Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
MARCOS NAPOI,ITANO
Pr)lcssor (lo Dcpaanrenro dc Hist(n'ir
rlt\'.itntu.o
lnlcu!l
t.bt
tlilonl@i ruu.r
.bt'
ISBN: 85-362-0171-1
al
III
LUIJ
CULTURA E PODER NO
BRASIL
CONTEMPORANEO
(t97't -t984)
N2l6
Nupolilano, Mrcos.
Cullu c poder no Brasil corlem[)rineo./ Marcos
Napolitano./ l' cd. (rno 2002). .+' rir'./ Curilib: Jri,
2006.
178 p.
l'.-,{,9
Brsil. I. l tulo.
cDD
306.09{J
CDU I l(r.72181)
2006
]t'ru Lditortr
Citihr
So Bernado" rbi um laborirli() socil nr) qual se mcscltra||t divcrsas nl (rizes dc oposiio dem.rlica :lo tcgirrc.
Captulo V
bilidutlcs polticus.
.'ciclo gcvist:r,, dc
__-_-. . A p rtir dos evcnk)s ocorridos no
1078/l9ti).,)\ \rcitos colcti\i,\ nrdclrrn ,lcl'ilil ruir. iLlcnrirl:rtjcr c
rrlrculJt su.rs t1.lvi[di(.itoc\ ltclll( Iil F\lx([). Ncrtc prlr.csrrr. il
"qucslio dcnl()ctailica" Ioi r.cclab<rrada hisf()l.icltntcntc, JeixaDdo
dc
ser apcniN uln lclllil quc iDspir va u rcsistnciit conlru a dilatdutu,
p ra rolcur divcrsos ploicl()s dc s(xlicdade. "(Itcsliio opcti.iil.;
!orrsolidrnt. no c\pru puhli(r'. u tu rntt|1t tix,nlLtlillio
^
du .qLrc.ti ,
der ror. lilicr". quc sL' (.rcrcitrvr dr.:d( ,, rlici() r,s
arror 7it: nli.r
nluis sc lr{tilva dc car ploduiio do conscnso ntts, sobrctudo,
apnDloritr il cqu o (b conllilo.
s.l
nir socicdade
1982.
^
inrlicar
um rclluxo dos Standes polcstos
dc ruar ao mesmo
parccia
"abcur'.I"
adnlinistrada pelo
icntpo sclar o sucesso dr nScndil da
(Sravcs)
de pcrcuno'
govcmo lcclcral. Apesnf dc rl8u0s acidentes
ionro os atcntados irr honrha crintra entidades civis c birncas de jornxi\ qUc vcn(lii!O inr'nui. rla c*luc(lu c. princinxlnlcnle. o incidcntc
d,, Rii, CcnlFr ' . o nri\'c\\(, (la ilhculil Purcciir (on\olidudo e o
rr0
o pssado c o
"r lrrc altr!,, i unrr rcrrrr' rrrrrirrn'r,h rl,, :lrli!,, t:i n,rhhcrr,it' soh lrlul, ()
^
t,r,(\1,' ri{ i'rr dos ,,n,\ 'rr. rrr r r rn'c,h' rcgrnre nnlrr.,i Revi\ls de rio.iolo'
sin e I'ollica 4/5. l)rprranrc n r( ' (lc C ioc ias So.iais / U|Pll. lv)5. l6l-175.
Irl'arr unr rclat,r minuen)$ (lo erso Rn) Ccntro. vc Bclisa RilEiro. Bomhn no
Rn) (i{n) Rnr {l(: fun.n,' (irl{:.ri. 1981. Nr vcrd.rdo. o ulenlado Iia.sado
r,rhx t1,'r ,,htclrv,' pn,r,'(.,r Utn frinr.', f(rnl na nruktrli .lrrc.r.srnrn Ltrn .hq
A h,rnhr cxPl,\liu flrrlcs c,k '
\.41'lt c r c,rrh nxa,\i,, :r' ll
'rUr',1\'Mxio
(lo
dcnlro
do cnrro ondc clcs armvrrnr
rgcnlcs
l)ol CoDl lrlrn liogi(k)s.
hi!nh1
rn\c\tiExsnL' r,.,nrtulr(h. nr,\itrxrxnr I'arr (ri'c n,' F'iP ' ri^(r'
n,,. (,,rn ^\
n rcnun(i.r il( G,,lhcr) J,, Cnur,, c Sil\r
106
Edwa
P.
'liadici('. rcvrclh
(.1
histico definc as
nadil "icionilis'. ressilllando quq o momcnlo
o motirn' diz Rud'
; ;;icick' dol protc*t""?'s
ffi;".]
contcxto
t"",i" esporrtrincrr nr \uir (igem' re\pon(le ir trm
clc
[orm
n
cxnlodern
colidiirn\
'""riii,,
,i" ",,rr,i,,,,rr,,- rlndc .]\ tcn'i'es
e de ride
ili'':lX'iiJ-;:i,;l:; i",,i, ,' "'p""u' rutu-.rgrnizutivo
dc
conrexro
o
quttro
:l;1.;':il;;J';;;",,ti.nr' ' pu., i hu'np'on)
c\
do
Proresto
.1t,",i,,,,u''i
"'P"nt'n"idir(le"
cm sirl Pau('\
Iex:r
irquc\
dc
*,:i'r
|rc\cnlc\
l"ii,,.i,' i,," rir,rlr
ilt'
dc
Prule\l (lue
r.. n. ,ii.r,i.r'i,r. rivcrllrrl lrtrr'io rr Pilflir dc tlln
l8urrr,s
8.irntie\
;,'-,i.i'"iiin,."r'"'ri" p r. cxiBir
cl)mu
Paflido
do
dcptr-rifuo
t"n
l:i:tli.ij,1lt':ii;jiii oiiunizldn J*, ()
dos
occm,,i*r"',t., gr,,.it. urri" cict'it'itio cra nonto dc cnconlm nu su:r lideucnrrrli/lr .\ .ries
q,;
,;il
;l'il;r;;;l;;i;
"
l:;iJ,i';;il;;,,'
ilii,'il':i,;'. :ii"l
itn .
',i '-i,,nt"cuiu
Alrrr tlisstr. no
tlil
clo prinlcir'o
.id,,.1".
:l;i,;."i;;"-;,';;i',,'acnrrlr
I;l:i;ii'.'il';;;;,;';itr
:],);':j
lll
" "'p",,
i:.iiii;l;":i:;,:ill."
uciro\ intcrnrn{rris.
!i
"i'iiiiiiil^.
"'*u"
"
r!t'
1{)8
Thompson e Rud,
pode
li
rna
drarniltic
A prcscna da nrultidio "clcso[g niz da'1rr) protesk) phlico suscit()u unt Slandc debillc na esqucrdu. Alguntus clic s li)rilnl
tbil s lcvndo cnl coota os clcnlcrtos dc ur1la novil culluril poltica.
