Turan Dursun-Din Bu-1-Tanri Ve Kuran PDF

1
Bu kitabn yayn haklar

Analiz Basm Yayn Tasarm Gda Ticaret ve Sanayi Ltd. ti.nindir.
Birinci Basm: Ekim 2006

Teknik Hazrlk: Analiz Basm Yayn
Bask: Uur Matbaaclk
ISBN: 975-343-464-2 (Tk. No.)
975-343-468-5 (1. cilt)
KAYNAK YAYINLARI: 461
ANALZ BASIM YAYIN TASARIM GIDA

TCARET VE SANAY LTD. T.
Merutiyet Cad. Kardeler Han No: 12/3
34430 Galatasaray-stanbul
web adresi: www.kaynakyayinlari.com
e-posta: iletisim@kaynakyayinlari.com
Tel: (0212) 252 21 56-99 Faks: (0212) 249 28 92
Turan Dursun
DN BU-1
Tanr ve Kuran
NDEKLER
KAYNAK YAYINLARININ SUNUU

PROF. DR. LHAN ARSELN NSZ
YAZARIN NSZ
11
15
19
TANRI
21
KURANIN TANRISI NEREDE?

TANRININ TAHTI, SARAYI 8 DA KESNN SIRTINDA
TANRININ BM VE BOYU
SLAMIN TANRISI AKILLI MI?
Akl slamda Ne Denli nemlidir?
KURANIN TANRISI NSAN RADES TANIMIYOR
TANRI BLD-ANLADI K...
Kurann Tanrsnn Bilmedii eyin Belirmesi (Beda)
Tanr Gr Deitirir
Tanr, nsanlarn, Cinsel likiden Uzak Kalmaya
Dayanamayacaklarn Anlad
GR DETREN TANRI
Ayet Yrrlkten Kaldrma, Deitirme
Deiiklii Tanr Nasl Yapyor?
Yazma-Bozma Tahtas
Kurandaki elikiler
NANDIRMAK N KURANDAK TANRININ ANT MELER
KURANDAK TANRININ BEDDUALARI
KURANDAK TANRININ NSANLARI AYIRMA POLTKASI
nanr-nanmaz (Mmin-Kfir) Ayrm
Kurann Tanrsnn Kadn-Erkek Ayrm
Kurann Tanrsnn Snf Ayrm
KURANIN TANRISININ ELNDEK TERAZ
Dnyadayken Tanrnn Elindeki Terazi
22
26
29
32
33
35
37
37
37
38
40
40
41
41
42
43
46
48
48
49
49
51
51
Tanrnn Elindeki Terazinin Dengesi Yok

ERAT TANRISININ HLES
TANRI SARAYINDA NAMAZ NDRMLER
Kalemlerin Gcrts
Elli Vakit Namaz Farz
Elli Vakit Namaz oktur, Git ndirim Yaptrt!
Namaz ndirimi in Muhammedin 6. Gk Katyla
Saray Arasndaki Gidi Gelileri
NSANI HAYVANA DNTRME CEZASI
nsan Maymuna Dntrme Cezas
Domuzlara Dntrme Cezas
Sanlara Dntrme Cezas
MUHAMMEDN EL MERHME MMETNE
DEPREM VE TEKLER
51
54
57
58
58
58
KURAN
67
KURAN DAK MANIN ANAYURDU

Yemen
Muhammedin Yemenle likisi
Hadise Gre slamn Tm Yemenli
Muhammedin slam Ald Kanal
Yemame Rahman
Muhammedin slam Nereden Aldn Belirten Belgelerden...
KURANIN BRNC KAYNAI: YAHUD KAYNAKLARI
Tevratn Tahrif Edildii Bir Uydurma
Tevratn Tahrif Edildii Neden leri Srlemez
Mslmanlar Tevrat Tahrif Edilmitir
Derken elikiye Dyorlar
Tevratn Kapsam
Tahrif, Kurandadr
Kurandaki Yahudilik
srailiyyat Tefsirlerde Neden Var?
Kral Peygamber Davud Hitti Uriyann Karsyla
KURANDAK LK YAHUD MAVALI: YARATILI SYLENCES
Kutsal Kitaptaki Maval Okumalar
Eski Mavallar, Yaratl Sylencesiyle Balar
69
70
70
71
71
71
73
75
75
77
58
60
60
61
61
63
79
79
80
80
83
84
93
93
102
Yaratl Efsanesinde, dem, Havva ve

Bunlarn Cennette Bulundurulup Sonra Kovulmalar
demin Yaratl
Havvann Yaratlmas
demle Havvann Cennetteki Yaamlar ve Kovulular
BRAHM PEYGAMBER MAVALI
brahim Hangisinin Babas?
Kurann Tevrattan Aktarlma Tanrs Tarihleri Kartryor mu?
brahim-Nemrud Mavalna likin Yanl,
Farknda Olmadan m Kurana Geirilmi?
Nemrud Krtm ve Krtler brahim Peygamberi Atee Atm!
Bir Baka nsan-Ate Masal
Kurana Gre brahim Nasl Bir Adamd?
brahim, Tyler rpertici ve nsanlk D ler Yapan
Biri Olarak Sunuluyor
Kurana ve Hadislere Gre brahim Yalan Syleyebiliyordu
Kurana Gre, Kendisine Mucize Gsterilene Dek
brahimin Tanr nanc da Tam Deildi
Kurana Gre brahim, Bir Rya Yznden
ocuunu Boazlamaya Kalkmt
brahimin, Korku Yznden, Karsn Hkmdara
Peke eker Gibi Davranmas da rnek Alnacak ey mi?
Kbeyi brahimin ve smailin Yaptklar
ya da Onardklar Maval
BRAHM PEYGAMBER MAVALINDAK SNNET
Snnet Gelenei ve brahim
Snnet, Bir lkel Gelenektir
Kesilen Kabuk Kime Armaan?
Snnet, slama Yahudilikten Gemedir
Muhammede Gre, brahim Kendini Keserle Snnet Etmi
Musa ve Snnet
Sonu
TEVRAT, NCL, KURAN
KURANIN ORJNALLER YAKILDII N MD YOK
Kuran Nasl Derlendi?
Kuran kinci Kez Derleniyor
Birinci Derlemenin Yaklmasndaki Ama
103
104
106
107
113
113
113
114
116
118
120
120
123
124
124
125
125
133
133
133
134
134
135
135
136
137
140
141
143
145
Muhammed Dnemindekiyle Bugnk Kuran Ayn Deil

NASIL YAKILDIM?
GRLTCLERN TOPUNA BRDEN
Kurann Yaklmasna likin Eletirilere Cevap
7 Harf
7 Lehe
Osman Mushaflar Tayir Etmezden nce
bn mer, Kurann ou, Eksilip Gitmitir Diyor
Devrimci Kurtulu Murtaza Hareketinin Bildirisi
KURAN TAHRF EDLMTR
SLAMIN ANAYASASI
KURANDA ANA KONULAR
KURAN ANSKLOPEDS
zellii
erii
KURANDAK ELKLERDEN...
Kuranda Aykrlklar
Kuranda Ne Kadar eliki Var
Kurandaki elikiden Bir rnek
slam Baka Dinleri Kabul Eder mi?
slamda Hogr Var m?
KURANDAK AKIL VE BLM DIILIKLAR
Akl Nedir?
Bilim Nedir?
Adam, Eeiyle Birlikte Yz Yl l Kalm, Sonra Dirilmi
Kesilip Her Bir Paras Bir Daa Konmu Olan Kular,
arlnca Dirilip Gelmiler
Gkler ve Yer (Tm Evren) Alt Gnde Yaratlm
Tanr, Haftann Hangi Gnnde Neler Yaratm?
ki Gnde de Dalar ve teki eyler Yaratlm
Tanr, Gkleri Yaratmaya, Yeri Yarattktan Sonra Girimi
ki Gn inde de Yedi Kat G Yaratma i Tamam
Yeryz, Dalar, Aalar, Daha Ik Yokken Yaratlm
Yaratl Sylencesi
Tanr ini Bitirinci Bir Ayan br Ayann stne Atp
Oturmu; ya da Srtst Yatm
Nuh ve Tufan
148
150
158
158
166
168
169
170
185
172
191
194
197
197
197
198
198
199
199
200
201
203
203
204
205
206
209
210
211
212
212
213
213
214
215
Nuh Tufan, Kesinlikle Bir Efsanedir (Sylencedir)

nandrmak in Mucizeler
Bir frk, Bir Can Oluyor
Ay kiye Blnp Yere Dm
Gkteki Ay m, Arabistandaki Hira Da m Daha Byk
KURAN MUCZELER
GK SOFRASI
AYETLER UYDURMA MI?
EYTAN AYETLER SLAMIN GERE
KURANA VE MUHAMMEDE GRE
TRKLER STESELER DE MSLMAN OLAMAZLAR
Kurann Tanrsnn Irkl
En stn Toplum, srail Toplumu
Arap Toplumundan Bakas Muhatap Deil
Korkutma Yalnz Mekke ve evresine
Muhammedin Trk Dmanl
SLAMCILARIN PEHLVANI YOK
216
217
219
221
222
224
227
230
232
DZN
251
236
237
237
237
238
239
241
10
DN BU YENDEN DZENLENM TAM METNN NSZ
Turan Dursunun Kaynak Yaynlar tarafndan okuyucuya sunulan drt kitaplk Din
Bu adl eserinin 1990 yl Eyll ayndan beri 1. kitabnn 21., 2. kitabnn 16., 3.
kitabnn 1l., 4. kitabnn 8. basm yapld. Denebilir ki, Trkiye, Turan Dursun
niversitesi tarafndan eitilmitir ve eitilmektedir. Turan Dursun, Bingln Solhan
ilesindeki gizli Medresenin talebelerinden Karabk Demir elik iilerine kadar,
yzbinlerce, hatta milyonlarca yurttamz aydnlatmtr. Bu eser, slamc evrelerde,
tarikat mensuplar arasnda bile, byk ilgi grmtr ve bir bavuru kayna olarak
deerlendirilmitir. Turan Dursunun Trkiyede slam en iyi bilen ve 8. yzyldan bu
yana yazlm eski Arapa eserleri en doru okuyan dnrlerimizden olduu slamc
ulema tarafndan da kabul edilmitir.
Din Bunun 1. kitabn, Turan Dursunun kendisi hazrlamt. 2., 3. ve 4. kitaplar
ise, 2000e Doru dergisinde ve eitli yaynlarda kan yazlar bir araya getirilerek,
yaynevimiz tarafndan derlendi. Bu derlemelerin iki nemli eksii vard.
Birincisi, yazlar 2000e Doru dergisinde yaynlanm haliyle yer ald.
kincisi, kitaplar konulara gre sistemletirilmi deildi.
Turan Dursunun yazlar, 2000e Doru dergisinde yaynlanrken, yer yer ksaltlm
ve ifadelerinde baz deiiklikler yaplmt. Turan Dursun, derginin Genel Yayn
Ynetmeni Dou Perineke byle bir yetki vermiti. Derginin yazlarnn
redaksiyonunu yapan Cemal Sreya da Dou Perinekin bilgisi iinde baz blm ve
cmleleri yeniden kaleme almt. Turan Dursun, yazlar yaynlandktan sonra bu
mdahalelerin bazlarn uygun bulmu, ancak bazlarn yerinde bulmadn
belirtmiti. Din Bunun ilk kitabn yaynlarken, genellikle dergide kan metinleri
ald grlyor. Dier kitab ise, artk kendisinin dzenleme olana yoktu. nk
Onu, bu byk deerimizi vurmulard.
Yeniden dzenlenmi tam metinde, yazlarn Turan Dursun tarafndan kaleme
alnm zgn halini ilk kez yaynlyoruz. Turan Dursunun yazlarn kendi elinden
kt haliyle saklayan ve yaynevimize veren Aydnlk dergisi ve Aydnlk Arivi
yneticilerine yrekten teekkr ederiz. Din Bu ciltlerinin eksiksiz basmn onlara
borluyuz.
11
kincisi, Din Bu ciltlerindeki yazlar, ieriklerinden hareketle bir sraya, bir

snflandrmaya gre derlenmemiti. Oysa Turan Dursunun yazlar, balkta
toplanyordu:
Bir: Tanr ve Kuran
ki: Hz. Muhammed
: slam Toplumu ve Laiklik
Ayrca bu konular genelden zele doru sistemletirilebilirdi. Yeniden dzenlenmi
tam metinde eserin bu anlayla sistemletirildiini greceksiniz. Bu bilimsel
snflandrma, kitabn drt ciltten cilde indirilmesini de gerekli klmtr. ana
konu, ayr ciltte toplanmtr.
Turan Dursunun slam dinini ok iyi bildiini herkes teslim etmektedir. Ancak
slam dinini tarihsel yerine oturtmak, slamn ve Hz. Muhammedin tarihsel ilevini
deerlendirmek konusuna gelince, 2000e Doru yneticileri ile Turan Dursun
arasnda derin tartmalar gemitir. Bu tartmalar, birbirini ok seven ve ok sayan
dnrler arasndaki tartmalard. Turan Dursun, zellikle Dou Perinekin bu
konudaki eletirilerini hep nem vererek ve saygyla dinlemi, itirazlarn belirtmi ve
genellikle kendi grlerinde srar etmitir.
Dou Perinek, slamn ve Hz. Muhammedin tarihsel rol konusundaki farkl
grlerini, Turan Dursun Hayatn Anlatyor balkl kitapa 1 Kasm 1992 gn
yazd nszde belirtmitir. Turan Dursunun byk eseri Din Buyu zgn haliyle
ilk kez yaynlarken, Dou Perinekin 1992 ylnda yazd nszn ilgili blmlerini
almay yararl bulduk:
slamn toplumumuzda bin yllk bir tarihi var, ama insanlarmz slam da dinleri
de bilmiyor. Toplumumuzun bin yln etkileyen bir ideoloji aslnda ok yzeysel
tannyor. Toplumumuzun bilincine ancak kalplarla, trensel davran biimleriyle
sokuturulmu bir slam var. Tartlmayan bir ideoloji renilemiyor da. slam
yzyllar boyunca feodal hkim snflar iinde, ulema arasnda, medreselerde dar
bir evre iinde skm kalm. Geni halk kitleleri ise, slam o Arapa dualar
anlad kadar renmi, yani renememi.
...
te Turan Dursun, kendi inand dini bilmeyen bir topluma, o dini retmeye
balamtr. Bilgisiz ky vaizlerinden, kasaba hocalarndan, eyhlerden,
imamlardan, mftlerden, imam-hatip okullar ve ilahiyat fakltelerinden, Diyanet
lerinden, tarikat ulemasndan renemediimiz slam, kendi kaynaklarndan
Turan Dursun araclyla reniyoruz.
12
Turan Dursunun slam ulemasna iki stnl vardr. Birincisi, geree

baldr. kincisi, slam ve dinleri onlardan ok ok daha iyi bilmektedir. slam
ulemasnn Turan Dursunun bilgisi karsnda nasl eziklik duygusu iinde
bulunduu biliniyor.
...
Turan Dursun, hayat boyunca dinleri Ortadou tarihindeki dnsel
kaynaklaryla balantl olarak inceledi, ancak dinlerin oluturduu ideolojik
dzlemle toplumlarn maddesi arasndaki ilikiler zerinde younlamad; dinlerin
zerinde ykseldikleri snfsal srelerle balantlar, bu srelerden nasl
etkilendikleri ve yine o sreleri nasl etkiledikleri sorunsalna ynelmedi. Bu
nedenle Turan Dursunun dinleri, tarihsel bir kategori olarak ele almaktan ok,
Aydnlanma an yaam bir dnyann penceresinden deerlendirdiini
gryoruz. te yandan Turan Dursunun bir ideoloji olan dine, toplumsal sreleri
etkilemede btn tarih boyunca belirleyici roller yklediini de gryoruz.
Kukusuz tarihin belli anlarnda ideolojinin ve st yap kuramlarnn byle roller
oynad bir gerektir. Ancak ideoloji ve siyasetin kendisi de, belli toplumsal
ilikiler zerinde ykselir, belli ilikileri yerletirmek veya srdrmek gibi bir ilev
grrler.
Ortadounun tektanrl dinleri olan Musevilik, Hristiyanlk ve slamiyete
baktmz zaman, ortak bir payda saptyoruz. Her din de, belli tarihsel
dnemlerde, birbirine yakn meknlarda, belli toplumlarn snflara blnmesine,
zel mlkiyeti kurumlatrmalarna, ticaretin ve meta ekonomisinin geliecei bir
dzeni gerekletirmelerine ynelik ideolojik iklimi yaratmlardr.
Musevilik, bu ideolojik ilevi, Hristiyanlktan ok geri toplumsal koullarda
stlendi. slamiyet ise, Hristiyanlktan zaman olarak alt yzyl sonra ortaya
kmakla birlikte, Ortadouda meta ekonomisinin kysnda kalan daha geri bir
blgenin, ticaret uygarlna katlmasna nderlik etti.
Hristiyanlk ok uzun bir dnem muhalefette kald, ancak Roma imparatorlarnn benimsemesi zerine zamann sper devletinin ideolojisi haline geldi.
slamiyet ise, douundan ok ksa bir zaman sonra devlet kuruluuna nderlik etti
ve toplumu dzenleyen bir rol oynad.
Dinlerin zerinde ykseldii toplumsal ilikiler ve roller, onlarn ideolojik
ieriklerini de belirledi.
Gezegenimizde 8-15. yzyllar arasndaki yedi yzyla baktmz zaman,
uygarln merkezinin slami ideolojiyi savunan imparatorluklarda olduunu
13
gryoruz. Buna karlk, Avrupada kapitalizmin daha nce gelimesi, Ortaa

Skolastiinin kendisini Hristiyan olarak kabul eden corafyada yklmasna yol
at. Kapitalizme geite nderlii Batya kaptran Dou toplum tan ise, Ortaan
penesinde kald.
Hristiyanln veya slamn reform ansn ise, bu dinlerin ideolojik yaplar
deil, var olduklar toplumlarn kapitalistleme dinamikleri belirledi. Akdenizin
evresindeki toplumlarn gelimesindeki eitsizlik, dinlerin oynadktan rollere,
parlay ve snlere de yansd.
Din Bu, Trkiyenin Aydnlanma kitaplndaki esiz yerini yzyllar boyunca
koruyacak bir eserdir. Turan Dursunun az rastlanr bir alkanlkla rettii bu eseri,
onun kaleminden km zgn haliyle ve srasyla Tanr ve Kuran, Hz.
Muhammed ve slam Toplumu ve Laiklik konularna gre, yeniden dzenleyerek
ciltte yaynlyoruz. Eski drt kitaplk diziyle birbirine karmamas iin, Yeniden
Dzenlenmi Tam Metni byk boy ve cilt halinde yaynlyoruz. Eski drt kitabn
ciltlerinde yer alan konu ve yazlar, bu yeni dizide genellikle ayn ciltlerde
bulunmuyor.
Byk Aydnlanmacmz ve milletimizin unutulmaz retmeni Turan Dursunu
saygyla anarak.
KAYNAK YAYINLARI
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 1. basm Ekim 2006: Turan Dursun, DN BU-1; Tanr ve Kur'an, Sayfa 11-14)
14
PROF. DR. LHAN ARSELN NSZ
Yllarca nce bir gn, Fakltedeki odamda alrken hi istemediim bir anda
telefon ald. Hazrlamakta olduum Toplumsal Geriliklerimizin Sorumlular: Din
Adamlar adl kitabmn Giri ve nsz ksmlarn kafamda ekillendirmek zere
bulunduum iin, zihnim karr ve fikir silsilesini kaybederim endiesiyle, o an
telefona cevap vermek istemedim. nmdeki kaynaktan, Atatrkn din adamlaryla
ilgili u szlerini metne geirmee devam ettim:
Eer onlara (hoca kyfetli sahte din limlerine) kar benim ahsmdan bir ey
anlamak isterseniz, derim ki, ben ahsen onlarn dmanym. Onlarn menfi
istikmette atacaklar bir hatve, yalnz benim ahs manma deil, yalnz benim
gayeme deil, o adm benim milletimin... kalbine havale edilmi zehirli bir
hanerdir. Benim ve benimle hemfikir arkadalarmn yapaca ey, mutlaka o
adm atan tepelemektir. Sizlere bunun da fevkinde bir sz syleyeyim: farz-
muhal bunu temin edecek kanunlar olmasa, bunu temin edecek Meclis olmasa,
yle menfi adm atanlar karsnda herkes ekilse ve ben kendi bama yalnz
kalsam, yine tepelerim.1
Bir ka dakika ara ile tekrar telefon alnca ahizeyi elime aldm ve souka bir
ifadeyle: Dinliyorum dedim. Kar taraftan ince ve nazik bir ses kendisini tantt:
Adnn Turan Dursun olup TRTde grevli bulunduunu, yazlarm ve kitaplarm
okuduunu, benimle sylei yapmak arzusunda olduunu, msait bir zamanmda
kendisine zaman ayrp ayramayacam sordu.
O tarihlerde, eriat azgnlnn sanki bugnk boyutlara ulaacan seziyormuum
gibi, eitli kitaplarmdan gayr, bir de gazetelerde ve zellikle Cumhuriyette, laiklik
ve Atatrklk ve eriatlk konularyla ilgili olarak sk sk yazlarm yaymland
iin ada dnce sahibi okuyucularmn desteklemeleri yannda, gericilerden
seviyesiz mektuplar ve ou zaman grtlaktan frlama kfrlerle dolu telefonlar
alrdm. Hatta bazlar habersiz olarak odama gelir ve yazdklarmn abartma olduunu
syleyerek alm satarlard; onlara eriat kaynaklarn gsterip bilgisizliklerini
suratlarna vurduumda susarlard.
1 Bu szleri Atatrk 1923 ylnn ubat aynda sylemitir. Yukardaki satrlar Prof. Enver Ziya Karaln
Atatrkten Dnceler adl kitabndan alnmtr. (T. Bankas Yaynlar, s.72)
15
Fakat bu kez karmda pek alk olmadm medeni bir ses, sanki beni megul ve
rahatsz etmi olmaktan znt duyuyorcasna, bana hitap etmekteydi. Altnc hissim
ar basm olacak ki kendisiyle belli bir gn zerinde anlatk.
Telefonu kapadktan sonra kitabmn Giri ksmna u satrlar karaladm:
Bat, bugnk gelimesini ve ilerlemesini ve uygarlm, din adamnn sahte
saltanatna ve olumsuzluklarna son vermekle, onu dnya ilerinin dna itmekle,
imtiyazlarn ve yetkilerini yok etmekle salamtr Yeryznn en ziyade gelimi
lkeleri arasnda sosyal gelime, teknik ilerleme, ekonomik aama ve (refah) varlk
bakmndan n sralan igal edenler, bu mutlu sonuca, dier birok nedenler yannda,
bir de din adamn Devletin Beslemesi ve Destekisi durumundan karmak
sayesinde erimilerdir. Bu sonuun alnmasnda (gerek) aydn i grmtr. Her
eyin tersini yapmak, bizim teden beri geleneimiz olduu iin, biz bu uygarlk
anda dahi laik ve demokratik Anayasa esaslarn hie sayar ve baka lkelerin
saknca bilip terk ettikleri kt usulleri, bu usullerden Atatrk sayesinde (ve mucize
kabilinden) kurtulmu iken, yeniden canlandrmak iin elimizden geleni esirgemeyiz
ve stelik eriatn dahi ngrmedii kabul edilen bir snf, yani din adamlar snfn
yaratr, bu snfa olmadk olanaklar tanr ve Devletin tm kademelerine onlar
yerletiririz. Gemi yzyllar boyunca din adam (nn dnya ilerine karmasndan
doma ) musibetleri ve felaketleri unutur, onu yeniden bu milletin bana musallat eder
(iz)...
Bu satrlar yazdm srada aklm, biraz nce beni telefonla arayan kiinin maksat
ve niyetlerinin ne olabilecei sorusuna takld. Fakat ders zili ald iin kalemi
brakp, ders vermek zere snfa yollandm.
Ertesi sabah anlatmz saatte odama geldi. Yznde drstlk ve samimiyet yatan
bir insan karmda bulmakla biraz olsun rahatladm. Hele konumaa balad an, o
her zaman iin hayran olduum ve insan insan hale sokar olduuna inandm ve
kendime yaam amac yaptm Katksz Mspet Akl belirdi nmde sanki!
Aratrmalarm ve incelemelerim boyunca nice yllar kafama istif etmi olduum
veriler ve bu verilerin diyalektik sonular, canl olarak karmda tekrarlanmaktayd
sanki...
unu belirtmeliyim ki, bu verileri edinirken, Bat dnyasn 1500 yllk
karanlklardan kurtarp akl ana ve insanlk haysiyeti duygusuna ulatranlarn, din
adamlarn dnyevi ilerden uzaklatrmaya matuf gr ve davranlar beni daima
hayranla srklemitir. Fikirsel gelime yoluna ynelmem bakmndan bunlar beni
ne kadar byledi ise, bu ayni eylerin kendi mensup bulunduum eriat dnyasnda
bulunmay nedenlerini dnmek de o derece zntye srklemitir. Dnrler ve
bilginler bir yana, fakat din adamlar asndan kyaslama yaptmda kendi kendime:
Neden bir Marcion, neden bir Abelard, neden bir Nicholas, neden bir Arnaud De
Brescia gibi, ya da bunlarn nice benzerlerinden biri, bizde kmamtr acaba? diye
sormaktan kurtulamazdm.
16
O Marcion ki, Hristiyanln daha ilk birinci yz ylnda: Mkemmel olmaktan

uzak, ktlklerle dolu bu dnya, Tanry keyfi, gaddar, insan yazgsna egemen
niteliklerle tanmlayan zihniyetin oluturduu bir dnyadr. Tanr anlayn aklc
temele dayatmak ve sevgi esi yapmak ve bylece insanlar aras ilikiler kayna
klmak gerekir... diyerek din adamlar snfna atabilmitir.
O Abelard ki, 12. Yzylda; Gereklere din kitaplaryla deil akl yolu ile eriebilir;
din verilerini aklc temele dayatmak gerekir. Ancak bu suretledir ki din kitaplarndaki
akla ve vicdana aykr hkmler giderilebilir. Tm insanlar aras sevgiyi ve kardelii
salayabilmek iin Korkutucu ve Keyfi Tanr fikri yerine iyilik Tanrs fikrini
yerletirmek gerekir diyerek din adamlarna insanlk dersi verebilmitir.
O Nicholas ki, hem de kardinal rtbesinde bir din adam olmasna ramen, Kutsal
diye bilinen din kitaplarn gerekler kayna saymak hatadr diyerek din adamnn
otoritesini temelden sarsabilmitir.
O Arnaud De Brescia ki, kendisi bir din adam olmakla beraber, 12. yzylda ruhban
snfnn iktidarna ve saltanatna kar sava am ve din adamlarnn yalanlarn ve
halk aldatmalarn ortaya vurmu ve bu idealist davran yznden, bata Papa olmak
zere dier din adamlarnn dmanln kazanm ve 1155 ylnda lme mahkm
klnm, cezann infaz srasnda kendisine : Eer lmden kurtulmak istiyor isen
fikrini deitir, szlerini geri al denmi olmasna ramen, fikir ve dnce haysiyetine
sahip bir insann lmden kurtulmak iin dahi olsa gerekleri ortaya vurmaktan
kanmayacan ve doruluuna inand eyler uruna hayatn fedaya hazr
bulunduunu sylemitir. nsanla brakt bu rnek, daha sonraki kuaklara ideal
kayna tekil etmi ve o tarihten bu yana din adamlarnn smrsne ve
sahteliklerine kar isyan edenler, hep onun ve benzerlerinin izinde gitmilerdir. Bu
dorultuda olmak zeredir ki 18inci yzyldan bu yana kltrl her insann beynine,
Voltairein u forml reklenmitir: Nerede ki akl zgrdr ve egemendir, orada
din adamna yer yoktur.
Ve ite kendi toplumum itibariyle her zaman iin zlemini ektiim ve hayalimde
yaratmaya gayret ettiim insan tipi, mutlu bir tesadf sonucu, imdi karmda,
muhtemelen yzlerce yllk bir gecikme ve deiik bir klk altnda bana, Marcionun,
ya da Nicholasn ya da Arnaud De Bresciann ve benzerlerinin azyla
konumaktayd. Eer telefona cevap vermemi, yda verip de sudan bir bahane ile
grme teklifini geciktirmi olsaydm, kendisini tanma frsatna sahip
olamayacaktm. Bu frsatn ne kerte deerli ve nemli olduunu, zamanla daha iyi
anlam bulunmaktaym.
Konumalarmz bitip de kendisinden ayrldm zaman, din adamlar konusundaki
yarglarmn, farkl bir yrngeye yerlemekte olduunu fark ettim. Sanrm bu itiledir
ki Giri ksmna unlar ekledim:
17
Bu kitap... din adamnn... olumsuzluklarn, sululuklarn ve (toplumu )

uurumlara srkleyen duygusuzluklarn ortaya vurmak iin (yazlmtr ). Bunu
yaparken din adamlar ierisinde gerek anlamda insancl ve bilgili ve aydn olanlar
yoktur demek istemiyoruz. Fakat mevcudu gerekten ok az olan bu kiilere bakarak
yersiz bir iyimserlie ynelmekte anlam yoktur. nancm odur ki bir gn gelecek,
saylar bylesine az olanlar oalacak ye eriatn ilkelliklerini gidermenin gereine
inanm olarak bu topluma olumlu bir eyler vermenin bilincine saplanacaklardr...
Fakat bunu da yeterli bulmayp kitabmn i kapana, saylarnn oalmasn
candan diler olduum yeni Turan Dursunlar muhatap edinerek u ithaf koydum:
Saylar gerekten az olan T. D.lar var bu toplumda. Din adam olmakla beraber
kendilerini eriat zihniyetinin ok stne karabilmiler ve karabilmek iinde
insanlk sevgisi denizine atabilmilerdi. Atatrkln ve Atatrk devrimlerinin
kurtarc tlsmna inanmlardr. Tanr ve peygamber emirleridir diye belledikleri
esaslarn akl yordamyla yeniden elden geirilmesi, Trkn gerek niteliklerine
uydurulmas ve mspet akl verilerine oturtulmas gereine sarlmlardr. Bugnk
eriat ortam ierisinde ve Atatrk ve uygarlk dman din adamlar arasnda
kendilerini din adam klnda grmezler ve gerei sylemek gerekirse din adam
deyimiyle arlmak da istemezler. Bu kitap onlara armaan edilmitir.
Kitabmn yaym tarihi 1977dir. O tarihten bu yana, Turan dostumun son derece
salam karakterine, drstlne, ahlakiliine ve medeni cesaretine ve yalan denen
yedi bal ejderhaya kar savam azmine tank olduka, sevincim ve midim daha
da artmtr.
Ve hele onu, eriat sorunlar konusundaki derin bilgisiyle ve her sorunu akl kstasna
vuran maharetiyle, bir yandan evresini etkilerken, dier yandan bilgili geinen nice
din adamlarnn (ki aralarnda profesr yada doent unvanna sahip olanlar vardr )
alt edip, foyalarn ortaya vurabilir grmekten her zaman iin zevk duymuumdur.
unu belirtmek gerektir ki eriatla ilgili olarak yazd her ey, her bir din adamna
ibret verici bir ders niteliindedir.
Kuku etmiyorum ki, Turan Dursunun bu hayrl ve yararl etkisiyle, din
adamlarmz, eriatn i yzn aklc yoldan inceleme ve eletirme itiyadn edinmekte
gecikmeyeceklerdir. Bu onlara, eriat eitimi yznden fikren ksrlatrlm
Mslman lkeler halklarnn, istisnasz olarak yeryznn en ilkel, en geri, en yoksul,
en bahtsz halklar arasnda yer alm olmalarnn nedenlerini retecek ve bylece
aklcln tek zm olduunu fark ederek kendi kendilerine Gereklere eriat yolu
ile deil akl rehberliiyle, laiklikle gidilir diyebileceklerdir. Daha baka bir deyimle,
her biri, bal bana birer Turan Dursun kesilecektir. Ve ite o zaman bu toplum,
srklenmekte olduu uurumu fark edecek ve ilkellikler girdabndan kurtulma ansn
deneyecektir.
Prof. Dr. lhan Arsel
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 11-15)
18
YAZARIN NSZ
Elinizdeki kitap, daha gzel bir dnya iin alm bir rn kitabdr.
Daha gzel bir dnyann, daha zgrlkl dnya olmadan gerekleemeyecei ak.
Daha zgrlkl bir dnyann kurulabilmesi iin de tabularn yklmas gerekli. Her
trl tabu yklmal. En bata da dinlerden, inanlardan kaynan alan tabular.
zgrlkleri balayan her trl zincir krlmal. En bata da kafalardaki iman
zinciri... Bu zincirlerin geerli olduu toplumlardaki insanlar, gerekte insanlardan
daha baka eydirler. nsann dnme zelliine tam yarar biimde dnemezler.
man kalplar iindedir dnceleri. Doann yapma, yasalarna ters dorultudaki
deimezlikler iinde Duygular da yledir. Hepsi gkl dr, Tanr
damgaldr. Zincirli olmas yznden gelime gsteremez; deimelere, gelimelere
ayak uyduramaz. Uyumlar bile uyumsuzluklarla doludur. Dnyamzdaki her tr olumlu
gelime, dininki, imannki bata olmak zere, tabularn zincirlerinden
kurtulabildii, yol bulabildii lde gerekleebilmitir. nsan akl, bilim, teknoloji,
insan haklar alannda ulalan noktalar, bu yoldaki admlarn rnleridir.
Akl ve bilim, aydnlk kesimdedir. Din, imansa karanlk kesimde. Akln,
bilimin lleri bellidir. Gzlem vardr, deney vardr, nesnellik vardr... Yolu
klandran da bunlar. Din ve imandaysa bunlar yoktur. Karanl da bundan...
yleyse dinin zerine nasl gidilmesi gerektii ortada ve son derece ak:
Karanln zerine nasl gidilirse, dinin zerine de yle gidilmelidir. Karanlkla
savalrken k gerekli. Dinin, imann zerine giderken de...
Elinizdeki kitapta bulunan yazlarla, bu alanda bir k sunmaya allmtr. Bu
yazlarn kitap durumuna getirilmesi de ok youn istekler zerine olmutur.
Sevgili okurum! Bu yazlar, elbette ki sen deerlendireceksin. Benim burada, tarih
ve kamuoyu nnde belge niteliini tasn diye belirtmek zorunda olduum bir ey
vardr:
Bu yazlarn, yazl basnda yer almas iin ok uratm. ok kap aldm. Aylarca,
yllarca srd abalarm. Ama hep geri evrildi. ada, aydn olarak tannan
kesimde bile, rkntler oluturdu. En hafif olanlar sunulduunda bile, yer verirsek
bizi talarlar diye karland. Talanmak ne demek, bombalanacaklarndan
19
korkanlar bile oldu. Kimilerinin karlysa allagelen taktiki politikaclarn

azyla; Biz, dine sayglyz. Din duygularnn incitilmesinden yana deiliz...
biimindeydi. Her geri evriliimde dnyordum hep. Bu duygular incitme gze
alnmazsa, karanlklarla nasl savalabilir? Uygarlk alanndaki admlar, bu duygular
incitmeden oluyor mu? Din duygular incitilmeden, daha gzel, daha uygar, insana
daha yarar bir dnyaya ulama yolundaki deimeler, deitirmeler nasl olabilir?
Ve olabiliyor mu? Hangi yeni ve yenilik bu duygular incitmeden gelmi, ya da
getirilebilmitir? nsanolu kendisini ve doay deitirirken din duygularn da
incitmemi midir? Bunlar dndm, durdum yeniden dndm. br yandan
tarttm. Ne ki, yol bulamadm, kap bulamadm bizim zgrlk (!) yazl
basnmzda. Bunu belgeliyor ve suladklar baskc rejimlerin egemenlerinden pek
geri kalmayacak biimde kat birer beki, zgrlk iin gerekli sularn akmasna
meydan vermeyen birer tka durumundaki aydnlar, lkemiz ve dnya kamuoyu
nnde suluyorum.
Sonunda bir kap buldum: 2000e Doru dergisini karanlar amt bu kapy.
Saak dergisi ve sonra 2000e Doru. Ohh! Ne gzel bir olay. Artk, slamdaki zel
deyimiyle mesail-i mstetireyi, yani dince kapal kalmas gereken konular gn
na karabilecektim. Ve koyuldum. Bildiiniz gibi...
Bu kitapla birlikte, baka bir yaynevinden de olsa (Akyz Yaynlar) bir kitabm
elinize ulaacak: Kulleteyn. Roman. Belki de tam deil. Romanlaan gerekler. Bu
kitapta da karanlk stne kla gitmeye allmtr. Belgesel nitelikte.
Bir gn br kitaplarmn da yaymlanabileceini biliyorum: 5 cilt olarak yayma
hazrladm Kutsal Kitaplarn Kaynaklar. Ayrca tarihte ve dnyada ilk olan ve ok
deerli bir dostumun desteiyle yayma hazrladm 14 ciltlik Kuran Ansiklopedisi.
Biliyorum, btn bunlar okuyacaksn sevgili okurum.
Haziran 1990
Turan Dursun
20
TANRI
21
22
KURANIN TANRISI NEREDE?
Mlk Suresinin 16. ve 17. ayetlerinin, Diyanetin resmi evirisindeki anlam yle:
GKTE OLANn, sizi yerin dibine geirmesinden gvende misiniz? O zaman, yer
sarsldka sarslr. GKTE OLANn, banza ta yadrmasndan gvende misiniz?
Benim uyarmamn nasl olduunu yaknda bileceksiniz.
Ayetlerin banda, men fis-Sem yer alyor. Gkte olan anlamnda.
Gkte Olann:
-nsanlar yerin dibine geirebilecei,
-nsanlarn bana ta yadrabilecei,
-Onun verebilecei bu tr cezalara kar kimsenin GNVENCEDE olamayaca
anlatlyor.
Bu Gkte Olan kim?
Kukusuz, anlatlmak istenen, Tanr.
Demek ki bu ayetlerde, Tanrnn gkte olduu, ok ak biimde anlatlmakta.
Tanr iin GKTE OLAN denmesi, birok konuda olduu gibi aknla ve
bocalamalara yol am Mslman yorumcular arasnda. Bir kesimi, buna da
dayanarak yle demilerdir:
-Tanrnn yeri yurdu vardr. (Tanrnn yeri, gktr.) 1
Ne var ki buna karlk u sorular sorulmu:
-Tanr gkte olsa, Tanrnn gkten daha kk olmas gerekir. Byle bir ey
nasl dnebilir?
-Tanrnn gkte olduu dnlrse, varlnn ve varln srdrebilmesinin,
bir baka eye bal olduunu da dnmek gerekir. Bu nasl olabilir? 2
Kuran yorumcularndan, gkte olmay , yerinin yurdunun olmasn, Tanrya,
Tanr kavramna yaktrmayanlar pek ok. Ne var ki Kurann kendisinin, bunu
Tanrya yaktrd ve yle anlatt da bir gerek. Yorumcular, zorlamal yorumlara
sapsalar da bu gerei deitirememekte. lkeller de, Tanry gkte grmezler
miydi ve ada ilkeller de yle grmyorlar m?
1 Bkz. F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 30/69.

2 Bkz. Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, 7/5233.
23
Ebu Mslim de, ayetlerde Tanr iin GKTE OLAN denmesini, Araplarn, Tanry
gkte grmelerine balyor.3
Bakara Suresinin 210. ayetinde de yle denir:
Onlar, Tanrnn ve meleklerin, glgeli bulutlar (ya da buluttan glgeler) iinde
gelmesini beklerler yalnzca. Ve iin (ilerinin) bitirilivermesiniler, Tanrya
dner.
Diyanet evirisinde Allahn azabnn ve meleklerin tepelerine binip... biiminde
bir anlam veriliyor. Ayetin szleri, byle bir anlama elverili deil. Ayette, Allahn
azabnn gelmesinden deil; KENDSnin bulutlar iinde gelmesinden sz ediliyor.
Ayette aka yer ald halde, Tanrnn bulutlar iinde gelmesi, Tanrya
yaktrlmad iin, eviriye yorum katlyor ve Allahn azabnn deniliyor. Bu
yorum, kimi Kuran yorumlarnda da var.4
Tanrnn bulutlar iinde gelmesi Tevratta da var. Kaynak da zaten oras. unlar
okuyoruz Tevratta:
Ey Efendi Tanrm (Rab Allah), ok byksn! () Sensin bulutlar kendine
araba eden (Tevrat, Mezmurlar, Mezmur 104:1-3.)
te Efendi Tanr (Rab), hzl bir buluta binmi olarak Msra gidiyor. Onun
bulunmasndan Msrn putlar titreyecek (Tevrat, aya, 19:1.)
Bununla birlikte Kurann Tanrsnn da, Tevratn Tanrsnn da asl yeri, Tahtsaray demek olan AR, gklerin stndedir. Kuranda, yeri ve gkleri
yarattktan sonra ara dayand bildirilir (Araf Suresi, 54. ayet; Yunus Suresi, 3.
ayet; Rad Suresi, 2. ayet, T-H Suresi, 5. ayet ve teki sureler.) Hadislerde de
ARn, gklerin stnde bulunduu bildirilir. ARa ve Tanrnn zerinde
bulunduu bildirilen sekiz da keisi ne ilikin ayet ve hadisler sunulduunda
ayrntlar grlecektir. Ayrca unutmamak gerekir ki, Muhammedin de, Tanryla
grp konumak iin gklerin tesine, Onun ARna gittii bildirilir (Mirac
olay). Tevratta da u tr anlatmlar gze arpar: Gklerin g stne binmi olana
ezgiler syleyin! (Tevrat, Mezmurlar, Mezmur 68:33.) Efendi Tanr (Rab), kutsal
tapnandadr. Onun TAHT, GKLERDEdir... (Mezmurlar, Mezmur 103:19.)
Efendi Tanr, TAHTINI GKLERDE KURDU. (Mezmurlar, Mezmur 11:4.) lk
3 Bkz. F. Rz, 30/70

4 rnein bkz. Tefsirun -Nesef, 1/105; Tefsirul-Celleyn, 1/31; Taber, Camil-Beyn,2/191-192; F. Rz, 5/215 .
24
alarn ilkellerinin de, ada ilkellerin de TANRIlarnn yeri gklerdir. Bu,

mitolojilerde ve aratrmalarda aka grlr.
Tanrnn asl yerinin gklerde olduu bildiriliyor. Ama bu, Tanrnn o yerden,
zaman zaman inmesine engel deil. Tevratta yle denir: Ve gkleri eip indi. Ve
ayaklar altnda kara bulutlar vard. (Mezmurlar, Mezmur 18:9.) Kuranda da
Tanrnn kyamet gn, meleklerle birlikte gelecei (Fecr Suresi, 22. ayet);
TAHTIn tayan 8 melekle (tahtnn zerinde) gelecei(Hkka Suresi, 17. ayet)
bildirilir. Hadisilerce tartmasz salamlktaki bir hadiste de Muhammed yle der:
Efendi Tanrmz (Rabbuna), her gece, gecenin son te biri kaldnda, DNYA
GNE NER...5
Tanrnn dnya gne (birinci kat ge) inmesini Tanrya yaktramayan
Mslman yorumcular, tevil yoluna sapp yorumlarla durumu kurtarmaya
abalarlar. Ama bn Teymiyye gibi bu yola kar kanlar, szlerden ne anlalyorsa
yle anlamak gerektiini savunurlar.6
2000e Doru
20 Austos 1989, yl 3, say 34
5 Bkz. Buhr, es -Sahh, Kitabut-Tehaccd/14; Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi ve erhi, hadis
no:590; Mslim, es-Sahh, Kitabu Salatil-Msafirn/168-172, hadis no. 758 ve teki kitaplar.
6 Bkz. bn Teymiyye, Deru Teruzil-Akli ven-Nakl, Arapa, 1971, 1/15.
25
TANRININ TAHTI, SARAYI

8 DA KESNN SIRTINDA
Tanrnn tahtyla sarayna, Kuran dilinde AR denir. Ar, szlk anlamyla,

tavanl bir yap demek.1 Taht, saray anlamnda kullanr. (bkz. Arapa szlkler.)
erif Crcnye gre, AR, tm cisimleri (varlklar) iine alp kuatan bir
cisimdir.2 Eski gkbilimde, gk demek olan felekler 9dur. 9. Feleke:
Feleklerin Felei, En Byk Felek ve Atlas Felei diye adlar verilir.3 te din
dilindeki Tanrnn Ar da budur.4
Kuranda Tanr iin Kral anlamnda Melik denir (bkz. T-H Suresi, 114. ayet;
Mminn Suresi, 116. ayet; Har Suresi, 23. ayet; Cuma Suresi, 1. ayet; Ns Suresi,
2. ayet). Kral olunca da SARAY ve TAHT olur. Tanrnn AR da bu
anlamda.
Ar Kuranda, trevlerinin dnda 26 kez geer. 4, Sebe (Saba) Kraliesinin
taht-saray anlamnda (bkz. Neml Suresi, 23, 38, 41 ve 42. ayetler). Biri,
Peygamber Yusuf un taht. Msrda hkmdarken (bkz. Yusuf Suresi, 100. ayet).
brleriyse Tanrnn (bkz. ArafSuresi, 54. ayet; Tevbe Suresi, 129. ayet; Yunus
Suresi, 3. ayet; Hd Suresi, 7. ayet; Rad Suresi, 2. ayet ve teki surelerdekiler).
Demek ki Kurandaki ARlarn tm, taht ve saray anlamnda.
Ayetlerde Tanrnn AR a dayand (istiv), yani tahtna, sarayna geip
kurulduu anlatlr (gsterilen ayetlere baknz). Ne var ki kelamc Mslman
yorumculardan birou, bunu Tanrlk iin uygun grmez ve aklla badatrmaz.5
Bu nedenle de durumu kurtarmak iin szleri, kendi gerek anlamlarnn dna
karp yorumlarlar.6 Ne var ki, bu tevil yolunu, SELEF ad verilen eski slam
ulular benimsemezler. Bu yzden kelamclarla Selefiyyeden hadisiler arasnda, bu
ve benzer konularda uzun tartmalar sregelmitir.7
1 Bkz. Rb, el-Mfredt.

2 Bkz. Crcn, Tarift.
3 Bkz. erhul- amin, Arapa, 15-16, 23-24.
4 Bkz. Muhammed Ali Tehanev, Keafu Istlahatil-Fnn, stanbul, 1984, tpkbasm, Arapa, 2/981.
5 Bkz. F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 14/101 ve t.; Tefsirun-Nesef, 2/56 ve teki tefsirler. Ayrca bkz. kelm, akaid
kitaplar, rnein; mam Ebu Mansur Maturid, Kitabut-Tevhid, s.67-77.
6 Yorumlar iin bkz. F. Rz, 14/114 ve t.; Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, 3/2176 ve t.
7 Talat Koyiit, Hadisilerle Kelamclar Arasndaki Mnakaalar, Ankara, 1969, s.115,135-136.
26
Hadisilerden imam Mlik ve imam Ahmed bn Hanbelin gr yle:

Tanrnn istivas (yani saraynda tahtna geip kurulmas) MALUMDUR (bilinir),
nasl olduuysa MEHULDR (bilinemez).8
Kurtub de yle der:
Salih seleften hi kimse unu inkr etmez: Tanr, ARn stne kurulmutur.
(stiv) Bu, gerektir. Selef yalnzca, bu kurulmann NASIL olduunu bilmez. nk
bunun nasl olduu, gerek anlamda bilinemez.9
Kelamda olduu gibi usulul-fkh denen slam hukukunda da bu konu, anlalmas en
g saylan (mteabil) konular arasndadr. Bylesine kapal konular yalnzca
Tanrnn bilebilecei ileri srlr ve bu gr, eskilere (selef) dayandrlr. bn
Teymiyyeyse bilinemezlii kabul etmez bu bunun eskilere dayandrlamayacan
savunur.10 bn Teymiyyeye gre ne zorlamal yorumlara saplmal, ne de yalnzca
Tanr bilir denmeli; szlerden ne anlalyorsa o ylece alnp kabul edilmeli.
Ksacas: Tanrnn Ar denince anlatlmak istenen Tanrnn tahtyla saraydr
ve ayetlerde Tanrnn buraya geip kurulduu bildirilir.
Muhammedin bir aklamasna gre, GNEN KARAR YER de ARIN
ALTIdr. Muhammed, GNEin her gn bu karar yerine vardn, batnn
byle olduunu, burada secde ettiini, sonra Tanrnn buyruuyla dnp yeniden
doduunu anlatr.11
Ne var ki Muhammedin bu aklamas, AR n nerede olduuna ilikin
aklamalaryla eliir durumdadr. nk yine kendisinin aklamasna gre, AR,
yedi kat gn de, hepsini kuatan (bkz. Bakara Suresi 255. ayet) Krsinin de
tesinde ve stndedir. Salam hadislere gre bunlarn hepsi olaanst byklkte
birer maddi cisimdir.12 yleyse GNEin karar yeri (var yeri) nasl olur da
ARIN ALTI diye gsterilebilir?
Muhammedin bir aklamasnda da, ARn, CENNETin stnde olduu
anlatlr.13
Peki yer, gk, cennet yokken nerede ve neyin zerinde bulunuyordu bu Tanrnn
sarayyla taht? AR neyin zerindeydi o zaman?
Sorunun karl, Hd Suresinin 7. ayetinde: SU zerindeydi.
Kurann bu aklamasnn kayna: Tevrat. Balangta Tanr gkleri ve yeri
yaratt. (...) Ve Tanrnn ruhu, sularn zerinde hareket ediyordu... deniyor. (Tevrat,
Tekvin, Bap 1: 1-2.)
8 Muhammed Ali Sabun, Safvetut Tefasir, 1/450.

9 Bkz. Kurtub, tefsir, 7/219.
10 bn Teymiyye, Deru Teruzil-Akli ven-Nakl, Arapa, 1/14-15.)
11 bkz. Buhr, es-Sahh, Bedu1-Halk/4; Tecrd, hadis no: 1321; Mslim, es-Sahh, man/250, hadis no: 159.
12 F. Rz, 7/12.
13 Buhr, es-Sahih, Tevhid/22; Tirmiz, Snen, hadis no: 2530-2531.
27
Kurana gre ARn meleklerden tayclar da var (bkz. Mmin Suresi, 7.

ayet). Kimi Mslman yorumcuya gre, bu tayclarn imdilik says: 4.
Kyametteyse ayete gre 8 olacak say (bkz. Hkka Suresi, 17. ayet).
Muhammed, aklamasnda bunlar 8 DA KES diyor. Ve bu aklamaya gre,
bu 8 da keisi, bugn de ARI SIRTLARINDA TAIYORLAR. Hadisin zeti:
Dnya ile birinci gk kat arasndaki uzaklk: 71-73 yllk. Muhammedin bir
aklamasna gre ise, uzaklk 700 yllk. Her iki gk kat arasnda da bu kadar bir
uzaklk var. Hepsinin stnde de bir DENZ. Derinlii iki gk kat aras kadar.
Bunlarn stnde de 8 DA KES var. Her birinin atal trnaklaryla omuzlar
arasndaki uzaklk, iki gk kat arasndaki uzaklk kadar. (Bir hadise greyse uzaklk:
700 yllk. Bkz. Ebu Davud, hadis no: 4727.) AR, bunlarn srtlarndadr. Tanrysa
ite bunun (ARn) stndedir.14
2000e Doru
27 Austos 1989, yl 3, say 35
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa: 143-145)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 1. basm Ekim 2006: Turan Dursun, DN BU-1; Tanr ve Kuran, Sayfa 26-28)
14 Ebu Davud, Snen, Snnet/19, hadis no 4723; bn Mace, Snen, Mukaddime/193; Tirmiz, Snen, hadis no: 3320.
28
TANRININ BM VE BOYU
ura Suresinin 11. ayetinde bir parann, Diyanetin resm evirisindeki anlam
yledir:
... Onun (Tanrnn) benzeri hibir ey yoktur...
Parann szlerinin tam karlysa yle:
... Onun (Tanrnn) benzeri gibi bir ey yoktur...
Bu yle yorumlanr:
Onun kendisinin benzerinin bulunmas yle dursun, benzerinin bile benzeri
yoktur...1
Tanrnn benzerinin olmad anlatlmak isteniyor. Daha dorusu byle demek
istendii savunuluyor yorumlarda.
Bununla birlikte Tanrnn benzeri yoktur sz, Kurann btnnde ve hadislerde
tantlan Tanrya pek uymuyor. nk gerek ayetlerde, gerek hadislerde Tanrnn
nasl tantldna, Ona uygun grlen niteliklere bakldnda, bu Tanrnn tpk
insana benzedii grlr. Yani insanda bulunan nitelikler bu Tanrda da var.
rnein: nsan grr, iitir; bu Tanr da grr, iitir. nsan konuur, bu Tanr da
yle... nsan gelir, bu Tanr da... nsan kzar, fkelenir; bu Tanr da... nsan alma
yoluna gider; bu Tanr da... nsan yatr, dnr, acr, balar; bu Tanr da... nsan
gibi efendidir (Rabb), kraldr (Melik), evi (Kbe...), taht, saray (AR) vardr.
Gldr kimi insan gibi (Azz). Ezicidir (Kahhr), zorbadr (Cebbr),
sevecendir (Vedd) ... Dost, dman edinir...
BM de insan gibidir bu Tanrnn:
nsan gibi yz vardr. Birok ayette, Tanrnn vechinden, yani yznden sz
edilir (rnein bkz. Bakara Suresi, 115. ayet; Rahman Suresi, 27. ayet...). Elinden,
iki elinden sz edilir. dem iin iki elimle yarattm diyor (bkz. Sd Suresi, 75.
ayet). Kendisi iin iki eli ak denir (bkz. Mide Suresi, 64. ayet). ki gznden
sz edilir. Kimi zaman ayn, yani gzm der (bkz. T-H Suresi, 39. ayet), kimi
zaman kendi gzlerinden ayunina, yani gzlerimiz diye sz eder (bkz. Hd
Suresi, 37. ayet; Mminn Suresi, 27. ayet; Tr Suresi, 48. ayet...)
1 Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, 6/4225.
29
Btn bunlar, yani Tanrnn Kurandaki biimini, kafalarndaki Tanr kavramna

uygun bulmayan yorumcular, kelamclar ve usulul-fkhlar (slam hukukular),
kendi grlerine uydurmak iin szleri, szckleri gerek anlamlarnn dna karp
yorumlar yaparlar. Eskiler (selef) ve eskilerin grn benimseyenler (Selefiyye) ise,
yorum (tevil) yolunu benimsemez; Ne demek istendiini ancak Tanr bilir derler.
bn Teymiyye buna da kar kar, yalnzca Tanr bilir grn kabul etmez. Gerek
anlamn dnda yorumlar yapmay benimsemese de...2
Tanrn grmesinin iitmesinin ve teki niteliklerinin insannkine grnte benzese
de gerekte benzemedii savunulur genellikle Eli, yz, gz... iin de benzer eyler
sylenir. Tanrnnki ok bakadr denir.
yle denebilir:
-Tanrnn eli vardr. Ama bu EL kim bilir nasl bir eldir? Yz de vardr. Ama bu
YZ nasl bir yz? Gzleri de vardr, ama bu GZLER nasl gzler?
Selefin, Selefiyyenin dediklerinin de aa yukar bu olduu sylenebilir. Dahas
teki yorumcularn ki de, dne dolaa bu noktaya gelebilir. 3
Ne var ki, Tanrnn, demi KEND SURETNDE yarattn anlatan hadisler
gz ard edilemez:
Muhammed aklyor:
Tanr demi KEND SURETNDE (kendi biiminde) yaratt. O srada dem, 60
zradr (bir zra = dirsekten orta parmak ucuna kadar 75 cm, 90 cm aras. 60 zra; 45
m, 54 m arasnda deiiyor.)4
Kendi suretinde... yani Tanrnn suretinde... Bir hadiste de demin
Rahmann (Rahman Tanrnn bir addr) suretinde yaratld aklanr.
Bir insann -bu insan dem de olsa- 45-50 metre boyunda olamayaca ak. Yani
gerek anlamyla bilimin hibir dal bunu kabul etmez. Kuran, hadisleri, ksas
dini bilimle badatrma abalar da bouna bir abadr.
Muhammed, Tanrnn, demi kendi suretinde yarattn aklarken, o srada
demin 60 zra (yaklak 45-50metre) boyunda olduunu mu aklamak istiyordu?
Kesin bir ey sylenemez. Ama bu aklamaya gre u sylenebilir: Madem ki Tanr
NSAN biimindedir; yleyse organlarnn biimi ne olursa olsun, insanda olan
organlar Tanrda da vardr: rnein: Tanrnn da K EL, her elinin be parma, iki
aya, her ayakta be parma, iki gz, iki kula, bir burnu, sal ya da sasz
2 bn Teymiyye, Deru Teruzi1-Akli ven-Nakl, 1/14-15.

3 F. Rz, 271150-154.
4 Hadis iin bkz. Buhr, es-Sahih, Kitabu-stizan/1; Tecrd, hadis no. 1367; Mslim, Kitabul-Cenne/28, hadis no. 2841.
30
ba, bir beyni, bir kalbi, cierleri, bbrekleri, barsaklar... vardr. Kurann,
hadislerin szlerine bakan slam kelamclarndan mcessime (Tanrnn cisimli
olduu grnde olanlar) ve mebbihe (Tanry insana, varlklara benzetenler) ad
verilen kesim de byle der.5
Tanrnn demi kendi biiminde yaratt yolundaki aklama Tevrattan alnmadr
(bkz. Tevrat, Tekvin, Bap 1: 27; Bap 5: 1-2; Bap 9: 6)
Tanrnn kyamette 8 tayc zerinde gelecei ayette anlatlr (bkz. Hkka
Suresi, 17. ayet). Muhammed, Tanrnn, o srada iki biimde insanlarn karsna
kacan, bir tanmadklar biimde, bir de tandklar biimde (insan biiminde)
grneceini aklar.6
2000e Doru
24 Eyll 1989, yl 3, say 39
5 Bkz. Akaid.
6 Buhr, es-Sahh, Kitabut- Tevhid/24; Tecrd, hadis no: 450, Mslim, es-Sahh, hadis no: 182.
31
SLAMIN TANRISI AKILLI MI?
Bu soruyu, 45. saydaki mektubundan anmsayacanz gibi, Halil Konut adndaki

okurumuz da sormutu. Bu okurumuz, akaid kitaplarnda, Tanr iin akll, uurlu
denmediini, denemeyeceinin belirtildiini, 22 Eyll gnl Trkiye gazetesinde
de, bir okuyucuya bu ynde cevap verildiini yazmt.
nce u gerein altn izelim: nsanlar, kafalarndaki Tanry insan gibi
dnrler. Tanrnn varln kantlama ynteminden, Tanry nitelemelere dek
bu geerlidir. nsanlarn eliyle yaplanlar grmler, bir de doaya, evrene bakmlar,
yleyse bu eylerin de bir YAPAN, YARATAN var diye dnmler. nsann
bir canl olduunu, yaadn, grdn, iittiini, konutuunu, birtakm
eyleri bildiini, istediini, kimi eylere g yetirdiini, sevdiini,
sevmediini, acdn, fkelendiini, baladn, aldn,
cezalandrma ve dllendirme yollarna gittiini grmler; Tanrlarnda da bu
nitelikleri dnp inanmlar. Tanrda da hayatn, bilginin, grmenin,
iitmenin, iradenin, kudretin, kelmn ve teki niteliklerin bulunduunu
savunmulardr. slam inancnda da (kelm, akid) bu grlr. Birok din gibi
slm da insan biimcidir. (antropomorfizm). Tevratta Tanrnn insan kendine
benzer biimde yarattnn aklanmas (Tekvin, Bap1: 25) ve bunun ncile,
Kurana, hadislere yansmas (konu iin bkz. Tanrnn Biimi ve Boyu balkl
yaz, say 39) insan biimcilikten kaynan alr. Burada ister istemez bir dnrn
szlerini anmsyoruz: Elea Okulunun en eski filozofu Xenophanes (M.. 570-485):
Ethioblu (kara) bir adam, Tanry KARA sanr. Bir Trakyal MAV GZL grr.
kzler ve atlar da bir Tanr dnebilselerdi, kendi biimlerinde grrlerdi. (Bu
szleri yorumlaryla birlikte grmek iin bkz. Cemil Sena, Tanr Anlay, RK
Yaynlar, stanbul, 1978, s.110.)
slam kelm, zellikle Snnet Ehli (snni ekol), Tanrda dirilik, bilgi,
grme, iitme ... var grr de, AKIL var grmez. Tanr iin AKILLIDIR
(kl) demez.1
Tanr iin aklldr denemeyeceinin NEDENi aklanrken, akl olmadan nce
Tanrnn BLGSZ bir dnem geirmi olmasn kabul etmek gerekecei,
1 Akaid kitaplar, rnein Hayli, erhu Nuniyye, Arapa, stanbul, 1318, s.23.
32
bununsa kabul edilemeyecei ileri srlr.2 Yani, AKIL, sonradan yaratldna gre,
Tanr iin sz konusu olamaz. Tanrnn her eyi AKLIYLA bildii ileri srlrse, akl
yaratlmadan nce bir ey bilmedii kabul edilmi olur. Oysa Tanrnn teki
nitelikleri iin de ayn ey sylenebilir. rnein; HAYAT Tanr yaratmtr,
Tanrnn hayat vardr denemez; BLGyi Tanr yaratmtr, Tanrnn bilgisi var
denemez... gibi savlar ileri srlebilir.
slam kelamnda konu yle ortaya getirilir. Tanrya herhangi bir ad ve nitelik
vermek, o ad ve niteliin ayet ve hadiste bulunmasna m baldr (tevkfidir), yoksa
buna bal deil midir? Tartlr. Snni kesim genellikle bal olduu
grndedir.3
Tanrnn AKILLI olduu, ne Kuranda var, ne de hadislerde. Tanr iin udur ya
da budur diyebilmenin, ayet ve hadislerde gemesine bal olduunu savunanlara gre
Tanr aklldr denemez. Tanrnn adlar, sfatlar aklanmtr. Muhammed,
bunlarn 99 olduunu ve bunlar sayanlarn da cennetlik olacaklarn sylyor.4
Muhammed, bunlar aklyor ve sayyor.5 Bunlara bakyoruz, bunlarn arasnda,
Tanrnn AKILLI olduunu anlatan bir ad ve nitelik yok, (kl ve benzeri bir ey
gemiyor.)
Kimileri Tanr LM (bilgili), KDR (gl) de deildir. dediklerinde SNN
kelamclarn buna kar ktklar ve en bata Ebu Mansur Maturidnin yle dedii
grlr: O zaman Tanr BLGSZ, GSZ olur. Byle bir eydense Tanr,
yceliiyle uzaktr.6 Tanr iin LiM, KDR... dememeyi, Tanr iin bir
eksiklik sayanlarn, ayn Tanr iin AKILLI dememeyi eksiklik saymamalar
ilgintir.
Akl slamda Ne Denli nemlidir?
slam iin, inanrlar, savunurlar hep akl dinidir, mantk dinidir derler. Bunu
kantlamaya alrken, Kurandaki akldan treme szcklerin kullanldn ve
akl olmayann dini de yoktur trnden hadisleri kant olarak gsterirler.
Birok szck gibi AKLn kk de develidir. Ikl Arapada, devenin
baland (deveyi balamaya yarayan) iptir.7 Ayet ve hadislerdeki akldan treme
szckler de bu kke dayanr. Balamak, alkoymak, hapsetmek anlamlarn ierir. 8
Ayetlerdeki belki aklederler... anlamndaki szlerde geen
2 Hayli, erhu Nuniyye.

3 Hayli, erhu Nuniyye; Ebul-Mun Nesefi, Tebsra, s.72; Dr. Ali Abdulfettah, el Frakul-Kelamiyye, Ezher, 1986, s.390.
4 Buhri, es-Sahh, Kitabut-Tevhid/12; Mslim, es-Sahh, Kita-but-Zikr/5-6, hadis no: 2677.
5 Tirmiz, Snen, Kitabud-Deavt/83, hadis no: 3507.
6 Ebu Mansur Maturid, Kitabut-Tevhid, s.66.
7 Arapa szckler ve Rb, el-Mfredt, A-K-L maddesi.
8 Bkz. Rab.
33
akletmek de anlamak ve zellikle Tanrsal konular dnmektir. Bunun bilinen

aklla ilgisi yoktur. Bir baka yazda konu zerinde ayrca durulacak.
Akl olmayann dini de yoktur hadisine gelince. Bu hadisin, nice benzerleri gibi
UYDURMA olduu, kesin olarak belirlenmitir.9
Ksacas, din iin, slam iin AKIL deil, MAN gereklidir. Tanrsnn
AKILLI OLMAMASInn, eksiklik saylmamas da buna uygun deil mi?
2000e Doru
12 Kasm 1989, yl 3, say 46
9 Aclun, Keful-Hafa, 2/487, no: 306.
34
KURANIN TANRISI
NSAN RADES TANIMIYOR
radenin kendisi deil, trevleri yer alr Kuranda. Ve Diyanetin resm

evrisindeki anlam da dilemedir.
Buradaki dilemeyse istemedir.
Trke Szlkte, iradenin birinci anlam istemedir. Ayn szlkte
ruhbilimdeki anlam iin de bir eyi yapmay veya yapmamay belirten i g,
istemek yetkisi deniyor. Bu anlam da, slam kelamndaki anlamna olduka
uygundur. Cz irade de, kll iradenin, yani olumluyu ve olumsuzu birlikte
iine alan iradenin bu iki yandan yalnzca birine yneltilmesi, yani bir eyi yapma
ya da yapmama ynlerinden birini semedir.1 Demek ki irade, bir semedir.
Olumlu ve olumsuz, yapma ve yapmama yanlar birlikte bulunurken kll; bu
yanlardan biri seildii, istek bu yanlardan birine yneldii zaman da blnd iin
cz adn alr. Byleyken genellikle kll irade Tanrnn iradesi, cz irade de
insann iradesi olarak bilinir ki, bu yanltr. Yani slam kelamndaki aklamas byle
deildir.
Ksacas, irade, karya kan seeneklerden birini semedir ya da seebilme
gcdr. radesi olan bir seim yapar; onu ya da bunu, u yn ya da bu yn, u
biimde ya da bu biimde, olumlu ya da olumsuz dorultuda seer.
Ne var ki, Kuran ayetlerinin, hibir yoruma yer kalmayacak biimdeki ak
anlatmlarna gre, insann byle bir seim yapabilmesi, Tanrnn iradesine,
Tanrnn dilemesine baldr. imdi, buna ilikin ayetlerden hi deilse bir kesimine
bir gz atalm:
Allah dilemedike siz dileyemezsiniz...
Diyanet evirisidir bu. Ve bunu diyen sz, iki ayette aynen yer alyor (bkz. nsan
Suresi, 30. ayet; Tekvr Suresi, 29. ayet).
Bu ayetlerin aklamasyla, insana, bir eyi yapma ya da yapmama zgrl yle
dursun, bir eye ynelme, bir eyi dileme, isteme zgrlnn bile verilmedii son
derece net bir biimde anlatlyor.
nk bu ayetlere gre, herhangi bir konuda Tanr dilemeli ki, insan da
dileyebilsin. nsann dilemesini, istemesini; Tanr dilemiyor, istemiyorsa, insan
dileyemez, isteyemez.
Yine Diyanet evirisinden:
Allah kimi dilerse onu saptrr ve kimi dilerse onu doru yola koyar. (Enm
Suresi, 39. ayet.)
1 Gelenbev, Alel-Cell, 1316, 1/194 ve t.
35
Ey Muhammed! Rabbin dileseydi, yeryznde insanlarn hepsi inanrd. (Yunus

Suresi, 99. ayet.)
Kurann Tanrsnn sz de ne denli aktr:
Biz dilesek herkese hidayet verirdik. Fakat cehennemi tamamen cin ve insanlarla
dolduracama dair, benden sz kmtr. (Secde Suresi, 13. ayet.)
u ayetler de az ak deildir:
Allah kimi doru yola koymak isterse, onun kalbini slamiyete aar. Kimi de
saptrmak isterse, ge ykseliyormu gibi, kalbini dar ve skntl klar. Allah
inanmayanlar kfr karanlnda brakr. (Enm Suresi, 125. ayet.)
stn delil, Allahn delilidir. O dileseydi, hepinizi doru yola eritirirdi de!
(Enm Suresi, 149. ayet.)
nsan iradesine zgrlk tanmayan bu ayetleri yorumlamada nasl zorluk
ekildiini ve bu zorlamal yorumlarn nasl bir komedi durumunu aldn grmek iin
akaid (kelam) kitaplarna yle bir gz atmak yeter.2
Birka ayet daha:
De ki: Allah size bir ktlk dilese veya bir rahmet istese, sizi Ona kar kim
savunabilir? (Ahzb Suresi, 17. ayet.)
Allah size bir zarar gelmesini dilerse, Ona kar kimin gc bir eye yeter? (Feth
Suresi, 11. ayet.)
Bu dorultuda, Kuranda pek ok ayet ve ayet hkm vardr. slam kelamcs,
Tanr dilediini yapar (Hd Suresi, 107. ayet) ilkesini benimsemitir. Tanr dilerse,
insan iradesini iyiye, dilerse ktye yneltir. Anlatlan bu. Bu benimsenince de, insan
iradesi havada kalr.
Cebriyye mezhebi, ayet ve hadisleri gz nnde tutarak, insann iradesizliini kabul
etmek zorunda kalmtr. Bu mezhebe gre, insan, cansz varlklar gibidir. Kesmeye
yarayan bir ban, yelden sallanan bir aacn, ya da savrulan bir nesnenin, alp
kapanan bir kapnn nasl zgrl yoksa, insann da bir eyi yapma ya da yapmama
zgrl yoktur; ne yapyor ya da yapmyorsa, zorunlu olarak yapyor ya da
yapmyor. Ear mezhebinin gr de buna yakn olduu iin, orta dereceli bir
zorunluluk (el cebrul-mutavasst) gr savunduklar kabul edilir. Maturid
mezhebi, zorlamal yorumlarla insan iradesini biraz kurtarma abasn gsterir.
Mutezile mezhebi, biraz daha ok gsterir bu abay.3 Ne var ki, Kurann Tanrsnn
ayetlerdeki aklamalar karsnda, insan iradesini kurtarmaya ynelik hibir aba
bir eye yaramaz.
Yzyl
9 Eyll 1990, yl 1, say 6
2 rnein bkz. Ebu Mansur Maturid, Kitabut-Tevhid, Arapa, stanbul, 1979, s.286-287.
3 Bu mezhepleri bir arada grmek iin bkz. Hayli, erhu Kasidetin-Nuniyye, stanbul, 1318, s.56-57; Osman el Uryan,
Hayrul-Kalid erhu Cevhiril-Akid, stanbul, s.80-81.
36
TANRI BLD-ANLADI K...
Kuranda Tanr bildi-anlad ki... (Alimellahu) denir (Bakara Suresi, 187 ve 235.
ayetler) ve Tanrnn neyi bilip anlad, sonra ne yapt, nasl bir deiiklie gittii
anlatlr. Tanr bildi-anlad ki... diye balayarak deil de, Tanr unu yle bildi...
diye balayarak da ayetlerin szleri Trkeye evrilebilir. Diyanetin resm
evirisinde, Allah... biliyordu, Allah... bilir. denir. Alimellahuyu Allah
biliyordu ya da Allah bilir diye evirmek yanltr. Bir durumu kurtarmak iin -ki
zaman zaman bu yola gidiliyor- byle evrilmitir. nk tam karl: Tanr
bildidir (dorusu iin Hasan Basri antay evirisine ve Ali zekin de iinde
bulunduu kurulun evirisine baknz).
Kurann Tanrsnn Bilmedii eyin Belirmesi (Beda)
nceden bilinmedik, bilinemedik bir ey ortaya kabilir. Buna, slm kelamnda
BEDA denir. nceden bir tutum gsterilir, bir i yaplr, bir davranta bulunulur.
Sonra, daha nce bilinmeyen, kestirilemeyen bir durum belirip ortaya kar. Daha nce
gsterilen tutum, i ve gidi, bu yeni duruma, yeni bilgiye uygun dmyordur. Yeni
bilgiye gre yeni bir tutum gstermek, yeni duruma uygun yeni bir ey yapmak
gereklidir artk. Politikacysa yeni duruma gre ayarlar politikasn. Yneticiyse beliren
duruma gre nlemler dnp uygular. Yasa koyucuysa yeni bilgilerin altnda
yeni durumlara, yeni gereksinimlere gre yeni yasalar karr.
NSAN ve toplumlar iin DOALdr bu. Ama ya TANRI iin?
slam mezhepleri iinde, Tanr iin de bu olur diyenler vardr.
Tanr Gr Deitirir
iilerin bir kesimi bu inantadr. Keysaniyye bu inanc savunur. 1 Bu inanc
paylaanlar, kant olarak, en bata, Rad Suresinin 39. ayetini gsterirler. Ayetin
anlam udur: Tanr, dilediini siler, dilediini yerine koyar (brakr ya da yeniden
yazar). Ana Kitap (yorum: her eyin yazl olduu LEVH- MAHFUZ) Onun
1 Bkz. ehrestani, el Milel ven-Nihal, 1/197; Badad, el-Farku Beynel-Frak, s.38-46; Ear, Makalatul-slamiyyin,
1/91.
37
yanndadr.2 nl Muhtarus-Sakafi (lm. 687) Tanrnn kendisine birtakm szler

verdiini sylemi, syledikleri kmaynca da BEDA oldu, Tanr gr deitirdi,
sznden dnd... demitir.3
Bedaya, yani Tanr iin de bilinmedik eylerin ortaya kmasnn sz konusu
olabileceine ve Tanrnn zaman zaman gr deitireceine inananlara, El
Bediyye ad verilir.4
Kuranda, Tanrnn her eyi bildii yazl (bkz. Nisa Suresi, 176. ayet; Cin
Suresi, 26. ayet...). Ne var ki kimi szlerine yorumsuz bakldnda, Tanrnn
birtakm konular sonradan BLP ANLADIInn anlatld da, aka grlr:
Tanr, nsanlarn, Cinsel likiden Uzak Kalmaya
Dayanamayacaklarn Anlad
Bakara Suresinin 187. ayeti: Oru gecesinde, kadnlarnza yaklamak size helal
klnd. Onlar sizin iin birer elbise, siz onlar iin birer elbisesiniz. Tanr bildi-anlad
ki, siz kendinize egemen olamyorsunuz. O nedenle sizin tevbenizi kabul etti ve sizi
balad. imdi GRN kadnlarnza artk...
Olay:
O dnemde, bir kii oru tutar da, iftar zaman, orucunu bozmadan uyursa, o kimse
ne o gece, ne de ertesi gn akama dein orucunu bozabilirdi. Ne yeme, ime, ne de
cinsel iliki. Adamn birinin bana bu durum gelmitir. Yani iftar zaman uyumutur.
imdi, ertesi gnn akamna dein her ey yasak. Adam dayanamaz, gece uyannca
karsyla yatp cinsel ilikide bulunur. Ertesi gn, zgn, durumu gidip Muhammede
anlatr. Rastlant bu ya, ayn ey merin (Halife) bana da gelir. O da dayanamayp
yasak olan cinsel birleimde bulunmutur. O da zgn biimde Muhammede aklar
durumunu. Bu durum balarna gelen bakalar da vardr. Onlar da aklarlar. te bu
OLAYLAR zerine, anlam yukarda sunulan ayetin geldii bildirilir. 5
Bakara Suresinin 235. ayeti: Evlenmeye ilikin isteinizi kadnlara tlatmanzda ya
da iinizden geirdiinizi saklamanzda size bir gnah yoktur. (nk) Tanr bildianlad ki (taklp) younlaacaksnz onlara. (O kafanza koyduunuz kadnlar
gnlnzden ve dilinizden drmeyeceksiniz. Yanan.) Ama onlarla gizlice
szlemeyin. Meer ki uygun bir sz syleyesiniz...
2 Gsterilen kaynaklara bkz. Ayrca bkz. F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 19/66 ve teki tefsirler.
3 zellikle bkz. Badad, el-Farku Beynel-Frak, s.46.
4 Muhammed Ali Tehanevi, Keafu Istlahatil-Funn, 1/157.
5 Ebu Davud, Kitabus-Savm/1, hadis no: 2313; Buhr, es-Sahh/15; Tecrd, 910 no.lu hadis ve 911 no.lu hadisten sonra
K. Mirasn zah; Syti, Lubabun-Nukl Fi Esbbin-Nzl, Tefsirl-Celaleynin kenar, 1/36...
38
Burada da Tanrnn bilip anlad belirtilen ey, insanlarn, kadnlara olan

dknl. Yani; Tanr bilip anlad ki: Siz o kadnlara kafanz takmadan, iinizden
geirmeden edemeyeceksiniz. Onun iin buna yol verildi.6 stediinizi tlatmanzdan
sakncay kaldrd Tanr. Ama hemen o srada isteinizi aklamanz yasaklad.
Duyulan istekte de bir saknca yok.7 Demek ki burada anlatldna gre, Tanr,
insanlarn kadnlara olan dknlklerini anlamam olsayd, evlenmek iin kafaya
konulan kadna olan ilgiyi ve evlenme isteini kadna tlatmay yasak brakrd.
Kurann Tanrs, nce bir ey yapyor, bir hkm ortaya koyuyor; sonra bir
gelime olunca grn, dolaysyla hkmn deitiriyor; yani bir baka hkm
koyup bir ncekini geersiz klyor. Bu, nsh-mensh (geerli-geersiz) biiminde
de sunuluyor.
2000e Doru
19 Kasm 1989, Yl 3, Say 47
6 M.Ali Sabun, Safvetut-Tefasir, 1/151.

