343344

UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
YKSEK LSANS TEZ

Zbeyde Burcu MERCAN
SEVESO II KAPSAMINDA KABUL EDLEBLRLK (ALARP)

SEVYES DEERLENDRME METODOLOJLER
MADEN MHENDSL ANABLM DALI
ADANA, 2013
UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
SEVESO II KAPSAMINDA KABUL EDLEBLRLK (ALARP) SEVYES
DEERLENDRME METODOLOJLER
Zbeyde Burcu MERCAN
YKSEK LSANS TEZ
Bu Tez 23/09/2013 Tarihinde Aadaki Jri yeleri Tarafndan Oybirlii /
Oyokluu le Kabul Edilmitir.
.
Prof. Dr. Suphi URAL Prof. Dr. Oktay BAYAT
YE
DANIMAN
...
Do. Dr. zen KILI
YE
..
Prof. Dr. Mehmet Emin CAL
YE
.
Yrd. Do Dr. Nil
YAPICI
YE
Bu tez enstitmz Maden Mhendislii Anabilim Dalnda hazrlanmtr.

Kod No:
Prof. Dr. Mustafa GK

Enstit Mdr
Not: Bu tezde kullanlan zgn ve baka kaynaktan yaplan bildirilerin, izelge ve fotoraflarn
kaynak gsterilmeden kullanm, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hkmlere
tabidir.
Z
YKSEK LSANS TEZ
SEVESO II KAPSAMINDA KABUL EDLEBLRLK (ALARP) SEVYES
DEERLENDRME METODOLOJLER
Zbeyde Burcu MERCAN
UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
Danman
Jri
: Prof. Dr. Suphi URAL

Yl: 2013, Sayfa: 102
: Prof. Dr. Oktay BAYAT
: Prof. Dr. Mehmet Emin CAL
: Do. Dr. zen KILI
: Yrd. Do Dr. Nil YAPICI
1960-1985 yllar arasnda meydana gelen byk endstriyel kazalar

sonrasnda, AB lkelerinde uygulanmas zorunlu olan ve kaza nleme zerine
sistematik bir almay hedefleyen SEVESO Direktifleri yaynlanmtr. AB
mktesebatna uyum erevesinde lkemizde de ilgili direktif 18.08.2010 tarihli ve
27676 sayl Resmi Gazetede Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda
Ynetmelik ad altnda yaynlanarak yrrle girmitir.
Bu alma, ilgili ynetmeliin ngrd dzenlemeler kapsamnda, ihtiya
duyulan kabul edilebilirlik (ALARP) seviyesinin hesaplanmas ve uygulanmas ile
ilgili kaynak dokman niteliinde hazrlanm olup kabul edilebilirlik seviyesinin AB
lkelerindeki kullanm amalar ile arazi kullanm planlamas uygulamalarn da
iermektedir.
Ayrca lkemizde Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda
Ynetmelik kapsamnda belirlenmi st seviyeli kurulularn hazrlamak zorunda
olduu gvenlik raporunda, proses riskleri ile ilgili kantitatif risk deerlendirme
yaplmas ve deerlendirme sonucunda elde edilen gvenlik seviyelerine dayal
olarak izilecek izorisk haritalar iin kabul edilebilir risk (ALARP) seviyesinin
belirlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, Trkiye statistik Kurumundan elde
edilen veriler deerlendirilmi olup uygulanabilecek ALARP seviyesi iin uygun
teorik bir deer nerilmitir.
Anahtar Kelimeler: SEVESO, COMAH, Risk, Risk deerlendirme, ALARP
ABSTRACT
MSc THESIS
ACCEPTABILITY LEVEL (ALARP) ASSESSMENT METHODOLOGY
WITHIN SEVESO II DIRECTIVES
Zbeyde Burcu MERCAN
CUKUROVA UNIVERSITY
INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
DEPARTMENT OF MINING ENGINEERING
Supervisor
Jury
: Prof. Dr. Suphi URAL

Year: 2013, Pages: 102
: Prof. Dr. Oktay BAYAT
: Prof. Dr. Mehmet Emin CAL
: Assoc. Prof. Dr. zen KILI
: Asst. Prof. Dr. Nil YAPICI
After major accidents occurred between 1960-1985, Seveso Directives, which

aimed a systematic study, has been published and mandatory to implement in EU
countries. Under the study of the adaptation of EU legislation to Turkey, Regulation
on Control of Major Industrial Accidents has been published on August18, 2010.
This study which is prepared as a guide document about acceptability level
(ALARP) calculation and implementation within the scope of the regulation in
Turkey. It also include intended purpose of acceptability level and land use planning.
Furthermore, acceptability level has to determine according to Regulation on
Control of Major Industrial Accidents and the upper tier sites have to prepare Safety
Report which include quantitative risk assessment and risk mapping based upon
safety and acceptability levels around the sites. In this context, using datas from
Turkish Statistical Institute, it proposed a theoretic acceptable value for level of
ALARP which can be apply for Turkey.
Keywords: SEVESO, COMAH, Risk, Risk assessment, ALARP
II
TEEKKR
Bu alma srecinde youn i temposuna ramen anlayn ve hogrsn
benden esirgemeyen tez danmanm Prof. Dr. Suphi URALa, bilgi ve tecrbesi ile
her zaman destek olan deerli stadm zlem ZKILIa, her an yanmda olup beni
cesaretlendiren sevgili eim mit MERCANa, i sal ve gvenliini bilincini ok
kk yalarda bana da alayan, meslektam, babam merhum Mehmet KURLe,
yetimemde byk emei geen annem Nuray KURL ile kardeim ar KURLe
teekkr eder, sevgi ve sayglarm sunarm.
III
NDEKLER
SAYFA
Z ................................................................................................................................. I
ABSTRACT ................................................................................................................ II
TEEKKR ............................................................................................................... III
NDEKLER .......................................................................................................... IV
ZELGELER DZN .............................................................................................. VI
EKLLER DZN................................................................................................. VIII
1.GR ....................................................................................................................... 1
1.1.Seveso II Direktifleri ......................................................................................... 1
1.2.Risk Analizi ve Risk Deerlendirme ................................................................. 3
1.2.1.Sfr Risk .................................................................................................. 3
1.2.2.Kantitatif Risk Deerlendirme ................................................................. 4
1.2.3.Risk Trleri .............................................................................................. 5
1.2.3.1.Bireysel Risk .................................................................................. 5
1.2.3.2.Sosyal Risk ................................................................................... 13
1.3.Kabul Edilebilir Risk ....................................................................................... 14
1.4.ALARP Metodolojisi ...................................................................................... 16
1.5.ALARP Seviyesi Hesaplama Metodolojisi ..................................................... 18
1.5.1.ALOHA Program ile Risk Konturlerinin Hesaplanmas ...................... 19
1.5.2.FN Erilerinin izilmesi ........................................................................ 31
2.NCEK ALIMALAR ...................................................................................... 37
2.1.ngilterede Kabul Edilebilir Risk Seviyesi .................................................... 37
2.2.Hollandada Kabul Edilebilir Risk Seviyesi ................................................... 41
2.3.Fransada Kabul Edilebilir Risk Seviyesi ....................................................... 44
2.4.Macaristan ve ek Cumhuriyetinde Kabul Edilebilir Risk Seviyesi ............. 48
2.5.Avusturya, Finlandiya, spanya ve Yunanistanda Kabul Edilebilir Risk
Seviyesi ............................................................................................................ 48
3.MATERYAL VE METOD .................................................................................... 49
3.1.Trkiye statistik Kurumu Verileri .................................................................. 49
3.2.Ulusal ALARP seviyesinin belirlenmesi......................................................... 49
IV
4.BULGULAR VE TARTIMA .............................................................................. 51

5.SONULAR VE NERLER ............................................................................... 57
KAYNAKLAR .......................................................................................................... 59
ZGEM ............................................................................................................... 63
EKLER ....................................................................................................................... 64
Ek I ............................................................................................................................. 66
Ek II............................................................................................................................ 93
Ek III ........................................................................................................................ 100
ZELGELER DZN
SAYFA
izelge 1.1. Kmlatif frekansn hesaplanmas ......................................................... 32

izelge 1.2. Kantitatif risk deerlendirmesi sonular ............................................... 32
izelge 1.3. Azalan N deerlerine gre verilerin sralanmas ................................... 33
izelge 1.4. Kmlatif frekans deerleri ................................................................... 33
izelge 2.1. PAHDI karar verme matrisi ................................................................... 41
izelge 2.2. Olay sonularnn ciddiyetinin belirlenmesi .......................................... 44
izelge 2.3. Risk snflandrmas ............................................................................... 45
izelge 2.4. Fransa karar verme matrisi..................................................................... 45
izelge 2.5. Toplam tehlike seviyesinin belirlenmesi ............................................... 46
izelge 2.6. Fransa'da yeni kurulacak iletmeler iin alan planlamas ...................... 47
izelge 2.7. Fransa'da faaliyette olan iletmeler iin alan planlamas ....................... 47
VI
VII
EKLLER DZN
SAYFA
ekil 1.1. Papyon (bow tie) analizi genel emas ....................................................... 4

ekil 1.2. rnek olay aac analizi............................................................................. 6
ekil 1.3. rnek bireysel risk konturu ....................................................................... 8
ekil 1.4. Modelleme admlar ................................................................................. 10
ekil 1.5. Aloha - Cameo (EPA) program ile toksik yaylmn modellenmesi ....... 11
ekil 1.6. Phast program ile jet yangn durumunun modellenmesi ....................... 12
ekil 1.7. Fluidyn program ile yangn durumunun modellenmesi .......................... 13
ekil 1.8. rnek FN erisi ....................................................................................... 15
ekil 1.9. Kabul edilebilir risk ve ALARP .............................................................. 18
ekil 1.10. ki blgeli tek snr deerli ALARP kriteri .............................................. 19
ekil 1.11. Yerleim yeri ekleme (ALOHA) ............................................................. 20
ekil 1.12. Yerleim yerinin seilmesi (ALOHA) ..................................................... 21
ekil 1.13. Kimyasal maddenin seimi (ALOHA) .................................................... 21
ekil 1.14. Rzgar ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ......................................... 22
ekil 1.15. Hava koullar ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ............................. 23
ekil 1.16. Tank ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ............................................ 23
ekil 1.17. Kimyasal maddenin hali ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ............. 24
ekil 1.18. Tankn iindeki kimyasal madde miktar ile ilgili verinin
girilmesi (ALOHA) ................................................................................. 25
ekil 1.19. Meydana gelen durum ile ilgili seimin yaplmas .................................. 26
ekil 1.20. Szntnn olduu delik ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ................ 27
ekil 1.21. Szntnn olduu deliin yeri ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)...... 27
ekil 1.22. Szntnn yaylm ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA) ....................... 28
ekil 1.23. Yaplacak analizin seimi (ALOHA)....................................................... 29
ekil 1.24. Risk erileri snr deerlerinin seilmesi (ALOHA) ................................ 29
ekil 1.25. ALOHA program ile modellemenin yaplmas ...................................... 30
ekil 1.26. Modelleme sonucu elde edilen deerler .................................................. 31
ekil 1.27. rnek kantitatif risk analizi deerlerine gre izilmi FN erisi ............. 34
ekil 1.28. Hesaplanan sosyal riskin deerlendirilmesi (ngiltere)............................ 35
VIII
ekil 1.29. Hesaplanan sosyal riskin deerlendirilmesi (Hollanda) .......................... 36

ekil 2.1. Farmer erisi ............................................................................................ 38
ekil 2.2. ngiltere iin kabul edilebilir sosyal risk kriteri ....................................... 39
ekil 2.3. ngiltere'de alan planlamas ..................................................................... 41
ekil 2.4. Groningen blgesi iin sosyal risk kriterleri ............................................ 42
IX
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
1. GR
Avrupa Birliine uyum srecinde uygulanmas gereken direktiflere
uyumlatrma almalar kapsamnda kabul edilen direktiflerden biri de 96/82/EC
sayl Seveso II Direktifleridir. Bu amala 18.08.2010 tarihli ve 27676 sayl Resmi
Gazetede Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda Ynetmelik
yaynlanm olup iyerinde bulunan kimyasal maddelerle ilgili bildirim konularn
ieren yedinci maddenin birinci, ikinci, nc ve beinci fkralar ynetmeliin
yayn tarihiyle yrrle girmitir. 31.07.2012 tarihli ve 28370 sayl Resmi
Gazetede
yaynlanan
Byk
Endstriyel
Kazalarn
Kontrol
Hakknda
Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik ile dier maddelerin

yrrle girmesi 01.01.2014 tarihine kadar ertelenmitir.
Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda Ynetmelik kapsamnda
allm i sal ve gvenlii nlemlerinin tesinde proses gvenlii ile ilgili
sistematik nlemler ngrlmektedir. Bu dorultuda yaplacak almalarn
gelitirilmesi iin zellikle AB lkelerindeki uygulama rneklerinin ve rehber
kitaplarn incelenmesi ile kullanlan metodolojilerin renilmesi olduka nemlidir.
Yaplan almada, baz AB lkelerinde uygulanan kabul edilebilir risk
seviyesinin (ALARP) hangi deerler olduu incelenerek konuya ilikin uygulama
rnekleri dorultusunda lkemiz iin ulusal bir seviyenin belirlenmesi iin yol
gsterici olmas amalanmtr.
1.1. Seveso II Direktifleri
zellikle Avrupada, 1960l yllarn sonunda ve 1970li yllarn banda
yaanan byk endstriyel kazalar sonrasnda tehlikeli kimyasal maddelerle allan
iyerlerinde gvenli iletmeyle ilgili dnceler yaygnlam ve bu kazalarn iyeri
evresinde yaayan insanlar zerinde yarataca etkilere dikkat ekilmitir.
1976 ylnn Temmuz aynda talyann Seveso kasabasnda yaanan ve
evreye yksek miktarda dioksin yaylm ile sonulanan kaza sonrasnda, yaplan
gvenlik almalarnn belirli bir sistematik iinde yrtlmesi gr ne kmtr.
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Bu kapsamda Avrupa Birlii bakanlnda bir alma yrtlm ve 1982 ylnda

Seveso Direktifleri (82/501/EEC) yaynlanmtr. Bu direktif ile byk kazalarn
meydana gelmeden nlenmesi ya da meydana gelmesi durumunda felaketin kontrol
altnda tutulabilmesi iin gvenlik raporunun hazrlanmas, byk kazalar ile ilgili
sonu ve frekans analizinin yaplmas, dahili ve harici acil durum planlarnn
hazrlanmas ngrlmtr.
1984 ylnda yaanan Bhopal (Hindistan) felaketi ve 1986 ylnda yaanan
Basel (svire) felaketi sonrasnda Seveso Direktiflerinde byk deiikliklerin
yaplmasna ihtiya duyulduu ortaya km ve 1996 ylnda Seveso Direktifleri
gncellenerek Seveso II Direktifleri (96/82/EC) yaynlanmtr. Seveso II Direktifleri
1999 ylnda btn AB yesi lkelerde uygulanmaya balam ve bu yllk sre
ierisinde her lke, konu ile ilgili uygulanmas gereken esaslar belirten ulusal rehber
kitaplar hazrlamtr. Seveso II Direktifleri, gvenlik ynetim sistemleri ve btn
iletmeyi kapsayan byk kaza nleme politikasna odaklanmakta ayrca kamuoyu
bilgilendirmesine nem vermektedir. Gvenlik raporlar ve acil durum planlarnn
belirli zamanlarda revize edilmesi, arazi planlamas ve iletme ii denetimler yine
Seveso II Direktifleri ile ngrlmtr.
lkemizde Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda Ynetmelik
kapsamnda deerlendirilen byk kaza, herhangi bir kuruluun iletilmesi
esnasnda, kontrolsz gelimelerden kaynaklanan ve kurulu iinde veya dnda
evre ve insan sal iin annda veya daha sonra ciddi tehlikeye yol aabilen bir
veya birden fazla tehlikeli maddenin sebep olduu byk bir emisyon, yangn veya
patlama olaydr. Byk kazalarn oluabilecei iyerleri sz konusu ynetmelik
kapsamnda belirlenen eik deerlerin iyerinde bulunan tehlikeli madde miktar ile
karlatrlmasna gre alt seviyeli kurulular ve st seviyeli kurulular olarak
adlandrlmaktadr. st seviyeli kurulularda bulunan tehlikeli kimyasal madde
miktar alt seviyeli kurululara daha fazla olup ynetmelik kapsamnda yerine
getirilmesi gereken ykmllkler de deimektedir.
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
1.2. Risk Analizi ve Risk Deerlendirme

