JU DRUGA GIMNAZIJA U ZENICI

Drutveni smjer
Predmet: Socijologija

MATURSKI RAD
Terorizam i organizovani kriminal

Uenik/ca:
Profesor/ica:
__________________________
Lejla Koluh, IV3
Prezime

_________________________
Amra

Zenica, januar 2016.

Terorizam i organizovani kriminal

SADRAJ
1. Uvod................................................................................................................ 3
1. Pojam i nastanak terorizma........................................................................4
2. Ciljevi terorizma............................................................................................ 6
3. Uzroci nastanka terorizma..........................................................................8
4. Suprostavljanje terorizmu...........................................................................9
5. Pojam i definicija organizovanog kriminala...........................................12
6. Oblici ispoljavanja organizovanog kriminala.........................................14
7. Terorizam kao oblik organizovanog kriminala.......................................16
8. Zakljuak...................................................................................................... 17
9. Literatura..................................................................................................... 18

1.Uvod
2

Terorizam i organizovani kriminal

Nasilje poznato kao terorizam je prisutan od davnina, a danas je rasprostranjeno u
itavom svijetu i predstavlja najsuroviji oblik sile u meunarodnim odnosima. Danas u
svijetu nema drave koja u veoj ili u manjoj mjeri nije izloena raznim oblicima
terorizma, motivisanog razliitim idejama interesima i ciljevima. Jaanje teroristikih
aktivnosti tokom poslednjih godina dovelo je do toga da terorizam postane najvee
svjetsko zlo i jedan od najaktivnijih i nerjeivih problema savremenog svijeta.
Teroristiki napadi avionima bombama na Svjetski trgovinski centar u Njujorku i
zgradu Pentagona u Vaingtonu 11. septembra 2001. godine, do najnovijih
teroristikih dejstava irom svijeta, potvruju injenicu da je terorizam u stalnoj
ekspanziji i predstavlja neunitiv problem savremenog ovjeanstva.
Organizovani kriminal je vrsta nezakonite radnje u kojem postoji organizacijska
struktura slina korporaciji ili udruenju. Osnovi cilj organizovanog kriminala je
sticanje materijalne koristi ili dohotka. Primjeri kriminalnih organizacija su: talijanska
mafija, japanske Jakuze, pirati, itd. Dohotak se stie prodajom droge, prostitucijom,
krijumarenjem oruja, vercom, piratsvo u muzici i filmovima, pornografiji, trgovanje
sa zemljama pod embargom i ostalim zabranjenim radnjama.
Organizovani kriminal je uspjean u eksploataciji trita i potranje koja postoji u
nekoj zemlji i koja se ne mogu zadovoljiti zbog restriktivnih zakona i regulacijama
koje trenutno postoje. Organizovani kriminal zanima se za ona trita u kojima je
profit enorman u odnosu na ulaganja, i radi zatite trita i poslovanja kriminalne
organizacije pribjegavaju nezakonitim postupcima: kraom, otmicom, liavanje
ivota, ucjenom, mitom, itd.

1.Pojam i nastanak terorizma

3

Terorizam i organizovani kriminal

Rije terorizam (terrorism), nastao je od latinske rijei terror ili strah, a pojam
terorizam je doktrina i metod borbe za odreene ciljeve sistematskom upotrebom
nasilja.1 To znai da je teror vladavina nasilja, a terorizam kao ideologija je krajnji
metod borbe za ostvarivanje politikih ciljeva putem nasilja i ucjena.