7 F.Rz, 6/132. Bu konudaki tartmalar iin ayrca bkz. Taber, tefsir, 2/323-325.
39
GR DETREN TANRI
Bakara Suresinin 106. ayetinin, Diyanetin resm evirisindeki anlam:

Herhangi bir ayetin hkmn yrrlkten kaldrr veya unutturursak, onun yerine
daha hayrlsn veya onun benzerini getiririz. Allahn her eye kdir olduunu bilmez
misin?
eviride ayetin hkmn deniyorsa da, aslnda hkm yer almyor. Yani
dorudan ayetin kendisinin yrrlkten kaldrlmakta olduundan sz ediliyor
ayette.
Demek ki, Kurann Tanrs, yukardaki ayette unu diyor:
-Zaman zaman ayet (eviriye gre ayet hkm) yrrlkten kaldrrz.
-Kimi zaman ayeti unuttururuz da...
-Bir ayeti yrrlkten mi kaldrdk ya da unutturduk mu; ya daha hayrlsn
nnze getiririz ya da benzerini.
-Bilesin ki Tanrnn gc her eye yeter.
Burada kimi ayetin yrrlkten kaldrld, kiminin ise unutturulduu ok ak
biimde anlatlyor. Yerine konanlardan kiminin daha hayrl (yararl), kimininse
benzeri olduu da...
Ayet Yrrlkten Kaldrma, Deitirme
Nahl Suresinin 101. ayetinin anlam:
Biz bir ayeti, bir baka ayetin yerine koyup deitirdiimiz zaman (bir ayeti, bir
baka ayetle yrrlkten kaldrdmzda) -ki, Tanr ne indireceini iyi bilir- dediler ki:
Sen, yalnzca bir uydurmacsn. Hayr, onlarn ou bilmez.
Burada anlatlan bir ayet, bir baka ayetin yerine konuyor. Biri yrrlkten
kaldrlrken dieri yrrle sokuluyor. Bakara suresindekinde de, burada da Tanr,
Biz yapyoruz bunu! diyor.
40
Deiiklii Tanr Nasl Yapyor?

Brc Suresinin 21. ve 22. ayetlerinin, Diyanetin evirisindeki anlam yle: Ey
Muhammed! Dorusu, sana vahyedilen bu kitap, Levh-i Mahfuzda sabit anl bir
Kurandr.
Burada da anlatldna gre, Kurann asl, Levh-i Mahfuz ad verilen Tanrsal
Levhada. Bu levhaya, KTABIN ANASI ya da ANA KTAP demek olan
mml-Kitb da denir.
te Tanrnn ayetleri yrrle koyma, yrrlkten kaldrma gibi iler iin yapt
deiiklik, Kuran yorumcularna gre bu LEVHAda, bu Ana Kitapta oluyor.
Yorumcular, bu konudaki yorumlarn u ayete dayandryorlar:
Tanr, dilediini siler (mahv); dilediini yerletirir. Ana Kitap, Onun yanndadr.
(Rad Suresi, 39. ayet.)
Yazma-Bozma Tahtas
Yani Ana Kitap (Levh-i Mahfuz) yannda bulunduu iin Tanr, istedii
deiiklii yapar. Yerinde olduu gibi brakt da olur, silip att da olur. Bir
baka deyile, Tanr yazar da, bozar da.
Yorumculara gre, Tanrnn sz konusu LEVHAda dilediini bozup dilediini
yazma (el mahvu vel-isbt) ii, birok konuda gerekleir. Ahmet, Ali, Gll,
Fadime, Cevat... Falan yerli, filan yerli, falan lkeli, filan lkeli... u insan bu insan
zengin mi olacak, yoksul mu olacak; mutlu mu, mutsuz mu olacak; hrl m, hrsz m
olacak; uzun mrl m, ksa mrl m olacak; cennetlik mi, cehennemlik mi
olacak?.. ou yorumcuya gre, Tanrnn yazmas-bozmas bunlar da kapsyor.
Btn bunlarn yannda da kimi ayetin ya da bir ayet parasnn yrrle
konulmas, yrrlkten kaldrlmas olayn iine alyor. 1
Ksacas, Tanr, her eyi yazp izdii o Ana Kitapta, diledii her tr
deiiklii yapp durur yukardaki ayete gre. Bununla birlikte, ayn Kurann Tanrs unlar da syleyebilmekte: Benim katmda sz deimez... (Kaf Suresi, 29.
ayet.) Tanrnn szlerinde deitirme olmaz... (Yunus Suresi, 64. ayet.)
Deiiklik yapldnda, yrrle konulana nsh; yrrlkten kaldrlana
mensh denir. Bu olayn ad da neshdir.
slama gre, slam eriatndan ncekiler, Tanr eliyle yrrlkten kaldrlmtr.
Yani Kuran yrrle konunca, ncilin, Tevratn hkmleri yrrlkten
kaldrlmtr. Bir nesh olay bu. (slam dnyas bu grte.) Bir baka nesh
1 F. Rz, 3/229; 19/64-65; Taber, tefsir, 13/111-115; Tefsiru'n-Nesef, 2/252...
41
olay da Kurann iinde. Konunun aratrmasn yapanlarca, 249 yerdeki ayet

hkmnn yrrlkten kaldrld belirtilir.2
Kurandaki elikiler
Nesh, Kurandaki elikilere, Kuran yorumcularnca bulunan bir aklama
biimidir. Hadislerdeki elikiler iin de nesh ileri srlerek aklama getirilir.
Tanr ayn konuda, bir ayette bir ey sylyor, baka ayette baka ey sylyor.
rnek:
Enfl Suresinin 65. ayetinde Ey Peygamber! nanrlar, ldrmeye (savaa)
kkrt! dendikten sonra yle deniyor: Sizin sabrl 20 kiiniz, onlardan 200 kiiyi
yener. Sizin 100 kiiniz, kfirlerden 1000 kiiyi yener. nk onlar, anlamayan (geri
zekl) bir topluluktur.
Tanr burada, inanrlarn, kendilerinden sayca 10 kat daha ok olan inanmazlar
yenecek gte olduklarn aka bildiriyor. Ama daha sonra gr deitirmitir.
Bakn ne diyor: imdi Tanr sizden (yk) hafifletti. Bildi-anlad (alimellahu) ki,
sizde bir gszlk vardr. Sizin sabrl 100 kiiniz, onlardan (yalnzca) 200 kiiyi
yener. Sizin 1 000 kiiniz, Tanrnn izniyle, onlarn 2 000 kiisini yener. Tanr,
sabredenlerle birliktedir. (Enfl Suresi, 66. ayet.)
Bu iki ayet de nesh olayna rnek gsterilenlerdendir.3
2000e Doru
26 Kasm 1989, yl 3, say 448
2 bnl-Barz, Nshul-Kuranl-Aziz ve Mensuh, Beyrut, 1988, s.23.

3 Dr. Muhammed Vefa, Ahkmun-Nesh Fi-eriati1-slamiyye, Arapa, Khire, 1984, s.49.
42
NANDIRMAK N
KURANDAK TANRININ ANT MELER
Kurann Tanrsyla Tevratn Tanrsnn birok benzerlikleri vardr.

rnein ikisininki de EFENDdir (Rab). Tevratnki bu niteliini efendi-kle
ilikisinin ok gelitii Fenikelilerin, efendi anlamna gelen Ballerinden almtr.
Yunanllarn yine efendi anlamna gelen Adonisleri de ayn kaynaktan gelmedir.
Bal, Kuranda hem put olarak geer (Sfft Suresi, 125. ayet), hem de efendi-koca
anlamnda (Bakara Suresi, 228. ayet; Nisa Suresi, 128. ayet; Hd Suresi, 72. ayet; Nr
Suresi, 31. ayet; Sfft Suresi, 125. ayet).
kisininki de KRALdr. Kuranda Tanrya kral anlamnda be yerde Melik
denir (T-H Suresi, 114. ayet; Mminn Suresi, 116. ayet; Har Suresi, 23. ayet;
Cuma Suresi, 1. ayet; Ns Suresi, 2. ayet). Ns Suresindeki deyim ok ilgin:
MELKN-NS; yani: nsanlarn Kral. Tanrya uygun grlen niteliklerden
biri de bu.
kisininki de kullarna srasnda acr. dller verir. Ama srasnda da ok
fkelenir. Balara, trl ve tyler rpertici belalar gnderir. Ayrca da cehennemde
yakacaktr. Kuranda Tanrnn bir ad da ZNTKMdr (l-i mrn Suresi, 4.
ayet; Mide Suresi, 95. ayet; brahim Suresi, 47. ayet; Zmer Suresi, 37. ayet), yani:
ALICI. alr fkelendiklerinden.
Daha baka ortak nitelikleri de sralanabilir. Ama az da olsa ortak olmayan nitelikleri
de var. Bunlarn banda da Kurandaki Tanrnn ok ant iiyor oluu gelir.
nandrmak iin ok ok ant ier. Tam Araplara zg biimde. (Yorumlarda da Arap
geleneine balanyor.) Ve pek ok ey stne ier andn:
1) Kendi stne ant ier.
Fe ve Rabbike! Yani Senin Efendine-Tanrna ant ierim ki... der. (Meryem
Suresi, 68. ayet; Hicr Suresi, 92. ayet.)
Doularn ve Batlarn efendisine-Tanrsna ant ierim ki... anlamndaki szleri
kullanarak ant ier. (Meric Suresi, 40. ayet.)
Tallahi!, yani Tanr stne ant ierim ki... diyerek ant ier. (Nahl Suresi, 56 ve
63. ayetler.)
2) Peygamberinin, yani Muhammedin stne ant ier.
Le amruke!, yani (ey Muhammed!) Senin yaamn stne ant ierim ki... der.
(Hicr Suresi, 72. ayet.)
43
3) Kuran stne ant ier.

Vel-Kurani!, yani Kuran stne ant ierim ki... der. (Sd Suresi, 1. ayet; Kaf
Suresi, 1. ayet.)
Vel-Kitbi!, yani Kitap stne ant ierim ki... der. (Duhn Suresi, 2. ayet.)
4) Ge, gk cisimlerine, gk olaylarna ant ier.
Burlar olan ge ant ierim ki... (Brc Suresi, 1. ayet.)
Ge ve yapanna (Tanrya) ant ierim ki... (ems Suresi, 5. ayet.)
Ge ve gece ortaya kana ant ierim ki... Gece ortaya kan nedir bilir misin? O,
(cinlere, eytanlara ta olarak atldnda) delip geen yldzdr... (Trk Suresi, 1-3.
ayetler.)
Gnee ve na; onu izlerken aya; onu aa vururken gndze, onu bryen
geceye... ant ierim ki... (ems Suresi, 1-4. ayetler.)
Geri dnp yuvalarna gidenlere (yldzlara); kararmaya yz tutarken geceye;
soluklandnda (aydnlanrken) sabaha ant ierim ki... (Tekvr Suresi, 15-18. ayetler.)
Hayr, tanyeri aarmasna, geceye ve bryp basana (karanla), dolunay
durumundayken aya ant ierim ki... (nikak Suresi, 16-18. ayetler.)
Hayr, yldzlarn yerlerine ant ierim. Ve andolsun ki bilseniz bu, byk bir ant
imedir. (Vka Suresi, 75-76. ayetler.)
Tanr, yldzlarn yerlerine andimenin ne denli byk bir ant olduunu
belirtiyor bu ayetlerde! Hem de ant ierek belirtiyor!
Sabaha (fecr), on geceye (haccn on gecesine), ifte, teke ve gelip geerken
geceye ant ierim. Bunlarda akl sahibi iin birer ant deeri vardr. (Fecr Suresi, 1-5.
ayetler.)
Kurandaki akln, bugn bilinen trden bir akl olmad, bu ayetlerden de ok
gzel anlalr.
Ayn eyler stne ant imeler srer gider.
5) Yer, yani dnya stne ant ier.
Vel-ardi ve m dahh! Yani, yere ve onu yayp dmdz yapana ant ierim
ki... (ems Suresi, 6. ayet.)
Bu ayete gre dnya, yuvarlak deil; serilen bir ey gibidir. Dmdz!
6) Ve daha baka eylere, saylamayacak kadar ok eye ant ier.
Tura, yani kutsal daa. (Tr Suresi, 1. ayet; Tn Suresi, 2. ayet.)
Tanrnn zerine ant itii da, Tevrattaki Sina Dadr. Musann, on buyruu
bu dada ald bildirilir.
Kyamete... (Kyamet Suresi, 1. ayet); yele, yamur ykl buluta, gemiye,
melee... (Zriyt Suresi, 1-4. ayetler); dman zerine srlen atlara... (diyt
Suresi, 1-5. ayetler); denize... (Tr Suresi, 6. ayet); Muhammedin doum yerine,
doum sahibine... (Beled Suresi, 1-3. ayetler); ona, buna, incire, zeytine... (Tn
Suresi, 1. ayet), ksacas her eye ant ier.
44
Grdnz ve grmediiniz eylere ant ierim ki... der. (Hkka Suresi, 38-39.
ayetler.)
Kurandaki Tanr, bunca ey stne ant ierken, insanlar belirli eylere inandrmak
ister. fkelendii kimselerin balarna neler getirebileceine; kyamete, kendisine
inanmayan ve kar gelenlerden nasl alacana; korkun cehennem ateinde nasl
yakarak cezalandracana... Evet, bunlara inandrmaya abalar.
2000e Doru
25 Haziran 1989, yl 3, say 26
45
KURANDAK TANRININ BEDDUALARI
Bilindii gibi beddua iki szckten bed ile dua szcklerinden oluur.
Birincisi Farsa, ikincisi Arapadr. Kt dua demektir. Trkesi; ilenme ya da
ilen.
Kurann Tanrsnn inandrmak iin nasl ant itiini ayetlerden sunmutuk
rnekleriyle. Bu Tanr, inanmayanlara, kzdklarna beddua da eder. Yani ilenir.
Mantkta, istem e ayrlr: Eitler arasndaki istem. Buna iltimas (Trkedeki
deil) denir. Yukardan aaya olan istem. Bu da buyruktur (emir). Aadan
yukarya yneltilen istem (dilek). Buysa duadr. Yani aa durumda olan bir kimse,
yukarda olan birinden bir ey istediinde, bir dilekte bulunduunda dua denir buna.
Kt olanna da beddua. Bu dilek yneltildii zaman, birinin kt duruma dmesi
istenir. Bunu salamas iin yukarda olan bir kimseden, stn bir gten dilenir.
nsanlarn Tanrdan, stn bir gten dilekte bulunmalar doal. Ama Tanrnn
dilekte bulunmasna gelince, anlalr gibi deil. Tanr, her eyin, her gcn stnde
grldne gre, hangi stn gten dilekte bulunur? Gelin iin iinden kn!
Kurandaki Tanrnn beddualarn akla uygun bir biimde yorumlamaya alan
Kuran yorumcular da ok zorlanrlar, iin iinden kamazlar bir trl.
Kurann Tanrs en bata, insan denen varla beddua eder:
Can ksn o insann, o ne nankrdr. (AbeseSuresi, 17. ayet.)
Bu eviri, diyanetin resm evirisidir.
Can ksn yerine kahredilesi (H. Basri antayn evirisi); kahrolas (Suudi
Arabistann evirttirdii); geberesi, gebersin, ldrlsn, (dilerim) ba
kesilsin diye de evrilebilir Trkeye.
nsan, Tanrya kar nankr saylyor. Tanrnn istedii dorultuda
bulunmad iin. Tanr, ona bu nedenle kahrolsun, gebersin, ba kopsun
diyerek beddua ediyor. Yani derler ya: Gebersin inallah!!! te yle.
Byle bir beddua kim iin yaplr?
Kukusuz, dman iin.
Demek ki, insan da Kurann Tanrs dman gryor genel olarak.
Sonra inanmazlardan zellikle kimilerini seer, onlara beddua eder: rnein
Yahudilere, Hristiyanlara.
46
Onlar (Yahudileri, Hristiyanlar) Allah yok etsin! (ev. Diyanet, Tevbe Suresi,
30. ayet.)
Allahn kendisi, Allah onlar yok etsin! diyor. alacak ey deil mi?
Tm kfirlere, zellikle de bir kesimine:
And olsun ki ey inkarclar! Siz aykr grtesiniz! Bundan dnebilecek kimseler
dndrlr. Bo sanda bulunan, bilgisizlie saplanp kalanlarn canlar ksn! (ev.
Diyanet, Zriyt Suresi, 8-11. ayetler.)
Bo sanda bulunmak, Tanry Kurandaki gibi dnmemek; bilgisizlie
saplanp kalmak da, yine Kurandaki gibi inanmamaktr. Bu dncede ve inanta
olanlara beddua ediyor Tanr.
Ey Muhammed! Onlara baktn zaman, csseleri houna gider. Konuurlarsa
szlerini dinlersin. Tpk sralanm kof ktk gibidirler. Her l kendi aleyhlerine
sayarlar. Onlar dmandr. Onlardan ekin. Allah canlarn alsn! Nasl da aldatlp
dndrlyorlar! (ev. Diyanet, Mnfikn Suresi, 4. ayet.)
Burada da Allah, mnafklar iin Allaha beddua ediyor.
nk o dnd, lt, biti! Can kas (can ksn, gebersin!..) ne biim lt
biti! Can kas sonra yine ne biim lt, biti! Sonra bakt; sonra kalarn att,
suratn ast; sonra da srt evirip byklk taslad. Bu sadece retilen bir sihirdir,
bu Kuran, yalnzca bir insan szdr dedi. te bu adam, yakc bir atee
yaslyacaz! (ev. Diyanet, Mddessir Suresi, 18-25. ayetler.)
Hadislerde, Kuran yorumlarnda belirtildiine gre, burada knanan, beddua edilen
kimse Muire Olu Velddir.1 Ayn kimse iin Kalem Suresinin 8-13. ayetlerinde de
birok svgler yer alm, en sonunda pi anlamnda zenim denmitir. 2 Gelin
grn ki, bu adamn olu Halid, sonradan nemli bir slam kahraman niteliinde
ortaya kmtr.
Ebu Lehebin elleri kurusun! Yok olsun! Mal ve kazand kendisine fayda
vermez. Alevli atee yaslanacaktr. Kars da boynunda bir ip olduu halde ona odun
tayacaktr. (ev. Diyanet, Tebbet Suresinin tamam.)
...elleri kurusun! yerine iki eli kurusun! diye evrilirse, ayetteki aslna daha
uygun der.
Tanrnn burada beddua ettii Ebu Leheb, Muhammedin amcasdr.
Muhammede inanmad iin ve dman sayld iin Tanr beddua ediyor.
2000e Doru
15 Ekim 1989, yl 3, say 42
1 F.Rz, 30/198-202.
2 Celaleyn, 2/230 ve teki tefsirler.
47
KURANDAK TANRININ
NSANLARI AYIRMA POLTKASI
nanr-nanmaz (Mmin-Kfir) Ayrm
Yunus suresinin 19. ayetinde (eviri Diyanetin) yle denir: nsanlar bir tek
mmettiler, sonra ayrla dtler...
Bakara Suresinin 213. ayetinde de, insanlarn balangta tek bir mmet yani ayn
inanc paylaan bir topluluk olduu anlatlr. Ayrca anlatldna gre, Tanr
isteseydi, tm insanlar BR TEK MMET yapabilirdi. (Bkz. Hd Suresi, 118. ayet;
Nahl Suresi, 93. ayet; ra Suresi, 8. ayet.)
Kurann Tanrs, insanlarn tek bir mmet olmamalar iin zel politikas
olduunu, tek mmet olmay zellikle nlediini, mal mlk datmn yaparken de
bu politikay gttn aklar:
Diyanetin resm evirisinden ayetin anlam:
Eer btn insanlarn bir tek inkrc mmet olmakta birlemelerini nlemek
istemeseydik; Allah inkr edenlerin tavanlarn, zerinde ykseldikleri merdivenleri,
evlerinin kaplarn, zerine yaslanacaklar kerevetleri GMTEN yapar ve ALTIN
bezeklerle ilerdik. Bunlarn hepsi ancak, dnya hayatnn geimliidir. hiret,
Rabbinin katnda, Ona kar gelmekten saknanlaradr. (Zuhruf Suresi, 33-35.
ayetler.)
Yani bu dnyada kfirlere daha byk zenginlikler verebileceini, ancak,
herkes kfir olur diye bu yola gitmediini, zenginlik datmn bunu nleyecek
biimde yaptn anlatyor.
nsanlarn kfirlikte birlemelerini nlemek iin gdlen bu politika anlalabilir.
Ama insanlar imanda birletirmeyi neden gerekletirmedi Tanr? Byle bir soru
sorulabilir. Tanr, inanrlara dnyada daha ok mal vererek herkesi imanl yapabilirdi.
Neden yapmad? Bu soru soruluyor ve Kuran yorumlarnda u karlk veriliyor: O
zaman da slm, dnya iin Mslman olan mnafklarn dini olurdu. 1 Ne var ki bu
kez yle bir konu getirilebilir. slamda, Kuranda da geen bir El MelleftlKulb vardr. Gnlleri slma kazandrlanlar diye anlam veriliyor. Buhrdeki
hadislerde de yer aldna gre, bu kapsama giren kimseler varlkl insanlar olduklar
halde bunlara ganimetten ok byk oranlarda fazla pay verilmi ve bu da
1 Zermaher, Kef, 4/197.
48
Muhammedi adaletsizlikle sulamalara, sylenmelere yol amt Mslmanlar

arasnda.2 El Mellefetl-Kulb, Kurana da geirilmitir. Tevbe Suresinin 60.
ayetinde, bunlara ZEKT verilebilecei de belirtilmitir. Yani ZENGN de olsalar,
bunlarn zekt almalar uygun grlmtr. slm benimsemeleri ya da slamda
kalmalar iin kendilerine daha ok GANMET ve ayrca zekt verilmesi uygun
grlen el MellefetI-Kulba verilen ayrcalk, Taber tefsirinde RVET diye
niteleniyor.3 u sorulabilir: Bu durum da, insanlar dnyalk iin Mslman yapp
slam mnafklarn dini durumuna getirmiyor muydu? Bu sorunun karln
bulamyoruz.
Kuranda her ey Tanrnn dilemesine balanyor. Ve deimez politika:
nsanlardan kimini doru yola ekme, kimini saptrma. Bunun byle olduu
anlatlyor hep:
Nahl Suresinin 93. ayetine Diyanet evirisinde u anlam veriliyor: Allah dileseydi
sizi TEK BR MMET yapard. Ama O, istediini saptrr; istediini doru yola
eritirir. lediklerinizden, and olsun ki, sorumlu tutulacaksnz.
Mide Suresinin 48. ayetinde de, Tanrnn insanlar tek mmet yapmamas,
insanlar denemesine balanyor.
Kurann Tanrsnn Kadn-Erkek Ayrm
Bakara Suresinin 228. ayetinde, erkeklerin DERECELERNN, kadnlardan
STN olduu aklanr. Nisa Suresinin 34. ayetinde de Tanrnn erkekleri
kadnlara STN yapt belirtilir, sonra, kadnlarnn kendilerine ba
kaldrmalarndan kayglanacak erkeklere, Onlar (o kadnlarnz) DVN! denir.
Kurann Tanrsnn Snf Ayrm
Kuranda birok ayette, Tanrnn, diledii kimselerin rzkn BOL, diledii
kimselerin rzknysa DAR yapt anlatlr. (rnein bkz. Rad Suresi, 26. ayet; sr
Suresi, 30. ayet; Kasas Suresi, 82. ayet; Ankebt Suresi, 62. ayet; Rm Suresi, 37.
ayet; Sebe Suresi, 36. ayet; Zmer Suresi, 52. ayet.)
nsanlarn kimini neden , kimini neden PATRON, iveren yaptn, bu alandaki
politikasn da anlatr Kuranda:
Diyanetin resm evirisinden:
Ey Muhammed! Rabbinin rahmetini onlar m taksim edip paylatryorlar? Dnya
hayatnda onlarn geimlerini aralarnda BZ TAKSM ETTK. Birbirlerine
2 Tecrid-i Sarh, Diyanet Yaynlar, hadis no: 1299-1303.

3 Taber, 10/113.
49
GRDRMELER N KMN KMNE DERECELERLE STN KILDIK.

Rabbinin rahmeti, onlarn biriktirdikleri eylerden daha iyidir. (Zuhruf Suresi, 32.
ayet.)
Bu ayette aka unlar anlatlyor:
nsanlara mal varlklarn, veren, TANRIdr. Mal mlk, geimlikleri Tanr
paylatrmtr insanlar arasnda.
Mal varlklaryla, zenginliklerle Tanr insanlarn kimini kimine stn yapmtr.
Tanrnn byle yapmasnn nedeni de, insanlar altrmak. nsanlarn kimi
zengin, kimi yoksul olmasayd, kimi insan kimi insan altramazd, kimi insan ,
kimi insan da VEREN olmaz ve dnyann dzeni bozulurdu.
2000e Doru
1 Ekim 1989, yl 3, say 40
50
KURANIN TANRISININ ELNDEK TERAZ
Kurann, Muhammedin anlattna gre; Tanrnn terazisi vardr. Hem bu

dnyada, hem de hirette.
Terazi, bildiimiz bir tart aygtdr. Farsa bir szcktr. Kuranda, 16 kez mzn
diye geer.
Terazi bir simgedir de. Hak ve adaletin simgesi. ok doru tutulmas
gerekiyor adalet iin.
Dnyadayken Tanrnn Elindeki Terazi
Mide Suresinin 64. ayetinde (Diyanet evirisiyle) yle denir:
Yahudiler ALLAHIN EL SIKIDIR dediler. Dediklerinden tr elleri balansn!
(Bedduada bulunan: Tanr.) Lnet olsun! (Lnet eden: Tanr.) Hayr! ONUN K EL
DE AIKTIR! Nasl dilerse (yle) sarfeder...
Bu ayet nedeniyle bir hadis yer alr hadis kaynaklarnda:
Tanrnn Elindeki Terazinin Dengesi Yok
Hadis, yukardaki ayet nedeniyle yer veren Tirmizdeki biimiyle
yle: RAHMANn (Tanrnn) SA EL doludur. (indekiler akar da akar. Gece
gndz aklar, o eldekinden hibir ey eksiltmez. (Yani: Tanrnn sa elinde bitip
tkenmez nimetler-rzklar vardr. Kullarna gece gndz durmadan akt halde
tkenmez, eksilmez de...) BR (sol) ELNDEYSE TERAZ vardr. Terazinin (rzk
konulup tartlan) GZ, BR AAI NER; BR YUKARI IKAR. 1
Bu hadis Buhrde de yer alr. Az uzunca. Tanrnn varlkl kuluna: Sen
(bakalarna) harca ki, ben de sana harcyaym! dedii ve Muhammedin, Biliyor
musunuz, gk ve yerin yaratlmasndan bu yana Tanr ne denli harcamada bulunuyor
(kullarna)? diye sorduktan sonra yukardaki aklamay yapt bildirilir. Tanrnn
ARnn (tahtyla saraynn), balangta, su zerinde bulunduu da anlatlr. yle bir
deiiklik de var: Rahman yerine Allah geer. Sa el (yemn) yerine de
1 Tirmiz, Snen, Kitabu Tefsiril-Kuran/6, hadis no: 3045.
51
yalnzca el (yed)...2
Tanr insanlara teraziyle RIZIK datrken, rzk konulmu olan gz, neden bir
aa inip bir yukar kyor? Hadisi Trkeye eviren Kmil Miras yle aklyor:
Bu suretle (Tanr), insanlarn kimine OK, kimine AZ rzk verir. (Bkz.
Tecrddeki ayn hadisin Trkesi.)
Akla gelen bir soru: Tanrnn elindeki TERAZde bir BOZUKLUK mu var?
Bir inanr (mmin) kii, buna evet! diyemez.
Aklamaya gre: Rzk tartlrken kimi insana ar ar, yani bol bol rzk
vermeyi, kimi insan geldiinde de, rzk konulmu kefenin yukarda kalmasn, yani
az verilmesini Tanrnn kendisi istiyor. Yukarda geen ayetteki aklama da ok ak:
(Tanr) nasl dilerse yle sarfeder (rzklar)... Yani, kimse niye byle yapyorsun,
niye kimi kuluna ok, kimi kuluna az veriyorsun? diye karamaz. Bu dorultuda
baka ayetlerde de aklama var.
Ksacas, kimi insann ZENGN, kimi insann YOKSUL olmas, Tanrnn elindeki
TERAZnin durumundan, Rzklarn tartlp datlmas srasnda, terazinin iki
kefesinin bir dzeyde bulunmamasndan, terazinin kolu dengede deil. Bunun byle
olmasnn nedenini de Kuran, zet olarak yle aklyor:
Tanr yle istiyor...
lgili ayetlerden birka:
Tanr, diledii kimsenin rzkn geni dilediininkini de dar yapar... (Rad Suresi,
26. ayet.) Senin Efendi Tanrn (Rabb), rzk, dilediine geni, dilediine de dar
yapar... (sra Suresi, 30. ayet.) Tanr kullarndan kimine rzk geni, kimine dar verir.
Kukusuz Tanr, her eyi BLENdir. (Ankebt Suresi, 62. ayet.) (Ayn aklamay
yapan ayetler iin bkz. Rm Suresi, 37. ayet; Sebe Suresi, 36 ve 39. ayetler; Zmer
Suresi, 52. ayet; ra Suresi, 12. ayet.) Efendi Tanrnn rahmetini onlar m
paylatryorlar?! Dnya yaamnda, onlarn (kullarn) geimlerini aralarnda biz
bltrdk de, birbirlerine i grdrsnler (kimi ALIAN, kimi ALITIRAN
olsun) diye, kimini (zengini) kimine (az varlklya ya da yoksula) derecelerle STN
kldk... (Zuhruf Suresi, 32. ayet.)
Burada bir soru daha akla gelebilir: yleyse, Tanrnn elinde terazi neden var?
Eitlik gzetmediine, herkese eit lyle rzk datmadna gre, TERAZyi niye
kullanyor?
Kuran yorumlarnda, kimi ayet ve hadislere dayanlarak, bu soruya u karlk
verildii grlr: nsanlar SINAMAK iin...3 Ya da Bir HKMET iin! denir.4
Tanrnn hikmetinden ve yapt eylerin nedeni sorulmaz... (Bkz. Enbiy Suresi,
2 Buhr, es-Sahh, Kitabu Tefsiril-Kuran/11/2; Tecrd, hadis no: 1707.

3 Bu karlk iin rnein bkz. M. Ali Sabn, Safvetut Tefasir, 2/467.
4 Sabun, 1/352-353; Ebus-Sud, 2/43.
52
23. ayet.) Tanrnn yaptna itiraz yok.5 tiraz olmamasnn nedenini EHL-
SNNET yle aklar: Mlk, Tanrnn kendisinindir. Onun iin kimsenin itiraz
etmeye hakk yok.6
2000e Doru
8 Ekim 1989, yl 3, say 41
5 F. Rz, 12/44; Celaleyn, 1/104...

6 F. Rz, ayn yerde.
53
ERAT TANRISININ HLES
Buradaki hileyi Trkedeki anlamnda kullanyorum. Dzen, aldatmaya, oyuna

getirmeye ynelik yaplan i, tuzak... anlamnda.
oklar eriatn Tanrsn iyice tanmaz. Kendi kafasnda gelitirdii, sonsuz
gzellikler kayna ve iyilik, gzellik, drstlk yolunu gsteren, bunu inanrlarna
alayan varlk diye grr. Savunduunda da yle savunur. slamn, slam eriatnn
Tanrs mdr konu? Konuurken, tartrken kafasndaki bu Tanrya uyacak
biimde konuup tartr.
Onun iin slam kelamnda da zamanla, duruma, gre, kafalardaki Tanrya
uygun decek biimde yorumlar oluturmaya abalanmtr. eriat Tanrsnn oras
buras budanm, orasna burasna eklemeler yaplm ve bu Tanrda tadilat yoluna
gidilmitir.
Bu yaplrken, eriatn kendisindeki, temel kaynaklar olan Kurandaki ve
hadislerdeki Tanr, olduu gibi kalmtr kukusuz. Yani deimeden... Gelien,
deien her eye, zamana, aa, yeni durumlara, yeni anlaylara, yeni yaama
biimlerine meydan okumutur. Byle gelmitir alar boyu. Hile sz konusu
olunca da Tanrya yaktrlmaz. Gelip kafalardaki Tanrya arpar nk.
Tanrnn hile yapmayaca dnlr. Tanr da hile yapar m? H! denir.
Gelin grn ki, eriat Tanrs, ayetlerin, hadislerin ok ak aklamalarna gre;
hem kendisi hile yapar, hem de hile yaplsn diye Peygamberine tler verdirir.
Kuranda hile (dzen,tuzak) anlamna gelen hudann treviyle bir yerde (bkz.
Nis Suresi, 142. ayet); ayn anlama gelen mekr szc ve trevleriyle de alt yerde
(bkz. l-i mrn Suresi, 54. ayet: Arf Suresi, 99. ayet; Enfl Suresi, 30. ayet: Yunus
Suresi, 21. ayet; Rad Suresi, 42. ayet; Neml Suresi, 50. ayet), Tanrnn hile yapar
olduu anlatlr. Kurann Tanrs birtakm kasabalar nasl yok ettiini uzun uzun
anlattktan sonra sorar: Onlar, Tanrnn hilesine kar kendilerini gvenlikte mi
gryorlard? (Arf Suresi, 99. ayet.)
Sonra yle der:
Tanrnn dzenine kar, yalnzca zararl kan bir toplum kendisini gvenlikte
grr.
54
Yine Kurann Tanrs herkese unlar duyurur:

... De ki: Tanr, hile yapmakta, herkesten daha hzldr. (Yunus Suresi, 21. ayet.)
Bunun tam karl olan szlere, Tanrya yaktrlmad iin Diyanetin resm
evirisinde, kendi anlamnn dnda bir anlam verilmitir. Bu, hep yaplr.
Onlar hile yaptlar; Tanr da hile yapt. Tanr, hile yapanlarn en hayrlsdr. (l-i
mrn Suresi, 54. ayet.)
... Onlar hile-tuzak kurarlar. Tanr da hile-tuzak kurar. Tanr hile-tuzak kuranlarn
en hayrlsdr. (Enfl Suresi, 30. ayet.)
Muhammed de inanrlarn, inanmazlaryla savaa yneltirken u d verir:
El hambu hudatun = sava hiledir.1 Muhammed, bu d vermekle kalmam,
kendisi uygulam ve uygulatmtr da. Nicelerini, rnein bir ozan, Kab ibn Erefi,
hile yaptrarak, tuzak kurdurarak ldrtmtr.2
slam eriat, tm dnyay bir sava alan grr. Bu sava, slam inanrlaryla
inanmazlar arasndadr. eriat, gleninceye dek, mmaat yolunu, yani birlikte
bar iinde bulunmay kullanr. Bu da bir eit hiledir. Ama glenince, iki yoldan
birinin seilmesini ister insanlardan:
Ya lm
ya da slam.
nan ve dnce zgrlnn soluu kesilmitir o zaman. slam, hibir dini
din olarak tanmaz. Kurann Tanrs: Tanrnn dininden baka bir din mi
istiyorlar? (Yani hi olur mu?) diye sorar (l-i mrn Suresi, 83. ayet). Sonra, kim
slamdan baka bir din isterse, onunki kabul edilmeyecektir hibir zaman der. Ve yine
yle aklamada bulunur: Tanr katnda din, kukusuz, yalnzca slamdr.
Gleninceye dek yle demitir, Senin dinin sana, benim dinim bana. (Kfirn
Suresi, 6. ayet.) Dinde zorlama yoktur... (Bakara Suresi, 256. ayet.) Glendikten
sonraysa, inanmazlar gsterilerek Mslmanlara u buyruk verilmitir:
... Onlar nerede bulursanz orada ldrn! (Bkz. Bakara Suresi, 91. ayet; Nis
Suresi, 89 ve 91. ayetler; Tevbe Suresi, 5. ayet.)
randa mollalar, aha kar, sol kesimle mmat yapmtr (bar iinde birlikte
yrmtr, aha kar birlikte savamtr). Ama ne zaman ki glenmilerdir; daha
nce ittifak kurduklarna ne yaptklarn herkes bilir. Mollalar, slam eriatndaki
hile yntemini kullanmlardr.
lkemizdeki mollalarn, din evrelerinin, ifte standart olmasn, demokrasi,
inan ve dnce zgrl diyerek sol kesimin karsna ktklar, biroklarn
istedikleri izgiye getirmeyi baardklar ve Trk Ceza Yasasnn 141, 142.
maddeleriyle birlikte 163. maddesinin tartld u sralarda bunlarn bilinmesinde,
1 Buhari, es-Sahih, Kitabul-Cihad/157; Mslim, es-Sahih, Kitabul -Cihad/17-18, hadis no: 1739-1740.
2 Buharinin de iinde bulunduu hadis kitaplarnda yer alan olay iin bkz. Tecrd, Diyanet Yaynlar, hadis no: 1578.
55
unutulmamasnda yarar var. Grlerin soluu kesilmesin diye...

Ekonomi ve Politikada Gr
ubat 1990, say 39
56
TANRI SARAYINDA NAMAZ NDRMLER
Efendi Tanr (Rab) grmek zere Muhammedi makamna, sarayna (AR)

armtr. Bunun iin de nce bir hazrlk yaptrtmtr: Melee, onun gsn,
urasndan ta urasna dein yardrm, kalbini karttrm, zemzem suyuyla
ykattrm, iman dolu altn bir tasla bu kalbe MAN doldurtmu, sonra kalbi yerine
koydurtup gs kapattrmtr.
Burada sorulabilir:
Muhammedin kalbi, daha nce
Temiz deil miydi?
manl deil miydi?
Bu ve benzeri sorular zerinde durmak, konuyu databilir. En iyisi, hadisten,
konuyu izlemek:
Efendi Tanr (Rab), sonra, Muhammedin gezisi iin bir binit gnderir (cennetten).
BURAK ad verilen, katrla eek aras ak bir binit. Geziyi balatr. Muhammed, nce
bu binitle, geceleyin, Mekkeden Kudse; sonra ayn gece, mirac (merdiven)
denen, ge dayal bir MERDVENle, Cebrailin eliinde ge varp ular.
Birinci kat gk. Kaps KAPICI-BEK MELEK, Cebrailin kapy alp bu kapc
melekle konumas:
Kim o?
Ben Cebrail.
Yanndaki kim?
Muhammed!
Ge kmak iin ona ar oldu mu?
Evet.
Her gk katnda bu konumalar olur. Sonra kapc-beki melek, Muhammede
merhaba, ho geldin diyerek kapy aar. Cebraille Muhammed ieri girerler.
Peygamberlerin makamlar da gk katlarnda. Cebrail, Muhammedle bu
peygamberleri tantrr, ilkin, birinci katta, demle olur tanma.
Sonra ikinci kat. nc, drdnc, beinci... derken yedinci kat. Gk katlar
tamamdr. Ama daha yukarya da gezi srecektir.
Sonra Cebrailin kendisi alr tama iini. (Kanadyla) alp gtrr Muhammedi.
Ykseldike ykselirler. yle bir yere gelirler ki, gcrt iitirler.
57
Kalemlerin Gcrts
Kimi eylerin bozulup yeniden yazld (el mahvu vel-isbt), Kurandaki
deyimiyle Ana Kitapta (mml-Kitab), yorumlarndaki anlatmyla Levh-i
Mahfuzda yazlar yazlmakta. Bu yazg yazan kalemlerin gcrtlar (sarful-aklm)
duyulur.
Burada da bir soru sorulabilir
-Bunlar ne tr kalemler ki, gerilerden duyulacak kadar gcrt yapyor?
Buna da kim bilir? diye karlk verip geelim ve hadislerde anlatlanlar izleyelim
yine:
Sidretl-Mnteh denen ve bir snr oluturan kesimdir buras. Necm
Suresinde aklandna gre, varlacak cennet de buralarda. (Bkz. Necm Suresi, 1415. ayetler.) Ve buras TANRININ SARAYInn (AR) yaknlarnda. te burada bir
farz bildirilir.
Elli Vakit Namaz Farz
Aslnda Muhammedin bir de, buradan SARAYa yolculuundan sz edilir. Refret
(kimine gre bir dek, kimine gre bir grevli) denen ara ya da aracyla gittii
anlatlr.1 Necm Suresinin 10. ayetinden karlan anlama gre de, namaz farz
Tanr katnda olur.
Farz olarak bildirilen namaz, tam elli vakittir.
Muhammed, buyruu alp dner. Gk katlarna. 7. KATa, sonra 6. KATa iner.
Msya urar.
Elli Vakit Namaz oktur, Git ndirim Yaptrt!
Msyla konuurlar:
Tanr senin mmetine ne farz etti?
Elli vakit namaz. Her gn iin.
Buna, mmetinin gc yetmez. Efendi Tanrna (Rabbine) dn de NDRM
yaptrt!
Muhammed, gnlk namaz vakitlerinde indirim yaptrtmak iin Efendi Tanrsna
dner.
Namaz ndirimi in Muhammedin 6. Gk Katyla
Saray Arasndaki Gidi Gelileri
Muhammed, Tanrya vardnda, bir indirim yaptrtr. Ne var ki, dnp Msnn
1 Kmil Miras, Tecrdin 1551 no.lu hadisinin izah ve notlar.
58
yanna geldiinde, Ms yine ok bulur namaz vakitlerini. ndirim yaptrtmas iin

Muhammedi bir daha gnderir. Muhammed gider, bir indirim daha yaptrr. Dner;
Ms bunun da ok olduunu, yine kp indirim yaptrtmas gerektii syler.
Muhammed yine gider, yine indirim yaptrr. Ve bylece birka gidip geli sonucunda,
gnlk namaz vakti says 5e iner. Ms bunu da ok bulmutur. Ama Muhammed,
artk utandn, gidip yeni bir indirim yaptrmak iin yznn kalmadn syler ve
gnlk namaz vakit says 5te kalr. Ve Tanr: Be vakittir, ama yine de elli vakittir.
der; bir ayetten alnma, Benim katmda sz deimez. (Kf Suresi, 29. ayet)
anlamndaki paray ekler. unu da syler: Ana Kitabda nasl farz kldmsa yledir.
Be vakitten her birine on kat sevap olunca yine elli vakit eder. 2
Efendi Tanr (Rab), gr deitirmedim! demeye getiriyor, ama yine de bir
deiiklik olduu zerinde birleiliyor. nk, 50 vakitten, 5 vakte indirim
olmutur. leri srlr ki, Yahudilikte farz olan da, 50 vakit namazd. Ve Efendi
Tanrnn, Mslmanlardan kendisine yle yalvarmalarn bu nedenle istedii
belirtilir: Efendi Tanrmz (Rabben)! Bizden ncekilere yklediin gibi bize de ar
yk ykleme! (Bakara Suresi, ayet 286.)3
Daha tebli edilmeden namaz vakitlerinde indirimler yaplm olmasnn uygun
gerekelerle aklamas iin ok abalanyor, ama kolayca iinden klamyor.4
Tartmalarda akla kavumayan bir soru:
En iyisini, Tanr deil de, Ms m biliyordu?
2000e Doru
3 Aralk 1989, yl 3 say 49
2 Buhr, es-Sahh, Kitabus-Selt/1, Kitabut-Tevhid/37; Tecrd, hadis no: 227, 1551; Mslim, es-Sahh, Kitabu1mn/259-265, hadis no: 162-164.
3 Yorum iin zellikle bkz. F. Rz, 7/146.
4 Askalan, Fethu1-Br, Bulak Matbaas, Msr, 1300, 1/391-392.
59
NSANI HAYVANA DNTRME CEZASI
Kurandaki Tanr, fkesini sk sk belli eder. Kzdklarna nasl cezalar verdiini,

nasl aldn anlatr. Cezalar arasnda insanlar hayvanlara dntrme de var.
nsan Maymuna Dntrme Cezas
Cumartesi yasana uymama cezas olarak bu ceza verilmi!
(Ey Yahudiler!) inizden cumartesi gn azgnlk edenleri elbette biliyorsunuz.
Onlara: Aalk birer maymun olunuz! dedik. Bunu, adalarna ve sonradan
geleceklere bir ceza rnei ve Allaha kar gelmekten saknanlara ders olsun diye
yaptk. (Bakara Suresi, 65-66. ayetler.)
ki ayetin, Diyanet evirisindeki anlamlar byle.
Anlatlan u:
Cumartesi i yapmak yasak.
Cumartesi yasa inenmi.
Yasaa uymayanlar, Tanr, Birer aalk maymun olun! diyerek maymuna
evirmi. Bir ceza rnei olarak...
Olay nasl olmu?
Olay, bir baka surenin ayetlerinde anlatlyor: Arf Suresinin 163. Ayetinin
Diyanetin evirisindeki anlam yle:
Ey Muhammed! Onlara deniz kysndaki kasabann durumunu sor. Cumartesi
yasaklarna tecavz ediyorlard. Cumartesi balklar sryle geliyor; baka gnler
gelmiyorlard. Biz onlar (kasaballar), yoldan kmalar sebebiyle bylece
deniyorduk.Ayn surenin 166. ayetinin anlam (Diyanet evirisi):
Kendilerine edilen yasaklar anca, onlara: Aalk birer maymun olun! dedik.
Demek ki, ayetler olay yle anlatyor:
Tanr, deniz kysnda bulunan, yani geimleri balktan, balklktan olan bir
kasaba halkn denemek istemitir.
Bir yandan cumartesi gnleri almay, balk tutmay yasaklarken; br yandan da
balklar cumartesinin dndaki gnlerde tutulabilecek yerlerden uzaklatrmtr.
60
Kasaballar bakarlar ki, balklar cumartesi gnleri sryle gelirken baka gnler hi
mi hi gelmiyor! Ne yapsnlar? Geimleri de balktan. Dayanamayp yasa inerler,
cumartesi gnleri balk avlarlar.
te bunun zerine Tanr fkelenmitir. Yani cumartesi yasan ineyip balk
avladlar ve snav kazanamadlar diye.
Tanr, oyuna gelen kasaballar en ar biimde cezalandrm; onlar aalk
maymunlara evirmi.
Kimi Kuran yorumcusu, durumu biraz kurtarmak iin, nl yntemi kullanarak
tevil yoluna giderler, yani yorumlarla zmlemeye abalarlar: Maymunlara
dorudan dntrme deil, maymun karakterine dntrme olduunu savunurlar.
Elmal Hamdi Yazr da bu yolu benimseyenlerden.1 Ne var ki bu grn tutarl
olmadn yorumcularn ou kabul etmekte. nl Kuran yorumcusu F. Rz de
byle bir yorumun doru olamayacan belirtir.2 Ayetlerin szleri, ceza verilen
insanlarn, birer aalk maymun yapldklarn aka anlatr nitelikte.
Domuzlara Dntrme Cezas
Baka ayetlerde de, cezalandrlan insanlardan kiminin maymunlara, kiminin de
domuzlara dntrldkleri anlatlr:
Diyanetin evirisinde, Mide Suresinin 60. ayetine u anlam verilir:
Allah katnda yeri bundan daha kt bir karln bulunduunu size haber vereyim
mi? de! Allah kime lnet ve gazap ederse, kimlerden maymunlar, domuzlar ve eytana
kullar klarsa, ite onlar yeri en kt ve doru yoldan en ok sapm olanlardr.
Sanlara Dntrme Cezas
nsanlarn ceza olarak sanlara da dntrldkleri hadislerde aklanr.
Muhammed yle der:
srailoullarndan bir topluluk yitiktir. Ne yaptklar, balarna ne geldii de
bilinmiyor. Ben bunlarn, kesinlikle SIANLARA DNTRLDKLER
grndeyim. Bakp grmez misin ki sanlarn nne deve st konulduunda hi
1 Hak Dini Kuran Dili, 1/378-379.

2 F. Rz, 3/111.
61
imezler de, koyun st konulduunda ierler.3

Demek ki Muhammede gre bugn grlen sanlar, srailoullarndan hayvana
dntrlenlerden. Muhammed, sanlarn koyun st itikleri halde, deve st
imemelerinden bu sonuca vardn belirtiyor! Peki sanlarn deve stn
imemelerini neden bu yolda bir kant sayyor Muhammed? srailoullarnda deve
(tabu olduu iin) etiyle, style haramd da ondan. Yani, Sanlar da
srailoullarndan olduklar iin yasak olan deve stn imiyorlar... demek istiyor.
Kimi hadiste de Muhammedin, srailoullarnn kertenkelelere dntrlm
olabileceklerini dnd, bundan kukuland anlatlr.4
Muhammed, kendi mmetinden de hayvanlara, rnein maymunlara, domuzlara
dntrlenler bulunacan aklar. Ve aklamasna gre bunlar, zinay, arab,
ipekli giymeyi ve alg alp elenmeyi hell sayanlardr...5
2000e Doru
22 Ekim 1989, yl 3, say 43
3 Mslim, es-Sahh, Kitabuz-Zhd/61-62 hadis no 2997.

4 Ebu Dvd, Snen, Kitabul-Etma/28, hadis no: 3795.
5 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Eribe/6: Tecrd, hadis no: 1892.
62
MUHAMMEDN EL MERHME MMETNE

DEPREM VE TEKLER
Bu yaz ran depremi srasnda yazlm; ama bilinen nedenler yznden gnnde
yaymlanamamtr.
randaki son deprem, her deprem gibi zc. Ama dndrc de. nanlan
Tanr asndan...
Bununla birlikte eriat mollalar, ac olaylar, Tanrnn hikmetine, denemesine
balamakta glk ekmeyeceklerdir. ok ok eski bir aklama biimidir bu. slam
ncesi inanlardan slama gemi bir inanca dayal, her felakette hemen bavurulan
bir gereke. Tanr daha iyisini bilir. yle uygun grmtr. Yapt her ite bir hikmet
vardr. lahi takdire kimse karamaz. Bu takdiri kimse deitiremez. Bunlar,
gnahlarmz yzndendir. Ayrca Tanr insanlar dener. Ne lde sabrl olduklarna
bakarak karlklar verir. Sevab ya da azab... ran mollalar da bu trden eyler
sylemilerdir. stelik ellerinde, bunu sylemelerine yarayacak nitelikte ayetler ve
hadisler de vardr: Kurandaki felaket, akebet ve deneme (imtihan)la ilgili
ayetler. Muhammed de yle der.
Benim mmetim, el merhme bir mmettir. Ona hirette azab yoktur. Onun azab
yalnzca dnyadadr: Fitneler (kargaalar), depremler ve ldrme-ldrlme (katl).1
Merhum szc, Trk toplumuna da yabanc deildir. len bir insandan
merhum diye sz edilir. Cenazelerde de, Bu merhumu nasl bilirdiniz? diye
sorulur, dab- slamiyyeye uygun olarak, doru-gerek ve yalan olmasna
baklmakszn Mslmanlara tanklk ettirilir.
Merhume de merhumun diilidir. Yani dii iin, kadn iin sylenir.
mmet de diil sayld iin el merhume denmitir.
Ne var ki, buradaki el merhume, Tanrnn rahmetine ermi anlamndadr.
Rahmetin Trkedeki karl acmadr. Bu durumda Muhammed mmetinin
el merhume olmas, Tanrnn acd bir mmet anlamn ierir.
Muhammedin yukardaki aklamasna gre, mmetine Tanr acmtr.
Peki acmtr da ne yapmtr?
1 Ebu Davud, Snen, Kitabul-Fiten/7, hadis no. 4278; Ahmed bn Hanbel, Msned, 4/410, 418; Aclun, Kefu lHafa, 1/229, hadis no. 600.
63
Yine ayn aklamaya gre, Tanr acd iin, bu mmeti, ahiret azabndan
korumutur. Bununla birlikte Muhammed mmetinden de cehenneme
girecekler olacan anlatan hadisler de var. Ve yukardaki hadisle bu hadisler
arasnda bir eliki olduu kukusuz. Bunun zerinde de durulabilir. Ama burada
konu bu deil.
Muhammedin yukardaki aklamasna gre, Tanr, mmetine acd iin
cehennem azabndan korurken dnyadaki azabdan korumamtr. Dnyadaki
azab da; Fitneler, depremler, belalar, ldrlmeler...
Hadiste bunlar, azab diye nitelendiine gre, hepsi gnah karldr.
Bu u demektir:
Tanr, Muhammed mmetinden gnah ilemi olanlara gazab edince,
yani fkelenince:
Fitneler salyor.
Belalar gnderiyor.
ldrme-ldrlme olaylar oluturuyor.
Ve bu arada DEPREMLER meydana getiriyor.
Ama yine de unun bilinmesi isteniyor ki, btn bunlar, Onun merhameti,
acmas nedeniyledir. Acmasayd, ii hirete brakrd... demek isteniyor.
Cezas hirete braklan gnahlardan dolay insanlarn daha byk azab ve
ikence ekecekleri bildirilmi oluyor.
Buna gre bir yorum yaplacak olursa, son ran depreminden de u sonu
karlabilir:
Tanr ranllara acmtr. Acd iin, gnahlarnn azabn br dnyaya
brakmamtr. Hikmeti ve takdiriyle, gnahlarnn karln bu dnyadayken vermitir. imdilik bir DEPREM olarak... Daha nce de ran-Irak savalarnda fitneler, belalar, katletme ve katledilmeler biimindeydi...
Yine de akla bir soru geliyor:
Kimileri iin imtihan, kimileri iin de bir azab saylan bu depremde lenlerin
tm gnahkr myd?
Hi gnahsz yok muydu? Can veren ya da ksz kalan ocuklar da gnahkr
saylabilir mi?
yice baklrsa Kuranda bu tr durumlar iin de karlk var:
Enfal Suresinin 25. ayetinin, Diyanet evirisindeki anlam yle:
Aranzda yalnzca zalimlere erimekle kalmayacak fitneden saknn! Allahn
azabnn iddetli olduunu bilin!
Bu ayete ilikin yorumlar ve hadisler ne demek istendiini aklar. Kurann
Tanrs, kimi zaman zalim olanlarn yannda yle olmayanlar da azab iine
salar.2 Bu, kurunun yaranda ya da yakyor demektir.
2 Muhammed Ali Sabun, Safvetu t-Tefasir, 1/500.
64
mana ve eriata bal kafalarn depremler, felaketler konusundaki

deerlendirmeleri hep bu dorultudadr ve byle gidecektir.
Tanrca acma...
Belki de ranllar Tanrca bir acmay deil de, insanca bir acmay ye tutarlar
kendileri iin!
Yzyl
12 Austos 1990, yl 1, say 2
65
66
KURAN
67
68
KURANDAK MANIN ANAYURDU
Muhammed aklyor: El mnu Yemnin.

Anlam u: man Yemenlidir.
mann nereli olduunu aklamakla da en azndan iki nemli eyi dile getirmi
oluyor:
slamn iman, sanld gibi Mekkeli ya da Medineli deil.
Bu imann anayurdu: Yemen.
Bu bir itiraftr Muhammedden. Yani, ok nemli bir eyi, her naslsa,
saklamaktan vazgeip aa vurmaktr.
yi ama, Muhammed gerekten byle bir aklamada bulunmu mudur? Bu hadis,
onun azndan km mdr? Uydurma olamaz m?
Bu hadisin uydurma olduu ileri srlemez. Bu hadis, Buhr, Mslim gibi en
salam kabul edilen hadis kitaplarnda yer almtr.1 Dahas, bu hadisi,
Muhammedden 11 arkada aktarmtr. Onun iin bu hadis salamlk derecesinin en
st basama olan tevtur basamana ykselmi, mutevtr hadisler arasnda yer
almtr.2
Muhammedin bu aklamay yapt, tartmasz kabul ediliyor. Ne var ki aknla
yol at iin aklamay rtbas etmek amacyla birtakm abalar gstermekten de geri
kalnmad gzleniyor. Her zaman ki kurtarc yola, tevil, yani yorum yoluna
bavuruluyor. Zorlamal ve komik de olsa:
Yemen denirken anlatlmak istenen, Mekkedir. nk Mekke, Tihmedendir.
Tihme de Yemen yresinden saylr.
Yemen denirken, anlatlmak istenen Mekke ve Medinedir. nk slam
Mekkede dodu, Medinede yayld.
Bu ve benzeri yorumlar.3
Oysa:
1) Muhammed, Mekkeyi ya da Medineyi sylemek isteseydi, dorudan doruya
bunlarn adn sylerdi; Yemen deyip de Mekkeyi ya da Medineyi amalamazd.
1 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Mezi/74; Tecrd, hadis no. 1362; Mslim, es-Sahh, Kitabul-mn/81-82, hadis no. 51-52;
Tirmiz, Kitabul-Menkb/72, hadis no. 3935.
2 Muhammed ebul Feyz Murtaz Zebid, Lukatul-Leil-Mutensire fi Ehdisil-Mutevtre, Beyrut, 1985, s.41,43.
3 Tecrd, hadis no. 1362, K. Mirasn zah.
69
2) Hadiste, Muhammedin bu aklamay, Yemenlilerin onun yanna geldikleri

srada yapt aklanr.
3) Hadis kitaplarnda da bu hadisler, Yemenlilerin erdemi ve stnlklerine ilikin
ayrlan blmde yer alr.
Demek ki, hadisteki Yemen, ne Mekkedir, ne Medinedir, ne de baka bir
yerdir; herkesin bildii Yemendir.
Burada iki ey nem kazanyor:
1) Muhammedin dneminde Yemenin durumu;
2) Muhammedin Yemenle ilikisi.
Yemen
teden beri, ok nemli bir merkezdi. Ticaret aknn da olduu odaklardan. Msr,
Mezopotamya ve Pencap gibi uygarlk yuvalar arasnda da hem bir kpr olarak, hem
de bileke olarak nemliydi.4 Din olarak da Yahudilik ve Hristiyanlk dinlerinin de,
slamn da, hem iman hem de ibadet ynnden temeli olan yldz tapm, Gne
tapm, Ay tapm, hepsini iine alan Sbilik 5 vard. Yahudilik ve Hristiyanlk da
oktan gelip yerlemiti.6 Ksacas, Yemen, din-inan ynnden de, bugnk gelimi
dinlerin nemli yuvalarndan biri durumundayd.
Muhammedin Yemenle likisi
slam Peygamberinin yazar Prof. Muhammed Hamidullah, Muhammedin daha
peygamberlik savyla ortaya kmadan nceki ticaret gezileri zerinde duruyor.
Kars Hatice Muhammedi gndermitir bu gezilerdeki yerlere, yrelere. Bunlarn
arasnda Yemen dolaylar var. nemli bir fuar olan Hube fuar. Ve o yredeki kimi
kent, kasaba.7
Arap kabileler topluluundan birounu iine alan bir Ezd Kabilesi vardr.
Muhammedin peygamberlik savyla ortaya atld srada Medinede stn durumda
bulunan Evs ve Hazre kabileleri de bu kabileden ayrlma. Ve bu kabile Yemen
Kkenli.8
4 Prof. Dr. Philip K. Hitti, slam Tarihi, ev. Prof. Dr. Salih Tu, stanbul, 1980 s.1/58.
5 Eren Kutsuz = Turan Dursun, Gne Klt, Saak Dergisi, ubat 1988, s.4-62.
6 Hitti, age, 1/95 ve t,; Prof. Dr. Neet aatay, slam ncesi Arap Tarihi, Ankara, 1971, s.1-37.
7 Hamidullah, slam Peygamberi, ev. Prof. Dr. Salih Tu, stanbul 1980, 1/61.
8 Prof. Dr. Neet aatay, slam ncesi Arap Tarihi, s.95.
70
Ezd Kabilesi ve bu kabileden olmak, Muhammedin dilinde ok nemlidir.

te szleri:
Emnet (gven, gvenirlik), Ezddedir.9
Hadiste, Ezd dendikten sonra, bu adla, Yemenin anlatlmak istendii
aklanyor.
Ezd Kabilesinden olanlar, Tanrnn yeryzndeki arslanlardrlar. Onlar insanlar
alaltmak isterken, Tanr buna kar kar ve onlar ykseltir. nsanlar yle bir zaman
yayacaklardr ki, kii hep, keke babam bir Ezdli olsayd, keke anam bir Ezdli
olsayd...diyecek.10
Hadise Gre slamn Tm Yemenli

11 sahbnin Muhammedden aktard ve salamlna kuku duyulmayan
hadiste, man Yemenlidir dendikten sonra, fkh da Yemenlidir, hikmet de
Yemenlidir deniyor. Bu slam, tm ald bilgi ve inanlaryla, ibadet ve
gelenekleriyle Yemenlidir demekle eanlamldr.
Bu, slamn Muhammede, Tanrdan, vahiyle geldii yolundaki sav da havada
brakmakta, kknden ilemez duruma getirmekte.
nk bir yeri, yurdu, anayurdu olan bir eyin, bir btnn, Tanrdan vahiyle
geldii sylenemez, sylense de nemi olmaz.
Muhammed'in slam Ald Kanal
Muhammed, slam, slamn imann, esaslarn, ald yerden dorudan

m, yoksa bir kanaldan m almtr?
Dorudan aldklar bulunabilir. u kadar, bu kadar... Ama grnen odur ki,
ounu dolayl yollardan almtr. Araclar da rol oynamtr. leride
Muhammed'in retmenleri anlatlrken bu daha iyi anlalacaktr.
Muhammed'in slam'' ald anlalan nemli bir kanala, burada ksaca deinelim.
Yemame Rahman
Mslmanlar, sahte peygamber diye nitelerler. Ad: Habib. Mslim de
olabilir. Ama Mslmanlar aalamak iin Mslimcik anlamnda Mseylime
derler; bununla da yetinmeyip ok yalanc anlamnda Kezzab da ekler.
Mslmanlarn her zaman olduu gibi bu konuda belgeleri yok etmi, her eyi tersine
9 Tirmiz, Snen, Kitabul-Menkb/72, hadis no. 3936; Ahmed bn Hanbel, Msned, 2/364.
10 Tirmiz, hadis no. 3937.
71
evirmi olmalar nedeniyle, bu kiinin asl ad, kiilii, yolu, yntemi ve inanc
konusunda ok az ey bilebiliyoruz. Yine de bilinenler nemli.
Mslman yazarlarn da aktardklarna gre, Yemame Rahman diye tannyordu.
Yemame: Arabistann ortalarnda, Bahreynin batsnda bir yre.
Peygamberlik savnda olan Yemame Rahman da, bu yreyi elinde tutan Hanif
kabilesinin ba, yrenin egemeni.
Kuranda baka anlamda da olsa nemli bir yeri olan Rahman, Hanif szckleri
burada olduka ilgi ekici. Mslm szc de yle... Muhammedin bu szckleri,
bu kanaldan alp edindii dndrebiliyor. slam adyla birlikte...
Bu konuda, bn shakta nemli bir bilgi buluyoruz:
Mekkenin ileri gelenleri, toplanmlar, Muhammede bir uyarda bulunmaya karar
vermilerdir. Kararlarn uygularlar, birtakm szler arasnda unu da sylerler:
Bize ulaan bilgiye gre, Yemamedeki u adam, Rahman denen kii sana retiyor
(Mslmanl). Kukun olmasn ve Tanrya ant ierek syleriz ki, biz, hibir zaman,
Rahmana inanmayz. 11
Kureyin inanmazlar bo bir dedikoduya nem vererek mi konumulard?
Mslmanlar bunu ileri srebilirler, ama bu kolayca savunulamaz. nk kabile
onuru, bo bir dedikoduyu temel almaya engeldir. Muhammedin Yemame
Rahmanndan rendii syleniyorsa, bu, temelsiz saylamaz.
Muhammedin retmenleri anlatlrken, Kureye belirlenen ve kimi Kuran
yorumlarna da yansm olan teki retmenler zerinde de durulacak; ilgili ayetler,
yorumlar sunulacak.
Teori
Mart 1990, yl 1, say 3
11 Siratu bn shak, yay. Muhammed Hamidullah, Arapa, Konya, 1981, s.180, fkra:254.
72
Muhammedin slam Nereden Aldn Belirten Belgelerden...
man da, Fkh da, Hikmet de Yemenlidir. (Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabul-Meazi/74;
Mslim, es-Sahh, Kitabul mn/81-82, hadis no.51-52 ve teki hadis kitaplar.
73
man, Yemenlidir hadisini 11 "Sahab (Muhammed'in arkada) aktarmakta.

