Univerzitet u Sarajevu

Prirodno-matemetiki fakultet
Odsjek za geografiju
Smjer: nastavniki

Demogeografske odlike opine Biha

Mentor Kandidat:
Asistent:

SADRAJ

1. UVOD.............................................................................................................. 3
2. PRIRODNO GEOGRAFSKE ODLIKE.............................................................4
2.1 Geografske i komunikacijske odlike......................................................4
2.2 Reljef opine Biha....................................................................................... 5
2.3 Klima opine Biha....................................................................................... 5
3. DEMOGEOGRAFSKE ODLIKE OPINE BIHA.............................................6
3.1 Ukupan broj stanovnika................................................................................6
3.2 Prirodno kretanje stanovnitva.....................................................................6
3.3 Migraciono kretanje stanovnitva.................................................................8
3.4 Struktura stanovnitva.................................................................................9
3.4.1 Spolna struktura..................................................................................... 9
3.4.2 Dobna struktura..................................................................................... 9
3.4.3 Etnika struktura..................................................................................11
4. ZAKLJUAK....................................................................................................... 12
5. LITERATURA I IZVORI........................................................................................ 13

1. UVOD
Podruje opine Biha od pradavnih vremena vrlo je pogodno za naseljavanje
ljudi. Ustanovljena je prisutnost ovjeka jo u starijem kamenom dobu
plemena Japoda. Poevi od VIII stoljea pr.n.e. oni naseljavaju i Bihako polje.
Japodska kultura obiljeila je Biha izuzetnim vrijednostima dalekog naslijea,
od konstruktivnih rjeenja sojenica, preko nakita od bronce, eljeza i srebra, do
Japodskog konjanika.
Hiljadu godina kasnije Japode pokoravaju rimske legije i donose na ovo
podruje svoje obiaje i zakone i tradicionalno graditeljstvo. Termalni izvori u
Gati Ilida i vea zgrada ozidani su u rimsko doba. Umjetnost antikog doba
sauvana je na kamenim nadgrobnim spomenicima gdje se preteno pojavljuju
geometrijski motivi.
Poetkom VII stoljea Slaveni su naselili bihaki kraj, kada i poinje trajni
proces slavenizacije. Tokom ranog srednjeg vijeka pa sve do poetka XII
stoljea ovim podrujem gospodarili su Franci, pa Bizant, Venecija i Ugarska.
Do tada se govori o bihakom kraju, bihakom podruju, a da se ime grada ne
spominje.

2. PRIRODNO GEOGRAFSKE ODLIKE

2.1 Geografske i komunikacijske odlike
Opina Biha se nalazi u sjeverozapadnom dijelu BiH, administrativno pripada
entitetu Federacije BiH i sjedite je USK-a.
3

Povrina opine je 900 km, to je za 212 km vie u odnosu na prijeratne

administrativne granice. Poslije zakljuenja Dejtonskog mirovnog sporazuma
povrina opine je poveana pripajanjem naselja Martin Brod, Paluci, Veliki
Cvjetni, Mali Cvjetni, Boboljuci, Oigrije, Tikovac, Trubar, Veliko Oijevo,
Malo Oijevo i Bos. Osredci.
Podruje opine ini 21, 8 % teritorije USK-a i 1,7 % BiH.
Opina Biha u svom sastavu ima sljedee mjesne zajednice: Bakai,
Brekovica, Centar, avkii, Donje Prekounje, Gata, Golubi, Gornje Prekounje,
Harmani, Hatinac, Izai, Jezero-Privilica, Kamenica, Klokot-Papari, Kulen
Vakuf, Luke, Mali Lug, Martin Brod, Oraac, Ozimice I, Ozimice II, Pokoj,
Pritoka, Ribi, Ripa, Ruica, Skoaj, Sokolac, Srbljani, Vedro Polje, Veliki
Lug, Veliko Zaloje, Vrsta, Zavalje, egar.
Geoprometni poloaj opine Biha je izuzetno povoljan, s obzirom da se opina
nalazi na pravcu osnovnih koridora Zapadna Europa-Mediteran-Bliski Istok.
Preko podruja opine Biha prolazi niz meunarodnih i magistralnih putnih
pravaca koji ovo podruje povezuju sa irim okruenjem. Opina Biha je
smjetena neposredno uz granicu s RH, a udaljenost od Zagreba i zrane luke
Zagreb je 150 km i dalje auto-putem za Ljubljanu, Be i druge zapadnoeuropske centre. Od Rijeke i meunarodne morske luke udaljena je 170 km.
eljeznika pruga Zagreb-Split takoer prolazi podrujem opine Biha,
vezujui Dalmaciju sa zapadnim dijelom Balkana. Transverzalni eljezniki
pravac Biha-Bosanski Novi povezuje savski razvojni pravac s Bihaem i USKom. S glavnim gradom BiH Sarajevom povezan je eljeznikim i magistralnim
putem, a udaljenost je 330 km. Veoma vaan dijagonalni putni pravac, ija je
realizacija u pripremi, preko Bihaa i Sarajeva e povezivati Zapadnu Europu s
Bliskim Istokom, to e pozitivno djelovati na postojei, veoma povoljan
geoprometni poloaj.