Edcr Srde dcstucou que t ,1to os libcrais tluauto h oposiio clc cs
qurrrlu. contprrtilltarrnr irs rrN\nlili itttllcrts sr,hr'c r rltu lliJii(r crl
[trr{cslo: "hadcn'. "csprrntuneidudc . 'rrrlssu inlirlrttc '''. (itrtr
plcta a crlicu dizcndo quc, pol1l cnlcD(lcr aquclc ti;'xr de nr niltsluo, scria preciso, de incio, ceili r divcrsidrdc d 'lnnss ", conr
posta, n su opinio, nio s pclil nlnssa dc tlescrttpr-egarlos, nras
por segmentos .i(rvcns, por indivduos nornrulnlcnlc pacul()s c, larnbnr, lx)r dclinqentes. O quc unilicou cstes rlivcnos sujeitos, rcgundo o aukn, lbi o uso dil violnciil corrD lcnnrcoo c "lingua8cm . dcmonslrilrr(lo,' rlcserctlilrl rril\ li,rlrrit\ Jr' r'cprtserr tiriirr 1r'lticil ou solucs insrilucionri\"''. N,,vlurlcrrlc tcrrr()s. ncsl rttiilirt.
a tc[so en(rc o inslilucional e o n:io-insliluci(xral. pr'cscnlc c l
quasc ods as rx)bilizacs popularcs do Nr'rdo. A cultur0 lxrlti
ca t[adici(mul lendia a dcsqualilicilr ls luts no-inslilucior]ais.
Dessa tendncio, como n1()stra Edcr Sldcr', rern a csquerch conseguia cscapar.
duPla consc'
r)\ crrli(o\ do nl,rdeln lr:ninirtl c\\lr vi\o lcvc um
pcq.uenr'..futas
rt*
r, irnP'rnciu" .pni''
l,i'.ii.I,,
"irii':
",.-r,.r-;
cln nr)llle d:ls gt.:rlldc,\ "cxllsil e o
Jc'(luirlilii(lils
,1 r,1,ii"",,.
:,,i'",rii,,rit',-'-.
","i" ,"i] ir tlirriirrrieu ttas l'ies erl delcrminirLlu por um
era
,.:;:;:" ;;i;;;.,,'*i.' \trl'icicnle ro Plrid(r)' o (lcblre poirnlo
il-nov-a
."i," ,,': tr''i.n," , (,'l'trliiri'r de utnlt ttovl cuhurlt Polillc
04 01 1(l8l ntt
o\ )nllit(,\ (lc lLIrr Iivcl'lltll -itll(io ni) (liJ
(lc
unr Porcslo dc
prlir
,,",, l -ii ;i;.;,,, i,,,,r" n""n.'"" 4
P-ef:.:ll*,t]
lllnil ({tur u
l,41;[i1. 11p111rr'..lcrrlcnir\ tlc rllirllilc\l:rrllcs llllclllrilm pcl, ci'lrde'
:,l.il":; ,i.:;;;.i,,.;'"'. ,lt,c n" 'lia 'cgtrirrtc sc 'rlrsr'urir
c(rrtr rcPclcil\s{rs clll l('(lir Plll\'
scull(k, dcl\)illrnt('(lc Dcirt Nilrini' lldcr do lnovlmenha,' .,, ,,;.iil..i,tl,iri).ui,' " r"'ririz''i" rlo* rJc'cnrpregrt'los
no
r,",,, i,,tct. ,rtr'"rii 'lc rtnr'' eorrris\iio que sc reunr
l
(P()r
sin
"i,,.,,iii.],',*r,' r)on,,rxrh' Aurlio Pcc\ . do PMI)li/PcJoB
::::,::.,:i;l;i,'
comtctV,*in""tr' rlrr Ctrsto clc Virlut c lrzia pcqucnos
munhir
Nir
rcPiro'
tl:r
"r,"-",,f,,
fii,,. r.f" ilt";nf\r!-!xrl\ nir\ ctnple<as
i,t
de
vgls
r00
,, Q'Rcric*K" itnunciuu
:i" "".
lii; it'",i;:
o
Porm
itnlrnhccctr cnormc
::;il18,;"':, iiil ,i" .tc'crnprcg*k*
,,r,i1,ii, er,, tllcnliril. lcll\io (oltlcou nil F)llt da fhlY^e::
de Mrrio O\ mc'Ehros d
^
rto Lllgo
.!".ilr,fti*,t..1,'..c,tirigit'rrrrr
corttr*.li.riolnc{l,ulrlll ll l)clilcr tt (onlrolc dil lllilllllcsluuu
lcr
Etrt tlrcio rr errrninhlrrl:l il lidcirna dil lnllnifel:rJodiz
:lpro
se
ouc x nlullldli()
ir "fcr'rlcr tr c(nllr)lc" A tltdidx
;;,;;;1"
ll
c,'ttt.'u,1,,
os srqtcs dc
nbril . Rcvist
lili'lil
"3 SADER, tr,tc. ''O prolcslo scnr iuiro:
t09
:'l'',,.ii
!-sP.
il::il:i
"l;'.".""i"
r**^
",,,"'r,'
rix.rll
l9x:1. P. ll.
(k\'
ti
lo
rit.Je, idiu
Cullurr e 1\xlcr no
Mitos Napotnnno
,*lli-l
No linal cllqucle lrilrcitl) (lir Jc c,rnllirr'., dczenus tlc c,,lrhelccimenk\ lirlarrr silrlucud,rs. rrrai. rlc....rrr pe\\,,x\ \ut.i ll ti,t.idds e,70 dctiLl.rs. O pllhu$' Pr,rti.,sirrrurl Aluicu fr.rniurd(s. quc
lrbulhxv tlo Largo 1.1 dc Mlrio. rlcu rrrrru tlcclurul'r,, qrrc crertrlililicu I repcrcussirr \()ciitl,(lo ptlrl.t,): Ntrrr..lr vi nu.liL igu l rrtlsstr
vida. E u guellu Jir
lltr\il (i,!nl|lniinco
i,tllult
.tlitoou. Qwrenrts trnidtr, 4ir{r, v.ri A,r/"'2J3. Na Assenlbliir. n lideran aprovcitou par descrevc o incio do movtntenlo: "Penidrxr ?ltt.liQcr u,,to t,ltutil?lilo c lrocdts dia
((r, oulros trobdlhdd(,,es. Marttnos u ru rc niio Pdt| o kttgn
l-l tla l4ukt. lndlttlcn? s hut'i(t 50 lr?ssoas, titds tts cot eatnos
tt trihtt ltttl vd\ ,1,'o,htn r dtt lt,ttt\t lt't,4ttt ltut'itt u t,t ccttlctta
,/r, 7ri rr,,,rr Jc.rrnl,rty,rJtt rttttk, 1n;.\. A l2ti io tkit' lNrliciltntt
O nl(im se ilmplirvx cadit vez ntilis.
