АЗЯРБАЙЪАН
ТАРИХИ ЭЦНБЯЭЦН
(китаб-тягвим)
Бакы - 2008
"Тарихи олдуьу кими гябул етмяк,
дярк етмяк вя гиймятляндирмяк лазымдыр"
Щейдяр Ялийев
3
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
2 йанвар
4
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
3 йанвар
1804 - Эянъя ханы Ъавад хан оьлу иля бирликдя эенерал Па-
вел Сисиановун башчылыг етдийи рус гошунлары иля дюйцшдя гящ-
ряманъасына щялак олуб. Ъавад Шащверди хан оьлу 19 ил
(1785-1804) Эянъянин ханы олмуш, Азярбайъанын тарихиндя
вятянпярвяр, мярд вя ъясур сяркярдя кими галмышдыр. Чар Ру-
сийасынын Эянъя ханлыьыны ишьал етмяси иля Азярбайъанын диэяр
ханлыгларынын ишьалына да йол ачылмыш олду.
5
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 йанвар
6
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 йанвар
7
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 йанвар
8
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 йанвар
9
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 йанвар
10
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 йанвар
1903 - Азярбайъан театрынын танынмыш сималарындан олан
Цлвц Ряъяб (1903-1938) анадан олмушдур. Сталин репрессийала-
рынын гурбаны олуб.
12
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 йанвар
13
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 йанвар
14
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 йанвар
15
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 йанвар
16
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 йанвар
17
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
16 йанвар
18
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 йанвар
19
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 йанвар
20
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 йанвар
1873 - Азярбайъанын илк маарифчи гадынларындан бири,
Ъ.Мяммядгулузадянин щяйат йолдашы Щямидя ханым Мям-
мядгулузадя-Ъаваншир (1873-1955) анадан олуб.
21
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 йанвар
22
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 йанвар
23
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 йанвар
24
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 йанвар
25
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 йанвар
26
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 йанвар
27
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 йанвар
28
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 йанвар
29
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 йанвар
30
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 йанвар
31
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
30 йанвар
32
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
31 йанвар
1884 - Халг Ъцмщуриййятинин гуруъуларындан бири, эюркям-
ли иътимаи-сийаси хадим Мящяммядямин Рясулзадя (1884-1955)
Бакынын Новханы кяндиндя анадан олуб. 1904-ъи илдя сосиал-де-
мократ "Щцммят" тяшкилатынын гуруъуларындан олуб. 1908-ъи ил-
дя Ирана эедяряк Мяшрутя ингилабында иштирак едиб, сонра
Тцркийяйя эедиб. 1913-ъц илдя чарын елан етдийи амнистийадан
сонра Бакыйа гайыдыб вя "Щцммят"ин ясасында йарадылан
"Мцсават" партийасына рящбярлик едиб. 1918-ъи илдя Загафгазийа
Сейминдя Азярбайъан фраксийасына рящбярлик едиб, щямин ил
майын 27-дя Сеймин азярбайъанлы депутатлары Рясулзадянин
сядрлийи иля Азярбайъан Милли Шурасыны йарадыблар, 28 майда
Халг Ъцмщуриййяти елан олунуб. Ъцмщуриййятин сцгутундан
сонра Рясулзадя Москвайа апарылыб, орадан мцщаъирятя эедиб.
1922-ъи илдян Тцркийядя, 30-40-ъы иллярдя Авропада Азярбайъан
сийаси мцщаъирятиня рящбярлик едиб. 1947-ъи илдя Тцркийяйя га-
йыдыб вя 1955-ъи илдя Анкарада вяфат едиб.
