Вы находитесь на странице: 1из 4

Page |1

PATHIAN BIAK INKHÂWM


- LALDINPUIA -

Ch^ng innghahna: Deut. 12:5 (p 204); Mat. 18:18-20 (P 967; p 28); Heb. 10:19-25 (p 1192; p 319)

Kohhran Thunun D^nte Bung II Kristian Nun- Sakhaw lam


1-na: Pathian biak hi Kristante tih d^n t<ra pawimawh ber leh hmasa ber a ni a, an thlahthlam t<r a
ni lo va, an ngai pawimawh reng t<r a ni.

I. THUHMA. Mizoramah inkh^wm hun nghet hi kum 1895 Ocotber thla a\angin neih \an a
ni. Sakramen inkh^wm April ni 4, 1901-ah, |halai inkh^wm (thawh\an z^n) 1978-ah;
Kohhran Hmeichhia (thawhleh z^n) kum 1986 a\angin. 1

II. Bible ch^ng umzuina. Chanchin |ha Matthaia bung 18:15-20 thu-ah kh^n Isua Krista’n
kohhran a dah s^n leh a dah pawimawhzia kan hmu a. A hminga inkh^wmna apiangah a
awm z>l thu min hrilh bawk. Hebrai lehkhathawnah hian ringtu \henkhatte chu inkh^wm an
thlahthlam thu kan hmu a, Isua lokal lehna hun a hnaih tawh av^ngin inkh^wm t<ra infuih
sauh sauh t<ra ngenna kan hmu a ni. Kohhran mi, d^n zawhkimte chuan Pathian biak
inkh^wm ngai pawimawh ber t<r leh thlahthlam lo t<rin Kohhran Thunun D^n b<-ah kan
hmu bawk.

Kan inkh^wm dinhmun chu kan hre tl^ng awm e. Nikum a\ang kh^n Kohhran
inkh^wm d^n hi chhiar a ni a, mi z^-ah 4 inkh^wm \h$n ang kan ni chauh a, inkh^wmpui
av^ng leh thil dang av^ng chu ni bawk mah se \halai inkh^wm awm miah lo z^n pawh a awm,
a zahthl^k khawp mai. Thawh\an z^na \halai inkh^wm pawh branch dang aiin kan hniam a,
kan bial hn<k hniamtu kan ni a; ram pum ang pawhin inkh^wm chhiatna bial 3 z$nga kan tel
lohna chu tl>mte chauh a ni (3-na Vaivak^wn Bial 16.15%, kan bial average 17.92%, VH
18%, UR 18.1% & AZ 18.2%). Kumin hian inkh^wm vawi 11 kan nei tawh a, mi 99 v>l
inkh^wm ziah ang kan ni a, kan member z^t a\anga chh<tin (member 590) 16.91% chauh a
ni, hei hi nikuma kan inkh^wm d^n 17.42% aiin a la tl>m tihna a ni.

III. Kan inkh^wm loh chhan.

1) Pathian biak inkh^wm awmzia/ hlutna kan hre t^wk lo. Pathian biakna chu Isua
Krista kaltl^nga Pathian hmangaihna leh khawngaihna puanchhahna kan dawn av^nga,
hlim leh l^wm taka kan chh^n l>tna hi a ni2. Keimahni hl^wkna leh hlimna t<r a ni lo va,
Pathian ropuina puanchhuahna t<r, amah fak leh chawimawina hun, Pathian hl^wkna3 leh
l^wmna thlenna t<r a ni.
William Temple-a chuan, “Pathian biak chu kan nihna pumhl<m Ama hn>na t<kluha, A
thianghlimnain kan chhia leh \ha hriatna a tih nuna, A thutak kan thinlung a ch^wm len a, a
Duhawmna-in kan ngaihtuahna a tih thianghlim a, A hmangaihna lama kan thinlung hawng a, A
thil tum at^na kan duhna kan hlan hi a ni e,”4 a ti.
John Calvin-a chuan, “Krista taksa leh Pathian mite inp^wlhona p^wn lamah chuan Pathian
n>na inrem lehna beiseina r>ng a awm lo ve” 5a ti hial a. Ringtute inp^wlhonaah hian kan
Lalpa a tel tlat av^ngin a hlu a, kan chak lohna lai te leh tlin lohnaah infuih tawnin kan
intichak a, kan in\awng\aipui bawk a, a hlu >m >m a ni. T.T. 2:46-ah chuan, ‘…ni tin rilru
hmun khatin Pathian biak inah chuan \hahnemngai takin an awm \h$n..’ tih kan hmu a,
ringtute hi awm kh^wm a, inp^wlho \h$n t<r kan ni.
Pathian Biak Inkh^wmin Bible chhiar te, \awng\ai te, hla sak te, thusawi te hi kan hre lo
emaw, kan rilru a khawih lo emaw pawh ni sela, kan hlawhchham a ni lo, kan va kal phawt

