Familja sht rrjeti m i fuqishm i marrdhnieve njerzore q mund t'u

kshillohet njerzve t zgjedhin. Ky rrjet sht n gjendje t shrbej si nj

mburoj duke mbuluar antart e tij dhe ofruar atyre nj streh t sigurt.
Por, ky rrjet, nprmjet detyrimeve, kritikave, ndalimeve, sht n gjendje edhe
t t mbaj t mbrthyer n kthetrat e tij apo t t kufizoj mundsit gjat nj
jete t tr.
Familja sht nj detyr q zgjat tr jets dhe q krkon shum pun,
prkushtim dhe sakrific - dika q shum vet shpesh e harrojn. Fuqia e
familjes sht e madhe: asnj nuk mundet t shkputet prej saj. Ajo sht si nj
rrjet i padukshm n t cilin secili sht i lidhur me fije t padukshme me
secilin.

do prindr dshiron edukimin e mir t fmijve, kshtu q ata m von t jen t

mir, t sigurt dhe t lumtur n jet. Mirpo kjo fatkeqsisht nuk ndodh.

S pari plotsimi i t gjitha dshirave t fmijve, aq sa fmija sot sht br

pothuaj diktator pr familje, krkon dhe kushtzon do gj dhe menjher, dhe

prindrit duken t paaft, disi lshojn pe, dorzohen para ktyre krkesave, gabojn
rend duke menduar dhe then: sdua q fmija im t vuaj si un.
Mungesa e vlerave dhe virtyteve personale, familjare dhe shoqrore, si dhe
munegsa e madhe e modeleve kulturore dhe shpirtrore. Fmijt sduan dhe smund
t jen m si prindrit e tyre, sidomos pr familje n rrethe t huaja, n diaspor, si
dhe pr prindr t varfr dhe t pashkolluar, t trajtuar si primitive dhe t
prapambetur. Prindrit sjan gati aspak t prgatitur pr rrethe t reja, pr edukim
t ri, t hapur, ku lypset krkuar t mirn e prbashkt nprmjet bisedimeve,
dialogut dhe komunikimit, por m tepr insistojn n rregullore, n dishiplin, n
autoritet edhe t grushtit t dhuns.
Disorientimi edukativ, sepse tashm askush nuk e di saktsisht dhe prfundimisht
ka domethn t jesh prindr, edukator, pasi ka ndryshuar botkuptimi i jets dhe i
puns, tradita, kultura, ekonomia, politika, shkenca, arti, gati do gj. Globalizimi e
ka prfshir mbar botn, por m tepr n dukuri negative, sidomos me ann e
mjeteve pamoro-dgjimore, duke ia imponuar njerzimit materializmin, hedonizmin,
indiferentizmin dhe atezmin praktik, me pasoja tejet t rnda pr jetn kulturore dhe
shpirtrore.

Pa njeri ska as familje as shoqri. Edukimi familjar sht baza e do edukimi t

mvonshm, sepse n familje formohet personaliteti bazor dhe identitetit personal.
ka domethn personaliteti bazor?
Familja duhet t edukoj sidomos:
Me PRANIMIN e gjithanshm t fmijs, ashtu si sht, e jo ashtu si mendojm dhe
dshirojm ne, sepse ashtu e ngarkojm apo projektojm sipas dshirave dhe
nevojave tona. Prindrit t cilt nuk jan t knaqur me vetveten, me paln
martesore, mundohen nprmjet fmijve ta realizojn veten me pretendime: biri
apo bija ime do t bhet, do t jet, do t fitoj Kjo mnyr e ngarkon dhe
rrnon fmijn, sepse ia cakton nj rol, nj detyr, nj mision t pamundshm, tiu
prgjigjet nevojave dhe krkesave, ndrrimeve t prindrve. Fmija gjendet gjithnj
n konflikt me vetveten, me prindr, me shoqri, dhe s fundi rrezikon identitetin:
kush jam un, ka dua un, dhe si dua un t realizohem, si dhe personalitetin.
do njeri s pari duhet t jet vetvetja, pastaj mund t jet edhe me t tjert dhe pr
t tjert.

