Grammire

) descriptive de turkmene a lusage des francophones

(
.

.



.

.

.

.
) parlons francais
( .
:
Philippe aga atan eri agty we ruhu at bolsun.



.
INALCO
.
IFEA
.

.
Roza Gaipowna Nepesowa

. Berdi Hojaew
Aman Nurmuhammedow


. Juma Orazklyew

. .
Tatiana Berdnikowa Natalia urhanan
.
Sapargulyew Magaryf

. Nargl Kulmmedowa
.
Geldi Serdar Ablek Jennet



.
) (
- 1
.

.
.


180
.
1992
.
.


.
.
. . . . . 1977
.
) Edebiat we sungat (
.

Wi, Radloff, Versuches Wrterbuhes der trk dialekten, Mouton & Co, s Gravenhage, 1960

 .
.

:
1993 .
.
.
-
- . .


. Insanlar :
konua konua anlair.2
.

2 .

-
-1

) (

. .

.
.

.
1879 1875
1925 .

1930 .
.
1150000 .
.
3

Mehmet Saray A stady of Turkmen people and their incorporation into the Russian Empire

1989 8 .

 .
:

omut

Teke

Saryk

uni

Tohtamy

Bira

Kektatar

Utamy

Badanen

akyrbegdili hojanabeg Garaman

araf

alkamy

Alya

Syadagsaka kiiaga

Kirik

Abdal

Barzaky

gyzanmere

kay

Burunjuk

Gyzylmarat

Aderwi

Bosajy

Doay

Bayndyr

Esenli

Kaaaly

Erkekli

oh

Suhty

garybalyhan

Baramaly

Salyr

rsary owdur mreli Gkle Sakar

Ata

Alili

angah

owdur

Gara

Nurata

Onbegi

gdir

Bekebl

Ybagata

zbay

Alaa

Omarata

uka

Garamahmyt alawa

Ganlyba

Alili -1
.
.
) Ata -2 Ata-trkmen (

. Ybagata Narata:
. Omarata
rsary -3

.
Uka, Alaa, Gara, Bekebl : .
owdur -4

) Turan-1, Agabat, 1994 ( Atanyazow Soltana, ejere Trkmeni nesil daragty,

 .
. .
Esenli, Bosajy, Burunjuk, Abdal, Igdir, owdur : . oh
emreli -5
. .
Gkle -6
.

.

. (1735- 1805) Magtymguly .
, Kay , Kirik , akir begdili , Yangah :
Erkekli , Bayndyr , Aderwi Garib Ali-khan
Sakar -7
Andky .
.
Salyr -8
. Saraks
Murgab . :
Garaman , alawa Kiiaga
Saryk -9
penjeh olotan Tagtabazar .
.
Gyzyl- , Barzaky , Alya , Badanen , Bir-A:
, Suhty , Gojaly , Doay , Marat .Ganly-Ba
Teke -10

Teke 5 .

 - .
) ( Igdi
.
. Kyzyl-Arwat
Baram Ali .
. Tohtomy ,Yalkamy : .Utamy
:
:
: Beg
Tamas, Gara-Gkje, ary-Gkje : Gkje Mejek
Zere, Kauku : Amaah agyr-Ba
Har : Har akub
Kara kongur : Kongur Ak kongur
: Wekil
Kara-rmek, Kanjyk, azy, Kara-sf, akin : Ak-Wekil
Horun
Kakal, Halil, Haraja, Aryk : Kara-Wekil
:
: Symaz
Miri, Elbeh, Topuz, Kara-Ahmat, Perre, Utjruk
: Bagy
Borhoz, Sultan-Aziz, Gk, Zeakyn, Weni
omut -11
.
) (
. .
. :
: uny
Emir, Hoak, Igdir, Kanokmaz, Marik, Badrak, Daz, Ataba, Ak
keirme
: Kek tatar

Megreme Kuruma, Kyzyl, Ak-kyryn, Kerrik, Kyak, Hewedi, Danryk

: araf
Kara-, Deji, Elga, Baga, Jafar-Ba
) Baram aly (:
Jnet , Kara-hoja , r-K , kz, Uak, Salak
.
amur: arwa
.
Gkle ,rsary ,omut ,Teke Saryk
.
-2

.

.
. 1995
:
: 4050000 :

2967500
364500
364500
101250
40500
40500
97200

%73
%9
%9
%2,5
%1
%1
%2,4

6 :

820800
305000
125172

6 . 1992

%1,18
%1,38
%0,56

 -
-1

1925 .

:
+ +

.
Burkaz Baat new Arabay Asgy Alili Agar Abdal
Igdir Keman Hazar Hatap Handag Deji owdur eges
Surhy Sanjar Salyr Sakar Olam Nohurly Mukry Merkit
.
kp
. galstuk
holodnik kino magazin krowat
) ( .
.

.

.

.
. .

.
.

, 1995 , 13 , Maisonneuve J.Denis,

 .
.

)( .

.

.
-2 1993

. 8
.
.
. 9
1920 .

.

. 1920 1928 .
10 1926
.
:
- -c .
uu oo aa : -a - .
- - - . .
ng . :
8 .
, Ylym, Agabat, 1990, pp.71-119 Demidow, S.M.
10 .

K
G

1931
q . -40
1939
.

11. 33

. 36

.

.


.
.

.
MOTOP
MOTOP . 1950
.

.
11 Chimkevich
1993 .

 -3

1146 1993
Saparmyrat Ataewi Trkmenbay .
Murad Segow Pygam Azymow Sapar Krenow
.
1996 9 21 .
1926 1939
12 .

1993 ) (Transliteration .

.
.
.
.

12

]..[

][p
][r
][s
][t
][u
] [
][f
][h
][s
] [
] [

, P, p
, R, r
, S, s
, T, t
, U, u
, ,
, F, f
, H, h
, S, s
, ,
, ,

]13..[

A, a
][
B, b
][b
W, w
][v-w
G, g
][g
D, d
][d
]E/e, e/e[e-je
o, o
][jo
,
] [
J, j
] [
Z, z
][z
I, i
][i

A, a
,
B, b
,
,
E, e
,
,
,
,
,

2000 ) .(

13

, ,
] [
,

][j
][k

, ,
, K, k

, Y, y
] [
,

][l
][m

, L, l
, M, m

, E, e
, ,
, u, u
, a, a

][n
][
][o
][

,
,
,
,

]
]
]
]

[
[
[
[

N, n
,
O, o
,

:
a , b, , d, , f, g, h, i, j, , k, l, m, n, , o, , p, r, s, , t, u, , w, y, , z
:

. -e
- . :
rol p
pesa
- - - -u -o -a .
-e -e e
.
- ] [t+s
-s .
s .
- 1993

1995 .14

] [+
.
- - ) - -j (-
] [n+g] [d+j ][t+
. :
14

... . .

Oktabr

Agabat

akup

Siwilizasia

ogyn

er

Sizi

Blmek

60 .
1993
. :

.
- -

.
:
:

15

15

.
)(.

:
-
. y , , u , , o , i , , e , a:
.
16 18 .
.

)(

)(

)(

)(

Dodaklanan Dodaklanmaa
ekimliler
n ekimliler

aeiy
17

Gi
ekimliler

Dar
ekimliler

ogyn
ekimliler

Ine
ekimliler

ou

aeo

iuy

aouy

ei

:A,a
- - . -
.
)( ) kwartira( ) ak( Gara
16 . .
Berdiew R.; Trkmen dili 4-nji in synag okuw kitaby tze elipbii
) (, Magaryf, Agabat, 1994, p.150.

17

:E,e
: ber :
)( ) ger ( . . :
)( ) enegyz ( ) dier ( er
:,
.
.:
)( ) zher ( ) ir( Ne
: I,i
- - . -k -d ,
-b . :
) ( ) iris( iki Erik
:O, o
.:
)( ) ok( Olar
: ,
] [eu ) e ( o .:
) ( ) rek( ke
:U,u
- - .:
bu Bozgu
: ,
] [u ) i ( u ] [ . ][
- . :
de zm
:Y,y
. -i-
. :
uly Uzyn

.

: -o-
.
:
: .
: . : . .

.
.

. .
ee aa oo : .
- " " :
.
. :
]at [a:t

]At [at

)( ]il [i:l

)( ]Il [il

18

)( ]gol [go:l

)( ]gol [gol

) ( ] [:

) ( ]! [

) (]dur [du:r

)( ]Dur [dur

)( ]dl [d:l

)( ]Del [del

) (]gl [g:l

)( ]Gl [gl

)( ]syr! [sy:r

)( ]Syr [syr

18 . il ).(

 . :
#

) ( ]ata [ata:

) ( ]ata [ata

e ) ger : ( ) ber ( .
.
. :
] on [ )(]On [o:n
] buz [ )(]Buz [bu:z
"
. :
]dki [<d+ki][ yd:ki

]Ikilp [<ikile+ip][ikil:p

]ilemm [<ileme+im][ilem:m

:
.
o :
.1 :

]Magalam [magala+ym][magala:m
.2 ) (datif ) (gnitive
) (accusat :
- ) ( ]Geini [gei+ni][gei:ni
) ( ]tilk [tilki+e][tilk:
.3 ki/ky :
]awtobusdaky [awtobusda:ky
.4 -ky19 . :
]Daary [daary:k
.5 20 ) (lokatif :
]gyyna [gyy:na
19
) .(
20
. ) .(

 .6 . 21-mik -myka k ka :
]Adammyka? [adammyka :
.7 . :
]Tahsin [tahsi:n
.8 owa -ew -ow . ewa :
]Nepesowa [nepeso:wa
.9 :
]baram! [bara:m
o
.1 :
]Munym [muny:m :
.2 . :
]ol! [o:l :
o
.1 mak/mek .
:
]Artmam [artma+ym] [artma:m :
]gelmiz [gelme+iiz] [gelm:iz :
]atlamaga [atlama+ga] [atlama:ga:
.2 . yp/ip :
] ...Balap [bala+yp] [bala:p :
.3 n/-en/-an / -mn:
. -man/ :
)( ]haly dokan aal [doka:n :
.4 a/- . :
!) (]Alaar! [ala:ya:r :
.5 . ar/r :
]ol teatrda bolar [bola:r :

21 . .
).(

 .6 -a , - , -da , d . :
! ]grd! [grd: :
o
.1 . :
]Ellimiz [<elli+imiz] [elli:miz
.2 . -lap , -lp , -lan , -ln:
] Birln ikiln [birl:n ikil:n

] zlp [zl:p

-

.
. 22
:

" "
) (-a , -o , -u , -y .:
adam-lar-ymyz-dan
"")(-, -, -i, -, -e
. :
I-i-ler-imiz-den
.
. :
deria

