apo nse n t njjtin konflikt administrativ sht anuluar nj her akti
administrativ, kurse organi administrativ kompetent nuk ka vepruar sipas aktgjykimit,
n kt rast, gjykata mundet edhe vet t vrtetoj gjendjen faktike ose me an t
organit tjetr dhe n baz t ksaj gjendje faktike t vrtetuar, nxjerr aktgjykimin,
respektivisht vendimin (neni 43.3 i LKA-s).
Po ashtu, nse gjykata konstaton se konflikti nuk mund t zgjidhet n baz t fakteve
t vrtetuara gjat procedurs administrative, pr shkak t ekzistimit t kontradiktave
n akte, ose konstatohet se nuk jan respektuar rregullat procedurale q do t ishin
t rndsishme pr zgjidhjen e shtjes, n kt rast, gjykata e anulon me aktgjykim
aktin e kontestuar. N rast t till organi kompetent (organi i cili e ka nxjerr aktin
administrativ te kontestuar dhe q sht pal e paditur) ka pr detyr t veproj ashtu
si sht caktuar n aktgjykim dhe t nxjerr akt t ri administrativ (neni 43.2 i LKAs). Pra, n kt situat, gjykata me aktgjykim vetm e anulon aktin administrativ t
kontestuar dhe njkohsisht e detyron organin e administrats (paln e paditur) q ta
nxjerr nj akt t ri administrativ.
Kur gjykata e anulon aktin, kundr t cilit ka filluar konflikti administrativ (si n
rastin e m siprm), lnda kthehet n gjendjen n t cilin ishte para se t ishte nxjerr
akti i anuluar. N kt rast, organi kompetent (pala e paditur) sht i obliguar nga
pikpamja juridike e gjykats, si dhe nga vrejtjet e gjykats lidhur me procedurn
administrative t zhvilluar pr nxjerrjen e aktit administrativ tashm t anuluar. N kt
rast, organi kompetent (nxjerrsi i aktit t anuluar) duhet q, n vend t aktit t anuluar
administrativ, t nxjerr nj akt tjetr, dhe duke iu prmbajtur aktgjykimit t gjykats.25
Organi kompetent, n kt rast duhet ta nxjerr aktin e ri (q e zvendson aktin e
25 N kt rast kemi t bjm me konfliktin administrativ t ligjshmris s aktit administrativ.
788
anuluar) jo m von se brenda tridhjet (30) ditsh nga data e drgimit t aktgjykimit i
cili e anulon aktin e kontestuar (neni 65 i LKA-s).
Nse organi kompetent pas anulimit t aktit, e nxjerr aktin administrativ n
kundrshtim me pikpamjen juridike t gjykats, apo n kundrshtim me vrejtjet e
gjykats lidhur me procedurn, kurse paditsi paraqet nj padi t re, n kt rast gjykata
e anulon aktin e kontestuar dhe, si rregull, vet do t vendos shtjen me aktgjykim
dhe aktgjykimi i till e zvendson aktin e organit kompetent (neni 67.1 i LKA-s).
N kt rast, gjykata e njofton organin q ushtron mbikqyrjen e organit administrativ
(pals s paditur n procedurn e konfliktit administrativ).
Nse organi kompetent pas anulimit t aktit administrativ nuk nxjerr menjher, e
jo m von se brenda tridhjet (30) ditsh, aktin e ri administrativ ose aktin n zbatimin
e aktgjykimit t gjykats me an t s cilit aktgjykim, gjykata ka vendosur vet pr
shtjen administrative dhe q njkohsisht sht zvendsuar akti i anuluar, n kt
rast, pala mund t krkoj, me parashtres t veant, nxjerrjen e aktit t till nga ana e
organit kompetent pr nxjerrjen e aktit administrativ
Nse organi kompetent nuk e nxjerr aktin brenda shtat (7) ditsh nga kjo krkes,
pala mund t krkoj nxjerrjen e aktit t till nga gjykata q ka nxjerr aktgjykimin (neni
68.1 i LKA-s). N baz t nj krkese t till, gjykata krkon nga organi kompetent
njoftimin mbi shkaqet pr t cilat akti administrativ nuk sht nxjerr. N kt rast,
organi kompetent ka pr detyr ta jap kt njoftim menjher, dhe jo m von se
brenda shtat (7) ditsh. Nse nuk e bn kt, apo nse njoftimi i dhn, sipas mendimit
t gjykats, nuk e arsyeton moszbatimin e aktgjykimit t gjykats, n kt rast, gjykata
e nxjerr vendimin, i cili e zvendson aktin e organit kompetent. Kt vendim gjykata
ia drgon organit kompetent pr ekzekutim dhe pr kt gj njkohsisht e njofton edhe
organin q ushtron mbikqyrjen e organit i cili n afatin e caktuar nuk e ka nxjerr aktin
n zbatim te aktgjykimit t gjykats,26 (neni 68.2 i LKA-s).
Pra, n kt situat, gjykata e nxjerr aktin administrativ, njjt sikurse t ishte
organi i administrats q ka qen kompetent pr nxjerrjen e aktit administrativ dhe
aktin e till e drgon tek organi kompetent pr ekzekutim e i cili ka pr detyr q ta
ekzekutoj vendimin e till.
Andaj, gjykata e vendos shtjen vet n kto raste:
Nse zhvillimi i procedurs pran organit kompetent do t shkaktonte ndonj dm
pr paditsin, i cili do t prmirsohej me vshtirsi;
Nse organi kompetent pas anulimit t aktit e nxjerr aktin administrativ n
kundrshtim me pikpamjen juridike t gjykats;
Nse n baz t dokumenteve zyrtare ose t provave t tjera n shkresat e lnds
sht e qart se gjendja faktike ndryshon nga ajo q sht vrtetuar n procedurn
administrative;
26 N kt situat kemi t bjm me konfliktin administrativ t juridiksionit t plot.

789
Nse n t njjtin kontest sht anuluar nj her akti administrativ, kurse organi
kompetent nuk ka vepruar plotsisht sipas aktgjykimit, apo nuk e ka nxjerr menjher,
e jo m von se brenda tridhjet (30) ditsh, aktin e ri administrativ ose aktin n zbatimin
e aktgjykimit t gjykats.
Ligjshmrin e aktit administrativ t kontestuar, gjykata e shqyrton brenda kufijve
t krkess nga padia, porse nuk obligohet nga shkaqet e padis dhe pr nulitetin e aktit
administrativ gjykata kujdeset sipas detyrs zyrtare (neni 44 i LKA-s).
9. Vendimi n konfliktin administrativ

Gjykata vendos mbi konfliktin administrativ me aktgjykim. Aktgjykimi n
procedurn e konfliktit administrativ sht Vendim i gjykats s autorizuar me ligj me
t cilin zgjidhet nj konflikt administrativ, q n thelb, paraqet mbrojtje gjyqsore t
ligjshmris s akteve administrative.27
Aktgjykimi mbi konfliktin administrativ shpallet menjher pas prfundimit t
shqyrtimit verbal. N raste t ndrlikuara gjykata mund t heq dor nga shpallja verbale
e aktgjykimit, respektivisht t vendimit, por jo m von se brenda tet (8) ditsh duhet
t nxjerr aktgjykimin, respektivisht vendimin. Nse pas prfundimit t shqyrtimit
verbal gjykata nuk e nxjerr aktgjykimin, respektivisht vendimin pr arsye se duhet m
par t vrtetoj faktin e atill, pr shqyrtimin e t cilit nuk nevojitet nj shqyrtim i ri
verbal, n kt rast, gjykata e nxjerr aktgjykimin, respektivisht vendimin, brenda tet
(8) ditsh nga data kur ta ket vrtetuar kt fakt (neni 47.2 dhe 47.3 i LKA-s).
Me aktgjykim padia aprovohet ose refuzohet si e pabazuar. Nse padia aprovohet,
gjykata anulon aktin administrativ t kontestuar (neni 46 i LKA-s). Prve
aktgjykimeve, gjykata nxjerr edhe vendime n form t aktvendimeve, kur vendos pr
shtje sekondare gjat procedurs ( hedhja posht e padis, pezullimi i procedurs s
konfliktit administrativ etj.).
9.1 Aktgjykimi aprovues n procedurn e konfliktit administrativ
N procedurn e konfliktit administrativ, gjykata nxjerr aktgjykim aprovues n

rastet kur konstaton se sht shkelur dispozita materiale apo procedurale nga ana e
organit t administrats pr gjat nxjerrjes s aktit administrativ. N kt rast aprovohet
padia dhe nga ana e gjykats anulohet akti administrativ i kontestuar, po qe se konstaton
se ai akt sht i paligjshm.
Pas nxjerrjes s aktgjykimit aprovues, apo aktgjykimit mbi anulimin e aktit
administrativ t kontestuar, lnda i kthehet organit kompetent (pals s paditur) akti i t
cilit sht anuluar dhe ky organ sht i detyruar q t nxjerr akt t ri administrativ n
prputhje me pikpamjet juridike t gjykats t dhn n aktgjykim.28
27 Esat Stavileci, Fjalor shpjegues i termave administrativ, Prishtin, 2010, fq. 40.
28 Shih Aktgjykimin aprovues A.nr. 659/2012 t Gjykats Themelore n Prishtin Departamenti pr shtje
Administrative, me an t s cilit gjykata e aprovon padin e paditses ndrsa e anulon aktin administrativ
790
Karakteri i detyrueshm i aktgjykimeve n procedurn e konfliktit administrativ

bazohet n nenin 65 t LKA-s. Sipas ksaj dispozite, kur gjykata e anulon aktin,
kundr t cilit ka filluar konflikti administrativ, n kt rast, lnda kthehet n gjendjen
n t cilin ishte para se t ishte nxjerr akti i anuluar. Nse sipas karakterit t shtjes q
ka qen objekt i konfliktit, duhet q, n vend t aktit t anuluar administrativ, t nxirret
nj akt tjetr (sipas pikpamjes juridike t gjykats t dhn n aktgjykim), organi
kompetent ka pr detyr ta nxjerr aktin e ri administrativ pa shtyrje, dhe jo m von
se brenda tridhjet (30) ditsh nga data e drgimit t aktgjykimit. Organi kompetent,
n kt rast, sht i obliguar nga pikpamja juridike e gjykats, si dhe nga vrejtjet e
gjykats lidhur me procedur.
9.2 Aktgjykimi refuzues n procedurn e konfliktit administrativ
N procedurn e konfliktit administrativ gjykata nxjerr aktgjykim refuzues n

qoft s vrteton se akti administrativ i cili ka qen objekt i konfliktit administrativ sht
i ligjshm, q do t thot se, nuk sht shkelur ligji n dm t paditsit. N kt rast,
refuzohet padia e paditsit ndrsa mbetet i n fuqi (i pa ndryshuar) akti administrativ i
kontestuar.
N procedurn e konfliktit administrativ, gjykata nxjerr aktgjykim refuzues edhe
n qoft se i vlerson si t pa bazuara pretendimet e paditsit n padi; n qoft se
pretendimet e paditsit jan n kundrshtim me gjendjen faktike t vrtetuar nga ana
e organit t paditur; n qoft se pretendimet e paditsit jan n kundrshtim edhe me
provat e paraqitura nga paditsi etj.29
Andaj, gjykata nxjerr aktgjykim refuzues nse konstaton se n shtjen
administrative sht vrtetuar drejt gjendja faktike nga pala e paditur, si dhe jan
zbatuar n trsi dispozitat e procedurs administrative dhe t ligjit material kur sht
nxjerr akti administrativ i kontestuar.
9.3 Vendimi/Aktvendimi n procedurn e konfliktit administrativ
Ne procedurn e konfliktit administrativ, gjykata mund t nxjerr edhe vendime

n form t aktvendimeve. Zakonisht, gjykata i emron aktet e saja si vendime n
procedurn paraprake t konfliktit administrativ.
N procedurn paraprake t konfliktit administrativ, gjykata e hedh posht padin
me vendim pa u lshuar n shqyrtimin meritor t krkespadis n qoft se konstaton
te kontestuar dhe e kthen shtjen n rishqyrtim dhe rivendosje tek organi i administrats (pala e paditur).
Do t thot, n kt rast lnda kthehet n gjendjen n t cilin ishte para se t ishte nxjerr akti i anuluar dhe
organi i administrats sht i obliguar q n ri-procedurn administrative t veproj sipas vrejtjeve t dhna
n aktgjykimin aprovues.Aktgjykimi i qasshm n kt link: http://www.md-ks.net/?page=1,214&offset=0
29 Shih Aktgjykimin refuzues A.nr. 1217/2010 t Gjykats Themelore n Prishtin Departamenti pr
shtje Administrative, me an t s cilit gjykata e refuzon padin e pals paditse dhe n kt rast,
mbetet n fuqi akti administrative i kontestuar. Aktgjykimi i qasshm n kt link: http://www.md-ks.
net/?page=1,214&offset=40
791
se: padia sht e jasht afatshme apo e parakohshme; n qoft se akti administrativ nuk
sht prfundimtar, ka mundur t paraqitet ankesa por nuk sht paraqitur fare ose nuk
sht br n kohn e duhur, pra, nuk jan shtjerrur t gjitha mjetet e rregullta juridike
n procedurn administrative; n qoft se akti q kontestohet me padi nuk sht akt
administrativ; n qoft se padia sht e parregullt (te metat e padis, paditsi nuk i
ka mnjanuar n afatin e caktuar); n qoft se ekziston aktgjykimi i forms s prer i
nxjerr n konfliktin administrativ pr t njjtn shtje (shtje e gjykuar); n qoft se
me aktin administrativ q kontestohet nuk preket n t drejtat ose interesat juridike t
paditsit; n qoft se sht fjala pr shtjet pr t ciln sipas dispozitave shprehimore
t ligjit nuk mund t zhvillohet konflikti administrativ.
Gjykata gjithashtu mund ta prfundon konfliktin administrativ me vendim n kto
dy raste edhe tek procedura e rregullt si:
a) Me rastin e heqjes dor t paditsit nga padia ather gjykata me aktvendim e
pezullon procedurn e konfliktit administrativ, sepse, n konfliktin administrativ
aplikohet maksima private q do t thot se, konflikti administrativ do her
fillohet me krkesn e pals dhe;
b) Kur organi i paditur nxjerr akt tjetr administrativ, me t cilin ndryshohet
ose anulohet akti administrativ i cili kontestohet me padi, po qe se, paditsi
deklaron se me aktin administrativ t nxjerr m pas sht i knaqur ose n
afatin e caktuar prej 15 ditsh nuk jep kurrfar deklarate, ather gjykata
nxjerr vendim mbi pezullimin e procedurs s konfliktit administrativ (neni 36
i LKA-s).30
9.4 Prmbajtja dhe forma e aktgjykimit/vendimit ne procedurn e
konfliktit administrativ
Forma e aktgjykimit n procedurn e konfliktit administrativ sht e ngjashme me

prmbajtjen e aktgjykimeve n procedura t tjera gjyqsore. Po ashtu, duke ju referuar
dispozitave ligjore q e rregullojn kt procedur, aktgjykimi i prpiluar me shkrim
duhet t prmbaj: pjesn hyrse, dispozitivin, arsyetimin dhe udhzimin mbi t drejtn
e ankimit kundr aktgjykimit.
Pjesa hyrse e aktgjykimit/vendimit prmban: emrin e gjykats e cila vendos
pr shtjen e konfliktit administrativ, emrin dhe mbiemrin e gjyqtarit (kryesuesit t
kolegjit t gjyqtarve) dhe procesmbajtsit, emrtimin e palve dhe t prfaqsuesve t
tyre ligjor, objektin e konfliktit, ditn e prfundimit t shqyrtimit kryesor, si dhe ditn
kur sht dhn aktgjykimi/vendimi.
30 Shih Aktvendimin A.nr.702/10 t Gjykats Themelore n Prishtin Departamenti pr shtje
Administrative, me an t s cilit gjykata e hedh posht padin e paditsit R.M si t parakohshme
dhe t palejueshme. Aktvendimi i qasshm n kt link: http://www.md ks.net/repository/docs/
Aktvendimi,nr.702-2010.pdf
792
Dispozitivi i aktgjykimit/vendimit prmban: vendimin me t cilin aprovohet