A csta lturil. ditcitn c cs(lLlcl{ld l()cilvam cusaes sobre
l r,rigcrrr dos tli.lrillrir^. c\qtrcrrln. lirldr:x, PT. cnfuli/ava c
rrr.ccr'sirludc tle or'Eurrizur',, rn,,vintcnt,t ci\iEil il Irrudnrl dJ politicir ccnnrnir .lo g,^clrr,'. :r rct'tlatlcirir cttlflrrJu for xquclc cstado
ligarhx hr l'MDll. piifliLh, iro qual pecncia
tlc t.,i.rrr:'J. O'i
'ctolcr
r) !,,vcrn.rdor Fran$r Vrrtllrrrrr. eoltitvatlt x culfll nu exlrcma 6rrcitrr. S,i,, .\t'tttl,t-( tt:i tltt-\tth'i'- l)-t lt httnht nt ()AB. Ot lo Rio
Ccntro (...) Se ( s( (r llo dclet 4 coili(t, lx)i$ a lralanto o cd
ti ho i'lt\',':io t)ttt'tt tt 1 tu4't\tt'irt t'tt (nttlitlfut ttktis r tlt' Ito,o o
que
l,t.tcisttnt.":tt . rnl :rv:rliuiio tI, Paido Corttunista Br:rl'ileiro.
\eguinles
os
srrhrc
no\
o
\c
rrirtit'c\lou
cPi'.ridios
PMDB.
rufroiuvrr
lcr'tllO\l (,, rrtrrs rtrid rrr,r irtttrtsvt, clL' 1,, J{?l('rIr,\ ittitttig's da
Jttn,x't,rti,r. tltlu(l(s tltfi' l,111 ,ftl.rtt ttl,-tt\\'iktt'.\r rh te,u,'lU e d"
lrtr:l't t,) 1,,'l tl,tr ttt' \(tttiJtt ,lI rttnr-.'.t.t /,,rrii(.' '"_ Us \eg
rncnh,\ lrgirJos xo rcgirrlc rllilil r (ulpirilrn u lilqllc/il do 80\er
-A
,h:,trJettt e trtrta
lrir(lr,r Mnnti,lo c \ ".r1.!rl:rd(nc\ nrol'i\\i(,niis :
qucslo 1 ?rotkntc lxtliLitl t tt i,tk, qttt n() tttottknlo ttos Prel)ut-
li'ntc"r'l.
r'J
05.(X.191t3, p.
lru
ll.
r, l'sr,
t4.
:I
fr
kn dc\crlp.clrdo haria
Ir
t.t:r'/rtu
IrrIus trrbuIhudons:I5.
.
I.rlo
tttio!"-''
l,j
"^
t.rnsa,c\
rlo
rrrrrrhi.
jog.rl
p gu,r.'r".
rrr .ueos
trty\
c Jr\cl|rprL[.i.. (.incia
sBrc.,rur.4un. texl.
^...surtu.\
E. 2{l {)4 rgxl
'je. v.2, n.
*" lsto
Y,rnc
ds
12.
plrJ R(!i\r
?:I,ll,l.."i,.:1.,,,,(i!i
t9U t. p.,.
l'SP. O.H.
2.+.
lll
\c: ,
"guctra revolucklnria":
.t )e que Q (se e o
,1...1
14ttr tl r t ,nlP(t t' lt silein'
ItrtI,rts, .q, r],tn rra l.tt\t
tttlI ttttttl\t,u tttL dL ntitt r rhtl,t t t.t1lot,ltt J,t tiprt queltru'
qnltrt. lilL *i r ln u tt t t.\( Ittuttt, .\( (t,ttJttaiLl,' l',,r tukt lilera 't
"O
rultidcs
-jttttt,ti.t L s1'r,tttott
15'
n:r
^r)-
SP. O
()ESP,
O-1. I 9U
ll
irl
ll5
.xci,r\ nrrx
nlr' -l
,.i,,
lu
coniunto dos sujeito\ pulilico\. Dtilitiviulcltc. ni,, .e ,pcirv,,
mais. paa a memia de "1968,,, conro nos pdmeiros protes'tos
de
estudaDtes em 1977. Os conserydorcs e o,.par.ticlo da'orclenr,,
po
diam at saudar a represso policiul nrilitar.ontr.a os motins urLir
nos, porm no se questionava tnais o pl-ocesso de abertura
como
"'Al Ml-lDA.Mrri,,H(L,rnrJ't.t:: lcmpo d( noros dihitos tI{ Il\, Mrh,
JistJ l/Jl{lr HenJri\.I t{,, texl
ContcinpoLn.o
I 17
5.2 ag_uplzAo
DEMOCRATICA"
DO CONFL|TO E A -OUESTO
Enlte a(lucles dias..cariticos. rle rhril rlc l()ll.l c (, lilncrmenlo d(, tnovitnenlo tle rrrus.ar pclirs clcicr rlirct.r:., e,n ,r,;..;,;
hro, o nx)vlntcllkr sindit,ill I(nt,ll (lilt 0lll tt\l)()\l \lth\lIDtivil
J
crise.\ci()-p,)lti(x que se ilgl.ir\uvir. Nc\\u
nur\nljctivu. eru nrci\o
Pollll/ur a quslio r(onmicir. p,)litt,/ndrr igrr.rirDcIltc lrs luils rilldreul\_ L) nl,)vitncnlo \illJicl lcIlt\ir. J prrtit.(1,) (\p:to
iI\lilUcir,\lIdr(tos. irrticulxr.unr (\plsu F,lilico pr.,ipr.io. quc rl'rrrllf
llol\
pesse
os lIlllttcs insliluci()[ri\ dr lruD\isio rk.rrrrrriicl nepor i tlu.
A ucupuo ot'gni/udx do crpao puhliio ctit (, (ir, princiDl Jr
.]:1":, ul:
pxrlrlisiriii,, or.g nrzurLr .1,x rr..rha ri krrr.. pl,u.J
]rdll dI,
fre\\r,,nrI (r b\tildo e as liJur'uDus poltrcus.
._
dJFSp.Ut.t)5.1(,8.t.(liriil:
Ar r-yrlr,rrir,r J,, J.,st,ttrtttr,nn.nt,, rt,tutktt rtu.. tt,tttttttti:tl.u,t 5.i., ptul,, utt t.tult-\-tt ,i, .l,t,rit ,,i',,i,,,i,:,,,iu
quc
tL vtrl1.ai.-ttl\i,, ,l,n n,ttia, trln,uur. rrr,li,:i,L,
_n.
,t,t ldlt,t.lc t,l,idit.t,\ t-|ar,,,, t.Jt lith,rru\t i ntrnt,tutt.