34
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
2 феврал
35
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
3 феврал
36
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 феврал
37
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 феврал
38
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 феврал
39
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 феврал
40
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 феврал
41
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 феврал
42
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 феврал
1828 - Русийа иля Иран арасында икинъи мцщарибянин (1826-
1828) йекунларына ясасян, Тцркмянчай сцлщ мцгавиляси баьла-
ныб. Тябризин 50 км-дяки Тцркмянчай кяндиндя Русийа эене-
ралы Иван Паскевич вя Иран шащзадяси Аббас Мирзянин имзала-
дыьы мцгавиляйя ясасян, Иряван вя Нахчыван ханлыглары Русий-
айа бирляшдирилиб. Тцркмянчай мцгавиляси иля Азярбайъан тор-
пагларынын Русийа вя Иран арасында Араз чайы бойунъа
бюлцшдцрцлмяси баша чатыб. Мцгавилядя Ирандан ермяни ящалиси-
нин Русийа империйасынын йени торпагларына (Иряван, Нахчыван,
Гарабаь вя с.) кючмяси, Иранын Русийайа тязминат (20
млн.рубл) юдямяси, Русийа донанмасынын Хязярдя шяриксиз ща-
ким олмасы вя рус таъирлярин Иранда тиъарят эцзяштляри ялдя етмя-
си барядя маддяляр дя варды.
44
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 феврал
45
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 феврал
46
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 феврал
47
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 феврал
48
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
16 феврал
49
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 феврал
50
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 феврал
51
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 феврал
52
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 феврал
1832 - Чар ордусунун Гафгаз корпусунда гуллуг едян Аббасгу-
лу аьа Бакыханов мцсялман мяктябляри барядя лайищя щазырлайараг
Русийасынын Гафгаз щакими барон Розеня тягдим едиб. Лайищя
мцсялман ушаглары цчцн дцнйяви мяктяблярин ачылмасыны нязярдя ту-
турду. Гафгаз щакиминин диггятя алмадыьы лайищя бир яср сонра, 1957-
ъи илдя Тбилиси архивиндя ашкарланыб.
1907 - Чар Русийасынын икинъи Дювлят Думасы фяалиййятя башлайыб.
Биринъи Думада (1906) олдуьу кими, икинъи Думанын тяркибиндя дя 5
азярбайъанлы депутат (Фятяли хан Хойски, Хялил бяй Хасмяммядов,
Мустафа Мащмудов, Мящяммяд аьа Шащтахтински вя Зейнал Зей-
налов) варды. Икинъи Думанын юмрц даща гыса олду вя ийунда чар ЫЫ Ни-
колайын фярманы иля бурахылды.
53
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 феврал
54
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 феврал
55
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 феврал
56
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 феврал
57
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 феврал
58
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 феврал
59
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 феврал
60
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 феврал
61
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 феврал
62
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 март
63
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
2 март
64
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
3 март
65
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 март
66
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 март
67
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 март
68
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 март
69
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 март
70
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 март
71
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 март
72
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 март
73
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 март
74
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 март
75
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 март
76
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 март
1897 - Халг артисти Аьасадыг Эярайбяйли (1897-1988) Шамахы-
да анадан олуб.
78
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 март
79
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 март
80
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 март
81
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 март
82
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 март
83
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 март
1752 - Эцръц чарлары - Картли щакими Теймураз вя онун оьлу,
Кахети щакими ЫЫ Иракли Шяки ханлыьына гаршы иттифаг гурмаг цчцн
Гарабаь, Нахчыван, Иряван вя Эянъя ханларыны, Борчалы вя Газах
султанларыны Гызылгайа эюрцшцня (Эянъя йахынлыьында) дявят едяряк
сонрадан онлары ясир эютцрцбляр. Бу щадися тарихя "Гызылгайа хяйа-
няти" ады иля дцшцб. Азярбайъан ханларыны ясирликдян Шяки щакими
Щаъы Чяляби хан хилас едиб. О, эцръц гошунлары мяьлуб едяряк Га-
зах вя Борчалыны Шяки ханлыьына бирляшдириб.
1893 - Халг артисти Аббасмирзя Шярифзадя (1893-1938) анадан
олуб. Сталин репрессийаларынын гурбаны олуб.
85
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 март
86
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 март
87
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 март
88
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 март
89
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 март
90
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 март
91
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
30 март
92
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
31 март
93
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 апрел
94
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
2 апрел
95
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
3 апрел
96
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 апрел
97
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 апрел
98
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 апрел
99
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 апрел
1906 - Азярбайъанын илк сатирик журналы олан "Молла Нясряд-
дин"ин биринъи сайы чапдан чыхыб. Ъ.Мяммядгулузадянин редакто-
ру олдуьу журнал 1906-1918-ъи иллярдя Тифлисдя, 1921-ъи илдя Тябриздя,
1922-1931-ъи иллярдя Бакыда няшр едилиб. Журналда дюврцн мцтярягги
зийалылары Ю.Ф.Неманзадя, М.Я.Сабир, Я.Щагвердийев, Я.Нязми,
Я.Язимзадя вя башгалары фяалиййят эюстярирдиляр.