Ti edukojm fmijt pr jet dmth. ti AFTSOJM pr ballafaqime me t tjert,

jo pr t sunduar mbi t tjert, tendencat diktatoriale, apo pr tiu nnshtruar t

tjerve, tendencat pr servilizm. Edukimi i rrept dhe me ndalesa, ndoshta edhe me
ndeshkime, fmijn e bn t pasigurt, prandaj e shtyn q t mbshetet n t tjert, pa
formimin e unit, ego-s, kshtu q gjithnj do t jet i mvarur prej t tjerve.

do regull, ligj, norm pa motivim, mirkuptim dhe dashuri, e edukon fmijn

pr DYFYTYRSI, sa pr sy e faqe dgjon dhe vepron sipas krkess s prindrtve,

por pa bindje, prcaktim, vetm formalisht. Ose skajimi tjetr mund t jet anarkist
ti urrej dhe kundrshtoj t gjitha rregullat, ligejt n fmijri dhe n rini sepse si
fmij ka psuar jetn, ska pasur fmijri dhe rini t qet dhe t bukur.
Familjet e rrepta dhe represive edukojn hajna, rrenca, mashtrues, kriminel, ata t
cilt skan pasur prvoj dashurie, prgjegjsie, por lirin e krkojn n anarki dhe
n shkelje t noramave familjare, shkollore, shoqrore dhe
fetare.
T JESH PRINDR SOT

2.

Shum prindr nuk din m ka domethn t jesh bab apo nn, pra, sdin si
duhet t jetojn dhe t veprojn mes tyre, edhe m pak me fmij. Fmijt nse
pranohen si fryt i ndrsjellt i dashuris, ndihmojn shum edhe qiftin martesore,
krkimin e bashkshortis, sepse:

zgjerohet dhe thellohet komunikimi ndrpersonal n martes dhe n familje;

shtohet dhe begatohet jeta afektive dhe emotive, dashuria;

rritet pjesmarrja e t gjithve n jetn familjare.

Lindja dhe edukimi i fmijve tregon aftsin e prindrve pr jetn martesore. Vetm
pas lindjes s fmijs hetohen m qartas qllimet e martess, q mund t jen t
llojllojshme:

pr ti ikur vetmis, familjes s preardhjes, e cila sht e rrebt dhe slejon asgj;

pr t pasur s paku dik / fmijn/ dhe dika /familjen/ pr vete; pr t qen i

rndsishm para t tjerve; pr t siguruar pasardhsin, sidomos tek ne shqiptart,
me djalin; pr t dalur prej rrethit t ngusht, tek shqiptart martesa sht
shndrruar edhe n bisnis, pr t shkuar n bot, jasht Kosovs, me fejesa dhe
martesa pr viz
Nse nuk sht n rregull marrdhnia martesore, sdo t jet n rregull as ajo me
fmij, me t tjert, sepse paknaqsia, mosrealizimi, frustrimi, hurxhi, konfliket
krijojn mosdurim, agresivitet, shprthime n grindje dhe prarje t vazhdueshme.
Pas lindjes s fmijs burri mund ta ndij vetn i prjashtuar dhe i harruar, sepse
ssht m n qendr t vmendjes, pra, mund t lind edhe xhelosia, sipas fjals s
urt shqiptare:
Fisnike, tash je prtej djepit dhe detit! q dmth. se mes nesh sht djepi, fmija, q
na largon si deti, si dy bota.
E vrteta themelore sht kjo: fmijt nuk jan pr prindr, por prindrit pr fmij!
Kjo vlen n veanti pr botn femrore shqiptare, sepse femrat tona mundohet
zbraztit e tyre afektive dhe emotive, jetsore ti mbulojn dhe projektojn n
fmijt e tyre me motivime si: s paku jam nn, kam fmij, ata le t jen t lumtur,
sepse edhe ashtu skam asgj nga jeta prpos vuajtjes dhe fmijve
Prindrit q sjan t bashkuar dhe koherent, u japin fmijve porosi t gabuara,
sepse njri thot po, tjetri thot jo, duke shkaktuar kshtu pasiguri, nevroz, frik,
shqetsim, dyshim dhe thyrje psikike.
Pjekuria personale dhe martesore, familjare sht PARAKUSHT pr edukimin e
fmijve, sepse nuk edukojm me fjal, me porosi, por m tepr me shembll dhe me
jet. N familje t papjekur apo n konflikt, fmijt shpesh shndrrohen n
OBJEKT, lodr apo vegl pr ta luftuar qiftin martesor, duke rrnuar kshtu veten,
por edhe fmijn dhe fmijrin e tyre. Pytja: k e do m shum? A je me mua apo
me jan lojra dhe ngarkesa shkatrruese, sepse fmija kshtu disorientohet,
habitet, sdi m m k duhet t jet, her anon kah babai her kah nna.