Dakle, izvorno znaenje pojma terorizam odnosi se na dravu kao poinioca

teroristikih akata i na graane kao rtve. Iako se pod terorizmom podrazumijeva
unaprijed smiljeno i organizovano nasilje u politike svrhe kojim pokuava da se
zastrai i slomi otpor onoga protiv koga se primjenjuje, u nauci ne postoji
opteprihvaena definicija tog pojma zbog postojanja brojnih subjektivnih razloga,
prvenstveno zbog razliitog pristupa definiciji objekta i subjekta terorizma.
U savremenom politikom reniku, pojam terorizam prvi put je popularno upotrijebljen
60-tih godina djelovanjem pripadnika IRA-e u Sjevernoj Irskoj, ETA-e u paniji.
Savremeni terorizam nastao je u Evropi i prenio se prvo na Latinsku Ameriku, Bliski
istok, a zatim na ostatak svijeta, prilagoavajui se istorijskim i nacionalnim
karakteristikama i tradicijama.
Terorizam sa pojavom njemakog faizma dobija sasvim novu dimenziju, u obliku
novih formi i metoda djelovanja nacistikog pokreta. Era faizma je karakteristina
za pojavu dravnog terorizma u Italiji, paniji a posebno u Njemakoj.
Poslije II svjetskog rata, usled izraenih narastanja drutveno-politikih sukoba u
svijetu, terorizam kao ideologija poprimila je svjetske razmjere (posebno od 60-tih
godina), koristei metod nasilja kao ekstremni oblik borbe za ostvarivanje politikih
ciljeva. U pojedinim regionima svijeta (Juna Amerika, Indokina, Afrika), posebno su
bili izraeni nacionalni i politiki pokreti koji su raspolagali sa gerilskim snagama u
borbi za slobodu protiv kolonijalne vlasti i autokratskih reima u odreenim zemljama.
I pored sve vee prisutnosti terorizma u svijetu i dalje su prisutni dvojni standardi
pristupu i klasifikaciji terorizma.
Takav odnos prema terorizmu su nastavile velike i mone drave zapada posebno
SAD, rukovodei se prvenstveno sopstvenim interesima. Klasian primjer za to je
odnos SAD kao najvee vojno-ekonomske i politike sile prema terorizmu albanskih
1 Politika enciklopedija, Savremena administracija Beograd, izdanje 1975
2 Mala enciklopedija, Prosveta Beograd, izdanje 1986
4

Terorizam i organizovani kriminal

separatista na Balkanu, gdje su pripadnike albanske teroristike organizacije OVK
prikazali kao borce za slobodu, dok su na primjer pripadnike Kurdistanske radnike
partije u Turskoj prikazali kao teroriste.
Poto se nije mogla donijeti opteprihvatljiva definicija terorizma na osnovu optih
karakteristika, fenomen terorizma moe se svesti pod pet elemenata: politika
priroda akta terorizma, nasilje, izazivanje straha kod protivnika, uticaj na iru okolinu i
nepredvidljivost akta terorizma.
Terorizam nije samo najgrublji oblik nasilja, ve planski sveobuhvatan i kontinuiran
sukob najee izmeu destruktivnih subjekata i aktuelne vlasti unutar jedne drave
ali i izmeu drava, u kojem napada usklaen nenaoruanim i veinom oruanim
djelatnostima nastoji da kod napadnutog izazove strah, zbog kojeg e pristati na
politike ustupke, odnosno da ga potini svojoj volji.

Slika 1. Teroristiki napad na WTC 11.rujna 2001. godine

2.Ciljevi terorizma

Terorizam i organizovani kriminal

Terorizam obino ima za cilj da zastrai ili prisili dravni subjekt (vladu, pojedine
grupe ljudi, pojedince) i tako objekat napada ispuni traene zahtjeve koji mogu biti
politike, drutvene ili materijalne prirode. S obzirom na to da je terorizam sloena
aktivnost u funkciji namjernog izazivanja straha kod graana ili naruavanja
autoriteta drave, nosioci terorizma raznim metodama djelovanja ele da postignu
konkretan cilj.
Politika svrha terorizma je djelovanje na volju dravnog ili meunarodnog politikog
subjekta nasilnim psiholokim i fizikim efektima, u cilju ostvarivanja odreenih
politikih interesa i ciljeva.