padia dhe anulohet akti administrativ i kontestuar apo refuzohet padia si dhe vendimin
mbi shpenzimet procedurale.
Arsyetimi i aktgjykimit/vendimit prmban: prshkrimin e rrjedhs s procedurs
s konfliktit administrativ prej fillimit e gjer t nxjerrja e aktgjykimit; krkesat e palve
si dhe faktet q i kan parashtruar dhe provat q i kan propozuar; cilat nga faktet e
tilla i ka vrtetuar gjykata pse dhe si i ka vrtetuar ato fakte, e po q se i ka vrtetuar
me an t provave, cilat prova i ka shfrytzuar dhe si i ka vlersuar ato. Gjithashtu,
gjykata ne arsyetim t aktgjykimit/vendimit posarisht tregon se cilat dispozita t s
drejts materiale dhe formale i ka zbatuar me rastin e vendosjes s konfliktit. Pra, n
arsyetim t aktgjykimit/vendimit shkruhet se pse miratohet padia dhe se pse anulohet
akti administrativ i kontestuar, apo n qoftse refuzohet padia, pse refuzohet e njjta.
Kshilla juridike e aktgjykimit/vendimit: Pjes e aktgjykimit/vendimit t nxjerr
n procedurn e konfliktit administrativ sht edhe e drejta e ankess apo kshilla
juridike, ku pas shpalljes s aktgjykimit/vendimit, gjyqtari apo kryesuesi i kolegjit t
gjyqtarve i udhzon palt pr t drejtn e prdorimit t mjeteve juridike.
Aktgjykimi origjinal, prkatsisht aktvendimi nnshkruhet nga gjyqtari q gjykon
shtjen (kryesuesi i kolegjit) dhe procesmbajtsi, kurse palve u jepen kopje t
legalizuara.
Nse padia aprovohet, gjykata e anulon aktin e kontestuar administrativ. Me
aktgjykim me t cilin anulohet akti administrativ, gjykata vendos edhe mbi krkesn
e paditsit pr kthimin e sendit, respektivisht pr shprblimin e dmit, n rast se t
dhnat e procedurs japin baz t sigurt pr kt gj.
10.
Mjetet juridike n procedurn e konfliktit administrativ
Mjetet juridike n procedurn e konfliktit administrativ jan mjetet e rregullta

juridike dhe mjetet e jashtzakonshme juridike. Mjet i rregullt juridik sht ankesa
derisa mjete t jashtzakonshme jan: krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm t
vendimit gjyqsor, krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris dhe krkesa pr rishikimin e
procedurs s konfliktit administrativ .
10.1.
Ankesa si mjet i rregullt juridik
Ankesa si mjet i rregullt juridik n procedurn e konfliktit administrativ mund t

parashtrohet ndaj aktgjykimit/vendimit t gjykats s shkalls s par, respektivisht
gjykats themelore n Prishtin Departamentit pr shtje Administrative.
Ankesa n kt procedur e ka efektin suspenziv sepse prderisa sht parashtruar
brenda afatit kohor dhe nga palt e autorizuara, aktgjykimi/vendimi i gjykats s shkalls
s par nuk mund t ekzekutohet. Andaj, ankimi i br brenda afatit t prcaktuar me
793
ligj pengon q aktgjykimi/vendimi t bhet i forms s prer n pjesn e goditur me

ankim.31
Gjithashtu, ankesa n kt procedur e ka edhe efektin devolutiv sepse mbi bazn e
ankess nuk vendos gjykata e shkalls s par e cila e ka nxjerr aktgjykimin q sht
objekt i ankess, porse ne kt rast vendos gjykata e shkalls s dyt, respektivisht
Gjykata e Apelit.
Parimisht, e drejta e ankess n konfliktin administrativ mund t shfrytzohet
vetm n kushtet e prcaktuara me ligj. Mirpo, ankesn si mjet t rregullt juridik e ka
parapar neni 23 i LKA-s, ku paragrafi 2 i ktij neni prcakton se: kundr vendimit t
nxjerr n konfliktin administrativ, ankesa mund t paraqitet te gjykata kompetente pr
shtje administrative e shkalls s dyt, ku sipas ligjit pr Gjykatat e Republiks s
Kosovs, si gjykat e shkalls s dyt sht Gjykata e Apelit e cila sht kompetente t
shqyrtoj t gjitha ankesat e ushtruara kundr vendimeve t gjykatave themelore.
Ankesa mund t parashtrohet nga palt e procedurs s konfliktit administrativ
gjegjsisht nga: paditsi, organi i paditur dhe personi i interesuar, dhe e njjta mund
t parashtrohet: pr shkak t shkeljes s dispozitave t procedurs apo pr shkak t
zbatimit t gabuar t s drejts materiale.
Gjithashtu ankesa duhet t prmbaj: t dhnat lidhur me aktgjykimin i cili atakohet
(numrin dhe datn e aktgjykimit); deklaratn se aktgjykimi kundrshtohet n trsi ose
n pjesn e caktuar; shkaqet e ankimit me arsyetim dhe nnshkrimin e paraqitsit t
ankimit.
N qoft se ankesa nuk i prmban kto elemente, e njjta do t konsiderohet si jo
e plot dhe gjykata e shkalls s par me an t aktvendimit, kundr t cilit nuk lejohet
ankes, e thrret ankuesin q brenda afatit prej shtat (7) ditsh ta plotsoj ankesn e
paraqitur. Po q se ankuesi brenda afatit prej shtat (7) ditsh nuk vepron sipas krkess
s gjykats, gjykata me aktvendim e hedh posht ankesn si jo t plot.32
10.2. Procedura sipas ankess
Ankesa kundr aktgjykimit apo vendimit mund t ushtrohet n afat prej 15 ditve
nga dita e pranimit t aktgjykimit/vendimit, gjykats s shkalls s dyt, gjegjsisht
gjykats s apelit, prmes gjykats s shkalls s par e cila e ka nxjerr aktgjykimin/
vendimin.
Ankesa duhet t prmbaj: emrtimin e gjykats t cils i paraqitet ankesa, emrin,
mbiemrin dhe vendbanimin, respektivisht selin e paditsit dhe t paditurit, aktgjykimin/
vendimin kundr t cilit sht drejtuar ankesa si dhe arsyet pse parashtrohet ankesa.
Ankesa i dorzohet gjykats drejtprsdrejti ose i drgohet me post rekomande. Dita
31 Shih nenin 176 t Ligjit Nr. 03/L-006 Pr Procedurn Kontestimore. Sqarim: sipas nenit 63 t LKA-s
mund t aplikohen prshtatshmrish edhe dispozitat e ligjit pr Procedurn Kontestimore nse LKA nuk
prmban dispozita pr procedurn e ankimimit n konfliktet administrative.
32 Shih nenin 178 dhe 179 Ligjit Nr. 03/L-006 Pr Procedurn Kontestimore, ku prshtatshmrish mund t
zbatohet ky nen edhe n Procedurn e Konfliktit Administrativ sa i prket ankimimit.
794
e paraqitjes s ankess n post rekomande, konsiderohet si dit kur i sht dorzuar

ankesa gjykats.
Nse ankesa nuk i sht dorzuar gjykats, por organit tjetr jo kompetent, ndrsa i
arrin gjykats pas skadimit t afatit pr paraqitjen e saj, n kt rast do t konsiderohet
se sht paraqitur me koh, nse paraqitja e saj n kt organ ka qen si pasoj e mos
dijes apo e gabimit t hapur t paraqitsit ( shih nenin 28 t LKA-s i cili aplikohet
prshtatshmrish edhe sa i prket ankess).
Ashtu si u cek me lart, ankesa i paraqitet gjykats e cila e ka dhn aktgjykimin
e shkalls s par, n nj numr t mjaftueshm ekzemplarsh pr gjykatn dhe paln
kundrshtare dhe gjykata e shkalls s par, prkatsisht gjykata e cila ka nxjerr
aktgjykimin, vendimin e goditur, vlerson ann formale t saj, se a sht paraqitur nga
pala e autorizuar, a sht ushtuar n afatin ligjor, etj.
Gjykata e shkalls s par mund ta hedh posht ankesn me aktvendim pa caktuar
fare seanc gjyqsore n qoft se ankesa sht paraqitur pas afatit t parashikuar me
ligj (15 ditor) apo sht jo e plot dhe e palejueshme.
N qoft se gjykata e shkalls s par vlerson s ankesa sht e lejueshme, sht
parashtruar nga pala e autorizuar, sht e afatshme dhe e plot, n kt rast kjo gjykat
ia drgon pals kundrshtare nj ekzemplar t ankess e cila ka mundsi q, brenda
afatit prej shtat (7) ditsh, t paraqes po n kt gjykat prgjigje n ankes.
Nj ekzemplar t prgjigjes n ankes gjykata e shkalls s par ia drgon edhe
ankuesit menjher, ose m s voni brenda afatit shtat (7) ditor nga arritja e saj n
gjykat.
Prgjigja n ankes e paraqitur pas afatit nuk do t merret n shqyrtim nga gjykata
e shkalls s dyt.33
Pas pranimit t prgjigjes n ankes, apo pas skadimit t afatit pr prgjigje n
ankes,
gjykata e shkalls s par ankesn dhe prgjigjen n ankes, nse sht paraqitur
me t gjitha shkresat e lnds ia drgon gjykats s shkalls s dyt n afat prej shtat
(7) ditsh.
Pra, pasi q gjykata shkalls s par, prkatsisht gjykata kompetente, e cila e ka
nxjerrur aktgjykimin, prkatsisht vendimin e goditur, vrteton se jan prmbushur
kushtet pr ngritjen e ankess, n kt rast t njjtn bashk me shkresat e lnds ia
drgon gjykats s shkalls s dyt pr t vendosur.
33 Shih nenin 186 dhe 187 t Ligjit Nr. 03/L-006 Pr Procedurn Kontestimore, ku dispozitat e ktij ligji
aplikohen prshtatshmrish edhe ne procedurn e konfliktit administrativ sipas nenit 63 t LKA-s.
795
10.3. Procedura n gjykatn e shkalls s dyt

gjegjsisht n Gjykatn e Apelit
Gjykata e shkalls s dyt vendos pr ankesn n procedurn e konfliktit

administrativ n seanc t kolegjit i cili prbhet nga tre gjyqtar. Gjykata e shkalls
s dyt (Gjykata e Apelit) ekzaminon aktgjykimin e shkalls s par n at pjes n t
ciln sht goditur me ankes dhe at brenda kufijve t shkaqeve t treguara n ankes,
duke u kujdesur sipas detyrs zyrtare pr zbatimin e s drejts materiale si dhe pr
shkeljen e dispozitave procedurale.34
10.4. Vendimet e gjykats s shkalls s dyt (Gjykats s Apelit) mbi
ankesn n procedurn e konfliktit administrativ
Gjykata e shkalls s dyt (Gjykata e Apelit) mund:

a) ta hedh posht ankesn si t vonuar, jo t plot apo t palejueshme;35
b) ta prish aktgjykimin e goditur dhe ta hedh posht padin;
c) ta prish aktgjykimin e goditur dhe ta kthej shtjen n rigjykim n gjykatn e
shkalls s par;
d) ta refuzoj ankesn si t pathemelt dhe ta vrtetoj aktgjykimin e goditur;
e) ta ndryshoj aktgjykimin e shkalls s par.36
Gjykata e shkalls s dyt me aktgjykim e refuzon ankesn dhe e vrteton
aktgjykimin e shkalls s par nse konstaton se nuk ekzistojn shkaqet nga t cilat
sht goditur aktgjykimi. Pra, Gjykata e shkalls s dyt mund ta refuzoj ankesn me
aktgjykim nse vrteton se gjykata e shkalls s par ka vlersuar ligjshmrin e aktit
dhe ka nxjerrur aktgjykim t rregullt.37
N qoft se gjykata e shkalls s dyt e aprovon ankesn, n kt rast edhe e anulon
aktgjykimin e gjykats s shkalls s par.
Gjykata e shkalls s dyt mund ta anulon aktgjykimin e atakuar me ankes n
procedurn e konfliktit administrativ dhe n t njjtn koh t anulon edhe aktin
administrativ i cili ka qen objekt i konfliktit administrativ ne gjykatn e shkalls s
par.38
34 Shih nenin 194 t Ligjit Nr. 03/L-006 Pr Procedurn Kontestimore, ku dispozitat e ktij ligji aplikohen
prshtatshmrish edhe ne procedurn e konfliktit administrativ sipas nenit 63 t LKA-s.
35 Ankesn e vonuar, jo t plot, apo jo t lejueshme, e hedh posht gjykata e shkalls s dyt me aktvendim,
po q se nuk e ka br nj gj t till gjykata e shkalls s par nn rrethanat si jan t prshkruara t pjesa
e procedurs sipas ankess.
prshtatshmrish edhe n procedurn e konfliktit administrativ sipas nenit 63 t LKA-s.
37 Shih Aktgjykimin refuzues t Gjykats s Apelit A.A.nr.17/2015 me t cilin aktgjykim kjo gjykat
e refuzon ankesn e pals paditse dhe e vrteton Aktgjykimin e Gjykats Themelore n Prishtin
Departamenti pr shtje Administrative.
38 Shih Aktgjykimin aprovues t Gjykats s Apelit A.A.nr.76/2015 me t cilin aktgjykim kjo gjykat
e aprovon ankesn e pals paditse dhe e anulon aktgjykimin e Gjykats Themelore n Prishtin
Departamenti pr shtje Administrative, gjithashtu me t njjtin aktgjykim e anulon edhe aktin
administrativ i cili ka qen objekt i fillimit t procedurs s konfliktit administrativ n gjykatn e shkalls s
796
Nse gjykata e shkalls s dyt e anulon aktgjykimin/vendimin, n kt rast, sht

e detyrueshme q lndn tia kthej gjykats s shkalls s par (gjykats themelore) e
cila e ka nxjerrur aktgjykimin/vendimin e anuluar. N kt situat, gjykata e shkalls
s par (themelore) ka pr detyr q t ndrmarr t gjitha veprimet procedurale dhe ta
shqyrtoj shtjen n mnyrn e prcaktuar nga gjykata e cila ka vendosur lidhur me
ankesn.
Vendimet e gjykats s shkalls s dyt jan t plotfuqishme dhe t ekzekutueshme
ku ndaj ktyre vendimeve palt e procedurs s konfliktit administrativ mund ti
parashtrojn vetm mjetet e jashtzakonshme juridike.
11.
Mjetet juridike t jashtzakonshme
Mjete t jashtzakonshme juridike n procedurn e konfliktit administrativ jan:

1) Krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm t vendimit gjyqsor;
2) Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris; dhe
3) Krkesa pr rishikimin e procedurs s konfliktit administrativ.
11.1.
Krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm t vendimit gjyqsor
N procedurn e konfliktit administrativ, krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm

t vendimit gjyqsor si mjet i jashtzakonshm juridik, i drgohet Gjykats Supreme
t Kosovs brenda afatit prej tridhjet (30) ditve nga dita e drgimit t aktgjykimit/
vendimit kundr t cilit pala n procedurn e konfliktit administrativ e parashtron
krkesn e till (neni 24 dhe neni 50 i LKA-s).
Krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm t vendimit gjyqsor duhet t prmbaj
emrtimin e aktgjykimit/vendimit gjyqsor t gjykats s shkalls s dyt i cili sht i
forms s prere, si dhe shkaqet dhe vllimin n t cilin propozohet rishqyrtimi.
Kjo krkes mund t parashtrohet pr dy shkaqe:
a) pr shkak t shkeljes s drejts materiale, dhe
b) pr shkak t shkeljes s rregullave procedurale (neni 24.2 i LKA-s).
Krkesa e palejueshme apo e paraqitur jasht afatit t caktuar, apo krkesa e
parashtruar nga ana e personave t paautorizuar, do t hedhet posht me aktvendim nga
ana e Gjykats Supreme.
Nse Gjykata Supreme e vlerson se krkesa sht e rregullt, n kt rast, krkesn
e njjt, ia drgon pals s kundrt e cila, brenda afatit prej pesmbdhjet (15) ditve,
mund t jap prgjigjen n krkesn e br (neni 52 i LKA-s). Po ashtu, brenda ktij
par.
797
afati, gjykata, kundr vendimit t s cils sht paraqitur krkesa pr rishqyrtim t

jashtzakonshm dhe organi i paditur, kan pr detyr q, me krkesn e gjykats, ti
drgojn edhe t gjitha shkresat e lnds (neni 52 i LKA-s).
Gjykata Supreme vendos mbi krkesn pr rishqyrtim t jashtzakonshm t
vendimit n seanc jopublike, gjersa vendimi i kundrshtuar ekzaminohet vetm brenda
kufijve t krkess.
Gjykata Supreme me aktgjykim e refuzon ose e aprovon krkesn e parashtruar.
Me aktgjykimin me t cilin refuzohet krkesa, Gjykata Supreme e vlerson se gjykata
e shkalls s dyt i ka zbatuar drejt dispozitat e procedurs dhe t ligjit material gjat
nxjerrjes s vendimit gjyqsor kundr t cilit sht parashtruar ky mjet i jashtzakonshm
juridik.39
Ndrsa, me aktgjykimin me t cilin krkesa aprovohet, Gjykata Supreme mund ta
prish ose ta ndryshoj vendimin gjyqsor kundr t cilit sht paraqitur krkesa. Nse
Gjykata Supreme e prish vendimin gjyqsor, lnda i kthehet gjykats vendimi i s cils
sht prishur. N kt situat kjo gjykat (vendimi i s cils sht prishur) ka pr detyr
t ndrmarr t gjitha veprimet procedurale dhe ti shqyrtoj shtjet pr t cilat sht
paralajmruar nga gjykata e cila ka vendosur mbi krkesn (neni 54 i LKA-s).
11.2. Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris
Kt krkes mund ta paraqes prokurori shtetror n qoft se me vendimin