(Muhammed Ebu'l-Feyz Murtaz Zebid, Lukatul-Lel, Beyrut, 1985, s.41-43.).
Kurey ileri gelenleri, slam" Muhammede Yemame Rahmannn (Mslmanlarn "Mseylime

dedikleri kiinin) rettiini belirlediklerini bildirmektedirler. (Bkz. Siretu bn shak, yay. Muhammed
Hamidullah, Konya, 1981, s.180, fkra:254.)
Teori
Mart 1990, yl 1, say 3
74
KURANIN BRNC KAYNAI:

YAHUD KAYNAKLARI
Kurann temel kaynaklar yle sralanabilir:

1) Tevrat ve erhleri gibi Yahudi kaynaklar,
2) nciller,
3) eitli yaamyla, edebiyatyla eski Arap gelenei,
4) O zamanki (Muhammed dnemindeki) Arap yaam,
5) Muhammedin zel yaam,
6) Kurann ada olan inan akmlar,
7) Muhammedle Kuran iin ibirlii etmi olanlarca tasarlananlar,
8) Muhammedin kendi tasarladklar,
9) Muhammedin en yakn evresini oluturanlarca tasarlananlar,
10) Muhammedden sonraki dnemlerdeki gelimeler. (Bu dnemlerde Kurana
nemli sokuturmalar olmutur.)
Bunlar bir bir sunmaya alacam.
Tevratn Tahrif Edildii Bir Uydurma

Tevratta ve ncilde, Muhammedin peygamberliine ilikin haberlerin yer ald
ayetler bulunduu iin, bunlar yok edilmi ya da deitirilmitir. Ayetlerle birlikte
gerei saklamak iin... nl Kuran yorumcusu F. Rz de, kimi yerde, rnein
Yunus Suresinin 94. ayetinin yorumunda bu gr benimser nitelikte szler yazyor. 1
Ne var ki, ayn Rz, baka yerlerde de bu gr benimsemediini belirtiyor. rnein,
l-i mrn Suresinin 78. ayetinin yorumunda (Arapasndan aynen eviriyorum)
unlar yazmakta:
2. soru: Halk arasnda bunca yaygn n varken Tevratta tahrif yaplm
olmas nasl mmkn olabilir?
Cevap: Belki de bunu yapan ok az kiidir. Bunlarn evresinde tahrifte
birleilmi olabilir; sonra da bunlar, bir kesim halka, o tahrif edilmi biimi srp
sunmu olabilirler. Bu gre gre, bu trden bir tahrif mmkn.
1 F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 17/163.
75
Ama benim grme gre ayetin yorumunda bir baka gr daha doru. O
da udur:
Tevrattaki Muhammedin peygamberliine ilikin kant saylacak ayetler,
zerinde durulup dnmeye, inceleme ve yoruma muhta trdendir. Yahudi
toplumundan ilgililer, konuya ilikin kuku yaratc sorular ve karanlk itirazlar
yneltiyorlard. Bu da iitenlerde bulank duygular dourucu izlenimler
oluturuyordu. Ve Yahudiler yle diyordu: (Ey mslmanlar!) Bu ayetlerle
Tanrnn anlatmak istedii, hi de sizin sylediiniz ey (Muhammedin
peygamberlii) deildir. te tahrif denirken anlatlmak istenen ve dillerde
dolaan budur. Ve bu, una benzer: Hani zamanmzda da, Tanrnn Kitabndan
(Kurandan) bir ayeti, herhangi bir kimse hakl olarak herhangi bir eye kant diye
gsterdiinde, yanl yolda olan kimse kalkp ona ilikin sorular yneltir, kukular
gndeme getirir ve yle konuur: Tanrnn bu ayetle amalad, hi de senin
sylediin deildir... te Tevratta sz edilen tahrif biimi de byle. 2
Ksacas: F. Rznin grne gre, Kuranda kimi ayetlerde de geen tahrifle
amalanan, bilinen anlam deildir. Yaplan yanl yorumlara, tahrif ad verilmi.
Yine Rznin grne gre, ayn trden tahrif, Kuran ayetlerinden kimileri ele
alnrken de kimileri tarafndan yaplyor. nk kimileri, Kurandan kimi ayetlere
anlam verirken, yanl yorumlara sapyorlar.
Bu gre gre yle denebilir:
Yanl yorum, eer tahrif diye nitelenirse, Kurandan kimi ayetlerde de
tahrif yapldn kabul etmek gerekir.
Nis Suresinin 46., Mide Suresinin 13. ve 41. ayetlerinde, Yahudilerden kimilerin,
kitaplarndan kimi szlerinin yerini tahrif ettikleri anlatlr. F. Rz, bu ayetten ilk
ikisinin yorumunda da tahrife ilikin ayn grn, yani tahrifin szlerin,
szcklerin kendilerini deitirme-bozma anlamnda olduunu savunur.3 Tahriften
bir de Bakara Suresinin 75. ayetinde sz edilir. Rz, bu ayetin yorumunda da
tahrifin, yanl yorum anlamnda olduunu dndn belli eder.4
Tahrifi, szlerin deitirilmesi, bozulmas anlamnda alp da - ki bilinegelen
anlam budur- Tevratta (ya da ncilde) tahrif vardr diyen, Tevratn (ve ncilin)
tahrif edildiini ileri sren Mslmanlar, hem gerei dile getirmemi olurlar, hem de
elikiye derler:
Gerei dile getirmemi olurlar nk:
2 F. Rz, et-Tefsir- 1-Kebir, 8/107-108.

3 F. Rz, age, 10/1189; 11/187.
4 F. Rz, age, 3/135-136.
76
Tevratn Tahrif Edildii Neden leri Srlemez?

Yukarda da belirtildii gibi tahrif sav, Tevratta Muhammedin peygamber
olarak geleceini anlatan ayetler vardr. Bu anlalmasn diye ayetler tahrif edilmi
(yani szler bozulmu, deitirilmitir) savyla birlikte ileri srlegelmitir.
yle bir soru sorup karln aramak, gerei ortaya koymaya yeter:
Tevrat tahrif edildiyse ne zaman yaplmtr bu?
Eer Muhammedden nce, Muhammedin sz konusu olmad dnemlerde
olmusa, bunun hibir anlam olamaz. Zaten bu da ileri srlmyor.
Eer Muhammedin peygamber olarak ortaya kt dnemde yapldysa, yani bu
ileri srlyorsa bu da olamaz.
Olamaz nk: .
1) Tevratn bugnk durumunu almas, Muhammedin dnemi yle dursun,
milattan nceki dnemlerde gereklemitir.
Lut Gl Tomarlar, bir baka adyla Kumran Yaztlar, bu gerei gzler nne
seren kantlardan biridir:
Yl 1947. Filistin. Erihann (jricho) 12 kilometre gneyinde, Kumran
Ykntlarnn bulunduu bir kesim. Ykntlara 4, Lut Glne 2 kilometre uzaklkta
glden 300 metre ykseklikte bir yer. Ve kyl bir Arap. Kuzusunu yitirmitir.
Ararken bir maaraya rastlar. Maara 8 metre uzunluunda, 3 metre geniliinde, 2,5-3
metre yksekliinde. te burada kimi krk, kimiyse olduu gibi sapasalam duran
birka kp bulunuyordu. lerinde de, bezle kapl, en st ziftlenmi mein tomarlar.
Kyl Arap nereden bilecekti ki, bunlar, soluk kesecek lde nemli. Bunlardan en
iyi korunmu olanlarn, bir antikac araclyla gtrd; Kudsteki Sryani St. Marc
Manastr Metropolidi Mar Atanas Yeue Samuele satt. Birka kuru karlnda.
Tomarlar, nceleri pek ilgi grmemiti; ama bunlarn ne denli nemli olduklarnn
anlalmas uzun srmemiti. Daha o yl nem anlald; gereken ilgi gsterildi. zleyen
yllarda, ayn maarada aratrmalar yaplarak baka nemli paralar elde edildi. Kimi
buluntular da, Kumrann tarihini ortaya koymaya yarad. 1974te bulunan elyazmalar
arasnda, Tevratn ok nemli bir blmn oluturan aya da var. Bu kopyalar,
sadan nceki dnemlere ait. Bugne dein bilinen metinlerin en eskileridir. Ve yine
Tevrat btnnden Hababuk (Habakkuk), M.. 6. yzylda kaleme alnmtr. 5
Lut Gl Tomarlar ve nemi stne, kongrelerde eitli bildiriler sunulmutur. Ve
zellikle unlar dile getirilmitir:
5 S. iman, Lut Gl Yazmalar, slam Tetkikleri Enstits Dergisi, yl 1956-1957, stanbul, 1957, c.2, cz: 1, s.36-41.
77
Bu tomarlar Milattan nceki zamana aittir.

Bu tomarlar iinde bulunan Tevrat blmlerine ait metinler, Tevratn Milattan
nceki metinlerine uygunluunu ortaya koymutur.
22. Uluslararas Doubilimciler Kongresinin almalarnda da bunun yanstld
grlr. 1951 ylnda stanbul niversitesi Hukuk ve ktisat Faklteleri binalarnda
toplanan bu kongreye sunulan tomarlara ilikin bildirilerden Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi
Togan, uzun uzun sz eder.
Tomarlarn ounun M.. 3. yzyla ait olduu belirtilmitir.
Bir de aynen yle dendii grlr:
Bu tomarlarn Tevratn aya blmne ait olanlar Masora tefsirleri tesiriyle
deitirilen noktalardan ayrlmakta, yani Tevratn Grekeye evirisinden nceki
eklini ortaya koymaktadr. te tomarlarn asl deeri de buradadr. slamlar
(Mslmanlar) Tevratn tahriflere uradn ileri srdklerinden, Lut Gl
Tomarlarnn incelenmesine, bir gn onlar da katlrlar. 6
Hayrullah rs de unlar yazar:
M.. 300e doru da Tarihler, Ezra ve Nohemya blmleri. Bu son tarihten
sonra Eski Ahdin (Tevratn) artk imdiki eklinde kald, hatta bir harfinin bile
deitirilmedii bir gerektir...7
Tevrat, M.. 300e doru ald biimiyle hi deimediine gre, Muhammed
dneminde bu kitabn tahrif edildii hibir biimde dnlemez.
2) Tevrat, saylamayacak kadar ok inanrlarnca okunmu, saklanm ve
korunagelmitir. Bir yerdeki nshasnda deiiklik yaplm olsayd, baka yerlerdeki
nshalar bu deiiklikten uzak kalrd. nk her yerde ayn deiikliin yaplm
olabileceini hibir akl ve mantk kabul etmez.
Bu nedenledir ki Kuran yorumcularndan kimileri, rnein F. Rz, yle demek
zorunda kalmtr:
Szlerin deitirilmesi biiminde bir tahrifin olamayaca yolundaki gr
daha dorudur. nk tmnn yalan zerinde birlemeleri mmkn olmayan bir
topluluka aktarlan bir kitabn szleri deitirilmi olamaz. 8
Kald ki, Tevrat tahrif edilmitir, deitirilmitir diyenlerin, asln da ortaya
koymalar gerekir. Bunu yapamamlardr ve hibir zaman da yapamayacaklardr.
nk ileri srdkleri biimde asl hi olmamtr.
6 Zeki Velidi Togan, 22. Beynelmilel Msterikler Kongresinin Mesaisi ve slam Tetkikleri, slam Tetkikleri Enstits
Dergisi, yl: 1953, stanbul, 1954, c.1, cz: 1-4, s.30.
7 Hayrullah rs, Musa ve Yahudilik, stanbul, 1966, s.37.
8 F. Rz, age, 11/178.
78
Mslmanlar Tevrat Tahrif Edilmitir

Derken elikiye Dyorlar
1) Hicr Suresinin 9. ayetinin Diyanet evirisindeki anlam yle:
Dorusu Kitab (Kuran) Biz indirdik; onun koruyucusu, elbette Biziz.
Bunu, Kurann Tanrs sylyor. ndirdii Kitab kesinlikle koruyacan
aka belirtiyor. Yani Kuran, kendisinin indirmi olmas nedeniyle
koruyacan aklyor. Demek ki bir kitab indirmi olmas, o kitab korumasn
da gerektiriyor. Kuran, Tevrat da Tanrnn indirdiini akladna gre,
Tanrnn Tevrat da korumas gerekir. Mslmanlarn bir yandan Tevratn da
Tanrnn indirdii kitap olduuna inanrlarken, br yanda bu kitabn tahrif
edildiini, szlerinin deitirildiini sylemeleri bir elikidir. Mslmanlar u soruya
cevap veremezler:
nancnza gre, Tevrat da Tanr gkten indirmitir. te yandan bu kitabn tahrif
edildiini ileri sryorsunuz. Tanr, kendi indirdii kitap diye Kuran koruyor da,
yine kendi indirdii kitap olan Tevrat niye korumam?
2- Kuranda, Kurann, Tevratn ve ncilin MUSADDIK olduu aklanr
(bkz. Bakara Suresi, 41, 91, 97. ayetler; l-i mrn Suresi, 3. ayet; Nis Suresi, 47.
ayet; Mide Suresi, 48. ayet; Ftr Suresi, 31. ayet; Ahkaf Suresi, 30. ayet).
Musaddk szcne, Kurandan nceki kitaplarn tahrif edildiklerini ileri sren
slamclar, belki de elikiye dmemek abasyla tasdik edici anlamnn yannda
bir de dorultucu anlamn verirler.9 Oysa musaddkn tam karl
dorulaycdr. Demek ki Kuran, Tevrat ve ncili dorultucu deil, onaylayc,
dorulayc olarak kendisini tantyor. Mslmanlar bir yandan Kurann
bildirdiklerine inanrlarken, bir yandan da bu konudaki aklamasna aldrmayp
Tevrat (ya da ncil) tahrif edilmitir savnda bulunurken elikiye dyorlar.
Tevratn Kapsam
Tevrat blmnde ayrntlaryla grlecektir ki, Tevrat, Kurann ileri srd,
inanrlarnn inand gibi gkten inme (Musaya indirilmi) bir kitap deildir.
Yahudilerin yaam ve edebiyatyla geleneklerini, oradan buradan aldklar hukuku,
sylenceleri, eitli ilikileri yanstan sylence biimindeki aklamalar kapsar.
Tarihsel olgularla elien, akl ve bilimle badamayan anlatmlarla dolu. Ne var ki,
9 rnein bkz. Dr. Abdullah Aydemir, Tefsirde srailiyyt, Ankara, 1979, s.3.
79
bilindii gibi Yahudiler, bu kitab kutsal kitap olarak inanp koruyagelmilerdir. Ve

kukusuz, Mslmanlarn ileri srd gibi bir tahrifat hi olmamtr.
Tahrif, Kurandadr
Tevratta olanlardan Kurana yansyanlar, aktarlanlar incelendiinde u grlr:
Tevrattan Kurana yansyan ya da aktarlanlar, genellikle u ya da bu biimde
gemitir, geirilmitir. Kuran oluturulurken Muhammedin reticileri durumundaki
kiilerden, kimi zaman da Muhammedden kaynaklanmtr bu. Deiiklik, kimi
zaman, Tevratn kapsamnn kimi retici ya da Muhammed tarafndan yeterince
bilinememi olmasndan ileri gelmitir. Kimi zamansa birtakm gerekleri saklamak ya
da ters yz etmek amacyla ve zellikle yaplmtr. Bu gerek Muhammedin
reticilerinin yer ald blmde daha aklkla grlecektir.
Tevrat, son biimini ald milattan nceki zamandan bugne dein, olduu gibi ve
deitirilmeden geldiine ve bu, bilimsel yollardan (aratrmalarla) kantlandna
gre, szleri deitirme, bozma (kapsam geniletme ya da daraltma) biimindeki bir
tahrif, ileri srldnn tersine, Tevratta olmam, Kuranda olmutur.
Tevratta olanlarn, Kuranda deiik biim ve kapsamda grlyor olmas
karsnda bunu kabul etmek zorunludur. Kurandaki baka tr tahrifleri de ilgili
blmlerde greceiz.
Kurandaki Yahudilik
Tefsirlerde, yani Kuran yorumlarnda, biraz abartl, akl ve bilim d
anlatmlar, ykler olup da akl ve bilimi l alanlarca eletirildiinde ya da
eletirilecei anlald zaman, slam kurtarma abasnda olanlar hemen unu
sylerler:
Bu, Kuranda yok. Kuranda olan byle deil. Bu, srailiyyattr.
Bu abayla kitaplar da yazlmtr. Bu trden olan, Diyanet leri Bakanl
yaynlarndan da var.10
srailiyyatn ne olduunu, ou aydn kiiler bile bilmez ya da yeterince bilmez.
slam kurtarma abasnda olanlar da bu bilgisizlikten yararlanrlar.
10 rnein bkz. Dr. Abdullah Aydemir, Tefsirde srailiyyt, Ankara, 1979, s.1-331, nsz, XIII-XIX.
80
Sktklar zaman, eletiri konusu yaplan eyler oldu mu, srailiyyattr deyip
geitirirler; Kuranda srailiyyat yokmu gibi gsterirler.
Onun iin srailiyyat nedir, slamda, slamn temeli olan Kuranda srailiyyat
var mdr, yok mudur, ne lde vardr; iyi bilinmelidir.
srailiyyat, szlk anlamyla, sraille ilgili, srail konusunda olanlar demektir.
srail szc, Arapa deildir.11 Mslman olan ve olmayan tm uzmanlar,
srailin, Yahudi peygamberlerinden Yakup olduunda gr birlii ederler.
Mslman yorumcularn kimine gre szck branicedir. 12 Anlamna gelince;
Fahreddin Rz, unlar yazar:
Tefsirciler srailin, brahim Olu shak Olu Yakub olduunda birleirler ve
yle derler: srailin anlam: Abdullahtr (Tanrnn kulu). nk sra, onlarn
(yahudilerin) dilinde kul (abd), l de Allah demektir. Cebrail, Mikil de
Tanr kulu anlamndadrlar. Kafflsa yle der: Kimilerine gre sra,
brancada, insan anlamna gelir. Tanr adam demi oluyor srail denirken. 13
Tevrat inanrlar kesimindeyse, sraile Tanryla uraan anlam verilir. Ve
Yakubun bu ad nasl ald da bir ykyle anlatlr. Tevratta unlar okuyoruz:
Ve Yakub yalnz bana kald. Ve seher sknceye dek bir adam onunla greti.
Ve yenmediini grnce adam, Yakubun uyluunun bana dokundu. Ve
Yakubun uyluk ba incidi. (...) Adam: adn nedir? dedi. Yakub karlk verdi:
Yakub. Ve adam yle dedi: Artk sana: Yakub deil, srail (Tanryla green,
Tanryla uraan) denecek. nk Tanryla ve insanlarla urap yendin.
(Tevrat, Tekvin, Bap 32: 24-25, 27-28.)
Yakubun grt adam da meer Tanr imi (!) (Bkz. ayn bap, ayet: 30.)
Bu ykye gre, srailin Yakuba ad olarak verilmesinin nedeni, Yakubun
Tanryla gremi olmasdr.
srailiyyat, srailoullarna ait her eyi dile getirir.
Kuranda srailoullarndan pek ok sz edilir. Bu toplumun balarna
gelenlerden, kitaplarndan, hukuklarndan, inanlarndan, gelenek ve
greneklerinden... Kurann Tevrattan aktarlma Tanrs, sk sk Ey srailoullar!
(Ya Ben sraile!) diyerek bu topluma seslenir. srailoullar demek olan Ben
srail deyimi, Kuranda tam 42 kez geer. (Bkz. Bakara Suresi,
11 Muhammed Ali Sabun, Safvetut-Tefasir, 1/53 ve teki tefsirler.

12 Tefsirun Nesef, 1/44; F. Rz, age, 3/29 ve teki tefsirler.
13 F. Rz, age, 3/29.
81
40, 47, 83, 122, 211, 246. ayetler; l-i mrn Suresi, 49, 93. ayetler; Mide Suresi, 12,
32, 70, 72, 78, 110. ayetler; Arf Suresi, 105, 134, 137, 138. ayetler; Yunus Suresi, 90
(iki kez), 93. ayetler; sr Suresi, 2, 4, 101, 104. ayetler; Meryem Suresi, 58. ayet; TH: 47, 80, 94. ayetler; uar Suresi, 17, 22, 59, 197. ayetler; Neml: 76. ayet; Secde:
23. ayet; Mmin: 53. ayet; Zuhruf Suresi, 59. ayet; Duhn Suresi, 30. ayet; Csiye
Suresi, 16. ayet; Ahkaf Suresi, 10. ayet; Saff Suresi, 6, 14. ayetler.) yksyle,
inancyla, srailoullarna ilikin olanlar, Kuran neredeyse batan sona kaplam
durumda.
Demek ki, srailiyyat Kuranda var m? sorusuna var demek yetmez; Kurann
bandan sonuna dek var, ok var. demek gerekir. Kuran, srailiyyatla dolup
tayor, ama Tevrattaki biiminden deiik anlatm biimleriyle...
Tefsirde srailiyytn yazar Dr. Abdullah Aydemir, yle diyor:
slama dmanlkta en ileri giden, yahudilerdi. nk onlar, KEND
KURUNTULARINA GRE, ALLAHIN SEKN BR KAVMdirler. 14
Oysa Kurann Tanrsnca da bu byledir. Yani Yahudiler (srailoullar), en
sekin, en stn bir toplumdur Kurana gre de. Kurann Tanrs bakn nasl
sesleniyor bu topluma (Diyanet evirisiyle):
Ey srailoullar! Size verdiim nimeti ve sizi DNYALARA STN KILDIIMI
hatrlayn!
Bu anlamdaki szler Kuranda, Bakara Suresinin hem 47., hem de 122. ayeti olarak
yer alyor.
Demek ki, Yahudilerin dnya toplumlar iinde EN STN TOPLUM olduu
inanc, yalnzca Yahudilerde deil; Kurann Tanrs da bu grte. Bu Tanr,
Arf Suresinin 140. ayetinde de ayn eyi sylyor; srailoullarnn (Yahudilerin)
tm dnya toplumlarndan daha stn klndklarn duyuruyor. Kuranda bu ayetler
varken, kalkp Yahudiler, kendi kuruntularna gre Allahn sekin bir kavmidirler
demek, bir Mslman olarak bunu ileri srmek olduka gln oluyor. Ama ne
kadar kimse bunun farknda?
Kurann Tanrsnn srailoullar iin byle bir nitelemede bulunmas, bu
Tanrnn Tevrat kaynakl oluundandr. Tevrata da, ilgili blmnde grlecei
gibi, baka kaynaklardan gemedir.
Ayrca slam eriat da ok nemli bir kesimiyle Yahudi eriatndan gelmedir. Bu
dnld zaman da, srailoullarnn stnlnden sz ediliyor oluunun
doall grlr.
14 Dr. Abdullah Aydemir, Tefsirde srailiyyt, nsz, s.1.
82
srailiyyat Tefsirlerde Neden Var?

1) slam kurtarma rolnde olanlara gre:
srailiyyat, slamn dman, slam iten ykmaya ynelmi d gler, Yahudiler
eliyle tefsirlere sokulmutur.
slam kurtarclarnn bu konudaki grleri byle zetlenebilir. 15
Bu gr benimsenirse, Muhammedin yakn arkadalarndan tutun da tarih boyunca
gelmi gemi olan tm tefsir sahiplerinin slam iin ktlk dnm ya da slam
dmanlarna ara olmu kimseler olarak grlmeleri gerekir. Buna gre bir bn Abbas
(lm. 687-688) byle bir kimsedir. Bir Ebu Hreyre (lm. 678) byle bir kimsedir. Bir
Amr bnl Asn olu Abdullah (lm. 684-685) byledir. nk Muhammedin
Ashabnn ileri gelenlerinden olan bu kiilerin, tefsirde srailiyyata kaynaklk
ettikleri nldr. Buhr (810-870) ve Mslim (lm. 875) gibi, slam dnyasnda en
salam hadis kitaplarn yazm hadisiler olarak kabul edilen hadis uzmanlar da
byledir. nk bunlarn kitaplar da srailiyyatla doludur. Dahas, Muhammedin
kendisini de bu kesime sokmak gerekir. nk onun szleri olarak Sahh (salam)
diye belirlenmi olan nice hadisler de, srailiyyat ierir. Yeri gelince rnekleri
grlecektir.
Bugn slam dnyasnda kaynak olarak bavurulan ve gvenilen hangi tefsirler
varsa, hep srailiyyatla doludur. O zaman, bunlar yazanlar da slam dman ya da
dmanlarn arac saymak gerekir ayn dnceye gre.
2) Gerek olan:
Gerek u ki, tefsirde srailiyyat, bir zorunluluktan domutur. Kimi politikac
vardr, zerinde durulan bir olaydan, bir konudan yle sz eder ki; bir trl
yakalanamaz. nk somut bir ey sylemez. Syledii eyler yuvarlaktr, yalnzca bir
deinmedir, yle bir deinip gemedir. Anlam ynnden de her yana ekilebilir
niteliktedir. Kuranda da bu trden deinmeler vardr. Deinilen olayn iyz
anlatlmam olsa, hibir ey anlalmaz. te tam bu srada, tefsirci devreye girer.
Deinilen konu Tevratta ya da Tevratn erhlerinde varsa oradan aktarr ya da
aktarlm olan aktarr; bylece bir boluu doldurmaya alr. Yoksa Kurandaki
szlerle neye deinilmek istendii anlalmayacak. Ne var ki, ou kez, asl kaynaa
dorudan bavurulmad, bavurulamad, oradan buradan aktarld iin yer verilen
aklama, asl kaynaktakinden yle ya da byle biraz deiik olabilir.
Bir rnek:
15 Bkz. Abdullah Aydemir, Tefsirde srailiyyt, nsz.
83
Ahzb Suresinin 37. ayetinde, Muhammedin, herkese Muhammedin Olu diye

tannan oulluu Zeydin kars Zeynebe nasl ilgi duyup bu kadnla evlendii,
hadislerdeki aklkta olmasa bile anlatlr. 38. ayette de (Diyanet evirisiyle) yle
denir:
Allahn Peygambere farz kld eylerde, ona bir glk yoktur. Bu, Allahn
teden beri gelmi gemilere uygulad yasasdr. Allahn emri, phesiz, gerei
yerine gelecektir.
Bu ayette ne demek isteniyor? zellikle de, Bu, Allahn teden beri, gelmi
gemilere uygulad yasasdr anlamndaki szlerle demek istenen nedir?
Bilinmiyor. Bunu renmek isteyenler, tefsirlere bavurur. nk tefsirlerde asl
kaynaktan aktarmalar ya da aktarmalarn aktarmalar, dolaysyla aklamalar vardr.
Bavurulduunda grlr ki, 38. ayette, Davudun -hem kral, hem de
peygamberken- bir komutann, Hitti Uriyann karsyla evlenmesine ilikin,
Tevrattaki ykye deinilmek isteniyor, deinip geiliyor. Baka bir deyile bu yk
anmsatlyor.
Kral Peygamber Davud Hitti Uriyann Karsyla

Bu ayet nedeniyle F. Rz yle diyor:
Burada, Davud Peygamberin kssasna (yksne) iaret (deinme) var. Uriyann
karsyla bana gelene ilikin.16
Baka tefsirlerde biraz daha ok bilgi aktarlr:
Baka peygamberlerin de (Muhammedinki gibi) ok kars ve cariyeleri vard.
Davudun 100 kars, 300 cariyesi, Sleymann 300 kars, 700 cariyesi
bulunuyordu.17
Asl ykyse Tevratta. Ve yle:
Ve akamleyin vaki oldu ki Davud yatandan kalkt ve kral evinin dam
zerinde ve ykanmakta olan bir kadn damdan grd. Kadnn bakl ok
gzeldi. Davud (adam) gnderip kadn hakknda soruturdu. Biri dedi ki: Bu
kadn, Hitti Uriyann kars, Eliamn kz Bat-eba (Bint Seba) deil mi? Ve
Davud ulaklar gnderip onu getirtti. Kadn onun yanna geldi. Aybal
durumundan temizlendiinden, Davud onunla yatt. Ve kadn gebe kald. (Tevrat,
II. Samuel, Bap 11: 2-5.)
16 Bkz. F.Rz, age, 25/213.

17 Kimi tefsirde grmek iin bkz. Tefsirun-Nesef, 3/305, Kurtub, 14/195.
84
Hitti Uriya, dmanla savaan komutanlardan biridir. Cephe komutan da Yaob

adnda biri. Davud mektup yazp, Yaobdan, Uriyay kendisine gndermesini ister.
Yaob, Uriyay Davuda gnderir. Davud, Uriyay yakndan grp tanmtr. Ertesi
gn de geri gndermeye karar vermitir. Yaoba mektup yazar ve Uriyann eliyle
gnderir. Mektupta da Uriyay savata n saflara koymasn bildirmitir. Yaob,
Davudun isteini yerine getirir. Ve Hitti Uriya savarken ldrlr. Kars Davuda
kalmtr temelli. Uriyann ld, Davuda bildirilir. (Bkz. II. Samuel, Bap 11: 6-25.)
Ve Uriyann kars, kocas Uriyann ldn iitti. Ve kocas iin dvnd. Ve
yas geince Davud adam gnderip onu evine ald. Ve kadn onun kars oldu. Ve
ona bir oul dourdu. Fakat Davudun yapt ey, Rabbin yannda kt oldu.
(II. Samuel, Bap 11: 26-27.)
Demek ki, Kurann Tanrs, Ahzb Suresinin 38. ayetinde, Bu, Allahn teden
beri gelmi gemilere (peygamberlere) uygulad yasasdr derken, bu olay
anmsatyordu. Yani Zeydin kars Zeynebi ald diye Muhammed knanmamaldr.
Daha nceki peygamberler de benzerini yapmtr. rnein Davud... demi oluyordu.
Yalnz u var: Bu Tanr, Tevrattayken olay kt bulurken, Kuranda
Muhammedin olayn kt bulmuyor. Bununla birlikte, Sd Suresinde Davud olayna
biraz daha ayrntl olarak deinirken -melekleri araclyla da olsa- Davudun
tutumunu pek iyi bulmuyor gibi. Dahas, Davudu 99 dii koyunu (kars) varken, bir
bakasnn yalnzca bir tane olan dii koyununu alp kendisininkilere katmak istedii
(bunu gerekletirdii) iin haksz bulduunu belli ediyor. Bu ayetlerin anlamn,
Diyanet evirisinde grelim:
Ey Muhammed! Onlarn sylediklerine sabret; gl kulumuz Davudu an. O,
daima Allaha ynelirdi. Dorusu Biz, akam sabah onunla beraber tebih eden dalar,
kular da toplu halde onun buyruu altna vermitik. Her biri ona ynelmekteydi.
Onun hkmranln kuvvetlendirmitik. Ona hikmet ve kesin hkm verme
salahiyeti vermitik. Ey Muhammed! Sana davaclarn haberi ulat m? Mabedin
duvarna trmanp Davudun yanna girmilerdi de o, onlardan rkmt. yle
demilerdi: Korkma! Birbirinin hakkna tecavz etmi iki davac. Aramzda adaletle
hkmet, ondan ayrlma. Bizi doru yola kar. Bu kardeimin doksan dokuz dii
koyunu, benim de bir tek dii koyunum vardr. Onu da bana ver! dedi. Ve tartmada
beni yendi. Davud: And olsun ki, senin dii koyununu, kendi dii koyunlarna katmak
istemekle sana hakszlkta bulunmutur. Dorusu ortaklarn ou, birbirinin haklarna
tecavz ederler. nanp yararl i ileyenler bunun dndadr ki, saylan ne kadar azdr.
demiti. Davud, kendisini denediimizi
85
sanmt (sanmt yerine bilmiti, anlamt diye dilimize evirmek gerekir-T.D.)

da, Rabbinden mafiret (balanma) dileyerek eilip secdeye kapanm, tevbe etmi,
Allaha ynelmiti. Bylece onu balamtk. Katmzda onun yksek bir makam ve
gzel bir gelecei vardr. (Sd Suresi, 17-25. ayetler.)
Sorular:
Ayetlerde sz edilen iki davac kimlerdi?
99 dii koyun ve bir dii koyunla anlatlmak istenen nedir?
Davudun suu neydi ki, tevbe etmiti de, Tanr da onu balamt?
Tefsirler olmasa ve bunlarn aktarmalar yer almasa, bu ayetlerden hibir ey
anlalmayacak.
Tefsirler, genellikle bu ayetlerle, Davudun Hitti Uriyann karsn nasl aldna
ilikin Tevrattaki, yukarda anlatlan yksne deinildiini yazar.
Tefsirlerde anlatldna gre; iki davac, Tanrnn, Davuda, yapt eyin
kt olduunu bir snav biiminde gstersinler diye zel olarak grevlendirip
gnderdii iki melektir. 99 dii koyunla 99 kar, bir dii koyunla da bir kar
amalanyor. Taber, eski Arap airlerinin bir iirini de kant gstererek, Araplarda
koyun dendiinde, bununla kadn da anlattklarn bu ayetler nedeniyle yazar. 18
Taber, birok tefsir gibi, bu ayetler nedeniyle, Davudun yukarda yer alan Tevrattaki
yksne, uzun uzun yer verir.19
Ksacas, tefsirlerde anlatldna gre; Davud, Uriyanm karsn plak grnce k
olur. O srada kendisinin 99 kars, Uriyann yalnzca bir kars vardr. yleyken bu
kadn da alp kendi karlar arasna katmak ister. Sonunda da bu gerekleir. Sleyman
da bu kadndan olur.20
Davudun bu yks, slama leke getiriyor dncesiyle kimilerince doru bulunmaz
ve yadsnr. Ayetlerin, bu ykyle olan balants ilk dnemlerde de bilindii iin, el
mesaill-mstetireden, yani kapal kalmas gereken konulardan olmas nedeniyle
Alinin yle dedii aktarlr: Kim bu yky anlatrsa, ona 160 sopa vururum. 21
Kar klsn, klmasn, Tevrattaki yk ve tefsirlerin aktarmalar bilinmedike,
bu ayetlerle ne demek istendiinin anlalamayaca ortada.
18 Taber, Camil-Beyn, 23/92.

19 Taber, Camil-Beyn, 123/92-97.
20 Tefsirler, rnein Taber, ayn yerde.
21 Muhammed Ali Sabun, Safvetut-Tefasir, 3/54, F. Rznin yky peygamberlie yaktramayp yadsmasn grmek
iin de bkz. et-Tefsirl-Kebir, 26/192-193.
86
te Belge
Peygamber Davudun, Hitti Uriyann ykanmakta olan karsn nasl grd, bu
kadna nasl k olduu, nasl elde etmeye alt ve nasl baard, bu kadnn,
peygamber Sleymann da anas olduu... Arapa sayfalarda bunlar da var. (Taber,
Camil-Beyn, 23/ 91-96.)
87
88
89
90
91
Tevrata gre (aktarlanlara bkz.) Davud, Hitti Uriyann karsyla ilk yatt zaman,
bu kadn daha Uriyann karsyd. Sleyman, bu birlemeden mi olmutu? Kurana ve
tefsirlerine de geen yk, bu soruyu akla getiriyor. Yani Sleyman Peygamber, bir
veled-i zina mdr?
Atatrkn babas konusunda uydurma belge(!) yaymlayarak kukular
uyandrmaya alan slamc raiyye, bunlar dnmeli.
Teori
Nisan 1990, yl 1, say 4
92
KURANDAK LK YAHUD MAVALI:

YARATILI SYLENCES
Maval iin Trke szlkte; stnkr uydurulmu yalanlar sylemek denir. Bu

tanm, tam doru deildir. Daha doru karl, Masal, sylence (efsane)dir.
Arapadaki ustre karldr.1
Ustre iin Muhammed Ali Sabun, Cevherye de dayanarak hurafe, batl (bo
inan, aslsz) anlamn veriyor.2 Rba gre de yalanl-yanll eydir. F. Rz ise,
kssa, hikaye (yk) anlamn veriyor bu szce.4 Buradaki kssa, hikayeyle
amalanan da sylence (efsane) ve masaldr. Kuranda, bu szcn oulu olan
estire, Diyanet evirisinde masallar anlam verilmekte.
Kuranda, inanmayanlarn Kuran ve Kurandaki ykler iin estirul-evveln
yani eskilerin masallar (efsaneleri) dedikleri anlatlr. nanmazlarn byle dedikleri
tam 9 kez geer Kuranda. (Bkz. Enm Suresi, 25. ayet; Enfl Suresi, 31. ayet; Nahl
Suresi, 24. ayet; Mminn Suresi, 83. ayet; Furkan Suresi, 5. ayet; Neml Suresi, 68.
ayet; Ahkf Suresi, 17. ayet; Kalem Suresi, 15. ayet; Mutaffifn Suresi, 13. ayet.)
Kurandaki yklerin ounu, Yahudi kaynaklarndan, zellikle de Tevrattan
aktarlma olanlar oluturuyor. Tevrata Eski Ahit dendii gibi Tarih-i Kadim (eski
tarih, eskilerin tarihi) de denir. Tevfik Fikretin dilindeki Tarih-i Kadim de budur
ite.5
Bilindii gibi Tevfik Fikret, Beerin khne sergzetinden / Bize efsaneler
terennm eden... diye balar Tarih-i Kadimine. A. Kadir de te der, insanolunun
gemi hayat bu / Ve balar bize maval okumaya diye bugnk dile evirir.
Kutsal Kitaptaki Maval Okumalar

Tarih-i Kadimin tmn, A.Kadirin Trkeletirdii biimiyle buraya aktarmak
konumuza uygun olacaktr:
1
2
3
4
5
Mevlut Sar, Trke-Arapa Lgat, masal ve maval maddeleri.

Muhammed Ali Sabun, Safvetut-Tefasr, 1/383.
el-Mfredt, S-T-R.
F. Rz, age, 12/188-189.
Hayrullah rs, Musa ve Yahudilik, Remzi Kitabevi, stanbul, 1966, s.34.
93
TARH- KADM
te der, insanolunun gemi hayat bu.
Ve balar bize maval okumaya.
Ninniler uydurup uyutur bizi,
dedelerimizin derin boluklar iinde, uzun,
zifir karanlk hayatnda.
Gsterir bize evvel zaman,
tek doru, en gzel rnek, der.
Bakarsn gelecek gnlerin fark yok geen geceden.
Senin tarih dediin ite budur,
alnnda alt bin yllk buruuklar
ve bir o kadar da kuku.
Ba gemie, bir de benzer,
srnr aya bombo bir gelecee,
bir deri bir kemik,
ayakta zorla durur.
Ben hi tiksinmem ondan,
karma alrm onu arada bir,
anlat bakalm, derim u eskilerden.
Bir para feylesofa benzer o,
bir para srtlana benzer,
berbat suratyla da bir hortlaa.
Yoklar mezarn unutulmu gecelerin,
balar pasl, bouk bir sesle,
bir bir bana anlatmaya,
srasyla, ne olmu ne bitmise:
Hep ykm stne ykm,
ac stne ac!
Ne vakit gese anl anl bir ordu,
kverir ar glgesi bir bulutun,
kanlar yaar drt bir yana.
En bata bir kanl bayrak.
Kanl bir ta gelir arkasndan.
Sonra aralar skn eder kan iinde:
Balta, topuz, yay, kl, mzrak,
mancnk, top, tfek, sapan.
Arada kanl komutanlar ve sava birlikleri.
En son alay alay esirler geer.
94
Yenen bir kiiye, yenilen on kii,

ineyen hakl, inenen hap yuttu.
Ykmlara, aclara alk tut,
yksekten bakanlar nnde eil,
insafla birdir aalk ve namussuzluk,
doruluk lfta, yrekte deil,
iyilik ayaklarda, ktlk kucaklarda.
Bir gerek var, tek bir gerek:
Eli kolu balayan zincir,
bir tek ey var sz geen: Yumruk.
Hak glnn, ktnn yani.
Uzun lfn ksas:
Ezmeyen ezilir!
Nerde bir eref var, ireti.
Nerde bir mutluluk var, yama.
Bir eyin ne bana inan, ne sonuna,
Din ehit ister, gkyz kurban.
Her yanda durmadan kan akacak,
durmadan her yanda kan!
te byle inler, sayklar o,
anlatr insanolunun bu bell mr
ne yolda, nasl srdn.
Bakarm iskeletin kanlar kprr dilek aznda.
Duyarm sesinin titreyen kuyusunda
yanksn korkun bir iniltinin,
ben de balarm birdenbire titremeye,
toprak da tiksintiyle titremi gibi gelir bana.
Savan grlts patrts, indir artk,
indir bu ackl sahnelerin perdesini!
Dinsin bu sonu gelmeyen karklk!
Sen de geleneki iskelet,
yazdn kara yazlara bir son ver,
aydnla susadk biz, aydnla susadk.
Uzun karanlklar iinde uyumak isteyen mi var?
Bizden iyi geceler onlara,
bizden onlara iyi uykular!
Kimsin ey glge, kendinden gemi
kouyorsun karanlklara doru?
Kanla oynam gibisin,
95
krm geirmisin insanolunu.

Sen buna kahramanlk m dedin?
Onun kk kan ve hayvanlk be!
ehirler ine, ordular dat,
kes, kopar, kr, srkle,
ez, vur, yak ve yk.
Yalvarmalara yakarmalara bo ver,
gzyana, iniltilere aldrma.
lmle, acyla doldur getiin yeri,
ne ekin ko, ne ot ko, ne yosun.
Snsn evler, srnsn insanlar orda burda,
kalmasn alt st olmayan hibir yer,
mezar tana dnsn her ocak,
damlar ksn yetimlerin bana.
Bu ne alaklk byle, bu ne namussuzluk!
Hey bana bak, babu musun ne?
Yerin dibine bat cakanla, gsteriinle!
Her baar bir ykm, bir mezarlk,
ite bir yavrucak yatyor urda,
ey cihangir, onu gr de utan!
Devril, bamszln eskimi taht, devril!
Nice aclar verdin insanlara,
inim inim inlettin insanlar.
Paralan, kararm ta, tuz buz ol,
hep senin yznden yoksulluu insanlarn.
Gz yandan incilerin nerde hani?
Nasl da yosun tutmular, bi grsen!
Eski alar nasl kanm size?
Ey kan ien kargalar,
btn karanlklar sizinle dolu!
Artk yeter fikri susturduunuz,
yerini hibir ey tutamaz bu dnyada
zincirsiz, kelepesiz yaamann.
Haydi gidin, tarih korusun sizi,
-haydutlara en iyi snaktr gece-,
gidin, yok olun siz de o mezarlkta,
te mjdelerin en gzeli,
ite en gerek zgrlk
dmzdeki gelecek alarda:
96
Ne sava, ne savaan, ne salgn,

ne saltanat, ne yoksulluk, ne ezen, ne ezilen,
ne yaknma, ne de zulmn kahr,
ne taplan, ne tapan,
ben benim, sen de sen!
Ey soluyan iskelet, kimse bilmeyecek o zaman,
kimse bilmeyecek senin sayp dktklerini,
sava ne, karklk ne, zafer ne, antlama ne?
Belki duyulmadk bir yk,
belki korkun bir masal.
ok srmez, khne kitap,
fikri gren sayfalarn
bugn olmazsa yarn yrtlacak.
Ama kim yapacak dersin bu ii?
Bu yle byk, yle kocaman bir devrim ki,
hangi g kalkar, ben yaparm der?
Yerlerin ve gklerin sahibi mi?
Tamam, ite oldu imdi!
Yeri g elinde tutan, o kibirli,
o somurtkan ve dokunulmaz.
Btn bu kavgalar onun yznden deil mi?
Gkyz, sen syle!
Yzyllarca sel gibi akan u,
-imdi esrik bir azn trks,
kuru sesi zindandaki bir adamn,
i aan bir sz ya da yakan bir sz imdi,
bir geni oh!, bir derin eyvah!,
bir yakar, bir vg,
imdi ty gibi bir rzgr,
imdi azgn bir kasrga
ve topunun yukarlarda bir gkyz.
Topunun gnei, ay, yldzlar var,
ve topunun grnmez bir tanrs.
Topunun adanan bir cenneti var,
ve topunun bir varl, bir yokluu,
ve topunun saygdeer bir peygamberi.
Topunun cennetinde krpecik gzel kzlar yaar,
ve topunun cehenneminde birer lokmadr insancklar.
Tanrlar ne derse onu yapacak halk,
97
sabrla ve kahrla olacak iki bklm.

Ama tanrlar ne derse onu yapacak.
nanasm gelmiyor bunlarn hibirine.
Ne bileyim? diyor kime sorsam.
Hepsi bir kuruntu mu bunlarn yoksa?
Belki aldanmak yaamann bir gerei.
Belki de hepsi dorudur, kimbilir,
belki ben hibir eyin farknda deilim,
kartrmadaym yokla var.
Kusurum ne, kukuda olmak m?
Kuku, komaktr aydnlklara doru.
nsan akldr eninde sonunda gerei bulacak olan.
Belki de yok olacaz bir gn topumuz birden.
Kim bilir, br dnya belki de var.
Madem bu beden o lmszn ii,
ne diye kvranr durur bir trl dert iinde?
Hadi diyelim aslmz toprak bizim,
sen gel onu kederden bir amur yap,
-her yeri kanla, gz yayla doluinsaf be, bu kadar da olur mu?
Sen gel hem yoktan var et,
sonra var ettiini boz, ktle!
Hibir yaradandan ummam bunu.
Yaradan yok eder, perian etmez!
En zorlu dmann ite, tanr.
Bomak ister seni ulu katnda,
ok iyi tanrsn sen o ylan,
onun kzgn zehrinden bir vakitler bize,
bir tadmlk vermitin hani.
Kuku! En zalim, en gl dman.
Bunu ya bildin de koydun kafamza,
ya da bilemedin iin nereye varacan.
eytanlk, dzen, sapklk denen ey var ya,
bugn yerinden yurdundan edecek seni o.
Tapnanda klarn sndryor,
elleriyle paralyor heykelini.
Sense, iler tutar yerin kalmam,
gp gidiyorsun olanca gcnle.
Burlarnda yklmalar falan hani?
98
Nerde hani gmbrts yldrmlarnn?

O kzgn soluun hani nerde?
Ne cehennemlerinde bir kaynama var.
Ne byk acn gren bir gz.
Ne de kulaklarda bir dokunakl nlama.
Oysa bir ufak paras kopsa insann,
bir szlama olsun duyulur, bir alama.
Sen yeryz ve gkyznle g git de,
bir inilti bile duyulmasn ortalkta.
Tam tersi, kahkahadan geilmiyor.
Zaten yalana alasa alasa,
bir ikiyzller alar,
bir de ahmaklar.
Evet, bunlar diyor Tevfk Fikret Tarih-i Kadiminde. Ne var ki maval okuyanlar
bugn de var. Gllerin karlarnn stne kurulduu ve skca korunduu grlen
koyu karanlklar iinde. Fikretin yakndnn yok olmas iin gl, ok gl klar
istiyor bu karanlk. Bu satrlar da onun iin...
Bilindii gibi Tevfik Fikretin bir de Tarih-i Kadime zeyli, yani eki var.
Buras, onun da yeri. Anlalrl iin yine A. Kadirin Trkeletirmesiyle sunalm:
TARH- KADME EK:

-Molla SrtaParaya hi dayanmayan bir airmiim,
zangoluk edermiim protestanlara gider.
Size edeb sayglarm sunarm efendim,
yani yldzl bir krsnn stadna,
bilgin airine yani slam Dininin,
Molla Srt Hazretlerine yani,
ltfen bize ne gzel,
zangoluu yaktrvermiler.
Ama aldanm olmayasn sakn, stadm,
mslman oluyum ben ne de olsa
Sen o gzel dini anlatma bana,
O dinden senin kadar ben de anlarm.
99
Ben de okudum o Tanr kitabn,

yree doan o szleri ben de dinledim.
Ben de dolatm sizin gibi cami cami,
Tanr nnde ben de oldum iki kat,
-alrd hayalimde cennet yolu,
dolard yreime cehennem korkusu-,
ulu Tubaya ben de trmandm.
Ben de ktm melekler katna.
Ezan duydum mu baylrdm,
nasl koardm o Tanr sesine!
Ben de tebih ektim, dua ettim,
ben de namaz kldm, oru tuttum,
hepsini hepsini yaptm, halt ettim!
nk ne dendiyse inanmtm,
kanmtm senin kandklarna.
Balanmtm kr krne,
canm adamtm dinime, canm.
Tanry da sevmitim peygamberi de.
Ama onlar bugn ok uzaklarda,
anladm ben asl gerek ne,
Anladm Hanyay, Konyay,
bizi Hakka gtren yol baka.
Senin u saydklarn var ya hani,
u alacak eyler, hani doast,
onlar hep masal, hep kafadan atma,
bugn hi durmadan aryor insan,
gitgide gryor iin iyz de,
senin hokkabazlar unutmular gelecei.
sa ile Musa, aldatlan ve aldatan,
o byl denek, bir koca kuyruklu yalan.
te insanolu bir yerde byle sapk,
kendi yapar putunu,
sonra tapar gene kendi.
(Beerin byle delletleri var;
Putunu kendi yapar, kendi tapar.)
Git ara kiliseyi, dola Kbeyi,
an sesini duy, tekbiri dinle,
umduun, beklediin eyler nerde hani,
ortada bir tek ey greme.
100
eytan da dzme, Allah gibi,

Budas dzme, Ehrimeni dzme, Yezdan dzme.
Bir korkak kuku yaratm bunlarn topunu.
Glgeler baktm, glgeler, glgeler...
Sonra baktm bir karanlk uurum.
Haydi dn geri, dn geri, dn, olum!
Ve beynimden vurulmu gibi devrildim.
imdi benim ne cennet, ne cehennem umurumda.
Bakarm evrene, aar aar kalrm.
Ne taplan tanrm, ne taptran tanrm,
yaradln kuluyum ben artk,
ben yaradln kulu.
Ptrak gibi ile gkyznde mescitler.
te onlara orda vicdanm secde eder.
te benim bundan byle tapnmam bu.
te bundan byle benim vaktim byle geer,
Artk yle rahat, yle rahat ki ierim,
ayrt edemem kendimi bir kayadan.
Tapnmakta biraz minnack bir kula,
bir ishak kuu da, lilhe illallah der,
ben de, lilhe illallah derim.
Ve doruluk ve alakgnlllk ve sk dostluk,
ve el uzatma ve koruma ve insaf ve acma,
ve sonra bir aire zango dememek...
te buyuran bunlar benim vicdanma.
Benim yinim dnp yapmaktr,
benim dinim, insan gibi yaamaktr.
nanmm: Taparm ben varla,
Her kanat bana bir melek sesi getirir.
Ne iim var peygamberle benim,
beni Hakka bir rmcek gtrr.
Kitabm ite yeryz kitab,
bendedir iyilik, ktlk tohumu.
Varrm hep byle ta mezara dek,
yeniden dirilmek bizim nemize gerek.
Tar insanlarn hem akn, hem acsn,
barmdaki u deli, u ince yrek.
nsan gibi yaamaktr bugn gerek din,
insan gibi yaamak.
101
slamclar, slam an dini gstermek iin oradaki buradaki Hristiyan

bilimadamlarnn szlerini arptarak kant diye gsterirler. Sk sk da birer yalanc
tank durumundaki Maurice Bucaille, W. M. Vatt, Roger Garaudy gibi baka
dnyalarda lrlerken slam dnyasnda dirilmeye ynelmi kiilere yer verirler.
Tevfik Fikretleriyse grmezler, grmezlikten gelirler.
Eski Mavallar, Yaratl Sylencesiyle Balar

Balangta Tanr gkleri ve yeri yaratt. Yer ssz ve botu. Enginin yz zerinde
karanlk vard; Tanrnn ruhu sularn zerinde hareket ediyordu. Ve Tanr Ik olsun!
dedi; k oldu... (Tevrat, Tekvin; Bap 1: 1-3.)
Tevrat, Tevfik Fikretin deyiiyle Tarih-i Kadimi byle anlatr gider. Her eyin,
Tanrnn ol! demesiyle nasl olduunu, gkleri ve yeri, tm canllar ve
canszlar alt gnde nasl yarattn bir bir anlatr. (Bkz. Tevrat, Tekvin, Bap: 1-2.)
Bunlarn asl kaynaklarnn eski a toplumlarnn sylenceleri olduunu bu dizinin
(Kutsal Kitaplarn Kaynaklan dizisinin) Tevrat blmnde, birlikte greceiz.
Bunlar, yle ya da byle Kurana da gemi durumda:
Kurann aklamasna gre de, her ey, Tanrnn ol! demesine bal. Tanr: ol!
deyince olur her ey (bkz. Bakara Suresi, 117. ayet; l-i mrn Suresi, 47, 59. ayetler;
Enm Suresi, 73. ayet; Nahl Suresi, 40. ayet; Meryem Suresi, 35. ayet; Ysin Suresi,
82. ayet; Mmin Suresi, 68. ayet.)
Kurana gre de Tanr, gkleri ve yeri alt gnde yaratmtr. (Arf Suresi, 54.
ayet; Yunus Suresi, 3. ayet; Hd Suresi, 7. ayet; Furkan Suresi, 59. ayet; Secde Suresi,
4. ayet; Fussilet Suresi, 9-12. ayetler; Kf Suresi, 38. ayet; Hadd Suresi, 4. ayet.)
Kurann aklamasna gre, Tanr, yaratmay gerekletirdii alt gnden drdn,
YERi (dnyay) yaratmaya, iki gn de gkleri yaratmaya harcam bulunuyor.
Neden? nk plak gzle bakldnda gkler, Ayyla, Gneiyle, yldzlaryla
YERden (dnyadan) daha kk grlr.
Dini, bilim karsnda savunma abasnda olanlar, buradaki gnlerle amalanann,
bildiimiz haftann gnleri olmadn ileri srerler. Oysa Muhammedin aklamas
var ve ok ak. Bu aklamaya gre, buradaki gnler, pazartesi, sal, aramba...
gibi haftann gnleridir. Ve Muhammed, Tanrnn, haftann hangi gnnde neleri
yarattn ak seik anlatyor. Msliminin es-Sahhinde de yer alan hadise gre:
YERi (dmdz biimiyle) cumartesi,
Dalar pazar,
Aalar pazartesi,
102
Mekruhu (kty, ktl anlatyor olmal) sal,

Nuru () aramba,
Hayvanlar perembe,
demi cuma gn yaratmtr Tanr.6
Tevratta Tanrnn yedinci gn dinlendii yazl (bkz. Tekvin, Bap 2: 2).
Kuranda, Tanrnn yedinci gn dinlendii yolunda ak bir anlatm yok. Ancak,
gkleri ve yeri alt gnde yarattktan sonra Tanrnn ARa istiva ettii bildirilir.
stiva, slam kelamnda ok tartlan bir szcktr. Kelamclar, Kurann anlatmn
akla uydurmak iin istivaya kendi anlamndan baka trl anlamlar vermeye
abalarlar. Bu szck szlk anlamyla dorulma, dayanma, bir dzeye gelme
anlamlarn ierir. Tanrnn Ara istiva etmesi, bir eit dinlenme amacyla
dayanma biiminde yorumlanabilir. Ne var ki, Snnet ehli bunu kabul etmez.
Kurann Tanrs da yle der: Andolsun ki gkleri ve yeri ve ikisinin arasnda
bulunanlar alt gnde yarattk ve Biz, bir yorgunluk duymadk. (Kaf Suresi, 38. ayet.)
Bununla birlikte Muhammedin u aklamas ilgin:
Yce Tanr, yaratklar yaratma iini bitirince, srt st uzand. O uada bir
ayan, br ayann stne koymutu. Bunun benzerini yapmak hi kimseye uygun
deildir.7 Ayak ayak stne atmak, Tanrya zg sayld iin, insanlarn bunu
yapmalar yasaklanr.8
Tanr, yaratklar yaratma iini bitirince niin srt st uzanm ve ayak ayak stne
atmt? Bunda, Tevratta anlatlan dinlenme anlam yok mu?
Kald ki, Kurann Tanrs da Yahudilikteki SEBT gnne ok nem veriyor.
Bu yasaa uymayanlar, aalk maymunlara dntrdn aklyor. (Bkz. Arf
Suresi, 163-166. ayetler.) Sebt ise, bilindii gibi, Tevratta anlatlan, Tanrnn
dinlendii yedinci gndr (cumartesi).
Yaratl Efsanesinde, dem, Havva ve

Bunlarn Cennette Bulundurulup Sonra Kovulmalar
Yaratl mavalnn nemli bir kesitini oluturuyor bu. Tevrattan yer yer
deitirilerek Kurana geirilmi olduu grlyor.
Melekler, Kurann Efendi Tanrsnn (Rabb) danmanlardr. Bu nedenle
demin yaratl konusunda da meleklere danld, ama meleklerin bu ie
6 Mslim, es- Sahh, Kitabu Sfatl-Mnfkn/27, hadis no. 2789; Ahmed bn Hanbel, Msned, 2/227.
7 Hfz Ebu Bekr Muhammed bnl-Hasan bn Frek, Mkilil-Hadis, tahkik: Dr. Abdulmut, s.42.
8 Mslim, es- Sahh, Kitabul-Libs/72-74, hadis no. 2099; Ebu Davud, Snen, Kitabul-Edeb/35, hadis no. 2767.
103
kar ktklar, bununla birlikte Tanrnn kararlatrd ii gerekletirdii, yani

demi yaratt anlatlr:
yky, Bakara Suresinden izlemeye balayalm (Diyanetin evirisinden):
Rabbin meleklere: Ben yeryznde bir halife var edeceim demiti.
Melekler: Orada bozgunculuk yapacak, kanlar aktacak birini mi var edeceksin?
Oysa biz seni verek yceltiyor ve seni takdis etmekte bulunuyoruz dediler. Allah:
Ben phesiz sizin bilmediklerinizi bilirim. dedi. (Bakara Suresi, 30. ayet.)
Anlatlanlara gre: Rabb, yani Efendi Tanr, Halife diye niteledii demin
yaratlmaya deer ve stn nitelikli olduunu kantlama yoluna gider. Bunun iin bir
snav dzenler. deme de, meleklere de bir soru sorup, cevabn isteyecektir. Ne var
ki deme, sorulacak sorunun cevabn retir. Konu: Tm adlar. deme bunlar
nceden rettikten sonra snav balatr. deme rettiklerini meleklere sorar: Eer
doru syleyenlerdenseniz haydi bunlar bilin bakalm, bana bunlarn adlarn
syleyin. der (bkz. Bakara Suresi, 31. ayet). Melekler o konuda bir bilgileri
olmadn, kendisinin rettiklerinden baka bir eyi de bilemeyeceklerini sylerler
(bkz. 32. ayet). Sonra soruyu deme yneltir Tanr. Daha nce kendisine retildii
iin, dem istenen adlar bir bir syler. Bunun zerine Tanr, Ben size demedim mi
ki, gklerin ve yerin gizliliklerini ben daha iyi bilirim. Sizin akladklarnz,
gizlediklerini en iyi ben bilirim diye konuur (bkz. 33. ayet). Bylece snav dem,
daha dorusu Tanr kazanm olur.
Burada sz edilen adlarla anlatlmak istenen nedir? Bunu Kuran yorumcular
aratradursunlar; biz asl kaynaa, Tevrata baktmz zaman ne olduunu
grebiliyoruz.
Ve Rab Allah, her kr hayvann ve gklerin her kuunu topraktan yapt ve onlara ne
ad koyacan grmek iin deme getirdi. dem, her birinin adn ne koyduysa, canl
yaratklarn ad o oldu. Ve dem, btn srlara, gklerin kularna ve her kr
hayvanna ad koydu. (Tevrat, Tekvin, Bap 2: 19-20.)
Grlyor ki sylence (efsane), Tevrattakinden biraz deiik olarak Kurana
geirilmitir.
Peki Tanr, demi nasl yapmt?
demin Yaratl
Efsaneye gre toprak (amur) ve frk, demin yaratlmasna yetmitir:
Ve Rab Allah, yerin toprandan demi yapt. Onun burnuna hayat frn
frd. Ve dem yaayan can oldu. (Tevrat, Tekvin, Bap 2: 7.)
104
Bu, Tevrattaki anlat. Kurandaki de bu dorultuda:

dem topraktan yaratlmtr (bkz. l-i mrn Suresi, 59. ayet.)
Bu toprak, amur durumuna getirilmitir. (Bunun anlatldn grmek iin
rnein bkz. Arf Suresi, 12. ayet; Mminn Suresi, 12. ayet; Secde Suresi, 7. ayet;
Sd Suresi, 71, 76. ayetler.)
Tanr, bu amura bir biim (insan biimi) vermitir. (Bunun anlatldn grmek
iin rnein bkz. Hicr Suresi, 29. ayet; Secde Suresi, 9. ayet; Sd Suresi, 72. ayet.)
Tanr kendi canndan frnce, dem insan olarak meydana gelmitir. (Bkz.
Hicr Suresi, 29. ayet; Secde Suresi, 9. ayet; Sd Suresi, 72. ayet.)
Demek ki zet olarak anlatlan u:
Tanr, nce bir toprak alyor. Sonra amur yapyor. Sonra bir insan biimi
(insan heykeli) meydana getiriyor bundan. Ve sonra bu amurdan insana (insan
heykeline) fryor. te o zaman canl bir insan oluveriyor. Bu insan, demdir.
Muhammedin anlattna gre, demin yaplmas iin gerekli olan toprak,
yeryznden avu avu toplanarak elde edilmitir.
Yine onun aklamasna gre, toprak byle, yeryznn eitli kesimlerinden
toplanmam olsayd, bugn insanlarn derilerindeki renk farklar meydana gelmezdi.
Hadis yle:
Tanr Ademi yaratrken tm yeryznden toplayp avulad topraktan
(amurdan) (heykelini) yapt. Tm demoullar da (toprann alnd) yerin
zelliine gre zellik kazanarak gelmitir. (Bu nedenle) kimi kzl, kimi ak, kimi kara
derili... olmutur.9
Yine Muhammedin aklamasna gre, demin yaplmas iin toplanan topran
tm harcanmam bu i iin. Topraktan (amurdan) biraz artm, bundan da hurma
aac yaratlmtr. O nedenle Muhammed, hurma aacna, nsanolunun hls
olarak sayg gsterilmesini istiyor.10
Grlyor ki, sylencenin kk Tevratta olsa da, teki konularda olduu gibi,
demin yaratlmas konusunda da gerek Kurana, gerek hadislere biraz deiik
biimiyle yansm bulunuyor. Bu da, teki Yahudi kaynaklarndaki ayrntlardan,
deiik anlatmlardan ve kimi zaman Muhammedin kendisinin, kimi zaman da
reticisi durumundaki kiilerin deiik eyler katarak ve yer yer deitirerek ykye
deiik bir biim verme abalarndan kaynaklanm olabilir.
demin yukarda anlatld gibi yaratlmas sz konusu olunca yle bir soru
akla gelebilir:
9 Ebu Davud, Snen, Kitabus-Snne/17, hadis no. 4693; Tirmiz, Snen, Kitabu Tefsiril-Kuran/3, hadis no. 2955;
Ahmed bn Hanbel, Msned, 4/400, 406.
10 Aclun, Keful-Hafa, 1/195-196, 459, hadis no. 511, 1223.
105
Tanrnn yalnzca bir ol! demesiyle her eyin oluverdii anlatldna gre,
demin yaratlmas iin onca ie ne gerek vard? Tanr, ol! derdi, dem de
oluverirdi. Niye byle olmam?
Benzer soruyu, gklerin ve yerin alt gnde yaratld anlatlrken de sormak
mmkn. Ne var ki, bu tr sorularn karl yoktur. Tanrnn yaptndan
sorulmaz. (Bkz. Enbiy Suresi, 23. ayet.)
Havvann Yaratlmas
Mavaln bu kesimi de olduka ilgin:
Ve Efendi Tanr (Rab Allah): demin yalnz olmas iyi deildir. Kendisine uygun
bir yardmc yapacam. dedi. (...) demin zerine derin uyku getirdi. Ve o uyudu.
Ve Efendi Tanr onun kaburga kemiklerinden birini ald. Ve onu deme getirdi.
dem yle dedi: imdi bu, kemiklerimden bir kemik, etimden bir ettir. Buna NSA
denecek. nk o, insandan alnd. (Tevrat, Tekvin, Bap 2: 18,21-23.)
Sylencenin bu kesimi bu ayrntyla Kuranda yer almyor. Kurandaki anlatm
biraz kapal:
Kurann Tanrs, insanlara yle seslenir:
Ey insanlar! O Efendi Tanrnzdan (Rabbekm) korkun ki, sizi bir tek candan
(demden)11 yaratt. Ondan da karsn-eini (Havvay) yapt. Ve ikisinden de oka
erkekler, kadnlar meydana getirdi... (Nis Suresi, 1. ayet.)
Bu ayette geen bir tek can diye evirdiimiz en-nefsun vhide ile anlatlann
dem; kar-e diye evirdiimiz zevcle anlatlmak istenenin de Havva olduunu
syler Kuran yorumcular. kincisinin, birincisinden yaratld belirtildiine gre,
Havvann demden alnan eyle yapld anlatlyor demektir. Yani sylencedeki
Havvann demin kaburga kemiinden yaratldna ilikin kesiminin Tevrattan
Kurana bu anlatmla yansd grlyor. Muhammedin hadisindeki aklama da
bu dorultudadr ve Kuran yorumlarnda yer almtr. 12
Kuran yorumlarnda da yer alan Muhammedin hadislerinden biri yledir:
Kadnlar konusunda yarar salayacak biimde davranmanz tlerim. nk
bunlar, ee kemiinden yaratlmlardr. Bu kemiin en eri kesimi, st kesimidir. Onu
dorultma yoluna gidersen krarsn. Braktn zaman hep yle kalr. ylece
kullanrsn onu.13
Bu bak, Yahudi kaynakl slam eriatnn kadna olan bakn da somut biimde
sergiliyor. Kadn dorultamazsan; ondan ne lde yararlanrsan o lde
yararlanmaya bakmalsn. Mantk bu.
11 Bkz. tefsirler, rnein Sabun, Safvetut- Tefasr, 1/258.
12 rnein, bkz. Taber, Camil-Beyn, 4/150; F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 9/161.
13 Bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabul-Enbiya/1; Tecrd, hadis no. 1816; Mslim, es-Sahh, Kitabur-Rd/60, 6, hadis no.
1468.
106
demle Havvann Cennetteki Yaamlar ve Kovulular

Bakara Suresinin 35. ve 36. ayetlerinin Diyanet evirisindeki anlamlar yle:
Ey dem, ein ve sen cennette kal. Orada olandan istediiniz yerde bol bol yiyin.
Yalnz u aaca yaklamayn. Yoksa zlimlerden olursunuz; dedik. eytan, oradan
ikisinin de ayan kaydrtt, onlar bulunduklar yerden kard. Onlara: Birbirinize
dman olarak inin, yeryznde bir mddet iin yerleip geineceksiniz dedik.
Arf Suresinde de anlatlr bu. Bundan nce de Tanryla eytan arasndaki bir
tartmadan sz edilir; Tanr demi yaratnca, meleklere, ona secde etmelerini syler.
Hepsi buyrua boyun eip secde ederler. Ama blis, yani eytan kar kar. Tanryla
blis arasndaki tartmann zeti yle:
Sana buyurduum halde seni secde etmekten alkoyan nedir ey blis?
Ben ondan daha stnm. nk sen beni ateten, onu amurdan yarattn.
Hadi oradan! n aa! Bbrlenmek neyine senin? k git. Sen alaklardan birisin.
Dirili gnne dein bana bak, sre ver.
Haydi dediin gibi olsun...
Beni azdrdn iin, andolsun ki ben de senin kullarn azdracam. Doru
yollarnda oturup artacam onlar...
Defol oradan. Knanm ve kovulmu olarak defol! Ben de ant ierek sylerim ki,
insanlardan sana uyanlarla birlikte topunuzu cehenneme dolduracam! (Bkz. Arf
Suresi, 11-18. ayetler.)
Sonra unlar anlatlr:
Ey dem, sen ve karn, cennette kaln. Dilediiniz yerdekilerden yiyin. Ama u
aaca yaklamayn. Yoksa kendisine yazk etmi olanlardan olursunuz. (Tanr deme
byle seslendi.) Ne var ki hemen eytan (araya girip) almas kt olan yerlerini
kendilerine gstersin diye ikisine de fsldad: Efendi Tanrnzn size bu aac
yasaklamas, iki melek oluvermenizi ya da burada temelli kalanlardan olmanz
nlemek iindir. kisine de ant ierek syledi. Ben ikinize de, t verenlerdenim.
dedi. Bylece ikisinin de yanlmalarna yol at (eytan). kisi birden aatan tadnca,
ikisine de almas kt olan yerleri grnd. Ve cennet yapraklarndan oralarn rtme
yoluna gittiler. O srada ikisinin de Efendi Tanrs; Ben ikinize de o aac
yasaklamam mydm? Ve size dememi miydim ki, eytan sizin iin apak
dmandr! diye seslendi. (Arf Suresi, 19-22. ayetler.)
Kurana geirilmi olan sylencenin bu kesiminin Tevrattaki asl yle:
Ve Efendi Tanr (Rab Allah), douya doru Adende bir bahe (cennet) dikti. Ve
yapt adam (demi) oraya koydu. Ve grn gzel, yenmesi iyi olan her aac
107
ve bahenin ortasnda yaam aacn, ayrca iyilii, ktl bilme aacn yerden
bitirdi. Baheyi sulamak iin Adenden bir rmak kt. Blnd, drt kol oldu.
Birincisinin ad Gihondur. (...) nc rman ad Dicledir. (...) Drdnc rman
ad Frattr. (...) Ve Efendi Tanr deme buyurup yle dedi: Bahenin her
aacndan istediin gibi ye. Ama iyilii ve ktl bilme aacn yemeyeceksin.
nk ondan yediin gn, mutlaka lrsn. (...) demle kars ikisi de plaktlar,
ama (bilmedikleri iin) utan duymuyorlard. Ve Efendi Tanrnn yapt btn kr
hayvanlarnn en hilecisi olan, yland. Kadna (Havvaya) gidip yle dedi: Gerekten
Tanr, bahenin hibir aacndan yemeyeceksiniz dedi mi? Kadn ylana karlk
verdi: Bahenin aalarnn meyvelerinden yiyebiliriz. Ama bahenin ortasnda
bulunan aacn meyvesi hakknda, Tanr ondan yemeyin ve ona dokunmayn ki
lmeyesiniz, dedi. Ylan kadna yle konutu: Hi lmezsiniz. Tanr bilir ki ondan
yediiniz gn gzleriniz alacak. Ve iyiyi kty bilerek Tanr gibi (lmsz)
olacaksnz. Kadn, aacn yemek iin iyi ve grnnn de gzel olduunu grd.
(...) Onun meyvesinden alp yedi. Ve kocasna da verdi, o da (dem de) yedi. kisinin
de gzleri ald. Kendilerinin plak olduklarn bildiler. Ve incir yapraklar dikip
kendilerine nlk yaptlar. (...) Ve Efendi Tanr deme: plak olduunu sana kim
bildirdi? Sana yememeni buyurduum aatan yedin mi yoksa? dedi. dem karlk
verdi: Yanma verdiin kadn o aatan bana verdi ve yedim! Efendi Tanr kadna
sordu: Bu yaptn nedir? Kadn (Havva) karlk verdi: Ylan beni aldatt ve
yedim. Efendi Tanr (bu kez) ylana seslendi: Bunu yaptn iin btn srlardan,
btn kr hayvanlarndan daha lanetlisin. Karnn zerinde yryeceksin. mrnn
btn gnlerinde toprak yiyeceksin. Ve seninle kadn arasna, senden treyenlerle
ondan treyenler arasna dmanlk koyacam. (...) Kadna da yle dedi:
Skntlarn, gebeliini ok arlatracam. Ar-acyla ocuk douracaksn. stein
kocana olacak, o da sana egemen bulunacaktr. deme unlar syledi: Karnn
szn dinlediin ve yememeni buyurduumdan yediin iin toprak senin yznden
lanetli oldu. mrnn btn gnlerinde sknt ekerek ondan yiyeceksin. Topraa
dnnceye dek alnnn teriyle ekmek yiyeceksin. nk ondan alndn, topraksn ve
topraa dneceksin... (Tevrat, Tekvin, Bap 2: 8-11, 13, 14, 25; Bap 3: 1-7, 12-19.)
Tevrattaki sylencenin bu kesimi de, biraz Kurana, eitli surelere, daha ok da
hadislere, yer yer deiik biimlerle de olsa serpitirilmi durumdadr.
Tevrattaki ylan, Kuran ayetlerine blis-eytan olarak yansm. Bununla
birlikte Kuran yorumcular, ylan, blisin kulland yolunda yorumlar
yapmlardr.14 Havvaya ve ylana ne tr ceza verildiine ilikin Tevratta anlatlanlar
da Kuran yorumlarnda buluyoruz (bkz. ayn kaynaklar). Nedeni u: Kuran
yorumcular biliyorlard ki, mavaln, eski a toplumlarndan alnma asl Tevratta.
Buraya bavurarak aldklaryla ya da aktaranlardan aktararak, ayetlere,
14 Bkz. tefsirler, rnein bkz. Taber, Camil-Beyn, 1/87; Tefsirun-Nesef, 1/43; F. Rz, et-Tefsirl- Kebir, 3/15.
108
hadislere serpitirilmi olan sylencenin boluklarn doldurmaya almlardr.

