Baresi, enam ciri tamadun Eis da a a | see sumbangan tamadun Mesopotamia, Mesir, Indus Peradaban (Bahasa Melayu) Madana (Bahasa Arab) Civilization (Bahasa Inggeris) Makna Tamadun Petempatan kekal Kehidupan berorganisasi Sistem pemerintahan Pengkhususan pekerjaan Agama dan kepercayaan Bahasa dan sistem tulisan KEMUNCULAN TAMADUN AWAL MANUSIA | ciri-ciri Tamadun Tamadun Mesopotamia Tamadun Mesir Purba i Tamadun Indus i \ Tamadun. Tamadun Hwang Ho Kata-kata hikmat oleh George Santayana (ahli falsafah) “Those who cannot remember the past are condemned to repeat it,” (The life of Reason, Volume 1:1905)Tahukah Ande Arkeolog! ialah kajian terhadep tinggalan artitak, ‘ekofak, dan feature “Masyarakat lampau ‘secara sistematik melalui roses gali cari "_Aftifak ialan barang yang dicipta oleh manusia ti kapak, pisau dan pinggan mangkuk, i seperti struktur bangunan dan lubang sampah yang tidak dapat diubah, Ekofak ialah tinggalan ‘seperti sisa makanan, tulang dan tumbuh- tumbuhen. tasik termasukiah di Lenggong, Kota Tampan (Perak). dan Tingkayu (Sabah) sementara ~ petempatan awal di.gua adalah di Gua Niah (Garawak), » Di Timur Dekat, pertanian ‘tolah cikenall semenjak tahun 8000 S.M. dan biri- biri mula ditemak di Iraq. Di China, tanaman seperti padi telah dikenali ~_-semenjak 8000 tahun lalu. _ DiAsia Tenggara, tanaman padi mula cikenali di Non Nok Tha dan Ban Keo (Thalland) pada sekitar tahun 3500 S.M.. Di Malaysia, tanaman awal ialah padi dan tanaman ini mui dl Gua Sireh (Sarawak) pada sekitar ‘tahun'4500 §.M. Pengenalan Anda telah mempelajari tentang Zaman Prasejarah sewaktu dalam tingkatan satu. Ingatkah anda tentang ciri-ciri zaman tersebut? Zaman Prasejarah ialah zaman manusia masih belum mengenali sistem tulisan, Kajian terhadap Zaman Prasejarah dan budayanya dijalankan oleh ahli arkeologi. Terdapat empat tahap utama dalam Zaman Prasejarah, iaitu Zaman Paleolitik, Zaman Mesolitik, Zaman Neolitik dan Zaman Logam (terbahagi kepada dua, iaitu Zaman Gangsa dan Zaman Besi ). Pada Zaman Paleolitik dan Zaman Mesolitik, manusia hidup secara nomad, iaitu berpindah randah. Mereka tinggal sama ada di kawasan tepi tasik, tepi sungai, atau di dalam gua, dan hidup dalam kelompok keluarga atau secara berkumpulan. Mereka menyara hidup dengan memungut hasil hutan, memburu binatang, dan menangkap ikan. Alat-alat batu ciptaan mereka lebih mengutamakan fungsi daripada nilai estetika atau seni. Kapak batu Zaman Mesolitik. oN Kapak batu Zaman Paleolitik. Pada Zaman Neolitik, manusia mula hidup menetap dalam kelompok yarig besar, iaitu masyarakat. Mereka menyara diri dengan bercucuk tanam dan menternak binatang. Zaman Neolitik juga memperlihatkan ciri baharu dalam kehidupan, misalnya, penciptaan alatan batu yang telah dilicinkan serta mempunyai pelbagai fungsi, dan. juga bahan tembikar. Cincin batu Zaman Neolitik. Kapak bai Zaman Neolitik. 2 remuncutan Tamadun swat hanes‘Tembikar tanah yang dihasitkan dengan teknik putar yang dijiompai di Gua ‘Musang, Kelantan. Tinggalan belanga tanah berkaki tiga alan tripod yang ditemui di Jenderam Hil, Selangor. Kehidupan bermasyarakat telah mewujudkan pembahagian tugas atau pengkhususan kerja kerana mereka mempunyai lebih banyak masa untuk menghasilkan artifak yang lebih baik. Akhirnya, muncul individu yang berjaya memikirkan cara untuk melebur logam di sesetengah petempatan masyarakat Neolitik pada peringkat akhir zaman tersebut. Kehidupan menetap dan keupayaan menghasilkan bahan makanan melebihi keperluan telah melahirkan sistem pertukaran barang yang dikenali sebagai sistem barter. Kejayaan mencipta dan menghasilkan bahan daripada logam telah melahirkan Zaman Logam. Zaman Logam ini terbahagi kepada dua, iaitu Zaman Gangsa dan Zaman Besi. Penggunaan alat daripada logam khususnya besi, telah menyebabkan manusia pada zaman ini berjaya mereka cipta perahu dan rumah. Dengan perahu manusia dapat meneroka lautan dan meningkatkan kegiatan perdagangan maritim. Perdagangan ini bermula di kalangan masyarakat pesisir di kawasan yang berdekatan dan kemudian berkembang ke masyarakat yang jauh. cangkerang siput gerus atau cowie sebagai ni tukaran dagangan, Cangkerang cowrie ini digunakan sebagai salah satu nila tukaran dagangan. Cangkerang siput gerus atau cowrie ini diiket antara satu sara lain sehingga berbentuk seperti rantai supaya mudah dibawa ke mana- mana. = $ sabit soket kapak —tulang beliung mawas Kapak gangsa pade Zaman Gangsa, mata lembing bersoket Alatan besi yang ditemui di Malaysia.‘tembaga dan timah, ‘ropah Utara, gangsa la digunaken pada ssokitar tahun 2300 -700 gam muncul pada -sekitar tahun 1000 -1500 SM. penemuan artifak “gendang gangsa yang dihasilkan di Dongson, Vieinam Utara . ja zaman logam sia telah mengetahul mengebumikan yal dengan iringan I kubur seperti embikar, makanan, alatan - besi, dan sebagainya . 4 somncatan Tomacin Pada zaman itu, di sesetengah kawasan telah muncul “5 petempatan besar dan kota pertahanan. Petempatan besar ini kemudiannya telah berkembang menjadi bandar atau kota. Contohnya dua buah bandar purba, iaitu Jericho di Jordan (8000 S.M.) dan Catal Huyuk di Turki (6500 S.M.). Gambar menunjulkan runtuhan Istana Hisham yang terdapat di bandar Jericho (Jordan). Istana ini muta dibvina pada abad kelapan Masihi tetapi telah terbengkalai Sumber: Anita Ganeri, Hazel Mary Martell dan Brian Williams, 1999, Investigate World History. Essex: Miles Kelly Publishing Ltd., Makna Tamadun Perkataan tamadun berasal daripada bahasa Arab, iaitu daripada perkataan mudun dan madain. Satu lagi perkataan Arab yang mempunyai kaitan dengan perkataan tamadun ialah madana yang mempunyai dua maksud, iaitu tinggi budi bahasa dan pembukaan bandar. Perkataan daripada bahasa Inggeris yang mempunyai persamaan makna dengan tamadun ialah civilization yang, berasal Manusdaripada bahasa Greek, iaitu civitas yang bermaksud bandar. Tamadun juga boleh diertikan sebagai peradaban. Setiap masyarakat di dunia mempunyai definisi mereka yang tersendiri tentang konsep tamadun. Bagi masyarakat Barat, tamadun dikaitkan dengan pembangunan lahiriah terutamanya dalam hal-hal kebudayaan seperti penulisan, undang-undang, kesenian dan pembandaran. Menurut pandangan beberapa sarjana Barat, misalnya, Gordon Childe, pencapaian lahiriah merupakan kayu ukur kemajuan tamadun dalam sesebuah masyarakat, Darcy Riberio dan R.A. Buchanan pula menolak unsur rohaniah sebaliknya hanya menekankan kepentingan dan pembangunan lahiriah dalain proses perkembangan tamadun. Menurut Islam, tamadun mestilah merangkumi pembangunan lahiriah dan rohaniah. Oleh itu, Islam menekankan pembangunan lahiriah dan rohaniah. Kedua-dua unsur ini penting untuk mengukur tahap ketamadunan sesebuah masyarakat. Mengikut pandangan Syed Naquib al-Attas, tamadun ialah pencapaian tahap tatasusila yang tinggi dan kebudayaan yang luhur oleh sesebuah masyarakat. Pandangan sarjana Islam ini turut disokong oleh sarjana Barat seperti Richard Sullivan yang mengakui bahawa unsur rohaniah sangat penting, dalam konsep tamadun. Secara umumnya, konsep tamadun tidak .hanya mementingkan pencapaian berbentuk lahiriah seperti kesenian dan pembinaan kota semata-mata tetapi juga mestilah diiringi dengan pencapaian dalam aspek rohaniah, tatasusila dan moral. 3 Ciri-Ciri Tamadun Usaha manusia untuk menyesuaikan kehidupan mereka dengan alam sekeliling telah menjadikan manusia lebih kreatif dan inovatif. Kreativiti dan inovasi manusia bergantung pada pencapaian pemikiran dan kekuatan rohaniah mereka. Oleh itu, proses pembentukan tamadun merupakan manifestasi kepada pencapaian manusia dalam kedua-dua aspek ini. Sudut = Makiumat_ Ton Khaldun Ibn Khatdun (1332-1406 M.) © Ibn Khaldun, nama Ibn Khaldun lehir dl Tunisia, Beliau men pemikir yang unggul, sejarawan dan ahi sosiolog! Islam. Ibn Khaldun menganggap bahawa kehidupan bandar ialah kehidupan bertamadun. Kehidupan bandar terbentuk apabila lahir semiangat assabiah atau kekitaan. Hasiiny wujud semangat bekerlasama dan saling membantu. Penulisannya banyak berasaskan pengalaman sebener yang dlaluinya, Dalam karya ulungnya,- jaitu Mugadaiman, beliau- telah menggunakan istilah Knaldun jalan kehidupar dibandar yang penuh dengan tatasusila, kesopanan, dan moral yang tinggi. Karya beliau bidang sosiologi, antropologi dan sejaralCiri-Ciri Utama Tarmaduen, Kewujudan petempatan kekal merupakan salah satu ciri utama kemunculan tamadun. ~ Kehidupan secara menetap membawa kepada corak hidup yang lebih sistematik. Kawasan yang dipilih untuk petempatan tetap amat penting untuk memastikan kelangsungan bekalan makanan. Hasil inovasi manusia kemudiannya melahirkan kemajuan dalam pertanian, iaitu dari segi penanaman dan penyimpanan makanan serta penternakan binatang. Contohnya ialah penciptaan peralatan baru seperti cangkul dan penggunaan teknologi seperti sistem pengairan yang baik. Perkembangan ini telah meningkatkan pengeluaran dan membawa kepada lebihan pengeluaran. Lebihan ini telah dapat menampung pertambahan jumlah penduduk disebabkan adanya bekalan makanan yang berterusan. Peningkatan jumlah penduduk membawa kepada sebuah kehidupan berorganisasi yang merangkumi aspek sosial, ekonomi dan politik. Kehidupan secara berorganisasi ini mampu mengatur cara hidup manusia untuk memastikan kestabilan dan kemakmuran kehidupan mereka. Pada peringkat awal, organisasi sosial atau masyarakat yang wujud adalah pada tahap yang paling ringkas, jaitu sistem keluarga. Pertambahan penduduk dan kepelbagaian aktiviti ekonomi telah membawa kepada proses pembahagian masyatakat yang lebih kompleks. Sistem sosial atau sistem masyarakat tamadun awal selalunya berbentuk piramid dan bersusun lapis. Lapisan paling atas merupakan golongan bangsawan yang menerajui pemerintahan yang diketuai oleh raja. Lapisan kedua ialah golongan pembesar yang terdiri daripada golongan yang menguasai upacara dan hal ehwal agama, individu yang dihormati oleh masyarakat seperti ketua keluarga ataupun ketua kelompok, kumpulan pentadbir dan ilmuwan, serta kumpulan yang mempunyai kepakaran © emunculan Tamadun val Narusisdalam kesenian. Kemudian diikuti oleh golongan rakyat biasa yang merupakan jum! yang paling ramai. Kumpulan ini merupakan tunjang kepada aktiviti ekonomi, teruts dalam bidang pertanian dan perdagangan. Lapisan terakhir ialah golongan hamba kehidupannya bergantung pada lapisan-lapisan di atasnya. Bagi mengendalikan masyarakat yang lebih besar sistem pemerintahan mula untuk menjalankan pentadbiran. Seseorang pemimpin ataupun raja selalun menggunakan unsur magis dan mendakwa dirinya sebagai wakil tuhan demimende pengiktirafan sebagai ketua pemerintah. Kewujudan sistem pemerintahan mem kepada kelahiran sistem perundangan yang menjadi panduan kepada masyarakat de menjaga keamanan dan kemakmuran sesebuah tamadun, Pembentukan organisasi sosial dan politik membawa kepada pengkhu pekerjaan dalam tamadun awal. Peningkatan dalam produktiviti manusia menyebé pengkhususan pekerjaan menjadi lebih penting. Keadaan ini boleh menghasi kemakmuran dan kestabilan politik yang secara langsung akan membawa pula ke peningkatan dan perkembangan ekonomi. Barangan atau produk dihasill kumpulan tertentu melalui pengkhususan dan kepakaran kumpulan tersel kemudiannya akan menghasilkan pertukaran barangan yang juga dikenali sebage barter. Aktiviti ini merupakan titik permulaan bagi aktiviti ekonomi yang dikenali sel perdagangan. Aktiviti pertukaran barang dan perdagangan membolehkan berlaku1 pertukaran ilmu pengetahuan, teknologi, dan budaya antara sesebuah masyarakat masyarakat yang lain. Kedinamikan aktiviti ekonomi sangat penting bukan sahaja dal. proses pertumbuhan dan perkembangan sesebuah tamadun tetapi juga ue dengan tamadun luar. , Agama dan kepercayaan memainkan peranan yang penting dalam perken tamadun. Ini adalah kerana kedua-duanya amat berkait rapat dengan pengil terhadap golongan pemerintah, pembahagian‘sosial miasyarakat, petkembangan pengetahuan, kesenian, dan pembinaan dalam proses pembentukan tamadun awal.. kemunculan tamadun bermula apabila manusia mencuba untuk memaham menyesuaikan kehidupannya dengan alam sekeliling. Dalam. sesetengah masyarakat, alam. sekitar seperti pokok, batu, matahari, dan laut dipercayai mempunyai semangat dan har Lakaran kehidupan di bandar dalam tamad Mesir Purba yang” menunjukkan France. sapsou 7dihormati demi menjaga keamanan dan kemakmuran hidup. Manusia pada peringkat awal proses pembentukan tamadun percaya bahawa terdapat kuasa ghaib yang menguasai alam sekelilingnya. Kepercayaan ini dikenali sebagai animisme. Secara evolusi kepercayaan - ini bertukar menjadi agama. Agama tamadun awal ini dikenali sebagai politeisme yang, __bermakna penyembahan terhadap lebih daripada satu tuhan. __. . Penciptaan bahasa dan sistem tulisan adalah sebahagian daripada perkembangan * ilmu pengetahuan dalam proses pembentukan tamadun yang hasilnya dapat dilihat ~_sehingga hari ini. Antara bahasa tertua termasuklah Yunani dan Sanskrit manakala contoh ‘sistem tulisan awal ialah hieroglif, cuneiform dan ideogram. Bahasa dan tulisan memainkan ~ peranan yang sangat penting dalam penyebaran ilmu pengetahuan dan perhubungan di Jalam sesebuah masyarakat dan juga antara sesebuah masyarakat dengan masyarakat _ yang lain. Penghasilan sistem tulisan amat penting untuk tujuan urusan pentadbiran seperti penyimpanan rekod, penulisan undang-undang, dan hal-hal keagamaan. Bahasa dan tulisan merupakan instrumen paling penting untuk menyampaikan, memperkembangkan serta mencatatkan idea dan pemikiran manusia. Kesemua ciri tamadun yang dibincangkan di atas berkait rapat antara satu sama lain. Proses ini berkembang pesat di bandar. Oleh itu, kemunculan bandar-bandar memainkan peranan yang amat penting dalam proses perkembangan sesebuah tamadun. Bandar _ memainkan peranan penting sebagai pusat pentadbiran, pusat aktiviti ekonomi, pusat _penyembahan dan ritual, pusat perkembangan ilmu pengetahuan, dan pusat pertemuan asyarakat. Secara umumnya, bandar merupakan sebuah manifestasi kepada penciptaan musia yang mencerminkan tahap ketamadunan manusia. ciri penting dalam proses Proses Pembentukan Tamadun Proses pembentukan tamadun manusia bermula apabila wujud hubungan, iaitu penyesuaian antara manusia dengan alam sekelilingnya. Manusia akan memilih kawasan yang memudahkan mereka menjalani kehidupan harian. Lembah sungai selalunya dipilih sebagai lokasi petempatan kekal disebabkan oleh kesuburan tanah di sekitarnya untuk tujuan pertanian. Selain itu, pemilihan lokasi ini juga adalah disebabkan adanya kemudahan untuk mendapatkan bekalan air, makanan, serta kemudahan pengangkutan dan perhubungan. Faktor-faktor ini menjelaskan kepada kita mengapa keseluruhan tamadun awal manusia terbentuk di kawasan lembah sungai. Contohnya, tamadun Mesopotamia di Lembah Sungai Euphrates (3500 S.M.), tamadun Mesir Purba di Lembah Sungai Nil (3100 S.M.), tamadun Indus di Lembah Sungai Indus (2500 $.M.), dan tamadun Hwang Ho di Lembah Sungai Hwang Ho (1800 S.M.). [8 rerucuan Tamas val HeninCarta masa yang menunjukkan perkembangan cara hidup manusia Laman Web “s «| 11.000 S.M, hingga 6000 S.M. {6000 S.M} ‘Tamadun Purba http://eawo.evansville.edu Laman ini merupakan—— © | rajukan tambahan PALEOLTIK nour vou LOGAM | TAMADUN MESOPOTANIA 4 B | cosuat cag erence Dunia Purba dan Zaman PALEOLITIK | MESOLITIK] NEOLITIK} Pertengahan. Terdapat esei dan teks primer tentang sejarah apan “budaya’, iaitu ‘Timur Dekat, India, Mesit Putba, Indus, Hwang Ho, China, Yunani (Greece) dan Rom. PETUNJUK Tamadun Awel yang Terbentuk BS ailemben Sungel PASIFIK 0 2000 4000 km ee! Peta menunjukkan lokasi tamaidun awal dunia.Tamadun Mesopotamia Lokasi Tamadun terawal di dunia lahir di wilayah yang dikenali sebagai Mesopotamia. Perkataan Mesopotamia berasal daripada bahasa Yunani yang bermakna tanah di antara dua sungai. Wilayah Mesopotamia ini terletak di antara Sungai Tigris dan Sungai Euphrates yang mengalir dari kawasan pergunungan di Turki ke tanah lembah dan pamah di Iraq hinggalah ke Teluk Parsi. Kawasan ini dikelilingi oleh Pergunungan Zagros di bahagian timur laut, dataran tinggi Arab di barat daya, dan Teluk Parsi di bahagian selatan. Kerangka Masa Tamadun ini telah berkembang daripada petempatan awal Zaman Neolitik antara tahun 7000 - 5000 S.M.. Pada sekitar tahun 3500 $.M., wilayah Mesopotamia ini telah berkembang menjadi pusat tamadun awal. Terdapat banyak kerajaan yang muncul, berkembang, dan akhirnya jatuh di lembah Mesopotamia. Kerajaan terawal ialah kerajaan Sumeria yang bermula pada tahun 3500 $.M. dan kerajaan yang terakhir ialah Chaldea yang jatuh pada tahun 539 S.M.. Tamadun Mesopotamia dapat dibahagikan kepada tujuh zaman pemerintahan yang penting seperti yang tertera di bawah. PETUNJUK [F= Tamacun Mesopotamia | + Negara Kota ‘maklumat tentang sejarah, kebucayaan, serta carta ‘masa tamadun ini 10 errnctan Taracun Aval MarusiaSelepas kejatuhan kerajaan Chaldea, Parsi menguasai wilayah Mesopotamia hingga membawa kepada keruntuhan kerajaan yang, diasaskan oleh orang Mesopotamia. Antara kerajaan tersebut Sumeria, Akkad, Uz, Babylon Lama, dan Assyria merupakan penyumbang penting kepada tamadun Mesopotamia. Proses Pembentukan Pembentukan tamadun Mesopotamia dapat dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu bahagian utara dan bahagian selatan bandar Baghdad. Bahagian utara bandar Baghdad meliputi kawasan pertengahan Sungai Tigris hingga ke utara termasuk kawasan Sungai Zab yang dikenali sebagai Assyria. Bahagian selatan bandar Baghdad pula meliputi kawasan Sungai Tigris dan Sungai Euphrates yang hampir bercantum. Kawasan ini dikenali sebagai Babylon. Babylon pula dibahagikan kepada dua kawasan, iaitu Akkad di Utara dan Sumeria di Selatan. Pertumbuhan tamadun di Mesopotamia bermula di wilayah selatan, iaitu Sumer. Orang Sumeria bukanlah peneroka awal kerana sebelumnya kebudayaan Neolitik telah lama wujud dan berkembang di wilayah ini. Orang Sumeria telah berhijrah ke wilayah ini dan membina petempatan serta menjalankan aktiviti pertanian melalui kerja menebus guna tanah dengan membina sistem pengairan yang membolehkan mereka mengawal pengaliran air sungai. Aktiviti ini telah membawa kepada lebihan penghasilan makanan yang mampu menampung keperluan penduduk yang semakin bertambah. Petempatan awal yang berbentuk perkampungan ini kemudiannya berkembang secara evolusi kepada bandar dan seterusnya kepada beberapa buah negara kota seperti Kish, Nippur, Lagash, Uruk, Ur, Fridu, Assur dan Mari. Kesemua negara kota ini terletak di sepanjang sungai dan terusan. Ciri- Setiap negara kota di Mesopotamia mempunyai ciri fizikal yang tersendiri, Setiap negara kota itu terbahagi kepada kawasan utama, iaitu pusat kota, tembok kota, luar kota dan pelabuhan. Setiap negara kota ini juga mempunyai kubu pertahanan dengan pelbagai bentuk pintu gerbang yang menjadi lambang kekayaan sesebuah kota. Di dalam kota pula terdapat istana, ramah kediaman, rumah ibadat, rumah kedai, dan pasar dengan kebanyakan jalannya berkeadaan lurus dan lebar. Pusat sesebuah kota ialah rumah ibadat yang menjadi tampuan anggota masyarakat pada masa itu. Setiap kota juga mempunyai unit politik dan agama yang tersendiri. Kewujudan sungai serta kawasan tanah pamah telah memudahkan pengangkutan dengan kapal, pedati dan keldai. ri Tamadun Mesopotamia berasal daripada ni kuno yang merujuk wilayah di selatan Ira laity Sumer. Pada eringkat awal, Kawa: orang Sumaria, ore Semitk, dan orang tidak ciketahui asal usul keturunannya tetapi bilangan mereka ini ‘adalah kecil kerajaan yane yang mempunyal ol ye ‘yang. ‘akan bersalu rie untuk berperang dan menentang musuh.enn %y Maklumat. S ‘Taman Tergantung Babylon merupakan satu daripada -tujuh ciptaan manusia yang menakjubkan dan dibina peda zaman Raja Nebuchednezza,, iat raja Chaldea. Dalam ___ taman tersebut terdapat pelbagal jenis pokok dan pokok ~_bunga yang ditanam pada binaan bertingkat di bukit "_berteres yang menampakkan seolah-olah tanaman iggambarkan Taman Tergantung Batylon. ~ Tiaggalan cuiran yang terdapat pada dining Taran Tergantung Babylon "Sumber: Chris Sarre (ed.), 1999. The Seventy ‘Wonders of the Aricient World. London: Thames and Hudson Lid, him, 27-29. Teokras| ialah pemerintahan oleh tuhan atau wakil tuhan yang berasaskan hukum agama dan bersitat ketuhanan. a Melalui jalan laut, bandar atau negara kota ini mudah dihubungi oleh wilayah di sekitarnya. Antara jalan penghubung utama termasuklah jalan yang menghubungkan Sumeria dan kota Mari yang digunakan oleh pedagang dari luar Mesopotamia. Organisasi sosial yang wujud dalam tamadun Mesopotamia telah menjadikan. kehidupan masyarakat negara kota lebih teratur. Masyarakat negara kota terbahagi kepada dua golongan, iaitu golongan pemerintah dan golongan rakyat. Golongan pemerintah terdiri daripada raja, ketua pendeta, ketua tentera, dan orang bangsawan. Golongan rakyat terbahagi kepada dua, iaitu: rakyat bebas seperti petani, artisan serta pedagang, dan hamba yang terdiri daripada tawanan perang. Susun lapis masyarakat ini dapat dilihat seperti rajah di bawah. Dalam tamadun Mesopotamia, raja merupakan pemerintah. Sistem pemerintahan beraja di Mesopotamia berbentuk teokrasi. Di bawah sistem ini, raja dianggap sebagai tuhan atau wakil tuhan dan pemilik negara kota. Walaupun raja dianggap sebagai tuhan atau wakil tuhan tetapi masyarakat Mesopotamia tidak menyembah raja mereka sebagai tuhan kecuali semasa pemerintahan Raja Naramsin (2291 - 2255 S.M.) di Akkad. Rela Ketua Pendeta, —— Ketua Tentera, dan Orang Bangsawan WiePed — sees artisan, dan pedagang) is _—— Hamba sate | SF a OPE — oreo Mesopotansia. Susu lapis 12 kemureatan Tamacun svat