Derman

] [<gn+dogar Gndogar
)-o,-,-
(u,-

22

Remy Dor , Dialectologie des langues trk , polycopie INALCO, Paris 1994 , page3

 .
. . :
-a -e o i y -u
]: ortosundo[

Ortasynda

]: trmk[ trmek
]: stnlk[

stnlik

]: guru[

Gury

) (- , - -i i
. :
] : n[ in

. o , -a , -y er
, -ar , -n , -an n , -
ana :
-a y .
-e i .
-o u .
- .
-y y . :
] [a:ldamak Aldamak
] [aldy:ar Aldaar
] [boly:na .... Bolana
:
.1
: :
Kwartira
Kreslo
Muze
Nho

 .2 . :
[yer Yeralma

] alma

a .3 - n
an/ ar/-r . :
] [km:n : Kmyn
] [gel:r : Gelr
.4
. :
] [huzy:r :

Huzyr

] [uzy:n : Uzyn
) (
. :
Kitapda
)( Studentde
.:

-lar/-ler

z , , s , r , n , l
:
o ) . . ( .
o .
o r , -l , -k , -j , -g , -c .:
mrm mr

hri her

burny Burun
deze Deiz
dahowzy Dahowuz
pasla Pasyl
ilerki Ileri
brrk Bri

 ) (
. .
? nmokaar ? Nme okaar
? ntjek ? Nme etjek
i/y i y
. :
szlei Szlei

-
)( 21 6 3
8 ) 1 + 7 2 ( 2 .
: 23
-

)(

w
z

f
s

) (

g
h

B,b
: b
] [v
.
] [p . -b
. p .
kitab bezemek Bag
,
. j . :
23 : 85
kiado 1969 .

 , aga

eme
D,d
. t .

, dostluk Dag
F,f
.
.

24

, magaryf , flemek Fabrik

G,g
.
)( 25.:
sygyr gitmek gawun
H,h
.
buhalter

26

Hemme

J,j
. .
-.
nejis Jalbar
,
. .
. .
24 f p . pikir :
)25( .
: :
.1 : . )( gel
.2 : .) : ( gal
.3 ) ( : .:

)( ) Sag ( Aglamak
.4 ) ( : .:
) ( ) Bezeg ( Eglenmek
26 . .
)(

 myyk bira urnal

K,k

.
, pylamak Kagyz
L,l
. .
, limonad , aly Kemal
M,m
.
, hemme , men Magala
N,n
.
, kne , nebit ?Nme
,
ng sing .

.
ie

- ... Seni

P,p
][f
. b.
, operasia , pil Pyak
R,r

.
, rejeli , merkez Kir
S,s
th think thing .
, nsag , sagbol Salam
,
. .

 , deke , ugn at
T,t
.
, getirmek , tikmek Tilki
W,w
w water .
, gawun , watan Suw
,

. .

27

-1 , gelar -2 z
Z, z
th the then .
, biz Zhmet
-1

.
) ( ) (
. :
.

.
.
.
:
-b -d p t .
/
.

27 Turkmen manual 24 .

 t , -p , -k
.
.

28

gidr

Git

meni kitabym

Kitap

ady

At

t
. :
) (sajym
)

(edebiady

saym

trkmen edebiat

Sa

Edebiat

k jak / -
jek / -jik / -jyk k .
aajyk Aak
kpjek Kpk

. .

.
r , -l s

, u , i y .
.:
] :yraon [ Raon
] :ystol [ Stol
] :irek [ Rek
] :lkg [ Lkg
] :iresmi [ Resmi
] :isport [ Sport
28 / .

 .
-2
.
.
.
-

.

.
.
) (
.
.:
:
] :agabatta [ Agabatda
:
]=[ Agabatta
bi bi +
] :biabra [ : biabra
I + d ll
] :allym [ : aldym
m + bmm
M + dmn29
]: galam milen[ : galam bilen
] :kimne [ kimde
N + bnm
n + dnn
] : on mir[ : on bir
] : Thrannan [ Thrandan
29 .

 + bm
+ g
] :atymay [ : aty bay
] :meni wnm [ meni gwnm
s + tss
s + dss
] :bsse [ : bsde
] :ssi [ sti
+
+ j
]:ii [ : ii
] :goak [ gojak
T + dtt
] :tutty [ : tutdy
z + dzz
]:bizze [ : bizde
- :

:
g + K +
] :ag aga [ : ak aga
p + gkg
b + p +
] :alykgatdy [ : alyp gatdy
] :ggruboturan [ ggrp oturan
t +
t + sss
] :parahaylyk [ : parahatylyk
]:sassa [ satsa
z + sss
] :ossowgady [ : z sowgady
-


:
+
+ dd
+ j
+ ll
+ ss
:
] :agay[ Agay
] : gedik[ gedik
] :sen aak[ sen ajak
] :alyk[ alyk
] :asa[ asa
-3


) bilmek( .
. . :
?Nme ederin?nderin
Alyp ber ber
Alanym ok alamok
]: grbilmek[Grp bilmek
-4
.
.
torpak Toprak
ayrda Ary

 .

).
(.
Meni magalam
)( Bizi magalamyz

. :
garady

Garady

gl

gl

! !otla30

! !Otla

kitapa

Kitapa

:

.

31

eger

nki

meger

Hemme

walekim

Emma

agny

Hzir

.
.

:
(a . e/-a :
Oraz pagtany Jerene ygar. .
(b . ka/-k :
Studentkm men ilerdim.
30 .
. o o ).(
31 Turkmen manual O. Hanser 31 .

 (c .-l -la -hem -h -ha -d -da -em -am -e -a:

! !Kitaby grd
! !Oraz de-le
Stolda , kostum-da , ubka-da bar. .
- :
(a . :
Up- uly
(b . :
Hi wagt
(c- . :
Meni bilen
:
(a ma/-me .
! !azma
Bu gn olar ekskursia gitmediler.
(b : mik/-myka
?Aldymyka
Ol sapaklaryny gowy bilrmi? .
(c :
! !Aly
(d -sene/-sana -gyn/-gin/-
: -gun/-gn
!Kitaby altrak okasana
! !Sen oa kmeklegin
(e
-dir mi :
Alaryn
Alarys
Alarys

 Studentlerdi
Alynmy
(f :
Dowam etmek
(g
.
Kwartira

Awtobus

 )(

.

. .
+ + + +

. :
dazam Daza

) (dazalarym

) ( Dazamlar

:
)( Dost

dyr

dan

ym

lar

dost

Dostlarymdandyr

-1

.
) (
. .

 "dost"
" dostluk" dost ) (lyk
.
.
" erkek" " urkay"
. :
) ( Mjek
) (le loup erkek mjek
) (la louve urkay mjek
) (le chat erkek piik
) ( la chatte urkay piik

. :
batal

) -1 ( -2 At

kz

) -1 ( -2 Sygyr

mekejin
)( egeni

ekegapan
)(egen

mugallyma

Mugallym

aal gyz
. dogan
.

32

ii aal

Ii
Erkek dogan
Gyz dogan

a
.:
Durdyewa

Durdyew

Muradowa

Muradow

32 aga .:
Aman aga

 -2

-ler lar .
ler lar .
adamlar

adam

erler

er

ylymlar

ylym

liler

li

yzlar

yz

i y
u . :
guzular

Guzy

srler

Sri

guular

Guy

-3

.
.
.

-miz/-myz

-m

-iiz/-yyz

-si/-sy

-imiz/-ymyz
-iiz/-yyz
-iiz/-yyz
-iz/-yyz
-i/-y

33

-im/-ym
-um/-m
-i/-y
-/-u

33 ).(


Gyz

gl

ke

ata

glm

km

atam

gyzym

gl

ata

gyzy

gli

kesi

atasy

gyzy

glimiz

kmiz

atamyz

gyzymyz

gliiz

kiz

atayz

gyzyyz

gli

kesi

atasy

gyzy

gllerim

kelerim

atalarym

gyzlarym

glleri

keleri

atalary

gyzlary

glleri

keleri

atalary

gyzlary

gllerimiz

gyzlarymyz atalarymyz kelerimiz

glleriiz

gyzlaryyz atalaryyz keleriiz

glleri

gyzlary

keleri

atalary

:
.a
. e
. ene
eje . -e
ejem , eje : . -
e .
Ej

Ejm

.b s :
atasy ata
.c y i
-y -i -u - .:
ukusy

ukym

Uky

 )(
. :
... gzni
). (

gz

gzi

.d .
= Kitablary
.e ,-su , -s , -u
.
.f
. szlk

szlgi .
.g
.
atam

meni atam

.
:
olary gyzy

Onu gyzy

-4 :

. : 34 ) 35 . (

)( 36 37

38

-ny/-ni

-y/-i
-a/-/-e

.
. )(
. ) (
34

Nominatif
Accusatif
36
Gnitif
37
Locatif
38
Ablatif
35

-y/-i/-u/-

-ny/-ni/-nu/-n

-da/-de

-dan/-den

:
ne

Halk

El

neler

ne

halklar

halk

eller

el.

neleri

nni

halklary

halgy

elleri

eli .

nelere

halklara

halga

ellere

ele.

neleri

halklary nni

halgy

eli elleri.

nelerde

halklarda nede

halkda

elde ellerde .

halkdan halklardan neden nelerde

n

elde ellerden.
n

.
? kim ? nme . :
- .
Agalar gllap balady. .
-
. :
) ( ! !Prezident Nyazow , kitaby aly
- :
Ol szlere gulak saldy. .
- :
Dyn gni
- - ) : - (
Watan in
)( :

 . ? kimi
nmni? nirni? hasyny? .
n .
) ( Depderi aldym.
) ( Bir depder aldym.
Kni grdm.
e - .
Ke

kni
) 39 ( :

.
. ? kime nm?
? nir .
.
.

-e , - , -i
-y
-a , -o , - , -u , -

:
ata

ata

ke

kino

kino

Durda

Durdy

Gork

Gorki

:
.a :
Barama bir kitap berdim.
.b :
39 .
.

 Ol Agabada gitdi. .
Ieri
.c :
) ( Men rege gidrin. .
.d :
Bodan baa
.e :
m manada bir gawun
.f :
B gne40
.g - .
Bizi magalamyza gary

? - kimi - nmni?nirni?
- ? - hasyny .
. :
) ( )( ) # gyzy ady ( )( gyz ady

Agabat heri
Trkmen dili
Bazar gni

. ) (
) ( .
Atamy kitaby
41
.

