Вы находитесь на странице: 1из 3

11/12/2015

DALLOZEtudiantActualit:Laprotectiondescontractantscontrelesclausesabusives

voscopies!
DROITDELARESPONSABILITCIVILE

[24juin2015]

Laprotectiondescontractantscontrelesclausesabusives

Chaquemois,retrouvezlecommentairedunedcisiondejusticeissuedelactualitjurisprudentielle.
Cemoisci,DallozActutudiantvousproposedecommenterlarrtCiv.3e ,6mai2015,1324.947(secondmoyen)permettant
defaireunemiseaupointlaprotectiondescontractantscontrelesclausesabusives.
Arrt
Attendu,selonl'arrtattaqu(Montpellier,27juin2013),queM.etMmeX...etlasocitASTontconcluuncontratdeconstructionde
maisonindividuelleavecfournituredeplansquel'article12desconditionsparticuliresdececontratprvoyaitquetouteprisede
possessionouemmnagementavantlardactionduprocsverbalderceptionsignparlematredel'ouvrageetlematrede
l'uvre,entranedefaitlarceptiondelamaisonsansrserveetl'exigibilitdel'intgralitdessommesrestantdues,sans
contestationpossiblequeM.etMmeX...ont,aprsexpertise,assignlasocitASTenpaiementdesommestitrederestitution,
autitredesfraisdedmolitionreconstructionetdespnalitsderetard,ettitresubsidiaire,pourvoirconstaterl'exercicedeleurdroit
dertractationsurlefondementdel'articleL.2711ducodedelaconstructionetdel'habitation,etenpaiementdesommes
Surlesecondmoyen:
AttenduquelasocitASTfaitgriefl'arrtdedirequelaclausefigurantl'article12desconditionsparticuliresducontratde
constructiondemaisonindividuelledoittrerputenoncriteetdeladbouterdesademandevisantvoirconstaterlarception
tacitedel'ouvrageparM.etMmeX...,alors,selonlemoyen:
1/quelesconventionslgalementformestiennentlieudeloiceuxquilesontfaitesetdoiventtreexcutesdebonnefoiqu'est
valableetlicitelaclaused'uncontratdeconstructiondemaisonindividuelleparlaquellelespartiesontprvuquetouteprisede
possessionouemmnagementavantlardactioncontradictoireduprocsverbalderceptionvalaitrceptiontaciteetsansrserve
delamaisonqu'enjugeantlecontraire,aprsavoirexactementretenulapossibilitd'unerceptiontacite,lacourd'appelaviolles
articles1134et17926ducodecivil
2/quelejugenepeutdnaturerlestermesclairsetprcisdescontratsquiluisontsoumisquel'article12desconditions
particuliresducontratdeconstructiondemaisonindividuelleprvoitquetouteprisedepossessionouemmnagementavantla
rdactionduprocsverbalderceptionsignparlematredel'ouvrageetlematredel'uvreentranedefaitlarceptiondela
maisonsansrserveetl'exigibilitdel'intgralitdessommesrestantdues,sanscontestationpossiblequecetteclausen'interdit
pasaumatredel'ouvragedednoncerdansleshuitjoursdelaprisedepossessionlesdsordresapparentsnonsignalsaujourde
cetteprisedepossessionvalantrceptionqu'enjugeantquecetteclauseimposeaumatreunedfinitionextensivedelarception
ayantpoureffetannoncdelepriverdubnficedudlaid'ordrepublicdehuitjourspourdnoncerlesdsordresapparentsnon
signalsaujourdelarception,pourdclarercetteclausenoncrite,lacourd'appelenadnaturlestermesclairsetprciseta
violl'article1134ducodecivil
3/quelematredel'ouvragepeut,parlettrerecommandeavecaccusderceptiondansleshuitjoursquisuiventlarception,
dnoncerlesvicesapparentsqu'iln'avaitpassignalslorsdecelleciafinqu'ilysoitremdidanslecadredel'excutionducontrat
qu'ayantexactementconstatquecedlaidehuitjourss'appliquaitgalementencasderceptiontacitedel'ouvrage,compterde
celleci,lacourd'appelquiacependantdclarnoncritelaclausedesconditionsparticuliresducontratdeconstructiondfinissant