Risk, en genel anlamda bir tehlikenin gerekleme olasl ile gereklemesi
durumunda yol aaca sonucun birlikte deerlendirilmesiyle hesaplanr. Risk
ynetimi ise ynetim politikalar, prosedrler, analizler gibi sistematik aralarn
kullanlarak alanlar, evrede yaayan insanlar ve dier evre elemanlar iin riskin
azaltlmas iin yaplan almalar btndr.
Risk analizi, riskin mhendislik bilgileri ve matematiksel teknikler
kullanlarak tehlikenin gereklemesi durumundaki sonu ve risk frekans hakknda
bilgi sahibi olmak iin kullanlr.
Risk deerlendirme, yerinde var olan ya da dardan gelebilecek
tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dnmesine yol aan faktrler ile
tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol
tedbirlerinin kararlatrlmas amacyla yaplmas gerekli almalar kapsar. Risk
analizi almalar tamamlandktan ardndan yaplan risk deerlendirme almas
yardm ile risk analizi sonucunda belirlenen risk ile ilgili tahminler yaplr. Bu
tahminler dorultusunda karar verme, risk nleme ya da riski kabul etme
mekanizmalar uygulanr.
alma ortamndaki tehlikeler, zellikle Seveso II kapsamndaki iyerlerinde
gerek alanlar gerekse halk iin riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle,
risklerin her iyerinde her durum iin ayr ayr analiz edilip deerlendirilmesi
uygulanmas gereken en nemli aamadr.
1.2.1. Sfr Risk
Her zaman ve her yerde tehlikeler hayatmz evrelemitir. Hibir ey
yapmadan evde oturma durumunda bile, gnlk ilerin yaplmas ya da evde yangn
kmas gibi durumlarda bile karlalan tehlike sonucu riskin domas
kanlmazdr. Ayrca bu durumun yan sra gnlk yaamda yarar douran pek ok
risk de sz konusudur. rnein tatile gitme durumunda aslnda yolda kaza yapma
riski ile aka kar karya kalnmaktadr.
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Gnlk hayatmzda olduu gibi pek ok proses olaynn ard ardna

gerekletii byk tesislerde de risk kanlmaz bir gerektir.
1.2.2. Kantitatif Risk Deerlendirme
Seveso II Direktifleri kapsamnda yaplan risk analizinin kantitatif olarak
yaplmas, gerek kabul edilebilir riskin belirlenmesi gerekse risk temelli sorulara
(bakm, denetim vb.) cevap vermesi nedeniyle kanlmazdr. Kantitatif risk analizi
yaplrken papyon (bowtie) analizi (ekil 1.1) ile bir felaket senaryosu zerinden
gidilerek ortaya kacak olay sonularnn ve olay frekansnn tahmin edilmesi ile
olay sonucunun etkilerinin deerlendirilmesi ve gerekiyorsa risk azaltma almalar
kolaylkla yrtlebilir.
ekil 1.1. Papyon (bow tie) analizi genel emas (SGB Tefti Kurul Bakanl,
2012)
Olay frekansnn hesaplanmas aamasnda, ncelikle HAZOP ya da what if?
gibi risk analiz yntemlerinin uygulanmas sonucu belirlenen en riskli olay zerinden
olay aac analizi ile felaket senaryosu hazrlanr. Hata aac analizi ve konu ile ilgili
kaytlar incelenerek kk neden analizi yaplr. Bu durumda artk papyon modelinin
her iki taraf da tamamlanmtr. HAZOP ya da what if? gibi kullanlan risk
analizinden alnan frekans deerleri, olaslksal hesaplama yaplarak olay aac
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
sonundaki felaket durumlarnn da frekanslar belirlenir. ekil 1.2de olaslk

hesaplarna gre belirlenmi olay frekanslar grlmektedir.
yerlerinde, kantitatif risk analizi almas yapacak ekibin, ekipmanlarn
hata oranlar, insan hata oranlar, toksik doz-cevap ilikisi, yangn, patlama, yksek
basn durumlarnn yaanmas halinde fiziksel tepkiler, yaplarn patlama gibi
durumlara dayanm, yaylm modellemesi teknikleri, baskc (yangn iin sprink
sistemleri, sznty izole etme vb. ) bariyerlerin zellikleri gibi ayrntl bilgi ve
eitimlere ihtiyac kanlmazdr.
Kabul edilebilir risk seviyesinin belirlenmesinde, kantitatif risk analizinden
elde edilen olaslklarn, felaket senaryosunun papyon (bowtie) analizi ile
deerlendirilmesi sonucu hesaplanan olay frekanslar kullanlr.
1.2.3. Risk Trleri
Kantitatif risk deerlendirme almas yaplrken bireysel ve sosyal kayglar
dikkate alnarak bireysel risk ve sosyal risk olmak zere iki eit risk
deerlendirilmesi yaplmaktadr.
1.2.3.1. Bireysel Risk
Bireysel risk, hem alanlar hem de iyeri evresinde yaayanlar iin
hesaplanabilir. zellikle iyeri evresinde yaayan bireyler iin hesaplama
yaplrken, sz konusu bireylerin ya, genel salk durumlar ve bir tehlike ile kar
karya kalma durumunda kendilerini koruyabilme yetenekleri gibi veriler de
deerlendirilmelidir. Ayrca analizler yaplrken, iyeri evresindeki bireyler iin
alanlardan farkl olarak, felaket senaryosu yaanmas durumunda koruyucu
ekipmanlara sahip olmadklar durumu da unutulmamaldr.
Bireysel risk esas alnarak risk konturlar, maksimum bireysel risk deeri,
ortalama bireysel risk deerleri, lmle sonulanan kaza frekans ve lmcl kaza
oran (FAR) hesaplanabilir.
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.2. rnek olay aac analizi

6
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
1) Maksimum bireysel risk: Maksimum bireysel risk, iletme evresindeki

poplasyonda riske en ak bireyin maruz kald bireysel risktir. Maksimum bireysel
riske maruz kalan birey, iletme faaliyetteyken genellikle en tehlikeli birimde
alanlar,
iletme
hazrda
bekleme
durumundayken
iyeri
evresinde
poplasyondaki bireyler olabilir.

2) Ortalama bireysel risk: Bir alan iin hesaplanan ortalama bireysel risk,
tanmlanan bir alandaki (bina iindeki alanlar, en ok etkilenecek blgedeki
insanlar vb.) bireylerin riskleri toplamnn birey saysna oran sonucunda hesaplanan
risk deeridir. Bir alan iin hesaplanan ortalama bireysel risk, ancak alandaki
dalmn homojen olduu durumda doru olarak hesaplanabilir. Eer alanda dier
bireylere gre daha fazla riske maruz kalan bireyler varsa ortalama risk, gerek
durumdan daha yksek kacaktr.
yeri evresindeki poplasyonlarn tamam iin hesaplanan ortalama bireysel
risk, iyeri etrafndaki btn bireyler iin hesaplanm ortalama bireysel risktir.
Ancak risk seviyeleri, farkl seviyedeki bireyler iin hesaplama yapld durumda
ortalama bireysel risk genellikle doru deerler vermez.
Belli bir saat iin hesaplanan ortalama bireysel risk, tanmlanan bir zaman
diliminde (iletme faaliyete yeni balamken, ortalama alma koullarnda vb.)
bireyler iin hesaplanm ortalama bireysel risktir. Belli bir saat iin hesaplanan
ortalama bireysel riskten yola klarak sekiz saatlik alma diliminde maruz kalnan
ortalama bireysel risk de hesaplanabilir. Bu ilem iin 8 saatlik zaman diliminde
alann hangi blmlerde alt deerlendirilir ve her blm iin hesaplanm
ortalama bireysel riskler zerinden hesaplama yaplr.
3) lmle sonulanan kaza frekans: Bireysel riskten yola klarak
bulunan bir baka deer de lmle sonulanan kaza frekansdr. Seveso II
Direktiflerini uygulayan lkeler, bireysel risk ile ilgili kabul edilebilir risk kriteri
koymalar gerektiinde bir yl ierisinde lmle sonulanabilecek kazann frekansn
kriter olarak benimsemilerdir.
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
4) lmcl kaza oran (FAR): lmcl kaza oran, 108 saat riske maruz
kalma durumu iin tahmin edilen lmcl kaza saysdr. Genel anlamda 1000
alan iin toplam alma saatlerinin kmlatif toplam olarak dnlmtr.
lmcl kaza oran, ortalama bireysel riski gsteren tek bir deerdir.
5) Risk konturleri ve modelleri: Baz kaynaklarda farkl bir risk tr
corafi risk olarak tanmlanan bireysel risk konturlar yardmyla, bireysel riskin
iletme plan zerinde ayrntl olarak haritalandrlmas ve bireysel riskin corafi
yaylm gsterilir. Bireysel risk konturlarndan faydalanlarak frekans ve sonu
analizinin yapld felaket senaryolar zerinde belli bir yerleim birimi iin maruz
kalnabilecek tehlike durumu analiz edilebilir. ekil 1.3de bir iletme iin
hesaplanm rnek bireysel risk konturu belirtilmitir (Institute for Systems
Informatics and Safety, 1999).
ekil 1.3. rnek bireysel risk konturu
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Blgedeki hakim rzgar yn ve hz, corafi koullar gibi pek ok farkl

durum ve patlama, toksik yaylm, yangn gibi pek ok farkl olayn birlikte
deerlendirilmesi risk konturlarnn el ile hesaplanmasn olanaksz klmtr. Bu
nedenle, iyerinde meydana gelmesi muhtemel felaket senaryolarnn bir simlasyon
program araclyla modellenmesi ve risk konturlarnn elde edilmesi olduka
yaygn bir ekilde kullanlmaktadr.
Felaket senaryolarnn modellemesinin yaplmas iin ncelikle sonu olay
ile ilgili olay analizinden elde edilen veriler dorultusunda tetikleyici olay belirlenir.
Bu tetikleyici olay ara senaryolar (toksik yaylm, patlama, yangn vb.) ile felaket
durumunu oluturmutur. Ara senaryolardaki oluma artlar ve evresel faktrlerin
farkll yaplacak modellemenin seimini belirler. Modellemenin yaplmas ile risk
konturlarnn belirlenmesinin yan sra acil durum planlama ile ilgili dzenlemelerin
yaplmas, emniyet mesafelerin belirlenmesi gibi kaza olmas durumunda kar
karya kalnacak durumlar ile ilgili fikir yrtlebilir (Hata! Bavuru kayna
bulunamad.)
Toksik yaylm, yangn ve patlama modellemeleri yaplrken kullanlan
modellemeler 3 temel yaklam ile yaplmaktadr. Modelleme programna karar
verilmesi bu yaklamlarn kstaslar deerlendirilerek yaplr.
Gauss yaklamna gre, salnmn modellenmesinde uzun sreli bir salnm,
kk paralara blnm gibi dnlr. Meydana gelen etkiler, farkl konumlar
iin toplanr ve dalm Gauss yasas kullanlarak hesaplanr. Genel olarak
reaksiyona girmeyen ntral ve kararl gazlarn modellenmesinde kullanr. Molekler
dfzyon, trblansl difzyon ve konsantrasyon arasndaki balantlar en basit
ekliyle hesaplar. Doru sonular verdii mesafe aral 100 m ile 10 km
arasndadr. Ayrca zaman ve konuma gre hz ve yn asndan dorusal rzgar
alann esas alr, konuma gre engeller ve yeryz ekillerini yok saymtr. Bu
nedenle en basit modelleme eklidir. Acil durumlarn modellemesinde kullanlan
Aloha - Cameo (EPA - ABD) ve INPUFF (EPA) modelleme programlar gauss
yaklamn kullanr (ekil 1.5).
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.4. Modelleme admlar
10
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.5. Aloha - Cameo (EPA) program ile toksik yaylmn modellenmesi
ntegral tipi yaklam, akkanlar dinamii denklemlerinin basitletirilmi
ekilde zlmesi ile oluturulmutur. Hafif, ar, ntral gibi btn gaz
yaylmlarnn modellenmesinde kullanlr. Ancak sabit hava artlarnn kullanlmas,
yeryz ekilleri ve engellerin bulunmamas modellemenin gerekliini zayflatr.
Ayrca molekler difzyonu ihmal etmesi nedeniyle dk hzl salnmlarn ve zayf
rzgarlarn modellenmesi iin uygun deildir. Doru sonular verdii mesafe aral
20 m ile 10 km arasndadr. EFFECTS (TNO - Hollanda), Phast (DNV Software ngiltere), SAFER (SAFER System - ABD) modelleme programlar integral tipi
yaklam kullanr (ekil 1.6).
11
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.6. Phast (DNV Software) program ile jet yangn durumunun modellenmesi
CFD (biliimsel akkanlar dinamii) yaklam, akkanlar dinamii
denklemlerinin zlmesi ve trblans modellerinin kullanlmas ile oluturulmutur.
Trblansl dalgalanmalar, engeller ve yeryz ekillerini dikkate alan karmak bir
evre simlasyonunu ierir. Doru sonular verdii mesafe aral 1 cm ile 2 km
arasndadr. Tercih edilen yntem ve kullanlan dnglere gre olduka doru
sonular vermesine ramen ok sayda veri ve parametre girii, uzun hesaplama
sresi modellemenin olumsuz yanlardr. Atmosferik yaylm modellemede
kullanlan Mercure (EdF), dalm ve patlama durumlarnn modellenmesinde
12
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
kullanlan FLACS (GexCon), Fluent, Phoenics, Star-CD, Fluidyn modelleme

programlar CFD yaklamn kullanr (ekil 1.7)
ekil 1.7 Fluidyn program ile yangn durumunun modellenmesi

1.2.3.2. Sosyal Risk
Sosyal kayglar sz konusu olduunda, tek bir olay ya da olaylar btnnn
byk lekli sonulara yol amas deerlendirilir. Bu durumda hesaplanan risk
sosyal risktir. Nkleer bir kazann olmas, tren ya da uak kazasnn yaanmas
durumlar bu kapsamda deerlendirilebilir.
Sosyal riskin deerlendirilmesi zellikle etkilenen kitledeki tolere edilebilirlik
snrnn tam olarak belirlenememesi nedeniyle (rnein ocuklar gibi riske daha ak
bireyler varl vb.) bireysel riske gre zerinde allmas olduka zordur. Bu
nedenle genellikle kat mevzuat dzenlemeleri ile kontrol altnda tutulur.
13
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Sosyal risk esas alnarak kmelenmi risk, FN erileri, ortalama lm oran

ve risk integrali hesaplanabilir.
1) Kmelenmi risk: Sosyal riskin, iletme iinde alanlar iin
hesaplanmas
kmelenmi
risk
adn
alr.
yeri
ierisindeki
riskin
deerlendirilmesine ilikin hesaplar esas alnmaktadr.