Familja edhe pse ka psuar ndryshime t mdhaja dhe rrnjsore, prap mbetet
rrethi i par natyror i do edukimi, prgjegjsie pr fmij dhe pr rini. Mu pr kt
familja smund t jet indiferente, neutrale, ti edukoj fmijt vetm pr prshtatje
ndaj jets dhe puns, por duhet tua jep prvoj kujdesi, mirsie, butsie dhe
dashurie, sepse sht bartse dhe edukuse pr jet dhe pr vlera.
Edukimi sht kryesisht aftsimi i fmijs pr ZGJEDHJEN E VLERAVE DHE T
VIRTYTEVE, si ndrmjetsim mes familjes, shkolls, shoqris.
Si mund ta bjn prindrit kt?

Me dialog t hapur dhe t sinqert n familje, n shkoll, kudo me t gjith

ata q merren me edukimin e fmijve. Tek ne qysh moti sht rrnuar hallka apo
zinxhiri FAMILJA- SHKOLLA FEJA SHOQRIA, dhe secili vepron si di dhe si
do, por pa ndonj harmonizim dhe bashkpunim.

Me edukim n vazhdimsi /permanent/ t prindrve, si proces jetsor pr vete

dhe pr t tjert. Tek ne pak i jipet rndsi edukimit dhe formimit permanent, si n
ann profesionale, ashtu edhe familjare, sepse mendojm se dim dhe mundemi
edhe pa kt.

Me angazhim t vazhdueshm pr ti njohur nevojat, dshirat, problemet e

brezit t ri, dhe pr t qen n shrbim t tyre.
Sot fmijt kan shum vshtirsi dhe halle t ndryshme, si p. sh. frika, mosbesimi,
mbyllja n vete, vetmia, shqetsimi para lufts, varfris, papunsis, ndarjes s
prindrve, garimi, rivalitetet, mosdurimi
Dikur edukimi familjar, por edhe shkollor, fetera dhe shoqror, ishte pr t gjith i
njjt, me rregulla t prbashkta dhe t sigurta. Sot krkohet m tepr EDUKIMI
PERSONAL DHE NDRPERSONAL, sipas moshs, gjinis, aftsive, nevojave,
rrethanave, mundsiveTashm smund t thirremi n autoritet t rolit: un jam
prindi yt, msuesi, priftiduke pasur ndonj rol t caktuar. T gjitha kto
autoritete vetvetiu jan n kriz dhe n rishqyrtim. I vetmi autoritet i pamohueshm
ka mbetur DASHURIA, mirsia, duresa, shembulli i mir, sepse kshtu t gjith
edukohemi s bashku dhe edukojm njri-tejtrin. Pr kt t gjith jemi nevojtar
pr informim dhe pr formim permanent , por t udhhequr dhe t motivuar nga
kujdesi dhe dashuria.
Nuk mjafton dija pr t qen t mir, por nevojitet angazhimi i tr personalitetit n
krkimin, gjetjen dhe zbatimin e t mirs s prbashkt.
Njeriu si qenie shoqrore dhe n marrdhnie gjat tr jets gjendet para zgjidhjeve
apo marrdhnieve me rrethin e jets dhe t puns. Nga kjo kryesisht edhe mvaret

suksesi apo mossuksesi i jets, ka japim dhe ka marrim, ka zgjedhim n jet si

vler, si ide, ideal, orientim dhe prcaktim jetsor.
do zgjidhje n jet ka pr qllim:

Krijimin apo ruajtjen e drejtpeshimit, t harmonis mes njeriut dhe rrethit pr

ruajtjen dhe zhvillimin e jets. Ta marrim nj shembull nga jeta e prditshme: kur
sht ftoht, vishemi, kur sht nxeht, zdishemi, kur jemi t uritur, ngrnim, t
lodhur, pushojm Kshtu sht edhe n jetn psikike, mendimore, dhe shpirtrore,
sidomos n dashuri, n shkmbimin e prvojs dhe t jets .

do zgjidhje ka ndikim pr t tashmen, por edhe pr ardhmrin ton, sepse

ka mbjellim sot do t korrim nesr. Shi pr kt nevojiet PRGJEGJSIA e
PRBASHKT pr jetn ton dhe t tjerve, sidomos t prindrve ndaj fmijve,
sepse ata ende sjan t aft pr jet, pr zgjidhje pa prindr. Prindrit duhet ti
edukojn dhe aftsojn fmijt e tyre pr ZGJIDHE ME PRGJEGJSI, sepse kjo
sht baza e liris njerzore. do njeri, person sht i papersritshm, burimor,
unikat, dhe si i till meriton kujdes, prkrahje n edukim q t JET VETVETJA.

