anasayfa

nedenskop? / whyskop?
skopdergi
skopblten
skopduyuru
iletiim

Like

570

Tweet

BienalProtestosu
13/4/2013 /skopblten/AliArtun
13.stanbulBienalidahailkgnndenbalayarakprotestolarlakarlayor.Bunlardansonuncusu,
TMakaKampsndedzenlenenKamusalSimyabalklpaneldegerekleti.Birsiyasalparti,
birdergi,kimirencivesanatkurulularilekentseldirenigiriimlerindenoluanonhareketin
temsilcileri,kentseldnmdenbykrantlarkazananvekltrnzelletirilmesindebaeken
irketlerinhimayeettiiBienalin,yllardrmcadelesiniverdiklerikentselhaklarkendinemal
etmesinekarktlar.Bununzerine4Nisan2013gnkCumhuriyetGazetesindeuzunbirsyleisi
yaynlanankratrFulyaErdemci,protestocularbirlinveiddetgsterisidzenlemekleitham
etti.Amahiddetindenolsagerek,kendinialamayarak,Bienalinkamusallk,toplumsallkve
siyasallkgibimesajlarneanlamdakullandkonusunudaaketti.
Bienalinmiras
Bienallerinkkleri19.yzyldadzenlenenevrenselsergileregidiyor.Budevsanat/sanayi
sergilerindenilki1851deLondrada,ikinciside1855derakipParistedzenleniyorvearkasndan
birbirleriyleyaranbtnemperyalmerkezlereyaylyorstanbuldahil.Bat,busergilerdekendinin
merkezindeolduuevrenfikrinicisimletiriyor.Uygarvebarbardnyaarasndakikltrelhiyerariyi
gzlernneseriyor.BununiincanlcanlEskimolar,aborijinlersergileniyor.GeenylParisteQuai
BranlyMzesindedzenlenennsanlaraAitHayvanatBaheleriVahinincadsergisinde
belgelendiigibi,barbar/ilkel/geriolanngsteriletirildiielenceleryleilerigidiyorki,buiiin
Avustralyadaaborijinavnaklyor.Tabiinihayetindebusergilerkolonyalizmi,barbarkoloni
kltrlerininuygarlatrlmas/modernletirilmesi/Batllatrlmasiinyrtlenykm,yamave
katliamlarmerulatryor.
Eerexpositionsuniversellekolonyalizmin,modernliincanlandrldnemlibirsahnesaylyorsa,
bienallerdeglobalizminveadalntemsiledildiigsterilerdir.ncekilergibiulusaldevletler
tarafndandeil,kreselirketler,korporasyonlartarafndanrgtlenirler.Bienalleriynetenve
saylarbatanbiravutanfazlaolmayan,HaraldSzeemannnduayeniolduukratrler,bunlara
yatrmyapanirketlerinCEOlargibiilevgrr.Korporasyonlarbakaalanlardakikresel
iletmelerininaslynetiyorsa,bandabienalleringeldiisanatiletmelerinideaynsevkveidare
disipliniiindeynetir.Yalnzbienalrejimidieriletmelerekyaslaokdahaotoriterdir.Burada,
yerinvezamannadaruhunusezerektemaybelirleyenvebununlapotansiyelolarakbtn
dnyasanatlarnabiranlamdasiparilerdatankratrdr.Onlarnsunduklarilerikabuledip
eleyende,nasltehiredileceinekararverende,yarglaypyorumlayandayineodur.Sembollerle
iletiimkonusundaonlaraylesinebirgatfedilirki,adakimliklerintasarlanmasndadah
onlardanmedetumulur.rnein,1989daDuvarykldktansonra,etniktemizliinsrd
Balkanlarda,sanatnBalkanlatrlmasdenensreteyani,bublgedesouksavaertesi,post
komnistkltrelkimliklerinveak/sivilpiyasatoplumlarnninasndaSzeemann,RenBlock
gibikratrlereveonlarnkurduklarbienallerebykumutbeslenmitir.Aslndaszfazlauzatmaya
gerekyok.Bugnartkbienallerinsadeceglobalpiyasanndeil,adajeopolitiinvejeokltrn
baatiletiimortamlarndanbirolduuortada.Yllardrdnyannbienaldzenlenenbtn
metropollerindeolduugibistanbuldadaokkltrllnartksadeceusanuyandranbirrnek
dekorlarnizlemiyormuyuz?ContemporarystanbulFuarnabilekltrsavalarnkkrtanArap
Baharbulatrlmyormu?
Sonyllardabienallerinyolatnemlibirtartmadaprekaritekonusu:emein