2) Ortalama lm oran: Birim zamanda olas btn kazalar sonucunda
meydana gelebilecek lm saysnn kaza saysna oran sonucunda ortaya kan
deer ortalama lm oran olarak tanmlanr. Ortalama lm oran, kaza lm oran
olarak da bilinir ve sosyal riski len tek bir rakamdan ibarettir.
3) Risk integrali: Risk integrali, felaket senaryosu verileri esas alnarak
izilen FN erisi zerindeki veriler ile hesaplanan ve risk indeksi verisini gsteren
tek bir deerden ibarettir.
4) FN erileri: Sosyal risk, tablolar ve grafikler yardmyla gsterilse de en
yaygn gsterilme ekli FN erileri eklindedir (Health and Safety Executive (HSE),
2004).
FN erileri, ok lml kaza frekanslarnn yaylmn gsterir. Logaritmik
skalada lm saysnn (N), kmlatif olay frekansna (F) gre izilmesiyle elde
edilir. ekil 1.8de modelleme programlarndan biri Phast (DNV Software)
araclyla izilmi rnek FN erisi gsterilmitir.
1.3. Kabul Edilebilir Risk
alma hayatndaki btn risklerin yok edilmesi yani sfr riskin
salanmas mmkn deildir. Bu nedenle, baz riskler kabul edilerek iletmenin
devamll salanr.
14
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.8. rnek FN erisi

zellikle 1970li yllarda yeni bir kavram olarak ortaya kan kabul edilebilir
risk kavram i sal ve gvenlii alannda sorumluluk almay da beraberinde
getirir. Bu nedenle yaplmas gereken en nemli adm, riski ya nlemek ya da
devaml kontrol altnda tutmaktr. Bu aamada hangi risklerin kabul edilebilir
olabilecei ile ilgili eitli metodolojiler (SFAIRP, ALARP, ALARA) gelitirilmi.
Bu metodolojiler kesinlikle kalite ile ilgili olmayp koruyucu ve nleyici i sal ve
gvenlii faaliyetlerini hedeflemektedir (Center for Chemical Process Safety, 2010).
SFAIRP (So Far As Is Reasonably Practicable) metodolojisi genel olarak
basit i sal ve gvenlii faaliyetlerinde uygulanr.
ALARP (As Low As Reasonably Practicable) metodolojisine gre baz
kstaslara (zaman, efor, maliyet vb.) bal olarak yarar maliyet analizi yaplarak
(cost benefit analysis - CBA) byk orantszlk durumu oluana kadar risk
indirgemesi yaplmaldr. Byk orantszlk analizi yaplrken alnan gvenlik
nlemlerinin salanacak fayda (meydana gelecek kaza sonularnn analizi vb.) ve
maliyet (gvenlik nlemlerinin alnmas iin harcanan zaman, efor, para vb.)
karlatrmas yaplr. Yaplan karlatrmada ALARP seviyesindeki bir risk iin
15
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
kazanlacak faydann harcanacak maliyete gre fazla olmas durumunda gvenlik

nlemlerinin alnmas arttr. Ancak kazanlacak faydann ok az, harcanacak
maliyetin ok fazla olmas durumunun (byk orantszlk durumu) kantlanmas
halinde daha fazla gvenlik nlemi alnmayabilir. Bu durumda dikkat edilmesi
gereken yaplan analizin teknolojik gelimeler, maliyet analizinin deimesi vb.
nedenlerle yaplan ksa zaman dilimlerinde bile deiebileceidir.
ALARA (As Low As Reasonably Achievable) metodolojisine gre byk
orantszlk analizi gibi herhangi bir deerlendirmeye baklmakszn, btn risklerin
geni lde kabul edilebilir blgede olmas arttr. Maliyet - yarar ilikisi olmadan
analiz yaplmas nedeniyle olduka uygulanmas zor ve maliyetli bir almadr.
Genellikle
baz
askeri
havaclk
almalar
ve
radyoloji
alanlarnda
uygulanmaktadr.
Seveso II kapsamnda kabul edilebilir risk (ALARP) seviyesi belirlenirken
alanlarn yan sra evrede yaayan canllara ve evreye verilebilecek zararlar da
dnlmelidir. Etkilenen blgenin belirlenmesinin ardndan riskin ayrntl olarak
tanmlanmas, kantitatif bir risk analizi yntemi ile karakterize edilmesi ve en kt
felaket senaryosu zerinden kabul edilebilir risk seviyesine gre deerlendirmenin
yaplmas gerekir. Yaplan deerlendirmeler ile arazi kullanm planlamas ve acil
durum eylem plan ile ilgili mdahale planlarnn hazrlanmas iin kullanlr.
1.4. ALARP Metodolojisi
ALARP metodolojisinin uygulanmasnda bilinmesi gereken en nemli nokta
tolere edilebilir risk ve kabul edilebilir risk kavramlarnn farkl durumlar
gsterdiidir. Riskin belirgin bir ekilde yarar salad ve kontrol altnda tutulduu
durum tolere edilebilir riski gsterirken, ayn risk herkes iin kabul edilebilir riski
temsil etmeyebilir. rnein bir yerden bir yere uak ile seyahat etmek elde edilen
zaman yararna gre tolere edilebilir bir riske sahiptir. Ayrca uu konusunda
uygulanan standartlar, bakmlar ve gvenlik koullar gz nne alndnda risk
olabildiince azaltlm ve kabul edilebilir seviyeye drlmtr.
16
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ALARP (As Low As Reasonably Practicable) metodolojisinde kabul

edilebilirlik seviyesinin belirlenmesinde ncelikle hesaplanan riskin olduu blge
belirlenir (Yasseri ve Mahani, 2009).
Bu aamada karar verilmesi gereken riskin geni lde kabul edilebilir,
tolere edilebilir veya kabul edilemez blgede olmasdr.
ekil 1.9da (geni lde kabul edilebilir, tolere edilebilir yada kabul
edilemez) genin tabanna doru artan risk seviyesi gsterilmitir. Krmz
blgedeki risk kabul edilemez riski gsterirken, sar renkle gsterilen blm geni
lde kabul edilebilir riski gstermektedir. Kabul edilemez blgede belirlenen
riskler kesinlikle kabul edilemez olup gvenlik nlemleri artrlarak risk mutlaka
azaltlmaldr. Kabul edilemez blge ile geni lde kabul edilebilir blge
arasndaki blgeye tolere edilebilir blge denir. Bu blgedeki riskler ALARP
metolodojisine gre deerlendirilerek karar verilmedir. Yani ancak risk azaltmnn
gerekletirilemedii ya da byk orantszlk analizi sonucuna gre byk
orantszlk durumu olumas halinde risk tolere edilebilir.
ALARP metodolojisi, kabul edilebilir risk kriteri iin kabul edilemez blgeyi
belirleyen st seviye risk kriterini ve geni lde kabul edilemez blgeyi belirleyen
alt seviye risk kriterini ngrr (ekil 1.9).
Baz ALARP uygulamalarnda, iki blgeyi ve tek risk kriterini esas alan
uygulamalara da rastlamak mmkndr. Bu durumda sadece kabul edilemez blge,
ALARP blgesi ve st seviye risk kriteri belirlenmi olup geni lde kabul
edilebilir blge ve alt seviye risk kriteri olmakszn risklerin deerlendirilmesi esas
alnmaktadr (ekil 1.10)
17
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Bireysel risk ve toplumsal kayglarn artmas
Kabul edilemez blge
Tolere edilebilir blge
Geni lde kabul

edilebilir blge
hmal edilebilir risk

ekil 1.9. Kabul edilebilir risk ve ALARP (British Standarts, 2010)
Kabul edilebilir riskin belirlenmesi, birok deiken girdinin birlikte
deerlendirildii olduka karmak bir karar verme mekanizmasdr. Maliyet yarar
analizi yaplrken byk orantszlk durumu oluana kadar gvenlik nlemlerinin
artrlmas hedeflenir.
Sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir riskin belirlenmesi iin FN erileri
kullanlr. Ulusal olarak belirlenen ALARP seviyesi ile FN erilerinin ayn grafik
zerinde izilmesi ile gerekli deerlendirme yaplabilir.
1.5. ALARP Seviyesi Hesaplama Metodolojisi
ALARP seviyesinin hesaplanmas bir bilgisayar program yardm ile risk
konturlerinin hesaplanmas ve FN erilerinin izilerek analiz edilmesi ile
gerekletirilir.
18
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Bireysel risk ve toplumsal kayglarn artmas
Kabul edilemez blge
hmal edilebilir risk

ekil 1.10. ki blgeli tek snr deerli ALARP kriteri (British Standarts, 2010)
1.5.1. ALOHA Program ile Risk Konturlerinin Hesaplanmas
Bireysel risk iin kabul edilebilir risk seviyesi ile ilgili deerlendirme yapmak
iin risk konturlar izilir ve izilen izorisk erileri mevzuatta bulunan deerler ile
karlatrlarak gerek alan planlamas, gerekse acil durum eylem planlamalar iin
deerlendirmeler yaplr.
Bu almada lisans kullanm creti olmamas nedeniyle ALOHA program
zerinden modelleme almas yaplmtr. Benzer modellemeler dier programlar
(Phast, Effects, Fluidyn vb.) iin de yaplabilir.
Modelleme
almas
yapmak
iin
her
durumun
kendi
ierisinde
deerlendirilmesi ve meydana gelme ekli ile ilgili bilgilerin toplanmas

gerekmektedir. Bu nedenle rnek almada belli bir senaryo zerinden gidilecektir.
Kaza senaryosunda, stanbulda bulunan bir iyerinde ak bir alanda, sv
halde benzen ieren 500 galonluk, 4 feet apl 5,32 feet yksekliindeki silindirik bir
tank sz konusudur. 07.05.2013 tarihinde alan ayn gn ierisinde dolum yaplm
olan tankn tabanndan 25 cm ykseklikte, 15 cmlik bir delikten sznt olduu tespit
19
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
eder. Szntnn tespit edildii tarihte hava scakl 300C ve rzgr hz 7 mil/h
hznda gneybat ynndedir. Rzgr hz blgede bulunan 10 m ykseklikteki
meteoroloji kulesinden llmtr. Hava durumu bulutlu ve bal nem oran %75
tir. Havada herhangi bir ters ak tespit edilmemitir.
Verilen senaryo zerinden meydana gelen sznt nedeniyle oluacak toksik
bulut ile ilgili modelleme yaplacaktr.
Modelleme yapmak iin ALOHA programnn bilgisayara kurulmasndan
sonra verilen kaza senaryosundaki veriler zerinden, yer ve kimyasal madde ile ilgili
seimler yaplmaldr. Program, ABD evre Koruma Agency (EPA Enviromental
Protection Agency) tarafndan yazld iin ABD iindeki yerleim birimleri
otomatik olarak gelmektedir. Trkiye iindeki bir yerleim birimi, denizden
ykseklik, enlem ve boylam deerleri eklenerek programa kolaylkla eklenebilir
(ekil 1.11). Ok butonuna baslarak girilen veriler onaylanr.
ekil 1.11. Yerleim yeri ekleme (ALOHA)
20
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Deerler girildiinde stanbulda yerleim yerleri iinde grlecektir (ekil

1.12). Select butonuna baslarak seim yaplr.
ekil 1.12. Yerleim yerinin seilmesi (ALOHA)

Kimyasal madde ile ilgili seim yapmak iin SetUp>Chemicals
mensne tklanarak alan listeden senaryodaki kimyasal olan benzen bulunur
(ekil 1.13.). Select butonuna baslarak seim yaplr.
ekil 1.13. Kimyasal maddenin seimi (ALOHA)
21
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Konum ve yer seiminin ardndan, hava koullar ile ilgili veriler programa
girilmelidir. SetUp>Atmospheric>User Input mensne tklanr ve verilen
senaryodaki rzgar hz, rzgar yn, rzgarn lm koullar, iyerinin bulunduu
yerin koullar ve hava koullar verileri girilir (ekil 1.14) Ok butonuna baslarak
girilen veriler ve yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.14. Rzgar ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)

Alan blmdeki hava scakl ve nemlilik deerleri ilgili senaryodakine
uygun olarak girilir (ekil 1.15). Ok butonuna baslarak girilen veriler ve yaplan
seimler onaylanr.
22
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.15. Hava koullar ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)

Genel olarak evre koullar ve kimyasal madde ile ilgili bilgiler programa
girildikten sonra, sznt ile ilgili verilerin programa girilmesi gerekmektedir.
Senaryoda verilen tanktan szntnn modellenmesi iin SetUp>Source>Tank
mens seilir ve tankn ekli, tankn boyutlar ile ilgili veriler programa girilir
(ekil 1.16). Ok butonuna baslarak girilen veriler ve yaplan seim onaylanr.
ekil 1.16. Tank ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
23
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Alan mende kimyasal maddenin hangi halde bulunduu ve maddenin

hangi scaklkta sakland ile ilgili veriler girilmelidir (ekil 1.17). Ok butonuna
baslarak yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.17. Kimyasal maddenin hali ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
Alan mende tankta ne kadar kimyasal madde bulunduu ile ilgili veriler
girilir. Tankn sabah saatlerinde doldurulduu bilindii iin yaklak olarak %100
dolu olduu dnlmtr (ekil 1.18). Ok butonuna baslarak girilen veri
onaylanr.
24
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.18. Tankn iindeki kimyasal madde miktar ile ilgili verinin girilmesi
(ALOHA)
Alan mende senaryoda meydana gelen durum ile ilgili veriyi girmek iin
tanktan sznt olmas ve herhangi bir yangn ya da buharlama durumunun sz
konusu olmad durum seilir (ekil 1.19). Ok butonuna baslarak yaplan seim
onaylanr.
25
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.19. Meydana gelen durum ile ilgili seimin yaplmas

Alan mende senaryoda verilmi olan szntnn zellikleri ile ilgili veriler
girilir (ekil 1.20). Ok butonuna baslarak girilen veri ve yaplan seimler
onaylanr.
26
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.20. Szntnn olduu delik ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
Alan mende szntnn olduu deliin tanktaki yeri ile ilgili veri girilir
(ekil 1.21). Ok butonuna baslarak girilen veri ve yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.21. Szntnn olduu deliin yeri ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)
27
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Alan mende meydana gelen sznt ile ilgili veriler girilir (ekil 1.22). Ok
butonuna baslarak yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.22. Szntnn yaylm ile ilgili verilerin girilmesi (ALOHA)

Senaryo sonucu meydana gelebilecek toksik bulut oluumu ile ilgili
modellemeyi grebilmeyi grebilmek iin Display>Threat Zone mens seilir.
Alan mende toksik bulut seimi ile ilgili analiz seilir (ekil 1.23). Ok butonuna
baslarak yaplan seim onaylanr.
28
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.23. Yaplacak analizin seimi (ALOHA)

Alan mende izorisk erileri izilirken grlmek istenen risk erileri
seilmelidir. rnek olarak programn nerdii veri tabanndan alnm deerler iin
izim yaplmtr (ekil 1.24). Ok butonuna baslarak yaplan seimler onaylanr.
ekil 1.24. Risk erileri snr deerlerinin seilmesi (ALOHA)
29
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Verilen senaryoya gre belirlenen izorisk erileri ekranda grlmektedir

(ekil 1.25). ALOHA programnda yaplan modellemelerin tmnde rzgar yn
daima sa tarafa doru grlmektedir. Ancak verilen senaryoda gerek rzgar yn
gneybat verilmitir. Bu durumda izilen modellemenin sa tarafnn gneybat
olduuna dikkat edilerek analiz yaplmaldr.
ekil 1.25. ALOHA program ile modellemenin yaplmas

Verilen senaryoya gre yaplan modelleme ile ilgili deerler ekrandaki text
dosyas zerinden de grlebilmektedir (ekil 1.26).
30
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.26. Modelleme sonucu elde edilen deerler