100
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 апрел
101
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 апрел
102
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 апрел
103
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 апрел
104
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 апрел
105
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 апрел
106
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 апрел
107
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 апрел
108
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
16 апрел
1906 - "Дябистан" маарифчи журналы Бакыда няшря башлайыб.
1908-ъи илин мартынадяк няшр олунан журналда педагожи мясяля-
ляр, ушагларын тялим-тярбийясиня даир бядии ясярляр, елм-техника
йениликляри дяръ едилирди. Журналын фяалиййятиндя Н.Няриманов,
Щ.Б.Зярдаби, М.Я.Сабир, М.Щади, А.Шаиг, дюврцн диэяр танын-
мыш зийалылары иштирак едибляр.
109
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 апрел
1884 - Бястякар Зцлфцгар Щаъыбяйов (1884-1950) анадан олуб.
"Ашыг Гяриб" операсынын, мусигили комедийаларын мцяллифидир.
110
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 апрел
111
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 апрел
112
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 апрел
1827 - Иранла мцщарибя (1826-1828) эедишиндя Азярбайъанын
ъянубуна доьру ирялиляйян рус гошунлары Араз чайы цзяриндяки
Худяфярин кюрпцсцнц (Ъябрайыл району яразисиндя) тутублар.
Стратежи ящямиййятли кюрпцнцн яля кечирилмяси рус гошунларынын
ъянубдан Нахчыван ханлыьына щцъумларына имкан йаратды.
Май айында Нахчыван ишьал олунду.
1885 - Танынмыш педиатр, Азярбайъан сящиййя системиндя
мцщцм хидмятляри олмуш профессор Ябцлфяз Гарайев (1885-
1952) анадан олуб.
1894 - Халг артисти, актйор вя режиссор Рза Тящмасиб (1894-
1980) анадан олуб. Бир чох тамашалара, "Сябущи", "Бяхтийар",
"Ону баьышламаг олармы?" вя с. филмляря гурулуш вериб.
1916 - Халг артисти, милли театр сянятимизин эюркямли нцмай-
яндяси Нясибя Зейналова (1917-2004) анадан олуб.
1991 - Али Советин депутатлары, танынмыш алимляр Айдын Мяммя-
дов вя Диларя Ялийева сечиъилярля эюрцшдян гайыдаркян Гах району
яразисиндя автомобил гязасында щялак олублар. Щяр ики депутат пар-
ламентдя "Демократик Азярбайъан" блокунун актив цзвляри идиляр.
1992 - Азярбайъанла Естонийа арасында дипломатик ялагяляр
йарадылыб.
113
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 апрел
114
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 апрел
115
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 апрел
116
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 апрел
117
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 апрел
118
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 апрел
119
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 апрел
120
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 апрел
121
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 апрел
122
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
30 апрел
123
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 май
124
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
2 май
125
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
3 май
126
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 май
127
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 май
128
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 май
129
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 май
1880 - Азярбайъан ряссамлыг сянятинин эюркямли нцмайяндяси
Язим Язимзадя (1880-1943) анадан олуб. 1906-ъы илдян “Молла
Нясряддин” журналында дяръ олунмаьа башлайан ряссам Азярбай-
ъанда карикатура жанрынын баниляриндян сайылыр.
130
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 май
131
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 май
1994 - Фашизм цзяриндя Гялябя эцнц бир нечя иллик фасилядян со-
нра Азярбайъанда рясми шякилдя гейд едилиб. ССРИ даьыландан
сонра бу тарихи эцн республикада гейд олунмамышды. Президент
Щейдяр Ялийевин эюстяриши иля фашизм цзяриндя Гялябянин гейд
олунмасы Икинъи Дцнйа мцщарибясиндя щялак олмуш 300 миндян
чох азярбайъанлынын хатирясиня щюрмят вя ещтирам яламяти иди.