Like

12K

gvencesizlemesi.letiiminiletmeyle/ynetimlebilemesisonucundaheralandayaygnlaangayri
maddiemeinsmrlmesindebienallerinvesanatynetimininmodeloluturduuyazlyor.rnein,
HollandaHkmetikamusaldesteiniekenekadaretkinolan,veFulyaErdemcininsondneminde
bandaolduuSKORunyaynladOpendergisininbirsaysbukonuyahasredilmitir:TheArt
BiennialasaGlobalPhenomenonStrategiesinNeoPoliticalTimes.
tebtnbuabeceortadayken,FulyaErdemcininuluslararasbienallerinbamszbiraltyap
zerindeinaedilmiolmalarnvezerkbiralanatklarnilerisrmesiherhaldekendi
deyimiylebiriletiimtaktiidir.Bakalarnhorgren,adetaalayaalan.
Sanatnkamusallatrlmasvezelletirilmesi
Kamusallkmodernliinicad.Kamusallnyaplandrlmasnnengrkemlisahneleri19.yzyln
evrenselmzeleri:Louvre,BritishMuseum,BerlinAltesMzesi,ViyanaKunsthistorichesMuseum,
FranszDevrimi,saraylaravekiliselereaitolanzelkoleksiyonlarkamulatrarakonlarnartrk
FranszhalknnvarlolduunuilanediyorvegenekamulatrdLouvreSarayndabu
koleksiyonlarmzeletiriyor.Bylecencedensannveazizlerin,krallarnveprenslerintarihini
resmedenresimveheykellerartksanattarihinigsteriyor.Sanatkamulatrlp,mzeletirildikten
sonraTanrnnvehkmdarndeilinsannevrenzerindekiiktidarntemsilediyor.Akltemsil
ediyor,ulusalltemsilediyor.nkmodernmzelerinkratrleri,Winckelmannnncsolduu
ulusalsanattarihianlatlarnagre,sanatulusalokullaratasnifederektehirediyor:FelemenkOkulu,
talyanOkulu,spanyolOkulu,AlmanOkulu,Mzeolojikkurgusubalamndasanat,aklclnve
evrenselliin/ulusalln/bireyselliinyansrabizzatkamusall,toplumsallvetarihselliitemsil
ediyor.Bundanbylesanat,sonkertedekamuyahitapediyorsonundaonunbilgisine,beenisineve
yargsnasunuluyor.Bununsonucundaestetikveeletiriyaznortayakyor.Ksacas,sanattarihinin
sanatnyapanPreziosininbelirttiigibimodernlikmzedekuruluyor.
Bunlaradeinmeminnedeni,gemiideilbugnuyandrmak.Bugnmodernliklebirlikte
kamusallkdaparalanyorvesanatbtnortamlarylabirlikteyounolarakzelletiriliyor.tebata
kreselirketlerolmakzere,speklatrler,adahanedanlar,eyhler,emirler,oligarklar,
plutokratlarvetabiidevletler1980lerdenberibununiin,kltrnvesanatnzelletirilmesive
adalatrlmasiin,inanlmazkaynaklarharcyor.Piyasannkresellemesiveneoliberalizmin
rgtlenmesiyleiiegelienkltrnzelletirilmesi(piyasalatrlmas,ekonomiletirilmesi,
endstrilemesi)seferberliindesponsorlukyoluylasanatnadalamasnadklenparalarn
hayrseverlikveyatoplumsalsorumlulukurunaharcandnaherhaldekimsekanmyor.[1]
Yukardakitarihselprofilinortayakoyduugibi,kamusallknceliklebirmlkiyetmeselesideil,bir
iktidarmeselesi.Hemsanatnynetimianlamnda,hemdesanatrejimivegrmerejimianlamnda
sanatnnasl,hangiilikilerbalamndaalmlandanlamnda.Kendisininsahipolduunave
ynettiineinandbirikimebakashkmetmeyebalaynca,izleyici,onueskisigibianlamdramaz,
hissedemez.Kendikudreti,onahkmedenbirkudretednr.Ayrcakamusallndanarndrlan
sanat,kanlmazolarak,kamusallnmayasolantarihselliindenveeletirelliindendesklr.
Kimsebilmesede,lkemizsanatotoritelerininsanattarihinekazandrdklarteriminokgzelele
verdiigibigncelleir!
Bienalinatasevrenselsergilervemzeler,modernliiveulusaldevletleritemsiledensahnelerdi.
Onlarnmirasndevralanzamanmzdakibienallerdeadalveglobalirketleritemsileden
sahneler.Aslndaherikidnemdedeegemenayndr:sermaye.Amabunaramen,ikidnem
arasndaki,modenlikileadalkarasndakibugeiinbiradnmnsimgelediiiddias
kanmcadorudur.Elbettebuzelletirmeveadalatrmasrecisonderecedegiriftbirsanatan,
karmakbirynetimmakinesinigerektirir.Buanbirnoktasndakltrsavalarnynetendevlet
adamlarvediplomatlar,dierbirnoktasndaemeklerinisanatafedaederekbienallerikotaran
rencilervardr.Yldzkratrlerdir.Onlarsanatanlamlandrmannakldr.Tpk,Napolyonile
birlikteseferekarak,MsrnveigaledilenAvrupalkelerininhazinelerindennelerin
yamalanacanakararverenvebunlarlaLouvredamodernsanattarihinicisimletirmeyibaaran,
modernkratrlerinbabasVivantDenongibi.
imdiarkasndabylesinebirtarihdururken,13.stanbulBienalininkratrFulyaErdemcinin
bienalleilikiliolarakbirkamusal,toplumsalvesiyasibirforumdanszetmesibirkurmacafilan
olmaldr.Hibirdevletdesteininolmadlkemizdezelsermayeninveticaretinsanatalanna
akarakbirsanatpatlamasyaratmasnavebylelikledesanatntoplumsalolarakyaygnlamasna
vesanatlariinbiryaamalanolumasnayolamasnailikinaklamalarda,hakikattenolduu
kadar,kamusallktandaoldukauzaktaolanfazlasylaangajeifadelerdir.
Lin
Kamusallnparalanmasnnbirsonucuda,ynetenlerinkendipolitikalarnndourduutepkileride