40 ).(
41
).(

 .
:
Serdary kitaby sarydyr.
)(
n . :
- lampany

Lampa

? kimde nmede?
nirede? . :
Ol mekdepde .
Ablek Agabatda okaar.
i y -i y u
.
knjde

Knji

. :
Men wraa sagat bde gitjek..
Meni doganym tomusda geler. .
. :
Mende b m manat bar. .
:

? kimden
nmeden? ?nireden .
.
.
)(

Mekdepden ykdy.

)(

Stanbuldan geldi.
znden zi

. :
Gorkiden Gorki

 :
.a
Ol igrimi kilometrden srdi. .
Men iki yldan gitjek. .
.b . :
Sowukdan ldi. .
?Pagtadan nme etrler
.c . :
Bu stekanlary z manatdan aldym.
) ( .
.d . :
Demirden mayn
.e . :
zden otuz
) ( Bden
.f - . :
Kpden bri
)(

(1 : ma/-me
ma/-me
. .

.
Gezme
)( Barma
) ( Oturma
)(Pedalanma
) ( azma
ma/-me .
Meni barmam

 Bu kitaby okamasy
-ma/-me
.
Mjekleri gorkmasy
ma/-me . :
Gol azma kitap
(2 : y/-i/-u/-/-

.
)( Okay
)-1-2( ylgyry
)-1 -2( Eki
)-1-2 ( Uu
Men seni boluua dnip bilemok. .
ma/-me y/-i/-u/-/- .
Amany oldalary bilen bile ugramayna onu ejesi ynjalyksyzlandy.
.
y/-i/-u/-/- islemek
mmkin gerek .
y/-i/-u/-/-
.

riimiz

riim

riiiz

rii

rileri

rii

:
riimi , rii , riime , riimden , ...
(3 : as/-es/-s
.
alasy

Almak

edesi

Etmek

 .
edesim , edesi , edesi , edesimiz , edesiiz , edesileri
gelmek
.
Meni suw iesim gelr. .
Bizi atasymyz gelr. .
Onu tizrk ne etesi gelrdi.
.
ma/-me gelmek
. :
Maraldan baga zat hakda pikir edesi gelmerdi.
.
ok as/-es/-s .
Bize hi zat bolasy ok. .

) (
. .
.

.
. :
:
: -anda/-ende
.
Sazanda
Jemende

ermende

): -ban/-wan(man
. :

Bagban
Bendiwan

Saawan
: -baz
Masgarabaz
Humarbaz
Ounbaz
: -/a/-e

organa
kze
Temene
Kitapa
: -ajyk/-ejik

Kitapajyk
Depderejik
Adamajyk
: -y/-i

.
balyky

Balyk
Kti
Okuwy

: -ylyk/-ilik
.
terbieilik

Terbie
Kynylyk
Ililik

bet- bi-42 na-/n

.
Betbagtylyk
42 bi- be- syz/-siz . :
Bisabyrlyk Sabyrsyzlyk

 Bidzgnilik
Nbeletilik
: -dan
Galamdan
adan
Gldan
Kldan
: -dar
.
arwadar
Bergidar
Bilimdar
Geedar
: -da/-de
.
rekde
) ( Boda
Watanda
Dwrde
: -hana
.
Dermanhana
Kitaphana
ahana
Dellekhana
: -hor
) ( .
Tirekhor
Sthor
ahor
Parahor
: -jagaz

 .
Atjagaz
ajagaz
agjagaz
: jan
.

43

-1 -2 Amanjan
-1 -2 Nurjan
Ejejan
Dazajan
: -kr/gr
.
Jenaatkr
Hyzmatkr
Swdagr
Zergr
:-ke
.
Deke
Zhmetke
ilimke
Gybatke
: -li/-ly
... ....
herli
Akylly
: -lik/-lk/-luk/-lyk
.
dostluk Dost
Akyllylyk
43 ).(

 Ellik
bet- bi- n-
ne . Bethsietlik
Betpllik
Bignlik
Bigaratlyk
Ndogrylyk
: -nama
.
htnama
Subutnama
ertnama ...
: -sa/-se
.
Bilekse
wse
Gargnsa
:-ystan/-istan/-stan
Trkmenistan
lstan
Glstan
Gazagystan
: -zada/-zat
Asylzada
Haramzada
Perizat
: -zar
llezar
Glzar
:


. -sia , -or , -izm , -ist , -ik , -er -ent , :
. -ant :
materialist , patriotizm , kapitalizm , direktor , doktorant , diplomant ,
isolasia , siwilizasia , assistent , ...
. :
Pianist pianoy
- ) ( :
: -a/-e
.
Gysa
Gre
: -ak/-ek/-k
.
Gapak
Elek
ygnak
atak
: -alga/-elge/-lga/-lge
.
Girelge
ykalga
Duralga
Geelge
: -an/-en
) ( .
Tozan
Agaran
Gapan
: -ar/-er
. .
Aar

 eker
Keser
: -/-an
.
Gynan
Begen
Ynan
Gazan
: -dajy/-deji
.
Girdegi
ykdajy
: -g
.
Sorag
Barlag
Bezeg
Isleg
: -ga/-ge
.
Batga
Tozga
Garantga
: -gi/-gy
.
Algy
Gogy
:-gi/-gy/-/-u
.
Bozgu
Gugu
Szg

 angy
:-gin/-gyn/-gn/-gyn
)( .
angyn
apgyn
Srgn
: -git/-gyt/-gt/-gut
.
Salgyt
azgyt
orgut
-ja/-je
.
Damja
Dnje
apynja
: -ma/-me
.
atma
azmak
Gatlama
: -mak/-mek
.
.
Bulamak
akmak
Gamak
Syrtmak
: -mit/-myt/-ut
Almyt
Imit
: -
gozgala
tala

: -uw/-w/-w
.
.
azuw
Okuw
Derew
: -wa
.
Onawa
Gapjawa
Germewa
: -wuk/-wk
.
algawuk
Gijilewk
sglewk
: -y/-i
.
Gapy
Bogy
ri
:-yjy/-iji/-ujy/-ji
.
azyjy
eiji
Alyjy
Drodiji
.
Blji
Kemeliji
Baglajy
: -yk/-ik/-uk/-k/-k

 .
Gepleik
Gazyk
Ouk
: -ym/-im/--um/m/-m
.
Sagym
Gyrkym
Gezim
: -yn/-in/-un/-n
.
Ekin
Tikin
Dwn
: -yndy/-indi/-undy/-ndi/-ndy/-ndi
.
ygyndy
Kesindi
kndi

. :
][ol + ba + y

olbay

][agyz + bir + lik

Agzybirlik

][ot + ly + p

Otlup

Abibi

) :(

Aakgap

:
Hamyrtury

 :
) : (

Garagu

Inekesel

:
) : (

Gndogar

Babozar

:
) : (

zba

) (

Byllyk

:
)(

Batar

:
Ikizli
:
) (

ykanaldy

44.

.

Gant-mant

a-pa

Nahar-pahar

Garry-gurry

Gmr-amyr

Paty-puty

Sene-mene

44 . ).(

 .

)( .

.
.
45.
.


.
.


.
.
.

:
. :
stollar

Stol

stolda

- Stolu

.

.
.

.
-2 .
).(

 .
.

arzuw

awtobus

dost

brigadir

duenbe

direktor

duman

druina

dwlet

galstuk

emma

gazet

halk

klas

kitap

kolhoz

kuwwat

kosmonawt

maglumat

park

maksat

parta

medeniet

partia

medan

pota

miras

raketa

mugallym

respisanie

namart

rewolusia

namys

ruka

tebigat

samolot

ekembe

zawod


: .
: .
.1
.
. ) (
.
a
. .

olar

siz

biz

ol

sen

men

olary

sizi

bizi

ony

seni

meni

olara

size

bize

oa

saa

maa

olary

sizi

bizi

onu

seni

meni

olarda

sizde

bizde

onda

sende

mende

olardan

sizden

bizden

ondan

menden senden

gkle biz siz bizler :

. sizler 46 o
) (onu ) ola (olary .
hem h .:
bizem

Menem

ky/-ki .
.
Meniki
Bizikileri pay

Kulmanow, G : Geoklenskij dialekt turkmenskogo yazika , Ylym, Agabat, 1991, p.59

46

 ) 47 ( Senikileri grdm. .
olaky , oky , seki , meki .
.2 z
. z :

zmiz

zm

ziz

zleri

zi

:
ziiz , zimiz , zi , zim . z
. z
.
- zni

zi

zmizden
z .
.
zm soradym

Meni zm soradym.
z
.
Men zm bardym.
?z nderdi
z ki .
?aga zkimi
.3
. :

47
).(

 o) , hol48( o) , ol( Bu , u , ol

holar , olar , olar , ular , bular:

.
) ( _... unu

) ( olara gary

olar

:
Munym , muny , munysy
:
?Bu ne otag

hol

ol

bu

holar

hol

olar

ol

ular

holary

hony

olary

ony

ulary

bulary uny

holara

hoa

olara

oa

ulara

bulara ua

bular

bu.
muny.
mua.

holary

bulary uny ulary onu olary honu

holarda

bularda unda ularda

honda

onda olarda

muny.
munda.

mundan bularda undan ulardan ondan olardan hondan holardan.

:
bu .
.
hol , ol ,u -l n .
ol ol .
. :
bu lerde

Bu de

ondan so kino gitdiler. .

48 hol .

 .4

. ) (
n :
?Hasyny grd
:
)haan(nwagt

hasy

kim

ne
nenji

nhili

njre
nme

ntsli

nene

niik

nire
.

.
?Hasymyz
?Niz
my/-mi . :
?Bu bagamy
.

hasy

nenji

ne

nire

nme

kim.

hasyny

nenji

nni

nirni

nmni

kimi.

hasa

nenj

nir

nm

kime.

hasyny

nenjini

nni

nirni

nmni

hasynda

nenjide

nede

nirede

nmede

nenjiden hasyndan

nireden neden

kimi.
kimde.

kimden nmeden.