1 th
Zofa, Lalhmachhuana, 5 Mizoram General Knowledge (Diktawn Press, 2009) p 208-209
2 st
Miller, G.Donald, The People of God (Pathian Mite, Sangzuala, C, 1 Edn 1977, SLPB) p 118
3
Warren, Rick, The Purpose Driven Life (MSGN Edn, 2007,) p 81
4 st
Zalawma, Rev.H., Pathian Biak leh Thu hril, 1 Edn 1998, CMTC, Aizawl, p 4, 5
5 st
Miller, G.Donald, The People of God (Pathian Mite, Sangzuala, C, 1 Edn 1977, SLPB) p 123
Page |2

kha Pathian lama kan tih t<r kan va ti a ni. Tih t<r ti chu hlawhchham a ni thei lo tih kan
hriat pawh a ngai6 a ni.

2) Zirna leh hnathawhna av^ngin. Kohhrana tel, zirlai kan nih chuan taim^k a ngai lehzual a,
tuarchhel a ngai a. K|P/ Kohhrana kan tel av^nga harsatna kan nei a nih chuan a mawh kan
phur a, hruaitute dem lovin mahni inenfiah kan ngai z^wk. Engemaw rokhawlhna leh
harsatna b$k chu a awm thei, zirlai leh hnathawka buai inti takte pawh hi kan duhna kawngah
chuan kan hman duh fu. Mahni t^n ngeia \ha t<rah pawh kan chin \halo sim/ nghei harsa ti
tlat \h$n kan nih av^ngin, thil \ha, kan tihm^kmawh hi kan peih loh san fo mai. Pathian
hmangaihna leh khawngaihna hi hrechiang ila chuan, l^wmthu sawi t<ra p>n chhuah hi kan
harsat hauh lovang.

3) Rawngb^wltute av^ng. Thusawitu azira inkh^wm kan buk te, inkh^wm kan tui loh awm
\h$nte hi Pathian biak inkh^wm awmzia kan pawh t^wk loh av^ng a ang khawp mai.
Inkh^wm hl^wk tak, hlimawm tak kan beisei \h$n; Pathian bia-a kal kan ni tih kan
inhriatchian a pawimawh. A betu te l^wmna leh hlimna t<r kan dah pawimawh hmasak
chuan kan Pathian biakin awmzia a nei lovang; Pathianin ropuina a chan a, mihring a tl^wm
hian lawmna dik leh tluantling a lo thleng \h$n. Rawngb^wltu pawhin Pathian ropui n^n,
kohhranho sawt tl^n n^n inbuatsaihna \ha tak nei chungin rawng a b^wl t<r a ni ang.

Evangelical Cell-a kan hruaitute \awngkam ang deuhin, Pathian hm^ah chhuanlam tling kan
nei anih loh chuan inkh^wm hi \hulh loh a \ha. Inkh^wm hi ringtute mawhphurhna a ni tlat
a, kan inkh^wm hian a hlutna leh a \hatzia chu kan hre thar z>l a ni.

IV. Pathian biak inkh^wm kan ngaihpawimawh theih d^n t<r.

1) Pathian hmangaihna av^ngin. Pathianin min hmangaihna leh min khawgaihzia, min
enkawlna leh min kaihhruaina te kan hriatchian phawt chuan amah hnaiha, ama biaa
inkh^wm hi tihm^kmawh a ni. Thlarau Thianghlim az^ra l^wmna leh hlimna kan chan hian,
Pathian chibai b<k duhna leh ch^kna nasa tak kan nei \h$n. Kan ngaihz^wng, kan nupui, kan
hmangaih t^kte chu eng thil pawh ti ila, khawiah pawh kal ila kan ngaihtuahin kan hre reng
\h$n a. Kan kianga an awm chuan kan hlim a, kan thl^ a muang \h$n. Pathianin min hmangaih
>m av^ngin a hnaiha kana wm hian a hlim \h$n:- Sam 122:1-ah chuan “LALPA inah i kal ang
u’’ ka hn>na an tih lai kh^n ka l^wm a…’ tih kan hmu a ni. A hmangaihna kan chh^n letna
t<r leh amah biakna min neih t$r theitu chu Pathian hmangaih hi a ni.