132
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 май
1923 - Азярбайъанын цмцммилли лидери, эюркямли сийасятчи вя
дювлят хадими Щейдяр Ялийев (1923-2003) Нахчыванда анадан
олуб. Нахчыван Педагожи Техникумуну битириб, Азярбайъан Ся-
найе Институтунда (индики АДНА) тящсил алыб. 1944-ъц илдян дюв-
лят тящлцкясизлийи органларында ишляйиб. Ленинградда (Санкт-Петер-
бург) ССРИ ДТК-нын мяктябини, АДУ-нун тарих факцлтясини би-
тириб. 1967-ъц илдя республика ДТК-нын сядри тяйин олунуб. 1969-
ъу ил ийулун 14-дя Азярбайъан КП МК-нын 1-ъи катиби сечиляряк
республиканын рящбяри олуб. 1982-ъи илин нойабрында Сов.ИКП
МК Сийаси Бцросунун цзвц сечилиб, ССРИ Назирляр Совети сядринин
1-ъи мцавини тяйин едилиб. 1987-ъи илин октйабрында ССРИ рящбяри
М.Горбачовун тязйиги иля вязифяляриндян истефа вериб.
1990-ъы илдя Москвадан Вятяня гайыдыб, Азярбайъан Али
Советиня вя Нахчыван Али Мяълисиня депутат сечилиб. 1991-1993-
ъц иллярдя Нахчыван Али Мяълисинин сядри олуб, 1992-ъи илдя
ЙАП-ын тясис конфрансында партийанын сядри сечилиб. 1993-ъц ил
ийунунда Азярбайъанда дярин бющран щюкм сцрдцйц дюврдя
Али Советин сядри сечилиб, парламентин гярары иля юлкяйя рящбяр-
лик мясулиййятини цзяриня эютцрцб. 1993-ъц ил октйабрын 3-дя
Азярбайъанын президенти сечилиб. 1998-ъи ил октйабрын 11-дя
икинъи дяфя дювлят башчысы сечилиб. Щейдяр Ялийев республикайа
рящбярлик етдийи бцтцн дюврлярдя Азярбайъанын инкишафы вя эцъ-
лянмяси, халгын рифащы, юлкямизин дцнйада йцксяк нцфуз газан-
масы цчцн тарихи хидмятляр эюстярмишдир.
2004 - Бюйцк юндярин азярбайъанчылыг фялсяфясинин, дювлятчи-
лик ирсинин юйрянилмяси вя тяблиьи, онун адына вя ирсиня лайиг хей-
риййя вя маарифчилик лайищяляринин щяйата кечирилмяси мягсядиля
йарадылан Щейдяр Ялийев Фонду фяалиййятя башлайыб. Фонда
Азярбайъанын биринъи ханымы Мещрибан Ялийева рящбярлик едир.
133
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 май
1915 - Мяшщур щейкялтяраш, халг ряссамы Фуад Ябдцррящма-
нов (1915-1971) анадан олуб. Азярбайъанын мядяниййят хадимля-
ринин бцст-портретлярини, Фцзулинин монументал щейкялини йарадыб.
134
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 май
135
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 май
136
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 май
137
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 май
138
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
16 май
139
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 май
140
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 май
141
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 май
1910 - Халг шаири Рясул Рза (1910-1981) Эюйчайда анадан
олуб. Вятянпярвярлик, щуманизм цзяриндя кюклянян, фялсяфи
рущлу шеир вя поемаларын мцяллифидир. Рус вя Авропа шаирляринин
ясярлярини дилимизя тяръцмя едиб. Узун мцддят Азярбайъан Йа-
зычылар Иттифагынын сядри олуб.