laprisedepossessionoul'emmnagementdelamaisonparlematredel'ouvragecommevalantrceptionsansrserveaumotifque
cetteclauseauraitpoureffetdepriverlematredubnficedudlaid'ordrepublicdehuitjourspourdnoncerlesdsordres
apparentsnonsignalsaujourdelarception,avioll'article1134ducodecivil,ensemblel'articleL.2318ducodedela
constructionetdel'habitation
Maisattenduqu'ayantrelevquelaclauselitigieuseassimilaitlaprisedepossessionunerceptiondefaitetsansrserve
alorsquelarceptionsupposelavolontnonquivoquedumatrederecevoirl'ouvragequelaseuleprisedepossessionnesuffitpas
tablir,lacourd'appela,abstractionfaited'unmotiferronmaissurabondant,retenu,bondroit,quecetteclause,qui,insredans
uncontratconcluentreunprofessionneletunnonprofessionnel,creaudtrimentdecedernierundsquilibresignificatifentreles
droitsetobligationsdespartiespuisqu'elleimposeaumatredel'ouvrageunedfinitionextensivedelarception,contrairelaloi,
ayantpoureffetannoncderendreimmdiatementexigibleslessommesrestantdues,devaittrerputenoncrite
D'oilsuitquelemoyenn'estpasfond
Maissurlepremiermoyen:
Vul'article4ducodedeprocdurecivile
Attenduquepourdirequ'cejour,ledlaidertractationdeM.etMmeX...n'apascouru,qu'enconsquencelartractationexerce
parvoiedeconclusionsestrecevableetdoitproduireseseffetsetconstaterl'anantissementducontratpassentrelespartieset
condamnerlasocitASTrestituerM.etMmeX...,prisensemble,lesfondsreusdecesderniersconcurrencede62220,90
euros,l'arrtretientquelecontratatnotifiaumoyend'uneremiseenmainspropres,ainsiqu'entmoigneuneattestationde
remiseducontrat,signeparlesmatresdel'ouvragele30octobre2007,quelaremisedel'acteenmainspropres,encequ'ilne
prsentepasdesgarantiesquivalenteslalettrerecommandeavecavisderception,nerpondpasauxexigencesdel'articleL.
2711ducodedelaconstructionetdel'habitationdanssardactionissuedelaloidu13dcembre2000,contrairementcequiest
soutenuparlasocitAst,qu'ils'envinceque,danslecontratliantlesparties,ledlaidertractationn'apascouru,quelorsqu'untel
dlain'apascouru,l'acqureurpeut,dansl'instancel'opposantauconstructeur,exercerlafacultdertractationparvoiededptde
conclusions,quelartractationestparconsquentvalableetanantitlecontrat
Qu'enstatuantainsi,alorsquedansleursconclusionsd'appel,M.etMmeX...demandaienttitreprincipal,l'annulationdelaclause
concernantlaprisedepossessionvalantrceptionetlerejetdesdemandesderceptiontantamiablequejudiciaireprsentesparla
socitASTetexeraientsubsidiairementleurfacultdertractation,lacourd'appel,qui,ayantfaitdroitlademandeprincipaledeM.
etMmeX...,amodifil'objetdulitige,aviolletextesusvis
Etvul'article627ducodedeprocdurecivileaprsavisdonnauxpartiesenapplicationdel'article1015dummecode
Attenduquelacassationprononcen'impliquepasqu'ilsoitnouveaustatu
PARCESMOTIFS:
CASSEETANNULE,maisseulementencequ'ilconstatel'anantissementducontratlasuitedelartractationdeM.etMmeX...et
condamnelasocitASTleurrestituerlesfondsreusconcurrencede62220,90eurosavecintrts,l'arrtrendule27juin2013,
entrelesparties,parlacourd'appeldeMontpellier
DITn'yavoirlieurenvoi
Maintientlesdpensdepremireinstanceetd'appel
Ditquechaquepartiegardelachargedesesdpens
Vul'article700ducodedeprocdurecivile,rejettelesdemandes
DitquesurlesdiligencesduprocureurgnralprslaCourdecassation,leprsentarrtseratransmispourtretranscritenmargeou
lasuitedel'arrtpartiellementcass
AinsifaitetjugparlaCourdecassation,troisimechambrecivile,etprononcparleprsidentensonaudiencepubliquedusixmai
deuxmillequinze.

