Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven

Student
Mieke Maas
Klas
PEH15VB
Stageschool
Sint Jacobusschool
Plaats
Eersel
Vak- vormingsgebied: Geschiedenis
Speelwerkthema / onderwerp: Tijdvak 3, monniken en ridders

Mentor
Datum
Groep
Aantal leerlingen

Maril van de Huijgevoort

Dinsdag 5 april 2016
5
35

Persoonlijk leerdoel
Ik bewaak de tijd tijdens de les, door de timetimer op het digibord aan te zetten tijdens de verwerking en de tijd in de gaten te houden wanneer de leerlingen met de
werkvorm bezig zijn.
Ik geef een korte, duidelijke instructie aan de leerlingen, zodat de leerlingen met een korte spanningsboog niet te snel afhaken.
Ik bewaak de orde tijdens deze activiteit, door leerlingen aan te spreken op ongewenst gedrag en het positieve gedrag te stimuleren.
Lesdoel(en)
De leerlingen maken kennis met de tijd van monniken en ridders, onder
andere door een puzzel te maken over welke kenmerken er in dit tijdvak
terugkomen (productdoel, kerndoel 56).
De leerlingen herhalen voor dit hoofdstuk relevante voorkennis, ze moeten
benoemen wanneer de Romeinen leefden (productdoel).
De leerlingen werken met de werkvorm koppen-bij-elkaar en kunnen in goed
overleg tot juiste antwoorden komen (productdoel).
De leerlingen leren samen te werken met kinderen die ze negatief kiezen op
werkgerelateerd gebied in de sociogram (procesdoel).
In mijn toelichting verantwoord ik mijn keuzes van deze lesvoorbereiding.

Evaluatie van lesdoelen

Alle groepjes hebben verteld wat zij dachten dat bij dit tijdvak hoort en wat niet. De
meeste groepjes hadden het goed. De leerlingen hebben op deze manier actief hun
voorkennis geactiveerd. Ze hebben namelijk samen de puzzel gemaakt en de kennis die
ze al hadden meegenomen in het oplossen van deze puzzel.
Ik heb met de nabespreking dit doel gevalueerd. De leerlingen die dit niet goede in
hadden gevuld, hebben het verbeterd in hun werkboek.
De leerlingen hebben enthousiast de puzzel gemaakt. Ik heb rondgelopen en zag dat er
in de groepjes goed overlegd werd. Als ik zei dat het niet goed was, gingen ze meteen
weer verder met overleggen en zijn ze op die manier tot de goede antwoorden gekomen.
Dit heb ik niet kunnen controleren. Door de drukte van het aantal kinderen, waren de
groepen groter en was er weinig ruimte om te lopen. Ik moest letterlijk over stoelen heen
klimmen zodat ik bij ieder groepje even kon kijken. Ik heb niet bewust gekeken naar de
leerlingen die elkaar negatief kozen in de sociogram. Ik moest me meer focussen op de
organisatie van het spel.

Beginsituatie
Didactisch
Voorkennis- en kunde
De leerlingen werken met de methode Wijzer! Geschiedenis. Ze hebben al twee hoofdstukken van de geschiedenis afgerond en kennen de opbouw van het boek. Ze
hebben het nog niet eerder over het tijdvak monniken en ridders gehad.
Actualiteit
De geschiedenis past niet bij de actualiteit. Doordat de betrokkenheid redelijk groot is, hoeft dit geen probleem te zijn.
Didactische instrumentarium
De leerlingen hebben al eens eerder met de werkvorm koppen-bij-elkaar gewerkt. De kaartjes waarmee ze gaan werken zijn nieuw. Deze heb ik voor deze les gemaakt
als introductie
Pedagogisch
Gedrag en betrokkenheid
De betrokkenheid van de leerlingen is redelijk groot bij een geschiedenisles. Vooral als ze mogen samenwerken of actief bezig zijn, zijn ze enthousiast.
Er is een leerling met de diagnose PDD-NOS. Hij heeft moeite met opstarten van een les en/of verwerking. En leerling heeft een forse leerachterstand. Er zijn drie
leerlingen met een korte spanningsboog. Ze vinden het moeilijk om naar een lange instructie te luisteren.
Groepsverhouding
De groep bestaat uit 24 leerlingen, waarvan 8 jongens en 16 meisjes. De leeftijden verschillen van 8 t/m 10 jaar. Voor deze les komt de andere groep 5 er ook bij. Ik heb
nu 35 leerlingen waaraan ik les ga geven. De verhouding tussen jongens en meisjes wordt nu: 14 jongens en 21 meisjes.
Groepsdynamiek
De groepsvorming is goed in de groep. Er worden vaak dezelfde leerlingen negatief gekozen om mee samen te werken. Zie groepsoverdenking voor uitwerking hiervan.
De leerlingen werken graag en vaak samen met elkaar. Ik heb bij de spellingsles van 14 maart ook de leerlingen die elkaar negatief kiezen samen laten werken. Ik ben
toen zelf met de instructiegroep aan de slag gegaan en heb aan het eind van de les aan die tweetallen gevraagd hoe de samenwerking verliep. Bij A. en J. was het niet
goed gegaan. Ze zeiden dat ze alleen bij elkaar gezeten hadden, maar niet met elkaar hadden samengewerkt. Ik heb toen niet goed het proces begeleid, waardoor dit
niet goed gelopen was.