:
Kimler nmni aljak? . Biz bu sazy aljak.
.
?Nmni golaynda
)( ?Nenjisinden dd
.5
hi :

hi zat

hi kim

hi bir

hi haan

hi bir zat

hi hasy

hi kes

hi tsli

hi wagt

hi hili

hi jre

:
hi . Hi ere gitmedim.
Ol rusa hi wagt geplemedi.
Hiden gi agy. .
Hi biri hi haan szln dldir..
.6
:
Hemmmiz49
Ertir hliiz mekdebe gelersiiz.

eneme

hli

hemme

bar

49 hemme e .

bary

her

bir topar

kbir

biraz

klli

birentek

neme

birne

pylan

birneme

pylana

btin

telim

eme

tutu

tutu , klli , her , hemme btin , bary , bar , hli

.
Men hli mmkiniliklerden pedalandym.
hli urtlary proletarlary , birlei.50 .
Hemme zat birden adymdan ykypdy. .
Tutu oba
Tutuymyz gideris. .
Olary hersi bir ana gitdi. .
, pylan , kbir , eneme , ene , birneme , birentek , birz , bir topar , bir
.) ( 51 telim pylana
. kbir
Birentek wagt
Biraz umyt
Eneme wagt geenden so
Nme in pylana pul berip aldy?
Kbir adamlar
Ay pylan gni
Telim gezek gatalamak
Kbir jalarda yra anardy. .

. 50
51

partitive

 her .
:
Her name
Her hasy
Her ne
Her kim
Klubda her gn kino grkezilr..
Trkmenistany gradany bolan her bir erkek kii harby borjuny erine
etirmelidir. .

 -
.
-1

. :
Uly her
( .
.
Kii adam
Adam kii. .
akylsyz

Akylly

(
.
Kiiler
Kiileri grdm. .
( . :
Bu ke meni in gwwldidir. .
( . :
Tze aylan gller
( dym , in , uw , has , aa ,
ar , rn gaty .
Bizi klasymyzy has gowy okuwylaryny Parie iberdiler.
.


-r -s -m p .
Sap-sary
Gap-gara
Gyp-gyzyl
Gm-gk

 Ap-ak
Dos-dogry


rak/-rk :
ulurak52

Uly

tzerk

Taze

:
,

td

pb

kg

:
ggrk Gk
erbedrk Erbet
glejrk Gle
seresabrak Seresap
. : Kiew Agabatdan ulurak. .
Men senden kiirk. .
. .
Gata olar unu alyrak zatlary az grenoklar.
.
:
- lab :
Lab uly
:
- hemme .
). Ol hemmesinden agy. (.
- i . .
I uly
52 -i y - u .

 -2

53. : .

. .
:
: -agan/-egen
.
Glegen adam
: -ak/-ek
.
Gorkak
rkek
: -ana
:
Trkana adamlar
Merdana esger
: -an/-
.
Gysgan adam
Emen d
: -anak/-enek
.
Bulanak suw
: -ar/-er
.
Akar suw
Gler z
Grer gz
: -arman/-ermen
.
53 . .

 ) ( Gidermen olagy
: -ban
.
Mhriban
: -bent
.
) ( Neebent
: -a/-e
... ... . .
Turkmene
Fransuza
Parsa
agaa kitab
: -yl/il
.
Gagyyl adam
: -daky/-deki
.
) ( Azady adyndaky institut
: -dar
.
Dindar auly
Bilimdar molla
: -gak/-gek
.
Bezgek goun
apygak ot
: -gr/-kr
. :
Hilegr tilki
Zergr adam
: -gy/-gi/-g
.

 uwgy knek
Ganag suw
: -gyn/-gin/-gun/-gn
.
sgn ot
azgyn mata
: -gyr/-gir/-gur/-gr
.
Kesgir pyak
Dugur adam
: -hor
arakhor ba ili
mugthor ba
: -ja/-je
.
Ije gyz
Hwesje adam
Baarja ii
: -k
.
Pedagogik institut
Antik edebiat
: -ky/-ki
.
)( Bu gnki nomer
Daky gapy
: -lak/-lek
.
ly.
Etlek z
Baldyrlak
: -li/-ly
... ... syz/-siz.

 Akylly
)( Duzly
Agabatly
.
: -lik/-lyk/-lk
.
.
Ba yllyk plan
Agalyk er
Studentlik yl
: -ma/-me
.
Asma sagat
) ( Gme halk
: -mazak/-mezek
.
Okamazak okuy
azmazak gyz
: -paraz
.

54

Watanparaz adam
Myhmanparaz
: -syz/-siz/-sz
....
Suwsuz
Watansyz
Tertipsiz
Glsz
lik/-lyk .
54
:
) .(

 Utansyzlyk
: -y/-i
.
() at () et.
siasy gazet Siasat
Taryhy waka
Merkezi
: -ymtyk/-imtik/-umtyk/-mtik
.
Ajymtyk
: -ymtyl/-imtil/-umtyl/-mtil
... ....
) ( Agymtyl mata
: -yk/-ik/-uk/-k
.
Ayk gapy
-3

.
.
:
: bet .
Betbagt
: bi . -siz .
dzgnsiz aga

Bidzgn aga

nazasyz jemagat

Binaza jemagat

: n . dl .

 mlim dl er
dogry dl maglumat

Nmlim er

Ndogry maglumat

-4

.
:
(a
Ak rekli adam
Gara knekli oglan
Gk gzli gyz
(b . .
Sji-sji imi
(c
Blek-blek baglar
(d
ak sakgal adam
(e
Demir gapakly nek
(f
Knegi gara oglan
(g
Eli ayk aal
(h
z aly adam
(i
Iki gat ja
(j
Desse-desse gl
(k
Elgarama urt

 (l
z erkli adam

 -
.
.
.
) .( Ol agy adam
) .( Ol agy azar
:
?nwagt? , haan
?nhili? , nenesi

? : nme in? , nme sebpden

?ne? , neden? , nenesi

?nirede? , nirk

?kime? , nmee? , nenesi

-1

.
.

gowy

Agam

dogry

Ertir

az

Irden

oat

Gndiz

aman

Basym

eam

Dn

tiz

Gi

hemie

Ir

mydama

Hzir

ay

Indi

rite

ala

arzan

alt

gymmat

Kp

gni

entek

Derrew
Ilki

:
Myrat ertesi ir oandy .
Ol oat okaar .
-2

. :
: -a/-e

.
Bada-bat
Baa-ba
Ilkbada
Sen te gepledi .
: -ary/-eri/-ry/-ri
:
Daary
Ieri
Ileri
: -ba/-be
.
Gnbe-gn
ylba-yl
: -a/ be
...
Mene
Menie
Edermenlere
ona
: -da/-de

 .
akynda
Ahyrda
Azda-knda
Agyrk maynlary bilan k ekmek ii azda knda kynylyk drd
ardy55 .
: -dan/-den
.
Irden
Zordan
Birden
Dbnden
Ol trmni howlusyna baranda , ttnden Sara ddy.
.
: -ga/-ge/-k
.
ynlaka
Kakam maa ol gnden balap ynlaka kaka boldy.
.
: -k
ary/-eri .
.
Daaryk
Brik
Gndogaryk
Myrat ierik girdi. .
: -lap/-lp
.
Mlp
Sagatlap
55 Trkmenistan Zaman 1995

 Gnlp
Hepdelp
: -la/-le
btinle
Onu bern jogabyndan kitaby zle okanlygy belli bolar.
.
: -layn/-lein
... a/e .
Kpliklein
Wagtlayn
: -ly/-li
.
Onakly
Gyssagly
: -ma/-me
ba/-be.
Gnme-gn
Jikme-jik
: -sayn/-say
. .
Gnsayn
azy ilki aynda howa sagatsayn tger.
.
: -syz/-siz
.
Gwnsiz
Bulary derdinden de-de arkayn oturup boljak dl.
.
-3

:
(a :
Gaty

 Hatda
Go
Hern
(b
Ine
Ynha
Holha
(c
Die
Tkel
Ylata-da
Hut
.
Assa-assa
Uzyn-uzyn
uwa-uwa
.
Bs-btin
A-aan
Mese-mlim
Gz-grtele
(d
!Hany
!Gerek
!Bakaly
(e
Hawa
H
Dogry
Edil

( f
ok
Dl
Tas
Ahyr (ahyryn)
( g
Elbetde
Meger
Gerek
emeli
Belki
tmek
Mmkin
Die , alyz
Dagy , hatda
( h
Umuman
Dimek
elelikde
Garaz
Ts
In , juda , has , rn


.
.

) (. :
-1

on bir

bir

on iki

iki

on

on drt

drt

on b

on alty

alty

on edi

edi

on sekiz

sekiz

on dokuz

dokuz

igrimi

on

togsan

otuz

bir z

kyrk

iki z

elli

bir m

altmy

million

etmi

milliard

segsen

:
Bir m dokuz z togsan alty

:
.nol: .

 On gradus noldan aak

. Dokuzym
) ( Kyrk drde gary
) (z ikiden
) ( Elli sekizi
tane sany .
B sany depder
Gkle .
)100 = iki kyrk igrimi ( 240+20
)158 = kyrk otuz sekiz (340+38
-2

.
nji -inji , -unjy , -ynjy , -nji , -njy
altyaltynjy
otuz nji
dokuzynjy
:
Onu sekizinjisi
) ( Sekizinjisinden
ilki ilkinji .
omut : lenji .
Altylanjy
Sekizilenji
lenji
-3

 -dan/-den .
ediden-ediden
da/-de .
=

Onda bir

zde igrimi

bir Birde

edi butin drtden

prosent .
on sekiz prosent

zde on sekiz

arym erek kwadrat kub

.
12 km2 = on iki kwadrat kilometr
3 m3 = kub metr
gkle rsary .
etber
rek
16 Put
400 Gadak

) ( .
. .
(a
:
:

) gosa , bolar.( ). (
). ( blmek dedir

:
be i gosasekiz bolar
b gomak dedir sekizde

5+3=8
5+3=8

(b
:
:
:

) ayrsa , bolar.( ).(

). ( ayrmak dedir

bden i ayrsa iki galar

b ayrmak dedir ik

5-3=2
5-3=2

(c
) kpeltse, bolar. ( ).(

).( kpeltmek dedir

:
:

bi e kpeltse , on b bolar
b kpeltmek dedir on bde

53=15
53=15

(c
) blse , bolar. ( ).(

). ( blmek dedir

:
:

altyny e blse , iki bolar

altyny blmek dedir ik

63=2
63=2

:
.
.

duenbe

sienbe

arenbe

peenbe

anna

enbe

ekenbe

hepde

yl

:
juma . - . :

 )( Birinji gn
) ( Ikinji gn
)( Men altynjy gn ilmok

anwar

fewral

mart

aprel

ma

iun

iul

awgust

sentabr

oktabr

noabr

dekabr

).(Dekabrda

Ol aprelde doguldy. .

 -
: .
-1

mak -mek . :
wrenmek
Naharlanmak
mazlyk -mezlik . :
z gze ynam etmezlik
Naharlanmazlyk

. :
) ( )lmekden gorkmak.( +lmek
:

-mak

-mek .

-magy

-megi .

-maga

-mge .

-magy

-megi .

-makda

-mekde .