1.5.2. FN Erilerinin izilmesi
Sosyal risk iin kabul edilebilir risk seviyesinin belirlenmesinde FN erileri
kullanlr. FN erileri kmlatif olay frekansnn (F), olay sonucunda tahmin edilen
lm saysna (N) gre izilmesiyle elde edilir.
FN erileri, eski kaza kaytlar, kantitatif risk analizi sonular ve kabul
edilebilir risk kriterinin deerlendirilmesi ile oluturulur.
Sosyal riskin tahmin edilmesi ile ilgili pek ok gr vardr. Sonu olarak
tahmini bir olay frekans (f) ve olaydan etkilenecek kii says (N) belirlenir. Eer
izilen grafikte olay frekansnn (f), kii says ile deiimi gsterilirse, grafik fN
erisi adn alr. Ancak olay frekans kmlatif toplam yaplarak (F), kii says ile
deiimi gsterilirse, grafik FN erisi adn alr. FN erileri, kk olay
frekanslarnn da hesaplara katlmas asndan daha kullanldr. Ayrca sosyal risk
ile ilgili tahminler logaritmik skalada kk deerlerin etkisi daha fazla grlebildii
iin ok daha doru sonular gstermektedir.
FN erisi izmek iin, btn olaylara (Ex) ait frekanslar (fx) ve sonular (Nx),
azalan N deerlerine gre listelenir. Kmlatif toplam yapmak iin azalan N
deerlerine gre sralanan f deerleri toplanr (izelge 1.1).
31
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
izelge 1.1. Kmlatif frekansn hesaplanmas

Olay frekans
Olaylarn
Olaylar
(yllk)
sonular
Kmlatif frekans
(yllk)
E1
f1
N1
F1=f1
E2
f2
N2
F2=f1+f2
E3
f3
N3
F3=f1+f2+f3
E4
f4
N4
F4=f1+f2+f3+f4
..
En
fn
Nn
Fn=f1+f2+f3+f4++fn
rnek bir kantitatif risk deerlendirmesinde 10 olay frekans deerleri ve

hesaplanan lm saylar verilmitir (izelge 1.2)
izelge 1.2. Kantitatif risk deerlendirmesi sonular
lm says
Olaylarn frekans
Olaylar
(N)
(f, yllk)
1
12
4,8x10-3
123
6,2x10-6
33
7,8x10-3
33
9,1x10-4
29
6,3x10-3
16
7,0x10-4
67
8,0x10-5
10
4,0x10-3
52
1,2x10-6
10
3,4x10-4
Verilen kantitatif risk analizi sonular, olaylar sonucunda meydana gelen

lm saysna gre azalan bir ekilde sralanmtr (izelge 1.3).
32
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
izelge 1.3. Azalan N deerlerine gre verilerin sralanmas

lm says
Olaylarn frekans
Olaylar
(N)
(f, yllk)
2
123
6,2x10-6
67
8,0x10-5
52
1,2x10-6
33
7,8x10-3
33
9,1x10-4
29
6,3x10-3
16
7,0x10-4
12
4,8x10-3
10
4,0x10-3
10
3,4x10-4
Azalan N deerlerine gre listelenen olay frekanslarndan kmlatif frekans

deerleri hesaplanmtr (izelge 1.4)
izelge 1.4. Kmlatif frekans deerleri
lm says
Olaylar
(N)
Olaylarn frekans
Kmlatif frekans
(f, yllk)
(F, yllk)
123
6,2x10-6
6,2x10-6
67
8,0x10-5
8,6x10-5
52
1,2x10-6
8,7x10-5
33
7,8x10-3
7,9x10-3
33
9,1x10-4
8,8x10-3
29
6,3x10-3
1,5x10-2
16
7,0x10-4
1,6x10-2
12
4,8x10-3
2,1x10-2
10
4,0x10-3
2,5x10-2
10
3,4x10-4
2,5x10-2
33
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
Hesaplanm kmlatif frekans (F) ve lm says (N) deerlerine gre FN

erisi izilmitir (ekil 1.27)
ekil 1.27. rnek kantitatif risk analizi deerlerine gre izilmi FN erisi
Kabul edilebilir risk kriteri ile birlikte FN erisinin deerlendirilmesi iin
ngilterenin ulusal ALARP seviyeleri FN erisi ile ayn grafik zerinde izilmitir
(ekil 1.28)
34
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.28. Hesaplanan sosyal riskin deerlendirilmesi (ngiltere)

Hesaplanan FN erisi deerlendirildiinde, ngilterenin ulusal ALARP
seviyesi deerlerine gre sosyal risk kabul edilemez blgede belirlenmitir. Bu
durumda ilave gvenlik nlemleri alnmas zorunludur.
Kabul edilebilir risk kriteri ile birlikte FN erisinin deerlendirilmesi iin
Hollandann ulusal ALARP seviyesi FN erisi ile ayn grafik zerinde izilmitir
(ekil 1.29)
35
1. GR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 1.29. Hesaplanan sosyal riskin deerlendirilmesi (Hollanda)

Hesaplanan FN erisi deerlendirildiinde, Hollandann ulusal ALARP
seviyesi deerlerine gre sosyal risk kabul edilemez blgede belirlenmitir. Bu
durumda ilave gvenlik nlemleri alnmas zorunludur.
36
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
2. NCEK ALIMALAR
AB lkelerinde, kabul edilebilir risk kriteri iin belli bir deerin belirlenmesi
aamasnda genel olarak iki temel yntem kullanlmtr. Baz lkelerde (rnein
ngiltere) daha ok deneyime dayanan bir yntemle byk kaza analizlerini ve
gemi yllarn verileri kullanlarak kabul edilebilir risk kriterinin deeri
belirlenmitir. Baz lkelerde (rnein Hollanda) ise daha ok teknolojiye dayanan
belli hedeflere gre geliimi amalayan risk kriteri deeri belirlenmitir (Trbojevic,
2009).
Ayrca baz AB lkelerinde sosyal risk seviyelerinin yan sra bireysel risk
seviyeleri ile ilgili kriterler de konulmutur. Felaket senaryosundan yola klarak
hesaplanan bireysel risk seviyelerine gre iyeri etrafnda risk konturlar (isorisk
erileri) belirlenir. Risk konturlar, iyeri evresindeki ayr risk seviyesine sahip
noktalarn
birletirilmesiyle
oluturulur.
Risk
konturlarnn
belirlenmesiyle
oluturulan haritalar iyeri etrafndaki yerleimin planlamasnda (land use planning)

kullanlr (Health and Safety Authority, 2010). zellikle Seveso III Direktifleri
kapsamnda bu konuda ok daha detayl almalar yaplmas ngrlmektedir.
2.1. ngilterede Kabul Edilebilir Risk Seviyesi
ngilterede kabul edilebilir risk kriteri ile ilgili ilk alma 1967 ylnda
F.R. Farmer tarafndan yaplan nkleer enerji reaktrleri iin hazrlanan olay-frekans
grafii (ekil 2.1) olarak kabul edilmektedir. Bu grafik frekans deerini kmlatif
olarak
gstermemesi
nedeniyle
tam
anlamyla
FN
erisi
olarak
deerlendirilememektedir.
1974 ylnda Flixboroughda yaanan byk endstriyel kazadan sonra
yaplan almalarda ilk defa sosyal risk ile ilgili kriter nerilmi ve nkleer olmayan
iyerleri iin tolere edilebilir maksimum byk kaza frekansnn ylda 10-4 olmas
dnlmtr. Bu kriter, FN erisinin st seviye risk kriteri olarak halen Hong
Kong, Brezilya (Sao Paulo Eyaleti) ve Avustralyada (Victoria ve Yeni Gney Giller
Eyaletleri) kullanlmaktadr.
37
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 2.1. Farmer erisi (Center for Chemical Process Safety, 2009)
Bireysel risk ile ilgili 1983 ylnda yaplan kabul edilebilir risk seviyesi
belirleme almalar sonucunda st seviye risk kriteri iin 10-3 kaza/yl, alt seviye
risk kriteri iin 10-6 kaza/yl dnlmtr.
Sosyal risk iin alt seviye risk kriteri 1988 ylna kadar gndeme gelmezken,
ALARP metodolojisinin ne srlmesi ile bu kriter iin de baz deerlerin sunulmas
ihtiyac domutur. Buna gre meydana gelmi byk endstriyel kazalarn
deerlendirilmesi ile geni lde kabul edilebilir risk kriterinin, st seviye risk
kriterinden 10 kat dk olmas, yani 10-5 kaza/yl olarak belirlenmesi
ngrlmtr.
zellikle kantitatif risk analiz tekniklerinin glenmesi ile kabul edilebilir
risk seviyesinin de iyerinde yaplan ie gre (zellikle nkleer ve nkleer olmayan
iletmeler iin) ayr ayr belirlenmesi gr ne kmtr. 1992 ylnda HSE (Health
and Safety Executive) yapt almalar ile nkleer olmayan iletmeler ve faaliyette
olan nkleer iletmeler iin bireysel risk iin st seviye risk kriterinin 10-3 kaza/yl,
sosyal risk iin st seviye risk kriterinin 10-4 kaza/yl olmasnn, alt seviye risk
kriterinin ise hem bireysel risk hem de sosyal risk iin 10-6 kaza/yl olmasnn uygun
38
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
olacan belirtilmitir. Yeni kurulacak olan nkleer tesisler iin ise sosyal risk iin
10-5 kaza/yl, bireysel risk iin 10-4 kaza/yl deerleri st seviye risk kriteri olarak
nerilmitir.
Gnmzde ngiltere Seveso II Direktifleri kapsamnda tek bir kaza iin
nerilen kabul edilen risk seviyesi, sosyal risk iin FN erileri zerinden (50,2x10-4),
-1 erileri (ekil 2.2) yani 10-4 kaza/yl, iletmede alanlar iin de 10-3 kaza/yldr.
Ayrca ALARP blgesi olarak belirlenen 10-4 - 10-6 kaza/yl risk erileri arasndaki
riskler iin yaplacak byk orantszlk analizi kapsamnda maliyet-yarar orannn
yaplmas ngrlmtr. Ancak maliyet-yarar analizinin sadece tek bir olay iin
uygun olduu grlmektedir. Yani birden fazla olay iin risklerin ALARP
blgesinde kmas durumunda risk azaltmnn uygulanmas zorunludur.
ekil 2.2. ngiltere iin kabul edilebilir sosyal risk kriteri (Center for Chemical
Process Safety, 2009)
39
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
Ayrca ngilterede alan planlamas kiilerin dayanm, o blgede geirilecek

zaman, alanda bulunan kii says, acil duruma mdahale durumlar ve alanda
bulunan yaplarn zelliklerine gre 4 kategori belirlenmitir.
Kategori A, evler, oteller ve tatil alanlar gibi bir kiinin 24 saat alanda
bulunduu, gen, yal gibi bir nfus iinde ayrmn yaplamad ve acil bir
durumda tahliyenin ok zor olduu alanlar gstermektedir.
Kategori B, 100 alandan daha az fabrikalar, depolar gibi alma alanlar
ile 200 aratan daha az kapasiteli park alanlarn gstermektedir. Bu kategoride
almaya daha uygun olan gen ve salkl nfus bulunmakta ayrca acil durumlarda
tahliye ok daha kolay yaplabilmektedir.
Kategori C, halka ak 250 m2den daha byk olan iletmeler ile restoran,
gsteri alan gibi sosyal faaliyet blgelerini gsterir. Bu kategorideki alanlarda
yerleim yoktur ancak bulunan insanlar belli dnemlerde oradadr ve nfus
younluu nedeniyle acil bir durumda koordinenin salanmas olduka zordur.
Kategori D, bir tehlikeden kolaylkla etkilenebilecek fazla nfuslar gsterir.
Hastahaneler, okullar bu kategoride deerlendirilebilir ve acil bir durumda tahliye
neredeyse imkanszdr.
yeri evresindeki alanlar ise i alan (IZ), orta alan (MZ) ve d alan (OZ)
blgelerine ayrlr. Bu alanlarda risk konturlar, i alanda 10x10-6, orta alanda 1x106
, d alanda 0,3x10-6 deerleridir (ekil 2.3).
40
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
ekil 2.3. ngiltere'de alan planlamas (Center for Chemical Process Safety, 2009)
yeri evresindeki alanlarn, kategorisi belirlenmi blgelere gre karar
verilmesinde PAHDI karar verme matrisi (izelge 2.1) kullanlr (Health and Safety
Executive (HSE), 2009).
izelge 2.1. PAHDI karar verme matrisi (Health and Safety Executive (HSE), 2009)
Duyarllk
Alan (IZ)
Orta Alan (MZ)
D Alan (OZ)
1 - Kategori A
evet
evet
evet
2 - Kategori B
evet
evet
3 - Kategori C
evet
4 - Kategori D
PAHDI karar verme matrisine gre evet yazlan alanlarda, duyarllk

gsterilen
deerler
olan
yerleim
birimlerinin
olmas
uygun
olarak
deerlendirilmekte, - yazlan alanlarda, duyarl gsterilen deerler olan yerleim

birimlerinin olmas tavsiye edilmemektedir.
2.2. Hollandada Kabul Edilebilir Risk Seviyesi
Kabul edilebilir risk seviyesiyle ilgili en eski almay yapan lke olarak
bilinen Hollandada, bu almalar 1953 ylna kadar dayanr. Limanda yaplan
41
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
almalar srasnda kabul edilebilir risk faktrnn, bireysel risk iin 10-6 olmas
uygun grlmtr.
1970li yllarda Avrupa Birliinde zellikle proses gvenliinden kaynakl
kazalarn ard ardna meydana gelmesi ile Hollandann Groningen blgesi iin
bireysel ve sosyal risk iin kriteri belirleme almalar hz kazanmtr. Bu
kapsamda Groningen nfusunun kazadan kaynaklanan bireysel ortalama lm riski
toplamnn %1i olan 10-5 kaza/yl deeri bireysel risk iin st seviye kriteri olarak
belirlenmitir. Sosyal risk iin ise ekil 2.4de gsterilen FN erisi esas alnmtr.
Tehlikeli rnler iin kullanlmas ngrlen eri iin hesaplanacak N deerleri iin
edeer veriler kullanlmas uygun grlmtr. Bu durumda N iin ifade edilen 1
deeri byk endstriyel kazaya, 10 deeri kazaya, 100 deeri hafif kazaya ve 1000
deeri ok hafif kazaya karlk gelecek ekilde deerlendirilmelidir (Casal, 2008)
ekil 2.4. Groningen blgesi iin sosyal risk kriterleri (Casal, 2008)
1980li yllarda zellikle sosyal risk iin planlamalar nem kazanmtr. 1982
ylnda Rijnmond blgesinde bulunan iyerlerinde kantitatif risk deerlendirmenin
yaplmas, hem bireysel hem de sosyal risk iin belirli standartlara uyulmas ve her
iki risk iin kabul edilebilir risk seviyesine uyulmas zorunluluk haline gelmitir.
42
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
1989 ylnda yaplan almalarla, 1953 ylnda belirlenen bireysel risk oran
revize edilmi ve limanda yaplan almalar iin bireysel risk kriteri Hollandada 1014 ya arasndaki bireylerin doal nedenli lm riskinin %1i olan 10-6 kaza/yl
seviyesinde olmas onaylanmtr. Ayrca faaliyette olan iyerleri ve yeni kurulan
iyerleri iin farkl deerler olmas gr ne kmtr. nk faaliyette olan
iyerlerinin, belirlenen daha gvenli dzeye uymas olduka zordur. Bu nedenle
faaliyette olan iyerleri iin kabul edilebilir bireysel risk kriteri 10-6 kaza/yl iken
yeni kurulan iyerleri iin 10-5 kaza/yl deeri benimsenmitir.
1996 ylnda yaplan mevzuat almalar ile tehlikeli madde tanmas ile
ilgili bireysel risk kriteri 10-6 kaza/yl olarak belirlenmitir. Buna bal olarak sosyal
risk kriteri de FN erisi zerinden tama yaplan kilometre bana (10,10-4),-2
erileri olarak belirlenmitir.
1999 ylnda yaplan almalarda bireysel risk kriteri belirlenirken hassas ve
hassas olmayan blgelerinin belirlenmesi gr ne kmtr. Hassas blge olarak,
evler, apartmanlar gibi yerleim birimleri, hastahaneler ve okullar gibi salk ve
eitim hizmetlerinin verildii yerler ve stratejik deeri olan binalarn bulunduu
yerler tanmlanmaktadr. Hassas olmayan blge olarak, maaza, otel, restoran, kafe
gibi dinlenme ve elence alanlar ile dier iyerlerinin bulunduu blgeler
tanmlanmtr. Buna gre bireysel risk iin faaliyette olan ve yeni kurulan iyerleri
iin hassas olmayan blgelerde uygulanacak risk kriteri 10-5 kaza/yl iken hassas olan
blgelerde uygulanacak risk kriteri 10-6 olarak belirlenmitir.
Hollandada iyeri dndaki gvenlik ile ilgili zellikle Enchede ve
Toulousede yaanan byk endstriyel kazalar byk admlar atlmasna neden
olmutur. Bu kapsamda bireysel risk ile ilgili kriter ayn zamanda bir yerin riskinin
de belirlenmesinde nem kazanmtr. Corafi risk diye de adlandrlan bu yntem
faaliyette olan ve yeni kurulan iyerleri iin uygulanmaya balamtr. Bu uygulama
iin yeni kurulan iyerleri iin 10-6 risk kontoru esas alnrken, faaliyette olan
iyerleri iin bireysel riskin kriterine zamana gre kademeli gei ngrlmtr.
Buna gre faaliyette olan iyerleri iin Ekim 2007ye kadar 10-5 risk kontoru esas
alnrken, Ocak 2010 tarihinden itibaren 10-6 risk kontoru esas alnmtr.
43
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
2.3. Fransada Kabul Edilebilir Risk Seviyesi