ynetmehrs.Bukonudabiriletiimteknolojisigerektirdiindengiderekakademikleiyor.yleki,
yllarnceMilliEitimBakanlileSabancniversitesibireletiriynetimiprogram
balattklarnakladlar.1960lardaSitasyonistler,iktidarlarnkesinbirhegemonya,biritaatrejimi
rgtlemekiinmuhalifsylemleridekendilerinemaletmeynndekigiriimlerinerecuperation
diyorlard.1968deyaynlananGsteriToplumukitabnyirmiylsonradeerlendirenGuyDebordbu
konudaiyicekaramsarlaarak,hersznveeyleminnihayetindegsteriyleeklemlenmekten
kaamayacanyazmt.
Bukartndaiermediyalektii,giderekkavramlar,hattabtndiliesnekletirdi,mulaklatrd,
greceletirdi.rnein,ikenceyimerulatranveuydularndagizliikencemerkezleriaanBush
rejimi,insanhaklarfatihikesildi.evrecilik,okyanusleindefacialarayolaanBPnin
kurumsalkimliioldu.Sadeceiekindeil,AlmanyaBabakanMerkelinderklavekltr
savalarnayolatnbelirttiiokkltrclk,farklkltrlerarasbarnkilidigibisunuluyor.
Bizdesanatynetimidisiplinininpriolmaklavnenbirkratr/eletirmen,kltrn
endstrilemesiniveynetilmesiniyerdenyerevuranAdornonunkitabngklerekard.Parann
devletesonvererekbtnhayatahkmedeceibirpiyasaekonomisininidealbiranariolduunu
savunanlarvar.ktidarise,hergnbakabirsiyasalsylemindiliylekonuuyor.Buaradabir
komnistolarakAKPyeoyverdiiniilanedenlerbilemevcut.Ksacas,tpkadasanattaolduu
gibi,satabildiinsreceanythinggoes.Postpolitik,postkritikolaraktanmlananzamanmztam
dabyleolmal.
Dilcambazlaroyunlarnnbozulmasnkaldramazlar.letiimtasarmlarn(communicationdesign)
tehiredenlerilanetlerler.rneinIrakSavanaitirazedenlerterrdenyanadr.Bizdeise,ikon
krclarnszleriniveeylemleriniezmekiinbenimsenentabirlin.Buithamylefanatikletiki,
adabirklteveyadogmayakarheritirazlinolaraknitelenmeyebalad.Vebui,birroman
yazarnbeenmeyenlerinonulinettiisulamasnakadarvard.Muhalifinetahammletmesnrnn
bukadardarolmasnda,bizimliberalleriniktidarblouileiyiceilidlolmalarnndaetkisi
bulunmal.Kanmcalinimerakedenlerin,aslneoliberalizmezgsembolikiddetinve
biyopolitikalarnuygulanmasndavebedenlerimizeilenmesindeadasanatnbiriletiim
teknolojisiolaraknaslarasallatrldzerineFoucault,iek,Girouxgibiyazarlaragzatmalar
gerekir.[2]
13.stanbulBienalinednersek,kratrErdemci,Bienalkapsamndadzenlenenbirpanelin
engellenmesidolaysylaprotestocularaveripveritiriyor:Sanatnizinlialannnistismar,Bienalin
bamszplatformununsesilekabaiddetkullanlarakimhas,Yksekdozdaadrenalinvelin
zihniyetiOysa,13.Bienal,sonDocumentadaveBerlinBienalindeortayakanmodayauyarak,
kamusalprogramndaOccupyWallStreethareketininfikirbabasolaraksunulanAdbustersniki