,tit
.1',,ten.i.tl a ,:_tt,rhilil*L .u\ i,tl 1...)' ,t ,u.t,trti..,nii,,
dutint'ttkt t ntl trlhnL t.s r.._ t,:,)n,,.ri r,, i,i,ii,;;,,,;_;;i^ti, iP,tr',i,' ,r'u,, ,'r,h ,u' ,i'"n,u
r,i,irii , ti,i
,(1,,i\,,\t.kt t',tt
t
tl
oI.]sP.22.07.198.]
r \c (h trrrlisra()
rn
rlifxrir
'
l]r
cris pruihidus ;ri"l Sccrctxriu dc SepuritnsJ phlicr. dci\n(L, \r,/ia\ s rurs e pruls liberJdas"". O..locilt\ pr.()thido\... ohvir|lrcntc,
cam os de nruior irpoflnci no cspao ubano.
qr,l t
A gr'cve porleria scr lc ith\orvi(l n(hr tcBirttc, lrt\ r tl,lisct.iil rolcrurIr. l:.su cr,r ,i 1;1111c .;,,1..: ii.,
" hetur!" do rcgiDrc e lrtesnl() da viso d()s libcr.ais
acer.cu da trnl
sio polticu. O conrandantc do II Exrcito lmb,n liri cllrr: dissc
quc o debtc ilcvciil o(.otre[.hos parlidos poltirns. nas
cmaras
nlunrcipais e assemblias a:sladuais, cmdrtl [tdr:ral'. c trs orrtJcl()s lcndentes r.uperlei(rxr () ri.gllc it l:rrrrhcnr ,]cvcriurrr tr.o
rutt crrrso nolrrrll-". O retintc n)ilttitr (lt'iniu rrs crraos c ,,s
lirrri.
lc\ dir asao l)olticir. c se cln)cuv,r (urt urtra otirrsir i dir nto\ ltk.nto
social, na lutu pela redenr(rtatizuo..
.
lililio
d\ ruils nilo
vt toda sociedade.
Nt, tttlk-l-tt J,r ut,itr. lttti,t tkt t|-t.t)tt t.tt\ht .t,kltt
lt ttltlldth, ,,t ltt.L tith.k, , t,t t t...t,\r, .\.._lnlttt t- t
Pr.'r'( t ttt totl'\ tt-\ tlu t,\, ht t\, l,t t^ lr t;;tih ti, ttl.tt
\1t\
oEsp,::.o7.tqxl.
n. rt.
:""
Prnll(ro,lo Sindic:rr; d,,s Mcht!n1,\ (tc Si,, piut,,
i'u Prnlero
ila Conriss., Pr.' clrT
llr Ccn
Segn, Ai Pircs FSP. I t.07 tr*:1.
t,
t6
dc
do oconlttiqttu\t'
t -d-ht\.t,
_'.
''(;tla'. . l\ttlitl
'
ISP.
ll
07 l()n1.1)
ll
l, ll
SI.
"".1,)r(trinr Snnl,\
^n(lrr,lc.l.
ll07
l(181.t, I1.
t2r
if i:::i
:i"'ii"'
:'
"
ttt'|h)\'
tI t'ti\ttritt (rht;tp,t,ht
,,," ,r,rr,,r 1,, ji,r,irr-":'^tt
ilu.riu*,,i,uhi ,,.1y));:,,i,,';,'i,:';,,::i:.,::,:,;,:,i,,!j,'"1):iii.,
",;;il,';J;:i;,,"1)
il:lriflli:i,{lii j x,':.,*s$f:
". ;Eri5!fl33i3,.^y
NA BUA.'7s: AS
]l::ri
MuLIDoEs
eu a(i.tp
n;,Lrtd'!
,1r,-.Jr.,r"i'
f.l *l l,l
Nr lcslil-comcio
, , t
i)".'
-" FSP.:2.(,7.
'"
'-
te8.t. n. t5.
ANI)RADE, Cu tor
Dr
Dond dc.
:10.
Culrnr{. P(xlcr
(onr-
c(,nr irqucle
,,.9,.illrn"lr siruJrr.
^,...,
'lrxniti.sto
drscr.lJnrcnlc.
o
d,'\ E()vL'r.
''", .-:'ll.!l'lt"lsr)ore
]f (, comiciu. pri,ln.i. ncnlc.
il,l-"1*..
riruu rcsuvo. Dltllit pcquent n()til dc:5
,,tc.\
JLji t.t
tt
li ll.l\:
lhutilr.\tl,\iit. lh;t
t\,tlti.ki
.ti 1,,rt.t.,hit_t
u"
Unl
(o ticio ltvix sid(, Itilreudrr pi,rru I, rliu
25.01.19E4. nivcrsririo Jr cidud( Jc Sio pxulo.
D...,1:,
, ,,,,;.
qurna peenlcdchjstil enttou iDe a cautl)ilnhil.
OESp ";,
cr.iticou
o
l.nrl "olicirlcs((i Lir mnil'c\tl{ilo. qucsu,,rriur.Jr,,e
rr
r",r,;,;r
i,,,;,
.h,,rc,
as nrs pilx 'rfr i,,r fr4r.\,
l,t:,r
1,,,lttir_,r ,r,
trur,; ,,,,,
liuitet.lt l,:il'" ". O jorrul ic.trr..i,u l ll)trcl\i r dus,) Jut,n.i(lird(\
rcocrat\ c()Dr il pfcsen da tultidii(,. (hDrI,Iriuldc
esDirc(, i\ tjrl:,\
oo mllllsltl) rla Justi e Jo clllndir t,j (1,, Ii
E\rcito, qu. .,,ntir:(rulr()
l.ll_T.. '.A
(r'n(ofcnrr.
Jonrr
tLlttl, teu
"1.*,o:l
ri,'
uht ht\t,,
I p,,\i{x,,.r,,
;;,fi,h::,,:i.",:,,:,',i'",i,;,'';::::,:,i,'!::i,ii::,;,::,!,',",:,;!',i,',',;i,.':i
,.,,,,,.,;;:;:.,,,,.',.
oESp,
2,r.1
t.lex.t. p. 5.
"'OESP. t7.0t
tgx.l.
cJ i,irt
no Brrsil
Co lcnrpornco
t25
As rcprcscntia)cs e as palavras de orrlcnr que eram veiculadas, pclos pro(cslos dc rua. desde 1977, aparcciam no panfleto
convocati)rio: "A \.ikirio:iohr( i d\,ida eflenro, o cskr de vida, o
tlcserprtgo, tt t'd11qrlio c a violncia pasu ptltt alees tlireklr". Conl-ornrc Judith Muszynski e Antonio T. Mendes. a campa
nha das "Diretas-Jii" r'cpcscrlloLr o pice da mobilizao popular
duranle lse dc rcdcn()crntizlo, e tornoLr nris ntido o signiicado das tfenrandas pot dcntrrcLuciit, "cu.io tquisto astova tssoci'
tkl,t,t t-tr\'rsti,t ' tltttulr,, vi ir' tt,n,)nitt qtn'.:tt tltcri,'n r o"''' '.