U sutini, teroristi iroj javnosti ele dokazati da su

primorani da tako surovo djeluju jer dravni aparat nema sluha za njihove zahtjeve i
time pokazati da su oni rtve. Tako komuniciraju s jedne strane sa masom a sa druge
strane sa zvaninim dravnim aparatom, pokuavajui se staviti na nivo ravnopravne
pregovarake pozicije u ispunjavanju svojih zahtjeva, uglavnom politike prirode.
Ovom strategijom djelovanja teroristi ele dovesti dravni subjekat u poziciju
poputanja i time pokazati iroj javnosti njegovu nemo i nesposobnost u rjeavanju
situacije.
Terorizam u naelu djeluje prema Vajtovoj 3 doktrini nude, koja znai da teroristika
organizacija na izvravanje teroristikog akta kree tek kada su iscrpnjene sve
mogunosti ostvarivanja ciljeva politikim sredstvima i procijeni da nema alternative
reavanju cilja nasilnim putem. To znai, da u situacijama u kojima strane u
politikom konfliktu nemaju naina da rijee spor na uzajamno zadovoljavajui nain
a posebno kada je jedna strana drastino nadmonija, onda slabija strana pribjegava
terorizmu u cilju ostvarivanja svojih ciljeva i interesa. U toj situaciji slabija strana
poto nema silu i mo kao politiko sredstvo ubjeivanja, pribjegava upotrebu
terorizma bez alternative kao jedino politiko sredstvo, sa Makijavelistikim
razmiljanjem da cilj ne bira sredstvo.
Psiholoki efekti teroristikog ina znatno nadmauju njegove fizike uinke. Strah je
namjeravani efekat, a ne usputni produkt terorizma. Sa strahom se poveava ukupan
efekat teroristikog akta i time neposredno djeluje na objekat terorizma.

3 Johnantan R. White, ameriki politiki teoretiar koji je u svojoj knjizi

Terorizam, izdanje 2002. godine, najstudioznije obradio savremeni problem
terorizma.
6

Terorizam i organizovani kriminal

Reakcija javnosti na teroristiki akt moe biti u dijapazonu od krajnjeg oduevljenja
do osude i najdubljeg gnuanja. U svakom sluaju terorizam nikoga ne ostavlja
ravnodunim.
Nepredvidljivost terorizma je u svojoj sutini jedna od glavnih karakteristika u
izvoenju teroristikih akcija i dejstava. Zato teroristike organizacije posebno vode
rauna na neprdvidljivom izboru objekta, naina i vremena izvoenja teroristikih
dejstava. Pod ovim uslovima ostvaruju poetnu prednost u odnosu na dravne
subjekte, to je u sutini glavna prednost i klju dosadanjeg uspjeha terorista u
izvoenju teroristikih akcija.
Cilj ovakve teroristike strategije je ostvarivanje meunarodne politike osude i
naruavanja meunarodnog ugleda zemlje do izolacije i ispoljavanja pritisaka i
ucjena od strane velikih sila i meunarodnih vojno-politikih i ekonomskih faktora 4.

3.Uzroci nastanka terorizma

4 Ovakav teroristiki scenario je sproveden na KiM od strane albanske teroristike

organizacije OVK. Teroristika strategija OVK je sprovedena uz potpunu politiku i
logistiku podrku meunarodnih centara moi, na elu sa SAD i CIA. Kontinuiranim i
dobro sihronizovanim teroristikim aktivnostima terorista, neadekvatno je reagovao
odbrambeni sistem SRJ, prevashodno angaujui neadekvatne klasine vojne jedinice, jer
policijske snage nisu bile dovoljne ni sposobne da adekvatno odgovore na teroristike
aktivnosti.

Terorizam i organizovani kriminal

Uzroci savremenog terorizma su vrlo nejasni to predstavlja najvei problem za
globalnu borbu protiv terorizma. Uzroci terorizma se hrane nagomilanim i veoma
dubokim protivurenostima (klasnim, vjerskim, politikim), neprihvatljivim
uslovima ivota kao i neostvarenim ambicijama odreenih drutvenih grupa.
Terorizam mogu podstai: ekonomske i socijalne razlike unutar drava;
nacionalna neizvjesnost odnosno ekstremni nacionalizam i ovinizam; kolonijalna
i nekolonijalna nezavisnost; narjeena etnika struktura i granice drave; vjerska
zastranjenost kao i neostvarene politike ambicije.
Uzroci terorizma mogu biti i: krutost sistema, zakona, propisa: osjeaj
ugroenosti; osjeaj krivice i manje vrijednosti; osjeaj beskorisnosti itd. 5
Ekonomski uzroci terorizma su najmanje podloni bilo kakvim procjenama. Do
nedavno je terorizam bio najizraeniji u siromanim regionima, ali to vie nije
pravilo. Ekonomski uzroci terorizma su raznovrsni i sloeni pa ih je veoma teko
kontrolisati.
Uzroci ugroavanja predstavljaju pojave i procese koji svojom kombinacijom
dovode do terorizma, kao negativne drutvene pojave. Oni podrazumjevaju
objektivno postojanje onih drutvenih stanja i odnosa, koja se mogu utvrditi, i koji
kao takvi, dovode do pojave terorizma. Istraivanje uzroka terorizma mogue je
samo na osnovu svestranog ispitivanja stanja u svakom drutvu i datom vremenu,
koje mora biti kvalitativno upeatljivo, da bi se terorizam mogao tumaiti kao
znaajni drutveni fenomen, sa dozom simptomatine drutvene pojave.
Meutim, s obzirom na to da trenutno nema konsenzusa o pojmu terorizma,
nema ni saglasnosti o uzrocima koji dovode do pojave terorizma. Razliiti autori
utvruju razliite uzroke terorizma, u skladu sa svojim shvatanjima pojave
terorizma, koja su esto dijametralno razliita.