3.

NJERIU QENIE E PRBR

Njeriu sht qenie e prbr prej shum faktorve, trup, psik dhe shpirt; e kaluara, e
tashmja dhe e ardhmja; un ti = ne Un do ti prmendi tre faktor t
rndsishm t prbrjes s njeriut:

1.

Trashgimia, ana ose pjesa gjenetike;

2.

Rrethi, ana familjare, edukative, morale, fetare dhe kulturore;

3.

Zgjidhjet apo prcaktimet jetsore, ana personale.

do njeri sht njsi e veant gjenetiko-kromozoike, sepse i ka 23 kromozome nga
ana e babait dhe 23 tjer nga ana e nns. N do qeliz gjenetike jan m se 30.000
gjene, gj kjo q krijon mundsi t panumrta t kombinimeve. Edhe kjo dshmon se
njeriu sht qenie e veant dhe e papersritshme. Mu pr kt edukimi duhet t
drejtoj fmijn si qenie t prbr dhe burimore q t jet vetvetja, ti aktivizoj dhe
realizoj mundsit e ndryshme q i ka n vete.
Ana gjenetike ndikon mjaft, por nuk kushtzon trsisht jetn e njeriut, sepse prpos
trashgimis gjenetike, ndikim t madh ka edhe rrethi familjar, ambienti edukativoarsimor, marrdhniet ndrnjerzore.
Nga studimet e deritanishme mund t themi se trashgimia gjenetike ndikon n
njeriun afro 50%, edukimi, rrethi, familjar po ashtu afro 50%, apo then
figurativisht: fara ka rndsi 50%, por edhe toka ku bie fara 50%. Pa far t mir dhe

ar t mir ska fryte. Mos tishte kshtu, njeriu sdo tishte i lir dhe prgjegjs pr
jetn dhe veprimet e veta.
Edukimi familjar s pari, pastaj shkollor, fetar, moral, ndikojn dukshm n
zhvillimin e mundsive gjenetike pr njeriun. Mnyra m e mir, dhe pothuiaj e
vetmja pr edukim t mirfillt t fmijs sht DASHURIA, si fuqi trheqse q
zgjon te tjetri nevojn, dshirn dhe knaqsin e SHKMBIMIT, apo si do t
thoshte e Lumja Nna jon Tereze, njeriu e jep pjesn m t mir t vetvetes.
Edukimi familjar dhe shkollor e aktivizon dhe drejton trashgimin gjenetike q nga
mundsia, potenciali t shndrrohet n zbatim dhe n realitet.
Njeriu ka n vete dy lloj gjene:
4.

SI PRFUNDIM
Sot n shum raste mungon familja, jeta familjare, fmijt jetojn shum jasht
familjes, n erdhe, n msime parashkollore, n shkoll, n aktivitete t lira, sa q
pak jetojn n familje dhe me familje. Edhe at pak koh q e kalojn me prindr, e
kalojn keq, sepse prindrit jan t ngarkuar me pun, me lodhje, me halle t
ndryshme, kshtu q fmija trajtohet m shum si ngarkes, penges, pesh, se si
gzim, dhurat, mundsi
Edukimi sht proces jetsor, ku rol vendimtar kan prindrit, pastaj edhe antart
tjer t familje, por edhe fmijt.
Edukojm me jet, shembll, dshmi, e jo me fjal, porosi, ligje, ndalime.
sht fryt i dashuris, prandaj mund t edukojm vetm nse dashurojm, dhe s
bashku , prindrit dhe fmijt, pastaj shkolla dhe shoqria..
Prindrit jan n shrbim t fmijve, e jo anasjelltas, sepse ather sdo t kemi
fmij, por vegla apo mjete n duart e t rriturve..