Travailprparatoire
Rappeldemthodologie
Uncommentairedarrtestunexercicequicomprenddeuxtemps:lexplicationdelarrtetsonapprciation.
Endautrestermes,ilfaut,enpremierlieu,expliquerlesensdelarrt.Cequisupposedaborddeleliretrsattentivement,pourbien
lecomprendre.Ensuite,etcestuntempsessentieldevotrecommentaire,ilvousfautidentifierlaquestionquelarrtcommentera
rsolue.Enoutre,ilvousfautdtecterlaoulesrglesdedroitquifondentladcisionquivousestsoumise.Enfin,ilvousfautfaireun
exercicedemmoire(sivouscomposezvotrecommentairedanslecadredunexamen)ouderecherche(sivouscomposezlibrement
votrecommentaire),nonseulementpourdcouvrirlethmegnraldanslequelsinscritlarrtcommenter,maisencorepourtrouver
deslmentsbibliographiquesquivouspermettrontdemieuxcomprendrelarrtquevousdevezcommentezetdoncdemieux
lexpliquer.
Ensecondlieu,aprsavoirexpliqulesensdelarrtetdmontrerquevouslavezcompris,vousdevezapprcierlarrtcommenter,

http://actu.dallozetudiant.fr/avoscopies/article/laprotectiondescontractantscontrelesclausesabusives/h/abfdcb5ac170721dde4a0eaa1a18e11c.html