4.Suprostavljanje terorizmu

5 Whittaker, D.J.; The Terrorism Reader, London, Routledge, 2001.

8

Terorizam i organizovani kriminal

Nasuprot terorizmu kao kriminalnoj djelatnosti koja ne obuhvata samo oruano
djelovanje ("dejstva") stoje raznovrsne aktivnosti drutvene zajednice, prije svega
drave na eliminisanju uzroka mogue teroristike aktivnosti, ali i organizovanju i
djelovanju snaga odbrane u suprotstavljanju ispoljene teroristike djelatnosti. Prilikom
organizovanja protivteroristike djelatnosti treba polaziti od terorizma kao procesa, u
kome postoje veze i odnosi izmeu elemenata procesa: uzroci - nosilac - cilj - rtve posljedice.
Preduslov uspjenog suprotstavljanja teroristikim dejstvima jeste poznavanje
moguih uzroka terorizma. Otklanjanje svih uzroka koji uslovljavaju pojavu terorizma
praktino je nemogue, zbog toga to su oni mnogobrojni, razliiti, pa i nepoznati.
Pojedine drave odbijaju da priznaju njihovo postojanje. Pored toga ne postoji opta
saglasnost o definiciji i karakteristikama terorizma. Sve to kao rezultat daje razliite
vrednosne sisteme u razliitim drutvima.6
Veoma vano je angaovanje svih drutvenih struktura, ako je rije o jednoj zemlji,
odnosno ukljuivanje svih meunarodnih subjekata (drava) razliitih politikih i
ekonomskih sistema a koji e se zalagati za postepeno mjenjanje postojeih
meunarodnih odnosa7 jer i u njima lee uzroci terorizma (pre svega meunarodnog).
Takoe, bitni uslovi uspjenog suprotstavljanja svakom terorizmu jesu ekonomska i
politika stabilnost drutvenog sistema, priznavanje i potovanje (jednak tretman)
svih graanskih i etnikih prava graana i etnikih zajednica.

U naelu suprotstavljanje terorizmu obuhvata:

a) preventivne mjere;
b) represivne mjere;
c) borbene aktivnosti I protivteroristika dejstva.

a) Preventivne mjere obuhvataju:

6 Radoslav Gainovi, Kako protiv terorizma, Mladost, Beograd, 1996.g, str.

135.
7 Isto, str. 136.
9

Terorizam i organizovani kriminal

- vaspitno-obrazovne:

razvijanje

bezbjednosne

kulture

kod

najirih

slojeva

stanovnitva, patriotizma, rasne, etnike i socijalne tolerancije i zajednitvo, sticanje

saznanja o metodama i sredstvima koje koriste teroristi i sl. ;
- normativno-pravne: donoenje potrebnih zakona kojima se inkriminiu teroristiki
akti, usvajanje meunarodnih konvencija o spreavanju razliitih oblika terorizma;
- organizacione: formiranje odgovarajuih slubi, organa i jedinica za borbu protiv
teroristikog djelovanja;
- preventivne policijske i kriminalistike (taktiko-tehnike) mjere: evidencija
kriminalnih lica i njihova identifikacija, evidencija, kontrola nad prometom i
korienjem oruja izvan vojske i policije, oruja i MES, spreavanje falsifikovanja
novca i dokumenata, kontrola komunikacija i graninih prelaza, evidencija motornih
vozila, spreavanje prometa opojnih droga;
- psiholoko-propagandne: razotkrivanje sutine politikog karaktera teroristikih
organizacija, razvijanje uvjerenja u sposobnost i efikasnost drutva, drave i snaga
odbrane u suprotstavljanju teroristima, izrada i dostavljanje sredstvima javnog
informisanja, meunarodnim vladinim i nevladinim organizacijama, informacija o
teroristima i njihovoj kriminalnoj aktivnosti i dr.;
- bezbjednosne mjere: fiziko i tehniko obezbeenje i zatita vitalnih objekata,
najvanijih