-makdan

-mekden .

okamagy wagty
men ilemegi gowy grrin. .
:
-

-e -mek - .
Gitmge
Gelmge
wrenmge

-k

-g .

 gitmegimiz

Gitmegim

gitmegiiz

Gitmegi

gitmekleri

Gitmegi

:
Gitmezligim , gitmezligi , gitmezligi , ...
islemek
gerek mmkin emeli
. :
Olar kneden tany bolmaga emelidi.
.
-

- . :
Almak in

Almaga

-2

-ein men

-ayn

sen

-syn/-sun

-sin/-sn

ol

-aly/-aym

-eli/-eim

biz

-y/-u
-synlar/-sunlar

-i/-

siz

-sinler/-snler olar

: ma/-me
!azma
:
. . :
! !Onama
a . ! !Sen ala

 e . ! !Il
! !Gelm
:
) : (. !olu ak bolsun
! !azaym
! !Kitaby alaly
! !Gapyny a
:
(a sana/-sene
. :
!Alsana
sayzla/-seizle -sayzla/-seizl . :
! !Bu kitaby berseizl
.
(b -gn -gun gin gyn gkle
.56
)( !Gitgin
-3
-

:

-aryn
-arsy
-ar
-arys
-arsyyz
-arlar57

-rin
-rsi
-r
-ris
-rsiiz
-rler

men
sen
ol
biz
siz
olar

56 gyl/-gul/-gl/-gil .
Kulmanow G: Geoklenskij dialekt turkmenskogo yazika, Ylym, Agabat ,1991
57 ar , -r rsary or saryk or .
ussupow, Trkmen dili we edebiaty , Dessur, Agabat, 1992, p.17

 :
+-ma/-me
Ilemerin
Ilemersi
.
almak Ilemek
ilerin
ilersi
iler
ileris
ilersiiz
ilerler

alaryn
alarsy
alar
alarys
alarsyyz
alarlar

men
Sen
Ol
Biz
Siz
Olar

:-mi/-my
?Ilemerismi
.
?Ilermisi
:
(a .
. :
Her gn mekdebe gidrin. .
?Nme okaarsy
(b . :
Pul hli zady uwar.58 .
(c ertir , sora .
Biz sora gitris. .
(d .
Gu uar. .
- ) (

) , Ylymlar ( Azymow P. Trkmen sowet ensiklopedasy

58

Akademiasy, Agabat, 1974, p.38

-an
-a
-a
-as
-ayz
-alar
:

-ma/-me +

-mi/-my 59

-n
-
-
-s
-iz
-ler

men
sen
ol
biz
siz
olar
Gelme .

teke .
.
.
.
-

.
rmek60

atmak oturmak durmak

rn
rs
r
yours
rsz
rler
:.

atyryn
atyrsy
atyr
atyrys
atyrsyyz
atyrlar

durun
dursu
dur
durus
dursuuz
durlar

otyryn
otyrsy
otyr
otyrys
otyrsyyz
otyrlar

men
sen
ol
biz
siz
olar

+ -mi/-my :
durmy? .
:
-

oturmak otyr .

atmak ad-

59 .
60 . gitmek .

 .
. :
(a . :
?Sen nme dursy
(b .
.
Gnler hatar-hatar geip dur. .
-

:

-andyryn
-andyry
-andyr
-andyrys
-andyrsyyz
andyrlar
:

men
-ndirin
sen
-ndiri
ol
ndir
biz
-ndiris
siz
-ndirsiiz
olar
-ndirler
Men azandyryn .

+ -an/-n + dldir +
men azan dldirin .
sen ilen dldiri .

.
:

+ my/-mi
) ( ?Ol gelandirmi

. :
-

:

-amok
-aok

-emok
-eok

men
sen

-anok
-amyzok
-ayzok
-noklar

ol
biz
siz
olar

-enok
-emizok
-eizok
-nokler

:
Gremok
Gelemizok
:

+ my/-mi

:
?Bileokmy
:
-an ok.
azanym ok azamok
-ok .
gkle amzok/-emzok -zok .
-di mi eken . .
Hi berenokdy. .
.
. . :
Ol meni bilen dnenok. .
Suwa dnmek bolanok..
-4
-

-dym , -dum

-dim , -dm

men

-dy, -du
-dy
-dyk, -duk
-dyyz, -duyz
-dylar, -dular

-di , -d
-di
-dik , -dk
-diiz,-diz
-diler, -dler

sen
ol
biz
siz
olar

:
grmekalmak

Ilemek

aldym
aldy
aldy
aldyk
aldyyz
aldylar

iledim
iledi
iledi
iledik
ilediiz
ilediler

grdm
grd
grdi
grdk
grdz
grdler

Men
Sen
Ol
Biz
Siz
Olar

: +
Men ilemedim. .
: + +
?Siz ilediizmi
:
di . -di , -dy: .
: grd]61[ Grdi
] : boldu[ Boldy
] : oturdu[ Oturdy
:
(a . :
?Sen hasy awtobus bilen geldi
(b bilmek . :
Agabat nhili her? Bilmedim. .
(c . :
Bola, men gitdim. .
(d

61 ).(

 . Boldy, boldy..
(e atmak, oturmak, durmak, rmek
.
)( Ol Maryda iledi durdy. .
(f . :
)( Allaberdi
Hogeldi
-

:

-ardym
-ardy
-ardy
-ardyk
-ardyyz
-ardylar

men
sen
ol
biz
siz
olar

-rdim
-rdi
-rdi
-rdik
-rdiiz
-rdiler

:
Biz azardyk .
:

+ : -ma/-me

+ -mi/-my

azmaardym .
azmaardy .
?azarmydyk

Kwagt ozal kneden gndegn
alt-altdan .
Her gn mekdebe gidrdim. .
?Nme soraardy
:
1995 1995-inji ylda Agabatda aaardym..
-

-erdim
-erdi
-erdi
-erdik
-erdiiz
-erdiler

-ardym
-ardy
-ardy
-ardyk
-ardyyz
-ardylar

men
sen
ol
biz
siz
olar
azardym .

) : ( + -ma/-me
azmardym. .
azmaardy .
) ( : mezdi/-mazdy
Ilemezdi .
Soramazdy .
: -mi/-my
?azardykmy
:
(a . :
Her gn gelerdik. .
(b . .
Eger gelsedi giderdim. .
(c rmek, atmak, oturmak, durmak .
Kitab okar oturardy. .
-

:

-andyryn
-andyry
-andyr
-andyrys
-andyrsyyz
-andyrlar

-endirin
-endirsi
-endir
-endiris
-endirsiiz
-endirler

men
sen
ol
biz
siz
olar

 ) . ( Ol ilndir.
:

+ dl +
) . ( Gelen dldir.

+ -mi/-my
) ( ?Gelendirmi

.
-

:

-yp(up)dyryn
-yp(up)dyrsy
-yp(up)dyr
-yp(up)dyrys
-yp(up)dyrsyyz
-yp(up)dyrler
: mndir + mandyr

men
sen
ol
biz
siz
olar

-ip(p)dirin
-ip(p)dirsi
-ip(p)dir
-ip(p)diris
-ip(p)dirsiiz
-ip(p)dirler

Men almandyryn .
Sen almandyrsy .
yp(up)my/-ip(p)mi :
alypmy? .
:
-

e .
Galypdyryn
Ilpdir. .
:
(a . :
?Nme bolupdur
(b . :
Prezident duenbe gni Agabada gelipdir.
.

:

-yp(up)dym
-yp(up)dy
-yp(up)dy
-yp(up)dyk
-yp(up)dyyz
-yp(up)dylar
:

-ip(p)dim
-ip(p)di
-ip(p)di
-ip(p)dik
-ip(p)diiz
-ip(p)diler

men
sen
ol
biz
siz
olar
azypdym

+ -mandy/-mndi +
Men almandym
Sen almandy

.
:

+ yp(up)my/-ip(p)mi + di +
?Alypmydy

:
(a
. )( .
(b
.
(c mp/-map .
Gelmpdim
.

:

-jakdym
-jakdy
-jakdy
-jakdyk
-jakdyyz
-jakdylar

-jekdim
-jekdi
-jekdi
-jekdik
-jekdiiz
-jekdiler

men
sen
ol
biz
siz
olar

 azjakdym
+ -jak/-jek + dl + di+

Men aljak dldim

Sen aljak dldi
+ -mi/-my + -jek/-jak + di +

?aljakdymy
:
.
Biz Agabada b gn mundan geljekdik.
.
-5
- )(

-jak

-jek

men, sen, ol, biz, siz, olar

:
Men geljek .
Men azjak .
62 : + dl
) . Men geljek dl. (.
) . Sen geljek dl. (.
: + -mi/-my
?Ol geljekmi
:
(a
. . :
Satyn aljak

62 -miyacak/-meyecek.

 (b -dyr/-dir
.
azjakdyrsy
! Eje , myrat geljekdir .
(c
jekler, -jeksiz, -jekmiz, -jek, -jeksen, -jekmen:
. mejek, -mejeksen, -mejekmen .

63

Bu agam men gelmejekmen. .

jek/-jak
ma/-me
dl . dl kl
.
:
(a
Ol sienbe Agabada geljek .
(b :
) ( ?Siz u erde kaljakmy
(c bilmek .
Men okayp biljek dl .
-

:

-aryn
-arsy
-ar
-arys
-arsyyz
-arlar

-erin
-ersi
-er
-eris
-ersiiz
-erler

men
sen
ol
biz
siz
olar

Ylym, Agabat, 1991, p.81 Kulmanow G.

63

 ) : ( -me/-ma +
Ilemerin .
Ilemersi .
) ( -maz/-mez:mazlar/-mezler
Ol ilemez .
Olar okamazlar .
:

+ -mi/-my64
gelerinmi? .

.
?Gelermi
:
-

.
) ( soramak Soraryn. .
-

e .
) ( islemek Islrin. .

p -r

.
.
.

ar[a:r] .

alar

bor[bo:r] .

bolar

ber[be:r] .

berer

ykar[yka:r] .

ykarar

getir[geti:r] .

getirer

ldr[ld:r] .

ldrer

saryk , teke gkle

-man/-men mar/-mer65 .

66

64 ? sen gelmezmi ? siz gelmezsiiz .