gjyqsor sht shkelur ligji i aplikueshm, dispozita tjetr apo akti i prgjithshm. Kjo
krkes i parashtrohet Gjykats Supreme t Kosovs (neni 25 i LKA-s) dhe mund t
paraqitet kundr vendimit t plotfuqishm t gjykats. Kjo krkes mund t paraqitet
brenda afatit prej nntdhjet (90) ditve nga data kur u sht drguar palve vendimi
gjyqsor, kundr t cilit paraqitet krkesa.40
Sa i prket procedurs mbi bazn e ksaj krkes, Gjykata Supreme vepron njjt
si edhe te krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm t vendimit gjyqsor t forms s
prer.
39 Shih Aktgjykimin refuzues t Gjykats Supreme t Republiks s Kosovs, Nr. ARJ-UZVP.nr.5/2015, n

shtjen e Konfliktit Administrativ prmes s cilit aktgjykim kjo gjykat e refuzon si t pa bazuar krkesn
pr rishqyrtim t jashtzakonshm gjyqsor t parashtruar nga Korporata Energjetike e Kosovs kundr
Aktgjykimit t Gjykats s Apelit n Prishtin. Aktgjykimi i qasshm n kt link: http://www.md-ks.net/
repository/docs/Aktgjykimi,nr.3202014.pdf
prshtatshmrish edhe ne procedurn e konfliktit administrativ sipas nenit 63 t LKA-s.
798
11.3. Krkesa pr rishikimin e procedurs s konfliktit administrativ
Krkesn pr rishikimin e procedurs s konfliktit administrativ si mjet t

jashtzakonshm juridik mund ta krkoj vetm pala n kt procedur.
Prsritja e procedurs mund t krkohet brenda afatit prej tridhjet (30) ditve
(afati subjektiv) nga data e drgimit t vendimit kundr t cilit pala paraqet krkesn,
me kusht q at shkak nuk ka mundur ta prdor gjat procedurs s zhvilluar. Pasi t
ken kaluar tre (3) vjet (afati objektiv) nga plotfuqishmria e vendimit, prsritja nuk
mund t krkohet (neni 57 i LKA-s).
Pala, mund t parashtroj kt krkes, gjegjsisht mund t krkoj rishikimin e
nj vendimi gjyqsor, q ka marr form t prer pr kto arsye:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
n qoft se pala mson pr fakte t reja, apo n qoft se konstaton ose krijon mundsi
t prdor prova t reja n baz t cilave konflikti do t mund t zgjidhej n mnyr
m t favorshme pr t, po t ishin prdorur apo shtruar kto fakte n procedurn e
mparshme gjyqsore. Nuk sht e mjaftueshme ekzistimi i cilave do fakte t reja,
vetm sht e nevojshme q faktet t ken at kualitet q t mundsojn sjelljen e
nj vendimi m t favorshm. Rishikimi i procedurs nuk mund t krkohet poqse
gjykata nuk e ka vrtetuar gjendjen faktike, por sht vepruar sipas gjendjes faktike
t vrtetuar gjat procedurs administrative, apo kur vendimi sht prishur pasi q
gjykata ka gjetur q gjendja faktike n procedurn administrative nuk sht vrtetuar
n mnyr t drejt apo t plot.
N qoft se vendimi i gjykats sht marrur si pasoj e veprs penale t gjyqtarit
apo puntorit n gjykat, ose vendimi sht nxjerrur me veprim mashtrues t
prfaqsuesit n gjykat ose t autorizuarit t pals, t kundrshtarit t tij ose t
prfaqsuesit apo t autorizuarit t kundrshtarit, kurse veprimi i till prbn vepr
penale;
Nse vendimi sht bazuar n aktgjykimin e nxjerr n shtjen penale apo civile,
kurse ky aktgjykim sht prishur m von me vendim gjyqsor t forms s prer;
N qoft se dokumenti n t cilin bazohet vendimi sht fals ose sht ndryshuar
ose sht ndryshuar fals, apo n qoft se dshmitari, eksperti, ose pala gjat dgjimit
para gjykats ka dhn deklarat false, kurse vendimi i gjykats sht bazuar n kt
deklarat;
N qoft se pala konstaton apo krijon mundsi ta prdor vendimin e mparshm t
nxjerr n t njjtin kontest administrativ;
N qoft se personit t interesuar nuk i sht dhn mundsia q t marr pjes
n konfliktin administrativ. Sipas dispozitave t Ligjit mbi Konfliktin administrativ
personat e interesuar konsiderohen si pal, dhe gjykata ka pr detyr q personit t
interesuar t ja v padin n prgjigje (neni 55 i LKA-s).
Krkesa pr rishikimin e procedurs s konfliktit administrativ, gjegjsisht,

rishikimi i vendimeve gjyqsore pr arsyet e lart shnuara, lejohet vetm ather kur
799
kto rrethana jan vrtetuar me vendim t forms s prer nga gjykata kompetente (neni
56 i LKA-s).
Mbi krkesn pr rishikimin e procedurs s konfliktit administrativ vendos
gjykata,q ka nxjerr vendimin dhe n seanc jopublike (neni 60 i LKA-s).
Krkesa pr rishikimin e procedurs duhet t prmbaj:
-- aktgjykimin apo vendimin e nxjerrur n procedur, rishikimi i t cilit krkohet;
-- bazn ligjore t rishikimit dhe provat, prkatsisht rrethanat q e bjn t besueshm
ekzistimin e ksaj baze;
-- rrethanat nga t cilat vrehet se krkesa sht paraqitur brenda afatit ligjor, dhe me
t ciln gj kjo provohet;
-- n far vllimi dhe drejtimi propozohet ndryshimi i aktgjykimit, respektivisht
aktvendimit t nxjerr n procedur, rishikimi i s cilit krkohet.
Gjykata kompetente pr vendosjen e ktij mjeti juridik, vepron njjt sikurse tek
procedura ankimore. Kundr vendimit gjyqsor t nxjerr mbi krkesn pr rishikimin
e procedurs s konfliktit administrativ mund t paraqiten mjete juridike q lejohen n
shtjen kryesore.
12.
Shpenzimet e procedurs s konfliktit administrativ
Me shpenzime t cilat mund t shkaktohen n konfliktin administrativ kuptohen

shpenzimet pr dshmitar, ekspert, taksa gjyqsore pr padi, ankes, shpenzime t
avokatve etj.
Sipas nenit 64 t LKA-s, n konfliktin administrativ secila pal i bart shpenzimet
e veta. Sa i prket takss gjyqsore, n rast se njra nga palt e ksaj procedure dshton
t paguaj taksn gjyqsore pr padi, gjykata nxjerr aktvendim ku konsideron se
pala paditse sht trhequr nga padia e q rrjedhimisht pezullohet edhe procedura e
konfliktit administrativ.41
41 Shih Aktvendimin A.nr.1536/2013 te Gjykats Themelore n Prishtin Departamenti pr shtje

Administrative Divizioni Fiskal, me t cilin vendim kjo gjykat e pezullon procedurn e konfliktit
administrativ duke u bazuar ne nenin 253.5 t Ligjit pr Procedurn Kontestimore, ku prcaktohet se:
n qoft se paditsi nuk e paguan taksn gjyqsore t prcaktuar pr padin as pas vrejtjes s drguar
nga gjykata edhe pse nuk ekzistojn konditat pr lirim nga detyrimi i pagimit t takss gjyqsore,
do t konsiderohet se padia sht trhequr. Aktvendimi i qasshm n kt link: http://www.md-ks.
net/?page=1,214&offset=160
800
13.
Karakteri i detyrueshm i aktgjykimit
Karakteri i detyrueshm i aktgjykimit t nxjerr n procedurn e konfliktit

administrative bazohet n nenin 65 t LKA-s. Sipas ktij neni, kur gjykata e anulon
aktin administrativ, kundr t cilit ka filluar konflikti administrativ, lnda kthehet n
gjendjen n t ciln ishte para se t ishte nxjerr akti administrativ i anuluar.
Nse sipas karakterit t shtjes, q ka qen objekt i konfliktit, duhet q, n vend
t aktit t anuluar administrativ, t nxirret nj akt tjetr, n kt rast organi kompetent i
administrats (pala e paditur) ka pr detyr ta nxjerr aktin tjetr pa shtyrje dhe jo m
von se brenda tridhjet (30) ditsh nga data e drgimit t aktgjykimit. N kt rast,
organi kompetent i administrats, sht i obliguar nga pikpamja juridike e gjykats, si
dhe nga vrejtjet e gjykats lidhur me procedurn administrative q sht zhvilluar pr
gjat nxjerrjes s aktit administrative tashm t anuluar.
Vendimet e gjykats t nxjerrura n procedurn e konfliktit administrativ, mund t
ekzekutohen ather kur bhen t plotfuqishme dhe t ekzekutueshme (neni 66 i LKAs). N kt procedur vendimet e gjykats s shkalls s dyt (gjykats s apelit) jan
vendimet gjyqsore t forms s prer, mirpo vendime t forms s prer mund t
bhen edhe vendimet e gjykats s shkalls s par pas kalimit t afatit pesmbdhjet
(15) ditor pr ankes, n qoft se ankesa nuk sht parashtruar brenda ktij afati dhe
nga pala e autorizuar.
801
LITERATURA

Stavileci Esat, Batalli Mirlinda, Sadushi Sokol, E Drejta Administrative

Organizimi dhe Veprimtaria Administrative, Prishtin 2012.
Stavileci Esat, Fjalor shpjegues i termave administrativ, Prishtin, 2010.
Stavileci Esat, Hyrje n Shkencat Administrative, Prishtin, 1997.
Sokoli Agur, E Drejta Procedurale Administrative, Prishtin, 2014.
Sadushi Sokol E drejta Administrative 2, Shkaqet ligjore te rishikimit gjyqsor,
Tiran 2000.
Popovic Slavoljub i Jovanka Savinsek, Komentar Zakona o upravnim sporovima,
Beograd, 1997.
Jean-Marie Woehrling, SIGMA Support for Improvement in Governance and
Management. A joint initiative of the OECD and the European Union, principally
financed by the Protecting Legality: Public administration and judiciary in
EU countries. How to conciliate executive accountability and judicial review,
Conference on Public Administration Reform and European Integration, Budva,
Montenegro, 26-27 March 2009.
Jerry L. Mashaw, Richard A. Merrill and Peter M. Shane, Administrative Law,
The American Public Law.
BURIME T LEGJISLACIONIT:

Kushtetuta e Republiks s Kosovs.

Ligji Nr. 02/L-28, Pr Procedurn Administrative.
Ligji Nr. 03/L-202, Pr Konfliktet Administrative.
Ligji Nr. 04/L-118 Pr ndryshimin dhe plotsimin e Ligjit Nr.03/L-006 pr
Procedurn Kontestimore.
Ligjit Nr. 03/L-006 Pr Procedurn Kontestimore.
Ligjit Nr. 03/L-199 pr Gjykatat.
802
AKTE GJYQSORE:

Aktgjykimi Nr: ARJ-UZVP.nr.5/2015 - Gjykata Supreme e Republiks s

Kosovs.
Aktgjykimi Nr: A.A.nr.17/2015, Gjykata e Apelit.
Aktgjykimi Nr: A.A.nr.76/2015, Gjykata e Apelit.
Aktgjykimi Nr: A.nr. 659/2012, Gjykata Themelore n Prishtin Departamenti
pr shtje Administrative.
Aktgjykimi Nr: A.nr.928/2013 t Gjykata Themelore n Prishtin Departamenti
Aktgjykimi Nr: A.nr. 1217/2010, Gjykata Themelore n Prishtin Departamenti
Aktvendimi Nr: A.nr.1536/2013, Gjykata Themelore n Prishtin Departamenti
pr shtje Administrative Divizioni Fiskal
Aktvendimi Nr: A.nr.702/10 t Gjykata Themelore n Prishtin Departamenti
System: cases and Material 816 ( 3rd edition, West Publishing, 1992).
803
MBROJTJA
EUROPIANE E LIRIVE
DHE T DREJTAVE
T NJERIUT
KSHILLI I EUROPS
THEMELIMI DHE ORGANIZIMI
Kshilli i Evrops sht organizata m e vjetr politike e kontinentit t Evrops.
U themelua pas Lufts s dyt Botrore, me datn 5 maj 1949, kur qeverit e dhjet
shteteve evropiane u takuan n Londr me nj mision t madh: q vrasjet, shkatrrimet
dhe vuajtjet e njerzve t mos prsriten kurr m.
Kshilli i Evrops, ka pr qllim q t punoj pr arritjen e nj uniteti m t madh
midis antarve pr t garantuar lirin individuale, lirin politike dhe sundimin e ligjit,
parime kto q prbjn themelin e demokracis kuptimplote dhe q ndikojn n jetrat
t gjith evropianve.
Nga nj organizat e prbr nga dhjet antar, Kshilli i Evrops sht zhvilluar
sot n nj organizat t vrtet ndrqeveritare gjith- evropiane, me dyzet e shtat shtete
antare dhe me nj shtet, Bellorusin, q ka status t kandidatit, por ende nuk sht shtet
antar, pr shkak t mosplotsimit t kushteve baz pr antarsim -- . respektimin e
parimit t sundimit t ligjit dhe t parimit t gzimit t t drejtave t njeriut pr t gjith
personat brenda jurisdikcionit t saj t t drejtave t njeriut dhe t lirive fundamentale.
Republika e Kosovs si shteti m i ri evropian, prve vullnetit, gatishmris, dhe
aftsis q t prmbush kriteret pr antarsim, duhet q t siguroj shumicn prej dy
t tretave t antarve t Kshillit t Evrops, pr t fituar t drejtn q t merr ftes
nga Komiteti i Ministrave pr antarsim. Q nga viti 1951, Komiteti i Ministrave q
prfundimisht e aprovon antarsimin e nj shteti t ri nse ai e siguron shumicn prej
dy t tretave, zakonisht pr nj gj t till e krkon mendimin e Asambles konsultative,
jo vetm lidhur me ftesn pr antarsim, por edhe pr numrin e ulseve q shtetit t
805
MBROJTJA EUROPIANE E LIRIVE DHE T DREJTAVE T NJERIUT
ri do ti sigurohen n Asamble. Para se t drgohet Ftesa pr antarsim, Komiteti i