Fransada zellikle Toulouse felaketi sonrasnda yaplan almalar
dorultusuna 2003 ylnda kabul edilebilir risk seviyesi ile ilgili daha kat kurallar
uygulanmaya balanmtr. Yaplan mevzuat deiiiyle alan planlama konusunda
teknolojik riskleri nleme plan (PPRT) ad verilen bir uygulama ile iletmenin
etrafndaki blgeler risk blgesine ayrlmtr. Kamulatrlm blgede, maruz
kalnan riskin ok yksek olmas nedeniyle, herhangi bir yerleimin olmad iyeri
tarafndan garanti altna alnmaktadr. Vazgeilmi blge olarak belirlenen yerlerde
maruz kalnan risk yksektir ve blgede yaayanlarn gnll olarak tanmalar
durumunda tazminat alma haklar vardr. nalm blgesinde, riskin dier blgelere
gre daha az olduu grlmekte ancak sz konusu blge halen ciddi oranda riske
maruzdur. Bu blgede yaayanlarn mmknse baka yerlere tanmas istenmektedir
(Center for Chemical Process Safety, 2009).
2005 ylnda yaplan mevzuat deiiklii ile, yaplan risk analizinin yar
kantitatif olmas gerektii belirtilmi ve yeni kurulan iyerleri iin sosyal risk
faktrnn yan sra bireysel risk faktr iin de deerler belirlenmitir. Olay
sonularnn
ciddiyeti
ile
bireysel
riskin
deerlendirilmesi
(izelge
2.2)
yaplmaktadr.
izelge 2.2. Olay sonularnn ciddiyetinin belirlenmesi (Kirchsteriger, 1998)
Ciddi
Birincil
Olayn ciddiyeti
Kalc etki
lmcl etki
lmcl etki
Ar
IR>10
IR>100
IR>1000
Felaket
1<IR10
10<IR100
100<IR1000
Kayda deer
IR1
1<IR10
1<IR100
Orta
IR1
1<IR10
Az
yeri dnda lmcl etki yoktur.
IR1
Belirlenen senaryo zerinden yaplan frekans tahmini Adan Eye kadar

snflandrlr (izelge 2.3).
44
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
izelge 2.3. Risk snflandrmas (Kirchsteriger, 1998)

Risk snflandrmas
A
B
C
>10-2
Frekans (ylda)
10-3-10-2
10-4-10-3
10-5-10-4
<10-5
Tahmin edilen frekans ve olayn ciddiyetinin birlikte analiz edilmesi

(izelge 2.4) ile yeni kurulan ve eski iyerleri iin izin verilmi alanlar belirlenir.
izelge 2.4. Fransa karar verme matrisi (Kirchsteriger, 1998)
Frekans snflandrmas
Olayn
ciddiyeti
Ar
Felaket
Kayda
deer
hayr
hayr
hayr
hayr
hayr
hayr
hayr
hayr
hayr
hayr
hayr
2
Orta
Az
1
Belirlenen senaryolardan yola karak yaplan analizler sonucunda izelge
2.4de hayr yazlan blgelerde belirlenen yeni ve eski iyerleri kabul edilemez
blgededir ve iletilmesi engellenir. 1 ve 2 yazan blgelerde belirlenen yeni ve eski
iyerleri iin risk azaltm uygulanmaldr. 2 yazan blgelerde 1 yazan blgelere gre
daha kat risk azaltm yntemleri uygulanr.
Karar verme matrisinde belirlenen sonular arazi kullanmna karar verme
srecinde de kullanlr. Arazi kullanm uygulamalarnda belirlenen btn senaryolar
iin frekanslara gre yaplan risk snflandrmalar toplanarak deerlendirme yaplr
(izelge 2.5).
45
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
Maksimum etki
younluk seviyesi
Risk snflandrmas
toplamlar
>D
Toplam tehlike
seviyesi
ok yksek +
izelge 2.5. Toplam tehlike seviyesinin belirlenmesi (Kirchsteriger, 1998)
5E-D
<5E
>D
5E-D
<5E
>D
5E-D
<5E
>D
>D
orta +
orta +
orta
dk
dk
dk
etki
yksek
etki
yksek +
etki
Geici
Kalc etki
yksek +
Birincil lmcl
ok yksek
Ciddi lmcl
Toplam tehlike seviyesinin belirlenmesi ile yeni kurulacak (izelge 2.6.) ve

faaliyette olan iletmeler (izelge 2.7.) iin alan planlamas yaplr.
46
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
izelge 2.6. Fransa'da yeni kurulacak iletmeler iin alan planlamas (Kirchsteriger,
1998)
ok
ok
Yksek
yksek
Yksek
Orta +
Orta
Dk
yksek
+
+
Termal
artlara
yada
gre
Yeni iletme
toksik
yetki
kurulabilir
etki
Yeni iletme kurulmas yasaktr
Yksek
verilebilir
Yeni
artlara gre yetki
basn
verilebilir
etkisi
iletme
kurulabilir
izelge 2.7. Fransa'da faaliyette olan iletmeler iin alan planlamas (Kirchsteriger,
1998)
ok yksek +
ok yksek
Yksek +
Yksek
Evler iin
zorunluluk
Yerel olarak
Kamulatrlm
alan, dier
belirlenmi
alan
yerler iin risk
kriterler
azaltm
uygulanr
Uygulanmaz
uygulanabilir
Yerel olarak
Vazgeilmi
Evler iin zorunluluk alan, dier yerler iin
belirlenmi
alan
risk azaltm uygulanabilir
kriterler
uygulanr
47
2. NCEK ALIMALAR
Zbeyde Burcu MERCAN
2.4. Macaristan ve ek Cumhuriyetinde Kabul Edilebilir Risk Seviyesi

Macaristan ve ek Cumhuriyetinde iletmelerin evresindeki yerleim
alanlar iin kabul edilebilir risk kriterinde, blgenin belirlendii ALARP
metodolojisi esas alnm olup eski ve yeni iletmeler iin st seviye risk kriteri 10-5
kaza/yl, alt seviye risk kriteri 10-6 kaza/yl olarak belirlenmitir.
2.5. Avusturya, Finlandiya, spanya ve Yunanistanda Kabul Edilebilir Risk
Seviyesi
Avusturya, Finlandiya, spanya ve Yunanistanda uyulmas zorunlu ulusal bir
kabul edilebilir risk snr belirlenmemi olup iyerlerinin kendi snrlarn belirlemesi
ngrlmtr.
48
3. MATERYAL VE METOD
Zbeyde Burcu MERCAN
Yaplan almada Trkiye statistik Kurumu araclyla ulalan birey ve
lm saylar materyal olarak kullanlm olup ulusal ALARP seviyesinin
belirlenmesi Hollandann sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk kriterini
belirlemede kulland metot esas alnmtr.
3.1. Trkiye statistik Kurumu Verileri
Yaplacak analize esas olmak zere Trkiye statistik Kurumu verilerinden
yararlanlmtr.
Nfus bilgilerinin belirlenmesi amacyla kullanlan istatistik verileri, 2007
ylnda nfus bilgilerinin gncel tutulmas ve nfus hareketlerinin dzenli olarak
izlenilmesi kapsamnda kurulan adrese dayal nfus kayt sisteminden (ADNKS)
yararlanlmtr.
lm saylarnn belirlenmesi amacyla kullanlan istatistik verileri, 2008
ylnda 5428 sayl Trkiye statistik Kanunu kapsamnda derlenmi olup seilmi
150 neden, cinsiyet ve ya grubuna gre lmler bal altnda yaynlanmtr.
3.2. Ulusal ALARP seviyesinin belirlenmesi
lkemiz iin ALARP seviyesinin belirlenmesi aamasnda, dier Avrupa
Birlii lkelerinin konu ile ilgili yapt almalar deerlendirilmitir. Bu kapsamda
elde edilen en nemli veri, Hollandann sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk
kriterini belirlemede kulland 10-14 ya arasndaki bireylerin doal nedenli lm
riskinin %1i olan deerin, sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk seviyesi olarak
belirlenmesidir.
Kullanlan metotta esas alnan 10-14 ya arasndaki bireyler, insan yaam
dngs iinde doal nedenli lm oran zerinde analiz yapmann en doru
sonular verecei zaman dilimidir. Daha kk yalarda insann hayatn doal
akna uyum salama srecinde olmas nedeniyle, daha byk yalarda ise evre ile
49
Zbeyde Burcu MERCAN
etkileimin olduka yksek olmas ve bu durumun lm saylarn etkilemesi

nedeniyle doal nedenli lm oran zerinden yaplan analizler doru sonular
vermeyecektir (Ale, 1991).
Kullanlan metotta bahsi geen doal nedenli lm riski kavram doal
nedenlerle yaanan lm ifade etmektedir. Doal nedenler, hastalk, kaza ile kayp
dme gibi gnlk yaantda karlalan riskler sonucu gerekleen lmlerdir.
Doal olmayan nedenler ise insanlarn bilerek ya da isteyerek kabul ettii nedenler
olup rnek olarak intihar etme durumu verilebilir (Ale, 1991).
Doal lm oran,
forml ile hesaplanr (Center for Chemical Process Safety, 2009)
50
4. BULGULAR VE TARTIMA
Zbeyde Burcu MERCAN
Adrese Dayal Nfus Kayt Sisteminden alnan 31.12.2008 tarihli verilere
gre il ve ile merkezlerinde yaayan 10-14 yalar arasndaki bireylerin says
4.729.015dir (Trkiye statistik Kurumu, 2013).
Doal nedenlerle gerekleen lm saylar ile ilgili kullanlm olan
istatistiksel veriler Ek I izelge 4.1de gsterilmitir.
Uygulanan metoda gre nemli olan doal nedenli lm saylarnn
belirlenmesidir. Bu kapsamda elde edilen seilmi 150 nedene gre lm nedenler
arasndan doal nedenli lmler olarak hastalk kaynakl olan kolera, tifo, paratifo
veya dier salmonella enfeksiyonlar, basilla dizanteri ve amoebiasis, enterit ve
diyareli dier hastalklar, solunum sistemi tberklozu, menejnlerin ve merkezi sinir
sisteminin tberklozu, basaklar, periton ve mezanter gangliyonlar tberklozu,
kemik ve eklem tberklozu, ge etkileri dahil dier tberkloz ekilleri, veba,
arbon, bruselloz, lebra, difteri, bomaca, streptokoksin anjin ve kzl, ylanck,
meningokok enfeksiyonlar, tetanoz, dier bakteri hastalklar, akut poliyomiyelit,
akut poliyomiyelitin ge etkileri, iek, kzamk, sar humma, virutik ansefalit, veba,
enfeksiyoz hepatit, dier virs hastalklar, tifs ve dier rickettsia hastalklar, stma,
trypanosomiasis, hummay racia, doutan gelme frengi, erken frengi semptomatik,
merkezi sinir sistemi frengisi, frenginin dier ekilleri, gonokok enfeksiyonlar,
schistosomiasis, hydatidosis, filaria enfeksiyonu, anchylostomiasis, dier barsak
hastalklar, btn dier enfeksiyon ve parazit hastalklar, az boluu ve farenksin
habis, oesophagusun habis uru, midenin habis uru, rektum hari barsan habis uru,
rektum ve rekto sigmoid birleme yeri habis urlar, larenksin habis uru, trachea,
bron ve akcierin habis uru, kemiin habis uru, derinin habis uru, memenin habis
uru, cerviks uterinin (uterus boyunun) habis uru, uterusun dier habis urlar, prostatn
habis uru, btn dier yerlerdeki ve tasrih edilemeyan yerlerdeki habis urlar, lsemi,
lenfatik ve hematopoiyetik dokunun dier habis urlar, selim urlar ve tabiat
belirtilmeyen urlar, toksik olmayan guatr, guatrl ya da guatrsz tirotoksikoz, ekerli
diyabet, vitaminsizlik ve dier beslenme yetersizlii, i salg bezlerinin ve
metabolizmann dier hastalklar, anemiler, kan ve kan yapc organlarn dier
51
Zbeyde Burcu MERCAN
hastalklar, psikozlar, nevrozlar, ahsiyet bozukluklar ve psikoloza bal olmayan