Lesverloop
Tijd

Leerinhoud

Didactische handelingen

Leeractiviteit

Materialen / Organisatie

Inleiding
10 min.

De leerlingen gaan in
groepjes van vijf of vier
leerlingen zitten die ik
voorlees. Ze krijgen een
envelop met kaartjes daarin.
Ze gaan samen overleggen
en bepalen welke kaartjes er
wel bij dit tijdvak horen en
welke kaartjes niet.

Ik vertel de leerlingen dat we vandaag

starten met les 1 van het tijdvak monniken
en ridders. Ik vertel het volgende:
- Jullie gaan eerst samen kijken wat
je al weet over dit tijdvak.
- Ik heb groepjes van vijf leerlingen
gemaakt en in dat groepje ga je een
opdracht uitvoeren.
- Jullie krijgen zo meteen kaartjes met
daarop plaatjes en/of tekst van de
geschiedenis. Jullie gaan bedenken
welke kaartjes bij de identiteit van
het tijdvak monniken en ridders
horen.
- Je maakt een stapel met kaartjes
waarvan jullie denken dat ze wel bij
dit tijdvak horen en een stapel van
kaartjes waarvan jullie denken die
niet bij dit tijdvak horen.
- Je krijgt maximaal 5 minuten om dit
uit te zoeken.
- Als jullie denken dat je het goed
hebt, steken alle groepsleden hun
hand in de lucht. Iedereen stopt dan
met puzzelen.
- Ik controleer of de antwoorden goed
zijn. Zo niet, dan gaat de tijd weer
verder tot de 5 minuten voorbij zijn.
- Na de 5 minuten gaan we klassikaal
bespreken wat de goede
antwoorden zijn.
- Ik lees nu de groepjes voor. Je blijft
nog even zitten totdat ik alle
groepjes heb voorgelezen.

De leerlingen maken kennis met de tijd van

monniken en ridders, door een puzzel te
maken over welke kenmerken er in dit
tijdvak terugkomen (kerndoel 56).

De leerlingen zitten bij de

uitleg op hun plek en bij het
start van het spel bij hun
groepje.

De leerlingen werken met de werkvorm

Materialen:
koppen-bij-elkaar en kunnen in goed overleg
- Enveloppen met de
tot juiste antwoorden komen.
kaartjes
De leerlingen leren samen te werken met
kinderen die ze negatief kiezen op
werkgerelateerd gebied in het sociogram.

Ik wil dat je in het groepje goed

overlegt met elkaar en naar anderen
luistert. Laat maar eens zien hoe
goed jullie kunnen samenwerken.
Want als je goed samenwerkt, dan
werk je ook het snelst bij deze
opdracht.

Ik loop rond en observeer de leerlingen.

Ik heb de volgende kaartjes gemaakt met
plaatjes en/of tekst uit de geschiedenis:
- Middeleeuwen
- Oudheid
- Prehistorie
- Ridders
- Radio
- Jagen
- Karel de Grote
- Boeren
- Romeinen
- Soldaten
- Fiets
- Monniken
Ik kom meteen terug op lesdoelen 1, 3 en 4
en stel de volgende vragen:
- Welke kaartjes hebben jullie
gekozen die bij dit tijdvak
horen? Ik wil het van alle
groepjes horen (lesdoel 1 en
3).
- Hoe verliep de samenwerking
(lesdoel 4)?
- Waren er meningsverschillen
en hoe hebben jullie dit
opgelost (lesdoel 4)?