1/3

11/12/2015

DALLOZEtudiantActualit:Laprotectiondescontractantscontrelesclausesabusives

donneruneopinionsurlafaondontlaCourdecassationatranchlelitigeetrpondulaquestiondedroit,aufond,ilvousfaut
jugerlesjuges,vousprononcersurlavaleurdeladcision,cequiseradautantplussimplequevouspourrezlasituerdansletemps,
cestdireendterminerlaporte.Danscetteperspectivedapprciationdelavaleurdelarrt,ilvousfautexploiterdeslments
bibliographiquesquivouspermettrontderecueillirlesdiversesopinionsdoctrinalesquisesontprononcessurlaquestiondedroit
rgleparlaCourdecassation,etdevousprononcersurlapertinencedesdiversesthsesenprsenceproposdelaquestionde
droit,cellequesoutenaientlesjugesdufond,celledudemandeuraupourvoietpuiscelleretenueparlaCourdecassationquisera
fatalementpeuouprouunedesdeuxprcdentes.
Analysedelarrt
Analyserlarrtconduitsentenirleprsenterenvuedintroduirevotrecommentaire.Voiciladmarchesuivre:
dabord,ilvousfautslectionnerlesfaitsquiserontutilesdanslaperspectivedevotrecommentaire
enoutre,ilconvientdequalifierlesfaits,cequirevientlesfaireentrerdansunecatgoriejuridiquedonne
ensuite,ilfautexposerlesdiffrentestapesdelaprocdure,savoirladcisiondesjugesdufond,puislemoyendupourvoi
deplus,ilvousfautnoncerlaquestiondedroitquelarrtatranche
enfin,ilconvientdexposerlasolutionquelaCourdecassationafinalementretenue.
Danslarrtquilvousfauticicommenter,reprenonscettedmarche:
Slectiondesfaits:Desparticuliersetunesocitontconcluuncontratdeconstructiondemaisonindividuelleavecunesocit.Ce
contratcontientuneclausequistipulequetouteprisedepossessionouemmnagementavantlardactionduprocsverbalde
rceptionsignparlematredelouvrageentranedecefaitrceptiondelamaisonsansrserveetlexigibilitdessommesduespar
lesacqureurs.
Qualificationdesfaits:Uncontratdentrepriseconcluentredesparticuliersetuneentreprisedeconstructionstipuleuneclausede
rceptiontaciteauprofitdecelleci.
Exposdelaprocdure:Lesparticuliers(matresdelouvrage)exercentuneactioncontrelentrepreneurpourinexcution
dfectueuseducontratdentreprise.
Lesjugesdufonddcidentquelaclausederceptiontacitedoittrerputenoncrite.
Lentrepreneur(lasocit)formeunpourvoiaumoyenquelaclauseestvalable,claireetprcise,etquelejugenepeut,linterprter
sansladnaturer,niafortiori,laremettreencause.
noncdelaquestiondedroit:Laclausederceptiontacitepeutelletrequalifiedeclauseabusiveet,dslors,rputenon
crite?
Exposdeladcision:LaCourdecassationarejetlepourvoiaumotifquelacourdappel,quiavaitrelevquelaclauselitigieuse
assimilaitlaprisedepossessionunerceptiondefaitetsansrservealorsquelarceptionsupposelavolontnonquivoquedu
matrederecevoirlouvragequelaseuleprisedepossessionnesuffitpastablir,aretenubondroitquecetteclause,insredans
uncontratconcluentreunprofessionneletunnonprofessionnel,creaudtrimentdecedernierundsquilibrecontractuel
significatifpuisquelleluiimposeunedfinitionextensivedelarception,contrairelaloi,ayantpoureffetannoncderendre
immdiatementexigiblelessommesrestantdues.
Llaborationducommentaire
Lanalysedelarrtestdsormaiseffectue.Restebtiretnourrirlecommentaire.
Ilestdebonnemthodederechercheralorsdansquellethmatiquegnralesinscritlarrtcommenter,cequuneparfaite
identificationdesquestionsdedroittrancheparlarrtvouspermetaismentdedcouvrir.Enloccurrence,larrtportesurla
protectiondescontractantscontrelesclausesabusives.
Lastructureducommentaire
Pourconstruirevotrecommentaire,enclairpourlaborersonplan,ilconvientdexpliquerlarrtetdapprciersasolution.Cequi
consiste:
enrestituerclairementlesens
endterminerlaporte
etendiscuterlavaleur,
tantentenduquecestroislmentssonticidgaleimportance.
Propositiondeplandtaill
Avantlanalysedelarrtproprementditequicomposelecurdelintroduction(voircidessus),ilfautinsistersursoncontexte,
savoirlaprotectioncontrelesclausesabusives.Aprsquoi,vouspouvezintgrerlanalysedelarrtproprementdite(voircidessus).
Enfin,aprsavoirexposladcisionretenueparlaCourdecassation,vousdevezannoncerleplandevotrecommentaire.
Introduction
ILidentificationdelabus
ALanalysedelaclause
Laclauseestillicitecarellestipuleunerceptiondelouvragedufaitdelaseuleprisedepossession,alorsquelaloiexigeune
volontnonquivoque.Larceptiondelouvragesiellepeuttretacite,doitnanmoinstrecertaine.
Laclauseestillicitecarelleimposeunedfinitionextensivedelarceptiondelouvragecontrairelaloi.
BLeffetdelaclause
Laclauserendimmdiatementexigiblelessommesrestantduesparlematredelouvrage,puisqueparlarception
conventionnellementretenue,lematredelouvrageacceptelouvrageconuparlentrepreneur.Ildoitdoncexcutersesobligations.
Laclause,stipuledansuncontratconcluentreunprofessionnel(lentrepreneur)etunnonprofessionnel(lematredelouvrage)
emporteundsquilibrecontractuelsignificatif.Elleconfreunavantageexorbitantlentrepreneur
IILaprotectioncontrelabus
ADelegelata
MmesilarticleL.1321duCodedelaconsommationquirputenoncritelesclausesqui,insresdanslescontratsconclusentre
unprofessionneletunconsommateurouunnonprofessionnel,ontpourobjetoupoureffetdecrerundsquilibrecontractuel
significatifnestpasexpressmentvisdanslarrt(derejet),ilestclairquelespritdecetextesoufflesurcetarrt.Cetarticleprotge
eneffetlesnonprofessionnelscontrelesclausesquicrentundsquilibrecontractuelsignificatifauprofitdeleurcontractant
professionnel.
OnrelveraquelaclauselitigieusenestpasvisedansleslistesnoireougriseduCodedelaconsommation,cequirvlequele
jugepeutdtecterdesclausesabusiveshorsdeceslistesconditionquellesrpondentauxcritreslgauxdelanotiondeclause
abusive.
Endroitpositif,depuisuneloide2008insredansleCodedecommerce(art.L.4426,I,2),lesprofessionnelssonteuxaussi
protgscontrelesclausesabusivesstipulesdanslescontratsconclusavecleurspartenairesprofessionnels.
BDelegeferenda
LeprojetderformedudroitdesobligationsinsredansleCodecivilunergledeprotectioncontrelesclausesabusives.
Rfrences
Codedelaconsommation
ArticleL.1321
Danslescontratsconclusentreprofessionnelsetnonprofessionnelsouconsommateurs,sontabusiveslesclausesquiontpour
objetoupoureffetdecrer,audtrimentdunonprofessionnelouduconsommateur,undsquilibresignificatifentrelesdroitset
obligationsdespartiesaucontrat.
UndcretenConseild'Etat,prisaprsavisdelacommissioninstituel'articleL.5341,dtermineunelistedeclausesprsumes
abusivesencasdelitigeconcernantuncontratcomportantunetelleclause,leprofessionneldoitapporterlapreuveducaractre
nonabusifdelaclauselitigieuse.
Undcretprisdanslesmmesconditionsdterminedestypesdeclausesqui,eugardlagravitdesatteintesqu'ellesportent
l'quilibreducontrat,doiventtreregardes,demanireirrfragable,commeabusivesausensdupremieralina.
Cesdispositionssontapplicablesquelsquesoientlaformeoulesupportducontrat.Ilenestainsinotammentdesbonsde

