Çiçek hastalığı

Çiçek hastalığı
• Etken, Poxviridae familyasından fowlpox
(Avipox virüs) cinsindeki avian poxvirüslar
olup,
• güvercin çiçek virüsu,
• tavuk çiçek virüsu,
• hindi çiçek virüsu,
• kanarya çiçek virüsu, vs şeklinde türe özgü
isimlendirilmektedir.
 Çiçek hastalığı
• Çiçek virüsları, enfekte hayvanlarda,
doku kültürlerinde ve embriyolu yumurtada
intrastoplazmik inkluzyon cisimcikleri
oluştururlar. Bollinger cisimleri olarak
adlandırılan bu inkluzyonlar Borrel
cisimciklerinden oluşur.
 Çiçek hastalığı
• Tavuk çiçek virüsu, % 1’lik fenol’e ve %
0.1’lik formole dirençli, % 1’lik kostik
fosfata duyarlıdır.
• Isıya (50C’de 30 dakika veya 60C’de 8 dakikada
inaktive olur) oldukça hassastır.
• Çiçek kabukları içerisinde 3-4 yıl canlı
kalabilir.
 Çiçek hastalığı
• Kanatlı çiçek virüsları, tavuk, ördek ve
hindi embiryolu yumurtalarının korio-
allantoik membran (CAM)’larında tipik
çiçek lezyonları oluşturarak ürer.
• Virüs, değişik kanatlı orijinli hücre
kültürlerinde üretilebilir.
 Çiçek hastalığı
• Kanaryalar, kanarya poxvirüslarına çok
duyarlıdır. Hindi, tavuk ve güvercin poxvirüs
larına dirençlidirler.
• Güvercin poxvirüsları tavuk ve hindilerde hafif
enfeksiyonlar yaparken, güvercinler için çok
patojendir.
• Ördeklerin hindi poxvirüslarına duyarlı iken tavuk
poxvirüslarına dirençli olmaları, bu iki virüsun
(hindi ve tavuk poxvirüslarının) ayrımında
ördeklerde duyarlılık testinin kullanımı
önerilmiştir.
 Çiçek hastalığı: Bulaşma

• Kanatlı poxvirüsları değişik kuş türlerinde her

yaşta görülebilir. Önceden çiçek görülen
işletmelerde çiçek kabuklarının tüy folliküllerinin
bulunması, en önemli bulaşma kaynağını
oluştururken, sinekler, Veteriner Hekimler,
kontamine araç ve kümes ekipmanları direk
bulaşmada önemli rol oynarlar.
• Enfeksiyon genellikle deri yoluyla bulaşmakla
birlikte, solunum yoluyla alındığında da
oluşabilmektedir.
 Çiçek hastalığı
• Mevsim ve inkübasyon süresi
• Her mevsimde görülmekle birlikte kış
aylarında daha ağır seyretmektedir.
• Hastalığın doğal inkübasyon süresi tavuk,
hindi ve güvercinlerde 4-10 gün iken
kanaryalarda 4 gündür.
 Çiçek hastalığı

• Klinik Belirtiler
• Hastalık, Deri (çiçek) formu ve Difterik
formu halinde veya her ikisi birlikte
görülebilir.
• Klinik belirtiler, konakçının duyarlılığına,
virüsun virülensine, lezyonların dağılımına
ve başka komplike faktörlerin varlığına
bağlı olarak farklı gelişebilir.
 Çiçek hastalığı: DERİ FORMU

• Özellikle derinin tüysüz kısımlarında çoğu zaman

sinek ısırıklarının olduğu yerlerde, ibik ve
sakallarda, göz , gaga ve kanat altlarında ve
ayaklarda çiçek yaralarına rastlanır.
• Epitel hücrelerinde virüs üremesine bağlı olarak
doku bütünlüğü kaybolur ve papüller oluşur.
Papüllerin birleşmesi ile içi sıvı ile dolu veziküller
ve nihayet kabuk bağlanmasıyla da tipik çiçek
lezyonları oluşur.
 Çiçek hastalığı: DİFTERİ FORMU

• Hastalığın bu şekli ağız, özafagus ve trakea

mukozasında gelişen sarımtrak lezyonlardan
ötürü koriza benzeri solunum güçlükleri ile
kendini belli eder.
• Tavuklarda genellikle dil ve özafagusta olan
lezyonlar, hindilerde kursağa kadar
yayılabilir. Güvercinlerde daha yaygın olan
difteri formu, deri formuyla birlikte
seyreder.
 Çiçek hastalığı