Nartyew N. Trkmen dilini saryk dialekti , Ylym , rjew , 1959 , p.178

65

) ( grmerin Grmen .
) ( grmez Grmer .
:
(a .
rdek uar .
(b
Men ertir bir roman azaryn. .
(c
?Meni bilen kino gidermisiiz
(d atmak , oturmak , gitmek , durmak rmek
.
)( Burar durar. .
(e
) . ylan ylana zher prkmez. (.
(f bolmaz .
ilim ekmek bolmaz. .
- 6

:

-sam
-sa
-sa
-sak
-sayz
-salar

-sem
-se
-se
-sek
-seiz
-seler

men
sen
ol
biz
siz
olar

:
Sen gitse, mende gitjek .
:

66 omut ) .(

 + -ma/-me
Men ilemesem .
Sen ilemese .
.
:

.
.
Muny bilse ! .
Sorasam , admazdy .
Sorasam , admaarsy .
Sorasam , admarsy .
(a
bolmak .
:
azan bolsa , azmaky bolsa ,
azyp bolsa , azjak bolsa , ...
(b bolmak .
Gitse bola
Gitmese boljak dl .
(c eger .
.
Eger ystysa , gapyny aagasyn .
Eger kell iinde bir zat bolsa , bu ii etmezdi.
.
:
(a . :
Pulum bolsa , men Amerika giderin. .
me gitmn u erde galsam , nhili ot bolar.

 .
(b :
Ol igit meni soen bolsa , hkman tapar
.
Myhman bolsayz ol tama bary.
(c
-ka/ -k -myka/-mik
.
?Nme disemk
(d gerek .
Ol u gn gelse gerek .
?Meni szme sen dnen bolsa gerek
-

:

-sadym
-sady
-sady
-sadyk
-sadyyz
-sadylar
:

men
-sedim
sen
-sedi
ol
-sedi
biz
-sedik
siz
-sediiz
olar
-sediler
Men ilesedim .

+ + ma/me
Men hlemesedim .

.
Eger sizi ogluuz mekdebe gitsedi , bele bolmazdy.
.

.

Kaka u gnlerimi grsedi , dnaden armanly gitmezdi.

.
- 7 :
. )(
) ( bolmak
.

67

-sem dim dik

.
.
. :
men trkmendirin .

Men trkmen

:
:
:

-sedim
-sedi
-sedi
-sedik
-sediiz
-sediler

-sadym
-sady
-sady
-sadyk
-sadyyz
-sadylar

men
sen
ol
biz
siz
olar

:
Men mugallymdyryn
Sen mugallymdyrsy
Ol mugallymdyr
Biz mugallymdyrys
Siz mugallymdyrsyyz
Olar mugallymdyrlar
:

+ dl + dir +
Men mugallym dldirin.

67 olmak .

+ mi/-my +
?Men mugallymdyrynmy

:
.
.
.
men trkmen men. .

Men trkmen

dir/-dyr .
zorsuyz .
mugallymsyyz .

Zordursyyz

Mugallymdyrsyyz

:
:

-dym
-dy
-dy
-dyk
-dyyz
-dylar

men
-dim
sen
-di
ol
-di
biz
-dik
siz
-diiz
olar
-diler
Men mugallymdym. .

+ dl+ di +

+ -mi/-my +

Sen mugallym dldi

?Men mugallymdymmy
. di . dy mi . Sen iimii .
:
(a
Okuwydyyz .
(b

 Bu knek uludyr .
(c
Ne? ikidir .
(d
Oldyr
(e
Bu bagaadyr .
:
bolmak .
) . ( Ol mugallym boljak
- 8

. .
:

-melidirin
-malydyryn
-melidirsi
-malydyrsy
)-meli(dir
)-maly(dyr
-melidiris
-malydyrys
-melidirsiiz
-malydyrsyyz
-melidirler
-malydyrlar

men
sen
ol
biz
siz
olar
Men agabada gitmelidirin
) ( -maly/-meli +dl+

-masyz/-mesiz +68
:
Men geplemeli dl. .
Men geplemesizim. .
:

-mi/-my
?Men ilemelimi

68 memeli/-mamal .

 :
meli/-maly . :Men okamaly, sen okamaly, ol okamaly, ...
di/-dy meli/-maly . :
Biz olar bilen duumalydyk. .
Biz lmeli dldik. .
bolmak eken . ) . Uzak garamaly bolmady. (.
Ony grmeli ekeni. .
-


. .
-1 a/-e
....
. .
e .
ma/-me . :
) ( Ol gelady .
?Trkmene geplmelimi
a/-e bolmak .
! !Utanma-da eeber
-2

. .
.
.
.

: -a/-e
) (.
Drsemek
Titremek
: -akla/-ekle
towsaklamak
iteklemek
: -al/-el/-l
azalmak
Ulalmak
Gojalmak
: -anakla/-enekle
uganaklamak
: -er/-ar
" " .
gyzarmak Gyzyl
agarmak Ak
: -erle/-arla
-1 yazarlamak -2 yz
: -de/-da
. )( le/-la . .
arpyldamak
Iirdemek
Horkuldamak
: -dirge/-dyrga
eldirgemek
: -ge/-ga
Ysgamak
: -ger/-gar
.
Sargamak
azgarmak
: -jekle/-jakla

 arkanjaklamak
gtdinjeklemek
: -jer/-jar
) ( .
Jajarmak
Hwjermek
: Jik/-jyk
derjikmek Der
: -le/-la
.
.
kesellemek Kesel
gymmatlamak Gymmat
lemek
hzirlemek Hzir
etmek :
Telefon etmek = telefonlamak
: -len/-lan
. .
Taarlanmak
adatlanmak Adat
ala.... alalanmak ......
: -le/-la
" " .
Grlemek
etlemek
: -mele/-mala
gezmelemek Gezmek
: -pe/-pa
elpemek el
: -re/-ra

 . .
Bliremek
Dliremek
: -se/-sa
Burugsamak
Suwsamak
: -sin/-syn
Kemsinmek
: -sit/-syt
Kemsitmek
: -sire/-sre/-syra/-sura
.
artyksyramak Artyk
beletsiremek Belet
hansyramak Han
: -e/-a
Awuamak
: -te/-ta
) ( Gartamak
: -mjire/-mjire/-mjyra/-umjyra
.
Aglamjyramak
Glmjiremek
: -rt
rtmek
: -ik/-k/-uk/-yk
.
Ajykmak
Hwrkmek
Birikmek

 Ugrukmak
: -in/-n/-yn/-n

.
Dnmek
altanmak
: -injire/-ynjyra/-njire/-njyra
siltenjiremek
kinjiremek
: -irde/-yrda/-rde/-urda
) ] [ ( lakyrdamak
: -i/-y/-u/-/-
berkimek
Dzelmek
: -it/-yt/-t
berkitmek berk
oatmak Oa

-3

.
la/-le
. :
Terbie etmekterbielemek
.
:
(a almak . :
Dyn almak
Gary almak
Basyp almak

 Ar almak
Bat alamk
Ele almak
(b atmak . :
)( Gep atmak
wn atmak
Kk atmak
) ( Ba atmak
Habat atmak
(c bermek . .
Gara bermek
Jogap bermek
Rahatsyzlyk bermek
Salam bermek
Jan bermek
Sz bermek
Kmek bermek
Azar bermek
(d bolmak bolmak
bermek edilmek . :
tamam edilmek

tamam bolmak

bolmak .
Az bolmak
Bes bolmak
Kp bolmak
Jem bolmak
(e ekmek.
Arman ekmek
Ah ekmek
Aak ekmek

 Jan ekmek
Garyn ekmek
Jar ekmek
(f ykmak .
stn ykmak
Gary ykmak
Lt ekmek
Aradan ykmak
oga ykmak
ze ykmak
(g etmek .
Dowam etmek
Kabul etmek
Galmagal etmek
Mydar etmek
Gagy etmek
Parh etmek
Gele etmek
Pikir etmek
Gre etmek
Tankyt etmek
Jar etmek
Umyt etmek
(h galmak.
Ge galmak
Haran galmak
Uklap galmak
Gij galmak
(i gelmek.
Du gelmek

 Htde gelmek
Kayl gelmek
Layk gelmek
Hakyda gelmek
Emele gelmek
(j grmek
.
Gaty grmek
aman grmek
Ge grmek
z grmek
agy grmek
Kyn grmek
(k salmak.
Dzgne salmak
Saa salmak
Gulak salmak
ada salmak
Nazar salmak
(l tutmak.
Habar tutmak
z tutmak
Oka tutmak
(m ugramak :
ip :
adat edip ugramak

:
(a balamak durmak
oturmak ugramak .

 Ilemge balamak
Baram has gli iildemge durdy. .
(b durmak gelmek oturmak
yrmek . ip :
azyyp gelmek
(c almak barmak bermek
ykmak gelmek girmek gitmek
ip :
Uup gitmek
Gataryp almak
-4

.
.
:


. .
. .
.
:
+ -in/-un/-n/-yn
+ -n
:
grmek

Grmek

). ( Gn grndi.
erkez uwundy. .
z . :
Serdar zne bir ja edindi. .
-5


.
. .
:
+ -i/-u/-/-y
+
:
grmek

Grmek

ogamak

Ogamak

Dostlar gujakladylar we ogadylar

.
Maral ejesine kir uwudy. .
-6

.
:
) + -dir/-dur/-dr/-dyr -r (-l
+ t r -l
:
etdirmek

Etmek

okatmak

Okamak

)( ldrmek

lmek

Ol gyzykly grrler tapyp , dostuny gldrdi.

.
u gn mugallym bizi bagda iletdi. .
:
-ar/-er/-ir/-ur/-r/-yr dir.
gatarmak

Gatmak

- kez iz :

 grkezmek

Grmek

girizmek

Girmek

duruzmak

Durmak

gorkuzmak

Gorkmak

getirmek gel+dirmek . dir . :

geindirmek geinmek Gemek
. .
. :
Atmak
) ( Atdyrmak
) ( Atdyrtmak
) ( Atdyrtdyrmak
-7
].
)([ . nme kim tarapyndan
tarapyndan .
Gurulukylar tarapyndan tze mekdep jay guruldy.
.
:
+ -il/-ul/-l/--yl ) (-l
+ -in/-un/-n/-yn -l
+ -l ) l (
+ -n l
azylmak

azmak

alynmak

Almak

okalmak

Okamak

 Balamak

balanmak

u gnler obamyzda bugda orular. .

:
Geplemek

geplenmek
.: .

) . ( Ol eraby idi.