142
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 май
143
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 май
144
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 май
145
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 май
146
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 май
147
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 май
148
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 май
149
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 май
150
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 май
151
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 май
152
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
30 май
153
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
31 май
154
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 ийун
155
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
2 ийун
156
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
3 ийун
157
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 ийун
158
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 ийун
159
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 ийун
160
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 ийун
161
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 ийун
162
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 ийун
163
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 ийун
164
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 ийун
165
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 ийун
166
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 ийун
167
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 ийун
168
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 ийун
170
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 ийун
171
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 ийун
172
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 ийун
1747 - Тцрк сойлу Иран шащы Надир шащ Яфшар (1688-1747) суи-
гясд нятиъясиндя юлдцрцлцб. Надир сонунъу Сяфяви щюкмдары ЫЫЫ шащ
Аббасын орду команданы олуб, 1736-ъы илдя онун юлцмцндян сонра
Суговушанда (Сабирабад району) Азярбайъан бяйляринин гурултай-
ыны чаьырараг юзцнц шащ елан едиб. Надир шащ Сяфявилярдян сонра
эцълц Азярбайъан дювляти гурмаг истяйирди. Лакин онун Азярбай -
ъаны Иран тахты ятрафында бирляшдирмяк ниййяти йерлярдя етираз доьу-
рурду. Орта Асийанын бир щиссясини, Щиндистанын шималыны яля кечиря-
ряк гурдуьу бюйцк императорлуг юлцмцндян сонра даьылды.
173
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 ийун
174
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 ийун
175
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 ийун
176
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 ийун
177
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 ийун
178
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 ийун
179
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 ийун
180
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 ийун
1918 - Азярбайъан вя тцрк (Османлы) щярби гцввяляриндян ибарят
Гафгаз Ислам Ордусу Эюйчай йахынлыьындакы дюйцшдя "Бакы Сове-
ти"нин гошунларыны мяьлуб едиб. Бу зяфярдян сонра Гафгаз Ислам
Ордусунун щиссяляри дашнак-болшевик гошунларынын щцъумларыны
дайандырараг якс-щцъума кечмяйя башлайыблар.
- Щямин эцн Халг Ъцмщуриййятинин щюкумяти "Дювлят дили щаг-
гында" гярар гябул едиб. Азярбайъан (тцрк) дили Ъцмщуриййят ярази-
синдя дювлят дили елан олунуб.
181
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 ийун
182
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 ийун
183
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
30 ийун
1625 - Нювбяти Сяфяви-Османлы мцщарибяси (1623-1639) эеди-
шиндя Шащ Аббасын гошунлары эцръц чарлыгларынын бирляшмиш гцввя-
ляриня галиб эялиб. Эцръцстан уьрунда мцбаризя апаран Османлы
гошунлары бюлэяни тярк етмяйя мяъбур олуб. 1639-ъу илдя имзала-
нан Гясри-Ширин сцлщ мцгавилясиня эюря, Османлы дювляти Ъянуби
Гафгазын Сяфявилярин щюкмранлыьына кечмясини гябул етди.
184
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 ийул
1858 - Бакыда Хязяр эямичилийи фяалиййятя башлайыб. Президент
Щейдяр Ялийевин имзаладыьы фярмана ясасян, 1998-ъи илдян етибарян
ийулун 1-и Дювлят Хязяр Дяниз Эямичилийи ишчиляринин пешя байрамы
эцнц кими гейд олунур.
186
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
3 ийул
187
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 ийул
188
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 ийул
189
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 ийул
190
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 ийул
1882 - Ъянуби Азярбайъанда милли щярякат лидерляриндян Сей-
ид Ъяфяр Пишявяри (1882-1946) анадан олуб. 1945-ъи илдя Ъянуби
Азярбайъан Милли Щюкумятини гуруб. Совет Иттифагы сол тя-
майцллц Пишявяри щюкумятиня дястяк вяд ется дя, буну етмяйиб.
ЫЫ Дцнйа мцщарибясинин баша чатмасы иля совет гошунлары Ъяну-
би Азярбайъаны тярк етдикдян сонра Иран шащ режими Пишявяри щя-
рякатыны даьыдыб. Совет Азярбайъанына мцщаъирят едян Пишявяри
бурада мцяммалы шякилдя щялак олуб.
192
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 ийул
193
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 ийул
194
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 ийул
195
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 ийул
196
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 ийул
197
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 ийул
198
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 ийул
199
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
16 ийул
200
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 ийул
201
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 ийул
202
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 ийул
203
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 ийул
204
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 ийул
205
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 ийул
206
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 ийул
207
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 ийул
208
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 ийул
1918 - Гафгаз Ислам Ордусунун Бакыйа доьру истигамят ал-
дыьыны эюрян "Бакы Совети" Ирандакы инэилис гошунларыны кюмяйя
чаьырмаг барядя гярар гябул едиб. "Бакы Совети"нин болшевик
фраксийасы гярарын ялейщиня олса да, гурумдакы есер-меншевик-
дашнак чохлуьу инэилислярин Бакыйа чаьырылмасына сяс верибляр.