MarusteBeliau telah memaksa penduduk Akkad menyembahnya sebagai tuhan. Ini adala disebabkan beliau menganggap dirinya terlalu agung kerana berjaya menguasai wil yang luas sehingga beliau menggelarkan dirinya sebagai “Raja Empat Penjuru Alam” hal keagamaan. Raja Mesopotamia juga bertindak sebagai ketua agama dan beliau berkuasa me ahli keluarga diraja untuk memegang jawatan di zigurat serta menentukan bentt pentadbirannya. Ini adalah kerana zigurat berfungsi sebagai pusat ibadat, pusat_ perdagangan serta pusat penyimpanan khazanah negara. Di samping itu, beliau juga amat berkuasa dalam soal tanah, cukai, hasil pertanian dan perniagaan. Beliau dibantu o! para pegawai yang kebanyakannya terdiri daripada golongan bangsawan dan. mempunyai ikatan dengan keluarga diraja. kul pintu masuk ke kuil me pelabuhan eae kuilfNanna “utara tangga utama menuju ke Kui yang terletak di puncak Lakaran menunjukkan binaan zigurat. Pelan kedudukan zigurat di dalam kota Ur. Sumber: Chris Scarre (ed.), 1999, The Seventy Wonders ofthe Ancient World, London: Thames and Hudson. = Ltd., him. 98-99. ‘ * 2: Kepelbagaian kegiatan ekonomi atau pengkhususan kerja di Mesopotamia berlaku @ apabila wujudnya lebihan hasil pertanian. Ini menyebabkan terdapat anggota masyaral yang meninggalkan pekerjaan sebagai petani untuk menjadi peniaga, pedagang dan artisa Perdagangan yang telah dikendalikan bukan hanya dengan wilayah di sekit Mesopotamia tetapi juga dengan kawasan di Lembah Indus. Perdagangan amat penti bagi Mesopotamia kerana lembah ini tidak menghasilkan banyak bahan mentah. Oleh it barangan seperti logam, kayu-kayan, emas, dan perak dibawa masuk untuk ditukar dengan. hasil pertanian yang dikeluarkan oleh lembah ini. Selain itu, terdapat pengusaha atau pembuat teksti, barang tembikar, dan alat keperluan harian. Malah ada yang menj tukang rumah kerana pertambahan penduduk di negara kota telah menimbulkan keperluan ssa 13Laman Web “a ‘Sejarah Penulisan http www historlan.net/ ~hxviite.htm _Laman ini menerangkan tentang kemunculan “sistem penulisan ~ dengan menyertakan "gambar sistem tulisan aval di dunia termasuklan sistem cuneiform dan phoenician, Sumber: Trevor I. William, 1999, A History of Invention. Edisi semakan. London: Essex: Little, Brown and “ompany. ‘Sudut tk Makiumat “y one immurabi memerintah ‘dari tahun 1792-1760 S.M.. Beliau berasal deripada kelurunan Amorite. Beliau membina banyak negara kota, Pusat pemerintahannya di Babylon. Beliau telah menakiuk Akkad dan menjadi raja selurun Mesopotamia. Contoh Kod Undang- ‘Undang Hammurabi. *. Sekiranya seseorang bangsawan mematahkan tulang seseorang bangsawan tain, tulangnya akan dipatankan, * Sokiranya seseorang bangsawan mencederakan mata seseorang rakyat biasa atau mematahkan tulangnya, maka, bangsawan ini didenda satu wang perak. rumah kediaman yang lebih banyak, Terdapat sebilangan anggota masyarakat yang berkhidmat sebagai tentera untuk mempertahankan negara kota daripada serangan musuh. Dalam proses pembentukan tamadun ini, ilmu _pengetahuan juga turut berkembang. Ini telah membawa kepada kewujudan sistem tulisan yang bermula dalam bentuk tulisan bergambar. Sistem ini kemudiannya berkembang kepada tulisan berbentuk simbol yang ditulis pada tanah liat kerana pada masa itu bahan untuk membuat kertas belum wujud di Mesopotamia. Tulisan pada tanah liat ini berbentuk pepaku dan dikenali sebagai cuneiform Sumbangan Tamadun Mesopotamia Antara sumbangan besar tamadun. Mesopotamia kepada manusia sejagat termasuklah Kod Undang- Undang Hammurabi. Kod undang- undang ini digubal semasa Raja Hammurabi memerintah kerajaan Babylon. Undang-undang ini Tulisan cuneiform ini dibentuk — berteraskan hak rakyat terhadap dengan menggunakan sejenis pen keadilan. Mengikut kod ini, daripada rumput buluh yang ditcken ye kuman dan denda mestilah pada fanah liat basah. Kepingan famah lin ini dijemur hingga teras, Setimpal dengan kesalahan tetapi berbeza mengikut susun lapis seems; masyarakat. Kod ini mengandungi kira-kira 282 undang-undang yang dipahat pada tembok serta tiang » besar, oleh itu rakyat dapat membaca undang-undang tersebut. Kod Undang-Undang Hammurabi telah menjadi dasar perundangan dalam. tamadun Mesopotamia. Undang-undang ini telah berjaya mengelakkan wujudnya permasalahan di kalangan masyarakat pelbagai kaum dan juga di kalangan susun lapis masyarakat itusendiri. Undang-undang ini telah dapat mewujudkan perpaduan dan. Ukitin ate anemenayaies = mengukuhKan sistem organisasi ivan batu yang menunjukian kehid Fe Hammurabi menerima tautiah alam, kerudupan: masyarskat daripada Tuhaxt Shamash. Pada tersebut. Seterusnya, kod ini juga ukiran batu ini terdapat inskripsi telah membantu peradaban fod unddang-undang. Mesopotamia bertahan untuk jangkamasa yang panjang, iaitu dari tahun 3500 S.M. hingga tahun 539 S.M.. Kewujudan sistem tulisan telah membawa kepada sistem pendidikan yang bertujuan untuk melahirkan jurutulis. Kehadiran jurutulis ini membolehkan urusan pentadbiran dan perniagaan dicatat supaya dapat direkodkan. Dalam perdagangan, kesemua urusan jual belinya disertakan dengan resit, nota, dan surat kredit. Di samping itu, sistem tulisan ini juga telah melahirkan tradisi kesusasteraan. Antara hasil kesusasteraannya yang terkenal termasuklah epik Gilgamesh yang merupakan hasil kesusasteraan yang tertua di dunia. Epik ini mengandungi falsafah dan cara hidup orang Mesopotamia. Tamadun Mesopotamia juga menyumbang kepada perkembangan ilmu astronomi. Pencerapan terhadap pergerakan bulan, bintang, dan matahari telah membawa kepada perkembangan ilmu matematik seperti sistem mengira perpuluhan, menambah, menolak, mendarab, membahagi, dan punca ganda dua yang kemudiannya membawa kepada perkembangan ilmu | geometri, Penguasaan dalam bidang astronomi juga telah membolehkan mereka menggunakan jalan laut dan mencipta kalendar yang berasaskan sistem solar yang mengandungi 12 bulan dalam satu tahun. Perkembangan ilmu perubatan mendapat perhatian khusus semasa pemerintahan kerajaan Assyria kerana kerajaan ini begitu mementingkan kesihatan anggota tenteranya. Sebanyak 500 jenis ubat-ubatan termasuk herba dan ramuan perubatan telah dikatalogkan dan disampelkan penggunaannya. Cara mengubat penyakit dengan menggunakan ubat-ubatan juga telah dicatatkan sebagai panduan kepada pengamal perubatan. Salah satu kejayaan tamadun Mesopotamia adalah dalam penciptaan roda. Roda digunakan dalam menghasilkan kereta kuda sama ada untuk tujuan peperangan atau kegunaan pada masa Ukiran pada batu ini merrunjukkan salah satu fungsi roda dalam tamadun § Mesopotamia. Sumber: Trevor William, 1999. A History of Invention, Edisi semakan, London: Little, Brown and Company. é Maklumat judut Epik Gilgamesh * Kisah tentang kepahlawanan tokoh bemama Gilgamesh. Boliau dikatakan mem sifet dua pertiga tuhan, satu pertiga manusia, walah yang tampan, susuk badan yang sasa. Boliau dikatakan memiliki kekuatan dan = keberanian. Gilgamesh ‘telah memerintah serta memberikan perlindungan kepada kehidupan di kota Uruk. Epik ini juga mencaritakan tentang pemerintahan, percintaan, kehidupan yang kekal abadi dan kesaktian Perkembangan bentuk rod:roda takal Rantaian timba yang binsanya dijalankan dengan menggunakan kincir air Lukisan area Raja _.. Guden, iaitu pengasas émpayar Sumeria. Se ahmber -___. Sivachandralingam, ~*~ Sundara Raja dan ~ © Letchumanan, 2001. Tamadun Dunia, Edisi - > ke-2, Petaling Jaya: - Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd... ge Sudut Maklumat___“w Perpustakaan diraja Perpustakaan ini ‘mengandungi lebih kurang 22,000 keping tablet yeng mengandungi pelbagai penemuan ilmu pengetahuan dan sejarah lampau Mesopotamia. Kebanyakan daripada koleksi iimu pengetahuan ini berbentuk formula perubatan dan juga beribu-ribu pucuk surat dan dokumen perniagaan, serla susunan peristiwa peperangan yang berlaku ‘mengikut urutan peristiva sejarah. * tinggi. 16 xeruncitan Tamadun aval Manusia aman. Penciptaan roda membolehkan orang Mesopotamia mencipta —_ kincir air untuk mengalirkan air ke kawasan tandus dan meningkatkan hasil pertanian di samping mengawal banjir. Tamadun Mesopotamia juga telah menyumbangkan ciptaan alat pengangkutan yang, terawal kepada dunia. Orang Sumeria telah menggunakan kapal layar serta pangangkutan beroda sejak tahun 3000 S.M.. Oleh itu, mereka mampu menguasai jalan darat serta jalan laut sehingga mereka dapat berhubung dengan wilayah di India serta wilayah di kawasan Laut Mediterranean. ‘Tamadun Mesopotamia memperkenalkan kepada dunia cara membuat batu bata daripada tanah liat. Dalam seni bina, mereka telah mencipta arca dan tiang batu. Contoh arca tersebut ialah patung Raja Gudea. Arca dan tiang batu dapat dilihat dalam seni bina zigurat. Kepimpinan berwibawa Raja Sargon telah berjaya mewujudkan kerajaan Akkad, iaitu empayar pertama di dunia. Ini adalah kerana Raja Sargon berjaya menakluk dan menyatukan wilayah-wilayah kerajaan Sumeria di selatan Mesopotamia. Beliau merupakan perintis kepada pembentukan sebuah empayar yang kemudiannya menjadi ikutan pemerintah seterusnya seperti Firaun Tutmose Ill pada zaman Mesir Purba. Mesopotamia bukan saja menyumbang kepada pembentukan sebuah sistem pemerintahan tetapi juga pembentukan sebuah masyarakat yang lebih berestetika. Walaupun di Mesopotamia wujud sistem bandar, undang- undang, tatacara jual beli, dan sebagainya, namun ini tidak bererti kemajuan dan ilmu itu hanya dikuasai oleh mereka. Sebaliknya, kemajuan tamadun ini boleh dicapai dan dikembangkan oleh mana-mana bangsa di mana-mana daerah sekiranya wujud usaha yang gigih serta keyakinan diri yang Keagungan sesuatu tamadun itu tidak akan dapat dinikmati oleh generasi sekarang sekiranya tiada pemimpin atau tokoh pada masa itu yang menyedari tentang kepentingan memelihara warisan serta khazanah bangsanya. Pengetahuan generasi sekarang tentang tamadun ini adalah hasil usaha pemimpin masa lampaunya seperti Ashurbanipal (668 - 627 S.M.) yang telah menubuhkan sebuah perpustakaan diraja di bandar Nineveh.Tamadun Mesir Purba Lokasi Tamadun Mesir Purba dianggap sebagai anugerah daripada Sungai Nil yang mengalir dari bahagian utara Mesir ke Laut Mediterranean, Di tebing sungai inilah lahirnya tamadun Mesir Purba. Sungai Nil ini berpunca daripada dua anak sungai, iaitu Sungai Nil Biru yang bermula dari tanah tinggi di Ethiopia dan Sungai Nil Putih yang bermula dari Tasik Victoria di Uganda. Limpahan air Sungai Nil ke tanah yang gersang serta berpadang pasir telah berjaya menukarkan | bentuk muka bumi Mesir kepada sebuah tanah dataran yang subur. Tanah lanar yang dibawanya pula berjaya membentuk sebuah delta yang subur untuk pertanian dan petempatan manusia. Peta menunjukkan lokasi tamadun Mesir Purba di Sungai Nil.y Kerangka Masa Laman Web “w Mesir Purba <9 httpyhwww. carmegiemuseums. org ‘omntlexhibits/egyou index htm! Tamadun Mesir Purba berkembang daripada petempatan awal pada Zaman Neolitik, iaitu antara tahun 10 000 S.M. hingga 5000 SM.. Pada sekitar tahun 3500 S.M., wilayah di persekitaran delta serta di bahagian pertengahan Mesir ini telah berkembang menjadi pusat tamadun awal. Tamadun Mesir Purba ini dapat dibahagikan kepada empat. Laman ini menceritakan ‘ientang kehidupan harian dalam tamadun. Mesir Purba termasuk agama, tuhan, dan adat pengebumian. nttp:faneionthistory: miningoo,com/cs/eqypt/ Laman ini mengandungi bar tentang Mesir ologi, peta, Perkembangan Tamadun Mesir Purba. eralihan antara keruntuhan sesebuah kerajaan dengan penubuhan kerajaan jalah lama. Selepas melalui masa kegemilangannya pada Zaman Empayar, tamadun Purba telah mengalami zaman kejatuhannya apabila pemerintahannya dikuasai oleh g asing seperti Libya (1100-947 S.M.}, Kush (730 — 670 S.M.}, Assyria (663 — 609 S.M.), | (625 S.M.), Yunani (332 - 30 S.M.), dan akhirnya Rom pada tahun 30 S.M.. oses Pembentukan ia yang mendiami Lembah Nil telah pun mencapai tahap-tahap kebudayaan gangsa 1 Logam sejak tahun 5000 S.M.. Penggunaan alat logam membolehkan mereka r embina sistem perparitan dan pengairan yang baik untuk pertanian. Daya cipta ini manusia yang mendiami lembah ini membina peralatan kawalan air dan u meninggikan lagi nilai kesuburan tanah. Ini dilakukan untuk mendirikan petempatan tetap yang berteraskan pertanian. Petempatan tetap di sepanjang Lembah Nil ini berkembang menjadi perkampungan. ~ Gabungan kampung-kampung ini telah mewujudkan beberapa buah bandar yang -kemudiannya bergabung dan membentuk sebuah nome atau daerah. Kesemua nome ini kemudian telah disatukan dengan salah sebuah bandarnya menjadi pusat pentadbiran. ‘ontohnya bandar Thinis, Memphis dan Thebes. i-Ciri Tamadun Mesir Purba aun Menes (3200 $.M.) berjaya menyatukan kesemua nome ini menjadi sebuah sliau telah mengasaskan pusat pentadbirannya di bandar Thinis yang terletak _ dibahagian tengah Sungai Nil. Selepas itu, pusat pentadbiran ini telah berpindah ke bandar phis yang hampir dengan delta Sungai Nil. Pada kemuncak Zaman Pertengahan, isat pentadbiran ini telah berpindah ke bandar Thebes. Selain itu, terdapat beberapa bandar penting yang lain seperti Heliopolis, Fayoum dan Abydos. Kehidupan di bandar 18 erwneatan Tamacun svat Manusiamerupakan salah satu ciri yang sangat penting dalam tamadun Mesir kerana di sinilah tempat kediaman firaun, pusat pemerintahan dan pentadbiran, dan juga pelabuhan penting bagi tamadun ini, Selain itu, bandar juga merupakan pusat keagamaan dan pusat tumpuan penduduk. Kehidupan berorganisasi dalam masyarakat Mesir Purba diketuai oleh firaun yang merupakan raja yang berkuasa mutlak serta dianggap suci. Jawatan firaun (raja Mesir) diwarisi secara turun-temurun. Pada zaman kerajaan lama, firaun dianggap sebagai jelmaan Tuhan Horus. Tetapi semasa pemerintahan dinasti ketiga dan keempat, firaun digelar sebagai Raja Matahari kerana dipercayai bahawa firaun ialah anak Tuhan Matahari, iaitu Amon- Re. Firaun juga merupakan ketua pendeta, pemilik tanah, ketua hakim, dan ketua pahlawan, Selepas firaun ialah golongan bangsawan, rahib, tuan tanah serta jurutulis. Ini diikuti dengan golongan rakyat bebas yang terdiri daripada petani, pedagang dan artisan. Lapisan yang terkebawah ialah hamba. 'Sudut urbe dipanggl fraun. Perkataan ini berasal. daripada perkataan Yunani, iaitu pharaoh yang bererti rumah yang ini merujuk kepada is dan raja yang Firaun Pembesar, Bangsawan, Rahib, Jurutulis, Tuan Tanah Rakyat Bebas (Petani, pedagang, artisan) Susu lapis masyarakat Mesir Pura Sistem pemerintahan Mesir Purba diterajui dleh raja, iaitu firaun. Beliau dibantu oleh golongan bangsawan untuk menjalankan pentadbiran, menjaga keamanan, mengurus, dan mengagihkan penghasilan makanan di dalam negara. Golongan bangsawan ini merupakan pembesar yang terdiri daripada pegawai, penasihat, dan juga gabenot mentadbir wilayah yang ditakluki. Para rahib dipertanggungjawabkan untuk mer hal keagamaan. Urusan pentadbiran ini juga turut dibantu oleh jurutulis yang t daripada orang awam yang telah dilantik untuk menulis segala tekod kerajaan. sas 19Tamadun Mesir Purba juga telah mengiktirafkan wanita sebagai pemimpin. Pada Zaman Empayar seorang wanita telah dilantik menjadi firaun, iaitu Firaun Hatshepsut (1501 - 1479 S.M.), Era pemerintahannya penuh dengan pembaharuan seperti pembinaan terusan dan penukaran padang pasir kepada tanah pertanian yang subur. Keupayaan beliau _ membawa perubahan ini telah meletakkan beliau setanding dengan pencapaian firaun yang lain. Ini menunjukkan bahawa wanita dalam tamadun Mesir Purba mampu _ memerintah serta memiliki status yang tinggi. Kerajaan Mesir Purba juga merupakan -__kerajaan berbentuk empayar yang meliputi sebuah kawasan yang luas termasuklah wilayah di Nubia di selatan Mesir hingga ke utara serta barat dan juga wilayah di sebelah Asia, aitu wilayah di Palestin hingga ke Lubnan dan Syria. ‘Perkembangan aktiviti ekonomi turut mempengaruhi perkembangan tamadun awal " Mesir Purba. Dengan wujudnya pengkhususan kerja seperti penenunan dan pembuatan barang tembikar dan juga peralatan, Mesir Purba telah berkembang ee suct ——,_ maju. Eksport utama Mesir Purba ialah tekstil dan kertas. Antara 4&9 Maklumat a aktiviti ekonomi lain yang dijalankan termasuklah perlombongan emas di kawasan Nubia. Pengangkutan di air memainkan peranan Politeisme ialah kepercayaan kepada penting dalam tamadun Mesir Purba. Sungai Nil yang lebar dan banyak tunan. dalam telah membolehkan kapal-kapal menyusurinya dan berlabuh apart iss di pelabuhan-pelabuhan seperti Thebes, Memphis, Fayoum dan jamun Heliopolis. Sistem pemerintahan yang, terancang telah berjaya Pada tahun 1922 seluruh Seren aie Jonpetarebia | menatik pedagang-pedagang dari Laut Mediterranean dan Laut bah mekam draia yang) Merah untuk singgah di pelabuhan Mesir Purba. ee tian teonktarn Orang Mesir Purba percaya kepada konsep politeisme. Setiap nul oleh pengkaj Mes | tuhan orang Mesir Purba selalu dikaitkan dengan unsur alam s 8 e copie, Howard Care seperti Re (Tuhan Matahari), Ra-Atum (Tuhan Langit) dan Amun | ESSE Gheriesna | Tuhan Angin), Orang Mesir Purba juga percaya kepada kehidupan _—-menggali cai ci lembah selepas mati. Oleh itu, mayat perlu disimpan dan dijaga dengan etc teliti, Makam mayat juga mesti dipenuhi dengan peralatan serta sepa ae an Mayat | Keperluan kehidupan selepas mati. Mayat tersebut diiringi Tutankhamun inidiselaputi | barangan serta kelengkapan harian yang akan ditanam bersama- amas yang bevaya (cu, | sama dengannya. Solekan mayat, alat kebesaran, dan jumlah barang ditemui ialah koleksi artifak | yang dikebumikan di dalam makam menunjukkan kedudukan atau Mesir Purba yang status mayat tersebut. mengagumkan. 5 Tamadun Mesir Purba juga telah mempunyai sistem tulisan yang dikenali sebagai hieroglif. Sistem tulisan tamadun Mesir Purba ini berasaskan kombinasi gambar dan simbol yang ‘Makam Tutankhamun IL Tulisar hieroglif Mesir. yong terletak di Lerabah Gambar boleh mewakili perkataan atau Raja di Thebes, Mesir. suku kai yang membentuk perkataan. Sumber: John Baines dan Jaromir Malek,1992. Atlas | Sumber: Trevor I. William, 1999. of Ancient Egypt, Cairo: | A History of Invention. London: Little, ‘Les Livres de France. Brown and Company. 20 kemuncuian Temadun sal Manusiaberdasarkan bunyi. Sistem tulisan sangat penting dalam proses perkembangan tamadun Mesir Purba terutamanya untuk tujuan mencatatkan rekod aktiviti pertanian dan juga pengutipan cukai. Tulisan juga memainkan peranan penting dalam tamadun Mesir Purba untuk tujuan keagamaan dan amalan ritual kepercayaan. Sumbangan Tamadun Mesir Purba Sumbangan utama tamadun Mesir Purba kepada ketamadunan manusia adalah dalam seni bina, iaitu piramid. Pembinaan piramid bermula daripada ilham Imhotep, iaitu saintis, ahli fizik, arkitek, dan penasihat penting kepada Firaun Djoser (3150 S.M.), Beliau telah memperkenalkan teknik pembinaan bangunan dengan menggunakan batu bata. Beliau juga merupakan pengamal ilmu perubatan dan pengarang buku sains dan sastera. Pembinaan piramid menggambarkan kreativiti masyarakat Mesir Purba dalam bidang pembinaan. Sehingga hari ini kejayaan mereka masih dikagumi. Pencapaian Mesir Purba memang terserlah dalam pembinaan tetapi yang lebih utama lagi ialah kemajuan pendidikan serta penggunaan kertas. Pencapaian ini merupakan hasil kepandaian orang Mesir Purba mencipta kertas daripada pokok papyrus yang banyak hidup di Lembah Nil. Penciptaan kerias telah memudahkan penyimpanan dan meninggalkan kebergantungan pada kepingan batu bata untuk menyimpan segala khazanah bangsa. Tinggalan tamadun Mesir purba kepada dunia kini adalah dalam bentuk rekod yang tertulis dan terpahat dalam sistem tulisannya, iaitu hieroglif. Keagungan tamadun Mesir Purba dapat dibaca daripada tulisan yang terpahat dengan begitu cantik, halus dan penuh seni pada makam dan batu. OP pare sess Pokok papyrus ini banyak fumbuh di Lembalt Nil. Orang ‘Mesir Purba telah mneleperkan batang-batang pokok ini menjadi kepingan sehingga mercka dapat memulis di atasnya ‘Sudut Maklumat = Jasa Imhotep yang paling besar alah pembinaan piramid Sakkara, Piramid ‘Sakkara ini merupakan piramid yang tertua dan binaan batu yang pertama i dunia, Piremid ini dibina untuk Firaun Djoser, iaitu firaun kedua pada dinasti ketica, Hieroglif jalan tulisan awal Mesit dan merupaken tulisan bergambar. Tulisan ini berkembang ke tulisan hieratik, tulisan berangkai, Pada tahun 700 S.M., tulisan hierattk ini berkembang ke tulisan demotik GN Sed ABI l [irate yrs Baotrey Hieratik he Ghtule S wls,> Qos Demotik Perkembangan tulisan awal Mesir dari tulisan hieroglif ke hieratik dan kertudiart demotik. BaKerajaan Mesir Purba telah mewujudkan sistem pendidikan untuk kanak-kanak daripada keluarga atasan. Mereka diberikan pendidikan sejak dari umur yang rendah. Institusi pendidikan ini diuruskan oleh rumah ibadat dan diletakkan di bawah pentadbiran kerajaan. Penekanan _terhadap pendidikan bertujuan untuk melahirkan para pegawai kerajaan terutamanya jurutulis yang sempurna dan terlatih. Ilmu geometri, matematik, dan sains : re % diajar bagi melahirkan golongan terlatih Pivamid di Giza ini terletak di kanoasan seluas 5.3 hektar dan yang boleh menguruskan hal ehwal fingginye ialah 146.6 meter. Perbinaannya menggumakan bertanian, pengawalan air Sungai Nil sebanyak2jutabiokbatu sera 100 ribu orag hamba. svt pembinaan bangunan dan piramid. : Mesir Purba yang maju dalam ilmu perubatannya telah melahirkan pengamal perubatan. Mereka ini mendapat status yang tinggi dalam | masyarakat Mesir Purba dan berkhidmat untuk firaun dan juga ls Pure stoning | Masyarakat. Kemajuan bidang perubatan terutamanya proses ubatan ini telah ditemui | Memumiakan mayat berkait rapat dengan kepercayaan