2.2 Reljef opine Biha

Biha je smjeten u sjeverozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine i privredno je,

administrativno i kulturno sredite Unsko-sanskog kantona. Na zapadu Biha
granii sa opinama RH Hrvatske Donji Lapac i Plitvika jezera-Korenica, na
sjeveru sa opinom Cazin, na istoku sa opinama Bosanska Krupa i Bosanski
Petrovac, a na jugu sa opinom Drvar.
Biha je smjeten u Bihakom polju, podno planina Pljeevice i Grme i
brda Debeljaa. Kroz njega protjeu rijeka Una i njene
pritoke Klokot i Privilica.
Reljef bihake opine Biha je raznolik. ine ga najveim dijelom polja,
breuljci i srednjeplaninsko zemljite.
Velik dio bihake opine bogat je izvorima, potocima, rijekama i podzemnim
vodama.
Prosjena nadmorska visina je 224 metra, vei dio teritorije opine lociran je na
terenima do 600 m.n.v., dok je njen manji dio lociran u planinskom i brdskoplaninskom pojasu s nadmorskim visinama i preko 900 metara.

2.3 Klima opine Biha

Podruje Bihaa ima umjereni planinski tip klime koji je raznovrstan zbog
utjecaja zranih masa iz susjednih i daljih oblasti. Ljeta su topla i suha, zime
hladne s mnogo padavina. Godinji prosjek padavina je 1327 l/m2 , a prosjena
mjesena temperatura iznosi 10,8C.
Uzevi u cjelosti, klima opine Biha je povoljna. Odlikuje se umjerenom
vlanou, umjerenim temperaturama, znatnim osunanjem i bez jakih olujnih
vjetrova, to pogoduje razvoju proizvodnje hrane, turizma, sporta, rekreacije i
sl.

3. DEMOGEOGRAFSKE ODLIKE OPINE BIHA

Na prostoru Bihake opine, stanovnitvo se oduvijek odlikuje izraenom
dinamikom kretanja, bilo da je u pitanju prirodno ili mehanike kretanje. O
toj dinamici govore podaci iz popisa, meutim i procjene koje su nastale
isitavanjem historijskih spisa i dokumenata koji nam mogu dati okvirnu
sliku o kretanjima stanovnitva. esto puta na dinamiku kretanja i strukturu
stanovnitva su uticali razni dogaaji kao npr ratovi, boolest.

3.1 Ukupan broj stanovnika

Prema podacima iz popisa stanovnitva 1991. godine, na podruju opine
Biha ivjelo je 70.732 stanovnika ili 18,8 % ukupnog stanovnitva regije. U
gradu Biha ivjelo je 45.807 stanovnika, to je 64,7% ukupnog stanovnitva
opine. Prema procjeni FZS-u u 2012. godini broj prisutnih stanovnika u opini
Biha je bio 61.564, to ini 21,4% ukupnog broja prisutnih stanovnika na
podruju USK-a, odnosno 2,63% ukupnog broja prisutnih stanovnika u F BiH.
U odnosu na 1991. godinu broj stanovnika je manji za 9.168. Prema
prelimenarnim podacima iz popisa 2014 u Bihau je popisano 61.186
stanovnika.