dravnih

rukovodilaca,

masovnih

skupova

manifestacija,

kontraobavetajna zatita i dr.;

- administrativne mjere: oduzimanje pasoa i sl.
b) Represivne (neborbne) mjere - represivne policijske mjere: hapenje lica
osumnjienih za terorizam, racije, blokade, ogranienje kretanja na odreenom
prostoru, izolacija, razbijanje separatistikih demonstracija i trajkova;
- kazneno-pravne mjere: krivino gonjenje lica optuenih za terorizam.

c) Borbene aktivnosti dejstva

10

Terorizam i organizovani kriminal

Obuhvataju borbena dejstva organa i jedinica Ministarstva unutranjih poslova (MUPa), odnosno policije i Vojske. Tu spadaju razoruavanje naoruanih terorista,
oslobaanje zadranih talaca, "ienje" terena od teroristikih bandi, napadi na
uporita pobunjenika i centre za obuku, oruane vojnopolicijske akcije veih razmjera
protiv veih naoruanih teroristikih bandi na veem prostoru. U borbene aktivnosti
mogu se svrstati i akcije uzvraanja silom kada je re o meunarodnom terorizmu,
kao odgovor na teroristike akcije koje dolaze sa teritorije drugih drava (napadi
avijacijom i specijalnim snagama na objekte i uporita terorista i sl.).
Da bi suprotstavljanje teroristikim dejstvima bilo efikasno neophodno je da se
organizuje kao sistem. U principu postoje dva modela odbrane od terorizma:
autonomni i koalicioni i u perspektivi proireni koalicioni model. 8 Autonomni model
predstavlja prioritetno oslanjanje na sopstvene mogunosti. I kod koalicionog modela
oslanjanja

na

sopstvene

mogunosti

predstavlja

osnovu,

ali

uz

njegovo

prilagoavanje i naddravnim (nadnacionalnim) zahtjevima koalicije (saveza).

5.Pojam i definicija organizovanog kriminala

8 Mr Milan Mijalkovski, Odbrana od terorizma, Vojno delo, br. 6/96, str. 38.
11

Terorizam i organizovani kriminal

Definiciju pojma organizovanog kriminala kao kriminalistikog pojma je vrlo teko
dati, a da se ne nabrajaju njegova obiljeja koja ga karakteriu. Bez pretjerivanja
moemo rei od momenta kada je prvi upotrijebljen izraz organizovani kriminal,
jedan je od najkontroverznijh pojmova kojim se operie u humanitarnim naukama.
Njegovo porjeklo nas vodi u Englesku s poetka 18. vijeka kada je djelatnost jedne
bande kradljivaca na ijem se elu nalazio Jonathan Wild nazvana upravo tim
imenom. Kriminalnih bandi bilo je i ranije, ali ova je pokazala neke specifinosti: Wildovi ljudi su prvo krali stvari, da bi ih ''gazda'' kasnije pronalazio i vraao vlasnicima uz
veliku naknadu, u protivnom, prodavao ih je preko svoje mree ne samo u Engleskoj,
nego i u Francuskoj, Holandiji, Belgiji. Wild je imao zatitu tadanjeg engleskog kralja
George-a Prvog i tek kada je ovaj umro, biva optuen i objeen 24. maja 1729.
godine. Tako je djelatnost jedne bande koja je kriminalne delatnosti obavljala kao
biznis, sa meunarodnim vezama i pod zatitom najvie vlasti dobio naziv
''organizovani kriminal'', da bi se kasnije ovaj izraz poeo upotrebljavati u
najrazliitijem kontekstu, to esto stvara veliku konfuziju.
Dananje stanje organizovanog kriminala ini borbu protiv te drutveno patoloke
pojave vrlo sloenom i tekom. Organizovani kriminal ima svoju specifinu
fizionomiju, vieslojnost, prirodu i intenzitet njegove drutvene opasnosti. Naravno,
kako se mjenjaju opte prilike u svijetu, sam nain ivota i mnoge druge drutvene
promjene tako se mijenja i pristup ovom problemu.
Drutvo na kraju 20. i poetku 21. vijeka suoava se sa kriminalom takve vrste i
intenziteta koji poprima apsolutno alarmantne razmjere. Ovo naroito pogaa drave
koje nemaju stabilnu ekonomsko-politiku situaciju, odnosno zemlje u tranziciji tzv.
Zemlje treeg svijeta. Za organizovani kriminal dravne granice ne predstavljaju
prepreke, tako da on predstavlja i globalni problem. Kako globalizacija utie na sve
segmente ivota, tako utie i na organizovani kriminal koji koristi trenutnu situaciju
prelazei granice, izlazei iz okvira drave i postaje globalni transnacionalni problem
u kojem gotovo da nema drave koja nije obuhvaena ovim problemom.
Teroristiki napad na Sjedinjene Amerike Drave 11. septembra 2001. godine je
razotkrio da su terorizam, korupcija i podmiivanje instrumenti organizovanog
kriminala koji prijeti da poprimi planetarni znaaj, i da ugrozi opstanak ovjeka,