orang Mesir lam makam Firaun Purba. Tahap keilmuan dan kemahiran terutamanya dalam bidang uulu dan catalan tentang | Fizik kimia, perubatan, dan pembedahan memberikan sumbangan telah ditemui adalah besar kepada perkembangan ilmu hingga ke hari ini. | Keagungan tamadun Mesir Purba jelas bergantung pada = eee Sidi para | Pengawalan aliran air Sungai Nil yang menjadi nadi kepada jurutulis diraja sejak | tamadun Mesir Purba. Perkembangan ilmu matematik seperti algebra, geometri, dan astronomi telah digunakan sepenuhnya dalam usaha orang Mesir Purba mengawal banjir Sungai Nil yang berlaku sekali dalam setahun. Pemerintah Mesir Purba telah berjaya mencipta sistem pengairan yang telah menukarkan kawasan padang pasir menjadi kawasan tanah pertanian. Semasa pemerintahan Firaun Senuusret II], beliau telah membina sebuah tembok pengairan sepanjang 123 kilometer bagi menebus guna Kawasan padang pasir dan membina terusan untuk mengairkan tanah seluas 10 000 hektar. Pengetahuan dalam bidang astronomi dan matematik ini membolehkan orang Mesir Purba memperkenalkan sistem kalendar 365 hari berdasarkan 12 bulan dalam setahun. Kegemilangan sesuatu tamadun itu tidak akan dapat dinikmati dan diketahui oleh generasi akan datang sekiranya masyarakat Mesir Purba tidak meninggalkan warisan serta khazanah bangsanya untuk dikaji dan dipelajari. Tinggalan seperti bangunan, tulisan, dokumen, serta buku merupakan salah satu manifestasi kewujudan sebuah tamadun yang agung, 22 kerurcutan Taradun aval manusla as) Sudut Makiumat _““wTamadun Indus Lokasi Tamadun Indus ialah tamadun yang terawal di India. Tamadun ini terletak di Lembah Indus yang disaliri oleh Sungai Indus. Sungai ini berpunca dari Pergunungan Himalaya dan mengalir ke Laut Arab, Tamadun Indus ini juga dikenali sebagai tamadun Harappa bersempena dengan nama bandar utama dalam tamadun ini. Tamadun Indus terletak di bahagian barat laut India. Kawasan ini dikelilingi oleh Banjaran Makran, Pergunungan Baluchistan, Punjab dan Rajasthan dibahagian timur, serta Kathiawar dan Gujerat di bahagian tenggara. x Peta menunjukkan kedudukant tamadun Indus. Kerangka masa Tamadun Indus telah muncul pada sekitar tahun 2500 S.M. dan mula merosot pada tahun 1800§.M.. Sehingga hari ini masih belum jelas faktor yang menyebabkan kehancuran tamadun ini. Antara pendapat yang dikemukakan ialah tamadun Indus mengalami kehancuran kerana serangan orang Aryan serta bencana alam seperti banjir, kemarau, dan gempa bumi.Proses Pembentukan Di bahagian barat laut India telah wujud penduduk yang Srairiadfi Indus: mengamalkan kehidupan secara nomad, iaitu hidup berpindah- tioulwwwvhareppacom” | randah dan menyara diri dengan memburu dan mengumpul harfhar0.himl makanan. Penduduk ini kemudian telah membentuk petempatan Leman inimengenaungi | Kekal di sepanjang Sungai Indus. Petempatan kekal wujud gambar yang disebabkan oleh Sungai Indus yang bukan saja menyediakan ; enpelan Bee sumber air tetapi juga telah dapat menyuburkan tanah. Kepandaian. ~ tamadun Indus. penduduk di kawasan ini menyesuaikan diri dengan alam sekitar telah meningkatkan penghasilan pertanian yang membawa kepada pertambahan jumlah penduduk. Faktor-faktor ini telah menyumbang kepada perkembangan bandar. Dua bandar utama yang terbentuk di Lembah Indus ialah Mohenjo-Daro dan Harappa. Manakala Lothal dan Sutkagen Dor merupakan bandar pelabuhan. yang penting. Ciri-Ciri Tamadun Indus Tamadun Indus memperlihatkan beberapa ciri yang istimewa. Petempatan kekal yang wujud di lembah ini telah membawa kepada pembentukan bandar terancang. Bandarnya terbahagi kepada dua bahagian dan dikeliling! oleh tembok. Bahagian utama merupakan pusat pentadbiran dan keagamaan yang menempatkan bangunan pentadbiran, tempat mandi awam yang digunakan untuk upacara ritual dan pembersihan, dan tempat penyimpanan hasil pertanian. Bahagian kedua bandar ialah kawasan perumahan. Bandar-bandar dalam ® tamadun ini dirancang dengan sebegitu | Tapi terutama dari sudut susun aturnya yang sistematik. Perancangan bandarnya dibantu oleh kemajuan ilmu geometri dan pembinaan, serta sumbangan tamadun Mesopotamia dan Mesir Purba. Bandar- bandar dalam tamadun ini disusun berasaskan blok-blok berbentuk segi empat dengan setiap blok dipisahkan oleh satu rangkaian jalan raya yang lurus dan bersambung antara satu sama lain. Setiap bandar mempunyai sistem kumbahan yang terancang. Selain jalan raya, bandar-bandar * ini juga dihubungkan dengan sungai yang, berfungsi sebagai jalan perhubungan. Berbeza daripada _ tamadun Sumber: Chris Searre (ed.), 1999, The Seventy Wonders Mesopotamia dan Mesir Purba, tamadun of the Ancient World. London: Thames and Hudson Indus tidak meninggalkan maklumat dan Led. sumber yang jelas tentang organisasi 24, iam nadine Tinggalan Tertpat Mandi Awam (The Great Bath), Tinggala ini terletak di toilayah Sind, PakistanS Sudut % <%s Makiumat = Sistem Saliran di Bandar ‘Terancang Rumah-rumah di bandar ini mempunyai bilik mandi dan tandas. Air dan kumbahan dari rumah disalir keluar melalui paip ke longkang- es cia || longkang yang mengaii bawah jalan. Longk Tinggolan bandar terancang tamadun —Tinggalan rumah di tep alan raya dalam | Raeéataten texeecanee ina tamadun Indus, membolehkan kerja Sumber: Paul Bahn, 2001. The Sumber: Sir Mortimer Wheeler, 1976, | Pembersihan dilakukan jka ‘ ter \bat. Bah in Archaeology Detectives. East Sussex: The Indus Civilization. London: hppa dle The Ivy Press Limited. Cambridge University Press. pusat pembuangan di luar pander. sosialnya. Jumpaan arkeologi telah membayangkan masyarakat di Lembah Indus terbahagi kepada dua golongan, iaitu golongan atasan dan bawahan. Golongan atasan terdiri daripada pendeta dan pedagang. Kelas atasan yang utama ialah pendeta. Walaupun wujud dalam bilangan yang kecil, namun, para pendeta ini mempunyai kuasa dan pengaruh yang besar dalam mengavwal aktiviti masyarakat terutamanya yang melibatkan kegiatan keagamaan. Atas dasar keagamaan inilah, golongan bawahan memberikan ketaatan kepada golongan pendeta. Oleh sebab tiada bukti tentang kewujudan raja, maka, sejarawan. berpendapat bahawa tampuk pemerintahan dipegang oleh pendeta. Golongan bawahan pula terdiri daripada petani dan buruh. Golongan petani menjalankan aktiviti pertanian dan menyalurkan sebahagian daripada hasil tersebut kepada pihak berkuasa. Golongan buruh menjalankan kerja perburuhan seperti menjaga kebersihan bandar, membina tembok di benteng, dan membina terusan. Pemerintah deripada kalangan pendeta. §=§ af. ATASAN en Pendeta dan dh a Pedagang ~ ANNI Ae h ~~ Bee sais een il names & & Shes a aa (GA es Susten lapis masyarakat tamadun Indus.Masyarakat di Lembah Indus juga mempunyai pengkhususan pekerjaan yang jelas terutamanya dalam bidang ekonomi. Masyarakat ini telah menjalankan pelbagai kegiatan ekonomi seperti perdagangan, pertanian, pertukangan dan pembuatan Aktiviti perdagangan secara khusus membabitkan perdagangan luar termasuklah dengan Mesopotamia, Hubungan dagang antara kedua-dua tamadun dapat dibuktikan melalui penemuan cap mohor buatan masyarakat Lembah Indus di Mesopotamia. Antara hasil perdagangan yang penting termasuklah emas, gading gajah, manik, dan hasil pertanian. Petani pula menjalankan aktiviti bercucuk tanam terutamanya bagi tanaman makanan seperti barli, kacang, dan sebagainya. Selain menjadi petani dan pedagang, ada ahli masyarakat yang secara khusus menjadi artisan. Mereka ini terlibat dalam pembinaan dan penghasilan barangan logam dan Sumber: Sir Mortimer barangan tembikar. Wheeler, 1976, The Masyarakat dalam tamadun ini juga dikenal pasti telah Indus Civilization. mempunyai satu amalan agama. Ini dibuktikan dengan penemuan 2 eondons Pambridee patung dan ukiran yang mempunyai unsur keagamaan. Antara eUpiverslty Press, yang paling penting termasuklah penemuan sebuah patung yang dirujuk sebagai patung proto-Siva. Objek tersebut menunjukkan pSudut ss. seseorang duduk bersila dengan stail yoga dan terdapat tiga tanduk Maklumat___® gi \epalanya yang melambangkan Dewa Brahma, Vishnu dan Siva. Kewujudan objek profo-Siva ini menjadi sangat penting terutama dari sudut perkaitannya dengan agama Hindu kemudiannya. Selain itu, masyarakat dalam tamadun ini juga percaya kepada Tuhan Ibu. sentuk empat seol Perkara ini dipercayai telah diwarisi daripada kebudayaan yang ujur. Cap mehor in lebih awal kerana kepercayaan terhadap Tuhan Ibu ini turut berlaku LS aaah dalam masyarakat yang mendiami Mesopotamia, Asia Kecil, Syria ~-Patung Raja Pendeta i Mohenjo-Daro, 1p mohor dibuat lambang pengenalan itt : seseorang atau dan Palestin. sekumpulan pedagang. Masyarakat tamadun Indus telah mempunyai satu sistem Tine bu tulisan yang berbentuk piktograf. Walau bagaimanapun, sehingga Kepercayaan terhadap hari ini, tulisan tamadun Indus masih lagi menjadi misteri dan pa eer masih belum dapat ditafsirkan. dengan penemuen patung wanita, Tuhan [bu disembah cleh masyarakat Lombah Indus bagi melambangkan kesuburan, Tulisan pada mohor yang dijumpai di tapak arkeologi tamadun Indus. Sumber: Paul Bahn, 2001. The Archaeology Detectives. East Sussex: The Ivy Press Limited. 26 temurevien aracun aval ManusSumbangan Tamadun Indus Tamadun Indus turut memberikan sumbangan yang besar kepada perkembangan ketamadunan manusia. Antara sumbangan utama tamadun ini termasuklah dalam bentuk keupayaan serta kebolehan masyarakat Lembah Indus mengeksploitasi kelebihan yang mereka miliki untuk memudahkan kehidupan mereka hingga akhirnya menjadi asas kepada perkembangan tamadun. Hal ini sangat jelas apabila dilihat dari sudut kebolehan masyarakat Lembah Indus mengeksploitasi Sungai Indus untuk memajukan kehidupan harian mereka. Idea yang sebegini akan menjadi panduan kepada generasi seterusnya untuk menghasilkan sebuah tamadun yang cemerlang. Selain itu, dari sudut yang lebih nyata, tamadun ini sangat dikenali kerana perancangan bandarnya. Keupayaan untuk mewujudkan sebuah bandar terancang seperti Mohenjo-Daro dan Harappa bukanlah perkara yang mudah, sebaliknya, hal ini memerlukan gabungan kepakaran sama ada dari sudut letak bandarnya mahupun dari sudut pengisiannya. Oleh yang demikian, pemahaman tentang ilmu geometri, kesenian, dan matematik sangat diperlukan. Kemampuan masyarakat Lembah Indus mencapai kecemerlangan dalam perancangan bandar berkait rapat dengan kemajuan dalam bidang geometri dan pembinaan. Pemahaman geometri hasil daripada pertembungan tamadun ini dengan tamadun Mesopotamia dan Mesir Purba telah membolchkan perancangan bandar disusun berasaskan bentuk segi empat yang diikuti oleh jalan raya yang lurus. Di samping itu, masyarakat Lembah Indus telah berusaha meningkatkan mutu bahan binaan. Hal ini telah berjaya dilaksanakan apabila masyarakat Indus tidak hanya bergantung pada panas matahari untuk membuat batu bata daripada tanah liat. Sebaliknya, batu bata itu — dihasilkan melalui pembakaran dengan suhu yang tinggi. Berasaskan perkara ini, kecemerlangan perancangan bandar dalam tamadun Indus, sebenarnya, merupakan gabungan daripada pelbagai pengetahuan. dan pencapaian termasuklah geometri dan matematik serta teknologi pembakaran batu bata. Sifat keterbukaan yang dibuktikan oleh tamadun ini dalam membuat hubungan dengan tamadun lain juga merupakan satu lagi aspek yang sangat penting. Dari sudut ini, tamadun Indus memperlihatkan bahawa sesebuah masyarakat itu tidak akan ‘Sudut ty mampu mencapai kecemerlangan tanpa membuat hubungan serta Maklumat bertukar pandangan dengan pihak lain, Hubungan dengan | suungan Temadun tamadun Mesopotamia serta tamadun Mesir Purba telah | mesopotamia-Tamadun membolehkan kedua-dua belah pihak memperoleh manfaatnya | Indus sama ada dalam bentuk pertukaran teknologi atau seumpamanya. | yoreeieues Walau bagaimanapun, dalam konteks hubungan antara tamadun | menyatakan nama bandar Indus dengan tamadun Mesopotamia, segala pengaruh dari luar ee ee itu disesuaikan dengan keadaan dan suasana tempatan. thorn Genre Secara keseluruhannya, tamadun Indus telah menunjukkan | Makran sementara kepada masyarakat dunia moden hari ini beberapa aspek yang | Wohaberkerungkinan n ; ijuk pada Mohenjo- sangat penting dalam proses pembinaan sesebuah tamadun, | aro. Sumber ini secara termasuk keamanan. Tamadun Indus mengajar kita bahawa | langsung memaparkan kedamaian dan keamanan ialah tunjang kepada kekuatan sesebuah | ‘lvdnye hubungan a antara kedua-dua bangsa untuk mencapai kemajuan dan kecemerlangan. temadun sapsou 27Berdasarkan perbincangan di atas, jelaslah bahawa tamadun Indus telah berdiri sebagai sebuah tamadun yang matang. Kematangan tamadun Indus terbukti melalui pencapaiannya yang cemerlang dalam berbagai-bagai bidang termasuklah perancangan ~ bandar, kegiatan ekonomi, aspek kerohanian dan kepercayaan. Kemampuan tamadun Indus mencapai tahap kecemerlangan ini bukan sahaja bergantung pada kelebihan geografi seperti anya sungai sebagai sumber asas kehidupan, tetapi juga kreativiti masyarakatnya likan sumber tersebut sebagai pemacu kepada kejayaan. Hal-hal yang positif sebegini ya menjadi ikutan manusia sepanjang zaman. _. Bagaimanakah tamadun Indus terbentuk? . Apakah keistimewaan bandar Mohenjo-Daro dan Harappa dalam tamadun Indus? pis Nyatakan sebab-sebab masyarakat Indus dapat membina bandar yang terancang. eperti dalam tamadun awal yang lain, sungai juga menjadi nadi utama dalam pembentukan tamadun Hwang Ho. Tamadun ini muncul daripada kesuburan tanah yang terdapat di Hwang Ho atau Sungai Kuning. Hwang Ho merupakan sungai kedua terpanjang di China (5464 km) dan terletak di bahagian utara negara China. Sungai ini mengalir dari kawasan tanah tinggi di sebelah barat ke Teluk Bo Hai di sebelah timur. Lokasi tamadun ini jauh daripada pusat-pusat tamadun dunia yang lain. Ciri-ciri fizikalnya yang bergunung-ganang dan berpadang pasir menyebabkan Peta menunjukkan lokasi tamadun Hwang Ho. tamadun ini bersifat setempat. yan Awol ManusiaKerangka Masa Kemunculan tamadun ini dapat dikesan daripada jumpaan tengkorak homo sapien yang dikenali sebagai Peking Men yang dikatakan hidup pada sekitar tahun 400 000 S.M.. Jumpaan ini membuktikan adanya kehidupan Zaman Paleolitik. Zaman Neolitik pula muncul pada sekitar tahun 5000 $.M.. Pada era inilah munculnya aktiviti pertanian dan penternakan. Dinasti beraja pertama di China diasaskan oleh Dinasti Hsia yang bermula pada sekitar tahun 2205 - 1766 $.M.. Namun, belum ada bukti sejarah yang dapat mengesahkan kewujudan Dinasti Hsia ini sebagaimana Dinasti Shang yang telah dapat dibuktikan kewujudannya melalui jumpaan arkeologi yang menandakan permulaannya pada sekitar tahun 1766 ~ 1050 §.M.. Pada penghujung pemerintahan Dinasti Shang muncul kebangkitan hamba kerana kezaliman pemerintahan Raja Shang. Ini telah mendorong suku Chou yang mendiami Lembah Sungai Wei di bahagian barat mengambil kesempatan untuk menyingkirkan dan menggantikan pemerintahan Shang dengan pemerintahan Dinasti Chou dari tahun 1050 S.M. hingga tahun 256 S.M.. Proses Pembentukan Tamadun Hwang Ho Pembinaan tamadun ini berasaskan peranan Hwang Ho yang telah menyuburkan kawasan sekitarnya. Keadaan ini menarik penduduk nomad untuk tinggal menetap dan membina petempatan awal di kawasan tersebut. Tapak Banpo yang berdekatan bandar Sian moden merupakan petempatan awal penduduk Hwang Ho. Penduduk di kawasan ini menjalankan aktiviti pertanian dan penternakan binatang selain mengumpul hasil hutan dan memburu. Perkembangan petempatan awal ini telah melahirkan beberapa buah bandar di Lembah Hwang Ho. Salah sebuah bandar awal tamadun Hwang Ho ialah Anyang. Bandar ini merupakan pusat kerajaan Dinasti Shang. Pembentukan Dinasti Shang telah membawa banyak lagi kemajuan, khususnya dalam usaha perluasan wilayah dan penyebaran budaya ke kawasan sekitar Lembah Hwang Ho. Semasa Dinasti Chou, tamadun ini tersebar hingga ke bahagian selatan Sungai Yangtze. Ciri-Ciri Tamadun Hwang Ho Petempatan awal yang berasaskan pertanian membawa kepada kemunculan bandar-bandar. Anyang merupakan salah satu contoh negara kota dalam tamadun Hwang Ho. Anyang terletak di kawasan tanah tinggi di Sungai Huan. Di bandar ini terdapatistana, kuil, dan pusat pentadbiran. Ketua pemerintah, iaitu raja, golongan pembesar, dan golongan agama juga tinggal di kawasan bandar. Laman Web “w China Purba © http:linwnw-chaos. umd.eduhhistory/ ancient1 htmi Laman ini mencerttakan socara ringkas tentang zaman China Purba. a satu 29Bandar Anyang dilengkapi dengan tembok untuk menghalang pencerobohan musuh dan dikelilingi oleh perkampungan yang didiami oleh masyarakat petani. Susun lapis dalam organisasi sosial masyarakat Shang memperlihatkan golongan raja dan pembesar menduduki lapisan paling atas yang diterajui oleh raja. Sedangkan lapisan bawahan, iaitu golongan petani yang membentuk sebahagian besar penduduk, mendiami kawasan di luar bandar, iaitu di sekeliling negara kota ini, Dalam lapisan ini ferdapat juga golongan artisan, Golongan ini wujud sebahagian besarnya disebabkan oleh an yang muncul dalam tamadun Shang, iaitu penguasaan mereka dalam teknologi angsa. Gangsa telah digunakan bagi menghasilkan senjata, perisai dan hiasan pada kereta <_kuda yang digunakan oleh tentera, serta peralatan untuk upacara keagamaan. Oleh sebab olongan pembesar sahaja yang mampu memiliki tentera dan senjata gangsa ini, maka, golongan ini telah dapat menggunakan keistimewaan mereka ini untuk menundukkan golongan bawahan. Golongan paling bawah dalam masyarakat Shang ialah hamba. Perhambaan merupakan satu ciri utama dalam Dinasti Shang. Sistem organisasi sosial yang wujud telah membawa kepada pengkhususan pekerjaan. Sebagaimana yang dijelaskan di atas, golongan pembesar mempunyai tentera _ masing-masing. Terdapat dua kumpulan tentera , iaitu tentera yang menggunakan kereta Auda dan tentera berjalan kaki. Di samping itu, golongan petani sebagai tonggak ekonomi lan pentadbiran berperanan memenuhi keperluan golongan atasan. Golonganinilah yang telah membentuk kumpulan artisan. Golongan artisan ini telah mereka cipta pelbagai rangan tembaga seperti bekas minuman dan makanan, senjata, dan barang tembikar. Golongan hamba pula berfungsi sebagai tentera paksaan selain digunakan untuk membantu kerja-kerja perburuhan, dan untuk tujuan korban dalam upacara “penyembahan. ee Raja Golongan bangsawan, pambesar dan pagawai kerajaan Golongan petani, artisan dan pedagang Susu lapis masyarakat tamadun Hwang Ho. BO emuncuin Tamatian Awa HarusieSistem pemerintahan Dinasti Shang berbentuk pemerintahan beraja dan pengganti raja selalunya dilantik daripada kalangan saudara lelaki yang lebih muda atau anak lelaki raja. Raja-raja Shang, mempunyai kewibawaan politik, ekonomi, sosial dan agama. Raja- raja ini berkuasa secara langsung di kawasan pusat pentadbiran. Masyarakat tamadun ini percaya yang kuasa raja merupakan mandat daripada tuhan dan raja-raja Shang tidak perlu mendapatkan pengesahan politik kerana mereka adalah daripada keturunan pemerintah agama. Dalam urusan pentadbiran raja dibantu oleh golongan bangsawan dan pegawai kerajaan. Bagi wilayah di luar pusat pentadbiran, pemerintahan Dinasti Shang dibantu oleh golongan bangsawan. Golongan bangsawan ini dipertanggungjawabkan untuk mentadbir wilayahnya. Oleh itu, golongan bangsawan ini berhak mewujudkan sistem pentadbirannya sendiri dalam hal seperti pungutan cukai, pertahanan dan undang-undang. Sistem yang sama telah diasimilasikan oleh Dinasti Chou apabila mereka mengambil alih pemerintahan Shang. Raja-raja Dinasti Chou membahagikan pemilikan tanah mereka kepada wilayah-wilayah dan melantik pembesar tempatan di setiap wilayah ini, Raja-raja Dinasti Chou mengikat pembesar tempatan melalui ikrar taat setia kepada pemerintah Chou, di samping memberikan hadiah seperti kereta kuda, senjata gangsa, hamba dan binatang. Mereka juga diminta melindungi raja dan memberikan bantuan tentera pada masa perang. Pembesar tempatan juga diberikan hak untuk bertindak sebagai ketua agama untuk menjalankan upacara pengorbanan. Dari segi agama dan keperluan, masyarakat tamadun Hwang Ho mengamalkan banyak kepercayaan termasuk animisme dan politeisme. Masyarakat Shang mengamalkan penyembahan roh nenek moyang. Selain itu, mereka juga menyembah tuhan syurga (Shang-ti) dan tuhan bumi (Ti), di samping penyembahan terhadap sungai, bukit dan gunung. Upacara penyembahan melibatkan permainan muzik, tarian, dan upacara korban. Upacara penyembahan ini akan diketuai oleh golongan bomoh. Satu lagi keunikan tamadun ini ialah jumpaan tulang binatang dan kulit kura-kura di Anyang. Tulang yang ditemui ini dikenali sebagai tulang oracle. Fungsi tulang oracle adalah untuk meramal sesuatu keadaan. Golongan bomoh yang terlibat dalam upacara penilikan ini akan meletakkan tulang ini di atas unggun api sehingga timbul rekahan dan rekahan ini ditafsirkan dan disabitkan dengan sesuatu kejadian. Amalan penilikan tulang oracle ini membawa kepada kemunculan sistem tulisan awal di China. Rekahan-rekahan pada tulang ini menimbulkan idea masyarakat tempatan untuk mencipta tulisan. Tulisan China ini berbentuk ideogram, iaitu tulisan judut Maklumat ‘Mandat daripada tuhan Masyarakat Hwang Ho percaya bahawa jka raja memerintah dengan adil, keralaan dan rakyat akan menikmati kemakmuran dan kesejahteraan hidup kerana pemerintahan itu direstul tunan. Mereka percaya pemerintah Shang telah kehilangan mandat itu kerana mereka berlaku zalim. Raja Chou contohnya ze dibantu pula oleh ketua menteridanenam badan yang mengurus soal Pertanian, tentera, kerja awam, upacara agama, hal ehwal monarki dan uundang-undang. Pentadbiran pada peringkat wilayah dikendalikan oleh pembesar-pembesar feudal Shang-ti dan Tien | Shang-ti merupakan dewa | tertinggi di syurga dan ‘merujuk pada nenek moyang pemerintah Shang. ‘Orang China kuno mempercayal satu kuase agung yang cikenali sebagei Tien. Konsep Tien sukar dijelaskan, tetapi Tien boleh cimaksuckan sebagai ‘suatu makhluk unggul atau kuasa tertinggi alam ‘semesta. Tien kadang- kadang dirujuk sebagai syurga. Pemikiten ini selerusnya mempengaruhi konsep Yin dan Yang: sop sou 31Tulisan berbeniuk | simbol atau ideogram. | | | | Sumber: Kwang Chih Chang, 1978. Sumber: Si Archaeology of Ancient China. Raja dan Letchumanan, 2001. Tinmaitun London: Yale University. Dua, Edisi ke-2, Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti Sdn, Bhd ntuk simbol. Tulisan asal ini kebanyakannya mempunyai gambar seperti kanak-kanak, alan, matahari dan sungai. Namun demikian, tulisan ini mula berubah kepada bentuk -kompleks seperti yang terdapat pada hari ini. angan Tamadun Hwang Ho Dari segi politik, tamadun Hwang Ho amat mempengaruhi sistem pemerintahan China suno.. Sistem pemerintahan monarki telah diteruskan hingga ke zaman Dinasti Ching. janya sedikit perubahan dilakukan terutama gelaran raja ditukar kepada maharaja. Konsep anak syurga dan mandat dari syurga yang dikaitkan dengan raja (maharaja) dan alan putaran dinasti diteruskan oleh dinasti-dinasti di China hingga abad ke-20. Dalam aspek ekonomi pula, banyak sumbangan telah dicapai. Salah satu aspeknya jalah pembinaan sistem pengairan. Sejak zaman awal dinasti China terutama zaman Shang, pemimpin mereka amat prihatin terhadap pembangunan pertanian. Oleh itu, terusan- terusan dibina untuk mengairkan kawasan pertanian selain mengelakkan berlakunya banjir. Sistem pengairan ini telah diteruskan pada zaman Chin oleh Shih Huang Ti ke kawasan barat daya China. Sebuah terusan telah dibina di Szechwan untuk mengairkan kawasan pertanian di wilayah tersebut. Selain itu, pembangunan dalam sektor pertanian ini juga membawa kepada kemajuan dalam teknologi pembajakan serta penciptaan cangkul dan sabit. Pada zaman ini juga petani mula menggunakan batas untuk tujuan penanaman. Perubahan juga berlaku secara evolusi apabila petani China mula menggantikan alat pertanian yang dibuat daripada kayu dengan yang dibuat daripada besi Salah satu sumbangan penting tamadun ini ialah sistem tulisannya. Sistem tulisan ini berkembang secara evolusi dan masih digunakan oleh orang China sehingga hati ini. Penggunaan tulisan ini adalah meluas dan digunakan dalam bidang penulisan dan percetakan. Tulisan ini juga diajar di sekolah-sekolah di China. Malahan tulisan ini terus berkembang dengan penggunaannya oleh orang Korea dan Jepun. Salah satu kepercayaan yang masih berkekalan sehingga hari ini ialah pemujaan roh nenek moyang. Unsur pemujaan yang telah dijalankan sejak zaman Shang ini telah diteruskan mengikut kesesuaian masa. Misalnya, unsur korban manusia tidak lagi diamalkan dan digantikan dengan unsur makanan, duit kertas, dan barangan perhiasan. 