Instructie
10 min.

De leerlingen kijken en
luisteren naar de kijkplaat en
beantwoorden de kijkvragen.
Een aantal leerlingen leest de
tekst van opdracht 1 hardop
voor. De leerlingen maken
opdracht 1 klassikaal.

Ik vraag de hulpjes om de geschiedenis

boeken uit te delen.

De hulpjes delen de boeken uit.

De leerlingen maken kennis met de tijd van

Ik vertel het volgende over de kijkplaat:
monniken en ridders.
- Je ziet koning Karel de Grote, die
De leerlingen kijken en luisteren naar de
aankomt op een van zijn paleizen.
kijkplaat.
Dit paleis lag in Nederland, in de
stad Nijmegen. Op het paleis was
gezorgd voor eten en slaapplaatsen
voor alle mensen. Wie is Karel de
Grote denk je?
- Bij deze kijkplaat is er een
voorleesverhaal. Terwijl je naar het
verhaal luistert, moet je de volgende
kijkvragen proberen te
beantwoorden:
o Wie reizen met koning Karel mee?
(familieleden, soldaten/ ridders,
knechten, priesters)
o Hoe reizen ze? (op een paard, met
een draagstoel, met een wagen,
lopend)
o Wie zorgen voor de veiligheid
onderweg? (ridders)
o Wie zijn al in het paleis? (knechten,
boeren, soldaten)
We maken opdracht 1 samen.

De leerlingen zitten op hun

eigen plek in de klas.
Materialen:
- Werkboek
- Bronnenboek
- Digibord

Verwerking
17 min.

Slot
8 min.

De leerlingen mogen zelf

bepalen of ze individueel
werken of in tweetallen. Ze
maken opdracht 2 t/m 4.

De leerlingen kijken de
opdrachten klassikaal na en
stellen vragen als ze iets niet
snappen.

Ik vertel de leerlingen dat ze in tweetallen of

alleen de opdrachten mogen gaan maken.
Ze krijgen daar 17 minuten voor. Ik zet de
timetimer aan op het digibord. Ik loop rond
voor vragen en om de leerlingen die het
moeilijk vinden te begeleiden.

De leerlingen herhalen voor dit hoofdstuk

relevante voorkennis, ze moeten benoemen
wanneer de Romeinen leefden.

Ik ga de les nabespreken met de leerlingen

door de opdrachten klassikaal na te kijken
(lesdoel 2).

De leerlingen kijken hun eigen werk na.

De leerlingen zitten op hun

eigen plek in de klas of
werken met een maatje
samen.
Materialen:
- Werkboek
- Bronnenboek
- Potlood
- Gum
- Timetimer

De leerlingen zitten op hun

eigen plek in de klas.
Materialen:
- Werkboek
- Nakijkpen

Persoonlijke reflectie
Wat wilde ik?
Voor deze les had ik de volgende doelen opgesteld:
Ik bewaak de tijd tijdens de les, door de timetimer op het digibord aan te zetten tijdens de verwerking en de tijd in de gaten te houden wanneer de leerlingen
met de werkvorm bezig zijn.
Ik geef een korte, duidelijke instructie aan de leerlingen, zodat de leerlingen met een korte spanningsboog niet te snel afhaken.
Ik bewaak de orde tijdens deze activiteit, door leerlingen aan te spreken op ongewenst gedrag en het positieve gedrag te stimuleren.

Wat deed ik?