• Deri formu, genellikle difteri formundan

daha hafif seyreder. Çiçek hastalığı,
yumurtacılarda görüldüğünde yem tüketimi
azalır, canlı ağırlık kaybı ve yumurta verimi
düşer.
• Genellikle 3-4 hafta sürerken,
komplikasyon (kanibalismus, koriza, CRD,
ND, IB, vs) bulunan kümeslerde daha da
uzun seyredebilir.
 Çiçek hastalığı: DİFTERİ FORMU

• Morbidite ve mortalite sürünün

bağışıklığına göre değişmekle birlikte,
mortalite genellikle tavuk ve hindilerde
düşüktür.
• Kanaryalarda çok yüksek (% 80-100)
seyreder.
• Bıldırcınlarda, bıldırcın çiçek virüsu ile
enfeksiyonlarda önemli kayıplar olabilir.
 Çiçek hastalığı: Otopsi Bulguları

• Deri formunda tavuklarda en karekteristik

lezyonlar, tüy folliküllerindeki ve derideki
epitelial hiperplazi’lerdir.
• Tavuklarda ilk 4 günde deri de lezyonlar
görülmeye başlar, 5.-6. günlerde papülller
oluşur. Bunu veziküler safha takip eder.
Veziküllerde sıvının koyulaşması (gri-koyu
kahve) ile kabuk bağlar.
 Çiçek hastalığı: Otopsi Bulguları

• Difteri formunda; muköz membranlarında

beyaz-sarımtrak peynirimsi, nekrotik,
pseudo-difterik nodüller görülür. Nodüller
bir pensle alındığında yerinde hemorajik
erozyonlar açığa çıkar. Difterik lezyonların
komşu dokulara yayılması ile infra-orbital
sinüslerde şişme ve solunum sistemi daha
fazla etkilenebilir.
 Çiçek hastalığı: Teşhis
Hastalık klinik ve otopsi bulguları ile teşhis
edilebilir.
Özellikle deri formu oldukça tipiktir.
Tavuklardaki difterik formu; A vitamini yetersizliği,
koriza ve ORT ile karışabilir. Civcivlerde
pantoteik asit veya biotin yetersizliği ile T-2
toksininin sebep olduğu lezyonlardan ayırt
edilmelidir. Güvercinlerde ise Trichomonas
gallinae’den ayırt edilmelidir.
 Çiçek hastalığı: Teşhis
Kesin teşhis
• Histopatolojik Borrel cisimciklerinin
görülmesi ile
• Virüs izolasyonu; CAM’da tipik çiçek
virüsunun üretilmesi ile
• Serolojik testler; AGP, Pasif
Hemaglütinasyon, Nötralizasyon, ELISA,
FAT, Immunoblotting ve PCR ile
yapılabilir.
 Çiçek hastalığı: Tedavi

Etkili tedavi yoktur.

 Çiçek hastalığı: Korunma ve Bağışıklık

Çiçek hastalığının görüldüğü yerlerde tavuk veya

güvercin çiçek virüslarından hazırlanan aşılarla
hayvanlar bağışıklıklanarak korunma sağlanabilir.
Tavuk embiryo dermis hücre kültüründe üretilen
tavuk çiçeği aşıları, embiryolu yumurtada üretilen
aşılardan daha ekonomik ve daha üniform
bağışıklık oluşturmaktadır.
 Çiçek hastalığı: Korunma ve Bağışıklama
Yumurtlayanlar aşılanmamalıdır. Yumurtaya
girmeden en az 1-2 ay önce aşılanmalıdır.
Tüy dökümü yaptırılanlar tekrar aşılanmalıdır.
Hücre kültürü orijinli attenüe tavuk çiçeği
aşıları, 1 günlük iken Marek aşıları ile
kombine edilerek kullanılabilmektedir.
 Çiçek hastalığı: Aşılama
Güvercinlerde tavuk çiçeği virüsu aşısı
kullanılmamalıdır.
Güvercin çiçek virüs aşısı, tavuklarda (tavuk
ve hindi çiçek virüslarından daha az
patojeniktir) kullanılabilir.
 Çiçek hastalığı: Yeni Aşılar
Rekombinant Tavuk Çiçeği Aşıları: çiçek
virüsları, bir örnek enzimleri, büyük
DNA’ları gibi özellikleri sebebiyle yabancı
genlerini kolay eksprese ettiklerinden
rekombinant virüs aşılarında konakçı virüs
olarak kullanılmaktadır. Marek, NDV, IB,
vs birçok virüs ile kombine üretilmiştir.