http://actu.dallozetudiant.fr/avoscopies/article/laprotectiondescontractantscontrelesclausesabusives/h/abfdcb5ac170721dde4a0eaa1a18e11c.html

2/3

11/12/2015

DALLOZEtudiantActualit:Laprotectiondescontractantscontrelesclausesabusives

commande,factures,bonsdegarantie,bordereauxoubonsdelivraison,billetsoutickets,contenantdesstipulationsngocies
librementounonoudesrfrencesdesconditionsgnralesprtablies.
Sansprjudicedesrglesd'interprtationprvuesauxarticles11561161,1163et1164ducodecivil,lecaractreabusifd'une
clauses'apprcieenserfrant,aumomentdelaconclusionducontrat,touteslescirconstancesquientourentsaconclusion,de
mmequ'touteslesautresclausesducontrat.Ils'apprciegalementauregarddecellescontenuesdansunautrecontratlorsque
laconclusionoul'excutiondecesdeuxcontratsdpendentjuridiquementl'unedel'autre.
Lesclausesabusivessontrputesnoncrites.
L'apprciationducaractreabusifdesclausesausensdupremieralinaneportenisurladfinitiondel'objetprincipalducontratni
surl'adquationduprixoudelarmunrationaubienvenduouauserviceoffertpourautantquelesclausessoientrdigesde
faonclaireetcomprhensible.
Lecontratresteraapplicabledanstoutessesdispositionsautresquecellesjugesabusivess'ilpeutsubsistersanslesditesclauses.
Lesdispositionsduprsentarticlesontd'ordrepublic.
Codedecommerce
ArticleL.4426,I,2
I.Engagelaresponsabilitdesonauteuretl'obligerparerleprjudicecauslefait,partoutproducteur,commerant,industriel
oupersonneimmatriculeaurpertoiredesmtiers:
..
2Desoumettreoudetenterdesoumettreunpartenairecommercialdesobligationscrantundsquilibresignificatifdansles
droitsetobligationsdespartie..

http://actu.dallozetudiant.fr/avoscopies/article/laprotectiondescontractantscontrelesclausesabusives/h/abfdcb5ac170721dde4a0eaa1a18e11c.html

3/3

Вам также может понравиться