yesinedeszveriyorhernekadar2003tenberiAdbustersbirsneakermarkasolsada.[3]Peki,
NewYorktamzevemzayedeirketiigalleridzenleyenbuigalhareketinindiyelimkistanbul
ayamaazallahBienaliigaletmeyekalksa,dahabatanprotestoculariddetvelinsulularolarak
lanetleyenkratrkimbilirnelerdiyecek,neleryapacak?Sansrndnyaapndarekorkrdbir
yerdevezamandaprotestocularnistismarettiklerinisylediisanatnizinlialanndakiizinlerimi
kaldracak?
Kratrnprotestocularprotestosu,buylkibienalinodaklandkamusallk/toplumsallk/siyasallk
gibikonulardakianlaynaavuruyor.Bunagrekltrnzelletirildiiortamlarsankisanatn
bamszlnnkorunduubirtrkamusalalanlar,toplumsaletkinliklergibitantlyor.Oysa
bienallerintamdatersinesanatnzerkliiniyokederekonualabildiineilevselletirdiisanata
ikinolankamusaliradeyiveiktidarzelletirdiiortada.Ayrca,ortasnfnkltrelkapitalini
besleyenetkinliklerolarakbienalgibiortamlarnsanattoplumsallktanyaltt(Bourdieu)ve
sonutaonuavangardlaeritiieletirelsiyasalgcndenarndrdbiliniyor.Zatenbienallerinartk
mrndoldurduuvefuarlatdabirgerek.Sanattarihinineletirelblgesindebuhakikatleri
derinlemesineinceleyensayszkaynakyaynlanyor.imdihalbyleyken,13.Bienalinkendi
yazarlarnyetitirmesibounadeil.[4]
1980lerdenberirgtlenen,piyasanndikteettiirlativistdilvebilgirejimininrettiiriyaartk
herkesibouyor.Aslisyanettirendebu:direniinveeletirininkaynandakiherdnceninve
eyleminanlamlarntersyzederekonlarelegeirmeyealaniletiimotokrasisininhrs.Btn
sembollerinvefikirlerinmarkalandrmayafedaedilebilmesi.Deleuzenanlamndirenmekolarak
tanmladsanatndailetiimbnyesindezndrlmesineduyulanihtiras.[5]Varlbakmndan
ynetimekartolansanatn,artokratlartarafndanboyunemeyezorlanmas.
Bence13.Bienalkratrveyneticilerinin,dzenlediklerietkinlikleregerekanlamdabir
kamusallk/toplumsallk/siyasallkhavaskazandranprotestolarkarsndakplerebinmekyerine,
kvanduymalargerekir!Nihayetindeprotestocular,Occupyhareketininterimleriyle,besbelli%1i

deil,%99utemsiletmektedir.

GuyDebordFulyaErdemci

[1]Bkz:ChintaoWu,Kltrnzelletirilmesi1980lerSonrasndairketlerinSanataMdahelesi(stanbul:
letiimSanathayat,2005).

[2]MichelFoucault,TheBirthofBiopolitics(NewYork:PalgraveMacmillan,2008).

Slavojiek,Violence(Londra:ProfileBooks,2008).

HenryA.Giroux,TheTerrorofNeoliberalismAuthoritarianismandtheEclipseofDemocracy(Londra:
Paradigm,2004).

[3]JosephHeath,AndrewPotter,RebelSell(Sussex:Capstone,2005)s.3.

[4]artwriting.biennial@iksv.org

[5]MarioPerniola,ArtandItsShadow(NewYork:Continuum,2004)s.11.

stanbulBienali,bienal

anasayfa

nedenskop?

skopdergi

skopblten

skopduyuru

iletiim