3.2 Prirodno kretanje stanovnitva

Na ovakva stanja kretanja broja stanovnika koja su zabiljeena popisima,
najvie utie prirodno kretanje stanovnika. Prirodno kretanje stanovnika
predstavljeno je natalitetom i mortalitetom, a razlika izmeu njih je prirodni
prirataj. Podruje Bosanske Krajine je uvijek bilo poznato po visokom
natalitetu, pa ni Biha nije bio izuzetak.

Na osnovu tabele moe se pratiti prirodno kretanje stanovnitva.

Godina
popisa

Broj
roenih

Stopa
nataliteta

Broj
umrlih

Stopa
mortalitet
a

Priridni
prirataj

Stopa
prirodnog
prirataja

1950

1473

54,5

527

19,9

910

34,5

1953

1248

32

1013

26

235

1963

1469

27,2

433

7,7

1093

19,5

1971

1490

25,4

415

7,1

1075

12,1

1981

1207

18,3

412

6,2

795

12,1

1991

1188

16,8

536

7,6

652

9,2

Na osnovu vrijednosti u tabeli moe se zakljuiti da je stopa nataliteta uglavnom

opadala kao i mortaliteta, stim i prirodni prirataj u proteklom periodu. Takvo je
stanje posljedica soccijalno ekonomskih transformacija u drutvu,
industrijalizacije, depopulacije sela, ali i treba napomenuti i proli rat ije su
poslijedice i danas najizraenije. Takoer se mogu i vidjeti poslijedice drugog
svjetskog rata to se oituje u povienom mortalitetu i natalitetu.
Na osnovu vrijednosti u periodu iz 1953 do 1991 moe se rei da je Biha, kao i
cijela Bosna i Hercegovina u istom periodu ula u preces demografske tranzicije
pri emu je dolo do smanjena stope prirodnog prirataja kao i njene
sabilizacije.
Treba napomenuti da je podruje Bosanske krajine imala najviu stopu
nataliteta, a mortalitet je bio u skladu sa dravnim prosjekom.
Prirodni prirataj stanovnitva u periodu od 2005.-2011. godine u odnosu na
1991. godinu biljei znaajan pad broja ivoroenih i to za blizu 2,5 puta, dok je
broj umrlih na priblino istom nivou. Prirodni prirataj od 652 osobe 1991.
godine doao je do broja od 36 osoba 2011. godine.
U 2012. godini prirodni prirataj stanovnika -1 stanovnik ( broj ivoroenih 522
, a broj umrlih 523 stanovnika).

3.3 Migraciono kretanje stanovnitva

Svaki period u razvitku drutva obiljeen je migracijama raznih tipova i
obiljeja. Kao osnovni razlog za pojavu migracija mogu se uzeti socioekonomski i demogeografske prilike, ali i ratna zbivanja koja su uslovila velike
pokrete stanovnitva i njihovo razmjetanje na druga podruja.
Podruje Bihaa je uvijek bilo jako migraciono podruje. Najese migracije su
bile one iz sela u grad zbog deagrarizacije i vika radne snage koja je posao
traila u gradu.
Usporeujui migracije stanovnitva u periodu 2007.-2011. vidljivo je da je broj
doseljenih osoba bio najvei u 2007. godini (552) i 2008. (523), dok je najvei
broj iseljenih osoba bio u 2009. (497) i 2010. (475).
Prema procjeni demografskog porasta broja stanovnika opina Biha e 2020.
godine imati 62.487 stanovnika, a 2030. godine 63.687 stanovnika. Procijenjena
godinja stopa rasta e iznositi 0,2%, odnosno 120 stanovnika godinje. Takva
stopa se moe oekivati s obzirom na prirodni prirataj, migracije stanovnitva i
ukupna socioekonomska kretanja.