Бундан сонра болшевикляр гуруму тярк едяъяклярини билдирибляр.
Инэилис гошунлары Бакыйа августун яввялиндя дахил олсалар да,
аййарым сонра Гафгаз Ислам Ордусунун щцъумлары алтында шя-
щяри тярк етмяйя мяъбур олдулар.
210
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 ийул
211
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 ийул
212
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 ийул
213
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
30 ийул
214
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
31 ийул
215
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 август
218
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 август
219
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 август
220
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 август
221
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 август
222
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 август
223
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 август
224
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 август
225
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 август
226
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 август
227
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 август
228
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 август
229
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 август
230
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
16 август
231
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 август
232
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 август
233
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 август
234
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 август
1783 - Чар Русийасынын Гафгаз корпусуна башчылыг едян эене-
рал Потйомкин Азярбайъан ханларына мцраъият едяряк онлары Ру-
сийа империйасы щимайясиня кечмяк барядя Эеорэийевск мцгавиля-
синя гошулмаьа чаьырыб. Бундан бир гядяр яввял (4 август) Шярги
Эцръцстан (Картли вя Кахетийа) чары ЫЫ Иракли Эеорэийевск тракта-
тыны имзалайараг Русийанын щимайячилийини гябул етмишди. Потйом-
кинин мцраъиятиня Азярбайъан ханларындан щеч бири мцсбят ъаваб
вермяди.
235
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 август
236
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 август
237
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 август
238
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 август
239
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 август
240
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 август
241
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 август
242
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 август
1918 - Азярбайъан Халг Ъцмщуриййяти Назирляр Шурасы халг ма-
арифинин, орта мяктяблярин миллиляшдирилмяси щаггында гярар гябул
едиб. Щюкумят щямчинин юлкянин бцтцн мяктябляриндя тцрк (Азяр-
байъан) дилинин иъбари гайдада тядрис олунмасы барядя гярар гябул
едиб.
244
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
30 август
245
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
31 август
246
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 сентйабр
247
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
2 сентйабр
248
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
3 сентйабр
249
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 сентйабр
250
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 сентйабр
251
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 сентйабр
252
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 сентйабр
253
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 сентйабр
254
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 сентйабр
255
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 сентйабр
256
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 сентйабр
257
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 сентйабр
258
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 сентйабр
259
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 сентйабр
260
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 сентйабр
261
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
16 сентйабр
262
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 сентйабр
263
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 сентйабр
1048 - Азярбайъан торпагларында тяшяккцл тапмыш Сялъуг-
тцрк дювлятинин ордусу Бизанс, ермяни вя эцръц феодалларынын бир-
ляшмиш гошунларыны дармадаьын едиб. Бу гялябядян сонра Сялъуг
дювлятинин ясаслары даща да мющкямлянди. Султан тоьрул бяйин
башчылыг етдийи Сялъуглар дювляти Иранын бюйцк щиссясини, Ирагы яля
кечирмякля бюйцк императорлуг йаратды.
264
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 сентйабр
265
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 сентйабр
1827 - Русийа-Иран мцщарибяси эедишиндя рус гошунлары Иряван
ханлыьынын стратежи ящямиййятли Сярдярабад галасыны яля кечирибляр.
Гярби Азярбайъанда гядим тцрк мяскянляриндян олан Сярдарабад
Ермянистан советляшяндян сонра ейниадлы районун мяркязи олуб,
1935-ъи илдя Октемберйан району адландырылыб.
266
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 сентйабр
267
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 сентйабр
268
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 сентйабр
е.я. 494-ъц ил - Тарихи мянбяляря эюря, Азярбайъанын гядим шя-
щяри Эянъянин ясасы гойулуб.