Ministrave e prcakton numrin e ulseve pr shtetin e ri, si dhe shumn e kontributit
financiar q shteti i ri duhet ta bj.
T gjitha shtetet antare e kan pr obligim q lirin, dinjitetin njerzor dhe
mirqenien e individit ta ken parim baz t veprimit t pushtetit. Sot, Kshilli i
Evrops si organizat ndrqeveritare personifikon zotimin e prbashkt t rreth 800
milion evropianve pr t drejtat e njeriut, demokracin dhe sundim t ligjit.
Kosova sht e lidhur ngusht me Kshillin e Evrops. Kushtetuta e Republiks s
Kosovs shprehimisht e parashikon zbatimin e drejtprdrejt t Konvents Evropiane
pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut si dhe Protokollet e saj
(neni 22 i Kushtetuts) , si dhe prcakton se t drejtat njeriut dhe lirit themelore
t garantuara me Kushtetut, interpretohen n harmoni me vendimet gjyqsore t
Gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (neni 53 i Kushtetuts). Duhet gjithashtu t
theksohet se i tr ndrtimi i sistemit juridik t Republiks s Kosovs sht i bazuar
n instrumentet e Kshillit t Evrops. Gjithashtu, sht e nj rndsie t veant
pjesmarrja, si antar vzhgues, i Asociacionit t Komunave t Kosovs n Kongresin
e Autoriteteve Lokale dhe Rajonale.
OBJEKTIVAT
Objektivat e Kshillit t Evrops, si organizat ndrqeveritare, edhe sot jan po
aq t rndsishme dhe relevante, sikurse edhe para gati pesdhjet vjetsh, kur kjo
organizat u themelua:
a)
b)
c)
d)
t mbroj t drejtat e njeriut, demokracin pluraliste dhe sundimin e ligjit;

t avancoj vetdijen dhe t inkurajoj zhvillimin e identitetit dhe diversitetit
kulturor t Evrops;
t gjej zgjidhje pr problemet me t cilat ballafaqohet shoqria evropiane (si
diskriminimi i minoriteteve, ksenofobia, jotoleranca, mbrojtja e mjedisit jetsor;
klonimi i njeriut; sida; droga, krimi i organizuar, etj);
t ndihmoj konsolidimin e stabilitetit evropian duke e mbshtetur reformn
politike, legjislative dhe kushtetuese.
Kshilli i Evrops vazhdon t punoj drejt idealeve demokratike, duke e siguruar

universalitetin e t drejtave t njeriut, nprmjet t ndrtimit dhe t avancimit t
standardeve t prbashkta npr t gjitha vendet antare, n t mir t t gjithve, pa
marr parasysh se cilt jan ata dhe prej nga jan. Popujt e Evrops kan t drejt ti
gzojn t gjitha t drejtat e tyre, civile, politike ekonomike, sociale dhe kulturore. N
kt drejtim, Kshilli i Evrops synon q ti mbroj dhe ti avancoj t gjitha kto t
drejta si pjes t nj trsie t pandar.
806
VEPRIMTARIA
Kshilli i Evrops merret me programe t ndryshme nga fusha e t drejtave t njeriut.
Madje, edhe shum veprimtari t tjera qoft t fushs shoqrore, juridike, arsimore, apo
kulturore, prfshijn nj shkall t rndsishme t shtjeve nga fusha e t drejtave
t njeriut. Ktu do ti prmendim vetm disa nga veprimtarit m t rndsishme t
Kshillit t Evrops:
1) Mbrojtja e t drejtave civile dhe politike nprmjet t mekanizmit t procedurs
individuale t ankesave, ku shkeljet e t drejtave t njeriut mund t shqyrtohen nga
Gjykata pr t drejtat e njeriut;
2) Mbrojtja e t drejtave ekonomike dhe sociale nprmjet t sistemit t monitorimit
dhe t prgatitjes dhe t paraqitjes s raporteve pr obligimet e shteteve, si dhe
nprmjet t sistemit t ankesave kolektive;
3) Mbrojtja e personave t privuar nga liria nprmjet t sistemit t vizitave nga ana e
Komitetit pr parandalimin e torturs dhe t ndshkimeve apo trajtimeve njerzore
a poshtruese;
4) Mbrojtja e t drejtave t minoriteteve;
5) Puna drejt barazis s gruas dhe burrit;
6) Ndrmarrja e veprimeve kundr racizmit, ksenofobis, anti-semitizmit dhe
jotolerancs;
7) Puna n bashkpunim t ngusht me mediat mbi shtjet q jan t lidhura me lirin
e shprehjes dhe shtjet e tjera t t drejtave t njeriut;
8) Avancimi i vetdijes pr t drejtat e njeriut dhe inkurajimi i arsimimit pr t drejtat
e njeriut npr shkolla dhe midis grupeve profesionale;
9)
Puna me organizatat dhe institucionet pr t drejtat e njeriut
(Ombudspersonat, Komisionet nacionale pr t drejtat e njeriut, etj.).
ORGANET
1)
Komiteti i Ministrave sht organ vendim-marrs i Kshillit t Evrops. Ai prbhet

nga Ministrat e jashtm t dyzet e pes shteteve antare, ose nga prfaqsuesit e tyre
diplomatik t vendosur n Strasburg.
Me antarsim n Kshillin e Evrops, shtetet e marrin obligimin q ti pranojn
parimet e sundimit t ligjit dhe t drejtn e qytetarve t tyre n t drejtat dhe
lirit fundamentale. Gjithashtu, ato e marrin pr obligim q t bashkpunojn n
mnyr t sinqert dhe efektive pr t arritur unitet m t madh dhe pr t ndihmuar
prparimin ekonomik dhe social. Secili shtet antar sht prgjegjs pr respektimin
e ktyre zotimeve. Komiteti i ministrave siguron q shtetet t respektojn zotimet e
veta. N rast t ndonj shkeljeje serioze, Komiteti i Ministrave mund t suspendoj
prfaqsimin e shtetit antar gjegjs, ta thrras at q t heq dor nga antarsia,
apo madje edhe t vendos se ai shtet ka pushuar t jet antar i Kshillit t Evrops.
Komiteti i Ministrave siguron q konventat dhe marrveshjet midis shteteve antare
zbatohen. Kjo sht sidomos kritike kur sht fjala pr tekstet pr t drejtat e njeriut
(m i rndsishmi prej t cilve, Konventa Evropiane pr t drejtat e njeriut, pastaj
807
Karta Sociale Evropiane, Konventa Evropiane pr parandalimin e torturs, dhe

Konventa korniz pr mbrojtjen e pakicave kombtare) e prcakton makinerin
mbikqyrse. Prgjegjsia e Komitetit t Ministrave ndaj Konvents Evropiane pr
t drejtat e njeriut e pasqyron rndsin e ksaj Konvente, q sht gur themeli i
sistemit evropian t mbrojtjes s t drejtave t njeriut. Duke i mbikqyrur shtetet
antare n ekzekutimin e aktgjykimeve t Gjykats Evropiane pr t drejtat e njeriut,
Komiteti i Ministrave luan rol esencial n ruajtjen e kredibilitetit t ktij sistemi, q
sht unik n bot.
N prputhshmri me filozofin q e udhheq zgjrimin e Kshillit t Evrop q
nga rnja e murit t Berlinit, Komiteti i Ministrave i ka ushtruar prgjegjsit e veta
n frym konstruktive dhe t paanshme, duke e theksuar dialogun dhe vendosjen
graduale t kushteve politike dhe materiale pr zhvillim t dobishm pozitiv. Deri
m tani, sht filluar me sistemin monitorues q siguron se t gjitha shtetet antare
i respektojn obligimet e tyre. Komiteti i ministrave u siguron t gjith antarve
kushtet dhe mjetet pr t mbshtetur dhe zhvilluar vlerat fundamentale t Kshillit t
Evrops. Zgjrimi i Kshillit t Evrops bri q t ndodhin ndryshime t rndsishme
n organizimin dhe rolin q ai ka, sidomos n aspektin politik t puns s tij.
2)
Asambleja Parlamentare sht organ kshilldhns i Kshillit t Evrops. Ajo

sht Asambleja m e vjetr ndrkombtare parlamentare, e prbr nga antart e
parlamenteve t zgjedhur n mnyr demokratike.Antart e Asambles parlamentare
zgjedhn nga ana e parlamenteve t shteteve antare, nga radht e antarve t vet.
Secili shtet, varsisht nga madhsia e popullsis, prfaqsohet nga delegacioni q
prbhet nga 2, deri n 18 antar. Kompozicioni delegacioneve t shteteve antare
domosdo duhet t siguroj prfaqsimin e drejt t partive politike, ose t grupeve
n parlamentet e tyre. Asambleja parlamentare ka pes grupe parlamentare: Grupin
socialist, Grupin e Partis popullore Evropiane, Grupin Demokratik Evropian,
Grupin liberal, demokratik dhe Reformues dhe Grupin e t Majtve Evropian. Disa
antar t Asambles kan vendosur q ti mos i bashkohen asnjrit grup.
3)
Kongresi i Autoriteteve Rajonale dhe Lokale t Evrops sht organ konsultativ

q i prfaqson autoritetet lokale dhe rajonale.
Ky organ i Kshillit t Evrops ka rol t veant n Kosov. Veprimtaria e Kongresit

n Kosov prfshin:
a)
b)
c)
d)
e)
ndihmn pr t hartuar tekstet ligjore pr komuna dhe zgjedhje;

vzhgimin e zgjedhjeve komunale;
organizimin e vizitave pr Presidentin e Kongresit dhe sigurimin e dialogut me
institucionet vendore t pushtetit;
mbshtetjen e iniciativave t Komunave t Kosovs;
ndihmn OSBE-s pr ndrtimin e institutit trajnues t qeversisjes lokale.
808
KONVENTA EVROPIANE
PR T DREJTAT E NJERIUT
NATYRA JURIDIKE E KONVENTS
Konventa Evropiane pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut dhe lirive themelore sht
e arritura m e madhe e Kshillit t Evrops. sht hapur pr nnshkrim n Rom, me
datn 4 nntor 1950 dhe ka hyr n fuqi n shtator t vitit 1953.
Ndryshe nga Deklarata universale pr t drejtat e njeriut, edhepse e hartuar sipas
modelit t saj, Konventa evropiane pr t drejtat e njeriut jo vetm q e ka formuluar
katalogun e t drejtave t njeriut, por edhe e ka siguruar sistemin e kontrollit pr
zbatimin e saj. N t vrtet, qllim i Kshillit t Evrops ishte q me kt Konvent t
bhen hapat e par pr zbatimin e t drejtave t caktuara t vendosura me Deklaratn
universale pr t drejtat e njeriut t vitit 1948.
Sipas t drejts ndrkombtare, Konventa evropiane pr t drejtat e njeriut sht
marrveshje ndrkombtare. sht hartuar, lidhur dhe ratifikuar sipas praktiks dhe
rregullave q vlejn pr marrveshjet ndrkombtare. Megjithat, kjo sht vetm njra
an e saj. Dispozitat q i rregullojn garancat e t drejtave materiale t njeriut, para
Esenca e Konvents, i ngjan katalogut kushtetues t t drejtave t njeriut.
Q t dy kto aspekte t Konvents duhet marr n konsiderat s bashku, edhepse
aspekti kushtetues i Konvents, me kalimin e kohs sht br dominant. Kjo sidomos
bie n sy nse i shikojm parimet e interpretimit. N t drejtn klasike ndrkombtare,
marrveshjet ndrkombtare zakonisht interpretohen duke u fokusuar n mnyr t
kufizuar dhe strikte n interpretimin e obligimeve t shteteve (travaux prparatories).
Prkundrazi, mnyra e interpretimit t dispozitave t Konvents evropiane t t drejtave
t njeriut i ngjan plotsisht interpretimit q e bjn gjykatat nacionale. Ktu merren
parasysh edhe zhvillimet e shoqris moderne dhe Konventa shiqohet si instrument i
gjall. Kjo sht gjithashtu, karakteristik e karakterit kushtetues t Konvents.
PRMBAJTJA E KONVENTS
1. HISTORIKU I ZHVILLIMIT
Krahas prcaktimit t katalogut t t drejtave dhe lirive civile dhe politike, Konventa
ka ndrtuar edhe sistemin e zbatimit t obligimeve t prcaktuara ndaj shteteve
kontraktuese. Me kt rast, kjo prgjegjsi u ishte besuar tri institucioneve: Komisionit
Evropian pr t drejta t njeriut (i themeluar n vitin 1954), Gjykats Evropiane pr t
drejtat e njeriut (e themeluar n vitin 1959), si dhe Komitetit t ministrave.
Sipas Konvents s vitit 1950, n rastet kur shtetet kontraktuese kishin pranuar t
drejtn individuale t ankess, parashtruesit individual t ankess (individt, grupet e
individve, ose organizatat joqeveritare) mund t parashtronin ankesa kundr shteteve
kontraktuese pr shkeljet e pohuara t t drejtave t siguruara me Konvent.
809
N fillim, ankesat kalonin npr shqyrtimin paraprak t Komisionit q e prcaktonte

pranimin e tyre. Nse ankesat konsideroheshin t pranueshme dhe nuk ishte arritur
ndonj zgjidhje miqsore pr rastin, Komisioni e prpilonte raportin ku i parashtronte
faktet, por edhe e shprehte mendimin mbi ann ligjore t rastit. Raporti i drgohej
Komitetit t ministrave.
N rastet kur shteti i paditur e kishte pranuar jurisdikcionin e obligueshm t
Gjykats, Komisioni ose cilido shtet kontraktues i interesuar kishte n dispozicion
periudhn prej tre muajsh pasiq raporti ti dorzohej Komitetit t ministrave, mbrenda
t cils mund ti dorzonte rastin Gjykats pr vendosje prfundimtare dhe juridikisht
t obligueshme. Individt nuk kishin t drejt q tia paraqitnin rastet Gjykats.
Nse rasti nuk i paraqitej gjykats, Komiteti i ministrave vendoste se a kishte patur
shkelje t Konvents, dhe n rastet kur ishte e prshtatshme, i siguronte satisfakcion
viktims. Komiteti i ministrave ishte gjithashtu prgjegjs pr mbikqyrjen e ekzekutimit
t aktgjykimeve t Gjykats.
2. ZHVILLIMETEMPASTAJME PROTOKOLET
Q nga hyrja n fuqi e Konvents, jan miratuar 12 protokole t saj. Protokollet Nr.
1, 4, 6 dhe 7 t Konvents i shtuan edhe m tutje t drejta dhe liri katalogut t siguruar
me Konvent, derisa Protokoli Nr. 2 ia njohu Gjykats pushtetin pr t dhn mendime
kshilldhnse. Protokoli Nr. 9 iu mundsoi parashtruesve individual t ankesave q ti
paraqesin rastet e tyre para Gjykats, nse shteti i paditur ishte ratifikues i Protokolit, dhe
nj gj e till pranohej nga Komisioni i kontrollit. Me Protokollin Nr. 11 u ristrukturua
makineria e zbatimit t Konvents. Protokolli Nr. 12 e ndalon plotsisht diskriminimin,
pr ndryshim nga teksti baz i Konvents q e ndalon diskriminimin n mnyr t
limituar, respektivisht vetm sa i prket gzimit t t drejtave t tjera, mbrojtja e t
cilave sigurohet me Konvent. Protokollet e tjera kan t bjn me organizimin dhe
procedurn para institucioneve t vendosura me Konvent.
3. GJYKATA E RE EVROPIANE PR T DREJTAT E NJERIUT

Periudha tranzitore
Me datn 11 maj 1994, Protokolli Nr. 11 i Konvents Evropiane pr t drejtat e
njeriut u hap pr nnshkrime. Me kt protokoll krkohej ratifikimi nga t gjitha shtetet
kontraktuese t konvents dhe hyri n fuqi nj vit pas ratifikimit t fundit t depozituar,
m 1998. Po at vit, me datn 31 tetor 1998, konform ktij protokolli, Gjykata e vjetr
pushoi t funksionoj dhe m 1 nntor, filloi t funksionoj Gjykata e re Evropiane pr
t drejta t njeriut. Megjithat, sipas Protokollit 11 ishte prcaktuar q Komisioni duhet
t vazhdon t funksionoj edhe pr nj vit (deri me datn 31 tetor 1999) pr tu marr
me rastet q ishin proklamuar t pranueshme para dats s hyrjes n fuqi t Protokollit
11.
810
Organizimi i gjykats
Gjykata Evropiane pr t drejtat e njeriut e themeluar n baz t Konvents
s ndryshuar dhe plotsuar me Protokollin Nr. 11 prbhet nga numri i barabart i
gjyqtarve me numrin e antarve t shteteve kontraktuese t konvents. Gjyqtart
zgjedhn nga Asambleja parlamentare e Kshillit t Evrops me mandat prej gjasht
vjetsh. Mandati i gjysms s gjyqtarve t zgjedhur n zgjedhjet e para skadon pas tre
vjetsh, n mnyr q t sigurohet q mandati i gjysms s gjyqtarve t prtrihet do
tre vjet. Mandati i gjyqtarit gjithashtu skadon pasi q ata ta arrijn moshn 70 vjeare.
Gjykata plenare e zgjedh Kryetarin e Gjykats, dy nnkryetar dhe dy kryetar t
sektorve pr periudhn prej tre vjetsh.
Sipas Rregullave t Gjykats, gjykata sht e ndar n katr sektor, prbrja e t
cilve sht e fiksuar pr tre vjet dhe sht e balancuar n pikpamje gjeografike dhe
gjinore, si dhe ka parasysh sistemet e ndryshme juridike t shteteve kontraktuese.
Secili sektor kryesohet nga kryetari, me rast dy nga kryetart e sektorve jan
njkohsisht nnkryetar t Gjykats. Kryetart e sektorve ndihmohen, dhe kurdo q
sht e nevojshme zvendsohen nga nnkryetart e sektorve.
Secili sektor n prbrjen e vet e ka nga nj komision prej tre gjyqtarve t cilt
zgjedhn me mandat prej dymbdhjet muajsh. Komisionet jan shum t rndsishm
pr strukturn e re t Gjykats, meqense jan prgjegjs pr punn e filtrimit q n t
kaluarn sht br nga Komisioni.
Brenda do sektori, mbi baza t rotacionit, jan themeluar dhomat e prbra nga
shtat antar, njri nga t cilt sht kryetar i sektori, dhe tjetri gjyqtar i zgjedhur nga
shteti pr t cilin bhet fjal pr rastin e caktuar. Nse ky i fundit nuk sht antar i
sektorit, ather shrben si antar ex officio i dhoms. Antart e sektorit q nuk jan
antar t plot t Dhoms, jan antar alternativ t saj.
Dhoma e madhe e prbr nga shtatmbdhjet gjyqtar themelohet pr tre vjet.
Prve Kryetarit, nnkryetarve dhe kryetarve t sektorve q jan antarve ex
officio, ajo sht e formuar n baza t rotacionit nga dy grupe, q ndrrohen do nnt
muaj. Kto grupe jan t prbra nga antar t zgjedhur n mnyr q t krijojn
balanc gjeografik dhe ti reflektojn traditat e ndryshme juridike.
Procedura para gjykats