32 kemncuian Ts an Awa MarieKonsep Yin dan Yang serta Feng Hsui merupakan dua daripada —GesSgque kepercayaan yang masih terdapat dalam masyarakat China AoY Maklumat “mu sehingga hari ini, Semasa pemerintahan Shang, sistem kalendar telah diperkenalkan, iaitu terdapat 30 hari dalam sebulan dan 360 hari dalam setahun, Raja menggunakan kalendar untuk menentukan musim menanam dan musim menuai. Amalan menggunakan kalendar ini diteruskan untuk menjalankan aktiviti harian seperti upacara perkahwinan, perburuan ataupun pengkebumian. Selain itu, terdapat satu lagi sumbangan penting tamadun ini yang cuba digunakan sehingga hari ini, iaitu pengamalan falsafah perang Sun Tzu. Karyanya, the Artof War yang membicarakan selok- belok perang dan bagaimana menangani musuh telah diulang cetak Yin dan Yang Orang China pereaya bahawa alam semesta dan kejadiannya terdiri daripada dua unsur yang saling ‘melengkapi,faitu Yin dan Yang. Yin alan kuasa pasif dan Yang alah kuase aktit Feng Hsul Falsafah Taoisme yang berlandaskan falsafah alam semesta yang merujuk pada hubungan antara manusia ke dalam pelbagai bahasa. Pada hari ini, falsafah tersebut | dengan alam soktar digphibasic ae gebupai taku aaiann: ‘ terutama tentang bagaimana iaplikasikan pula sebagai ta urusan perniagaan. mmansia boleh hidup sacara hharmoni dengan alam sekitar, Senaraikan tiga dinasti awal dalam tamadun Hwang Ho. Mengapakah Dinasti Shang mengalami kejatuhan? Apakah fungsi tulang oracle dalam kehidupan masyarakat tamadun Hwang Ho? Nyatakan sumbangan Dinasti Shang dalam bidang pertanian. Lengkapkan peta di bawah dengan menamakan kawasan tamadun awal dunia serta maklumat yang berkaitan. 3S 1 2 3 4. Nyatakan fungsi tulisan ideogram. : : 6 ews 33Rumusan Jika kita mengimbas kembali kepada empat tamadun awal, kita dapat melihat wujudnya kesamaan dari segi proses pembentukannya. Setiap tamadun berkembang daripada perkampungan prasejarah akhir, iaitu daripada perkampungan itu lahirlah bandar dan negara kota. Di kota-kota itu telah berlaku perkembangan kegiatan ekonomi yang pesat dan juga pertumbuhan penduduk. Kepelbagaian kegiatan ekonomi ini telah membawa kepada pengkhususan kerja dan juga keperluan infrastruktur seperti jalan dan kawalan undang-undang. Kesemua itu telah menyebabkan sistem pemerintahan berubah menjadi lebih kompleks. Apa yang wujud dalam tamadun awal itu tela menjadi asas kepada peningkatan tamadun yang akan dibicarakan dalam bab berikut. Daripada setiap tamadun itu tentulah terdapat beberapa aspek yang dapat dijadikan teladan dan rangsangan. Setiap tamadun awal itu adalah unik dan istimewa, contohnya, tamadun Mesopotamia telah memperlihatkan usaha manusia untuk hidup lebih aman melalui pengenalan Undang-Undang Hammurabi, Tamadun Mesir Purba pula dengan keajaiban seni binanya dan tamadun Indus dengan keunikan sistem perancangan bandarnya. Dalam tamadun Hwang Ho pula, kecekalan para pemerintah dan masyarakatnya mengawal aliran Hwang Ho agar tidak memudaratkan kegiatan pertanian mereka merupakan sesuatu usaha yang boleh diteladani. Masyarakat dan pemerintah dalam tamadun Hwang Ho pada masa itu tidak melarikan diri atau berpindah daripada bahaya banjir yang melanda mereka, sebaliknya, mereka telah membina sistem pengairan bagi mengelakkan bahaya tersebut. Setiap kejadian Yang, Maha Esa itu, sama ada sungai besar atau gunung yang tinggi tetap mempunyai hikmah dan faedahnya. Hikmah dan faedah itu akan hanya dapat dihasilkan sekiranya manusia bersikap cekal dan bertindak secara inovatif. Sifat dan sikap sebegini masih tetap relevan pada zaman moden untuk membina tamadun masa kini. 34 kemunculan Tamadin al anus: Y ian wan Penilaian A Seiten Objektif i “Masyarakat tamadun awal mempunyai org: terbentuk berteraskan 1. Peja - Vv -Keturunan : A. Idan il Antara ang berikut, yang manakah emb1 i Mesopotamia tidak terhad kepada hee hal sekular sahaja? ja melantik paderi. IL Raja menentukan pentadbiran rumah ibadat. TIL. Raja mengawasi sistem tulisan. Ww Raja menguasai hasil sewa tanah yang dimiliki rumah ibadat. A. LUdanill 3. I, dan IV ©. 1 Wdan Iv ‘TL IWdan iv — Apakah fungsi tembok dalam pernyataan di atas? A. Membahagikan kawasan. _B. Memantapkan periahanan. C. Memudahkan pentadbiran. Dz ‘Menstrukturkan masyarakat, Apakah sumbangan sungai di atas _ kepada ketamadunan manusia? A. Pelabuhan entrepot. B. Pusat tamadun awal. C. Penubuhan bandar terancang. __D. Pusat penyembahan tuhan, . Apakah alasan yang digunakan oleh pemerintah Mesir Purba untuk membina piramid? oe A. Menunjukkan | es _ kerajaan, B. Melambangkan even negara C. Membuktikan ketinggian teknologi. K Mendapatkan een selepas. mati. earsatu 35dengan mengambil contoh raja dalam tamadun a |. Dengan merujuk pada st organisasi sosial masyat Shang, huraikan peranan yang, dimainkan oleh setiap lap’ masyarakat dalam perkemb _ tamadun Hwang Ho. — 36 kemuneutan Temacun Aval Marusia_ OBJEKTIF PEMBELAJARAN | Pada akhir bab ini, anda akan dapat 8 menyatakan er belakane tamadun Yunani, Rom, India dan China. 3. REE IGNNRSE RES tamadun Yunani, Rom, India dan China. 4, merasionalkan kepentingan agama dan ajaran utama dunia dalam perkembangan tamadun manusia. Temadun Yunan| Latar Belakang E dun Rom Tariadiin’ Tamaduin Indie Temadun Chine Politik E Pentadbiran Perundangan Perluasan Kuasa Pertanian Perdagangan Perusahaan Kewangan Aspek-Aspek Peningkatan Tamadun Pendidikan Falsafah Sains den Teknoleg! Soni dan Seni Bina Bahasa Kesusasteraan Sistem Sosial -PENINGKATAN TAMADUN Tamadun Yunani Tamadun Rem Tamadun India Tameadun China Agama Hindu ‘Agama Buddha ‘Agama Kristian ‘Agama Islam. Confuclanisme: Tagisme Kemuneulan Agama dan Ajeran Utama Dunia Kata-kata hikmat oleh George Santayana (ahli falsafah) “Mereka yang melupal sejarah pastl akan menguianginya.” (The life of Reason, Volume 1:1905)1ia, Mesir Purba, Indus dan Hwang Ho, Oleh sebab tamadun manusia ini maka, tamadun awal ini terus berkembang kerana masvarskat yang tamadun tersebut sentiasa berusaha untuk mencapai kemajuan hidup. Oleh’ it melihat peningkatan berlaku setelah tamadun itu berkembang jecara umum, peningkatan tamadun merujuk pada kemampuan manusia menggunakan pemikiran mereka mengawal dan menggunakan sepenuhnya alam persekitaran untuk membentuk kehidupan yang lebih maju dan kompleks daripada yang terdapat sebelum itu. Peningkatan itu berkait secara langsung dengan kemahiran menghasilkan idea-idea baru dalam memajukan dan meningkatkan care hidup. Kemajuan tamadun dapat diukur melalui pencapaian manusia dalam tiga aspek utama, iaitu sosial, litik dan ekonomi. Oleh itu, sebeluni kita membincangkan aspek-aspek peningkatan tensed, kita akan melihat latar belakang tamadun Yunani, Rom, India dan China. Latar Belakang Tamadun Tamadun Yunani Tamadun Yunani berkembang di Semenanjung Greece dan pulau- pulau di sekitarnya yang dikelilingi oleh Laut Aegean dan Laut Mediterranean. Tamadun ini bermulz dengan pembentukan petempatan manusia yang dikenali sebagai negara kota atau polis. *s, Negara kota terbentuk hasil gabungan beberapa buah kampung dan bandar pada sekitar tahun 1000 ~ $00 5M. Terdapet banyak Makiumat Institust politi yang medaka. Saiznya agak kecil dan Athens merupakan polis yang 100 200km ee terbesar. Jumiah MACEDONIA penduduknya juga kecil. Athens pada kemunceknya hanya mempunyai 40 000 orang penduduk. Setiap Palis mempunyal ~_Tmenempatkan Yunarei dane =" manjediakan keperiuan | ||L===] Tamadun Yunam| = z | dedudekan penduduk di dalam } Negara Kota < | beberapa kota. ee negara kota, 38 inghatan Temadunnegara kota pada zaman Yunani dan setiap negara kota z mengandungi sebuah kota yang dikelilingi oleh kawasan pertanian Laman Web "= dan di dalam kota terdapat pasar, kubu, kuil dan istana. Walaupun terdapat banyak negara kota di Yunani tetapi yang hoes Yunani Maw. paling menonjol ialah Athens, Sparta dan Corinth. Ketiga-tiga negara kota tersebut terletak berhampiran dengan Laut | indexhtmi Mediterranean. Setiap negara kota memiliki corak pemerintahan dan undang-undang tersendiri selain turut memiliki beberapa museum. upenn.edu/Greek_World/ Laman ini mer makiumat tentang tuhan. Masyarakat dalam setiap negara kota itu sentiasa bersatu | kehidupan harian, ekonomi, padu, walaupun begitu, peperangan sering berlaku antara negara- | @gama, dan juga kematian negara kota tersebut. Tamadun Rom Tamadun Rom lahir di kawasan Bukit Palatine yang terletak berhampiran dengan Sungai Tiber, di Lembah Latium. Lembah ini didiami oleh masyarakat Latin. Semasa pemerintahan Romulus pada tahun 753 S.M.,.lembah ini telah berkembang dan menjadi penting. Pada abad kedua Masihi, pemerintahan Rom telah mewujudkan majlis perbandaran di setiap bandar. Majlis ish |PETUNJUK . [EG] empayar Rom (14-117 M,) pada zaman Yuneni. Peta yang menuenjukkan lokasi tamadun Rom dan entpayar Rom, saboum 39s ang agak pein oo PETUNJUK Tamadun indie (Zaman Vedik) [= Empayar Maurya Co wines SM. perbandaran tersebut akan menjalankan pentadbiran tanpa diganggu oleh pentadbiran pusat di Rom. Kewujudan majlis perbandaran juga telah membawa kepada kemajuan dan keselesaan hidup di bandar. Pembinaan bandarnya adalah terancang dengan pelbagai kemudahan seperti bekalan air, sistem pemanas, rumah ibadat, teater, sarkas, tempat berdialog (forum), rumah mandi awam dan istana. Antara bandar di bawah pemerintahan Rom termasuklah Pompei yang merupakan bandar contoh disebabkan wujudnya pelbagai kemudahan di bandar ini. Misalnya, di Pompei terdapat pejabat, dewan orang ramai, mahkamah, perpustakaan, rumah ibadat, kedai, pintu gerbang dan collosewm binaan bulat tanpa atap, tempat pertandingan bagi pahlawan Rom). Pada tahun 80 M., bandar Pompei mempunyai penduduk serama 30 000 orang. Selain itu, terdapat juga sistem saliran bawah tanah yang menvalurkan air melalui paip sejauh 165 kilometer yang melibatkan 14 buah saliran atau terusan. Dengan adanya saliran tersebut, bekalan air dapat diberikan kepada penduduk di Pompei pada waktu aman dan semasa peperangan, selain digunakan untuk tujuan perindustrian dan pengangkutan. Tamadun India Bab 1 telah membincangkan tamadun terawal di India, iaitu tamadun Indus. Tamadun ini telah melalui satu era kecemerlangan antara tahun 2500 - 1800 $.M.. Selepas tempoh ini tamadun Indus telah mengalami keruntuhan. Hal ini dikaitkan dengan kedatangan orang Aryan yang telah membawa satu budaya dan tahap baru kepada masyarakat Lembah Indus. Tahap ini dikenali sebagai Zaman Vedik. Nama Vedik ini diambil sempena kelahiran kitab-kitab Veda. Zaman Vedik merupakan permulaan kehidupan beragama bagi masyarakat tersebut kerana pada zaman itulah lahirnya agama Hindu. Setelah beberapa ketika bertapak di Lembah Indus, menjelang abad ketujuh Sebelum Masihi perhatian masvarakat tersebut beralih ke Lembah Ganges. Pada zaman ini terdapat golongan pemerintah yang terdiri daripada golongan raja. Terdapat dua bentuk kerajaan, iaitu Ean eT taxoasen empayee Maurye. janapada atau kerajaan kecil dan AO reningkatan Taradnmahajanapada atau kerajaan besar. Di bawah pemerintahan Chandragupta Maurya, kerajaan-kerajaan kecil ini telah disatukan. Pada tahun 321 S.M. telah lahir empayar yang pertama di India. Ini berlaku semasa pemerintahan Dinasti Maurya apabila seluruh India utara telah disatukan. Dinasti ini mencapai kemuncak kegemilangan pada ketika pemerintahan Asoka. Tamadun China Tamadun China terletak di Lembah Hwang Ho dan meluas hingga ke bahagian selatan China. Perluasan kawasan ini bermula dengan kemunculan Dinasti Chin. Kelahiran empayar yang pertama itu menandakan satu peningkatan dalam tamadun China. Dinasti Chin bermula pada tahun 221 S.M. dan berakhir pada tahun 206 S.M.. Maharaja Shih Huang Ti merupakan pengasas Dinasti Chin dan beliau berjaya memperluas jajahan takluknya hingga terbentuk sebuah empayar. Jajahan takluknya amat luas sehingga ke Sungai Merah di Vietnam. Zaman empayar merupakan zaman berlakunya banyak peperangan dan perluasan kuasa dengan jajahan takluk yang luas dapat disatukan di bawah sebuah pentadbiran pusat. Buku Sumber Visual bagi Tamadun Chit http:/idepts. washington. ‘edu/chinaciv/eontents. Laman ini mengand PETUNJUK Keluasan asal negeri Chin semasa pemerintahan Dinasti Chao Timur Peta menunjukkan lokasi tamadun China dan perluasannya semasa Dinasti Chin antara tahun 221-206 5.M.Aspek-Aspek Peningkatan Tamadun Peningkatan sesebuah tamadun dapat dilihat menerusi kemajuan yang telah dicapai dalam tiga aspek utama, iaitu politik, ekonomi dan sosial. Politik merujuk pada sistem pemerintahan dan pentadbiran, perundangan, serta perluasan kuasa. Sementara ekonomi merupakan kegiatan untuk memenuhi keperluan hidup seperti bertani, berdagang, dan menghasilkan barang untuk diniagakan. Sosial pula lebih menekankan as; endidikan, falsafah, kesenian, kesusasteraan, seni bina, serta sains dan teknologi. Pemerintahan dan Pentadbiran Dalam politik, peningkatan dapat dikesan melalui idea-idea baru yang diperkenalkan dalam pemerintahan dan pentadbiran yang, bertujuan untuk menambahbaikkan lagi sistem atau cara yang sedia ada. Peningkatan dalam pemerintahan dapat dikesan dalam tamadun Yunani, Rom, India dan China. Dalam tamadun Yunani telah wujud beberapa bentuk pemerintahan yang diamalkan oleh sesebuah negara kota. Bentuk pemerintahan tersebut mengalami pelbagai perubahan daripada monarki, oligarki, aristokrasi, diktator (tirani), dan akhirnya kepada demokrasi. Kewujudan pelbagai bentuk pemerintahan ini menunjukkan orang Yunani sentiasa berusaha meningkatkan aspek pemerintahan dan pentadbiran negara kota mereka Sebelum sistem demokrasi diperkenalkan, Athens mengamalkan sistem beraja. Dalam sistem ini, raia dibantu oleh sebuah badan yang dinamakan konsul. Raja berperanan sebagai ketua hakim, ketua tentera, dan ketua agama. Apabila kuasa konsul menjadi kuat, peranan raja sebagai ketua tentera, ketua hakim, dan ketua agama merosot. Akibatnya, lahir sistem raja yang dipilih tetapi kuasanya amat terhad. Ini adalah kerana dalam sistem ini pemerintahan dikuasai oleh konsul yang terdiri daripada golongan kaya. Sistem pemerintahan oleh beberapa orang konsul seperti ini dinamakan oligarki. Daripada kalangan konsul ini lahir pula 42 reninghatan Tamactngolongan aristokrat yang kuat. Mereka memiliki kuasa yang besar dan pemerintahan oleh golongan aristokrat ini dinamakan aristokrasi. Akibat rasa tidak puas hati rakyat terhadap pemerintahan berbentuk aristokrasi, muncul pula golongan yang menuntut hak dan ini telah menyebabkan berlakunya rampasan kuasa. Keadaan ini telah membawa kepada pemerintahan berbentuk tirani oleh diktator. Biasanya, diktator bukan daripada golongan aristokrat tetapi daripada golongan kaya atau tentera. Walaupun rakyat biasa menyokong rampasan kuasa tersebut, tetapi tindakan itu telah ditentang oleh golongan aristokrat. Oleh itu, lahir pula sistem demokrasi. Dalam sistem demokrasi ini terdapat Dewan Perhimpunan dan Majlis. Semua warganegara lelaki dewasa Athens diberi peluang menjadi anggota Dewan Perhimpunan antara enam bulan hingga setahun. Dewan Perhimpunan bersidang sebanyak tiga kali dalam sebulan dan setiap ahli Dewan ini boleh mengemukakan cadangan tentang dasar kerajaan. Segala keputusan Dewan dikendalikan oleh Majlis. Ahli Majlis, Majistret dan Juri dilantik oleh Dewan. Oleh itu, Dewan mempunyai kuasa penuh terhadap ketiga-tiganya. Walaupun sistem demokrasi diamalkan di Athens, tetapi sistem ini tidak berlaku di negara kota yang mengamalkan sistem beraja yang berkuasa mutlak. Jika demokrasi diamalkan di Athens, di Sparta pula, sistem pemerintahan tentera telah diamalkan. Dengan ini sistem pertahanan telah diberikan perhatian yang penting. Anak lelaki dilatih dari awal untuk menjadi askar yang baik dan sistem latihan ini telah menyebabkan Sparta berjaya melahirkan tentera yang mempunyai semangat patriotik yang tinggi lagi handal. Sistem demokrasi yang diperkenalkan di Athens lebih kurang 3000 tahun dahulu telah diwarisi oleh hampir seluruh negara di dunia pada hari ini. Walau bagaimanapun, amalan demokrasi tersebut berbeza antara negara-negara itu. Dalam tamadun Rom pula. pemerintahannya telah bermula dengan sistem beraja dari tahun 753 S.M. lagi. Pada masa itu, Rom diperintah secara mutlak oleh raja-raja berketurunan Etruscan yang bukan berasal daripada kalangan masyarakat Latin tempatan, Pemerintahan secara mutlak oleh raja-raja Etruscan ini tidak disenangi oleh masyarakat Latin. Oleh itu, masyarakat Latin dengan pimpinan golongan bangsawan yang dikenali sebagai patrician telah bangun memberontak. Rom kemudiannya membentuk sebuah republik pada tahun 509 S.M. Dalam sistem republik, tiada pemerintah berkuasa mutlak. Kuasa tertinggi terletak pada dua orang konsul yang dilantik oleh Dewan Senat untuk sesuatu tempoh. Dengan adanya dua orang konsul ini, maka, antara mereka tidak ada yang lebih berkuasa. | yang menganggotai_ yang memperlina kekuasaan digunakar dengan sewenang- wenangnya, Diktator Pemerintah berku mutlak, iaitu memp kuasa yang tidak Demokrasi Pemerintahan atau kerajaan yang ditadbir wakil yang dipilih oleh rakyat melalui pilihan Perhimpunan. Demokrasi di Malay pula berbentuk penyer tidak langsung, iit demokrasi berparlimen kerana rakyat memilin wekil mereka melalui pilthan raya dan wal Dewan Rakyat. Republik soa 43Sudut ‘Maklumat _“n “kejayaan beliau dalam beberapa peperangan. Pada tahun 62 S.M., beliau telah dilantik menjadi praeotor dan pada tahun 59 S.M., beliau menjadi konsul pula. Beliau berjaya mengisytiharkan dirinya sebagai diktator setelah mengalahkan Jeneral Pompey. Namun, beliau telah dibunuh pada tahun 44 S.M. oleh penyokong Jeneral Pompey. Ukiran wajah Julius Caesar. 