12

Terorizam i organizovani kriminal

ekonomije i ivotne okoline, kao i osnovana dostignua i vrijednosti ljudske
civilizacije.
Konvencija protiv transnacionalnog organizovanog kriminala koja je potpisana u
Palermu 2000. godine sadri definiciju grupe za organizovani kriminal u kojoj se
navodi: '' to je grupa koja se sastoji od tri ili vie lica, koja postoji jedno izvjesno
vrijeme i koja djeluje sa ciljem izvrenja jednog ili vie ozbiljnih krivinih dela, radi
neposrednog ili posrednog ostvarivanja naune ili neke druge materijalne koristi. " 9
Organizovani kriminal se moe opisati kao oblik vladavine nezakonitog trita. U biti,
radi se o kriminalcima pojedincima koji rade u mreama i koji djeluju na legitimnom i
nelegitimnom tritu.'' Organizovani kriminal je vrsta bezakonite radnje u kojem
postoji organizacijska struktura slina korporaciji ili udruenju '' 10. Osnovni cilj
organizovanog kriminala je sticanje materijalne koristi ili dohotka. Primjeri kriminalnih
organizacija su: TALIJANSKA MAFIJA, JAPANSKE JAKUZE, PIRATI itd. Dohodak se
stie prodajom droge, prostitucijom, krijumarenjem oruja, vercom, piratstvo u
muzici i filmovima, pornografiji, trgovanje sa zemljama pod embargom i ostalim
zabranjenim radnjama.

Slika 2.
Ilustracija ( izvor: klix.ba)
9 Konvencija UN-a protiv transnacionalnog kriminala, Palermo 2000. godine
10 www.bs.wikipedia.org
13

Terorizam i organizovani kriminal

6.Oblici ispoljavanja organizovanog kriminala

Organizovani kriminal tei da se permanentno razvija i nastoji da uspostavi ili uvrsti
ve postojee veze sa odreenim organima koji e mu garantovati vei stepen
sigurnosti i proirenje polja kriminalistike djelatnosti kroz pojedine oblike legalnog
poslovanja. Zbog toga postoji opasnost da i oni vidovi organizovanog kriminalnog
djelovanja, koji nisu uspostavili vezu sa dravom i njenim organima, prerastu u oblike
organizovanog kriminala. Zbog nedostatka artikala, ili usljed dejstva sive eknomije,
previsoke cijene u legalnoj prodaji, graani (potroai) su primorani da kupuju na
crnom tritu.
Prisustvo ''sive ekonomije'' u veem obimu, u odreenom smislu, predstavlja povoljan
uslov za pojavu organizovanog kriminala, a ukoliko pojedine forme organizovanog
kriminala ve postoje onda nastoji da uspostavi potpunu kontrolu nad svim tokovima
''sive ekonomije'', posebno onih koji donose profit. Smanjenju ''sive ekonomije'' mogu
doprinijeti odgovarajue ekonomske i pravne mjere, koje bi bile usmjerene na
otklanjanje njenih uzroka i pojaanu primjenu adekvatnih represivnih mjera u sklopu
otkrivanja krivinih djela i njihovih uinilaca i stroije kaznene politike.
''Siva ekonomija'' u svojoj ekspanziji vjeto se povezuje sa odgovarajuim oblicima
organizovanog kriminala. Pored pojedinaca, preduzea, organizacija i