) . .( erap iildi.
Uniwersitetde okuw dokuzy arynda balanar
.
.:
okatdyrylmak okalmak Okamak
:
) (

rmek

)(

rnmek

)(

) (

rmek

)(

) (

rdrmek

)(

rlmek

)-(

rdirmek

69

:
.
:
.
) ( . :
) (

69 Gerondif Gerund .
Gerondif
ip/-yp ) .(.


.
-1
.
.
:
-an/-n

-maan/-men

:
Geln adam .
Maa Agabat herinde aaan tanyymy adresi gerek.
.
:
-t d .: adan . Atmak
:
(a .:
?Din zady nme
(b .:
Kbirleri sr, smenler hem bar.
.
(c a/-
.:
Sen geln garaaryn. .
-2
:
:
:
-an/-en

-man/-mn

:
Meni azan kitabym..
Pagta ygmaga giden okuylar mekdebe gadyp geldiler.
.
:
e .
)Iln oglan (< ilemek

] : oka:n gyz[ Okan gyz

.:Oturanlar gldiler.

). (

Durmuda islniiz boldy.

Ne rnini bilmer.

) ( . .
:
(a
Bizi de bolanymyzda geldi..
(b
Bizi gren ok..
(c
Biz gidenimizden so geldi..
in :
Men by gazeti okanym in , onu mazmunyny saa grr edipbilerin.
.
(d ) (
.
- so
....

 (alanynda)....Oraz alanda...
(geleninde)...Gzel gelende ...
(alanyndan) ...Ol alandan so...
(geleninden)...Ol geleden so...
(e ja/-je badyna
.:
Gelenje badymyza......
Alanja badyyza......
:
) ( .
:
)-dik/-duk (-dk/-dyk

)-madyk (medik

) . Ilemedik dilemez.(.
:
. -k g .
Gelmedigii eitdim.
: ) . Durmadygyny grdm.(.
:
( :
:
Grlmedik i..
( :
). Ilemedik dilemez.(.
( -a/-e ... .
Oturduka oturasy gelr. .
Grdke gresim gelr. .
Geldigimize ... ...

( bolmak
.
)( Gitdigi bolsun.
). ( Sowuldygy bolsun.
( :
Onu kakasy pahyr lmedik bolsa , mirap salasa gelimn durmazdy.
: mi

.
.
gemi edebiatymyz
-3
.
.
.
:

-jak/-jek

-majak/-mejek

:
Aljak adam
Trkmen dilini bilmejek okuwy ok.
) ( .
:
-jak dl
.
Geljek dl adam. .
:
( :
) ( Aljak adam
adam aljak .

(
)( ?Onu alnajak galasy barmy
(
?Meni o ere barjagymy sen n bile

( bolmak
.
Geljek bolan adamlar. .
.
:

-ar/-er

-maz/-mez

:
Tkenmez dert.
:
e . ). ( Ilar adam.
aoriste :(
Men eder zatlarym barada elmydama pikir edrin.
.
(
Grer gze bu bir onakly uly zadam dldi.
.
(
Maa gidere wagt boldy. .
( ar/-er .
ok .
Gidere yerim .
Alara zady .
Oturara agdaym ok .

( lik/-lyk bar ok
.
Grerligi bar .
Giderligimiz ok. .
( avoire de quoi+infinitive :
-maz/-mez+ca/ce+dl -ar/-er+a/e+bar
adara bar
atmaza dl
glere bar
glmeze dl
saryk salyr an/-en
. .
:
Ertir gelen adam
Dn gelen adam


.
. :
Myrat gapyny ayp ykdy. .
:
-ip/-up/-p/-yp/-ip
-man/-mn/-mazdan/-mezdan
:
Alyp
Grup
Gurup
Okap
:

 .
Ol bakyp , grp , dilap , eidip gitdi.
.
e .Ilemek ilp
: : + my/mi
?Alypmy almanmy
:
-
Mugallym meni azuw iimi barlap , drtluk baha gody.
.
- rmek , atmak , oturmak , durmak
. :
Ol ilp otyr. .
- gitmek gelmek barmak
balamak .
Ol mnp geldi.
agalar gar adamsyny asap baladylar. .
- bilmek .
?Siz trkmene geplp bilizmi
-
. :
Okuw yly tamamlanyp gelr. .
- bolup bolmak .
Meni enem dkanda satyjy bolup ilear.
.
- .
: jik/-jyk : !houlukmanrak geple
- :

alkap bolsa erinden turup, holayp, ykyp gitdi.

.

.
Men azmaky. .
:

-maky/-meki + dl
Men azmaky dl. .

:
. :
( . :
Men gelmekidim.
( bolmak :
Mary kelerine alanmaky boldak.
)(
: e/-a/-e/-
. .
Yrte-yrte dadym. .
Gle-gle gitdim. .
:
( .
Sora-sora gitdim. .
( bilmek bermek grmek
. :

70

-1 bilmek . :
Okabilr. .
ip bilmek :
70 I y I y u .
a y e I . :
Glber , oubilmek , alybilmek , gelibilmek ,...

) ( ol okap bilenok ol okap bilmer

-1 bermek .
! Okaberi! .
-2 grmek .
! !ua bakagr
-3 almak
:
) ( Alyp + bermek bermek
) ( Alyp + gelmek kelmek
) ( Alyp + gitmek kitmek


. :

-aadym
-aady
-aady
-aadyk
-aadyyz
-aadylar

-edim
-edi
-edi
-edik
-ediiz
-ediler

Men
Sen
Ol
Biz
siz
olar

:
azadym
: + -ma/-me
azmaadym
Belki bu yl bol-elinlik bolaady. .
Geledi .
:
-a/-e

-ma/-me

:
! !Ogul ay uzyn bola

71

-ga/-ge
-maga/-mege
:
! !Bir saa bolga hemme jahan sadaga
:
. kk
kki . :
!He hudaa , men enden bolmagadym kki

71 .

-

- . -
. -
in bilen . -
tarapyndan
.72 barasyndan-
.
-1-

- :

Arkaly

Kimin

Barada

Mynasybetli

Barasynda

Mberli

Jhtli

Bilen

Say

Bouna

Sayn

Boy

Sebpli

Tarapyn

emeli
emeleri

Tarapyndan

Dek

Tadan

De

Tetelli

Dein

Tweregi

Hakda

in

Hakynda

aly

hkmunde

zerarly

: :
Trkmen hkmeti arkaly
?Sen trkmenistan barada nme ene nme bilrsi
72 tarap y n .-dan


- . :
Seni hakyda
: Bilen
Jeren bilen
( - birlikde bil
bilen .
Biz timur bilen bile gitjek .
( st .
Onu kakasyny sti bilen
( maksat niyet bilen
.
Almak niet bilen
( bilen :
Ma baram bilen gutlean .
: Boy
Butin ol boy pikir deryasyna gark boldy.
.
:Bouna
Kanun bouna , urt daaryna bir haly bilen gidip bolanok.
.
: emeli/emeleri
On sekiz on dokuz yalar emeli gyz geldi.
.
Olar arym sagat emeleri gi geldiler. .
: Dek/de/dein/kibi/kimin/tek
- aly . tek kibi dein
.
Gurun de erider kap dek daglary.73
.
73 salanan magtynguly

: Hkmnde
men sen bilen dostu hkmunde geplerin.
.
: Mberli
Ol sagat alty mberli gitdi. .
: Mynasybetly
Bular armany rugsada ykmagy mynasybetly bu ere ygnandylar.
.
: Sayn/-say
Halky maddy durmuy gusayn gowulanar.
.
: Tarapyn/tarapyndan
Onu okuwa bolan hwesi hem die kakasy tarapyndan goldanardy.
.
: Tadan
Men pul tadan agdaym ok. .
: Tetelli
. aly
bu tetelli zady grdizmi?
: tweregi
Sagat tweregi boldy. . 3
: in
. . iin
Babaly in atlanypdyr. Babaly
Ilki bada kligi bir az taynlamak in... ...
Seni bilen tanymak in... ...
Men bu gazeti okanym in , onu mazmunyny saa adyp bilerin.
.
: aly
Iki oglan aly.
unu aly ene-de bir i bar. .

 :
Her yl dien aly iki- gn sowuk bolar.
.
-2- ) . ( :

- :

Gary

Baka

Gola

Bakan

Gr

Layklykda

en

Seredede

De

Seretmezden

Dei

Bakman

Tarap
akyn

Garaman
Garamazdan
garada

:
: Baka/bakan
bakmak .
Agabada bakan gnderdi. .
: Bakman/bakmazdan
Ol howany garalygyna bakman ola ddi.
.
: en
?Haan en
: de
Amgust ayna de.
: Dei
enli.
En hzire dei trkmene geplemear.
.
: Garaman/garamazdan

Maraly bardygyna garaman , alan szledi.

.
: Garada
Tweregi gzel grni k garada ep-esli gzelledi.
.
: Gary
maa gary re grp bilmediler. .
: gola
Serdar bir sagada gola szlerdi.
.
: Gr
Men olara gr ola beledirk. .
Meni dnime gr... ...
: Layklykda
ol karara layklykda ... ...
: Seredede
Men bu salgyt ki sagytlrryna seredede iki esse esse agyr diyip
adan ahyry.74
.
: Seretmezden
Jenneti jk-jgne seretmezden, ol gitdi.
.
: Tarap
Ol kepbesine tarap ugrady. .
: akyn
Agama akyn syrkawy agday erbetledi.
.
- -3

: -
Aryk

in

Artyk

tri

Gowudow 74

Baga

zge

Beter

Owal/ozal

Belk/elk

So/sora

Daary

Gary

aa

Zyada

Zyat

:
: Aryk

Ertirden aryk her gn u erde ygnanmagy wadaladyk.

.
: Artyk/beter/zyat/zyaad
Sen meni mundan artyk duzlama! !
Mundan zyat atsam ... ...
: Baga
Karakulden baga , hi kim ok. . karakul
Senden baga
: Belk/elk
ondan belk gapyny kakyp balady. .
: Daary
Ayn planyndan daary. .
: Gary
. baga `
: Owal/ozal
patyany anyna barmazdan owal , garawullardan gemek gerek.
.
: /in
Ekin nowruzdan (in) ekilip gutarylypdy.
.
: tri
aa -
.

 ondan tri , biz sizi bilen gitjek. .

: zga
baga gary .
: So/sora
2Sagat iki so gitdi. .
Menden sora
: Yaa
Bagtsyzlykdan aa, bir agyz-da geplpbilmedi.
.
-4 - .