44 peningkatan Tamadun Konsul dibantu oleh Dewan Senat yang diwakili oleh golongan bangsawan bagi membincangkan hal-hal pentadbiran negara dan merangka perundangan. Kebiasaannya, sebelum seseorang ahli Dewan Senat dilantik sebagai konsul, beliau ialah praeotor, iaitu pemerintah tentera. Di bawah Dewan Senat pula ialah Dewan Perhimpunan yang diwakili oleh semua rakyat Rom. Segala keputusan Dewan Senat akan disampaikan kepada Dewan Perhimpunan untuk diluluskan. Sistem republik di Rom ini telah berubah apabila Rom mencapai taraf empayar di bawah pemerintahan Julius Caesar. Perubahan ini berlaku setelah beliau dapat meluaskan kuasanya ke Macedonia, Yunani, Syam, Mesir, Perancis, Brittania (Britain) dan beberapa kawasan di Jerman. Pemerintahan bercorak empayar telah menunjukkan peningkatan dengan terbentuknya sistem pentadbiran berpusat, iaitu kesan penyatuan wilayah- wilayah kecil yang ditaklukinya. Julius Caesar telah menamatkan sistem republik dan menjadi diktator. Beliau menguasai angkatan tentera dan Senat serta menggunakan gelaran maharaja. . Gelaran maharaja ini telah diteruskan oleh Augustus yang memerintah dari tahun 27-14 $.M.. Walaupun memerintah sebagai maharaja, namun, beliau berjaya membawa keamanan dan keagungan kepada empayar Rom. Keamanan yang wujud pada zaman Augustus kekal selama 200 tahun. Zaman kegemilangan ini digelar sebagai Pax Romana (Keamanan Rom). Augustus dapat membawa keamanan dan kesejahteraan kepada empayarnya yang terdiri daripada pelbagai bangsa dalam tiga buah benua, iaitu Asia, Afrika dan Eropah. Pada tahap awal pembentukannya, iaitu antara tahun 600- 320 S.M., tamadun India mempunyai dua bentuk kerajaan, iaitu kerajaan kecil dan kerajaan besar. Kerajaan kecil masih bersifat kepuakan dan tidak mempunyai raja. Manakala kerajaan besar diketuai oleh raja seperti kerajaan Kashi, Kosala dan Magadha. Dalam tamadun ini, sememangnya raja mengamalkan kuasa mutlak. Kedudukan seseorang raja ini kemudiannya diperkukuh dengan pelbagai bentuk upacara ritual yang berasaskan kepercayaan bahawa seseorang raja itu adalah suci dan harus dihormati. Golongan Brahmin yang bertindak sebagai penasihat memainkan peranan penting dan ini diikuti dengan golongan Ksyatria yang menjadi pemerintah tertinggi serta merupakan golongan dominan. Sebagaimana yang telah dinyatakan sebelum ini, Chandragupta Maurya telah membentuk empayar Maurya dengan menyatukan kerajaan-kerajaan kecil di India dari tahun 321-185 S.M.. Hal ini telah mengubah status raja kepada maharaja:Empayar Maurya meliputi_kawasan dari Teluk Benggala Ce hingga ke Pergunungan Hindu Kush. Ibu negaranya terletak di . ‘Maklumat = Pataliputra. Zaman kegemilangan Dinasti Maurya adalah pada P———__ -— masa pemerintahan Maharaja Asoka, iaitu dari tahun 273 - 2328.M.. | Perang Kalinga Penilaian itu dibuat berasaskan kejayaan Asoka menamatkan | * Perang iniberi perang saudara selepas kematian ayahnya, Bindusara, dan menakluk negeri Kalinga yang memiliki penduduk yang ramai di India. Selepas Perang Kalinga, Asoka lebih menekankan kedamaian dan kemajuan sosial serta menjalankan penaklukan melalui penyebaran agama Buddha dan tidak lagi menerusi ketenteraan. Walaupun beliau merupakan maharaja berkuasa mutlak tetapi beliau telah membentuk birokrasi pentadbiran untuk | + Peperangan ini menjalankan pemerintahannya. menyedarian Asoka Dalam tamadun China perluasan kuasa telah mengubah | — lenlengakibat pemerintahan berbentuk sistem feudal kepada pemerintahan berbentuk sistem pentadbiran berpusat. Perluasan kuasa ini juga telah melahirkan empayar pada zaman Dinasti Chin dari tahun 221-206 S.M.. Pada masa ini, konsep raja telah bertukar kepada maharaja. Pemerintahan oleh maharaja membolehkan pembentukan sebuah sistem pentadbiran atau birokrasi awam yang terdiri daripada pegawai yang dilantik oleh maharaja. Mereka yang dilantik terdiri daripada rakyat dan pelantikan tersebut dibuat oleh sebuah jawatankuasa dalam sistem perkhidmatan awam, iaitu Hon Kao Tsu. Pelantikan pegawai-pegawai ini diasaskan pada pencapaian mereka dalam peperiksaan awam. Sistem ini | mpetpatkan pelbeca diwujudkan pada zaman Dinasti Han dan diteruskan oleh dinasti | poringkat dan memp lain. Tokoh penting yang memainkan peranan dalam hal ini ialah | banyak peraturan. Shi Huang Ti. Beb dusPerundangan Selain perubahan dan perkembangan dalam sistem pemerintahan dan pentadbiran, sistem perundangan juga berkembang selari dengan peningkatan tamadun. Saiz masyarakat yang bertambah besar dalam sesebuah tamadun itu boleh mendatangkan masalah sekiranya tidak ada peraturan atau sistem vang dapat mengawal segala tindakan mereka. Oleh itu, untuk mengatasi permasalahan. yang mungkin berlaku, maka, undang-undang diperlukan untuk mewujudkan kehidupan yang aman dan sejahtera Dalam tamadun Yunani, Dewan Perhimpunan berfungsi menggubal undang-undang. Kepentingan undang-undang diutarakan oleh Plato dalam bukunya Republic. Menurut Plato, negara harus diperintah oleh ahli falsafah kerana mereka cekap, ® terbaik, dan berupaya menggubal undang-undang. Dalam tamadun awal, undang-undang vang digunakan adalah berbentuk undang-undang bertulis. Undang-undang Rom yang pertama, iaitu Hukum Kanun 12 telah dipahat pada kayu yang dikenali sebagai Papan Dua Belas dan diletakkan di tempat awam untuk tatapan rakyat. Undang-undang aval lahir pada Zaman Republik. Oleh sebab terdapat terlalu banyak undang- undang dan ada antaranya' yang rumit, Maharaja Justinian telah mengumpulkan, menyatukan, dan membukukan uindang-undang tersebut walaupun pada masa itu terdapat hakim-hakim yang mahir. Usaha beliau ini telah melahirkan Kod Undang-Undang Rom pada tahun 527 M.. Kod itu juga dikenali sebagai Undang- Undang Justinian dan inti pati undang-undang tersebut masih kekal sehingga kini. Dalam perkembangan tamadun India pula, perundangan menjadi antara aspek penting untuk melihat perjalanan kerajaan serta keberkesanan pentadbiran. Kitab Dharma Sastra dianggap kitab undang-undang Hindu paling tua dalam tamadun ini. Kitab ini dipercayai telah dihasilkan antara abad keenam hingga abad kedua Sebelum Masihi. Oleh sebab raja merupakan tonggak dalam perkembangan tamadun India, maka, raja dipertanggungjawabkan untuk memelihara kesucian dan kedaulatan undang-undang. Segala kesalahan yang dilakukan akan dikenakan tindakan atau denda dan ini bergantung pada keseriusan kesalahan tersebut. Selain raja, golongan Brahmin menjadi golongan yang dominan dalam bidang atau urusan undang-undang ini kerana golongan Brahmin mahir tentang hukum-hakam terutama yang berkaitan dengan keagamaan. | Pada zaman Dinasti Maurya, undang-undang maharaja | disampaikan sebagai titah dan perintah diraja. Segala titah perintah itu diukir pada tiang batu yang didirikan di tepi jalan supaya AG peningeatan Tamadunundang-undang itu dapat dibaca oleh rakyat. Tiang itu kini dikenali sebagai Tiang Asoka kerana tiang itu didirikan pada zaman pemerintahan Raja Asoka. Beliau senantiasa berpegang pada konsep kesejahteraan rakyat dan itulah yang menjadikan pemerintahannya adil. Dalam tamadun China, sistem perundangannya berteraskan dua prinsip utama, iaitu hukuman berat dan bercorak kolektif. Teras undang-undang ini adalah daripada falsafah legalisme. Undang- undang ini telah digubal dan diperkenalkan oleh ahli falsafah yang bernama Han Fei Tzu 'padazaman Dinasti Chin. Mengikut falsafah tersebut, undang-undang yang tegas dan kukuh dapat mengawal tingkah laku manusia. Dalam menjalankan undang- undang tidak harus wujud rasa belas kasihan. Undang-undang dan penguat- kuasaannya harus dipelihara tidak kira dalam apa juga keadaan. Ini adalah perlu untuk membendung tindakan liar manusia, dan dengan sebab itu raja mesti memiliki kuasa yang utuh. Undang-undang yang berasaskan falsafah ini bertentangan dengan undang-undang yang berteraskan ajaran Confucius yang diamalkan pada zaman selepasnya, iaitu Zaman Dinasti Han dari tahun 206 S.M.-8 M.. Ajaran Confucius menekankan keperluan raja mempunyai pekerti baik dan menjaga keharmonian manusia serta masyarakat. Sudut Maklumat_ Contoh undang-undan yang terdapat pada Tiang Asoka oleh kerajaan India sebag cap mohor negara tersebut selepas kemerdekaan tahun 1947. dan Aktiviti seeeeeeeeesees al legaisme dengan dunPerluasan Kuasa a] Setelah seseorang, pemerintah itu berjaya menubuhkan kerajaan yang kuat dan stabil, beliau akan berusaha untuk meluaskan kawasan pemerintahannya melalui penaklukan dan pembukaan. kawasan baru. Kawasan yang ditakluk akan menerima bukan sahaja corak ‘uric: Gellar meniecl pemerintahan yang dibawa oleh penakluk tetapi juga kebudayaan raja apabila ayahnya, | Penakluk. ~ Philip It, dari Di Yunani, bermula dari tahun 800 S.M. kegiatan penaklukan mecha oat berjalan dengan rancak. Pada zaman pemerintahan Philip II dari portama kali Macedonia, kerajaan Macedonia dan Yunani telah disatukan. Usaha ‘menyatukan semua ini diteruskan oleh anaknya, Alexander the Great, vang telah berjaya meluaskan lagi kawasan takluk Yunani apabila beliau menguasai Parsi, Mesir, Turkistan dan Samarkand. Akhirnya, seluruh kawasan Laut Mediterranean itu berada di bawah kekuasaannya. dan Yunani menakluk Alexander the Great terlibat dalam penyebaran kebudayaan. ee yang dikenali sebagai Hellenistik. Kebudavaan Hellenistik ‘pemerintahannya- merupakan campuran antara kebudayaan Yunani dan Parsi serta memperinatkan Kebudayaan timur yang lain. Kebudayaan Hellenistik ini tersebar peers ai dari kota-kota utama dalam empayar Yunani seperti Syracuse di Itali, Iskandariah dan Antioch, Empavar Yunani berakhir dengan kematian Alexander the Great dan dengan kemunculan Rom. Peta empayer Yunani semasa pemerintahan Alevard: 4B reningiatan TomadinZaman perluasan kuasa Rom berlaku mulai tahun 27 $.M., iaitu pada zaman pemerintahan Augustus Caesar, Beliau telah berjaya | menubuhkan sistem empayar yang berbeza daripada sistem republik sebelumnya, iaitu mewajibkan sistem pemerintahan warisan. Pada zaman pemerintahannya, empayar Rom terdiri daripada Britain, Sepanyol, kawasan Sungai Rhine, Danube, ~ Laut Hitam, Pergunungan Atlas, F SS ae Afrika Utara, Macedonia, ie faa ec) sebahagian Turki dan Palestin. Ukiran Augustus Caesar, Dalam ~tamadun India, perluasan kuasa yang besar berlaku semasa pemerintahan Dinasti PerynyCininuion Elst kea. Maurya dan bermula pada zaman _goston:Houghton Mifflin pemerintahan Chandragupta Company. Maurya dari tahun 321 - 292 S.M.. Kejayaan ini adalah disebabkan pasukan tenteranya yang besar, iaitu 600 ekor gajah, 1000 orang tentera berkuda dan 10 000 orang infantri. Beliau berjaya menguasai seluruh India Utara dan setelah mengukuhkan kedudukannya, beliau menakluk Punjab dan menewaskan Seleceus yang memerintah empayar Seleucid di Syria dan kawasan sempadan India Barat. Anak Chandragupta, Bindusara, meluaskan empayar Maurya ke Mysore di bahagian selatan India. Walau bagaimanapun, kaedah peluasan kuasa telah berubah apabila Asoka berkuasa. Berbeza daripada pemerintahan sebelumnya, Asoka telah tidak menekankan kekuatan ketenteraan sebagai asas untuk memperluas kuasa, sebaliknya, beliau telah menekankan dasar yang lebih lembut dan terbuka untuk memperluas pengaruh dan kedudukan Maurya. Hal ini dilakukannya dengan memberikan penekanan kepada agama Buddha. Pada zaman pemerintahan Asoka, seluruh India telah menjadi kawasan takluk empayar Maurya. Keadaan tersebut berlaku akibat daripada kemenangan Asoka ke atas Kalinga dalam Perang Kalinga. Dalam tamadun China, perluasan kuasa juga telah membawa kepada kelahiran empayar pada zaman Dinasti Chin, iaitu di bawah pemerintahan Shih.Huang Ti yang telah berjaya menyatukan seluruh kerajaan kecil di China. Shih Huang Ti memerintah secara autokratik, iaitu tegas dan mutlak, Beliau juga telah menghapuskan kuasa golongan bangsawan dengan melantik gabenor dan panglima tentera untuk mentadbir. Bagi mempertahankan empayar China aan oun 49 dalam Peperangan (31 SM). = Sumber: Wallace K. Ferguson dan: ‘Tembok Besar China. Sumber: Chris Scarre (ed.), 1999. The Seventy Wonders of the Ancient World. London: Thames and daripada serangan orang gasar, beliau telah mengarahkan pembinaan Tembok Besar China. Kejatuhan Dinasti Chin telah diganti dengan kemunculan Dinasti Han. Pada zaman Dinasti Han kewibawaan Maharaja Han Wu Ti yang juga digelar Maharaja Tentera telah berjaya memperluas kawasan takluknya melalui angkatan tenteranya yang besar dan kuat. Antara kawasan yang berjaya ditaklukinya termasuklah Sinkiang, Lembah Tarim dan Tutor di utara, Yang Tze, Kwangsi, dan Kwang Tung di selatan. Pada zamannya, pengaruh China telah tersebar = on ie ke Jepun dan Turkistan serta keamanan dan kemakmuran negeri China telah berjaya diwujudken. Tembok Besar China dibina oloh Maharaja Shih Huang Ti pada zaman Dinasti Chin (221 - 206 'S.M.). Panjangnya lebih ‘urang 5000 kilomator. Lebarnya antara 4.5 meter hingga 8 meter dan ‘ketinggiannya 7.5 meter. Pada zaman Dinasti Ming, tembok ini disambung sohingga sopanjang 6400 iglometer. Fungsinya adalah untuk ‘mempertahankan wilayahnya daripada serangan orang Hun (nomad). Pembinaannya menggunakan tenaga yang ramai, iat lebih daripada 30 000 orang. Peningkatan Ekonomi Antara kegiatan ekonomi dalam tamadun awal manusia termasuklah bercucuk tanam, berternak binatang, dan menghasilkan barang untuk perdagangan. Pada tahap awal, kegiatan ekonomi yang paling utama ialah penanaman dan penternakan binatang yang bertujuan untuk menyara diri. Tetapi, apabila tamadun itu semakin berkembang dan diikuti dengan kemunculan bandar, kegiatan tersebut telah membawa penghasilan yang melebihi keperluan mereka sendiri. Hasil yang berlebihan itu dipasarkan dan ditukarkan dengan barangan perusahaan tempatan seperti barangan tembikar, peralatan memotong daripada logam, dan perhiasan yang terdapat di bandar. Dengan meningkatnya tamadun man beberapa perkembangan baru muncul di Yunani. Hampir semua negara kota memberikan tumpuan utama kepada aktiviti perdagangan kecuali Peninghot nSparta semenjak kelahirannya pada abad kelapan Sebelum Masihi. Keadaan sedemikian wujud kerana keadaan muka bumi Yunani yang bergunung-ganang dan sesuai untuk pertanian. Terdapat peningkatan yang tinggi dalam perdagangan dengan kawasan luar terutamanya melalui jalan laut. Pada permulaannya, perdagangan hanya berlaku antara kawasan di pesisir pantai yang berhampiran seperti Mesir, Syria dan Phoenecia. Akibat kekurangan tanah untuk pertanian, Athens dan Corinth menghadapi masalah kekurangan makanan. Ini menyebabkan negara kota di Yunani terpaksa mendapatkan bahan makanan dari juar. Athens mendapatkan bekalan makanan dari kawasan di selatannya dan Laut Hitam. Athens juga menjadi pusat pengumpulan barang keperluan yang datang dari Timur. Bagaimanapun, kegiatan perdagangan yang dijalankan di | negara kota dikenakan cukai dan ini telah menyebabkan kenaikan harga barang. Kesannya, ramai rakyat Yunani berpindah ke tempat- tempat lain seperti Alexandria pada Zaman Graeco-Rom, iaitu pada wang petak sorta wang tahun 300 S.M.. yang terdir daripada, Dalam tamadun India pula, aktiviti perdagangan mengalami | "6te"ang sput, perkembangan yang sangat pesat sejak abad ketiga Sebelum Masihi. Aktiviti ini bukan sahaja melibatkan perdagangan dalaman, iaitu antara kawasan-kawasan di dalam wilayah India malah turut melibatkan perdagangan luar. Antara pusat perdagangan yang penting termas Kalinga, dan Karusa yang menghasilkan senjata, gading gajah, mas, berli: Hubungan perdagangan dengan negara luar dapat dilihat melalui hubu kerajaan Maurya dengan Macedonia, Sri Lanka, rantau Asia Tengah dan Antara pelabuhan yang penting yang menghubungkan India denga termasuklah Tamrelipti, Ghantashala, dan Kadura di bahagian timur, serta Broa Kalyan, dan Cambay di bahagian barat. : Perkembangan pesat sektor ekonomi ini telah merangsang kewujudan persatua perdagangan dan perusahaan yang dikenal sebagai sresthin di setiap bandal persatuan itu termasuklah persatuan untuk tukang kayu, tukang logam, tukang sebagainya, Matlamat persatuan adalah untuk mengawal harga, kualiti barangan, dan gaj Undang-undang telah digubal bagi mengawal persatuan dan pelaksanaan und telah diawasi oleh raja. Mata wang telah digunakan sebagai medium jual Zaman Gupta, bentuk mata wang emas telah digunakan. Penggunaan mata proses jual beli ini membuktikan bahawa pemerintah dalam tamadun India sey Maurya dan Gupta telah melaksanakan satu dasar kewangan dan ekonomi ya Aktiviti perdagangan sejak Zaman Maurya sangat disokong oleh perkemb: sektor perusahaan terutamanya pengeluaran tekstil, kain kapas dan suter: Perusahaan membuat sutera berpusat di Bengal dan Benares, Selain itu, yang berasaskan barangan emas, mutiara, dan batu permata turut berk =mbi Sejak Zaman Maurya juga, pelbagai jenis cukai dikenakan tethadap pelbagai je perdagangan seperti hasil pertanian dan hasi] buah-buahan. Cukai itu adalah menyara anggota tentera, para pentadbir dan raja. seb ous 51Salah satu sumbangan {amadun China kepada dunia ialah penciptaan lar kuda untuk menarik -« kenderaan serta beban, Di Barat, penggunaan kolar pada kuda telah ~ menyebabkan kuda ~ tereekik tetapi di China kolar kuda yang diperkenalkan sejak abad keerpat Sebelum Masihi ini telah dapat menarik ‘beban sehingga 1.5 tan dan penggunaannya tidak ‘melemahkan seria __-menoeldk kuda tersebut Jalan Sutera Darat ‘Hubungan perdagangan antara China dengan India dan Barat, iaitu Rom - jorjalin pada peringkat ‘awal melalui jalan darat. Jalan tersebut dlkenail ~ sebagai JalanSutera Darat, Jalan ini bermula di Barat, iaitu dari Rom. -merentasi kavvasan Asia “Tengah ke india dan seterusnya ke China. Jalan Laut -_Jaringan jalan yang jarak jauh pada: abad kelima Masihi. Kapal ~ yang belayar dari Rom India kemucian Cara ikatan Kolar kuda, Melaka , begitu jengan kapal dari dan India. 52 © Kolar kuda untwk menarik kereta kuda. Sejak tahun 100 M., perdagangan maritim antara India dengan Alam Melayu telah berkembang dan meningkat pada Zaman Gupta. Pedagang India telah memperoleh hasil seperti rempah, bedak wangi, gading gajah, dan besi dari Alam Melayu serta tekstil, tembikar, barang kaca, dan minyak wangi dari China. Perdagangan maritim dengan Rom dan Sri Lanka juga turut berkembang. Dalam tamadun China, peningkatan ekonomi berlaku semenjak zaman Dinasti Shang. Antara kemajuan yang dicapai termasuklah kemajuan dalam pertanian, perdagangan dalam negeri dan maritim, perusahaan, dan pembentukan persatuan perniagaan. Dalam bidang pertanian, sejak Zaman Dinasti Han lagi, tenggala telah diperkenalkan untuk membuat batas tanaman, kolar kuda untuk membolehkan kuda menarik tenggala kayu, kereta kuda, dan kereta sorong beroda, selain penyisir tanah. Pada zaman Dinasti Tang, Song, Yuan, Ming, dan Ching, perkembangan terus meningkat dalam penciptaan alat kegunaan pertanian. Sistem penanaman secara bergilir telah diperkenalkan untuk menjaga kesuburan tanah. Kawasan bukit telah diteres untuk pertanian pada zaman Dinasti Shang. Sistem pengairan seperti pembinaan terusan telah dilaksanakan untuk memperoleh sumber air dalam pertanian terkawal. Kawalan terhadap banjir juga telah diambil berat dengan menggunakan terusan yang dibina. Perusahaan logam dan perusahaan tembikar telah berkembang sejak zaman Dinasti Han lagi. Hasil perusahaan tersebut didagangkan ke kawasan di luar China seperti Alam Melayu, India, Timur Tengah dan Barat. Hasil ini mula-mula dibawa melalui jalan darat, iaitu Jalan Sutera Darat dan kemudian melalui Jalan Laut mulai zaman Dinasti Tang. Buktinya terdapat tembikar China di tapak-tapak Sumber: Trevor I. William, 1999, A History of Invention. London: Little, Brown and Company.pelabuhan kerajaan awal di kawasan-kawasan tersebut. Selain itu, barangan logam juga telah didagangkan. Hasil perusahaan China itu bukan sahaja didagangkan ke luar tetapi didagangkan di negeri China sendiri. Dinegeri China, muncul persatuan perdagangan yang membawa kepada kelahiran golongan kelas pertengahan yang besar. Perkembangan ekonomi yang pesat dicetuskan oleh perkembangan dalam sistem perhubungan, iaitu pembinaan jalan raya, jambatan, dan alat pengangkutan seperti kereta kuda dan kereta lembu. Peningkatan Sosial Aspek sosial yang terkandung dalam sesebuah tamadun meliputi perkara seperti pendidikan, falsafah, kesenian, kesusasteraan, seni bina, serta sains dan teknologi. Antara perkara tersebut, pendidikan merupakan asas atau tonggaknya. Pendidikan membantu manusia untuk meningkatkan tahap intelek yang seterusnya membawa kepada peningkatan dalam bidang-bidang lain. Pendidikan. Dalam tamadun Yunani, khususnya di Athens, pendidikan bertujuan untuk melahirkan manusia yang seimbang pencapaiannya dari sudut rohani dan jasmani. Bagi orang Athens manusia yang cemerlang ialah manusia yang dapat memenuhi tuntutan mental dan fizikal. Hanya manusia yang cemerlang yang dianggap dapat memberikan sumbangan kepada kesejahteraan kehidupan manusia. Oleh itu, pendidikan, sukan, muzik, kesusasteraan, seni berpidato, membaca, menghafal, dan menulis telah begitu dititikberatkan di Athens. Sementara itu, di Sparta, matlamat pendidikan adalah untuk melahirkan warganegara tentera yang sempurna, gagah, dan setia kepada negara kotanya. Oleh itu, pendidikan di Sparta lebih mementingkan latihan fizikal arb om 53, Seni berpidato Berpicato ialah Pengucapan atau kepetahan bercakap yang bogitu diminati oleh masyarakat Rom. Oleh ity, aktiviti mendekiamast sajak diajarkan kepada kanak-kanak Rom sojak — awal alam pendidikan mereka lagi.dan kemahiran menggunakan senjata berbanding dengan gees pendidikan mental. aes Di Yunani, perkembangan pendidikan telah berlaku apabila banyak sekolah falsafah telah tumbuh dan berkembang di negara kota seperti Athens, Thebes, Elea dan Miletus. Athens juga dikenali sebagai pusat cendekiawan Yunani yang penting semasa pemerintahan Pericles. Sekolah ini telah melahirkan sejarawan seperti Thucydides dan Herodotus, di samping ramai pemikir dalam bidang sains dan teknologi seperti Thales, Anaximander, Heraclitus dan Anaxagoras. Dalam tamadun Rom pula, pendidikan amat menekankan aplikasi ilmu yang praktikal dan semangat setia kepada Rom. Sebab itulah Rom terkenal dengan penyediaan infrastruktur dan kemudahan awam yang berupaya memberikan kesejahteraan hidup kepada masyarakatnya. Pada peringkat awal perkembangan pendidikan dan ilmu pengetahuan, Rom banyak mengambil dan menyerap unsur dari Yunani. Pusat pendidikan dan ilmu berkembang dengan pesat di bandar-bandar di seluruh empayar Rom. Pusat pendidikan ini telah melahirkan jurutera yang dapat membina sistem pengairan, bangunan, dan jalan raya. Pusat pendidikan ini juga telah dapat melahirkan abli falsafah dan sejarawan yang telah menulis tentang sejarah kegemilangan Rom. Dalam tamadun India, peningkatan dalam bidang pendidikan bermula pada Zaman