Yenilerini uydurmaktan ekinmeyerek... Maval iinde maval...
Voltaire, nl Felsefe Szlnde Yaratl sylencesinin gklerin ve yerin
(iindekilerle birlikte) yaratlmasna ilikin kesimi iin olduka uzunca yazar. Bir
yerde de yle der: Eski olduu kadar da yanl olan bu dnceye, gkyznn
dnya iin yaratlm olduu dncesine, bilgisiz halk arasnda her zaman deer
verilmitir. Bu (Tanr gkleri ve Yeri yaratt denmesi), Tanrnn btn dalar bir de
kum tanesini yarattn sylemeye benzer. ok iyi gemici olan Fenikelilerin, iyi
astronomlar da vard elbette. Ama eski nyarglar her eye stn tutuluyordu.
Yahudilerin btn bilgileri bu eski nyarglar olmutur. 15
Yahudilerin Fenikelilerden -inan alannda- ok ey aldklar dorudur. Ama bu
toplum, baka toplum inanlarndan da almtr. Bunu, Tevrat blmnde greceiz.
Yani baka toplumlardan Tevrata, Tevrattan da Kurana...
nl dnr, dem maddesine de yle balar:
Dini btn Mme Bourignon, demin, yce Eflatunun ilk insanlar gibi HNSA
(hem erkeklik, hem de diilik cinsel organ sahibi) olduundan emindi. Tanr ona bu
byk srr bildirmi; ama ben ayn bildirilere erimediim iin bundan hi sz
etmeyeceim.16 Yazar, takliti diye niteledii Yahudilerin dem ve Havva
inancn da Hindistandan aldklar grnden yana olduunu belirtiyor.17 Tevrat
blmnde bu konu zerinde de durulacak.
te Kurana da yansyan mavallardan ilkinin kimlii (ya da ne idii) byle.
Belgeler
Bu hadiste, Tanrnn, haftann hangi gnnde neleri yaratt aklanyor.

(Bkz. Mslim, es-Sahh, hadis no. 2789.)
15 Voltaire, Felsefe Szl, ev. Ltfi Ay, stanbul, 1977, 1/38.
16 Bkz. Votaire, age, 1/10.
17 Bkz. Votaire, agy.
109
1) Tanrnn, yaratklarn yaratp bitirince srt st yatti bir ayan da br aya stne
koyduu, o nedenle kimsenin ayn duruta bulunmasnn doru olmayaca anlatlyor.
Ayrca Tanrya zg oturu sayld iin ayak ayak stne atp oturmann da kimse
iin uygun dmeyecei bildiriliyor.
2) Aadaki notta da hadisin yer ald teki hadis kaynaklar gsteriliyor. (Bkz. MkilulHadis, s.42.)
Bu hadiste, Tanrnn, demin topran, yeryznn deiik kesimlerinden avu avu

toplad, insanlarn renklerinin ve karakterlerinin de bu yzden deiik olduu anlatlyor.
(Bkz. Ebu Davud, Snen, hadis no. 4693.) Bu anlay ylesine yerlemitir ki, karakteri
bozuk saylan bir kimseye Tineti bozuk derler. Tinet amur demektir.
110
... Ve kiinin srt st yatarken ayak ayak stne almas da yasaklanmtr. (Mslim, esSahh, hadis no. 2099.)
Hlnz olan hurma aacna sayg gsterin. nk bu aa, babanz demin

amurundan arta kalanla yaratlmtr... (Aclun, Keful-Hafa, hadis no. 511, 1223.)
111
Bu hadislere ve aklamalara gre, Ademin toprandan arta kalanla yaratld iin

insanlarn hals saylan hurma aacndan, Tanr katnda daha deerli bir aa
yoktur. Yine bu alandaki hadisler ve aklamalarna gre: Nar ve zm aalar da
ayrca ekirgeler de Ademin amurundan arta kalanla yaratlmlardr. Arapa
yazlarda bunlar da var.
Teori
Mays 1990, yl 1, say 5
112
BRAHM PEYGAMBER MAVALI
... Babanz brahimin milletinde. Daha nce size mslmanlar adn veren de o
olmutu... (Hac Suresi, 78. ayet.)
Burada anlatlan:
brahim, mslmanlarn babasdr.
Mslmanlara mslmanlar adn koyan da brahim olmutur.
Yahudiler:
brahim, bizim babamzdr.
Muhammed inanrlar (Mslmanlar):
Hayr, brahim bizim babamzdr.
brahim Hangisinin Babas?

Voltaire, brahimin birbirinden bu denli ayr iki toplumun yani hem Yahudilerin,
hem Mslmanlarn birden baba s olmasnn kolay anlalr bir ey olmadn
yazar.1
brahimin bu iki topluma da baba saylmas, bu toplumlar (Yahudileri, Araplar)
birbirlerine sndramam; dman olmaktan bile uzaklatramam. Neden ki,
temeli olmayan bir babalktr bu. Tpk, sylenceden alnp Tevrata, sonra da ncile
ve Kurana geirilmi olan demin insanla baba yaplmasnn hibir yarar
olmamas gibi. Bilimsel temeli olmad artk bilinen bu babaln, toplumlarn
birbirlerine olan dmanlklarn nleyememesi gibi.
Kurann Tevrattan Aktarlma Tanrs Tarihleri Kartryor mu?

Kurann kaynaklar stne kitap yazm olan Clair Disdulla gre bu soruya
evet demek gerekiyor:
Disdull, Yahudilerin, Tevrat yorumlarn ieren Midran, Midra Rabbi
kesimini ele alyor. brahimin Nemrudun buyruuyla atee atlmas mavalna
ilikin Midrata anlatlanlarla, Kuranda, tefsirlerde ve teki din kitaplarnda
1 Bkz. Voltaire, Felsefe Szl, ev. Ltfi Ay, Abraham maddesi.
113
anlatlanlar karlatryor. Kuran ve yorumlarndakilerin kaynan belirliyor,

kaynan, Yahudi Midra olduunu gryor, gsteriyor. Ardndan, brahimle
Nemrudun Tevratta anlatlanlara gre ayr ayr yzyllarda yaam olduklarn
anmsatyor. Bylece Midrata, Tevrat ayetini yorumlayan Yahudi din adamnn
yanlnn Kurana geirildiini ve bu yanla dayal yknn, Midrata nasl
anlatlyorsa, tm ayrntlaryla Mslman din kitaplarna da aktarlm olduunu
ortaya koyuyor. zetle unlar yazp dile getiriyor:
brahim-Nemrud Mavalna likin Yanl,

Farknda Olmadan m Kurana Geirilmi?
...brahimin ateten kurtarlmas hikyesinin esas, bir eski Yahudi yorumcusunun
yapt bilgisizce bir yanllktr. Bu da, Cunatann Babilonu bilmediinden, orada bir
kentin ad olan UR szcn, Arami dilinde ATE demek olan OR anlamna alarak,
(Tevratn) Tekvin kitabnn 11. babnn 28. fkras zerine yazd yorumda: Nemrud
putlara tapmadndan brahimi ate ocana att zaman, atein ona zarar vermesine
izin verilmedi diye yazmasndan ibarettir. Gerekte, bu yknn asl yoktur.
Cunatann byle bir yanllk yapm olmasna almaz. Asl alas olan, Tanrdan
vahiy ald savnda olan bir kimsenin (Muhammedin), yanlla dayal byle bir
masal doru sayp, Cebrail araclyla dorudan Tanrdan aldn ileri srd
kitabnn (Kurann) eitli yerlerine sokmas ve kendisine bal olanlara, buna
inanmalarn tlemesidir...2
Muhammed, bu hikyeyi okumayp, ancak kimi Yahudilerden iitmitir. Midra
Rabbideki yky aktarmaktaki amacmz, Muhammedin bu yky bu kitaptan
aldn kantlamak deildir. yknn, eskiden beri Yahudiler arasnda
aktarlagelmekte olduunu ve Araplarn bu masala ilikin bilgileri, bu kitapta yazl
olandan ya da buna benzeyen ekillerden aldklarn gstermektir. (...)
...Byle masallara cahil Yahudiler inanrlar. nk bunlar, geleneksel denmeye
(bile) layk olmayan, hibir dayanaa dayanmayan eylerdir. Yahudilerin
(geleneklerine gre) brahim zamanna ait olarak gvenilir saylan biricik geleneksel
kaynaklar (Tevratn bandaki) be kitaptr. Bu ocuka masalnsa bu kitaplarda
bulunmadn sylemeye bile gerek yok. Tersine, Tekvin kitabndan anlaldna
gre, Nemrudun, brahimin zamanndan birok yzyllar nce yaad ak seiktir.
Geri Kuranda Nemrud ad gemiyor. Ama bu ad, Midra Rabbideki Yahudi
yksnde olduu gibi, hem Mslmanlarn geleneksel aktarmalarnda, hem de Kuran
tefsirlerinde, brahimin atee atldna ilikin kesimde grlr. Buradaki tarih
yanll, Byk skenderle Trk padiah Osman (Gazi) arasnda ne kadar
2 smail Fenni Erturul, Hakikat Nurlar, stanbul, 1949, s.113-114.
114
sre getiini ve byle bir olayn Osmann bandan hibir zaman gemediini
bilmeyen bir kimsenin: Byk skender, Osman atee att demesi kadar byktr. 3
Clair Disdullun bu belirlemesini cevap vermek iin reddiyye niteliindeki
kitabna alan, lkemizdeki slamc hareketin 20. yzyldaki gelimelerinde rol alm
nde gelenlerden saylan4 smail Fenni Erturul (1855-1946) zorlana zorlana cevap (!)
veriyor. Salt cevap veriyor olmak iin.
smail Fenni Erturulun bu konudaki cevaplar, yle zetlene-bilir:
Kuranda, Nemrud ad gemiyor. yleyse, Clair Disdullun Kuranda gememi
olan Nemruddan dolay, Kuran- Kerimi tarih yanlna dm olmakla sulamaya
hakk yoktur.5
Bu cevap doyurucu deildir. nk: Kuranda kimi ayetlerde, brahimle birlikte
Nemruddan sz ediliyor olduunda, Kuran yorumcularnn ve Mslman yazarlarn
hemen hemen gr birlii vardr.
rnein Bakara Suresinin 258. ayetinde, brahimin, bir kfir hkmdarla
tartt ve onu susturduu anlatlyor.
Bu kfir hkmdar kimdir?
Kuran yorumcular, hemen tmyle, bu soruya verilmesi gereken karln u
olmas gerektiini belirtirler:
Nemrud (Nmrd, Numruz.).6
Bu ayet nedeniyle de, Nemrudun, brahimi atee attrmasndan sz ediliyor. (Bkz.
Ayn kaynaklar.)
Enbiy Suresi, ayet 66-70, Diyanet evirisinden:
brahim: O halde Allah brakp da size hibir fayda ve zarar vermeyecek olan
putlara ne diye taparsnz? Size de Allah brakp taptklarnza da yazklar olsun!
Akletmiyor musunuz? dedi. Onlar: Bir ey yapacaksanz unu yakn da tanrlarnza
yardm edin dediler. Biz: Ey ate! brahime kar serin ve zararsz ol! dedik. Ona
dzen kurmak istediler. Fakat biz, onlar hsrana urattk.
brahimi gstererek: unu yakn! dedii bildirilen kii kimdi?
Buna da tefsirler:
Nemruddu diye karlk veriyorlar. Ve yky ayrntlaryla anlatyorlar.7
smail Fenni Erturul, age, s.113. Alnt Trkeletirilmitir. -T.D.

smail Kara, Trkiyede slamclk Dncesi, stanbul, 1987, II/139-183.
. F. Erturul, age, s.114,115.
Tefsirler, rnein: Taber, Camil-Beyn, 16-18; F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 7/21 ve t.; Kurtub, 2/1091-1094;
Tefsirul-Meri, Msr, 1974, 3/21; Ebu Hayn, Buhrul-Muhd, Riyad, 2/286 ve t.; Celaleyn, 1/40; Tefsirun-Nesef,
1/30; Muhammed Ali Sabun, Safvetut-Tefasr, 1/165; Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, stanbul, 1960,
2/877 ve t.
7 Bkz. bu ayetlerle ilgili tefsirler, rnein F. Rz, 22/187; Zemaher, el-Keaf, Kahire, 3/66; Taber, 17/32; Kz
Beyzv, 2/86; Tefsirun-Nesef, 3/83 ve t. Bununla birlikte ayn kaynaklar, burada, yakn! diyenin o toplumdan baka
biri ya da birileri olabileceini de belirtiyor.
3
4
5
6
115
Buradaki ayetlerde, brahimi Nemrudun atee attrdna ve Tanrnn da

kurtardna ilikin yky olanca ayrntlaryla alp aktaranlardan biri de, Clair
Disdullun Yahudi kaynaklaryla karlatrmak iin ele alp zerinde durduu
Araisul-Meclis (Ksasul- Enbiya) adl kaynak kitaptr.8
Demek ki Clair Disdull, Kuran ayetlerinde, brahimin atee atld ve Tanr
tarafndan kurtarld anlatlrken brahim-Nemrud masalna deinildiini, bunu
Mslman yorumcularn da ortaya koyduunu yazmakla bir gerei dile getirmi
oluyor. smail Fenni Erturul kabul etmese de gerek bu. Ksacas: Eer brahimle
Nemrud ayr ayr yzyllarda yaamlarsa -ki tek kaynak olan Tevrata gre yleKurann Tanrs brahim-Nemrud masaln doru sayar nitelikte aktarmakla,
alnt yapt Tevrat yorumcusunun dt tarih yanlna dm oluyor.
imdi Urfadaki Halilur-Rahman Camiini ve balkl iki havuzu dnn. Ve
buralarda piyasaya srlegelen inanc, yutturmacay. Herkes, Nemrudun, brahim
Peygamberi atee attrdna ve mucize olarak atein brahimi yakmadna inanyor
deil mi? Peki bu bir yalansa, bu yalana yzyllar boyu halk inandrm olmann
sorumlusu slam ve en bata onun kutsal kitab (Kuran) deilse nedir ya da kimdir?
Konuya ilikin temel tefsirlere baktmz zaman bir baka dndrc nokta
daha grrz: slamn, bir toplumu bir topluma dman ediyor oluu:
Nemrud Krtm ve Krtler brahim Peygamberi Atee Atm!

slamn en temel tefsirlerinde ileri srlen bu.
nl Keaf (Arapa) tefsirinde brahimi atee atann kim olduundan ve
Nemruddan sz edilirken, Reculun min arbil-acem. Yurdul-ekrde deniyor.
Anlam u: ran kyllerinden bir adam. Krtleri anlatmak istiyor. 9
Rzde de benzer aklama:
Reculun minel-krdi min arabiFaris. Yani; ran kyl kesiminden bir adam, bir
Krt.10 Tefsirlerin tmne yakn bir blmnde bu aklama yer alyor. Bunun
korkunluunu dnebiliyor musunuz? Bir kesim toplum, bir kesim topluma,
brahim Peygamberi atee atan bunlardr, bunlarn atalardr denerek dman
yaplyor.
Biz yine konumuza gelelim:
smail Fenni Erturul, Disdulla cevap verirken bir de yle diyor:
8 Msr, Matbaa Atf, s.43-46.

9 Bkz. Zemaher, el-Keaf, Kahire, 3/66.
10 Bkz. F. Rz, age, 22/187.
116
Hazreti brahimin kssas Tevratta yoktur diye, Muhammed bu asl esas olmayan
masal Kurana ithal etti demeye ve buna amaya ne hakla cret etmitir? 11
Bunun da bir cevap deeri olmad ak. slubu bile, Mslman inanrlar
kitlesine bir kahraman olarak grnme abasn ortaya koyar nitelikte.
. F. Erturul bir yandan, Yahudi kaynaklarna Mslmanlarn bavurduklarn,
alacaklarn alp kitaplarna aktardklarn kabul ediyor; ama bunu saflklarna, iyi
niyetlerine balyor.12 Bir yandan da, bunun tam tersini ileri srmekten ekinmeyip,
Yahudi kaynaklarndan alnmadn savunabiliyor. Arais ve Ksas- Enbiyada (oysa
Araisul-Meclisle Ksasul-Enbiya ayn kitaptr) grlen fkralarn
Yahudilerden alnmayp Kbeyi tamir eden brahim Peygamberden kalma
olduunu ileri sryor.13 Yani bir sayfada bir gr, br sayfada tersi savunuluyor.
Bu da, . F. Erturulun cevapta ne denli zorlandn aa vuran bir ilginlik. Daha
neler var.
Ve ardndan yle diyor:
nk Araplarn, Yahudilerin ne Midra adndaki kitabn, ne de Cunatann
tefsirini okumalar yle dursun, bunlarn adlarn bile iitmemi olduklarndan
eminiz.14
Eminiz diyor, ama gerek bunun tersini kantlamakta. Biz de bunu biliyoruz. Hem
de elimizdeki kantlarla ve kesin olarak. Biliyoruz ki Muhammedin dneminde de
Yahudilerin kitaplar, Araplarca biliniyordu. Kimi, ilgililerince ok iyi biliniyordu.
Kiminin bilgisiyse kulaktan dolma niteliindeydi.
imdi bir ilahiyatnn kitabndaki bilgilerden sunalm:
Cahiliyye devrinde yazlm iirlerden anlaldna gre, slam ncesi Araplar,
yarmadann eitli blgelerinde kurulmu olan - Frat ve Dicle nehirlerinden
balayarak Suriye, Filistin ve Msr ile gneye, i blgelere ve hatta le kadar uzanan
blgede- manastrlardaki hayat biliyorlard.15
Halen Amerikada bir ktphanede bir yazma eser vardr ki, brani harfler ile
Arapa yazlmtr. Eseri yaymlayan bilgin, el yazsnn, 12. yzyla ait olduunu
ve Karai mezhebi (Yahudi mezhebi) aleyhtar baz yazmalar arasnda ele geirildiini
belirttikten sonra, bunda Peygamber Muhammedin Yahudi arkadalarnn bir listesi
ile onlar tarafndan yazlm baz ayetleri ihtiva etmektedir der. Bu arkadalar
(ashab), yazdklar ayetleri yle semilerdir ki her birinin ba harfi brani harflerine
evrildii zaman, srail hkimleri (bilgeleri) Sahte Peygambere byle yaptlar
anlamnda bir cmle ortaya kmaktadr...16
11 Bkz. . Erturul, Hakikat Nurlar, s.115.
12 Bkz. age, s.114.
13 Bkz. age, s.115.
14 Bkz. agy.
15 Do. Dr. Yaar Kutluay, A ilahiyat Fak. Yaynlar, Ankara, 1965, s.6.
16 Bkz. Kutluay, age, s.14.
117
Bir baka ilahiyatnn, Diyanet leri eski bakanlarndan Prof. Dr. Sleyman
Atein kitabndan:
slam ncesi airlerinden ve nl yedi askdan (el Muallakatus-Seba) birinin
sahibi olan Zheyr bn Ebi Slmann bir iirine17 yer veriliyor. iirin anlam (Atein
evirisiyle) yledir:
Gslerinizde (kalplerinizde) olan Allahtan gizlemeye almayn. Ne kadar
gizlense Allah onu bilir. Yaptnz eyin cezas ertelenir, bir kitaba konulur, hemen
intikam alnr.18
Ve sonra u bilgi aktarlyor:
Charles Lyallin uzun zaman gsterdii gibi Zheyrin bu iirde hitap ettii
kabileler, hristiyan ve yahudi dini fikirlerini bilen bir halkn arasnda yayorlard.
Batda ve kuzeyde Yesrib, Hayber ve Teym vard ki buralar, Yahudi
merkezleriydi...19
slam ncesinde Araplarn, Yahudi ve Hristiyan merkezleriyle ili dl olduklarn,
gerek Yahudilikten, gerek Hristiyanlktan ok ey rendiklerini ortaya koyan kantlar
arasnda saylabilecek ok sayda iir vardr.20 lgili blmlerde, yeri geldiinde bu
iirler sunulacaktr. O zaman, slam ncesi iirlerden biroklarnn, kimi zaman ayn
Arapa kalplar iinde Kurana nasl geirilmi olduu da grlecektir.
Yine brahim-Nemrud masalna dnelim. Bu masala benzer bir baka masal,
Tevratn ilk be kitabnda deilse bile, baka blmnde bulabiliyoruz.
Bir Baka nsan-Ate Masal

Bbil. Araplarn Buhtunnasr (Buhtunnassar) dedikleri Kral Nebukadnetsar (ya da
Nebukadnassar ya da Nebukad-Nassar, Nubu-haznassar) dnemi. Bu kral bir altn
heykel yaptrmtr. Babilde, Dura ovasnda. Al iin, ileri gelenleri arr.
Toplanan, ileri gelen devlet yetkilileri, yksek dereceli memurlar arasnda
MFTLER, FAKHLER de vardr (bkz. Tevrat, Daniel, Bap 3: 1-2). Kral, herkesin
altn heykele tapmasn istediine ilikin buyruunu duyurur. Kim heykel nnde yere
kapanp tapnmada bulunmazsa, atei alevli bir frnn iine atlacaktr.
17 Bu iiri, Zheyrin el Muallakasnda grmek iin bkz. Zevzeni, erhul- Muallakatis-Seb, Beyrut, s.81.
18 Dr. Toshihiko Iztsu, Kuranda Allah ve nsan, ev. Sleyman Ate, A.. lahiyat Fakltesi Yaynlar, Ankara, 1975, s.
84.
19 Iztsu, ayn eviri, s.85.
20 Bunlardan birok rnek grmek iin bkz. Hasen es- Sendb, erhu Divani mriil-Kays, Kahire, Matbaatul-Istikme,
s.81, 91, 113, 115, 120, 136, 151, 160, 161, 163, 169, 178-179, 183, 188-191, 193-194, 201, 204-206, 208, 210, 212215; Sandus, Ahbrul-Merakse ve eruhum, s.266, 269, 270, 301-304, 385-386, 395-397, 405.
118
Herkes buyruun gereini yerine getirir. Ne var ki, kimi Yahudiler, buyruun
gereine uymamlardr: adrk, Mek ve Abdu Negu (Abed-nego). (Bkz. Tevrat,
Daniel, Bap 3: 5-12.)
Bundan sonras Tevratta yle anlatyor:
(13) O zaman adrak Meak ve Abed-negoyu getirsinler diye Nebukadnetsar
fke ve kzgnlkla emretti. O zaman bu adamlar kraln nne getirdiler. (14)
Nebukadnetsar syliyip onlara dedi: ey adrak, Meak ve Abed-nego, bilerek mi
ilhma kulluk etmiyorsunuz ve dikmi olduum altn heykele tapnmyorsunuz?
(15) imdi, boru zurna enk, ud, rebab, gayda ve her eit musiki letleri sesini
iitince, yere kapanmaa ve yapm olduum heykele tapnmaa hazrsanz, l; ve
eer tapnmazsanz, hemen o saat atei alevli frnn iine atlacaksnz; ve benim
elimden sizi kurtaracak ilh kimdir? (16) adrak. Meak, ve Abed-nego cevap
verip krala dediler: Ey Nebukadnetsar, bunun zerine sana cevap vermek bize
gerek deil. (17) yle olursa kendisine kulluk ettiimiz Allahmz atei alevli
frndan bizi kurtarabilir; ve senin elinden bizi kurtaracaktr, ey kral. (18) Olmazsa
bile, malmun olsun ki, ey kral, senin ilhlarna kulluk etmeyiz, ve dikmi olduun
altn heykele tapmayz.
(19) O zaman Nebukadnetsar kzgnlkla doldu ve adraka, Mesaka, ve Abednegoya kar yznn ekli deiti; bunun zerine cevap verdi, ve frn
kzdrlmas det olandan yedi kat daha kzdrsnlar diye emretti. (20) Ve adrak,
Meak, ve Abed-negoyu balasnlar, ve onlar atei alevli frna atsnlar diye,
ordusundaki baz zorlu yiitlere emretti. (21) O zaman bu adamlar, alvarlar,
sarklar, ve kaftanlar, ve dier esvaplar zerlerinde olarak balandlar ve atei
alevli frnn iine atldlar. (22) Bunun zerine, kraln emri sk, ve frn pek ok
kzgn olduu iin, adrak, Meak ve Abed-negoyu alp gtren adamlar atein
alevi ldrd. (23) Ve bu adam, adrak, Meak ve Abed-nego, bal olarak
atei alevli frnn iine dtler.
(24) O zaman kral Nebukadnetsar at, ve tez ayaa kalkt; tlerine syliyip
dedi: Biz atein iine bal kii atmadk m? Krala cevap verip dediler: Gerek,
ey kral. (25) Cevap verip dedi: te, ben zlm drt kii gryorum, atein
iinde yrmekteler, ve kendilerine bir zarar olmam; drdncsnn grn
de bir ilh oluna benziyor. (26) O zaman Nebukadnetsar atei alevli frnn
kapsna yaklat; syliyip dedi: Ey Yce Allahn kullar, adrak, Meak, ve Abednego, dar kn, ve buraya gelin. O zaman adrak, Meak, ve Abed-nego atein
iinden ktlar. (27) Ve satraplar, kaymakamlar, ve valiler, ve kraln tleri bir
araya toplanm olarak bu adamlar grdler; bedenleri zerinde
119
atein kudreti yoktu, ve balarnn sa yanmam ve alvarlarnn hali deimemi,

atein kokusu da onlara sinmemiti.
(28) Nebukadnetsar syliyip dedi: adrakn, Meakn, ve Abed-negonun Allah
mbarek olsun, o ki meleini gnderdi, ve kendisine gvenen kullarn kurtard, ve
onlar kraln sznden te getiler, ve kendilerinin Allahndan baka bir ilha
kulluk etmesinler, ve tapnmasnlar diye bedenlerini verdiler. (29) Ve ben ferman
ediyorum ki, adrakn, Meakn, ve Abed-negonun Allahna kar yolsuz sz
syleyen her kavm, millet, ve dil paralanacak, ve evleri gbrelik edilecektir;
nk byle kurtarabilen baka bir ilh yoktur. (30) O zaman kral Babil
vilyetinde adrakn, Meakn, ve Abed-negonun mertebelerini ykseltti. (Bkz.
Tevrat, Daniel, Bap 3: 13-30.)
Kuran ve Kuran yorumlarndaki brahim-Nemrud masalnn kayna buras da
olabilir mi? Bu da bir olaslk. Muhammed ya da reticileri, bu masal alrlarken
eitli Yahudi kaynaklarndan, kulaktan dolma bilgilerden, Tevrattan, Tevratn bu
blmnden, Tevrat yorumlarndan (Midratan) biraz biraz alp bir karma da yapm
olabilirler. Sonradan gelenler de, ayn kaynaklara yeniden bavurup alntlar biraz
daha geniletmilerdir diye dnlebilir. Ve bu olaslk daha gl.
Ne olursa olsun; kesin olan u: Bu masaln gerekle bir ilintisi yok.
Kurana Gre brahim Nasl Bir Adamd?

rnek alnacak bir kimse.
Kurann Tanrs, Mslmanlara seslenerek yle diyor:
brahim ve onunla beraber olanlarda, sizin iin uyulacak gzel bir rnek vardr...
(Bkz. Mmtehine Suresi, 4. ayet.)
Oysa anlatlanlara bakldnda brahimde neler buluyoruz:
brahim, Tyler rpertici Ve nsanlk D ler Yapan

Biri Olarak Sunuluyor
Bir adam dnn: Karsnn cariyesiyle yatyor. Bir ocuu bundan. Kskan
karsnn isteine uyarak, hibir suu olmayan cariyeyi ocuuyla birlikte alp
gtryor; Kurandaki (bkz. brahim Suresi, 37. ayet) deyimiyle ekin-bitki
bulunmayan (ayri zi zerin. Diyanet evirisinde; orak) bir yere, yavrusuyla
yapayalnz brakyor.
120
Bu adamn davran nasl bulunur?

Kukusuz insanlk d.
lgili ayete, ilgili hadisle birlikte bakld zaman grlr ki bu insan; brahim
Peygamberdir. Kars Sara; cariyesi Hacer; ocuu da smaildir.
Tanrdan gelen buyruk zerine bu yaplm. Yani yle anlatlyor. O zaman da, bu
acmaszl, insanlk d durumu yaptran Tanrdr. te kutsal kitabn
Tanrsyla, bir ulu peygamberi byle sunuluyor.
lgili ayetin, Diyanet evirisindeki anlam yle:
Rabbimiz! Ben ocuklarmdan kimini, namaz klabilmeleri iin, Senin kutsal evinin
yannda, ORAK bir vadiye yerletirdim. nsanlarn gnllerini onlara meylettir.
kretmeleri iin onlar rnlerle rzklandr (dedi brahim). (brahim Suresi, 37.
ayet.)
lgili hadis, Buhrnin es-Sahhinin de iinde bulunduu, slam dnyasnca en
gvenilir hadis kitaplarnda da yer alr. Bu hadisi, Diyanet yaynlarndan Sahh-i
Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarih Tercemesi adl kitapta grelim: 1381 no. lu hadis.
Trkesi, hem eski bir dilledir, hem de yorumlarla karktr. Yine de anlalabilir.
Bir blm aynen yle:
bn-i Abbs radiyallh anhmdan yle rivayet olunmutur:
Kadnlarn uzun etekli libs kullanmalar smilin anas (Hcer) tarafndan
konulmu bir dettir. Hcer, (kskan orta) Sreden izini gizlemek iin uzun
eteklik giymiti. brhim Hcerle evlenip smil doduktan sonra emzirmekte
olduu oliyle beraber (Srenin taarruzundan korumak iin amdan kp
Mekkeye) geldi. Nihyet Hcerle smili Mescid-i Harmn (bugn bulunduu)
yerin, ve Mescidin yksek bir mahallindeki Zemzem kuyusunun yukarsnda
byk bir aacn yanna brakt. O tarihte Mekkeden hibir kimse yoktu. Hatt
iecek su da yoktu. te brhim bu ana ve oulu buraya brakt. Yanlarna ii
hurma dolu (mein) bir daarck, ii su dolu bir krba brakt. Sonra brhim kendi
(ama) gitmek zere dnd. smilin anas Hcer de pei sra onu takip etti de:
Ey brhim bizi bu vdide brakp da nereye gidiyorsun? yle bir vdi ki, ne
grp grecek var, ne baka bir hayat eseri var. (Vahet-bd yer) dedi. Hcer
bu szlerini tekrar ettise de brhim ona dnp bakmad. Nihayet Hcer ona:
(Bizi burada brakma) Allah m sana emretti? diye sordu. brhim:
Evet, Allah emretti! diye cevap verdi. Bunun zerine Hcer:
yle ise (Allah bize yetiir), O bizi korur, brakmaz! dedi. Sonra (Kbenin
yerine) dnd. brhim de ayrlp gitti. T Mekkenin stndeki Seniyye
mevkiinde grlmiyecek bir yerde bulununca yzn Kbeye dndrd. Sonra
ellerini kaldrarak u kelimelerle du etti de:
121
Rabbm! Zrriyetimden bir ksmn (smil ile onun soyunu) ekin bitmez bir
vdide Senin taarruzu harm olan Beytinin yannda iskn ettim. Nstan bir ksm
kimseleri, (namaz klmaz iin) zrriyetimin bulunduu bu yere doru meylettirip
heveslendir! Ve onlar her nevi meyvalardan mezrk et! Gerektir ki, sana
kredeler! dedi.
Artk smilin anas, olu smili emziriyor ve (kendisi) krbadaki sudan
iiyordu. Nihayet krbadaki su bitince hem Hcer, hem de ocuu susad. Hcer
ocuun susuzluktan toprak stnde szlanarak yuvarlandna bakmaa balad.
Fakat ocuun bu elm hline bakmaktan fenlaarak onun yanndan kalkp biraz
teye gitti. Ve o mntkada Kbeye en yakn da olarak Saf tepesini buldu. Ve
bunun stne kt. Sonra vdye kar durup bir kimse grebilir miyim? diye
bakmaa balad. Fakat hibir kimse gremiyordu. Bu defa Saf tepesinden indi.
Vadiye varnca (ayana dokunmamak iin) entrisinin eteini toplad. Sonra
mkl bir ile karlaan bir insan azmiyle kotu. Nihyet vdyi geti. Sonra
Merve mevkiine geldi. Orada da biraz durdu. Ve bir kimse grebilir miyim? diye
bakt. Fakat hibir kimse gremedi. Hcer bu suretle (Saf ile Merve arasnda)
yedi defa gitti, geldi. Neb sallllahu aleyhi ve sellem: Bunun iin ns (haclar)
Saf ile Merve arasnda sayederler, buyurmutur. Son defa Merve zerine
ktnda bir ses iitti. Ve kendisi nefsine hitb ederek: Sus, iyice dinle! dedi.
Sonra dikkatle dinledi. Bu sesi evvelki gibi bir daha iitti. Bunun zerine Hcer: ey
ses shibi sesini duyurdun! Eer sen bize yardm etmek kudretine mlik isen bize
yardm et! dedi. Ve byle der demez hemen Zemzem kuyusunun yerinde bir melek
(Cibrl) grnd. O Melek ayann topuiyle, yhut kanadiyle yeri kazyordu.
Nihyet su grnd. (Su baka tarafa akmasn diye) Hcer hemen suyu byedi.
Havuz gibi yapt. Hcer hem eliyle yle yapyordu. Bir taraftan da krbasn
doldurmaa devam ediyordu. Su ise avu avu alndktan sonra yerinde
kaynyordu.
Grld gibi, bugnn uygar insanlnca kesinlikle knanacak trden bir insanlk
d ve acmaszlk yannda bir sr de ilkel, bo inan sergileniyor.
Burada acmaszl yaptran g olarak Tanr gsteriliyor. Demek ki slamdaki
anlayna gre Tanr insanlara bu tr acmaszl da yaptrabilir. Bir baka deyile,
insan, Tanr iin, byle acmaszlk gsterebilir.
Susuz bir anne, atld ssz bir yerde, susuzluktan lmek zere olan, toprak
zerinde szlanarak yuvarlanan ocuuna SU bulmak iin oradan oraya, o tepeden bu
tepeye kouyor. Nice kez koup debelendikten sonra Efendi Tanr (Rabb), meleini,
Cebraili gnderiyor.
122
Melek ne yapm?
Ayann topuuyla ya da kanadyla yeri kazm. Ve de su karm!
Kadncaza ve ocuuna verilen onca ikenceden sonra!
Kukusuz buradaki mavaln asl da Tevrattan.
(9) Ve Sara Msrl Hacarn brahime dourmu olduu olunun gldn grd.
(10) Ve brahime dedi: Bu cariyeyi ve olunu dar at; nk bu cariyenin olu
benim olumla, shakla, beraber miras olmyacaktr. (11) Ve olundan dolay bu
ey brahimin gzne ok kt grnd. (12) Ve Allah brahime dedi: ocuktan
dolay ve cariyenden dolay gzn de kt olmasn; Sarann sana syledii her
eyde onun szn dinle; nk senin zrriyetin shakta arlacaktr. (13) Ve
cariyenin olunu da bir millet edeceim, nk o senin zrriyetindir. (14) Ve
brahim sabahlayn erken kalkt, ve ekmekle bir su tulumu ald, ve omuzu zerine
koyarak Hacara verdi, ocuu da verip onu gnderdi; ve Hacar gidip Beer-eba
lnde dolat. (15) Ve tulumda su tkendi, ve ocuu bir al altna att. (16) Ve
gidip karda bir ok atm kadar uzakta oturdu; nk: ocuun lmn
grmiyeyim dedi. Ve karda oturdu, ve sesini ykseltip alad. (17) Ve Allah
ocuun sesini iitti; ve Allahn melei gklerden Hacara arp kendisine dedi:
Nen var, Hacar? korkma; nk bulunduu yerden ocuun sesini Allah iitti. (18)
Kalk, ocuu kaldr, ve onu kendi elinde tut, nk onu byk millet yapacam.
(19) Ve Allah Hacarn gzlerini at, ve bir su kuyusu grd; ve gidip tulumu su
ile doldurdu, ve ocua iirdi. (Bkz. Tevrat, Tekvin, Bap 21: 9-19.)
Kurana ve Hadislere Gre brahim Yalan Syleyebiliyordu

Buhrnin de yer verdii bir hadise gre Muhammed, brahimin kez yalan
sylediini, bunlardan ikisinin Tanrnn ZAT iin olduunu sylyor.
Birinci yalan: Hasta deilken ben hastaym! demesi.
kinci yalan: Kendi krd putlar iin: Ben krmadm, en bykleri krd.
demesi.
Birinci yalan, Sfft Suresinin 89., ikinci yalan da Enbiy Suresinin 63. ayetinde
anlatlyor.
nc yalan: Zlim bir hkmdara (Msr Kralna), kars (Sare) iin, bu,
benim kzkardeimdir! demi olmas.21
Aslnda Kurann anlattklarna bakacak olursak, brahim, yalandan daha
ounu sylemi.
21 Bunlar anlatan hadis iin bkz. Diyanet yaynlarndan Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, 1380 no.lu
hadis.
123
nk Enam Suresinin 76, 77 ve 78. ayetlerine gre, brahim yldza, aya ve

gnee de Tanrm! demitir. Eer brahimin bunlar Tanr saymad ve
bunlarn birer Tanr olamayaca doruysa, o zaman burada da yalan var
demektir. Yalan says bu durumda 6ya km oluyor. ncelendiinde daha kim bilir
kaa karlabilecektir.
Gerekteyse brahim, yldzlarn karsnda deil, bir yldz tapar idi. (Bu
konuda geni bilgi iin bkz Saak dergisindeki Gne Klt Sbilik konusundaki
yazm.) Sfft Suresinin 87 ve 88. ayetlerine gre brahim, yldzlara bir bakyor, ona
gre sonuca varyordu. Yani mneccimlik yapyordu. Bu ayetler de, onun
dnyasnda, yldzlarn yerinin, deerinin bykln aa vurur nitelikte.
Kurana Gre, Kendisine Mucize Gsterilene Dek

brahimin Tanr nanc da Tam Deildi
brahim: Efendi Tanrm (Rabbi)! lleri nasl diriltiyorsun, bana gster!
Tanr: nanmyor musun?
brahim: yle deil de, kalbim yatsn diye istiyorum.
Bakara Suresinin 260. ayetine gre Tanryla brahim arasnda byle bir konuma
gemi. Tanr da onun kalbinin yatmas, yani tam olarak inanmas iin mucize
gstermi. Kular paralatm, sonra diriltmi.
Buna gre, herkese byle bir hak domutur. nanmak iin herkes byle bir mucize
isteyebilir. Byle bir mucize gsterilmedike de kimse, tam inanmad iin
knanamaz. brahimin rnek alnmas yolundaki t de bunu gerektirmiyor mu?
Kurana Gre brahim, Bir Rya Yznden

ocuunu Boazlamaya Kalkmt
Ayetlere gre, yukarda belirtildii gibi tam inan sahibi bile olmayan brahim,
uykuda, yani ryada boazlyor grd diye olunu, hem de Tanr iin
boazlamaya ynelmiti. lgili ayetlerin evirisi, Diyanet mealinde yle:
ocuk, kendisinin yan sra yrmeye balaynca: Ey oulcuum! Dorusu, ben
uykudayken seni boazladm gryorum. Bir dn ne dersin? dedi. Ey
babacm! Ne ile emrolundunsa yap! Allah dilerse sabredenlerden olduumu
greceksin! dedi (olu). Bylece ikisi de Allaha teslimiyet gsterip, babas olunu
aln zerine yatrnca Biz: Ey brahim! Ryay gerek yaptn! te Biz, iyi
davrananlar byle mkfatlandrrz diye seslendik. Dorusu, bu apak bir
denemeydi. Ona fidye olarak bir kurbanlk verdik. (Sfft Suresi, 102-107. ayetler.)
124
Kurann Tanrs, deneme iin ne acmaszlklar yaptryor: nce susuz bir

anneyi, ocuuyla birlikte ssz bir yere attryor. Bu da yetmiyor; babay, olunu
boazlamaya yneltiyor. Kurtaryor, ama o acy ektiriyor.
Bu da, slamdaki kurbann ve haccn temellerinden birini oluturuyor.
Gerekte, Saak dergisinde, Tahsin Mayatepek Raporu dolaysyla da toplayp
sunduumuz belgeler gstermitir ki, Kbe, bir GNE TAPINAI olarak
yaplmt. Herkes bu tapnaa gnee tapnmak iin gidiyordu. Kurbann da bu
inan dorultusunda kesiyordu. Bugn milyarlarca lira harcanarak gidilen hacca,
temeldeki bu inan nedeniyle gidiliyor. Haclarmz gne tapnan ziyarete
gittiklerini ve temelde GNE-TANRIya tapnm olduklarn bir bilseler durum
nasl olur acaba? Bu yoksul toplumun paralarn o yollarda harcarlar m yine?
brahimin, Korku Yznden, Karsn Hkmdara

Peke eker Gibi Davranmas da rnek Alnacak ey mi?
Yukarda sz geen yalan nedeniyle deinilen hadiste22 Muhammedin
syledikleri ok ak. Tevrat kaynakl olan bu aklamaya gre, brahim, korkusu
yznden, hkmdara, karsn, kardeim diye tantyor ve teslim ediyor.
(Tevrattaki yeri iin bkz. Tevrat, Tekvin, Bap 12: 11-20.)
Kbeyi brahimin ve smailin Yaptklar

ya da Onardklar Maval
Bakara Suresinin 127. ayetinin, Diyanetin evirisindeki anlam yledir:
brahim ve smail, Kbenin temellerini ykseltiyordu. Rabbimiz! Yaptmz
kabul buyur! Sen hem iitir, hem bilirsin! dediler.
l-i mrn Suresinin 96. ayetine gre Kbe, ilk evdir.
Kbenin ilk ev olduu yolundaki sav, bilim dnyas, rnein kazbilim
uzmanlar iin, etnologlar iin, antropologlar iin zerinde bile durulmaya deer
olmayan bir savdr. Ama eer Kbe ilk evse, brahim ve smail tarafndan yaplm
olmas dnlemez. nk yapmn ok daha nceki zamanlara gtrmek gerekir o
durumda. Nasl ki, slam yorumcular da bu gerei duymular, ama bir baka
olamazla dp Kbenin ilk yapmn deme gtrp dayamlardr. 23 Kbe ilk
ev deilse -ki deildir kukusuz- brahim ile olu smail tarafndan yaplm olabilir
mi?
22 Bkz. Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi, hadis no. 1380.
23 Savlar bir arada grmek iin bkz. Diyanet yaynlarndan Tecrd-i Sarh, c.6, Hacc blm.
125
Yine olamaz. nk: brahim Suresinin 39. ayetine gre, smail ve shak oullar
daha dnyaya geldiklerinde bile brahim ok yalyd. Byle yal birinin, Kbenin
yapm yle dursun, onarmnda bile bulunamayaca ak. Tersini ileri srmek,
mant, insan akln hie saymaktr. Kald ki, Batl bilim adamlar ve yazarlar,
brahimin Mekkeye gitmedii zerinde birleirler. Bunu, Kuran ve slam,
yorumlarla kurtarma abas iinde grnenlerden Prof. Dr. Sleyman Ate de
evirdii bir kitapta, dipnotta belirtir.24
Tevrat, brahime birok geziler, gler yaptrr. (Bunu grmek iin bkz. Tevrat,
Tekvin, Bap 12-23.) Mslmanlar da bu gezi ve glerin tmne yakn bir kesimini,
kimi yerlerini deitirerek alp kitaplarna geirmilerdir. Yani tm sylenceye dayal
sylence.
Bu sylenceyi bir de Voltairenin anlatmlarnda grelim:
Yahudilerin tarihine, Kutsal-Ruh tarafndan yazld aka grldnden,
beslememiz gereken duygular besliyoruz. Bizim szmz burada yalnz
Araplaradr; onlar smail yoliyle brahimden geldiklerine vnrler; Mekkeyi bu
eyhin kurduuna, onun bu kentte ldne inanrlar. Gerek udur ki smail
oullar, Yakup oullarndan daha ok Tanrnn ltfuna uramlardr. Dorusunu
isterseniz her iki soy da hrszlar yetitirmitir; ama Arap hrszlar Yahudi
hrszlardan ok daha yaman kmlardr. Yakub oullar ancak kk bir lke ele
geirmilerdi. Onu da kaybettiler; oysa smail oullar Asya, Avrupa ve Afrikann
bir blmn ele geirdiler, Romallarnkinden daha geni bir imparatorluk
kurdular, Yahudileri de adanm toprak dedikleri maaralarndan kap dar
ettiler.
Bu gibi eyler zerinde sadece yeni tarihlerimizden alnacak rneklerle
hkm yrtrsek brahimin birbirinden bu kadar ayr iki ulusun da babas olmas
epey gleecektir; Kaldede doduu, topraktan yapt kk putlarla hayatn
kazanan yoksul bir mlekinin olu olduu sylenir. Bu mleki olunun yolu,
izi olmayan llerden geip oradan drt yz fersah uzakta, tropika altndaki Mekke
kentini kurmaya gitmesi hi de akla yakn bir ey deildir. Bir fatih olduysa
kukusuz o gzel Asr lkesinde olmutur, yok bize anlattklar gibi yoksul bir
adam olarak kalmsa, o zaman da kendi lkesinin dnda krallklar kurmamtr.
Yaratln dediine gre, babas mleki Terahn lmnden sonra, Haran
lkesinden kt zaman 70 yandaym; ama gene ayn Yaratl, brahimin,
Terah 70 yandayken dnyaya geldiini, bu Terahn 205 yana kadar yaadn,
brahimin, ancak babasnn lmnden sonra Harandan ayrldn da sylyor.
u hesaba, ve gene Yaratla gre, aka grlyor ki Mezopotamyay brakp
gittii zaman brahim 135 yandayd. Kalkm putatapar denen bir lkeden,
24 Dr. Toshihiko Iztsu, Kuranda Allah ve nsan, ev. Do. Dr. Sleyman Ate, Ankara, 1975, s.93.
126
Filistinde, ekem denen putatapar bir baka lkeye gitmi. Acaba niin gitmi?
ekem gibi ksr, talk, bunca uzak bir lke iin Fratn bereketli kylarn neden
brakm? Kalde dili herhalde ekemde konuulan dilden bambaka bir dildi.
Oras bir ticaret kenti de deildi; Kalde, ekemden yz fersah uzaktadr; oraya
varmak iin ller amak gerek; ama Tanr bu geziyi yapmasn buyurmu, ona,
kendinden yzyllarca sonra, torunlarnn oturacaklar topraklar gstermek
istemi. Dorusu byle bir gezinin nedenlerini insan kafas zor alyor.
Bu kk, dalk ekem lkesine varmasyla alk yznden oradan ayrlmas bir
olmu. Karsyla beraber Msra yiyecek bir eyler bulmaya gitmi. ekemle
Memphis aras 200 fersahtr; buday aramak iin bu kadar uzaa, dili hi
bilinmeyen bir lkeye gidilir mi? Dorusu 140na merdiven dayadktan sonra
giriilmi acaip geziler.
Kars Saray da Memphise gtrm; kars ok genmi, onun yannda sanki
ocuk gibi kalyormu nk henz 65inde imi. ok gzel olduu iin,
gzelliinden faydalanma karar vermi. Karsna: Kendini benim
kzkardeimmi gibi gster ki, senin sayende bana da iyi davransnlar demi.
Oysa daha dorusu, ona: Kendini benim kzmm gibi gster demeliydi. Kral
gen Saraya k olmu, szm ona aabeysine de birok koyun, sr, erkek ve
dii eek, deve, kle, cariye vermi; bu da Msrn daha o zamanlardan, ok gl,
ok uygar, bundan dolay da ok eski bir krallk olduunu, Memphis krallarna kz
kardelerini peke ekmeye gelen aabeylere ok gzel armaanlar verildiini
gsterir.
Tanr kendisine, o zamanlar 160nda olan brahimden, yl iinde bir ocuu
olacan mjdeledii zaman gen Sara 90 yanda imi.
Geziye kmasn seven brahim, her zaman gen, her zaman gzel olan gebe
karsyla o korkun Kade lne gitmi. Msr kral gibi bu ln
hkmdarlarndan biri de Saraya k olmaktan geri kalmam. nananlarn babas
Msrdaki yalann orada da tekrarlam; karsn kz kardeiymi gibi gsterip bu
iten de gene koyunlar, srlar, kleler, cariyeler edinmi. Bu brahimin kars
sayesinde epey zenginletii sylenebilir. Yorumcular, brahimin davrann
hakl gstermek, tarihler arasndaki aykrl dzeltmek iin ciltlerle kitap
karalamlardr. Okuyucuya bu yorumlara bavurmasn salk vermeli. O
yorumlarn hepsini de ince, olgun zeklar, kusursuz metafizikiler, nyarglar,
ukallklar olmayan kiiler yazmtr.
Zaten bu Bram, Abram ad Hindistanla randa pek nl imi: hatt birok
bilginler bunun Yunanllarn Zerdt dedikleri ayn yasa kurucusu olduunu ileriye
srerler. Bakalar da Hintlilerin Bramasdr derlerse de ispat edilmi deildir.
127
Ama bilginlerden ounun akla uygun grdkleri bir ey varsa o da brahimin ya

Kaleli, ya da ranl olduudur: Franklarn Hectordan, Brethonlarn da Tubalden
geliyoruz diye vnmeleri gibi, Yahudiler de, sonralar, onun soyundan geliyoruz
diye vndler. Yahudi ulusunun pek yeni bir tayfa olduu; Fenike dolaylarna
daha son zamanlarda yerletii; eski uluslarla komu olduu; onlarn dilini kabul
ettii; Yahudi Flavius Josephusun anlattna gre, bir Kaldeli ad olan srail adn
da onlardan ald meydana karlmtr. Meleklerin adlarn bile Bbillerden;
nihayet Tanrya verdikleri Eloi veya Eloa, Adonai, Yehova veya Hiao adn da
Fenikelilerden aldklarn biliyoruz.
Abraham veya brahim adn da belki Bbillerden renmilerdir. nk Frattan
Oksusa kadar btn lkelerin eski dinine Kys-brahim, Mild-brahim
deniliyordu. Bilgin Hydein yerinde yapt btn aratrmalar bizi doruluyor.
Demek ki Yahudiler, tarihi de eski masal da, eskiciler eski giysileri ne hale
sokuyorlarsa o hale sokmular: onlar eski giysileri ters yz edip yeniymi gibi
tutturabildikleri kadar pahalya satarlar.
Kendi tarihileri Josephus aksini itiraf edip dururken, bizim Yahudilere uzun
zaman teki uluslara her eyi retmi bir ulus gzyle bakmamz da insanlarn
aptallna esiz bir rnektir.
lk alarn karanln delmek gtr; ama Yahudi denen Arap tayfasnn
kendisine ait bir toprak paras edinmeden, daha bir kenti, yasalar, deimez bir
dini olmadan nce, Asyadaki btn krallklarn adamakll gelimi olduklar
kuku gtrmez. Onun iin Msrda, Asyada ve Yahudilerde yerlemi eski bir
trene, eski bir kanya rastlaynca, pek doal olarak kaba, her zaman sanatlardan
yoksun kalm olan kk bir ulusun, eski gelimi ve becerikli ulusu elinden
geldiince taklit etmi olduu akla gelir.
Yehuda ili, Biskaya, Cornouailles, Arlequinin lkesi Bergamo, v.b. zerine hep
bu ilke ile hkm yrtmek gerektir: muzaffer Roma elbette ne Biskayadan, ne
Cornouaillesdan, ne de Bergamodan bir ey taklit etti; Yahudilerin Yunanllara
hocalk ettiini sylemek iin de insan ya koca bir bilgisiz olmal, ya da koca bir
dzenbaz.25
Sanrm belirlenip unutulmamas gereken udur: Maval (sylen ce)nin maval
olarak grlp gsterilmesi bakadr; Tanrdan gelme bir vahiy rn olarak
sunulmas baka eydir.
25 Voltaire, Felsefe Szl, ev. Ltf Ay, Abraham maddesi.
128
BU HADSTE BRAHMN KEZ

YALAN SYLED ANLATILIYOR
129
BAKARA / 258 VE BRAHM-NEMRUD MAVALI,

Kurtub, 2/109-1093
130
131
BRAHM-NEMRUD MAVALI ARAISUL-MECALSTE
Teori
Temmuz 1990, yl 1, say 7
132
BRAHM PEYGAMBER MAVALINDAK SNNET
brahim Peygamber mavaln 7. saymzda grmtk. indeki ilkel inanlar

ynn ve tmnn Yahudilik kaynakl olduunu da... imdi bu ilkel inanlara dayal
geleneklerden snnet zerinde durulacak.
Snnet Gelenei ve brahim

Prof. Dr. Sedat Veyis rnek, bilindii gibi, uzman bir din etnoloudur. Etnoloji,
rnekin anlatmyla, zellikle ilkel diye nitelenen halklar ve onlarn kltrlerini
inceler.1 Bu bilim dalnda ilkel diye nitelenen toplumlarn kltrleri incelenirken
evrene baklar, sorunlar alglamalar, sorunlar zme yntemleri, inanlar, gelenek
ve grenekleri zerinde durulur. rnek, bu alanda kaleme ald deerli yaptlarndan
Etnoloji Szlnde Snnet geleneine de yer veriyor. Buraya aynen aktaryorum:
Snnet, Bir lkel Gelenektir:

Snnet: (Alm. Beschneidung, Fr. Circoncision Ing.l-Circumcision.) Semitik
halklarda, Avustralyada, Okyanusya, Afrika ve Amerikann birok ksmlarnda,
penisin ucundaki kabuu kesmek ya da siyein alt tarafn biraz yarmak eklinde
uygulanan bir dettir. Genellikle erginlik ana giren erkeklere, seyrek olarak da
kzlara (Dou Afrika, Arabistan vb.) uygulanr. Kzlarn snneti, klitorisin ya da kk
fer dudaklarnn bir ksmn kesmek suretiyle yaplr. Snnet gibi ok yaygn bir
detin ortaya kn bir tek kkte aramak doru deildir. Snnet, delikanlnn ya da
kzn, evlenme ana geldiini gsterir. te yandan snnete, kesilen kabuun, bir
bereket tanrsna kurban edilmesi gzyle de baklmaktadr. 2
1 Bkz. Sedat Veyis rnek, Etnoloji Szl, Etnoloji maddesi.

1 Prof. Dr. Sedat Veyis rnek, Etnoloji Szl, Snnet maddesi.
133
Kesilen Kabuk Kime Armaan?

Bereket kayna Tanr olarak inanlm olan Dumuzi iin de kadnlar snnet
oluyor ve organlarndan sunuyorlard. Prof. Dr. Philip Hitti, Yahudilikte ve
Mslmanlkta grlen snnet geleneinin buradan geldii grndedir.3
Kadnlar, cinsel organlarndan Tanrya armaan etmekle, onda btnlemi
olduklarna inanmlardr. Kadnn erkek olarak Tanrya cinsel organndan
armaan etmesinin bir anlam da vardr. Ana Tanra iin de erkekler snnet olur ve
cinsel organlarndan armaan sunarlard. Kybelenin rahiplerinin, cinsel organlarn
kknden kestikleri mitolojilerde anlatlr. Bunun da bir anlam dnlebilir. Ne var
ki, Sami toplumlarndaki snnet iin ayn eyi sylemek olduka zor. nk bu
toplumlarn kurumlatrmalaryla yaylan dinlerde, bu arada Yahudilikte ve slamda
Tanr, ERKEK olarak dnlmtr. Erkek erkinin egemen olduu dnemlerde
yaratld iin. Bir erkek Tanr olan, Fenikelilerin Bal adl Ulu Tanrsndan
kopyadr. Hem erkek, hem de efendi (seyyid). Bu nedenledir ki Kuranda kocaya,
kadnn efendisi sayld iin bal denmekte. (Bkz. Bakara Suresi, 228. ayet; Nis
Suresi, 128. ayet; Hd Suresi, 72. ayet; Nr Suresi, 31. ayet.) Ve onun iin kadn, erkek
karsnda ikincil konumda kalm, dahas bir mal, bir mlk olarak grlmtr.
Durum byle olunca, erkeklerden kesilen cinsel organ kabuunun bir erkek olarak
dnlm olan Tanrya armaan diye sunulduunu yani bunun byle tasarlandn
dnmek kolay deil! Yani erkekten erkee... biraz tuhaf!
Snnet iin Sedat Veyis rnek delikanlnn ya da kzn, evlenme ana geldiini
gsterir diyorsa da bu, Yahudilikte ve slamda byle deil. nk bu dinlerdeki
snnet, herkesin bildii gibi, ok kkken olur: Yahudilikte 8 gnlkken. slamda
da genellikle 7 ya daha uygun grlr.4
Snnet, slama Yahudilikten Gemedir

Snnet, Kuranda yer almam olmakla birlikte, slamdaki temel gelenekler
arasndadr. Ve slama, Yahudilikten gemedir. Yahudilie de eski Msrdan.
Muhammed, ilk snnet olan insann, brahim olduunu ileri srer.5 Bu savn, bir
dayana yoktur. Muhammedin kayna olan Tevratta, snnet geleneinin
brahimden kalma olduu anlatlyor olmakla birlikte, bu sav yer almaz. Tevratta,
brahimin kendisinin snnet olduu bile yazl deil. unlar yazl:
3 Hitti, Tarihu Suriye ve Lbnan ve Filistin, 1958, s. 126.

4 Diyanet ileri Bakanl yaynlarndan Tecrdin 1379. hadisindeki zah.
5 mam Malik bn Enes, el-Muvatta, Kitab Sfatin-Nebiyy, hadis no.4.
134
Ve Allah brahime yle dedi: Sen ve enden sonra soyundan gelenler, ahdimi
tutacaksnz. Seninle ve senden sonra soyundan gelecek olanlarla benim aramdaki,
uymanz gereken SZLEME (ahd) udur:
Aranzda her erkek snnet edilecektir. Gulfe etinizde (yani erkeklik organnn
ucundaki deriyi keserek) snnet olunacaksnz.
Bu, seninle benim aramdaki szlemenin belirtisi olacaktr. Ve aranzda, evde
domu yahut senin soyundan olmayp da bir yabancdan satn alnm olan 8 gnlk
her erkek ocuk, kuaklar boyu snnet olunacaktr. Senin evinde domu ve senin
paranla alnm olan mutlaka snnet edilecektir. Ve szlemem, bitimsiz bir szleme
olarak sizin (bu) etinizde olacaktr. Ve gulfe etinde snnet edilmemi erkek ocuk
varsa, o can, kendi toplumundan kesilecektir (atlacaktr); o, benim ahdimi bozmutur.
(Tevrat, Tekvin, Bap 17: 9-14.)
Muhammede Gre, brahim Kendini Keserle Snnet Etmi

Muhammed yle diyor:
brahim, 80 yandayken kadum (keser) ile kendini snnet etti.6
Hadiste keser demek olan kadumu kaddum ve bir ky ad olarak alp aktaran
da var. Ama bu szcn, genellikle keser anlamnda olduu kabul edilir (bkz.
Mslimde hadisle ilgili olarak dnlen 1 no.lu not).
80 ya ve keserle snnet...! Gerekten yaand dnlebilir mi? man gzl
taklmadka buna kolay kolay evet! denemez. Bu gzlkle bakldndaysa her eye
inanlabilir.
Musa ve Snnet
Sigmund Freud (1856-1939), snneti, Musann eski Msrdan ald
grndedir.7 Heredot (M 490-425) da, yalnz Msrllar ve bu deti Msrllardan
alm olanlar snnet olurlar... der.8
Freud: Musa, Yahudilere sadece yeni bir din vermekle kalmam, snnet geleneini
de ortaya karmtr. Bunun, problemimiz iin kesin bir nemi olup imdiye kadar hi
zerinde durulmamtr. Tevrattaki nakillere gre bu, byle olmamtr. Zira bu detin
ifas brahimin Allah ile ahid yapt devreye kadar uzanr (Tevrata gre). (...)
6 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Enbiya/8; Tecrd, hadis no. 1379; Mslim, es-Sahh, Kitabul-Fedil/151, hadis no. 2370.
7 Sigmund Freud, Musa ve Tektanrclk, ev. Erol Sevil, s. 32 ve t.
8 Heredot Tarihi, ev. Mntekim kmen, Remzi Kitabevi, stanbul, 1973, s.116.
135
Bunlar,bizi artmamas icab eden tahrifatlardr. Bunlarn sebeplerini iyice

aratrmalyz. Mesele udur ki, snnetin kayna, Msrdr. Tarihilerin babas olan
Heredot, Msrda snnetin eskiden beri uygulandn syler. Onun bu beyan,
mumyalar zerinde yaplan aratrmalarda da teyit edilmitir. Dou Akdenizde hibir
kavim, bildiimiz kadaryla bu deti yerine getirmi deildir. 9 Freud, Dou
Akdenizde hibir kavim, Yahudilie gemi olan Msrdaki biimiyle snnet
geleneini yerine getirmi deildir demek istiyor olsa gerek. Yoksa snnetin baka
biimleriyle baka toplumlarda da grld biliniyor.
Freud, unu da ileri sryor:
Musa, Msrllara (Yahudilere olacak. Burada bir dizgi yanl olsa gerek. T.D.)
sadece yeni bir din deil de snnet detini vermise, o bir Yahudi deildir; bir
Msrldr. Ve kendi dini, muhtemel olarak bir Msr Dinidir. Yani bu bir Aton dinidir.
Ve (bu dinin) Yahudi dinine uygunluu, birok noktada gze arpar. 10
Ve Freud, Musann bir Fravun ya da Firavun olmak isteyen bir prens olduu
gr kabul edilirse, sorunun zleceini savunur.11
Sonu
Sonu olarak, slamda da ok nem verilen snnet gelenei, kk ok eskilere
dayanan ilkel inanlarn ve sonra Tevrattaki brahim mavalnn bir rndr. leri
srlen yararndan ok, zarar olduu da ortada. Bugn tp dnyas, snnet
edilirken ocuklarn byk ounlukla zarar grdklerini kabul ediyor.
Teori
Eyll 1990, yl 1, say 9
9 Freud, age, s.31-32.

10 Freud, age, s. 32.
11 Freud, age, s.32-33 ve t.
136
TEVRAT, NCL, KURAN
Kfirn Suresinin son (6.) ayetinin anlam udur: Sizin DNNZ size, benim
DNM banadr.
Bu sure, Mekkelidir (Mekk). Mekkenin putatapar diye nitelenen kesimine
sesleniliyor. Kurann Tanrs Muhammedin byle seslenmesini istiyor.
bn Abbasn yorumu: Sizin Tanry yok saymanz, kfirliiniz size; benim
Tanry birlemem bana.1 nl Kuran yorumlarnda da ayette byle demek istendii
belirtilir. rnein Celaleyn tefsirinin yorumu yle: Sizin DNNZ, yani sizin
PUTATAPARLIINIZ size, benim DNM, yani SLAM da banadr.2 Buhrde de
bu yorum benimseniyor ve sizin dininiz, yani kfirliiniz size, benim dinim, yani
slam banadr deniyor.3 Din iin burada baka yorumlar yapanlar da var.4 Ama
genellikle benimsenen yorum bu. Gerekten de belli ki byle demek isteniyor ayette.
Demek ki bu ayette, KFRLK, dahas, kfirliin, doruk noktasnda saylan
PUTATAPARLIK bile DN saylyor. slam ada ve sevimli gsterme
abasnda olan evreler, bu ayeti, slamn kendinden baka dinlere, inanlara, hatta
inanszla bile hogrl olduuna kant diye gsterirler.
Medineli (Meden) surelerden l-i mrn Suresindeyse ok ak biimde syle
denir:
Kesin olarak Tanr katnda DN, yalnzca SLAMdr(ayet 19). Ayn surenin 85.
ayetinin, Diyanet evirisindeki anlam yle: Kim slamiyetten baka bir dine
ynelirse, onunki kabul edilmeyecektir.
Aka grlyor ki, Kurann Tanrsnn dini, slamdan baka deil. Bu Tanr,
daha nce, Mekke dnemindeyken, putataparl bile din diye nitelerken, l-i
mrn Suresinin 19. ayetinde, slamn dnda kalan hibir dini din saymyor, 85.
ayetinde ve daha birok yerde de baka dinde bulunma isteinin kesinlikle kabul
edilemeyeceini bildiriyor. Ayn surenin 83. ayetinde de TANRININ DNnden
baka bir din mi istiyorlar? diyerek, baka din isteyenleri knyor. Kfirn
Suresindeki ayetle, bu ayetler arasndaki eliki ortada. Kfirn Suresindeki ayet,
kl ayeti diye adlandrlan cihat ayetiyle de eliiyor. Ve bu elikiden dolay,
1 F. Rz, 32/147.
2 Celaleyn, 2/272.
3 Buhr, es-Sahh, Kitabu Tefsiril-Kuran/109.
4 F. Rz, 32/147.
137
yani hkmnn yrrlkten kaldrld belirtiliyor.5

slam hukukunda, Kfirn Suresindeki ayetin mensuh olduu, Kfirn
Suresindeki ayet, slamn mmaat dneminin, yani yeni ortaya kt, tutunmaya
alt ve teki dinlerle bir arada, bar iinde yryp yaamak zorunda olduu
dnemin rndr. Kurann btnndeki anlay oluturan hogrmezliin egemen
olduu ayetlerse, daha sonraki dnemlerin.
Hogrmezlik, slam sevimli gstermeye alan evrelerde de yansyor zaman
zaman. Bu evrelerin szcs durumundaki basnda, TEVRATn, NCLin
tantlmasna bile tepki gsteriliyor. rnein, bir tantm nedeniyle Milli Gazetede u
balkla tepki gsterilmitir: Bir Derginin Hallara Hizmeti (5 Austos 1989).
Zaman Gazetesinde de ayn nedenle, Mslmanlara seslenen bir mektubun bal
yle: Yetiir Yattn Kalk Artk! (4 Temmuz 1989). Yani Mslmanlar byle
kkrtlyor. Birinci gazete de ncili hi okudunuz mu? diye tantm yapanlarn
Kuran hi okudunuz mu? diye bir tantma yer veremeyeceklerini ileri sryor.
Oysa knanan evre, bu din evrelerinden ok daha fazla, Kurann okunmasn ve
iyice anlalmasn ister. Kurandaki akl ve bilimle elien ok eski efsane ve
geleneklerin kalnts, insanln yararna olmayan, an ok ok gerilerinde kalm
ierik nasl anlalabilir yoksa? Herkes okumal Kuran. zellikle de slam akl,
mantk dini sayanlar. Kuran iyi okunduu zaman, Atatrkn slam eriatn niin
kaldrd daha iyi anlalr.
Kuran okunmal, ama baka kitaplar da okunmal. Tevrat da, ncil de...
Bunlar okunduu zaman hem bunlardaki birer efsane rn inanlar, hem de
Kurann ieriinin ok byk bir kesiminin kayna belli olur.
Din evreler ve szcs durumundaki basnda, yeri geldiinde, daha dorusu
ilerine geldiinde, Tevratn ncilin mukaddes kitaplar diye nitelendii grlr. 6
Kuran, birok ayetinde, kendisini, Tevrat, ncili MUSADDIK olduunu yani
ONAYLADIIn aklar (bkz. Bakara Suresi, 41, 91 ve 97. ayetler; l-i mrn
Suresi, 3 ve 50. ayetler; Nisa Suresi, 47. ayet; Mide Suresi, 46 ve 48. ayetler; Ftr
Suresi, 31. ayet; Ahkaf Suresi, 30. ayet; Saff Suresi, 6. ayet). Baka bir yazda da konu
zerinde ayrca durulacak.
Eynesilden (Giresun) mektup yazan bir okurumun mektubunu bu sayda,
mektuplarn yer ald sayfada okuyacaksnz. Okurum yazlarm vyor ve benim
iin kayglandn belirtiyor. Okuruma teekkr eder, ltfen kayglanmayn! derim.
Okurum, belli ki ok okuyan, kltrl bir insan. Mektubunda bir kitaptan alntlara yer
veriyor ve bu alntlarda yer alan aklamalarn doru olup olmadn soruyor. Benim
bu yazm, sevgili okuruma da bir karlktr, teki yazlarm da izlersiniz daha geni
yant bulabilirsiniz.
5 Uslul-fkh kitaplarna bkz. rnein, bn Melek, erhul- Menr, stanbul, 1308, Arapa, S. 247.
6 6 Eyll 1989 gnl Zaman Gazetesi arka sayfa, Kudret Helvas balkl yaz.
138
slamn Kuranyla, hadisleriyle, verdii bilgileriyle, ahlakyla,

inanyla ve hukukuyla bir BTN olarak, Tevrata, teki Yahudi
kaynaklarna, Zerdtln AVESTAsna, Hint hikmetiliine, bir lde
Helenizmin bozuk kalntlarna, ncile, Hristiyanln baka metinlerine,
yklerine, Arap geleneine, Muhammedden nceki airlerin iirlerine,
Muhammedin zel yaamna ve hepsinden de nce ilkalardan kalma ilkel
inan, sylence, gelenek ve greneklerine dayand, onun iin de slamda akla,
bilime uygunluk diye bir eyi aramann bouna bir aba olaca bir gerek.
Tabular bu gerei rtyor. Akla ve bilime aykrlklar rtlmeye allsa da tm
surelerde ve hadislerde ok ak biimde var.
2000e Doru
17 Eyll 1989, yl 3, say 38

139
KURANIN ORJNALLER
YAKILDII N MD YOK*
Kurann ilk orijinali: Kk talar, deri, aa paras, kemik gibi eitli nesnelere
yazlyd. Yakld.
Kurann ikinci orijinali: Ebubekir dneminde yaplan derleme. Yakld.
Kurann nc orijinali: Osman dneminde oluturulan yazmalar. Bunlar da
dnyann hi bir yannda yok.
Yaplan inceleme ve aktarmalarla grlen o ki: Muhammedin vahy ktiplerine
yazdrd bildirilen Kurann ne ayn ne de tm eldeki Kuranda.
Halife Mervan kendi gerekesini yle aklar; Onda yazl olanlar, Osman
tarafndan yazdrlan Mushaflara gemitir. Artk ona gerek kalmamtr. Yaklp
Emevi Halifesi Mervan bn Hakem, orijinal nshay Hafsann sandndan alp yaktryor.
(Dr. Suphi es-Salih, Mebhis fi Ulmil Kuran, s.83.)
* 29 Mays 1988 gn 2000e Doru dergisinde yaymlanan metin farkl. Burada Turan Dursunun zgn metnini
yaymlyoruz. Ayrca 2000e Doruda kan metne ilikin eletirilere verdii yantlar iin bkz. Elinizdeki kitapta
Grltclerin Topuna Birlikte balkl yaz (s.158.)
140
yok edilmeseydi, zamanla kukulara

yol alabilir, ondan alnarak yazlan
mushaflar evresindeki kukular
nlenemeyebilirdi. Bundan korktum,
o nedenle yaktrdm.1
Kuran Nasl Derlendi?
Kuran ayetleri bugnk biimiyle
yazlp bir araya getirilmi deildi.
Hadislerde peygambere vahy olan
ayetler eitli nesneler zerine
yazlyd; hepsi de dank
durumdayd. Ayetler Lihaf (kk
talar), rka (deri aa yapra, bir
eit kt), ektaf (deve ve koyun
kemikleri), sub (aa paras)
gibi nesnelere yazlmt.
Yitip gitmesin diye tmn bir
araya getirme abasna ilk kez halife
Ebubekir dneminde gerek duyuldu
ve bu abalar gerekletirildi.
Bir aktarma da bunlarn tmnn
peygamberin evinde, bir arada
bulunduu ve dankken bir araya
getirip, iinden eksilen olmasn diye
ortasndan iple balanm olduu
da aklanr.
Buhrnin yer verdii bir hadise
gre; dinden dn (ridde)
olaylar ve bu olaylar nedeniyle
sava hali vard. Kuran ezber
etmi kiilerin bir ksm lmt.
Celaleddin Syuti, el-tkan fi Uluml Kuran,
lenlerin says artabilirdi, bunlarn
Msr, 1978, 4. basm.
tm lp gitmeden Kurann orada
burada yazl ayetleri derlenmeli, tm bir kitap durumuna getirilmeliydi. Hattabolu
mer durumu ve konunun nemini Halife Ebubekire anlatt. Ayetlerin derlenmesini
nerdi. Halife balangta pek doru bulmamt bu gr.
1 bn Ebi Davud, Leiden, 1937, yay., s.243; Subhi es-Salih, Mebhis fi Ulmil Kuran.
141
Muhammed ld zaman Kuran btnyle ezberlemi olan drt kii vard.