Aclcsccntalnr()s n cssc specto, a imponcia da reconquista do cspao phlico p la a poltica que loi consolidada durante
as "Dilctas-Jii". []ssc signillcndo do evenlo. rncnos inslrumental e
nrais siurb<ilico, naio podc scr nrininrizado. canpunha pelas "Dirclils-J" rccok)cilvl o luBar da sobcrania popular. Alias, no s
rccolocava o lugrr da sobcrania. mas rcclalbomvr scus pressupostos: r idi de dcn^-frcia conD expresso cla "vontade popular",
sotiia unra clivagcnl. Os cventos do prolcsk) dc l1lr, notadamente
rs "Diret:ls-J", sugcritlrn uma democracia conr) "inveno', fe
nmeo historic nlcrllc indelcrmindo, Ievando para o espao pblico suls arrbiguicladcs. conflilos e tenscs- clcnrcntos constitinles do prprio conllilo social. Em outras pallvras. a socicdade
fazi do espo phlico o luga da enunciao dits diferenas, ma
das nrarcas tla socicdil(lc civil na lut contra o cnftitcr monoltico do
Estado lnilit. No cntirnk). o espo pblico co[) lugar do conflito
encontrav ncgaiio D() discurso do consenso. O que prelendemos
dizer que os dois scnti&)s. produo do conscns() e equao do
conlito, estvilnr presentcs Iirquele evento. Ora indifeeciados, ora
clcmarcados, eslcs dois coniLrntos de eprescntiri)cs configuram m
ircontecinrento (lc conscqiincius histricas indetelninudas e aberlas, pleno de contr (lia)cs e virtLralidades.
'*' oBsP. 2o.ol.t9lt4. p.4.
'*' MtJsT-YNSKI. Judirh & MliNDEs. Anronio M. 'l'. Dcmmmriao c opinio pblic no Brsil nrr I.^MOUNIER. Boliv:r (.rS). Dc Ceisel a Collor: o
halno da trnsi:io. S:io P.'r'lo. Ed. Surnar. IDESP. 199{). p.62.
Cul((tl
'Pclo
rllo'
\c nxr\tro
do
cvcnto ncsscs tcmos'
Dlcmotizio
o lcrrcno
5.4 AS'DIRETASJ'
th 250,nrfl
N,' comci,r (lc 25.01.1984 rr nc\cnrl 'lc rnuis
inlcre.sante notar quc, ilnlcs d() pKrcss() de institucionalizaIo da mcnrria, purecia esboar sc uul perccpo d can)panha ds "dirclus" encdeada com os cvcnlos rnteriolcs. [Jma
sugcstiva conve$a, nunl poglama de rdio, cntrc duus lidcr nus
populures da prra, rcvekru essa percepio de uma nova lenlPoftlidadc pblicu. Lula e Scrales dcclararanr quc o ano clc l97tl lirm
marcante na vida dos dois. Lula liclctru sulL primeira grunde grcvc c
Scates chegou ao tilre do Colinthiilns. Suils relernciils cr'(nr(i
gicas pcssoais sc co lplcrlrcnlavilnl conr a nrenrria dos cvcnl()s
colet ivos: pa anrbos, o ano de 1978, " nrurcort o ittt io fu rorrst ientiz.iib tluc urltittr futje, cu o po\b nus |uos tui|i,tdi kh) o
tlireib de tru o pr(4rtio destino". Sa)crirtcs aind sintclizou a
imp'niinciu rlo nrovinrenlcr do Ali(- purrr a sux geruiro:,. 1). V,(r.
tutn,'s Jt i9rxtr.incit lturt t t,,tlid*lt p'ltiu J,' kr" ".
Mas cssa articulao hislrica diN "Dircti-J" conr os
protesk)s de run antcriorcs ficava olbscada nos dicur-sos liberuis, na
rnedida em quc c\lc\ discur{os xprluvn) u u,r ((,rls(llsu quc nl'irl
ercontlava respldo poltico Dilqucles evcnlos anteio'es (n)vimento cstudantil e grcvcs mctalrBicas). A\sinr, podcmos entcnder
porque o conjunto da granrJe inrprensa crliizou scu cariilcr dc
evento lundador, lnco innugul cla sobcrania popular corrl o
reginlc milila, rcplesenlad pelil il]ragenl do collsenso. A lut dos
grupos de prolcsto c()nlra o leginre nos anos ur1(cliorcs c(,[lm
elernentos quc per-lrilcru assinalar conl-i8rrrio dc um ll()vil
culluru poltica dcm()crtic no Brasil. Ctlr o desenr()lur dos itcon
ilo realizda
c, trnsii-l
.,"' '" -d;;;.:;_,,,
rrir\"Direlas-J'
dcrlot clas
Icr',,Icnr\
lccinlenlos ocrr(\ir
"'
[rro,.cccn,k,,,
lrtll i idiii:r
t9tt4, p. 2ti-
tuu""
rl .ruclc comcitt lron\llo. c(\lo(xvJ utllu quc\lxo Pllr
^r"cxPressio
urnu
cotrro
IIiiL"'.rr*. r,'rrii.., rra'iu 't'rgi'l''t
"i"
t: l.l;I u: li;lre"fl.)'fi
lih;:l.lr'r;llluilu;i***I
(t't \utt ht\tttrttt u' -..'
cxcrrtnlrr du rcviitir ls(o l':: N'r('r/ dttl(s
u|
i;,,'r" 'rin ts" isu t ' .,t?ntts
:j,;,;i1:l;;;;,;;,;;:;;,,i,";;,.'i,t,'
';;;;;',;;" l;:;;;:;,;;,,, i,,,,,,r,,nr,,,,r,, ,u yn,,,
st t":,:1 !..:,!,:;,:;.
;ii
?t!t\a'''\ u"'utti:slttt':
rtnn
srirl
t,,i.t,,r. n,'",i,trt'ui"' lt thtrttt
'pri;x
'
rr
u,,r.
',i,i,i,l'',1,i,,1,:;;',',;;,:;,,;,;:,',,;,:.
"r;'r
i:;*lt5;
:li#lilI'ffii:
.,r"'
*h iljir"';*i.;lluiJj.fi
itu'
::lil':,lm;',lT:i,'J::"":fl
"':";;;
conseqncirts intedirtitr'
As eprcscnlr\(-)cs c
i;
pr:il
icit\ e-xcrcilr(lu-
"]l:
:t::::fl
ii},ll.;x il:ilr:l.'ffi
il,i,ilffi
cvcnlo,nul].)I ri.fo
xi(' c('lcliv
ellr,,'
i,
.lc'nr,'r'crtI o
clir
Ponirrtlo (r
"-i'Tii:'i,l,l".'.i"ili'"'"er*"
Illi,lliill'l,li;li,;Jilii'il
:'qticrlito
irrilitirr. ha*eadas
''*'
r."
t1t. o I
rrlr
.o2. I 98.1.