Ik bewaak de tijd tijdens de les, door de timetimer op het digibord aan te zetten tijdens de verwerking en de tijd in de gaten te houden wanneer de leerlingen met de
werkvorm bezig zijn.
Ik had 10 minuten gepland voor de inleidende activiteit. Ik heb de klok goed in de gaten gehouden en op deze manier de activiteit binnen de tien minuten uit kunnen
voeren. Doordat er nu 11 leerlingen meer in de klas zaten, was het organiseren van een goede plek een hele optie. Hierdoor ben ik wel wat minuten verloren voor het
spel. Ik heb de timetimer aangezet toen de leerlingen de opdrachten gingen maken. Met de leerlingen die het moeilijk vonden ben ik aan de instructietafel gaan zitten.
Met hen heb ik samen de opdrachten gedaan.
Ik geef een korte, duidelijke instructie aan de leerlingen, zodat de leerlingen met een korte spanningsboog niet te snel afhaken.
Ik heb de uitleg kort en bondig gegeven. De groepjes moest ik nog wat aanpassen, omdat ik de namen van 11 leerlingen uit de andere groep 5 niet doorgekregen had.
Hier ben ik flexibel in geweest, waardoor ik snel nieuwe groepjes in elkaar had gezet. Flexibel in de zin van verplaatsing van leerlingen uit groepjes.
Ik bewaak de orde tijdens deze activiteit, door leerlingen aan te spreken op ongewenst gedrag en het positieve gedrag te stimuleren.
Ik ben duidelijk geweest naar de leerlingen hoe ik wilde dat de les ging verlopen. Ik heb van te voren benoemd dat we allemaal wat rustig moeten doen omdat we met
zo veel bij elkaar zijn. Ik heb A. en J. bijvoorbeeld positief benaderd, ook al deden ze niet wat er van ze gevraagd werd. A. maakte grappige opmerkingen als ik een
vraag stelde. Ik kon er de eerste keer wel mee lachen, maar toen hij doorging, heb ik hem gezegd dat hij gewoon moest doen net als anders, omdat hij hartstikke
slimme opmerkingen kan maken. J. heb ik begeleid na de geschiedenisles, omdat het hem niet lukte om de opdrachten af te krijgen. Ik ben niet boos geworden, maar
heb hem positief benaderd.
Welke betekenis heeft het voorgaande voor mij?
Positieve ervaringen
Ik had een volle klas bij geschiedenis, omdat er nog 11 leerlingen van de andere groep 5 bij kwamen. Ik heb geschiedenis dus aan 35 leerlingen gegeven. Met de
werkvorm koppen-bij-elkaar hebben de leerlingen het spel gespeeld wat ik zelf in elkaar heb gezet. Het gaf een goed gevoel dat alle 35 leerlingen goed meededen met
de les en ik de orde goed kon houden, zonder dat ik hier veel moeite voor hoefde te doen. Doormiddel van een positieve benadering en het gebruik van effectieve
leraarcommunicatie bleef de betrokkenheid groot.
Wat anders ging
J. is een jongen die opstartproblemen heeft en het moeilijk vindt om zich te concentreren in een drukke ruimte. Hij gaf aan niet mee te willen doen met de extra
instructie. Toen ik met de nabespreking begon, zag ik dat hij niet meedeed n zelfs nog niets had gemaakt. Ik heb hem hier op aangesproken, maar zelfs nadat ik dit
had gedaan, deed hij niet mee. Nu wist ik dat hij niet lekker in zijn vel zat die week, dus ben ik niet boos op hem geworden. Ik heb met hem na de les de opdrachten
samen gemaakt. De rest van de leerlingen begonnen aan de weektaak. Ik heb niet goed rekening gehouden met de kenmerken van de groep, omdat ik J. ook mee had
moeten laten doen met de extra instructie. Ik wist dat hij niet lekker in zijn vel zat, dus had hier rekening mee moeten houden
Wat anderen vinden
Hieronder staat de feedback van mijn mentor beschreven op de les.
Essentile zaken

Het is belangrijk om de kinderen goed in beeld te hebben. Ik had J. namelijk mee moeten laten doen met de extra instructie, zodat hij meer aangestuurd werd om iets
te doen.
Hoe nu verder?
Ik ga de volgende keer goed opletten wie er graag met de extra instructie mee willen doen. Als leerlingen niet mee willen doen waarvan ik denk dat het beter is van
wel, ga ik dit met die leerling(en) bespreken.
Feedback mentor (inclusief handtekening)
Datum: 5-04-2016
- Goed dat je groepen heb gemaakt.
- Geef even aan bij wie ze moeten gaan zitten qua plek.
- Leuk spel met wat wel en niet bij de middeleeuwen hoort.
-

Heb je gezien hoe de samenwerking verliep bij de kinderen die elkaar in de sociogram negatief kozen?
Je hebt een goed overzicht.
Goede kijkvragen bij de film.
Ze werken goed aan de opdrachten.
Denk vooraf na over de uitloop.
J. maakt zijn opdrachten niet af, let daarop.

Kaartjes

Fiets

Oudheid

Ridders

Prehistorie

Radio

Jagen

Karel de Grote

Romeinen
Soldaten
Monniken

Boeren