dier akl bozukluklar, akl gerilii, menenjit, skleroz an plak, sara, iltihapl gz
hastalklar, katarakt, glokom, orta kulak iltihab ve mastoiditis, sinir sistemi ve duyu
organlarnn dier hastalklar, akut romatizma, kronik romatizmal kalp hastal,
hipertansiyon, kan yetersizliine bal (isemik) kalp hastal, kalbin dier
hastalklar, serebrovaskler hastalk, arter, arteryol ve kapillerin hastalklar, vena
trambozu ve emboli, dolam sisteminin dier hastalklar, solunum sisteminin akut
enfeksiyonlar, grip, virs pnmonisi, dier pnmoni ekilleri, bronit, anfizem ve
astma, bademciklerin ve adenoid vejetasyonlarn hipertrofisi, ampiyem ve akcier
absesi, solunum sisteminin dier hastalklar, di ve dileri destekleyen dokularn
hastalklar, mide lseri, gastrit ve duodenit, apandisit, barsak tkanmas ve ftk,
karacier sirozu, safra ta ve kolesistit, sindirim sisteminin dier hastalklar, akut
nefrit, dier nefrit ve nefrozlar, bbrek enfeksiyonlar, idrar sistemi talar, prostat
hiperplazisi, meme hastalklar, ro genital sistemin dier hastalklar, gebelik
lohusalk hali toksemileri, gebelik ve doum kanamalar, adli endikasyonlarla
yaptrlan dk, dier ve tasrih edilmeyen dk, dourma ve lohusalk hali
enfeksiyonlar, gebelik, dourma ve lohusalk halinin dier komplikasyonlar,
komplikasyondan bahsedilmeksizin dourma, deri ve deri alt dokusu enfeksiyonlar,
deri ve deri alt dokusunun dier hastalklar, artrit ve spondilit, kas romatizmas ve
belirtilmeyen romatizma, osteomyelit ve periyostit, ankiloz ve sonradan olma kemik
kas biimsizlikleri, kemik kas sistemi ve ba dokusunun dier hastalklar, spina
bifida, kalbin doutan gelme anomalileri, dolam sisteminin doutan gelme dier
anomalileri, yark damak ve yark dudak, doutan gelme btn dier anormaliler,
doum travmatizmas ve g doum, plasenta ve kordon hastalklar, yeni doann
hermolitik hastal, baka yere girmeyen anoksi ve hipoksi halleri, perinatal
morbidite ve mortalitenin dier sebepleri, psikozdan sz etmeksizin ihtiyarlk,
semptomlar ve iyi tanmlanmayan dier hastalklar ile motorlu tat kazalar, dier
tat kazalar, kaza sonucu zehirlenmeler, kaza sonucu dmeler, yangnlarn sebep
olduu kazalar, kaza sonucu suda boulma ve suda batma, ateli silah mermilerinin
sebep olduu kazalar, balca sinai cinsten olan kazalar, btn dier kazalar ve harp
harekatnn sebep olduu travmatizma belirlenmitir. Dier nedenler olan kendini
52
Zbeyde Burcu MERCAN
ldrme (intihar) ve kendini travmatizae etme (yaralama), bile bile yaplan adam
ldrme ve adli mdahale ile bireylerin bilerek ya da isteyerek kabul ettii nedenler
olmas nedeniyle doal nedenli lmler olarak belirlenmemitir.
Ayrca uygulanan metoda gre sadece 10-14 ya arasndaki bireyler iin
doal nedenli lm sonucu gerekleen lmler saylar zerinden analiz
yaplacaktr. 10-14 ya aralnda bireylerin doal nedenler sonucu gerekleen lm
saylar Ek II izelge 4.2de gsterilmitir.
Ek II izelge 4.2de grld gibi baz doal lm nedenleri 10-14 ya
aralndaki bireylerde grlmemektedir. Yaanan lm saylar dorultusunda
belirlenecek kabul edilebilir risk seviyesine etki eden 56 doal lm nedenleri enterit
ve diyareli dier hastalklar, bruselloz, meningokok enfeksiyonlar, kzamk, virutik
ansefalit, enfeksiyoz hepatit, dier virs hastalklar, merkezi sinir sistemi frengisi,
dier barsak hastalklar, btn dier enfeksiyon ve parazit hastalklar, midenin
habis uru, trachea, bron ve akcierin habis uru, kemiin habis uru, memenin habis
uru, btn dier yerlerdeki ve tasrih edilmeyen yerlerdeki habis urlar, lsemi,
lenfatik ve hematopoiyetik dokunun dier habis urlar, ekerli diyabet, vitaminsizlik
ve dier beslenme yetersizlii, i salg bezlerinin ve metabolizmann dier
hastalklar, anemiler, nevrozlar, ahsiyet bozukluklar ve psikoza bal olmayan
dier akl bozukluklar, menenjit, skleroz an plak, sara, sinir sistemi ve duyu
organlarnn dier hastalklar, hipertansiyon, kan yetersizliine bal (isemik) kalp
hastal, kalbin dier hastalklar, serebro vaskler hastalk, arter, arteryol ve
kapillerin hastalklar, vena trambozu ve emboli, dolam sisteminin dier
hastalklar, virs pnmonisi, dier pnmoni, solunum sisteminin dier hastalklar,
di ve dileri destekleyen dokularn hastalklar, milde lseri, barsak tkanmas ve
ftk, karacier sirozu, sindirim sisteminin dier hastalklar, ro genital sistemin
dier hastalklar, dourma ve lohusalk hali enfeksiyonlar, kemik kas sistemi ve ba
dokusunun dier hastalklar, semptomlar ve iyi tanmlanmayan dier hastalklar,
motorlu tat kazalar, dier tat kazalar, kaza sonucu zehirlenmeler, kaza sonucu
dmeler, yangnlarn sebep olduu kazalar, kaza sonucu suda boulma ve suya
batma, ateli silah mermilerinin sebep olduu kazalar, balca sinai cinsten olan
kazalar, btn dier kazalardr.(Ek III izelge 4.3)
53
Zbeyde Burcu MERCAN
Ek III izelge 4.3de listelenmi olan 10-14 ya aralndaki bireylerin doal

nedenler sonucu meydana gelen lm saylar topladnda 770 bulunur.
Bu durumda 10-14 ya aralndaki bireyler iin;
olarak bulunur.
Bulunan deerin % 1i olan 1,62x10-6 deeri lkemizde kabul edilebilir risk
seviyesi iin tavsiye edilen deer olarak bulunmutur.
Bulunan bu deer, Hollandann sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk
seviyesini belirlemede kulland analize dayal teorik bir deer olup iyerlerinin
gvenlik seviyesi ile ilgili herhangi bir analizi iermemektedir.
Ayrca hesaplama yaplrken kullanlan istatistik verilerindeki,
Trkiye statistik Kurumunun derledii lm nedenleri ile ilgili verilerde,
ya kriteri belli olmayan baz lm kaytlarnn olmas,
Kayt d lmlerin ya da nedenleri doru olarak belirlenememi lmleri
istatistiksel analizde kk de olsa bir fark yarataca,
Yaplan analizin sadece il ve ile merkezlerindeki istatistiksel verilere
dayanmas,
Yaplan analizin 2008 ylndaki verilerek dayanmas, belirlenen kabul
edilebilir risk seviyesinin uygulamaya geirilmesi aamasnda dikkat
edilmesi gereken hususlardr.
54
Zbeyde Burcu MERCAN
Baz lkelerde uygulanan kriterler aada karlatrlmtr:

ngilterede sosyal risk iin kabul edilebilir risk seviyesi uygulamas
duyarlla dayal olup ilgili blgede yaayan kii saysna gre belirlenen
deerler iinde kalmaldr. Bireysel risk iin ise 10-4-10-6 snr deerleri
tanmlanm olup iki snr deerli ALARP kriteri uygulanmaktadr. Bu iki
snr deeri arasnda kan deerlerde ise olduka zor bir analiz olan byk
orantszlk analizini uygulamak gerekmektedir. Ayrca bu blgede kan
bir risk iin bu analizin srekli olarak yenilenmesi ve teknolojik
gelimelerin de takip edilerek ALARP blgesinde kalnp kalnmadna
karar verilmesi gerekir.
Hollandada kabul edilebilir risk seviyeleri ile ilgili ngiltereye gre
nispeten daha kolay bir uygulama olan tek snr deerli ALARP kriteri
uygulanmaktadr. Ayrca eski ve yeni iyerleri iin ayr snr deerlerinin
belirlenmesi uygulamay olduka kolaylatrmaktadr.
Fransada kabul edilebilir risk seviyesi uygulamas ngilteredeki
uygulamaya benzer olarak duyarlla dayanmaktadr. Ancak zellikle
frekans ve etki seviyelerin analiz edilmesi ile alan planlamas uygulamalar
daha keskin izgilerle belirlenmitir.
Macaristan ve ek
Cumhuriyetinde kabul edilebilir risk seviyesi
uygulamas ngilteredeki uygulamaya benzer ancak olarak iki snr deerli

blgeli ALARP olarak uygulanmaktadr. Ancak bu uygulamada byk
orantszlk analizinin yaratt sorunlar yaanmaktadr.
Avusturya, Finlandiya, spanya, Yunanistanda kabul edilebilir risk
seviyesi ile ilgili herhangi bir deer belirlenmemi olmas
iyerlerine
olduka byk bir sorumluluk yklemekte ve her iyerinin gvenlik

kltr dahilinde nlem almas beklenmektedir.
Yaplan bu karlatrma dorultusunda, alma kapsamnda belirlenen 10-6
deerinin gvenlik seviyesi olarak kabul edildii iki blgeli tek snr deerli ALARP
uygulamas lkemizdeki ilk seviye uygulamas iin daha uygun olduu aka
grlmektedir. Ayrca eski ve yeni iyerleri iin farkl gvenlik seviyelerinin
55
Zbeyde Burcu MERCAN
belirlenmesi uygulamay kolaylatracaktr. Gvenlik kltrnn iyerlerinde

yerlemesi ile zamanla uyulmas gereken minimum gvenlik seviyesi artrlarak
byk endstriyel kaza olma riskinin azalmas salanmaldr.
56
5. SONULAR VE NERLER
Zbeyde Burcu MERCAN
Yaplan almada baz Avrupa Birlii lkelerindeki kabul edilebilir risk
(ALARP) seviyesi ile ilgili belirlenmi ulusal deerler zerinde durulmu, izorisk
erileri ve FN erilerinin nasl hesaplanacana ilikin uygulama rnekleri zerinden
analiz yaplmtr.
lkemiz iin ALARP seviyesinin belirlenmesi aamasnda, dier lkelerin bu
deerleri nasl belirlediine dair detayl bir aratrma yaplmtr. Bu kapsamda
Hollandann sosyal risk ile ilgili kabul edilebilir risk kriterini belirlemede kulland
10-14 ya arasndaki bireylerin doal nedenli lm riskinin %1i olan deerin, sosyal
risk ile ilgili kabul edilebilir risk seviyesi olarak belirlenmesi metodu seilmi ve
analizin lkemiz verilerine gre yaplmas sonucunda sosyal risk iin kabul edilebilir
risk seviyesi 10-6 olarak bulunmutur. Ancak bu deerin kabul edilebilir risk seviyesi
olarak kullanlmas aamasnda corafik, sosyo ekonomik, kltrel ve teknolojik
koullar da mutlaka gz nnde bulundurulmal ve hesaplanan deerin deien
zaman dilimlerinde farkllk gsterecei unutulmamaldr.
Kabul edilebilir risk seviyesinin (ALARP) lkemiz iin belirlenmesi, standart
ve kriterlerin ortaya konulmas ile meydana gelmesi muhtemel felaket senaryolar
sonucunda izorisk erilerinin snrlarna gre maruz kalnabilecek etkiler ve alnmas
gerekli tedbirler daha net bir ekilde belirlenebilecektir. Ayrca lkemizin Seveso II
Direktiflerine uyumu aamasnda, baz AB lkelerinde uygulanan alan planlamasnn
yan sra acil durum planlama ile ilgili emniyet mesafeleri belirlenmesi, felaket
annda bilgilendirme ve alan boaltma planlarnn uygulanmas gerekmektedir. Bu
aamada belirlenmi olan kabul edilebilir risk seviyesi dorultusunda izilmi izorisk
erileri esas alnarak uygulanma yaplmadr.
57
Zbeyde Burcu MERCAN
58
KAYNAKLAR
ALE B. J. M. , 1991. Risk Analysis and Risk Policy in Netherlands and the EEC. J.
Pss Prev. Process Ind. Vol. 4.
AVEN T. , 2011. Quantitative risk assessment: the scientific platform. Cambridge
University Press, New York, USA. 211 s.
BALL D. J. , FLOYD P. J. , 1999. Societal risks. London, UK. 96 s.
BOWLES D. S. , ANDERSON L. R. , GLOVER T. F. , 2009. Comparison of hazard
criteria with acceptable risk criteria. Utah State University, Utah, USA. 10 s.
BRITISH STANDARDS, 2010. BS EN 61508-5:2010. BSI Standards Publication,
UK. 50 s.
CAMERON I. T. , RAMAN R. , 2005. Process systems risk management. Elsevier
Inc. USA. 614 s.
CASAL J. , 2008. Evaluation of the effects and consequences of major accidents in
industrial plants. Elsevier Inc. Amsterdam, The Netherlands. 379 s.
CENTER FOR CHEMICAL PROCESS SAFETY, 2009. Guidelines for developing
quantitative safety risk criteria, USA. 211 s.
CENTER FOR CHEMICAL PROCESS SAFETY, 2010. Guidelines for quantitive
risk analysis. American Institute of Chemical Engineers, USA. 755 s.
SGB TEFT KURULU BAKANLII, 2012. Seveso II Direktifi
kapsamndaki endstrilerde kaza riski deerlendirme metodolojisi: ARAMIS
kullanc rehberi. Ankara. 124 s.
DAVID R. , WILKINSON G. , 2009. Back to basics: risk matrices and ALARP.
Safety Assurance Services Ltd. , Atkins Defence. Farnham, UK. 15 s.
DAVID R. S. , 2009. Safety risk aggregation: the bigger Picture. Surrey, UK. 25 s.
ELLIS G. , 2009. The ongoing challenge of demonstrationg ALARP in COMAH
safety report. Warrington, UK. 11 s.
GOOSE M. , 2004. All measures necessary under the EC Seveso II Directive,
demonstration of safety, step by step. 7 s.
HEALTH AND SAFETY AUTHORITY, 2010. Policy and approach of the health
and safety authority to COMAH: Risk based land use planning. 62 s.
59
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 1999. A guide to the control of

major accident hazards regulations. 145 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 1999. Preparing safety reports. 109
s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2000. A simplified approach to
estimating individual risk. 120 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2001. Reducing risks, protection
people, HSEs decision-making process. 88 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2003. Transport fatal accidents and
FN curves: 1967-2001. 36 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2004. Development of an
intermediate societal risk methodology. 152 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2007. Proposals for revised policies
to address societal risk around onshore non-nuclear major hazard
installations. 42 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2009a. Evidence or otherwise of
scale aversion: public reactions to major disasters. 45 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2009b. PADHI HSEs land use
planning methodology. 27 s.
HEALTH AND SAFETY EXECUTIVE (HSE), 2009c. Societal risk: initial briefing
to societal risk technical advisory group. 74 s.
HEINRICHS P. , FELL R. , 1995. Acceptable risks for major infrastructure. A. A.
Balkema. , Brookfield, USA. 86 s.
HENDERSHOT D. C. , 2009. A simple problem to explain and clarify the principles
of risk calculation. Bristol. 20 s.
INSTITUTE FOR SYSTEMS INFORMATICS AND SAFETY, 1999. Guidance on
land use planning as required by council directive 96/82/EC (Seveso II). Italy.
35 s.
KIRCHSTEIGER C. , 1998. Risk assessment and management in the context
60
MAGUIRE R , 2009. So how do you make a full ALARP justification? Introducing