2) Mihring awm chhan a ni tih hriat. The Westminster Shorter Catechism chuan, ‘Mihring
awm chhan ber chu Pathian chawimawi leh kumkhuaa Amah p^wl a ni,’ 7a ti. Mimal emaw,
Kohhran inkh^wma a huho ang hian emaw-a Pathian kan p^wl ngai loh chuan min siam
chhan angin kan awm lo tihna a ni a, Pathian lakah kan rinawm lo (hmangaiha min enkawltu
anih av^ngin) tihna a ni bawk.

3) Thlarau tuihna/ chakna hn^r a ni. Mi mal leh a huhova inkh^wma Pathian p^wlna hian
thlrauvah chakna thar min pe ve ve a. Bailey chuan, ‘Z^na tui taka kan muhial hian tkasa a
tichak thar angin thlarau leh tih tak zeta Pathian biakna hian ringtu nunah chak tharna a thlen
\h$n,’8 a lo a. Pathian duhzawng kan hriat z>lna at^n leh ama nun kan \awmpuina kawngah
nasa takin min \anpui bawk.

V. Inkh^wmna hrang hrang kan neihte.

1) Pathianni zing, chh<n leh z^n. Sabbath (ni sarihna-Inrinni) hi serh a \<l thu Bible-ah kan
hmu a. Mahse, kan Kohhran chuan chawlhk^r in\anna Pathianni hi kan serh thung, kan
Lalpa thihna (sual) hneha a thawhlehna ni a nih av^ng a ni. Deut. 5:15-ah ‘Nang pawh
Aigupta ramah kh^n b^wih i ni tawh a, LALPA i Pathianin chuta ta chu kut chak tak leh b^n

6 th
Rev.Saiaithanga, Kohhran Enkawl Dan (Pastoralia), MTLC, 5 Printing, 1987 (Synod Press), p57
7 st
Zalawma, Rev.H., Pathian Biak leh Thu hril, 1 Edn 1998, CMTC, Aizawl, p 5
8
Ibid., p 5
Page |3

phara a hruai chhuah che i ni tih hre reng rawh; chuv^ng chuan a ni, LALPA i Pathianin
chawlhn$ serh t<r thu a p>k che ni’ tih kan hmu a. Sual setana min bawih behna ata chu
Kristan chhandamna hna thawkin krawsah a b^n a phar a, thihna hnehin a thawhleh av^nga
NUNNA kan channa ni a nih av^ngin Pathianni hi a ropui hl> a ni. Kohhranho Thunun
D^nte Bung II Kristian Nun- Sakhaw lam 2-naah chuan, ‘Anmahni leh an enkawlten
Pathianni an serh t<r a ni. Khawv>l hna tih l^wk theih leh ni danga tih theih- lei leh zawrh te,
thu pawimawh dang sawi te tih loh t<r a ni. Hahchawlh n^n hmanga mu bo mai lovin leh
mahni ch^kkhai lam n^na hmang lovin, Pathian biak n^n leh A thu ngaihthl^k n^n leh an
thlaraut^na s^wt t<r apiang tih n^n an hmang t<r a ni’ (Exo.20:8-11; Isa.58:13,14- ‘…LALPA
ni thianghlim chu zahawm i tiha, mahni kawng zawh lova, mahni nawmsak b^wl lova, mahni
thu sawi lova i chawimawi chuan, LALPA chungah chuan i l^wm ang..’).

2) Nilai z^n. Kohhran inkh^wm a ni a, t<n hma chuan D^n zawhkimte chauh inkh^wm t<ra
ngaih a ni \h$n9. Kohhran d^n lama thil pawimawh b$k- lawm luh te, pawi khawih thunun leh
phuar te, phuar lai phelh l^k luh te tih \hin a ni a, thupui zir t<r buatsaih zir a ni \h$n.
Kuminah Thianghlimna chungch^ng kan zir m>k a ni.

3) Inrinni z^n. |awng\ai inkh^wm a ni a, sermon sawi n^n leh hla zir n^n te, rilru sawi n^n te
hman a ni \h$n.
4) Sakramen inkh^wm. Sakramen pahnih- Baptisma leh Lalpa Zanriah Sakramen kan nei a, a
pahnihna neih ch^ng kan nei a, a mala neih ch^ng a awm bawk. Baptisma (nausen) hi, a nu
leh a pate Kohhran chh<nga mi an nih av^ngin, Pathian mite z$nga mi a nihna ent$rna a ni a,
chuv^ngin Kohhranhoten (abikin d^n zawhkim zawng zawngten) kan hriatpui t<r a ni.
Krista ringtu chhinchhiahna a ni a, Isua pawhin a ngai pawiawh hl> a ni (Mat. 28:19). Lalpa
Zanriah Sacramen hi a pawimawh b$k lehzual a, a chhan chu Krista thisen leh taksa kan
\^wmpuina, A nunna chu kan nunna a ni tih lant$rna anih b^kah kan t^na a inp>kna min
hriatchhuaht$r \h$n a, Pathian ramah Ama hovin kan la k$l za d^wn a ni tih beiseina min
chh>m alh sak \hin av^ngin kan ngai pawimawh hl> t<r a ni.
5) Inneih inkh^wm. Kohhran inkh^wm pawimawh tak a ni a, Kohhranhote mithmuhah nupa
tuak tharte an inpek tawnna leh nemnghehna, chhinchhiahna inkh^wm a nih av^ngin a hl< a,
kohhranten kan ngaipawimawh t<r a ni.