269
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 сентйабр
270
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 сентйабр
271
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 сентйабр
272
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 сентйабр
273
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 сентйабр
274
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 сентйабр
275
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
30 сентйабр
276
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 октйабр
1827 - Русийа гошунлары Иранла мцщарибя (1826-1828) эедишин-
дя Иряван галасыны яля кечирибляр. Эенерал Паскевичин гошунлары
бундан аз юнъя (20 сентйабр) бюлэядяки ясас стратежи мянтягя
олан Сярдарабад галасыны ишьал едяндян сонра Иряванын мцдафия
имканлары зяифлямишди. Иряванын ишьал олунмасында ермяни ящали-
си, Ечмиядзин килсяси руслара щяр ъцр йардым эюстярмишди. Иряванын
яля кечирилмясиня эюря Русийа чары эенерал Паскевичя "Граф Ери-
вански" титулу вермишди. Иряванын сцгуту мцщарибянин мцгяддя-
ратыны фактики олараг щялл етди.
277
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
2 октйабр
278
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
3 октйабр
279
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 октйабр
280
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 октйабр
281
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 октйабр
282
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 октйабр
283
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 октйабр
284
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 октйабр
285
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 октйабр
286
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 октйабр
287
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
12 октйабр
288
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 октйабр
289
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 октйабр
290
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 октйабр
291
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
16 октйабр
292
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 октйабр
293
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 октйабр
294
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
19 октйабр
295
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 октйабр
296
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 октйабр
297
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 октйабр
298
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 октйабр
301
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 октйабр
302
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 октйабр
303
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 октйабр
304
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 октйабр
1991 - Али Совет Азярбайъанын мцстягиллийинин танынмасы ха-
щиши иля БМТ-йя мцраъият гябул едиб. БМТ Баш Ассамблейасы
совет республикаларынын тяшкилата гябулу мясялясини декабрда
мцзакиряйя чыхарса да, щямин вахт йалныз цч Балтикйаны респуб-
лика цзвлцйя гябул едилди. Азярбайъанын вя кечмиш ССРИ-нин ди-
эяр республикаларынын БМТ-йя гябулу 1992-ъи ил мартын 2-дя эер-
чякляшди.
306
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
31 октйабр
307
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 нойабр
1906 - Азярбайъанын иътимаи-сийаси вя ядяби фикир тарихиндя
юнямли рол ойнамыш "Фцйузат" (ярябъя "эерчяйи дярк етмяк") жур-
налы няшря башлайыб. Щаъы Зейналабдин Таьыйевин малиййя йардымы
иля няшр олунан журналын редактору Яли бяй Щцсейнзадя иди. Журнал-
да Мящяммяд Щади, Мирзя Ялякбяр Сабир, Щцсейн Ъавид вя диэ-
яр габагъыл зийалылар чыхыш едирдиляр.
310
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 нойабр
311
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 нойабр
312
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 нойабр
313
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 нойабр
314
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
8 нойабр
315
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 нойабр
1918 - Халг Ъцмщуриййятинин цчрянэли (эюй, гырмызы, йашыл)
байраьы гябул едилиб. Юлкямиз мцстягиллийини бярпа едяндян
(1991) сонра Ъцмщуриййятин байраьы Азярбайъанын дювлят рям-
зи кими гябул олунду.
317
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 нойабр
1467 - Азярбайъан тцркляринин ики эцълц тайфа дювляти - Аьгой-
унлуларла Гарагойунлулар арасында Муш дюйцшц баш вериб.
Дюйцшдя Гарагойунлунун башчысы Ъащан шащ юлдцрцлцб. Аз со-
нра Тябриздя Гарагойунлулара гаршы цсйан баш верди вя 1468-ъи
илдя Гарагойунлу дювляти (1410-1468) сцгут етди, онун йериндя
(индики Иранын вя Ирагын бюйцк щиссясини ящатя едян) Аьгойунлу
дювляти йараныб. 1501-ъи илдя о да юз йерини Азярбайъан Сяфявиляр
дювлятиня верди.