Secili shtet kontraktues, ose individ q pohon se sht viktim e ndonj shkeljeje
t Konvents (ankes individuale), ka mundsi q drejtprdrejt t parashtroj ankes
para Gjykats n Strasburg, me t ciln deklaron se njri nga shtetet kontraktuese t
Konvents e ka shkelur ndonj t drejt t siguruar me Konvent.
Procedura para Gjykats Evropiane pr t drejtat e njeriut sht publike. Parimisht,
marrja n pyetje e palve sht publike, nse Dhoma, apo Dhoma e madhe nuk vendos
ndryshe n rast t rrethanave t jashtzakonshme. Gjithashtu jan publike edhe ankesat
dhe dokumentet e tjera q i jan paraqitur Regjistrit t Gjykats nga palt.
811
Parashtruesit individual t ankesave mund ti parashtrojn ankesat individualisht,

megjithq prfaqsimi juridik rekomandohet, madje edhe krkohet me rastin e marrjes
n pyetje, ose pasi q t deklarohet ankesa e pranueshme. Kshilli i Evrops e ka
themeluar nj skem t ndihms juridike pr parashtruesit e ankesave q nuk kan
mundsi q t sigurojn prfaqsim juridik.
Gjuh zyrtare t Gjykats jan anglishtja dhe frngjishtja, por ankesat mund t
hartohen n njrn nga gjuht zyrtare t shteteve kontraktuese. Pasi q t deklarohet
ankesa si e pranueshme, duhet t prdoret njra nga gjuht zyrtare t Gjykats, prve
nse kryetari i dhoms, apo i Dhoms s madhe e autorizon vazhdimin e prdorimit t
gjuhs n t ciln sht hartuar ankesa.
4. PROCEDURA PR PRANIMIN E ANKESS

4.1 Kriteri i pranimit
Procedura e ankess e prcaktuar me Protokollin 11 t Konvents, pr her t par
n historin e t drejts ndrkombtare, e krijon t drejtn e individit q ti bj shtetet
prgjegjse para gjykats ndrkombtare pr shkeljet e paraqitura t obligimeve t
tyre ndrkombtare. Asnjher m par, dhe asnj procedur tjetr ndrkombtare nuk
u lejon individve qasje t drejtprdrejt n nj gjykat ndrkombtare, me pushtet
q t nxjerr aktgjykime juridikisht t obligueshme n t drejtn^|ndrkombtare.
Aktgjykimet e Gjykats Evropiane pr t drejtat e njeriut ekzekutohen nga Komisioni
i ministrave.
Sipas nenit 34 t Konvents, e drejta n ankes individuale sht tani pjes e
obligueshme e Konvents, megjithq ajo mbetet opcionale pr territoret e jashtme,
pr marrdhniet ndrkombtare t t cilave prgjegjs sht shteti.
Jurisdikcioni i Gjykats sht i kufizuar. Ankesat mund t merren n konsiderat
vetm nse i plotsojn kriteret e pranimit t prcaktuara me nenin 35 t Konvents.
Shkurtimisht, kto jan kriteret q domosdo duhet ti plotsoj nj ankes:

T parashtrohet nga personi i autorizuar;

T ket t bj me shtjen e rregulluar me Konvent;
T ket t bj me periudhn brenda t cils shteti sht i obliguar ti prmbahet
konvents;
T ket t bj me jurisdikcionin pr t cilin Konventa shtrihet;
T parashtrohet pas shterjes s t gjitha mjeteve juridike t brendshme;
T jen shtruar t gjitha argumentet e Konvents n gjykatat e brendshme;
T parashtrohet brenda 6 (gjasht) muajsh nga dita e shfrytzimit t mjetit t
fundit juridik t brendshm.
812
Duhet theksuar se neni 34 jo vetm q vendos obligimin n shtetet q tu lejojn

individve t parashtrojn ankesa para Gjykats evropiane pr t drejtat e njeriut, por
edhe i obligon ato q n asnj mnyr mos t pengoj ushtrimin efektiv t ksaj t
drejte. Kshtu p.sh. n rastin Akdivar v. Turke, Gjykata me aktgjykim ka vendosur q:
sht i rndsis parsore veprimi efektiv i sistemit t peticionit

individual, i vendosur me nenin 25 t Konvents ((tani ky sht neni
35), q parashtruesit, apo parashtruesit potencial t ankess, t ken
mundsi t komunikojn lirisht me Komisionin (tani, Gjykatn),
pa iu nnshtruar asnj forme t presionit nga ana e pushtetit, q t
heqin dor, apo ta modifikojn ankesn e tyre.
N kt rast, parashtruesit e ankess ishin marr n pyetje nga policia lidhur me
ankesn q ia kishin parashtruar autoriteteve t Strasburg-ut, madje n disa raste, marrja
n pyetje edhe ishte filmuar. Nga ata ishte krkuar q t nnshkruajn deklarata me t
cilat mohohet se i kishin parashtruar ankes Gjykats. Gjykata konkludoi se me at rast
ishte shkelur neni 34, pa marr parasysh faktin se parashtruesit e ankess ia kishin arritur
ti drejtohen Gjykats prkundr sjelljs s atill t pushtetarve turq. Megjithkt, n
rastin Aydin v. Turkey, Gjykata ka theksuar nevojn pr prov konkrete dhe t pavarur
pr przierjen e pushtetit. (Komisioni kishte vendosur se ekzistonte shkelje e nenit 34
n baz t faktit se pushtetart turq nuk ia kan arritur q t sigurojn asnj arsyetim
t besueshm pr kontaktet q i kishin br me parashtruesen e ankess dhe antart e
familjes s saj.) Me kt rast, Komisioni kishte marr vendim se n ato rrethana nuk
ekzistonte evidenc e mjaftueshme pr t lejuar mundsin q t konkludohet se:
pushtetart e kan krcnuar, apo shqetsuar parashtruesin e

ankess, apo antart e familjes s saj n rrethanat q ne i kemi
shqyrtuar, pr ta shtrnguar at q t heq dor, apo q ta modifikon
ankesn, apo n ndonj mnyr tjetr jan przier n t ushtruarit e
t drejts s saj n peticion individual.
N rastin Cruz Varas v. Suedis, Gjykata ka marr vendim q mossuksesi i
pushtetarve q t veprojn n prputhshmri me Rregulln 39 t indicies, nuk mund t
barazohet me shkelje t nenit 34.( Rregulla 39 prcakton se Gjykata, apo kur sht m
e prshtatshme, Kryetari i saj, mund tiu prcakton palve cilndo mas t prkohshme,
miratimi i t cils duket i dshirueshm pr interesin e palve, apo pr mbarvajtjen e
rregullt t procedurs.)
813
4.2 RATIONE PERSONAE - Kush kundr kujt mund t parashtroj ankes?

i) Parashtruesi i ankess.- Sipas Konvents, ankesat mund t parashtrohen nga
cilido person, organizat joqeveritare, ose grup individsh q paraqet se sht viktim
e shkeljes. (Neni 34 i Konvents)
Kjo do t thot se Konventa i prfshin personat fizik, prfshir ktu fmijt dhe
personat e tjer pa zotsi pr t vepruar (Rasti X and Y v. Holanda), pa marr parasysh
se a prfaqsohen nga prindrit e tyre, ose grupet e njerzve, personat juridik si jan
kompanit (rasti The Sunday Times v. Mbretria e Bashkuar), organizatat joqeveritare
(rasti Open Door and Dublin Well Woman v. Irlanda), institucionet fetare (rasti Canea
Catholic Church v. Greqia) dhe partit politike (Rasti Liberal Party v. Mbretria e
Bashkuar). Shum nga vendimet kye t Komisionit dhe t Gjykats kane qen dhe
jan rezultat i rasteve t inicuara nga kompanit komerciale lidhur me veprimtarit e
tyre komerciale.
Pr t filluar procedurn para Gjykats, individt, apo personat juridik nuk sht
e domosdoshme t jen shtetas t ndonj shteti antar t Kshillit t Evrops (rasti
Ahmed v. Austria). Megjithat, kjo mund t jet me rndsi lidhur me t drejtat e tyre
substanciale sipas nenit 1 t Protokollit 1 (rasti Gasus Dosier- Und Frdertechnik
GmbH v. Holanda). Ata nuk sht e domosdoshme t jen themeluar (sht fjala ktu
pr personat juridik), apo t jen banor n territorin e tij, madje as t jen fizikisht
prezent atje. Madje, nuk sht e domosdoshme q ta ken vizituar at shtet ndonjher.
Nse jan prezent, nuk sht e domosdoshme t jen prezent n mnyr t ligjshme,
sipas t drejts nacionale (rasti D. V. Mbretria e Bashkuar).
Parashtruesit e ankess nuk mund t jen anonim, por ata kan t drejt t krkojn
q emri i tyre t mbetet n konfidenc, megjithq duhet ti zbulohen shtetit kundr t
cilit bhet ankesa.
Ankesat nuk mund t bhen nga organet e pushtetit komunal, siq jan komunat,
ose nga krijesat e tjera shtetrore. shtja se ka e prbn nj organizat shtetrore
nuk sht gjithmon e qart. N rastin Holy Monasteries v. Greqia sht vendosur se
pasi q parashtruesit e ankess nuk e kan ushtruar pushtetin shtetror, ata nuk mund t
konsiderohen si krijesa shtetrore. Me at rast Gjykata kishte gjykuar se ata ishin nn
mbikqyrje shpirtrore t ipeshkvit lokal, e jo nn mbikqyrje t shtetit.
ii) Parashtruesit grupor t ankesave. - T drejt pr t parashtruar ankes kan
edhe organizatat joqeveritare dhe grupet e individve. Kjo i prjashton kshillat e
pushtetit komunal, por nuk i prjashton politikant n cilsi individuale, ose partit
politike (Liberal Party v. Mbretria e Bashkuar dhe rasti The United Communist Party
of Turkey and Others v. Turqia).
Konventa nuk e njeh akcio popularis, do t thot ankesn e parashruar nga personat
e interesuar q nuk jan vet viktim e shkeljes (X. v. Austria). Si rrjedhoj, organizatat
joqeveritare, ose grupet e individve nuk mund t parashtrojn ankes, thjesht pr t
kontestuar nj veprim konkret t ndrmarr nga shteti, si shtje t tyre parimore.
814
Rregulla 45 (2) krkon q ankesat e parashtruara nga organizatat joqeveritare, ose

grupet e individve t jen t nnshkruara nga personat e autorizuar pr ta prfaqsuar
organizatn, ose grupin. N rastet kur grupi nuk ka baz juridike (pra, kur nuk ka cilsi
t personit juridik), Gjykata krkon q ankesa t jet e nnshkruar nga t gjith antart.
Nse nj shoqat profesionale parashtron ankes n emr t antarve t saj (pra
jo si viktim e shkeljes s t drejtave t saj), ajo duhet t identifikoj antart viktim t
shkeljes dhe duhet t paraqes vrtetim q sht e autorizuar ti prfaqsoj ata. Nse nuk
ia arrin q t identifikon antart, ankesa do t konsiderohet anonime dhe do t hidhet
posht.
Organizatat sindikale dhe organizatat joqeveritare nuk mund t parashtrojn ankesa
n emr t antarve t vet, por ato mund t parashtrojn ankesa kundr veprimeve
ndaj sindikats (rasti Swedish Engine Drivers Union v. Suedia), apo vet organizats.
Kuptohet, ato kan mundsi q ti prfaqsojn antart e vet.
iii) Viktima. - Neni 34 prcakton q parashtruesi i ankess domosdo duhet t
argumentoj se sht viktim e shkeljes. Ekzistojn tri lloj viktimash: aktuale,
potenciale dhe indirekte.
Viktimat aktuale.- Viktim aktuale sht ai person q tashm sht afektuar nga
shkelja e pohuar. Me kt rast nuk sht e domosdoshme q t paraqiten fakte pr
dmin e shkaktuar. Kjo shtje ka t bj me nenin 41.
N rastin Modinos v. Qipro, vet ekzistenca e ligjeve q ndalojn aktet seksuale
homoseksuale midis personave madhor me plqimin e tyre, sht konkluduar si fakt q
e bn parashtruesin e ankess viktim, edhepse ai ende nuk ishte ndjekur konform ligjit,
dhe se qeveria e kishte br t qart se nuk do t prdor at ligj.
Viktimat potenciale.- Viktim potenciale sht ajo q sht n rrezik t jet
drejtprdrejt e afektuar nga nj ligj, apo akt administrativ. Raste klasike jan rastet
e individve q jan t krcnuar t prjashtohen nga vendi nga ana e autoriteteve
t emigracionit, veprime kto q ende nuk jan ndrmarr. Raste t tjera jan p.sh.
dispozitat e ligjeve t sukcesionit q kan t bjn me fmijt jolegjitim q ende nuk
jan n gjendje t trashgojn, ose legjislacioni q lejon dnime fizike t fmijs i cili
n t vrtet nuk sht dnuar. (Rasti Campbell And Cosans v. Mbretria e Bashkuar).
Viktimat indirekte.- Viktim indirekte sht ajo q drejtprdrejt afektohet nga
shkelja q drejtprdrejt i bhet nj personi tjetr. P.sh. antart e familjes t ndonj
personi t burgosur, t deportuar, apo t vrar. (Rasti Abdulaziz, Cabales and Balkandali
v. Mbretria e Bashkuar).
4.3 Pala kundr t cils parashtrohet ankesa

Pal t konvents jan vetm shtetet, ndaj vetm shtetet pal t konvents mund t
bjn shkelje. N rastet kur nj sr organesh shtetrore jan prgjegjs pr shkelje, nuk
sht e domosdoshme q t identifikohet se cili nivel i shtetit sht prgjegjs, pr tu
prmbushur kjo krkes. (Rasti Foti and Others v. Italia).
815
Ankesat nuk mund t parashtrohen lidhur me sjelljen e personave, apo institucioneve

private dhe Gjykata vazhdimisht e prsrit faktin se ajo nuk sht gjykat e shkalls
s katrt, pra nuk mund t veproj si gjykat e apelit ndaj vendimeve t gjykatave
nacionale (rasti Winterwerp v. Holanda). Megjithat, kjo nuk do t thot se veprimet,
apo mosveprimet e aktorve jo- shtetror jan plotsisht jasht fushveprimit t
jurisdikcionit t Konvents. Shtetet duhet qt sigurojn q lirit dhe t drejtat e
mbrojtura me Konvent jan t garantuara n mnyr efektive (rasti Young, James
and Webster v. Mbretria e Bashkuar). P.sh. n rastin Plattform rtze fr das Leben
v. Austria, Gjykata ka vendosur q shtetet domosdo duhet t ndrmarrin masa t
prshtatshme pr ti mbrojtur demonstruesit nga ndrhyrja e personave privat q kan
pr qllim q t prishin mbarvajtjen e demonstratave.
4.4 RATIONE TEMPORIS

-Kufizimet kohore me rastin eparashtrimit t ankesave
Sipas nenit 35, ankesat duhet t parashtrohen brenda gjasht muajsh nga vendimi
prfundimtar i marr nga autoriteti nacional.
Gjykata mund ti shqyrton vetm ankesat q pohojn se shteti i ka shkelur obligimet
e veta t prcaktuara me Konvent. Shtetet mund t trajtohen prgjegjse vetm pr
shkeljet q jan br pasi q ato i kan ndrmarr kto obligime, do t thot, pasi q e
kan ratifikuar Konventn.
4.5 RATIONE LOCI

-Vendi ku sht br shkelja
Shtetet mund t jen prgjegjse vetm pr shkeljet q bhen brenda jurisdikcionit
t tyre. Gjithka q ndodh n territorin e tyre normalisht q ndodh brenda
jurisdikcionit t tyre. Mirpo, t gjitha ngjarjet q ndodhin jasht territorit t tyre nuk
jan automatikisht jasht jurisdikcionit t tyre. N rastin Piermont v. Franca, Gjykata ka
vendosur q nuk kishte ndodhur shkelje e nenit 2 t Protokollit 4, meqense Polinezia
Frnge duhet shikuar si territor i veant sipas nenit 5 (4) t Protokollit 4. Komisioni
kishte vendosur se prjashtimi i nj individi nga ambasada nuk prbn shkelje t nenit 3
t Protokollit 4, meqense ambasada nuk konsiderohet territor sipas qllimeve t asaj
dispozite (rasti V. v. Danimarka), derisa refuzimi i vizs nga ana e zyrs diplomatike
jasht vendit sht shtje mbrenda jurisdikcionit t shtetit (rasti Amkrane v. Mbretria
e Bashkuar).
Test vendimtar pr jurisdikcionin sht fakti se a ushtron, apo jo shteti de facto
kontroll mbi ngjarjet n pyetje. N rastin Loizidou v. Turqia, Gjykata ka vendosur q
Turqia mund t ushtronte kontroll efektiv mbi rajonin e Qipros veriore, dhe prandaj
mund t jet prgjegjse pr shkeljet q atje jan br, prkundr faktit se ai territor
ishte jasht territorit shtetror turk.
816
4.6 RATIONE MATERIAE