Jentoeriiticu"'
('
[8
Ms aquele corncio, incgavelmcnlc, trouxc algunras novidades. Por exenrplo, o lpelo de ocupuaro dits pluas pblics, que
ut 1980 ticaa rcstrito a sgmentos espcclicos da socicd.de, se
aDlpliou pil o cidado scm voculo ugnico com o movinrento
social ou p.r[idio. O enconlo dos cid diios nas pr as e ruas
ronlpia s cslrat8ias de "scgrc8ao do urhano", que buscavnl
irnpedir o p(cslo. u (onlcslilJh. Jo li\ltl,t'stu' ttq .l(: 4rrt' 1',uh
rl. A vidir
rittnt Ithtt!\t.tr. t\'ntt ttnr. ttllir"
;r0litir a sc rcrr(rr uvr rx,\
moldes de unr nova lbnl de aproprinaio do cspao urbuno, rnalerializado como espao pblico pivilegi do.
r"' t-EI,EBVRli. Hcnri. O direito cidade. Siio hu[). E.l. Dr)cullr rr)s.
1969 .
p- I 14"r Dcpoillrcnto do Sr. Rui I'inlro rlc Canrargo, prriclistr, qrc vicr (lc ctrntpinas
par o corriei() do ?5/01 (cl'c Vjr,01.02.198.1, p. l? ).
r'r tsto . ot.o:.tcti+, p. tvtu.
t
Si ntio rtni ntt n tlo ,t t lit\t \ t'"'tt tlu''
t,,,
''n(cr'
(rgi'os ud
Lr orirrrizar o\ cspu,t\ instiltlcionais da policl' os
(llrc lllni dir\ cilrlclerisllcas uu
,.,ru,,1.1",,np,"n*,, ni() Pcrcchcllrnl
da frd"
I,,1ii,,,, p,,ii,l* qtrc \c ill'irlllirvir L'rii il o(upui(t nll{iva
tnslrumcntat
'"'pro-nhticit. quc i:r rnuit,' rlrtt tlc qurlqucrlllclt
gxndes
i,igi"".',dr"r" .."t"io. pcr, ehirlir coino utn evcntQ dc e de mutor
f,i5._"- "".,i" c''lirrlrrilrr rruln's th tncstna nlrltttczu
anrplilude.
)r
:il;:i.;; ; ;i
vcr
,,",iilr,:;,I:tth":11,,:rttli:'rlli].',',:lll',1l,illlll,':ii.'.iil;lilill
mcnrhn's (r'(r Pr^cr r
;ii:l;li;:l;;i '; i:'", t:,'.,'" ii,uu"r' rici'rn"
Conhrric pmncto eorrrrrio disrrihu) Ir:lo Cotnit Pr(i.Dirl,:l's
r,,,,
otisl,.
27.0 L I 91r,1.
c(lik'rilr.
Culruft c
"" R(rDRlCUt.s
us
dl Abd(urr
N(,v.r Rcpbtic.ttio dc
lhlcr
llrrsil Conlcrnpornco
scnsu l.
Itnquaoto o CulSrcsso dcll[in a dta da votaalo da emendn Don(c dc Oliveira. qtr rccstrbclcceria as elcics dirctas. o govcmo conlra-lacava. lnunciando a cmcncla tfito (chele da csa
Civil): scgundo cstll lx)lx)sta as elcia)cs scrixm rcalizldas somentc
cnr 19881 P:rralelantent. o governiido mineio Ttncredo Neves
rcknD{va ilrticuh(ics cotn oireprcsentanles do teginle militr, no
c\(luin(loir "hil,,r,'',,1,'t,r-,tt', 1'MDll ,n C,,ltXi,t l:lh it'ntl n:o
tt t'tt(,tt lrt ;t( ,lt (llittirt thi,'.1;'\\c ttln't' Jn" "t' A quc'tIo
qrrc |xirir ul lloic. Pxril ,'\ rrllxli\til\. : clll quc nlcdi!la eslas arllcul a'cs oi'io lrcilililrxrtl (lcrt'ol,t d:r ctllcn(l:r. ji quc sc conslrula umx
lullcmillivit dc rrrplttr'it 'ncPociJdii conl o regime: c\sa possihilidade dlrvll gitrantia de pemlnnciir paru os pollico.s quc, mesmo
conlftl as dirctas. apoiitsscll] um nonlc de "conscnso" para a-sucesprcriclcnt ial. C,,nritlct'o quc rr "uso'r.l ir\ "Dirclit\-J". pclir of'(r'ii,,
siiirr iD\lillrcion l. c\lil Llil.(rlrtttcnlc rclcion:ldo i\ lenlallvas oc
ncirtralizar, nunr di.sculso poltico homogeneizador. o cater mullifucct ckr, plulal c conllitivo do movimcnto.
Vislutnhranr.kr rr p,xsihilitl.rtlc concrel de utna tansiIo
negoci (la paa unt 8overllo "civil", setores do PMDB ligados ao
go'vcmacloi de Miniis Cerais c dc So Paulo' se allstaram' sutilirrcnlc. das rnanifestaa)es de lua. O rgumento ea o de que a paicipi\aio dirct do govcrno do cstado ''(...) sti ptc-irulicarh a dislto'
ci
no
\":
p. 4.
t.1l
ltl
()
\ul
t'st'. 06.(x.I9tt4.
"'' lsP.07.04. t98.t.
'"'slt.v^
r"
tfsP.
Cultum c
ch,it
.\t'
t\liitr"'t:.
t...lltk'4t, .. l
ttti-t J,..\rrr.\
,r
"'FSP,
.ru.tux+. p.5.
ltxlcr
no BrnsilContcmpornco
l15
determinlnte para o dcs obrrmento poltico da camprnh. O "palrdignrl dcmtrcrlico" g:rlvanizou divemos segmenbs sociais, mas
nrtlicla em que segn)cnk)s das elilcs polticas libcis coDquilaranr conduo do processo, este acabou deseDlbocando nas nego( iir,r('s "frl ciarras . Ilisl,nicrrrcntc. c\tc \peclo sc trndu/iu numa
lcIlillivir (lc irrstitrteiorrrliu ur u nlcnldriil das 'Dircl s-J". pclas
elitcs pollicrs dil "Novil Rcphlicit", ito mesmo tempo q e se ecalcavir nlemri sobrc os "tques", limitdo a um cvento puramenlc cpisdico.
Ilra inevitiivcl porcm que lgurrl tipo de conlcdo ideol!ico "civico n:t i.nrirli\l " crrrcrpis\c.iuntr) ((nn u curnp nhu: "Oll{rrr_
lo ttittn<\tt ,u'trtlintr,t n,tit nr y,ssihilLnh' Jc tlld,td?:i ttttt, -lc\'
Itrites lc rua, tl1 c,at tkl )tttutric!o elttrnit ? et ultta soctetltilc no a lrasileiru,.o t,ctiit) d?t,toc,lico tlos -fcz (lei) de lct
\,?t Ro ha tlo (Jttrguui"tt5.