the accident tetrahedron as a guide for appreoaching completeness.
Burlington, USA. 8 s.
MAGUIRE R. , 2006. Safety cases and safety reports: meaning, motivation and
management. Ashgate Publishing Company. Burlington, USA. 179 s.
MANNAN S. , 2005. Lees loss prevention in the process industries. Elsevier Inc.
Texas, USA. 3708 s.
MAZUREK J. V. , 1996. The role of health risk assessment and cost benefit analysis
in environmental decision making in selected countries: an initial survey.
Washington DC, USA. 43 s.
MELCHERS R. E. , 2001. On the ALARP approach to risk management. Australia.
15 s.
MINISTERIA VAN VERKEER EN WATERSTAAT, 2005a. Guidelines for
quantitative risk assessment. Publication Series on Dangerous Substances
(PGS 3).237 s.
MINISTERIA VAN VERKEER EN WATERSTAAT, 2005b. Methods for the
calculation of physical effects. Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen 2. 870 s.
MINISTRY OF DEFENCE, 2007. Safety Management Requirements for Defence
Systems. Defence Standard 00-56. 22 s. of the Seveso II directives. Elsevier
Inc. Amsterdam, The Netherlands. 536 s.
OKSTAD E. , HOKSTAD P. , 2009. Risk acceptance criteria for the regulation of
dangerous substances. SINTEF Industrial Management, Department of Safety
and Reliability, Trondheim, Norway. 8 s.
OLSSON F. , 1999. An engineering approach to determine acceptable risk. Lund
University, Sweden. 12 s.
REDMILL F. , 2010. ALARP explored. University of Newcastle upon Tyne,
Computer Science, Claremont Tower, England, 45 s.
TRBOJEVIC V. M. , 2009. Risk criteria in EU, London, UK. 6 s.
YASSER S. , MAHAN R. B. , 2009. Examining the ALARP principle. UK. 18 s.
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059 (Eriim tarihi: 08.07.2013)
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1060 (Eriim tarihi: 08.07.2013)
61
62
ZGEM
Zbeyde Burcu Mercan, 1985 ylnda Ispartada dodu. zmir Atatrk
Lisesinden 2003 ylnda, stanbul niversitesi Elektrik-Elektronik Mhendislii
blmnden 2007 ylnda mezun oldu. 2006-2008 yllar arasnda PLC sistemlerinin
tasarm ve programlanmas konularnda, 2008-2010 yllar arasnda ncirlik Hava
ssnde bakm ve kontrol mhendisi olarak alt. Austos 2010 tarihinde alma
ve Sosyal Gvenlik Bakanl Mfettii Yardmcl kadrosuna atand. Halen
Tefti Adana Grup Bakanlnda Mfettii Yardmcl grevini yrtmektedir.
63
EKLER
64
65
Ek I
enfeksiyonlar
Basilla
dizanteri ve
amoebiasis
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
Paratifo veya
dier
salmonella
10-14
Tifo
5-9
Kolera
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Toplam
lm
nedeni
Toplam
izelge 4.1. Seilmi 150 nedene gre, cinsiyet ve ya grubuna gre lmler, 2008 (A-toplam, B-erkek, C- kadn) (Trkiye statistik Kurumu)
215.516
11.030
2.017
920
798
1.399
1.710
2.001
2.294
3.078
4.497
7.236
10.779
13.652
16.496
20.591
25.562
86.523
4.979
119.391
6.266
1.103
538
457
870
1.142
1.325
1.479
1.938
2.864
4.779
7.480
9.410
10.756
12.661
14.562
38.982
2.779
96.171
4.764
914
382
341
529
568
676
815
1.140
1.633
2.457
3.299
4.242
5.740
7.930
11.000
47.541
2.200
66
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
A
B
C
A
B
C
A
138
35
11
33
75
21
12
lm
nedeni
Enterit ve
diyareli
dier
hastalklar
Solunum
sistemi
trberklozu
Menejnlerin
ve merkezi
sinir
sisteminin
tberklozu
Barsaklar,
periton ve
mezanter
gangliyonlar
tberklozu
Kemik ve
eklem
tberklozu
Ge etkileri
dahil dier
tberkloz
ekilleri
63
14
21
269
11
14
18
16
23
31
20
28
32
57
191
12
14
12
19
26
16
24
22
26
78
10
31
25
13
85
15
10
32
45
14
C
A
B
C
A
B
C
40
18
71
10
13
28
39
14
32
14
67
arbon
Bruselloz
Lepra
Difteri
Bomaca
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
Veba
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
lm
nedeni
Toplam
(devam)
13
68
Ylanck
Meningokok
enfeksiyonlar
Tetanoz
Dier
bakteri
hastalklar
Akut
poliyomiyelit
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
ve kzl
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Streptokoksin anjin
lm
nedeni
Toplam
(devam)
3.282
1.156
180
51
28
21
23
24
27
43
48
74
108
129
165
193
227
649
136
1.737
656
98
26
14
14
14
15
17
21
28
42
60
68
84
103
119
285
73
1.545
500
82
25
14
10
22
20
32
48
61
81
90
108
364
63
10
42
15
17
25
10
69
Virutik
ansefalit
Veba
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
Sar
humma
10-14
Kzamk
5-9
iek
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Akut poliyomiyelitin ge
etkileri
lm
nedeni
Toplam
(devam)
77
13
51
11
26
70
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
Hummay
racia
20-24
Trypanosomiasis
15-19
Stma
10-14
Tifs ve
dier
rickettsia
hastalklar
5-9
Dier virs
hastalklar
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Enfeksiyoz
hepatit
lm
nedeni
Toplam
(devam)
27
15
12
29
10
15
14
71
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
A
B
C
A
B
A
B
A
B
C
A
B
C
44
16
20
24
lm
nedeni
Doutan
gelme
frengi
Erken
frengi,
semptomatik
Merkezi
sinir
sistemi
frengisi
Frenginin
dier
ekilleri
Gonokok
enfeksiyonlar
72
Hydatidosis
Filaria
enfeksiyonu
Anchylostomiasis
Dier
barsak
hastalklar
Btn dier
enfeksiyon ve
parazit
hastalklar
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Schistosomiasis
lm
nedeni
Toplam
(devam)
13
58
12
29
29
73
Oesophagusun habis
uru
Midenin
habis uru
Rektum
hari
barsan
habis uru
Rektum ve
rekto sigmoid
birleme yeri
habis urlar
Larenksin
habis uru
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
1-4
Az
boluu ve
farenksin
habis
lm
nedeni
Toplam
(devam)
185
13
14
21
18
25
26
10
41
110
13
12
16
15
20
75
11
21
230
11
20
24
28
18
32
62
149
13
18
23
13
21
40
81
11
22
3.196
15
44
82
107
189
252
345
350
421
446
881
55
2.042
21
53
62
123
178
248
248
282
289
505
35
1.154
10
23
29
45
66
74
102
102
139
157
276
20
2.303
10
19
35
75
122
182
204
266
286
318
746
37
1.304
18
34
70
118
135
155
179
174
383
23
999
12
17
41
52
64
69
111
107
144
363
14
556
12
16
26
26
41
57
54
62
78
164
314
10
13
16
28
30
36
35
49
83
C
A
B
C
242
13
10
13
27
18
27
29
81
461
16
29
49
65
61
65
62
101
393
10
24
45
57
54
58
54
82
68
19
74
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
11.613
10
12
46
96
294
699
1.284
1.569
1.804
1.715
1.567
2.270
223
9.763
28
66
233
595
1.128
1.382
1.577
1.488
1.321
1.727
192
1.850
18
30
61
104
156
187
277
227
245
543
31
167-
12
15
13
20
20
37
92
10
10
12
11
15
75
22
152
10
15
16
12
81
75
36
77
45
1.875
20
45
85
155
231
245
196
176
199
142
356
23
66
12
10
14
1.809
19
44
84
154
229
237
189
167
187
132
342
23
83
10
21
83
10
21
236
14
22
20
23
37
41
57
236
14
22
20
23
37
41
57
lm
nedeni
Trachea,
bron ve
akcierin
habis uru
Kemiin
habis uru
Derinin
habis uru
Memenin
hebis uru
Cerviks
uterinin
(uterus
boyunun)
habis uru
Uterusun
dier habis
urlar
75
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
A
B
C
1.504
11
28
49
97
168
281
840
24
1.504
11
28
49
97
168
281
840
24
8.801
94
43
41
23
33
65
84
107
187
258
448
730
868
981
1.76
1.160
2.448
155
4.971
46
23
25
12
20
36
48
60
98
147
253
445
542
635
621
628
1.238
94
3.830
48
20
16
11
13
29
36
47
89
111
195
285
326
346
455
532
1.210
61
A
B
C
A
1.456
20
36
34
37
46
47
39
39
48
58
77
93
110
116
132
165
328
31
846
22
21
24
27
35
25
26
27
35
41
63
71
67
79
100
158
20
610
15
14
13
13
19
12
14
13
21
23
36
30
39
49
53
65
170
11
357
12
10
10
11
12
25
36
34
32
41
34
74
202
17
24
17
18
25
17
38
C
A
B
C
A
B
C
155
12
17
14
16
17
36
13
lm
nedeni
Prostatn
habis uru
Btn dier
yerlerdeki ve
tasrih
edilmeyen
yerlerdeki
habis urlar
Lsemi
Lenfatik ve
hematopoiyetik
dokunun dier
habis urlar
Selim urlar
ve tabiat
belirtilmeyen urlar
Toksik
olmayan
guatr
76
ekerli
diyabet
Vitaminsizlik ve dier
beslenme
yetersizlii
salg
bezlerinin ve
metabolizmann dier
hastalklar
Anemiler
Kan ve kan
yapc
organlarn
dier
hastalklar
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
1-4
Guatrl ya
guatrsz
tirotoksi-koz
lm
nedeni
Toplam
(devam)
3.039
21
11
13
25
57
118
167
280
366
518
1.397
44
1.206
10
10
31
69
91
119
160
198
467
24
1.833
11
15
26
49
76
161
206
320
930
20
54
17
32
22
10
144
12
15
22
24
42
71
10
10
12
20
C
A
B
C
A
73
12
12
22
158
11
14
10
60
78
27
80
11
33
22
19
77
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
A
B
C
43
10
28
15
23
15
A
B
C
A
B
C
A
B
C
lm
nedeni
Psikozlar
Nevrozlar,
ahsiyet
bozukluklar
ve psikoloza
bal olmayan
dier akl
bozukluklar
Akl
gerilii
Menenjit
Skleroz an
plak
132
14
18
19
77
12
10
55
48
26
22
78
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
356
12
25
19
15
16
27
20
19
14
30
20
21
14
17
18
51
216
18
12
13
15
12
13
22
17
12
24
140
12
27
10
2.433
98
26
20
19
15
12
16
25
23
24
35
55
87
79
162
291
1.388
58
1.167
59
15
10
15
14
16
22
32
50
43
90
157
588
23
1.266
39
11
11
11
10
13
23
37
36
72
134
800
35
lm
nedeni
Sara
ltihapl gz
hastalklar
Katarakt
Glokom
Orta kulak
iltihab ve
mastoiditis
Sinir sistemi
ve duyu
organlarnn
dier
hastalklar
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
79
Kronik
romatizmal
kalp
hastal
Hipertansiyon
Kan yetersizliine bal
(isemik) kalp
hastal
Kalbin dier
hastalklar
Serebro
vaskler
hastalk
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
1-4
Akut
romatizma
lm
nedeni
Toplam
(devam)
11
196
22
16
43
65
92
14
23
20
104
11
20
45
3.394
22
21
40
97
141
214
310
449
2.032
46
1.303
14
10
21
45
81
106
125
196
672
20
2.091
11
19
52
60
108
185
253
1.360
26
10.410
20
35
64
156
314
579
876
1.067
1.116
1.263
1.394
3.360
143
6.720
15
29
49
123
254
455
702
832
832
878
842
1.597
98
C
A
B
C
A
B
C
3.690
15
33
60
124
174
232
284
385
552
1.763
45
72.564
1.876
645
247
192
296
321
360
476
715
1.182
2.095
3.147
4.267
5.441
6.995
9.085
33.527
1.697
37.464
1.042
348
151
105
180
201
212
288
408
724
1.349
2.147
2.889
3.355
4.103
4.856
14.220
886
35.100
834
297
96
87
116
120
148
188
307
746
746
1.000
1.378
2.086
2.892
4.229
19.307
811
15.953
95
37
32
32
45
50
65
90
168
205
382
605
812
1.037
1.635
2.229
8.135
299
7.471
68
19
14
22
30
28
41
52
100
123
226
344
488
569
842
1.094
3.270
141
8.482
27
18
18
10
15
22
24
38
68
82
156
261
324
468
793
1.135
4.865
158
80
Vena
trambozu ve
emboli
Dolam
sisteminin
dier
hastalklar
Solunum
sisteminin
akut enfeksiyonlar
Grip
Virs
pnmonisi
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Arter,
arteryol ve
kapillerin
hastalklar
lm
nedeni
Toplam
(devam)
1.483
19
15
21
37
70
107
132
175
240
635
864
14
11
14
29
46
81
94
111
134
310
619
24
26
38
64
106
325
1.272
41
10
18
25
19
33
47
56
78
88
135
178
490
26
612
30
12
14
28
32
46
48
55
93
209
14
660
11
10
13
11
19
19
24
32
40
80
85
281
12
1.673
17
10
13
15
20
36
54
72
102
124
199
938
51
837
11
14
24
40
47
72
73
110
381
29
836
12
14
25
30
51
89
557
22
127
13
13
41
69
18
58
23
25
10
14
11
81
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
A
B
C
A
B
C
2.115
227
115
38
26
13
24
24
18
23
34
49
67
111
103
146
194
859
44
1.207
118
68
23
16
15
11
10
17
23
30
49
66
65
100
115
454
22
908
109
47
15
10
13
11
19
18
45
38
46
79
405
22
116
10
20
52
73
15
31
43
21
Bademciklerin ve
adenoid
vejetasyonlarn
hipertrofisi
11
Ampiyem
ve akcier
absesi
A
B
C
A
B
C
54
10
36
lm
nedeni
Dier
pnmoni
ekilleri
Bronit,
anfizem ve
astma
Solunum
sisteminin
dier
hastalklar
18
19.372
1.246
140
58
53
76
72
87
80
146
223
390
670
963
1.341
1.912
2.558
8.886
417
11.523
723
72
30
31
42
39
51
47
89
127
254
503
678
912
1.313
1.633
4.698
281
7.849
523
68
28
22
34
33
36
33
57
96
136
167
285
429
599
925
4.188
190
82
Mide lseri
Gastrit ve
duodenit
Apandisit
Barsak
tkanmas
ve ftk
Karacier
sirozu
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Di ve dileri
destekleyen
dokularn
hastalklar
lm
nedeni
Toplam
izelge 4.1 Seilmi 150 nedene gre, cinsiyet ve ya grubuna gre lmler, 2008 (A-toplam, B-erkek, C- kadn) (Trkiye statistik Kurumu)
(devam)
11
943
14
18
12
20
30
54
57
88
100
114
400
15
543
12
11
11
19
35
36
57
56
70
189
420
11
19
21
31
44
44
211
163
15
10
17
23
65
89
11
11
11
32
74
12
33
1.242
13
16
16
43
70
114
145
164
154
157
319
14
763
11
10
29
50
89
117
107
87
86
151
479
14
20
25
28
57
67
71
168
83
Sindirim
sisteminin
dier
hastalklar
Akut nefrit
Dier nefrit
ve
nefrozlar
Bbrek
enfeksiyonlar
drar
sistemi
talar
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Safra ta
ve
kolesistit
lm
nedeni
Toplam
(devam)
68
13
30
24
44
22
1.508
106
38
20
11
12
17
25
24
47
50
114
116
114
153
167
454
34
830
56
17
14
13
25
34
81
80
78
87
79
213
18
678
50
21
12
11
11
22
16
33
36
36
66
88
241
16
28
18
10
51
40
26
20
25
20
84
Meme
hastalk-lar
ro genital
sistemin
dier
hastalklar
Gebelik
lohusalk hali
toksemileri
Gebelik ve
doum
kanamalar
Adli
endikasyonlarla
yaptrlan
dk
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Prostat
hiperpla-zisi
lm
nedeni
Toplam
(devam)
58
34
58
34
22
22
5.020
119
31
22
23
22
20
30
51
54
84
129
223
313
455
569
700
2.045
130
2.653
76
17
11
12
14
11
16
24
24
54
81
133
175
247
303
386
986
83
2.367
43
14
11
11
14
30
30
30
48
90
138
208
266
314
1.059
47
85
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
A
B
C
A
Gebelik,
dourma ve
lohusalk halinin
dier komplikasyonlar
23
22
23
22
Komplikasyondan
bahsedilmeksizin
dourma
lm
nedeni
Dier ve tasrih
edilmeyen
dk
Dourma ve
lohusalk hali
enfeksiyon-lar
Deri ve deri alt