- Lidhur me ka mund t parashtrohet ankesa?
Q nga momenti kur Protokoll 11 ka hyr n fuqi, shtetet nuk kan m mundsi q
t prjashtojn t drejtn e individit q t parashtroj ankes lidhur me cilindo protokoll
q ato e kan ratifikuar. Sipas sistemit t vjetr, nj gj e ktill nuk ishte e garantuar.
Gjykata mund ti shqyrtoj vetm ankesat lidhur me lirit dhe t drejtat q i prfshin
Konventa. Meqense Gjykata nuk mund ti gjykoj shtjet q jan plotsisht jasht
sfers s Konvents, sht me rndsi q t studiohet me vmendje Kapitulli 12, n
mnyr q t vendoset nse shtja pr t ciln parashtrohet ankesa sht e arsyeshme.
4.7 SHTERRJA E MJETEVE JURIDIKE VENDORE

Harxhimi i mjeteve juridike vendore sht nj ndr aspektet m t rndsishme
procedurale. Sipas nenit 1 t Konvents, shtetet jan t obliguara q t sigurojn lirit
dhe t drejtat e prcaktuara me t pr do person brenda jurisdikcionit t vet. Ky obligim
prfshin detyrn q t ekziston baza juridike pr ti siguruar ato t drejta. Ky obligim
fundamental i prcaktuar me nenin 1 sht i ngritur n nivel m t lart me nenin 13 q
krkon q dokujt q lirit dhe t drejtat e prcaktuara me kt konvent i shkelen, do t
ket mundsi t parashtrimit t mjeteve juridike para organeve t pushtetit nacional....
Me kto dispozita nnvizohet se prgjegjsia parsore pr sigurimin e ktyre t drejtave
qndron mbi institucionet shtetrore. Roli i Gjykats Evropiane sht vetm q t
intervenoj n rast se shteti pal i Konvents dshton q ta bj kt gj.
Nga kjo rrjedh se ankesat nuk duhet ti parashtrohen gjykats para se t shtjerrn
t gjitha mjetet juridike t brendshme.
4.8 KONVENTA EVROPIANE PR T DREJTAT E NJERIUT

DHE OPERACIONET NDRKOMBTARE PAQSORE
-Vendimi pr Pranueshmrin e Rasteve Behrami dhe Behrami
Kundr Francs dhe Saramati Kundr Francs, Gjermanis dhe
Norvegjis
Me datn 2 maj 2007, Gjykata, me shumic votash, ka deklaruar se ankesa
e Behrami dhe Behrami, si dhe ajo Saramati kundr Francs dhe Norvegjis jan t
papranueshme. Shtetet respondente e kundrshtuan jurisdikcionin ratione loci duke
argumentuar, prve tjerash, se ankuesit nuk ishin banor t hapsirs juridike
t Konvents. Si ishte theksuar nga Gjykata, Neni 1 i Konvents krkon nga palt
kontraktuese q t garantojn t drejtat e prcaktuara me Konvent pr individt q jan
nn jurisdikcionin e tyre, e q sht parsisht jurisdikcion territorial. Sipas vlersimit
t Gjykats, nocioni i jurisdikcionit personal, ose ratione personae ishte shtje q
duhej shqyrtuar. Megjithat, sipas vlersimit t Gjykats, shtja e jurisdikcionit ekstraterritorial ishte shtje margjinale, duke argumentuar se shtje thelbsore n t vrtet
ishte se a sht kompetenc e Gjykats t vlersoj n baz t Konvents kontributin
e shteteve n prezencat civile dhe t siguris t mbshtetura nga Kshilli i Sigurimit.
817
Rasti Behrami kishte t bnte me veprimet e UNMIK-ut dhe t KFOR-it n

Komunn e Mitrovics n mars t vitit 2000. Derisa luanin, fmijt gjetn disa bomba
t padetonuara, t cilat kishin mbetur nga bombardimet e NATOs t vitit 1999. N
mesin e fmijve ishin dy fmijt e Agim Behramit, Gadafi dhe Bekimi. Kur njra nga
njsitet e bombave eksploduan, Gadafi u vra, derisa Bekimi mori lndime t rnda dhe
mbet prgjithmon i verbr. Ankeas e parashtruar Gjykats ishte bazuar n nenin 2 t
Konvents Evropiane pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut, duke argumentuar se trupat
franceze t KFOR-it kishin dshtuar ti shnojn dhe/ose ti neutralizojn bombat pr
t cilat ishin n dijeni se gjendeshin n at vend.
Rasti Saramati kishte t bnte me nj Kosovar q ishte arrestuar n prill t vitit
2001 n baz t dyshimit pr tentim vrasjeje dhe posedimit t jashtligjshm t arms.
Ai ishte liruar n qershor, por ishte arrestuar prsri n korrik. Periudha e paraburgimit
t tij vazhdimisht ishte zgjatur mga Komandanti i KFOR-it, derisa ishte akuzuar m n
fund n janar t vitit
2002. Ankesa e tij ishte bazuar n Nenin 5 t Konvents, n nenin 5 lidhur me
nenin 13, si dhe n nenin 6, meqense thirrej n faktin se ishte paraburgosur nmnyr
jashtgjyqsore dhe pa t drejt qasje n gjykat. Ankesa ishte br kundr Francs dhe
Norvegjis, sepse Komandantt e KFOR-it q kishin lshuar urdhr t paraburgimit,
ishin oficer norvegjez dhe francez.
Rastet Behrami dhe Saramati ishin rastet e para me t cilat sht ballafaquar
Gjykata Evropiane pr t drejtat e njeriut dhe t cilat kishin t bnin me ankesat
kundr prezencs ndrkombtare t siguris. Gjykata vendosi ti konsideroj ankesat t
papranueshme, n baz t mungess s kompetencs ratione personae pr t shqyrtuar
nse sjellja e prezencs ndrkombtare t siguris ishte n prputhshmri me dispozitat
e Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut.
Duhet theksuar, se nj vendim i ktill i Gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut
do t ket implikime serioze n mbrojtjen e t drejtave t njeriut n operacionet paqsore.
Shum autor t respektuar t s drejts ndrkombtare kan shprehur shqetsim se
vendimi pr papranueshmrin e ktyre rasteve, mund ta degradoj rndsin e Konvents
Evropiane pr t drejtat e njeriut dhe ta bj irelevante n operacionet ndrkombtare
paqsore.
818
T DREJTAT E MBROJTURA ME KONVENT

DHE ME PROTOKOLET E KONVENTS
1. OBLIGIMET NEGATIVE DHE POZITIVE T SHTETEVE
Neni 1 prcakton se shtetet do tia sigurojn secilit brenda jurisdikcionit t vet t
drejtat dhe lirit e prcaktuara me Konvent. Edhepse shkelja e nenit 1 nuk mund t
jet baz pr tiu ankuar Gjykats Evropiane, ky nen duhet t shqyrtohet n hollsi me
rastin e do ankese, meqense me kt nen iu prcaktohen shteteve obligime negative
dhe pozitive. Shteteve iu ndalohet q t ndrhyjn n t drejtat dhe lirit e mbrojtura,
prve n rastet kur vet Konventa e lejon nj gj t till. Megjithat, disa t drejta, siq
jan ato t prcaktuara me nenin 3, jan absolute, dhe shtetet n asnj rrethan nuk kan
t drejt t prdorin torturn, ose ndshkimet a trajtimet njerzore apo poshtruese,
nprmes t asnj organi shtetror. Disa t drejta dhe liri t tjera mund t kufizohen dhe
nj veprim i till t arsyetohet, por barra mbetet n shtetin pr t arsyetuar nj kufizim
t till. P.sh. sipas nenit 8, shteti nuk mund t ndrhyj n jetn e familjes dhe se secila
ndrhyrje automatikisht do t konsiderohet shkelje e Konvents, nse nuk arsyetohet
sipas nenit 8, paragrafit 2.
Pr Gjykatn Evropiane sht joqensore se cili organ shtetror ka br shkelje
t Konvents. Nse del nga legjislacioni i brendshm se institucioni i paditur sht
institucion shttror, pr veprimet e atij institucioni sht automatikisht prgjegjs
shteti.
Nse shteti sht i obliguar q t siguron ndonj gj, siq sht p.sh. arsimimi sipas
Protokollit 1, neni 2, ai nuk mund t lirohet nga ky obligim duke ia deleguar kt
obligim ndonj institucioni privat. Prandaj, ai mbetet drejtprdrejt prgjegjs pr
sjelljet e institucionit privat dhe shkeljet e mundshme Konvents me prdorimin e
masave t caktuara disiplinore n shkolla private (rasti Costello-Roberts v. Mbretria
e Bashkuar.
Prgjegjsit e shtetit sipas nenit 1 nuk kan pr qllim vetm q ta obligojn
shtetin t prmbahet nga ndrhyrja n jetn private dhe familjare t personit. N
rastin Marckx v. Belgjika, Gjykata kishte vendosur q prve ktij obligimi parsor
negativ, ekzistojn edhe obligime pozitive t natyrshme pr respektimin efektiv t jets
familjare. N at rast kjo do t thoshte se mungesa e njohjes s barazis s plot t
fmijs s lindur nga prindr t pamartuar nga ana e legjislacionit belg, ishte shkelje e
nenit 8.
Neni 1 i obligon shtetet q t sigurojn q ligjet e tyre t cilat mundsojn sjellje
q mund t shkaktojn shkelje t Konvents, t shpallen t paligjshme. N rastin Young
James and Webster v. Mbretria e Bashkuar, Gjykata kishte marr vendim q ishte br
shkelje e nenit 11 i cili prcaktonte t drejtn pr t mos iu bashkuar sindikatave, nse
ligji lejonte prjashtim nga puna pr nj refuzim t till. Shteti ishte prgjegjs pr
faktin se ligji i tij i brendshm e konsideronte t ligjshm prjashtimin e atill nga puna.
819
Se a krkon neni 1 q nj sjellje e till e paligjshme t konsiderohet shkelje civile apo

penale, varet nga natyra e rastit.
N rastin X. & Y. v. Holanda, Gjykata ka vendosur q sanksioni civil ishte i
pamjaftueshm pr ti mbrojtur t drejtat e e personit t moshs madhore me t meta
nervore q kishte qen viktim e sulmit seksual.
Obligimi pozitiv q t sigurohet q t drejtat dhe lirit e mbrojtura me Konvent
i gzojn t gjith personat brenda jurisdikcionit t shtetit nuk plotsohet vetm duke
siguruar q legjislacioni i brendshm sht n prputhshmri me Konventn. Ky
obligim konsiston edhe n at q shteti t siguroj q individt t ken qasje efektive n
gjykat nse t drejtat dhe lirit e tyre kontestohen, e n raste t caktuara, individve
duhet tu sigurohet edhe ndihma juridike nse sht e domosdoshme.
Megjithat, n prgjithsi, shteti nuk mund t konsiderohet prgjegjs pr aktet e
individve privat. Nj vrasje, apo plakitje e paparashikuar, e br nga ndonj kriminel
nuk mund ta bj shtetin t prgjigjet n baz t nenit 2, ose 8, ose t nenit 1 t Protokolit
1. Por, shteti duhet t ndrmerr t gjitha masat e duhura pr t siguruar q individt
privat t mos i shkelin t drejtat e mbrojtura t t tjerve. N rastin Plattform rtze fr
das Leben v. Austria, Gjykata kishte vendosur q shteti domosdo duhet q t ndrmerr
hapa t nevojshm n mnyr q t pengoj demonstruesit kundrshtar t ndrhyjn
n demonstrata paqsore. N rastin Osman v. Mbretria e Bashkuar, Komisioni kishte
vendosur q shteti e ka pr obligim t ndrmerr masa t prshtatshme pr t mbrojtur
fmijn n rrezik nga msuesi me rregullime mentale, si dhe n rastin K.L. and Others
v. Mbretria e Bashkuar, Komisioni kishte vendosur q ta pranoj rastin nn nenin 3 dhe
q kishte t bnte me dshtimin e pushtetit lokal pr t mbrojtur fmijt e keqtrajtuar
nga prindrit e tyre.
2. E DREJTA N JET
Neni 2 i prcakton obligim pozitiv shtetit q t mbroj t drejtn n jet dhe
gjithashtu e siguron listn e plot t situatave kur vrasja mund t lejohet. Me fjal t
tjera, me kt nen individi mbrohet nga marrja arbitrare e jets nga ana e shtetit, por me
kt nen nuk vihet jasht ligjit dnimi gjyqsor me vdekje. Pr ta prmirsuar kt gj,
Asambleja Parlamentare e Kshillit t Evrops n vitin 1985 e ka miratuar Protokollin
Nr. 6 me t cilin anulohet dnimi me vdekje n koh t paqes. Asambleja parlamentare
vazhdon q t paraqet propozime pr ndalim t plot t dnimit me vdekje si n koh
paqeje, edhe n koh t lufts.
Gjykata Evropiane i ka pranuar disa ankesa q kan t bjn me mbrojtjen e t
drejts n jet, sipas Konvents Evropiane pr t drejtat e njeriut. Shembujt m t kqij
t marrjes s paarsyeshme t jets paraqiten gjat kohs s lufts dhe gjat trazirave
qytetare, dhe n t kaluarn kan shkaktuar konteste gjyqsore ndrshtetrore nn
Konventn Evropiane. N rastin gjyqsor t filluar nga Qiproja kundr Turqis pas
intervenimit turk n pjesn veriore t Qipros n korrik dhe gusht t vitit 1974, Komisioni
kishte vendosur q atje ishin br vrasje t paligjshme t shkalls s gjer, vendim
ky q ishte mbshtetur parezerv nga Komiteti i Ministrave. N rastin tjetr gjyqsor
820
McCann and others v. Mbretria e Bashkuar, Gjykata kishte vendosur se vrasja e tre
terroristve, antar t IRA, t dyshuar n pjesmarrje n misionin e vendosjes s nj
bombe, paraqet marrje t paarsyeshme t jets. Derisa Gjykata kishte refuzuar padin
se vrasjet ishin t paramenduara, ajo e kishte kritikuar kontrollin dhe organizimin e
veprimit t forcave t sigurimit.
3. NDALIMI I TORTURS DHE I NDSHKOMEVE A