(Buhr, es-Sahh, Kitabu Menkbil-Ensr/17, s.229.)
Peygamberin yapmad eyi yapmak nasl doru olabilirdi? diye dnyordu.

mer direndi ve nerisini kabul ettirdi. in gereklemesi iin de Zeyd bn Sabite
grev verildi. Zeyd Ebubekir bana: Sen akll bir gensin. Peygambere vahy yazdn
iin senin baaracana gveniyorum. Aratr ve topla Kuran ayetlerini! dedi,
Tanrya ant ierek sylerim ki, dalardan bir da ykleyip tamay nerseydi,
buyurup verdii grev kadar bana ar gelmeyecekti. Yani Kuran derlemek kadar
diyor ama sonunda grevi kabul ettiini sylyor ve ii nasl yaptn yle dile
getiriyor:
Kuran (ayetlerini) derlemeye koyuldum. Hurma dallarndan, kk talardan ve
kiilerin ezberlerinden izleyip derledim. in sonunda, Tevbe (Beraet) Suresinin
sonunu, Ebu Huzeymetul-Ensaride buldum. Ki, bakasnda da bulamamtm bu
paray. Zeyd, bu parann Tevbe Suresinin sonundaki ayetleri (128 ve 129. ayetleri)
oluturduunu aklyordu.
Bylece Zeyd, Kuran ayetlerini derleme iini yaparken iki kaynaa bavurmaktayd:
Ayetlerin yazl olduu nesneler (aalar, talar...) ve ezber bilenlerin bellekleri.
Ebubekir dneminde yazlan Kuran iin bavurulan ezbercilerin baka deyile
hafzlarn says Mslmanlar arasnda tartmaldr. O dneme ilikin kaynaklardan
Buhrnin es-Sahhinde yer alan hadisten anlald kadaryla Kurann
tmn ezberleyenlerin en iyimser rakamla yedi kii olduu kabul edilebilir. Ayn
zamanda, Peygamber dnemindeki hafzlarn, yani Kuran tmyle ezberlemi
olanlarn says pek azd.
142
Buhrnin es-Sahhinde geen hadis yle:

Birinci hadis: Amr bnl-As anlatyor: Peygamberin Kuran drt kiiden aln,
Abdullah bn Mesuddan, Salimden, Muzdan ve beyy bn Kabden dediini
iittim.2
kinci hadis: Enes anlatyor: Peygamber ldnde, drt kiiden baka Kuran
tmyle ezberlemi olan yoktu. Ebud-Derd, Muz bn Cebel, Zeyd bn Sbit ve Ebu
Zeyd. (Buhr.)
nc hadis: Katadeden aktarlyor: Malik olu Enese; Peygamber dneminde,
Kuran tmyle ezberleyenler kimlerdir? diye sordum. u karl verdi: Drt kii.
Tm de Medineli. beyy bn Kab, Muz bn Cebel, Zeyd bn Sabit ve Ebu Zeyd. 3
Bu hadislerde adlar yazl olanlar topladmz zaman Peygamber dneminde
Kuran tmyle ezberlemi olanlarn says yediydi demek gerekiyor.
bn Mesud (birinci hadiste), Salim (birinci hadiste), Muz bn Cebel (birinci, ikinci
ve nc hadiste).
slam dinbilirleri bu hadislerdeki aklamalarn dinsizlerin iine yaradn ileri
srerler.4
El-tkanda daha bakalarnn da Kuran ezberlemi olduklar adlar ile aklanyor.
Ama aktarmay yapan, bu adlar saylanlardan kimilerinin, Kurann tmn
ezberleme iini Peygamberin lmnden sonra bitirdiklerini aklamaktadr.5
Zeyd bn Sabit, herhangi bir paray Kurana geirmek iin iki tank koulu
koymutu. Ancak bir tankla Kurana alma gerei duyduu ve geirdii paralar da
vard. rnein, Ube Huzeymede bulduu ve Tevbe Suresinin son iki ayetini
oluturan para byleydi.
Kuran derleme ve yazma ii bir yl srer. Bu ie giriildiinde mer ile Zeyd,
mescidin kapsna oturmular, Herkesin peygamberden ayet olarak elde ettii ne varsa
getirmesini istemilerdi.
Baarlan i kaynaklarda yle tanmlanr: Kuran ayetlerinin, surelerinin bulunduu
iki kapakl bir kitap.
Zeyd, Derlenip yazlan sayfalar, lene dek Ebubekirin yannda kald, sonra (halife)
merin yannda bulundu. Yaam boyunca. O da lnce, kz Hafsaya verildi.
Kuran kinci Kez Derleniyor

Buhrde yer alan bir hadis yle: Ermeniyye ve Azerbaycan ele geirmek iin
savalyordu. Huzeyfe, bnul-Yemn, Halife Osmana geldi. Mslmanlarn
2 Buhr, Fadailul-Kuran 8.
3 Buhr, age, Mslim, 2465. hadis.
4 Syuti, el-tkan fi Ulml-Kuran, Msr, 1978, c.1, s.94, satr 13.
5 El-tkan, 95-96.
143
okuduklar Kuranlardaki birbirini tutmazlktan yaknd, Emrel-Mminin! Bu

mmet, kendisinden nceki Yahudiler ve Hristiyanlarn iine dtkleri birbirini
tutmazlklar gibi bir duruma dt! Bunun zerine Osman, Hafsaya adam gnderdi,
baka Kuran nshalar yazp almak iin kendisinde bulunan sayfalar (yani Ebubekir
dneminde oluturulmu olan kitab) gndermesini istedi. bitince sana geri
gnderirim dedi. Hafsa da gnderdi o sayfalar Osmana. Osman, hemen Zeyd bn
Sabite, Abdullah bn Zyebre, Said bn Asa ve Hiam olu Haris olu
Abdurrahmana buyruunu verdi. Onlar da Hafsadan getirilenden alp Kuran
nshalarn oluturdular. Osman kuruldaki kiiye unlar syledi: (Medineli) olan
Zeydle, Kurandan herhangi bir kesimde ters dtnz zaman, tartma konusu
olan paray Kurey diliyle yazn. nk Kuran yalnzca Kurey diliyle inmitir.
Onlar da bu buyruu yerine getirdiler. Sonunda (esas) sayfalardan Kuran nshalar
oluturup ii bitince: Osman sz konusu sayfalar (Hafsadan getirileni) geri gnderdi.
Alnan nshalarn da her bir kesime gnderilmesini buyurdu. Ve bunlarn dnda kalan
her bir Kuran sayfasn ya da Mushaf buyurup yaktrd.6
Buhrnin kendisine anlatlan abalardan ve Kureyli olanlarla olmayanlar arasnda
belirecek anlamazln zm biiminden anlaldna gre, Kuran nshalarn
ortaya karrken, Hafsadaki Mushaftan aynen kopya etmek sz konusu deildi.
leri srlegelen aynen kopya edildii ileri srlrken neden kopya edildiine de
az (ive) farklarndan dolay diye gereke gsterilir. Ancak, Dr. Subhi es-Salih,
Mebhis fi Ulmil-Kuran (Beyrut, 1979) adl eserinin 80, 84 ve 85. sayfalarnda bu
gerekenin inandrc olmadn belirtiyor. Dr. Subhiye gre, o zaman, ayn metni,
ayn szckleri deiik okunacak nitelikte yazp yanstabilmek iin gerekli iaret ve
noktalama yoktu. O zamanki yaz, harflerinin dnda iaretsiz harfler de noktaszd.
Ksacas Halife Ebubekir dneminde oluturulan Mushaf, istenseydi bile, eitli
kabile azlarn (iveleri) ierir nitelikte yazlm olamazd.
Durum byle olunca, u sorular karlksz kalyor: Ebubekir dneminde hazrlanan
ve Hafsadan alnarak getirilen Mushafla, Osman dneminde meydana getirilen
nshalar, mushaflar arasndaki fark neydi? Yeni almayla gerekletirilen nedir?
Yukarda anlam sunulan hadiste bu aklanmamakta. Ancak, hadisin devam
niteliindeki bir aklamada, yaplan iin yalnzca bir temel nshadan alnp baka
mushaflara aktarma olmadn anlatr niteliktedir.
6 Buhr, es- Sahh, Kitabu Fedilil-Kuran, hadis no. 3.
144
slamiyetin ilk yllarnda, Arapa yazda imdiki gibi birtakm iaret ve noktalar yoktu.
Drtl kurulda yer alan Zeyd bn Sbit, yle diyor: Mushaf oluturma iini
yaparken, Ahzb Suresinin sonundan bir ayet yitirdim (fakattu). Ki, Peygamberin
onu Kurandan bir para olarak okuduunu iitip tank olmutum. Aradk bu ayeti. Ve
Sabit olu Huzeyme el Ensride bulduk: Ahzb Suresine (23.ayet) ekledik o
mushafda.7
Birinci Derlemenin Yaklmasndaki Ama
lmne dein sandnda saklayan ve alnp yaklmasn nleyen Hafsayd. Bu
koruyucu lnce, Kurann Tanrs Kukusuz Zikri (Kuran) biz indirdik; kukusuz
koruyucular da yine biziz (Hicr Suresi, 9. ayet) dese de, koruyucusu kalmamt.
Mervan bn Hakem, sandktan aldrtp getirmi ve yaktrmt. Mervann bu ilk
derlemeyi yaktrmasndaki gerekesini, kendisi yle aklyor: Bunu yaptm, nk:
Onda yazl olanlar, resm (mam) Mushafa yazlp geirilmi ve korunmutur.
Korktum ki aradan uzun zaman getiinde, kukucu kimseler bu (resm) Mushaf
hakknda kukuya derler.8 Oysa asl kukulara yol aan, esas alnm olduu
7 Syuti, el-tkan, Msr, 1978, c.1, s.79.
8 Bkz. Dr. Subhi es-Salih, Mebhis fi Ulmil-Kuran, s.83. Dayand kaynak: bn Ebi Davud, Kitabul-Meshif, s.24.
145
belirtilen ilk derlemenin yaklmas olmutur. nk ilk derlemeyle sonraki (Osman

dneminde oluturulan ve mam ad verilen) Mushaf arasnda fark olmasayd, ilkini
yakma yoluna gidilir miydi? lk derlemede bulunmayan eklemeler ya da Kurandan
Eldeki Kuranla Muhammed dnemindekinin ayn olmadna

bni merin tankl ve tekiler.
146
karmalar yaplmam olsayd, neden korkulmutu?
Kurandan eksilmeler ve Kurana eklemeler olduunun bir eit itiraf
147
Muhammed Dnemindekiyle
Bugnk Kuran Ayn Deil
Burada ok nemli bir tankla bavuralm:
bn mer diyor ki:
Hibiriniz, Kurann tmn aldm (elimde bulunduruyorum) demesin. Bilemez ki,
Kurann ou yok olup gitmitir. Ne kadar ortada varsa o kadarn elimde
tutuyorum desin yalnzca.9
Bu tanklk, bugn elimizdeki Kuranla, Muhammedin vahiy ktiplerine
yazdrd bildirilen Kurann ayn olmadn ok ak biimde anlatmyor mu? Kald
ki bn mer, Osman dnemindeki derlemeden sonra bu sz sylemitir. Yani Osman
dneminde oluturulan Mushafn orijinali de yok. O el yazmas, dnyann hi bir
yerinde bulunmuyor. leride bu konuya yine dnlecek.
Temel kaynaklarda sz edilen, ama bugn bulunmayan deiik Mushaflar da
ayrca zerinde durulmaya deer nitelikte. Syutinin el-tkannda, Buhrnin
eserlerinde baz nemli mushaflardan ve bu mushaflarn iindeki surelerin listelerinden
sz edilir. rnein, Muhammedin en yaknlarndan biri bilinen ve Peygamberin,
Kuran iin ezberine bavurulacak drt kiiden biri olarak belirttii bn Mesudun
mushaf, yine Muhammedin danlmas gereken drt kiiden biri olarak sz ettii
beyy bn Kabn mushaf, Abdullah bn Abbasn mushaf, Muhammedin kars
ienin mushaf, Alinin mushaf bunlarn balcalar.
Ayrca bugn Alevilerin, Alinin mushaf olarak sz ettikleri bir mushaf ve
Hindistanda saklanan ayr bir mushaf daha var.
Syutinin ve Buhrnin kitaplarnda belirtilen mushaflardan hibiri gnmze
gelememi. Ancak bunlarn ierik listeleri yazlmtr. Ayrca baz din kitaplarnda,
bunlarda bulunduu sylenen ayet ve surelerden paralar gnmze kadar gelmitir.
Eldeki resm nshadan ierik ynnden farkl olduklar bu listelere baknca hemen
anlalyor. rnein, bn Mesudun Mushafnda Fatiha Suresi gibi ok temel bir sure
yok. Felak ve Ns sureleri de, Alinin surelerinin sras bugnkne uymuyor. Syuti,
kitabnda, Bakara Suresinin, Ahzb Suresiyle ayn uzunlukta olduunu aktaryor. 10
Oysa bugn, eldeki resm Kuranda, Bakara Suresi, 286 ayetken, Ahzb yalnzca 73
ayettir.
nc halife Osman dneminde bir heyet tarafndan yeniden derlenip yazlan
Kuranlarn ka adet olduu ve u anda nerede bulunduklar da tartmaldr.
Kimilerine gre drt, kimisine gre be ya da yedi adet yazlmtr. Drttr diyenlere
gre, Osman bir nshasn kendisine alkoymu, dierlerini Kufeye, Basraya ve
ama gndermitir. Mekkeye, Yemene ve Bahreyne gnderilenlerden de sz
ediliyor.
9 Suyuti, el-tkan, 2/32.
10 Suyuti, el-tkan fi Ulml-Kuran, 2/32.
148
Kimi kitaplardaki bilgilere gre, bu nshalardan kopya edilip oaltlmasna izin

verilmi, kimi kiiler kendileri iin mushaflar meydana getirmilerdir. Ancak, o
zaman bu mushaflarda bulunduu sylenen ve rnekler aktarlan baz Kuran
paralarnn resm Kuranda bulunmamasna ne demeli!
Baz slam kaynaklarnda, Osman dneminde oaltlan nshalarn bir ksmnn
bugn elde olduu iddia edilir. rnein, bir kopyann Takentte olduundan sz eden
ok sayda kitap vardr. Yine baz slami Trk kaynaklarnda Topkap Mzesindeki
Kurann da Osman zamanndan kald sylenir.
Konunun aratrmaclarndan Prof. Dr. Subhi es-Salih kitabnda, Peki, Osman
dneminde hazrlanm resmi nsha imdi nerededir? sorusunu ortaya atar ve
doyurucu cevap bulamadn aklar. Kahire Ktphanesinde olduu sylenen
nshann, Osman dneminden kalm olamayacan belirtir. nk bu kitapta bir
takm iaret ve noktalar vardr, byle iaret ve noktalarn slamiyetin ilk yllarnda
bulunmad bilinmektedir.
Mslmanlarn kutsal kitabnn resmi nshasnn her yerde ayn olduu dorudur.
Ancak, bugn slam dnyasnda bilinen ve elde bulunan Kuran, Peygamberin vahy
ktiplerine yazdrd sylenen Kurann ayn deil. Kaynaklar, bunu ortaya koyuyor.
Yararlanlan slami Kaynaklar
Buhr es-Sahh (Arapa); Kitabul Fedail-l Kuran Menakbul Ensar.
Sahh-i Buhr Muhtasar Tecrd-i Sarh Tercemesi.
Dr. S. Suphi Es-Salih: slam dnyasnda son yzyln ileri gelen ve birok eserleri
olan aratrmac. Mebhis fi Ulmil Kuran adl eseri.
Celaleddin Syuti: Kuran yorumcusu, hadis uzman olarak slam dnyasnda en
gvenilir din bililerinden birisi. el-tkan fi Uluml Kuran adl eseri.
Mslim es-Sahh (Arapa),
Ebu Davud.
2000e Doru
29 Mays 1988, yl 2, say 23
149
NASIL YAKILDIM?
Kitap derler bana. Smi dillerde.1

Doum yerim: Doa.
Anam: Doa.
Babam: nsan. Bir anlamda.
Bir baka anlamdaysa, onu ben yarattm.
Bir maymunsuydu daha, ben olmasaydm.
O da beni yaratt. Yazd. Ama, yakt da.
Neden yakt? Uzun uzun anlatmak isterdim. Ama, kitaplar tutar. Doum
ncelerim, doumum, bebekliim, ocukluum, delikanllm... hepsi var.
En iyisi ben, nasl yazldm deil de nasl yakldm anlataym. Hepsi
deilse de bir kk kesimini. En bata da nedenini. Daha dorusu bir kesitini. zet
olarak:
Bana yazlanlar, aydnlatmak iin de olur, karartmak iin de. yi de olur,
kt de. Ne yazlmsa kalr. Korurum. Olduu gibi. Aydnlatmam, dnyalar
karanlk stne kurulu olanlarn iine gelmez. Yazlp, bana giz olarak braklanlar
olduu gibi korur oluum da. Gn olur ki, bunlar, olgular, olaylar dile getirir. Yalan
dolan m var, kaln kaln rtl sular m var? Bir bir ortaya kar benimle. Ant imem,
ama tanklmda gerei sylerim. te, bir de bu yzden beni yakarlar. Su kant
brakmak istemeyen caniler gibi. Ve bir de dinden, imandan... nanla rzna
geilmi kafalarn tm bana, benim trme, ters dt srece dman.
Yandm mevlam su..!
Bakn u piskoposa. Naptm ben ona Tanr Akna (!)! Bi ktlk etmiim. Di
biliyor. nancn bozmuum.2 Cbbesini toplam, cin cin baklarla fke dolu
l Aziz Gnel, Sryanca olduunu belirtir. Sryanca'da Ktobo (Bkz. Aziz Gnel, Trk Sryaniler Tarihi, Diyarbakr, 1970,
s.48.)
2 I. Halife Osman dneminde Kur'an resmi Mushaf durumuna getirildikten sonra, derlemeye esas olan belgeler ve resm
olmayarak yaplm derlemeler; Hakem Olu Mervan dneminde de ilk yaplan resm derleme, Hafsa'nn sandndan
alnarak yaklmtr. nanlar bozmasn diye (bkz. 16 ve 17 nolu notlar). skenderiye Ktphanesi'nin bir blmnn
Hristiyanlar, daha sonra birikenleriyle birlikte tamamnn Mslmanlar tarafndan yaklmas da inanc bozuyor, bozar
kaygsna dayalyd. (lgili notlara baknz.) nl kilise babalarndan, ayrca filozof da saylan Saint Thomas, inanc
bozanlarn, lme mahkm edililerinin ok doal olduunu anlatrken, inanc bozmay paray bozmayla,
kalpazanlkla bir tuttuunu syler (bkz. Albert Bayet, Dine Kar Dncenin Tarihi, ev. Cemal Sreya, s.56-57).
Tarih boyunca dinler inanlar bozulmasn diye sulu bulduklarn ar cezalara arptrmaktan, yok etmekten geri
durmamlardr.
150
geliyor. Bir ey yapacak. Eyvah yakacak! Ve alevler iindeyim. Bir yanm Yunandan
gelmiti. Bir yanm Mezopotamyadan gelmiti. Bir yanm Hintten, bir yanm
Yemenden... Ne denli uralmt yazlarm iin. Onca aba, onca kalem, onca kt
(ya da deri), onca mrekkep, onca k ve onca dnce demetleri uup gitmiti
dumanlaryla birlikte.3
Papazlarla, Sezarlar el birlii etmilerdi. Beni yakmak iin. Neden ki, ayn eylere
kar ayn eyleri koruma abasndaydlar.
Tek tek verdiler alevlere. Yn yn da. Kitaplk dedikleri yerimle yurdumla
birlikte de... Dizi dizi uygarlklar... Kl olup gitmiti.
Eski alarn kitaplar, varsn yansn! denebilir mi? Voltaire de eski an
kitaplarn deersiz bulur. Ama trmn boinanlar kanalizasyonlarn... Kutsal
kitap denenleri. Hi birinden ne fizie, ne tarihe ilikin tek doru olsun
renemezsiniz. Bugn, kck fizik kitab bile, eski alarn btn kitaplarndan
daha yaraldr4 der. u szlerin ardndan: Msrllarla Fenikelilerin kitaplar
kaybolmutur. inliler, Brahmanlar, Mecusiler, Yahudiler ise, kendi (kutsal) kitaplarn
kaybolmaktan korumulardr. Btn bu yaptlar, garip antlardr, ama hepsi de
insanolunun hayalinde kurduu antlar...5 yine de kalkp bunlar yaklsn demez.
bn Halduna kulak verelim:
Bilimler oktur. nsan toplumlar iinde ok sayda, bilgeler, bilginler gelip
gemitir. Bize ulaamayan bilimler, bize ulaanlardan daha kabarktr. Tanr
honut olas merin fetih srasnda (zellikle skenderiye ele geirildiinde) yok
edilmesini buyurduu o bilim belgeleri nerede, var m imdi? Kaldelilerin,
Sryanlarn, Babillerin bilimleri, o ada ortaya konan yaptlar, belgeler, alma
rnleri nerede? Nerede eski Msrllarn ve daha ncekilerin bilim ve kltr
rnleri? Bize bilim ve kltr ulaan, sadece bir toplum olmutur ki, o da
Yunandr...6
Sevgilim, byk aratrmac bn Haldun! Ne ok sormusundur, Nerede, nerede?
diye.
Nerede onca uygarlktan kalmas gereken beyin rnleri?!
Aryordun srekli.
3 Tarihlerin yazdna gre, 390 ylnda, skenderiye'de en az, 400 bin cilt kitap birikmiti. Buradaki ktphanenin
Serapium ad verilen kesimi, Piskopos Theophilos tarafndan yaktrlmt (bkz. A. Adnan Advar, Tarih Boyunca lim ve
Din, stanbul, 1969, s.98, 103).
4 Voltaire, Felsefe Szl, ev. Ltfi Ay, stanbul, 1977, c.2, s.127.
5 Voltaire, age, c.2, s.126-127.
6 bn Haldun Mukaddime, ev. Turan Dursun, Ankara, 1977, c.1, s.130.
151
Hani, ok gentin. spanyada. Binlercemin bulunduu yurtlarmdan birindeydin.

Cokuyla dalvermitin sevgililerin iine. Aradm bulacam diyordun.
Mutluluun doruunda, ehvetle dokunuyordun herbirime. Okuyordun. En
vurulduun sevgilinin en bayldn yerlerini okarcasna kendinden geiyordun.
Birimizi brakp brmze yneliyordun. Ve herbirim, el ederek gz krparak
aryordu seni:
Gel, bana da gel bak.
Hemen koup bakyordun. Satrlar, sayfalar... Ve aryordun. Ve soruyordun:
Nerede, nerede?
Bir de bana bak!
Yok ite, sende de yok.
Bende olabilir.
Yazk, sende de yok.
Bana da bir gz at.
Yok, yok, yok. Bulamyorum. Nereye gitmi bunlar? Nerede yitmi bunca
dnyalar? Dnce dnyalar..?
Sevgilim! Benimleydi aradklarn. Din ve Tanr akna yaklan atein iinde.
Orada, burada, urada. Ve skenderiye Ktphanesinde... Sen de anladn
aratrmalarn sonunda. Ya bir de gzlerinle grseydin o tyler rpertici durumu!
Hamamlara yakt yapmlard, beni..
skenderiye Ktphanesi. Yzyllar iinde damla damla biriktiim, havuz
olduum, gl olduum, deniz olduum, okyanus olduum ve yzbinleri, milyonu
bulduum yurdum. Bir kesimim (Serapium) yakld.7. Yeniden denizleip
okyanuslama. Ve ite yeniden yakmaya gelen yeni dman. Bu kezki Mslman:
slamn asl kurucusu Halife mer. Fetih srasnda buyruu verir:
Yaklsn!
Gerekesi de var:
Bu ktphanedeki kitaplarn iindeki bilgiler Kuranda varsa, bunlara gerek yok.
Kuranda yoksa, bunlar geerli deil. yleyse ne duruyor, yaklmal!
Msr Fatihi Amr bnl-As da buyruu yerine getirmiti.
Tarihler yazar:
O srada, ktphanenin kitaplar hamamlara datld. Yakt olarak kullanld.
Kitaplar o denli oktu ki, uzun sre hamamlar -oduna gerek kalmadan- bu kitaplarla
stld. Yazlanlar uzun. Ama byle zetlenebilir.8
7 Kimileri, bu ktphanenin tmnn yakldn ileri srerler. Bunu ileri srenler Mslmanlar. Ama Adnan Advar,
ktphanenin Serapium adl blmnn Hristiyanlarca yakldn belirtir. (Bkz. Bu yazdaki 3 no.lu dipnot.)
8 Dou ve Bat kaynaklarnda yer alr. Mehmet Mansur da, skenderiye Ktphanesi adl, reddiye niteliindeki kitabnda
aktarr. (Bkz. stanbul, 1300, s.54 ve t.)
152
Ve reddiyeler balyor:
ry- Devlet Muavinliinden mtekaid Mehmet Mansur eiliyor konu zerine.
Deniyor:
Mehur skenderiye Ktphanesinin gya ehl-i slam tarafndan ihrk edilmi
(yaklm) olduuna dair hikye-i mlmenin kizb mahs (tmyle yalan) olduu...
diye balad kitabnda, ktphanenin Mslmanlar kesiminden yakld yolunda
ileri srlenleri rtmeye abalyor. Bu yolda yazlanlar, slam aleyhine ortaya
atlan iftiralar diye niteliyor.9 Buna gre, bnl Kftden, bn Haldundan, Ktip
elebiye varana dek, bu konuya yer verenlerin tm, slamn aleyhinde bulunmak
iin iftira ediyorlar. Mehmet Mansuru kaynak alan A.Adnan Advar da, Bu
ktphane yaklmas, ispat kabil olmayan bir efsanedir diyor. Bu yoldaki rivayetin,
Bat ve Dou kaynaklarna Hristiyan tarihi Ebul-Ferecin kitabndan getiini, sonra
unlar yazyor:
Eer, bu rivayet doru olsayd, slamda dinle ilmin atmas saylabilirdi.
Halbuki Dou kaynaklarnda ilk defa bu vakaya dair Abdullatif Muvaffakuddin
bnl-Lebbad (1162-1231) adl Badatl bir mslman bilgin ve hekimin Msr
tarihinde tek bir satr vardr ki, ondan sonra Arap tarihlerindeki, mesela bnlKftinin (1173-1248) tarihindeki bilgilerin kayna hep bu satr olsa gerektir.
Yazk ki, Ktip elebi de bu rivayeti olduu gibi, fakat kaynak gstermeksizin
zerinde ileyerek Mizanul-Hak isimli kitabna geirmitir...10
Advarn kaynak ald Mehmet Mansur, konuyu yazanlarn, Ktphanede ne
kadar kitap bulunduunu, bu kitaplarla ka hamamn ne kadar sre yandn da
ayrntlaryla yazdklarn yazyor. Ve bunlarn ok yaygn biimde yazlageldiini
belirtmekten kendini alamyor.11 Advarn ileri srd gibi, kaynak, hep o szn
ettii tek bir satr olsayd, bu denli ayrntlar ve yaygnlk bulunabilir miydi? Hele
tarihteki bilgileri doru deerlendirmenin bilimini yaratm olan bn Haldunun
bylesine bir yanla dmesi, yani uydurma bir rivayeti, gerek grp yle
gstermesi nasl dnlebilir? Advar, skenderiye Ktphanesinin Serapium ad
verilen blmnn, Hristiyanln IV. yzylnda Piskopos Theophilos tarafndan
yaktrldn, onun iin Halife mer tarafndan yaktrlm olamayacan, nce
ktphanenin VII. yzyla kadar durduunu ispat etmek gerektiini yazmakta. 12
Oysa, kolayca dnlebilir ki, ktphanenin bir kesiminin yaklm olmas, ne
tmnn ne de btn kitaplarn yakld anlamna gelir; ne de ortam bulunduunda
kitaplarn birikmesini, ktphanenin yeniden eski zenginliine ulamasn nler.
9 Bkz. Mehmet Mansur, skenderiye Ktphanesi, stanbul, 1300, s.2 ve 53 ve t.
10 Adnan Advar, Tarih Boyunca lim ve Din, s.103.
11 Bkz. Mehmet Mansur, age, s.59-60.
12 A.Adnan Advar, agy.
153
Hristiyanlk bilimin, dncenin karsnda olmutur, bu yadsnamaz. Bir Piskopos da

kalkp ktphanenin bir kesimini ya da bir kesim kitaplar yaktrm olabilir. Ama
unutulmamal ki, bir sre sonra Hristiyanlk da kendi ilkelerini savunmak ve kendini
ayakta tutmak iin, akl ve bilimle -rzna geerek de olsa- uzlama yolunu seti.
Bunu, herkesle birlikte, Advar da yazar. yle dile getirir:
Bu din de, o vakit insan aklnn ve mantnn en byk eseri olan Yunan
felsefesiyle temasa gemek zorunda kalyordu. Ya bu felsefeyi tamamyla reddedecek,
yahut onunla uzlaacakt. te III. yz yldan itibaren gelimeye balayan patristik
felsefe, yani kilise babalarnn felsefesi bu uyuma zemini zerinde yerleti.13
Advar, bu konuda ilk adm, skenderiyeli Origenesin attn da belirtir. 14 Ne
var ki, bir baka zaman, Theophilosun, skenderiye Ktphanesinin bir kesimini
yaktrd dnemde, Hristiyanln bilime dman olduunu da yazmay unutmaz. 15
Oysa Hristiyanlk da, brleri de, bilimin dman olmaktan hibir zaman geri
durmamlardr temelde. Ama hemen her zaman, dost grnme gereini
duymulardr.
Ksacas; skenderiye Ktphanesini yakma suunu iledikten sonra, Hristiyanlar
Mslmanlara, Mslmanlar da Hristiyanlara atmaktalar:
Siz yaktnz!
Hayr, yakan biz deiliz, sizsiniz!
Siz!
Siz!..
Durun, durun! Bu onur (!) ikinizin de! kiniz de yaktnz beni. nsanln beynini.
Yakp yok ettiniz. Tm dinler, hepiniz. ine gelmeyenleri yakmak, yok etmek;
zellikle size vergi. Bir kentte, bir yerde deil, alar boyu, her yerde ilediniz bu
erefli cinayeti.
Ve siz ey cemaat-i mslimn! Kendi kutsal kitabnz, Kuran da yakmadnz m?
Bir kez Affan Olu Halife Osmannz, bir kez de Hakem Olu Mervannz eliyle... 16
Bu yakmalar, yok etmeler nedeniyle deil mi ki, Kurann orijinali
13 A.Adnan Advar, age, s.97.

14 A.Adnan Advar, age, s.97-98.
15 A.Adnan Advar, age, s.98.
16 Halife Osman dneminde Kur'an'n ikinci kez derleme ve resm Mushaf ii bitirildikten sonra, bu mushafa esas olanlar
ve bu mushafn dnda kalan derlemeler, tmyle yakld. Yalnzca Hafsa'nn sandndan alnm olan birinci derleme
Hafsa'ya geri verildi. Yakma buyruunu veren de, Halife Osmand. (Bkz. Buhr, Kitabul-Fedil, Bab; 1-2.)
Yaklmaktan kurtulmu olan Hafsa'daki Mushaf da, Emevi halifelerinden Hakem Olu Mervan tarafndan yaktrld.
Hafsa'nn lmnden sonra. Gereke: Yaklmam olsa, kukulara yol aar. (Bkz. bn Ebi Dvud, Leiden, 1937, yay.
Arthur Jeffery, s.24.) Bu yakmalar Mslmanlarn imann bozulmaktan kurtarmak iindi.
154
dnyann hi bir yerinde bulunamyor. Bunu, bugn ateli slam savunurlarndan Dr.
Subhi es-Salih de aratrmalarnda belirtmek zorunda kalyor. 17
Hi sona ermemitir, beni yakma alkanlnz.
te 21. yzyla yaklarken sergilenenlerden bir rnek:
29 Eyll 1984. stanbulda Sheraton Oteli. nc slam Konferans Tp Kongresi.
Kongrenin ikinci gn.
le namaz saatinde, delegelerden biri krsye kp ezan okuyor.
Ardndan, Birleik Arap Emirlikleri delegesi Abu Dabili doktor Selim Ahmet Ali el
Yufi, getirilen bir tp kitabn, bir tepsi zerinde yakyor. Gereke: Bu kitap, slam
tbbn ktlemitir.18
Molla doktor, beni byle yakarken ok mutlu. Bal, kafasnn iindekine uygun bir
ilkellikte. Balnn altndan sarkan ve suratnn irkinliini rtemeyen rtnn
arasndan yzn karm, srtyor. Ve konuuyor:
Bu kitab yakmakla, Batdan intikam aldm.
Molla doktorun daha geni aklamas yle:
Son iki yldan beri ben ve arkadalarm bu kitab, slam kongrelerinde yakmay
kararlatrmtk. lk defa burada yaklyor bu kitap. Arkadalarm bunu, benim
niye Avrupada, Mekkede, Kahirede yakmadm sordular. Ben de stanbulda
yakacam dedim. Kitab stanbulda yakmamn nedeni var: En nemlisi;
stanbul halifeliin, Fatih Sultan Mehmedin baehri. Avrupa medeniyeti,
halifelii ortadan kaldrarak, slamn blnmesini buradan balatmtr. kinci
neden: 1527de Avrupal doktor Paracelsus, svirenin Basel kentinde bn
Sinnn Tbbn Kanunlar adl kitabn ve teki kitaplarn toplayarak yakt. (...)
Ben de bu kitab yakmakla bn Sinnn intikamn burada alm oluyorum. Onun
kitabn 400 yl nce yakmlard. 400 yl sonra intikamn aldm. unun iin:
Batyla, Batnn tp lemiyle hi bir ilikimiz kalmasn. Sembolik olarak yaktm.
nc neden: Bat lemi, Trkiyenin Bat lkesi olduunu ve slam birlii iinde
yer almadn dnyor. Ben bu kitab stanbulda yakarak mealeyi balatm
oldum...19
Molla doktorun bu aklamas, beni yakndan ok daha rpertici deil mi?!
Molla doktor ve yolunda olanlar isterler ki, modern tp, ada tp yerine
Tbbun-Nebevi (Peygamberin doktorluu) egemen olsun her zaman. Ne ac ve ne
dndrcdr ki, Bat uygarln, ada uygarl, ulalmas gereken bir
17 Resm mushafa temel olan orijinaller yakld iin bulunamyor. Ayrca Osman dneminde meydana getirilen ve birka
nsha yazlan resm mushafn orijinali de yok. Dr. Subh e's-Salih, Osman dneminin mushaflar imdi nerede,
sorusunu soruyor ve bu soruya bir karlk verilemeyeceini yazyor. (Bkz. Dr. Subh e's-Salih, Mebhis fi UlmilKur'an, s.87.
18 Bkz. 30 Eyll 1984 gnl Cumhuriyet gazetesi, 1 Ekim 1984.
19 Bkz. Cumhuriyet gazetesi, 1 Ekim 1984.
155
hedef olarak gsteren Atatrk Trkiyesinde, Batllar topluluunda yer almay

amaladklarn syleyip duranlarn dneminde sergileniyor bunlar. Molla doktor,
cesaretini nereden almtr dersiniz?
Buhrnin de yer verdii Tbbun-Nebeviden:
Herhangi birimizin (su ya da yemek) kabna sinek dtnde, o kimse, o sinein
tmn (kabn iine) daldrsn. Sonra da kaldrp atsn. nk sinein bir
kanadnda ifa, br kanadnda hastalk vardr( Buhr, Tecrd, hadis no. 1941.)
Bu kz okutun. Buna gz demitir. (Buhr, Tecrd, hadis no. 1933.)
Molla doktor, ngilterede yedi yl renim grm, Abu Dabide de kulak burun
boaz dalnda cerrahlk yapyor olmu bulunsa da, Mslman kuaklarn, ocuklarn
tp bilimindeki gerekleri ve retileri Batdan deil, slam leminden ve Kurandan
kaynak edinerek renmeleri gerektiini savunuyor. Ve sz konusu tp kitab iin,
bu kitab byk bir mutlulukla severek yaktm diyor.
Ve Trkiye Cumhuriyeti bakanlar arasndaki molla doktorlar: Bilir misiniz bunlar
beni nasl yakmaktalar!!!
Demirta Ceyhunun bir yazs: Bal, Haydin Kitap Yakmaya!
Yazyor:
3 Eyll 1984 gnl Cumhuriyet gazetesindeki haberi okuyunca, gerekten
szcn tam anlamyla dondum kaldm. Kolay kolay inanlr ey deil. Dehet
verici. Turizm ve Kltr Bakan Mkerrem Taolu, bakanlnca 1978-1979
yllarnda bastrlm 100 bin kitabn yaklarak yok edilebilmesi iin mahkeme
kararnn beklendiini aklyordu haberde.
Evet evet. Yz bin kitabn yaklarak yok edilmesi iin mahkeme kararnn
beklendiini aklyordu sayn bakan. nk bu kitaplar iin birtakm ihbarlar
gelmiti bakanla ve bakanlk iinde oluturulan bir kurul, kitaplar incelemi ve
hepsini zararl bulmutu. Dolaysyla bu kitaplar yok edilmeliydi. Ne var ki, yok
edilmek zere SEKAya gnderilen bu yz bin kitab, SEKA yneticileri de
yakmaya cesaret edememilerdi. Bylesine ad bir uygulama iin mahkeme
karar istiyorlard. te sayn bakan da, imdi bir mahkeme karar beklediklerini
aklyordu kamuoyuna.
Allah akna, 20. yzyln son eyreinde, birazck uygarlkla tanm bir
toplumda bylesi bir haberi okuyup da donup kalmayacak bir kii dnlebilir
mi?20
20 Demirta Ceyhun, Gsteri Dergisi, Ekim 1984; Can ekien Kitap, Cem Yaynlar, s.106.
156
Yaz ve yaknma srp gidiyor.

Gemite beni yaktrma cinayetini ilemi olanlarn sularn, bugnk savunurlar
inkr yoluna gitme gerei duyuyorlar. Bugn bu suu ileyenleri savunacak kimseler
de kacak m? Suu ileyenler utanmadan, gslerini gere gere iliyorlar. Utanmak
ve inkr etmekse savunurlarna dyor. Ne alas eydir bu!
adalk yarn benimseyenler bulunduu gibi, adlk yolunu benimseyenler
de olur. kinci yolun yolcular beni muzr (zararl) bulur ve yasasna da yaslarlar. Bir
toplumda bunlar egemense ilenir bu su her zaman. Yz binlercemi yznn akyla
(!) atelere sunan sayn bakan da nice benzerleri gibi bu yolda bir kahraman.
Tarih, yaklmama ilikin yklerle dolu.
Tevfik Fikretin u nl dizelerini kim bilmez:
Beerin byle dalletleri (sapklklar) var:
Putunu kendi yapar, kendi tapar.
Ben de derim ki:
Beerin byle dalletleri var:
Beni hem kendi yazar, hem de yakar!
Mart
Kasm 1987, Say 1
157
GRLTCLERN TOPUNA BRDEN*
Kurann Yaklmasna likin Eletirilere Cevap

Balarken iki noktay belirtme gerei duyuyorum.
Birincisi: Asl Kuran Yakld balkl kapan bulunduu sayda dlen nemli
yanllar:
Asl Kuran Yakld yerine, Kurann Asl Yakld olmalyd. nk asl
Kuran diye bir eyin bulunduu nesnel olarak ileri srlemez. Yaklanlar, Kuran
diye bilinenin asldr. Birinci asl yaklmtr. Buna, bugn yaygara koparanlarn
hibirinin kar kmaya gc yetmez. nk bu, slami evrelerce en muteber yani
en salam ve geerli saylan, Buhrnin es-Sahhinin de iinde bulunduu tm
kaynaklarda aka belirtiliyor. kinci aslnn yakld da kolayca sylenebilir. Buna
ilikin aktarma, slam evrelerinin en byk limlerinin de birok konuda kaynak
alageldikleri bn Ebi Dvdun kitabnda (Kitabul-Mesahifde) yer almtr.
kinci aslnn yakld anlatlrken Halife Mervann Kuran neden yaktrd,
Buhrnin es-Sahhinde de aynen geiyor deniyor. Bu da yanl. nk bu konu,
Buhrde yoktur. Bununla birlikte, imdi hibir yerde bulunmayan bu asln da
yakld yolundaki aktarma, gcn yitirmemektedir. Doaldr ki, birinci asl nasl
yaklmsa, ikinci asl da yle yaklm olabilir. Bu, Mslmanlarn tutumuna ters
deildir. Esasen alnan kararn ok ak olan hkmlerine gre, ikinci asl diye
nitelediimiz Hafsadaki nshann da yaklmas gerekiyordu. nk Buhrnin esSahhinde yer alan ve metninin fotokopisi dergide okunacak biimde (Arapa)
yaymlanan karar aklanrken yle deniyor: Fe ersele il klli ufkin bi mushafin
mimm neseh ve emere bi m sivahu minel-Kurani f klli sahfetin ev mushafin en
yuhraka. Trkesi: (Kurul), her evreye (nemli merkezlere) resm Mushaftan, yani
oalttklarndan gnderdi ve Kurandan bunun dnda kalan ne varsa, ister bir sahife,
* Turan Dursun, bu yazy Eren Kutsuz imzasyla 2000e Doru iin yazmt. Ancak ok uzun olmas nedeniyle
yaymlanamad. lk kez burada yaymlanyor. Turan Dursunun Asl Kuran Yakld yazsna eletirileri, 2000e
Dorunun yazy zetlerken yapt hatalardan kaynaklanyor. Turan Dursun tarafndan dzeltilmi olan metin iin bkz.
elinizdeki kitapta Kurann Orijinalleri Yakld in imdi Yok balkl yaz (s.140).
158
ister bir mushaf olsun; yaklmasn buyurdu. 1 Bu karara gre, Hafsadaki Mushafn
da yaklmas gerekiyordu. Ama Hafsann kiilii, Peygamberin karlarndan biri
olmasndan kaynaklanan etkinlii ve arl salndayken bunun olmasn
engellemiti. Bu, bu denli ak.
kinci nokta: Bu yazy ben solculuk adna yazmyorum. Solculuk ya da
solcular beni ilgilendirmiyor da. Solcu evrelerle -yazk ki- bu tr konularn
stne gitmek gerektii grnde birleemiyorum. Dnn ki, sac evreler,
kyametler koparrken, solcu ve kendilerine aydn niteliini yaktran
evrelerde, bu evrelerin gazete ve dergilerinde bir suskunluk var. Dahas, bu
evrelerin kimi, Ramazan aynda, sac evrelerden hi de geri kalmayacak biimde
bir din smrs yapmaktan geri durmamlar, hele bir gazete, bir yandan bacak,
br yandan da din ticareti yaparken, slamda Mucizeler bal altnda trl
samalklar birer gerekmi gibi okurlara sunmutur. Bir baka gazetenin bir yazar
da, Asl Kuran Yakld m? bal altnda, Orijinaliyle elimizdekinin farklar
giderilebilseydi bu dinin ve kitabn oluturduu insan sevgisi ve yardmlama duygusu
imdikinden ok deiik mi olurdu? diyebilmektedir (Gne, 5.6.1988). nsan
sevgisi denen ey, dinin ve kutsal kitabn zn oluturan cihatla ve din iin
insan ldrmeyle badayormu gibi. Ve sanki dar bir evrenin dnda yardmlama duygusu alanyormu gibi... Ben hep, aydnlarn, randa olduu gibi,
karanla uykuda yakalanabileceklerini dnr ve sylerim. Sonra unu da aka
belirtmeliyim: Bu dergiyi ya da baka dergileri karanlarn siyasal grlerine de
bal deilim. imdiye dek herhangi bir siyasal grup ya da rgtn iinde olmadm ve
olmayacam. Bu bamszlm, zgrlmn vazgeilmez gerei sayarm. Benim
vurmak istediim, yalnzca karanlktr. krcln, kaderciliin, trl
smrnn ve karanlkta tezghlanan sahteciliklerin kayna olan karanln belini
krmak ve herkesi de, en bata insanlk iin, -yasalar erevesinde- aba gstermeye
aryorum. Bu aklamay unun iin yaptm: Grltc evreler, benim de falanca
siyasal dnceden ya da filanca rgtten olduumu, bunun iin byle yazlar
yazdm bouna ileri srmesinler.
Gelelim cevaplara:
Dergide yaymlananlar nedeniyle yalan, iftira, hezeyan denip grlt
koparlyor, bu arada tehditler de savruluyor.
u artk kmsenemeyecek bir kesimde biliniyor ve daha da bilinecektir ki, nice
gerekler, tarih boyunca hep byle grltlerle rtbas edilmitir. Ama karanl
koyulatrma abalar ne denli youn olursa olsun ve bu abalar ne denli gl
ekonomik kurum ve kurululara dayal bulunursa bulunsun, gerekler stne tutulan
k, karanl yenecektir. Dnn ki, bir mum bile, koca bir odann karanln
1 Buhr, es-Sahh, Kitabu Fedi-lil-Kuran, 3 Babu Cemil-Kuran, c.6, s. 99.
159
giderebiliyor. Kitlelere yutturulagelen yalanlarn, sahteciliklerin stndeki kalnca

perdeler artk dayanamayacak, yrtlp atlacaktr. Grltclerin, kuyruklarna
baslrcasna barp rmalar bundandr.
Dergide yaymlananlarn hangisi yalan, hangisi iftiradr?
Eldeki Kurann, orjinallerinin yakldm?
Hayr. Bunu kimse ileri srp yalandr diyemez. nk bu, Buhrnin esSahhinin de iinde bulunduu en muteber kaynaklarda, son derece ak biimde
vardr.
Eldeki Kurann, Muhammedin yazdrd ya da yazd paralarnkinden
deiik olduu yolunda ileri srlenler mi?
Hayr, bu da yalan ya da iftira olamaz. Din ve kar evreleri, Kuran stne
bir kuku kondurmak istemiyorlar. Ama bu kukuyu nlemeye gleri yetmez. Bu
kukuyu yok etmek iin ellerinde kant yoktur. Her eyden nce, Kurann
orijinallerini gstermeleri gerekir. Bunu hibir yerde bulamazlar. nk hibir yerde
yoktur. nk yaklp yok edilmitir. Kendi evrelerince. Gerekler ortaya kmasn
diye... Kurann birinci ve ikinci asllarn gstermek yle dursun; Osman
dneminde oluturulan resm Mushaflarn bile asln bulmak mmkn deildir.
nk, stanbulda ya da falanca yerde, filanca yerde bulunduu yolunda imdiye dek
ileri srlen yalanlar ortaya kmtr. Bunu artk slam evrelerinin birok ulemas
da kabul ediyor. Ve artk biliniyor ki, ne stanbulda, ne de bir baka yerde vardr bu
Mushaflar.
Geri bugn de ayn yutturmacay gerek diye ileri sren ulema yok deildir.
te rnek:
Hazreti Osman zamannda yedi nsha yazlm ve slam merkezlerine
gnderilmitir. (...) Elimizdeki Kuran budur. Bu nshann asllar da bugn stanbulda
ve baz dnya mzelerinde mevcuttur. Bu iddia, Trkiye gazetesinin 31 Mays1988
gnl saysnda, Prof. olmad halde byle gsterilen Do. Dr. Ali zekten alnp
yaymlanmtr.
Zaman Gazetesinde de unlar okuyoruz:
Prof. Sleyman Hayri Bolayda, iddialarn aslsz olduunu, Hz. Osmann (r.a)
oaltt Kuran- Kerimden alnan nshadan bugn elde iki tane bulunduunu
belirterek, bunlardan birinin stanbulda Trk slam Eserleri Mzesinde, dierinin
de Leningradda bulunduunu syledi2
te din ulemasnn ilim anlaynn arpc rnei.
Bu doent ve profesrler bu iddiay ileri srerlerken, grlerine bavurulan mze
yetkilisi aklyor: Elimizdeki en eski Kuran paras, 8. yzyla ait.3
2 Zaman, 1 Haziran 1988.
3 2000e Doru, 5 Haziran 1988, s. 13.
160
Aslnda sz konusu mzede, 8. yzyla ait Kuran bulunduu da kesin deil. Bu da iirme.
Yukardaki ulemay bu aklama yalanlad gibi, ayn kesimden baka ulema da
yalanlyor:
Asl Kuran Yakld balkl yazdan dolay grlt koparanlardan ve cevap
vermek iin kollar kahramanca svayanlardan, Diyanet leri eski bakanlarndan
Tayyar Altkula yle diyor:
Akla gelebilecek bir baka soru da, Mervann ilk nshay yakt yolundaki
rivayeti itimada ayan deilse, bu nshann akbetinin ne olduudur. Bu sorunun
cevab, maalesef yledir:
Hz. Osmann oalttrd nshalarn akbeti ne olmusa, bu ilk nshann bana
gelen de odur. Ne yazk ki, Mslman nesiller, hatralar ve manevi deerleri
asndan paha biilmez ve hazinelere deiilmez deerde olan bu servetlerini
korumakta baarl olamamlardr. Asrlar iinde eitli harpler, yangnlar ve
seller..., bu hazinelerimizin herhalde sonu olmutur... 4
lk nsha gibi, Osman dneminde oaltlm olan nshalarn da bugn
bulunmad, bu yazda, bu molla tarafndan kabul ediliyor. Mslman nesiller, bu
nshalar korumay baaramamlar. Peki bu Mslman nesillerin
koruyuculuklarna, eldeki Kurann aslna uygunluu asndan nasl
gvenilebilir? Yani aslna uygun olmas iin gerekli titizlii gsterdiklerine nasl
kesin gven duyabilir? Tanr da yangn, sel gibi afetler gndererek, eldeki
Kuranda koruyacan bildiriyor olduu Kurann korumam! Aslnda
Tanrnn kendisi indirdii iin Kuran koruyaca yolunda ayet var diye Kuran
tahriflerden koruyaca ileri srlemez. nk Kuranda ileri srldne gre,
Musaya ve sya da kitap indirilmitir, ama slamda benimsenen odur ki, bu
kitaplarda tahrifler olmutur. Yani bu kitaplar da Tanr katndan indirilmi kitaplar olarak sunulduu halde, Tanr bu kitaplar, tahriflerden korumamtr. Tanr
onlar korumad halde, Kuran niin korusun?! Nitekim ite Kurann
orijinallerini, yok olmaktan korumam!
Dr. Subhi es-Salih de, peki Osman mushaflar imdi nerede? diye bir soru
sorulabileceini ve uradadr diye kimsenin bu soruya doyurucu karlk
veremeyeceini, daha dorusu bu mushaflarn imdi, hibir yerde bulunmadn
yazmaktan kendini alamyor.5
Durum buyken, kukular nasl silinebilir?
Burada kesin olarak sylenebilecekler var:
4 Tercman, 7 Haziran 1988, s.9.
5 (kz. Dr. Subhi es-Salih, Mebhis F Ulmil-Kuran, Beyrut, 1979, s.87.
161
1) Hi kimse, kesin kanta dayal olarak, Kuran diye bilinen eldeki btnn,
Muhammed dneminde yazdrlanlara her ynden tmyle uygun olduunu kesin
olarak ileri sremez.
nk:
a) Yukarda da belirtildii gibi eldeki Kurann asllarndan hibiri, dnyann
hibir yerinde yoktur, bulunamamaktadr.
b) Hafzlarn bellekleri, kesin dayanak olmakta yeterli deildir.
Deildir nk:
Yeterli olsayd, Kuran derleyip yazma giriimlerine gerek kalmazd.
Kurann derlenii, yazl srasndaki hafz says, nemsiz denecek lde
azd.
En salam saylan kaynaklardan Buhrde de bu aka belirtildii halde, slamn
savunurlar, bu gerei yok saymak iin byk abalar harcyorlar:
Buhrnin yer verdii ve Tecrd-i Sarhte 1532 no. lu hadis olarak yer alan Enes
hadisi -ki bu hadis, Kmil Mirasn Tercemesi ve izahyla birlikte fotokopi olarak,
zerinde grlt koparlan yazda yer almtr- aka dile getiriyor:
Peygamberin dneminde, Kuran ezberlemi olanlarn says, drttr.
Bunlarn kimler olduu da, hadiste, adlaryla birlikte aklanyor.
Ne var ki hadisin izahnda, her nasl olursa olsun slam savunma ve hibir
kesimine toz kondurmama gayretinde olanlardan Kmil Miras, adet mefhumunun
ziyadeyi nefyetmeyeceini, yani belirli bir say verilmi olsa da, bunun, saynn daha
ok olmasna engel olmayacan ileri sryor. Bu tr yorumlar, dinsel evrelerde her
zaman grlr. Buna gre drt denebilir, ama aslnda be, alt, yedi... de olabilir.
Daha okda olabilir. Sayyla hangi snr konursa konsun, yoruma snr yok. Diyelim
ki, u anda u evde drt kii vardr deniyor. Aslnda be kii vardr o anda o evde.
Ya da on kii, yz kii vardr. yleyken u anda bu evde drt kii vardr sz
yanl ya da yalan saylmayabiliyor. Yorum byle iliyor slamda! Bu yorumla,
hafzlarn says oaltldka oaltlyor.
Tayyar Altkula, hemen herkesin ve bu arada Kmil Mirasn ezberledi anlamn
verdii cemaa szcne, durumu kurtarmak iin toplad anlamn veriyor.
Gerekte de szcn asl anlam bu. Ama baka elikilerden kurtulmak iin slam
uzmanlarnca genellikle, buradaki ceme, ezberleme anlam verilir. Syutinin eltkannda da bu belirtilir. Ayn kaynaa dayanm grnen ve dipnotunda gsteren
Altkula, hadisi yorumlarken, Kuran Hz. Peygamber zamannda toplad ve bu
konuda cami olduklar ileri srlen sahabilerin yapt bu iten maksat, onlarn
Kuran btn kraet vecihleriyle, tefsiriyle, nasih ve mensuhuyla, retim usulyle
ezberlemek suretiyle, bu konudaki uzmanlklarna ve dier sahabilere stnlklerine
iaret etmektedir.6 Cmlenin bu denli berbatlnn, Altkulan kendini ok
zorladndan kaynaklanm olabileceini dnyorum. Altkula burada kendi
6 Tercman, 6 Haziran 1988.
162
deyimiyle bir kurnazlk yaparak, yorumu Syutiye dayandryor. Gerekteyse, bu

yorum, Syutideki yorumlar iinde yalnzca biridir. 7 Kald ki Altkula burada bir
elikiye de dyor. Toplad anlamn verdii cemaaya, bu kez bu yorumda
ezberledi anlam vermi oluyor. Ve kald ki, ileri srd yorum, Syutidekini de
tam olarak yanstmyor. stelik, Kuran, o syledii biimiyle ezberlemi olmak
mmkn de deildir. Kuran, btn kraet vecihleriyle, tefsiriyle, nasih ve
mensuhuyla, retim usulleriyle birlikte ezberlenemez. Bu, insan doasna
aykrdr, kendisinin de kulland szckle muhldir (yani olamaz). O nedenle de,
ne Syutide, ne de bir baka kaynakta, bu apta dnlemeyecek trden bir sav ileri
srlmtr.
Syutide, sz edilen kaynakta ve ayn yerde, Enes hadisini yorumlamak, durumu
bir lde de olsa kurtarmak iin yorumcularn ne denli zorlandklar ok ak
biimde grlyor. Yorumlarla say oaltlrken, Kurtub dayanak alnarak,
Yemamede 70 kurrann ldrld ileri srlyor. Kurra, Kuran ok okuyan,
yada ok iyi okuyan, Kuran uzman demektir. Bu nitelikteki biri HAFIZ olabilir
de, olmayabilir de...
Abartmal yorumlarla hfz says arttrlrken, yzlerceye, binlerceye
karlyor! Yalann snr yok ki karlmasn! Ali Bula, 2000e Doruda yer
verilen yazsnda bunu yapyor. Tarihi, bilim, akl, mantk llerini
umursamazcasna, Yemame savanda, bin kiinin Kuran hfz olduunu,
bunlardan 700 kiinin ehit dtn, geriye 2300 hfz kaldn ve bunlarn
Medineye sa salim varmay baardn yazyor.8 Oysa yukarda belirtildii gibi,
Syutide, Kurtubden, Yemamede, 70 kurrann ldrld aktarlrken bile gerei abartmasz dile getirmiyor. Bulan yazsnda bu abartma, daha da iirilerek
70 says, 700e karlyor. Dinsel evreler neler yapabiliyor, varn dnn!
Gerek btnyle baka. Peygamber dneminde, Kuran ezberlemi olanlarn
saysnn drt olduunu aklayan Enes hadisindeki say bile, gereinden daha
abartmaldr. Yani gerekteki saynn bundan daha az olduu bile savunulabilir.
Peygamber dneminde Kuran tamamlanm deildi daha. Onun iin, Peygamberin
dneminde Kuran hafz vard demek bile, bugnk anlamna pek uymaz. Neden ki
bugnk anlamyla hafz, Kuran tmyle ezberlemi kimsedir. Kuran
okuyanlarn says kukusuz, giderek artmtr. Ama eskilerin hafz diye
nitelediklerinin tmn, bugnk anlamyla hafz diye almak yanltr. Kurandan
bir para ezberlemi olan kimseye de hafz denirdi. Bugnk anlamyla hafzlk
gelenei, ok sonraki yzyllarda balamtr. Kurann derlendii dnemlerde bu
7 Syuti, el-tkan, en-Nevul-Irn, c.1, s.94.

8 2000e Doru, 5 Haziran 1988, s.16.
163
gelenek, yok denecek lde nemsizdi. Kuran batan sona ezberlemek, kimsenin
kolay kolay katlanaca i deildi. Mslman olanlarn ou, mellefetl-kulb
(kalbleri karlarla slama kazandrlm olanlar) denenlerden, yani rvetle
Mslman olanlardan oluuyordu. Ksacas; O dnemlerde, hfz diye ne srlenlerin ezberleri, eldeki Kurann hi deimeden korunabildiinin kant
olacak gte deildir.
c) Kurann bize mtevatr olarak geldii yolundaki sava da gvenilemez. nk:
Kaynaklar, Kuran ilk derleme iine, Zeyd bn Sabitin tek bana giritiini
aktarmakta birleir. Bu durumda da tevatr basama olumaz. Bilindii gibi,
uzmanlarna gre, bir metnin, bir bilginin mtevatr niteliine kavuabilmesi iin,
yalanda birlemeleri dnlemeyecek kadar ok kimse tarafndan iletilmi olmas
gerekir. letme, birok kanaldan olmaldr. Uzmanlarnca verilen sayya gre, en az on
kanal gereklidir. Zeyd bn Sabitin bavurduu sylenen iki tank yalnzca Zeydi
ilgilendirir. Yani ayr kanal saylmazlar daha berideki alclar iin. Bunlar hesaba
katlsn diyelim, kanal e ular; tevatr olumas iin bu da yetmez. Metnin
sonradan u kadar kiiye, bu kadar kiiye onaylattrlmas da durumu kurtarmaz.
nk temeli yalnzca Zeyde, bir de hesaba katarsak bavurduu iki tana dayanyor.
Kald ki Osman dnemindeki kurulda grev ald bildirilen kiilerin says da
mtevatr olmak iin yeterli olmuyor. Ve kald ki, tm Kuran metinlerinin birinci
aslnn da, ikinci aslnn da, dahas Osman dnemindeki resm Mushafn da
orijinalleri elde bulunmad iin mtevatrlk iyice suya dyor. Geri
mtevatr olmad halde yle saylanlar (hkmen, manen mtevatr olanlar)
vardr. Ama bunun da koullar vardr. Konuyu daha baka alanlara tarmamak ve
uzatmamak iin geiyorum.
Ksacas, zellikle usll-fkh (slam hukuku) yazarlarnca ileri srlen
Kurann mtevatrl sav da ie yaramyor.
Demek ki, elde bulunan Kuran, her ynden ve tmyle aslna uygundur
diyebilmek, bunu bilimsel bir gereklik ve kesinlikte syleyebilmek iin dayanaklar
yeterli deildir. Tutunulan ne varsa, biraz incelenince, rkl yznden dalp
gidiyor.
2) Tersine eldeki Kuran, aslna gre birok ynden deimitir demek iin ok,
pek ok neden var:
a) Szlk anlamyla deiik okunu biimleri demek olan kraet vecihleri
(vchul-kraet): Yaznn snr, bu konuyu burada geni olarak almaya elvermez.
Ksaca u belirtilmeli ki, bugn eldeki Kurann metni, yazs ne olursa olsun; kimi
szckler, cmleler, kimi yerde anlamlar bile deitirecek nitelikte deiik biimde
okunuyor uzmanlarnca. Ve bu okunularn ok nemli bir kesimi salam kabul
edilir. Yani bunlara kar klmaz.
164
Bunlardan kiminde yalnzca hareke deiiklii vardr. rnein Mide Suresinin 6.

ayetindeki bir szck, eldeki Kurann Snniler kesimindeki harekeliniine gre
erclekm okunuyor. Buna gre anlam: Ayaklarnz da ykayn!dr. bn Kesir,
Ebu Amr, Hamza ve Ebubekirin okuyuuna gre erclikm biimindedir. O zaman
anlam deiiyor, ayaklarnz da meshedin! oluyor. Bu nedenle bir kesim (zellikle
Snniler), abdestte ayaklarn meshedilemeyeceini, ykanmas gerektiini ileri
srerken, kimileri meshetmenin yeterli olacam savunur. 9
Sormak gerekir: Muhammed dneminde bu szck nasl okunuyordu? Erclikm
biiminde mi, erclekm biiminde mi? kisi birden olamaz.
Kiminde illet harflerinde deiiklik vardr. Bu da pek oktur.
Kiminde szck tekilken, kimi okuyuta ouldur. Buna da pek ok rastlanr.
smail Cerraholu yle der:
Kraat meselesi slamda en ok tecavze uram, hatta bu iin neticesi olarak
Kuranda yanllklar olduu sylenmi, msterikler iin bir ganimet olmutur. 10
Cerraholu, konu zerinde duran doubilimcilerin (msteriklerin) kimilerinin
adlarn veriyor. Bunlardan yaknyor. Gerekte doubilimciler, birok ynden slam
propagandaclarna yardmc bile olmulardr. Kimi konulardaki fazla yanszlk
abalar nedeniyle yle eyler de sylemilerdir ki, slam propagandaclar yalnzca o
yanlar alarak Bat bilim adamlarnn da Kuran takdir ettikleri yolundaki
palavray piyasaya sregelmilerdir.
b) Sz ve szck deiiklii
Asl Kuran Yakld balkl yaz zerine yaygara koparan ve bu yntemleriyle
herkesi sindirmeye, gerekleri bastrmaya alan bil cmle grltcler, aadaki
rnekleri iyice bir grsnler:
Fotokopisi* grlen hadise gre, (Peygamberin karlarndan) ienin azadls Ebu
Yunus anlatyor:
ie -Tanr kendisinden honut olsun- bana, bir MUSHAF (Kuran) yazmam
buyurdu. Ve: u ayete (Bakara Suresinin 238. ayetine) gelince, bana haber ver! dedi.
(Ayet: Hfiz ales-Salavati ves-salavatil-vust = Koruyun namazlar! Ve (zellikle)
vust (orta) namazn...! diye balyor). Bu ayete gelince haber verdim. O zaman ayeti
bana yle yazdrd: Hfiz... ve salatil-asri = Ve ikindi namazn (koruyun). Ve
km lillahi knitn = Ve Tanrya boyun eerek ayaa kalkn (namaza durun)! (ie)
unu da syledi: Tanrnn rahmet ve selm zerine olsun, Peygamberden de bu yeti
ben byle duymutum.
9 Bu konudaki vecihler ve hkmler iin bkz. Abdurrahman Ebu Zera, Huccetul-Kuran, Beyrut, 1984 s.219-221.
10 Cerraholu, Tefsir Usul, Ankara, 1971, s.98.
* Turan Dursunun, yazsnn zgn metni elimizde, metin iinde geen fotokopileri bulamadk. Yaznn akn bozmamak
iin fotokopilerin bulunduu yerlere numaralarn koyduk. Turan Dursunun, belgeleri orijinal basklarndan aldn
bildiimiz iin konuyla ilgili alntlar fotokopilemeyi uygun grmedik.
165
Ayn konu, Hafsadan da byle aktarlr.