O elogio da nlultido "ordcirit', veiculada pela imprcnsa'
fcz p rlc da tenl liva dc consllua() do discuno do consenso que
csla6clecia os limitcs polticos clo confronto. Sc a ocupao paclieu cl,t,.'rfrrto fhlieo ii'i cilrir(lcrsli(i (lil nuvu cttlturil nolilic. e\lc
x\ft(.li, nuncr nclrlrirli/(nr ,r uirliitcr e,'nllitivo tl novir idiiir de (le_
rro(Iirciu. Mi]( o rlircrrr*r rlir ilrprc \il. rclerendx(lo lor sePlnenlo
lihcrili\. l)urcccu i\ vczc\:rprnrtirr pilrir u,nr _frs\ivi(ladc lsll\a or
mullido, isolando-o dc oulros spcctos: "Entusiasmo e coragcm
cvicil nio se conlrirdir conr a obcdincir lranquila dos liDlites da
lci c tla ordcm. Ao contiirio. o crriiler pcfico do protesto tem sc
tlirrluzitl' n lrnril llr.li\ clrcir/ dir \(rcicdirde civil frJ eonveer
e\\ir inrcn\u l'orcl \ociill crn l(rr( ir noltiea. islr, e.jirrdcirr"
crn exerci( io cle_
nrs "Dirir,,,lc,:i,l:,,1;rnir"\r" ' irnapcns',la rnuitido
rctas-Jii", veiculadns pcl inrircnsa, lcabavam se a(iculando.em
valorcs nacionais e cvicos. que neutalizavam as lcnses s(xlals.
Lrrlinit.
'r' I1,. I5.r)4.1qx4. t..r. l)(,rr(.r,r qu( cIr,,urnh I'ur\*,lx
^
, .,'rru r,' ,1,* .'n,^ irr. .a,,rr(rx,,, r,rr;,1(. ,,,rniri.rri,r, ,1. r'r*,r
^rnci(x
I'clu .t,:tn''
u t,:,11ir ,1,' lrx,iF$ nnlirx' J,N Mrl!t ,N. rrrrr In'^rrnnlo
Lr,,(,r. N:,
.h rux. (\reru
o litrr (i., r(Ii[,( r',ilrr,n:
^r!(rtn:,.
CIih. x' "t,'nxrlx.,l,'nr'c\'
rnultid,itr nr' iLru' ,:,'nrra r ,lrtlurr; srrLrrlirrrir h rno Llc l())tr ( |t(.,1o(xhnr ns't,,
Pin,(1r1. Il x ,trr'x xnxli\c rtru' nr,,l'unda rl,,( nr'virn.r"s (r'n
r.r,lc
A'rk:I(r
IxrUrr \( ( Hl:l{l:NSKY l\rd,r,, & ( l)NCHoL h'
te,rJ,r'r,^
^U!u't0
nr
cqtrcs (orgs). Crise e I rrlrrormo dos rrgimes utoritrios.
'r IsP l2o,l l91t4.c,lil(irl
l:t6
nnlsu tltlucle
viseo,
''' rsr,
z:.tN.tetl,
rs.rN.rutt,
p. z+.
p. +.
t.t7
de tttna
|ls.calr nrais Je l0' tla,qopulao
-'.
(licilt''
"P'aran
I('Dryx)
tctrt
plrr'ir
crigir
nrclr(iF,lc srill is Iuirt
qtrutlli'k
e
de
Pess.oQs
utrs no st potlitr pl?t('t'tlttt'cstu enonlrc
1slir,.,sr. xr ,r,rs r'<'i'ulitttrtdo o .lit?ib tb litaer l,oltica'lizitt
un ttlorlet dd BBC (le l',,nlrcs-'2).
ilf(,llc.liivcl.
Nuquct:r
r"'o!:st,.
22.04.!91t4. p. li.
rrrl(rr.r ,l:r nrcn'rerrr rr'c'n['n.trtl r" ctrrcre'r' c do Projclo dc cviso
()l':SP. l'.l14.lqx4. I
L, {hrrlurtdrrrl.
^
Plxl, nr \i \ I'r,^ (nr
r:r N" coucur tle Coinia. csrcr (l! .11) 7 da cidadc csl.rva
r-'
t984. p. lo.
nt)
Eln Brasilia S.Jo homcns isolaritm cidadc, cercaram o Congrcsso e entrram em choquc coln nrilni,eslnlc no dia 25.M. As lidc_
ranas do rcgime e a oposio lihcr l' acenalilm com o "fantsma
I0. Lula'
a" isaa';prri legirinrai a s;da Degocida dos nilitares
crr nome do PT, dcrunciou: " proprttfu tle tratsao e t\o de
t. Esles ilconlccinlenlos cvidencinvm a acirrada disI ran sio"'ti
nrrir Dct llrgr dx .nlrer'ani;r P,'ltiea n(r frll\. (lllc sc l,,rnrlrr da,nli'
'rlirelas ''
ii, rr ,rr vispru. cll, !\'lir(ii,' clir crllcndir c,rn\tilucionil dirs
Ao lnesmo tcnrpo plrccem sLlScrir um ponto dc clivagem nos pr
pri,,' lil,criri. qrrc ir\\ltttttr.rrl! ,x lilnitc'r thr lnuvilllclllo e conccnlaiarr scrtt esl'or,'s Pr,lticr's nur negr'ciitircs inslilllcionlri\'
"
p.:ll
p..]l
FSP, 17.04.191t,1, p.
FSP, |9.O4.I9U4, p.
t.
.1.
lriI'ns
rI
da
(fl|'lrl
lc(l(ri'|.
'nloflna(at
Vcr FSP. 27.06.191t4. sobrc tm nov conccnlro m P da S. m lcnl
liv dc reeditr o movimcnlo rccol()enr q cslo d "Dicls"' Ms nlqucla
(\rllurr c Podcr
de lbmrar ulrr corseDso na oposiio ao regime para que todos os
nilidos pulticipilsscrn rlo Colgio E['itrrr.ll clusrru unra grundc
polrnica ix dpocit. O PI se rccut=,.orr utJcliI ro conscrrso c'erl:Lrl
sarin, mais 1:llde, seus parlumentitrcs quc paticipatD tla voto
indireta. Este uspcclo r-cvela xs contr (lias e t;nscs inlc lis de
um partido quc nilscct! ds lutxs nito-insiitucionlis c sc via pr.cssionrdu r p.u'ticip:rI Ju\ inslttuic\ oliL.ixi\.
Naquelu lloitc dc 25104, lrunr ilo coordenudu, lilt ram
22 votos prru quc etnend lo\*.aplrlala. A nruirrriu th harrc.rtlu
do PDS. col|ritnJilJir l^-lo c nditild(t lr.url(, Mirlul. lulknt il v(rtiliir,.