Vedik. Pendidikan pada zaman ini sangat mementingkan keagamaan dan agama Hindu menjadi terasnya. Pendidikan pada zaman ini hanya didominasi oleh kaum lelaki. Golongan wanita pada masa itu tidak mempunyai ruang untuk menerima pendidikan. Pendidikan pula memberikan perhatian kepada pembelajaran kitab-kitab Veda dan bahasa Sanskrit merupakan medium pengajaran yang penting. Kaedah hafalan merupakan kaedah yang digunakan untuk mendalami kitab-kitab Veda tersebut. Pendidikan yang berteraskan agama Hindu dan Buddha adalah untuk menyediakan manusia menghadapi hari selepas mati. Maka, tumpuan pendidikan ialah agama. Segala hukum agama Universit! di india. harus dipelajari supaya mereka dapat hidup sempurna dengan pitt diel ter? | nilai-nilai murni yang diajar oleh agama. Pendidikan tinggi telah UniversTeria pave aoad | diberikan di Kolej Brahman dan bermula selepas tahun 100 $M., | Sebelum lahir Kolej Brahman, pendidikan diberikan di istana dan | di rumah. Pada abad keempat Masihi, lahir universiti agama Buddha, iaitu Nalanda. Untuk mencapai taraf sebagai Brahmin yang e berpendidikan, seseorang harus menghafal pelbagai buku agama fori grcenal dengan | _khususnya Veda yang mengandungi peraturan ritual, mantera, dan selepas tahun 1005.M.. | lagu-lagu agama. Mereka juga harus mempelajari karya saintifik untuk pendidikan tinggi. | dan falsafah. Oleh itu, pendidikan juga adalah untuk meningkatkan 54 Peniogkaan Tamagunilmu sains. Pada zaman seterusnya, pendidikan di India bertujuan untuk menambahkan ilmu dan mengatasi buta huruf, selain untuk mendapatkan jawatan dalam pemerintahan. Dalam tamadun China, masyarakatnya menghargai | Peperiksaan awam pendidikan, perniagaan, dan kesusasteraan dengan matlamat ee ae utama pendidikannya adalah untuk lulus peperiksaan awam | {otat Mereka yang kerajaan. Terdapat tiga peringkat pendidikan, iaitu pendidikan | didapatimeniru dikenakan. rendah, menengah dan tinggi. Pada peringkat sekolah rendah, | hkuman mall Arluk pendidikan tertumpu pada kegiatan mengenal dan menghafal | penipuan, pemeriksa akan tulisan ideogram dan sembilan buah buku suci tanpa memahami | dikurung sebelum tiba hari maknanya. Pada peringkat menengah, tumpuan adalah tethadap | boperksaen: Moreka yang karangan dan sastera, dan pada peringkat tinggi pulatumpuannya | peperiksaan akan adalah untuk menterjemah buku suci. eres cl aa balk Pendidikan di China lebih terjurus kepada kepentingan untuk | ‘yatanan, malah merska pentadbiran. Peperiksaan awam mengandungi tiga tahap, iaitu | dikurung selama tiga hari tahap pertama Hsiu Tai, tahap kedua Chun-Jen, dan tahap ketiga | nuk menulis jawapan. Chin Shik. Tahap pertama setaraf dengan ijazah pertama, tahap kedua setaraf dengan sarjana dan tahap ketiga setaraf dengan doktor falsafah seperti yang terdapat pada zaman moden ini. Peperiksaan tahap pertama dijalankan di daerah, tahap kedua, di ibu kota daerah dan tahap ketiga di ibu kota empayar yang bertempat di istana, iaitu di hadapan maharaja. Mereka yang lulus tahap atau ijazah pertama akan berpeluang menjadi pegawai kerajaan dan ijazah ketiga pula layak menjadi pendidik. Peperiksaan awam tahap pertama diadakan. dua kali dalam tempoh tiga tahun sementara peperiksaan awam tahap kedua dan tahap ketiga, diadakan tiga tahun sekali, Sistem peperiksaan awam China adalah yang tertua di dunia. on menggambarkan peperiksaan awar di China. Falsafah Kemunculan ramai ahli falsafah dalam sesebuah tamadun menandakan tamadun tersebut memiliki tradisi ilmu yang tinggi. Ahli falsafah ialah manusia yang menggunakan akal untuk berfikir secara berterusan bagi mencari jawapan yang logik dan rasional terhadap persoalan yang berkaitan dengan kehidupan harian dan alam di sekitar mereka. Tamadun Yunani terus meningkat dengan kelahiran ahli-ahli falsafah seperti Herodotus, Socrates, Aristotle dan Plato. Dalam aaron 55Sudut B Makiumat__ “a Socrates (470 - 399 S.M.) Beliau lalah Bapa Falsetah Barat. Beliau moncintal falsafah dan sering membincangkannya ‘dengan sahabat dan pengikutnya. * Pakar dalam perbincangan melalui kaedah soal jawab. Beliau berusaha mencari unsur-unsur dalam kehidupan dan masyarakat bahagia. © Boliau dituduh metosakkan pemikiran masyarakat dan telah dinukum bunuh dengan cara meminum racun. Antara pengikutnya termasuklah Plato. Plato (427 - 347 S.M,) Maklumat tentang Socrates Wujud dalam tulisannya, Plato menyedarkan masyarakal tentang perkara asas dalam falsafan Socrates, Perkara aasas itu ialah persoalan tentang manusia dan masyarakat. Falsafah Plato ialah masyarakat yang ‘sempurna merupakan masyarakat yang diperintah oleh abit talsatah. Beliau mengasasken akademi falsafah ci Athens yang kekal selama 1000 tahun. Aristotle (384 — 322 S.M.) Anstotieialah murid Plato dan merupakan abit falsafah yang berpengaruh. Beliau telah mencuba mendalami bidang sains dan falsafah. Hasil enerbitan beliau mengandungi imu logik, motafizik, eika, politk, fizik, sains tabii, astronom| dan geologi. Falsatah beliau adalah untuk membaiki dunia. Antara arya utama beliau termasuklan Potitics, Utiran wajah Plato, Ukirait wajah Aristotle, 56 resinghatan tamaaun falsafah mereka, persoalan tentang nilai individualisme, kehidupan manusia dan demolrasi merupakan isu utama. Herodotus, ahli falsafah dan abli sejarah terulung yang menghasilkan karya, History of Persian Wars merupakan Bapa Sejarah. Thucydides pula dianggap sebagai Pengasas Sejarah Saintifik. Karyanya yang terkenal ialah History of the Peloponnesian War, Beliau telah menggunakan pendekatan penulisan sejarah yang berteraskan penyelidikan. Dalam bidang falsafah, oleh sebab tamadun Rom tidak mempunyai ramai ahli falsafah, maka, tamadun ini banyak mengambil falsatah daripada Yunani. Umpamanya, falsafah Rom diasaskan daripada falsafah stoik atau stoisisme seorang ahli falsafah Yunani, iaitu Zeno. Falsafah itu mengajar bahawa kebahagiaan hidup manusia dan nasib seseorang bergantung pada hubungannya dengan alam. Stoisisme menekankan keadilan, tanggungjawab, keberanian dan peri kemanusiaan. Ahli-ahli falsafah Yunani mengajar manusia untuk berfikir secara rasional dan mengamalkan sikap ingin tahu. Plato dalam karyanya, Republic, membincangkan bahawa sesebuah masyarakat dan negara paling baik diperintah oleh ilmuwan dan ahli falsafah, Aristotle yang menjadi guru kepada Alexander the Great pula dalam karyanya telah membincangkan cara berfikir yang teratur. Walau bagaimanapun, antara falsafah yang terawal berkembang dan direkodkan di dunia ialah falsafah India. Falsafah ini wujud dalam dua bentuk pemikiran yang besar, iaitu kumpulan yang bersumberkan kitab Veda dan yang menolak kitab Veda. Kitab Veda terdiri daripada Rig Veda, Yajur Veda, Sama Veda dan Atharva Veda. Upanishad (700-600 $.M.), Mahabharata, dan Bhagavad Gita merupakan antara sumber falsafah yang terdapat dalam Veda. Sementara falsafah bukan aliran Veda bersumberkan ajaran Carvaka, Jainisme dan Buddhisme.Falsafah China pula memberikan penekanan kepada hal berkaitan manusia, iaitu hubungan manusia dengan manusia lain. Antara sumber falsafah China termasuklah Kung-fu Tze atau Confucius dengan ajarannya, iaitu Confucianisme, Lao Tze, Taoisme dan Mo Tzu. Mo Tzu dikenali juga sebagai Motze atau Mencius. Mo Tzu menolak beberapa ajaran dalam Confucianisme dan memikirkan cara hendak melahirkan masyarakat dan politik yang baik. Beliau berpendapat manusia berakhlak baik dan manusia menjadi sebaliknya kerana pengaruh alam sekitar. Satu lagi falsafah China ialah aliran legalisine. Falsafah ini percaya bahawa hanya undang-undang dapat mewujudkan nilai baik dan ketertiban masyarakat. Sains dan Teknologi Bidang sains dan teknologi juga berkembang dalam tamadun Yunani, Rom, India dan China. Peningkatan itu berlaku dalam bidang matematik, astronomi, perubatan serta teknologi membuat perahu dan kertas. Keadaan itu berlaku kerana ahli sains dan ahli teknologi merujuk pada pengetahuan yang sedia wujud dalam tamadun Mesir Purba dan Babylon serta memperkembangkan ilmu-ilmu itu. Tokoh matematik Yunani, iaitu Thales telah mengembangkan ilmu geometri Mesir Purba. Pythagoras yang memperkenalkan Teorem Pythagoras pula mengembangkan ilmu geometri Mesir Purba dan Babylon. Dalam tamadun Yunani juga terdapat beberapa orang lagi ahli sains yang terkenal seperti Hippocrates yang terkenal sebagai Bapa Perubatan dan Archimedes sebagai ahli matematik dan fizik. Aspek utama yang disumbangkan oleh Archimedes ialah teorinya berhubung dengan isi padu air dan graviti. Ptolemy pula merupakan tokoh utama dalam bidang astronomi Yunani. Perkembangan dalam bidang sains dan teknologi juga telah disumbangkan oleh tamadun Rom, India dan China. Bagaimanapun, perkembangan itu bukan digerakkan oleh seseorang tokoh secara langsung, contohnya, Boethius, iaitu ahli matematik Rom. Asas matematik Boethius diambil daripada tamadun Yunani, beliau telah mengaitkan matematik dengan muzik, geometri dan astronomi. Dalam tamadun India, sains dan teknologi ialah cabang kepada pengetahuan Vedik. Pengetahuan tentang astronomi dapat dipetik daripada Rig Veda. Tamadun China juga menganggap astronomi sebagai ilmu sains negara. Iimu matematik telah wujud dalam tamadun India dan berkembang pesat pada Zaman Gupta. Ahli matematik India telah mengetahui tentang konsep geometri dan telah memperkenalkan ‘Sudut Maklumat Pythagoras 580-500 S.M. Boliau telah mempelajari matamatik Mesir dan Babylon serta mongasaskan gerakan saintifik dan - bergelar Pythagorean. ‘Sumbangan bellau dalam. geomettiialah Teorem Pythagoras. Hippocrates 460 ~ 377 Beliau dikenali sebagai Be Perubatan. Namanya cikenang kerana kaitannya dengan protesion perubatan moden, iaitu Sumpah Hippocrates (Hippocrates. Cath). Beliau dianggap pakar dalam bidang anatomi, Falsafah Veda Falsafah ini berkisar pad kuase alam seperti angi ‘dan api terhadap ket manusia. ttulah sebabr ‘elemen tersebut porla an disembah. Confucianisme Ajaran ini menekankan- keperimanusiaan dk maraah dir. Ajaran mengutamakan kesopanan dan kesusilaan di sampi menggalakkan hubungen baik sesama manusia. Taoisme { Ajaran ini menegaskan. konsep keperluan me keharmonian antaré manusia dengan al masyarakat, tap owe _ 57Sudut sistem nombor, iaitu angka Brahmin dan angka Kharosti. Sistem & Maklumat _“*e angka juga telah wujud dalam tamadun Yunani, iaitu herodianic dan ionic. Ahli matematik India evehorica DEVE VICA COATUA bate dL Het Shei Krarst dan [arab te Wedd Gh AnAn LL HALLS “wana mitre — | ASLO DEL PVFBLI dadZderA ddA Zamongemowuren || C4 6d AgGd WHY HLSTLA cUeC buted H ‘Asoka. Skrip ini tidak lagi digunakan selepas Strip Brahmin abad ketiga Masihi. | * guenngaer || gyg9 9227 PF o Yay 6h 4731% > d95pEYP | eiilicieren PYFIIZ NTE PFSOLI LI F7 7 PP D3 P oan WHS PIPL OS BAPIELYIB 1709924 LPO mempunyai sistem ka yang berb Si ey ss 4 SER | esp youre ape vsanrvarvoranye angka Romawi. Angka LPIHt PH F207 Brahmin pula, angka 10 dwakli dengan Skrip Kharosti simbo! ata ‘Sumber: Bashan AL, 1981. The Wonder that was India. Calcutta’ Rul D ‘Teknologi membuat Co.. him. 397 dan 399, kertas Teknolog! ini telah bermula Ilmu perubatan juga telah wujud dalam tamadun India dan ee pee tana tamadun China. Dalam tamadun India, ilmu perubatan pegawai di istana raja berkembang discbabkan kecenderungan masyarakatnya dalam ct coal con ane fisiologi kerana kaitannya dengan yoga. Sementara dalam tamadun anger Thencemesi nat China konsep keseimbangan antara dua kuasa, iaitu Yang (kuasa bahan montah seperti aktif) dan Yin (kuasa pasif) yang membolehkan seseorang Famnl bul, dan sayure berkeadaan sihat telah digunakan dalam asas perubatan para ae | teadisionalnya ini kemudian diratakan Peningkatan besar dalam tamadun manusia ialah penciptaan ewer ore ‘ingkan | teknologi membuat kertas, tembikar, serta layar perahu dan kapal. dalam kepingan yang tpis. | Perahu dan kapal layar telah muncul dalam tamadun awal seperti Mesir Purba dan Mesopotamia. Teknologi tersebut menyumbang Yin kepada peningkatan perhubungan antara sesebuah kawasan ( dengan sesebuah kawasan yang lain dan juga antara sebuah negara dengan sebuah negara lain, Dalam tamadun Yunani, Rom, India dan China, ilmu pelayaran juga telah meningkat dengan penciptaan layar yang lebih kuat dan perahu yang lebih bes. Penciptaan perahu layar telah meningkatkan aktiviti perdagangan laut dan menjadi alat pengangkutan penting dalam peperangan terutamanya pada zaman perluasan kuasa dan Simbol Yang dan Yin, pembentukan empayar Rom 5B eeningkatan Tamacies YangSeni bina Peningkatan dalam seni bina mencerminkan ketahanan manusia dalam tamadun awal yang menghadapi cabaran untuk menghasilkan monumen yang dapat diabadikan sebagai pencapaian yang paling agung demi bangsa, agama dan rajanya. Segalanya tercapai kerana wujud kepimpinan yang berwibawa dan kuat yang dapat menyatupadukan rakyat dan meningkatkan jati diri mereka serta meyakini bahawa usaha mereka akan mencapai kejayaan, iaitu binaan yang, agung seperti acropolis, aqueduct, colloseum, parthenon, pantheon dan Tembok Besar China, Setiap binaan mempunyai fungsi yang penting kepada negara dan raja. Contohnya, aqueduct adalah untuk bekalan air di Rom, Tembok Besar China adalah untuk pertahanan di China, dan Stupa Besar di Sanchi, India, pula adalah untuk tujuan keagamaan . Di Yunani, pembinaan acropolis oleh Pericles adalah untuk tujuan keagamaan dan sebagai pusat kegiatannya. Daripada binaan tersebut dapat dilihat peningkatan dari segi seni binanya, iaitu daripada binaan piramid dan zigurat pada zaman Mesopotamia dan Mesir Purba kepada binaan seperti aqueduct, colloseum, dan Tembok Besar China yang terdapat pada zaman Yunani, Rom, India Sumber: Zofia Archibald, 1991. Discovering the World of the Ancient Greeks. London: Quarto Publishing Plc. Coltoses Sumber: Chris Scarre (ed.), 1999. The Seventy Wonders of London: Thames and Hudson Ltd. )Sudut Makiumat a Acropolis Pusat pentadbiran atau ibu negeri di Athens. Dalam acropolis terdapat binaan yang menarik seperti rumiah berhala, teatar, serta bangunan yang. paling menarik, iaitu parthenon. Parthenon Rumab berhala untuk Dewi ‘Athena dan dibina pada zaman pemerintahan Pericles, iaitu pada tahun 421- 409: S.M. Parthenon dibina untuk mengingati kejayaan membebaskan diri daripada kuasa Persia. Ukurannya lalah 69.5 meter x 20.88 meter. Pantheon Binaan berbentuk kubah yang terbesar di dunia, iaitu bergaris pusat 44 meter. Dibina pada zaman Maharaja Hadrian (117 — 198 Masihi). Fungsinya adalah. ‘sebagai tempat memuja dan menyimpan patung dewa dan tempat menjalankan kerja awam Colloseum di Rom Pembinaannya imulaken pada tahun 70-an Masihi dan selesai dibina oleh Maharala Flavian. Berbentuk kubah dengan ukuran | thaginya 52 meter dan ukuran garis pusat luamya 545 meter | Serta boien memuatkan 50 000— 80 000 penonton. Fungsinya adalah sebagai tempat pahlawan_ Rom bering Ge Sa ae teater. a Laman Web “= Sejarah Arkitek Landskap: | httpy/www.agnr.umd.edu/user | hortisullivan/ se Laman ini mempersembahkan | slaid yang menarik berserta gambar dan penerangan ringkas berhubung dengan senibina zaman Mesit Purba, zaman Mesopotamia, zaman Rom, zaman Yunani Purba, Zaman Pertengahan, Zaman Renaissance dan zaman kegemilangan Islam. tabouw 59Sudut Ne Makiumat Tinggatan pintu gerbang Aqua Claudia yang terdcpat di bahagian Timur Rom. Di bahagian atas pintu gerbang ini ferdapat saluran Anio Novus. Aqueduct Rom Aqueduct ialah saluran eir pada zaman tamadun Rom, Bekalan air dibawa dari sumberya di gunung melalui saluran alr tersebut. Aqueduct yang paling panjang falah ai Marcia, laity 91 kilometer dan air disalurkan melalui saluran dalam tanah dan saluran dalam pintu gerbang (arches). Teknologi aqueduct adalah berasaskan sistem graviti (nat rajaty. Acropolis dan China, Peningkatan tersebut adalah dari segi elemen baru yang terdapat pada binaan tersebut, contohnya, bentuk bangunan yang, lebih sempurna dengan ukiran yang unik berunsur keagamaan dan mempunyai nilai estetik, misalnya, pembinaan acropolis di Yunani. Tamadun India juga memaparkan peningkatan serta pencapaian yang cemerlang dalam bidang seni bina. Hal ini dapat dipastikan secara jelas apabila penelitian dibuat terhadap seni bina sejak zaman tamadun Indus lagi. Pada zaman tersebut, masyarakatnya telah berupaya untuk membina binaan yang sangat baik dan lengkap. Hal ini dapat dilihat pada binaan Great Bath. Oleh sebab kehidupan masyarakat India sangat erat hubungannya dengan agama, maka bidang seni bina turut berkembang berdasarkan atau berunsurkan keagamaan. Oleh itu, terlihatlah binaan yang berteraskan agama Buddha dan Hindu. Antara binaan yang mengagumkan termasuklah binaan kompleks kuil di Gua Ajanta. Kompleks ini mempunyai 20 buah kuil. Sementara itu kompleks kuil di Gua Ellora pula mempunyai 28 buah kuil-gua dan dibina antara abad kelima hingga abad kelapan Masihi. Dalam melihat seni bina Buddha, antara perkara penting yang dipethatikan termasuklah penggunaan elemen geometri, iaitu bentuk segi empat dan bulat. Tamadun China mempunyai reka bentuk seni bina yang agak berlainan Tangki pengisi daripada tamadun lain. Salah satu seni bina yang telah dihasilkan ialah Tembok Besar China. Tembok ini dibina sejak zaman Dinasti Chou dan telah diteruskan oleh dinasti berikutnya. Tembok ini dibina sepanjang 1500 batu dari Kansu ke Peking. Sementara itu bandar-bandar China purba Tangkipenerima | seperti Changan, Anyang, Peking, dan Loyang juga dibina dengan tekaan yang Sania mempunyai tembok batu. Tembok-tembok ‘Chris Scare (ed.), 1999. The Seventy di kawasan bandar lain pula dibuat Wonders of Ancient World. London: Thames daripada tanah liat dan batu bata. Malahan a and Hudson, him. 235. di kampung-kampung juga terdapat tembok biarpun dibina daripada tanahlumpur. Setiap tembok ini terdapat pintu gerbang yang dikelilingi oleh parit yang besar dan menara. Kawasan di dalam tembok ini menempatkan kediaman maharaja. Salah sebuah istana maharaja yang masih kekal sehingga kini ialah Kota Larangan. Istana ini mempunyai banyak dewan dan taman. Dewan ini berfungsi sebagai balai penghadapan serta tempat hukuman, keraian dan perjumpaan. Sebuah lagi binaan penting di China ialah kuil dan pagoda. Kuil-kuil ini terdiri daripada beberapa buah bangunan yang merangkumi tempat tinggal, ruang tetamu, dan pusat pemujaan, Namun demikian, bentuk ini hanyalah untuk kuil yang besar, pagoda pula berbentuk meninggi sehingga 15 tingkat. Biasanya, pagoda mempunyai bentuk oktagon atau segi empat sama. Walau bagaimanapun, bentuk ini tidak tetap bagi semua binaan dan tempat. Dalam seni bina India terdapat antaranya menara pelbagai bentuk seperti kon, kubah dan pagoda. Dalam tamadun China pula terdapat pelbagai jenis pintu gerbang, tembok dan jambatan. Malah, seni ukir juga turut meningkat seperti yang dapat dilihat dalam seni ukir tamadun Yunani, Rom, India, dan China berbanding dengan seni ukir tamadun sebelumnya. Bahasa dan Kesusasteraan Sebelum bahasa Latin digunakan secara meluas semasa pemerintahan empayar Rom, _ bahasa Yunani telah digunakan terutama di wilayah dalam Yunani danjuga kawasan takluk Alexander the Great. Antara tokoh sastera Yunani yang terkenal termasuklah Homer dan Hesiod. Hesiod ialah penyair dan telah menulis dua buah buku puisi, iaitu Theology dan Works and Days, manakala Homer menghasilkan dua buah epik, iaitu Iliad dan Odyssey. Dalam tamadun Rom, terdapat dua orang, penulis dan penyajak, iaitu Cicero (106 - 43 S.M.) dan Virgil (70 - 19 S.M.). Kesusasteraan Rom umumnya bertujuan untuk meningkatkan semangat patriotisme. Sastera Rom mencapai zaman keagungannya semasa pemerintahan Augustus Caesar (27 - 14 §.M.) Secara umum, masyarakat dalam tamadun India berkembang daripada dua kelompok yang berbeza, iaitu Dravidia dan Indo-Arya. Kedua-dua kelompok ini mempunyai budaya serta bahasa yang berbeza. Bagi masyarakat Dravidia di bahagian selatan India bahasanya adalah seperti Telegu, Malayalam, Kannada, dan sebagainya. Bagi masyarakat Indo-Arya pula, bahasa dasarnya ialah bahasa Sanskrit yang kemudiannya melahirkan bahasa Hindi, Urdu, Punjabi, Kasmiri, dan sebagainya. Bahasa utama pada Zaman Vedik ialah bahasa Sanskrit. Perkembangan dalam bidang bahasa ini secara langsung mempengaruhi perkembangan dalam bidang penulisan serta kesusasteraan. Bidang kesusasteraan Tahuken oss terbahagi kepada bentuk vedik, epik dan sajak. iw Anda? *e Tamadun India turut menghasilkan sastera agama Hindu dan Buddha, antaranya termasuklah epik Mahabharata dan Ramayana, | (egcen Oavssey Mahabharata menceritakan peperangan antara dua tentera, iaitu | Achaea dengan Troy pada yang baik dan yang jahat. Ramayana pula ialah cerita inkarnasi Dewa | tahun 11848.M Vishnu sebagai Rama dan pergaduhannya dengan raja Sri Lanka | rheology ialah imu yang melarikan isterinya, Sita. Bahasa persuratan tamadun iniialah | tentang asal usul manusia Sanskrit. dan ketuhanan. sooo 61Sejarah perkembangan bahasa dalam tamadun China adalah kurang jelas. Yang nyata wujud tujuh dialek utama di China, iaitu Mandarin, Wu, Hunanis, Kiangsi, Hakka, Kantonis dan Fukien. Peningkatan sastera pula adalah jelas dengan adanya sokongan pihak kerajaan. Semasa Dinasti Han, Ssu-ma Chien telah mempertingkatkan bidang sastera prosa dengan karya yang bertajuk Shih Chi. Hasil karya beliau ini banyak menceritakan sosial, sejarah, ‘kerajaan, pemimpin, dan beberapa aspek ilmu pengetahuan, dan ini menjadi ikutan dinasti seterusnya. Dalam bidang puisi muncul tokoh penting seperti Tu Fu, Li Po, dan Po Chu-I, iaitu semasa Dinasti Tang. Sastera China pada zaman Dinasti Han meliputi sajak dan cerpen. Seseorang yang, terpelajar harus mampu bersajak untuk melahirkan pengetahuan dan pemikirannya. Kesusasteraan yang lahir dalam tamadun