Ebu s: Bu hadis, hasendir (gzel), Sahhtir (salam) dedi. 11
Hadiste yer alan ayetteki ve saltil-asri sz, elimizdeki Kuranda yoktur.
Es-Selhatul-vustnn bir tefsiri, bir aklamas diye ileri srlrse, de bu
szckler, hadiste, aka ayetten bir para olarak yer alyor.
Bu konuda birok rnein de, Syutinin el-tknnda yer ald grlr.12
Eldeki Kuranda bulunmad halde, Kuran ayetleri arasnda yer ald belirtilmi
ve Kuran bilirlerince okunagelmi olan szlere, szcklere; slamn savunurlarndan
grnen Cerraholu da, kitabnda, rnekler vermek zorunda kalyor. (te fotokopisi, 23.)
Mide Suresinin 89. ayetinde, ant bozma kurtulmal (yemin keffareti)
anlatlrken, gn orutan sz ediliyor, ama bu orucun nasl tutulaca
aklanmyor. Kaynaklarda belirtildiine gre, beyy bn Kabn13 ve bn Mesudun
belirlemelerine gre, ayette bir de, ard arda demek olan mtetabitin yer
almaktadr. Bu szck, ayette var kabul edildii iin slam hukukunda, keffaret
orucu olarak tutulan oru gnlerinin ard arda olmas art grlmtr. Yani
eldeki Kuranda bulunmayan bir szck, slam hukukunda uyulmas gereken bir
hkm oluturmutur.14
7 Harf
Kuran 7 harf zerine inmitir gerekesi altnda zre balanmak istenen
deiiklikler:
meri kplere bindiren olay:
Fotokopisi grlen hadise gre, mer yle anlatyor:
Hkim Olu Hiam, Peygamberin yaad dnemde, Furkan Suresini okurken
dinledim. yle birok harflerle okuduunu dinliyordum ki, Peygamber o sureyi
bana o harflerle okutmamt. Neredeyse namazdayken yakalayp ara verecektim.
Ama, selam verene (namaz bitirene) dek katlandm. Sonra hemen giysisinden
yakalayp konutum:
Bu sureyi sana byle dinlediim biimde kim okuttu (retti)?!
11 Hadis iin bkz. Tirmiz, Snen, Kitabu Tefsiril-Kuran, c.5 s. 217, Bab: 3, hadis no: 2982.
12 el-tkan, en-nevus-Sbiu vel-Erban, c.l, s.28, 32-34.
13 mam Malik bn Enes, el-Muvatta, Kitabus-Sym, hadis no. 49.
14 Sadru-era- Saduddin Teftazn, tenkihu-Usl, et-Tavdh, et-telvih, stanbul, 1310, s.490; bn Melek, erhulMenr, stanbul, 1308, s.247.
166
Peygamber okuttu!
Yalan sylyorsun! nk Peygamber bu sureyi, senin okuduundan baka bir
biimde okuttu bana!
Sonra adam srkleyip Peygambere gtrdm. Konutum:
Ey Tanr Elisi! Bu adam Furkan Suresini, senin bana okuttuundan baka tr
harflerle okurken dinledim.
Brak onu!
Hiama:
Haydi Hiam oku!
(Peygamberin buyruu zerine) Hiam Sureyi okudu. Benim daha nce
dinlediim biimde. Bunun zerine Peygamber yle dedi:
Sure byle (adamn okuduu biimde) inmitir.
Sonra: mer, bir de sen oku! dedi. Ben de sureyi bana okuttuu gibi okudum.
Peygamber yine yle dedi:
Sure byle (senin okuduun gibi) inmitir.
(Ekledi:)
Kuran, 7 harf zerine inmitir. Ondan, hangisi kolaysa o biimiyle okuyun!15
(Fotokopi 4, ayn belge 179. sayfada da veriliyor.)
Grlyor ki, hadiste adlar geen (halife) merin rendii Furkan Suresi baka,
Hkim Olu Hiamn rendii bakayd.
imdi bir soru: Bu baka baka olan iki biimden hangisi, bugn elde bulunan
Kuranda yer alyor? kisi birden olamaz. nk Kurann yazl biimi, yalnzca
birine elverili. merin okuduu bu eldeki Kurana gemise br kalmtr. br
gemise, beriki yok demektir. Yani ikisinden biri eksiktir. Bu bile, Kuranda eksik
yoktur denemeyeceini ortaya koymaya yeter.
Bir baka soru: Hadiste, Kurann 7 harf zere indii belirtiliyor. Bu 7 harfin ne
olduu tartmalysa da, her birinde deiik sz ve anlatmlar bulunduu kabul
ediliyor. Cerraholu da bunu kitabnda dile getiriyor. (bkz. 2, 3 ve 5 no.lu
fotokopilere.) Bu 7den, bugn eldeki Kuranda hangisi vardr? Yazl biimi,
yalnzca birinin bulunmasna elverili olduuna gre, 6s, eldeki Kurann dnda
kalyor demektir. Baka trls dnlebilir mi? (te fotokopisi, 5.)
15 Buhr, es-Sahh, Kitabu Fezilil-Kuran/5, c.6, s.100.
167
7 Lehe
Hemen tm kaynaklar, Osman dneminde resm Mushaf meydana getirme
giriiminde, eitli kraet ve lehe (ive, az) farklarn atp yalnzca birine, Kurey
lehesine, en doru saylan kraete yer verme gereinin duyulmasnn rol oynadn
belirtir. Dolaysyla ok iyi anlalyor ki, Osman dneminde oluturulan resm
Mushaf, sonraki slam propagandaclarnn ve imdiki grltclerin ileri srdkleri
gibi, aslndan aynen oaltlm deildir.
Tayyar Altkula, Tercman gazetesinde, Tahrif ddiasna lmin Verdii Cevap
bal altndaki yazsnda, kendi ulemasna bile ters dyor ve deiik ive ve
lehelerin, Osman dnemindeki nshalarda deil, bu nshalarn asl olan nshada
(Hafsadakinde) bulunduunu ileri sryor. Hem ilmi, hem de ada bilimi torbaya korcasna. yle diyor:
Ancak Zeydin ilk almas, Kurann iki kapak arasnda cem edilerek korumaya
alnmas gayesiyle snrldr. Bu yzden bu ilk nsha, resm-i hat ve iml
bakmndan, bizzat Hz. Peygamberin, okunmasna izin verdii kraet
farkllklarnn (deiik ive ve lehelerin) hepsinin icrasna yetmemitir. Daha
sonra Zeydin de iinde bulunduu 4 kiilik komisyonun almas srasnda
ashabn hepsinin Hz. Peygamber tarafndan okunmasna izin verilen bu ive ve
lehelerinin icra ve edasna cevap vermek zere Mushafn yaz ve imlas gelitirilmi, Yce Kitaba tarihin en byk hizmeti yaplmtr. 16
Altkulan bu iddias, hibir kaynakta yoktur. Ve de gerekten mantk ddr.
Dnn, eldeki Kurandaki yaz, Osman dnemindekinden daha da gelimi olduu
halde, deiik ive ve lehelerin icra ve edasna elverili midir? Kukusuz hayr!
Altkula, burada szm ona bir gr sahibi roln oynuyor, ama tutmuyor. Eldeki
Kuranda, deiik ive ve lehelerin bulunmad ak. Kaynaklarn verdii bilgiye
gre, lehe farklar, Osman dnemindeki resm Mushafta da yoktu, karlmt
nk. lk derlemede vard. Altkulan alas savna greyse, bunun tersi sz
konusu! Altkula bilgilik taslayaym derken, kedi ulemasn da kmaza sokuyor.
nk bu durumda onlarn, Osman dnemindeki resm Mushaf oluturma
gerekesini de yok ediyor.
Her neyse, lehe farklar, birinde var, brnde yok. Onun iin de birinde bulunan,
tekinde yok demektir. Eldeki Kuranda farklar bulunmadna gre, eksikler
bulunduu bir gerek olarak bir kez daha ortaya kyor.
16 Tercman, 7 Haziran 1988, s.9.
168
c) Eldeki Kuranda bulunmayan ayetler:

Mslimin es-Sahhinde de yer alan bir hadise gre, ie anlatyor:
Kuranda, aru radatin mlmtin yuharrimne = (bir kadn memesinden) belli
olan on kez emme, (emienlerin st kardeliklerinden dolay evlenmelerini) haram
klar (sz), indirilen ayetlerdendi. Sonra hamsu radatin mlmtin = belli olan
be kez emme (haram klar) denerek hkm deitirildi. Peygamber ld srada
bu ayet, Kurandan bir para olarak okunuyordu. 17
Anlatlan udur: St kardeliini oluturan emmeyi nce on kez olarak
bildiren, sonra bu hkm be kez diye deitiren ayet, Peygamber lnceye dek,
Kuranda vard. imdiyse yok. Yani burada sz edilen ayet, eldeki Kuranda
bulunmamaktadr. (Fotokopi 6.)
Yine Mslimin kitabnda yer alan bir hadise gre, Birru Manede savata
ldrlen Mslmanlarn (ldkten sonra) neler dediklerini anlatan bir ayet de
Kurandan bir para olarak okunurken sonradan okunmaz olmutu. Bu ayette u szler
vard:
En belli Kavmena. En kad lakn Rabben. Fe radiye ann ve radn anhu =
Toplumumuza bildirin ki biz Tanrmza kavutuk. O bizden honut oldu; biz de
Ondan honut olduk.18 (Fotokopi 7.)
Kaynaklar (slamda en gvenilir kaynaklar) daha nice, eldeki Kuranda yer
almam olan ayetlerden, Kuran paralarndan sz ediyor ve rnekler veriyor.
Syuti de el-tkannda bunlarn birounu sralyor.19
Syutinin aktard bir hadise gre, Ebu Yunusun kz unlar sylyor:
Osman Mushaflar Tayir Etmezden nce
Babam 80 yandayken, ienin Mushafnda bana unlar okumutu. (Burada
Ahzb Suresinin 56. ayetini okuyor. Sonra burada bulunmayan u paray okuyor): ...
Ve alellezine yusallnees-suffel-evvele = ve birinci saflarda namaz klanlara da
(tanr ve melekleri salat eder). Bu ayeti, Osman mushaflar tayir etmezden nce byle
okuyorduk.20 (Fotokopi 8.)
Burada, Osmann, mushaflar tayir ettii aka belirtiliyor.
ienin tankl da bu dorultuda:
ie de, Osmann resmi mushaflar yazdrma olayndan nce, Ahzb Suresinin
200 ayetken, bu olaydan sonra 73 ayete dtn ok ak biimde dile getiriyor.21
(Fotokopi 9.)
17 Mslim, es-Sahh, Kitabur-Rada/24-25, hadis no. 1452, c.2, s,1075.
18 Mslim, es-Sahh, Kitabul-Mescid/297, hadis no. 677, c.l, s.468.
19 Syuti, el-tkan, c.2, s.32-34.
20 Syuti, el-tkan, c.2, s.32-33.
21 Syuti, el-tkan, 2/32.
169
Yani iki kadn da, biroklar gibi, Kuran surelerindeki ayet saysnn, Osman
dneminde deitiini, akas tahrif edildiini belirtiyor.
Yine Syutide, nl beyy bn Kab ile Zerr bn Habi arasnda u konumann
getii aktarlr:
Ahzb Suresini ka ayet sayarsn?
72-73 ayet.
Hayr, bu sure ayet says ynnden Bakara Suresine denkti. (Bakara Suresinin
eldeki Kuranda ayet says 286.)22 (Fotokopi 10.)
Aka grlyor ki, eldeki Kurandaki eksiklikler kmsenmeyecek boyutta:
Yalnzca Ahzb Suresindeki eksiklik bile, Peygamberin karlarndan ienin
tanklna gre 127, beyy bn Kab tanklna gre 213 ayettir.
imdi grltc slamc ve eriat evreler buyursunlar, bunu da inkr etsinler,
bunun iin de iftira deyip grlt koparsnlar.
10 nolu fotokopideki parada grld gibi beyy bn Kab, Ahzb Suresinde ne
denli eksiklik olduunu belirtirken, bu surede bir de Recm Ayeti bulunduunu
belirtiyor ve bu ayetin metnini veriyor.
Recm yani evliyken zina eden sululara talayarak ldrme cezas uygulamas
slam hukukunda bulunduu halde, eldeki Kuranda yer almayan bu Recm Ayeti,
son derece nldr ve en salamlar da iinde bulunmak zere tm hadis
kaynaklarnda gemektedir.23
slam hukukular, zellikle Hanefi kesim, recm cezas iin bu ayeti, yani
Kuranda bulunmayan, ama hkmnn geerli olduu belirtilen Recm Ayetini
dayanak alrlar.24
Syutide, eldeki Kuranda bulunmayan ayet ve Kuran paralarna verilen
rneklerden: (Fotokopi 11).
bn mer, Kurann ou, Eksilip Gitmitir Diyor
(Fotokopi 12) grlen parann Trkesi aynen udur:
Bu trn (yani hkm geerli olduu halde szleri eldeki Kuranda bulunmayan
Kuran paralarnn) rnekleri oktur: Ebu Abd dedi ki: brahim Olu smail
Eyyubdan, o da Nfiden, o da bn merden aktarm olarak bize haber verdi.
bn mer yle dedi:
Sakn herhangi biriniz Kurann tmn elimde tutuyorum (elde eltim) demesin!
Tmnn ne (ne kadar) olduunu bilemez. Kuku yok ki Kurandan ou (yok
22 Syuti, el-tkan, 2/32.

23 Buhri, Kitabul-Hudd/30; Mslim, Kitabul-Hudd/15, hadis no. 1691; Ebu Davud, Kitabul-Hudd/23, hadis no.
4418; Tirmiz, Kitabul-Hudd/7, hadis no. 1431.
24 Sadru-eria-Teftazn, Telvih, Tavdh, 2/487.
170
olup)gitmitir. Onun iin herhangi biriniz yalnzca grnrde olan aldm desin. 25
Grltc evreler, buyursunlar, bn mere de iftira ediyor desinler!
Bu evreler, grltlerle, tehditlerle, her eyi bastrabileceklerini ve gerekleri
sonsuza dek rtebileceklerini sanyorlar. Zaman zaman da, her gn laiklii ve yasalar
inedikleri halde, yasa uygulayclarn kendi yanlarna ekme abalarna giriyorlar.
Oysa abalar hounadr. Kol kanat gerdikleri karanln mr de, a kadardr.
Tutulan ve gcn nleyemezler.
Eldeki Kuranda eksiklikler bulunduu gibi, ilk asllarna gre eklemeler de
vardr. Bunun saylamayacak kadar kantlarndan biri de, eldeki Kuranda pek ok
grlen elikilerdir.
Rastgele bir rnek:
Kuranda kimi ayetlerde, Muhammedin ve Kurann nsa, yoruma gre
insanla gnderildii bildirilirken, Enm Suresinin 92. ve r Suresinin 7.
ayetlerine gre, yalnzca mml-Kura yani Mekke ve evresine gnderildii
bildiriliyor. Hibir Tanr inancnda rastlanamaz ki, eksiksiz, bilgisi sonsuz diye
nitelenen bir Tanr, birini nce bir yere, dar bir evreye Peygamber olarak gndersin,
sonra da imdi seni tm insanla Peygamber yaptm! desin.
Bu anlatlanlar ne yalan, ne iftira, ne de hakarettir. Olgular, gerekleri dile
getirmektir.
Mervan Hafsann Mushafn yaktrd dendi ve bu kaynandan aktarld diye
baslan yaygaralara dnelim:
Bu yaygaralara hi gerek yok. nk, bugnk Diyanet leri Bakan Mustafa Sait
Yazcolu da sz konusu Mushafn yakldn kabul etmek zorunda kalyor. stelik,
komisyonun yaktn sylyor. yle diyor: Hz. Osmann zamannda ayn
komisyonca oaltlarak mam ad verilen nshas Osmann yannda alkonulmu;
dier nshalar muhtelif merkezlere gnderilmi; (komisyon) Hz. Hafsa nshasn alp
yakmtr...26 Bundan daha ak itiraf olur mu?
Yazl Tarihi, Haziran 1988
25 Syuti, el-tkan, en-Nevus-Sbiu vel-Erben, 2/32.

26 Milli Gazete, 3 Haziran 1988; Kenajans 3 Haziran 1988.
171
KURAN TAHRF EDLMTR*
Libyann, Tahrif edilmi Kuran basp yaymlad ileri srlyor. (Kuran,

1986, slama Davet Cemiyeti yaynlarndan)
Kurann tahrif edildiine, edilebildiine ilikin, slam dnyasnda yeni itiraflar
gzleniyor. Devrimci Kurtulu Murtaza (Ali) Hareketi adl slamc rgt, Libya
Cemahiriyesi Mushaf adyla baslp yaymlanan Kurana kar tepki gsteriyor ve
yaymlad bildiriyle, slam dnyasna seslenerek, bu tahrif karsnda, tm
Mslmanlarn birlikte seslerini ykseltmelerini istiyor.
Aktarldna gre, merin olu yle demitir:

Hibiriniz, Kurann tmn elimde tutuyorum demesin. Bilir mi ki Kurann
(ayetlerinin) ou, yitip gitmitir. Ama herhangi biriniz, Kurandan ne kalmsa
(grnte ne varsa) o kadarn elimde tutuyorum desin.1
Kuran, Tanrnn korumas altndadr, Kuran, bir harfi bile deimeden
korunagelmitir, slam dnyasnn her yerinde Kuran ayndr... trnden savlar,
artk gcn yitirmekte.
1 Celaleddin Syuti, el-tkan fi Uluml-Kuran, 2/32.

* Turan Dursunun bu yazs 2000e Doruda Eren Kutsuz imzasyla yaymlanmtr.
172
Halife merin olu (bn mer) bile, ak ak: Hibiriniz Kurann tmn
elimde tutuyorum demesin. Bilir mi ki, Kurann (ayetlerinin) ou yitip gitmitir.
Ama herhangi biriniz, Kurandan ne kadar kalmsa o kadarn elimde tutuyorum
desin... diyerek, Kurandan ounun eksik olduunu sylemiken2 ve bugn eldeki
Kuranda yer almad halde ezberlerde ve kitaplarda aktarlagelmi ayetler bulunurken,3 Kurann hi deimedii yolundaki propaganda piyasaya srlegelmitir.
Gerek o ki, milyonlarca, milyarlarca inanrn kafasna ylece yerletirilmitir. Artk
bu yutturmaca, orasndan burasndan yara almakta. Bugn Libyada birok ynden
farkl bir Kuran baslm ve Cemahiriye Mushaf diye de adlandrlm bulunuyor.
Devrimci Kurtulu Murtaza Hareketi adl rgt de basyor feryad. Tm slam
dnyasna seslenerek, Gelin, bize katln, buna kar kalm, frsat vermeyelim!
diyor.
Sz konusu slamc rgt, nce ilkeler sralyor:
1) Osman yaz biimi (er-Resml-Osmn), hi yorum yaplmadan rnek alnmas
gereken bir Kuran yaz biimidir. Kuran yazs bir de nl kraetlere uygun olmaldr.
2) Hibir ayetin ayetlii tartlamaz. Bir kk tartma var yalnzca: O da,
besmelenin ayet olup olmad noktasndadr.
3) Eklemi olan vakf (durma) ve uzatma iaretleri koymak zorunludur.
4) Tevtr (ok kimsenin aktarmas) yoluyla aktarlagelen ve Hind rakkamlar
adyla anlan Arap rakkamlarn koymak da zorunludur.
Sz konusu slamc rgt, Cemahiriye Mushaf adl Kurann bu ilkelere
uymadn belirtiyor, ayrca da adna taklyor:
Byk, kk her lke kendine gre bir MUSHAF (Kuran) belirleyip bu lkenin
Mushaf derse durum ne olur? diyor ve bunun, iinden klmaz, korkun bir ey
olacan savunuyor. Yani, u lkenin Kuran, bu lkenin Kuran denemez
demek istiyor. yi de, dnyada yalnz bir tr Kuran vardr. Kuran her ada, her
yerde ayn olmutur, nk Kuranda hibir deiiklik olmamtr yutturmacasnn
tersine, gerekte deiik Kuranlarla karlalyorsa ve bir lke bunlardan birini,
resm Kuran diye kendisi iin seme yoluna gitmek istiyorsa ne olacak? Libyann
yapt budur ite.
Bildiri sahibi slamc rgt, bir tr yanl-doru izelgesi yapm. Uzunca bir
izelge. Daha dorusu izelgeler. rgtn doru sayd, genellikle herkesin
bilegeldii Kuranda bulunan biimdir; yanl saydysa, Libya Mushafnda yer
alanlardr.
2 Celaleddin Syuti, el tkn Fi Ulmil-Kuran, 2/32.

3 Syti, ayn yerde.
173
rgtn yanl, tahrif diye niteledii rneklerin ou, eski nl kraet

stadlarnn kraetlerinde de yer almtr. Yanlsa, tahrifse, bu yanl ve
tahrifler, yzyllardr sregelmitir.
174
Bu izelgedeki farklardan kimi hareke, kimi de harf farkdr ve bu farklar da bu

yerlerde, farkl anlamlar meydana getirmekte.4
Bu deiiklikleri grmek iin bkz. Ebu Zera Abdurrahman, Huccetl-Krat, Beyrut, 1984, 77-270, sure ve ayet srasna
gre. Bu sayfalardan kiminin fotokopisine yer verilmitir.
175
Ebu Zera Abdurrahman, Huccetl-Krat /Nafi, bn Kesir Ebu Amr
176
Devrimci Kurtulu Murtaza Hareketi adl rgtn bildirisinde, bir baka noktaya
daha dikkat ekiliyor: Libya Kurannda ayet sonu olarak gsterilen kesim, slam
dnyasnda bilinen Kuranda ayet sonu deildir. Ya da birincisinde ayet sonu
gsterilmemiken, ikincisinde ayet sonudur. Ve rnekler sralanmakta:
Bakara Suresinin 219. ayetindeki

ynfikne, Libya Kurannda ayet sonu olarak gsterilmitir, oysa bilinen
Kuranda ayet sonu deildir.
l-i mrn Suresinin 4. ayetindeki

ve enzelel-furkne, bilinen Kuranda ayet sonu deilken, Libya Kurannda ayet
sonudur.

brahime, bilinen Kuranda ayet sonu deilken, Libya Kurannda ayet sonudur.
Mide Suresinin 1. ayetindeki

bil-ukd, bilinen Kuranda ayet sonu deilken, Libya Kurannda ayet sonudur.
Enm Suresinin 73 ayetindeki

fe yekn, eldeki Kuranda ayet sonu deilken, Libya Kurannda ayet sonudur.
Enm Suresinin 161. ayetindeki Sratn mstakm, bilinen Kuranda ayet sonu
deilken, Libya Kurannda ayet sonudur.
Bakara Suresinin 219. ayetindeki

tetefekkern, bilinen Kuranda ayet sonuyken, Libya Kurannda ayet sonu
deildir.
177
l-i mrn Suresinin bandaki

elif lm mm, bilinen Kuranda ayet sonuyken, Libya Kurannda ayet sonu
deildir.

vel-ncl, eldeki Kuranda ayet sonuyken, Libya Kurannda ayet sonu deildir.
Nis Suresinin 44. ayetindeki

Sebl, eldeki Kuranda ayet sonuyken, Libya Kurannda ayet sonu deildir.
Enm Suresinin 107. ayetindeki

bi vekl, eldeki Kuranda ayet sonuyken, Libya Kurannda ayet sonu deildir.
Bildiride, slam dnyasnda bilinen Kurandakilerle Libya K uranndakiler
arasnda bulunan daha baka farklara da dikkat ekiliyor ve btn bunlarn, yanl
olduu ve Kuranda tahrifler oluturduu dile getiriliyor.
rgtn bildirisini okuyanlar, tahrif diye nitelenenlerin, yalnzca Libya
Kurannda bulunduunu sanabilirler. stelik, bunun sanlmas istenmekte. Yeniymi
gibi ortaya atmak, yeni bir yutturmacadr. izelgede yer alan eski ve nl kraet
uzmanlarnn kraetleri de gsterir ki, sz edilen, tepki gsterilen tahrifler yeni
deil. Dahas: Kurandaki yalnzca harekeler, harfler deil, kelimeler,
cmleler, ayetler de, deiik metinlerde, mushaflarda, deiik olarak yer
almtr. Ama bunlar gzlerden karmak, sakl tutmak iin elden gelen yaplm,
bunun iin yzyllar boyu trl, akla gelmedik hilelere, sahteliklere ve
propagandalara bavurulagelmitir. Deiik Kuran paralarna, yani ayn sure ve
ayetlerdeki szlerin, ok deiik biimde ortaya kna Peygamberin kendi
dneminde hile rastlanyordu. te bir rnek:
178
Buhr, es-Sahh, Kitabu Fezilil Kuran. El yazlar Turan Dursuna ait.
Muhammedin en yakn arkadalarndan (Halife) mer, bir gn, Hkim Olu

Hiam, Furkan Suresini okurken dinler, Hiamn, bu sureyi, kendisine retilenden
tmyle baka szlerle okuduunu grr. fkelenir. Ve yaka paa tutup Peygambere
gtrr. Anlatr Peygambere. Peygamber ikisini de ayn sureyi okutur. Baka baka
szlerle okuduklar halde, ikisini de onaylar. Kuran byle indirilmitir der. Ve ekler:
Kuran 7 harf zerine indirilmitir. lginci odur ki, bugn slam dnyasnda bilinen
Kuranda, sz edilen 7 harfin yalnzca biri, evet yalnzca bir tanesi
bulunmakta. Harflerle amalanan ne olursa olsun, 7 harften 6s eksik. Demek ki,
179
bugn eldeki Kurann indirilmi olduu ileri srlenlerinden yalnzca yedide biri
bulunuyor. Yedide altsysa yok. Ne denli ilgin deil mi? Bu 7 harf, bir
yutturmacay tezghlamak ve deiik Kuranlar bulunduunu rtbas etmek iin
uydurulmutur, ama farknda olmadan bir baka ynde ak verilmitir, Kurandan peygamber dnemindekilerden- ounun, hem de byk bir ounluunun eksik
olduu meydana kmtr. Yaznn banda yer verilen ve Asl Kuran Yakld
baln kapak yaptmz saymzda da sunulan,* merin olunun ilgin szleri de
bunu anlatmyor mu? Asl Kuran Yakld balnn kapak olduu saymzda daha
baka belgeler ve bilgiler de yer almt. Orada dile getirilen gerekler, karlarn
kitlelerin imanlarn smrmekte bulan evreleri, zellikle din ulemasn ok
kzdrm ve telalandrmt. Kimi gazetelerde, svgleri, tehditleri, grltleri
stunlar, sayfalar doldurmutu.
Libyada baslan ve herkesin bildii Kuranla arasnda birok farkllklar bulunan
Mushafn, Libya Cemahiriyesi Mushaf diye adlandrlmasna gsterilen tepki ok
sama. Alinin Mushaf, ienin Mushaf, beyy bn Kabn Mushaf, bn
Mesudun Mushaf... bululur da, falann, filann, falan lkenin, filan lkenin ve bu
arada Libyann Kuran olmaz m? Gerek olan ne kadar rtlebilir, ne kadar
saklanabilir? Basklar, tehditler, saldrlar, ikenceler, ldrmeler tarih boyu
sregelmeseydi kim bilir daha nice gerekler ortaya karlacakt. Kurann bir
harfinin bile deimeden sregeldii yolundaki katksz yalan, inanrlar zerinde bu
denli etkili ve yerlemi olamazd. Bugn herkesin bildii Kurandaki birbirini
tutmazlklar, elikiler, insan akl ve mantyla hibir ynden uzlamayan nice neler,
baaryla saklanmtr kitlelerin gznden. Kuranda akl d, bilim d hibir ey
yoktur diye ilene ve allagelmitir. Ama bundan sonra gerekler daha bir aklkla
gzler nne serilecektir. Karanlklardan yarar umanlara, imann krl, koullanml ve karanl stne kuranlara kar, akl ve bilimin aydnlk yolunda olanlarn
yapabilecekleri ok ey vardr.
Konu yle zetlenebilir:
1) Devrimci Kurtulu Murtaza Hareketi adl rgt, Libyada baslan ve Libya
Cemahiriyesi Mushaf diye adlandrlan Kurann hem byle adlandrlmasna
kzyor, hem de bu Kurandakilerle slam dnyasnda herkesin bildii Kurandakiler
arasnda farklar var diye tepki gsteriyor. Libya Cemahiriyesi Mushafnda
grd deiiklikleri yanl, tahrif diye niteliyor. Bunlarn da, Yahudilerden,
siyonistlerden, masonlardan kaynaklandn ileri sryor. Ne var ki szn ettii
farklar, tahrif diye nitelenen deiiklikler hep olagelmitir. Ne denli rtbas edilse
de, nllerin Mushaflarnda, kraetlerinde de yer almtr. Yukardaki izelgede
adlar verilen kraet sahipleri, Libya Mushafyla buluuyorlar. Bunlarsa rastgele
kimseler deillerdir.
* 2000e Doru, say 23, 29 Mays 1988. Bkz. elinizdeki kitapta, s.140.
180
rnein:
Medineli Nfi (H. 70-169/ M. 689-785), 7 kraet sahibinden biri ve slam
dnyasnn en nemli, gvenilir saylan Kuran uzmanlarndandr.
bn Kesir (H. 45-120/ M. 665-737) de 7 kraet sahibinden biridir ve bu alanda
Mekkenin en gvenilir bulunan nderi olmutur.
Ebu Amr (H. 68-154/ M. 687-770) ve tekiler de yle. Hep kraet stadlardr
bunlar ve slam dnyasnn ileri gelenlerindendir.
Asm Kesi (Ebu Zera Abdurrahman, Hccetl Krat)
181
Nafi, bn Kesir, Ebu Amr (Ebu Zera Abdurrahman, Hccetl Krat)
182
Nafi, bn Kesir, Ebu Amr, Ebu Behr (Ebu Zera Abdurrahman, Hccetl Krat)
183
Grlyor ki, Libya Mushafnda bulunan ve tahrif, yanl diye nitelenen

deiiklikler yeni deildir. Bu tahrifler, slamn en gvenilir Kuran uzmanlarnca da
benimsenegelmitir.
2) Bununla birlikte gsterilen tepki, bir itiraf niteliini de tamakta. Kurann
tahrif edildiinin, edilebildiinin itirafdr bu.
3) Kurann asllar, gerekleri saklamak iin eitli dnemlerde yaklmam
olsayd, her ey daha bir ak anlalacakt.
4) Karanlklar yarlarak yaplan aratrmalar, ok eye k tutuyor. Yaplacak
aratrmalar, gerekleri daha da gn yzne karacaktr. Basklar, yldrmalar, slam
dnyasnda herkesin bildii Kurann, nice deimelere urayarak srp geldii
gereinin her geen gn biraz daha ortaya kmasn nleyemeyecektir.
5) Kuran savunucular, Kurann, Tanrnn korumas altnda bulunduunu
savunup dururlar. Bunu da daha ok, Hicr Suresinin 9. ayetine dayanarak yaparlar. Bu
ayetin anlam udur: ZKRi (yoruma gre Kuran) biz indirdik; onun koruyucular
da kesinlikle biziz.
Kuran koruma iini, Tanrnn kendi zerine almas stne biraz durmak gerekir.
Tanr Kuran neden koruyor? Ayette bu sorunun karl var: nk onu biz
indirdik! Tanrya byle syletiliyor. Ancak, Kurann, Tevrata ve ncile ilikin
ayetleri gz nnde bulundurulduu zaman, koca bir ELK ortaya kyor: Kuran
ayetlerinde ok ak biimde, Tevratn, ncilin de Tanr katndan indirildii
bildirilir. slam dnyasnda, bu kitaplarn, zamanla tahrife uradklar ve bu yzden
yeni bir kitap olarak Kurann indirildii inanc paylalr. Buna ilikin ayetler,
hadisler kant olarak gsterilir. Soru u: Tanr, kendi indirmesidir diye Kuran
koruyor da, yine kendi indirdii kitaplar olan Tevrat, ncili neden korumamtr?
Bu soruya kimse doyurucu karlk veremez.
Demek ki Kuran Tanr indirdi, koruyucusu da Odur! yolundaki sav, havada
kalyor. Yukardaki ayeti kant diye gstermek de bouna. merin olunun -yaznn
banda yer verilen- Kurann ounun yitip gittiine ilikin szleri ve daha nice
belgeler, gerekler de, yukardaki ayeti dorulamamakta. Bu ayetin de, Kurann hi
deimeden geldii yolundaki propaganda iin, sonradan uydurulup Kurana
eklendii sylenebilir.
Yazl tarihi: Temmuz l988
184
DEVRMC KURTULU MURTAZA HAREKETNN BLDRS
185
186
187
188
189
Yazl tarihi: Temmuz l988

190
SLAMIN ANAYASASI*
slam anayasas nedir?

slam cemaatinde 19. yzyldan sonra zellikle bir kesim slam ulemas slamn
anayasa biiminde gndeme getirilebileceini dnmler ve slam ynetiminin byle
bir anayasa ile hem daha ada hem daha salkl olabileceini savunmulardr.
slamclarca Kuran anayasa deil midir?

Kukusuz yle, ancak Kuranda btn konular srayla dzenlenmi deildir. Bir
sra izlenemedii iin de ada yasa ve anayasa anlayna pek uymaz. Dahas derli
toplu olmamas nedeniyle. Bir de her konuyu iine almad iin slam hukuku, slam
fkh diye bir ey yaratlp ortaya konmutu. Yani bu bir gereksinimden kaynaklanmtr. Ancak amzda slam fkhn da ada bir anayasa grmek mmkn
olamayaca iin, son an slam ulemas bu fkh maddeletirme yoluna gitmi, adna
da anayasa demilerdir.
Bu anayasay hangi akm uyguluyor?

En bata Hizbt-Tahrir rgtn syleyebiliriz. Teorisyeni olan Tahayiddin
Nebhani ngilizlerin desteiyle bir anayasa yazmtr. Bu anayasa iin MukaddimettDustr da deniyor. Tahayiddin Nebhaninin Hizbt-Tahrir yaynlarndan Nizam-l
slam adl bir kitab vardr, 1953 ylnda 5. basks yaplmtr. Bu kitapta anayasa da
yer almaktadr. Mukaddimett-Dstr ise gerekeli anayasadr.
Peki neler var bu anayasada?

Bu anayasada 1. maddede devletin tm kurumlarnn ancak slam lleri
ierisinde geerlilik kazanaca, hibir yasann ve anayasann bu llerin dna
kamayaca belirtilir. 2. maddede ise devlet bakannn eriat hkmlerini kurala
balayabilecei, onun eriat yasas dedii eye ynetilenlerden herkesin uymak
zorunda olduklar belirtilir.
* 2000e Dorunun Turan Dursunla yapt bir grme.
191
Tahayiddin Nebhani, Nizaml-slam, 5. Basm, 1953, Arapa
192
Devlet neden norm koyma yetkisine sahip?

nk bu hareket ngiliz destekliydi. eriat dogmalar bu hareketi
destekleyenleri de g durumda brakabilirdi. O nedenle bu esneklik zellikle
konulmutur.
Bu anayasann Trkiyeye etkisi oldu mu?

Evet. nk slam egemenliinin zlemi iinde olanlar iin ok ekici olmutur.
Trkiyede biroklar Hizbt-Tahrir akmnn iine girmilerdir. Bunlardan bir doent
de 1969 ylnda biroklaryla birlikte yakalanmtr. Ben de Ankara 1. Ar Ceza
Mahkemesince bilir kii olarak tayin edilmitim. Anayasalarn ve tzklerini dilimize
evirip mahkemeye sunmutum. Mahkeme de ilgin bulmu, kitap olarak
yaymlamt.
Tzklerinde ne vard?
Tzklerinde nasl rgtlendikleri anlatlr. rgtleni biimlerine bakldnda
bir hcre yntemi gze arpar.
Nasl bir ynetim kurmak istiyorlar?

Dnya apnda bunu gerekletirmek istiyorlar. Her bir lke bir il kabul ediliyor.
Trkiye, Hizbt-Tahrirciler iin slam egemenliine bal bir ildir yalnzca.

193
KURANDA ANA KONULAR*
1) ACIMA
2) ALIK
3) ADAK
4) ADALET ANLAYII
5) AHRET
6) AHLAK ANLAYII
7) ALE, SEKN ALELER
8) AKIL
9) ALLAH
10) ALLAHIN ASKERLER
11) ALLAHIN BEKLER
12) ALLAHIN BOYASI
13) ALLAHIN PARTS
14) ALLAHIN TAHTISARAYI (AR)
15) ALTI GNDE YARATI
16) ANAYASA
17) ANT
18) ANTLAMA
19) ARAP
20) ARMAAN
21) AYET
22) AZAP
23) BAKREYKEN DOURMA
24) BESN-BESLENME
25) BEYNSZLK
26) BLG
27) BLNEMEYENLER
(BE BLNEMEYEN)
28) BOAMA
29) BOYUN EMEK
30) BY
31) CAHLLK
32) CAN
33) CARYE
34) CEHENNEM
35) CENNET
36) CEZA
37) CHAD
38) CN
39) CNSEL YAAM
40) CUMARTES YASAI
41) ALIMA
42) DN
43) DORU OLAN
44) DOMUZ-DOMUZA EVRME
45) DOST-DOSTLUK
46) DNYA
47) D
48) DNCE
49) EBU LEHEB VE KARISI
50) EFEND-EFENDLK
51) EVLLK
52) FAZ
53) FARZ
54) FISILTININ CEZASI
55) FDYE
56) GANMET
57) GECE-GNDZ OLAYI
58) GK (YED KAT GK)
59) GKTEN YYECEK
NDRLMES
* Turan Dursun, 2000e Doruya yazmaya balad zaman, Dou Perinekin dilei zerine verdii konu balklar.
194
60) GN
61) GNAH
62) HABER
63) HACC
64) HAK
65) HARAM
66) HELAL
67) HDAYET
68) HUR
69) BADET
70) BLS
71) K
72) FK (EYE FTRA)
OLAYI
73) NAN
74) NCL
75) NSAN
76) RADE
77) SA
78) SLAM
79) Y-KT
80) KADIN
81) KADR GECES
82) KAFR
83) KALB
84) KARDELK
85) KADER-KAZA
86) KIBLE
87) KISMET
88) KIYAMET
89) KN
90) KTAP
91) KORKU
92) KLE-KLELK
93) KURAN
94) KURTULU
95) KUKU
96) LEVH- MAHFUZ
97) LUT TOPLUMU
98) MAL-MLK
99) MELEK
100) MAYMUN-MAYMUNA
DNTRME
101) MLLET
102) MRA
103) MRAS
104) MUCZE
105) MNAFIK
106) NAMAZ
107) NAMUS
108) OKUMA
109) OLGUNLUK
110) ORTAY YOL
111) ORU
112) OYUN
113) - ALMA
114) FKE
115) T
116) L
117) LM-LM TES
118) PEYGAMBERLK
119) RESM
120) RUH
121) RVET
122) SADAKA
123) SALIK
124) SAKINMA
125) SALAT-SALAVAT
126) SANAT
127) SAPIKLIK
128) SAYI
129) SERTLK
130) SEVG
131) SIINMA
132) SINAV
133) SIR
134) SLAH
135) SOLCULUK-SACILIK
136) SORU
137) SZ
195
138) SU
139) SNNET
140) AHTLK
141) AKINLIK
142) EHTLK
143) TABU
144) TANRI-TANRIL AR
145) TALAMA-TEVRAT
146) TOPLUMLAR
147) TVBE (TEVBE)
148) UMAK
149) UUR-UURSUZLUK
150) UNUTMAK
151) UTAN
152) UYARI
153) UYKU
154) FRK-FRKLK
155) VAHY
156) VEL
157) YAMUR
158) YAKIN-AKRABA
159) YALAN
160) YARATILI
161) YASAK
162) YAZGI
163) YAZMAK
164) YEL
165) YENLK
166) YCELK
167) ZAMAN
168) ZEKAT
169) ZKR
170) ZNA.

196
KURAN ANSKLOPEDS
zellii
Tarihte, slam dnyasnda da LKTR.
ABC srasna gre dzenlenmitir.
Herkesin anlayabilecei bir dil kullanlmtr.
lgili ayet ve hadislerin Trkeleri ve aklamalar vardr.
Aklamalar, yorumlar, slam dnyasnn en nemli uzmanlarnndr.
Her aklama ve yorumun kayna gsterilmitir.
Kaynaklar, slam dnyasnda da kar klamayacak salamlkta olanlardan
seilmitir.
lgili ayet ve hadislerin asllarna da yer verilmitir.
Hadisler, Buhr, Mslim gibi en gvenilir bulunanlardan alnp konulmutur.
lkemizde, ilgili maddeler ilgili kimselere, uzmanlara okutturulup olumlu
grler alnmtr. (Bir blm eklidir.)
Aratrma yaptrlm, en ok ilgi grecek bir ansiklopedi olaca belirlenmitir.
erii
A- Kurandaki konular:
Hangi konu, Kuranda nasl yer alm?
B- Kurandaki kavramlar, szckler:
Kfr, kr, iman, insan, melek, cin... gibi binlerce kavram ve szckten
hangileri, hangi surede, hangi ayette ve hangi anlamlara geliyor? Ak, net, anlalr
biimde aklanyor.
140 fasikl ve 14 cilt olarak dzenlenmitir.
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-4, Sayfa 276)
(Yeniden Dzenlenmi Tam Metin, 1. basm Ekim 2006: Turan Dursun, DN BU-1; Tanr ve Kuran, Sayfa 197)
*Turan Dursunun Kuran Ansiklopedisini tantmak iin kaleme ald ksa bir yaz.
197
KURANDAK ELKLERDEN
I
eliki, burada hangi anlamda kullanlyor? nce onu belirteyim:
Aykrlk, birbirine uymama, birbirini tutmama, atma..., doruluunun,
brnn yanlln -bir lde- gerektirir olmas... Mantktaki tenkuzdan daha
geni anlamda.1 Usll-fkh (slam hukuku) uzmanlarnn kullandklar tenkuz ve
teruzla e anlamda.2 Nis Suresinin 82. ayetinde geen ve Diyanetin resm
evirisinde aykrlk diye dilimize evrilen ihtilaf anlamnda. Bu eviride ayetin
tmnn anlam yle:
Kuran durup dnmyorlar m? Eer o, Allahtan bakasndan gelseydi, onda
ok aykrlklar bulurlard. (Nis Suresi, 82. ayet.)
Kuranda Aykrlklar
imdi bakalm, Kuranda aykrlklar var m; yok mu?
slam dnyasnda ilenegelen NESH diye bir ey var. Kurandaki neshden sz
edilir. Bakara Suresinin 106. ayetinde de, Kurann Tanrsnca Biz, bir ayeti nesh
ettiimiz zaman... diye balanr, kimi ayetlerin nesh edildii anlatlr.
NESH nedir? Szlk anlamyla: Bir eyi bir baka eyle gidermek. rnein,
k getirilince karanlk giderilir. Gne gelince glgeyi giderir. Bakara
Suresinin 106. ayetinde de bu anlamdadr. nk bir ayeti getirip, bir baka ayetin
hkmnn giderildii anlatlmak istenir.3 Bir baka anlam da, bir eyin bir baka
eye aktarlmas, grlmesidir.
slam hukukundaki anlam, Daha sonraki bir hkmle, daha nce var olan bir
hkmn (yrrlkten) kaldrlmas (bunun, ayet ve hadisle salanmas). Ya da bir
eriat hkmnn gelmesiyle, bir nceki eriat hkmnn sona ermesi. kinci tanm
yle de dile getirilir: Bir nceki eriat hkmnn TERSN sonulandracak biimde,
sonradan bir eriat hkmnn gelmesidir.4
1 Mantktaki anlam iin bkz. Seyyid erif Crcan, Tarift, Tenakuz, s. 68; Muhammed Ali Tehanev, Keafu
Istlahatil-Fnn, 2/1313.
2 Bu anlam iin bkz. Tehanev, ayn yerde.
3 Rgb, el-Mfredt, N-S-H maddesi.
4 Sadru-era-Saduddin, Teftzan, et-Tavdih-et-Telvih, stanbul, 1310, 2/481-482; Dr. Muhammed Vefa, AhkmunNesh fi-eriatil-slamiyye, Kahire, 1984, s.10-26; E. Rz, el-Mahsl fi Uslil-Fkh, tahkik: Dr. Th Cbir, 1/433 ve
t.; et-Tefsirl-Kebir, 3/229 ve t.; Gazali, 1/69 ve t.; Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, stanbul. 1960, 1/460.
198
Rz, slam dnyasnda Ebu Mslimin dnda herkesin, Kuranda NESH

bulunduu grnde birletiini yazar.5 Ebu Mslim (lm 934) ise, Kuranda
NESH bulunmad grndedir. Bulunmamas gerektiini savunur, en bata da u
ayete dayanr:
Gemite ve gelecekte onu (Kuran) btl klacak yoktur. Hakm ve vlmeye
lyk olan Allah katndan indirilmitir. (Fussilet Suresi, 42. ayet, Diynetin evirisi.)
Ebu Mslim, Nis Suresinin 82. ayetini de (yukarda geti) dayanak gsterir. 6 Ve
hkmler arasndaki uyumazlklar gidermek iin yorumlara abalara giriir.
Yorumlar son derece zorlamal olduu iin kabul grmez. (Bkz. yukardaki
kaynaklar.)
Ksacas; slam dnyasnda benimsenen u: Kuranda NESH var.
Yani Kuranda aralarnda AYKIRILIK (teruz) olduu iin geerli (nsh) ve
geersiz (mensh) saylan ayetler, hkmler bulunur.
Sonu: Kuranda ELKLER var. Neshin kabul edilmesi, zorunlu olarak
bunun da kabul edilmesi demektir. nk elikisiz NESH olmaz. Bunda
birleiliyor. Oysa Nis Suresinin yukarda geen 82. ayetinde, Kuranda aykrlklar
bulunursa bunun; Kurann Tanrdan olmadna kant olabilecei belirtilmekte.
Kuranda Ne Kadar eliki Var?

Kurandaki NESH says, kimilerinin saymasna gre hi de az deil. Mensh
yet hkm says: 249.7
Kurandaki elikiler, yalnzca NESH saylan kesimde deildir. Baka da var.
Kurandaki elikiden Bir rnek:

Soru: Tanrnn yazgsnda, sznde, DEME, DETRME olur mu?
Kimi ayetlere gre, Hayr, kesinlikle olmaz.
Ayetler:
(Tanr sylyor): Benim katmda SZ DEMEZ... (Kf Suresi, 29. ayet.)
...Tanrnn szlerinde DEME olmaz... (Kehf Suresi, 64. ayet.)
5 F. Rz, ayn yerde.

6 Muhammed Ali Sabun, Revayiul-Beyn, 1/101. Aynca bkz. Dr. Subhi es-Salih, Mebhis fi Ulmil-Kuran, Beyrut
1979, s.262.
7 bnl-Brz, Nshul-Kuran1-Azz ve Menshu, Beyrut, 1988, s.23.
199
Bu dorultuda baka ayetler de var (bkz. Ahzb Suresi, 62. ayet; Ftr Suresi, 43.
ayet; Fetih Suresi, 23. ayet; Enm Suresi, 34, 115. ayetler).
Kimi ayetlere greyse: Evet, DEME ve DETRME vardr. Tanr dilediinde
deiiklik yapar. Her eyi yazp izdii LEVH- MAHFUZda yazar, bozar, yeniden
yazar.
Ayetler:
Biz bir ayeti baka bir ayetin yerine deitirdiimiz zaman...(Nahl Suresi, 100.
ayet.)
Herhangi bir ayeti nesh eder ya da unutturursak... (Bakara Suresi, 106. ayet.)
Tanr dilediini siler, dilediine yer verir. Ana Kitab (Levh-i Mahfuz) Onun
yanndadr. (Rad Suresi, 39. ayet.)
II
Bundan nceki yazda, slam dnyasnda benimsenen Kurandaki neshden ve
neshin, hkmler arasnda eliki bulunduu iin sz konusu olduundan sz
edilmiti. Kurandaki elikilerin bir tr bu alanda. rneklerinden:
slm Baka Dinleri Kabul Eder mi?

Bir kesim ayetlere gre, slam, baka dinleri de tanr. Dahas putatapar (mrik)
denenlerin dinlerini bile DN olarak tanmakta:
Sizin DNNZ size, benim dinim bana. (Kfirn Suresi, 6. ayet.)
Putataparlara byle denmesi istenir. Sizin putataparlnz size, benim Tektanr
inancm bana... diye yorumlanyor (bkz. Rz, Taber ve teki tefsirler) ama, burada
nemli olan SZN DNNZ SZE denmesidir. Yani putatapar denenlere bunun
sylenmesidir stelik.
phesiz, inananlar, Yahudi olanlar, Hristiyanlar ve Sabiilerden Allaha ve ahiret
gnne inanp yararl i yapanlarn ecirleri (sevap olarak karlklar), Rablerinin
katndadr. Onlar iin artk korku yoktur. (Bakara Suresi, 62. ayet, Diyanetin
evirisi.)
Ne denli baka tr yorumlayanlar bulunsa da bu ayete gre, inananlar yani
Mslmanlar dnda Yahudiler, Hristiyanlar ve Sabiiler, yalnzca Tanrya,
ahirete inanmalar, bir de yararl i (dinsel nitelikte) yapmalar kouluyla
korkudan kurtulacaklar, yani cennete girebilirler. Demek ki, bu ayette Yahudilik,
Hristiyanlk ve (tmnn asl kayna olan) Sabiilik (gk cisimlerine tapm. Bununla
200
birlikte dinde, TEK TANRI denen ASIL TANRI inanc var. Geni bilgi iin bkz.
Eren Kutsuz = Turan Dursun, Gne Klt, Saak dergisi, ubat 1988, s.4-62) dinleri
resmen tannyor. Bu dinler tannd iin, bu ayet mensuh, yani yrrlkten
kaldrlm saylr. Belirtildiine gre, bu ayeti yrrlkten kaldran (nsih), l-i
mrn Suresinin, anlam aada gelecek olan 85. ayetidir. 8
Ama baka kesim ayetlere gre, Tanr katnda slamdan baka DN yoktur.:
Kim, slamiyetten baka bir dine ynelirse, onunki kabul edilmeyecektir. O,
ahirette de kaybedenlerdendir. (l-i mrn Suresi, 85. ayet, Diyanetin evirisi.)
Allah katnda DN, phesiz slamiyettir... (l-i mrn Suresi, 19. ayet,
Diyanetin evirisi.)
Allahn dininden baka din mi arzu ediyorlar? Oysa gklerde ve yerde kim varsa,
ister istemez Ona teslim olmutur. Ona dnecektir. (l-i mrn Suresi, 83. ayet,
Diyanetin evirisi.)
Demek ki, Tanrnn dini olarak slam gsteriliyor ve bu dinden baka dinin
istenemeyecei bindiriliyor aka.
slamda Hogr Var m?

Bir kesim ayetlere baklrsa, slamda hogr var demek gerekiyor. Anlamlar
yukarda sunulan, Kfirn Suresinin 6. ayetiyle Bakara Suresinin 62. ayeti de
bunlardan. u ayetler de:
t ver, nk sen, yalnzca bir tsn; onlarn zerinde bir ZORBA
deilsin. (Gaiye Suresi, 22-23. ayetler.)
Bu anlam ve dorultuda baka ayetler de var. (Bkz. l-i mran Suresi, 20. ayet;
Mide Suresi, 92, 99. ayetler; Rad Suresi, 40. ayet; Nahl Suresi, 35 ve 82. ayetler; Nr
Suresi, 54. ayet; Ankebt Suresi, 18. ayet; Ftr Suresi, 23. ayet; Yasin Suresi, 17. ayet;
Tegbn Suresi, 12. ayet.)
Dinde ZORLAMA yoktur. (Bakara Suresi, 256. ayet.)
slamn propagandasn yapan ve hogr dini olduunu savunanlar, bu ayetleri,
zellikle de Kfirn Suresinin 6. ayetini ve bu son ayeti sk sk kullanrlar, oysa slam
hukukunda bu ayetler mensuh (hkm yrrlkten kaldrlm) ayetlerdendir.
Bunlar, Kl Ayeti(yets-Seyf) diye adlandrlan ayetle (Tevbe Suresi, 5.
ayet) ldrme Ayeti (yetl-Ktl) diye adlandrlan ayetle (Tevbe Suresi, 29.
ayet) ve cihad ayetleriyle yrrlkten kaldrlm saylmlardr. Kl Ayetiyle
yrrlkten kaldrlan ayet hkm says: 114. ldrme (ktl) Ayetiyle
yrrlkten kaldrlan ayet hkm says: 8.9 slam dnyasnda, slam hukukundaki
uygulamalar da buna gre olagelmitir.
8 bnul-Barz, Nshul-Kuranl-Aziz ve Menshu, Beyrut, 1988, s.24-25.
9 bnul-Barz, age, s.22.
201
yle ya da byle, hogr yanstan ayetlerden baka kesim ayetlere bakldnda

tam ters bir dorultuyla karlalr. slamn kat bir HOGRMEZL grlr bu
ayetlerde. Yrrlkte saylanlar da -belirtildii gibi- bunlardr:
Hrmetli aylar knca, puta tapanlar, bulduunuz yerde ldrn. Onlar yakalayp
hapsedin. Her gzetleme yerinde onlar bekleyin. Eer tevbe eder, namaz klar ve zekat
verirlerse pelerini brakn. Dorusu Allah balar ve merhamet eder. (Tevbe Suresi,
5. ayet, Diyanetin evirisi.)
Onlar, nerede bulursanz orada ldrn... (Bakara Suresi, 191. ayet; Nis Suresi,
89, 91. ayetler.)
Nis Suresindeki ldrn! buyruu munafklar iindir.
Ey Peygamber! Kfirlerle ve munafklarla sava. Ve onlara kat-sert davran!
Varacaklar yer, cehennemdir. Oras ne kt bir var yeridir. (Bu ayet, iki ayr surede
aynen yer almtr: Tevbe Suresi, 73. ayet; Tahrm Suresi, 9. ayet.)
Ayn dorultuda pek ok ayet var. (Bir kesimi iin bkz. Mide Suresi, 35. ayet;
Tevbe Suresi, 41, 79. ayetler; Hacc Suresi, 78. ayet; Furkan Suresi, 52. ayet.)
Kitap verilenlerden Allaha, hiret gnne inanmayan, Allahn ve Peygamberinin
haram kldn haram saymayan, HAK DN din edinmeyenlerle; boyunlarn bkp
kendi elleriyle CZYE verene kadar savan! (Tevbe Suresi, 29. ayet, Diyanetin
evirisi.)
slamda geerli olan bir ey var: Mmaat. Anlam; Birlikte yrme. slam,
gleninceye dek bar iinde birlikte yrmeyi ilke edinmitir. Biraz hogr
yanstan ayetler, mmaat dnemlerinin rndr. Mmaat ilkesi, Muhammedin
sava hiledir sznden kaynan alr daha ok.10
slam, tm insanlar Mslman olana dek, yeryzn bir SAVA ALANI sayar.
Bar ve hogr de, eer gerekiyorsa, savan gerei olan hile iindir.
Kuranda evlenme, boanma, miras ve teki konularda da gerek nesh
saylan trden, gerek baka trden elikiler var.
2000e Doru
10 Aralk 1989, yl 3, say 51
17 Aralk 1989, yl 3, say 52
10 Bu sz iin bkz. Buhr, es-Sahh, Kitabul-Cihd/156; Mslim, es-Sahh, Kitabul-Cihd/18, hadis no: 1740.
202
KURANDAK AKIL VE BLM DIILIKLAR

I
Bir arkadamla konuuyordum:
Kurandaki akl ve bilim dlklar. dedim.
Bana u karl verdi:
Kuranda akl ve bilim ii olanlar var m ki..?
Dndm. Kurandaki akl ve bilim dlklardan sz ederken Kuranda akl
ve bilim iinde yerini alabilen eyler de bulunduunu sylemek istememitim. Yaz
(dizi) baln koyarken de byle bir amacm yok.
Akl ve bilimden amaladm nedir? Akl ve bilim derken neyi anlatmak
istiyorum, bu kavramlar hangi anlam ve tanmlarda kullanyorum? Konuya girmeden
nce bunu belirtmeliyim.
Akl Nedir?
Kuranda akl gemiyorsa da A-K-L kknden trevleri yer alr. Dnme,
ama iman iin dnme, imana bal dnme, yani dinin istedii dorultuda
dnme... Anlam bu. Bu dnmenin temel hedefi, Tanrya, meleklerine,
birtakm kitaplarn gkten indirildiine, Tanrnn insanlara mesajlarn iletmek iin
kimi insanlar arac yapp PEYGAMBER olarak gnderdiine, ldkten sonra bir
dirilme olacana, bu dirilmede insanlarn hesap vereceklerine, kimi insanlarn
CENNETe, kimilerinin CEHENNEMe gideceklerine ve ayrca her eyin,
TANRININ TAKDRYLE olacana, yani KADERe NANMAKtr.
Dnyaya, gklere ve her trl varla, yalnzca bunun iin baklmas ve
dnlmesi istenir. Yalnzca bu hedef iin...
Dnme demek olan fikr kknden treme szckler de yer alr. Ama ayn
dorultuda.
Lbb ve kimi yerde hicr de akl demekse de yine ayn dorultuda kullanlyor
Kuranda. Yani bunlarn, bilinen insan aklyla bir ilikisi yok.
203
rnein: Fecr Suresinin banda, Kurann Tanrs, insanlar, dediine

inandrmak iin; sabaha, (Zi1-Hicce ayndan ilk) on geceye, ifte, teke ve
geip giden geceye ANTER (bkz. ayet: 1-4). Sonra da yle der:
imdi bunlarda, AKIL SAHB iin bir ANTME DEER yok mudur?
Kurandaki imana zincirli akl sahibi, bu soruya elbette ki, EVET! diyecektir.
man zincirinden kurtulmu zgr aklsa byle demeyecektir. zgr akl iin
Tanrnn, sabaha, on geceye, ifte, teke... ant imesinin bir DEER tayaca
sylenebilir mi? Ak ya da nefret zincirine vurulmu olan akl naslsa, imana zincirli akl da yledir; eli kolu baldr. Akl d dendiinde l alnan akl bu
deildir, zgr akldr.
Trke Szlkte akl iin yle denir: nsann dnme, anlama, tedbir alma
yetisi.
Bu yetinin, amalanan kapsamda bir akl olabilmesi iin koul u: Gcn
gkten, Tanrdan almamal, dnya yaamndan ve bu yaamdaki gereklerden
almaldr.
Bilimden ne amalandna gelince:
Bilim Nedir?
Einsteinn tanm:
Duyu verileriyle mantksal, dzenli dnce arasnda uygunluk abas.1
Baka tanmlar da var.2
Ayrt edici zellikleri3 gz nnde tutularak, bilim yle de tanmlanabilir:
Olaylara dayal, gzlemli-deneyimli, mantkl, nesnel, yansz (objektif), eletiriye
ak, genel, seici ve dzenli bir yntemle OLAYLARIN YASALARINI BULMA
ABASI ve bu abay ieren BLG.
Bilimd dendiinde de, l alnan bilim budur.
Bilimle din, hep atagelmitir.4 Bak alar tmyle ayr olduu iin.
Propagandaclarna gre: slam dini, akl dinidir, mantk dinidir, bilim dinidir...
Kurandaki akl ve bilimdlklar sergilendiinde, neyin ne olduuna k
tutulmu olacak. Bilindii gibi Kuran, slamn en temel kaynadr. Akl ve
bilimle ilgisi olmayan ya da badamayan, barmayan eyler KURANda varsa -ki
rnekleriyle sunulacak-; slamn akl dini, mantk dini, bilim dini olduu yolundaki
1 Cemal Yldrm, Bilim Felsefesi, stanbul, 1979, s.15. Dayand kaynak: The Fundaments Of Teoretical Phyics
Science 91,1940.
2 Cemal Yldrm, age, s.12-16.
3 Cemal Yldrm, age, s.16-20.
4 Cemal Yldrm, age, s.24.
204
propagandann gerekle ilintisi olamaz. Karanla olabildiince k tutulmal. Neyin

ne olduunu herkes anlamal, insanla daha yakan, daha uygar, daha gzel bir dnya
iin baka bir yol var m?
II
slam propagandaclar hep yaparlar: Bir ayeti, bir hadisi ya da bunlardan bir paray
ele alrlar. Bir bilimsel durumla, bilimsel bulula karlatrrlar. Akla gelmedik
zorlamalarla yoruma giriirler. Ve ardndan yle derler:
Bugn LM daha yeni bulduu halde, bundan 1400 yl nce byle bir LM
HAKKATE ARET edilmi olmas, bir MUCZEdir.
Gerekte, zerinde durulan o ayetin, hadisin ya da parasnn sz edilen o ilmi
hakikat ile en ufak bir ilgisi yoktur. Ama var gsterilir. zellikle bilimin sesini
duyurduu, etkinliini gsterdii alarda bavurulur olmutur bu ynteme.
slam, akl dini midir; mantk dini midir; bilim dini midir? Bakalm, grelim:
Adam, Eeiyle Birlikte Yz Yl l Kalm, Sonra Dirilmi

Bakara Suresinin 259. ayetinin, Diyanetin resm evirisindeki anlam:
Yahut alt stne gelmi bir kasabaya urayan kimse gibisini grmedin mi? Allah
bunu lmnden sonra nasl diriltecek? dedi. Bunun zerine Allah ONU YZ YIL
L BIRAKTI, SONRA DRLTT. (Allah:) Ne kadar kaldn? dedi. (Dirilen
Adam:) Bir gn veya bir gnden az kaldm! dedi. (Allah:) Hayr! Yz yl kaldn!
Yiyeceine, ieceine bak; bozulmam. Eeine bak. Ve hem seni insanlara bir ibret
klacaz. Kemiklere bak! Onlar birletirip sonra onlara (nasl) et giydiriyoruz! dedi.
Bu ona (o adama) apak belli olunca: Artk Allahn her eye kdir olduuna inanm
bulunuyorum! dedi.
Kuran yorumlarnda aklandna gre: Bu ayette sz edilen kasaba Kuds.
Eei ile birlikte Yz yl l olarak kaldktan sonra dirildii anlatlan adam da,
Peygamber zeyir.5
Ayette anlatlan u:
Bir adam (zeyir) var. Karsnda alt stne gelmi bir kasaba (Kuds). Adam
dnyor; Tanr bu lm kasabay nasl diriltir? diyor kendi kendine. Kasaba
artk eski durumuna gelmez anlamnda. te o srada, Tanr, nelere Kdir olduunu
kantlama gerei duyuyor adama. Ve adam ldryor. Eeini de... Adamn ve
eeinin ls YZ YIL orada, ylece kalyor. (Nasl da kimse grmyor?!)
Bozulabilecek trden yiyecek ve iecekler de var. Bunlar da orada ayn sre iinde
5 Bakara Suresi, 259. ayet; F. Rz; Beyzav, Taber ve teki tefsirler.
205
kalyor. Hem de hi mi hi bozulmadan! Yz yl..! (Niye bu kadar yl da, daha aa

ya da daha yukar deil?!) Sonra adam diriltiyor Tanr. Ve kendisiyle konuuyor:
Orada ne kadar zamandr bulunuyorsun, biliyor musun?
Bir gn ya da biraz daha az.
Ne diyorsun sen? Tam YZ YIL kaldn L olarak.
Tanr, adamn yiyecek ve giyeceklerinin bozulmamlna ve eeinin biraz
sonra nasl diriltileceine bakp dnmesini, dnp ibret almasn sylyor.
Adamn gzleri nnde eeinin dirilii. nce kemiklerin bir araya gelii. Sonra
bu kemiklerin et ile kaplanmas... (Her ey ol! deyince oluyorsa, bunlara neden
gerek grlyor?)
Ayette belirtildiine gre, btn bunlar, insanlara BRET(MUCZE) olsun diye
yaplm. (Bu alarda neden bu tr mucizelere gerek grlmyor? Peygamber yok
da ondan denecekse, inandrc olmaz. lle de gerekliyse gnderilir bir peygamber.
Tanr iin zor bir ey mi?)
Bunlar birer mucize olarak anlatld iin akl ve manta uygun bir tevili,
yani yorumu da olmaz. Ksacas; bunlar, maddi, somut biimde yaanm eyler,
olaylar diye anlatlp sunuluyor.
Anlatlan yk, Kurandaki srailiyyattan. Yani Yahudi kaynaklarndan Kurana
yansmadr.
Kesilip Her Bir Paras Bir Daa Konmu Olan Kular,

arlnca Dirilip Gelmiler
Bakara Suresinin 260. Ayetinin anlam (yine Diyanetin evirisinden):
brahim: Rabbim! lleri nasl dirilttiini bana gster dediinde;
(Tanr:) nanmyor musun? deyince; (brahim:) Hayr yle deil; fakat kalbim
iyice kansn demiti. (Tanr:) yleyse drt eit ku al; onlar kendine altr; sonra
onlardan her dan zerine bir para koy. Sonra onlar ar. Koarak sana gelirler. O
halde, Allahn gl ve Hkim olduunu bil ! demiti.
Demek ki, brahimin kafas, ldkten sonra dirilmeye pek yatmam. Efendi
Tanrsndan (Rabbinden) bunu, somut biimde kantlamasn istemi. O da kabul edip
kantlam: Drt ku al. Kesip parala. Paralardan gtrp dalara koy. Ve sonra
kendine ar. Kular dirilecek; koup (uup) gelecekler sana! Byle demi ve
gerekletirmi. Bir mucize olarak.
Bu da bir baka yk. Kuran yorumlarnda kularn tylerine kadar ayrntlar da
var (bkz. ayetle ilgili tefsirler). Aktarmaya gerek yok.
206
mana zincirli olmayan akl ve bilimin byle eylerin olabileceini kabul

edebilecei dnlebilir mi?
III
Kurandaki akl ve bilim dlklarn nemli bir kesimini, mucizeler oluturur.
Kuranda mucizeye kimi yerde ayet denir (bkz. Kasas Suresi, 36. ayet; Kamer
Suresi, 2. ayet). Bu, tefsirlerin belirttiine gre, Kurandaki ayet szcnn 6
anlamndan biridir.6
Mucize iin el hrku lil-de (hrikul-de) denir. deti, yani sregelen
durumu ya da doa yasasn yrtan, yani bozan, bir baka deyile doa
yasasna aykr olan anlamnda. Bu nitelikteki olaanst bir durumdur.
Ancak, byle olaanst bir durumun, slam kelamna gre MUCZE
olabilmesi iin 6 koul vardr.
Tanrnn ii olmal. Bir eyi Tanr yaptrmal ya da yaptrmamal.
Aynsn baka hi kimse yapmaya g yetirememeli.
Bir meydan okuma (tehadd) ile birlikte olmal. Yani, ben peygamberim
diyerek ortaya kan kimse, ortaya koyduum mucizenin aynn hi kimse ortaya
koyamaz diyerek meydan okumal.
Peygamberlik savnda olan kimse, bu savna uygun nitelikte olmal.
O kiinin kendisini yalanlar nitelikte olmamal.
Daha nceki bir zamanda deil, tam peygamberlik savnn olduu srada ya da
ksa bir sre sonra gereklemeli.7
ly diriltme, bir da yok etme... gibi rnekler de verilir mucize iin
(yukarda gsterilen kaynaklara ve teki akaid kitaplarna bkz).
lnn diriltilmesi. mana bal akln bunu kabul edebilecei sylenebilir. Ya
zgr insan akl ve bilim? Byle bir durumun olabileceini kesinlikle kabul
etmeyecei ak deil mi?
yle eyler var ki, iman ya da imana bal akl iin mmkndr (mmkin).
rnein ge kmak (burada amalanan umak deildir) gibi, herhangi bir ta
altna dntrmek gibi... Bu konularda ant iilmi olsa geerli olur.8 Hele
peygamber mucizesi ya da veli kermeti sz konusu olduunda, imann ve
imana bal akln sama ya da olamaz (muhl) diyecei bir ey yoktur. rnein
gkteki AYn blnp paralanarak yere dmesi, sonra birleip yerine gitmesi ve
eski durumunu almas olamayacak trden deil; olabilecek trdendir. Gerekesi de
udur:
6 Abdurahman bnl-Cevz, Nzhetl-Aynin-Nevzr, Beyrut, 1985, s.155.
7 smail Gelenbev, Alel-Cell, stanbul, 1316, 2/276-277; Muhammedi Ali Tehnev, Kefu Istlahatil-Fnn, 2/976.
8 Fkh kitaplar, Eyman blm, rnein Drer, Kitabul-Eymn, stanbul, 1316, 2/52.
207
AY Tanrnn bir yaratdr, Tanr nasl dilerse yle yapar. 9 Herhangi bir ly
diriltmek de yle. Mucize olunca, iman ve imana bal akl kolaylkla olur
diyor. Ne var ki bunlar, zgr insan aklnn ve bilimin olur diyebilecei eyler
deildir. nk insan aklnn ve bilimin ls bakadr: Gerekler, gzlemler,
deneyler, olgular ve bunlar stne yaplan deerlendirmelerdir.
Bununla birlikte, ada olma ve slam adalatrma abasnda olan,
Kurann Tanrsalln kantlamaya abalayan kimi slam propagandaclar,
mucizeleri akla ve bilime uydurma yolunu semilerdir. Mucizenin tanmna ve
koullarna aldrmadan... rnein; Diyanet leri Bakan Yardmcl da yapm
olan Sadeddin Evrin (Paa), bu yolu semi olanlardandr.10 Sras geldike bunlar
zerinde durulacak, gerekli karlklar verilecektir.
Tanm ve koullar gz nnde tutularak unutulmamas gereken nemli bir nokta
var. Mucize konusunda en temel olan, doa yasalarna aykrlktr. Bu olmad
zaman kelam, herhangi bir eyi mucize saymaz.
Mucize, Peygamberlik kurumunun temel dayanadr. Dahas; Tek dayana.
Mucizeyi grmeyen insann inanmak zorunda olmad kabul edilir. 11
yleyse, Peygambere ve mucizesine tank olmayan bugnn insanndan dine,
slama inanmas nasl isteniyor?
Byle denmesin diye, her zaman ileri srlen u: Kuran, en byk mucizedir.
Kyamete kadar da kalacaktr.
Kurann benzerini hi kimsenin yapamad, Kuran meydan okuduu halde
kimsenin buna g yetiremedii ve g yetiremeyecei savunulagelmitir. Herkes de
bunun byle olduuna inanmtr. Gerek mi, deil mi; inceleme, aratrma gerei
pek duyulmamtr. Bu konuya da sra gelecek.
Kuranda, Tevrat ve aklamalarnda yer alan Yahudi peygamberlerinin
mucizeleri, ncillerde yer alan sann mucizeleri anlatlr. Bu arada da
Muhammedinkiler... Ne var ki, Muhammedin mucizeleri, Kurandakinden ok,
hadislerde yer alr. Tm peygamberlerinden var Muhammedin mucizeleri
arasnda. Bu dizide bunlardan birtakm rnekler sunulacak. Mucizeler ve
Muhammedin Mucizeleri dizisi ayrca gelecek. slam dnyasnda en salam kabul
edilen kaynaklaryla birlikte... Her zaman olduu gibi... Ve tabularn yaam kayna
olan karanln yenilmesi iin
9 Bkz. Kamer Suresinin 2. ayetinin yorumlar ve bu ayete ilikin hadislerin aklamalar, rnein; Nevev, erhu Mslim,
Hami, radus-Sr Li erhi Sahhil-Buhari, Msr, 1307 10/276.
10 Evrin, amzn Kuran Bilgisi, Ankara 1970, 1/232-233, 2/633-646.
11 Bkz. Kelam kitaplar, rnein Nureddin es-Sbn, Mturdiyye Akidi, ev. Bekir Topalolu, Diyanet leri
Bakanl Yaynlar, s.111.
208
IV
Kuranda gkler ve yer... denir (bkz. Bakara Suresi, 33, 107, 116, 117, 164, 255
ve 284. ayetler; l-i mrn Suresi, 29, 83, 109. ayetler...). Tam 190 yerde. Yer,
iinde yaadmz gezegen, yani Dnyadr. Gklerse, evrenin kalan kesimi. Yani
gkler ve yer denirken, evren ikiye ayrlyor. Bir yanda gkler, br yanda da
DNYA. Dnyada, insanlar ve teki canllar yaar. Cinler ve eytanlarla
birlikte. Gklerdeyse, GK halk (ehls-sem), yani melekler. En stte de
(ARda) Tanr. Ama Gkte Olan diye nitelenir (bkz. Mlk Suresi, 16 ve 17.
ayetler). Kurann Tanrs ve Onun szlerini bize aktarp yorumlayanlar, bize
bunu anlatrlar. (Yani, hadislerde, tefsirlerde.)
Voltaire, Eski Yunanllarn gk anlaylar ve tanrlarndan sz ederken,
Atmosferimizin mavi kubbesine bal gibi grnen yldzlarla gezegenler, sonradan
tanrlarn evi oldu. lerinden yedisinin kendisine zg bir gezegeni vard, tekiler de
nerede yer bulabildilerse orada oturdular... diye anlatr.12 Voltaire, Yer ve Gk ya
da Gkler ve Yer deyimi iin de yle der: Yerle gk diye barp duruyorlard.
Bunun: SONSUZLUKla bir ATOM diye barmaktan fark yoktu. 13
Yeryznden yukarya doru plak gzle bakan kimse Yer ve Gk ya da
Gk (gkler) ve Yer diyebilir yalnzca. Eskiler de onun iin byle
diyegelmilerdir. Kurann Tanrs da, EVRENe, plak gzle bakan kimsenin
gzyle bakt iin GKLER VE YER diyor. Voltairein, Eskilerin G
maddesinde szn ettii eskiler gibi...
Bir de imdi MANla ya da imana bal aklla bakanlar byle grr evreni.
ada BLM GZLyle bakanlarsa Yer ve Gk ya da Gkler ve Yer
deyimini ok komik bulurlar.
Gkler ve Yer (Tm Evren) 6 Gnde Yaratlm
Kuranda, sekiz yerde, gklerin ve yerin ALTI GNDE yaratld anlatlr (bkz.
Arf Suresi, 54. ayet; Yunus Suresi, 3. ayet; Hd Suresi, 7. ayet, Furkan Suresi, 59.
ayet; Secde Suresi, 4. ayet; Fussilet Suresi, 9-12. ayetler; Kaf Suresi, 38. ayet; Hadd
Suresi, 4. ayet; Mcdele Suresi, 4. ayet).
Sol gelimelere kar dinler aras ibirlii iin artlp konferanslar verdirilen
teologlardan Prof. Dr. A. Guillaume, unlar sylemek zorunda kalmtr: Tevratta
Tekvin/1de ve Kurann Kaf Suresinde, gkleri ve yeri ve her ikisi arasndaki her
eyi alt gnde yarattk diye sylendiinin tersine, bu dnyann (evrenin) alt gnde
12 Voltaire, Felsefe Szl, ev. Ltfi Ay, nklap ve Aka, 1/229.
13 Voltaire, age, 1/230.
209
yaratlmadn biliyoruz. Teolog Profesr, bunu dedikten sonra, Tevrat ve Kurann

bilime aykr anlatm karsnda MODERN BLMin ne dediini anlatmaya
balyor.14 Teolog Profesre bu aklamasndan dolay, Mslman dinleyicilerce tepki
gsterilmitir. Soru-cevap srasnda biri kalkp Profesre, Tanr katndaki bir
gnn, insanlarn 50 bin yl kadar olduunu anlatan Meric Suresinin 4. ayetini ve
...alt gnde yarattk derken de, insanlarn bildii 24 saatlik gnn
amalanmadna ilikin kimi mfessirin yorumunu anmsatr. Profesrn bu soruya
karl u olur:
Binlerce milyon yl gibi geni zaman kavramn 50.000 yl ile ifade etmenin, bu
zaman 24 saatlik bir gn ile ifade etmekten daha isabetli olacan sanmam. Ve
eskilerin 24 saatlik bir gn derken bundan, bu kadar ksa bir zaman kastetmediklerini
syleyen mfessirler de, fazla bir etki meydana getirmediler. 15
Kald ki, Meric Suresinde, Tanr katndaki bir gnn 50 bin yl olduu
anlatlrken, Hacc Suresinin 47. ve Secde Suresinin 5. ayetlerinde, o gnn
yalnzca bin yl olduu anlatlr. Yani ayetlerde, bu konuda da eliki var.
Sonra, gklerin ve yerin alt gnde yaratldn anlatan ayetlerdeki alt gnle
neyin amalandn Muhammedin kendisi aklyor. Bu aklamaya gre, amalanan,
herkesin bildii haftann gnleridir.
Tanr, Haftann Hangi Gnnde Neler Yaratm?
Ebu Hreyre anlatyor:
Peygamber elimden tuttu ve yle dedi: Tanr, TOPRAI (yeryzn),
CUMARTES yaratt. Topran zerinde DALARI da PAZAR gn yapt.
AALARI da PAZARTES varetti. MEKRUHU (kt? olan) da SALI GN
yaratmtr. NURU () da ARAMBA gn... HAYVANLARI da, PEREMBE
gn yaratp yayd. DEMi yaratmas da CUMA GN KNDDEN SONRA,
ikindiyle gece arasnda, cuma gn saatlerinden en son saatte oldu. Sonuncu yaratk
olarak.16 Aclun, bu hadisi Mslimin, Nesenin ve Ahmed bn Hanbelin, Ebu
Hreyreden aktarp yer verdiini belirttikten sonra, ayn konudaki aklamay ieren
hadisin bn Abbastan da aktarldn yazyor.17
Muhammedin bu aklamas, Kuranda gklerin ve yerin alt gnde yaratld
bildirilirken grlen gnlerle, bildiimiz haftann gnlerinin amalandna kuku
brakmyor. En yetkili saylan mfessirlerin gr de bu yndedir.
14 Prof. A.Guillaumen stanbul niversitesinde Garpta slam Tetkikleri Mevzuuna Dair Verdii Konferanslar, slam
Tetkikleri Enstits Dergisi, cilt 1, cz 1-4, 1953, stanbul, 1954, s.122.
15 Bkz. ayn yaz, ayn dergi, s.142.
16 Mslim, es-Sahh, Kitabu Sfatl-Munfkn/27, hadis no. 2789; Ahmed bn Hanbel, Msned, 2/227.
17 Aclun, Keful-Hafa, 1/454-455, ha. 1214.
210
Yeri ki Gn inde Yaratmaya Kimin Gc Yeter?