TRAJTIMEVE NJERZORE DHE POSHTRUESE
Neni 3 me t cilin ndalohet tortura dhe ndshkimet dhe trajtimet njerzore dhe
poshtruese, paraqet t drejt t patjetrsueshme sipas Nenit 15 t Konvents. Sikurse
edhe nenin 2, Gjykata n nj nga aktgjykimet e saj (rasti Ahmed v. Austria) kishte
konsideruar se ky nen ruan nj ndr vlerat themelore t shoqrive demokratike t
Kshillit t Evrops, ndaj duhet t interpretohet n mnyr precize. Ndrsa tortura dhe
trajtimi njerzor nnkuptojn sulm fizik dhe dhun t panevojshme, trajtimi poshtrues
nnkupton sjelljen q ka pr qllim q ta bj viktimn t vuaj dhe t poshtrohet.
N rastin gjyqsor Ireland v. Mbretria e Bashkuar, Gjykata kishte vendosur se
keqtrajtimi domosdo duhet t:
prmbaj s paku nj shkall minimale mizorie n mnyr q

t prfshihet me nenin 3. Nga natyra e gjrave, vlersimi i ktij
minimumi sht shum relativ: varet nga rrethanat e rastit, si
kohzgjatja e trajtimit, efektet e tij fizike dhe psikike, ndrsa n disa
raste edhe nga gjinia, mosha dhe gjendja shndetsore e viktims.
M tutje, Gjykata i kishte definuar kto tri kategori t keqtrajtimit:
Tortura: Trajtim i paramenduar njerzor q shkakton vuajtje serioze dhe mizore.
Trajtimi njerzor: Trajtim q shkakton vuajtje fizike dhe mentale.
Trajtimi poshtrues: Trajtim q i ngjall viktims ndjenj t friks, ankthit dhe t
inferioritetit, q e poshtron viktimn dhe mund t shkatrron rezistencn fizike dhe morale
t viktims.
Sa i prket ndshkimit trupor, Gjykata ka vendosur q ndshkimi trupor si pjes
e dnimit penal sht i barabart me ndshkimin poshtrues, ndaj edhe me t bhet
shkelje e Nenit 3.
a)
Kushtet gjat mbajtjes n burg
821
Neni 3 paraqet obligim shume m t madh pr shtetet sa i prket t burgosurve,

se sa vetm thjesht prmbajtja nga ndshkimi fizik. Edhe n rastet kur t burgosurit
jan totalisht jokooperativ, shteti nuk lirohet nga obligimi i vet nga neni 3. Prve
ksaj, shtetet e kan pr detyr q n mnyr kontinuele t shqyrtojn prgatitjen
dhe organizimin e burgjeve, n mnyr q t sigurojn shndetin dhe mirqenien e t
burgosurve, n pajtim me krkesat e rregullta dhe t arsyeshme t mbajtjes n burg.
Gjykata sht treguar e aft q t dnoj n mnyr t drejtprdrejt sjelljen e policis
nacionale, n rastet kur t burgosurit jan ankuar pr keqtrajtim. N rastin Ribitsch v.
Austria, parashtruesi i ankess kishte argumentuar q ishte goditur nga policia derisa
mbahej n paraburgim, n mnyr q t shtrngohej t pranoj veprn pr t ciln ishte
akuzuar. Qeveria nuk kishte kontestuar se z. Ribitsch i kishte marr plagt derisa ishte
n paraburgim. N kt rast, Gjykata kishte konkluduar se ishin shkelur t drejtat e
parashtruesit t ankess konform nenit 3, meqense qeveria e Austris nuk kishte qen
n gjendje q t siguroj asnj arsyetim binds pr plagt q i kishte marr parashtruesi
i ankess. Gjykata kishte theksuar q:
Sa i prket personit t privuar nga liria, do prdorim i forcs fizike

q nuk ishte br n mnyr strikte i domosdoshm pr shkak t
sjelljes s tij, e cenon dinjitetin njerzor dhe n parim sht shkelje e
t drejts s parapar me nenin 3 t Konvents.
4. E DREJTA N LIRI DHE SIGURI T PERSONIT
Kjo e drejt sht e mbrojtur me nenin 5 t Konvents. Rastet m t hershme t
paraqitura n Strasburg, kishin t bnin me mbrojtjen e t drejts n liri dhe siguri.
Nga 10.000 rastet e para, gati nj e treta vinin nga individt e privuar nga liria. Neni 5
ka t bj me mbrojtjen e liris fizike dhe n veanti me lirin nga arresti, apo ndalimi
(burgosja arbitrare). Me kt dispozit garantohen t drejtat e caktuara procedurale,
si e drejta pr tu informuar menjher pr arsyen e arrestit, e drejtn pr t dal para
gjyqtarit pa vones, si dhe e drejta n procedur nprmes t cils gjykata me shpejtsi
mund t vendoset pr ligjshmrin e arrestit, ndalimit (burgosjes), apo vazhdimit t
ndalimit.
Komiteti pr parandalimin e torturs, gjat vizitave q iu bn shteteve, nuk
ka hezituar asnjher q ti thekson kto t drejta procedurale, jo vetm sa i prket
mbrojtjes juridike, apo mungess s ksaj mbrojtjeje, por edhe sa i prket zbatimin e
ligjit n praktik.
822
Shembujt e rasteve m t rndsishme t vendosura sipas nenit 5 jan kto n vijim:

BOZANO V. FRANCE, 1986.- Sipas vendimit t Gjykats, rrethanat nn t cilat
sht br arresti dhe deportimi i ankuesit nga Franca n Zvicr, e bjn arrestin
t paligjshm dhe n kundrshtim me t drejtn n siguri t personit.

BROGAN AND OTHERS V. THE UNITED KINGDOM, 1988. - Sipas
vendimit t Gjykats, mbajtja e parashtruesit t ankess, sipas legjislacionit
mbi parandalimin e terrorizmit pr periudhn q i tejkalon 4 dit, pa vendosur
fare pr ligjshmrin e ndalimit, e shkel t drejtn e personit q pa vones dhe
menjher t merret n pyetje nga gjyqtari.
DE WILDE, OOMS AND VERSYP V. Belgjika, 1970/71. - Sipas vendimit t
gjykats, procedura q iu ishte lejuar parashtruesve t ankess pr t kontestuar
ligjshmrin e ndalimit t tyre, nuk iu kishte mundsuar atyre q si duhet dhe me
te gjithat garancit e nevojshme ti prdornin mjetet juridike t nevojshme pr
ta kontestuar privimin e tyre t gjat nga liria, prej shtat muajsh, deri n nj vit
e nnt muaj.
5. E DREJTA N GJYKIM T DREJT DHE T PAANSHM

E drejta n gjykim t drejt dhe t paanshm, si n procedur civile, ashtu edhe
n at penale, sht e garantuar me nenin 6 t Konvents Evropiane pr t drejtat e
njeriut. sht kjo e drejta pr shkeljen e t cils parashtruesit e ankess para Gjykats
Evropiane m s shumti thirren.
Koncepti i gjykimit t drejt dhe t paanshm prbhet nga shum elemente. Esenca
e ksaj t drejt qndron n gjykimin e drejt, t paanshm dhe publik, mbrenda kohs
s arsyeshme dhe nga ana e gjykats s pavarur dhe t paanshme, t ndrtuar me ligj.
Neni 6 gjithashtu prmban:
parimin e supozimit t pafajsis derisa t vrtetohet me prova fajsia,
t drejtn e t pandehurit t disponoj me koh dhe mjete adekuate pr ta prgatitur
mbrojtjen,
-- t drejtn q t mbrohet personalisht, ose t ket ndihm juridike,
-- t drejtn q t ftoj dshmitar, si dhe
-- pa pages t gzoj ndihmn e prkthyesit nse sht e nevojshme.
shtje e rndsishme pr Komisionin dhe pr Gjykatn, q nga fillimi i puns
ka qen kohzgjatja e procedurs civile dhe penale e shteteve anatre t Kshillit t
Evrops. Nj numr shum i madh vendimesh kundr shteteve antare, kishte t bnte
m shtjen e kohzgjatjes s procedurave. Me kt rast sht me rndsi t prmendet
Italia, si nj vend q pr t ndalur fluksin e ankesave para Kshillit Evropian lidhur me
kohzgjatjen e procedurs, sht dashur q t shqyrtoj nj numr dispozitash t Kodit
t procedurs civile dhe t Kodit t procedurs penale.
Konventa Evropiane pr t drejtat e njeriut siguron mbrojtje t mtutjeshme t
rndsishme pr shtjen e gjykimit t drejt dhe t paanshm. Neni 13 parashikon t
---
823
drejtn n mjet efektiv juridik pr shkeljet e paraqitura t Konvents. N fakt, nse nuk
ekziston mundsia pr mjet efektiv juridik n t drejtn e mbrendshme, kjo gj mjafton
q t konsiderohet se ekziston shkelje e Konvents. Shteti kontraktues i Konvents
Evropiane domosdo duhet q t siguroj mundsin e shfrytzimit t mjeteve juridike
efektive pr shkeljet e pohuara t konvents.
T drejtat e tjera q jan t lidhura me shtjen e gjykimit t drejt jan kto n
vijim:
-- Neni 7 -- liria nga legjislacioni penal retroaktiv,
-- Protokoli Nr. 7, neni 2 -- e drejta e ankess n shtjet penale,
-- Protokolli Nr. 7, neni 3 -- kompenzimi pr dnimin e gabueshm dhe
-- Protokolli Nr. 7, neni 4 -- e drejta q t mos gjykohet, ose t dnohet personi dy
her pr veprn e njjt penale
kto:
Shembujt m t rndsishm t rasteve t vendosura sipas nenit 6 jan
KNIG V. GERMANY, 1978 Gjykata mori vendim lidhur me shkeljet q kishin
t bnin me kohzgjatjen e procedurs n kontestin pr heqjen e t drejts n udhheqje
t kliniks dhe t ushtrimit t profesionit t mjekut, procedur q kishte zgjatur gati 10
vjet n t njjtn shkall.
MILASI V. ITALIA, 1987 Kontesti kishte t bnte me kohzgjatjen e procedurs
penale prej dhjet vjetsh n t njjtn shkall.
AIREY V. IRLANDA, 1979 Gjykata kishte marr vendim q parashtruesit t
ankess iu kishte mohuar e drejta n qasje efektive gjykats, meqense asaj nuk i ishte
siguruar ndihma e avokatit n procedurn e ndarjes, ather kur kjo gj ishte m se e
nevojshme.
ALLENET DE RIBEMONT, 1995 Me aktgjykim, gjykata mori vendim q disa
deklarata publike t bra nga Ministri i punve t brendshme dhe nga disa zyrtar t
lart t policis rreth fajsis s parashtruesit t ankess, derisa ai ishte ndaluar, ishin
shkelje e parimit t supozimit t pafajsis.
824
6. LIRIA E SHPREHJES, MENDIMIT, E NDRGJEGJS DHE

E RELIGJIONIT
Liria e shprehjes, e mbrojtur me nenin 10 t Konvents konsiderohet si nj ndr
shtyllat e demokracis. Ajo sht kusht qensor pr gzimin e shum lirive dhe t drejtave
t tjera dhe sht shprehje e realizimit t liris s mendimit, ndrgjegjes dhe religjionit,
liri kto t mbrojtura me nenin 9. N aktgjykimin e rastit Handyside v. Mbretria e
Bashkuar, t vitit 1976, Gjykata evropiane kshtu e definon lirin e shprehjes: Liria e
shprehjes u referohet jo vetm informacioneve, apo ideve q pranohen pozitivisht
por edhe atyre q ofendojn, alarmojn, ose e shqetsojn Shtetin, ose ndonj pjes
t popullsis Kjo do t thot se do formalitet, kusht, restrikcion, apo dnim i
prcaktuar n kt sfer, domosdo duhet t jet proporcional me qllimin legjitim q
dshirohet t arrihet.
Gjykata Evropiane ka gjykuar shum raste q kishin t bnin me kt t drejt. Nj
ndr rastet m t famshme ishte rasti Sunday Timesv v. Mbretria e Bashkuar i vitit
1979. Ky rast kishte t bnte me ndalesn e br nga gjykata pr tu ndalur publikimi
i nj artikulli nga gazeta Sunday Times, derisa gjykimi ishte duke vazhduar. Artikulli
kishte t bnte me zbulimin e faktit se shum foshnje vuanin nga defekte t lindjes,
meqense nnat e tyre gjat shtatzanis kishin marr ilain thalidomide. Gjykata
Evropiane, kishte vendosur me aktgjykim se ndalesa e botimit ishte shkelje e liris s
shprehjes, meqense artikulli i Sunday times-it ishte me interes publik legjitim dhe se
publiku kishte t drejt ta dij prmbajtjen e tij, edhepse gjykimi ishte duke vazhduar.
Pr shkak t ktij aktgjykimi, e drejta angleze q e rregullonte shtjen pr mosbindjes
s gjykats ishte ndryshuar.
Rastet e tjera q kishin t bnin me lirin e shprehjes prfshijn:
Humbjen e disa t drejtave nga fusha e liris s shprehjes t prcaktuara n
Belgjik pr kolaboracion me forcat okupuese (De Beckker v. bELGJIKA, 1962)
Kritika dy gjyqtarve porot n Greenland, Danimark (Barfod v. DANIMARKA,
1989)
Shpifjet ndaj npunsve publik n Island (Thorgeir Thorgeirson v. islanda,
1992)
Restrikcionet n dhnien e kshillave agjencioneve n Irland pr sigurimin e
informacioneve pr grat shtatzna lidhur me mundsit e abortit n Britani t
Madhe (Open Door and Dublin Well Woman v. IRLANDA, 1992)
Refuzimi u dhns s lejes nj kompanie q merrej me elektronik q ti shfaq
publikut nj program nga nj televizion i huaj, i marr me anten satelitore
private (Autronic AG v. Zvicra, 1990)
Dnimi penal pr fyerjen e qeveris pr shkak t shkuarjen e nj artikulli, me
t cilin vmendja e publikut sht prqendruar n vrasjet dhe sulmet e bra nga
grupet e armatosura mbi qytetart bask. N artikull ishte pohuar q kto grupe
825
ishin duke vepruar pa u ndshkuar fare dhe se qeveria ishte prgjegjse pr kt

gj. (Castells v. Spain,1992)
Megjithat, Konventa prcakton q liria e shprehjes prmban edhe detyra dhe
prgjegjsi, dhe mund ti nnshtrohet kufizimeve t ndryshme, t domosdoshme
pr shoqrin demokratike. Gjykata Evropiane n mnyr strikte i ka zbatuar kto
kufizime. Pr shembull, n rastin Handyside v. Mbretria e Bashkuar, t vitit 1976,
Gjykata kishte vendosur q shteti kishte pas arsye pr ta ndaluar publikimin The Little
Red School Book, nj libr arsimi seksual, q konsiderohej publikim i pahijshm,
duke pasur parasysh efektet q mund ti kishte n lexuesit e rinj.
7. E DREJTA N ARSIM
E drejta n arsim sht prcaktuar me nenin 2 t Protokollit 1 t Konvents
Evropiane pr t drejtat e njeriut dhe rndsia e ksaj t drejte sht vrtetuar edhe m me
aktgjykimin e rastit Kjelsden, Busk and Pedersen v. Danimarka (1976), ku shprehimisht
theksohet se arsimi sht qensor pr ruajtjen e shoqris demokratike
N kuadr t ksaj t drejte, nj ndr rastet m t njohura t vendosura nga
Gjykata Evropiane e t drejtave t njeriut ishte Cambell and Cosans v. Mbretria e
Bashkuar,1982, q kishte t bnte me rrahjen e nxnsve shkollat shtetrore. Gjykata
Evropiane, jo vetm q kishte vendosur q rrahja ishte kundr t drejtave t prindrve
q fmij te tyre t edukohen sipas bindjeve t tyre filozofike, por edhe kishte vendosur
q prjashtimi nga shkolla i njrit prej fmijve q kishte refuzuar ta pranoj rrahjen,
ishte shkelje e t drejts s tij n arsim. Rezultat i ktij aktgjykimi ishte heqja e dnimit
trupor n shkollat shtetrore n Britani t Madhe.
Nj rast tjetr i vendosur nga Gjykata n vitin 1967, Rasti gjuhsor i Belgjiks,
kishte t bnte me diskriminimin n mundsi t shkollimit fillor, ku fmijt franko-fols
nuk kishin mundsi t shkolloheshin n gjuhn frnge n rajonet e tjera t afrta.
N sfern e arsimit, shtje t ndryshme jan shqyrtuar nga Kshilli i Evrops, duke
prfshir:
--------
Dhunn dhe zgjidhjen e konflikteve n shkolla;

Maltretimin n shkolla;
Edukimin pr toleranc dhe mirkuptim reciprok;
Historin pa urrejtje parandalimin q historia t keqprdorohet pr t inkurajuar
ndjenja t nacionalizmit antagonist dhe superioritet kulturor dhe racor
Arsimimin pr mirkuptim ndrkulturor
Arsimimin pr vlera demokratike;
Gjuht moderne pr komunikim.
826
N kt kontekst, Kshilli Evropian i ka miratuar nj varg masash me t cilat sht

njohur dhe pranuar rndsia e arsimit n shkoll dhe jasht saj. Rndsi veanrisht t
madhe n kt drejtim i kushtohet puns n arsim pr t drejtat e njeriut.
8. E DREJTA N SHFRYTZIMIN E PAPENGUAR T

PASURIS
Nj prej shtjeve m t vshtira me t ciln jan ballafaquar n koh t fundit
shtetet e Evrops lindore dhe qendrore sht shtja e restituimit t prons dhe nevoja
q t merren parasysh krkesat e ndryshme t t drejts n pronsi.
Neni 1 i Protokollit Nr. 1 t Konvents Evropiane pr t drejtat e njeriut e mbron t
drejtn n shfrytzim t papenguar t pasuris, apo t drejtn n pronsi.
Gjykata Evropiane pr t drejtat e njeriut i ka vendosur nj mori rastesh q kan t
bjn me aspekte t ndryshme t fushs s t drejts s pronsis. Kto n vijim jan
disa nga rastet m t njohura t shqyrtuara nga Gjykata:
---
----
Rasti HOLY MONASTERIES V. GREQIA, 1974 q kishte t bnte me marrjen

e prons s kishs greke dhe shndrrimin e saj n pron shtetrore;
Rasti LITHGOW AND OTHERS V. MBRETRIA E BASHKUAR, 1986
q kishte t bnte me kompenzimin e pronarve t aksioneve pr pronn e
nacionalizuar;
Rasti LOIZIDOU V. TURQIA, 1995, q kishte t bnte me restrikcionet n qasje
ndaj prons n Qipron Verior;
Rasti DARBY V. SUEDIA, 1990, q kishte t bnte me obligimin pr ti paguar
tatim kishs;
Rasti INZE V. AUSTRIA, 1987, q kishte t bnte me ndarjen e nj ferme fmiut
legjitim duke e diskriminuar fmiun e lindur jasht martess.
9. E DREJTA N ZGJEDHJE T LIRA