Yunani, Rom, India, dan China bukan sahaja untuk kepentingan pemerintah tetapi juga rakyat dan kebanyakan karya adalah untuk menyampaikan mesej kepada rakyat. Selain hasil sastera, aspek tulisan turut mengalami peningkatan. Tulisan yang kita warisi pada hari ini juga berasal daripada tulisan orang Phoenecia. Tulisan ini tersebar kepada orang Yunani pada tahun 800$.M.. Dalam tamadun Yunani, tulisan itu ditambah huruf vokal. Tulisan itu diubahsuai oleh orang Rom dan menjadi tulisan Rom dan tersebar ke Barat sehingga sampai kepada masyarakat Asia Tenggara dalam bentuk tulisan rumi. Sistem Sosial Organisasi sosial masyarakat dalam tamadun Yunani di Athens membahagikan penduduknya kepada tiga kumpulan. Yang pertama ialah warganegara, yang kedua ialah penduduk bukan warganegara, dan yang ketiga ialah golongan hamba. Kumpulan pertama mempunyai hak dalam politik negara kota sementara golongan kedua dan ketiga tidak memiliki hak tersebut. Di Sparta terdapat tiga kelas sosial. Kelas pertama ialah warganegara Sparta tulen. Kelas kedua ialah para pekerja, artisan, dan pedagang manakala kelas ketiga ialah Helot yang mengusahakan tanah dan merupakan golongan majoriti. Di Rom pula sistem sosialnya dibahagikan kepada warganegara Rom, bukan warganegara dan hamba. Warganegara Rom merupakan mereka yang terdiri daripada orang Rom dan bukan warganegara ialah penduduk yang ditakluki. Dalam tamadun India, salah satu perkara penting yang harus diperhatikan dalam sistem sosial ialah kewujudan sistem kasta. Sudut Sistem ini merupakan sebuah institusi vang sangat unik dan tidak & Makiumat ‘a ditemui dalam mana-mana tamadun dunia yang lain. Sistem ini Helot | mempunyai empat kasta utama, iaitu Brahmin, Ksyatria, Vaisya Kelas ketiga ini | dan Sudra. Keempat-empat kasta ini mempunyai tanggungjawab (eakielen sono | yang berbeza. Sistem kasta telah menjadi darah daging kepada ‘Sparta. Oleh sebab | sistem sosial India dan sistem ini diikuti dengan ketat. Berdasarkan aster besar, sistem ini, antara lainnya, seseorang lelaki tidak boleh nan kepaa kes | mengahwini wanita daripada kasta yang berbeza dan tidak boleh pomerintah. Ini merupakan bercampur gaul dengan ahli kasta yang berbeza. ator utama mengapa Masyarakat China pula pada dasarnya terbahagi kepada tiga sistem ketenteraan : aa lamellar kelas utama. Golongan pertama ialah golongan atasan yang terdiri (62 crewsdaripada lapisan pentadbir seperti maharaja, keluarganya, pegawai bangsawan dan sida- sida. Kumpulan kedua terdiri daripada rakyat bawahan, iaitu golongan petani dan artisan. Golongan ketiga ialah golongan hamba. Kumpulan kedua dan ketiga merupakan kumpulan sokongan kepada kumpulan pertama. Confucius pula membahagikan masyarakat China ini kepada empat kelas utama. Mengikutnya, golongan teratas ialah golongan sarjana. Mereka ini terdiri daripada pegawai kerajaan yang berpendidikan. Yang kedua ialah golongan petani dan merupakan tulang belakang kepada ekonomi China. Kumpulan ketiga ialah golongan tukang. Kumpulan paling bawah ialah pedagang, Namun demikian, strata masyarakat China ini bukannya sesuatu yang bersifat tegar. Setiap individu di China boleh menukar kelasnya kepada kedudukan yang lebih baik menerusi pendidikan. | || | | faikan perkembangan sains dan teknologi dalam tamadun China dari zaman Chin (tahun 221 $.ML) hingga zaman empayar Han (tahun 200 M), Sumbangan Tamadun Tamadun Yunani, Rom, India, dan China banyak menyumbang kepada tamadun hari ini. Sumbangan itu adalah dari segi politik, ekonomi dan Sosial. Dari segi politik, sumbangan yang ketara ialah sistem pemerintahan demokrasi dan sistem pemerintahan republik. ‘Tamadun Yunani telah mewariskan sistem pemerintahan berbentuk demokrasi. Dalam sistem demokrasi itu, rakyat terlibat dalam membuat keputusan politik. Rakyat terlibat secara langsung dalam pembentukan kerajaan, oleh itu, kerajaan berbentuk demokrasi disifatkan sebagai kerajaan rakyat. Sistem demokrasi ini diamalkan di kebanyakan negara — di dunia pada hari ini. Walaupun sistemnya sama, iaitu demokrasi tetapi wujud perbezaan.Contohnya, Malaysia mengamalkan sistem demokrasi tetapi sistem. demokrasi di Malaysia berbentuk demokrasi berparlimen. Kerajaan Rom pula mewariskan sistem republik kepada tamadun dunia. Dalam sistem republik pemerintahan dikuasai oleh dua orang konsul. Pelantikan dua orang konsul itu bertujuan untuk mengimbangkan kuasa. Konsul dibantu oleh Dewan Senat Badan Feneriiah | manakala Dewan Senat pula dibantu oleh Dewan Perhimpunan Bases Ponndangen | Yang diwakili oleh rakyat. Sistem republik ini diamalkan di India, (@) Dewan Necera| Perancis dan Afrika Selatan. Namun, sistem republik moden ini @)DewanRalyal | berbeza daripada sistem republik Rom, Walau bagaimanapun, dari : segi konsep, sistemnya hampir sama dengan sistem republik Rom Badan Pemerintah * Sistem pilihan raya: yang mengandungi unsur demokrasi kerana rakyatnya juga terlibat Tne ey dalam pemilihan ketua negara, iaitu presiden. 2 mengundi bagi . memilih ahli Dewan’ Agama Hindu, agama Buddha, Contucianisme, dan Taoisme Rakyal merupakan antara warisan yang masih diamalkan hingga ke hari ini oleh ramai daripada penduduk dunia. Iimu falsafah yang diperkenalkan seperti legalisme, stoicisme, dan juga falsafah oleh Aristotle, Socrates, dan Plato masih lagi dijadikan rujukan oleh ahli falsafah moden. Teknologi pembinaan seperti yang digunakan dalam pembinaan aqueduct, colloseum, pantheon, Tembok Besar China, Stupa di Sanchi, candi, dan pagoda merupakan warisan yang dikagumi dan berharga sebagai - sumber pelancongan dan juga sumber contoh seni bina. Tamadun China juga mewariskan teknologi membuat kertas dan tembikar. Setiap tamadun juga meninggalkan hasil sastera yang masih dibaca dan dijadikan rujukan hingga ke hari ini seperti Iliad, Odyssey, Mahabharata dan Ramayana. Malahan, tamadun China meninggalkan rekod sejarah dalam bentuk ensiklopedia, kisah perjalanan, dan maklumat geografi yang dapat digunakan sebagai sumber sejarah. Bahasa Latin dan Sanskrit merupakan bahasa penting yang berkaitan dengan agama dan kesusasteraan. Bahasa ini masih dipakai dalam hal keagamaan, contohnya, bahasa Latin untuk agama Kristian dan bahasa Sanskrit untuk agama Hindu dan Buddha. Dari segi sosial, sumbangan tamadun awal yang ketara adalah dalam bidang pendidikan, falsafah, serta sains dan teknologi. Sistem pendidikan yang wujud dalam tamadun awal diteruskan dan diubahsuai jika perlu. Contoh yang jelas ialah sistem peperiksaan. Falsafah yang muncul dalam tamadun awal telah dijadikan asas kepada falsafah zaman moden khususnya falsafah yang terdapat pada zaman Yunani, Sains dan _ teknologi yang berkaitan dengan matematik, astronomi, fizik, perubatan, dan seni bina khususnya, beberapa teori matematik seperti Teorem Pythagoras, dan Teori Archimedes ‘masih diguna pakai. __ Tamadun awal juga menyumbang kepada kelahiran Sukan Olimpik. Sukan Olimpik telah diperkenalkan pada zaman Yunani, iaitu pada tahun 776 $.M.. Pertandingan itu = akan di Olympia. Pertandingan antara negara kota yang dibuat empat tahun sekali itu bertujuan menghormati Tuhan Zeus. Negara kota yang bersaing ialah Athens, Sparta, Corinth, Thebes, Olympia dan Argos. Perbezaan antara Sukan Olimpik asal dengan Sukan Olimpik moden adalah dari segi tujuan organisasi dan bilangan peserta sementara bilangan acara yang dipertandingkan pula bertambah berlipat ganda. 64 reninstatan TmadunKemunculan Agama dan Ajaran Utama Dunia Agama merupakan keperluan utama dalam Secara umum, agama ialah suatu kepercayaan atau ajaran yang dianut oleh seseorang. Agama_merupakan pedoman untuk membimbing manusia ke arah kehidupan yang sempurna, Justeru, lahirlah agama dan ajaran untuk memenuhi keperluan manusia. Aj dan ajaran tersebut telah lahir dalam tamadun awal dunia. Di India, lahir agama Hindu dan kemudiannya agama Buddha, Dalam tamadun awal China lahir Confucianisme dan Taoisme. Kemudiannya, di Palestin muncul agama Kristian _ dan pada tahun 610 M. lahir pula agama Islam di Makkah. $ Agama Hindu Perkataan Hindu pada mulanya digunakan untuk merujuk masyarakat yang tinggal di Sungai Sindhu (Indus). Berbanding agama lain di dunia, sejarah kemunculan agama ini sukar ‘Sudut dipastikan. Meskipun demikian, agama ini sering dikatakan telah & Maklumat “= muncul sejak zaman tamadun Indus lagi, Struktur agama ini semakin jelas pada Zaman Vedik terutamanya apabila wujud kitab | Agama suci Veda yang menjadi kitab kepada agama ini. Agama ini percaya | foaindan Keperceyaan bahawa Tuhan mempunyai tiga fungsi utama, iaitu mencipta : (Brahman), memelihara (Vishnu) dan membinasa (Siva). Agama {whan adalah satu, ini mempunyai enam aliran, iaitu Saivisme, Vaishnavisme, Saktham, | “!®" Ganapathyam, Kaumaram dan Saura. Ajaran Sejak zaman empayar Maurya, antara tahun 320-181 S.M. Astle eer ae agama ini telah menjadi agama yang penting dan memaparkan | Joo (eenauna dominasi golongan Brahmin. Meskipun demikian, agama ini telah 8 menerima saingan daripada agama Buddha terutamanya semasa ee Fe pemerintahan Chandragupta Maurya dan Asoka. Kegemilangan | scanvergneraach agama Hindu muncul pada masa empayar Gupta, antara tahun | seseorang. 320-520 M... Penganut agama Hindu juga mempercayai HUKUM | agama indy Karma yang bersabit dengan kelakuan manusia semasa hidup dan | Dikenali juga sebagai kelahiran semula selepas mati. Kelahiran semula adalah | Sanata Dharma yang bergantung pada Karma dan tujuan hidup pula adalah untuk mencapai Moksya, iaitu kebebasan mutlak. Sesiapa yang mencapai tahap ini akan bersatu dengan Tuhan dan tidak akan lahir lagi ke dunia. ‘Oleh yang, demikian, seseorang itu perlulah berbuat baik one semasa hidupnya agar Moksya dapat dicapai. Beliau merupakan anak raja yang memerintah Kapilavastu di Nepal dai berasal daripada suku Agama Buddha Sakya. Siddharta Gautama tan " . dilahirkan pada sekitar 56¢ Agama ini diasaskan oleh Siddharta Gautama yang dikenali oleh | {itl pala soar 560 penganutnya sebagai Buddha, Kemunculan agama ini sering | mencari kebonaren = dirujuk sebagai satu penentangan golongan Ksyatria terhadap See dominasi Brahmin dalam soal agama dan kehidupan. Sistem kasta | Busanamenincos dunia yang dilihat begitu tegar telah dianggap menjadikan masyarakat | sewaktu berusia 80 tal sab ove 65 2tidak teratur. Hal ini memberikan kesedaran kepada Gautama '§ Buddha untuk mencari kebenaran. Gautama Buddha menemui kebenaran sewaktu bertapa di bawah pokok bodhi di sebuah Empat kebenaran mula | kampung bernama Uruveda. Kebenaran yang ditemui oleh dalam agama Buddha: i i 7 + Dukes atau Gautama dianggap atau dipercayai akan melepaskan diri manusia percent daripada kesengsaraan. Antara asas ajaran Buddha termasuklah i) Samudaya atau empat kebenaran mulia yang dapat dicapai melalui lapan jalan. Nahe eitenl Agama Buddha mencapai kegemilangannya pada zaman yang membawa pemerintahan Asoka. Pada zaman ini Buddha bukan sahaja pencertaan dan menjadi agama rasmi kerajaan Maurya tetapi juga mengalami iv) Marga, iaitu cara me- H _ Marge. la core te, | perkembangan yang pesat kesan daripada dasar penghantaran keinginan, mubaligh ke luar negara. Agama Buddha telah diterima dengan Gan baik di Tibet, Sri Lanka, negeri-negeri Asia Tenggara dan China. pan jalan dalam : agama Buddha ialah: Agama Buddha juga menggunakan bahasa Pali dan kitab Tripitaka (0 kepereeveenyerg sebagai kitab suc. Kitab Tripitaka menganciung: Sutta Pitaka, Vinaya ul. : : Got eet tooo bat Pitaka dan Abhidhamma Pitaka. (i) pertuturan yang baik. (iv) perbuatan yang baik. ()_bidup yang baik Agama Kristian (vi) usaha yang baik. (vil) fikiran yang balk, Bagi penganut Kristian, agama ini dikatakan telah diasaskan oleh (vil) renungan yang bai. | Jesus Christ yang berasal dari Jerusalem. Tarikh 25 Disember Pagan dianggap sebagai tarikh lahir Jesus dan diraikan setiap tahun oleh Merujuk kepada orang para penganut agama Kristian sebagai Hari Natal. Old Testament Fat er ooteriey | danNew Testament merupakan dua kitab suci dalam agama Kristian agama utama dunia dan dikenali sebagai bible. Dalam proses perkembangannya di Eropah, penganut agama ini terpaksa mengharungi pelbagai halangan dan rintangan termasuk tentangan daripada pemerintah Rom sendiri. Akhirnya, agama ini telah berjaya bertapak dengan kukuh dan mempunyai pengikut yang ramai di Eropah. Majoriti ahli masyarakat Eropah sebelum kedatangan agama Kristian merupakan pagan. 2001 Agama Kristian mula mendapat tempat di Eropah pada Zaman Rom, iaitu semasa pemerintahan Constantine antara tahun 280-337 S.M.. Constantine telah mengiktiraf agama Kristian sebagai salah satu ajaran yang bebas untuk dipraktikkan oleh masyarakat Rom selain yang diamalkan oleh pagan. Bagi individu yang terlibat dengan perancangan dan kegiatan agama, mereka akan dikecualikan daripada dikenakan kerja berat. Hari Ahad juga telah dikhaskan sebagai hari untuk melakukan sebarang aktiviti agama yang berkaitan. Justeru, agama Kristian terus subur pada Zaman Rom hingga Rom dikenali sebagai Empayar Kristian. Malah, keruntuhan empayar Rom (Barat) pada lewat abad kelima Masihi tidak membawa maksud agama ini terus lenyap ditelan zaman. Sebaliknya, agama Kristian mengukuhkan kedudukannya dalam kerangka kehidupan sosial, ekonomi, dan politik pada zaman pertengahan di Eropah. Agama Islam Agama ini diwahyukan oleh Allah s.w:t. kepada Nabi Muhammad s.a.w. pada 6 Ogos tahun 610 M. bersamaan 17 Ramadan melalui malaikat Jibril di Gua Hira. Bermula darisaat itu, baginda mula menyebarkan ajaran Islam. Dalam proses Sudut penyebaran Islam ini berlaku tentangan daripada orang Quraisy S ‘Maklumat Makkah. Untuk: melindungi Islam daripada terus ditekan, baginda menerima jemputan untuk berhijrah ke Madinah pada 12 September | Rukun Iman tahun 622 M. bersamaan 1 Rabiulawal. Bermula di Madinahlah A Islam mendapat tapak baru untuk berkembang. Selepas itu Islam |” Kevatipate bukan sahaja telah disebarkan di Tanah Arab malah hingga ke | (Peta topad seluruh dunia. ine foe Terdapat dua teras dalam agama Islam, jaitu akidah dan |“ Fereyakooa syariah. Akidah merupakan keyakinan seluruh jiwa terhadap | —()Percaya kepada kKeesaan Allah, Syariah pula alah undang-undang yang terkandung | gy Srenee, canvas dalam al-Quran dan al-Sunnah (hadis) yang menjadi petunjuk kiamat, kepada umat Islam. Kesimpulannya, orang Islam wajib meyakini babii Rukun Iman dan Rukun Islam. Akidah dan syariah menjadi sumber atau pencetus kepada | pukun Islam tamadun Islam. Seterusnya memberikan sumbangan kepada peradaban dunia. eg disembah melainkan Confucianisme vnormad a Ajaran ini diasaskan oleh Confucius yang lahir pada sekitar tahun | @ esumuhalam, 551S.M. di negeri Lu (di Shantung). Beliau pernah menjadi pegawai solat lima waktu kerajaan negeri Lu. Namun demikian, beliau telah meletakkan eee jawatan dan telah mengembara untuk menyebarkan ideanya | (iv)Wajib berpuase pada kepada penduduk China. Masyarakat China telah menjadikan bulan Ramadhan, ajaran ini sebagai kepercayaan dan tokoh Confucius telah disembah | Mentnalan arc na sebagai salah satu dewa penting dalam masyarakat China. Secara mampu, umumnya ajaran ini menekankan prinsip moral yang tinggi seperti perikemanusiaan (ren), kesusilaan (Ji), dan ketaatan kepada ibu bapa (xiao). Untuk mencapai ketinggian moral ini, seseorang itu haruslah mendapat pendidikan. Prinsip moral ini juga harus dipertegaskan kepada semua lapisan masyarakat. Taoisme Salah satu lagi ajaran yang penting dalam tamadun China ialah Taoisme. Ajaran inimuncul agak lewat berbanding dengan ajaran Confucius. Pengasas kepada ajaran ini ialah Li Tze. Beliau lahir di negeri Chu pada sekitar tahun 6045.M., Beliau juga pernah bekerja di negeri Chou. Seperti Confucius, Lao Tze juga telah mengembara ke luar untuk _ menyebarkan pengaruhnya. Beliau telah menghasilkan buku yang bertajuk Tao Te Ching yang mengandungi idea falsafah Taoisme, Taoisme ini pada asalnya berbentuk falsafah tetapi kemudiannya menjadi ajaran berbentuk agama, Dasar ajaran ini lebih menumpukan konsep Tao yang bermaksud jalan. Setiap tindakan akan ditentukan oleh Tao. Oleh sebab itu manusia tidak harus bertindak terhadap apa-apa yang berlaku. Keadaan ini dirujuk oleh Tao sebagai tidak mengambil sebarang tindakan atau wu-wei. Jika manusia bertindak, maka, perkara ini adalah bertentangan dengan prinsip wu-wei dan akan Baodu 67merosakkan dunia. Oleh sebab itu Lao Tze tidak menyetujui bahawa manusia boleh mengubah sesuatu ke arah kebaikan. Rumusan Peningkatan tamadun berlaku kerana meningkatnya perkembangan dalam bentuk pemikiran dan kemahiran. Perkembangan dalam bentuk pemikiran itu dapat dilihat melalui pencapaian dalam ilmu falsafah, sistem pendidikan, sistem pemerintahan, kesenian, kesusasteraan, keagamaan, serta sains dan teknologi dalam kehidupan manusia. Perkembangan dalam kemahiran adalah berbentuk kebendaan dan ini dapat dilihat dalam warisan seni bina seperti collosewm, aqueduct, Tembok Besar China, dan Stupa di Sanchi, India. Peningkatan dalam tamadun ini juga menggambarkan bahawa manusia sentiasa bersikap inovatif dan sentiasa berusaha membaiki dan meningkatkan kehidupan yang sedia ada seperti yang berlaku dalam tamadun Yunani, Rom, India dan China. Kesemua itu berlaku kerana wujudnya peluang yang berbentuk keamanan negara, sistem pemerintahan yang kuat dan adil seperti pemerintahan demokrasi atau republik, serta adanya pemerintah yang berwibawa dan kuat seperti Augustus Caesar, Alexander the Great, Chandragupta Maurya, Asoka dan Shih Huang Ti. Generasi sekarang bertuah kerana dapat meneliti dan menghayati perubahan yang telah berlaku hasil daripada kemajuan yang telah dicapai oleh masyarakat lampau. Kita kini tahu bahawa hasil daripada pembangunan pengetahuan baik dari segi keagamaan, falsafah, ataupun sains dan teknologi, begitu banyak perubahan telah berlaku dari masa ke masa. Pada hari ini kita dapat melihat sendiri bagaimana dengan peluang yang ada, kita berupaya untuk meningkatkan tamadun yang telah kita bina selama ini untuk mencapai kehidupan yang lebih baik sama ada dari aspek politik, ekonomi ataupun sosial. Bukti pencapaian masyarakat lampau ini dapat dilihat daripada warisan mereka seperti bangunan, monumen, dan dokumen sejarah. Satu pengajaran yang dapat diteladani daripada tamadun awal ini ialah keperluan mempunyai kebolehan menjangka pernbahan yang akan berlaku seperti yang terdapat pada masyarakat zaman dahulu, Dunia kian berubah kerana ilmu kian bertambah dan teknologi terus bercambah dan buktinya telah dapat kita lihat. Oleh itu, kita patut terus meningkatkan pemikiran dan kemahiran kita dengan cara menambahkan ilmu yang ada atau meneroka bidang baru untuk mempertingkatkan tamadun kita. Hal ini penting supaya pencapaian kita pada hari ini dapat diwarisi atau dapat dinikmati dan dibanggai oleh generasi akan datang. GB reringhaton man__ A. Memperkenalkan idea demokrasi. jemperluasempayar, C. Mencipta sistem tulisan. . Merupakan abi falsafah. oe es Olimpik Seni bina Bin n di atas adalah antara binaan - taraf moksya supa} mereka : Mengapakah wujud perbezaan C. Bersatu dengan : - ‘struktur sosial antara masyarakat _ . : _ Athens dengan masyarakat Sparta _ Dilanhk sebagai Brehouny -_walaupun kedua-duanya merupakan _ negara kota dalam tamadun Yunani? B. Wujudnya perbezaan agama. _ C. Wujudnya perbezaan b: : D. Wujudnya perbezaan budaya. Bebo 69= i - dilakukan oleh Shih Huang Tt pemerintahan dan ane antara Yunani dengan R masyarakat dalam tamac dikatakan unik? 6, Pada pendapat anda, faktor yang membolehkan. tamadun meningkat da berkembang? Maurya. . Mengapakah Dinasti a runtuh?— OBJEKTIF E PEMBELAJARAN ~ Pada akhir bab ini, anda akan dapat 1. menerangkan bentuk kerajaan awal di Asia Tenggara. : 2. menghuraikan pembentukan tamadun awal di Asia Tenggara. ; 3. menyenaraikan ciri kerajaan agraria dan kerajaan maritim. 4, mengenal pasti pengaruh agama Hindu dan Buddha dalam perkembangan tamadun awal di Asia Tenggara. Pertanian sara dirt Pengumpulan hasil hutan < eae Perdagangan Bentuk-Bentuk ‘Kerajaan Awal Perdagangan Pengumpulan hail laut Ahli pelayaran Peranan pelabuhan awal Peranan Brahmin/Pendeta TAMADUN AWAL ASIA. Penaklukan TENGGARA ecncend Pengaruh Hindu Keagamaan dan Buddha Pengambilanterus oleh pemerintal Pengaruh Hindu dan eee Buddha dalam Sistem b= insttusl beraje alain ‘Pomerintahan Kerajaan Awal Pengaruh Hindu dan Buddha dalam Kesenian dan Kata-kata hikmat oleh George Santayana (ahli falsafah) “Chose who cannot remember the past are condemned to repeat it.” (The life of Reason, Volume 1:1905)Pengenalan Kejayaan manusia yang hebat ialah pencapaian mereka dalam membina serta mengasaskan empat tamadun besar dunia, iaitu Mesopotamia, Mesir Purba, Indus, dan Hwang Ho pada tahun 3500 S.M.. Tamadun awal ini telah diteruskan dan dikembangkan oleh empat tamadun utama, iaitu Yunani, Rom, India, dan China pada sekitar tahun 800 S.M. hingga 200 S.M.. Kejayaan tamadun dunia ini juga tidak bererti bahawa manusia yang mendiami wilayah ini saja yang telah mencapai kemajuan kerana hal yang sama juga telah berlaku kepada manusia yang mendiami kawasan Asia Tenggara. : Dari segi geografi, Asia Tenggara boleh dibahagikan kepada dua, iaitu Tanah Besar Asia Tenggara dan Kepulauan Asia Tenggara. Kewujudan tamadun awal di Tanah Besar Asia Tenggara terbukti dengan kemunculan kerajaan awal seperti Funan, Chenla, Angkor, Sukhotai dan Ayuthia. Sementara tamadun awal di Kepulauan Asia ‘Tenggara terutama di Kepulauan Melayu boleh dibahagikan kepada dua, iaitu yang wujud di Tanah Melayu, seperti kerajaan Kedah Tua, Gangga Negara dan Langkasuka. Manakala tamadun awal Asia Tenggara seterusnya adalah di Kepulauan Indonesia yang dibuktikan dengan kewujudan kerajaan Srivijaya, Majapahit, Singhasari dan Mataram. “a ikti Kewujudan tamadun | Asia Tenggara ae China _Mencatatkan, KangTai_ dan ‘Ying pernan dinantar agai utusan China ke pada tahun 245-250. : z $ . 