Fussilet Suresinin 9. ayetinin anlam:
De ki: Siz YERi K GNde Yaratan yok sayp da Ona eler kouyorsunuz? O,
dnyalarn Efendi Tanrsdr (Rabbul-lemn).
Koskoca YERi iki gn iinde yaratmaya kimin gc yeter? ki gn gibi ksa
bir sre iinde bu denli byk ii kim baarabilir? Dnyann btn insanlar gelse bunu
gerekletiremez. yleyken nasl oluyor da Ona bakalar tanrlkta ortak yaplyor?
Ayette demek istenen bu.18
Bu iki gnde gerekletirilen iin iinde, dalarn ve yiyecekleriyle birlikte
yeryz canllarnn yaratlmas yok. ki gnde yalnzca yeryz, yani
dmdz olarak yaratlm. Muhammedin daha nce sunulan hadisteki
aklamasna gre, bu i iin yalnzca bir gnn harcanm olmas gerekiyor.
Cumartesi. Ama yukardaki ayette, bu i iin iki gnn harcandnn anlatldn
gryoruz. Kuran yorumlarna gre bu iki gn, PAZAR gnyle
PAZARTESdir.19
ki Gnde de Dalar ve teki eyler Yaratlm

Ayn surenin 10. ayetinin anlam:
O ki yeryzne, stnden VLER (DALAR) yerletirdi. Orada oalma
(bereket) gerekletirdi. Ve yiyeceklerini bir lye-dzenine koydu. Drt gn iinde
tamam hepsi. Soranlara...
Demek ki iki gn de yeryznde yaratlan br eylere harcanm. yle
anlatlyor. Tmne harcanan toplam gn says: Tam drt.
Muhammedin daha nce sunulan aklamasna gre, dalar yaratmaya ayr bir
gn (pazar), aalar yaratmaya ayr bir gn (pazartesi), hayvanlar yaratmaya ayr
bir gn (perembe) harcanm. Yukardaki ayete greyse, bunlarn tmne harcanan
gn says; iki. Bu iki gn de, Kuran yorumcularna gre; sal ile aramba. 20
9. ve 10. ayette bildirilen o ki, YERi, dalar, aalar, bitkileri ve hayvanlaryla
birlikte toplam DRT GNde yaratmtr. Baka ayetlerde, gklerin ve yerin alt
18 F. Rz, 27/101; Taber, Camil-Beyn, 24/61-62. Ve teki tefsirler.
19 Taber, Camil-Beyn, 24/61; Tefsirun-Nesef, 4/88; Celaleyn, 2/153. ve teki tefsirler.
20 Celaleyn, 2/153; Tefsirun-Nesef, 4/89...
211
gnde yaratld bildirildiine gre, geriye iki gn kalyor. Yani yedi kat gn
yaratlmasna da iki gn yetmi. Bu da ayn surenin 12. ayetinde aka bildiriliyor.
Tanr, Gkleri Yaratmaya, Yeri Yarattktan Sonra Girimi

Ayn surenin 11. ayetinde bildirilen:
(Tanr) Sonra (YERi iindekilerle birlikte yarattktan sonra), bir duman durumunda
olan ge yneldi (yaratmak iin). Ge ve yere: Haydi ikiniz de gelin. steyerek ya
da istemeyerek. dedi. kisi birden: steyerek geldik. dediler.
ki Gn inde de Yedi Kat G Yaratma i Tamam

12. ayette bildirilen:
Bunun zerine (Tanr), tm gkleri, yedi (kat) olarak iki gnde yaratt. Ve her ge,
iini (grevini) bildirdi. (...)
Kuran yorumlarnda aklandna gre, YERin, iindekilerle birlikle yaratld
gnler pazar, pazartesi, sal ve aramba. Yedi kat gn yaratld iki gn de
perembe ve cuma.21
Tm evren iinde YERin, yani DNYAnm nemi nedir ki? yleyken Yerin
yaratlmasna drt, kalan tm evrenin yaratlmasna da yalnzca iki gnn
harcand anlatlyor. Buna alabilir. Ama unutulmamaldr ki, dnyadan plak
gzle bakan kimse, bilimden, zellikle de gkbiliminden habersizse,
DNYAmz, evrenin teki kesimlerinden daha byk grebilir.
Burada asl alas ey u olmal:
Ayetlerde, AYyla, GNEiyle, YILDIZlaryla GK (ayetlerdeki
anlamyla yedi kat gk) daha ortada yokken, YERin, dalaryla, aalaryla,
bitkileriyle, hayvanlaryla yaratldnn bildiriliyor oluu. Bunu yalnzca iman ve
imana baml akl kabul edebilir. zgr insan akl ve bilim ise, hibir zaman.
Yerin gklerden sonra yaratldn anlatr gibi anlatmlar ieren ayetler de var
(bkz. Nzit Suresi, 27-30. ayetler). Ama Fussilet Suresinin yukarda sunulan
ayetlerindeki ayrnt ve aklk hibir yerde yok. Yerin gklerden NCE
yaratld, ok ak biimde anlatlyor bu ayetlerde. Kald ki Muhammedin, daha
nce sunulan ve Mslimin es-Sahhinde de yer alan hadiste, kendi aklamas da bu
dorultuda son derece ak. Kuranda, Tanrnn YERi ve GKLERi
21 Celaleyn, 2/152-153; Tefsirun-Nesef, 4/88-89.
212
yaratt bildirilen ALTI YARATMA GNnn LK GNnde TOPRAK diye

anlatlan YERYZnn, onu izleyen gnlerde de DALARn, AALARn
yaratldn aklyor. Ayn hadisteki aklamaya gre:
Yeryz, Dalar, Aalar, Daha Ik Yokken Yaratlm
Nur szcyle anlatlan buradaki n ne olduu aklanmyor. Gnein,
Ayn, yldzlarn klar olduu sylenebilir. IIK, DRDNC GNDE
yaratlm. Tevrata bakyoruz; burada da yle. Yani burada da n drdnc gnde
yapld anlatlyor. (Bkz. Tevrat, Tekvin, Bap 1: 16-19.) Tevratta da byle
anlatlmas doal. nk asl KAYNAK, Tevrat.
VI
Kuranda pek ok ey Tevrat kaynakl (sriliyyt). Eski Kuran yorumcular
(tefsirciler), bunu bildikleri iin, ou kez deiik biimde Kurana gemi olan
yklerdeki boluklar, Tevrata bavurarak doldurmaya almlardr.
Tevratn kayna da sylenceler (efsaneler). En temel kaynaktr bu. rnein bir
Nuh (Smerdeki adyla Utnapitim) Tufannn kaynann Glgam Destan
olduu artk biliniyor. O destan ki, Tevrattan ok nceki dnemlerin rn. Yaratl
Sylencesi de bu trden. Yani Tevrata sylencelerden yansma. Dolaysyla da
Kurana...
Yaratl Sylencesi
Kurann Tanrdan olduu sav ortaya atldnda, buna inanmayanlar, Hayr,
bunlar eskilerin masallardr... demilerdi. (Kuranda bu, pek ok yerde aktarlr.
rnein bkz. Enm Suresi, 25. ayet; Enfl Suresi, 31. ayet; Nahl Suresi, 24. ayet...)
Byle diyenler, ne dediklerini biliyorlard.
Yaratl yks, pek ok toplumun sylencesinde var. Eski Trklerde de trl
yaratl efsanelerinin bulunduu bugn biliniyor. Kimi, kitapl diye nl olan
dinlerdekine ok benzer. rnein; Tanr lgen, sylenceye gre DNYAy alt
gnde yaratm, yedinci gn de yatp uyumu.22 Bu, sylencenin yaygnln gsterir.
nan, Kitapl dinlerin, amanizmle beslendiklerini ve bu beslenmenin az olmadn
yazar.23
22 Abdlkadir nan, Tarih Boyunca ve Bugn amanizm, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, 1972, s.20.
23 nan, age, s.6. Karlatrmak iin ayrca bkz. Dnyann ve nsanlarn Yaradllarna Dair Efsaneler balkl blm,
s.13-21.
213
Tanrnn Yeri ve gkleri alt gnde yarattktan sonra yedinci gn

dinlendii, Tevratta yer ald halde, Kuranda bu aklkla yer almyor. Yalnzca,
iini bitiren Tanrnn, sonra ARa STVA ettii anlatlyor. stivaya
dayanma anlam verenler de var. slam kelamnda tartmal. Eer bu anlam
doruysa, ARa dayanmakla Tanr, bir eit dinlenmi oluyor diye
dnlebilir. Bununla birlikte Kurann Tanrs da SEBT gnne son derece
nem verdiini belirtiyor. ylesine ki, bu gnde, altlar, balk avladlar diye,
insanlar (koca bir kasaba halkn) korkun biimde cezalandrdn, bunlar aalk
maymunlara dntrdn aklyor (bkz. Arf Suresi, 163-166. ayetler). Sebt,
Tevrat inanrlarnn, Tanrnn evreni alt gnde yarattktan sonra dinlendiine
inandklar (bkz. Tevrat, Tekvin, 1: 1-31; 2: 1-4) yedinci gndr. Demek ki SEBTe
nem verdiini anlatmakla, Kuran da, Tanrnn yedinci gn dinlendiini, dolayl
da olsa kabul etmi oluyor. Byle denebilir. Kald ki, Muhammedin hadiste bir
aklamas var:
Tanr ini Bitirince Bir Ayan br Ayann stne Atp

Oturmu; ya da Srt st Yatm
Abdullah Olu Cbirin anlattna gre Muhammed, herhangi bir kimsenin, ayak
ayak stne atp oturmasn ve srtst yatarken de ayak ayak stne atmasn
yasaklamtr; sakn ha, kimse bunu yapmasn! demitir.24
Muhammedin u aklamas buna ekleniyor: nk bu oturu (ayak ayak stne
atp oturmak), Yce Efendi Tanrnn (Rabb Tel) oturuudur. Bu aklamasnn ba
da yle: Yce Tanr, yaratklar yaratma iini bitirince, srtst uzand. O srada bir
ayan da br ayann stne koymutu. Bunun benzerini yapmak, hi kimse iin
uygun deildir...25
Tanrnn ayak ayak stne atp oturmas ya da yatmas, biraz ters bulunduu iin
Muhammedin bu aklamasn uygun biimde yorumlama abalarna giriiliyor, bir
sr zorlamal yorumlar yaplyor.26
Tevratn Tanrs, yedinci gn dinlendiine ilikin aklamas yznden Tanr
da yorulur mu ki, dinlenmi olsun? Ne biim Tanr? diye eletirilince, Kurann
Tanrs bu eletirinin kendisine ynelmemesi iin u aklamay yapyor (Diyanetin
evirisi):
And olsun ki, gkleri, yeri ve ikisinin arasnda bulunanlar ALTI GNDE yarattk
ve Biz, bir YORGUNLUK da duymadk! (Kaf Suresi, 38. ayet.)
24 Mslim, es-Sahh, Kitabul-Libs/72-74, hadis no: 2099; Ebu Davud, es-Snen, Kitabul- Edeb/35, hadis no: 4865;
Tirmiz, Snen, Kitabul-Edeb/20, hadis no. 2767.
25 Hfz-Ebbekr Muhammed bnl-Hasen bn Frek, Mkilil-Hadis, tahkik: Dr. Abdulmut. Halep, 1982, s.42.
26 bn Frek, age, s.42-44.
214
Yaratl gnleri olarak sylencelere dayanan ve Tevrata, nice zaman sonra da

Kurana yansd grlen ALTI GNle anlatlmak istenenin, haftann gnleri
olduu son derece ak. Ne var ki, bunun aklla mantkla ve bilimle
badamadn gren kimi Kuran yorumcusu ille de badatrmak iin bu konuda
da youn ve zorlamal yorumlara girimilerdir. nl yorumcu F. Rz de bu konuda
ayn abaya katlm grnyor: Alt gn, alt evre demektir. diyor. 27 Son yzyln
slam propagandaclar da bu yoruma tutunmulardr. Maurice Bucaille28, Sleyman
Ate29 de, bu kervanda kuyrua girmi olanlardan.
Oysa alt gn, bildiimiz haftann gnleri, haftann alt gndr. Bu, ak seik
belli:
Kurann Tanrs, bunca eyi alt gnde yarattn anlatrken, ne denli
GL ve HIZLI olduunu anlatmak istemitir. Tefsirlerde de bu belirtiliyor. 30
Tevratn Tanrs da yaratln alt gnn, haftann gnleri olarak alp
anlatmtr. (Bkz. Tevrat, Tekvin, Bap 1 ve 2.)
Muhammedin hadislerdeki aklamas da bu dorultudadr (hadisi, daha nce
sunulmutu).
VII
Nuh ve Tufan
Nuhun tufan yks de, kendisinin ne kadar yaadna ilikin aklama da
akl ve bilim dlk iin arpc rneklerdendir.
Din evreleri, Nuhu, insanln ikinci atas sayar (Birincisi: dem).
Kurann, her konuda ve her ey stne, sk sk ant ien, antlaryla Kuran
dolduran Tanrs, alt kez de yle ant ier:
Andolsun ki, Nuhu da toplumuna (peygamber olarak) gnderdik... (Bkz. Arf
Suresi, 59. ayet; Hd Suresi, 25. ayet; Mminn Suresi, 23. ayet; Ankebt Suresi, 14.
ayet; Hadd Suresi, 26; Nuh Suresi, 1. ayet.)
Bu antlardan birinde, bir de aklama yer alr:
Andolsun ki, Nuhu toplumuna gnderdik. O, onlarn arasnda, elli yl eksiiyle bin
yl kald (yaad). Sonunda, onlar kendilerine yazk etmekteyken tufan kendilerini
yakalad. (Ankebt Suresi, 14. ayet.)
Elli yl eksiiyle bin yln ne demek olduu belli: 950 yl.
27 F.Rz, 28/183-184.
28 Mslman olmad halde slam propagandasn stlenmi grnr. Bu konu iin bkz. Bucaille, Msbet lim Ynnden
Tevrat, nciller ve Kuran, ev. Dr. Mehmet Ali Snmez, Konya 1979, s.217-224.
29 slama tirazlar ve Kuran- Kerimden Cevaplar, Ankara, 1971, s.213 ve t.
30 Bu, Rzde bile belirtilir. Bkz. 27/101. Ayrca bkz. Taber, 24/61-62.
215
Kuran yorumcular, burada anlatlmak istenenin u olduunu yazarlar: Nuhun,

tufandan nceki yaam 950 yldr.
Ve Nuhun tufandan sonra da u kadar, bu kadar yaadndan sz ederler.
Yazdklarna gre, Nuh, tufandan sonra; 60 yl daha yaamtr. Kimine greyse
Nuhun toplam yaam daha ok:
1300 yl.
1400 yl.
Yorumlar byle.31
Oysa, Muhammedin ya da retmenlerinin, bu yky ald kaynaa, Tevrata
bakldnda sorun zmleniyor:
Ve Nuhun btn gnleri (mr), 950 yld... (Tevrat, Tekvin, Bap 9: 29.)
950 yln nereden kt, bylece anlalyor. Tevrattaki anlatmla Kurandaki
anlatm deiiklikleri hep olur; buradakini de yadrgamamak gerekir.
Kurandaki ayette, 950 denecekken, niin 50 yl eksiiyle bin yl deniyor?
Kuran yorumcular, bu soruya u karl verirler:
Eer dorudan dokuz yz elli yl denseydi, yl saysnda kesinlik olmad
dnlebilirdi. Yl saysnn kesin olarak bu kadar olduu bilinsin diye, 50 yl
eksiiyle bin yl anlatm seilmitir.32
yi ama, insan bu kadar yaayabilir mi? Yani hangi dnemde olursa olsun insann bu
kadar yl yaam olduu dnlebilir mi?
Kuran yorumcular da, buna tp dnyasnn evet demeyeceini kabul ediyorlar.
Ne var ki yine de bunun olabileceini, tbbn kabul etmedii eyi akln kabul
edebileceini savunuyorlar. Ve ayrca u da bilinmelidir ki, en ok 120 yl
olabilecei sylenen mr, tabi (doal yaamdaki) mrdr; buradaki mr
(Nuhunki) ise, ilah (Tanr vergisi) bir mrdr... diyorlar. 33
Yani gerekte, insan aklnn ve bilimin hibir biimde olur, olabilir demedii
ey iin Kuran yorumcular olabilir, olmutur diyorlar. Byle diyorlar, nk
Kuranda var.
Tufan yksne gelince:
Nuh Tufan, Kesinlikle Bir Efsanedir (Sylencedir)

Tufan yksn hemen herkes bilir. Kurann anlatt, zet olarak yle:
Nuh, toplumuna srekli uyarlarda bulunur; Tanrnn buyruklarna kar
gelmemelerini, Tanrya inanmalarn ve gereine gre davranmalarn ister; yoksa
Tanrnn kendilerini cezalandracan bildirir. Ama toplumu, Nuhun tlerine
31 Tefsirler, rnein: Taber, 10/87; Tefsirun-Nesef, 3/252.
32 Zemaher, el-Kef, 3/371; F. Rz, 25/41-42; Tefsirun-Nesef, 3/252.
33 Bkz. F. Rz, 25/42.
216
aldrmaz. Tanr cezalandrmaya, Nuh toplumunu dnya apndaki suda bomaya

karar vermitir. Ancak, Nuhu ve ailesini kurtaracaktr. Bunun iin Nuha, bir
gemi yapmasn, gn gelince de her cinsten bir ifti ve inananlar gemiye
almasn buyurur. Tanrnn dedii olur. Gemidekiler kurtulur, brleri boulur.
Sonunda gemi, bir daa (Cd) oturmutur... Bu yk, Kurann birok yerine
serpitirilmitir. (zet iin bkz. Hd Suresi, 25-47. ayetler.)
Bu yknn kayna: Tevrat. Tevratta ayrntlar da var. Ve Tanr Nuha yle dedi:
Tm insanln sonu geldi. nk onlar nedeniyle yeryz zorbalkla doldu. te ben,
onlar, yeryzyle birlikte yok edeceim. Kendine gofer aacndan bir gemi yap...
diye balar, srp gider. (Bkz. Tevrat, Tekvin, Bap 6: 13-22; 7-9.)
Ve tm aratrmaclar, Tevrattaki bu yknn kaynann da SMER TUFAN
EFSANES olduunda birleirler. Tevrattan bin yl akn bir zaman ncesinin rn
olan GILGAMI DESTANI. Nuhun bu efsanedeki ad: Utnapitim (UtNapishtim)dir.34 NUH TUFANI yksnn, Glgam Destanndan alnma
olduunu, aratrmac ilahiyatlar da kabul etmek zorunda kalmlardr. lahiyat
Dinler Tarihi Mderris Muavini A. Hilmi mer, bu konuya ayrd, gerekten apl
incelemesinde, gerei ak seik yazmtr.35
VIII
nandrmak in Mucizeler
Kurann Tanrs, insanlar, dediklerine inandrmaya ok istekli. nsanlar
inanmadklar zaman ok fkeleniyor; bu dnyaya tyler rpertici felaketler
gnderdiini, gndereceini bildiriyor; daha byk ceza ve ikencelerin de ahirette,
cehennemde, burann lmszl ve sonsuzluu iinde verileceini
duyuruyor. Kiminde inandrmak iin trl antlara bavuruyor, kimindeyse
mucizelerle peygamberlerini desteklediini haber veriyor. Btn bunlar
inandrmak iin... yi de bunlarn yerine, insanlar istedii nitelikte, deiiklik
gerekliyse istedii deiikliklerde, ama hepsini de diledii dorultuda yryecek
biimde yaratmaz myd? Tm kullarnn gnllerini istedii dorultuya eviremez
miydi? Gc yetmez miydi buna?
Yeterdi.
Peki niye yapmad?
mtihan (snav) iin.
yi ama kime kar imtihan, niin?
...
34 Karlatrmak iin bkz. Glgame Destan, ev. M. Ramazanolu, MEB yaynlar, stanbul, 1989, s.80-85.
35 A. Hilmi mer, Tufan Hikyesi, lahiyat Fakltesi Mecmuas, stanbul, 1932, yl 5, say 23, s.53-64; say 24, s.33-45.
217
Bilirsiniz, bu tr tartmalar ok olur.

Firavun ailesi: Bizi sihirlemek iin ne mucize gnderirsen gnder, sana
inanmayacaz dediler (Musaya). Bunun zerine su basknn, ekirgeyi, gveyi,
kurbaalar ve kan, birbirinden ayr mucizeler olarak onlara musallat kldk; yine de
byklk taslayp sulu bir millet oldular. (Arf Suresi, 132-133. ayetler, Diyanet
evirisi.)
Bu bilim ve akl dlklarn asl ve ayrntlar Tevratta. 1) Musann deneinin
ylan olmas; 2) Denekle suya vurunca koca rman suyunu kana dntrmesi; 3)
Denek, rmaklara, kanallar, havuzlara uzatlnca kurbaa srlerinin olumas; 4)
Denekle yerin tozuna vurunca her yeri tatarcklarn (sivrisinekten kk, insan kan
emer) kaplamas; 5) Evlerin at sineklerinin saldrsna uratlmas; 6) Hayvanlarda
krgn (lm salgn); 7) nsan ve hayvanlarda irinli ban;8) Dolu yadrarak insanlar,
hayvanlar ldrme; 9) ekirge srleri gnderip, lkenin otunu, rnn yedirmek.
(Bkz. Tevrat, k, Bap 7-10.) Kuranda Neml Suresinin 12. ayetinde, Musann
mucizelerinin 9 olduu belirtilir. Ama Tevrata ve Kurann baka surelerine, baka
ayetlerine bakldnda, Musann mucizelerinin saysnn 9dan ok olduu grlr.
Kimi tefsirde, Musann mucizelerinin 11 tane olduu belirtilir.36 Tevratta, yukardaki
9 mucizeden sonrakiler de uzun uzun anlatlr (bkz. k, teki Baplar). Kurann
Tanrs Musay byclerle yara sokar, yartrr. (Bkz. Th Suresi, 64-73.
ayetler.)
amurdan bir ku yapp sonra bunu gerekten canl bir ku durumuna getirmek
olabilir mi?
Kurana gre evet. sa, mucize olarak bunu yapm (bkz. l-i mran Suresi, 49.
ayet; Mide Suresi, 110. ayet).
Bir ly insan diriltebilir mi?
Kurana gre evet. Peygamber olan kii bunu yapabilir. sa mucize olarak bunu
yapmtr (bkz. ayn ayetler).
Bu akl ve bilim dlk rneinin kkeni de ncilde. (sann drt gnlk l olan
Lazar, adyla arp nasl dirilttiini anlatan blm iin bkz. Yuhanna, Bap 11: 3944.)
Bir dan yerinden sklp kaldrlmas, insanlarn zerinde tutulmas olabilir mi?
Kurana gre evet ve Musann mucizesi olarak olmutur (bkz. Bakara Suresi, 63,
93. ayetler; Nisa Suresi, 154. ayet; Arf Suresi, 171. ayet).
Bu akl ve bilim dlk rneinin kkeni de Yahudilik kaynaklarndadr.37
A insanlar iin gkten men (Diyanetin resm evirisinde, kudret helvas) ve
(kebap olmu) bldrcn indirilir mi?
36 rnein bkz. F. Rz, 24/184.

37 Bkz. Talmut, abat/88.
218
Kurana gre evet. Ve bu, Musann mucizesi olarak gereklemitir (bkz.

Bakara Suresi, 57. ayet; Arf Suresi, 160. ayet; Th Suresi, 80. ayet.) Gk Sofras
balkl yazda da grlecei gibi, bu akl ve bilim dlk rneinin kayna Tevrat
(bkz. k, Bap 16: 13-15; Saylar, Bap 7: 31-32).
A insanlar iin gkten gk sofras indirilmi olabilir mi?
Kurana gre evet. Ve bu, sann mucizesi olarak gereklemitir (bkz. Mide
Suresi, 114-115. ayetler). Bu akl ve bilim dlk rneinin de kayna (Gk
Sofras balkl yazmzda belirtildii gibi) ncildir (bkz. Matta, Bap 14: 16-20;
Markos, Bap 6: 37-44; Luka, Bap 9: 13-17; Yuhanna, Bap 6: 9-14, 31).
Bir insann alev alev yanan bir atee atlmas ve onun da yanmamas, atein
serin oluvermesi olabilir mi?
Kurana gre, bir mucize olarak bu gereklemitir: Nemrud, brahimi atee
atm, ama ate brahimi yakmamtr (bkz. Enbiy Suresi, 68-69. ayetler. Ayette
Nemrud gemez). Oysa aratrmaclara gre, Nemrudla brahim arasnda birok
yzyl bir zaman var. Yeri geldiinde konunun zerinde ayrca durulacak.
Bylece nice mucizeler yer alr Kuranda. Bunlarn akl ve bilimle
badaabilecei sylenebilir mi?
IX
Bir frk, Bir Can Oluyor
amurdan bir biim, yani bir canlnn biimi, benzeri yaplyor. Sonra ona ruh
frlyor ve o, canlanveriyor.
Bu trden ey olur mu?
Kurana gre:
Evet!
demin kalb byle yaplm, yani amurdan bir insan yaplm; sonra ona
ruh frlm ve dem, canlanp bir insan oluvermi. te ayet (Diyanetin evirisi):
Rabbin meleklere yle demiti: Ben, amurdan bir insan yaratacam. Onu yapp
ona ruhumdan flediim zaman, ona secdeye kapann! (Sad Suresi, 71-72. ayetler.)
l-i mran Suresi, ayet 59a gre de, dem, nce topraktan, yani amurdan bir
heykel olarak yaplm; sonra Ol! denmi; o da hemen oluvermi. 38 Tm insanlar
da ondan, yani demden treme Kurana gre. (Bkz. Arf Suresi, 172. ayet. Bunu
anlatan baka ayetler de var.)
Tm insanlar demden gelmeyse, insanlarn derilerinin rengi niye deiik?
38 Bkz. F. Rz, 8/76.
219
Muhammed bu soruya karlk veriyor:

Tanr demi yaratrken, tm yeryznden toplayp avulad topraktan yapt
(heykelini). Tm demoullar da (toprann alnd) yerin zelliine gre zellik
kazanarak gelmitir. (Bu nedenle) kimi kzl, kimi ak, kimi kara derili... olmutur. 39
Aktarlan kimi hadise gre, demin heykeli yaplrken toprandan biraz artm,
bundan da Tanr, bildiimiz hurma aacn yaratm. Bu nedenle de Muhammed,
hurmaya, insanolunun HALASI olarak sayg gsterilmesi gerektiini bildirir. 40
zgr insan aklna ve bilime gre komik gelebilir, ama anlatlan byle. dem,
yle yaplp yaratlm. Havva da onun kaburga kemiinden. Muhammedin
aklamasdr bu.41 Kuranda da demin einin, kendisinden (bir parasndan)
yaratld anlatlarak, bu anlatlmak istenmitir (bkz. Nisa Suresi, 1. ayet ve bu ayete
ilikin tefsirler). Asl kaynaksa, yine Tevrat (bkz. Tekvin, Bap 2:22).
sa da amurdan bir ku yapm; flemi ona. Ve Tanrnn izniyle bildiimiz
canl ku oluvermi (bkz. l-i mrn Suresi, 49. ayet; Mide Suresi, 110. ayet).
sann kendisinin de bir frmeden olduu bildirilir. Meryem, fercini yani
kadnlk organn hep korumu. Sonra bu organa frlm. Kurann Tanrs
diyorki: ... Ona (ferce) ruhumuzdan frdk... (Bkz. Enbiy Suresi, 91. ayet; Tahrm
Suresi, 66. ayet.) Kuran yorumcularna gre, Meryemin fercine fren
CEBRALdir. Cebrail, bir erkek (insan) klna girmi; Meryemin fercine frm.
Ve Meryem, bu frkle saya gebe kalmtr.42 Meryemi gebe brakmak iin,
Cebrailin bir insan klna girerek ona yanat, Kuranda da anlatlr (bkz.
Meryem Suresi, 19. ayet). ster Tanr frm olsun, ister Cebrail; burada,
frmenin bir meni yerine getii ve Meryemi dlledii anlatlyor.
Aratrmalar, bunun kkeninde, mitolojiler (efsaneler) olduunu ortaya koyar.
Cahit Been, Koca-Ana da denen Ay-Analarn, mitolojilerde hep bereket
simgesi olduklarn, bkireyken ocuk dourduklarn yazar ve rnekler verir:
Anadoluda Cybele Ana, bkiredir, babasz olu, hem de , Attistir. Bbil
lkesinin Koca-Anas: tar Ana, bkiredir. Babasz doan olunun ad: Temmuzdur.
Msr lkesinin Koca Anas: sis Anadr. Bakiredir. Babasz doan olunun, ayn
zamanda sevgilisinin ad: Osiristir. Bat Anadolu ve Gney Anadolu blgesinin Koca
39 Ebu Davud, Snen, Kimbus-Snne/17, hadis no. 4693; Tirmiz, Snen, Kitabu Tefsiril-Kuran/3, hadis no. 2955;
Ahmed bn Hanbel, Msned, 4/400, 406.
40 Hadis iin bkz. Acln, Keful-Hafa, 1/195-196, 459, hadis no. 511, 1223.
41 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Enbiya/1; Mslim, es-Sahh, Kitabur-Rd/59-60, hadis no. 1468.
42 Bkz. sz konusu ayetlerle ilgili tefsirler, rnein F. Rz, 22/218.
220
Anas: Artemistir, bakiredir. Babasz olu, ayn zamanda sevgilisi: Adonistir. (...)
Hazreti Meryem de Koca Anadr, bkiredir. Olu s, babaszdr... 43
frme ya da frk, Kurann Tanrsnn dilinde, son derece nemlidir.
Canszlar canlandrma ve lleri diriltme aracdr. Kyamet gn, llerin
de frmelerle diriltilecekleri bildirilir. Bilindii gibi, Kuranda bir sura
frmeden sz edilir ve lleri diriltmelerin bu frmeyle gerekletirilecei
anlatlr. (Bkz. Enm Suresi, 73. ayet; Kehf Suresi, 99. ayet; T-H Suresi, 102. ayet;
Mminn Suresi, 101. ayet; Neml Suresi, 87. ayet; Ysn Suresi, 51. ayet; Zmen
Suresi, 68. ayet; Kaf Suresi, 20. ayet; Hkka Suresi, 13. ayet; Nebe Suresi,18. ayet.)
frme (NEFHA), diriltmeye yarad gibi ldrmeye de yaryor. Bildirilir ki,
kyamette SURa iki kez frlecek. Birinci frmeyle canllar lecek; ikinci
frmeyle de dirilecekler. yle deniyor ayette:
Ve SURa frlr; Tanrnn, tersini dilediklerinin dnda, gklerde ve yerde olan
herkes L olarak der. Sonra ona bir kez daha frlr. te o srada herkes
kalkverir (dirilip ayaa kalkar) ve birbirine bakr. (Zmer Suresi, 68. ayet.)
Muhammedin doktorluuna ilikin yazlarmda44 frkle hasta tedavi
etmekten de sz edilmiti. frklk denen yntemin, slamda geerli ve yaygn
olmasnda, Kurann Tanrsnn dilinde frmenin ok nemli oluu rol oynuyor
diye dnlebilir.
X
Ay kiye Blnp Yere Dm
Mantk dini, akl dini, bilim dini sunulan slam dininin en temel kayna olan
Kurandaki akl ve bilim dlklarla ilgili rnekler, bir-iki cilt kitap oluturabilir. Bir
dnce versin ve zgr insan dncesine yardmc olsun diye kimi rnekler sunmaya
alld. Bir rnek daha sunulup, bu diziye imdilik son verilecek.
slamda akkul-Kamer (Ayn blnmesi) Mucizesi diye bilinen nl
mucizeyi birlikte greceiz:
Kamer Suresinin 1. ayetine, Diyanetin resm evirisinde yle anlam verilir:
Kyamet saati yaklar, ay ayrlr.
Bu evirideki yaklar, ayrlr, ayetteki szcklere uymuyor. Ayette, burada,
gemi zaman kipi kullanlyor. Bu nedenle, dorusu, yaklat, ayrlddr.
Ayrld yerine de ayetteki inakka szcne uygun olmas iin blnd ya
43 Been, Anadolu Mitolojisi, s.70-71; Eren Kutsuz = Turan Dursun, Gne Klt, Saak Dergisi, ubat 1988, say 49,
s.13.
44 Bkz. 2000e Doru, yl 3, say 31, 32, 33.
221
da paraland demek gerekir. Diyanetin evirisi, burada, akl ve bilim dl

rtmek amacyla, szckler kendi anlamlarnn dna karlarak, daha sonraki
ayetler, ayrca aklayc hadisler gz ard edilerek yaplm bir yoruma, bnlCevznin yorumuna45 dayanmakta. Bu yorum, tefsircilerce kabul edilmez.46
Bu durumda ayetin doru evirisi udur:
Kyamet (saat) yaklat; AY blnd (paraland):
Bunu izleyen iki ayetin anlam da yle:
Onlar bir mucize grdklerinde; yz evirirler ve: srp giden bir bydr. derler.
Yalanladlar ve kendi eilimlerine uydular. Her ey, yerini bulur. (Kamer Suresi, 2-3.
ayetler.)
Grld gibi ayetlerde aka, Kyametin yaklatnn da bir belirtisi olarak,
Ayn blnd ve bu mucizeyi, inanmazlarn yalanladklar anlatlyor.
Bu ayetlerin anlatt olay aktaran hadislere bakalm:
Gkteki Ay m, Arabistandaki Hira Da m Daha Byk?

lkokul rencileri bile byle soruyu sama bulur, deil mi?
Ama hadiste anlatlana baklrsa bu soruya sama dememek gerek.
Malik Olu Enes anlatyor:
Mekkeliler, Peygamberden bir mucize gstermesini istediler. Peygamber de
onlara AY ikiye blnm olarak gsterdi. ylesine ki, onlar, Hira Dan, bu
iki parann arasnda gryorlard.47
Abdullah bn Mesud anlatyor:
Peygamberle birlikte Minadaydk. Birden AY iki paraya blnd. Bu
paralardan biri, dan arkasnda, biri de dan beri yannda kald. te o srada
Peygamber (Bakn da) tank olun! dedi.48
Dnn.
nanmazlar, Muhammedden, peygamberliini kantlamas iin bir mucize
istiyor.
Tanr da Muhammede g veriyor. Muhammed mucizesini gsteriyor: u
gkteki, u Amerikallarn ayak bast, u bildiimiz AY, iki paraya blnyor.
Paralanan Ay, YERe dyor. YERYZnn UFACIK BR BLGESne
syor. Dtnde orada, kimseyi EZMYOR.
45 Tefsiru bnl-Cevz, 8/89.
46 M. Ali Sabun, Safvetut-Tefasir, 3/284; Hzin, 4/226.
47 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Menkb/36; Mslim, es-Sahh, Kitabu Sftil- Mnfkn/46-47, hadis no: 2802.
48 Buhr, es-Sahh, ayn yerde; Mslim, es-Sahh, age, hadis no. 2800.
222
Ay ylesine ufakm ki: Hira da ondan daha byk. nk geriden baknca, Hira
Da, AYn iki paras arasnda gzkebiliyor.
Ve dnn:
Byle bir olay bile, Mekkeliler bir mucize saymyor. Olaya tank
olduklar halde...
Ve dnyann her yanndan gzken u AY, o srada ikiye blnp yere dyor da,
dnyann hibir yerinde, kimse farknda olmuyor. Olay ne gren oluyor, ne de
yazan. Muhammedin Sahablerinden baka...
Ayrca:
AYn blnmesi, haber verilegelen KIYAMETin yaklatnn bir kant
oluyor.
Yukardaki ayet ve hadislere gre, btn bunlara inanmak gerekiyor. nanan inanr
kukusuz. Kim ne diyebilir? Bizim burada yaptmz ey, yalnzca bir belirleme ve
sergileme. u da unutulmamal: nanann nasl inanma hakk varsa, inanmayann da
inanmama hakk vardr. nsanolunun aklna, bilime zgrlk tanmak bunu
gerektirir. nsan, knanmasz ve saldrsz bir ortam iinde insanlna yakr
nitelikte gelitirecei dncesini, kiiliini meyvelendirir. Bu kedeki sergilemeler
de bunun iin... Sesleniler, olabildiince, insan aklna ve bilime... slamc kesimin
duygulara seslenmesine karlk seilen yol bu.
2000e Doru
(I) 24 Aralk 1989, yl 3, say 53
(II) 31 Aralk 1989, yl 4, say 1
(III) 7 Ocak 1990, yl 4, say 2
(IV) 21 Ocak 1990, yl 4, say 4
(V) 4 ubat 1990, yl 4, say 6
(VI) 11 ubat 1990, yl 4, say 7
(VII) 18 ubat 1990, yl 4, say 8
(VIII) 25 ubat 1990, yl 4, say 9
(IX) 4 Mart 1990, yl 4, say 10
(X) 11 Mart 1990, yl 4, say 11
(I-X) (Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 189-218)
223
KURAN MUCZELER
12 Temmuz 1989 tarihli Sabah gazetesinin arka sayfasnda, Cevat Babuna adnda bir
prof. (!)dan imanllar coturmaya ynelik bir haber: Bir Kuran Mucizesi Daha
balkl. Kocaman harflerle... Ve Babunann fotoraflaryla... Bal ve yazy
grnce yle dedim kendi kendime: te bir yalan daha! Yzlerce yldan beri srp
gelen bu yalanlar olmasayd iman nasl ayakta kalabilirdi?
Neymi bu yeni Kuran mucizesi?
Prof. Dr. Cevat Babuna yle demi:
Biz 15 yl ncesine kadar anne rahmindeki bebein kalp atlarnn aydan sonra
baladna inanyorduk. Ultrasonografinin uygulanmasndan sonra bebein kalp
atnn, gebeliin altnc haftasnda baladn rendik.
Bunu byle syleyebilecek bir baka bilim adam yeryznde bulunabilir mi
dersiniz? Bilimi, bilimin yanszln, iman politikasna kaptrmam, eritmemi bir
bilim adam ciddi ciddi byle syleyebilir mi? Prof.a gre, ana rahmindeki bebein
kalp atlarnn gebeliin altnc haftasnda balad, bilim dnyasnda, ancak 15
yldan bu yana bilmiyormu!
Peki Kuranda bebein ana rahminde kalp atlarna bir deinme mi var, bir
aklama m var?
Hayr! Kesinlikle hayr. Zaten byle bir ey olamaz.
Ama bakn Prof. Babuna ne diyor:
Kurandaki hadiste de yle denilmektedir: Sizden her birinin hilkat (yaratl)
40 gnde tamamlanr deniliyor. Bu da 6 hafta eder.
Yanllarla dolu olan bu sz dzeltmeye neresinden balanmal?
Bir kez, Kurandaki hadis diye bir ey olmaz. Kuranda hadis yoktur da
ondan. Ayra iinde gsterilen Buhr ve Mslim, Kurann dnda hadis kitaplar
olan hadisilerdir. Buhr ve Mslimin yer verdii hadis kitaplarnda bu byle
anlatlr demek isteniyor olmal.
Hadisi ele alalm:
Kuran mucizesi diye sunulan hadis aynen yledir Buhrde:
224
Sizin her birinizin yaratl, ana karnnda, 40 gnde tamamlanr. Sonra bir 40 gn
daha geip kan phts olur. Sonra bir 40 gn daha geince bir inem et olur. Sonra
Tanr bir melek gnderir; drt kelimeyi yazmasn buyurur: Ona AMELini, RIZKn,
ECELini ve cehennemlik mi, cennetlik mi olacan yaz! der. Sonra ana
karnndakine RUH (can) FRLR...1
Grlyor ki, hadise, yani Muhammede gre, bebein ana rahminde kan phts
durumuna gelmesi iin bile 2 40 gn, yani 80 gn gemesi gerekiyor. 120 gn
sonra da bir inem et (mudga) durumuna geliyormu! Bundan sonra gnderilen
melek araclyla drt eyi, AMELi yani yaarken hangi iler yapaca, kulluk
grevini nasl yapaca; sonra RIZK, yani dnyada eline geecek yiyecekleri,
iecekleri, mal varl; sonra ECELi, dnyada ne kadar yaayaca ve sonra
cennetlik mi, cehennemlik mi olduu yazlrm. Ve ite btn bunlardan sonra ruh
yani can frlrm bebee. Yani aradan 120 gn getikten sonra bebein canl
duruma gelebilecei anlatlyor.
te Prof. Cevat Babunann dayand hadiste bunlar var. Bunlar m o szn
ettii buluu ortaya koyuyor? Bunlarda m bilimsellik var?
Bir de dayanlan ve hadise de kaynak olan Kuran ayetlerine bakalm:
Bu ayetlerin, Diyanetin resm evirisindeki anlam yledir: And olsun ki insan,
szme amurdan yarattk. Sonra onu, nutfe (meni) halinde salam bir yere yerletirdik.
Sonra nutfeyi donmu kana evirdik. Donmu kan bir inemlik et yaptk. Kemiklere
de et giydirdik. Sonra onu baka bir yaratk yaptk. Yaratanlarn en gzeli olan Allah,
ne uludur! (Mminn Suresi, 12-14. ayetler.)
Gelin siz, profesrn syledii Kuran mucizesini burada bulun. Bilim
drstlnden sapmadan...
Bilimle mucize bir arada olamaz. Mucize inancnn var olduu yerde bilim
yoktur.
Gazetenin haberi verdii sayfann bir kesinde Mucize Bir Deil ki balkl bir
yaz var. Ceninin nasl olutuuna ilikin yine Kuran mucizesinden sz ediliyor.
Dllenmenin bilimsel biimi ve aklamas Kuranda varm. Kurann neresinde?
Gsterilen bir ayet de, nsan Suresinin 2. ayeti. Ne deniyormu bu ayette?
Gerekten biz insan katk nutfeden yaratmz deniyormu? Peki deniyorsa ne
oluyor? Bundan hangi bilimsel bulu var? nsann katk bir meniden olduu,
olutuu, ilk alarn ilkellerinde bile bilinen bir anlatm biimi.
Kuranda u da anlatlr:
Trk Suresinin 5. ve 7. ayetlerinin, Diyanet evirisindeki anlamlar:
1 Buhr, es-Sahh, Kitabut-Tevhid/28; Tecrd, hadis no: 1324.
225
yleyse insan neden yaratldna bir baksn. O, erkek ve kadnn beliyle gsleri
arasndan atlagelen bir sudan yaratlmtr.
nsann olumasna neden olan su, yani meni; BEL ile GSLERN
ARASIndan geliyormu. te bilimsellik ve ite mucize.
2000e Doru
23 Temmuz 1989, yl 3, say 30
226
GK SOFRASI
Bilindii gibi Kurann 5. suresinin ad Midedir. Yemek, yemek sofras

demektir. Bu surenin 112-115. ayetlerinde yemek ve sofrasndan sz edilir.
Surenin ad da buradan.
Burada sz edilen yemek ve sofras gkten indirilmedir ve sann bir mucizesi
olarak sunulur.
Bu ayetlerin anlam, Diyanetin resm evirisinde yledir:
Havariler: Ey Meryem olu s! Rabbin bize gkten bir sofra indirebilir mi?
demilerdi de, inanyorsanz Allahtan saknn! demiti (sa). Ondan yemeyi,
kalplerimizin kanmasn ve senin bize doru sylediini bilmeyi istiyoruz dediler.
Meryem Olu sa: Allahm! Rabbimiz! Bize ve bizden sonra geleceklere bayram ve
SENDEN BR DELL olarak GKTEN BR SOFRA NDR! Bizi rzklandr! Sen
rzk verenlerin en hayrlssn! Allah: Ben ONU SZE NDRECEM! Bundan
sonra iinizden kim inkr ederse, dnyalarda kimseye azap etmediim ekilde ona azap
edeceim! dedi. (Mide Suresi, 112-115. ayetler.)
Havariler saya inanmamlar myd ki inanmak iin bir kant, bir mucize
istemiler? Ayete baklrsa Havarilerin kendilerinin karl u: sa! stiyoruz ki
gkten sofra insin de yiyelim; karnmz doyuralm. Ve sen Tanrnn elisi olduunu
sylerken bize doru sylediini bilelim!
Kimi Kuran yorumcusuna gre: Byle bir istekte bulunan Havariler balangta
daha iyice inanm deillerdi. Onun iin bu istekte bulunmulard. Ya da Havarilerin
azndan aktarlan szler, aslnda sann toplumundan cahil kiilere aitti.1 Bununla
birlikte byle bir istek yneltmi olsalar da Havarilerin saya inanm kiiler olduklar
grnde olan Kuran yorumcular ounlukta.2 Ne var ki, nl Kuran yorumcusu
Zemaher, tam imanl deil; kukulu olduklar grnde.3 Yorumcularn, Havarilerin
imanszca istekleri ve szlerini, iman dorultusunda yorumlamak iin zorlandklar
grlr.4
Ne olursa olsun, ayetlerde aka belirtildiine gre, Havarilerin istekleri kabul
edilmi. sa, Tanrsndan gkten sofra indirmesini istemi, Tanr da indirmi bu
sofray. Ama bundan sonra inanmayan olursa ok fena cezalandrp ikence (azap)
1 Kurtub, 6/364.
2 Muhammed Ali Sabun, Safvatut-Tefsir, 1/373.
3 Zemaher, el-Kef, 1/540.
4 F. Rz, et Tefsirl-Kebir, 12/129-130.
227
edeceini bildirmi. Dnyalarda kimseye azap etmediim biimde azap ederim!

demi.
Peki gkten indirilen sofrada ne varm?
Ayetlerde bu sorunun karl yok. Aklama, hadislerde ve Kuran yorumlarnda
var:
Elmal Hamdi Yazr unlar yazar:
...Bir de ne baksnlar: Kzarm, pulsuz ve klksz, ya akan bir BALIK. Ba
tarafnda tuz, kuyruk tarafnda sirke, evresinde prasadan baka trl sebze. Ve be
yufka ki birinde zeytin, ikincisinde bal, ncsnde tereya, drdncsnde peynir
ve beincisinde pastrma...5
Yazr, bu sofrann iki yamur bulutu arasnda indirilen KIRMIZI bir sofra
olduunu da aktarr.6
Bu aklama, nl Kuran yorumlarnda da byle yer alr. 7
Buradaki ayetlerin kayna ncil. nl drt ncilde, daha dorusu, drt aktarmaya
gre olan ncilde de be ekmek ve balktan sz edilir. (Bkz. Mattaya Gre ncil,
Bap 14: 17...; Markosa Gre ncil, Bap 6: 38...; Lukaya Gre ncil, Bap 9: 13...;
Yuhannaya gre ncil, Bap 9: 9...) Bu ncillerde, hep ayn dille, yani ayn szlerle,
sann bu be ekmekle bal, bir mucize olarak, be bin erkein bulunduu byk
bir kalabala bltrd, tmn doyurduu ve sofradan on iki kfe de yiyecek
artt anlatlr. Anlalan o ki Muhammede bilgi verenler, burada sz edilen
sofrann, sa iin gkten indirildii yolunda bilgi vermilerdir. Kuran yorumcular
da ncile bavurmular, be ekmek ve balk yksn oradan alp aktarmlardr.
Hadiste, gkten ekmek ve etten oluan yiyecek sofrasnn indirildii, herkese, bu
yiyeceklerden yiyip karnlarn doyurmalar ama saklamamalar ve daha sonra yemek
zere bir ey ayrmamalar buyurulduu anlatldktan sonra, oradakilerin buyrua
uymayp, artan yiyeceklerden saklama yoluna gittikleri de anlatlr. Ve buyrua
uymamann cezas olarak da tmnn MAYMUNLARA VE DOMUZLARA
DNTRLDKLER aklanr.8 nsanlarn ceza olarak maymunlara,
domuzlara dntrldkleri Kuranda da anlatlr, ama baka konularda. (Bakara
Suresi, 65. ayet; Mide Suresi, 60. ayet; Araf Suresi, 166. ayet.)
Kuranda, Musaya da gkten MEN ve SELVA indirildii bildirilir. Yorumcular
men iin kudret helvas, selva iin de bldrcn derler.
5 Elmal Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, 1960, 31847.

6 Bkz. age.
7 F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 12/133.
8 Tirmiz, Snen, Kitabu Tefsiril Kuran/6, hadis no. 3061.
228
lgili ayetlerin, Diyanet evirisindeki anlam yle:

(Ey srailoullar!) Bulutla sizi glgelendirdik, kudret helvas ve bldrcn
indirdik... (Bakara Suresi, 57. ayet), ...Bulutla zerlerine glge yaptk, onlara kudret
helvas ve bldrcn indirdik... (Arf Suresi, 160. ayet), Ey srailoullar! Sizleri
dmannzdan kurtardk, Trun sa yann size vadettik ve kudret helvasyla bldrcn
indirdik. (T-H Suresi, 80. ayet.)
Bu ayetlerin kayna da Tevrat (bkz. Tevrat, k, Bap 16: 13-31; Saylar, Bap 11:
31-32).
Kutsal kitaplarda, zellikle Tevratta ve Kuranda, rzk, yani yiyecek ve
geim iin insanlarn gzlerini ge eviren ayetler oktur. Kurann Tanrs aka:
Bana namaz kl, kulluk et, gerisine karma, senin rzkn ben veririm! diyor. Bir
ayetin Diyanet evirisindeki anlam yle:
Ehline namaz klmalarn emret. Kendin de onda devaml ol. Biz senden rzk
istemiyoruz. Sana rzk veren biziz. Sonu Allaha kar gelmekten saknanlarndr.
(T-H Suresi, 132. ayet.)
2000e Doru
3 Eyll 1989, yl 3, say 36
229
AYETLER UYDURMA MI?
Baz slamc evrelerin eytan Ayetleri diye bir eyin hibir zaman olmad
eklindeki iddialarn ciddiye almak mmkn deildir. Bu ayetler kesinlikle bir
masal, bir uydurma olmayp tamamyla bir gerektir. Yani Muhammed, Mekkede
iken ilk dnemlerde, tanrann vgsn yapan ve o zamana dein Araplarda da
bilinen iir, Necm Suresinin ayetleri arasnda okununca (okuyan: Muhammedin
kendisidir), Arap putataparlar da peygamberle birlikte secde etmilerdir. Ne var
ki sonradan, Cebrailin uyard ileri srlerek, ayetler arasna kartrann eytan
olduu savunulmutur. Savunan, Peygamber. Bunu aktaran da bata Peygamberin
arkadalar olmak zere slam bykleridir, slam hadisi ve tefsircileridir. Olayn
bir blm yani Necm Suresinin okunmas srasnda putataparlarn, Peygamberle
birlikte secde ettikleri Buhrnin es-Sahhinde de yazldr.1 Olayn kalan blm
de saylamayacak kadar ok hadis ve tefsir kitaplarnda yer almtr. Olayn
btnne ilikin hadis, 15. yzyln en byk hadisi ve tefsircilerinden saylan
Celaleddin Syuti ve bn Hacer (el-Askaln) tarafndan dorulanm, salam kabul
edilmitir. Yani olay, nitelendii gibi bir masal deildir ve yine ileri srd gibi,
slam kardevrimcilerince uydurulmamtr.
Konunun bir baka yn: Laik kafa, zgr kafa; zgr dnr. Dndn de
zgrce ortaya koyar, yle olmas gerekir. zgr dnyada olmas gereken budur. Bu
zgrlkse, dinsel kurallarla, falanca dinin filanca kutsallaryla, bu kutsallara
saygyla ya da dinsel duygular incitiyor mu, incitmiyor mu hesabyla
snrlandrlamaz. Byle bir snrlandrma da bu tr snrlandrmay kabul etmek de
adalktan uzaklamaktr, Ortaa karanlnn llerine balanmaktr. Bunu
isteyen din, slam olabilir. slamn bunu istemesi doaldr da. Yeryzndeki dinler
iinde, Yahudilik ve slam, yaamn her alanna el uzatmtr. nsanlara, Benim
kurallarma gre yaayacaksnz der; yneticilere de Siz elinizi ekin, ben
yneteceim isteini yneltir. Kurallar kesindir, deimezlik gsterir. Mecellede,
zamann deimesiyle hkmler de deiir denmesi aldatmamaldr. nk ayn
Mecellede ve slam fkhnda, deimenin esasta olamayacana, ayet ve hadisin
kesin hkmyle belirlenenlerin, hibir biimde deitirilemeyeceine ilikin aklama
da yer alr. Temeli deimezlik olan din giysisi, gelien yaamn, amzn giysisi
1 Diyanet yaynlarndan Tecrd, hadis no. 555-556.
230
olamaz. O giysi, bu gvdeye olmaz. Olmad, olamad iin Trkiye

Cumhuriyetinde laik yasalar kabul edilmitir. Mahmut Esat Bozkurt, Medeni
Kanunun gerekesinde bunu ok ak bir dille anlatr. Bundan dn vermemek
gerekir. Verildii zaman iin iinden klmaz. Mollann biri kalkar; din hkmlerini,
Kuran hkmlerini gsterip uyulmasn ister. Uymayanlar da din adna
cezalandrmaya yeltenir. lke snrlarn bile umursamazlktan gelir. Humeyninin
yapt budur. Nerede bulursanz ldrn!.. Kuran byle diyor. (Bkz. Bakara Suresi,
191. ayet; Nisa Suresi, 89, 91. ayetler; Tevbe Suresi, 5. ayet.) Humeyni de byle diyor.
ldrn diyor. Tarih boyunca hep byle denmitir. Bir Cemel Olaynda 15 bin kii
ldrlmtr. arpan iki yanda da Peygamberin en yakn arkadalar bulunduu
halde... Tarihte nice kiiler, deerli insanlar bu ldrn fetvalaryla can vermilerdir.
Snnet Ehlinin drt mezhebinde de Humeyninin ii mezhebinde de bir kimse
dinden dnm (ridde) ya da bu eilimi gstermise ldrlmesine fetva verilir.
Dnya, hele uygar dnya bu fetvalara gre ynetilemez.
Ksacas, Kurann Hacc Suresinin 52. ayetinin, bunu izleyen ayetlerin ve bu
ayetlere ilikin aktarma ve yorumlarn tanklyla eytan Ayetleri olay bir
gerektir. Kaynak ileri srld gibi yalnzca Taber deildir. Taberden 150 yl
akn bir zaman nce yaam olan bn shakn es-Siresinde de olay yer alr.2
Bunun yannda bir baka gerek, laik ve zgr dnen insan -ki Salman Rd de
byle bir insandr- din kutsallklarnn erevesine sokulamaz. Bunu yapma
yolundaki din terr karsnda korkmadan, ylmadan yeterince sava verilmelidir
artk.
Cumhuriyet
24 ubat 1989
(Turan Dursun, Tabu Can ekiiyor, Din Bu-1, Sayfa 101)
2 Siret bn shak, yay. Muhammed Hamidullah, fkra: 219.
231
DYANET GERE RTMEYE ALIIYOR
eytan Ayetleri diye nlenen szlerin nce Kurana ayet olarak sokulduu, bu
szlerde Lat, Uzza, Menat adl Tanralar vld iin putataparlarn,
Peygamber ve inanrlaryla birlikte secde ettikleri, bir olay olarak kaynaklarda yer
alr. Konu, bilim namusu iinde ve soukkanl olarak tartlmaldr. Telaa,
heyecana gerek yok. Ortada bir olgu, bir gerek varsa -ki var-, hayr yok yle bir
ey! demekle yok olmaz.
Kimi polemikiler, Humeyninin cinayete azmettirici fetvas dorultusunda
tutumlar sergilediler, hayr, eytan ayetleri diye bir ey olmamtr, yalandr,
iftiradr... dediler. Ve saldr stne saldrda bulundular.
yle grlyor ki, bu kervana, Diyanet leri Bakam Mustafa Sait Yazcolu da
katlm durumda. TRTde ve yazl basnda yer alan aklamasna gre, Yazcolu da,
olaynuydurma ve kastl bir yalan olduunu ileri sryor.
Yazcolunun aklamasnda neler var, bir bakalm:
1) Yazcolu, olay dile getirdii ileri srlen ayetlerin, sr Suresinin 73-75.
ayetleri olduunu yazyor. Sonra Bu hikyeye gre, Hz. Peygamberi ikaz iin
gnderilen sr Suresi 73-75. ayetleri, Hicretten 2-3 yl nceki Mirac olayndan soma
vahyolunmutur. Bu ise, Allahn eytan Ayetlerine kar, Peygamberini ikaz etmek
iin 5-10 sene beklediini gsterir ki, akl- selim ve mantn kabul etmesi
dnlemez diyor.
Bir kere, eytan Ayetleri olayna ilikin ayetler arasnda, sr Suresinin sz
edilen ayetleri de vardr. Ama birinci derecede ilgili grlen ayetler bunlar deildir;
Hac Suresinin 52-55. ayetleridir.
Kald ki, gerek sr 73-75. ve gerek Hac 52-55. ayetler, Peygamberi ikaz
niteliinde deil; olayn aklaycs niteliinde grlyor. Yani olay anlatr
niteliktedir. Bir olayn anlatlmasysa ok sonraki ayetlerde de yer alabilir, bu doaldr,
Kuranda da benzerleri oktur. yle olunca, Peygamberi ikaz iin u kadar yl niye
beklenmitir? denemez.
Ve kald ki, ayetlerin tarihine ilikin kesin bir bilgi ileri srlemez. Surelerin
Mekk ve Meden olmalar bile ou kez tarih iin l alnamyor. Mekk olan
surelerde Meden, Meden olan surelerde de Mekk ayetler bulunuyor.
232
2) Yazcolu, Esasen Necm Suresi, 19-20. ayetlerinden sonra gelen sz konusu

ifadeyi (eytan Ayetlerini) doru kabul etsek bile, ayn surenin mteakip 21-23.
ayetlerinde putlarn ktlenmi olmas, bir elikiye yol aacaktr. Bu durumda
mriklerin bu elikiyi grmeyerek, putlarn methedildiini kabul etmeleri ve bu
yzden secde etmeleri sz konusu olamaz diyor.
Oysa, putlar yeren ayetler, ven ayetlerin sureden karlmasndan sonra yer almtr
diye dnlemez mi?
3) Yazcolu, Nitekim bu hikye, ilk devir slami kaynaklarda yer almamakta, ilk
olarak 900l yllarda yaam olan bir tarihiye (burada amalanan Taberdir) ait ve
Hz. Peygamberden asr sonra yazlm olan bir eserde gemektedir diyor.
Oysa, olay, lm 923te olan Taberden ok nce, lm 768de olan nl Siret sahibi Muhammed bn shakn kitabnda da yer alyor.1
Kald ki, yle hadisler vardr ki, ok sonraki dnemlerin hadisilerinin kitaplarnda
yer ald halde, slam hukukuna, slam kelamna dayanak yaplmtr. Yani
hadisbilimde, bir hadisin salaml (shhat) ve rkl (zaf) iin baka
llere vurup deerlendirirler.
imdi, olayn gerekliini dile getiren kantlar grelim:
1) eytan Ayetleri olayna deindii, bu olay dile getirdii savunulan ayetler:

a) Hacc suresinin 52. ayeti ve izleyen ayetler.
52. ayette, her peygamberin okuduu eye, eytann bir eyler katt, ama
Tanrnn, eytann kattn neshettii (hkmsz brakt) ve kendi ayetlerini
geerli, salam kld anlatlr.
Grld gibi, anlatm, eytan Ayetleri diye bilinen ayetlerin, Kurana sokulup
sonra karld, sokann eytan, karann da Cebrail aracl ile Tanr olduu
yolundaki ifadelere uygundur. Zaten tefsirler de, bunun iin bu ayetleri, olayn
yanstcs olarak grrler. 52.ayetten sonraki ayetlerde de ayn olaya uygun anlatmlar
bulurlar.
b) sra Suresinin 73. ve 75. ayetleri:
Bu ayetlerin anlamlar yledir:
(Ey Muhammed!) Seni, sana vahyettiimizden uzaklatrp daha bakasn ileri
srerek bize iftira etmeye srklyorlard nerdeyse. O zaman seni dost bulacaklard.
Eer seni pekitirmi olmasaydk, andolsun ki, onlara eilim gsteriyordun, az kalsn.
O zaman sana, yaam da, lm de kat kat azab biiminde tattrrdk. Sonra da bize
kar bir yardmc bulamazdn.
1 Muhammed bn shak, es-Sre, tahkik:Muhammed Hamidullah, Arapa, Konya, 1981, s.157-158, fkra 219.
233
2) Hadisler:
HADS 1:
Peygamber Mekkede NECM suresini okurken secde etti ve onunla birlikte,
-ald topra alnna gtren yal birinin dnda- Mslman ve putatapan herkes
SECDE etti.
Anlatan Peygamberin arkadalar:
Abdullah bn Abbas
Abdullah bn Mesud
KAYNAK: Buhr.2 Tirmiz ve teki hadis, fkh kitaplar.
SORU:
1) Peygamberin can dman diye nitelenen putataparlar nasl oldu da,
Peygamber ile bir araya gelebildiler?
2) Putataparlar nasl oldu da, Peygamberle birlikte secde ettiler?
Bu sorularn karln bulabilmek iin, bundan sonraki hadis iyi incelenmelidir.
HADS 2:
Peygamber Mekkedeyken NECM suresini okuyordu. Lat, Uzzay ve bir teki,
nc (put) olan Menat grdnz m ? diyen yere gelince:
eytan, Peygamberin diline unu atverdi (sokuturdu):
te bunlar, yce turnalardr (arnik). efaatleri de elbette ki umulur.
Bunun zerine (putataparlar): Muhammed daha nce deil, bugn tanralarmz iyi
(szlerle) and! dediler.
Yine bunun zerine Peygamber secde etti ve onlar da SECDE ettiler. te bu nedenle
de Tanr u ayeti indirdi:
(Ey Muhammed!) Senden nce hibir Peygamber (resl, neb) yoktur ki, eytan
onun okuduklar arasna, (bir eyler katp) brakmasn. Tanr, eytann braktn bozar
(kaldrr), kendi ayetlerini glendirir. Tanr Bilendir, Hikmetlidir. (Hac Suresi, 52.
ayet.)
Anlatan Peygamberin arkadalar:
Abdullah bn Abbasn da iinde olduu bir topluluk.
KAYNAK: Bata Syuti ve bn Hacer (el-Askalan) gibi 15. yzyln nl hadis ve
tefsir uzmanlar olmak zere ou slam hadis ve tefsir uzmanlarnn kitaplar.
Ve ok aka grlyor ki:
kinci hadis, birinci hadisi tamamlyor. Daha dorusu, ikisi ayn hadistir. Birincisi
eksik, ikincisi tamam.
Ve ok aka unlarn anlatld grlyor:
Putataparlarn Peygamberle birlikte SECDE etmelerinin nedeni, Peygamberin
putu (Lat, Uzzay, Menat) ven szlerle anmas ve bunu, ayet olarak
okumasdr.
2 Diyanet Bakanl Yaynlar, Tecrd, hadis no. 555, 556.
234
putu ven szleri, Peygamberin diline ayet olarak sokan, EYTANdr.