grupa kao

subjekt ''sive ekonomije'' moe se pojaviti i drava, bilo svojim pasivnim odnosom
prema nekim vidovima ''sive ekonomije'', ili kao aktivan subjekt konkretne djelatnosti.
''Siva ekonomija'' nije pratilac naeg vremena, ve je pratilac svih ekonomskih
sistema. '' Siva ekonomija podrazumijeva one ekonomske djelatnosti pojedinca
grupa ili organizacija, nad kojima legalna dravna vlast nema kontrolu. Ovim
djelatnostima pripadaju ilegalno privreivanje, raznovrsne novane transakcije, koje
nerjetko imaju legalnu formu, ali je sutina da se nad njima ne ostvaruje propisana
kontrola i po tom osnovu drava ne zahvata ili delimino zahvata dadbine koje bi joj
inae pripadale''11. ''Siva ekonomija'' i organizovani kriminalitet ispoljavaju se u vidu

11M., Bokovi. (1998). Organizovani kriminalitet. (I deo). Beograd, Policijska

akademija. str. 16.
14

Terorizam i organizovani kriminal

''pranja novca'', gdje se opet dolazi do izvrenja odreenih krivinih djela iz oblasti
privrednog kriminala.
U sklopu globalnih uslova koji pogoduju nastanku i razvoju organizovanog kriminala,
treba istai one pojave koje su u direktnoj vezi sa organizovanim oblicima kriminalne
djelatnosti, naroito u oblasti opeg i privrednog kriminala:
ratno okruenje,
ekonomska blokada odnosa sa susednim dravama,
prekid ekonomskih odnosa sa susednim dravama,
inflacija koja se ispoljava u razliitom intenzitetu,
vlasnika transformacija i privatizacija drutvene svojine,
smanjena proizvodnja i ponuda proizvoda,
niska primanja i pad standarda,
nezaposlenost,
''siva ekonomija'' i ''crno trite'',
nekonvertibilnost domae valute,
monopolistiki poloaj velikih poslovnih sistema i dr. preduzea,
smanjena kredibilnost banaka,
pekulativno ponaanje,
tenja bogatih i dunika za devalvacijom, prvih da bi uveali vrijednost
kapitala, a drugih da bi obezvredili dugovanja.
Svi navedeni faktori u razliitom obimu omoguuju nastojanje i razvoj novih oblika
kriminala i doprinose njegovom prerastanju u organizovani kriminal. Kada govorimo o
vezi organizovanog kriminala sa organima vlasti i dravnim organima, ne moe se u
svakoj situaciji i initi odgovornom drava za nastale uslove koji pogoduju nastanku i
razvoju organizovanog kriminala. Mnogi uslovi nastali su voljom monih i
neodgovarajuih pristupa u rjeavanju ekonomskih, sigurnosnih i drugih problema u
drutvu.