Nj ndr qllimet qendrore t Kshillit t Evrops sht q t mbroj dhe t avancoj
demokracin pluraliste. Pa zgjedhje t lira, nuk mund t ket demokraci. N rastin
Mathieu Mohin and Clerfayt v. Belgjika e vendosur nga Gjykata Evropiane pr t
drejtat e njeriut n vitin 1987, Gjykata e kishte interpretuar n kt mnyr t drejtn n
zgjedhje t lira: E drejta n zgjedhje t lira sht e nj rndsie parsore meqense
e mbron parimin karakteristik t demokracis.
Q t dy, Gjykata Evropiane dhe Komisioni Evropian pr t drejtat e njeriut e kan
theksuar rndsin e mbajtjes s zgjedhjeve t lira n intervale t arsyeshme dhe me
votim t fsheht (Protokolli Nr. 1, neni 3).
827
KARTA SOCIALE E EVROPES

Karta Sociale Europiane i garanton t drejtat sociale dhe ekonomike t njeriut.
sht miratuar n vitin 1961, sht ndryshuar n vitin 1996 dhe ka hyr n fuqi n vitin
1999 dhe gradualisht, si e till e zvendson traktatin e vitit 1961.
1. E DREJTA N PUN
Neni 1 i Karts Sociale Evropiane prcakton se shtetet pal domosdo duhet t
pranojn si nj prej qllimeve dhe prgjegjsive t tyre parsore, arritjen dhe ruajtjen
e nj niveli sa m t lart t punsimit q sht e mundur, me aspirat q t arrihet
punsim i plot.
Shumica e dispozitave t ksaj karte kan pr qllim q t mbrojn jo vetm t
drejtn n pun, duke prfshir edhe ndihmn pr ngritje profesionale, por gjithashtu
edhe kushtet n t cilat njerzit punojn dhe nn t cilat ata jan t punsuar.
Kto prfshijn:
Neni 2, par. 1: Ort e arsyeshme ditore dhe javore t puns;
Neni 2 par. 2: Festat publike me pages;
Neni 2, par. 3: Pushimin vjetor me nj minimum prej dy javsh;
Neni 2, par. 5: Pushim javor;
Neni 3: Rregulla t siguris dhe shndetsis n pun;
Neni 3 i Protokollit shtes: Pjesmarrjen n prcaktimin dhe n prmirsimin e
kushteve t puns dhe mjedisit t puns;
Neni 4: Kompensim t drejt, prfshir t ardhurat e njjta (pr gra dhe burra), pr
pun t vlers s njjt, shkall m t lart t kompensimit pr pun jasht orarit
dhe t drejt n nj afat t arsyeshm t njoftimit pr ndrprerje t punsimit dhe
Neni 1, par.4 dhe nenet 9, 10 dhe 15, par 1: Ndihm pr ngritje profesionale.
Duhet theksuar se Karta sociale evropiane parasheh edhe mbrojtje t veant pr
kategorit e caktuara t puntorve q jan n pozit m t disfavorshme dhe m t
dobt n tregun e puns. Me t, mbrojtje e veant i sht siguruar edhe fmijve (neni
7). Me Kartn sociale evropiane,mosha minimale pr tu pranuar n pun prcaktohet
mosha 15 vje, dhe nj mosh m e pjekur pr pun q konsiderohen t rrezikshme
dhe dmshme pr shndetin. Komiteti i pavarur i ekspertve, kt dispozit t Karts
e ka interpretuar n mnyr q t kuptohet se puna nuk guxon q ti privoj fmijt nga
shkollimi, se fmijt gjat periudhs s shkollimit nuk duhet t punojn m gjat se
gjysma e pushimit shkollor dhe se numri i orve t puns gjat vitit shkollor duhet q
t jet i limituar n mnyr strikte. M tutje, Karta sociale evropiane garanton paga
dhe pagesa t drejta pr puntor t rinj dhe fillestar n pun, t drejt n pushim
828
minimal vjetor me pagese prej 3 javsh pr puntor nn 18 vje, dhe ndalon, me disa
prjashtime, punn e nats pr puntor m t rinj se 18 vje.
Neni 15 i Karts sociale prcakton mbrojtje t veant edhe pr persona me aftsi
t kufizuara, duke iu ndihmuar atyre q t bhen pjes e fuqis puntore nprmjet t
trajnimit profesional dhe rehabilitimit.
Karta sociale siguron mbrojtje t veant edhe pr nna, n mnyr q t garantoj
barazin midis burrit dhe t gruas, duke e prcaktuar me nenin 8 minimumin prej 12
javsh t pushimit t lindjes me pages. Sipas Karts sociale t reviduar, kjo periudh
sht zgjatur n 14 jav.
Me nenin 18 dhe 19, Karta sociale evropiane i rregullon edhe t drejtat e puntorve
migrues, t cilt jan n t shumtn e rasteve t diskriminuar n punsim. Me kto
dispozita rregullohen t drejtat e puntorve migrues n shtjet si kompensimi,
kontratat kolektive, dhe tatimet, me rast ata nuk guxojn t jen t diskriminuar n
raport me puntort vendas.
Kshilli evropian e ka miratuar edhe nj Konvent pr t mbrojtur puntort migrues,
Konventn Evropiane pr statusin juridik t puntorve migrues, q ka hyr n fuqi me
datn 1 maj 1983. Dispozitat e ksaj Konvent prfshijn aspektet qensore t gjendjes
juridike t puntorve migrues dhe n veanti pranimin n pun, lejet e puns dhe t
qndrimit, bashkimin e familjes, vendosjen, kushtet e puns dhe t drejtat sindikale,
transferin e kursimeve, sigurimin social dhe kthimin e migruesve n vendlindjet e tyre.
2. E DREJTA N MBROJTJE SOCIALE

Karta sociale evropiane prmban nj numr dispozitash me t cilat rregullohen
aspekte t ndryshme t s drejts n mbrojtje sociale, si :

E drejta n mbrojtje shndetsore ;

E drejta n sigurim social dhe
E drejta n ndihm sociale dhe shndetsore si dhe n shrbime sociale
E drejta n mbrojtje shndetsore. Sipas interpretimit t Komitetit t pavarur t

ekspertve, Neni 11 i Karts sociale evropiane prcakton se sht detyr e shteteve
q t krijojn prkujdesje shndetsore pr tr popullatn. Kjo, sipas tyre, prfshin
mbrojtje t veant pr nna, fmij dhe pr persona n mosh t shtyr, parandalimin
dhe diagnostifikimin e smundjeve, ndrtimin e nj sistemi pr arsim shndetsor, dhe
programe adekuate t vakcinimit.
E drejta n sigurim social. Neni 12 i Karts sociale evropiane krkon nga shtetet
q t themelojn dhe t mbajn sistem t sigurimit social, dhe q t bjn prpjekje pr
ta avancuar at sistem n nivel m t lart.
Kshilli evropian ka ndrtuar edhe mekanizma t tjer q t inkurajoj shtetet pr
t ndrtuar sistem adekuat t sigurimit social. Instrumentet m t rndsishme n kt
829
drejtim jan: Kodi evropian i sigurimit social, i nnshkruar me 16 prill 1964 dhe n fuqi
nga data 17 mars 1968 dhe Konventa evropiane pr sigurim social me Marrveshjen
suplementare pr zbatimin e saj.
MBROJTJA E T DREJTAVE T PAKICAVE KOMBTARE

Konventa Evropiane pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut siguron mbrojtje minimale
pr pakicat kombtare. N tekstin e saj, pakicat kombtare vetm prmenden n pjesn
ku rregullohet mbrojtja nga diskriminimi (neni 14). Megjithat, Kshilli i Evrops
q n ditt e hershme t tij, n nj numr rastesh e ka shqyrtuar shtjen e pakicave
kombtare. Ky interes i Kshillit t Evrops sht avancuar sidomos n dhjetvjetshin
e fundit.
Sot, mbrojtja e pakicave kombtare sht shtje qendrore e Kshillit t Evrops.
Ndaj, nj ndr aktivitetet e rndsishme t ksaj organizate ndrqeveritare sht edhe
zhvillimi i standardeve ndrkombtare, juridikisht t obligueshme pr shtetet antare.
Nj ndr t arriturat m t mdha t Kshillit t Evrops n kt drejtim sht
Konventa korniz pr mbrojtjen e pakicave kombtare, e miratuar me datn 10 nntor
1994 nga Komiteti i Ministrave t Kshillit t Evrops. Konventa korniz u hap pr
nnshkrime me datn 1 shkurt 1995, dhe hyri n fuqi me datn 1 shkurt 1998.
Edhepse kjo konvent nuk sht instrumenti i par i Kshillit t Evrops pr
mbrojtjen e pakicave kombtare, ky instrument sht m gjithprfshirsi n kt fush.
M hert, n tetor t vitit 1992, brenda kornizs institucionale t Kshillit t Evrops
sht miratuar Karta evropiane pr gjuht rajonale dhe minoritare. Me kt konvent
inkurajohen shtetet pal q t mbrojn gjuht rajonale dhe minoritare, megjithse nuk
ju siguron asnj mbrojtje atyre q i flasin ato gjuh.
Konventa korniz pr mbrojtjen e minoriteteve sht instrumenti i par multilateral,
juridikisht i obligueshm q i dedikohet mbrojtjes s pakicave kombtare. Me kt
dokument bhet e qart q mbrojtja e minoriteteve sht pjes integrale e mbrojtjes s
t drejtave t njeriut.
Pr nga natyra e vet, Konventa korniz dallon nga konventat e zakonshme. N
njrn an, ajo sht Konvent, meqense sht instrument juridikisht i obligueshm i
t drejts ndrkombtare. N ann tjetr, termi korniz tregon q parimet e prfshira
n kt instrument nuk jan drejtprdrejt t zbatueshme n vendimet juridike t
brendshme t shteteve kontraktuese, por duhet q t zbatohen nprmjet t legjislacionit
nacional dhe t politiks s prshtatshme qeveritare. Natyra specifike e ktij instrumenti
prpunohet n pjesn e dyt t Konvents korniz, q kryesisht prfshin dispozita t
tipit programor.
Prve Preambuls, Konventa Korniz prmban 32 nene dhe sht e ndar n 5
pjes. Kjo Konvent nuk e bn definimin e termit pakic kombtare, meqense n kt
faz ishte e pamundur q t arrihej pajtueshmri midis shteteve antare t Kshillit t
Evrops pr ta definuar se ka nnkuptohet me termin pakic kombtare.
830
N Pjesn e par elaborohen parimet e prgjithshme duke prfshir parimin q

mbrojtja e pakicave kombtare dhe e personave q i takojn pakicave kombtare
sht pjes mbrojtjes ndrkombtare t t drejtave t njeriut. N kt pjes gjithashtu
prcaktohet q secili person q i takon ndonj pakice kombtare sht i lir q t
zgjedh q t trajtohet apo jo si pjestar i pakics kombtare, dhe me kt rast, i sht
e garantuar q t mos jet i diskriminuar nga nj gj e till.
Pjesa e dyt sht pjesa m e rndsishme operative e Konvents korniz, meqense
prfshin dispozita q prcaktojn parime m specifike. Kto parime prfshijn spektr
t gjer t shtjeve si:
Mos-diskriminimin;
Prparimin e barazis efektive;
Prparimin dhe ruajtjen e kulturs, religjionit, gjuhs dhe traditave;
Lirin e tubimit, organizimit kolektiv, t shprehurit, mendimit, ndrgjegjs dhe
religjionit;
Qasje n media dhe prdorim t tyre;
Arsim,
Kontakte ndrkufitare dhe bashkpunim,
Pjesmarrje n jetn ekonomike, kulturore dhe sociale;
Ndalimin e asimilimit t dhunshm.
Pjesa e tret prfshin dispozita t ndryshme rreth interpretimit dhe zbatimit t
Konvents korniz;
Pjesa e katrt i prmban dispozitat mbi monitorimin e zbatimit t konvents
korniz, dhe
Pjesa e pest, prmban dispozita prfundimtare, t modelit t konventave dhe
marrveshjeve t tjera t lidhura brendaornizs institucionale t Kshillit t Evrops.
Kushtetuta e Republiks s Kosovs, me nenin 22 prcakton se Konventa Korniz
e Kshillit t Evrops pr Mbrojtjen e Pakicave Kombtare sht drejtprdrejt
e aplikueshme n Republikn e Kosovs, n trsin e saj, dhe se n rast konflikti,
ndaj dispozitave e ligjeve dhe akteve t tjera t institucioneve publike. Gjithashtu,
Kushtetuta, n nenin 58 prcakton se Republika e Kosovs do t promovoj frymn
e tolerancs, dialogut dhe do t mbshtes pajtimin ndrmjet komuniteteve dhe do t
respektoj standardet e prcaktuara me Konventn Korniz t Kshillit t Evrops pr
Mbrojtjen e Pakicave Kombtare dhe me Kartn Evropiane pr Gjuht Rajonale ose t
Pakicave.
Neni 123 i Kushtetuts prcakton se Republika e Kosovs e respekton Kartn
Evropiane pr Vetqeverisjen Lokale dhe e zbaton at n masn e krkuar nga vendi
nnshkrues.
Rrjedhimisht, me Kushtetutn e vet, Republika e Kosovs, i garanton standardet
m t larta evropiane pr respektimin dhe mbrojtjen e pakicave kombtare.
831
832

Doracak Per Pergatitjen e Provimit Te Jurisprudences 2015

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Doracak Per Pergatitjen e Provimit Te Jurisprudences 2015

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

DORACAK

PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

Botuar nga: ?????

Prgatitja teknike: XHAD studio

Znj. Meleqe Bexheti

Dr.Sc. Znj.Mirlinda Batalli dhe SC. Z. Islam Pepaj

Dr. Znj.Gjyljeta Mushkolaj

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

Prkufizimi juridiko-politik sht qasje e plot e dimensionit t kushte- tuts dhe

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

pr lirit dhe t drejtat e qytetarve. Kushtetuta prcakton bazat e funksionimit t

Dilema kushtetuta e but apo e fort

Disa rregulla me rndsi pr modelin e kushtetuts

Nse hartuesit e draftojn nj model t kushtetuts s ngurt, do t zgjedhin nj

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

Me rastin e draftimit t nj kushtetute t but hartuesit do t prcaktojn se: miratimi

Kushtetut, fiktive, reale apo pragmatike

A i duhet nj vendi nj kushtetut ideale apo funksionale?

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

dhjetra modele t kushtetutave dhe shum shpejt mund t kompilojn nj kushtetut

Roli i Kushtetuts n sistemin juridik

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

t qenurit dokument m i lart juridik,

Tiparet kryesore t kushtetuts jan:

Akti m i lart juridiko-politik i nj shteti; baz e sistemit juridik e politik t nj

Prkufizimi i shtetit, prcaktimi i formes s regjimit politik, i sistemit t qeverisjes,

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

e ktyre t drejtave, mekanizmat ligjor, detyrat e qytetarve etj) dhe institucionet

Mnyrat e miratimit dhe ndryshimit t kushtetutave

Fillimi i procedurs s nxerrjes s Kushtetuts sht nj vendim politik i parlamentit

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

SUNDIMI I LIGJIT-SHTETI I S DREJTS

Elementet kushtetuese q prcaktojn

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

kushtetuese dhe organeve tjera, t prcaktuara me kushtetut. Ligjshmria bazohet n

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

LEGJISALATIVI - KUVENDI I REPUBLIKS S KOSOVS

1 Burimi: kushtetuta e Republikes se Kosovs neni 63

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

Kompetenca e kontrollit parlamentar t qeveris

Po aty neni 100

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

me propozimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs; emron dhe shkarkon gjyqtart

13 Po aty, neni 90 paragrafi 3

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

pushtet, por ekspertt nga radht e partive t ndryshme politike, prkatsisht

Qeveria e Republiks s Kosovs

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

Kryeministri i Kosovs ka kto kompetenca: prfaqson dhe udhheq Qeverin;

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

23 Po aty, Neni 108

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

AVOKATI I POPULLIT (OMBUDSPERSONI)

32 Arsim Bajrami, vep e cit. fq. 21

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

37 Po aty, neni 4, paragrafi 6

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

N aspektin e prgjithshm kompetencat e gjykatave kushtetuese mund t ndahe

Prbrja, organizimi dhe mnyra e zgjedhjes s gjyqtarve

SISTEMI KUSHTETUES DHE ORGANIZIMI I JURISPRUDENCS

Palt e autorizuara q mund t fillojn procedurn para gjykats