Yani bu szlerin oluturduu ayetler, Tanrnn ayetleri deil, eytann
ayetleridir.
eytann ayetleri, sonradan, sureden karlmtr.
Hac Suresinin 52. ayetinde anlatlan da budur.
Diyanetin resm evirisindeki Hac Suresinin 52. ayetinin evirisi, tartlan yorum
katlm bir eviridir, onun iin de gvenilir deildir. Doru eviri, ikinci hadiste yer
verilen eviridir.
Bu konuda uzun sze gerek yok. slam dnyasnn en byk uzmanlarndan Syuti
(Celaleddin Syuti, lm. 1505) ve bn Hacer (el-Askalan, lm. 1449) hadisi salam
ve olay gerek kabul ediyorlar. Syuti, hem tefsirinde, Hac Suresine 52-54. ayetleri
nedeniyle yer veriyor; hem de baka kitaplarnda, rnein ayetlerin gerekelerine
(sebeb-i nzl) ilikin yazd nl kitabnda, Lbabun-Nukl f Esbabin-Nzl
olay salam kabul ettiini yanstyor. bn Hacerse, Kdi Iyaz ve bnl-Arab gibi
kimi yazarlarn olay anlatan hadisi uydurma saydklarn, ama bunlarn bu szlerinin
hibir nemi bulunmadn, nk olayn ve hadisin birok yoldan gelen
tanklklarla dorulandn belirtiyor. bn Hacer, Fethul-Bari adl kitabnn, Hac
Suresine ilikin kesiminde aklyor. Onun bu aklamasna da Syuti, kitabnda yer
veriyor
Syuti de, bn Hacer de hangi hadisin salam, hangisinin rk olduunu en iyi
bildikleri slam dnyasnda kabul edilegelmi uzmanlardr. Ve bunlar iin de dinsiz,
slam dman sulamas yaplamaz.
Ksacas:
1) eytan Ayetleri olay gerektir. Bunu yok sayma abalar da bounadr.
2) Diyanet leri Bakanl en byk slam otoritelerince de salam kabul edilen
hadise dayal ayetlerle destekli bu olay yok sayma yerine lkede kimseye yarar
olmayan din terrn knayc abalara girse ok daha yararl bir tutum gstermi
olurdu. nk gerek olduu halde bu olaya, iftiradr, dinsizlerin uydurmasdr
biimindeki szler, cinayete azmettiren fetvalara anak tutmaktan baka bir eye
yaramaz.
2000e Doru
19 Mart 1989, yl 3, say 12
235
KURANA VE MUHAMMEDE GRE TRKLER STESELER DE

MSLMAN OLAMAZLAR
Tevratn Tanrsnn son derece rk olduunu hemen herkes bilir. Kimi

aratrmaclar, bu Tanrdaki zelliin, Yahudilik iin yararl olduunu da
savunurlar. Ne var ki, u da bir gerek: Bugn, Yahudilerin sergiledikleri tyler
rpertici ve insanlk d acmaszlklarda, Tevrattaki Tanrnn (Yehova) ilkel, kat
bir rk oluunun pay az deildir.
KITALUT-TRK HADSLERNDEN... Mslmanlar, Trklere kesin ldrecekler.
236
Kurann Tanrsnn Irkl

Tevratnkinin rkln herkes bilir de, Kurann Tanrsnn rkln ou
kimse bilmez. Ve kimi iyi niyetli aydnlar bile; Kuran ve Tanrsn evrensel
sanr. Oysa, Kurannki, Tevratnkinin bir eit kopyasdr. Bunu, bu Tanrnn
srailoullarn nasl tanttndan bile anlamak mmkn:
En stn Toplum, srail Toplumu

Buna, kimileri aacaklar. Ne var ki, bir gerek. te ayetler:
Kurann Tanrs, tpk, Tevratn Tanrs Yehova gibi, iki yerde, aynen yle
seslenir:
Ey srailoullar! Size verdiim nimeti ve sizi dnyalara stn kldm hatrlayn.
( Bakara Suresi, 47, 122. ayetler, Diyanet evirisi.)
Bir yanda slam dnyasndaki Yahudi dmanl, br yanda da, Kurandaki
Tanrnn srailoullarna byle seslenii... Bir elikidir bu. Bunu da geelim.
Arap Toplumundan Bakas Muhatap Deil

Kuranda birok ey anlatlr. Kaynaklar biliniyor bugn. Ama Tanrdan diye
sunulur. Bu Tanryla insanlar arasnda, daha dorusu, zamanna gre bir kesim
insanlar, bir toplum ya da bir toplumun kesimi arasnda da bir eli. Tanr
Elisi diye sunulur. Peygamber deniyor. Kuranda anlatlan o ki, Tanr u
aklamay yapmakta:
Biz her peygamberi, kendi toplumunun diliyle gnderdik. lle de byle yaptk ki, o
toplumdan olanlara anlatabilsin. (brahim Suresi, 4. ayet.)
Demek ki, Kurana gre, Tanrnn Elisinin bir toplumu var. Eli, rkndan
geldii bu toplumla Tanr arasnda yapar aracln. Ne iletecekse bu topluma
ve kendi diliyle iletmekle ykml. Kuranda anlatlan bu. Yine buna gre;
Muhammed de bu ykmll tamakta. Onun da bir toplumu var ve o da
Tanrsyla bu toplum arasnda arac.
Kurann btn iinde, Muhammedin kavmndan, yani toplumundan Tanr
vahiylerini, bu topluma iletmek zorunda olduundan, bunu yaptndan sz edilir.
Muhammedin toplumu, Arap toplumudur. yleyse muhatap da bu toplumdur.
Kuran, kendi deyimiyle Arapa; seslendii kesim de Araplar.
Ama Araplarn da tm deil; yalnzca bir kesimi.
237
KITALUT-TRK (TRKLERLE LDRME) HADSLERNDEN.

Sonunda Trkler kesilecekler... (Ebu Davud, Kitabul-Cihd/9, hadis no. 4305.)
Korkutma Yalnz Mekke ve evresine

Ayetler ok ak. Kuranla yaplan uyarlarn, korkutmalarn, Mekke
(mml-Kur) ve evresine ynelik olduu, Enm Suresinin 92., r Suresinin
7. ayetinde, kukuya yer brakmayacak bir aklkla anlatyor. Evet, Kurann
muhatab, Mekke ve evresidir yalnzca. Bugn kendilerini Mslman sayan
teki toplumlarda hibirinin, bu kapsamda yeri yok. Konu, bu denli ak.
Muhammedin tm insanlarn peygamberi, Kurann da tm insanlara ynelik
olduunun anlatld ayetler de var. Kurandaki nice elikilerden biridir bu. Ama,
kendisine aklama yaplan toplumun Arap toplumu, bu toplum iinde de yalnzca
Mekke ve evresinin ( hem de o zamanki) halk olduu da bir gerek. Baka
toplumlardan, bu arada Trklerden Mslman olanlar olmu; daha dorusu
kendilerini Mslman saymlar; ama Kurann hangi toplumu Mslman sayd
nemli.
zellikle Trkler iin hadisler vardr. Trkler iin hi de iyi eyler sylemeyen
bu hadisler, rnek ve yrekli bilim adam Prof. Dr. lhan Arselin Arap Milliyetilii ve
Trkler adl kitabnda ok arpc biimde yer almakta.1
1 Bkz. Kaynak Yaynlar, 6. basm, 1999, s.63 ve t.
238
Muhammedin Trk Dmanl

Kendilerini Mslman sayan Trkleri Muhammed, Mslman saymak yle
dursun; dman diye ilan etmitir. slam dnyasnda en salam kabul edilen hadis
kitaplarnda da bu var. Bal bana bir blm olarak. Blmn ad da ok ilgin:
Ktalut-Trk. Anlam da: Trklerle ldrmek (sava). Buhrde, Ebu Davudda
ve Tirmizde blmn ad bu. bn Macede Bbut-Trk, yani Trkler Blm.
Mslimdeyse, Kyamet alametleri arasnda yer alyor.
Muhammed, Peygamberliinin bir kant olarak, gelecekten haber verirken,
Kyametin bir alameti olarak Trklerle nasl arplacan, Mslmanlarn,
Trkleri nasl ldreceklerini de anlatyor. Hem Trk diye ad vererek, hem de
tarif ederek, yzlerinin, gzlerinin, burunlarnn, derilerinin, renklerinin nasl
olduunu anlatarak. Anlalan o ki, Trkler konusunda kendisine birtakm bilgiler
verilmi. Muhammedin anlatmasna gre, Trklerle ldrme, ta Kyamete dek
sz konusu. Kyametin bir alameti olarak da Mslmanlar, yeryzndeki Trkleri
ldrp temizleyecekler. Yoksa Kyamet kopmayacak.
te hadislerden bir kesim:
Mslmanlar, Trklerle ldrmedike, kymet kopmayacaktr. Yzleri kalkan
gibi, st ste binmi (kaln) derili olan bu toplumlar... kl giyerler. 2
Siz (Mslmanlar), kk gzl, bask burunlu, yzleri kalkan gibi, derisi st
ste binmi olan toplumla ldrmedike kymet kopmayacaktr.3
u da kymet almetlerinden: Kldan (kee) ayakkab giyen bir toplumla
vuruup ldreceksiniz. Geni yzl, yzleri kalkan gibi, st ste binmi derili
toplumla vurumanz-ldrmeniz kymet almetlerindendir. Siz (Mslmanlar),
kk gzl, kzl yzl, bask burunlu, yzleri kalkan gibi, derisi st ste binmi
olan Trklerle ldrmedike kymet kopmaz.4
Sizinle(siz Mslmanlarla), kk (ekik) gzl toplum, Trkler savaacaktr.
Siz onlar, kez nnze katp gtreceksiniz, sreceksiniz. Sonunda Arap
Yarmadasnda karlaacaksnz. Birincide, onlardan kaan kurtulur. kincide
kimi kurtulur, kimi yok edilir. ncdeyse onlarn tm krlacaktr. 5
2 Mslim, es-Sahh, Kitabul-Fiten/62-65, hadis no. 2912; Ebu Davud, Snen, Kitabul-Melhim/9; Babun f Ktlit-Trk,
hadis no. 4303; Nese, Snen, Kitabul-Cihd/Babu Gazvetit-Trk...
3 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Cihd/96; Mslim, es-Sahh, Kitabul-Fiten/62, hadis no. 2912; Ebu Davud, Snen, hadis no.
4304; Tirmiz, hadis no. 2251; bn Mace, hadis no. 4096-4099.
4 Buhr, es-Sahh, Kitabul-Cihd/95; Mslim, es-Sahh, Kitabul-Fiten/66, hadis no. 2912; bn Mace, hadis no. 40974098.
5 Ebu Davud, Snen, hadis no. 4305.
239
KITALUT-TRK HADSLERNDEN. Trklere kar ktl, kesinlikle olacak....

(Buhr, es-Sahh, Kitabul-Cihd/96)
Muhammedin, bugn kendisine Peygamberimiz, efendimiz diyen Trklere bak,

tutumu budur ite.
nsanlara insan olarak bakmak gerekir. Hangi rktan, hangi renkten ve hangi
dinden olurlarsa olsunlar ya da hibir dinden olmasnlar. Ama dinler, dinliler,
rklar byle bakamamakta. Yahudisi, Hristiyan, slam inanr hep birbirine
dman. Irklar da kendi rklarndan olmayanlara kar byle. Bugn dnyamzn
yaad nice ac olaylarda, bu ilkelliin pay az deildir. Bunlardan arnmal artk
insanlk. Yoksa, acmaszlklar, aclar, gzyalar srp gidecektir.
2000e Doru
28 Ocak 1990, yl 4, say 5
240
SLAMCILARIN PEHLVANI YOK
Eski mftlerden Turan Dursun, eytan ayetleri olayn tartmaya hazrm dedi.
2000e Doru 15 gndr Turan Dursun ile ayn masaya oturup konuyu tartacak bir
slamc dnr aryor. almadmz kap kalmad. Diyanet lerine bavurduk.
Ankara ve stanbul lahiyat Fakltelerini, slamc basn organlarn, tek tek slamc
fikir adamlarn aradk. Hi biri tartmay kabul etmedi.
Konu, slamn yzyllardr tartt bir konuydu. Problem ncelikle slamn
problemi. Kaynaklar, Kuran ve hadisler dahil, slamn temel kaynaklaryd. Ancak,
slamclar konuyu tartabilecek bir pehlivan karamyorlard. eytan Ayetleri
zerine eitli yazlar yazlyor, hatta Hseyin Hatemi bir kitap yaymlyordu. Ama
masann zerine hadis kitaplarn, slamn en gvenilir dnrlerinin eserlerini
koyarak yaplacak bir tartmada yoklard.
2000e Dorunun daha nce slam kaynaklar zerine yapt yaymlardan sonra
birok slamc fikir adam, Bu konuyu bize niin sormadnz, bizim grmz niin
almadnz? diye serzenite bulunmulard. te imdi kendilerini, konuyu slam
kaynaklarnn nda konumaya davet ediyorduk. stelik eytan Ayetlerinin
varln kantlayanlar, slamn kartlar deil, slamn en itibarl limleridir.
Bu durumda 2000e Doru, konuyu Turan Dursun ile grt. Ama slamc
evrelerden fikir meydanna kacak bir pehlivan aramaya devam edeceiz. slamclara
burada bir kez daha ayn arda bulunuyoruz.
2000e Doru, eytan Ayetlerine daha nceki yaymlarnda olduu gibi, bir
tarihsel gerein aydnlanmas asndan bakyor. Salman Rdinin konuyu tarih
gereklerin tesinde inan sahiplerinin tepkilerine yol aan fantazilerle ele almas,
salkl tartmaya zarar veriyor. Biz, hem bilimsel kanlara, hem de dinsel inanlara
sayglyz. Dn konularna iddetin sokulmasn knyoruz. Gnllerin incitilmesine
karyz. te yandan, gerein tartlmasna hi kimse yasak getiremez.
Mekkede bir putataparlk dnemi var. Bu eytan Ayetleri oktanrdan
tektanrya geiteki bir ara aamayla m ilgili?
Tek tanr aamasnn Muhammedle baladn sanyorlar. Hi ilgisi yok. nk
tarihin hibir dneminde oktanrclk ya da tektanrclk olmamtr. Tektanrclk
dedikleri dnemde, oktanrclk vardr, oktanrclk dedikleri dnemde tektanrclk
vardr. Kuran bunu kendisi aklyor. Muhammed, o putatapar denilen kimselere
241
soruyor: Siz niye tapyorsunuz? Siz biliyorsunuz gz grmez, bir eye yaramaz,
canllklar olmayan eylere nasl tapabilirsiniz? Onlar da, Sen biliyorsun ki, biz
bunlara tapmyoruz. Tapacak kadar aklsz kimseler deiliz diyorlar. Aslnda
Muhammed de biliyor byle olduunu. Ama i polemik erevesinde kalyor. Diyorlar
ki, Yukarrbn illallahi zulf. Kuran bunu ak ak sylyor. Biz, diyorlar,
Allaha yaklatrsnlar diye bu put denilen eylerin simgelediklerini arac yapyoruz.
Diyelim ki u heykel. Bu heykelin simgeledii bir varlk var. Nasl Allah, grnmez
bir varlk olarak inanlyor, o, put denilen heykellerin, heykelciklerin de simgeledikleri
varlklar var. Bu varlklar ikinci dereceden varlklardr. Bunlar Allaha insanlar
yaklatrmak iin aracdrlar. nk Allah o denli byktr ki, arac olmadan ona
yaklalmaz. Ancak simgelerin simgeledikleri varlklarn araclyla biz Ona
yaklamaya alyoruz. oktanrclk denenle tektanrclk denen arasnda ad
deimeleri olmutur yalnzca. Bu dnemde de yine simgeler arsnda da en bata
olanlar vardr. Nasl slamda, Yahudilikte, Hristiyanlkta ba melekler vardr: Cebrail,
Mikail, srail, Azrail gibi... Putlarn da -yanl olarak put denilen simgelerinsimgeledikleri varlklar iinde en nde, en gzde olanlar vardr.
SRETU BN SHAK, FIKRA 219. Olay anlatan hadislerden.
242
Bir hiyerari var...

Tabii tabii. te bunlarn arasnda en bata olanlardan tane Tanra, eytan
Ayetleri nedeniyle gndemde olan Tanralardr. Lat, Uzza, Menat... szcklerine
dikkat ettiinizde gerek daha iyi ortaya kar. imdi Lat, Allah szcnn diilidir.
-Tanra yani.
Evet. Allah, eril bir szcktr. Franszcada masculin deniyor ya. Lat ise,
feminindir. Nasl Emin ve Emine vardr. Eminin Eminesidir Lt. Sonra Allahn
sfatlar var. 99 sfat. Bunlardan birisi de Eaz.
Azizden mi geliyor?
Aziz, deerli; Eaz, en deerli, en gl anlamnda. O da erildir, onun da diili
Uzza.
En deerli oluyor.
En deerli, en gl. te bu Tanralar, Tanrnn ve niteliklerinin diili olduklar
iin bunlara yaklamak Tanrya yaklamak sayld iin aslnda Muhammed bunlara
pek fazla kar deildi.
Balangta...
Balangta bunlara kar deildi. Kar olamazd. Hatta Muhammedin putlara
tapt dnem vardr. nk tektanrclk denen dnemi o dnemden ayrmak
mmkn deildir.
SYUTNN TEFSRNDEN. (Celaleyn, c.1, s.41)
243
Zaten peygamberlik, resullk gelmesi daha sonraki bir aamada.

Dikkat etmek gerekir ki, Peygamberler de bir aracdr. Nasl putlar, onlarn
simgeledikleri varlklar birer arac saylr. Allaha; Peygamber de bir aracdr. Esasen
Arap dnyasnda da airlerin Tanryla ilikileri olduu kabul edilirdi ve her bir airin
de bir cini olduu... Hani ilham perisi derler ya? Oradan kalma. Muhammedin de bir
cini olmutur. Muhammedin de cini Cebrail olmutur. Cin denmemitir de melek
denmitir.
Hz. Muhammedin o air geleneinin bir temsilcisi olduu sylenebilir mi?
Tabii tabii. Bu olayda da olduu gibi, ortaya kyor. Bu eytan Ayetlerine konu
olan szler aynen yledir; iirsel olarak: Elle vel-Uzza ve MenatrssaliseteLuhr/Tilke arnikul Ul. / Ve inne le efatehunne le Turca. Yani: Lat ve
Uzza ve bir ncs olan Memat. Bunlar yce turnalardr. (Kuular) ve bunlarn
efaati kesinlikle umulur.
Bunlar yce turnalardr. (Kuular) ve bunlarn efaati kesinlikle umulur.
imdi bu szler, Necm Suresinin szlerine, ayetlerine iirsel olarak da ok
uygundur. Ayn uyaktadr, ayn kalptadr. Bunlar Arabistanda Muhammed
dneminde de, Muhammed dneminden nce de iir olarak zaten biliniyordu. Bu
eytan Ayetleri biliniyordu. Muhammedin yapt u olmutur: Necm Suresinde o
szleri ayet diye okumutu.
BUHR ES-SAHH KTABU SUCDL-KURAN. Peygamber, Necm Suresini

okuduunda, Mslman, putatapar herkes birlikte secde etmiti.
244
Yl belli mi?
Kimse bir tarih koyamyor, ilk, Mekke dnemindeydi. O zaman bu Necm Suresini
okurken, o ayn uyaktaki szler Muhammedin diline kendiliinden gelmiti. Amal
olarak da yerletirmiti Muhammed. nk iki ynden yarar vard. Birincisi, o puta
tapanlarla mmaaat yapm olacakt. Yani onlarla ayn noktada yrm olacakt bir
sre.
Bir ittifak oluyordu ya da uzlama...
Tabii, uzlama olacakt onlarla. kincisi, bunu sylerken Muhammed, ayet
kalplarnda syledii iin ayet olarak tannmas mmkn olabilecekti. Ondan sonra
dn de kolay olabilecekti. Nitekim sonraki szleriyle yle demeye getirdi. Bak,
ayet kalplarnda. Ben nereden bileceim bunun eytan tarafndan uydurulduunu.
eytan, Cebrail klna girdi, benim nme geldi. Bana bunlar syledi. Kalp da ayn
olduu iin sesimi karamadm. te yandan onlar da Tanralar grnce, daha
dorusu bu Tanra ven szlerin ayet olarak okunduunu grnce Muhammedin
Hadi birlikte secde edelim szne kar kmadlar.
Orada bir uzlama oldu yani.
Eer, baka kalplar ierisinde olsayd onlar o hileyi kavrayacaklard. Hile,
Arapada are demektir. Bu metodu kulland. Metod yararl da oldu. nk bir
hogr ortam dodu. Hatta Habeitana gm olan Mslmanlara kadar yayld da
-btn tarihiler kabul ederler-. Habeitanda Mslmanlar, Mekkeliler tmden
Mslman oldu diye dn yaptlar. Yani ylesine bir zgrlk ortam dodu. O arada
da daha baka yerlerde de ittifaklar kurulabildi. Putataparlarla birlikte olma
gereksinimi kalmad. O zaman dedi ki Cebrail geldi, bana byle syledi. Sen burada
yanlmsn. Allahn gndermedii ayetleri sen ayet olarak sunmusun. Bu yanl.
Salman Rdi ile balamyor deil mi bu tartma?
imdi btn bu tartmalara Salman Rdinin kitab yol at gibi gzkyor. Oysa
o sadece bir simgedir. Salman Rdiden nce de olayn yanklar var. Mesela, Ahmet
Hamdi Aksekinin bu olay zerine baz fikirleri vardr... 19.yzylda da zerinde ok
durulan bir olayd bu. Batnn doubilimcileri, Kurann Tanrsal bir kitap olmadn
kantlama abas iinde bunu da sylemilerdir. Bunun karsnda, slam leminden
hemen reddiyeler yazld. Bu neden byle? Tarihin hangi dneminde olursa olsun,
slam polemikileri, hep bu yolu izlemilerdir. En ak eylere bile reddiyeler
yazmlardr. Hatta doubilimciler, slam polemikilerinin reddiyeleri zerine kitap
bile yazmlardr.
Bir yandan da diyorsunuz ki, 15. yzylda yaayan Celaleddin Syuti inkr
etmiyor.
245
O reddiyecilerden deil. Celaleddin

Syuti olsun, bni Hacer el-Askalan
olsun, reddiyecilerden deil. Aslnda
reddiyeciler slam otoritesinden saylan
kimseler deildir. ok lim kabul
edilmezler. Ahmet Hamdi Akseki de
ok lim bir kii deildir. Bunlar
gerek ilgilendirmiyor. Sadece eriatla,
eriat siyasetiyle ilgilenirler. Nerede
slama zarar dokunur dedikleri ey
varsa, hepsini, ne olursa olsun, asl olsa
bile reddetme yoluna gitmilerdir. Bu
abay Trkiyede en bata Ahmet
Hamdi Akseki stlenmitir. Yani her
lkede bir Akseki bulunmutur ve
eytan Ayetlerine reddiyeler
yazlmtr.
ok nemli slam limlerinden
rendiimiz konuyu Trkiyede de
slamc dnrlere gtrdk ve
tartalm dedik. Byle bir tartmaya
kmadlar. Bu konuda ne diyorsunuz?
Tartmaya kmamalar, ilgin.
Benim admdan sz etmisiniz.
Benimle onlarn bir araya gelip
tartmalar benim ynmden mmkn,
ama onlarn ynnden mmkn
olmuyor. Yani onlar dilerine gre bir
SYUTNN LUBAB-L KULUP ADLI KTABINDAN. kimse seerler. Bu olay benimle
bn Hacer: Hadis dorudur. Hadisin asl yok tarttklar zaman reddedemeyecekler.
diyenlerin sznn hibir nemi yok.
nk ben onlara siz hangi ynden
inkr ediyorsunuz diyeceim. Gelin tartalm, bakalm var m, yok mu? slam
otoritelerinin eserlerini ortaya koyacam. Kaynaklar ortaya koyacam. Dinsizler
uydurmutur deniyor. Haydi buyurun bakalm bunlarn hangisi dinsiz? Buhr mi
dinsiz? Ki hadisin bir blmn Buhr de koymutur kitabna. bn Hacer el-Askalin
mi dinsiz, Syuti mi dinsiz? Sonra bu ayetleri tefsirlerine koyan, saysz slam
mfessiri, bunlar m dinsiz? Brakn dinsizlii gelin imdi sizinle hadis tenkidi yoluna
gidelim. Hadisin salaml iin ller nelerdir? rkl iin ller nelerdir?
slam otoriteleri neler sylemitir, salamlk ve rklk ynnden? Bunlar ortaya
246
koyalm, soukkanl olarak tartalm. E, buna giremezler. nk girdikleri zaman

bakacaklar bu hadis salamdr. Yani olay salamdr.
Siz biraz bize slam kaynaklar konusundaki uzmanlnz, hayatnz ksaca
anlatr msnz? Sanyorum mftlk yaptnz.
Yllarca mftlk yaptm, ok uzun sre. Mftlkten ayrldm, TRTye getim.
TRTde prodktr olarak altm. Sonra TRTden emekli oldum.
Yabanc dil biliyor musunuz?
Yazk ki bildiim yalnzca Arapadr. Ama klasik Arapay biliyorum ve
sanyorum klasik Arapay kendi dilimi bildiim kadar, hatta daha da iyi bildiimi
syleyebilirim.
Klasik Arapadan kastnz Kurann zamanndaki... 6. yzylda balayp...
Daha ncelere dayanr. Klasik Arapa, Fusha Sahh Arapa deniliyor ki, asl
Arapa, bozulmam Arapa. O bozulmam Arapay ok iyi bildiimi syleyebilirim.
Bu gnk Arapay da bilirim, ama o lde deil. Arapay bilmemin nemi urada;
slam kaynaklar o Arapayla yazldr. Hem Kuran, hem hadis tm slam
kaynaklarnda. Ayrca benim uzmanlk alanm var. rnein, fkhym ben, yani slam
hukukusuyum. Kelamcym, slam kelamcsym. O da ayr bir daldr. Hadis
bilimcisiyim, yani bir hadis nasl rk olur, nasl salam olur. Usul hadisten bilinir;
usul hadisiyim. slamn bu dallarn sadece meslek olarak deil, zel abalarmla da
renmeye alrm. Yani beni bu alanda, karmda olanlar da yanmda olanlar da
uzman olarak grrler. Ayrca doubilimciyim. Ben imdi kendimden sklyorum
kendimi anlatmaktan. Bu arada tm dinlerin kutsal kitaplarn karlatrdm. Bir din
etnolouyum.
slam limleri bunu tartabilseydi, biz 15. yzyldan daha m gerilere deceiz?
Ac olan bu. O kadar politize ettiler ki slam, tartlamaz duruma getirdiler. Ama
da o. Zaten terr, eriat terr burada kendini gsteriyor. Korkutacak, ses
karlmayacak, onunla konular kapatlacak.
Sayn lhan Arsele de katli vaciptir diye Almanyadan fetva kardlar. Bunu
nasl karlyorsunuz? O da nihayet slam kaynaklarn inceliyor deil mi?
Evet. Ben lhan Arsel iin unu sylerim: Arselin yazd kitaplar hangisi olursa
olsun, amzn kitaplardr. Teokratik Devlet Dzeninden Demokratik Devlet
Dzenine adl kitab olsun, Arap Milliyetilii ve Trkler adl kitab
olsun, Aydnlar diye bir kitab var, o olsun, Biz Profesrler adl kitab olsun ve en
son eriat ve Kadn adl kitab olsun, gerekten amzn kitaplardr. Hele bu
sonuncu kitabn didik didik okudum. Gerekten bir mr ister, ylesine bir kitab
247
yapp meydana getirmek iin. Cemalettin Kaplann fetvasna gelince, ben yakndan
tanyorum Kaplan. Arkadalmz da, meslektalmz da var. Bir araya gelip
konumuluumuz filan var. Cemalettin Kaplan da slamn ite o szn ettiim
reddiyecilik, siyasal erevede eriyip gidenler arasnda yerini almtr. O da slamn ne
dediinden ok, slam nasl ortaya koymak gerektii ile uraan bir kiidir. Gerek bir
incelemeci deildir. O eriat getirmeye alyor. eriat getirmek iin de izledii
yntem vardr. te o ynteme uyuyor. imdi o ynteme lhan Arselin kitab en byk
darbeyi indirdii iin, eriatlar onu hedef aldlar.
Cemalettin Kaplan bilgili midir?
imdi dorusunu sylemek gerekirse, evet bilgisi yoktur denemez. Ama bir
mudakkik, yani bir incelemeci, aratrmac deildir, bir eriat politikacsdr.
Peki bilgili olduuna gre Kaplan da, Syuti de, Buhr de dier kaynaklarda
bunlar grmedi mi?
Kukusuz grd. lhan Arselin kitabnn slam kaynaklarna uygun olduunu da
biliyor. ok ok yakndan biliyor. Ama onu iin siyasal yn ilgilendiriyor.
Mslmanlkta yalanclk olur mu?
eriatn en ba taktii harp hiledir. Yani sava hileyle kazanlr. Hileyle bunu
yrteceksiniz, ortaya koyacaksnz. Hangi alanda olursa olsun. Onlar imdi
kendilerini bir sava iinde gryorlar. O savata yalann her trn sergilemekte
kendilerini yetkili gryorlar. Yani mbah gryorlar. Yol onlar iin mbahtr. Bir de
u gerei ortaya koymak gerekir: Cemalettin Kaplan eriatdr. Humeyni de
eriatdr. eriat acmaszlktr. eriat terrizmdir. Onun iin de onlar bu acmaszl
sergiliyorlar. Yani o da eriatn hkmnden baka bir ey ortaya koymuyor. ada
insann kafasn avularnn arasna alp dnmesi gerekir. Demek ki eriat budur.
Yani eriat egemen olduu zaman zgrlk diye bir ey olmayacak, demokrasi diye bir
ey olmayacak. Kimileri der ki brakalm onlar da kendi partilerini kursunlar.
Brakalm onlar da gitsinler sokaklarda miting yapsnlar, eriat istiyoruz diye. Bunun
olmas demek terre de evet diyelim demektir. Yani brakalm terrizm partisi
kurulsun. zgrlk dmanlna ilikin parti kurulsun. Onlar da kendi mitinglerini
yapsnlar. Demokrasi, zgrlk isteyenler bunlarn ztt bir partinin kurulmasn
isteyemezler, evet diyemezler. Cemalettin olay olsun, Humeyni olay olsun bunu ak
seik ortaya koyacak niteliktedir.
Bu konular gndeme getirilince, hemen bir Yahudilik sulamasdr gidiyor...
248
slam eriatnn terre ynelik yan Yahudilikten kaynaklanr daha ok. nk

slam, dnya hkmlerini, eriat Tevrattan almtr. Yahudi eriatndan. Bugn
srailde grlen kan dkclk ve acmaszlk da bu eriattan kaynan alr. Tevrata
bir bakarsanz Yehovann bir sava olarak Yahudilere katldn ve Yahudileri
kendi dlarnda bulunan toplumlar vurmaya, yakmaya, ykmaya, ldrmeye
kkrttn, bu konuda hi acma gsterilmemesini istediini grrsnz.
Siyonizme kar Filistin halknn kurtulu savan nasl gryorsunuz?
Filistin halknn kurtulu savana gelince, kukusuz hakldr. Babelas
durumundaki Siyonizme kar savalarn da anlamamak mmkn deil. Ne var ki,
kurtulu sava dine dayal bir sava niteliine sokulmamaldr. slam birlii falan
gibi ereve iinde yrtlmemelidir sava. slam ya da bir baka din ne derse desin
Filistin halk din terrne de girmeden, heveslenmeden kendi davalarnn hakll
dorultusunda yrmelidirler. Tevratn eitli blmlerinde 1. Samoel, 2. Samoel,
tarihler, 1. Krallklar, 2. Krallklar ve dier blmlerinde Filistinlilerle Yahudilerin
bitimsiz olan savalar anlatlr. Kukusuz Tevratta anlatlan sava bir din savadr.
Yani dine dayaldr. imdi ada dnya karsnda Filistinlilerin ayn erevede sava
yrtmeleri ne akllca olur, ne de ada.
Trban konusunda ne dnyorsunuz?
Trban aslnda siyasi nitelikli bir olaydr. Kukusuz eriattan kaynan alr.
eriatlar trban olayna siyasal nitelik de vererek eriat rejimi getirmenin bir
provasn yapmlardr. Bunda devletin izledii yanl politikann byk pay vardr.
nk 82 Anayasasnda 24. maddedeki din derslerini zorunlu duruma getiren hkm
zamanla bu sonucu verecekti. imdi yaanan da odur. Yani ekilen biiliyor. eriatn
yaygn duruma gelmesinde bu politika etkili olmutur. imdi tam bir elikiye
dlerek trban yasaklanyor. Ama kafalarnn ii trban giymeye hazr bir durumda
braklyor. Hatta o ynde eitim yaplyor. Bununla birlikte trbana serbestlik verilsin
denemez. nk ada bir niversitenin kapsndan ayan atanlar adal kesin
olarak kabul etmek zorundalar. Yasaklkla nereye varlabilir? sorusu sorulabilir.
Kukusuz yalnzca yasaklkla zm olamaz. nk bunun yannda kkl eitim
gereklidir. rnein; trafik yasaklarn kaldrmak mmkn deil. Ama trafik iin ayrca
insanlar eitmek de gereklidir. Ksacas bir yanda yasak konulurken, bir yandan da
salkl, kkl eitimi gerekletirmek zorunludur.
249
Son olarak sylemek istediiniz bir ey var m?

imdi benim burada herkese, zellikle aydnlara bir arm var. eriat ve Kadn
adl kitap alnp okunmal, okutulmal, yazarlar bu kitab tantmal. Nice kara seslere
bunlarn yarattklar ya da srdrdkleri karanla en gzel karlk bu olacaktr.
nk, eriat bir felakettir. zgrlkten, demokrasiden, insanlktan yana olan
herkesin bu felaketi nlemede katks bulunmaldr. Kukusuz yasal erevede.
2000e Doru
19 Mart 1989, yl 3, say 12
250
DZN
2000e Doru, 163, 241.

Arf Suresi, 24, 26, 54, 60, 82, 102, 103,
105, 107, 209, 214, 215, 218, 219, 228,
229.
Arsel, lhan,
A. Adnan Advar, 152-154.
A. Kadir, 93, 99.
Abdullah bn Abbas, 83, 137, 148, 210,
234.
Abdu Negu (Abed-nego), 119, 120.
Abdullah (Amr bnl Asn olu), 83.
Abdullah Aydemir (Dr.), 82.
Abdullah bn Mesud, 143, 222, 234.
Abdullah bn Zbeyr, 144.
Abdullah Olu Cbir, 214.
Abdullatif Muvaffakuddin bnlLebbad, 153.
Abdurrahman bnin-Cevz, 222.
Abed-nego, bkz. Abdu Negu.
Abese Suresi, 46.
Abraham, 128.
Abu Dabi, 155, 156.
Aclun, 210.
Adab-i slamiyye, 63.
dem, 29, 30, 31, 57, 103-113, 125, 215,
219, 220.
Aden, 107, 108.
diyt Suresi, 44.
Adonai, 128.
Adonis, 43, 221.
Affan, 154.
Afrika, 126, 133.

Ar Ceza Mahkemesi, 193.
Ahiret azab, 64.
Ahiret, 48, 51, 200, 201, 217.
Ahkaf Suresi, 79, 82, 93, 138.
Ahmet bn Hanbel, 27, 210.
Ahzfib Suresi, 36, 84, 85, 145, 148,
169, 170, 200.
ie, 148, 165, 166, 169, 170, 180.
Akaid kitaplar, 32, 36, 207.
Akdeniz, 136.
Akl, 33, 34, 44, 138, 204, 207-209,
212, 218;-l, 33.
kl, 33.
Akseki, Ahmet Hamdi, 245, 246.
l-i mrn Suresi, 43, 54, 55, 75, 79,
82, 102, 105, 125, 137, 138, 177,
178, 201, 209, 218-220.
Aleviler, 148.
Ali zek (Do. Dr.), 37, 160.
Ali, Hz., 148.
Allah, 24, 35-37, 40, 47-49, 51, 52,
60, 61, 64, 81, 82, 84-86, 101, 104,
106, 107, 115, 118-121, 123, 124,
135, 156, 194, 199-202, 205, 206,
225, 227, 229, 232, 242-245.
Almanya, 247.
Altkula, Tayyar (Diyanet leri Eski
Bakan), 161-163, 168.
Amerika, 117, 133, 222, -llar, 222.
Amr bnl-As, 83, 143, 152.
251
Anadolu, 220.
Ankara, 193. 241.
Ankebt Suresi, 49, 52, 201, 215.
Antropomorfizm, 32.
Arabistan, 46, 72, 133, 222, 244.
Araisul-Meclis (Ksasul Enbiya),
116.
Aram i, 114.
Arabistan, 46, 72, 133, 222, 244.
Arap, 43, 70, 75, 77, 86, 126, 128, 139,
153, 173, 194, 230, 237, 238, 244, lar, 24. 43, 86, 113, 114, 117, 118,
126, 230, 237, -a, 26.33, 46. 75, 81.
87, 93, 112, 116-118, 237, 245, 247, Yarmadas, 239.
Arap Milliyetilii ve Trkler, 238, 247.
Arlequin, 128.
Ar, 24, 26, 27, 103.
Artemis, 221.
Askalan (bn Hacer el-Askalan), 230,
234, 235. 246.
Asr, 126.
Asya, 126, 128.
Atatrk, Mustafa Kemal, 92, 138, 156.
Ate, Sleyman (Prof. Dr.) (Diyanet
leri Eski Bakan), 118, 126, 200.
Aton, 136.
Attis, 220.
Avrupa. 126, 155, - medeniyeti, 155.
Avustralya, 133.
Azerbaycan, 143.
Ba1, 43, 134.
Babil, 118. 120, 151, 220.
Babilon, 114.
Bahreyn, 72, 149.
Bakara Suresi, 24, 27, 29, 37, 38, 40,
43, 48, 49, 55, 59, 60, 76, 79. 81, 82,
102, 104, 107, 115. 124, 125, 134,
138, 148, 165, 170, 177, 198, 200202, 205, 206, 209, 218, 219, 228,
229, 231, 237.
Basel, 155.
Basra, 149.
Bat-eba (Bint Seba), 84.
Beda, 37, 38.
Beddua, 46, 47, 51.
Been, Cahit, 220.
Beled Suresi, 45.
Ben srail, 81.
Bergamo, 128.
Birleik Arap Emirlikleri, 155.
Biskaya, 128.
Biz Profesrler, 247.
Bourignon, 109.
Bozkurt, Mahmut Esat, 231.
Brama, 127.
Brethonlar, 128.
Bucaille, Maurice, 102, 215.
Buhr, 48, 69, 83, 121, 123, 137, 141144, 148, 149, 156, 158, 160, 162, 197,
224, 230, 234, 239, 246. 248.
Burak, 57.
Brc Suresi, 41, 44.
By, 222.
Byk skender, 114, 115.
Cahiliyye devri, 117.
Cariye, 84, 120, 121, 123, 127.
Csiye Suresi, 82.
Cebbr, 29.
Cebrail, 57, 81, 114, 122, 220, 230, 233,
242, 244, 245.
Cebriyye mezhebi, 36.
Cehennem, 36, 41, 43, 45, 64, 97, 99101, 107, 194, 202, 203, 217, 225.
Celaleyn, 137.
Cemahiriye Mushaf, 173.
Cemil Sena, 32.
Cennet, 27, 33, 41, 57, 58, 97, 100, 101,
103, 107, 194, 200, 203, 225.
Cerraholu, smail, 165-167.
252
Cevher, 93.
Ceyhun, Demirta, 156.
Ceza, 32, 45, 60, 61, 108, 118, 170,
194, 217, 227, 228, 231.
Cibrl, 122.
Cihat, 137, 159.
Cin Suresi, 38.
Cin, 36, 44, 197, 209, 244.
Cinsel iliki, 38.
Cornouailles, 128.
Cd Da, 217.
Cuma Suresi, 26, 43.
Cumartesi yasa, 60, 61.
Cumhuriyet, 156.
Cunatan, 114, 117.
Czi irade, 35.
Cybele Ana. 220.
antay, Hasan Basri, 37, 46.
oktanr, 241, -clk, 241.
Davud Peygamber, 84, 85, 86, 87, 92.
Devrimci Kurtulu Murtaza Hareketi,
173, 177, 180.
Dicle, 108, 117.
Din, 30, 33, 34, 55, 70, 99, 101, 102,
134-138, 150, 152-154, 159, 160,
200-205, 208, 213, 221, 231, 240,
247, 249, -den dnm, 231.
Disdull, Clair, 113, 114, 116.
Diyanet, 23, 24, 29, 35, 37. 40, 41, 4649, 51, 55, 60, 61, 64, 79, 80, 82,
84, 85, 93, 104, 107, 115, 118, 120,
121, 124, 125, 137, 161, 171, 198202.
Dou Afrika, 133.
Dou Akdeniz, 136.
Doubilimciler, 165, 245, 247.
Dua, 46.
Duhn Suresi, 44, 82.
Dumuzi, 134.
Eaz, 243.
er-Resml-Osmn, 173.
es-Sahh, 102, 121, 142, 143, 149, 158,
160, 169, 212, 230.
Ebu Abd, 170.
EbuAmr, 165, 181.
Ebu Davud, 28, 149, 239.
Ebu Huzeymetul-Ensari, 142.
Ebu Hreyre, 83, 210.
Ebu Leheb, 47. 194.
Ebu Mansur Maturid, 33.
Ebu Mslim, 24, 199.
Ebu Yunus, 165, 169.
Ebu Zeyd, 84, 85, 143.
Ebud-Derd. 143.
Ebul-Ferec, 153.
Ebubekir (Halife), 140-144, 165.
Efendi Tanr, 24, 25, 52, 57-59, 103, 104,
106-108, 122, 124, 206, 211, 214.
Eflatun, 109.
Ehls-sem (gk halk), 209.
Ektaf, 141.
El Bediyye, 38.
El Melleftl-Kulb, 48.
el mesaill-mstetire, 86.
el Muallakatus-Seba, 118.
el-tkan fi Uluml Kuran, 143, 148, 149,
162, 166, 169.
Elea Okulu, 32.
Eliam, 84.
Elmall Hamdi Yazr, 61, 228.
Eloa, 128.
Eloi, 128.
Enm Suresi, 36, 93, 102, 171, 177, 178,
200, 213, 221, 238.
Enbiy Suresi, 52, 53, 106, 115, 123, 219,
220.
Enes, 143, 162, 163, 222.
Enfl Suresi, 42, 54, 55, 93, 213.
253
Eriha, 77.
Ermeniyye, 143.
Erturul, smail Fenni, 115, 116.
Estir, 93.
Estirul-evveln, 93.
Ear mezhebi, 36.
Etnoloji Szl, 133.
Evs Kabilesi, 70.
Eyman, 207.
Eynesil, 138.
Ezd Kabilesi, 70, 71.
Ezra, 78.
Fahreddin Rz, 61, 75, 76, 78, 81, 84,
93, 116, 199, 200, 215.
Farsa, 46, 51.
Farz, 58, 59, 84, 194.
Ftr Suresi, 79, 138, 200, 201.
Fatih Sultan Mehmed, 155.
Fecr Suresi, 25, 44, 204.
Felek, 26.
Felsefe Szl, 109.
Fenike, 128, -liler, 43, 109, 134, 151.
Fetih Suresi, 36, 200.
Fkh, 71, 230, 234, -lar, 30.
Frat, 108, 117, 127, 128.
Filistin, 77, 117, 127, 249.
Filozof, 32, 150.
Firavun, 136, 218.
Fitneler, 63, 64.
Franklar, 128.
Freud, Sigmund, 135, 136.
Furkan Suresi, 93, 102, 166, 167, 179,
202, 209.
Fussilet Suresi, 102, 199, 209, 211,
212.
Ganimet, 48, 165.
Garaudy, Roger, 102.
Gaiye Suresi, 201.
Gazab, 61, 64.
Ciutadella, 203, 204.
Glgam Destan, 213, 217.

Gihon, 108.
Giresun, 138.
Greke, 78.
Guillaume (Prof. Dr.),
Gnah, 38, 63, 64, 195.
Gne Klt Sbilik, 124.
Gne, 159.
Gne-Tanr,
Gnee tapnmak, 125.
Hababuk, 77.
Habeistan, 245.
Hacar (Hacer), 123.
Hacc, 44, 125, 195.
Hac Suresi, 202, 210.
Hacer, 121, 122.
Hadd Suresi, 102, 209, 215.
Hafsa, 140, 143-145, 154, 158, 159, 166,
168, 171.
Hakem Olu Mervan, 140, 145, 150, 154.
Hkim Olu Hiam, 166, 167, 179.
Hkka Suresi, 25, 28, 31, 45, 221.
Hlid, 47.
Halife, 104, -lik, 155.
Halilur-Rahman Camii, 116.
Hamidullah, Muhammed (Prof.), 70
Hanif Kabilesi, 72.
Haram, 62, 169, 195, 202.
Haran, 126.
Har Suresi, 26, 43.
Hatemi, Hseyin (Prof. Dr.), 241.
Hatice, 70.
Havva, 103, 106-109, 220.
Hayber, 118.
Hazre Kabilesi, 70.
Hector, 128.
Helal, 62, 195.
Heredot, 135, 136.
254
Hristiyanlar, 47, 144, 150, 152, 154,

200.
Hiao, 128.
Hicr Suresi, 43, 79, 105, 145, 184.
Hicret, 232.
Hindistan, 109, 127, 148.
Hint, 151, - hikmetilii, 139, -liler,
127.
Hira Da, 222, 223.
Hitti Uriya, 84- 87, 92.
Hitti, K. Philip, 134.
Hizbt-Tahrir, 191, 193.
Hube fuar, 70.
Hd Suresi, 26, 27, 29, 36, 43, 48,
102, 134, 209, 215, 217.
Huda, 54, 55.
Hurma aac, 105, 109, 111, 220.
Hnsa, 109.
Hyde, 128.
Irak, 64.
blis, 107, 108.
bn Abbas, 83, 137, 148, 210, 234.
bn Ebi Davud, 158.
bn Hacer el-Askalan bkz. Askalan.
bn shak, 72, 231, 233.
bn Kesir, 165, 176, 181, 182.
bn Mace, 239.
bn Mesud, 143, 148.
bn mer. 148, 170, 171, 173.
bn Teymiyye, 25, 27, 30.
bnAbbs, 121.
bn Hakem, 140.
bn Sin, 155.
bnul-Yemn, 143.
bnl-Arab, 235.
bnl-Kft, 153.
brahim Olu smail Eyyub, 170.
brahim Peygamber, 113-118, 120,
121, 123-128, 133-136, 219.
brahim Suresi, 43, 120, 121, 126, 237.

branice, 81.
brani, 117.
fk (Aieye iftira), 195.
mam Ahmed bn Hanbel, 27, 210.
mam Ebu Mansur el Maturid, 33, 36.
mam Malik bn Enes, 143, 162, 163, 222.
man, 34, 57, 65, 69, 71, 135, 207, 209.
nan, 195.
ncil, 32, 41, 75, 76. 79, 113, 138, 139,
184, 208, 218, 219, 228.
ngilizler, 191.
ngiltere, 156.
nsan iradesi, 35, 36.
nsan Suresi, 35, 225.
nsan, 29, 30, 32, 37, 46, 150, 151, 195,
218, 225, 226, 240.
nikak Suresi, 44.
rade, 35, 195.
ran, 55, 63, 64, 127, 159, - kylleri,
116, -h, 128, -llar, 65
sa, Hz., 77, 100, 161, 195, 218, 220, 227,
228, -nn mucizeleri, 208, 219, 227,
228.
sfahanl Rgb, 93.
sis Ana, 220.
skenderiye, 151, - Ktphanesi, 150,
152, 153, 154.
slak Olu Yakub, 81, 126.
slam dnyas, 41, 83, 102, 121, 149, 172,
173, 177-181, 184, 197-201, 208, 235,
237, 239.
slam egemenlii, 193.
slam hukukular, 30, 170.
slam inanrlar, 55.
slam mezhepleri, 37.
slam Peygamberi, 70
slam eriat, 41, 54, 55, 82, 106, 138,
249.
255
slam ulemas, 191.

slam ulular, 26.
slamc, 170, 173, 223, 230, 241, 241,
246, - hareket, 115, -1ar, 79, 102,
191, 241.
slamiyet, 36, 137, 145, 149, 201.
slamlar (Mslmanlar). 78.
spanya, 152.
sr Suresi, 49, 82, 232.
srail. 81, 117, 128, 237.
srailiyyat, 80-83.
srailoullar, 61, 62, 81, 82, 229, 237.
stanbul, 155, 160.
stiva, 103, 214.
svire, 155.
aya. 77, 78.
Josephus, Flavius, 128.
Kbe, 29, 100, 121, 125.
Kader-Kaza, 195.
Kade l, 127.
Kadn, 38, 39, 49, 63, 84-87, 92, 106,
108, 134. 169, 170, 226.
Kaf Suresi, 41, 44, 79, 82, 93, 102,
103, 138, 199, 209.214, 221.
Kaffl, 81.
Kfir, 42, 47, 48, 55, 115, 137, 138,
200-202.
Kfirim Suresi, 55, 137, 138, 200,
201.
Kahhr, 29.
Kahire Ktphanesi, 149.
Kalde, 126, 127, -liler, 151.
Kalem Suresi, 47.
Kamer Suresi. 207, 221, 222.
Kaplan, Cemalettin, 248.
Karai mezhebi (Yahudi mezhebi). 117.
Kasas Suresi. 49, 207.
Katade, 143.
Ktip elebi. 153.
Katl, 63.
Kehf Suresi, 199, 221.

Kelam, 27, 32, 35-37, 54. 103. 207, 208,
214, 233, -c, 26, 30, 31, 33, 103.
Keysaniyye, 37.
Kezzb, 71.
Kl Ayeti (Ayets-Seyf). 137, 201.
Kraet, 162-165, 168, 173, 174, 178, 180,
181.
Kyamet, 45, 208, 221, 222, 239, - gn,
25, 221.
Kyamet Suresi, 44.
Kys-brahim, 128.
Kitap, 44, 79.
Kutsal Kitap, 80, 93, 116, 121, 149, 151,
154, 229, 247.
Kral, 26, 29.43, 84.
Kudret helvas, 218, 228, 229.
Kuds, 57, 77, 205.
Kfe, 148.
Kumran Yaztlar (Lut Gl Tomarlar),
77.
Kuran yorumcular, 23, 41, 42, 46, 61,
78, 104, 106, 108, 115, 213, 216, 220.
Kurban, 95, 125, 133.
Kurra, 163.
Kurtub, 27, 130, 163.
Kfr, 36. 197.
Krt, 116.
Kybele, 134.
Lat, 232, 234, 243, 244.
Lazar, 218.
Leningrad, 160.
Levh-i Mahfuz, 41, 58, 200.
Libya Cemahiriyesi Mushaf, 172, 180.
Libya Kuran, 177, 178.
Libya, 172, 173, 180.
Lihaf, 141.
Luka, 219, 228.
256
Lukatul-Lel, 74.
Lut Gl Tomarlar bkz. Kumran
Yaztlar.
Lyall, Charles, 118.
Mide Suresi, 29, 43, 49, 51, 61, 76,
79, 82, 138, 165, 166, 177, 201,
202, 218-220, 227, 228.
Malik olu Enes bkz. Enes.
Mansur, Mehmet, 153.
Mar Atanas Yeue Samuel (St. Marc
Manastr Metropolidi), 77.
Markos, 219, 228.
Masora, 78.
Matta, 219. 228.
Maturid mezhebi, 36.
Maval, 93, 102, 106, 109, 114, 125,
128.
Meric Suresi, 43, 210.
Mecelle, 230.
Medine, 69, 70, 163.
Medineli (Meden), 69, 137.
Medeni Kanun, 231.
Mekke, 57, 69, 70, 72, 121, 126, 137,
149, 155, 171, 181, 230, 234, 238,
241, 245, -li (Mekk), 69, 137, -liler,
222, 223, 245.
Mekruh, 103.
Melek, 103, 104, 122, 123, 128.
Melik, 26, 29, 43.
Memphis, 127.
Menat. 232, 234, 243, 244.
Mervan, 140, 145, 150, 154, 158, 161,
171.
Merve, 122.
Meryem Suresi, 43, 82, 102, 220.
Mescid-i Harm, 121.
Meak, 119, 120.
Mezopotamya, 70, 126, 151.
Msr. 24. 26, 70, 117, 123. 127, 128,
134, 135, 136, 153, 220, -llar, 151.
Mina, 222.
Mirac, 24, 232.
Midra Rabbi, 113, 114.
Midra, 113, 114, 117, 120.
Mikil, 81, 242.
Mild-brahim, 128.
Milli Gazete, 138.
Miras, Kmil, 52, 162.
Mollalar, 55, 99, 155.
Muz bn Cebel, 143.
Mucize, 124, 207, 208, 225. -1er. 159,
217.
Muire Olu Veld. 47.
Muhammed Ali es-Sabun, 93.
Muhammed, Hz., 24, 25, 27, 28, 30, 31.
33, 36, 38, 41, 43, 44, 47-49, 51, 55.
57-64, 69-73, 75-78, 80, 83-85, 93, 102,
103, 105, 106, 113, 114, 117, 120, 123,
134, 135, 139, 140, 148, 160, 162, 165,
171, 179, 202, 208, 210-212, 214-216,
220-223, 225, 228, 230, 234, 237-245.
Muhtarus-Sakafi, 38.
Mukaddimett-Dustr, 191.
Mnafk, 202.
Ms, 44, 58, 59, 100, 135. 136, 161, 218,
219, 228.
Musaddk, 79, 138.
Mushaf, 140, 141, 144-146, 148, 149,
158-161, 164, 165, 168, 169, 171, 172,
178, 180.
Mutaffifn Suresi, 93.
Mutezile mezhebi, 36.
Mmin Suresi, 28, 82, 102.
Mmin, 48, 52.
Mminn Suresi, 26, 29, 43. 93. 105,
215, 221, 225.
Mcdele Suresi, 209.
Mellefetl-kulb, 49, 164.
Mft, 118, 247.
257
Mlk Suresi, 23, 209.

Mmaat, 55, 138.202.
Mmtehine Suresi, 120.
Mnafklar, 47, 48, 49.
Mseylime, 71.
Mslim. 24, 69, 71, 83. 102, 135, 149,
169, 197, 199, 210, 212, 224, 239.
Mslman yorumcular, 23, 25, 26, 81,
116.
Mslman, 48, 49, 81, 82, 99, 114,
115, 117, 156, 161, 164, 202, 210,
234, 236, 238, 239.
Mslmanlar, 49, 55, 59, 63, 71, 72,
76, 78, 79, 80, 113, 114, 117, 120,
126, 138. 142, 143, 149, 153, 154,
158, 169, 172, 200, 245.
Mrik, 200, 233.
Mtevatr, 164.
Nizam-l slam, 191.

Nohemya, 78.
Nuh, 215-217, - Tufan, 213, 215-217.
Nr Suresi, 43, 134, 201.
Nfi, 170, 181.

Nahl Suresi. 40. 43. 48. 49, 93. 102,
200. 201, 213.
Namaz, 57, 58, 59, 100, 121, 122, 155,
165, 166, 169. 195, 202, 229.
Ns Suresi, 26, 43.
Ns, 122, 171.
Nasih, 162, 163.
Nzit Suresi, 212.
Nebhani, Tahayiddin, 191, 192.
Nebukadnetsar (Nebukad-Nassar,
Nubu-haznassar), 118-120.
Nefha, 221.
Nefs, 122.
Neml Suresi, 26, 54, 82, 93. 218, 221.
Nemrud, 113, 114, 115, 116, 118, 120,
130, 132, 219.
Nesc, 210.
Nesh. 41. 42, 198-200, 202, 233.
Nis Suresi. 38, 49, 54.55, 76, 79, 106,
134, 138, 178, 198, 199. 202, 218.
220, 231.
Paracelsus, 155.
Pencap, 70.
Peygamber bkz. Muhammed, Hz.
Put, 24, 43, 100. 114, 115, 123, 126, 157,
233-235, 242-245, -atapar. 127, 137,
200. 202, 230, 232, 234, 241, 242, 245.
Oksus, 128.
Okyanusya, 133.
Origenes, 154.
Oru, 38. 100, 166. 195.
Osiris, 220.
Osman (Gazi) Trk Padiah, 114.
Osman (Halife), 140, 143, 144, 146, 148,
149. 154, 160, 161, 164, 168- 171.
mer, A. Hilmi, 217.
mer (Halife), 38, 142, 143, 151-153,
166, 167, 172, 173, 179, 180. 184.
rs, Hayrullah, 78.
Rad Suresi, 24, 26, 37. 41. 49, 52, 54,

200, 201.
Rabb, 25. 29. 36.48-50, 52. 58. 59. 85. 86,
103, 104, 121, 122, 124, 125, 206, 219,
227.
Rabbekm, 106.
Rabbul-lemn. 211.
Rb, 93.
Rahman Suresi, 29.
Rahman, 30, 51, 52, 72.
Raiyye, 92.
Rka, 141.
Rzk, 51, 52, 121, 227, 229.
258
Ridde, 141, 231.

Roma, 128.
Romallar, 126.
Rm Suresi, 49, 52.
Rd, Salman, 231.
Rvet, 164.
Sabah gazetesi, 224.
Sabiiler, 200.
Sabiilik, 70, 124.
Saak dergisi, 124, 125, 201.
Sd Suresi, 29, 44, 85, 86, 105, 219.
Sadeddin Evrin (Paa), 208.
Saf, 122.
Saff Suresi, 82, 138.
Sfft Suresi. 43, 123, 124.
Salim, 143.
Sara, 121, 123, 127.
Sebe (Saba) Kraliesi, 26.
Sebe Suresi, 49, 52.
Sebt, 103, 214.
Secde Suresi, 36, 82, 102, 105, 209,
210.
Sedat Veyis rnek (Prof. Dr.), 133,
134.
SEKA, 156.
Selef, 27, 30.
Selefiyye, 26, 30.
Selim Ahmet Ali el Yuf (Dr.), 155.
Semitik halklar, 133.
Seniyye, 122.
Serapium, 152, 153.
Sheraton Oteli, 155.
Sidretl-Mnteh, 58.
Sina Da, 44.
Siyonistler, 180.
St. Marc Manastr, 77.
Subhi es-Salih (Dr.), 155, 161.
Sumer, 213, - Tufan Efsanesi, 217.
Suriye, 117.
Sleyman Hayri Bolay (Prof.), 160.

Sleyman, 84, 86, 87, 92.
Snnet Ehli, 32, 53, 103, 231.
Snnet, 133-136, 196.
Snni, 33, 165.
Sryani, 77.
Syuti, 148, 149, 162, 163, 166, 169, 170,
230, 234, 235, 245, 246, 248.
adrak. 119, 120.
akkul-Kamer, 221.
am, 121, 149.
amanizm, 213.
ekem, 127.
Selv, 228.
ems Suresi, 44.
eriat dogmalar, 193.
eriat Tanrs, 54.
eriat, 55, 248.
eriat ve Kadn, 247, 250.
erif Crcni, 26.
eytan. 101, 107, 230, 234, 235, 241, 245,
- Ayetleri, 230- 233, 235, 241, 243,
244, 246.
ii, 231, -1er, 37.
uar Suresi, 82.
r Suresi, 48, 52, 171, 238.
krclk, 159.
T-H Suresi, 24, 26, 29, 43, 82, 218,
219, 221, 229.
Taber, 49. 86, 87. 200, 231-233.
Tabu, 62, 139, 196, 208.
Tahrm Suresi, 202, 220.
Tahsin Mayatepek Raporu, 125.
Tanr Anlay, 32.
Tanra, 134, 230, 232, 234, 243, 245.
Tnk Suresi, 44, 225.
Tarih-i Kadim, 93, 99, 102.
Taolu, Mkerrem (Turizm ve Kltr
Bakan), 156.
259
Tevil, 25, 26, 30, 61, 69, 206.

Tebbet Suresi, 47.
Tektanr, 200. 241, 242, -clk, 243.
Tekvr Suresi, 35, 44.
Temmuz, 220.
Teokratik Devlet Dzeninden
Demokratik Devlet Dzenine, 247.
Terah, 126.
Terazi, 51, 52.
Tercman gazetesi, 168.
Terrizm,
Tcvtur, 69.
Tevbe Suresi, 26, 47, 49, 55, 142, 143,
201, 202, 231.
Tevfik Fikret, 93, 99, 102, 157.
Tevrat. 24. 25, 27, 31, 32, 41, 43, 44,
75-86, 92. 93, 102-109, 113, 114,
116-120, 123, 125, 126, 134-139,
184, 196. 208-210, 213-220, 229,
236, 237, 249.
Teym, 118.
Theophilos (Piskopos), 151, 153, 154.
Tbbn Kanunlar, 155.
Tbbun-Nebevi (Peygamberin
doktorluu), 155, 156.
Tn Suresi. 44. 45.
Tihme, 69.
Tirmiz. 51, 234, 239.
Topkap Mzesi, 149.
Tvbe (Tevbe). 196.
Trakyal, 32.
Tubal. 128.
Tr Suresi, 29. 44.
Trban, 249.
Trk slam Eserleri Mzesi, 160.
Trk padiah, 114.
Trk toplumu, 63.
Trke, 37, 46, 52, 54, 63, 93, 99, 121,
197, 204.
Trkiye Cumhuriyeti, 155, 156, 231,
246.
Maruniyye, 232.
Trkiye gazetesi, 32, 160.

Trkler, 216, 238-240.
Ube Huzeyme, 143.
Uluslararas Doubilimciler Kongresi, 78.
Ur, 114.
Urfa, 116.
Uriya (Hitti Uriya). 84, 85. 86. 87, 92.
Usll-fkh, 164, 198.
Utnapitim, 213, 217.
Uzza, 232, 234, 243, 244.
beyy bn Kab, 143, 148, 166, 170, 180.
lgen, 213.
mmet, 48, 49, 58. 62-64, 144.
mml-Kitb, 41.
mml-Kura, 171.
sub, 141.
zeyir, 205.
Vahiy, 71. 114, 128, 237.
Vka Suresi, 44.
Vatt, W.M., 102.
Vedd, 29.
Voltaire, 109, 113, 126, 151, 209.
Xenophanes (Filozof). 32.
Yahudi, 75. 76, 81, 93. 105, 106, 114,
116-118, 120, 126, 128, 136, 139, 200,
206, 208, 237. 240, -lik. 59, 70. 80,
103, 118, 133, 134, 136, 218, 230, 236,
242, 248, 249, -1er, 47, 51, 60, 76, 79,
80-83, 109, 113, 114.117, 119, 126.
128, 135, 136, 144, 151. 180, 200, 236,
249.
Yakup, 81.
Yaratl, 102-104, 109, 126, 213. 215,
224, 225.
Ysin Suresi, 102, 201.
260
Yazcolu, Mustafa Sait, 171, 232.

Yedinci gn, 103, 213, 214.
Yehova, 128, 236, 237, 249.
Yehuda, 128.
Yemame, 72, 163, - Rahman, 71, 72.
Yemen. 69, 70, 71, 149, 151, -liler, 69,
70.
Yesrib, 118.
Ylan, 98, 108, 218.
Yoab, 85.
Yuhanna, 218, 219, 228.
Yunan, 151, 154.
Yunanllar, 43, 127, 128, 209.
Yunus Suresi, 24, 26, 36, 41, 48, 54,
55, 75, 82, 102, 209.
Yusuf Suresi, 26.
Zaman, 138, 160.

Zriyt Suresi, 44, 47.
Zekt, 49, 202.
Zeki Velidi Togan (Ord. Prof. Dr.), 78.
Zemaher, 227.
Zemzem, 57, 121, 122.
Zerdt, 127, -lk, 139.
Zeyd bn Sabit, 84, 85, 142-145, 164,
168.
Zeyneb, 84, 85.
Zina, 62, 92, 170.
Zuhruf Suresi, 48, 50, 52, 82.
Zheyr bn Ebi Slma, 118.
Zmer Suresi, 43, 49, 52, 221.
261
TURAN DURSUN
Kuran Ansiklopedisi
(8 cilt)
Tarihte, slam dnyasnda ilktir.

Herkesin anlayabilecei bir dille hazrland.
lgili ayet ve hadislerin Trkesine ve aklamalarna yer verildi.
Aklama ve yorumlar slam dnyasnn en nemli uzmanlarnndr.
Her aklama ve yorum, kaynak gsterilerek alnd.
Kaynak, slam dnyasnda herkesin birletikleri arasndan seildi.
Hadisler, Buhr, Mslim gibi gvenilir olanlardan alnd.
lgili maddeler iin uzmanlardan gr alnd.
262
TURAN DURSUN
Kutsal Kitaplarn Kaynaklar 1-2-3
Birinci ciltte, Kuran, ncil ve Tevratta yer
alan korkuyu, korku-umut kayna Tanry,
Efendi Baba Tanr kavramn, Kral Tanrnn
Ynetimini, bunlarn kaynaklarn;
kinci ciltte, Peygamberlik konusunu, kabile
peygamberi Muhammedi, peygamberliin
koullarn ve trlerini, felsefe-din
iftlemesini;
nc ciltte, Mucize konusunu, Mucize
inancnn kaynan, Mucizelerden rnekleri;
Turan Dursunun binlerce yl derinliklere
uzanan titiz almasyla bulacaksnz.
Ben yzyllarn dourduu lmm diyen Turan Dursun, Anadolu insann
aydnlatmaya devam ediyor.
Kutsal Kitaplarn Kaynaklar, Turan Dursun lmszlnn mhrdr.
263
TURAN DURSUN
Hayatn Anlatyor
Gzn ocuk yata medresede am. slam
derinlemesine renmi bir mfty, byk bir
aydnlanma savas olmaya ynelten etkenler. Hangi
toplumsal ortak, hangi deneyimler, nerede ve nasl
bulunan bir enerji kayna Turan Dursunu bir k
haline getirdi? ule Perinek, ldrlmesinden iki
buuk ay nce Turan Dursunla yapt grmelerde
bu sorularn yantn aratrd.
Turan Dursun, hayatn ve grlerini anlatyor:
ocukluum, annem, babam, retmenim, icazet
almm, Allahla ilk kavgam, Ky imam oluyorum,
evleniyorum, mftlm, Peygambere ve Tanrya
inancn gerek olmadn anlyorum TRT Programlarm. Yce Tanrnn kkeni ve rol
slamiyet, Yahudilik ve Hristiyanlk Atatrklk, Milliyetilik, laiklik, zgrlk,
demokrasi, Krt sorunu eriat ve askeri darbe, siyasal partiler ve laiklik Aydnlar ve halk,
smailiyye ve Batnlik Dayandm hadisler, Cenaze ve tren nerdiim dnya.
TURAN DURSUN
Kulleteyn
Kulleteyn, iki kle (yaklak 13 ton) su demek.
Duraan bir suyun temiz (tahir) saylabilmesi iin afi
mezhebine gre bu kadar olmas yeterliydi. Daha az
olamazd. Bu kadar oldu mu, iinde ne bulunursa
bulunsun temizdi artk. Pisliklerle dolu bile olsa...
Doluydu zaten. lk grte bataklk bile saylabilirdi.
Ama mademki eriat temiz demiti, temizdi. eriat neye
pis diyorsa, pis olan da oydu.
eyh, aa ve molla lsnn eliyle Dou Anadolunun
insanlarna kader olarak rlm yaamdan bir kesit.
nsanlara yeniden giydirilmek istenen ERATn nasl
bir LKELLK olduunu arpc biimde ortaya koyan bir
yapt.
Smrgenlerince vgs yaplan SLAM nasl bir ey? Gn na karlyor. Dorudan
kaynandan tutulan klarla.
264
imdi bu kitab okuduunuza gre

Kaynak Yaynlarndan orijinalini de almalsnz.
nk bu kitabn her ktphanede bulunmas gerekir.
nsanlarn aydnlanmas, gereklerin bilinmesi iin.
nsanca bir yaam dileiyle...
265

Turan Dursun-Din Bu-1-Tanri Ve Kuran PDF

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Turan Dursun-Din Bu-1-Tanri Ve Kuran PDF

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

1

Bu kitabn yayn haklar

Birinci Basm: Ekim 2006

KAYNAK YAYINLARI: 461

ANALZ BASIM YAYIN TASARIM GIDA

KAYNAK YAYINLARININ SUNUU

KURANIN TANRISI NEREDE?

Tanrnn Elindeki Terazinin Dengesi Yok

KURAN DAK MANIN ANAYURDU

Yaratl Efsanesinde, dem, Havva ve

Muhammed Dnemindekiyle Bugnk Kuran Ayn Deil

Nuh Tufan, Kesinlikle Bir Efsanedir (Sylencedir)

DN BU YENDEN DZENLENM TAM METNN NSZ

kincisi, Din Bu ciltlerindeki yazlar, ieriklerinden hareketle bir sraya, bir

Turan Dursunun slam ulemasna iki stnl vardr. Birincisi, geree

gryoruz. Buna karlk, Avrupada kapitalizmin daha nce gelimesi, Ortaa

PROF. DR. LHAN ARSELN NSZ

O Marcion ki, Hristiyanln daha ilk birinci yz ylnda: Mkemmel olmaktan

Bu kitap... din adamnn... olumsuzluklarn, sululuklarn ve (toplumu )

korkanlar bile oldu. Kimilerinin karlysa allagelen taktiki politikaclarn

KURANIN TANRISI NEREDE?

1 Bkz. F. Rz, et-Tefsirl-Kebir, 30/69.

3 Bkz. F. Rz, 30/70

alarn ilkellerinin de, ada ilkellerin de TANRIlarnn yeri gklerdir. Bu,

TANRININ TAHTI, SARAYI

Tanrnn tahtyla sarayna, Kuran dilinde AR denir. Ar, szlk anlamyla,

1 Bkz. Rb, el-Mfredt.

Hadisilerden imam Mlik ve imam Ahmed bn Hanbelin gr yle:

8 Muhammed Ali Sabun, Safvetut Tefasir, 1/450.

Kurana gre ARn meleklerden tayclar da var (bkz. Mmin Suresi, 7.

1 Elmall Hamdi Yazr, Hak Dini Kuran Dili, 6/4225.

Btn bunlar, yani Tanrnn Kurandaki biimini, kafalarndaki Tanr kavramna

2 bn Teymiyye, Deru Teruzi1-Akli ven-Nakl, 1/14-15.

SLAMIN TANRISI AKILLI MI?

Bu soruyu, 45. saydaki mektubundan anmsayacanz gibi, Halil Konut adndaki

2 Hayli, erhu Nuniyye.

akletmek de anlamak ve zellikle Tanrsal konular dnmektir. Bunun bilinen

9 Aclun, Keful-Hafa, 2/487, no: 306.

radenin kendisi deil, trevleri yer alr Kuranda. Ve Diyanetin resm

Ey Muhammed! Rabbin dileseydi, yeryznde insanlarn hepsi inanrd. (Yunus

TANRI BLD-ANLADI K...

yanndadr.2 nl Muhtarus-Sakafi (lm. 687) Tanrnn kendisine birtakm szler

Burada da Tanrnn bilip anlad belirtilen ey, insanlarn, kadnlara olan

6 M.Ali Sabun, Safvetut-Tefasir, 1/151.

Bakara Suresinin 106. ayetinin, Diyanetin resm evirisindeki anlam:

Deiiklii Tanr Nasl Yapyor?

1 F. Rz, 3/229; 19/64-65; Taber, tefsir, 13/111-115; Tefsiru'n-Nesef, 2/252...

olay da Kurann iinde. Konunun aratrmasn yapanlarca, 249 yerdeki ayet

2 bnl-Barz, Nshul-Kuranl-Aziz ve Mensuh, Beyrut, 1988, s.23.

Kurann Tanrsyla Tevratn Tanrsnn birok benzerlikleri vardr.

3) Kuran stne ant ier.

KURANDAK TANRININ BEDDUALARI

1 Zermaher, Kef, 4/197.

Muhammedi adaletsizlikle sulamalara, sylenmelere yol amt Mslmanlar

2 Tecrid-i Sarh, Diyanet Yaynlar, hadis no: 1299-1303.

GRDRMELER N KMN KMNE DERECELERLE STN KILDIK.

KURANIN TANRISININ ELNDEK TERAZ

Kurann, Muhammedin anlattna gre; Tanrnn terazisi vardr. Hem bu

1 Tirmiz, Snen, Kitabu Tefsiril-Kuran/6, hadis no: 3045.

2 Buhr, es-Sahh, Kitabu Tefsiril-Kuran/11/2; Tecrd, hadis no: 1707.

5 F. Rz, 12/44; Celaleyn, 1/104...

ERAT TANRISININ HLES

Buradaki hileyi Trkedeki anlamnda kullanyorum. Dzen, aldatmaya, oyuna