Tabela 2: Domiciono i raseljeno stanovnitvo pa procjeni iz 1995 godine

Raseljeno
Opina
Biha

Ukupno

Domiciono

Ukupno

U okviru
opine

Iz drugih
opina

58 104

48 445

9 659

6 339

3 320

3.4 Struktura stanovnitva

8

3.4.1 Spolna struktura

Spolna struktura stanovnitva Prema procjenama FZSu koja je raena na
osnovi podataka CIPSa na dan 31.12.2011. godine (prema kojem je broj
stanovnika na podruju opine Biha 65.384) procijenjeno je da je udio ena u
ukupnom broju stanovnika za 1% vei od udjela mukaraca (33.358 ena i
32.026 mukaraca), za razliku od 1991. godine kada je udio ena i mukaraca
bio isti.

3.4.2 Dobna struktura

Promatrajui starosnu strukturu stanovnitva opine Biha u 1991. i 2012.
godini (procjena) mogue je zakljuiti da je u odnosu na 1991. godinu dolo do
opadanja postotnog udjela stanovnika mlae ivotne dobi u ukupnom broju
stanovnika za 5%, dok se u istom vremenskom periodu postotak stanovnitva
starije ivotne dobi poveao za 4% .

Prema prelimenarnim podacima iz popisa 2013 dobna struktura u Bihau

0 do 14 - 11268 osobe
15 do 64 42915 osobe
65 + 7439 osobe

Tabela 3: Stanovnitvo opine Biha prema starosnim strukturama iz 1991

Ukupno stanovnka
9

Starosna grupa

Mukarci

ene

0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75 i vie
Ukupno

-2922
-2779
-2891
-3095
-3287
-3278
-3113
-2665
-2292
-1543
-1993
-1704
-1273
-598
-264
-1521
35168

3556
2739
2746
3046
3057
3084
2883
2531
2173
1575
2037
1828
1505
1028
567
1942
35564

3.4.3 Etnika struktura

10

5745
5637
5337
6141
6344
6362
5996
5196
4465
3118
3970
3532
2778
1626
831
3473
70 732

Godine 1991. godine na podruju opine Biha Muslimani su inili 66%

stanovnitva, Srbi 18%, Hrvati 8%, ostali 8%. Podaci o etnikoj strukturi za
2012. godinu nisu dostupni, ali se sa sigurnou moe ustvrditi da je zbog ratnih
dogaanja i pomjeranja stanovnitva dolo do znaajnije izmjene etnike
strukture, odnosno da je udio Bonjaka u ukupnom broju stanovnika znaajno
povean, pa je tako prema procjeni FZSu iz 2007. godine udio Bonjaka
prelazio 90%.

Nacionalni sastav stanovnitva - opina Biha, popis 1991

ukupno: 70.732

Bonjaci - 46.737 (66,07%)

Srbi - 12.689 (17,93%)

Hrvati - 5.580 (7,88%)

Jugoslaveni - 4.356 (6,15%)

ostali, neopredijeljeni i nepoznato - 1.370 (1,97%)

Nacionalni sastav stanovnitva - Grad Biha, popis 1991

ukupno: 45.553

Bonjaci - 27.418 (60,18%)

Srbi - 8.218 (18,04%)

Hrvati - 4.805 (10,54%)

Jugoslaveni - 4.020 (8,82%)

ostali, neopredijeljeni i nepoznato - 1.092 (2,42%)

11

4. ZAKLJUAK
U ovom seminarsom radu je prikazana demografska slika opine Bihaa. Vrei
istraivanja o demografskoj slici opine Biha doli smo do zakljuka da
opinu Biha odlikuje visok natalitet to dovodi do pozitivnog prirodnog
prirataja. Takoer smo doli do zakljuka da je Biha grad u kojem je
stanovnitvo naseljeno veinom od 200 do 400 metara nadmorske visine.
Opina Biha ima povoljne reljefne uvjete za ivot to se i oituje u visokom
natalitetu opine.

12

5. LITERATURA I IZVORI
http://bs.wikipedia.org/wiki/Biha%C4%87
http://www.bihac.org/bihac.php
Strategija razvoja opine Biha
Diplomski rad opina Biha

13