dokusu
enfeksiyon-lar
C
A
B
C
26
13
13
86
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
27
10
15
C
A
B
C
A
12
13
1-
10
C
A
B
C
15
lm
nedeni
Deri ve deri
alt dokusunun
dier
hastalklar
Artrit ve
spondilit
Kas
romatizmas
ve
belirtilmeyen
romatizma
Osteomyelit
ve periyostit
Ankiloz ve
sonradan olma
kemik kas
biimsizlikleri
87
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
135
10
12
15
35
83
15
52
20
A
B
C
A
B
C
A
11
11
252
231
21
155
141
14
97
90
30
30
22
22
C
A
B
C
lm
nedeni
Kemik kas
sistemi ve ba
dokusunun
dier
hastalklar
Spina
bifida
Kalbin
doutan
gelme
anomalileri
Dolam
sisteminin
doutan
gelme dier
anomalileri
Yark damak
ve yark
dudak
88
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
781
766
15
441
431
10
340
335
176
176
107
107
69
69
19
19
11
11
227
227
130
130
97
97
lm
nedeni
Doutan
gelme btn
dier
anomaliler
Doum
travmatizmas
ve g doum
Plasenta ve
kordon
hastalklar
Yeni doann
hemolitik
hastal
Baka yere
girmeyen
anoksi ve
hipoksi halleri
89
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
2.875
2.875
1.619
1.619
C
A
B
C
A
1.256
1.256
8.061
14
53
188
609
7.084
113
2.985
31
96
278
2.538
34
5.076
22
92
331
4.546
79
15.093
1.116
386
157
142
287
315
424
410
450
557
671
830
951
1.027
1215
1.323
3.947
885
9.160
633
212
100
94
190
207
299
298
330
410
497
616
669
679
761
808
1.845
512
C
A
B
C
A
B
C
5.933
483
174
57
48
97
108
125
112
120
147
174
214
282
348
454
515
2.102
373
1.179
42
36
30
66
104
102
88
100
82
88
70
72
62
60
45
115
10
853
24
23
18
51
85
77
67
81
58
72
50
52
41
36
36
69
326
28
13
12
15
19
25
21
19
24
16
20
20
21
24
46
19
11
lm
nedeni
Perinatal
morbidite ve
mortalitenin
dier sebepleri
Psikozdan
sz
edilmeksiz-in
ihtiyarlk
Semptomlar ve
iyi
tanmlanmayan
dier
hastalklar
Motorlu
tat
kazalar
Dier tat
kazlar
90
Kaza sonucu
dmeler
Yangn-larn
sebep
olduu
kazalar
Kaza sonucu
suda boulma
ve suya batma
Ateli silah
mermilerinin
sebep olduu
kazalar
Balca sinai
cinsten olan
kazalar
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A
B
C
1-4
Kaza sonucu
zehirlenmeler
lm
nedeni
Toplam
(devam)
114
10
11
11
13
11
64
50
295
20
11
11
22
21
22
16
19
15
16
17
18
15
55
200
11
19
18
18
11
16
12
10
14
14
11
22
95
33
44
27
17
70
12
11
62
12
11
749
10
51
117
121
97
84
67
62
34
33
19
18
17
617
29
93
99
85
71
60
55
32
27
15
17
15
132
22
24
22
12
13
114
14
10
12
79
10
35
10
91
Toplam
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75+
Bilinmeyen
(devam)
A
B
C
1.435
171
72
26
19
52
84
82
69
75
57
65
67
58
44
82
79
302
31
906
89
45
18
14
35
68
64
55
59
41
46
47
39
31
52
43
141
19
529
82
27
17
16
18
14
16
16
19
20
19
13
30
36
161
12
1.595
26
163
180
181
161
154
145
127
98
74
64
52
49
91
30
1.153
80
114
129
117
118
113
100
81
63
53
44
43
66
23
442
17
83
66
52
44
36
32
27
17
11
11
25
Bile bile
yaplan adam
ldrme ve
travmatizma,
adli mdahale
333
35
49
59
37
32
31
28
10
12
10
274
31
46
52
28
27
25
23
10
59
Kaza sonucu
veya bile bile
yapld
tespit
edilemeyen
travmatizma
Harp
harekatnn
sebep olduu
travmatizma
A
B
C
lm
nedeni
Btn dier
kazalar
Kendini
ldrme
(intihar) ve
kendini
travmatize
etme
(yaralama)
92
Ek II
izelge 4.2. 10-14 ya grubundaki doal neden sonucu gerekleen lm saylar,
2008
10-14 ya grubu doal nedenli
lm nedeni
lm says
Kolera
Tifo
Paratifo veya dier salmonella enfeksiyonlar
Basilla dizanteri ve amoebiasis
Enterit ve diyareli dier hastalklar
Solunum sistemi trberklozu
Menejnlerin ve merkezi sinir sisteminin
tberklozu
Barsaklar, periton ve mezanter gangliyonlar
tberklozu
Kemik ve eklem tberklozu
Ge etkileri dahil dier tberkloz ekilleri
Veba
arbon
Bruselloz
Lepra
Difteri
Bomaca
Streptokoksin anjin ve kzl
Ylanck
Meningokok enfeksiyonlar
28
Tetanoz
Dier bakteri hastalklar
Akut poliyomiyelit
93

2008 (devam)
10-14 ya grubu doal nedenli lm
lm nedeni
says
Akut poliyomiyelitin ge etkileri
iek
Kzamk
Sar humma
Virutik ansefalit
Veba
Enfeksiyoz hepatit
Dier virs hastalklar
Tifs ve dier rickettsia hastalklar
Stma
Trypanosomiasis
Hummay racia
Doutan gelme frengi
Erken frengi, semptomatik
Merkezi sinir sistemi frengisi
Frenginin dier ekilleri
Gonokok enfeksiyonlar
Schisto-somiasis
Hydatidosis
Filaria enfeksi-yonu
Anchylostomiasis
Dier barsak hastalklar
Btn dier enfeksiyon ve parazit
hastalklar
Az boluu ve farenksin habis
Oesopha-gusun habis uru
94

2008 (devam)
lm nedeni
lm says
Midenin habis uru
Rektum hari barsan habis uru
Rektum ve rekto sigmoid birleme yeri habis

urlar
Larenksin habis uru
Trachea, bron ve akcierin habis uru
Kemiin habis uru
Derinin habis uru
Memenin hebis uru
Cerviks uterinin (uterus boyunun) habis uru
Uterusun dier habis urlar
Prostatn habis uru
Btn dier yerlerdeki ve tasrih edilmeyen

yerlerdeki habis urlar
Lsemi
23
37
Lenfatik ve hematopoiyetik dokunun dier habis

urlar
Selim urlar ve tabiat belirtilme-yen urlar
Toksik olmayan guatr
Guatrl ya guatrsz tirotoksi-koz
ekerli diyabet
Vitaminsizlik ve dier beslenme yetersizlii
salg bezlerinin ve metabolizmann dier

hastalklar
Anemiler
Kan ve kan yapc organlarn dier hastalklar
95

2008 (devam)
10-14 ya grubu doal
lm nedeni
nedenli lm says
Psikozlar
Nevrozlar, ahsiyet bozukluklar ve psikoloza bal

olmayan dier akl bozukluklar
Akl gerilii
Menenjit
Skleroz an plak
Sara
15
ltihapl gz hastalklar
Katarakt
Glokom
Orta kulak iltihab ve mastoiditis
Sinir sistemi ve duyu organlarnn dier hastalklar
19
Akut romatizma
Kronik romatizmal kalp hastal
Hipertansiyon
Kan yetersizli-ine bal (isemik) kalp hastal
Kalbin dier hastalklar
192
Serebro vaskler hastalk
32
Arter, arteryol ve kapillerin hastalklar
Vena trambozu ve emboli
Dolam sisteminin dier hastalklar
Solunum sisteminin akut enfeksiyonlar
Grip
Virs pnmonisi
Dier pnmoni ekilleri
26
96

2008 (devam)
lm nedeni
says
Bronit, anfizem ve astma
Bademciklerin ve adenoid vejetasyonlarn

hipertrofisi
Ampiyem ve akcier absesi
Solunum sisteminin dier hastalklar
53
Di ve dileri destekleyen dokularn
hastalklar
Mide lseri
Gastrit ve duodenit
Apandisit
Barsak tkanmas ve ftk
Karacier sirozu
Safra ta ve kolesistit
Sindirim sisteminin dier hastalklar
Akut nefrit
Dier nefrit ve nefrozlar
Bbrek enfeksiyonlar
drar sistemi talar
Prostat hiperplazisi
Meme hastalklar
ro genital sistemin dier hastalklar
23
Gebelik lohusalk hali toksemileri
Gebelik ve doum kanamalar
Adli endikasyonlarla yaptrlan dk
Dier ve tasrih edilmeyen dk
97

2008 (devam)
lm nedeni
lm says
Dourma ve lohusalk hali enfeksiyonlar
Gebelik, dourma ve lohusalk halinin dier

komplikasyonlar
Komplikasyondan bahsedilmeksizin dourma
Deri ve deri alt dokusu enfeksiyonlar
Deri ve deri alt dokusunun dier hastalklar
Artrit ve spondilit
Kas romatizmas ve belirtilmeyen romatizma
Osteomyelit ve periyostit
Ankiloz ve sonradan olma kemik kas biimsizlikleri

Kemik kas sistemi ve ba dokusunun dier
hastalklar
Spina bifida
Kalbin doutan gelme anomalileri
Dolam sisteminin doutan gelme dier
anomalileri
Yark damak ve yark dudak
Doutan gelme btn dier anomaliler
Doum travmatizmas ve g doum
Plasenta ve kordon hastalklar
Yeni doann hemolitik hastal
Baka yere girmeyen anoksi ve hipoksi halleri
Perinatal morbidite ve mortalitenin dier
sebepleri
98

2008 (devam)
lm nedeni
says
Psikozdan sz edilmeksizin ihtiyarlk
Semptomlar ve iyi tanmlanmayan dier
142
hastalklar
Motorlu tat kazalar
30
Dier tat kazalar
Kaza sonucu zehirlenmeler
Kaza sonucu dmeler
Yangnlarn sebep olduu kazalar
Kaza sonucu suda boulma ve suya batma
Ateli silah mermilerinin sebep olduu
10
kazalar
Balca sinai cinsten olan kazalar
Btn dier kazalar
19
Harp harekatnn sebep olduu travmatizma
99
Ek III
izelge 4.3. Belirlenecek kabul edilebilir risk seviyesine etki eden doal nedenli
lmler ve meydana gelen lm saylar, 2008
lm nedeni
lm says
Enterit ve diyareli dier hastalklar
Bruselloz
Meningokok enfeksiyonlar
28
Kzamk
Virutik ansefalit
Enfeksiyoz hepatit
Dier virs hastalklar
Merkezi sinir sistemi frengisi
Dier barsak hastalklar
Btn dier enfeksiyon ve parazit hastalklar
Midenin habis uru
Trachea, bron ve akcierin habis uru
Kemiin habis uru
Memenin hebis uru
Btn dier yerlerdeki ve tasrih edilmeyen

yerlerdeki habis urlar
Lsemi
23
37
Lenfatik ve hematopoiyetik dokunun dier habis

urlar
ekerli diyabet
Vitaminsizlik ve dier beslenme yetersizlii
salg bezlerinin ve metabolizmann dier

hastalklar
100
lmler ve meydana gelen lm saylar, 2008 (devam)
10-14 ya grubu doal
lm nedeni
nedenli lm says
Anemiler
Nevrozlar, ahsiyet bozukluklar ve psikoloza bal

olmayan dier akl bozukluklar
Menenjit
Skleroz an plak
Sara
15
Sinir sistemi ve duyu organlarnn dier hastalklar
19
Hipertansiyon
Kan yetersizli-ine bal (isemik) kalp hastal
Kalbin dier hastalklar
192
Serebro vaskler hastalk
32
Arter, arteryol ve kapillerin hastalklar
Vena trambozu ve emboli
Dolam sisteminin dier hastalklar
Virs pnmonisi
Dier pnmoni ekilleri
26
Solunum sisteminin dier hastalklar
53
Di ve dileri destekleyen dokularn hastalklar
Mide lseri
Barsak tkanmas ve ftk
Karacier sirozu
Sindirim sisteminin dier hastalklar
ro genital sistemin dier hastalklar
23
Dourma ve lohusalk hali enfeksiyonlar
Kemik kas sistemi ve ba dokusunun dier hastalklar
101
lmler ve meydana gelen lm saylar, 2008 (devam)
10-14 ya grubu doal
lm nedeni
nedenli lm says
Semptomlar ve iyi tanmlanmayan dier hastalklar
142
Motorlu tat kazalar
30
Dier tat kazalar
Kaza sonucu zehirlenmeler
Kaza sonucu dmeler
Yangnlarn sebep olduu kazalar
Kaza sonucu suda boulma ve suya batma
Ateli silah mermilerinin sebep olduu kazalar
10
Balca sinai cinsten olan kazalar
Btn dier kazalar
19
102

343344

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

343344

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

UKUROVA NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

SEVESO II KAPSAMINDA KABUL EDLEBLRLK (ALARP)

MADEN MHENDSL ANABLM DALI

Bu tez enstitmz Maden Mhendislii Anabilim Dalnda hazrlanmtr.

Prof. Dr. Mustafa GK

: Prof. Dr. Suphi URAL

1960-1985 yllar arasnda meydana gelen byk endstriyel kazalar

: Prof. Dr. Suphi URAL

After major accidents occurred between 1960-1985, Seveso Directives, which

4.BULGULAR VE TARTIMA .............................................................................. 51

izelge 1.1. Kmlatif frekansn hesaplanmas ......................................................... 32

ekil 1.1. Papyon (bow tie) analizi genel emas ....................................................... 4

ekil 1.29. Hesaplanan sosyal riskin deerlendirilmesi (Hollanda) .......................... 36

Zbeyde Burcu MERCAN

Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik ile dier maddelerin

Zbeyde Burcu MERCAN

Bu kapsamda Avrupa Birlii bakanlnda bir alma yrtlm ve 1982 ylnda

Zbeyde Burcu MERCAN

1.2. Risk Analizi ve Risk Deerlendirme

Zbeyde Burcu MERCAN

Gnlk hayatmzda olduu gibi pek ok proses olaynn ard ardna

Zbeyde Burcu MERCAN

sonundaki felaket durumlarnn da frekanslar belirlenir. ekil 1.2de olaslk

Zbeyde Burcu MERCAN

ekil 1.2. rnek olay aac analizi

Zbeyde Burcu MERCAN

1) Maksimum bireysel risk: Maksimum bireysel risk, iletme evresindeki

poplasyondaki bireyler olabilir.

Zbeyde Burcu MERCAN

ekil 1.3. rnek bireysel risk konturu

Zbeyde Burcu MERCAN

Blgedeki hakim rzgar yn ve hz, corafi koullar gibi pek ok farkl

Zbeyde Burcu MERCAN

ekil 1.4. Modelleme admlar

Zbeyde Burcu MERCAN

Zbeyde Burcu MERCAN

Zbeyde Burcu MERCAN

kullanlan FLACS (GexCon), Fluent, Phoenics, Star-CD, Fluidyn modelleme

ekil 1.7 Fluidyn program ile yangn durumunun modellenmesi

Zbeyde Burcu MERCAN

Sosyal risk esas alnarak kmelenmi risk, FN erileri, ortalama lm oran

deerlendirilmesine ilikin hesaplar esas alnmaktadr.

Zbeyde Burcu MERCAN

ekil 1.8. rnek FN erisi

Zbeyde Burcu MERCAN

kazanlacak faydann harcanacak maliyete gre fazla olmas durumunda gvenlik

Zbeyde Burcu MERCAN

ALARP (As Low As Reasonably Practicable) metodolojisinde kabul

Zbeyde Burcu MERCAN

Bireysel risk ve toplumsal kayglarn artmas

Kabul edilemez blge

Tolere edilebilir blge

Geni lde kabul

hmal edilebilir risk

Zbeyde Burcu MERCAN

Bireysel risk ve toplumsal kayglarn artmas

Kabul edilemez blge

hmal edilebilir risk

deerlendirilmesi ve meydana gelme ekli ile ilgili bilgilerin toplanmas

Zbeyde Burcu MERCAN

ekil 1.11. Yerleim yeri ekleme (ALOHA)