15

Terorizam i organizovani kriminal

7.Terorizam kao oblik organizovanog kriminala

Razni oblici teroristikih djelatnosti prisutni su u mnogim zemljama svijeta i
karakteriu ih organizovanost, obuenost, opremljenost, brutalnost i nehumanost.
Terorizam je prisutan u svim drutveno-politikim sistemima i u svim fazama razvoja
drutva. Terorizam je akt organizovane subverzivne djelatnosti i svrha mu je
izazivanje straha, panike i nesigurnosti kod ljudi s ciljem nastupanja opasnosti za
sigurnost zemlje. Terorizam je doivio izvjesnu transformaciju. Sve vie se ispoljava
kao oblik organizovanog kriminala, emu su doprinijeli razvoj i dostignua prirodnih i
tehnikih nauka.
Savremeni terorizam kao vid organizovanog kriminala, tei da ostvari odreene
politike, finansijske, vojne i druge ciljeve od otmica aviona, diplomatskog osoblja i
lica iz viih politikih, pravosudnih, policijskih i privrednih struktura, i ubacivanjem
dobro pripremljenih teroristikih grupa na teritoriju druge zemlje, u cilju ostvarenja
planiranih ciljeva. Prostorno djelovanje kriminalne teroristike aktivnosti ne poklapa
se sa teritorijom drave koja je u sprezi sa kriminalnom teroristikom organizacijom.
Ova sprega omoguava realizaciju teroristikih akcija na prostorima druge drave.
Terorizam kao oblik organizovanog kriminala, podrazumeva postojanje dobro
organizovane i strukturisane kriminalne organizacije, koju finansira drava sa kojom
su uspostavljene odgovarajue konekcije, to pripadnicima teroristike organizacije
obezbjeuje imovinsku dobit. Time se stiu nuni elementi za postojanje specifinih
oblika organizovanog kriminala.

16

Terorizam i organizovani kriminal

8.Zakljuak
Terorizam je veliki (moda i najvei) problem savremenog drutva. Moda je bolje
rei da je terorizam prepreka na putu razvoja savremenog svijeta kao globalnog
drutva. On je postao pojava, pojam, misao i termin koji je uao u svakodnevni ivot
savremenog ovjeka. Uporedo sa razvojem i napretkom ovjeanstva, u tehnikom,
materijalnom i kulturnom pogledu, razvija se i terorizam, samo jo brim tempom.
Terorizam se stalno menja po formi, sadrini, tipovima i oblicima organizovanja,
nainima djelovanja, tehnikoj opremljenosti i slino.
Danas organizovani kriminal, kao drutveni fenomen i sigurnosni problem,
predstavlja jednu od najsloenijih prijetnji za ekonomsku i socijalnu stabilnost i
sigurnost

drava,

ali

za

itavu

meunarodnu

zajednicu,

da

njegova

internacionalizacija dovodi do ozbiljnih implikacija u meusobnoj saradnji drava, a

postupak njegovog razjanjavanja, spreavanja i dokazivanja je dudgotrajan i teak
posao koji od onih koji se protiv njega bore zahtjeva veliku spremnost i odlunost.
Djelovanje na suzbijanju organizovanog kriminala i terorizma nije i ne smije biti
obaveza samo onih dravnih tijela kojima ta obaveza proizlazi iz delokruga rada, ve
djelovanje na suzbijanju svih oblika organizovanog kriminala i korupcija treba biti
drutvena akcija najirih razmjera u koju e se ukljuiti sva dravna tijela, kao i
zainteresovane organizacije, privredni subjekti, nevladine organizacije, graani itd.

17

Terorizam i organizovani kriminal

9.Literatura
1. Dimitrijevi, Vojin; "Terorizam, Radnika tampa, Beograd, 1982.
2. Dimitrijevi V.; "Terorizam", K.V.S., Beograd, 2000.
3. Dr. Gainovi, Radoslav; Savremeni terorizam, Grafomark, Beograd, 1998.
4. Dr. Gainovi, Radoslav; Terorizam, Grafomark, Beograd, 2005.
5. Politika enciklopedija, Savremena administracija Beograd, izdanje 1975
6. Mala enciklopedija, Prosveta Beograd, izdanje 1986.
7. Whittaker, D.J.; The Terrorism Reader, London, Routledge, 2001.
8. B., Petrovi; Gorazd, M. (2004). Kriminologija. Sarajevo: Pravni fakultet
9. B., Petrovi. (2004). Narkokriminal. Sarajevo: Pravni fakultet.
10. Konvencija UN-a protiv transnacionalnog kriminala, Palermo 2000. godine
11. www.bs.wikipedia.org

18

Terorizam i organizovani kriminal

KOMENTAR

PITANJA NA USMENOJ ODBRANI RADA

3.

2.

1.

OCJENA PISANOG MATURSKOG RADA:

________________________ ( ____ )

OCJENA USMENE ODBRANE RADA: ________________________ ( ____ )

KONANA OCJENA MATURSKOG RADA: _______________________ ( ____ )

lanovi komisije:
komisije)

1. ___________________________ (predsjednik
2. ___________________________ (ispitiva/mentor)
3. ___________________________ (lan komisije)

19