319
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 нойабр
320
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
14 нойабр
321
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 нойабр
1912 - Чар Русийасынын IV Дювлят Думасы фяалиййятя башлай-
ыб. Думада Ъянуби Гафгаз мцсялманларынын йеэаня нцмайян-
дяси Мяммядйусиф Ъяфяров иди. IV Дювлят Думасы сялащиййят
мцддятини ахырадяк ишляди, сонунъу иълас 1917-ъи ил октйабрын 19-
да кечирилди. Бир щяфтя сонра Петербургдакы болшевик цсйаны
(Октйабр ингилабы) иля Русийа империйасы сцгут етди.
323
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 нойабр
1883 - Эюркямли ъярращ, академик, Азярбайъан Елмляр Акаде-
мийасынын илк президенти Мирясядулла Миргасымов (1883-1958)
анадан олуб.
324
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 нойабр
1910 - Танынмыш нефтчи, дювлят хадими Сцлейман Вязиров (1910-
1973) анадан олмушдур. "Азнефт"ин ряиси, ССРИ нефт сянайеси нази-
ринин мцавини ишляйиб.
326
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
20 нойабр
327
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
21 нойабр
328
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
22 нойабр
1918 - Халг Ъцмщуриййятинин Назирляр Шурасы Ядлиййя Назирлийи-
нин Ясаснамясини тясдиг едиб. Бу тарих Азярбайъан ядлиййя ишчиляринин
пешя байрамы эцнц кими гейд олунур.
329
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
23 нойабр
330
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
24 нойабр
1988 - Азярбайъанлыларын Ермянистандан депортасийасы вя ер-
мянилярин Гарабаь иддиаларына етираз олараг Бакыдан сонра бю-
лэялярдя дя аксийалар башланыб. Азярбайъан Али Советинин Ряйа-
сят Щейяти аксийаларын гаршысыны алмаг цчцн Бакы, Эянъя вя Нах-
чыванда хцсуси вязиййят вя гадаьан сааты тятбиг едиб. Буна бах-
майараг Бакыда митингляр декабрын яввялинядяк давам етди.
331
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
25 нойабр
332
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
26 нойабр
333
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
27 нойабр
334
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
28 нойабр
335
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
29 нойабр
336
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
30 нойабр
337
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
1 декабр
338
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
2 декабр
1463 - Венесийа Сенатында Османлыйа гаршы мцбаризядя Аь-
гойунлу дювляти иля иттифаг мясяляси мцзакиря олунуб. Лакин
1472-ъи илдя башланан Аьгойунлу-Османлы мцщарибясиндя Вене-
сийа Узун Щясяня кюмяк эюстярмяди. Авропа ики тцрк дювлятинин
амансыз савашында мараглы иди.
340
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
4 декабр
341
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
5 декабр
342
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
6 декабр
343
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
7 декабр
8 декабр
345
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
9 декабр
346
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
10 декабр
347
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
11 декабр
1905 - Чар ЫЫ Николай Русийа Дювлят Думасына сечкиляр баря-
дя фярман вериб. Дума 1906-ъы ил апрелин 27-дя ишя башлады. Азяр-
байъанда сечкиляр майын 31-дя кечирилди вя беш азярбайъанлы Дума-
нын депутаты сечилди.
349
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
13 декабр
1917 - Бакы фящля вя ясэяр депутатлары Советиня икинъи сечкиляр
кечирилиб. Октйабрын 22-дя кечирилмиш илк сечкилярдя мяьлуб олан
болшевикляр нятиъяляри танымайараг Бакы Совети щюкумятини - Иъ-
раиййя Комитясини зорла яля кечирмишдиляр. Икинъи сечкини юзляринин
тяртиб етдикляри систем цзря кечирян болшевикляр бу дяфя истядикля-
рини ялдя етдиляр. Шаумйанын рящбярлик етдийи болшевикляр Бакы Со-
ветиндя 51 йер, дашнаклар 41 йер, сол есерляр 38, саь есерляр 28 йер
газанмышды. Илк сечкилярин галиби (40 фаиз) олмуш "Мцсават" 21
йерля кифайятлянмяли олмушду. Йени Иъраиййя Комитясиндя 18 йер-
дян 11-ня сащиб олан болшевикляр (6) вя дашнаклар (5) Бакыда фак-
тики щакимиййяти яля алдылар.
351
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
15 декабр
352
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
16 декабр
353
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
17 декабр
354
Азярбайъан тарихи эцнбяэцн
18 декабр