3 China atau bernama Kaundinya. Bahkan ‘sejatawan bamama G, ‘Coedes menyatakan Funan ialah kerajaan Melayu yang ‘tertua di Asia Tenggara endapat kerajaan layu yang kedua tertua kenall sebagai Lin-VI ~ Hanya pada abad ketujuh, baruiah kerajaan ini dikenali sebagai Champa. ZZ __ramadun aval Asa TengaraUntuk membuktikan jangka masa kemunculannya, para sejarawan tempatan telah menggunakan sumber bertulis dan artifak arkeologi. Sebagai contoh sumber dari China pernah menyatakan tentang kewujudan kerajaan Funan pada pertengahan abad ketiga Masihi. Ini membuktikan bahawa Funan ialah kerajaan terawal di Asia Tenggara yang berkemungkinan telah wujud semenjak abad kedua Masihi. Sementara data arkeologi pula menunjukkan bahawa kewujudan Funan bermula semenjak abad ketiga Masihi. Ini dibuktikan dengan jumpaan seni arca berunsur Hindu dan Buddha yang langgamnya dipengaruhi oleh langgam seni arca Amaravati dari India. Pada tahap awal, tamadun di Asia Tenggara telah menjalin hubungan diplomatik dengan kerajaan China dan hubungan kebudayaan dengan India. Walau bagaimanapun, hubungan antara kawasan petempatan awal di Asia Tenggara telah wujud semenjak Zaman Logam, terutama hubungan perdagangan. Ini terbukti apabila artifak gendang gangsa Dongson yang dihasilkan di Dongson, Vietnam Utara, turut ditemui di Batu Buruk, Besut, (Terengganu), Sungai Tembeling (Pahang), Sungai Klang (Selangor), Thailand, Indonesia dan Myanmar. Bahkan hubungan perdagangan antara Rom dengan kawasan petempatan Asia Tenggara juga telah wujud. Ini dibuktikan dengan persamaan artifak manik yang dijumpai di Kuala Selinsing (Perak), di Kota Tinggi dan Muar (Johor), serta di pantai barat dan selatan Thailand. Justeru, kawasan di atas merupakan antara petempatan awal yang penting di Asia Tenggara dan berperanan sebagai pembekal bahan mentah seperti timah untuk diproses menjadi gendang gangsa di Dongson, dan juga sebagai pelabuhan pembekal. Ini adalah kerana petempatan tersebut juga terletak berhampiran dengan sungai. Sungguhpun demikian, petempatan awal tersebut belum dapat ditakrif sebagai kerajaan kerana pemerintahnya belum bergelar raja. Berdasarkan bukti-bukti di atas pembentukan tamadun awal di Asia Tenggara dapat dikaitkan seiring dengan perkembangan perdagangan maritim. Perdagangan maritim ini pula berkembang & bersama-sama dengan kemahiran dalam § pembuatan kapal layar dan perahu. Tanpa kapal layar dan perahu, perdagangan maritim mungkin sukar untuk wujud dan kerajaan maritim pula mungkin kurang berperanan. Bukti arkeologi seperti menunjukkan bahawa perdagangan Vietnam Utara, jumpaan manik dan tembikar juga Gendang gangss Dongson, Amaravati Amaravati merupakan lokasi seni pahatan area yang berkembang di india. ‘Tempat ini terletak di tepl Sungai Kistna dan jaraknya lebih kurang 128 kilometer dari pantai timur India. Amaravati berkembang sebagai pusat pahatan yang lebih tertumpu kepada arca agama Buddha dan berkembang pada sekitar tahun 150-250 M.. Area yang mempunyai kesamaan ciri dengan yang terdapat di Amaravati dikaitkan dengan pengaruh Amaravati. Area Buddha Asia Tenggara abad ketiga Masihi dengan langgam Amaravati. ‘Sumber: Philip Rawson, 1990. The Art of Southeast Asia, London: Thames and Hudson Ltd, him. 209. satis 73& Makiumat “a Manik Manik merupakan artifak perdagangah yang mendapat sambutan kerana peranannya sebagai hiasan, lambang, dan status, di samping untuk tujuan keagamaan dan Iujuan sosial lainnya. Manik ada yang diperbuat daripada batu, tulang iken, kaca, dan bahan lain. Manik terdapat dalam pelbecai ‘saiz, bentuk dan warna. Ge 668 Manik Zaman Logam. CbR © Manik kerajaan atval di Malaysia, TA remain swat asta Tenggara maritim di Asia Tenggara telah berkembang seménjak abad kelima Sebelum Masihi. Seméntara pembentukan tamadun awal pula berlaku pada abad kedua atau ketiga Masihi. Ini menunjukkan bahawva proses pembentukan kerajaan dalam tamadun awal di Asia Tenggara mengambil masa lebih kurang’600 hingga 700 tahun seperti yang dapat dilihat dalam jadual di bawah. Sailendra (Jawa Tengah) _ Berdasarkan sumber dari China, nyatakan penday anda tentang kemunculan kerajaan awal di Asia _ ‘Tenggara. 1 aa.Bentuk-Bentuk Kerajaan Awal Kerajaan yang muncul dalam tamadun awal di Asia Tenggara boleh dibahagikan kepada dua, iaitu kerajaan agraria dan kerajaan maritim. Pembahagian ini adalah berasaskan aspek kedudukan geografi dan sosioekonomi. Kerajaan agraria ialah kerajaan yang menjalankan kegiatan ekonomi berasa pertanian, penternakan, dan pemungutan hasil hutan dan sungai. Kerajaan ini terbentuk _ umumnya di kawasan pertanian yang subur seperti di lembah sungai. Kerajaan ini terbentuk umumnya di kawasan pertanian yang subur seperti di lembah sungai. Contohnya kerajaan Dvaravali di Sungai Menam (Thailand) dan di Sungai Irrawaddy (Myanmar), kerajaan Sungai Merah (Vietnam), dan kerajaan Sungai Mekong (Kemboja, Laos dan Vietnam). Selain itu, kerajaan agraria juga terdapat di kawasan pedalaman seperti di kawasan berbukit dan di lereng tanah gunung berapi. Contohnya, kerajaan Taruma di Tanah Tinggi Dieng (Indonesia). Antara kerajaan agraria awal yang terkenal ialah Sailendra (Jawa Tengah), Angkor (Kemboja) dan Sukhotai(Thailand). Walau bagaimanapun, terdapat juga kerajaan agraria yang kemudiannya berkembang menjadi kerajaan maritim, contohnya, kerajaan Funan. Kerajaan maritim pula ialah kerajaan yang menjalankan kegiatan ekonomi berasaskan perdagangan dan kelautan, serta ) Sudut my berfungsi sebagai pelabuhan. Kerajaan ini terletak berhampiran “S Maklumat dengan kawasan di pesisir pantai, lembah sungai dan kepulauan. | petempatan awal da Contohnya kerajaan Srivijaya di Sungai Musi, kerajaan Kedah Tua | peranan sungai sebelum diSungai Merbok dan Sungai Muda, dan kerajaan Tiumah di Pulau | emuneulan kerajaan Tioman (Pahang). Bukti wajudrya petempatan awal di . . ‘sungai-sungai utama Asia Kerajaan Agraria Tenggara semenjak if . . Zaman Logam adalah Seperti tamadun awal lain di dunia, tamadun awal Asia Tenggara, | Beikhthe-no di Lembah terbentuk secara evolusi. Kemunculan kerajaan awal di Asia | Sungai lraweddy . “s (Myanmar), Chasen. Tenggara bermula dengan kewujudan petempatan kekal di | 4jLemban Sungai Ch kawasan yang subur seperti di lembah-lembah sungai. Petempatan | Phraya (Thailand), ini kemudiannya berkembang sehingga melahirkan bandar dan gosh cst F Fae a Sungai Merah (Vietnam) akhirnya menjadi kerajaan. dan di Lembah Bemant Di lembah sungai tersebut, tanaman utama yang diusahakan | (Perak). ialah padi kerana kawasan itu mendapat bekalan air yang mencukupi untuk penanaman padi sawah, Sementara padi huma | yay basaneman Past pula ditanam di kawasan tanah tinggi atau bukit yang kurang | Paditelah dlusahakan mendapat bekalan air dengan dibuatteres dan relung. Selain padi, | Se™enjak Zaman Neolit : 4 lagi di Asia Tenggara, ini tanaman sampingan yang turut diusahakan oleh masyarakat | perdacarkan jumpaan agraria ialah jagung, pisang, keledek, dan sayur-sayuran. | sekam dan bilan p Masyarakat agraria juga menghasilkan pelbagai jenis rempah | 22b9re2 lanai arkoo seperti cengkih dan lada hitam serta mengumpulkan hasil hutan | dan spit cave seperti kayu gaharu, kapur barus, tanduk, gading, damar, kayu | (Thellanc), Lembah cendana, dan pelbagai jenis buah-buahan. ere Sarang burung dari gua diambil untuk tujuan perdagangan. | Cha (Kelantan), pata 75.Masyarakat agraria turut terlibat dengan kegiatan menangkap ikan di sawah, paya, dan sungai, malah ada juga yang berusaha mendapatkan kulit kura-kura. Selain itu, kegiatan menternak binatang seperti lembu, kerbau, kambing, dan ayam turut diusahakan. Pada tahap awal, pertanian bertujuan untuk menyara diri sahaja, Namun, apabila terdapat Jebihan daripada hasil ternakan dan tanaman tersebut, lebihan itu akan dipasarkan atau dibekalkan untuk memenuhi keperluan penduduk yang tidak terlibat dalam pertanian, khususnya masyarakat bandar atau penduduk kerajaan maritim. Perkembangan pertanian dalam kerajaan agraria turut dipengaruhi oleh pembinaan sistem pengairan yang baik. Contohnya, perkembangan pertanian di Funan dan Angkor adalah disebabkan terdapatnya sistem pengairan yang bersumber dari Sungai Mekong dan Tasik Tonle Sap. - Sistem pengairan yang baik dapat dilaksanakan kerana raja sendiri terlibat dalam pembinaannya. Bahkan kerajaan bertanggungjawab secara langsung dalam pengurusan sistem pengairan tersebut. Contohnya, pada zaman pemerintahan Raja Indravarman I Funan ‘nan walaupun pada hap awal jatah kerajaan agraria tetap! kemudiannya berkembang menjadi kerajaan maritim. Perkembangan ini - dlsebabkan oieh _Kedudukan O¢-20 yang tetletak di muara Sungai _ Mekong dan terlindung daripada tiupan angin dari Teluk Siam, di samping -mempunyai kemudahan plabuhan serta | kemudahan mendapatkan __bekalan minuman dan __ makanan. ‘usul Angkor ip/www. otago.ac.nz/ Anthropoiogy/Angkor! Laman ini memaparkan ‘Ssejatah arkeologinya sorta gambar artitak yang diternui di tapak gall carinya. Peta menunjukkan lokasi kerajaan agraria.( 877 M.). Beliau telah membina sistem pengairan dan baray yang mampu mengairi tanah seluas 12.5 juta ekar. Kesannya, hasil padi dari kawasan tersebut telah dapat menampung keperluan beras |” p37) kerajaan Angkor yang juga merupakan keperluan asas rakyatnya. | Tempat takungan air Kerajaan Angkor merupakan kerajaan agraria yang kuat dan | buatan manusia yang agung yang terletak di Lembah Sungai Mekong. Faktor utama | [[a.’eade msn oun, yang membolehkan kerajaan Angkor menjadi sebuah kerajaan | air ditakungkan supaya agraria yang kuat ialah kedudukannya yang berhampiran dengan | dapat disalirkan pada Tasik Tonle Sap. Air Tasik Tonle Sap ini datang dari Sungai Mekong, | fhongs errerat fe manakala tanah di sekitarnya amat subur dan mempunyai iklim | selain dijadikan air panas lembab sepanjang tahun. Keadaan iklim sedemikian amat | ™inumen. sesuai untuk pertanian khususnya penanaman padi. Kepentingan Tasik Tonle Kerajaan Angkor juga bergantung pada sumber ikan air tawar | 98° 119 ae yang banyak diperoleh dari Tasik Tonle Sap. Malah, Tasik Tonle | memainkan peranan Sap turut menjadi punea air utama untuk mengairi sawah selain | penting kepada kerajaan menjadi punca bekalan air minum. Oleh sebab kawasan Tonle Sap | Aner Meranai berupaya menampung keperluan makanan penduduk yang besar sumber air minuman. jumlahnya, maka, kepentingan dan peranan Tasik Tonle Sap | ? Pade musim nie terhadap penduduk Angkor semakin berkembang. Sungal Makara aah Daripada perbincangan di atas, kita mengetahui bagaimana mengalir ke Tasik Tonle kerajaan agraria pada awalnya bergantung pada sumber alam Renee seperti tanah dan hasil hutan untuk meneruskan kehidupan. | fhenjecisong Dengan kecekalan, masyarakat mereka akhirnya telah dapat Kilometer parsegi. berkembang serta membentuk sebuah kerajaan yang berdikari | ° Pans usm kemaray dan mempunyai sistem pentadbiran yang teratur, Mereka juga Tasik Tonle Sap akan telah berusaha untuk menguasai alam sekitar seperti membina | menjadi subur disebabkan mendapan lumpur yeng subur. Tasik Tonle Sap juga sistem pengairan agar dapat membaiki taraf hidup dan seterusnya berjaya membina rumah ibadat yang terkenal. Jadi, kita boleh s mengambil iktibar bahawa kita juga boleh maju sekiranya ipeenboielies suber ‘ ; ; protein seperti ikan mampu memanfaatkan setiap kumniaan Tuhan dengan sebaik- kepada penduduk baik mungkin dan yang penting kita perlu berusaha dan jangan | __sekitar, mudah berputus asa. Air dari Tasik Tonle Sap dapat dialirkan kekawasan penanaman padi dengan menggunakan terusan dan sistem engairan. ‘Sumber air dari tasik Ini dapat menampung keperiuan penanaman padi bagi menyediakan bekalan boras yang ‘mencukupi untuk penduduk Angkor. seterusnya mengembangkan Peranan kerajaan Angkor, 2Kerajaan Maritim Kerajaan maritim umumnya terletak di lembah sungai di kawasan pesisir pantai dan di kepulauan. Contoh kerajaan maritim yang, utama ialah Langkasuka (Sungai Yarang), Kataha/Chieh-cha /Kedah Tua (Sungai Merbok dan Sungai Muda), Chih-tu(Sungai Kelantan), Stivijaya (Sungai Musi), Mo-lo-yu (Sungai Batang Hari), Kalah (Sungai Takuapa), Fo-lo-an (Sungai Terengganu), Peng-keng (Sungai Pekan,Pahang), dan Tiumah (Pulau Tioman). Peta menurjukkan lokasi Kerajaan maritim i kepulaunn Melayu. Di petempatan ini, pada peringkat awal, anggota masyarakatnya menjalankan kegiatan menangkap ikan dan memungut hasil laut. Petempatan ini kemudian berkembang & menjadi perkampungan nelayan. Ada antara petempatan ini =) Sudut “s, merupakan kawasan pengeluar bijih logam seperti emas dan timah, _Maklumat Apabila kegiatan ekonomi mereka ini membawa hasil yang po giclian portale melebihi keperluan masyarakat setempat, maka, lebihan ini telah Pelabuhanterawal antara | dliperdagangkan di kalangan petempatan tersebut. Dengan itu, ada Babaoe lenis peapuner, | antara petempatan tersebut yang berkembang dengan peranannya membekalkan bahan sebagai tempat berdagang. Perkembangan seterusnya telah fogam tempatan sepert! menjadikan kawasan tersebut pelabuhan pembekal. eral nctareh Rapace Pelabuhan ini mendapat bekalan hasil tempatan, iaitu logam pedagang yang singgah_ | emas dan timah, hasil hutan seperti kayu gaharu, rotan, damar, ~ untuk mendapatkannya. hasil laut dan juga makanan. Pelabuhan pembekal ini telahdisinggahi oleh para pedagang yang mahu mendapatkan bekalan tersebut. Antara pelabuhan pembekal ini termasuklah Jenderam Hilir dan Klang (Selangor), Kuala Berang (Kuala Terengganu), dan Kuala Selinsing (Perak). Daripada pelabuhan pembekal, sesetengah pelabuhan ini telah berkembang dan maju serta mendapat status pelabuhan kerajaan apabila wujud kerajaan di situ. Contohnya Champa, Kedah Tua, Langkasuka dan Srivijaya. Pelabuhan kerajaan ini masih berperanan sebagai pelabuhan pembekal dan tempat berdagang. Pada awainya pelabuhan ini berdagang dengan kawasan yang berhampiran dengannya, contohnya Champa dan Langkasuka. Kedua-duanya berkembang kerana pelabuhannya menjadi tarikan kepada pedagang yang berdagang dari pesisir pantai Teluk Siam, Kemboja, Vietnam, China Selatan, hingga ke India dan Barat, Pelabuhan kerajaan seperti Kedah Tua dan Srivijaya yang terletak di Selat Melaka dan Selat Sunda telah menjadi kawasan. perdagangan yang amat strategik. Ini adalah kerana kedudukannya di laluan perdagangan di antara China dan India telah menyumbang kepada perkembangannya menjadi pelabuhan entrepot apabila menjalin hubungan dagangan dengan kerajaan besar seperti China dan India. Pelabuhan ini memperdagangkan hasil buminya seperti logam, hasil hutan dan laut, serta hasil dari kerajaan lain yang dibekalkan kepadanya. Logam emas dan timah telah menarik pedagang asing ke pelabuhan kerajaan ini, menyebabkan Semenanjung Tanah Melayu dan Sumatera dikenali sebagai Suvarnadvipa (Semenanjung Emas) dan Suvarnabhumi (Bumi Emas). Dalam catatan Yunani oleh Ptolemy terdapat nama Golden Khersonese yang memberi makna Semenanjung Emas. Bukti-bukti itu menunjukkan bahawa orang India dan Yunani telah mengetahui bahawa Semenanjung Tanah Melayu merupakan kawasan yang, kaya dengan emas sejak awal abad Masihi lagi. Ciri lain kerajaan maritim juga dapat dilihat pada penduduknya. Penduduk kerajaan maritim terdiri daripada orang tempatan, orang laut, dan pedagang luat. Jadi, mereka telah menggunakan lebih daripada satu bahasa. Namun begitu, bahasa perhubungan masyarakat maritim ialah bahasa Melayu yang telah menjadi bahasa perhubungan atau lingua franca di Asia Tenggara. Penggunaan bahasa Melayu di Asia Tenggara sebagai bahasa perhubungan telah lama berlaku, Keadaan ini adalah kerana pada zaman kerajaan awal, orang Melayu merupakan pelaut, pedagang, dan peneroka yang terulung di Asia Tenggara. Oleh sebab orang Melayu mempunyai pelabuhan yang lengkap dengan pelbagai kemudahan serta kedudukannya yang strategik, petempatan mereka akhirnya muncul sebagai kuasa politik seperti Champa dan Srivijaya. Tahukah * Anda? Pelabuhan kerajaan Pelabuhan yang asalnya merupakar pelabuhan pembekal totapi kemudiannya menjadi pelabuhan kerajaan apabila petempatan tersebut - berkembang dan menjaci sebuah negeri. Pelabuhan entrepat Pelabuhan entrepot ialah pelabuhan yang Q berperanan membekalkan hasil tempatan dan hasil kawasan takluknya kepada pedagang antarabangsa yang berdagang di pelabuhannya. Pelabul ini juga berperanan membeli barangan daripada pedagang antarabangsa dan mengedarkannye kepada pedagang yang datang dari pelabuhan sekitarnya dan kawasan takluknya. Lingua franca 2 Bahasa yang dituturkan secara meluas dan kerajaan awal di Asi Tenggara, bahasa Mé ituturkan dalam urusar perdagangan. Bahkan perkembangannya juga dapat dilhat pada beberapa tinggalan arkeclogi seperti batu bersurat di Sriviaya pada abad ketujuh hingga ketiga belas Masihi yang menggunakan bahasa Melayu. bta 79Perkembangan kerajaan maritim juga didorong oleh semangat masyarakatnya untuk meneroka dan berdagang dengan masyarakat di luar kawasannya. Mereka mampu belayar untuk berdagang ke kawasan yang jauh kerana mempunyai kemahiran membuat perahu dan kapal layar. Perahu yang dibina digunakan untuk perdagangan jarak dekat. Sementara kapal layar digunakan untuk perdagangan jarak jauh. Selain itu, mereka juga mengetahui kaedah untuk menuju ke sesuatu tempat berpandukan bintang di langit. Pada hari ini, kita masih dapat melihat warisan tradisi pelayaran masyarakat Asia Tenggara, iaitu perahu atau kapal layar yang besar seperti kapal orang Bugis. Tinggalan perahu layar abad kelima dan zaman-zaman selepasnya dapat kita lihat di Muzium Pekan, Pahang. Antaranya termasuklah perahu abad kelima Masihi yang dijumpai di Kuala Pontian, Pahang, dan juga tinggalan perahu abad ke-18 yang ditemui di Kuala Ketil, Kedah, yang kini dipamerkan di Muzium Arkeologi Lembah Bujang, Kedah. Gani (a cn) mernayjdiont antara kepingan kyu yang meruppakan sebahagian daripnda tinggalan perahu yang dijumpai di Kuala Pontian, Pahang, pada tahun 1926. ‘Sumber: Nik Hassan Shuhaimi Nik ‘Abdul Rahman (ed.), 1998, The Encyclopedia of Tinggalan peraiu layar yang telah dibina sermula itu dipamerkan Singepoe: Eats Dir i Micaion Nagar, Mill. Pekars, Pahang. Walau bagaimanapun, kita tidak seharusnya hanya berbangga mempunyai keturunan yang mahir dan berani melayari lautan Iuas beberapa abad lalu atau mempunyai bahan tinggalan sejarah yang boleh dilihat di muzium. Yang lebih penting daripada itu ialah generasi sekarang seharusnya mempunyai semangat meneroka. Tradisi pelaut itu harus dihayati agar aktiviti ekonomi kita pada zaman moden ini dapat dipelbagaikan. Generasi muda harus berani menceburi bidang perdagangan laut malah bercita-cita menghidupkan kembali kegiatan dan kegemilangan lampau dalam bidang pelayaran dan perdagangan maritim. Stivijaya dari abad ketujuh Masihi hingga abad ke-13 Masihi merupakan kerajaan maritim terulung di Asia Tenggara. Antara ciri kerajaan maritim Srivijaya termasuklah memiliki bala tentera laut yang besar dan yang dianggotai oleh pelbagai golongan rakyat termasuklah orang laut. Fungsi tentera laut itu adalah untuk mengawal perdagangan di Selat Melaka dan mengawal keselamatan kerajaan. Oleh sebab pelabuhannya yang baik dan kedudukannya yang strategik di Selat Melaka, Srivijaya telah menjadi tempat persinggahan kapal yang berdagang di antara India dan China. Di pelabuhan ini terdapat BO tamacun Avat aio Tenggarahasil dan barangan untuk perdagangan antarabangsa yang dibekalkan oleh kawasan pemerintahannya dan wilayah taklukannya. Dengan itu, Srivijaya telah berperanan sebagai kuasa maritim utama di Asia Tenggara. Menurut catatan I Tsing pada tahun 671 M., pelabuhan Srivijaya turut dikenali_ kerana mampu menghasilkan kapal besar. Sebuah lagi kerajaan maritim yang disebut dalam sumber dari China dan India ialah Kedah Tua (Chieh-cha/ Kataha) yang terletak di Lembah Bujang. Kerajaan ini berkembang antara abad kelima hingga ke-13 Masihi. Kemunculan kerajaan Kedah Tua mempunyai kaitan dengan kerajaan Srivijaya. Bahkan Srivijaya dan Kedah Tua pernah* disebut secara bersamaan dengan nama Shih- — eee Hi-fo-shi/Kataha pada zaman Peta lokasi Srivijaya dan empayar Srivijaya. kebangkitan Kedah Tua. Kerajaan ini telah menjadi pelabuhan entrepot sejak abad kelima Masihi lagi. Kerajaan Srivijaya yang Bia muncul pada abad ketujuh Masihi turut mempengaruhi peranan oS Maklumat Kedah Tua_sehingga abad ke-13 Masihi. Kerajaan Kedah Tua terletak di Sungai Mas dari abad kelima hingga abad ke-11 Masihi sebelum beralih ke lembah Sungai Bujang dari abad ke-11 Masihi hingga abad ke-13 Masihi. Pada abad kelima hingga abad ke-10 Masihi, penduduk Kedah Tua menganut agama Buddha danselepas | cnieh-cha abad ke-11 Masihi, mereka menganut agama Hindu pula. Ini | Sebutan dalam bahasa dibuktikan dengan tinggalan candi berunsur Hindu dan Buddha | China yang morujuk paca yang berjumlah sekitar sembilan buah yang telah dibina kembali hasil daripada penyelidikan arkeologi dan penemuan arca Hindu- Buddha, Di sebelah utara kerajaan Kedah Tua ialah kerajaan Kalah yang terletak di Sungai Takuapa. Kedah Tua juga merupakan pelabuhan dan kerajaan yang tertua di pantai barat Semenanjung Tanah Melayu. Bukti peranannya sebagai pelabuhan entrepot scbelum Melaka adalah berdasarkan jumpaan tembikar China yang dihasilkan pada Zaman Dinasti Tang, iaitu pada abad ketujuh Masihi, Zaman Dinasti Song pada abad ke-10 Masihi, dan Zaman Dinasti Yuan pada abad ke-10 Tembikar Qing Pai. bats 81 Shit-t-fo-shi = Sebutan untuk Sriviaya berdasarkan seoutan China. a