V. TLANGKAWMNA.

Kohhran kutke ni t<ra buatsaih \halaite hian kan Kohhran inkh^wm hi ngai pawimawh
deuh deuh ila, kan nu leh pate tihhmuhtu nih i tum ang u. |halaite kan hlim chuan kohhran hi a
hlim mai d^wn a, kan zai \hat chuan Kohhran zai boruak pawh a \ha ang. Inkh^wmah hian
Pathian fak leh chawimawi t<r kan ni a, b^n pharin kan che chhuak thei vek lo, mahse kan
theiht^wkin kan aw zawng zawngin fak hla sak i uar deuh deuh ang u. Kan naute/ fate pawh hi
inkh^wm uar t<rin fuihin s^wm ila, hruai pawh i tum ang u. Inkh^wm hlutzia leh nawmzia hi a
inkh^wm lo t^n hriat theih a ni lo, tawnhriat chi a ni. Naupang inkh^wm an tl>m chho tial tial
hian, kan nakin inkh^wm a hril d^wn em? An <-te ho hian inkh^wm kan thlahthlam chuan
s^pram kohhran an sawi \hin ang hi kan chan t<r a ni ve d^wn. Kristian, Kohhran, K|P at^n i
inpe a nih si chuan, i mawhphurhna- inkh^wm hi thlahthlam suh. Member nihna chauh duh,
tiht<r/ mawhphurhna hlen thei lo nih hi a zahthl^k a ni tih i hria ang u.

Pathian hn>na inp>k (inpumpek) hi Pathian biakna chu a ni a, engkim kan tih apiangahIsua
t^na ti anga kan ngaih chuan Pathian biakna nun kan nei thei ang10. ‘Eng n>n nge LALPA hm^ah
chuan ka lo kal ang a, Pathian chungnung hm^ah ka k<n ang? H^lral thilhlante, b^wngno kum khat
mite n>n a hm^ah chuan ka lo kal d^wn em ni? LALPA chu ber^mpa s^ng tam tak emaw hriak lui
s$ngte emawah a lungni d^wn em ni? Ka bawhchhiatna av^ngin ka fa t$r chu ka pein, ka thlarau
sualna av^ngin ka taksa rah chu ka pe d^wn em ni? Aw mihring, \ha chu a enti$r tawh che ani;

9
Sangzuala, C., Kan Kohhran Hi, SLPB, p 38
10
Rick Warrre, The Purpose Driven Life, p 83
Page |4

LALPAN a ph<t che chu eng nge ni? Dik taka tih leh khawngaihna ngaihnat leh i Pathian n>na
thuhnuairawlh taka l>n dun a ni lo vem ni?’ (Mika 6:6-8).

Bibliography

BSI, Pathian Lehkhabu Thianghlim, ISBN, 2008

BSI, Mizo Study Bible, ISBN, 2007

Kohhran Thurin & Thunun Dante, SLPB, Chhut kuana 2008 (Synod Press)

Lalbiakmawia, Rev.R., 2009 Nilai leh Beihrual Thupui ‘Thianghlimna’, SLPB, Chhut khatna, 2008

Lalrinmawia, Rev.K., MSSU Senior Zirlai Bu Thumna, SLPB, Chhut Hnihna, 2008

Rev.Saiaithanga, Kohhran Enkawl D^n (Pastoralia), MTLC, Aizawl, 5th Printing, 1987 (Synod Press)

Sangzuala, C., Pathian Mite (Miller, Donald G., ‘The People of God’), SLPB, 1st Edition, 1977

Sangzuala, C., Kan Kohhran Hi, SLPB, Chhut khatna, 1992

Zalawma, Rev.H., Pathian Biak leh Thu Hril, CMTC, 1st Edition, 1998

Warren, Rick, The Purpose Driven Life (Nunna Thiltumin A Khalh), MCGN, 2007

Вам также может понравиться