-
- .
.
.
). ( Men agajy aagyna bararyn. .
).( )( Men agajy aagynda otyryn. .
).( Men agajy aagyndan gitarin. .
- :
) Agyz (
Dn wepa meni ymi agzyndan geip barardy.
wepa .
) alkym(
Men uniwersitieti alkymynda duryn. .
) Ary(
Olheri arysynda iler .
) Ara(
uzyn sen agalary arasynda,agadan edilen jajagazlar grundi.
.
) Arka (
seni arkadan biziem adymyz tutular. .
) aak(

mary aagynda gk medanlar bar. . mary

( )ba
Dagy baynda
( )Bo
Agabat kelerini bounda agalar we gller bar.
.
( )Da
btin magala onu dayna ygnandy. .
( )depe
Howa agtylanyberende,heri depesinde gmmurdi balandy.
.
( )Dp
Kaspy deizi dbnde nebit bar. .
( )ese
Ol zawody esesinde aaar. .
( )Etek
bizi miz obany eteginde erler. .
( )gary
Ol penjerni garysyna bardy. .
( )I
agalary iinda oturtdy. .
( )
Ol stowne geldi. .
( )Ugury
Bizi ugrumyzda
( )Yz
Birini yzynda durmak.
( )an
Biz sizi anyyza geldik. .



.
.

.
-1

.
-k/-ka/-mi/-my : .
:
?aryar dl
?Basym gelesiizmi
?Ol demik
-2

: -a/-/-e
.
. ?Ertir kii bazardyr-a
?Sen, meni b hatymdan birine-de gatargy azmady-a

-a/-e
:
!u kitaby iki gnde gutarypdyr
!)(
?Ol kimkn-e
:ad/d
.
?ony almak meni bilen-d
?Dimek, u wagt saa kmek bern ok-da

: -la/le
.

?Bu gije aman gaarsy-la,sebbi nme

: -ne
.
Grk grmek,elbetde gowy zat ylata-da akyly erinde bolsa ne agy.
)( .
-3 ok,bar: dl

: bar ko:
# Bir ok Bir bar.
Kitap ahyrynda gysga parsa-trkmene szlk bar.
- .
.
.
( : )Kitabym bar
( : )Kitabym ok.
Onu galamy bardy.
bir bar eken,bir ok eken
.
ma-/em-
ld
.
Aman dl..
. Trk dl, trkmendir.
Kitap stolda dl, penjerede.
Bu gn dl, ertir.
Geplemek dl, adym atmak isler.
.


. .


) (-ip .
. )(
.
-1

: Bilen
Men bilen sen
: -da/-de
yra snd-de gap garaky boldy.
: yrd-/dir Amany doganydyr aaly.
:hem
Mirap nobat hem belekiler seslerini ykarmadylar.75
.
:u we
.
Yagydanu amandan bir agyz s dimedi
.
: we
Biz here gideris we restorana bararys.
)( .

) i ( .
-2

... :
:Emma
men geldim, emma sen gelmedi..
: Gatam
Ol garramandyr, gatam igdelipdir..
Krbabaew, agytly dim, t.s.e

75

ondada
Gije has gijigipdi, onda-da biz ola ddk.
.
:Weli/welin
Men bardym, weli sen okdy.
Weli emma ne .
?Eje biz gitsek boljak welin, ne kakam nme dierk

: ogsa/ogsam
Sen meni elimden tutady, ogsa men ykyljakdym.
.
-3

: ne...ne
Mundan ne men gelerdim ne ol. .
: a ,ad-a
Magazine gitse, a kitap, a galam, a-da ruka alarsy.
.
-4

.
: Bardy-geldi
eger.
Bardy-geldi akyn erlerinden sowulga ol tapylmasa, olar t ele er
gabat geln yzlaryna gitmeli.

.
: nki
ol mekdebe gelmedi, nki kesellpdi. .
: diip
ol oglan bu nmek diip, kellesini galdyrdy.
.
) : (.

:Eger, eger-de
eger. .
Bu adam, eger men aymaan bolsam, annany ddesi.
.
:Haan
Haan, ii gorlandan so, lerine gadyp gelardi.
.
:Sebbi
nki.
Kaka, meni molla bolasym gelenok, sebbi okamak kyn.
.

- )(

76.
-77 -
.
:

) (
-1

.

.:
)( Gutlaaryn .
)( ! !aasyn garasyzlyk
)( Suw akar78 .
)( Oraz mugallym .

76 - ) (HEAD-LAST ).(
) POST-POSITION 77(
78 akar suw . .

)( ?Siz esirmi
)( Suw sowuk dl. .
)( Bu kitaby awtory men. .
)( Men munda, sen onda. .
- .:
)( Okuwylar gitdiler. .
)( Daym gepler. .
)( ?Bu maynmi
)( ?Senmi
)( Geimedi. .
)-( ?Sen barmaarsymy
)( Olar kii dl. .
)( !Sag bolu! .
)( ! !Ho geldiiz
-2

.:
Olar pionerdiler. .
Agalary apraklary saraldy. .
Oglan-uaklary, aal-gyzlary hem gorkardy..
?Ganatym ok, uamok men nelin
) ( Bolmaz
) Gk grrldedi. (.
-3

.:
ba sygyr
sany adam
) ( Sabyr daza

 Dostum Aman
Sji zm
Da kmr
Edn iim
Garaylmadyk agda
-4

.:
rn oat
Beik-beik
Gm-gk
Dijegini bilmn
Jogap berip bilmn... ...
Deiz klden uly. .
Aman menden gowurak .
Ol i bagtly. .
-b

.
nki ki meger
)( .:
Mert oldyr ki bola kli rehimli. .
Gk grledi,ne agy agmady. .
Bu kitab elden ele ger nki ol rn gyzykly.
.

.:
Aman sgrdi. .
Gap-anak ygnaldi. .

 . )(Gepler agabat. .
.
?Siz mugollymmy
?Ony grrmisi
) (
.
Amany iinde gep atmajagyna biz ynanars.
.
gerek ok bar kn . o gn onu etmeli derways ileri bardy. .
. Arzuwdyr adamy gwn ganaty.79 .
.
+ + + +
:
Trkmenbay gippodromymy sdrip etidiren bu iki gaza aty her yl
pellehana birinji bolup gelr.

.
) ( ) ( :
Onu yzy bilen,bir murtly aragly adam girdi.
.
?Stly gara amy
.
+ + + +
:
magtymguly

79

 Men ertir size pul bererin. .

.:
). ( Ertir men size pul bererin.
). ( Men ertir pul size bererin.
). ( Men pul size ertir bererin.
). ( Ertir pul size men bererin.
.: ?Sen nme tpe atyp bilarsi
Ol aty ahyryna ot dkdi. .
.
Meni ony anyna alyp bary! .
Aman mjegi we sygyry grpdi. .
Ony men ejmden eitdim. .
. -
Dn institutda professor stoleru rn agy suratda studentlerimize bir
leksia okady. .
Gnbatardan mylaymjak emal sp balady.
.
.Ol zni alyk dwrni agabatda geiripdi.
.
! !Gteril u erden
.--
:
Aman bildir agabada z erkine gelipdi.
.
.:Ol her daym here edebiat almak in gelrdi.

 .

.
.

.
.:
.
) (men seni wray anynda bolanyy bilrin.
) : (.
.
) (Dn gelen adam mugallym.
.
) (Agam sagat skizde mayn iberjeginiadypdy.
.
) (Sen meni ykyljagymy bilrdi.
.
) (bizi baran olumyz mary olydyr.
baran olumyz baran
biz .
.
) (sizi gelen urduyz trkmenistandyr.
gelen urdyyz siz
.urdyyz
.
Bu seni ol barada gr eden adamy zi.
.
agyrylmadyk erie barma.
.
) (Bu her meni lmeli erim boldy.

 .
Kakasy mugallym gyzy grdm.
dimek .
Sen kim? Sen kim? Diyip gygyrdy. Men trkmen diip, z gursagyna
urdy.
.

ki .
Sandali ki otyryn

.

- in
.
Men otlaetijek bolup howlugaryn. .
Tze bir zat wrenmek in, wagtdan pedalanmak zerur.
) ( .
Men sizi bilen a-aan shbet etmek in geldim.
.
Aman bu gn bizi deizi iindki adalary grkezmge alyp gitjek.
.

.

mezden
zordan
+ baga + , stesine
+ bakmazdan
+ deregine
+ a/-e + dik

 Ol ilemegi deregine, gezipr. .

De aaklaryny duakly bolmagyna bakman rn alasyn gidipdir.
.
Ol alym, onu stesine-de, azyjy. .
Ol zordan rer. .
Ol jogap bermezden, ieri girdi. .
Bildigime adaryn. .


. gerek mmkin
eger .
:

eger, bardy-geldi, bilip bolmaz

:
ne, gwnme bolmasa, a gyz meni adanymy eitmn giden aly
grndi.
.
Bu grni hudonikleri eserlerinde grsedim oa, fantazia dirdim.
.
Mmkin bolsa, men iki kilo kir alasym gelr.
.
!Eger uru gutarsady, bizem dynjakdyk
.


- .

:
:

+ so
) ( + badyna +
) ( + ja/-je + badyna +
) ( -dik/-dyk +
-agada/-gede

) ( -ana/-n +
bri

:
:

) ( -ine/-yna +

:
.

ol geln men gitjek dl.

Aman kitabyny aldygy badyna mekdebe gider.

.
.
.

Ony grde gygyrdym.

Oe baranja badya hat az.
Alanja badymyza ...

...

Biz myhmanhanada erleenimizden so, Aman geldi.

.
Mugallym bilen gepleemden so, ol meni ne myhmanylyga
agyrdy. .
.
.

Sen gideni bri, men bagtly dl.

T linm, men ykmaz hyaly.

:
:) + wagt (+
. +
) Ka/-k ( +
: + ka/-k )( -man/-mn
:
Men gelen wagtym sen okdy. .
Kiikm trkmene geplemerdim. .
Bu taglymaty gz ne tutarkak, z ilerimizde stnlkler
gazanjakdyrys.
.
Biz teatrdan k ykamyzda , bize garaan okdy.
.

Habary eidip, begenjimizden aa iki bolup bilmedik.

.
:
mezden (mazdan) +

:
:

Jogap bermezden , pikir et. .

ne weli, gitmezden mlim etdi. .
Bu sowaly jogabyna girimezden , beleki haty mazmunyna
seredeli.
.

-
:
:
,

+ gr, (sebpli) in

Netijesinde

:
hem bolsa

garamazdan
+ hem

:
+ garamazdan
:
Kesel netijesinde, u gn gelmez. .
Men uwa rp gitsem hem, okuwa wagtyndabardym.
.
Men grsem hem, bize geplemek miesser etmedi.
.
Mary gadymy her bolany in, keler onakly gi dl, maynlar bir
zli gatnaar.

.
Bursada tut agalary kp bolany in, pek fabrikleri-de mehur.
.



: )( ) ( )( .
gerondif
.
Men jay duran erine seretdim. .
Gzere etilen erde ol ayrda bolnrdi.
Ol ses geln otaga gitdi. .