O quc rrt i l'icou l.uclrJo. nrl.rir (lx dcnr,lil Llils l)if(t \J, lui l liustrauo pi||r rtnpl,r\ ict(,tts dx s(\.tc(l Jc (lUc tiIllllrl
lutlclo pelu irpr(!\irl'io dir.rmindr rlJs iliplr\". Os gnrp,rs s,,t riris.
orgrrlrTrlo\ OU nilo. rcgt{lt.t.itnl I' CV(rIto (rnnr, Ilil ..c\|L.Ii(,tt(ii]
de inrpotnciu" c derota. J o edil(r'inl dt FSp, procurou lcsgalur.
os aspectos p()itivos do moviDct[o: ,,Un 1tro.tt.4re .nsatt tlc
1...)itu4ttiio prnt r iJt ptihli olt t.t, r,rt(... t t' t sl'Ltti.l,th' lu :,rtr
(l ur J('trnJcrluN(r('ttl,,C.'t(rNtlh.
li)i clcilo, dcmt.rndr) o c rxlirtido (lo I,t)S, I, Lrlo Mltuu As or tlid(:ll"s s(t vol(nri nr
asruJ\. I.'nr(nnnl(. p :rr,(nr(r",df l. |(rr1,,N(!.,. LI t'rilrir lylr5.
t" FsP, 26 r,4. t9x+.
qri+
no llr:rril
ContcmPornco
l4l
o
n
s
ruas
dcscit tlut sc ?\rcssi
li,lt
rliliirr. l',tlcn,:tt'ttlNr fitrin\ lt\'nttltt\' ttt itt\ tttt
,.|t\. ttht.\.ttt'tthttnt i) ]'!: iri :\il4tittt o lrih' Jc l)i
t
t'ttts-Ji"".
DO CONSENSO E A DIAL.|1CA DO
ESOUECIMENTO
5.5 A PHODUO
nosso.
Culturr c
Ir
";r,;.;;;i,;;;fi;i:::1.
ili::
O'lovo
_
"
nt,,.n
ltttr,t
tt tr,,,1,, .t,, Si ,,:i,, ,:,.',,,,,i)i,,
.ot.\, ltlo: d.:
lrt.\!ott.t rttkrln,,tte tlili.ttttrt.s: trt tTrc eJi.ri.*tntrutt
,,'lji!"'.,,:::u,.trr, ,"^Je,;r,<trpttkt: ,1,n tu,t,i,u,,t,un,,,,.'-1;rr.1iii"),,n,"
t'tnt tt lrltt - . ()ESp
r(\tltlou it\ ntirriti\rit{J\ ,l. .li .i,,;.,
da cmendr Dant('dc Olivr,irr. (1nIo..o
IeJ:]llo
tos . Segundo a rnurir.ia th jolnul. or dir,irf,,n., dr Jo\ bldrrnci.n,,,ai.r,.r,n ,rr',,,,r
drugxdu dc 26/04. quxndo ie souhc
"Ai;r"
J.r ,.j.i,r,, J,i
;;;;j;
tou,
p. 12.
I,i
cr no Brrsil Conlcnrpornco
l4l
(Cntido r)dcnx,\ colc (i( Frquc a N',va Rcphlir' . nxn um co'rlcrrir(ir rn,rnrnlin( ,i:r' ttrr(n\' |Jr.r r cl, isri,' ilc Iancrcd,,Nr\csnn(orc!, l.lr',xl. rs\rsrrni xUxtuls nx'hrh/iNs phlicas: n li'rm dc rr(!c. trc
tlt
rcssallar que os elcrieDlos du uova cullur democftltic c d trodi
o pollica hrasilciru sc llzcrum prcscnles lalnbrD dulanle essc
perodo. Dois cxcDrpk)s: u lmjclri inslilucional do nlovificnto
sindical, a pair de l9tl5, onde contcdos inovadorcs (autonomiir,
bsisnro) entrram cnr conlilo coln a lradiiio col-porliva c vci
calizada dos sindicirlosl c as presslrs popultlrcs r Asscnrblil
Constituinte, onde dcnlilndls por citladalia c glupos de iDtcrcssc,
eram lblmul d s rlunl mcsllD enunciado, nluilils vezes conlr dikirio.
O "povo", clctivanrcntc, havia 'conquistado" a p.I pll.l
x mrnilistili(, polticu c rlcl:r se lrtili/(nr n,,s r (,\ pdsl(r'i(n'u\, ( rrr
grcvcs, prsseatas, ntos ptiblicos, rcivindicrcs gcruis. Mrs colro.i
moslei antes, irs "vozes das Luas" lcntlerarD a ser-apagadas nio sri
pelo discur'so do conscnso como lanrbnr pela i,rcapacid dc dos
grupos de protcsto dc rcgislrill sus cxpcrincias de fomla r c(nlsliluir uDr patrinrnio vivo de idcltidadcs policas, gcrads cnr cx
pcrincias sociais signilicalivus c lirrdanlcs.
Captulo Vl
AIMPRENSAEA,.OUESTO
DEMOCRTICA" NOS ANOS 70 E 80.
enEste cpiulo lcnl pol obielivo disculir a inrprensa
relao
x
(,rxnt(\ ftrnlc nur'ir o tri'toriaior c. nil scqiin(iit itnillisJr
t'
qlle\lilodcllxr(r.:ilicri'
Ao mclIo lcmlo quc a inrPrcnsil (c 'l conlunicao de
il concepao
rrrlrrsur cttt gcral, irlrni'c i' r'strrthr tllr lli\tniil itllcdirl
t",,-,t.i.t"rii" J" -orri p'rtlc u"nlundit' r) hi\loriill.r' N\ Pahuno tiociedate
;,,.:i;;;; i;.;rt; cst; dcmitrlda o sinat "( ) inrch
vil'iliJ1c
ittltatthttitt t n" Jit'tirt' Jc t'rixir
:,i'',,;,;,',,;i,
cnlll/J
Cll
lr
',,,,
"'
Jrl((lllc\
pin,i,nn
lli\lrirLlt'r'
.
Oulr,t
l,irt,,t-it,t
o^dcscnvol'
,rtrrr,, o rrronrio ctlrtrlh' Jc "cvcnl(i llcll illlctilJt' c(nn ,'
vcr'rll
(le
llli{r)
(
.'sllltk'
' clc c0_
virrrcuto'rl,'i rnctlirr. itrrrrrl" rrrn
srtial
eo
a
tnctnrirr
ii':,"., ,, iir""".a* cnlrc I' ironlc(illrcrllo
impofluntet
i.,li,.cur.*, cl., inli,rm:rio'i,I' rlrrul rr itrrpr'cnrlr latlc
\iio tro'
hr.t,rrru vlvi(lir c lllcltl,'l'illld:l e (' rl\'tllncnl() itnPtcnsr
cnt'"
"
i"'prc'i*'c
lii vtRON
f frr* ir"
pr.r r Cinrsliluimc c.llninnodo con! mobilirno
da caNpanha elcil('rl dc l9u9 (quc lcvc um rsnrido cxplcito de potcsro
rl'lies populrcs
r). ir..
p. 5.
de
elisco. Construirc l'vnemenl. Les dias et l'Ilccnt
inlce's
rnro
p
c('
f.r""a. p,.\. Mttrrrir. lelil Unr rrcuhn nrs
,",1,,,.,',,,' q,,,
,t,' t
i't"rrxJr''
\,in. .t
,, tt'td'^
,i
'.' td't:'..t,.'t\,
ttlq tt'u'
lttXt::t^